SQLite format 3@ ~-<l~-- }H~~+}i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "is_present" NUMERIC){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) Lt]LregionMexico'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse+languageJalapa de Díaz)chapter_stringChapter!#3descriptionÉhe̱n Nti̱a̱ná1~8|vpjd^XRLF@:4.(" ~~~~~~~746&543z2m1W0'/ .c-7,+W*1) (l'K&!%d$5#"{!a >aYs[L;aC+ b9   o Y I* ytI~~~-}}}N}||S|{{{j{+zzz^zyyySy=c#ff7c80chjiNi xi y'éjña chji Jesucristo̱ nga ka̱ma0K#00ff00JudXu̱ju̱n xi kits'ínntu Juda̱I{#00ff003JuaXu̱ju̱n xi ma jahan xi kits'ínntu nda̱ postru̱ JuaHy#00ff002JuaXu̱ju̱n xi ma joho xi kits'ínntu nda̱ postru̱ JuaBm#00ff001JuaXu̱ju̱n xi tjun kits'ínntu nda̱ postru̱ JuaM#00ff002PedXu̱ju̱n xi ma joho xi kits'ínntu nda̱ postru̱ Pedro̱Fu#00ff001PedXu̱ju̱n xi tjun kits'ínntu nda̱ postru̱ Pedro̱4S#00ff00SanXu̱ju̱n xi kits'ínntu Santiago̱=e#ffff00HebXu̱ju̱n xi kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ Hebreo̱4Q#ffff00FlmnXu̱ju̱n xi kin'ekjíhi̱ Filemon1O#ffff00vTiXu̱ju̱n xi kin'ekjíhi̱ Tito̱Ak#ffff00l2TimXu̱ju̱n xi ma joho xi kin'ekjíhi̱ Timoteo̱;_#ffff00b1TimXu̱ju̱n xi tjun kin'ekjíhi̱ Timoteo̱Z#ffff00X2TesXu̱ju̱n xi ma joho xi kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Tesaloni̱ka̱T #ffff00N1TesXu̱ju̱n xi tjun kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Tesaloni̱ka̱G y#ffff00DColXu̱ju̱n xi kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Colosa̱G y#ffff00:FilXu̱ju̱n xi kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Filipo̱H {#ffff000EfeXu̱ju̱n xi kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Efe̱so̱J #ffff00&GalXu̱ju̱n xi kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Galaci̱a̱U#ffff002CorXu̱ju̱n xi ma joho xi kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Corinto̱O#ffff001CorXu̱ju̱n xi tjun kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Corinto̱Eu#ffff00RomXu̱ju̱n xi kin'ekjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Roma̱+C#00ffffNiNi xi kits'ín já postru̱)=#ff6600JuaXu̱ju̱n xi y'ét'a Jua,C#ff6600LucXu̱ju̱n xi y'ét'a Luca̱-E#ff6600MarXu̱ju̱n xi y'ét'a Marco̱-E#ff6600MatXu̱ju̱n xi y'ét'a Mateo̱ Bx{bI4~~~~~v~Y~@~)~}}}}}r}R}7}}||||||n|S|6||{{{{{{W{={zzzzzzjzFz)z yyyyyynyTy:y yx&B7 #ff7c80ApApocalipsis (de Juan)A #00ff00JudJudas@ #00ff003Jn3 Juan? #00ff002Jn2 Juan> #00ff001Jn1 Juan= #00ff002P2 Pedro< #00ff001P1 Pedro; #00ff00StgSantiago: #ffff00HeHebreos9 #ffff00FlmFilemón8 #ffff00vTitTito7 #ffff00l2Ti2 Timoteo6 #ffff00b1Ti1 Timoteo"5- #ffff00X2Ts2 Tesalonicenses"4- #ffff00N1Ts1 Tesalonicenses3! #ffff00DColColosenses2! #ffff00:FilFilipenses1 #ffff000EfEfesios0 #ffff00&GaGálatas/# #ffff002Co2 Corintios.# #ffff001Co1 Corintios- #ffff00RoRomanos*,= #00ffffHchHechos de los Apóstoles+ #ff6600JnJuan* #ff6600LcLucas) #ff6600MrMarcos( #ff6600MtMateo'!#ffff99MalMalaquías&#ffff99ZacZacarías%#ffff99HagAgeo$#ffff99SofSofonías##ffff99HabHabacuc"#ffff99NahNahún!#ffff99MiMiqueas #ffff99JonJonás#ffff99|AbdAbdías#ffff99rAmAmós#ffff99hJlJoel#ffff99^OsOseas#ff9fb4TDnDaniel#ff9fb4JEzEzequiel'#ff9fb46LmLamentaciones#ff9fb4,JerJeremías#ff9fb4"IsIsaías(9#66ff99CntCantar de los Cantares%#66ff99EcEclesiastés!#66ff99PrProverbios#66ff99SalSalmos#66ff99JobJob#ffcc99EstEster#ffcc99NehNehemías#ffcc99EsdEsdras##ffcc992Cr2 Crónicas ##ffcc991Cr1 Crónicas #ffcc99x2R2 Reyes #ffcc99n1R1 Reyes #ffcc99d2S2 Samuel #ffcc99Z1S1 Samuel#ffcc99PRtRut#ffcc99FJueJueces#ffcc99=Tu̱nga tjíhín ni nga kat'entu nga nkúnkú xu̱ta̱ xi nkú ts'ín kitsjáha̱ Nti̱a̱ná ko̱ kat'entu xi nkú ts'ín tjíntu nk'ie nga Nti̱a̱ná kinchja̱ha̱ nga kju̱áts'e̱he̱. Kui kju̱a̱téxuma xu'bi̱ xi tsjaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱.  %A̱t'aha̱, ¿nkú n'e yahani ji xi tí'mihi chju̱ún tsa ku̱i̱jne̱i̱hi x'i̱hi̱n? ¿Ko̱ nkú n'e yahani ji xi tí'mihi x'i̱n tsa ku̱i̱jne̱i̱hi chji̱íhi̱n? B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga ja játs'e̱ná Nti̱a̱ná, kui xi 'yún chjíhi̱ ra̱ P Tu̱nga tsa xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná mjehe̱ k'u̱éjña xi s'ejihi̱n, tsa x'i̱hi̱n ko̱ tsa chju̱úhu̱n maha, najmi tjíhi̱n kju̱a̱'yún nda̱ nts'eé ko̱ a ra̱ nichjaá nga k'úéjñako̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná mjehe̱ nga s'e̱ná kju̱a̱jyu nga ku̱i̱ntsu̱ba̱á.  A̱t'aha̱ nda̱ xi tí'mi x'i̱n xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, fáts'e̱he̱ Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ chju̱úhu̱n xi s'ejihi̱n. Ko̱ ta̱chju̱ún xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, fáts'e̱he̱ Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ x'i̱hi̱n xi s'ejihi̱n. Tsa najmi b'a̱ maha niu̱, najmi je ntíhi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Tu̱nga nd'a̱i̱ Nti̱a̱ná ja ts'e̱ ntíhi̱. " = Ko̱ tsa nku ta̱chju̱ún tíjñaha̱ x'i̱n xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ tsa yuhu̱ x'i̱hi̱n nga k'úéjñako̱ho̱, najmi tu̱ kat'éjña. W' Nga̱t'a ts'e̱ xi tjíntuko̱ xinkjín nga s'ejihi̱n ko̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, an xi b'a̱ tíxihi̱n, najmi Nda̱ Nti̱a̱ná xi b'a̱ ts'ín tíbatéxumaha̱. Tsa nku nda̱ nts'eé tíjñaha̱ chju̱ún xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ tsa yuhu̱ chju̱úhu̱n nga k'úéjñako̱ho̱, najmi tu̱ kat'éjña. (I Tu̱nga tsa ni xi tíb'éjñaha x'i̱hi̱n, najmi ta̱ katixahan ko̱ tsa kanchja̱ko̱nda ngáha. Ko̱ xi tí'mi x'i̱n najmi tu̱ kat'éjña chju̱úhu̱n. I  Nga̱t'a ts'e̱ xi ja tsixan títsjaha̱ kju̱a̱téxuma xu'bi̱, kju̱a̱téxuma xi najmi an ts'a̱n, xi Nda̱ Nti̱a̱ná ts'e̱. Xi tí'mi chju̱ún najmi tu̱ kat'éjña x'i̱hi̱n. J  Tu̱nga tsa najmi ka̱ma 'yúhu̱n nk'ie nga mjehe̱ nga chjúngajnu, tu̱ sahá i̱ncha katixan. A̱t'aha̱ tu̱ sahá nda tjín nga ku̱i̱xan tsa ch'on ts'ín ku̱i̱nchja̱ ani̱ma̱ha̱. +Nga̱t'a ts'e̱ xi najmi kje̱e bixan ko̱ jminchín xi ja k'ien x'i̱hi̱n, b'a̱ tíxian nga nda tjín tsa k'úéntu suba xi nkúhu an. T!Mjena kai tsa ngatentee̱ xu̱ta̱ k'úéntu suba xi nkúhu an, tu̱nga kj'a̱í kj'a̱íhí kju̱a̱nda xi kitsjáná Nti̱a̱ná nga nkúnkáá. Najmi tu̱ nku chu̱ba̱ kju̱a̱nda xi kik'a̱i̱ná. kOTíb'ejñá nda̱ínu̱u tsa b'a̱ n'o̱o. Najmi kju̱a̱'yún títs'ihi̱nnu̱u kui nii̱. q[Najmi tu̱ b'ech'óho̱o yjonu̱u xinki̱u, nku tutuhú tsa tse mjenu̱u chu̱bako̱o Nti̱a̱ná. Tu̱nga t'endako̱ títjunnú xinki̱u tu̱ xi tu̱ chubahá ni̱stjin najmi chjúngajnuhunu xinki̱u, a̱skahan chjúngajnu ngáhanu xinki̱u. A̱t'aha̱ tsa najmi chjúngajnu xinki̱u, kjút'ayák'unnu̱u nda̱nindoo̱ nk'ie nga najmi ka̱ma 'yúhu̱nnu̱u. A̱t'aha̱ xi tí'mi chju̱ún najmi ta̱ kui batéxuma subaha̱ ra̱ yjoho̱. Ko̱ ní x'i̱hi̱n batéxumaha̱ yjoho̱. B'a̱ ta̱ tjín ts'e̱ xi tí'mi x'i̱n. Najmi ta̱ kui batéxuma subaha̱ ra̱ yjoho̱. Ko̱ ní chju̱úhu̱n batéxumaha̱ yjoho̱. 7gXi tí'mi x'i̱n najmi tu̱ kat'échoho̱ yjoho̱ chju̱úhu̱n nga kjúájñako̱, ko̱ xi tí'mi chju̱ún najmi tu̱ kat'échoho̱ yjoho̱ x'i̱hi̱n nga kjúájñako̱. K~Tu̱nga tu̱ nga̱t'aha̱ ní nga ma mjehe̱ nga chu̱ba̱ kjúántuko̱hó xinkjín xu̱ta̱, kui nga tu̱ sahá kat'entuko̱ho chju̱ún jáx'i̱u̱n ko̱ nga jminchjíu̱n kas'ehe̱ x'i̱n. } )Kuinchjako̱ ma ngánu̱u nd'a̱i̱ nga̱t'aha̱ ni xi kichasjaiyanú nga kin'e nibánú xu̱ju̱n. Nda tjín tsa nku nda̱ najmi ku̱i̱xan. y|kA̱t'aha̱ kis'echjíntjainu̱u nga kich'atsenu̱u. Kui nga cha̱nkjúnko̱honu yjonintenu̱u Nti̱a̱ná.3{_¿A najmi yanú nga yjonintenu̱u xi ni̱nku̱hu̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ xi tíjñajinnu̱u, Espiri̱tu̱ xi kitsjánu̱u Nti̱a̱ná? Najmi ta̱ ts'a̱juhunnu yjonu̱u. /zWKui nga ti̱yú t'axíhi̱n ru̱u ngayje tíkjá ni xi ts'ín nga chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín xu̱ta̱. Tu̱ má ngatitsuhún ni xi ts'ín xu̱ta̱ najmi fas'enjin yjonintehe̱, tu̱nga xi chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín, kui xi ts'ín nku ngatitsun xi ts'ín chu̱ntí yjonintehe̱. yTu̱nga xi nkuhú ts'ín mako̱ yjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná, kui xi nkuhú bichú mako̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Ux#¿A najmi yanú nga xi ts'ínko̱ nku na̱ská, kui xi nkuhú bichú mako̱ yjonintehe̱ na̱skóo̱? A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Nkuhú yjoninte ku̱i̱chú ma nga joo̱.” aw;¿A najmi yanú nga nku te ni̱nku̱ nga nkúnkú jun ko̱ nga ni̱nku̱ kui xi yjonintehe̱ Cristo̱? ¿A nda tjín tsa nku te ni̱nku̱hu̱ Cristo̱ ka̱mangujinko̱ nku na̱ská? Najmi. Ndaha tsa mí yjehe. *vMA̱t'aha̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíyako̱ho Nda̱ Nti̱a̱ná ngabayoo̱, ko̱ ñá bi, nga'yúhu̱n ta̱ ts'i̱ínkj'áíyako̱ná ngabayoo̱. {uo “Nichinee̱ ka̱nts'á tje̱he̱n ra̱ ko̱ ka̱nts'á tje̱he̱n ra̱ nichinee̱”, tsu xu̱ta̱ ko̱ b'a̱ tjín kjáíhin, tu̱nga Nti̱a̱náhá ts'i̱ínkatsún nga joo̱ niu̱. Najmi kui xáha̱ yjonintená tsa tu̱ chu̱ba̱ súnntuko̱náá xinki̱á. Tíjña ní tu̱ xi Nda̱ Nti̱a̱ná ka̱ma ts'e̱he ko̱ tu̱ xi ts'i̱íhin xáha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. wtg “Ma ts'ian tu̱ mí nihí ni”, tsu xu̱ta̱. B'a̱ tjín, tu̱nga najmi ngandanáá ngatentee̱ niu̱. Ndaha tsa ma ts'ian tu̱ mí nihí ni, tu̱nga najmi tsjantéhé ra̱ tsa tjín nku ni xi kjé'yúnna nga ts'i̱ínts'e̱na. wsg Kui ni xu'bi̱ kits'ín k'u̱a̱ xi tjín a̱jinnu̱u ni̱stjin nk'ie, tu̱nga nd'a̱i̱ ja kisanéjnunu̱u. Nti̱a̱ná ja kikj'áts'e̱nu̱u. Ja na̱xu̱ tsichumo nginku̱n Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ko̱ nga̱t'aha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga Nti̱a̱ná ts'e̱ yjonintená r xi ts'ín ndyjé, xi 'yún mjehe̱ to̱on, xi ma ch'i̱, xi ch'on ts'ín nchja̱ne xu̱ta̱, ko̱ xi b'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱ nga kje'áha̱ ni xi tjíhi̱n, ngayjee̱ xi b'a̱ ts'ín najmi ka̱ma kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. gqG ¿A najmi yanú nga xu̱ta̱ xi najmi na̱xu̱ ts'ín nginku̱n Nti̱a̱ná, kui xi najmi ka̱ma kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱? Najmi tu̱ ch'ana̱cho̱ho̱ yjonu̱u. Xi fantuko̱ jminchjín nga najmi kje̱e bixan, xi ts'íntsjoho̱ nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha, xi najmi benkjún kju̱a̱bixaha̱n, já no̱ ya, #p?Tu̱nga ta̱ juhún ni tín'o ni xi najmi b'a̱ tjín ko̱ ndyjé. Najmi xu̱ta̱ xi kj'a̱í xi b'a̱ tín'oho̱. Já nts'ehé ní xi b'a̱ tín'oho̱. o}Nga ta̱ juhun tjínko̱nu̱u kju̱a̱sti xinki̱u tsuhu̱ ra̱ nga ja tíndyjajinnu̱u. ¿Á najmi tu̱ sahá tín'e chúkju̱a̱hanu ni xi najmi b'a̱ tjín xi tín'enu̱u? ¿Á najmi tu̱ sahá tí'ba̱i̱ntehenu nga n'e̱he̱nu̱u ndyjé? xniTu̱ sa ní nginku̱n já xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná tíi̱ncha ts'ínko̱kju̱a̱ xinkjín já nts'eé. 3m_B'a̱ tíxinnu̱u tu̱ xi ka̱ma subaha̱nu̱u. ¿A najmi tjíhin a̱jinnu̱u nku xi nkjink'un, xi ka̱maha̱ k'u̱énda kju̱a̱ xi tjínko̱ho̱ xinkjín já nts'eé? \l1Kui nga tsa tín'eko̱kju̱a̱hanu xinki̱u nga̱t'aha̱ kju̱a̱sti xi tjín a̱sunntei̱, ¿á já xi najmi yankjúhun a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ tíbankísehe̱ ru̱u nga k'u̱éndaha kju̱a̱nu̱u? /kW¿A najmi yanú nga ta̱ santaha ntítsjee̱ cha̱se̱éhe̱ mí nihi xi kits'ín? Kui nga tjíhin nga ka̱mahaná k'úéndaá kju̱a̱sti xi sakúná a̱sunntei̱. j¿A najmi yanú nga xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ku̱a̱se̱he̱ ni xi nda ko̱ tsa xi najmi nda xi kits'ín xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ ndyjun nkini̱? Tsa jun xi b'a̱ n'o̱o, ¿nkú ts'ín najmi ka̱manu̱u k'úéndahanu nku ni xi najmi 'ni tjín? qi ]Tsa kju̱a̱sti sa̱kúko̱ho̱ xinkjín já nts'eé, ¿á ma k'un fisehe̱ ra̱ já jue xi najmi benkjúhun Nti̱a̱ná tu̱ xi k'úéndaha kju̱a̱ha̱, a̱ntehe̱ ni nga xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ngu̱a̱i̱sehe̱ ra̱? Sh Kui nga ti̱yú tje̱nnkihinu nda̱ ngatitsuu̱n. Xu̱ta̱ xi najmi ni̱nku̱ nchja̱ha̱ ra̱ bi, Nti̱a̱ná tje̱he̱n ra̱ nga ku̱a̱se̱he̱ tsa tje̱he̱n jé ko̱ tsa najmi tje̱he̱n jé.sg_ A̱t'aha̱ an najmi tje̱henna nga kuasehe̱ tsa tje̱he̱n jé ko̱ tsa najmi tje̱he̱n jé xu̱ta̱ xi najmi ni̱nku̱ nchja̱ha̱ ra̱. Tu̱nga máha jun, ¿a najmi tjíhín ni nga cha̱so̱ho̱ ni xi tíma a̱ya ni̱nku̱? \f1 Nk'ie nga kits'inntúnu̱u, b'a̱ kixinnu̱u nga najmi tu̱ n'engujinko̱o yjonu̱u xi chu̱ba̱ já nts'eé ts'ín ma yjoho̱ tu̱nga jminchjíhín fantuko̱ ngá, ko̱ tsa xi 'yún mjehe̱ to̱on, ko̱ tsa xi ts'íntsjoho̱ nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha, ko̱ tsa xi nchja̱ én ch'on tsu, ko̱ tsa xi ma ch'i̱, ko̱ tsa xi ndyjé ts'ín. Xi chu̱ba̱ já nts'ehé ts'ín ma yjoho̱ tu̱nga b'a̱há ts'ín ngá, santaha ni̱ñu̱ najmi tu̱ chineko̱o. geG Tu̱nga najmi xu̱ta̱ xi najmi behé Nti̱a̱ná kinchjajihi̱n nga b'a̱ kixian. Ta̱ ndaha xi 'yún mjehe̱ to̱on, ta̱ ndaha xi ts'ín ndyjé, ko̱ ta̱ ndaha xi ts'íntsjoho̱ nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha. A̱t'aha̱ tsa najmi ku̱i̱ntsu̱ba̱jihu̱un xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'íu̱n, tjíhín ni nga ku̱i̱tju e̱i̱ a̱sunntee̱ ma. !d; Xu̱ju̱n xi ja kits'inkjínu̱u b'a̱ kixinnu̱u nga najmi tu̱ n'engujinko̱o yjonu̱u xu̱ta̱ xi fantuko̱ jminchjín nga najmi kje̱e bixan. hcIKui b'a̱ maha, n'e̱sjeko̱honá S'íu̱ ni̱nku̱a̱n xi najmi tjíhi̱n na̱'yu̱ san. Kui xi tsuhu̱ ra̱ nga najmi ta̱ kas'ejñajinná kju̱a̱ngak'un ko̱ kju̱a̱ch'onk'un. Tu̱ sa ní je kas'eyaná ko̱ na̱xu̱. :bmNgatitsuhu̱n ndo̱, kui xi nkú joyaha na̱'yu̱ san. Títs'ínkatsúnnu̱u ngatitsuhu̱n. Chjúxiun ndo̱ xi nkú ta̱ ts'ín xu̱ta̱ xi ntje̱he̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ nga kjexín na̱'yu̱ soo̱n kintehe̱ ni nga k'u̱a̱sje S'í Pascu̱a̱. A̱t'aha̱ Cristo̱ ja k'ienntjáí ngandaná, kui xi chu̱tsa̱nka̱ha̱ S'í Pascu̱a̱ná ko̱ jun xi nkú joyaha na̱'yu̱ tse̱tse̱ xi najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ na̱'yu̱ san. iaKNga̱t'a ts'e̱ xi nkú ts'ín tintsu̱bo̱o, ¿nkú ts'ín nga tsjo tímaha̱nu̱u nk'ie nga tín'ekjóho̱on nda̱ xi b'a̱ títs'íu̱n? ¿A najmi yanú nga kutin na̱'yu̱ san ts'ínsanyje na̱'yu̱ ni̱nku̱o̱n? Y`+n'e̱kjas'oho̱on nda̱nindoo̱ nda̱ xi b'a̱ títs'íu̱n. B'a̱ ts'ín katatsuhun yjoninte ngatitsuhu̱n tu̱ xi n'e̱k'ankihi ani̱ma̱ha̱ ndo̱ ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. -_SNk'ie nga ka̱ma ñjakú xi nkúhu tsa an kúáte̱jñajinnu̱u ko̱ ta̱ k'úéjñajinnu̱u nga'yúhu̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu, ngajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu r^]Ndaha tsa kjin tíi̱jñanu̱u tu̱nga ani̱ma̱na̱há tintsu̱ba̱jiun. Kui nga b'a̱ mahana xi nkúhu tsa tíi̱jñajinnu̱u. Ko̱ xi nkúhu tsa tíi̱jñajinnu̱u, ja b'a̱ kixian nga najmi nda tjín ni xi títs'ín ndo̱. s]_¿Nkú ts'ín nga tsjo tímaha̱nu̱u xi nkú ts'ín tífi ni̱nku̱? ¿A najmi tjíhín ni nga k'úé babanu̱u nga̱t'aha̱ ni xi tímoo̱ ko̱ najmi ta̱ k'u̱a̱i̱ntehe̱ ru̱u nga k'úéjñajinnu̱u nda̱ xi b'a̱ tits'íu̱n? $\ CKju̱axi̱ nga tínu'yá nga tíjñajinnu̱u nku xi ta̱ kuihi na̱júhu̱n tíjñako̱, ni xi ta̱ santaha xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná najmi ts'ín. )[K¿Má nihi xi mjenu̱u? ¿A nk'ie nga kfínsenu̱u, ndjá ts'inko̱nu̱u? ¿A ra̱ tu̱ sahá kju̱a̱tjo kfínko̱nu̱u ko̱ ni̱ma̱kju̱a̱ kuasenu̱u?Z Nk'ie nga Nti̱a̱ná batéxumaha̱ xu̱ta̱, ni xi ts'ín xu̱to̱ bakúchji nga Nti̱a̱ná batéxumaha̱, najmi ni xi tsu. !Y;Tu̱nga tsa Nti̱a̱ná mjehe̱, kfínse xatínu̱u ko̱ skue najmi tu̱ nkú títsu jóo̱. Ta̱ skue nkú tu̱ nk'a xáha̱ xi b'a̱ tíi̱ncha tsu. rX]Tjín xi chu̱ba̱ tíbasin títjuhún a̱jinnu̱u a̱t'aha̱ b'a̱ títsu nga najmi kfínsenu̱u. IW Kui kju̱a̱ha nga títs'inkjísehe̱nu̱u Timoteo̱, xi ta̱ kikj'áts'e̱he̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Kui xi xi nkú joyaha ntína̱ xi tjona, xi ma 'yún k'an. Ts'i̱ínkj'áítsjennu̱u xi nkú títs'ian nga títs'inxát'aha̱ Cristo̱ Jesu, xi nkú ts'ín bakuyá ngayjee̱ ni̱nku̱ xi tjín tu̱ má xi tje̱hén ni. nVUKui b'a̱ maha, tíbankihi̱nu̱u nga cha̱se̱ chu̱ba̱yahanú tu̱ xi b'a̱ ta̱ n'e̱henu. UA̱t'aha̱ ndaha tsa s'e̱nu̱u te mii̱ xi ku̱a̱kúyanu̱u éhe̱n Cristo̱, tu̱nga najmi nkjihín na̱'mi xi s'e̱nu̱u. An tsichu ma xi nkúhu tsa na̱'minu̱u nga y'eni̱jmínu̱u én nda tsuhu̱ Cristo̱ Jesu, kui xi kits'ínk'íéntu tík'unnu̱u. /TWNajmi tíb'et'ánu̱u ni xu'bi̱ tsa tu̱ xi tsjaha̱nu̱u kju̱a̱suba. Tíb'et'á níná ni xu'bi̱ tu̱ xi títsjani̱yáha̱nu̱u jun xi ntína̱ xi tjona. S  Ch'on ts'ín nchja̱yaneni̱ xu̱ta̱, tu̱nga én ndahá n'ek'óyai̱hi̱ xi b'a̱ tsuni̱. Ja tsichu mai̱ xi nkúhu stjé a̱jihi̱n xu̱ta̱ a̱sunntee̱, xi nkúhu ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱. B'a̱ tímat'ai̱n santaha ni̱stjin nd'a̱i̱. tRa Ji̱n kjineni̱ yjoni̱. Ch'on tsuni̱ xu̱ta̱, tu̱nga binchintjáí níi̱ xi b'a̱ tsuni̱ tu̱ xi Nti̱a̱ná nda ts'i̱ínko̱ho̱ ra̱, ndaha tsa b'a̱ títsuni̱. Tje̱nnki unkieni̱ xu̱ta̱, tu̱nga n'e chúkju̱a̱ níi̱. 8Qi Santaha ni̱stjin nd'a̱i̱ kjintjíá tíyai̱ ko̱ santaha ni xi s'i̱ najmi tísakúni̱. Najmi tjínni̱ najyun, tíbich'onjinni̱ ko̱ chu̱ba̱ tinimasún níi̱. &PE Ji̱n xi xu̱ta̱ chi̱ni tí'mini̱ a̱t'aha̱ Cristo̱ n'exát'ai̱hi̱, ko̱ jun xi xu̱ta̱ nkjink'un kamo nga kis'ejinnu̱u Cristo̱. Ji̱n xi najmi tjínni̱ nga'yún, jun xi tjínnu̱u nga'yún. Jun nda ts'ín ts'ínkjáínnu̱u xu̱ta̱, ji̱n ch'on ts'ín ts'ínkjáínni̱. OO A̱t'aha̱ b'a̱ mana nga ji̱n xi tí'mini̱ já postru̱ Nti̱a̱ná kitsjánte nga kamai̱ xi nkúhu já xi finijé, xi tjín nga n'e̱k'ien. Ntítsjee̱ ko̱ xu̱ta̱ tíbe ni xi tímat'ai̱n. N1Jun ja tjínnu̱u ngayjee̱ ni xi mjenu̱u. Ja kama nchi̱nó. Ja tsichumo xi nkú joyaha já rei̱ xi najmi ta̱ machjéhe̱n ra̱ ji̱n. Mjena tsa já rei̱ kju̱axi̱ ka̱mo kai, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ko̱ ji̱n sa̱kút'aha̱ni̱ xánu̱u nga ta̱ ku̱a̱texumai̱. +MOA̱t'aha̱, ¿yá xi b'a̱ títsu nga ji xi 'yún nda sai a̱jihi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱? Ngayjee̱ ni xi tjíhin tu̱ kik'a̱i̱híri. Nk'ie nga tu̱ kik'a̱i̱hí ri ni xi tjíhin, ¿á chu̱ba̱ chánkahá tín'esjeheni yjohi̱, xi nkúhu tsa najmi tu̱ kik'a̱i̱hí ri ni xi tjíhin? L9Jun já nts'e, Apolo̱ ko̱ yjona̱ kuanchjani̱jmíyahana tu̱ xi cha̱hanu nga najmi tjíhin nga ku̱i̱tjátihu̱u xi nkú ts'ín tjít'a. Kui nga najmi tu̱ chánka katumaha̱nu̱u yjonu̱u nga̱t'aha̱ xi tje̱nnkiu ko̱ a̱s'a̱i najmi n'e̱chjíhi̱ ru̱u xinkuu̱. KKui nga najmi tu̱ chasehe̱ ru̱u yá xi nda títs'ín ko̱ yá xi najmi nda títs'ín kintehe̱ ni nga kj'u̱a̱í Nda̱ Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ kuihí xi ku̱a̱kúchji ni xi tíjña 'ma má jyuu̱n ko̱ k'u̱éjña chji xi nkú ts'ín tjíntuyá ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱. Kui ni̱stjiu̱n Nti̱a̱ná nda ts'ín ku̱i̱nchja̱ne xu̱ta̱ xi nkú ts'ín kanéhe̱ nga nkúnkú. "J=Nda tjíya kju̱a̱nkjintak'unna̱ tu̱nga najmi kuihí niu̱ tsuhu̱ ra̱ tsa najmi tje̱nna. A̱t'aha̱ Nti̱a̱náhá xi basehe̱ ni xi ts'ian. \I1An bi najmi kjinta̱hana tsa cha̱so̱ho̱ mí nihi xi nda ko̱ tsa najmi nda títs'ian ko̱ tsa nku nda̱ jue xi b'a̱ ts'i̱ín. Ta̱ ndaha an najmi be xi nkú ts'ín ts'innisihi̱ ra̱ yjona̱ tsa mí nihi. \H1Yahá nga xi 'ba̱i̱hi̱ nku xá binchihi̱ nga kixi̱ ngju̱a̱i̱ko̱ xáha̱. kG QKui b'a̱ maha, já xi ts'ínxát'aha̱ ra̱ Cristo̱ katumanu̱u ji̱n nga cha̱se̱ni̱, já xi kik'a̱i̱ xáha̱ nga ku̱a̱kúya ni xi y'éjña 'ma Nti̱a̱ná ni̱stjin nk'ie ko̱ mjehe̱ nga k'u̱éjña chji nd'a̱i̱. DFCristo̱ y'anu̱u, ko̱ Nti̱a̱ná y'aha̱ Cristo̱.E%Pablo̱, Apolo̱ ko̱ Pedro̱, a̱sunntee̱, kju̱a̱tík'uu̱n ko̱ ngabayoo̱, ni xi tíma ko̱ ni xi ka̱ma, ngayjee̱ niu̱ jun kich'o. DKui b'a̱ maha, najmi tu̱ ch'a nk'a k'u̱a̱sjehe yjoho̱ nga̱t'aha̱ yá xi tje̱nnki. Jun kich'o ngayjee̱ ni xi tjín. {CoKo̱ b'i̱ ta̱ ts'ín tjít'a ya: “Nti̱a̱ná be nga tu̱ a nihí ni xi ts'ínnkjink'un já nkjink'uu̱n.” sB_A̱t'aha̱ kju̱a̱nkjink'un xi tjín a̱sunntee̱, kui xi tu̱ a nihí nginku̱n Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Nti̱a̱ná ts'ín nga ta̱ kuihi kju̱a̱maña̱ha̱ já nkjink'uu̱n jnejin.” 4AaNajmi tu̱ ch'a k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ yjoho̱. Tsa tjín a̱jinnu̱u xi b'a̱ maha̱ nga kui xi nkjink'un xi nkúhu já nkjink'un xi tjín a̱sunntee̱, tu̱ sa ní nku nda̱ xi najmi chumi nihi xi maha̱ kats'ín ma yjoho̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ku̱i̱chú ma kju̱axi̱hi nku xi nkjink'un. M@Tsa tjín xi ts'i̱ínkatsún ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná, Nti̱a̱ná ts'i̱ínkje xi b'a̱ ts'i̱íu̱n. A̱t'aha̱ tsje ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná, ko̱ jun bi, jun xi ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná. {?o¿A najmi yanú nga jun xi ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tíjñajinnu̱u? #>?Tu̱nga xi kits'ínnda xjó xi k'u̱étihi̱ nd'íu̱, kui xi ndyja̱ ni xi kits'ín, ndaha tsa tu̱ kui ku̱a̱nkihí xi nkú maha̱ xi nd'í bitjujin. j=MXi kits'ínnda xjó xi ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ nd'íu̱, kui xi ts'i̱ínkjáíhi̱n chjíhi̱. x<i S'e̱jña chji xá xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱ ni̱stjin nga ku̱a̱se̱he̱ Nti̱a̱ná ni xi kits'ín xu̱ta̱. A̱t'aha̱ nd'í xi kj'u̱a̱í kui ni̱stjiu̱n k'u̱éjña chji xi nkú k'un xá xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. U;# A̱sun tuts'in ni'yoo̱ ka̱ma chjúsíntje̱n xjó xi ka̱mandako̱ho to̱onsine, ko̱ a ra̱ to̱ontaba, ko̱ a ra̱ ndji̱o̱ tsjo k'un, ko̱ a ra̱ yáte, ko̱ a ra̱ ndji̱, ko̱ a ra̱ xka̱. : A̱t'aha̱ Jesucristo̱, kui xi tuts'in xjóho̱ ni'yoo̱. Najmi ma s'ejña sa kj'a̱í tuts'in xjó nga xi ja kjijñoo̱. D9 Xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná xi kitsjána, an xi kama nda̱ maestru̱ chji̱ne̱xjó xi kingjájña tuts'in ni'yoo̱. Ko̱ kj'a̱í ngá xi tíi̱ncha kjesíntje̱n xjóho̱ ni'yoo̱ nd'a̱i̱, tu̱nga ndahá ts'ín kats'ínnkjink'un nga nkúnkú xi nkú ts'ín ngju̱a̱i̱ndjuko̱ xjóo̱. D8 Nga nkúnkúi̱ mako̱i̱ xinki̱ nga tín'exát'ai̱hi̱ Nti̱a̱ná. Jun xi nkú joyaha jñá xi ts'e̱ Nti̱a̱ná xi ji̱n tín'exájii̱n. Jun xi nkú joyaha ni'yaha̱ Nti̱a̱ná. ~7uXi b'éntje̱ ko̱ xi kuhu̱n yóo̱ tu̱ nku chu̱ba̱há. S'e̱chjíhi̱ nga nkúnkú xi nkú ts'ín kits'ínxá. +6OKui b'a̱ maha, najmi xi b'éntje̱ yóo̱ ko̱ ta̱ ndaha xi kuhu̱n, tsa kui xi chánka. Nku tutuhú Nti̱a̱ná xi kits'ín nga kisá yóo̱, kui xi chánka. |5qXi nkúhu tsa an y'entje̱ yá tuu̱ ko̱ Apolo̱ kikuhu̱n, tu̱nga Nti̱a̱náhá xi kits'ín nga kisá yóo̱. @4y¿Yáha Pablo̱? ¿Yáha Apolo̱? Tu̱ já musu̱hú niu̱ xi Nti̱a̱ná kits'ínchjéhe̱n tu̱ xi s'e̱jihi̱nnu̱u. Nga nkúnkúi̱ kin'ei̱ xá xi kitsjáni̱ Nti̱a̱ná. 3#A̱t'aha̱ tjín xi: “An tje̱nnkia Pablo̱”, títsu ko̱ tjín ngá xi: “An tje̱nnkia Apolo̱”, títsu. Nk'ie nga b'a̱ tín'o, ¿a najmi b'a̱há tín'o xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná, xi najmi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná? m2SA̱sunntee̱ y'a sanu̱u. Nk'ie nga tjín sa a̱jinnu̱u kju̱a̱nchi̱ni̱ ko̱ kju̱a̱chán, ¿a najmi a̱sunntee̱hé y'aha̱nu̱u? ¿A najmi b'a̱há ts'ín tintsu̱bo̱o xi nkú ts'ín tjíntu xu̱ta̱ a̱sunntee̱? ,1QKintehe̱ ni nga ni xi ndjá kuakuyánu̱u, tu̱ ni xi najmi ndjáhá tsakuyánu̱u. A̱t'aha̱ b'a̱ k'un ntí xi̱hí k'un, ntí xi tu̱ ntáchikihí 'bi, xi najmi ma kjine ni xi ndjá. Ko̱ santaha nd'a̱i̱ najmi kje̱e tjíndanu̱u yjonu̱u tsa ka̱mankjinnu̱u ni xi na̱nka̱ tjín. 60 gJun já nts'e, najmi kama kinchjako̱nu̱u xi nkú ts'ín nchjaka̱ xu̱ta̱ xi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. Kinchjako̱ nínu̱u xi nkú ts'ín nchjaka̱ xu̱ta̱ xi a̱sunntee̱ tje̱he̱n ra̱, xi nkúhu xu̱ta̱ xi a̱s'a̱i kuakatuts'i̱hín ra̱ nga kuakakj'á éhe̱n Cristo̱. /A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:¿Yá xi be xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un Nti̱a̱ná?¿Yá xi tsjáni̱yáha̱? Tu̱nga ñá bi, n'enkjínk'aán xi nkúhu Cristo̱ a̱t'aha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tíjñajinná.e.CXi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, kui xi mankjihi̱n ni xi tjín. Tu̱nga xu̱ta̱ xi k'oo̱ najmi mankjihi̱n á kj'a̱í ts'ín ts'ínnkjink'uhun xu̱ta̱ xi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. -+Xu̱ta̱ xi najmi tjíhi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná najmi ts'ínkjáíhi̱n ni xi ts'e̱ Espiri̱tu̱, a̱t'aha̱ tu̱ a nihí maha̱. Najmi tjín nkú ts'ín ka̱ma ka̱mankjihi̱n ra̱, a̱t'aha̱ nku tutuhú Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná b'éjña chji niu̱. 5,c Kui niu̱ xi chubai̱ nk'ie nga bakuyái̱. Najmi n'echjéi̱n én xi bitjuhu kju̱a̱nkjink'uhu̱n xu̱ta̱. Kju̱a̱nkjink'un xi bitju níhi̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná n'echjéi̱n. B'a̱ ts'ín 'miyaha̱ ri̱ xu̱ta̱ xi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ni xi ts'e̱ Espiri̱tu̱. _+7 Nga̱t'a ts'a̱ñá bi, nginku̱n Nti̱a̱ná nibáha Espiri̱tu̱ xi kin'ekjáíhi̱ín, najmi a̱suntei̱ ts'e̱. Nti̱a̱ná kitsjáná Espiri̱tu̱hu̱ tu̱ xi ka̱mankjihinná kju̱a̱nda xi kitsjáná. 2*] A̱t'aha̱, ¿yá xi be xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un xu̱ta̱ xi kj'a̱í? Nku tutuhú xu̱ta̱ xu'bo̱ xi be xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un. B'a̱ ta̱ ts'ín najmi ch'a be xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un Nti̱a̱ná. Nku tutuhú Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná be xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un. [)/ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná y'éjña chjiná ni xi y'énda títjun Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná be sisin ngayjee̱ ni xi tjín ko̱ santaha ni xi 'yún na̱nka̱ha̱ Nti̱a̱ná. () Tu̱nga b'a̱há kama xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Ni xi najmi kikie xu̱ta̱ ko̱ najmi kint'é,
xi ndaha̱chí najmi kje̱e n'enkjínk'un,
kui nihi xi Nti̱a̱ná y'énda títjun,
ngandaha̱ xu̱ta̱ xi i̱ncha tjoho̱ Nti̱a̱ná. P'Ndaha nku xi batéxuma a̱sunntei̱ najmi kamankjihi̱n kju̱a̱nkjintak'un xu'bi̱. A̱t'aha̱ tsa kamankjihi̱n niu̱, najmi kingját'a kruu̱ ra̱ Nda̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka. |&qNk'ie ní bakuyái̱ éhe̱n Nti̱a̱ná, chubani̱jmíyai̱ ni xi kits'ínnkjink'un Nti̱a̱ná nga y'éjña 'ma. Kui niu̱ xi y'énda Nti̱a̱ná kintehe̱ ni nga kits'ínnda a̱sunntee̱. B'a̱ kits'ín tu̱ xi s'e̱hená kju̱a̱chánka. Z%-Tu̱nga a̱jihi̱n ní xu̱ta̱ xi ja tsichu mankjihi̱n ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná kju̱a̱nkjink'un n'echjéi̱n nk'ie nga chubako̱i̱. Najmi kju̱a̱nkjink'un xi ts'ínchjén xu̱ta̱ n'echjéi̱n nga chubai̱, ko̱ ta̱ ndaha najmi kju̱a̱nkjink'un xi ts'ínchjén já xi batéxuma n'echjéi̱n, já xi ndyja̱ ndyjun nkini̱. h$Itu̱ xi s'e̱jihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún, najmi kju̱a̱nkjink'uhu̱n xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi y'éjña chjiná kju̱a̱nkjink'uhu̱n Nti̱a̱ná p#YKo̱ nk'ie nga y'eni̱jmínu̱u ko̱ tsakuyánu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná, najmi kits'inchjén én nkjink'un xi s'ejihi̱n xu̱ta̱. Espiri̱tu̱hu̱ ní Nti̱a̱ná ko̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná y'ejñá chjiko̱hona ni xi kinchja, "Nk'ie nga tsáte̱jñajinnu̱u najmi nda̱ chánka kamana yjona̱. Títsankjun níná ko̱ xí tíb'atsénkjúnná. ! Najmi kama mjena tsa kj'a̱í nihi kinchja a̱jinnu̱u. Nku tutuhú Jesucristo̱ kinchjani̱jmíya ko̱ á kruu̱ k'ient'áha. !  =Já nts'e, nk'ie nga tsichuk'ieni̱jmínu̱u én xi Nti̱a̱ná tíb'éjña chji nd'a̱i̱, najmi én tsjo tsu kits'inchjén ko̱ tsa én xi na̱nka̱. S !Kui b'a̱ maha, xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Xi nk'a k'u̱a̱sje yjoho̱, nga̱t'aha̱ ní ni xi kits'ínko̱ho̱ Nti̱a̱ná, kui ní nga̱t'aha̱ nga nk'a kat'asjehe yjoho̱.”  Tu̱nga nkuhú kits'ín mako̱nu̱u Nti̱a̱ná Cristo̱ Jesu ko̱ kits'ín nga Cristo̱ tsichu ma kju̱a̱nkjintak'unná. Nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Cristo̱ na̱xu̱ tsichu maá nginku̱n Nti̱a̱ná, kikj'áts'e̱ná ko̱ y'échjíntjai jéná. d CB'a̱ kits'ín Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi ch'a nk'a ka̱ma k'u̱a̱sjehe yjoho̱ nginku̱n. 1 ]Ta̱ j'ájin xu̱ta̱ xi najmi b'achjíhi̱ ra̱ xu̱ta̱ ko̱ xi najmi nda tí'mihi̱. Ta̱ j'ájin santaha ni xi najmi kje̱e tjín tu̱ xi kjéxihin ni xi ja tjín.  Tu̱nga xi tu̱ a xu̱ta̱há maha̱ xu̱ta̱, kui xi j'ájin Nti̱a̱ná tu̱ xi tsjáha̱ ra̱ kju̱a̱suba já nkjink'uu̱n. Ko̱ j'ájin xu̱ta̱ xi̱ najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ nginku̱n xu̱ta̱ tu̱ xi tsjáha̱ ra̱ kju̱a̱suba já xi nk'a tje̱n. d CJun já nts'e, n'e̱kj'áítsjon xi nkú ts'ín kinchja̱nu̱u Nti̱a̱ná nga kju̱áts'e̱nu̱u. Najmi nkjin mahanu xi yaha̱ nga nkjink'un. Najmi nkjin mahanu xi já k'aku̱. Najmi nkjin mahanu xi nk'a tjo̱on. 7 iA̱t'aha̱ ni xi y'énda Nti̱a̱ná xi tu̱ a nihí maha̱ xu̱ta̱, 'yún tjín saha̱ sin nk'ie nga ni xi ts'ínnkjink'un xu̱ta̱. Ko̱ má b'a̱ maha̱ xu̱ta̱ nga ts'ínnkjink'un nga najmi tjíhi̱n nga'yún Nti̱aṉá, yo̱ ní 'yún bakúchji nga'yúhu̱n nga nga'yún xi tjíhi̱n xu̱ta̱. / YTu̱nga máha xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná kinchja̱ha̱ nga kju̱áts'e, ndaha tsa xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ ta̱ ndaha tsa xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, kui xi ts'ínkjáíhi̱n nga a̱jihi̱n Cristo̱ tsakúchji Nti̱a̱ná nga'yúhu̱n ko̱ kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. ] 5Tu̱nga ji̱n, nga kis'et'a kruu̱ Cristo̱ tíb'eni̱jmíi̱. Kui nii̱ xi najmi sasíhi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ tu̱ a éhén maha̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. T #Xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ mjehe̱ sku̱e̱ kju̱a̱nkjúhu̱n Nti̱a̱ná, ko̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ mjehe̱ ku̱a̱sínñjuhu̱ nku kju̱a̱nkjink'un na̱nka̱. & GA̱t'aha̱ a̱jin kju̱a̱nkjintak'un na̱nka̱ha̱ Nti̱a̱ná y'énda nga najmi kju̱a̱nkjintak'un xi tjíhi̱n xu̱ta̱ sku̱e̱ko̱ho̱ ra̱. Kama mje níhi̱ nga xu̱ta̱ xi s'e̱jihi̱n én xi tís'eni̱jmíu̱, nga kui xi ts'i̱ínk'anki, én xi tu̱ a éhén maha̱ xu̱ta̱.  ¿Yá nda̱ xi na̱nka̱ ts'ínnkjink'un? ¿Yá nda̱ xi tu̱ xí mahá ra̱ xu̱ju̱n? ¿Yá nda̱ xi maha̱ nchja̱ni̱jmíyaha ni xi tjín a̱sunntei̱? Tu̱ a nihí kits'ín ma Nti̱a̱ná kju̱a̱nkjintak'un na̱nka̱ xi tjín a̱sunntee̱. U %A̱t'aha̱ b'i̱ títsu Nti̱a̱ná má nga tjít'a xu̱ju̱n:Ts'inndyja kju̱a̱nkjintak'uhu̱n já xi na̱nka̱ ts'ínnkjink'un.Ts'inndyjajian xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un já nkjink'uu̱n. ^ 7Én xi s'eni̱jmí nga̱t'a ts'e̱ xi nkú ts'ín k'ien Cristo̱ t'a kruu̱, kui xi tu̱ a éhén maha̱ xu̱ta̱ xi tíndyja. Tu̱nga máha ñá xi kin'ek'ankiná, nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná maná kui ée̱n.  3A̱t'aha̱ najmi kui xá xi kitsjána Cristo̱, tsa xu̱ta̱ kuatentá. Nk'ie ní k'ueni̱jmíá én nda tsuhu̱, kui ní xáha xi kitsjána. Ko̱ najmi én na̱nka̱ ts'inchjén nga nchja, tu̱ xi najmi nku én tiya ka̱maha ngabayaha̱ Cristo̱ t'a kruu̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga a̱jihi̱n ni xi kits'ín Cristo̱ kis'ejña chji nga'yúhu̱n ko̱ kju̱a̱nkjintak'uhu̱n Nti̱a̱ná y mTa̱ tsatentá xinkjín nda̱ Estefa̱na̱. Najmi ta̱ f'áítsjehenna tsa tjín sa kj'a̱í xi tsatentá. O B'a̱ ts'ín najmi ch'a xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu tsa an kikj'ats'a̱n.  yTsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga najmi tjín a̱jinnu̱u xi an tsatentá, nku tutuhú Krispo̱ ko̱ Gayo̱. -  U Nga chasehe̱ ra̱á, ¿a tsakjányahá yjoho̱ Cristo̱? ¿A Pablo̱hó kis'et'a kruu̱ ngandanu̱u? ¿A Pablo̱hó kikj'áts'e̱nu̱u nk'ie nga kisaténtó? C   Tjín rú a̱jinnu̱u xi: “An tje̱nnkia Pablo̱”, tíi̱ncha tsu rú. Ko̱ rú tjín ngá xi: “An tje̱nnkia Apolo̱”, tíi̱ncha tsu rú. Ko̱ ta̱ tjín rú ngá xi: “An tje̱nnkia Pedro̱”, tíi̱ncha tsu rú. Ko̱ ta̱ tjín rú ngá kj'a̱í xi: “An tje̱nnkia Cristo̱”, tíi̱ncha tsu rú. p  [ B'a̱ tíxian, já nts'e, a̱t'aha̱ xinkjín Kloe kitsúyana nga kju̱a̱chán rú tjín a̱jinnu̱u. =  u Jun já nts'e, ngajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ b'a̱ tíxinnu̱u nga nkuhú ni xi chu̱bo ko̱ nkuhú ch'o̱o xinki̱u. Nkuhú kas'eyanu̱u ko̱ nkuhú ni xi n'o̱o. y  m Ts'íntjusun Nti̱a̱ná ni xi tsu. Kui xi kinchja̱nu̱u nga nkuhú ka̱mako̱o Ntíhi̱, kui xi Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga najmi nda tjín tsa najmi nkuhú k'u̱a̱ xinkjín xu̱ta̱ ni̱nku̱ I  Ko̱ ndjá ts'i̱ínkinchánu̱u Nti̱a̱ná santaha ni̱stjin xi fekuu̱, tu̱ xi najmi tjín ni xi n'e̱nijéhe̱nu̱u ni̱stjin nk'ie nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. 7 iKui nga najmi ndyjat'aha̱nu̱u ndaha nku kju̱a̱nda xi tsjá Nti̱a̱ná nk'ie nga tíchuyóho̱o ni̱stjin nga ku̱a̱kúchji yjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. r _B'a̱ ts'ín kis'ejña chjihi a̱jinnu̱u nga kju̱axi̱ én nda tsuhu̱ Cristo̱ xi kis'eni̱jmínu̱u. d CKits'ín nga kin'ekjóho̱on ngayje tíkjá kju̱a̱nchi̱ná xi tsjá Nti̱a̱ná. Kui kju̱a̱nchi̱nóo̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga chu̱bo ko̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga ka̱mankjinnu̱u ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. : oTehe̱nte tsjaha̱ máb'a̱chjí Nti̱a̱ná nga f'áítsjenna jun, a̱t'aha̱ kisakúnu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. Cristo̱ Jesu kits'ín nga kisakúnu̱u kui niu̱.  9Kas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín tsjáha̱ Pablo̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga f'áítsjehe̱n xi nkú ts'ín nda kits'ínko̱ho̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ ni̱nku̱ Corinto̱  tísuniñai̱hi̱ jun xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná xi tintsu̱bo̱o nanki Corinto̱. Cristo̱ Jesu kits'ín nga Nti̱a̱ná kikj'áts'e̱nu̱u. Kinchja̱nu̱u nga kju̱áts'e̱nu̱u xi nkú ta̱ kits'ínko̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ xi tu̱ má xi tje̱hén ni s'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Kui xi Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ Nda̱ Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱.  1An Pablo̱, Nti̱a̱ná kits'ín mana nku nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín kama mjehe̱. An ko̱ nda̱ nts'eé Soste̱ne̱ I~}||o{Tz7yxww4vjutt[rqpoommkkkkjich-fee\dcba`__u_^0]\\V[RZcYXEWVUTTRR PfNMMFLKvJJ9ImHHGGFvEnDD)CBB@@?>== Jun xi yjonintehe̱ Cristo̱. Nga nkúnkú jun, jun xi yjonintee̱. J)  Nga ngayjee̱ ni xi y'aha̱ ra̱ yjonintená, tsa tjín xi un tíbehe̱, ta̱ un sku̱e̱he̱ xi k'oo̱. Ko̱ tsa 'yún tíchun saha̱á nku, ngayjee̱ xi k'oo̱ ta̱ tsjo i̱ncha ka̱maha̱. (# B'a̱ kits'ín Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi ka̱ma ngabihi̱ ra̱ xinkjín yjonintená ko̱ tu̱ xi b'i̱ ngján kúhu̱n ra̱ xinkjín. G' a̱t'aha̱ najmi machjéhe̱n nga k'úé'maá yjonintená má nga ma chji bixíaán. B'a̱ kits'ínk'íé Nti̱a̱ná yjonintená nga 'yún n'e̱chjí saá xi b'a̱ maná nga kinte tje̱n. & Ko̱ xi b'a̱ maná nga kinte tje̱n, kui xi tu̱ sahá tsjo n'ek'íé saá. Ko̱ má najmi mjená nga ka̱ma chji, kui xi b'e'maá, p%Y Tu̱ sa ní má najmi 'yún machjénná yjonintená bixíhaán, tu̱ sa ní kui xi 'yún machjén sa. $% “Najmi machjénna ji”, najmi tsuhu̱ tunkaán ntsa̱á. Ta̱ ndaha: “Najmi machjénna jun”, najmi tsuhu̱ nintakaá tsu̱kaá. h#I Kui nga ndaha tsa nkjin maha ni xi y'aha̱ ra̱ yjonintee̱, tu̱nga nkuhú maha yjonintee̱. I"  A̱t'aha̱ tsa nkuhú ni xi tíjña, najmi ta̱ yjonintehe ma. r!] Xi nkú ts'ín kisasíhi̱n Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín y'éntu nga nkúnkú ni xi tjíhi̱n yjonintená. < q Tsa tu̱ subahá tunku̱n ka̱ma yjonintee̱, ¿nkú ts'ín ku̱i̱nú'yáhaná? Ko̱ tsa tu̱ subahá tja̱ba̱xínñju ka̱ma yjonintená, ¿nkú ts'ín kj'u̱ántahaná? O Ko̱ tsa nku tja̱ba̱xínñjaá b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “Najmi yjonintee̱ y'ahana a̱t'aha̱ najmi tunku̱n 'mina”, tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱, ¿a kui kju̱a̱ha nga najmi yjonintee̱ y'aha̱ ra̱? C Tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nku tsu̱kaá: “Najmi yjonintee̱ y'ahana a̱t'aha̱ najmi ntsa̱ 'mina”, tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱, ¿a kui kju̱a̱ha nga najmi ta̱ yjonintee̱ y'aha̱ ra̱? `9 Nku yjoninte najmi nku ndju̱ú maha. Nkjin ní ni xi y'aha̱ ra̱ nku yjoninte. ! A̱t'aha̱ nkuhú Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná kisaténtáhaná ngatenteé ko̱ ngayjeé kik'a̱i̱ná nga ki'yaá ta̱ kuihi Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín nkuhú yjoninte tsichu mahaná, ndaha tsa xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ ta̱ ndaha tsa xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, ndaha tsa xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atse ko̱ ta̱ ndaha tsa xi nda̱í yjoho̱. eC Xi nkúhu yjonintená, nkuhú maha tu̱nga nkjihín ni xi tjíhi̱n nga tjíxanya. Ko̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n, ndaha tsa nkjin maha tu̱nga nkuhú yjoninte bichú ma. B'a̱ ta̱ tjín nga̱t'a ts'e̱ Cristo̱.  Nkuhú Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi ts'ín ngayjee̱ ni xu'bi̱. Xi nkú ts'ín mjehe̱ tsjá nii̱, b'a̱ ts'ín tsjáha̱ nga nkúnkú xu̱ta̱ ni̱nku̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga nkuhú kich'aá xinki̱á ñá xi xu̱ta̱ ni̱nku̱ Z- Tjín xi maha̱ ts'ín kju̱a̱nkjún, ko̱ tjín ngá xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ éhe̱n, a̱s'a̱i ts'ínkjas'en niu̱. Tjín xi mankjihi̱n tsa kju̱axi̱ nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tíjñajihi̱n xu̱ta̱. Tjín xi nchja̱ kj'a̱í én xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱, ko̱ tjín ngá xi ts'ínk'atiya én xi tsjá Espiri̱tu̱. ?w Tjín xi ta̱ kuihi Espiri̱tu̱ tsjáha̱ nga 'yún s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, ko̱ tjín ngá xi ts'i̱ínnkihi̱ xu̱ta̱. Ta̱ kuihi Espiri̱tu̱ xi tsjáha̱ nga b'a̱ ts'i̱ín. H  Tjín xi Espiri̱tu̱ tsjáha̱ nga ku̱i̱tsu̱yaha̱ xu̱ta̱ én xi na̱nka̱, ko̱ ta̱ tjín xi ta̱ kuihi Espiri̱tu̱ tsjáha̱ nga ku̱i̱tsu̱yaha̱ xu̱ta̱ ni xi ka̱mankjihi̱n.  Nga nkúnkú kik'a̱i̱hi̱ nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ku̱a̱kúchji yjoho̱ ngandaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. - Kj'a̱í kj'a̱í ni xi maha̱ i̱ncha ts'ín, tu̱nga nkuhú Nti̱a̱ná xi ts'ín ngayjee̱ niu̱ nga ts'ínxájinyjehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. s_ Kj'a̱í kj'a̱í xá xi maha̱ ts'ín xu̱ta̱, tu̱nga nkuhú maha Nda̱ Nti̱a̱ná xi tsjá xáha̱.  Kj'a̱í kj'a̱í kju̱a̱nda xi 'ba̱i̱hi̱ xu̱ta̱, tu̱nga nkuhú maha Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi tsjáha̱. #? Kui b'a̱ maha, tíxinyaha̱nu̱u nga ndaha nku xu̱ta̱ xi Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná títs'ínkinchja̱ha̱ najmi ma b'a̱ tsu: “¡Najmi nda Jesu!” Ko̱ ta̱ ndaha nku najmi ma: “¡Jesu xi Nda̱ Nti̱a̱ná!” tsu, tsa najmi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. R Yo xi nkú n'e tintsu̱bo̱o nk'ie, nga najmi kje̱e s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. Xi nkúhu tsa kichju'yúnnu̱u nga kitsjennkíhu̱u nti̱a̱ xi najmi maha̱ nchja̱, xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha.   Jun já nts'e, mjena nga cho̱o nga nkjin tíkjá kju̱a̱nda xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ ni̱nku̱.  "Tsa tjín xi tíma bjoho̱, ni'yaha̱ kakjine. B'a̱ kats'ín tu̱ xi najmi ts'i̱ínk'a ni̱yáha̱ ra̱ Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ ni xi títs'ín nk'ie nga tíma ñjakúko̱o xinki̱u. Ni xi tjín sa a̱jinnu̱u, nk'ie nga kfínsenu̱u k'uendá. !Kui b'a̱ maha, já nts'ena̱, nk'ie nga ka̱ma ñjakú nga chi̱no̱o nichinee̱, b'i̱ ngján chúyoho̱o xinki̱u. C  Nk'ie nga base Nda̱nti̱aná tsa nda ko̱ tsa najmi nda ni xi n'eé, yo̱ títsjáni̱yáná tu̱ xi najmi n'e̱nijéhená ni̱stjin nga n'e̱nijéhe̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱. g G Tu̱nga tsa cha̱se̱jin sisihi̱ín ani̱ma̱ná, Nti̱a̱ná najmi ts'i̱ínk'anjiná jé. r ] Kui kju̱a̱ha nga tjíhin a̱jinnu̱u nkjin xi kjintu'un ko̱ xk'íén ko̱ k'u̱a̱ xi ja k'ien. j M A̱t'aha̱ tsa tjín xi chu̱ba̱ kji̱ne̱hé ko̱ chu̱ba̱ k'úíhí nga najmi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga yjonintehe̱ Nda̱ Nti̱a̱ná niu̱, kui xi n'e̱nijéhe̱ ra̱ a̱t'aha̱ chu̱ba̱ tíkjinehé ko̱ tí'bi niu̱.  / Kui b'a̱ maha, kintehe̱ ni nga xu̱ta̱ kji̱ne̱ ni̱nku̱o̱n ko̱ nga k'úíya chu̱tsíu̱n, tjíhin ni nga katasejin sisin ani̱ma̱ha̱.   Kui nga tu̱ yáhá ni xi najmi sku̱e̱nkjúhun nga kji̱ne̱ ni̱nku̱o̱n ko̱ nga k'úíya chu̱tsíu̱n nga ts'i̱ín xi nkú kitsú Nda̱ Nti̱a̱ná, kui xi títsjehe̱n jé nga najmi tíbenkjún yjonintehe̱ ko̱ jníhi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. U# Kui b'a̱ maha, xki̱ nga chi̱no̱o ni̱nku̱o̱n ko̱ s'i̱yo chu̱tsíu̱n, b'aha̱ ra̱ nga kik'atuts'i̱hi̱n kui nii̱ santa nkúhu nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná, tíbixínyo nga k'ien. S B'a̱ ta̱ ts'ín jakj'á chu̱tsíu̱n nk'ie nga ja kamaha̱ nga kikjine nichinee̱. B'i̱ kitsú: “Kui chu̱tsíi̱n tíbakúchji jnína̱ xi ja tíb'éndako̱ tse̱tse̱he Nti̱a̱ná nd'a̱i̱ xi nkú ts'ín nda ts'i̱ínko̱ xu̱ta̱. B'i̱ ta̱ n'o̱o tu̱ xi kj'u̱a̱ítsjehe̱nnu̱u an xki̱ xki̱ nga s'i̱u.” r] Nk'ie nga ja kamaha̱ nga kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná, tsakjánya ni̱nku̱o̱n ko̱ b'i̱ kitsú: “Kui xu'bi̱ xi yjonintena̱ xi n'e̱kjas'en ngandanu̱u. B'i̱ ta̱ n'o̱o tu̱ xi kj'u̱a̱ítsjehe̱nnu̱u an.” T! Ta̱ kui ma maha én xi kitsjána Nda̱ Nti̱a̱ná, ta̱ kui ma maha én xi tsakuyánu̱u. B'i̱ kixinnu̱u: Ta̱ kuihi ni̱stje̱n nga kin'ekjas'en Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu, jakj'á ni̱nku̱a̱n.  ¿A ra̱ najmi tjíhínnu̱u ni'ya má nga ka̱ma chi̱no̱o ko̱ s'i̱u? ¿Á tu̱ ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ tín'eko̱honu xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ tí'ba̱i̱hi̱ ru̱u kju̱a̱suba xu̱ta̱ xi najmi chumi ni xi tjíhi̱n ra̱? ¿Nkú xínnu̱u? ¿“Nda tín'o”, a xínnu̱u? Nk'ie nga b'i̱ tín'o, najmi tjín xi nkú ts'ín “Nda tín'o” xíhi̱nnu̱u. ! A̱t'aha̱ nk'ie nga chino, b'i̱ ngján nkúnkú fakj'á ni xi ts'e̱. Tjín xi najmi sakúhu̱ nichinee̱ ko̱ tjín ngá xi ma ch'i̱.  Nk'ie nga ma ñjakúko̱o xinki̱u, najmi n'o xi nkú ts'ín tsakúyaná Nda̱ Nti̱a̱ná nga kikjineko̱ sa já ni'yakuyáha̱. - a̱t'aha̱ tjíhín ni nga ch'a̱ch'a̱nú xinki̱u nga n'e̱sje t'axíún yjonu̱u tu̱ xi cha̱ha yá xi ndjá síjña nginku̱n Nti̱a̱ná. G Kui ni xu'bi̱ xi tjun xínnu̱u. Tí'miyana nga b'i̱ ngjáhán ch'ach'anú xinki̱u nga n'esje t'axíún yjonu̱u nk'ie nga ma ñjakú ni̱nku̱. Ko̱ santaha tís'ejinna ni xi tí'mina, .~U Najmi tínchjako̱ tsjo tsjonu̱u ni xi xínnu̱u nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ najmi ngandanu̱u ma ñjakúko̱honu xinki̱u. N'e'un níhi̱ xinki̱u nga ma ñjakú. D} Tu̱nga tsa tjín xi mjehe̱ k'u̱ésiyáha ni xu'bi̱, najmi b'a̱ ts'ín nkani̱ ko̱ ta̱ ndaha najmi b'a̱ ts'ín nkaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga n'ekj'áítsjen ngabayaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga ka̱ma ñjakú xu̱ta̱ ni̱nku̱ 6|e Tu̱nga tsjohó tjíhi̱n nku ta̱chju̱ún tsa ts'i̱ínndju ntsja̱ha̱. A̱t'aha̱ kui xi kik'a̱i̱hi̱ nga ndju ka̱ma ntsja̱ha̱ tu̱ xi k'u̱é'mako̱ho nintaku̱. {y Xi nkú ts'ín yaha̱, tsa nku nda̱ ts'i̱ínndju ntsja̱ha̱, ta̱ kui ta̱ maha títsjáha̱ kju̱a̱suba yjoho̱. z3 N'e̱nkjíntak'un sisiun ni xu'bi̱. ¿A nda tjín nga nku ta̱chju̱ún najmi k'u̱é'ma nintaku̱ nk'ie nga ku̱i̱nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná? yy A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín yjonintehe̱ nda̱x'i̱u̱n nibaha̱ ra̱ ta̱chju̱ún xi tjuu̱n, b'a̱ ta̱ ts'ín nd'a̱i̱ xi tí'mi ta̱chju̱ún tsihi̱n xi x'i̱n tí'mi. A̱t'aha̱ ngatentee̱ ni xi tjín nginku̱n Nti̱a̱ná nibáha̱ ra̱. 4xa Tu̱nga a̱jinná xi s'ejinná Nda̱ Nti̱a̱ná, tjín xi chju̱úu̱n a̱t'aha̱ ta̱ tjín xi x'i̱n, ko̱ tjín xi x'i̱n a̱t'aha̱ ta̱ tjín xi chju̱úu̱n. "w= Kui kju̱a̱ha tjíhin nga k'u̱é'maha nintaku̱ xi tí'mi ta̱chju̱ún, tu̱ xi sku̱e̱nkjúhun xi batéxumaha̱ ko̱ sku̱e̱nkjúhun ntítsjee̱. |vq Najmi ngandaha̱ ta̱chjúu̱n kin'endaha nda̱x'i̱u̱n. Ngandaha̱ ní nda̱x'i̱u̱n kin'endaha ta̱chjúu̱n. 'uG A̱t'aha̱ nda̱x'i̱n xi tjuu̱n najmi yjonintehe̱ ta̱chjúu̱n nibaha̱ ra̱. Ta̱chju̱ún xi tjuu̱n ní xi nibaha̱ ra̱ yjonintehe̱ nda̱x'i̱u̱n. Pt Xi tí'mi nda̱x'i̱n najmi tjíhin nga k'u̱é'ma nintaku̱. A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín tjíyaha Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín kits'ínndaha̱ Nti̱a̱ná nda̱x'i̱n xi tjuu̱n, ko̱ kui ndo̱ bakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. Tu̱nga xi tí'mi ta̱chju̱ún, kui xi bakúchji kju̱a̱chánkaha̱ xi tí'mi x'i̱n. as; A̱t'aha̱ tsa nku ta̱chju̱ún najmi k'u̱é'ma nintaku̱, tu̱ sahá katate ntsja̱ha̱. Ko̱ tsa subaha̱ nga ku̱a̱te ntsja̱ha̱ ko̱ a ra̱ nga kj'u̱ájnu kaha̱ yjoho̱, tu̱ sahá kat'é'ma nintaku̱ ma. -rS Ko̱ tu̱ yá ta̱chju̱úhún ni xi najmi k'u̱é'ma nintaku̱ nk'ie nga ku̱i̱nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ko̱ tsa nga ts'i̱ínkjas'en én xi tsjáha̱ Nti̱a̱ná, kui ta̱chjúu̱n xi najmi tíbenkjún xi tje̱n títjuhu̱n. Nk'ie nga chasehe̱ ra̱á, b'a̱ joyaha tsa kichj'ajnu kaha̱. Qq Tu̱ yá nda̱há ni xi k'u̱é'ma nintaku̱ nk'ie nga ku̱i̱nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ko̱ tsa nga ts'i̱ínkjas'en én xi tsjáha̱ Nti̱a̱ná, kui xi najmi tíbenkjún xi tje̱n títjuhu̱n. Yp+ Tu̱nga mjehéna nga cho̱o nga Cristo̱ kui xi tje̱n títjuhu̱n nga nkúnkú jáx'i̱n, ko̱ xi tí'mi x'i̱n kui xi tje̱n títjuhu̱n chju̱úhu̱n, ko̱ Nti̱a̱ná kui xi tje̱n títjuhu̱n Cristo̱. Xo) Tsjo ts'ín nchjani̱jmíyaha̱nu̱u, já nts'e, a̱t'aha̱ tehe̱nte f'áítsjennu̱u an ko̱ a̱t'aha̱ tín'o ni xi tsakuyánu̱u. Kui ni xi kik'a̱i̱na ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín kits'inkjas'ennu̱u. 1n ] B'a̱ ta̱ n'o̱o xi nkú nga ts'ian, a̱t'aha̱ an bi, b'a̱ ta̱ ts'ian xi nkúhu Cristo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín sku̱e̱nkjún jminchjíu̱n `m9 !An bi, tu̱ mí nihí ni xi ts'ian, ni xi sasíhi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ ts'ian. Najmi tu̱ ni xi ngandana̱ bangisja nga ts'ian. Ni xi ka̱ma ní ngandaha̱ xu̱ta̱ ts'ian. B'a̱ ts'ian tu̱ xi k'u̱a̱nkihi.@ly Najmi tu̱ n'o nga ndyja̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱he̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi najmi ntje̱he̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ ta̱ ndaha xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná. %kC Kui b'a̱ maha, tsa chi̱no̱o ko̱ tsa s'i̱u ko̱ tsa tu̱ mí nihí ni xi n'o̱o, ngayje ni xi n'o̱o katakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. Cj Tsa tsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ títsjána ni xi tíi̱ne̱, ¿á ku̱i̱nchja̱yanehena xu̱ta̱ tsa kjíne̱ ni xi ja kuatsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná? 'iG Najmi b'a̱ tíxian tsa kju̱a̱nkjintak'uhu̱n xi kji̱ne̱ niu̱ ku̱a̱tsún. Kju̱a̱nkjintak'un níhi̱ xi b'a̱ kuatsúu̱ tíxian. A̱t'aha̱, ¿á xi nkú ts'ín tínchja̱ha kju̱a̱nkjintak'uhu̱n xu̱ta̱ xi kj'a̱í cha̱se̱he̱ ra̱ nga cha̱ mí nihi xi ma ts'ian? =hs Tu̱nga tsa tjín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u: “Nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha ja kik'a̱i̱hi̱ chje̱ yjo xu'bi̱”, najmi tu̱ chino nk'ie. T'ech'óho̱o yjonu̱u niu̱ tu̱ nga̱t'aha̱ tsa nkú ka̱maha̱ xi b'a̱ kuatsúnu̱u ko̱ tu̱ nga̱t'aha̱ tsa ku̱a̱tsún kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. &gE Tsa nku xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u nga kuankín chi̱no̱o ni̱ñu̱ ni'yaha̱ ko̱ tsa mjenu̱u kuankíún yo̱, chi̱no̱o tu̱ mí ni xi k'u̱éjñat'ahánu̱u. Najmi tu̱ b'a̱ bixíún tsa kui niu̱ xi ts'i̱ínkatsún kju̱a̱nkjintak'unnu̱u. Vf% A̱t'aha̱ ngayjee̱ a̱sunntee̱ ko̱ ni xi tjíhi̱n, Nti̱a̱ná ts'e̱. %eC Ka̱ma chi̱no̱o tu̱ mí yjohó ni xi tjín má satéña yjo. Najmi tu̱ b'a̱ bixíún tsa kui niu̱ xi ts'i̱ínkatsún kju̱a̱nkjintak'unnu̱u. rd] Ndaha nku najmi tu̱ katangisjai ngandaha̱. Ni xi ka̱ma ní ngandaha̱ xu̱ta̱ xinkjín katangisjai. Sc “Ma ts'ian tu̱ mí nihí ni”, tsu xu̱ta̱. Tu̱nga najmi ngandanáhá ngayjee̱ niu̱. “Ma ts'ian tu̱ mí nihí ni”, tsu xu̱ta̱. Tu̱nga najmi ngatentee̱hé niu̱ tsjá nga'yúnná. Vb% ¿A ra̱ mjehéná nga ka̱ma stihi̱ Nti̱a̱ná? ¿A 'yúhún tjínná nga'yún nga ka̱ma ku̱a̱nkín kontra̱á Nti̱a̱ná? B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nkjé chi̱ne̱é yjo xi ja kin'e ma chje̱ maS Najmi ka̱ma s'i̱u̱yo chu̱tsín xi ts'e̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ chu̱tsín xi ts'e̱ jánindoo̱. Najmi ka̱ma ku̱i̱ntsu̱ba̱t'o yámixa̱ xi ts'e̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ yámixa̱ xi ts'e̱ jánindoo̱. B`} Ni xi tíxin níná, chje̱ xi tsjáha̱ nti̱a̱ xu̱ta̱, kui xi jánindoo̱ títsjáha̱. Najmi Nti̱a̱ná tsjáha̱ niu̱. Najmi mjena tsa tjín ni xi s'e̱ko̱nu̱u jánindoo̱. 0_Y Nk'ie nga b'a̱ tíxian, najmi b'a̱ tíxian tsa chjíhi̱ ra̱ nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha ko̱ ta̱ ndaha tsa chjíhi̱ ra̱ yjo xi 'ba̱i̱hi̱ chje̱. `^9 Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. Xi i̱ncha kjine yjoho̱ chu̱ xi chje̱ 'ba̱i̱hi̱ Nti̱a̱ná, ¿a najmi nkuhú bichú majihi̱n chje̱ xi s'entusún na̱chan chje̱? %]C Nkuhú maha ni̱nku̱o̱n, kui nga nkuhú yjoninte bichú mahaná ndaha tsa nkjin mahaná. A̱t'aha̱ ngatenteé sakút'aná ni̱nku̱a̱n xi nkuhú maha. \ Nk'ie nga 'yaá binu̱ nkjúu̱n nga 'ba̱i̱hi̱í máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná, ¿a najmi nkuhú bichú majihi̱ín jníhi̱ Cristo̱? Ko̱ nk'ie nga chineé ni̱nku̱a̱n xi bakjanyáá, ¿a najmi nkuhú bichú majihi̱ín yjonintehe̱ Cristo̱? m[S Tínchjako̱nu̱u xi nkúhu xu̱ta̱ xi be ni xi ts'ín. N'e̱nkjínk'un sisiun ni xi tíxinnu̱u. sZ_ Já nts'ena̱ xi tjona̱, kui nga tankín t'axíhi̱n ru̱u nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha. Y Ni xi tímat'on nga tíchjut'ayák'unnu̱u najmi ts'ati sa nga ni xi mat'ain xu̱ta̱. Ma ma 'yún tak'aán Nti̱a̱ná. Najmi tsjánte tsa 'yún chjút'ayák'un sanu̱u nga kj'u̱a̱ínenu̱u nku ni xi najmi ku̱i̱chjúkju̱a̱nu̱u. Tsjáni̱yá nínu̱u xi nkú ts'ín ku̱i̱tjunkihinu nk'ie nga chjút'ayák'unnu̱u, tu̱ xi b'a̱ ts'ín n'e̱ chúkju̱a̱hanu ni xi ni̱banenu̱u. {Xo Kui b'a̱ maha, xi ts'ínnkjink'un nga najmi ku̱i̱jne̱nki, kakuhu̱n yjoho̱ tu̱ xi najmi ku̱i̱jne̱nkihi. hWI Ni xu'bi̱ xi kamat'ain ntje̱ cháha̱ xu̱ta̱ judio̱, kui xi kis'ejña chu̱ba̱yaná. Xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná kis'et'a niu̱ tu̱ xi tsjáni̱yáhaná ñá xi tintsu̱ba̱á nd'a̱i̱ ni̱stjin xi fekuu̱. "V= Najmi tu̱ chubayanó Nti̱a̱ná xi nkú kits'ín k'u̱a̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. Kui kju̱a̱ha nga ntítsje xi ts'ínkje xu̱ta̱ kits'ínk'iehe̱n ra̱. U% Najmi tu̱ chjut'ayák'aán Nda̱ Nti̱a̱ná xi nkú kits'ín k'u̱a̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. Kui kju̱a̱ha k'iehen nga kikjinehe̱ ra̱ ye̱. 'TG Najmi tu̱ chu̱ba̱ suntuko̱náá xinki̱á xi nkú kits'ín k'u̱a̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. Kui kju̱a̱ha k'iehen kan jan mii̱ nga nkuhú ni̱stjin sa. S Najmi tu̱ n'e̱tsjoho̱o nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínnda xi nkú kits'ín k'u̱a̱ xu̱ta̱ xu'bo̱, xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Y'entu xu̱ta̱ nga kikjine ko̱ kik'i ko̱ a̱skahan i̱ncha tsisintje̱n nga kitenki tsjo.” %RC Ni xi kamat'ain xu̱ta̱ xu'bo̱ kis'ejña chu̱ba̱yaná, tu̱ xi najmi n'e̱ mjehená ni xi najmi nda xi nkú ts'ín kits'ín mje xu̱ta̱ xu'bo̱. Q1 Tu̱nga ndaha tsa b'a̱ kama, najmi kisasíhi̱n Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín y'entu nkjin xu̱to̱. Kui kju̱a̱ha i̱ncha k'iehen a̱nte kixiu̱. cP? ko̱ nkuhú ntá xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná i̱ncha kik'i ngayjee̱. I̱ncha kik'i ntánijua xi tsitjuhu̱ nku na̱xi̱ xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná. Kui na̱xi̱u̱ xi Cristo̱ ko̱ kui na̱xi̱u̱ xi kitsjenko̱ho̱. SO Nkuhú nichine xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná i̱ncha kikjine ngayjee̱ nNU B'a̱ ts'ín ngayjee̱ nkuhú kamako̱ho Moise nga kisaténtájin ni̱nti̱u̱ ko̱ ntáchak'uu̱n. HM  Jun já nts'e, najmi mjena nga n'e̱chayo ni xi kamat'ain ntje̱ cháha̱ xu̱ta̱ judio̱. Ngayjee̱ y'ema kintehe̱ ni̱nti̱ xi kitsjáni̱yáha̱ ko̱ ngayjee̱ j'atikjá ntáchak'uu̱n. #L? Tu̱ sa ní títsjaha̱ kju̱a̱ni̱ma̱ yjonintena̱ ko̱ títs'ink'a ni̱yá, tu̱ xi najmi ndyja̱hana an xi y'eni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ xingisoo̱.K An bi, najmi tíbangatsanka xi nkúhu xi chu̱ba̱ tíbangatsankahá ko̱ najmi tíkjan xi nkúhu xi chu̱ba̱ tíb'éjin séhén. J  Ko̱ xi b'énda yjoho̱ nga tsúton, nkjin ni xi b'éch'oho̱ yjoho̱. B'a̱ i̱ncha ts'ín tu̱ xi ka̱ma ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱ nku chjí xi batsun. Tu̱nga ñá bi, tíb'endaá yjoná tu̱ xi n'e̱kjáíhi̱n ra̱á nku chjí xi najmi maha̱ batsun. >Iu ¿A najmi yanú, nk'ie nga nkjin maha xi bangatsanka, nkuhú xi ts'ín ngana̱? Kui nga ti̱yútsanka sisihinnu tu̱ xi ka̱ma n'e̱kjáíhi̱n ru̱u chjí xi k'u̱a̱i̱ná. H  B'a̱ títs'ian a̱t'aha̱ xáha̱ én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ títs'ian ko̱ tu̱ xi ta̱ sa̱kúhuna kju̱a̱nda xi tsjá. G A̱jihi̱n xu̱ta̱ xi najmi ndjá tíi̱ncha nginku̱n Nti̱a̱ná b'a̱ ta̱ ts'ín ts'in ma yjona̱, tu̱ xi ts'in ngana̱hana xu̱ta̱ xi najmi kje̱ ndjá tíi̱ncha. Ts'in ma yjona̱ xi nkú k'un ngayje tíkjá xu̱ta̱ tu̱ xi tjín xi k'u̱a̱nkihi. Fy A̱jihi̱n xu̱ta̱ xi najmi tíjñanehe̱ kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise b'a̱ ts'ian xi nkúhu tsa ko̱ an najmi tíjñanena kju̱a̱téxumoo̱, tu̱ xi ts'in ngana̱hana xu̱ta̱ xi najmi tíjñanehe̱ kju̱a̱téxumoo̱. Tu̱nga najmi tíi̱jña t'axíhín ra̱ kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ kju̱a̱téxumaha̱ Cristo̱ tíi̱jñajihi̱n. #E? A̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ b'a̱ ts'ian xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, tu̱ xi ts'in ngana̱hana kui xu̱to̱. Ndaha tsa an najmi tíjñanena kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise, tu̱nga a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tíjñanehe̱ kju̱a̱téxumoo̱ b'a̱ ts'ian xi nkú ts'ín xi tíjñanehe̱ kju̱a̱téxumoo̱, tu̱ xi ts'in ngana̱hana kui xu̱to̱. RD Ndaha tsa nda̱ína yjona̱, tu̱nga jahá kits'in ma yjona̱ nku nda̱ musu̱hu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín nkjin xu̱ta̱ ts'in ngana̱ sahana nga ku̱a̱kj'á éhe̱n Cristo̱. C3 Kui nga, ¿mí chjíhi xi ts'inkjáíhín ra̱ ma? Chjína̱ nga najmi f'achjá nga b'eni̱jmíá én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ ko̱ nga najmi bankia ni xi kanéna nga̱t'aha̱ nga tíb'eni̱jmíá én nda tsuu̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ ni xi ts'ín nga ts'ín xáha̱ AB{ Kui b'a̱ maha, tsa xá an mjehena k'ueni̱jmíhina én nda tsuu̱, ts'inkjáíhi̱n chjína̱. Tu̱nga tsa tjínena nga k'ueni̱jmíá, a̱ xá xi kik'a̱i̱hína títs'ian ma. pAY Nk'ie nga tíb'eni̱jmíá én nda tsuhu̱ Jesucristo̱, najmi kui kju̱a̱ha tsa nk'a k'uasjéhena yjona̱. A̱t'aha̱ ja tjínena nga b'a̱ ts'ian. ¡Ni̱ma̱ rú ts'ihinna tsa najmi k'ueni̱jmíá én nda tsuhu̱ Jesucristo̱! .@U Tu̱nga an ndaha̱chí najmi tíbankia ni xi tjíhin nga ka̱néna kai. Ko̱ ta̱ ndaha najmi títs'inntúnu̱u tsa tu̱ xi ni k'u̱a̱i̱hinú. Tu̱ sa ní nda tjín tsa ku̱a̱yá kintehe̱ ni nga tu̱ nku k'u̱a̱i̱hína ni, a̱t'aha̱ tsjo tjínna nga najmi chumi ni tí'ba̱i̱na. ?9 B'a̱ ta̱ ts'ín y'énda Nti̱a̱ná nga xi b'éni̱jmí én nda tsuhu̱, én xi k'u̱éni̱jmí k'úéntuhu. Yo̱ sa̱kúhu̱ ra̱ ni xi kji̱ne̱. .>U ¿A najmi yanú nga xi ts'ínxá ni̱nku̱ kjine ni xi masún ni̱nku̱ ko̱ xi ts'ínxát'a na̱chan chje̱ ta̱ sakút'aha̱ yjoho̱ chu̱ xi n'ek'ien yo̱? G= Tsa kj'a̱í ma sakút'aha̱ ni xi tjínnu̱u, ¿a najmi 'yúhún tsuhu̱ni̱ nga sakút'ani̱ ni xi tjínnu̱u? Ka̱maní ku̱i̱nchíi̱, tu̱nga najmi b'a̱há tín'ei̱. Ni xi n'e níi̱, n'e chúkju̱a̱i̱ ngayjee̱ ni xi mat'ai̱n tu̱ xi najmi chumi ni k'u̱éch'oho̱ ra̱ xu̱ta̱ én nda tsuhu̱ Cristo̱. O< Kui kju̱a̱ha, tsa ji̱n tíb'entje̱he̱ni̱ a̱jinnu̱u ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, ¿a tsehé ni xi tíbinchii̱ tsa ta̱ sakút'ani̱ chuba cha̱ha̱n ni xi tjínnu̱u e̱i̱ a̱sunntei̱? k;O ¿A najmi ngandanáhá b'a̱ kitsú? Joho̱n, ngandaná b'a̱ ts'ín kis'et'aha kju̱a̱téxumoo̱. A̱t'aha̱ xi bakján t'anankiu̱ ko̱ xi bitjíá tuni̱ñu̱, kui xi tjíhin nga kúyaha̱ nga ta̱ sa̱kút'aha̱ cho̱n. :y A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín y'ét'a Moise xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱: “Najmi tu̱ tsa b'e'oho̱o turu̱ tsa tu̱ xi najmi kji̱ne̱he tuni̱ñu̱ nk'ie nga títs'ínxá nga tíbitjíá tuni̱ñu̱.” ¿A turu̱hú kjinta̱ha̱ ra̱ Nti̱a̱ná? 9 ¿A kju̱a̱nkjintak'un ts'a̱hán tíb'asjéhena ni xi tíxian? ¿A najmi b'a̱há ta̱ ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱? Y8+ Nku nda̱ jun, ¿a kuihí b'échjí ni xi fet'aha̱ nga ts'ín xáha̱? Xi b'éntje̱ tuntsja̱jé, ¿a najmi kjinehé tuu̱? Xi kunntá chu̱tsa̱nka̱, ¿a najmi yo̱hó sakút'aha̱ ni xi kji̱ne̱? p7Y ¿A tu̱ nkuhú an ko̱ Bernabe tjíhinni nga n'e̱xái̱ tu̱ xi sa̱kúhu̱ni̱ ni xi machjénni̱? Z6- ¿A najmi ka̱mahá nga s'e̱jñani̱ chju̱ún xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, xi tsjénko̱ni̱ nga ku̱i̱nimai̱ xi nkú i̱ncha ts'ín já postru̱ xingisoo̱ ko̱ já nts'e̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ Pedro̱? d5A ¿A najmi ka̱mahá n'e̱kjáíhi̱n an ko̱ Bernabe ni xi chi̱ne̱i̱ ko̱ ni xi s'i̱? U4# B'i̱ ts'ín bási̱ntja yjona̱ nginku̱n xu̱ta̱ xi b'aya xána̱. 3 Ta̱ ndaha tsa tjín xi najmi ts'ínkjáíhi̱n nga an xi nku nda̱ postru̱, tu̱nga jun tjíhin nga n'e̱kjáínnú. A̱t'aha̱ nd'a̱i̱ nk'ie nga s'ejinnu̱u Nda̱ Nti̱a̱ná, kui niu̱ xi bakúchji nga kju̱axi̱ nga an xi nku nda̱ postru̱. t2 c ¿A najmi ka̱mahá ts'ian ni xi ts'ín nku nda̱ postru̱? ¿A najmi nda̱ postru̱ná? ¿A najmi tunkáhán kikieko̱hona Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu? ¿A najmi juhún nga chjihi̱ xá xi títs'ian nga Nda̱ Nti̱a̱ná títs'in xáha̱? i1K Kui b'a̱ maha, tsa nga̱t'aha̱ nichinena̱ títs'inkijnejihinna ngatitsun nda̱ nts'é, tu̱ sahá ndaha nku ni̱stjin najmi ta̱ kjíne̱hena yjo, tu̱ xi b'a̱ ts'ín najmi ts'inkijnejihinna ngatitsun nda̱ nts'é.T0! Nk'ie nga b'a̱ ts'ín tín'ekatsúnjiun kju̱a̱nkjintak'uhu̱n já nts'eé xi najmi ndjá tíi̱ncha, ngatitsun xi tífi kontra̱ha̱ já nts'eé tín'o ko̱ ta̱ xi tífi kontra̱ha̱ Cristo̱. /} B'a̱ ts'ín nga̱t'aha̱ ni xi yai ndyja̱ha nda̱ nts'eé xu'bi̱ xi najmi ndjá síjña, xi Cristo̱ k'ienntjáíhi. A.{ A̱t'aha̱ tsa nku xi najmi ndjá tjíya kju̱a̱nkjintak'uhu̱n sku̱e̱hi ji xi ja yai ni xu'bi̱ nga kabinchin nku a̱nte má yankjún nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ kits'ínndaha ko̱ nga tíchinei ni xi tjín yo̱, ¿a najmi ko̱hó kui ka̱ma k'un kji̱ne̱ ni xi chje̱ kik'a̱i̱hi̱ ra̱ nti̱a̱ xu'bo̱? -+ Tíjña nda̱ínu̱u ni xi ma chino, tu̱nga cha̱se̱nú nga ni xi chino najmi ts'i̱ínndyjajihi̱n xu̱ta̱ xi najmi ndjá tíi̱ncha. I, Kju̱axi̱ nga najmi nga̱t'aha̱ ni xi chineé binchúk'un tiñaha̱á Nti̱a̱ná. Najmi 'yún nda ka̱ma saá tsa chi̱ne̱é ko̱ najmi 'yún ch'onk'un ka̱ma saá tsa najmi chi̱ne̱é. c+?Tu̱nga najmi ngatentee̱hé xu̱ta̱ be ni xu'bi̱. Tjín xi ja kama nkaha̱ nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha̱. Tsa xu̱ta̱ xu'bo̱ kjine nichine xi chje̱ kik'a̱i̱hi̱ nti̱o̱, tu̱ sa b'a̱há tsu ngá kju̱a̱nkjintak'uhu̱n nga ja chu̱ntí kama nginku̱n Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ najmi ndjá tjíya kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. 2*]Ñá bi, nku tutuhú maha Nti̱a̱ná. Kui xi Nti̱a̱ Na̱'miu̱ xi kits'ínnda ngayjee̱ ni xi tjín ko̱ a̱t'aha̱ mjehe̱ kui nga tintsu̱ba̱haná. Ko̱ ta̱ nku tutuhú maha Nda̱ Nti̱a̱ná, kui xi Jesucristo̱ xi nga̱t'aha̱ tjíhin ni xi tjín ko̱ xi nga̱t'aha̱ tintsu̱ba̱haná. *)MKju̱axi̱ nga tjín nk'a ján ko̱ t'anankiu̱ xi nti̱a̱ tsuhu̱ xu̱ta̱, ko̱ santaha nkjin maha xi 'mi nti̱a̱ ko̱ nkjin maha xi chu̱ba̱ yankjúhún. (wKui b'a̱ maha, nga̱t'a ts'e̱ tsa ma chine nichine xi chje̱ kik'a̱i̱hi̱ nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ kits'ínndaha, yaá nga nti̱a̱ xu'bo̱ najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ ko̱ nga nku tutuhú maha Nti̱a̱ná. Najmi tjín sa kj'a̱í. T'!Tu̱nga xi tjoho̱ Nti̱a̱ná bi, Nti̱a̱ná be yáha xu̱ta̱ xu'bo̱. k&OXi b'a̱ maha̱ nga be tsa mí nihi, kui xi najmi kje̱e be xi nkú ts'ín tjíhin nga sku̱e̱. &% GKuinchjako̱ ma ngánu̱u nd'a̱i̱ nga̱t'a ts'e̱ nichine xi chje̱ 'ba̱i̱hi̱ nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínnda. Ja yaá nkú tjíhi̱n ra̱ nga̱t'a ts'e̱ kui nii̱. Tu̱nga ni xi be xu̱ta̱, kui xi ts'ín ngak'uhu̱n. Kju̱a̱tjoo̱ bi, kui xi tsjá nga'yúhu̱n xu̱ta̱. e$C(Tu̱nga b'a̱há xian nga 'yún nda ts'ín k'úéjña tsa najmi ta̱ k'úéjñako̱ho x'i̱n. B'a̱ ts'ín ts'innkjíhi̱n k'an ko̱ ndzjen mana nga ta̱ tíjñajinna Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná nga b'a̱ tíxian.#5'Nku ta̱chju̱ún xi tíjñaha̱ x'i̱n, kui xi tjít'a'yúnko̱ x'i̱hi̱n nk'ie nga tíjña sa. Tu̱nga tsa ku̱a̱yá x'i̱hi̱n, ka̱ma nda̱í ngáha̱ ra̱ yjoho̱ ko̱ ka̱ma k'úéjñako̱ ngáha xi mjehe̱, tsa nku xi ta̱ s'ejihi̱n Nti̱a̱ná k'úéjñako̱. "&Kui b'a̱ maha, xi ku̱i̱xanko̱ho xi tjíndako̱ho̱, nda ts'i̱ín. Tu̱nga 'yún nda tjín sa ni xi ts'i̱ín xi najmi ku̱i̱xan. !1%Tu̱nga xi tjínkuhu̱ k'un nga najmi ku̱i̱xan ko̱ chúkju̱a̱ha̱ ts'ín jnenta yjoho̱ nga chju̱ún ma mjehe̱, ko̱ ma 'yúhu̱n nga b'éch'oho̱ yjoho̱, ko̱ ja kits'ínnkjink'un sisin nga tu̱ sahá nda tjín nga najmi ku̱i̱xan, nda tjín nga najmi ku̱i̱xan. ( I$Tsa tjín xi b'a̱ maha̱ nga najmi títs'íntjusunko̱ ni xi y'éndako̱ ta̱kjín xi ja tjíndako̱ho̱, ko̱ tsa ja tíf'a núhu̱ ta̱kjíu̱n ko̱ b'a̱ maha̱ nga tu̱ sahá nda tjín nga ku̱i̱xanko̱, kats'ín xi nkú ts'ín tíma mjehe̱. Katixan. Najmi ngatitsun niu̱. >u#Ngandanu̱u b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Najmi mjena tsa ch'á ts'ink'anjinu̱u. Mje nína nga nda n'e̱ ku̱i̱ntsu̱bo̱o ko̱ n'e̱kjas'en sisihu̱un yjonu̱u Nda̱ Nti̱a̱ná. &E"B'a̱ ts'ín najmi nkuhú ni xi kjinta̱ha̱ ra̱. Nku ta̱chju̱ún xi najmi tjíhi̱n x'i̱n ko̱ a ra̱ ta̱kjín xi tíjña xu̱nkú, kui xi fánta̱ha̱ ra̱ yjoho̱ ni xi ts'e̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ xi nkú ts'ín ka̱ma je yjonintehe̱ ko̱ ani̱ma̱ha̱. Tu̱nga ta̱chju̱ún xi tíjñaha̱ x'i̱n, ni xi tjín kui xi fánta̱ha̱ ra̱ yjoho̱ ko̱ xi nkú ts'ín ts'i̱ín ni xi tsjoho̱ x'i̱hi̱n. #!Tu̱nga xi tíjñaha̱ chju̱ún, ni xi tjín kui xi fánta̱ha̱ ra̱ yjoho̱ ko̱ xi nkú ts'ín ts'i̱ín ni xi tsjoho̱ chju̱úhu̱n. T! Mjena nga najmi kjúánta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u. Xi tíjña xu̱nkú, kui xi ni xi ts'e̱ Nda̱ Nti̱a̱ná fánta̱ha̱ ra̱ yjoho̱ ko̱ xi nkú ts'ín ts'i̱ín ni xi tsjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. -Ko̱ xi títs'ínchjén tsa mí nihi, kats'ín xi nkúhu tsa najmi kui niu̱ xi 'yún chjí. A̱t'aha̱ ndyja̱ a̱sunnte xi tíyaá nd'a̱i̱. FXi tíintá kats'ín xi nkúhu tsa najmi tíintá. Xi tsjo tjíhi̱n kats'ín xi nkúhu tsa najmi tsjo tjíhi̱n. Xi tíb'atse tsa mí nihi, kats'ín xi nkúhu tsa najmi kui ts'e̱ niu̱. A{Jun já nts'e, ni xu'bi̱ xi mjena xínnu̱u. Tu̱ chubahá ni̱stjin tíjña sa. Kui nga ni̱stjin xi ndyja saha, xi tjíhi̱n chju̱ún kats'ín xi nkúhu tsa najmi tjíhi̱n. lQTsa tíbixain, najmi ngatitsun tín'ei. Ko̱ tsa nku ta̱kjín xu̱nkú tíbixan, najmi ngatitsun títs'ín. Tu̱nga xi ku̱i̱xan s'e̱he̱ kju̱a̱sti xi tjín a̱sunntee̱. An bi, najmi mjena tsa ku̱i̱tjájiun kui niu̱. 6e¿A tíjñahi chju̱ún? Najmi tu̱ binchisjáí ni̱yáí xi nkú ts'ín k'úéjñai. ¿A najmi tjíhin chju̱ún? Najmi tu̱ binchisjáí ni̱yáí nga ku̱i̱xain. B'a̱ mana nga nda tjín nga kat'entu saha xu̱ta̱ xi nkú nga ts'ín tjíntu tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi tjín nd'a̱i̱. +Nga̱t'a ts'e̱ xi tíjña xu̱nkú najmi tjínna nku kju̱a̱téxuma xi kitsjá Nda̱ Nti̱a̱ná xi tsjaha̱. Tu̱nga xínyahánu̱u xi nkú ts'ín ts'innkjíhi̱n k'an. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná tsase ni̱ma̱na nga kits'ín mana nku xi ma n'e s'ejihi̱n ni xi tsu. 'Kui b'a̱ maha, já nts'e, xi nkú ts'ín tintsu̱bo̱o nk'ie nga Nti̱a̱ná kitsúyanu̱u nga kju̱áts'e̱nu̱u, b'a̱ ts'ín ti̱ntsu̱ba̱ sahanu nginku̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín basehe̱ Pablo̱ nga̱t'a ts'e̱ tsa ku̱i̱xan xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ tsa najmi {oTse chjí xi kis'echjí nga kich'atsenu̱u, kui nga najmi tu̱ xu̱ta̱ musu̱hu̱ xu̱ta̱ n'e mahanu yjonu̱u. A̱t'aha̱ xi kich'ats'e nk'ie nga Nti̱a̱ná kikj'áts'e̱he̱, kui xi ja nda̱íhi̱ yjoho̱ nginku̱n Nda̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ ta̱ tjín ts'e̱ xi nda̱íhi̱ yjoho̱ nk'ie nga Nti̱a̱ná kikj'áts'e̱he̱. Kui xi xu̱ta̱ musu̱hu̱ Cristo̱ nd'a̱i̱. =sTsa ja tsatéñahi jóo̱ nk'ie nga kikj'áts'e̱hi Nti̱a̱ná, najmi tu̱ fanta̱ha̱ ri̱ yjohi̱. Tu̱nga tsa tísakú ni̱yáhi nga ka̱ma nda̱íhi yjohi̱, b'a̱ n'e̱i̱. Kat'entu saha nga nkúnkú xu̱ta̱ xi nkú ts'ín tjíntu nk'ie nga Nti̱a̱ná kinchja̱ha̱ nga kju̱áts'e̱he̱. 3_Najmi chumi ni ts'i̱íhi̱n tsa kin'ená ko̱ tsa najmi kin'ená ni circuncision. Nk'iehé nga n'e̱tjusaán kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná, kuihí xi chjíhi̱ ra̱. T~`}|e{zyuxwwvuttsr~q3pjonmlji1hfggfeedncbaa`_\^I]I[ZYcXeVVUSTT"SRRPQPPEOQNNMML@KJJIII?HoGFAEZDD$BBLAAX@?>>7=wXi b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga má ndzjee̱n síjña tu̱nga tu̱ sa unkiehé ngá nda̱ nts'e̱, kui xi má jyuu̱n síjñajin sa. G3Tu̱nga xi nkú ts'ín y'ejña Jesucristo̱ ko̱ xi nkú ts'ín tintsu̱bo̱o b'éjña chji nku ni tse̱tse̱ xi y'aha̱ ra̱ ni xi y'éjña Nti̱a̱ná. Kui ni xi tíb'et'ánu̱u e̱i̱ a̱t'aha̱ ja j'ai ts'ín ndzjen nd'í xi ndoo̱. Kui nga ja tífi ndyjaha má jyuu̱n. FJá nts'ena̱, ni xi tíb'et'ánu̱u nd'a̱i̱, najmi a̱s'a̱i tíb'éjñahá Nti̱a̱ná. Kju̱a̱téxuma chá xi kin'ekjas'en nínu̱u santaha nga tuts'ihi̱n ni tíbet'ánu̱u. Kui kju̱a̱téxuma chá xu'bi̱, kui éhen xi ja kinu'yó nk'ie. EEXi tíjñajin ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ku̱i̱tsu̱, kui xi xi nkú ts'ín y'ejña Jesucristo̱, b'a̱ ts'ín tjíhin nga k'úéjña. B'i̱ ts'ín tíbatéxumaha̱ Jua xu̱ta̱ ni̱nku̱ QDTu̱nga xi ts'íntjusun éhe̱n, kju̱axi̱ nga kui xi ts'íntjo Nti̱a̱ná xi nkú nga ts'ín tjíhin nga ts'i̱íntjo. Nk'ie nga b'a̱ n'e bintsubaá, b'a̱ n'e yahaná nga tintsu̱ba̱jii̱hín. 9CkTsa tjín xi: “An be” ku̱i̱tsu̱, tu̱nga tu̱ sa najmi ts'íntjusuhún ngá ni xi y'éjña, kui xi nda̱ tsank'á. Najmi tíjñajin ani̱ma̱ha̱ ni xi na̱xu̱ tjín. lBQTsa tín'etjusaán ni xi y'éjña Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín yahaná nga ja yaá Nti̱a̱ná. gAGKui xi kitsjá yjoho̱ xi nkúhu chje̱ tu̱ xi n'e̱ndyjat'ahaná ngatitsunná ñá xi ja kis'ejinná. Ko̱ najmi tu̱ suba ngatitsunná kits'ínndyjat'a, ko̱ ní ngatitsuhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱. w@ iJun ntína̱, tíb'et'ánu̱u ni xu'bi̱ tu̱ xi najmi n'e̱henu ngatitsun. Tu̱nga tsa tjín xi ts'i̱ín tje̱n'yún ngatitsun, tíjñaná xi ku̱i̱nchja̱ntjainá nginku̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱, kui xi Jesucristo̱ xi na̱xu̱ ts'ín. ?  Tsa najmi tjínná ngatitsun ku̱i̱xíaán, tíya tsank'áá Nti̱a̱ná ko̱ najmi tíjñajin ani̱ma̱ná éhe̱n.(> K Tsa n'e̱kié yjoná nga tjínná ngatitsun, ts'i̱ínndyjat'aná ngatitsunná Nti̱a̱ná ko̱ ts'i̱ín jená nga kjéxinná ngayjee̱ ni xi tjíntujínná xi najmi na̱xu̱ nginku̱n. B'a̱ ts'i̱ín a̱t'aha̱ ja kitsjá éhe̱n nga b'a̱ ts'i̱ín ko̱ ts'ín ni xi na̱xu̱ tjín. = #Tsa najmi tjínná ngatitsun ku̱i̱xíaán, ta̱ ñáha tích'ana̱cha̱ha̱á yjoná ko̱ najmi tíjñajinná ni xi na̱xu̱ tjín. r< _Tu̱nga tsa tintsu̱ba̱á má ndzjee̱n xi nkú ts'ín tíjña Nti̱a̱ná má ndzjee̱n, b'a̱ ts'ín nkuhú maka̱á xinki̱á ko̱ jníhi̱ Jesucristo̱ xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná ts'ín jená nga kjexínná ngayjee̱ ngatitsunná. *; OTsa b'a̱ ku̱i̱xíaán nga Nti̱a̱ná ts'e̱ná ko̱ tu̱ sa má jyuu̱hún tintsu̱ba̱ ngáá, tích'ana̱cha̱á ko̱ najmi tín'eé ni xi na̱xu̱ tjín. ': ITsakúyani̱ Jesucristo̱ nga Nti̱a̱ná, kui xi nd'í xi ts'ín ndzjen ko̱ ndaha̱chí najmi tjín má jyun a̱jihi̱n. Kui xi tíb'eni̱jmíi̱hi̱. 9 +Tíb'et'ai̱hi̱ ni xu'bi̱ tu̱ xi k'úé tsjo tsjoho̱nu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Jua nga ni xi n'eé bakúchji tsa kis'ejinná Nti̱a̱ná o8 YXi kiyai̱ ko̱ kinu'yái̱, kui xi ta̱ tíb'eni̱jmíi̱hi̱ ko̱ jun, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ko̱ jun nkuhú ka̱mako̱ho̱ni̱. B'a̱ ts'ín nkuhú ka̱mangujinka̱á Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ko̱ Jesucristo̱ xi Ntíhi̱ maha. Q7 Y'ejña tík'un a̱jinni̱ ko̱ ji̱n kiyai̱. Tíbixínya kixi̱ ni xi kiyai̱ ko̱ tíb'eni̱jmíi̱ xi tíjña tík'un sín, xi y'ejñajihi̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ko̱ xi ji̱n kis'ejña chjini̱. r6 aTíb'eni̱jmíi̱hi̱ xi tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíjña santa nkúhu nga tuts'ihi̱n ni. Kinu'yái̱ nta̱ha̱ ko̱ tukui̱n kiyako̱ho̱ni̱. Kiyai̱ ko̱ ntsa̱i̱ kin'eko̱ho̱ni̱. Kui xi Én xi ts'ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱. O5Tjona ngatentoo̱ jun xi nkú ts'ín Cristo̱ Jesu tjoho̱ ñá.J4 Kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. 3Tsa tjín xi najmi tjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱, kui najmi nda katuma nginku̱n Nti̱a̱ná. ¡Nibáí Nda̱ Nti̱a̱! K2An Pablo̱ ntuna̱ tíb'et'áha̱nu̱u kju̱a̱suniñana̱. }1sKo̱ ngayjee̱ já nts'eé xi tjín e̱i̱ títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña. B'i̱ ngján súniñoho̱o xinki̱u. 0Títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín a̱nte Asi̱a̱. Akila̱ ko̱ Priscila̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi ma ñjakú ni'yaha̱ 'yún títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña jun xi ta̱ s'ejinnu̱u Nda̱ Nti̱a̱ná. //Kits'ín nga kikjenta̱ ani̱ma̱na̱ xi nkú nga ta̱ kits'ín a̱jinnu̱u. Xu̱ta̱ xi nkúhu xu'bi̱ kayaha̱ nga nda ṉkjún xá xi ts'ín. .{Tsjo mana nga j'aisena Estefa̱na̱ ko̱ Fortunato̱ ko̱ Akai̱ko̱, a̱t'aha̱ ngajonu̱u i̱ncha tsasinko̱na. 4-aTíbankinu̱u nga ta̱sinñjuhu̱u xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkúhu xu̱ta̱ xu'bi̱ ko̱ ngayjee̱ xi ta̱ kuihi xá xi ts'ín ko̱ xi ts'ínkjas'ehe̱n yjoho̱ xóo̱. i,KJun já nts'e, yo nga xu̱ta̱ xinkjín nda̱ Estefa̱na̱ tjun kits'ínkjáíhi̱n éhe̱n Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Akaya̱ ko̱ kitsjáha̱ yjoho̱ nga tíi̱ncha basinko̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. M+Ngayjee̱ ni xi n'e̱ko̱o xinki̱u, katakúchji kju̱a̱tjonu̱u. *} Ti̱ntsu̱ba̱ ndo ko̱ ndjá ti̱nchajiun xi s'ejinná. Ndjá n'e̱sjo yjonu̱u ko̱ tjen nga'yúhu̱un yjonu̱u. ')G Máha nda̱ nts'eé Apolo̱, b'a̱ kixin ṉkjúhu̱n nga ngju̱a̱i̱ko̱ já nts'eé xi ngju̱a̱i̱tsubek'únnu̱u, tu̱nga najmi kits'ín yuhú nga nd'a̱i̱ ngju̱a̱i̱. Nk'ie rú nga sa̱kúntehe̱, nk'ie rú nga ngju̱a̱i̱. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n (9 Kui nga najmi tu̱ 'ba̱i̱nto tsa tjín xi tu̱ tohón ka̱maha̱ ndo̱. Tu̱ sa ní ti̱si̱nko̱o tu̱ xi nda ts'ín kats'ínndju̱úhu ni̱yáha̱ nga kj'u̱a̱ísehena e̱i. Kas'ehe̱ kju̱a̱jyu nga kanibá, a̱t'aha̱ tíkuyá nga kj'u̱a̱íko̱ já nts'eé xingisoo̱. G' Tsa ku̱i̱chúsenu̱u Timoteo̱ yo̱, nda n'e̱ n'e̱kjóho̱on tu̱ xi tsjo k'úéhe̱ ra̱ nga k'úéjñajinnu̱u. A̱t'aha̱ ta̱ xáha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná títs'ín xi nkúhu an. p&Y a̱t'aha̱ sa̱kúntena nga ts'inxá sisian, ndaha tsa nkjin maha xi fi kontra̱ha̱ ni xi títs'ian. c%?Tu̱nga kúáte̱jñaná nanki Efe̱so̱ santaha nkúhu nga ku̱i̱chú S'í Pentekoste, %$CA̱t'aha̱ najmi mjena tsa tu̱ skuehénu̱u nga kj'u̱a̱ yo̱. Mje nína nkjin ni̱stjin kúáte̱jñajinnu̱u. B'a̱ ts'ian tsa Nti̱a̱ná tsjántena. ]#3Kutsa nkjihín ni̱stjin kúáte̱jñajinnu̱u nga ku̱i̱cha yo̱. Kutsa yo̱hó ts'inkj'a ni̱stjin chu̱nch'óo̱n, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱ma ku̱i̱si̱nko̱honú má xi tje̱hen kfín ngáhana a̱skahan. "#Kfínsenu̱u, tu̱nga nk'iehé nga kj'u̱a̱ a̱nte Macedoni̱a̱ kfínsenu̱u, a̱t'aha̱ tjíhin nga kj'u̱a̱ nanki xi tjín yo̱. !Tsa nda tjín nga ko̱ an kfíán yo̱, ta̱ ts'inka̱ ni̱yá jóo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ ni xi tjíndaha̱ nga ts'i̱ín j MNk'ie nga ku̱i̱cha yo̱ ts'inkjíá nanki Jerusalen xu̱ta̱ xi jun chj'a̱jiun ko̱ tsjaha̱ xu̱ju̱n má nga an tíb'exá, tu̱ xi ngju̱a̱i̱ko̱ho̱ ra̱ to̱on xi kin'esúu̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín ján. Xi nkú tjín mahanu, xki̱ tuminku̱ t'ejña t'axíún i̱chí to̱on nga nkúnkú. Xi nkú tjín sa̱kúnu̱u, b'a̱ tjín t'ejña t'axíún. Ch'a̱tjó to̱oo̱n tu̱ xi nk'ie nga ku̱i̱chusehe̱nu̱u najmi tjíhin nga chj'a̱súhun to̱on chje̱. E Máha nga̱t'a ts'e̱ to̱on chje̱ xi tímasúhu̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ Jerusalen, b'a̱ ta̱ n'o̱o xi nkú nga kixihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjíntu nanki xi tjín a̱nte Galaci̱a̱. q[:Kui b'a̱ maha, já nts'ena̱ xi 'yún tjona, ndjá ti̱ncho ko̱ tjen nga'yúhu̱un yjonu̱u. Tehe̱nte tankínko̱ ndju so xáha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Yo nga najmi xá tiya tín'o nga Nda̱ Nti̱a̱ná tín'exát'oho̱o.#?9Tu̱nga máb'a̱chjíhi̱ ra̱ Nti̱a̱ná, kui xi tsjáná nga n'e ngana̱áha̱ ngabayoo̱ nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. ;o8A̱t'aha̱ ngabayoo̱ ts'ínchjén ngatitsuu̱n nga ts'ínk'ienko̱ho xu̱ta̱, ko̱ ngatitsuu̱n ts'ínchjén kju̱a̱téxumoo̱ nga bakúchji ni xi 'mihi̱ ngatitsuu̱n. }s7Ji ngabaya, ¿má ni̱ nga kin'e ngana̱i̱?Ji ngabaya, ¿má ni̱ nga'yún
xi n'ek'ienko̱honi xu̱ta̱? 6Nk'ie nga yjonintená xi maha̱ batsun ka̱ma yjoninte xi najmi maha̱ batsun, ko̱ nk'ie nga yjonintená xi maha̱ 'me ka̱ma yjoninte xi najmi ta̱ ku̱a̱yáha, nk'iehé ku̱i̱tjusun én xi tjít'a:Ja kuan'ekje ngabayoo̱, ja kuan'e ngana̱ha̱. U#5A̱t'aha̱ yjoninte xi kich'aá nd'a̱i̱ xi maha̱ batsun tjíhin nga yjoninte xi najmi maha̱ batsun ka̱ma. Yjonintená xi maha̱ 'me nd'a̱i̱ tjíhin nga yjoninte xi najmi ta̱ ku̱a̱yáha ka̱ma. 8i4Xi nkú ts'ín ki̱tsa̱ b'echjáá ko̱ chjux'áá tunkaán, b'a̱ ts'ín ki̱tsa̱ k'o̱óntjaiyaá nk'ie kju̱a̱ne̱ tjio xi fekuu̱. A̱t'aha̱ kju̱a̱ne̱ tjioo̱, a̱s'a̱i kj'u̱a̱íyaha̱ ngabayoo̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n tu̱ xi najmi ta̱ ku̱a̱yá saha, ko̱ ñá ta̱ k'o̱óntjaiyaá. wg3Xínya manu̱u ni xi tíjña 'maná. Najmi ngatenteé ku̱a̱yáá, tu̱nga ngatentee̱hé k'o̱óntjaiyaá. kO2Jun já nts'e, tíxinyanu̱u nga yjoninte xi kich'aá nd'a̱i̱ najmi ka̱ma kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. Ta̱ ndaha ni xi maha̱ batsun najmi ma sakúntehe̱ a̱jihi̱n ni xi najmi maha̱ batsun. 2]1Xi nkú ts'ín tjíyaná nd'a̱i̱ xi nkúhu nda̱ xi kamandako̱ho ndyjo t'anankiu̱, b'a̱ ta̱ ts'ín s'e̱yaná xi nkúhu nda̱ xi kin'e nibáha ndji̱o̱jmi ján. a;0Xi nkú tjín nda̱ xi kin'endako̱ho ndyjo t'anankiu̱, b'a̱ ta̱ k'un ngayjee̱ xi ts'e̱ t'anankiu̱. Ko̱ xi nkú tjín nda̱ xi nibaha ndji̱o̱jmi ján, b'a̱ ta̱ k'un ngayjee̱ xi ts'e̱ ndji̱o̱jmi ján. uc/Nda̱ xi tjuu̱n ndyjo t'anankiu̱ kin'endako̱ho, tu̱nga nda̱ xi ma joho ndji̱o̱jmi ján nibaha. .U.Tu̱nga najmi kju̱a̱tík'un xi tsjáhá Espiri̱tu̱ xi tjun. Títjun ní kju̱a̱tík'un xi tsjá a̱sunntei̱, a̱skahan kju̱a̱tík'un xi tsjá Espiri̱tu̱. nU-B'a̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: “Nda̱ xi tjuu̱n kin'enda ko̱ y'ejña tík'un.” Kui xi Adan. Tu̱nga Adan xi fekuhu, xi Cristo̱, kui xi tsichu ma Espiri̱tu̱ xi ts'ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱. ,S'eyanji yjoninte xi kich'aá nd'a̱i̱, tu̱nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ yjoninte xi Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná k'u̱énda xi nkú ts'ín mjehe̱. Tsa tjín yjoninte xi nkúhu xi kich'aá, ko̱ ta̱ tjín ngá xi k'u̱énda Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. iK+S'eyanji ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱, tu̱nga nk'ie nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ s'e̱he̱ kju̱a̱chánka. S'eyanji xi najmi tjíhi̱n nga'yún, tu̱nga nk'ie nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ s'e̱he̱ nga'yún. Q *B'a̱ ta̱ ka̱ma nk'ie nga kj'u̱a̱íyaha̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱. S'eyanji yjoninte xi maha̱ batsun, tu̱nga yjoninte xi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ najmi ta̱ ka̱maha̱ ra̱ ku̱a̱tsúhun. < q)Ts'íu̱ kj'a̱í ts'ín bat'ai, ko̱ sóo̱ kj'a̱í ts'ín bat'ai, ko̱ niñuu̱ kj'a̱í ts'ín bat'ai ngá. Ko̱ nga nkúnkú niñu xi tjín kj'a̱í kj'a̱í ts'ín bat'ai. R (B'a̱ ta̱ ts'ín kj'a̱í k'un ni xi tjín nk'a ján ko̱ xi tjín t'anankiu̱. Tsjo k'un xi tjín nk'a ján ko̱ tsjo k'un xi tjín t'anankiu̱, tu̱nga kj'a̱í kj'a̱í kju̱a̱tsjo xi tjíhi̱n. U #'Najmi tu̱ nku chu̱ba̱ yjoninte xi tjín. Kj'a̱í k'un yjonintehe̱ xu̱ta̱ ko̱ kj'a̱í k'un xi ts'e̱ chu̱. Kj'a̱í k'un ngá xi ts'e̱ ni̱see̱ ko̱ ta̱ kj'a̱í k'un xi ts'e̱ ti̱u̱. w g&Nti̱a̱ná tsjáha̱ xujmóo̱ yjoninte xi mjehe̱. Nga nkúnkú xujmóo̱ tsjáha̱ yjoninte xi kanéhe̱. {o%Najmi ni xi stjúkjóo̱ b'entje̱i̱. Xujmá ní b'entje̱i̱, tsa xujmá tuni̱ñu̱ ko̱ tsa kj'a̱í xujmá. zm$¡Ji nda̱ nchi̱ni xi b'a̱ tíbixín! Ni xi b'entje̱i̱ najmi ku̱a̱su̱ tsa najmi títjun ku̱a̱yá. &E#Kutsa tjíhín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “¿Nkú ka̱ma nk'ie nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ k'ie̱n? ¿Mí yjonintehe xi k'u̱a̱ ngáha?” -S"N'e̱k'óntjaiyo kju̱a̱nkjintak'unnu̱u ko̱ najmi tu̱ n'o ngatitsun. A̱t'aha̱ tjín a̱jinnu̱u xi najmi be ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ tíxinnu̱u tu̱ xi ka̱ma subaha̱nu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nkú ka̱ma nk'ie nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n !;!Najmi tu̱ 'ba̱i̱nto tsa tjín xi k'u̱a̱na̱cha̱nu̱u. Yo nga b'a̱ tsu én: “Xi tsjenko̱ xu̱ta̱ xi ch'onk'un, ta̱ ch'onk'un bitju.” V% Nanki Efe̱so̱ kis'eko̱na kju̱a̱sti já xi b'a̱ ts'ín kjan xi nkúhu chu̱ kjan, tu̱nga tsa najmi ta̱ kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n, ¿mí nihi xi tsijnena nga b'a̱ kits'ian? Tu̱ sahá b'a̱ n'e̱é xi nkú i̱ncha tsu k'u̱a̱ já: “S'i̱á ko̱ chi̱ne̱é, a̱t'aha̱ ndyjunni̱ ku̱a̱yáá.” ?wAn bi, já nts'e, xki̱ ni̱stjin tíi̱jñajihi̱n ngabayoo̱. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u xi nkú ts'ín kju̱axi̱ nga tsjo mana nga s'ejinnu̱u Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. eCKo̱ ji̱n, ¿á tín'ekjáíhi̱n ri̱ ni ch'onk'un xi tímat'ain tehe̱ntehe̱ni̱? X)Tjín xi baténtá yjoho̱ ngajoho̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n. Tu̱nga tsa najmi kj'u̱a̱íyaha̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n, ¿á ngajoho̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ i̱ncha baténtáha yjoho̱ xi b'a̱ ts'íu̱n? LNti̱a̱ná kits'ínkjas'ehe̱n a̱ya ntsja Cristo̱ ngayjee̱ ni xi tjín, ko̱ nk'ie nga kits'ínk'íéntu Cristo̱ ngayjee̱ ni xi tjín kinte sjai, a̱s'a̱i ko̱ ta̱ Cristo̱ xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ínkjas'ehe̱n yjoho̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín Nti̱a̱ná nkuhú kui ka̱ma ts'e̱he ngayjee̱ ni xi tjín. I~ A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kits'ínk'íéntu kinte sjai Cristo̱ ngayjee̱ ni xi tjín. Tu̱nga nk'ie nga b'a̱ títsu éhe̱n Nti̱a̱ná nga kin'ek'íéntu ngayjee̱ ni xi tjín kinte sjai Cristo̱, tínchja̱ chji chji nga najmi ko̱ Nti̱a̱ná xi tíjña kinte sjai Cristo̱, a̱t'aha̱ kui xi b'a̱ kits'íu̱n. @}{Kontra̱ xi kfe̱kuhu nga n'e̱kje, kui xi ngabayoo̱. x|iTjíhin nga ku̱a̱téxuma Cristo̱ santaha nkúhu nga k'u̱éntu kinte sjai ngayjee̱ xi tífi kontra̱ha̱. {Nk'iehé ku̱i̱tjusunyje ni xi ka̱ma a̱sunntee̱. Tjun ts'i̱ínkje Cristo̱ ngayjee̱ xi batéxuma ko̱ ngayjee̱ xi tjíhi̱n xá ko̱ xi tjíhi̱n nga'yún, ko̱ a̱skahan ts'i̱ínkjas'en má batéxuma a̱ya ntsja Nti̱a̱ná xi Na̱'miná maha. Tu̱nga f'áíyahá ra̱ nga nkúnkú xi nkú ts'ín kanéhe̱. Tjun j'áíyaha̱ Cristo̱ ko̱ a̱skahan nk'ie nga kj'u̱a̱í ngáha kj'u̱a̱íyaha̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. ?ywXi nkú ts'ín nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Adan fesuhun ngayjee̱ xu̱ta̱, b'a̱ ta̱ ts'ín nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Cristo̱ n'e̱k'íéntu tík'un síhin ngayjee̱ xu̱ta̱. LxA̱t'aha̱ xi nkú ts'ín nga̱t'aha̱ ni xi kits'íhin nku nda̱ j'aikjas'ehen ngabayoo̱, b'a̱ ta̱ ts'ín nga̱t'aha̱ ni xi kits'íhin kj'a̱í nda̱ kj'u̱a̱íyaha̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱. Hw Tu̱nga j'áíya kju̱axi̱hí ra̱ Cristo̱ ngabayoo̱. Kui xi nkú joyaha cha̱n xi tjun xi 'ba̱i̱hi̱ Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ kui xi tjun j'áíyaha̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ k'ie̱n. >vuTsa ni xi tu̱ e̱i̱hí a̱sunntei̱ tíchuyáá ni xi sakúná a̱t'aha̱ s'ejinná Cristo̱, tu̱ xí kintehé tsjéhe̱én ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ta̱ tjín a̱sunntei̱ b'a̱. KuKo̱ ta̱ ja kindyja xu̱ta̱ xi k'ien xi kis'ejihi̱n Cristo̱. "t=Tsa najmi j'áíyaha̱ Cristo̱ ngabayoo̱, tu̱ kju̱a̱ndahá kis'ejinnu̱u ni xi kis'ejinnu̱u. Tu̱ yje tintsu̱ba̱jihín so ngatitsunnu̱u b'a̱. sA̱t'aha̱ tsa najmi ta̱ kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n, ta̱ ndaha Cristo̱ najmi j'áíyaha̱. KrTsa ni xi b'a̱ tjíhin nii̱, já tsank'á níi̱ ji̱n, a̱t'aha̱ najmi b'a̱ tjín ni xi tíbixínyai̱. B'a̱ tíxian a̱t'aha̱ ji̱n tsixínyai̱ nga Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíyaha̱ Cristo̱ ngabayoo̱, tu̱nga tsa najmi ta̱ kj'u̱a̱íyaha̱ ra̱ xu̱ta̱, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga najmi j'áíyaha̱ Cristo̱. 0qYKo̱ tsa najmi j'áíyaha̱ Cristo̱ ngabayoo̱, kui xi tsuhu̱ ra̱ ma nga tu̱ kju̱a̱ndahá tíb'eni̱jmíi̱ ko̱ nga tu̱ kju̱a̱ndahá tís'ejinnu̱u ée̱n. pw A̱t'aha̱ tsa najmi kj'u̱a̱íyaha̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n, ta̱ ndaha Cristo̱ najmi j'áíyaha̱ ngabayoo̱ ma. co? Tu̱nga tsa ni xi tís'eni̱jmíhi nga j'áíya ngáha̱ ra̱ Cristo̱ ngabayoo̱, ¿nkú ts'ín b'a̱ tíi̱ncha tsuhu k'u̱a̱ xi tjín a̱jinnu̱u nga najmi ta̱ kj'u̱a̱íyaha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n? Wn' Kui b'a̱ maha, tsa an ko̱ tsa já postru̱ xingisoo̱, én nda tsuu̱ y'eni̱jmíi̱ ko̱ kui xi kis'ejinnu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n Om Tu̱nga tu̱ nga̱t'aha̱ ní kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná tsichu mahana yáha an nd'a̱i̱, ko̱ najmi tu̱ kju̱a̱ndahá kitsjána kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. An xi 'yún kits'inxá sa nga ngayjee̱ já postru̱ xingisoo̱. Tu̱nga najmi ahán xi b'a̱ kits'ian. Kju̱a̱nda xi kik'a̱i̱ nína, kui xi b'a̱ kits'íu̱n. Ll A̱t'aha̱ b'a̱ xian nga an xi 'yún i̱chí sa a̱jihi̱n já postru̱ ko̱ najmi ma k'an tsa nda̱ postru̱ xíhi̱n yjona̱, a̱t'aha̱ kitsjennkí unkie xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná. DkKo̱ xi fekuhu, a̱skahan kjin tsakúchjina yjoho̱. bj=A̱s'a̱i ta̱ tsakúchjihi̱ yjoho̱ Santiago̱ ko̱ a̱skahan ngayjee̱ já postru̱. 0iYA̱skahan nkuhú nga tsakúchjihi̱ ra̱ yjoho̱ ts'ati un unchan já nts'eé. Nkjin maha xi tjíntu sa xi i̱ncha kikie Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ k'u̱a̱ xi ja k'ien. Wh'Tsakúchjihi̱ yjoho̱ Pedro̱ ko̱ a̱skahan já postru̱ xi te joo̱. g Kis'eyanji ko̱ ni̱stjin xi ma jahan j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. 6feTítjun kits'inkjas'enu̱u én xi kits'inkjáíhi̱n, nga nga̱t'aha̱ ngatitsunná k'iehen Cristo̱. B'a̱ kama xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. Ue#Kui én nda tsu xu'bi̱ ts'i̱ín nga k'u̱a̱nkinu̱u yjonu̱u. B'a̱ ka̱ma tsa n'e̱tjusun én xi y'eni̱jmínu̱u. A̱t'aha̱ tsa najmi, tsuhu̱ ra̱ ma nga tu̱ kju̱a̱ndahá kis'ejinnu̱u ée̱n. $d CKo̱ nd'a̱i̱ já nts'e, mjena ts'inkj'áítsjennu̱u én nda tsuhu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná xi y'eni̱jmínu̱u, xi kin'ekjóho̱on ko̱ xi ndjá tinchajiun. Qc(Ngatentee̱ ni xi n'o̱o, n'e̱sisiun ko̱ tankínko̱ ch'ich'iun.Hb 'Kui b'a̱ maha, já nts'ena̱, katuma mjenu̱u nga Nti̱a̱ná katsjánu̱u éhe̱n nga n'e̱kjas'on ko̱ najmi tu̱ b'ech'óho̱o xi ku̱i̱nchja̱ kj'a̱í én xi tsjá Espiri̱tu̱. maS&Tsa tjín xi najmi ts'i̱ínsihi̱n ni xi tíb'et'ánu̱u e̱i̱, najmi tu̱ n'esihu̱un ko̱ kui. p`Y%Tsa tjín xi b'a̱ maha̱ nga Nti̱a̱ná tsjáha̱ éhe̱n ko̱ a ra̱ tsa kui xi kits'ínkjáíhi̱n nku kju̱a̱nda xi tsjá Espiri̱tu̱, kui xi kats'ínkie nga kju̱a̱téxumaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná xi tíb'et'ánu̱u e̱i̱. _$¿A a̱jinnu̱uhú kich'atuts'i̱hi̱n ra̱ nga kis'eni̱jmí éhe̱n Nti̱aná? ¿A tu̱ nkuhú jun xi kin'ekjóho̱on ée̱n? 3^_#Tsa tjín ni xi mjehe̱ sku̱e̱, ni'yaha̱ kandjásjaiyaha̱ x'i̱hi̱n. A̱t'aha̱ najmi nda tjín tsa a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ ku̱i̱nchja̱ nku ta̱chju̱ún. =]s"jminchjíu̱n tjíhin nga ngju̱én jyu a̱ya ni̱nku̱. A̱t'aha̱ najmi tjíhi̱n kju̱a̱ tsa ku̱i̱nchja̱. Kant'é'éhe̱n x'i̱hi̱n xi nkú nga títsu kju̱a̱téxumoo̱. !\;!A̱t'aha̱ kju̱a̱jyu tsjoho̱ Nti̱a̱ná, najmi ni xi n'ejnu n'et'a. Xi nkú ts'ín tíjñaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, [# Xi kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱nda nga ts'i̱ínkjas'en én xi tsjáha̱ Nti̱a̱ná, kui xi tjíhin nga sku̱e̱ chu̱ba̱ nga ku̱i̱nchja̱. ZB'a̱ ts'ín nkúnkú jun ka̱ma n'e̱kjas'on én xi Nti̱a̱ná tsjánu̱u tu̱ xi ngatentoo̱ cha̱hanu ko̱ sa̱kú nga'yúnnu̱u. sY_Ko̱ tsa nku xi kab'ejña yo̱ Nti̱a̱ná k'u̱éjña chjihi̱ kj'a̱í ni, kandjén jyu xi tínchjo̱. 7XgKo̱ máha xi ts'ínkjas'en én xi tsjáha̱ Nti̱a̱ná, tsa jo ko̱ tsa jan katuma ko̱ xu̱ta̱ xingisoo̱ kats'ínnkjink'un sisin nkú tsuhu̱ ra̱ ni xi tínt'é. AW{Tsa najmi tjín xi maha̱ ts'ínk'atiya ée̱n, xi nchja̱ kj'a̱í én xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱ tu̱ sahá jyu kat'ejña. Kanchja̱ko̱ suba yjoho̱ ko̱ kanchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. 6VeTsa tjín xi ku̱i̱nchja̱ kj'a̱í én xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱, tsa jo ko̱ santaha tsa jan katuma. Nkúnkú b'a̱ i̱ncha kats'ín ko̱ nku xi kats'ínk'atiya ée̱n. UKui nga, ¿nkú ku̱i̱xíaán ni̱, já nts'e? Nk'ie nga ma ñjakúko̱o xinki̱u, tjín xi se, tjín xi bakúyaha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱, tjín xi tsuya ni xi b'éjña chjihi̱ Nti̱a̱ná, tjín xi nchja̱ kj'a̱í én xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱, ko̱ tjín xi ts'ínk'atiya ée̱n. Ngatentee̱ ni xi n'o̱o nga nkúnkú, b'a̱ n'o̱o tu̱ xi chjúsíntje̱hennu xu̱ta̱ ni̱nku̱. zTmS'e̱jña chji ni xi tjíntu'má ani̱ma̱ha̱ ko̱ ku̱a̱si̱nkúnch'in nga ts'i̱íntsjoho̱ Nti̱a̱ná ko̱ b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga kju̱axi̱ nga Nti̱a̱ná tíjñajinnu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú n'e̱ a̱ya ni̱nku̱ 6SeTu̱nga tsa ngatentoo̱ tín'ekjas'on én xi títsjánu̱u Nti̱a̱ná, tsa a̱s'a̱i kju̱a̱s'en yo̱ xi najmi s'ejihi̱n ko̱ tsa xi najmi be ni xi tín'o, nk'ie nga ku̱i̱nt'é ni xi tíchubo, b'a̱ ku̱i̱tsu̱ ani̱ma̱ha̱ nga tjíhi̱n ngatitsun ko̱ nga n'enijéhe̱ ra̱ ni xi tje̱he̱n. .RUTsa tíma ñjakú xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ tsa ngayjee̱ ku̱i̱nchja̱ kj'a̱í kj'a̱í én xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱, ko̱ tsa a̱s'a̱i kju̱a̱s'en yo̱ xu̱ta̱ xi najmi be ni xi tín'o ko̱ tsa xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, ¿a najmi b'a̱há ku̱i̱tsu̱ nga luku̱u? vQeKui b'a̱ maha, kj'a̱í én xi tsjá Espiri̱tu̱ nga nchja̱ xu̱ta̱, kui xi bakúchji nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná ngandaha̱ xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, najmi ngandaha̱ xi ja s'ejihi̱n. Tu̱nga én xi tsjá Nti̱a̱ná nga n'e̱kjas'ehe̱n xu̱ta̱, kui xi 'ba̱i̱ ngandaha̱ xu̱ta̱ xi ja s'ejihi̱n, najmi ngandaha̱ xi najmi s'ejihi̱n. |PqB'i̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱:Kj'a̱í én ko̱ kj'a̱í xu̱ta̱ xi xin nankihi
ts'inchjén nga kuinchjaka̱ xu̱ta̱ xu'bi̱.Tu̱nga ndaha tsa b'a̱ ts'ian,
najmi ku̱a̱sínñjuna, kitsú Nti̱a̱ná. OJun já nts'e, najmi b'a̱ tu̱ ts'ín n'enkjíntak'un xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un jántí xi̱. Xi nkú ní ts'ín je tjíyaha̱ ntí xi̱, b'a̱ ní ts'ín je kas'eyanu̱u, tu̱nga n'e̱nkjíntak'unnú xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un xu̱ta̱ xi chá. 5NcTu̱nga nk'ie nga ma ñjakúka̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱, tu̱ sahá mjena kuinchja tsa tu̱ un tsu̱'ba én xi ku̱i̱tjujin kju̱a̱nkjintak'unna̱ nga te mii̱ tsu̱'ba én xi najmi ch'a ka̱mankjihi̱n. A̱t'aha̱ én xi bitjujin kju̱a̱nkjintak'unna̱, kui xi tsjáni̱yáha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱. wMgTsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga 'yún nchja sa kj'a̱í én xi tsjána Espiri̱tu̱ nga jun. LA̱t'aha̱ kju̱axi̱ nga nda ts'ín tín'etsjoihi̱ Nti̱a̱ná nga b'a̱ tín'ei, tu̱nga najmi tíchjusíntje̱nní nda̱ xinkuu̱. K'A̱t'aha̱ tsa tu̱ ani̱ma̱hi̱ ní tín'etsjoko̱ho̱ ri̱ Nti̱a̱ná ko̱ a̱s'a̱i tíbasínñjuhi nku xi najmi be ni xi tín'ei, ¿nkú ts'ín nkuhú ts'i̱ín mako̱ho ri yjoho̱ nga ts'i̱íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga najmi tímankjihi̱n ni xi tíchubai? `J9Kui nga, ¿mí ni xi ts'ian ni̱ ma? Ani̱ma̱na̱ kuinchjako̱hona Nti̱a̱ná, tu̱nga ta̱ ts'inchjénná kju̱a̱nkjintak'unna̱. Ani̱ma̱na̱ séko̱hona, tu̱nga ta̱ ts'inchjénná kju̱a̱nkjintak'unna̱. GIA̱t'aha̱ tsa nk'ie nga kuinchjaka̱ Nti̱a̱ná, kuinchja kj'a̱í én xi tsjána Espiri̱tu̱, najmi ts'inchjén kju̱a̱nkjink'unna̱. Tu̱ ani̱ma̱na̱ tínchja̱ko̱hó Nti̱a̱ná. )HK Kui b'a̱ maha, xi nchja̱ha kj'a̱í én xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱, katankihi̱ Nti̱a̱ná tu̱ xi ka̱maha̱ ra̱ ts'ínk'atiya én xi ku̱i̱nchja̱. YG+ B'a̱ ta̱ tíma a̱jinnu̱u. Mjenu̱u nga s'e̱nu̱u nkjin tíkjá kju̱a̱nda xi tsjá Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. 'Yún ní n'e̱ mjo nga nkjin katuma kju̱a̱nda xi kjénsíntje̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱. GF Tu̱nga tsa najmi tímankjinna nkú tsuhu̱ ra̱ én xi tínchja̱ko̱na nku nda̱, nku nda̱ xi najmi yo̱ nankihi̱ ka̱maha̱ an ndo̱ ko̱ an nku nda̱ xi xin nankihi̱ ka̱mana ndo̱. QE Nkjin maha én xi tjín a̱sunntee̱ ko̱ nkúnkú tjíhi̱n sin. =Ds B'a̱ ma a̱jinnu̱u. Tsa chu̱bo kj'a̱í én xi najmi ch'a mankjihi̱n, ¿nkú ts'ín ka̱mankjihi̱n ra̱ xu̱ta̱ ni xi chu̱bo? B'a̱ joya xi nkúhu tsa tíchubajihi̱nsón. C Ko̱ tsa najmi kju̱a̱ne̱ sisin tjio xi nchja̱ha̱ já juu̱n nga kján, ¿yá xi k'u̱énda yjoho̱ nga ngju̱a̱i̱ kján? GBSantaha ni xi fane xi nkúhu yána̱xu̱ ko̱ a ra̱ arpa̱, tsa najmi kj'a̱í kj'a̱í ts'ín fane, ¿nkú ts'ín cha̱ha suu̱n xi tín'ekjaneko̱ho yána̱xu̱ ko̱ a ra̱ arpa̱? +AOKui b'a̱ maha, já nts'e, tsa kfínsenu̱u ko̱ kuinchjako̱nu̱u kj'a̱í én xi tsjána Espiri̱tu̱ xi najmi ch'a mankjihi̱n, ¿mí nihi xi sa̱kúnu̱u tsa b'a̱ ts'ian? ¿A najmi tu̱ sahá nda tjín nga xínyanu̱u ni xi b'éjña chjina Nti̱a̱ná, ko̱ a ra̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná xi mankjinna, ko̱ a ra̱ ts'inkjas'ennu̱u nku én xi kitsjána Nti̱a̱ná, ko̱ a ra̱ tjín ni xi kuakuyánu̱u? w@gMjena kai tsa ngatentoo̱ k'u̱a̱i̱nu̱u nga chu̱bo én xi kj'a̱í xi tsjá Espiri̱tu̱, tu̱nga 'yúhún mje sana tsa k'u̱a̱i̱nu̱u nga tsjánu̱u Nti̱a̱ná éhe̱n ko̱ nga n'e̱kjas'on. A̱t'aha̱ 'yún chjí saha̱ ra̱ xi ts'ínkjas'en én xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ nga xi nchja̱ én xi kj'a̱í xi najmi ch'a mankjihi̱n. Tu̱nga ndahá tjín tsa tjín xi ts'i̱ínk'atiya én xi kj'a̱í xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ku̱i̱síntje̱hen xu̱ta̱ ni̱nku̱. ?{Xi kik'a̱i̱hi̱ nga nchja̱ kj'a̱í én xi najmi ch'a mankjihi̱n, ta̱ kuihi tsjá nga'yún subaha̱ yjoho̱. Tu̱nga xi kik'a̱i̱hi̱ nga Nti̱a̱ná tsjáha̱ éhe̱n ko̱ nga ts'i̱ínkjas'en, kui xi kjesíntje̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱. .>UTu̱nga xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ éhe̱n ko̱ nga ts'i̱ínkjas'en, kui xi xu̱ta̱ nchja̱ko̱ tu̱ xi kjésíntje̱hen, ku̱a̱si̱nko̱ ko̱ tsjá nga'yúhu̱n. q=[A̱t'aha̱ xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná nga kj'a̱í én ku̱i̱nchja̱, kui xi Nti̱a̱ná nchja̱ko̱, najmi xu̱ta̱. Nkuhú Espiri̱tu̱ be ni xi nchja̱. Najmi tíjña chji niu̱. Najmi ch'a be nkú tsuhu̱ ra̱. _< 9N'e̱ mjo kju̱a̱tjoo̱ ko̱ ta̱ n'e̱ mjo nkjin tíkjá kju̱a̱nda xi tsjá Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. Tu̱nga a̱jihi̱n kui niu̱, 'yún n'e̱ mjo nga Nti̱a̱ná tsjánu̱u éhe̱n ko̱ nga n'e̱kjas'on. E; Najmi maha̱ feya nga tís'ejinná Nti̱a̱ná ko̱ nga tíma 'yún k'aán ko̱ nga tjínná kju̱a̱tjo. Tu̱nga kju̱a̱tjoo̱hó xi 'yún chjíhi̱ ra̱ nga nga jaa̱n nii̱.G: A̱t'aha̱ nd'a̱i̱ tu̱ tíya xa̱náá ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná xi nkú joyaha tsa nku chu̱tsín tíchaseyaá nga najmi nda ts'ín tíyaá, tu̱nga ku̱i̱chúhú ni̱stjin nga cha̱ sisián Nti̱a̱ná. Nd'a̱i̱ chuba be, tu̱nga ku̱i̱chúhú ni̱stjin nga skue sisian. B'a̱ ts'ín skue xi nkú ts'ín bena. 9/ Nk'ie nga ndyjana, kinchja xi nkú ts'ín nchja̱ jántí xi̱, kits'innkjíhi̱n k'an xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un jántí xi̱, ko̱ kamankjinna xi nkú ts'ín mankjihi̱n jántí xi̱. Tu̱nga nk'ie nga ja kama chá, y'ejñá t'axíán ni xi ts'ín jántí xi̱. |8q tu̱nga nk'ie nga ku̱i̱tjusun ni xi tjíhin nga ka̱ma, nk'iehé kfe̱t'a ni xi tu̱ i̱chíhí yaá nd'a̱i̱. q7[ A̱t'aha̱ tu̱ i̱chíhí yaá nd'a̱i̱ ko̱ tu̱ i̱chíhí ni xi tsuyaná já profeta̱ nd'a̱i̱, :6m Najmi ka̱maha̱ kfe̱ya kju̱a̱tjoo̱. Ku̱i̱chú ni̱stjin nga najmi ta̱ ts'i̱ínkjas'ehen já profeta̱ éhe̱n Nti̱a̱ná, ko̱ nga najmi ta̱ tsjáha Nti̱a̱ná nga ku̱i̱nchja̱ xu̱ta̱ kj'a̱í kj'a̱í én, ko̱ nga najmi ta̱ ka̱machjéhen nga cha̱ xi nkú ts'ín yaá nd'a̱i̱. F5 Xi tjíhi̱n kju̱a̱tjo ts'ín'yún tak'unyje ni xi f'ajin, s'ejihi̱n ngayjee̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, ma 'yún k'un tehe̱nte Nti̱a̱ná, ko̱ ts'ín chúkju̱a̱yje ni xi mat'ain. m4S najmi tsjo maha̱ ni ch'onk'un xi ts'ín xu̱ta̱. Tsjo ní maha̱ ni xi na̱xu̱ ts'ín xu̱ta̱. ;3o najmi ts'ín ni xi najmi sasíhi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱, najmi tu̱ ni xi ts'e̱ subahá bangisjai, najmi ki̱tsa̱ ma kjaha̱n, najmi b'éjin tak'un ni xi najmi nda kin'ehe̱, F2 Xi tjíhi̱n kju̱a̱tjo, kui xi ta̱ tjíhi̱n kju̱a̱tsenta ko̱ nda ani̱ma̱ha̱. Xi tjíhi̱n kju̱a̱tjo najmi xintak'un, najmi nchja̱ én ngak'un, najmi nk'a b'asje yjoho̱, `19 Tsa tsjaha̱ xu̱ta̱ x'a̱n ngayjee̱ ni xi tjínna ko̱ tsa ts'inkjas'en yjona̱ tu̱ xi ku̱i̱ti̱hi ngandaha̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í, tu̱nga tsa najmi tjíhínna kju̱a̱tjo, tu̱ kju̱a̱ndahá b'a̱ ts'ian. *0M Tsa ts'inkjas'en én xi tsjána Nti̱a̱ná, tsa mankjinna ngayjee̱ ni xi y'éjña 'ma Nti̱a̱ná, tsa be tu̱ mí nihí ni, ko̱ tsa 'yún s'ejinna Nti̱a̱ná nga santaha ka̱ma ts'inkjí t'axíán na̱xi̱, tu̱nga tsa najmi tjíhínna kju̱a̱tjo, najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ an. x/ k Tsa mayjena én xi tjín ko̱ én xi nchja̱ ntítsjee̱ tu̱nga tsa najmi tjíhínna kju̱a̱tjo, xi nkú joyaha nku ni xi tu̱ tífanehé bichú ma ko̱ a ra̱ nku ki̱cha̱ xi tífanet'áha̱ son xi ch'on ts'ín nu'yá nga tín'ekjane. B.} Kui b'a̱ maha, a̱jihi̱n ngayjee̱ kju̱a̱nda xi tsjá Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, n'e̱ mjo xi kjennu̱u ni̱yá. Tu̱nga xínyahánu̱u nku xi 'yún kjennu̱u ni̱yá./-W ¿A ngatentee̱hé xi kik'a̱i̱hi̱ nga ka̱maha̱ ts'i̱ínnkihi̱ xu̱ta̱? ¿A ngatentee̱hé xi kik'a̱i̱hi̱ nga nchja̱ kj'a̱í én xi tsjáha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná? ¿A ngatentee̱hé xi maha̱ ts'ínk'atiya nkú tsuhu̱ ra̱ kj'a̱í én xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ xu̱ta̱? D, ¿A ngatentee̱hé xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi já postru̱? ¿A ngatentee̱hé xi já profeta̱? ¿A ngatentee̱hé xi já maestru̱? ¿A ngatentee̱hé xi maha̱ ts'ín kju̱a̱nkjún? +1 Nti̱a̱ná kitsjá nga s'e̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ tjun já postru̱, xi ma joho já profeta̱ xi tsuya én xi Nti̱a̱ná tsjáha̱, xi ma jahan já maestru̱, ko̱ a̱skahan xi maha̱ ts'ín kju̱a̱nkjún, ko̱ xi maha̱ ts'ínnkihi̱ xu̱ta̱, ko̱ xi be nkú ts'ín ku̱a̱si̱nko̱ xu̱ta̱, ko̱ xi tsjen títjun, ko̱ xi nchja̱ kj'a̱í én xi Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tsjáha̱. UT~}|%{{z4y'wvv-utrqqSpohnmlkkjHihh&gfedcc(b;a`` _V^^+]]\][UYY-WVVFTSSaRQPPONNM#LJJII H&GFF>EDDoDCAAD@Z??>V<<;1:9928,65J4331J0b/.-++*d*)('&&%;$C#k"c!! p%$+s{ o s 3 1 2 M>IkUY Najmi tu̱ n'es'echjíú tsa ch'on tín'enu̱u ko̱ najmi tu̱ én ch'on tsu n'ek'óyo tsa ch'on tí'minu̱u. Tu̱ sa ní chu̱bantjó nginku̱n Nti̱a̱ná xi nkú títs'ínnu̱u, a̱t'aha̱ tu̱ xi nda ts'i̱ínko̱honu Nti̱a̱ná, kui nga kichj'ajihi̱nnu̱u. ZX-Ko̱ ni xi fekuhu, nda ts'ín ti̱ntsu̱ba̱ko̱o xinki̱u. B'i̱ ngján cha̱se̱ ni̱mo̱ho̱o ko̱ n'e̱tjó xinki̱u a̱t'aha̱ nts'o mahanu. N'e̱'yún tak'un xinki̱u ko̱ ni̱ma̱kju̱a̱ katumo. qW[Ko̱ jun xi tí'minu̱u jáx'i̱n, n'e̱nkjínk'un sisiun xi nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱ko̱o chju̱únnu̱u. Cha̱nkjún a̱t'aha̱ najmi ndjá tjíyaha̱ xi nkúhu jun, ko̱ a̱t'aha̱ jun ko̱ kui ta̱ ñja n'e̱kjáínko̱ho̱o kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un. B'a̱ ts'ín ti̱ntsu̱ba̱ko̱o tu̱ xi najmi chumi nihi xi k'u̱échjaha̱ ra̱ nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga ku̱i̱ntsu̱ba̱á EVXi nkúhu Sara̱, kui xi kint'é'éhe̱n Abraham ko̱ “Chá Nti̱a̱na̱” kitsúhu̱. Tsa ni xi nda n'e̱henu ko̱ najmi ku̱i̱nkjún ni xi ka̱mat'on, jun xi ntíhi̱ Sara̱ b'a̱. U5Ni̱stjin nk'ie b'a̱ ts'ín y'énda yjoho̱ jminchjín je xi kis'e. Kui xi kama 'yún tak'un Nti̱a̱ná ko̱ i̱ncha kikienkjún x'i̱hi̱n. TT!Tu̱ sa ní a̱jin ani̱ma̱nu̱u kas'e kju̱a̱tsjotjín xi najmi maha̱ feya, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga nda kas'eyanu̱u ko̱ najmi stinta. Kui ni xu'bi̱ xi 'yún chjíhi̱ ra̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. HS Najmi tu̱ tsjo n'ek'íésunk'o yjonu̱u, tsa nihi xi nkjún ts'ín k'úéndo ntsja̱nu̱u ko̱ tsa nihi xi nkjún ts'ín ngjúát'o to̱onsine ko̱ tsa najyun xi 'yún chjí ndyjo̱o. fRESku̱e̱ xi nkú ts'ín na̱xu̱ tíbankínko̱o yjonu̱u ko̱ nga tíyankjún Nti̱a̱ná. UQ %Ko̱ jun xi tí'minu̱u jminchjín, cha̱nkjún x'i̱nnu̱u. B'a̱ ts'ín ni xi n'e̱henu ts'i̱íhin nga s'e̱jihi̱n Nti̱a̱ná x'i̱nnu̱u. Najmi ni xi chu̱bo ts'i̱ín nga s'e̱jihi̱n x'i̱nnu̱u. P7Ni̱stjin nk'ie xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱ xi ngji t'axín kamo, tu̱nga nd'a̱i̱ ja kik'óyak'un ngáhanu Nda̱ bastuu̱, kui xi kunnu̱u.{OoKui kikjin kik'anji ngatitsunná nga kis'et'a kruu̱. B'a̱ kits'ín tu̱ xi ku̱a̱yáha̱ ra̱á ngatitsuu̱n ko̱ na̱xu̱ n'e̱é nga ku̱i̱ntsu̱ba̱á. Ko̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga kin'e'uhu̱n Cristo̱, kui nga kin'enkihi̱nu̱u. ~NuNk'ie nga ch'on kik'ihi̱n, najmi ch'on ts'ín kits'ínk'óya. Nk'ie nga un kikiehe̱, najmi b'a̱ kitsú nga k'u̱a̱sje chjí ni xi tín'ehe̱. Tu̱ sa ní a̱ya ntsja Nti̱a̱ná y'éjñaya yjoho̱, a̱t'aha̱ kui xi kixi̱ ts'ín kju̱a̱. =MuNajmi kits'ín ngatitsun ko̱ najmi kik'ana̱cha̱. xLiJ'ájinnu̱u Nti̱a̱ná nga n'o̱o ni xi nda ko̱ nga n'e̱ chúkju̱o ni xi tu̱ kju̱a̱ndahá ku̱i̱tjájiun, xi nkú ta̱ kits'ín Cristo̱ nga un kikiehe̱ ngandanu̱u. Y'éjña chu̱ba̱yanu̱u, tu̱ xi b'a̱ ta̱ n'e̱henu. K-Tu̱nga tsa ch'on tín'o ko̱ tsa a̱s'a̱i títs'ín'unnu̱u já nti̱a̱nu̱u ko̱ tín'echjúkju̱o, ¿mí ni chánkaha xi tín'o ma? Tu̱nga tsa nda tín'o ko̱ a̱s'a̱i tín'e chúkju̱o kju̱a̱'un xi tíbitjajíún, kuihí ni xu'bi̱ xi nda nginku̱n Nti̱a̱ná. rJ]A̱t'aha̱ nda nginku̱n Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín chúkju̱a̱ jámu̱su̱ kju̱a̱'un xi tíf'ajin, ndaha tsa najmi tjíhin nga kj'u̱a̱jin niu̱ kai, tu̱nga ts'ín chúkju̱a̱há a̱t'aha̱ ja kitsjáha̱ yjoho̱ Nti̱a̱ná. tIaJun xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atsenu̱u, cha̱nkjún já nti̱a̱nu̱u ko̱ nu̱ú'yá'óho̱on, najmi tu̱ suba xi nda tjíyaha̱ ko̱ xi ma ni̱ma̱ha̱ jun xi b'a̱ n'e̱ko̱o. B'a̱ ní ta̱ n'e̱ko̱o xi kjan ts'ínko̱nu̱u. tHaCha̱nkjún ngayjee̱ xu̱ta̱. N'e̱tjó xi ta̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. Cha̱nkjún Nti̱a̱ná. Nu̱ú'yá'óho̱on nda̱ títjun k'aku̱ Roma̱. B'i̱ ts'ín títsuya Pedro̱ ni xi tjíhin nga ts'i̱ín xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atse G Nda̱ínu̱u yjonu̱u nginku̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga najmi tu̱ n'echjénnú kju̱a̱nda̱ínu̱u tsa k'u̱a̱i̱ntoho̱o yjonu̱u nga n'o̱o ni xi najmi nda. Tu̱ sa ní ti̱ntsu̱bo̱o xi nkú ts'ín b'entu xu̱ta̱ xi ts'ínxát'aha̱ Nti̱a̱ná. &FEA̱t'aha̱ mjehe̱ Nti̱a̱ná nga n'o̱o ni xi nda. B'a̱ ts'ín k'úéchjahanu ts'a xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná ko̱ najmi mankjihi̱n ni xi ts'e̱. E1ko̱ b'a̱ n'o̱o nginku̱n já k'aku̱ xi b'éxá nda̱ títjun k'aku̱ nga ts'ínnijéhe̱ xi ch'on ts'ín ko̱ nga kja̱nínk'a xi nda ts'ín. ?Dw Nga̱t'aha̱ nga Nda̱ Nti̱a̱ná ts'e̱nu̱u, kui nga cha̱nkjúhunnu ngayjee̱ já xi tjíhi̱n xá e̱i̱ a̱sunntei̱. B'a̱ n'o̱o nginku̱n nda̱ títjun k'aku̱ Roma̱ C/ Tu̱ nku kixi̱hí tankínko̱o yjonu̱u a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná. B'a̱ n'o̱o ndaha tsa b'a̱ i̱ncha ku̱i̱tsu̱ nga najmi nda tín'o. Tu̱nga i̱ncha sku̱e̱hé ni nda xi n'o̱o ko̱ ts'i̱íntsjoho̱ Nti̱a̱ná ni̱stjin nga ku̱a̱nki kuenta̱. kBO Tjona jun, já nts'e. Tíbankinu̱u nga t'ech'óho̱o yjonu̱u xi nkú ts'ín mjehe̱ ani̱ma̱nu̱u. A̱t'aha̱ kui nii̱, kui xi tífi kontra̱nu̱u. Yo nga xin nankinu̱u ko̱ tu̱ tínimasúnnú e̱i̱ a̱sunntei̱. dAA Ni̱stjin nk'ie, najmi xu̱ta̱ na̱xi̱nantá kik'innu̱u, tu̱nga nd'a̱i̱ ja tsichumo xu̱ta̱ na̱xi̱nantáha̱ Nti̱a̱ná. Ko̱ ni̱stjin nk'ie najmi kichase ni̱ma̱nu̱u, tu̱nga nd'a̱i̱ ja tíchase ni̱ma̱nu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga kuankíka̱á yjoná a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱ I@  Tu̱nga máha jun, jun xi xu̱ta̱ xi kichj'ajin, jun já na̱'mi xi ts'ínxát'aha̱ xi batéxumaha̱ nk'a ján, tsjenú jun xi xu̱ta̱ na̱xi̱nantáha̱ Nti̱a̱ná, xu̱ta̱ xi ja tsichu ma ts'e̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ kin'e manu̱u tu̱ xi ku̱i̱xínyahanu xi nkú ts'ín chánka xi j'ájinnu̱u. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná j'ájinnu̱u nga ku̱i̱tjujiun má jyuu̱n ko̱ nga ku̱i̱tjás'e̱njiun má nga ts'ín ndzjen kju̱a̱chánkaha̱. 0?YKo̱ b'i̱ ta̱ títsu ya:Tsichu ma nku ndji̱o̱ xi ts'ín saténki xu̱ta̱,
nku na̱xi̱ xi ts'ínxuntuhu̱. Saténki xu̱ta̱ xu'bo̱ nga̱t'aha̱ ée̱n, a̱t'aha̱ najmi nt'é'éhe̱n ée̱n. B'a̱ maha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ a̱t'aha̱ ja b'a̱ ts'ín tíjña nga b'a̱ ka̱maha̱. >/Nga̱t'a ts'a̱jun xi s'ejinnu̱u Nda̱ Nti̱a̱ná, chjíhi̱ ra̱ kui ndji̱o̱. Tu̱nga xi najmi s'ejihi̱n, bitjusun má nga b'i̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná:Ndji̱o̱ xi kikjaníya já chji̱ne̱xjóo̱,
kui xi ja j'ai ma ndji̱o̱ k'aku̱. }=sA̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná:An k'uejñá nanki Sion nku ndji̱o̱ k'aku̱,
xi j'ajián ko̱ xi 'yún chjí.Ndaha̱chí najmi sa̱kúhu̱ kju̱a̱suba
xu̱ta̱ xi s'e̱jihi̱n ndji̱o̱. V<%Jun xi nkú joyaha ndji̱o̱ xi tjíntu tík'un, xi kin'endako̱ho nku ni̱nku̱ xi najmi a̱sunntee̱ y'aha̱ ra̱. Kin'e manu̱u já na̱'mi jehe̱ Nti̱a̱ná xi tsjáha̱ chje̱ Jesucristo̱, chje̱ xi nk'a ján tje̱he̱n ra̱. A̱ Nti̱a̱náhá tí'bo̱ho̱ kui chje̱ nga b'a̱ tín'o, kui chje̱ xi sasíhi̱n Nti̱a̱ná. m;SNibák'un tiñoho̱o Nda̱ Nti̱a̱ná, kui xi nkú joyaha nku ndji̱o̱ xi tíjña tík'un. Kikjaníya xu̱ta̱ ndji̱o̱ xu'bo̱, tu̱nga Nti̱a̱náhá j'ájin ndji̱o̱ ko̱ nginku̱n Nti̱a̱ná 'yún chjíhi̱ ra̱. (:IXihi̱ jahá kichjut'o ngandaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ nga nku ndi̱o̱ k'aku̱ kits'ín ma Jesucristo̱ nga y'éjña chu̱ba̱ya 9wKatumo xi nkú joyaha ntínta xi mje ṉkjúhu̱n ntáchiki. B'a̱ ts'ín katuma mjenu̱u én xi ndoo̱. Kui xi tsjá nga'yúhu̱n kju̱a̱nkjintak'unnu̱u, tu̱ xi b'a̱ ts'ín sa̱áhanu santaha nkúhu nga kju̱áts'e̱ sínnu̱u Nti̱a̱ná. *8 OKui b'a̱ maha, n'e̱ t'axíhinnu ngayje kju̱a̱ch'onk'un, ngayje ni tsank'á, kju̱a̱joho̱nkjin, kju̱a̱xintak'un ko̱ ngayje tíkjá kju̱a̱chubatit'ain. 7 tu̱nga éhe̱n Nti̱a̱ná santaha tu̱ nkjéhé ni ngju̱a̱i̱ ndju. Kui ée̱n, kui én nda tsu xi ja kis'eni̱jmí a̱jinnu̱u.6 A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná:Ngayjee̱ xu̱ta̱, xi nkú joyaha jñá xi tjín.Ko̱ ngayjee̱ kju̱a̱chánkaha̱ xu̱ta̱,
xi nkú joyaha naxúhu̱ jñóo̱.Xi jñóo̱ ko̱ jne naxúu̱, T5 #A̱t'aha̱ ja kitsin tse̱tse̱ ngáhanu. Najmi kitsiun xi nkú ts'ín tsin xu̱ta̱ xi maha̱ 'me. Éhe̱n ní Nti̱a̱ná kits'íntsin tse̱tse̱ ngáha̱nu̱u. Kui xi fi ndju. Najmi ka̱maha̱ kfe̱. t4 cNd'a̱i̱ ni̱ nga ja kamaje ani̱ma̱nu̱u a̱t'aha̱ kinu'yá'óho̱on én xi na̱xu̱ tjín ko̱ nga tu̱ xí ndahá ts'ín tjíyanu̱u nga n'e̱tjó xu̱ta̱ ni̱nku̱, kui nga ngayjee̱ ani̱ma̱nu̱u n'e̱tjóhonu xinki̱u. \3 3Nga̱t'aha̱ Cristo̱ s'ejihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná, kui xi kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ Cristo̱ ngabayoo̱ ko̱ kitsjáha̱ kju̱a̱chánka. Kui nga tín'e s'ejihinnu ko̱ tíma 'yún tak'uhunnu Nti̱a̱ná. *2 OKintehe̱ ni nga kamanda a̱sunntee̱ kis'enda títjun ni xi ts'i̱ín Cristo̱, ko̱ ni̱stjin feku xi kich'aá nd'a̱i̱ j'aikúchji yjoho̱ ngandanu̱u. 31 aJníhi̱ ní Cristo̱ kin'echjén, kui xi 'yún chjí. Xi nkúhu nku chu̱tsa̱nka̱ kama Cristo̱, chu̱tsa̱nka̱ xi najmi chumi nihi xi k'uhu̱n ko̱ xi najmi uhu̱n. 0 3Yo nga kis'echjíntjainu̱u tu̱ xi ka̱ma nda̱íhi̱nu̱u nga chu̱ba̱ tintsu̱ba̱nú. B'a̱ ts'ín tintsu̱bo̱o nk'ie a̱t'aha̱ kui nihi xi y'éjñanu̱u ntje̱ chánu̱u. Najmi to̱onsine ko̱ tsa to̱ontaba kin'echjén nga kis'echjíntjainu̱u, ni xi maha̱ batsun. / Xihi̱ “Na̱'mihí” bixíhu̱un xi ngúsuhún basehe̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda ni xi ts'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, kui nga kas'enu̱u kju̱a̱binkjuhu̱n xi nkú ts'ín kuankínko̱o yjonu̱u nk'ie nga ti̱nimasún so e̱i̱ a̱sunntei̱. e. EA̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Tsje katumo, a̱t'aha̱ tsjená.” Q- Tsje katumo nginku̱n Nti̱a̱ná, xi nkú ts'ín tsje xi j'ájinnu̱u. +, QB'a̱ n'o̱o xi nkú ts'ín ntí xi nt'é'én. Najmi ta̱ n'ehenu xi nkú ts'ín kinchja̱ ani̱ma̱nu̱u ni̱stjin nk'ie, nk'ie nga najmi kje̱e yo Nti̱a̱ná. P+  Kui b'a̱ maha, cha̱se̱ sisihi̱n ru̱u xi nkú n'o̱o. Nda n'e̱nkjíntak'un ko̱ chúya k'unk'uhu̱un kju̱a̱nda xi kj'u̱a̱ítsjánu̱u Jesucristo̱ ni̱stjin nga ku̱a̱kúchji yjoho̱. v* g Tu̱nga Nti̱a̱náhá tsakúchjihi̱ já profeta̱ xu'bo̱ nga ni xi tíi̱ncha tsuya najmi kui ka̱mats'e̱, nga ní ngandanu̱u b'a̱ kitsúhu. Kui niu̱ xi ta̱ kitsúyanu̱u já xi y'éni̱jmínu̱u én nda tsuhu̱ Jesucristo̱. Nga'yúhu̱n Espiri̱tu̱ xi kin'e nibáha ndji̱o̱jmi ján y'éni̱jmíhi̱nu̱u. Ko̱ ta̱ ntítsjee̱ mje ṉkjúhu̱n nga sku̱e̱ nkú tjíhi̱n ra̱ ni xu'bi̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ nga ti̱ntsu̱ba̱ ndaá a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ja ts'e̱ná )  Kama mjehe̱ nga i̱ncha sku̱e̱ yá xu̱ta̱ha ko̱ mí ni̱stjihin xi y'éjña chji Espiri̱tu̱hu̱ Cristo̱ xi y'ejñajihi̱n já profeta̱ nga kitsúya títjuhu̱n kju̱a̱'un xi tjíhin nga sku̱e̱ Cristo̱ ko̱ nga a̱skahan s'e̱ kju̱a̱chánka. i( M Já profeta̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie, xi kitsúya títjun kju̱a̱nda xi sa̱kúnu̱u, kui xi kits'ínnkjink'un nga ka̱ma chu̱ba̱yaha̱ xi nkú ts'ín k'u̱a̱nkihi xu̱ta̱, a̱t'aha̱ mjehe̱ sku̱e̱ kui nii̱. '  Tjínnu̱u kui nii̱ a̱t'aha̱ tísakúnu̱u nga tín'ek'ankinu̱u, kui xi nibáha̱ ra̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejinnu̱u. d& CTjonu̱u Jesucristo̱, ndaha tsa najmi yo nkú tjín. Ko̱ ndaha tsa najmi tíyo nd'a̱i̱, tu̱nga s'ejihínnu̱u ko̱ tjínnu̱u kju̱a̱tsjo xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka, xi najmi yaá xi nkú ts'ín bixíyaá. @% {Kui xi ku̱a̱kúchji yáha jun nga kju̱axi̱. A̱t'aha̱ nga s'ejinnu̱u, kui xi 'yún chjí saha̱ ra̱ nga to̱onsinee̱. Ndaha tsa maha̱ batsun to̱onsinee̱, tu̱nga chasehé ra̱ tu̱ xi s'ejña chjihi tsa kui kju̱axi̱. Ko̱ nk'ie nga s'e̱jña chji xi nkú ts'ín s'ejin kju̱axi̱nu̱u, nda ts'ín chu̱bayanénu̱u ko̱ sa̱kúnu̱u kju̱a̱chánka ko̱ nda k'úínnu̱u ni̱stjin nga kj'u̱a̱íkúchji yjoho̱ Jesucristo̱. $ ;Kui kju̱a̱ha nga kitsejíhi̱nnu̱u kju̱a̱tsjo, ndaha tsa chuba ni̱stjin tjíhin nga n'e̱ nibánenu̱u nkjin tíkjá ni xi ku̱i̱tjájiun. _# 9Nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná tíkunko̱ho̱nu̱u tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejinnu̱u. A̱t'aha̱ tjíndaha̱ yjoho̱ Nti̱a̱ná nga ku̱a̱kúchji xi nkú ts'ín ts'i̱ínk'anki xu̱ta̱ xi ts'e̱ ni̱stjin xi fekuu̱. 1" ]ko̱ nga n'e̱kjáíhi̱ín ni xi tsjáná, ni xi najmi maha̱ batsun ko̱ najmi ma chu̱ntí ko̱ najmi maha̱ 'meya, ni xi tjítjoho̱ ndji̱o̱jmi ján ngandanu̱u. O! Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱ha̱ ko̱ Na̱'mihi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Nga̱t'aha̱ kju̱a̱ni̱ma̱tak'un chánkaha̱ kits'íntsin tse̱tse̱ ngáhaná nk'ie nga kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ Jesucristo̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱k'ie̱n. Kui nga tíchuyáhaná nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'aán ko̱ ñá  Kikie títjunnu̱u Nti̱a̱ Na̱'miná, kui nga j'ájihi̱nnu̱u ko̱ Espiri̱tu̱hu̱ kits'ín jenu̱u, tu̱ xi ku̱i̱nú'yá'éhe̱n ru̱u Jesucristo̱ ko̱ tu̱ xi tu̱ nga̱t'aha̱ jníhi̱ Jesucristo̱ kju̱áts'e̱he̱nu̱u Nti̱a̱ná. Kas'e ṉkjúnnu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ ni xi ñá tje̱he̱nná nga ku̱i̱chú ni̱stjin xi fekuu̱  An Pedro̱, an nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ títs'inkjínu̱u xu̱ju̱i̱n jun xi j'ájinnu̱u Nti̱a̱ná. Jun xi kindzjoyo a̱nte Ponto̱ nga tinimasún, ko̱ a̱nte Galaci̱a̱ ya, a̱nte Capadoci̱a̱, a̱nte Asi̱a̱ ko̱ a̱nte Bitini̱a̱. V%Jun ntína̱, ti̱yú t'axíhu̱un nti̱a̱ xi xu̱ta̱ ts'ínnda.4aKo̱ ta̱ yaá nga j'ai Ntíhi̱ Nti̱a̱ná ko̱ kitsjáná kju̱a̱nkjintak'un tu̱ xi cha̱haná Nti̱a̱ xi nku tutuu̱. Tintsu̱ba̱jihi̱ín xi nku tutuu̱, kui xi Jesucristo̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. Kuihí xi Nti̱a̱ xi nku tutuu̱ ko̱ kui xi tsjáha̱ nga k'úéntu tík'un sín xu̱ta̱. kOKo̱ yaá nga Nti̱a̱ná ts'e̱ná ko̱ nga nda̱nindoo̱ batéxumaha̱ ngayjee̱ a̱sunntee̱. MYaá nga xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná nga ka̱ma ntíhi̱ najmi nkaha̱ nga ts'ín ngatitsun, a̱t'aha̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná kuhu̱n xu̱ta̱ xu'bo̱ ko̱ najmi ts'ínko̱ho̱ nda̱nindoo̱. Ngayjee̱ ni xi najmi nda xi ts'ín xu̱ta̱, kui xi ngatitsun, tu̱nga tjíhín ngatitsun xi najmi tje̱he̱n ra̱ ngabaya. ETsa tjín xi tíbe nga ngatitsun títs'ín nda̱ nts'e̱, ko̱ tsa ngatitsun xi títs'ín najmi ngabaya tje̱he̱n ra̱, nk'ie nga ku̱i̱nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná kanchja̱ntjai ko̱ Nti̱a̱ná tsjá ngáha̱ ra̱ nda̱ nts'e̱ nga k'úéjña tík'un. Ngatitsun xi najmi tje̱he̱n ra̱ ngabaya tínchjani̱jmíyahana. A̱t'aha̱ tjín ngatitsun xi tje̱he̱n ra̱ ngabaya. Najmi tíbankia nga chu̱bantjo xi ts'i̱ín ngatitsun xu'bo̱. -SKo̱ xi nkú ts'ín yaá nga Nti̱a̱ná basínñjuhu̱ tu̱ mí nihí ni xi binchihi̱í, b'a̱ ta̱ ts'ín yaá nga ja n'e̱kjáíhi̱ín ni xi kuakinchihi̱í. !Ma'yúnk'aán Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ yaá tsa ku̱i̱nchíhi̱í xi nkú ts'ín mjehe̱ nga ku̱i̱nchíhi̱í, ku̱a̱sínñjuná. 7g Kuak'iet'ánu̱u ni xu'bi̱, jun xi s'ejinnu̱u Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi cha̱hanu nga tíjñanu̱u kju̱a̱tík'un xu'bi̱ ko̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un síún. fE Xi tíjñajihi̱n Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, kui xi tíjñaha̱ kju̱a̱tík'uu̱n. Tu̱nga xi najmi tíjñajihi̱n Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, kui xi najmi tíjñaha̱ kju̱a̱tík'uu̱n. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Jua xu̱ju̱i̱n %C Nga kitsjáná nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un síaán ko̱ nga Ntíhi̱ sakújinná kju̱a̱tík'un xu'bi̱, kui én xu'bi̱ xi kinchja̱ Nti̱a̱ná. 9 Xi s'ejihi̱n Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, kui xi ani̱ma̱ha̱ tíjñajihi̱n én xi kinchja̱ Nti̱a̱ná nga y'éjña chji Ntíhi̱. Tu̱nga xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, kui xi tíbe tsank'á, a̱t'aha̱ najmi s'ejihi̱n én xi kinchja̱ Nti̱a̱ná nga y'éjña chji Ntíhi̱. pY Tsa n'ekjáíhi̱ín én xi nchja̱ xu̱ta̱ nga nchja̱ni̱jmíyaha nku ni, tu̱nga yúhún chjíhi̱ ra̱ én xi nchja̱ Nti̱a̱ná. Á 'yún chjíhi̱ ra̱, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná xi kinchja̱ nga y'éjña chji Ntíhi̱. gGEspiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, ntánijuo̱ ko̱ jníu̱. Nkuhú b'a̱ i̱ncha tsu nga joo̱n. 7iJan maha xi b'éjña chji yáha Jesucristo̱: c?Ntánijua ko̱ jní j'ai s'ejña chjihi Jesucristo̱. Najmi tu̱ suba ntánijua, ntánijua ní ko̱ jní. Ko̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ta̱ tsuya kui nii̱, a̱t'aha̱ kju̱axi̱ ni xi nchja̱ Espiri̱tu̱. *MXi s'ejihi̱n nga Jesu xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, kui xi ts'ín ngana̱ha̱ a̱sunntee̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jua xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná y'éjña chji Jesu = sa̱t'aha̱ ngayjee̱ xi ja ntíhi̱ Nti̱a̱ná ts'ín ngana̱ha̱ a̱sunntei̱. Ko̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejinná Jesucristo̱, b'a̱ ts'ín kin'e ngana̱ha̱ ra̱á a̱sunntee̱.  Nga n'e̱tjáá Nti̱a̱ná, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga n'e̱tjusaán ni xi y'éjña. Ko̱ najmi ch'á xi áí ni xi y'éjña Nti̱a̱ná, Nk'ie nga tjoná Nti̱a̱ná ko̱ tín'etjusaán ni xi y'éjña, ya chji chjiá nga ta̱ tjoná ngayjee̱ xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná. c  ANgayjee̱ xi s'ejihi̱n nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, kui xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná nga ntíhi̱ ka̱ma. Ko̱ ngayjee̱ xi tjoho̱ Nti̱a̱ Na̱'miná, kui xi ta̱ tjoho̱ ngayjee̱ xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná.  Xi tjoho̱ Nti̱a̱ná tjíhin nga ta̱ ts'i̱íntjo nda̱ nts'e̱. Kuihí kju̱a̱téxuma xu'bi̱ xi kin'ekjái̱ín.xiTsa tjín xi: “Tjona Nti̱a̱ná”, ku̱i̱tsu̱ ko̱ tu̱ sa unkiehé ngá nda̱ nts'e̱, kui xi tíb'ana̱cha̱. A̱t'aha̱ xi najmi tjoho̱ nda̱ nts'e̱ xi tíma tíbase'a, ¿nkú ts'ín ts'i̱íntjoho Nti̱a̱ná nga najmi tíbe? SÑá tjoná Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná tjun kits'íntjoná. !Má nga tjín kju̱a̱tjo najmi tjín kju̱a̱binkjun. Kju̱a̱tjo xi kui kikjiu̱n, kui xi m'osje kju̱a̱binkjuu̱n, a̱t'aha̱ xi tje̱n kju̱a̱ha̱, kui xi tsankjún. Kui b'a̱ maha, xi tsankjúhun, kui xi najmi kje̱e tíjñajihi̱n kju̱a̱tjo xi kui kikjin. 7B'a̱ ts'ín s'ejña chji kikjihin kju̱a̱tjoo̱ a̱jinná, tu̱ xi najmi jo jan ka̱mahaná ni̱stjín nk'ie nga ku̱a̱se̱he̱ Nti̱a̱ná mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín y'ejña Jesucristo̱, b'a̱ ts'ín tintsu̱ba̱á a̱sunntei̱. xiMankjinná ko̱ s'ejinná nga tjoho̱ ñá Nti̱a̱ná. Nti̱a̱ná kui xi kju̱a̱tjo, ko̱ xi tíjñajin tehe̱nte kju̱a̱tjoo̱, kui xi tíjñajin tehe̱nte Nti̱a̱ná ko̱ Nti̱a̱ná tíjñajin tehe̱ntehe̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. 7gTu̱ yáhá ni xi ts'i̱ínkjáíhi̱n nga Jesu xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, kui xi tíjñajin tehe̱nte Nti̱a̱ná ko̱ Nti̱a̱ná tíjñajin tehe̱ntehe̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. %CKo̱ ji̱n kiya kikjii̱n ko̱ tíbixínyakixi̱ nga Nti̱a̱ Na̱'miu̱ kits'ín nibá Ntíhi̱ tu̱ xi ts'i̱ínk'ankihi xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱.  Yaá nga tintsu̱ba̱jin tehe̱ntehe̱é Nti̱a̱ná ko̱ nga kui tíjñajin tehe̱ntená, a̱t'aha̱ kitsjáná Espiri̱tu̱hu̱. B} Ndaha nku najmi kje̱e be nkú tjín Nti̱a̱ná, tu̱nga tsa b'i̱ ngján n'etjáá xinki̱á, Nti̱a̱ná tíjñajin tehe̱ntená ko̱ kju̱a̱tjoho̱ s'ejña chji kikjin a̱jinná. 3 Jun já nts'ena̱, tsa b'a̱ ts'ín kits'íntjoná Nti̱a̱ná, kui nga ko̱ ta̱ ñá ta̱ tjíhin nga b'i̱ ngján n'e̱tjohoná xinki̱á. ~' ¿Mí nihi xi 'mihi̱ kju̱a̱tjoo̱? Najmi tsa ñá xi kin'etjáá Nti̱a̱ná. Kui ní xi kits'íntjoná ko̱ kits'ín nibá Ntíhi̱ tu̱ xi ts'i̱ínndyjat'aha ngatitsunná nk'ie nga kitsjá yjoho̱ xi nkúhu chje̱. Kuihí ni xu'bi̱ xi tsakúchji kju̱a̱tjoo̱. B}} B'i̱ ts'ín tsakúchjiná kju̱a̱tjoho̱ Nti̱a̱ná. Kits'ín nibá Ntí nku tutuhu̱ a̱sunntei̱, tu̱ xi nga̱t'aha̱ Ntíhi̱ sa̱kúhuná nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'aán. n|UXi najmi tjíhi̱n kju̱a̱tjo, najmi kje̱e be Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ kju̱a̱tjohó Nti̱a̱ná. s{_Jun já nts'ena̱, b'i̱ ngján n'e̱tjáá xinki̱á, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná nibáha̱ ra̱ kju̱a̱tjoo̱ ko̱ ngayjee̱ xi tjíhi̱n kju̱a̱tjo, kui xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná nga ntíhi̱ ka̱ma ko̱ kui xi be Nti̱a̱ná. yzkTu̱nga máha ji̱n, Nti̱a̱ná ts'e̱ni̱. Xu̱ta̱ xi ja be Nti̱a̱ná, kui xi basínñjuni̱. Xu̱ta̱ xi najmi Nti̱a̱ná ts'e̱he̱, kui xi najmi basínñjuni̱. B'a̱ n'e cha̱ha yá xi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱ xi tsuya ni xi na̱xu̱ tjín ko̱ yá xi tíjñajihi̱n jáninda xi b'ana̱cha̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jua mí nihi xi y'aha̱ kju̱a̱tjoo̱ y9Kui já xu'bo̱ xi xu̱ta̱ a̱sunnte. Kui nga ni xi ts'e̱ a̱sunntee̱ nchja̱ni̱jmíyaha ko̱ xu̱ta̱ a̱sunntee̱ basínñjuhu̱ ni xi nchja̱. _x7Jun ntíntíntína̱, Nti̱a̱ná ts'e̱nu̱u ko̱ ja kin'e ngano̱ho̱o já profeta̱ tsank'á xu'bo̱, a̱t'aha̱ xi tíjñajinnu̱u 'yún tjín saha̱ nga'yún nga xi tíjñajihi̱n xu̱ta̱ a̱sunntee̱. \w1Ko̱ xi najmi b'a̱ tsu nga b'a̱ ts'ín j'ai Jesucristo̱, kui xi najmi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. Espiri̱tu̱ ch'onk'un xi ts'e̱ ní nda̱ kontra̱ha̱ Cristo̱ tíjñajihi̱n. Ja kinu'yó nga tjíhin nga kj'u̱a̱í xi ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná. Kui ja tíjña a̱sunntee̱ nd'a̱i̱. -vSXi b'a̱ tsu nga yjoninte kik'a Jesucristo̱ nga j'ai a̱sunntei̱, kui niu̱ xi ku̱a̱kúchjinu̱u nga kui xi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. su aJun já nts'ena̱, najmi tu̱ n'e s'ejiun ngatentee̱ xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná títs'ín nga tínchja̱. Tu̱ sa ní cha̱se̱ sisihu̱un xi nkú ku̱i̱tsu̱, tu̱ xi b'a̱ n'e̱ cha̱hanu tsa kju̱axi̱ nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tíjñajihi̱n a ra̱ najmi. A̱t'aha̱ kitsejíhin a̱sunntee̱ já profeta̱ tsank'á. tXi títs'íntjusun xi nkú ts'ín y'éjña, kui xi tíjñajin tehe̱nte Nti̱a̱ná ko̱ Nti̱a̱ná tíjñajin tehe̱ntehe̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. Ko̱ nga̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ xi kitsjáná, b'a̱ ta̱ n'e yahaná nga kui tíjñajin tehe̱ntená.-sSNga n'e̱ s'ejián Jesucristo̱ xi Ntíhi̱ maha ko̱ nga b'i̱ ngján n'e̱tjáá xinki̱á xi nkú ts'ín y'éjña, kui xi kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná. r ko̱ kui tsjáná ngayjee̱ ni xi ku̱i̱nchíhi̱í, a̱t'aha̱ tín'etjusaán ni xi y'éjña ko̱ tín'eé ni xi sasíhi̱n. qJun já nts'ena̱, tsa najmi chumi nihi xi títs'ínnijéná ani̱ma̱ná, najmi jo jan maná nga tinchaá nginku̱n Nti̱a̱ná, p'Kui nga ndaha tsa ani̱ma̱ná b'a̱ títsu nga tjínná jé, tu̱nga 'yúhún chánka sa Nti̱a̱ná nga ani̱ma̱ná ko̱ kui xi beyjená. oYaá nga a̱jihi̱n ni xi na̱xu̱ tintsu̱ba̱jián ko̱ najmi jo jan maná nk'ie nga tintsu̱ba̱á nginku̱n Nti̱a̱ná. 0nYJun ntína̱, najmi tu̱ suba énnu̱u xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga tjínnu̱u kju̱a̱tjo nga chu̱bo. Tu̱ sa ní ni xi katakúchji nga tjínnu̱u kju̱a̱tjo n'o̱o. :mmTsa nku nda̱nchi̱ná tíbe nga ndyjat'aha̱ nda̱ nts'e̱ ni xi machjéhe̱n tu̱nga najmi ka̱ma ni̱ma̱há ra̱, ¿a tíjñajin kju̱a̱tjoho̱ Nti̱a̱ná ani̱ma̱ha̱? ?lwYaá ni xi 'mihi̱ kju̱a̱tjo a̱t'aha̱ Jesucristo̱ kits'ínkjas'en yjoho̱ ngandaná. B'a̱ ta̱ ts'ín ko̱ ñá tjíhin nga n'e̱kjas'eén yjoná ngandaha̱ já nts'eé. ,kQNgayjee̱ xi unkie nda̱ nts'e̱, nda̱ts'ínk'ien ani̱ma̱há xu'bo̱, ko̱ ja yo nga nku nda̱ts'ínk'ien ani̱ma̱ najmi tíjñajihi̱n kju̱a̱tík'un sín. ijKJa yaá ñá nga tsitjujián a̱jihi̱n ngabayoo̱ ko̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'aán nginku̱n Nti̱a̱ná. Yaá ni xu'bi̱ a̱t'aha̱ tjoná já nts'eé. Xi najmi tjíhi̱n kju̱a̱tjo, kui xi tíjñajin sa ngabayoo̱. liQ Jun já nts'ena̱, najmi tu̱ ma nkjúnnu̱u tsa ts'i̱ín unkienu̱u xu̱ta̱ a̱sunntee̱. phY Najmi b'a̱ha tu̱ n'eé xi nkúhu Cain. Kui xi nda̱nindoo̱ ts'e̱he̱. Kui nga kits'ínk'iehen nda̱ nts'e̱. ¿Á kits'ínk'iehen? Kits'ínk'ien a̱t'aha̱ na̱xu̱ ni xi kits'ín nda̱ nts'e̱ ko̱ máha kui, ch'on kits'ín. g} Nga tjíhin nga b'i̱ ngjáán n'e̱tjáá xinki̱á, b'a̱ tsu én xi kinu'yó santaha nkúhu nga tuts'ihi̱n ni. f  B'a̱ ts'ín s'ejña chjihi yá xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná ko̱ yá xi ntíhi̱ nda̱nindoo̱. Tu̱ yáhá ni xi najmi na̱xu̱ ts'ín ko̱ a ra̱ najmi tjoho̱ nts'e̱, kui xi najmi Nti̱a̱ná ts'e̱he̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jua nga n'e̱tjáá xinki̱á {eo Ngayje̱e xi Nti̱a̱ná kitsjáha̱ nga ka̱ma ntíhi̱ najmi nkaha̱ ts'ín ngatitsun, a̱t'aha̱ kju̱a̱tík'uhu̱n Nti̱a̱ná tíjñajihi̱n. Najmi nkaha̱ ts'ín ngatitsun, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kitsjáha̱ nga ka̱ma ntíhi̱. dTu̱nga xi ts'ín ngatitsun, kui xi nda̱nindoo̱ ts'e̱he̱, a̱t'aha̱ nda̱nindoo̱ kits'ín ngatitsun santaha nkúhu nga tuts'ihi̱n ni. Kui kju̱a̱ha nga j'aikúchjihi yjoho̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi ts'i̱ínndyja xáha̱ nda̱nindoo̱. 4caJun ntína̱, najmi tu̱ ch'a xi k'u̱a̱na̱cha̱nu̱u. Xi ts'ín ni xi na̱xu̱ tjín, kui xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín na̱xu̱ Jesucristo̱. ebCKui b'a̱ maha, ngayjee̱ xi tíjñajin tehe̱ntehe̱ ra̱ Jesucristo̱ najmi ts'ín ngatitsun. Tu̱nga ngayjee̱ xi títs'ín ngatitsun, najmi kje̱e be Jesucristo̱ ko̱ ta̱ ndaha najmi kje̱e mankjihi̱n yáha kui. ~auJa yo nga j'aikúchji yjoho̱ Jesucristo̱ tu̱ xi j'aikjexíhin ngatitsunná. Ndaha nku ngatitsun najmi kis'ehe̱. 6`eTu̱ yáha ni xi títs'ín ngatitsun, kui xi tíbangane kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná. Nk'ie nga biyuné kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná, kui nii̱ xi ngatitsuu̱n. )_KKo̱ ngatentee̱ xi b'a̱ ts'ín tíkuyáha̱ Jesucristo̱, kui xi títs'ín nga tín'e je nginku̱n Nti̱a̱ná. B'a̱ tí'be xi nkú ts'ín je Jesucristo̱. ^Jun já nts'ena̱, ñá xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱. Ko̱ ndaha tsa najmi kje̱e yaá nkú k'úéntaá a̱skahan, tu̱nga yanáá nga b'a̱ k'úéntaá xi nkúhu Jesucristo̱ nk'ie nga kj'u̱a̱íkúchji yjoho̱, a̱t'aha̱ cha̱ sisián xi nkú tjín. }] uCha̱so̱o xi nkú ts'ín tjo ts'atihi̱ ñá Nti̱a̱ Na̱'miná, nga santaha ntíhi̱ Nti̱a̱ná 'miná. Ko̱ kju̱axi̱ nga ntíhi̱ Nti̱a̱ná ñá. Kui kju̱a̱ha nga najmi behená xu̱ta̱ a̱sunntee̱, a̱t'aha̱ najmi be Nti̱a̱ná. ;\oYo nga na̱xu̱ ts'ín Jesucristo̱. Kui nga ta̱ tjíhin nga cha̱hanu nga ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'ín ni xi na̱xu̱, kui xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná nga ntíhi̱ ka̱ma.d[AKui b'a̱ maha nd'a̱i̱, ntína̱, ti̱ntsu̱ba̱jin tehe̱ntehe̱ ru̱u Jesucristo̱, tu̱ xi najmi jo jan ka̱mahaná nk'ie nga ku̱a̱kúchji yjoho̱ ko̱ najmi ka̱ma subaná nginku̱n nk'ie nga kj'u̱a̱í. ZTu̱nga máha jun, tíjñajin tehe̱ntenu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi kitsjánu̱u Jesucristo̱. Najmi machjéhe̱n tsa tjín xi ku̱a̱kúyanu̱u, a̱t'aha̱ ta̱ kuihi Espiri̱tu̱ bakúyayjenu̱u. Ni xi na̱xu̱ tjín bakúyanu̱u, najmi ni tsank'á. Kui nga xi nkú ts'ín tsakúyaha̱nu̱u Espiri̱tu̱, b'a̱ n'e̱ ti̱ntsu̱ba̱jin tehe̱ntehe̱ ru̱u Jesucristo̱. ^Y5Tíb'et'ánu̱u ni xu'bi̱ a̱t'aha̱ tjín xi mjehe̱ k'u̱a̱na̱cha̱nu̱u. lXQNga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un síaán, kui nihi xi kitsúya títjunná Jesucristo̱ nga tsjáná. 4WaKui b'a̱ maha, t'ejñajin tehe̱ntehenu ani̱ma̱nu̱u én xi kinu'yó santa nkúhu nga tuts'ihi̱n ni. Tsa s'e̱jñajin tehe̱nte ani̱ma̱nu̱u én xi kinu'yó santa nkúhu nga tuts'ihi̱n ni, b'a̱ ts'ín ko̱ jun ta̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱jin tehe̱ntoho̱o Ntíu̱ ko̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱. VTu̱ yáhá ni xi najmi ts'ínkjáíhi̱n nga Jesucristo̱ xi Ntíhi̱ Nti̱aṉá, kui xi ta̱ ndaha najmi tíjñajihi̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Tu̱nga xi ts'ínkjáíhi̱n nga Jesucristo̱ xi Ntíhi̱ Nti̱aṉá, kui xi ta̱ tíjñajihi̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱. UwXi najmi ts'ínkjáíhi̱n nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, kui xi nku nda̱ tsank'á. Kui xi nda̱ kontra̱ha̱ Jesucristo̱, a̱t'aha̱ najmi ts'ínkjáíhi̱n nga Nti̱a̱ Na̱'miná xi Nti̱a̱ ko̱ nga Jesucristo̱ xi Ntíhi̱. T'Tíb'et'á xu̱ju̱nnu̱u a̱t'aha̱ mankjinnu̱u ni xi na̱xu̱ tjín. Najmi nga̱t'aha̱ tsa najmi mankjinnu̱u, a̱t'aha̱ ní nga mankjinnu̱u, kui nga tíb'et'áha̱nu̱u. Ko̱ mankjinnu̱u nga ndaha nku kju̱a̱tsank'á najmi nibáha̱ ra̱ ni xi na̱xu̱ tjín. SMáha jun, Jesucristo̱ kitsjánu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ ngatentoo̱ mankjinnu̱u ni xi na̱xu̱ tjín. R Kui xi i̱ncha tsitjujínni̱ e̱i̱, tu̱nga najmi já ts'a̱ji̱hín niu̱. A̱t'aha̱ tsa já ts'a̱ji̱n niu̱, najmi i̱ncha ngji t'axín ra̱ kai. Tu̱nga i̱ncha tsitjuhú tu̱ xi b'a̱ ts'ín kiya chji chjihi nga tjín xi najmi ji̱n mako̱ni̱. aQ;Jun ntína̱, ja ni̱stjin xi fekuu̱ tintsu̱ba̱á nd'a̱i̱. Ja kik'inyanu̱u nga tjíhin nga kj'u̱a̱í xi ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, ko̱ xi nkú kik'innu̱u b'a̱ ts'ín nd'a̱i̱ ja tíi̱ncha f'ai ṉkjún já kontra̱ha̱ Jesucristo̱. Kui nga mankjihinná nga ja tinchajián ni̱stjin xi fekuu̱. P Ja tífe ni̱stjihi̱n a̱sunntee̱ ko̱ ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, tu̱nga máha xi títs'ín xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná, kui xi k'úéjña sín. B'i̱ ts'ín tsakúya Jua nga chúhu̱ún yjoná já xi fi kontra̱ha̱ Jesucristo̱ COA̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi tsjá a̱sunntee̱ najmi má tíjña Nti̱a̱ Na̱'miu̱ nibáha̱ ra̱. A̱sunntee̱ ní nibáha̱ ra̱. Yo̱ nibáha̱ ra̱ nga nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ ni xi tjín ko̱ nga mjehe̱ ts'i̱ínts'e̱ ni xi fásihi̱n ko̱ nga nk'a b'asje yjoho̱ nga̱t'aha̱ ni xi tjíhi̱n. &NENajmi tu̱ n'etjó a̱sunntee̱ ko̱ ta̱ ndaha ni xi tsjá a̱sunntee̱. Tsa tjín xi tjoho̱ a̱sunntee̱, kui xi najmi tjoho̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱. $MAJun ntína̱, ja kuats'inntúnu̱u a̱t'aha ja yo Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Ko̱ jun xi tí'minu̱u na̱'mi, ja kuats'inntúnu̱u a̱t'aha ja yo xi tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíjña santaha nga tuts'ihi̱n ni. Ko̱ jun xi tí'minu̱u já a̱sti, ja kuats'inntúnu̱u a̱t'aha̱ tjínnu̱u nga'yún ko̱ tíjñajin tehe̱nte ani̱ma̱nu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ a̱t'aha̱ ja kin'e ngano̱ho̱o nda̱nindoo̱. pLY Ko̱ jun xi tí'minu̱u na̱'mi, títs'inntúnu̱u a̱t'aha̱ ja yo xi tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíjña santaha nga tuts'ihi̱n ni. Ko̱ jun xi tí'minu̱u já a̱sti, títs'inntúnu̱u a̱t'aha̱ kin'e ngano̱ho̱o nda̱nindoo̱. K Jun ntína̱, títs'inntúnu̱u a̱t'aha̱ tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Jesucristo̱ kin'endyjat'aha̱nu̱u ngatitsunnu̱u. (JI Tu̱nga xi unkie nda̱ nts'e̱, kui xi má jyuu̱n síjña ko̱ yo̱ tsú'ba ko̱ najmi be má xi tje̱hen tífi, a̱t'aha̱ ja kits'ínka̱ha̱ má jyuu̱n. ~~V}C||9{Jyy*ww5utksrr6poomlll3k hhRg|feeccZbau__8^Q\\I[ZZ*XXLWV/UT+SR=QPOVNMfL"KJItHGGFEDCC3BA{@>=Én xi ma n'e s'ejin xu'bi̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ tjíhin nga ts'i̱ín s'ejin, nga Cristo̱ Jesu j'ai a̱sunntei̱ tu̱ xi j'ai ts'ínk'ankihi xu̱ta̱ ngatitsun, b'aha̱ ra̱ aṉ xi 'yún tjínna jé. n  b'Yún nda kits'ínko̱na Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ kitsjána nga kui s'e̱jinna ko̱ kitsjána kju̱a̱tjo xi kui nibáha̱ ra̱. gm Ib ndaha tsa ch'on ts'ín kinchjané ni̱stjin nk'ie ko̱ kitsjennkí unkie xu̱ta̱ xi ts'e̱ ko̱ én ch'on tsu kixihi̱n. Tu̱nga kama ni̱ma̱há ra̱ an a̱t'aha̱ najmi be ni xi kits'ian ko̱ najmi kje̱e kui s'ejinna. l b Tsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ xi tsjá nga'yúnna, a̱t'aha̱ tsasejnuna nga ka̱mana ts'ian xáha̱, k 3b A̱t'aha̱ ni nda xi bakuyáá, yo̱ nibáha̱ ra̱ én nda tsu chánkaha̱ Nti̱a̱ná xi n'etsjoho̱. Ko̱ an kik'a̱i̱na nga k'ueni̱jmíá kui én nda tsuu̱. B'i̱ ts'ín títsjáha̱ Pablo̱ máb'a̱chjíhi̱ Cristo̱ a̱t'aha̱ kui kits'ín maha̱ nku nda̱ postru̱ vj gb xi chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín, xi na̱, xi batéña xu̱ta̱ musu̱, xi nchja̱ én tsank'á, xi najmi ts'íntjusun ni xi ts'ínkie Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín, ko̱ xi ts'ín tu̱ mí nihí ni xi fi kontra̱ha̱ ni nda xi bakuyáá. i b A̱t'aha̱ yaá nga najmi xu̱ta̱ xi ma na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tíjñanehe̱ kju̱a̱téxumoo̱. Xi najmi nt'é'én ní tíjñanehe̱ kju̱a̱téxumoo̱, xi najmi benkjún Nti̱a̱ná ko̱ ts'ín ngatitsun, xi najmi ts'ín ni xi na̱xu̱ tjín ko̱ najmi benkjún ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, xi ts'ínk'ien na̱'mihi̱ ko̱ ts'ínk'ien na̱aha̱ ko̱ ts'ínk'ien ani̱ma̱, oh YbYaá nga nda kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná tsa sa̱kúya xi nkú ts'ín tjíhin nga sa̱kúya. >g wbJá maestru̱hu̱ kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná mjehe̱ ts'i̱ín ma yjoho̱, ndaha tsa najmi mankjihi̱n ni xi nchja̱ ko̱ chu̱ba̱ b'a̱há tsu nga b'a̱ tjín ni xi bakúya. zf obTjín xi ja ngji t'axíhi̱n ni xu'bi̱. Kindyjajihi̱n ni̱yóo̱ ko̱ tsichujnejin én xi najmi tjíhi̱n sin. e 3bMjena nga s'e̱ kju̱a̱tjo, kui kju̱a̱ha nga tsankihi ra nga k'úéch'oho̱ ri̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. A̱t'aha̱ nk'ie nga je ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ ko̱ je s'eya kju̱a̱nkjintak'uhu̱n ko̱ ngayjehe k'un ts'ín s'ejin Nti̱a̱ná, yo̱ ní nibáha̱ ra̱ kju̱a̱tjo. -d Uba̱t'aha̱ énchá xi nchja̱ xu̱ta̱ ko̱ xi nkú ts'ín nibatuts'i̱hi̱n ra̱ ntje̱ cháha̱ títs'ínsihi̱n. A̱t'aha̱ yo̱ nibáha̱ ra̱ nga b'ésiko̱ xinkjín xu̱ta̱. Najmi basinko̱ná nga n'e̱é xá xi kitsjáná Nti̱a̱ná. Nga ní s'ejinná, kui ní nihi xi basinko̱ná. 2c _bXi nkú ts'ín tsankihi nk'ie nga ngjia a̱nte Macedoni̱a̱, ti̱nchin nanki Efe̱so̱ kixihin ko̱ t'ech'óíhi̱ xu̱ta̱ xi najmi b'a̱ tjín ni xi tíbakúya, )b MbTífaniñaha Timoteo̱, ji xi ntína̱ a̱t'aha̱ nkuhú xi s'ejinná. Katsjáhi kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Cristo̱ Jesu ko̱ nda katasehi. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Pablo̱ Timoteo̱ ni xi tjíhin nga ts'i̱ínko̱ já maestru̱ xi tsank'á a =bAn Pablo̱, an xi kama nku nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ xi nkú ts'ín y'éjña Nti̱a̱ná xi ts'ínk'ankiná ko̱ Jesucristo̱ xi tíchuyáha̱á. N`NKas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱.y_kNNgajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná tíbankihi̱nu̱u nga kan'eya xu̱ju̱i̱n nginku̱n ngatentee̱ já nts'eé. E^NNgajoni̱ súniñaha̱ ru̱u ngatentee̱ já nts'eé. V]%NJun já nts'e, nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, chu̱bantjáíni̱. \-NNti̱a̱ná xi kixi̱ ts'íntjusun ni xi nchja̱, kui xi j'ájinnu̱u ko̱ ts'i̱íntjusun nii̱. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n .[UNNti̱a̱ná xi tsjáná kju̱a̱jyu, kui xi kats'ín jeyjenu̱u nginku̱n ko̱ kakunnu̱u, tu̱ xi ndaha̱chí najmi s'e̱he jé a̱jin kju̱a̱nkjintak'unnu̱u ko̱ tsa a̱jin ani̱ma̱nu̱u ko̱ tsa a̱jin yjonintenu̱u ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. @Z{NT'ech'óho̱o yjonu̱u ngayje tíkjá ni xi najmi nda. iYKNCha̱so̱ho̱o ngayjee̱ tu̱ mí nihí ni nga ti̱nchísjaijiun ni xi nda ko̱ kui xi n'o̱o. IX NNajmi tu̱ tohón manu̱u xi nchja̱ én xi tsjá Nti̱a̱ná. hWINNajmi tu̱ n'ek'ienyo nd'í xi títs'ínkat'ai Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná a̱jinnu̱u. -VSNTu̱ mí nihí ni xi ka̱mat'on, tjoho̱on máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ kui niu̱ xi mjehe̱ Nti̱a̱ná nga n'o̱o jun xi s'ejinnu̱u Cristo̱ Jesu. /UYNTu̱ nkú chu̱bako̱nú Nti̱a̱ná. )TMNTehe̱nte tsjo kat'enu̱u. KSNTsa tjín a̱jinnu̱u xi ch'on kin'ehe̱, cha̱so̱o nga najmi tu̱ ts'i̱ín ngajoya ngáha ni xi kin'ehe̱. B'i̱ ngján nda n'e̱ tehe̱ntoho̱o xinki̱u ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xingisoo̱. RyNJun já nts'e̱, ta̱ tíbinchii̱hi̱ ni xu'bi̱. Tjen ni̱yóho̱o xi najmi mjehe̱ ts'i̱ínxá. Tjen nga'yúhu̱un xi tífehe̱ k'un. Ti̱si̱nko̱o xi najmi ndjá tíi̱nchajin xi s'ejinná. N'e̱'yún tak'uhu̱un ngatentee̱ xu̱ta̱. 'QGN 'Yún cha̱nkjún ko̱ n'e̱tjó jóo̱ tu̱ nga̱t'aha̱ xá xi tíi̱ncha ts'ín. Ko̱ b'i̱ ngján kas'enu̱u kju̱a̱jyu nga tintsu̱ba̱ko̱o xinki̱u. FPN Jun já nts'e, tíbinchii̱hi̱ nga katumankjinnu̱u nga Nda̱ Nti̱a̱ná títs'ínxát'aha̱ já xi tíi̱ncha ts'ínxájinnu̱u, já xi yja títjunnu̱u ko̱ títsjáni̱yánu̱u. ON Kui b'a̱ maha, b'i̱ ngján tjen nga'yúhu̱nru̱ú xinki̱u ko̱ ti̱si̱nko̱o tu̱ xi ndjá ku̱i̱nchunjíhinnu xi s'ejinná. B'a̱ n'o̱o xi nkú nga tín'o santaha ni̱stjin nd'a̱i̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ ni xi i̱ncha ts'i̱ín xu̱ta̱ ni̱nku̱ "N=N Kui xi k'ienntjáíhiná tu̱ xi ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'unko̱honá, ndaha tsa ja tsayaá ko̱ ndaha tsa tintsu̱ba̱ tík'un saá e̱i̱ a̱sunntei̱. +MON A̱t'aha̱ najmi b'a̱ ts'ín y'énda Nti̱a̱ná tsa ñá sa̱kúná kju̱a̱kjaha̱n. Y'éjña ní nga Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ts'i̱ínk'ankiná. IL NTu̱nga ñá xi má ndzjee̱n ts'e̱ná tjíhin nga n'e̱nkjín sisihi̱ín tak'aán ko̱ k'úéndaá yjoná xi nkú joyaha já jun xi kja̱án. N'e̱ s'ejián Nti̱a̱ná, kas'ená kju̱a̱tjo, ko̱ chúyaha̱á nga k'u̱a̱nkiá. B'a̱ ts'ín chjúhu̱n ra̱á yjoná xi nkú ts'ín kuhu̱n yjoho̱ já jun xi kján. gKGNA̱t'aha̱ xi fantufé, nga jyuu̱n fantufé, ko̱ xi ma ch'i̱, nga jyuu̱n ma ch'i̱. J NKui nga najmi tu̱ sufehená xi nkúhu xu̱ta̱ xingisoo̱. Ti̱ntsu̱ba̱ tík'un nínáá ko̱ cha̱se̱éhe̱ ni xi n'e̱é. IwNNgatentoo̱ tintsu̱bo̱o má ndzjee̱n ko̱ má ni̱stjiu̱n. Najmi má ni̱stje̱n ko̱ tsa má jyuu̱n ts'e̱ná. (HINTu̱nga máha jun, já nts'e, najmi má jyuu̱n tintsu̱bo̱o, tsa tu̱ ndyjahánu̱u nga kj'u̱a̱í ni̱stjin xu'bo̱ xi nkú joyaha nku nda̱ ndyjé. 9GkNNk'ie nga: “Tjínná kju̱a̱jyu nd'a̱i̱ ko̱ ja nda n'e tintsu̱ba̱á”, ku̱i̱tsu̱ xu̱ta̱, nk'ie tje̱n'yún ni̱banehé ra̱ ni xi ts'i̱ínkjehe̱ xi nkú ts'ín nibánehe̱ chji̱nti̱ nku ta̱chju̱ún xi ja tsíhi̱n ntí. Najmi s'e̱ má ku̱a̱nka 'ma xu̱ta̱ kui ni̱stjin xu'bo̱. BF}NA̱t'aha̱ jun ja ya sisiun ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná, kj'u̱a̱í ni̱stjin nga najmi ch'a xi tíkuyáha̱, xi nkú ts'ín f'ai nku nda̱ ndyjé nga jyuu̱n. E NJun já nts'e, nga̱t'a ts'e̱ ni̱stjin xi nibá ko̱ nkjé ku̱i̱tjusun niu̱, najmi machjéhe̱n tsa k'uet'á xu̱ju̱nnu̱u. DDNKui én xu'bi̱ tjen nga'yúnko̱ho̱ ru̱u xinki̱u.CNKo̱ a̱skahan ñá xi tintsu̱ba̱ tík'un saá kui ni̱stjiu̱n n'e̱kjínjiko̱ná xu̱ta̱ xu'bo̱ a̱jin ni̱nti̱u̱ xi má nga n'e̱kjáíhi̱ín Nda̱ Nti̱a̱ná nk'a ján. Yo̱hó ni̱ ma ku̱i̱ntsu̱ba̱ka̱ síha̱án Nda̱ Nti̱a̱ná. "B=NA̱t'aha̱ nk'a ján ni̱baha Nda̱ Nti̱a̱ná. Ku̱i̱nú'yá nku nta̱ xi k'u̱éxá ngajoho̱ Nti̱a̱ná, kui xi nta̱ha̱ ntítsje k'aku̱, ko̱ kju̱a̱ne̱ tjioho̱ Nti̱a̱ná. Tjun xu̱ta̱ xi kis'ejihi̱n Cristo̱ kintehe̱ ni nga ku̱a̱yá kj'u̱a̱íyaha̱ ngabayo. DANÉhe̱n Nda̱ Nti̱a̱ná ni xi tíbixínyai̱ nga ñá xi tintsu̱ba̱á ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná najmi ku̱i̱tjá títjuhu̱ún xu̱ta̱ xi ja k'ie̱n. e@CNXi nkú ts'ín s'ejinná nga k'ien Jesu ko̱ j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, b'a̱ ta̱ ts'ín s'ejinná nga Nti̱a̱ná ts'i̱ínkj'áíyako̱ ngáha̱ ra̱ Jesu xu̱ta̱ k'ie̱n, kui xu̱ta̱ xi kis'ejihi̱n Jesu. c??N Jun já nts'e, mjeni̱ nga cho̱o ni xi ka̱maha̱ xu̱ta̱ xi ja k'ien, tu̱ xi najmi k'úé babaha̱ ra̱ yjonu̱u xi nkú ts'ín 'be babaha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱, xu̱ta̱ xi najmi chumi nihi xi tíkuyáha̱. o>WN tu̱ xi nda ts'ín ku̱i̱nimahanu a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ tu̱ xi najmi chumi nihi xi ndyja̱t'aha̱nu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín kj'u̱a̱íkj'áná Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu -=SN Ti̱nchísjo nga kas'enu̱u ku̱a̱jyu nga ti̱ntsu̱bo̱o, ko̱ n'o̱o ni xi ts'a̱jun, ko̱ ntso̱o n'e̱xáko̱honu. B'a̱ n'o̱ xi nkú tsixíi̱n nga n'o̱o, J< N B'a̱ ts'ín kjáíhin tín'etjó ngayjee̱ já nts'eé xi tjín nga ngúsuhu̱n a̱nte Macedoni̱a̱. Tu̱nga ji̱n tíbinchii̱hi̱, já nts'e, nga 'yún ṉkjún kas'e sanu̱u kju̱a̱tjo. Z;-N Nga̱t'a ts'e̱ kju̱a̱tjo xi tíjñajinná ñá xi nts'eé mahaná, najmi machjén tsa k'uet'á xu̱ju̱nnu̱u. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ja tsakúyanu̱u nga b'i̱ ngján tjíhin nga n'e̱tjó xinki̱u. b:=NKui b'a̱ maha, xi ts'i̱ín t'axíhin kju̱a̱téxuma xu'bi̱, kui xi najmi ku̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱ títs'ín t'axín. Kju̱a̱téxumaha̱ ní Nti̱a̱ná xi kitsjánu̱u Espiri̱tu̱ Santo̱ títs'ín t'axín. .9UNA̱t'aha̱ najmi j'ájinná Nti̱a̱ná tsa tu̱ xi ni xi chu̱ntí ku̱i̱ntsu̱ba̱jihinná. J'ájin níná tu̱ xi ni xi je ku̱i̱ntsu̱ba̱jihinná nginku̱n. o8WNNdaha nku najmi tu̱ ch'a xi ku̱a̱nkikju̱a̱ha̱ nda̱ nts'e̱ ko̱ tsa k'u̱a̱na̱cha̱ha̱. Xi nkú ts'ín kik'inyai̱hi̱ ko̱ y'ejña chjii̱hi̱, Nti̱a̱ná ts'i̱ínnijéhe̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ts'i̱ín kui nii̱. 7NNajmi tu̱ nku ni xi fásihi̱n yjonintenu̱u n'esihu̱un, xi nkú nga ts'ín xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ xi najmi be Nti̱a̱ná. x6iNNga nkúnkú xi tjín a̱jinnu̱u katumankjihi̱n xi nkú ts'ín je ko̱ kixi̱ ts'i̱ínchjén yjonintehe̱. 5%NNi xi mjehe̱ Nti̱a̱ná, mjehe̱ nga xu̱ta̱ je ka̱mo nginku̱n. N'e̱ t'axíhu̱un yjonu̱u nga chu̱ba̱ súntuko̱nú xinki̱u. o4WNYo kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ei̱hi̱n, kui kju̱a̱téxumaha xi y'éjña Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. N3 NNd'a̱i̱ já nts'e, ngajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu tíbinchii̱hi̱ ko̱ tí'ba̱i̱ ni̱yái̱hi̱ nga n'e̱henu xi nkú ts'ín kisakúyanu̱u ko̱ xi nkú tín'o tu̱ nkú b'a̱há n'e̱ so. A̱t'aha̱ ja y'ejña chjii̱hi̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga ku̱i̱ntsu̱bo̱o ko̱ nga k'u̱o̱ho̱o kju̱a̱tsjo Nti̱a̱ná. n2UN Katsjá nga'yúhu̱n ani̱ma̱nu̱u tu̱ xi najmi chumi ni sa̱kújihi̱nnu̱u ko̱ je s'e̱yaha̱nu̱u nginku̱n Nti̱a̱ Na̱'miná ni̱stjin nga kj'u̱a̱íko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kikj'áts'e̱."1=N Ko̱ 'yún katsjá sanu̱u kju̱a̱tjo Nda̱ Nti̱a̱ná tu̱ xi b'i̱ ngján n'etjóhonu xinki̱u ko̱ xu̱ta̱ xingisoo̱ xi nkú ts'ín tjoni̱ jun. 0{N Katsjáni̱yáni̱ Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu tu̱ xi ka̱ma kuankíhi̱nse̱ ngáha̱ ri̱. ^/5N Ni̱stjin ni̱stje̱n 'yún ṉkjún binchii̱hi̱ Nti̱a̱ná tu̱ xi katsjántehe̱ni̱ nga cha̱se̱'a ngáhaná xinki̱á ko̱ nga n'e̱ndju̱út'ai̱ ni xi s'ejinnu̱u, tsa tu̱ aha tjín ni xi ndyjat'a sa. Q.N Najmi tísakújinni̱ én xi nkú ts'ín k'u̱a̱i̱hi̱ ri̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ ndjá tinchajihu̱un Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ tí'ba̱i̱ni̱ kju̱a̱tsjo nginku̱n Nti̱a̱ná. R-NTítsjá nga'yúnni̱ nga yai̱ nga ndjá tinchajiun Nda̱ Nti̱a̱ná. R,NKui kju̱a̱ha, já nts'e, a̱jihi̱n kju̱a̱nusin xi tjínni̱ ko̱ kju̱a̱'un xi tíbeni̱, tísakú nga'yúnni̱ nga tínu'yái̱ nga tu̱ nku b'a̱há ts'ín ndjá s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. +}NJa kik'óya ngáha Timoteo̱ nga ngjisenu̱u. Én nda tsu j'aiko̱ni̱. B'a̱ títsu nga tu̱ nkú b'a̱há ts'ín s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná ko̱ nga tu̱ b'a̱ ts'ín tjíhínnu̱u kju̱a̱tjo. Kitsúyani̱ nga tsjo ma tehe̱ntenu̱u nga f'áítsjennu̱u ji̱n ko̱ nga tu̱ xí mjehénu̱u cha̱ ngáha̱ni̱ xi nkú ta̱ ts'ín ji̱n 'yún mjeni̱ nga cha̱i̱hi̱ jun. *NKui kju̱a̱ha tu̱ xí kis'enta̱hána. Kui nga kits'inkjísehe̱nu̱u Timoteo̱ tu̱ xi skuehena tsa tu̱ b'a̱ ts'ín ndjáhá s'ejin sanu̱u. Najmi mjena tsa nda̱nindoo̱ kjút'ayák'unnu̱u, tsa b'a̱ ts'ínndyja̱ha xá xi kin'ei̱ a̱jinnu̱u. )%NA̱t'aha̱ nk'ie nga tintsu̱ba̱ sai̱ a̱jinnu̱u, tsixínya títjui̱hi̱n nga sa̱kúná kju̱a̱'un, xi nkú nga ja kama ko̱ yo. (NNajmi mjeni̱ tsa tjín xi tjín a̱jinnu̱u kfe̱he̱ k'un tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi tíf'ajin. Ja yo nga tjíhin nga b'a̱ ka̱mat'aán. #'?Nko̱ kin'ekjíi̱ nda̱ nts'eé Timoteo̱, nga kui xi ngju̱a̱i̱senu̱u. Kui xi ta̱ títs'ínxát'aha̱ Nti̱a̱ná nga tíb'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Cristo̱. Kin'ekjíi̱ tu̱ xi tsjá nga'yúhu̱nnu̱u nga ku̱a̱si̱nko̱ho̱nu̱u ko̱ ndjá ku̱i̱nchajiun xi s'ejinná. 1& ]NKui b'a̱ maha nk'ie nga najmi ta̱ kama 'yún saha̱ni̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín cha̱ha̱ni̱ ni xi tímat'on y'endai̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ su̱ba̱i̱ nanki Atena̱ O%NKju̱axi̱ nga jun xi kju̱a̱chánkani̱ ko̱ kju̱a̱tsjoni̱.t$aNA̱t'aha̱, ¿mí nihi xi tíchuyái̱hi̱ ko̱ mí nihi xi ka̱ma kju̱a̱tsjoni̱ ko̱ mí nihi xi ka̱ma chánka n'e̱sjeko̱ho̱ni̱ yjoni̱ nginku̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ nk'ie nga kj'u̱a̱í ngáha? ¿A najmi juhún? 1#[NKui nga kama mjehe̱ni̱ nga kuankíi̱nse̱ ngáha̱ ri̱. An Pablo̱ nku jo ni̱yá kama mjena nga kfínse ngáha̱nu̱u kai, tu̱nga nda̱nindoo̱hó y'échjani̱. "NJun já nts'e, kama mje ṉkjúnni̱ ko̱ tu̱ ni xí tsinchisjáí ni̱yá níi̱ nga kuankíi̱nse̱ ngáha̱ ri̱ nk'ie nga ja j'a chuba ni̱stjin nga tsankin t'axíi̱n má nga tintsu̱bo̱o, ndaha tsa najmi ngji t'axíhi̱n xinkjín ani̱ma̱ná. !NB'éch'oni̱ nga b'eni̱jmíi̱hi̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ én xi ts'ínk'ankihi̱ xu̱ta̱. Tehe̱nte títs'íntsené jé yjoho̱ nga b'a̱ tíi̱ncha ts'ín, tu̱nga nd'a̱i̱ ja j'aik'úhu̱n xu̱ta̱ xu'bo̱ kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nk'ie nga ta̱ mjehé ngáha̱ ra̱ ngju̱a̱i̱sehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Tesaloni̱ka̱ f ENKui xi ta̱ i̱ncha kits'ínk'ien Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ko̱ já profeta̱, ko̱ ji̱n i̱ncha kikatje̱nnkini̱. Najmi maha̱ i̱ncha ts'ín ni xi sasíhi̱n Nti̱a̱ná ko̱ fi kontra̱ha̱ ngatentee̱ xu̱ta̱. -SNJun já nts'e, b'a̱ ta̱ kamat'on xi nkú kamat'ain xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná xi tjín a̱nte Judea̱ xi ta̱ s'ejihi̱n Cristo̱ Jesu. Un kikienu̱u a̱ya ntsja xu̱ta̱ nankinu̱u xi nkú ts'ín ta̱ un kikiehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xu'bo̱ a̱ya ntsja xu̱ta̱ judio̱ xinkjín. _7N Kui kju̱a̱ha nga najmi n'ekj'áíyai̱ nga tehe̱nte 'ba̱i̱hi̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ kichjubó éhe̱n Nti̱a̱ná xi kik'ieni̱jmíi̱. Najmi kin'ekjóho̱on xi nkúhu tsa éhe̱n xu̱ta̱. Kju̱axi̱ kjáíhin nga kui xi éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ títs'ínxájinnu̱u nd'a̱i̱ jun xi s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. B}N Kik'a̱i̱ ni̱yái̱hi̱ ko̱ kik'a̱i̱ nga'yíi̱hi̱n. Kik'inyai̱hi̱ nga ku̱i̱ntsu̱bo̱o xi nkú ts'ín tjíhin nga k'úéntu xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ jun j'ájinnu̱u Nti̱a̱ná nga ku̱i̱tjás'e̱njiun nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumanu̱u ko̱ nga sa̱kúnu̱u kju̱a̱chánkaha̱. oWN Yo xi nkú ts'ín kichii̱hi̱n nga nkúnkú jun, xi nkú ts'ín kuhu̱n xi tí'mi na̱'mi ntíhi̱. 8iN Jun ko̱ Nti̱a̱ná be xi nkú ts'ín je ko̱ na̱xu̱ tintsu̱ba̱i̱ a̱jinnu̱u jun xi s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná, ko̱ nga najmi tjín xi kja̱níneni̱ tsa mí nihi. pYN ¿A f'áítsjennu̱u, já nts'e, xi nkú ts'ín kin'exái̱ ko̱ kiyai̱ kju̱a̱ni̱ma̱ a̱jinnu̱u? Ni̱stjin ni̱stje̱n kin'exái̱ tu̱ xi najmi ch'á ka̱maha̱ni̱ nk'ie nga y'eni̱jmíi̱hi̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. \1N'Yún ṉkjún tjoni̱ jun, kui nga santaha najmi tu̱ nku én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná kin'ekjas'ehe̱n ri̱. Tsa ni xi ku̱a̱yántjaihi̱ ri̱ kai, tsayantjáíhi̱ ri̱. 'Yún ṉkjún kisasíni̱ jun. ?wNndaha tsa ji̱n xi já postru̱hu̱ Cristo̱ kama kai tsinchii̱hi̱ ni xi machjénni̱. Kichase sisii̱hi̱n. B'a̱ kin'ei̱ xi nkú ts'ín nku ta̱chju̱ún xi basehe̱ ntíhi̱. {oNNajmi tsinchisjái̱ tsa kju̱a̱chánka sa̱kúni̱ a̱jinnu̱u ko̱ ta̱ ndaha a̱jihi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱, J NXi nkú n'e ja yo, najmi kichuba un ui̱n ko̱ ta̱ ndaha najmi kich'ana̱cha̱i̱hi̱, tsa tu̱ xi b'a̱ ts'ín kju̱a̱i̱hi̱ni̱ to̱on. Nti̱a̱ná be nga b'a̱ tjín ni xi tíxian. NNda ní tsaseni̱ Nti̱a̱ná ko̱ kin'ekjas'enni̱ nga k'úéni̱jmíi̱ én nda tsuhu̱, ko̱ b'a̱ n'e tíchubai̱. Najmi xu̱ta̱ tí'ba̱i̱hi̱ kju̱a̱tsjo. Nti̱a̱ níná tí'ba̱i̱hi̱ kju̱a̱tsjo, kui xi be xi nkú ts'ín tjíntuyáni̱. #NNajmi ni xi ngasten ko̱ tsa ni xi ch'onk'un nibáha̱ ra̱ ni xi b'eni̱jmíi̱ ko̱ ta̱ ndaha najmi ch'ana̱cha̱i̱hi̱ xu̱ta̱. 6eNYo nga un kikieni̱ ko̱ ch'on kamat'ai̱n nanki Filipo̱ kintehe̱ ni nga tsichii̱ a̱jinnu̱u. Tu̱nga Nti̱a̱náhá kitsjá nga'yúnni̱, kui nga ndjá kin'esjehe̱ni̱ yjoni̱ nga y'eni̱jmíi̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná a̱jinnu̱u. B'a̱ kin'ei̱ ndaha tsa nkjin maha xi ngji kontra̱ni̱. i MNA̱t'aha̱ ja yo jun, já nts'e, nk'ie nga najmi xá tiya kama nk'ie nga tsichii̱ a̱jinnu̱u.  N Nd'a̱i̱ tíchuyóho̱o Ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi nibá ngáha ndji̱o̱jmi ján. Kui xi Jesu xi Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ ko̱ xi ts'i̱ínk'ankiná ni̱stjin nga nibánehe̱ kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná a̱sunntee̱.@ {N A̱t'aha̱ xu̱ta̱ tíi̱ncha nchja̱ni̱jmíyaha xi nkú ts'ín jun kin'ekjáínni̱ nk'ie nga tsichusei̱hi̱, ko̱ xi nkú ts'ín kin'ekjí t'axíún nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha nga kin'ekjóho̱on Nti̱a̱ná. Nd'a̱i̱ yjankiu Nti̱a̱ xi tíjña tík'uu̱n. Kju̱axi̱ nga kui xi Nti̱a̱ná.  3NA̱t'aha̱ jun tjun kichjubó éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ tífindju ée̱n najmi tu̱ suba a̱nte Macedoni̱a̱ ko̱ a̱nte Akaya̱. Tu̱ má níhi tíya xi nkú ts'ín tís'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. Kui nga najmi ta̱ machjéhe̱n ra̱ tsa nkú ku̱i̱xín saha̱ni̱ ji̱n. L NB'a̱ ts'ín y'ejña chjihi̱ ru̱u ngatentee̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná xi tjín nga ngúsuhu̱n a̱nte Macedoni̱a̱ ko̱ a̱nte Akaya̱ xi nkú ts'ín tsjenkíaá Nda̱ Nti̱a̱ná. 8  kNNk'ie nga kichaseni̱ ta̱ kichasoo̱hó Nda̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín tsinchiyó xi nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱bo̱o. A̱t'aha̱ nk'ie nga ja kin'ekjóho̱on éhe̱n Nti̱a̱ná, ta̱ kisakúnu̱u nkjin tíkjá kju̱a̱ni̱ma̱, tu̱nga Espiri̱tu̱hu̱ ní Nti̱a̱ná kitsjánu̱u kju̱a̱tsjo. R  NA̱t'aha̱ nk'ie nga kik'ieni̱jmíi̱ én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ a̱jinnu̱u, najmi tu̱ suba én kichubai̱. Kis'ejña chji ní nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná. Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná kits'ínxá ko̱ ndaha̱chí najmi jo jan kamani̱ nga kichubai̱. Yo xi nkú n'e tintsu̱ba̱i̱ a̱jinnu̱u nga ngandanu̱u ni xi kin'ei̱. R  NJun já nts'e, tjoho̱ Nti̱a̱ná jun ko̱ yai̱ nga j'ájinnu̱u. L  NNginku̱n Nti̱a̱ Na̱'miná f'áítsjen tehe̱nteni̱ xi nkú ts'ín s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná ko̱ tín'o xá xi mjehe̱, xi nkú ts'ín tjonu̱u ko̱ tíbisinko̱o xinki̱u, ko̱ xi nkú ts'ín tín'echjúkjo̱o kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíbitjajíún nga tíchuyóho̱o nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱.   /NTehe̱nte nk'ie nga chubako̱i̱ Nti̱a̱ná chubantjái̱hi̱ ko̱ 'ba̱i̱hi̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ kichubó éhe̱n. x mNAn Pablo̱, Silbano̱ ko̱ Timoteo̱ tísuniñai̱hi̱, jun xu̱ta̱ ni̱nku̱ nanki Tesaloni̱ka̱, xi kikj'áts'e̱nu̱u Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Kas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu. B'i̱ ts'ín títs'ínkj'áítsjen Pablo̱ xi nkú ts'ín kits'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ nanki Tesaloni̱ka̱ én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ B'i̱ ngján tsjo n'e̱ súniñoho̱o xinki̱u. Kas'enu̱u kju̱a̱jyu ngatento jun xi tintsu̱ba̱jihu̱un Cristo̱.]3 Títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín a̱nte Babiloni̱a̱. Kui xi ta̱ j'ájihi̱n Nti̱a̱ná xi nkúhu jun. Ta̱ títs'ínkjinu̱u kju̱asuniña Marko̱, kui xi ntína̱ xihi̱n. 8i Silbano̱ xi nda̱ nts'é xihi̱n, xi kixi̱ fiko̱ xáha̱, kui xi tsasinko̱na nga kits'inntá xu̱ju̱i̱n. Chubahá ni xi tíbet'ánu̱u nga títsjani̱yánu̱u ko̱ tíxinya kixi̱nu̱u nk'ie nga ni xi tjít'a e̱i̱, kuihí xi kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. Ndjá ti̱nchajiun kju̱a̱ndoo̱. r] Kui xi tu̱ nkjéhé ni tjíhi̱n nga'yún. B'a̱ katuma. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pedro̱ xu̱ju̱i̱n eC Nk'ie nga ja un kabenu̱u chuba ni̱stjin, Nti̱a̱ná kikjin, kui xi tsjáná ngayje tíkjá kju̱a̱nda, kui xi Cristo̱ kits'ínchjén nga j'ájinná nga sa̱kúná kju̱a̱chánkaha̱ xi najmi maha̱ feya, ts'i̱ín nga ka̱mo xi tjíhin nga ka̱mo, tsjá nga'yúnnu̱u, ndjá ts'i̱ínkinchánu̱u ko̱ najmi ta̱ tsufi ku̱i̱nchahanu. G Tankín kontro̱ho̱o ko̱ ndjá ti̱nchajiun nga s'ejinnu̱u Ntia̱ná. A̱t'aha̱ yo nga ta̱ kui kju̱a̱'uhun xi títs'ín chúkju̱a̱ já nts'o xi tjín nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱. Y+Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o ni xi n'o̱o ko̱ ti̱ntsu̱ba̱ ndo, a̱t'aha̱ nda̱nindoo̱ xi nda̱ kontra̱nu̱ maha. Tsú'ba xi nkú joyaha xa xi tíb'éntsji̱ nga tíbangisjai xu̱ta̱ xi kji̱ne̱. taNti̱a̱ná n'e̱kjas'oho̱on ngayjee̱ ni xi kjinta̱ha̱nu̱u, a̱t'aha̱ kui xi kjinta̱ha̱ ra̱ jun. $AKui nga n'e̱ ni̱ma̱kju̱a̱hanu yjonu̱u kinte nga'yún chánkaha̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi kui k'u̱a̱sjenk'aha̱nu̱u nk'ie nga ku̱i̱chú chu̱ba̱. \~1Ko̱ ta̱ jun xi tí'minu̱u já xu̱nkú, tíbankinu̱u nga cha̱nkjún jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. Ngatento b'i̱ ngján ni̱ma̱kju̱a̱ n'e̱sjo yjonu̱u nginku̱n xinki̱u, a̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a:Nti̱a̱ná fi kontra̱ha̱ xi ngak'un,
tu̱nga tsjáhá ra̱ kju̱a̱nda xi ni̱ma̱kju̱a̱ tjíntuyáha̱. c}?B'a̱ ts'ín nk'ie nga kj'u̱a̱íkúchjihi yjoho̱ Nda̱ bastu k'aku̱, n'e̱kjóho̱on chjíhi̱ kju̱a̱chánka xi najmi maha̱ fe. B'i̱ ts'ín títsuya Pedro̱ mí nihi xi cha̱se̱éhe̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱á +|ONajmi tu̱ ndjá n'eko̱o xu̱ta̱ xi kin'ekúnntanu̱u. Tu̱ sa ní t'ejña chu̱ba̱yoho̱o xi nkú i̱ncha ts'i̱ín xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná. { Chúhu̱un chu̱tsa̱nka̱ha̱ Nti̱a̱ná xi kin'ekjas'ennu̱u. Cha̱so̱ho̱o, tu̱nga najmi tu̱ chasehé ru̱u xi nkúhu tsa kju̱a̱'yún tín'ehe̱nu̱u. Ngayje níhi k'un cha̱so̱ho̱ xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. Ko̱ ta̱ ndaha tsa to̱on mjenu̱u, tsa kui kju̱a̱ha nga cha̱se̱he̱ru̱u. Cha̱so̱ níhi̱ a̱t'aha̱ mjenu̱u nga cha̱so̱ho̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. z An xi nda̱chá a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱. Tunkán kikieko̱hona kju̱a̱ni̱ma̱ha̱ xi j'ajin Cristo̱ ko̱ ta̱ an xi sa̱kút'ana kju̱a̱chánka xi s'e̱jña chji ndyjun nkini̱. Tíbankihi̱ jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín a̱jinnu̱u. Vy%Kui b'a̱ maha, xi f'ajihin kju̱a̱ni̱ma̱ nk'ie nga Nti̱a̱ná títsjánte, kats'ínkjas'en ani̱ma̱ha̱ a̱ya ntsja xi kits'ínndaha̱, kui xi ma 'yún tak'aán, ko̱ tu̱ nkú ndahá kats'ín. xTsa 'ni b'anki xi na̱xu̱ ts'ín, ¿yá xi behe̱ nkú k'úé ts'e̱ xi najmi benkjún Nti̱a̱ná ko̱ xi títs'ín ngatitsun? w%Ja chu̱ba̱ nga ku̱a̱tuts'i̱hi̱n ra̱ Nti̱a̱ná nga ku̱a̱se̱he̱ mí nihi xi ts'ín xu̱ta̱. Xu̱ta̱ xi ts'e̱ k'u̱a̱ha̱ ra̱. Tsa ñá ku̱a̱tuts'i̱nko̱ho̱ná, ¿nkú sa ts'i̱íhi̱n xi najmi títs'ínkjáíhi̱n én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná? @vyTu̱nga tsa tjín xi un tíbehe̱ a̱t'aha̱ Cristo̱ kits'ínkjas'ehe̱n yjoho̱, najmi tu̱ katuma subaha̱. Tu̱ sa ní kats'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ Cristo̱ tje̱nki. juMTjín xi un behe̱ a̱t'aha̱ ani̱ma̱ ts'ínk'ien, ko̱ tsa ndyjé ts'ín, ko̱ tsa ch'on ts'ín, ko̱ tsa chu̱ba̱ tsungijihín yjoho̱ kju̱a̱ xi tjíhi̱n kj'a̱í xu̱ta̱ha, tu̱nga najmi b'a̱há katuma a̱jinnuu. CtTsa ch'on tí'minu̱u a̱t'aha̱ Cristo̱ yjankiu, ¡á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun! A̱t'aha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tíjñajinnu̱u, Espiri̱tu̱ xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka. Rs Tu̱ sa ní tsjo kat'enu̱u nga tísakút'anu̱u kju̱a̱'un, kju̱a̱'un xi ta̱ j'ajin Cristo̱, tu̱ xi 'yún tse katumaha kju̱a̱tsjonu̱u ni̱stjin nga ka̱ma chji kju̱a̱chánkaha̱ Cristo̱. 'rG Tjona jun, já nts'e. Najmi tu̱ katuma nkjúnnu̱u ni xi tímat'on nga ndjá tíchjut'ayák'unnu̱u, tsa b'a̱ kamanu̱u tsa ni xi kj'a̱í kui nii̱. q  Tsa tjín xi ku̱i̱nchja̱, én xi títsjáha̱ Nti̱a̱ná kui xi kanchja̱. Tsa tjín xi ku̱a̱si̱nko̱ xu̱ta̱, katasinko̱ xi nkú ts'ín tíjña nga'yún xi títsjáha̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín a̱jihi̱n ngayjee̱ ni xi n'o̱o sa̱kúhu̱ ra̱ kju̱a̱chánka Nti̱a̱ná. B'a̱ ka̱ma a̱t'aha̱ Jesucristo̱ yjankiu. Kui xi kas'ehe̱ kju̱a̱chánka ko̱ nga'yún santaha tu̱ nkjéhé ni. B'a̱ katuma. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ xi nkú ts'ín ndjá ku̱i̱nchajián ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná %pC Xi nkú nga ts'ín xki̱ kju̱a̱nda xi kin'ekjóho̱on nga nkúnkú, b'a̱ ts'ín n'e̱ chjónjihi̱in xinki̱u kui niu̱. Ngandaha̱ xinki̱u̱ katumachjén kju̱a̱ndoo̱, a̱t'aha̱ tjíhin nga nda n'e̱ chjón nga nkúnkú kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná xi kin'ekjas'ennu̱u. Uo# N'e̱kjóho̱on xinki̱u ni'yanu̱u ko̱ tsjo kat'enu̱u nga b'a̱ n'o̱o. qn['Yún mjena nga n'e̱tjó xinki̱u, a̱t'aha̱ kju̱a̱tjoo̱ nkjin ṉkjún ngatitsun ts'ínndyjajnu. ;moJa tíbichú tiña ni̱stjin nga n'e̱kje ngayjee̱ ni xi tjín. Kui nga cha̱se̱ sinsihi̱n ru̱u ni xi n'o̱o ko̱ najmi tu̱ n'ekj'áíyo nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná. FlKui kju̱a̱ha nga ta̱ kis'eni̱jmíhi̱ ra̱ xi ja k'ie̱n én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi k'úéntu tík'uhun espi̱ri̱tu̱hu̱ xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná, ndaha tsa ja kichasehe̱ xi nkú ts'ín y'entu a̱sunntee̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ nga nda n'e̱xáka̱á ni xi kitsjáná Nti̱a̱ná QkTu̱nga tjíhín ni nga ts'i̱ínkjas'en kuenta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Kui xi ja tjíndaha̱ yjoho̱ nga ku̱a̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xi tjíntu tík'uu̱n ko̱ xi ja k'ie̱n. @jyXu̱ta̱ xu'bo̱ najmi mankjihi̱n á najmi ta̱ n'eko̱honu ni ch'onk'un xi tu̱ ni xí jahá kits'ínkjas'ehe̱n yjoho̱. Kui nga nd'a̱i̱ ch'on ts'ín nchja̱yanehe̱nu̱u. iJa j'a xi nkú n'e tintsu̱bo̱o ni̱stjin nk'ie, nk'ie nga kin'o ni xi tsjoho̱ xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná, ko̱ kik'a̱i̱ntoho̱o yjonu̱u nga kin'o tu̱ mí nihí ni, ko̱ kin'o ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱nu̱u, ko̱ kama ch'i̱u, ko̱ kik'o̱ho̱o kju̱a̱tsjo ani̱ma̱nu̱u, ko̱ tu̱ nku kju̱a̱tsjohó kama mjenu̱u, ko̱ kiyankjún nti̱a̱ ch'onk'un xi ts'ínnda xu̱ta̱. 7hgB'a̱ i̱ncha kits'ín tu̱ xi ni̱stjin xi k'u̱a̱ saha najmi ta̱ k'úéntuhu xi nkú ts'ín nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱. K'úéntu ní xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. bg ?Tu̱ nga̱t'aha̱ nga un kikiehe̱ Cristo̱ nga kik'a yjoninnte, kui nga tjehe̱n ru̱u yjonu̱u nga ta̱ kui niu̱ xi kj'u̱a̱jin. A̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi ja j'ajin kju̱a̱ni̱ma̱, kui xi ja y'éjña ngatitsuu̱n. fNgjinji Jesucristo̱ nk'a ján ko̱ tíjñat'aha̱ Nti̱a̱ná. Nt'é'éhe̱n ntítsjee̱, xi tjín yaha̱ xá ko̱ xi batéxuma.veeNtóo̱ y'éjña chji títjun xi nkú ts'ín kits'ínk'ankinu̱u ntánijuo̱ nk'ie nga saténtáá. Tu̱nga nk'ie nga saténtáná, n'ek'ankiná a̱t'aha̱ j'áíyaha̱ Jesucristo̱ ngabayoo̱. Najmi saténtáá tsa tu̱ xi chjuxíhin kju̱a̱chu̱ntíhi̱ yjonintená. B'a̱ ní n'ená tu̱ xi tíbinchisjáíhiná nga je s'e̱yahaná nginku̱n Nti̱a̱ná. Ldxi najmi kint'é'én ni̱stjin nga y'ejña Noe nk'ie, kui ni̱stjiu̱n nga tsakúchji kju̱a̱tsentaha̱ Nti̱a̱ná nga kikuyá tsa ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ nk'ie nga títs'ínnda tsutsu chánkoo̱ Noe. Jin mahá xu̱ta̱ xi kits'ínk'ankihi̱ ntóo̱ nk'ie nga i̱ncha jas'en tsutsu chánkoo̱. \c1Ko̱ espiri̱tu̱ nk'ie nga ngjik'íéni̱jmíhi̱ xi ja k'ien xi kjintuyá'yún, bA̱t'aha̱ kui nihi xi ta̱ j'ajin Cristo̱. Nkuhú ni̱yá k'ien tu̱ xi kits'ínndyjajnuhu ngatitsuhu̱n xu̱ta̱. Xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná un kikiehe̱ ngandaha̱ xi najmi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. B'a̱ kamaha̱ tu̱ xi ngjiko̱honá nginku̱n Nti̱a̱ná. Kui xi nga̱t'a ts'e̱ yjonintehe̱ kin'ek'ien tu̱nga nga̱t'a ts'e̱hé espiri̱tu̱hu̱ kin'ekj'áíyaha̱. Ja Tsa ni xi kju̱a̱ni̱ma̱ tíbitjajíhinnu, b'a̱ katuma tsa Nti̱a̱ná b'a̱ ts'ín mjehe̱. Tu̱nga nga̱t'aha̱ ní nga nda tín'o b'a̱ katumanu̱u, najmi nga̱t'aha̱ nga ch'on tín'o. N`Tu̱nga ni̱ma̱kju̱a̱há n'e̱sjo yjonu̱u ko̱ cha̱nkjún jóo̱ nga b'a̱ n'o̱o. Najmi tu̱ chumi ni chu̱ba̱ n'ek'anjiu yjonu̱u, tu̱ xi nk'ie nga chu̱bayanéhe̱nu̱u kju̱a̱suba kasakúhu̱ ra̱ xi tínchja̱tit'ainnu̱u nga̱t'aha̱ xi nkú ts'ín na̱xu̱ tíbankínko̱o yjonu̱u nga yjankiu Cristo̱. k_OTu̱ sa ní cha̱nkjún Cristo̱ a̱jin ani̱ma̱nu̱u, a̱t'aha̱ kui xi Nda̱ Nti̱a̱nu̱u maha. Ko̱ ti̱ntsu̱ba̱ ndo nga ka̱manu̱u k'úínyoho̱o xi ngju̱ásjaiyanu̱u nga̱t'a ts'e̱ kju̱a̱nda xi tíchuyóho̱o. 2^]¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun tsa nk'ie nga tín'o ni xi na̱xu̱ tjín tíbitjajíún kju̱a̱ni̱ma̱! Najmi tu̱ binkjun xu̱ta̱ ko̱ najmi tu̱ nkjún manu̱u. Q] ¿Yá xi ch'on ts'i̱ínnu̱u tsa ngayjehe k'un n'o̱o ni xi nda? \ A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná basehe̱ xu̱ta̱ xi na̱xu̱ ts'ín,
ko̱ nda basínñjuhu̱ ni xi 'mihi̱ nga chubako̱,
tu̱nga fi kontra̱há ra̱ xi ch'on ts'ín. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ xi nkú ts'ín s'e̱yaná tsa kju̱a̱ni̱ma̱ ku̱i̱tjájián [ Kats'ín t'axíhi̱n yjoho̱ kju̱a̱ch'onk'uu̱n,
ko̱ kats'ín ni xi nda.Katangisjai kju̱a̱jyu ko̱ kat'ejñajin. Z! A̱t'aha̱ b'i̱ títsu xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná:Xi mjehe̱ ts'i̱íntjo ni̱stjin xi y'a,
ko̱ mjehe̱ nga tsjo ts'ín kj'u̱a̱ha̱ ni̱stjin,
kui xi kat'éch'oho̱ nja̱i̱ én ch'on tsu,
ko̱ najmi tu̱ katitju ts'a én tsank'á. =~}|{zzy2xxWwwutsrmr qqq&pooGnmvll'k/j-i3hggfHee9dbXaV`_y^]]\[1ZYYlXWVV#U\TSSrQQPPO>NMHL\KJIIH^G|FEE5DoCBBpA@?i>=;<~;;o;98j7D6F5w43210//.Q-,+B*)y('a&U%N$#$!!) {.BU\dUv Yd  KL=.U A̱t'aha̱ kju̱a̱chánka xi kis'ejña nk'ie ja kindyja. B'a̱ ts'ín mankjinná nga ch'achu̱ba̱ka̱á kju̱a̱chánka xi 'yún chánka sa xi tíjña nd'a̱i̱. s_ Tsa kis'ehe̱ kju̱a̱chánka xáha̱ kju̱a̱téxuma xi ts'ínnijéhe̱ xu̱ta̱, ¿a najmi 'yúhún tjín saha̱ kju̱a̱chánka xáha̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi ts'ín nga na̱xu̱ tíma xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná? c?¿a najmi 'yúhún nkjún ts'ín tjín saha̱ kju̱a̱chánka ni xi ts'ín Espiri̱tu̱? 'GKis'ehe̱ kju̱a̱chánka xá xi kis'ehe̱ kju̱a̱téxuma xi kis'et'a ndji̱o̱ nga santaha xu̱ta̱ Israel xi kis'e nk'ie najmi kama tsase'a Moise tu̱ nga̱t'aha̱ ku̱a̱chánka xi tíbat'aijín a̱nkjín, ndaha tsa najmi tse kamaha̱ nga tsat'ai. Tsa kju̱a̱téxuma xi kis'ehe̱ xá nga ts'i̱ínnijéhe̱ ra̱ xu̱ta̱ nga tje̱he̱n ngabaya, tsa kui xi b'a̱ nkjún ts'ín kis'ehe̱ kju̱a̱chánka, Kui xi y'éndani̱ tu̱ xi ka̱ma n'e̱xájihi̱n ri̱ ni tse̱tse̱ xi Nti̱a̱ná y'énda nga nda ts'i̱ínko̱ho̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. Ni xi tse̱tse̱, najmi nku kju̱a̱téxuma xi tjít'a niu̱. Ni xi títs'ín ní Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná niu̱. A̱t'aha̱ ngabaya fiko̱ná kju̱a̱téxuma xi kis'et'oo̱, tu̱nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ts'ínk'íéntu tík'unná bi. A{Najmi tjínni̱ nga'yún kuenta̱ ts'a̱ji̱n su̱ba̱i̱, tsa b'a̱ ku̱i̱xíi̱n nga ts'a̱ji̱n ni xi mani̱ n'ei̱. Nti̱a̱ níná tsjáni̱ nga'yún nga n'e̱i̱ ni xi n'ei̱. ~Cristo̱ títs'ín nga ma k'ui̱n nga b'a̱ ku̱i̱xíi̱n nga b'a̱ tjín ni xi tíbixíi̱n nginku̱n Nti̱a̱ná. 4}aa̱t'aha̱ ya chji chjihi̱ nga jun xi xu̱ju̱n xi kits'ínntu Cristo̱ xi ji̱n kin'ekjas'ei̱n. Najmi kin'entú xi nkú ts'ín n'entú xu̱ju̱n. Espiri̱tu̱hu̱ ní Nti̱a̱ná xi tíjña tík'uu̱n kin'entúko̱ho. Ko̱ najmi ndji̱o̱ kis'et'a ée̱n. A̱jin níná xi xu̱ta̱há kis'et'a. z|mJun ní xu̱ju̱n xi nda ncha̱ntjaini̱, kui xi y'éjñajinni̱ Cristo̱. Be ko̱ ts'ínya ngayjee̱ xu̱ta̱, Z{ /Nk'ie nga b'a̱ tíbixíi̱n, ¿a ji̱hín nda ts'ín tíchubantjái̱ yjoni̱? ¿A ra̱ machjéhénni̱ xi nkúhu xu̱ta̱ xi kj'a̱í nku xu̱ju̱n xi nda ts'ín ku̱i̱nchja̱ntjaini̱ tu̱ xi jun n'e̱kjáíhi̱nni̱? ¿Ko̱ a ra̱ machjéhénni̱ tsa jun n'e̱ndo nku xu̱ju̱n tu̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱nni̱ xu̱ta̱ xingisoo̱? nzUJi̱n najmi b'a̱ tín'ei̱ xi nkú i̱ncha ts'ín xi tíbatéña éhe̱n Nti̱a̱ná tu̱ xi sa̱kúhu̱ ra̱ ni. Ngayjehe̱ ní ani̱ma̱ni̱ b'eni̱jmíi̱ Cristo̱. B'a̱ n'ei̱ nginku̱n Nti̱a̱ná xi kitsjá xáni̱.xyiXi tíndyjoo̱ jne̱ ngabaya tíf'ántaha̱ ji̱n ko̱ kui nto̱ títs'ínk'iehe̱n. Tu̱nga jne̱ kju̱a̱tík'uhún tíf'ántaha̱ ji̱n xi tíb'anki ko̱ títs'ínk'íéntu tík'uhu̱n nto̱. ¿Yá xi ka̱maha̱ ts'i̱ín xá xu'bi̱? 'xGJi̱n xi nkú joyaha nta̱ha̱ chje̱ sinjne̱ xi Cristo̱ ts'ínkjas'ehe̱n Nti̱a̱ná, xi tíf'ánta a̱jihi̱n xi tíb'anki ko̱ a̱jihi̱n xi tíndyja. }wsMáb'a̱chjíhi̱ ra̱ Nti̱a̱ná xi ts'ín nga tehe̱nte n'e ngana̱ko̱i̱ Cristo̱ Jesu ko̱ nga ji̱n títs'ínchjénni̱ nga tíb'éjña chji éhe̱n. Kui ée̱n xi nkú joyaha ni xi sinjne̱ xi tíf'ánta tu̱ má xi tje̱hén ni. Ev tu̱nga najmi kis'eya tsjo tsjohó ra̱ ani̱ma̱na̱, a̱t'aha̱ najmi kisakúna nda̱ nts'eé Tito̱ yo̱. Kui nga “ja tífihina”, kixihi̱n ra̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱ ko̱ ngjia a̱nte Macedoni̱a̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nga Nti̱a̱ná kits'ínchjéhe̱n nga ngjindjuko̱ én nda tsuhu̱ Cristo̱ u' Nk'ie nga tsichuk'ieni̱jmíá nanki Troa̱ én nda tsuhu̱ Cristo̱, ndaha tsa kitsjántena Nda̱ Nti̱a̱ná nga k'ueni̱jmíá yo̱, qt[ tu̱ xi najmi tjín xi nkú ts'ín tsungijihin yjoho̱ nda̱nindoo̱. A̱t'aha̱ ja yaá xi nkú ts'ín ch'on ts'ín tjíyaha̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ mí kju̱a̱ha nga najmi ts'andayaha̱ ra̱ nk'ie nga ngji nanki Troa̱ /sW Xi n'e̱ndyjat'oho̱o ko̱ ta̱ an ts'inndyjat'aha̱. Tsa ni xi tjíhin nga n'e̱ndyjat'a nku ni, ja kits'inndyjat'a. B'a̱ kits'ian ngandanu̱u nginku̱n Cristo̱, grG ¿Á kits'inntúhu̱nu̱u? Kits'inntúnu̱u tu̱ xi skuehena tsa ku̱i̱nú'yá'énnú. Wq'Kui nga tíbankihi̱nu̱u nga ta̱kúchji ngáha̱ ru̱u ndo̱ nga tjonu̱u. p{Tu̱ sahá n'e̱ndyjat'oho̱o ndo̱ ko̱ tjon nga'yúhu̱un tu̱ xi najmi kju̱a̱boo̱ ts'i̱ínkjet'aha̱ ra̱ k'un. oNkjin maha xi tjín a̱jinnu̱u xi ja kits'ínk'íéchjí nda̱ xi kits'ínk'íé babana. Najmi ta̱ chúkju̱a̱ha̱ ra̱. nTsa tjín xi kits'ín nga kik'ie babana, najmi tu̱ nku an xi b'a̱ kits'ínna. Nk'ie nga chasehe̱ ra̱á, ko̱ ní jun b'a̱ ta̱ kits'ínnu̱u. Nk'ie nga chasehe̱ ra̱á tíxian, b'a̱ tíxian tu̱ xi najmi k'u̱a̱tihi̱ ra̱ ni xi tíxian. PmA̱t'aha̱ ni xi y'et'ánu̱u nk'ie nga kits'inntúnu̱u, b'a̱ ts'ín y'et'á a̱t'aha̱ tu̱ xí bahá tjíhi̱n ani̱ma̱na̱ ko̱ tu̱ xí nusihín tjíyaha̱ kui chu̱bo̱ nga santaha i̱xí kikjíi̱nntaná. Najmi kits'inntúnu̱u tsa tu̱ xi k'úé babaha̱nu̱u. Kits'inntú nínu̱u tu̱ xi cha̱hanu nga tu̱ xí tjohóna jun. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ mí kju̱a̱ha nga tjíhin nga n'e̱ndyjat'a̱ha̱ ra̱ nda̱ xi najmi nda kits'íu̱n sl_Kui nga kits'inntúhu̱nu̱u tu̱ xi najmi sa̱kúhuna kju̱a̱ba nk'ie nga ku̱i̱chusehe̱nu̱u. A̱t'aha̱ jun xi tjíhin nga k'u̱a̱i̱nú kju̱a̱tsjo. Ko̱ behe̱ k'an nga kju̱a̱tsjona̱, kui xi ta̱ kju̱a̱tsjonu̱u. -kSA̱t'aha̱ tsa tsjanu̱u kju̱a̱ba, ¿yá xi ts'i̱ín nga k'úé tsjo tsjona? ¿A najmi nku tutuhú jun xi kitsjanu̱u kju̱a̱ba n'o̱o nga k'úé tsjo tsjona? ij MKui nga b'a̱ kixihinna nga najmi kfínsenu̱u, tu̱ xi najmi kju̱a̱ba k'uejñájihi̱nnu̱u. Hh  Nginku̱n Nti̱a̱ná b'a̱ tíxinnu̱u: Nk'ie nga najmi ngjisenu̱u nanki Corinto̱, najmi ngjia a̱t'aha̱ najmi mjena tsjanu̱u kju̱a̱ba. Kataya tsa najmi kju̱axi̱ ni xi tíxian. g Kikj'áts'e̱ná nga y'éjñajin Espiri̱tu̱hu̱ ani̱ma̱ná. B'a̱ ts'ín yahaná nga n'e̱kjáíhi̱ín ni xi tsjáná a̱skahan. cf ANti̱a̱ná ts'ín nga jun ko̱ ji̱n ndjá binchajián Cristo̱, kui xi j'ájinná. ie MA̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi tsuya títjun Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín, kui xi bitjusun a̱jihi̱n Cristo̱. Kui kju̱a̱ha nga̱t'aha̱ Cristo̱ “b'a̱ kat'e” bixíhinná tu̱ xi sakúhu̱ ra̱ kju̱a̱chánka Nti̱a̱ná. hd KA̱t'aha̱ a̱jinnu̱u an ko̱ Silbano̱ ko̱ Timoteo̱ y'eni̱jmíi̱ Jesucristo̱ xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, ko̱ kui xi najmi ta̱ kuihi chu̱bo̱ “joho̱n” ko̱ “najmi” títsu. Kui ní xi “joho̱n” títsuná. hc KNti̱a̱ná xi be nga najmi ta̱ kuihi chu̱bo̱ “joho̱n” ko̱ “najmi” bixíi̱hi̱n. zb oKui b'a̱ maha, nk'ie b'a̱ ts'ín y'endáhana, ¿a najmi kits'innkjín sisihín ra̱ k'an? ¿A ra̱ b'endáná ni xi ts'ian xi nkú ts'ín b'énda xu̱ta̱ ni xi ts'ín, nga ta̱ kuihi chu̱bo̱ “joho̱n” ko̱ tsa “najmi” tsu? a /Mjena kai nga tjun kj'u̱a̱ a̱jinnu̱u nk'ie nga kfíán a̱nte Macedoni̱a̱ ko̱ a̱skahan ta̱ kjúái̱sehé ngáha̱nu̱u nk'ie nga k'o̱óya ngáhana yo̱. B'a̱ ts'ín ka̱ma ku̱i̱si̱nko̱honú nga ts'inndju̱ú ngáhana ni̱yána̱ xi tje̱hen a̱nte Judea̱. B` Tu̱ nga̱t'aha̱ nga ja be nga b'i̱ tíma a̱jinná, kui nga kama mjehena nga tjun kfínsehe̱nu̱u tu̱ xi sa̱kúhu̱nu̱u kju̱a̱nda nga jo ni̱yá kfíntsubek'úhu̱nnu̱u. *_ OJa tímankjinnu̱u i̱chí nd'a̱i̱ nga ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu tsjo ka̱manu̱u ji̱n xi nkú ta̱ ts'ín tsjo ka̱mani̱ jun. ^  Nk'ie nga n'ekjíi̱hi̱ xu̱ju̱n, b'et'ai̱hi̱ ni xi ka̱mankjinnu̱u nga n'e̱yo. Nda ṉkjún tjín tsa ka̱mankjinyjenu̱u niu̱. b] ? Tsjo mani̱ nk'ie nga chasei̱ xi nkú ts'ín tintsu̱ba̱i̱ ko̱ yai̱ nk'ie nga na̱xu̱ kin'ei̱ a̱jihi̱nnu̱u ko̱ a̱jihi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱. Najmi ch'a kich'ana̱cha̱i̱hi̱. Nk'ie nga b'a̱ kin'ei̱ a̱jinnu̱u, kju̱a̱ndaha̱ ní Nti̱a̱ná kitsjáni̱yáni̱. Najmi xi nkú ts'ín tíjñaha̱ xu̱ta̱ kitsjáni̱yáni̱. \  Chu̱bantjai saha̱ni̱ nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ tsa nkjin maha xi ku̱i̱nchja̱ntjaini̱ nk'ie nga ku̱i̱nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, ta̱ nkjin ka̱maha xi tsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ nga nda títs'ínko̱ni̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ mí kju̱a̱ha nga tu̱ xu̱ju̱hún kits'ínkjihi̱ ra̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Corinto̱ [ 5 Nti̱a̱ná kits'ínk'ankini̱ nga ja ma ku̱a̱yá níi̱ ko̱ behe̱ tak'ui̱n nga tu̱ nku ts'i̱ínk'ankihíni̱. Tu̱ nkú b'a̱há ts'i̱ín. Z  B'a̱ kamani̱ xi nkú maha̱ já xi n'e̱k'ien. Tu̱nga b'a̱há kamani̱ tu̱ xi najmi ji̱n su̱ba̱ ka̱ma 'yún tak'uhu̱nni̱ yjoni̱. B'a̱ ní kama tu̱ xi Nti̱a̱ná ka̱ma 'yún tak'uhu̱nni̱. Kui xi ts'ínkj'áíyaha̱ xu̱ta̱ k'ie̱n. Y  Jun já nts'e, najmi mjeni̱ tsa k'úé'mai̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi tsitjajíi̱n a̱nte Asi̱a̱. Tu̱ xí tsehé ni xi kamat'ai̱n nga ta̱ santaha najmi ta̱ tíchúkju̱a̱ha̱ni̱ niu̱. “Ja najmi ta̱ ku̱i̱tjunkihiná xu'bi̱”, tsixíi̱n. .X WYai̱ xi nkú ts'ín tjíyanu̱u. Kui niu̱ xi tíma 'yún tak'ui̱n. A̱t'aha̱ yai̱ nga nkuhú bitjajíaán kju̱a̱'un ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín sakú nga'yúnná. bW ?Tu̱ xi sa̱kú nga'yún níhi̱nu̱u ko̱ tu̱ xi k'u̱a̱nkihinu, kui nga tíbitjajíhi̱nni̱ kju̱a̱ni̱ma̱. Ko̱ nk'ie nga tí'ba̱i̱ nga'yúnni̱, tí'ba̱i̱ nga'yúnni̱ tu̱ xi sa̱kú nga'yúhu̱nnu̱u. Kui nga'yúu̱n xi ku̱a̱si̱nko̱nu̱u tu̱ xi n'e̱ chúkju̱a̱nu̱u nk'ie nga ni̱banenu̱u kju̱a̱'un xi tíbitjajíi̱n. V )Xi nkú ts'ín nkjin kju̱a̱ni̱ma̱ tíbitjajíi̱n nga̱t'aha̱ Cristo̱, b'a̱ ta̱ ts'ín tse nga'yún xi tísakújinni̱ Cristo̱. *U OA̱jihi̱n ngayjee̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíbitjajíaán tsjá nga'yúnná tu̱ xi ko̱ ta̱ ñá ta̱ ka̱ma k'u̱a̱i̱ nga'yúhu̱n ra̱á xu̱ta̱ xi kju̱a̱ni̱ma̱ tíf'ajin. A̱t'aha̱ títsjá nga'yúnná Nti̱a̱ná, kui nga ka̱mahaná k'u̱a̱i̱ nga'yúhu̱n ra̱á xu̱ta̱. NT Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná, kui xi Nti̱a̱ha̱ ko̱ Na̱'mihi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Kui xi Na̱'miná ko̱ Nti̱a̱ná xi ma ni̱ma̱ha̱ ñá ko̱ xi tehe̱nte tsjá nga'yúnná. mS UKas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín y'éjña chji Pablo̱ nga Nti̱a̱ná kitsjáha̱ nga'yúhu̱n a̱jihi̱n kju̱a̱ni̱ma̱ xi j'ajin HR An Pablo̱, an xi kama nku nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná b'a̱ ts'ín kama mjehe. An ko̱ nda̱ nts'eé Timoteo̱ tísuniñai̱hi̱ jun xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná xi tintsu̱bo̱o nanki Corinto̱ ko̱ ngatentoo̱ xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná xi tintsu̱bo̱o nga ngúsuhu̱n a̱nte Akaya̱. =QsbA̱t'aha̱ tjín xi kits'ín s'ejin kju̱a̱nkjintak'un tsank'á xu'bo̱ ko̱ b'a̱ ts'ín i̱ncha ngji t'axíhi̱n ra̱ xi s'ejinná. Kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná kas'enu̱u.bP=bJi Timoteo̱, n'e̱tjusun sisin ch'á xi kich'anji. Najmi tu̱ nungijin yjohi̱ én tiya xi tjín a̱sunntei̱ ko̱ ta̱ ndaha ni tsank'á xi b'ésiyáha xu̱ta̱ xi b'a̱ tsu nga tjíhi̱n kju̱a̱nkjintak'un. "O=bTsa ts'i̱ín kui nii̱, s'e̱he̱ kju̱a̱nchi̱ná nda xi ku̱a̱si̱nko̱ho̱ ko̱ sa̱kúhu̱ nga k'úéntu tík'un xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱. hNIbB'a̱ t'ihi̱n já nchi̱nóo̱ nga kats'ín ni xi nda ko̱ nga kui niu̱ xi katuma kju̱a̱nchi̱ná ndaha̱. Katsjáha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱ ni xi machjéhe̱n ko̱ najmi tu̱ kats'ínxkíhi̱n xu̱ta̱ ni xi tjíhi̱n. TM!bJá nchi̱ná xi tjín a̱sunntei̱ n'e̱k'a ni̱yáí nga najmi tu̱ nk'a k'u̱a̱sje yjoho̱ ko̱ nga najmi tu̱ kju̱a̱nchi̱náha̱ ka̱ma 'yún k'un, a̱t'aha̱ maha̱ fe kju̱a̱nchi̱nóo̱. Nti̱a̱ níná katuma 'yún k'un, kui xi tsjáná ngayje tíkjá ni xi machénná tu̱ xi nda ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱haná. wLgbNku tutu kui xi najmi maha̱ ndyja, xi tíjñajin nd'í nga najmi ch'a ma bichúk'un tiñaha̱, xi najmi kje̱e ch'a behe̱ ko̱ najmi ch'a ma base'aha̱. ¡Kui xi tu̱ nkjéhé ni kayankjún ko̱ kasakúchji nga'yúhu̱n! B'a̱ katuma. dKAbKui xi kj'u̱a̱í nk'ie nga ku̱i̱chú chu̱ba̱, chu̱ba̱ xi Nti̱a̱ná y'éjña, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná xi n'etsjoho̱ ko̱ kui xi batéxuma suba, kui xi Nda̱ rei̱hi̱ já rei̱ ko̱ Nti̱a̱ha̱ já nti̱a̱. .JUbN'e̱tjusun sisin ni xi tíxihin ko̱ najmi tu̱ kas'e má ndyja̱jihin. B'a̱ n'e̱i santaha nkúhu nga kj'u̱a̱íkúchji yjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. KIb Nti̱a̱ná xi ts'ínk'íéntu tík'un ngayjee̱ xi tjín ko̱ Jesucristo̱ xi kitsúya yáha kui nk'ie nga kin'eko̱kju̱a̱ nginku̱n Ponci̱o̱ Pilato̱, tíi̱ncha be nga tíb'exáha. zHmb N'e̱ sahani nga'yún nga ch'a̱i xi s'ejinná. Ch'a̱ ntsjan ntsjain xi ts'ínk'íéjña tík'un sínná, a̱t'aha̱ j'ájihin nga ku̱i̱nchun tík'uin. Kui kju̱a̱ha nga tsixínyahani nga s'ejihin Jesucristo̱ nginku̱n nkjin xu̱ta̱. "G=b Tu̱nga máha ji xi Nti̱a̱ná ts'e̱hi, ti̱yú t'axíhi̱n ngayjee̱ ni xu'bi̱. Ti̱nchinjín ni xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, cha̱nkjúín Nti̱a̱ná, ko̱ tu̱ nku n'e̱ s'ejinní Nti̱a̱ná. Kas'ehi kju̱a̱tjo ko̱ kju̱a̱tsenta ko̱ kju̱a̱ni̱ma̱tak'un. sF_b A̱t'aha̱ nk'ie nga 'yún mjehe̱ to̱on xu̱ta̱, yo̱ nibáha̱ ra̱ ngayje tíkjá ni ch'onk'un. Tjín xi b'a̱ i̱ncha kits'ín, 'yún i̱ncha kama mje saha̱ to̱on, kui nga ngji t'axíhi̱n ra̱ ko̱ najmi ta̱ kis'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín ta̱ kui ta̱ maha kits'ín'uhu̱n ra̱ yjoho̱. B'i̱ ts'ín kitsjáni̱yáha̱ Pablo̱ Timoteo̱ +EOb Xi mjehe̱ ka̱ma nchi̱ná, kui xi najmi maha̱ b'éch'oho̱ yjoho̱ ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱, ko̱ ngayjee̱ ni xi ma mjehe̱ b'ét'a'yúhu̱n niu̱. Nkjin tíkjá ni xi ma mjehe̱, tu̱nga tu̱ a nihí niu̱ ko̱ ts'ín'uhu̱n. Ts'ínkatsúhu̱n ko̱ ts'ínndyjaha̱ niu̱. \D1bKui b'a̱ maha, tsa tísakúná nichine ko̱ najyun xi tíndyjaá, tsjo kat'ená. CybB'a̱ tjín a̱t'aha̱ najmi chumi nihi xi jái̱ka̱á a̱sunntei̱ ko̱ najmi chumi nihi xi kuankínko̱ ngáhaná. BbNga ní yankjáán Nti̱a̱ná, kui xi kju̱a̱nchi̱ná chánkaná, kui nga najmi ta̱ kj'a̱í nihi fasihi̱n ra̱á. 9Akbnga kjánko̱ tehe̱nte xinkjín xu̱ta̱ xi ngakjá ts'ínnkjink'un ko̱ xi najmi tjíhi̱n ni xi na̱xu̱ tjín. Kui jóo̱ xi ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ma nchi̱nántjaihi. ^@5bxi b'a̱ ts'íu̱n, kui xi chu̱ba̱ nk'ahá tíb'asje yjoho̱. Najmi chumi nihi xi be. Najmi nda títs'ínnkjink'un ko̱ chu̱ba̱ mjehé ra̱ k'u̱ékjoko̱ xu̱ta̱ ko̱ k'u̱ésiyáha tu̱ mí éhen ni. Kui xi b'éntje̱ kju̱a̱xintak'uu̱n ko̱ kju̱a̱kjoo̱n, nga ch'on tsuhu̱ xinkjín xu̱ta̱ ko̱ nga najmi s'ejihi̱n xinkjín, H? bTsa tjín xi kj'a̱í ni tíbakúya, nga ja ngji t'axíhi̱n ni nda xi tsakúya Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ko̱ kju̱a̱téxuma xi bakúyaná nkú ts'ín cha̱nkjáán Nti̱a̱ná, >bKo̱ xi tjíhi̱n já nti̱a̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, kui xi ta̱ katenkjún, ndaha tsa já nts'e̱ ja tsichu ma jóo̱. Tu̱ sa ní nda ts'ín kats'ínxát'a saha̱, a̱t'aha̱ tjoho̱ xi títs'ínkjáíhi̱n xáha̱ ko̱ a̱t'aha̱ ta̱ s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. Kui nii̱ xi ta̱kúyaihi̱ ko̱ ti̱xínyaihi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nga̱t'a ts'e̱ to̱oo̱n T= #bMáha xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atse, b'i̱ ts'ín kats'ínnkjink'un nga̱t'a ts'e̱ jántji̱a̱ha̱. Katenkjún kju̱axi̱ jóo̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín cha̱nkjúhun Nti̱a̱ná ko̱ ni xi tíbakuyáá. <#bB'a̱ ta̱ ts'ín ya chji chji ni nda xi ts'ín xu̱ta̱, ko̱ ni xi najmi tjíntuchjí nd'a̱i̱ najmi ka̱ma s'e̱ntu'má tehe̱nte.;bTjín ngatitsun xi yaha̱ kintehe̱ ni nga n'e̱ko̱kju̱a̱ xi b'a̱ kits'íu̱n, ko̱ tjín ngá xi yaha̱ a̱skahan. ;:obNajmi ta̱ tu̱ nku ntánijua s'ihini. Tu̱ sa ní s'i̱ i̱chí ko̱ binu̱ tu̱ xi ka̱mandaha ka̱nts'ai ko̱ ku̱i̱tjuxín ch'in xi nkjin ni̱yá tsjáhi kju̱a̱sti. 19[bNajmi tu̱ ch'a chu̱ba̱ mjenéí ntsa̱i̱ nga k'u̱a̱i̱ xáíhi̱. A̱t'aha̱ tsa chu̱ba̱ k'u̱a̱i̱ xáhá ri̱, n'engujin yjohi̱ ngatitsuhu̱n. Je katumai. B8}bNginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ Jesucristo̱ ko̱ ntítsje xi ts'e̱, tíbankihi nga n'e̱tjusuin ni xi tíxihin. Najmi tu̱ ngabi n'ei nga cha̱se̱i̱hi̱ xu̱ta̱. Nkuhú n'e̱i̱. ?7wbTu̱nga máha xi tu̱ nku tíi̱ncha ts'íhín sa ngatitsun, kui xi nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ n'e̱k'a ni̱yáí, tu̱ xi kas'ejña nkjúhu̱n ra̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. 6bNajmi tu̱ n'esihi̱n xi ku̱a̱téjéne nku nda̱cháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ tsa najmi tjíhi̱n tsa jo ko̱ tsa jan já testiyu̱. m5SbA̱t'aha̱ b'a̱ títsu éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi tu̱ tsa b'e'ai ts'a chu̱ xi tíbasine tuni̱ñu̱ nga tíbitjíá.” Ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín tjít'a ya: “Nda̱ xi títs'ínxá tjíhi̱n kixi̱ nga ka̱machjíhi̱.” ^45bKo̱ máha jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi yja títjun nga nda ts'ín tífindjuko̱ xáha̱, kui xi 'yún kayankjún, b'aha̱ ra̱ xi tjíhi̱n xá ts'e̱ s'éni̱jmí ko̱ xi bakúya éhe̱n Nti̱a̱ná. H3 bTsa ni'yaha̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná tjíntut'á jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n, katsjáha̱ ni xi machjéhe̱n, tu̱ xi najmi ch'á ka̱maha̱ ra̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. B'a̱ ts'ín xu̱ta̱ ni̱nku̱ ka̱ma ku̱a̱si̱nko̱ho kj'a̱í jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n xi najmi ch'a xi tjíhi̱n. P2bA̱t'aha̱ tjín xi ja ngji t'axín ko̱ yjankihi̱ Satana nd'a̱i̱. {1obKui b'a̱ maha, mjehena nga ku̱i̱xahan jminchjín xi ja k'ien xi̱hi̱n xi ndyja saha̱, ko̱ nga s'e̱he̱ ntí ko̱ nga ku̱a̱se̱he̱ ni'yaha̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín najmi tsjántehe tsa ku̱i̱nchja̱yanéhe̱ ra̱ xi fi kontra̱ná. j0Mb Ko̱ ni xi i̱ncha ts'ín ya, ts'e ma ko̱ xki̱ ni'ya i̱ncha b'ema. Ko̱ najmi tu̱ suba ts'e ma, én ní ya i̱ncha b'emako̱ ko̱ tsungijin yjoho̱ tu̱ mí nihí ni, ko̱ nchja̱ ni xi najmi tjíhin nga ku̱i̱nchja̱. o/Wb Kui niu̱ n'e̱nijéhe̱ ra̱, a̱t'aha̱ najmi ngjiko̱ndju ni xi tjun kits'ínkjas'ehe̱n yjoho̱. h.Ib Jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n tu̱nga kjintíhí sa, najmi tu̱ b'et'a xu̱ju̱i̱n. A̱t'aha̱ nk'ie nga ku̱i̱nchja̱ ani̱ma̱ha̱, ngju̱a̱i̱ t'axíhi̱n Cristo̱ ko̱ ka̱ma mjehe̱ nga ku̱i̱xan ngáha. K-b xi behe̱ xu̱ta̱ nga nda kits'ín, xi 'mihi̱ nga nda ts'ín kits'ínchá ntíhi̱, nga nda ts'ín kitsjántehe̱ xu̱ta̱ ni'yaha̱, nga nda ts'ín kits'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, nga nda ts'ín tsasinko̱ xu̱ta̱ xi un kikiehe̱ ko̱ nga ngayjehe ani̱ma̱ha̱ kits'ín ngayje tíkjá ni xi nda. #,?b Tu̱ j'áíhi̱n ní jminchjín xi k'ien x'i̱hi̱n, xi ja tjíhi̱n cháte ko̱ te nú, kui xi kas'et'a xu̱ju̱n, xi nkuhú x'i̱n kis'ejñaha̱, N+bA̱t'aha̱ xi najmi nkjún maha̱ xu̱ta̱ xinkjín, b'aha̱ ra̱ xi tjíntu ni'yaha̱, kui xi títs'ín t'axín xi s'ejinná ko̱ 'yún ch'onk'un sa nga xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. *bN'e̱k'a ni̱yáko̱i̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ni xi kuaxihin, tu̱ xi najmi chu̱bayanéhe nga̱t'aha̱ ni xi tíi̱ncha ts'ín. y)kbTu̱nga xi ja kits'ínkjas'ehe̱n yjoho̱ kju̱a̱tsjo xi tjín, kui xi ja k'ien ndaha tsa tíjña tík'un sa. \(1bNku ta̱chju̱ún xi ja k'ien x'i̱hi̱n ko̱ xi najmi ch'a xi tjíhi̱n, kui xi kuyá nga Nti̱a̱ná ku̱a̱si̱nko̱ho̱. Ni̱stjin ni̱stje̱n nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná nga bankihi̱ ni xi machjéhe̱n. q'[bTu̱nga tsa nku ta̱chju̱ún xi ja k'ien x'i̱hi̱n xi na̱a ko̱ tsa na̱chá tí'mi, xi títsu na̱a ko̱ tsa na̱chá, kui xi tjun katuma chu̱ba̱yaha̱ ni xi tjíhin nga ts'i̱ín a̱t'aha̱ ja s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. Kats'ínk'óya ngáha̱ ra̱ kju̱a̱nda xi kitsjáha̱ xi cháha̱ nk'ie nga kjintí. A̱t'aha̱ kui nii̱ xi sasíhi̱n Nti̱a̱ná. b&=bTi̱si̱nko̱i̱ jminchín xi ja k'ien x'i̱hi̱n, kui xi najmi ch'a xi tjíhi̱n. O%bKo̱ tjenni̱yáíhi̱ jminchjín chóo̱ xi nkúhu tsa náhi̱ maha, ko̱ i̱stinchjín xu̱nkúu̱ xi nkúhu tsa nichjai maha. Je kas'eya ani̱ma̱hi̱ nk'ie nga tjenni̱yáíhi̱ jminchjíu̱n. .$ WbNajmi tu̱ ndjá chubako̱i̱ nku nda̱ chá. Tjenni̱yáíhi̱ xi nkúhu tsa na̱'mihi̱ maha. B'a̱ ta̱ n'e̱ko̱i já xu̱nkúu̱ xi nkúhu tsa já nts'ei maha. C#bChíhi̱n yjohi̱ ko̱ nda cha̱se̱hi̱ ni xi tíbakuyáí. N'e̱tjusun tehe̱ntei niu̱. Tsa b'a̱ n'e̱i̱, n'e̱k'anki yjohi̱ ko̱ ta̱ n'e̱k'anki xi tíi̱ncha basínñjihi."bNda n'e̱sihi̱n ni xu'bi̱ ko̱ ti̱si̱njñajin, tu̱ xi sku̱e̱he ngayjee̱ xu̱ta̱ nga tíxubáya ni xi kik'a̱i̱hi. b!=bNajmi tu̱ n'e nga mahi̱ yjohi̱ kju̱a̱nda xi kik'a̱i̱hi nk'ie nga kitsjáhi éhe̱n Nti̱a̱ná já xi Nti̱a̱ná kits'ínkinchja̱ha̱. B'a̱ kama nk'ie nga kingjénnehi ntsja jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱.  b N'eyajihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ éhe̱n Nti̱a̱ná, ta̱kúyai ko̱ tjen nga'yúíhi̱n santaha nga ku̱i̱chá yo̱. Kb Najmi tu̱ ch'a xi tu̱ tohón katumaha̱ ji a̱t'aha̱ nda̱ti. Nk'ie nga sku̱e̱hi xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín chubai, xi nkú ts'ín tinchin, xi nkú ts'ín n'etjóí xu̱ta̱, xi nkú ts'ín s'ejihin Nti̱a̱ná, ko̱ xi nkú ts'ín je tinchin nginku̱n Nti̱a̱ná, ta̱ katumaha̱ kui nii̱. Lb B'a̱ ts'ín tjenni̱yáíhi̱ xu̱ta̱ ko̱ ta̱kúyaihi̱. b Kui kju̱a̱ha 'yún tín'exáhaná ko̱ tí'ba̱i̱hi̱ ra̱á kju̱a̱ni̱ma̱ yjoná, a̱t'aha̱ tíchuyáá ni nda xi tsjáná Nti̱a̱ná xi tíjña tík'un. Kui xi maha̱ ts'ínk'anki ngayjee̱ xu̱ta̱, xi s'ejihi̱n kui b'aha̱ ra̱ nga ts'ínk'anki. b=b Én xi ma n'e s'ejin xu'bi̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ tjíhin nga ts'i̱ín s'ejin. _7bKju̱axi̱ kjáíhin nga nk'ie nga n'enkaha̱á yjoná nku ni, basinko̱ho̱ yjonintená. Tu̱nga 'yúhún basinko̱ná nga n'e̱nkaha̱á ani̱ma̱ná nga cha̱nkjáán Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ nga tíyankjáán Nti̱a̱ná, kui xi basinko̱ná xi nkú ts'ín tintsu̱ba̱á nd'a̱i̱ ko̱ ta̱ xi nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱á a̱skahan. ~ubNajmi tu̱ n'esihi̱n énchá nchi̱ni xi ts'e̱ a̱sunntei̱. N'e̱nkahi̱ ani̱ma̱hi̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. :mbNda ts'ín n'e̱xát'aihi̱ Jesucristo̱ tsa b'i̱ ts'ín ku̱a̱kúyaihi̱ já nts'eé. Kasakú nga'yúnko̱i̱hi én xi s'ejinná, én nda xi tsinchiyáí ko̱ kich'ai. xibA̱t'aha̱ bichú ma je nginku̱n Nti̱a̱ná ni xi sakúná nk'ie nga mankjinná éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ nk'ie nga chubaka̱á Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Pablo̱ Timoteo̱ xi nkú ts'ín k'úéjñajihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ &EbNda ní ngayjee̱ ni xi kits'ínnda Nti̱a̱ná. Najmi tjíhin nga n'e̱ t'axíaán niu̱ tsa k'u̱a̱íhi̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga títsjáná. 'GbKui jóo̱ najmi ts'ínj'o̱ nga bixan xu̱ta̱ ko̱ b'éch'o má nihi xi najmi ma chine, nichine xi Nti̱a̱ná y'éjña nga kji̱ne̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, xi ja kikie ni xi na̱xu̱ tjín ko̱ tsjáha̱ má b'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga kjine ni xi tjín. .UbKui niu̱ xi ku̱i̱tsu̱ya já maña̱ tsank'á xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná, kui já xi ja tsatsun kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. ~ wbTsuya chji chji Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná nga ni̱stjin xi fekuu̱ s'e̱ xi ngju̱a̱i̱ t'axín ko̱ nga najmi ta̱ s'e̱jihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná. Tsjénnkihi̱ jáninda xi k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ xu̱ta̱ ko̱ ni xi ku̱a̱kúya jánindoo̱. 5cbTíjña chji chji nga 'yún tse ni xi y'aha̱ ra̱ ni xi s'ejinná, kui nihi xi kis'ejña 'ma ni̱stjin nk'ie ko̱ ja y'éjña chji Nti̱a̱ná nd'a̱i̱.Tsakúchji yjoho̱ nga kik'a yjoninte,
y'éjña chji Espiri̱tu̱ nga kui xi na̱xu̱.Ntítsjee̱ kikiehe̱,
kis'eni̱jmíhi̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱.Xu̱ta̱ a̱sunntei̱ kis'ejihi̱n kui,
ko̱ ngji ngáha má tíjña kju̱a̱chánkaha̱.$Abtsa tu̱ aha k'u̱a̱ndayana nga kfínsehe. Tíb'et'áha kui nii̱ tu̱ xi b'a̱ ts'ín cha̱hani xi nkú ts'i̱ín xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, kui xi xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná xi tíjña tík'uu̱n. Tíi̱ncha kjanínk'a ko̱ tsjá nga'yúhu̱n én xi na̱xu̱ tjín. T!bNdaha tsa mjena kfínse xatíhi, tu̱nga tíb'et'áhá ra ni xu'bi̱ 4ab A̱t'aha̱ xi kixi̱ fiko̱ xá xu'bi̱, kui xi yankjún a̱jihi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱ ko̱ najmi jo jan maha̱ nk'ie nga b'éni̱jmí nga ja kis'ejihi̱n Jesucristo̱. Pb Nkuhú chju̱ún kas'ejñaha̱ nda̱ xi k'u̱a̱i̱ xáha̱ nga ku̱a̱si̱nko̱ já xi basehe̱ ni̱nku̱. Tjíhin nga nda ts'ín ku̱a̱téxumaha̱ ntíhi̱ ko̱ xu̱ta̱ xi tjín ni'yaha̱. <qb Ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín jminchjíu̱n, tjíhin nga katenkjún yjoho̱, najmi tu̱ én tsank'á k'u̱a̱sjené xu̱ta̱, kixi̱ katjiko̱ yjoho̱, ko̱ katuma 'yún tak'aán. % Cb Tjun kachase sisihi̱n xi nkú ts'ín tjíma já xu'bi̱. Tsa najmi chumi nihi xi sa̱kújin, kas'et'a xá nga ku̱a̱si̱nko̱ já xi basehe̱ ni̱nku̱. * Mb Tjíhin nga ndjá katinchajin ni xi s'ejinná, ni xi kis'ejña 'ma ni̱stjin nk'ie ko̱ tís'ejña chji nd'a̱i̱, ko̱ je kas'entuyá kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. v ebB'a̱ ta̱ tjín ts'e̱ já xi basinko̱ já xi basehe̱ ni̱nku̱. Tjíhin nga já xi benkjún yjoho̱ s'e̱t'a xá, xi najmi nchja̱ én tsank'á, xi najmi b'atihi̱ nga 'bi binu̱, xi najmi mjehe̱ to̱on xi ch'on ts'ín sakú. ~ ubNda̱ xi mjehe̱ xá xu'bi̱ ta̱ tjíhin nga ja yankjún a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, tu̱ xi najmi ch'a ch'on ts'ín ku̱i̱nchja̱yanéhe̱ ra̱ ko̱ tu̱ xi najmi ku̱i̱jne̱jihin kju̱a̱maña̱ha̱ nda̱nindoo̱. t abKo̱ najmi tjíhin nga s'e̱t'a xá nku nda̱ xi a̱s'a̱i kis'ejihín ra̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi najmi nk'a k'u̱a̱sjehe yjoho̱ ko̱ ku̱i̱jne̱jihin ngatitsun xi tsijnejin nda̱nindoo̱ ko̱ b'a̱ ts'ín n'e̱nijéhe̱ ra̱. 3bA̱t'aha̱ nku nda̱ xi najmi maha̱ batéxumaha̱ xu̱ta̱ xi tjín ni'yaha̱, ¿nkú ts'ín ka̱maha̱ ra̱ kúnntaha ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná? *MbTjíhin nga nda ts'ín ku̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱ xi tjín ni'yaha̱ ko̱ ts'i̱ín nga ntíhi̱ ku̱i̱nt'é'éhe̱n ko̱ nga kixi̱ sku̱e̱nkjúhu̱n. 'bxi najmi 'yún 'bi binu̱, xi najmi ki̱tsa̱ ma kjaha̱n, xi nda ani̱ma̱ha̱, xi tsjoho̱ kju̱a̱jyu, ko̱ xi najmi to̱on mangimjehe̱. 2]bTu̱nga katumahá nda̱ xi ku̱a̱se̱he̱ ni̱nku̱ nku nda̱ xi najmi tjín ni xi chu̱bayanéhe̱ ra̱, xi nkuhú maha chju̱úhu̱n, xi kixi̱ fiko̱ yjoho̱, xi nda basehe̱ ni xi ts'ín, xi benkjúhu̱n xu̱ta̱, xi nda ts'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ ni'yaha̱, xi maha̱ bakúyaha̱ xu̱ta̱, z obÉn xi ma n'e s'ejin xu'bi̱. Tsa tjín xi mjehe̱ ku̱a̱se̱he̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱, nda tjín xá xi mjehe̱. V%bTu̱nga n'e̱k'ankihí jminchjíu̱n nga ku̱a̱se̱he̱ ntí xi s'e̱he̱, tsa ndjá ku̱i̱nchajin ni xi s'ejinná ko̱ kju̱a̱tjoo̱ ko̱ ni xi je nginku̱n Nti̱a̱ná, ko̱ tsa nda s'e̱yaha̱.bKo̱ najmi Adan xi kich'ana̱cha̱ha̱. Ta̱chjúu̱n ní xi kich'ana̱cha̱ha̱ ko̱ b'a̱ ts'ín tsijnejihin ngatitsun. H b A̱t'aha̱ najmi Eva̱ tjun kin'enda, tjun ní Adan kin'enda. #b Najmi tsjanté tsa nku ta̱chju̱ún ku̱a̱kúya a̱ya ni̱nku̱ ko̱ tsa kui nk'a kj'u̱a̱ha̱ jáx'i̱u̱n. Tu̱ sa ní jyu kat'ejña. `9b Jyu katasínñju jminchjíu̱n ni xi tísakúyaha̱ ko̱ kant'é'éhe̱n ée̱n. (~Ib Xá xi nda ní n'e, kui niu̱ xi tsjo ts'ín katakúhu̱, xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ jminchjín xi ja kitsjáha̱ yjoho̱ nga sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná. }b Ko̱ máha jminchjíu̱n, mjena nga najmi tu̱ ni xi nkjún ts'ín k'u̱énda yjoho̱, tsa tu̱ xi b'a̱ ts'ín nda sku̱e̱he̱ ra̱ xu̱ta̱ xingisoo̱. Katenkjún ní yjoho̱ ko̱ ni̱ma̱kju̱a̱ kat'asje. Najmi tu̱ nihi xi nkjún ts'ín kat'énda ntsja̱ha̱, tsa ts'i̱íntsejnúhu yjoho̱ to̱onsine ko̱ tsa ndji̱o̱ tsjo k'un perla̱, ko̱ tsa ngju̱a̱ najyun xi 'yún chjí. |1bKui b'a̱ maha, mjena nga tu̱ má a̱ntehé ni kanchja̱ko̱ Nti̱a̱ná jáx'i̱u̱n, katjénk'ahá ts'íhin ntsja ko̱ je kas'eya ani̱ma̱ha̱ nga b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín. Najmi tu̱ kju̱a̱kjan tjíntujíhi̱n nga b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín ko̱ tsa kju̱a̱stinta. @{ybKui kju̱a̱ha nga kin'e mahana nku xi b'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, nku nda̱ postru̱. Kju̱axi̱ ni xi tíxian. Najmi tíb'ana̱cha̱. Kin'e mana nda̱ maestru̱hu̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tu̱ xi kuakuyáha̱ ra̱ ni xi tjíhin nga s'e̱jihi̱n, ni xi na̱xu̱ tjín. z5bKui xi kitsjá yjoho̱ nga y'échjíntjai ngayjee̱ xu̱ta̱. Kui niu̱ xi kik'inyaha̱ xu̱ta̱ nk'ie nga tsichu ni̱stjin xi y'énda Nti̱a̱ná. y3bA̱t'aha̱ nkuhú maha Nti̱a̱ná ko̱ nkuhú maha nda̱ xi nchja̱ntjai xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Jesucristo̱, kui xi nda̱ xu'bo̱. zxmbMjehe̱ Nti̱a̱ná nga n'e̱k'anki ngatentee̱ xu̱ta̱ ko̱ nga ku̱i̱chú mankjihi̱n ni xi na̱xu̱ tjín. [w/bA̱t'aha̱ kui ni xu'bi̱ xi nda ko̱ sasíhi̱n Nti̱a̱ná xi ts'ínk'ankiná. ]v3bKanchja̱ntai já rei̱ ko̱ ngayjee̱ já xi tjíhi̱n xá, tu̱ xi kju̱a̱jyu ko̱ kju̱a̱nch'án s'e̱hená nga ku̱i̱ntsu̱ba̱á ko̱ tu̱ nku cha̱nkjúhúnná Nti̱a̱ná ko̱ nda ku̱i̱ntsu̱ba̱á. Zu /bTítjun tíbankia nga xu̱ta̱ ni̱nku̱ katankihi̱ Nti̱a̱ná ni xi machjéhe̱n. Kanchja̱ko̱ ko̱ katankintjáí ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín ko̱ katsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ nga nda títs'ínko̱ho̱. Mt bB'a̱ kamat'ain nda̱ Himeneo̱ ko̱ nda̱ Alejandro̱. Kui jóo̱ xi ja kits'inkjas'en a̱ya ntsja nda̱nindoo̱ tu̱ xi katehe nga tjíhin nga sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná nga ku̱i̱nchja̱.is MbNdjá ti̱si̱njñajin ni xi s'ejinná ko̱ je kas'eya kju̱a̱nkjintak'uhi̱n. A̱t'aha̱ tjín xi ja kits'ín t'axín ni xu'bi̱ ko̱ b'a̱ ts'ín kits'ínndyjajihi̱n ra̱ yjoho̱. Najmi ta̱ s'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná. ~r wbJi Timoteo̱, xi nkúhu tsa ntína̱ ji, ja kuaxinyaha ni xi n'e̱i̱. Én xi kitsjáhi já xi kinchja̱ én xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná nibáha̱ ra̱ kui nii̱. En xi i̱ncha kitsú ku̱a̱si̱nko̱hi nga nda ku̱i̱tjusun xá xi tín'ei. q {bKui b'a̱ maha, ¡kayankjún ko̱ kats'ínkie yjoho̱ xu̱ta̱ nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka santaha tu̱ nkjéhé ni Nti̱a̱ná xi Nda̱ rei̱ xi batéxuma sín, xi najmi maha̱ 'me, xi najmi ma chji, xi nku tutu Nti̱a̱ná maha! B'a̱ katuma. Gp  bTu̱nga kuihí kju̱a̱ha kama ni̱ma̱ha̱ ra̱ an Nti̱a̱ná, tu̱ xi nk'ie nga cha̱hana an xi 'yún tjínna jé, ku̱a̱kúchjihi Jesucristo̱ ngayjee̱ kju̱a̱tsentaha̱. B'a̱ ts'ín kis'ejña chu̱ba̱yaha̱ ra̱ an xu̱ta̱ xi a̱skahan s'e̱jihi̱n Jesucristo̱ ko̱ sa̱kúhu̱ nga k'úéntu tík'un sín. 0e~~ ||_{{ayyx wxv2u^tMs>rqqpoon?mTlkk=j iDhgKffeeddca``_L^@]b\[ZYY XWVUTSSERdQPjOONbMMLK\JJ HaGFFE(DC=B7A?=<;::9938N7765a3211,0O/.-,,=+*))(x'&%%9#"!o pw TgKUf Wo${0gG Tsakj'a to̱on xi kitsjána kj'a̱í ni̱nku̱ tu̱ xi ka̱ma ts'ihinna xána̱ a̱jinnu̱u. ]3 Nk'ie nga y'eni̱jmínu̱u én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, najmi j'achjínu̱u. B'a̱ ts'ín ts'asjé ni̱ma̱kju̱a̱hana yjona̱ ko̱ jun ts'asjénk'anu̱u. ¿A ngatitsuhún kits'ian nga b'a̱ kits'innu̱u? %C Ndaha tsa najmi 'yún mana nchja nga nchja, tu̱nga bená ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Ja ní tu̱ xí tsakuchjíhí ri̱ nga yai̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. H  Najmi i̱chí mana yjona̱ nginku̱n já postru̱ i xi tjín. jM B'a̱ tíxian a̱t'aha̱ nda ts'ín n'ekjóho̱on já xi kj'a̱í én b'éni̱jmínu̱u, kui xi najmi éhe̱n Jesu xi ji̱n y'eni̱jmíi̱. Jun xi ja kin'ekjóho̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, ta̱ n'ekjóho̱n kj'a̱í xi najmi Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. Jun xi ja kin'ekjóho̱n én nda tsuhu̱ Cristo̱, ta̱ tín'ekjóho̱n kj'a̱í én.   Tu̱nga tsankjunná tsa b'a̱ ka̱mat'on xi nkú nga kamat'ain Eva̱ nk'ie nga kju̱a̱maña̱ha̱ ye̱ ts'ana̱cha̱ko̱ho̱ ra̱, tsa b'a̱ ts'ínndyja̱jihin kju̱a̱nkjintak'unnu̱u ko̱ najmi ta̱ ngayjehe k'un ko̱ je tsjénnkihi̱ ru̱u Cristo̱.   A̱t'aha̱ nginku̱n Nti̱a̱ná nibáha̱ ra̱ xi nkú ts'ín tíkunnu̱u. A̱t'aha̱ jun xi nkú joyaha ta̱kjín xi an kits'inkjas'en nga ku̱i̱xanko̱ nku nda̱, kui xi Cristo̱. Ko̱ mjena ts'inkjas'ehe̱n jun xi nkú joyaha nku ta̱kjín xu̱nkú. ^ 7 N'e̱chúkju̱o i̱chí tsa kuinchjajnu kuinchjat'a. Joho̱n, n'e̱ chúkju̱a̱nú. 6e A̱t'aha̱ najmi xi nda ts'ín nchja̱yane suba yjoho̱, tsa kui xi nda n'ekjáíhi̱n. Xi nda ní ts'ín nchja̱yanehe̱ Nti̱a̱ná, kui ní xi nda n'e̱kjáíhi̱n.% C Tsa tjín xi mjehe̱ nk'a k'u̱a̱sje yjoho̱, nga̱t'aha̱ ní ni xi kits'ínko̱ho̱ Nti̱a̱ná, kui ní nga̱t'aha̱ nga nk'a kat'asjehe yjoho̱.   tu̱ xi ka̱ma ku̱a̱nkínk'íéni̱jmíhi̱ni̱ én nda tsuhu̱ Cristo̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi kjin tjíntu sa nga jun. A̱t'aha̱ najmi mjeni̱ tsa n'e̱ ts'a̱ji̱n xá xi kits'ín kj'a̱í, tsa tu̱ xi b'a̱ ts'ín n'e̱ chánkaha̱ni̱ yjoni̱.   Najmi tíf'a ts'a̱ji̱n xá xi i̱ncha kits'ín kj'a̱í xu̱ta̱ha, tsa tu̱ xi nk'a n'e̱sjehe̱ni̱ yjoni̱. Tu̱ sa ní tíchuyái̱hi̱ nga xi nkú ts'ín 'yún s'e̱jin sanu̱u Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín ka̱ma tse sa a̱jinnu̱u xáni̱, ? w Tsa najmi tsichuk'úi̱hi̱n kai, ja ra̱ tíbitjatíi̱hi̱ má tje̱he̱n ra̱ xáni̱. Tu̱nga kju̱axi̱hí kjáíhin nga ji̱n tjun tsichuko̱i̱hi̱ én nda tsuhu̱ Cristo̱. t a Tu̱nga máha ji̱n, nku tutuhú nga̱t'aha̱ xá xi kik'a̱i̱ni̱ ji̱n, kui niu̱ xi chánka n'esjeko̱ho̱ni̱ yjoni̱. Najmi bitjatíi̱hi̱ chjintí xi y'éjñaha̱ Nti̱a̱ná xáni̱, xá xi tsichuk'únnu̱u santaha ko̱ jun. s_ Tjín xi nda ts'ín nchja̱ni̱jmíyaha yjoho̱. Tu̱nga máha ji̱n, najmi ma k'ui̱n tsa b'a̱ bixíi̱n nga ji̱n xi nkú joyaha já xu'bo̱, ko̱ tsa ta̱ ñja n'e mako̱i̱ yjoni̱ jóo̱. Ta̱ ndaha najmi be ni xi i̱ncha ts'ín jóo̱, a̱t'aha̱ ta̱ kuihi xinkjín base chu̱ba̱yako̱ho̱ ra̱ yjoho̱ ko̱ i̱ncha base chu̱ba̱yaha̱ xinkjín. ,Q Tu̱nga xi b'a̱ títsuu̱ kats'ín kuenta̱ nga ni xi b'et'a xu̱ju̱i̱n nga kjin tintsu̱ba̱i̱, kui niu̱ xi n'e̱i̱ nk'ie nga ku̱i̱ntsu̱ba̱jii̱hi̱n. W' A̱t'aha̱ tjín xi b'a̱ tsu nga ndjá rú ko̱ kjan rú én xi b'et'ánu̱u, tu̱nga nk'ie rú nga tíi̱jñajinnu̱u najmi ndjá rú b'asjé yjona̱ ko̱ rú najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ én xi nchja. W' Najmi mjena tsa xu̱ju̱n xi títs'inkjínu̱u ku̱i̱nchánkjúnnu̱u.   Ndaha tsa nk'a b'asjé yjona̱ nga̱t'aha̱ xáni̱, tu̱nga najmi subahá mana nga b'a̱ ts'ian, a̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná kitsjá xáni̱. Kui xi mjehe̱ nga n'e̱i̱ nga sa̱ájin so ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, najmi mjehe̱ tsa n'e̱i̱ nga ndyjo̱o. 8i Jun xi chase sunnk'oho̱o ni xi tjín. Tsa tjín xi behe̱ k'un nga Cristo̱ yjanki, kui xi ta̱ kats'ín kuenta̱ nga ko̱ ta̱ ji̱n yjankii̱ Cristo̱ xi nkúhu kui. 5c Tjíndani̱ yjoni̱ nga n'e̱k'íéchjíi̱ xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ xi najmi ku̱i̱nt'é'én, tu̱nga títjuhún tjíhin nga jun tjun ku̱i̱nú'yá'én sisinnú. kO Chjuxubai̱ ngayjee̱ nga'yún ch'onk'un xi b'échjaha̱ xu̱ta̱ nga sku̱e̱ Nti̱a̱ná, ko̱ n'e ngana̱i̱hi̱ ngayjee̱ ni ch'onk'un xi ts'ínnkjink'un xu̱ta̱. B'a̱ n'ei̱ tu̱ xi ku̱i̱nt'é'éhe̱n ra̱ Cristo̱. r] A̱t'aha̱ najmi a̱sunntei̱ ts'e̱ ni xi tín'echjéi̱n nga tíbixkjai̱n. Nga'yúhu̱n ní Nti̱a̱ná tín'echjéi̱n, nga'yún xi maha̱ ts'ínkje nga'yúhu̱n já kontra̱ ko̱ basinne'yún én xi nchja̱ xi fi kontra̱ni̱. 5 Kju̱axi̱ kjáíhin nga a̱sunntei̱ tintsu̱ba̱i̱, tu̱nga najmi b'a̱há ts'ín tíbixkjai̱n xi nkú ts'ín kján xu̱ta̱ a̱sunntei̱. w~g Tíbankinu̱u nga najmi tu̱ n'o nga ndjá kuinchjako̱nu̱u nk'ie nga ku̱i̱chusenu̱u. A̱t'aha̱ tjínnkuhu̱ k'an nga ndjá kuinchjaka̱ xi b'a̱ maha̱ nga b'a̱ ts'ín tintsu̱ba̱i̱ xi nkú ts'ín nkaha̱ xu̱ta̱ a̱sunntei̱. }  Nginku̱n Cristo̱ xi tjoho̱ ko̱ xi nda ts'ínko̱ xu̱ta̱, an Pablo̱ tíbankinu̱u nku ni. B'a̱ tíxian a̱t'aha̱ tjín xi b'a̱ tsu nga najmi nda̱ nkjún tjíán nk'ie nga tíi̱jñajinnu̱u ko̱ nga ndjá nchja nk'ie nga kjin tíi̱jñanu̱u. ,|Q ¡Máb'a̱chjíhi̱ ra̱ Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ ni xi tsjáná! ¡Najmi tjínná én xi ku̱i̱xínyahaná xi nkú ts'ín chánka ni xi tu̱ kitsjáháná!A{{ Ko̱ nk'ie nga i̱ncha ku̱i̱nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, ku̱i̱nchja̱ntjainu̱u a̱t'aha̱ tjoho̱ jun. I̱ncha sku̱e̱ nga tu̱ xí tsehé kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná kitsjánu̱u. izK Nk'ie nga sku̱e̱ ni xi tín'o, i̱ncha ts'i̱íntsjoho̱ Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ tínu'yá'óho̱on én nda tsuhu̱ Cristo̱ ko̱ a̱t'aha̱ ngayje ani̱ma̱nu̱u tíbisinko̱o, ko̱ najmi tu̱ kui, kj'a̱í sa xu̱ta̱. 5yc Nk'ie nga tíbisinko̱o xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná kikj'áts'e̱, tí'bo̱ho̱ ni xi machjéhe̱n ko̱ kui nga nkjin xi títsjáha̱ ra̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. ^x5 Nkjin tíkjá kju̱a̱nchi̱ná s'e̱nu̱u tu̱ xi ngayjehe k'un ka̱ma ku̱i̱si̱nko̱o xu̱ta̱. Ko̱ máha ni xi n'e̱ nibáko̱ni̱, kui xi ts'i̱ín nga já nts'eé tsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. iwK Nti̱a̱ná xi tsjá xu̱jmá xi s'entje̱ ko̱ tsjá nichine, kui xi tse ni xi tsjánu̱u tu̱ xi ta̱ ka̱ma ku̱i̱si̱nko̱ho̱nu̱u xu̱ta̱. Ts'i̱ín nga 'yún tse s'e̱nu̱u ko̱ nga xúbáya ni nda xi tín'o. 5vc Xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná nga b'i̱ títsu:Kits'ínndzjo ni xi tjíhi̱n,
xu̱ta̱ x'a̱n kitsjáha̱.Tu̱ nkjéhé ni nga na̱xu̱ ts'ín. ^u5 Tjíhi̱n nga'yún Nti̱a̱ná nga tu̱ ni xí tsjáhánu̱u ngayje tíkjá kju̱a̱nda, tu̱ xi tu̱ nkjéhé nihi najmi chumi nihi xi ndyja̱t'aha̱nu̱u ko̱ b'a̱ ts'ín ka̱ma n'e̱henu ngayjee̱ ni xi nda. utc Nga nkúnkú tjon xi nkú tjín nibáha̱ ra̱ ani̱ma̱nu̱u. Najmi tu̱ un katuma k'un ni xi k'u̱o nga k'u̱o, ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ kju̱a̱'yún 'bo̱o. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná tjoho̱ xi tsjo tjíhi̱n nga tsjá ni xi tsjá. *sM N'e̱kj'áítsjon ni xu'bi̱. Xi chuba ni xi b'éntje̱, kui xi chuba cha̱n kjesíntje̱n, ko̱ xi tse ni xi b'éntje̱, kui xi tse cha̱n kjesíntje̱n. Mr Kui nga b'a̱ kixihinna nga tu̱ sahá b'a̱ xíhi̱n já nts'eé nga tjun ngju̱a̱i̱sehe̱nu̱u tu̱ xi k'u̱éndako̱ho̱nu̱u to̱on chje̱ xi tsixínya títjun nga k'u̱o. B'a̱ ts'ian tu̱ xi b'a̱ ts'ín s'e̱jña ndaha nku to̱on chje̱ xi ngayjee̱ ani̱ma̱ tí'ba̱i̱, najmi tu̱ kju̱a̱'yúhún tí'ba̱i̱. q A̱t'aha̱ tsa kuankínko̱i̱ yo̱ k'u̱a̱ xu̱ta̱ Macedoni̱a̱, ko̱ tsa a̱s'a̱ihi i̱ncha sku̱e̱ nga najmi kje̱e tjíkúnu̱u to̱on chje̱, ka̱ma subani̱. A̱t'aha̱ ja tu̱ xí tíma 'yún k'un níi̱ ni xi tsixíún. Ko̱ jun ta̱ ka̱ma subanu̱u. =ps Tu̱nga títs'inkjísehénu̱u já nts'eé xu'bi̱ tu̱ xi najmi tu̱ a éhén ka̱maha ni xi kixihi̱n jóo̱ nk'ie nga b'a̱ kixian nga tsjo mana jun nga̱t'aha̱ ni xi tín'o. Tífi jóo̱ yo̱ tu̱ xi ku̱a̱si̱nko̱ho̱nu̱u nga k'úékú to̱on xi k'u̱o. B'a̱ ts'ín ka̱maha ni xi kixihi̱n. noU A̱t'aha̱ be nga nda ani̱ma̱nu̱u. Xí tsjohó tímana nk'ie nga kixinyaha̱ kui nii̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Macedoni̱a̱. B'a̱ kixihi̱n nga jun xi tintsu̱bo̱o a̱nte Akaya̱ nk'ie nú kjin tintsu̱ba̱ ndahanu nga k'u̱o to̱on. Nk'ie nga kint'é xu̱ta̱ Macedoni̱a̱ kui nii̱, nkjin xi ta̱ kixinchá tsjoho̱ nga ta̱ ts'i̱ínsun to̱on. n 5 Ta̱ ndaha najmi machjéhe̱n tsa kuet'ánu̱u nga to̱on chje̱ tímasúhu̱n xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná kikj'áts'e̱he̱ xi tjíntu a̱nte Judea̱. CmKui b'a̱ maha, nda ts'ín n'e̱kjáíhi̱n ru̱u jóo̱ tu̱ xi sku̱e̱he ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi nkú tjín kju̱a̱tjonu̱u ko̱ mí kju̱a̱ha nga tsjo maha̱ni̱ jun.lyKo̱ máha Tito̱, ta̱ kui xáha xi títs'ín xi nkúhu an, nga ta̱ tíbasinko̱nu̱u. Ko̱ já nts'eé xingisoo̱ xi tje̱nko̱, xu̱ta̱ ni̱nku̱ kits'ínkjihi̱. Kui jóo̱ ta̱ ts'ín nga yankjún Cristo̱ tu̱ nga̱t'aha̱ xá xi ts'ín. OkKo̱ ta̱ tín'ekjíko̱i̱ já xu'bi̱ kj'a̱í nda̱ nts'eé xi ja nkjin ni̱yá tsakúchjini̱ nga nda fiko̱ xáha̱. 'Yún mjehe̱ ku̱a̱si̱nko̱nu̱u, a̱t'aha̱ 'yún sasíhi̱n jun. j5Kui nga nda nda tíchasehe̱ ri̱ xi nkú ts'ín kixi̱ tíbankínko̱i̱ ni xi tín'ei̱ nginku̱n Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ nginku̱n xu̱ta̱. iNajmi mjeni̱ tsa tjín xi ku̱i̱nchja̱yaneni̱ nga̱t'aha̱ xi nkú ts'ín tincha títjui̱hi̱n to̱on chje̱ chánka xi tímakú. ;hoKo̱ najmi tu̱ nku nda ts'ín chubani̱jmíyaha ndo̱. Ta̱ y'ét'a xáha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ nga kui xi ngju̱a̱i̱ko̱ni̱ nga kuankínko̱i̱ to̱on chje̱. B'i̱ nda tín'ei̱ ko̱ b'a̱ ts'ín tín'etsjoho̱ ra̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ tíb'ejña chjii̱ nga mjeni̱ ku̱i̱si̱nko̱i̱ xu̱ta̱. >guKo̱ ta̱ tín'ekjíko̱i̱ Tito̱ nda̱ nts'eé xi nda ts'ín nchja̱yanehe̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱, a̱t'aha̱ kixi̱ b'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná ndo̱. f Kits'ínj'o̱ nga ts'i̱íntjusun ni xi an tsankihi̱ ko̱ ngayjehe k'un tífisenu̱u. Ja b'a̱ títsu ko̱yaha ani̱ma̱ha̱. %eCTsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ kitsjáha̱ Tito̱ nga ta̱ ngju̱ánta̱ha̱ ra̱ yjoho̱ jun xi nkú ta̱ ts'ín kjinta̱hana an. ddAKu̱i̱tjusun xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi ts'anki kamaha̱ xi 'yún tse j'áya ko̱ najmi kindyjat'aha̱ xi chuba j'áya.” B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ yá xi ngju̱a̱i̱ko̱ to̱on chje̱ ac;Nd'a̱i̱ tjínnu̱u ko̱ ka̱ma k'u̱o̱ho̱ ni xi ndyjat'aha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱, ko̱ kj'a̱í ni̱stjin ngáha kui s'e̱he̱ ni xi ndyjat'anu̱u. B'a̱ ts'ín ta̱ ka̱ma tsjánu̱u. Nku chu̱ba̱há s'e̱nu̱u. Qb Najmi b'a̱ tíxian tsa jun tjíhin nga ku̱i̱tjájiun kju̱a̱ni̱ma̱ ko̱ tu̱ sa kj'a̱íhí ngá xi nda ts'ín k'úéntu. Ni xi nda ní tjín nga nkuhú nga nda ts'ín ku̱i̱ntsu̱bo̱o. Ca A̱t'aha̱ tsa ngayjee̱ ani̱ma̱ná tí'ba̱á, ko̱ tsa tí'ba̱á xi nkú tjín tísakúná, Nti̱a̱ná ts'ínkjáíhi̱n ni xi tí'ba̱á. Najmi tíbankiná ni xi najmi tjínná. Y`+ Kui nga n'e̱ndju̱úhunu nd'a̱i̱ ni xi kich'atuts'i̱hi̱nru̱u. Xi nkú ts'ín ngayjehe k'un kama mjenu̱u nga b'a̱ n'o̱o, b'a̱ ts'ín ngayjehe k'un xi nkú ts'ín tísakúnu̱u tjon niu̱ nd'a̱i̱. 6_e Tsjanu̱u nku kju̱a̱téxuma a̱t'aha̱ kjennu̱u ni̱yá nga cho̱o kui nii̱. Nk'ie nú jun tjun kama mjenu̱u nga n'e̱sún to̱on chje̱ ko̱ jun tjun kin'esún. y^k Ja yo kju̱a̱nda xi y'a Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ nga j'ai, nga ndaha tsa tu̱ xí nk'ahá tje̱n tu̱nga ts'asje x'a̱hán yjoho̱ ngandanu̱u, tu̱ xi a̱jihi̱n kju̱a̱x'a̱n xi kis'ehe̱ ra̱ kisakúhu̱nu̱u kju̱a̱nchi̱ná. ]Najmi b'a̱ tíxian tsa tjíhi̱n kju̱a̱'yún nga b'a̱ ta̱ n'o̱o. Ni xi mje nína, nga cho̱o ni nda xi tíi̱ncha ts'ín já nts'eé xi k'oo̱ tu̱ xi b'a̱ ta̱ ts'ín ku̱a̱kúchjihinu nga ta̱ ngayjee̱ ani̱ma̱nu̱u tínibáha kju̱a̱tjonu̱u. f\E'Yún nda n'o ngayjee̱ ni xi n'o. S'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. Chubani̱jmíyahanu ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Mankjinnu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná. Tjíndanu̱u yjonu̱u nga ku̱i̱si̱nko̱o xu̱ta̱ xi kj'a̱í. Tjonu̱u ji̱n. Kui nga xi nkú ts'ín tehe̱nte nda n'ehenu ni xi n'o, b'a̱ ta̱ ts'ín nd'a̱i̱ nda n'e̱sún ngó to̱on chje̱ xu'bi̱. #[?Kui nga tsinchii̱hi̱ ri̱ Tito̱ nga ts'i̱ínndju̱úhu xá nda xi kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ a̱jinnu̱u, nga k'u̱énda chje̱ nda xi tín'esún. ZKo̱ najmi tu̱ nku ni xi tsixíi̱n nga ts'i̱ín i̱ncha kits'ín. A̱t'aha̱ títjun títjun i̱ncha kitsjáha̱ yjoho̱ nga i̱ncha tsjénnki Nti̱a̱ná, ko̱ ta̱ i̱ncha kitsjáha̱ yjoho̱ nga ka̱mako̱ni̱ xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. 7Yg'Yún tsankini̱ nga kj'u̱a̱i̱ntei̱hi̱ nga sa̱kút'aha̱ kju̱a̱tsjo xu'bi̱ tu̱ xi ku̱a̱si̱nko̱ho xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná xi tjíntu a̱nte Judea̱. ~XuBe nga ngayjehe k'un i̱ncha kitsjá. Xi nkú tjín kamaha̱ kitsjá, ko̱ santaha y'ésun saha̱ nga kitsjá. aW;Ndaha tsa ndjá kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíi̱ncha satéjin nga tíchjut'ayák'un, tu̱nga tsjohó tjíntuhu̱. Ko̱ ndaha tsa x'a̱n ṉkjún, tu̱nga i̱ncha kits'ínsuhún to̱on chje̱ xi nkú joyaha tsa nchi̱ná. !V =Ko̱ nd'a̱i̱, já nts'e, mjeni̱ nga cho̱o xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná títsjáha̱ kju̱a̱ndaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín a̱nte Macedoni̱a̱. DUTsjo mana, a̱t'aha̱ be nga ma ma 'yún tak'unnu̱u.6TeTito̱ 'yún tjo ts'atihi̱ jun nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ f'áítsjehe̱n xi nkú ts'ín ngatentoo̱ kinu'yá'óho̱on ko̱ xi nkú ts'ín nda kin'ekjóho̱on ko̱ kiyankjún. vSeJa ní b'a̱ kixihi̱n Tito̱ nga tsjo mana jun, ko̱ b'a̱ tjín ni xi kixian. Najmi tíya tsank'ána. Xi nkú ts'ín kju̱axi̱ ngayjee̱ ni xi tsixíi̱hi̱n, b'a̱ ta̱ ts'ín kju̱axi̱ ni xi kik'ihi̱n Tito̱ nga tsjo mani̱ jun. mRS Ni xi kamoo̱ kitsjá nga'yúnni̱. Ko̱ najmi tu̱ nku ni xu'bi̱ xi kitsjá nga'yúnni̱. Ta̱ tu̱ xí tsjo ní kamani̱ nga kiyai̱ nga tu̱ xí tsjohó tjíhi̱n Tito̱ a̱t'aha̱ kisakú nga'yúhu̱n nga y'ejñajinnu̱u. Q Kui nga ndaha tsa kits'inkjíhi̱nu̱u xu̱ju̱n xu'bo̱, najmi b'a̱ kits'ian tu̱ nga̱t'aha̱ xi ch'on kits'ín ko̱ ta̱ ndaha nga̱t'aha̱ xi ch'on kin'ehe̱. B'a̱ ní kits'ian tu̱ xi cha̱ha nginku̱n Nti̱a̱ná nga kjinta̱ha̱nu̱u ji̱n. rP] Cha̱so̱o ni xi kits'ínko̱nu̱u kju̱a̱ba xi kits'ín nibánu̱u Nti̱a̱ná. Tu̱ xí kj'a̱íhí ts'ín kis'eyanu̱u. Nku tutuhú nga b'a̱ kamanu̱u, kiyo nga najmi chumi nihi tje̱nna. Santaha kichubantjáínú. Kama stinu̱u ko̱ tsinkjun nga̱t'aha̱ ni xi ka̱ma kai. Kama mjenu̱u nga cha̱nú ko̱ kik'o̱ho̱ xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ nda̱ xi ch'on kits'íu̱n. Nk'ie nga b'i̱ nkjún kama, tsakuchjíú nga najmi ko̱ jun y'aha̱nu̱u ni ch'on tjín xi kamoo̱. BO} A̱t'aha̱ kju̱a̱ba xi nibáha̱ ra̱ Nti̱a̱ná ts'ín nga bankíchj'aha̱ ra̱á ani̱ma̱ná. Kui niu̱ xi ts'ín nga b'ankiá. Kui nga najmi tjín xi nkú ts'ín un ka̱maha tak'aán nga kui kju̱a̱boo̱ ni̱banehená. B'a̱ tíxian a̱t'aha̱ kju̱a̱ba xi tsjáná a̱sunntee̱, kui xi ts'ínk'ienná. +NO Tu̱nga nd'a̱i̱ tsjo tímana, najmi tu̱ nga̱t'aha̱ nga kik'ie babanu̱u, tu̱ nga̱t'aha̱ ní nga kui kju̱a̱boo̱ kits'ín nga tsankinchj'a ngáha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u. Kik'ie babanu̱u xi nkú ts'ín sasíhi̱n Nti̱a̱ná. Kui nga najmi chumi ni ch'onk'uhun xi kin'ehe̱ ri̱. M}Ndaha tsa kits'ínk'íé babanu̱u xu̱ju̱n xi kits'inkjínu̱u, tu̱nga najmi ta̱ kjinta̱hana nd'a̱i̱. Kju̱axi̱ nga kis'enta̱na nga tjuhun, a̱t'aha̱ kamankjinna nga kik'ie babanu̱u kutju nga̱t'aha̱ xu̱ju̱n xi kits'inkjínu̱u. PLNajmi tu̱ nku nga kiyai̱ Tito̱ nga kisakú nga'yúnni̱. Ta̱ kisakú nga'yún níni̱ nga kitsúyani̱ xi nkú ts'ín kisakú nga'yúhu̱n a̱jinnu̱u. Kitsúyani̱ nga 'yún mjenu̱u cha̱ ngáha̱ni̱ ko̱ nga nusin tjíntuyánu̱u ko̱ nga kjinta̱ha̱nu̱u an. Kui niu̱ xi kits'ín nga 'yún kis'e sana kju̱a̱tsjo. KTu̱nga Nti̱a̱ná xi tsjá nga'yúhu̱n xu̱ta̱ xi tjíhi̱n kju̱a̱ba, kui xi kitsjá nga'yúnni̱ nga kits'ín nibáseni̱ Tito̱. hJINk'ie nga jái̱ a̱nte Macedoni̱a̱, ndaha̱chí najmi kin'ekj'áíyai̱. Tu̱ sa ní kju̱a̱sti kisakúni̱ tu̱ má xi tje̱hén ni. I̱ncha kikjánko̱ xinkjín xu̱ta̱ xi tjíntundáíni̱ ko̱ tsinkjunyai̱. 2I]Ma k'an nchjako̱ kixi̱ kixi̱nu̱u ko̱ tsjo mana jun. A̱jihi̱n ngayjee̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíyai̱, 'yún tísakúna nga'yún ko̱ títsejíhinna kju̱a̱tsjo. pHYNajmi b'a̱ tíxinnu̱u tsa tu̱ xi s'e̱nta̱ha̱nu̱u. A̱t'aha̱ xi nkú nga ja kixinnu̱u, jun xi tintsu̱ba̱jiun ani̱ma̱ni̱, tu̱ xi nkuhú ch'a̱haná xinki̱á ndaha tsa ku̱i̱ntsu̱ba̱á ko̱ ndaha tsa ku̱a̱yáá. G7Tjennteni̱ a̱jin ani̱ma̱nu̱u. Ndaha nku najmi ch'on kin'ei̱hi̱. Ndaha nku najmi kin'e'ui̱hi̱n. Ndaha nku najmi kich'ana̱cha̱i̱hi̱. 'F IKui b'a̱ maha, jun xi tjona, ñá ts'a̱ñáá ni xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. Kui nga n'e̱ jehená yjoná nginku̱n Nti̱a̱ná nga n'e̱ t'axíaán ngayjee̱ ni xi ts'ínsi yjonintená ko̱ ani̱ma̱ná. Katuma je kikjián nginku̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga chja̱nkjáán. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nga tsjo tímaha̱ ni xi nda ts'ín j'ajin xu̱ta̱ ni̱nku̱ Corinto̱ yEkAn xi ka̱ma Na̱'minu̱u ko̱ jun xi ka̱mo ntína̱.B'a̱ títsu Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún.PDKui nga b'a̱ ta̱ kitsú saha Nti̱a̱ná:Ti̱tjujíúhu̱n xu̱to̱, tankín t'axíún.Najmi tu̱ n'eko̱o ni xi si nginkán,
ko̱ b'a̱ ts'ín an nda ts'ín ts'inkjáínnu̱u. ZC-¿A ka̱mahá ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ínkjáíhi̱n nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínnda? A̱t'aha̱ ñá xi ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná xi tíjña tík'uu̱n. B'i̱ kitsú Nti̱a̱ná nk'ie:Kúáte̱jñajihi̱n ko̱ kjuatsú'ba̱jihi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱.An xi ka̱ma Nti̱a̱ha̱ ko̱ kui xi ka̱ma xu̱ta̱na̱. B¿A mahá nda nchja̱ko̱ Cristo̱ nda̱nindoo̱? ¿Mí ni xi nkuhú i̱ncha y'a xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ xi najmi s'ejihi̱n? ANajmi tu̱ nkuhú n'e mako̱o yjonu̱u xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná nga ts'i̱ínko̱nu̱u ni xi ts'e̱. A̱t'aha̱, ¿a nkuhú mako̱ xinkjín ni xi jee̱ ko̱ ni xi ch'onk'uu̱n? ¿A mahá má ndzjee̱n ko̱ má jyuu̱n b'atjijihi̱n xinkjín? 3@_ Kui nga tínchjako̱ho̱nu̱u xi nkúhu tsa ntína̱ jun. B'a̱ ta̱ n'o̱o xi nkú nga tín'ei̱. B'a̱ ta̱ ts'ín ta̱kúni̱ ni xi tíjñajin ani̱ma̱nu̱u. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nga najmi tjíhin nga nkuhú ts'i̱ín mako̱ yjoho̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ xi najmi s'ejihi̱n J?  Mje níni̱ jun, tu̱nga jun najmi b'a̱ ts'ín mjenu̱u ji̱n. >y Jun xu̱ta̱ Corinto̱, ji̱n ja kuachubako̱ kixi̱ kixi̱hi̱. Tí'miyai̱hi̱ ni xi tíjñajin ani̱ma̱ni̱. =/ Tintsu̱ba̱i̱ xi nkúhu tsa kju̱a̱ba tjínni̱, tu̱nga tehe̱ntehé tjín tsjo tsjoni̱. Tintsu̱ba̱i̱ xi nkúhu xu̱ta̱ xi x'a̱n, tu̱nga nkjihín maha xi ja kin'e nchi̱nái̱. Tintsu̱ba̱i̱ xi nkúhu xi najmi chumi nihi xi tjíhi̱n, tu̱nga tjíhínni̱ ni. W<' Xu̱ta̱ xi najmi ch'a xi behe̱ n'e mani̱, ndaha tsa ya sisinni̱. Xu̱ta̱ xi ja tí'me n'e mani̱, ndaha tsa tintsu̱ba̱ tík'un sai̱. Tí'ba̱i̱ni̱ kju̱a̱ni̱ma̱, tu̱nga najmi tíbaya níi̱. ];3Tjín nga yankjúnni̱ ko̱ tjín nga najmi yankjúnni̱. Tjín nga nda ts'ín chubantjáíni̱ ko̱ tjín nga ch'on ts'ín chubantjáíni̱. Já tsank'á n'e mani̱, ndaha tsa én xi na̱xu̱ tíchubai̱. 0:YÉn xi b'a̱ tjín tíchubai̱ ko̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná tíjñajinni̱. Na̱xu̱ tinchai̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, kui xi n'echjéi̱n nga binsinko̱i̱ yjoni̱. n9UNa̱xu̱ tíbankínko̱i̱ yjoni̱ ko̱ mankjinni̱ ni xi najmi chu̱ba̱ mankjiná. Tjínni̱ kju̱a̱tsenta ko̱ n'etjóíhi̱ xu̱ta̱. Tíjñajinni̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ tíjñajinni̱ kju̱a̱tjo xi nda. 38_Tís'eni̱, nu̱ba̱yá tín'ekjas'enni̱, ko̱ tíma ñjakúneni̱ xu̱ta̱ nga tífi kontra̱ni̱. Xá ndjá tín'ei̱, najmi tísuntuféi̱, ko̱ kjintíá tíyai̱. [7/Tu̱ sa ní a̱jihi̱n ngayjee̱ ni xi n'ei̱ bakúchji nga Nti̱a̱ná tín'exát'ai̱hi̱. Tín'e chúkju̱a̱i̱ nkjin tíkjá kju̱a̱'un ko̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíyai̱ ko̱ kju̱a̱ba xi tísakúni̱. 6)Ndaha nku najmi tín'endyjajii̱hi̱n tsa tu̱ xi ndyja̱ha. B'a̱ tín'ei̱ tu̱ xi najmi ch'on ts'ín chu̱bayanéhe xá xi tín'ei̱. ^55A̱t'aha̱ b'i̱ títsu éhe̱n Nti̱a̱ná:Nda chu̱ba̱ tsasinñjúhu,
tsási̱nko̱ho ni̱stjin nga kits'ink'ankia xu̱ta̱. B'a̱ tíxinnu̱u nga nd'a̱i̱ ja kich'aá chu̱ba̱ha̱ Nti̱a̱ná. Ja tinchajián ni̱stjin nga títs'ínk'anki xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ ni xi i̱ncha j'ajin tu̱ nga̱t'aha̱ xáha̱ 4 Kui nga tíbinchihi̱ ri̱ ji̱n xi tín'exát'ai̱hi̱ Nti̱a̱ná nga najmi tu̱ to̱hón manu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. b3=Cristo̱ najmi kis'ehe̱ ngatitsun, tu̱nga tsasehé ra̱ Nti̱a̱ná xi nkúhu tsa ngatitsun kis'ehe̱. Ngandaná b'a̱ kits'íhin Nti̱a̱ná, tu̱ xi tu̱ nga̱t'aha̱ Cristo̱ na̱xu̱ ka̱mahaná nginku̱n.d2AJi̱n xi y'éxáni̱ Cristo̱ nga ku̱i̱xínyai̱ éhe̱n. Kui nga xi nkúhu tsa Nti̱a̱ná tínchja̱ko̱nu̱u nk'ie nga tíchubako̱i̱hi̱. Ngajoho̱ Cristo̱ b'a̱ tí'mii̱hi̱ nga t'endako̱o Nti̱a̱ná. 1%Tsuhu̱ ra̱ nii̱ nga Nti̱a̱ná kits'ínchjén Cristo̱ nga ka̱ma ku̱i̱chúk'un ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi tjín ngayjee̱ a̱sunntee̱, nga najmi ts'i̱ínsihi̱n jéhe̱. Ji̱n kitsjáni̱ nga k'úéni̱jmíi̱ nga ja ma bichúk'un ngáha̱ ra̱á Nti̱a̱ná. g0GNgayjee̱ ni xu'bi̱ Nti̱a̱ná nibáha̱ ra̱. Cristo̱ kits'ínchjén nga tsichuk'ún ngáha̱ ra̱á Nti̱a̱ná. Ko̱ ji̱n kitsjá xáni̱ nga k'úéni̱jmíi̱hi̱ xu̱ta̱ nga ja ma bichúk'un ngáha̱ ra̱. /wKui nga xi nkuhú kamako̱ Cristo̱, kui xi xu̱ta̱ tse̱tse̱ ngáha. Ja j'a ni chóo̱. Ja j'ai ni xi tse̱tse̱. Z.-Kui nga najmi ta̱ chasehe̱ ri̱ xu̱ta̱ xi nkú ts'ín basehe̱ xinkjín xu̱ta̱. Ndaha tsa nk'ie b'a̱ ta̱ ts'ín kichasei̱hi̱ Cristo̱, tu̱nga nd'a̱i̱ najmi b'a̱ ta̱ ts'ín chasehe̱ ri̱. - K'ien Cristo̱ ngandaha̱ ngatentee̱ xu̱ta̱, tu̱ xi xi tjíntu tík'uhun ja najmi ta̱ kuenta̱ ts'e̱ suba k'úéntu tík'uhun. K'úéntu ní tu̱ xi ts'i̱íhin ni xi tsjoho̱ Cristo̱. Kui xi k'ien ngandaha̱ xu̱ta̱ ko̱ j'áíya ngáha̱ ra̱. J, A̱t'aha̱ kju̱a̱tjoho̱ Cristo̱ tíjñajinni̱ ko̱ tíbatéxumani̱. Behe̱ tak'ui̱n nga nkuhú maha xi k'ien ngandaha̱ ngatentee̱ xu̱ta̱, ko̱ kui nga k'iehen ngatentee̱ xu̱ta̱. 1+[ A̱t'aha̱ tsa ji̱n xi luku̱i̱ tsu xu̱ta̱, luku̱ níi̱ a̱t'aha̱ xáha̱ Nti̱a̱ná tín'ei̱. Tunga ngandanu̱u, kui nga n'esisihi̱nni̱ ni xi n'ei̱. **M Najmi ta̱ tíchubantjáí ngáha̱ni̱ yjoni̱, tsa tu̱ xi jun n'e̱kjáíhi̱nni̱. Tu̱ sa ní tí'ba̱i̱ntei̱ nga jun tsjo tímanu̱u ji̱n. B'a̱ ts'ín ka̱ma n'e̱k'óyaha̱ ru̱u xi chu̱ba̱ tsjohó maha̱ xi nkú ts'ín tíya, xi̱ najmi nusihi̱n xi nkú ts'ín tjíyaha̱. ) Kui b'a̱ maha, a̱t'aha̱ yankjúi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná, kui nga tí'miya sisihi̱n ri̱ xu̱ta̱ nga ta̱ s'e̱jihi̱n. Nti̱a̱ná be xi nkú ts'ín tjíyani̱ ko̱ mjena nga ko̱ ta̱ jun xi nda ani̱ma̱nu̱u cho̱o xi nkú ts'ín tjíyani̱. X() A̱t'aha̱ ngatenteé tjíhin nga ku̱i̱cháá nginku̱n Cristo̱ nga ku̱a̱se̱he̱ ni xi kin'eé, tu̱ xi n'e̱kjáíhi̱n ra̱á ni xi kanéná nga nkúnkáá, ni xi kin'eé nga tintsu̱ba̱jián yjonintená e̱i̱ a̱sunntei̱, tsa nda ko̱ tsa najmi nda kin'eé. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ ni xi kits'ín Cristo̱ ngandaná ''G Kui nga tu̱ nkú mjehéná nga n'e̱é ni xi tsjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná, tsa ni xi tintsu̱ba̱jin saá yjoninte xu'bi̱ ko̱ tsa ja kin'ekj'áíyaá. &3Ndjá tinchaá ko̱ mangimjená nga tu̱ sahá k'úéjña t'axíaán yjoninte xi kich'aá nd'a̱i̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ka̱á Nda̱ Nti̱a̱ná. U%#Tinimaá tu̱ nga̱t'aha̱ xi s'ejinná, najmi nga̱t'aha̱ ni xi tíyaá. $'Kui nga tehe̱nte ndjá tinchahaná ko̱ yaá nk'ie nga tintsu̱ba̱jin saá yjonintee̱, tintsu̱ba̱ t'axíhi̱ín Nda̱ Nti̱a̱ná. $#AKui nga̱t'oo̱ kits'ínndahaná Nti̱a̱ná ko̱ kitsjáná Espiri̱tu̱hu̱, tu̱ xi cha̱ kixi̱hiná nga n'e̱kjáíhi̱ín ni xi tsjáná a̱skahan. " A̱t'aha̱ nk'ie nga kich'a saá ni'ya najyunte xu'bi̱ xi yjonintená, xí f'áítse'uhúnná nga najmi ta̱ chúkju̱a̱haná. Nk'ie nga najmi mjená ch'a̱á yjoninte xi kich'aá nd'a̱i̱, najmi tsuhu̱ ra̱ tsa najmi mjená yjoninte. Ni xi mje nínáá, nga ch'a̱á yjoninte tse̱tse̱ tu̱ xi b'a̱ ts'ín ni xi tíjña tík'uu̱n k'úéjñaha ngajoho̱ ni xi maha̱ 'me. h!IB'a̱ ts'ín ndaha tsa chjúxiná ni'ya najyunte xi kich'aá nd'a̱i̱, najmi kisti cha̱ná. C Un tímaná nk'ie nga tintsu̱ba̱á e̱i̱. Mangimjená n'e̱kjáíhi̱ín ni'ya xi k'u̱a̱i̱ná ndji̱o̱jmi ján. Kui xi nkú joyaha tsa najyun tse̱tse̱ ka̱maná nga ndyja̱á. . WA̱t'aha̱ yjonintená, kui xi nkú joyaha nku ni'ya najyunte xi tintsu̱ba̱yaá e̱i̱ a̱sunntei̱. Ko̱ nk'ie nga ku̱a̱tsún ni'ya najyuntee̱, yaá nga ndji̱o̱jmi ján ch'a̱á nku ni'ya xi 'yún nda xi tsjáná Nti̱a̱ná, xi najmi xu̱ta̱ kits'ínnda ko̱ xi najmi maha̱ batsun. .UNajmi ni xi tíyaá n'esihi̱ín. Ni xi najmi tíya nínáá kjinta̱ha̱ná. A̱t'aha̱ ni xi ma chji tu̱ tífahá, tu̱nga ni xi najmi ma chji s'ejña sín.7gI̱chí ko̱ kutjuhú f'a kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíyaá nd'a̱i̱, tu̱nga kuihí niu̱ xi ts'i̱ín nga nku kju̱a̱chánka xi tíjña sín ko̱ xi nda ts'ati sa sa̱kúná. &EKui nga najmi n'ekjehe̱ ri̱ tak'ui̱n. Ndaha tsa tífenki nga'yúhu̱n yjoninteni̱, tu̱nga xki̱ ni̱stjihín tísakú nga'yúhu̱n ani̱ma̱ni̱. gGNgandanu̱u ngayjee̱ ni xu'bi̱, tu̱ xi nkjin xu̱ta̱ tsjáha̱ ra̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱nda xi tíi̱ncha sakúhu̱. B'a̱ ts'ín tís'ejña chjihi kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. ?wA̱t'aha̱ yaá nga Nti̱a̱ná xi kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ngabayoo̱, kui xi ta̱ ts'i̱ínkj'áíyako̱ná Jesu ko̱ ts'i̱ínkincháná nginku̱n. :m B'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Kis'ejinna, kui nga kinchjahana.” Ko̱ ji̱n b'a̱ ta̱ ts'ín tjíntuyáni̱. Ta̱ s'ejinni̱, kui nga ta̱ chubaha̱ni̱. R B'a̱ ts'ín ji̱n xi tíbayaha̱ni̱ ko̱ jun tíbintsu̱ba̱ tík'un.  A̱t'aha̱ ji̱n xi tintsu̱ba̱ tík'ui̱n, tehe̱nte tintsu̱ba̱jii̱n ngabayoo̱ tu̱ nga̱t'aha̱ Jesu, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ta̱ sa̱kúchjihi nga tíjña tík'un Jesu a̱jihi̱n yjoninteni̱, yjoninte xi tjíhin nga ku̱a̱yá ndyjun nkini̱. \1 Tu̱ má xi tje̱hén ni nga tíbankíi̱n, ta̱ kuihi kju̱a̱ni̱ma̱ tibitjajíi̱n xi nkúhu̱ xi j'ajin Jesu nga k'ien, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ta̱ sa̱kúchjihi a̱jinni̱ nga Jesu xi tíjña tík'un. #? Tjín xi yjanki unkieni̱, tu̱nga najmi títs'ín nga maháni̱ Nti̱a̱ná. Tjín xi 'yún títs'ín'unni̱, tu̱nga najmi títs'íhin nga tíbayai̱. %Nkjin tíkjá maha kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíyai̱, tu̱nga tísakú ni̱yáháni̱. Kjinta̱ha̱ni̱, tu̱nga najmi tífet'ahá ra̱ k'ui̱n. Kik'a̱i̱ni̱ kju̱a̱nchi̱ná xu'bi̱, tu̱nga b'a̱há joya ji̱n xi nkú joyaha ndji̱í ninte xi má nga tíjñaya kju̱a̱nchi̱nóo̱. B'a̱ kama tu̱ xi s'e̱jña chjihi nga Nti̱a̱ná ts'e̱ nga'yún chánkoo̱ ko̱ najmi ji̱n ts'a̱ji̱n. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná xi kitsjá kju̱a̱ nga ku̱a̱t'ai nd'íu̱ má jyuu̱n, kui xi ta̱ kits'ínkat'aijínná tu̱ xi b'a̱ ts'ín cha̱haná kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná xi tíbat'ai a̱nkjín Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ ni xi j'ajin PNajmi ji̱n tíb'eni̱jmíyaha̱ni̱ yjoni̱. Tíb'eni̱jmí níi̱ nga Jesucristo̱ xi Nda̱ Nti̱a̱ná maha. Ngandanu̱u tín'ei̱ ni xi tín'ei̱ a̱t'aha̱ tíjñajinni̱ kju̱a̱tjoho̱ Jesu. B}A̱t'aha̱ nti̱a̱ xi batéxumaha̱ a̱sunntei̱ kits'ín jyun kju̱a̱nkjintak'uhu̱n xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi i̱ncha sku̱e̱he nd'íu̱, tsa ka̱mankjihi̱n én nda tsu xi títsuya kju̱a̱chánkaha̱ Cristo̱. A̱t'aha̱ nk'ie nga chasehe̱é Cristo̱, Nti̱a̱ná yaá. Tsa b'a̱ ma tsa tíjña 'ma sa én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi tíb'eni̱jmíi̱, tu̱ a̱jihi̱n ní xu̱ta̱ xi ndyja̱ tíjña 'ma. q[Najmi tjín ni xi kin'ei̱ xi suba mani̱. Najmi chumi nihi n'e'mái̱. Najmi kju̱a̱maña̱ tín'echjéi̱n ko̱ najmi tín'ek'óntjaiyai̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. Tíbixínya chji chji níi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná xi na̱xu̱ tjín. B'a̱ ts'ín nginku̱n Nti̱a̱ná bakuchjíhi̱ ri̱ nkú k'ui̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi je tjíntuyá kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. y  mKui nga najmi n'ekjehe̱ ri̱ tak'ui̱n, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná tsase ni̱ma̱ni̱ nga kitsjáni̱ xá xu'bi̱. _ 7Kui b'a̱ maha, ngatenteé najmi ta̱ tjí'maha a̱nkjíán. Xi nkú ní ts'ín ma chjiya sénni̱stjinná nku chu̱tsín, b'a̱ ts'ín bakuchjáá kju̱a̱chánkaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Tíbichú maá xi nkú tjín ko̱ xki̱ ni̱stjin 'yún tísakú saná kju̱a̱chánkaha̱. B'a̱ títs'ínko̱ná Nda̱ Nti̱a̱ná xi Espiri̱tu̱. 'A̱t'aha̱ nkuhú Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ Espiri̱tu̱, ko̱ má nga tíjña Espiri̱tu̱hu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná nda̱íhi̱ yjoho̱ xu̱ta̱. ` 9Tu̱nga nk'ie nga s'ejihi̱n xu̱ta̱ Nda̱ Nti̱a̱ná, chjuxíhi̱n najyuu̱n. x iSantaha ni̱stjin nd'a̱i̱, nk'ie nga i̱ncha ts'ínya ni xi y'ét'a Moise, kji'ma sa kju̱a̱nkjink'uhu̱n. ,QTu̱nga kis'e jyuhún kju̱a̱nkjintak'uhu̱n xu̱ta̱ xu'bo̱. Ko̱ santaha nd'a̱i̱, nk'ie nga i̱ncha ts'ínya ni xi y'éndako̱ho̱ Nti̱a̱ná nk'ie, b'a̱ ma tsa ta̱ kuihi najyuu̱n b'é'ma kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. Najmi kje̱ chjuxíhi̱n najyun xi nkuhú Cristo̱ maha̱ kjexín. Z- Najmi b'a̱ n'ei̱ xi nkú kits'ín Moise. Kui xi najyun y'é'mako̱ho a̱nkjín tu̱ xi najmi sku̱e̱he xu̱ta̱ Israel nd'íhi̱ kju̱a̱chánka xu'bo̱, kju̱a̱chánka xi najmi tse kamaha̱ nga tsat'ai. zm A̱t'aha̱ yai̱ nga b'a̱ tjín ni xi s'ejinni̱, kui nga najmi tjín ni xi títs'ínkasín'yúhu̱nni̱. ' Tsa kis'ehe̱ kju̱a̱chánka ni xi najmi tse kamaha̱ nga tsat'ai, ¿a najmi 'yúhún tjín saha̱ kju̱a̱chánka ni xi najmi maha̱ feya? y~~}||5{zVy;xxwvutssrSp_o9nn>mm lKkjiiahhfeeGdbva `\_F]\\Y[ZYWV-UTSRaQ^POOENOLKKcJJ@IHGXFEDCCBAh@??X>=;:987665 4 3e32m10//8--V,**6)2(V'c&k%$#Q"G!e 0.05ohsE3   :CFuy 'XJun já nts'e, ji̱n tjíhin nga tehe̱nte k'u̱a̱i̱hi̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga ja kichjubó éhe̱n. Kixi̱ tjíhin nga b'a̱ n'e̱i̱, a̱t'aha̱ 'yún tís'ejin sanu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ a̱t'aha̱ b'i̱ ngján 'yún tín'etjó so xinki̱u. ^ 7XKas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ ni xi ka̱mat'ain xu̱ta̱ nk'ie nga kj'u̱a̱í ngáha Jesucristo̱ M XAn Pablo̱, Silbano̱ ko̱ Timoteo̱ tísuniñai̱hi̱, jun xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tintsu̱bo̱o nanki Tesaloni̱ka̱, xi kikj'áts'e̱nu̱u Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. ykKasájin so kju̱a̱ndaha̱ Jesucristo̱ ko̱ kaya so ni xi ts'e̱, a̱t'aha̱ kui xi Nda̱ Nti̱a̱ná maha ko̱ ts'ínk'ankiná. ¡N'e̱kié yjoná nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka nd'a̱i̱ ko̱ santaha tu̱ nkjéhé ni! B'a̱ katuma.s_Kui b'a̱ maha, já nts'ena̱, ja yo ni xu'bi̱. Kui nga chúhu̱n ru̱u yjonu̱u tu̱ xi najmi kjébéfehe̱nu̱u kju̱a̱b'ana̱cha̱ha̱ já ch'onk'uu̱n, ko̱ tu̱ xi najmi kuankín t'axíhi̱n ru̱u ni xi ndjá tinchajiun. LNga nkúnkú xu̱ju̱n xi kits'ínntu ta̱ kui ni xu'bi̱ kinchja̱ni̱jmíyaha. Tjín ni xi y'ét'a xi 'ni mankjihi̱n xu̱ta̱. Kui niu̱ xi fiko̱ ngakjá xu̱ta̱ xi najmi be sisin ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ko̱ xi najmi ndjá tíi̱nchajin ni xi s'ejinná. Fiko̱ ngakjá niu̱ xi nkú ta̱ ts'ín ta̱ fiko̱ngakjá ni xi ja ta̱ tjít'a. B'a̱ ts'ín ta̱ kuihi títs'ínkjihi yjoho̱ má ndyja̱. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pedro̱ xu̱ju̱i̱n T'ejintak'un, tíbakúchjiná kju̱a̱tsentaha̱ Nti̱a̱ná tu̱ xi títsjántehená nga k'u̱a̱nkiá. Ni xu'bi̱ ja ta̱ y'ét'anu̱u nda̱ nts'ena̱ Pablo̱. Kui xi xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱nkjintak'un xi kitsjáha̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín yét'a. xiA̱t'aha̱ tíchuyóho̱o ni xu'bi̱, jántsena̱, kui nga tjen nga'yúhu̱n ru̱u yjonu̱u tu̱ xi s'e̱he̱nu̱u kju̱a̱jyu nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ tu̱ xi najmi s'e̱he a̱jinnu̱u ni xi chu̱ntí ko̱ tsa ni xi chu̱bayané. I  Tu̱nga máha ñá, tíchuyáá nku nk'a tse̱tse̱ ko̱ t'ananki tse̱tse̱, xi nkú ts'ín kitsúya títjun Nti̱a̱ná. Yo̱hó má nga na̱xu̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱á nginku̱n Nti̱a̱ná. b= ko̱ nga ka̱mangimjenu̱u nga ku̱i̱chú ni̱stjin nk'ie nga ts'i̱ín Nti̱a̱ná ni xi kitsú nga ts'i̱ín, ni̱stjin nk'ie nga ku̱i̱ti̱ ko̱ n'e̱kje nk'a ján ko̱ nga nd'íu̱ ts'i̱ínnantá ni xi tjín. B} Kui b'a̱ maha, tsa b'a̱ ts'ín n'e̱katsún ngayjee̱ niu̱, ¿nkú ts'ín tjíhin nga ku̱i̱tsu̱bo̱o ni̱ ma? Tjíhin nga je ku̱i̱ntsu̱bo̱o ko̱ cha̱nkjún Nti̱a̱ná Z- Xi nkú ts'ín tu̱ ndyjaháná nga f'ai nku nda̱ ndyjé, b'a̱ ka̱ma ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná. Kui ni̱stjiu̱n ndyja̱jihi̱nsén nk'a ján nga ni xi nkjún ts'ín kju̱a̱neya, ko̱ ka̱manantá nga ku̱i̱ti̱ ni xi kamandako̱ho ni xi tjín. T'anankiu̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n ku̱i̱ti̱. ?w Najmi títs'ínk'andaya Nti̱a̱ná nga ts'i̱íntjusun ni xi kitsúya títjun, a̱t'aha̱ k'u̱a̱ xi b'a̱ maha nga títs'ínk'andaya. Tíbakú nínu̱u kju̱a̱tsentaha̱ Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ najmi mjehe̱ tsa tjín xi ndyja̱. Mjehe̱ nga ngatentee̱ xu̱ta̱ ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱. FTu̱nga najmi tu̱ n'echayanú ni xu'bi̱, já nts'ena̱. Nginku̱n Nti̱a̱ná nku ni̱stjin, kui xi nkú joyaha nku mii̱ nú. Ko̱ nku mii̱ nú, kui xi nkú joyaha nku ni̱stjin. DTu̱nga máha nk'a ján ko̱ t'ananki xi tíjña nd'a̱i̱, kui xi ta̱ kuihi éhe̱n Nti̱a̱ná tíb'ejña ndaha̱ tu̱ xi k'u̱étihi. Tís'ejña nda santa nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱ ko̱ nga n'e̱kje xu̱ta̱ xi najmi kikienkjún Nti̱a̱ná. ucKo̱ nga̱t'aha̱ ntánijuaha̱ ts'í xi 'yún kits'oo̱ kin'ekjehe t'ananki xi kis'ejña ni̱stjin nk'ie. ykNajmi mjehe̱ ts'i̱ínkj'áítsjen nga ni̱stjin nk'ie én xi tsitjuhu ts'a Nti̱a̱ná kits'ínndako̱ho nk'a ján ko̱ t'anankiu̱. Kui t'anankiu̱ xi a̱jin ntánijuo̱ nibaha̱ha̱ ra̱ ko̱ nga̱t'aha̱ ntánijuo̱ kis'ejñaha. {B'i̱ i̱ncha ku̱i̱tsu̱: “¿Á najmi tsitjusuhun én xi kitsúhu nga kj'u̱a̱í ngáha? B'aha̱ ra̱ ni̱stjin nga k'ien ntje̱ cháná santaha nd'a̱i̱, tu̱ nkú b'a̱há tíma a̱sunntei̱ xi nkú kama nk'ie nga a̱s'a̱i kamandahá.” 0 YKatumankjin sisinnu̱u nga ni̱stjin xi fekuu̱ s'e̱ xi k'úéntujín ni ch'onk'un xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ ku̱a̱jnu̱kie én xi ja kin'ekjóho̱on. q [N'e̱kj'áítsjoho̱on yjonu̱u én xi kinchja̱ já profeta̱ je xi kis'e ni̱stjin nk'ie ko̱ kju̱a̱téxuma xi tsakúyanu̱u já postru̱, kju̱a̱téxumaha̱ Jesucristo̱ xi Nda̱ Nti̱a̱ná maha ko̱ kui xi ts'ínk'ankiná.   Tjona jun, já nts'e. Xu'bi̱ xi xi ma joho̱ ra̱ xu̱ju̱n xi títs'inkjínu̱u. Xu̱ju̱n xu'bi̱ ko̱ xi tjuu̱n y'et'ánu̱u tu̱ xi n'e̱kj'áítsjehennu ni xi ja tsakuyánu̱u. B'a̱ kits'ian tu̱ xi cha̱hanu xi nkú ts'ín s'e̱yaha̱nu̱u. B }Tíbitjusunjíhi̱n jóo̱ én xi nchja̱ xu̱ta̱: “Nañóo̱ ta̱ kjine ta̱ ma ngáha ni xi bisuhu̱. Chi̱nka̱ xi a̱s'a̱i mama kabinguya tím'otikjájin yjoho̱ siu̱.”^ 5Kui nga tu̱ sahá ra̱ nda tjín tsa najmi kikie jóo̱ ni xi na̱xu̱ tjín, a̱t'aha̱ 'yún kama ch'onk'un sa nga kikie ni xi ndoo̱. B'a̱ kamaha̱ nga ngji t'axíhi̱n kju̱a̱téxuma je xi kik'a̱i̱hi̱. #Tsa ja i̱ncha tsankin t'axíhi̱ín ni ch'onk'un xi tjín asunntei̱ a̱t'aha̱ kin'ekjáíhi̱ín Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ xi b'asjejinná, tu̱nga tsa ta̱ ku̱i̱jne̱jihín ngáhaná kui niu̱ ko̱ n'e̱ndyjaha̱á, 'yún ch'onk'un ma sahá a̱kahan. Z-Ndaha tsa ni xi ts'ínkatsúhu̱n xu̱ta̱ tjí'yúhu̱n, tu̱nga chu̱ba̱ b'a̱há i̱ncha tsu nga ts'i̱ín nda̱íhi̱ xu̱ta̱. Tjí'yún jóo̱, a̱t'aha̱ ni xi ts'ín ngana̱ná, kui xi b'é'yúnná. 1I̱ncha nchja̱ én ngak'un ko̱ én xi najmi tjíhi̱n sin. Bakúya nga ma n'e ni xi nchja̱ha̱ xu̱ta̱ ko̱ nga ma ts'ín tu̱ mí nihí ni. B'a̱ ts'ín b'ana̱cha̱ha̱ ra̱ xi a̱s'a̱i kikjexíhín yjoho̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjíntujín ni xi najmi b'a̱ tjín. H Já xi tíb'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱, kui xi nkú joyaha ntá ti̱xa̱ xi najmi tjíhi̱n ntá, ni̱nti̱ xi tu̱ má fiko̱hó ra̱ ntjo̱. Kui xi tje̱he̱n ra̱ má tu̱ xí jyuhún. QTu̱nga kichubatiko̱hó nga̱t'aha̱ ngatitsuhu̱n. Búrrúhu̱, chu̱ ch'á xi najmi maha̱ nchja̱, nta̱ha̱ xu̱ta̱ kik'a nga y'éch'oho̱ Balaam nga ts'i̱ín kju̱a̱luku̱ xi títs'ín kai. oWJa ngji t'axíhi̱n ni xi na̱xu̱ tjín ko̱ ja kindyjajihi̱n, kui nga b'a̱ tíi̱ncha ts'íhin xi nkú kits'ín nda̱ profeta̱ Balaam xi ntíhi̱ Beor. Kits'ín mje to̱on Balaam ko̱ j'áchjí nga kits'ín ni xi najmi nda. 7Najmi ma be nda nku ta̱chju̱ún. Najmi mjét'íáha̱ nga ts'ín ngatitsun. B'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱ xi najmi ndjá tíi̱ncha. Tu̱ ni xí ki̱tsa̱ xáhá ts'ínnkjink'un nkú ts'ín sa̱kúhu̱ ra̱ to̱on. Ni xi ts'ín, kui xi ngju̱a̱i̱ko̱ho̱ má nga ndyja̱. G Ts'i̱ínkjáíhi̱n chjíhi̱ ni ch'onk'un xi i̱ncha ts'ín. B'a̱ tsu nga sakúhu̱ kju̱a̱tsjo nk'ie nga títs'íntsjojín tu̱ mí ni ch'onk'uhún ni nga ni̱stjiu̱n. Kui jóo̱ xi nkú joyaha chu̱ntí ko̱ tsjíán a̱jinnu̱u. Santaha ts'íntsjojín kju̱a̱najmindaha̱ nk'ie nga kjineko̱nu̱u ni̱ñu̱. 1[ Tu̱nga máha já xu'bo̱, chu̱ba̱ ch'ohón ts'ín nchja̱ne ni xi najmi mankjihi̱n. Kui xi nkú joyaha chu̱. Najmi maha̱ ts'ínnkjink'un. Chu̱ba̱ tjíntuhú nga ts'ín ni xi nibá suba kuihi̱. Kui xi xi nkúhu chu̱ xi nuba ko̱ n'ek'ien. Kui nga ndyja̱ha jóo̱ xi nkúhu chu̱. ^5 Tu̱nga ntítsjee̱, ndaha tsa 'yún tjíhi̱n nga'yún ko̱ nga nk'a tje̱n nga já xu'bo̱, najmi ch'on ts'ín nchja̱yane xi ch'onk'un xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka ko̱ najmi batéjéne nginku̱n Nti̱a̱ná. ~ Ko̱ 'yún un sku̱e̱he̱ xi tjíntujín ni chu̱ntí xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ najmi benkjún xi tjíhi̱n xá nk'a ján. Kui jóo̱ xi si ko̱ tu̱ mí nihí ni xi i̱ncha ts'ín. Najmi tsankjún nga ch'on ts'ín nchja̱yane xi i nk'a ján. W}' Kui b'a̱ maha, ngayjee̱ nii̱ bakúchji xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná maha̱ b'asjenki xu̱ta̱ xi benkjúhu̱n a̱jihi̱n ni xi nibánehe̱, ko̱ be xi nkú ts'ín kuyáko̱ xu̱ta̱ xi najmi na̱xu̱ ts'ín, xi tjíhin nga un sku̱e̱he̱ nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. j|MA̱t'aha̱ nda̱ xu'bi̱ xi na̱xu̱ kits'ín, xi y'ejñajihi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱, xki̱ ni̱stjin un ṉkjún kikiehe̱ nk'ie nga kikie ko̱ kint'é ni ch'onk'un xi kits'ín jóo̱. B'a̱ kamaha̱ a̱t'aha̱ je tjíyaha̱. M{Tu̱nga kits'ínk'ankihí Lot, kui xi nku nda̱ xi na̱xu̱ kits'ín, xi un kikiehe̱ nga kikie xi nkú ts'ín y'entu xu̱ta̱ ch'onk'un xi kitsjántehe̱ yjoho̱ nga kits'ín tu̱ mí nihí ni. tzaTa̱ y'éjñanehe̱ Nti̱a̱ná nga n'e̱kje nanki Sodoma̱ ko̱ nanki Gomorra̱. Tu̱ nasuhú kits'ín ma na̱xi̱nantóo̱. B'a̱ ts'ín y'éjña nkjúhu̱n ra̱ xu̱ta̱ xi s'e̱ a̱skahan xi najmi sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná. oyWKo̱ ta̱ ndaha najmi kits'ínndyjat'aha̱ xu̱ta̱ xi kis'e nú chá ján. Ntá kits'ínkjeko̱ho xi najmi kikienkjúhu̱n. Tu̱nga máha Noe, kui xi y'éni̱jmí ni xi na̱xu̱ tjín, kui xi kin'enk'anki ko̱ yatu sa xu̱ta̱. Xx)Ni̱stjin nk'ie Nti̱a̱ná najmi kits'ínndyjat'aha̱ ntítsje xi i̱ncha kits'ín ngatitsun. A̱jin nga̱k'i̱e̱n ní kikj'aníkj'aya. Má jyuu̱n kingjáya'yún, tjíntu nda nga n'e̱ko̱kju̱a̱. wyTu̱ nga̱t'aha̱ nga 'yún i̱ncha mjehe̱ to̱on, kui nga k'u̱a̱na̱cha̱ha̱nu̱u nga kjé'anu̱u ni xi ts'a̱jun. Nga̱t'a ts'e̱ jóo̱ ja nd'a̱i tjíndaha̱ ra̱ yjoho̱ xi ts'i̱ínnijéhe̱ ra̱. Ja tíjña nda ni̱stjin nga n'e̱kje. &vENkjin xi i̱ncha ts'i̱ín ni xi i̱ncha ts'ín jóo̱, ni xi tu̱ subahá maná. Kui nga̱t'aha̱ jóo̱ ch'on ts'ín chu̱bayanéhe ni xi na̱xu̱ tjín. 0u [A̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ kis'e já profeta̱ tsank'á, xi nkú nga ta̱ ts'ín s'e̱ a̱jinnu̱u já maestru̱ tsank'á. Kui xi já maña̱ xi ngakjá ku̱a̱kúya ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Kj'a̱í ni xi ku̱a̱kúyanu̱u, kui xi ts'i̱ínkatsúnnu̱u. Najmi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga Nda̱ Nti̱a̱ná xi ts'asjejihi̱n. B'a̱ ts'ín ki̱tsa̱ ts'i̱ín nibánehe̱ ra̱ yjoho̱ nga n'e̱kje. >t wA̱t'aha̱ najmi ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ nibaha ni xi kinchja̱ já profeta̱. Espiri̱tu̱hu̱ ní Nti̱a̱ná kits'ín nga kinchja̱ xu̱ta̱ én xi nibaha̱ ra̱ Nti̱a̱ná.s 9Katumankjinnu̱u nga ndaha nku ni xi kinchja̱ já profeta̱, xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná, najmi ma mjena̱xa̱á xi nkú ts'ín mjená. ;r qB'a̱ ts'ín bitju na̱xu̱hu én xi kinchja̱ já profeta̱ nk'ie. Nda tín'o tsa tíbasinñjuhu̱u ée̱n. Kui xi nkú joyaha nd'í xi tíb'at'ai má jyuu̱n santa nkúhu nga ku̱i̱chú ma sen ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n ko̱ niñu xi ma chji nga ta̱ jyuu̱n ts'i̱ín ndzjen a̱jin ani̱ma̱nu̱u. q !Ji̱n kinu'yái̱ nta̱ xu'bi̱ xi nibaha nk'a ján nk'ie nga tintsu̱ba̱ko̱i̱ Jesucristo̱ tje̱nnki̱ xi má kama kju̱a̱nkjúu̱n. sp aNti̱a̱ Na̱'miná kitsjáha̱ nga cha̱nkjún ko̱ nga s'e̱he̱ kju̱a̱chánka nk'ie nga kinu'yá nta̱ha̱ Nti̱a̱ná xi tu̱ xí tjíhín ra̱ kju̱a̱chánka. B'i̱ kitsú: “Kui xu'bi̱ xi Ntína̱. Tjona ko̱ tsjo mana.” (o KNk'ie nga tsixínyai̱hi̱ xi nkú ts'ín kj'u̱a̱í Ndanti̱a̱ná Jesucristo̱, xi nkú ts'ín kj'u̱a̱íko̱ nga'yún chánkaha̱, najmi én tsank'á xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ kin'echjéi̱n. Kju̱a̱chánkaha̱ ní y'ejña chjii̱, kui xi tunkuin tunkuin kiyaha̱ni̱. xn kKo̱ ts'ian nga'yún, nga nk'ie nga ja k'uejñá a̱sunntei̱, tu̱ nkú n'e̱kjáítsjennú ni xi tíxinu̱u. m A̱t'aha̱ ja be nga chubahá ndyjaha̱ nga k'uejñá yjoninte xu'bi̱, xi nkú ts'ín y'éjña chjina Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. al = An kjinena nga ts'inkj'áítsjennu̱u niu̱ nk'ie nga tíi̱jñaya sa yjoninte xu'bi̱. $k C Kui nga ts'inkj'áítsjen tehe̱ntehe̱nu̱u ni xi tíb'et'ánu̱u, ndaha tsa ja yo ko̱ ndaha tsa ja ndjá tinchajiun ni xi na̱xu̱ tjín xi ja yo. {j q B'a̱ ts'ín k'u̱a̱i̱nte tsjo tsjoho̱nu̱u nga ku̱i̱tjás'o̱on má batéxuma sín Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Kui xi ts'ínk'ankiná. B'i̱ ts'ín títsuya Pedro̱ mí kju̱a̱ha nga tu̱ nkú tíbakúyahá ra̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ i  Kui b'a̱ maha, já nts'e, n'e̱ kju̱a̱'yún saha̱ ru̱u yjonu̱u nga ta̱kúchjiu nga kju̱axi̱ nga Nti̱a̱ná ja kinchja̱nu̱u ko̱ j'ájinnu̱u. A̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'e̱ ku̱i̱ntsu̱bo̱o, ndaha̱chí najmi kuankíún t'axíhu̱un Nti̱a̱ná. "h ? Tu̱nga xi najmi b'a̱ ts'ín tjíntu, kui xi najmi ma chjihi̱. Ka̱ ma. Títs'ínchaya nga ja tsichu ma jehe̱ ngatitsun xi kis'ehe̱ ni̱stjin nk'ie. g  A̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'e̱ ku̱i̱ntsu̱bo̱o ko̱ tsa tu̱ nkú b'a̱ n'e̱nú, ka̱ma ndju̱út'a ni xi ja yoho̱o Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Kui nii̱ xi ku̱a̱si̱nko̱nu̱u nga nda n'e̱tjusun ni xi n'o ko̱ najmi ku̱i̱ntsu̱ba̱ ts'o. Rf Ko̱ nga tíyankjún Nti̱a̱ná t'esún soho̱o nga tín'etjó xu̱ta̱ ni̱nku̱, a̱t'aha̱ kui xi já nts'o maha. Ko̱ nga tín'etjó xu̱ta̱ ni̱nku̱ t'esún soho̱o nga tjínnu̱u kju̱a̱tjo. e Ko̱ nga mankjinnu̱u t'esún soho̱o nga ja manu̱u b'ech'ó su̱bo̱o yjonu̱u ni xi tjín a̱sunntee̱. Ko̱ nga ma b'ech'ó su̱bo̱o yjonu̱u t'esún soho̱o nga tjínnu̱u kju̱a̱tsenta. Ko̱ kju̱a̱tsentoo̱ t'esún soho̱o nga tíyankjún Nti̱a̱ná. nd WNk'ie nga ja s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná n'e̱ kju̱a̱'yúhu̱n yjonu̱u nga t'esún soho̱o nga kixi̱ tankínko̱o yjonu̱u. Ko̱ nga kixi̱ tíbankínko̱o yjonu̱u t'esún soho̱o nga mankjinnu̱u ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Ac }B'a̱ ts'ín kitsjáhaná ni xi kitsúya títjun, xi 'yún chjí ko̱ xi 'yún chánka, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ku̱i̱yúhu̱ ru̱u ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, ni xi títs'ínkatsúhu̱n a̱sunntei̱, tu̱ xi sa̱kúhu̱nu̱u nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un xi nkú ts'ín tíjña tík'un Nti̱a̱ná. 'b INga̱t'aha̱ kju̱a̱chánkaha̱ ko̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná j'ájihinná. Ko̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga yaá xi j'ájinná, b'a̱ ts'ín nga'yúhu̱n kitsjáko̱honá ngayjee̱ ni xi machjénná, tu̱ xi ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'uhunná ko̱ tu̱ xi cha̱nkjúhunná Nti̱a̱ná. ha KKas'e ṉkjúnnu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu a̱t'aha̱ yo Nti̱a̱ná ko̱ Jesucristo̱ xi Nda̱ Nti̱a̱ná maha. B'i̱ ts'ín tsakúya Pedro̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga k'úéntu xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná N` An Simon Pedro̱, an nda̱ musu̱ síhi̱n ko̱ nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ títs'inkjínu̱u xu̱ju̱i̱n jun xi ja ta̱ kin'ekjóho̱on nga s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná xi nkúhu ji̱n, tu̱ nga̱t'aha̱ nga na̱xu̱ kits'ín Jesucristo̱, kui xi Nti̱a̱ná ko̱ kui xi ts'ínk'ankiná. Ndaha̱nkjún tjín nga s'ejinnu̱u. _ } Títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña xu̱ta̱ ni̱nku̱ xinki̱u xi tjín e̱i̱ xi Nti̱a̱ná ta̱ j'ájihi̱n.g^ I Tjín ṉkjún sana ni xi xínnu̱u, tu̱nga najmi mjehéna xu̱ju̱n k'uet'ánu̱u. Mjena kfíntsubek'únnu̱u ko̱ kuinchjani̱jmíko̱nu̱u nga ku̱i̱chusenu̱u, tu̱ xi b'a̱ ts'ín tu̱ xí tsjohó k'úéhená. ] 3 A̱t'aha̱ xi kjúániñaha̱, kui xi tíbasinko̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga tífiko̱ndju xá ch'onk'uhu̱n. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Jua xu̱ju̱i̱n ,\ S Tsa tjín xi ku̱i̱chúsenu̱u ko̱ najmi ku̱a̱kúyanu̱u ni xi tsakúya Cristo̱, najmi tu̱ n'ekjóho̱on ni'yanu̱u ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ suniñoho̱o. u[ e Tu̱ yáhani xi k'u̱ésuhu̱n ni xi tsakúya Cristo̱ nga najmi basinjñajin ni xi kisakúya̱ha̱, kui xi najmi be Nti̱a̱ná. Tu̱nga xi síjñajin tehe̱nte ni xi tsakúya Cristo̱, kui xi be Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ko̱ Ntíu̱. $Z CChúhu̱un yjonu̱u tu̱ xi najmi n'e̱katsúnyahanu ni xi y'entje̱i̱ a̱jinnu̱u. Tsa chúhu̱un kui nii̱, n'e̱kjóho̱on ngayjee̱ ni xi kanénu̱u. xY kA̱t'aha̱ tjíma ṉkjún a̱sunntee̱ já tsank'á xi najmi ts'ínkjáíhi̱n nga yjoninte kik'a Jesucristo̱ nga j'ai a̱sunntei̱. Xi b'a̱ títsu, kui xi tíb'ana̱cha̱ ko̱ kui xi fi kontra̱ha̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná. X  Kju̱a̱tjo 'mihi̱ nga n'e̱e ni xi y'éjña Nti̱a̱ná. ¿Mí nihi xi y'éjña nga n'e̱é? Nk'ie nga n'e̱tjáá xinki̱á, xi nkú ts'ín kik'inyanu̱u nga tuts'ihi̱n ni. B'i̱ ts'ín tsukúya Jua ni xi i̱ncha ts'ín já maestru̱ tsank'á xi tjín gW IKo̱ nd'a̱i̱ já nts'ena̱, tíbankinu̱u nga b'i̱ ngján n'e̱tjáá xinki̱á. Ni xi tíb'et'ánu̱u nd'a̱i̱, najmi a̱s'a̱i tíb'éjñahá Nti̱a̱ná. Xi nkú níhi nga tuts'ihi̱n ni kin'ekjóho̱on ni xu'bi̱. 'V ITsjo ṉkjún kamana nk'ie nga kikie k'u̱a̱ xu̱ta̱ ts'a̱jun xi tíi̱ncha ts'ín ni xi na̱xu̱ tjín, xi nkú ts'ín y'éjña Nti̱a̱ Na̱'miná. %U EKatsjánu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu ko̱ katuma ni̱ma̱ha̱ jun Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ Na̱'miná. Kats'ínts'ejíhi̱nnu̱u ni xi na̱xu̱ tjín ko̱ kju̱a̱tjo. B'i̱ ts'ín tsakúya Jua nga n'e̱tjáá xi̱nki̱á ~T wA̱t'aha̱ ni xi na̱xu̱ tjín tíjñajin tehe̱nte ani̱ma̱ná ko̱ tu̱ nku s'e̱jñajihínná tu̱ nkjéhé ni. :S qAn xi nda̱cháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ títs'inkjínu̱u xu̱ju̱i̱n jun xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi j'ájinnu̱u Nti̱a̱ná, xi tjona a̱t'aha̱ tintsu̱ba̱jián ni xi na̱xu̱ tjín. Ko̱ najmi tu̱ nku an xi tjoho̱ jun. Ko̱ ní ta̱ tjoho̱ jun ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ja mankjihi̱n ni xi na̱xu̱ tjín. /RW Ngatentoo̱ kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ko̱ kju̱a̱tjoho̱ Nti̱a̱ná ko̱ kat'ejñajinnu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná.mQS Títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kikj'áts'e̱ Nti̱a̱ná xi tjín e̱i̱. 3Pa B'i̱ ngján súniñoho̱o xinki̱u. ;Oo Ko̱ ni xi fekuhu xi xínnu̱u, já nts'e, kas'enu̱u kju̱a̱tsjo. Ti̱nchísjo xi nkú ts'ín na̱xu̱ ka̱mo nginku̱n Nti̱a̱ná. Tjen nga'yúhu̱un xinki̱u. Nkuhú kas'eyanu̱u. Jyu ti̱ntsu̱ba̱ko̱o xinki̱u. Ko̱ k'úéjñajinnu̱u Nti̱a̱ná ma xi tsjáná kju̱a̱tjo ko̱ kju̱a̱jyu. sN_ Kui kju̱a̱ha nga b'i̱ ts'ín tíb'et'áha̱nu̱u ni xu'bi̱ nk'ie nga najmi tíi̱jñajinnu̱u, tu̱ xi nk'ie nga ku̱i̱chusehe̱nu̱u najmi tjíhin nga 'yún ndjá ts'inko̱nu̱u. A̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná kitsjá xána xi má nga ts'ian nga sa̱ájiun xi s'ejinná. Najmi kitsjá xána tsa ts'inkjénu̱u. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n rM] Tsjo mani̱ nk'ie nga b'a̱ tsu xu̱ta̱ nga najmi tjínni̱ nga'yún ko̱ nk'ie nga jun xi tjínnu̱u nga'yún xi tsjá Nti̱a̱ná. Tu̱ nku tíbinchihí ri̱ Nti̱a̱ná nga ku̱i̱chúmo xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. L  A̱t'aha̱ najmi ma bankín kontra̱i̱hi̱ ni xi b'a̱ tjín xi bakúya Jesucristo̱. Ji̱n ní tín'exát'ai̱hi̱ kui niu̱. K Tíbinchii̱hi̱ Nti̱a̱ná nga ndaha̱chí najmi ch'on n'e̱henu. Najmi b'a̱ tíbixíi̱n tsa tu̱ xi cha̱ha nga tín'etjusun sisii̱n xáni̱. B'a̱ ní tíbixíi̱n tu̱ xi nda n'e̱henu, ndaha tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱ xu̱ta̱ nga najmi nda tín'ei̱ xáni̱. qJ[ Nk'ie nga ja kuan'enkjínk'un sisin, tíkuyáha̱ nga s'e̱jña chji nga éhe̱n Cristo̱ tíchubai̱. Iw Jun cha̱se̱ su̱bo̱ho̱ yjonu̱u tsa s'ejinnu̱u Jesucristo̱. ¿A najmi mankjihínnu̱u nga Jesucristo̱ tíjñajinnu̱u? N'e̱nkjínk'un sisin ní ngáhanu. Nk'ie nga ja kuan'enkjínk'un sisin, kutsa najmi tíjñajihínnu̱u Cristo̱. ?Hw Ndaha tsa najmi tsakúchji nga'yúhu̱n nk'ie nga k'ient'á kruu̱, tu̱nga nd'a̱i̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná tíjña tík'uhun. Ko̱ ji̱n b'a̱ ta̱ ts'ín najmi tjínni̱ nga'yún, xi nkúhu Cristo̱ nk'ie nga k'ien. Tu̱nga ngandanu̱u nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná tintsu̱ba̱ tík'unko̱ho̱ni̱ Cristo̱. ]G3 B'a̱ ts'ian a̱t'aha̱ tíbinchisjó ni xi ku̱a̱kúchji nga éhe̱n Cristo̱ tínchja. Tu̱nga a̱jinnu̱uhú bakúchji nga'yúhu̱n. Najmi tíjñajinnu̱u Cristo̱ xi nkúhu nku xi najmi tjíhi̱n nga'yún. F Ja b'a̱ kixinnu̱u nk'ie nga ngjisenu̱u ni̱yá xi ma joho ko̱ nd'a̱i̱ nga najmi tíi̱jñajinnu̱u b'a̱há ta̱ tíxin ngáha̱nu̱u. Nk'ie nga kfínse ngáha̱nu̱u, najmi ka̱ma ni̱ma̱na xi kits'ín ngatitsun nk'ie ko̱ ta̱ ndaha tsa kj'a̱í sa. E ! Ni̱yá xi ma jahan nga kfínsenu̱u xu'bi̱. S'e̱nda tu̱ mí kju̱a̱há ni tsa jo ko̱ tsa jan já testiyu̱ ku̱i̱nchja̱ ni xi be. ND Kjinta̱hana tsa nk'ie nga ku̱i̱chuse ngáha̱nu̱u, sa̱kúna kju̱a̱suba nginku̱n Nti̱a̱ná. Kutsa tjíhín ni nga kjíi̱ntat'á nkjin xi tjín a̱jinnu̱ xi kits'ín ngatitsun ko̱ najmi kje̱e fikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nga̱t'aha̱ ni xi i̱ncha kits'ín, xi ts'ín ni xi chu̱ntí nginku̱n Nti̱a̱ná, xi chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín, xi tu̱ ts'ínkjas'ehén ra̱ yjoho̱ tu̱ mí nihí ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱.cC? A̱t'aha̱ kjinta̱hana tsa nk'ie nga ku̱i̱chusenu̱u, skue nga najmi b'a̱ n'e tintsu̱bo̱o xi nkú ts'ín mjena nga skuenu̱u. Ko̱ jun kutsa najmi cha̱hánú xi nkú ts'ín mjenu̱u nga cha̱nú. Kjinta̱hana tsa najmi nkuhú kich'o xinki̱u, tsa tjín kju̱a̱xintak'un, tsa tjín kju̱a̱kjan, tsa tjín xi nk'a tíf'aha̱ xinkjín, tsa tjín én tsank'á, tsa tjín xi tínchja̱yane xinkjín, tsa tjín xi ngak'un, ko̱ tsa tjín xi tíb'éntje̱ kju̱a̱chán. B  Kutsa b'a̱há ts'ín tín'enkjínk'un, nga tíbisinko̱i̱ yjoni̱ nga b'i̱ tíbixíi̱n. Cristo̱ ts'e̱ni̱ ko̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tíchubai̱. Jun xi tjoni̱. Ngayjee̱ ni xi tín'ei̱, b'a̱ tín'ei̱ tu̱ xi sahánu nginku̱n Nti̱a̱ná. wAg Tsankihi̱ Tito̱ nga ngjisenu̱u ko̱ ta̱ kits'inkjíka̱ kj'a̱í nda̱ nts'eé. ¿A ra̱ kikje'áhánu̱u Tito̱ ni xi tjínnu̱u? ¿A najmi tu̱ nkuhú tjíntuyá ani̱ma̱ni̱ an ko̱ Tito̱? ¿A najmi ta̱ kuihí ni xi tín'ei̱? h@I Já xi kits'inkjísenu̱u, ¿a kits'inkjíá jóo̱ tu̱ xi kjé'aha̱nu̱u ni xi tjínnu̱u? ?  N'e̱kjáíhi̱ín nga najmi y'enénu̱u yjona̱, ndaha tsa b'a̱ tsu xu̱ta̱ nga nda̱ maña̱ná xi ts'ana̱cha̱nu̱u. M> Kui nga tsjo tjíhinna nga ts'inchjén ngayjee̱ ni xi tjínna ko̱ santaha yjona̱ katjejnú tsa ma tu̱ nga̱t'aha̱ ngandanu̱u. Nk'ie nga 'yún mjena jun, ¿á 'yún i̱chí tín'e mjehenú? =  Ja tjíndana yjona̱ nga kfínsenu̱u ni̱yá xi ma jahan ko̱ ta̱ ndaha nd'a̱i̱ najmi k'uenénu̱u yjona̱. A̱t'aha̱ najmi ni xi tjínnu̱u tíbangisja. Jun ní xi nusinna. A̱t'aha̱ najmi xi tí'mi ntí tjíhin nga kj'u̱átjo to̱on xi ts'i̱ínchjén xi cháha̱. Xi tí'mi ní xi chá, kui xi tjíhin nga kj'u̱átjo to̱on xi ts'i̱ínchjén ntíhi̱ ndyjun nkini̱. < ¿Mí nihi xi kisakúhu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xingisoo̱ xi najmi kisakúnu̱u? Nku tutuhú nga najmi kik'ienénu̱u yjona̱ nk'ie nga tsáte̱jñajinnu̱u, xi nkú kits'inka̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xingisoo̱. ¡N'e̱'yún tak'unnú nga b'a̱ ch'on kits'inko̱nu̱u! );K Kjit'a kjit'a kama kju̱a̱nkjún ko̱ kju̱a̱chánka ko̱ ni xi tsakúchji nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná a̱jinnu̱u. Kui ni xi tsakúchji nga nda̱ postru̱ná. i:K Kuanchja xi nkúhu nku nda̱ xi nchja̱jnu nchja̱t'a, tu̱nga juhún kuan'e kju̱a̱'yúnnú nga b'a̱ kuats'ian. Kutsa juhún xi tjíhin nga nda k'úínnú. A̱t'aha̱ najmi 'yún nk'a tje̱nna já xi chu̱ba̱ já postru̱hú maha̱ yjoho̱ ko̱ chu̱ba̱ ihí maha̱ yjoho̱ nga an, ndaha tsa b'a̱ xian nga najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ an. 9% A̱t'aha̱ mjena Cristo̱, kui nga tsjo mahana nga najmi tjíhinna nga'yún, ko̱ nga ch'on ts'ín nchja̱yanena xu̱ta̱, ko̱ nga ndyjat'ána ni xi machjénna, ko̱ nga tsjennkí unkiena xu̱ta̱, ko̱ nga sakúna kju̱a̱ni̱ma̱. A̱t'aha̱ nk'ie nga najmi tjínna nga'yún, nk'iehé nga tjínna nga'yún. B'i̱ ts'ín y'éjña chji Pablo̱ nga kjinta̱ha̱ ra̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Corinto̱ 38_ tu̱nga b'a̱há kitsúna: “Kju̱a̱ndana̱há xi machjéhin, a̱t'aha̱ a̱jihi̱n xi najmi tjíhi̱n nga'yún s'ejña chji nga'yúnna̱.” Kui nga tsjo mahana nga chánka tímahana yjona̱ nga̱t'aha̱ nga najmi tjínna nga'yún. B'a̱ ts'ín s'ejña chjihi nga'yúhu̱n Cristo̱ a̱jinna̱. Q7 Jan ni̱yá tsankihi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná nga kjéxinna kju̱a̱'uu̱n, 36_ Tu̱ xi najmi chánka ka̱mahana yjona̱ nga̱t'aha̱ ni chánka xi kis'ejña chjina, Nti̱a̱ná kits'ín nibánena nku kju̱a̱'un xi nkú joyaha tsa na'yá kisasíns'ehe̱n yjonintena̱. Tsuhu̱ ra̱ nga nda̱ musu̱hu̱ nda̱nindoo̱ ts'ín'unna tu̱ xi najmi chánka ka̱mahana yjona̱. .5U Tu̱nga tsa chánka k'uasjé yjona, najmi tínchjajnu tínchjat'a tsa b'a̱ ts'ian, a̱t'aha̱ b'a̱ tjín ni xi kuinchja. Tu̱nga najmi b'a̱há ts'ian tu̱ xi najmi ch'a b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu tsa nihi xi nkjún ts'ian ko̱ nihi xi nkjún ts'ín nchja, tsa a̱s'a̱i najmi b'a̱ tjín niu̱. c4? Ka̱ma chánka k'uasjé yjona̱ nga̱t'aha̱ ni xi kamaha̱ nda̱ xu'bo̱, tu̱nga najmi chu̱ba̱ chánkahá k'uasjé yjona̱. Chánka ní k'uasjé yjona̱ nga̱t'aha̱ nga najmi an ts'a̱n nga'yún xi tjínna. s3_ Yo̱ kint'é én xi najmi tjín xi nkú ts'ín chubahaná, xi tíjña nkjún nga k'úínyaha̱ xu̱ta̱. 2w Be nga nda̱ xu'bo̱ ngji ndji̱o̱jmi ján. Tsa ngji yjonintehe̱ ko̱ tsa najmi ngji, najmi be. Nti̱a̱ná xi be. [1/ Be nku nda̱ xi s'ejihi̱n Cristo̱ xi kichjubéjihi̱n sén nga ngji nk'a ján xi ma jahan. Ja tjíhi̱n te ñju nú nga b'a̱ kamoo̱. Tsa ngji yjonintehe̱ ko̱ tsa najmi ngji, najmi be. Nti̱a̱ná xi be. >0 w Ndaha tsa najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ nga chánka k'uasjé yjona̱, tu̱nga tjíhín ni nga b'a̱ ts'ian. Kui nga kuinchjahana ni xi kikie ko̱ xi tsakúchjina Nda̱ Nti̱a̱ná. C/ !Tu̱nga nkuhú ni̱si̱n kichjuje̱nko̱hona xjó xi tíf'a tjindaihi̱ nankiu̱. A̱nkju̱a̱nk'a xi tje̱nt'a xjóho̱ nankiu̱ kin'esjehena. B'a̱ ts'ín tsankaha̱ ra̱ jóo̱.;.o Nk'ie nga tsáte̱jña nanki Damasco̱, kitsjá kju̱a̱ nda̱ títjun xi ts'ínxát'aha̱ nda̱ rei̱ Areta̱ nga chúnnta a̱nkju̱a̱ha̱ nankiu̱ tu̱ xi chjúbénijéhena. -/ Nti̱a̱ha̱ ko̱ Na̱'mihi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ xi tjíhin nga n'e̱tsjoho̱ tu̱ nkjéhé ni. Kui xi be nga najmi tíb'ana̱cha̱. , Tsa ni xi machjéhe̱n ra̱ nga chánka k'uasjéhena yjona̱, chánka ní k'uasjé yjona̱ nga najmi tjínna nga'yún xi ts'a̱n. +  Tsa tjín xi saté ch'in, ko̱ ta̱ an ma unna. Tsa tjín xi n'endyjajihi̱n ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xí kjahán mana. l*Q Ndaha tsa b'a̱ tímat'an, tu̱nga ta̱ kis'enta̱hána ngayjee̱ ni̱nku̱ xki̱ ni̱stjin. ")= Tu̱ xí nchjáhá ni xi kits'ian ko̱ tse kju̱a̱ni̱ma̱ kikie. Tu̱ xí nkjihín ni̱yá najmi kikjafe. Kama bjona, kama xintána, ko̱ tu̱ xí nkjihín ni̱yá tsáte̱jña kjintíá nga najmi chumi nihi xi kisakúna nga kjíne̱. J'ajian nch'án ko̱ kindyjat'ána najyun. p(Y 'Yún ṉkjún jatsúu̱'ba̱ tu̱ má xi tje̱hén ni. Nk'ie nga kits'ian ni̱yá kitsankjan ni xi ka̱mat'an a̱jin ntáje̱. Kitsankjan tsa já ndyjée̱ sa̱téjian. Kitsankjan tsa nkú i̱ncha ts'i̱ínna xi ta̱ ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi nkúhu an ko̱ ta̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Kitsankjan tsa nkú ka̱mat'an a̱jin na̱nti̱o̱ ko̱ ngijñóo̱ ko̱ a̱jin ntáchak'uu̱n, ko̱ ta̱ a̱jihi̱n xi já nts'eé ts'ín ma maña̱ yjoho̱. C' Jan ni̱yá tsich'onyána. Nku ni̱yá y'étjítsena ndji̱o̱ jóo̱. Jan ni̱yá ngjijintí yábarku̱ xi tjíi̱ya. Nku ni̱stje̱n ko̱ nku ni̱stjin kitsjenb'ásan ntáchak'uu̱n. & Un ni̱yá kingjána já k'aku̱ xi tjíhi̱n xu̱ta̱ judio̱ kan tj'ion ñju ni̱yá. Xi nkú ts'ín tíjñaha̱, b'a̱ kits'ín. J%  ¿A kui xi tíi̱ncha ts'ínxát'aha̱ Cristo̱? An xi 'yún títs'inxát'a saha̱, ndaha tsa b'a̱ ts'ín tínchja xi nkú ts'ín nchja̱ xi nchja̱jnu nchja̱t'a. An xi 'yún kits'inxá sa nga kui jóo̱. 'Yún nkjin ni̱yá kin'ekjína nu̱ba̱yá. 'Yún nkjin ni̱yá kis'ena. Ko̱ nkjin ni̱yá ja ma tsayaná kai. >$u ¿A já hebreo̱ niu̱? Ta̱ nda̱ hebreo̱ná. ¿A ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ jóo̱? Ta̱ ntje̱ Israel tje̱henna. ¿A ntje̱he̱ Abraham jóo̱? Ta̱ ntje̱he̱ Abraham an. #+ Ji̱n bi najmi b'a̱ ts'ín ndjá kin'eko̱i̱hi̱ xi nkúhu já xu'bo̱. Xí tíma subahána nga b'a̱ tíxian. Tsa tjín xi ma k'un nga tsjo maha̱ nga̱t'a ts'e̱ yáha kui, ta̱ ka̱ma k'an b'a̱ ta̱ ts'ian, ndaha tsa tínchjajnu tínchjat'a nga b'a̱ tíxian. G" Santaha 'ba̱i̱nto nga xu̱ta̱ musu̱ n'e manu̱u, nga ch'ana̱cha̱nu̱u, nga chju'ánu̱u ni xi ts'a̱jun, ko̱ 'ba̱i̱ntoho̱ xi nk'a b'asjenu̱u yjoho̱ ko̱ xi i̱ncha m'ojinnu̱u. i!K A̱t'aha̱ jun xi nkjink'un, kui nga nda ts'ín n'ekjáíhi̱n ru̱u xi nchja̱jnu nchja̱t'a.   Xihi̱ nkjihín maha xi chánka i̱ncha maha̱ yjoho̱ nga̱t'aha̱ xi nkú ts'ín, kui nga ko̱ ta̱ an chánka ka̱mahana yjona̱. ! Nga ma k'an chánka k'uasjé yjona̱, najmi Nda̱ Nti̱a̱ná tínibáha̱ ra̱ nga b'a̱ tíxian. An ní su̱ba̱ chu̱ba̱ tínchjaná. ' B'a̱há ta̱ tíxin ngáha̱nu̱u. Ndaha nku najmi b'a̱ tu̱ katsú nga nchjajnu nchjat'a. Tu̱nga tsa jun xi b'a̱ ku̱i̱xíún, tu̱ sa ní tjennténú nga kuinchjako̱nu̱u xi nkúhu nku xi nchja̱jnu nchja̱t'a tu̱ xi chánka k'uasjéhena i̱chí yjona̱. H  Kui nga najmi ma nkjúhunná nga já xi ts'ínxát'aha̱ ra̱ nda̱nindoo̱ xu̱ta̱ xi ts'ín ni xi nda i̱ncha ts'ín ma maña̱ yjoho̱. Tu̱nga ku̱i̱chúhú ni̱stjin nga ts'i̱ínkjáíhi̱n chjíhi̱ ni xi tíi̱ncha ts'ín. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nga nkjin kju̱a̱ni̱ma̱ j'ajin nga̱t'aha̱ xáha̱  Najmi ni tse̱tse̱ ni xi tíi̱ncha ts'ín jóo̱. A̱t'aha̱ nda̱nindoo̱ nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná ts'ín ma maña̱ yjoho̱. %C A̱t'aha̱ já postru̱ tsank'áhá jái̱. Xá xi i̱ncha ts'ín b'ana̱cha̱ko̱ho̱ ra̱ xu̱ta̱. Já postru̱hu̱ Cristo̱ ts'ín ma maña̱ yjoho̱. a; Tu̱ nkú kfínndjuko̱ná ni xi títs'ian. B'a̱ ts'ín najmi tsjantéhe̱ ra̱ xi tíi̱ncha bangisjai ni̱yáha nga xi nkúhu ji̱n ts'i̱ín ma yjoho̱, tsa tu̱ xi b'a̱ ts'ín nk'a k'u̱a̱sjehe yjoho̱. Q ¿Áhan? ¿A a̱t'aha̱ najmi tjona jun? Nti̱a̱ná be nga tjona jun. ^5 Kju̱axi̱ nga éhe̱n Cristo̱ tíjñajinna ko̱ kju̱axi̱ nga ngúsuhu̱n a̱nte Akaya̱ najmi ka̱ma s'e̱ch'ónna kju̱a̱tsjo xi tjínna nk'ie nga najmi f'achjá nga b'eni̱jmíá én nda tsuhu̱ Cristo̱.  Nk'ie nga tsáte̱jñajinnu̱u ko̱ nga kindyjat'ana tsa mí nihi, najmi kits'instinu̱u. A̱t'aha̱ ni xi kindyjat'ána, já nts'eé xi nibáha a̱nte Macedoni̱a̱ kitsjána. Najmi y'enénu̱u yjona̱ ko̱ tu̱ nkú najmi k'uenéhénu̱u yjona̱.  ~}}||h{{yxfwCvtsrrCqpp$oLnymlk.jTihhmgdfeeHdcb|a`__^I]]4\w[[ZYXWWdVqUU%SRQQOO%NMM8LLKJJAIIHGGXFEE1D|CB{A@@d?q>&=5<::<9>8^77W6J5P4}3x22 10/'.-,,k+*1)('d&*%$$5#!! :D5rj _ V jpaU M9  A̱s'a̱i a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱ i̱ncha nibaha já postru̱ nga j'ai ngáha nanki Jerusalen. Kui tje̱nki̱u̱ xi tiña maha̱ Jerusalen nkú ra̱ ma tsa nku kilome̱tru̱. (8 K B'i̱ kitsúhu̱: —Jun xi nibáhanu Galilea̱, ¿á b'a̱ n'e tíchasenjinkihinu nk'a ján? Xi nkú ts'ín kuitjujinnu̱u Jesu nga kfi nk'a ján, b'a̱há ta̱ ts'ín kj'u̱a̱í ngáha xi nkú ts'ín kuayo nga kfi. B'i̱ ts'ín kichj'ajin nda̱ xi y'ejña a̱ntehe̱ Juda̱ Iscariote }7 u Nk'ie nga tíi̱ncha basenjinki nk'a ján jóo̱ nga tífi Jesu, tu̱ johó já xi yja najyun taba j'ainchat'aha̱. J6  A̱skahan nga ja b'a̱ kitsú Jesu ko̱ nga tíi̱ncha base ts'íhi̱n ra̱ já postru̱hu̱, a̱s'a̱i ngjinji nk'a ján. Nku ni̱nti̱ y'é'maha̱ ko̱ najmi ta̱ kikiehe̱ ra̱ jóo̱. 5  Tu̱nga n'e̱kjáíhín ru̱u nga'yún nk'ie nga kj'u̱a̱íjinnu̱u Espiri̱tu̱ Santo̱. Ku̱i̱xínyo e̱i̱ Jerusalen, ngayjee̱ a̱nte Judea̱ ko̱ a̱nte Samari̱a̱ ko̱ nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱ ni xi kits'ian. B'i̱ ts'ín ngji Jesu nk'a ján ,4 SA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi jun tjíhin nga cho̱o mí chu̱ba̱ha ko̱ mí ni̱stjihin ku̱i̱tjusun ni xi y'énda Nti̱a̱ Na̱'miu̱ nga ka̱ma. F3 A̱s'a̱i já xi kama ñjakúko̱ Jesu i̱ncha kingjásjaiyaha̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿a nd'a̱i̱ k'u̱a̱i̱hi̱ xu̱ta̱ Israel nga ku̱a̱téxuma ngáha̱ ra̱ nanki xi ts'e̱? 2 Jua bi ntánijua tsaténtáha xu̱ta̱ tu̱nga jun tu̱ chuba ni̱stjihín ndyjaha̱ nga Espiri̱tu̱ Santo̱ sa̱téntáko̱ho̱nu̱u. v1 gNk'ie nga tíjñajin saha̱ já postru̱, b'a̱ kitsúhu̱ nga najmi tu̱ ku̱i̱tju nanki Jerusalen. B'i̱ kitsúhu̱: —Chúyo santaha nga ku̱i̱tjusun ni xi kitsúya títjun Na̱'mina̱. Kui niu̱ xi kinchjani̱jmíyako̱ho̱nu̱u. (0 KNga k'ien Jesu ko̱ j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, nkjin ni̱yá j'aikúchjihi̱ yjoho̱ já postru̱hu̱ nga ja tíjña tík'un. Yachán ni̱stjin kamaha̱ nga tsakúchjihi̱ yjoho̱ ko̱ kinchja̱ni̱jmíyako̱ho jóo̱ Nti̱a̱ná ko̱ nkú tjíhi̱n ra̱ nga kui batéxuma. Kas'ehi kju̱a̱jyu. Xi tjoho̱ ji xi tjín e̱i̱ tíi̱ncha ts'ínkjihi kju̱a̱suniña, ko̱ ta̱ tje̱hi̱n i̱chí kju̱a̱suniñani̱ nga nkúnkú xi tjoni̱ xi tjín yo̱.G,  a̱t'aha̱ mjena kfínse xatíhi ko̱ kuinchjani̱jmíko̱ho. ]+ 5 Tjín ṉkjún sana ni xi xíhin, tu̱nga najmi mjehéna xu̱ju̱n k'uet'áha, *   Ngayjee̱ xu̱ta̱ tsuya nga nda títs'ín Demetri̱o̱, ko̱ kju̱axi̱ kjáíhin ni xi i̱ncha tsu. Ko̱ ji̱n ta̱ nda chubani̱jmíyaha̱ni̱ nkú nda ts'ín ndo̱. Ji yai nga kju̱axi̱ ni xi chubai̱. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Jua xu̱ju̱i̱n .) W Ji nda̱ nts'ena̱, najmi tu̱ n'ei ni xi ts'ín já ch'onk'uu̱n. Ni xi ts'ín ní já xi nda ts'ín, kui xi n'e̱i. Xi nda títs'ín, kui xi Nti̱a̱ná ts'e̱he̱. Tu̱nga xi ch'on títs'ín, kui xi najmi kje̱e be Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kitsúya Jua nga nda títs'ín Demetri̱o̱ s( a Kui kju̱a̱ha, tsa kfíhinna yo̱, ts'innisihi̱ ra̱ ni xi títs'ín. A̱t'aha̱ én tsank'á tíkjesíntje̱nneni̱ ko̱ ch'on ts'ín tínchja̱yaneni̱. Ko̱ najmi tu̱ nku ni xu'bi̱ xi títs'ín. Ta̱ najmi ts'ínkjáíhi̱n já nts'eé xi bichúk'uhu̱n. B'échjaha̱ xi mjehe̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n já nts'eé ko̱ m'osje a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱. M'  Kits'inkjíhi̱ nku xu̱ju̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱, tu̱nga máha Diotre̱fe̱, tsjoho̱ nga tu̱ nku kuihí ku̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. Najmi títs'ínkjáíhi̱n xá xi tjínni̱. m& UKui b'a̱ maha, tjíhin nga k'u̱a̱i̱ntehe̱ ra̱á ni'yaná já nts'eé xi nkúhu xu'bi̱, tu̱ xi ku̱i̱si̱nko̱honá nga k'u̱éni̱jmí ni xi na̱xu̱ tjín. B'i̱ ts'ín kitsúya Jua xi nkú ch'on kits'ín Diotre̱fe̱ % -A̱t'aha̱ tjoho̱ Jesucristo̱, kui nga i̱ncha tsitjuhu nankihi̱. Najmi i̱ncha kits'ínkjáíhi̱n ni xi ts'e̱ xu̱ta̱ a̱sunntee̱. $ Nginku̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ kitsúya já nts'eé xu'bi̱ xi nkú ts'ín tjohi. Ko̱ nda n'e̱i̱ tsa ku̱i̱si̱nko̱i̱ nga ts'i̱ínndju̱ú ngáha ni̱yáha̱, a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjíhin nga ku̱i̱si̱nka̱á xu̱ta̱ xi ts'ínxát'aha̱ Nti̱a̱ná. -# UJi nda̱ts'ena̱, tín'ei ni xi b'a̱ tjín nk'ie nga tíbisinko̱i̱ já nts'eé ko̱ 'yún ṉkjún sa nda tín'ei nga tíbisinko̱i̱ xi nibáha xin nanki. J" Nga nt'e nga ntína̱ tíi̱nchajin ni xi na̱xu̱ tjín, kui nihi xi 'yún tsjána kju̱a̱tsjo. B'i̱ ts'ín kitsúya Jua xi nkú ts'ín Gayo̱ tsasinko̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi j'aik'úhu̱n a! =A̱t'aha̱ tsjo ṉkjún kamana nk'ie nga j'aisena k'u̱a̱ já nts'eé nga kitsúyana ni xi kikie, nga tu̱ nkú tje̱nnkiní Nti̱a̱ná ko̱ nga xi nkú ts'ín tisinjñajin ni xi yaha̱ ra̱ ni xi na̱xu̱ tjín. \  3Ji nda̱ nts'ena̱, bankihi̱ Nti̱a̱ná nga xi nkú ts'ín nda tísájin ni xi ts'e̱, b'a̱ ta̱ ts'ín nda kasakú ni̱yáhi ngayjee̱ ni xi n'e̱i̱ ko̱ nga nda ni̱stjin xi tsjáhi nga ku̱i̱nchin. y oAn xi nda̱cháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ títs'inkjíhi xu̱ju̱i̱n nda̱ xinkjíán Gayo̱. Tjo kju̱axi̱na ji. wglNda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ kat'ejñako̱hi. Ngatentoo̱ kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná.{lN'e̱'ahi̱ yjohi̱ nga nibáa̱se̱ní kintehe̱ ni nga kj'u̱a̱í ni̱stjin chu̱nch'óo̱n. Títs'ínkjihi kju̱a̱suniña nda̱ Eubu̱lo̱ ko̱ nda̱ Pudente̱ ko̱ nda̱ Lino̱ ko̱ na Claudi̱a̱ ko̱ ngayjee̱ já nts'eé xi tjín e̱i̱. talNanki Corinto̱ y'ejña nda̱ Erasto̱. Nanki Mileto̱ kisatéch'in nda̱ Trofi̱mo̱ ko̱ yo̱ y'ejñá. xilTjeihi̱n kju̱a̱suniñana̱ na Priska̱ ko̱ nda̱ Akila̱ ko̱ xu̱ta̱ xinkjín nda̱ Onesifo̱ro̱. lKo̱ ta̱ k'u̱a̱sjejinna a̱jihi̱n ngayjee̱ ni ch'onk'un xi tjín ko̱ ngju̱a̱i̱ko̱na má batéxuma ndji̱o̱jmi ján. ¡N'e̱kié yjoná nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka santaha tu̱ nkjéhé ni! B'a̱ kat'e. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n r]lTu̱nga Nda̱ Nti̱a̱náhá tsasinko̱na ko̱ kitsjána nga'yún tu̱ xi kama y'eni̱jmíyjehena éhe̱n. B'a̱ ts'ín kint'éhe ngayjee̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Ts'asje'ana Nda̱ Nti̱a̱ná ngabayoo̱. DlNk'ie nga tjun kinchjantjá yjona̱ nginku̱n já tjíxóo̱, najmi ch'a tsasinko̱na. Ngayjee̱ y'éntu masenna. Najmi tu̱ kat'axki̱hi̱ ra̱ Nti̱a̱ná ni xi i̱ncha kits'ín. uclKo̱ ji, chíhi̱n yjohi̱ ndo̱, a̱t'aha̱ tu̱ xí 'yúhún ngji kontra̱ha̱ én xi tíb'eni̱jmíaá. ,QlTse ṉkjún kju̱a̱sti kitsjáná nda̱ Alejandro̱, nda̱ xi ts'ínnda ni ki̱cha̱. Nda̱ Nti̱a̱ná k'u̱échjí ngajoya ngáha̱ ra̱ ni xi kits'ín. l Nk'ie nga ni̱bai, nibáko̱ní najyunna̱ xi ts'inchjén ni̱stjin chu̱nch'óo̱n. Kui xi y'ejñá nanki Troa̱, ni'yaha̱ nda̱ Karpo̱. Ko̱ ta̱ nibáko̱ní xu̱ju̱nna̱. Tu̱ xí najmi tu̱ n'echayaní i̱chí xi tja̱ba̱xín kamandako̱ho. =ul Nda̱ Tiki̱ko̱ bi, nanki Efe̱so̱ kits'inkjíá. +Ol Tu̱ nkuhú nda̱ Luko̱ tíjñako̱ sana e̱i̱. Ti̱nchísjai nda̱ Marko̱ ko̱ nibáko̱i̱, a̱t'aha̱ kui xi ka̱ma ku̱a̱si̱nko̱na a̱jihi̱n xána̱. ]3l A̱t'aha̱ nda̱ Dema̱ 'yún tjo saha̱ ni xi tjín a̱sunntei̱. Ja kits'ín nga mana. Nanki Tesaloni̱ka̱ ngji. Nda̱ Krescente̱ ngá a̱nte Galaci̱a̱ ngji, ko̱ nda̱ Tito̱ ja ngji a̱nte Dalmaci̱a̱. Ll N'e̱ ki̱tsa̱ xáíhi̱ yjohi̱ nga nibáa̱se̱ xatíní. NlJa tíkuyána nd'a̱i̱ chjí xi ts'i̱ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ xi ja na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Nda̱ Nti̱a̱ná tsjána niu̱, a̱t'aha̱ na̱xu̱ ts'i̱ínko̱ xu̱ta̱ ni̱stjin nga ku̱a̱se̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú. Ko̱ najmi tu̱ nku an tsjána chjí xu'bo̱. Ta̱ tsjáha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjoho̱ ko̱ xi tíi̱ncha kuyá nga kj'u̱a̱í ngáha. B'i̱ ts'ín kitsúya̱ha̱ Pablo̱ Timoteo̱ ni xi mjehe̱ nga ts'i̱ín  lJa tsási̱nchjaha̱ xi fi kontra̱ha̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. Ja tsichu kjet'a ni̱yána̱. Tu̱ nkú kis'ejihínna Nti̱a̱ná. lAn bi, ja ma ka̱maná nku chje̱ xi ku̱i̱chúsehe̱ Nti̱a̱ná. Ja tíbichú tiña chu̱ba̱ nga k'uejñá a̱sunntei̱. D lTu̱nga máha ji, tu̱ nkú cha̱se̱ sisinní ni xi n'e̱i. N'e̱ chúkju̱a̱i kju̱a̱'uu̱n. N'e̱kjas'eihi̱n yjohi̱ nga t'eni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná. Nda n'e̱tjusuin xáhi̱.  +lNgju̱a̱i̱ t'axíhi̱n ko̱ najmi ta̱ ku̱a̱sínñjuhu̱ ra̱ én xi na̱xu̱ tjín. Énchá xi nchja̱ xu̱ta̱ i̱ncha ts'i̱ínsihi̱n. 6 elA̱t'aha̱ ku̱i̱chú ni̱stjin nga najmi ta̱ ts'i̱ínsihi̱n ra̱ xu̱ta̱ én nda xi bakuyáá, xi nda ts'ínko̱ná. Tu̱ sa ní i̱ncha ku̱a̱ngisjai nga nkjin ṉkjún já maestru̱ xi ku̱a̱kúyaha̱ ni xi tsjoho̱ nga ku̱i̱nt'é, a̱t'aha̱ kui niu̱ xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱. 9 klt'eni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná. Tu̱ nkú b'a̱há n'e̱i̱ tu̱ mí ni̱stjihín ni ko̱ tu̱ mí chu̱ba̱há ni. T'inyaihi̱ xu̱ta̱ tsa najmi nda tjín ni xi títs'ín, ko̱ n'e̱k'a ni̱yáí, ko̱ tjennni̱yáíhi̱. Kas'e tehe̱ntehi kju̱a̱tsenta nk'ie nga ku̱a̱kúyai éhe̱n Nti̱a̱ná. i  MlNginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nginku̱n Cristo̱ Jesu, kui xi ku̱a̱se̱he̱ ni xi kits'ín xu̱ta̱ xi tjíntu tík'un ko̱ xi ja k'ien nk'ie nga kj'u̱a̱íkúchji yjoho̱ nga kj'u̱a̱ítéxuma, tu̱ xí tíbankihí ra nga 7lB'a̱ ts'ín xu̱ju̱n tu̱ xi nda̱ xi ts'ínxát'aha̱ ra̱ Nti̱a̱ná sku̱e̱ sisihin ni xi tjíhin nga ts'i̱ín nga ts'i̱ín xá xi nda.OlEspiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná kits'ínxájihi̱n xi y'ét'a ngayjee̱ xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ kui xu̱ju̱n basinko̱ná nga bakuyáha̱á xu̱ta̱, nga n'ek'a ni̱yáha̱á, nga bixínyaha̱á má nihi xi najmi nda tjín títs'ín, ko̱ nga 'ba̱i̱ ni̱yáha̱á xi nkú ts'ín na̱xu̱ ngju̱a̱i̱ko̱ yjoho̱. c?lN'e̱kj'áítsjein nga santa nkúhu nga ndyjahi yai nkú títsu xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. Kui xi tsje. Kui xi tjíhi̱n nga'yún nga tsjáhi kju̱a̱nkjintak'un, a̱t'aha̱ s'ejihin Cristo̱ Jesu ko̱ tíb'anki. lTu̱nga máha ji, ndjá ti̱si̱njñajin ni xi tsinchiyáí, ni xi tsichu mankjihin. A̱t'aha̱ yai yá xi tsakúyahi niu̱. l Tu̱nga máha xu̱ta̱ ch'onk'uu̱n ko̱ xi tsank'óo̱, 'yún ch'onk'un ka̱ma sa. K'u̱a̱na̱cha̱ ko̱ ta̱ ch'a̱na̱cha̱ha̱. l Kju̱axi̱ nga ngayjee̱ xi mjehe̱ sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná ko̱ Cristo̱ Jesu, kui xi tsjénnki unkiehe̱ xu̱ta̱.  l Yai xi nkú ts'ín kitsjennkí unkiena xu̱ta̱, ko̱ kju̱a̱'un xi kikie, ko̱ ni xi kamat'an nanki Antiokia̱, nanki Ikoni̱o̱ ko̱ nanki Listra̱. Kitsjennkí unkiena xu̱ta̱ tu̱nga Nda̱ Nti̱a̱náhá tsasinko̱na a̱jihi̱n ngayjee̱ ni xu'bi̱. dAl Ji Timoteo̱, ja yai sisin ni xi tsakuyá ko̱ xi nkú ts'ian. Ta̱ yai ni xi mjena ts'ian, xi nkú ts'ín s'ejinna, kju̱a̱tsentana̱, kju̱a̱tjona̱, ko̱ xi nkú ts'ín títs'in chúkju̱a̱ ni xi tímat'an. ucl Tu̱nga najmi ngju̱a̱i̱ndjuko̱hó ni xi i̱ncha y'a, a̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ sku̱e̱ kju̱a̱nchi̱nihi̱. B'a̱ ka̱mat'ain xi nkú nga ta̱ kamat'ain Jane̱ ko̱ Jambre̱. B'i̱ ts'ín kitsjáni̱yáha̱ Pablo̱ Timoteo̱ wlXi nkú ts'ín játj'e Jane̱ ko̱ Jambre̱ ngji kontra̱ha̱ Moise ni̱stjin nk'ie, b'a̱ ta̱ ts'ín ko̱ kui já xu'bi̱ tífi kontra̱ha̱ ni xi na̱xu̱ tjín. Najmi nda kju̱a̱nkjintak'uhu̱n ko̱ yaha̱ nga najmi Nti̱a̱ná s'ejihi̱n. ~ylKui jminchjíu̱n xi tehe̱nte bangiya tu̱nga ndahá i̱chí najmi ma bichú mankjin sisihi̱n ni xi na̱xu̱ tjín. e}ClA̱t'aha̱ xi b'a̱ k'un, kui xi xki̱ ni'ya i̱ncha fi ko̱ b'ana̱cha̱ha̱ jminchjín xi najmi ndjá tjíntuyáha̱, xi kitsejíhi̱n ra̱ ngatitsun ko̱ nt'é'éhe̱n tu̱ mí nihí ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱. |{lB'a̱ i̱ncha ts'i̱ín xi benkjún Nti̱a̱ná ts'i̱ín, tu̱nga xi nkú ts'ín tjíntu kui niu̱ xi ku̱a̱kúchji nga najmi tíjñajihi̱n nga'yún xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ xu̱ta̱ xi benkjúhu̱n. N'e̱ t'axíhi̱n yjohi̱ xu̱ta̱ xu'bi̱. O{lTsank'á ka̱ma, najmi ka̱ma nusihi̱n ni xi i̱ncha ts'i̱ín, ko̱ tséjihi̱n ra̱ kju̱a̱ngak'un. Najmi ku̱a̱ngisjai Nti̱a̱ná. Ni xi ku̱i̱nchja̱ níhi̱ ani̱ma̱ha̱ ku̱a̱ngisjai. vzelNajmi s'e̱he̱ kju̱a̱tjo ko̱ najmi ka̱ma ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱. Ku̱i̱nchja̱yane xu̱ta̱ ko̱ najmi k'u̱éch'oho̱ yjoho̱ ni xi ku̱i̱nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱. Kjan ka̱ma ko̱ ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ ngayjee̱ ni xi nda. y lA̱t'aha̱ ka̱maxkín xu̱ta̱ ko̱ 'yún ts'i̱ín mje to̱on. Ngak'un ka̱ma ko̱ nk'a k'u̱a̱sje yjoho̱. Ch'on ts'ín ku̱i̱nchja̱ne Nti̱a̱ná ko̱ najmi ku̱i̱nt'é'éhe̱n xi cháha̱. Ndjá s'e̱yaha̱ ko̱ najmi sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná. Tx #lKatumankjihin ni xu'bi̱. Ni̱stjin xi fekuhu s'e̱ ni̱stjin kju̱a̱'un. ,wQlko̱ nga ku̱a̱nkaha̱ ni xi ts'ana̱cha̱ko̱ho̱ ra̱ nda̱nindoo̱. A̱t'aha̱ i̱ncha kjintuyá'yún ko̱ ni xi mjehe̱ nda̱nindoo̱ títs'ínko̱ho̱.\v1lNi̱ma̱kju̱a̱ kat'asje yjoho̱ nk'ie nga tsjáni̱yáha̱ xi tífi kontra̱ha̱. Kutsa Nti̱a̱náhá tsjáha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga ts'i̱ínk'óntjaiya ani̱ma̱ha̱ nga sku̱e̱ ni xi na̱xu̱ tjín zumlXi títs'ínxát'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná najmi tjíhin nga kju̱a̱chán kju̱ájin yjoho̱. Nda ní ts'ín kats'ínsihi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱. Ko̱ tjíhin nga ka̱maha̱ ku̱a̱kúyaha̱ xu̱ta̱. Kats'ín chúkju̱a̱ ni xi ka̱mat'ain. t9lNajmi tu̱ n'esihi̱n én tsujnu tsut'a ko̱ én xi najmi tjíhi̱n sin xi nchja̱ xu̱ta̱, a̱t'aha̱ ja yai nga yo̱ nibáha̱ ra̱ kju̱a̱chán. 9sklChíhi̱n yjohi̱ ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱ já i̱stiu̱. N'e̱i ni xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, tu̱ nku n'e̱ s'ejinní Nti̱a̱ná, ko̱ kas'ehi kju̱a̱tjo ko̱ kju̱a̱jyu. Nkuhú n'e̱ mako̱i̱ yjohi̱ xu̱ta̱ xi je tjíntuyá ani̱ma̱ha̱ ko̱ nchja̱ha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. r!lKo̱ b'a̱ ta̱ ts'ín tíjña a̱jinná. Tsa tjín xi ja kits'ín je yjoho̱, kui xi nkú joyaha ni xi ma n'echjén nk'ie nga tjín s'í. Ja je ko̱ Nti̱a̱ná ka̱ma ts'i̱ínchjéhe̱n, a̱t'aha̱ ja tjíndaha̱ yjoho̱ nga ka̱ma ts'i̱ín ngayjee̱ ni xi nda. mqSlXi nkúhu nku ni'ya chánka, najmi tu̱ suba ni to̱onsine ko̱ to̱ontaba tjíhi̱n. Ta̱ tjín níhi̱ ni xi kamandako̱ho yá ko̱ ninte. K'u̱a̱ xi n'echjén nk'ie nga tjín s'í ko̱ k'u̱a̱ xi n'echjén tehe̱nte. GplTu̱nga tu̱ nkú ndjáhá síjña éhe̱n Nti̱a̱ná. Síjña xi nkúhu nku xjó xi: “Nda̱ Nti̱a̱ná be xu̱ta̱ xi ts'e̱”, tsu ntu xi tjít'aha̱. Ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín tjít'a yaha̱: “Ngayjee̱ xi tsu nga s'ejihi̱n Cristo̱ kats'ín t'axíhi̱n yjoho̱ ni xi najmi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná.” ooWlKui xi ja ngji t'axíhi̱n ni xi na̱xu̱ tjín. B'a̱ tíi̱ncha tsu nga ja j'a ni̱stjin nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱. B'a̱ ts'ín títs'ínndyjajihi̱n ra̱ k'u̱a̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. nlKo̱ kui éhe̱n xi nkú joyaha tsé xi fina̱nka̱. Najmi maha̱ manda. B'a̱ ts'ín tsatsun nda̱ Himeneo̱ ko̱ nda̱ Fileto̱. m7lNajmi tu̱ nungijin yjohi̱ én tiya xi tjín a̱sunntei̱, a̱t'aha̱ xi b'a̱ ts'ín nchja̱, kui xi tu̱ nku fi t'axíhín ra̱ Nti̱a̱ná. _l7lNgayjehe k'uin n'e̱i ni xi nda nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ xi nda sku̱e̱he ni xi tín'ei. N'e̱i xi nkúhu nku nda̱ musu̱ xi najmi ma subaha̱ ni xi títs'ín ko̱ xi nda ts'ín bakúya én xi na̱xu̱ tjín. k7lN'e̱kj'áítsjeihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱, nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ xí b'a̱há t'ihi̱n, nga najmi tu̱ mí éhen ni i̱ncha k'u̱ésiyáha, a̱t'aha̱ kui ni xu'bi̱ xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱. Tu̱ sa ní ts'ínndyjajihi̱n xu̱ta̱ xi mjéñjuhu̱ kui niu̱. Zj-l Tsa najmi ch'a s'ejihi̱n ñá,
tu̱nga kui ma ma 'yún tak'aán,
a̱t'aha̱ kui najmi maha̱ ts'ínjo éhe̱n. B'i̱ ts'ín tsakúyaha̱ Pablo̱ Timoteo̱ xi nkú ts'ín ts'i̱ínxát'aha̱ Cristo̱ 1i[l Tsa tín'e chúkju̱á nga un tíbená,
ta̱ ku̱a̱texumaka̱á.Tsa najmi n'e̱kié yjoná nga yaá,
ko̱ kui najmi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga bená. ~hul Ma n'e s'ejin én xi tsu:Tsa tsayaka̱á Cristo̱,
ta̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'unko̱ ngáhaná. sg_l Kui nga ngandaha̱ xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná j'ájin títs'in chúkju̱a̱hana ngayjee̱ ni xi tímat'an, tu̱ xi ko̱ kui i̱ncha sa̱kúhu̱ ra̱ nga Cristo̱ Jesu ts'i̱ínk'anki ko̱ tsjáha̱ kju̱a̱chánka xi najmi maha̱ feya. +fOl Ko̱ kui nga̱t'aha̱ ée̱n un tíbehena ko̱ santaha kjíi̱ya'yán xi nkúhu tsa an xi nda̱ ch'on k'an. Tu̱nga máha éhe̱n Nti̱a̱ná, najmi kjiya'yún. e-lN'e̱kj'áítsjein Jesucristo̱ xi j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, xi ntje̱he̱ David y'aha̱ ra̱. B'i̱ tsu én xi tíb'eni̱jmíá. dlN'e̱chu̱ba̱yahi̱ yjohi̱ ni xi tíxihin ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín Nda̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ín nga ka̱mankjihin ngayjee̱ nii̱. clKo̱ ta̱ máha nku xi títs'ín kju̱a̱ni̱ma̱ nga títs'ínxá, bichú ni̱stjin nga sakúhu̱ ni tjun xi b'éntje̱. ~bulKo̱ ta̱ máha nku nda̱tsuton, najmi ka̱ma ts'i̱ín ngana̱ tsa najmi tsúton xi nkú ts'ín tíjña nga nuton. .aUlYaá nga ndaha nku nda̱ jun xi tíkján najmi tsungijin yjoho̱ ni xi tjín a̱sunntei̱. B'a̱ ts'ín a̱t'aha̱ mjehe̱ nga nda sku̱e̱he̱ xi kitsjá xáha̱. %`ClN'e̱ chúkju̱a̱i̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi ku̱i̱tjájin, a̱t'aha̱ ji xi nkú joya nda̱ juhu̱n Cristo̱ Jesu ji, nda̱ jun xi nda ts'ín xáha̱. +_OlKo̱ ni xi kinu'yáí nga kixian nginku̱n nkjin xu̱ta̱, kui xi n'e̱kjas'eihi̱n já xi ma 'yún tak'aán, já xi ka̱ma ku̱a̱kúya ngáha̱ ra̱ kj'a̱í. i^ MlKui b'a̱ maha, ji ntína̱, n'e̱jahani nga'yún xi sakújinná kju̱a̱ndaha̱ Cristo̱ Jesu. C] lNda̱ Nti̱a̱ná katase ni̱ma̱ha̱ ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. Ko̱ ji ja ya sisin xi nkú ts'ín tsasinko̱ná ndo̱ nanki Efe̱so̱.i\ MlNi xi kits'ín ní, nk'ie nga j'ai nanki Roma̱ tsangisjaina santaha nkúhu nga kisakúhu̱ an. 6[ glNti̱a̱ná katase ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xinkjín nda̱ Onesifo̱ro̱. Nkjin ni̱yá kitsjá nga'yúnna ndo̱ ko̱ najmi kama subaha̱ nga̱t'aha̱ nga kjíi̱ya'yán. >Z wlJa yai nga ja i̱ncha kits'ín nga mana ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín nga ngúsuhu̱n a̱nte Asi̱a̱. Santaha ko̱ nda̱ Figelo̱ ko̱ nda̱ Hermoge̱ne̱ b'a̱ kits'ínko̱na. nY WlNga'yúhu̱n Espiri̱tu̱ Santo̱ xi tíjñajinná chúnko̱ho̱ ri̱ én nda tsu xi kin'ekjas'ehin. X 5l Ndjá n'e̱ s'ejin Cristo̱ Jesu ko̱ ti̱nchinjín kju̱a̱tjoho̱. Xi nkú kits'inko̱ho nga tsakuyáha, ni nda xi tsakuyáha, b'a̱ n'e̱i. GW  l Kui kju̱a̱ha nga tíf'a̱jihinna kju̱a̱ni̱ma̱. Tu̱nga najmi subahá mana, a̱t'aha̱ be yá xi kits'in s'ejian ko̱ behe̱ k'an nga tjíhi̱n nga'yún nga kj'u̱átjo ni xi kits'ínkjas'enna. B'a̱ ts'i̱ín santaha nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. rV _l Nti̱a̱ná kits'ín mana nku xi b'éni̱jmí éhe̱n, nku nda̱ postru̱ ko̱ nku nda̱ maestru̱. U l Nd'a̱i̱ ni̱ ma ja y'éjña chji kju̱a̱ndoo̱ nk'ie nga ja j'ai Cristo̱ Jesu xi kits'ínk'ankiná nga j'ai kjexín nga'yúhu̱n ngabayoo̱ ko̱ ts'asje chji nga ka̱ma ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un síán tu̱ ngat'aha̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. gT Il Nti̱a̱ná kits'ínk'ankiná ko̱ j'ájinná nga ka̱maá xu̱ta̱ xi ts'e̱. Tu̱nga najmi nga̱t'aha̱ ní ni xi kin'eé j'ájihinná. B'a̱ ní kits'ín a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín y'énda títjun ko̱ b'a̱ ts'ín nibá kju̱a̱ndaha̱. Kintehe̱ ni nga kamanda a̱sunntei̱, a̱jihi̱n Cristo̱ Jesu kits'ín nga ñá tsuhuná kju̱a̱nda xu'bi̱. (S KlKui nga najmi tu̱ n'e subaha̱ ri̱ yjohi̱ nga k'úéni̱jmí Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ ndaha nga kjíi̱ya'yán nga̱t'aha̱ nga tíb'eni̱jmíá. Nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná katasinko̱hi nga ku̱i̱tjájin kju̱a̱ni̱ma̱ nga̱t'aha̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi nkúhu an. 6R glA̱t'aha̱ najmi kju̱a̱binkjun tsjáná Espiri̱tu̱ xi kits'ín nibáná Nti̱a̱ná. Nga'yún ní tsjáná ko̱ kju̱a̱tjo, ko̱ ta̱ tsjáná nga na̱xu̱ s'e̱yaná. Q lKui b'a̱ maha, títs'inkj'áítsjehen ra nga n'e̱'yúnyai kju̱a̱nda xi kitsjáhi Nti̱a̱ná nk'ie nga kingjennéhe ntsa̱. oP YlTs'inkj'áítsjen xi nkú ts'ín ngayjehe ani̱ma̱hi̱ s'ejihin Nti̱aná. Tjun Loi̱da̱, na̱cháhi̱, b'a̱ ta̱ ts'ín kis'ejihi̱n, ko̱ Eunice̱, náhi̱. Nd'a̱i̱ be sisihi̱n k'an nga ko̱ ji b'a̱ ta̱ ts'ín s'ejihin. lO SlF'áítsjenna nga kich'í ko̱ mjena skue ngáha ra tu̱ xi b'a̱ ts'ín tséjihinna kju̱a̱tsjo. N lNi̱stjin ni̱stje̱n nchjantjáíhi nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ tsjaha̱ máb'achjíhi̱ nga̱t'a ts'e̱ ni xi tín'ei. Kui xi títs'inxát'aha̱ xi nkú nga ta̱ kits'ín ntje̱ chána̱ ko̱ je tjíya kju̱a̱nkjintak'unna̱ nga b'a̱ títs'ian. xM klTífaniñaha Timoteo̱, ji xi nkúhu tsa ntína̱ ko̱ tjo ṉkjúnna ji. Katsjáhi kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Cristo̱ Jesu ko̱ nda katasehi. B'i̱ ts'ín kitsjá nga'yúhu̱n Pablo Timoteo̱ ]L 7lAn Pablo̱, an xi kama nku nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná b'a̱ ts'ín kama mjehe̱. Tíbitjusun ni xi kitsúya títjun nga ts'i̱ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Cristo̱ Jesu. ZK-XNgatentoo̱ kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱.!J;XAn Pablo̱ ntuna̱ tíb'et'áha̱nu̱u kju̱a̱suniñana̱. Kui xi bakúchji ngayjee̱ xu̱ju̱n xi ts'inkjíhi̱ xu̱ta̱. B'a̱ ts'ín b'et'á. 7IgXNda̱ Nti̱a̱ná xi tsjáná kju̱a̱jyu, kui xi katsjá tehe̱ntenu̱u kju̱a̱jyu a̱jihi̱n ni xi ku̱i̱tjájiun. Nda̱ Nti̱a̱ná kat'ejñajinnu̱u ngatentoo̱. 9HkXTu̱nga najmi tu̱ chasehé ru̱u xi nkúhu tsa kui xi xu̱ta̱ kontra̱nu̱u. Tjenni̱yá níhu̱u a̱t'aha̱ nda̱ nts'o maha. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n 2G]XTsa tjín xi najmi ts'i̱ínsihi̱n én xi tíb'et'ai̱ xu̱ju̱i̱n, cha̱se̱ sisiun yá xi b'a̱ ts'i̱ín ko̱ najmi ta̱ mako̱honu, tu̱ xi katuma subaha̱ ra̱. \F1X Ko̱ jun já nts'e, najmi tu̱ n'ekjentoho̱o yjonu̱u nga n'o̱o ni xi nda. DEX Ngajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ b'a̱ tí'mii̱hi̱ ko̱ tíbinchii̱hi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga tu̱ sahá jyukj'i kats'ínxá. B'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱ ra̱ ni xi machjéhe̱n. SDX A̱t'aha̱ tínu'yái̱ én nga tjín a̱jinnu̱u xi tjíma ts'e, xi najmi chumi nihi xi tíi̱ncha ts'ín, nga tu̱ sahá chu̱ba̱ tíi̱ncha tsungijihín yjoho̱ má najmi kui tje̱he̱n ra̱. *CMX A̱t'aha̱ nk'ie nga tintsu̱ba̱i̱ a̱jinnu̱u, kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱téxuma xu'bi̱: “Tsa tjín xi najmi mjehe̱ ts'i̱ínxá, ta̱ najmi kakjine ma.” sB_X Kju̱axi̱ nga kama tsinchii̱hi̱ ni xi kamachjénni̱ kai, a̱t'aha̱ tjínni̱ kixi̱ nga b'a̱ n'e̱i̱. Tu̱nga tu̱ sa ní kin'exái̱ nga y'ejña chu̱ba̱yai̱hi̱ xu̱ta̱, tu̱ xi b'a̱ ta̱ n'e̱henu xi nkú nga kin'ei̱. kAOXNdaha nku najmi chu̱ba̱ kichinei̱ nichinehe̱ tsa najmi y'echjíi̱hi̱. Ni̱stjin ni̱stje̱n ní kin'exái̱ ko̱ kiyai̱ kju̱a̱ni̱ma̱ tu̱ xi ndaha nku xi tjín a̱jinnu̱u najmi ji̱n y'enéhe̱ ri̱ yjoni̱. @!XA̱t'aha̱ jun ja yo xi nkú ts'ín tjíhin nga ku̱i̱ntsu̱bo̱o nga cha̱se̱ chu̱ba̱yani̱. Najmi tintsu̱ba̱ ts'ei̱ a̱jinnu̱u. ?XJun já nts'e, ngajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ b'a̱ tí'mii̱hi̱ nga n'e̱ t'axíhu̱un yjonu̱u ngatentee̱ já nts'eé xi tjíntu ts'e, xi najmi tíi̱ncha ts'ín xi nkú ts'ín tíjña én xi tsakuyái̱hi̱ ko̱ kin'ekjóho̱on. )>KXNda̱ Nti̱a̱ná katsjáni̱yáha̱ ani̱ma̱nu̱u nga n'e̱ mjo xi nkú ts'ín mjehe̱ ñá Nti̱a̱ná ko̱ nga n'e̱ chúkju̱o ni xi tíbitjajíún xi nkú ts'ín kits'ín chúkju̱a̱ Cristo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga ts'i̱ínxá xu̱ta̱ ni̱nku̱ Tesaloni̱ka̱ =7XXihi̱ nkuhú Nda̱ Nti̱a̱ná s'ejinná behe̱ tak'ui̱n nga tín'etjusun ko̱ nga tu̱ nku n'e̱tjusunnú kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ei̱hi̱n. <1XTu̱nga ts'íntjusuhún Nda̱ Nti̱a̱ná ni xi nchja̱. Kui xi ndjá ts'i̱ínkinchánu̱u ko̱ kúnnu̱u a̱jihi̱n ni ch'onk'un xi tjín. U;#XKo̱ ti̱nchíntjaini̱ tu̱ xi Nti̱a̱ná kjéxihi̱nni̱ a̱jihi̱n já xi kits'ínkatsún kju̱a̱nkjintak'uhu̱n ko̱ ch'onk'un xi tjín. A̱t'aha̱ najmi ngayjee̱ xu̱ta̱ s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. : XNi xi xín yanu̱u, já nts'e, chu̱bantjáíni̱ nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná. Ti̱nchúhu̱u nga ki̱tsa̱ katjitse ko̱ nda ts'ín kan'ekjáíhi̱n éhe̱n Nda̱ Nti̱a̱ná tu̱ má xi tje̱hén ni. B'a̱ katuma xi nkú nga kama a̱jinnu̱u. c9?Xkatsjá nga'yúhu̱n ani̱ma̱nu̱u ko̱ kats'ín nga ni xi nda n'o̱o ko̱ chu̱bo.H8 XTjoho̱ ñá Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ tsjá nga'yúnná ko̱ tsjáná nga chúyaha̱á ni xi nda, a̱t'aha̱ chánka kju̱a̱ndaha̱. Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ko̱ Nti̱a̱ Na̱'miná 17[XKui b'a̱ maha, já nts'e, ndjá ti̱nchahanu ko̱ n'e̱tjusun ni xi tsinchiyó nga kin'ekjas'ei̱hi̱n, ni xi tsixínyai̱hi̱ ko̱ xi y'ét'a xu̱ju̱i̱hi̱n. V6%XKui kju̱a̱ha kinchja̱ha̱nu̱u Nti̱a̱ná nga kits'ínkint'énu̱u én nda tsu xi y'eni̱jmíi̱ a̱jinnu̱u, tu̱ xi b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱nu̱u kju̱a̱chánkaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. 5#X Tu̱nga máha ji̱n, tehe̱nte tjíhin nga k'u̱a̱i̱hi̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ kichjubó éhe̱n. 'Yún tjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná jun, já nts'eé. A̱t'aha̱ santaha nkúhu nga tuts'ihi̱n ni j'ájinnu̱u Nti̱a̱ná tu̱ xi n'e̱k'ankihi̱nu̱u nga̱t'aha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi títs'ín jenu̱u nginku̱n ko̱ nga̱t'aha̱ én na̱xu̱ xi kis'ejinnu̱u. 4X B'a̱ ts'ín n'e̱nijéhe̱ ra̱ ngatentee̱ xi najmi kis'ejihi̱n én xi na̱xu̱, xi tu̱ sahá kama tsjoho̱ ni xi najmi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kinchja̱ Pablo̱ nga ndjá ku̱i̱nchajin xu̱ta̱ Tesaloni̱ka̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná 3/X Kui kju̱a̱ha nga Nti̱a̱ná ts'i̱ín nibáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nku nga'yún xi k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ nga s'e̱jihi̱n én tsank'óo̱. O2X Ts'i̱ínchjén ngayje tíkjá ni xi najmi nda nga k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ xu̱ta̱ xi tjíhin nga ndyja̱. Kui xu̱ta̱ha xi kits'ín t'axín én xi na̱xu̱, én xi ka̱ma ts'i̱ínk'ankihi̱ kai. T1!X Nda̱nindoo̱ ts'i̱ínxájihi̱n nda̱ ch'onk'uu̱n nk'ie nga kj'u̱a̱í. Chánka nga'yún xi kj'u̱a̱íko̱. Ts'i̱ín ni xi ku̱a̱kúchji nga'yúhu̱n ko̱ kju̱a̱nkjún tsank'á ts'i̱ín. U0#XNk'iehé ku̱a̱kúchji yjoho̱ nda̱ ch'onk'uu̱n. Tu̱nga ntjo̱ ts'ahá Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ts'i̱ín ngana̱ko̱ho̱ ra̱ ko̱ nd'íhi̱ sénni̱stjihi̱n ts'i̱ínkjeko̱o nk'ie nga kj'u̱a̱í. !/;XA̱t'aha̱ ja títs'ínxá nd'a̱i̱ nga'yúhu̱n ngatitsun xi tíjña'moo̱. Tu̱ ni xi ndyjahá sa, ndyja nga chjúxin xi tíb'échjaha̱ nd'a̱i̱. .3XKo̱ ja yo nd'a̱i̱ mí nihi xi tíb'échjaha̱ nda̱ xi ngatitsuu̱n ts'e̱he̱, tu̱ xi ku̱a̱kúchjihi yjoho̱ nga ku̱i̱chú ni̱stjihi̱n. k-OX¿A najmi ta̱ f'áítsjehénnu̱u, nk'ie nga tsáte̱jñajinnu̱u kixinyanu̱u ni xu'bi̱? ,XKui xi ts'i̱ín chánka yjoho̱ ko̱ ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ ngayjee̱ ni xi tsu xu̱ta̱ nga Nti̱a̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi benkjún xu̱ta̱. Santaha a̱nte nkjúhu̱n ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná k'úéjña nga nti̱a̱ ts'i̱ín ma suba yjoho̱. &+EXNdaha̱chí najmi tu̱ 'ba̱i̱nto tsa tjín xi k'u̱a̱na̱cha̱nu̱u. A̱t'aha̱ kintehe̱ ni nga ku̱i̱chú kui ni̱stjiu̱n, tjun i̱ncha ts'i̱ín t'axín xu̱ta̱ Nti̱a̱ná ko̱ ku̱a̱kúchji yjoho̱ nda̱ xi ngatitsuu̱n ts'e̱he̱, xi nga̱k'i̱e̱n tje̱he̱n ra̱. E*Xnga najmi tu̱ ki̱tsa̱ n'ek'óntjaiyo xi nkú ts'ín n'enkjíntak'un. Najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u tsa ku̱i̱nú'yó én nga ja kuichu ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná, ndaha tsa tjín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná títs'ínkinchja̱ha̱ ko̱ tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga éhe̱n Nti̱a̱ná tíb'éni̱jmí, ko̱ ndaha tsa n'e̱kjóho̱on nku xu̱ju̱n xi nkúhu tsa ji̱n kin'e nibái̱. ) #XJun já nts'e, nga̱t'a ts'e̱ nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ko̱ nga ka̱ma ñjakúka̱á, ji̱n tíbinchii̱hi̱ ( 9X Nk'ie nga b'a̱ ka̱ma, sa̱kúhu̱ kju̱a̱chánka Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu a̱jinnu̱u ko̱ jun ta̱ sa̱kúnu̱u kju̱a̱chánka nga̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná, xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱.}' uX Kui kju̱a̱ha, nk'ie nga chubako̱ho̱ni̱ Nti̱a̱ná tehe̱nte chubantjáíhi̱ ri̱, tu̱ xi k'u̱a̱xki̱hi̱nu̱u Nti̱a̱ná nga jun xi tsuhu̱nu̱u nga ka̱mankuko̱o xu̱ta̱ xi j'ájin. Binchii̱hi̱ Nti̱a̱ná nga kats'íntjusunko̱ nga'yúhu̱n ngayje tíkjá ni xi nda mjenu̱u nga n'o̱o ko̱ ngayjee̱ xá xi tín'o tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejinnu̱u. 3& aX B'a̱ ka̱ma kui ni̱stjiu̱n nk'ie nga ja kj'u̱a̱í ts'ínkjáíhi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná kju̱a̱chánkaha̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ts'e̱, ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kis'ejihi̱n tsjo ka̱maha̱ nga sku̱e̱. Ta̱ cho̱o a̱t'aha̱ kin'e s'ejiun éhe̱n Nti̱a̱ná xi tsixínyai̱ a̱jinnu̱u. =% uX Kui xu̱ta̱ha xi ts'i̱ínkjáíhi̱n kju̱a̱ni̱ma̱ nga ndyja̱ sín. N'e̱kjí t'axín nginku̱n Nda̱ Nti̱a̱ná. Najmi sku̱e̱ kju̱a̱chánkaha̱ ko̱ nga'yúhu̱n. $ XKj'u̱a̱í ts'ínk'íéchjí xi najmi be Nti̱a̱ná ko̱ xi najmi kint'é'éhe̱n én nda tsuhu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. # Xko̱ nga tsjánu̱u jun xi tín'ekj'ajinnu̱u kju̱a̱'un nga n'e̱kj'áíyako̱ni̱. B'a̱ ka̱ma ni̱stjin nga kj'u̱a̱íkúchji yjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu, nk'ie nga ni̱bajenko̱ nk'a ján ntítsjehe̱ xi tjíhi̱n nga'yún nga tje̱njin ts'íhin nd'í. s" aXKixi̱ ts'i̱ín Nti̱a̱ná nga tsjáha̱ kju̱a̱'un xu̱ta̱ xi títs'ínkj'ajinnu̱u kju̱a̱'un ]! 5XKui ni xu'bi̱ xi bakúchji nga kixi̱ basehe̱ Nti̱a̱ná mí nihi xi nda ko̱ tsa xi najmi nda títs'ín xu̱ta̱. Tíb'axki̱nu̱u nga jun xi tsuhu̱nu̱u má batéxuma. Kui kju̱a̱ha nga un tíbehe̱nu̱u. )  MXKui nga tsjo maha̱ni̱ jun a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ xingisoo̱ xi Nti̱a̱ná ta̱ ts'e̱. Tíbixínyai̱ xi nkú ts'ín tín'e chúkju̱o ni xi tímat'on ko̱ xi nkú ts'ín tín'e s'ejiun Nti̱a̱ná, ndaha tsa tín'e unchanu̱u ko̱ nkjin tíkjá kju̱a̱ni̱ma̱ tísakúnu̱u. ~}}&|4{zzRy~yx2wvvu^tt@ssr{qqponnmjlkkjiKhhgNfedcc>bba}``#_8^]]&\\ [.ZYXWaVvUUATSRR*QPP3ONNaMMBLKEJ I$HfGFF9EqDD=ChBBA@{?>>=}<4^a)I̱ncha tsitju já postru̱ nginku̱n já tjíxóo̱ nga tsjo tíi̱ncha ma ts'íhi̱n ra̱, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kitsjántehe̱ nga un sku̱e̱he̱ nga̱t'aha̱ Jesu. Z]-(A̱s'a̱i kits'ínkjáíhi̱n já tjíxóo̱ ni xi kitsú Gamaliel. Kinchja̱ha̱ já postru̱, kingjáha̱ ko̱ y'éjña nkjúhu̱n nga k'u̱éni̱jmíyaha Jesu. I̱ncha kits'ín nda̱í ngáha̱ ra̱. \'Tu̱nga tsa Nti̱a̱náhá ts'e̱ niu̱, najmi ka̱manu̱u n'e̱kjio. Kutsa santahá ni ko̱ Nti̱a̱ná tíbankíún kontro̱o. [y&’Kui b'a̱ maha, b'a̱ tíxihi̱nnu̱u nd'a̱i̱. Najmi tu̱ nungijiun yjonu̱u ni xi tíi̱ncha ts'ín já xu'bi̱. Najmi tu̱ jun nkú n'oho̱o. A̱t'aha̱ tsa ts'e̱ xu̱ta̱ a̱sunntei̱ ni xi tíi̱ncha ts'ín jóo̱, ku̱i̱chúkje. yZk%Ko̱ a̱skan ngáha, ni̱stjin nga tís'exki̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, j'ai Juda̱, nda̱ xi nibáha a̱nte Galilea̱, ko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kitsjennkíhi̱. Tu̱nga ta̱ kin'ek'iehén ndo̱ ko̱ kindzjoya ngayjee̱ xi kitsjennkíhi̱. Y{$A̱t'aha̱ xi nkú kama nd'a̱i ngáha, nda̱ chánka kits'ín ma yjoho̱ nda̱ Teuda̱ ko̱ ma ra̱ ñju unchan já xi kitsjennkíhi̱. Tu̱nga kin'ek'iehén ndo̱ ko̱ kindzjoya ngayjee̱ xi kitsjennkíhi̱. B'a̱ ts'ín tsichukjehe ni xu'bo̱. X/#A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ já tjíxá xingisoo̱: —Jun xi ntje̱ Israel tje̱he̱nnu̱u, nda nda cha̱so̱o tsa mí nihi xi n'o̱ho̱ jóo̱. YW+"Tu̱nga nkuhú nda̱ fariseo̱ xi 'mi Gamaliel, xi nku nda̱ chji̱ne̱'én xi bakúya kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ xi benkjúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱, kui xi b'a̱ kitsú nga ku̱i̱ch'onsje kutju já postru̱. V'!Nk'ie nga kint'é já tjíxóo̱ én xu'bi̱, tu̱ ni xí 'yúhún kama kjaha̱n, santaha kama mjehe̱ nga ts'i̱ínk'ien já postru̱. U5 Ji̱n kiyai̱ ko̱ tíbixínyai̱ ni xu'bi̱ ko̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ya, Espiri̱tu̱ Santo̱ xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ xu̱ta̱ xi nt'é'éhe̱n. T Nti̱a̱ná kitsjáha̱ kju̱a̱chánka nga kits'ín nga y'ejñat'aha̱. Kui xi tíjña títjun nd'a̱i̱ ko̱ xi ts'ínk'anki xu̱ta̱, tu̱ xi tsjáha̱ ra̱ xu̱ta̱ Israel nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ ka̱ma ndyjat'aha̱ jéhe̱. SJun kin'ek'ion Jesu nga kikjat'a kruu̱, tu̱nga Nti̱a̱ha̱ ntje̱ cháháná kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. R'A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱ ko̱ já postru̱ xingisoo̱: —Títjun tjíhin nga ku̱i̱nú'yá'éi̱hi̱n Nti̱a̱ná nga xu̱ta̱. xQi—Ja b'a̱ kik'in sisinnu̱u nga ndaha̱chí najmi ka̱ma k'úéni̱jmíhu̱u Jesu xu̱ta̱, tu̱nga tu̱ sahá b'a̱ tín'o. Ngayjee̱ xu̱ta̱ Jerusalen be ni xi tíbakuyó, ko̱ mjenu̱u nga ji̱n ch'a̱njii̱ ngabayaha̱ ndo̱. P Nk'ie nga j'aiko̱, tsinchá nginku̱n já tjíxá xi kama ñjakú yo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n: mOSA̱s'a̱i nda̱ k'aku̱hu̱ já xi kunntá ni̱nku̱ ko̱ já xi yjankihi̱ i̱ncha ngjikj'á já postru̱. Najmi i̱ncha kits'ín'uhu̱n nga j'aiko̱, a̱t'aha̱ tsankjún tsa ndji̱o̱ k'u̱éhe̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱. %NCTu̱nga b'a̱há j'ai tsú nku nda̱: —Jun, já xi kin'ekjas'on nu̱ba̱yá tíi̱ncha na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ tíbakúyaha̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱. }MsNk'ie nga kint'é én xu'bi̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n ko̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ nda̱ k'aku̱hu̱ já xi kunntá ni̱nku̱, ndaha najmi ta̱ be mí ni xi ku̱i̱tsu̱. Kingjásjaiyaha̱ xinkjín má ku̱i̱chúkjet'a ni xi tímoo̱. bL=B'i̱ i̱ncha kitsú: —Tjíchja tsjan tsjan a̱nkju̱a̱ nu̱ba̱yóo̱ nga kuichii̱ ko̱ tíi̱nchasti a̱nkju̱o̱ já xi tíkunntá yo̱. Tu̱nga nk'iehé nga kuachjux'ái̱, ndaha nku najmi kuayai̱ a̱yoo̱. K/Tu̱nga nk'iehé nga tsichu nu̱ba̱yóo̱ já xi kunntá ni̱nku̱, najmi kisakúhu̱ já postru̱. A̱s'a̱i kik'óya ngáha nga j'aiko̱ én. J A̱s'a̱i kits'íntjusun já postru̱ én xi kik'ihi̱n. Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n jas'en má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ tsakúya. A̱s'a̱i j'ai nda̱ na̱'mi títjuu̱n ko̱ já xi mako̱ho̱ a̱nte má nga ma ñjakúko̱ xinkjín ko̱ kinchja̱ ñjaha̱ ngayjee̱ já k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ Israel. Kitsjá kju̱a̱ nga ngju̱a̱i̱chj'a já postru̱ a̱ya nu̱ba̱yóo̱. I—Tankíún. Ti̱ncho má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ t'inyoho̱o xu̱ta̱ ngayjee̱ én xi tsjá kju̱a̱tík'un. HTu̱nga nk'iehé nga ni̱stje̱n nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná kikjex'á nu̱ba̱yóo̱ ko̱ kik'onsje jóo̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: YG+Kits'ínkji já xi jakj'ánijé já postru̱ ko̱ kits'ínkjas'en nu̱ba̱yá. F A̱s'a̱i tu̱ ni xí kama xintak'uhún nda̱ na̱'mi títjuu̱n ko̱ ngayjee̱ já xi mako̱ho̱, kui xi já saduseo̱. ^E5Ta̱ j'ai ṉkjún xu̱ta̱ xi tjíntu a̱ndai nanki Jerusalen nga j'aiko̱ xu̱ta̱ uhu̱n ko̱ xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱. Ngayjee̱ kama nkihi̱. B'i̱ ts'ín ngji kontra̱ha̱ já tjíxóo̱ já postru̱ dDASantaha a̱ya ni̱yátée̱ kik'onsje xu̱ta̱ xu̱ta̱ uhu̱n nga kama̱ ko̱ na̱chan kingjántusún, tu̱ xi nk'ie nga kj'u̱a̱ha Pedro̱ ndaha tsa tu̱ nk'íéhe̱n kj'u̱a̱nehe̱ xu̱ta̱ uu̱n, ka̱ma nkihi̱. qC[Nkjin ṉkjún já ko̱ jminchjín j'aijín saha̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. )BK Ndaha nku xu̱ta̱ xingisoo̱ najmi kama k'un nga ka̱ma ngujihi̱n xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱, tu̱nga xu̱ta̱ na̱nti̱o̱hó tjo ṉkjún kits'íhi̱n. eAC Já postru̱ kits'ín ṉkjún kju̱a̱nkjún ko̱ ni xi tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱, ko̱ ngayjee̱ nkuhú kik'a xinkjín nga kama ñjakú a̱nte xi 'mi Kinte Ni'yaha̱ Salomon. @ Tu̱ xí kitsankjúhún ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kint'é ni xu'bi̱. B'i̱ ts'ín y'entu já postru̱ S? Ta̱ kuihi chu̱bo̱ j'aikijnet'a sjai Pedro̱ ta̱chjúu̱n nga k'ien. Nk'ie nga jas'en já a̱stiu̱, kikie nga kjijña k'ien ta̱chjúu̱n ko̱ tsitjuko̱ nga ngjingjáyanjit'aha̱ x'i̱hi̱n. x>i A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱: —¿Á kabincha'ahanu xinki̱u nga mjehe̱nu̱u chjút'ayák'uhunnu Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná? A̱stiu̱ a̱nkju̱o̱ yja já xi kfingjáyanji x'i̱hi̱n ko̱ ji ta̱ ngju̱a̱i̱ko̱hi nd'a̱i̱. !=;A̱s'a̱i kingjásjaiya Pedro̱: —T'inyaní, ¿a b'a̱ tjín kich'o xu'banu̱u nga tsateño? —Joho̱n, b'a̱ tjín tsateñai̱ —kitsú Safira̱. f<EJ'a ra̱ tsa nkú ma jan ora̱ j'ai chju̱úhu̱n Anania̱ nga najmi be ni xi kamoo̱. w;gA̱s'a̱i j'ai k'u̱a̱ já a̱sti, kik'otikjájnu najyun yjonintee̱ ko̱ tsitjusjeko̱ nga ngjingjáyanji. :5Nk'ie nga kint'é Anania̱ éi̱n, tje̱n'yún j'aikijnehé nga k'ien. Tu̱ ni xí kitsankjúhún ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kint'é ni xi kamoo̱. w9gKintehe̱ ni nga tsateñai xu'boo̱, ¿a najmi jihí ts'i̱? Nk'ie nga tsateñai, ¿a najmi jihí ka̱ma ts'i̱hi to̱oo̱n? ¿Á b'a̱ kitsúhu ani̱ma̱hi̱ nga kichjubéheni chuba? Nti̱a̱ná tích'ana̱cha̱i̱hi̱, najmi xu̱ta̱. \81A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱: —Ji Anania̱, ¿á nda̱nindoo̱ jas'enjihin ani̱ma̱hi̱ nga tích'ana̱cha̱ha̱ ri̱ Espiri̱tu̱ Santo̱? Tsateñai xu'bahi̱ ko̱ tí'ba̱i̱yjeni̱ to̱oo̱n tíbixín. 79Jakj'á chuba to̱on xi kik'a̱i̱hi̱ xu'baha̱ ndo̱ ko̱ tu̱ nkuhú tíkjá j'ai tsjáha̱ já postru̱. Ta̱ kikie chju̱úhu̱n ni xi kits'ín. `6 ;Nku nda̱ xi 'mi Anania̱ ko̱ Safira̱ 'mi chju̱úhu̱n i̱ncha tsatéña nku xu'ba. t5a%Bernabe tsatéña nku xu'ba xi tíjñaha̱ ko̱ j'ai tsjáha̱ já postru̱ to̱on xi kik'a̱i̱hi̱.^45$Y'ejña nku nda̱ xi y'aha̱ ra̱ ntje̱ chá Levi xi kitsin xjo̱ Chipre̱ xi 'mi Kuse, xi já postru̱ y'ét'a j'áíhi̱n nga Bernabe k'úín. Kui j'áín xi tsuhu̱ ra̱: xi tsjá nga'yúhu̱n xu̱ta̱. 3 #J'ai tsjáha̱ já postru̱ ko̱ kui xi tsakjánya to̱oo̱n nga kitsjáha̱ xi nkú tjín machjéhe̱n nga nkúnkú xu̱ta̱. 32_"A̱jihi̱n xu̱to̱ najmi kis'e xi kindyjat'aha̱ tsa mí nihi, a̱t'aha̱ ngayjee̱ xi tjíhi̱n xu'ba ko̱ tsa ni'ya tsatéña ko̱ j'aiko̱ to̱on xi kik'a̱i̱hi̱. 11[!'Yún kis'ehe̱ nga'yún já postru̱ nga kitsúya nga j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ko̱ ngayjee̱ 'yún nda kits'ínko̱ho̱ Nti̱a̱ná. q0[ Nkuhú kits'ín ani̱ma̱ha̱ ko̱ kju̱a̱nkjintak'uhu̱n ngayjee̱ xi kis'ejihi̱n Jesu. Ndaha nku najmi b'a̱ kitsú tsa nkuhú kui ts'e̱ ni xi tjíhi̱n. Tu̱ sa ní ngujihín kits'ínchjénko̱ xinkjín ni xi tjíhi̱n. //Nk'ie nga ja kamaha̱ jóo̱ nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, ts'ajniyá a̱nte xi má nga kama ñjakú. Ngayjee̱ j'aijíhi̱n Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ ndjá i̱ncha y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín nkuhú tsasinko̱ xinkjín xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu S.Nga'yíhi̱n katuma nkihi̱ ra̱ xu̱ta̱ un ko̱ katuma kju̱a̱nkjún ko̱ ni xi ku̱a̱kúchji kju̱a̱chánkahi̱. N'e̱chjénni̱ nga n'e̱i̱ kui niu̱ ngajoho̱ Jesu, kui xi Ntíhi̱ ko̱ tsje. (-I’Nd'a̱i̱ ji Nti̱a̱ni̱, cha̱se̱i̱hi̱ ni xi mjehe̱ ts'i̱ínni̱ jóo̱. Tjeihi̱n xu̱ta̱ xi ts'i̱ nga ndjá k'u̱éni̱jmí én xi ts'i̱. },sB'a̱ ts'ín kits'íntjusuhun jóo̱ ngayjee̱ ni xi ja y'enda títjuin ko̱ xi tsixínyai nga tjíhin nga ka̱ma. 6+e’A̱t'aha̱ kju̱axi̱ nga nanki xu'bi̱ nda̱ rei̱ Herode̱ Antipa̱ ko̱ Ponci̱o̱ Pilato̱ kama ñjakúko̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ nga i̱ncha ngji kontra̱ha̱ Jesu xi Ntíhi̱, kui xi y'exáí nga kin'e nibáí. Kui xi je. $*AY'énda yjoho̱ já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱ ko̱ kama ñjakú já tjíxóo̱.I̱ncha ngji kontra̱ha̱ Nti̱a̱ná ko̱ nda̱ xi kits'ín nibá. ) Ntje̱ cháni̱ David xi nda̱ musu̱hi̱ kin'ekínchja̱ko̱honi Espiri̱tu̱ Santo̱. B'i̱ tsixín:¿Á xa̱áha̱n i̱ncha ts'íhin xu̱ta̱ xi tjíhin a̱sunntee̱?¿Á ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ tíi̱ncha ts'ínnkjin k'uhun? (%Nk'ie nga kint'é xu̱ta̱ xingisoo̱ éi̱n, ngayjee̱ nkuhú kits'ín kju̱a̱nkjintak'uhu̱n nga i̱ncha kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ i̱ncha kitsú: —Ji Nti̱a̱ni̱, ji xi kin'endai nk'a ján ko̱ a̱sunntee̱, ntáchak'uu̱n ko̱ ngayjee̱ ni xi tjíhín. S'Nk'ie nga ja kin'e nda̱í ngáha̱ ra̱ Pedro̱ ko̱ Jua, a̱s'a̱i ngjisehe̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ ko̱ kitsúyaha̱ ngayjee̱ ni xi kitsú já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. V&%Ts'ati yachán nú tjín ko̱ yaha̱ ra̱ nga uhu̱n nda̱ xi kamat'ain kju̱a̱nkjún xu'bi̱ nga kama nkihi̱. Já postru̱ ko̱ jániy'akúyá xingisoo̱ b'i̱ ts'ín i̱ncha kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná k%OA̱s'a̱i já tjíxóo̱ tsinchánkjúhu̱n tu̱nga kits'ín nda̱íhí ra̱. Najmi kisakúhu̱ mí nihi xi ts'i̱ínnijéhe̱ ra̱, a̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ ni xi kamoo̱. [$/A̱t'aha̱ ji̱n tjíhin nga ku̱i̱xínyai̱ ni xi kiyai̱ ko̱ xi kinu'yái̱. Y#+Tu̱nga b'i̱hí kitsú Pedro̱ ko̱ Jua nga kinchja̱ko̱ já tjíxóo̱: —N'e̱nkjíntak'un má nihi xi b'a̱ tjín nginku̱n Nti̱a̱ná. ¿A nga jun xi ku̱i̱nú'yá'éi̱hi̱n a ra̱ Nti̱a̱náhá? "+A̱s'a̱i kinchja̱ ngáha̱ ra̱ jóo̱. Y'éch'oho̱ nga najmi ta̱ i̱ncha k'u̱éni̱jmíhi ko̱ tsa ku̱i̱nchja̱ni̱jmíyaha Jesu. 7!gTu̱nga tu̱ xi najmi ta̱ ngju̱a̱i̱ndju saha ée̱n a̱jihi̱n xu̱ta̱, kui nga tu̱ sahá ku̱i̱nchankjúhu̱n ra̱á tu̱ xi najmi ta̱ ch'a k'u̱éni̱jmíhi Jesu. $ AB'i̱ i̱ncha kitsú: —¿Nkú n'e̱éhe̱ jóo̱? Ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu Jerusalen be kju̱a̱nkjún xi kits'ín jóo̱ ko̱ najmi ma b'e'máá. A̱s'a̱i i̱ncha kitsjá kju̱a̱ nga ku̱i̱tju jóo̱ má tíma kju̱o̱ ko̱ kinchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín niu̱.  Tu̱nga najmi behé mí nihi xi kja̱nínehe̱, a̱t'aha̱ tíi̱ncha be nga nda̱ xi kama nkihi̱ kabasinjñako̱ho̱ jóo̱.  A̱s'a̱i kama nkjúhu̱n já tjíxóo̱ nk'ie nga kint'é nga b'a̱ ts'ín ndjá tínchja̱ Pedro̱ ko̱ Jua ko̱ i̱ncha kikie nga tu̱ já tu̱ k'un tu̱ mahá niu̱ xi najmi 'yún maha̱ xu̱ju̱n. I̱ncha kamankjihi̱n nga kui jóo̱ xi y'emako̱ Jesu. / Najmi tjín sa kj'a̱í xi maha̱ ts'ínk'anki xu̱ta̱. Nti̱a̱ná najmi kits'ín nibá sa kj'a̱í a̱sunntei̱ xi ka̱ma ts'i̱ínk'ankiná. zm Jesu, kui ndji̱o̱ xi najmi kits'ín mje já chji̱ne̱xjóo̱ tu̱nga nd'a̱i̱ ja j'ai ma ndji̱o̱ k'aku̱. /W Kui nga tjíhin nga cha̱hanu ngatentoo̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ Israel nga nga̱t'aha̱ nga'yúhu̱n Jesucristo̱, nda̱ xi nibáha Nazaret, kama nkihi̱ ra̱ nda̱ xi kabasinjña e̱i̱ nginkun. Jun kingjat'a kruhu̱u Jesu tu̱nga Nti̱a̱náhá kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. y tín'eko̱kju̱a̱ni̱ nd'a̱i̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱nda xi kin'ehe̱ nku nda̱ un ko̱ xi nkú ts'ín kama nkihi̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱ nga kitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱: —Jun já tjíxá ko̱ jáchá xi tjíhi̱n xá, 2]A̱s'a̱i ngjichj'a Pedro̱ ko̱ Jua ko̱ kin'ekinchá a̱jihi̱n jóo̱. B'a̱ kitsú jóo̱: —¿Mí xáha xi tjínnu̱u? ¿Yá xi tíb'éxánu̱u nga b'a̱ tín'o? J'ai Ana xi tjíhi̱n nda̱ na̱'mi títjun, ko̱ Kaifa, Jua, Alejandro̱ ko̱ ngatentee̱ já xi y'aha̱ ra̱ já na̱'mi k'aku̱. !;Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n kama ñjakú nanki Jerusalen já k'aku̱, jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. Xu̱ta̱ xi kint'é ni xi kinchja̱ Pedro̱ ko̱ Jua, nkjin maha xi kis'ejihi̱n Jesu. Un ra̱ mii̱ tsichu ma já xi kis'ejihi̱n. A̱s'a̱i jakj'ánijé jóo̱ ko̱ kits'ínkjas'en nu̱ba̱yá santaha ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n, a̱t'aha̱ ja ngixun kui chu̱bo̱. RKui xi kama kjaha̱n a̱t'aha̱ Pedro̱ ko̱ Jua tíbakúyaha̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ ko̱ tíb'éni̱jmí nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, a̱t'aha̱ j'áíya ngáha̱ ra̱ Jesu. 4 cPedro̱ ko̱ Jua tíi̱ncha nchja̱ko̱ sa xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ nk'ie nga i̱ncha j'ai já na̱'miu̱ ko̱ nda̱ k'aku̱hu̱ já xi kunntá ni̱nku̱ ko̱ já saduseo̱. X)Títjun jun Nti̱a̱ná kits'ín nibásenu̱u Ntíhi̱ nk'ie nga kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. Nda kits'ínko̱nu̱u nga b'a̱ kits'ín ko̱ tu̱ xi k'úéntuhunu ni ch'onk'un xi manu̱u. ’Jun ts'a̱jun ni xi kinchja̱ já profeta̱. Ngandanu̱u Nti̱a̱ná y'éndako̱ho ntje̱ chánu̱u nk'ie nga b'a̱ kitsúhu̱ Abraham: “Ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱ nda ka̱mat'ain nga̱t'aha̱ ntje̱ xi s'e̱hi.” }sSamuel ko̱ ngayjee̱ já profeta̱ xi kis'e a̱skahan ta̱ kinchja̱ni̱jmíyaha ni xi tíma ni̱stjin nd'a̱i̱.  A̱t'aha̱ tu̱ yáha ni xi najmi ku̱a̱sínñjuhu̱ nda̱ profeta̱ xu'bo̱ ku̱i̱ch'onsje a̱jihi̱n xu̱ta̱ Israel.” R ’Xi nkú kitsú Moise nk'ie: “Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱nu̱u, kui xi kjésíntje̱n nku nda̱ profeta̱ xi nkúhu an. A̱jinnu̱u ku̱i̱tjuhu. Ta̱sinñju ngatentee̱ ni xi ku̱i̱tsu̱nu̱u. Q Kui xi tjíhin nga k'úéjña nk'a ján nd'a̱i̱ santaha nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga s'e̱nda ngáha ngayjee̱ ni xi tjín. Já profeta̱ha̱ Nti̱a̱ná kinchja̱ni̱jmíyaha niu̱ nk'ie. i Kko̱ ts'i̱ín nibásenu̱u nda̱ xi y'énda títjun nga ts'i̱ín nibá. Kui xi Jesucristo̱. D Kui nga tankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u ko̱ n'e̱k'óntjaiyo yjonu̱u tu̱ xi n'e̱ndyjajnuhu ngatitsunnu̱u. Tsa b'a̱ n'o̱o, Nti̱a̱ná tsjánu̱u ni̱stjin nga chjúnto̱o DTu̱nga b'a̱há ts'ín kits'íntjusuhun Nti̱a̱ná ni xi kitsúya títjun nk'ie nga kits'ínkinchja̱ ngayjee̱ já profeta̱, nga tjíhin nga un sku̱e̱he̱ nda̱ xi kits'ín nibá. ~u’Be nd'a̱i̱, já nts'e, nga najmi yo ni xi kin'o ko̱ ta̱ ndaha já tjíxánu̱u najmi be ni xi kits'ín. jMNga̱t'aha̱ nga s'ejinni̱ Jesu, kui kju̱a̱ha nga Jesu kuats'ínchjénni̱ nga kuatsjá nga'yúhu̱n ra̱ nda̱i̱ xi yo ko̱ tíyo e̱i̱. Nga̱t'aha̱ nga s'ejinni̱ Jesu, kui kju̱a̱ha nga kamandaha nda̱i̱ nginkun. :mJun kin'ek'ion nda̱ xi ts'ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱, tu̱nga Nti̱a̱náhá kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. Ji̱n kiyai̱ ko̱ tí'miyai̱hi̱ nga b'a̱ kama. :mNajmi kin'ekjóho̱on nda̱ xi je nginku̱n Nti̱a̱ná, nda̱ xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Tu̱ sa ní tsinchu nga n'e̱ nda̱íhi̱ nku nda̱ xi ani̱ma̱ ts'ínk'ien. eC Nti̱a̱ha̱ ntje̱ cháná Abraham, Isaac ko̱ Jacob kitsjáha̱ kju̱a̱chánka Ntíhi̱. Kui xi Jesu xi jun kin'ekjas'on ko̱ najmi kin'ekjóho̱n nginku̱n Pilato̱ nk'ie nga Pilato̱ mjehe̱ ts'i̱ín nda̱íhi̱. 4a Nk'ie nga kikie Pedro̱ ni xu'bi̱, b'i̱ kitsú: —Jun já Israel, ¿á tíma nkjúhu̱nnu̱u ni xu'bi̱? ¿Á tíchasehe̱ni̱ xi nkúhu tsa nga'yún ts'a̱ji̱n ko̱ tsa nga̱t'aha̱ tsa ji̱n su̱ba̱i̱ 'yún yankjúi̱n Nti̱a̱ná, tsa kui kju̱a̱ha nga kuan'ekjatsú'baha̱ni̱ nda̱i̱? T! Nda̱ xi kama nkihi̱ najmi ta̱ tíbinkféhen Pedro̱ ko̱ Jua. A̱s'a̱i ngayjee̱ xu̱ta̱ kama nkjúhun nga kama ñjakú má 'mihi̱ Kinte Ni'yaha̱ Salomon, a̱t'aha̱ yo̱ tíi̱ncha jóo̱. !; Tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ ko̱ kitsankjún nga̱t'aha̱ ni xi kamat'ain ndo̱. A̱t'aha̱ i̱ncha kamankjihi̱n nga kui ndo̱ xi b'ejña a̱nkju̱a̱ ni̱nku̱ xi 'mi A̱nkju̱a̱ Tsjo Tjín nga banki to̱on. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmí Pedro̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ a; Ngayjee̱ xu̱ta̱ kikiehe̱ nga tsú'ba ndo̱ ko̱ nga títs'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. 7~gKikjennk'á ko̱ kikjatsú'ba. Sjai jas'enko̱ho Pedro̱ ko̱ Jua má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Tíkjennk'á ko̱ títs'íntsjohó ts'íhi̱n ra̱ Nti̱a̱ná nga tsú'ba. }}A̱s'a̱i jakj'á Pedro̱ ntsja kixi̱ ndo̱ nga kikjesíntje̱n. Tje̱n'yún kisakú nga'yúhún ra̱ sjai ndo̱. x|iTu̱nga b'i̱hí kitsú Pedro̱: —Najmi tjínna to̱ontaba ko̱ ta̱ ndaha to̱onsine xi tsjaha tu̱nga ni xi tíjñahána tsjaha. Ngajoho̱ Jesucristo̱, nda̱ xi nibáha Nazaret, an b'a̱ tíxihin: Ti̱síntje̱i̱n ko̱ ti̱tsutjai. M{A̱s'a̱i tsase ndo̱ nga kikuyá nga k'u̱a̱i̱hi̱ to̱on. lzQA̱s'a̱i Pedro̱ ko̱ Jua i̱ncha tsasehe̱ ndo̱ ko̱ b'a̱ kitsú Pedro̱: —Cha̱se̱'ani̱. jyMNk'ie nga kikie ndo̱ nga tífas'en Pedro̱ ko̱ Jua na̱tsihi̱n ni̱nku̱, tsankihi̱ to̱on. x'Yo̱ b'ejña nku nda̱ xi tu̱ b'a̱ ts'ín najmi mahá fi santa nkúhu nga kitsin. Xki̱ ni̱stjin n'ek'íéjña ndo̱ a̱nkju̱a̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ xi 'mi A̱nkju̱a̱ Tsjo Tjín tu̱ xi bankihi̱ ra̱ to̱on xu̱ta̱ xi fas'ehen na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Kw Nku ni̱stjin Pedro̱ ko̱ Jua i̱ncha ngji má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ nga chu̱ba̱ jan. Kui chu̱bo̱ xi tíjñaha̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ nga nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. Pv/I̱ncha ts'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná, ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ nda kikiehe̱. Xki̱ ni̱stjin Nti̱a̱ná kits'ín nibájin saha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ kj'a̱í sa xi tíi̱ncha b'anki.[u/.Xki̱ ni̱stjin kama ñjakú má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Ni'yaha̱ tsakjánya ni̱nku̱a̱n nga kikjineko̱ xinkjín, nga tjíntuyá tsjo ts'íhi̱n ra̱ ko̱ nga ni̱ma̱kju̱a̱ tjíntuyá ani̱ma̱ha̱. t-Tsatéña xu'baha̱ ko̱ ni xi tjíhi̱n ko̱ kits'ínndzjoho̱ to̱oho̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi nkú tjín machjéhe̱n nga nkúnkú. s,Ngatentee̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu nkuhú kits'ín yjoho̱ ko̱ kits'ínchjénko̱ ngujin xinkjín ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n. r9+Kama nkjúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱, a̱t'aha̱ nkjin kju̱a̱nkjún ko̱ ni xi tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná kits'ín já postru̱. gqG*Tehe̱nte tsasínñjuhu̱ xu̱to̱ ni xi tsakúya já postru̱. Nkuhú i̱ncha kik'a xinkjín. Kama ñjakú nga kikjine ni̱ñu̱ ko̱ nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín y'entu xu̱ta̱ xi tjun kis'ejihi̱n Jesu 6pe)A̱s'a̱i kisaténtá xu̱ta̱ xi kits'ínkjáíhi̱n én xi y'éni̱jmí Pedro̱. Kui ni̱stjiu̱n jan mii̱ xu̱ta̱ j'aijín saha̱ xu̱ta̱ xi ja s'ejihi̱n Jesu. |oq(Kui én xu'bi̱ ko̱ kj'a̱í sa xi kitsú Pedro̱ nga kinchja̱ ko̱ nga kitsjáni̱yáha̱ xu̱ta̱. B'i̱ kitsúhu̱: —Ti̱tjujihu̱un kju̱a̱'un xi ni̱banehe̱ xu̱ta̱ xi najmi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná xi tjín nd'a̱i̱. |nq'A̱t'aha̱ k'u̱a̱i̱nu̱u ko̱ ku̱a̱i̱hi̱ ntínu̱u ni xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱, ko̱ ta̱ k'u̱a̱i̱hi̱ xu̱ta̱ xi kjin tjíntu, ngayjee̱ xi Nti̱a̱ná ku̱i̱nchja̱ha̱ nga ka̱ma ts'e̱. m&B'i̱ kitsú Pedro̱: —Tankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u. N'e̱kjóho̱on Jesucristo̱ ko̱ sa̱téntó nga nkúnkú tu̱ xi ka̱ma ndyjat'aha̱nu̱u ngatitsunnu̱u. B'a̱ ts'ín k'u̱a̱i̱hi̱nu̱u Espiri̱tu̱ Santo̱ xi tsjánu̱u Nti̱a̱ná. Yl+%Nk'ie nga kint'é jóo̱ ni xu'bi̱, tu̱ ni xí kik'ie nusin nusihín ra̱. A̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsúhu̱ Pedro̱ ko̱ já postru̱ xingisoo̱: —Jun já nts'e, ¿mí ni xi tjíhin nga n'e̱i̱? Xk)$’Kui nga tjíhin nga sku̱e̱ kixi̱hi ngatentee̱ xu̱ta̱ Israel nga Jesu, xi jun kikjat'a kruu̱, kui xi Nti̱a̱ná kitsjá xáha̱ nga tíbatéxuma nd'a̱i̱. Kui xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná. Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu̱ Nda̱ Nti̱a̱na̱:“Ti̱nchint'aná má batexuma, _h7!Kui xi tíyankjún nd'a̱i̱ nga tíjñat'a Nti̱a̱ná ko̱ kits'ínkjáíhi̱n Espiri̱tu̱ Santo̱ xi kitsúya títjuhu̱n Na̱'miu̱ nga tsjáha̱. Kui xi títs'ín nibá ni xi tíyo ko̱ tínu'yó nd'a̱i̱. ygk ’Jesu, kui xi Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ ko̱ ji̱n kiyai̱ nga b'a̱ kama. gfGKui nga kikie títjuhun David ni xi ka̱ma ko̱ kitsúya nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, nga najmi s'e̱jña a̱ntehe̱ xu̱ta̱ k'ie̱n ko̱ nga najmi ku̱a̱tsún yjonintehe̱. /eWKui xi kama nku nda̱ profeta̱ ko̱ kikie nga Nti̱a̱ná kitsúya kixi̱ títjuhu̱n nga ntje̱ xi ts'e̱ stjújin xi k'úéjñasun a̱ntehe̱ nga ku̱a̱téxuma. #d?’Jun já nts'e, xínya kixi̱ kixi̱nu̱u nga ntje̱ cháná David k'ien ko̱ kis'eyanji. Santaha ni̱stjin nd'a̱i̱ tíjñajin saná tsjóho̱. cTsakuchjíní ni̱yá xi fi má nga k'úéntu tík'un xu̱ta̱,
n'e̱tsehení kju̱a̱tsjo nga kúáte̱jña nginkuin. bA̱t'aha̱ najmi n'e̱ nga maní a̱ntehe̱ xu̱ta̱ k'ie̱n,
najmi k'u̱a̱i̱ntei tsa kfe̱ntu nda̱ xi na̱xu̱ nginkuin. a9Kui kju̱a̱ha nga tíma tsjoho̱ ra̱ ani̱ma̱na̱,én tsjo tsu tíbitju tsu̱'bá,
ko̱ tjínkuhu̱ k'an nga chúhu̱n yjonintena̱. ;`o’B'i̱ ts'ín yét'a xu̱ju̱n David nga kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu:Kikie tehe̱nte Nti̱a̱ná nginkán,
kixi̱na̱ síjñat'a tu̱ xi najmi tsankjuhunna. J_ Tu̱nga Nti̱a̱náhá kits'ín nda̱íhi̱ a̱jihi̱n kju̱a̱'uhu̱n ngabayoo̱. Kits'ínk'íéjña tík'un ngáha̱ ra̱. Ndaha̱chí najmi kamaha̱ ngabayoo̱ kits'ínk'íéjña'yúhu̱n. a^;Y'énda títjun Nti̱a̱ná ko̱ be nkúhu nga tuts'ihi̱n ni nga já kontra̱ n'e̱kjas'ehe̱n Jesu. Jun kichjubénijó ko̱ kin'ek'ion. Já xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ kin'e chjón nga kikjat'a kruu̱. B]}’Jun já Israel, ta̱sinñju ni xi xínnu̱u. Ya sisiun ni xi kits'ín Jesu, nda̱ xi nibáha Nazaret. Kits'ín kju̱a̱chánka ko̱ kju̱a̱nkjún ko̱ ni xi tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. Nti̱a̱ná kitsjáha̱ nga b'a̱ kits'ín tu̱ xi y'éjña chjihi̱nu̱u nga kui kits'ín nibáha̱. U\#N'e̱k'anki ngayjee̱ xi k'u̱a̱nkihi̱ Nti̱a̱ná nga ts'i̱ínnkihi̱. J[ Ka̱ma jyun ts'íu̱ ko̱ xi nkúhu jní ka̱ma sóo̱.B'a̱ ka̱ma kintehe̱ ni nga ku̱i̱chú ni̱stjin xi y'énda Nti̱a̱ná,
kui ni̱stjiu̱n xi chánka ko̱ nkjún tjín. Z#Ts'ian kju̱a̱nkjún nk'a ján,
ko̱ kuakuchjá kju̱a̱chánkana̱ t'anankiu̱.S'e̱ jní ko̱ nd'í ko̱ ni̱nti̱ tjain. YKui ni̱stjin xu'bo̱ tsjaha̱ Espiri̱tu̱na̱ já musu̱na̱ ko̱ jminchjín musu̱na̱,
tu̱ xi ku̱i̱nchja̱ha ngajona̱. YX+B'i̱ títsu Nti̱a̱ná:Kui nii̱ xi ka̱ma ni̱stjin xi fekuu̱, tsjaha̱ Espiri̱tu̱na̱ ngayjee̱ xu̱ta̱.Ntíx'i̱nnu̱u ko̱ ntíchju̱únnu̱u ts'a k'ue'á énna̱ nga profeta̱ ka̱ma.Já xu̱nkúnu̱u sku̱e̱ ni xi k'uejñá chjihi̱,
ko̱ jáchánu̱u ku̱i̱nt'é ni xi xíhi̱n nga nijñá ján. rW]Ni xi tíyo, kui ni xu'bi̱ xi kitsúya títjun nda̱ profeta̱ Joel má nga b'i̱ ts'ín y'ét'a: rV]Najmi ch'i̱ jái̱ xi nkú nga ts'ín tín'enkjíntak'un, a̱t'aha̱ a̱s'a̱ihí chu̱ba̱ ñja yo̱. UA̱s'a̱i tsasinjña ndju Pedro̱ ko̱ já postru̱ xi te nkuu̱. 'Yún kinchja̱ nga b'i̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n: —Jun xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱nnu̱u ko̱ ngatentoo̱ xi tintsu̱bo̱o Jerusalen, katumankjinnu̱u ko̱ ta̱sinñju ni xi xínnu̱u. >Tu A̱s'a̱i k'u̱a̱ xi tu̱ tohón kamaha̱ ko̱ b'a̱ kitsú: —Ch'i̱hí jóo̱. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmíhi̱ Pedro̱ xu̱ta̱ nga kitsúya nkú tsuhu̱ ra̱ ni xi kamoo̱ S# Ngayjee̱ xu̱ta̱ kama nkjúhu̱n. Ndaha najmi be ni xi ku̱i̱tsu̱. Kingjásjaiyaha̱ xinkjín: —¿Nkú tsuhu̱ ra̱ ni xu'bi̱? )RK Tjín xu̱ta̱ Creta̱ ko̱ xu̱ta̱ Ara̱be̱. Ngatenteé tínu'yáá nga énná tíi̱ncha tsuyaha̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ kju̱a̱chánka xi ts'ín Nti̱a̱ná. #Q? xu̱ta̱ Frigi̱a̱, xu̱ta̱ Panfili̱a̱, xu̱ta̱ Egipto̱, xu̱ta̱ xi nibáha a̱nte Libi̱a̱ xi tiña maha̱ nanki Cirene̱, ko̱ xu̱ta̱ Roma̱. Tjín xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ tjín xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tu̱nga s'ejihín ra̱ Nti̱a̱ná. [P/ A̱t'aha̱ tjínjinná e̱i̱ xu̱ta̱ Parti̱a̱, xu̱ta̱ Medi̱a̱, xu̱ta̱ Elam, xu̱ta̱ xi nibáha a̱nte Mesopotami̱a̱, xu̱ta̱ Judea̱, xu̱ta̱ Capadoci̱a̱, xu̱ta̱ Ponto̱, xu̱ta̱ Asi̱a̱, _O7¿Nkú ts'ín én xi mahaná nga nkúnkáá tínu'yáhaná nga tíi̱ncha nchja̱ha? !N;Tu̱ ni xí kama nkjúhu̱n ra̱ ko̱ b'i̱ ngján b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿A najmi xu̱ta̱ Galilea̱há ngayjee̱ xi b'i̱ ts'ín tínchja̱? :MmA̱s'a̱i kama ñjakú xu̱ta̱ nk'ie nga kint'é ni xi janeyoo̱. Ndaha najmi i̱ncha be ni xi i̱ncha ku̱i̱tsu̱, a̱t'aha̱ tu̱ éhe̱n ní i̱ncha kint'é nga nkúnkú. L'Kui ni̱stjiu̱n tjíntu nanki Jerusalen xu̱ta̱ judio̱ xi benkjún Nti̱a̱ná xi nibaha ngayje tíkjá nanki xi tjín a̱sunntee̱. 4KaNgayjee̱ kitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ kik'atuts'i̱hi̱n nga kinchja̱ kj'a̱í kj'a̱í én xi nkú ts'ín kitsjáha̱ Espiri̱tu̱ nga ku̱i̱nchja̱. oJWA̱s'a̱i kama chji a̱sun nintaku̱ jóo̱ ni xi b'a̱ k'un nja̱i̱ nd'í k'un nga kik'a̱i̱hi̱. I1Tu̱ janeyahá nk'a ján. B'a̱ kama xi nkú ma nga 'yún kjenima ntjo̱. Kinu'yá kui nii̱ ngayjee̱ a̱ya ni'yoo̱ xi má nga kab'entu jóo̱. {H qNk'ie nga tsichu ni̱stjihi̱n S'í Pentecoste, nkuhú a̱nte kama ñjakú ngayjee̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu. &G GA̱s'a̱i tsasehe̱ jóo̱ yá xi ka̱ma ts'e̱ xóo̱. Tu̱ Matia̱há kikanéhe̱. Kui nga kik'a̱i̱ xáko̱ho̱ ra̱ já postru̱ xi te nkuu̱.@F {tu̱ xi ka̱maha nku nda̱ postru̱ ko̱ ts'i̱ínko̱ni̱ xá xi najmi kits'ínndju̱ú Juda̱ Iscariote̱. A̱t'aha̱ ngatitsun kits'ín Juda̱ ko̱ a̱nte xi tje̱he̱n ra̱ ngji. ME A̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsú nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná: —Ji Nti̱a̱, yai xi nkú ts'ín tjíntuyá ani̱ma̱ha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱. Ta̱kúchjini̱ má xi kui já xi joi̱ xi kichj'ajin D A̱s'a̱i i̱ncha kits'ínkjó jo já, nku xi 'mi Kuse xi ta̱ 'mi ya Barsaba, xi ta̱ Justo̱ chubaha̱, ko̱ nku xi 'mi Matia̱. JC b'aha̱ ra̱ nk'ie nga tsaténtáha̱ Jua ko̱ santaha ni̱stjin nga ngji nk'a ján, a̱jihi̱n já xu'bi̱ kachj'ajin nku xi ku̱i̱tsu̱yako̱ni̱ nga j'áíya ngáha̱ ra̱ Jesu ngabayoo̱. {B q’Kui nga a̱jihi̱n já xi kitsjenko̱ tehe̱ntehe̱ná nk'ie nga tíjñajin saná Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu, PA A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n salmo̱:Kas'e tiya ni'yaha̱ ndo̱,
najmi tu̱ ch'a xi kat'ejñaya. Ko̱ b'a̱ ts'ín ta̱ tjít'a ya:Kj'a̱í xi kats'ínkjáíhi̱n xáha̱. @ -Kint'é ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu Jerusalen ni xi kamoo̱. Xu'baha̱ Jní 'mi a̱nte xu'bo̱, én xi tsuhu̱ ra̱ Acelda̱ma̱ nga éhe̱n. [? 1Tu̱nga najmi ndahá kits'ín. A̱s'a̱i to̱on xi kama chjíhi̱ ra̱ kju̱a̱ najmi ndaha̱ ts'atseko̱ho nku xu'ba. A̱s'a̱i nintaku̱ tsijnehe, i̱xí kits'ohón nga tsijne ko̱ tsitju ngayjee̱ ts'ehe̱. c> AKui xi ta̱ kama nku nda̱ postru̱ xi nkúhu ji̱n ko̱ ta̱ kik'a̱i̱hi̱ xá xu'bi̱. n= W—Jun já nts'e, tjíhin nga tsitjusun ni xi Espiri̱tu̱ Santo̱ kits'ínkinchja̱ha̱ David. Kui niu̱ xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. Kinchja̱ni̱jmíyaha Juda̱, nda̱ xi ngjiko̱ já xi j'aikj'ánijé Jesu. .< WNku ni̱stjin nk'ie nga kama ñjakú xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu, ma ra̱ tsa unchan ko̱ kan, a̱s'a̱i Pedro̱ tsasinjñajin masehe̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: E; Nkuhú i̱ncha kits'ín kju̱a̱nkjintak'uhu̱n nga tehe̱nte kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ngayjee̱ já xu'bi̱ ko̱ já nts'e̱ Jesu, Maria̱ xi na̱aha̱ maha ko̱ kj'a̱í sa jminchjín. [: 1 Nk'ie nga i̱ncha jas'en a̱jin na̱nti̱o̱, i̱ncha ngjinji ni'ya xi jo tjíxjó xi i̱ncha tjíntuyá. Kui xu'bi̱ já postru̱ xi tjíntu yo̱: Pedro̱, Santiago̱, Jua, Andre, Felipe̱, Toma, Bartolome, Mateo̱, Santiago̱ xi ntíhi̱ Alfeo̱, Simon xi mako̱ já xi mjehe̱ kjaánko̱ já Roma̱, ko̱ Juda̱ xi nts'e̱ Santiago̱. }}R|{zyy=xWwvvFutt%sarqKpo(nm$lhkkUjj'ihhggiffVedcbaap``(_i^^U]{[ZZ;Y:XWW=UTSRKQQpPOONeMLL]KKJII0HfG3FEEUDD CtC:BgAA0@s?>>=u=Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n, nk'ie nga títs'ín ni̱yá jóo̱ ko̱ nga ja tíbichú tiña a̱jin na̱nti̱o̱, Pedro̱ ngji nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná nk'a ni'ya má nga tíjña, nkú ra̱ ma nga chu̱ba̱ te jo. T! Kitsúyaha̱ ngayjee̱ ni xi kamoo̱, a̱s'a̱i kits'ínkji nanki Jope̱. K Nk'ie nga ja ngji ntítsje xi tínchja̱ko̱ho̱, a̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Corneli̱o̱ jo já musu̱hu̱ ko̱ j'ájin a̱jihi̱n já jun xi tjíhi̱n nku nda̱ jun xi tjoho̱ Nti̱a̱ná. { Kui xi tíjña ni'yaha̱ nda̱ Simon xi f'áxi tja̱ba̱xín, nda̱ xi tiña a̱ndai ntáchak'uu̱n síjña ni'yaha̱. lQ Kui nga n'e̱kjíhini nanki Jope̱ já xi ku̱i̱nchja̱ha̱ ra̱ Simon, kui xi ta̱ 'mi Pedro̱. |q —¿Mí nihi, Nda̱ Nti̱a̱? —kitsú Corneli̱o̱ nga tsase ko̱ títsankjúhún ts'íhin. B'i̱ kitsú ntítsjee̱: —Tsasínñjuhu̱ Nti̱a̱ná ni xi tsinchihi̱ ko̱ tíbe nga tí'ba̱i̱hi̱ xu̱ta̱ x'a̱n ni xi machjéhe̱n. { Nku ni̱yá nkú ra̱ ma nga chu̱ba̱ jan nga ngixuu̱n kama chjihi̱ nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná xi nkúhu tsa nchi̱ni kik'a̱i̱hi̱ kamaha̱. Kikie Corneli̱o̱ nga jas'en ntítsjee̱ má tíjña ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¡Ji Corneli̱o̱! 3_ Kui ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu ni'yaha̱ tjoho̱ ko̱ benkjún Nti̱a̱ná. Tsjáha̱ xu̱ta̱ x'a̱n ni xi machjéhe̱n ko̱ tehe̱nte nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. {~ q Nanki Cesarea̱ y'ejña nku nda̱ xi 'mi Corneli̱o̱ xi nda̱ jun k'aku̱hu̱ já jun xi 'mi Já jun Italiano̱. ~}u +Nkjin ni̱stjin kamaha̱ Pedro̱ nga y'ejña nanki Jope̱ ni'yaha̱ nda̱ xi 'mi Simon xi f'áxi tja̱ba̱xín.||q *Ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín nanki Jope̱ kint'é ni xi kamoo̱ ko̱ nkjin xi kis'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. F{ )Pedro̱ jakj'á ntsja ta̱chjúu̱n ko̱ kikjesíntje̱n. Kinchja̱ha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n ko̱ kits'ínkjas'en tík'un ngáha̱ ra̱ ta̱chjúu̱n. Cz (A̱s'a̱i kik'onsje Pedro̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha yo̱ ko̱ tsasinkúnch'in nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. Tsase ts'íhi̱n ra̱ yjoninte k'ie̱n nga b'i̱ kitsú: —Ji Tabita̱, ti̱síntje̱i̱n. A̱s'a̱i kikjex'ánki tunku̱n ta̱chjúu̱n. Nk'ie nga kikie nga yo̱ síjña Pedro̱, y'ejña kutu. wyg 'A̱s'a̱i tsisintje̱n Pedro̱ ko̱ ngjiko̱ jóo̱. Nk'ie nga ja tsichu nanki Jope̱, xu̱ta̱ xi tíi̱ncha yo̱ ngjiko̱ho̱ a̱ya 'ma xi má nga kjijña yjoninte k'ie̱n. Ngayjee̱ jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n j'aitset'áha̱ Pedro̱ nga tíi̱ncha kjintá ko̱ tíi̱ncha bakú x'ótji ko̱ kj'a̱í sa najyun xi ts'ínnda Dorca̱ nk'ie nga y'ejña. 'xG &Nk'ie nga kint'é xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ Jesu xi tjíntu nanki Jope̱ nga nanki Lida̱ tíjña Pedro̱, a̱s'a̱i kits'ínkjisehe̱ jo já, a̱t'aha̱ tiña maha̱ xinkjín nankiu̱. B'i̱ kitsú jóo̱ nga j'ai nchja̱ko̱ Pedro̱: —Najmi tu̱ n'ek'andayai. Nibáa̱se̱ni̱. sw_ %Kui ni̱stjiu̱n kisate ch'in ko̱ k'ien. A̱skahan nga ja jejnú yjonintehe̱, kis'ejña nku a̱ya 'ma. ovW $Nanki Jope̱ y'ejña nku ta̱chju̱ún xi tje̱nnkihi̱ Jesu xi 'mi Tabita̱, j'áín xi tsuhu̱ ra̱ Dorca̱ nga én griego̱. Kui xi ngayje ni̱stjin kits'ín ni xi nda ko̱ kitsjáha̱ xu̱ta̱ x'a̱n ni xi machjéhe̱n. Fu #Ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu Lida̱ ko̱ Saron kikie nga tsisintje̱n Enea̱ ko̱ kits'ínkjáíhi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kits'ínkj'áíyaha̱ Pedro̱ ta̱chju̱ún Tabita̱ &tE "A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱: —Ji Enea̱, Jesucristo̱ títs'ínnkihi. Ti̱síntje̱i̱n ko̱ t'endai kama̱hi̱. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tsisintje̱n Enea̱. psY !Yo̱ kikie nku nda̱ xi 'mi Enea̱ xi jin nú tjíhi̱n nga kjijñasun na̱chan, a̱t'aha̱ nta sjai. 'rG Nk'ie nga tsú'bak'un Pedro̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín xki̱ a̱nte, a̱s'a̱i ta̱ j'aisehe̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná xi tjín nanki Lida̱. ?qw Kis'ehe̱ kju̱a̱jyu xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín ngayjee̱ a̱nte Judea̱, a̱nte Galilea̱ ko̱ a̱nte Samari̱a̱. 'Yún kis'ejin saha̱ Nti̱a̱ná. Kikienkjún Nti̱a̱ná nga y'entu ko̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ tsasinko̱ho̱ nga 'yún kama nkjin sa. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Pedro̱ nda̱ Enea̱ py Nk'ie nga kint'é já nts'eé ni xu'bi̱, a̱s'a̱i ngjiko̱ Saulo̱ nanki Cesarea̱. Ja kamoo̱ kits'ínkji Tarso̱. Io  Kinchja̱ni̱jmíko̱ ko̱ y'ésiko̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi nchja̱ én griego̱. Tu̱nga já xu'bi̱ tsangisjai ni̱yá xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínk'ien Saulo̱. n! A̱s'a̱i y'ejña Saulo̱ nanki Jerusalen. Y'emako̱ já postru̱ ko̱ ndjá y'éni̱jmí nga tsakúya yáha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. m  A̱s'a̱i Bernabe ngjiko̱ Saulo̱ nginku̱n já postru̱ ko̱ kitsúyaha̱ xi nkú ts'ín a̱ya ni̱yóo̱ kikie Saulo̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga Nda̱ Nti̱a̱ná kinchja̱ko̱ho̱ ko̱ xi nkú ts'ín ndjá y'éni̱jmí éhe̱n Jesu nanki Damasco̱. tla Nk'ie nga tsichu Saulo̱ nanki Jerusalen, mjehe̱ nga ka̱mangujinko̱ xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu, tu̱nga kitsankjúhún ra̱ ngayjee̱ jóo̱, a̱t'aha̱ najmi kis'ejihi̱n tsa ja ta̱ nku nda̱ xi tje̱nnkihi̱ Jesu Saulo̱. Sk A̱s'a̱i xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu tsasinko̱ho̱ Saulo̱. Y'éyaha̱ nku ni̱si̱n ko̱ kikjeje̱nntjaihi̱ xjóho̱ nankiu̱ nga jyuu̱n. B'i̱ kama nk'ie nga j'ai tjúhun Saulo̱ nanki Jerusalen -jS Tu̱nga tjíhín xi kitsúyaha̱ Saulo̱ ni xi y'énda jóo̱. Ni̱stjin ni̱stje̱n i̱ncha kikunntá a̱nkju̱a̱ha̱ nankiu̱ tu̱ xi ts'i̱ínk'iehen Saulo̱. xii Nk'ie nga j'a nkjin ni̱stjin, a̱s'a̱i y'éndako̱ xinkjín já judio̱ nga i̱ncha ts'i̱ínk'ien Saulo̱. Sh Tu̱nga tu̱ sahá 'yún y'éni̱jmí sa Saulo̱ ko̱ y'éjña chji nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná. Kits'ínndyja̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi tjíntu Damasco̱. %gC Kama nkjúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kint'éhe̱. B'i̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿A najmi kuihí nda̱i̱ xi tje̱nnki unkie xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu nanki Jerusalen? Ko̱ ta̱ kui xá j'aihi e̱i̱ tu̱ xi ngju̱a̱i̱ko̱nijéhe xu̱ta̱ nginku̱n já na̱'mi k'aku̱. f! A̱s'a̱i y'éni̱jmí Saulo̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ni'ya sinagoga̱ xi tjín yo̱ nga b'a̱ kitsú nga Jesu xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. heI Nk'ie nga ja kikjine nichine, kisakú nga'yún ngáha̱ ra̱ ko̱ chuba ni̱stjin y'ejñajihi̱n xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu xi tjín Damasco̱. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmí tjuhun éhe̱n Nti̱a̱ná Saulo̱ nanki Damasco̱ &dE Tje̱n'yún tsitjunkihí tunku̱n Saulo̱ ni xi b'a̱ k'un tja̱ba̱xkfi̱ k'un ko̱ kama chji ngáha̱ ra̱. A̱s'a̱i tsisintje̱n ko̱ kisaténtá. Jc  A̱s'a̱i ngji Anania̱. Jas'en ni'ya má nga tíjña Saulo̱ ko̱ kingjénne ntsja nga b'i̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ nts'é Saulo̱, Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu xi tsakúchjihi yjoho̱ a̱ya ni̱yá má nga tínibáí, kui kuats'ín nibána tu̱ xi ka̱ma chji ngáha ri ko̱ tu̱ xi tséjihin ri Espiri̱tu̱ Santo̱. Xb) An kuakuchjíhi̱ nk'ie nga nkjin kju̱a̱ni̱ma̱ kj'u̱a̱jin nga̱t'ana̱. sa_ A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Nda̱ Nti̱a̱ná: —T'in, a̱t'aha̱ an ja j'ajián ndo̱ nga kui xi k'u̱éni̱jmíhi̱ an xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ ko̱ já rei̱ ko̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. ` Já na̱'mi k'aku̱ ja kitsjáha̱ kju̱a̱ xi má nga ka̱ma ngju̱a̱i̱ko̱ kju̱a̱'yún ngayjee̱ xi s'ejihi̱n ji. ;_o B'i̱ kitsú Anania̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, nkjin xu̱ta̱ títsuyana xi nkú k'uhu̱n ndo̱ ko̱ ni xi najmi nda xi kits'íhi̱n xu̱ta̱ xi ts'i̱ xi tjíntu Jerusalen. 4^a Ja kama chjihi̱ xi nkúhu tsa nchi̱ni kuak'a̱i̱hi̱ nga nku nda̱ xi 'mi Anania̱ kafas'en má tíjña ko̱ nga kamjénehe̱ ntsja tu̱ xi ka̱ma chji ngáha̱ ra̱. g]G B'i̱ kitsúhu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná: —Ti̱síntje̱i̱n ko̱ t'in ni̱yáté xi 'mi Ni̱yá Kixi̱. Ni'yaha̱ Juda̱ cha̱sjaiyai nku nda̱ xi nibáha nanki Tarso̱ xi 'mi Saulo̱. Nti̱a̱ná tínchja̱ko̱ ndo̱. \ Damasco̱ y'ejña nku nda̱ xi tje̱nnkihi̱ Jesu xi 'mi Anania̱. Kui xi Nda̱ Nti̱a̱ná tsakúchjihi̱ yjoho̱ xi nkúhu tsa nchi̱ni kik'a̱i̱hi̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¡Ji Anania̱! —Á an e̱i̱, Nda̱ Nti̱a̱ —kitsú Anania̱. v[e Yo̱ kamaha̱ jan ni̱stjin nga y'ejña ka̱. Najmi chumi nihi xi kikjine ko̱ najmi chumi ntáha xi kik'i. 3Z_ A̱s'a̱i tsisintje̱n Saulo̱, tu̱nga nk'ie nga kikjex'á tunku̱n najmi ta̱ kama chjihi̱ ra̱. Kui nga tu̱ kichjubénkihí ni nga ngjiko̱ jóo̱ nanki Damasco̱. oYW Kitsankjún já xi tje̱nko̱ Saulo̱, a̱t'aha̱ kint'é nto̱ tu̱nga najmi ch'a xi kikiehé. hXI Ti̱síntje̱i̱n ko̱ t'in a̱jin na̱nti̱o̱. Yo̱ k'úínyahi ni xi tjíhin nga n'e̱i̱. W —¿Yáha ji, Nda̱ Nti̱a̱? —kitsú Saulo̱. B'i̱ kitsú xi kinchja̱ko̱ho̱: —An Jesu xi tje̱nnki unchai. V A̱s'a̱i tsijne t'anankiu̱ ko̱ kint'é nku nta̱ xi b'i̱ kitsúhu̱: —Saulo̱, Saulo̱, ¿á an tje̱nnki unchahaní? )UK Tu̱nga nk'iehé nga títs'ín ni̱yá ko̱ ja tíbichú tiña nanki Damasco̱, tje̱n'yún kits'ín ndzjehé ra̱ Saulo̱ nku nd'í xi nibaha nk'a ján. T9 ko̱ tsankihi̱ xu̱ju̱n xi má nga tí'ba̱i̱hi̱ kju̱a̱, tu̱ xi ka̱ma ngju̱a̱i̱hi ni'ya sinagoga̱ xi tjín nanki Damasco̱ ko̱ ku̱a̱ngisjai yo̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu ko̱ kj'u̱a̱íko̱nijé nanki Jerusalen, ndaha tsa jáx'i̱n ko̱ ndaha tsa jminchjín. ,S S Saulo̱ tu̱ nku tsinchánkjúhún ra̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu nga mjehe̱ ts'i̱ínk'ien. Kui nga ngjisehe̱ ra̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n R+(Tsichu Felipe̱ nanki Azoto̱ ko̱ xki̱ a̱nte ngji nga y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Jesu santaha nkúhu nga tsichu nanki Cesarea̱.jQM'Nk'ie nga i̱ncha tsitjujin ntánijuo̱, Espiri̱tu̱ Santo̱ ngjiko̱ t'axíhi̱n Felipe̱. Nda̱ k'aku̱ xi nabáha Etiopia̱ najmi ta̱ kikiehe Felipe̱, tu̱nga tsjohó kik'iehe̱ nk'ie nga kits'ínndju̱ú ni̱yáha̱. P+&A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nga s'e̱jña'yún yóo̱ ko̱ nga joo̱ tsitjujenya má tíjña ntánijuo̱. A̱s'a̱i Felipe̱ tsaténtá ndo̱. ,OQ%B'i̱ kitsú Felipe̱: —Tsa ngayjee̱ ani̱ma̱hi̱ s'ejihin yáha Jesu, ka̱ma. B'i̱ kitsú ndo̱: —S'ejinna nga Jesucristo̱ xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. BN}$Nk'ie nga tíi̱ncha ts'ín ni̱yá, tu̱ i̱ncha tsichuhú má nga tjín ntánijua ko̱ b'i̱ kitsú nda̱ k'aku̱ Etiopia̱: —Á ntánijua e̱i̱. ¿A najmi ka̱mahá sa̱téntá? M#A̱s'a̱i kinchja̱ Felipe̱. Má nga títs'ínya ndo̱ kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ nga kitsúyaha̱ én nda tsuhu̱ Jesu. L"A̱s'a̱i b'i̱ ts'ín kinchja̱ nda̱ k'aku̱ xi nibáha Etiopia̱ nga kingjásjaiyaha̱ Felipe̱: —T'inyaní, ¿yá xi tínchja̱ni̱jmíyaha nda̱ profeta̱ e̱i̱? ¿A kui tínchja̱ni̱jmíyaha yjoho̱ a ra̱ kj'a̱íhí xi tínchja̱ni̱jmíyaha? oKW!Kichajnucha ko̱ najmi na̱xu̱ kin'ehe̱ kju̱a̱.Tsichakjá ntje̱he̱ a̱t'aha̱ kin'ek'ien. DJ B'i̱ ts'ín tjít'a má nga títs'ínya ndo̱:Ngji n'ek'ien xi nkúhu chu̱tsa̱nka̱, najmi kikjex'á ts'a,
xi nkúhu chu̱tsa̱nka̱ xi tíchj'ajnu tsa̱nka̱ha̱. I5—¿Nkú ts'ín ka̱mankjihinna nga najmi tjín xi ku̱i̱tsu̱ya sisinna? —kitsú ndo̱ ko̱ tsankihi̱ Felipe̱ nga ku̱i̱yájnut'aha̱. @HyNk'ie nga tsichuk'úhu̱n, kint'é Felipe̱ nga xu̱ju̱n xi y'ét'a nda̱ profeta̱ Isaia̱ títs'ínya ndo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —¿A tímankjihin ni xi tín'eyai? vGeA̱s'a̱i Espiri̱tu̱ b'i̱ kitsúhu̱ Felipe̱: —T'ihi̱nse̱ tiñaihi̱ nda̱ xi kab'ejñaya yá ján. F7ko̱ ja tíb'óya ngáha nankihi̱. Yá xi tje̱nko̱ kab'ejñaya ko̱ títs'ínya xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná xi y'ét'a nda̱ profeta̱ Isaia̱. `E9A̱s'a̱i tsisintje̱n Felipe̱ ko̱ ngji, ko̱ a̱ya ni̱yóo̱ kisatéjin nku nda̱ xi nibáha a̱nte Etiopia̱. Nku nda̱ eunuko̱ niu̱, nku nda̱ k'aku̱ xi ts'ínxát'aha̱ na̱ Candace̱ xi na̱ rei̱na̱ha̱ xu̱ta̱ Etiopia̱. Kui xi f'átjo ngayjee̱ to̱oho̱n na̱ rei̱na̱. Nti̱a̱ná ngji ts'íntsjoho̱ ndo̱ nanki Jerusalen _D7A̱s'a̱i nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná kinchja̱ko̱ho̱ Felipe̱. B'i̱ kitsúhu̱: —Ti̱síntje̱i̱n ko̱ chjúbéí ni̱yá xi bitju Jerusalen nga t'in nanki Gaza̱. A̱nte kixiu̱ f'a ni̱yá xu'bi̱. ~CuNk'ie nga ja i̱ncha y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná yo̱ Pedro̱ ko̱ Jua ko̱ y'éjña chjihi̱ xu̱ta̱ yáha Jesu, a̱s'a̱i kik'óya ngáha nanki Jerusalen. B'a̱ ts'ín i̱ncha j'aha nkjin a̱nte nanki xi tjín a̱nte Samari̱a̱ nga y'éni̱jmí ts'íhin én nda tsuhu̱ Jesu. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíko̱ Felipe̱ nku nda̱ xi nibáha a̱nte Etiopia̱ ByB'i̱ kitsú Simon: —Chu̱bani̱ma̱ko̱o Nti̱a̱ná tu̱ xi ndaha nku ni xi kuak'ihinnú najmi ni̱banehena. nAUA̱t'aha̱ tíbe nga najmi je tjíya ani̱ma̱hi̱ ko̱ tíbe nga ni ch'onk'uu̱n tjí'yíhi̱n ji. 3@_T'inchj'a̱ha̱ ri̱ ani̱ma̱hi̱ nga̱t'aha̱ ngatitsun xu'bi̱ ko̱ chu̱bani̱ma̱ko̱i̱ Nti̱a̱ná, tsa tu̱ 'yaha ts'i̱ínndyjat'ahi ni xi kuan'enkjíntak'uin. ?Najmi ji tsuhu ri ko̱ najmi ji tje̱hen ri xá xu'bi̱, a̱t'aha̱ najmi kixi̱ tjíya ani̱ma̱hi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. 8>iA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱: —Kandyjai ko̱ ta̱ kandyja tjo̱ohi̱n, a̱t'aha̱ b'a̱ n'e tín'enkjíntak'uin nga to̱on ma ch'atseko̱ho ni xi tsjá Nti̱a̱ná. 1=[nga b'i̱ kitsúhu̱: —K'u̱a̱i̱nú ko̱ an nga'yún xu'bi̱, tu̱ xi nk'ie nga ngjuenné ntsa̱hana tu̱ yáha ni ta̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n Espiri̱tu̱ Santo̱. '<GKikie Simon nga kits'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ nk'ie nga kingjénnehe̱ ntsja já postru̱. A̱s'a̱i kingjén'a to̱on já postru̱ n;UA̱s'a̱i Pedro̱ ko̱ Jua kingjénne ntsja xu̱ta̱ ko̱ kits'ínkjáíhi̱n Espiri̱tu̱ Santo̱. :%A̱t'aha̱ ndaha nku najmi kje̱e f'aijíhi̱n Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ tu̱ ntáhá kisaténtáhá xu̱ta̱ nga kits'ínkjáíhi̱n Jesu. 99Nk'ie nga i̱ncha j'ai jóo̱ yo̱, kinchja̱ntjai xu̱ta̱ Samari̱a̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱. L8Nk'ie nga kint'é én já postru̱ xi tjíntu nanki Jerusalen nga xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Samari̱a̱ kits'ínkjáíhi̱n éhe̱n Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i kits'ínkji yo̱ Pedro̱ ko̱ Jua. l7Q Santaha ko̱ Simon ta̱ kis'ejihi̱n ko̱ kisaténtá. A̱s'a̱i kitsjenko̱ tehe̱nte Felipe̱ ko̱ kama nkjúhu̱n nk'ie nga kikie ni xi tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱nkjún i xi kits'ín Felipe̱. 96k Tu̱nga nk'ie nga tsakúya Felipe̱ nga Nti̱a̱ná xi batéxuma ko̱ nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, kis'ejihi̱n xu̱ta̱ ko̱ kisaténtá jmichjín ko̱ jáx'i̱n. x5i I̱ncha ts'ínsihi̱n a̱t'aha̱ nkjin nú kits'ín tj'e ndo̱. B'a̱ ts'ín ts'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱. 84i Ngayjee̱ xu̱ta̱ tsasínñjuhu̱ ndo̱, b'aha̱ ra̱ xi ndyjaha̱ ko̱ santaha xi cháha̱. B'a̱ i̱ncha kitsú: —Kui nda̱ xu'bi̱ xi nga'yún chánkaha̱ Nti̱a̱ná. O3 Tu̱nga ta̱ y'ejñahá yo̱ nku nda̱ xi 'mi Simon xi kits'ín tj'e ni̱stjin nk'ie. Kui xi ts'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Samari̱a̱. B'a̱ kitsú nga kui xi nku nda̱ chánka. 72iKui nga tsjo ṉkjún kamaha̱ ra̱ xu̱to̱. (1IA̱t'aha̱ nkjin jáninda xi tsitjujíhi̱n xu̱ta̱ nga 'yún kikjintáya nga tsitju, ko̱ nkjin xu̱ta̱ xi najmi ma fi ko̱ xi ni̱ma̱ sjai kama nkihi̱. /0WKama ñja xu̱to̱ nga kingjénñjuhu̱ ni xi kinchja̱ Felipe̱ nk'ie nga i̱ncha kint'é ko̱ kikie ni xi kits'ín nga tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. /wA̱nte Samari̱a̱ ngji Felipe̱ nga y'éni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱ nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná. .Máha xu̱ta̱ xi kindzjoyoo̱, tu̱ má xi tje̱hén ni nga i̱ncha ngji, yo̱ i̱ncha y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. k-OTu̱nga tu̱ xí kitsjenkí unkiehé Saulo̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. Xki̱ ni'ya jas'en nga kikjebéfe jáx'i̱n ko̱ jminchjín ko̱ kits'ínkjas'en nu̱ba̱yá. B'i̱ ts'ín kis'eni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná a̱nte Samari̱a̱ W,'K'u̱a̱ já xi nda tjíntuyáha̱ kingjáyanji Esteba̱n ko̱ kikjintát'a. /+ YKisasíhi̱n Saulo̱ nga kin'ek'ien Esteba̱n, ko̱ ta̱ kuihi ni̱stjin xu'bo̱ kich'atuts'i̱hi̱n nga tu̱ ni xí kitsjennkí unchahá xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín nanki Jerusalen. Kindzjoyayje nga ngji a̱nte xi tjín Judea̱ ko̱ Samari̱a̱. Tu̱ já postru̱ y'entu subahá sa Jerusalen. F*<A̱s'a̱i tsasinkúnch'in ko̱ 'yún kikjintáya nga b'i̱ kitsú: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, najmi tu̱ ch'axki̱hi̱ ri̱ jái̱ ngatitsun xu'bi̱. Nk'ie nga ja b'a̱ kitsú, k'ien. )9;Nk'ie nga tís'ehe̱ ndji̱o̱ Esteba̱n, b'i̱ kitsú nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná: —Ji Nda̱ Nti̱a̱ Jesu, n'e̱kjáíhi̱n ani̱ma̱na̱. '(G:I̱ncha kik'onsje na̱tsihi̱n na̱nti̱o̱ ko̱ yo̱ i̱ncha y'éhe̱ ndji̱o̱. Nku nda̱ti xi 'mi Saulo̱ kikunntá najyuhu̱n já testiyu̱ tsank'óo̱. '{9Najmi ta̱ tsasínñjuhu̱ ra̱ jóo̱ Esteba̱n. Xa̱áha̱n i̱ncha kits'ín. Ngatentee̱ nkuhú nga ngjikj'á. &%8B'i̱ kitsú: —¡Cha̱so̱o! Tíbe nga tje̱n ti̱xa̱ ndji̱o̱jmi ján ko̱ nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n kabasinjñat'aha̱ Nti̱a̱ná. ;%o7Tu̱nga máha Esteba̱n, kitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱. Tsasenjinki nk'a ján ko̱ kikie kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga Jesu kabasinjñat'aha̱ Nti̱a̱ná. $6Nk'ie nga kint'é já tjíxóo̱ ni xi kitsú Esteba̱n, tu̱ ni xí i̱ncha kama kjahán ra̱ ko̱ i̱xí tsatehé ni̱'yu̱n. #5Jun bi ntítsje kits'ínkjas'ennu̱u kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná tu̱nga najmi tín'etjusunnú. B'i̱ ts'ín kin'ek'ien Esteba̱n ]"34¿Má já profeta̱ha xi najmi kitsjennkí unkie ntje̱ chánu̱u? Kits'ínk'ien já xi kitsúya títjun nga kj'u̱a̱í nda̱ xi na̱xu̱ ts'i̱ín. Ko̱ nk'ie nga j'ai ndo̱, jun kin'ekjas'on ko̱ kin'ek'ion. =!s3B'a̱ ta̱ kitsú ya Esteba̱n nga ngjindju: —Tu̱nga jun najmi mjenu̱u ku̱i̱nú'yá'ón. B'a̱ ts'ín nu'yó ko̱ tjíya ani̱ma̱nu̱u xi nkú joyaha xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná. Nkuhú nga tintsu̱ba̱ kontra̱ha̱ ru̱u Espiri̱tu̱ Santo̱. Jun xi b'a̱ k'un xi nkúhu ntje̱ chánu̱u. 2 _2An ní kits'inndá ngayjee̱ ni xu'bi̱. K1Ndji̱o̱jmi ján báte̱jña nga batexuma,
ko̱ t'anankiu̱ basinjñásan tsu̱ká.¿Mí ni'yaha xi n'e̱ndanú, títsu Nti̱a̱ná,
ko̱ má a̱ntehe ka̱ma ts'inkj'áíya? B}0B'a̱ tjín kjáíhin nga nk'a ján tíjña Nti̱a̱ná ko̱ nga najmi b'ejñaya ni'ya xi ts'ínnda xu̱ta̱. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín y'ét'a éhe̱n Nti̱a̱ná nda̱ profeta̱: <s/Tu̱nga Salomon kits'ínndaha̱ ni'ya Nti̱a̱ná. ).’Nti̱a̱ná kisasíhi̱n David ko̱ David kama mjehe̱ nga ts'i̱índaha̱ nku a̱nte Nti̱a̱ná, Nti̱a̱ha̱ ntje̱ cháná Jacob. nU-Kik'a̱i̱hi̱ ntje̱ cháná nga ka̱ma ts'e̱ niu̱. I̱ncha y'a nk'ie nga i̱ncha jas'en e̱i̱ má tintsu̱bo̱o nd'a̱i̱, ni̱stjin nk'ie nga tjíhi̱n xá Josue ko̱ kikjánko̱ xu̱ta̱ xi tjíntu e̱i̱, xi Nti̱a̱ná kik'onsje ngandaha̱ ntje̱ cháná. B'a̱ ts'ín kis'ejña ni̱nku̱ najyuntee̱ santaha nkúhu nga y'ejña nda̱ rei̱ David. "=,’Kits'ínnda Moise ni̱nku̱ najyunte xi bakúchji nga Nti̱a̱ná tíjñajihi̱n xu̱ta̱ xi ts'e̱. Kin'enda xi nkú ts'ín kisakúchjihi̱ nga ka̱manda. B'a̱ ts'ín a̱nte kixiu̱ kis'ejñaha̱ ra̱ ntje̱ cháná ni̱nku̱ najyuntee̱ xi nkú nga kitsú Nti̱a̱ná. a;+Ni'ya najyuntehe̱ ní nti̱a̱ Moloc
ko̱ niñuhu̱ nti̱a̱ Renfan tsankinko̱o.Sénni̱stjin kin'endo tu̱ xi n'e̱tsjoho̱ru̱u,
kui nga kjin ts'inkjíhi̱nu̱u xi tje̱hen a̱stu̱n Babiloni̱a̱. q[*’A̱s'a̱i Nti̱a̱ná najmi ta̱ kits'ínsihi̱n ra̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. Kitsjántehe̱ nga ts'i̱íntsjoho̱ niñu xi tjín nk'a ján. B'a̱ kama xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná xi y'ét'a já profeta̱:Jun xu̱ta̱ Israel, ¿a ahán kik'a̱i̱nú chje̱,
nk'ie nga tintsu̱bo̱o a̱nte kixiu̱ yachán nú tjíhin? 3)A̱s'a̱i i̱ncha kits'ínnda nku turu̱ nti̱a̱ ko̱ kits'ínk'ien chu̱ nga kitsjáha̱ chje̱. Kits'íntsjoho̱ ni xi ntsja kits'ínndako̱ho. 1[(B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Aaron: “N'e̱ndani̱ nti̱a̱ xi tsjén títjunni̱, a̱t'aha̱ najmi yai̱ mí nihi xi kamaha̱ Moise, nda̱ xi kik'onsjeni̱ Egipto̱.” #?'’Tu̱nga ntje̱ cháná najmi kama mjehe̱ nga ku̱i̱nt'é'éhe̱n. Tu̱ sahá kits'ín t'axín ko̱ kama mjehe̱ nga k'o̱óya ngáha Egipto̱. }s&Kui Moise xi y'ejñajihi̱n xu̱ta̱ nga kama ñjakú nk'ie nga y'entu a̱nte kixiu̱. Kinchja̱ko̱ ntítsjee̱ a̱sunntu tje̱nki̱ Sinai ko̱ ta̱ kinchja̱ko̱ ntje̱ cháná. Kik'a̱i̱hi̱ nga tsjáná én xi ts'ínk'íéntu tík'unná. 5%’Kui Moise xi b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ Israel: “Nti̱a̱ná kjésíntje̱n nku nda̱ profeta̱ xi nkúhu an. A̱jinnu̱u ku̱i̱tjuhu.” S$Kui xi kik'onsje xu̱ta̱ná Egipto̱. Yachán nú tjíhin kits'ín kju̱a̱nkjún ko̱ ni xi tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná Egipto̱ ko̱ a̱jihi̱n Ntáchak'un Niu̱ ko̱ a̱nte kixiu̱. C#’Najmi kits'ín mjehe̱ jóo̱ Moise nga b'i̱ kik'ihi̱n: “¿Yá xi kitsjá xáhi nga ji xi ka̱mai nda̱ k'aku̱ni̱ ko̱ nga cha̱se̱i̱hi̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda tín'ei̱?” Tu̱nga kuihí Moise xi kama chjihi̱ ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná a̱jin na'yá ntsje̱ xi títiu̱. B'a̱ ts'ín Nti̱a̱ná kits'ínkjihi̱ ra̱ ko̱ kik'a̱i̱ xáha̱ nga kui xi kama nda̱ k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ná ko̱ nga ts'i̱ín nda̱íhi̱. V%"Tíbe kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíf'a xu̱ta̱ xi ts'a̱n xi tjíntu Egipto̱ ko̱ tínt'e nga un tíi̱ncha maha̱. Kaf'ái̱je̱n tu̱ xi ts'in nda̱íhi̱ ra̱. T'endai yjohi̱. An ts'inkjíhi Egipto̱.” {o!B'a̱ kitsú Nti̱a̱ná: “N'e̱sjei tja̱ba̱xín ntéhi̱, a̱t'aha̱ a̱nte nkjúhún má nga kabisinjñai.  “An xi Nti̱a̱ha̱ ntje̱ cháhi̱, Nti̱a̱ha̱ Abraham, Isaac ko̱ Jacob.” Ts'atsé nkjún Moise ko̱ najmi kama k'un nga tsase. ; oKama nkjúhu̱n Moise nk'ie nga kikie ni xi tíma chjihi̱ ko̱ ngjise tiñaha̱ tu̱ xi ku̱a̱se̱ sisihi̱n ra̱. Tu̱ kint'éhé nta̱ha̱ Nti̱a̱ná nga b'a̱ kitsúhu̱: = s’Nk'ie nga j'a yachán nú, nku ntítsje j'aisehe̱ Moise a̱nte kixiu̱ tiña a̱sunntu tje̱nki̱ Sinai. A̱jihi̱n nku na̱'yá ntsje̱ xi títi tsakúchjihi̱ yjoho̱.  Nk'ie nga kint'é Moise éi̱n, tsanka ko̱ ngjik'iejña a̱nte Madian. Yo̱ y'ejñasún ko̱ yo̱ kis'entuhu̱ jo ntí. d A¿A ko̱hó an mjehi n'e̱k'ienní xi nkú ts'ín kin'ek'iein nda̱ Egipto̱ kujña̱?” b =A̱s'a̱i nda̱ xi títs'ín'uhu̱n nda̱ xinkuu̱ kitsuniña Moise nga b'a̱ kitsúhu̱: “¿Yá xi kitsjá xáhi nga ji xi ka̱mai nda̱ k'aku̱ni̱ ko̱ nga cha̱se̱i̱hi̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda tín'ei̱? %’Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n kikie Moise nga jo já xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ tíi̱ncha kjánko̱ xinkjín ko̱ mjehe̱ nga ku̱a̱tekj'áíyaha̱ jóo̱. B'i̱ kitsúhu̱: “Jun já, nts'o mahanu xinki̱u. ¿Á ta̱ jun tín'e'uhu̱n ru̱u xinki̱u?” veA̱t'aha̱ b'i̱ kitsú Moise nga kits'ínnkjink'un: “Ka̱mankjihi̱n xu̱ta̱ xinkjíán nga an ts'i̱ínchjénna Nti̱a̱ná tu̱ xi ka̱ma nda̱íhi̱ ra̱ xu̱ta̱na̱.” Tu̱nga najmi b'a̱há ts'ín kits'ínnkjink'un xu̱to̱. q[Nk'ie nga kikie nga tín'e'uhu̱n nku nda̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱, tsasinko̱. Kits'ínk'ien nda̱ Egipto̱ xi b'a̱ kits'íhi̱n. B'a̱ ts'ín kits'ín ngajoyaha ni xi tín'ehe̱ nda̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. ’Nk'ie nga jehe̱ yachán nú Moise, ani̱ma̱ha̱ nibaha̱ ra̱ nga ngjitsubek'ún xu̱ta̱ xinkjín, xi xu̱ta̱ Israel. B'a̱ ts'ín tsangiyaha Moise ngayjee̱ ni xi maha̱ xu̱ta̱ Egipto̱. Nku nda̱ chánka kama. Kinchja̱ ko̱ tse ni xi kits'ín. wNk'ie nga kis'ejña masen, ta̱kjíhi̱n nda̱ faraon jakj'áha̱ ko̱ kits'íncháha̱ xi nkúhu tsa ntíhi̱ maha. {’Kui ni̱stjiu̱n kitsin Moise ko̱ Nti̱a̱ná kisasíhi̱n Moise. Jan sá kamaha̱ xi cháha̱ nga kikuhu̱n. (IKui xi ts'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱ná ko̱ kits'ín'uhu̱n ntje̱ cháná. Kits'ín kju̱a̱'yúhu̱n ra̱ nga k'u̱éntu masen ntíhi̱ tu̱ xi ku̱a̱yáha. KA̱s'a̱i tsatéxuma yo̱ kj'a̱í nda̱ rei̱ xi najmi be Kuse. .U’Nk'ie nga tsichu tiña ni̱stjin nga ts'i̱íntjusun Nti̱a̱ná ni xi kitsúya títjuhu̱n Abraham, 'yún nkjin kama sa xu̱ta̱ná xi kik'ientu Egipto̱. ~ A̱skahan ngji s'eyanji Jacob nanki Sikem, má nga tíjña tsjó xi ts'atse Abraham nga kitsjáha̱ to̱ontaba ntíhi̱ Hamor. }}B'a̱ ts'ín j'aik'iejñaha Jacob Egipto̱ ko̱ yo̱ k'ien. Ta̱ yo̱ ya i̱ncha k'ien ntíhi̱ xi kama ntje̱ cháná. $|A’A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Kuse nga ngju̱a̱i̱chj'a Jacob xi na̱'mihi̱ maha ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi y'aha̱ ra̱, xi cháte ko̱ kan ún maha. { Ko̱ ni̱yá xi ma joho Kuse tsakúchjihi̱ yjoho̱ já nts'e̱. B'a̱ ts'ín kikiehe nda̱ faraon xu̱ta̱ xi ts'e̱ Kuse. z Nk'ie nga kint'é én Jacob nga Egipto̱ tjín tuni̱ñu̱, kits'ínkji ntíhi̱ xi ntje̱ cháná maha ni̱yá xi tjuhun. 8yi ’A̱s'a̱i kis'e kjintíá ko̱ kju̱a̱'un chánka ngayjee̱ a̱nte Egipto̱ ko̱ a̱nte Canaan, má nga tjíntu ntje̱ cháná. Najmi ta̱ kisakúhu̱ ra̱ nichine. `x9 ko̱ kits'ínkj'a t'axíhi̱n ngayjee̱ kju̱a̱'un xi kisatéjin. Kitsjáha̱ kju̱a̱nkjintak'un na̱nka̱ ko̱ kju̱a̱nda nginku̱n nda̱ faraon, xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ Egipto̱. Nda̱ rei̱ kitsjá xáha̱ Kuse nga ka̱ma nda̱ títjuhu̱n xu̱ta̱ Egipto̱ ko̱ nda̱ k'aku̱hu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín ni'yaha̱ nda̱ rei̱. w1 ’Kits'ínnchi̱ni̱hi̱ já nts'e̱ Kuse ko̱ tsatéñaha̱ xu̱ta̱ xí tjín a̱nte Egipto̱. Tu̱nga Nti̱a̱náhá tsasinko̱ho̱ Kuse mvS’Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu̱ nga ts'i̱ín ni circuncision, tu̱ xi b'a̱ ts'ín sa̱kúchji ni nda xi y'éndako̱. Kui b'a̱ maha, nk'ie nga kitsihin Isaac ko̱ nga ja tjíhi̱n jin ni̱stjin, Abraham kits'íhi̱n ni circuncision. Isaac b'a̱ ta̱ kits'íhi̱n Jacob, ko̱ Jacob b'a̱ ta̱ kits'íhi̱n ntí xi te joho̱, xi kama ntje̱ cháná. .uUB'a̱ kitsú ya Nti̱a̱ná: “An ts'inko̱kju̱a̱ xu̱ta̱ xi musu̱ ts'i̱ín maha̱. A̱skahan i̱ncha ku̱i̱tju yo̱ ko̱ ts'i̱íntsjona a̱nte xu'bi̱.” CtNti̱a̱ná b'a̱ kitsú yaha̱ Abraham nga ntje̱ xi s'e̱he̱ k'úéntu má nga najmi kui ts'e̱, ko̱ nga xu̱ta̱ musu̱ n'e̱ ma, ko̱ nga ñju unchan nú tjíhin un sku̱e̱he̱. Ks’E̱i̱ najmi kitsjáha̱ a̱nte xi ka̱ma ts'e̱, ndaha nku te má ka̱ma ku̱a̱sín tsu̱ku̱. Tu̱nga kitsúya títjuhún ra̱ nga tsjáha̱ nga ka̱ma ts'e̱ e̱i̱ má tintsu̱bo̱o nd'a̱i̱ ko̱ nga ntje̱ xi s'e̱he̱ a̱skahan ta̱ ka̱ma ts'e̱, ndaha tsa najmi tjíhi̱n ntí Abraham kui ni̱stjiu̱n. @ryA̱s'a̱i tsitju Abraham a̱ntehe̱ xu̱ta̱ Caldea̱ ko̱ ngjik'iejña nanki Haran. Nk'ie nga k'ien na̱'mihi̱ Abraham, Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ má tintsu̱bo̱o nd'a̱i̱. uqcB'a̱ kitsúhu̱: “Ti̱tjui nankihi̱ ko̱ t'entui xu̱ta̱ xinki̱. T'ihi̱nnchin a̱nte xi kuakuhu.” *pMA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Esteba̱n: —Jun xi ntje̱ Israel tje̱he̱nnu̱u ko̱ jun xi tjínnu̱u xá, ta̱sinñju manú. Nti̱a̱ chánkaná tsakúchjihi̱ yjoho̱ ntje̱ cháná Abraham nk'ie nga tíjña sa a̱nte Mesopotami̱a̱, kintehe̱ ni nga ngju̱a̱i̱k'iejña nanki Haran. xo kA̱s'a̱i nda̱ na̱'mi títjuu̱n kingjásjaiyaha̱ Esteba̱n: —¿A kju̱axi̱ ni xi tíi̱ncha tsu jóo̱? !n;A̱s'a̱i ngayjee̱ já tjíxá xi kab'entu yo̱ tsasehe̱ Esteba̱n ko̱ kikie nga b'a̱ tjín a̱nkjín ntítsje tjín a̱nkjín Esteba̱n.4maKinu'yái̱ nga b'a̱ kitsú nga Jesu, nda̱ xi nibáha Nazaret, ts'i̱ínkatsúnya ni̱nku̱ xu'bi̱ ko̱ nga ts'i̱ínk'óntjaiya sin xi kich'aá xi tsakúyaná Moise. 0lY Ta̱ i̱ncha j'aiko̱ já testiyu̱ tsank'á xi b'i̱ kitsú: —Kui nda̱i̱ tu̱ nku én ch'on tsuhú títsuhu̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱téxumoo̱. bk= B'a̱ ts'ín tsinchákjaha̱n ra̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ ko̱ jáchá xi tjíhi̱n xá ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. A̱s'a̱i ngjikj'ánijé Esteba̱n ko̱ ngjiko̱ má nga ma ñja já tjíxóo̱. #j? A̱s'a̱i i̱ncha y'échjíhi̱ k'u̱a̱ já tu̱ xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu nga kui xi kint'é nga Esteba̱n ch'on kitsúhu̱ Moise ko̱ Nti̱a̱ná. i1 Tu̱nga najmi kamahá ra̱ kits'ín ngana̱ha̱, a̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ kitsjáha̱ Esteba̱n kju̱a̱nkjink'un na̱nka̱ nga kinchja̱. *hM A̱s'a̱i k'u̱a̱ xu̱ta̱ ni'ya sinagoga̱ xi 'mi Sinagoga̱ha̱ Xu̱ta̱ Nda̱í i̱ncha ngji kontra̱ha̱ Esteba̱n, ko̱ k'u̱a̱ xu̱ta̱ Cirene̱ ya, ko̱ xu̱ta̱ Alejandria̱, ko̱ k'u̱a̱ xi nibáha a̱nte Cilici̱a̱ ko̱ a̱nte Asi̱a̱. Kui xi i̱ncha y'ésiko̱ Esteba̱n. MgEsteba̱n 'yún nda kits'ínko̱ho̱ Nti̱a̱ná ko̱ kitsjáha̱ nga'yún. Kits'ín kju̱a̱nkjún ko̱ ni i xi tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱ na̱nti̱o̱. Kf'Yún ngjindju éhe̱n Nti̱a̱ná nanki Jerusalen ko̱ 'yún nkjin kama xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ Jesu. Ta̱ nkjin já na̱'mi kis'ejihi̱n Jesu. Kui nga̱t'ai̱ kichjubénijéhe Esteba̱n eJá postru̱ jaich'áha̱ já xi yatui̱. A̱s'a̱i já postru̱ kinchja̱ntjai jóo̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ kingjénne ntsja. d'Ngayjee̱ xu̱ta̱ kits'ínkjáíhi̱n ni xi kitsú já postru̱ ko̱ j'ájin já xu'bi̱: Esteba̱n, nku nda̱ xi 'yún s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ xi kitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱, Felipe̱, Proco̱ro̱, Nicanor, Timon, Parmena̱, ko̱ Nicola, nda̱ xi nibáha nanki Antiokia̱. Kui nda̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tu̱nga jahá nd'a̱i s'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná. ~cuB'a̱ ts'ín ji̱n n'e̱kjas'ehe̱n ri̱ yjoni̱ nga chu̱bako̱i̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga k'úéni̱jmíi̱ éhe̱n. 3~~-}<||A{{)yxx)wwvu,tssr*pp,onnll;kjihhg]ffekdcczcaa-`__ ^^9]\\5[ZZ(XWmV.UU T0SZSR QPOONN-McLhKJIjHGFeEcDDFCfBB @@]? =X<<,;G::?9(8>7W655 493z210/..-, +**=)_(r'U&%$$;#"!!r ;  S\0VZR  G 9 R*G\+1A̱s'a̱i já judio̱ xi nibaha nanki Antiokia̱ ko̱ nanki Iconi̱o̱ j'ainchá'a xu̱ta̱ nkjiu̱n. I̱ncha y'éhe̱ ndji̱o̱ Pablo̱ ko̱ kikjebéfehe̱ na̱tsin na̱nti̱o̱. Ja ka'me i̱ncha kitsú. -*SB'a̱ kitsú Pablo̱ ko̱ Bernabe. A̱s'a̱i tu̱ ni xí kis'enkihí ra̱ kju̱a̱ni̱ma̱ nga k'u̱éch'oho̱ xu̱ta̱ nga̱t'aha̱ chje̱ xi mjehe̱ tsjá. _)7Tu̱nga tu̱ nkú kitsjáhá ra̱ xu̱ta̱ ni xi nda tu̱ xi tsakúchjihi yjoho̱. A̱t'aha̱ kui xi ts'ín nibáná ts'í ko̱ tsjáná cha̱n xi nda. Tsjáná nichine ko̱ ts'íntsehe ani̱ma̱ná kju̱a̱tsjo. n(UNi̱stjin nk'ie kitsjánte Nti̱a̱ná nga xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ ts'i̱ín sin chá xi be. W''b'i̱ i̱ncha kitsú: —Jun já, ¿á b'a̱ tín'ehenu? Ta̱ xu̱ta̱ níi̱ xi nkúhu jun. Tíb'eni̱jmíi̱ a̱jinnu̱u nga tjíhin nga k'úéntu ni xu'bi̱ xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ ko̱ n'e̱kjóho̱on Nti̱a̱ xi tíjña tík'un. Kui xi kits'ínnda nk'a ján, t'anankiu̱, ntáchak'uu̱n ko̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n. 7&gTu̱nga nk'ie nga kamankjihi̱n Bernabe ko̱ Pablo̱ ni xi tímoo̱, kikjenti̱yajen najyuhu̱n ko̱ ki̱tsa̱ ngjijihi̱n xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ nga i̱ncha kikjintáya nga % A̱s'a̱i nda̱ na̱'mi xi ts'ínxáha̱ nti̱a̱ Zeu̱s j'aiko̱ turu̱ ko̱ naxú tsjo k'un a̱nkju̱a̱ha̱ nankiu̱, má nga síjña ni̱nku̱hu̱ nti̱a̱ Zeu̱s. Nda̱ na̱'miu̱ ko̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ i̱ncha mjehe̱ tsjáha̱ chje̱ já postru̱. $ B'a̱ i̱ncha kitsú nga Bernabe xi nti̱a̱ Zeu̱s ko̱ nga Pablo̱ xi nti̱a̱ Herme̱s, a̱t'aha̱ Pablo̱ xi tínchja̱. G# Nk'ie nga kikie xu̱to̱ ni xi kits'ín Pablo̱, b'i̱ i̱ncha kitsú nga i̱ncha kikjintáya nga én Licaoni̱a̱: —Ja kaf'aijénjinná jo nti̱a̱. Yjonintehe̱ xu̱ta̱ i̱ncha kab'a. " A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ nga 'yún kinchja̱: —Ti̱si̱njña kixi̱. A̱s'a̱i i̱xí kikjennk'áhá ndo̱ ko̱ kikjatsú'ba. !  nga tsasínñjuhu̱ ni xi tínchja̱ Pablo̱. A̱s'a̱i Pablo̱ tsase'a ndo̱ ko̱ kikie nga s'ejihi̱n xi má nga ka̱manda. y kListra̱ y'ejña nku nda̱ ni̱ma̱ xi tu̱ b'a̱ ts'ín najmi mahá fi nkúhu nga kitsin. Kui xi y'ejña má nga ta̱ i̱ncha y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Jesu. B'i̱ kama nanki Listra̱ nk'ie nga nti̱a̱ tín'e ma Pablo̱ ko̱ Bernabe )KNk'ie nga kint'é já postru̱ niu̱, Listra̱ ko̱ Derbe̱ i̱ncha tsanka, nanki xi tjíntujíhi̱n a̱nte Licaoni̱a̱. Ko̱ ngji ya a̱nte xi tjíndai yo̱ Já nankiu̱ ko̱ já judio̱ y'éndako̱ já tjíxóo̱ tu̱ xi ts'i̱ín'uhu̱n ra̱ ko̱ k'u̱éhe̱ ra̱ ndji̱o̱ já postru̱. A̱s'a̱i tsakjánya yjoho̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱. Tjín xi kamako̱ xu̱ta̱ judio̱ ko̱ tjín xi kamako̱ já postru̱. 8iNkjin ni̱stjin ts'andayaha̱ Pablo̱ ko̱ Bernabe yo̱. I̱ncha behe̱ k'un nga Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu tíbasinko̱ho̱ ko̱ ndjá kinchja̱ni̱jmíyaha kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Kin'echjén jóo̱ nga kits'ín kju̱a̱nkjún ko̱ kama ni xi tsakúchji nga kju̱axi̱ én xi tínchja̱. 3Tu̱nga já judio̱ xi najmi s'ejihi̱n yáha Jesu tsinchákjaha̱n xu̱ta̱ xi najmi judio̱ xi má nga ch'on ts'ín ku̱a̱se̱he̱ já nts'eé.  {Nk'ie nga jas'en Pablo̱ ko̱ Bernabe ni'ya sinagoga̱ha̱ xu̱ta̱ judio̱ xi tjín nanki Iconi̱o̱, i̱ncha y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná nga i̱xí nkjihín xu̱ta̱ judio̱ ko̱ xi najmi judio̱ kis'ejihi̱n ni xi tíi̱ncha b'éni̱jmí. 4a 4Xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu xi y'entu Antiokia̱, nanki xi tíjñajihi̱n Panfili̱a̱, kis'e ṉkjúhu̱n kju̱a̱tsjo ko̱ kitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱.'G 3A̱s'a̱i y'étsujne ndyjo tsu̱ku̱ Pablo̱ ko̱ Bernabe tu̱ xi tsakúchjihi nga najmi kui xi tjíhi̱n jé. A̱s'a̱i i̱ncha ngji nanki Iconi̱o̱. xi 2Tu̱nga já judio̱hó tsinchá'a jminchjín xi benkjún Nti̱a̱ná ko̱ xi nda behe̱ xu̱ta̱, ko̱ ta̱ tsinchá'a já k'aku̱hu̱ nankiu̱ xi má nga tsinchákjaha̱n. Kitsjennkí unkie Pablo̱ ko̱ Bernabe ko̱ kik'onsje nankihi̱. X) 1Ngjindju éhe̱n Nti̱a̱ná nga kis'eni̱jmí ngayjee̱ a̱nte xu'bo̱. 7g 0Nk'ie nga kint'é én xu'bi̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, kama tsjoho̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka éhe̱n Nti̱a̱ná. Kis'ejihi̱n ni xi y'éni̱jmí Pablo̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ja j'ájin Nti̱a̱ná nga tjíhin nga k'úéntu tík'un sín. wg /A̱t'aha̱ b'i̱ kitsúni̱ Nti̱a̱ná nga y'éxáni̱:Ji xi nkú joyaha nku nd'í
xi tsjaha̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱,
tu̱ xi k'úínko̱honi én xi ts'ínk'ankihi̱ xu̱ta̱
santaha má fekuhu̱ a̱sunntee̱. - .A̱s'a̱i 'yún ndjá kinchja̱ sa Pablo̱ ko̱ Bernabe. B'i̱ i̱ncha kitsú: —Kamachjéhe̱n nk'ie nga jun títjun kis'eni̱jmínu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga najmi tín'ekjáíhín ru̱u ée̱n. B'a̱ ts'ín tíbakuchjíhinu nga najmi tje̱he̱nnu̱u nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un síún. Kui kju̱a̱ha nga tu̱ sahá xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ kuankínk'ieni̱jmíhi̱ ri̱ nd'a̱i̱. 'G -Tu̱nga nk'ie nga i̱ncha kikie já judio̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n, 'yún kama nchi̱ni̱. Ngji kontra̱ha̱ ni xi tíb'éni̱jmí Pablo̱ ko̱ ch'on kitsúhu̱.  ,Xua̱tu̱ xinkuu̱ xi mjehé kama ñjakúyjee̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱ tu̱ xi ku̱a̱sínñjuhu̱ ra̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. iK +Nk'ie nga tsitju xu̱to̱, nkjin xu̱ta̱ judio̱ ko̱ xi najmi judio̱ xi benkjún Nti̱a̱ná kitsjennkíhi̱ Pablo̱ ko̱ Bernabe. Kui b'a̱ kitsúhu̱ xu̱to̱ nga tjíhin nga k'úéntujín kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. +O *A̱s'a̱i tsitju ni'ya sinagoga̱ Pablo̱ ko̱ já xi tje̱nko̱. Xu̱ta̱ xi tjín yo̱ i̱ncha tsanki nga k'úínya saha̱ ni xu'bi̱ xua̱tu̱ xinkuu̱. s _ )Cha̱so̱o, jun xi chajnucho xu̱ta̱ xingisoo̱,
katuma nkjúnnu̱u ko̱ kandyjajihi̱nsón.A̱t'aha̱ an ts'ian nku ni ni̱stjin nga tintsu̱bo̱o,
nku ni xi najmi s'e̱jinnu̱u ndaha tsa tjín xi ku̱i̱tsu̱yanu̱u. 5 c (’Kui nga chúhu̱n ru̱u yjonu̱u nga najmi tu̱ jun ni̱banenu̱u ni xi y'ét'a já profeta̱. A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: F  'Kju̱a̱téxumaha̱ Moise najmi kamaha̱ kits'ín nda̱ínu̱u ngayjee̱ jé xi tjínnu̱u nginku̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga Jesu ts'ín nda̱íhi̱ jéhe̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n. 4 a &’Kui b'a̱ maha, jun já nts'e, tjíhin nga cha̱hanu ni xu'bi̱. Jesu kits'ín nga ka̱ma ndyjat'aha̱ xu̱ta̱ jéhe̱. Kui nihi xi tíb'eni̱jmíi̱ nd'a̱i̱. z m %Tu̱nga máha nda̱ xi Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, kui xi najmi jentu yjonintehe̱.  $David, ni̱stjin nga y'ejña kits'ín ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i k'ien. Kama ñjakúko̱ xi cháha̱ ko̱ jentu yjonintehe̱. % #’Kui nga b'a̱ ta̱ ts'ín tjít'a yaha kj'a̱í salmo̱: “Najmi k'u̱a̱i̱ntei nga ku̱a̱tsún yjonintehe̱ nda̱ xi ts'i̱.” C "Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ Jesu ngabayoo̱ tu̱ xi najmi ta̱ ku̱a̱tsúhun yjonintehe̱. A̱t'aha̱ b'a̱ kitsú: “Tsjanu̱u kju̱a̱ndana̱ xi kixihi̱n David.” } !Kui niu̱ xi ja kits'íntjusun Nti̱a̱ná ngandaná ñá xi y'ahaná ntje̱he̱ ntje̱ cháná, nk'ie nga kits'ínkj'áíyaha̱ Jesu ngabayoo̱. Xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n salmo̱ xki̱ jo: “Ji xi Ntína̱, an xi tsichu ma Na̱'mihi̱.”  ’Ji̱n ta̱ tíbixínyai̱ én nda tsu xu'bi̱ xi tínchja̱ ni xi Nti̱a̱ná kitsúya títjuhu̱n ntje̱ cháná nga tsjáha̱. O Jesu nkjin ni̱stjin tsakúchjihi̱ yjoho̱ já xi tsitjuko̱ho̱ a̱nte Galilea̱ nga ngjiko̱ho̱ nanki Jerusalen. Nd'a̱i̱ kui já xu'bo̱ xi tíi̱ncha tsuyaha̱ xu̱ta̱ ni xi i̱ncha kikie. M Tu̱nga Nti̱a̱náhá kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. B} ’Nk'ie nga ja kits'íntjusun jóo̱ ngayjee̱ ni xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná má nga tínchja̱ni̱jmíyaha Jesu, a̱s'a̱i kikjeje̱nt'a kruu̱ ko̱ kingjáyanji.  Ndaha tsa najmi kisakújihi̱n mí kju̱a̱ha nga ka̱ma n'e̱k'iehen, tu̱nga tsinchihí ra̱ Pilato̱ nga n'e̱k'ien Jesu. $A A̱t'aha̱ xu̱ta̱ Jerusalen ko̱ já tjíxáha̱ najmi kamankjihi̱n yáha Jesu ko̱ ta̱ ndaha ni xi tjít'a xu̱ju̱hu̱n já profeta̱ xi n'eya xki̱ xua̱tu̱. I̱ncha kitsú nga ngabaya tje̱he̱n ra̱ Jesu. B'a̱ ts'ín i̱ncha kits'íntjusuhun ni xi y'ét'a já profeta̱. 4~a ’Jun já nts'e, jun xi ntje̱he̱ Abraham ko̱ jun xi najmi Israel tje̱he̱nnu̱u xi yankjún Nti̱a̱ná, ñá kin'e nibáná én xu'bi̱ xi ts'i̱ínk'ankiná. |}q Nk'ie nga ja tíbichúkjet'a xáha̱ Jua, b'a̱ kitsú: “¿Yá xi tíbixíún nga an? Najmi an nda̱ xi tíchuyóho̱o. A̱skahan nibá nku xi 'yún nk'a tje̱n sa nga an, nga santaha najmi an tsuhuna tsa an kjendáya n'úhu̱ ntéhe̱.” :|m ’Kintehe̱ ni nga j'ai Jesu, Jua y'éni̱jmíhi̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ Israel. B'a̱ kitsúhu̱ nga tjíhin nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ sa̱téntá. {9 Ntje̱he̱ David nibaha nda̱ xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín nibásehe̱ xu̱ta̱ Israel tu̱ xi ts'i̱ínk'ankihi. Kui ndo̱ xi Jesu. z+ ’A̱skahan Nti̱a̱ná kikje'áha̱ xóo̱ Saul ko̱ David kits'ín ma nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱. Kitsúya Nti̱a̱ná yáha David: “Kuasakúna David ntíhi̱ Isai. Kui xi nku nda̱ xi tsjo maha̱ ani̱ma̱na̱, xi ts'i̱íntjusunyje xi nkú nga ts'ín mjena.” iyK A̱s'a̱i tsanki na̱xi̱nantáná nga nku nda̱ rei̱ ku̱a̱téxumaha̱. B'a̱ ts'ín Nti̱a̱ná kitsjáha̱ ra̱ nku nda̱ rei̱. Yachán nú tjíhin tsatéxuma Saul xi ntíhi̱ Cis xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ Benjamin. Zx- ’A̱skahan, nkú ra̱ ma tsa ñju unchan ko̱ cháte nú, Nti̱a̱ná kitsjá xáha̱ já jue tu̱ xi ku̱a̱téxumaha̱ ra̱ na̱xi̱nantáná santaha nga tsichu ni̱stjihi̱n nda̱ profeta̱ Samuel. ~wu Kits'ínkje yatu nanki i xi tjín a̱nte Canaan ko̱ kitsjáha̱ ntje̱ cháná a̱ntehe̱ tu̱ xi ka̱ma ts'e̱he. Fv Kits'íntsentaha̱ a̱nte kixiu̱ nkú ra̱ ma yachán nú. ~uu Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ Israel, kui xi j'ájihi̱n ntje̱ cháná ko̱ nku na̱xi̱nantá chánka kits'ín ma nk'ie nga tjíntu sa a̱nte Egipto̱, má nga y'entut'á x'a̱n. A̱skahan nga'yúhu̱n kik'onsjeko̱ho ntje̱ cháná a̱nte Egipto̱. ytk A̱s'a̱i tsisintje̱n Pablo̱. Kingjénnk'a ntsja tu̱ xi ku̱a̱sínñjuhu xu̱ta̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —Jun xi ntje̱ Israel tje̱he̱nnu̱u ko̱ jun xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱nnu̱u xi yankjún Nti̱a̱ná, ta̱sinñjunú. vse Nk'ie nga kin'eya xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ xu̱ju̱n já profeta̱, b'i̱ kitsú já k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ ni'ya sinagoga̱ nga kinchja̱: —Jun já nts'e, tsa tjínnu̱u én xi k'úéni̱jmíhu̱u xu̱ta̱, chu̱bo nd'a̱i̱. Fr Pablo̱ ko̱ já xingisoo̱ tsitju nanki Perge̱ ko̱ ngji nanki Antiokia̱, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Pisidi̱a̱. Nku xua̱tu̱ jas'en ni'ya sinagoga̱ xi síjña yo̱ ko̱ y'entu. `q9 A̱s'a̱i Pablo̱ ko̱ já xi tje̱nko̱ jas'en nku tsutsu. Tsitju nanki Pafo̱ ko̱ tsichu Perge̱, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Panfili̱a̱. Yo̱ y'éjña Jua jóo̱ ko̱ kik'óya ngáha nanki Jerusalen. cp? Nk'ie nga kikie nda̱ títjuu̱n ni xi kamoo̱, kama nkjúhu̱n ni xi tsakúya Pablo̱ nga yáha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ko̱ kis'ejihi̱n Jesu. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmí Pablo̱ éhe̱n Nti̱a̱ná a̱nte Pisidi̱a̱ $oA Nd'a̱i̱ ngju̱a̱i̱ kontra̱hi nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná. Ka̱ma ka̱i̱. Chuba ni̱stjin najmi ta̱ cha̱hani ts'íu̱. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tje̱n'yún najmi ta̱ kama chjihí ra̱ nda̱tj'ee̱. Kama jyuhu̱n ko̱ chu̱ba̱ kikjatsú'bahá nga tsangisjai nku xi kjébénkihi̱. =ns ko̱ b'i̱ kitsú: —¡Ji xi tu̱ nku ch'ana̱cha̱há ri̱ xu̱ta̱ ko̱ 'yún ch'onk'uin! ¡Ji xi ntíhi̱ nda̱nindoo̱, a̱t'aha̱ b'a̱ tín'ei xi nkú ts'ín! ¡Ji xi tinchun kontra̱i̱hi̱ ngayjee̱ ni xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná! ¿A tu̱ nku n'e̱tsitinní ni xi nda tjíhi̱n Nti̱a̱ná? ymk A̱s'a̱i j'aitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ Saulo̱, xi ta̱ 'mi ya Pablo̱. Tsase'a nda̱tj'ee̱ ;lo Tu̱nga nda̱tj'ee̱, xi ta̱ Elima̱ 'mi ya nga én griego̱, ngji kontra̱ha̱ Bernabe ko̱ Saulo̱. Y'éch'oho̱ nda̱ títjuu̱n tu̱ xi najmi s'e̱jihi̱n ra̱ yáha Jesu. ck? ko̱ tje̱nko̱ nda̱ títjuhu̱n Chipre̱. Nku nda̱ kitikju̱a̱ xi 'mi Sergi̱o̱ Paulo̱ nda̱ títjuu̱n. A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Bernabe ko̱ Saulo̱, a̱t'aha̱ mjehe̱ ku̱a̱sínñjuhu̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. A̱s'a̱i i̱ncha j'atikjá ngayjee̱ xjo̱ Chipre̱ ko̱ tsichu nanki Pafo̱. Yo̱ kisatéjin nku nda̱tj'e judio̱ xi 'mi Barjesu. Nku nda̱ profeta̱ kits'ín ma yjoho̱ 8ii Nk'ie nga tsichu nanki Salamina̱, y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná ni'ya sinagoga̱ha̱ xu̱ta̱ judio̱ xi tjín yo̱. Ta̱ i̱ncha tje̱nko̱ ya Jua nga tíbasinko̱ho̱. 7hg Kui b'a̱ maha, nk'ie nga kits'ínkjihi̱ ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ jóo̱, i̱ncha ngji nanki Seleuci̱a̱ ko̱ yo̱ jas'en nku tsutsu xi ngjiko̱ho̱ xjo̱ Chipre̱. cg? Y'entu kjintíá xu̱ta̱ ni̱nku̱, kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ko̱ kingjénne ntsja Bernabe ko̱ Saulo̱. A̱s'a̱i kits'ínkji. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná Saulo̱ ko̱ Bernabe xjo̱ Chipre̱ ffE Nk'ie nga kama ñjakú nga tíi̱ncha ts'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga tjíntu kjintíá, a̱s'a̱i Espiri̱tu̱ Santo̱ b'i̱ kitsúhu̱: —N'e̱ t'axínnú Bernabe ko̱ Saulo̱ tu̱ xi ts'i̱íhin xá xi tsjaha̱. e ! A̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ nanki Antiokia̱ y'entu Bernabe, Simon xi ta̱ 'mi Nda̱ Jma, Luci̱o̱ xi nibáha a̱nte Cirene̱, Manaen xi kama cháko̱ Herode̱ Antipa̱ xi tsatéxuma a̱nte Galilea̱, ko̱ Saulo̱. Kui jái̱ xi já profeta̱ ko̱ já maestru̱. d3 Bernabe ko̱ Saulo̱, nk'ie nga kama ndju̱úhu̱ xá xi kik'a̱i̱hi̱ nanki Jerusalen, kik'óya ngáha nga ngjiko̱ Jua xi ta̱ 'mi Marco̱.dcA Tu̱nga ngjindjuhú éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ kis'eni̱jmí tu̱ má xi tje̱hén ni. ab; Ta̱ kuihi chu̱bo̱ nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná kitsjá ch'ihi̱n Herode̱, a̱t'aha̱ najmi tjun y'éjña Nti̱a̱ná tsa kits'ínkie yjoho̱ nga Nti̱a̱náhá xi chánka. Chju̱ntu kikjinehe̱ ko̱ k'ien. wag A̱s'a̱i b'i̱ kitsú xu̱ta̱ nga i̱ncha kikjintáya: —Najmi nda̱ xi tínchja̱i̱. Nti̱a̱há niu̱. .`U Ni̱stjin xi kitsú Herode̱ nga ku̱i̱nchja̱ni̱jmíko̱ jóo̱, kingja najyun tsjo tjíhi̱n ko̱ y'ejña a̱nte má nga ts'ín kju̱a̱ ko̱ kinchja̱ya. -_S Herode̱ Agripa̱ tíjñachánko̱ xu̱ta̱ nanki Tiro̱ ko̱ xu̱ta̱ nanki Sidon. A̱s'a̱i nkuhú kits'ín yjoho̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga j'aisehe̱ Herode̱. Títjun nda kinchja̱ko̱ nda̱ Blasto̱, kui xi nku nda̱ k'aku̱ a̱jihi̱n já xi ts'ínxát'aha̱ nda̱ rei̱. A̱skahan kinchja̱ko̱ nda̱ rei̱ nga tsankihi̱ kju̱a̱jyu, a̱t'aha̱ xu̱ta̱ nankihi̱ jóo̱ nankihi̱ nda̱ rei̱ b'atse nichine. P^ Kitsjá kju̱a̱ Herode̱ Antipa̱ nga ku̱i̱nchísjai, tu̱nga najmi kisakúhú ra̱. Kui nga kits'ínko̱kju̱a̱ha já jun xi tíi̱ncha kunntá nu̱ba̱yóo̱ ko̱ b'a̱ kitsú nga n'e̱k'ien. Kui ni̱stjiu̱n tsitju Herode̱ Agripa̱ a̱nte Judea̱ nga ngjik'iejña nanki Cesarea̱. B'i̱ ts'ín k'ien Herode̱ Agripa̱ {]o Nk'ie nga kama see̱n, ndaha najmi be nkú ts'i̱ín já juu̱n, a̱t'aha̱ najmi be má kafíhi̱ Pedro̱. *\M Tu̱nga kits'ínk'ajnihí ntsja Pedro̱ nga b'a̱ kitsú nga najmi ku̱i̱nchja̱ jóo̱. Kitsúyaha̱ xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná kik'onsjehe̱ a̱ya nu̱ba̱yóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —T'inyoho̱o Santiago̱ ko̱ já nts'eé ni xi kamoo̱. A̱s'a̱i tsitju nga ngji t'axín. )[K Máha Pedro̱, tu̱ nku títs'ínkjanehé a̱nkju̱o̱. Nk'ie nga kikjex'á a̱nkju̱o̱ jóo̱ ko̱ kikie nga Pedro̱ niu̱, tu̱ ni xí kitsankjúhún. ,ZQ —¿A tíma luku̱ ní? —kik'ihi̱n. Tu̱nga b'a̱há kitsú ta̱kjíu̱n nga kju̱axi̱ niu̱. —Kutsa ntítsjehe̱ ní Pedro̱ niu̱ —kitsú jóo̱. \Y1 Nk'ie nga kint'é ta̱kjíu̱n nta̱ha̱ Pedro̱, 'yún kama tsjoho̱ ko̱ tsangatsanka nga ngji tsúyaha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱ nga a̱sti a̱nkju̱o̱ síjña Pedro̱. Ta̱ ndaha najmi kikjex'á a̱nkju̱o̱. VX% Kits'ínkjane Pedro̱ a̱nkju̱o̱ ko̱ ta̱kjín xi 'mi Rode̱ j'aisehe̱. @Wy Nk'ie nga ja kamankjihi̱n ni xi kamoo̱, a̱s'a̱i ngji ni'yaha̱ Maria̱ na̱aha̱ Jua xi ta̱ 'mi ya Marco̱, má kama ñjakú nkjin xu̱ta̱ nga tínchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. ~Vu A̱s'a̱i kamankjihi̱n Pedro̱ xi nkúhu tsa j'a ngáha̱ ra̱ ko̱ b'a̱ kitsú: —Kju̱axi̱ nga Nti̱a̱ná kuats'ín nibá ntítsjehe̱. K'uakasje'ana a̱ya ntsja Herode̱ Agripa̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi tíkuyáha̱ xu̱ta̱ judio̱. PU I̱ncha j'a má tjíntu já jun xi tjun tíi̱ncha kunntá yo̱ ko̱ ta̱ j'a xi ma joho. I̱ncha tsichu a̱nkju̱a̱ ki̱cha̱ xi tje̱n ni̱yáté xi fi a̱jin na̱nti̱o̱. Tsix'á suba a̱nkju̱o̱. Nk'ie nga i̱ncha tsitju ko̱ j'a nku ni̱yáté tjíhin, tje̱n'yún kindyjahá ntítsjee̱ nga ngji t'axíhi̱n Pedro̱. JT  A̱s'a̱i kitsjennkíhi̱ Pedro̱ ntítsjee̱ nga ndaha najmi be tsa kju̱axi̱ a ra̱ najmi kju̱axi̱ ni xi títs'ín ntítsjee̱. B'a̱ kamaha̱ xi nkúhu tsa chi̱ni tí'ba̱i̱hi̱. _S7 B'i̱ kitsú ya ntítsjee̱: —T'e'yúnkjáí tja̱ba̱xín ndayáhi̱ ko̱ tjayai tja̱ba̱xín ntéhi̱. A̱s'a̱i b'a̱ kits'ín Pedro̱. B'i̱ kitsú yaha̱: —Tjasuntjiai najyun ndjuhi̱ ko̱ tsjénnkiní. R+ A̱s'a̱i tu̱ nkuhú ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná j'ai sinjña yo̱ ko̱ kama ndzjen a̱ya nu̱ba̱yóo̱. Kits'ínko̱ tjiaha̱ Pedro̱ nga kits'ínkj'áha̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ki̱tsa̱ ti̱síntje̱i̱n. A̱s'a̱i tsixuntu n'úki̱cha̱ xi tjíkjá ntsja Pedro̱. Q Ni xi kama nku ni̱stje̱n kintehe̱ ni nga ts'i̱ínko̱kju̱a̱ Herode̱ Pedro̱ nginku̱n xu̱ta̱, kjife Pedro̱ nga kjijñaya masehe̱n jo já jun. Jo n'úki̱cha̱ tjíkjáha̱. Ko̱ kj'a̱í já jun xi tíi̱ncha kunntá a̱nkju̱a̱ nu̱ba̱yóo̱. IP  Kui nga kichunntáha Pedro̱ nga kjiyaha nu̱ba̱yóo̱, tu̱nga 'yúhún kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ ni̱nku̱ nga tíbankintjáí Pedro̱. B'i̱ ts'ín tsitju nu̱ba̱yóo̱ Pedro̱ wOg Nk'ie nga jakj'ánijé Pedro̱, kits'ínkjas'en nu̱ba̱yá má nga ñju tjíhin kits'ínk'a xinkjín já jun xi kúnntaha̱. A̱t'aha̱ mjehe̱ Herode̱ ts'i̱ínko̱kju̱a̱ Pedro̱ nginku̱n xu̱ta̱ nk'ie nga kj'u̱a̱ s'íu̱. FN Nk'ie nga kikie nga tsjo kamaha̱ já judio̱ ni xi kits'ín, ta̱ jakj'ánijé Pedro̱. S'í Pascu̱a̱ b'a̱ kamoo̱, ni̱stjin nga chine ni̱nku̱a̱n xi najmi tjíhi̱n na̱'yu̱ san. PM B'a̱ kitsú nga ki̱cha̱ n'e̱k'iehen Santiago̱ nda̱ nts'e̱ Jua. L  Kui ni̱stjin xu'bo̱ nda̱ rei̱ Herode̱ Agripa̱ jakj'ánijé k'u̱a̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ tu̱ xi kits'ín'uhu̱n ra̱. K+ B'a̱ i̱ncha kits'ín ko̱ kits'ínkji Bernabe ko̱ Saulo̱ nga kui xi ts'i̱ínkjas'ehe̱n to̱on chje̱ jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱.J! Nk'ie nga kiyaha̱ nga b'a̱ ka̱ma, a̱s'a̱i y'éndako̱ xinkjín xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ Jesu xi tjín nanki Antiokia̱ xi má nga tsjá nga nkúnkú ni xi tjíhi̱n xi nkú ts'ín behe̱ k'un, tu̱ xi ku̱a̱si̱nko̱ho já nts'eé xi tjín a̱nte Judea̱. cI? Nku ndo̱ xi 'mi Aga̱bo̱ tsasinjña nk'ie nga Espiri̱tu̱ kits'ínkinchja̱ha̱ ko̱ kitsúya nga kjintíá s'e̱ ngayjee̱ a̱sunntee̱. B'a̱ kama nk'ie nga tjíhi̱n xá nda̱ títjun Roma̱ xi 'mi Claudi̱o̱. bH= A̱s'a̱i tsitju nanki Jerusalen k'u̱a̱ já profeta̱ nga ngji nanki Antiokia̱. {Go Nk'ie nga kisakúhu̱, j'aiko̱ Antiokia̱. Yo̱ y'entujíhi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ nku nú tjíhin ko̱ i̱ncha tsakúyaha̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱. Xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ Jesu xi kis'e Antiokia̱, kui xi tjun kik'in xu̱ta̱ cristiano̱. OF A̱s'a̱i ngji Bernabe nanki Tarso̱ nga ngjingisjáí Saulo̱. RE B'a̱ ts'ín kinchja̱ Bernabe a̱t'aha̱ nda ani̱ma̱ha̱. Kitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ 'yún s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. Nkjin ṉkjún sa xu̱ta̱ kis'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná yo̱. lDQ Nk'ie nga tsichu Bernabe yo̱, kikie xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná títsjáha̱ kju̱a̱ndaha̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱ ko̱ kama tsjoho̱. B'a̱ kitsúhu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nga ngayjehe k'un kas'ejin tehe̱ntehe̱ Nti̱a̱ná. C  A̱s'a̱i kint'é xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín nanki Jerusalen ni xu'bi̱. Kui nga kits'ínkjihi Bernabe nanki Antiokia̱. ~Bu Nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná tsasinko̱ho̱ ko̱ nkjin kama xi kis'ejihi̱n ko̱ kits'ínkjáíhi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná. ;Ao Tu̱nga kis'ehé a̱jihi̱n jóo̱ k'u̱a̱ já xi nibáha xjo̱ Chipre̱ ko̱ já xi nibáha a̱nte Cirene̱ xi i̱ncha tsichu nanki Antiokia̱ ko̱ kinchja̱ko̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, xi nchja̱ én griego̱. Y'éni̱jmíhi̱ xu̱to̱ én nda tsuhu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. @+ Nk'ie nga kin'ek'ien Esteba̱n, ta̱ kin'e uncha xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi k'oo̱. Xi kindzjoya i̱ncha tsichu santaha a̱nte Fenici̱a̱, xjo̱ Chipre̱ ko̱ nanki Antiokia̱. Tu̱ nkuhú xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ y'éni̱jmíhi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. ?- Nk'ie nga kint'é jóo̱ ni xi kitsú Pedro̱, najmi ta̱ ngji kontra̱ha̱ ra̱. Tu̱ sahá kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ i̱ncha kitsú: —A xúhu̱ ta̱ ko̱hó xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ kitsjáha̱ Nti̱a̱ná nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ tu̱ xi ka̱ma k'úéntu tík'un síhin. B'i̱ kama nga kis'eni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná nanki Antiokia̱ J>  Kui b'a̱ maha, tsa Nti̱a̱ná ta̱ títsjáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ta̱ kui nihi xi kitsjáná xi s'ejinná Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱, ¿yáha an tsa k'uechjáha̱ ra̱ Nti̱a̱ná? =7 A̱s'a̱i j'áítsjenna ni xi kitsúná Nda̱ Nti̱a̱ná: “Ntánijua tsaténtáha Jua tu̱nga máha jun, Espiri̱tu̱ Santo̱ sa̱téntáhanu.” <) ’Nk'ie nga kik'atuts'i̱hi̱n nga kinchja, Espiri̱tu̱ Santo̱ nibajennehe̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ xi nkú ts'ín nibajennená nga tjuhun. };s Kui xi ku̱i̱nchja̱ko̱hi. Én xi ku̱i̱tsu̱hi, kui xi ts'i̱ínk'ankihi ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'i̱.” U:# A̱s'a̱i kitsúyani̱ xi nkú ts'ín kikie nku ntítsje a̱ya ni'yaha̱ nga j'ai sinjñat'aha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “N'e̱kjí naki Jope̱ já xi ku̱i̱nchja̱ha̱ Simon, kui xi ta̱ 'mi Pedro̱. '9G B'a̱ kitsúna Espiri̱tu̱ nga najmi jo jan ka̱mana nga kfínka̱ jóo̱. Ta̱ ngjiko̱na já nts'eé xi jun xu'bi̱ ko̱ tsitjas'e̱i̱n ni'yaha̱ ndo̱. w8g ’Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tsichu ni'ya xi má nga tíi̱jña jan já xi nibaha Cesarea̱ nga j'aikj'ána. V7% Jan ni̱yá b'a̱ kama, a̱s'a̱i ngjinji ngáha nk'a ján ngayjee̱ niu̱. O6 A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱ko̱hó ngáhana nta̱ xi nibaha nk'a ján ni̱yá xi ma joho. “Ni xi kits'ín Nti̱a̱ná nga ja je nginku̱n, najmi tu̱ ji 'mihi̱ nga najmi je nginku̱n”, kitsúna. ?5w B'a̱ kixian: “Najmi, Nda̱ Nti̱a̱. Ndaha̱chí najmi kje̱e kjíne̱ ni xi tíjña nkjúhu̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga ka̱ma chi̱ne̱, ni xi najmi je nginku̱n Nti̱a̱ná.” 4 ’A̱s'a̱i kint'e nku nta̱ xi b'i̱ kitsúna: “Pedro̱, ti̱síntje̱i̱n. N'e̱k'iein chu̱ ko̱ chi̱ne̱i̱.” 43a Nk'ie nga tsase nda nda mí nihi xi tíi̱nchaha̱, kikie chu̱ xi b'ema, chu̱ xi tjín ngijñóo̱, xi b'éfe yjoho̱ t'anankiu̱ ko̱ ni̱se xi b'ematje̱n nk'a ján. 23 —Nk'ie nga tínchjaka̱ Nti̱a̱ná nanki Jope̱, kama chjina nku ni xi nkúhu tsa nchi̱ni kik'a̱i̱na. Kikie nku ni xi b'a̱ tjín xi nkú joyaha nku najyun tjebe chánka xi tjít'a'yún nga ñjuu̱ nku̱n. Nibajehen nk'a ján ko̱ j'aijén santaha má tíi̱jña. q1[ A̱s'a̱i kik'atuts'i̱hi̱n Pedro̱ nga kitsúya chich'in ngayjee̱ ni xi kamoo̱. B'i̱ kitsú: w0g —¿Á ji tsitjas'e̱henni ni'yaha̱ ko̱ kichineko̱honi já xi najmi kin'ehe̱ ra̱ ni circuncision? E/ Nk'ie nga j'ai ngáha Pedro̱ nanki Jerusalen, y'ésiko̱ho̱ já judio̱ xi tíi̱ncha tsu nga tjíhin nga n'e̱ ni circuncision xi nkú nga títsu kju̱a̱téxumoo̱. B'i̱ kik'ihi̱n: *. O Kint'é já postru̱ ko̱ já nts'eé xi tjín a̱nte Judea̱ nga xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ta̱ kits'ínkjáíhi̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. "-= 0B'a̱ kitsú Pedro̱ nga sa̱téntá xu̱to̱ a̱t'aha̱ ja kis'ejihi̱n Jesucristo̱. Ja kamoo̱, tsinchihi̱ Pedro̱ nga k'úéjña sa yo̱., /—¿A tjín xi najmi tsjánte nga sa̱téntá xu̱ta̱ xu'bi̱ xi ja kuats'ínkjáíhi̱n Espiri̱tu̱ Santo̱ xi nkúhu ñá? 5+c .A̱t'aha̱ kint'é nga kj'a̱í kj'a̱í én kinchja̱ xu̱ta̱ ko̱ nga kits'ínkie yjoho̱ nga Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱: <*q -Kama nkjúhu̱n já ni̱nku̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi tje̱nko̱ Pedro̱ nk'ie nga kikie nga Nti̱a̱ná kitsjáha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ xu̱ta̱ xi najmi judio̱. #)? ,Nk'ie nga ta̱ tínchja̱ha Pedro̱, tu̱ nibajennehé ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha basínñjuhu̱ én xi tínchja̱. (# +Ngayjee̱ já profeta̱ kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu. B'a̱ i̱ncha kitsú nga nga̱t'aha̱ Jesu ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱ jéhe̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi s'e̱jihi̱n. B'i̱ ts'ín kits'ínkjáíhi̱n Espiri̱tu̱ Santo̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ k'O *’Y'éxáni̱ nga tjíhin nga k'úéni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ ko̱ ku̱i̱xínyai̱ nga Nti̱a̱ná kitsjá xáha̱ nga kui ku̱a̱se̱he̱ ni xi nda ko̱ ni xi najmi nda kits'ín xu̱ta̱ xi tjíntu tík'un ko̱ xi k'ien. q&[ )Najmi ngayjee̱ xu̱ta̱ tsakúchjihi̱ yjoho̱, tu̱ nkuhú ji̱n xi j'ájin títjunni̱ Nti̱a̱ná nga ku̱i̱xínyai̱ xu̱ta̱ xingisoo̱. Ji̱n kichineko̱i̱ ko̱ ki'yuko̱i̱ nk'ie nga ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. w%g (Tu̱nga Nti̱a̱náhá kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ ni̱stjin xi ma jahan ko̱ tsakúchjini̱. $ '’Ji̱n kiyai̱ ko̱ bixíyai̱ ngayjee̱ ni xi kits'ín Jesu a̱nte Judea̱ ko̱ nanki Jerusalen. Kis'et'a kruu̱ nga kin'ek'ien. 8#i &Yo xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná kits'ín nibájen Espiri̱tu̱ Santo̱ nga j'aitsejíhi̱n ra̱ Jesu, nda̱ xi nibáha nanki Nazaret, ko̱ kitsjáha̱ nga'yún. Kui xi kikjatsú'ba nga kits'ín ni xi nda ko̱ kits'ínnkihi̱ ngayjee̱ xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱. Nti̱a̱ná kits'ínxájihi̱n Jesu. $"A %Yo én xi kichuba ngayjee̱ a̱nte Judea̱, b'aha̱ ra̱ a̱nte Galilea̱ nk'ie nga ja kamaha̱ Jua nga tsaténtá ko̱ y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná. _!7 $’Nti̱a̱ná kits'ínkint'é xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ én nda tsuhu̱ Jesucristo̱. Kui xi Nda̱ Nti̱a̱ha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ kui xi tsjáha̱ xu̱ta̱ kju̱a̱jyuhu̱ Nti̱a̱ná.   #Ts'ínkjáín níhi̱ tu̱ má xu̱ta̱ na̱xi̱nantáha ni xi tjín a̱sunntee̱ xi benkjúhu̱n ko̱ xi na̱xu̱ ts'ín nginku̱n. -S "A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱ nga kik'aha̱ éhe̱n: —Mankjinna nd'a̱i̱ nga kju̱axi̱ kjáíhin nga najmi ngabi ts'ín Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱. I  !Kui nga tje̱n'yún ngjichj'ahána ji, ko̱ nda kuan'ei nga kjúái̱. Kui kju̱a̱ha kabintsu̱ba̱ha̱ni̱ e̱i̱ ngayjei̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ xi k'u̱a̱sinñjuhu̱ ri̱ ngayjee̱ én xi kitsúhi Nti̱a̱ná nga ku̱i̱xínyani̱. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmí Pedro̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ni'yaha̱ Corneli̱o̱ `9 Kui nga n'e̱kjíhini nanki Jope̱ já xi ku̱i̱nchja̱ha̱ ra̱ Simon, kui xi ta̱ 'mi Pedro̱. Kui xi tíjña ni'yaha̱ Simon xi f'áxi tja̱ba̱xín, nda̱ xi tiña a̱ndai ntáchak'uu̱n síjña ni'yaha̱.” #? Kui xi b'a̱ kitsúna: “Corneli̱o̱, Nti̱a̱ná tsasínñjuhu̱ ni xi tsinchihi̱ ko̱ tíbe nga tí'ba̱i̱hi̱ xu̱ta̱ x'a̱n ni xi machjéhe̱n. T! A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Corneli̱o̱: —Ma ñju ni̱stjin, nkú ra̱ ma chu̱ba̱ jan nga ngixuu̱n, ni'yana̱ tínchjaka̱ Nti̱a̱ná. Tu̱ j'ai sinjñahá nku nda̱ xi tíb'at'ai najyun xi yja. / Kui kju̱a̱ha nk'ie nga kichubahanú, najmi jo jan tjíhinna nga kjúái̱senu̱u. Kui b'a̱ maha, t'inyahanú mí kju̱a̱ha nga kichubahanú. |q A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —Jun yo nga nku nda̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ najmi tsjántehe̱ kju̱a̱téxumaha̱ tsa ka̱ma ñjako̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ tsa kju̱a̱s'en ni'yaha̱. Tu̱nga Nti̱a̱náhá tsakúchjina nga najmi tjíhin nga kj'uajíán xu̱ta̱, tsa xi je ko̱ xi najmi je xi nkú títsu kju̱a̱téxumani̱. lQ Tínchja̱ko̱ ts'íhin nga jas'en a̱yoo̱ ko̱ kikie nga nkjin xu̱ta̱ kama ñjakú yo̱. ~u Tu̱nga kikjesíntje̱hén ra̱ Pedro̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ti̱síntje̱i̱n. Ta̱ xu̱ta̱ná xi nkúhu ji.   Nk'ie nga ja tífas'en Pedro̱ a̱yoo̱, Corneli̱o̱ j'ai ts'ínkjáíhi̱n ko̱ tsasinkúnch'int'aha̱ nga kits'íntsjoho̱. <q Ni̱stjin xi ma joho tsichu nanki Cesarea̱. Tíkuyá Corneli̱o̱ ko̱ ta̱ tíkuyá xu̱ta̱ xi kits'ínkint'é, kui xi xu̱ta̱ xinkjín ko̱ xu̱ta̱ xi nda nchja̱ko̱ho̱. E Kits'ínkjáíhi̱n Pedro̱ jóo̱ ko̱ yo̱ i̱ncha kits'ínkj'a ni̱stje̱n. Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n ngjiko̱ jóo̱. Ta̱ ngjiko̱ k'u̱a̱ já ni̱nku̱ xi tjín nanki Jope̱. s_ B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Nda̱ jun k'aku̱ Corneli̱o̱ kats'ín nibáni̱. Benkjún Nti̱a̱ná ndo̱ ko̱ na̱xu̱ ts'ín ni xi ts'ín. Nda ts'ín nchja̱ni̱jmíyaha̱ ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ judio̱ ndo̱. Nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu̱ nga kju̱a̱íchj'aihi nga k'úín ni'yaha̱ ko̱ nga ku̱a̱sínñjuhu̱ ni xi k'úíhi̱n.  A̱s'a̱i tsitjujen Pedro̱ nga j'aisehe̱ jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —An xi tíbinchisjó. ¿Mí xáha xi kj'úái̱hinu? { Ti̱síntje̱i̱n ko̱ ti̱tjuje̱i̱n. Najmi tu̱ n'ejó tak'uin nga t'inko̱i̱, a̱t'aha̱ an kats'in nibá jóo̱. &E Nk'ie nga tu̱ nku títs'ínnkjink'uhún Pedro̱ ni xi kama chjihi̱, Espiri̱tu̱ Santo̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Cha̱se̱ mai. Jan já tíbangisjaihi. N A̱s'a̱i kingjásjaiya tsa yo̱ tíjña Simon xi ta̱ 'mi Pedro̱. mS Nk'ie nga ta̱ títs'ínnkjink'uhun Pedro̱ nkú tsuhu̱ ra̱ ni xi kama chjihi̱, tu̱ tsichuhú a̱sti a̱nkju̱o̱ já xi kits'ín nibá nda̱ Corneli̱o̱. Kisakúhu̱ jóo̱ ni'yaha̱ Simon, nda̱ xi f'áxi tja̱ba̱xín. Q  Jan ni̱yá b'a̱ kama, a̱s'a̱i ngjinji ngáha niu̱ nk'a ján. . U A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱ ngáha nto̱ ni̱yá xi ma joho. B'i̱ kitsú: —Ni xi kits'ín Nti̱a̱ná nga ja je nginku̱n, najmi tu̱ ji 'mihi̱ nga najmi je. I   B'i̱ kitsú Pedro̱: —Najmi, Nda̱ Nti̱a̱. Ndaha̱chí najmi kje̱e kjíne̱ ni xi tíjña nkjúhu̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga ka̱ma chi̱ne̱, ni xi najmi je nginku̱n Nti̱a̱ná. j3~M}8{{HzyxxIwFutOs{r_qpoo0nm~lLkjjliiYhhJgfdcbbuba`__^p]\\[ZZYY6XX*W#VUTTd==U<<4;V99877 6f5L4:2100O/.-,,+r*3)(&&:%$#"")!j  <S#=v!;1K6H v S Y 1#ocjuCcA̱t'aha̱ nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ ndjá tsakúya nga najmi kju̱axi̱ ni xi bakúya xu̱ta̱ judio̱. Tsakúya ni xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín y'éjña chjihi nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná.yBkNk'ie nga kama mjehe̱ Apolo̱ nga ngju̱a̱i̱ a̱nte Akaya̱, já nts'eé xi tjín Efe̱so̱ tsasinko̱ho̱. Kits'ínndaha̱ nku xu̱ju̱n xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ Jesu xi tjín Akaya̱ tu̱ xi nda ts'ín ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱. Nk'ie nga tsichu Apolo̱ yo̱, tsasinko̱ ṉkjún xu̱ta̱ xi ja s'ejihi̱n Jesu tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. WA'Ndjá y'éni̱jmí ndo̱ ni'ya sinagoga̱. Nk'ie nga kint'é Akila̱ ko̱ Priscila̱ ni xi y'éni̱jmí, ngjiko̱ t'axín ko̱ kitsúya sisihi̱n xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná nga k'úéntu xu̱ta̱. q@[Tsangiya ni xi tsakúya Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ko̱ ngayjehe k'un y'éni̱jmíhi̱ xu̱ta̱. Tsakúya sisin yáha Jesu, tu̱nga najmi 'yúhún mankjihi̱n á saténtáha xu̱ta̱. Tu̱ xi nkúhú ts'ín tsaténtá xu̱ta̱ Jua be. ;?oA̱s'a̱i tsichu nanki Efe̱so̱ nku nda̱ judio̱ xi 'mi Apolo̱ xi kitsin nanki Alejandria̱. Tsjo ts'ín b'éni̱jmí ndo̱ ko̱ 'yún be xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. 7>gA̱skahan nga ja ts'andayaha̱ chuba ni̱stjin yo̱, tsitju nga j'a xki̱ nanki xi tjín a̱nte Galaci̱a̱ ko̱ a̱nte Frigi̱a̱. Kitsjá nga'yúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu xi nkú ts'ín ndjá ku̱i̱ncha nginku̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmí Apolo̱ éhe̱n Nti̱a̱ná v=eNk'ie nga tsichu nanki Cesarea̱, ngjikjaniñaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ a̱s'a̱i ngji nanki Antiokia̱. <!B'i̱ kitsú: —Tífia. Tsa Nti̱a̱ná b'a̱ ku̱i̱tsu̱, kjúái̱se ngáha̱nu̱u. A̱s'a̱i jakj'á nku tsutsu xi tsitju Efe̱so̱. s;_A̱s'a̱i tjín xi tsankihi̱ nga nkjin ni̱stjin k'úéjña yo̱, tu̱nga najmi kits'ín yuhú Pablo̱. ):KNk'ie nga i̱ncha tsichu nanki Efe̱so̱, yo̱ i̱ncha kits'ín ngabihi̱ xinkjín. Kama kinchja̱ni̱jmíko̱ Pablo̱ xu̱ta̱ judio̱ ni'ya sinagoga̱. w9gNkjin ni̱stjin ts'andaya yo̱ Pablo̱. A̱s'a̱i kitsubakjá já nts'eé a̱t'aha̱ ja tífi a̱nte Siri̱a̱. Nk'ie nga tsichu nanki Cencrea̱ nga kits'ín ni̱yá, j'ájnu kaha̱ yjoho̱ a̱t'aha̱ ja títs'íntjusun nku ni xi kits'ínkie Nti̱a̱ná. A̱s'a̱i jakj'á nku tsutsu ko̱ ngji a̱nte Siri̱a̱ nga tje̱nko̱ ts'íhin Akila̱ ko̱ Priscila̱. v8eA̱s'a̱i ngayjee̱ xu̱ta̱ jakj'á Soste̱ne̱ xi nda̱ k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ sinagoga̱ ko̱ ta̱ yo̱hó y'éhe̱ ndo̱. Tu̱nga ndaha najmi kits'ínsihi̱n Galion ni xi kamoo̱. B'i̱ ts'ín kik'óya ngáha Pablo̱ nanki Antiokia̱ i7KA̱s'a̱i kik'onsje jóo̱ na̱tsihi̱n a̱nte má nga ts'ínko̱kju̱a̱ xu̱ta̱ ndo̱. 36_Tu̱nga ni xu'bi̱ kju̱a̱téxumanu̱u ko̱ kj'a̱í sa ni xi manu̱u y'aha̱ ra̱ nii̱. Kui nga t'enda su̱ba̱hanu niu̱. Najmi mjena ts'ihi̱n kju̱a̱ ni xu'bi̱. 5Nk'ie nga ja ku̱i̱nchja̱ Pablo̱, tu̱ tjuhún Galion kinchja̱ko̱ xu̱ta̱ judio̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Jun xu̱ta̱ judio̱, tsa tjín má tsangane nda̱i̱ ko̱ tsa mí ni ch'on tjíhin xi kits'ín, tjíhin nga ts'intsenta ko̱ kuasinñjúnu̱u. :4m ko̱ b'i̱ i̱ncha kitsú: —Kui nda̱i̱ tífi kontra̱ha̱ kju̱a̱téxumani̱, a̱t'aha̱ kj'a̱í ts'ín tíbakúyaha̱ xu̱ta̱ nga tjíhin nga cha̱nkjún Nti̱a̱ni̱. j3M Tu̱nga nk'ie nga tjíhi̱n xá nda̱ Galion a̱nte Akaya̱, nkuhú kits'ín yjoho̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ nga ngji kontra̱ha̱ Pablo̱. I̱ncha ngjiko̱ho̱ má ts'ínko̱kju̱a̱ xu̱ta̱ Galion z2m Yo̱ y'ejña Pablo̱ nku nú masen tjíhin nga tsakúya a̱jihi̱n xu̱ta̱ Corinto̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. 1! A̱t'aha̱ an tíi̱jñako̱ho. Najmi ch'a ka̱maha̱ ts'i̱ín'uhin. A̱t'aha̱ nkjin xu̱ta̱ tjínna nanki xu'bi̱ xi s'e̱jihi̱n an. b0= A̱s'a̱i Nda̱ Nti̱a̱ná kinchja̱ko̱ho̱ Pablo̱ nga ni̱stje̱n xi nkúhu tsa nchi̱ni kik'a̱i̱hi̱. B'i̱ kik'ihi̱n: —Najmi tu̱ binkjuin. T'eni̱jmí sahani ée̱n. Najmi tu̱ b'echjáí tsu̱'bai. /A̱s'a̱i nda̱ xi 'mi Crispo̱ xi nda̱ k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ sinagoga̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xinkjín kis'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná. Ko̱ ta̱ nkjin xu̱ta̱ Corinto̱ kis'ejihi̱n ko̱ kisaténtá nk'ie nga kint'é ni xi tíb'éni̱jmí Pablo̱. &.EA̱s'a̱i tsitju yo̱ ko̱ ngji ni'yaha̱ nku nda̱ xi 'mi Tici̱o̱ Justo̱ xi benkjún Nti̱a̱ná. Kui xi tiña ni'yaha̱ síjña ni'ya sinagoga̱. --STu̱nga xu̱ta̱ judio̱ ngji kontra̱ha̱ Pablo̱ ko̱ ch'on kitsúhu̱. Kui nga y'étsujnehe najyuhu̱n Pablo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Jun katjinénu̱u ngabayanu̱u. Najmi an ngju̱a̱i̱néna. Nd'a̱i̱ k'uatuts'i̱hi̱n nga kfínsehe̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. ,Nk'ie nga tsitju Sila̱ ko̱ Timoteo̱ a̱nte Macedoni̱a̱ ko̱ tsichu nanki Corinto̱, tu̱ nku y'éni̱jmíhí Pablo̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ y'éjña chjihi̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná. S+Xki̱ xua̱tu̱ ngji nchja̱ko̱ Pablo̱ xu̱ta̱ ni'ya sinagoga̱. Y'éjña chjihi̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi a̱nte Greci̱a̱ y'aha̱ ra̱ nga kju̱axi̱ ni xi tínchja̱. {*oko̱ y'ejñajihi̱n. Kits'ínxáko̱ nga kits'ínnda ni'ya najyunte, a̱t'aha̱ ta̱ kuihi xá xi maha̱ jóo̱. {)oYo̱ kisakúhu̱ nku nda̱ judio̱ xi 'mi Akila̱ xi kitsinjín a̱nte Ponto̱, ko̱ Priscila̱ xi chju̱úhu̱n maha. Kui xi a̱s'a̱i i̱ncha nibahá a̱nte Itali̱a̱, a̱t'aha̱ Claudi̱o̱ xi nda̱ títjun k'aku̱ Roma̱ b'a̱ kitsú nga tjíhin nga ku̱i̱tju nanki Roma̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. A̱s'a̱i Pablo̱ ngjisehe̱ jóo̱ E( A̱s'a̱i tsitju Pablo̱ Atena̱ ko̱ ngji nanki Corinto̱. b'="Tu̱nga k'u̱a̱há xi kis'ejihi̱n ko̱ kamako̱ho̱. Kis'ejihi̱n nda̱ xi 'mi Dionisi̱o̱, xi ta̱ ma ñjakúko̱ jóo̱ a̱nte xi 'mi Areopa̱go̱, ko̱ nku ta̱chju̱ún xi 'mi Dama̱ri̱ ko̱ kj'a̱í sa.-&U!A̱s'a̱i tsitju yo̱ Pablo̱. e%C Nk'ie nga kint'é jóo̱ nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, tjín xi tsajnukiehe̱ Pablo̱. Tu̱nga k'u̱a̱há xi b'i̱ kitsú: —Mjeni̱ ku̱i̱nú'yái̱ ni xu'bi̱ kj'a̱í ni̱stjin ngáha. _$7A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ja tíjñaha̱ ni̱stjin nga na̱xu̱ ku̱a̱se̱he̱ ni xi nda ko̱ ni xi najmi nda kits'ín xu̱ta̱. Nda̱ xi Nti̱a̱ná kitsjá xáha̱ nga b'a̱ ts'i̱ín, kui xi b'a̱ ts'i̱ín. Kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ nda̱ xu'bo̱. B'a̱ ts'ín tsakúchjihi̱ ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nga kju̱axi̱ niu̱. #3’Nti̱a̱ná najmi kits'ín kuenta̱ ni xi kits'ín xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie, a̱t'aha̱ najmi kje̱e behe̱ xu̱ta̱. Tu̱nga nd'a̱i̱ tu̱ má xi tje̱hén ni nga tjíntu xu̱ta̱ Nti̱a̱ná b'a̱ títsuhu̱ nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ ngayjee̱. \"1’Kui b'a̱ maha, tsa ntíhi̱ Nti̱a̱ná ñá, najmi tjíhin nga n'e̱nkjíntak'aán tsa b'a̱ tjín Nti̱a̱ná xi nkú joyaha sénni̱stjin xi kamandako̱ho to̱onsine ko̱ tsa to̱ontaba ko̱ tsa ndji̱o̱. Kui niu̱ xi ts'ínnda xu̱ta̱. Xi nkú ts'ín maha̱ ko̱ xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un, b'a̱ i̱ncha ts'ínk'íé. H! A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná tintsu̱ba̱ tík'uhunná, tinimaá ko̱ tjínná ni̱stjin, xi nkú nga ta̱ kitsú k'u̱a̱ já nkjink'un xi tjín a̱jinnu̱u: “Ntíhi̱ ní Nti̱a̱ná ñá.” W '’B'a̱ kits'ín tu̱ xi ngayjee̱ xu̱ta̱ ku̱a̱ngisjaihi Nti̱a̱ná, tsa tu̱ ahá ni sa̱kúhu̱ nga ku̱a̱ngisjai. B'a̱ tjín kjáíhin nga najmi kjin tíjñaná Nti̱a̱ná nga nkúnkáá. 7Kui xi nkuhú ntje̱ kits'ínndaha ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱. Y'éjña nga nkjé ko̱ má nga k'úéntu nga nkúnkú. ;oNajmi machjéhe̱n tsa xu̱ta̱ ku̱a̱si̱nko̱ho̱. Najmi chumi nihi xi machjéhe̱n. A̱t'aha̱ kui xi tsjáná ni̱stjin ko̱ tsjáná ntjo̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi tjínná. 5c’Nti̱a̱ xi kits'ínnda a̱sunntee̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n, xi batéxumaha̱ nk'a ján ko̱ t'anankiu̱, najmi ni̱nku̱ xi xu̱ta̱ ts'ínnda b'ejñaya. )A̱t'aha̱ nk'ie nga tsú'ba̱ a̱jin nankinu̱u, kikie nga nkjin maha nti̱a̱ xi yankjún. Ko̱ ta̱ kikie nku na̱chan chje̱ má nga b'i̱ ts'ín tjít'a: “Nti̱a̱ xi najmi yaha̱.” Kui b'a̱ maha, Nti̱a̱ xi yankjún nga najmi yo, kui xi tíb'eni̱jmínu̱u. H A̱s'a̱i tsasinjña ndju Pablo̱ kamasehe̱n já xi kama ñjakú Areopa̱go̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Jun já Atena̱, mankjinna nga jun xi 'yún yankjún nti̱a̱ xi tjín a̱sunntee̱. q[B'a̱ i̱ncha kitsú a̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nanki Atena̱ ko̱ xu̱ta̱ xi xin nankihi̱ xi tjíntu yo̱ i̱ncha tsjoho̱ nga ku̱i̱nchja̱ni̱jmíyaha ko̱ a ra̱ ku̱a̱sínñjuhu̱ nku kju̱a̱nkjink'un tse̱tse̱. xiA̱t'aha̱ tíchubai ni xi najmi kje̱e nu'yái̱. Kui nga mjehe̱ni̱ cha̱ha̱ni̱ nkú tsuhu̱ ra̱ niu̱. +OA̱s'a̱i i̱ncha ngjiko̱ho̱ jóo̱ a̱nte xi 'mi Areopa̱go̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¿A ka̱ma ko̱ ji̱n cha̱i̱ mí ni tse̱tse̱he xi tíb'eni̱jmí? ?wA̱s'a̱i kinchja̱ko̱ Pablo̱ k'u̱a̱ já nkjink'un xi 'mi já epicure̱o̱ ko̱ k'u̱a̱ xi 'mi já estoi̱co̱. K'u̱a̱ b'i̱ i̱ncha kitsú: —¿Nkú títsu nda̱i̱ nk'ie nga b'a̱ nkjún ts'ín tínchja̱? Kj'a̱í ngá b'i̱ i̱ncha kitsú: —Kj'a̱í ra̱ nti̱a̱ha tíb'éjña chji. B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱ a̱t'aha̱ én nda tsuhu̱ Jesu ko̱ nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱ y'éni̱jmí Pablo̱. QKui b'a̱ maha, a̱ya ni'ya sinagoga̱ kinchja̱ni̱jmíko̱ho xu̱ta̱ judio̱ ko̱ xi najmi judio̱ xi benkjún Nti̱a̱ná, ko̱ xki̱ ni̱stjin kinchja̱ni̱jmíko̱ xi kisatekjá ni̱yátée̱. .UNk'ie nga tíkuyá Pablo̱ nanki Atena̱ nga ku̱i̱chú Sila̱ ko̱ Timoteo̱, kama stihi̱ nga kikie nga tjín ṉkjún nti̱a̱ xi ts'ínnda xu̱ta̱ yo̱. ;oJá xi tsasín ni̱yáha̱ Pablo̱ ngjiko̱ho̱ santaha nanki Atena̱. A̱s'a̱i kik'óya ngáha nga ja kits'ínkjáíhi̱n én xi kits'ínk'at'aha̱ Pablo̱, xi ku̱i̱tsu̱yaha̱ Sila̱ ko̱ Timoteo̱ nga tjíhin nga ki̱tsa̱ ngju̱a̱i̱ tje̱nnkihi̱. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmí Pablo̱ nanki Atena̱ A̱s'a̱i ki̱tsa̱ kits'ínkjihi̱ já nts'eé Pablo̱ a̱ndai ntáchak'uu̱n. Tu̱nga y'entuhú sa Berea̱ Sila̱ ko̱ Timoteo̱. V% Tu̱nga nk'iehé nga kint'é xu̱ta̱ judio̱ xi tjín nanki Tesaloni̱ka̱ nga nanki Berea̱ ta̱ tíb'éni̱jmí Pablo̱ éhe̱n Nti̱a̱ná, i̱ncha j'ai yo̱ ko̱ ta̱ tsinchákjaha̱n xu̱ta̱. c? Kui b'a̱ maha, nkjin xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi kis'ejihi̱n én xi y'a Pablo̱. A̱jihi̱n xu̱ta̱ xi nchja̱ griego̱ ta̱ kis'ejihi̱n nkjin jminchjín xi benkjúhu̱n xu̱ta̱ ko̱ nkjin já. $A Xu̱ta̱ judio̱ xu'bi̱ 'yún nda sa ani̱ma̱ha̱ nga xi tjín nanki Tesaloni̱ka̱ ko̱ tsjo ts'ín kits'ínkjáíhi̱n én xi kinchja̱ Pablo̱. Xki̱ ni̱stjin i̱ncha kits'ínya xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná tu̱ xi i̱ncha sku̱e̱he tsa kju̱axi̱ ni xi tís'eni̱jmíhi̱. 4a A̱s'a̱i já nts'eé tje̱n'yún kits'ínkjihí Pablo̱ ko̱ Sila̱ nga jyuu̱n nanki Berea̱. Nk'ie nga tsichu yo̱, jas'en ni'ya sinagoga̱ha̱ xu̱ta̱ judio̱. &E A̱skahan nk'ie nga y'échjíntjai yjoho̱ Jason ko̱ já xingisoo̱, kin'e nda̱í ngáha̱ ra̱. B'i̱ i̱ncha kits'ín Pablo̱ ko̱ Sila̱ nanki Berea̱ r ]Nk'ie nga kint'é én xu'bi̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ já tjíxóo̱, xa̱áha̱n i̱ncha kits'ín. W 'Jason kits'ínkjáíhi̱n jóo̱ ni'yaha̱. Ngayjee̱ jóo̱ tífi kontra̱ha̱ kju̱a̱téxumaha̱ nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r ko̱ b'a̱ tíi̱ncha tsu nga tíjña sa kj'a̱í nda̱ rei̱ xi 'mi Jesu. 6 eNk'ie nga najmi kisakúhu̱ Pablo̱ ko̱ Sila̱, i̱ncha ngjiko̱ kju̱a̱'yún nginku̱n já tjíxóo̱ Jason ko̱ k'u̱a̱ já nts'eé xi tjíntu yo̱. B'i̱ i̱ncha kitsú nga i̱ncha kikjintáya: —Já xi títs'ínndyja̱jihi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ a̱sunntee̱ ta̱ ko̱ e̱i̱ ja i̱ncha j'ai. ] 3A̱s'a̱i kama xintak'un xu̱ta̱ judio̱ xi najmi s'ejihi̱n. I̱ncha tsinchá'a k'u̱a̱ já ts'e ch'onk'un ko̱ kinchja̱ ñjaha̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n. Xa̱áha̱n kits'ín xu̱ta̱. A̱s'a̱i i̱ncha j'ai kján ni'yaha̱ Jason nga tsangisjai Pablo̱ ko̱ Sila̱ tu̱ xi k'o̱nsjehe ko̱ ts'i̱ínkjas'ehe̱n ra̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n.  K'u̱a̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ kis'ejihi̱n ko̱ i̱ncha kamako̱ Pablo̱ ko̱ Sila̱. Ko̱ b'a̱ ta̱ i̱ncha kits'ín nkjin ṉkjún xu̱ta̱ griego̱ xi benkjún Nti̱a̱ná ko̱ nkjin jminchjín xi benkjúhu̱n na̱xi̱nantóo̱. %Kitsúyaha̱ xu̱ta̱ ko̱ y'éjña chjihi̱ nga tjíhin nga un sku̱e̱he̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná ko̱ nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. B'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Jesu xi tíb'eni̱jmínu̱u nd'a̱i̱, kui xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná ngajoho̱. 7Xi nkú ts'ín nkaha̱ Pablo̱ jas'en yo̱ jan xua̱tu̱ tjíhin nga kinchja̱ni̱jmíyako̱ho xu̱ta̱ ni xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. = uJ'a Pablo̱ ko̱ já xi tje̱nko̱ nanki Amfipo̱li̱ ko̱ nanki Apoloni̱a̱. A̱s'a̱i i̱ncha tsichu nanki Tesaloni̱ka̱ má tíjñaha̱ nku ni'ya sinagoga̱ xu̱ta̱ judio̱. K(Nk'ie nga ja tsitju'a Pablo̱ ko̱ Sila̱ nu̱ba̱yóo̱, ngji ni'yaha̱ Lidi̱a̱. A̱skahan nga ja kamaha̱ nga kikie já nts'eé ko̱ kitsjáha̱ nga'yúhu̱n, i̱ncha ngji ngáha.}'Kui nga i̱ncha j'ainkihi̱ ra̱ kju̱a̱n'endyjat'a. Kik'onsje ko̱ tsankihi̱ nga i̱ncha ku̱i̱tjujin na̱nti̱o̱. /W&Kik'óya ngáha jóo̱ ko̱ j'ai tsúyaha̱ já jue ni xi kitsú Pablo̱. A̱s'a̱i i̱ncha kitsankjún já jue nk'ie nga i̱ncha kint'é nga já Roma̱ niu̱. y%Tu̱nga b'a̱há kitsú Pablo̱ nga kinchja̱ko̱ já xi kits'ín nibá já jue: —Ta̱ Roma̱ ní tje̱he̱nni̱. ¿Nkú ts'ín nga kis'ehe̱ni̱ nginku̱n xu̱ta̱ nga ndaha najmi títjun kin'eko̱kju̱a̱ni̱, a̱s'a̱i kin'ekjas'enni̱ nu̱ba̱yá? ¿Á nd'a̱i̱ mjehe̱ ra̱ k'o̱nsje 'maha̱ni̱? ¡Najmi ka̱ma ni xi tíi̱ncha tsu! Kui ní kanibák'osjeni̱. Z-$Kitsúyaha̱ ndo̱ Pablo̱ én xi j'aik'íhi̱n nga b'i̱ kitsúhu̱: —Ja kuats'ín nibá én já jue nga k'uasjé'anu̱u. Kui nga ti̱tjusje̱henu nd'a̱i̱ ko̱ kas'enu̱u kju̱a̱jyu nga n'o̱o ni̱yá. +O#Nk'ie nga ja kama see̱n, kits'ínkji já jue já xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ nda̱ xi basehe̱ nu̱ba̱yóo̱ nga ts'i̱ín nda̱íhi̱ Pablo̱ ko̱ Sila̱. oW"Ngjiko̱ ni'yaha̱ ko̱ kits'ínkjen ko̱ tsjo kik'ientuhu̱ ngayjee̱ nga kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná. ~9!Ta̱ kuihi chu̱bo̱ nga jyuu̱n tsanéjnu ndo̱ má uhu̱n Pablo̱ ko̱ Sila̱. Ko̱ kisaténtá ndo̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu ni'yaha̱. h}I Y'éni̱jmíhi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ndo̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu ni'yaha̱. |9B'i̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —N'e̱ s'ejin Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'a̱ ts'ín k'u̱a̱nkihini ji ko̱ xu̱ta̱ xi tjíntu ni'yahi̱. x{iKik'onsje ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Jun já nti̱a̱, ¿mí ni xi tjíhin nga ts'ian tu̱ xi k'u̱a̱nkihina? z)A̱s'a̱i tsanki nd'í ndo̱ ko̱ ki̱tsa̱ jas'en a̱yoo̱. I̱xí tíb'atsé nkjúhún nga tsasinkúnch'int'aha̱ Pablo̱ ko̱ Sila̱. yyTu̱nga b'i̱hí kitsú Pablo̱ nga kikjintáya: —Najmi tu̱ n'e'uihi̱n yjohi̱. Tintsu̱ba̱ tente níi̱ e̱i̱. !x;Nk'ie nga j'áha̱ nda̱ xi basehe̱ nu̱ba̱yóo̱ ko̱ kikie nga tje̱n ti̱xa̱ a̱nkju̱a̱ nu̱ba̱yóo̱, a̱s'a̱i ts'asje ki̱cha̱ha̱ xi má nga mjehe̱ ts'i̱ínk'ien yjoho̱. A̱t'aha̱ b'a̱ kitsú nga kits'ínnkjink'un nk'ie nga ja kabitju já nu̱ba̱yóo̱. {woTu̱ nkuhú chón xi tu̱ xí 'yúhún kama. Xí y'étsujneyáha santaha má tjíyanji nu̱ba̱yóo̱. Tje̱n'yún tsix'ahá ngayjee̱ a̱nkju̱a̱ nu̱ba̱yóo̱ ko̱ tsixuntu ngayjee̱ n'úki̱cha̱ xi tjíntukj'áha̱ já nu̱ba̱yóo̱. dvATu̱nga nkú ra̱ ma nga masen ni̱stje̱n, Pablo̱ ko̱ Sila̱ tíi̱ncha nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ko̱ tíi̱ncha sehe̱ Nti̱a̱ná. Já nu̱ba̱yá xingisoo̱ tíi̱ncha basínñju nga b'a̱ tíi̱ncha ts'ín. iuKNk'ie nga b'a̱ kik'ihi̱n ndo̱, ngjiko̱ jóo̱. Kits'ínkjas'en má nga 'yún ndjáha̱ nu̱ba̱yóo̱ ko̱ y'ékj'á'yún tsjantsjan sjai jóo̱. B'i̱ ts'ín i̱ncha kama nda̱íhi̱ Pablo̱ ko̱ Sila̱ nu̱ba̱yóo̱ &tEA̱skahan nga ja kingjáha̱ nkjin ni̱yá, kits'ínkjas'en nu̱ba̱yóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ nda̱ xi basehe̱ nu̱ba̱yóo̱ nga 'yún kúnnta jóo̱. 5scA̱s'a̱i ko̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n ngji kontra̱ha̱ Pablo̱ ko̱ Sila̱. B'a̱ i̱ncha kitsú já jue nga n'e̱sje najyun ndjuhu̱ jóo̱ ko̱ nga yá s'e̱he̱ ra̱. r{Ni xi najmi ma ñá n'ekjáíhi̱ín ko̱ ta̱ ndaha najmi ma n'eé tíi̱ncha bakúya, a̱t'aha̱ já Roma̱há ñá. 3q_Nk'ie nga i̱ncha tsichuko̱ jóo̱ nginku̱n já jue, b'i̱ i̱ncha kitsú: —Já xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ jái̱. Xu̱ta̱ná tíi̱ncha ts'ínndyjajihi̱n. cp?Nk'ie nga kikie já nti̱a̱ha̱ ta̱kjíu̱n nga najmi ta̱ ka̱ma ts'i̱ín ngana̱ha to̱on, jakj'ánijé Pablo̱ ko̱ Sila̱. Ngjiko̱ kju̱a̱'yún a̱jin na̱nti̱o̱. Nginku̱n já tjíxóo̱ i̱ncha ngjiko̱. ;ooNkjin ni̱stjin tu̱ nku b'a̱há kits'ín. Tu̱ chahán kama stihi̱ Pablo̱, kits'ínk'ótjiya ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ nda̱ninda xi tíjñajihi̱n ta̱kjíu̱n: —Ngajoho̱ Jesucristo̱ b'a̱ tíxihin nga ti̱tjujihi̱n ta̱kjíu̱n. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tsitjujíhi̱n ta̱kjíu̱n nda̱nindoo̱. OnB'i̱ kitsúni̱ nk'ie nga kitsjennkíni̱ ko̱ kikjintáya tje̱nnkini̱: —Kui jmii̱ xi ts'ínxát'aha̱ Nti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján. Tíbakú ni̱yánu̱u xi nkú ts'ín k'u̱a̱nkihinu. m9Ni xi kama nk'ie nga tíbankíi̱n a̱nte má ma ñjakú xu̱ta̱ nga nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, kisatéjii̱n nku ta̱kjín musu̱ xi tíjñajihi̱n ntjo̱ xi maha̱ basejin ni xi 'ma tíjña. Ts'ín ngana̱ ṉkjún to̱on já nti̱a̱ha̱ nga b'éjña chji ni xi basejin. @lyKisatentá ta̱chjúu̱n ko̱ xu̱ta̱ xi tjíntu ni'yaha̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúni̱: —Tsa b'a̱ tíbixíún nga s'ejin kju̱axi̱na Nti̱a̱ná, nibá n'e̱kj'áíyo ni'yana̱. Kits'ín kju̱a̱'yúhu̱nni̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱i̱ ni'yaha̱. B'i̱ ts'ín i̱ncha ngjihi nu̱ba̱yá Pablo̱ ko̱ Sila̱ kA̱s'a̱i nku ta̱chju̱ún xi benkjún Nti̱a̱ná xi 'mi Lidi̱a̱, xi nanki Tiatira̱ nibáha ko̱ najyun kuan batéña, nk'ie nga tíbasínñju, Nti̱a̱ná kits'ínko̱ ani̱ma̱ha̱ tu̱ xi 'yún nda ts'ín ts'i̱ínsihi̱n ra̱ ni xi tínchja̱ Pablo̱. j Nku xua̱tu̱ tsitjui̱ a̱jin na̱nti̱o̱ ko̱ tsankii̱n tiña má f'a ntáje̱ nga tsankinnchisjái̱ a̱nte má ma ñjakú xu̱ta̱ nga nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. Tintsu̱ba̱i̱ yo̱ nga tsixínyai̱hi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná jminchjín xi kama ñjakú. +iO Yo̱ tsitjuhu̱ni̱ nga tsankii̱n Filipo̱. Nanki k'aku̱hu̱ a̱nte Macedoni̱a̱ niu̱, má nga tjíntu nkjin xu̱ta̱ Roma̱. Chuba ni̱stjin kamani̱ yo̱. h- Tsitjui̱ nanki Troa̱ ko̱ nkuhú nga tsankihi̱nni̱ xjo̱ xi 'mi Samotraci̱a̱. Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n tsichii̱ nanki Neapo̱li̱. Qg Nk'ie nga kama chjihi̱ Pablo̱ niu̱, tje̱n'yún y'enda níi̱ yjoni̱ tu̱ xi kuankíhi̱nni̱ a̱nte Macedoni̱a̱. A̱t'aha̱ b'a̱ tsixíi̱n nga Nti̱a̱ná tínchja̱ni̱ tu̱ xi k'úéni̱jmíhi̱ ri̱ én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱. B'i̱ ts'ín i̱ncha tsichu Pablo̱ ko̱ Sila̱ nanki Filipo̱ `f9 Nk'ie nga jyuu̱n xi nkúhu tsa nchi̱ni kik'a̱i̱hi̱ Pablo̱ nga kama chjihi̱ nku nda̱ xi nibáha Macedoni̱a̱ xi kabasinjña ndju. “Nibáí a̱nte Macedoni̱a̱ ko̱ ti̱si̱nko̱ni̱”, kitsúhu̱. Xe)Kui nga tu̱ j'a ni̱yáhá ni nanki Misi̱a̱ nga i̱ncha ngji nanki Troa̱. d-Nk'ie nga tsichu tiña nanki Misi̱a̱, mjehe̱ jóo̱ kju̱a̱s'en a̱nte Bitini̱a̱, tu̱nga najmi kitsjántehé ra̱ Espiri̱tu̱hu̱ Jesu. wcgJ'a ni̱yá Pablo̱ ko̱ já xi tje̱nko̱ nanki xi tjíntujín a̱nte Frigi̱a̱ ko̱ a̱nte Galaci̱a̱, a̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ najmi kitsjántehe̱ nga k'u̱éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná nanki xi tjín a̱nte Asi̱a̱. 1b[Kui b'a̱ maha, xu̱ta̱ ni̱nku̱ 'yún kama 'yún tak'uhun Nti̱a̱ná ko̱ xki̱ ni̱stjin 'yún i̱ncha kama nkjin. B'i̱ ts'ín ngji Pablo̱ a̱nte Macedoni̱a̱ $aAXki̱ a̱nte má nga j'a kitsúyaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ni xi y'énda já postru̱ ko̱ jácháha̱ ni̱nku̱ Jerusalen, tu̱ xi ts'i̱íntjusuhun. `#A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pablo̱ nga Timoteo̱ tsjénko̱ho̱ ko̱ kits'íhi̱n ni circuncision, tu̱ xi najmi ch'on ka̱maha̱ ra̱ xu̱ta̱ judio̱ xi tjíntu a̱nte xu'bo̱. A̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ be nga ntje̱ griego̱ tje̱he̱n ra̱ na̱'mihi̱ Timoteo̱. n_UJá nts'eé xi tjíntu Listra̱ ko̱ Iconi̱o̱ nda ts'ín i̱ncha kinchja̱ni̱jmíyaha Timoteo̱. ^ A̱s'a̱i tsichu Pablo̱ nanki Derbe̱ ko̱ nanki Listra̱. Yo̱ kisakúhu̱ nku nda̱ xi tje̱nnki Jesucristo̱ xi 'mi Timoteo̱. Na̱aha̱ Timoteo̱ ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga nda̱ griego̱hó na̱'mihi̱. ] )A̱s'a̱i i̱ncha j'a a̱nte Siri̱a̱ ko̱ a̱nte Cilici̱a̱. Kitsjáha̱ nga'yúhu̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín yo̱.|\q(Máha Pablo̱, Sila̱ ngjiko̱. I̱ncha tsitju nk'ie nga já nts'eé kits'ínkjas'ehe̱n a̱ya ntsja Nti̱a̱ná. [#'Kits'ín ngabihi̱ xinkjín, a̱t'aha̱ kits'ínstiko̱. Kui nga Bernabe ngjiko̱ho Marco̱ xjo̱ Chipre̱. Ni̱yá ntá i̱ncha kits'ín. AZ{&Tu̱nga b'a̱há kitsú Pablo̱ nga najmi nda tjín tsa ngju̱a̱i̱ko̱ nda̱ xi kits'ín nga maha̱ a̱nte Panfili̱a̱, nda̱ xi najmi kits'ínndju̱úko̱ho̱ xáha̱ nga tjuhun. PY%Mjehe̱ Bernabe nga ngju̱a̱i̱ko̱ Jua xi ta̱ 'mi ya Marco̱. `X9$J'a ni̱stjiu̱n, a̱s'a̱i Pablo̱ b'i̱ kitsúhu̱ Bernabe: —Tankíhi̱ntsubek'áán já nts'eé xi tjíntu má nga y'eni̱jmíaá én nda tsuhu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná tu̱ xi cha̱haná nkú ts'ín tjíntu. Ww#Pablo̱ ko̱ Bernabe ta̱ y'entu Antiokia̱ nga tsakúya éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Jesucristo̱. Nkjin já nts'eé xi b'a̱ ta̱ i̱ncha kits'ín. B'i̱ ts'ín i̱ncha kits'ín ngabihi̱ xinkjín Pablo̱ ko̱ Bernabe )VM"Tu̱nga y'ejñahá Sila̱ yo̱. 0UY!Já xi i̱ncha tsichu nanki Antiokia̱ ts'andaya jaha̱ yo̱, a̱s'a̱i i̱ncha kik'óya ngáha nanki Jerusalen. Nda ts'ín i̱ncha kits'ínkjihi̱ já nts'eé. >Tu Juda̱ ko̱ Sila̱ xi ta̱ já profeta̱ tse kinchja̱ni̱jmíko̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. B'a̱ ts'ín kisakú nga'yúhu̱n ra̱ já nts'eé ko̱ ndjá tsinchajin ni xi kis'ejihi̱n. SNk'ie nga kits'ínyaha̱ xu̱ju̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱, tsjo i̱ncha kamaha̱ a̱t'aha̱ kichjuxíhi̱n ni xi títs'ín ntji̱hi̱. ?RwA̱s'a̱i i̱ncha ngji já xi kis'et'a xóo̱ ko̱ i̱ncha tsichu nanki Antiokia̱. Yo̱ kinchja̱ ñjakúhu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ kits'ínkjas'ehe̱n xu̱ju̱n. Q+Najmi tu̱ chino nichine xi chje̱ kik'a̱i̱hi̱ ra̱ nti̱a̱ xi ts'ínnda xu̱ta̱, ta̱ ndaha jní, ta̱ ndaha yjoho̱ chu̱ xi kinubantu, ko̱ najmi tu̱ suntuko̱ jminchjín nga najmi kje̱e bixon. Tsa k'úéntu t'axíún ni xu'bi̱, nda n'o̱o. Nda kat'enu̱u.” )PK’A̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ ji̱n b'a̱ mani̱ nga nda tjín nga tu̱ nkuhú ch'á xu'bi̱ xi n'e̱k'anjii̱hi̱, xi tjíhin nga n'e̱tjusun. tOaTín'ekjíi̱ Juda̱ ko̱ Sila̱, kui xi ku̱i̱nchja̱ko̱nu̱u nga ku̱i̱tsu̱yanu̱u ni xi y'endai̱. mNSko̱ kui xi ja kitsjáha̱ yjoho̱ nga tsa ku̱a̱yá nga̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. sM_Kui nga tjínkuhu̱ni̱ nga y'ét'a xái̱ já xi tín'ekjíko̱i̱ Bernabe ko̱ Pablo̱. Kui xi tjoni̱ RL’Kinu'yái̱ nga tjín k'u̱a̱ já xi e̱i̱ tsitjujihi̱nni̱, já xi najmi ji̱n y'exái̱. Kits'ín ntji̱nu̱u ni xi tsakúya jóo̱ ko̱ kits'ínndyjajinnu̱u xi nkú ts'ín s'ejinnu̱u. K3B'i̱ tsu xu̱ju̱n xi kamanda: “Ji̱n, já postru̱ ko̱ jácháha̱ ni̱nku̱ Jerusalen, tín'ekjíi̱hi̱ kju̱a̱suniña já nts'eé xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi tjíntu nanki Antiokia̱ ko̱ nanki xi tjíntujín a̱nte Siri̱a̱ ko̱ a̱nte Silici̱a̱. +JOA̱s'a̱i y'éndako̱ xinkjín já postru̱ ko̱ jácháha̱ ni̱nku̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ nga kj'u̱ájin já xi ts'i̱ínkjiko̱ Pablo̱ ko̱ Bernabe nanki Antiokia̱. Y'ét'a xá Juda̱ xi ta̱ 'mi Barsaba ko̱ Sila̱. Já k'aku̱ a̱jihi̱n já nts'eé já xu'bi̱. IyA̱t'aha̱ santaha nkúhu nk'ie tjín xi b'éni̱jmí kju̱a̱téxumaha̱ Moise xki̱ nanki nk'ie nga n'eya kju̱a̱téxumoo̱ xki̱ xua̱tu̱ ni'ya sinagoga̱. B'i̱ tsu xu̱ju̱n xi kits'ínkji já postru̱ ko̱ jácháha̱ ni̱nku̱ Jerusalen 1H[Tu̱ sahá n'e̱kjíhi̱í xu̱ju̱n nga b'a̱ k'úíhi̱ín nga najmi tu̱ kji̱ne̱ nichine xi chje̱ kik'a̱i̱hi̱ ra̱ nti̱a̱ xi ts'ínnda xu̱ta̱, nga najmi tu̱ katjantuko̱ jminchín nga najmi kje̱e bixan, nga najmi kji̱ne̱ yjoho̱ chu̱ xi nubantu, ko̱ nga najmi kji̱ne̱ jní. "G=’Kui nga b'a̱ tíxihinna nga najmi tu̱ nchjá n'ehe̱ ra̱á ée̱n xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. fFEB'a̱ kitsú Nti̱a̱ná, kui xi y'éjña chji ni xu'bi̱
santaha nkúhu nú chá ján. dEAtu̱ xi xu̱ta̱ xingisoo̱ ku̱a̱ngisjaihina,
ngayjee̱ xu̱ta̱ xi j'ajíán. (DIA̱skahan kjúái̱ ngáhana
ko̱ ts'inndáya ngáhana ni'yaha̱ David xi ja tsijneya.Ts'inndáya ni xi tsatsuu̱n ko̱ kjesíntje̱n ngáhana, TC!Ta̱ kui nii̱ xi kitsú já profeta̱ má nga b'i̱ ts'ín y'ét'a: lBQJa kuatsúyaná Simon xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ nga kama ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ ko̱ j'ájin a̱jihi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱ nku na̱xi̱nantá xi ta̱ ka̱ma ts'e̱. A# Nk'ie nga ja kamaha̱ nga i̱ncha kinchja̱ Bernabe ko̱ Pablo̱, b'i̱ kitsú Santiago̱ nga kinchja̱: —Jun já nts'e, ta̱sinñjunú. .@U A̱s'a̱i kindyjanta ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ tsasínñjuhu̱ ni xi kitsú Bernabe ko̱ Pablo̱, xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná kitsjáha̱ nga'yún nga kits'ín a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ kju̱a̱nkjún ko̱ ni xi tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. ?- S'ejin níná nga k'u̱a̱nkiá tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu xi nkú ko̱ ta̱ ts'ín k'u̱a̱nki xu̱ta̱ xu'bo̱. > ’Kui b'a̱ maha nd'a̱i̱, ¿á tíbankín kontra̱ha̱ ru̱u Nti̱a̱ná nga mjehe̱nu̱u n'e̱k'anjihinu xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n ra̱ Jesu ch'á xi najmi tsichukju̱a̱ha̱ ra̱ ntje̱ cháná ko̱ xi ta̱ ndaha ñá najmi chúkju̱a̱ná nga ch'anjiá? *=M Najmi ngabi kits'ín Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱ ko̱ a̱jinná. Tu̱ sahá ta̱ kits'ín je ani̱ma̱ha̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga kis'ejihi̱n Jesu. B<}Nti̱a̱ná be ani̱ma̱ha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ kui tsakúchji nga ta̱ kits'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱ nk'ie nga kitsjáha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ xi nkú ts'ín kitsjáná. 2;]Nk'ie nga ja 'yún tse kinchja̱ni̱jmíyaha niu̱, a̱s'a̱i tsisintje̱n Pedro̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —Jun já nts'e, ja yo nga nd'a̱i j'ájihinna Nti̱a̱ná a̱jinnu̱u xi má nga an xínyaha̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ én nda tsuhu̱ Jesu tu̱ xi s'e̱jihi̱n ra̱. :{A̱s'a̱i kama ñjakú já postru̱ ko̱ jácháha̱ ni̱nku̱ nga kinchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín ni xu'bi̱. 9)Tu̱nga tsisintje̱hén k'u̱a̱ já fariseo̱ xi ja kis'ejihi̱n Jesu ko̱ b'i̱ i̱ncha kitsú: —Xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tjíhin nga n'e̱he̱ ni circuncision ko̱ tjíhin nga s'e̱ni̱jmíhi̱ nga ts'i̱íntjusun kju̱a̱téxumaha̱ Moise. P8Nk'ie nga i̱ncha j'ai nanki Jerusalen, xu̱ta̱ ni̱nku̱, já postru̱ ko̱ jácháha̱ ni̱nku̱ kits'ínkjáíhi̱n. A̱s'a̱i kitsúya jóo̱ ngayjee̱ ni xi kits'ínko̱ho̱ Nti̱a̱ná. W7'A̱s'a̱i tsitju já xi kits'ínkji xu̱ta̱ ni̱nku̱. I̱ncha j'a a̱nte Fenici̱a̱ ko̱ a̱nte Samari̱a̱ nga tíi̱ncha tsuya xi nkú ts'ín kits'ínk'óntjaiya yjoho̱ ko̱ kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Ngayjee̱ já nts'eé tu̱ xí tsjohó kamaha̱ nga kint'é én xu'bi̱. 6)Kui nga Pablo̱ ko̱ Bernabe y'ésiko̱ho jóo̱. 'Yún kinchja̱ni̱jmíyako̱ho jóo̱ niu̱. Kui nga b'a̱ ts'ín i̱ncha y'éndako̱ho xinkjín xu̱ta̱ ni̱nku̱ nga Pablo̱ ko̱ Bernabe ko̱ k'u̱a̱ já ni̱nku̱ nanki Antiokia̱ i̱ncha ngju̱a̱i̱ nanki Jerusalen xi má nga ku̱i̱nchja̱ni̱jmíyako̱ho já postru̱ ko̱ jácháha̱ ni̱nku̱ nanki Jerusalen kju̱a̱sti xu'bi̱. 5 yA̱s'a̱i tsichu nanki Antiokia̱ k'u̱a̱ já xi nibaha a̱nte Judea̱. Kui xi b'i̱ ts'ín tsakúyaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱: —Tsa najmi n'e̱nu̱u ni circuncision xi nkú ts'ín tíjña sin chá xi y'ét'aná Moise, najmi ka̱ma k'u̱a̱nkiu. v4eNkjin ni̱stjin ts'andayaha̱ Pablo̱ ko̱ Bernabe yo̱ nga y'entujíhi̱n xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu..3UNk'ie nga j'ai nanki Antiokia̱, kinchja̱ ñjakúhu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ kitsúyaha̱ ngayjee̱ ni xi kits'ínko̱ho̱ Nti̱a̱ná ko̱ xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná kitsjántehe̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi má nga ko̱ kui s'e̱jihi̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. g2GYo̱ jas'en nku tsutsu xi ngjiko̱ho̱ nanki Antiokia̱, yo̱ má nga kin'ekjas'en a̱ya ntsja Nti̱a̱ná nga tjuhu̱n ni tu̱ xi ku̱a̱si̱nko̱ho̱ ra̱ xá xi ts'i̱ín. J'ai yo̱ a̱t'aha̱ ja kama ndju̱ú xóo̱. f1ENk'ie nga ja y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná nanki Perge̱, i̱ncha ngji nanki Atali̱a̱. 0A̱s'a̱i i̱ncha j'a Pablo̱ ko̱ Bernabe nanki xi tjín a̱nte Pisidi̱a̱ ko̱ i̱ncha j'ai a̱nte Panfili̱a̱. e/CXki̱ ni̱nku̱ xi tjín nanki xu'bo̱ i̱ncha kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ko̱ y'entu kjintíá, a̱s'a̱i y'ét'a xá já xi ku̱a̱se̱he̱ ni̱nku̱. Kits'ínkjas'en jóo̱ a̱ya ntsja Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín i̱ncha j'ai ngáha Pablo̱ ko̱ Bernabe nanki Antiokia̱ xi tíjñajihi̱n a̱nte Siri̱a̱ .Nk'ie nga i̱ncha j'a yo̱, b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xu̱ta̱ ni'yakuyóo̱ nga tjíhin nga k'úéntujín tehe̱nte ni xi s'ejihi̱n. B'i̱ kitsú yaha̱: —Nkjin tíkjá kju̱a̱ni̱ma̱ bitjajiáán tu̱ xi bitjas'e̱njihinná nga Nti̱a̱ná xi batéxumaná. b-=Y'éni̱jmí Pablo̱ ko̱ Bernabe én nda tsuhu̱ Jesu nanki Derbe̱ ko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi tjín yo̱ kitsjennkíhi̱ Jesu. A̱s'a̱i kik'óya ngáha jóo̱ nanki Listra̱, Iconi̱o̱ ko̱ Antiokia̱. I, Tu̱nga nk'iehé nga kama ñjakúndaihi̱ Pablo̱ xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu, tsisintje̱n Pablo̱ ko̱ jas'en a̱jin na̱nti̱o̱. Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n ngjiko̱ Bernabe nanki Derbe̱. 2~T}}|{{zyTxxXwvqv utssGr`rpoonmlkFji~hh+gfedccc\bb;aa`X_^]]_\3[ZYXXW>VvUTSoRR*QQOO}NMMLL/K4JJIFHGGEE,DDCBA@??g>==Z<;\:99 87g76]543f22l1X/.-b+*))(5'q&u%%*$P#"!!!'F>A!R1"Xw +K <  =e bs2=as B'i̱ ngján xa̱áha̱n kama. A̱s'a̱i tsisintje̱n k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ xi mako̱ já fariseo̱. B'i̱ i̱ncha kitsú nga ndjá kinchja̱: —Ndaha nku ni xi ch'on tjín najmi tísakújinni̱ tsa kits'ín nda̱i̱. Kutsa nkuhú ntítsje ko̱ tsa tjín xi kinchja̱ko̱ho̱. k`OA̱t'aha̱ já saduseo̱ b'a̱ i̱ncha tsu nga najmi ta̱ kj'u̱a̱íyaha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, ko̱ nga najmi tjín ntítsje ko̱ tsa kj'a̱í sa xi ta̱ tjíntu. Tu̱nga já fariseo̱ s'ejihi̱n ngayjee̱ ni xu'bi̱. $_ANk'ie nga b'a̱ kitsú Pablo̱, a̱s'a̱i i̱ncha y'ésiko̱ xinkjín já fariseo̱ ko̱ já saduseo̱. Tsakjánya yjoho̱ já xi kama ñjakú yo̱. W^'A̱s'a̱i kikie Pablo̱ nga tjín a̱jihi̱n já tjíxóo̱ k'u̱a̱ já saduseo̱ ko̱ k'u̱a̱ já fariseo̱. Kui nga 'yún kinchja̱ha nga b'i̱ kitsú: —Jun já nts'e, nda̱ fariseo̱ná ko̱ ta̱ já fariseo̱ xi chána̱. Tín'eko̱kju̱a̱na a̱t'aha̱ tíkuyáha̱ nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱. T]!B'i̱ kitsú Pablo̱: —Jun já nts'e, najmi be tsa nda̱ na̱'mi títjun niu̱. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi tu̱ ch'on ts'ín chubayanéí nda̱ tjíxáhi̱.” \3A̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsú já xi kab'entu yo̱: —¿Á ch'on tí'mihi̱ ri̱ nda̱ na̱'mi títjun xi Nti̱a̱ná kitsjá xáha̱ ra̱? /[WB'i̱ kitsú Pablo̱: —Nti̱a̱ná k'o̱n'ahi ji, nda̱ joho̱nkjin. Yo̱ tinchin nga tíchaseihi̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda títs'ian nga tíchaseihi̱ kju̱a̱téxumoo̱, tu̱nga tí'mi kontra̱há ri̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ nga tí'ba̱i̱hini kju̱a̱ nga ku̱i̱ch'on'ana. ZA̱s'a̱i Anania̱ xi tjíhi̱n nda̱ na̱'mi títjun b'a̱ kitsúhu̱ já xi kabinchat'a tiñaha̱ Pablo̱ nga ku̱i̱ch'on'a. qY ]A̱s'a̱i kinchja̱ Pablo̱ nga tsase ts'íhi̱n ra̱ já tjíxá xi kama ñjakú yo̱. B'i̱ kitsú: —Jun já nts'e, santaha nd'a̱i̱ je tjíya kju̱a̱nkjintak'unna̱ nginku̱n Nti̱a̱ná xi nkú nga ts'ín tífika̱ yjona̱. rX]Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n mjehe̱ nda̱ jun k'aku̱ Roma̱ nga sku̱e̱ sisin á tíbatéjénehe̱ ra̱ já judio̱ Pablo̱. Kui nga kikjexíhi̱n ra̱ n'úki̱cha̱ xi tjít'a'yúnko̱ho̱ ra̱ ko̱ b'a̱ kitsú nga ka̱ma ñjakú já na̱'mi k'aku̱ ko̱ ngayjee̱ já tjíxá judio̱. A̱s'a̱i kik'onsje Pablo̱ ko̱ tsasínjña nginku̱n jóo̱.)WKKui nga tje̱n'yún i̱ncha ngji t'axíhín já xi tjíhin nga ngju̱áha̱ ra̱ Pablo̱, ko̱ santaha nda̱ jun k'aku̱ kitsankjún nk'ie nga kamankjihi̱n nga nku nda̱ Roma̱ xi y'ét'a'yún nga jakj'ánijé. B'i̱ ts'ín tsasinko̱ yjoho̱ Pablo̱ nginku̱n já tjíxá judio̱ A̱s'a̱i b'i̱ kitsú nda̱ jun k'aku̱: —Tse ṉkjún to̱on kis'enkina nga nku nda̱ Roma̱ kits'in ma yjona̱. —Tu̱nga an b'a̱ ts'ín kitsinná —kitsú Pablo̱. U-A̱s'a̱i nda̱ jun k'aku̱ j'aik'úhu̱n Pablo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —T'inyaní, ¿a nda̱ Roma̱ ní? —Joho̱n —kitsú Pablo̱. -TSNk'iehé nga kint'é nda̱ juu̱n niu̱, a̱s'a̱i ngjisehe̱ nda̱ jun k'aku̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¿Aha̱ yaní ni xi tín'ei? Nda̱ Roma̱há niu̱. \S1Tu̱nga nk'iehé nga ja tjín'yúhu̱n já juu̱n nga ngju̱áha̱, b'i̱ kitsú Pablo̱ nga kingjásjaiyaha̱ nda̱ jun xi síjña yo̱: —¿A ka̱ma s'ehe̱ nku nda̱ Roma̱ xi najmi kje̱e n'eko̱kju̱a̱? ]R3Kui nga b'a̱ kitsúhu nda̱ jun k'aku̱ Roma̱ nga n'e̱kjas'en Pablo̱ má b'entu já juu̱n. B'a̱ kitsú nga s'e̱he̱ tu̱ xi ku̱i̱tsu̱yaha á b'a̱ ts'ín tíi̱ncha kjintáyanehe̱ ra̱ xu̱to̱. Q!Tu̱ nku xa̱áha̱n ní i̱ncha kits'ín ko̱ i̱ncha tsakúchji nga tu̱ ni xí najmi i̱ncha kisasíhín ra̱ ni xi kitsú Pablo. OPTíbasínñjuhu̱ xu̱ta̱ Pablo̱, tu̱nga nk'ie nga b'a̱ kitsú, b'i̱ i̱ncha kitsú xu̱ta̱: —¡Tu̱ sahá kat'en nda̱ xi b'a̱ tjíu̱n! ¡Najmi machjéhe̱n tsa k'úéjña tík'un! ]O3Tu̱nga b'a̱há kitsúna Nda̱ Nti̱a̱ná: “T'in. A̱t'aha̱ kjin ts'inkjíhi nga k'úínseihi̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱.” B'i̱ kama nk'ie nga mjehe̱ xu̱ta̱ nga s'e̱he̱ Pablo̱ FNKo̱ nk'ie nga tín'ek'ien Esteba̱n, xi kitsúyaha̱ xu̱ta̱ yáha ji, ta̱ síi̱jña yo̱ ko̱ kisasínna ni xi kamoo̱, ko̱ santaha kikunntá najyuhu̱n já xi kits'ínk'iehe̱n.” MB'a̱ kixihi̱n: “Ji Nda̱ Nti̱a̱, be jóo̱ nga xki̱ ni'ya sinagoga̱ ngjikj'anijé ko̱ kingjaha̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n ji. WL'Kikie Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ b'a̱ kitsúna: “N'e̱ xatíhi̱ yjohi̱ nga ki̱tsa̱ ti̱tjui Jerusalen. A̱t'aha̱ najmi ts'i̱ínsihi̱n jóo̱ én xi ku̱i̱xínyaihi̱ nga k'úínyaihi̱ yáha an.” K3’A̱s'a̱i jáa̱ Jerusalen. Nk'ie nga tínchjaka̱ Nti̱a̱ná na̱tsihi̱n ni̱nku̱, kama chjina nku ni xi nkúhu nchi̱ni kik'a̱i̱na. J'Nd'a̱i̱ najmi ta̱ chuyá sahani. Ti̱síntje̱i̱n. B'a̱ t'ihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná nga kats'ínndyjat'ahi jéhi̱ nga sa̱téntáí.” I}A̱t'aha̱ ji k'úínyaihi̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ yáha kui ko̱ ku̱i̱xínyaihi̱ xu̱ta̱ ni xi kiyai ko̱ kinu'yáí. KHB'a̱ kitsúyana: “Nti̱a̱ha̱ ntje̱ cháná j'ájihin, nga ji xi ka̱mankjihin ni xi mjehe̱ ko̱ nga cha̱i̱ Nda̱ xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nga ku̱i̱nú'yáí nta̱ha̱. G1 Kui xi j'aisena ko̱ b'a̱ kitsúna: “Nda̱ nts'e Saulo̱, katuma chji ngáha ri.” Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kama chjina ko̱ kikie xi nkú tjín. nFU ’Damasco̱ tíjña nku nda̱ xi 'mi Anania̱ xi 'yún benkjún Nti̱a̱ná, xi ts'íntjusun xi nkú ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumaha̱ Moise. Nda nchja̱ni̱jmíyaha̱ ra̱ ndo̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ judio̱ xi tjín yo̱. E  A̱s'a̱i i̱ncha kikjebénkina já xi tje̱nko̱na nga ngjiko̱na Damasco̱, a̱t'aha̱ kits'ín ka̱na nga'yúhu̱n nd'íu̱. yDk ’A̱s'a̱i b'a̱ kixihin: “¿Mí nihi xi mjehi nga ts'ian, Nda̱ Nti̱a̱?” Ko̱ b'a̱ kitsúna Nda̱ Nti̱a̱ná: “Ti̱síntje̱i̱n ko̱ t'in Damasco̱. Yo̱ k'úínyahi ngayjee̱ ni xi kis'enda nga tjíhin nga n'e̱i̱.” vCe Já xi tje̱nko̱na kikie nd'íu̱ ko̱ kitsankjún, tu̱nga najmi kint'éhé nta̱ha̱ xi kinchja̱ko̱na. BA̱s'a̱i kingjasjáíyaha̱: “¿Yáha ji, Nda̱ Nti̱a̱?” Ko̱ b'a̱ kitsúna: “An Jesu xi nibáha Nazaret xi unchai.” tAaJái̱kijne t'anankiu̱ ko̱ kint'e nku nta̱ xi b'a̱ kitsúna: “Saulo̱, Saulo̱, ¿á unchahaní?” \@1’Tu̱nga ni xi kamahá, nk'ie nga títs'ian ni̱yá ko̱ nga ja tíbichú tiña Damasco̱, nkú ra̱ ma masen ni̱stjin niu̱, tu̱ tje̱n'yún y'étjindaihína nku nd'í chánka xi nibajehen nk'a ján. ?Ka̱ma ku̱i̱tsu̱ya nga kju̱axi̱ ni xi tíxian nda̱ na̱'mi títjuu̱n ko̱ ngayjee̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. Ni̱stjin nk'ie kui i̱ncha kitsjána xu̱ju̱n xi ts'inkjas'ehe̱n xu̱ta̱ná xi tjín nanki Damasco̱ má nga ka̱ma xá xi tífihina. Ngjingisja Damasco̱ xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu tu̱ xi kjúái̱ko̱nijéhena Jerusalen, má nga n'e̱nijéhe̱ ra̱. >/Kitsjennkí unkie xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu nga mjena ts'ink'íén kai. Jakj'anijé ko̱ kits'inkjas'en nu̱ba̱yá jáx'i̱n ko̱ jminchjín. >=uB'i̱ kitsú Pablo̱ nga ngjindju: —Nda̱ judio̱ná. Tarso̱ kitsian, nanki xi tíjñajihi̱n Cilici̱a̱, tu̱nga nanki xu'bi̱hí kama chá. Gamaliel tsakúya sisinna xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱téxumaha̱ ntje̱ cháná. B'a̱ ta̱ ts'ín 'yún kitsenkján Nti̱a̱ná xi nkúhu jun ngatento. }<sNk'ie nga kint'é xu̱ta̱ nga én hebreo̱ tínchja̱ Pablo̱, tu̱ sahá 'yún kindyjanta nch'ánch'án sa. t; c—Jun já nts'e ko̱ já xinkjíán, ta̱sinñju mo ni xi xínnu̱u nd'a̱i̱ nga kúási̱nka̱ yjona̱. X:)(Nk'ie nga kik'a̱i̱ntehe̱, tsasinndjusún Pablo̱ a̱ntjío̱ ko̱ kingjénnk'a ntsja tu̱ xi ngju̱én jyuhu xu̱ta̱. Nk'ie nga kingjén jyu xu̱ta̱, a̱s'a̱i én hebreo̱ kinchja̱ Pablo̱.@9y'B'i̱ kitsú Pablo̱: —Nda̱ judio̱ná. Tarso̱ kitsian, nanki chánka xi tíjñajihi̱n a̱nte Cilici̱a̱. Tíbankihi. K'u̱a̱i̱ntení i̱chí nga kuinchjaka̱ xu̱to̱. -8S&¿A najmi jihí nda̱ Egipto̱ xi nd'a̱i̱ ngáha k'in kontra̱i̱hi̱ nda̱ títjun Roma̱ ko̱ k'inko̱i̱ a̱nte kixiu̱ ñju mii̱ já ts'ínk'ien ani̱ma̱? V7%%Nk'ie nga ja tín'ekjas'en Pablo̱ má i̱ncha tjíntu já juu̱n, b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ jun k'aku̱: —¿A ka̱ma kuinchjako̱ho i̱chí? B'i̱ kitsú nda̱ jun k'aku̱: —¿A mahi én griego̱? 6$Nkjin ṉkjún i̱ncha maha xi b'i̱ tíi̱ncha tsu nga yjanki: —¡Kat'en ndo̱! B'i̱ ts'ín tsasinntjai yjoho̱ Pablo̱ =5s#Nk'ie nga tsichuko̱ho̱ já juu̱n a̱ntjío̱ xi tjín má i̱ncha tjíntu, santaha ts'agankihi̱ já juu̱n Pablo̱, a̱t'aha̱ 'yún kjan tíi̱ncha maha̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n. x4i"Tu̱nga b'i̱ ngjáhán kinchja̱ xu̱ta̱ ko̱ ndaha najmi kamankjihi̱n nda̱ jun k'aku̱ ni xi tímoo̱, a̱t'aha̱ xa̱áha̱n tíi̱ncha ts'ín xu̱ta̱. Kui nga b'a̱ kitsúhu nga ngju̱a̱i̱nijéhe Pablo̱ má tjíntu já juu̱n. @3y!A̱s'a̱i j'ai tiña nda̱ jun k'aku̱, jakj'ánijé Pablo̱ ko̱ b'a̱ kitsú nga jo n'úki̱cha̱ s'e̱t'a'yúhun. Kingjásjaiya yá nda̱ha niu̱ ko̱ mí nihi xi kuats'ín. V2% Ki̱tsa̱ kinchja̱ ñjaha̱ já juhu̱n ko̱ tsangatsanka má nga kama ñja xu̱ta̱ nkjiu̱n. Nk'ie nga kikie xu̱ta̱ nga nibá nda̱ jun k'aku̱ ko̱ já juhu̱n, najmi ta̱ kingjáha̱ ra̱ Pablo̱. 51cNk'ie nga ja mjehe̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ ts'i̱ínk'ien Pablo̱, tsichuhu̱ én nda̱ jun k'aku̱ Roma̱ nga xa̱áha̱n tíi̱ncha ts'ín ngayjee̱ xu̱ta̱ Jerusalen. w0gA̱s'a̱i xa̱áha̱n i̱ncha kits'ín ngayjee̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ i̱ncha tsangatsanka nga j'ai. I̱ncha jakj'ánijé Pablo̱, kikjebéfe nga kik'onsje na̱tsin ni̱nku̱ ko̱ tje̱n'yún y'échjahá a̱nkju̱a̱ na̱tsiu̱n. /9B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱ a̱t'aha̱ kj'a̱í ni̱stjihin kikie Trofi̱mo̱, nda̱ xi nanki Efe̱so̱ nibáha, nk'ie nga tje̱nko̱ Pablo̱ a̱jin na̱nti̱o̱. B'a̱ i̱ncha kitsú kju̱a̱nkjink'uhu̱n jóo̱ nga Pablo̱ jas'enko̱ ndo̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. w.g'Yún i̱ncha kikjintáya nga b'i̱ i̱ncha kitsú: —¡Jun já Israel, ti̱si̱nko̱ni̱! Kui nda̱i̱ xi tíbakúyaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ tu̱ má xi tje̱hén ni nga tífi kontra̱ha̱ xu̱ta̱ná, kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ a̱nte xu'bi̱. Santaha jas'enko̱ já griego̱ e̱i̱ na̱tsihi̱n ni̱nku̱ nga kits'ínsi nginku̱n Nti̱a̱ná a̱nte nkjún xu'bi̱. 2-]Nk'ie nga ja tíbichúkje ni̱stjin yatu xi machjén nga ts'ín je yjoho̱ xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, kikie k'u̱a̱ já judio̱ xi nibaha a̱nte Asi̱a̱ nga kabasinjña Pablo̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. A̱s'a̱i tsinchá'a ngayjee̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ jakj'ánijé Pablo̱. 9,kA̱s'a̱i ngjiko̱ Pablo̱ já xi ñjuu̱. Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n kits'ín jeko̱ yjoho̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Jas'en na̱tsihi̱n ni̱nku̱ tu̱ xi ku̱i̱tsu̱yaha nkjé kfe̱ku nga ts'i̱ín je yjoho̱ ko̱ nkjé kj'u̱a̱íko̱ chje̱he̱ nga nkúnkú. B'i̱ ts'ín kichjubénijé Pablo̱ +w’Xu̱ta̱ xi najmi judio̱ xi ja s'ejihi̱n Jesu, ji̱n ja kin'ekjíi̱hi̱ nku xu̱ju̱n má tjít'a ni xi y'endai̱. B'a̱ kik'ii̱hi̱n nga najmi tu̱ kji̱ne̱ yjoho̱ chu̱ xi chje̱ kik'a̱i̱hi̱ ra̱ nti̱a̱ xi ts'ínnda xu̱ta̱, ta̱ ndaha jní ko̱ ta̱ ndaha yjoho̱ chu̱ xi kinubantu, ko̱ nga najmi tu̱ katjantuko̱ jminchín xi najmi kje̱e bixan. *T'inko̱i̱ jóo̱ ko̱ n'e̱ jeko̱i̱ yjohi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. T'echjíntjai tu̱ xi kj'u̱ájnu kaha̱ ra̱ yjoho̱ jóo̱. B'a̱ ts'ín sku̱e̱he ngayjee̱ xu̱ta̱ nga ko̱ ji tín'etjusuin kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ nga najmi kju̱axi̱ ni xi kint'é. )Kui nga tu̱ sahá b'i̱ n'e̱heni. E̱i̱ tjíntujínni̱ ñju já xi ts'i̱íntjusun nku ni xi kits'ínkie Nti̱a̱ná. o(W’Kui b'a̱ maha, ¿nkú n'e̱hená? A̱t'aha̱ ku̱i̱nt'é xu̱ta̱ nga ja kaf'ái̱ e̱i̱. '5Kik'inyaha̱ nga ji tíbakuyáí nga tjíhin nga ts'i̱ín t'axín kju̱a̱téxumaha̱ Moise ngayjee̱ xu̱ta̱ judio̱ xi tjíntujíhi̱n xi najmi judio̱, ko̱ nga b'a̱ tíbixín nga najmi ts'i̱íhi̱n ni circuncision ntíhi̱, ko̱ nga najmi ts'i̱íntjusun sin cháná. &{Nk'ie nga kint'é jóo̱ niu̱, i̱ncha kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. A̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Ji nda̱ nts'e, ja yai nga nkjin mii̱ maha xu̱ta̱ judio̱ xi s'ejihi̱n Jesu ko̱ ngayjee̱ 'yún benkjún kju̱a̱téxumoo̱. L%A̱s'a̱i Pablo̱ kikjaniñaha̱ jóo̱ ko̱ kitsúyaha̱ nga nkúnkú ni xi kits'ín Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ nga kits'ínchjén xáha̱ Pablo̱. "$=Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n Pablo̱ ko̱ ji̱n tsankintsubek'ui̱n Santiago̱. Yo̱ tjíntu ngayjee̱ jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ nk'ie nga tsichii̱. a#;Nk'ie nga tsichii̱ nanki Jerusalen, tsjo ts'ín kits'ínkjáínni̱ já nts'eé. O"Kitsjennkíni̱ k'u̱a̱ já xi yjankihi̱ Jesu xi tjín nanki Cesarea̱ ko̱ ngjiko̱ni̱ ni'yaha̱ nku nda̱ xi nibáha xjo̱ Chipre̱ xi 'mi Mnason xi ja nd'a̱i tje̱nnkihi̱ ra̱ Jesu. Kui xi kitsjánteni̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱i̱ ni'yaha̱. B'i̱ ts'ín kik'inyaha̱ Pablo̱ ni xi ts'i̱ín nga tsichu nanki Jerusalen L!A̱skahan y'endai̱ yjoni̱ ko̱ tsankii̱n nanki Jerusalen. 4 aNk'ie nga najmi kits'ín yu Pablo̱ ni xi tí'mii̱hi̱, najmi b'a̱ ta̱ kik'in saha̱ ri̱. —Katuma xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná —tu̱ tsixíhín sai̱. kO A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pablo̱: —¿Á tích'íhinu ko̱ tín'e bahanú? Tjínkuhu̱ k'an nga najmi tu̱ nku nga s'e̱t'a'yán. Ta̱ tjínku níhi̱ k'an nga santaha ku̱a̱yá Jerusalen nga̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. (I Nk'ie nga kinu'yái̱ niu̱, b'a̱ kik'ii̱hi̱n Pablo̱ ko̱ b'a̱ ta̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱, nga najmi tu̱ ngju̱a̱i̱ nanki Jerusalen. c? J'aitsubek'únni̱, jakj'á tja̱ba̱xín ndayáha̱ Pablo̱ ko̱ y'ét'a'yúnko̱ho ntsja ko̱ sjai. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú: —B'i̱ títsu Espiri̱tu̱ Santo̱ nga b'i̱ ts'ín k'u̱ét'a'yúhu̱n já judio̱ xi tjín Jerusalen nda̱ xi ts'e̱ tja̱ba̱xín ndayái̱. Ts'i̱ínkjas'en a̱ya ntsja já xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱.  Ja tjíhi̱n nkjin ni̱stjin nga tintsu̱ba̱i̱ yo̱ nk'ie nga j'ai nku nda̱ profeta̱ xi 'mi Aga̱bo̱ xi nibaha a̱nte Judea̱. Y+ Ta̱ tjíntuhu̱ ñju i̱stinchjín xu̱nkú xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ éhe̱n.  Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n tsitjui̱ ko̱ tsichii̱ nanki Cesarea̱. A̱s'a̱i tsankii̱n ni'yaha̱ Felipe̱ ko̱ tintsu̱ba̱ko̱i̱. Felipe̱ xi ta̱ b'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Jesu ko̱ ta̱ tjíhi̱n xá a̱jihi̱n já yatu xi basinko̱ já postru̱. 7Nku tsutsu tsitjuko̱i̱ Tiro̱ ko̱ tsankii̱n nanki Tolemaida̱. Kisuniñai̱hi̱ já nts'eé xi tjín yo̱ ko̱ ts'andayani̱ nku ni̱stjin. A̱s'a̱i b'i̱ ngján kinubakjái̱ xinki̱, ji̱n tsitjas'e̱i̱n tsutsuu̱ ko̱ kui i̱ncha kik'óya ngáha ni'yaha̱.  Nk'ie nga j'a ni̱stjin xi yatuu̱, tsitjui̱ yo̱ ko̱ i̱ncha ngjisín ni̱yáni̱ ngayjee̱ jáx'i̱n ko̱ jminchjíhi̱n ko̱ ntíhi̱ santaha na̱tsin na̱nti̱o̱. A̱s'a̱i tsinchakúnch'ii̱n a̱ndai ntáchak'uu̱n ko̱ kichubako̱i̱ Nti̱a̱ná. nUKisakúni̱ xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu xi tjín yo̱. Yatu ni̱stjin ts'andayani̱. Kui xi b'a̱ kitsúhu̱ Pablo̱ nga najmi tu̱ ngju̱a̱i̱ nanki Jerusalen, a̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ tsakúchjihi̱ ni xi ka̱ma. 9kKiyai̱ xjo̱ Chipre̱. Skjúhu̱n tsitjai̱ nga tsankii̱n a̱nte Siri̱a̱. A̱s'a̱i tsichii̱ nanki Tiro̱, a̱t'aha̱ yo̱ tjíhin nga chjúje̱n ch'á xi y'a tsutsuu̱. mSYo̱ kisakúni̱ kj'a̱í tsutsu xi tífi a̱nte Fenici̱a̱. Tsitjas'e̱i̱n ko̱ tsankinko̱i̱. f GNk'ie nga y'entui̱ já nts'eé xi tjín nanki Efe̱so̱, tsitjas'e̱i̱n nku tsutsu. Tsankin na̱xu̱i̱ na̱xu̱i̱ xjo̱ Cos. Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n tsichii̱ xjo̱ Roda̱ ko̱ a̱skahan tsichii̱ nanki Pata̱ra̱. M&'Yún i̱ncha kik'ie babaha̱ jóo̱ a̱t'aha̱ b'a̱ kitsú nga najmi ta̱ i̱ncha sku̱e̱he Pablo̱. A̱s'a̱i i̱ncha ngjisín ni̱yá santaha má kjijña tsutsu xi ngju̱a̱i̱ko̱ho̱.R%I̱ncha kikjintá ko̱ kitsubakjá ko̱ kikjexu̱'ba tsa̱ha̱ Pablo̱. $Nk'ie nga ja kama nga b'a̱ kitsú Pablo̱, tsasinkúnch'in nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ko̱ b'a̱ ta̱ i̱ncha kits'ín jóo̱. S#Tehe̱nte y'ejñá chu̱ba̱yanu̱u nga tjíhin nga n'e̱xáá tu̱ xi ku̱i̱si̱nko̱honá xu̱ta̱ xi najmi tjíhi̱n ni xi machjéhe̱n. N'e̱kj'áítsjon éhe̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu xi b'i̱ títsu: “Xi tu̱ tsjáhá ra̱ ni xu̱ta̱ xi kj'a̱í, kui xi 'yún s'e saha̱ kju̱a̱tsjo nga xi ts'ínkjáíhi̱n niu̱.” }"Jun yo xi nkú ts'ín kits'inxá tu̱ xi kisakúhuna ni xi kamachjénna ko̱ ni xi kamachjéhe̱n já xi kitsjenko̱na. b =!Najmi kits'in mje to̱ontabanu̱u ko̱ tsa to̱onsinenu̱u ko̱ ta̱ ndaha najyunnu̱u. > u ’Nd'a̱i̱ já nts'e, títs'inkjas'ennu̱u a̱ya ntsja Nti̱a̱ná. Katasinko̱nu̱u én xi tínchja̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná, kui éhe̱n xi ka̱maha̱ tsjánu̱u nga'yún nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ tsjánu̱u ni xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tsichu ma je nginku̱n Nti̱a̱ná. 8 iKui nga ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu. N'e̱kj'áítsjon nga ni̱stjin ni̱stje̱n jan nú najmi kits'inkj'áíya nga ntánkán tsatendzjá nga kitsjani̱yáha̱nu̱u nga nkúnkú. { oSantaha a̱jinnu̱u s'e̱ xi ku̱a̱kúya ni xi najmi b'a̱ tjín tu̱ xi xu̱ta̱ ni̱nku̱ tsjénnkihi̱ ra̱. 0 YA̱t'aha̱ be nga a̱skahan nga kfíán kj'u̱a̱íjinnu̱u já xi mjehe̱ ts'i̱ínndyja xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi nkú ts'ín chu̱ kjoo̱n a̱jihi̱n chu̱tsa̱nko̱. wg’Kui b'a̱ maha, chúhu̱n ru̱u yjonu̱u ko̱ chúhu̱un ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. A̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ kitsjá xánu̱u nga jun xi cha̱so̱ho̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná xi jníhi̱ ts'atseko̱ho. r]A̱t'aha̱ najmi chumi nihi xi y'ejñá 'manu̱u. Ngayjee̱ ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná y'eni̱jmínu̱u. lQKui b'a̱ maha, ni̱stjin nd'a̱i̱ tíxinyaha̱nu̱u nga najmi an y'anjiá tsa tjín xi ndyja̱. ’Be nd'a̱i̱ nga najmi ta̱ cha̱hanú ngatento xi jái̱senu̱u, jun xi y'eni̱jmínu̱u nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná. NTu̱nga najmi kjinta̱hána tsa ku̱a̱yá. Nga̱t'a ts'a̱n najmi 'yún chjíhi̱ ra̱ ni xu'bo̱. Tu̱ nkuhú ni xi mjena. Mjena nga ku̱i̱chúkjet'a tsjo tsjo ni xi títs'ian ko̱ ts'inndja̱á xá xi kitsjána Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu, nga xínya sisian én nda tsuhu̱ Jesu xi b'éjña chji kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. {Tu̱nga xki̱ a̱nte má nga fia tsuya títjunna Espiri̱tu̱ Santo̱ tsa nu̱ba̱yá ko̱ tsa kju̱a̱'un tíkuyána. }s’Nga tínt'e'éhe̱n Espiri̱tu̱ Santo̱ nd'a̱i̱ tífia Jerusalen. Najmi be mí nihi xi ka̱mat'an ján. }Y'ejñá chjihi̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ nga tjíhin nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nga s'e̱jihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Tu̱nga najmi kingjent'íáhá ra̱ nga y'eni̱jmínu̱u ni xi ts'e̱ ngandanu̱u. Tsakuyánu̱u ni̱yátée̱ ko̱ xki̱ ni'yanu̱u. Ni̱ma̱kju̱a̱ ts'asjé yjona̱ nga kits'inxát'aha̱ Nti̱a̱ná. Kikjíi̱nta nga un kikiena ni xi y'éndat'áínna já judio̱. 6~eNk'ie nga i̱ncha j'ai jóo̱, b'i̱ kitsú Pablo̱: —Yo xi nkú ts'ín tsáte̱jñajin tehe̱ntenu̱u santa nkúhu nga tuts'ihi̱n ni nga jáa̱ e̱i̱ a̱nte Asi̱a̱. }Nk'ie nga tsichii̱ nanki Mileto̱, kits'ínkji én Pablo̱ nga kinchja̱ha̱ jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Efe̱so̱. z|mB'a̱ kin'ei̱ a̱t'aha̱ Pablo̱ mjehe̱ kj'u̱a̱ ni̱yá nanki Efe̱so̱ tu̱ xi najmi k'u̱a̱ndayaha̱ ra̱ nanki xi tjín a̱nte Asi̱a̱. Kits'ín xatíhi̱ yjoho̱ nga ku̱i̱chú nanki Jerusalen, tsa tu̱ ahá ni sa̱kúhu̱ nga k'úéjña yo̱ nk'ie nga ku̱i̱tju S'í Pentecoste. B'i̱ ts'ín kinchja̱ko̱ Pablo̱ jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Efe̱so̱ { Tsitjui̱ nanki Mitilene̱ ko̱ ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n tsitjai̱ xjo̱ Kio̱. Nk'ie nga kama ndyjuu̱n tsitjandái̱ nanki Samo̱, nku a̱nte má bichú tsutsu. Kin'ekj'áíyai̱ nanki Trogili̱o̱ ko̱ ni̱stjin ma ndyjuu̱n tsichii̱ nanki Mileto̱. yzkNk'ie nga kisakúni̱ Pablo̱ nanki Ason, a̱s'a̱i jas'enko̱ni̱ tsutsuu̱ ko̱ tsankii̱n nanki Mitilene̱. Dy Ja kamoo̱. Ji̱n tje̱n tsankinko̱ho̱ni̱ tsutsu nanki Ason, yo̱ má nga chúyai̱hi̱ Pablo̱. B'a̱ ts'ín y'éndako̱ni̱, a̱t'aha̱ mjehe̱ nga ni̱yá t'ananki ts'i̱ín. Px Máha nda̱tiu̱, i̱ncha ngjiko̱ tík'uhu̱n xu̱ta̱ ni'yaha̱ ko̱ i̱ncha kisakú nga'yúhu̱n nga̱t'aha̱ ni xi kama. B'i̱ ts'ín kits'ín ni̱yá Pablo̱ tu̱ xi kui̱chúhu nanki Mileto̱ cw? A̱s'a̱i ta̱ ngji ts'ínndju̱ú ngáha éhe̱n Pablo̱. Tsakjánya ni̱nku̱o̱n, i̱ncha kikjine ni̱ñu̱ ko̱ ta̱ ngjindjuhú ngáha nga tsakúyaha̱ xu̱to̱ santa nkúhu nga kama see̱n. A̱s'a̱i ngji. v A̱s'a̱i tsitjujen Pablo̱ ko̱ ngjik'úhu̱n. Kitsubakj'á nda̱tiu̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —Najmi tu̱ binkjun. Tíjñahá ndo̱. u Tu̱ nkuhú nda̱ti xi 'mi Eutiko̱ xi a̱nkju̱a̱ nk'oo̱ kab'ejña stiu̱. Kui xi kis'efe nk'ie nga 'yún ngjindjuko̱ Pablo̱ ée̱n. 'Yún ṉkjún kis'efe tjain. A̱s'a̱i tsijnenki. Ni'ya xi ma jahan niba nga tsijnenki. Ja ka'me nga kichjusíntje̱n. vteChun ndzjen ndzjen yo̱, a̱t'aha̱ nkjin maha nd'í seti̱ xi tjín nk'a ni'ya xi má nga kama ñjakúi̱. s%Nk'ie nga tíb'atuts'i̱hi̱n tuntjóo̱ kama ñjakúi̱ tu̱ xi chi̱ne̱he̱ni̱ ni̱ñu̱. A̱s'a̱i Pablo̱ tsakúyaha̱ xu̱to̱, a̱t'aha̱ ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n ngju̱a̱i̱ ngáha. Tu̱ nku ngjindjuko̱hó ée̱n santaha nkúhu nga masen ni̱stje̱n. (rIJi̱n bi a̱skahan nga j'a s'í nk'ie nga chine ni̱nku̱a̱n xi najmi tjíhi̱n na̱'yu̱ san, tsitjas'e̱i̱n nku tsutsu ko̱ tsitjui̱ Filipo̱. Ni̱stjin xi ma uhun tsichu tje̱nnkii̱ jóo̱ Troa̱. Yo̱ ts'andayani̱ yatu ni̱stjin. B'i̱ kama nk'ie nga j'ai Pablo̱ nanki Troa̱ EqI̱ncha ngji títjun jái̱ ko̱ nanki Troa̱ kikuyáni̱. pKui já xu'bi̱ xi kitsjennkíhi̱ Pablo̱: Sopa̱te̱r xi Berea̱ nibáha xi ntíhi̱ Pirro̱ maha, Aristarco̱ ko̱ Segundo̱ xi Tesaloni̱ka̱ i̱ncha nibáha, Gayo̱ xi Derbe̱ nibáha, Timoteo̱, Tiki̱co̱ ko̱ Trofi̱mo̱ xi Asi̱a̱ i̱ncha nibáha. yokJan sá kamaha̱ nga y'ejña yo̱. Nk'ie nga ja ku̱a̱kj'á tsutsu xi ngju̱a̱i̱ko̱ho̱ a̱nte Siri̱a̱, tu̱ kint'éhé én nga já judio̱ ja y'éndako̱ xinkjín nga ts'i̱ín'uhu̱n. Kui nga ta̱ a̱nte Macedoni̱a̱ ngji ngáha. n/Xki̱ nanki xi tjín a̱nte Macedoni̱a̱ j'a ko̱ 'yún kitsjá nga'yúhu̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ nga kinchja̱ko̱. A̱skahan tsichu Greci̱a̱. 2m _A̱skahan nga ja kis'ejyú xu̱ta̱ nkjiu̱n, Pablo̱ kinchja̱ ñjaha̱ xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu ko̱ kitsjá nga'yúhu̱n. A̱s'a̱i tsitju nga ngji Macedoni̱a̱. wlg)Nk'ie nga ja kamaha̱ nga b'a̱ kitsú, kits'ínkji ngáha ni'yaha̱ xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱./kW(A̱t'aha̱ ka̱ma sa̱téjéneé nga̱t'aha̱ ni xi kama nd'a̱i̱, nga xa̱áha̱n tín'eé. Tsa cha̱sjaiyaná nga̱t'aha̱ niu̱, najmi yaá nkú ku̱i̱xíaán. fjE'Ko̱ tsa tjín sa kj'a̱í ni xi mjenu̱u, nk'ie nga ma ñja já tjíxóo̱ s'e̱nda niu̱. 4ia&’Tsa Demetri̱o̱ ko̱ já xi ts'ínxáko̱ tjínko̱ho̱ kju̱a̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í, tjín já jue ko̱ tjín já tjíxá. Yo̱ kats'ínko̱kju̱a̱ xinkjín. h5%A̱t'aha̱ já xi kaf'ái̱ko̱o e̱i̱ najmi ni xi tíi̱ncha ni̱nku̱ jakj'á ndyjé ko̱ ta̱ ndaha najmi ch'on títsuhu̱ nti̱a̱ ts'a̱ñá. bg=$Tíjña chji chji ni xu'bi̱. Kui nga tjenjyúhunu ko̱ n'e̱nkjíntak'un ni xi n'o̱o. 1f[#A̱s'a̱i nda̱ xi ts'ínxát'aha̱ já k'aku̱ kamaha̱ kits'ínk'íéjyu xu̱ta̱ nkjiu̱n. B'i̱ kitsú: —Jun já Efe̱so̱, ngayjee̱ xu̱ta̱ be nga nankiná Efe̱so̱ kunntá ni̱nku̱hu̱ nti̱a̱ chánka Artemisa̱ ko̱ sénni̱stjihi̱n xi nibaha nk'a ján nga j'aikijne e̱i̱. deA"Tu̱nga nk'ie nga kikie xu̱ta̱ nga ta̱ nda̱ judio̱ niu̱, nkuhú kits'ín nta̱ha̱ nga b'i̱ i̱ncha kitsú nga kikjintáya nkú ra̱ ma tsa jo ora̱: —¡Chánkahá Artemisa̱, nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ Efe̱so̱! d !A̱s'a̱i tjín xi jakj'áha̱ Alejandro̱. Xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ kitsuniñaha̱ ndo̱ nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱. Kingjén nk'a ntsja Alejandro̱ nga tsanki nga ngju̱én jyu xu̱ta̱ tu̱ xi ku̱i̱nchja̱ntjaihi xu̱ta̱ judio̱. c+ B'i̱ ngján i̱ncha kinchja̱ xu̱ta̱ nga xa̱áha̱n i̱ncha kits'ín. Ko̱ santaha nkjin ṉkjún xi najmi be á yo̱ kama ñjakúhu. Ab{Ko̱ ta̱ já k'aku̱ xi tjín a̱nte Asi̱a̱ xi nda nchja̱ko̱ Pablo̱ i̱ncha kits'ínkjihi̱ én nga tsankihi̱ nga najmi tu̱ ngju̱a̱i̱ a̱nte má nga kama ñjakú xu̱ta̱. a Mjehe̱ Pablo̱ nga ngju̱a̱i̱sehe̱ xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱, tu̱nga najmi kitsjántehé ra̱ xu̱ta̱ xi yjanki Jesu. `}A̱s'a̱i xu̱ta̱ ndaha najmi be mí nihi xi ts'i̱ín. Nkuhú kik'a xinkjín nga ngjikj'á Gayo̱ ko̱ Aristarko̱, kui xi já Macedoni̱a̱ xi tje̱nko̱ Pablo̱. I̱ncha kikjebéfe nga ngjiko̱ a̱nte má ma ñjakú xu̱ta̱ na̱nti̱a̱. >_uNk'ie nga i̱ncha kint'é jóo̱ niu̱, tu̱ xí i̱ncha kama kjahán ra̱. B'i̱ i̱ncha kitsú nga kikjintáya: —¡Chánkahá Artemisa̱, nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ Efe̱so̱! C^Najmi tu̱ suba xáná títs'ínkji kinte. Ta̱ títs'ín nga nku ni xi najmi ta̱ chumi ni chjíhi̱ ra̱ ka̱ma ni̱nku̱hu̱ nti̱a̱ chánka Artemisa̱. Najmi ta̱ cha̱nkjúhun kju̱a̱chánkaha̱ nti̱a̱ xu'bi̱, nti̱a̱ xi benkjúnyje xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Asi̱a̱ ko̱ nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱. N]Tu̱nga tíyanú ko̱ tínu'yó ni xi títs'ín Pablo̱ e̱i̱ Efe̱so̱ ko̱ santaha tu̱ má nankihí ni xi tjín a̱nte Asi̱a̱. B'a̱ títsu nga nti̱a̱ xi ts'ínnda xu̱ta̱ najmi nti̱a̱. Nkjin xu̱ta̱ ja i̱ncha kits'ínkjáíhi̱n ni xi tíbakúya ndo̱ ko̱ i̱ncha kits'ínk'óntjaiya kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. 4\aDemetri̱o̱ kinchja̱ ñjakúhu̱ já xi ts'ínxát'aha̱ ko̱ já xi ta̱ kui xáha ts'ín. B'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Jun já, yo nga b'éjñaná to̱on xá xu'bi̱. p[YNku nda̱ xi 'mi Demetri̱o̱ xi ts'ínnda ni̱nku̱ to̱ontaba xi̱. B'a̱ ts'ínk'íéntu ni̱nku̱ xi ts'ínnda xi nkúhu ni̱nku̱hu̱ nti̱a̱ Artemisa̱. Kui ni̱stjiu̱n já xi kui xáha ts'ín 'yún ts'ín ngana̱ to̱on. dZAKui ni̱stjiu̱n xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu nanki Efe̱so̱ nku kju̱a̱sti j'ajin. hYIA̱s'a̱i kits'ínkji Macedoni̱a̱ Timoteo̱ ko̱ Erasto̱, já xi i̱ncha basinko̱ho̱. Ko̱ máha kui, y'ejña sa chuba ni̱stjin Asi̱a̱. B'i̱ ts'ín ngji kontra̱ha̱ xu̱ta̱ Efe̱so̱ ni xi tsakúya Pablo̱ 1X[A̱skahan b'a̱ kitsú kju̱a̱nkjintak'uhu̱n Pablo̱ nga ngju̱a̱i̱ nanki xi tjín a̱nte Macedoni̱a̱ ko̱ a̱nte Akaya̱ ko̱ a̱s'a̱i ts'i̱ín ni̱yá nga ngju̱a̱i̱ santaha nanki Jerusalen. B'i̱ kitsú: —A̱skahan nga ku̱i̱cha yo̱, tjíhin nga ta̱ kfíán nanki Roma̱. JW B'a̱ ts'ín 'yún ngji tse ko̱ ngji ndju éhe̱n Nti̱a̱ná. cV?Xi i̱ncha kits'ín tj'e j'aiko̱ xu̱ju̱n tj'ehe̱ ko̱ kis'etí xu̱ju̱n nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱. Nk'ie nga kin'esjehe̱ xki̱ xu̱ju̱n xi kis'etíu̱, cháte ra̱ mii̱ to̱ontaba kama chjíhi̱ xu̱ju̱n. UNkjin xi kis'ejihi̱n Jesu i̱ncha j'ai tsúya nginku̱n xu̱ta̱ xingisoo̱ ni ch'onk'un xi i̱ncha kits'ín nk'ie. STNgayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín Efe̱so̱, xi judio̱ ko̱ xi griego̱, kint'é ni xi kamoo̱. I̱ncha kitsankjún ngayjee̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. ]S3A̱s'a̱i nda̱ xi tíjñajihi̱n nda̱nindoo̱ jakj'á já xi yatuu̱. Kikjánko̱ ko̱ kits'ín ngana̱ha̱. A̱s'a̱i tsanka jóo̱ nga kama uhu̱n. Xí kjintustíhí nga i̱ncha tsitju ni'yaha̱ ndo̱. R{Tu̱nga kinchja̱há nda̱nindoo̱ nga b'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Be Jesu ko̱ ta̱ be Pablo̱, tu̱nga, ¿yáha jun? bQ=Yatu jáha̱ nda̱ na̱'mi k'aku̱ judio̱ xi 'mi Esceba̱ b'a̱ i̱ncha kits'ín. 6Pe Ta̱ kikjatsú'ba̱ yo̱ k'u̱a̱ já judio̱ xi b'ema xki̱ a̱nte ko̱ m'osje jánindoo̱. Kui xi i̱ncha kama k'un kits'ínchjén nga'yúhu̱n Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. B'i̱ i̱ncha kitsúhu̱ jánindoo̱: —Ngajoho̱ Jesu xi tíb'éni̱jmí Pablo̱ b'a̱ tí'mii̱hi̱ nga ti̱tjujiun yo̱. )OK Santaha xu̱ta̱ ngjiko̱ pañu̱ ko̱ najyun xi kits'ínko̱ Pablo̱. Kui xi j'aiko̱ho̱ xu̱ta̱ uhu̱n. A̱s'a̱i kamanda ko̱ tsitjujíhi̱n jánindoo̱. aN; Nti̱a̱ná kitsjáha̱ nga'yún Pablo̱ xi má nga kits'ín kju̱a̱nkjún xi i. M! Jo nú kamaha̱ nga b'a̱ kits'ín. Kint'é éhe̱n Nti̱a̱ná ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Asi̱a̱, xi judio̱ ko̱ xi griego̱. {Lo Tu̱nga k'u̱a̱há xi ndjá kits'ín ani̱ma̱ha̱. Najmi kits'ínkjáíhi̱n nga s'e̱jihi̱n ni xi títsu Pablo̱. Nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ tu̱ ch'ohón ts'ín i̱ncha kinchja̱ne xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu. Kui nga ngji t'axíhin Pablo̱. Má nga bakúya nda̱ xi 'mi Tirano̱ ngjiko̱ xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu. Yo̱ tsakúyaha̱ xu̱ta̱ xki̱ ni̱stjin. =KsJan ra̱ sá kamaha̱ Pablo̱ nga ngji ni'ya sinagoga̱ ko̱ ndjá kinchja̱ko̱ xu̱ta̱. Kitsúyaha̱ ko̱ y'éjña chjihi̱ nkú tjíhi̱n ra̱ nga batéxuma Nti̱a̱ná. =JuMa ra̱ te jo jáx'i̱n xi b'i̱ i̱ncha kamat'ain. =IsNk'ie nga kingjénne ntsja Pablo̱ jóo̱, j'aitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ kj'a̱í kj'a̱í éhen i̱ncha kinchja̱ ko̱ Nti̱a̱ná kitsjáha̱ én xi kinchja̱. hHINk'ie nga kint'é jóo̱ ni xu'bi̱, a̱s'a̱i kisaténtá nga kits'ínkjáíhi̱n Jesu. ]G3B'i̱ kitsú Pablo̱: —Xu̱ta̱ xi ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ tsaténtá Jua, tu̱nga b'a̱há kitsúhu̱ nga tjíhin nga s'e̱jihi̱n xi kj'u̱a̱í a̱skahan nga kui. Jesu, kui xi a̱skahan j'ai. pFY—¿Nkú n'e kisatentó? —kitsú Pablo̱. —Xi nkú ts'ín tsaténtá Jua —i̱ncha kitsú. —¿A kin'ekjóho̱on Espiri̱tu̱ Santo̱ nk'ie nga kis'ejinnu̱u Jesu? B'i̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Ndaha̱chí najmi kje̱e nu'yái̱ tsa tjín Espiri̱tu̱ Santo̱. hD KNk'ie nga tíjña Apolo̱ nanki Corinto̱, Pablo̱ j'ajin a̱sunntu tje̱nki̱ xi tjín a̱nte Asi̱a̱ ko̱ tsichu nanki Efe̱so̱. Yo̱ kisakúhu̱ k'u̱a̱ xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: e~}||D{+zyjxwwvtsrr qqLppoo?n0mm lkk;j/ihh%g;ffBee d'cbba``_t^n]];\^[MZVY(WxVUU TSS'RQPOO+N== <9;k:988Z7655^4c332`100 .d-,+**C)g)(v'I&& %5$(# "!! v6z }JNyn:  p / t $o#e:mXu̱ta̱ xi tjín xjo̱ xu'bi̱ nda ani̱ma̱ha̱ ko̱ nda kits'ínkjáínni̱. I̱ncha kits'ín'yún nku nd'í chánka, a̱t'aha̱ nch'án ko̱ ts'í tíb'a kui ni̱stjiu̱n. I~ Nk'ie nga tsitjujin ntái̱, kik'inyani̱ nga Malta̱ 'mi yo̱. +}O,ko̱ nga já xingisoo̱ ngju̱a̱i̱ko̱ yáte ko̱ tsa t'íáha̱ tsutsuu̱. B'a̱ ts'ín i̱ncha tsichuhu̱ni̱ a̱nte kixiu̱ ko̱ i̱ncha ts'ankiyjei̱.|}+Tu̱nga mjehé ra̱ nda̱ jun k'aku̱ nga ts'i̱ínk'anki Pablo̱, kui nga najmi kitsjántehe nga b'a̱ i̱ncha ts'i̱íhin jóo̱. Tu̱ sa ní b'a̱ kitsú nga tjun kja̱níkj'ajin ntá yjoho̱ xi maha̱ ntá tu̱ xi ku̱i̱chúhu a̱nte kixiu̱, {%*B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín já juu̱n nga i̱ncha ts'i̱ínk'ien já nu̱ba̱yóo̱ tu̱ xi najmi i̱ncha ku̱a̱nkajin ntáha. `z9)Tu̱nga nkuhú a̱nte má nga tjín tsumí tsichu yóo̱. Yo̱ kisasínkjá'yún a̱nkjín tsutsuu̱. Ndaha̱chí najmi ta̱ kama kits'ínni̱yáha niu̱. A̱s'a̱i t'éhe̱n ntóo̱ kikjexuba a̱stu̱n tsutsuu̱. 9yk(Kui nga i̱ncha tsate'yúhun n'ú'ya̱ xi y'aha̱ ra̱ ni xi fáya'yúhu̱n tsutsuu̱. I̱ncha kikjanítja̱b'a niu̱ ko̱ kits'ín nda̱íhi̱ ni xi bakú ni̱yáha̱ tsutsuu̱. A̱s'a̱i kingjénnk'a najyuhu̱n tsutsuu̱ xi basinya'yún ntjo̱ tu̱ xi ngju̱a̱i̱ko̱ho̱ ra̱ ntjo̱ a̱nte kixiu̱. lxQ'Nk'ie nga kama see̱n, najmi kamankjihi̱n jóo̱ má i̱ncha tsichu. Tu̱nga kikiehé nku a̱nte kixi má nga tjín tsumí ko̱ i̱ncha kama mjehe̱ nga ngju̱a̱i̱ko̱ tsutsuu̱ yo̱, tsa tu̱ ahá ni ku̱i̱chúko̱. Mw&Nk'ie nga ja i̱ncha kikjine ni̱ñu̱, a̱s'a̱i tu̱ xi ka̱ma kijnaha tsutsuu̱ i̱ncha kikjaníkj'ajin ntáchak'uu̱n tuni̱ñu̱ xi y'a yóo̱. B'i̱ ts'ín tsakjan tsutsu xi tjíya Pablo̱ fvE%Jo unchan ko̱ cháte ko̱ kan ún nku maha̱ni̱ ngayjei̱ xi tintsu̱ba̱yai̱ tsutsuu̱. huI$A̱s'a̱i kama 'yún tak'un ngayjee̱ já xingisoo̱ ko̱ ta̱ i̱ncha kikjine ni̱nku̱o̱n. 7tg#Nk'ie nga b'a̱ kitsú Pablo̱, a̱s'a̱i jakj'á nku ni̱nku̱a̱n ko̱ kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nginku̱n ngayjee̱ jóo̱. Tsakjánya ko̱ kikjine. s5"Tíbankihi̱nu̱u nga chi̱ne̱henu i̱chí nd'a̱i̱. Ku̱a̱si̱nko̱nu̱u tu̱ xi k'u̱a̱nkihinu. A̱t'aha̱ ndaha nku ntsja̱ku najmi ndyja̱. r-!Nk'ie nga ja tínibá ma sen, Pablo̱ b'a̱ kitsúhu̱ ngayjee̱ jóo̱ nga tjíhin nga i̱ncha kji̱ne̱ nichine. B'i̱ kitsúhu̱: —Ja tjínnu̱u jo tuntjáí nd'a̱i̱ nga 'yún tín'enkjíhu̱un tak'un ko̱ nga tintsu̱ba̱ kjintíó. Najmi tíchino ni̱ñu̱. ~qu A̱s'a̱i i̱ncha tsatekjá já juu̱n n'ú'ya̱ xi tjít'a tsutsu i̱chíu̱. I̱ncha kikjanítja̱'ba niu̱. +pOTu̱nga b'a̱há kitsú Pablo̱ nga kinchja̱ko̱ nda̱ jun k'aku̱ ko̱ já juu̱n: —Tsa najmi k'úéntu já xu'bi̱ a̱ya tsutsuu̱, jun najmi k'u̱a̱nkiu. o'A̱s'a̱i mjehe̱ ku̱a̱nka já xi tíi̱ncha ts'ínko̱ tsutsuu̱. Kui nga i̱ncha kikjaníkj'ajihin ntóo̱ tsutsu i̱chí xi kjit'aha̱ tsutsu chánkoo̱. B'a̱ i̱ncha kitsú nga i̱ncha kja̱níkj'a sa a̱nkjín tsutsuu̱ ni xi kju̱áya'yúhu̱n tsutsuu̱. 1n[I̱ncha kitsankjún tsa na̱xi̱u̱ sa̱tékjoko̱ho̱, kui nga i̱ncha kikjaníkj'aha ñju ni xi fáya'yún tsutsuu̱. I̱ncha mangimjehe̱ nga ki̱tsa̱ ka̱ma sen. 5mcKui nga kik'achu̱ba̱ha nga na̱nka̱ha̱ ntóo̱. Kan tj'ion nku metru̱ kama. A̱s'a̱i ngjindju sa ko̱ ta̱ kik'achu̱ba̱há ngáha. Kui xi kama kan ún jo metru̱. lyNk'ie nga tsichu ni̱stje̱n nga ja tjínni̱ jo tuntjáí, ko̱ nga ja tífiko̱ni̱ ntjo̱ a̱jin ntáchak'un Adri̱a̱, nkú ra̱ ma masen ni̱stje̱n kikie já xi tíi̱ncha ts'ínko̱ tsutsuu̱ nga ja tíbichú tiñai̱ a̱nte kixiu̱. GkTu̱nga tjíhín ni nga nku xjo̱ ku̱i̱chúko̱ná ntjo̱. jKui b'a̱ maha, jun já, tjen nga'yúhu̱un yjonu̱u. A̱t'aha̱ s'ejinna Nti̱a̱ná nga b'a̱ ka̱ma xi nkú nga ka'mina. jiMB'a̱ katsúna: “Najmi tu̱ binkjuin, Pablo̱. Tjíhin nga k'úín nginku̱n nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r. Nti̱a̱ná títsjáhi̱ kju̱a̱nda xu'bi̱ nga najmi ku̱a̱yá ngayjee̱ já xi tjíntuyáko̱hi tsutsuu̱.” uhcA̱t'aha̱ nkui jyún kabakúchjina yjoho̱ nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ xi ts'e̱na ko̱ xi ts'inxát'aha̱. gTu̱nga nd'a̱i̱ b'a̱ tíxinnu̱u nga tjen nga'yúhu̱un yjonu̱u, a̱t'aha̱ najmi ch'a ku̱a̱yá. Tu̱ tsutsuu̱hú xi ndyja̱. f#Nkjin ni̱stjin j'a nga najmi chumi nihi kichinei̱. A̱s'a̱i Pablo̱ tsasinjña ndju ko̱ b'i̱ kitsú: —Jun já, najmi nda kin'o nga najmi tsasinñjunú, nk'ie nga tsitjuko̱o tsutsuu̱ xjo̱ Creta̱. Un tíbenu̱u nd'a̱i̱ ko̱ tín'e ndyjo ni xi kich'o. 8eiJ'a nkjin ni̱stjin nga najmi kama sje ko̱ ta̱ ndaha najmi kama chji niñuu̱ ko̱ ntjo̱ xi 'yún tje̱nneni̱. B'a̱ tsixíi̱n nga najmi ta̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱ha̱ni̱. odWNi̱stjin xi ma jahan i̱ncha kikj'aníkj'ajin santaha ko̱ ni xi ts'ínchjén nga fiko̱ tsutsuu̱. cNi̱stjin xi ma ndyjuu̱n 'yún kitsjen sa ntjo̱. Kui nga i̱ncha kikjaníkj'ajin ntáchak'uu̱n ch'áha̱ tsutsuu̱. ubcNk'ie nga kin'ekjas'ei̱n tsutsu i̱chíu̱, a̱s'a̱i n'ú'ya̱ y'é'yúnkjáha̱ jóo̱ tsutsu chánka xi tje̱nko̱i̱ tu̱ xi najmi ku̱a̱kjahan. I̱ncha kitsankjún tsa tsumí xi tjín a̱nte xi 'mi Sirte̱ kju̱a̱s'enjin. Kui nga i̱ncha kikjeje̱hen najyuhu̱n tsutsuu̱, kui xi basinya'yún ntjo̱. A̱s'a̱i kitsjánte nga ngju̱a̱i̱ko̱ho̱ ntjo̱. 6aeA̱s'a̱i tsitjandái̱ nku xjo̱ i̱chí xi 'mi Cauda̱. Kui xi y'échjaha̱ i̱chí ntjo̱, ko̱ tu̱ 'yaha kamani̱ kichju'yúi̱n tsutsu i̱chí xi y'a tsutsuu̱. `7Kui xi kikjebéfe tsutsuu̱. Najmi ta̱ kama tsankinko̱ho̱ni̱ má nga mjeni̱. Kui nga kik'a̱i̱ntehe̱ni̱ nga ngju̱a̱i̱ko̱ho̱ni̱ ntjo̱. _Tu̱nga najmi ts'andayahá ra̱ nga kama nku ntjo̱ xi tu̱ xí 'yúhún, xi nibaha a̱sun t'anankiu̱. Be jóo̱ nkú 'mi ntjo̱. l^Q A̱s'a̱i kitsjen nku ntjo̱ xi najmi 'yún, xi nibaha a̱jin ntáchak'uu̱n. B'a̱ kamaha̱ jóo̱ tsa nda ts'ín ngju̱a̱i̱ tímaha̱. Kui nga tsitjuko̱ho tsutsuu̱ ko̱ i̱ncha ngjiko̱ tiña a̱ndai xjo̱ Creta̱. U]# A̱nte xu'bo̱ ya najmi nda ma tsa yo̱ n'e̱kj'a ni̱stjin chu̱nch'óo̱n. Kui nga nkjin i̱ncha kamaha xi b'a̱ i̱ncha kitsú nga tu̱ sahá nda tjín nga i̱ncha ku̱i̱tju yo̱, tsa tu̱ ahá ni b'a̱ ts'ín i̱ncha ku̱i̱chú Fenice̱, nanki xi tíjñajihi̱n xjo̱ Creta̱. Yo̱ má bichú tsutsu ko̱ nda ts'ín s'entu. B'a̱ ts'ín yo̱ ka̱ma i̱ncha ts'i̱ínkj'aha ni̱stjin chu̱nch'óo̱n. B'i̱ ts'ín kamané ntjo̱ tsutsu xi tjíya Pablo̱ 8\i Tu̱nga najmi kits'ínsihín ra̱ nda̱ jun k'aku̱ ni xi kitsú Pablo̱. Tu̱ ni xi kitsúhu nda̱ xi ts'ínko̱ tsutsuu̱ ko̱ nda̱ xi ts'e̱ yóo̱ tsasínñjuhu̱. 6[e —Jun já, ndzjen tímana. Tsa kuankínndjaá, ch'on ka̱mat'aán. N'e̱ndyja tsutsuu̱ ko̱ ch'áha̱, ko̱ santaha kju̱i̱chúkju̱a̱ nga ku̱a̱yáá ko̱ ñá. iZK Nkjin ṉkjún ni̱stjin ts'ayani̱ nga̱t'aha̱ ntjo̱ ko̱ ja tíbichú tiña ni̱stjin nga ch'on ma nga tsutsu bankínka̱á, a̱t'aha̱ ja tíbichú tiña ni̱stjin chu̱nch'óo̱n. Kui nga b'a̱ kitsúhu Pablo̱: 0YYTu̱ nku b'a̱há ts'ín 'ni kin'ei̱ ni̱yá ntá a̱ndaihi̱ xjo̱ Creta̱. A̱skahan tsichii̱ nku a̱nte xi 'mi A̱nte Tsjo K'un xi tíjña maha̱ nanki Lasea̱. aX;Nkjin ni̱stjin kin'e nda ndai̱ ni̱yá ntá ko̱ tu̱ 'yaha tsichu tiñai̱ a̱nkjín nanki Gnido̱. Tje̱n kontra̱ sani̱ ntjo̱, kui nga tsitjaha̱ni̱ a̱nkjín nanki Salmon ko̱ y'etjindaihi̱ xjo̱ Creta̱. WYo̱ kisakúhu̱ nda̱ jun k'aku̱ nku tsutsu xi nibaha nanki Alejandria̱ ko̱ a̱nte Itali̱a̱ tífi. Yo̱ kits'ínkjas'enni̱. V!Tsitjatíkjái̱ ntáchak'uu̱n a̱ndaihi̱ Cilici̱a̱ ko̱ Panfili̱a̱ ko̱ tsichii̱ nanki Mira̱, nanki xi tíjñajihi̱n Lici̱a̱. }UsA̱s'a̱i tsitjuko̱i̱ tsutsu yo̱ ko̱ tsitjandái̱ xjo̱ Chipre̱, a̱t'aha̱ tje̱n kontra̱ni̱ ntjo̱. iTKNi̱stjin xi ma ndyjuu̱n tsichii̱ nanki Sidon, ko̱ nda̱ jun Juli̱o̱ kits'íhi̱n nku kju̱a̱nda Pablo̱. Kitsjántehe̱ nga ngjitsubek'ún já xi nda nchja̱ko̱ho̱ ko̱ nga kui jóo̱ tsjáha̱ ni xi machjéhe̱n. S)Tsitjas'e̱i̱n nku tsutsu xi nibaha nanki Adramiti̱o̱ xi ja ma ku̱i̱tjuhú nga ngju̱a̱i̱ nanki xi tjín a̱nte Asi̱a̱. A̱s'a̱i kin'ei̱ ni̱yá ntá. Ta̱ ngjiko̱ni̱ Aristarco̱, kui xi nibáha Tesaloni̱ka̱, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Macedoni̱a̱. R Nk'ie nga j'ai kju̱a̱ nga tjíhin nga n'e̱kjíni̱ a̱nte Itali̱a̱, a̱s'a̱i kin'ekjas'en Pablo̱ ko̱ kj'a̱í sa já nu̱ba̱yá a̱ya ntsja nku nda̱ jun k'aku̱ xi 'mi Juli̱o̱. Kui xi tíjñajihi̱n já jun xi 'mi Já juhu̱n Nda̱ títjuu̱n. QQ A̱s'a̱i nda̱ rei̱ Agripa̱ b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ títjun Festo̱: —Tsa najmi tsanki ndo̱ nga nginku̱n nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r n'e̱ko̱kju̱a̱, ka̱ma n'e̱ nda̱íhi̱ kai.1P[I̱ncha ngji nchja̱ni̱jmíya t'axín kju̱o̱. B'i̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Najmi ngabaya ko̱ ta̱ ndaha nu̱ba̱yá tje̱he̱n ra̱ ni xi kits'ín ndo̱. OA̱s'a̱i tsisintje̱n nda̱ rei̱, nda̱ títjuu̱n, na̱ Berenice̱ ko̱ ngayjee̱ xi i̱ncha kab'entuko̱ho̱ yo̱. )NKA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pablo̱: —Ndaha tsa chuba ndyjaha̱ ko̱ tsa tse ndyjaha̱, tu̱nga tíbankihí ra̱ Nti̱a̱ná nga najmi tu̱ nku ji, ko̱ ní ngatentee̱ xi tíbasínñjuna nd'a̱i̱ ku̱i̱chú ma xi nkúhu an, tu̱nga najmi ko̱hó n'úki̱cha̱ xu'bi̱ s'e̱t'aha̱. MB'i̱ kitsú nda̱ rei̱ Agripa̱: —Chuba mahá ndyjaha̱ nk'ie nga n'e̱ maní nku nda̱ xi s'ejihi̱n Jesucristo̱. cL?Ji nda̱ rei̱ Agripa̱, ¿a s'ejihin ni xi kitsú já profeta̱? Be nk'ie nga s'ejihin. XK)Nda̱ rei̱ Agripa̱ be ni xu'bi̱. Kui nga tínchja kixi̱ kixi̱hina nginku̱n. A̱t'aha̱ behe̱ k'an nga beyje nda̱ rei̱ ngatentee̱ ni xu'bi̱. Najmi nku a̱nte xi tíjña 'ma má nga b'a̱ kamoo̱. JA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pablo̱: —Najmi luka̱, nda̱ títjun Festo̱. Kju̱axi̱ ko̱ b'a̱ tjín ni xi tínchja. lIQNk'ie nga b'a̱ kitsú Pablo̱ nga tíbasinko̱ yjoho̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsú nda̱ títjun Festo̱ nga kikjintáya: —¡Ja tíma luku̱i̱, nda̱ Pablo̱! A̱t'aha̱ 'yún mahi xu̱ju̱n, kui nga ja tíma luku̱huni. 1H[A̱t'aha̱ kui xi b'a̱ kitsú nga tjíhin nga un sku̱e̱he̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná ko̱ nga kui xi tjun kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ts'i̱ín ndzjehe̱n ra̱ xu̱ta̱ni̱ ko̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntei̱ xi nkú ts'ín k'u̱a̱nkihi. uGc’Tu̱nga Nti̱a̱náhá tíbasinko̱na santaha nd'a̱i̱. Kui nga síi̱jñahana e̱i̱ nga tínchjaka̱ xu̱ta̱ x'a̱n ko̱ xi nchi̱ná. Tíxinya ni xi ta̱ kitsúya já profeta̱ ko̱ Moise, ni xi tjíhin nga ku̱i̱tjusun. yFkKui kju̱a̱ha nga jakj'ánijéhena já judio̱ na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ kama mjehe̱ nga ts'i̱ínk'ienna. !E;Títjun y'eni̱jmíhi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi tjín nanki Damasco̱, ko̱ a̱skahan xi tjín nanki Jerusalen ko̱ ngayjee̱ nanki xi tjín a̱nte Judea̱, ko̱ santaha xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱. B'a̱ kixihi̱n nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n Nti̱a̱ná, ko̱ nga ts'i̱ín ni xi ku̱a̱kúchji nga ja kits'ínk'óntjaiya ani̱ma̱ha̱. zDm’Kui b'a̱ maha, nda̱ rei̱ Agripa̱, kint'e'éhe̱n ra̱ xi tsakúchjina yjoho̱, xi nibaha nk'a ján. hCIChjúx'ánki tunku̱n xu̱ta̱ tu̱ xi ku̱i̱tjuhu má jyuu̱n nga kju̱a̱s'ehen má ndzjee̱n, tu̱ xi ku̱i̱tjujihin a̱jin nga'yúhu̱n nda̱nindoo̱ nga ts'i̱ínkjáíhi̱n Nti̱a̱ná. Nti̱a̱ná ts'i̱ínndyjat'aha̱ ngatitsuhu̱n ko̱ tsjáha̱ a̱nte a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi bichú ma je nginku̱n tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n an.” kBOTs'inkjísehe xu̱ta̱ judio̱ ko̱ xi najmi judio̱. Najmi tsjanté tsa i̱ncha ts'i̱ín'uhin. .AUTu̱nga ti̱síntje̱nní ko̱ t'in. Kuakakuchjíhi ra yjona̱ tu̱ xi n'e̱xát'ahaní ko̱ tu̱ xi ku̱i̱xínyahani ni xi kuayai ko̱ ni xi cha̱ sai a̱skahan. @’A̱s'a̱i b'a̱ kixian: “¿Yáha ji, Nda̱ Nti̱a̱?” B'a̱ kitsúna Nda̱ Nti̱a̱ná: “An Jesu xi unchai. E?A̱s'a̱i tsixuntui̱ t'anankiu̱ ko̱ kint'e nku nta̱ xi én hebreo̱ kinchja̱ko̱na. B'a̱ kitsúna: “Saulo̱, Saulo̱, ¿á unchahaní? ¿Á ta̱ ji tín'e'uhu̱n ri̱ yjohi̱?” w>g Tu̱nga nk'ie nga títs'ian ni̱yá, ji nda̱ rei̱, nk'ie nga masen ni̱stjiu̱n kikie nku nd'í chánka xi nibaha nk'a ján. 'Yún tsat'ai sa nga nd'íhi̱ ts'íu̱. Kits'ín ndzjenna ko̱ ta̱ kits'ín ndzjehe̱n já xi tje̱nko̱na. }=s ’Kui nii̱ kits'ian. A̱s'a̱i y'éxána ko̱ kitsjána kju̱a̱ já na̱'mi k'aku̱ nga kfíán Damasco̱. <- Nkjin ni̱yá ko̱ xki̱ ni'ya sinagoga̱ kits'in'úhu̱n tu̱ xi najmi ta̱ sku̱e̱nkjúhun Jesu. Tu̱ xí 'yúhún kits'in unkie xu̱ta̱ xu'bo̱ ko̱ kitsjennkí unkie santaha tu̱ má nankihí ni. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ xi nkú ts'ín jakj'áha̱ Jesucristo̱ M; B'a̱ kits'ian Jerusalen. Já na̱'mi k'aku̱ kitsjána kju̱a̱ xi má nga ts'inkjas'en nu̱ba̱yá xu̱ta̱ xi yjankihi̱ Jesu. Ko̱ nk'ie nga n'ek'ien, an ta̱ kits'inj'a̱ nga b'a̱ n'ehe̱. :  ’Ni̱stjin nk'ie b'a̱ kixian nga tjíhin nga kfín kontra̱ha̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu, nda̱ xi nabáha Nazaret. k9O¿Á najmi s'ejihi̱nnu̱u nga Nti̱a̱ná ts'i̱ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱? ,8QTa̱ kui nihi xi tíi̱ncha kuyáha̱ nga ts'i̱ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ni̱ xi te jo maha ntje̱ chá xi y'aha̱ ra̱. Kui kju̱a̱ha nga tíi̱ncha ts'íntsjoho̱ ra̱ Nti̱a̱ná ni̱stjin ni̱stje̱n. Nda̱ rei̱ Agripa̱, tíbatéjénena já judio̱ nga̱t'aha̱ ni xi an tíkuyáha̱. +7O’Nd'a̱i̱ síi̱jña e̱i̱ nga tín'eko̱kju̱a̱na a̱t'aha̱ tíkuyáha̱ nga Nti̱a̱ná ts'i̱íntjusun ni xi kitsúya títjuhu̱n ntje̱ cháni̱. @6yKo̱ ta̱ be ya jóo̱ ko̱ ka̱ma ku̱i̱tsu̱ya tsa mjehe̱, nga tehe̱nte kits'intjusan xi nkú ts'ín tíjña ni̱yáha̱ já fariseo̱, já xi 'yún je fiko̱ ni xi s'ejinni̱. J5 ’Be ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi nkú ts'ín tsáte̱jñajihi̱n nkúhu nga ndyjana. A̱t'aha̱ tsáte̱jñajihi̱n xu̱ta̱na̱ ko̱ Jerusalen tsáte̱jña. N4A̱t'aha̱ ji ya sisin xi nkú ts'ín tíjña sin cháha̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ ni xi b'ésiyáha. Kui b'a̱ maha, tíbankihi ra nga n'e̱tsentai nga ku̱a̱sinñjuní. +3O—Tsjo ṉkjún mana, nda̱ rei̱ Agripa̱, nga ka̱ma kúási̱nka̱ yjona̱ nginkuin nd'a̱i̱ nga̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi tíbatéjénena já judio̱. B2 A̱s'a̱i nda̱ rei̱ Agripa̱ b'i̱ kitsúhu̱ Pablo̱: —Ka̱ma chu̱bai nga ku̱i̱si̱nko̱i̱ yjohi̱. A̱s'a̱i kingjénnk'a ntsja Pablo̱ ko̱ kinchja̱ nga tsasinko̱ yjoho̱: (1IA̱t'aha̱ b'a̱ mana nga najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ tsa chu̱ba̱ ts'inkjíná nku nda̱ nu̱ba̱yá nga najmi xínya mí kju̱a̱ha tísatéjénehe.D0’Tu̱nga najmi bená mí nihi xi k'uet'á xu̱ju̱n xi ts'inkjíhi̱ nda̱ títjun k'aku̱ xi kitsjá xána. Kui kju̱a̱ha nga e̱i̱ kuats'in nibáhana ndo̱ nginkun ko̱ ngikuin ji, nda̱ rei̱ Agripa̱, tu̱ xi cha̱sjaiyaha̱ ra̱á ko̱ b'a̱ ts'ín sa̱kúhuna én xi ts'inkjíhi̱ nda̱ títjuu̱n. Z/-An najmi tísakújinna ni xi kits'ín ndo̱ xi tje̱he̱n ra̱ ngabaya. Tu̱nga kuihí tsanki nga nda̱ títjun xi tíjña Roma̱ ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha̱. Kui nga b'a̱ kixihinna nga ja ts'inkjíhina yo̱. (.Ib'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Ji nda̱ rei̱ Agripa̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kama ñjakújinná, á ndo̱ e̱i̱. Ngayjee̱ xu̱ta̱ judio̱ xi tjín Jerusalen ko̱ xi tjín e̱i̱ tíi̱ncha batéjénehe̱. Tíi̱ncha kjintáya nga tíbankina nga tsja kju̱a̱ nga n'e̱k'ien ndo̱. -)Kui nga ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n tsichuhu Agripa̱ ko̱ na̱ Berenice̱. Tsjo ṉkjún kama nga i̱ncha jas'en má ma kju̱a̱. I̱ncha tje̱nko̱ já jun k'aku̱ ko̱ já k'aku̱hu̱ na̱xi̱nantóo̱. A̱s'a̱i y'éxá Festo̱ nga ngju̱a̱i̱chj'a Pablo̱ ko̱ ,+A̱s'a̱i b'i̱ kitsú nda̱ rei̱ Agripa̱: —Ko̱ an mjena kuasinñjúhu̱ ndo̱. —Ndyjunni̱ ku̱a̱sinñjúhi̱ —kitsú Festo̱. z+mTu̱nga tsankihí Pablo̱ nga tu̱ sahá s'e̱ya'yún ko̱ nga nginku̱n nda̱ títjun xi tíjña Roma̱ n'e̱ko̱kju̱a̱. Kui nga b'a̱ kixihinna nga s'e̱ya'yúhun santa nkúhu nga ka̱mana ts'inkjísehe̱ nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r. F*’An najmi be xi nkú ts'ín k'uendáhana nku kju̱a̱ xi b'a̱ tjín. Kui nga kingjasjáíyaha̱ ra̱ Pablo̱ tsa mjehe̱ ngju̱a̱i̱hi Jerusalen tu̱ xi yo̱ n'e̱ko̱kju̱a̱ha. ')GTu̱ ni xi ts'e̱ ni̱nku̱hu̱ ní ko̱ nku nda̱ xi 'mi Jesu i̱ncha y'ésiyáha. Ja k'ien ndo̱, tu̱nga b'a̱há títsu Pablo̱ nk'ie nga tíjña ndo̱. ( Tu̱nga nk'ie nga kinchja̱ já xi tíi̱ncha batéjénehe̱, ndaha nku ni ch'on tjín xi kits'innkjíhi̱n k'an ngjinéhe̱. R'’Kui b'a̱ maha, nk'ie nga j'aihi jóo̱ e̱i̱, najmi kits'ink'andaya. Tje̱n'yún tsáte̱jñaná ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n a̱nte má nga ts'ian kju̱a̱ ko̱ y'exá já xi ngjikj'á ndo̱. 6&eKixinyaha̱ jóo̱ nga najmi b'a̱ ts'ín nkaha̱ já tjíxá Roma̱, tsa chu̱ba̱ tsjáhá kju̱a̱ nga n'e̱k'ien xu̱ta̱. A̱t'aha̱ tsa tjín xi tísatéjéne, tjíhin nga ta̱ ku̱a̱si̱njña xi tíbatéjénehe̱ tu̱ xi ka̱ma ku̱a̱si̱nko̱ho yjoho̱ nga̱t'aha̱ ni xi tíchjaninéhe̱. )%KNk'ie nga ngjia Jerusalen, já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jácháha̱ xu̱ta̱ judio̱ i̱ncha tsatéjénehe̱ ndo̱ ko̱ tsankina nga tsja kju̱a̱ nga n'e̱k'ien. v$eNkjin ni̱stjin i̱ncha ts'andayaha̱ yo̱ ko̱ Festo̱ kitsúyaha̱ nda̱ rei̱ kju̱a̱ha̱ Pablo̱. B'i̱ kitsúhu̱: —E̱i̱ tíjña nku nda̱ xi tu̱ nku kikj'áíya'yúhún nda̱ Feli̱ nu̱ba̱yóo̱ nk'ie nga jet'ain xáha̱. #3 Nk'ie nga j'a chuba ni̱stjin, tsichu Cesarea̱ nda̱ rei̱ Agripa̱ ko̱ na̱ Berenice̱ nga i̱ncha ngjikjaniñaha̱ nda̱ títjun Festo̱. z"m A̱s'a̱i Festo̱ ko̱ já xi basinko̱ho̱ i̱ncha kinchja̱ni̱jmíyaha niu̱ ko̱ b'i̱ kitsú nga kinchja̱ko̱ Pablo̱: —Ji tíbinchi nga nginku̱n nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r n'e̱ko̱kju̱a̱hi. Nda̱ títjun Cesa̱r k'úínse̱i̱hi̱ ma. B'i̱ ts'ín i̱ncha kinchja̱ni̱jmíyaha kju̱a̱ha̱ Pablo̱ nda̱ rei̱ Agripa̱ ko̱ nda̱ títjun Festo̱ ,!Q Tsa ch'on kits'ian ko̱ tsa tje̱he̱n ra̱ ngabaya ni xi kits'ian, ta̱ tsjanté nga ku̱a̱yá. Tu̱nga najmi kju̱axi̱hí ngayjee̱ ni xi tíchjaninéna. Kui nga najmi ma ts'inkjas'ehe̱n ra̱ yjona̱ jóo̱. Tíbankia nga nginku̱n nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r n'e̱ko̱kju̱a̱na̱. k O A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pablo̱: —Síi̱jña nginku̱n nda̱ xi kitsjá xáha̱ nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r ko̱ má nga tjíhin nga n'e̱ko̱kju̱a̱na. Ya sisin nga najmi chumi nihi xi kits'ihi̱n xu̱ta̱ judio̱. 8i Tu̱nga mjehé ra̱ Festo̱ nga nda sku̱e̱he̱ já judio̱, kui nga b'i̱ kitsúhu̱ ra̱ Pablo̱: —¿A mjehi k'úín Jerusalen tu̱ xi ján ts'ihinna kju̱a̱hi̱? lQA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pablo̱ nga tsasinntjai yjoho̱: —Najmi chumi jéhe xi tje̱nna. Najmi ngji kontra̱ha̱ kju̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱ judio̱, ta̱ ndaha ni̱nku̱, ko̱ ta̱ ndaha nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r. PNk'ie nga jas'en Pablo̱, j'aik'úhu̱n já judio̱ xi nibaha Jerusalen ko̱ tsatéjénehe̱. Nkjin tíkjá ni ch'onk'un xi i̱ncha kikjanínehe̱ Pablo̱, ni xi najmi i̱ncha kamaha̱ y'éntuchji. b=Ts'andayaha̱ Festo̱ yo̱ nkú ra̱ ma jin ko̱ tsa te ni̱stjin. A̱s'a̱i ngji nanki Cesarea̱. Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n y'ejña a̱nte má nga ts'ín kju̱a̱ ko̱ y'éxá já xi i̱ncha ngjikj'á Pablo̱. B'i̱ kitsú ya: —Kats'ínko̱na ni̱yá jánu̱u xi tjíhi̱n xá. Tsa tjín ni ch'onk'uhun xi kits'ín ndo̱, i̱ncha katatéjéne. wgTu̱nga b'a̱há kitsú Festo̱ nga tu̱ nku nanki Cesarea̱há s'e̱ya'yún Pablo̱ ko̱ nga yo̱ ja tífi. Z-I̱ncha tsankihi̱ nda̱ títjun Festo̱ nku kju̱a̱nda, nga ts'i̱ín nibá Pablo̱ nanki Jerusalen. A̱t'aha̱ i̱ncha mjehe̱ ts'i̱ínndju̱ú ni xi y'énda, nga ts'i̱ínk'ien Pablo̱ a̱ya ni̱yóo̱.  Yo̱ i̱ncha kinchja̱ko̱ho̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já tjíxáha̱ xu̱ta̱ judio̱ nga i̱ncha ngji kontra̱ha̱ Pablo̱.  Nk'ie nga j'a jan ni̱stjin nga kits'ínkjáíhi̱n xáha̱ Festo̱, a̱s'a̱i tsitju nanki Cesarea̱ nga ngji Jerusalen. s_J'a jo nú, a̱s'a̱i Porci̱o̱ Festo̱ y'ejña ngáha nda̱ títjun a̱ntehe̱ nda̱ Feli̱. Nk'ie nga jet'ain xáha̱ nda̱ Feli̱, tu̱ nku kingjáya'yúhún Pablo̱, a̱t'aha̱ mjehe̱ nga nda sku̱e̱he̱ xu̱ta̱ judio̱.iKKinchja̱ yaha̱ nda̱ títjun Feli̱ Pablo̱, a̱t'aha̱ b'a̱ kitsú tsa tu̱ ahá ni Pablo̱ tsjáha̱ to̱on tu̱ xi ts'i̱ín nda̱íhi̱ ra̱. Kui nga nkjin ni̱yá kinchja̱ha̱ ra̱ ko̱ kinchja̱ni̱jmíko̱. ,QY'éjña chji Pablo̱ xi nkú ts'ín ka̱ma na̱xu̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱haná nginku̱n Nti̱a̱ná, xi nkú ts'ín k'úéch'oho̱ ra̱á yjoná ni xi mjehe̱ ani̱ma̱ná, ko̱ nga Nti̱a̱ná ku̱a̱se̱he̱ ni xi nda ko̱ ni xi najmi nda tín'eé. Nk'ie nga kint'é nda̱ títjun Feli̱ ni xi kinchja̱ Pablo̱, kitsankjún ko̱ b'i̱ kitsú: —Katumaha ri, b'a̱ tjíu̱n. Nk'ie nga sa̱kúntena kuinchja ngáhara. *MNk'ie nga j'a chuba ni̱stjin, j'aiko̱ chju̱úhu̱n nda̱ Feli̱. Nku na̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi 'mi Drusila̱ tíjñako̱ ndo̱. Y'éxá já xi i̱ncha ngjikj'á Pablo̱ ko̱ kingjásjaiyaha̱ nkú tjíhi̱n ra̱ ni xi tsakúya Jesu ko̱ á s'ejihi̱n ra̱ jóo̱. s_A̱s'a̱i y'éxá nda̱ jun k'aku̱hu̱ já xi tíkuntáha̱ Pablo̱ nga ngju̱áya'yún tu̱nga ta̱ kitsjántehé ra̱ nga ka̱ma kjúátsú'ba nda̱í ko̱ nga ka̱ma kj'u̱a̱íko̱ho̱ xu̱ta̱ xinkjín ni xi machjéhe̱n. Nda̱ títjun Feli̱ be sisin nkú tjíhi̱n ra̱ ni xi tsakúya Jesu, ko̱ nk'ie nga kint'é ni xi títsu Pablo̱, y'éjñat'íá kju̱o̱ nga b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Nk'ie nga kj'u̱a̱í nda̱ jun k'aku̱ Lisi̱a̱, kuasjáíyaha̱ kju̱a̱nu̱u. Y+Tu̱ kuihí nii̱ xi kits'ian. Nk'ie nga tíi̱jñajihi̱n, 'yún kinchja nga b'i̱ kixian: “Tín'eko̱kju̱a̱nú nd'a̱i̱ a̱t'aha̱ tíkuyáha̱ nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱.” !;’Tsa najmi tjín jóo̱, kui jái̱ katsúya mí ni ch'on tjíhin xi kis'ejña chji nga kits'ian nk'ie nga ngjia nginku̱n já tjíxá judio̱.  Kuihí já judio̱ ts'e̱ Asi̱a̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í ngikuin nga ku̱a̱téjénehena tsa tjín ni xi tjínko̱ho̱ an.  }B'a̱ kits'ian má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ nk'ie nga ja títs'in je yjona̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, kikiena k'u̱a̱ já judio̱ xi niba a̱nte Asi̱a̱. Najmi 'yún tjín xu̱ta̱ kui chu̱bo̱ ko̱ najmi ch'a xa̱áha̱n tíi̱ncha ts'ín. # ?’Nkjin nú kamana nga najmi tsáte̱jña Jerusalen. Nk'ie nga kik'óya ngáhana, jái̱tsja chje̱ ni̱nku̱. Kitsja to̱on ko̱ chu̱ ni̱nku̱.  /Kui xáha ts'in kju̱a̱'yún tehe̱ntehe̱ ra̱ yjona̱ nga je s'e̱yaha kju̱a̱nkjintak'unna̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nginku̱n xu̱ta̱. C An tíkuyáha̱ ni xi ko̱ ta̱ jái̱ tíi̱ncha kuyáha̱, nga Nti̱a̱ná ts'i̱ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, xi nda kits'ín ko̱ xi najmi nda kits'ín.  ’Tu̱nga xínyahá ra kui nii̱. Benkján Nti̱a̱ha̱ ntje̱ cháni̱ nga títs'ian ni xi tsakúya Jesu. Jóo̱ bi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga najmi nda kui niu̱. S'ejinna ngayjee̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumani̱ ko̱ xu̱ju̱hu̱n já profeta̱. V% Najmi tjín xi nkú ts'ín ku̱a̱kúchjihi jái̱ ni xi títs'ínk'anjina. !; Najmi ch'a y'esíka̱ ko̱ a ra̱ tsincha'á xu̱ta̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱, ko̱ ta̱ ndaha ni'ya sinagoga̱, ta̱ ndaha a̱jin na̱nti̱o̱. % A̱s'a̱ihí tjíhi̱n te jo ni̱stjin nk'ie nga ngji ts'intsjoho̱ Nti̱a̱ni̱ Jerusalen. Ka̱ma cha̱sjaya nga kju̱axi̱ ni xi tíxian. _7 A̱s'a̱i nda̱ títjuu̱n tsakú Pablo̱ tu̱ xi ku̱i̱nchja̱ha. B'i̱ kitsú Pablo̱: —Tsjo mana nga kúási̱nka̱ yjona̱ nginkuin, a̱t'aha̱ be nga ja nkjin nú tjíhi̱n nga tíbatexumaihi̱ nankini̱. wg Já judio̱ xi kab'entu yo̱ ta̱ ngji kontra̱ha̱ Pablo̱. B'a̱ i̱ncha kitsú nga kju̱axi̱ niu̱. :mB'a̱ kitsúni̱ nga ji̱n xi tíbatejénei̱ nda̱i̱, nga ji xi tjíhin nga kjúái̱sei̱hi̱. Cha̱sjaiyaihi̱ tu̱ xi cha̱hani mí kju̱a̱ha tíbatejénehe̱ni̱ ndo̱. U#Tu̱nga nda̱ jun k'aku̱ Lisi̱a̱há j'aikje'á kju̱a̱'yúnni̱ ndo̱. 3Najmi benkjún ni̱nku̱ni̱. Kui nga kichjubénijéhe̱ni̱ ko̱ mjeni̱ nga n'e̱ko̱kju̱a̱i̱ kai xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱téxumani̱. fE’Yai̱ nga nku nda̱ ch'onk'un nda̱ xu'bi̱. Tíbinchá'a ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi tjín a̱sunntee̱. Nda̱i̱ xi nda̱ k'aku̱hu̱ já xi yjankihi̱ nku nda̱ xi nibáha Nazaret. fETu̱nga najmi mjehéna tse ts'instihi. Kui nga tíbankihi ra nga ta̱sinñjuhu̱ni̱ kutju. ~Kui nii̱ xi tehe̱nte ko̱ tu̱ má a̱ntehé ni tsjo mani̱ ko̱ 'ba̱i̱hi̱ máb'a̱chjíhi̱ ji, nda̱ títjun Feli̱. }Nk'ie nga ngjichj'a Pablo̱, a̱s'a̱i kik'atuts'i̱hi̱n Tertu̱lo̱ nga tsatéjénehe̱. B'i̱ kitsú: —Máb'a̱chjíhi̱ ra̱ ji, nda̱ títjun, tjínni̱ kju̱a̱jyu nd'a̱i̱. Nda n'e tíbatexumako̱i̱ kju̱a̱nkjintak'uhi̱n ngandaha̱ na̱xi̱nantáni̱. | Nk'ie nga j'a un ni̱stjin, a̱s'a̱i tsichu nanki Cesarea̱ nda̱ na̱'mi títjun Anania̱ ko̱ tje̱nko̱ k'u̱a̱ jácháha̱ xu̱ta̱ judio̱ ko̱ nku nda̱ chji̱ne̱'én xi 'mi Tertu̱lo̱. I̱ncha tsichutéjéne Pablo̱ nginku̱n nda̱ títjuu̱n. "{=#—Kuasinñjúhu nk'ie nga i̱ncha kj'u̱a̱í já xi tíbatéjénehi. A̱s'a̱i y'éxá já xi kikuntáha̱ Pablo̱ ni'ya masehe̱n Herode̱.#z?"A̱s'a̱i kits'ínya nda̱ títjuu̱n xu̱ju̱n ko̱ kingjásjaiyaha̱ Pablo̱ má nibáha. Nk'ie nga kint'é nga nda̱ Cilici̱a̱ niu̱, b'i̱ kitsú: y{!Nk'ie nga i̱ncha tsichu Cesarea̱, kitsjáha̱ nda̱ títjuu̱n xu̱ju̱n ko̱ ta̱ kits'ínkjas'ehe̱n Pablo̱. x Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n já jun xi yjaha sjai i̱ncha kik'óya ngáha. Tu̱ já jun xi yjako̱hó ndje̱ kits'ínko̱ ni̱yá Pablo̱. w A̱s'a̱i nga jyuu̱n i̱ncha ngjiko̱ já juu̱n Pablo̱ nanki Antipa̱tri̱. Kits'ín xi nkú ts'ín i̱ncha kis'exá. vTu̱nga kint'ená nga já judio̱ y'éndako̱ xinkjín xi má nga mjehe̱ ts'i̱ínk'ien ndo̱. Kui nga títs'inkjíhina nginkuin. Ko̱ ta̱ ja kixinyaha̱ já xi tíbatéjénehe̱ nga tjíhin nga nginkuin ku̱i̱tsu̱ya mí nihi xi tjínko̱ho̱ ndo̱.” (uIKikie nga nga̱t'aha̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumaha̱ jóo̱ tísatéjénehe. Ndaha̱chí najmi ngabaya ko̱ ta̱ ndaha nu̱ba̱yá tje̱he̱n ra̱ ndo̱. t{A̱s'a̱i kits'inkjíá ndo̱ nginku̱n já tjíxá judio̱, a̱t'aha̱ mjena nga skue mí kju̱a̱ha tísatéjénehe. Xs)Nda̱ xi títs'inkjíhi e̱i̱, kui xi jakj'ánijéhe̱ já judio̱ ko̱ i̱ncha mjehe̱ ts'i̱ínk'ien. Tu̱nga nk'ie nga kint'e nga nda̱ Roma̱ niu̱, a̱s'a̱i ngjika̱ já junna̱ ko̱ kits'ink'ankia. _r7“Claudi̱o̱ Lisi̱a̱ títs'ínkjihi̱ kju̱a̱suniña nda̱ títjun Feli̱. \q1A̱s'a̱i kits'ínnda nda̱ jun k'aku̱ nku xu̱ju̱n. B'i̱ ts'ín y'ét'a: pKo̱ ta̱ t'endo ndje̱ xi k'úésun Pablo̱. Tankínko̱o tu̱ xi nda ts'ín ku̱i̱chúhu nginku̱n nda̱ títjun Feli̱. MoA̱s'a̱i kinchja̱ha̱ nda̱ jun k'aku̱ jo já jun k'aku̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ nga y'éxá: —T'endo jo unchan já jun xi tsu̱ku̱ i̱ncha ngju̱a̱i̱hi, cháte ko̱ kan já jun xi ndje̱ k'úéntusúhu̱n, ko̱ jo unchan xi k'u̱a̱ lasa̱, tu̱ xi i̱ncha ngju̱a̱i̱hi Cesarea̱ chu̱ba̱ ñja nga jyuu̱n. LnA̱s'a̱i kits'ínkji ngáha nda̱ jun k'aku̱ nda̱tiu̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Najmi tu̱ ch'a 'miyaihi̱ ni xi kuak'inyaní. B'i̱ ts'ín kin'ekjísehe̱ Pablo̱ nda̱ títjun Feli̱ `m9Tu̱nga najmi tu̱ n'e s'ejinní niu̱, a̱t'aha̱ ts'ati yachán já tíi̱ncha kuyá 'ma nga mjehe̱ ts'i̱ínk'ien Pablo̱. Nti̱a̱ná kats'ínkie nga najmi chumi nihi xi i̱ncha kji̱ne̱ ko̱ k'úí santa nkúhu nga ts'i̱ínk'ien Pablo̱. Ja tjíntu nda nd'a̱i̱ nga tíi̱ncha kuyáha̱ nga n'e̱tjusuin ni xi i̱ncha k'u̱a̱nkihi. bl=B'i̱ kitsú nda̱tiu̱: —Ja kab'éndako̱ xinkjín já judio̱ nga ku̱a̱nkihi nga ndyjunni̱ n'e̱kjí Pablo̱ nginku̱n já tjíxóo̱. B'a̱ ku̱i̱tsu̱hi nga ku̱a̱se̱ sisihi̱n kju̱a̱ha̱ Pablo̱. $kAA̱s'a̱i nda̱ jun k'aku̱ jakj'á ntsja nda̱tiu̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ nga ngjingjásjaiya t'axíhi̱n: —¿Mí ni xi tjíhin nga k'úínyaní? wjgKui nga nda̱ juu̱n ngjiko̱ho nda̱tiu̱ má tíjña nda̱ jun k'aku̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Nda̱ nu̱ba̱yá xi 'mi Pablo̱ kuanchja̱na ko̱ kuakankina nga kjúái̱ka̱ nda̱tii̱ e̱i̱. Tjín rú ni xi ku̱i̱tsu̱yahi. Ai{A̱s'a̱i Pablo̱ kinchja̱ha̱ nku nda̱ jun xi kunntá yo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —T'inko̱i̱ nda̱tii̱ nginku̱n nda̱ jun k'aku̱, a̱t'aha̱ tjín ni xi ku̱i̱tsu̱yaha̱. #h?Tu̱nga ntíhi̱ ní na̱ nichja Pablo̱ kint'é ni xi y'énda'má jóo̱. Kui nga ngjihi má b'entu já juu̱n ko̱ ngji tsúyaha̱ Pablo̱ niu̱. g%Kui nga nd'a̱i̱ jun ko̱ já tjíxá xingisoo̱ b'a̱ t'ihi̱n ru̱u nda̱ jun k'aku̱ nga kats'ín nibánu̱u Pablo̱ ndyjunni̱, xi má nga e̱i̱ cha̱se̱ sisihu̱un kju̱a̱ha̱. Ji̱n k'úéndai̱ yjoni̱ nga n'e̱k'iei̱n kintehe̱ ni nga kj'u̱a̱í e̱i̱. f#A̱s'a̱i ngjisehe̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. B'i̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ja y'endako̱i̱ xinki̱ nga najmi chi̱ne̱i̱ ko̱ najmi s'i̱ santaha nga ku̱a̱yáni̱ Pablo̱. Ko̱ tsa najmi ku̱a̱yáni̱ ndo̱ ch'on katumat'ai̱n ma. Ie  Ma ra̱ ts'ati yachán já xi b'a̱ ts'ín y'éndané Pablo̱. tda Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n y'éndako̱ k'u̱a̱ xinkjín já judio̱ nga najmi kji̱ne̱ ko̱ ta̱ ndaha najmi k'úí santa nkúhu nga ts'i̱ínk'ien Pablo̱ ko̱ nga tsa najmi ku̱a̱yáha̱ Pablo̱ ch'on i̱ncha katumat'ain ma. ?cw Ni̱stje̱n xi ma ndyjuu̱n Nda̱ Nti̱a̱ná tsakúchjihi̱ yjoho̱ Pablo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Tjen nga'yíhi̱n yjohi̱. A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín kuak'iejña chjiní e̱i̱ Jerusalen, b'a̱ ta̱ ts'ín k'úéjña chjiní nanki Roma̱. B'i̱ ts'ín kis'enda ko̱ kiya nga n'e̱k'ien'má Pablo̱ 1b[ Nk'ie nga ja 'yún tíi̱ncha b'ésiko̱ xinkjín jóo̱, kitsankjún nda̱ jun k'aku̱ Roma̱ a̱t'aha̱ tsa ts'i̱ín xi̱hi̱ jóo̱ Pablo̱. Kui nga y'éxáha já juu̱n nga i̱ncha ngju̱a̱i̱k'asjejihin Pablo̱ a̱jihi̱n jóo̱ tu̱ xi ngju̱a̱i̱ko̱ho má i̱ncha b'entu jóo̱. UQ~!}|z{zz]yxxlwvuytrrUqponm`lkk!ji,hh/gnfeedcbba`Q_-^I]]\f[ZYXX|WdVUnSRRQ@=/<99G8P6655,43u10r// -,+**))s(F''&d%$##_"!! vz;FHFnUq 0  ASl]U"=0Nti̱a̱ná ta̱ ñja kits'ínkj'áíyako̱ná Cristo̱ ngabaya xi tintsu̱ba̱jián kai ko̱ kits'ínk'íéntuko̱ná Cristo̱ ndji̱o̱jmi ján. 3_0Kui kju̱a̱ha kits'ínk'íéntu tík'unko̱honá Cristo̱ nk'ie nga ja tsayaha̱á ngatitsunná. Nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ tu̱ títs'ínk'ankihínu̱u Nti̱a̱ná. hI0Tu̱nga tu̱ ni xí ma ni̱ma̱há ra̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱, kui nga 'yún kits'íntjohoná. <q0Ngatenteé b'a̱ ta̱ n'e tintsu̱ba̱á ni̱stjin nk'ie xi nkú ts'ín kinchja̱ha̱ ani̱ma̱ná a̱sunntee̱. Kin'eé ni xi kama mjehe̱ ani̱ma̱ ngatitsunná ko̱ ni xi tjínjin kju̱a̱nkjink'unná. Xi nkú k'aán nk'ie, ñá tsuhuná kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná xi nkúhu xu̱ta̱ xingisoo̱. 0Nk'ie tintsu̱ba̱jiun jénu̱u xi nkú ts'ín tíjñaha̱ xu̱ta̱ a̱sunnte xu'bi̱ ko̱ xi nkú ts'ín mjehe̱ nda̱ninda k'aku̱ xi tjíhi̱n nga'yún a̱jihi̱n sée̱n. Kui xi títs'ínxájihi̱n nd'a̱i̱ xu̱ta̱ xi najmi nt'é'éhe̱n Nti̱a̱ná. S !0Jun bi tu̱ nga̱t'aha̱ ngatitsunnu̱u ko̱ jénu̱u xu̱ta̱k'ien kamo. T #0A̱t'aha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱, kui xi yjonintehe̱ Cristo̱ ko̱ Cristo̱ xi ts'ín nga ka̱ma ndju̱ú tu̱ mí nihí ni. Tsa ni xi najmi tjíhin xu̱ta̱ ni̱nku̱, najmi ma ndju̱ú Cristo̱ kai.5 e0Ngayjee̱ ni xi tjín a̱ya ntsja Cristo̱ y'éya Nti̱a̱ná ko̱ y'éjña títjun ya Cristo̱ nga ku̱a̱téxumaha̱ ngayjee̱ ni xi tjín ngandaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. 9 m0Kitsjáha̱ a̱nte xi 'yún nk'a a̱jihi̱n ngayjee̱ xi batéxuma a̱sunntei̱ ko̱ xi tjíhi̱n xá, xi yankjún, xi nk'a tje̱n ko̱ xi tjíhi̱n tu̱ mí xáhá ni xi yankjún. Najmi tu̱ nku ni̱stjin xi kich'aá nd'a̱i̱ b'a̱ ts'ín nk'a tje̱n, ko̱ ní ni̱stjin xi kj'u̱a̱í a̱skahan. - U0Kui xi kits'ínxájihi̱n Cristo̱ nk'ie nga Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíyaha̱ ngabayoo̱ ko̱ kits'ínk'íéjñat'aha̱ Nti̱a̱ná nk'a ján, yo̱ má batéxuma. ? y0Mjena nga cho̱o xi nkú ts'ín chánka ts'ati nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná, nga'yún xi basinko̱ná ñá xi s'ejinná éhe̱n. Kui nga'yún xu'bo̱ bakúchji ni xi ts'ín Nti̱a̱ná. f  G0Tíbankihi̱ nga kakjex'ájin kju̱a̱nkjink'unnu̱u tu̱ xi cha̱hanu ni xi tíkuyáha̱ xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná j'ájihi̱n ko̱ tu̱ xi cha̱hanu xi nkú ts'ín chánka ni xi ts'i̱ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ ts'e̱.   -0Tíbankihi̱ xi Nti̱a̱ha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱, Na̱'mi xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka, nga Espiri̱tu̱hu̱ katsjánu̱u kju̱a̱nkjintak'un ko̱ k'u̱éjña chjinu̱u ni xi ts'e̱, tu̱ xi ka̱mankjihi̱nnu̱u nkú tjíhi̱n ra̱ nga̱t'a ts'e̱ Nti̱a̱ná.  0najmi títs'inkj'áíya nga nchjantjáínu̱u nk'ie nga nchjaka̱ Nti̱a̱ná ko̱ tsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ nga nda tímat'on.   !0Kui b'a̱ maha, nkúhu nga kint'e nga s'ejinnu̱u Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ko̱ nga tjonu̱u ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, =  u0A̱t'aha̱ tsjá títjun Espiri̱tu̱hu̱ tu̱ xi cha̱ha nga n'e̱kjáíhi̱n ni xi tsjáha̱ ntíhi̱ nk'ie nga ka̱ma nda̱íyjehe̱ xu̱ta̱ xi ja kis'echjíntjai. Kui nga kan'etsjoho̱ ra̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka. B'i̱ ts'ín kinchja̱ntjai Pablo̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ nanki Efe̱so̱ 4 c0 Jun bi kinu'yó ko̱ kis'ejinnu̱u én xi na̱xu̱ tjín. Kui xi én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ xi kits'ínk'ankinu̱u. Ko̱ Cristo̱ kits'ín nga kin'ekjóho̱on Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, Espiri̱tu̱ xi kitsúya títjun nga tsjá. B'a̱ ts'ín kis'ejña chjihi nga Nti̱a̱ná ts'e̱nu̱u. ( K0 Ko̱ ji̱n kichuyái̱hi̱ ni nda xi sa̱kújinni̱ Cristo̱. Ji̱n tjun b'a̱ kin'ei̱. Kui nga tín'etsjoho̱ ra̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka.  %0 Xi nkú ts'ín y'énda títjun Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín kits'ínchjén Cristo̱ tu̱ xi j'ájihi̱nni̱ ji̱n xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱nni̱ ko̱ kitsjáni̱ ni xi tsjáha̱ ntíhi̱. B'a̱ kits'ín a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ts'íntjusun ngayjee̱ ni xi b'énda. T #0 Y'énda nga nkuhú ku̱i̱chúk'iekú a̱jihi̱n Cristo̱ ngayjee̱ ni xi tsichuba ndji̱o̱jmi ján ko̱ a̱sunntee̱. B'a̱ ka̱ma nk'ie nga ja ku̱i̱chú chu̱ba̱. Ts'i̱íntjusun ni xi ja y'énda.  -0 Y'éjña chjiná ni xi kama mjehe̱ nga ts'i̱ín, xi y'éjña 'ma ni̱stjin nk'ie. Kama tsjoho̱ nga y'énda títjun ni xi ts'i̱ín Cristo̱.  10Kui kju̱a̱ndoo̱ xi tu̱ ni xí kitsjáháná tu̱ xi s'e̱hená ngayje tíkjá kju̱a̱nkjintak'un ko̱ tu̱ xi ka̱mankjihinná ni xi ts'e̱. B 0Kisaténdzjo jníhi̱ Ntíu̱. B'a̱ ts'ín kis'echjíntjaihi jéná ko̱ kin'endyjat'aná ngatitsunná. Kama xi nkú tjín bichú kju̱a̱chánkaha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná.  !0Kui nga kan'etsjoho̱ ra̱ Nti̱a̱ná xi bakúchji kju̱a̱nda chánkaha̱, kju̱a̱nda xi sakújinná Ntíhi̱ xi tu̱ xí tjohó ra̱. ! =0Kui nga y'énda títjuhun nga Jesucristo̱ ts'i̱ínchjéhen tu̱ xi ntíhi̱ tsichu mahaná. Tsitjusun xi nkú ts'ín kama tsjoho̱ ko̱ kama mjehe̱. > w0Cristo̱ kits'ínchjén nga j'ájinná kintehe̱ ni nga kits'ínnda a̱sunntee̱ tu̱ xi kju̱áts'e̱he̱ná ko̱ tu̱ xi najmi s'e̱hená jé nginku̱n. Tjoho̱ Nti̱a̱ná ñá. q~ ]0Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱ha̱ ko̱ Na̱'mihi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Kui xi kits'ín nga a̱jihi̱n Cristo̱ kisakúná ngayje tíkjá ni nda xi nibáha ndji̱o̱jmi ján, ni xi tsjáná Espiri̱tu̱hu̱. 5} e0Kas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná a| ?0An Pablo̱, an xi kama nku nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná b'a̱ ts'ín kama mjehe̱. Tífaniñanu̱u jun xu̱ta̱ Efe̱so̱ xi kikj'áts'e̱nu̱u Nti̱a̱ná, jun xi s'ejinnu̱u Cristo̱ Jesu. {3DAn Pablo̱ ntuna̱ tíb'et'áha̱nu̱u kju̱a̱suniñana̱. N'e̱kj'áítsjon nga kjíi̱ya'yán. Kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná.z}DB'a̱ t'ihu̱un Arkipo̱: “N'e̱nkjíntak'uin nga nda n'e̱tjusuin xáha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná xi kik'a̱i̱hi.” 1y[DNga ja ka̱manu̱u nga n'e̱yo xu̱ju̱i̱n, ta̱ n'e̱kjíhu̱u nga kats'ínya xu̱ta̱ ni̱nku̱ Laodicea̱. Ko̱ jun ta̱ n'e̱yo xu̱ju̱n xi ni̱baha Laodicea̱. =xsDTjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ já nts'eé xi tjín nanki Laodicea̱ ko̱ tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ ta̱chju̱ún Ninfa̱ ko̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi ma ñjakú ni'yaha̱. iwKDTa̱ títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña Luca̱, nda̱ chji̱ne̱nki xi tjona, ko̱ Dema̱. )vKD An be sisian xi nkú ts'ín Epa̱fra̱ kjinta̱ha̱ ra̱ jun ko̱ ta̱ kjinta̱ha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi tjín nanki Laodicea̱ ko̱ xi tjín nanki Hierapo̱li̱. Au{D Ta̱ títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña Epa̱fra̱, xi nda̱ nankinu̱u maha. Kui xi ta̱ títs'ínxát'aha̱ Cristo̱ Jesu ko̱ tehe̱nte ngayjehe k'un tíbankintjáínu̱u nga tínchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi ndjá ku̱i̱nchahanu ko̱ ka̱ma je kikjiun ko̱ ka̱mo xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. utcD Ko̱ títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña Jesu, kui ndo̱ xi ta̱ 'mi ya Justo̱. Tu̱ kuihí já judio̱ xu'bi̱ xi y'anjiko̱na xá xi títs'ian nga tíb'eni̱jmíá xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná. Kui jóo̱ xi tsjá nga'yúnna. ksOD Títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña Aristarko̱, nda̱ xi kjiya'yúnko̱na nu̱ba̱yá e̱i̱, ko̱ Marko̱ xi nts'e̱sti maha Bernabe. Ja ta̱ tsichunu̱u éhe̱n Marko̱. Nda n'e̱kjóho̱on tsa ku̱i̱chúsenu̱u yo̱. Hr D Ko̱ títs'inkjíka̱ Onesi̱mo̱, nda̱ nts'eé xi tjona̱ xi ta̱ kixi̱ títs'íntjusun xáha̱ ko̱ xi nda̱ nankinu̱u maha. I̱ncha ku̱i̱tsu̱yanu̱u ngatentee̱ ni xi tíma e̱i̱. q}DKui xi títs'inkjísenu̱u tu̱ xi cha̱hanu xi nkú n'e tintsu̱ba̱i̱ e̱i̱ ko̱ tu̱ xi sa̱kú nga'yúhu̱nnu̱u. PpDXi nkú ts'ín tíi̱jña e̱i̱ ku̱i̱tsu̱yayjenu̱u nda̱ Tiki̱ko̱, nda̱ nts'eé xi tjona, xi kixi̱ títs'íntjusun xáha̱, xi ta̱ títs'ínxát'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná xi nkúhu an. ;ooDTehe̱nte tsjo ts'ín chu̱bo ko̱ kas'ehe̱ sin ni xi chu̱bo. B'a̱ ts'ín cha̱hanu xi nkú k'úíhu̱un nga nkúnkú xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n :nmDNa̱nka̱ n'e̱kjínk'un xi nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱jihu̱un xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. Xki̱ ni̱stjin xi kju̱a̱ cha̱se̱ sisihu̱un ni xi n'o̱o. pmYDChu̱bantjainú tu̱ xi ka̱ma kuakuchjí sisihinna éhe̱n ko̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga kuinchja. l!DKo̱ ta̱ chu̱bantjaini̱ tu̱ xi Nti̱a̱ná tsjánteni̱ má nga k'úéni̱jmíi̱ éhe̱n, tu̱ xi ku̱i̱xínyaha̱ni̱ ni xi kis'ejña 'ma ni̱stjin nk'ie ko̱ tís'ejña chji nd'a̱i̱ nga̱t'aha̱ Cristo. A̱t'aha̱ kui kju̱a̱ha kjíi̱ya'yúhunna e̱i̱. 7kgDN'e̱kjas'oho̱on yjonu̱u nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná. Najmi tu̱ n'ekjentoho̱o yjonu̱u nga tjoho̱on máb'a̱chjíhi̱ nga̱t'a ts'e̱ ni nda xi tsjánu̱u. ;j qDKo̱ jun xi tí'minu̱u já nti̱a̱, nda ko̱ kixi̱ n'e̱ko̱o xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atso. A̱t'aha̱ yo nga ta̱ tíjñanu̱u ko̱ jun nku Nda̱ Nti̱a̱ ndji̱o̱jmi ján. *iMDXi títs'ín ni xi najmi b'a̱ tjín, kui xi ts'i̱ínkjáín ngajoya ngáha̱ ra̱ chjíhi̱ ni xi títs'ín. Najmi ngabi ts'ínko̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱. hDYo nga sa̱kúnu̱u ni xi tjíndaha̱ Nti̱a̱ná nga tsjáha̱ ntíhi̱. Cristo̱ tín'exát'oho̱o, kui xi Nda̱ Nti̱a̱nu̱u. g9DTu̱ mí xáha ni xi n'o̱o, ngayjehe ani̱ma̱nu̱u b'a̱ no̱o. B'a̱ n'o̱o xi nkúhu tsa Nda̱ Nti̱a̱ná tín'exát'oho̱o, najmi tsa xu̱ta̱. )fKDJun xi tí'minu̱u xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atse, ti̱nú'yá'én tehe̱ntoho̱o xi já nti̱a̱nu̱u maha e̱i̱ a̱sunntei̱. Najmi tu̱ nk'ie nga tíbasenu̱u b'a̱ n'o, tsa tu̱ xi nda ku̱a̱se̱he̱nu̱u. Ngayjehe ní tak'un b'a̱ n'o̱o a̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná yankjún. ewDJun xi tí'minu̱u na̱'mi, najmi tu̱ chu̱ba̱ kjahán n'eko̱o ntínu̱u, tu̱ xi najmi kfe̱he̱ ra̱ k'un. dDJun xi tí'minu̱u ntí, ti̱nú'yá'én tehe̱ntoho̱o xi chánu̱u. A̱t'aha̱ kui niu̱ xi sasíhi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná. cc?DJun xi tí'minu̱u x'i̱n, n'e̱tjó chju̱únnu̱u ko̱ najmi tu̱ ndjá n'eko̱o. b!DJun xi tí'minu̱u chju̱ún, cha̱nkjún x'i̱nnu̱u. B'a̱ n'o̱o xi nkú ts'ín tíjñaha̱ xu̱ta̱ xi yjanki Nda̱ Nti̱a̱ná. 5acDNgatentee̱ ni xi n'o̱o, tsa chu̱bo ko̱ tsa tu̱ mí xáha ni xi n'o̱o, Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu n'e̱kasíún títjun nga b'a̱ n'o̱o ko̱ tjoho̱on máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ Na̱'miná nga̱t'a ts'e̱ ni xi kisakújinnu̱u Jesu. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín k'úéntu xu̱ta̱ ;`oDKat'ejñajinyjenu̱u éhe̱n Cristo. N'e̱nkjínk'un sisiun xi nkú ts'ín ku̱a̱kúyoho̱o ko̱ nga k'u̱a̱i̱ ni̱yóho̱o xinki̱u̱. Tjoho̱on máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná a̱jin ani̱ma̱nu̱u nga sóho̱o salmo̱ ko̱ soho̱n ni̱nku̱ ko̱ xi nkú ts'ín ku̱a̱kúyanu̱u Espiri̱tu̱ nga só. _DKichj'ajinnu̱u tu̱ xi nkuhú yjonintehe̱ Cristo̱ ka̱mahanu ko̱ b'a̱ ts'ín s'e̱he̱nu̱u kju̱a̱jyu. Kju̱a̱jyuhu̱ Cristo̱ katsjáni̱yáha̱ ani̱ma̱nu̱u ko̱ tehe̱nte tjoho̱on máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga̱t'a̱ ts'e̱ kui niu̱. ^DN'e̱tjó xinki̱u, a̱t'aha̱ kju̱a̱tjoo̱ xi 'yún chjí saha̱ ra̱ nga ngayjee̱ ni xingisoo̱ ko̱ nkuhú ts'ín manu̱u. U]#D N'e̱'yún tak'uhu̱un xinki̱u ko̱ n'e̱ndyjat'oho̱o xinki̱u tsa tjín a̱jinnu̱u kju̱a̱sti. Xi nkú ts'ín kits'ínndyjat'anu̱u Nda̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ ta̱ ts'ín n'e̱ndyjat'oho̱o xinki̱u. 8\iD Nti̱a̱ná j'ájinnu̱u, kikj'áts'e̱nu̱u ko̱ tjoho̱ jun. Kui nga n'e̱ tse̱tse̱ yahanu xi nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱bo̱o nga cha̱se̱ni̱mo̱o xinki̱u, kas'enu̱u kju̱a̱nda, ni̱ma̱kju̱a̱ kas'eyanu̱u, ni̱ma̱kju̱a̱ n'e̱ko̱o xinki̱u ko̱ najmi tu̱ ki̱tsa̱ katuma stinu̱u. C[D A̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ja kama tse̱tse̱ najmi ta̱ chumi ni behe yá xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ yá xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, yá xi kin'ehe̱ ni circuncision ko̱ yá xi najmi kin'ehe̱, yá xi xin nibáha ko̱ yá xi kinte tje̱n nginku̱n xu̱ta̱, yá xi xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atse ko̱ yá xi nda̱íhi̱ yjoho̱. Ngayjee̱ kui nii̱ nkuhú bichú majín Cristo̱, ko̱ Cristo̱ tíjñajihi̱n ngayjee̱. %ZCD Tu̱nga xi nkú ts'ín tintsu̱bo̱o nd'a̱i̱, b'a̱ joyaha tsa najyun tse̱tse̱ kindyja ngáhanu. Xi nkú ts'ín tjíyaha̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín tís'eyanu̱u nk'ie nga títs'ín tse̱tse̱nu̱u ko̱ nga tímankjin sisinnu̱u nkú tjíhi̱n ra̱ nga̱t'a ts'e̱ Nti̱a̱ná. Y D Najmi tu̱ ch'ana̱cho̱ho̱ xinki̱u. Xi nkú ts'ín tintsu̱bo̱o ni̱stjin nk'ie, b'a̱ joyaha tsa nku najyun chá kin'esjo. XDNd'a̱i̱ ta̱ n'e̱ t'axíún kju̱a̱kjoo̱n, kju̱a̱stintoo̱, kju̱a̱'unchoo̱, én chubatit'oo̱n ko̱ én ch'on tsuu̱. \W1DKo̱ jun b'a̱ ta̱ kin'o ni̱stjin nk'ie, nk'ie nga tintsu̱ba̱jiun ni xu'bo̱. V DTu̱ nga̱t'aha̱ nga b'a̱ i̱ncha ts'ín xu̱ta̱, kui kju̱a̱ha nga i̱ncha nibánehe̱ ra̱ kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná. !U;DKui nga n'e̱k'iehennu ni xi tjíntujín ani̱ma̱nu̱u xi tje̱he̱n ra̱ a̱sunntee̱. Najmi tu̱ ch'a xi chu̱ba̱ kjúántuko̱hó xinkjín, ko̱ tsa ts'i̱ín ni xi chu̱ntí nginku̱n Nti̱a̱ná, tsa yjonintee̱ xi ku̱a̱téxumaha̱, tsa mjehe̱ ts'i̱ín ni xi ch'on tjín, tsa kju̱a̱nchi̱ná 'yún kju̱ásihi̱n. Xi 'yún fásihi̱n kju̱a̱nchi̱ná, kui xi kj'a̱í nti̱a̱ tje̱nnki. sT_DCristo̱ xi ts'ín nga tintsu̱bo̱o. Ni̱stjin nga kj'u̱a̱íkúchji yjoho̱ Cristo̱, kui ni̱stjiu̱n ta̱ cha̱ yáha jun ko̱ ku̱a̱kúchjiu kju̱a̱chánkaha̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín chúhu̱ún yjoná S DA̱t'aha̱ ja tsayo ko̱ tintsu̱ba̱ tík'unko̱o Cristo̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Kui nga najmi ma chjihi yáha jun nd'a̱i̱. fREDNi xi tje̱he̱n ra̱ ndji̱o̱jmi ján n'e̱nkjíntak'un, najmi ni xi ts'e̱ a̱sunntee̱. Q DJa j'áíyako̱o Cristo̱ ngabayoo̱, kui nga ti̱nchísjaihinu ni xi tjín ndji̱o̱jmi ján má tíjñat'aha̱ Cristo̱ Nti̱a̱ná. {PoDB'a̱ maha̱ xi kixi̱ mankjihi̱n maha̱ nga b'a̱ ts'ín nchja̱, a̱t'aha̱ ts'ín kju̱a̱'yúhu̱n ra̱ xu̱ta̱ nga sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná ko̱ nga ts'i̱ín ni̱ma̱kju̱a̱ yjoho̱ ko̱ nga 'yún tsjáha̱ kju̱a̱ni̱ma̱ yjonintehe̱. Tu̱nga najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ tsa basinko̱ná nga b'éch'oná ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ná a̱sunntei̱.gOGDKui ni xu'bi̱ nintaku̱ xu̱ta̱ tsitjuhu ko̱ xu̱ta̱ y'éjña. Feya nii̱ nga n'echjén. qN[DB'a̱ tsu ée̱n: “Najmi tu̱ n'eko̱o niu̱. Najmi tu̱ chjut'o niu̱. Najmi tu̱ chjubó niu̱.” MDJa tsayako̱o Cristo̱, kui nga kama nda̱íhi̱ ru̱u ni xi batéxumaha̱ a̱sunntei̱. Kui nga, ¿á tintsu̱ba̱ saha̱ ru̱u a̱sunntee̱ xi nkú ts'ín tjíntuhu xu̱ta̱ xi ts'e̱? ¿Á tínu'yá'én saha̱ ru̱u kju̱a̱téxuma xi tsuhu xu̱ta̱? aL;DJa i̱ncha ngji t'axíhi̱n xi nintaku̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ maha. A̱t'aha̱ xi nintaku̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ maha, kui xi ts'ín nga sá yjonintee̱ xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná nga sá. Sá yjonintee̱ a̱t'aha̱ i̱ncha y'a y'ahá ra̱ xinkjín. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga Cristo̱ tsayaka̱á ko̱ j'áíyako̱ ngáhaná -KSDNajmi tu̱ 'ba̱i̱nto nga xi b'asje ni̱ma̱kju̱a̱ maña̱ yjoho̱ ko̱ benkjún ntítsjee̱ i̱ncha k'u̱échjanu̱u ni xi n'e̱kjóho̱on. Kui jóo̱ xi ni xi ma chji suba kuihi̱ nchja̱ni̱míyaha ko̱ nk'a b'asje tiya yjoho̱ nga̱t'aha̱ ni xi mankjihi̱n e̱i̱ a̱sunntee̱. JDNgayjee̱ ni xu'bi̱ mjehe̱ ku̱a̱kúchji ni xi nibá a̱skahan, tu̱nga Cristo̱ bi b'éjña chji sisin ni xi nibóo̱. I DKui nga najmi tu̱ ch'a n'esihi̱n ru̱u xi ku̱i̱nchja̱yanenu̱u nga̱t'aha̱ ni xi tíchino ko̱ tsa xi tí'yu, ko̱ a ra̱ nga̱t'aha̱ ni̱stjin nga tíbitju s'í, ko̱ a ra̱ ni̱stjin nga tíb'atuts'i̱hi̱n sóo̱, ko̱ tsa ni̱stjin nkjún. JH DCristo̱ kits'ínchjén Nti̱a̱ná nga kits'ín ngana̱ha̱ xi tjíhi̱n xá ko̱ xi nk'a tje̱n. Kiya kju̱a̱suba xi kisakúhu̱ nga kin'e ngana̱ha̱ xi tjíhi̱n xá ko̱ xi nk'a tje̱n. GDKikjeti̱ya xu̱ju̱n xi má nga kis'et'a ni xi tje̱nná, xi ngji kontra̱ná. Kikjexín xu̱ju̱n ko̱ kingját'a kruu̱. zFmD Jun xu̱ta̱ k'ien kamo ni̱stjin nk'ie tu̱ nga̱t'aha̱ ngatitsunnu̱u, nk'ie nga najmi kin'enu̱u ni circuncision xu'bo̱. Tu̱nga Nti̱a̱ná kits'ínk'íéntu tík'unko̱nu̱u Cristo̱. Kits'ínndyjat'aná ngayjee̱ ngatitsunná. [E/D Nk'ie nga kisatentó, tsangiyanjiko̱o Cristo̱. Nk'ie nga kis'ejinnu̱u nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná xi kits'ínkj'áíyako̱ ngáha̱ ra̱ Cristo̱ ngabayoo̱, ta̱ j'áíyako̱o ko̱ kui a̱jihi̱n ngabayoo̱. gDGD Nk'ie nga kis'ejinnu̱u Cristo̱, kin'enu̱u nku circuncision, tu̱nga najmi circuncision xi n'ehé ra̱ yjonintee̱ kin'enu̱u. Circuncision xi kjexín ní jé xi kich'o kin'enu̱u. Cristo̱ xi b'a̱ kits'ínnu̱u. )CKD ko̱ jun ja kisakúnu̱u ni xi ndyjat'anu̱u kai a̱t'aha̱ nkuhú tsichu mako̱o Cristo̱. Kui xi batéxumaha̱ ngayjee̱ xi tjíhi̱n xá ko̱ xi batéxuma. OBD A̱jin yjonintehe̱ Jesucristo̱ tíjñajin kikjin Nti̱a̱ná, hAIDChúhu̱un yjonu̱u nga najmi tu̱ ch'a xi k'u̱a̱na̱cha̱ko̱ho̱nu̱u én na̱nka̱ tiya xi be xu̱ta̱. Kui xi nibáha̱ ra̱ sin chá xi be xu̱ta̱, ni xi a̱sunnte y'aha̱ ra̱. Najmi Cristo̱ nibáha̱ ra̱. l@QDNa̱nka̱ katji kja̱ma̱nu̱u a̱jihi̱n Cristo̱ ko̱ ndjá ti̱nchajiun, a̱t'aha̱ kui xi kis'ejinnu̱u xi nkú ts'ín kisakúyanu̱u. Ko̱ tehe̱nte tjoho̱on máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga ja kamo xu̱ta̱ xi ts'e̱. ? DKui b'a̱ maha, xi nkú ts'ín kin'ekjáíhi̱n ru̱u Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱, tu̱ nkú b'a̱há ts'ín tsjénkiu. ->SDNdaha tsa najmi an kikjin tíi̱jñajinnu̱u, tu̱nga kjinta̱hána jun ko̱ tsjo mana nga be xi nkú ts'ín nda tintsu̱ba̱ko̱o xinki̱u ko̱ xi nkú ts'ín ndjá tinchajiun Cristo̱, a̱t'aha̱ kui xi s'ejinnu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín tintsu̱ba̱ka̱á Cristo̱ u=cDB'i̱ ts'ín tíb'et'ánu̱u tu̱ xi najmi ch'a én tsjo tsu tsank'á k'u̱a̱na̱cha̱ko̱ho̱nu̱u. t<aDKui nga nk'ie nga yahaná Cristo̱ yaá ngayjee̱ kju̱a̱nkjink'un xi 'yún na̱nka̱ xi chjíhi̱ ra̱. X;)DMjena nga sa̱kú nga'yúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱, nga nkuhú k'u̱a̱ xinkjín a̱t'aha̱ tjoho̱, ko̱ nga nkuhú b'a̱ ku̱i̱tsu̱ kju̱a̱nkjintak'uhu̱n nga nkúnkú, ko̱ nga ka̱mankjinyjehe̱ ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná. Yo̱hó ni̱ ma ka̱mankjihi̱n ni xi y'éjña 'ma Nti̱a̱ná, kui nihi xi Cristo̱ nd'a̱i̱. 0: [DMjena nga cho̱o nga tu̱ xí tsehé kju̱a̱ni̱ma̱ tíbenkínu̱u jun ko̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ nanki Laodicea̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi najmi be xi nkú tjíán. 9 DKui nii̱ xi títs'ian nk'ie nga títs'inxá. Nga'yún xi títsjána Cristo̱ tíbasinko̱na, kui nga ndjá títs'inxáhana. 8 DKui Cristo̱ xu'bi̱ tíb'eni̱jmíi̱hi̱ xu̱ta̱. Ya sisii̱n xi nkú ts'ín tí'ba̱i̱ ni̱yái̱hi̱ ko̱ tíbakuyái̱hi̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, tu̱ xi ku̱i̱chú maha ngayjee̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Cristo̱ xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. u7 eDKits'ín mje nga ku̱a̱kúhu̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱nchi̱náha̱ ko̱ kju̱a̱chánkaha̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱. Kui nihi xi ja tís'ejña chji nd'a̱i̱. Ko̱ ni xi tís'ejña chjiu̱, kui xi Cristo̱. Kui xi tíjñajinnu̱u ko̱ títs'ín nga tíchuyoho̱o nga sa̱kúhu̱nu̱u kju̱a̱chánka. T6 #DTíb'eni̱jmíá ni xi kis'ejña 'ma nú chá ján. Najmi kisakúchjihi̱ niu̱ xu̱ta̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie. Tu̱nga nd'a̱i̱ xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná kikj'áts'e̱ tís'ejña chjihi̱ niu̱. O5 DTíts'inxá a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi nkú ts'ín y'éjña Nti̱a̱ná nga kitsjána xá xu'bi̱ ngandanu̱u, tu̱ xi b'a̱ ts'ín s'e̱ni̱jmíhi xi nkú tjíhi̱n ra̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. k4 QDNd'a̱i̱ tsjo tjínna nga tísakúna kju̱a̱'un ngandanu̱u. A̱jihi̱n yjonintena̱ tífindju kju̱a̱'un xi tísakúhu̱ Cristo̱ ngandaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱, a̱t'aha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi yjonintehe̱ Cristo̱. 3 #DB'a̱ ka̱ma tsa tu̱ nku kixi̱hí ko̱ ndjá ku̱i̱nchajiun xi nkú ts'ín s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná ko̱ tu̱ nku chúyahá ru̱u ni xi y'éjña chjinu̱u én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ xi ja kinu'yó. Kui ée̱n xi tís'eni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ xi tjín nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱. An Pablo̱ kik'a̱i̱ xána nga k'ueni̱jmíá éi̱n. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ xá xi kik'a̱i̱hi̱ _2 9DTu̱nga nga nd'a̱i̱ Nti̱a̱ná ja kits'ín nga kjúái̱k'un ngáha̱ ru̱u tu̱ nga̱t'aha̱ nga Cristo̱ kits'ínkjas'en yjonintehe̱ nga kin'ek'ien. B'a̱ kits'ín Nti̱a̱ná tu̱ xi ka̱ma ku̱i̱chúnchahanu nginku̱n ko̱ ka̱mo xu̱ta̱ xi ts'e̱ xi najmi tjíhi̱n chu̱ntí ko̱ xi najmi ka̱ma n'e̱nijéhe̱ ra̱ tsa mí nihi. 1 DNi̱stjin nk'ie tsinima t'axíhu̱un Nti̱a̱ná a̱taha̱ ni ch'onk'un kin'o ko̱ ani̱ma̱nu̱u ngji kontra̱ha̱ Nti̱a̱ná. 0 #DNti̱a̱ná kits'ín nga kju̱a̱ík'un ngáha̱ ra̱ ngayjee̱ xi i̱ncha ngji t'axín. Cristo̱ kits'ínchjén, kui nga tu̱ nga̱t'aha̱ jní xi tsaténdzjoho Cristo̱ t'a kruu̱ kitsjáha̱ ra̱ kju̱a̱jyu ngayjee̱ xi tjín t'anankiu̱ ko̱ xi tjín nk'a ján. j/ ODA̱t'aha̱ kama tsjoho̱ Nti̱a̱ná nga y'éjñajihi̱n Jesucristo̱ xi nkú ts'ín tjíyaha̱. |. sDXi nkú ta̱ ts'ín nintakaá batéxumaha̱ yjonintená, b'a̱ ta̱ ts'ín Cristo̱ batéxumaha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. Kui xi tjuhun. Kui xi tjun j'áíyaha̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ k'ie̱n tu̱ xi nk'a tsjéhe̱n ra̱ ngayjee̱ ni xi tjín. - 5DKui xi tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíjña kintehe̱ ni nga kamanda ngayjee̱ ni xi tjín, ko̱ kui nga̱t'aha̱ b'a̱ k'uhun ni xi tjín xi nkú k'un. , DA̱t'aha̱ kui tíjña, kui nga kin'endaha ni xi tjín ndji̱o̱jmi ján ko̱ a̱sunntee̱, ni xi ma chji ko̱ ni xi najmi ma chji, xi k'aku̱ ko̱ xi tjíhi̱n xá, xi batéxuma ko̱ xi nk'a tje̱n. Kui kin'echjén nga kamanda ni xi tjín ko̱ kui ka̱ma ts'e̱. C+ DCristo̱ kui xi nk'ie nga yaá, Nti̱a̱ná yaá. Ntukaán bi najmi ma chjihi̱ Nti̱a̱ná. Kui xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tjun kintehe̱ ni nga n'e̱nda ngayjee̱ ni xi kin'enda. * 'DKui xi y'échjíntjainá, kui nga kin'endyjat'ahaná ngatitsunná nd'a̱i̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ ni xi kits'ín Cristo̱ ngandaná ) }D A̱t'aha̱ ja kikjexínná a̱jihi̱n nga'yún xi tjín má jyuu̱n ko̱ kits'ínkj'aná má batéxuma Ntí xi tjoho̱. @( {D Tsjo kat'enu̱u ko̱ tjoho̱n máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ Na̱'miná xi kits'ín nga ka̱ma sa̱kúnu̱u ni xi ts'i̱ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ xi ts'e̱ xi k'úéntu má ndzjee̱n. `' ;D 'Yún kasakú nga'yúnnu̱u xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka, tu̱ xi ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱nu̱u tu̱ mí nihí ni ko̱ tu̱ xi najmi n'e̱kjehe̱ ru̱u tak'un. & ;D B'a̱ katuma tu̱ xi ku̱i̱ntsu̱ba̱hanu xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga n'o̱o ni xi sasíhi̱n. Tíbinchii̱hi̱ nga n'o̱o ngayje tíkjá ni xi nda ko̱ nga 'yún ka̱mankjinnu̱u nkú tjíhi̱n ra̱ nga̱t'a ts'e̱ Nti̱a̱ná. C% D Nkúhu nga kik'inyani̱ kui niu̱, najmi tín'ekj'áíyai̱ nga tíchubantjái̱hi̱ nk'ie nga tíchubako̱i̱ Nti̱a̱ná. Tíbinchii̱hi̱ nga katumankjinyjenu̱u ni xi mjehe̱, ko̱ nk'ie nga Espiri̱tu̱hu̱ katsjánu̱u nga na̱nka̱ n'e̱nkjíntak'un ko̱ nga ka̱mankjinnu̱u ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. e$ EDKui xi kitsúyani̱ kju̱a̱tjo xi y'éjñajin ani̱ma̱nu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. -# UDKui éi̱n xi tsakúyanu̱u nda̱ Epa̱fra̱, nda̱ musu̱ xinki̱ xi 'yún tjoni̱. Na̱xu̱ tífiko̱ xáha̱ e̱i̱ nga títs'ínxát'aha̱ Cristo̱ ngajonu̱u. "  DKui éi̱n xi tsichujinnu̱u nda títs'ín ko̱ tífindju a̱jihi̱n xu̱ta̱ nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱. B'a̱ ta̱ tíma a̱jinnu̱u b'aha̱ ra̱ ni̱stjin nga kinu'yó ko̱ tsichu mankjinnu̱u xi nkú tjíhi̱n ra̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. I!  DB'a̱ tín'o a̱t'aha̱ kinu'yó én nda tsuhu̱ Jesucristo̱, én xi na̱xu̱ tjín. Y'éjña chjinu̱u ni xi tjínda ngandanu̱u ndji̱o̱jmi ján. Kui niu̱ xi ja tíchuyóho̱o nd'a̱i̱.   Da̱t'aha̱ kik'inyani̱ xi nkú ts'ín s'ejinnu̱u Jesucristo̱ ko̱ xi nkú ts'ín tjonu̱u ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná.  DXki̱ nga chubantjái̱hi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná xi Na̱'mihi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱, 'ba̱i̱hi̱ máb'a̱chjíhi̱ ! =Dtísuniñai̱hi̱ já nts'eé xi tintsu̱bo̱o nanki Colosa̱, jun xi kikj'áts'e̱nu̱u Nti̱a̱ná ko̱ s'ejinnu̱u Cristo̱. Kas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná. B'i̱ ts'ín kinchja̱ntjai Pablo̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín nanki Colosa̱  'DAn Pablo̱, an xi kama nku nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná b'a̱ ts'ín kama mjehe̱. An ko̱ nda̱ nts'eé Timoteo̱ =sY'éni̱jmí xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná ko̱ tsakúya nga Jesucristo̱ xi Nda̱ Nti̱a̱ná. Kinchja̱ chji chji ko̱ najmi ch'a xi y'échjaha̱ nga b'a̱ kits'ín.|qJo nú kamaha̱ Pablo̱ nga y'ejñaya ni'ya xi y'échjí sá. Kits'ínkjáíhi̱n ngayjee̱ xi tsichusehe̱. {oNk'ie nga b'a̱ kitsú Pablo̱, 'yún i̱ncha kinchja̱tiko̱ xinkjín já judio̱. A̱s'a̱i i̱ncha ngji. P’Kui nga tjíhin nga cha̱hanu nd'a̱i̱ nga Nti̱a̱ná ts'i̱ínkjihi̱ ra̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntei̱ én xi ts'i̱ínk'ankihi̱. Kuihí xu̱to̱ xi ku̱a̱sínñjuhu̱ ée̱n. 3A̱t'aha̱ ja kama ndjá ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bi̱,
kits'ín staya yjoho̱ ko̱ kik'íéchja tunku̱n,
tu̱ xi najmi sku̱e̱he ko̱ najmi ku̱i̱nt'éhe,
ko̱ najmi ka̱mankjihi̱n ra̱,
tsa ts'i̱ínk'óntjaiya ani̱ma̱ha̱ ko̱ nga an ts'innkíhi̱. =sT'ihi̱nse̱i̱hi̱ na̱xi̱nantá xu'bo̱ ko̱ b'a̱ t'ihi̱n:'Yún ku̱a̱sinñju tu̱nga najmi ka̱mankjihínnu̱u,
ko̱ 'yún cha̱so̱o tu̱nga najmi cha̱nú. Najmi tsichu ma nkuko̱ xinkjín. Nk'ie nga i̱ncha kik'atuts'i̱hi̱n nga i̱ncha ngji ni'yaha̱, b'i̱ kitsú Pablo̱: —Kju̱axi̱ ni xi kitsúhu̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ntje̱ chánu̱u nga kits'ínkinchja̱ nda̱ profeta̱ Isaia̱. B'i̱ kitsú: hIA̱s'a̱i tjín xi kits'ínkjáíhi̱n ni xi kitsú Pablo̱ ko̱ tjín xi najmi kis'ejihi̱n. |qKui nga i̱ncha y'éhe̱ ra̱ nku ni̱stjin nga Pablo̱ ku̱a̱kúya ko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ i̱ncha j'ai kui ni̱stjiu̱n ni'yaha̱. Nku ni̱stjin kik'aha̱ Pablo̱ nga y'éjña chji ko̱ kitsúya nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná. Kits'ínchjén xu̱ju̱n kju̱a̱téxumaha̱ Moise ko̱ xu̱ju̱hu̱n já profeta̱ nga y'éjña chjihi̱ xu̱ta̱ yáha Jesu. GTu̱nga mjehéni̱ ku̱a̱sinñjúi̱ xi nkú ts'ín n'enkjínk'uin, a̱t'aha̱ yai̱ nga tu̱ má a̱ntehé ni najmi nda tíchubani̱jmíyaha xu̱ta̱ xi yjankihi̱ én xi tíb'eni̱jmí. yA̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Ndaha nku xu̱ju̱n xi nibaha a̱nte Judea̱ xi tínchja̱ni̱jmíyaha ri najmi j'aini̱, ko̱ ta̱ ndaha já nts'eé xi i̱ncha nibáha ján najmi chumi ni ch'onk'uhun xi kinchja̱ nga̱t'a ts'i̱. LKui kju̱a̱ha nga kinchjaha̱nu̱u. Mjena skuenu̱u ko̱ xínyanu̱u nga tjínkjá'yúnna n'úki̱cha̱ i tu̱ nga̱t'aha̱ nga tíkuyáha̱ ni xi tíchuyáá ngayjeé ñá xi xu̱ta̱ Israel. RTu̱nga najmi kits'ín yuhú já judio̱ xi tíbatéjénena. Kui nga tsankihina nga nginku̱n ndatítjun k'aku̱ Cesa̱r n'e̱ko̱kju̱a̱hana, ndaha tsa najmi tjín ni xi kuatejénehena xu̱ta̱ná.  Kingjásjaiyana ko̱ kama mjehe̱ nga ts'i̱ín nda̱ína, a̱t'aha̱ najmi chumi nihi xi kits'ian xi tje̱he̱n ra̱ ngabaya. CNk'ie nga j'a jan ni̱stjin, a̱s'a̱i Pablo̱ kinchja̱ ñjakúhu̱ já k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi tjín yo̱. Nk'ie nga kama ñja jóo̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱: —Jun já nts'e, najmi chumi nihi xi kits'ihi̱n xu̱ta̱ná ko̱ ta̱ ndaha najmi ngji kontra̱ha̱ sin chá xi kits'ínkjas'enná ntje̱ cháná. Tu̱nga xu̱ta̱ xi tjíntuhú Jerusalen kits'ínkjas'ennijéna a̱ya ntsja já Roma̱. L Nk'ie nga tsitjas'e̱i̱n nanki Roma̱, kik'a̱i̱ntehe̱ Pablo̱ nga t'axín k'úéjña ko̱ nku nda̱ jun kikunntáha̱. B'i̱ ts'ín y'éni̱jmíhi̱ Pablo̱ xu̱ta̱ judio̱ xi tjín Roma̱ J  Já nts'eé xi tjíntu nanki Roma̱, nk'ie nga kint'é nga tsichii̱ yo̱, a̱s'a̱i i̱ncha j'aikj'á ni̱yáni̱ má nga 'mi Na̱tsi̱n Api̱o̱ ko̱ má nga 'mi Jan Ni'ya, yo̱ má n'ekj'a ni̱stje̱n. Nk'ie nga kikie Pablo̱ jóo̱, kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná ko̱ tsjo kik'iehe̱ ani̱ma̱ha̱. ; oYo̱ kisakúni̱ k'u̱a̱ já nts'eé xi b'a̱ kitsúni̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ko̱i̱ nku tuntjáí tjíhin. Nk'ie nga ja kamoo̱ kin'ei̱ ni̱yá nga tsankii̱n nanki Roma̱. b = Nk'ie nga tsitjui̱ yo̱, tsankint'á tiñai̱ nanki xi tjín yo̱ ko̱ tsichii̱ nanki Regi̱o̱. Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n kamanéi̱ nku ntjo̱, ko̱ ni̱stjin xi ma joho tsichuko̱ni̱ tsutsuu̱ nanki Puteoli̱. F  Tsichii̱ Siracusa̱ ko̱ jan ni̱stjin ts'andayani̱ yo̱. ]3 Nk'ie nga j'a jan sá, a̱s'a̱i tsankinko̱i̱ nku tsutsu xi yo̱ kits'ínkj'a ni̱stjin chu̱nch'óo̱n. Alejandria̱ nibaha yóo̱ ko̱ tjít'a chjihi̱ sénni̱stjihi̱n nti̱a̱ Casto̱r ko̱ Polu̱x. C Nkjin ni xi kitsjáni̱ xu̱to̱, ko̱ nk'ie nga kichjubé ngáha̱ni̱ kj'a̱í tsutsu ta̱ kitsjáni̱ ni xi machjén nga n'eé ni̱yá. B'i̱ ts'ín tsichu Pablo̱ nanki Roma̱ wg Nk'ie nga b'a̱ kamoo̱, ta̱ i̱ncha j'ai ya kj'a̱í xu̱ta̱ un xi tjín yo̱. Ta̱ i̱ncha kama nkihi̱. X)Tu̱nga kjijña uhún na̱'mihi̱ Publi̱o̱. Ch'in tíi̱nchaha ko̱ tíf'aha̱. A̱s'a̱i jas'en Pablo̱ má kjijña. A̱skahan nk'ie nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, kingjénne ntsja ko̱ kits'ínnkihi̱. CTiña a̱nte xu'bo̱ tjíhi̱n ni'ya nku nda̱ xi 'mi Publi̱o̱, xi nda̱ títjuhu̱n xjo̱ Malta̱. Kui xi kits'ínkjáínni̱. Nda ts'ín kits'ínsinni̱ jan ni̱stjin tjíhin. 3_I̱ncha kikuyá xu̱to̱ nga ku̱i̱jin Pablo̱ ko̱ a ra̱ tje̱n'yún ku̱a̱yáha. Tu̱nga b'a̱há ts'ín j'aha chu̱ba̱ nga tíi̱ncha kuya. Nk'ie nga i̱ncha kikie nga najmi chumi nihi xi kamaha̱, kits'ínk'óntjaiya kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. B'a̱ i̱ncha kitsú nga nku nti̱a̱ Pablo̱. mSTu̱nga y'étsujnehé Pablo̱ ye̱ a̱jin nd'íu̱. Ndaha̱chí najmi chumi nihi xi kamaha̱. ,QNk'ie nga kikie xu̱ta̱ xi tjín yo̱ nga tje̱nb'ankit'a ye̱ ntsja Pablo̱, b'i̱ ngján kinchja̱ko̱ xinkjín. B'i̱ i̱ncha kitsú: —Kju̱axi̱ nk'ie nga ani̱ma̱ ts'ínk'ien nda̱i̱. Ndaha tsa kuitjujin ntáchak'uu̱n tu̱nga Nti̱a̱ná najmi mjehe̱ tsa k'úéjña tík'un sa. +OJ'áya Pablo̱ chuba chikín ko̱ y'éntujín nd'íu̱. A̱s'a̱i tu̱ tsitjuhú nku ye̱ xi tíbankaha̱ nt'a̱i̱hi̱ nd'íu̱ ko̱ kikjinehe̱ ntsja Pablo̱. *~~~|{yyDwvv/uLtlsrr9qq#ppkoo3mm$lkjoiiggg&fiedd@cMba`__-^^]w\\b[ZYY'WW7UTSRRR QPPP==<;;U:b99-8766_65o44`322g10//6.,,+*)((''P&@%@$,#{""8! > G+XP@fXt dxU;1& A̱s'a̱i já nts'eé judio̱ xingisoo̱ ta̱ jo kits'ín éhe̱n xi nkúhu Pedro̱. Santaha ko̱ Bernabe ta̱ kama k'un nga kits'ín jo éhe̱n. i:K& Kintehe̱ ni nga i̱ncha tsichu yo̱ k'u̱a̱ já xi mako̱ Santiago̱, títjun tíkjineko̱ maha xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Tu̱nga nk'ie nga tsichu jóo̱, a̱s'a̱i kikjexín yjoho̱ Pedro̱ ko̱ ngji t'axín. Kitsankjún já xi tsu nga ta̱ tjíhin nga n'e̱he̱ ni circuncision já xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. 29]& Nk'ie nga tsichu Pedro̱ nanki Antiokia̱, a̱nkjín a̱nkjín b'a̱ kixihi̱n nga najmi nda tjín ni xi títs'ín, a̱t'aha̱ jé tje̱he̱n ra̱ ni xi kits'ín. h8I& Nku tutuhú ni xu'bi̱ xi tsankini̱, nga katj'áítsjenni̱ xu̱ta̱ x'a̱n, ni xi ngayjehe k'an ja nd'a̱i títs'intjusuhunna. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ xi nkú ts'ín b'a̱ kitsúhu̱ Pedro̱ nga najmi nda kits'ín 79& I̱ncha kamankjihi̱n Santiago̱, Pedro̱ ko̱ Jua, xi yaha̱ xi nkúhu já k'aku̱, nga Nti̱a̱ná kitsjána kju̱a̱nda xu'bi̱. I̱ncha kitsjáni̱ ntsja nga b'i̱ ts'ín y'ejñai̱ nga an ko̱ Bernabe n'e̱i̱ xáha̱ Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ nga kui i̱ncha ts'i̱ín xáha̱ Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. G6&A̱t'aha̱ xi títs'ínchjéhe̱n Pedro̱ nga ka̱ma nda̱ postru̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ judio̱, ta̱ títs'ínchjénna nga ka̱ma nda̱ postru̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱. 5&I̱ncha kamankjihi̱n nga Nti̱a̱ná kitsjá xána nga xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ k'ueni̱jmíhi̱ én nda tsuhu̱, xi nkú ta̱ ts'ín kik'a̱i̱ xáha̱ Pedro̱ nga kui xi k'u̱éni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. j4M&Máha já xi yaha̱ nga kui xi já k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱, najmi y'ésuhu̱n ni xi tíb'eni̱jmíá. Tsa já k'aku̱ niu̱ a̱ ra̱ najmi, najmi an be. A̱t'aha̱ tu̱ nku chu̱ba̱náhá nginku̱n Nti̱a̱ná. )3K&Tu̱nga ndahá i̱chí najmi kik'a̱i̱ntei̱hi̱, a̱ta̱ha̱ mjeni̱ nga xi nkú títsu én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, kuihí xi ngju̱a̱i̱ndju a̱jinnu̱u. X2)&ndaha tsa jas'enjinni̱ k'u̱a̱ xi já nts'eé kits'ín ma maña̱ yjoho̱. Kama ñjajinni̱ tu̱ xi tsase maña̱ha xi nkú ts'ín ñá xi s'ejinná Jesu Cristo̱ najmi tíjñanená kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise nk'ie. B'a̱ kits'ín jóo̱ a̱t'aha̱ mjehe̱ nga ts'i̱ín maná xu̱ta̱ musu̱hu̱ kju̱a̱téxumoo̱. 1&Tito̱, nda̱ xi tje̱nko̱na xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, najmi kin'e kju̱a̱'yúhu̱n nga n'e̱he̱ ni circuncision, h0I&Ngjia a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná tsakúchjina nga tjíhin nga b'a̱ ts'ian. Yo̱ kinchjani̱jmíko̱ t'axíán já xi yaha̱ nga kui xi já k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. Kixinyaha̱ xi nkú ts'ín tíb'eni̱jmíhi̱ én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. B'a̱ kits'ian tu̱ xi najmi ndyja̱ha xá xi títs'ian. u/ e&Nk'ie nga ja j'a te ñju nú ta̱ ngjihí ngáhana Jerusalen. Ngjiko̱na Bernabe ko̱ ta̱ ngjika̱ Tito̱. x. k&B'a̱ ts'ín, nga̱t'aha̱ ni xi kamat'an, i̱ncha kits'ínkiehe yjoho̱ nga Nti̱a̱ná xi 'yún chánka.f- G&Tu̱ i̱ncha behé nk'ie nga b'a̱ kitsú én: “Nda̱ xi kitsjennkí unkie rúná nk'ie, kui rú xi ja ta̱ tíb'éni̱jmí nd'a̱i̱ én nda tsu xi s'ejinná, én xi kama mjehe̱ nga ts'i̱ínndyja ni̱stjin nk'ie.” [, 1&Kui chu̱bo̱ najmi bena xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Cristo̱ xi tjín a̱nte Judea̱. H+  &A̱skahan ngjia a̱nte Siri̱a̱ ko̱ a̱nte Cilici̱a̱. a* =&¡Nti̱a̱ná be nga najmi tíb'ana̱cha̱nu̱u ni xi tíb'et'á xu̱ju̱nnu̱u e̱i̱! s) a&Najmi kikie já postru̱ xingisoo̱. Nkuhú Santiago̱ kikie, kui xi nts'e̱ maha Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. ( &A̱skahan nk'ie nga ja j'a jan nú, ngjia Jerusalen nga ngjisehe̱ Pedro̱. Tj'ion ni̱stjin ts'andayana yo̱ nga tsáte̱jñaka̱. '' I&Ta̱ ndaha najmi ngjia nanki Jerusalen, tsa ngjisehe̱ já postru̱ xi tjun nga an. A̱nte Arabi̱a̱ ní ngjia. A̱skahan kik'óya ngáhana nanki Damasco̱. K& &tsakúchjina Ntíhi̱, tu̱ xi k'ueni̱jmíhi̱ ra̱ én nda tsuhu̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Ko̱ nk'ie nga tsakúchjina Ntíhi̱, najmi xu̱ta̱ ngjingjasjáíyaha̱. % 3&Kintehe̱ ni nga kitsian, a̱t'aha̱ chánka kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná, y'éjña t'axínna ko̱ j'ájinna. Chu̱ba̱ nk'ie nga kama mjehe̱ _$ 9&Xi nkú ts'ín tíjñaha̱ xu̱ta̱ judio̱ nga k'úéntu nginku̱n Nti̱a̱ná, an xi 'yún nk'a kitsjehe̱n nkjin já judio̱ xi ta̱ ñja kama cháka̱. Ngayjehe k'an kits'intjusan sin cháha̱ ntje̱ chána̱. z# o& Ja yo xi nkú ts'ín tsáte̱jña ni̱stjin nk'ie. Kikienkján Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín tíjñaha̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. 'Yún kitsjennkí unkie xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná. Kama mjena nga ts'inkjé kai. " & Najmi xu̱ta̱ kitsjána ée̱n ko̱ ta̱ ndaha najmi xu̱ta̱ tsakúyana. Jesucristo̱ kikjihín y'éjña chjina ée̱n. r! _& Tíxinyanu̱u ni xu'bi̱, já nts'e. Én nda tsu xi tíb'eni̱jmíá, najmi éhe̱n xu̱ta̱ niu̱. Z  /& ¿Yá xi mjena nga nda ts'ín ku̱a̱se̱na nd'a̱i̱? ¿A xu̱ta̱ a ra̱ Nti̱a̱ná? ¿A ra̱ tíbangisjainá nga tsjaha̱ kju̱a̱tsjo xu̱ta̱? Tsa mjena nga tsjaha̱ kju̱a̱tsjo xu̱ta̱, ja najmi ta̱ Cristo̱ títs'inxát'aha̱ ra̱ ma. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín kama nku nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱ p [& Ja b'a̱ kixinnu̱u nga tjuhun ko̱ b'a̱há ta̱ tíxin ngáha̱nu̱u nd'a̱i̱. Tsa tjín xi k'u̱éni̱jmínu̱u nku én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi kj'a̱í nga xi kin'ekjóho̱on, kui xi najmi nda katuma nginku̱n Nti̱a̱ná. $ C&Tsa tjín xi najmi b'a̱ ts'ín k'u̱éni̱jmínu̱u én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín y'eni̱jmíi̱, kui xi najmi nda katuma nginku̱n Nti̱a̱ná. B'a̱ ta̱ katumani̱ tsa ji̱n kj'a̱í ts'ín k'úéni̱jmíi̱ ko̱ tsa nku ntítsje xi ni̱baha ndji̱o̱jmi ján. 3 a&Tu̱nga najmi tjíhín kj'a̱í én nda tsu. B'a̱ tíxian a̱t'aha̱ tjín xi títs'ínndyjajinnu̱u ko̱ mjehe̱ nga ts'i̱ínk'óntjaiya én nda tsuhu̱ Jesucristo̱.   &Tu̱ b'a̱há tu̱ mana nk'ie nga kutjuhú tíbankín t'axíhu̱un Nti̱a̱ná xi j'ájinnu̱u ko̱ xi kitsjánu̱u kju̱a̱nda xi sakújinná Jesucristo̱. Tín'ekjóho̱on kj'a̱í én xi i̱ncha tsu jóo̱ nga kui xi én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. @ {&¡Kas'ehe̱ Nti̱a̱ Na̱'miná kju̱a̱chánka santaha tu̱ nkjéhé ni! B'a̱ katuma. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga tu̱ nkú én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ xi tíjña o Y&Kui xi kitsjá yjoho̱ nga k'ienntjáíhiná a̱t'aha̱ ngatitsun tjínná. B'a̱ kits'ín tu̱ xi ts'i̱ín nda̱íhiná a̱sunnte ch'onk'un xi kich'aá nd'a̱i̱. Kitsjá yjoho̱ xi nkú ts'ín kama mjehe̱ Nti̱a̱ Na̱'miná. { q&Kas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱.   &An ko̱ ta̱ ngayjee̱ já nts'eé xi tjíntuko̱na e̱i̱ tín'ekjíi̱hi̱ xu̱ju̱i̱n jun xu̱ta̱ ni̱nku̱ Galaci̱a̱. Z 1&An Pablo̱, an xi kama nku nda̱ postru̱ a̱t'aha̱ Jesucristo̱ kitsjá xána ko̱ Nti̱a̱ Na̱'miná xi kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ Jesucristo̱ ngabayoo̱. Najmi xu̱ta̱ kitsjá xána ko̱ y'éxána. 0Kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná kas'ehe̱ ngatentee̱ xi tjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱, kju̱a̱tjo xi najmi maha̱ feya.'G0Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ katsjáha̱ já nts'eé kju̱a̱jyu ko̱ kju̱a̱tjo, ko̱ kat'éyaha̱ nga 'yún s'e̱jihi̱n. !0Kui kju̱a̱ha títs'inkjísehe̱nu̱u tu̱ xi cha̱hanu nkú ts'ín tintsu̱ba̱i̱ ko̱ tu̱ xi tsjá nga'yúhu̱n ra̱ ani̱ma̱nu̱u. -S0Ngatentee̱ ni xi tímat'an ko̱ ni xi títs'ian ku̱i̱tsu̱yanu̱u Tiki̱ko̱, nda̱ nts'eé xi tjona ko̱ xi kixi̱ títs'ínxát'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. 0Kui nga̱t'aha̱ ée̱n kjíi̱ya'yúhunna an xi tsú'ba̱ ngajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Chu̱bantjainú nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ xi kuinchjahana xi nkú ts'ín tjíhin nga kuinchja ko̱ tu̱ xi najmi tsankjuhunna. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n |q0Ko̱ ta̱ chu̱bantjainú nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, tu̱ xi tsjáhana én xi kuinchja, tu̱ xi ndjá kuinchjahana nga k'ueni̱jmíá ni xi kis'ejña 'ma ni̱stjin nk'ie, xi ja tíb'éjña chji én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱. 0Tehe̱nte chu̱bako̱o Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín tsjáni̱yánu̱u Espiri̱tu̱hu̱. Chu̱bako̱o ko̱ ti̱nchíhu̱u ni xi machjénnu̱u. Ti̱ntsu̱ba̱ ndo ko̱ najmi tu̱ n'ekjioho̱o tak'un nga chu̱bantjo ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. +O0T'ejin tak'un nga Nti̱a̱ná kits'ínk'ankinu̱u. Chjúbó éhe̱n, kui xi kitsjánu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tu̱ xi ku̱i̱si̱nko̱ko̱honu yjonu̱u. ~u0Machjéhe̱n nga n'e̱ s'ejiun Nti̱a̱ná, tu̱ xi najmi tjín xi nkú ts'ín ts'i̱ín'uhu̱nnu̱u nda̱nindoo̱. ^ 50T'endo yjonu̱u nga t'eni̱jmíú én nda tsu xi tsuya kju̱a̱jyuhu̱ Nti̱a̱ná. < q0Kui b'a̱ maha, ndjá ti̱nchahanu. Ni xi y'éjña Nti̱a̱ná ko̱ ni xi na̱xu̱ nginku̱n, kui xi n'e̱ch'oko̱honu yjonu̱u xi nkúhu já jun xi ts'ínch'oho̱ yjoho̱.  !0 Kui nga t'endahanu yjonu̱u xi nkú joyaha já jun xi Nti̱a̱ná kitsjáyjehe̱ ni xi ts'i̱ínch'oko̱ho̱ ra̱ yjoho̱, tu̱ xi ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱nu̱u nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin xi ndjá ni̱ba. Ko̱ nga ja tjínda sisinnu̱u yjonu̱u, ndjá ti̱ncho. c ?0 A̱t'aha̱ najmi xu̱ta̱ a̱sunnte tíbixkjanka̱á. Xi tjín níhi̱ nga'yún tíbixkjanka̱á, xi nk'a xáha̱, xi batéxuma a̱sunnte ngatitsun xu'bi̱. Kui xi jáninda ch'onk'un ṉkjún xi tjín nk'a ján. e C0 Xi nkú joyaha já jun xi b'énda yjoho̱ nga kján, b'a̱ ts'ín n'e̱ch'oko̱honu yjonu̱u ni xi tsjáná Nti̱a̱ná, tu̱ xi ndjá ka̱ma ku̱i̱nchahanu nga kuankín kontro̱ho̱ kju̱a̱maña̱ha̱ nda̱nindoo̱. s_0 Ni xi fekuhu xi xínnu̱u, kasakúnu̱u nga'yún a̱jihi̱n nga'yún chánkaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. |q0 Jun xi tí'minu̱u já nti̱a̱, b'a̱ ta̱ n'o̱o xi nkú nga tíxihi̱n xu̱ta̱ musu̱. Najmi tu̱ binchankjúhu̱un. Ja yo nga nkuhú maha Nda̱ Nti̱a̱nu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján ko̱ nga kui xi najmi ngabi ts'ín a̱jihi̱n xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín k'úéndaá yjoná tu̱ xi najmi ts'i̱ín ngana̱ha̱ná nda̱nindoo̱ 3_0A̱t'aha̱ yo nga Nti̱a̱ná tsjá ngajoya ngáha̱ ra̱ ni xi nda kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, ndaha tsa musu̱ xi kich'atse ko̱ ndaha tsa xi nda̱íhi̱ yjoho̱. w0Nk'ie nga tín'o nku xá, ngayjehe k'un b'a̱ no̱o. B'a̱ no̱o xi nkúhu tsa nku xáha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná tín'o. hI0Najmi tu̱ nku nk'ie nga tíbasenu̱u nga b'a̱ n'o̱o, tsa tu̱ xi b'a̱ ts'ín nda sku̱e̱he̱nu̱u. N'e̱ nínú xi nkúhu xu̱ta̱ musu̱ xi Cristo̱ ts'atse. Ngayjehe ani̱ma̱nu̱u n'o̱o ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná. 0Ko̱ jun xi tí'minu̱u xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atse, ti̱nú'yá'óho̱on xi já nti̱a̱nu̱u e̱i̱ a̱sunntei̱. Cha̱nkjún ko̱ ti̱nkjún ko̱ ngayjehe ani̱ma̱nu̱u ti̱nú'yá'óho̱on, xi nkú joyaha tsa Cristo̱ tínu'yá'óho̱on. 8i0Ko̱ jun xi tí'minu̱u na̱'mi, najmi tu̱ chu̱ba̱ kjan n'eko̱o ntínu̱u. Tu̱ sa ní tjen ni̱yóho̱o nga n'e̱chó ko̱ ta̱kúyoho̱o ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. gG0tu̱ xi nda ka̱mat'aihinni ko̱ tse ni̱stjin ka̱maha ri nga ku̱i̱nchin a̱sunntee̱.” [/0A̱jihi̱n kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise kui kju̱a̱téxuma xu'bi̱ xi tjun títsuya ni xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ xi ku̱i̱nt'é'éhe̱n. B'a̱ títsu: “Cha̱nkjúín na̱'mihi̱ ko̱ na̱ahi̱ , S0Ko̱ jun xi tí'minu̱u ntí, ti̱nú'yá'óho̱on xi chánu̱u a̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná s'ejinnu̱u. A̱t'aha̱ kui niu̱ xi nda tjín nginku̱n Nti̱a̱ná. ~ 0!Jun tjíhin nga n'e̱tjó chju̱únnu̱u xi nkú ts'ín tjonu̱u yjonu̱u. Ko̱ xi tí'mi chju̱ún katenkjún x'i̱hi̱n.}w0 'Yún na̱nka̱ ni xu'bi̱, tu̱nga nk'iehé nga nchjani̱jmíya Cristo̱ ko̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ts'inchjén niu̱. '|G0B'i̱ ts'ín tjít'a: “Kui nga nku nda̱ k'u̱éjñaha xi cháha̱ nga k'úéjñako̱ chju̱úhu̱n ko̱ nkuhú yjoninte ku̱i̱chú ma nga joo̱.” B{0A̱t'aha̱ ta̱ yjonintehe̱ Cristo̱ tintsu̱ba̱jián. z0A̱t'aha̱ najmi tjín xi unkie yjonintehe̱. Tsjá níhi̱ nichine ko̱ kuhu̱n xi nkú nga ts'íhi̱n Cristo̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. =ys0B'a̱ ta̱ ts'ín xi tí'mi x'i̱n tjíhin nga ts'i̱íntjo chju̱úhu̱n. Kats'íntjo xi nkú ts'ín tjoho̱ yjonintehe̱. Xi tjoho̱ chju̱úhu̱n, kui xi tjoho̱ yjoho̱. x 0tu̱ xi ja tjíhi̱n ra̱ kju̱a̱chánka xu̱ta̱ ni̱nku̱ nk'ie nga ku̱i̱chú nginku̱n. Najmi s'e̱he̱ ni chu̱ntí, najmi ch'on k'úé, ko̱ najmi s'e̱he̱ tsa mí nihi. Mje níhi̱ Cristo̱ nga je ko̱ nga nda kikjin ka̱ma xu̱ta̱ ni̱nku̱. kwO0B'a̱ kits'ín tu̱ xi kikj'áts'e̱he. Éhe̱n kits'ín jeko̱ho ko̱ ntánijua tsanéjnuko̱ho v90Ko̱ jun xi tí'minu̱u x'i̱n, n'e̱tjó chju̱únnu̱u xi nkú ts'ín Cristo̱ kits'íntjo xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ kitsjá yjoho̱ ngandaha̱. u0Xi nkú ts'ín xu̱ta̱ ni̱nku̱ benkjún Cristo̱, b'a̱ ta̱ ts'ín xi tí'mi chju̱ún tu̱ nkjéhé ni katenkjún x'i̱hi̱n. otW0A̱t'aha̱ xi tí'mi x'i̱n, kui xi síjña títjuhu̱n chju̱úhu̱n xi nkú ta̱ ts'ín Cristo̱ síjña títjuhu̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱. Xu̱ta̱ ni̱nku̱ kui xi yjonintehe̱ Cristo̱, ko̱ Cristo̱ kui xi kits'ínk'ankihi̱. |sq0Jun xi tí'minu̱u chju̱ún, cha̱nkjún x'i̱nnu̱u. B'a̱ n'o̱o xi nkú ts'ín tíyankjún Nda̱ Nti̱a̱ná. Er0Cha̱nkjún xinki̱u a̱t'aha̱ Cristo̱ tíyankjún. nqU0Tu̱ mí kju̱a̱há ni tehe̱nte tjoho̱on máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ Na̱'miná. B'a̱ n'o̱o a̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ts'e̱nu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín k'úéntuko̱ xinkjín xu̱ta̱ Wp'0Salmo̱ ko̱ soho̱n ni̱nku̱ chu̱bani̱jmíyako̱honu xinki̱u ko̱ só xi nkú ts'ín ku̱a̱kúyanu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. Ngayjehe ani̱ma̱nu̱u só ko̱ n'e̱tsjoho̱o Nda̱ Nti̱a̱ná. o90Najmi tu̱ n'e ch'i̱u, a̱t'aha̱ kui niu̱ xi ts'ín nga n'eé tu̱ mí nihí ni. Tu̱ sa ní Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná katsejíhi̱nnu̱u. n}0Kui nga najmi tu̱ nchi̱ni n'esjehenu yjonu̱u. Katumankjin nínu̱u mí nihi xi mjehe̱ Nda̱ Nti̱a̱ná nga n'o̱o. m0N'o̱o ni xi nda tu̱ mí chu̱ba̱há ni nga sa̱kúntenu̱u nga b'a̱ n'o̱o, a̱t'aha̱ ch'on chun ni̱stjin xi kich'aá nd'a̱i̱. 3l_0Kui b'a̱ maha, nda nda cha̱se̱henu xi nkú n'e ku̱i̱ntsu̱bo̱o. Najmi tu̱ ni xi ts'ín xu̱ta̱ stje̱n n'o. N'e̱ nínú xi nkú ts'ín xu̱ta̱ nkjink'un. qk[0a̱t'aha̱ nd'íu̱ b'éjña chji tu̱ mí nihí ni. Kui nga b'a̱ ts'ín tjít'a:N'e̱kj'áíhi̱ yjohi̱, ji xi kisufei.Ti̱síntje̱i̱n a̱jihi̱n xu̱ta̱k'ie̱n.Tsa b'a̱ n'e̱i̱, Cristo̱ ts'i̱ín ndzjehin. Xj)0 Tu̱nga ma chjihí ngayjee̱ ni xi tjín nk'ie nga s'entuchjí má ndzjee̱n, iiK0 A̱t'aha̱ tu̱ ñáhá xí subahá maná nga n'ekjáá ni xi ts'ín'ma xu̱ta̱ xu'bo̱. &hE0 Ndaha̱chí najmi tu̱ n'o ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱, ni xi ts'ín xu̱ta̱ xi ts'e̱ má jyuu̱n. Tu̱ sa ní t'e̱jñachiu nga najmi nda niu̱. :go0 Ti̱nchísjo má nihi xi sasíhi̱n Nti̱a̱ná. yfk0 N'o̱o ni xi nda ko̱ na̱xu̱ ko̱ kixi̱, a̱t'aha̱ kui niu̱ xi bakúchji nga má ndzjee̱n tje̱he̱nná. vee0A̱t'aha̱ ni̱stjin nk'ie má jyuu̱n tintsu̱bo̱o, tu̱nga nd'a̱i̱ ja má ndzjee̱n tintsu̱bo̱o nga nkuhú mako̱o Nda̱ Nti̱a̱ná. Kui nga ti̱ntsu̱ba̱hanu xi nkú ts'ín tjíhin nga k'úéntu xi tjíntu má ndzjee̱n. cd?0Kui nga najmi tu̱ jun n'engujihi̱n ru̱u yjonu̱u xu̱ta̱ xi b'a̱ tíi̱ncha ts'ín. Nc0Najmi tu̱ 'ba̱i̱nto tsa tjín xi k'u̱a̱na̱cha̱ko̱nu̱u nku én tiya, a̱t'aha̱ nga̱t'aha̱ ni xu'bi̱ kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná nibánehe̱ ra̱ xu̱ta̱ xi najmi nt'é'éhe̱n. Wb'0A̱t'aha̱ ja yo nga xi chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín, ko̱ xi ts'ín ni xi chu̱ntí nginku̱n Nti̱a̱ná, ko̱ xi fásihi̱n ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱, kui xi najmi tsuhu̱ ra̱ nga Cristo̱ ko̱ Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. Xi tífásihi̱n ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱, kui xi kj'a̱í nti̱a̱ tje̱nnki. oaW0Ko̱ najmi tu̱ chubo én xi najmi nda tsu, ko̱ tsa én ton ch'on tsu, ko̱ tsa nku én xi najmi nda fane, a̱t'aha̱ najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ ni xu'bo̱. Tu̱ sa ní én xi tsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná chu̱bo. -`S0Ja kikj'áts'e̱nu̱u Nti̱a̱ná. Kui nga ta̱ santaha najmi tjíhin nga chu̱bani̱jmíyahanu xi nkú ts'ín chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín xu̱ta̱ xi tjín, ko̱ tsa tu̱ mí nihí ni xi chu̱ntí nginku̱n Nti̱a̱ná, ko̱ tsa kjúásihu̱un ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱. i_K0Xi nkú ts'ín y'ejñajin kju̱a̱tjo Cristo̱ nga kits'íntjoná, b'a̱ ts'ín ti̱ntsu̱ba̱jiun kju̱a̱tjo. Kui xi kitsjá yjoho̱ nga k'ienntjáíhiná. Kui xi kama nku chje̱ sinjne̱ xi kin'ekjas'ehe̱n Nti̱a̱ná. `^ ;0Ntí tjoho̱ Nti̱a̱ná jun, kui nga b'a̱ ta̱ n'e̱henu xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná. 7]g0 Nda ní cha̱so̱ho̱ xinki̱u ko̱ cha̱se̱ni̱mo̱ho̱ xinki̱u. N'e̱ ndyjat'oho̱o xinki̱u xi nkú ts'ín kisakújinnu̱u kju̱a̱n'endyjat'a a̱jihi̱n Cristo̱.\0Ti̱ch'onsjo̱o ngayjee̱ ni ch'onk'un xi tjíntujín ani̱ma̱nu̱u, kju̱a̱kjoo̱n ko̱ kju̱a̱stintoo̱. Najmi tu̱ ch'íya kjon, ko̱ najmi tu̱ ch'on 'mihi̱u xinki̱u, ko̱ najmi tu̱ nga̱t'aha̱ tu̱ mí nihí ni n'e̱ uncho xinki̱u. |[q0Najmi tu̱ ni xi ts'i̱ín'uhu̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná n'o. A̱t'aha̱ kui xi kik'a̱i̱nu̱u tu̱ xi cha̱ha nga jun xi xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga ku̱i̱tjusun nga ka̱ma nda̱í kikjinnu̱u. @Zy0Ndaha nku én ch'on tsu najmi tu̱ ku̱i̱tju tsu̱'bo. Én xi nda ní chu̱bo, én xi tsjá nga'yúhu̱n xu̱ta̱, tu̱ xi nda ka̱mat'aihin xu̱ta̱ xi ku̱i̱nt'é énnu̱u. aY;0Xi ndyjé ts'ín nk'ie, najmi b'a̱ ta̱ kats'íhin. Kats'ínxá ní ko̱ kats'ínchjén ntsja nga kats'ín ni xi nda, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱ma ku̱a̱si̱nko̱ho xu̱ta̱ xi machjéhe̱n ra̱ tsa mí nihi. 4Xc0Najmi tu̱ 'ba̱i̱ntoho̱o nda̱nindoo̱. yWk0Nk'ie nga tíma kjannu̱u, najmi tu̱ ngatitsun n'o. Najmi tu̱ bintsu̱ba̱ kjon nku ni̱stjin tantoo̱. V-0Kui b'a̱ maha, najmi ta̱ ch'ana̱cha̱ha̱ ru̱u xinki̱u. Najmi tu̱ én tsank'á chubo, a̱t'aha̱ nkuhú yjoninte mahaná ngatenteé. /UW0N'e̱ tse̱tso̱o yjonu̱u, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kits'ínnda tse̱tse̱ ngáha ani̱ma̱nu̱u. Xi nkú ts'ín tjíyaha̱ nga kixi̱ ko̱ je, b'a̱ kits'ínk'íé. ^T50Tjíhin nga n'e̱ tse̱tse̱ ngáhanu ani̱ma̱nu̱u ko̱ kju̱a̱nkjintak'unnu̱u. 6Se0Najmi b'a̱ ta̱ ts'ín bintsu̱ba̱hanu xi nkúhu nk'ie. N'e̱k'óntjaiyo ani̱ma̱nu̱u. A̱t'aha̱ ni xi kama mjenu̱u nk'ie ts'ana̱cha̱ha̱ ko̱ kits'ínkatsúhu̱n. R0A̱t'aha̱ ja kinu'yó éhe̱n Cristo̱ ko̱ tsinchiyó ni xi ts'e̱, ko̱ yo nga Jesu tíjñajihi̱n ni xi na̱xu̱ tjín. [Q/0Jun bi najmi b'a̱ tsu éhe̱n Cristo̱ xi tsakuyái̱hi̱ tsa b'a̱ no̱o. OP0Ja najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ kju̱a̱suba ko̱ ja kits'ínkjas'ehe̱n yjoho̱ ni ch'onk'uu̱n. Najmi ta̱ b'éch'oho̱ ra̱ yjoho̱ nga ts'ín ngayje tíkjá ni xi chu̱ntí nginku̱n Nti̱a̱ná. Ow0Kui xi ja kis'ejyún kju̱a̱nkjintak'uhu̱n ko̱ najmi tjíntu tík'un xi nkú ts'ín ts'ínk'íéntu tík'un Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱. A̱t'aha̱ ja kits'ín ndjá ani̱ma̱ha̱ ko̱ najmi ta̱ mankjihi̱n ra̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. hNI0Kui nga b'a̱ xíhi̱nnu̱u ko̱ ngajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná b'a̱ xíhi̱nu̱u ma. Najmi b'a̱ ta̱ n'e bintsu̱ba̱ sahanu xi nkú ts'ín tjíntu xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱, xu̱ta̱ xi ni tiya ts'ínnkjink'un. Mw0Cristo̱ ts'ín nga ngayjee̱ yjonintee̱ nkuhú bichú mako̱ xinkjín ko̱ b'a'yún sisihi̱n xinkjín ngatentee̱ ni xi tjíhi̱n yjonintee̱. Tsa ngatentee̱ yjonintee̱ ts'ínxá sisin, ngayjee̱ yjonintee̱ sá sisin ko̱ sakú nga'yúhu̱n nga binchajin kju̱a̱tjo. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga ku̱i̱ntsu̱ba̱á nginku̱n Nti̱a̱ná L+0Tu̱ sa ní én xi na̱xu̱ chu̱ba̱á a̱t'aha̱ tjoná xi̱nki̱á. B'a̱ ts'ín sájihinná Cristo̱, kui xi nintaku̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. OK0Nk'ie nga b'a̱ kamoo̱, najmi s'e̱yaná xi nkúhu jántí xi̱ xi kjit'a kjit'a kj'a̱í ts'ín s'eyaha̱ ko̱ najmi k'u̱a̱i̱nteé tsa tu̱ mí ni tse̱tse̱hé xi sa̱kúyaná, tsa kui niu̱ xi kjé'yúnná nga mjehe̱ k'u̱a̱na̱cha̱ná. A̱t'aha̱ kui niu̱ xi ts'ínchjén já maña̱ xi ni tsank'á bakúya. Ko̱ kui kikjin xi kitsjá nga tjín xi ka̱ma já postru̱, ko̱ nga tjín xi ka̱ma já profeta̱, ko̱ nga tjín xi k'u̱éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, ko̱ nga tjín xi ka̱ma já bastuu̱ ko̱ já maestru̱. G0 Ko̱ xi ngjijee̱n, kui xi ta̱ ngjinji má 'yún nk'aha̱ nk'a ján tu̱ xi ts'i̱íntjusuhun ngayjee̱ ni xi tsichuba. oFW0 ¿Nkú tsuhu̱ ra̱ nga ngjinji? Kui xi tsuhu̱ ra̱ nga tjun ngjijen má na̱nka̱ha̱ t'anankiu̱. E70Kui nga b'i̱ ts'ín tjít'aha éhe̱n Nti̱a̱ná:Ngjinji nk'a ján nga ngjiko̱ xi jakj'á,
ko̱ tu̱ kitsjáhá ra̱ xu̱ta̱ ni xi nda. D0Tu̱nga kin'ekjáíhín ra̱á kju̱a̱nda nga nkúnkáá. Xi nkú ts'ín kits'índzjoná Cristo̱, b'a̱ ts'ín kisakúná. C 0Nkuhú maha Nti̱a̱ná xi Na̱'miná ngatenteé, kui xi batéxumaha̱, ts'ínchjén ko̱ tíjñajihi̱n ngayjee̱ ni xi tjín. B!0Nkuhú maha Nda̱ Nti̱a̱ xi tíjña. Nkuhú ni xi s'ejinná ko̱ nkuhú Nda̱ Nti̱a̱ná n'ekjas'ehe̱én xu̱ta̱ nga batentáha̱á. CA0Nkuhú maha yjonintehe̱ Cristo̱ ko̱ nkuhú maha Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi tíjña. B'a̱ ta̱ ts'ín nkuhú j'ájinnu̱u Nti̱a̱ná, kui nga nkuhú ni xi tíchuyóho̱o. G@0Tjen nga'yúhu̱un yjonu̱u nga nkuhú katumako̱ tehe̱nto xinki̱u xi nkú ts'ín tsjáni̱yánu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ xi nkú ts'ín nkuhú ts'ín manu̱u kju̱a̱jyuu̱. U?#0Ni̱ma̱kju̱a̱ n'e̱sjo yjonu̱u ko̱ nda kas'eya ani̱ma̱nu̱u. Kas'enu̱u kju̱a̱tsenta ko̱ b'i̱ ngján n'e̱'yún tak'un xinki̱u. B'a̱ n'o̱o tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱tjo xi tíjñajinnu̱u. k> Q0Kui b'a̱ maha tíbankihi̱nu̱u an xi kjíi̱ya'yán nga̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Kixi̱ tankínko̱o yjonu̱u xi nkú ts'ín tjíhin nga ts'i̱ín xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná j'ájihi̱n. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná j'ájinnu̱u. B=}0Kats'ínkjáíhi̱n Nti̱a̱ná kju̱a̱chánka a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi ts'e̱ Cristo̱ Jesu. Tehe̱nte b'a̱ katuma ko̱ santaha tu̱ nk'éhé ni. Joho̱n, b'a̱ katuma.o<W0Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná, kui xi ts'ati ni xi maha̱ ts'ín nga xi nkúhu ni xi binchihi̱í ko̱ tsa xi nkú ts'ín títsu ani̱ma̱ná nga ka̱ma. B'a̱ ma xi nkú ts'ín tíjña nga'yún xi ts'e̱ xi títs'ínxájinná. 1;[0Mjena nga cho̱o kju̱a̱tjoho̱ Cristo̱ tu̱ xi b'a̱ ts'ín katsejín kikjihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná, ndaha tsa 'yún chánka sa kju̱a̱tjoho̱ nga ni xi mankjinná. ?:w0tu̱ xi b'a̱ ts'ín jun ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ka̱ma ka̱mankjihi̱nnu̱u xi nkú ts'ín tayá ko̱ ndju ko̱ na̱nka̱ ko̱ nk'a kju̱a̱tjoho̱ Cristo̱. -9S0ko̱ nga Cristo̱ kat'ejñajin ani̱ma̱nu̱u tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejinnu̱u. Katji na̱nka̱ kja̱ma̱nu̱u a̱jihi̱n kju̱a̱tjoo̱ ko̱ ndjá ti̱nchajiun, 98k0Bankihi̱ nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná katsjá nga'yúnko̱ho̱nu̱u xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱chánka tsjo tjíhi̱n tu̱ xi s'e̱he̱ ra̱ nga'yún ani̱ma̱nu̱u, d7A0Kui xi b'éjña nga s'e nga nkúnkú ntje̱ xi tjín ndji̱o̱jmi ján ko̱ a̱sunntee̱. V6%0Kui kju̱a̱ha báa̱si̱nkúnch'ihinna nginku̱n Nti̱a̱ Na̱'miná. 35_0 Kui b'a̱ maha tíbankihi̱nu̱u nga najmi tu̱ n'ekjehe̱ ru̱u tak'un nga̱t'aha̱ nga un tíbena ngandanu̱u. Nga̱t'aha̱ nga un tíbena, Nti̱a̱ná títs'ín nga tís'ejña chjinu̱u kju̱a̱chánkaha̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ xi nkú ts'ín bankintjáí xu̱ta̱ ni̱nku̱ Efe̱so̱ 44a0 A̱t'aha̱ nkuhú maka̱á Cristo̱ ko̱ a̱t'aha̱ s'ejinná én nda tsuhu̱, kui nga tsuhu̱ ra̱ tak'aán ko̱ najmi binkjaán nga bichúk'un tiñaha̱á Nti̱a̱ná. 3%0 Kui niu̱ xi y'énda títjun Nti̱a̱ná nkúhu ni̱stjin nk'ie ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ja kits'íntjusun niu̱ nd'a̱i̱. 20 B'a̱ ts'ín xu̱ta̱ ni̱nku̱ tíb'éjña chji nd'a̱i̱ xi nkú tjín kju̱a̱nkjink'uhu̱n Nti̱a̱ná, kju̱a̱nkjink'un xi kj'a̱í kj'a̱í ts'ín yaha̱. Kui ni xu'bi̱ tís'ejña chji nginku̱n xi tjíhi̱n xá ko̱ xi tjíhi̱n nga'yún nk'a ján. 10 Tíb'ejñá chja xi nkú ts'ín tíbitjusun ni xi y'éjña 'ma Nti̱a̱ná ni̱stjin nk'ie, kui xi kits'ínnda ngayjee̱ ni xi tjín. 00An xi 'yún i̱chí sa a̱jihi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, tu̱nga kik'a̱i̱hína kju̱a̱ndaha̱ nga tíb'eni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ kju̱a̱nchi̱náha̱ Cristo̱ xi ndaha nku najmi ch'a mankjinyjehe̱. E/0Nti̱a̱ná tu̱ kitsjáhana nga k'ueni̱jmíá én nda tsu xu'bi̱. Kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná xi b'a̱ kits'íu̱n. Kitsjána xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ nga'yún chánkaha̱. B.}0nk'ie nga xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ta̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi tsjáha̱ Nti̱a̱ná ntíhi̱ ko̱ ta̱ ku̱i̱chú ma nku yjonintehe̱ Cristo̱ ko̱ ta̱ sa̱kú yaha̱ ni xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. Én nda tsuhu̱ Cristo̱ xi b'a̱ ts'íu̱n. D-0Kui niu̱ xi najmi kik'inyaha̱ xu̱ta̱ xi kis'e nú chá ján nk'ie, tu̱nga nd'a̱i̱ Espiri̱tu̱hu Nti̱a̱ná ja tsakúchjihi̱ já postru̱hu̱ ko̱ já profeta̱ha̱ Nti̱a̱ná m,S0Nk'ie nga n'e̱yo xu̱ju̱i̱n, cho̱o nga be sisian ni xi kis'ejña 'ma nga̱t'a ts'e̱ Cristo̱. a+;0Tsakúchjina ni xi y'éjña 'ma ni̱stjin nk'ie, xi nkú nga ja ta̱ kuak'iet'ánu̱u. Q*0Yo nga kik'a̱i̱na nga k'ueni̱jmínu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. ) 70An Pablo̱ nga̱t'aha̱ Cristo̱ Jesu kjíi̱ya'yúhunna. B'a̱ tímat'an tu̱ nga̱t'aha̱ ngandanu̱u jun xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱nnu̱u. q([0Jun xi y'aha̱nu̱u Cristo̱ bichúmo ni̱nku̱ xi má nga tíjñaya Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná.'0Cristo̱ be xi nkú ts'ín ngju̱a̱i̱ ni'yoo̱. Nk'ie nga ka̱ma ndju̱ú ni'yoo̱, nku ni̱nku̱ xi tsje ka̱maha̱ Nti̱a̱ná. 0&Y0Jun xi nkú joyaha nku ni'ya xi tímanda, xi já postru̱ ko̱ já profeta̱ kik'atuts'i̱hi̱n. Tu̱nga Jesucristo̱hó kitsjá xáha̱ nga b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín. i%K0Kui b'a̱ maha, najmi ta̱ xu̱ta̱ kj'a̱íhinu ko̱ ta̱ ndaha xu̱ta̱ xi tjímasún. Ja ní tsichumo ko̱ jun xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ko̱ nkuhú ja mako̱o xu̱ta̱ xi tjíntunkí nk'íéhe̱n Nti̱a̱ná. \$10Nga̱t'aha̱ Cristo̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ma bichút'aha̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱. Nkuhú Espi̱ri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi ts'ín nga bichút'aha̱á. _#70Cristo̱ j'ai tsjá én nda tsu, kui xi y'a kju̱a̱jyu. B'a̱ ts'ín kisakúhu̱nu̱u kju̱a̱jyu jun xi kjin tintsu̱bo̱ho̱ Nti̱a̱ná ni̱stjin nk'ie ko̱ ta̱ kisakúhu̱ kju̱a̱jyu xi tiña tjíntu. G"0K'ient'á kruu̱ tu̱ xi nkuhú ntje̱ ts'i̱ín maha nga joo̱ ko̱ nga ku̱i̱nchja̱ko̱ nda ngáha Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín kikjexíhin ni xi ngji kontra̱ha̱ ra̱ xinkjín xu̱ta̱. ~!u0tu̱ xi y'éjña t'axíhin kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise xi nkjin ni tjít'aha̱. B'a̱ ts'ín nkuhú ntje̱ tse̱tse̱ kits'ín maha nga joo̱ ko̱ nkuhú kits'ín mako̱ yjoho̱. Kits'ín nga tsichut'áha̱ xinkjín nga nkúnkú. D 0Nga̱t'aha̱ Cristo̱ tjíhinná kju̱a̱jyu. Kui xi nkuhú ntje̱ kits'ín ma xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Kikjexuba xjó xi y'échjaha̱ xu̱ta̱ nk'ie tu̱ xi nkuhú ka̱maha. Kikjexín ni xi ngji kontra̱ha̱ ra̱ xinkjín xu̱ta̱. Kitsjá yjonintehe̱ -S0 Kjin tintsu̱bo̱o ni̱stjin nk'ie, tu̱nga nd'a̱i̱ nkuhú ja kamako̱o Cristo̱ Jesu ko̱ ja tintsu̱ba̱ tiño tu̱ nga̱t'aha̱ jní xi tsaténdzjo Cristo̱. !;0 N'e̱kj'áítsjon nga kui ni̱stjiu̱n tintsu̱ba̱ t'axíhu̱un Cristo̱ ko̱ nga najmi ntje̱he̱ xu̱ta̱ Israel jun. Najmi kama ts'a̱jun ni xi y'éndako̱ títjun Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱, ni xi kitsúya títjuhu̱n nga tsjáha̱. Ndaha nku ni xi tsjáha̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱ najmi tíchuyóho̱o nga sa̱kúnu̱u kai. Chu̱ba̱ tintsu̱ba̱nú a̱sunntee̱ nga najmi yo Nti̱a̱ná. 1[0 Kui b'a̱ maha, jun xi najmi ntje̱ judio̱ kich'o nga kitsiun, n'e̱kj'áítsjehennu xi nkú n'e tintsu̱bo̱o ni̱stjin nk'ie. Xu̱ta̱ xi najmi kin'ehe̱ ni circuncision kitsúnu̱u xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, a̱t'aha̱ kui xi ts'íhi̱n yjoninintehe̱ ni circuncision. -S0 Nti̱a̱ná kits'ínndaná. Y'éyaná xi nkúhu Cristo̱ nga kits'ínndaná tu̱ xi n'e̱hená ni xi nda xi y'énda títjun ko̱ tu̱ xi ku̱i̱ntsu̱ba̱jihinná ni xi ndoo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga Cristo̱ nkuhú ntje̱ kits'ín ma xu̱ta̱ judio̱ ko̱ xi najmi judio̱ {o0 Najmi nga̱t'aha̱ ni nda xi kin'eé ts'ankihiná, tsa tu̱ xi b'a̱ ts'ín tjín xi nk'a k'u̱a̱sjehe yjoho̱. (I0Nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná ts'ankihinu a̱t'aha̱ kis'ejinnu̱u. Nti̱a̱ níná tu̱ kits'ínk'ankihínu̱u. Najmi jun manu̱u n'o ni xu'bi̱. R0B'a̱ kits'ín tu̱ xi ni̱stjin xi nibáha ku̱a̱kúchjihi xi nkú ts'ín chánka tíjña kju̱a̱ndaha̱, kui xi tu̱ xí ndahá, a̱t'aha̱ nda tsasená nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Cristo̱ Jesu. 6}.|z-xxKwvutt s.rqUppPnnlQkj.hgNfse`dLba`_G^I]\\[[UZYXfWVV.UTSRQQPPOOpNGMdLKKGJNI#HGG!EE>DeCBA@@"?R>> =$3J_Kui kju̱a̱ha nga j'ai ts'ín maha yjoho̱ xi nkúhu já nts'e̱, tu̱ xi nginku̱n Nti̱a̱ná tsichu maha nku nda̱ na̱'mi títjun xi ma ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ ko̱ xi kixi̱ fiko̱ xáha̱, tu̱ xi ka̱ma b'a̱ ts'ín tsjáha̱ ra̱ chje̱ Nti̱a̱ná nga k'u̱échjí ngatitsuhu̱n xu̱ta̱. IA̱t'aha̱ tíjña chji chji nga najmi ntítsjee̱ j'aisinko̱. Xi ntje̱he̱ ní Abraham y'aha̱ ra̱, kui xi j'aisinko̱. H5B'a̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ ra̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ xi y'entuhu xi nkúhu xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atse a̱t'a̱ha̱ kitsankjún ngabayoo̱. XG)Xi nkú ts'ín yjoninte y'a ntí xi tíi̱nchako̱ Jesu, kui nga b'a̱ ta̱ kik'iehe. B'a̱ kik'ie tu̱ xi nk'ie nga ku̱a̱yáha ts'i̱ínkjehe xi batéxumaha̱ ra̱ ngabayoo̱, kui xi nda̱nindoo̱. 2F] Ko̱ b'i̱ kitsú ya:Ka̱ma 'yún tak'an Nti̱a̱ná. Ko̱ b'a̱ ta̱ kitsú sa nginku ni̱yá:Á an e̱i̱ síi̱jñaka̱ ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi kitsjána. 8Ei Tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná má nga b'a̱ kitsú:Ji k'ueni̱jmíhi̱ já nts'é,
ko̱ ts'intsjoho a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ma ñjakú nga ts'íntsjohi. ]D3 A̱t'aha̱ xi ts'ín je xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ xu̱ta̱ xi n'e je, nkuhú maha Na̱'mihi̱. Kui kju̱a̱ha nga najmi ma subaha̱ ra̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná nga nts'e̱ tsuhu̱ ra̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. 2C] Tu̱ xi nkjin ka̱maha ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi sa̱kúhu̱ ra̱ kju̱a̱chánka, Nti̱a̱ná xi kits'ínnda ngayjee̱ ni xi tjín ko̱ nga̱t'aha̱ Nti̱a̱ná tjíntuhu niu̱, kits'ín nga a̱jihi̱n kju̱a̱'uu̱n kama Cristo̱ xi tjíhin nga ka̱ma, tu̱ xi ts'i̱ínk'ankihi̱ xu̱ta̱. B} Tu̱nga yanáá xi nkú ts'ín Jesu. Tu̱ chubahá 'yún kinte kin'e ma nga ntítsjee̱. Kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱chánka ko̱ tíyankjún a̱t'aha̱ j'ajin ngabayoo̱. Tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná ngabayaha̱ Jesu ngandaná kamaha. A'A̱ya ntsja y'entuyáí ngayjee̱ ni xi tjín a̱sunntee̱. Nk'ie nga a̱ya ntsja xu̱ta̱ y'éntuyá Nti̱a̱ná ngayjee̱ ni xi tjín, ndaha nku ni najmi y'éjña nda̱í ma. Tu̱nga nk'iehé nga chasehe̱é, yaá nga najmi ngayjee̱ niu̱ tjíntuyáyje a̱ya ntsja. }@sChubahá 'yún kinte kin'e mai nga ntítsjee̱,
ko̱ kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱chánka ko̱ nga cha̱nkjún. Q?Tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná má nga b'i̱ kitsú nku xi kinchja̱:¿Yáha xu̱ta̱, nga najmi ndyjajihin kju̱a̱nkjintak'uhi̱n?¿Á ch'axki̱hi̱ ri̱ xu̱ta̱, yáha kui? )>KA̱sunnte xi tíchubani̱jmíyahaná, xi a̱s'a̱i nibáhá, najmi a̱ya ntsja ntítsjee̱ y'éjñaya Nti̱a̱ná, tsa kui xi i̱ncha ku̱a̱téxumaha̱. @=yKo̱ Nti̱a̱ná ta̱ tsakúchji nga kju̱axi̱ ée̱n. Kits'ín ni xi bakúchji kju̱a̱chánkaha̱ ko̱ nga'yúhu̱n ko̱ nkjin tíkjá kju̱a̱nkjún, ko̱ xi nkú ts'ín mjehe̱ kits'ínndzjoná kju̱a̱nda xi tsjá Espiri̱tu̱. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji nga xi nkúhu ñá j'ai ts'ín ma yjoho̱ Jesu <Kui nga nd'a̱i̱, ¿nkú ts'ín ku̱i̱tjunkihinná tsa najmi n'e̱sihi̱ín én chánka xi ts'ínk'ankiná? Tjun Nda̱ Nti̱a̱ná kitsúya xi nkú ts'ín ku̱a̱nkihiná ko̱ a̱s'a̱i xi i̱ncha kint'éhe̱ nga b'a̱ kitsú kitsúya kixi̱ ngáhaná kui niu̱. J; A̱t'aha̱ santaha én xi kits'ínkjas'en ntítsjee̱ kis'ehe̱ nga'yún ko̱ kits'ínkjáíhi̱n chjí xi kanéhe̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kits'ín ngatitsun nga najmi kint'é'éhe̱n ée̱n. : #Kui kju̱a̱ha tjíhin nga 'yún n'e̱sihi̱n ra̱á ni xi kinu'yáá, tu̱ xi najmi kuankín t'axíhi̱n ra̱á ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. .9 WA̱t'aha̱ ntítsjee̱ bi, kui xi ntjo̱ xi ts'ínxát'aha̱ Nti̱a̱ná. Kui xi n'e nibá tu̱ xi basinko̱ho xu̱ta̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n nga k'u̱a̱nki. 8  Ndaha nku ntítsje najmi b'i̱ kik'ihi̱n:Ti̱nchint'ání má batexuma,
k'uentú maná xi fi kontra̱hi kinte tsu̱kui. ]7 5 Ka̱ma b'a̱ n'e̱i̱hi̱ xi nkúhu nku najyun,
ko̱ n'e̱k'óntjaiyai
xi nkú ts'ín n'ek'óntjaiya nku najyun.Tu̱nga ji bi najmi k'o̱óntjaiyai,
ko̱ ndaha nku ni̱stjin najmi ka̱ma cháí. 6  Kfe̱ ngayjee̱ ni xu'bi̱,
tu̱nga ji tu̱ nkú ku̱i̱nchunní.Ka̱ma chá ngayjee̱ niu̱ xi nkú joyaha tsa najyun. 5 1 Ko̱ b'i̱ ta̱ kitsú sa:Ji xi Nti̱a̱,
nga tuts'ihi̱n ni kin'endai a̱sunntei̱,
ko̱ ntsa̱i̱ kin'endako̱honi nk'a ján. 74 i Tsjohi ni xi na̱xu̱ tjín,
ko̱ najmi sasíhin ni xi najmi nda.Kui nga j'ajíhin ra an xi Nti̱a̱hi̱,
ko̱ 'yún kitsjaha kju̱a̱tsjo nga xi tjíntujíhin. +3 QTu̱nga b'i̱hí ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Ntíhi̱:Nti̱a̱ ní, ji xi ku̱a̱texumai sín,
ko̱ ku̱a̱texumai sisin nk'ie nga ku̱a̱texumai. &2 GKo̱ b'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha ntítsjee̱:Ntítsjena̱, kui xi xi nkúhu ntjo̱.Ko̱ xi ts'ínxát'ana, kui xi xi nkúhu nja̱i̱ nd'í. 1 {Nk'ie nga kits'ín nibá Ntí tjuhu̱n a̱sunntee̱, b'i̱ kitsú:Ngatentee̱ ntítsjena̱ kats'íntsjoho̱. D0 B'i̱ kitsúhu̱ Nti̱a̱ná nga kinchja̱ko̱:Ji xi Ntína̱,
an xi tsichu ma Na̱'mihi̱. Ndaha nku ntítsje najmi b'a̱ kik'ihi̱n. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Ntíhi̱:An xi ka̱ma Na̱'mihi,
ko̱ kui xi ka̱ma Ntína̱. Nk'ie nga b'a̱ kitsú, najmi ntítsjee̱ kinchja̱ni̱jmíyaha. m/ U'Yún nk'a kin'etsjen nga ntítsjee̱, a̱t'aha̱ tu̱ nkuhú kui xi 'mi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. ". ?A̱jihi̱n Ntíu̱ sakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ kui xi bakúchji kju̱a̱tík'uhu̱n Nti̱a̱ná. Kui xi ts'ín nga s'e ngayjee̱ ni xi tjín tu̱ nga̱t'aha̱ nga'yún chánkaha̱ éhe̱n. Nk'ie nga ja kikjexínná ngatitsunná nga kits'ín jená nginku̱n Nti̱a̱ná, ngjik'iejñat'aha̱ Nti̱a̱ná nk'a ján. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji nga 'yún nk'a tje̱n Jesu nga ntítsjee̱ - Tu̱nga ni̱stjin fekuhu xi kich'aá nd'a̱i̱ Nti̱a̱ná kits'ín nibá Ntíhi̱ nga j'ai nchja̱ko̱ná ngajoho̱. Kui Ntíu̱ xi kits'ínchjén nga kits'ínnda a̱sunntee̱ ko̱ nk'a ján, ko̱ kitsjáha̱ nga ka̱ma ts'e̱ ngayjee̱ ni xi tjín. , 1Nkjin ni̱yá ko̱ kj'a̱í kj'a̱í ts'ín kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ntje̱ cháná. Já profeta̱ kits'ínchjén nga kinchja̱ ni̱stjin nk'ie. w+g&Já nts'e, katsejíhin ani̱ma̱nu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'a̱ katuma.O*&Nd'a̱i̱ tíb'aha̱ ra̱ nga najmi ta̱ mjehena tsa tjín xi tsjána kju̱a̱sti. A̱t'aha̱ yjonintena̱ yjajnu chu̱ba̱ha̱ ni xi kin'ena. Kui xi tíbakúchji nga Jesu títs'inxát'aha̱. R)&Nti̱a̱ná katsjáha̱ kju̱a̱jyu ko̱ katasinko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'ín tjíntu xi nkú ts'ín títsjáni̱yá kju̱a̱téxuma xu'bi̱ ko̱ xi kju̱axi̱ nga xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná. 2(]&Najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ tsa kin'ená ko̱ tsa najmi kin'ená ni circuncision. Ni xi chjí níhi̱ ra̱, nk'ie nga Nti̱a̱ná kits'ín maná xu̱ta̱ tse̱tse̱. '!&An bi, najmi mjena tsa nk'a k'uasjé yjona̱ nga̱t'aha̱ ni xi títs'ian. Nku tutuhú ni xi kits'ín Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ t'a kruu̱, kui nihi xi b'asjé chánkako̱hona yjona̱. T'a kruu̱ xu'bo̱ k'ien ni a̱sunnte xi nchja̱na ko̱ an ta̱ tsaya yo̱. &5& Ta̱ ndaha já xi n'ehe̱ ni circuncision najmi ts'íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. Ni xi mjehé ra̱ jóo̱ nga n'e̱nu̱u ni circuncision tu̱ xi nk'a k'u̱a̱sjehe yjoho̱ nk'ie nga ku̱i̱nchja̱ni̱jmíyaha nga kui nga̱t'aha̱ tjít'aha̱nu̱u kui chu̱bo̱. !%;& Xi tíi̱ncha ts'ín kju̱a̱'yúhu̱nnu̱u nga n'e̱nu̱u ni circuncision, b'a̱ tíi̱ncha ts'ín a̱t'aha̱ mjehe̱ nga nda sku̱e̱he̱ xu̱ta̱. Najmi mjehe̱ nga n'e̱ unkie, kui nga najmi y'éni̱jmíhi nga nku tutu Cristo̱ xi kis'et'a kruu̱ ts'ínk'anki xu̱ta̱. g$G& An su̱ba̱ su̱ba̱ títs'inntúnu̱u. Cha̱so̱o nga xí ihí ntu xi tíb'et'ánu̱u. g#G& Kui b'a̱ maha, nda n'e̱he̱ ra̱á tu̱ yáhá ni xki̱ xki̱ nga sa̱kúntená nga b'a̱ n'e̱é. Ko̱ 'yún nda n'e̱ saha̱á já nts'eé xi ta̱ s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n B"}& Kui nga najmi tu̱ n'ekjentaha̱ ra̱á yjoná nga n'e̱é ni xi nda. A̱t'aha̱ tsa najmi n'e̱kjehe̱é tak'aán, ku̱i̱chú ni̱stjin nga chj'a̱yaá cha̱ha̱n ni xi y'entje̱é. !+&Xi títs'ín ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱, kui xi xi nkú joyaha tsa xujmá xi najmi nda tíb'éntje̱. Cha̱n xi kj'u̱áya, kui xi ngabayoo̱. Tu̱nga xi títs'ín ni xi bakúyaha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, kui xi xi nkú joyaha tsa xujmá xi nda tíb'éntje̱. Cha̱n xi kj'u̱áya, kui xi kju̱a̱tík'uu̱n. A̱t'aha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ínk'íéjña tík'un síhi̱n. * M&Najmi tu̱ ch'ana̱cho̱o yjonu̱u. Ndaha nku najmi ma tsutonko̱ Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ ni xi k'u̱éntje̱ xu̱ta̱, kui nihi xi sa̱kú ngáha̱ ra̱.  &Xi tíbangiya éhe̱n Nti̱a̱ná tjíhin nga ku̱a̱kjányako̱ xi tíbakúyaha̱ ngayje tíkjá ni xi nda tísakúhu̱. M&A̱t'aha̱ nga nkúnkáá ch'a̱nji ch'a̱njináá ni xi tín'eé. L&Nga nkúnkáá tjíhin nga cha̱se̱ sisihi̱ín tsa b'a̱ tjín ni xi tín'eé. B'a̱ ts'ín tsjo k'úéhená nga̱t'aha̱ ni xi tín'eé, najmi nga̱t'aha̱ ni xi títs'ín kj'a̱í xu̱ta̱. 8i&Tsa tjín xi chu̱ba̱ chánka suba kuihí k'u̱a̱sje yjoho̱ nk'ie nga yaha̱ nk'ie nga najmi b'a̱ tjín ni xi tíbakú, ta̱ kuihi tíb'ana̱cha̱ subaha̱ yjoho̱. &Xinki̱u xi tíf'ajin kju̱a̱ni̱ma̱ b'i̱ ngján ti̱si̱nko̱o. Nk'ie nga b'a̱ n'o̱o, kju̱a̱téxumaha̱ Cristo̱ tín'etjusun. D &Jun já nts'e, tsa yo nga tjín xi tíjnejin ngatitsun, jun xi ja tintsu̱bo̱o xi nkú ts'ín bakú ni̱yáná Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ti̱si̱nko̱o nga chjúsíntje̱n ngáhanu. Cha̱so̱ sisiun ko̱ ni̱ma̱kju̱a̱ n'e̱sjo yjonu̱u nga b'a̱ n'o̱o, tu̱ xi najmi ko̱ ta̱ jun chjút'ayák'uhu̱nnu̱u. zm&Najmi tu̱ nk'a n'esjeé yjoná. Najmi tu̱ n'estihi̱í xinki̱á. Najmi tu̱ kas'ená kju̱a̱nchi̱ni̱.&Tsa Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tintsu̱ba̱ tík'uhunná nd'a̱i̱, ta̱ tjenntehe̱é nga Espiri̱tu̱ katsjáni̱yáná. 'G&Ko̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Cristo̱ Jesu ja kingját'a kruu̱ ani̱ma̱ha̱, ani̱ma̱ ngatitsun xi mjehe̱ ko̱ fásihi̱n ni ch'onk'un xi tjín a̱sunntee̱. 3_&nga ni̱ma̱kju̱a̱ n'e maá yjoná, ko̱ nga k'úéch'o su̱ba̱áha̱ yjoná ni xi tjín. Nk'ie nga n'e̱é ni xu'bi̱, najmi tjín kju̱a̱téxuma xi k'úéch'oná. dA&Tu̱nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná bi ts'ín s'ená kju̱a̱tjo, kju̱a̱tsjo, kju̱a̱jyu ko̱ kju̱a̱tsenta. Ts'ín ya nga bisinka̱á xinki̱á, nga nda s'eya ani̱ma̱ná, nga kixi̱ n'etjusaán ni xi nda, 9&ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱ mjehe̱, ma ch'i̱, ko̱ tu̱ nku ngatitsuhún i̱ncha mjehe̱ ts'i̱ín. Ngayjee̱ ni xu'bi̱ ko̱ kj'a̱í sa ni xi nkúhu ni xu'bi̱ i̱ncha ts'ín xu̱ta̱ xi ts'ín ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱. Títs'inkj'áítsjennu̱u nd'a̱i̱ xi nkú nga ta̱ kixinnu̱u nga tjuhun. Xu̱ta̱ xi b'a̱ tíi̱ncha ts'ín najmi tsuhu̱ ra̱ nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. w&benkjún nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínndaha, ts'ín tj'e, fi kontra̱ha̱ xinkjín, b'ésiko̱ xinkjín, nchi̱ni̱, ts'ín unkie xinkjín, ts'ínxkíhi̱n xinkjín ni xi tjíhi̱n, kju̱a̱chán b'éntje̱ ko̱ xin ma ñjakúko̱ xinkjín, @y&Yaha̱ nk'ie nga ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ ts'ín. Chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín, ts'ín ni xi si nginku̱n Nti̱a̱ná, najmi chumi nihi b'éch'oho̱ yjoho̱, 3&Tu̱nga tsa Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná títsjáni̱yánu̱u, tsuhu̱ ra̱ ma nga najmi tíjñanenu̱u kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise. ~u&A̱t'aha̱ ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ná fi kontra̱ha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, ko̱ Espiri̱tu̱ fi kontra̱ha̱ ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ná. Satékjo nga joo̱, ko̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga b'a̱ ma najmi jun batexumoho̱o yjonu̱u. 'G&Kui nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Ti̱ntsu̱bo̱o xi nkú ts'ín mjehe̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. Najmi tu̱ n'o ni xi tínchja̱ha̱ ani̱ma̱nu̱u. 9&Tu̱nga tsa ta̱ jun tjínko̱nu̱u kju̱a̱sti ko̱ tín'e'uhu̱un xinki̱u, chúhu̱n yjonu̱u, a̱t'aha̱ kutsa ta̱ jun ta̱ mahá n'e̱kjehenu xinki̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tsjáni̱yáná xi nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱á . U&A̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ nkuhú bichú majihi̱n kju̱a̱téxuma xu'bi̱: “N'e̱tjóí xu̱ta̱hi̱ xi nkú ts'ín tjohi yjohi̱.” j M& Jun já nts'e, Nti̱a̱ná j'ájinnu̱u tu̱ xi ka̱ma nda̱íhi̱nu̱u nti̱a̱ xi najmi Nti̱a̱ná, xi tsatéxumanu̱u nk'ie. Tu̱nga ndaha tsa ja nda̱ínu̱u yjonu̱u, najmi tíjña nda̱ínu̱u nga n'o̱o ni xi ku̱i̱nchja̱ha̱ ani̱ma̱nu̱u. Tu̱ sa ní tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱tjo xi tjínnu̱u, b'i̱ ngján ti̱si̱nko̱o xinki̱u. " =& Já xi títs'ínndyjajinnu̱u, xi mjehe̱ nga ku̱i̱chát'o yjonintenu̱u nga n'e̱nu̱u ni circuncision, ¡tu̱ sahá katatet'ayje má nkjúhu̱n ma! % C& Já nts'e, tsa an xi k'ueni̱jmíhina nga tjíhin nga n'e̱he̱ ni circuncision xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Jesu, najmi ta̱ k'úéma tje̱nki unkiehena jóo̱ b'a̱. Ko̱ b'a̱ ts'ín najmi i̱ncha ka̱ma stihi̱ ra̱ nk'ie nga k'ueni̱jmíá Cristo̱ Jesu xi k'ient'á t'a kruu̱. V %& Behe̱ k'an nginku̱n Nti̱a̱ná nga najmi kj'a̱í ts'ín n'e̱nkjíntak'un nga̱t'aha̱ ni xi tíxinnu̱u. Tu̱ yáhá ni xi títs'ínndyjajinnu̱u ni xi kis'ejinnu̱u, Nti̱a̱ná ts'i̱ínnijéhe̱. _7& B'i̱ tsú xu̱ta̱: “Kutin na̱'yu̱ san ts'ínsanyje na̱'yu̱ ni̱nku̱o̱n.” a;&Én xi tínu'yó nd'a̱i̱ najmi nginku̱n Nti̱a̱ná xi j'ájinnu̱u nibáha̱ ra̱. &Nga tjuhun nda ts'ín tintsu̱bo̱o, tu̱nga, ¿yá xi y'éch'onu̱u nga najmi ta̱ tínu'yá'éhe̱n ru̱u én xi na̱xu̱ tjín? ta&Nkuhú maka̱á Cristo̱ Jesu. Najmi ta̱ chjíhi̱ ra̱ tsa kin'ená ko̱ tsa najmi kin'ená ni circuncision. Nk'ie ní s'ejinná Nti̱a̱ná, kui ní nihi xi chjíhi̱ ra̱ ko̱ kui xi bakúyaná xi nkú ts'ín n'etjáá xinki̱á. ,Q&Ñá bi tíjñajinná Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ tíchuyáá nga na̱xu̱ ku̱i̱chú maá nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga Cristo̱ s'ejinná. dA&Xi tíbangisjai nga na̱xu̱ ku̱i̱chú ma nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga títs'íntjusun kju̱a̱téxumoo̱, kui suba suba ngji t'axíhi̱n Cristo̱. Najmi ta̱ tíjñajihin kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. 'G&Ta̱ ts'inkj'áítsjen ngáha̱nu̱u nga ngayjee̱ xi n'e̱he̱ ni circuncision, kui tjíhin nga ts'i̱íntjusun ngayjee̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. '&Ta̱sinñjunú. An Pablo̱ b'a̱ tíxinnu̱u. Tsa n'e̱nu̱u ni circuncision, najmi sa̱kúnu̱u ni xi mjehe̱ Cristo̱ nga tsjánu̱u. L &Cristo̱ kits'ín nda̱íná ni xi tíjñanená tu̱ xi ku̱i̱nima nda̱íhiná. Kui nga ndjá ti̱nchahanu ko̱ najmi tu̱ 'ba̱i̱nto tsa tu̱ mí nihí ni xi ta̱ k'u̱é'yún ngáha̱nu̱u.  &Kui b'a̱ maha, já nts'e, najmi ntíhi̱ na̱ musu̱ xi kich'atsee̱ ñá, ntíhi̱ ní na̱ xi nda̱íhi̱ yjoho̱ ñá. ~&Tu̱nga, ¿nkú títsu éhe̱n Nti̱a̱ná? B'i̱ títsu: “Ti̱yútje̱nnki na̱ musu̱ xi kich'atsee̱ ko̱ ntíhi̱. A̱t'aha̱ ntíhi̱ na̱ musu̱ xi kich'atsee̱ najmi ka̱ma sa̱kút'aha̱ ni xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ntíhi̱ chju̱úhu̱n Abraham.” b}=&Tu̱nga xi nkú kama nk'ie, b'a̱ ta̱ tíma nd'a̱i̱. Ntí xi kitsin tu̱ nga̱t'aha̱ nga kikjantuko̱ xinkjín jóo̱, kui xi kitsjennkí unkie ntí xi kitsin xi nkú ts'ín mjehe̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. v|e&Jun já nts'e, jun xi nkúhu Isaac. Jun xi ntí xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱ Abraham. B{}&A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Kat'etsjohi ji ta̱chju̱ún nti̱ xi najmi tjíhi̱n ntí.Cha̱jnu̱tsin ji xi najmi yai xi nkú ts'ín nibá chji̱nti̱hi̱ ntí.A̱t'aha̱ 'yún s'e̱ saha̱ ntí ta̱chju̱ún xi kis'ejña masen
nga ta̱chju̱ún xi tíjñaha̱ x'i̱n. Uz#&Ni tse̱tse̱ xi y'énda Nti̱a̱ná, kui xi chju̱úhu̱n Abraham. Kui xi nkú joyaha nanki Jerusalen xi tíjña nk'a ján. Nda̱íhi̱ yjoho̱ ko̱ ta̱ nda̱íhi̱ yjoho̱ ntíhi̱, kui xi ñá. 2y]&Na̱ Agar, kui xi na̱xi̱ Sinai xi tíjña a̱nte Arabi̱a̱. Kui xi nkú joyaha nanki Jerusalen xi tíjña nd'a̱i̱. Xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atse kui ko̱ ntíhi̱. )xK&Ni xi tíxinnu̱u, b'i̱ ts'ín tíjña chu̱ba̱yaná. Nga joo̱ ni xi y'éndako̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱, kui xi nga joo̱ jminchjíu̱n. Ni xi tjun y'énda Nti̱a̱ná na̱xi̱ Sinai, kui xi na̱ xi tjuu̱n. Kui xi 'mi Agar ko̱ ntíhi̱ no̱, kui xi ma xu̱ta̱ musu̱. Qw&Kitsin ntíhi̱ na̱ musu̱ xi kich'atsee̱ a̱t'aha kikjantuko̱ xinkjín jóo̱, tu̱nga kitsihín ntíhi̱ chju̱úhu̱n Abraham a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ja b'a̱ kitsúhu̱ nga nku ntí tsjáha̱. v &B'a̱ títsu nga jo ntí kis'entuhu̱ Abraham, nku xi kitsihi̱n na̱ musu̱ xi kich'atse ko̱ nku xi kitsihi̱n chju̱úhu̱n. u/&T'inyanú ma, jun xi mjenu̱u nga s'e̱jñanenu̱u Kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise. ¿A najmi kje̱hé nu'yó ni xi tjít'a yo̱? 'tG&¡Á b'a̱ uhun kju̱a̱ nga najmi yo̱ tíi̱jñajihi̱nnu̱u nd'a̱i̱ tu̱ xi kuinchjako̱ sisihi̱nnu̱u kai! Najmi ta̱ behena nkú ts'innu̱u, a̱t'aha̱ tu̱ b'a̱há tu̱ mana ni xi tín'o. B'i̱ ts'ín y'éjña chu̱ba̱ya Pablo̱ nga tsakúya ni xi y'énda Nti̱a̱ná nk'ie usc&Mjena jun xi nkúhu tsa ntína̱ mahanu. Nk'ie nga najmi kje̱e b'a̱ ts'ín s'eyanu̱u xi nkú ts'ín tjíyaha̱ Cristo̱, tí'ba̱i̱nú kju̱a̱ni̱ma̱ xi nkúhu kju̱a̱ni̱ma̱ xi f'ajin nku ta̱chju̱ún xi tíb'éntaha̱ ntí. r&Nda tjín nga nda ts'ín basehe̱ xinkjín xu̱ta̱. Ñá bi, tehe̱nte b'a̱ n'e̱é, najmi tu̱ nku nk'ie nga tíi̱jñajinnu̱u. q &Nda ts'ín basenu̱u já xi mjehe̱ nga ko̱ kju̱a̱téxumoo̱ ch'o̱o, tu̱nga najmi ngandanu̱u nga b'a̱ tíi̱ncha ts'ín. A̱t'aha̱ ni xi mje níhi̱ jóo̱ nga n'e̱ t'axíhi̱ín xinki̱á, tu̱ xi kui jóo̱ nda ts'ín cha̱se̱he̱ru̱u. |pq&Kui b'a̱ maha, ¿a nda̱ kontra̱nu̱uhú an nd'a̱i̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga tíxinyanu̱u ni xi na̱xu̱ tjín? _o7&Kui nga, ¿má ngjihi̱ ra̱ ngayjee̱ kju̱a̱tsjo xi kis'ejñajinnu̱u kui ni̱stjin xu'bo̱? A̱t'aha̱ ka̱ma xínya kixi̱a̱ nga santaha kama k'un kai nga kin'esjo tunkun nga kik'a̱i̱nú kui ni̱stjiu̱n. %nC&Ko̱ ndaha tsa kju̱a̱sti kitsjanu̱u nga̱t'aha̱ ch'in xi kisaténa, tu̱nga najmi ch'ohón ts'ín kichasenú ko̱ ta̱ ndaha najmi kin'e t'axínnú. Tu̱ sa ní kin'ekjáínnú xi nkúhu tsa nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná an, xi nkúhu tsa Cristo̱ Jesu kikjin xi kin'ekjóho̱on. {mo& Xi nkú ts'ín ja yo, nga tjuhun najmi nda tjínna nk'ie nga ngjik'ieni̱jmínu̱u én nda tsuhu̱ Jesucristo̱. -lS& Tíbankinu̱u, já nts'e. Kas'eyanu̱u xi nkúhu an. A̱t'aha̱ an bi ja tjíyana xi nkúhu jun. Najmi b'a̱ tíxian tsa a̱t'aha̱ tsa tjín ni xi kin'enú. [k/& Tu̱ b'a̱há tu̱ mana. Kutsa xá tiyahá kits'ian a̱jinnu̱u, tjín nga xian. Qj& A̱t'aha̱ k'u̱a̱ ni̱stjin ko̱ sá ko̱ s'í ko̱ nú tíyankjún. 6ie& Tu̱nga nd'a̱i̱ ja yo Nti̱a̱ná, nk'ie nga kju̱axi̱hi Nti̱a̱ níná xi benu̱u. Kui nga, ¿nkú ts'ín ta̱ tín'ek'ótjiyak'ún ngáhanu ni xi najmi tjíhi̱n nga'yún, ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱? ¿A mjehénu̱u nga ta̱ ku̱a̱téxuma ngáha̱nu̱u nti̱a̱ xi najmi Nti̱a̱ná? h&Ni̱stjin nk'ie, nk'ie nga najmi kje̱e yo Nti̱a̱ná, nkjin tíkjá nti̱a̱ xi najmi Nti̱a̱ná tsatéxumanu̱u. g&Kui b'a̱ maha nd'a̱i̱ ja najmi ta̱ xu̱ta̱ musu̱ xi kich'atseheni. Ntíhi̱ ní Nti̱a̱ná ji nd'a̱i̱. Ko̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga ji xi ja ntíhi̱ Nti̱a̱ná, kui nga ta̱ n'e̱kjáíhi̱n ri̱ ni xi tsjáha̱ ra̱ Nti̱a̱ná ntíhi̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nk'ie nga tu̱ b'a̱há tu̱ maha̱ ni xi títs'ín xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjíntu a̱nte Galaci̱a̱ _f7&A̱t'aha̱ ja ntíhi̱ Nti̱a̱ná mahaná nd'a̱i̱, kui nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha a̱jin ani̱ma̱ná Espiri̱tu̱hu̱ Ntíhi̱, xi: “¡Ji Na̱'mi i̱chí!”, tsuhu̱ Nti̱a̱ná nga nchja̱ko̱. +eO&B'a̱ kits'ín Nti̱a̱ná tu̱ xi y'échjíntjaihi xu̱ta̱ xi tíjñanehe̱ kju̱a̱téxumoo̱, tu̱ xi ko̱ ta̱ ñá Nti̱a̱ná ts'i̱ín mahaná ntíhi̱. 7dg&Tu̱nga nk'ie nga tsichu ni̱stjin xi y'éjña Nti̱a̱ná, kits'ín nibá Ntíhi̱. Kitsihi̱n nku ta̱chju̱ún ko̱ kis'ejñanehe̱ kju̱a̱téxumoo̱ nkúhu nga kitsin. .cU&B'a̱ ta̱ kamat'aán ko̱ ñá. Nk'ie nga najmi kje̱e yaá Nda̱ Nti̱a̱ná, ni xi ts'e̱ a̱sunntee̱ tsatéxumaná. Kamaá xi nkúhu musu̱ xi kich'atse. Gb&Tjín xi kunntáha̱ ko̱ tjín xi ts'ín kuenta̱ ni xi machjéhe̱n. Tu̱nga nk'iehé nga b'a̱ ku̱i̱tsu̱ na̱'mihi̱ nga najmi b'a̱ ta̱ ts'ín k'úéjñaha, ja nda̱íhi̱ yjoho̱. a 5&B'i̱ ts'ín xínyanu̱u ni xi tíxian. Ntíhi̱ nku nda̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi ts'e̱ na̱'mihi̱ santaha nga ka̱ma chá. Nk'ie nga ndyja saha̱, b'a̱ ta̱ joya xi nkúhu nku nda̱ chí musu̱ xi kich'atse, ndaha tsa kui ts'e̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n na̱'mihi̱. `&Tsa Cristo̱ ts'e̱nu̱u, ntje̱he̱ Abraham tje̱he̱nnu̱u ko̱ n'e̱kjóho̱on ni xi kik'inya títjuhu̱n Abraham.B_}&Najmi chumi ni ts'i̱íhi̱n yá xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ yá xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, yá xi musu̱ xi kich'atse ko̱ yá xi nda̱íhi̱ yjoho̱, yá xi x'i̱hi̱n ko̱ yá xi chju̱úhu̱n. A̱t'aha̱ nkuhú mako̱o Cristo̱ Jesu, kui nga nku chu̱ba̱hanu nginku̱n Nti̱a̱ná. O^&Ngatentoo̱ kisaténtájiun Cristo̱ ko̱ Cristo̱ tintsu̱ba̱jiun. f]E&Ngatentoo̱ ja ntíhi̱ Nti̱a̱ná mahanu nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ s'ejinnu̱u Cristo̱. ?\w&Tu̱nga nd'a̱i̱, nk'ie nga ja s'ejinná Jesucristo̱, ja najmi ta̱ machjéhenná xi kjébénkiná. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga ñá xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱ `[9&Xi nkú joyaha nku nda̱ musu̱ xi kjebénki jántí xi̱, b'a̱ ts'ín ngjiko̱ná kju̱a̱téxumoo̱ nginku̱n Cristo̱ tu̱ xi s'e̱jihinná ko̱ b'a̱ ts'ín na̱xu̱ ku̱i̱chú mahaná nginku̱n Nti̱a̱ná. Z&S'ejinná Jesucristo̱ nd'a̱i̱, tu̱nga kintehe̱ ni nga kis'ejña chji Jesucristo̱, kju̱a̱téxumoo̱ tjí'yúhu̱n ñá. zYm&Ni xi títsu ní éhe̱n Nti̱a̱ná, nk'ie nga ngatitsuu̱n tjí'yúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱, tu̱ xi xu̱ta̱ xi s'e̱jihi̱n ra̱ Jesucristo̱, kui xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi kitsú Nti̱a̱ná nga tu̱ tsjáhá ra̱ xi s'e̱jihi̱n. rX]&Kui b'a̱ maha, ¿a tífi kontra̱há ra̱ kju̱a̱téxumoo̱ ni xi kitsúhu̱ Nti̱a̱ná Abraham? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! A̱t'aha̱ tsa kis'ejña nku kju̱a̱téxuma xi ka̱maha̱ ts'i̱ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱, nk'iehé ka̱ma ts'i̱ínchjén xu̱ta̱ kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ b'a̱ ts'ín ku̱i̱chú ma na̱xu̱hu nginku̱n Nti̱a̱ná. ^W5&Tu̱nga nk'ie nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná Abraham, najmi kits'ínk'atiya éhe̱n. [V/&Kui b'a̱ maha, ¿má xi kui xáha̱ kju̱a̱téxumoo̱? J'ai s'ejña tu̱ xi sku̱e̱he xu̱ta̱ nga ngatitsun ni xi tíi̱ncha ts'ín. Kui xá xi kis'ehe̱ santa nkúhu nga kis'ejña ntje̱he̱ Abraham, kui ntje̱ xi tjíhin nga ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱. Ko̱ najmi ntsja Nti̱a̱ná kitsjáha̱ ra̱ xu̱to̱ kju̱a̱téxumoo̱. Tu̱ kits'ínk'atiyahá. Ntítsjee̱ ko̱ Moise kits'ínchjén nga b'a̱ kits'ín. KU&A̱t'aha̱ tsa kju̱a̱téxumoo̱ y'aha̱ ra̱ ni xi tsjáná Nti̱a̱ná, ja najmi ta̱ én xi kitsúya títjuhun Nti̱a̱ná xi y'aha̱ ra̱ ni xi tsjá. Tu̱nga b'a̱há kitsú títjuhu̱n Nti̱a̱ná Abraham nga tu̱ tsjáhá ra̱ niu̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xá xi tjíhi̱n kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná T&Kui ni xu'bi̱ xi mjena xínnu̱u nga b'a̱ tíxian. Ni xi y'éndako̱ Nti̱a̱ná Abraham najmi maha̱ ts'ínndyjajnu nku kju̱a̱téxuma xi j'ai s'ejña ñju unchan ko̱ katé nú a̱skahan. Tsa ni xi b'a̱ kamaha, kindyja ni xi kitsú Nti̱a̱ná nk'ie. S&Nti̱a̱ná kitsúya títjuhu̱n Abraham ni xi tsjáha̱ kui ko̱ ntje̱ xi s'e̱he̱. Najmi b'a̱ títsu éhe̱n Nti̱a̱ná tsa nkjin maha ntje̱he̱ Abraham. B'a̱ ní títsu nga nku i̱chí maha. “Ntje̱ xi ts'i̱”, títsu. Kui ntje̱, kui xi Cristo̱. WR'&Jun já nts'e, k'uejñá chu̱ba̱yanu̱u nku ni. Nk'ie nga tjín xi b'énda nku ni ko̱ basínnehe̱ ntsja xu̱ju̱n, najmi ta̱ ch'a ma banganehe ni xi tjít'oo̱ ko̱ a ra̱ tsa k'u̱ésun saha̱. rQ]&B'a̱ kits'ín Cristo̱ tu̱ xi Nti̱a̱ná ts'i̱íhin nga nda ka̱mat'ain xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ xi nkú nga kitsúya títjuhu̱n Abraham, ko̱ tu̱ xi n'e̱kjáíhi̱n ra̱á Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi kitsúya títjun nga tsjáha̱ xi s'ejihi̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga najmi ts'ínk'óntjaiya Nti̱a̱ná ni xi y'énda nk'ie fPE& Cristo̱ y'échjíntainá. Ngajoná kits'ín ma yjoho̱ nku ni xi najmi nda nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ xi ts'i̱ín nda̱íhiná kju̱a̱'un xi nchja̱ni̱jmíyaha kju̱a̱téxumoo̱. A̱t'aha̱ b'i̱ ta̱ ts'ín tjít'a ya: “Tu̱ yáhá ni xi tsjén tje̱nb'ankit'a nku yá nga n'e̱k'ien, kui xi najmi nda katuma nginku̱n Nti̱a̱ná.” fOE& Najmi b'a̱ títsu kju̱a̱téxumoo̱: Xi s'e̱jihi̱n Nti̱a̱ná kui xi k'úéjña tík'un. B'i̱ ní títsu: “Xi ts'i̱íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, kui ní nihi xi ts'i̱ínk'íéjña tík'uhu̱n.” 5Nc& Ko̱ tíjña chji chji nga ndaha nku xu̱ta̱ najmi na̱xu̱ bichú ma nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ tsa ts'íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, a̱t'aha̱ b'i̱ ta̱ ts'ín tjít'a ya: “Xi ja na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n k'úéjña tík'un.” BM}& Ngayjee̱ xi tíkuyá nga ku̱i̱chú ma na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ títs'íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, kui xi tíjñanehe̱ nga najmi nda ka̱ma nginku̱n Nti̱a̱ná tsa najmi ts'i̱íntjusun ngayjee̱ kju̱a̱téxumoo̱. A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a: “Najmi nda nginku̱n Nti̱a̱ná ngayjee̱ xu̱ta̱ xi najmi ts'i̱íntjusun tehe̱nte nga nkúnkú ni xi tjít'a xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱.” 'LG& Kui b'a̱ maha, xi s'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱, Nti̱a̱ná ta̱ nda ts'ínko̱ho̱ xi nkú ts'ín nda kits'ínko̱ Abraham xi kis'ejihi̱n nk'ie. K &Kis'et'a éhe̱n Nti̱a̱ná xi má nga Nti̱a̱ná tsjáha̱ nga na̱xu̱ ku̱i̱chú ma xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga Nti̱a̱ná s'e̱jihi̱n. Nti̱a̱ná kitsúya títjuhu̱n Abraham én nda tsuhu̱ nk'ie nga b'i̱ kitsúhu̱: “Ts'inchjéhen tu̱ xi tu̱ nga̱t'ahi̱ nda ka̱mat'aihin ngayjee̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱.” rJ]&Kui nga katumankjihi̱nnu̱u nga xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná, kuihí xi ntje̱he̱ Abraham. I&Abraham bi kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná. Kui niu̱ xi kits'ínchjíhi̱ ra̱ Nti̱a̱ná nga nku nda̱ xi na̱xu̱ kama Abraham. cH?&Nti̱a̱ná tsjánu̱u Espiri̱tu̱hu̱ ko̱ ts'ín kju̱a̱nkjún a̱jinnu̱u. ¿Á b'a̱ maha? ¿A a̱t'aha̱ tín'etjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ a ra̱ a̱t'aha̱ ní nga s'ejinnu̱u én nda tsu xi kinu'yó? B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga na̱xu̱ tsichu ma Abraham nginku̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná oGW&¿A tu̱ kju̱a̱ndahá nkjin kju̱a̱ni̱ma̱ tsitjajíún? ¡Kutsa tu̱ kju̱a̱ndahá b'a̱ kama! YF+&¿A tu̱ xí nchi̱ninú? Nga títjuhu̱n ni Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tsasinko̱nu̱u xi nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱bo̱o nginku̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga nd'a̱i̱, ¿á jun su̱ba̱ b'a̱ tín'ehenu? iEK&Nku ni mjena kuasjáíyanu̱u. ¿Nkú ts'ín kin'ekjáíhi̱n ru̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná? ¿A a̱t'aha̱ kin'etjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ a ra̱ a̱t'aha̱ ní nga kis'ejinnu̱u én nda tsu xi kinu'yó? ID &Jun xu̱ta̱ Galaci̱a̱, ¡á b'a̱ ṉkjún ts'ín nchi̱nihinu! ¿Yá ts'ana̱cha̱nu̱u? Kis'ejña chjinu̱u xi nkúhu tsa tunkun kiyako̱honu xi nkú ts'ín kis'et'a kruu̱ Jesucristo̱. ]C3&Najmi ts'in t'axíán kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ tsa kju̱a̱téxumoo̱ maha̱ ts'ín nga na̱xu̱ ma xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga tu̱ kju̱a̱ndahá k'ien Cristo̱.|Bq&T'a kruu̱ tsayaka̱ Cristo̱. Najmi ta̱ an tíi̱jña tík'un sahana. Cristo̱hó tíjña tík'unjinna. S'ejinna Ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi kits'íntjona ko̱ kits'ínkjas'enntjaihina yjoho̱. B'a̱ ts'ian nga tíi̱jña sa a̱sunntei̱. !A;&A̱t'aha̱ kju̱a̱téxumoo̱ tsayahana. Kju̱a̱téxumoo̱ xi b'a̱ kits'ínna, tu̱ xi nga̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kúáte̱jña tík'uhunna nd'a̱i̱. @&Tsa ta̱ ts'ihín ngáhana ni xi ja y'ejñá t'axíán, nk'iehé nga ta̱ ahan títs'in ma su̱ba̱ yjona̱ nku nda̱ xi tjíhi̱n jé. H? &Ji̱n xi xu̱ta̱ judio̱ ta̱ tíbinchisjái̱ nga na̱xu̱ ku̱i̱chú mai̱ nginku̱n Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Cristo̱. Tu̱nga nk'ie nga b'a̱ tín'ei̱, tíyani̱ xi nkúhu xu̱ta̱ ngatitsun. ¿A kui xi tsuhu̱ ra̱ nga Cristo̱ y'éjñajinni̱ ngatitsuu̱n? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! t>a&Tu̱nga yaníi̱ nga na̱xu̱ bichú ma xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n Jesucristo̱, najmi tu̱ nga̱t'aha̱ ni tsa títs'íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise. Kui nga ko̱ ta̱ ji̱n kin'e s'ejihi̱nni̱ Cristo̱ Jesu tu̱ xi na̱xu̱ ku̱i̱chú maha̱ni̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejinni̱ Cristo̱, najmi tu̱ nga̱t'aha̱ tsa tín'etjusui̱n ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. A̱t'aha̱ ndaha nku xu̱ta̱ najmi na̱xu̱ ku̱i̱chú ma nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ tsa títs'íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. =&Ji̱n xi xu̱ta̱ judio̱ nga kitsii̱n, najmi tintsu̱ba̱jii̱n ngatitsun xi nkúhu xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱. N<&Kikie nga najmi kixi̱ tíi̱ncha fiko̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ ée̱n, a̱s'a̱i b'i̱ kixihi̱n Pedro̱ nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱: “Ji xi ntje̱ judio̱ tje̱hen ri ko̱ tinchin xi nkú ts'ín tjíntu xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, najmi xi nkú ts'ín tjíntu xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Kui nga, ¿á mjehe ri n'e̱ kju̱a̱'yúhu̱n ri̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ nga k'úéntuhu xi nkú ts'ín tjíntu xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱?” B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga xu̱ta̱ judio̱ ta̱ bichú ma na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga Jesucristo̱ s'ejihi̱n V~F}}%{zz\yy(xwvutt9srr$qpnhmmlFkj_ihgf[etdcbaa`S_^^ \\4[ZZXXWV2U&TTSR QGPgONN,ML KK JGIdHGFEDCC AA@?d>=y;;O:e99 87O655T332~2%1L0\/.->,++)q''t&f%M$:#="!!M <@ZYUE s Rv[e Najmi kama tsjohi chu̱ xi s'etíyje,
ko̱ ta̱ ndaha xi n'ek'ien nk'ie nga s'echjí ngatitsuu̱n. 6Ze Kui b'a̱ maha, nk'ie nga j'aihi Cristo̱ a̱sunntee̱, b'i̱ kitsú:Najmi kin'e mjei chu̱ xi n'ek'ien ko̱ chje̱,
kui nga nku yjoninte kin'ek'ahaní. dYA A̱t'aha̱ jníhi̱ turu̱ ko̱ jníhi̱ chu̱tentsu̱ najmi maha̱ kjexín ngatitsuu̱n. hXI Tu̱nga chje̱ xi tsjá ní xki̱ nú, kui xi ts'ínkj'áítsjehe̱n nga tjíhi̱n ngatitsun. KW A̱t'aha̱ tsa xu̱ta̱ xi chje̱ tsjáha̱ Nti̱a̱ná nkuhú ni̱yá ka̱ma je kai, najmi b'a̱ ta̱ ku̱i̱tsu̱hu kju̱a̱nkjintak'uhu̱n nga jé tje̱he̱n ko̱ najmi ta̱ tsjáha chje̱. /V Y Kju̱a̱téxumaha̱ Moise tu 'ya y'éjña chu̱ba̱yahá ni nda xi kj'u̱a̱í a̱skahan. Najmi kui xi nda kikjiu̱n. Kui nga kju̱a̱téxumoo̱ ndaha̱chí najmi maha̱ ra̱ ts'íhin nga ka̱ma xi tjíhin nga ka̱ma xu̱ta̱ xi xki̱ nú f'aik'úhu̱n Nti̱a̱ná nga ta̱ kuihi chje̱ tsjá. U) kui nga b'a̱ ta̱ ts'ín Cristo̱ nkuhú ni̱yá kitsjá yjoho̱ xi nkúhu chje̱ nga kikjexín ngatitsuhu̱n xu̱ta̱. Ko̱ nk'ie nga kj'u̱a̱í ni̱yá xi ma joho, najmi kj'u̱a̱í tsa ngatitsun ts'i̱ínndyjat'a. Xu̱ta̱ xi tíkuyá níhi̱ kj'u̱a̱íkj'á.T- Xi nkú nga ts'ín tíjña nga ngayjee̱ xu̱ta̱ tjíhin nga nkuhú ni̱yá ku̱a̱yá ko̱ a̱skahan cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín, TS! A̱t'aha̱ tsa nkjin ni̱yá jas'en Cristo̱ yo̱, nkjin ra̱ ni̱yá k'ien kai, b'aha̱ ra̱ nkúhu nga kamanda a̱sunntee̱ ko̱ santaha nd'a̱i̱. Tu̱nga nkuhú ni̱yá tsakúchji yjoho̱ nd'a̱i̱, ni̱stjin fekuhu xi kich'aá nd'a̱i̱, ko̱ kits'ínkjas'en yjoho̱ xi nkúhu chje̱ tu̱ xi kits'ín t'axíhin ngatitsuu̱n. WR' Ko̱ najmi jas'en ndji̱o̱jmi ján tsa tu̱ xi nkjin ni̱yá tsjáha chje̱ yjoho̱, xi nkú ts'ín fas'en já na̱'miu̱ a̱nte xi 'yún nkjúu̱n nga xki̱ nú fas'enko̱ jní xi najmi kui ts'e̱. sQ_ Cristo̱ najmi a̱nte xi 'yún nkjún xi ntsja xu̱ta̱ kits'ínndako̱ho jas'en, ko̱ tsa nku xi b'a̱ mama tjín xi nkú nga tjín xi kui kikjin. Ndji̱o̱jmi ján ní tsichu ko̱ tíjña nginku̱n Nti̱a̱ná nd'a̱i̱ ngandaná. P B'a̱ ts'ín tjíhin nga kin'e je nginku̱n Nti̱a̱ná ni xu'bo̱. Kui niu̱ xi b'éjña chu̱ba̱ya ni xi tjín ndji̱o̱jmi ján. Tu̱nga máha ni xi tjín ndji̱o̱jmi ján, nku chje̱ xi 'yún nda sa nga xu'bo̱ kamachjéhe̱n nga kin'e je. %OC Xi nkú nga ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ nga tu̱ xi nku ni ka̱ma jehe nginku̱n Nti̱a̱ná, jníhí xi maha̱ b'a̱ ts'ín. A̱t'aha̱ tsa najmi ngju̱a̱i̱ ndzjo jní, najmi tjín kju̱a̱n'endyjat'a. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji nga Jesu kits'ínkjas'en yjoho̱ ngandaná N Ko̱ Moise ta̱ tsaténdzjojnuhu̱ jníu̱ ni̱nku̱ najyuntee̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi n'echjén yo̱ nga n'etsjoho̱ Nti̱a̱ná. M A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Moise: “Kui jní xu'bi̱ xi títs'ín nga chjíhi̱ ra̱ ni xi tíb'éndako̱nu̱u Nti̱a̱ná.” L9 B'a̱ kits'ín Moise nk'ie nga kitsúyaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nga nkúnkú kju̱a̱téxuma xi tjít'a xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱. A̱s'a̱i jakj'á jníhi̱ ntí turu̱ ko̱ jníhi̱ chu̱tentsu̱. Ntánijua kits'íntjijinko̱ho ko̱ kitsungijin tsa̱nka̱ xi ni ko̱ yá isopo̱. Kui xi kits'ínchjén nga tsaténdzjojnúko̱ho̱ ra̱ jníu̱ xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ ta̱ ngayjee̱ xu̱to̱. K  Ko̱ b'a̱ ta̱ kits'ín Nti̱a̱ná. Jní ta̱ y'éndako̱ho ni xi tjuu̱n. B'a̱ ts'ín kama chjíhi̱ ra̱ kui nii̱. *JM A̱t'aha̱ ni̱stjin nga ku̱a̱yá xu̱ta̱ xi b'a̱ kits'íu̱n chjíhi̱ ra̱ ni xu'bo̱, tu̱nga tsa tíjña tík'un sa, najmi kje̱e chjíhi̱ ra̱ niu̱. II  Xi nkúhu xu̱ta̱, kintehe̱ ni nga ku̱a̱yá, b'énda títjun ni xi ka̱ma ts'e̱ ntíhi̱. Tu̱nga najmi ka̱mahá n'e̱kjáíhi̱n niu̱ tsa najmi tjun ku̱a̱yá xi kitsjá niu̱. H Kui b'a̱ maha, Cristo̱ k'ienntjáíhi xu̱ta̱ ko̱ b'a̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ ra̱ ngatitsun xi i̱ncha kits'ín nk'ie nga chjí saha̱ ra̱ ni xi tjun y'énda Nti̱a̱ná. Ko̱ Cristo̱ kits'ín nga kama chjíhi̱ ra̱ ni tse̱tse̱ xi y'énda Nti̱a̱ná, tu̱ xi xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná j'ájihin ka̱ma ts'i̱ínkjáín síhi̱n ra̱ ni xi kitsúya títjun nga tsjáha̱. G1 Tsa ni xi b'a̱ ts'íhin kui niu̱, ¿a najmi 'yúhún tjín saha̱ nga'yún jníhi̱ Cristo̱? Kui xi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱ xi tíjña sín nk'ie nga kitsjá yjoho̱ xi nkúhu nku chje̱ xi je nginku̱n Nti̱a̱ná. Kui nga jníhi̱ Cristo̱ ts'ín jehe kju̱a̱nkjintak'unná, tu̱ xi najmi ta̱ n'e̱hená ni xi fiko̱ná ngabaya nga tu̱ sahá tsjénnkihi̱í Nti̱a̱ná xi tíjña tík'un. cF? Jníhi̱ turu̱ ko̱ jníhi̱ chu̱tentsu̱ ko̱ nasuhu̱ ntí turu̱ xi kití, kui xi saténdzjojnúhu̱ xu̱ta̱ xi najmi je nginku̱n Nti̱a̱ná, ko̱ kju̱axi̱ nga b'a̱ ts'ín ma jehe e̱i̱ a̱sunntei̱. PE Nkuhú ni̱yá jas'en a̱nte xi 'yún nkjúu̱n. Najmi jníhi̱ chu̱tentsu̱ ngjiko̱ yo̱ ko̱ ta̱ ndaha jníhi̱ ntí turu̱. Jní xi ts'e̱ ní ngjiko̱. B'a̱ ts'ín y'échjíntjai síhinná. D' Tu̱nga ja j'ai Cristo̱ ko̱ nd'a̱i̱ kui xi nda̱ na̱'mi títjun xi bangisjainá ni xi nda kju̱axi̱. Kui xi jas'en ni̱nku̱ najyunte xi 'yún nda sa ko̱ xi nda kikjin, xi najmi xu̱ta̱ kits'ínnda. Kui xi tsuhu̱ ra̱ nga najmi a̱sunntee̱ y'aha̱ ra̱. C  Najmi maha̱ b'a̱ ts'ín niu̱ a̱t'aha̱ ni xi títsuhú kju̱a̱téxuma xu'bo̱ xi tu̱ a tje̱nt'ahá, tu̱ ni chinehé y'aha̱ ra̱ ko̱ ni xi s'i ko̱ nga kj'a̱í kj'a̱í ts'ín ts'ín je yjoho̱ xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná y'aha̱ ra̱. Kui xi n'e̱tjusun santa nkúhu nga kj'a̱í k'u̱éjña ngáha Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji ni xi kits'ín jníhi̱ Jesu }Bs Ngayjee̱ niu̱ bakú chu̱ba̱yaná xi nkú ma nd'a̱i̱. A̱t'aha̱ chje̱ ko̱ chu̱ xi n'ek'ien najmi maha̱ b'éya xi nkú ts'ín tjíhin nga s'e̱ya kju̱a̱nkjintak'uhu̱n xu̱ta̱ xi kui nii̱ ts'íntsjoko̱ho̱ ra̱ Nti̱a̱ná. 9Ak B'a̱ ts'ín bakúchjihi Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná nga nk'ie nga tíjña sa ni̱nku̱ najyunte xi tjuu̱n, najmi kje̱e yaha̱ ni̱yá xi bichú a̱nte xi 'yún nkjúu̱n. %@C Tu̱nga máha a̱nte xi ma joho, nku tutuhú nda̱ na̱'mi títjuu̱n fas'en yo̱. Nku ni̱yá fas'en xki̱ nú. Ko̱ nk'ie nga fas'en yo̱, tjíhin nga ngju̱a̱i̱ko̱ jní tu̱ xi tsjáha chje̱ xi k'úéchjí ngatitsuhu̱n ko̱ ngatitsun xi tu̱ ndyjehé ra̱ kits'ín xu̱ta̱. ? B'a̱ ts'ín kis'enda ni xu'bi̱, a̱s'a̱i fas'en tehe̱nte já na̱'miu̱ a̱nte xi tjuu̱n nga ts'íntjusun xáha̱. m>S A̱sun kaxo̱ kis'entusún jo xi yjaha̱ tsja̱nka. Kui xi tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ kitsjennéhe̱ tsja̱nka̱ha̱ a̱nte xi má nga Nti̱a̱ná kikjexín jéhe̱ xu̱ta̱. Nga̱t'a ts'e̱ ni xu'bi̱ najmi machjéhe̱n tsa 'yún tse chu̱bani̱jmíyaá nd'a̱i̱. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji xá xi kis'ehe̱ ni̱nku̱ najyuntee̱ ,=Q Yo̱ kis'ejña na̱chan chje̱ to̱onsine xi má nga s'etísun ni xi sinjne̱. Ko̱ yo̱ ta̱ kis'ejña kaxa̱ tsje xi kjijnuyjehe̱ to̱onsine. Kui xi bakúchji nga Nti̱a̱ná y'éndako̱ nku ni xu̱ta̱ xi ts'e̱, ko̱ a̱ya kaxo̱ kisasínjñaya chu̱tsín to̱onsine xi má nga kis'eya nichine manaa̱, ko̱ ta̱ kis'ejñaya yánisehe̱ Aaron xi kitjuhu̱ nts'én, ko̱ ndji̱o̱te xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. < Ko̱ a̱nte xi tíjña a̱stu̱n najyun xi ma joho xi tje̱nchja a̱ya ni̱nku̱ najyuntee̱, kui xi kik'in a̱nte xi 'yún nkjún. F; B'i̱ ts'ín kin'enda ni̱nku̱ najyuntee̱. A̱nte xi tjuu̱n, kui xi kik'in a̱nte nkjún. Yo̱ kisasínjña nd'í seti̱u̱ ko̱ kis'ejña yámixa̱ xi s'entusún ni̱nku̱a̱n chje̱. (: K Ni xi tjun y'énda Nti̱a̱ná kitsúya xi nkú ts'ín tjíhin nga n'e̱tsjoho̱, tu̱nga a̱sunntei̱hí kisasínjña a̱nte nkjún xi má nga n'e̱tsjoho̱. \91 Nk'ie nga Nti̱a̱ná títs'ínkjó e̱i̱ nga nku ni tse̱tse̱ tíb'énda, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga ja chá xi tjuu̱n. Ni xi ja chá xi najmi ta̱ ndaha, kui xi ja najmi ta̱ tse ka̱maha̱ ra̱ ma.a8; An ts'inndyjat'aha̱ ngatitsuhu̱n,
ko̱ najmi ta̱ ts'inkj'áítsjehenna jéhe̱. y7k Najmi ta̱ b'i̱ ngján ku̱a̱kúyaha̱ ra̱ já nts'e̱,
ko̱ ta̱ ndaha xinkjín,
tsa tu̱ xi sku̱e̱he nga an xi Nti̱a̱ha̱.A̱t'aha̱ ngatentee̱ sku̱e̱na,
xi 'yún ndyjaha̱ ko̱ santaha xi 'yún cháha̱. 6 Ku̱ichú ni̱stjin nga kuihí ni xu'bi̱
xi k'uendáka̱ xu̱ta̱ Israel.K'uejñájian kju̱a̱téxumana̱ kju̱a̱nkjint'ak'uhu̱n,
ko̱ ta̱ k'uet'á a̱sun ani̱ma̱ha̱.An xi ka̱ma Nti̱a̱ha̱,
ko̱ kui xi ka̱ma xu̱ta̱na̱. 5# Ko̱ ni tse̱tse̱ xi tíxian nga k'uendá,
najmi b'a̱ joyaha xi nkúhu xi y'endáka̱ ntje̱ cháha̱,
nga jakj'a ntsja nga kik'onsje̱ a̱nte Egipto̱.A̱t'aha̱ najmi ndjá tsinchajin ni xi tjun y'endáka̱,
kui nga kits'in nga maha̱ ra̱. 4 Tu̱nga najmi kisasihín ra̱ Nti̱a̱ná ni xi kits'ín xu̱ta̱ xi ts'e̱. B'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:B'i̱ kitsú Nti̱a̱ná: Ku̱i̱chú ni̱stjin,
nga k'uendáka̱ nku ni tse̱tse̱
xu̱ta̱ Israel ko̱ xu̱ta̱ Juda. 3Tsa najmi chumi nihi xi kindyjat'aha̱ ni xi tjun y'éndako̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱, najmi ka̱machjén xi ma joho kai. o2WTu̱nga nd'a̱i̱ 'yún nda sa xá xi kik'a̱i̱hi̱ Jesucristo̱ nga já na̱'mi xi tjín a̱sunntei̱. Kui xi kits'ínchjéhe̱n Nti̱a̱ná nga y'éndako̱ xu̱ta̱ ni tse̱tse̱ xi 'yún nda sa, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kitsúya títjun ni xi 'yún nda sa xi tsjáha̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji ni xi y'énda tse̱tse̱ Nti̱a̱ná '1GNi̱nku̱ ni'ya najyunte xi kui kikjihin nk'a ján tíjña. Kui nga xi tíjñaha e̱i̱, kui xi ma joho. Yo̱ má nga ts'ínxá já na̱'mi xi tjín a̱sunntei̱. Ko̱ yaá ni xu'bi̱ a̱t'aha̱ nk'ie nga ts'i̱ínnda Moise ni̱nku̱ najyuntee̱, Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu̱: “Nda nda cha̱se̱i̱. B'a̱ n'e̱k'íé sisin ngayjee̱ xi nkú tjín xi tsakuhu nga tsichuk'unní a̱sunntu tje̱nnki̱u̱.” >0uTsa ni xi k'úéjñaha e̱i̱ a̱sunntei̱, najmi ka̱ ma ra̱ nda̱ na̱'mi kai, a̱t'aha̱ ja tjín já na̱'mi e̱i̱ xi tsjá chje̱ xi nkú ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. 4/a¿Má xi kui xáha̱ já na̱'mi títjun? Chje̱ tsjá ko̱ ts'i̱ínk'ien chu̱ xi f'aiko̱ xu̱ta̱. Kui nga Jesucristo̱ ta̱ tíjñaha̱ ra̱ chje̱ xi tsjáha. $.AKui xi tjíhi̱n xá a̱nte xi 'yún nkjúu̱n, a̱nte xi tíjña a̱ya ni̱nku̱ najyunte xi kui kikjin. Kui xi Nti̱a̱ná kits'ínnda, najmi xu̱ta̱. X- +Nd'a̱i̱ tíjñaná nda̱ na̱'mi títjun xi b'a̱ tjín xáha̱, kui xi Nti̱a̱ná kitsjáná. Ngjik'iejñat'aha̱ Nti̱a̱ná má tíbatéxuma ndji̱o̱jmi ján. Kuihí ni xu'bi̱ xi mjeni̱ nga cho̱o. ,wKju̱a̱téxumoo̱ já na̱'mi títjun xi yjoninte y'a kitsjá xáha̱, tu̱nga a̱skahan nga kitsjá Nti̱a̱ná kju̱a̱téxumoo̱, a̱s'a̱i y'éjña nga kitsjá xáha̱ Ntíhi̱. Kui xi kin'e ma xi tjíhin nga ka̱ma. B'a̱ kik'ie sín.;+oKui xi najmi tjíhin nga xki̱ ni̱stjin tjun tsjá chje̱ tu̱ xi n'e̱ndyjat'aha̱ ra̱ ngatitsuhu̱n ko̱ a̱skan ngáha tu̱ xi n'e̱ndyjat'aha̱ ra̱ ngatitsuhu̱n xu̱to̱, a̱t'aha̱ b'a̱ i̱ncha ts'ín já na̱'mi xingisoo̱. Nkuhú ni̱yá kitsjá sín chje̱ nk'ie nga kits'ínkjas'en yjoho̱. l*QA̱t'aha̱ machjénná nku nda̱ na̱'mi títjun xi nkúhu xu'bi̱, nku xi je, xi najmi n'enijéhe̱ ra̱ tsa mí nihi, xi najmi chu̱ntí, xi najmi kin'engujihi̱n já ngatitsuu̱n. Kui xi n'etsjoho̱ ndji̱o̱jmi ján. U)#Kui kju̱a̱ha nga maha̱ ra̱ ts'ínk'anki síhin xi f'aik'úhu̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín, a̱t'aha̱ kui xi tíjña tík'un tu̱ nkjéhé ni ko̱ bankintjáí xu̱ta̱ xi ts'e̱. V(%Tu̱nga máha Jesu, najmi kfe̱t'a xáha̱ a̱t'aha̱ tíjña tík'un sín. 'wNkjin ṉkjún kama já na̱'mi xingisoo̱ a̱t'aha̱ ngabayoo̱ y'échjaha̱ nga ngju̱a̱i̱ndjuko̱ xáha̱. &-Kui nga Jesu kits'íhin nga nku ni tse̱tse̱ y'éndako̱ ngáha Nti̱a̱ná. 'Yún nda sa kju̱a̱ tse̱tse̱ xu'bi̱ nga kju̱a̱ xi chóo̱. 2%]A̱t'aha̱ nk'ie nga kik'a̱i̱ xáha̱ já na̱'mi xi ntje̱he̱ Levi nibaha̱ ra̱, najmi Nti̱a̱ná kikjin y'éjña. Tu̱nga nga̱t'a ts'e̱ nda̱ na̱'mi xu'bi̱, Nti̱a̱ná kikjihín y'éjña nga kuihí xi ka̱ma nda̱ na̱'mi. A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a má nga b'a̱ kik'ihi̱n:Nti̱a̱ná y'ejña nii̱.Najmi ts'i̱ínjo éhe̱n nga b'i̱ kitsú:“Ji xi nku nda̱ na̱'mi tu̱ nkjéhé ni.” \$1Nk'ie nga kama ni xu'bi̱, Nti̱a̱ná kikjihín y'éjña nga ku̱i̱tjusun. #A̱t'aha̱ najmi kamaha̱ kju̱a̱téxumoo̱ nga ts'i̱ín nga ka̱ma xu̱ta̱ xi tjíhin nga ka̱ma. Tu̱nga nd'a̱i̱ 'yún nda sa ni xi tíchuyáá xi tsjáná Nti̱a̱ná, kui nga tíbichúk'un tiñaha̱ ra̱á Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ kui nii̱ tíchuyáá. "Kui b'a̱ maha, tsichukjet'aha kju̱a̱téxuma chóo̱, a̱t'aha̱ najmi kis'ehe̱ nga'yún ko̱ najmi tsasinko̱ná. L!A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a má nga tíchubani̱jmíyaha:Ji xi nku nda̱ na̱'mi santaha tu̱ nkjéhé ni.B'a̱ ts'ín tíjña xáhi̱
xi nkúhu xá xi ts'e̱ Melkisedec. i KNajmi kik'a̱i̱ xáha̱ xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱téxuma xi títsuya má ntje̱ cháha ni̱baha̱ ra̱ já na̱'miu̱. Kik'a̱i̱ xá níhi̱ a̱t'aha̱ tjíhi̱n nga'yún nga tíjña tík'un sín. Najmi maha̱ 'me. %C'Yún tíjña chji chji sa ni xi tíchubayaá e̱i̱. A̱t'aha̱ nda̱ na̱'mi tse̱tse̱ xi j'ai b'a̱ tjín xáha̱ xi nkúhu xi ts'e̱ Melkisedec. ,QTíjña chji chji nga Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ntje̱he̱ Juda nibaha̱ ra̱, ntje̱ xi najmi kits'ínkjó Moise nk'ie nga kinchja̱ nga s'e̱ já na̱'mi. fE A̱t'aha̱ xi títsu éhe̱n Nti̱a̱ná e̱i̱, xi k'u̱a̱i̱hi̱ xá xi nkúhu xi ts'e̱ Melkisedec, kui xi y'aha̱ ra̱ kj'a̱í ntje̱he̱ xu̱ta̱ Israel má nga najmi kje̱e bitjujin ndaha nku nda̱ na̱'mi.   Kui nga tsa tíb'óntjaiya xáha̱ já na̱'miu̱, ta̱ tjíhin nga ta̱ n'ek'óntjaiya kju̱a̱téxuma xi y'aha̱ ra̱ Moise. + Xu̱ta̱ Israel kits'ínkjáíhi̱n kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga tjíhi̱n xá já na̱'mi xi y'aha̱ ra̱ Levi. Tu̱nga najmi tsichukju̱a̱há ra̱ xáha̱ já na̱'mi xu'bo̱ nga ts'ín nga ka̱ma xu̱ta̱ xi tjíhin nga ka̱ma. Kui kju̱a̱ha kamachjéhen nga j'aihi kj'a̱í nda̱ na̱'mi xi kik'a̱i̱hi̱ xá xi nkúhu xi ts'e̱ Melkisedec, najmi xi nkúhu xi ts'e̱ Aaron.   B'a̱ tjín kjáíhin a̱t'aha̱ Levi tíjñajin sa yjonintehe̱ Abraham ni̱stjin nga j'aikj'á ni̱yáha̱ Melkisedec, a̱t'aha̱ yaá nga Abraham xi ntje̱ cháha̱ Levi. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji á nku nda̱ na̱'mi títjun tse̱tse̱ kamachjéhen Y+ Ko̱ nk'ie nga Abraham kitsjáha̱ Melkisedec nku tíkjá ni xi kisakúhu̱, ma b'a̱ bixíaán nga ko̱ Levi kítsjá, ndaha tsa Levi xi a̱skahan ts'i̱ínkjáíhi̱n nku tíkjá ni xi sakúhu̱ xu̱ta̱. )Nk'ie nga nku tíkjá to̱on ts'ínkjáíhi̱n já na̱'mi xi ntje̱he̱ Levi y'aha̱ ra̱, a̱ xu̱ta̱há xi ts'ínkjáíhi̱n kui niu̱, xi ndyjun nkini̱ ku̱a̱yá. Tu̱nga nga̱t'a ts'e̱ Melkisedec b'a̱ títsu éhe̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga kui najmi k'ien. wKo̱ tíjña chji chji nga 'yún chánka sa xi nda nchja̱ne xinkjín nginku̱n Nti̱a̱ná nga xi nda chubantjáí. ykTu̱nga Melkisedec xi najmi ntje̱he̱ Levi y'aha̱ ra̱, kui xi kits'ínkjáíhi̱n nku tíkjá ni xi kisakúhu̱ Abraham ko̱ nda kinchja̱ne nginku̱n Nti̱a̱ná Abraham, nda̱ xi Nti̱a̱ná kitsúya títjuhu̱n ni xi tsjáha̱. Tjít'a kju̱a̱téxumaha̱ Moise nga já na̱'mi xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ nda̱ na̱'mi Levi tjíhin nga ts'i̱ínkjáíhi̱n nku tíkjá ni xi sakúhu̱ xu̱ta̱, ndaha tsa xinkjín maha xinkjín, a̱t'aha̱ nkuhú ntje̱he̱ Abraham y'aha̱ ra̱. *MCha̱so̱o xi nkú ts'ín 'yún chánka Melkisedec. Santaha ntje̱ cháná Abraham kitsjáha̱ nku tíkjá ni xi kisakúhu̱ nga ngji kjánko̱ já rei̱. eCNajmi yaha̱ má nibaha̱ ra̱. Najmi kis'ehe̱ na̱'mi ko̱ na̱a ko̱ ntje̱ chá. Kui xi najmi kitsin ko̱ najmi k'ien, nda̱ na̱'mi xi nkú nga ts'ín nda̱ na̱'mi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. Najmi maha̱ feya xáha̱. wgKo̱ Abraham ta̱ kitsjáha̱ nku tíkjá ngayjee̱ ni xi kisakúhu̱. J'áín Melkisedec, kui xi tsuhu̱ ra̱ “nda̱ rei̱ xi na̱xu̱ ts'ín”. Ko̱ nda̱ rei̱hi̱ Salem, kui xi tsu ngáha̱ ra̱ “nda̱ rei̱hi̱ kju̱a̱jyu”. H Melkisedec, kui xi kama nda̱ rei̱hi̱ nanki Salem ko̱ nda̱ na̱'mi xi kits'ínxát'aha̱ Nti̱a̱ná, Nti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján. Nk'ie nga ja tík'óya ngáha Abraham nga kits'ín ngana̱ha̱ já rei̱ xi ngji kjánko̱, a̱s'a̱i Melkisedec ngjikj'á ni̱yáha̱ ko̱ nda kinchja̱ne nginku̱n Nti̱a̱ná. 4aYo̱ má nga jas'en Jesu ngajoná, nga ngji títjunná. Ko̱ kui xi tsichu ma nda̱ na̱'mi títjun xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ Melkisedec. Najmi ma feya xáha̱.a;Nk'ie nga b'a̱ ts'ín tíchuyáha̱á ni xi tsjáná Nti̱a̱ná, tísasíjña ntsjan ntsjan ani̱ma̱ná nga tíma 'yún tak'un xi jas'en santaha a̱nte xi 'yún nkjúhu̱n ni̱nku̱ xi síjña ndji̱o̱jmi ján. \1Nti̱a̱ná najmi maha̱ b'ana̱cha̱. Kui nga nga joo̱ ni xi kitsúhu Nti̱a̱ná najmi maha̱ b'óntjaiyaha, ko̱ kui niu̱ xi tsjá nga'yúnná ñá xi kich'aá ni xi kik'inná nga n'e̱kjáíhi̱ín. _ 7Kui nga y'éjñaha Nti̱a̱ná nga ts'i̱íntjusun ni xi kitsú, a̱t'aha̱ kama mjehe̱ nga sku̱e̱ sisihin xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi kitsúya títjun nga tsjáha̱ ko̱ nga najmi ts'ínk'óntjaiya éhe̱n. @ yXu̱ta̱, tu̱ xi cha̱ha̱ ra̱ nga ts'i̱íntjusun ni xi tíb'enda, nku xi 'yún nk'a tje̱n nga kui ts'ínkie nga ts'i̱íntjusun éhe̱n. B'a̱ ts'ín najmi ta̱ s'ehe én. z mKikuyá k'uk'un Abraham ko̱ kui nga kits'ínkjáíhi̱n ra̱ ni xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱.  {B'i̱ kitsú Nti̱a̱ná: “An ts'ian nga nda ka̱mat'ain ko̱ an ts'ian nga ntje̱ xi s'e̱hi 'yún nkjin ka̱ma.” t a Nk'ie nga kitsúya títjun Nti̱a̱ná ni xi tsjáha̱ Abraham, ta̱ y'éjña nga ts'i̱íntjusun ni xi kitsú. B'a̱ kits'ín a̱t'aha̱ najmi tjín xi 'yún chánka sa, tsa kui xi ts'i̱ínkie nga ts'i̱íntjusun ni xi kitsú. #? Najmi mjeni̱ tsa ka̱ma ts'o. Tu̱ sa ní b'a̱ ta̱ n'o̱o xi nkú nga i̱ncha ts'ín xi sakúhu̱ ni xi kitsúhu̱ Nti̱a̱ná nga tsjáha̱. Kui xu̱ta̱ha xi tu̱ nkú s'ejihín ra̱ Nti̱a̱ná ko̱ maha̱ kuyá. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji nga ts'ín Nti̱a̱ná ni xi tsu  Mjeni̱ nga tu̱ nkú b'a̱ n'e̱nú santaha ni̱stjin xi fekuu̱ tu̱ xi sa̱kú kikjihi̱nnu̱u ni xi tíchuyóho̱. iK Kixi̱ ts'ín Nti̱a̱ná ko̱ najmi ts'ínchaya ni xi kin'o ko̱ xi nkú ts'ín tsakuchjíú nga tjonu̱u Nti̱a̱ná nk'ie nga nda kin'eko̱o xu̱ta̱ xi ts'e̱ ni̱stjin nk'ie, xi nkú nga ta̱ tín'o santaha nd'a̱i̱. @y Ko̱ máha jun, já nts'e xi tjoni̱, ndaha tsa b'a̱ ts'ín tíchubai̱, behe̱ tak'ui̱n nga jun xi sa̱kúnu̱u ni xi 'yún nda sa. Kui ni xi y'aha̱ ra̱ nga k'u̱a̱nkiá. \1Tu̱nga t'ananki xi tu̱ jñáhá tsjá ko̱ na'yá, ndaha tsa ts'íu̱ b'anehe̱, kui xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ ko̱ ni xi najmi nda nginku̱n Nti̱a̱ná bichú ma. Kui xi sa̱kúhu̱ nga ku̱i̱ti̱. U#B'a̱ maha̱ xu̱ta̱ xi yjanki Nti̱a̱ná, xi nkúhu t'ananki xi nkjin ni̱yá b'anehe̱ ts'í. Tsjáha̱ cha̱n xi kjine xi ts'ínxásun t'anankiu̱, ko̱ Nti̱a̱ná nda ts'ínko̱ t'anankiu̱. lQtsa k'u̱éjña ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná xi ja kikjut'a ngayjee̱ ni xu'bi̱, najmi ta̱ tjín xi nkú ts'ín ka̱ma tse̱tse̱ saha, tsa ngju̱a̱i̱kj'á ngáha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱. A̱t'aha̱ ta̱ kuihi kuenta̱ ts'e̱ suba tíi̱ncha fát'a kruu̱ xi ma jo ni̱yá ngáha Ntíhi̱ Nti̱a̱ná ko̱ títsjánte nga tíchajnucha Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. pYko̱ kits'íntsjojín én ndaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná xi ka̱ma chji a̱skahan, 3_Xu̱ta̱ xi ja tsichu mankjihi̱n ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ko̱ kits'íntsjojín ni xi tsjáná Nti̱a̱ná, ko̱ ta̱ kisakút'aha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, iKMjeni̱ ku̱a̱kúyai̱hi̱ ni xi ndyjat'ánu̱u. B'a̱ n'e̱i̱ tsa Nti̱a̱ná tsjánteni̱. ~ ko̱ ni xi ts'e̱ nga mjenéé ntsa̱á xinki̱á nga saténtáá, ko̱ nga ni xi ts'e̱ nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱ ko̱ nk'ie nga ku̱a̱se̱he̱ Nti̱a̱ná mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. } !Kui b'a̱ maha, ja kuichu chu̱ba̱ nga k'úéntaá ni xi tjun binchiyáá Cristo̱, tu̱ xi tu̱ nku kfinndjunáá ni xi ndyjat'áná nga cha̱á. Najmi chu̱ba̱ha̱ nga ta̱ sa̱kúya ngáhaná nga kfinchj'a̱ ngáha̱ ra̱á ani̱ma̱ná, ko̱ tsa ta̱ sa̱kúya ngáhaná nga k'úéntaá ni ch'onk'un xi ngabayoo̱ fiko̱ná, ko̱ tsa tu̱ nku sa̱kúyaháná nga s'e̱jinná Nti̱a̱ná, 2|]Tu̱nga nichine ndoo̱, já xi chóo̱ ma kjine. Kui xi ts'ínchjén tehe̱nte kju̱a̱nkjintak'uhu̱n ko̱ mankjihi̱n má nihi xi nda ko̱ má nihi xi najmi nda.o{W Ngatentee̱ xi baki, kui xi ntínta ko̱ najmi kje̱e be má nihi xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. (zI Ja ní nd'a̱i tjíhin nga ka̱mo já maestru̱ kai, tu̱nga tu̱ yje machjén saha̱nu̱u xi ku̱a̱kúyanu̱u nku ni̱yá sa ni xi tjun binchiyáá éhe̱n Nti̱a̱ná. Jun ja ta̱ tsichu ma ngáhanu xi nkúhu ntínta xi machjéhe̱n ntáchiki. Kui xi najmi nichine nda machjéhe̱n. Nga̱t'a ts'e̱ ni xu'bi̱ tjín ṉkjún sa ni xi ku̱i̱xíi̱n kai, tu̱nga 'nihí tjín nga k'úéjña chjii̱hi̱, a̱t'aha̱ ja najmi ta̱ ki̱tsa̱ mankjihi̱nnu̱u. =xs Ko̱ Nti̱a̱ná kits'ín maha̱ nda̱ na̱'mi títjun nga kitsjáha̱ xá xi tje̱he̱n ra̱ Melkisedec. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji nga tjíhin nga kfinndjuka̱á xi s'ejinná w Ko̱ nk'ie nga ja kama xi tjíhin nga ka̱ma, tsichu ma xi tu̱ nkjéhé ni ts'i̱ínk'anki ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ku̱i̱nt'é'éhe̱n. vNdaha tsa kui xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, tu̱nga j'ajihín kju̱a̱ni̱ma̱. B'a̱ ts'ín kikiehe ni xi 'mihi̱ nga nu̱ú'yá'één. Bu}Nk'ie nga y'ejña Cristo̱ a̱sunntei̱, ani̱ma̱ha̱ ngjikj'áha̱ ra̱ nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ko̱ kikjaníndzjo ntánku̱n. Tsankihi̱ Nti̱a̱ná nga ts'i̱ínkj'a t'axíhi̱n ngabayoo̱, ko̱ tsasínñju Nti̱a̱ná ni xi kitsú a̱t'aha̱ tu̱ xí kits'ínkjas'ehén ra̱ yjoho̱ Nti̱a̱ná. Bt}Ko̱ b'i̱ ta̱ ts'ín tjít'a ya éhe̱n Nti̱a̱ná:Ji xi nda̱ na̱'mi tu̱ nk'éhé ni.B'a̱ ts'ín tíjña xáhi̱
xi nkúhu xá xi ts'e̱ nda̱ na̱'mi Melkisedec. LsCristo̱ bi, nk'ie nga kama nda̱ na̱'mi títjun, najmi kui suba ts'asje nk'a yjoho̱. Nti̱a̱ níná xi b'a̱ kits'ín. B'i̱ kitsúhu̱:Ji xi Ntína̱,
an xi tsichu ma Na̱'mihi̱. -rSNk'ie nga b'i̱ tsu xá xi ts'ín jóo̱, najmi kui b'et'a xá suba yjoho̱. Nti̱a̱ níná tsjá xá xu'bi̱, xi nkú ta̱ kamat'ain Aaron ni̱stjin nk'ie. 0qYKui nga machjéhen nga ta̱ tsjáha chje̱ xi ts'e̱ tu̱ xi ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱ ngatitsuhu̱n, xi nkú ts'ín ta̱ tsjá chje̱he̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantóo̱. -pSBe xi nkú ts'ín base ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xi machjéhe̱n nga sa̱kúyaha̱ ko̱ xi kindyjajihi̱n, a̱t'aha̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n ta̱ xu̱ta̱há niu̱. yo mA̱jihi̱n xu̱ta̱ chj'ajin ngayjee̱ xi ma nda̱ na̱'mi títjun ko̱ 'ba̱i̱ xáha̱ nga kui xi tsjén títjuhu̱n xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, tu̱ xi tsjáha chje̱ ko̱ ts'i̱ínk'ien chu̱ tu̱ xi ka̱ma ndyjat'aha ngatitsuu̱n. nKui nga najmi tu̱ jo jan kas'eyahaná nga kfink'úhu̱ún Nti̱a̱ná xi batéxumaná ko̱ xi tjíhi̱n kju̱a̱nda, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱ma ni̱ma̱ha̱ ra̱ ñá ko̱ sa̱kúná kju̱a̱ndaha̱ xi ku̱a̱si̱nko̱ná ni̱stjin nga un sku̱e̱ná.Ym+Ko̱ Nda̱ na̱'mi títjunná, kui xi maha̱ base ni̱ma̱ná nk'ie nga najmi ndjá tjíyaná, a̱t'aha̱ ko̱ ta̱ kui ta̱ kichjut'ayák'un xi nkúhu ñá, tu̱nga ndahá i̱chí najmi kits'ín ngatitsun. NlKui nga tjíhin nga tu̱ nku ndjáhá ku̱i̱nchajihinná xi s'ejinná. A̱t'aha̱ tíjñaná nku nda̱ na̱'mi títjun chánka xi tsichu ndji̱o̱jmi ján, kui xi Jesu Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. ck? Najmi tjín ni xi kamanda xi najmi tíbe Nti̱a̱ná. Tjíntu chji chji. Najmi tjín ni xi tjíntu'máha̱ xi tjíhin nga n'e̱kjas'ehe̱én kuenta̱. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji nga Jesu xi nda̱ na̱'mi títjunná zjm Éhe̱n Nti̱a̱ná najmi ni k'ien. Tjíhi̱n nga'yún. Kui xi 'yún yjo sa nga ngayjee̱ ki̱cha̱ xi yjo nga jo ngaba. Nga masehe̱n ani̱ma̱ná ko̱ espiri̱tu̱ná fas'enjin nga bateya, ko̱ nga masehe̱n má tjíxanyaha̱ nintaná ko̱ na̱'yu̱hu̱ nintaná fas'enjin nga bateya. Base sisin ni xi n'enkjíntak'aán ko̱ xi nkú ts'ín tjíya ani̱ma̱ná. {io Kui nga n'e̱hená nga'yún nga ku̱i̱tjás'e̱én má nga ts'i̱ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi najmi s'e̱he a̱jinná nku xi ku̱i̱jne̱, tsa b'a̱ ta̱ ts'i̱ín xi nkú nga kits'ín xu̱ta̱ xi najmi kint'é'én. ^h5 A̱t'aha̱ xi kju̱a̱s'en má nga tsjáha̱ Ntia̱ná nga ts'i̱ínkj'áíya, kui xi ja kama ndju̱úhu̱ xáha̱ xi nkú ta̱ ts'ín Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíya nga ja kama ndju̱úhu̱ xá xi kits'ín. !g; Kui kju̱a̱ha nga tíjña sa nga ts'i̱ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín kits'ínkj'áíya Nti̱a̱ná ni̱stjin xi yatuu̱. 6feA̱t'aha̱ tsa Josue kitsjáha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga i̱ncha ts'i̱ínkj'áíya, najmi tjín xi nkú ts'ín kj'a̱í ni̱stjihin ta̱ k'u̱éjña ngáha Nti̱a̱ná. )eKKo̱ kui nga ta̱ y'éjñahá ngáha Nti̱a̱ná kj'a̱í ni̱stjin, kui xi nd'a̱i̱. A̱skahan nga ja j'a nkjin nú, kits'ínkinchja̱ David nga b'i̱ kitsú xi nkú nga ts'ín ja kab'et'á e̱i̱:Tsa nd'a̱i̱ ku̱i̱nú'yó nta̱ha̱,
najmi tu̱ ndjá b'eyo ani̱ma̱nu̱u. ;doKui b'a̱ maha, ndyjat'a sa xu̱ta̱ xi kju̱a̱s'en yo̱. A̱t'aha̱ xi tjun kis'eni̱jmíhi̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná najmi kint'é'én, kui nga najmi jas'ehen yo̱. c}Ko̱ b'a̱ ta̱ títsu ya:Najmi kju̱a̱s'en xu̱ta̱ xu'bo̱,
má nga ts'i̱ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'a̱n. Yb+A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná nga̱t'a ts'e̱ ni̱stjin xi yatuu̱:Ni̱stjin xi ma yatuhu
kama ndju̱úhu̱ ngayjee̱ xáha̱ Nti̱a̱ná
ko̱ kits'ínkj'áíya. a-Tu̱nga ñá xi ja kis'ejinná ku̱i̱tjás'e̱én má nga ts'i̱ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ kitsú Nti̱a̱ná:Kui nga kama kjahanna
ko̱ ts'intjusan ni xi kixian,
nga najmi kju̱a̱s'en xu̱ta̱ xu'bo̱,
má nga ts'ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'a̱n. B'a̱ kitsú ndaha tsa ja kama ndju̱úhu̱ xáha̱ Nti̱a̱ná ni̱stjin nga kits'ínnda a̱sunntee̱. y`kA̱t'aha̱ ñá ta̱ kis'eni̱jmíná én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. Kama xi nkú ta̱ ts'ín kis'eni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. Tu̱nga máha kui, najmi tsakj'á kju̱a̱nda xi y'a ée̱n a̱t'aha̱ najmi kis'ejihi̱n én xi kik'inyaha̱. _ 5Kui b'a̱ maha, b'a̱ títsu saha nd'a̱i̱ éhe̱n Nti̱a̱ná xi títsuya títjun nga ku̱i̱tjás'e̱én má nga tsjá Nti̱a̱ná nga ts'i̱ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'e̱. Tu̱nga tjíhín ni nga kjúánta̱ha̱ ra̱á yjoná tu̱ xi najmi s'e̱he xi na̱tsin k'úéntu. i^KKui nga yahaná nga najmi kama i̱ncha jas'ehen a̱t'aha̱ najmi kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná.u]cKo̱ nk'ie nga b'a̱ kitsú kixi̱ kixi̱ Nti̱a̱ná nga: “Najmi kju̱a̱s'en xu̱ta̱ xu'bo̱ má nga ts'ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'a̱n”, ¿yá xi kits'ínkjó nga b'a̱ kitsú? ¿A najmi xu̱ta̱ xi najmi kint'é'éhén? ,\Q¿Ko̱ má xu̱ta̱ha xi kits'ínkjanko̱ Nti̱a̱ná yachán nú tjíhin? ¿A najmi xi kits'íhín ngatitsun? Kui xi kis'entu yjoninte k'iehe̱n a̱nte kixiu̱. [9¿Yá xu̱ta̱ha xi kint'é tu̱nga kits'ínkj'a t'axíhín éhe̱n Nti̱a̱ná? ¿A najmi ngatentee̱hé xu̱ta̱ xi tsitjuko̱ Moise Egipto̱? fZEA̱t'aha̱ tínchja̱ko̱ saná éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'i̱ ts'ín tjít'a:Tsa nd'a̱i̱ ku̱i̱nú'yó nta̱ha̱,
najmi tu̱ ndjá b'eyo ani̱ma̱nu̱u,
xi nkúhu já xi kits'ínkj'a t'axín énna̱. iYKTísakút'aná nd'a̱i̱ ni xi ts'e̱ Cristo̱, tu̱nga tjíhín ni nga tu̱ nku ndjáhá ku̱i̱nchajián xi nkú ts'ín kama 'yún tak'aán Nti̱a̱ná nk'ie nga tuts'ihi̱n ni. B'a̱ n'e̱é santaha ni̱stjin xi fekuhu. X Tu̱ sa ní xki̱ ni̱stjin b'i̱ ngján tjen nga'yúhu̱un xinki̱u nk'ie nga tíjña sa ni̱stjin xi títsu éhe̱n Nti̱a̱ná, tu̱ xi ndaha nku xi tjín a̱jinnu̱u najmi k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ ra̱ ngatitsuu̱n ko̱ ndjá s'e̱ya ani̱ma̱ha̱. @Wy Chúhu̱un yjonu̱u, já nts'e. Najmi tu̱ kas'e a̱jinnu̱u xi najmi nda tjíya ani̱ma̱ha̱, xi najmi s'ejihi̱n, xi ngju̱a̱i̱ t'axíhi̱n Nti̱a̱ná xi tíjña tík'un. $VA Kui nga kama kjahanna
ko̱ ts'intjusan ni xi kixian,
nga najmi kju̱a̱s'en xu̱ta̱ xu'bo̱,
má nga ts'i̱ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'a̱n. 8Ui Kui nga kits'inkjanko̱hona xu̱ta̱ xi kis'e nk'ie
ko̱ b'a̱ kixian:“Ja kindyjajihi̱n jái̱,
ko̱ najmi mjehe̱ i̱ncha k'úémajin ni xi ts'a̱n.” uTc Yo̱ kikjut'ayák'unna ntje̱ chánu̱u xi nkú k'an,
ndaha tsa yachán nú kikie ni xi kits'ian. S1najmi tu̱ ndjá b'eyo ani̱ma̱nu̱u,
xi nkúhu já xi kits'ínkj'a t'axín énna̱,
ni̱stjin nga kikjut'ayák'unna nanki kixiu̱. %RCKui b'a̱ maha, n'e̱sihi̱n ru̱u xi nkú ts'ín tjít'a ni xi títsu Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná:Tsa nd'a̱i̱ ku̱i̱nú'yó nta̱ha̱, |QqCristo̱ bi, ta̱ kixi̱ fiko̱ xáha̱, tu̱nga Ntíhí tí'mi bi. Kui nga batéxumaha̱ ra̱ ni'yaha̱ Nti̱a̱ná. Ko̱ ni'yoo̱, kui xi ñá nd'a̱i̱. Ni'yaá tsa tu̱ nku ndjáhá ku̱i̱nchajián ni xi ma 'yún tak'aán ko̱ tsjo maná a̱t'aha̱ tíchuyáha̱á ni xi tsjáná Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji ni xi maha̱ xi fi t'axíhi̱n Nti̱a̱ná *PMNku nda̱ musu̱ xi kixi̱ ngjiko̱ xáha̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná kama Moise. Kui xi y'éjña chji ni xi ku̱i̱tsu̱ Nti̱a̱ná a̱skahan. pOYTu̱ má ni'yahá ni, tjín xi ts'ínndaha̱. Tu̱nga ngayjee̱ ni xi tjín, Nti̱a̱ná kits'ínnda. N'Yún chánka sa kju̱a̱chánka xi kikanéhe̱ Jesu nga xi kikanéhe̱ Moise. B'a̱ kama xi nkú ts'ín 'yún chánka sa kju̱a̱chánka xi ts'ínkjáíhi̱n nda̱ xi ts'ínnda nku ni'ya nga kju̱a̱chánka xi sakúhu̱ ni'yoo̱ a̱t'aha̱ tsjo tjín. &MEKui xi kixi̱ kits'ín nginku̱n xi kitsjá xáha̱, xi nkú ts'ín Moise ta̱ kixi̱ ngjiko̱ xáha̱ a̱jihi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. JE~}<|o{zzoyyxx=wvv uttskr[qqpBnmm*lXkjjijhggiffKe|dba`"_J^!]w\u[qZ.YYiXwWxW)VXUTSRRQlPBOMNM*LtKJIHGOFEDCBA@:?S>==5;& 0 !'8Jvs gTu̱nga máha xu̱ta̱ xi base sisihi̱n kju̱a̱téxuma xi na̱xu̱ tjín, kju̱a̱téxuma xi ts'ín nda̱íná, ko̱ xi tu̱ nku b'ejñajihín kui kju̱a̱téxumoo̱, xi najmi ts'ínchaya ni xi basínñjuhu̱ nga tu̱ sahá ts'íntjusun ni xi títsu kju̱a̱téxumoo̱, kui xu̱ta̱ha xi Nti̱a̱ná ts'ín nga nda ka̱mat'ain a̱jihi̱n ni xi tíi̱ncha ts'ín. =r wa̱s'a̱i fi ko̱ kutjuhú cha̱yaha̱ ni xi kuakie. q 3Xi tu̱ basínñjuhú ra̱ ée̱n ko̱ najmi ts'íntjusun, kui xi xi nkú joyaha xu̱ta̱ xi baseya nku chu̱tsín nga basehe̱ sénni̱stjihi̱n, p Tu̱nga n'e̱tjusunnú ée̱n. A̱t'aha̱ tsa tu̱ nku ku̱a̱sinñjuhú ru̱u ko̱ najmi n'e̱tjusun, yjonu̱u tích'ana̱cho̱. ko QKui b'a̱ maha, t'entuhunu ngayjee̱ ni xi si ko̱ ni ch'onk'un xi tjín ṉkjún. N'e̱sje ni̱ma̱kju̱o yjonu̱u nga n'e̱kjóho̱on én xi kis'entje̱jin ani̱ma̱nu̱u. Kui xi tjíhi̱n nga'yún nga ts'i̱ínk'ankinu̱u. an =A̱t'aha̱ kju̱a̱kjoo̱n najmi basinko̱ná nga na̱xu̱ n'eé nginku̱n Nti̱a̱ná. m N'e̱kj'áítsjon ni xu'bi̱, já nts'ena̱. Ti̱ntsu̱ba̱ ndo nga ta̱sinñju, chúyako̱o nga chu̱bo ko̱ 'ni katuma kjannu̱u. ul eKama mjehe̱ nga kits'ín maná ntíhi̱. Én xi bakúyaná ni xi na̱xu̱ tjín, kui xi kits'ínchjén nga kits'íntsinná, tu̱ xi ku̱i̱chu mahaná xi nkú joyaha tu xi tjun chjúsítje̱n a̱jihi̱n ngayjee̱ ni xi kits'ínnda. B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ xi nkú ts'ín chúhu̱un nja̱á ko̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga n'etjusaán éhe̱n Nti̱a̱ná k  Ngayjee̱ ni xi 'yún nda xi 'ba̱i̱ná, kui nihi xi 'yún nda ko̱ ndji̱o̱jmi ján nibáha̱ ra̱. Kui xi tsjáná Na̱'miná xi kits'ínnda ngayjee̱ ni xi bat'ai nk'a ján, xi najmi b'óntjaiya ko̱ ta̱ ndaha najmi f'ajniyá xi nkúhu nku nk'íén. Hj  Jun já nts'ena̱, najmi tu̱ ch'ana̱cho̱ho̱ yjonu̱u. .i WA̱s'a̱i tu̱ nku fásihín ra̱ ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ yo̱ tsihin ngatitsuu̱n. Ko̱ nk'ie nga ja sá ngatitsuu̱n, yo̱ nibáha̱ ra̱ ngabayoo̱. h  Ni xi nchja̱ níhi̱ a̱ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, kui xi b'ana̱cha̱ha̱ ko̱ kje'yúhu̱n tu̱ xi ts'i̱íhin ni xi najmi nda. Xg + Nk'ie nga tjín xi tínibánehe̱ nga ts'i̱ín ni xi najmi nda, najmi tu̱ kats'ínnkjink'un tsa Nti̱a̱ná xi títs'ín nibánehe̱ kui niu̱. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná najmi nchja̱ha̱ nga ts'i̱ín ni xi najmi nda, ko̱ ta̱ ndaha najmi ts'i̱ín nibánehe̱ xu̱ta̱ nku ni xi nchja̱ha̱ tu̱ xi ts'i̱íhin ni xi najmi nda. Cf  Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xi títs'ín chúkju̱a̱ha ni xi tínibán'ehe̱, a̱t'aha̱ kui niu̱ tíb'éjña chji yáha kui ko̱ nk'ie nga nda ku̱i̱tjuko̱ kui niu̱, ts'i̱ínkjáíhi̱n nga k'úéjña tík'un. Kui chjíu̱ xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱ xu̱ta̱ xi tjoho̱ Nti̱a̱ná. #e A Nk'ie nga bitju ts'íu̱ ko̱ 'yún sje ma nubóo̱, ts'ínxi jñóo̱ ko̱ jne naxúhu̱ ko̱ ndyjajihi̱nsén kju̱a̱tsjotjíhi̱n. B'a̱ ta̱ ts'ínndyja̱ xi tí'mi nda̱nchi̱ná a̱jihi̱n xá xi títs'ín. B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ nga̱t'a ts'e̱ ni xi bitjajíaán 8d k Ko̱ tsjo katumaha̱ xi tí'mi nda̱nchi̱ná, a̱t'aha̱ x'a̱n nginku̱n Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ xi nchi̱ná, kui xi ndyja̱ xi nkú joyaha naxú xi tjín a̱jin jñóo̱. mc U Nda̱ nts'eé xi x'a̱n, kui xi tsjo katumaha̱, a̱t'aha̱ nk'a tje̱n nginku̱n Nti̱a̱ná. /b YA̱t'aha̱ jo jan tjíyaha̱ ko̱ najmi ts'ínndju̱ú ni xi ts'ín. B'i̱ ts'ín kitsúya Santiago̱ nkú tjíhi̱n ra̱ nga̱t'a ts'e̱ xi x'a̱n ko̱ xi nchi̱ná _a 9Xi b'a̱ ts'ín tjíyaha̱ najmi tu̱ kakuyá nga Nti̱a̱ná tsjáha̱ tsa mí nihi. ]` 5Tu̱nga xi ku̱a̱nkihi̱ Nti̱a̱ná tjíhín nga s'e̱jihi̱n ko̱ najmi tu̱ jo jan katumaha̱. A̱t'aha̱ xi jo jan maha̱, kui xi nkú joyaha t'éhe̱n ntáchak'uu̱n, kui xi tu̱ má fiko̱hó ra̱ ntjo̱. h_ KTsa tjín a̱jinnu̱u xi ndyjat'aha̱ nga na̱nka̱ ts'ínkjink'un, katankihi̱ Nti̱a̱ná ko̱ Nti̱a̱ná tsjáha̱. A̱t'aha̱ kui ngayjehe k'un tsjáha̱ xu̱ta̱ ko̱ najmi b'éch'oho̱ yjoho̱ nga b'a̱ ts'ín. 2^ _Tjehe̱nnto nga nk'ie nga tín'e chúkju̱o, kju̱a̱chúkju̱a̱ xi tjínnu̱u kats'ínndju̱ú xá xi ts'e̱ a̱jin ani̱ma̱nu̱u. Kui xi ngju̱a̱i̱ko̱nu̱u nga ka̱mo xi tjíhin nga ka̱mo ko̱ s'e̱yanu̱u xi nkú ts'ín tjíhin nga s'e̱yanu̱u, ko̱ najmi chumi nihi xi ndyja̱t'anu̱u. d] CA̱t'aha̱ ja yo nga nk'ie nga ni̱banenu̱u ni xi ku̱i̱tjájiun ko̱ nda bitjunkiu a̱t'aha̱ ndjá s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱nu̱u nga ka̱ma n'e̱ chúkju̱o tu̱ mí nihí ni xi ka̱mat'on. u\ eJun já nts'e, tsjo ṉkjún katumanu̱u nk'ie nga nkjin tíkjá ni ku̱i̱tjájiun nga ni̱banenu̱u. [[ 3An Santiago̱, an nda̱ musu̱ síhi̱n Nti̱a̱ná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱, títs'inkjínu̱u xu̱ju̱i̱n jun xi y'aha̱nu̱u ntje̱ te jo xi tsitjujíhi̱n ra̱ ntje̱ cháná Israel. Jun xi kindzjoyo a̱sunntee̱. Tífaniñanu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ mí nihi xi basinko̱ná nga ndjá s'e̱jinná Nti̱a̱ná GZ Ngatentoo̱ kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná.Y/ Tífaniñaha̱ ngayjee̱ já k'aku̱nu̱u ko̱ ngayjee̱ xi kikj'áts'e̱he̱ Nti̱a̱ná. Xu̱ta̱ a̱nte Itali̱a̱ ta̱ tífaniñanu̱u. X5 Mjena nga cho̱o nga ja tsitju'a nu̱ba̱yóo̱ nda̱ nts'eé Timoteo̱. Tsa kj'u̱a̱íse xatína, kfínka̱ ko̱ kui nk'ie nga kfínsenu̱u. (WI Jun já nts'e, tíbankinu̱u nga nda n'e̱kjóho̱on én xi tíb'et'ánu̱u e̱i̱ nga títsjani̱yánu̱u, a̱t'aha̱ najmi 'yún tse ni xi kuakiet'á. V5 Nti̱a̱ná katsjánu̱u ngayjee̱ ni xi nda xi machjénnu̱u, tu̱ xi ka̱ma n'e̱tjusuhunnu ni xi mjehe̱. Jesucristo̱ kats'ínchjén nga katuma a̱jinná ni xi sasíhi̱n. N'e̱kié yjoná nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka Jesucristo̱ santaha tu̱ nkjéhé ni. B'a̱ katuma. U{ Nti̱a̱ná xi tsjáná kju̱a̱jyu, kui xi kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Kui xi Nda̱ bastu chánkaha̱ chu̱tsa̱nko̱, a̱t'aha̱ jní xi ts'e̱ y'éndako̱ho Nti̱a̱ná ni xi najmi maha̱ fe. @Ty Chu̱bantjáínú nginku̱n Nti̱a̱ná nku kju̱a̱nda, tu̱ xi tsjánte xatíhina Nti̱a̱ná nga kfínsenu̱u. Nda̱ xi kits'ínnda xu̱ju̱i̱n b'i̱ ts'ín títs'ínkjet'a /SW Nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, chu̱bantjáíni̱. Ndahá tjíya kju̱a̱nkjintak'unni̱ nga tín'ei̱ xáni̱ ko̱ mjeni̱ nga tu̱ nkú ndahá n'e̱i̱. gRG Ti̱nú'yá'óho̱on já k'aku̱nu̱u ko̱ cha̱nkjún, a̱t'aha̱ kui xi basehe̱ nga n'o̱o ni xi tjíhin nga n'o̱o, ko̱ tjíhin nga ts'i̱ínkjas'ehe̱n kuenta̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ n'o̱o tu̱ xi tsjo k'úéhe̱ ra̱ nga ts'i̱íhin xáha̱ ko̱ najmi áí ka̱maha̱ xóo̱, a̱t'aha̱ ta̱ ngandanu̱u tsa najmi áí ka̱maha̱ xáha̱. Q5 Ko̱ najmi tu̱ n'echayo nga n'o̱o ni xi nda ko̱ nga b'i̱ ngján ti̱si̱nko̱o xinki̱u, a̱t'aha̱ ta̱ sasíhi̱n Nti̱a̱ná chje̱ xu'bi̱. GP Kui nga tehe̱nte n'e̱tsjoho̱ ra̱á Jesucristo̱, a̱ jahá Nti̱a̱ná tín'etsjoho̱o nga b'a̱ tín'eé. Kui xi chje̱ná. Katitju tsu̱'ba̱á nga Jesu xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. sO_ A̱t'aha̱ najmi tjínná e̱i̱ nku nanki xi tíjña sín. Nanki xi s'e̱jña ní a̱skahan tje̱nkiá. {No Kui nga tjihi̱nse̱he̱ ra̱á Jesu na̱tsihi̱n na̱nti̱o̱ ko̱ kasakúná kju̱a̱suba xi ta̱ kisakúhu̱. mMS Kui nga un kikiehe̱ ra̱ Jesu na̱tsin na̱nti̱o̱, tu̱ xi jníhi̱ kits'ín jeko̱ho xu̱ta̱. L% Tíjña nga nda̱ na̱'mi títjuu̱n fas'enko̱ jníhi̱ chu̱ a̱nte xi 'yún nkjúhu̱n ni̱nku̱ najyuntee̱ nga tsjá chje̱ tu̱ xi n'endyjat'aha̱ ra̱ ngatitsuhu̱n xu̱ta̱, tu̱nga najmi máhá tjíntu xu̱ta̱ s'etí yjonintehe̱ chu̱. Na̱tsin ní s'etí. NK Nginku̱n Nti̱a̱ná tíjñaná nku na̱chan chje̱. Yaá nga tíjña nkjúhu̱n já na̱'mi xi ts'ínxát'aha̱ ni̱nku̱ najyuntee̱ nga kji̱ne̱ chje̱ xi s'ejñasun na̱chan chje̱ná. RJ Najmi tu̱ 'ba̱i̱nto tsa tjín xi k'u̱a̱na̱cha̱nu̱u nga ku̱a̱kúyanu̱u kj'a̱í kj'a̱í ni. Nda tjín nga sakú nga'yúhu̱n ani̱ma̱ná a̱jin kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná, najmi a̱jihi̱n kju̱a̱téxuma xi tsjá xu̱ta̱ xi b'a̱ tsu nga nichinee̱ sakújinná nga'yún. Ndaha̱chí najmi basinko̱ná kui nii̱. I B'a̱ ts'ín tjíyaha̱ Jesucristo̱ nk'ie xi nkú ts'ín tjíyaha̱ nd'a̱i̱, ko̱ tu̱ nkú b'a̱há ts'ín s'e̱yaha̱. H/ N'e̱kj'áítsjoho̱on yjonu̱u já k'aku̱ xi kis'enu̱u, xi kitsúyanu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná. N'e̱nkjíntak'un xi nkú ts'ín y'entu ko̱ xi nkú ts'ín jet'a ni̱stjihi̱n, ko̱ b'a̱ ts'ín ta̱ n'e̱ s'ejiun Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná. +GO Kui nga ma k'aán nga b'a̱ bixíhinná:Nti̱a̱ná basinko̱na,
najmi tjín ni xi ku̱i̱nchánkjúnna.¿Mí nihi xi ka̱ma ts'i̱ínna xu̱ta̱? ;Fo Najmi tu̱ to̱on n'e mjo. Katumaha̱nu̱u ni xi tjínnu̱u. A̱t'aha̱ b'i̱ kitsú Nti̱a̱ná: “Ndaha̱chí najmi k'uejñáha ko̱ ta̱ ndaha najmi ts'in nga maha.” YE+ Ngatento cha̱nkjún kju̱a̱bixoo̱n, cha̱nkjún xi tintsu̱ba̱ko̱o, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ínko̱kju̱a̱ xi tjín xi kjúájñako̱ nga najmi kje̱e bixan ko̱ xi k'u̱a̱t'aha̱ xinkjín. aD; Tjanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u xi kjintuyá'yún, xi nkúhu tsa ko̱ ta̱ jun kisuntuyá'yúnko̱o. Ko̱ ta̱ tjanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u xi kju̱a̱ni̱ma̱ tíf'ajin xi nkúhu tsa ko̱ ta̱ jun b'a̱ tímat'on. CC Najmi tu̱ n'echayo nga nda ts'ín n'e̱kjóho̱on xi kj'u̱a̱ísenu̱u ni'yanu̱u, a̱t'aha̱ tjín xi kits'ínkjáíhi̱n ntítsje ni'yaha̱ nga najmi be tsa ntítsje xi j'aisehe̱. YB - Tehe̱nte b'i̱ ngján n'e̱tjó xinki̱u, a̱t'aha̱ nkuhú maha Na̱'minu̱u. fAE A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná, kui xi nkú joyaha nku nd'í xi ts'ínkjeyje tu̱ mí nihí ni.V@% Najmi ma f'ajniyá má batéxuma Nti̱a̱ná, ko̱ kui xi n'e̱kjáíhi̱ín. Kui nga tjehe̱n ra̱á máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná ko̱ n'e̱tsjoo̱hó xi nkú ts'ín sasíhi̱n nga 'yún cha̱nkjáán. G? Nk'ie nga “nku ni̱yá sa” títsu, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga chjúxin ni xi kin'endoo̱, ni xi maha̱ f'ajniyá, tu̱ xi b'a̱ ts'ín s'e̱ntuhu ni xi najmi maha̱ ra̱ f'ajniyáha. X>) Ni̱stjin nk'ie nta̱ha̱ Nti̱a̱ná kits'ínk'atsé t'anankiu̱, tu̱nga nd'a̱i̱ títsuya títjun ni xi ts'i̱ín nga b'i̱ títsu: “Nku ni̱yá ts'ink'atsé sa t'anankiu̱ ko̱ santaha nk'a ján.” l=Q Chúhu̱un yjonu̱u. Najmi tu̱ n'e t'axíún xi tínchja̱. A̱t'aha̱ yaá nga najmi tsitjunki ni̱stjin nk'ie xu̱ta̱ xi kits'ín t'axín xi ndjá kinchja̱ko̱ho̱ e̱i̱ a̱sunntei̱. Kui nga, ¿nkú ts'ín ku̱i̱tjunkihiná ñá tsa najmi n'e̱sihi̱ín xi tíjña ndji̱o̱jmi ján xi ndjá tínchja̱ko̱ná nd'a̱i̱? Kui xi Nti̱a̱ná. <w Tsankink'úhu̱un Jesu xi kits'ínchjéhe̱n Nti̱a̱ná nga y'énda tse̱tse̱ nku ni. Ko̱ ta̱ tsankink'úhu̱un jní xi kisaténdzjoo̱, kui xi bakú chu̱ba̱yaná ni xi 'yún nda sa nga xi tsakú chu̱ba̱ya jníhi̱ Abel ni̱stjin nk'ie. );K má nga kama ñjakú xi tjun kama ntíhi̱ Nti̱a̱ná, xi tjíntut'á j'áíhi̱n ndji̱o̱jmi ján. Tsankink'úhu̱un Nti̱a̱ná xi ku̱a̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín ngayjee̱ xu̱ta̱, má nga tjíntu ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xi na̱xu̱ kits'ín, xi ja kama xi tjíhin nga ka̱ma. :y Tu̱nga máha jun, tsankink'úhu̱un A̱sunntu Tje̱nnki̱ Sion, nanki xi ts'e̱ Nti̱a̱ná xi tíjña tík'uu̱n, nanki Jerusalen xi tíjña ndji̱o̱jmi ján, má nga kama ñjakú nkjin ṉkjún ntítsje xi títs'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná, m9S Tu̱ ni xí nkjúhún tjín ni xi kama chjiu̱ nga santaha Moise: “Tíb'atsé nkján”, kitsú. >8u a̱t'aha̱ najmi tsichukju̱a̱ha̱ kju̱a̱téxuma xi b'a̱ títsuu̱: “Santaha ko̱ chu̱ xi ku̱a̱sínt'a tsu̱ku̱ a̱sunntu tje̱nnki̱ tjíhin nga ndji̱o̱ s'e̱he̱.” 7  Ko̱ kinu'yá tjio ko̱ nku nta̱ xi kinchja̱. Xu̱ta̱ xi kint'é nto̱ tsanki nga najmi ta̱ ku̱i̱nchja̱ko̱ saha̱ ra̱, 6 Jun najmi b'a̱ kamat'on xi nkú nga kamat'ain xu̱ta̱ Israel. Kui xi ngjik'úhu̱n nku a̱sunntu tje̱nnki̱ xi tíjña e̱i̱ a̱sunntei̱, xi kis'ejña ndzjen ndzjen nga kití, má nga kama ni̱stje̱n ni̱stje̱n ko̱ kis'ejyún ko̱ ntjo̱ kama. 5w A̱t'aha̱ yo xi nkú ts'ín a̱skahan kin'e t'axín, nk'ie nga kama mjehe̱ nga ts'i̱ínkjáíhi̱n nga nda ku̱i̱nchja̱nehe̱ na̱'mihi̱ kai. Ndaha tsa kikjintá nga tsangisjai ni̱yá, tu̱nga najmi ta̱ kis'ehé ra̱ nki ni xi kits'ín. )4K Najmi tu̱ kas'e a̱jinnu̱u xi chu̱ba̱ kjúántuko̱hó xinkjín ko̱ ta̱ ndaha xi najmi sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná xi nkú kits'ín Esau. Kui xi kama ntí tjun ko̱ nga kui ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi ts'e̱ na̱'mihi̱, tu̱nga nkuhú nichine kikatéñaha ni xi kanéhe̱ kai. 3  Nda nda cha̱so̱o nga najmi tu̱ kas'e a̱jinnu̱u nku xi najmi ts'ínkjáíhi̱n kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná, tsa xi najmi nda s'e̱yaha̱ ko̱ a̱s'a̱i tsjá kju̱a̱sti ko̱ ts'i̱ín nga a̱jihi̱n nkjin xu̱ta̱ ngju̱a̱i̱tse ni xi najmi ndaha̱. F2 Ti̱nchísjo nga kas'eko̱nu̱u kju̱a̱jyu ngatentee̱ xu̱ta̱ ko̱ nga kju̱a̱je ti̱ntsu̱ba̱jiun. A̱t'aha̱ xi najmi tíjñajin kju̱a̱je, kui xi najmi sku̱e̱ Nti̱a̱ná. ?1w Ni̱yá xi na̱xu̱ tje̱n tankínyo, tu̱ xi ka̱mandaha tsu̱ku xi ni̱ma̱t'a ko̱ najmi ta̱ ts'ónki saha. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji nga najmi kfi t'axíhi̱ín Nti̱a̱ná U0# Kui b'a̱ maha, n'e̱henu nga'yún. Tjen nga'yúhu̱n ru̱u yjonu̱u. g/G Kju̱axi̱ nga najmi tsjo maná nk'ie nga tjín xi ts'ínk'a ni̱yáná. Ma un níná. Tu̱nga xi b'a̱ ts'ín 'ba̱i̱ ni̱yáha̱, kui xi a̱skahan b'ejñajin kju̱a̱jyu ko̱ be xi nkú ts'ín na̱xu̱ fiko̱ yjoho̱. n.U Najmi tu̱ xí tsehé ts'ínk'a ni̱yáná na̱'miná. Ts'ín xi nkú ts'ín ma chu̱ba̱yaha̱. Tu̱nga nk'ie nga Nti̱a̱ná ts'ínk'a ni̱yáná, ngandaná b'a̱ ts'ín, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ta̱ je ka̱mahaná xi nkuhu kui. - Nk'ie nga ndyjaná, na̱'miná xi tjín e̱i̱ a̱sunntei̱ ts'ínk'a ni̱yáná ko̱ yankjáán. ¿Nkú ts'ín najmi 'yún ku̱i̱nú'yá'éhe̱n ra̱á Na̱'miná xi tíjña ndji̱o̱jmi ján ma, tu̱ xi sa̱kúhuná nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'uhunná? %,C Tu̱nga tsa najmi ts'i̱ínk'a ni̱yánu̱u Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín ts'ínk'a ni̱yá ngayjee̱ ntíhi̱, tu̱ a ntínú ma, najmi ntí kikjihi̱n jun. H+  N'e̱chúkju̱o nk'ie nga ts'i̱ínk'a ni̱yánu̱u Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná títs'ínko̱nu̱u xi nkúhu ntíhi̱. Ngatentee̱ xi tí'mi na̱'mi ts'ínk'a ni̱yá ntíhi̱. x*i A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ts'ínk'a ni̱yáha̱ xi tjoho̱,
ko̱ bjáha̱ ngatentee̱ xi bichú ma ntíhi̱. 8)i Ko̱ ja kin'echayo én xi tsjáni̱yánu̱u, xi títsuya nga jun xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a:Ji ntína̱, najmi tu̱ tohón mahiéhe̱n Nti̱a̱ná xi ts'ínk'a ni̱yáhi,
ko̱ najmi tu̱ n'ekjehi̱ tak'uin
nk'ie nga ndjá ku̱i̱nchja̱ko̱hi. d(A Tíbixkjanko̱o ngatitsuu̱n, tu̱nga najmi kje̱hé sakúnu̱u ngabaya nga b'a̱ tín'o. c'? Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o Jesu xi 'yún ṉkjún kits'ín chúkju̱a̱ nk'ie nga kitsújnu kitsút'aha̱ já ngatitsuu̱n. Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o, tu̱ xi najmi kfe̱ntaha̱nu̱u ko̱ kfe̱he̱ ra̱ tak'un. & Nkuhú Jesu xi n'e̱sihi̱ín. Kui xi kik'atuts'i̱hi̱n nga s'ejinná ko̱ ts'ín nga s'ejinná xi nkú ts'ín tjíhin nga s'e̱jinná. Kikie títjun kju̱a̱tsjo xi sa̱kúhu̱ ko̱ kui nga kits'íhin nga'yún nga k'ient'á kruu̱ ko̱ najmi nkjún kamaha̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱suba xi kisakúhu̱ nga b'a̱ ts'ín k'ien. Ko̱ a̱skahan y'ejñat'aha̱ Nti̱a̱ná má nga batéxuma. $% C Kui b'a̱ maha, kitsendáíhiná xu̱ta̱ xi bakú chu̱ba̱yaná xi nkú ts'ín kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná. Kui nga t'entu t'axíhinná tu̱ mí nihí ni xi ts'ín'áíná ko̱ ngatitsun xi mjehe̱ k'o̱je̱nnkiná, ko̱ tjen nga'yúhu̱ún yjoná nga kfin jahaná má tíbankíaán. ~$u (B'a̱ kama a̱t'aha̱ kits'ín kuenta̱ná Nti̱a̱ná. Najmi kitsjá nga nkuhú kui xu̱ta̱ xu'bo̱ ka̱ma xi tjíhin nga ka̱ma. Kama mje níhi̱ Nti̱a̱ná nga ta̱ ñja ta̱ ñja ka̱maka̱á xu̱ta̱ xu'bo̱ xi tjíhin nga ka̱maá.G# 'Nda ts'ín kichubani̱jmíyaha ngayjee̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga najmi ni̱stjihín kisakúhu̱ ni xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱. v"e &Y'emasún nanki kixiu̱ ko̱ a̱jin a̱sunntu tje̱nki̱. Y'entuyá ti̱xa̱ ngijoo̱ ko̱ ti̱xa̱ xi yja t'anankiu̱. Xu̱ta̱ xu'bi̱, kui xi 'yún nda kama nginku̱n Nti̱a̱ná. A̱sunntee̱ najmi tje̱he̱n ra̱ xu̱ta̱ xu'bi̱. '!G %Ko̱ tjín xi ndji̱o̱ kis'ehe̱, ko̱ xi ki̱cha̱'yá kitikjáha, ko̱ xi ki̱cha̱ ndju kin'ek'ienko̱ho. Ko̱ tjín xi y'emasún nga chu̱ba̱ kingjahá tja̱ba̱xíhi̱n chu̱tsa̱nka̱ ko̱ xi ts'e̱ chu̱tentsu̱. X'a̱n y'entu, ko̱ kitsjennkí uncha, ko̱ kin'e'uhu̱n. h I $Ko̱ ta̱ tjín xi kichajnucha ko̱ kis'ehe̱, ko̱ santaha kis'e'yún ko̱ kis'entuyá'yún. @y #Kis'e jminchjín xi kits'ínkjáín tík'un ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xinkjín xi ja k'ien. Ko̱ tjín ngá xi un kikiehe̱ nga k'ien, a̱t'aha̱ a̱nte xi 'yún nda sa nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ mjehe̱. Kui nga najmi kits'ín yuhu nga ts'i̱íhin ni xi kik'ihi̱n tu̱ xi ka̱ma nda̱íhi̱ ra̱ kai. %C "ko̱ nga kits'ínk'ienya nd'í xi tu̱ xí 'yúhún, ko̱ nga tsitjunkihi̱ yjoho̱ nga kis'ehe̱ ki̱cha̱, ko̱ nga kitsjá nga'yúhu̱n yjoho̱ ndaha tsa najmi ta̱ chúkju̱a̱ha̱ ra̱, ko̱ nga ndjá ts'asje yjoho̱ nga kikján, ko̱ nga tsanka tje̱nnki já jun kontra̱ha̱.  !A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná jóo̱, kui nga tjín xi kits'ín ngana̱ha̱ ra̱ já rei̱, ko̱ nga nda tsatéxumaha̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱, ko̱ nga kits'ínkjáíhi̱n ni xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱, ko̱ nga kits'ín ngana̱ha̱ xoo̱, J  ¿Ko̱ mí nihi xi xín sa? Tse ṉkjún ngju̱a̱i̱ko̱na tsa kuinchjani̱jmíyahana nda̱ Gedeon, nda̱ Barak, nda̱ Sanson, nda̱ Jefte, nda̱ David, nda̱ Samuel ko̱ já profeta̱. R A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n na̱ská Rahab Nti̱a̱ná, kui nga najmi k'iehen xi nkúhu xu̱ta̱ xi najmi kint'é'én, a̱t'aha̱ nda ts'ín kits'ínkjáíhi̱n já jun Israel xi tsichukase maña̱ yo̱. 2] A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n xu̱ta̱ Israel Nti̱a̱ná, kui nga tsixuntuhu xjóho̱ nanki Jerico a̱skahan nga y'emandai xu̱ta̱ Israel yo̱ yatu ni̱stjin tjíhin. oW A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n xu̱ta̱ Israel Nti̱a̱ná, kui nga j'atikjáha Ntáchak'un Niu̱ xi nkúhu tsa nanki kixi. Tu̱nga k'ienjinntáhá já jun Egipto̱ nk'ie nga kama mjehe̱ nga b'a̱ ta̱ i̱ncha ts'i̱ín ko̱ kui. ,Q Ko̱ a̱t'aha̱ ya kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná, kui nga ts'asjehe S'í Pascu̱a̱ ko̱ kitsjákju̱a̱ nga jní n'e̱k'iko̱ho a̱nkju̱a̱ha̱ ni'yaha̱ xu̱ta̱ Israel, tu̱ xi ntítsje xi ts'i̱ínk'iehen ntí tjuhu̱n xu̱ta̱ Egipto̱ najmi ts'i̱ínko̱ho ntí tjuhu̱n xu̱ta̱ Israel. q[ Ko̱ a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná, kui nga tsitjuhu a̱nte Egipto̱ ko̱ najmi kitsankjún kju̱a̱kjaha̱n nda̱ rei̱. Najmi kits'ínkjehe̱ k'un, a̱t'aha̱ b'a̱ kama xi kikie Nti̱a̱ná xi najmi ma chji kamaha̱. &E Kits'ínnkjink'un nga 'yún chjí saha̱ ra̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi sa̱kúhu̱ nga kju̱a̱nchi̱ná xi tjín a̱nte Egipto̱, a̱t'aha̱ kikuyáha̱ chjí xi ts'i̱ínkjáíhi̱n a̱skahan. Ta̱ kuihi kju̱a̱ni̱ma̱ xi a̱kahan sa̱kúhu̱ xi ts'i̱ín nibá Nti̱a̱ná ngajoho̱. /W Kama mje níhi̱ nga ta̱ sa̱kút'aha̱ kju̱a̱'un xi tíbehe̱ xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná ko̱ najmi nga ts'i̱íntsjojin kutju kju̱a̱tsjo xi tsjá ngatitsuu̱n. !; A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Moise Nti̱a̱ná, kui nga najmi kits'ín yuhu nga ntíhi̱ ta̱kjíhi̱n nda̱ faraon k'úíhi̱n ra̱ nga ja kama chá.  A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n xi cháha̱ Moise Nti̱a̱ná, kui nga kingjájña 'maha ntíu̱ jan sá tjíhin nk'ie nga kitsin, a̱t'aha̱ i̱ncha kikie nga tsjo tjín ntíu̱ ko̱ najmi kitsankjún kju̱a̱téxuma xi kitsjá nda̱ rei̱hi̱ Egipto̱. eC A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Kuse Nti̱a̱ná, kui nga kintehe̱ ni nga ku̱a̱yáha, kitsúya títjun nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga ku̱i̱tju xu̱ta̱ Israel a̱nte Egipto̱ ko̱ kitsúya xi nkú n'e̱he̱ nintaha̱. ve A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Jacob Nti̱a̱ná, kui nga kintehe̱ ni nga ku̱a̱yáha, nda kinchja̱ne nginku̱n Nti̱a̱ná nga nkúnkú ntíhi̱ Kuse. Kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nga y'a'yúhún ko̱ ya yánisehe̱ nga tsisintje̱n. #? A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Isaac Nti̱a̱ná, kui nga nda kinchja̱nehe Jacob ko̱ Esau nginku̱n Nti̱a̱ná nga kitsúyaha̱ ni xi ka̱ma a̱skahan. M B'a̱ kitsú Abraham nga Nti̱a̱ná tjíhi̱n nga'yún xi má nga ts'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱. Kui nga kisakú ngáha̱ ra̱ ntíhi̱ xi nkúhu tsa j'áíya ngáha̱ ra̱. L nga b'i̱ kitsúhu̱: “Isaac y'aha̱ ra̱ ntje̱ xi s'e̱hi.” { o A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Abraham Nti̱a̱ná, kui nga kitsjáha Isaac xi nkúhu tsa chje̱ nk'ie nga kikjut'ayák'uhu̱n Nti̱a̱ná. Kama k'un nga xi nkúhu nku chje̱ tsjá ntí nku tutuhu̱, ndaha tsa ntíu̱ kinchja̱jin Nti̱a̱ná n U Tu̱nga kama mjehé ra̱ nku a̱nte xi 'yún nda sa, kui xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. Kui nga najmi ma subaha̱ ra̱ Nti̱a̱ná nga ya nga kui xi Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ja y'éndaha̱ nku nanki. d A A̱t'aha̱ tsa tu̱ nku kama bahá ra̱ má nga i̱ncha nibaha, kik'óya ra̱ ngáha kai. [ / Xi b'a̱ i̱ncha tsu, kui xi bakúchji nga nanki xi ts'e̱ tíi̱ncha bangisjai. ? w Ngayjee̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ i̱ncha k'ien nga najmi kits'ínkjáíhi̱n ni xi kitsúya títjuhu̱n Nti̱a̱ná nga tsjáha̱. Tu̱nga i̱ncha kis'ejihín ra̱ ko̱ kama chu̱ba̱yaha̱ niu̱, ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú ani̱ma̱ha̱ nga kui xi xin i̱ncha nibáha ko̱ nga tu̱ tjímasúhún a̱sunntei̱. y Kui nga nku nda̱ xi najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ nga'yún yjonintehe̱, kui xi kis'ehe̱ ntje̱ xi b'a̱ ts'ín nkjin tsichu ma xi nkúhu niñu xi tjín nk'a ján ko̱ xi nkúhu tsumí xi tjín a̱ndai ntáchak'uu̱n, kui xi najmi maha̱ s'exki̱. ~u Ko̱ a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Abraham Nti̱a̱ná, kui nga kik'a̱i̱hi̱ ra̱ nga'yún nga ka̱maha na̱'mi, ndaha tsa ja chá ṉkjún ko̱ nti̱ Sara̱, a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n nga Nti̱a̱ná ts'i̱íntjusun ni xi kitsúya títjuhu̱n. &E B'a̱ kits'ín Abraham a̱t'aha̱ ja tíjñajin kju̱a̱nkjintak'uhu̱n nga nanki xi najmi ndyja̱ k'úéjña, xi Nti̱a̱ná k'u̱énda ko̱ ts'i̱ínnda. %C A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n, kui nga y'ejñaha nanki xi kitsúya títjuhu̱n ra̱ Ntia̱ná nga tsjáha̱, ndaha tsa y'ejña xi nkúhu nku nda̱ xi xin nibáha. Ni'ya najyunte y'ejñayako̱ Isaac ko̱ Jacob, xi a̱skahan ta̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi kitsúya títjuhu̱n Nti̱a̱ná. T! A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Abraham Nti̱a̱ná, kui nga kint'é'éhen nk'ie nga kichubaha̱ nga ngju̱a̱i̱ nanki xi ts'i̱ínkjáíhi̱n a̱skahan, ndaha tsa najmi be sisin má nga ngji nga tsutju. q[ A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Noe Nti̱a̱ná, kui nga kint'é'éhen nk'ie nga Nti̱a̱ná kitsúya títjuhu̱n ra̱ ni xi najmi kje̱e ma chji ko̱ kits'ínnda tsutsu chánkoo̱ nga kits'ínk'anki xu̱ta̱ xi ts'e̱. B'a̱ ts'ín kis'ejñanehe̱ ra̱ xu̱ta̱ nga kfe̱, ko̱ kisakúhu̱ Noe nga na̱xu̱ ka̱ma nginku̱n Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n. 2] Tsa najmi s'ejihi̱n xu̱ta̱ Nti̱a̱ná, najmi tjín xi nkú ts'ín sa̱síhi̱n ra̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xu'bo̱. A̱t'aha̱ xi mjehe̱ kj'u̱a̱ík'un tiñaha̱ Nti̱a̱ná, tjíhin nga s'e̱jihi̱n nga tíjña Nti̱a̱ná ko̱ nga Nti̱a̱ná tsjáha̱ ni xi nda xu̱ta̱ xi bangisjaihi̱. =s A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Enoc Nti̱a̱ná, kui nga Nti̱a̱ná ngjiko̱ tík'uhu̱n ra̱ ndji̱o̱jmi ján ko̱ najmi k'ien. Najmi ta̱ kisakúhu, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná jakj'ájihi̱nséhe̱n. Ko̱ kintehe̱ ni nga kichjubé, nda ts'ín kichubani̱jmíyaha nga kits'ín ni xi kisasíhi̱n Nti̱a̱ná. jM A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Abel Nti̱a̱ná, kui nga kitsjáha̱ ra̱ Nti̱a̱ná chje̱ xi 'yún nda sa nga xi kitsjá Cain. A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n, kui nga Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu nga kui xi nku nda̱ xi na̱xu̱ ko̱ kits'ínkjáíhi̱n chje̱he̱. Ko̱ ndaha tsa ja k'ien Abel, tu̱nga tíbakú chu̱ba̱yaháná xi nkú ts'ín kis'ejihi̱n. K A̱t'aha̱ s'ejinná Nti̱a̱ná, kui nga yahaná nga én xi tsitjuhu ts'a Nti̱a̱ná kits'ínndako̱ho a̱sunntee̱ ko̱ mankjinná nga ni xi tíyaá kin'endako̱ho ni xi najmi ma chji. u~c A̱t'aha̱ kis'ejihi̱n xu̱ta̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie, kui nga nda ts'ín i̱ncha kichubani̱jmíyaha. "} ? Nk'ie nga s'ejinná Nti̱a̱ná, ya kixi̱á nga n'e̱kjáíhi̱ín ni xi tíchuyáha̱á ko̱ behe̱ tak'aán nga kju̱axi̱ ni xi najmi tíma chjiná. |} 'Ñá najmi xu̱ta̱ xi finjihi̱stu̱n nga tífi xi má nga ndyja̱. S'ejin níná ko̱ tíchuhu̱ún ani̱ma̱ná.G{ &Xu̱ta̱ xi ts'a̱n xi ja na̱xu̱ nginkán
k'úéjña tík'un tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n an.Tu̱nga tsa ngju̱a̱i̱njihi̱stu̱n,
najmi ta̱ sa̱síhinna kui xu̱to̱. ,zQ %A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Ndyja sa i̱chí nga kj'u̱a̱í xi tjíhin nga kj'u̱a̱í,
najmi ta̱ k'u̱a̱ndayaha̱ ra̱. 0yY $Tjíhin nga n'e̱ chúkju̱o ni xi tímat'on, tu̱ xi ka̱ma n'e̱henu ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱nu̱u ni xi kitsúya títjun nga tsjá. |xq #Tu̱ nkú katuma 'yún tak'unnú Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'o̱o, chánka chjí xi n'e̱kjóho̱on. lwQ "Ta̱ kama ni̱ma̱nu̱u xu̱ta̱ xi kjintuyá'yún ko̱ kin'ekjón nga kichju'ánu̱u ni xi tjínnu̱u. Tsjo kamanu̱u nga b'a̱ kamat'on a̱t'aha̱ yo nga ndji̱o̱jmi ján tíjñanu̱u ni xi 'yún nda sa xi najmi maha̱ fe. Gv !Tjín ni̱stjin nga ch'on kik'innu̱u ko̱ kin'e'unnu̱u nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱, ko̱ kj'a̱í ni̱stjin ngáha ta̱ kamako̱o xu̱ta̱ xinki̱u xi b'a̱ ta̱ kamat'ain. Nu N'e̱kj'áítsjoho̱on yjonu̱u ni̱stjin nk'ie, nk'ie nga a̱s'a̱i kamankjihínnu̱u én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. 'Yún ndjá tsincho nga kin'e chúkju̱o kju̱a̱ni̱ma̱ xi kisakúnu̱u. ztm ¡Tu̱ xí nkjúhún tjín nk'ie nga Nti̱a̱ná xi tíjña tík'uu̱n ts'ínk'íéchjí xi najmi benkjúhu̱n! [s/ Yaá nga b'i̱ kitsú Nti̱a̱ná: “Ahán xi k'uasjé chjíá, an xi tsjaha̱ chjíhi̱.” Ko̱ b'i̱ ta̱ ts'ín tjít'a ya: “Nti̱a̱ná ku̱a̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín xu̱ta̱ xi ts'e̱.” 8ri Tsa b'a̱ ts'ín nkjún tíjña kju̱a̱téxumoo̱, ¿mí ni xi n'e̱he̱ xi tíbasinne Ntíhi̱ Nti̱a̱ná? ¿Mí nihi xi n'e̱he̱ xi tu̱ a nihí tímaha̱ jní xi y'éndako̱ho Nti̱a̱ná ni tse̱tse̱ xi ts'ín jehe̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ títs'íu̱n? ¿Mí nihi xi ka̱maha̱ xi ch'on títsuhu̱ Espiri̱tu̱ xi ts'ínndzjo kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná? 'Yún tse kju̱a̱ni̱ma̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n xi b'a̱ ts'íu̱n. Aq{ Ni̱stjin nk'ie, xi najmi ts'íntjusun kju̱a̱téxumaha̱ Moise, kui xi najmi ch'a ma ni̱ma̱ha̱ nga n'ek'ien. B'a̱ ma tsa jo ko̱ tsa jan xi ku̱i̱tsu̱ya jé xi kits'ín. $pA Nku tutuhú nkjúhu̱n kju̱a̱ xi n'e̱ná ndyjun nkini̱ chúyaha̱á ko̱ nd'í xi tu̱ xi 'yúhún xi ts'ínkjeko̱ho Nti̱a̱ná xi fi kontra̱ha̱. (oI Tsa ja yaá én xi na̱xu̱ tjín ko̱ tu̱ nku tín'enáá ngatitsun, najmi ta̱ tjín saha chje̱ xi k'u̱a̱i̱ tu̱ xi n'e̱ndyjat'aha ngatitsunná. n Najmi tu̱ b'ejñaá nga ka̱ma ñjakúka̱á xinki̱á, xi nkú i̱ncha ts'ín k'u̱a̱. Tu̱ sa ní b'i̱ ngján tjen nga'yúhu̱ún xinki̱á, ko̱ 'yún b'a̱ n'e̱ saá a̱t'aha̱ tíyaá nga tíbichú tiña ni̱stjin nga kj'u̱a̱í Nda̱ Nti̱a̱ná. m7 Ti̱nchísjai ni̱yáá xi nkú ts'ín b'i̱ ngjáhán ku̱i̱si̱nka̱á xinki̱á tu̱ xi s'e̱ sahaná kju̱a̱tjo ko̱ nga n'e̱ saá ni xi nda. l Ndjá ti̱nchajián ni xi tíchuyáá, a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín s'ejinná ko̱ yaá nga ts'ín Nti̱a̱ná ni xi kitsú. k! Kui nga ngayjehe ani̱ma̱ná tjink'úhu̱n ra̱á Nti̱a̱ná ko̱ najmi tu̱ jo jan katumaná nga s'e̱jinná Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ ja kin'e je ani̱ma̱ná. Najmi ta̱ chu̱ntí tjíyaha kju̱a̱nkjintak'unná ko̱ ja kin'e chunko̱ho ntánijua je yjonintená. Vj% Ko̱ kui xi nda̱ na̱'mi k'aku̱ná xi basehe̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná. Mi A̱t'aha̱ Jesu kikjex'áná ni̱yá xi f'atikjá najyun xi tje̱nchja a̱nte xi 'yún nkjúu̱n, nku ni̱yá tse̱tse̱ xi tíjña tík'un. Kui najyuu̱n, kui xi tsuhu̱ ra̱ yjonintehe̱ Jesu. /hW Kui b'a̱ maha nd'a̱i̱, já nts'e, nga̱t'aha̱ ngabayaha̱ Jesu najmi ta̱ binchankjúhu̱n ra̱á yjoná nga ku̱i̱tjás'e̱én a̱nte xi 'yún nkjúu̱n. +gO Ko̱ má nga n'endyjat'a ngatitsun, najmi ta̱ n'ek'ien saha chu̱ nga s'echjí. B'i̱ ts'ín tís'ejña chji nga tjíhin nga kfinndjuka̱á ni xi tsjáná Jesu sf_ Ko̱ b'i̱ ta̱ kitsú:Najmi ta̱ ts'inkj'áítsjen sahana
ngatitsuhu̱n ko̱ ni ch'onk'uhu̱n. Ye+ Nk'ie nga b'a̱ kama, títsu Nti̱a̱ná,
kuihí ni xu'bi̱ xi k'uendáka̱ xu̱ta̱ xu'bo̱.K'uejñájian kju̱a̱téxumana̱ kju̱a̱nkjint'ak'uhu̱n,
ko̱ ta̱ k'uet'á a̱sun ani̱ma̱ha̱. \d1 Ko̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná b'éjña chjiná niu̱ nga b'i̱ tsu: }cs Nkuhú chje̱ kitsjá tu̱ xi ka̱maha xu̱ta̱ xi kíkj'áts'e̱ xi tjíhin nga ka̱ma ko̱ b'a̱ k'úéntu sín. pbY Yo̱ tíjña nga tíkuyá santa nkúhu nga k'u̱éntu Nti̱a̱ná xi fi kontra̱ha̱ kinte tsu̱ku̱. >au Tu̱nga Jesucristo̱ nkuhú ni̱yá kitsjá chje̱. Kui xi kits'ínndyjajnu ngatitsuhu̱n xu̱ta̱ ko̱ tu̱ nkjéhé ni chjíhi̱ ra̱. A̱s'a̱i ngjik'iejñat'aha̱ Nti̱a̱ná. G` Ngayjee̱ já na̱'miu̱ xki̱ ni̱stjin ts'ín xá xi kanéhe̱. Nkjin ni̱yá tu̱ nku kuihí xáha xi ts'ín nga tsjá chje̱, chje̱ xi ndaha̱chí najmi maha̱ kjexín ngatitsun. I_  Ko̱ a̱t'aha̱ kits'íntjusun Jesucristo̱ ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná, kui nga tsichu ma jehená nginku̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga nkuhú ni̱yá kits'ínkjas'en yjonintehe̱ xi nkúhu chje̱. Q^ A̱skahan b'i̱ ta̱ kitsú sa: “Á an e̱i̱. Jáa̱ tu̱ xi ts'intjusuhunna ni xi mjehi.” B'a̱ ts'ín kits'ín t'axíhin chje̱ xi tjun kits'ínkjó tu̱ xi y'éjñaha ni xi kitsú a̱skahan. 0]Y Títjun b'i̱ kitsú nga kinchja̱: “Najmi kin'e mjei ko̱ ta̱ ndaha najmi kama tsjohi chu̱ xi n'ek'ien ko̱ chje̱ ko̱ chu̱ xi s'etíyje ko̱ xi n'ek'ien nga s'echjí ngatitsuu̱n.” B'a̱ kitsú ndaha tsa b'a̱ títsu kju̱a̱téxumoo̱ nga xu̱ta̱ tjíhin nga tsjá ni xu'bo̱. 7\g Kui nga b'a̱ kixihinna: “Á an e̱i̱.Ji Nti̱a̱na̱, jáa̱ tu̱ xi ts'intjusuhunna ni xi mjehi,
xi nkú ts'ín tínchja̱ni̱jmíyahana xu̱ju̱n éhi̱n.” ~}}-|<{Azydxcxw9vut{trqq?p@onQmm lIk3jiih\gsfee1d cbDa``_N^]\[ZZ%YXWVV;U5TSS7RsQPNM~LKKdJJEII|H`G:FJEmD!CdBA@'>==#;W'i 1 (hG2]Fi ntjo̱ tu̱ má nga mjehé ra̱ ko̱ ta̱ nu'yáí nga xu. Tu̱nga najmi yaní má nibáha ko̱ má tífi. B'a̱ joyaha ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tsinjín Espiri̱tu̱. \1Najmi tu̱ ma nkjúhin ni xi kuaxihin, nga tjíhin nga tsín tse̱tse̱ ngáhanu. >uXi xu̱ta̱ tsjáha̱ kju̱a̱tík'un, kui xi kju̱a̱tík'uhu̱n xu̱ta̱ tjíhi̱n. Xi Espiri̱tu̱ tsjáha̱ kju̱a̱tík'un, kui xi kju̱a̱tík'uhu̱n Espiri̱tu̱ tjíhi̱n. <qB'i̱ ts'ín kinchja̱ Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Xi najmi tsínjin ntánijua ko̱ Espiri̱tu̱ najmi ka̱ma kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱. OB'a̱ kitsú Nicodemo̱: —¿Nkú ts'ín tsín tse̱tse̱ ngáha nku nda̱ nk'ie nga ja chá? ¿A ka̱mahá ta̱ kju̱a̱s'en xi ma johó ngáha a̱ya ka̱ts'a̱ na̱aha̱ ko̱ tsín ngáha? +B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Xi najmi tsin tse̱tse̱, kui xi najmi ma chjihi̱ xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná.  j'aisehe̱ Jesu nga jyuu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, yaníi̱ nga ji xi nku nda̱ maestru̱ xi Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱. A̱t'aha̱ najmi ch'a ka̱maha̱ ts'i̱ín kju̱a̱nkjún xi tín'ei tsa najmi tíjñajihi̱n Nti̱a̱ná. Z /Nku nda̱ fariseo̱ xi 'mi Nicodemo̱ xi ta̱ nda̱ k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ judio̱ {oNajmi kamachjén tsa tjín xi kitsúyaha̱ nkú k'un, a̱t'aha̱ be xi nkú ts'ín tjíntuyá ani̱ma̱ha̱.veTu̱nga Jesu najmi kits'ínkjáíhi̱n xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un xu̱to̱, a̱t'aha̱ be xi nkú k'un. #?Nk'ie nga tíjña Jesu nanki Jerusalen a̱jihi̱n S'í Pascu̱a̱, nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kis'ejihi̱n nk'ie nga kikie kju̱a̱nkjún xi kits'ín. jMKui kju̱a̱ha, nk'ie nga j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, j'áítsjehe̱n ra̱ já ni'yakuyáha̱ ni xi kitsú ko̱ kis'ejihi̱n én xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ én xi kinchja̱ko̱ já judio̱ k'aku̱. _7Tu̱nga yjonintehe̱ ní Jesu kinchja̱ni̱jmíyaha nga kits'ínkjó ni̱nku̱. B'i̱ kitsú já judio̱ k'aku̱: —Yachán jun nú kamandaha ni̱nku̱. ¿Nkú ts'ín jan ni̱stjin chjúsíntje̱henni ji? s _B'i̱ ts'ín kinchja̱ Jesu: —N'e̱katsúnyo ni̱nku̱ ko̱ jan ni̱stjin kjesíntje̱n ngáhana. A̱s'a̱i já judio̱ k'aku̱ kingjásjaiyaha̱ Jesu: —¿Mí kju̱a̱nkjúhun xi ku̱a̱kúchji nga ma n'e ni xi tín'ei? ' GJ'áítsjehe̱n já ni'yakuyáha̱ nga b'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Tjo ts'atina ni'yahi̱, kui nga tíb'enkíhina kju̱a̱ni̱ma̱.”  -B'i̱ kitsúhu̱ já xi tíi̱ncha batéña chu̱tuju: —Ti̱ch'onsjo̱o chu̱nu̱u e̱i̱. Najmi tu̱ tiyanta̱ n'e mo ni'yaha̱ Na̱'mina̱. V%A̱s'a̱i jách'á n'ú'ya̱, kui xi kik'onsjeko̱ho ngayjee̱ chu̱tsa̱nko̱ ko̱ turu̱. Kikjaní ndzjo to̱oho̱n já xi tíi̱ncha ts'ínk'óntjaiya to̱on yo̱ ko̱ kits'ínk'ótsjá yámixa̱ha̱. <qMá ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ kisakúhu̱ já xi tíi̱ncha batéña turu̱ ko̱ chu̱tsa̱nka̱ ko̱ chu̱tuju ko̱ já xi tjíntu yo̱ nga tíi̱ncha ts'ínk'óntjaiya to̱on. ' Nk'ie nga ja tíbichú tiña S'í Pascu̱a̱ xi b'asje xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, a̱s'a̱i ngji Jesu nanki Jerusalen. }s Ja kamoo̱. A̱s'a̱i ngji Jesu nanki Capernaum nga tje̱nko̱ na̱aha̱ ko̱ já nts'e̱ ko̱ já ni'yakuyáha̱. Yo̱ y'entu chuba ni̱stjin. B'i̱ ts'ín kik'onsje Jesu chu̱ xi tíi̱ncha batéña jóo̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ q[ Kui kju̱a̱nkjún xu'bi̱ xi títjun kits'ín Jesu nanki Cana, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱. B'a̱ ts'ín tsakúchjihi kju̱a̱chánkaha̱, ko̱ kis'ejihi̱n já ni'yakuyáha̱ nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱. `9 —Ngayjee̱ xu̱ta̱ títjun tsjá binu̱ xi nda ko̱ nk'ie nga ja 'yún ka'bi xu̱ta̱, a̱s'a̱i ní tsjá xi najmi 'yún ndaha̱. Tu̱nga máha ji, binu̱ xi 'yún nda xi tjítjoihi nd'a̱i̱ tí'ba̱i̱. E A̱s'a̱i kikjut'a nda̱ xi tíbasehe̱ s'íu̱ ntánijua xi ja kama binu̱, tu̱nga najmi behé má nibaha̱ ra̱ ntóo̱. Tu̱ já xi tíi̱ncha basehé ra̱ yámixo̱ xi be, a̱t'aha̱ kui xi ts'asje ntánijuo̱. Kui nga nda̱ xi tíbasehe̱ ra̱ s'íu̱ kinchja̱ha̱ ra̱ nda̱ bixoo̱n ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: +A̱s'a̱i Jesu b'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Chjúbó chuba ko̱ tankínko̱ho nda̱ xi tíbasehe̱ s'íu̱. B'a̱ i̱ncha kits'ín jóo̱. B'i̱ kitsúhu̱ Jesu já xi tíi̱ncha basehe̱ yámixo̱: —N'e̱tso ntánijua ndji̱íi̱. Kits'íntse susun jóo̱ ndji̱íu̱. 9kYo̱ tíi̱ncha jun ndji̱í nisa xi kamandako̱ho ndji̱o̱. Kui xi ts'ínchjén xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ nk'ie nga ts'ín je yjoho̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, xi nkú ts'ín tíjña ni̱yáha̱. Nkúnkú ndji̱íu̱ s'en ra̱ tsa cháte ko̱ tsa cháte ko̱ kan litru̱ ntánijua. #~?A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ na̱aha̱ Jesu já xi tíi̱ncha basehe̱ yámixo̱ nga b'a̱ kitsúhu̱: —N'e̱tjusun ngayjee̱ ni xi ku̱i̱tsu̱nu̱u. v}e—Ji ta̱chju̱ún —kitsú Jesu—, ¿á an tí'miyahaní niu̱? Najmi kje̱e bichú chu̱ba̱na̱. |Nk'ie nga jeya binu̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú na̱aha̱ Jesu nga kinchja̱ko̱ho̱: —Ja najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ binu̱. \{1Ta̱ ngji Jesu ko̱ já ni'yakuyáha̱ kju̱a̱bixoo̱n, a̱t'aha̱ kik'inyaha̱. z Ni̱stjin xi ma jahan kama nku kju̱a̱bixan nanki Cana, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱, ko̱ yo̱ ngji na̱aha̱ Jesu. ry _3Ko̱ b'i̱ ta̱ kitsú ya Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Cho̱o nga tsjén ti̱xa̱ ndji̱o̱jmi ján ko̱ nga ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná ku̱i̱yájnu ko̱ ku̱i̱tjujen nga kj'u̱a̱ísehe̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n.Qx 2B'i̱ kitsú Jesu: —¿A a̱t'aha̱ kuakiehe kintehe̱ yá higuera̱ kuaxihin, a kui kju̱a̱ha nga kuas'ejihin ri nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáhana? 'Yún chánka ni xi cha̱ sai nga xu'bi̱. w 1—Ji nda̱ maestru̱ —kitsú ngáha Natanael—, ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. Ji xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ Israel. *v O0—¿Nkú ts'ín yahaní? —kitsú Natanael. B'i̱ kitsú Jesu: —Kuakiehe kintehe̱ ni nga kuanchja̱hi Felipe̱, nk'ie nga kabinchunnkí yá higuera̱. (u K/Nk'ie nga kikie Jesu nga nibá tiña Natanael, b'a̱ kitsú: —Kuihí nda̱ xu'bi̱ xi xu̱ta̱ Israel tje̱he̱n ra̱, nku nda̱ xi najmi b'ana̱cha̱. t }.B'a̱ kitsú Natanael: —¿A ka̱mahá stjújin Nazaret nku ni xi nda? —Nibáa̱se̱i̱hi̱ —kitsú Felipe̱. s  -A̱s'a̱i Felipe̱ ngjisehe̱ Natanael ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ja kuasakúni̱ nda̱ xi kinchja̱ni̱jmíyaha Moise nga y'ét'a xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ xi ta̱ y'ét'a já profeta̱. Kui xi Jesu ntíhi̱ Kuse, nda̱ xi nibáha nanki Nazaret. \r 3,Nanki Betsaida̱ nibáha Felipe̱, má nga ta̱ nankihi̱ Andre ko̱ Pedro̱. q '+Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n, nk'ie nga tífi Jesu a̱nte Galilea̱, a̱s'a̱i ngjisehe̱ Felipe̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Tsjénnkiní. 6p g*A̱s'a̱i j'aiko̱ Andre nda̱ nts'e̱ nga j'aisehe̱ Jesu. Jesu tsasehe̱ Simon ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ji xi Simon, ntíhi̱ Jona. Ji xi k'úín ngáha ri Pedro̱. o )Kui xi títjun ngjingisjai Simon ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ja kuasakúni̱ nda̱ xi kitsú Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín nibá. n (Já xi joo̱ xi kint'é ni xi kinchja̱ Jua ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu, nku xi 'mi Andre xi nda̱ nts'e̱ maha Simon Pedro̱. Hm  '—Nibáa̱so̱ho̱o —kitsú Jesu. A̱s'a̱i ngji jóo̱ ko̱ kikie má tíjña Jesu. Yo̱ kits'ínkj'a ni̱stjin xu'bo̱, a̱t'aha̱ ja ngixun. Nkú ra̱ ma nga chu̱ba̱ ñju niu̱. 7l i&A̱s'a̱i tsasenji a̱stu̱n Jesu ko̱ kikie nga tje̱nnkihi̱ jóo̱. B'i̱ kitsúhu̱: —¿Mí xi tíbinchisjó? —Ji nda̱ maestru̱ —kitsú jóo̱—, ¿má tinchin? ^k 7%Kint'é nga joo̱ já ni'yakuyáha̱ ni xi kinchja̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu. @j }$—Kui xu'bo̱ xi chu̱tsa̱nka̱ha̱ Nti̱a̱ná. i #Nk'ie nga kama ndyjuu̱n, ta̱ yo̱hó tíi̱nchako̱ ngáha Jua jo já ni'yakuyáha̱. Kikie nga j'a Jesu yo̱ ko̱ b'i̱ kitsú: h #"An kikie nga tsitjusun kui ée̱n ko̱ tíxinya nga kui xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kinchja̱ha̱ Jesu já ni'yakuyá xi tjuu̱n g +!Ta̱ ndaha an najmi kje̱e be yá níhi, tu̱nga xi kits'ín nibáhána nga ntánijua kuatentáhana xu̱ta̱, kui xi b'a̱ kitsúna: “Xi cha̱i̱ nga ni̱bajenk'uhu̱n Espiri̱tu̱ ko̱ k'úéjñantjaihi̱, kui xi Espiri̱tu̱ Santo̱ ku̱a̱téntáko̱ho xu̱ta̱.” *f O B'i̱ ta̱ kitsúya Jua ni xi kikie: —Kikie nga nibajen Espiri̱tu̱ ndji̱o̱jmi ján xi nkú joyaha nku chu̱tuju ko̱ nga j'aik'iejñantjai nintaku̱. e )Nk'ie ta̱ ndaha an najmi be yá níhi, tu̱nga ntánijuahá jái̱tentá xu̱ta̱ tu̱ xi s'e̱jña chjihi̱ ra̱ xu̱ta̱ Israel yáha kui. d ;Kui xi kinchjani̱jmíyahana nga b'i̱ kixian: “Xi a̱skahan nibá nga an, kui xi tjun nga an, a̱t'aha̱ kui xi tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíjña.” Kc Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n ngáha kikie Jua nga Jesu nibák'un tiñaha̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —Kui xu'bi̱ xi chu̱tsa̱nka̱ha̱ Nti̱a̱ná xi kjexín ngatitsuhu̱n xu̱ta̱ a̱sunntee̱. Mb B'a̱ kama ni xu'bi̱ nanki xi 'mi Betani̱a̱, nanki xi tíjña ngabantá ntáje̱ Jordan, má tsaténtá xu̱ta̱ Jua. B'i̱ ts'ín kitsúya Jua nga Jesu xi chu̱tsa̱nka̱ha̱ Nti̱a̱ná ja Oxi kj'u̱a̱í a̱skahan nga an. Najmi tje̱henna tsa kjendáya n'úhu̱ tja̱ba̱xín ntéhe̱. z` oB'i̱ kitsú Jua: —An ntánijua tíbatentáko̱hona xu̱ta̱, tu̱nga síjñajihínnu̱u nku xi najmi yo, Q_ ta̱ kingjásjaiyaha̱ Jua: —Tsa najmi ji xi kitsú Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín nibá ko̱ ta̱ ndaha Elia̱ ko̱ ta̱ ndaha nda̱ profeta̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í, ¿á xu̱ta̱ tíbatentáhani? 3^ cKo̱ já xi kits'ínkji já fariseo̱ n] WA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jua: —An xi nku nda̱ xi tínchja̱ a̱nte kixiu̱ nga b'a̱ títsu: “Tjen kixi̱u ni̱yá má nga nibá Nti̱a̱ná.” Kui niu̱ xi y'ét'a nda̱ profeta̱ Isaia̱ xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná. %\ E—¿Yáha ji? —ta̱ kitsú ngáha jóo̱—. A̱t'aha̱ tjíhin nga kuankínko̱ ngáha̱ ri̱ én kixi̱ já xi kits'ín nibáni̱. ¿Nkú bixín? b[ ?B'a̱ kitsú jóo̱ nga kingjásjaiyaha̱: —¿Yáhá ni ji? ¿A jihí xi Elia̱? —Najmi an —kitsú Jua. —¿A jihí xi nda̱ profeta̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í? —kitsú jóo̱. —Najmi —kitsú Jua. Z Kinchja̱ kixi̱ kixi̱ Jua ko̱ najmi ts'ana̱cha̱. B'i̱ kitsú: —Najmi an nda̱ xi xi kitsú Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín nibá. MY B'i̱ ts'ín kinchja̱ Jua nk'ie nga já judio̱ k'aku̱ xi tjín nanki Jerusalen kits'ínkji já na̱'mi ko̱ já xi ta̱ ts'ínxát'a ni̱nku̱ xi má nga ngju̱ásjaiyaha̱ Jua yáha kui. JX Najmi tjín xi ja be nkú tjín Nti̱a̱ná. Nku tutuhú Ntí nku tutuu̱ xi tíjñako̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱, kui xi j'aikúchjiná Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kitsúya Jua Bautista̱ yáha Jesu *W OA̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kits'ínchjén Moise nga kitsjá kju̱a̱téxumoo̱, tu̱nga j'aihí Jesucristo̱ nga y'éjña kju̱a̱ndoo̱ ko̱ én xi na̱xu̱ tjín. bV ?Xki̱ kju̱a̱nda xi kik'a̱i̱ná kju̱a̱nchi̱ná chánka xi ts'e̱ tsitjujihin. IU  Jua kitsúya yáha kui. B'i̱ kitsú: —Kui xi kinchjani̱jmíyahana nga b'a̱ kixian: “Xi a̱skahan nibá nga an, kui xi tjun nga an, a̱t'aha̱ kui xi tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíjña.” YT -Kui Ée̱n xi kik'a yjoninte ko̱ y'ejñajinni̱ ko̱ kiyai̱ kju̱a̱chánkaha̱, a̱t'aha̱ kui xi Ntí nku tutuhu̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Tsakúchji kju̱a̱nda chánkaha̱ ko̱ én xi b'a̱ tjíu̱n. fS G Kui xi kitsin xi nkú ts'ín kama mjehe̱ Nti̱a̱ná. Najmi kitsin xi nkú ts'ín tsin xu̱ta̱ xi tjín, ko̱ ta̱ ndaha najmi xi nkú ts'ín tíjñaha̱ xu̱ta̱, ko̱ ta̱ ndaha najmi xi nkú ts'ín mjehe̱ xu̱ta̱. zR o Tu̱nga xi kits'ínkjáíhi̱n ko̱ kis'ejihi̱n, kui xu̱ta̱ha xi kitsjáha̱ nga ka̱ma ntíhi̱ Nti̱a̱ná. VQ ' J'ai a̱nte xi ts'e̱, tu̱nga xu̱ta̱ xi ts'e̱ najmi kits'ínkjáíhi̱n. P ; Ée̱n j'aik'iejña a̱sunntee̱, Én xi Nti̱a̱ná kits'ínndako̱ho a̱sunntee̱. Tu̱nga xu̱ta̱ a̱sunntee̱ najmi kamankjihi̱n yáha kui. dO C Nd'í xi ndoo̱ xi ts'ín ndzjehe̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ ja ma kj'u̱a̱íhí a̱sunntee̱. ]N 5Najmi kui xi nd'íu̱. Tu̱ kin'e nibáhá tu̱ xi ku̱i̱tsu̱yaha yáha nd'íu̱. M 7J'ai tsúya ni xi kikie tu̱ xi ku̱i̱tsu̱yaha yáha nd'íu̱ ko̱ tu̱ xi s'e̱jihi̱n ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nd'í xi j'ai nchja̱ni̱jmíyaha. KL J'ai nku nda̱ xi 'mi Jua xi Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱. gK INdíi̱ tíb'at'ai má jyuu̱n ko̱ má jyuu̱n najmi tíchúkju̱a̱ha̱ nga títs'ínk'ien. oJ YYo̱ nibáha̱ ra̱ kju̱a̱tík'un. Kui kju̱a̱tík'uu̱n, kui nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n xu̱ta̱. I Ée̱n kits'ínndako̱ho Nti̱a̱ná ngayjee̱ ni xi tjín. Ndaha nku ni xi tjín najmi kin'enda tsa najmi tjín Ée̱n. CH Kui xi y'ejñako̱ Nti̱a̱ná nkúhu nga tuts'ihi̱n ni. G Nga tuts'ihi̱n ni tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíjña Ée̱n. Kui Ée̱n xi y'ejñako̱ho̱ Nti̱a̱ná. Kui Ée̱n xi Nti̱a̱ná. jFMtsa b'a̱ ka̱ma, katumankjinnu̱u nga tu̱ yáhá ni xi ts'i̱ín nga k'u̱éjña ngáha nku xu̱ta̱ngatitsun ni̱yá ch'onk'uhu̱n, kui xi tíb'asjejihi̱n ngabayoo̱ ko̱ títs'ín nga nkjin ngatitsun n'e̱ndyjat'a.SEJun já nts'ena̱, tsa tjín a̱jinnu̱u xi ngju̱a̱i̱ t'axíhi̱n ni xi na̱xu̱ tjín ko̱ tsa a̱s'a̱i tjín xi ts'i̱ín nga kui nda̱ xu'bo̱ k'o̱óyak'un ngáha ni xi na̱xu̱ tjíu̱n, yDkA̱skahan ta̱ kinchja̱ko̱ ngáha Nti̱a̱ná, ko̱ kik'a ts'í ko̱ kama chá ngáha ni a̱sun t'anankiu̱. qC[Nda̱ profeta̱ Elia̱, ta̱ xu̱ta̱ kama xi nkúhu ñá. Nk'ie nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ndjá b'a̱ kits'ín. Kui chu̱bo̱ tsanki nga najmi tu̱ k'u̱a̱ ts'í, ko̱ najmi kik'a ts'í a̱sun t'anankiu̱ jan nú masen. 3B_Kui nga b'i̱ ngján t'inyaha̱ ru̱u xinki̱u ngatitsun xi tje̱nnu̱u, ko̱ b'i̱ ngján chu̱ba̱ntjo xinki̱u nga chu̱bako̱ Nti̱a̱ná tu̱ xi ka̱ma nkihi̱nu̱u. A̱t'aha̱ nk'ie nga ndjá nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, 'yún tjíhi̱n nga'yún ni xi nchja̱. NAKo̱ nk'ie nga kuinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná xi s'ejihi̱n, ka̱manda xi kjijña uu̱n ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná kjésíntje̱he̱n. Ko̱ tsa tje̱he̱n ngatitsun xi kjijña uu̱n, ka̱ma ndyjat'aha̱. U@#Tsa tíjña nku xi kjijña un, kanchja̱ha̱ jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ tu̱ xi chu̱bantjaihi nga i̱ncha ku̱i̱nchja̱ko̱ jóo̱ Nti̱a̱ná ko̱ ngajoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná kat'ojnuhu̱ seti̱. ? Tsa tíjñajinnu̱u xi un tíbehe̱, kanchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. Tsa tíjña nku xi tsjo tjíhi̱n, kase tsjoho̱ Nti̱a̱ná. >% Jun já nts'ena̱, kui ni xu'bi̱ xi 'yún tíbankinu̱u. Najmi tu̱ nungijiun ndji̱o̱jmi ján ni xi ku̱i̱xíún ko̱ ta̱ ndaha t'anankiu̱, ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ nungijiun tu̱ mí nihí ni xi tjín. Tsa tíchasjaiyanu̱u, “joho̱n” ti̱xíún tsa b'a̱ tjín, ko̱ “najmi” ti̱xíún tsa najmi b'a̱ tjín. B'a̱ n'o̱o tu̱ xi najmi ts'i̱ínnijéhe̱nu̱u Nti̱a̱ná. =7 “¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱!” B'a̱ 'mihi̱í xi ts'ín chúkju̱a̱ ni xi mat'ain. Ja kinu'yó xi nkú ts'ín kits'ín chúkju̱a̱ Job ni xi kamat'ain ko̱ yo xi nkú kits'ínko̱ho̱ Nti̱a̱ná a̱skahan. A̱t'aha̱ 'yún tjíhi̱n kju̱a̱ni̱ma̱tak'un Nti̱a̱ná ko̱ ma ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, kui nga b'a̱ ts'íhin. B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ xi nkú ma nga chubaka̱á Nti̱a̱ná 5<c Jun já nts'ena̱, cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o xi nkú ts'ín un kikiehe̱ ko̱ xi nkú ts'ín kits'ín chúkju̱a̱ já profeta̱ xi ngajoho̱ Nti̱a̱ná kinchja̱. ];3 Jun já nts'e, najmi tu̱ kju̱a̱sti binchajoho̱on xinki̱u, a̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'o̱o cha̱se̱he̱ kju̱a̱nu̱u. A̱t'aha̱ xi ku̱a̱se̱he̱ mí nihi xi ts'ín xu̱ta̱ ja síjñasti a̱nkju̱o̱. 9:kB'a̱ ta̱ ts'ín jun chúya k'un k'uhu̱un nga ja ma kj'u̱a̱íhí Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ tjen nga'yúhu̱un ani̱ma̱nu̱u, a̱t'aha̱ ja tíbichú tiña kui ni̱stjiu̱n. H9 Tu̱nga máha jun, já nts'ena̱, n'e̱ chúkju̱a̱ sahanu santa nkúhu nga kj'u̱a̱í ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná. Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o xu̱ta̱ xi ts'ínxájin jñáha̱, xi nkú ts'ín kuyáha̱ ntje̱ xi nda xi tsjá t'anankiu̱. Kuyá k'uk'un santa nkúhu nga f'ai ts'í xi b'a ni̱stjin chu̱ts'íu̱. Y8+B'a̱ tsixíún nga tjíhi̱n jé xi najmi tjíhi̱n jé ko̱ b'a̱ ts'ín kin'ek'iehennu. Najmi ka̱maha̱ tsasinko̱ yjoho̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ xi nkú ts'ín chúyaha̱á Nda̱ Nti̱a̱ná l7QNi xi nkjún tsjo ts'ín tintsu̱bo̱o e̱i̱ a̱sunntei̱ ko̱ najmi tíb'ech'óho̱o yjonu̱u ngayjee̱ ni xi mjenu̱u. Tín'e chánko yjonu̱u, tu̱nga xi nkú joyahá ni turu̱ jun, xi tín'e chánka tu̱ xi n'e̱k'iehen. "6=Cha̱se̱ maru̱u. Najmi y'echjíhu̱u xu̱ta̱ musu̱ xi kits'ínxájin jñánu̱u, ko̱ to̱on xi najmi y'echjíhu̱u tíkjintáya nga tífi kontra̱nu̱u. Ni xi tíkjintáyaha já musu̱ xi j'áya ntje̱nu̱u, kui xi ja tsichu nginku̱n Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún. 5)Ja katju tsjíán to̱onsinenu̱u ko̱ to̱ontabanu̱u, ko̱ kui tsjío̱n xi kju̱a̱kúchji nga ch'on kin'o ko̱ ts'i̱ínkje yjonintenu̱u xi nkú ts'ín ts'ínkje nd'íu̱ ni xi tjín. Jun xi tích'atjó kju̱a̱nchi̱ná ni̱stjin nd'a̱i̱ xi ni̱stjin xi fekuhu. M4Ja tsatsun kju̱a̱nchi̱nánu̱u. Ja jehe̱ xubíu̱ najyunnu̱u. v3 gJun xi 'minu̱u xu̱ta̱ nchi̱ná, ch'i̱ú ko̱ ch'i̱íbo nga̱t'aha̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi ni̱banenu̱u. o2WXi be xi nkú ts'ín ts'i̱ín ni xi nda ko̱ najmi b'a̱ títs'ín, kui xi títs'ín ngatitsun.)1KTu̱nga nd'a̱i̱, nk'a tín'esjo yjonu̱u a̱jihi̱n kju̱a̱ngak'unnu̱u. Ngatentee̱ xi b'a̱ ts'ín nk'a b'asje yjoho̱, kui xi najmi nda ni xi títs'ín. 0}Tu̱ sa ní b'i̱ ti̱xíún: “Tsa mjehe̱ Nti̱a̱ná, katsjáná ni̱stjín ko̱ cha̱se̱é ni xi n'e̱é.” 8/iB'a̱ bixíún, tu̱nga najmi yanú ni xi ka̱mat'on ndyjunni̱, tsa ku̱i̱ntsu̱ba̱ so. Jun xi nkú joyaha ni̱nti̱ xa̱ xi kutju ma chji ko̱ kutjuhú ndyjajihi̱nsén. T.! Máha nd'a̱i̱ jun xi b'a̱ bixíún: “Nd'a̱i̱ ko̱ tsa ndyjunni̱ kuankíaán nanki xu'bo̱. Tsa nku nú ka̱maná yo̱. Ch'a̱tseé ko̱ ku̱a̱teñaá ni ko̱ n'e̱ ngana̱saán to̱on.” t-a Nku tutuhú maha xi kitsjá kju̱a̱téxumoo̱, kui xi basehe̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda ni xi ts'ín xu̱ta̱. Kui xi maha̱ ts'ínk'anki xu̱ta̱ ko̱ ts'ín nga ndyja xu̱ta̱. ¿Tu̱nga yáha ji xi tíchaseihi̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda ni xi títs'ín xu̱ta̱ xinki̱? B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ nga a̱ya ntsja Nti̱a̱ná ku̱i̱ntsu̱ba̱yaá Z,- Jun já nts'e, najmi tu̱ chubatit'ón xinki̱u. Xi nchja̱tit'ain nda̱ nts'e̱ ko̱ xi basehe̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda títs'ín nda̱ nts'e̱, kui xi tínchja̱tit'ain kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ b'a̱ títsu nga najmi kixi̱ tínchja̱ kju̱a̱téxumoo̱. Tsa b'a̱ tíbixín nga najmi kixi̱ tínchja̱ kju̱a̱téxumoo̱, najmi tínu'yá'éíhi̱n. Ji ní xi chu̱ba̱ tíchasehé ri̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda títsu kju̱a̱téxumoo̱. )+K N'e̱ ni̱ma̱kju̱o yjonu̱u nginku̱n Nti̱a̱ná, ko̱ kui xi kja̱nínk'anu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ nkú ts'ín cha̱se̱éhe̱ já nts'e̱é n*U N'e̱kio yjonu̱u nga tje̱nnu̱u nginku̱n Nti̱a̱ná. Tankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u nga ch'i̱ú. A̱ntehe̱ nga cha̱jnu̱u, tu̱ sahá ch'i̱ú. A̱ntehe̱ nga tsjo k'úénu̱u, tu̱ sahá kat'e nusin nusinnu̱u. @)yTankínk'un tiñoho̱o Nti̱a̱ná, ko̱ Nti̱a̱ná ni̱bak'ún tiñanu̱u. Jun xi n'o ngatitsun, je ti̱ntsu̱bo̱o. Jun xi jo jan tjíyanu̱u, n'o̱o nga katumaje ani̱ma̱nu̱u. !(;Kui nga ni̱ma̱kju̱a̱ n'e̱sjehenu yjonu̱u nginku̱n Nti̱a̱ná. Tankín kontro̱ho̱o nda̱nindoo̱, ko̱ kui xi ngju̱a̱i̱ t'axínnu̱u. B'}Nti̱a̱ná tsjá saná kju̱a̱nda. Kui nga b'i̱ títsuhu xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: “Nti̱a̱ná tsjáha̱ kju̱a̱nda xi ni̱ma̱kju̱a̱ ko̱ fi kontra̱ha̱ xi ngak'un.” &Tjíhi̱n sin nga b'i̱ ts'ín tjít'a: “Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi y'éjñajinná, kui xi 'yún mje ts'atihi̱ ñá.” %}¡Jun xi najmi kixi̱ yjankiu Nti̱a̱ná! ¿A najmi yanú nga xi tjoho̱ a̱sunntee̱, kui xi kontra̱ha̱ Nti̱a̱ná? Tu̱ yáhá ni xi mjehe̱ nga ka̱ma nda̱migo̱ho̱ a̱sunntee̱, kui xi nda̱ kontra̱ha̱ Nti̱a̱ná títs'ín ma yjoho̱. $Ko̱ nk'ie nga binchu, najmi n'ekjóho̱on a̱t'aha̱ ngakjá binchu. Ni tiya xi mjehénu̱u n'e̱tsjojíún, kui nihi xi binchu. #Mjenu̱u tsa mí nihi, tu̱nga najmi sakúhúnu̱u. N'ek'ion ani̱ma̱ ko̱ ma xintak'un, tu̱nga najmi mahá bichú tje̱nnkiu ni xi mjenu̱u. N'estiko̱o xinki̱u ko̱ bixkjanko̱o. Najmi sakúnu̱u ni xi mjenu̱u a̱t'aha̱ najmi Nti̱a̱ná binchuhu̱u. *" O¿Má nibáha̱ ra̱ kju̱a̱chán ko̱ kju̱a̱sti xi s'e a̱jinnu̱u? ¿A najmi nga̱t'aha̱ ní ni xi fasihu̱un nibáha̱ ra̱? Kui niu̱ xi kjánko̱nu̱u. !Xu̱ta̱ xi b'éntje̱ kju̱a̱jyu, kju̱jyu sa̱kúhu̱. Kui nii̱ xi nga chjihi̱ nga na̱xu̱ ts'ín xu̱ta̱.  Tu̱nga xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná tsjáha̱ nga na̱nka̱ ts'ínnkjink'un, kuihí xu'bo̱ xi je nginku̱n Nti̱a̱ná, tjíhi̱n kju̱a̱jyu, nda tjíyaha̱, najmi si, ni̱ma̱ tjíyaha̱ ko̱ ni xi nda ts'ín, najmi ngabi ts'ín, ko̱ na̱xu̱ ts'ín. &EA̱t'aha̱ xi má nga tjín kju̱a̱xintak'un ko̱ xi má nga nk'a fihi̱ xinkjín xu̱ta̱, najmi nkuhú y'a xinkjín ko̱ ngayje tíkjá ni ch'onk'un ma. ^5Xi b'a̱ ts'ín ts'ínkjínk'un, najmi Nti̱a̱ná xi tíbakúyaha̱ xi nkú ts'ín na̱nka̱ ts'ínkjínk'un. A̱sunntee̱ ní ts'e̱, kju̱a̱nkjintak'uhu̱n xu̱ta̱ nibáha̱ ra̱, ko̱ nda̱nindoo̱ ts'e̱. V%Tu̱nga tsa kju̱a̱xintak'un tíjñajin ani̱ma̱nu̱u ko̱ mjenu̱u nk'a kuankíhu̱un xinki̱u, najmi tu̱ tsjo katumanu̱u, a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tíbiyunéhenu én xi na̱xu̱ tjín ni xi bakúya.   ¿Yá xi na̱nka̱ ts'ínnkjink'un a̱jinnu̱u ko̱ mankjihi̱n ni xi tjín? Kixi̱ katjiko̱ yjoho̱ ko̱ kats'ín ni xi nda nga ni̱ma̱kju̱a̱ kat'asje yjoho̱, ko̱ b'a̱ ts'ín katakúchjihi nga kju̱axi̱ nga kui xi na̱nka̱ ts'ínnkjink'un. >u Jun já nts'ena̱, ¿a mahá tsjá tu olibo̱ nku yá higuera̱? ¿A mahá tsjá tu higo̱ nku n'ú tuntsja̱jé? B'a̱ ta̱ ts'ín, ta̱ ndaha najmi ma bitjuhu̱ ntánijua xi nda nku ntá ti̱xa̱ má bitju ntánijua xi ntia. B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ kju̱a̱nkjink'un xi nibáha̱ ra̱ Nti̱a̱ná q[ ¿A mahá ta̱ kuihi ntá ti̱xa̱ xi bitjuhu̱ ntánijua xi nda ta̱ bitjuhu̱ ntánijua xi sja? K Ta̱ kuihi tsu̱'baá bitjuhu̱ én xi n'etsjoko̱ho̱ ra̱á Nti̱a̱ná, ko̱ ta̱ kuihi xi bitjuhu̱ én xi najmi nda 'mihi̱í xu̱ta̱. Jun já nts'ena̱, najmi tjíhin nga b'a̱ n'e̱é. U# Njaá n'echjéén nga n'etsjoo̱hó Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ ta̱ kuihi xi n'echjéén nga én xi najmi nda 'mihi̱í xu̱ta̱, xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná kits'ínnda nga kik'íéyaha̱ xi nkúhu kui. /WTu̱nga ndahá nku najmi maha̱ ts'ínnt'é njaá. Kui xi nku ni ch'onk'un xi najmi ma n'ek'íéjña jyu. Xi nkúhu ye̱, kitsejíhi̱n ra̱ xán xi ts'ínk'ienná. 'Ngayje tíkjá chu̱ kjan xi tjín ma n'ent'é, ni̱see̱, ye̱, chu̱ xi tjín a̱jin ntáchak'uu̱n. Kui xi xu̱ta̱ ts'ínnt'éhe̱. W'Xi nkú joyaha nku nd'í njaá. Tu̱ xí ch'onk'uhún. Yjonintená tíjñajin tu̱nga ts'ínkatsúnyjehéná. Nga̱k'i̱e̱n b'ét'a nd'íhi̱ njaá, ko̱ kui xi b'ét'a nd'í xki̱ ni̱stjin xi kich'aá. iKB'a̱ ta̱ tjín nga̱t'a ts'e̱ njaá. Kui xi nku tíkjá i̱chíhi̱ yjonintená, tu̱nga mahá ra̱ ts'ín ni xi i. Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o xi nkú ts'ín kutin i̱chí nd'í maha̱ b'éti nku jñáchá chánka. !;Ta̱ cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o yábarku̱. Ndaha tsa i ko̱ ndaha tsa b'i̱ ngján 'yún nibá ntjo̱ xi kjenimanehe̱, tu̱nga já xi ts'ínko̱hó yóo̱ fiko̱ xi má nga mjehe̱, a̱t'aha̱ yá i̱chí xi tje̱n tuts'in yábarku̱ xi bate ntóo̱ tsjáni̱yáko̱ho̱ ra̱. {oNk'ie nga b'e'aha̱á n'úts'a ndje̱ tu̱ xi ku̱i̱nt'é'éhenná, ndaha tsa chánka tu̱nga nt'éhéná. jMA̱t'aha̱ ngatenteé n'eé nkjin tíkjá ni xi najmi b'a̱ tjín. Tsa tjín xi najmi bitju ts'a ni xi najmi b'a̱ tjín, kui xi ja tsichu ma xi tjíhin nga ka̱ma ko̱ ta̱ maha̱ b'éch'oyjehe̱ yjoho̱ tu̱ mí nihí ni. R Jun já nts'e, najmi tu̱ nkjin xi ka̱ma já maestru̱ kas'e a̱jinnu̱u, a̱t'aha̱ yo nga ji̱n xi já maestru̱i̱ ndyjun nkini̱ 'yún ndjá cha̱se̱he̱ ni xi tín'ei̱ nga xu̱ta̱ xingisoo̱. eCXi nkú ts'ín najmi tíjña tík'un yjonintehe̱ xu̱ta̱ nga ja bitju ani̱ma̱ha̱, b'a̱ ta̱ ts'ín najmi tíjña tík'un xi nkú ts'ín s'ejinná Nti̱a̱ná tsa najmi tín'etjusaán xi nkú ts'ín s'ejinná.  Ko̱ b'a̱ ta̱ kamat'ain na̱ská Rahab. Na̱xu̱ tsichu ma nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi kits'íntjusun, nk'ie nga nda ts'ín kits'ínkjáíhi̱n já Israel xi tsichuse 'maha̱ nankihi̱ ko̱ kitsjáni̱yáha̱ nga xin kits'ínkji. ( ITíyo nga na̱xu̱ bichú ma xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi ts'íntjusun ko̱ najmi tu̱ nku nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n Nti̱a̱ná.  -B'a̱ ts'ín tsitjusuhun ni xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: “Kis'ejihi̱n Abraham Nti̱a̱ná ko̱ kui niu̱ xi kits'ínchjíhi̱ ra̱ Nti̱a̱ná nga Abraham xi nku nda̱ xi na̱xu̱.” Ko̱ b'a̱ kik'ihi̱n Abraham nga kui xi nda̱'amigo̱ho̱ Nti̱a̱ná.  Tíyai nga nkuhú tsichu ma xi nkú ts'ín kis'ejihi̱n Abraham ko̱ xi nkú ts'ín kits'íntjusun ni xi kik'ihi̱n. Xi nkú ts'ín kis'ejihi̱n, kui xi tsichu ma ndju̱ú nk'ie nga kits'íntjusun ni xi kik'ihi̱n. Kuihí ni xu'bi̱ xi 'mihi̱ nga s'ejinná. > uNtje̱ cháná Abraham na̱xu̱ tsichu ma nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi kits'íntjusun nk'ie nga kitsjá Isaac xi ntíhi̱ xi nkúhu chje̱ a̱sun na̱chan chje̱. , QNajmi nda ts'ín tín'enkjíntak'uin. ¿A mjehi cha̱i̱ nga najmi basinko̱ná nga s'ejinná Nti̱a̱ná tsa najmi tín'etjusaán xi nkú ts'ín s'ejinná? Ji xi s'ejihin nga nkuhú maha Nti̱a̱ná. Nda ṉkjún n'ei. Tu̱nga jánindoo̱hó b'a̱ ta̱ ts'ín s'ejihi̱n, ko̱ b'atsénkjún. -SKutsa tjíhín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “Ji xi s'ejihin Nti̱a̱ná ko̱ an títs'intjusan ni xi nda.” Tu̱nga ta̱kúchjihíní nga s'ejihin Nti̱a̱ná nk'ie nga najmi tín'etjusuin xi nkú ts'ín s'ejihin, ko̱ an ni xi títs'intjusan kuakuchjíko̱ho ra nga s'ejinna Nti̱aṉá. :mB'a̱ ta̱ ts'ín tíjña nga̱t'a ts'e̱ xi nkú ts'ín s'ejinná. Tsa najmi tín'etjusaán xi nkú ts'ín s'ejinná, b'a̱ ta joya xi nkúhu tsa ndaha̱chí najmi s'ejinná. {oKo̱ tsa tjín a̱jinnu̱u xi: “Tankíhin ndo, ti̱ch'okjó sisiun najyun ko̱ chi̱ne̱ sisiun”, tsa ku̱i̱tsu̱hu̱ tu̱nga najmi ku̱a̱si̱nko̱hó nga tsjáha̱ ni xi machjéhe̱n, ¿a najmi tu̱ kju̱a̱ndahá b'a̱ ku̱i̱tsu̱? wK'úéjñaha̱ ra̱á tsa nku nda̱ nts'eé ko̱ tsa nku nichjaá ndyjat'áha̱ najyun ko̱ najmi tjíhi̱n nichine. {oJun já nts'ena̱, ¿mí xi chjíhi̱ ra̱ tsa tjín xi títsu nga s'ejihi̱n Nti̱a̱ná tu̱nga tu̱ sa najmi títs'íntjusuhún ngá xi nkú ts'ín s'ejihi̱n? ¿A ka̱mahá n'e̱k'anki tu̱ nga̱t'aha̱ nga b'a̱ ts'ín s'ejihi̱n? >u A̱t'aha̱ ni̱stjin nga ku̱a̱se̱he̱ Nti̱a̱ná mí nihi xi kits'ín xu̱ta̱, najmi ka̱ma ni̱ma̱ha̱ xi najmi kama ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱. Tu̱nga xi kama ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱, kui xi nda ku̱i̱tju kui ni̱stiu̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Santiago̱ ni xi 'mihi̱ nga s'ejinná ve Chu̱bo ko̱ n'o̱o xi nkúhu tsa kju̱a̱téxuma xi ts'ín nda̱íná n'e̱ko̱kju̱a̱ko̱ho̱nu̱u. A{ A̱t'aha̱ xi: “Najmi tu̱ ch'at'aihi̱ chji̱íhi̱n” kitsú, kui xi ta̱: “Najmi tu̱ n'ek'iein” kitsú. Máha ji, ndaha tsa najmi ch'a̱t'aihi̱ chji̱íhi̱n ko̱ tsa x'i̱hi̱n, tu̱nga tsa n'e̱k'ienní ani̱ma̱, tsa b'a̱ n'e̱i̱, jé tje̱hin nga tíbiyunéí kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná. gG A̱t'aha̱ tsa tjín xi ts'i̱íntjusunyje kju̱a̱téxumoo̱, tu̱nga tsa ndyja̱t'ahá ra̱ nga ts'i̱íntjusun nku ni xi tjít'a yo̱, kui xi jé tsjehe̱n nga̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. ~  Tu̱nga tsa ngabi n'o̱o a̱jihi̱n xu̱ta̱, ngatitsun tín'o ko̱ kju̱a̱téxumoo̱ ku̱i̱tsu̱yanu̱u nga jé tje̱nnu̱u. J} Nda n'o̱o tsa n'e̱tjusun kju̱a̱téxuma xi xi 'yún nk'a tje̱n, xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: “N'e̱tjóí xu̱ta̱hi̱ xi nkú nga ts'ín tjohi yjohi̱.” Y|+¿A najmi kuihí jóo̱ xi najmi benkjún Jesucristo̱, kui xi ja ts'e̱nu̱u? }{sTu̱nga máha jun, xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ n'e mo xu̱ta̱ x'a̱n. ¿A najmi jánchi̱nóo̱hó xi b'ana̱cha̱nu̱u nga ngandaha̱ n'o ni xi n'o ko̱ a najmi kuihí xi fiko̱ kju̱a̱'yúnnu̱u nginku̱n já jue nga batéjénenu̱u? DzJun já nts'ena̱, ta̱sinñjú nga Nti̱a̱ná j'ájin xu̱ta̱ xi x'a̱n xi tjín a̱sunntei̱ tu̱ xi sa̱kúhu̱ ra̱ kju̱a̱nchi̱ná xi tjíhi̱n xi s'ejinná ko̱ tu̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱ nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. Kui nii̱ xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjáha̱ xi tjoho̱. ytsa b'a̱ n'o̱o, ¿a najmi ngabihí tín'o? ¿A najmi ch'ohón ts'ín ja tín'enkjíntak'un nga jun tíchasoho̱o yá xi nk'a tje̱n? wxgTsa nda n'e̱kjóho̱on nda̱ xi yja najyun tsjo tjíu̱n nga: “Ti̱nchin a̱nte nda xu'bi̱” k'úíhu̱un, ko̱ tsa b'a̱ k'úíhu̱un nda̱ x'o̱n: “Ti̱si̱njña ndjui yo̱ ji” ko̱ tsa: “Ti̱nchintet'ání” k'úíhu̱un, mwSK'úéjñaha̱ ra̱á tsa kju̱a̱s'enjinnu̱u xi má nga ma ñjakúko̱o xinki̱u nku nda̱ xi tjíyaha̱ stji̱nk'un to̱onsine ko̱ yja najyun tsjo tjín, ko̱ tsa ta̱ kju̱a̱s'en yo̱ nku nda̱ x'a̱n xi yja najyun chá. $v CJun já nts'ena̱, Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ tjíhi̱n kju̱a̱chánka ko̱ kui xi s'ejinnu̱u. Kui nga najmi tu̱ ngabi n'ehenu a̱jihi̱n xu̱ta̱. u 'Tu̱nga nk'ie nga bisinka̱á ntí xi ja k'ien xi cháha̱ ko̱ jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n nga un tíbehe̱, ko̱ nk'ie nga najmi n'esika̱á yjoná ni ch'onk'un xi tjín a̱sunntee̱, b'a̱ ts'ín je ko̱ nda n'eé nginku̱n Nti̱a̱ná xi Na̱'miná maha. t Tsa tjín xi b'a̱ maha̱ nga nda ts'ín nginku̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga tsa tu̱ sa najmi mahá ngáha̱ b'éch'oho̱ ts'a xi nkú nga ts'ín nchja̱, kui xi b'ana̱cha̱ha̱ yjoho̱ ko̱ najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná. 7~}}`||^{zzyx}wwvTvu]t~ssZr;qpppoo n6mmHllkk)jjhh%g7fzfdd)cc;bbBa`_^s]]\[[0ZZ:YYVXXWVTUUTbSSRDQQPONN#M~LLqKJJBIHHCG9FF&E0DD C[BBEA@@k??s><<;T:9887q66$5P433<222100/..D---,E++**-))A(''&&I%$##9"! ;}Z >;l,j ).-Sr f  x ! [W,1{Yo>¿Nkú sa ka̱manu̱u tsa cho̱o Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nk'ie nga ngju̱a̱i̱nji ngáha a̱nte má nga nibaha? 8Xi=Kamankjihi̱n Jesu nga kinchja̱yanehe̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ nga b'a̱ kitsú. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿A tín'endyjajihín ru̱u yjonu̱u én xi kuanchja? EWB'a̱ ts'ín kinchja̱ Jesu nga tsakúya a̱yaha̱ nku ni'ya sinagoga̱ xi tíjña nanki Capernaum. aU;:Kui xu'bi̱ ni̱nku̱a̱n xi ndji̱o̱jmi ján nibajehen. Kui xi najmi xi nkú joyaha mana xi kikjine ntje̱ chánu̱u ko̱ tu̱ nkú jesuhún. A̱t'aha̱ xi kji̱ne̱ ni̱nku̱a̱n xu'bi̱, k'úéntu tík'un sín. PT9’Na̱'miu̱ kits'ín nibána. A̱t'aha̱ tíjña, kui nga tíi̱jñahana. B'a̱ ta̱ ts'ín a̱t'aha̱ tíi̱jña tík'an, kui nga k'úéntu tík'uhun xu̱ta̱ xi ts'i̱ín mana nichinehe̱. oSW8Xi kji̱ne̱ yjonintena̱ ko̱ k'úí jnína̱, kui xi k'úéntujínna ko̱ an kúáte̱jñajihi̱n. XR)7A̱t'aha̱ yjonintena̱ xi nichine xi ndoo̱ ko̱ jnína̱ xi ntá xi ndoo̱. %QC6Xi kji̱ne̱ yjonintena̱ ko̱ k'úí jnína̱, kui xi k'úéntu tík'un sín, ko̱ an ts'inkj'áíya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ni̱stjin xi fekuu̱. 4Pa5B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tsa najmi chi̱no̱o yjonintehe̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n ko̱ s'i̱u jníhi̱, najmi ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un. O%4A̱s'a̱i tu̱ y'ésiko̱hó xinkjín já judio̱ nga b'a̱ kitsú: —¿Nkú ts'ín tsjáhaná yjonintehe̱ nda̱i̱ nga chi̱ne̱é? nNU3An xi ni̱nku̱a̱n tík'un xi ndji̱o̱jmi ján nibajehen. Tsa tjín xi kji̱ne̱ ni̱nku̱a̱n xu'bi̱, kui xi k'úéjña tík'un sín. Ko̱ ni̱nku̱a̱n xi tsja, kui xi yjonintena̱ xi tsjantjáíhina xu̱ta̱ a̱sunntei̱. Mw2Tu̱nga ni̱nku̱a̱n xu'bi̱ ndji̱o̱jmi ján nibajehen tu̱ xi kji̱ne̱he xu̱ta̱ ko̱ najmi ta̱ ku̱a̱yáha. TL!1Ntje̱ chánu̱u kikjine mana a̱nte kixiu̱, tu̱nga tu̱ nkú jesuhún. DK0An ni̱nku̱a̱n xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. [J//Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi s'e̱jihi̱n an, kui xi k'úéntu tík'un sín. I).’Ndaha nku najmi kje̱e be yáha Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Nku tutuhú xi nibaha má tíjña Nti̱a̱ná, kui xi ja be Nti̱a̱ Na̱'miu̱. `H9-B'a̱ ts'ín y'ét'a já profeta̱: “Nti̱a̱ná ku̱a̱kúyaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱.” Kui b'a̱ maha, ngayjee̱ xi mjéñjuhu̱ ra̱ ko̱ bangiya ni xi bakúyaha̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱, kui xi kj'u̱a̱ísena. EG,Ndaha nku najmi ka̱ma kj'u̱a̱ísena tsa najmi kj'u̱a̱íko̱ho̱ Na̱'mi xi kits'ín nibána. Ko̱ xi kj'u̱a̱ísena an ts'inkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ ni̱stjin xi fekuu̱. HF +A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi tu̱ chubayanenú. ME*B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿A najmi kuihí nda̱i̱ xi Jesu, ntíhi̱ Kuse? Yaá na̱'mihi̱ ko̱ na̱aha̱. ¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga b'a̱ títsuhu nga ndji̱o̱jmi ján nibajehen? D)Nk'ie nga b'a̱ kitsú Jesu nga kui xi ni̱nku̱a̱n xi ndji̱o̱jmi ján nibajehen, a̱s'a̱i já judio̱ kinchja̱yanehe̱. dCA(A̱t'aha̱ ni xi mjehe̱ Na̱'mina̱, mjehe̱ nga k'úéntu tík'un sín ngayjee̱ xi kj'u̱a̱ísehe̱ Ntíu̱ ko̱ s'e̱jihi̱n. Ko̱ an ts'inkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ni̱stjin xi fekuu̱. FB'Ko̱ ni xi mjehe̱ xi kits'ín nibána, najmi mjehe̱ tsa ts'inndyja ndaha nku xi kitsjána. Mje níhi̱ nga ts'inkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ni̱stjin xi fekuu̱. )AK&’A̱t'aha̱ ndji̱o̱jmi ján nibaje̱henna tu̱ xi ts'intjusuhunna xi nkú ts'ín mjehe̱ Na̱'mi xi kits'ín nibána ko̱ najmi xi nkú ts'ín mjena. |@q%Kj'u̱a̱ísena ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tsjána Na̱'mina̱, ko̱ xi kj'u̱a̱ísena najmi k'onsje̱ na̱tsin ján. _?7$Tu̱nga jahá b'a̱ kuaxinnu̱u, ndaha tsa tíyanú tu̱nga najmi tís'ejihínnu̱u. V>%#A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —An ni̱nku̱a̱n xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. Xi kj'u̱a̱ísena najmi ta̱ ka̱ma bjoho̱ ra̱ ko̱ xi s'e̱jihi̱n an najmi ta̱ ka̱ma xintáha̱ ra̱. j=M"—Ji nda̱ nti̱a̱ —kitsú jóo̱—, k'u̱a̱i̱ tehe̱nteni̱ ni̱nku̱a̱n xu'bo̱. <!A̱t'aha̱ ni̱nku̱a̱n xi tsjá Nti̱a̱ná, kui xi nibajehen ndji̱o̱jmi ján ko̱ ts'ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱ a̱sunntei̱. w;g B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Na̱'mina̱há xi kitsjánu̱u ni̱nku̱a̱n xi ndji̱o̱jmi ján nibaha, najmi Moise. Ko̱ nd'a̱i̱ títsjánu̱u ni̱nku̱a̱n xi nda kjikjin. Kui xi ndji̱o̱jmi ján nibáha. \:1A̱t'aha̱ ntje̱ cháná kikjine mana nk'ie nga y'entu a̱nte kixiu̱. Kui nihi xi tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná nga b'a̱ títsu: “Ni̱nku̱a̱n xi ndji̱o̱jmi ján nibaha̱ ra̱ kitsjáha̱ nga kikjine.” V9%A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —¿Mí kju̱a̱nkjúhun xi ku̱a̱kúchjini̱ nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáhi tu̱ xi cha̱ha̱ni̱ ko̱ s'e̱jinni̱ ji? ¿Mí xáha̱ Nti̱a̱ná xi mahi? 8B'i̱ kitsú Jesu: —Kui ni xu'bi̱ xi mjehe̱ Nti̱a̱ná nga n'e̱tjusun. Kas'ejinnu̱u nda̱ xi kits'ín nibá. 7 B'a̱ kitsú jóo̱: —¿Mí ni xi tjíhin nga n'e̱i̱ ji̱n tu̱ xi n'e̱tjusuhu̱nni̱ ni xi mjehe̱ ra̱ Nti̱a̱ná? 6%Najmi tu̱ n'exántjaihinu ni̱nku̱a̱n xi maha̱ fe. Ni̱nku̱a̱n xi najmi ma níhi̱ fe n'e̱xántjaihinu. Kui xi ts'i̱ínk'íéntu tík'unnu̱u. Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n tsjánu̱u ni̱nku̱a̱n xu'bo̱. Nti̱a̱ Na̱'miu̱ tsakúnu̱u nga kui xi kits'ín nibá. 5%A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Kiyo kju̱a̱nkjún xi kits'ian, tu̱nga najmi kuihí kju̱a̱ha tíbinchisjáíhinú. Tu̱ nga̱t'aha̱ ní ni̱nku̱a̱n xi kichinehenu nga kitse susunnu̱u, kui kju̱a̱ha nga tíbinchisjáíhinú. }4sNgabantá xinkuu̱ kisakúhu̱ ko̱ b'i̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¿nkú n'e jái̱hini e̱i̱? <3qKui b'a̱ maha, nk'ie nga kikiehe xu̱ta̱ nga najmi ta̱ tjíhin Jesu yo̱ ko̱ ta̱ ndaha já ni'yakuyáha̱, a̱s'a̱i jas'en yábarku̱ nga ngjingisjai nanki Capernaum. K2A̱s'a̱i i̱ncha j'ai kj'a̱í yábarku̱ xi tsitjuhu nanki Tiberi̱a̱ nga j'ai tiña má xi tje̱hen kikjine ni̱nku̱a̱n xu̱ta̱ nk'ie nga kitsjáha̱ Jesu máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. 1wNi̱stjin xi ma ndyjuu̱n kamankjihi̱n xu̱ta̱ xi y'entu ngabantá ntáchak'uu̱n nga tu̱ nkuhú maha yábarku̱ xi tsitju yo̱ ko̱ nga Jesu najmi jas'en nga ngjiko̱ já ni'yakuyáha̱, a̱t'aha̱ tu̱ já ni'yakuyáha̱ ngji subahá. H0 Tsjo kamaha̱ jóo̱ nga jas'en Jesu yábarku̱ ko̱ tu̱ tsichu sahá yábarku̱ nanki xi má nga tíi̱ncha fi. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nga kui xi ts'ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱ M/tu̱nga b'i̱hí kitsú Jesu: —An ní niu̱. Najmi tu̱ binkjun. <.qNk'ie nga tsichu nkú ma tsa un ko̱ tsa jun kilome̱tru̱ tjíhin, kikie jóo̱ nga Jesu nibásun ntáchak'uu̱n nga nibák'un tiñaha̱ yábarku̱. I̱ncha kitsankjún jóo̱, `-9Ko̱ tu̱ nkuhú ntjo̱ xi tu̱ xí 'yúhún kama. Xí kits'ín xuhú ntáchak'uu̱n. :,mJas'en yábarku̱ tu̱ xi kj'u̱a̱tikjáha ntáchak'uu̱n nga ngju̱a̱i̱ nanki Capernaum. A̱s'a̱i tu̱ kama jyunt'aihín nk'ie nga najmi kje̱e bichú tje̱nnkihi̱ Jesu. r+]Nk'ie nga ja tíma jyun, a̱s'a̱i i̱ncha j'aijen a̱ndai ntáchak'uu̱n já ni'yakuyáha̱ Jesu. h*ITu̱nga kamankjihín ra̱ Jesu nga mjehe̱ jóo̱ ngju̱a̱i̱ko̱ kju̱a̱'yúhu̱n nga nda̱ rei̱ ts'i̱ín maha̱. Kui nga ngji t'axín suba ngáha a̱suntu tje̱nki̱u̱. B'i̱ ts'ín ngjisun Jesu ntáchak'uu̱n _)7Nk'ie nga kikie xu̱ta̱ nkjiu̱n kju̱a̱nkjún xi kits'ín Jesu, a̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga kui nda̱i̱ xi nda̱ profeta̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í a̱sunntei̱. 6(e A̱s'a̱i j'áya jóo̱ ni̱nku̱a̱n xi ts'ankiu̱, kui xi nibaha̱ ra̱ ni̱nku̱a̱n cebada̱ xi uu̱n. Te jo ni̱si̱n kama ni̱nku̱a̱n xi ts'ankihi̱ xu̱ta̱. %'C Nk'ie nga kik'ie sisihi̱n xu̱ta̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —Chj'a̱yo ni̱nku̱a̱n xi k'uankiu̱ tu̱ xi najmi ku̱a̱tsúhun. ]&3 A̱s'a̱i jakj'á Jesu ni̱nku̱o̱n, kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná ko̱ kits'ínndzjoho̱ xu̱ta̱ xi kab'entu yo̱. B'a̱ ta̱ kits'íhi̱n tji̱o̱ nga kitsjáha̱ xi nkú tjín mjehe̱ xu̱ta̱. J%  B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ t'ihu̱un nga kat'entu ngayjee̱ xu̱ta̱. Tjín ṉkjún na̱xi̱ chu̱ kui a̱nte xu'bo̱ ko̱ y'entu a̱jin na̱xi̱ chu̱ nkú ra̱ ma un mii̱ jáx'i̱n. 4$a —E̱i̱ síjña nku nda̱ chí xi y'a un ni̱nku̱a̱n xi kamandako̱ho tu cebada̱ ko̱ jo tji̱o̱. Tu̱nga, ¿mí skan ka̱maha̱ ra̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n niu̱? d#AA̱s'a̱i b'i̱ kitsú nda̱ ni'yakuyá xi 'mi Andre, xi nts'e̱ maha Simon Pedro̱: P"A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Felipe̱: —Ta̱ ndaha tsa jo unchan to̱on denari̱o̱ ni̱nku̱a̱n ch'a̱tseé, tsa a̱s'a̱i i̱chí i̱chí k'u̱a̱i̱hi̱ nga nkúnkú, najmi ku̱i̱chú maha̱ ra̱. s!_Tu̱nga tu̱ xi kikjut'ayák'uhún ni Felipe̱ nga b'a̱ kitsúhu̱, a̱t'aha̱ be ni xi ts'i̱ín. L Nk'ie nga tsase Jesu ko̱ kikie nga nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi tíi̱ncha nibák'uhu̱n, b'a̱ kitsúhu̱ Felipe̱: —¿Má xi tje̱hen ch'a̱tseé ni̱nku̱a̱n xi kji̱ne̱ xu̱ta̱ nkiu̱n? taKui ni̱stjiu̱n ja tíbichú tiña S'í Pascu̱a̱ xi b'asje xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. eCA̱s'a̱i tsiyajnu Jesu nku a̱sunntu tje̱nki̱ ko̱ yo̱ y'ejñako̱ já ni'yakuyáha̱. yNkjin ṉkjún xu̱ta̱ kitsjennkíhi̱, a̱t'aha̱ kikie kju̱a̱nkjún xi kits'ín nga kits'ínnkihi̱ xu̱ta̱ un. s aKj'a̱í ni̱stjin ngáha ngji Jesu ngabantá ntáchak'un Galilea̱, xi ta̱ 'mi ntáchak'un Tiberi̱a̱. r]/Tu̱nga tsa najmi s'ejinnu̱u ni xi y'ét'a Moise, ¿nkú ts'ín s'e̱jihi̱nnu̱u én xi tínchja?}.Tsa kju̱axi̱ nga s'ejinnu̱u ni xi y'ét'a Moise, ta̱ s'e̱jinnu̱u an, a̱t'aha̱ an kinchja̱ni̱jmíyahana Moise. #?-’Najmi tu̱ b'a̱ bixíún tsa an xínyat'ainnu̱u nginku̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Moise ní xi tíma 'yún tak'un, kui ní xi títsuyat'ainnu̱u. E,B'i̱ ngján 'bo̱ho̱ kju̱a̱chánka yjonu̱u. Najmi binchisjó nga Nti̱a̱ná xi nku tutuu̱ tsjánu̱u kju̱a̱chánka. Nk'ie nga b'a̱ n'o, ¿nkú ts'ín s'e̱jihi̱nnu̱u énna̱? #?+Ngajoho̱ Na̱'mina̱ jái̱hina ko̱ jun najmi n'ekjáínnú. Tu̱nga tsa kj'a̱í xi ku̱a̱té xá subaha̱ yjoho̱, tu̱ sahá kui xi n'ekjóho̱on. ?y*Tu̱nga behénu̱u. Be nga najmi n'etjó Nti̱a̱ná. J )’Najmi tíbangisja tsa xu̱ta̱ tsjána kju̱a̱chánka. W'(Tu̱nga najmi mjehénu̱u ni̱basenú tu̱ xi ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'uhunnu. iK''Yún ṉkjún n'eyo xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ b'a̱ manu̱u nga b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱nu̱u nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un síún. Tu̱nga an ní tínchja̱ni̱jmíyahana xu̱ju̱n nga tífina kju̱a̱nda. zm&Ta̱ ndaha najmi tíjñajinnu̱u éhe̱n a̱jin ani̱ma̱nu̱u, a̱t'aha̱ najmi s'ejinnu̱u xi kits'ín nibá. 1%Ko̱ Na̱'miu̱ ya xi kits'ín nibána ta̱ tífina kju̱a̱nda. Jun najmi kje̱e nu'yó nta̱ha̱ ko̱ ta̱ ndaha najmi kje̱e yo xi nkú tjín. !$’Tu̱nga 'yún chánka sa ni xi tífina kju̱a̱nda nga én xi kinchja̱ Jua. A̱t'aha̱ xá xi kitsjána Nti̱a̱ Na̱'miu̱ nga ts'intjusan ko̱ xi títs'ian nd'a̱i̱, kui xi ta̱ tífina kju̱a̱nda. Tíbakúchji nga Nti̱a̱ Na̱'miu̱ kits'ín nibána. oW#Jua b'a̱ joyaha nku nd'í xi tsat'ai ko̱ kits'ín ndzjen, ko̱ jun kin'e tsjojiun kutju nd'íhi̱. 3"An najmi machjénna tsa xu̱ta̱ yjoninte ngju̱a̱i̱na kju̱a̱nda, tu̱nga tíxihínnu̱u nga n'e̱chjíhi̱ ru̱u Jua tu̱ xi k'u̱a̱nkihinu. f E!Jun kin'ekjíú já xi ngjingjásjaiyaha̱ Jua nga yáha kui ko̱ kui xi kitsúya yáha an.  } Tu̱nga tíjñahá kj'a̱í xi tífina kju̱a̱nda, ko̱ be nga chjíhi̱ ra̱ ni xi ts'ín nga b'éjña chji yáha an. W '’Tsa ta̱ ahan xínya yáha an, najmi chjíhi̱ ra̱ én xi kuinchja. 0 YNdaha nku ni najmi ma ts'ian kuenta̱na̱. Xi nkú ts'ín nt'e, b'a̱ ts'ín ts'ian kju̱a̱. Ko̱ kixi̱ ts'ian kju̱a̱, a̱t'aha̱ najmi bangisjai su̱ba̱ ni xi mjena. Ni xi mje níhi̱ Na̱'mi xi kits'ín nibána bangisja. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu ni xi bakúchji nga kik'a̱i̱ xáha̱ P ko̱ ku̱i̱síntje̱n ngáha. Xi nda kits'ín ku̱i̱síntje̱n nga k'úéntu tík'un. Xi najmi nda kits'ín ku̱i̱síntje̱n nga s'e̱néhe̱ ni xi kanéhe̱ nga̱t'aha̱ ni xi i̱ncha kits'ín. 9’Najmi tu̱ ma nkjúnnu̱u niu̱. A̱t'aha̱ ku̱i̱chú chu̱ba̱ nk'ie nga ku̱i̱nt'é nta̱ha̱ Ntíu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kjintuyánji %CNa̱'miu̱ kitsjáha̱ Ntíu̱ tu̱ xi ku̱a̱se̱he̱ ra̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda ni xi kits'ín xu̱ta̱, a̱t'aha̱ kui xi Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. "=A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín Nti̱a̱ Na̱'miu̱ kuenta̱ha̱ tíjña tík'uhun, b'a̱ ta̱ ts'ín kitsjáha̱ Ntíu̱ nga kuenta̱ha̱ tíjña tík'uhun. U#Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ku̱i̱chú chu̱ba̱ ko̱ ja kuichu chu̱bo̱ nd'a̱i̱ nk'ie nga xu̱ta̱ k'ie̱n ku̱i̱nt'é nta̱ha̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, ko̱ xi tínt'é'éhe̱n k'úéntu tík'un. s_’Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi basínñjuhu̱ énna̱ ko̱ s'ejihi̱n xi kits'ín nibána, kui xi ja tjíntu tík'un sín. Najmi tjín ni xi ngju̱a̱i̱néhe̱ a̱t'aha̱ ja tsitjujin ngabayoo̱ ko̱ tjíntu tík'un sín. B}tu̱ xi ngayjee̱ xu̱ta̱ sku̱e̱nkjúhun Ntíu̱ xi nkú ta̱ ts'ín benkjún Na̱'miu̱. Xi najmi benkjún Ntíu̱, b'a̱ ta̱ ts'ín najmi benkjún Na̱'mi xi kits'ín nibáha̱. #?Najmi Na̱'miu̱ xi ku̱a̱se̱he̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda ni xi kits'ín xu̱ta̱. Ntíu̱ ní kitsjáha̱ nga kui xi ku̱a̱se̱yjehe̱ kui niu̱, :mA̱t'aha̱ xi nkú ts'ín Na̱'miu̱ ts'ínkj'áíyaha̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱ ko̱ ts'ínk'íéntu tík'un ngáha, b'a̱ ta̱ ts'ín Ntíu̱ ts'ínk'íéntu tík'un xi mjehe̱. ,QA̱t'aha̱ Na̱'miu̱ 'yún tjoho̱ Ntíu̱ ko̱ bakúchjihi̱ ngayjee̱ ni xi ts'ín. Ko̱ ku̱a̱kúchji saha̱ ni xi 'yún chánka. Xí ka̱ma nkjúhúnnu̱u. >uA̱s'a̱i kinchja̱ Jesu nga b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku ni najmi ma ts'ín Ntíhi̱ Nti̱a̱ná kuenta̱ subaha̱. Tu̱ nkuhú ni xi tíbe nga títs'ín Na̱'mihi̱, kui xi ts'ín. A̱t'aha̱ ngatentee̱ ni xi ts'ín Na̱'miu̱, ta̱ kui nihi xi ts'ín Ntíu̱. k~OKui kju̱a̱ha nga tu̱ sahá 'yún tsangisjai ni̱yáha já judio̱ k'aku̱ nga mjehe̱ ts'i̱ínk'iehen Jesu. A̱t'aha̱ najmi tu̱ suba tsa ni̱stjin nkjúu̱n xi najmi kitsenkjún, tu̱nga b'a̱há kitsú ya nga Nti̱a̱ná xi Na̱'mihi̱. B'a̱ ts'ín ta̱ kuihi kits'ín ma yjoho̱ xi nkúhu Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakúchji Jesu xáha̱ o}WA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Na̱'mina̱ títs'ínxá santaha nd'a̱i̱ ko̱ an ta̱ títs'inxá. |}Kui kju̱a̱ha nga kits'ín unkiehe̱ ra̱ Jesu já judio̱ k'aku̱, a̱t'aha̱ b'a̱ kits'ín nga ni̱stjin nkjúu̱n. `{9A̱s'a̱i ngji tsúyaha̱ ndo̱ já judio̱ k'aku̱ nga Jesu xi kits'ínnkihi̱. Yz+A̱skahan Jesu kisatéjin ngáha ndo̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ji, ja kama nda ngáhani. Najmi ta̱ n'eheni ngatitsun tu̱ xi najmi sa̱téhe ri nku ni xi 'yún ch'onk'un sa. y% Tu̱nga najmi behé nda̱ xi kama nkihi̱ yá xi kits'ínnkihi̱, a̱t'aha̱ ngji t'axín Jesu a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tíi̱ncha yo̱. x  B'a̱ kitsú jóo̱ nga kingjásjaiyaha̱: —¿Yá xi b'a̱ kuatsúhi: “Chjúbéí nijña xi kisujñasuin ko̱ t'in”? w B'a̱ kitsú ndo̱: —Xi kuats'ínnkina, kui xi b'a̱ kuatsúna: “Chjúbéí nijña xi kisujñasuin ko̱ t'in.” *vM Kui nga b'a̱ kitsúhu̱ ra̱ já judio̱ k'aku̱ nda̱ xi kama ndoo̱: —Xua̱tu̱ nd'a̱i̱. Tíjña nkjúhu̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga ch'a̱i̱ nijñahi̱. 1u[ Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kama nda ngáha ndo̱. Jakj'á nijña xi kjijñasun ko̱ ngji. Tu̱nga xua̱tu̱hú kui ni̱stjiu̱n, ni̱stjin nkjúhu̱n xu̱ta̱ judio̱. otWA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí nijña xi kisujñasuin ko̱ t'in. rs]—Ji nda̱ nti̱a̱ —kitsú nda̱ uu̱n—, najmi ch'a tjínna xi ku̱a̱si̱nko̱na, tsa tsúngijinna ntá ti̱xo̱ nk'ie nga n'e ni̱yáha̱. Nk'ie nga mjena tsungijian yjona̱, tu̱ kj'a̱íhí xi tjun tsungijin yjoho̱. $rANk'ie nga kikie Jesu nga kjijña ndo̱ yo̱, kamankjihi̱n nga ja nkjin nú tjíhi̱n nga uhu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¿A mjehi ka̱ma nda ngáhani? hqIYo̱ kjijñajihi̱n xu̱ta̱ uu̱n nku nda̱ xi tjíhi̱n kan tj'ion jan nú nga uhu̱n. pA̱t'aha̱ tu̱ nkjé tu̱ nkjéhé ni nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná f'aijénjin ntá ti̱xo̱ ko̱ ts'ín ni̱yánkihi̱ ntánijuo̱. Ko̱ xi tjun tsungijin yjoho̱ ntóo̱ nk'ie nga ja kuan'e ni̱yáha̱, kui xi ma nda tu̱ mí ch'in xi k'uhún ra̱. o!Yo̱ fantu ṉkjún xu̱ta̱ un, xu̱ta̱ ka̱, xi najmi ma fi ko̱ xi nta sjai. Kui xi i̱ncha kuyáha̱ nga ts'ín ni̱yá ntánijuo̱. dnAYo̱ tíjña nku ntá ti̱xa̱ chánkantsú xi tiña maha̱ a̱nkju̱a̱ha̱ na̱xi̱nantóo̱ xi 'mi A̱nkju̱a̱ Chu̱tsa̱nka̱. Kui ntá ti̱xo̱ xi 'mi Betesda̱ nga én hebreo̱. Un a̱nte nk'íén kis'entuhu̱. |m sKj'a̱í ni̱stjin ngáha, nk'ie nga tíi̱ncha b'asje s'íhi̱ xu̱ta̱ judio̱ ngji ngáha Jesu nanki Jerusalen. l 6Kui kju̱a̱nkjún xu'bi̱ xi ma joho xi kits'ín Jesu nk'ie nga tsitju a̱nte Judea̱ ko̱ j'ai ngáha a̱nte Galilea̱.Ck5J'áítsjehe̱n na̱'mihi̱ nda̱ chíu̱ nga kui chu̱bo̱: “Ja nda ngáha nda̱ chíhi̱”, kitsúhu̱ Jesu. Kui ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín ni'yaha̱ kis'ejihi̱n Jesu. Xj)4Kingjásjaiyaha̱ ndo̱ já musu̱hu̱ mí chu̱ba̱ha kik'atuts'i̱hi̱n nga kis'e nda ngáha̱ ra̱ ntíhi̱. B'a̱ kitsú jóo̱: —Kujña̱ nga chu̱ba̱ nku tsitjujihi̱n ch'iu̱n nda̱ chíu̱. yik3Nk'ie nga tje̱n masen ni̱yóo̱, kisatéjin já musu̱hu̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ja nda ngáha ntíhi̱. h2B'i̱ kitsú Jesu: —T'in ngáhani ni'yahi̱. Ja nda ngáha nda̱ chíhi̱. Kis'ejihi̱n ndo̱ én xi kitsú Jesu ko̱ ngji. !g;1A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nda̱ xi ts'ínxát'aha̱ nda̱ rei̱: —Ji nda̱ nti̱a̱, nibá mai i̱chí kintehe̱ ni nga ku̱a̱yá nda̱ chína̱. (fI0B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa najmi cho̱o kju̱a̱nkjún ko̱ ni xi tíbakúchji nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná, najmi s'e̱jinnu̱u nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána. [e//Nk'ie nga kint'é nga tsitju Jesu a̱nte Judea̱ ko̱ j'ai a̱nte Galilea̱, a̱s'a̱i j'aisehe̱ ko̱ tsankihi̱ nga ngju̱a̱i̱ ni'yaha̱ tu̱ xi ts'i̱ínnkihi̱ ra̱ nda̱ chíhi̱, a̱t'aha̱ ja tí'me. |dq.A̱s'a̱i tsichu ngáha Jesu Cana, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱ má nga kits'ín ma binu̱ ntánijuo̱. Yo̱ tíjña nku nda̱ xi ts'ínxát'aha̱ nda̱ rei̱, kui xi tíjñaha̱ nku nda̱ chí xi kjijña un nanki Capernaum. Oc-Nk'ie nga tsichu Galilea̱, xu̱ta̱ xi tjín yo̱ kits'ínkjáíhi̱n, a̱t'aha̱ kikie ngayjee̱ ni xi kits'ín Jesu nanki Jerusalen a̱jihi̱n s'íu̱. A̱t'aha̱ ko̱ kui i̱ncha ngji s'íu̱. \b1,A̱t'aha̱ kitsúya Jesu nga najmi yankjún nku nda̱ profeta̱ a̱nte xi ts'e̱. aa;+Nk'ie nga j'a jo ni̱stjin, a̱s'a̱i tsitju Jesu yo̱ nga ngji a̱nte Galilea̱. D`*A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ ta̱chjúu̱n: —S'ejinni̱ nd'a̱i̱ tu̱nga najmi tu̱ nga̱t'aha̱ ní én xi tsixín. S'ejin níni̱ a̱t'aha̱ ko̱ ji̱n kuanu'yái̱ ko̱ mankjinni̱ nga kju̱axi̱ nga kui xi ts'ínk'anki xu̱ta̱ xi tu̱ má tjíntuhú. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ chí ?_y)ko̱ 'yún nkjin sa xi kis'ejihi̱n én xi kinchja̱. ^(Kui kju̱a̱ha nk'ie nga j'aisehe̱ ra̱ xu̱ta̱ Samari̱a̱ Jesu, tsankihi̱ nga k'úéjña yo̱. Y'ejña Jesu jo ni̱stjin tjíhin 6]e'Nkjin xu̱ta̱ Samari̱a̱ xi tjíntu a̱nte xu'bo̱ kis'ejihi̱n Jesu nk'ie nga kint'é nga b'i̱ kitsú ta̱chjúu̱n: “Kuatsúyana ngatentee̱ ni xi kits'ian.” A\{&An kits'inkjínu̱u nga chj'a̱yo cha̱n xi najmi jun kis'enkinu̱u kju̱a̱ni̱ma̱. Kj'a̱í xi kuak'íéntje̱ nga nibá xu̱ta̱i̱, ko̱ jun ta̱ sakút'anu̱u chjíhi̱ xóo̱. p[Y%A̱t'aha̱ kju̱axi̱ kjáíhin én xi b'a̱ tsuu̱: “Nku xi b'éntje̱ ko̱ kj'a̱í xi f'áya.” :Zm$Xi tíf'áya cha̱n xi nibá yo̱ ka̱ma chjíhi̱. A̱t'aha̱ k'úéntu tík'un sín xu̱to̱. B'a̱ ts'ín nkuhú tsjo ka̱maha̱ ra̱ xi ts'ínxájin ko̱ xi f'áya cho̱n. zYm#Tíbixíún: “Ndyja sa ñju sá nga ku̱i̱chú cho̱n.” Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u: Chjúx'ánkiu tunkun ko̱ cha̱so̱o. Xu̱ta̱ xi nibá ján, kui xi nkú joyaha cha̱n. Ja tíbichú chu̱ba̱ha̱. Ja ka̱ma kj'u̱a̱íya cho̱n. -XS"A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Nk'ie nga ts'ian xi nkú ts'ín mjehe̱ xi kits'ín nibána ko̱ nga ts'intjusan xá xi ts'e̱, kui ní niu̱ xi nichinena̱. W!Kui nga b'i̱ ngján kingjásjaiyaha̱ ra̱ xinkjín já ni'yakuyóo̱ nga b'a̱ kitsú: —Tjín ra̱ xi kj'uaiko̱ho̱ nichine. ?Vy —Tíjñana nichine xi najmi yo —kitsú Jesu. U5Nk'ie nga ngji ta̱chjúu̱n a̱jin na̱nti̱o̱, já ni'yakuyáha̱ Jesu b'i̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, chi̱ne̱i̱ i̱chí nichinei̱. KTA̱s'a̱i tsitju xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ nga j'aisehe̱ Jesu. $SAB'i̱ kitsú: —Nibáa̱se̱ ma ru̱u xu̱ta̱ x'i̱n xi kuatsúyana ngatentee̱ ni xi kits'ian. Kutsa kuihí xi kitsú Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín nibá. RyA̱s'a̱i tsasínjña nisaha̱ ta̱chjúu̱n ko̱ ngji a̱jin na̱nti̱o̱. Ngji tsúyaha̱ xu̱ta̱ ni xi kamat'ain. QKui chu̱bo̱ j'ai ngáha já ni'yakuyáha̱ ko̱ kama nkjúhu̱n nga nku ta̱chju̱ún tínchja̱ni̱jmíko̱ Jesu. Tu̱nga ndaha nku najmi kama k'un kingjásjaiyaha̱ mí nihi xi mjehe̱ ko̱ a ra̱ mí nihi xi tínchja̱ni̱jmíyako̱ho ta̱chjúu̱n. GP—An ní niu̱, an xi tínchja̱ko̱hi —kitsú Jesu. 9OkB'a̱ kitsú ta̱chjúu̱n: —Be nga kj'u̱a̱í Mesia̱, chá xi ts'i̱ín nibá Nti̱a̱ná. Nk'ie nga kj'u̱a̱í, ku̱i̱tsu̱yaná nkú tjíhi̱n ra̱ ni xi tjín. "N=Xi ts'i̱íntsjoho̱, tjíhin nga kju̱axi̱ b'a̱ ts'i̱ín xi nkú ts'ín ku̱a̱kúya Espiri̱tu̱ Santo̱. A̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ ní Nti̱a̱ná. fME’Tu̱nga jahá tíbichú chu̱ba̱ ko̱ ja kuichu chu̱bo̱ nd'a̱i̱ nk'ie nga kju̱axi̱ n'etsjoho̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Xi nkú ts'ín ku̱a̱kúyaha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ xu̱ta̱, b'a̱ ts'ín ts'i̱íntsjoho̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱ mjehe̱ nga xu̱ta̱ xi b'i̱ ts'ín tjíntuyáha̱ ts'i̱íntsjoho̱. 6LeJun najmi yo xi n'etsjoho̱o. Tu̱nga ji̱n yai̱ xi n'etsjoi̱hi̱, a̱t'aha̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ stjújin xi ts'i̱ínk'anki xu̱ta̱. lKQ—Ji ta̱chju̱ún —kitsú Jesu—, n'e̱ s'ejin ni xi tíxihin. Ku̱i̱chú chu̱ba̱ nk'ie nga najmi ta̱ kjúái̱hinu na̱xi̱ xu'bi̱ ko̱ najmi ta̱ kuankíhinnu Jerusalen nga n'e̱tsjoho̱o Nti̱a̱ Na̱'miu̱. 7JgNtje̱ cháni̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná na̱xi̱ xu'bi̱. Tu̱nga máha jun, b'a̱ bixíún nga Jerusalen tíjña a̱nte má nga tjíhin nga n'e̱tsjoho̱ Nti̱a̱ná. dIA—Ji chá nti̱a̱ —kitsú ta̱chjúu̱n—, tímankjinna nga chá profeta̱ ní. HA̱t'aha̱ ja ma un x'i̱n binchunko̱i̱ ko̱ nda̱ xi tinchunko̱i̱ nd'a̱i̱ najmi x'i̱hi̱n maha. Kju̱axi̱ ni xi kuakixín. G%—Najmi tjínna x'i̱n —kitsú ta̱chjúu̱n. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíbixín, nga najmi tjíhin x'i̱n. QF—T'in chu̱baihi̱ x'i̱hi̱n ko̱ nibáko̱i̱ —kitsú Jesu. =Es—Ji chá nti̱a̱ —kitsú ta̱chjúu̱n—, k'u̱a̱i̱ní ntánijua xu'bo̱ tu̱ xi najmi ta̱ ka̱ma xintáhana ko̱ najmi ta̱ kj'úái̱k'asjéhena ntánijua e̱i̱. DTu̱nga xi k'úí ntánijua xi tsjaha̱, kui xi ndaha̱chí najmi ta̱ ka̱ma xintáha̱ ra̱. A̱t'aha̱ ntánijua xi tsjaha̱ ka̱ma a̱jihi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱ xi nkú joyaha nku ntá ti̱xa̱ xi bitju subaha̱ ntánijua. B'a̱ ts'ín k'úéntu tík'un síhin. wCg A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ngayjee̱ xi k'úí ntánijua xu'bi̱ ta̱ ka̱ma xintá ngáha̱ ra̱. 9Bk Ntje̱ cháná Jacob y'éjñaná ntá ti̱xa̱i̱. Kui xi ta̱ kits'i ntánijuaha̱ ko̱ ta̱ kits'i ntíhi̱ ko̱ chu̱ xi kis'ehe̱. ¿A jihí xi 'yún chánka sai nga kui? jAM —Ji chá nti̱a̱ —ta̱ kitsú ngáha ta̱chjúu̱n—, najmi tjíhin ni xi n'e̱sjeko̱honi ntánijuo̱ ko̱ 'yún na̱nka̱ ntá ti̱xo̱. ¿Má k'úínchj'ahani ntánijua xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱? B@} B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa yai ni xi tsjá Nti̱a̱ná ko̱ tsa yai yá xi tíbankihi ntánijua, ji ku̱i̱nchíhi̱ ko̱ kui tsjáhi ntánijua xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. ?' A̱s'a̱i b'i̱ kitsú ta̱chjúu̱n: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga an tíbinchihiní ntánijua xi s'i̱hini, nga ji xi chá judio̱ ko̱ an xi na̱ Samari̱a̱? B'a̱ kitsú ta̱chjúu̱n a̱t'aha̱ najmi nda i̱ncha y'a xinkjín xu̱ta̱ judio̱ xu̱ta̱ Samari̱a̱. >Kui chu̱bo̱ najmi tjíntuko̱ho̱ já ni'yakuyáha̱, a̱t'aha̱ nichine i̱ncha kafík'atse a̱jin na̱nti̱o̱. =)A̱s'a̱i j'ai nku ta̱chju̱ún Samari̱a̱ nga j'aik'asje ntánijua. B'i̱ kitsú Jesu: —K'u̱a̱i̱ní i̱chí ntánijua xi k'u̱i̱a̱. B<}Yo̱ tíjña ntá ti̱xa̱ xi kits'ínnda Jacob. A̱s'a̱i ngjik'iejñat'a Jesu ntá ti̱xo̱, a̱t'aha̱ ja kafentaha̱ nga títs'ín ni̱yá. Nkú ra̱ ma nga chu̱ba̱ te jo niu̱. ;Kui nga j'aihi Sicar, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Samari̱a̱. Tíjñakjoko̱ xu'ba xi Jacob kitsjáha̱ Kuse xi ntíhi̱ maha. 8:kTjíhin nga kj'u̱a̱ a̱nte Samari̱a̱. 9 Nk'ie nga kint'é Jesu ni xi kik'inyaha̱ já fariseo̱, a̱s'a̱i tsitju a̱nte Judea̱ nga kik'óya ngáha a̱nte Galilea̱. _87Tu̱nga najmi Jesu xi tsaténtá xu̱ta̱. Já ni'yakuyáha̱ ní xi b'a̱ kits'ín. 7 Kik'inyaha̱ já fariseo̱ nga Jesu 'yún tjín saha̱ xu̱ta̱ ni'yakuyá nga Jua ko̱ nga 'yún nkjin xu̱ta̱ tíbaténtá. S6$Xi tís'ejihi̱n Ntíu̱, kui xi tíjña tík'un sín. Tu̱nga xi najmi tíma mjehe̱ nga ku̱i̱nt'é éhe̱n Ntíu̱, kui xi najmi k'úéjña tík'un. Kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná tíjñanehe̱.p5Y#Nti̱a̱ Na̱'miu̱ 'yún tjoho̱ Ntíhi̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi tjín ja kits'ínkjas'en a̱ya ntsja. 4"A̱t'aha̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, kui xi nchja̱ éhe̱n Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kitsjáyjehe̱ Espiri̱tu̱. z3m!Tu̱nga xi tís'ejihi̱n én xi tínchja̱, kui títs'ínkie yjoho̱ nga kju̱axi̱ én xi nchja̱ Nti̱a̱ná. k2O Títsuya ni xi kikie ko̱ ni xi kint'é, tu̱nga najmi ch'a tís'ejihín ra̱ én xi tínchja̱. q1[’Xi nibáha nk'a ján 'yún chánka sa nga tu̱ yáhá ni. Xi tje̱he̱n ra̱ a̱sunntee̱, kui xi xu̱ta̱ a̱sunnte ko̱ ni xi ts'e̱ a̱sunntee̱ nchja̱. Xi nibáha ndji̱o̱jmi ján 'yún chánka sa nga tu̱ yáhá ni. H0 Kui ndo̱ xi tjíhin nga nk'a ngju̱a̱i̱, an kinte kfíán. //Xi nkúhu tsa nku kju̱a̱bixan, nkuhú nda̱ xi tíbixan. Nda̱ xinkjín nda̱ bixoo̱n tu̱ síjñat'ahá ra̱. Tímjéñjuhu̱ ni xi tínchja̱ ko̱ tsjo tímaha̱ nga tínt'é nta̱ha̱ nda̱ bixoo̱n. B'a̱ ts'ín an nd'a̱i̱. Ja tsichu ma ndju̱ú kju̱a̱tsjona̱. .}Jun kinu'yó ni xi kinchja, nga najmi an nda̱ xi ts'i̱ín nibá Nti̱a̱ná ngajoho̱. Tu̱ kin'e nibá títjuhúnna. --A̱s'a̱i b'i̱ ts'ín kinchja̱ Jua: —Ndaha nku ni najmi ma ts'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ tsa najmi ndji̱o̱jmi ján kik'a̱i̱hi̱ ra̱. [,/I̱ncha ngjisehe̱ Jua ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, nda̱ xi j'aisehi ngabantá ntáje̱ Jordan, xi tsixínyai yáha kui, kui xi ta̱ tíbaténtá ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ tíi̱ncha fisehe̱. 5+cA̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ Jua ko̱ nku nda̱ judio̱ kinchja̱ni̱jmíyaha xi nkú ts'ín tjíhin nga ts'i̱ín je yjoho̱ xu̱ta̱ judio̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. ;*qB'a̱ kama nk'ie nga najmi kje̱e s'eya'yún Jua. ))KJua ta̱ tsaténtá xu̱ta̱ nanki Enon, yo̱ má tiña maha̱ nanki Salim, a̱t'aha̱ 'yún tjín ntánijua yo̱. I̱ncha j'ai xu̱ta̱ nga kisaténtá yo̱. 7(gA̱skahan nga b'a̱ kamoo̱ ngjiko̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ a̱nte Judea̱. Yo̱ y'ejñako̱ já ni'yakuyáha̱ chuba ni̱stjin nga tsaténtá xu̱ta̱ xi tjín yo̱. ='sTu̱nga xi na̱xu̱ ts'ín, kui xi fik'úhu̱n nd'íu̱ tu̱ xi cha̱ha nga tíi̱ncha ts'ín xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín ta̱ kitsúya ngáha Jua yáha Jesu &Ngayjee̱ xi ch'on ts'ín, kui xi ch'oho̱n nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n. Najmi fik'úhu̱n tu̱ xi najmi cha̱ha ni xi tíi̱ncha ts'ín. i%KKui nga̱t'ai̱ tje̱he̱n ra̱ jé xu̱ta̱. J'ai a̱sunntee̱ nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n xu̱ta̱, tu̱nga 'yúhún kama mjehe̱ xu̱ta̱ má jyuu̱n nga má ndzjee̱n, a̱t'aha̱ najmi nda tjín ni xi tíi̱ncha ts'ín. K$’Xi s'ejihi̱n Ntíhi̱ Nti̱a̱ná najmi tjín ni xi ngju̱a̱i̱néhe̱. Tu̱nga xi najmi s'ejihi̱n, kui xi ja tje̱n jé a̱t'aha̱ najmi kis'ejihi̱n Ntí nku tutuhu̱ Nti̱a̱ná. O#Nti̱a̱ná najmi kits'ín nibá Ntíhi̱ a̱sunntee̱ tsa tu̱ xi k'u̱éjñanehe̱ ra̱ xu̱ta̱ ni xi kanéhe̱ nga̱t'aha̱ ngatitsun xi kits'ín. Kits'ín nibá ní tu̱ xi ts'i̱ínk'ankihi. 7"g’Kits'íntjo Nti̱a̱ná xu̱ta̱ a̱sunntee̱ nga kitsjá Ntí nku tutuhu̱ tu̱ xi najmi ndyja̱ha xi s'e̱jihi̱n ra̱ kui, nga tu̱ sahá k'úéntu tík'un sín. b!=tu̱ xi najmi ndyja̱ha xi s'e̱jihi̱n ra̱ kui nga tu̱ sahá k'úéntu tík'un sín.  +’Xi nkú ts'ín kikjesíntje̱n Moise ye̱ a̱nte kixiu̱ nk'ie, b'a̱ ta̱ ts'ín tjíhin nga chjúsíntje̱n Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, iK Ndaha nku najmi kje̱e fi ndji̱o̱jmi ján. Nkuhú Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi nibajehen yo̱. Q Tsa najmi s'ejinnu̱u énna̱ nk'ie nga ni xi ts'e̱ a̱sunntei̱ tínchjani̱jmíyaha̱nu̱u, ¿nkú ts'ín s'e̱jihi̱nnu̱u énna̱ tsa ni xi ts'e̱ ndji̱o̱jmi ján kuinchjani̱jmíyaha̱nu̱u?  Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Ji̱n chubai̱ ni xi yai̱ ko̱ bixínyai̱ ni xi kiyai̱, tu̱nga jun najmi n'e s'ejiun én xi bixínyai̱. q[ B'i̱ ts'ín kinchja̱ Jesu: —Ji xi nda̱ maestru̱hu̱ xu̱ta̱ Israel. ¿A najmi yaní niu̱? R B'a̱ kitsú Nicodemo̱: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ ni xi tíbixín? ~Y}}||{{#zgyyxuwwavv uudtt4sdrrNqq2poo'nnFmglokk^jjhhggf=ee1dcbQa`__9^^]Y\\2[[cZZYXXXgWVVpUU+TnTSZRQPP]ONNMM_LL6K(JXII7HHGFEEDCCBBAZ@@h@?j>>&=Y<;;:~99W88)766D5e44:33 2o2 1N0//|..@-x,,++:**^)(>'~&&H%%$#"!!{ YzW;MOr$2%@W O % R2P]} $An bi, Nti̱a̱ Na̱'miu̱ kitsjána xá xi tjíhin nga ts'ian ko̱ kits'ín nibána a̱sunntei̱. Kui nga, ¿nkú tjíhi̱n ra̱ nga b'a̱ tíbixíhinnu nga najmi tíbenkjúhunna Nti̱a̱ná nk'ie nga b'a̱ tíxian nga an xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná? .U #B'a̱ ts'ín Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu nga nti̱a̱ xu̱ta̱ xi tsichuk'úhu̱n éhe̱n. Ko̱ yaá nga chjíhi̱ ra̱ ngayjee̱ ni xi tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná. 3 "B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱a̱téxumanu̱u tjít'a má nga b'a̱ kitsú Nti̱a̱ná nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱: “Nti̱a̱nú kixinnu̱u.”  !A̱s'a̱i b'i̱ kitsú jóo̱: —Najmi nga̱t'aha̱ ni nda xi kin'ei. Tu̱ nga̱t'aha̱ ní nga najmi tíyankjúín Nti̱a̱ná nga b'a̱ tíbixín. Kui kju̱a̱ha nga ndji̱o̱ s'e̱he ri. Nda̱ a̱sunnte ní, tu̱nga Nti̱a̱náhá tín'e mai yjohi̱. 2] B'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱: —Nkjin ṉkjún ni xi nda kits'ian a̱jinnu̱u, xá xi kitsjána Na̱'mina̱. ¿Má nga̱t'aha̱ mjehe̱nu̱u k'úéhenú ndji̱o̱?  Nk'ie nga kint'é éi̱n já judio̱ k'aku̱, a̱s'a̱i ta̱ jakj'á ngáha ndji̱o̱ nga mjehe̱ ts'i̱ínk'ien Jesu. /Y Na̱'miu̱ ko̱ an nkuhú maha̱ni̱. ,Q Na̱'mina̱ kitsjána chu̱tsa̱nko̱ ko̱ kui xi 'yún chánka nga tu̱ yáhá ni. Ndaha nku najmi ka̱maha̱ kjé'aha̱ chu̱tsa̱nka̱ xi tjíntu a̱ya ntsja. kO An ts'ink'íéntu tík'un síán. Najmi ka̱ma ndyja̱ ko̱ najmi ch'a xi kjé'ana a̱ya ntsa̱. [/ Chu̱tsa̱nka̱na̱ nt'é nta̱na̱. An be chu̱tsa̱nka̱na̱ ko̱ tsjennkína. Q Tu̱nga najmi s'ejihínnu̱u a̱t'aha̱ najmi chu̱tsa̱nka̱na̱ jun. ' B'i̱ kitsú Jesu: —Ja b'a̱ kixinnu̱u tu̱nga najmi kis'ejihínnu̱u. Ni xi títs'ian ngajoho̱ Na̱'mina̱, tíbakúchji yáha an. F A̱s'a̱i y'étjindaihi̱ jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Nkú tjín ni̱stjin n'e̱sti sani̱? Tsa kju̱axi̱ nga ji xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, t'inya kixi̱ kixi̱ni̱ nd'a̱i̱. kO Kikjatsú'ba Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ xi tje̱hen má nga 'mi Kinte Ni'yaha̱ Salomon. J  Nk'ie nga ni̱stjin chu̱nch'óo̱n, nanki Jerusalen tíi̱ncha b'asje s'í xu̱ta̱ nga tíi̱ncha ts'ínkj'áítsjen ni̱stjin nk'ie nga kis'ejña chji ni̱nku̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. s_ B'a̱ kitsú ngá k'u̱a̱: —Najmi b'a̱ ts'ín ku̱i̱nchja̱ xi tíjñajihi̱n nda̱nindoo̱. ¿A ka̱mahá ra̱ nda̱nindoo̱ kjéx'ánki tunku̱n xu̱ta̱ ka̱? B'i̱ ts'ín najmi kis'ejihi̱n já judio̱ k'aku yáha Jesu b= —Nda̱nindahá tíjñajihi̱n ndo̱ ko̱ luku̱. ¿Á jun tíbasinñjuhu̱ru̱u? ta Nk'ie nga kint'é jóo̱ éi̱n, a̱s'a̱i ta̱ tsakjányahá ngáha yjoho̱. Nkjin xi b'a̱ kitsú:  } Najmi ch'a ka̱ma kjé'ana nga tíi̱jña tík'an. An ní tsja su̱ba̱ yjona̱ nga ku̱a̱yá. Tjínna nga'yún xi má nga tsja yjona̱ ko̱ ta̱ tjínna nga'yún nga kúáte̱jña tík'un ngáhana. Kui xái̱ xi kitsjána Na̱'mina̱ nga ts'ian.   ’Kui kju̱a̱i̱ nga tjoho̱ ra̱ an Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Tsja yjona̱ nga ku̱a̱yá tu̱ xi kj'u̱a̱íya ngáhana. e C Tíi̱ncha sana kj'a̱í chu̱tsa̱nka̱ xi najmi tíi̱ncha nch'á xu'bi̱. Kui xi ta̱ tjíhin nga kjúái̱ka̱. Ku̱i̱nt'é nta̱na̱. B'a̱ ts'ín nku stíhín ka̱maha ko̱ nkuhú nda̱ bastu xi ku̱a̱se̱he̱.    xi nkú ts'ín bena Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ko̱ an be Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Tsja yjona̱ nga ku̱a̱yántjaihina chu̱tsa̱nko̱. V % ’An xi nda̱ bastu xi ndoo̱. Be chu̱tsa̱nka̱na̱ ko̱ ta̱ bena, zm B'a̱ ts'ín bankaha ndo̱ a̱t'aha̱ tu̱ to̱ohón ts'ínxántjaihi ko̱ najmi nkjún maha̱ chu̱tsa̱nko̱.  Nda̱ xi tu̱ to̱ohón ts'ínxántjaihi, xi najmi kui ts'e̱ xóo̱ ko̱ najmi kui ts'e̱ chu̱tsa̱nko̱, kui xi binchá masen chu̱tsa̱nko̱ ko̱ banka nk'ie nga be nga nibá chu̱ kjoo̱n. A̱s'a̱i chu̱ kjoo̱n kjine chu̱tsa̱nko̱ ko̱ ts'ínndzjoya. {o An xi nda̱ bastu xi ndoo̱, ko̱ nda̱ bastu xi ndoo̱ tsjá yjoho̱ nga ku̱a̱yántjaihi chu̱tsa̱nka̱ha̱. _7 ’Nda̱ ndyjée̱ f'ai tu̱ xi fiko̱ho ko̱ ts'ínk'ien ko̱ ts'ínkje chu̱tsa̱nko̱. Tu̱nga ahán jáa̱ tu̱ xi ka̱ma k'úéntu tík'uhun xu̱ta̱, tu̱ xi sa̱kúhu̱ ra̱ kju̱a̱tík'un xi ndoo̱. 5c An xi nkú joyaha a̱nkju̱o̱. Xu̱ta̱ xi kju̱a̱s'enjinna k'u̱a̱nki. Kui xi ka̱ma xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱ xi fas'en ko̱ bitju ni'yaha̱ nga fi kjine jñá. 3_ Ngayjee̱ já xi j'ai títjun nga an, kui xi já ndyjé xi kama mjehe̱ nga ngju̱a̱i̱ko̱ chu̱tsa̱nko̱. Tu̱nga najmi kint'éhé chu̱tsa̱nko̱ nta̱ha̱ jóo̱. / A̱s'a̱i b'a̱há ta̱ kitsú ngáha Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. An xi nkú joyaha a̱nkju̱a̱ má nga fas'en chu̱tsa̱nko̱. <q B'a̱ kitsú Jesu nga y'éjña chu̱ba̱ya ni xu'bi̱. Tu̱nga najmi kamankjihín ra̱ xu̱ta̱ ni xi kinchja̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kui xi nda̱ bastu xi ndoo̱   Chu̱ xi ts'e̱ najmi tsjennkíhi̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í. Tu̱ sahá banka, a̱t'aha̱ najmi be nta̱ha̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í. / Nk'ie nga bitjuko̱ ngayjee̱ chu̱tsa̱nka̱ xi ts'e̱, a̱s'a̱i tsjen títjuhu̱n ko̱ chu̱tsa̱nko̱ tsjennkíhi̱ a̱t'aha̱ be nta̱ha̱. T~! Kjex'á nda̱ xi basehe̱ a̱nkju̱o̱ nk'ie nga be nda̱ bastuu̱. Chu̱tsa̱nka̱ xi ts'e̱ nt'é nta̱ha̱, ko̱ nga nkúnkú chu̱tsa̱nka̱ha̱ j'áíhi̱n nchja̱ha̱ ra̱ nga bitjuko̱ ni'yoo̱. c}? Tu̱nga xi kju̱a̱s'en má tje̱n a̱nkju̱o̱, kui xi nda̱ bastuhu̱ chu̱tsa̱nko̱. z| o B'i̱ ts'ín kinchja̱ Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tu̱ yáhá ni xi najmi kju̱a̱s'en a̱nkju̱a̱ ni'yaha̱ chu̱tsa̱nko̱ nga tu̱ sahá xin kju̱a̱s'enntjai, kui xi nda̱ ndyjé xi mjehe̱ ngju̱a̱i̱ko̱ chu̱tsa̱nko̱. .{U )B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa ni xi ka̱hanu, najmi tjínnu̱u jé kai. Tu̱nga b'a̱há tíbixínnú nga chjinu̱u. Kuihí kju̱a̱ha nga tjíhi̱nnu̱u jé.z (Ta̱ kint'é éi̱n k'u̱a̱ já fariseo̱ xi tíi̱nchako̱ Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿A ko̱hó ji̱n xi ta̱ ka̱i̱? &yE 'A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —An jáa̱ a̱sunntei̱ tu̱ xi n'e̱ko̱kju̱a̱ha, tu̱ xi ka̱ma chjihi̱ ra̱ xi ka̱ ko̱ ka̱ma ka̱ xi chjihi̱. `x9 &—S'ejinna ji, Nda̱ Nti̱a̱ —kitsú ndo̱ ko̱ tsasinkúnch'int'aha̱ Jesu. Tw! %B'i̱ kitsú Jesu: —Ja kuayai. An ní niu̱, an xi tínchjako̱hi. _v7 $—Ji Nda̱ Nti̱a̱ —kitsú ndo̱—, ¿yáha xu'bo̱, tu̱ xi s'e̱jihinna? u  #Kint'é Jesu nga tsich'onsje ndo̱. B'i̱ kitsúhu̱ nk'ie nga kisatéjin ngáha: —¿A s'ejihin Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n? t "B'i̱ kitsú jóo̱ nga tsich'onsje ndo̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ sinagoga̱: —Ngatitsun kitsinjín. ¿A jihí xi ku̱a̱kúyani̱? qs[ !Tsa najmi Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ nda̱ xu'bo̱, najmi chumi nihi xi ka̱maha̱ ra̱ ts'i̱ín. hrI Ndaha̱chí najmi kje̱e nu'yá tsa tjín xi kjex'ánki tunku̱n xu̱ta̱ xi ka̱ nga kitsin. +qO Yaá nga Nti̱a̱ná najmi basínñjuhu̱ xu̱ta̱ ngatitsuu̱n. Tsa tjín xi sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná ko̱ ts'i̱ín ni xi mjehe̱, kuihí xi basínñjuhu̱. p A̱s'a̱i b'i̱ kitsú ndo̱: —Ma nkjúnna nga najmi yo má j'aihi̱ ra̱ nda̱ xi kamaha̱ kuakjex'ánki tunkán. ~ou Yai̱ nga Moise kinchja̱ én xi Nti̱a̱ná kitsúyaha̱, tu̱nga najmi ya níi̱ má j'aihi̱ ra̱ nda̱ xu'bo̱. n B'a̱ kitsú jóo̱ nga kinchja̱tiko̱: —Nda̱ ni'yakuyáha̱ ní ndo̱ ji. Tu̱nga ji̱n já ni'yakuyáha̱ ní Moise ji̱n. Rm A̱s'a̱i b'a̱ kitsú ndo̱: —Ja kuaxinyanu̱u tu̱nga najmi tín'esihínnú. ¿Á mjehe̱nu̱u nga b'a̱há ta̱ xín ngáha̱nu̱u? ¿A ko̱hó jun mjenu̱u ka̱mo já ni'yakuyáha̱ ndo̱? dlA B'a̱ kitsú jóo̱: —¿Mí xi kuats'íhin? ¿Nkú ts'ín kuakjex'ánkihi tunkuin? k+ B'a̱ kitsú ndo̱: —Tsa nku nda̱ ngatitsun niu̱ najmi be. Tu̱ nkuhú ni xi be. Ka̱ná ni̱stjin nk'ie tu̱nga nd'a̱i̱ ja chjina. &jE A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱há ngáha̱ ra̱ ni̱yá xi ma joho já judio̱ k'aku̱ nda̱ xi kama chjihi̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Yai̱ nga nda̱ ngatitsuhún xi kuats'ínnkihi. N'e̱kiei yjohi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka nga kju̱axi̱ ni xi tíbixín. [i/ Kui kju̱a̱ha nga: “Cha̱sjaiyoho̱o, ja chá”, kitsúhu xi cháha̱ ndo̱. h B'a̱ kitsú xi cháha̱ ndo̱ a̱t'aha̱ tsankjún já judio̱ k'aku̱. A̱t'aha̱ y'éndako̱ xinkjín já judio̱ k'aku̱ tsa tjín xi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, kui xi ku̱i̱ch'onsje a̱jihi̱n xu̱ta̱ sinagoga̱. Gg Tu̱nga najmi yaníi̱ nkú ts'ín kama chjihi̱ ra̱. Najmi yai̱ yá xi kuakjex'ánki tunku̱n. Tu̱ sahá kui cha̱sjaiyoho̱o. Ja chá. Ka̱ma ku̱i̱tsu̱ya subanu̱u ni xi kamat'ain. bf= B'a̱ kitsú xi cháha̱ ndo̱: —Yai̱ nga kui xi ntíni̱ ko̱ ka̱ nga kitsin. e} ko̱ kingjásjaiyaha̱: —¿A kui ntínu̱u xu'bi̱ xi bixíún nga ka̱ nga kitsin? ¿Nkú ts'ín kama chjihi̱ ra̱? ,dQ Tu̱nga najmi kis'ejihín ra̱ já judio̱ k'aku̱ tsa kui ndo̱ xi ka̱ nk'ie ko̱ tsa kui xi ja chji ngáha̱ ra̱. Kui nga kinchja̱ha̱ ra̱ xi cháha̱ A̱s'a̱i b'a̱ kitsú k'u̱a̱ já fariseo̱: —Najmi Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ nda̱ xi b'a̱ kuats'íu̱n, a̱t'aha̱ najmi benkjún ni̱stjin nkjúu̱n. B'a̱ kitsú ngá k'u̱a̱: —¿Nkú ts'ín nku nda̱ ngatitsun ka̱ma ts'i̱íhin kju̱a̱nkjún xi nkúhu xu'bi̱? B'a̱ ts'ín tsakjányaha yjoho̱ já fariseo̱ nga̱t'aha̱ Jesu. -aS Kui nga já fariseo̱ kingjásjaiyaha̱ ra̱ nkú ts'ín kama chjihi̱ ra̱ ko̱ b'a̱ kitsú ndo̱: —Si kuangjájnuhu̱ tunkán, kuakanejná, ko̱ kama chjina. y`k Ni̱stjin nga kits'ínnda siu̱ Jesu ko̱ tsix'ánki tunku̱n ndo̱, kui xi ni̱stjin nkjún. Xua̱tu̱ niu̱. ]_3 A̱s'a̱i ngjiko̱ho̱ jóo̱ nda̱ xi kama chjihi̱ nginku̱n já fariseo̱. V^% —¿Má tíjña ndo̱? —kitsú jóo̱. —Najmi be —kitsú ndo̱. t]a B'a̱ kitsú ndo̱: —Nda̱ xi 'mi Jesu kuats'ínnda si ko̱ kuangjájnuhu̱ tunkán ko̱ b'i̱ kuatsúna: “T'in ntá ti̱xa̱ Siloe ko̱ ta̱nejnui tunkuin.” Kui nga kfihina ko̱ nk'ie nga kuakanejná tunkán, kama chjina. H\  —¿Nkú ts'ín tsix'ánkihi tunkuin? —kitsú jóo̱. [5 —Joho̱n, kui —kitsú k'u̱a̱. —Najmi kui, tu̱nga b'a̱ tjín xi kuihí tjín —kitsú ngá kj'a̱í. —Ahán niu̱ —kitsú ndo̱. DZ A̱s'a̱i já xi nda nchja̱ko̱ho̱ ko̱ já xi kikiehe̱ nga banki to̱on kinchja̱ni̱jmíyaha ndo̱. B'a̱ kitsú k'u̱a̱: —¿A najmi kuihí nda̱i̱ xi b'ejña nga banki to̱on? Y  —T'ihi̱nnejnui tunkuin ntá ti̱xa̱ Siloe. Kui nga ngjinéjnuhu tunku̱n ndo̱. Ja chjihi̱ nk'ie nga kik'óya ngáha. *XM B'a̱ kitsú Jesu, a̱s'a̱i tsatété t'anankiu̱ ko̱ ntá na̱téhe̱ kits'ínndako̱ho si. Kui xi kingjájnuhu̱ tunku̱n ndo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: eWC Nk'ie nga tíi̱jña a̱sunntei̱, an xi nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n xu̱ta̱ a̱sunntei̱. V/ Tjíhin nga n'e̱é xá xi ts'e̱ xi kits'ín nibána nk'ie nga ndzjen sa. A̱t'aha̱ nga ka̱ma jyun, najmi ta̱ ch'a ka̱ma ts'i̱ínxá saha. GU B'i̱ kitsú Jesu: —Ta̱ ndaha kui ko̱ ta̱ ndaha xi cháha̱ najmi kits'ín ngatitsun nga b'a̱ kamoo̱. B'a̱ ts'ín kitsin tu̱ xi sa̱kúchjihi ni xi maha̱ ts'ín Nti̱a̱ná. 7Tg A̱s'a̱i kingjásjaiya já ni'yakuyáha̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¿yá xi kits'ín ngatitsun tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱ kitsihin nda̱i̱? ¿A kui, a ra̱ xi cháha̱ ní? cS A Má xi tje̱hen j'a Jesu, kikie nku nda̱ xi tu̱ b'a̱ ts'ín ka̱há nkúhu nga kitsin. -RS;A̱s'a̱i jakj'á ndji̱o̱ jóo̱ xi má nga mjehe̱ ts'i̱ínk'iehe̱n, tu̱nga Jesu ngji t'axíhi̱n jóo̱ ko̱ tsitju má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱.Q:B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Kintehe̱ ni nga tsín Abraham, tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíi̱jña. P9B'a̱ kitsú já judio̱: —Ndaha najmi kje̱e tjíhin cháte nú nga b'a̱ tíbixín. ¿Nkú ts'ín nga kiyahani Abraham? |Oq8Tsjo kamaha̱ Abraham xi ntje̱ chánu̱u nga sku̱e̱ ni̱stjin nga kjúa̱. Kikie kjáíhin ko̱ tsjo kamaha̱. (NI7Kui xi najmi yo, tu̱nga máha an, be. Tsa b'a̱ xínnu̱u nga najmi be, ta̱ nda̱ tsank'á ka̱ma xi nkúhu jun. Tu̱nga bená ko̱ tíi̱jñajian éhe̱n. [M/6B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa an su̱ba̱ chánka tíb'asje yjona̱, najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ kju̱a̱chánka xi tísakúna. Tu̱nga Na̱'mina̱há xi chánka tíb'asjena, kui xi ta̱ Nti̱a̱ 'mihu̱u. L}5¿A 'yún chánka sai nga Abraham xi ntje̱ cháná? Kui xi ta̱ k'ien ko̱ já profeta̱. ¿Yá xi tín'e mai yjohi̱? oKW4B'a̱há ta̱ kitsú ngáha já judio̱: —Kju̱axi̱hí nga nda̱nindoo̱ tíjñajihin. Abraham ko̱ já profeta̱ ta̱ k'ien. Tu̱nga ji b'a̱ tíbixín nga najmi ts'i̱ínkjáíhi̱n ngabayoo̱ xi k'úéjñajin éhi̱n. iJK3Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi k'úéjñajin énna̱, najmi ts'i̱ínkjáíhi̱n ngabayoo̱. )IK2Najmi kju̱a̱chánka tíbangisja nginku̱n xu̱ta̱, tu̱nga tíjñahá xi tíbangisjai kju̱a̱chánkana̱. Kui xi ku̱i̱tsu̱ya yá xi na̱xu̱ títs'ín. ~Hu1B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi nda̱nindoo̱ tíjñajinna. Benkján Na̱'mina̱ tu̱nga jun najmi tíyankjúnnú. G{0B'a̱ kitsú já judio̱: —Kju̱axi̱hí ni xi tíbixíi̱n. Samari̱a̱ nibáhani. Nda̱nindoo̱ tíjñajihin. F5/Xi Nti̱a̱ná ts'e̱he̱ mjéñjuhu̱ én xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Tu̱nga najmi Nti̱a̱náhá ts'e̱nu̱u. Kui kju̱a̱ha nga najmi mjeñjúhunú. E-.¿A tjín a̱jinnu̱u xi ka̱ma ku̱a̱kúchji nga tjínna ngatitsun? Tu̱nga tsa na̱xu̱ tjín ni xi tínchja, ¿á najmi s'ejihi̱nnu̱u an? bD=-’An bi, ni xi na̱xu̱ tínchja. Kui kju̱a̱ha nga najmi tís'ejihi̱nnu̱u an. nCU,Nda̱nindoo̱ ní na̱'minu̱u. Kui ts'e̱nu̱u ko̱ mjenu̱u n'o̱o xi nkú ts'ín mjehe̱. Kui xi santaha nga tuts'ihi̱n ni kits'ínk'ien xu̱ta̱. Najmi y'ejñajin ni xi na̱xu̱ tjín, a̱t'aha̱ najmi tíjñajihi̱n ni xi na̱xu̱. Nkú ts'ín tjíyaha̱, b'a̱ ts'ín nchja̱. Én tsank'á nchja̱. Kui xi tsank'á ko̱ na̱'mihi̱ én tsank'óo̱. cB?+Najmi mankjinnu̱u ni xi tínchja a̱t'aha̱ najmi mjenu̱u ku̱a̱sinñjuhu̱u énna̱. IA *B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa Nti̱a̱ná xi na̱'minu̱u, jun ra̱ xi n'e̱tjónú, a̱t'aha̱ má tíjña Nti̱a̱ná nibahana. Najmi kuenta̱na̱ jái̱hina. Kui ní xi kits'ín nibána. @%)Jun bi, ni xi ts'íhín na̱'minu̱u n'o. B'a̱ kitsú jóo̱: —Ntí nda níi̱. Tíjñaháni̱ nku na̱'mi nku tutu. Kui xi Nti̱a̱ná. &?E(Tu̱nga nd'a̱i̱ mjenu̱u n'e̱k'iennú, ndaha tsa tíxinyanu̱u ni xi na̱xu̱ tjín xi tsakúyana Nti̱a̱ná. Ndaha̱chí najmi b'a̱ kits'ín Abraham. >)'B'a̱ kitsú jóo̱: —Abraham na̱'mini̱. B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa ntíhi̱ Abraham jun, b'a̱ ra̱ n'o̱o xi nkú kits'ín Abraham. _=7&An nchja ni xi bakúchjina Na̱'mina̱. Jun bi, n'o ni xi bakúyanu̱u na̱'minu̱u. <%Be nga ntje̱he̱ Abraham nibáhanu, tu̱nga mjehénu̱u n'e̱k'iennú a̱t'aha̱ najmi mjenu̱u n'e̱kjóho̱on énna̱. g;G$Kui nga tsa Ntíhi̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ín nda̱ínu̱u, kju̱axi̱ nga ka̱ma nda̱ínu̱u. 3:_#Nku nda̱ musu̱ xi kich'atse najmi nda̱íhi̱ yjoho̱, ndaha tsa ni'yaha̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ ts'ínxá. Tu̱nga ntíhi̱ ní nda nti̱a̱ha̱ ka̱ma ts'e̱ ni'yoo̱. 59c"B'i̱hí ta̱ kitsú ngáha Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ngayjee̱ xi títs'ín ngatitsun, nga'yúhu̱n ngatitsuu̱n tíjñajin. Najmi nda̱íhi̱ yjoho̱. D8!B'a̱ kitsú jóo̱: —Ntje̱he̱ Abraham ji̱n. Ndaha nku najmi kje̱e ts'ín mani̱ xu̱ta̱ musu, tsa ts'atseni̱. ¿Nkú ts'ín b'a̱ tíbixíhinni nga ka̱ma nda̱íhi̱ni̱? U7# ko̱ cho̱o ni xi na̱xu̱ tjín ko̱ kui niu̱ xi ts'i̱ín nda̱ínu̱u. 63A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ xu̱ta̱ judio̱ xi kis'ejihi̱n: —Tsa ku̱i̱ntsu̱ba̱jiun énna̱, kju̱axi̱ nga ka̱mo xu̱ta̱ ni'yakuyána̱ 5Nk'ie nga b'a̱ kitsú, nkjin ṉkjún xi kis'ejihi̱n Jesu. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná w4gXi kits'ín nibána tíjñako̱na. Najmi b'éjña subana, a̱t'aha̱ ts'intjusun tehe̱nte ni xi sasíhi̱n. 3Kui nga b'i̱hí ta̱ kitsú ngáha Jesu: —Nk'ie nga chjúsíntje̱nnk'o Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, nk'iehé nga ka̱mankjinnu̱u nga an xi tíi̱jña ko̱ nga ndaha nku ni najmi ts'ian kuenta̱na̱. Xi nkú ts'ín tsakúyana Na̱'mina̱, kui nihi xi tínchja. e2CTu̱nga najmi kamankjihín ra̱ jóo̱ nga Nti̱a̱ Na̱'miu̱ kinchja̱ni̱jmíyaha. 1 Benu̱u. Ka̱ma xínya xi nkú ts'ín tjíntuyánu̱u. Ka̱ma xínya má nihi xi nda ko̱ má nihi xi najmi nda tín'o. Tu̱nga xi kits'ín nibána, kui xi ma n'e s'ejián ni xi tsu. Ko̱ ni xi kint'e nga kinchja̱, kui xi tínchja ngáhana a̱sunntei̱. k0O—¿Yáha ji? —kitsú jóo̱. B'i̱ kitsú Jesu: —Xi ja kixinnu̱u nga tuts'ihi̱n ni. 1/[Tsa najmi s'e̱jinnu̱u nga an xi tíi̱jña, ngatitsunnu̱u ku̱a̱yájiun. Kui kju̱a̱ha nga b'a̱ kuaxihi̱nnu̱u na̱nd'a̱i̱ nga ngatitsunnu̱u ku̱a̱yájiun. .}B'i̱ kitsú Jesu: —Kintei̱ ts'a̱jun, nk'a ján ts'a̱n. A̱sunntei̱ tje̱he̱nnu̱u, nk'a ján tje̱he̱nna. -'B'a̱ kitsú já judio̱ k'aku̱: —¿A ts'i̱ínk'ien subahá yjoho̱? ¿Á: “má nga kfíán najmi ka̱ma kuankíún”, títsuhu? L,A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱há ngáha: —An kfíán ko̱ ku̱i̱nchísjainú. A̱jihi̱n ngatitsunnu̱u ku̱a̱yájiun nga najmi ta̱ tíi̱jñahana. Má nga kfíán najmi ka̱ma kuankíún. + B'a̱ ts'ín kinchja̱ nga tsakúya má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱, má tíjña kaxa̱ha̱ to̱on chje̱. Ndaha nku najmi jakj'ánijéhe̱, a̱t'aha̱ najmi kje̱e bichú chu̱ba̱ha̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga najmi a̱sunntee̱ tje̱he̱n ra̱ 3*_B'a̱ kitsú jóo̱: —¿Má tíjña Na̱'mihi̱? B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi yanú ko̱ ta̱ ndaha najmi yo Na̱'mina̱. Tsa yanú, ta̱ cha̱ ru̱u Na̱'mina̱. o)WAn tífihi̱ ra̱ kju̱a̱nda yjona̱ ko̱ Na̱'mina̱ xi kits'ín nibána ta̱ tífina kju̱a̱nda. ( Santaha kju̱a̱téxumanu̱u b'a̱ ts'ín tjít'a: Tsa jo já ku̱i̱tsu̱ya nku ni, chjíhi̱ ra̱ ni xi ku̱i̱tsu̱ jóo̱. '1Tu̱nga tsa ni xi b'a̱ ts'ihinna, kixi̱ ts'ian, a̱t'aha̱ najmi kuenta̱na̱ b'a̱ ts'ihinna. Na̱'mi xi kits'ín nibá nína b'a̱ ts'inka̱. >&uJun bi, xi nkú ts'ín tíjñaha̱ a̱sunntei̱, b'a̱ ts'ín chasoho̱o ni xi nda ko̱ ni xi najmi nda, tu̱nga an najmi basjehe̱ ni xi nda ko̱ ni xi najmi nda ts'ín xu̱ta̱. %B'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱: —Ta̱ ndaha tsa an tífi su̱ba̱ha̱ ra̱ kju̱a̱nda yjona̱, tu̱nga chjíhi̱ ra̱ én xi tínchja, a̱t'aha̱ be má nibahana ko̱ má kfín ngáhana. Jun najmi yo má nibáhana ko̱ najmi yo má kfín ngáhana. $3 A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsú já fariseo̱: —Ji tí'mi su̱ba̱i̱ kju̱a̱nda yjohi̱. Kui nga najmi chjíhi̱ ra̱ én xi tíchubahani. K# A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ ngáha xu̱to̱: —An nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n xu̱ta̱ a̱sunntei̱. Xi tsjénnkina najmi jyun má k'úéma. S'e̱he̱ nd'í xi ts'i̱ínk'íéntu tík'uhu̱n. t"a —Najmi, Chá Nti̱a̱. Ndaha nku —kitsú ta̱chjúu̱n. B'i̱ kitsú Jesu: —Ta̱ ndaha an najmi chumi ni kjaninéhe. T'in ngáhani ko̱ najmi ta̱ n'eheni ngatitsun. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kui xi nd'íhi̱ xu̱ta̱ ! Ta̱ tsasinjña ngáha Jesu ko̱ b'i̱ kitsú: —Ji ta̱chju̱ún, ¿má kfihi̱ jóo̱? ¿A ndaha nku najmi ta̱ tíbatéjénehe ri? 1 [ Nk'ie nga kint'é jóo̱ éi̱n, nkúnkú b'i̱ ngján i̱ncha ngji. Xi 'yún cháha̱ tjun ngji. A̱s'a̱i tu̱ Jesu ko̱ ta̱chjúu̱n tsinchajin subaha̱ xu̱ta̱. \1A̱s'a̱i ta̱ y'ejñantuhú ngáha nga tu̱ nku kits'ínntuhú t'anankiu̱. 9kNk'ie nga tu̱ nku tíi̱ncha bjásjaiyahá ra̱ jóo̱, tsasinjña ngáha ko̱ b'i̱ kitsú: —Xi najmi tjíhi̱n ngatitsun, kui xi tjun kat'éhe̱ ndji̱o̱ ta̱chjúu̱n. =sTu̱ xi kikjut'ayák'uhún ni Jesu nga b'a̱ i̱ncha kitsú, a̱t'aha̱ mjehe̱ ku̱a̱téjéne. A̱s'a̱i y'ejñantu Jesu ko̱ na̱jnú ntsja kits'ínntuko̱ho t'anankiu̱. yB'a̱ ts'ín y'ét'a Moise kju̱a̱téxumoo̱ nga ndji̱o̱ n'e̱k'iehen xi b'a̱ ts'i̱íu̱n. Ji bi, ¿nkú bixín? lQko̱ b'a̱ kitsú: —Ji nda̱ maestru̱, kuaya ta̱chjíi̱n nga kj'a̱í nda̱ kjijñako̱ho̱. T!A̱s'a̱i i̱ncha j'aiko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱ nku ta̱chju̱ún xi kiya nga kj'a̱í nda̱ kjijñako̱ho̱. J'aisínjña nginku̱n Jesu ko̱ nginku̱n xu̱to̱ ,QNk'ie nga ja kama sehe̱n ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n, j'ai ngáha má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Yo̱ j'aise ṉkjúhu̱n xu̱ta̱ ko̱ yo̱ y'ejña nga tsakúya. F A̱s'a̱i ngji Jesu a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱. I 5A̱s'a̱i b'i̱ ngján i̱ncha ngji ngáha ni'yaha̱.N4B'a̱ kitsú jóo̱: —¿A ta̱ ko̱hó ji xi nibáhani Galilea̱? N'e̱ya nda ndai xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ cha̱i̱ nga ndaha nku nda̱ profeta̱ najmi kje̱e tjujín Galilea̱. 7g3—Xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱téxumaná, títjun tjíhin nga ku̱a̱sinñjuhu̱ú xu̱ta̱ tu̱ xi cha̱haná ni xi kits'ín ko̱ a̱skahan n'e̱ ra̱á kju̱a̱. _72A̱s'a̱i kinchja̱ Nicodemo̱, nda̱ fariseo̱ xi j'aisehe̱ Jesu nga jyuu̱n: uc1Tu̱nga xu̱ta̱ xu'bi̱ bi, najmi mankjihi̱n kju̱a̱téxumoo̱. Kui xi najmi nda nginku̱n Nti̱a̱ná. jM0¿A tjíhín a̱jihi̱n já tjíxóo̱ ko̱ a ra̱ a̱jihi̱n já fariseo̱ xi s'ejihi̱n Jesu? _7/B'a̱ kitsú já fariseo̱: —¿A ko̱hó jun ta̱ kuak'ana̱cha̱nu̱u ndo̱? q[.B'a̱ kitsú jóo̱: —Ndaha nku najmi kje̱e b'a̱ ts'ín nchja̱ xi nkú ts'ín nchja̱ ndo̱. /W-A̱s'a̱i já xi kunntá ni̱nku̱ j'ai ngáha má tjíntu já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já fariseo̱ ko̱ b'i̱ kik'ihi̱n: —¿Á najmi kjúái̱ko̱honu ndo̱? A{,Tjín xi kama mjehe̱ nga ku̱a̱kj'ánijéhe̱ tu̱nga ndahá nku najmi kits'ínko̱ho̱. B'i̱ ts'ín najmi kis'ejihi̱n já judio̱ k'aku̱ nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ Jesu o W+B'a̱ ts'ín tsakjányaha yjoho̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ nga i̱ncha kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu. % C*¿A najmi b'a̱há ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná, nga ntje̱he̱ David ni̱baha̱ ra̱ xi Cristo̱, ko̱ nga Belen ni̱baha, má nga nankihi̱ David? ; o)B'a̱ kitsú ngá k'u̱a̱: —Kui nda̱i̱ xi kitsú Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín nibá. Tu̱nga tjín ngá xi b'a̱ kitsú: —¿Nkú ts'ín Galilea̱ ni̱baha xi Cristo̱? ! ;(Nk'ie nga kint'é xu̱to̱ éi̱n, k'u̱a̱ xi b'a̱ kitsú: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga kui nda̱i̱ nda̱ profeta̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í.  'B'a̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ni̱jmíyaha Espiri̱tu̱ xi a̱skahan ts'i̱ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ xi s'e̱jihi̱n Jesu. Najmi kje̱e f'ai Espiri̱tu̱ Santo̱ kui ni̱stjiu̱n, a̱t'aha̱ najmi kje̱e s'e̱jña chji kju̱a̱chánkaha̱ Jesu. )K&B'a̱ ka̱maha̱ xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná. Xi s'e̱jihi̱n an ani̱ma̱ha̱ stjújin ntáje̱, ntá xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. ;o%Ni̱stjin xi fekuhu̱ s'íu̱, kui xi 'yún b'asje xu̱ta̱, a̱s'a̱i tsasinjña ndju Jesu ko̱ 'yún kinchja̱: —Tsa tjín xi tíma xintáha̱, kanibásena ko̱ kat'i. $Ni xi kuanchja̱: “Ku̱i̱nchísjainú tu̱nga najmi ta̱ sa̱kúhu̱nu̱u an”, ko̱: “Má nga kfínte̱jña najmi ka̱ma kuankíún”, ¿nkú tsuhu̱ ra̱ ni xi kuatsú? B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu ni xi ka̱maha̱ xu̱ta̱ xi s'e̱jihi̱n kui !#B'a̱ kitsúhu̱ xinkjín já judio̱ k'aku̱: —¿Má ngju̱a̱i̱hi̱ nda̱i̱ nga najmi ta̱ sa̱kúhuná? ¿A xu̱ta̱ judio̱ xinki̱á xi tjíntujíhi̱n xu̱ta̱ xi nchja̱ griego̱ ngju̱a̱i̱sehe̱? ¿A ta̱ ku̱a̱kúyaha̱ xi nchja̱ én griego̱? uc"Ku̱i̱nchísjainú tu̱nga najmi ta̱ sa̱kúhu̱nu̱u an. Má nga kfínte̱jña najmi ka̱ma kuankíún. !A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tu̱ chuba ni̱stjihín kúáte̱jñajin sanu̱u ko̱ kfín ngáhana má tíjña xi kits'ín nibána. S Kint'é já fariseo̱ ni xi kitsú xu̱to̱ nga kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu. A̱s'a̱i já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já fariseo̱ kits'ínkji já xi kunntá ni̱nku̱ tu̱ xi ku̱a̱kj'ánijéhe Jesu. U#Tu̱nga nkjin xu̱ta̱ xi tíi̱nchajihi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n kis'ejihi̱n Jesu. B'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: —Nk'ie nga kj'u̱a̱í xi Cristo̱, ¿a 'yún ts'i̱ín sa kju̱a̱nkjún nga nda̱ xu'bi̱? !;A̱s'a̱i kama mjehe̱ jóo̱ nga ku̱a̱kj'ánijéhe̱. Tu̱nga ndahá nku najmi kits'ínko̱ho̱, a̱t'aha̱ najmi kje̱e bichú chu̱ba̱ha̱. ]3Tu̱nga an be yáha, a̱t'aha̱ má tíjña nibahana ko̱ kui xi kits'ín nibána. '~GA̱s'a̱i 'yún kinchja̱ Jesu nga b'i̱ ts'ín tsakúya má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱: —B'a̱ tíbixíún nga yanú ko̱ yo má nibáhana. Tu̱nga najmi kuenta̱na̱há jái̱hina. Tjín xi kits'ín nibána. Ko̱ xi kits'ín nibána ma n'e s'ejián ni xi tsu. Kui xi najmi yo. u}cTu̱nga yanáá má nibáha nda̱i̱. Nk'ie nga kj'u̱a̱í xi Cristo̱, najmi ch'a sku̱e̱ má ni̱baha. E|Tu̱nga, á tínchja̱ chji chjihi ko̱ najmi ch'a nkú títsuhu̱ ra̱. ¿A kju̱axi̱hí nga ja kamankjihi̱n já tjíxóo̱ nga kui nda̱i̱ xi kitsú Nti̱a̱ná nga ts'i̱ín nibá? {A̱s'a̱i b'a̱ kitsú k'u̱a̱ xu̱ta̱ nanki Jerusalen: —¿A najmi kuihí nda̱i̱ xi mjehe̱ ts'i̱ínk'iehe̱n jóo̱? ~zuNajmi tu̱ kju̱a̱ sunnk'a n'o. Kixi̱ ní n'o̱o kju̱a̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha xu̱ta̱ yáha Jesu tyaB'a̱ n'oho̱o ntíx'i̱nnu̱u ndaha tsa ni̱stjin nkjún tu̱ xi najmi ndyja̱ha kju̱a̱téxumaha̱ Moise. Tu̱nga tsa b'a̱ n'o nga ni̱stjin nkjúu̱n, ¿á tín'ekjanko̱honú nga ni̱stjin nkjún kits'innkíhi̱ ra̱ nku nda̱? [x/Tsakúyanu̱u Moise nga n'e̱tjusun circuncision, ndaha tsa najmi Moise kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ niu̱. Ntje̱ chánu̱u ní kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ niu̱. Kui nga n'etjusuhun niu̱ ndaha tsa ni̱stjin nkjún. Xw)B'i̱ kitsú Jesu: —Nku ni kits'ian ko̱ ngatentoo̱ kama nkjúnnu̱u. v}A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsú xu̱to̱: —¡Kutsa nda̱nindahá tíjñajihin! ¿Yá xi mjehe̱ ts'i̱ínk'iehin? !u;¿A najmi kitsjáhánu̱u Moise kju̱a̱téxumoo̱? Tu̱nga ndaha nku jun najmi títs'íntjusun kju̱a̱téxumoo̱. ¿Á mjehe̱nu̱u n'e̱k'iehennú? NtNku xu̱ta̱ xi nchja̱ ni xi ts'e̱, kui xi bankisjai kju̱a̱chánka xi ts'e̱. Tu̱nga xi bankisjai kju̱a̱chánkaha̱ xi kits'ín nibáha̱, kui xi kju̱axi̱ ni xi tsu ko̱ na̱xu̱ ts'ín. sXi mjehe̱ ts'i̱ín xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná, kui xi sku̱e̱ tsa Nti̱a̱ná ts'e̱ ni xi tíbakuyá ko̱ tsa an ts'a̱n. yrkA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi an ts'a̱n ni xi tíbakuyá. Xi kits'ín nibá nína ts'e̱ ée̱n. q1Kama nkjúhu̱n já judio̱ k'aku̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿Nkú ts'ín behe ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná nda̱i̱ nga najmi tsangiyaha? fpENk'ie nga a̱jihi̱n s'íu̱, jas'en Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ tsakúya. )oK Tu̱nga najmi kama tak'uhún xu̱ta̱ kinchja̱ni̱jmíya chji chjihi Jesu a̱t'aha̱ tsankjún já judio̱ k'aku̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu a̱jin s'íu̱ Ln Ko̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n ta̱ kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu. Tjín xi b'a̱ kitsú: “Ndahá ndo̱.” K'u̱a̱ ngá xi b'a̱ kitsú: “Najmi nda ndo̱. Xu̱ta̱há b'ana̱cha̱ha̱ ndo̱.” m A̱s'a̱i a̱jin s'íu̱ já judio̱ k'aku̱ tsangisjaihi̱. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿A najmi kj'u̱a̱íhí ndo̱? l/ Tu̱nga nk'iehé nga i̱ncha ngji s'íu̱ já nts'e̱, a̱s'a̱i ngji ko̱ kui. Tu̱nga najmi ngji chjihí, tsa jóo̱ tje̱njihi̱n. Ngji suba. Fk B'a̱ kitsú Jesu, a̱s'a̱i y'ejña a̱nte Galilea̱. \j1Tankíún s'íu̱. Najmi kfíán an a̱t'aha̱ najmi kje̱e bichú chu̱ba̱na̱. i-Najmi títs'ín unkienu̱u xu̱ta̱ a̱sunntei̱. An bi, títs'ín unkiena a̱t'aha̱ tíb'ejñá chja nga ch'on tjín ni xi tíi̱ncha ts'ín. 3h_A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi kje̱e bichú chu̱ba̱na̱ nga ts'ian ni xi tjíhin nga ts'ian. Jun bi, tu̱ mí chu̱ba̱há ni ma n'o ni xi tjíhin nga n'o̱o. igKB'a̱ kitsú já nts'e̱ a̱t'aha̱ ta̱ ndaha kui najmi i̱ncha kis'ejihi̱n yáha Jesu. $fAA̱t'aha̱ najmi tjín xi b'éjña 'ma ni xi ts'ín tsa mjehe̱ cha̱. Tu̱ sahá ta̱kúchjihi̱ yjohi̱ xu̱ta̱ a̱sunntei̱ nga n'e̱i ni xi tín'ei. e/ko̱ b'a̱ kitsú já nts'e̱ Jesu: —Najmi tu̱ e̱i̱ binchin. Tu̱ sahá t'in Judea̱ tu̱ xi sku̱e̱he xu̱ta̱ ni'yakuyáhi̱ ni xi n'ei. d Tu̱nga jahá tíbichú tiña s'í xi b'asje xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, s'í xi 'mi S'íhi̱ Ni'ya Kichoo̱, Cc A̱skahan kikjatsú'ba Jesu a̱nte Galilea̱. Najmi kama mjehe̱ nga kikjatsú'ba chji a̱nte Judea̱, a̱t'aha̱ já judio̱ k'aku̱ tsangisjai ni̱yá xi nkú ts'ín ts'i̱ínk'iehen. 8biGB'a̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ni̱jmíyaha Juda̱ Iscariote̱, ntíhi̱ Simon. A̱t'aha̱ kui xi ts'i̱ínkjas'ehe̱n ko̱ kui xi nku nda̱ ni'yakuyá xi te joo̱.paYFB'i̱ kitsú Jesu: —An j'ajínnu̱u jun xi te joo̱, tu̱nga tje̱njihínnu̱u nku nda̱ninda. k`OES'ejinni̱ ko̱ ja kamankjinni̱ nga ji Cristo̱, xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tíjña tík'uu̱n. '_GD—Ji Nda̱ Nti̱a̱ —kitsú Simon Pedro̱—, ¿yá sa ka̱ma tsjénnkihi̱ ji̱n? Jihí xi chubai én xi ts'ínk'íéntu tík'un síhi̱n xu̱ta̱. f^ECA̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyá xi te joo̱: —¿A mjenu̱u kuankíún ko̱ jun? }]sBYo̱ kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ nga nkjin xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ y'éjñaha̱. Najmi ta̱ kitsjenko̱ho̱ ra̱. =\sAKo̱ b'i̱ ta̱ kitsú ya: —Kui kju̱a̱ha nga b'a̱ kuaxihi̱nnu̱u nga ndaha nku najmi ka̱ma kj'u̱a̱ísehena tsa najmi Nti̱a̱ Na̱'miu̱ kitsjáha̱ nga kj'u̱a̱ísena. 1[[@Tu̱nga tjín a̱jinnu̱u xi najmi s'ejihi̱n an. B'a̱ kitsú Jesu a̱t'aha̱ be santaha nga tuts'ihi̱n ni yá xi najmi s'ejihi̱n ko̱ yá xi ts'i̱ínkjas'ehe̱n. nZU?Espiri̱tu̱ Santo̱ ts'ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱. Xu̱ta̱ bi, najmi maha̱ ts'ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱ xinkjín. Én xi kuaxinnu̱u Espiri̱tu̱ Santo̱ nibáha̱ ra̱ ko̱ kui ée̱n ts'i̱ínk'íéntu tík'unnu̱u. ~~*}|||{Qzyyjxxwvvvutttsarrrqq ppaonnamlll-kFjiiii>hh3g~ff3eddcNbbza``R_^]]C\[ZYY0XWWVxUU&TSS$RpQPP=ONMMTLGKJJJI1HGFFEJDDQCCBUAs@@?>==)’B'a̱ tíxinnu̱u tu̱ xi tsjo k'úéhe̱nu̱u xi nkú ts'ín tsjo tjínna. Nk'ie nga b'a̱ n'o̱o, b'i̱hí ts'ín nga tsjo k'úénu̱u. P_ Tsa n'e̱tjusun kju̱a̱téxumana̱, tu̱ nkú ku̱i̱tsu̱ba̱jinnú kju̱a̱tjona̱, xi nkú ts'ín títs'intjusan kju̱a̱téxumaha̱ Na̱'mina̱ ko̱ tu̱ nkú tíi̱jñajinná kju̱a̱tjoho̱. ^y Xi nkú ts'ín tjoho̱ an Nti̱a̱ Na̱'miu̱, b'a̱ ta̱ ts'ín tjona jun. Ti̱ntsu̱ba̱jin sahanu kju̱a̱tjona̱. ] Kui ni xu'bi̱ xi ku̱a̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱ Na̱'mina̱, nga 'yún k'u̱o tu ko̱ nga xu̱ta̱ ni'yakuyána̱ ka̱mo. \’Tsa ku̱i̱ntsu̱ba̱jinnú ko̱ tsa énna̱ k'úéjñajinnu̱u, ti̱nchíú tu̱ mí ni xi mjehénu̱u ko̱ k'u̱a̱i̱nu̱u. @[yXi najmi k'úéjñajinna ngju̱a̱i̱ya na̱tsin ján xi nkúhu tjia xi tit'áha̱ yá tuntsja̱jée̱. Yo̱ xi̱ ko̱ s'e̱ntukú ko̱ n'e̱kj'ajin a̱jin nd'íu̱ nga ku̱i̱ti̱. GZ’An tuts'in yá tuntsja̱jée̱ ko̱ jun tjiaha̱. Xi tíjñajinna ko̱ an tíi̱jñajihi̱n, kui xi 'yún tsjá tu. A̱t'aha̱ tsa najmi tjíán, najmi chumi nihi xi ka̱ma n'o̱o. >YuTi̱ntsu̱ba̱jinnú ko̱ an kúáte̱jñajinnu̱u. Nku tjia najmi ma tsjá suba tu tsa najmi tjít'a yáha̱. B'a̱ ta̱ ts'ín najmi k'u̱o tu tsa najmi ku̱i̱ntsu̱ba̱jinnú. fXENga̱t'a ts'a̱jun, én xi tsakuyánu̱u kits'ínchjén Na̱'mina̱ nga kits'ín chunnu̱u. W%Ngayjee̱ tjia xi tjínna xi najmi tsjá tu, batet'a. Ko̱ ngayjee̱ tjia xi tsjá tu, ts'ín chuhu̱n tu̱ xi 'yún ngju̱a̱ saha̱ ra̱. cV A21 ’An tuts'in yá tuntsja̱jé xi nda, ko̱ Na̱'mina̱ xi ts'e̱ yá tuntsja̱jée̱. CUTu̱nga tjíhín ni nga b'a̱ ka̱ma, tu̱ xi ka̱mankjihi̱n ra̱ a̱sunntei̱ nga tjona Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ko̱ nga títs'intjusan xi nkú kitsúna. Ti̱síntjo̱on ko̱ tjián.-TS’Najmi ta̱ tse kuinchjako̱ saha̱nu̱u, a̱t'aha̱ kj'u̱a̱í xi tíbatéxumaha̱ a̱sunntei̱. Najmi tjíhi̱n nga'yún tsa kui xi ts'i̱ín ngana̱na. SNd'a̱i̱ b'a̱ tíxinnu̱u kintehe̱ ni nga ku̱i̱tjusun ni xi tjíhin nga ka̱ma tu̱ xi s'e̱jihi̱nnu̱u nk'ie nga b'a̱ ka̱moo̱. tRaJa kuanu'yó nga b'a̱ kuaxinnu̱u nga kfíán ko̱ kjúái̱se ngáha̱nu̱u. Tsa kju̱axi̱ nga tjonu̱u an, ta̱ tsjo ka̱manu̱u nga kfíán má tíjña Nti̱a̱ Na̱'miu̱, a̱t'aha̱ 'yún chánka sa Nti̱a̱ Na̱'miu̱ nga an. HQ ’Tíb'ejñánu̱u kju̱a̱jyu. Kju̱a̱jyuna̱ títsjanu̱u. Najmi b'a̱ ts'ín tsja xi nkú ts'ín tsjá a̱sunntei̱. Najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ko̱ najmi tu̱ binkjun. @PyTu̱nga Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ts'i̱ín nibá Espiri̱tu̱ Santo̱ ngajona̱. Kui xi ku̱a̱si̱nko̱nu̱u. Ku̱a̱kúya yjenu̱u ko̱ ts'i̱ínkj'áítsjen yjenu̱u ni xi kixinnu̱u. EO’B'i̱ tíxinnu̱u nk'ie nga tíi̱jñajin sanu̱u. NTu̱nga xi najmi tjoho̱ an, najmi ts'i̱íntjusun énna̱. Én xi tínu'yó, najmi an ts'a̱n. Ts'e̱ Na̱'mi xi kits'ín nibána. WM'B'i̱ kitsú Jesu: —Xi tjoho̱ an, kui xi ts'i̱íntjusun énna̱. Na̱'mina̱ ts'i̱íntjoho̱ xu̱ta̱ xu'bo̱, ko̱ Na̱'mina̱ ko̱ an kjúái̱sei̱hi̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ko̱ tehe̱ntei̱. gLGA̱s'a̱i kinchja̱ Juda̱, tu̱nga najmi Juda̱ Iscariote̱hé: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿nkú tjíhi̱n ra̱ nga tu̱ ji̱n ku̱a̱kúchjihíni̱ yjohi̱ ko̱ nga najmi ku̱a̱kúchjihi̱ yjohi̱ xu̱ta̱ xi k'oo̱? ?KwXi kj'u̱átjo kju̱a̱téxumana̱ ko̱ ts'i̱íntjusun, kui xi tjoho̱ an. Ko̱ xi ts'i̱íntjona, Na̱'mina̱ ta̱ ts'i̱íntjoho̱ ko̱ an ts'intjá ko̱ kuakuchjíhi̱ yjona̱. J Nk'ie nga b'a̱ ka̱moo̱, cho̱o nga an tíi̱jñajihi̱n Na̱'mina̱ ko̱ jun tintsu̱ba̱jinnú ko̱ an tíi̱jñajinnu̱u. I3Sa kutju najmi ta̱ sku̱e̱hena xu̱ta̱, tu̱nga máha jun, cha̱nú. A̱t'aha̱ tíi̱jña tík'an, kui nga ta̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'uhunnu. HH ’Najmi k'uentú masennu̱u. Kjúái̱se ngáha̱nu̱u. GKui xi Espiri̱tu̱ xi ku̱a̱kúchji ni xi na̱xu̱. Xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná najmi ka̱ma ts'i̱ínkjáíhi̱n, a̱t'aha̱ najmi ma chjihi̱ ko̱ najmi be yáha. Tu̱nga máha jun, ja yo yáha, a̱t'aha̱ kui xi tíjñajinnu̱u ko̱ k'úéjñajinnu̱u. F}Kuankihi̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱, ko̱ tsjánu̱u kj'a̱í xi ta̱ ku̱a̱si̱nko̱nu̱u ko̱ xi k'úéjñajin sínnu̱u. DE’Tsa tjonu̱u an, n'e̱tjusun kju̱a̱téxumana̱. DyTs'ian ni xi ku̱i̱nchúhu̱u ngajona̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nga ts'i̱ín nibá Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná C9 Ngayjee̱ ni xi ku̱i̱nchíhu̱u Na̱'miu̱ ngajona̱, tsjanu̱u. B'a̱ ts'ín an xi Ntíu̱ kuakuchjíhina kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱. dBA ’Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi s'e̱jihi̱n an ta̱ kui nihi xi ts'i̱ín xi nkúhu xi títs'ian. Ko̱ 'yún chánka sa ni xi ts'i̱ín xu̱ta̱ xu'bo̱, a̱t'aha̱ an tífia má tíjña Nti̱a̱ Na̱'miu̱. ,AQ N'e̱ s'ejiun nga an tíi̱jñajihi̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ko̱ nga kui tíjñajinna. Tsa najmi s'ejinnu̱u énna̱, ndaha tsa tu̱ ni xi kits'ian n'e̱ s'ejiun. j@M ¿A najmi s'ejihín ri nga an xi tíi̱jñajihi̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ko̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱ tíjñajinna? Én xi tínchjako̱nu̱u najmi kuenta̱na̱ tínchjahana. Na̱'mi xi tíjñajinna, kui xi títs'ín ni xi ts'e̱. b?= B'i̱ kitsú Jesu: —Ji Felipe̱, ja nd'a̱i tíi̱jñajihi̱nnu̱u. ¿A tu̱ yje najmi kje̱hé yaní? Xi tíbena ta̱ tíbe Nti̱a̱ Na̱'miu̱. ¿Á: “ta̱kúchjini̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱” tíbixíhinni? s>_B'a̱ kitsú Felipe̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ta̱kúchjini̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱ ko̱ s'e̱nkuni̱. =}Tsa yanú, ta̱ cha̱ ru̱u Na̱'mina̱. Ko̱ nd'a̱i̱ tích'atuts'i̱hi̱n ru̱u nga tíyo ko̱ tunkun tíyako̱honu. T<!B'i̱ kitsú Jesu: —An ni̱yá xi fi má tíjña Nti̱a̱ Na̱'miu̱, an bakuyá én xi na̱xu̱ ko̱ an tsja kju̱a̱tík'un. Ndaha nku najmi ku̱i̱chúsehe̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱ tsa najmi an. x;iB'a̱ kitsú Toma: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, najmi yai̱ má k'úín. ¿Nkú n'e̱ cha̱ha̱ni̱ ni̱yóo̱? +:QYo ni̱yá xi fi má nga kfíán. 9Tsa kfín k'uendánu̱u a̱nte, a̱s'a̱i kjúái̱kj'a ngáha̱nu̱u tu̱ xi ta̱ yo̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱hanu má nga kúáte̱jña. 8Ni'yaha̱ Na̱'mina̱ tjín ṉkjún a̱nte. Tsa najmi kju̱axi̱, ja ra̱ nd'a̱i̱ kixinyaha̱nu̱u kai. Kfín k'uendánu̱u a̱nte. 7 yB'i̱ ta̱ kitsú ya Jesu: —Najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u. N'e̱ s'ejiun Nti̱a̱ná ko̱ kas'ejinnu̱u an. P6 &B'i̱ kitsú Jesu: —¿A tjínkuhu̱ k'uin nga ku̱a̱yántjaihiní? Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Kintehe̱ ni nga kji̱ntá xa̱nto̱ b'a̱ ku̱i̱xín nga najmi yaní jan ni̱yá tjíhin.!5; %B'a̱há ta̱ kitsú ngáha Pedro̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿á najmi ka̱ma tsjénnkihi ra nd'a̱i̱? Tjínkuhu̱ k'an nga ku̱a̱yántjaihi ra. K4 $B'a̱ kitsú Simon Pedro̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿má xi tje̱hen k'úín? B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi ka̱ma tsjénnkiní nd'a̱i̱ má nga kfíán, tu̱nga a̱skahán ni tsjénnkiní. ?3w #B'a̱ ts'ín sku̱e̱he ngayjee̱ xu̱ta̱ nga jun xi já ni'yakuyána̱, tsa n'e̱tjó xinki̱u. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun Jesu nga Pedro̱ b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga najmi behe̱ 2! "’Tsjanu̱u nku kju̱a̱téxuma tse̱tse̱: N'e̱tjó xinki̱u. Xi nkú nga ts'ín tjona jun, b'a̱ ta̱ ts'ín n'e̱tjó xinki̱u. S1 !Jun ntína̱, tu̱ kutjuhú tíi̱jñajin sanu̱u. Ku̱i̱nchísjainú tu̱nga má nga kfíán najmi ka̱ma kuankíún. B'a̱ ta̱ tíxinnu̱u nd'a̱i̱ xi nkú nga ta̱ kixihi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱. ?0w Ko̱ tsa Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n ku̱a̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ ta̱ ts'ín Nti̱a̱ná ku̱a̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱ Ntíu̱. Ja ma ma b'a̱ ka̱moo̱. _/7 Nk'ie nga ja ngji Juda̱, b'a̱ kitsú Jesu: —Nd'a̱i̱ sa̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, ko̱ ni xi ts'i̱ín Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n ku̱a̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. +.O Nk'ie nga kik'a̱i̱hi̱ ni̱nku̱o̱n Juda̱, tje̱n'yún tsitjusjehé na̱tsiu̱n. Ja jyun kui chu̱bo̱. Kui kju̱a̱téxuma tse̱tse̱ xu'bi̱ y'éjña Jesu G- Tjín xi kits'ínnkjink'un nga b'a̱ kitsú nga tjíhin nga k'u̱a̱tse Juda̱ ni xi machjén s'íu̱ ko̱ a ra̱ nga tsjáha̱ to̱on xu̱ta̱ x'a̱n, a̱t'aha̱ Juda̱ f'átjo to̱oo̱n. i,K Tu̱nga ndahá nku xi tjíntut'á yámixo̱ najmi kamankjihi̱n á b'a̱ kitsúhu̱ ra̱. #+? Nk'ie nga kik'a̱i̱hi̱ Juda̱ ni̱nku̱o̱n, jas'enjihi̱n nda̱nindoo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu ndo̱: —Ki̱tsa̱ n'e̱i̱ ni xi n'e̱i̱. Y*+ B'i̱ kitsú Jesu: —Xi ts'ink'anchi̱hi̱ ni̱nku̱a̱n ko̱ tsjaha̱, kui xi b'a̱ ts'i̱íu̱n. A̱s'a̱i kits'ínk'anchi̱ ni̱nku̱o̱n ko̱ Juda̱ Iscariote̱ kitsjáha̱, kui xi ntíhi̱ Simon. )  A̱s'a̱i nda̱ ni'yakuyóo̱ 'yún ngjik'ún saha̱ Jesu ko̱ b'i̱ kitsú: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿yá xi b'a̱ ts'i̱íu̱n? (  Kui nga jyukj'i Simon Pedro̱ kingjásjaiya se̱he̱n ra̱ nda̱ ni'yakuyá xu'bo̱ nga ngju̱ásjaiyaha̱ Jesu yá xi títsu. m'S Yo̱ tíjñat'a tiñaha̱ Jesu nda̱ ni'yakuyá xi 'yún tjoho̱ nga tíjñat'ako̱ho̱ yámixo̱. z&m A̱s'a̱i b'i̱ ngján i̱ncha tsase'a xinkjín já ni'yakuyóo̱, a̱t'aha̱ najmi be yá xi títsu Jesu. %/ A̱s'a̱i xí ts'atséhé ani̱ma̱ha̱ Jesu ko̱ b'i̱ kitsú: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tíjñajinnu̱u nku xi ts'i̱ínkjas'enna. $ Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi ts'i̱ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ xi ts'inkjíá, kui xi an títs'ínkjáínna. Ko̱ xi ts'i̱ínkjáínna, kui xi títs'ínkjáíhi̱n xi kits'ín nibána. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nga Juda̱ Iscariote̱ ts'i̱ínkjas'ehe̱n >#u Nd'a̱i̱ b'a̱ tíxinnu̱u kintehe̱ ni nga ku̱i̱tjusun ni xi tjíhin nga ka̱ma, tu̱ xi nk'ie nga b'a̱ ka̱moo̱ s'e̱jihi̱nnu̱u nga an xi tu̱ b'a̱ ts'ín tíi̱jñaná. e"C ’Najmi nga tentoo̱ b'a̱ tíxinnu̱u. An be yá xi j'ajián. Tu̱nga tjíhín ni nga ku̱i̱tjusun éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'a̱ ts'ín tjít'a: “Xi kjineko̱na ni̱ñu̱, kui xi ja kama nda̱ kontra̱na̱.” c!? Tsa tímankjinnu̱u ni xi tíxian ko̱ ta̱ n'e̱tjusun, á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun. 4 a Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku nda̱ musu̱ najmi 'yún nk'a tje̱n nga nda̱ nti̱a̱ha̱. Ko̱ nku nda̱ xi s'exá najmi 'yún nk'a tje̱n nga xi b'éxáha̱. Z- Ja kuak'iejñá chu̱ba̱yanu̱u tu̱ xi b'a̱ n'e̱henu xi nkú kuats'innu̱u. 8i Kui b'a̱ maha, tsa an xi kuakanejnúhuna tsu̱ku, nga an xi Nda̱ Maestru̱nu̱u ko̱ Nda̱ Nti̱a̱nu̱u, kui nga ko̱ jun tjíhin nga ku̱a̱nejnuhunu tsu̱ku̱ xinki̱u.  Jun xi 'minú Nda̱ Maestru̱ ko̱ Nda̱ Nti̱a̱. Ko̱ tjínnu̱u kixi̱ nga b'a̱ bixínnú, a̱t'aha̱ b'a̱ tjín kjáíhin. J  Nk'ie nga ja kamaha̱ nga tsanéjnu sjai já ni'yakuyáha̱, a̱s'a̱i kingja ngáha najyun ndjuhu̱, y'ejñat'a yámixo̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —¿A mankjinnu̱u ni xi kuats'inko̱nu̱u? q[ A̱t'aha̱ be Jesu yá xi ts'i̱ínkjas'ehe̱n, kui nga: “Najmi ngatentoo̱ xi jo”, kitsúhu. )K B'i̱ kitsú Jesu: —Xi a̱s'a̱i kabinguyahá tu̱ tsu̱ku̱hú machjéhe̱n nga kfe̱jnú, a̱t'aha̱ je yje. Jun bi ja jo, tu̱nga najmi ngatentenú. 1 A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Simon Pedro̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, najmi tu̱ suba tsu̱ká xi ta̱nejnui ma. Ta̱ ta̱nejnui ntsa̱ ko̱ nintaká. H  B'a̱há ta̱ kitsú ngáha Pedro̱: —Ndaha tsa mí yjehe najmi ku̱a̱nejnui tsu̱ká. B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa najmi kuanejná tsu̱kui, najmi ta̱ xu̱ta̱ xi ts'a̱n ka̱mahani. nU B'i̱ kitsú Jesu: —Nd'a̱i̱ najmi yai ni xi títs'ian tu̱nga a̱skahán ni ka̱mankjihin.   Nk'ie nga tsichuk'úhu̱n Simon Pedro̱, b'a̱ kitsú ndo̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿nkú ts'ín ji ku̱a̱nejnuhuni tsu̱ká? zm Jakj'á ntánijua, tsanéjnu sjai já ni'yakuyáha̱ ko̱ kits'ínxijnuko̱ho najyunxú xi y'ékjá ndayáha̱. .U Kui b'a̱ maha, nk'ie nga tjíntut'áha yámixo̱, a̱s'a̱i tsisintje̱n Jesu, ts'asje najyun ndju xi yja ko̱ jakj'á nku najyunxú nga y'ékjá ndayáha̱. /W Be Jesu nga Nti̱a̱ Na̱'miu̱ kits'ínkjas'en a̱ya ntsja ngayjee̱ ni xi tjín. Be nga má tíjña Nti̱a̱ná nibaha ko̱ nga yo̱ ngju̱a̱i̱se ngáha̱ ra̱. ;o Kikjineko̱ já ni'yakuyáha̱ nichinehe̱ s'íu̱, ko̱ kui chu̱bo̱ nda̱nindoo̱ ja kab'éjñajin ani̱ma̱ha̱ Juda̱ Iscariote̱ ntíhi̱ Simon nga ts'i̱ínkjas'en Jesu.  - Chubahá ndyjaha̱ ni̱stjihi̱n S'í Pascu̱a̱ ko̱ be Jesu nga ja tíbichú chu̱ba̱ nga k'u̱éjña a̱sunntee̱ nga ngju̱a̱i̱ ngáha má tíjña Nti̱a̱ Na̱'miu̱. Tehe̱nte kits'íntjo xu̱ta̱ xi ts'e̱ xi tjíntu a̱sunntee̱ ko̱ ngayjehe k'un kits'íntjo. +O 2Ko̱ be nga kju̱a̱téxumaha̱ ts'i̱ínk'íéntu tík'un síhi̱n xu̱ta̱. Kui kju̱a̱ha, xi nkú kitsúhuna Nti̱a̱ Na̱'miu̱, b'a̱ ts'ín tínchja.C 1’A̱t'aha̱ najmi kuenta̱na̱ tínchjahana. Kuenta̱ha̱ ní Na̱'mi xi kits'ín nibána tínchjahana. Kui xi kitsjána kju̱a̱ má nihi xi tjíhin nga kuinchja ko̱ kuakuyá. } 0Xi ts'i̱ín t'axínna ko̱ najmi ts'i̱ínkjáíhi̱n én xi tínchja, tíjña xi ku̱a̱se̱he̱ má ni xi nda ko̱ má ni xi najmi nda xi kits'ín. Én xi tínchja, kui xi k'u̱éjñanehe̱ ni xi kanéhe̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ni̱stjin xi fekuu̱.  } /’Tsa tjín xi ku̱i̱nt'é én xi tínchja tu̱nga najmi ts'i̱íntjusuhún, najmi an kuasehe̱ má ni xi nda ko̱ má ni xi najmi nda xi kits'ín xu̱ta̱ xu'bo̱. A̱t'aha̱ najmi kui xóo̱ jái̱hina. Jái̱ ts'ink'anki níná xu̱ta̱.  .An nd'í xi j'ai ts'ín ndzjehe̱n xu̱ta̱ a̱sunntei̱, tu̱ xi ngayjee̱ xi s'e̱jihi̱n ra̱ an najmi k'úéntuhu má jyuu̱n. 0 [ -Xi tíbena, tíbe xi kits'ín nibána.  ! ,'Yún kinchja̱ Jesu nga b'i̱ kitsú: —Xi s'ejihi̱n an, najmi tu̱ nku an tís'ejihi̱n. Ta̱ tís'ejihi̱n xi kits'ín nibána. 8 i +B'a̱ kits'ín a̱t'aha̱ 'yún kama tsjo saha̱ nga s'e̱he̱ kju̱a̱chánka a̱jihi̱n xu̱ta̱ nga nginku̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha yjoho̱ Jesu U# *Ko̱ ta̱ nkjin maha já tjíxá xi kis'ejihi̱n Jesu, tu̱nga najmi kits'ínkiehé yjoho̱ a̱t'aha̱ tsankjún já fariseo̱ ko̱ najmi mjehe̱ nga ku̱i̱ch'onsje a̱jihi̱n xu̱ta̱ sinagoga̱. eC )B'a̱ kitsú Isaia̱ a̱t'aha̱ kikie kju̱a̱chánkaha̱ Jesu ko̱ kinchja̱ni̱jmíyaha. xi (Nti̱a̱ná y'échja tunku̱n xu̱ta̱ xu'bi̱ ko̱ kits'ín ndjá ani̱ma̱ha̱,
tu̱ xi najmi sku̱e̱he ko̱ tu̱ xi najmi ka̱mankjihi̱n ra̱,
tsa ts'i̱ínk'óntjaiya ani̱ma̱ha̱ xi má nga ts'innkíhi̱ xu̱ta̱ xu'bi̱.  'Kui kju̱a̱ha nga najmi kama kis'ejihi̱n ra̱ xu̱ta̱, a̱t'aha̱ b'i̱ ta̱ ts'ín y'ét'a ya Isaia̱ éhe̱n Nti̱a̱ná: a; &B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun én xi kitsú nda̱ profeta̱ Isaia̱ má nga b'a̱ ts'ín y'ét'a:Ji Nti̱a̱, ¿yá xi kis'ejihi̱n én xi kichubai̱?¿Yá xi kis'ejña chjihi̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná?  %Ndaha tsa nkjin ṉkjún kju̱a̱nkjún xi kits'ín Jesu nginku̱n xu̱ta̱, tu̱nga najmi kis'ejihín ra̱ yáha kui. a; $Nk'ie nga tíi̱jñajinnu̱u xi nkúhu nd'í, n'e̱ s'ejinnú tu̱ xi ku̱i̱nimahanu má ndzjee̱n. B'a̱ kitsú Jesu ko̱ a̱s'a̱i ngji t'axíhi̱n xu̱to̱. Kui nga̱t'ai̱ xu̱ta̱ najmi kis'ejihi̱n ra̱ Jesu ^5 #B'i̱ kitsú Jesu: —An nd'íu̱. Tu̱ chuba ni̱stjihín tíi̱jñajin sanu̱u. Ti̱nimo nga tíjña sanu̱u nd'íu̱ tu̱ xi najmi ka̱ma jyunt'aihinnu. A̱t'aha̱ xi tsú'ba má jyuu̱n najmi be má fi. -S "A̱s'a̱i b'a̱ kitsú xu̱ta̱: —Tu̱nga yaníi̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, nga xi ts'i̱ín nibá Nti̱a̱ná ngajoho̱ k'úéjña sín. ¿Nkú ts'ín b'a̱ tíbixíhinni nga tjíhin nga chjúsíntje̱n nk'aha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n? ¿Yá xi Ntíhi̱ Nda̱x'i̱n xi tíbixín? K !B'a̱ kitsú Jesu nga kitsúya xi nkú ts'ín ku̱a̱yáha. z~m Ko̱ nga chjúsíntje̱n nk'ana t'anankiu̱, ts'ian nga ni̱bak'únna ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱. }} Nd'a̱i̱ n'e̱ko̱kju̱a̱ a̱sunntei̱ ko̱ nd'a̱i̱ ku̱i̱ch'onsje na̱tsin ján xi tíbatéxumaha̱ a̱sunntei̱. p|Y A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu: —Najmi ngandana̱ kuanu'yáha nto̱. Ngandanu̱ ní b'a̱ kamaha. 7{g Nk'ie nga kint'é nto̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha yo̱, tjín xi b'a̱ kitsú: —Nku ch'o̱n kjuaneya. Ko̱ k'u̱a̱ xi b'a̱ kitsú: —Nku ntítsje kuanchja̱ko̱ho̱. Yz+ Tu̱ sahá ta̱kúchji kju̱a̱chánkahi̱, Na̱'mi. Nk'ie nga b'a̱ kitsú Jesu, a̱s'a̱i b'i̱ kitsú nku nta̱ xi nibaha nk'a ján: —Ja tsakuchjá kju̱a̱chánkana̱ ko̱ ta̱ kuakuchjíhí ngáhana. Cy ’'Yún un tíbehe̱ ani̱ma̱na̱ nd'a̱i̱. ¿Nkú xíán? ¿A b'i̱ xíán: Ji Na̱'mi, n'e̱kj'a t'axínní kju̱a̱ni̱ma̱ xu'bi̱ nd'a̱i̱? Tu̱nga kuihí xá jái̱hina. \x1 Tsa tjín xi títs'ínkjáínna nga an xi ka̱ma Nda̱ Nti̱a̱ha̱, katsjennkína. Má kúáte̱jña, ta̱ yo̱ k'úéjña xi ts'i̱ínkjáínna, ko̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱ k'u̱a̱sjenk'aha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. $wA Xi tjoho̱ yjoho̱, kui xi tu̱ sahá ndyja̱. Tu̱nga xi najmi tjoho̱ yjoho̱ a̱sunntei̱, kui xi tu̱ sahá kj'u̱átjo ko̱ k'úéjña tík'un sín. Ov Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tsa najmi ku̱i̱jne̱ t'anankiu̱ nku xujmá tuni̱ñu̱ ko̱ ku̱a̱yá, tu̱ nku s'e̱jña subahá. Tu̱nga tsa ku̱a̱yá, nk'iehé nga tsjá cha̱n xi 'yún tse. {uo A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ja kuichu chu̱ba̱ nga sa̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. bt= A̱s'a̱i Felipe̱ ngji tsúyaha̱ Andre ko̱ nga joo̱ ngji tsúya ngáha̱ Jesu. ,sQ Kui xi j'aisehe̱ Felipe̱ xi nda̱ Betsaida̱, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱, ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ nti̱a̱, mjeni̱ nga cha̱i̱ Jesu. ,rQ Ta tje̱njihi̱n xu̱ta̱ k'u̱a̱ xu̱ta̱ xi nchja̱ griego̱ xi ta̱ i̱ncha j'ai nanki Jerusalen nga j'ai ts'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná a̱jihi̱n s'íu̱. q  A̱s'a̱i kinchja̱ni̱jmíyaha já fariseo̱ niu̱. B'i̱ ngján b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿A tíyo? Najmi chumi nihi xi ka̱ma n'e̱é. Cha̱se̱ maru̱u. Ngayjee̱ xu̱ta̱ títsjennkíhi̱ ndo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun Jesu nga ku̱a̱yá p Kui kju̱a̱ha nga nkjin ṉkjún xu̱ta̱ tsitjuhu nga ngjikj'á ni̱yáha Jesu, a̱t'aha̱ kint'é kju̱a̱nkjún xi kits'ín. 6oe Xu̱ta̱ xi tíi̱nchako̱ Jesu nk'ie nga kinchja̱ha̱ Laza̱ro̱ a̱ya tsjóo̱ nga kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, kui xi i̱ncha kitsúya ni xi kikie. $nA Kui ni xu'bi̱ najmi kamankjihi̱n já ni'yakuyáha̱ nga tjuhun. Tu̱nga a̱skahán ni, nk'ie nga tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱, nk'iehé j'áítsjehe̱n já ni'yakuyáha̱ nga b'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná nga kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu ko̱ nga b'a̱ kin'ehe̱. umc Xu̱ta̱ Sion, najmi tu̱ binkjun.Cha̱so̱o, ja nibá Nda̱ Rei̱nu̱u nga tjísun nku ntí búrrú. plY Nku ntí búrrú kisakúhu̱ Jesu ko̱ y'esún, xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: k A̱s'a̱i i̱ncha jakj'á tjiaha̱ yá xka̱jén ko̱ tsitju nga i̱ncha ngjikj'á ni̱yá. B'i̱ i̱ncha kitsú nga 'yún kinchja̱: —¡Kats'ínk'ankiná Nti̱a̱ná! ¡Nti̱a̱ná nda kats'ínko̱ xi nibáha ngajoho̱, xi Nda̱ Rei̱hi̱ xu̱ta̱ Israel! +jO Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n ngáha nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kint'é nga Jesu kj'u̱a̱í nanki Jerusalen, a̱t'aha̱ nkjin maha xi j'aik'asje S'í Pascu̱a̱. 0iY A̱t'aha̱ nga̱t'aha̱ Laza̱ro̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ ts'asje t'axíhi̱n yjoho̱ jóo̱. Tu̱ sahá Jesu kis'ejihi̱n. B'i̱ ts'ín jas'en Jesu nanki Jerusalen h} A̱s'a̱i kama ñjakú já na̱'mi k'aku̱ ko̱ y'éndako̱ xinkjín xi má nga ko̱ Laza̱ro̱ tjíhin nga n'e̱k'ien. g  Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kint'é nga nanki Betani̱a̱ tíjña Jesu ko̱ i̱ncha ngjisehe̱. Tu̱nga najmi tu̱ nkuhú Jesu ngjisehe̱. Ta̱ i̱ncha ngji ní a̱t'aha̱ ta̱ mjehe̱ nga sku̱e̱ Laza̱ro̱ xi kin'ekj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. mfS Xu̱ta̱ x'a̱n bi tehe̱nte k'úéntujínnu̱u, tu̱nga an najmi tehe̱nte kúáte̱jñajinnu̱u. e B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi tu̱ ji b'echj'áíhi̱ ta̱chjúu̱n. A̱t'aha̱ ni̱stjin nga s'e̱yanjia j'átjona ntá sinjne̱i̱. Tu̱nga najmi xu̱ta̱ x'a̱hán kits'ínnkjink'un nga b'a̱ kitsú. Tu̱ nga̱t'aha̱ ní to̱oo̱n b'a̱ kitsúhu, a̱t'aha̱ kui xi f'átjo to̱oo̱n ko̱ bakjá ndyjé. !c; —Tsa tu̱ sahá kuasatéña ntá sinjne̱i̱ kai. Tsa jan unchan to̱on denari̱o̱ kuach'a, tu̱ xi ka̱ma ku̱i̱si̱nko̱ho xu̱ta̱ x'a̱n. ubc A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Juda̱ Iscariote̱, xi nda̱ ni'yakuyáha̱ Jesu xi a̱skahan ts'i̱ínkjas'ehe̱n: a{ A̱s'a̱i j'aiko̱ Maria̱ nkú ra̱ ma masen litru̱ ntá sinjne̱ xi 'mi nardo̱, xi 'yún nda ko̱ xi 'yún chjí. Kui xi tsaténdzjojnúhu̱ sjai Jesu ko̱ ta̱ kuihi ntsja̱ku̱ kits'ínxijnuko̱ho. I̱xí kitsjehén nta̱ sinjne̱ a̱yoo̱. ` Yo̱ kis'endaha̱ nku nichine. Marta̱ y'éya nichinee̱ ko̱ Laza̱ro̱ ta̱ y'ejñajihi̱n xu̱ta̱ xi y'entut'áko̱ Jesu yámixo̱. I_  Nk'ie nga ndyja sa jun ni̱stjin nga ku̱i̱chú S'í Pascu̱a̱, a̱s'a̱i j'ai Jesu nanki Betani̱a̱, má síjña ni'yaha̱ Laza̱ro̱, nda̱ xi kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. =^s 9Kui chu̱bo̱ ja kitsjá kju̱a̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já fariseo̱, tsa tjín xi be má tíjña Jesu tjíhin nga ku̱i̱tsu̱ya tu̱ xi ka̱ma ku̱a̱kj'ánijéhe.X]) 8Yo̱ tsangisjai Jesu ko̱ kingjásjaiyaha̱ xinkjín nga kabincha má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. B'i̱ ngján b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿Nkú manu̱u? ¿A nibá ndo̱ s'íu̱? ¿A ra̱ najmi nibáhá? h\I 7Nk'ie nga ja tíbichú tiña S'í Pascu̱a̱ xi b'asje xu̱ta̱ judio̱, nkjin ṉkjún xu̱ta̱ i̱ncha ngji nanki Jerusalen tu̱ xi ts'i̱ín jehe yjoho̱ nginku̱n Nti̱a̱ná kintehe̱ ni nga ku̱i̱chú s'íu̱. 9[k 6Kui nga najmi ta̱ kikjatsú'ba chjihi Jesu a̱jihi̱n xu̱ta̱ judio̱. Ngji t'axín nanki xi 'mi Efrain xi tiña maha̱ a̱nte kixiu̱. Yo̱ y'ejñako̱ já ni'yakuyáha̱. Z% 5Kui b'a̱ maha, ni̱stjin xu'bo̱ kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ já tjíxóo̱ nga y'éndako̱ho xinkjín xi má nga mjehe̱ ts'i̱ínk'ien Jesu. ?Yw 4Ko̱ najmi tu̱ suba ngandaha̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ku̱a̱yáha Jesu. Ta̱ ku̱a̱yá ní tu̱ xi k'u̱ékúhu ngayjee̱ ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tjímasún. nXU 3Tu̱nga najmi kuenta̱ha̱ ní Caifa kinchja̱ha nga b'a̱ kitsú. Kui xi nda̱ na̱'mi títjun nú xu'bo̱ ko̱ xi nkúhu nku nda̱ profeta̱ kinchja̱ éhe̱n Nti̱a̱ná nga ku̱a̱yá Jesu ngandaha̱ na̱xi̱nantóo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Caifa xi tjíhi̱n nda̱ na̱'mi títjun nú xu'bo̱: —¿Á najmi mankjihi̱nnu̱u? PU 0Tsa tu̱ nku k'u̱a̱i̱ntehé ra̱á nga b'a̱ ts'i̱ín, a̱s'a̱i ngayjee̱ xu̱ta̱ tsjénnkihi̱ ndo̱ ko̱ i̱ncha kj'u̱a̱í já Roma̱ nga ts'i̱ínkje ni̱nku̱ná ko̱ xu̱ta̱ nankiná. QT /A̱s'a̱i já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já fariseo̱ kinchja̱ ñjaha̱ ngayjee̱ já tjíxóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Nkú n'e̱é e̱i̱ ni̱? A̱t'aha̱ ja 'yún títs'ín kju̱a̱nkjún ndo̱. ^S5 .Tu̱nga tjíhín xi ngjisehe̱ já fariseo̱ ko̱ kitsúyaha̱ ni xi kits'ín Jesu. pRY -Máha xu̱ta̱ xi j'aisehe̱ Maria̱ ko̱ kikie ni xi kits'ín Jesu, nkjin maha xi kis'ejihi̱n. /QW ,A̱s'a̱i tsitju nda̱ k'ie̱n nga najyun tjí'yúnko̱ ts'íhin ntsja ko̱ sjai, ko̱ a̱nkjín tjí'mako̱ho kj'a̱í najyun. B'a̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ko̱ xu̱to̱: —Chjúxihi̱un najyuu̱n. N'e̱ndo̱hóo̱. B'i̱ ts'ín y'énda já tjíxóo̱ nga mjehe̱ ts'i̱ínk'ien Jesu yPk +Nk'ie nga ja kamaha̱ nga b'a̱ kitsú, a̱s'a̱i 'yún kinchja̱: —¡Laza̱ro̱, ti̱tjusje̱i̱ yo̱! O1 *Be nga mjeñju tehe̱ntení, tu̱nga tínchjako̱hó ra ngandaha̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha e̱i̱ tu̱ xi s'e̱jihi̱n ra̱ nga ji kin'e nibání. N )A̱s'a̱i kikjexín jóo̱ ndji̱o̱. Tsasenjinki Jesu nk'a ján ko̱ b'i̱ kitsú: —Na̱'mi, máb'a̱chjíhi nga tímjeñjuní. M} (B'i̱ kitsú Jesu: —¿A najmi b'a̱há kuaxihin nga tsa s'e̱jihin an, cha̱i̱ kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná? AL{ '—Chjúxiun ndji̱o̱. B'a̱ kitsú Marta̱, na̱ nichja nda̱ xi k'ie̱n: —Ji Chá Nti̱a̱, ja ra̱ ch'on jne̱, a̱t'aha̱ ja tjíhi̱n ñju ni̱stjin nd'a̱i̱ nga k'ien. 1K[ &Ta̱ kik'ie nusin nusihín ngáha̱ ra̱ Jesu nga tsichu tsjóo̱. Kui xi nku ti̱xa̱ ngijo. Nku ndji̱o̱ tjíchjaneko̱ho a̱nkju̱a̱ha̱. B'i̱ kitsú Jesu: /JW %Tu̱nga b'a̱há kitsú k'u̱a̱: —Kui nda̱i̱ xi kikjex'ánki tunku̱n nku nda̱ ka̱. Kutsa kamahá ra̱ kits'ínnkihi̱ Laza̱ro̱ ko̱ najmi k'ien ra̱. UI# $B'a̱ kitsú xu̱to̱: —Cha̱se̱ maru̱u. Tu̱ xí kits'íntjohó ra̱. (HK #A̱s'a̱i kikjintá Jesu. sG_ "B'i̱ kitsú: —¿Má kikjayanjiu? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Nibáa̱se̱i̱hi̱, Nda̱ Nti̱a̱. "F= !Nk'ie nga kikie Jesu nga tíkjintá Maria̱ ko̱ nga tíi̱ncha kjintá xu̱ta̱ xi tje̱nko̱ho̱, kik'ie nusin nusihi̱n ko̱ kama ni̱ma̱ha̱. =Es Nk'ie nga tsichu Maria̱ má síjña Jesu, tsasinkúnch'int'aha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji Chá Nti̱a̱, tsa tu̱ e̱i̱hi ma tinchuhunni, najmi k'ien ra̱ chá nts'é. cD? Máha xu̱ta̱ xi kab'entu na̱xa̱'yo̱, nk'ie nga kikie nga tsisintje̱n ntsu ntsu Maria̱ ko̱ tsitjusje, a̱s'a̱i ta̱ i̱ncha kitsjennkíhi̱. B'a̱ i̱ncha kitsú nga má tíjña tsjóo̱ ngju̱a̱i̱ kjintá. ^C5 Najmi kje̱e fas'en Jesu a̱jin na̱nti̱o̱. Yo̱ síjña má kisatékjá Marta̱. mBS Nk'ie nga kint'é Maria̱ éi̱n, ki̱tsa̱ tsisintje̱n nga ngjisehe̱ Jesu má nga síjña. $AA Nk'ie nga b'a̱ kitsú Marta̱, ngji nchja̱ko̱ se̱n Maria̱ xi na̱ nichja maha. B'a̱ kitsúhu̱: —Ja kj'uai Chá Maestru̱ ko̱ tínchja̱hi. 7@g B'a̱ kitsú Marta̱: —Joho̱n, Chá Nti̱a̱. S'ejinna nga ji xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, nga ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tjíhin nga kj'u̱a̱í a̱sunntei̱. ? Ko̱ ngayjee̱ xi tjíntu tík'un ko̱ s'ejihi̱n an, ndaha nku ni̱stjin najmi ku̱a̱yá. ¿A s'ejihin ni xi tíxihin? F> B'i̱hí ta̱ kitsú ngáha Jesu: —An xi ts'inkj'áíyaha̱ xu̱ta̱ k'ie̱n ko̱ an xi ts'ink'íéntu tík'an. Xi s'e̱jihi̱n an, ndaha tsa ja k'ien tu̱nga k'úéntu tík'uhún. +=O B'a̱ kitsú Marta̱: —Be nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ chá nts'é ni̱stjin xi fekuu̱, nk'ie nga kj'u̱a̱íya tente ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ k'ie̱n. O< B'i̱ kitsú Jesu: —Kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ nda̱ nts'ei. W;' Tu̱nga bená nga tsjáhi Nti̱a̱ná tu̱ mí nihí ni xi ku̱i̱nchíhi̱. u:c B'a̱ kitsú Marta̱: —Ji Chá Nti̱a̱, tsa tu̱ e̱i̱hi ma tinchuhunni, najmi k'ien ra̱ chá nts'é. 9  Nk'ie nga kint'é Marta̱ nga j'ai tiña Jesu, a̱s'a̱i tsitjusje nga ngjikj'á ni̱yá ko̱ Maria̱ y'ejñantaha̱ ni'yoo̱. m8S Ko̱ nkjin xu̱ta̱ i̱ncha j'aisehe̱ Marta̱ ko̱ Maria̱ nga̱t'aha̱ nda̱ nts'e̱ xi k'ie̱n. Z7- Betani̱a̱ tiña maha̱ nanki Jerusalen, tjíhi̱n ra̱ tsa jan kilome̱tro̱. 6w Nk'ie nga tsichu Jesu nanki Betani̱a̱, kik'inyaha̱ nga ja tjíhi̱n ñju ni̱stjin nga ngjiyanji Laza̱ro̱. !5; A̱s'a̱i kinchja̱ Toma xi ta̱ 'mi Nda̱'yu̱n nga b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyá xingisoo̱: —Tjián ko̱ ñá tu̱ xi ku̱a̱yáko̱honá. 45 Ko̱ tsjo mana nga najmi tíi̱jña yo̱, a̱t'aha̱ tu̱ sahá ngandanu̱u, tu̱ xi s'e̱jihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná. Tu̱nga tjihi̱nse̱hé ra̱á. P3 Kui nga kinchja̱ko̱ kixi̱ kixi̱hi jóo̱: —Ja ka'me Laza̱ro̱. 2/ Nk'ie nga b'a̱ kitsú Jesu, kju̱a̱bayaha̱ ní Laza̱ro̱ kinchja̱ni̱jmíyaha tu̱nga nijñóo̱ ní kamankjihi̱n já ni'yakuyáha̱. h1I B'a̱ kitsú já ni'yakuyóo̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, tsa kjife, kj'u̱á ngáha̱ ra̱. 0 A̱s'a̱i b'i̱hí ta̱ kitsú ngáha Jesu: —Kjifehé nda̱ xinki̱á Laza̱ro̱, tu̱nga kfín ts'inkj'áhá ra̱. m/S Tu̱nga tsa tjín xi tsú'ba nga ni̱stje̱n, kui xi sa̱ténki, a̱t'aha̱ najmi tjíhi̱n nd'í. 9.k B'i̱ kitsú Jesu: —¿A najmi te johó ora̱ tjíhi̱n nku ni̱stjin? Tsa tjín xi tsú'ba nga ni̱stjiu̱n, najmi sa̱ténki, a̱t'aha̱ tíbe nd'íhi̱ a̱sunntei̱. O- B'a̱ kitsú já ni'yakuyóo̱: —Ji nda̱ maestru̱, najmi kje̱e tjíhi̱n ni̱stjin nga já judio̱ k'aku̱ ndji̱o̱ mjehe̱ ts'i̱ínk'iehen ri. ¿Á ta̱ yo̱hó mje ngáha ri k'úín? \,1 A̱skahan b'i̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —Ta̱ tjihín ngáhaná Judea̱. z+m tu̱nga nk'ie nga kint'é nga kjijña un Laza̱ro̱, tu̱ sahá y'ejña sa jo ni̱stjin a̱nte má nga tíjña. V*% Ndaha tsa Jesu 'yún tjoho̱ Marta̱ ko̱ na̱ nichja ko̱ Laza̱ro̱, |)q Nk'ie nga kint'é ée̱n Jesu, b'i̱ kitsú: —Najmi ts'i̱ínk'ien kjihi̱n ch'in xi k'uhu̱n. Tu̱ sahá ku̱a̱kúchji ch'iu̱n kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín s'e̱jña chjihi kju̱a̱chánkaha̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. (  A̱s'a̱i i̱ncha kits'ínkjihi̱ én Jesu nga joo̱ jminchjíu̱n. B'a̱ kitsúhu̱: —Ji Chá Nti̱a̱, xi tjohi kjijña un. 9'k Kui Maria̱ xi tsaténdzjojnúhu̱ ntá sinjne̱ sjai Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ko̱ ta̱ kuihi ntsja̱ku̱ kits'ínxijnuko̱ho. Kui xi nts'e̱ maha Laza̱ro̱ xi kjijña uu̱n. &  Kjijña un nku nda̱ xi 'mi Laza̱ro̱ xi nda̱ Betani̱a̱, má nga ta̱ nankihi̱ Maria̱ ko̱ Marta̱ xi nichja maha xinkjín. D% *Nkjin xu̱ta̱ kis'ejihi̱n Jesu a̱nte xu'bo̱.B$} )Nkjin xu̱ta̱ xi j'aisehe̱ Jesu yo̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú: —Ndaha nku kju̱a̱nkjún najmi kits'ín Jua, tu̱nga kju̱axi̱hí ngayjee̱ ni xi kinchja̱ni̱jmíyaha nda̱i̱. }#s (A̱s'a̱i tsichu ngáha ngabantá ntáje̱ Jordan. Ngjik'iejña a̱nte má nga tsaténtá Jua xu̱ta̱ nga tjuhun. "  'A̱s'a̱i ta̱ kama mjehé ngáha̱ ra̱ jóo̱ nga ku̱a̱kj'ánijéhe̱, tu̱nga tsitjuhú Jesu yo̱ nga ngji t'axín. p!Y &Tu̱nga tsa títs'ian xáha̱, ndaha tsa najmi s'e̱jinnu̱u an, tu̱nga n'e̱ s'ejinnú xóo̱. B'a̱ ts'ín cha̱hanu ko̱ ka̱mankjinnu̱u nga Nti̱a̱ Na̱'miu̱ tíjñajinna ko̱ nga an tíi̱jñajihi̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱. S  %Tsa najmi títs'ian xá xi ts'e̱ Na̱'mina̱, najmi tu̱ n'e s'ejinnú. <~T}D||A{.z,yxxwvuuu(t?srrCqqp oo6nnlllkijiiehTgUfMedd!c_bbWaa+`k`)_-^m]U\\[ZZYYX_WVUU"TwTSRRQQP"ONMML7KnJJ-IHHGG^FEE DDC6BZAa@??>9== A̱s'a̱i Maria̱ Magdalena̱ ngji tsúyaha̱ já ni'yakuyóo̱ nga kabe Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ kitsúyaha̱ ni xi kitsúhu̱. B'i̱ ts'ín tsakúchjihi̱ yjoho̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ eC—Najmi tu̱ nuba'yúnní, a̱t'aha̱ najmi kje̱e finjia má tíjña Na̱'mina̱. Tu̱nga t'inyahá ri̱ já nts'é nga kfínnjia má tíjña Na̱'mina̱ xi ta̱ Na̱'minu̱u, Nti̱a̱na̱ xi ta̱ Nti̱a̱nu̱u. 7 g—Ji Maria̱ —kitsú Jesu. Kits'ínk'ótjiya Maria̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ nga én hebreo̱: —¡Raboni̱! Kui éi̱n xi tsuhu̱ ra̱ Maestru̱. B'i̱ kitsú Jesu: B'i̱ kitsú Jesu: —Ji ta̱chju̱ún, ¿á tích'íhini? ¿Yá xi tíbinchisjáí? Tu̱ nda̱ xi kunntáhá yá tu xi tjín yo̱ kits'ín ma Maria̱ ko̱ b'a̱ kitsú: —Ji, tsa ji ka'miko̱i̱ yjonintee̱, t'inyaní má kafajñai ko̱ kfínkj'a ngáhana.  {A̱s'a̱i kits'ínk'ótjiya ko̱ kikie nga yo̱ kabasinjña Jesu, tu̱nga najmi kamankjihín ra̱ tsa Jesu niu̱. = s B'a̱ kitsú ntítsjee̱: —Ji ta̱chju̱ún, ¿á tích'íhini? B'a̱ kitsú Maria̱: —A̱t'aha̱ kachjuxín yjonintehe̱ Chá Nti̱a̱na̱. Najmi be má kafi s'ejña ngáha. B } ko̱ kikie jo ntítsje xi yja najyun taba, xi kab'entusún a̱nte má nga kis'ejña yjonintehe̱ Jesu. Nku xi kab'ejña má kis'ejña nintaku̱ ko̱ nku xi kab'ejña má kitsjen sjai.  Tu̱nga máha Maria̱, tsasinjña na̱tsihi̱n tsjóo̱ nga tíkjintá. Ta̱ tíkjintá ts'íhin nga tsasekjás'en tsjóo̱ ~u A̱s'a̱i kik'óya ngáha já ni'yakuyóo̱ ni'yaha̱. B'i̱ ts'ín tsakúchjihi̱ yjoho̱ Jesu Maria̱ Magdalena̱ 5 A̱t'aha̱ najmi kje̱e mankjihi̱n jóo̱ éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'a̱ ts'ín tjít'a nga tjíhin nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ Jesu ngabayoo̱. A̱s'a̱i ta̱ jas'en nda̱ ni'yakuyá xinkuu̱ xi tjun tsichusehe̱ tsjóo̱. Kikie ko̱ kis'ejihi̱n nga tíjña tík'un Jesu. ko̱ najyun xi tsich'ontikjájnu nintaku̱ Jesu. Kui xi najmi kjijñakjoko̱ najyun ndjuu̱. T'axín kjijña nga tjíkjoya. oWA̱s'a̱i tsichu tje̱nnkihi̱ Pedro̱ ko̱ jas'en a̱ya tsjóo̱. Kikie najyun ndju xi kjijña yo̱  Tu̱nga tu̱ tsasekjás'ehén ko̱ kikie nga kjijña najyun ndju xi tsich'ontikjájnu yjonintehe̱ Jesu. Najmi jas'en tsjóo̱. Tsangatsanka nga joo̱, tu̱nga nda̱ ni'yakuyá xinkuu̱ 'yún ki̱tsa̱ tsangatsanka sa nga Pedro̱ ko̱ tjun tsichu tsjóo̱. c?A̱s'a̱i tsitjusje Pedro̱ ko̱ nda̱ ni'yakuyá xinkuu̱ nga ngjisehe̱ tsjóo̱. iKA̱s'a̱i tsangatsanka nga ngjisehe̱ Simon Pedro̱ ko̱ nda̱ ni'yakuyá xinkuu̱ xi Jesu 'yún tjoho̱. B'i̱ kitsú: —¡Ja kachjuxín yjonintehe̱ Chá Nti̱a̱ná a̱ya tsjóo̱ ko̱ najmi yai̱ má kas'ejña ngáha! "~ ?Tuminku̱ ta̱ jyun nk'ie nga jyunya sa, ngjisehe̱ tsjóo̱ Maria̱ Magdalena̱ ko̱ kikie nga kachjuxín ndji̱o̱ xi kis'echjanehe ti̱xa̱ tsjóo̱. 4}a*Yo̱ kingjáya jóo̱ yjonintehe̱ Jesu, a̱t'aha̱ tíjña tiña tsjóo̱ ko̱ a̱t'aha̱ kui ni̱stjiu̱n tíi̱ncha b'énda xu̱ta̱ judio̱ ni xi ts'e̱ s'íu̱.)|K)Má kis'et'a kruu̱ Jesu, tiña maha̱ nku a̱nte má nga tjíntje̱ yá tu. A̱nte xu'bo̱ tíjña nku tsjó tse̱tse̱ xi ndaha nku najmi kje̱e s'eya. P{(I̱ncha jakj'á nga joo̱ yjonintehe̱ Jesu ko̱ kik'ontikjájnu najyun ndju nga kik'onjnu ts'íhi̱n ra̱ ni xi sinjne̱, xi nkú ts'ín tíjña ni̱yáha̱ xu̱ta̱ judio̱ nga fáyanji xinkjín. 0zY'Ko̱ ta̱ Nicodemo̱, nda̱ xi ngjisehe̱ Jesu nga jyuu̱n, j'aiko̱ nkú ra̱ ma katé kilu̱ ni xi sinjne̱ xi 'mi mirra̱ ko̱ aloe xi j'atjijinko̱ho̱ xinkjín. ry]&A̱skahan nk'ie nga ja b'a̱ kamoo̱, nku nda̱ xi nibáha nanki Arimatea̱ xi 'mi Kuse tsankihi̱ kju̱a̱ Pilato̱ nga ngju̱a̱i̱ko̱ yjonintehe̱ Jesu. Kui Kuse xi ta̱ nda̱ ni'yakuyáha̱ Jesu tu̱nga tu̱ kitsjennkí 'mahá ra̱ a̱t'aha̱ tsankjún já judio̱ k'aku̱. A̱s'a̱i kitsjá kju̱a̱ Pilato̱ ko̱ ngjikj'á ndo̱ yjonintehe̱ Jesu. 'xG%Ko̱ ta̱ tjít'a ya éhe̱n Nti̱a̱ná má nga b'a̱ títsu: “Ku̱a̱se̱he̱ jóo̱ nda̱ xi kis'enjinkihi̱ ki̱cha̱.” B'i̱ ts'ín kis'eyajni Jesu w$A̱t'aha̱ b'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'a̱ ts'ín tjít'a: “Ndaha nku nintaha̱ najmi chjút'o̱kjá.” ,vQ#Nda̱ xi kikie ni xi kamoo̱, kui xi kitsúya ni xi kama ko̱ kju̱axi̱ ni xi tsuya. Be nga kju̱axi̱ ni xi tsuya tu̱ xi ta̱ s'e̱jihi̱nnu̱u ko̱ jun. u}"Tu̱nga nkuhú nda̱ juu̱n kik'íénjinkihi̱ ki̱cha̱ 'me̱he̱ Jesu ko̱ tje̱n'yún tsitjuhú jní ko̱ ntánijua. mtS!Tu̱nga nk'ie nga i̱ncha tsichu má kjit'a Jesu, kikie nga ja ka'me. Najmi kikjet'o̱kjáha sjai. s A̱s'a̱i j'ai já juu̱n ko̱ kikjet'o̱kjá sjai nda̱ xi tjun kjit'a ko̱ sjai nda̱ xinkuu̱ xi ta̱ kjit'a kruu̱ko̱ Jesu. ryKui ni̱stjiu̱n tís'enda ni xi ts'e̱ S'í Pascu̱a̱. Kui nga najmi mjehe̱ ra̱ já judio̱ k'aku̱ tsa s'e̱t'a kruu̱ yjoninte k'ie̱n nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nkjúu̱n, a̱t'aha̱ 'yún ṉkjún kui ni̱stjin xu'bo̱. Kui nga tsankihi̱ ra̱ kju̱a̱ Pilato̱ nga chjút'o̱kjáha sjai já xi kjintut'á kruu̱ ko̱ nga chjúxin yjonintehe̱ t'a kruu̱. q Nk'ie nga kits'i Jesu binu̱ soo̱n, b'a̱ kitsú: —Ja kuitjusunyje. A̱s'a̱i kingjénsten nintaku̱ ko̱ a̱kui k'iehén. Síjña yo̱ nku nisa ninte xi tíi̱ncha binu̱ san. Nku nixú kits'ínk'anchi̱ko̱ho jóo̱ binu̱ soo̱n. Kui xi y'éku k'aku̱hu̱ nku yáxá nga kitsungi'a ts'a Jesu. `o9Nk'ie nga ja kama ni xu'bi̱, be Jesu nga ja kama ndju̱ú ngayjee̱ ni xi tjíhin nga ku̱i̱tjusun. Tu̱ xi tsitjusuhun xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná, kui nga b'i̱ kitsúhu: —Xintá tímana. ?nwKo̱ b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ ni'yakuyóo̱: —Á na̱ahi̱ yo̱. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ nda̱ ni'yakuyá xu'bi̱ kitsjántehe̱ na̱aha̱ Jesu ni'yaha̱. B'i̱ ts'ín k'ien Jesu %mCNk'ie nga kikie Jesu na̱aha̱ ko̱ nda̱ ni'yakuyá xi 'yún tjoho̱ nga síjña yo̱, b'a̱ kitsúhu̱ na̱aha̱: —Ji ta̱chju̱ún, á ntíhi̱ yo̱. lTíi̱nchat'a tiñaha̱ kruu̱ na̱aha̱ Jesu, na̱ nichja na̱aha̱, Maria̱ chju̱úhu̱n Kleofa ko̱ Maria̱ Magdalena̱. (kI—Najmi tu̱ chjunti̱yaá xu'bi̱. Tu̱ sahá ti̱nútonyáhaná yá xi ka̱ma ts'e̱. B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'a̱ ts'ín tjít'a: “Kits'ínxi̱hi̱ xinkjín najyunna̱ ko̱ kitsutonyáha najyun ndjuna̱.” Kui nga b'a̱ kits'íhin já juu̱n. 8jiMáha já juu̱n, nk'ie nga ja kingját'a kruu̱ Jesu, jakj'á najyun xi yja nga kits'ínxi̱. Ñju ts'asje ko̱ nkúnkú kikanéhe̱. Ko̱ ta̱ jakj'á najyun ndju xi yja Jesu, xi najmi tjíhi̱n ni̱yá chjuya. Nkuhú nga ngji'aha kásin santaha tuts'in. Kui nga b'a̱ kitsúhu̱ ra̱ xinkjín: Hi B'a̱ kitsú Pilato̱: —Ni xi kab'et'á, ja kab'et'á. hA̱s'a̱i j'aisehe̱ Pilato̱ já na̱'mi k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ judio̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Najmi nda tjín nga: “Nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱”, tjít'a yátee̱. Tu̱ sahá t'et'ai nga: “Kui xi kitsú: An xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱.” SgNkjin xu̱ta̱ judio̱ kits'ínya ntuu̱, a̱t'aha̱ tiña maha̱ na̱xi̱nantóo̱ a̱nte má nga kis'et'a kruu̱ Jesu ko̱ a̱t'aha̱ kis'et'a yátee̱ én hebreo̱ ko̱ én latin ko̱ én griego̱. 0fYKitsjá kju̱a̱ Pilato̱ nga s'e̱t'a nku yáte a̱ntsjáku̱ kruu̱. B'i̱ ts'ín kis'et'a: “Jesu, nda̱ xi nibáha Nazaret, nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱.” qe[Yo̱ kis'et'a kruu̱ kui ko̱ jo sa já. Nku xi kis'et'a kruu̱ nga kixi̱hi̱ ko̱ nku nga skúhu̱n. d/A̱s'a̱i tsitju Jesu nga y'anji kruu̱hu̱ nga ngji a̱nte xi 'mi Nintaku̱ A̱ni̱ma̱, én xi tsuhu̱ ra̱ Golgo̱ta̱ nga én hebreo̱. cA̱s'a̱i Pilato̱ kitsjá kju̱a̱ nga s'e̱t'a kruu̱ Jesu ko̱ i̱ncha ngjiko̱ho̱ jóo̱. B'i̱ ts'ín kis'et'a kruu̱ Jesu >buB'a̱ i̱ncha kitsú xu̱to̱ nga kikjintáya: —¡Ti̱ch'onsje̱i ndo̱! ¡Ti̱ch'onsje̱i! ¡Tjat'a krui̱ ndo̱! B'a̱ kitsú Pilato̱: —¿A ngjuat'á kruu̱ná nda̱ rei̱nu̱u? B'a̱ kitsú já na̱'mi k'aku̱: —¡Najmi tjín sani̱ kj'a̱í nda̱ rei̱, tu̱ nku sahá nda̱ títjun Cesa̱r! awNi̱stjin xu'bi̱ ja tíi̱ncha b'énda xu̱ta̱ ni xi ts'e̱ S'í Pascu̱a̱, a̱t'aha̱ ja tíbichú tiña s'íu̱. Nkú ra̱ ma nga chu̱ba̱ te jo niu̱. A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Pilato̱ xu̱ta̱ judio̱: —¡Á nda̱ rei̱nu̱u e̱i̱! \`1 Nk'ie nga kint'é Pilato̱ én xu'bi̱, a̱s'a̱i kik'onsje Jesu na̱tsiu̱n ko̱ y'ejña a̱nte xi má nga ts'ín kju̱a̱, a̱nte xi 'mi Má Kjiya Ndji̱o̱, én xi tsuhu̱ ra̱ Gabata nga én hebreo̱. |_q Kui chu̱bo̱ kik'atuts'i̱hi̱n Pilato̱ nga tsangisjai ni̱yá xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ín nda̱í ngáha̱ ra̱ Jesu. Tu̱nga b'i̱hí ts'ín i̱ncha kikjintáya já judio̱ k'aku̱: —¡Tsa n'e̱ nda̱íhi̱ ndo̱, najmi nda tín'ei nginku̱n nda̱ títjun Cesa̱r! ¡Xi nda̱ rei̱ ts'ín ma suba yjoho̱, kui xi tífi kontra̱ha̱ nda̱ títjun Cesa̱r! I^  B'i̱ kitsú Jesu: —Ndaha nku ni najmi ka̱ma n'e̱ní tsa najmi Nti̱a̱ná kitsjá xáhi. Kui kju̱a̱ha, xi kits'ínkjas'ehenna a̱ya ntsa̱i̱ 'yún tje̱n saha̱ ra̱ jé nga ji. ]+ A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pilato̱: —¿A najmi chu̱bako̱hóní? ¿A najmi yaní tsa ka̱ma kjuat'á kruu̱hu ko̱ tsa ts'in nda̱í ngáhara? \ Ta̱ jas'ehén ngáha ni'ya pretori̱o̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ Jesu: —¿Má nibáhani? Tu̱nga najmi kinchja̱há Jesu. G[Nk'ie nga kint'é Pilato̱ niu̱, 'yún kitsankjún sa. fZEB'a̱há ta̱ kitsú ngáha já judio̱ k'aku̱: —Tíjñani̱ kju̱a̱téxuma ko̱ xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱téxumani̱ tjíhin nga ku̱a̱yá nda̱i̱, a̱t'aha̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná títs'ín ma yjoho̱. YJá na̱'mi k'aku̱ ko̱ já xi kunntá ni̱nku̱, nk'ie nga i̱ncha kikie Jesu kikjintáya: —¡Tjat'a krui̱ ndo̱! ¡Tjat'a krui̱! B'a̱ kitsú Pilato̱: —Tu̱ sahá jun tankínko̱o ko̱ tjat'a kruu̱. An najmi chumi jéhe xi tísakújinna ndo̱. 6XeA̱s'a̱i tsitju Jesu na̱tsiu̱n nga tjí'a ts'íhi̱n ra̱ corona̱ na'yóo̱ ko̱ nga yja ts'íhin najyun ndju kuo̱n. B'a̱ kitsú Pilato̱: —¡Á ndo̱ e̱i̱! KWA̱s'a̱i ta̱ tsitjuhú ngáha Pilato̱ na̱tsiu̱n ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Ts'ink'onsje̱nu̱u ndo̱ na̱tsiu̱n tu̱ xi cha̱hanu nga najmi chumi jéhe xi tísakújinna ndo̱. lVQJ'aik'úhu̱n ko̱ kik'onjin nga b'a̱ kitsúhu̱: —¡Antahi, nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱! "U=Já juu̱n kits'ínnda nku corona̱ na'yá ko̱ y'é'aha̱ nintaku̱. Kits'ínngja nku najyun ndju kuan xi nkúhu xi bja já rei̱ nga i̱ncha kik'aya. @T }A̱s'a̱i kitsjá kju̱a̱ Pilato̱ nga s'e̱he̱ Jesu. GS(A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱ nga kikjintáya: —¡Najmi tu̱ kui ndo̱ n'e nda̱íhi̱! ¡Tu̱ sahá Barraba n'e nda̱íhi̱! Máha nda̱ Barraba, nda̱ ndyjéhé niu̱.JR 'Tu̱nga b'a̱há ts'ín tíjña ni̱yánu̱u nga ts'in nda̱íhi̱ nku nda̱ nu̱ba̱yá xi binchinú nga S'í Pascu̱a̱. ¿A mjenu̱u nga ts'in nda̱íhi̱ nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱? lQQ&B'a̱ ta̱ kitsú ngáha Pilato̱: —¿Mí nihi xi na̱xu̱? Nk'ie nga b'a̱ kitsú, a̱s'a̱i tsitju nga ngjise ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ judio̱. B'a̱ kitsúhu̱: —Najmi chumi jéhe tísakújinna tsa tje̱he̱n ndo̱. P9%B'a̱ kitsú Pilato̱: —¿A xúhu̱ nda̱ rei̱ ní? B'i̱ kitsú Jesu: —Nda̱ rei̱, xi nkú tíbixín. Tu̱nga kitsinná ko̱ jáa̱ a̱sunntei̱ tu̱ xi kuakuyáhana ni xi na̱xu̱ tjín. Ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'ínkjáíhi̱n ni xi na̱xu̱ tjín nt'é nta̱na̱. :Om$B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi b'a̱ ts'ín batexuma xi nkú ts'ín batéxuma já rei̱ xi tjín a̱sunntei̱. Tsa ni xi b'a̱ ts'ín tíbatexumahana kai, kja̱ántjaina xi tíi̱ncha ts'ínxát'ana tu̱ xi najmi n'e̱kjas'ehe̱n ra̱ an já judio̱ k'aku̱. Tu̱nga najmi b'a̱há ts'ín tíbatexuma. N)#B'a̱ kitsú Pilato̱: —¿A nda̱ judio̱ná? Xu̱ta̱ nankihi̱ ko̱ já na̱'mi k'aku̱ kuats'ínkjas'enna ji. ¿Mí nihi xi kin'ei? tMa"B'i̱ kitsú Jesu: —¿A kuenta̱hi̱ b'a̱ tíbixíhinni, a ra̱ tjíhín xi kuatsúyahi yáha an? L)!A̱s'a̱i jas'en ngáha Pilato̱ ni'ya pretori̱o̱. Kinchja̱ha̱ Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿A ji xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱? mKS B'a̱ ts'ín tsitjusuhun én xi kinchja̱ Jesu nga kitsúya títjun nkú ts'ín ku̱a̱yáha. ZJ-B'a̱ kitsú Pilato̱: —Tu̱ sahá tankínko̱o ko̱ n'e̱ko̱kju̱o̱o xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱téxumanu̱u. B'a̱ kitsú já judio̱ k'aku̱: —Tíjña nkjúnni̱ tsa n'e̱k'iei̱n xu̱ta̱. tIaB'a̱ kitsú jóo̱: —Tsa najmi nda̱ ch'onk'un niu̱, najmi a̱ya ntsa̱i̱ ra̱ n'e̱kjas'ei̱n. H-Kui nga tsitjusjehe Pilato̱ na̱tsiu̱n nga j'ai nchja̱ko̱ho̱ ra̱. B'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —¿Mí kju̱a̱ha tíbatejénehenu nda̱i̱? G+A̱s'a̱i tsitjuko̱ho̱ jóo̱ Jesu ni'yaha̱ Caifa nga ngjiko̱ho̱ ni'ya pretori̱o̱, má nga ts'ín kju̱a̱ nda̱ títjun Roma̱. Ja tífi ma sen niu̱ ko̱ najmi i̱ncha jas'en jóo̱ ni'ya pretori̱o̱, a̱t'aha̱ tsa kju̱a̱s'en nku ni'ya xi najmi xu̱ta̱ judio̱ ts'e̱, tsuhu̱ ra̱ nga najmi ta̱ jehe nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ najmi ta̱ ma kjinehe nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱. FFTu̱nga b'a̱há ta̱ kitsú ngáha Pedro̱ nga najmi be Jesu. Ko̱ ta̱ kuihi chu̱bo̱ kikjintá nku xa̱nta̱. B'i̱ ts'ín kin'eko̱kju̱a̱ Jesu nginku̱n nda̱ títjun Pilato̱ xEiNku nda̱ musu̱hu̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n xi xinkjín maha nda̱ xi Pedro̱ tsatet'a tja̱ba̱xínñju, kui xi ta̱ kingjásjaiyaha̱: —¿A najmi kuakiehé ra nga ko̱ ji kabisinjñako̱i̱ ndo̱ ján má tjíntje̱ yá tuu̱? DMáha Simon Pedro̱, kabasinjña sa nga títs'ínsut'á yjoho̱ t'a nd'íu̱. A̱s'a̱i kichasjaiyaha̱: —¿A najmi ko̱hó ji xi ta̱ nku nda̱ ni'yakuyáha̱ ndo̱? Tu̱nga najmi kits'ínkiehé yjoho̱ Pedro̱. B'a̱ kitsú: —Najmi an niu̱. :CmA̱s'a̱i Ana kits'ínkji Jesu nginku̱n Caifa xi nda̱ na̱'mi títjun nga tjín'yún ts'íhi̱n ra̱. B'i̱ ts'ín Pedro̱ b'a̱há ta̱ kitsú ngáha nga najmi be Jesu #B?B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa ch'on kuaxian, t'inyaní má én ch'on tsuhu xi kuanchja. Tu̱nga tsa b'a̱ tjín ni xi kuaxian, ¿á kuakich'onjihinní? 7AgNk'ie nga b'a̱ kitsú Jesu, a̱s'a̱i kik'onjihi̱n nku nda̱ xi kunntá ni̱nku̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Á b'a̱ n'e tíchubako̱honi nda̱ na̱'mi títjuu̱n? r@]¿Á an tíchasjaiyahaní? Cha̱sjaiyaihi̱ xu̱ta̱ xi kint'é ni xi kinchja. Kui xi be ni xi kinchja. _?7B'i̱ kitsú Jesu: —Kinchja chji chja nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱. Tehe̱nte tsakuyá ni'ya sinagoga̱ ko̱ na̱tsihi̱n ni̱nku̱ má nga ma ñjakú ngayjee̱ xu̱ta̱ judio̱. Ndaha nku ni najmi kinchja 'ma. |>qA̱s'a̱i nda̱ na̱'mi títjuu̱n kingjásjaiyaha̱ Jesu yáha já ni'yakuyáha̱ ko̱ mí nihi xi bakúya. =-Nch'án kui ni̱stjiu̱n. Kui nga já musu̱ ko̱ já xi kunntáha ni̱nku̱ tíi̱ncha ts'ínsut'áha yjoho̱ t'a nd'í xi kats'ín'yún. Pedro̱ ta̱ síjñajihi̱n nga títs'ínsut'á yjoho̱. B'i̱ ts'ín kin'eko̱kju̱a̱ Jesu nginku̱n nda̱ na̱'mi títjuu̱n $<AA̱s'a̱i kingjásjaiya na̱ xi tíkunntá a̱nkju̱o̱: —¿A najmi ko̱hó ji xi ta̱ chá ni'yakuyáha̱ chá xu'bo̱? —Najmi an —kitsú Pedro̱. u;cTu̱nga máha Pedro̱, tsasinjña na̱tsiu̱n má tje̱n a̱nkju̱o̱. Kui nga a̱s'a̱i tsitjuhu nda̱ ni'yakuyá xi behe̱ ra̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n ko̱ kinchja̱ko̱ na̱ xi tíkunntá a̱nkju̱o̱ nga kits'ínkjas'en Pedro̱. X:)Simon Pedro̱ ko̱ kj'a̱í sa nda̱ ni'yakuyá i̱ncha kitsjennkíhi̱ Jesu. Nda̱ ni'yakuyá xu'bi̱ behe̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n ko̱ jas'enko̱ Jesu na̱tsin ni'yaha̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n. M9Kui Caifa xi tsinchá'a já judio̱ k'aku̱ nga b'a̱ kitsú nga tu̱ sahá nda tjín tsa nku nda̱ ku̱a̱yántjai ngandaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pedro̱ nga najmi be Jesu v8e Títjun ngjiko̱ ni'yaha̱ Ana, na̱'mi nchí'yaha̱ Caifa, xi tjíhi̱n nda̱ na̱'mi títjun nú xu'bo̱. 7  A̱s'a̱i já juu̱n ko̱ nda̱ jun k'aku̱hu̱ ko̱ já xi kunntá ni̱nku̱ i̱ncha jakj'ánijé Jesu nga y'ét'a'yún. M6 Tu̱nga b'i̱hí kitsúhu̱ Jesu Pedro̱: —Tjaya ngáhani ki̱cha̱hi̱ tja̱ba̱xíhi̱n. Tsa Nti̱a̱ Na̱'miu̱ títsjána kju̱a̱ni̱ma̱ xu'bi̱, ¿a najmi tjíhín ni nga un sku̱e̱na? 65e A̱s'a̱i ts'asje ki̱cha̱ xi y'a Simon Pedro̱ ko̱ kingjáha̱ nga tsatet'a tja̱ba̱xínñju kixi̱ nda̱ xi 'mi Malco̱, xi nda̱ musu̱hu̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n. B4} B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun én xi kinchja̱ Jesu nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga b'a̱ kitsú: “Na̱'mi, xu̱ta̱ xi kik'a̱i̱ní, ndaha nku najmi kits'inndyja.” 3B'i̱ kitsú Jesu: —Ja b'a̱ kuaxinnu̱u nga ahán niu̱. Tsa an xi tíbinchisjáínú, tjehe̱nnto nga katji já xu'bi̱. 2+A̱s'a̱i Jesu ta̱ kingjásjaiyahá ngáha̱ ra̱: —¿Yá xi tíbinchisjó? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Jesu, nda̱ xi nibáha Nazaret. j1MNk'ie nga b'a̱ kitsú Jesu: “Ahán niu̱”, i̱ncha ngjinji a̱stu̱n jóo̱ ko̱ tsixuntu. -0SB'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Jesu, nda̱ xi nibáha Nazaret. —Ahán niu̱ —kitsú Jesu. Ta̱ kabasinjñajihi̱n jóo̱ Juda̱ xi títs'ínkjas'ehe̱n. /yJa be Jesu ngayjee̱ ni xi ka̱maha̱ ko̱ tsasinjña títjun nga b'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —¿Yá xi tíbinchisjó? 3._Kui nga Juda̱ j'aiko̱ho já jun ko̱ chuba já xi kunntá ni̱nku̱ xi kits'ín nibá já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já fariseo̱. Kui xi i̱ncha y'a nd'í ko̱ ki̱cha̱. -Juda̱ xi títs'ínkjas'ehe̱n ta̱ be a̱nte xu'bo̱, a̱t'aha̱ nkjin ni̱yá kama ñjako̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ yo̱. E, Nk'ie nga ja kamaha̱ nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná Jesu, a̱s'a̱i tsitjuko̱ já ni'yakuyáha̱. I̱ncha ngji ngabantá ntáxu̱nká Cedron ko̱ jas'en nku a̱nte má tjíntje̱ yá tu. \+1Y'ejñá chjihi̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ yáha ji ko̱ tu̱ nku k'uejñá chjihí saha̱, tu̱ xi ka̱maha̱ ra̱ ts'i̱íntjoho xu̱ta̱ xinkjín xi nkú ts'ín tjohi an. B'a̱ ts'ín kúáte̱jñajihi̱n ra̱."*=Ji Na̱'mi xi na̱xu̱ n'eko̱i xu̱ta̱, xu̱ta̱ a̱sunntei̱ najmi behi. Tu̱nga máha an, behe ko̱ ta̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ be nga ji kin'e nibání. `)9’Ji Na̱'mi, mjena nga k'úéntuko̱na xu̱ta̱ xi kik'a̱i̱ní má nga kúáte̱jña, tu̱ xi sku̱e̱he kju̱a̱chánkana̱ xi kik'a̱i̱ní a̱t'aha̱ kin'etjóní kintehe̱ ni nga kamanda a̱sunntei̱. |(qAn tíi̱jñajihi̱n xu̱ta̱ xu'bi̱ ko̱ ji tinchunjínní tu̱ xi b'a̱ ts'ín nkuhú ku̱i̱chú maha. B'a̱ ts'ín xu̱ta̱ a̱sunntei̱ ka̱mankjihi̱n ra̱ nga ji kin'e nibání ko̱ nga tjohi xu̱ta̱ xu'bi̱ xi nkú ts'ín tjohi an. ~'uKitsjaha̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ kju̱a̱chánka xi kik'a̱i̱ní tu̱ xi nkuhú ka̱maha xi nkú ts'ín nkuhú mahaná. k&Otu̱ xi nkuhú ka̱maha ngayjee̱. Xi nkú ts'ín tinchunjinní ko̱ an tíi̱jñajihin, Na̱'mi, b'a̱ ta̱ ts'ín nkuhú katumajinná xu̱ta̱ xu'bi̱, tu̱ xi s'e̱jihi̱n ra̱ xu̱ta̱ a̱sunntei̱ nga ji kin'e nibání. %%C’Najmi tu̱ nku xu̱ta̱ xu'bi̱ tíbankintja. Ta̱ tíbankintjá xi s'e̱jihi̱n an nk'ie nga ku̱i̱nt'é én xi ku̱i̱tsu̱ya xu̱ta̱ xu'bi̱, F$Ngandaha̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ títsjaha̱ yjona̱ nga ts'ian ni xi mjehi, tu̱ xi ko̱ ta̱ kui ka̱maha̱ ra̱ ts'i̱ínkjas'ehen ri yjoho̱ nk'ie nga ka̱mankjihi̱n ni xi na̱xu̱ tjín. q#[Xi nkú ts'ín kin'e nibání a̱sunntei̱, b'a̱ ts'ín títs'inkjíá xu̱ta̱ xu'bi̱ a̱sunntei̱. ,"QÉhi̱n bakúya ni xi na̱xu̱ tjín. N'e̱i nga katumankjihi̱n xu̱ta̱ xu'bi̱ ni xi na̱xu̱, tu̱ xi kats'ínkjas'ehen ri yjoho̱ nga ts'i̱ín ni xi mjehi. V!%Najmi a̱sunntei̱ a̱ntehe̱ xi nkú ts'ín najmi a̱sunntei̱ a̱ntena̱. s _Najmi tíbankihi nga ku̱i̱ch'onsjei a̱sunntei̱, tu̱nga chjúxin t'axíhín ri̱ ni xi ch'onk'uu̱n. 'GAn kixinyaha̱ éhi̱n, ko̱ xu̱ta̱ a̱sunntei̱ kits'ín unkiehe̱ a̱t'aha̱ najmi a̱sunntei̱ a̱ntehe̱ xi nkú ts'ín najmi a̱sunntei̱ a̱ntena̱. 9k ’Tu̱nga nd'a̱i̱ má tinchin tífia. Tíxinya ni xu'bi̱ nk'ie nga tíi̱jña sa a̱sunntei̱ tu̱ xi s'e̱jñajin kikjihi̱n ra̱ kju̱a̱tsjona̱ xu̱ta̱ xu'bi̱.  Nk'ie nga tsáte̱jñajihi̱n xu̱ta̱ xu'bi̱ a̱sunntei̱, kikunko̱ho̱ ra̱ nga'yíhi̱n ko̱ tsasehe̱. Ndaha nku najmi kindyja. Tu̱ nku sahá xi tje̱he̱n ra̱ nga ndyja̱, kui xi kindyja tu̱ xi ku̱i̱tjusuhun ni xi tjít'a xu̱ju̱n éhi̱n. Y+ ’An kfíán má tinchin, tu̱nga kui k'úéntu sa a̱sunntei̱. Tsje ní ji, Na̱'mi. Nga'yíhi̱n chúnko̱ho̱ ri̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ xi kik'a̱i̱ní tu̱ xi nkuhú i̱ncha ka̱maha xi nkúhu ñá. ! Ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'a̱n ji ta̱ ts'i̱, ko̱ xi ts'i̱ an ta̱ ts'a̱n. Tíma chji kju̱a̱chánkana̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xu'bi̱. 3 ’Tíbankintjáíhi xu̱ta̱i̱. Najmi tíbankintjáíhi xu̱ta̱ a̱sunntei̱. Tíbankintja xu̱ta̱ xi kik'a̱i̱ní a̱t'aha̱ ji ts'i̱. ;oA̱t'aha̱ én xi kik'a̱i̱ní, kixinyaha̱ xu̱ta̱ xu'bi̱. Kits'ínkjáíhi̱n ko̱ kamankjihi̱n nga kju̱axi̱ nga má tinchin nibahana. S'ejihi̱n nga ji kin'e nibání. W'Mankjihi̱n nd'a̱i̱ nga ngayjee̱ ni xi kik'a̱i̱ní má tinchin nibáha. K’Ja y'ejñá chjihi̱ xu̱ta̱ yáha ji, xu̱ta̱ xi kik'a̱i̱ní a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱. Ji ts'i̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ ko̱ kik'a̱i̱ní, ko̱ kits'íntjusun éhi̱n. .UNd'a̱i̱ Na̱'mi, ta̱kúchji kju̱a̱chánkana̱ nginkuin, kju̱a̱chánka xi tu̱ b'a̱ ts'ín jahá tíjñana nginkuin kintehe̱ ni nga kis'ejña a̱sunntei̱. iK’Ja tsakuchjá kju̱a̱chánkahi̱ a̱sunntei̱ nga kits'intjusan xá xi kik'a̱i̱ní. #?Nga k'úéntu tík'un sín xu̱ta̱, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga sku̱e̱hi ji xi Nti̱a̱ nku tutuu̱ ko̱ nga sku̱e̱na an Jesucristo̱ xi kin'e nibáí. $AA̱t'aha̱ kik'a̱i̱ xáhi̱ xi má nga ku̱a̱téxumaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, tu̱ xi ts'i̱ínk'íéntu tík'un síhin ngayjee̱ xi ji kik'a̱i̱hi̱.  #Nk'ie nga ja kamaha̱ Jesu nga b'a̱ kitsú, a̱s'a̱i tsasenjinki nk'a ján ko̱ kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná nga b'i̱ kitsú: —Ji Na̱'mi, ja kuichu chu̱ba̱. Ta̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱ Ntíhi̱ tu̱ xi ko̱ kui Ntíhi̱ ku̱a̱kúchjihi kju̱a̱chánkahi̱. <q!Tíxinyanu̱u ni xu'bi̱ tu̱ xi s'e̱he̱nu̱u kju̱a̱jyuna̱. Un sku̱e̱nu̱u a̱sunntei̱, tu̱nga tsjohó kat'enu̱u a̱t'aha̱ an ja kits'in ngana̱ha̱ a̱sunntei̱.xi Tu̱nga ku̱i̱chúhú chu̱ba̱ ko̱ ja kuichu chu̱bo̱ nd'a̱i̱ nk'ie nga nkúnkú kuankín t'axíún nga sa̱téndzjoyo ko̱ k'úéjña su̱ba̱nú. Tu̱nga najmi tíi̱jña su̱ba̱ná, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱ tíjñako̱na. ?yB'i̱ kitsú Jesu: —¿A s'ejinnu̱u nd'a̱i̱? <qTímankjinni̱ nd'a̱i̱ nga yai ngayjee̱ ni xi tjín ko̱ najmi machjén tsa tjín xi ngju̱ásjaiyahi. Kui kju̱a̱ha nga s'ejihi̱nni̱ nga má tíjña Nti̱a̱ná nibahani.  B'a̱ i̱ncha kitsú já ni'yakuyáha̱: —Nd'a̱i̱ tíchubako̱ kixi̱ kixi̱ni̱. Najmi tíb'ejña chu̱ba̱yani̱.  3Má tíjña Nti̱a̱ Na̱'miu̱ nibahana ko̱ jáa̱ a̱sunntei̱. K'uejñá ngáhana a̱sunntei̱ ko̱ kfínse ngáha̱ ra̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱. q [Kui xi ta̱ tjoho̱ jun, a̱t'aha̱ tjonu̱u an ko̱ s'ejinnu̱u nga má tíjña Nti̱a̱ná nibahana.  Kui ni̱stjiu̱n ku̱i̱nchíú ni xi mjenu̱u ngajona̱. Najmi ka̱machjén tsa an kuankintjáínu̱u nginku̱n Nti̱a̱ Na̱'miu̱. > u’Tíb'ejñá chu̱ba̱yanu̱u nd'a̱i̱ tu̱nga ku̱i̱chúhú chu̱ba̱ nk'ie nga najmi ta̱ k'uejñá chu̱ba̱yaha̱nu̱u. K'uejñá chji sisinnu̱u Nti̱a̱ Na̱'miu̱. 'GSantaha nd'a̱i̱ ndaha nku ni najmi kje̱e binchiu ngajona̱, tu̱nga nd'a̱i̱ ti̱nchíú ko̱ n'e̱kjóho̱on tu̱ xi 'yún s'e̱he̱nu̱u kju̱a̱tsjo. <q’Kui ni̱stjiu̱n ndaha nku ni najmi ta̱ cha̱sjaiyahanú. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tsjánu̱u Nti̱a̱ Na̱'miu̱ tu̱ mí nihí ni xi ku̱i̱nchíhu̱u ngajona̱. =sB'a̱ ta̱ ts'ín tíma nusinnu̱u nd'a̱i̱, tu̱nga ni̱basehé ngáha̱nu̱u. Tsjo k'úé ngáha̱ ra̱ ani̱ma̱nu̱u ko̱ najmi ch'a xi ka̱ma kjé'anu̱u kju̱a̱tsjonu̱u. ’Xi nkúhu nku ta̱chju̱ún xi tsihi̱n nku ntí, s'ehe̱ kju̱a̱ba a̱t'aha̱ ja kuichu chu̱ba̱ha̱. Tu̱nga nk'ie nga ja kuatsin ntíu̱, najmi ta̱ f'áítsjehe̱n ra̱ kju̱a̱ni̱mo̱, a̱t'aha̱ tsjo maha̱ nga nku ntí s'ejñaha̱. {oKju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ch'i̱ú ko̱ k'úé nusin nusinnu̱u, tu̱nga xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná bi s'e̱he̱ kju̱a̱tsjo. Ndaha tsa k'úé nusin nusinnu̱u, tu̱nga a̱skahán ni kju̱a̱tsjo ka̱ma ngáha kju̱a̱nusinnu̱u. Kamankjihi̱n Jesu nga mjehe̱ já ni'yakuyóo̱ ngju̱ásjaiyaha̱ nkú tsuhu̱ ra̱ niu̱ ko̱ b'a̱ kitsú: —Ja b'a̱ kuaxinnu̱u nga sa kutju najmi ta̱ cha̱hanú ko̱ sa kutju cha̱ ngáhanú. ¿A kui nihi xi tíchubani̱jmíyako̱honu xinki̱u? dA¿Nkú tsuhu̱ ra̱ én xi tsu: “sa kutju”? Najmi mankjinná ni xi tínchja̱ko̱ná. -A̱s'a̱i k'u̱a̱ já ni'yakuyáha̱ b'i̱ ngján kingjásjaiyaha̱ xinkjín: —¿Nkú tsuhu̱ ra̱ niu̱? B'a̱ títsuná: “Sa kutju najmi ta̱ cha̱hanú ko̱ sa kutju cha̱ ngáhanú.” Ko̱ ta̱ b'a̱ títsu: “A̱t'aha̱ má tíjña Na̱'miu̱ kfíán.” |q’Sa kutju najmi ta̱ cha̱hanú, ko̱ sa kutju cha̱ ngáhanú. A̱t'aha̱ má tíjña Na̱'miu̱ kfíán. wNgayjee̱ ni xi y'aha̱ ra̱ Nti̱a̱ Na̱'miu̱, ko̱ ta̱ an y'ahana. Kui kju̱a̱ha nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u nga Espiri̱tu̱ ts'i̱ín nga ka̱mankjinnu̱u ni xi títs'ian. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ nga ngju̱a̱i̱ ~~u’Kui xi ts'i̱ín nga ka̱mankjinnu̱u ni xi títs'ian. B'a̱ ts'ín k'u̱éjña chjihi kju̱a̱chánkana̱. +}O Nk'ie ní kj'u̱a̱í Espiri̱tu̱ xi b'éjña chji ni xi na̱xu̱ tjín, kui xi ku̱a̱kúyanu̱u ngayjee̱ ni xi na̱xu̱ tjín. A̱t'aha̱ najmi kuenta̱ha̱ ku̱i̱nchja̱ha. Ni xi ku̱i̱nt'é ní, kui ní nihi xi ku̱i̱nchja̱. Ko̱ ta̱ ku̱i̱tsu̱yanu̱u ni xi ka̱ma a̱skahan. a|; ’Tjín ṉkjún sana ni xi xínyanu̱u tu̱nga najmi ka̱makjinnu̱u nd'a̱i̱. 2{] Ko̱ ka̱mankjihi̱n nga Nti̱a̱ná ku̱a̱se̱he̱ ni xi nda ko̱ ni xi najmi nda kits'ín, a̱t'aha̱ ja kis'enéhe̱ ni xi kanéhe̱ xi batéxumaha̱ a̱sunntei̱. rz] Ka̱mankjihi̱n nga na̱xu̱ kits'ian, a̱t'aha̱ tífia má tíjña Na̱'miu̱. Najmi ta̱ cha̱hanú. \y1 Ka̱mankjihi̱n xu̱ta̱ nga ngatitsun tjíhi̱n, a̱t'aha̱ najmi s'ejihi̱n an. x’Nk'ie nga kj'u̱a̱í, ts'i̱ín nga ka̱mankjihi̱n xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱ nga ngatitsun tjíhi̱n, ko̱ nga an kits'ian ni xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, ko̱ nga Nti̱a̱ná ku̱a̱se̱he̱ ni xi nda ko̱ ni xi najmi nda kits'ín xu̱ta̱. QwTu̱nga kju̱axi̱hí ni xi tíxinnu̱u. Tu̱ sahá ngandanu̱u nga kfíán. A̱t'aha̱ tsa najmi kfíán, najmi kj'u̱a̱í xi ku̱a̱si̱nko̱nu̱u. Tu̱nga tsa kfíán, kui xi ts'in nibásenu̱u. LvTu̱ sa ní tí'be nusin nusinnu̱u a̱t'aha̱ b'a̱ tíxinnu̱u. kuOTu̱nga nd'a̱i̱ tífia má tíjña xi kits'ín nibána. Jun najmi tíchasjaiyanú má kfíán. t1Tíxinyanu̱u nga b'a̱ ka̱ma tu̱ xi nk'ie nga ku̱i̱chúhu chu̱bo̱ kj'u̱a̱ítsjehe̱nnu̱u nga b'a̱ kixinnu̱u. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu ni xi ts'i̱ín Espiri̱tu̱ Santo̱ ’Najmi kixinyanu̱u ni xu'bi̱ nga tuts'ihi̱n ni a̱t'aha̱ an tíi̱jñajin sanu̱u. ksOB'a̱ ts'i̱ínnu̱u xu̱ta̱ a̱t'aha̱ najmi beni̱, ta̱ ndaha Na̱'miu̱ ko̱ ta̱ ndaha an. erCA̱t'aha̱ ku̱i̱ch'onsjenu̱u a̱jihi̱n xu̱ta̱ sinagoga̱. Ku̱i̱chú chu̱ba̱ nk'ie nga tu̱ yáhá ni xi ts'i̱ínk'iennu̱u, b'a̱ ka̱maha̱ nk'ie nga sa̱síhi̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga b'a̱ ts'i̱ínnu̱u. Uq %’Tíxinyanu̱u ni xu'bi̱ tu̱ xi najmi n'e̱ndyjajihi̱n ru̱u yjonu̱u. tpaJun bi ta̱ chu̱bani̱jmíyahanú, a̱t'aha̱ santaha nkúhu nga tuts'ihi̱n ni tintsu̱ba̱ko̱nú.ow’Tu̱nga kj'u̱a̱íhí xi ku̱a̱si̱nko̱nu̱u, xi ts'in nibásenu̱u nk'ie nga tíi̱jñaka̱ Na̱'miu̱. Má tíjña Na̱'miu̱ ni̱baha. Kui xi Espiri̱tu̱ Santo̱ xi ku̱a̱kúchji ni xi na̱xu̱. Kui ku̱i̱nchja̱ni̱jmíyahana. )nKB'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun ni xi tjít'a xu̱ju̱n kju̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ má nga b'a̱ títsu: “Chu̱ba̱ i̱ncha kits'ín unkiehéna.” |mqNi xi ndaha nku najmi kje̱e ch'aha ts'ín kits'ian a̱jihi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱. Tsa najmi b'a̱ kits'ian, najmi s'e̱he̱ ra̱ jé. Tu̱nga ndaha tsa i̱ncha kikie ni xi kits'ian, tu̱ nkú i̱ncha kits'ín unkiehéni̱ Na̱'mina̱ ko̱ an. ,lSXi unkiena ta̱ unkie Na̱'mina̱. Pk’Tsa najmi jái̱ nchjaka̱ xu̱ta̱ xu'bo̱, najmi s'e̱he̱ ra̱ jé. Tu̱nga nd'a̱i̱ najmi ta̱ tjín nkú ts'ín ku̱a̱si̱nko̱ho yjoho̱ nga̱t'aha̱ ngatitsun xi tíi̱ncha ts'ín. jwNgayjee̱ ni xu'bi̱ ts'i̱ínko̱nu̱u xu̱ta̱ tu̱ nga̱t'ana̱, a̱t'aha̱ najmi i̱ncha be xi kits'ín nibána. ~iu’T'ejin tak'un én xi kuaxinnu̱u, nga nku nda̱ musu̱ najmi 'yún nk'a tje̱n nga nda̱ nti̱a̱ha̱. Tsa tje̱nnki unkiena xu̱ta̱, ko̱ ta̱ jun tsjénnki unkienu̱u. Ko̱ tsa títs'íntjusun énna̱, ta̱ ts'i̱íntjusun énnu̱u. hTsa a̱sunntei̱ ts'e̱nu̱u, ts'i̱íntjonu̱u xu̱ta̱ a̱sunntei̱ xi nkú ts'ín tjoho̱ xinkjín. Tu̱nga najmi a̱sunntei̱hí ts'e̱nu̱u, a̱t'aha̱ an j'ajínnu̱u a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱. Kui kju̱a̱ha nga ts'i̱ín unkiehe̱nu̱u. rg]’Tsa ts'i̱ín unkienu̱u xu̱ta̱ a̱sunntee̱, n'e̱kj'áítsjon nga an tjun kits'ín unkiena. f Kui kju̱a̱téxumana̱ xu'bi̱: B'i̱ ngján n'e̱tjó xinki̱u. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nga n'e̱ uncha já ni'yakuyáha̱ e’Najmi jun xi kichj'ajinnú. An ní xi j'ajínnu̱u ko̱ kitsja xánu̱u nga kuankíún ko̱ k'u̱o tu. 'Yún tse ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ tunu̱u. Kui kju̱a̱ha nga tsjáha̱nu̱u Nti̱a̱ Na̱'miu̱ tu̱ mí nihí ni xi ku̱i̱nchíhu̱u ngajona̱. ddANajmi ta̱ já musu̱ tíxihi̱nnu̱u, a̱t'aha̱ já musu̱ najmi be ni xi ts'ín nda̱ nti̱a̱ha̱. Tu̱nga xu̱ta̱ xinkjíáhán tíxinnu̱u, a̱t'aha̱ tíb'ejñá chjinu̱u ngayjee̱ ni xi kitsúna Na̱'mina̱. Vc%Jun xi xu̱ta̱ xinkjíán tsa n'e̱tjusun kju̱a̱téxuma xi títsjanu̱u. hbI Kui xu'bi̱ kju̱a̱tjo xi 'yún chánka xi tíjña, tsa tjín xi ku̱a̱yántjaihi xinkjín. {~~L}}0|y{zyxxwwwv+utssrqpvoo'nmm-lkjihjgHf@e dcbb.a`_^\[ZXWVUTYRdQXP|OMM-LKJJIHGFrFEjDCBBAA4@@ ?k>>=<? Kui xi nkú joyaha nd'í,
kui xi ts'i̱ín ndzjehe̱n xu̱ta̱ a̱sunntee̱,
ko̱ tsjáha̱ kju̱a̱chánka xu̱ta̱ xi ts'i̱, xu̱ta̱ Israel. 7=ixi y'endai nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱. Z<-A̱t'aha̱ tunkán kuakieko̱hona xi nkú ts'ín ts'i̱ínk'anki xu̱ta̱, /;WJi Na̱'mi, ja kuasakúna kju̱a̱jyu nd'a̱i̱.Ja kuitjusun ni xi kik'inya títjunní.Kui nga tjennteheni nga ku̱a̱yáhana an xi nda̱ musu̱hi̱. u:ca̱s'a̱i Simeon kingjáya ntsja ntíu̱. Kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga b'i̱ kitsú: E9Tsasín ni̱yáha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ nga j'ai ni̱nku̱, ko̱ nk'ie nga j'aiko̱ho̱ xi cháha̱ ntí Jesu ni̱nku̱ tu̱ xi n'e̱he̱ ra̱ xi nkú ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, m8Sko̱ kitsúyaha̱ nga najmi ku̱a̱yá tsa najmi sku̱e̱ Cristo̱ xi ts'i̱ín nibá Nti̱a̱ná. p7YTíjña nanki Jerusalen nku nda̱ xi 'mi Simeon. Kui xi na̱xu̱ síjña nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ benkjún Nti̱a̱ná ko̱ tíkuyáha̱ ni̱stjin nga ka̱ma nda̱íhi̱ xu̱ta̱ Israel. Espiri̱tu̱ Santo̱ tíjñajihi̱n M6Ngjiko̱ chje̱ xi nkú nga ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a: “Jo chu̱tuju ko̱ tsa jo ni̱se xi nkú joyaha chu̱tuju xi k'u̱a̱i̱ chje̱.” 5'A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná: “Ngayjee̱ ntíx'i̱n xi tjun tsín, kui xi ka̱ma ts'e̱ Nti̱a̱ná.” z4mXi nkú ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumaha̱ Moise, nk'ie nga tsichu ni̱stjin nga tjíhin nga ts'i̱ín je yjoho̱ Maria̱ ko̱ ntíu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, i̱ncha ngji nanki Jerusalen tu̱ xi s'e̱jña chjihi nginku̱n Nti̱a̱ná. =3sNk'ie nga j'a jin ni̱stjin, kin'ehe̱ ni circuncision ntíu̱ ko̱ Jesu kik'in nga kis'et'a, kui j'ái̱n xi kitsjáha̱ ntítsjee̱ Maria̱ kintehe̱ ni nga tsín ntíu̱. ,2QA̱s'a̱i kik'óya ngáha já bastuu̱. I̱ncha kits'ínkie yjoho̱ nga Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka ko̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi kint'é ko̱ kikie. A̱t'aha̱ tsitjusunyje ni xi kik'ihi̱n. B'i̱ ts'ín kisakúchji ntí Jesu nginku̱n Nti̱a̱ná y1kTu̱nga máha Maria̱, ani̱ma̱ha̱ y'éjñajin ngayjee̱ ni xi kamoo̱. Tu̱ nku kits'ínnkjink'uhún niu̱. j0MKo̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kint'é niu̱ kama nkjúhu̱n ni xi tíi̱ncha nchja̱ já bastuu̱. o/WNk'ie nga i̱ncha kikie ntíu̱, a̱s'a̱i kitsúya ni xi kik'ihi̱n nga kis'ejña chjihi̱ ntíu̱. #.?A̱s'a̱i i̱ncha ngji ki̱tsa̱ ki̱tsa̱ yo̱ ko̱ kisakúhu̱ Maria̱ ko̱ Kuse ko̱ ntíu̱ nga kjijñaya yátikúyá xi kjineya nichine chu̱. M-Ko̱ nk'ie nga ja i̱ncha ngji ngáha ntítsjee̱ nk'a ján, b'i̱ ngján kinchja̱ko̱ xinkjín já bastuu̱: —Tjián Belen. Tjihi̱nse̱é ni xi kamoo̱, ni xi kuatsúyaná Nti̱a̱ná. , ¡Kas'ehe̱ kju̱a̱chánka Nti̱a̱ná nk'a ján,
ko̱ t'anankiu̱ kas'ehe̱ kju̱a̱jyu xu̱ta̱ xi nda tjíntuyáha̱! 6+e Tje̱n'yún j'ainchat'ahá ra̱ ntítsjee̱ nkjin ṉkjún sa ntítsje xi nibaha ndji̱o̱jmi ján. Kui xi kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nga b'i̱ i̱ncha kitsú: p*Y B'i̱ ts'ín cha̱hanu ntíu̱. Nusti kitikjájnu nga kjijñaya yátikúyá xi kjineya nichine chu̱. )  A̱t'aha̱ ngandanu̱u nankihi̱ David kuatsin nd'a̱i̱ nku xi ts'i̱ínk'ankinu̱u, kui xi Cristo̱ xi Nda̱ Nti̱a̱nu̱u. .(U Tu̱nga b'a̱há kitsú ntítsjee̱: —Najmi tu̱ binkjun. A̱t'aha̱ én nda tsuhú kjúái̱ xinyanu̱u, én xi ts'i̱ín nga k'úétsjoho̱ ngayjee̱ xu̱ta̱. `'9 A̱s'a̱i tje̱n'yún nkuhú ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná tsakúchjihi̱ yjoho̱, ko̱ kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná kits'ín ndzjen chji chji má xi tje̱hen kab'entu jóo̱. Tu̱ xí i̱ncha kitsankjúhún jóo̱. s&_Tiña nanki Belen tjíntu a̱jin jñóo̱ já bastu xi tíi̱ncha kunntá jyun chu̱tsa̱nka̱ha̱. %/Kitsihi̱n ntí tjuhu̱n. Kik'ontikjájnu nusti ko̱ kits'ínkjájñaya yátikúyá xi kjineya nichine chu̱, a̱t'aha̱ najmi ta̱ tjíhin a̱nte a̱ya ni'ya má nga ts'ínkj'a ni̱stje̱n xu̱ta̱ xi ts'ín ni̱yá. B'i̱ ts'ín i̱ncha j'aisehe̱ já bastuu̱ ntí Jesu p$YKo̱ ni xi kama, nk'ie nga ja tjíntu yo̱, tu̱ tsichuhú ni̱stjin nga tsín ntíhi̱ Maria̱. #Yo̱ ngjik'íét'a yjoho̱ nga tje̱nko̱ ts'íhin Maria̱, ta̱chju̱ún xi tíjñako̱. Ntí ja y'a Maria̱ kui chu̱bo̱. f"ENazaret tsitju Kuse, nanki i̱chí xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱, nga ngji Belen, nanki i̱chí xi tíjñajihi̱n a̱nte Judea̱. Yo̱ má nga kitsin nda̱ rei̱ David, ko̱ Kuse ta̱ ntje̱he̱ David y'aha̱ ra̱. F!Ngayjee̱ xu̱ta̱ nankihi̱ i̱ncha ngjik'íét'a yjoho̱. z mNk'ie nga j'a̱ísun títjun j'áíhi̱n xu̱ta̱, nda̱ Cireni̱o̱ tjíhi̱n xá a̱nte xi 'mihi̱ Siri̱a̱.  Ni̱stjin ján nda̱ títjun Augusto̱ Cesa̱r kitsjá kju̱a̱ nga ngju̱a̱i̱t'a xi nkú tjín maha xu̱ta̱ xi batéxumaha̱ ndo̱. & GPNtíu̱ tu̱ nku kisáhá ko̱ kama nkjink'un. A̱nte kixiu̱ y'ejña santa nkúhu nga tsichu ni̱stjin nga tsakúchjihi̱ yjoho̱ xu̱ta̱ Israel.B Otu̱ xi ts'i̱ín ndzjehe̱n ra̱ xu̱ta̱ xi tjíntu má jyuu̱n,
má tje̱n nk'íéhe̱n ngabayoo̱,
tu̱ xi tsjáni̱yáhaná nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱jián kju̱a̱jyu. x kNChánka kju̱a̱ni̱ma̱ tak'uhu̱n Nti̱a̱ná,
xi nkú ts'ín ma chji ts'íu̱ nga nibá ma see̱n, { qMKu̱a̱kúchjihi̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ yá xi ts'i̱ínk'ankihi̱,
nga ka̱ma ndyjat'aha̱ ngatitsuhu̱n. R LKo̱ ji, ntí i̱chína̱,
ji xi k'úíhin nda̱ profeta̱ha̱ Nti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján.A̱t'aha̱ ji xi k'úín títjuihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná,
ji xi k'úéndai ni̱yáha̱. Y -Knga je ko̱ na̱xu̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱á nginku̱n ngayjee̱ ni̱stjinná.  Jnga ts'i̱ín nda̱íná a̱jihi̱n já kontra̱ná,
tu̱ xi najmi ku̱i̱nkjúhunná nga ku̱i̱nú'yá'éhe̱én, A IKitsúya kixi̱hi̱ Abraham xi ntje̱ cháná maha, x kHKitsú nga ku̱a̱se̱ ni̱ma̱ha̱ ntje̱ cháná,
nga najmi ts'i̱ínchaya ni nda xi y'énda nk'ie. ~ wGKitsú nga k'u̱a̱sjejinná a̱jihi̱n já kontra̱ná,
a̱jihi̱n nga'yúhu̱n ngayjee̱ já xi unkiená. ` ;FKui ni xi kinchja̱ ni̱stjin nk'ie,
nga kits'ínkinchja̱ já profeta̱ha̱. & GEJa kits'ín nibá nku xi tjíhi̱n nga'yún, kui xi ts'i̱ínk'ankiná,
nku xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ David, nda̱ xi kint'é'éhe̱n Nti̱a̱ná.  D¡Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ Israel,
a̱t'aha̱ j'ai ts'ín nda̱íhi̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱! # ACJ'aitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ Zacaria̱, na̱'mihi̱ ntíu̱. Kits'ínkinchja̱ha̱ xi nkúhu nku nda̱ profeta̱ nga b'i̱ kitsú: u eBNgayjee̱ xu̱ta̱ xi kint'é niu̱ y'éjintak'un ko̱ b'i̱ i̱ncha kitsú ani̱ma̱ha̱: —¿Yá xi ka̱ma ntíu̱ nga ka̱ma chá? A̱t'aha̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná tíjñajihi̱n. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Zacaria̱ Jua > wAKitsankjún ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín tiña a̱ndai ni'yaha̱ ko̱ kinchja̱ni̱jmíyaha ni xi kamoo̱ xu̱ta̱ xi tjíntu ngayjee̱ a̱sunntu tje̱nki̱ xi tjín a̱nte Judea̱. t c@Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kama kinchja̱ ngáha Zacaria̱ ko̱ kik'atuts'i̱n nga kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná.   -?Tsanki Zacaria̱ nku yáte i̱chí ko̱ b'i̱ ts'ín y'ét'a: “Jua k'úín”, kitsú. Kama nkjúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha yo̱. c  A>A̱s'a̱i kingjásjaiyaha̱ na̱'mihi̱ ntíu̱ mí j'áíhin xi mjehe̱ k'u̱ét'a. j  O=B'a̱ i̱ncha kitsú xu̱ta̱: —Tu̱nga najmi tjíhín xu̱ta̱ xinki̱u xi b'a̱ 'miu̱. W  )Tsichu ni̱stjin nga tsíhi̱n ntí Isabel. Nku ntíx'i̱n kitsihi̱n.  {8Jan sá kamaha̱ Maria̱ nga y'ejñako̱ Isabel. A̱skahan kik'óya ni'yaha. B'i̱ kama nga kitsin Jua Bautista̱ d C7xi nkú kitsú títjuhu̱n ntje̱ cháná,Abraham ko̱ ntje̱ xi s'e̱he̱ a̱skahan. s a6Tsasinko̱ xu̱ta̱ Israel xi xu̱ta̱ musu̱hu̱ maha,
j'áítsjehe̱n ko̱ tsase ni̱ma̱ha̱, z o5Kitsjáha̱ ni xi nda xu̱ta̱ xi najmi tjíhi̱n nichine,
ko̱ kits'ínkji tiya xu̱ta̱ nchi̱nóo̱. T #4Kikjexíhi̱n xáha̱ jmirei̱,
ko̱ ts'asjenk'a xu̱ta̱ x'a̱n. t c3Tsakúchji nga'yúhu̱n nga kits'ín ni xi i.Kits'ínndzjoya xu̱ta̱ xi ngak'un b'asje yjoho̱. t c2Kui xi base ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xi benkjúhu̱n,
xu̱ta̱ xi kis'e ko̱ xi tjín ko̱ xi s'e̱. h K1A̱t'aha̱ ni xi i ja kits'ínko̱na xi tjíhi̱n nga'yún.Nkjún j'áín xi ts'e̱. G~  0A̱t'aha̱ xi batéxumana kik'axki̱hina an xi kinte tje̱n.Nd'a̱i̱ ko̱ santaha tu̱ nkjéhé ni:“Á b'a̱ nda kits'ínko̱ho ri Nti̱a̱ná”, ku̱i̱tsu̱na xu̱ta̱. 4} e/Títs'intsjoho̱ Nti̱a̱ná xi kunna. q| ].A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Maria̱:A b'a̱ 'yún chánkaha Nti̱a̱ná títsu ani̱ma̱na̱. j{ O-Á b'a̱ ndaha ri ji xi kis'ejihin ri nga tjíhin nga ku̱i̱tjusun én xi kitsúhi Nti̱a̱ná. xz k,A̱t'aha̱ nk'ie nga kuant'e kju̱a̱suniñahi̱, i̱xí kuats'ín ni̱yá tsjoho̱ ntína̱ a̱ya ka̱nts'á. Oy +Tu̱nga, ¿yáhá ni an nga na̱aha̱ Chá Nti̱a̱na̱ kj'uaisehena? :x o*A̱s'a̱i 'yún kinchja̱ Isabel nga b'a̱ kitsú: —A̱jihi̱n ngayjehe̱ jmichjíu̱n 'yún nda kits'ínko̱ sahi Nti̱a̱ná ji ko̱ 'yún nda kits'ínko̱ ntí xi kich'ai. w !)Nk'ie nga kint'é Isabel kju̱a̱suniñaha̱ Maria̱, kits'ín ni̱yá ntí xi y'a ko̱ j'aitsejíhi̱n ra̱ Isabel Espiri̱tu̱ Santo̱. Jv (A̱s'a̱i jas'en ni'yaha̱ Zacaria̱ ko̱ kikjaniñaha̱ Isabel. 'u I'Kui ni̱stjiu̱n y'énda yjoho̱ Maria̱ ko̱ ngji ki̱tsa̱ ki̱tsa̱ nku nanki i̱chí xi tíjñajihi̱n a̱sunntu tje̱nki̱ xi tjín a̱nte Judea̱. kt Q&A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Maria̱: —An xi na̱ musu̱hu̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ katumana xi nkú nga kuakixínní. Nk'ie nga b'a̱ kitsú Maria̱, a̱s'a̱i ngji ngáha ntítsjee̱. B'i̱ ts'ín ngjitsubek'ún Maria̱ Isabel Cs %Nti̱a̱ná bi najmi tjíhi̱n ni xi najmi maha̱ ts'ín. r $Isabel xi na̱ xinki̱ maha ja ta̱ y'a nku ntí, ndaha tsa ja chá. Na̱ xi nti̱ kitsú xu̱ta̱ jun sá ja tjíhi̱n nd'a̱i̱. mq U#B'a̱ kitsú ntítsjee̱: —Espiri̱tu̱ Santo̱ ni̱bajenk'úhin ko̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján k'u̱é'mako̱ho ri nk'íéhe̱n. Kui kju̱a̱ha nga Ntíhi̱ Nti̱a̱ná k'úíhin ntí je xi tsíu̱n. p /"B'a̱ kitsú Maria̱ nga kingjásjaiyaha̱ ntítsjee̱: —¿Nkú ts'ín ku̱i̱tjusuhun ni xu'bi̱? A̱t'aha̱ najmi kje̱ tjínna x'i̱n. 'o I!Ku̱a̱téxumaha̱ na̱xi̱nantá xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ Jacob santaha tu̱ nkjéhé ni ko̱ najmi tjín xi ka̱ma kjé'aha̱ xáha̱ nga ku̱a̱téxuma. Zn / Kui xi nku nda̱ chánka ka̱ma ko̱ Ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján k'úíhi̱n. Nti̱a̱ná ts'i̱ín nga kui xi ka̱ma nda̱ rei̱ xi nkúhu nda̱ rei̱ David, a̱t'aha̱ kui xi ntje̱he̱ David. `m ;Nd'a̱i̱ nku ntí ch'a̱i̱, nku ntíx'i̱n s'e̱jñahi. Jesu k'úét'aihi̱ ntíu̱. l  A̱s'a̱i b'a̱há ta̱ kitsú ngáha ntítsjee̱: —Ji Maria̱, najmi tu̱ binkjuin. Kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná títsjáhi. (k KNk'ie nga kikie Maria̱ ntítsjee̱ ko̱ nga kint'é niu̱, i̱xí b'a̱há kamaha̱ ko̱ kingjásjaiyaha̱ yjoho̱ nkú tsuhu̱ ra̱ kju̱a̱suniñoo̱. *j OJas'en ntítsjee̱ má tíjña ta̱kjíu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Antahi. Tse ṉkjún kju̱a̱nda xi tí'ba̱i̱hi. Nda ṉkjún ts'ín basehi Nti̱a̱ná. ;i qNku én ngjiko̱ho̱ ntítsjee̱ nku ta̱kjín xu̱nkú xi 'mi Maria̱, xi ja tjíndako̱ho̱ nga ku̱i̱xanko̱ nda̱ xi 'mi Kuse, xi ntje̱he̱ nda̱ rei̱ David y'aha̱ ra̱. h Nk'ie nga j'a jun sá, a̱s'a̱i kits'ínkji Nti̱a̱ná ntítsje Gabriel nanki Nazaret, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱. $g C“B'a̱ kits'ínko̱na Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi ta̱ ch'on ts'ín ku̱a̱se̱hena xu̱ta̱.” B'i̱ ts'ín kitsúya títjun nku ntítsje nga tsín Jesu f A̱skahan kik'a ntí Isabel, chju̱úhu̱n Zacaria̱. Un sá kamaha̱ nga najmi tsitju ni'yaha̱ ta̱chjúu̱n. B'i̱ kitsú: Le Nk'ie nga ja kama ndju̱ú xáha̱, a̱s'a̱i ngji ngáha ni'yaha. 4d cTu̱nga nk'iehé nga tsitju yo̱, najmi ta̱ kama kinchja̱ko̱ho xu̱to̱. A̱s'a̱i i̱ncha kamankjihi̱n xu̱to̱ nga tjín ni xi kikie Zacaria̱ a̱ya nkjúhu̱n ni̱nku̱, a̱t'aha̱ tu̱ ntsjahá títs'ínchjén nga tínchja̱. J'a ni̱stjiu̱n ko̱ tu̱ nku b'a̱há ts'ín y'ejña ni̱ma̱. 1c ]Máha xu̱ta̱ na̱nti̱o̱, kabincha na̱tsiu̱n nga tíkuyáha̱ Zacaria̱. Kis'enta̱ha̱ ra̱ a̱t'aha̱ tíb'andayaha̱ Zacaria̱ a̱ya nkjúhu̱n ni̱nku̱. Zb /Nd'a̱i̱ ka̱ma ni̱ma̱i ko̱ najmi ta̱ ka̱ma chu̱bahani santa nkúhu nga ku̱i̱tjusun én xi kuaxihin, a̱t'aha̱ najmi kuas'ejihin énna̱. Kui xi ku̱i̱tjusun ni̱stjin xi tjíhin nga ku̱i̱tjusun. 7a iB'a̱ kitsú ntítsjee̱: —An xi 'mina Gabriel. An xi tíi̱jña nginku̱n Nti̱a̱ná. Kan'e nibána xi má nga kuinchjako̱ho ko̱ nga xínyaha én nda tsu xu'bi̱. _` 9A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Zacaria̱ nga kingjásjaiyaha̱ ntítsjee̱: —¿Nkú ts'ín skuehena nga kju̱axi̱ ni xi tí'miní? A̱t'aha̱ ja chá ṉkján ko̱ ta̱chju̱únna̱ ja ta̱ tjín ṉkjúhu̱n nú. !_ =Kui xi tjun kj'u̱a̱í ko̱ s'e̱jñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ ko̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná xi nkúhu nda̱ profeta̱ Elia̱ nk'ie. Kui xi ts'i̱ínk'óntjaiya ani̱ma̱ha̱ xi tí'mi na̱'mi tu̱ xi ts'i̱íntjoho ntíhi̱. Ko̱ ts'i̱ínk'óntjaiya ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xi ndjá tjíntuyáha̱ tu̱ xi na̱xu̱ ka̱mankjihi̱n ra̱ xi nkú ts'ín na̱xu̱ mankjihi̱n xu̱ta̱ xi na̱xu̱ tjíma nginku̱n Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín k'u̱éndaha nku na̱xi̱nantá xi tjíndaha̱ yjoho̱ nk'ie nga ts'i̱ínkjáíhi̱n Nti̱a̱ná. ^ +’Ts'i̱ín nga nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ ts'i̱ínk'ótjiyak'un ngáha Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱ha̱ maha. )] Ma̱t'aha̱ kui xi chánka ka̱ma nginku̱n Nti̱a̱ná. Najmi k'úí binu̱ ko̱ ta̱ ndaha xán. Tséjihi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ kintehe̱ ni nga tsín. q\ ]'Yún s'e̱hi kju̱a̱tsjo ko̱ nkjin xu̱ta̱ xi ta̱ s'e̱he̱ kju̱a̱tsjo nk'ie nga tsín ntíhi̱, d[ C Tu̱nga b'a̱há kitsú ntítsjee̱: —Ji Zacaria̱, najmi tu̱ binkjuin. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ja tsasínñjuhu̱ ni xi tsinchihi̱. Isabel xi chji̱íhi̱n maha tsjáhi nku ntíx'i̱n, ko̱ Jua t'et'aihi̱ ntíu̱. iZ M I̱xí b'a̱há kamaha̱ Zacaria̱ nk'ie nga kikie ntítsjee̱ ko̱ tu̱ ni xí kitsankjúhún. Y 1 Tu̱ kama chjihí ra̱ Zacaria̱ nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná xi kabasinjñat'a nga kixi̱hi̱ na̱chan xi má nga s'etísun ni xi sinjne̱. X  Ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ kabincha na̱tsin ni̱nku̱ nga tíi̱ncha nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga títi ni xi sinjne̱. W ' xi nkú ts'ín tíjñaha̱ já na̱'miu̱, kui kikanéhe̱ nga kju̱a̱s'en a̱nte nkjúhu̱n ni̱nku̱ xi má nga k'u̱éti ni xi sinjne̱. zV oNk'ie nga tjíhi̱n nda̱ na̱'mi Zacaria̱ nginku̱n Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ ntje̱he̱ dU CTu̱nga najmi tjíhín ra̱ ntí, a̱t'aha̱ nti̱ Isabel ko̱ ja chá ṉkjún nga joo̱. [T 1Nga joo̱ na̱xu̱ tsincha nginku̱n Nti̱a̱ná. Najmi tjín xi ka̱ma ts'i̱ínnijéhe̱ ra̱ tsa mí nihi, a̱t'aha̱ i̱ncha ts'íntjusun ngayjee̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná. yS mNi̱stjin nga tsatéxuma nda̱ rei̱ Herode̱ a̱nte Judea̱, ta̱ y'ejña nku nda̱ na̱'mi xi kik'in Zacaria̱ xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ nda̱ na̱'mi Abia̱. Ko̱ Isabel xi chju̱úhu̱n maha, kui xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ Aaron. R 5B'a̱ títs'ian tu̱ xi b'a̱ ts'ín cha̱ kixi̱ sisihinni ni xi tsinchiyáí. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun nku ntítsje nga tsín Jua Bautista̱ QQ Kui nga ko̱ ta̱ an, nda̱ xinkjíán Teofi̱lo̱, kingjasjáíya sisihinna xi nkú ts'ín niba tuts'i̱hi̱n ra̱ ngayjee̱ niu̱, ko̱ b'a̱ mana nga nda tjín nga k'uet'á ch'ich'ihin ni xu'bi̱. P xi nkú ts'ín tsakúyani̱ já xi tunku̱n kikiehe niu̱ santaha nga tuts'ihi̱n ni ko̱ xi kik'a̱i̱ xáha̱ nga y'éni̱jmí ée̱n. oO [Nkjin ṉkjún maha xu̱ta̱ xi kama mjehe̱ nga k'u̱ét'a ch'ich'in xu̱ju̱n ni xi kama a̱jinni̱, N /Nku tutuhú kui xi Nti̱a̱ná xi ts'ínk'ankiná. Kui xi kan'etsjoho̱, kayaha̱ nga chánka ko̱ nga kui xi batéxuma, ko̱ nga kui xi tjíhi̱n nga'yún, tu̱ nga̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'a̱ kama ko̱ tu nkjéhé ni nga b'a̱ tíma. B'a̱ katuma.,M SNti̱a̱ná tjíhi̱n nga'yún nga kúnnu̱u tu̱ xi najmi kuankín t'axíhi̱n ru̱u ni xi ts'e̱, ko̱ ts'i̱ín nga najmi chumi nihi xi chju̱ntí s'e̱nu̱u ko̱ tsjánu̱u kju̱a̱tsjo chánka tu̱ xi ku̱i̱nchahanu nginku̱n ni̱stjin nk'ie nga kua̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱. L 9N'e̱sjejiun a̱jin nd'íu̱ xi yo̱ tjíntujín. Xi machjéhe̱n nga ka̱ma ni̱ma̱nu̱u, katuma ni̱ma̱nu̱u. Tu̱nga chúhún ru̱u yjonu̱u nga b'a̱ n'o̱, tu̱ xi najmi ts'i̱ínkatsúhu̱nnu̱u ni ch'onk'un xi kits'ín. B'i̱ ts'ín kits'íntsjoho̱ Juda̱ Nti̱a̱ná 7K kKatuma ni̱ma̱nu̱u xi jo jan tímaha̱. 9J mKatjindjuko̱nu̱u kju̱a̱tjoho̱ Nti̱a̱ná nga chúyoho̱o ni̱stjin nga Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ts'i̱ínk'íéntu tík'unko̱ sínná kju̱a̱ni̱ma̱ tak'uhu̱n. }I uTu̱nga máha jun, já nts'ena̱, ndjá ti̱nchajiun xi nkú ts'ín s'ejinnu̱u, kui xi tu̱ xí na̱xu̱hú nginku̱n Nti̱a̱ná. Ko̱ xi nkú ts'ín tsjáni̱yánu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín chu̱bako̱o Nti̱a̱ná. !H =Kui xu̱ta̱ha xi bakjánya xu̱ta̱ ni̱nku̱, xi ts'ín ni ch'onk'un xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱. Najmi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. )G MB'a̱ kitsúnu̱u: “Ni̱stjin xi fekuu̱ s'e̱ xu̱ta̱ xi ku̱a̱jnu̱kie ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ko̱ k'úéntujín ni ch'onk'un xi i̱ncha fásihi̱n.” F Tu̱nga jun já nts'ena̱, n'e̱kj'áítsjon én xi kitsúya títjun já postru̱hu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. LE Najmi tjín ni xi sasíhi̱n já xu'bi̱. Tu̱ mí nihí ni xi b'a̱ ts'ínko̱. Nkuhú ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱, kui xi bangisjai. Nk'a b'asje yjoho̱ nga nchja̱, ko̱ tu̱ xi sa̱kúhu̱ ra̱ ni xi i̱ncha mjehe̱, nda nchja̱yane k'u̱a̱ xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín kitsjáni̱yáha̱ Juda̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ sD atu̱ xi ku̱a̱se̱he̱ ra̱ mí ni xi nda kits'ín ko̱ mí ni xi najmi nda kits'ín ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ tu̱ xi xi najmi benkjúhun Nti̱a̱ná k'u̱éjñanehe̱ ra̱ mí nihi xi tje̱he̱n. B'a̱ n'e̱he̱ tu̱ nga̱t'aha̱ ngayjee̱ ni ch'onk'un xi i̱ncha kits'ín ko̱ tu̱ nga̱t'aha̱ ni ngayjee̱ én ch'on tsu xi i̱ncha kitsúhu̱ Nti̱a̱ná.” XC +Kits'ínkjó Nti̱a̱ná jóo̱ nk'ie nga kits'ínkinchja̱ Enoc. Enoc kui xi kama ntje̱ xi ma yatuhu̱ ra̱ Adan. B'i̱ kitsú: “An kikie nga j'aiko̱ Nti̱a̱ná nkjin ṉkjún mii̱ ntítsjehe̱, B   Xi nkú ts'ín baténdzjo xúhu̱ t'éhe̱n ntáchak'uu̱n nga 'yún, b'a̱ ts'ín bakúchji jóo̱ ni ch'onk'un xi ts'ín, ni xi tjíhin nga ka̱ma subaha̱ kai. Kui xi nkú joyaha niñu xi kindyjajihi̱n ni̱yáha̱. Kui xi tje̱n síhi̱n má jyuu̱n. qA ] Nk'ie nga a̱jihi̱n kju̱a̱tjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ma ñjakúko̱ xinki̱u, ta̱ bichú jóo̱ yo̱, tu̱nga najmi kjehén ra̱ ni̱yá nga k'úéntujínnu̱u jóo̱. Chu̱ba̱ kjinehé ko̱ 'bi nga najmi chumi nihi xi nusihi̱n. Xi nkú joyaha ni̱nti̱ xi najmi tjíhi̱n ts'í jóo̱, xi tu̱ má xi tje̱hén ni fiko̱ho̱ ntjo̱. Ko̱ xi nkú joyaha yá tu xi najmi bjaha̱ tu nga ni̱stjihi̱n, xi nkúhu yá xi kja̱ma̱ha̱ kjin kichjuyanji, yá xi tu̱ xí jahá k'ien. 2@ _ ¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin jóo̱! Ngakjá tjíma xi nkú ts'ín ngakjá kikjatsú'ba Cain. A̱t'aha̱ 'yún mjehe̱ to̱on, kui nga títs'ínndyjajihi̱n ra̱ yjoho̱ xi nkúhu nda̱ profeta̱ Balaam. Ko̱ a̱t'aha̱ i̱ncha fi kontraha̱ xi tjíhi̱n xá, kui nga ku̱a̱yáha xi nkúhu Kore. &? G Tu̱nga máha já xi jas'ejin maña̱nu̱u, chu̱ba̱ ch'ohón ts'ín nchja̱yane ni xi najmi mankjihi̱n. Ko̱ máha ni xi mankjin suba kuihi̱, xi chu̱ba̱ ts'ínkjáíhín ra̱ xi nkú joyaha chu̱ nga najmi ts'ínnkjink'un, kui nga̱t'aha̱ ni xu'bi̱ títs'ínkatsúhun yjoho̱. -> U Najmi ma b'a̱ n'e, ta̱ santaha ntítsje k'aku̱ Miguel najmi b'a̱ kits'ín. Nk'ie nga tíkjánko̱ nda̱nindoo̱ nga tíkjányaha yjonintehe̱ Moise, najmi kama k'un tsa ta̱ kuihi kits'íhi̱n kju̱a̱ yjoho̱. Tu̱ sa ní b'i̱ kitsú: “¡Nti̱a̱ná kats'ínnijéhi ni xi tín'ei!” e= EKo̱ b'a̱ ta̱ ka̱maha̱ já xi jas'ejín maña̱nu̱u. Nga̱t'aha̱ nchi̱nihi̱ títs'ín chu̱ntíhi yjoho̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, najmi benkjún xi tjíhi̱n xá ko̱ ch'on ts'ín nchja̱yane xi i nk'a ján. q< ]B'a̱ ta̱ i̱ncha kits'ín xu̱ta̱ xi kis'e nanki Sodoma̱ ko̱ nanki Gomorra̱ ko̱ nanki xi tjíndaihi̱, xi nkú nga i̱ncha kits'ín ntítsjee̱. I̱ncha kits'ínkas'ehe̱n yjoho̱ nga chu̱ba̱ kikjantuko̱hó xinkjín. Najmi kikienkjún yjoho̱ nga 'yún tse ni xi i̱ncha kits'ín. Kui nga kin'e nibájenehe̱n ra̱ nd'í xi najmi maha̱ 'meyaha. B'a̱ ts'ín kik'a̱i̱hi̱ ra̱ kju̱a̱'un. Kui niu̱ xi bakúyaná nkú maná nk'ie nga najmi nu'yá'éhe̱én Nti̱a̱ná. !; =Ko̱ ntítsje xi najmi kixi̱ kits'íntjusun xá xi kik'a̱i̱hi̱ nga tu̱ y'éntu masehén a̱ntehe̱, kui xi kjintuyá'yún sín má jyuu̱n santa nkúhu nga n'e̱ko̱ku̱a̱ nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin chánka nga cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. a: =Ndaha tsa ja kisakúyanu̱u ni xi xínnu̱u, tu̱nga mjehéna ts'inkj'áítsjennu̱u. Nti̱a̱ná ts'asjejin xu̱ta̱ xi ts'e̱ nga kik'onsje a̱nte Egipto̱ ko̱ a̱skahan kits'ínkjesun xi najmi kis'ejihi̱n. G9  B'a̱ tíxian a̱t'aha̱ k'u̱a̱ já xi jas'enjin maña̱nu̱u. Kui xi ja nd'a̱i tíjñanehe̱ ra̱ ni xi kanéhe̱ a̱t'aha̱ najmi nda kits'ín. Najmi benkjún Nti̱a̱ná jóo̱ ko̱ tíi̱ncha ts'ínkj'óntjaiya kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ tíi̱ncha tsu nga nk'ie nga kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná tintsu̱ba̱jián ma n'eé tu̱ mí nihí ni. Ko̱ najmi ts'ínkjáíhi̱n Jesucristo̱ xi Nda̱ Nti̱a̱ná maha ko̱ xi batéxumaná. 28 _Já nts'e, ja nd'a̱i mje ṉkjúhunna nga k'uet'ánu̱u xi nkú ts'ín nkuhú ts'ankiá. Nd'a̱i̱ tjíhin nga tíb'entúnu̱u ko̱ tíbankinu̱u nga n'e̱ chúkju̱o̱ nga ti̱nchajiun xi nkú ts'ín s'ejinná, kui xi nkuhú nga kin'ekjas'ehe̱n ra̱ xu̱ta̱ xi kikj'áts'e̱ Nti̱a̱ná. L7 Katuma ni̱ma̱ha̱ Nti̱a̱ná jun ko̱ 'yún katsjánu̱u kju̱a̱jyu ko̱ kju̱a̱tjo. B'i̱ ts'ín tsakúya Juda̱ ni xi ts'ín já maestru̱ tsank'á xi tjínjihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ [6 3An Juda̱, an xi nda̱ musu̱ síhi̱n Jesucristo̱ ko̱ nda̱ nts'é tíxihi̱n Santiago̱, títs'inkjínu̱u xu̱ju̱i̱n jun xi kichj'ajinnu̱u. Nti̱a̱ Na̱'miná tjoho̱ jun ko̱ tíkunnu̱u Jesucristo̱. (5INkjin sa ni xi kits'ín Jesu. Tsa s'e̱t'a ngayjee̱ ni xi kits'ín, b'a̱ mana nga najmi s'e̱n ngayjee̱ a̱sunntee̱ xu̱ju̱n xi s'e̱t'a niu̱.4Kui nda̱ ni'yakuyóo̱ tsuya kixi̱ niu̱ ko̱ kui xi y'ét'a ni xu'bi̱. Ko̱ yai̱ nga kju̱axi̱ én xi kinchja̱. 63eA̱skahan kik'inyaha̱ én xu'bi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱, nga najmi ku̱a̱yá nda̱ ni'yakuyá xu'bo̱. Tu̱nga najmi b'a̱há kitsú Jesu tsa najmi ku̱a̱yá ndo̱. B'i̱ ní kitsú: “Tsa mjena nga k'úéjña santa nkúhu nga kjúái̱ ngáhana, najmi ji tje̱hen ri nga cha̱i ni xu'bo̱.” 29B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa mjena nga k'úéjña santa nkúhu nga kjúái̱ ngáhana, najmi ji tje̱hen ri nga cha̱i ni xu'bo̱. Ji tsjénnkiní. 1Nk'ie nga kikie Pedro̱ nda̱ ni'yakuyóo̱, kingjásjaiyaha̱ Jesu: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, kui nda̱i̱, ¿nkú ka̱maha̱? 01A̱s'a̱i tsasenji a̱stu̱n Pedro̱ ko̱ kikie nga tje̱nnkihi̱ nda̱ ni'yakuyá xi Jesu 'yún tjoho̱, xi tíjñat'a tiñaha̱ Jesu nk'ie nga i̱ncha kikjine nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱ ko̱ xi b'a̱ kitsúhu̱: “Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿yá xi ts'i̱ínkjas'ehin?” /B'a̱ ts'ín kitsúya títjuhun Jesu xi nkú ts'ín ku̱a̱yá Pedro̱ nga ku̱a̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. Ko̱ b'i̱ ta̱ kitsú yaha̱: —Tsjénnkiní. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu nda̱ ni'yakuyá xi 'yún tjoho̱ .5Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Nk'ie nga ndyja sahi, kindyja su̱ba̱i̱ najyihi̱n ko̱ k'in tu̱ má nga kama mjehé ri. Tu̱nga nk'ie nga ka̱ma cháí, kféntei ntsa̱i̱ ko̱ kj'a̱í xi ts'i̱ínngja ngáha ri najyihi̱n ko̱ ngju̱a̱i̱ko̱hi má nga najmi mjehi k'úín. h-IA̱s'a̱i b'a̱há ta̱ kitsú ngáha̱ ra̱ ni̱yá xi ma jahan: —Ji Simon ntíhi̱ Jona, ¿a tjohi an? Kik'ie nusin nusihi̱n Pedro̱ nga kichasjaiyaha̱: “¿A tjohi an?”, ni̱yá xi ma jahan. B'a̱ kitsúhu̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ji xi yai ngayjee̱ ni xi tjín. Yai nga tjona ji. B'i̱ kitsú Jesu: —Chúnntai chu̱tsa̱nka̱na̱. y,kA̱s'a̱i b'a̱há ta̱ kitsú ngáha̱ ra̱ ni̱yá xi ma joho: —Ji Simon ntíhi̱ Jona, ¿a tjohi an? B'a̱ kitsú Pedro̱: —Joho̱n, Nda̱ Nti̱a̱, yai nga tjona ji. B'i̱ kitsú Jesu: —Cha̱se̱i̱hi̱ chu̱tsa̱nka̱na̱. +Nk'ie nga ja kamaha̱ nga kikjine, Jesu kingjásjaiyaha̱ Simon Pedro̱: —Ji Simon ntíhi̱ Jona, ¿a 'yún tjo sahi an nga já xu'bi̱? B'a̱ kitsú Pedro̱: —Joho̱n, Nda̱ Nti̱a̱, yai nga tjona ji. B'i̱ kitsú Jesu: —Chúnntai chu̱tsa̱nka̱na̱. F*Kui xu'bi̱ xi ni̱yá xi ma jahan nga tsakúchjihi̱ Jesu yjoho̱ já ni'yakuyáha̱ a̱skahan nk'ie nga j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. B'i̱ ts'ín kitsjá xáha̱ Jesu Pedro̱ v)e A̱s'a̱i j'ai tiña Jesu, jakj'á ni̱nku̱o̱n ko̱ kitsjáha̱ jóo̱. B'a̱ ta̱ kits'íhi̱n tji̱o̱. I(  A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Nibá chi̱no̱o. Ndaha nku já ni'yakuyóo̱ najmi kama k'un kingjásjaiyaha̱: “¿Yáha ji?”, tsa kitsúhu̱, a̱t'aha̱ be nga Nda̱ Nti̱a̱ná niu̱. Z'- Tsiyajnu Simon Pedro̱ tsutsuu̱ ko̱ y'éfe má kixiu̱ na̱'ya xi katsehe tji̱o̱ i. Unchan ko̱ cháte ko̱ jan maha. Tu̱nga ndahá tsa b'a̱ ts'ín nkjin kamaha tji̱o̱, najmi kitiyá na̱'yoo̱. L& B'i̱ kitsú Jesu: —Nibáko̱o chuba tji̱o̱ xi kuasakúnu̱u. % Nk'ie nga tsitjujen jóo̱ tsutsuu̱, kikie nku nd'í xi tíma 'yún ko̱ nku tji̱o̱ xi kjijñajin x'íu̱ ko̱ ni̱nku̱a̱n. <$qA̱skahan já ni'yakuyá xingisoo̱ tsichuko̱ tsutsuu̱ nga tíb'éfe ts'íhin na̱'ya xi katsehe tji̱o̱, a̱t'aha̱ tiña maha̱ a̱ndai ntóo̱ nkú ra̱ ma unchan metru̱. #%Nda̱ ni'yakuyá xi Jesu 'yún tjoho̱ b'a̱ kitsúhu̱ Pedro̱: —¡Nda̱ Nti̱a̱náhá niu̱! Nk'ie nga kint'é Simon Pedro̱ nga “Nda̱ Nti̱a̱ná niu̱” kik'ihi̱n, kingja ngáha najyuhu̱n, a̱t'aha̱ kab'asje, ko̱ kikjaníkj'ajin yjoho̱ ntáchak'uu̱n. "B'a̱há ta̱ kitsú ngáha Jesu: —Xi tje̱hen nga kixi̱hi̱ tsutsuu̱ chja̱nikj'o na̱'yanu̱u ko̱ sa̱kúnu̱u. B'a̱ kits'ín jóo̱ ko̱ a̱s'a̱i ndaha najmi ta̱ ma kjenjihi na̱'yoo̱, a̱t'aha̱ nkjin ṉkjún tji̱o̱ xi kisakúhu̱. t!aA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Jun já, ¿a najmi kje̱e sakúnu̱u tji̱o̱? —Najmi —kitsú jóo̱.  )Nkú ra̱ ma nga ja tífi ma sen, j'ai sinjña Jesu a̱ndai ntáchak'uu̱n, tu̱nga najmi kamankjihín ra̱ já ni'yakuyóo̱ tsa Jesu niu̱. lQA̱s'a̱i b'a̱ kitsú Simon Pedro̱: —Tji̱o̱ kfín tsuba. B'a̱ kitsú já xingisoo̱: —Ko̱ ji̱n kuankíi̱n. A̱s'a̱i i̱ncha jas'en nku tsutsu, tu̱nga kui ni̱stje̱n xu'bo̱ ndaha nku tji̱o̱ najmi kisakúhu̱. kONkuhú i̱ncha kab'a xinkjín nga kab'entu Simon Pedro̱, Toma xi ta̱ 'mi nda̱'yu̱n, Natanael xi nda̱ xi nibáha nanki Cana, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱, jáha̱ Zebedeo̱ ko̱ kj'a̱í sa jo já ni'yakuyá.  /A̱skahan ta̱ tsakúchjihí ngáha̱ ra̱ yjoho̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ a̱ndai ntáchak'un Tiberi̱a̱. B'i̱ ts'ín tsakúchjihi̱ yjoho̱. W'Tu̱nga ni xu'bi̱ kis'et'a tu̱ xi s'e̱jihi̱nnu̱u nga Jesu xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, nga kui xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'uhunnu nga s'e̱jinnu̱u kui.Nkjin ko̱ kj'a̱í sa kju̱a̱nkjún xi kits'ín Jesu nginku̱n já ni'yakuyáha̱. Kui xi najmi kis'et'ayje xu̱ju̱n xu'bi̱. Y+B'i̱ kitsú Jesu: —¿A a̱t'aha̱ kuayaní, a kui kju̱a̱ha kuas'ejihin ri? Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi tís'ejihi̱n an ndaha tsa najmi tíbena. Kui nga̱t'ai̱ kin'endaha xu̱ju̱i̱n LB'a̱ kitsú Toma: —¡Ji Nda̱ Nti̱a̱ ko̱ Nti̱a̱na̱! jMA̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Toma: —Nibá mahi e̱i̱. Cha̱se̱i̱hi̱ ntsa̱ ko̱ ti̱núngis'ein na̱jnú ntsa̱i̱ ko̱ ti̱núngis'ein ntsa̱i̱ 'me̱na̱. Najmi nda tín'ei nga najmi tís'ejihin. N'e̱ s'ejinní. +Nk'ie nga j'a jin ni̱stjin, ta̱ tjíntuhú ngáha já ni'yakuyóo̱ nku a̱ya ni'ya ko̱ ta̱ tíjña ñja Toma. A̱s'a̱i ta̱ j'ai sinjñajihín ngáha̱ ra̱ Jesu, nk'ie nga tjíchja a̱nkju̱o̱. B'i̱ kitsúhu̱ nga kikjaniñaha̱: —Kas'enu̱u kju̱a̱jyu. 'GA̱s'a̱i já ni'yakuyá xingisoo̱ b'a̱ kitsúhu̱ ndo̱: —Kuayai̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ kitsú Toma: —Tsa najmi skue chu̱ba̱ha̱ xiu̱n a̱ya ntsja ko̱ tsa najmi tsungis'en na̱jnú ntsa̱ má ngjihi̱ xiu̱n ko̱ tsa najmi tsungis'en ntsa̱ 'me̱he̱, najmi s'e̱jinna. zmToma xi ta̱ 'mi nda̱'yu̱n, xi ta̱ nku nda̱ ni'yakuyá xi te joo̱, najmi tíjña nk'ie nga j'ai Jesu. 3_Xi n'e̱ndyjat'oho̱o jéhe̱ ka̱ma ndyjat'aha̱ jéhe̱. Xi najmi n'e̱ndyjat'oho̱o jéhe̱ tu̱ nku s'e̱hé ra̱ jé. B'i̱ ts'ín tsakúchjihi̱ yjoho̱ Jesu Toma c?Kikjenimajin jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —N'e̱kjóho̱on Espiri̱tu̱ Santo̱. 2]A̱s'a̱i b'a̱há ta̱ kitsú ngáha Jesu: —Kas'enu̱u kju̱a̱jyu. Xi nkú ts'ín kits'ín nibána Nti̱a̱ Na̱'miu̱, b'a̱ ta̱ ts'ín ts'inkjínu̱u nd'a̱i̱. Nk'ie nga b'a̱ kitsú, tsakúchji ntsja ko̱ 'me̱he̱. Tsjo kamaha̱ já ni'yakuyóo̱ nga kikie ngáha Nda̱ Nti̱a̱ná. 9Nk'ie nga ja kama jyuu̱n ta̱ kuihi ni̱stjin tuminku̱, tjíchja a̱nkju̱a̱ má nga kab'entu já ni'yakuyóo̱, a̱t'aha̱ tíi̱ncha tsankjún já judio̱ k'aku̱. A̱s'a̱i Jesu j'ai sinjñajihi̱n ko̱ kikjaniñaha̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Kas'enu̱u kju̱a̱jyu. ~}|{zyyxx+wwvvEurtts|s8rqponmmlkjiikhh gfMedwcbwa``O_i^^,]\\ [vZZ#YXX"W~VV,UsTTZSSRZQPPONNYMMRLKK=JIHMGG+FEDDBAA@??#>|> =W<;:::9?8O7Z544322V1|0//M.j--,%+R*")p(d'&%$#X"!o  (`K<h,d ( C k Ia#’Á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun xi ts'i̱ín unkiehe̱nu̱u xu̱ta̱, nk'ie nga najmi sa̱síhi̱n jun xu̱ta̱, nk'ie nga ch'on ku̱i̱tsu̱nu̱u ko̱ nga ku̱i̱nchja̱yanenu̱u xi nkú joyaha tsa jun xi ch'onk'un a̱t'aha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n yjankiu. j`M’Á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun xi tíma bjoho̱nu̱u nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ jun xi k'u̱a̱nki ka̱ma ngáha̱nu̱u. ’Á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun xi tích'íhinu nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ jun xi cha̱jnu̱ ngáhanu. r_]A̱s'a̱i tsasehe̱ Jesu xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun xi najmi tjínnu̱u kju̱a̱nchíná xi ka̱ma 'yún k'un, a̱t'aha̱ jun xi tintsu̱ba̱jiun má batéxuma Nti̱a̱ná. r^]Ngayjee̱ xu̱ta̱ mjehe̱ nga ts'i̱ínko̱ Jesu, a̱t'aha̱ nga'yún xi bitjujíhi̱n. Kui nga'yún xi ts'ínnkiko̱ho̱ ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu yá xu̱ta̱ha xi nda tjín ts'e̱ nginku̱n Nti̱a̱ná _]7Ko̱ xu̱ta̱ xi un tíbehe̱ nga tjíntujíhi̱n jánindoo̱ ta̱ kama nda̱íhi̱. \A̱s'a̱i nibajenko̱ Jesu jóo̱ ko̱ j'ai sinjña'yún nku a̱nte sunya. Yo̱ kama ñjakú nkjin xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ ko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi nibaha ngayjee̱ nanki xi tjín a̱nte Judea̱ ko̱ xi tjín a̱ndaihi̱ nanki Jerusalen ko̱ a̱nte xi tiña maha̱ nanki Tiro̱ ko̱ nanki Sidon. Kui xi j'aisínñjuhu̱ Jesu ko̱ tu̱ xi ka̱ma nki yaha̱ ra̱ xi k'uhu̱n ch'in. [#Juda̱ xi ntíhi̱ Santiago̱, ko̱ Juda̱ Iscariote̱ ya xi a̱skahan kits'ínkjas'en Jesu. B'i̱ ts'ín kama ñjakúnehe̱ xu̱ta̱ Jesu ZMateo̱, Toma, Santiago̱ xi ntíhi̱ Alfeo̱, Simon xi mako̱ já xi mjehe̱ ts'i̱ín nda̱íhi̱ na̱xi̱nantá Israel, =YsKui xu'bi já te jo xi j'ájin Jesu: Simon, xi kitsjá j'áíhi̱n nga ta̱ Pedro̱ k'úín, ko̱ Andre, xi nda̱ nts'e̱ Pedro̱ maha, Santiago̱, Jua, Felipe̱, Bartolome, X  Nk'ie nga ja kama ndzjee̱n, kinchja̱ha̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱. Te jo maha já xi j'ájin. Já postru̱ kitsúhu̱ jóo̱. /WW Kj'a̱í ni̱stjin ngáha ngji nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná Jesu má tíjña nku a̱sunntu tje̱nki̱. Nku ni̱stje̱n kik'aha̱ yo̱ nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. ZV- Tu̱nga máha já xu'bo̱, tu̱ ni xí kama kjahán ra̱ ko̱ b'i̱ ngján kinchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín mí nihi xi ka̱ma ts'i̱íhi̱n Jesu. B'i̱ ts'ín kitsjá xáha̱ Jesu já postru̱ xi te joo̱ 6Ue A̱s'a̱i tsasehe̱ ngayjee̱ já xi kabinchandáíhi̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja: —Tjentei ntsa̱i̱. B'a̱ kits'ín ndo̱ ko̱ kamanda ntsja. TT! A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Nku ni kuasjáíyanu̱u. ¿Mí nihi xi ma n'e nga ni̱stjin nkjúu̱n? ¿A ma n'e ni xi nda, a ra̱ ni xi najmi nda? ¿A ma n'ek'anki xu̱ta̱, a ra̱ ma n'ek'ien? aS;Tu̱nga behé Jesu ni xi tíi̱ncha ts'ínnkjink'un jóo̱. A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja: —Ti̱síntje̱i̱n ko̱ ti̱si̱njñai yo̱ kamasee̱n. Tsisintje̱n ndo̱ ko̱ tsasinjña kamasee̱n. ]R3Já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱ kikuntá 'ma Jesu, tu̱ xi sku̱e̱he tsa ts'i̱ínnkihi̱ ndo̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n ko̱ b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱ ra̱ má tíndyjajihi̱n Jesu. Q5Ni xi kama nga kj'a̱í xua̱tu̱ ngáha, jas'en Jesu ni'ya sinagoga̱ ko̱ tsakúya. Yo̱ ta̱ kab'ejña nku nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja kixi̱. 5PcKo̱ b'a̱ ta̱ kitsúhu̱: —Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n batéxumaha̱ santaha ko̱ ni̱stjin nkjúu̱n. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja DOJas'en a̱nte nkjúhu̱n Nti̱a̱ná ko̱ kikjine ni̱nku̱a̱n nkjún xi tjíntu yo̱, ni xi tu̱ já na̱'miu̱ ma kjinehé. Kikjine niu̱ ko̱ ta̱ kitsjáha̱ já xi tje̱nko̱ho̱. N-B'i̱ kitsú Jesu: —¿A najmi kje̱hé n'eyo má nga tjít'a ni xi kits'ín David nk'ie nga kama bjoho̱ kui ko̱ já xi tje̱nko̱ho̱? M-A̱s'a̱i k'u̱a̱ já fariseo̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Á ni xi tíjña nkjúhu̱n ra̱ kju̱a̱téxumoo̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n tín'ehenu? -L UNku xua̱tu̱ tíf'a Jesu má nga tjíntje̱ tuni̱ñu̱. A̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ i̱ncha kikje'yún tuni̱ñu̱ ko̱ i̱ncha kits'íntjiya ntsja nga kikjine. "K='’Ko̱ najmi tjín xi 'bi binu̱ chá, tsa tu̱ sa binu̱ tse̱tse̱hé ts'i̱ín mje ngá. A̱t'aha̱ b'a̱ tsu nga xi chóo̱ xi 'yún nda.OJ&Kui nga tsa tja̱ba̱xín tse̱tse̱hé xincháha binu̱ tse̱tse̱. ZI-%Ko̱ ta̱ ndaha najmi ch'a binchá binu̱ tse̱tse̱ nku tsa tja̱ba̱xín chá. A̱t'aha̱ binu̱ tse̱tse̱ kjeti̱ya tsa tja̱ba̱xín chóo̱. A̱s'a̱i fi ndzjo binu̱ ko̱ batsún tsa tja̱ba̱xíu̱n. H$Ko̱ b'i̱ ts'ín ta̱ y'éjña chu̱ba̱yaha̱: —Najmi tjín xi batet'a nku te najyun tse̱tse̱ ko̱ b'éstit'ako̱ho nku najyun chá. Tsa b'a̱ ts'i̱ín, najmi tu̱ nku najyun tse̱tse̱ batsun. Ta̱ najmi b'akjáha̱ xinkjín najyuu̱n nga s'estiya. G%#Tu̱nga ku̱i̱chúhú ni̱stjin nga chjú'aha̱ nda̱ bixoo̱n. Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin xu'bo̱, nk'iehé nga k'úéntu kjintíá. F/"B'i̱ kitsú Jesu: —¿A mahá b'entu kjintíá xu̱ta̱ xi tjíntujín nku s'í kju̱a̱bixan nk'ie nga tíjñajin saha̱ nda̱ bixoo̱n? E!A̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsúhu̱ jóo̱ Jesu: —Nkjin ni̱yá b'entu kjintíá ko̱ nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná já ni'yakuyáha̱ Jua Bautista̱, ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín já ni'yakuyáha̱ já fariseo̱. Tu̱nga máha xi ts'i̱, i̱ncha kjine ko̱ 'bi. D Najmi xu̱ta̱ xi na̱xu̱ ts'íntjusun kju̱a̱téxumaha̱ Moise jái̱ nchjaha̱, xu̱ta̱ ngatitsun ní jái̱ nchjaha̱ tu̱ xi ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nkjé tjíhin nga k'úéntu kjintíá xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ tCaA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Xu̱ta̱ xi uhu̱n machjéhe̱n já chji̱ne̱nki, najmi xi ndaha̱. B+Tu̱nga já fariseo̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱ Jesu nga y'ésiko̱: —¿Á já xi f'áchjíntjaihi ch'á ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusuhun kju̱a̱téxumoo̱ tíchineko̱honu ko̱ tí'yuko̱honu? FANi'yaha̱ Levi kits'íhi̱n Jesu nku s'í chánka ko̱ nkjin ṉkjún já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ kj'a̱í sa xu̱ta̱ kab'entut'áko̱ho̱ yámixo̱. g@GA̱s'a̱i tsisintje̱n Levi, y'éntuyje ni xi tjíhi̱n yo̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu. q?[Nk'ie nga ja kama, a̱s'a̱i tsitju Jesu ko̱ kikie nku nda̱ xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱, xi Levi 'mi. Kui xi kab'ejña a̱nte má nga f'áchjíntjai ch'á. Jesu b'i̱ kitsúhu̱: —Tsjénnkiní. l>QKama nkjúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. Tu̱ ni xí kitsankjúhún nga b'i̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Kju̱a̱nkjún xi kju̱axi̱hi kuayaá nd'a̱i̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ha̱ Jesu Levi J= A̱s'a̱i nginku̱n ngatentee̱ xu̱ta̱ tje̱n'yún tsisintje̱hén nda̱ uu̱n, jakj'á na̱chan xi kjijñasun ko̱ títs'íntsjo ts'íhi̱n ra̱ Nti̱a̱ná nga ngji ngáha ni'yaha̱. @<yTu̱nga mjehéna nga cho̱o nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n tíjña ngajoho̱ Nti̱a̱ná a̱sunntei̱ xi má nga ka̱ma ts'i̱ínndyjat'aha̱ ngatitsuhu̱n xu̱ta̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ xi najmi ma fiu̱: —Ji tínchjako̱ho. Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí na̱chahi̱n ko̱ t'in ngáhani ni'yahi̱. *;M¿Má éhen xi 'yún na̱xu̱ tje̱n xi ka̱ma xíhi̱n ndo̱? ¿A: “Ja kama ndyjat'ahi ngatitsuhi̱n”? ¿A ra̱: “Ti̱síntje̱i̱n ko̱ ti̱tsutjai”? :5Tu̱nga kamankjihín ra̱ Jesu ni xi tíi̱ncha ts'ínnkjink'un jóo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —¿Á b'a̱ ts'ín tín'enkjínk'uhunnu? =9sA̱s'a̱i kik'atuts'i̱hi̱n já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱ nga b'i̱ ts'ín kits'ínnkjink'un: “¿Yá nda̱ha xu'bi̱? Najmi tíbenkjún Nti̱a̱ná nga b'a̱ ts'ín tínchja̱. A̱t'aha̱ nku tutuhú Nti̱a̱ná xi maha̱ ts'ínndyjat'aha̱ ngatitsuhu̱n xu̱ta̱.” $8ANk'ie nga kikie Jesu nga s'ejihi̱n jóo̱ yáha kui, a̱s'a̱i kinchja̱ko̱ nda̱ uu̱n: —Ji nda̱ xinkjíán, ja kama ndyjat'ahi ngatitsuhi̱n. 7yTu̱nga najmi kisakú ni̱yáhá ra̱ xi nkú ts'ín kju̱a̱s'enko̱ho, a̱t'aha̱ katsehe xu̱ta̱ yo̱. Kui nga i̱ncha ngjiyajnuhu nk'a ni'yoo̱ ko̱ i̱ncha kikjexín nku te ni xi kjinehe̱ ni'yoo̱. Yo̱ kits'ín nibájen nda̱ uu̱n nga kjiya na̱chan ts'íhi̱n ra̱. Kits'ín nibájen santa nkúhu nga j'aingjájña kamasehe̱n a̱yoo̱ xi tje̱hen nginku̱n Jesu. K6Tu̱ j'aihí k'u̱a̱ já xi kab'anganki nku nda̱ nga kjisun na̱chaha̱n, xi najmi ma fi. Mjehe̱ jóo̱ nga kju̱a̱s'enko̱ nda̱ uu̱n a̱ya ni'yoo̱ ko̱ ngju̱ájña nginku̱n Jesu kai. 85iNku ni̱stjin nk'ie nga tíbakúya Jesu, yo̱ ta̱ kab'entu já fariseo̱ ko̱ já xi bakúya kju̱a̱téxumoo̱ xi nibaha nga ngúsuhu̱n a̱nte Galilea̱, a̱nte Judea̱ ko̱ nanki Jerusalen. Kis'ejña chji nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná a̱jihi̱n Jesu nga kits'ínnkihi̱ xu̱ta̱ un kui chu̱bo̱. &4ETu̱nga máha Jesu, a̱nte kixi xi tjín yo̱ fi nga fi t'axín. Yo̱ kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ xi najmi ma fi O3Ndaha tsa b'a̱ tsu Jesu, tu̱nga tu̱ sahá 'yún kiya sa. Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi f'aisehe̱ tu̱ xi ku̱a̱sínñjuhu̱ ra̱ ko̱ tu̱ xi ka̱ma nkihi̱ ra̱, a̱t'aha̱ ch'in k'uhu̱n. 2 A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu ndo̱: —Ji, najmi tu̱ ch'a xi 'miyaihi̱. T'ihi̱nkúchjihi̱ yjohi̱ nda̱ na̱'miu̱ ko̱ tjein chje̱ xi nkú ts'ín y'éjña Moise a̱t'aha̱ ja kama jei, tu̱ xi sku̱e̱ kixi̱hi xu̱ta̱ nga ja kamanda ngáhani. .1U A̱s'a̱i kingjénne ntsja Jesu nda̱ uu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ nga kits'ínko̱: —Mjena. Katuma jei. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tsitjuxíhi̱n ch'ihi̱n ndo̱. ,0Q Ni xi kama, nk'ie nga tíjña Jesu nku nanki i̱chí xi tjín yo̱, tu̱ j'aihí nku nda̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu. Nk'ie nga kikie Jesu, tsasinkúnch'int'aha̱ ko̱ kinchja̱ntjai yjoho̱: —Ji nda̱ maestru̱, tsa ji xi mjehi, ka̱ma n'e̱ jení nga chjúxinní ch'in xi k'unna. O/ Nk'ie nga i̱ncha j'aiko̱ tsutsuu̱ a̱ndai ntóo̱, i̱ncha y'éntuyje ni xi tjíhi̱n yo̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu r.] B'a̱ ta̱ kamaha̱ Santiago̱ ko̱ Jua xi jáha̱ Zebedeo̱ maha, xi ta̱ tje̱nko̱ Simon. Tu̱nga b'i̱hí kitsú Jesu nga kinchja̱ko̱ Simon: —Najmi tu̱ binkjuin. Nd'a̱i̱ ch'a̱tuts'i̱hi̱n ri̱ nga xu̱ta̱ nu̱ba̱i̱. - B'a̱ kitsú a̱t'aha̱ kitsankjún Simon ko̱ ngayjee̱ já xi tje̱nko̱ho̱ tu̱ nga̱t'aha̱ tji̱o̱ ṉkjún xi kisakúhu̱. 5,cNk'ie nga kikie Simon Pedro̱ niu̱, tsasinkúnch'in nginku̱n Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, t'ejñaní, a̱t'aha̱ xi nkúhu an, ngatitsuhún ts'ian. _+7A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ já xinkjín xi tíi̱ncha tsutsu xinkuu̱ tu̱ xi kj'u̱a̱ísinko̱ho̱ ra̱. J'ai jóo̱ ko̱ kits'íntse susun nga joo̱ tsutsuu̱ ko̱ i̱chí mahá ndyjaha̱ nga ngju̱a̱i̱jinntí. * Nk'ie nga ja b'a̱ kits'ín jóo̱, tu̱ ni xí nkjihín tji̱o̱ kisakúhu̱ nga santaha xí mjehé stíya na̱'yaha̱. Q)B'a̱ kitsú Simon: —Ji nda̱ maestru̱, nku ni̱stje̱n kamjei̱ na̱'yani̱. Ndaha nku tji̱o̱ najmi kafit'ani̱. Tu̱nga jihí xi b'a̱ tíbixín, kui nga kfín kjanikj'áhana na̱'yoo̱. J( Nga ja kamaha̱ nga kinchja̱, a̱s'a̱i kinchja̱ko̱ Simon: —T'inko̱i̱ tsutsuu̱ má na̱nka̱ha̱ ntáchak'uu̱n. Yo̱ chja̱nikj'o na̱'yanu̱u tu̱ xi sa̱kúhu̱nu̱u tji̱o̱. V'%A̱s'a̱i jas'en Jesu nku tsutsu, yá xi ts'e̱ Simon, ko̱ tsankihi̱ nga ts'i̱ín t'axín i̱chí tsutsuu̱ a̱ndai ntáchak'uu̱n. Y'ejñaya Jesu yóo̱ nga tsakúyaha̱ xu̱ta̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. &!Kikie Jesu jo tsutsu xi kjintu tiya a̱ndai ntáchak'uu̱n, a̱t'aha̱ ja kabitjujen já tsuba tji̱o̱ nga tíi̱ncha bané na̱'yaha̱. #% ANku ni̱yá nk'ie nga síjña Jesu a̱ndai ntáchak'un xi 'mi Genesaret, j'aitsenéhe̱ ra̱ xu̱ta̱ xi mjehe̱ ku̱a̱sínñjuhu̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. {$o,Ja kamoo̱, ngjik'íéni̱jmí Jesu éhe̱n Nti̱a̱ná xki̱ ni'ya sinagoga̱ xi tjín a̱nte Judea̱.S#+Tu̱nga b'i̱hí kitsú Jesu: —Tjíhin nga ta̱ k'ueni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ na̱nti̱a̱ xingisoo̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi tsu nga Nti̱a̱ná tíbatéxuma. A̱t'aha̱ kui xá kin'e nibáhana. |"q*Nk'ie nga ja kama see̱n, tsitju Jesu nga ngji nku a̱nte t'axín tiya. Tu̱nga tsangisjaihí ra̱ xu̱ta̱, ko̱ nk'ie nga i̱ncha tsichu má xi tje̱hen síjña Jesu, kama mjehe̱ nga ts'i̱ínkasín'yún tu̱ xi najmi ngju̱a̱i̱hi. l!Q)Ko̱ nkjin ta̱ maha xu̱ta̱ xi tsitjujíhi̱n jánindoo̱. B'a̱ kitsú jánindoo̱ nga kikjintáya: —¡Ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná! Tu̱nga ndjáhá kinchja̱ko̱ Jesu jánindoo̱. Najmi kitsjántehe̱ tsa ku̱i̱nchja̱, a̱t'aha̱ i̱ncha be nga Jesu xi kits'ín nibáha̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsitju Jesu nga y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná q [(Nk'ie nga ja ngjintjai ts'íu̱, ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíhi̱n xu̱ta̱ un xi kj'a̱í kj'a̱í ch'in xi k'uhu̱n, kui xi i̱ncha j'aiko̱ho̱ Jesu ko̱ Jesu kingjenne ntsja nga nkúnkú xu̱ta̱ uu̱n ko̱ kits'ínnkihi̱. lQ'A̱s'a̱i kingjénstenne Jesu ta̱chjúu̱n ko̱ tsanka tje̱nnki ch'iu̱n. Kindyjajihi̱n ch'iu̱n ko̱ tje̱n'yún tsisintje̱hén nga kitsjáha̱ nichine xi tsichusehe̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nkjin xu̱ta̱ un wg&A̱s'a̱i tsisintje̱n Jesu ko̱ tsitju ni'ya sinagoga̱ nga ngji ni'yaha̱ Simon. Kui chu̱bo̱ ch'in kjijñako̱ na̱ nchí'yaha̱ Simon. Tu̱ xí tímahá ra̱ ch'in ko̱ b'a̱ kik'ihi̱n Jesu tsa ts'i̱ínnkihi̱ ta̱chjúu̱n. '%Ngayjee̱ a̱nte xi tjín tiña yo̱ tu̱ xí kichubani̱jmíyahá ni Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu na̱ nchí'yaha̱ Pedro̱ c?$Tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ ko̱ b'i̱ ngján kingjásjaiyaha̱ xinkjín: —¿Mí én chánkaha xu'bi̱? Tjíhi̱n nga'yún ndo̱ nga batéxumaha̱ jánindoo̱ ko̱ nt'é'éhe̱n nga m'osje. xi#Tu̱nga ndjáhá kinchja̱ko̱ Jesu nda̱nindoo̱: —¡Xu̱ sin n'ei ko̱ ti̱tjusje̱jihi̱n ndo̱! A̱s'a̱i nda̱nindoo̱ kikjaníkj'a ndo̱ t'anankiu̱ nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ najmi kits'ín'uhu̱n nga tsitjujíhi̱n. /"—Ji Jesu xi nibáhani Nazaret, ¿mí nihi xi tjínko̱ni̱? ¿Á ja kjúái̱ n'ekjehe̱ni̱? Bená yáha ji. Ji xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná. 0Y!Ko̱ a̱ya ni'ya sinagoga̱ xi tíjña yo̱ kab'ejñajihi̱n xu̱ta̱ nku nda̱ xi tíjñajihi̱n nku nda̱ninda. Kui xi 'yún ṉkjún kikjintáya nga b'i̱ kitsú: nU Kama nkjúhu̱n xu̱ta̱ xi nkú ts'ín tsakúya, a̱t'aha̱ kinchja̱ xi nkúhu tsa xá tjíhi̱n. #?A̱s'a̱i ngji Jesu nanki Capernaum, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱. Yo̱ tsakúyaha̱ xu̱ta̱ éhe̱n Nti̱a̱ná nga ni̱stjin nkjún. Tu̱nga j'ajin masehén ra̱ Jesu xu̱to̱ nga ngji. B'i̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ Jesu nku nda̱ xi tíjñajihi̱n nku nda̱ninda OA̱s'a̱i i̱ncha tsisintje̱n ko̱ kik'onsje Jesu na̱tsin na̱nti̱o̱. I̱ncha ngjiko̱ santaha má nk'antjaihi̱ a̱sunntu tje̱nki̱ xi kamandasún nankiu̱, tu̱ xi yo̱ kja̱níkj'antjaihi.  Nk'ie nga i̱ncha kint'é ni xu'bi̱, ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱ya ni'ya sinagoga̱ tu̱ ni xí kama kjahán ra̱. `9Ko̱ ta̱ nkjin maha xu̱ta̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu xi tjín Israel ni̱stjin nga y'ejña nda̱ profeta̱ Eliseo̱, tu̱nga ndahá nku najmi kama nkihi̱, nku tutuhú Naman, nda̱ xi a̱nte Siri̱a̱ nibáha. gGNdaha tsa b'a̱ kama, tu̱nga najmi kin'ekjísehé ra̱ ndaha nku jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n xi tjín yo̱, nku tutuhú ta̱chju̱ún xi ja k'ien x'i̱hi̱n xi y'ejña Sarepta̱, nanki xi tiña maha̱ nanki Sidon. $AKju̱axi̱ nga nkjin maha jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n xi tjín Israel ni̱stjin nga y'ejña nda̱ profeta̱ Elia̱, nk'ie nga kis'echjá nk'a ján nga najmi ta̱ kik'aha ts'í jan nú masen tjíhin ko̱ nk'ie nga tu̱ xí chánkahá kjintíá xi kis'e ngayjee̱ a̱sunntee̱. Ko̱ b'i̱ ta̱ kitsú: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku nda̱ profeta̱ najmi nda ts'ín n'ekjáíhi̱n nankihi̱. *MB'i̱ ta̱ kitsú Jesu: —Be nga b'a̱ ku̱i̱xínnú xi nkú tsu én xi nchja̱ xu̱ta̱: “Ji nda̱ chji̱ne̱nki, ji ma tjun n'e̱nkihi̱ yjohi̱”, ko̱ ta̱ be nga b'a̱ ku̱i̱xíún: “Ni xi kinu'yái̱ nga kin'ei Capernaum, kui nihi xi ta̱ n'e̱i̱ e̱i̱ nankihi̱.” ^5Ngayjee̱ xu̱ta̱ nda ts'ín kinchja̱yane Jesu ko̱ i̱ncha kama nkjúhu̱n ra̱ én tsjo tsu xi tsitju ts'a. B'i̱ ngján b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿A najmi kuihí nda̱i̱ xi ntíhi̱ Kuse? x iA̱s'a̱i b'i̱ kitsú nga kinchja̱: —Nd'a̱i̱ nginkun kuitjusun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kuanu'yó e̱i̱. 4 aA̱s'a̱i kingjákjoya ngáha xu̱ju̱n ko̱ kitsjáha̱ nda̱ xi basehe̱ ni'ya sinagoga̱. Y'ejña. Ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu yo̱ tu̱ nku tsasentáhá ra̱. g Gko̱ nga k'ueni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ nga nd'a̱i̱ ku̱a̱kúchji Nti̱a̱ná kju̱a̱ndaha̱. } sEspiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tíjñajinna a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kitsjá xána,
tu̱ xi k'ueni̱jmíhi̱ ra̱ xu̱ta̱ x'a̱n én tse̱tse̱ xi nda tsu.Nti̱a̱ná kits'ín nibána,
tu̱ xi xínyaha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi kjintuyá'yún nga ka̱ma nda̱íhi̱,
nga kjex'ánkia tunku̱n xu̱ta̱ ka̱,
nga ts'in nda̱íhi̱ xu̱ta̱ xi un tíbehe̱, / WKik'a̱i̱hi̱ xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná xi y'ét'a nda̱ profeta̱ Isaia̱. A̱s'a̱i kikjexínka xu̱ju̱n ko̱ kisakúhu̱ má nga b'i̱ ts'ín tjít'a: 8iA̱s'a̱i tsichu nanki Nazaret má nga kama chá. Nku xua̱tu̱ tjíhin jas'en ni'ya sinagoga̱ xi nkú ts'ín tíjña ni̱yáha̱. Yo̱ kits'ínya éhe̱n Nti̱a̱ná. Tsakúya xki̱ ni'ya sinagoga̱ xi tjín yo̱, ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nda ts'ín kikiehe̱. B'i̱ ts'ín najmi kin'ekjáíhi̱n Jesu A{A̱s'a̱i kik'óya ngáha Jesu a̱nte Galilea̱ nga kitsejíhi̱n ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱, ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín tiña yo̱ nda ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha̱ ra̱. 8i Nk'ie nga jet'aha̱ nda̱nindoo̱ ngayjee̱ ni xi kikjut'ayák'unko̱ho̱ Jesu, a̱s'a̱i ngji t'axíhi̱n chuba ni̱stjin. B'i̱ ts'ín kik'atuts'i̱hi̱n xáha̱ Jesu $A B'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi tu̱ ji chjut'ayák'uin Nti̱a̱ná, kui xi Nti̱a̱hi̱ maha.” \1 Kjésíntje̱nya ntsjahi tu̱ xi ndaha nku ndji̱o̱ najmi sa̱ténkihi tsu̱kui. ! A̱t'aha̱ b'a̱ títsu xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná:Nti̱a̱ná k'u̱éxá ntítsjehe̱ xi má nga kúhin ko̱ ku̱a̱se̱hi. T! A̱s'a̱i ngjiko̱ho̱ nda̱nindoo̱ nanki Jerusalen. Kits'ín s'esun má 'yún nk'aha̱ ni̱nku̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Tsa kju̱axi̱ nga ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, chja̱nikj'anki yjohi̱. 3_B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Cha̱nkjúín Nti̱a̱ná, kui xi Nti̱a̱hi̱ maha ko̱ nkuhú kui ku̱i̱nú'yá'éíhi̱n.” ]3Tsa ku̱i̱si̱nkúnch'int'aní nga cha̱nkjúnní, ka̱ma ts'i̱ ngayjee̱ niu̱. U~#ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ts'inkjas'ehen nga ku̱a̱texumaihi̱ ngayjee̱ na̱xi̱nantá xu'bi̱ ko̱ kju̱a̱chánka xi tjíhi̱n. A̱t'aha̱ an kik'a̱i̱na ko̱ tsjaha̱ xi ka̱ma mjena nga tsjaha̱. }3A̱s'a̱i ngjiko̱ho̱ nda̱nindoo̱ nku a̱sunntu tje̱nki̱ nk'a. Kutjuhú yo̱ tsakúyjehe̱ má batéxuma já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱ #|?B'i̱ kitsú Jesu: —B'i̱ ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi nku tutu ni̱nku̱o̱n xi ts'ín nga b'entu tík'un xu̱ta̱.” /{WA̱s'a̱i b'i̱ kitsú nda̱nindoo̱ nga kinchja̱ko̱ Jesu: —Tsa kju̱axi̱ nga ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ t'ihi̱n ndji̱o̱i̱ nga ni̱nku̱a̱n katuma. "z=Yo̱ y'ejña yachán ni̱stjin ko̱ nda̱nindoo̱ kikjut'ayák'uhu̱n. Najmi chumi nihi xi kikjine ngayjee̱ ni̱stjin xu'bo̱. A̱skahan kama bjoho̱. y Kitsejíhi̱n ra̱ Jesu Espiri̱tu̱ Santo̱ nk'ie nga nibaha ntáje̱ Jordan, ko̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ngjiko̱ho̱ a̱nte kixiu̱. x}&Cainan, kui ntíhi̱ Enos. Enos, kui xi ntíhi̱ Set. Set, kui xi ntíhi̱ Adan. Adan, kui xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná.5wc%Lame̱c, kui xi ntíhi̱ Matusalen. Matusalen, kui xi ntíhi̱ Enoc. Enoc, kui xi ntíhi̱ Jare̱d. Jare̱d, kui xi ntíhi̱ Mahalalel. Mahalalel, kui xi ntíhi̱ Cainan. %vC$Sala̱, kui xi ntíhi̱ Cainan. Cainan, kui xi ntíhi̱ Arfaxa̱d. Arfaxa̱d, kui xi ntíhi̱ Sem. Sem, kui xi ntíhi̱ Noe. Noe, kui xi ntíhi̱ Lame̱c. %uC#Nakor, kui xi ntíhi̱ Serug. Serug, kui xi ntíhi̱ Ragau. Ragau, kui xi ntíhi̱ Peleg. Peleg, kui xi ntíhi̱ Hebe̱r. Hebe̱r, kui xi ntíhi̱ Sala̱. t9"Juda̱, kui ntíhi̱ Jacob. Jacob, kui xi ntíhi̱ Isaac. Isaac, kui xi ntíhi̱ Abraham. Abraham, kui xi ntíhi̱ Tare. Tare, kui xi ntíhi̱ Nakor. *sM!Naason, kui xi ntíhi̱ Aminadab. Aminadab, kui xi ntíhi̱ Aram. Aram, kui xi ntíhi̱ Esrom. Esrom, kui xi ntíhi̱ Fare̱s. Fare̱s, kui xi ntíhi̱ Juda̱. ;ro Natan, kui xi ntíhi̱ David. David, kui xi ntíhi̱ Isai. Isai, kui xi ntíhi̱ Obed. Obed, kui xi ntíhi̱ Booz. Booz, kui xi ntíhi̱ Salmon. Salmon, kui xi ntíhi̱ Naason. qEliakim, kui xi ntíhi̱ Melea̱. Melea̱, kui xi ntíhi̱ Mainan. Mainan, kui xi ntíhi̱ Matata̱. Matata̱, kui xi ntíhi̱ Natan. @pyMatat, kui xi ntíhi̱ Levi. Levi, kui xi ntíhi̱ Simeon. Simeon, kui xi ntíhi̱ Juda̱. Juda̱, kui xi ntíhi̱ Kuse. Kuse, kui xi ntíhi̱ Jonan. Jonan, kui xi ntíhi̱ Eliakim. oEr, kui xi ntíhi̱ Josue. Josue, kui xi ntíhi̱ Elieze̱r. Elieze̱r, kui xi ntíhi̱ Jori̱m. Jori̱m, kui xi ntíhi̱ Matat. &nENeri̱, kui xi ntíhi̱ Melki̱. Melki̱, kui xi ntíhi̱ Adi̱. Adi̱, kui xi ntíhi̱ Cosam. Cosam, kui xi ntíhi̱ Elmodam. Elmodam, kui xi ntíhi̱ Er. 6meJuda̱, kui xi ntíhi̱ Joana̱. Joana̱, kui xi ntíhi̱ Resa̱. Resa̱, kui xi ntíhi̱ Zorobabel. Zorobabel, kui xi ntíhi̱ Salatiel. Salatiel, kui xi ntíhi̱ Neri̱. #l?Nagai, kui xi ntíhi̱ Mat. Mat, kui xi ntíhi̱ Matatia̱. Matatia̱, kui xi ntíhi̱ Semei. Semei, kui xi ntíhi̱ Jose. Jose, kui xi ntíhi̱ Juda̱. 'kGKuse, kui xi ntíhi̱ Matatia̱. Matatia̱, kui xi ntíhi̱ Amos. Amos, kui xi ntíhi̱ Nahum. Nahum, kui xi ntíhi̱ Esli̱. Esli̱, kui xi ntíhi̱ Nagai. !j;Eli, kui xi ntíhi̱ Matat. Matat, kui xi ntíhi̱ Levi. Levi, kui xi ntíhi̱ Melki̱. Melki̱, kui xi ntíhi̱ Jana̱. Jana̱, kui xi ntíhi̱ Kuse. i!Katé ra̱ nú tjíhi̱n Jesu nk'ie nga kik'atuts'i̱hi̱n xáha̱. Kui xi ntíhi̱ Kuse kitsú xu̱ta̱. Kuse, kui xi ntíhi̱ Eli. bh=ko̱ nibajenne chji chjihi̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ xi nkú joyaha chu̱tuju. Ko̱ kinu'yá nk'a ján nku nta̱ xi b'i̱ kitsú: —Ji Ntína̱, tjona ji. Tsjo ṉkjún mana ji. Kui xu'bi̱ ntje̱ xi y'aha̱ ra̱ Jesu g/Ko̱ ni xi kama nk'ie nga tísaténtá ngatentee̱ xu̱ta̱, ta̱ kisaténtá Jesu. Nk'ie nga tínchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, tsix'á nk'a ján f'Tu̱nga ngatentee̱ ni ch'onk'un xi kits'ín Herode̱ y'ésun saha̱ xu'bi̱. Nu̱ba̱yá kits'ínkjas'en Jua. B'i̱ ts'ín kisaténtá Jesu jeMKo̱ ta̱ kinchja̱tiko̱ nda̱ rei̱ Herode̱ Antipa̱, a̱t'aha̱ na̱ Herodia̱ tíjñako̱, kui xi chju̱úhu̱n Felipe̱ xi nda̱ nts'e̱ maha Herode̱, ko̱ nga̱t'aha̱ ya ngayjee̱ ni ch'onk'un xi kits'ín Herode̱. d)B'a̱ ts'ín kinchja̱ Jua, ko̱ nkjin sa kj'a̱í kju̱a̱téxuma xi kitsjáha̱ xu̱ta̱ nga y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. `c9Kui xi nkú joyaha nda̱ xi ts'ín chuhu̱n tuni̱ñu̱. Ja kjiya ntsja yá xi ts'ín chunko̱ho̱ ra̱ tuni̱ñu̱hu̱, tu̱ xi ts'i̱ínkj'a t'axíhin tuni̱ñu̱ ko̱ xin ts'i̱ínkj'a tja̱ba̱ha̱. A̱s'a̱i kj'u̱átjo tuni̱ñu̱ ni'ya nji̱hi̱, ko̱ k'u̱éti tja̱ba̱ha̱ a̱jin nd'í xi najmi ta̱ ka̱maha̱ ra̱ ku̱a̱yáyaha. &bETu̱nga b'i̱hí kitsú Jua nga kinchja̱ko̱yje xu̱ta̱: —An ntánijua tíbatentáko̱ho̱nu̱u, tu̱nga kj'u̱a̱íhí nku xi 'yún nk'a tje̱n sa, xi ndaha̱chí najmi tsuhuna tsa kjenndáya n'úhu̱ ntéhe̱. Kui xi Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ nd'í ku̱a̱téntáko̱ho̱nu̱u. (aINgayjee̱ xu̱ta̱ tu̱ tíi̱ncha basehé ko̱ b'i̱ ngján i̱ncha kitsú nga kits'ínnkjink'un: “Kutsa kuihí Jua xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná.” H` Ko̱ k'u̱a̱ já jun ta̱ kingjásjaiyaha̱: —Ko̱ ji̱n, ¿mí nihi xi n'e̱i̱? B'i̱ kitsú Jua: —Najmi tu̱ ch'a chju'á kju̱a̱'yúhu̱un ni xi tjíhi̱n ko̱ najmi tu̱ chjaninóho̱o tsa mí nihi, tsa tu̱ xi b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱nu̱u to̱on. Tsjo katumanu̱u xi nkú nga tjín tíma chjínu̱u. n_U B'i̱ kitsú Jua: —Najmi tu̱ bitjatíúhu̱u nga chj'a̱chjíú xi nkú nga ts'ín tíjña. D^ Ta̱ j'ai k'u̱a̱ já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ tu̱ xi sa̱téntáha ko̱ b'i̱ i̱ncha kitsú: —Ji nda̱ maestru̱, ¿mí nihi xi n'e̱i̱ ji̱n? ]# B'a̱ kitsú Jua: —Xi tíjñaha̱ jo chi̱nka ndju, katsjáha̱ xi najmi tjíhi̱n. Ko̱ xi tjíhi̱n nichine, b'a̱ ta̱ kats'ín. u\c A̱s'a̱i b'a̱ kitsú xu̱ta̱ nga kingjásjaiyaha̱ Jua: —¿Mí ni xi tjíhin nga n'e̱i̱ ji̱n? 5[c Icho̱ ja tíjña nda nd'a̱i̱ nga ku̱a̱te kja̱ma̱ha̱ yóo̱. Kui nga ngayjee̱ yá xi najmi nda tu xi tsjáha, kui xi stísun ko̱ chja̱nikj'ajin a̱jin nd'íu̱. *ZMTu̱ sahá n'o̱o ni xi ku̱a̱kúchji nga ja tsankinchj'aha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u. Najmi tu̱ b'a̱ katsú ani̱ma̱nu̱u: “Ntje̱he̱ Abraham ñá”, tsa ku̱i̱xíún. A̱t'aha̱ an b'a̱ tíxinnu̱u nga santaha kui ndji̱o̱i̱ Nti̱a̱ná ka̱ma ts'i̱ín ma ntje̱he̱ Abraham. ZY-Kinchja̱ko̱ Jua xu̱ta̱ xi nibak'úhu̱n, xi mjehe̱ nga sa̱téntá: —¡Já ch'onk'un xi b'a̱ k'un! ¿Yá xi b'a̱ kitsúnu̱u nga ku̱i̱yúhu̱u kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná xi ja tje̱n tiña? nXUKo̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ a̱sunntee̱ sku̱e̱
xi nkú ts'ín ts'i̱ínk'ankiná Nti̱a̱ná.” TW!Ngayjee̱ xu̱nká xi tjín xi̱ncháha̱ ninte,
ko̱ ngayjee̱ a̱nte ng'aya xi tjín n'e̱ sunya.N'e̱ na̱xu̱ ni̱yá tsitin xi tjín,
ko̱ n'e̱ sunya ni̱yá xi nk'ajnu nk'at'a. hVIB'a̱ kama xi nkú ts'ín y'ét'a éhe̱n Nti̱a̱ná nda̱ profeta̱ Isaia̱:Tínu'yá nta̱ha̱ nku nda̱ xi tíkjintáya a̱nte kixiu̱:“T'endo ni̱yáha̱ Nti̱a̱ná. Tjen na̱xu̱u ni̱yáha̱. `U9A̱s'a̱i kikjatsú'ba Jua ngayjee̱ a̱ndai ntáje̱ Jordan ko̱ y'éni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ nga tjíhin nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nga sa̱téntá, tu̱ xi ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱ ngatitsuhu̱n. TT!ko̱ Ana ko̱ Caifa xi já na̱'mi k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱, kui ni̱stjiu̱n Jua xi ntíhi̱ Zacaria̱ maha kint'é nta̱ha̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga tíjña a̱nte kixiu̱. aS =Nk'ie nga tjíhi̱n tj'ion nú nga tíbatéxuma nda̱ títjun Tiberi̱o̱ Cesa̱r, ko̱ Ponci̱o̱ Pilato̱ tjíhi̱n xá a̱nte Judea̱, ko̱ Herode̱ Atipa̱ tjíhi̱n xá a̱nte Galilea̱, ko̱ Felipe̱ xi nda̱ nts'e̱ maha Herode̱ tjíhi̱n xá a̱nte Iturea̱ ko̱ a̱nte Trakonite̱, ko̱ Lisani̱a̱ tjíhi̱n xá a̱nte Abilini̱a̱, R%4Jesu tu̱ nku kisáhá nga kama ng'ayá ko̱ 'yún kama nkjink'un sa. Kisasíhi̱n Nti̱a̱ná Ntíu̱ ko̱ xu̱ta̱ ta̱ kisasíhi̱n.Q13A̱s'a̱i kits'óyako̱ ngáha xi cháha̱ Nazaret ko̱ kint'é'én tehe̱ntehe̱. Ko̱ na̱aha̱ y'éjñajin ani̱ma̱ha̱ ngayjee̱ ni xu'bi̱. AP}2Tu̱nga najmi kamankjihín ra̱ ni xi kitsú Jesu. O 1B'i̱ kitsú Jesu: —¿Á an tíbinchisjáíhinú? ¿A najmi yanú tsa ni'yaha̱ na̱'mina̱ tjíhin nga kúáte̱jña? JN 0Kama nkjúhu̱n xi cháha̱ nk'ie nga kikiehe̱ ko̱ b'a̱ kitsú na̱aha̱: —Ji ntína̱, ¿á b'a̱ kin'eko̱ho̱ni̱? Na̱'mihi̱ ko̱ an ni xi nkjún tímani̱ nga tíbinchisjái̱hi̱. M)/Ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tínt'éhe̱ kama nkjúhu̱n kju̱a̱nkjintak'un xi tjíhi̱n Jesu ko̱ xi nkú ts'ín títsuya ni xi tíchasjaiyaha̱. OL.Ni̱stjin xi ma jahan i̱ncha kisakúhu̱ Jesu na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Kab'ejñajihi̱n já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. Kui jóo̱ xi tíbasínñjuhu̱ ko̱ tíbjásjaiyaha̱ Jesu. rK]-tu̱ najmi kisakúsjaihí ra̱. A̱s'a̱i kits'ínk'óya ngáha yjoho̱ nanki Jerusalen nga tsangisjai. 9Jk,Xu̱ta̱ xingisoo̱ ra̱ tje̱njihi̱n Jesu i̱ncha kitsú. Nku ni̱stjin kits'ín ni̱yá, tu̱nga nk'iehé nga tsangisjaijíhi̱n xu̱ta̱ xinkjín ko̱ xu̱ta̱ xi behe̱, 0IY+Nk'ie nga ja je s'íu̱, a̱s'a̱i i̱ncha kik'óya ngáha ni'yaha̱, tu̱nga y'ejñahá nda̱ chí Jesu nanki Jerusalen. Najmi kikie xi cháha̱ nga b'a̱ kits'ín. mHS*Nk'ie nga ja jehe̱ te jo nú Jesu, i̱ncha ngji yo̱ a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tíjña ni̱yáha̱. fGE)Xki̱ nú i̱ncha fi xi cháha̱ Jesu nanki Jerusalen nk'ie nga bitju S'í Pascu̱a̱. bF=(Kisá ntíu̱ ko̱ kis'ehe̱ nga'yún ko̱ 'yún kama nkjink'un sa. Ko̱ kitsjáha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. Nk'ie nga ndyjaha̱ Jesu b'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ Ey'Ko̱ nk'ie nga ja kamaha̱ nga kits'íntjusun xi cháha̱ Jesu ngayjee̱ xi nkú ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i kik'óya ngáha nanki Nazaret, nanki i̱chí xi tíjñajin a̱nte Galilea̱, a̱t'aha̱ yo̱ nankihi. yDk&Kui chu̱bo̱ ta̱ tsichu Ana̱ yo̱ ko̱ kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga kikie ntí Jesu. Kitsúyaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha kuyáha̱ ni̱stjin nga ka̱ma nda̱í ngáha̱ ra̱ nanki Jerusalen yáha kui ntíu̱. aC;%Ja tjíhi̱n cháte ko̱ katé ñju nú nga ja k'ien x'i̱hi̱n. Ko̱ tu̱ nku na̱tsin ni̱nku̱hú b'ejña. Ni̱stjin ni̱stje̱n ts'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nga b'ejña kjintíá ko̱ nga nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. nBU$Ko̱ ta̱ síjña yo̱ nku ta̱chju̱ún profeta̱ xi 'mi Ana̱, xi ta̱kjíhi̱n Fanuel maha, xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ Aser. Kui xi ja chá ṉkjún. Kjintí nga tsixan ko̱ yatu nú kamaha̱ nga y'ejñako̱ x'i̱hi̱n. KA#B'a̱ ts'ín s'e̱jña chjihi ni xi tjíntujín ani̱ma̱ha̱ nkjin xu̱ta̱. Tu̱nga máha ji, b'a̱ ka̱mahi ni xu'bi̱ xi nkú joyaha nku ki̱cha̱ xi kju̱a̱s'enjin santaha ani̱ma̱hi̱. x@i"Nda kinchja̱ne Simeon xi cháha̱ ntíu̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Maria̱: —Kui ntíi̱ xi tjíhin nga ts'i̱ínkijne ko̱ a ra̱ kjésíntje̱n nkjin xu̱ta̱ Israel. Ni xi ku̱a̱kúchji nkjin xu̱ta̱ ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱. p?Y!Kama nkjúhu̱n na̱'mihi̱ ko̱ na̱aha̱ ntíu̱ ni xi kitsú Simeon nga kincha̱yaha ntíu̱. ~~}|{{`zzyy"xwv*uqtFs;rcqqonmll7kjiiJhggfeDdczb&aL`__"^c]\\9[ZYYWWHVaUTTSLR5QqPOO1NMXLKJII%HtGpFEDDvCC0B}A@@+?>q==1<;[:948765N4&3J2w1B00//c.-,+6*)('E&&%2$M#""!/ cXz_5&G>Yz -%{C A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu jóo̱ nga tu̱ xí najmi ch'ahá xi ku̱i̱tsu̱yaha̱ kui éi̱n. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun Jesu nga n'e̱k'ien |zq B'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ jun, ¿yá xi bixíún nga an? A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pedro̱: —Ji xi Cristo̱. y9 B'a̱ kitsú já ni'yakuyóo̱: —Tjín xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga ji xi Jua Bautista̱. Tjín ngá xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga ji xi Elia̱. Ko̱ tjín ngá xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ nku nda̱ profeta̱ xi y'ejña ni̱stjin nk'ie. 6xe Nku ni̱yá ngjiko̱ t'axín Jesu já ni'yakuyáha̱ ko̱ nk'ie nga tínchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —¿Yá xi títsu xu̱ta̱ nga an? zwm Ngatentee̱ xu̱to̱ i̱ncha kikjine niu̱ santa nkúhu nga i̱ncha kitse sisihi̱n. A̱s'a̱i j'áíya ni̱nku̱a̱n xi ts'ankiu̱. Te jo ni̱si̱n kamaha. B'i̱ ts'ín kitsúya Pedro̱ nga Jesu xi Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ ngajoho̱ v% A̱s'a̱i jakj'á Jesu ni̱nku̱a̱n xi uu̱n ko̱ tji̱o̱ xi joo̱. Tsasenjinki nk'a ján nga kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. Tsakjánya ni̱nku̱o̱n ko̱ kitsjáha̱ já ni'yakuyáha̱ tu̱ xi kui i̱ncha ts'i̱ínndzjo ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n. `u9 B'a̱ i̱ncha kits'ín já ni'yakuyóo̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ i̱ncha y'entu. Jt  A̱t'aha̱ ma ra̱ un mii̱ já xi kabincha yo̱. Tu̱nga b'i̱hí kitsúhu̱ Jesu já ni'yakuyáha̱: —Nkú ma tsa cháte cháte n'e̱k'a stíún xinkjín xu̱to̱ nga n'e̱k'íéntu. s A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tu̱ sahá jun tjoho̱on ni xi kji̱ne̱ xu̱ta̱. B'a̱ kitsú jóo̱: —Un i̱chí maha ni̱nku̱a̱n xi kich'ai̱ ko̱ jo i̱chí tji̱o̱. ¿A ra̱ kuankín ch'atse níi̱ nichine xi kji̱ne̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n? r Nk'ie nga ja tíma ngixun, i̱ncha j'aik'úhu̱n já ni'yakuyá xi te joo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Tu̱ sahá b'a̱ t'ihi̱n xu̱to̱ nga katji nanki xi tjíndai e̱i̱ nga ts'ínkj'a ni̱stje̱n ko̱ katangisjáí nichine, a̱t'aha̱ a̱nte kixihí e̱i̱. Vq% Tu̱nga i̱ncha kikiehé ra̱ xu̱ta̱ ko̱ kitsjennkíhi̱. Jesu nda ts'ín kits'ínkjáíhi̱n xu̱to̱ ko̱ kinchja̱ni̱jmíyaha Nti̱a̱ná, xi nkú ts'ín batéxuma, ko̱ kits'ínnkihi̱ xi uhu̱n. `p9 Nk'ie nga ja kik'óya ngáha já postru̱, i̱ncha kitsúya tentehe̱ Jesu ni xi kits'ín. A̱s'a̱i Jesu ngjiko̱ t'axín suba jóo̱ nku a̱nte má najmi ch'a tjín, xi tiña maha̱ nanki xi 'mi Betsaida̱. o Tu̱nga máha Herode̱, b'i̱ kitsú: —An kitsja kju̱a̱ nga kitikjá nintaku̱ Jua. Tu̱nga, ¿yá nda̱ha xu'bi̱ yo̱ ni̱ ma, xi b'i̱ ts'ín tínt'e éhe̱n? Kui nga mjehe̱ ra̱ Herode̱ sku̱e̱he Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ínkjen Jesu já xi un mii̱ Qn ko̱ tjín ngá xi b'a̱ kitsú nga nda̱ profeta̱ Elia̱ ja j'ai ngáha, ko̱ kj'a̱í ngá xi b'a̱ kitsú nga ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ nku nda̱ profeta̱ xi y'ejña ni̱stjin nk'ie. my Nda̱ rei̱ Herode̱ Antipa̱ kint'é ngayjee̱ ni xi títs'ín Jesu ko̱ ndaha najmi be nkú ts'ín ts'i̱ínnkjink'un nga̱t'a ts'e̱ yáha Jesu. A̱t'aha̱ tjín xi b'a̱ kitsú nga Jua Bautista̱ xi ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, l  A̱s'a̱i tsitju jóo̱ nga i̱ncha ngji ngayjee̱ nanki xi tjín yo̱. Y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná ko̱ kits'ínnkihi̱ xu̱ta̱ un xi tjín tu̱ má xi tje̱hén ni. B'i̱ ts'ín kits'ínnkjink'un Herode̱ Antipa̱ nga̱t'a ts'e̱ Jesu Ck Tsa tjín má najmi n'e̱kjáínnu̱u, tu̱ sahá ti̱tjusjo̱o nanki xu'bo̱ ko̱ t'etsujno ndyjo tsu̱ku, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ku̱a̱kúchjihinu nga tje̱he̱n jé xu̱ta̱ xu'bo̱. vje Má ku̱i̱tjás'o̱on nku ni'ya, yo̱ ti̱ntsu̱bo̱o santa nkúhu nga ku̱i̱tju ngáhanu a̱nte xu'bo̱. Xi) B'i̱ kitsúhu̱: —Najmi tu̱ chumi nihi xi ch'o nga n'o̱o ni̱yá. Najmi tu̱ ch'o yánise, ta̱ ndaha tsa, ta̱ ndaha ni̱nku̱a̱n, ta̱ ndaha to̱on, ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ ch'o jo 'yún najyun. h Kits'ínkji tu̱ xi i̱ncha k'u̱éni̱jmíhi nga Nti̱a̱ná ja tíbatéxuma ko̱ nga ts'i̱ínnkihi̱ xu̱ta̱ xi uhu̱n. ag = Kinchja̱ ñjaha̱ Jesu já ni'yakuyá xi te joho̱ ko̱ kitsjáha̱ nga'yún nga ngajoho̱ Jesu ka̱maha̱ jóo̱ k'o̱nsje jáninda xi tjíntujíhi̱n xu̱ta̱ ko̱ nga ts'i̱ínnkihi̱ ch'in xi k'uhu̱n xu̱ta̱. f58Tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ xi cháha̱ ta̱kjíu̱n, tu̱nga b'a̱há kitsú Jesu nga najmi tu̱ ch'a xi ku̱i̱tsu̱yaha̱ ni xi kamoo̱.e/7A̱s'a̱i j'áíya ngáha̱ ra̱ ta̱kjíu̱n ko̱ tje̱n'yún tsisintje̱hén. B'a̱ kitsú Jesu nga k'u̱a̱i̱hi̱ nichine ta̱kjíu̱n. jdM6Tu̱nga Jesu jakj'á ntsja ta̱kjíu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ta̱kjín, ti̱síntje̱i̱n. Xc)5Tsajnukiehe̱ xu̱ta̱, a̱t'aha̱ i̱ncha be nga ja ka'me ta̱kjíu̱n. [b/4Kui chu̱bo̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱ tíi̱ncha kjintá ko̱ tíi̱ncha ts'ínbat'a ta̱kjíu̱n, tu̱nga b'i̱hí kitsú Jesu: —Najmi tu̱ ch'íú. Najmi ka'me ta̱kjíu̱n. Tu̱ kjifehé. Ea3Nk'ie nga tsichu Jesu ni'yaha̱ ndo̱, najmi kitsjánte tsa kj'a̱í xi kju̱a̱s'enko̱ a̱yoo̱, tu̱ Pedro̱ sahá, Jua, Santiago̱, ko̱ na̱'mihi̱ ko̱ na̱aha̱ ta̱kjíu̱n. .`U2Tu̱nga nk'ie nga kint'é Jesu niu̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ ndo̱: —Najmi tu̱ binkjuin. Tu̱ nkú kas'ejihín ri an ko̱ ka̱ma nkihi̱ ta̱kjíhi̱n. __71Nk'ie nga b'a̱ ta̱ títsuhu Jesu, tu̱ j'aihí nku nda̱ xi nibaha ni'yaha̱ nda̱ k'aku̱hu̱ ni'ya sinagoga̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ja k'uen ta̱kjíhi̱n. Najmi ta̱ n'estihi̱ ri̱ nda̱ maestru̱. -^S0B'i̱ kitsúhu̱ Jesu ta̱chjúu̱n: —Ji ntína̱, a̱t'aha̱ kuas'ejihin nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána, kui nga kama nkihi ri. Kas'ehi kju̱a̱jyu nga t'in. &]E/Máha ta̱chjúu̱n, nk'ie nga kikie nga najmi kama tsanka 'ma, a̱s'a̱i i̱xí ts'atsé nkjúhún nga j'aisinkúnch'int'aha̱ Jesu. Nginku̱n ngatentee̱ xu̱ta̱ kitsúya mí kju̱a̱ha nga kits'ínko̱ho najyuhu̱n Jesu ko̱ xi nkú ts'ín ta̱ kuihi chu̱bo̱ kama nkihi̱. \w.Tu̱nga b'i̱hí kitsú Jesu: —Tjín xi kuats'ínko̱na, a̱t'aha̱ ndzjen kamana nga kuitjujin nga'yúnna̱. y[k-A̱s'a̱i b'a̱há kitsú Jesu: —¿Yá xi kuats'ínko̱na? Tu̱nga ndaha nku najmi kits'ínkie yjoho̱. A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pedro̱: —Ji nda̱ maestru̱, xu̱ta̱ nkjiu̱n tíbasinne'yíhin ko̱ b'i̱ ngján tíi̱ncha tsuniñaihi. Z),Kui ta̱chjúu̱n xi nibaha a̱stu̱n Jesu ko̱ kits'ínko̱ tuts'in najyuhu̱n. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tje̱n'yún kitikjáyahá ra̱ jníu̱. ZY-+Ta̱ tje̱njihi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n nku ta̱chju̱ún xi tjíhi̱n te jo nú nga jní títs'ínk'iehe̱n. Já chji̱ne̱nki kits'ínkjehe ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n. Ndaha nku najmi kamaha̱ kits'ínnkihi̱. )XK*a̱t'aha̱ ta̱kjín nku tutuhu̱ xi tjíhi̱n te jo nú ja tí'me. Nk'ie nga tífi Jesu yo̱, i̱xí tíbasinne'yúhún ra̱ xu̱ta̱ nkjin xi tje̱nnkihi̱. 1W[)A̱s'a̱i j'ai nku nda̱ xi 'mi Jairo̱ xi ta̱ nku nda̱ k'aku̱hu̱ ni'ya sinagoga̱. Kui xi tsasinkúnch'int'aha̱ Jesu ko̱ tsankihi̱ nga ngju̱a̱i̱ ni'yaha̱, %VC(Nk'ie nga ja kik'óya ngáha Jesu ngabantá xinkuu̱, tsjo ts'ín kits'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n, a̱t'aha̱ ngatentee̱ tíi̱ncha kuyáha̱. U+'—T'in ngáhani ni'yahi̱ ko̱ ti̱xínyai ngayjee̱ ni xi kuats'ínko̱hi Nti̱a̱ná. A̱s'a̱i ngji ndo̱ ko̱ kitsúya ngayjee̱ a̱jin na̱nti̱o̱ ngatentee̱ ni xi kits'ínko̱ho̱ Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku ta̱kjín ko̱ nku ta̱chju̱ún +TO&Máha nda̱ xi tsitjujíhi̱n jánindoo̱, mjehe̱ nga tsjénnkihi̱ Jesu ko̱ tsankihi̱ kju̱a̱. Tu̱nga tsasín ni̱yáhá ra̱ Jesu. B'i̱ kitsúhu̱: ]S3%A̱s'a̱i ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱nti̱a̱ xi tjín nanki Gerasa̱ tsankihi̱ Jesu nga ku̱i̱tju ngáha yo̱, a̱t'aha̱ tu̱ ni xí i̱ncha kitsankjúhún. A̱s'a̱i jas'en Jesu tsutsuu̱ ko̱ kik'óya ngáha. R$Já xi kikie ni xi kamoo̱ i̱ncha kitsúyaha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱ xi nkú ts'ín kamandaha nda̱ xi tsitjujíhi̱n jánindoo̱. jQM#A̱s'a̱i i̱ncha j'aisehe̱ xu̱ta̱ ni xi kamoo̱. J'ai má tíjña Jesu ko̱ kikie nga kab'ejñat'a sjai Jesu nda̱ xi tsitjujíhi̱n jánindoo̱. Ja yja ngáha najyun ko̱ ja nda jeje ngáha. I̱ncha kitsankjún jóo̱. ;Po"Máha já xi tíi̱ncha kunntá chi̱nko̱, nk'ie nga kikie ni xi kamoo̱, i̱ncha tsanka. Ngji tsúyaha̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱jin na̱nti̱o̱ ko̱ a̱ndai na̱nti̱o̱. aO;!I̱ncha tsitjujíhi̱n ndo̱ jánindoo̱ nga i̱ncha ngjikjas'enjihi̱n chi̱nko̱. Tsangatsanka chi̱nko̱ nga kikjaníkj'antjai yjoho̱ má nk'antjaihi̱ yo̱ ko̱ tsixuntujín ntáchak'uu̱n. Yo̱ jesunjin ntá. _N7 Xi tje̱hen nku a̱sunntu tje̱nki̱ nkjin ṉkjún chi̱nka̱ tíi̱ncha kjine jñá. A̱s'a̱i jánindoo̱ tsankihi̱ Jesu nga tsjántehe̱ nga ngju̱a̱i̱kjas'enjihi̱n chi̱nko̱, ko̱ kitsjá kju̱a̱ Jesu. zMmA̱s'a̱i i̱ncha tsankihi̱ Jesu nga najmi tu̱ ts'i̱ínkjihi̱ a̱nte ch'on chuu̱n má nga un sku̱e̱he̱. /LWA̱s'a̱i Jesu kingjásjaiyaha̱: —¿Nkú 'mihi? B'a̱ kitsú nda̱nindoo̱: —Legion 'mini̱. B'a̱ kitsú a̱t'aha̱ mii̱hí jánindoo̱ tjíntujíhi̱n. YK+B'a̱ ts'ín kinchja̱ ndo̱, a̱t'aha̱ Jesu b'a̱ kitsúhu̱ nda̱nindoo̱ nga ku̱i̱tjujihi̱n. Ja tu̱ xí nd'a̱i̱hí ko̱ yaha nga tíjñajihi̱n ndo̱ nda̱nindoo̱. Ta̱ nda tsa n'úki̱cha̱ s'e'yúnko̱ho ndo̱. Tu̱ nkú kjeti̱yahá ni xi s'e'yúnko̱ho. A̱s'a̱i nda̱nindoo̱ fiko̱ho̱ má nga najmi ch'a tjín. qJ[Nk'ie nga kikie Jesu, tsasinkúnch'int'aha̱ ko̱ kikjintáya nga b'i̱ kitsúhu̱: —Ji Jesu, Ntíhi̱ Nti̱a̱ nku tutu xi tíjña nk'a ján, ¿mí nihi xi tjínko̱hi an? Tíbankihi nga najmi tu̱ 'ba̱i̱ní kju̱a̱ni̱ma̱. IwNk'ie nga tsitjujen Jesu tsutsuu̱, a̱s'a̱i j'aik'úhu̱n nku nda̱ xi yo̱ nankihi̱. Nda̱ninda tíjñajihi̱n ndo̱. Kui xi ja nd'a̱i ṉkjún najmi ta̱ bjaha najyun ko̱ ta̱ ndaha najmi b'ejñaya ni'ya. Tu̱ a̱jin tsjóo̱hó b'ejña. H)A̱s'a̱i i̱ncha tsichu nankihi̱ xu̱ta̱ Gerasa̱, nanki xi tíjña ngabantá ntáchak'uu̱n, xi tje̱hen a̱nkjín a̱nte Galilea̱. fGEB'i̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —¿Á najmi s'ejihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná? Kitsankjún ko̱ kama nkjúhu̱n jóo̱ ko̱ b'i̱ ngján b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿Yá nda̱ha xu'bi̱ nga santaha ko̱ ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n batéxumaha̱ ko̱ nt'é'éhe̱n? B'i̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ Jesu nku nda̱ xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱ )FKA̱s'a̱i já ni'yakuyóo̱ i̱ncha ngji ts'ínkj'áha̱ Jesu ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¡Ji nda̱ maestru̱, nda̱ maestru̱! ¡Ja ku̱a̱yáá e̱i̱ ni̱! A̱s'a̱i tsisintje̱n Jesu ko̱ ndjá kinchja̱ko̱ ntjo̱ ko̱ t'éhe̱n ntáchak'uu̱n. Kitsjenjyú ntjo̱ ko̱ kis'e jyujyu. lEQTu̱nga nk'iehé nga tíi̱ncha f'atikjá ntóo̱, tu̱ kis'efehé Jesu. A̱s'a̱i kamajín ntáchak'uu̱n nku ntjo̱ xi tu̱ xí 'yúhún ko̱ jas'ehe̱n ntánijua tsutsuu̱. B'a̱ kama xi ja ngju̱a̱i̱jinntí yóo̱ kama. "D=Nku ni̱yá jas'enko̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ nku tsutsu ko̱ b'a̱ kitsú: —Tjián ngabantá xinkuhu̱ ntáchak'uu̱n. A̱s'a̱i i̱ncha ngji. HC B'i̱ kitsú Jesu: —Xi basínñjuhu̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ ts'íntjusun, kui xu̱ta̱ha xi nána̱ ko̱ já nts'é. B'i̱ ts'ín kits'ínk'íéjyu Jesu ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n B{A̱s'a̱i tjín xi b'a̱ kitsúhu̱ Jesu: —Na̱ahi̱ ko̱ já nts'ei kabincha na̱tsin ján. Mje rúhu̱ sku̱e̱hi. A A̱s'a̱i na̱aha̱ ko̱ já nts'e̱ Jesu j'aisehe̱, tu̱nga najmi kamahá tsichusehe̱ a̱t'aha̱ katsehe xu̱ta̱ yo̱. 1@[Kui nga 'yún nda ta̱sinñjuhunu ni xi tínu'yó. A̱t'aha̱ xi mjehe̱ nga ka̱mankjihi̱n, k'u̱a̱i̱ saha̱. Tu̱nga xi najmi ts'i̱ínsihi̱n nga ka̱mankjihi̱n, chjú'aha̱ santaha ni xi títsu nga ka̱mankjihi̱n kai. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu yá xi na̱aha̱ ko̱ yá xi já nts'e̱ O?A̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi 'ma tíjña nd'a̱i̱, ku̱i̱chú ni̱stjin nga s'e̱jña chji. Ko̱ ngayjee̱ ni xi najmi tíjña chji nd'a̱i̱, ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱ ko̱ ku̱i̱tju chji. X>)’Najmi tjín xi b'éti nku nd'í ko̱ a̱s'a̱i b'é'mako̱ho nku ni ko̱ tsa b'éjñanki kinte na̱chan kamo̱. B'éjña nk'a ní, tu̱ xi s'e̱ ndzjehe̱n ra̱ xu̱ta̱ xi kju̱a̱s'ehen a̱yoo̱. $=A’Tu̱nga máha xujmá xi tsixuntu nanki xi ndoo̱, kui xu̱ta̱ha xi nda ani̱ma̱ha̱ ko̱ kixi̱ tjíntuyáha̱. Basínñjuhu̱ ée̱n ko̱ b'a̱ joyaha xujmá xi tsjá cha̱n xi nda, a̱t'aha̱ ndjá tíi̱ncha. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga najmi ma s'ejña 'ma éhe̱n Y<+’Xujmá xi tsixuntu ngá a̱jin na'yóo̱, kui xu̱ta̱ha xi nt'é ée̱n tu̱nga ni xi tjíhín a̱sunntee̱ s'enta̱ha̱ ra̱, ko̱ mjehe̱ kju̱a̱nchi̱nóo̱ ko̱ kju̱a̱tsjo xi tjín a̱sunntee̱. B'a̱ ts'ín najmi sakúntehe̱ ra̱ nga nda sa̱áha ée̱n a̱jin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ko̱ najmi tsjá cha̱n. ; ’Xujmá xi tsixuntu a̱jin ndji̱o̱, kui xu̱ta̱ha xi nt'é ée̱n ko̱ tsjo ts'ín ts'ínkjáíhi̱n tu̱nga najmi 'yúhún tjíhi̱n kja̱ma̱. Kutjuhú s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ nk'ie nga chjut'ayák'un, ts'ín t'axíhi̱n yjoho̱ ée̱n. ~:u Xujmá xi tsixuntu a̱ndai ni̱yóo̱, kui xu̱ta̱ha xi nt'é ée̱n, a̱s'a̱i nibá nda̱nindoo̱ ko̱ kjexín én xi ja tíjñajin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ tu̱ xi najmi s'e̱jihi̱n ra̱ ée̱n ko̱ b'a̱ ts'ín najmi n'e̱k'ankihi. y9k ’B'i̱ tsuhu̱ ra̱ én xi kuak'iejñá chu̱ba̱ya. Xujmóo̱, kui xi nkú joyaha éhe̱n Nti̱a̱ná. (8I A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Jun ja kik'a̱i̱nu̱u nga ka̱mankjinnu̱u ni xi 'ma tíjña ts'e̱ xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná. Tu̱nga xu̱ta̱ xi k'oo̱ tu̱ s'ejña chu̱ba̱yahá ra̱, tu̱ xi ndaha tsa ku̱a̱se̱he tu̱nga najmi sku̱e̱hé, ko̱ ndaha tsa ku̱a̱sínñju tu̱nga najmi ka̱mankjihín ra̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín ts'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ éhe̱n Nti̱a̱ná x7i A̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ i̱ncha kingjásjaiyaha̱ mí nihi xi tsakúya nga y'éjña chu̱ba̱yoo̱. P6Tu̱nga k'u̱a̱há ngá xi tsixuntu má nga nda nankiu̱. Kui xi jasu ko̱ tu̱ xí tsehé kitsjá. Nkúnkú xujmóo̱ kitsjá santaha unchan ni̱yá sa. Ko̱ 'yún kinchja̱ Jesu nga b'i̱ kitsú sa: —Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju katasínñju. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu á tu̱ subahá y'éjña chu̱ba̱yaha nga tsakúya 5wK'u̱a̱ ngá xi tsixuntu a̱jin na'yóo̱. Kisá na'yóo̱ ko̱ najmi kitsjántehe̱ nga nda sa̱á xujmá xu'bo̱. v4eK'u̱a̱ xi tsixuntu a̱jin ndji̱o̱. Nk'ie nga jasu, a̱s'a̱i kixí a̱t'aha̱ kindyjat'aha̱ ntánijua. C3—Nku nda̱ ngjiténdzjo xujmáha̱. Nk'ie nga tíbaténdzjo xujmóo̱, k'u̱a̱ xi tsixuntu a̱ndai ni̱yóo̱. A̱s'a̱i tsisinne ko̱ ni̱see̱ i̱ncha kikjine xujmá xu'bo̱. "2=Kama ñjakú ṉkjún xu̱ta̱ xi i̱ncha tsitju nankihi̱ nga j'aisehe̱ Jesu. A̱s'a̱i tsakúyaha̱ nga y'éjña chu̱ba̱yaha̱. B'i̱ kitsú: 1ko̱ Juana̱ chju̱úhu̱n Chuza̱, nda̱ xi ts'ínxát'aha̱ nda̱ rei̱ Herode̱ Antipa̱, ko̱ Susana̱ ko̱ nkjin sa jminchjín xi tsasinko̱ Jesu nga kitsjáha̱ ni xi tjíhi̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ xi tsaténdzjo xujmá C0ko̱ k'u̱a̱ jminchjín xi kits'ínnkihi̱ ko̱ xi kik'onsje jáninda xi tjíntujíhi̱n. Tje̱njihi̱n jminchjíu̱n Maria̱ xi ta̱ 'mi Magdalena̱, xi tsitjujíhi̱n yatu jáninda, N/ Ja kamoo̱, a̱s'a̱i ngji Jesu nga kikjatsú'ba xki̱ nanki i xi tjín yo̱ ko̱ xi xi̱xi̱hi̱. Y'éni̱jmí ko̱ kitsúya nga Nti̱a̱ná xi batéxuma. Kitsjenko̱ho̱ já postru̱ xi te joo̱ 5.c2Jesu b'i̱ kitsú yaha̱ ta̱chjúu̱n: —A̱t'aha̱ kuas'ejihin nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána, kui nga kuan'ek'ankihi ri. T'inndai ko̱ kas'ehi kju̱a̱jyu./-W1A̱s'a̱i já xi kab'entut'áko̱ho̱ yámixo̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿Yá nda̱ha xu'bi̱ nga santaha ngatitsun maha̱ ra̱ ts'ínndyjat'aha? X,)0A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ ta̱chjúu̱n: —Ja kama ndyjat'ahi jéhi̱. g+G/Kui nga b'a̱ tíxihin ra. Ja kama ndyjat'aha̱ ngayjee̱ ngatitsun ṉkjún xi tjíhi̱n, a̱t'aha̱ 'yún tse kju̱a̱tjo kuakakúchji. Tu̱nga xu̱ta̱ xi i̱chí n'endyjat'aha̱, kui xi i̱chí kju̱a̱tjo bakúchji. o*W.Najmi kuich'onjnuihi̱ seti̱ nintaká, tu̱nga ta̱chjíi̱n ntá sinjne̱ kuak'onjnuhu̱ tsu̱ká. 1)[-Najmi kuachjuxu̱'baní tsa kuasuniñaní nk'ie nga kjúa̱ ni'yahi̱, tu̱nga ta̱chjíi̱n santa nkúhu nga kuas'en najmi tíchú maha̱ nga tíkjexu̱'ba tsu̱ká. F(,A̱s'a̱i tsase Jesu má síjña ta̱chjúu̱n ko̱ b'a̱ ta̱ kitsúhu̱ Simon: —¿A tíyai ta̱chjíi̱n? An kjúái̱kjas'e̱n ni'yahi̱ ko̱ najmi kuak'a̱i̱ní ntánijua xi kuanejnúhuna tsu̱ká. Tu̱nga máha ta̱chjíi̱n, ntánku̱n kuakanéjnuko̱ho tsu̱ká ko̱ ntsja̱ku̱ kuats'ínxijnuko̱ho. '+B'a̱ kitsú Simon: —Nda̱ xi 'yún tse kin'endyjat'aha̱, xian. B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ tjín ni xi kuakixín. &y*Nk'ie nga najmi be jóo̱ nkú ts'ín k'u̱échjíhi̱ ndo̱ a̱t'aha̱ najmi tjíhi̱n to̱on, a̱s'a̱i kin'endyjat'aha̱ nga joo̱ ni xi tje̱he̱n. Kui nga t'inyahaní, ¿má xi kui já xi joo̱ 'yún tjo saha̱ nda̱ xi ts'ínkienya to̱on? -%S)B'i̱ kitsú Jesu: —Jo já kitsjehe̱n to̱oho̱n nku nda̱ xi ts'ínkienya to̱on. Nku xi kitsjehe̱n un unchan to̱ontaba ko̱ nku xi kitsjehe̱n cháte. $}(A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ji Simon, nku ni mjena xínyaha. B'a̱ kitsú ndo̱: —Chu̱bai, nda̱ maestru̱. E#'Nk'ie nga kikie ni xu'bi̱ nda̱ fariseo̱ xi tsankihi̱ Jesu nga kj'u̱a̱í kjineko̱ho̱ ni̱ñu̱, b'i̱ ts'ín kits'ínnkjink'un: “Tsa kju̱axi̱ nga nku nda̱ profeta̱ nda̱i̱, sku̱e̱ ra̱ yá na̱aha xi títs'ínko̱ho̱ ko̱ mí xu̱ta̱ha niu̱, a̱t'aha̱ ngatitsuhún ts'ín ta̱chjúu̱n.” X")&Tíkjintáhá ts'íhin nga j'aik'iejñat'a tsu̱ku̱ Jesu ko̱ ntánku̱n tsanéjnuko̱ho. A̱s'a̱i ta̱ kuihi ntsja̱ku̱ kits'ínxijnuko̱ho sjai Jesu ko̱ kikjexu̱'ba ko̱ kik'onjnuhu̱ ntá sinjne̱. ^!5%A̱s'a̱i nku ta̱chju̱ún ngatitsun xi ta̱ tíjña nanki xu'bo̱ kint'é nga ni̱ñu̱ tíkjine Jesu ni'yaha̱ nda̱ fariseo̱. A̱s'a̱i j'aiko̱ nku lubata̱ ndji̱o̱ chjí xi tíi̱nchaha̱ ntá sinjne̱. " =$A̱s'a̱i nku nda̱ fariseo̱ b'a̱ kitsúhu̱ Jesu nga ngju̱a̱i̱ kjineko̱ho̱ ni̱ñu̱. Ngji Jesu ni'yaha̱ ndo̱ ko̱ y'ejñat'a yámixo̱. +O#Tu̱nga tís'ejña chjihí kju̱a̱nkjintak'uhu̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga tíyaha̱ ni xi títs'ín. B'i̱ kama nk'ie nga ngji Jesu ni'yaha̱ nku nda̱ fariseo̱ &E"A̱skahan j'ai ngá Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi kjine ko̱ 'bi, ko̱ tu̱ sa b'a̱há bixín ngó: “Kui nda̱i̱ xi 'yún kjine ko̱ 'yún 'bi. Nda nchja̱ko̱ já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusun kju̱a̱téxumoo̱.” 5!’A̱t'aha̱ nk'ie nga j'ai Jua Bautista̱, y'ejña kjintíá ko̱ najmi kik'i binu̱. A̱s'a̱i: “Nda̱ninda tíjñajihi̱n”, tsixíún. uc Kui xi b'a̱ joyaha já a̱sti xi b'entu ni̱yátée̱ ko̱ kjintáyaha̱ xinkjín nga b'a̱ i̱ncha tsu: “Nk'ie nga kin'ekjanei̱ yána̱xu̱, ¿á najmi kichankihinu? Ko̱ nk'ie nga kisei̱ suu̱n nusin, ¿á najmi kich'íhinu?” !;B'i̱ kitsú ya Jesu: —¿Mí nihi xi k'uejñá chu̱ba̱yako̱hona xi nkú k'un xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱? ¿Yá xi b'a̱ joyaha xu̱ta̱ xu'bi̱? @yTu̱nga já fariseo̱hó ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ najmi kisaténtá. B'a̱ ts'ín ta̱ kuihi y'éch'oho̱ ra̱ yjoho̱ ni xi y'énda Nti̱a̱ná nga tsjáha̱. Ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ santaha já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱, nk'ie nga kint'é éhe̱n Jesu, b'a̱ i̱ncha kitsú nga na̱xu̱ ts'ín Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ kui xi kits'ín yu nga kisaténtá nk'ie nga tsaténtá Jua xu̱ta̱. I An b'a̱ tíxinnu̱u. Ndaha nku xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱ najmi 'yún chánka sa nga Jua Bautista̱. Tu̱nga xi 'yún i̱chí má batéxuma Nti̱a̱ná, kui xi 'yún chánka sa nga Jua. M’Jua tínchja̱ni̱jmíyaha ni xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná:Títs'inkjíá nda̱ chji̱ne̱'énna̱ tu̱ xi ngju̱a̱i̱ títjuhun ri.K'u̱énda títjun ni̱yáhi̱. -STu̱nga, ¿mí nihi xi tsankinsenkjúhu̱un? ¿A nku nda̱ profeta̱? Joho̱n, kui. An b'a̱ tíxinnu̱u nga kui Jua xi 'yún chánka sa a̱jihi̱n já profeta̱. B}Tsa najmi, ¿mí nihi xi tsankinsoho̱o? ¿A nku nda̱ xi yja najyun tsjo tjín? Najmi, a̱t'aha̱ xi bja najyun tsjo k'un ko̱ xi nda ts'ín tjíntu, ni'yaha̱ ní já rei̱ tjíntu. c?Nk'ie nga ja ngji já ni'yakuyáha̱ Jua Bautista̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ni̱jmíyaha Jua: —¿Mí nihi xi tsankinsenkjúhu̱un a̱nte kixiu̱? ¿A nku yáxá xi títs'ínk'ajnihi̱ ntjo̱? ¡Nda tjín ts'e̱ xi najmi tjín ni xi ts'i̱ínch'oho̱ nga tsjénnkina! B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu Jua Bautista̱ A{A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Tankínk'inyoho̱o Jua ni xi kuayo ko̱ ni xi kuanu'yó e̱i̱. Tíma chjihi̱ xi ka̱ha̱. Xi najmi ma fi tíi̱ncha fi. Xi k'uhu̱n ch'in fentujnu tímanda. Tínt'é xi stayaha̱. Tíf'áíyaha̱ xi ja k'ien. Tís'eni̱jmíhi̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi x'a̱ha̱n. ETa̱ kuihi chu̱bo̱ kits'ínnkihi̱ Jesu nkjin xu̱ta̱ xi k'uhu̱n ch'in, xi un tíbehe̱ ko̱ xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱, ko̱ kits'ín nga kama chjihi̱ nkjin xu̱ta̱ ka̱. hINk'ie nga j'ai jóo̱ má tíjña Jesu, b'i̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Jua Bautista̱ kuats'ín nibáni̱ nga cha̱sjaiyai̱hi̱: “¿A ji rú nda̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í? ¿A ra̱ chúya rú ri̱ kj'a̱í nda̱ha?” Dko̱ kits'ínkjisehe̱ Jesu tu̱ xi ngju̱a̱i̱ngjásjaiyaha̱ ra̱ nga b'i̱ ku̱i̱tsu̱hu̱: “¿A ji nda̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í? ¿A ra̱ chúyahá ri̱ kj'a̱í nda̱ha?” /Jua Bautista̱ ta̱ kint'é ngayjee̱ ni xu'bi̱, a̱t'aha̱ já ni'yakuyáha̱ kitsúyaha̱. A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ jo já ni'yakuyáha̱ 3 _Kinu'yá ni xi kits'ín Jesu ngayjee̱ a̱nte Judea̱ ko̱ ngayjee̱ a̱nte xi tjíndai yo̱. B'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ko̱ já ni'yakuyáha̱ Jua Bautista̱ c ?Kitsankjún ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nga b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín: —Nku nda̱ profeta̱ chánka ja kuitjujinná. Ko̱ b'a̱ ta̱ kitsú ya: —Nti̱a̱ná ja kj'uaisinko̱ xu̱ta̱ha̱.   A̱s'a̱i y'ejña kutu nda̱ xi ja ka'mee̱ kai ko̱ kinchja̱. Kits'ínkjas'en ngáha Jesu ndo̱ a̱ya ntsja na̱aha̱. ; oA̱s'a̱i ngjise tiñaha̱ kaxo̱ ko̱ kits'ínko̱. Tsincha'yún já xi y'anganki kaxo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Nda̱ti, ji tínchjako̱ho. ¡Ti̱síntje̱i̱n! y k Nk'ie nga kikie Nda̱ Nti̱a̱ná ta̱chjúu̱n, kama ni̱ma̱ha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Najmi tu̱ ch'í.  Nk'ie nga ja tsichu tiña Jesu má nga bitjas'e̱he̱n ra̱á nankiu̱, kikie nga ntí nku tutuhu̱ nku ta̱chju̱ún xi ja k'ien x'i̱hi̱n tíi̱ncha fingjáyanji xu̱ta̱. Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ na̱nti̱a̱ xi tjín yo̱ xi tje̱nko̱ho̱ ta̱chjúu̱n. + Nk'ie nga ja kama, a̱s'a̱i ngji Jesu nanki i̱chí xi 'mi Nain nga tje̱nko̱ ts'íhin já ni'yakuyáha̱ ko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱. V% Nk'ie nga kik'óya ngáha já xi kits'ínkji nda̱ jun k'aku̱, ja nda ngáha nda̱ musu̱ nga i̱ncha j'ai. B'i̱ ts'ín kits'ínkj'áíyaha̱ Jesu ntíhi̱ nku ta̱chju̱ún xi ja k'ien x'i̱hi̱n P Nk'ie nga kint'é Jesu én xi kits'ín nibá nda̱ juu̱n, kama nkjúhu̱n ko̱ kits'ínk'ótjiya nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱ nkjin xi tje̱nko̱: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ najmi kje̱e sakújinna xi b'i̱ ts'ín s'ejihi̱n an xi nkú ts'ín s'ejihi̱n nda̱i̱. ,QA̱t'aha̱ xi nkúhu an, tíjñana xi batéxumana ko̱ ta̱ tjínna já jun xi batexumaha̱. Nk'ie nga: “T'in”, xihi̱n nku, a̱s'a̱i fi. Ko̱ tsa: “Nibái̱”, xíhi̱n kj'a̱í, a̱s'a̱i nibá. Ko̱ tsa nku nda̱ musu̱na̱: “N'e̱i̱ kui nii̱”, xíhi̱n, a̱s'a̱i ts'ín. %Kui kju̱a̱ha nga ta̱ najmi kama tak'an kjúái̱sehera. Tu̱ b'a̱ ti̱xín ní nga katumanda nda̱ musu̱na̱, ko̱ ka̱manda ndo̱ ma. xiA̱s'a̱i ngjiko̱ Jesu jóo̱. Tu̱nga nk'iehé nga ja i̱ncha tsichu tiña ni'yaha̱ nda̱ juu̱n, k'u̱a̱ já xi nda nchja̱ko̱ho̱ nda̱ juu̱n kits'ínkjisehe̱ Jesu tu̱ xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ ra̱: —B'i̱ títsuhi nda̱ jun k'aku̱: Ji nda̱ nti̱a̱, najmi tu̱ n'estihi̱ yjohi̱, a̱t'aha̱ najmi an tsuhuna tsa ni'yana̱ ku̱i̱tjás'e̱i̱n. \1A̱t'aha̱ tjoho̱ xu̱ta̱ná ko̱ santaha nku ni'ya sinagoga̱ kits'ínndani̱. (IA̱s'a̱i i̱ncha j'aisehe̱ Jesu ko̱ tsankintjáí nda̱ juu̱n nga b'a̱ i̱ncha kitsú: —Nda ani̱ma̱ha̱ ndo̱. Machjéhe̱n nga ku̱i̱si̱nko̱i̱. fENk'ie nga kint'é nda̱ jun k'aku̱ ni xi títs'ín Jesu, kits'ínkjisehe̱ k'u̱a̱ jáchá xi tjíhi̱n xá a̱jihi̱n xu̱ta̱ judio̱, tu̱ xi ku̱a̱nkihi̱ ra̱ Jesu nga kj'u̱a̱í ts'ínnkihi̱ nda̱ musu̱hu̱. ~Yo̱ tíjña nku nda̱ jun k'aku̱ Roma̱ xi tíjñaha̱ nku nda̱ musu̱ xi tjo ṉkjúhu̱n, xi kjijña un ko̱ ja ma ku̱a̱yáhá. `} ;Nk'ie nga ja kamaha̱ Jesu nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱, a̱s'a̱i ngji nanki Capernaum. %|C1’Tunga máha xi nt'é énna̱ ko̱ najmi ts'íntjusun, kui xi b'a̱ joyaha nku nda̱ xi tu̱ a̱sun t'anankiu̱hú kits'ínndasún ni'yaha̱ nga najmi y'éyanji. Nk'ie nga 'yún j'aisatéhe̱ ntáje̱ ni'yoo̱, tu̱ tje̱n'yún tsijnehé ko̱ tu̱ xi̱hi̱ ní kis'ejña.{w0Kui xi b'a̱ joyaha nku nda̱ xi na̱nka̱ tsakján ko̱ na̱xi̱ y'éyanjiko̱ho tuts'in ni'yaha̱ nga kits'ínnda. Nk'ie nga kama 'yún ntáje̱, 'yún j'aik'íéhe̱ ni'yoo̱. Tu̱nga najmi j'ajniyáhá ra̱, a̱t'aha̱ na̱xi̱ kamandasún. [z//Xínyanu̱u yá xi nkú joyaha xi f'aisena ko̱ nt'é énna̱ ko̱ ts'íntjusun. xyi.’¿Á: “Nda̱ maestru̱, nda̱ maestru̱”, tí'mihinú nga najmi tín'ehenu ni xi tíbakuyánu̱u? x)-Nku nda̱ xi nda, ni nda xi tíjñajin ani̱ma̱ha̱ b'asje. Nku nda̱ xi ch'onk'un, ni ch'onk'un xi tíjñajin ani̱ma̱ha̱ b'asje. A̱t'aha̱ ni xi kitsejíhin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, kui ní nihi xi bitju ts'a. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xu̱ta̱ha xi nkjink'un Mw,Tu xi bjaha̱ nga nkúnkú yá tu xi tjín, kui xi bakúchji xi nkú k'un yá tuu̱. A̱t'aha̱ najmi a̱jin na'yóo̱ s'e tu higo̱ ko̱ ta̱ ndaha najmi a̱jin na'yá ntsje̱ s'e tuntsja̱jé. vve+’Najmi yá tu xi nda bjaha̱ tu xi najmi nda, ko̱ ta̱ ndaha yá tu xi najmi nda bjaha̱ tu xi nda. iuK*Tsa najmi tíyai yáxu'ba xi kjinki ts'i̱, ¿nkú ts'ín b'a̱ k'úíhi̱n ri̱ nda̱ nts'ei: “Nda̱ nts'é, k'u̱a̱i̱ntení nga k'uasjénkia stjé xi kjinki tunkuin”? Tín'ei ni xi ts'ín xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná ni xi n'e̱ní ní. N'e̱sje mahi tjun yáxu'ba xi kjinki tunkuin, tu̱ xi nda ka̱ma ndzjehen ri nga n'e̱sjenki stjé xi kjinki tunku̱n nda̱ nts'ei. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín yaha̱ ra̱ xu̱ta̱ t1)’¿Nkú ts'ín ji tíchasehe̱ ri̱ stjé xi kjinkihi tunku̱n nda̱ nts'ei nk'ie nga najmi títs'ín ndzjehin yáxu'ba xi kjinki tunkuin? :sm(Nku nda̱ ni'yakuyá najmi 'yún yankjún sa nga nda̱ maestru̱hu̱. Tu̱nga nga ja kfe̱t'aha̱ ni xi tíbangiya, b'a̱ ta̱ ts'ín ka̱maha̱ xi nkúhu nda̱ maestru̱hu̱. Tr!'Ko̱ b'i̱ ta̱ ts'ín tsakúya Jesu nga y'éjña chu̱ba̱ya: —¿A ka̱mahá ra̱ nku nda̱ ka̱ ku̱a̱kú ni̱yáha̱ kj'a̱í nda̱ ka̱? ¿A najmi ku̱i̱xuntuyáhá nku ti̱xa̱ nga joo̱? q&Tjon ko̱ Nti̱a̱ná tsjá sisinnu̱u. Ts'i̱íntse susun ko̱ xí k'u̱étsujneyáhá tsanu̱u. Xí ngju̱a̱i̱ ndzjontjáíhí ka̱ma. Chu̱ba̱ xi n'e̱ chjón nga k'u̱o, ta̱ kui xi k'u̱a̱chu̱ba̱ko̱ ngáha̱nu̱u Nti̱a̱ná nga tsjánu̱u. 'pG%’Najmi tu̱ n'ek'anjiu jé xu̱ta̱ xi kj'a̱í. B'a̱ ta̱ ts'ín Nti̱a̱ná najmi ts'i̱ínnijénu̱u. Najmi tu̱ n'oho̱o kju̱a̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í. B'a̱ ta̱ ts'ín Nti̱a̱ná najmi ts'i̱ínnu̱u kju̱a̱. N'e̱ndyjat'o ko̱ Nti̱a̱ná ta̱ ts'i̱ínndyjat'anu̱u. 5oc$Kui nga katuma ni̱ma̱ha̱nu̱u xu̱ta̱ xingisoo̱ xi nkú ts'ín Na̱'minu̱u ma ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga najmi n'e̱k'anjiá jé xu̱ta̱ n#’Tu̱nga máha jun, n'e̱tjó xu̱ta̱ kontra̱nu̱u, n'o̱ho̱ ni xi nda, ko̱ n'e̱kienyo nga najmi tu̱ chuyó tsa k'u̱a̱i̱ ngajoya ngáha̱nu̱u. B'a̱ ts'ín tse chjí n'e̱kjáíhi̱n ru̱u ko̱ ku̱i̱chúmo ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján. A̱t'aha̱ kui xi nda ts'ínko̱ ndaha tsa xi ch'onk'uu̱n ko̱ xi najmi tsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ nga nda tín'eko̱. Im "Ko̱ tsa n'ekienyoho̱o xi behe̱ k'un nga tsjá ngajoya ngáha̱nu̱u, ¿mí kju̱a̱ndaha xi tín'o? Santaha ko̱ xu̱ta̱ ngatitsuu̱n ts'ínkienyaha̱ xinkjín ko̱ kuyá ngajoya ngáha. l!!Ko̱ tsa nda n'oho̱o xi nda títs'ínnu̱u, ¿mí kju̱a̱ndaha xi tín'o? Santaha ko̱ xu̱ta̱ ngatitsuu̱n b'a̱ ta̱ i̱ncha ts'ín. k% ’Tsa n'e̱tjó xi tjoho̱ jun, ¿mí kju̱a̱ndaha xi tín'o? Santaha ko̱ xu̱ta̱ ngatitsuu̱n b'a̱ ta̱ ts'ín tjoho̱ xinkjín. ]j3Xi nkú ts'ín mjenu̱u nga n'e̱nu̱u, b'a̱ ta̱ n'o̱ho̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í. iTu̱ yáhá ni xi ku̱a̱nkihi tsa mí nihi, tjeihi̱n. Ko̱ tsa tjín xi ngju̱a̱i̱ko̱ ni xi ts'i̱, najmi tu̱ ji n'enisihi̱ ri̱. )hKTsa tjín xi k'o̱njihin nku tsa̱hi̱, tjeihi̱n ko̱ xinkuu̱. Ko̱ tsa tjín xi kjé'ahi chi̱nkantsja̱hi̱, tjennteihi̱ nga katjiko̱ ko̱ chi̱nkahi̱. gXi ch'on ku̱i̱tsu̱nu̱u, nda t'ihu̱un. Nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, chu̱bantjo xu̱ta̱ xi ch'on títs'ínnu̱u. f!’Tu̱nga máha jun xi tíbasinñjúnú, b'a̱ tíxinnu̱u. N'e̱tjó xu̱ta̱ kontra̱nu̱u. Nda n'o̱ho̱ xu̱ta̱ xi unkienu̱u. -eS’Ni̱ma̱ rú n'ehenu nk'ie nga ngatentee̱ xu̱ta̱ nda ts'ín ku̱i̱nchja̱yanenu̱u, a̱t'aha̱ b'a̱ ta̱ nda ts'ín kinchja̱yane ntje̱ cháha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ já profeta̱ tsank'á xi kis'e ni̱stjin nk'ie. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nkú n'e̱ka̱á xi ch'on títs'ínná Md’Ni̱ma̱ rú n'ehenu xi kitse sisinnu̱u nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ ka̱ma bjo ngáha̱nu̱u. ’Ni̱ma̱ rú n'ehenu xi tíchajnu nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ k'úé nusin nusinnu̱u ko̱ ch'i̱ú. ocW’Tu̱nga ni̱ma̱ rú n'ehenu xi nchi̱nó, a̱t'aha̱ ja tín'ekjóho̱on kju̱a̱tsjonu̱u. bTsjo katumanu̱u kui ni̱stjiu̱n ko̱ katsejíhi̱nnu̱u kju̱a̱tsjo, a̱t'aha̱ 'yún tse chjí xi n'e̱kjóho̱on ndji̱o̱jmi ján. A̱t'aha̱ ntje̱ cháha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ b'a̱ ta̱ ch'on kits'íhi̱n já profeta̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie. ~}}|h{Czyyxx w9uutskrqq,ponmmYlWkk_jiChzggfbe~eddcFbaa`S_~^^']]\O[ZZTYXWV[UTSRRKQPOMM=KJJuIZHHLGEDeC;BAA @??%>=q<A̱s'a̱i y'éjña chu̱ba̱ya Jesu nga tsakúya: —Jñáha̱ nku nda̱ nchi̱ná tu̱ ni xí ndahá kitsjá nintje̱.  B'i̱ kitsú sa Jesu nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱ xi kabincha yo̱: —Cha̱so̱o ko̱ chúhu̱un yjonu̱u. Najmi tu̱ n'e mjo ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱ xingisoo̱. Najmi tsa tu̱ nga̱t'aha̱ nga tse ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱ nga 'yún nda ts'ín k'úéntu. "= B'i̱ kitsú Jesu: —Ji nda̱, ¿yá xi y'ét'a xána nga nda̱ jue ka̱manu̱u ko̱ a ra̱ nku nda̱ xi ku̱a̱kjánya ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱? 7g A̱s'a̱i kinchja̱ nku nda̱ xi síjñajihi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n: —Ji nda̱ maestru̱, b'a̱ t'ihi̱n nda̱ nts'é nga katakjányako̱na ni xi y'éjña na̱'mini̱. M A̱t'aha̱ kui chu̱ba̱ xu'bo̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ku̱i̱tsu̱yanu̱u mí ni xi tjíhin nga ku̱i̱xíún. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi 'yún mjehe̱ kju̱a̱nchi̱ná uc Nk'ie nga ngju̱a̱i̱ko̱nu̱u xu̱ta̱ ni'ya sinagoga̱ ko̱ tsa nginku̱n já jue ko̱ tsa nginku̱n já tjíxóo̱, najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u xi nkú ts'ín n'ek'óyo ni xi k'úínnu̱u ko̱ mí éhen xi ku̱i̱xíún. F Ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi nkú ku̱i̱tsu̱hu̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, ka̱ma ndyjat'aha̱. Tu̱nga xi ch'on ku̱i̱tsu̱hu̱ Espiri̱tu̱ Santo̱, najmi ta̱ ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱. ' G Tu̱nga xi najmi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga bena nginku̱n xu̱ta̱, ko̱ an ta̱ najmi ts'inkíé yjona̱ nga be xu̱to̱ nginku̱n ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná. O  ’Ko̱ b'a̱ tíxinnu̱u. Ngayjee̱ xi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga bena nginku̱n xu̱ta̱, Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n ta̱ ts'i̱ínkie yjoho̱ nga be xu̱to̱ nginku̱n ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná. 9 k Nga̱t'a ts'a̱jun bi, santaha ngayjee̱ ntsja̱ku tjín xki̱hi̱ Na̱'minu̱u. Kui kju̱a̱ha nga najmi tu̱ binkjuhunnu, a̱t'aha̱ jun xi 'yún chjí so nga nkjin ni̱se. 2 ] ¿A najmi mahá tsa tu̱ xí nanki chjíhí ch'a nga satéña un ni̱se xi̱ tíntí? Ndaha tsa b'a̱ ma, tu̱nga najmi ts'ínchayahá Nti̱a̱ná ndaha nku ni̱see̱. K  Xínyanu̱u yá xi tjíhin nga ku̱i̱nkjún. Ti̱nkjún xi a̱skahan nga ts'i̱ínk'ien yjonintee̱, tjíhi̱n nga'yún nga ts'i̱ínkji nga̱k'i̱e̱n. Joho̱n, kuihí xu'bo̱ xi ti̱nkjún. -S ’Jun, já amigo̱na̱, b'a̱ tíxinnu̱u. Najmi tu̱ binkjun xi tu̱ yjonintee̱hé maha̱ ts'ínk'ien ko̱ a̱skahan najmi ta̱ tjín nkú ts'i̱ín saha. ' Kui b'a̱ maha, ngayjee̱ ni xi kichubahanu má jyuu̱n, kui xi ku̱i̱nú'yá ngáha má ndzjee̱n. Ko̱ én se̱n xi kik'inyoho̱o xinki̱u a̱ya 'manu̱u, kui xi ch'i̱íyako̱ ngáha a̱sun nk'a ni'yoo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xi tjíhin nga ku̱i̱nkjún w A̱t'aha̱ najmi tjín ni xi 'ma tjítjo xi najmi cha̱, ko̱ najmi tjín ni xi tíjña 'ma xi najmi s'e̱jña chji. V ' Tu̱ ni xí kama ñjakú ṉkjúhún xu̱ta̱ nga ta̱ kui ta̱ maha tíi̱ncha basinne'yún xinkjín. A̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ Jesu kinchja̱ko̱ títjun: —Chúhu̱un yjonu̱u xi nkú ts'ín nkaha̱ já fariseo̱. Kui xi bakúchji nga 'yún benkjún Nti̱a̱ná tu̱ xi b'a̱ ts'ín b'é'maha ni ch'onk'un xi tjíntujíhi̱n. %C 6tu̱ xi ts'i̱ínkijnejihin Jesu nga ku̱i̱nchja̱ nku én xi najmi b'a̱ tjín. I̱ncha tsangisjai ni̱yá xi nkú ts'ín ka̱ma kju̱a̱téjénehe.R 5Nk'ie nga b'a̱ kitsú Jesu, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱ tu̱ ni xí najmi kisasíhín ra̱ ni xi kitsú Jesu. Kui nga nkjin tíkjá ni xi kingjásjaiyaha̱ ra̱  4¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já maestru̱hu̱ kju̱a̱téxumoo̱! Ja kichju'óho̱o xu̱ta̱ yubi̱ xi bix'áko̱ho a̱nkju̱a̱ má nga tíjña kju̱a̱nkjink'uu̱n. Jun najmi bitjas'o̱on ko̱ ta̱ b'ech'óho̱o xu̱ta̱ xi mjehe̱ kju̱a̱s'en yo̱. ve 3Ch'a̱tuts'i̱hi̱n ra̱ jníhi̱ Abel santaha jníhi̱ Zacaria̱ xi kin'ek'ient'á na̱chan chje̱ xi kjijña a̱nkjín ni̱nku̱. Kui nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u nga n'e̱nijéhe̱ ra̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ ngayjee̱ ni xu'bo̱. 1[ 2B'a̱ ts'ín n'e̱nijéhe̱ ra̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ jní xi tsaténdzjo ngayjee̱ já profeta̱ santa nkúhu nga kamanda a̱sunntee̱ ko̱ santaha nd'a̱i̱. S 1’Kui nga b'a̱ kitsúhu Nti̱a̱ná xi be tu̱ mí nihí ni: “Ts'inkjísehe̱ já profeta̱ ko̱ já postru̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. K'u̱a̱ xi ts'i̱ínk'ien ko̱ k'u̱a̱ xi tsjénnki unkie.” 4~a 0B'a̱ ts'ín bakuchjí kixi̱hinu nga tjínkuhu̱ k'un ni xi kits'ín ntje̱ chánu̱u. A̱t'aha̱ kui xi i̱ncha kits'ínk'ien já profeta̱ ko̱ jun n'endoho̱o tsjó. o}W /¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu! A̱t'aha̱ n'endo tsjóho̱ já profeta̱ xi kits'ínk'ien ntje̱ chánu̱u. {|o .B'i̱ kitsú Jesu: —¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu ko̱ jun, já maestru̱hu̱ kju̱a̱téxumoo̱! A̱t'aha̱ ch'á xi najmi chúkju̱a̱ha̱ xu̱ta̱ n'ek'anjiu, tu̱nga máha jun, ndaha̱chí najmi i̱ncha n'o nga'yún nga n'etjusun niu̱. &{E -A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nku nda̱ maestru̱hu̱ kju̱a̱téxumoo̱: —Ji nda̱ maestru̱, nk'ie nga b'a̱ tíbixín, ko̱ ji̱n ta̱ ch'on tí'mini̱. z ,¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu, já maestru̱hu̱ kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱! ¡A̱t'aha̱ tu̱ tsjohónu̱u bakuchíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! Xi nkú joyaha tsjó xi najmi kjintu chji jun, xi b'emasún xu̱ta̱ nga ndaha najmi be. Jy  +¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já fariseo̱! A̱t'aha̱ n'e mjo nga ku̱i̱ntsu̱ba̱sun yáxile̱ xi tíi̱ncha títjun a̱ya ni'ya sinagoga̱ ko̱ nga tsjo ts'ín súniñanu̱u ni̱yátée̱. x/ *’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já fariseo̱! 'Bo̱ho̱ Nti̱a̱ná nku tíkjá na̱jún chi̱nko̱ ko̱ xka̱ ruda̱ ko̱ ngayjee̱ xka̱ sinjne̱ xi nkú nga ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, tu̱nga n'echayanú ni xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱aná ko̱ kju̱a̱tjoho̱ Nti̱a̱ná. Kuihí ni xu'bi̱ xi tjíhin nga n'o̱o, ko̱ najmi tjíhin nga n'e̱chayo nga n'o̱o ni xingisoo̱ xi tjít'a. w )Tu̱ sa ní ni xi tjínnu̱u, yo̱ tjehe̱n ru̱u xu̱ta̱ x'a̱n to̱on chje̱. B'a̱ ts'ín je ka̱mahanu ma nginku̱n Nti̱a̱ná. av; (¡Jun já chi̱ni! Nti̱a̱ná kits'ínnda na̱tsiu̱n ko̱ ta̱ kits'ínnda a̱yoo̱. u 'A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ko̱ nda̱ fariseo̱: —Jun xi 'minu̱u já fariseo̱, jun xi nkú joyaha tasa̱ ko̱ ta̱ba̱ xi tu̱ na̱tsihi̱n kin'echuhún ra̱, tu̱nga kitsejíhín kju̱a̱nkjintak'unnu̱u kju̱a̱ndyjé ko̱ kju̱a̱ch'onk'un. #t? &Kama nkjúhu̱n nda̱ fariseo̱ nk'ie nga kikie nga najmi tsanéjnu ntsja Jesu kintehe̱ ni nga kikjine ni̱ñu̱ xi nkú ts'ín tíjñaha̱ sinchóo̱. Ws' %Nk'ie nga ja kamaha̱ Jesu nga kinchja̱, a̱s'a̱i nku nda̱ fariseo̱ tsankihi̱ nga ngju̱a̱i̱ kjineko̱ho̱ ni̱ñu̱ ni'yaha̱. Kui nga jas'ehen Jesu ni'yaha̱ ndo̱ ko̱ y'ejñat'a yámixo̱. r' $Tsa ngayjee̱ yjonintehi̱ tjíhi̱n nd'í ko̱ tsa najmi tjín má jyunt'aha̱, ka̱ma ndzjen sisihin xi nkú joyaha tsa tíbat'ai nku nd'í xi títs'ín ndzjehin. B'i̱ ts'ín y'échjit'ain Jesu sin xi y'a já fariseo̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ Jq  #Chíhi̱n nga najmi tu̱ ka̱ma jyun nd'í nda xi tíjñajihin. ipK "Tunkuin, kui xi nkú joyaha nku nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n yjonintehi̱. Tsa tunkuin fas'en ni xi nda, ngayjee̱ yjonintehi̱ s'e ndzjehe̱n. Tu̱nga tsa ni xi najmi nda fas'en tunkuin, ngayjee̱ yjonintehi̱ s'e jyuhu̱n. No !’Najmi tjín xi b'éti nku nd'í ko̱ a̱s'a̱i b'éjña 'ma ko̱ tsa b'éjñanki kintehe̱ nku kaxa̱. B'éjña nk'a ní tu̱ xi s'e̱ ndzjehe̱n ra̱ xu̱ta̱ xi kju̱a̱s'ehen a̱yoo̱. an; Ko̱ xu̱ta̱ xi y'entu nanki Nini̱ve̱ ku̱i̱síntje̱nko̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. Kui xi ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ kui xi ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nk'ie nga Jona y'éni̱jmíhi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. Nd'a̱i̱ bi, e̱i̱ tíjña nku xi 'yún nk'a tje̱n sa nga Jona. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín ni xi ma chjiná m7 ’Na̱rei̱na̱ xi tsatéxuma nanki Saba ku̱i̱síntje̱nko̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. Kui xi ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ kui xi 'yún kjin nibaha nga j'aisínñjuhu̱ kju̱a̱nkjink'uhu̱n Salomon. Nd'a̱i̱ bi, e̱i̱ tíjña nku xi 'yún nk'a tje̱n sa nga Salomon. dlA A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín kits'ínchjén Nti̱a̱ná Jona nga kitsjáha̱ éhe̱n xu̱ta̱ nanki Nini̱ve̱, b'a̱ ta̱ ts'ín ts'i̱ínchjén Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nga tsjáha̱ éhe̱n xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. _k7 Nk'ie nga ja kama ñjakú ṉkjún sa xu̱ta̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ch'onk'un xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. Kju̱a̱nkjún i̱ncha mjehe̱ sku̱e̱, tu̱nga najmi sa̱kúhú ra̱ kju̱a̱nkjún. Tu̱ ni xi kamat'aihín nda̱ profeta̱ Jona nk'ie, tu̱ kuihí kju̱a̱nkjún xi s'e̱jña chjihi̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. bj= B'i̱ kitsú Jesu: —¡Á ní b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi basínñjuhu̱ ra̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ ts'íntjusun! B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi mjehe̱ sku̱e̱ kju̱a̱nkjún Qi Nk'ie nga b'a̱ títsu Jesu, a̱s'a̱i kikjintáya nku ta̱chju̱ún xi síjñajihi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n: —¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ ta̱chju̱ún xi kitsihi̱n ji ko̱ kits'íncháha ri! Jh  A̱s'a̱i fikj'á sa yatu jáninda xi 'yún ch'onk'un sa nga kui ko̱ ngatentee̱ i̱ncha fas'enjihi̱n ndo̱. Ko̱ máha nda̱ xu'bo̱, 'yún ch'on ts'ín b'ejña a̱skahan nk'ie nga tjuhun. dgA Nk'ie nga b'óya ngáha, ja kichjuchá ko̱ ja tjínda ni'yoo̱ nga f'aise ngáha̱ ra̱. wfg ’Nk'ie nga nku nda̱ninda bitjujíhi̱n nku nda̱, fatsú'basún a̱nte kixiu̱ nga bangisjai má nga ts'i̱ínkj'áíya. Nk'ie nga najmi sakúhu̱ a̱nte, a̱s'a̱i b'a̱ tsu: “Tu̱ sahá kfin ngáhana ni'yana̱ má tsitja.” ,eQ Xi najmi an mako̱na, kui xi xu̱ta̱ kontra̱na̱. Xi najmi tíf'áyako̱na, kui xi tíbaténdzjo. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu ni xi maha̱ xu̱ta̱ ?dw Tu̱nga tsa f'ai nku xi 'yún tjín saha̱ nga'yún nga kui, ts'i̱ín ngana̱ha̱ ko̱ kje'áha̱ ngayjee̱ ni xi ts'ínchjén nga kján. A̱s'a̱i bakj'á ni xi tjíntu a̱yoo̱. 4ca ’Nk'ie nga nku nda̱ xi 'yún tjíhi̱n nga'yún tjíndaha̱ yjoho̱ nga kja̱án ko̱ tíkunntá ni'yaha̱, najmi ch'a xi ka̱ma ts'i̱ínko̱ ni xi tjíntuhu̱. b9 Tu̱nga tsa nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná tím'osjéko̱hona jánindoo̱, kui xi tsuhu̱ ra̱ nk'ie nga ja j'ai ni̱stjin nga ja tíbatéxuma Nti̱a̱ná. ra] Ko̱ tsa nga'yúhu̱n nda̱ninda Beelzebu tím'osjéko̱hona jánindoo̱, tíbixíún, ¿yá xi ts'e̱ nga'yún xi m'osjeko̱ho jánindoo̱ já ts'a̱jun? B'a̱ ts'ín ta̱ kuihi jóo̱ bakúchji nga najmi na̱xu̱ tjíntuyánu̱u. +`O B'a̱ ta̱ ts'ín tíjña ts'e̱ nda̱nindoo̱. Tsa Satana ta̱ kuihi ngju̱a̱i̱ kontra̱ subaha̱ yjoho̱, ¿nkú ts'ín tse ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ ra̱ nga ku̱a̱téxuma? B'a̱ tíxian a̱t'aha̱ b'a̱ tíbixíún nga nga'yúhu̱n nda̱ninda Beelzebu tím'osjéko̱hona jánindoo̱. #_? Tu̱nga behé Jesu ni xi títs'ínnkjink'un jóo̱, kui nga b'a̱ kitsúhu̱ ra̱: —Tsa xu̱ta̱ xi tjíntu má batéxuma nku nda̱ rei̱ ta̱ kuihi fi kontra̱ha̱ xinkjín, ta̱ kuihi i̱ncha ngju̱á tiya nankihi̱. Ndzjoya xi nkuhú ni'ya tjíntu tsa ts'ínstiko̱ xinkjín. ^+ Tjín ngá xi kikjut'ayák'un Jesu ko̱ tsankihi̱ nga ts'i̱ín nku kju̱a̱nkjún xi ku̱a̱kúchji nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱. ]7 Tu̱nga tjíhín xi b'a̱ i̱ncha kitsú: —Nga'yúhu̱n nda̱ninda Beelzebu xi nda̱ k'aku̱hu̱ jánindoo̱ tím'osjeko̱ho nda̱i̱ jánindoo̱. A\{ Nk'ie nga tím'osje Jesu nku nda̱ninda xi kits'ín ni̱ma̱'aha̱ nku nda̱, a̱skahan nga tsitju nda̱nindoo̱, kama kinchja̱ ndo̱. Tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ xu̱ta̱. [ Santaha ko̱ jun xi ch'onk'un yo nga 'bo̱ho̱o ni xi nda ntínu̱u. ¿A najmi tu̱ sahá Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján 'yún tsjá saha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ xu̱ta̱ xi ku̱a̱nkihi̱? B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu nda̱ninda Beelzebu OZ Tsa chj'o̱ó ku̱a̱nki ntíhi̱, ¿a tu̱ chándayáhá tsjáha̱? vYe ¿A tjín a̱jinnu̱u xi tí'mi na̱'mi xi tu̱ ye̱hé tsjáha̱ ntíhi nk'ie nga tji̱o̱ ku̱a̱nkihi̱? X A̱t'aha̱ ngatentee̱ xi banki ts'ínkjáíhi̱n. Xi bangisjai sakúhu̱. Ko̱ xi ts'ínkjane a̱nkju̱o̱ chjux'áha̱. +WO ’Ko̱ an b'a̱ ta̱ tíxinnu̱u. Ti̱nchíú, ko̱ Nti̱a̱ná tsjánu̱u. Ti̱nchísjo, ko̱ sa̱kúnu̱u. N'e̱kjano a̱nkju̱o̱, ko̱ chjúx'ánu̱u. xVi An b'a̱ tíxinnu̱u. Ndaha tsa najmi ku̱i̱síntje̱n nga tsjáha̱ ni xi tíbanki ndo̱ a̱t'aha̱ nda̱ amigo̱ho̱ maha, tu̱nga ku̱i̱síntje̱hén a̱t'aha̱ kju̱a̱sti títsjá ndo̱ ko̱ tsjáha̱ ngayjee̱ ni xi machjéhe̱n. |Uq Tsa b'a̱ ts'i̱ín, nda̱ xinkuu̱ xi tíjña a̱ya ján najmi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱: “Najmi tu̱ n'estiní. Ja tjíchja a̱nkju̱o̱ ko̱ ntína̱ ja kjintusúnko̱na kamo̱. Najmi ta̱ ma bisíntje̱henna nga tsjaha ni xi tíbinchi.” nTU A̱t'aha̱ nku nda̱ amigo̱na̱ kj'uaisena xi kjin kanibáha ko̱ najmi tjínna ni xi tsjaha̱.” uSc B'i̱ ta̱ kitsú ya Jesu: —K'úéjñaha̱ ra̱á tsa tjín xi tíjñaha̱ nku nda̱ amigo̱ xi ku̱i̱chúsehe̱ masen ni̱stje̱n nga b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱: “Ji nda̱, n'e̱k'ieyaní i̱chí ni xi ts'inkjén xi kj'uaisena. =Rs N'e̱ndyjat'ani̱ ngatitsunni̱,
xi nkú ts'ín ji̱n ta̱ n'endyjat'ai̱hi̱ xi ch'on ts'ínni̱.Najmi tu̱ 'ba̱i̱ntei nga ku̱i̱jne̱jii̱n nga chjút'ayák'unni̱. :Qo Tjenni̱ nd'a̱i̱ nichine xi machjénni̱. @Py B'i̱ kitsú Jesu: —Nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, b'i̱ ti̱xíún:Ji Na̱'mini̱ xi tinchin ndji̱o̱jmi ján,
katenkjúhin xu̱ta̱.Ta̱texumani̱. 7O i Nku ni̱yá nk'ie nga Jesu tínchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ kitsúhu̱ nku nda̱ já ni'yakuyáha̱ nk'ie nga ja kamaha̱ nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná: —Ji nda̱ maestru̱, ta̱kúyani̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga chu̱baka̱á Nti̱a̱ná, xi nkú ts'ín ta̱ Jua tsakúyaha̱ já ni'yakuyáha̱. vNe *Tu̱nga nkuhú maha ni xi 'yún machjén. Maria̱ kaf'ájin ni xi ndoo̱ ko̱ najmi ch'a xi kjé'aha̱.Mw )B'i̱ kitsú Jesu: —Ji Marta̱, Marta̱, kas'enta̱ha ri ko̱ tífa nusihi̱n yjohi̱ ni ṉkjún xi tín'ei. L (Tu̱nga kas'enta̱há ra̱ Marta̱ xá ṉkjún xi títs'ín. A̱s'a̱i j'aik'úhu̱n Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji chá maestru̱, ¿a najmi nkjún mahi nga ta̱kjín nichja kab'éne subana ngatentee̱ xóo̱? B'a̱ t'ihi̱n nga katasinko̱na. oKW 'Maria̱ 'mi na̱ nichja Marta̱. Kui xi y'ejñat'a sjai Jesu nga tíbasínñjuhu̱ ni xi tínchja̱. +JO &A̱s'a̱i kits'ínndju̱ú ni̱yáha̱ Jesu ko̱ tsichu nku nanki i̱chí. Xi tje̱hen yo̱ nku ta̱chju̱ún xi 'mi Marta̱ kits'ínkjáíhi̱n ni'yaha̱. DI %B'a̱ kitsú ndo̱: —Nda̱ xi tsase ni̱ma̱ha̱ ndo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —T'in, b'a̱ ta̱ n'e̱i̱ ko̱ ji. B'i̱ ts'ín tsichutsubek'ún Jesu Marta̱ ko̱ Maria̱ H9 $’Nda tjín. Nk'ie nga nga jaa̱n jái̱ xi kikie nda̱ xi kisatéjin já ndyjée̱, ¿yá xi mahi ji nga xu̱ta̱ha̱ ndo̱ kits'ín ma yjoho? &GE #Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n, nk'ie nga ja tífi nda̱ xi nabá Samari̱a̱, ts'asje jo to̱on denari̱o̱ ko̱ kitsjáha̱ nda̱ xi ts'e̱ ni'yoo̱ nga b'a̱ kitsúhu̱: “Cha̱se̱i̱hi̱ i̱chí nda̱i̱. Ngayjee̱ ni xi n'e̱chjén sai, k'uechjíhi nk'ie nga kjúái̱ ngáhana.” 3F_ "J'aise tiñaha̱ ko̱ kits'ínnkihi̱ má kama uhu̱n ndo̱. Kik'onjnuhu̱ seti̱ ko̱ binu̱ ko̱ kik'ontikjájnuhu̱ najyun má uhu̱n. A̱s'a̱i ta̱ kuihi chu̱ xi tje̱nko̱ kits'ínk'íésun nda̱ uu̱n. Ngjiko̱ ni'ya má nga ts'ínkj'áíya xu̱ta̱ xi ts'ín ni̱yá ko̱ yo̱ kikuhu̱n. E5 !’Tu̱nga nkuhú nda̱ xi nibá Samari̱a̱ xi títs'ín ni̱yá ta̱ j'ai má kjijña nda̱ uu̱n. Nk'ie nga kikie ndo̱, kama ni̱ma̱ha̱. D Ta̱ j'ai a̱nte xu'bo̱ nku nda̱ xi ta̱ ts'ínxát'a ni̱nku̱. Nk'ie nga kikie nda̱ uu̱n, ta̱ j'at'a ni̱yáha̱. tCa Tu̱ yo̱hó ta̱ nibájen nku nda̱ na̱'mi, tu̱nga nk'iehé nga kikie nda̱ uu̱n, j'at'a ni̱yáha̱. B A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Nku nda̱ tsitju nanki Jerusalen nga tífijen ni̱yá xi fi nanki Jerico ko̱ tu̱ já ndyjéhé kisatéjin. Kui xi kikje'áha̱ santaha najyun xi yja, kik'íéhe̱ nga i̱xí kits'ínk'ienyahá ko̱ i̱ncha ngji jóo̱. A- Tu̱nga mjehé ra̱ ndo̱ kju̱a̱kúchji nga na̱xu̱ síjña nginku̱n Nti̱a̱ná. Kui nga b'a̱ kitsúhu: —¿Yá xi xu̱ta̱na̱ ma? m@S B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ tjín ni xi kuachubai. B'a̱ n'e̱i̱ ko̱ ku̱i̱nchun tík'uin. ?' B'a̱ kitsú ndo̱: —“N'e̱tjóí Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱hi̱ maha ngayjee̱ ani̱ma̱hi̱ ko̱ ngayjee̱ nga'yíhi̱n. N'e̱tjóí xi nkú ts'ín tinchin ko̱ xi nkú ts'ín n'enkjíntak'uin. Ko̱ n'e̱tjóí xu̱ta̱hi̱ xi nkú nga ts'ín tjohi yjohi̱.” b>= B'i̱ kitsú Jesu: —¿Mí nihi xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱? ¿Nkú n'e n'eyai? n=U Nku ni̱yá nku nda̱ maestru̱hu̱ kju̱a̱téxumoo̱ ngjikjut'ayák'un Jesu. B'a̱ kitsú nga kingjásjaiyaha̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¿mí ni xi tjíhin nga ts'ian tu̱ xi sa̱kúhuna nga kúáte̱jña tík'un síán? m<S A̱t'aha̱ an b'a̱ tíxinnu̱u nga nkjin já profeta̱ ko̱ já rei̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie i̱ncha kama mjehe̱ nga sku̱e̱ ni xi tíyo nd'a̱i̱, tu̱nga najmi kikiehé. Kama mjehe̱ nga ku̱i̱nt'é ni xi tínu'yó nd'a̱i̱, tu̱nga najmi kint'éhé. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ xi nibá Samari̱a̱ xi nda tjíyaha̱ %;C A̱s'a̱i kits'ínk'ótjiya Jesu nga tsasehe̱ já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'i̱ kitsú t'axíhi̱n: —Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xi tíbe ni xi tíyo. +:O ’Ngayjee̱ ni xi tjín ja kits'ínkjas'en a̱ya ntsa̱ Na̱'mina̱. Najmi ch'a be yáha ntíu̱, tu̱ nkuhú Na̱'miu̱ xi be. Najmi ch'a be yáha Na̱'miu̱, tu̱ nkuhú Ntíu̱ xi be. Ko̱ xu̱ta̱ xi mjehe̱ Ntíu̱ nga ku̱a̱kúchjihi̱ Na̱'miu̱, kui xi sku̱e̱ Na̱'miu̱. 9# Ta̱ kuihi chu̱bo̱ j'aijíhi̱n Jesu kju̱a̱tsjo xi kitsjáha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱. B'i̱ kitsú: —An títs'intsjoho, Na̱'mi, Nti̱a̱ xi ts'e̱ nk'a ján ko̱ t'anankiu̱. A̱t'aha̱ y'ejña chjihi̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkú joyaha jántí ni xi kik'iejña 'maihi̱ já nkjink'uu̱n ko̱ já xi mankjihi̱n ni xi tjín. Joho̱n, Na̱'mi, a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín kama tsjohi. U8# Tu̱nga najmi tu̱ tsjohó manu̱u a̱t'aha̱ tsa jánindoo̱ nt'é'énnu̱u. Tsjo ní katumanu̱u a̱t'aha̱ ja tjíntut'á j'áínnu̱u ndji̱o̱jmi ján. B'i̱ ts'ín tsakúchji kju̱a̱tsjoho̱ Jesu @7y An ja kitsjanu̱u nga'yún xi má nga ku̱i̱sinno ye̱ ko̱ chándayá, ko̱ nga n'e̱ ngano̱ho̱ ngayje nga'yún xi tjíhi̱n nda̱ kontra̱. Najmi tjín ni xi ts'i̱ín'unnu̱u. 6 A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Joho̱n, kikie nga tsijne nda̱nindoo̱ xi nkú joyaha nku nd'ích'o̱n nga nibaha nk'a ján. M5 Tsjo ṉkjún tíi̱ncha maha̱ já xi cháte ko̱ kan joo̱ nga kik'óya ngáha. B'a̱ i̱ncha kitsú: —Ji nda̱ maestru̱, ngajohi̱ kichubai̱ ko̱ santaha jánindoo̱ kint'é'énni̱. A4{ A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu já xi títs'ínkji: —Xu̱ta̱ xi tíbasínñjunu̱u, kui xi an tíbasínñjuna. Xi títs'ín t'axínnu̱u, kui xi an títs'ín t'axínna. Ko̱ xi títs'ín t'axínna, kui xi títs'ín t'axín xi kits'ín nibána. B'i̱ ts'ín kik'óya ngáha já xi cháte ko̱ kan joo̱ 13[ ’Ko̱ jun xu̱ta̱ nanki Capernaum, tsa b'a̱ manu̱u nga santaha ndji̱o̱jmi ján cha̱nkjúnnu̱u, najmi. Tu̱ sa ní santaha nga̱k'i̱e̱n kuankínjo̱on. 02Y Tu̱nga ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, jun xi 'yún un sku̱e̱ sanu̱u nga xu̱ta̱ xi kis'e nanki Tiro̱ ko̱ nanki Sidon. C1 ’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, xu̱ta̱ nanki Corazin! ¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, xu̱ta̱ nanki Betsaida̱! A̱t'aha̱ tsa xu̱ta̱ nanki Tiro̱ ko̱ xu̱ta̱ nanki Sidon kikie kju̱a̱nkjún xi kama a̱jinnu̱u, ja ra̱ nd'a̱i ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nga kingja najyun kfe ko̱ y'entujín nasu. "0= An b'a̱ tíxinnu̱u. Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, kui nanki xu'bo̱ xi 'yún un sku̱e̱ saha̱ nga xu̱ta̱ xi kis'e nanki Sodoma̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi najmi kits'ínkjáíhi̱n éhe̱n T/! “Santaha ndyjoho̱ nankinu̱u xi kafajnu tsu̱kui̱ tíb'etsujnei̱. Tu̱nga tjíhín ni nga cho̱o ni xu'bi̱. Ja 'yún tiña tíjñanu̱u Nti̱a̱ná nga tíbatéxumanu̱u nd'a̱i̱”, ti̱xíún. 0.Y Tu̱nga tsa ku̱i̱tjás'o̱on nku nanki ko̱ tsa najmi nda ts'ín ts'i̱ínkjáínnu̱u xu̱ta̱ xi tjín yo̱, tankíún a̱jin na̱nti̱o̱ ko̱ b'a̱ ti̱xíún: -% N'e̱nkihu̱u xu̱ta̱ un xi tjín yo̱ ko̱: “Ja 'yún tiña tíjñanu̱u Nti̱a̱ná nga tíbatéxumanu̱u nd'a̱i̱”, ti̱xíhu̱un. ,3 ’Nk'ie nga ku̱i̱tjás'o̱on nku nanki, tsa nda ts'ín ts'i̱ínkjáínnu̱u xu̱ta̱ xi tjín yo̱, chi̱no̱o ni xi k'u̱éjñat'anu̱u. <+q Najmi tu̱ xki̱ ni'ya binimo. Nkuhú ni'ya ti̱ntsu̱bo̱o nga chi̱no̱o ko̱ s'i̱u ni xi k'u̱a̱i̱nu̱u. A̱t'aha̱ já xi ts'ínxá tjíhi̱n kixi̱ nga ka̱ma chjíhi̱. /*W Tsa tjíntu yo̱ xu̱ta̱ xi tjíhi̱n kju̱a̱jyu, kju̱a̱jyu xi tí'bo̱o s'e̱jñaha̱. Tu̱nga tsa najmi, k'o̱óyak'un ngáha̱nu̱u kju̱a̱jyu xi tí'bo̱o. |)q ’Nk'ie nga ku̱i̱tjás'o̱on nku ni'ya, tjun súniño. “Kju̱a̱jyu kas'e ni'ya xu'bi̱”, ti̱xíún. "(= Najmi tu̱ ch'o tsa, ko̱ ta̱ ndaha to̱on, ko̱ ta̱ ndaha tja̱ba̱xínnté. Ko̱ najmi tu̱ bincha'yún nga súniñoho̱ xu̱ta̱ a̱ya ni̱yóo̱. ^'5 Tankíún. Títs'inkjínu̱u xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱ a̱jihi̱n nañá kjan. r&] B'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Xu̱ta̱ xi tjín b'a̱ joyaha nkúhu nku ntje̱ chánka, tu̱nga chubahá maha já musu̱ xi ts'i̱ínxájin nii̱. Kui nga ti̱nchíhi̱ ru̱u xi ts'e̱ ntje̱ nga kats'ínkji já musu̱ a̱jin ntje̱. Q%  A̱skahan ta̱ j'ájin Nda̱ Nti̱a̱ná cháte ko̱ kan jo já. Jo jo kits'ínk'a xinkjín nga kits'ínkji títjuhu̱n yjoho̱ ngayjee̱ nanki ko̱ a̱nte xi má nga tjíhin nga kj'u̱a̱ a̱skahan. 9$k >B'i̱ kitsú Jesu: —Xi mjehe̱ tsénnkina ko̱ a̱s'a̱i ku̱a̱se̱nji a̱stu̱n nga ts'i̱ín ni xi nkaha̱, kui xi najmi tsuhu̱ ra̱ má batéxuma Nti̱a̱ná.0#Y =B'a̱ kitsú ya kj'a̱í nda̱: —Ji nda̱ maestru̱, tsjénnkihi, tu̱nga tjenntehéní nga tjun ma kfín xinyaha̱ xu̱ta̱ xi tjín ni'yana̱ nga ja tífia. K" <B'i̱ kitsú Jesu: —T'ejñaihi̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ joyaha tsa ja k'ien nga kandjáyanji suba xu̱ta̱ k'ien xinkjín. Tu̱nga máha ji, t'ink'ieni̱jmí nga ja tíbatéxuma Nti̱a̱ná. /!W ;A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ kj'a̱í nda̱: —Tsjénnkiní ji. B'a̱ kitsú ndo̱: —Ji nda̱ maestru̱, k'u̱a̱i̱ntení nga tjun kfínngjayánjia na̱'mina̱. U # :B'i̱ kitsú Jesu: —Chu̱ xi tjín ngijñóo̱ tjíhi̱n ti̱xa̱ ngijo ko̱ ni̱see̱ tjíhi̱n nu̱ba̱, tu̱nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n najmi tjíhi̱n má nga ka̱ma kju̱ájñasun nintaku̱. ! 9Nk'ie nga tíi̱ncha ts'ín ni̱yá, a̱s'a̱i nku nda̱ b'a̱ kitsúhu̱ Jesu: —Tsjénnkihi tu̱ má xi tje̱hén ni nga k'úín. dA 8A̱s'a̱i i̱ncha ngji kj'a̱í nanki. B'i̱ kitsúhu̱ Jesu já xi mjehe̱ tsjénnkihi̱ ]3 7Tu̱nga ndjáhá kinchja̱ko̱ Jesu jóo̱ nga̱t'aha̱ ni xi i̱ncha kitsú. `9 6Nk'ie kikie nii̱ já ni'yakuyá Santiago̱ ko̱ Jua, a̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsú: —Ji nda maestru̱, ¿a mjehi nga ku̱i̱nchíi̱ nga ni̱bájen nd'í nk'a ján tu̱ xi ts'i̱ínkjehe xu̱ta̱ xu'bi̱? +O 5Tu̱nga xu̱ta̱ Samari̱a̱ xi tjíhín yo̱ najmi kits'ínkjáíhi̱n, a̱t'aha̱ i̱ncha kikie nga tu̱ ni xí mjehé ra̱ Jesu ngju̱a̱i̱ nanki Jerusalen. 6e 4Kits'ínkji títjuhu̱n yjoho̱ k'u̱a̱ já xi ts'e̱. Kui xi i̱ncha ngji nku nanki i̱chí xi tíjñajihi̱n a̱nte Samari̱a̱ tu̱ xi k'u̱éndaha̱ ra̱ a̱nte Jesu. +O 3Nk'ie nga ja tsichu tiña ni̱stjin nga tjíhin nga ngju̱a̱i̱nji ngáha Jesu nk'a ján, a̱s'a̱i ngayjehe k'un tsasin ni̱yá nga ngji nanki Jerusalen. E 2A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi tu̱ jun b'ech'óho̱o. A̱t'aha̱ xi najmi tífi kontra̱ná, kui xi ñá mako̱ná. B'i̱ ts'ín ndjá kinchja̱ko̱ Jesu Santiago̱ ko̱ Jua <q 1A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jua: —Ji nda̱ maestru̱, kiyai̱ nga nku nda̱ ngajohi̱ tím'osjehe jánindoo̱. Tu̱nga kik'iech'ohó ri̱, a̱t'aha̱ najmi ñá tje̱nko̱ná. X) 0ko̱ b'a̱ kitsú: —Xi ngajona̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱ nda̱ chíi̱, kui xi an títs'ínkjáínna. Ko̱ xi ts'i̱ínkjáínna, kui xi ta̱ títs'ínkjáíhi̱n xi kits'ín nibána. A̱t'aha̱ xi 'yún kinte tje̱n a̱jinnu̱u, kui xi 'yún nk'a tje̱n. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi najmi fi kontra̱ha̱  /Tu̱nga kamankjihín ra̱ Jesu ni xi tínchja̱ ani̱ma̱ha̱ jóo̱. A̱s'a̱i jakj'á nku nda̱ chí, tsasínjñat'aha̱ yjoho fE .A̱s'a̱i já ni'yakuyóo̱ kinchja̱ni̱jmíyaha yá xi 'yún nk'a tje̱n a̱jihi̱n. ~u -Tu̱nga najmi kamankjihín ra̱ já ni'yakuyóo̱ én xu'bi̱, a̱t'aha̱ najmi kik'a̱i̱ntehe̱ nga ka̱mankjihi̱n. Najmi kama ya k'un kingjásjaiyaha̱ Jesu nkú tsuhu̱ ra̱ ée̱n. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu yá xi 'yún nk'a tje̱n 5 ,a̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —'Yún nda ta̱sinñju ni xi xínnu̱u. Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n n'e̱kjas'en a̱ya ntsja xu̱ta̱. ' +Ngayjee̱ xu̱ta̱ tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín ta̱ kitsúyahá ngáha Jesu nga n'e̱k'ien 9 *Nk'ie nga ja tífi nda̱ chíu̱ má síjña Jesu, a̱s'a̱i nda̱nindoo̱ kikjaníkj'aha̱ t'anankiu̱ ko̱ tu̱ xí y'étsujneyáhá ra̱. Tu̱nga ndjáhá kinchja̱ko̱ Jesu nda̱nindoo̱. Kits'ín nda̱íhi̱ nda̱ chíu̱ ko̱ kits'ínkjas'en ngáha̱ ra̱ na̱'mihi.  )A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi tjíhin nd'a̱i̱ ko̱ ch'onk'uhun! ¿Nkjé kjin tjíhin nga kúáte̱jñajinnu̱u ko̱ ts'in chúkju̱a̱nu̱u? Nibáko̱i̱ nda̱ chíhi̱ e̱i̱. fE (Ja kuakankihi̱ já ni'yakuyáhi̱ nga k'o̱nsje nda̱nindoo̱, tu̱nga najmi kamahá ra̱. = s 'Kui xi fas'enjihi̱n nku nda̱ninda ko̱ tje̱n'yún ts'ínkjintáyahá ra̱. B'étsujneyáha̱ ko̱ xú b'asje ts'a. Ja títs'ín'un ṉkjúhu̱n ko̱ tu̱ 'yaha fi t'axíhi̱n. ^ 5 &A̱s'a̱i 'yún kinchja̱ nku nda̱ xi tje̱njihi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n nga b'a̱ kitsúhu̱ Jesu: —Ji nda̱ maestru̱, tíbankihi nga cha̱se̱i̱hi̱ i̱chí nda̱ chína̱. A̱t'aha̱ ntí nku tutuna̱ maha.  ) %Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n, nk'ie nga i̱ncha nibajen ngáha a̱sunntu tje̱nki̱u̱, nkjin ṉkjún xu̱ta̱ j'aikj'á ni̱yáha̱ Jesu. 9 $Nk'ie nga ja kinu'yá nto̱, i̱ncha kikie nga síjña suba ngáha Jesu. Najmi kinchja̱ni̱jmíyaha jóo̱ niu̱. Ndaha nku najmi kitsúyaha̱ kui ni̱stjin xu'bo̱ ni xi i̱ncha kikie. B'i̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ Jesu nku nda̱ chí xi tíjñajihi̱n nda̱nindoo̱ } s #Kinu'yá a̱jin ni̱nti̱u̱ nku nta̱ xi b'a̱ kitsú: —Kui xu'bi̱ xi Ntína̱ xi j'ajíán. Ta̱sinñjuhu̱u. &E "Nk'ie nga b'a̱ ta̱ títsuhu Pedro̱, tu̱ nkuhú ni̱nti̱ j'ai ts'ínnk'íéhe̱n jóo̱ ko̱ i̱ncha kitsankjún nk'ie nga kitsjennéhe̱ ni̱nti̱u̱. |q !Nk'ie nga ja tíi̱ncha fi t'axín ngáha̱ ra̱ Jesu já xi joo̱, a̱s'a̱i kinchja̱ Pedro̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¡á b'a̱ nda tjíhin nga e̱i̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱haná! Tu̱ sahá n'e̱ndai̱ jan ni'ya yántsu̱, nku xi ka̱ma ts'i̱ ko̱ nku xi ka̱ma ts'e̱ Moise ko̱ nku xi ka̱ma ts'e̱ Elia̱. B'a̱ kitsú Pedro̱ nga ndaha kui najmi be ni xi kinchja̱. M Máha Pedro̱ ko̱ já xi kab'entuko̱ho̱, tu̱ ni xí tíi̱ncha ma nijñáhá ra̱, tu̱nga y'entu tík'uhún ko̱ i̱ncha kikie kju̱a̱chánkaha̱ Jesu ko̱ já xi jo kabinchako̱ho̱. 1 Katsendaihi̱ ra̱ kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ tíi̱ncha nchja̱ni̱jmíyaha ngabaya xi a̱s'a̱i sa̱kúhú ra̱ Jesu nanki Jerusalen. b= Ko̱ tu̱ kama chjihí jo já xi tínchja̱ni̱jmíko̱ Jesu, kui xi Moise ko̱ Elia̱.  Nk'ie nga tínchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, tu̱ kik'óntjaiyahá sénni̱stjihi̱n Jesu ko̱ taba xúxú kama najyuhu̱n ko̱ tsat'ai. ^5 A̱skahan nk'ie nga j'a xi nkú ma jin ni̱stjin nk'ie nga b'a̱ kitsú Jesu, a̱s'a̱i kinchja̱ t'axíhi̱n Pedro̱, Jua ko̱ Santiago̱. Ngjinji nku a̱sunntu tje̱nki̱ nga ngji nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. >u Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. K'u̱a̱ xi tíi̱ncha e̱i̱ najmi ku̱a̱yá santa nkúhu nga sku̱e̱ nga batéxuma Nti̱a̱ná. B'i̱ kama nga kama chji kju̱a̱chánkaha̱ Jesu !; ’Kui nga tsa tjín xi ka̱ma subaha̱ ra̱ an ko̱ énna̱, b'a̱ ta̱ ts'ín ta̱ ka̱ma subaha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xu̱ta̱ xu'bi̱ ni̱stjin nk'ie nga kj'u̱a̱íko̱ kju̱a̱chánkaha̱ ko̱ kju̱a̱chánkaha̱ Na̱'mihi̱ ko̱ kju̱a̱chánkaha̱ ntítsjehe̱. / ¿A̱t'aha̱ mí xi chjíhi̱ ra̱ tsa ts'i̱ín ngana̱ xu̱ta̱ ngayjee̱ ni xi tjín a̱sunntee̱, tsa tu̱ sa ndyja̱há ngá ani̱ma̱ha̱? 6~e A̱t'aha̱ xi mjehe̱ ts'i̱ínk'anki suba yjoho̱ nga k'úéjña tík'un, kui xi tu̱ sahá ku̱a̱yá. Tu̱nga xi ku̱a̱yá nga̱t'ana̱, kui xi tu̱ sahá n'e̱k'anki. }w A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Tsa tjín xi mjehe̱ tsjénnkina, ngayje ni̱stjin kat'éch'o subaha̱ yjoho̱ ni xi mjehe̱ ko̱ katsjáha̱ yjoho̱ nga ku̱a̱yá nga̱t'ana̱, a̱s'a̱i katsjennkína. 8|i B'i̱ kitsú ya: —Tjíhin nga un ṉkjún sku̱e̱he̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. Jáchá xi tjíhi̱n xá ko̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ najmi i̱ncha ts'i̱ínkjáíhi̱n. N'e̱k'ien, tu̱nga ni̱stjin xi ma jahan kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. *H~}u||{zybxx-w{vuu^u t]s-rvqpponn1m,l"kXii0hfgfe(dXcbby``_l^^]B\[ZYYTu̱nga já fariseo̱, kui xi 'yún tsjoho̱ to̱on. Kui nga tsajnukiehe Jesu nk'ie nga kint'é ngayjee̱ ni xu'bi̱. 02Y Ndaha nku nda̱ musu̱ najmi ma ts'ínxát'aha̱ jo já nti̱a̱. A̱t'aha̱ nku xi ts'i̱ín unkie ko̱ nku xi ts'i̱íntjo, ko̱ a ra̱ ts'i̱ínxát'a sisihi̱n nku ko̱ ch'on ts'ín ku̱a̱se̱he̱ xinkuu̱. Kui nga najmi ka̱ma n'e̱xát'aha̱ ru̱u Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱nchi̱nóo̱. z1m Tsa najmi kixi̱ kuankínko̱o nga cha̱so̱ho̱ ni xi ts'e̱ xi kj'a̱í, ¿yá xi tsjánu̱u ni xi ts'a̱jun? @0y Kui b'a̱ maha, tsa najmi kixi̱ ku̱a̱nkínko̱o nga cha̱so̱ho̱ kju̱a̱nchi̱ná xi tjín a̱sunnte ngatitsui̱n, ¿yá xi tsjánu̱u nga chúnnto kju̱a̱nchi̱ná xi ndoo̱? u/c ’Xi kixi̱ fiko̱ nga ts'íntjusun ni xi i̱chí, kui xi ta̱ na̱xu̱ fiko̱ nga ts'íntjusun ni xi tse. Ko̱ xi najmi kixi̱ fiko̱ nga ts'íntjusun ni xi i̱chí, kui xi ta̱ najmi na̱xu̱ fiko̱ nga ts'íntjusun ni xi tse. <.q Ko̱ an b'a̱ tíxinnu̱u. N'e̱ chjón kju̱a̱nchi̱ná xi tjín a̱sunnte ngatitsui̱n nga ku̱i̱si̱nko̱ xu̱ta̱, tu̱ xi kas'ehe̱nu̱u xu̱ta̱ xi nda ku̱i̱nchja̱ko̱nu̱u. B'a̱ ts'ín nk'ie nga kfe̱ko̱ a̱sunntei̱ kju̱a̱nchi̱náha̱, n'e̱kjáínnu̱u má nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ síún. &-E’A̱s'a̱i nda̱ nti̱a̱ha̱ nda̱ musu̱ ch'onk'un xu'bi̱ kama nkjúhu̱n nga 'yún nkjink'un ndo̱ nga b'a̱ kits'ín. A̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ a̱sunntee̱ 'yún tjín saha̱ kju̱a̱nkjink'un xi nkú ts'ín b'éndako̱ xinkjín nga xu̱ta̱ xi ts'e̱ má ndzjee̱n. ),KA̱s'a̱i b'a̱ kitsú ngáha̱ kj'a̱í: “Ko̱ ji, ¿nkú tjín tje̱hin?” “Unchan kusta̱ tuni̱ñu̱”, kitsú nda̱ xu'bi̱. B'a̱há ta̱ kitsú ngáha nda̱ musu̱: “Á xu̱ju̱n xi tjít'a xki̱hi̱ ni xi tje̱hin e̱i̱. Tu̱ sahá tu̱ cháte ko̱ katéhé t'et'ai.” H+ “Unchan ndji̱í seti̱”, kitsú ndo̱. B'a̱ kitsú nda̱ musu̱: “Á xu̱ju̱n xi tjít'a xki̱hi̱ ni xi tje̱hin e̱i̱. Ki̱tsa̱ ti̱nchin, tu̱ sahá tu̱ chátehé t'et'ai.” A*{’A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ nga nkúnkú já xi tje̱he̱n ts'e̱ nda̱ nti̱a̱ha̱. “¿Nkú tjín tje̱hin ts'e̱ nda̱ nti̱a̱na̱?”, kitsúhu̱ nda̱ xi tjun j'aisehe̱. r)]Ja be mí nihi xi ts'ian tu̱ xi ts'i̱ínkjáíhinna xu̱ta̱ ni'yaha̱ nk'ie nga ja kje̱ xána̱.” o(WA̱s'a̱i kits'ínnkjink'un nda̱ musu̱. B'i̱ kitsú: “¿Mí nihi xi ts'ian e̱i̱ ni̱, a̱t'aha̱ ja títs'ínkje xána̱ nda̱ nti̱a̱na̱? Najmi ku̱i̱chúkju̱a̱na tsa xá ndjá ts'ian ko̱ subana tsa chje̱ kuankia. W''A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ nda̱ musu̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “¿Á b'a̱ tsu én xi tínt'ehena? N'e̱kjas'enní kuenta̱ha̱ xá xi tín'ei, a̱t'aha̱ najmi ta̱ ji cha̱se̱he̱ ri̱ ni xi tjínna.” & 5B'i̱ kitsú ya Jesu nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱: —Y'ejña nku nda̱ nchi̱ná xi kitsjá xáha̱ nku nda̱ musu̱hu̱ tu̱ xi ku̱a̱se̱he̱ ra̱ ni xi tjíhi̱n. Kik'inyaha̱ nga nda̱ musu̱ títs'ínkje tiya ni xi kits'ínkjas'ehe̱n nga ku̱a̱se̱he̱. V%% Tu̱nga nd'a̱i̱ tjíhin nga n'e̱sjeé s'í ko̱ n'e̱tsjaá, a̱t'aha̱ nda̱ nts'ei nkú joyaha tsa ja k'ien ja kj'úáíya ngáha̱ ra̱. Kui xi kindyja ko̱ ja kuasakúsjáí ngáha”, kitsú.$’A̱s'a̱i b'a̱ kitsú na̱'mihi̱: “Ji ntína̱, tehe̱nte tinchunko̱ní e̱i̱, ko̱ ngayjee̱ ni xi tjínna̱ ji ts'i̱. !#;Tu̱nga nk'ie nga kj'uai ntíhi̱ xu'bi̱, xi kits'ínkjeko̱ jminchjín skóo̱ ni xi kik'a̱i̱hi̱, kan'ek'ieihi̱n nku turu̱ xu̱nkú chánka.” " Tu̱nga b'a̱há kitsú ndo̱: “Yai, té, xi nkú ts'ín nkjin nú tjíhi̱n nga títs'inxát'aha ko̱ tehe̱nte tínt'e'éhen, tu̱nga ndaha̱chí nku ni̱yá najmi kje̱ 'ba̱i̱ní nku chu̱tentsu̱ i̱chí xi k'uasjéko̱hona s'í já xi tjoho̱ an. 1![Kama kjan ṉkjúhu̱n nda̱ xi chóo̱ nga santaha najmi ta̱ mjehe̱ ra̱ kju̱a̱s'ehen a̱yoo̱. Kui nga tsitjusjehe na̱'mihi̱ ko̱ tsankihi̱ nga kju̱a̱s'en. Z -B'a̱ kik'ihi̱n: “Nda̱ nts'ei ja kaf'ai ngáha ko̱ na̱'mihi̱ katsjá kju̱a̱ nga kan'ek'ien nku turu̱ xu̱nkú xi 'yún chánka, a̱t'aha̱ nda tjíhi̱n ndo̱ nga kuats'ínkjáín ngáha̱ ra̱.” ]3A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ nku nda̱ musu̱ ko̱ kingjásjaiyaha̱ mí nihi xi tíma. #?’Máha nda̱ xi chóo̱, jñá kafí. Nk'ie nga kik'óya ko̱ j'ai tiña ni'yoo̱, kint'é nga suu̱n tífane ko̱ nga tíi̱ncha tenki xu̱ta̱. -SA̱t'aha̱ ntína̱ xu'bi̱ nkú joyaha tsa ja k'ien ja kj'úáíya ngáha̱ ra̱. Kui xi kindyja ja kuasakusjáí ngáha.” A̱s'a̱i nku s'í i̱ncha kik'asje. mSNku turu̱ xu̱nkú xi 'yún chánka nibáko̱o ko̱ n'e̱k'ion. Chi̱ne̱é ko̱ n'e̱sjeé s'í. y’Tu̱nga b'a̱há kitsú na̱'mihi̱ nda̱tiu̱ nga kinchja̱ko̱ já musu̱hu̱: “Ki̱tsa̱ nibáko̱o najyun xi 'yún nda ko̱ n'e̱ngjo ntína̱, ko̱ ta̱ t'eyoho̱o na̱jnú ntsja nku stji̱nk'un, ko̱ tjayoho̱o tja̱ba̱xínnté. "=A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nda̱tiu̱: “Ji na̱'mi, tje̱nna jé nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nginkuin. Najmi ta̱ an tsuhuna tsa ntíhi̱ k'úíhinní.” Z-A̱s'a̱i kits'ín ni̱yá nda̱tiu̱ nga nibase ngáha̱ ra̱ na̱'mihi. Kjin tje̱n sa nk'ie nga kikiehe̱ na̱'mihi ko̱ kama ni̱ma̱ha̱. Tsangatsanka nga ngjitsubakjá ntíhi̱ ndo̱ ko̱ kikjexu̱'ba. Najmi ta̱ an tsuhuna tsa ntíhi̱ k'úínní. Tu̱ sahá katumahi an xi nkú joyaha nku nda̱ musu̱ xi ts'íhin xánta.”  Tu̱ sahá kfínse ngáha̱ ra̱ na̱'mina̱ ko̱ b'a̱ xíhi̱n: Ji na̱'mi, tje̱nna jé nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nginkuin. c?’Tu̱ chahán kama chu̱ba̱yaha̱ ni xi kits'ín, kui nga b'i̱ kitsúhu: “Nkú tjín maha já xi ts'ín xánta ni'yaha̱ na̱'mina̱ xi tíb'anki tímaha̱ nichine. Ko̱ máha an, e̱i̱ tíbaya kjintíá. lQMjehe̱ kji̱ne̱ ni xi tíi̱ncha kjine chi̱nko̱, tu̱nga najmi ch'a xi kitsjáhá ra̱ niu̱. %CA̱s'a̱i ngjinki xáha̱ nku nda̱ xi tíjña nanki xu'bo̱, a̱s'a̱i kits'ínkjihi̱ ndo̱ má tíi̱ncha chi̱nka̱ha̱ tu̱ xi ts'i̱ínkjehen chu̱. 5Tu̱nga nk'ie nga ja kits'ínkje ngayjee̱ to̱oho̱n, tu̱ nkuhú kjintíá xi tu̱ xí 'yúhún kama nanki xu'bo̱ ko̱ kikie kjintíá ko̱ kui. wg A̱skahan nga ja j'a chuba ni̱stjin, a̱s'a̱i tsatéña nda̱ xi kjintíu̱ ngayjee̱ ni xi kik'a̱i̱hi̱ ko̱ ngji nku nanki t'axín kjin nga kik'a to̱on xi kisakúhu̱. Yo̱ kits'ínkje tiya to̱oho̱n nga kits'ínjnu kits'ínt'a. 9k Nda̱ xi kjintíu̱ kinchja̱ko̱ na̱'mihi̱: “Ji na̱'mi, k'u̱a̱i̱ní ni xi kanéna”, kitsúhu̱. A̱s'a̱i tsakjánya ndo̱ ni xi tjíhi̱n nga kitsjáha̱ ntíhí. H  B'i̱ kitsú sa Jesu: —Nku nda̱ kis'ejñaha̱ jo já.  B'a̱ tíxinnu̱u nga b'a̱ ta̱ ts'ín s'e kju̱a̱tsjo a̱jihi̱n ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga nku xu̱ta̱ ngatitsun fikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku na̱'mi xi kits'ínkjáín ngáha̱ ra̱ ntíhí wg Ko̱ nk'ie nga sa̱kúhu̱, a̱s'a̱i ku̱i̱nchja̱ ñjaha̱ jminchjín xi nda nchja̱ko̱ho̱ ko̱ jminchjín xi tjíntut'á tiñaha̱. “N'e̱tsjoko̱nú, a̱t'aha̱ ja kuasakú ngáhana to̱ontaba xi kandyjana”, ku̱i̱tsu̱hu̱. c ?’Ko̱ tsa nku ta̱chju̱ún tíjñaha̱ te to̱ontaba, tsa ndyja̱ha̱ nku, ¿a najmi k'u̱étihí nku nd'í ko̱ kjécha ni'yaha̱ nga ku̱a̱ngisjáí sisin santa nkúhu nga sa̱kú ngáha̱ ra̱ to̱oho̱n? r ]’B'a̱ tíxinnu̱u nga b'a̱ ta̱ ts'ín 'yún s'e sa kju̱a̱tsjo ndji̱o̱jmi ján nk'ie nga nku xu̱ta̱ ngatitsun fikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nga cháte ko̱ yachán ñja xu̱ta̱ xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, xi najmi tjíhin nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku to̱on xi kindyja c ?Nga kj'u̱a̱í ni'yaha̱, ku̱i̱nchja̱ ñjaha̱ já xi nda nchja̱ko̱ho̱ ko̱ já xi tjíntut'á tiñaha̱. “N'e̱tsjoko̱nú, a̱t'aha̱ ja kuasakú ngáhana chu̱tsa̱nka̱ xi kandyjana”, ku̱i̱tsu̱hu̱. R Ko̱ nk'ie nga sa̱kúhu̱ chu̱, tsjo ka̱maha̱ nga ngju̱ásun tjia. w g—Tsa tíjñajinnu̱u nku xi tíi̱nchaha̱ unchan chu̱tsa̱nka̱, tsa ndyja̱ha̱ nku, ¿a najmi ku̱i̱ncháhá xi cháte ko̱ yachán ñjoo̱ a̱jin jñóo̱ ko̱ ngju̱a̱i̱ngisjai xi kandyjoo̱ santa nkúhu nga sa̱kúhu̱? >wB'i̱ kitsú Jesu nga y'éjña chu̱ba̱yaha̱: xiA̱s'a̱i kinchja̱yanehe̱ já fariseo̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: —Kui nda̱i̱ ts'ínkjáíhi̱n ko̱ kjineko̱ ni̱ñu̱ xu̱ta̱ xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusun kju̱a̱texumoo̱. B Nkjín já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ xu̱ta̱ xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusun kju̱a̱téxumaha̱ Moise kama ñjakút'aha̱ Jesu nga j'aisínñjuhu̱. W'#Najmi ta̱ chjíhi̱ ra̱. Najmi ka̱ma n'e̱chjén xi nkúhu tsa ninte ko̱ ta̱ ndaha tsa n'e̱tjijihi̱n abono̱. Tu̱ ngju̱a̱i̱yahá sa na̱tsin ján. Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju, katasínñju.dA"’Nda na̱xo̱, tu̱nga tsa ndyja̱ nga'yúhu̱n, ¿nkú ts'ín ka̱ma ntia ngáha? iK!Kui b'a̱ maha, tu̱ yáhá ni xi tíjñajinnu̱u xi najmi k'u̱éjña ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n, kui xi najmi tsuhu̱ ra̱ nga ka̱ma xu̱ta̱ ni'yakuyána̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén sihi̱n na̱xo̱ K Ko̱ tsa behe̱ k'un nga najmi ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱, a̱s'a̱i ts'i̱ínkji já chji̱ne̱'én xi ts'e̱ xi má nga ku̱a̱nkihi̱ kju̱a̱jyu nda̱ rei̱ xinkuu̱ nk'ie nga kjin tje̱n sa. 9’Ko̱ tsa nku nda̱ rei̱ xi tíjñaha̱ te mii̱ já jun mjehe̱ ngju̱a̱i̱ kjánko̱ kj'a̱í nda̱ rei̱, ¿a najmi tjuhún k'úéjña nga ts'i̱ínnkjink'un tsa ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ nga kja̱ánko̱ nda̱ rei̱ xinkuu̱ xi nibáko̱ kan mii̱ já jun xi ts'e̱? #B'i̱ ngján b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “Nku xá kik'atuts'i̱hi̱n kui nda̱i̱, tu̱nga najmi tsichukju̱a̱há ra̱ nga kits'ínndju̱ú.” X)A̱t'aha̱ tsa̱ ts'i̱ínnda tuts'in xjóo̱ ko̱ a̱skahan najmi ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ nga ts'i̱ínndju̱ú niu̱, a̱s'a̱i ngayjee̱ xu̱ta̱ xi sku̱e̱he̱ nga b'a̱ ts'i̱ín ku̱a̱jnu̱kiehe̱. q~[’Tsa nku xi tíjñajinnu̱u mjehe̱ ts'i̱ínnda nku torre̱, ¿a najmi tjuhún k'úéjña nga ts'i̱ínxki̱ nkú tjín ni xi kfe̱t'aha̱, tu̱ xi sku̱e̱he tsa tíjñaha̱ ni xi machjéhe̱n nga ts'i̱ínndju̱ú niu̱? }!Xi najmi títsjáha̱ yjoho̱ nga tsjénnkina santaha tsa ku̱a̱yá nga̱t'ana̱, najmi tsuhu̱ ra̱ nga ka̱ma xu̱ta̱ ni'yakuyána̱. |—Tsa tjín xi tsjénnkina, tjíhin nga 'yún ts'i̱ín mjena nga na̱'mihi̱, na̱aha̱, chju̱úhu̱n, ntíhi̱, já nts'e̱, jminchjín nichja, ko̱ santaha yjoho̱. Tsa najmi b'a̱ ts'i̱ín, najmi tsuhu̱ ra̱ nga ka̱ma xu̱ta̱ ni'yakuyána̱. z{mNkjin ṉkjún maha xu̱ta̱ xi tje̱nnkihi̱ Jesu. A̱s'a̱i kits'ínk'ótjiyak'un ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: izKA̱t'aha̱ an b'a̱ tíxinnu̱u nga ndaha nku xu̱ta̱ xu'bo̱ xi kixinya títjuhu̱n najmi kji̱ne̱ ni xi y'endá.” B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu ni xi tjíhin nga tjun ts'i̱ínnkjink'un xu̱ta̱ xi mjehe̱ tsjénnkihi̱ GyA̱s'a̱i b'a̱ kitsú nda̱nti̱o̱: “T'in a̱ya ni̱yóo̱ ko̱ a̱nte xi̱ xi tjíndai e̱i̱. N'e̱ kju̱a̱'yúhu̱n ri̱ xu̱ta̱ nga kju̱a̱s'en e̱i̱, tu̱ xi tséhe ni'yana̱. xA̱skahan b'a̱ kitsú nda̱ musu̱: “Ji nda̱ nti̱a̱, ja kuats'intjusan xi nkú nga kuakixín, tu̱nga tjíhín sa a̱nte.” `w9’Kik'óya ngáha nda̱ musu̱ ko̱ kitsúyaha̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ ngayjee̱ ni xu'bi̱. A̱s'a̱i kama kjaha̱n nda̱ xi ts'e̱ ni'yoo̱. “Ki̱tsa̱ t'in a̱jin na̱nti̱o̱ ko̱ ni̱yáté xi tjín nanki xu'bi̱. Nibáko̱i̱ e̱i̱ xi x'a̱ha̱n, xi ni̱ma̱ha̱, xi ka̱ha̱, ko̱ xi najmi ma fi”, kitsúhu̱ nda̱ musu̱hu̱. ovW“A̱s'a̱i kuixanná, kui kju̱a̱ha nga najmi ka̱ma kfíhinna”, kitsú ngá nda̱ xi ma jahan. u'“A̱s'a̱i kuak'atsená te turu̱ bakján nanki. Tífikjut'ayá chu̱. Tíbankihi nga n'e̱'yún tak'unní”, kitsú ngá kj'a̱í nda̱. Zt-Tu̱nga ngayjee̱ jóo̱ i̱ncha tsanki nga n'e̱'yún tak'uhu̱n. “A̱s'a̱i kuak'atsená nku jñá ko̱ tjíhin nga kfínsehe̱. Tíbankihi nga n'e̱'yún tak'unní”, kitsú nda̱ xi tjun kik'inyaha̱. PsNk'ie nga ja tsichu chu̱ba̱, a̱s'a̱i kits'ínkji nku nda̱ musu̱hu̱ ndo̱. “Nibó, a̱t'aha̱ ja tjínda ngayjee̱ nichinee̱”, kitsúhu̱ xi i̱ncha kin'ekint'é nga kj'u̱a̱í s'íu̱. ,rQA̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu ndo̱: —Nku ni̱yá nku nda̱ ts'asje nku s'í chánka ko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kits'ínkint'é nga kj'u̱a̱ísehe̱. hqINk'ie nga kint'é ni xu'bi̱ nku nda̱ xi ta̱ kab'ejñat'ako̱ Jesu yámixo̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú: —¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi k'úéntujíhi̱n s'í chánka xi ka̱ma má batéxuma Nti̱a̱ná! PpB'a̱ ts'ín nda ka̱mat'aihinni. A̱t'aha̱ xu̱ta̱ xu'bi̱ najmi ka̱maha̱ tsjá ngajoya ngáha ri ni xi kj'u̱a̱i̱hi̱, tu̱nga ka̱ma chjíhí ri ni̱stjin nk'ie nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ xu̱ta̱ xi na̱xu̱ y'entu. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku s'í chánka xi ts'asje nku nda̱ ow Ni xi n'e̱ní nk'ie nga s'í n'e̱sjei, xu̱ta̱ x'a̱n chu̱baihi̱, xi ni̱ma̱ha̱, xi najmi ma fi ko̱ xi ka̱. -nS Ko̱ ta̱ kinchja̱ko̱ Jesu nda̱ xi kitsúyaha̱ nga kj'u̱a̱í kjine ni̱ñu̱. B'i̱ kitsúhu̱: —Nk'ie nga s'í n'e̱sjei, najmi tu̱ já xi nda nchja̱ko̱hi chubaihi̱, ta̱ ndaha já nts'ei, ta̱ ndaha já xinki̱, ko̱ ta̱ ndaha já nchi̱ná xi tjíntut'á tiñahi. A̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'e̱i̱, kui jóo̱ ku̱i̱nchja̱ ngajoya ngáha ri ko̱ b'a̱ ts'ín ku̱i̱tju chjíhi ni xi kik'a̱i̱hi̱. .mU A̱t'aha̱ tu̱ yáhá ni xi k'u̱a̱sje nk'a suba yjoho̱, kui xi cha̱jnu̱cha. Ko̱ xi k'u̱a̱sje ni̱ma̱kju̱a̱ yjoho̱, kui xi sa̱kúhu̱ kju̱a̱chánka. al; Ni xi n'e̱ní tsa tjín xi ku̱i̱tsu̱yahi nga k'úín nku s'í, t'ihi̱nnchin a̱nte xi fekuu̱, tu̱ xi b'a̱ kj'u̱a̱í tsuhu ri nda̱ xi kitsúyahi nga kjúái̱ s'íu̱: “Ji nda̱ amigo̱, t'ihi̱nnchin nku a̱nte xi tíjña k'aku̱.” B'a̱ ts'ín sa̱kúhu ri kju̱a̱chánka nginku̱n ngayjee̱ xi k'úéntut'áko̱hi yámixo̱. >ku tsa a̱s'a̱i b'a̱ kj'u̱a̱í tsuhi nda̱ xi tíb'asje s'íu̱: “Nda̱i̱ tjehi̱n má kabinchin”, kui nga ka̱ma suba ts'íhin ri nk'ie nga k'úi̱nnchin a̱nte xi fekuu̱. {jo—Tsa tjín xi ku̱i̱tsu̱yahi nga k'úín nku s'í kju̱a̱bixan, najmi tu̱ a̱nte xi síjña títjuu̱n binchin. A̱t'aha̱ tsa tu̱ ahá ni kj'u̱a̱í nku xi ta̱ kik'inyaha̱ nga kj'u̱a̱í s'íu̱ xi 'yún yankjún sa nga ji, hiIJa kamoo̱, nk'ie nga kikie Jesu xi nkú ts'ín tíf'ájin xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱ a̱nte xi tíi̱ncha títjuu̱n nga tíb'entut'á yámixo̱, a̱s'a̱i y'éjña chu̱ba̱yaha̱ nga tsakúya. B'i̱ kitsúhu̱: NhNajmi kinchja̱ jóo̱, a̱t'aha̱ najmi be nkú ku̱i̱tsu̱. ogWA̱s'a̱i ta̱ kinchja̱ko̱hó ngáha jóo̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Tsa ntíhi̱ ko̱ tsa turu̱hu̱ nku xi síjñajinnu̱u ku̱i̱jne̱ya nku ntá ti̱xa̱ nk'ie nga ni̱stjin nkjún, ¿a najmi tje̱n'yún k'u̱a̱sjejihín? fTu̱nga najmi kinchja̱há jóo̱. A̱s'a̱i Jesu kits'ínsihi̱n nda̱ uu̱n, kits'ínnkihi̱ ko̱ kits'ínkji ngáha ni'yaha̱. ,eQA̱s'a̱i kinchja̱ko̱ Jesu já maestru̱hu̱ kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱: —¿A ma n'enkihi̱ xu̱ta̱ xi uhu̱n nga ni̱stjin nkjún, a ra̱ najmi? Td!Ta̱ kabasinjña yo̱ nginku̱n Jesu nku nda̱ xi xka̱í tíi̱nchaha̱. c Nku ni̱stjin nkjún ni̱ñu̱ ngji kjine Jesu ni'yaha̱ nku nda̱ k'aku̱ fariseo̱. Kikuntá 'maha̱ jóo̱ kui chu̱bo̱. gbG #Nd'a̱i̱ ni̱ ma, ja s'e̱jña masen a̱ntenu̱u. An b'a̱ tíxinnu̱u nga najmi ta̱ cha̱hanú santa nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga b'a̱ ku̱i̱xíún: “¡Kakjanínk'a Nti̱a̱ná xi nibáha ngajoho̱!”a "’¡Jun xu̱ta̱ Jerusalen, xi n'ek'ion já profeta̱ ko̱ b'oho̱o ndji̱o̱ xu̱ta̱ xi n'e nibásenu̱u! ¡A tu̱ nkjihín ni̱yá kama mjena nga k'uentúkúnu̱u xi nkú ts'ín xa̱nto̱ nga b'énkinka̱ ntíhí, tu̱nga najmi kin'e yunú! B`} !Tu̱nga tjíhín ni nga ts'inndja̱á ni̱yána̱ nd'a̱i̱ ko̱ ndyjunni̱ ko̱ nkini̱ nga kfíán nanki Jerusalen. A̱t'aha̱ najmi ka̱ma xin nanki ku̱a̱yá nku nda̱ profeta̱. t_a B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ tankínk'ihu̱un nda̱ maña̱ xi b'a̱ tjíu̱n: “Cha̱se̱i̱. Nd'a̱i̱ ko̱ ndyjunni̱ k'onsje̱ jánindoo̱ ko̱ ts'innkíhi̱ xu̱ta̱, ko̱ ni̱stjin xi ma jahan ka̱ma ndju̱úna xána̱.” &^E Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tjín já fariseo̱ xi j'aisehe̱ Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Xin t'in, a̱t'aha̱ Herode̱ Antipa̱ mjehe̱ ts'i̱ínk'iehin. 5]c Tjín xu̱ta̱ xi yjanki nd'a̱i̱, kui xi tjun ka̱ma ngáha, ko̱ tjín xi tjun nd'a̱i̱, kui xi tsjénnki. B'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ni̱jmíyaha nanki Jerusalen z\m A̱t'aha̱ tu̱ má xi tje̱hén ni ni̱baha xu̱ta̱ nga kj'u̱a̱í s'í xi ka̱ma má batéxuma Nti̱a̱ná. j[M ’Yo̱ ch'i̱ú ko̱ ku̱i̱chó ni'yun nk'ie nga cho̱o nga ntje̱ cháná Abraham, Isaac ko̱ Jacob ko̱ ngayjee̱ já profeta̱ tjíntu má batéxuma Nti̱a̱ná. Ko̱ máha jun, ku̱i̱ch'onsje̱nu̱u na̱tsiu̱n. Z Tu̱nga b'a̱há ku̱i̱tsu̱nu̱u: “Ja b'a̱ kuaxinnu̱u nga najmi be yáha jun. Ti̱yú t'axín tentenú, jun xi ch'on kin'o.” qY[ A̱s'a̱i b'a̱ ku̱i̱xíún: “Yanáá xinki̱á. Ni̱yáténi̱ tsakuyáí éhe̱n Nti̱a̱ná.” X9 Nk'ie nga ku̱i̱síntje̱n nda̱ xi ts'e̱ ni'yoo̱ ko̱ k'u̱échja a̱nkju̱o̱, jun xi kabincho na̱tsin ján n'e̱kjano a̱nkju̱o̱ nga b'a̱ ku̱i̱xíún: “Ji nda̱ nti̱a̱, chjúx'áni̱ a̱nkju̱o̱.” Tu̱nga b'a̱há ku̱i̱tsu̱nu̱u: “Najmi be yáha jun.” nWU B'i̱ kitsú Jesu: —N'e̱ kju̱a̱'yúhu̱n ru̱u yjonu̱u nga ti̱tjás'o̱on a̱nkju̱a̱ ntsjíyoo̱. A̱t'aha̱ tíxinyanu̱u nga nkjin ṉkjún maha xi ka̱ma mjehe̱ kju̱a̱s'en yo̱, tu̱nga najmi ka̱mahá ra̱. tVa A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nku xi kingjásjaiyaha̱ Jesu: —Ji Nda̱ maestru, ¿a chuba maha xi n'e̱k'anki? ,UQ Nk'ie nga títs'ín ni̱yá Jesu nga tífi nanki Jerusalen, tsakúya ts'íhi̱n éhe̱n Nti̱a̱ná má xi tje̱hen nga tíf'a, nanki i ko̱ nanki xi̱xi̱. wTg Kui xi b'a̱ joyaha na̱'yu̱ saha̱n ni̱nku̱a̱n xi jakj'á nku ta̱chju̱ún ko̱ kits'íntjijinko̱ tse nku̱a̱n ni̱nku̱a̱n. A̱s'a̱i tsijin ngatentee̱ na̱'yu̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku a̱nkju̱a̱ S  A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱ ngáha Jesu: —¿Mí nihi xi k'uejñá chu̱ba̱yako̱hona xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná? $RA Kui xi b'a̱ joyaha nku k'un mostasa̱ xi jakj'á nku nda̱ ko̱ y'éntje̱ jñáha̱. A̱s'a̱i kisá k'uu̱n ko̱ nku yá tu chánka kama, ko̱ ni̱see̱ j'ai ts'ínnda'á nu̱ba̱ha̱ tjiaha̱ yóo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén na̱'yu̱ saha̱n ni̱nku̱a̱n Q1 A̱s'a̱i b'i̱ kitsú ya Jesu: —¿Mí nihi xi b'a̱ joyaha xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná? ¿Mí nihi xi k'uejñá chu̱ba̱yahana? rP] Nk'ie nga b'a̱ kitsú Jesu, kama subaha̱ ngayjee̱ já kontra̱ha̱. Tu̱nga máha xu̱ta̱ nkjiu̱n, kama tsjoho̱ ngayjee̱ kju̱a̱nkjún xi títs'ín Jesu. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku k'un mostasa̱ TO! Ta̱chjíi̱n ta̱ ntje̱he̱ ntje̱ cháná Abraham maha, xi ja tjíhi̱n tj'ion jan nú nga Satana y'ét'a'yúhu̱n nga kitsjá ch'ihi̱n, ¿a najmi tjíhín ni nga chjúnndáya nga ni̱stjin nkjún? QN Tu̱nga b'i̱hí kitsú Jesu: —¡Tu̱ tsjohónu̱u bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! ¿A najmi chjunndáyanú chu̱ xi tjínnu̱u nga ni̱stjin nkjún nga bankín n'ek'iu ntá? #M? Tu̱nga kama kjahán ra̱ nda̱ k'aku̱hu̱ ni'ya sinagoga̱, a̱t'aha̱ ni̱stjin nkjún nga kits'ínnkihi̱ Jesu ta̱chjúu̱n. A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ xu̱to̱: —Jun ni̱stjin tíjña nga ma n'exá. Kui ni̱stjiu̱n nibó nga n'e̱nkinu̱u, najmi tu̱ ni̱stjin nkjúu̱n. L A̱s'a̱i kingjénne ntsja Jesu ta̱chjúu̱n. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tsasin na̱xu̱ ngáha ko̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. K# Nk'ie nga kikie Jesu ta̱chjúu̱n, a̱s'a̱i kinchja̱ha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji ta̱chju̱ún, ja kama nda̱íhi ch'in xi k'uhin. &JE Yo̱ kab'ejña nku ta̱chju̱ún xi tjíhi̱n tj'ion jan nú nga uhu̱n. Nku nda̱ninda kits'ínchitjuhu̱ ko̱ ndaha̱chí najmi ta̱ ma basin na̱xu̱hu. iIK Nku ni̱yá nk'ie ni̱stjin nkjún, ni'ya sinagoga̱ tíbakúya Jesu éhe̱n Nti̱a̱ná. H- Tsa tsjá tu núni̱, nda tjín. Tu̱nga tsa najmi, ka̱ma stísun.” B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku ta̱chju̱ún nga ni̱stjin nkjún BG} A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nda̱ xi kunntá yá tuntsja̱jée̱: “Ji nda̱ nti̱a̱, tjennteihi̱ nga katasinjña sa nú xu'bi̱. Kuakjanndáíhi̱ tuts'in ko̱ kuinchankíhi̱ abono̱. F A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ nda̱ xi kunntá yá tuntsja̱jée̱: “Ja tjínna jan nú nd'a̱i̱ nga tíf'ái̱ngisja tuhu̱ yá higuera̱ xu'bi̱. Ndaha nku najmi tísakúna. Ti̱chásuin, a̱t'aha̱ tu̱ títs'ínkjenki tiyahá nga'yúhu̱n t'anankiu̱”, kitsú. mES Ko̱ b'i̱ ta̱ ts'ín y'éjña chu̱ba̱ya Jesu nga tsakúya: —Nku nda̱ kisasíhi̱n nku yá higuera̱ a̱jin yá tuntsja̱jéhe̱ ko̱ ngjisehe̱ tsa ja yjaha̱ tu higo̱ yóo̱, tu̱nga ndahá nku najmi kisakúhu̱. D' An b'a̱ tíxinnu̱u nga najmi. Ko̱ ta̱ jun, tsa najmi kuankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u, ngatentoo̱ b'a̱ ta̱ ts'ín ku̱a̱yó. JC  Ko̱ máha já tj'ion jan xi k'ien nga tsijnenehe̱ xjó nk'a xi kisasín ntá ti̱xa̱ Siloe, ¿a b'a̱ manu̱u nga kui xi 'yún tjín saha̱ ngatitsun nga xu̱ta̱ xi tjín nanki Jerusalen? B' An b'a̱ tíxinnu̱u nga najmi. Ko̱ ta̱ jun, tsa najmi kuankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u, ngatentoo̱ b'a̱ ta̱ ts'ín ku̱a̱yó. =As A̱s'a̱i kinchja̱ Jesu: —¿A b'a̱ manu̱u nga b'a̱ kamat'ain já Galilea̱ xu'bi̱ a̱t'aha̱ 'yún tjín saha̱ ngatitsun nga ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Galilea̱? @ ' Kui ni̱stjin xu'bo̱ kabincha yo̱ k'u̱a̱ xi kitsúyaha̱ Jesu ni xi kamat'ain k'u̱a̱ já xi nibáha a̱nte Galilea̱. Pilato̱ kits'ínk'ien jóo̱ ko̱ ta̱ kuihi jníhi̱ jakj'á nga kits'íntjijinko̱ho jníhi̱ chu̱ xi i̱ncha tsichuko̱ nga kitsjá chje̱. m?S ;B'a̱ tíxihin nga najmi ku̱i̱tjui yo̱ santa nkúhu nga k'úéchjíyjei to̱on xi tje̱hin.>w :Tsa tjín xi tíbatéjénehi ko̱ tje̱nko̱i̱ nga tí'miko̱i̱ nginku̱n nda̱ tjíxóo̱, chu̱bako̱ndai nga tje̱nko̱ sai a̱ya ni̱yóo̱, tu̱ xi najmi ngju̱a̱i̱ko̱ho ri nginku̱n nda̱ jue. A̱t'aha̱ tsa nginku̱n nda̱ jue ngju̱a̱i̱ko̱hi, a̱s'a̱i nda̱ jue ts'i̱ínkjas'ehin a̱ya ntsja nda̱ xi kunntá nu̱ba̱yóo̱ ko̱ kui xi ngju̱áya'yíhin. a=; 9’¿Á najmi n'enkjíntak'un su̱ba̱hanu ni xi nda tjín nginku̱n Nti̱a̱ná? <! 8¡Xu̱ta̱ xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná! Mankjinnu̱u ni xi ma chji nk'a ján ko̱ t'anankiu̱, tu̱nga, ¿á najmi tímankjihi̱nnu̱u ni̱stjin xi kich'ahanu nd'a̱i̱? B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga k'úéndaka̱á xinki̱á `;9 7Ko̱ nk'ie nga tsjen ntjo̱ sje, a̱s'a̱i: “Ka̱ma sje” bixíún, ko̱ b'a̱ ma. L: 6B'a̱ ta̱ kitsú ya Jesu nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n: —Nk'ie nga yo nga nibá ni̱nti̱ xi tje̱hen má fintjai ts'íu̱, a̱s'a̱i: “Tsí k'u̱a̱” bixíún, ko̱ b'a̱ ma. L9 5Xi tí'mi na̱'mi ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ ntíhi̱, ko̱ xi tí'mi ntí ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ na̱'mihi̱. Xi tí'mi na̱a ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ ta̱kjíhi̱n, ko̱ xi tí'mi ta̱kjín ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ na̱aha̱. Xi tí'mi na̱ nchí'ya ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ na̱ a̱ntaha̱, ko̱ xi tí'mi na̱ a̱nta ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ na̱ nchí'yaha̱. B'i̱ kitsúhu̱ Jesu xu̱ta̱ nk'ie nga najmi tímankjihi̱n ni̱stjin xi y'a E8 4A̱t'aha̱ nd'a̱i̱ ch'a̱tuts'i̱hi̱n ra̱ nga ku̱a̱kjánya yjoho̱ má nga tjíntu un xu̱ta̱. Jan ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ jo, ko̱ xi joo̱ ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ xi joo̱n. !7; 3¿A b'a̱ manu̱u nga kju̱a̱jyu jái̱ tsja a̱sunntei̱? An b'a̱ tíxinnu̱u nga najmi. Tu̱ xi kju̱a̱kjánya níhi yjoho̱ xu̱ta̱ jái̱hina. F6 2Tu̱nga tjíhin ni nga nku kju̱a̱ni̱ma̱ xi tu̱ xí chánkahá kj'u̱a̱jian. Un ṉkjún tíbena ko̱ b'a̱ ka̱mana santaha nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga ku̱i̱tjusun niu̱. ^55 1’An jái̱k'iet'á nd'íá a̱sunntei̱ ko̱ mangimjena nga ku̱i̱ti̱ kai. C4 0Tu̱nga nda̱ musu̱ xi najmi be ni xi mjehe̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ ko̱ títs'ín ni xi tjíhin nga n'e̱ kju̱a̱ha̱ ra̱, kui xi chuba ni̱yá s'e̱he̱. A̱t'aha̱ ngayjee̱ xi ts'ati ni xi kits'ínkjáíhi̱n, kui xi ta̱ ts'ati ni xi ku̱i̱nchí ngáha̱ ra̱. Ko̱ xi 'yún tse ni xi kin'e kunntá, kui xi ta̱ 'yún tse ni xi n'e̱nisi ngáha̱ ra̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nga kui nga̱t'aha̱ ku̱a̱kjányaha yjoho̱ xu̱ta̱ F3 /’Nda̱ musu̱ xi be ni xi mjehe̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ ko̱ najmi b'énda yjoho̱ ko̱ ta̱ ndaha najmi ts'íntjusun ni xi mjehe̱ nda̱ nti̱a̱ha̱, kui xi nkjin ni̱yá s'e̱he̱. 2 .Tsa tu̱ kj'u̱a̱íhí nda̱ nti̱a̱ha̱ nda̱ musu̱ xu'bi̱ ni̱stjin xi najmi tíkuyáha̱ ko̱ chu̱ba̱ xi najmi be, 'yún ndjá ts'i̱ínnijéhe̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ xi nkú ts'ín n'enijéhe̱ xu̱ta̱ xi najmi mjehe̱ s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. 1{ -Tu̱nga tsa b'i̱ ts'ín ts'i̱ínnkjink'un nda̱ musu̱ xu'bi̱: “K'u̱a̱ndaya saha̱ nda̱ nti̱a̱na̱ nga kj'u̱a̱í.” A̱s'a̱i k'u̱éhe̱ já musu̱ ko̱ jminchjín musu̱ xingisoo̱ ko̱ nga kji̱ne̱ ko̱ k'úí ko̱ ka̱ma ch'i̱. l0Q ,Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Nda̱ nti̱a̱ha̱ ts'i̱ín kunntáha̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n. {/o +¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ nda̱ musu̱ xu'bi̱ tsa b'a̱ títs'ín nk'ie nga kj'u̱a̱í nda̱ nti̱a̱ha̱! o.W *B'i̱ kitsú Nda̱ Nti̱a̱ná: —¿Yá nda̱ musu̱hu xi na̱xu̱ fiko̱ xáha̱ ko̱ xi nkjink'un, xi nda̱ nti̱a̱ha̱ kitsjá xáha̱ nga kui xi tsjáha̱ nichine já musu̱ xingisoo̱ nk'ie nga ku̱i̱chú chu̱ba̱? - )A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Simon Pedro̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¿a ji̱n ts'a̱ji̱n én xi kuachubai, a ra̱ ko̱hó xu̱ta̱? j,M (B'a̱ ts'ín ta̱ ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu ko̱ jun, a̱t'aha̱ chu̱ba̱ nga najmi tíchuyóho̱o kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ musu̱ xi na̱xu̱ fiko̱ xáha̱ b+= '’Katumankjinnu̱u ni xu'bi̱. Tsa be títjun nda̱ xi ts'e̱ ni'yoo̱ mí chu̱ba̱ha kj'u̱a̱í nda̱ ndyjée̱, ta̱ k'úéjña nda. Najmi tsjánte tsa nda̱ ndyjée̱ kju̱a̱s'en kju̱a̱'yún ni'yaha̱. 3*_ &Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ já musu̱ xu'bo̱ tsa tjíntu tík'un nk'ie nga kj'u̱a̱í nda̱ nti̱a̱ha̱, ndaha tsa masen ni̱stje̱n ko̱ ndaha tsa ja tífi ma sen. ,)Q %Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ já musu̱ xi tjíntujíhin nk'ie nga kj'u̱a̱íhi nda̱ nti̱a̱ha̱. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ni xi ts'i̱ín nda̱nti̱o̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga tíchuyáha̱, k'u̱énda yjoho̱ nga ts'i̱ínk'íéntut'á yámixo̱ já musu̱ ko̱ tsjáha̱ ni̱ñu̱. ?(w $B'a̱ n'o̱o xi nkú ts'ín já musu̱ xi i̱ncha kuyá nga kj'u̱a̱í nda̱ nti̱a̱ha̱ xi kafí kju̱a̱bixan, xi nk'ie nga f'ai tu̱ tje̱n'yún chjux'áhá ra̱ a̱nkju̱o̱. ;'q #’T'endo yjonu̱u ko̱ t'etíú nd'ínu̱u. q&[ "B'a̱ tíxinnu̱u a̱t'aha̱ má nga tíjña kju̱a̱nchi̱nánu̱u, yo̱ ta̱ tíjña ani̱ma̱nu̱u. t%a !Ta̱teño ni xi tjínnu̱u ko̱ tjoho̱on xu̱ta̱ x'a̱n. T'ekú ni xi najmi maha̱ batsun. Ch'a̱tjó ndji̱o̱jmi ján ni xi ts'i̱ín nchi̱ná sínnu̱u, má najmi ma fas'en já ndyjé ko̱ ta̱ ndaha xubíu̱ najmi maha̱ bate. -$S ’Najmi tu̱ binkjun, chu̱tsa̱nka̱ tíntína̱. A̱t'aha̱ tsjo tjíhi̱n Na̱'minu̱u nga tsjánu̱u nga ku̱i̱tjás'e̱njiun xi nkú ts'ín batéxuma. .#U Tjehe̱nnto nga katatéxumanu̱u Nti̱a̱ná ko̱ b'a̱ ts'ín tu̱ k'u̱a̱i̱suhúnnu̱u ni xu'bi̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu kju̱a̱nchi̱nóo̱ " A̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xu'bi̱ bangisjai xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱, tu̱nga jahá be Na̱'minu̱u nga machjénnu̱u ni xu'bi̱. !3 Kui b'a̱ maha, najmi tu̱ b'ejña títjun nga ni xi chi̱no̱o ko̱ ni xi s'i̱u ku̱i̱nchísjo. Najmi tu̱ kui kju̱a̱baha̱ niu̱ kas'enu̱u.  1 Tsa Nti̱a̱ná b'a̱ tsjo ts'ínk'íéntu jñá xi chu̱ba̱ ma cháhá, xi nd'a̱i̱ ma chá ko̱ ndyjunni̱ ku̱i̱ti̱, ¿a najmi tu̱ sahá 'yún tsjá sanu̱u najyun xi ndyjo̱o jun xi 'yún chjí so nga jñóo̱? ¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná! % ’Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o xi nkú ts'ín sá naxúu̱. Najmi ts'ínxá ko̱ najmi ts'ínnda nachjún. Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u nga ta̱ ndaha nda̱ rei̱ Salomon xi 'yún chánka kama ni̱stjin nk'ie, najmi b'a̱ k'un najyun xi kingja xi nkúhu naxúu̱. eC Tsa najmi manu̱u n'o ni xi i̱chí, ¿á jun tífanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ni xingisoo̱?  Ko̱ ndaha tsa 'yún kjúánta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u tu̱ xi sáhanu masen metru̱, najmi tjín xi nkú ts'ín sáhanu masen metru̱. Z- Cha̱so̱ho̱ ni̱see̱. Najmi b'éntje̱, najmi b'ékú, najmi tjíhi̱n ni'ya xi má nga f'átjo nichinehe̱. Tu̱nga tsjáhá ra̱ Nti̱a̱ná nichine. Ko̱ jun, ¿a najmi 'yúhún chjí so nga ni̱see̱? 9 Nk'ie ní nga ku̱i̱ntsu̱bo̱o, kui ní nihi xi 'yún chjíhi̱ ra̱ nga nichinee̱, ko̱ yjonintenu̱u, kui xi 'yún chjíhi̱ ra̱ nga najyuu̱n. +O A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —Kui kju̱a̱ha nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ni xi machjénnu̱u, mí nihi xi chi̱no̱o. Ta̱ ndaha najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ni xi machjéhe̱n yjonintenu̱u, mí najyuhun xi ndyjo̱o. 4a ’B'a̱ mat'ain xu̱ta̱ xi b'ékúhu̱ yjoho̱ kju̱a̱nchi̱ná. Kui xi x'a̱n nginku̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga Nti̱a̱ná kuhu̱n ntíhi̱ }} |r{{zgyFxiwuvv?utsrrqXpp"nmmlk|jj|j(i}hh(ggf9e`dccb9aa"__%^^*][] \Z[[o[&ZYcXX WaVV&UrT*SARQPON%MKL(JJ'IHH[GZFFE^DDsCCB4A?@@?X>>f>==..-- ,i+*))(('&%%0$$/##e"!! Ng6fwp"Q*X M H y g dA'{U|.dW A̱sakahan ta̱ k'ien ta̱chjúu̱n. *cMA̱s'a̱i b'a̱há ta̱ kits'ín ngáha nda̱ xi ma jahan ko̱ ta̱ k'ien, ko̱ b'a̱ ta̱ kamat'ain já xingisoo̱. Ndaha nku xi yatuu̱ najmi kis'ehe̱ ntí. dbAA̱s'a̱i nda̱ xi ma joho tsixanko̱ ngáha ta̱chjúu̱n, tu̱nga ta̱ k'iehén ngáha. aY'entu yatu já xi nts'e̱ maha xinkjín. Tsixan nda̱ xi tjuu̱n tu̱nga b'a̱há tjíu̱n k'ien. Najmi kis'ehe̱ ntí. G`kingjásjaiyaha̱. B'i̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, y'ét'aná Moise: “Tsa nku nda̱ xi tíjñaha̱ chju̱ún kju̱a̱yá nga najmi kis'eko̱ho̱ ntí chju̱úhu̱n, nda̱ nts'e̱ tjíhin nga ku̱i̱xanko̱ ngáha chju̱úhu̱n, tu̱ xi b'a̱ ts'ín s'e̱he̱ ra̱ ntí nda̱ nts'e̱ xi k'ie̱n.” _ Já saduseo̱ bakúya nga najmi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱. A̱s'a̱i k'u̱a̱ xi j'aisehe̱ Jesu nga "^=Najmi kamaha̱ jóo̱ kits'ínkijneya Jesu nga ku̱i̱nchja̱ nginku̱n xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ nku én xi najmi b'a̱ tjín. Tu̱ sahá kama nkjúhu̱n én xi kits'ínk'óya Jesu ko̱ najmi ta̱ kinchja̱ha. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ (]IA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tjoho̱on nda̱ títjun Cesa̱r ni xi ts'e̱ nda̱ títjun Cesa̱r, ko̱ tjoho̱on Nti̱a̱ná ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. 3\_—Ta̱kúnú nku to̱on denari̱o̱. ¿Yá xi ts'e̱ sénni̱stjii̱n ko̱ j'áín xi tjít'aha̱ to̱oi̱n? B'a̱ kitsú jóo̱: —Ts'e̱ nda̱ títjun Cesa̱r. `[9Tu̱nga kamankjihín ra̱ Jesu kju̱a̱maña̱ha̱ jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: aZ;Kui nga, ¿a ma b'echjíhi̱í nda̱ títjun Cesa̱r ni xi f'áchjíná, a ra̱ najmi? ;YoB'a̱ i̱ncha j'ai tsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, yai̱ nga kju̱axi̱ én xi chubai nga bakuyáí ko̱ nga najmi ngabi n'ei kju̱a̱. Na̱xu̱ bakuyáí éhe̱n Nti̱a̱ná. XwA̱s'a̱i kits'ín nibásehe̱ Jesu k'u̱a̱ já xi kúnnta 'maha̱, xi xu̱ta̱ nda kits'ín ma maña̱ yjoho̱, tu̱ xi ts'i̱ínkijnejihin Jesu nku én xi najmi b'a̱ tjín. B'a̱ ts'ín ka̱ma ts'i̱ínkjas'ehe̱n ra̱ nda̱ tjíxá Roma̱. WTa̱ kuihi chu̱bo̱ mjehe̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga ku̱a̱kj'ánijé Jesu, a̱t'aha̱ kamankjihi̱n nga kui kinchja̱ni̱jmíyaha nga y'éjña chu̱ba̱ya. Tu̱nga i̱ncha kitsankjúhún xu̱ta̱ nkjiu̱n. KVTu̱ yáhá ni xi ku̱i̱jne̱sun ndji̱o̱ xu'bi̱ ka̱ma xi̱xi̱. Ko̱ xi ku̱i̱jne̱nehe̱ ndji̱o̱ ka̱ma nku̱a̱nku̱a̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xi tjíhin nga s'e̱chjíhi̱ U{Tu̱nga tsase'ahá Jesu jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Kui nga, ¿nkú tsuhu̱ ra̱ ma ni xu'bi̱ xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná? B'a̱ títsu̱:Ndji̱o̱ xi kikjaníya já chji̱ne̱xóo̱,
ja j'ai ma ndji̱o̱ k'aku̱. TKj'u̱a̱í ko̱ ts'i̱ínkje já xi ts'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱ ko̱ kj'a̱í já tsjá sá ngáha̱ ra̱ a̱nte tuntsja̱jée̱. Nk'ie nga kint'é ni xu'bi̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha yo̱, a̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsú: —¡Najmi b'a̱ tu̱ katuma! NSKui nga kik'onsjehe jóo̱ ntíhi̱ ndo̱ na̱tsin má nga tjíntje̱ tuntsja̱jée̱ ko̱ kits'ínk'ien. ’Kui b'a̱ maha, ¿nkú ts'i̱íhi̱n ra̱ nda̱ xi ts'e̱ tuntsja̱jée̱ já xu'bo̱? #R?Tu̱nga nk'iehé nga kikie já xi ts'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱ nga nibá ntíhi̱ ndo̱, b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: “Kui xu'bo̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n na̱'mihi̱. Tu̱ sahá n'e̱k'ieén tu̱ xi ka̱ma ts'a̱ñáhaná ni xi ts'i̱ínkjáíhi̱n.” MQ ’Tu̱ chahán b'i̱ kitsú nda̱ xi ts'e̱ tuntsja̱jée̱: “¿Mí nihi xi ts'ian? Tu̱ sahá ntína̱ xi tjo ṉkjúnna ts'inkjíá. Tsa tu̱ ahá ni sku̱e̱nkjún ntína̱ jóo̱.” P/ Ta̱ kits'ínkjihí ngáha kj'a̱í nda̱ musu̱hu̱ ndo̱, tu̱nga ta̱ kits'ín'uhún ngáha̱ ra̱ jóo̱ nda̱ xu'bi̱ nga tsanka tje̱nnki. NO A̱s'a̱i ta̱ kits'ínkjihí ngáha ndo̱ kj'a̱í nda̱ musu̱, tu̱nga ta̱ kik'íéhé ngáha̱ ra̱ jóo̱ nda̱ musu̱ xu'bi̱. Ch'on ṉkjún i̱ncha kitsúhu̱ ko̱ kits'ínkji tiya tiya. ~Nu Nk'ie nga ja tíjne tuu̱, a̱s'a̱i kits'ínkjisehe̱ ndo̱ nku nda̱ musu̱hu̱ já xi títs'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱ tu̱ xi ku̱a̱nkihi̱ ra̱ tu xi kanéhe̱. Tu̱nga kik'íéhé ra̱ jóo̱ nda̱ musu̱hu̱ ko̱ kits'ínkji tiya tiya. xMi A̱s'a̱i Jesu b'i̱ ts'ín tsakúyaha̱ xu̱ta̱ nga y'éjña chu̱ba̱yaha̱: —Nku nda̱ y'éntje̱ tuntsja̱jé. Kitsjá sáha̱ a̱ntee̱ já xi maha̱ ts'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱, a̱s'a̱i ngji kjin tse ṉkjún ni̱stjin. [L/A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ ta̱ ndaha an najmi xínyanu̱u yá xi kitsjána nga b'a̱ títs'ian. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén já xi najmi na̱xu̱ fiko̱ xá xi kik'a̱i̱hi̱ ^K5A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ ngáha Jesu: —Najmi yai̱ yá xi kits'ín nibáha̱. RJKo̱ tsa: “Xu̱ta̱ a̱sunntei̱ kits'ín nibáha̱” ku̱i̱xíaán, ngayjee̱ xu̱ta̱ k'u̱éná ndji̱o̱ nga ts'i̱ínk'ienná, a̱t'aha̱ b'a̱ tsu xu̱ta̱ nga nku nda̱ profeta̱ kama Jua. nIUA̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín nga kinchja̱ni̱jmíyaha niu̱: —Tsa: “Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ Jua”, ku̱i̱xíaán, a̱s'a̱i b'a̱ ku̱i̱tsu̱ná: “¿Á najmi kis'ejihi̱nnu̱u ni xi kitsúhu Jua?” H{¿Yá xi kits'ín nibáha̱ Jua Bautista̱ nga j'aiténtá xu̱ta̱? ¿A Nti̱a̱ná, a ra̱ xu̱ta̱ a̱sunntei̱hí? VG%B'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ an ta̱ kuasjáíyanu̱u nku ni. T'inyanú. sF_B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —T'inyani̱, ¿mí xá xi tjíhin nga b'a̱ tín'ei? ¿Yá xi kitsjá xáhi? E Nku ni̱yá nk'ie nga tíbakúya Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ nga y'éni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i j'aik'úhu̱n já na̱'mi k'aku̱, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. 5Dc0Tu̱nga najmi tísakú ni̱yáhá ra̱ nkú ts'ín b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín, a̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ 'yún mjehe̱ nga ku̱a̱sínñjuhu̱ ni xi tínchja̱ Jesu.jCM/Xki̱ ni̱stjin tsakúya Jesu na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Ko̱ já na̱'mi k'aku̱, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já xi yankjúhu̱n i̱ncha tsangisjai ni̱yá xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínk'iehen Jesu. GB.B'i̱ kitsúhu̱: —B'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Ni'ya xi má nga ku̱i̱nchja̱ko̱ xu̱ta̱ Nti̱a̱ná ka̱ma ni'yana̱.” Tu̱nga jun a̱ntehe̱ já ndyjé tín'e mo. A-A̱s'a̱i jas'en Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Kik'onsje já xi tíi̱ncha batéña ko̱ tíi̱ncha b'atse chu̱ yo̱. <@q,Ts'i̱ínkjenu̱u ko̱ ts'i̱ínk'ien xu̱ta̱ nankinu̱u. Ndaha nku ndji̱o̱ najmi ta̱ s'e̱jñasun saha̱ ra̱ xinkjín. A̱t'aha̱ najmi kamankjinnu̱u nk'ie nga y'éjña chjinu̱u Nti̱a̱ná kju̱a̱ndaha̱. B'i̱ ts'ín kik'onsje Jesu já xi tíi̱ncha batéña chu̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ?+A̱t'aha̱ ku̱i̱chú ni̱stjin nga já kontra̱nu̱u k'u̱étjindainu̱u xjó nga k'u̱échjanu̱u tu̱ xi ts'i̱ínkjehe̱nu̱u. >/*B'i̱ kitsú: —¡Tsa tu̱ kui sa ni̱stjin xu'bi̱ ka̱mankjinnu̱u ni xi tsjánu̱u kju̱a̱jyu! Tu̱nga tíjña 'mahánu̱u niu̱ nd'a̱i̱. c=?)Nk'ie nga j'ai tiña Jesu nanki Jerusalen, kikjintántjai nankiu̱ nk'ie nga kikie. ~<u(B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ tíxinnu̱u, tsa k'u̱échja ts'a xu̱ta̱ xu'bi̱, ndji̱o̱ i̱ncha kji̱ntáya. C;'A̱s'a̱i kinchja̱ k'u̱a̱ já fariseo̱ xi tje̱njihi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n: —Ji nda̱ maestru̱, b'a̱ t'ihi̱n xu̱ta̱ ni'yakuyáhi̱ nga najmi tu̱ b'a̱ i̱ncha kats'ín. T:!&B'a̱ i̱ncha kitsú xu̱to̱: —¡Nti̱a̱ná nda kats'ínko̱ nda̱ rei̱ xi kits'ín nibá ngajoho̱! ¡Kas'e kju̱a̱jyu ndji̱o̱jmi ján ko̱ kaya kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná nk'a ján! 9 %Nk'ie nga ja tíi̱ncha bichú tiña má jenstehe̱n a̱sunntu tje̱nki̱ Yá Olivo̱, a̱s'a̱i ngayjee̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ Jesu 'yún i̱ncha kikjintáya tsjo nga kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ ngayjee̱ kju̱a̱nkjún xi i̱ncha kikie. g8G$Xi nkú nga ts'ín tífi Jesu, b'a̱ ts'ín kingjántu najyuhu̱n xu̱ta̱ a̱ya ni̱yóo̱. u7c#I̱ncha j'aiko̱ho̱ Jesu chu̱. Najyuhu̱n i̱ncha kingjásuhu̱n chu̱ ko̱ kits'ínk'íésun Jesu. O6"B'a̱ kitsú jóo̱: —Nda̱ maestru̱ rú machjéhe̱n chu̱. 5)!Nk'ie nga ja tíi̱ncha kjendáya ntí búrrúu̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú já xi ts'e̱ chu̱: —¿Á jun tíchjundáyahanu ntí búrrúu̱? b4= A̱s'a̱i ngji já xi kin'ekjíu̱ ko̱ kisakúhu̱ chu̱ xi nkú nga kitsú Jesu. 03YKo̱ tsa tjín xi ngju̱ásjaiyanu̱u: “¿Á jun tíchjundáyahanu chu̱?”, tsa ku̱i̱tsu̱nu̱u, b'a̱ t'ihu̱un: “Nda̱ maestru̱ rú machjéhe̱n chu̱.” g2Gnga b'i̱ kitsúhu̱: —Tankíún nanki i̱chí xi tíjña tiña ján. Nk'ie nga ja ku̱i̱chú yo̱, sa̱kúnu̱u nku ntí búrrú xi tjít'a'yún, xi najmi kje̱e ch'a b'esúhu̱n. Chjúnndáyo ko̱ nibáko̱o e̱i̱. .1UNk'ie nga ja tsichu tiña Betfage ko̱ Betani̱a̱, nanki xi tiña maha̱ a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱, a̱s'a̱i kits'ínkji Jesu jo já ni'yakuyáha̱ 0}Nk'ie nga ja b'a̱ kitsú Jesu, a̱s'a̱i kitsjen títjun nga kits'ínndju̱ú ngáha ni̱yáha̱ nanki Jerusalen. +/OKo̱ máha já kontra̱na̱ xi najmi mjehe̱ nga kuatexumaha̱, nibáko̱o e̱i̱ ko̱ nginkán ti̱chákjó kásin.” B'i̱ ts'ín jas'en Jesu nanki Jerusalen S.Tu̱nga b'a̱há kitsú nda̱ rei̱: “An b'a̱ tíxinnu̱u. Ngayjee̱ xi tjíhi̱n ni, kui xi k'u̱a̱i̱ saha̱. Tu̱nga xi najmi tjíhi̱n, kui xi chjú'aha̱ santaha ni xi i̱chí xi tíjñaha̱. Z--“Ji nda̱ nti̱a̱, ja tíjñaha̱ te to̱on nda̱ xu'bo̱”, kitsú jóo̱. +,O’A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ nda̱ rei̱ já xi kabincha yo̱. “Chjú'oho̱o to̱oo̱n nda̱ xu'bi̱ ko̱ tjoho̱on nda̱ xi tíjñaha̱ te”, kitsúhu̱. e+Ckui nga, ¿á najmi kin'ekjas'ehe̱n ri̱ to̱onna̱ já xi be nkú ts'ín ts'ínxáko̱ho to̱on? Tsa b'a̱ kin'ei, ja ra̱ ts'inkjáín ngáha̱ ra̱ nd'a̱i̱ to̱onna̱ ko̱ santaha ntíhi̱ nga kjúa̱”, kitsú. c*?A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nda̱ rei̱: “Ji nda̱ musu̱ ch'onk'un, ta̱ kuihi én xi kuakixín ts'inko̱kju̱a̱hara. Tsa an xi kjan ko̱ fakj'a ni xi najmi an y'ejñá ko̱ kjesíntje̱n cha̱n xi najmi an y'entje̱, )5a̱t'aha̱ tsankjuhun. A̱t'aha̱ kjan ní ji. Chjubéí ni xi najmi ji y'ejñai ko̱ chjusíntje̱i̱n cha̱n xi najmi ji y'entje̱i̱”, kitsú. (-’A̱s'a̱i j'ai ngá kj'a̱í nda̱ musu̱. “Ji nda̱ nti̱a̱, á to̱ohi̱n ngáha e̱i̱. Nku pañu̱ kik'ontikjájian nga y'etjá, Y'+“Ji xi ku̱a̱texumaihi̱ un nanki”, ta̱ kitsúhu̱ nda̱ musu̱ xu'bi̱. &}A̱s'a̱i j'ai nda̱ musu̱ xi ma joho. “Ji nda̱ nti̱a̱, un tjíhin nga kits'ín ngana̱sun to̱ohi̱n”, kitsú. /%W“Nda tjín. Nda ní ji, nda̱ musu̱. Na̱xu̱ kin'etjusuin xá i̱chí xi kitsjaha, kui nga tsjaha ra nga ku̱a̱texumaha̱ ri̱ te nanki”, kitsú nda̱ rei̱. $’A̱s'a̱i j'ai nda̱ xi tjuu̱n. “Ji nda̱ nti̱a̱, te tjíhin nga kits'ín ngana̱sun to̱ohi̱n”, kitsú. g#GTu̱nga kin'e mahá nda̱ rei̱ ndo̱ ko̱ kik'óya ngáha nankihi̱. A̱s'a̱i kitsjá kju̱a̱ nga chu̱baha̱ já musu̱ xi kitsjáha̱ to̱on, tu̱ xi sku̱e̱he xi nkú tjín kits'ín ngana̱sun nga nkúnkú jóo̱. T"!’Tu̱nga unkiehé ra̱ xu̱ta̱ nankihi̱ ndo̱ ko̱ i̱ncha kits'ínkji tje̱nnki ndo̱ já chji̱ne̱'én xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “Najmi mjeni̱ tsa kui nda̱i̱ xi ka̱ma nda̱ rei̱ni̱.” 0!Y A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ te já musu̱hu̱ ko̱ kitsjáha̱ to̱on nga nkúnkú jóo̱. “N'e̱xáko̱o to̱oi̱n santa nkúhu nga kjúái̱ ngáhana”, kitsúhu̱. " = Kui nga b'a̱ kitsúhu Jesu: —Y'ejña nku nda̱ nchi̱ná xi ngji kjin kj'a̱í nanki tu̱ xi nda̱ rei̱ n'e̱ maha ko̱ a̱skahan k'o̱óya ngáha. ta Nk'ie nga tímjéñju xu̱ta̱ ni xi tínchja̱ Jesu, a̱s'a̱i ta̱ y'éjña chu̱ba̱ya ngáha nga tsakúya. A̱t'aha̱ ja tíbichú tiña nanki Jerusalen ko̱ b'a̱ tímaha̱ xu̱ta̱ nga a̱kui ku̱a̱téxumahá Nti̱a̱ná. [/ A̱t'aha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n j'aingisjáí ko̱ j'ai ts'ínk'anki xu̱ta̱ xi ja kindyja. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ xi kitsjáha̱ já musu̱hu̱ to̱on xi ts'i̱ínxáko̱ ,Q B'i̱ kitsú Jesu: —Ja k'uanki nd'a̱i̱ xu̱ta̱ xi tjíntu ni'ya xu'bi̱, a̱t'aha̱ ta̱ ntje̱he̱ ntje̱ chjáná Abraham y'aha̱ ra̱ nda̱ xu'bi̱. -A̱s'a̱i tsasinjña ndju Zakeo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ Jesu: —Cha̱se̱i̱, nda̱ maestru̱. Tsjaha̱ xu̱ta̱ x'a̱n masen ni xi tjínna. Ko̱ tsa tjín xi ndyjé kits'ihi̱n nga ts'ana̱cha̱ha̱, ts'ink'óya ngáha̱ ra̱ ñju ni̱yá tjíhin ni xi jakj'aha̱. Y+Tu̱nga nk'ie nga kikie xu̱ta̱ ni xu'bi̱, a̱s'a̱i ngayjee̱ kinchja̱yane Jesu nga b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: —Ni'yaha̱ nku nda̱ xi najmi ts'íntjusun kju̱a̱téxumaha̱ Moise kfi ts'ínkj'áíya. pYA̱s'a̱i ki̱tsa̱ tsitjujen Zakeo̱ ko̱ tsjo kamaha̱ nga kits'ínkjáíhi̱n Jesu ni'yaha̱. FNk'ie nga ja tíf'a Jesu yo̱, tsasenjinki má kji'a ndo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ji Zakeo̱, ki̱tsa̱ ti̱tjuje̱i̱n, a̱t'aha̱ ni'yahi̱ tjíhin nga ts'inkj'áíya nd'a̱i̱. &EA̱s'a̱i tsangatsanka títjuhu̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ tsiyajnu nku yá xi síjña yo̱, tu̱ xi sku̱e̱he Jesu, a̱t'aha̱ yo̱ tjíhin nga kj'u̱a̱.  Kui xi mjehe̱ sku̱e̱ yáha Jesu, tu̱nga najmi tímahá ra̱, a̱t'aha̱ katsehe xu̱ta̱ ko̱ ch'e̱ ṉkjún ya Zakeo̱. Yo̱ tíjña nku nda̱ nchi̱ná xi 'mi Zakeo̱, xi nda̱ k'aku̱hu̱ já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱. = wA̱s'a̱i tsichu Jesu nanki Jerico. J'ajin nankiu̱. G+Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kama chjihi̱ ndo̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu nga kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. Ko̱ ta̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná ngayjee̱ xu̱ta̱ xi kikie ni xu'bi̱.*B'i̱ kitsú Jesu: —Katuma chjihi. A̱t'aha̱ kuas'ejihin nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána, kui nga kama nkihi ri. wg)—¿Mí xi mjehi nga ts'ihin? B'a̱ kitsú nda̱ ko̱: —Ji nda̱ maestru̱, mjena nga ka̱ma chjina.  (A̱s'a̱i tsasin'yún Jesu ko̱ b'a̱ kitsú nga ngju̱a̱i̱chj'a nda̱ ko̱. Nk'ie nga ja j'ai, Jesu kingjásjaiyaha̱: 5c'Xu̱ta̱ xi yja títjuu̱n kinchja̱tiko̱ho̱ tu̱ xi k'u̱échja'aha ts'a, tu̱nga tu̱ sahá 'yún kikjintáya sa: —¡Ji ntje̱he̱ David, katuma ni̱ma̱hi an! ]3&A̱s'a̱i kikjintáya: —¡Ji Jesu, ji xi ntje̱he̱ David, katuma ni̱ma̱hi an! H %Kik'inyaha̱ nga Jesu, nda̱ xi nibáha Nazaret, tíf'a yo̱. k O$Nk'ie nga kint'é ndo̱ nga tíf'a ṉkjún xu̱ta̱, a̱s'a̱i kingjásjaiya mí nihi xi tíma. y#Nk'ie nga ja tíbichú tiña Jesu nanki Jerico, nku nda̱ ka̱ kab'ejña a̱ndai ni̱yóo̱ nga tíbanki chje̱. @ y"Ndaha nku ni xu'bi̱ najmi kamankjihi̱n já ni'yakuyóo̱. Najmi be ni xi tínchja̱ Jesu, a̱t'aha̱ kis'ejña 'maha̱ niu̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ ka̱ q [!K'u̱éhe̱ ko̱ ts'i̱ínk'ien. Tu̱nga ni̱stjin xi ma jahan kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. + O A̱t'aha̱ a̱ya ntsja xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ n'e̱kjas'en. Kui xi ku̱a̱jnu̱kiehe̱, ch'on ts'i̱íhi̱n, ko̱ ku̱a̱tétéjnuhu̱. q[A̱s'a̱i ngjiko̱ t'axín Jesu já ni'yakuyá xi te joo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Tjenñju. Ja tíbankíaán nanki Jerusalen. Yo̱ ku̱i̱tjusun ngayjee̱ ni xi y'ét'a já profeta̱ nga ka̱maha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. W'kui xu̱ta̱i̱ 'yún ts'ati k'u̱a̱i̱ ngáha̱ ra̱ a̱sunnte xu'bi̱ ko̱ ni̱stjin xi nibá a̱skahan k'u̱a̱i̱hi̱ nga k'úéntu tík'un sín. B'i̱ ts'ín ta̱ kitsúya ngáha Jesu nga ku̱a̱yá _7A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tu̱ yáhá ni xi y'éjña ni'yaha̱, tsa chju̱úhu̱n, tsa já nts'e̱, tsa xi cháha̱ ko̱ tsa ntíhi̱ a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná batéxumaha̱, ~uA̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pedro̱: —Xi nkúhu ji̱n, ja y'entui̱ ni xi tjínni̱ ko̱ tje̱nnkihi̱ nd'a̱i̱. veB'i̱ kitsú Jesu: —Ni xi ndaha̱chí najmi maha̱ ts'ín xu̱ta̱, Nti̱a̱ná maha̱ ts'ín nii̱. oWA̱s'a̱i xu̱ta̱ xi kint'éhe̱ b'a̱ i̱ncha kitsú: —¿Yá xi ka̱ma k'u̱a̱nki ni̱ ma? 0YTu̱ sahá najmi 'ni tjín tsa nku chu̱ camello̱ kju̱a̱s'en ti̱xa̱ha̱ nku nintu nga nku nda̱ nchi̱ná kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱. J Nk'ie nga kikie Jesu nga kik'ie nusin nusihi̱n ndo̱, b'i̱ kitsú: —¡Á b'a̱ 'yún 'ni tjíhin tsa xu̱ta̱ xi nchi̱ná ṉkjúhun kju̱a̱s'enjihin nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱! wgTu̱nga nk'iehé nga kint'é ndo̱ éi̱n, kik'ie nusin nusihi̱n, a̱t'aha̱ 'yún ṉkjún nchi̱ná. }sNk'ie nga kint'é Jesu ni xu'bi̱ b'a̱ kitsú: —Nku ni ndyjat'á sahi. Ta̱teñai ngayjee̱ ni xi tjíhin ko̱ tjeihi̱n xu̱ta̱ x'a̱n. B'a̱ ts'ín s'e̱he ri kju̱a̱nchi̱ná ndji̱o̱jmi ján. A̱s'a̱i nibáí nga tsjénnkiní. d~AB'a̱ kitsú ndo̱: —Ngayjee̱ ni xu'bo̱ títs'intjusan santa nkúhu nga ndyjana. b}=Yai xi nkú ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱: “Najmi tu̱ biyunéí kju̱a̱bixoo̱n. Najmi tu̱ n'ek'iein. Najmi tu̱ ndyjé n'ei. Najmi tu̱ testiyu̱ tsank'á n'ei. Cha̱nkjúín na̱'mihi̱ ko̱ na̱ahi̱.” ||qA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿Á an xi nda tí'mihiní? Najmi tjín xi ndaha̱, nku tutuhú Nti̱a̱ná. B{}A̱s'a̱i nku nda̱ k'aku̱ kingjásjaiyaha̱ Jesu: —Ji nda̱ maestru̱, ji xi ndai, ¿mí nihi xi ts'ian tu̱ xi ka̱ma ts'inkjáíhi̱n ra̱ nga kúáte̱jña tík'un síán? 7zgKju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi najmi ts'i̱ínkjáíhi̱n nga Nti̱a̱ná xi batéxumaha̱ xi nkú ts'ín ts'ínkjáíhi̱n nku nda̱ chí ni xi 'ba̱i̱hi̱, kui xi ndaha̱chí najmi kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíko̱ Jesu nku nda̱ nchi̱ná y7Tu̱nga kinchja̱há ra̱ Jesu jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Tjehe̱nntoho̱ jántíu̱ nga kanibásena. Najmi tu̱ jun b'ech'óho̱o. A̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'ín tjíntuyáha̱ xi nkú joyaha jántí xi̱, kui xi tje̱he̱n ra̱ nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. Vx%A̱s'a̱i i̱ncha j'aiko̱ xu̱ta̱ ntíhi̱ tu̱ xi Jesu ngju̱énnehe̱ ra̱ ntsja. Tu̱nga nk'iehé nga kikie já ni'yakuyóo̱ nii̱, b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nga najmi b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín. w An b'a̱ tíxinnu̱u. Nku nda̱ xi na̱xu̱ kama nda̱i̱ nginku̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga kik'óya ngáha ni'yaha̱. Najmi b'a̱ha nda̱ xinkuu̱. A̱t'aha̱ tu̱ yáhá ni xi k'u̱a̱sjenk'a suba yjoho̱, kui xi i̱chí ka̱ma nginku̱n Nti̱a̱ná. Ko̱ xi k'u̱a̱sje ni̱ma̱kju̱a̱ yjoho̱, kui xi sa̱kúhu̱ kju̱a̱chánka. B'i̱ ts'ín nda kinchja̱ne Jesu jántí xi̱u̱ jvM ’Tu̱nga nda̱ xi f'áchjíntjai ch'á kjin tsasinjña ko̱ santaha najmi ma k'un tsa nk'a ján ku̱a̱se̱njinki. Tu̱ kik'onyahá 'me̱he̱ nga b'i̱ kitsú: “Ji Na̱'mi, katuma ni̱ma̱hi an nga jé tje̱nna.” yuk Jo ni̱yá nga tuntjóo̱ báte̱jña kjintíá ko̱ nku tíkjá ngayjee̱ ni xi ts'in ngana̱ tsja chje̱.” itK Nda̱ fariseo̱ b'i̱ ts'ín kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná nga ngandaha̱ kinchja̱ nk'ie nga kabasinjña ndju: “Ji Na̱'mi, títsjaha máb'a̱chjí a̱t'aha̱ najmi b'a̱ k'an xi nkú k'un xu̱ta̱ xi k'oo̱, xi ndyjé ts'ín, xi ch'onk'un, xi b'at'aha̱ chju̱úhu̱n. Ko̱ ta̱ ndaha najmi b'a̱ k'an xi nkúhu nda̱ xu'bi̱ xi f'áchjíntjai ch'á. 4sa —Jo já ngji nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱, nku xi nda̱ fariseo̱ ko̱ nku nda̱ xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱. erC Ta̱ y'éjña chu̱ba̱yaha̱ Jesu nga tsakúyaha̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ maha̱ nga na̱xu̱ tíi̱ncha ts'ín nginku̱n Nti̱a̱ná maha̱, tu̱nga najmi ndahá ts'ín basehe̱ xu̱ta̱ xingisoo̱. B'i̱ kitsúhu̱: DqB'a̱ tíxinnu̱u nga ntju̱úhu̱n ts'i̱íhi̱n kju̱a̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. Tu̱nga nk'ie nga kj'u̱a̱í ngáha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, ¿a sa̱kú saha̱ a̱sunntee̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná? B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ fariseo̱ ko̱ nku nda̱ xi f'áchjíntjai ch'á 0pYNti̱a̱ná, ¿a najmi kixi̱hí ts'i̱íhi̱n kju̱a̱ xu̱ta̱ xi j'ájin, xi ni̱stjin ni̱stje̱n nchja̱ko̱ho̱? ¿A ts'i̱ínk'andayahá nga ku̱a̱si̱nko̱? toaB'i̱ kitsú sa Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu: —Nda ta̱sinñju ni xi kitsú nda̱ jue ch'onk'un xu'bi̱. @nytu̱nga tu̱ nku títs'ínstihína ta̱chjíi̱n. Kui nga tu̱ sahá kixi̱ ts'ihi̱n ra̱ kju̱a̱ tu̱ xi najmi ts'i̱ínkjehe kju̱a̱tsentana̱ nga kj'u̱a̱íse tehe̱ntena.” ;moNkjin ni̱stjin j'a nga najmi kits'íhi̱n kju̱a̱ ta̱chjúu̱n. Tu̱nga a̱skahán ni kits'ínnkjink'un: “Ndaha tsa najmi benkján Nti̱a̱ná ko̱ najmi nusinna xu̱ta̱, 4laYo̱ ta̱ y'ejña nku ta̱chju̱ún xi ja k'ien x'i̱hi̱n. Kui xi fisehe̱ nda̱ jue nga b'a̱ tsuhu̱: “Kixi̱ n'e̱ní kju̱a̱ xi tjínko̱na chá kontra̱na̱.” kB'i̱ kitsúhu̱: —Nku nanki y'ejña nku nda̱ jue xi najmi benkjún Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ ndaha najmi nusihi̱n xu̱ta̱. 5j eA̱s'a̱i Jesu y'éjña chu̱ba̱yaha̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ nga tsakúyaha̱ nga tjíhin nga tehe̱nte ku̱i̱nchja̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga najmi ts'i̱ínkjehe̱ k'un. i%B'a̱ kitsú jóo̱: —Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿má xi tje̱hen b'a̱ ka̱moo̱? B'i̱ kitsú Jesu: —Yaha̱ nga má kjijña nku yjoninte k'ien, yo̱ ma ñjakú chálíkíe̱. B'a̱ ta̱ ts'ín cha̱ha̱ nga kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n.Fh$Jo já xi kafi jñá, nku chjúbé ko̱ xinkuu̱ s'e̱jña. `g9#Jo jminchjín xi tíi̱ncha ot'áha̱ xinkjín, nku chjúbé ko̱ xinkuu̱ s'e̱jña. f"An b'a̱ tíxinnu̱u. Kui ni̱stje̱n xu'bo̱ jo xu̱ta̱ xi kjintusún nku kama̱, nku chjúbé ko̱ xinkuu̱ s'e̱jña. -eS!Tu̱ yáhá ni xi mjehe̱ ts'i̱ínk'anki suba yjoho̱ nga k'úéjña tík'un, kui xi tu̱ sahá ku̱a̱yá. Tu̱nga xi ku̱a̱yá, kui xi tu̱ sahá n'e̱k'anki. Md N'e̱kj'áítsjoho̱on yjonu̱u ni xi kamat'ain chju̱úhu̱n Lot. Kc’Kui ni̱stjin xu'bo̱, xi kab'ejñasun nk'a ni'yaha̱ najmi tu̱ ku̱i̱tjujen nga kj'u̱a̱ík'asje ni xi tjíntu a̱ya ni'yaha̱. Ko̱ xi kafi jñá najmi ta̱ kats'óyaha ni'yaha̱. `b9B'a̱ ta̱ ka̱ma ni̱stjin nk'ie nga ku̱a̱kúchji yjoho̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. a!Tu̱nga ni̱stjin nga tsitju Lot nanki Sodoma̱, nibajen nk'a ján nd'í ko̱ sufri̱ nga tsixuntu t'anankiu̱. Jesun ngayjee̱ xu̱ta̱. R`Ko̱ b'a̱ ta̱ kama ni̱stjin nga y'ejña Lot. Tíi̱ncha kjine ko̱ tíi̱ncha 'bi xu̱ta̱. Tíi̱ncha b'atse ni ko̱ tíi̱ncha batéña ni. Tíi̱ncha b'éntje̱ ko̱ tíi̱ncha ts'ínnda ni'ya. #_?Kui ni̱stjiu̱n tíi̱ncha kjine ko̱ tíi̱ncha 'bi xu̱ta̱. Tíi̱ncha bixan ko̱ tíi̱ncha ts'ínkixan ntíhí. B'a̱ tíi̱ncha ts'ín santa nkúhu nga tsichu ni̱stjin nga jas'en Noe tsutsu chánkoo̱, ko̱ tu̱ ni xí kik'ahá ts'í ko̱ jesunjin ntá ngayjee̱ xu̱ta̱. ^’Xi nkú kama ni̱stjin nga y'ejña Noe, b'a̱ ta̱ ka̱ma ni̱stjin nk'ie nga kj'u̱a̱í ngáha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. ]Tu̱nga títjuhún tjíhin nga un ṉkjún sku̱e̱he̱ ko̱ nga xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ najmi ts'i̱ínkjáíhi̱n. S\A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín ma chji nd'ích'o̱n nk'a ján nga bat'ai, nga ma chji e̱i̱ ko̱ ma chji ján, b'a̱ ta̱ ts'ín ka̱ma chji Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n ni̱stjin nk'ie nga kj'u̱a̱í ngáha. ,[QTjín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u: “E̱i̱ tíjña”, ko̱ a ra̱: “Ján tíjña.” Tu̱nga najmi tu̱ bankínnú ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ tsjennkíhu̱u. pZYA̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱: —Ku̱i̱chú ni̱stjin nga ka̱ma mjenu̱u nga cho̱o ndaha tsa tu̱ nku i̱chí ni̱stjin xi s'e̱ nk'ie nga kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, tu̱nga najmi cha̱nú. (YIKo̱ ta̱ ndaha najmi b'a̱ ku̱i̱tsu̱ xu̱ta̱: “E̱i̱ tíjña”, ko̱ a ra̱: “Ján tíjña.” A̱t'aha̱ ja tíbatéxuma Nti̱a̱ná a̱jinnu̱u. UX#A̱s'a̱i já fariseo̱ kingjásjaiyaha̱ Jesu nkjé ku̱i̱chú ni̱stjin nga ku̱a̱téxuma Nti̱a̱ná. B'i̱ kitsú Jesu: —Tunkaán najmi ka̱ma chjihi̱ nk'ie nga ku̱a̱téxuma Nti̱a̱ná. ]W3A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ ndo̱: —Ti̱síntje̱i̱n ko̱ t'in. A̱t'aha̱ kuas'ejihin nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána, kui nga kama nkihi ri. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nkjé ku̱a̱téxuma Nti̱a̱ná V¿Á tu̱ nkuhú nda̱ xu'bi̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ kuak'óyaha nga kj'u̱a̱i̱ts'íntsjoho̱ ra̱ Nti̱a̱ná? zUmA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿A najmi tehé maha já xi kama nkihi̱? ¿Má kfihi̱ já xi ñja xingisoo̱? ,TQJ'aisinkúnch'int'aha̱ Jesu nga i̱xí t'anankiu̱hú kingjénsten nintaku̱ ko̱ kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱. Samari̱a̱ nibáha nda̱ xi b'a̱ kits'íu̱n. !S;A̱s'a̱i nku nda̱ xi tje̱njihi̱n já xi tee̱, nk'ie nga kikie nga kama nkihi̱, kik'óya ko̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nga 'yún kikjintáya. 'RGNk'ie nga kikie Jesu jóo̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —Tankínkuhu̱u yjonu̱u já na̱'miu̱. Nk'ie nga tíi̱ncha fi jóo̱, tsitjuxín ch'ihin. QQ nga kikjintáya: —Ji Jesu, nda̱ maestru̱, katuma ni̱ma̱hi ji̱n. wPg Nk'ie nga tsichu nku nanki i̱chí, j'aik'úhu̱n te já xi k'uhu̱n ch'in fentujnu. Kui xi kjint'á tsincha O} Nk'ie nga títs'ín ni̱yá Jesu nga tífi nanki Jerusalen, j'ajin masen a̱nte Samari̱a̱ ko̱ a̱nte Galilea̱. Ny B'a̱ ta̱ ts'ín jun, nk'ie nga ja n'e̱tjusun ngayjee̱ xá xi kitsjánu̱u Nti̱a̱ná, b'a̱ ní ti̱xíún: “Já musu̱ níi̱. Ni xi kik'inni̱, kui nihi xi kin'ei̱.” B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu te já xi k'uhu̱n ch'in fentujnu Mw Ko̱ ta̱ ndaha najmi tsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ nda̱ musu̱hu̱ nk'ie nga ja kuats'íntjusun xá xi kuatsjáha̱. BL}B'a̱ ní ku̱i̱tsu̱hu̱: “T'endaní ni xi kjíne̱ ko̱ n'e̱sjei najyihi̱n. T'eyání nichinena̱ ko̱ ntá xi k'u̱i̱a̱, ko̱ a̱skahan ka̱ma chi̱ne̱i̱ ko̱ s'i̱ ji.” sK_’Tsa nku xi tíjñajinnu̱u tíjñaha̱ nku nda̱ musu̱ xi kafikján t'anankiu̱ ko̱ tsa chu̱ kafikunntá, nk'ie nga ja k'o̱óyaha jñá nda̱ musu̱, najmi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱: “Ti̱tjáha̱nchunt'áí yámixo̱.” _J7B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa tu̱ i̱chí s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná xi nkúhu nku k'un mostasa̱ xi 'yún i̱chí, ka̱ma b'a̱ k'úíhu̱un yá tu xu'bi̱: “Ti̱yú xin e̱i̱ ko̱ t'ihi̱nsi̱njñajin ntáchak'uu̱n.” Ku̱i̱nt'é'énnu̱u yóo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ musu̱ xi ts'íntjusun xáha̱ uIcA̱s'a̱i kinchja̱ já postru̱: —Ti̱si̱nko̱ni̱ tu̱ xi 'yún s'e̱jin saha̱ni̱ Nti̱a̱ná. :HmTsa yatu ni̱yá ch'on ts'i̱ínko̱hi nga nku ni̱stjin ko̱ tsa yatu ni̱yá: “Tífikj'aha̱ ra̱ ani̱ma̱na, n'e̱ndyjat'aní”, tsa ku̱i̱tsu̱hi, n'e̱ndyjat'aihi̱. 2G]Chúhu̱un yjonu̱u. ’Tsa nda̱ nts'ei títs'ín ngatitsun, chu̱bako̱i̱ nga najmi nda títs'ín. Tsa ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱, n'e̱ndyjat'aihi̱. dFATu̱ sahá ra̱ ngandaha̱ xi b'a̱ ts'i̱íu̱n tsa s'e̱t'a 'yúnt'a kásin nku ndji̱o̱ chánka ko̱ chja̱nikj'ajin ntáchak'uu̱n, kintehe̱ ni nga ts'i̱ínkijnejin ngatitsun nku ntí i̱chí xi nkúhu xu'bi̱. aE =B'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱: —Tjíhin nga s'e̱ ni xi ts'i̱ínkijnejihi̱n ngatitsun xu̱ta̱, tu̱nga, ¡ni̱ma̱ rú ts'íhin xi ts'i̱ínkijnejin ngatitsun xu̱ta̱ xi kj'a̱í! UD#Tu̱nga b'a̱há kitsú Abraham: “Tsa najmi tínt'é éhe̱n ni xi y'ét'a Moise ko̱ já profeta̱, ta̱ najmi ka̱ma chu̱ba̱yaha̱ ndaha tsa tjín xi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱.”XC)A̱s'a̱i: “Najmi, na̱'mi Abraham. Tu̱nga tsa tjín xi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ ko̱ ngju̱a̱i̱sehe̱ já nts'é, ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱”, kitsú nda̱ nchi̱nóo̱. +BOTu̱nga b'a̱há kitsú Abraham: “Tíjñaha̱ já nts'ei kju̱a̱téxumaha̱ Moise ko̱ xu̱ju̱n xi y'ét'a já profeta̱. Kui xi kant'é éhe̱n”, kitsú. A3A̱t'aha̱ un maha já nts'é. Katjitsúyaha̱ tu̱ xi najmi ko̱ kui kj'u̱a̱íhi a̱nte xu'bi̱ má nga un tíbehe̱ xu̱ta̱”, kitsú ndo̱. @’A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱há ngáha nda̱ nchi̱nóo̱: “Tíbankihi, na̱'mi, nga n'e̱kjí Laza̱ro̱ ni'yaha̱ na̱'mina̱. p?YKo̱ nku tíkjá ya. Nku ti̱xa̱ chánkantsú tje̱nchja masen yaná. B'a̱ ts'ín najmi ma f'atikjáha xi tjíntu e̱i̱ xi mjehe̱ ngju̱a̱i̱ ján ko̱ ta̱ ndaha xi tjíntu ján najmi ma f'atikjá nga kj'u̱a̱í e̱i̱.” Y>+Tu̱nga b'a̱há kitsú Abraham: “Ji ntína̱, n'e̱kj'áítsjein nga tsjo ts'ín tsinchin a̱sunntee̱ ko̱ Laza̱ro̱ kju̱a̱ni̱ma̱ j'anki. Tu̱nga nd'a̱i̱ tjíhi̱n kju̱a̱jyu ko̱ ji un tíbehi. =3’A̱s'a̱i kikjintáya nda̱ nchi̱nóo̱ nga kinchja̱: “Ji na̱'mi Abraham, katuma ni̱ma̱hi an. T'exáí Laza̱ro̱ nga kats'ínk'anchi̱ku na̱jnú ntsja ko̱ kanibá ts'ínk'anchi̱ njá. A̱t'aha̱ 'yún ṉkjún un tíbena e̱i̱ a̱jin nd'íi̱”, kitsú. <-Nk'ie nga un tíbehe̱ nda̱ nchi̱nóo̱ nga̱k'i̱e̱n, tsasenjinki ko̱ kikie nga kjin tíjña Abraham ko̱ nga Laza̱ro̱ kab'ejñat'aha̱. (;ITu̱ k'iehén nda̱ x'o̱n ko̱ ntítsjee̱ ngjiko̱ho̱ a̱nte xi má nga tíjña ntje̱ cháná Abraham, ko̱ ta̱ k'ien nda̱ nchi̱nóo̱ ko̱ ngjiyanji. =:sKui nda̱ x'o̱n ni xi un b'éhe k'un nga kji̱ne̱ t'íá xi̱ xi bixuntunkí kinte yámixa̱ha̱ nda̱ nchi̱nóo̱. Ko̱ santaha nañóo̱ f'aik'úhu̱n nga kjinejnu tséhe̱. 9%Ta̱ y'ejña ya nku nda̱ x'a̱n xi 'mi Laza̱ro̱, xi kitsejnúhú ra̱ tsé ko̱ xi fajñastiu a̱nkju̱a̱ ni'yaha̱ nda̱ nchi̱nóo̱. 8’Y'ejña nku nda̱ nchi̱ná xi bja najyun xi 'yún chjí ko̱ najyun xi tsjo k'un ko̱ ngayje ni̱stjin tsjo ts'ín b'asje s'í. h7I’Tu̱ yáhá ni xi k'u̱éjña chju̱úhu̱n ko̱ ku̱i̱xanko̱ kj'a̱í ta̱chju̱ún, kui xi tíbangane kju̱a̱bixan tjuhu̱n. Ko̱ xi ku̱i̱xanko̱ ngáha ta̱chju̱ún xi y'éjñaha̱ x'i̱hi̱n, kui xi ta̱ tíbangane ni xi 'mihi̱ kju̱a̱bixan. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ nchi̱ná ko̱ nku nda̱ x'a̱n m6STu̱nga ta̱ chjíhi̱ ra̱ kju̱a̱téxumoo̱. Najmi 'ni tjín tsa ndyja̱jihi̱n sén nk'a ján ko̱ t'anankiu̱ nga nku ntu i̱chíhi̱ kju̱a̱téxumoo̱ ndyja̱t'a. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu kju̱a̱bixoo̱n J~}}/|{gzzByxxwwKvuCtt\srr qjponmlkkMjii1hhh}ggfaed4c b`aa<``F__#^]\\[[ZZoY]XXVXW:VV UUTKSS4RRbQQP]OSN3MM/LLKEJHIKHHG~FFEvDCBAA'@@ ?d>>K=<;;::9h8766>55!433 2H1S000/..--K,,6+**)l(z('6&A%%<$2#O"!! /D {P>_Xg1~\ N j "x C/y-.!U Maria̱ Magdalena̱ ko̱ Juana̱ ko̱ Maria̱ xi na̱aha̱ Santiago̱ ko̱ jminchjín xingisoo̱ xi tje̱nko̱ho̱, kui xi j'ai tsúyaha̱ já postru̱ ni xu'bi̱.   ko̱ nk'ie nga i̱ncha j'aihi tsjóo̱ kitsúyaha̱ ngayjee̱ ni xu'bi̱ já ni'yakuyá xi te nkuu̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xingisoo̱. I A̱s'a̱i j'áítsjehe̱n jminchjíu̱n ni xi kitsú Jesu 2]“Tjíhin nga n'e̱kjas'en Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a̱ya ntsja já ngatitsuu̱n ko̱ s'e̱t'a kruu̱. Ni̱stjin xi ma jahan kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱.” )KNajmi ta̱ e̱i̱ tíjñaha. Ja kaf'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. N'e̱kj'áítsjoho̱on yjonu̱u nga b'i̱ kitsúnu̱u nk'ie nga y'ejña a̱nte Galilea̱: H Tu̱ ni xí kitsankjúhún jminchjíu̱n ko̱ kingjénsten a̱nkjín t'anankiu̱. Tu̱nga b'a̱há kitsú jóo̱: —¿Á a̱jihi̱n xu̱ta̱ k'ie̱n tíbinchisjáíhinu xi tíjña tík'un? 'Nk'ie nga ndaha najmi i̱ncha be mí nihi xi i̱ncha ts'i̱ín, tu̱ i̱ncha kikiehé nga kabinchat'aha̱ jo já xi yja najyun xi tíbat'ai. \1I̱ncha jas'en tu̱nga najmi kisakúhú ra̱ yjonintehe̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. hINk'ie nga i̱ncha j'ai, kikie nga ja kachjuxín ndji̱o̱ chákantsú xi tjíchjane tsjóo̱. " ?Nga ta̱ jyun ta̱ jyuhu̱n ni̱stjin xi b'atuts'i̱hi̱n ra̱ tuntjóo̱, j'aisehe̱ jminchjíu̱n tsjóo̱ nga y'a ts'íhin ni xi sinjne̱ xi y'énda. A{8A̱s'a̱i kik'óya ngáha ni'yaha̱ ko̱ y'énda ntá sinjne̱ ko̱ ni xi sinjne̱. Kits'ínkj'áíya jminchjíu̱n ni̱stjin nkjúu̱n xi nkú ts'ín tíjña kju̱a̱téxumoo̱.&E7Jminchjín xi kitsjennkíhi̱ Jesu nga tsitju a̱nte Galilea̱, ta̱ i̱ncha ngji ko̱ kikie tsjóo̱ ko̱ xi nkú ts'ín kis'ejña yjonintehe̱ Jesu. r]6Kui ni̱stjiu̱n tís'enda nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱ ko̱ ja tíb'atuts'i̱hi̱n ni̱stjin nkjúu̱n. O5Nk'ie nga ja kikjeje̱nt'a kruu̱ yjonintehe̱ Jesu, a̱s'a̱i nku najyun kik'ontjikjájnu ko̱ ngjingjájñaya nku ti̱xa̱ tsjó xi kin'endat'á na̱xi̱u̱, xi ndaha nku najmi kje̱ ch'a s'eya. H 4Kui xi ngjisehe̱ Pilato̱ ko̱ tsankihi̱ yjonintehe̱ Jesu. #3Ta̱ tíkuyaha̱ ni̱stjin nga ku̱a̱téxuma Nti̱a̱ná ko̱ najmi kits'ín yu ni xi y'énda ko̱ ni xi kits'ín já tjíxá xingisoo̱. N2Tíjñajihi̱n já tjíxóo̱ nku nda̱ xi 'mi Kuse xi Arimatea̱ nibáha, nanki xi tíjñajihi̱n Judea̱. Nda tjíya ani̱ma̱ha̱ ndo̱ ko̱ na̱xu̱ fiko̱ yjoho̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. fE1Tu̱nga máha ngayjee̱ xu̱ta̱ xi behe̱ Jesu ko̱ jminchjín xi kitsjennkíhi̱ nk'ie nga tsitju xi tje̱hen a̱nte Galilea̱, kui xi kjin kabincha nga tíi̱ncha basehe̱ ni xi tímoo̱. B'i̱ ts'ín kis'eyajni Jesu -0Ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱nti̱a̱ xi i̱ncha kikie ni xi kamoo̱, i̱ncha kamankjihi̱n nga najmi nda tjín ni xi kin'e nga kin'ek'ien Jesu. 0Y/Nk'ie nga kikie nda̱ jun k'aku̱ ni xi kamoo̱, kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná nga b'a̱ kitsú: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga na̱xu̱ nda̱i̱ nginku̱n Nti̱a̱ha̱.  .A̱s'a̱i 'yún kikjintáya Jesu: —Ji Na̱'mi, a̱ya ntsa̱i̱ títs'inkjas'en ani̱ma̱na̱. Nga ja b'a̱ kitsú, a̱s'a̱i k'ien.  -Najmi ta̱ kits'ín ndzjehen ts'íu̱. Ko̱ jo tsitju nga kitiyájen najyun xi tje̱nchja a̱nte xi 'yún nkjúhu̱n ni̱nku̱.  /,Xi nkú ra̱ ma nga chu̱ba̱ te jo nga ni̱stjiu̱n kis'e jyun ngayjee̱ a̱sunntee̱ santa nkúhu nga tsichu chu̱ba̱ jan nga ngixuu̱n.  +B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Nd'a̱i̱ ku̱i̱nchunko̱ní ndji̱o̱jmi ján. B'i̱ ts'ín k'ien Jesu  *A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu: —Ji Jesu, katj'áítsjeihin an nk'ie nga ch'a̱tuts'i̱hi̱n nga ku̱a̱texumai. 'G)Máha ñá, tjíhi̱n kixi̱ nga un tíbená, a̱t'aha̱ tín'ekjáíhi̱ín chjíhi̱ ni xi kin'eé. Tu̱nga kui nda̱i̱ ndaha̱chí najmi ch'on kits'ín. .U(Tu̱nga b'a̱há kitsú nda̱ xinkuu̱ nga kinchja̱tiko̱ nda̱ xu'bi̱: —Najmi binkjuin Nti̱a̱ná ji, ta̱ ndaha tsa ta̱ kui kju̱a̱ni̱ma̱ha tíyai. U#'Nku nda̱ ch'onk'un xi ta̱ kjit'a kruu̱ ta̱ najmi kikienkjún Jesu nga b'i̱ kitsúhu̱: —Tsa ji xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, n'e̱k'anki su̱ba̱i̱ yjohi̱ ko̱ ta̱ n'e̱k'ankini̱ ko̱ ji̱n. }&Ta̱ kis'et'a a̱ntsjáku̱ Jesu nku yáte xi b'i̱ kitsú: “Kui xu'bi̱ xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱.” hI%B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Tsa ji xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱, n'e̱k'anki yjohi̱. gG$Já juu̱n ta̱ kik'ayaha̱ Jesu. J'aik'úhu̱n ko̱ kitsjáha̱ nga k'úí binu̱ san. 3#Xu̱ta̱ nkjiu̱n kabincha yo̱ nga tíi̱ncha basenkjún. Ko̱ já tjíxóo̱ kik'aya Jesu nga b'a̱ kitsú: —Kamaha̱ nda̱i̱ nga kj'a̱í xi kits'ínk'anki. Kats'ínk'anki yjoho̱ nd'a̱i̱ tsa kui xi kits'ín nibáha̱ Nti̱a̱ná, tsa kui xi j'ájihi̱n Nti̱a̱ná. =s"B'i̱ kitsú Jesu: —Ji Na̱'mi, n'e̱ndyjat'aihi̱, a̱t'aha̱ najmi be ni xi tíi̱ncha ts'ín. Já juu̱n kits'ínndzjoho̱ xinkjín najyuhu̱n Jesu nga kitsutonyá ts'íhin. 7g!Nk'ie nga i̱ncha tsichu a̱nte xi 'mi Nintaku̱ Ani̱ma̱, yo̱ kingját'a kruu̱ Jesu ko̱ nga joo̱ já ch'onk'uu̱n. Nku xi kitsjen kixi̱hi̱ Jesu ko̱ nku skjúhu̱n. \1 Ta̱ tje̱nko̱ jóo̱ jo já ch'onk'un xi ta̱ ngju̱át'a kruu̱ko̱ Jesu. }~sA̱t'aha̱ tsa b'i̱ tíi̱ncha ts'íhi̱n yá xi xkfée̱n, kui nga, ¿nkú sa ts'i̱íhi̱n ra̱ yá xi kixiu̱? }A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha ku̱i̱tsu̱hu̱ tje̱nki̱u̱: “Ti̱xuntunéni̱.” Ko̱: “T'e'mani̱”, ku̱i̱tsu̱hu̱ tje̱nki̱u̱. 8|iA̱t'aha̱ ku̱i̱chú ni̱stjin nga b'a̱ ku̱i̱tsu̱ xu̱ta̱: “Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ jminchjín xi nti̱hi, xi najmi kik'a ntí ko̱ xi najmi kits'ínki ntí.” <{qTu̱nga kits'ínk'ótjiyahá Jesu, tsasehe̱ jminchjíu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Jun jminchjín Jerusalen, najmi tu̱ an ch'ít'anú. Yjonu̱u ko̱ ntínu̱u xi ch'i̱ít'o. vzeTa̱ kitsjennkíhi̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ ko̱ jminchjín xi tíi̱ncha kjintá nga títs'ínbat'a Jesu. .yUNk'ie nga tífi s'et'a kruu̱ Jesu, kichjubé nku nda̱ nanki Sirene̱ xi Simon 'mi. Jñá kaf'aihi ndo̱. Kui xi kin'ek'anji kruu̱ nga kitsjennkíhi̱ Jesu. /xWKits'ín nda̱íhi̱ nda̱ xi j'ájin xu̱ta̱ nga n'e̱ nda̱íhi̱, nda̱ xi kjiya'yún nu̱ba̱yá a̱t'aha̱ já Roma̱ ngji kontra̱ha̱ ko̱ a̱t'aha̱ ani̱ma̱ tje̱he̱n. A̱s'a̱i kitsjá kju̱a̱ nga n'e̱he̱ Jesu ni xi mjehe̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n. B'i̱ ts'ín kis'et'a kruu̱ Jesu Xw)Kui nga kitsjáha kju̱a̱ Pilato̱ nga n'e̱tjusuhun ni xi tíi̱ncha banki. 6veTu̱nga tu̱ ni xí 'yúhún kikjintáya sa xu̱ta̱. Tsankihi̱ Pilato̱ nga ngju̱át'a kruu̱ Jesu. B'a̱ i̱ncha kits'ín santaha nkúhu nga i̱ncha kin'esihi̱n. u/A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱há ngáha Pilato̱ ni̱yá xi ma jahan: —Tu̱nga, ¿mí ni ch'on tjíhin xi kits'ín ndo̱? Ndaha nku ni najmi tísakújinna tsa tje̱he̱n ra̱ ngabaya. Kui b'a̱ maha, tsjahana kju̱a̱ nga s'e̱he̱ ra̱ ko̱ a̱s'a̱i ts'in nda̱íhi̱. _t7Tu̱nga 'yún kikjintáya xu̱to̱: —¡Tjat'a krui̱ ndo̱! ¡Tjat'a krui̱ ndo̱! wsgPilato̱ mjehe̱ nga ts'i̱ín nda̱íhi̱ Jesu kai, kui nga ta̱ kinchja̱ko̱hó ngáha xu̱ta̱ nkjiu̱n. nrUKjiya'yún nda̱ Barraba a̱t'aha̱ já Roma̱ ngji kontra̱ha̱ ko̱ nku nda̱ kits'ínk'ien. qTu̱nga nkuhú kits'ín nta̱ha̱ xu̱ta̱ nga kikjintáya: —¡Kan'ek'ien nda̱ xu'bo̱! ¡N'e̱ nda̱íhi̱ Barraba! ap;Kui b'a̱ maha, tsjahana kju̱a̱ nga s'e̱he̱ ra̱ ko̱ a̱s'a̱i ts'in nda̱íhi̱. 9okTa̱ ndaha Herode̱ najmi kuasakújihi̱n tsa mí nihi. Kui nga kuats'ínk'óya ngáhana nda̱i̱. Ja tíyo. Najmi chumi nihi xi kits'ín nda̱i̱ xi tje̱he̱n ra̱ ngabaya. xniB'a̱ kitsúhu̱: —Jun kafái̱ko̱nú nda̱i̱. B'a̱ tíbixíún nga xu̱ta̱ nankinu̱u tíbinchákjaha̱n. Nginkun kuangjasjáíyaha̱ ndo̱. A̱jihi̱n ngayjee̱ ni xi tíchjaninóho̱o nda̱i̱ najmi kuasakúna tsa tjíhi̱n jé. umc A̱s'a̱i Pilato̱ kinchja̱ ñjaha̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já tjíxóo̱ ko̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n. _l7 Kui ni̱stjin xu'bo̱ Herode̱ ko̱ Pilato̱ kik'atuts'i̱hi̱n nga kinchja̱ko̱ nda ngáha xinkjín, a̱t'aha̱ unkie xinkjín kintehe̱ ni ni xu'bi̱. B'i̱ ts'ín kitsjá kju̱a̱ Pilato̱ nga n'e̱k'ien Jesu k A̱s'a̱i Herode̱ ko̱ já juhu̱n xi nkúhu ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ kits'ín ma Jesu ko̱ tsajnukie. Kits'ínngja nku najyun tsjo tjín xi nkúhu xi bja já rei̱ nga i̱ncha kik'aya. A̱s'a̱i kits'ínk'óya ngáha̱ ra̱ Pilato̱. j7 Ta̱ kabincha ya yo̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga nihi xi nkjún ts'ín nkjin ni xi tíkjanínehe̱ Jesu. _i7 Nkjin ṉkjún ni xi kingjásjaiyaha̱, tu̱nga ndahá nku én najmi kinchja̱ Jesu. qh[Tu̱ ni xí tsjohó kamaha̱ Herode̱ nk'ie nga kikie Jesu, a̱t'aha̱ nd'a̱i ṉkjún mjehe̱ ra̱ sku̱e̱he. Nkjin tíkjá ni xi kik'inyaha̱ nga títs'ín Jesu ko̱ mjehe̱ sku̱e̱ nga ts'i̱ín Jesu nku kju̱a̱nkjún. Vg%a̱t'aha̱ yo̱ batéxuma Herode̱ Antipa̱. Nk'ie nga kik'inyaha̱ nga Galilea̱ nibáha Jesu, a̱s'a̱i kits'ínkji Jesu má tíjña Herode̱, a̱t'aha̱ nanki Jerusalen tíjña Herode̱ kui chu̱bo̱. gfGNk'ie nga kint'é Pilato̱ ni xu'bi̱, kingjásjaiya tsa a̱nte Galilea̱ nibáha Jesu, neUTu̱nga tu̱ nku b'a̱há i̱ncha kitsú jóo̱: —Xu̱ta̱ nankini̱ tíbinchákjaha̱n. Tíbakúya xki̱ a̱nte xi tjín Judea̱. A̱nte Galilea̱ kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ ko̱ santaha e̱i̱ ja j'ai nga b'a̱ títs'ín. d5A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ Pilato̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n nga b'a̱ kitsúhu̱: —Najmi chumi jéhe xi tísakújinna ndo̱. cB'a̱ kitsúhu̱ Pilato̱ Jesu: —¿A ji xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱? B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ tjín ni xi tíbixín. ,bQNkjin ni xi kikjanínehe̱ yo̱ nga b'i̱ i̱ncha kitsú: —Xu̱ta̱ nankini̱ tíbinchákjaha̱n nda̱i̱ nk'ie kuasakúni̱. Tíb'éjña nkjún nga s'e̱chjíhi̱ nda̱ títjun Cesa̱r ni xi f'áchjíntjai, ko̱ b'a̱ títsu nga kui xi nku nda̱ rei̱ xi kits'ín nibáha̱ Nti̱a̱ná. `a ;A̱s'a̱i tsisintje̱n ngayjee̱ já tjíxóo̱ ko̱ ngjiko̱ Jesu nginku̱n Pilato̱. `wGB'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —¿A machjén saná já testiyu̱? Ñá kikjin ja kuanu'yáá ni xi kuatsú._FA̱s'a̱i ngatentee̱ kingjásjaiyaha̱: —¿A xúhu̱ jihí xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná? B'i̱ kitsú Jesu: —An xi tíbixíún. ^ETu̱nga nd'a̱i̱ k'u̱a̱tuts'i̱hi̱n Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nga k'úéjñat'aha̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún. :]oDKo̱ tsa kuasjáíyanu̱u, najmi n'e̱k'óyanú. \yC—T'inyani̱, ¿a ji xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná? B'i̱ kitsú Jesu: —Tsa xínyanu̱u, najmi s'e̱jinnu̱u. m[SBNk'ie nga ja kama see̱n, kama ñja jáchá xi tjíhi̱n xá ko̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. I̱ncha ngjiko̱ Jesu má ma ñjakú já tjíxá judio̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: ZANkjin tíkjá ya én xi kitsúhu̱ Jesu nga najmi kikienkjún. B'i̱ ts'ín kin'eko̱kju̱a̱ Jesu nginku̱n já tjíxá judio̱ zYm@Y'é'ma tunku̱n ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ti̱xínyai xi nkúhu nda̱ profeta̱, ¿yá xi kuak'íéhi? TX!?Máha já xi tíi̱ncha kunntáha̱ Jesu, kik'aya ko̱ kik'íéhe̱. dWA>A̱s'a̱i tsitjusje Pedro̱ ko̱ kikjintá'un kikjintánte. B'i̱ ts'ín kichajnucha Jesu qV[=Kits'ínk'ótjiya Nda̱ Nti̱a̱ná nga tsase'a Pedro̱, ko̱ j'áítsjehe̱n Pedro̱ ni xi kitsúhu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná: “Kintehe̱ ni nga kji̱ntá xa̱nto̱ nd'a̱i̱, b'a̱ ku̱i̱xín nga najmi yaní jan ni̱yá tjíhin.” @Uy<B'a̱há ta̱ kitsú ngáha Pedro̱: —Ji nda̱, najmi be ni xi tíchubai. Ta̱ kuihi chu̱bo̱, nk'ie nga b'a̱ ta̱ títsuhu Pedro̱, tje̱n'yún kikjintáhá nku xa̱nta̱. gTG;J'a ra̱ xi nkú maha tsa nku ora̱. A̱s'a̱i tu̱ sa kj'a̱í ngá xi ta̱ b'a̱há kitsú ngáha̱ ra̱: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga ko̱ kui nda̱i̱ mako̱ nda̱ xu'ba̱ ján, a̱t'aha̱ ta̱ Galilea̱ nabáha. 3S_:Sa kutju tu̱ sa kj'a̱íhí xi kikie ngáha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji xi ta̱ mako̱i̱ jóo̱. Tu̱nga b'a̱há kitsú Pedro̱: —Ji nda̱, najmi an niu̱. pRY9Tu̱nga najmi kits'ínkiehé yjoho̱ Pedro̱. B'a̱ kitsú: —Ji ta̱chju̱ún, najmi be ndo̱. Q98A̱s'a̱i nku na̱ musu̱ kikiehe̱ nk'ie nga kab'ejñat'a nd'íu̱. Tsase'a sisihi̱n ko̱ b'a̱ kitsú: —Kui chái̱ xi ta̱ tsjenko̱ chá ján. vPe7Nk'ie nga kíts'ín'yún nd'í jóo̱ kamasehe̱n na̱tsiu̱n, y'entut'á ko̱ Pedro̱ ta̱ y'ejñajihi̱n. O%6A̱s'a̱i jakj'ánijéhe̱ jóo̱ Jesu ko̱ ngjiko̱ho̱ ni'yaha̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n. Máha Pedro̱, kitsjennkí kjihi̱n Jesu. kNO5Xki̱ ni̱stjin tsási̱njñajinnu̱u má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Ndaha̱chí najmi kin'eko̱nú. Tu̱nga kuihí chu̱ba̱nu̱u xu'bi̱, chu̱ba̱ nga batéxuma má jyuu̱n. B'i̱ ts'ín kitsúya Pedro̱ nga najmi be Jesu M 4A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ já xi j'aikj'ánijéhe̱, kui xi já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já jun k'aku̱hu̱ ni̱nku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. B'i̱ kitsúhu̱: —¿A nda̱ ndyjéná? ¿Á i̱xí ki̱cha̱há ko̱ yá kich'ahanu nga kjúái̱hinu? L3Tu̱nga b'a̱há kitsú Jesu: —Najmi b'a̱ tu̱ n'o. Jyu ti̱ncho. Kits'ínko̱ tja̱ba̱xínñju nda̱ musu̱ nga kits'ínnkihi̱. K!2Nku nda̱ xi síjñajihi̱n jóo̱ kits'ín'uhu̱n nku nda̱ musu̱hu̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n. Tsatet'a tja̱ba̱xínñju kixi̱. J71Nk'ie nga kikie já xi kabinchandaihi̱ Jesu ni xi tímoo̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú: —Ji nda̱ maestru̱, ¿a ki̱cha̱ ku̱i̱xkjaha̱nni̱? kIO0B'i̱ kitsú Jesu: —Ji Juda̱, ¿a tíchjuxu̱'bai Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nga tín'ekjas'ein? ZH-/Nk'ie nga ta̱ tínchja̱ha Jesu, tu̱ j'aihí nkjin ṉkjún xu̱ta̱. Tje̱n títjuhu̱n xu̱to̱ nda̱ xi 'mi Juda̱, xi nku nda̱ ni'yakuyá xi te joo̱. Kui xi j'aik'úhu̱n Jesu ko̱ kikjexu̱'ba. 2G].A̱s'a̱i b'i̱ kitsú: —¿Á kisunntuféhenu? Ti̱síntjo̱on ko̱ chu̱bako̱o Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi chjút'ayák'uhu̱nnu̱u. B'i̱ ts'ín j'aichj'anijé Jesu aF;-Nk'ie nga ja kamaha̱ nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i tsisintje̱n ko̱ j'aise ngáha̱ ra̱ já ni'yakuyáha̱. Kjintufé jóo̱ nk'ie nga j'aisehe̱ a̱t'aha̱ kju̱a̱boo̱ xi kats'ín ngana̱ha̱. =Es,Ko̱ nk'ie nga 'yún ṉkjún un tíbehe̱ Jesu, tu̱ sahá 'yún kinchja̱ko̱ sa Nti̱a̱ná ko̱ tsixuntu t'anankiu̱ ntánubáha̱ xi b'a̱ k'un xi nkú joyaha stubá jní i. hDI+A̱s'a̱i kama chjihi̱ nku ntítsje xi nibajehen nk'a ján nga j'ai tsjá nga'yúhu̱n. *CM*B'i̱ kitsú: —Ji Na̱'mi, tsa ka̱ma kai, n'e̱kj'a t'axínní kju̱a̱ni̱ma̱ xu'bi̱. Tu̱nga katumahá xi nkú ts'ín mjehi, najmi xi nkú ts'ín mjena. #B?)A̱s'a̱i b'a̱ ts'ín kjin ngji t'axín suba xi nkúhu má bichúkijne nku ndji̱o̱ nga s'e. Yo̱ tsasinkúnch'in ko̱ kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. wAg(Nk'ie nga tsichu yo̱, b'a̱ kitsúhu̱: —Chu̱bako̱o Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi chjút'ayák'uhu̱nnu̱u. @5'A̱s'a̱i tsitju Jesu nga ngji a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱ xi nkú ts'ín tehe̱nte, ko̱ ta̱ kitsjennkíhi̱ já ni'yakuyáha̱. ?9&B'a̱ kitsú jóo̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¡á jo ki̱cha̱ e̱i̱! B'i̱ kitsú Jesu: —Ja kama. B'i̱ ts'ín kinchja̱ko̱ Jesu Nti̱a̱ná >%A̱t'aha̱ b'a̱ tíxinnu̱u. Tjíhin nga ku̱i̱tjusuhun ni xu'bi̱ xi tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Kui xi ta̱ kich'axki̱hi̱ ra̱ a̱jihi̱n já ch'onk'uu̱n.” A̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi tjít'a nga tínchja̱ni̱jmíyahana tjíhin nga ku̱i̱tjusun. K=$A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu: —Tu̱nga nd'a̱i̱, xi tíjñaha̱ tsa, kat'a ko̱ ta̱ kat'a to̱oho̱n. Ko̱ xi najmi tíjñaha̱ ki̱cha̱, katatéña najyun ndjuhu̱ ko̱ kat'atse nku. <'#A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —Nk'ie nga kits'inkjínu̱u nga najmi tu̱ ch'o tsa kixinnu̱u, ko̱ ta̱ ndaha to̱on ko̱ ta̱ ndaha tja̱ba̱xínnté, ¿a tjín ni xi kindyjat'anu̱u? B'a̱ kitsú jóo̱: —Najmi chumi nihi xi kindyjat'ani̱. +;O"B'i̱ kitsú Jesu: —Ji Pedro̱, an b'a̱ tíxihin. Kintehe̱ ni nga kji̱ntá xa̱nto̱ nd'a̱i̱, b'a̱ ku̱i̱xín nga najmi yaní jan ni̱yá tjíhin. : !B'a̱ kitsú Simon: —Ji nda̱ maestru̱, tjínkuhu̱ k'an nga kfínko̱ho nu̱ba̱yá ko̱ santaha nga ku̱a̱yáko̱ho. g9G Tu̱nga an ja tsankintjáíhi nginku̱n Na̱'miu̱ tu̱ xi tu̱ nku s'e̱jihín ri an. Ko̱ ji, nk'ie nga sa̱kú nga'yún ngáha ri nga s'e̱jihin an, ti̱si̱nko̱i̱ já nts'ei tu̱ xi tu̱ nku ndjáhá ku̱i̱nchaha. 8’Simon, Simon, ta̱sinñjui. Satana tsanki nga k'u̱étsujneyánu̱u xi nkú n'ehe̱ tuni̱ñu̱ nga kjút'ayák'unnu̱u. 71Ku̱i̱ntsu̱ba̱t'o yámixa̱na̱ nga chi̱no̱o ko̱ s'i̱u nk'ie nga kuatexuma, ko̱ ku̱i̱ntsu̱bo̱o a̱nte má nga ku̱a̱texumoho̱o ntje̱he̱ xu̱ta̱ Israel xi te jo tíkjá maha. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun Jesu nga Pedro̱ b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga najmi behe̱ ]63Kui nga k'uendáha̱nu̱u nga ku̱a̱texumo, xi nkú ts'ín y'éndana Na̱'mina̱. J5 ’Jun najmi kin'e nga manú nk'ie nga kichjut'ayák'unna. y4kA̱t'aha̱, ¿yá xi 'yún chánka sa? ¿A xi b'ejñat'a yámixo̱ nga kjine, a ra̱ nda̱ musu̱ xi b'éyahá nichinee̱? ¿A najmi xi b'ejñat'ahá yámixo̱? Tu̱nga máha an, tíi̱jñajinnu̱u e̱i̱ xi nkú joyaha nda̱ musu̱nu̱u. y3kTu̱nga a̱jinnu̱u najmi b'a̱ ka̱ma. Xi 'yún ní chánka sa a̱jinnu̱u kats'ín ma yjoho̱ xi nkú joyaha tsa kui xi 'yún kinte tje̱n. Ko̱ xi batéxuma kats'ín ma yjoho̱ xi nkú joyaha tsa kui xi nda̱ musu̱hu̱ já xingisoo̱. P2Tu̱nga b'a̱há kitsú Jesu: —Já rei̱ xi batéxuma na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱ ndjá ts'ínko̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. Ko̱ já xi tjíhi̱n xá, kui xi nda i̱ncha ts'ín, tsu xu̱ta̱. u1cA̱s'a̱i já ni'yakuyóo̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín nga yá xi 'yún chánka sa a̱jihi̱n. 0-A̱s'a̱i b'i̱ ngján kingjásjaiyaha̱ xinkjín jóo̱ nga yá xi b'a̱ ts'i̱íu̱n. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu yá xi 'yún chánka sa /-A̱t'aha̱ b'a̱ n'e̱he̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi nkú ts'ín kis'endaha̱. Tu̱nga, ¡ni̱ma̱ rú ts'íhin nda̱ xi ts'i̱ínkjas'ehe̱n! c.?Tu̱nga máha nd'a̱i̱, nda̱ xi títs'ínkjas'enna ta̱ tíjñat'ako̱na yámixa̱i̱. -1Nk'ie nga ja kamaha̱ nga kikjine nichinee̱, ta̱ jakj'á chu̱tsíu̱n nga b'a̱ kitsú: —Kui chu̱tsíi̱n tíbakúchji jnína̱ xi ngju̱a̱i̱ ndzjo ngandanu̱u. Jnína tíb'éndako̱ tse̱tse̱he Nti̱a̱ná nd'a̱i̱ xi nkú ts'ín nda ts'i̱ínko̱ xu̱ta̱. ,A̱s'a̱i jakj'á ni̱nku̱o̱n ko̱ nga ja kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná, tsakjánya ko̱ kitsjáha̱ jóo̱ nga b'a̱ kitsú: —Kui xu'bi̱ xi yjonintena̱ xi n'e̱kjas'en ngandanu̱u. B'a̱ n'o̱o tu̱ xi kj'u̱a̱ítsjennu̱u an. &+EA̱t'aha̱ b'a̱ tíxinnu̱u nga najmi ta̱ k'u̱i̱ sahana ntáha̱ tuntsja̱jée̱ santa nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga ku̱a̱téxuma Nti̱a̱ná. %*CA̱s'a̱i jakj'á chu̱tsíu̱n ko̱ nga ja kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná, b'i̱ kitsú: —Chjúbó niu̱ ko̱ n'e̱ndzjoho̱o xinki̱u. .)UA̱t'aha̱ b'a̱ tíxinnu̱u nga najmi ta̱ kjíne̱ sahana nichinei̱ santaha nkúhu nga ku̱i̱tjusun xi nkú tsuhu̱ ra̱ kui s'íi̱ má batéxuma Nti̱a̱ná. w(gko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Mangimjena nga kjuasjéko̱nu̱u S'í Pascu̱a̱ xu'bi̱ kintehe̱ ni ngabayana̱. U'#Nk'ie nga tsichu chu̱ba̱, y'ejñat'ako̱ Jesu yámixo̱ já postru̱hu̱ &  A̱s'a̱i ngji jóo̱ ko̱ b'a̱ kamat'ain xi nkú nga kitsúhu̱ Jesu. Yo̱ i̱ncha y'énda nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱. % A̱s'a̱i ku̱a̱kúnu̱u nku a̱nte tayá chánka xi ja tjínda xi tje̱hen nk'a ni'yaha̱. Yo̱ t'endo ni xi chi̱ne̱é. 6$e ko̱ b'a̱ t'ihu̱un nda̱ xi ts'e̱ ni'yoo̱: “B'a̱ títsu nda̱ maestru̱: ¿Má xi kui a̱nte má nga kjíne̱ka̱ nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱ já ni'yakuyána̱?” 8#i B'i̱ kitsú Jesu: —Nk'ie nga ku̱i̱tjás'o̱on a̱jin na̱nti̱o̱, sa̱tékjó nku nda̱ xi y'a nku ndji̱í ntánijua. Tsjénnkihu̱u santaha má nga kju̱a̱s'en \"1 B'a̱ kitsú jóo̱: —¿Má xi tje̱hen mjehi nga k'úéndai̱ nichinee̱? }!sA̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu nga kits'ínkji Pedro̱ ko̱ Jua: —Tankínk'iendo ni xi chi̱ne̱é S'í Pascu̱a̱.  %Tsichu ni̱stjin nga chine ni̱nku̱a̱n xi najmi kamandako̱ho na̱'yu̱ san, nk'ie nga n'ek'ien chu̱tsa̱nka̱ha̱ S'í Pascu̱a̱. H Kits'ín yu Juda̱ ko̱ tsangisjai ni̱yá xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínkjas'en Jesu nk'ie nga najmi 'yún tjín xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín ts'asjeko̱ S'í Pascu̱a̱ já ni'yakuyáha̱ Jesu MTsjo kamaha̱ jóo̱ ko̱ y'éndako̱ Juda̱ nga tsjáha̱ to̱on. Kui xi ngjisehe̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já jun k'aku̱ nga kinchja̱ni̱jmíyako̱ xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínkjas'ehen Jesu. pYA̱s'a̱i jas'enjihi̱n Satana Juda̱ xi ta̱ 'mi Iscariote̱, nku nda̱ ni'yakuyá xi te joo̱. Já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ i̱ncha tsangisjai ni̱yá xi nkú nga ts'ín ts'i̱ínk'iehen Jesu, a̱t'aha̱ tsankjún jóo̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n. B'i̱ ts'ín y'énda Juda̱ Iscariote̱ xi nkú ts'ín ts'i̱ínkjas'en Jesu q ]Ja tíbichú tiña S'í Pascu̱a̱, nk'ie nga chine ni̱nku̱a̱n xi najmi kamandako̱ho na̱'yu̱ san. uc&Ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ta̱ jyun ta̱ jyun i̱ncha f'ai na̱tsin ni̱nku̱ nga f'aisínñjuhu̱ Jesu.#?%Xki̱ ni̱stjin tsakúya Jesu na̱tsin ni̱nku̱ ko̱ nga ma ngixuu̱n bitju nga fi ts'ínkj'a ni̱stje̱n a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱. Y+$Kui nga ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu ko̱ tehe̱nte chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, tu̱ xi ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱nu̱u nga ku̱i̱tjánkiu ngayjee̱ ni xi ka̱moo̱ ko̱ ku̱i̱chú nginku̱n Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. $A#A̱t'aha̱ kj'u̱a̱ínehe̱ ni̱stjin xu'bo̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín tu̱ má xi tje̱hén ni a̱sunntee̱. Tu̱ ndyjehé ra̱ nga b'a̱ ka̱moo̱. 5c"’Chúhu̱un yjonu̱u, tu̱ xi najmi ka̱ma ndjáha ani̱ma̱nu̱u, tsa tséjihi̱n ra̱ ni xi mjehe̱ yjonintenu̱u, tsa ka̱ma ch'i̱u, ko̱ tsa kjúánta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ni xi tjín a̱sunntee̱. A̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'o̱o, tu̱ ndyjahánu̱u nk'ie nga kj'u̱a̱í ni̱stjin xu'bo̱. `9!Ka̱maha̱ a̱sunntee̱ ko̱ nk'a ján ndyja̱, tu̱nga énna̱ najmi kj'u̱a̱ tiya.  Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ku̱i̱tjusun ngayjee̱ ni xu'bi̱ kintehe̱ ni nga ku̱a̱yáyje xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. !B'a̱ ta̱ ts'ín nk'ie nga ja cho̱o nga ja b'a̱ tíma, katumankjinnu̱u nga ja tíjña tiña ni̱stjin nga ku̱a̱téxuma Nti̱a̱ná. eCNk'ie nga yo nga ja títjuhu̱ nts'én, mankjinnu̱u nga ja tíbichú tiña chu̱nubóo̱.  Ko̱ b'i̱ ta̱ ts'ín y'éjña chu̱ba̱ya Jesu nga tsakúya: —Cha̱so̱ho̱ yá higuera̱ ko̱ ngayjee̱ yá xi tjín. Nk'ie nga k'u̱a̱tuts'i̱hi̱n nga b'i̱ ka̱ma, tsjo katumanu̱, a̱t'aha̱ ja tíbichú tiña ni̱stjin nga ja ka̱ma nda̱ínu̱u. Nk'iehé cha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nga tje̱njin ni̱nti̱u̱ nga nibáko̱ ngayjee̱ nga'yúhu̱n ko̱ kju̱a̱chánkaha̱. ( IXí ku̱a̱yáyahá xu̱ta̱ nga tsa̱nkjún ko̱ nga kúyaha̱ ni xi ka̱maha̱ a̱sunntee̱. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ínk'atsé ni xi tjín nk'a ján. $ A’A̱s'a̱i ts'íu̱ ko̱ sóo̱ ko̱ niñuu̱ ku̱a̱kúchji kju̱a̱nkjún xi ka̱ma. Xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín t'anankiu̱ ngju̱ánta̱ha̱ ra̱ yjoho̱ ko̱ tsa̱nkjún, a̱t'aha̱ 'yún kju̱a̱ne̱ya ntáchak'uu̱n ko̱ 'yún ngju̱a̱i̱nk'a t'éhe̱n ntóo̱. J  K'u̱a̱ xi ki̱cha̱ ndju n'e̱k'ienko̱ho ko̱ kj'a̱í ngá xi ngju̱a̱i̱nijé ngayjee̱ nanki xi tjín. Xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ ku̱a̱si̱nne nanki Jerusalen xi nkú tjín nú nga k'u̱a̱i̱ntehe̱ nga ku̱a̱téxuma. B'i̱ ka̱ma ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n [ /¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin jminchjín xi y'a ntí ko̱ xi títs'ínki ntí kui ni̱stjiu̱n! A̱t'aha̱ tse kju̱a̱ni̱ma̱ xi s'e̱ a̱sunntee̱ ko̱ kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná ni̱banehe̱ xu̱ta̱ xu'bi̱. 2 ]A̱t'aha̱ kui ni̱stjin xu'bo̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ chjíhi̱ ni xi najmi nda kits'ín, tu̱ xi ku̱i̱tjusuhun ngayjee̱ ni xi tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná. T!Kui ni̱stjiu̱n katanka xu̱ta̱ xi tjíntu a̱nte Judea̱ xi tje̱hen a̱sunntu tje̱nnki̱. Xi tjíntu a̱jin na̱nti̱a̱ Jerusalen katitju. Xi kafi jñá najmi ta̱ kak'óyaha a̱jin na̱nti̱o̱.  ’Nk'ie nga cho̱o nga k'u̱étjindaihi̱ já jun nanki Jerusalen, katumankjinnu̱u nga ja kuichu ni̱stjin nga n'e̱kje. 2_Ndjá ti̱ncho, tu̱ xi k'u̱a̱nkihinu. 5eTu̱nga ndahá nku ntsja̱ku najmi ndyja̱. DNga̱t'ana̱ ts'i̱ín unkiehe̱nu̱u ngayjee̱ xu̱ta̱. ,Q’Santaha xi chánu̱u, já nts'o, xu̱ta̱ xinki̱u ko̱ xu̱ta̱ xi nda nchja̱ko̱nu̱u ts'i̱ínkjas'ennu̱u. K'u̱a̱ xi tjín a̱jinnu̱u n'e̱k'ien. taA̱t'aha̱ an tsjanu̱u én xi chu̱bo ko̱ kju̱a̱nkjintak'un xi chánka sa nga xi ts'e̱ já kontra̱nu̱u, tu̱ xi najmi ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ ra̱ ni xi chu̱bo ko̱ tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga najmi b'a̱ tjín ni xi tíchubo. q[B'i̱ n'e̱ n'e̱nkjíntak'un nga najmi tu̱ b'enda títjun xi nkú ts'ín ku̱i̱si̱nko̱o yjonu̱u. T! B'a̱ ts'ín sa̱kúntehe̱nu̱u nga k'úínyaha̱ ru̱u jóo̱ yáha an. W' ’Tu̱nga kintehe̱ ni nga ku̱i̱tjusun ngayjee̱ ni xu'bi̱, títjun ku̱a̱kj'ánijénu̱u xu̱ta̱ ko̱ tsjénnki unkienu̱u. Ts'i̱ínkjas'ennu̱u a̱ya ntsja já k'aku̱hu̱ xu̱ta̱ sinagoga̱ ko̱ ts'i̱ínkjas'ennu̱u nu̱ba̱yá. Nga̱t'ana̱ ngju̱a̱i̱ko̱ho̱nu̱u nginku̱n já rei̱ ko̱ nginku̱n já títjun. P~ Chón xi tu̱ xí 'yúhún ka̱ma ko̱ s'e̱ kjintíá kj'a̱í kj'a̱í nanki. Tsjén ch'in ch'onk'un, ko̱ ka̱ma chji nk'a ján ni xi ku̱i̱nchánkjúhu̱n xu̱ta̱ ko̱ kju̱a̱nkjún chánka. 2}] Ko̱ b'i̱ kitsú sa Jesu nga ngjindju: —Xu̱ta̱ xi tjín nku nanki kja̱ánko̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í nanki. Nku nda̱ rei̱ kja̱ánko̱ kj'a̱í nda̱ rei̱. u|c Nk'ie nga ku̱i̱nú'yó nga tjín kju̱a̱chán ko̱ nga najmi tjín kju̱a̱jyu a̱jihi̱n xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín, najmi tu̱ binkjun. A̱t'aha̱ tjíhin ni nga tjun b'a̱ ka̱ma, tu̱nga najmi kje̱hé kfe̱ a̱sunntee̱. 8{iA̱s'a̱i kinchja̱ Jesu: —Chúhu̱un yjonu̱u nga najmi tu̱ ch'a xi k'u̱a̱na̱cha̱nu̱u. A̱t'aha̱ nkjin maha xi kj'u̱a̱í nga an ts'i̱ín ma yjoho̱. “An xi kui”, ku̱i̱tsu̱. Ko̱ b'a̱ ku̱i̱tsu̱ ya: “Ja kuichu ni̱stjiu̱n.” Tu̱nga najmi tu̱ tsjennkíhí ru̱u jóo̱. (zIA̱s'a̱i b'a̱ kitsú jóo̱ nga kingjásjaiyaha̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¿nkjé b'a̱ ka̱ma? ¿Mí nihi xi ku̱a̱kúchji títjun nga b'a̱ ka̱ma? y/—Máha ni xi tíyo e̱i̱, ku̱i̱chú ni̱stjin nga ndaha nku ndji̱o̱ najmi ta̱ s'e̱jñasuhu̱n ra̱ xinkjín. Ngayjee̱ n'e̱xúya. 7xgK'u̱a̱ xu̱ta̱ tínchja̱ni̱jmíyaha ni̱nku̱ nga tsjo ts'ín kin'enaxúko̱ho ndji̱o̱ tsjo k'un ko̱ ni xi kits'ínsuhun xu̱ta̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: }wsA̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi k'oo̱ ni xi tíb'ankihi̱ kuatsjá. Tu̱nga máha ta̱chjíi̱n, ngayjee̱ to̱on xi tíjñaha̱ nga kji̱ne̱yaha nichine kuatsjá. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu ni xi ka̱ma kintehe̱ ni nga kfe̱ a̱sunntee̱ vA̱s'a̱i b'i̱ kitsú: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ta̱chju̱ún x'a̱i̱n 'yún tse kuatsjá sa nga ngayjee̱ xu̱ta̱ xi k'oo̱. zumKo̱ ta̱ kikie nku ta̱chju̱ún xi ja k'ien x'i̱hi̱n. Kui xi jo to̱on xi̱ tíntí tsinchá kaxa̱ chje̱. gt ITsase Jesu ko̱ kikie xu̱ta̱ nchi̱ná xi tíbinchá to̱oho̱n a̱ya kaxa̱ to̱on chje̱. Us#/Kui xi kje'áha̱ ni'yaha̱ jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n ko̱ a̱s'a̱i chu̱ba̱ 'yúhún tse nchja̱ko̱ maña̱ Nti̱a̱ná tu̱ xi b'é'mat'aihin yjoho̱. 'Yún un sku̱e̱he̱ já xu'bi̱.+rO.—Chúhu̱un yjonu̱u já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. Kui xi tsjoho̱ nga bja najyun ndju nga b'ema ko̱ nga tsjo ts'ín súniñaha̱ ni̱yátée̱. Tsjoho̱ nga b'entusún yáxile̱ xi tíi̱ncha títjun ni'ya sinagoga̱ ko̱ nga b'entu a̱nte k'aku̱ xi tjín nku s'í. sq_-Nga tíi̱ncha basínñju ngayjee̱ xu̱ta̱, a̱s'a̱i kinchja̱ko̱ Jesu xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱: ypk,B'a̱ ts'ín ta̱ kuihi David b'a̱ kitsúhu nga Nda̱ Nti̱a̱ha̱ maha xi Cristo̱. Kui nga, ¿nkú ts'ín ntje̱he̱ David nibáha̱ ra̱ xi Cristo̱? B'i̱ ts'ín y'échjit'ain Jesu sin xi y'a já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu̱ Nda̱ Nti̱a̱na̱:“Ti̱nchint'ání má batexuma, m)A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga b'a̱ tsuhu xu̱ta̱ nga ntje̱he̱ David nibáha̱ ra̱ xi Cristo̱? l(Najmi ta̱ kama k'un kingjásjaiya saha̱ ra̱ Jesu tsa mí nihi. B'i̱ ts'ín kingjásjaiya Jesu yá xi y'aha̱ ra̱ xi Cristo̱ k'A̱s'a̱i kinchja̱ k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱: —B'a̱ tjín ni xi ku̱a̱kixín, nda̱ maestru̱. j1&Nti̱a̱ná najmi Nti̱a̱ha̱ ani̱ma̱. Nti̱a̱ha̱ ní xu̱ta̱ tík'un. A̱t'aha̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tjíntu tík'un ngayjee̱ xu̱ta̱. $iA%’Ko̱ santaha Moise ta̱ y'éjña chji nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, nk'ie nga kinchja̱ni̱jmíyaha na'yá ntsje̱ xi títiu̱. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a nga Nti̱a̱ná xi “Nti̱a̱ha̱ Abraham, Nti̱a̱ha̱ Isaac ko̱ Nti̱a̱ha̱ Jacob.” ?hw$A̱t'aha̱ najmi ta̱ ka̱ma ku̱a̱yáha. B'a̱ ní ts'ín k'úéntu xi nkú ts'ín tjíntu ntítsjee̱. Ntíhi̱ Nti̱a̱ná ka̱ma, a̱t'aha̱ j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. [g/#Tu̱nga xu̱ta̱ xi tje̱he̱n ra̱ nga k'úéntu tík'un ni̱stjin xi s'e̱jña a̱skahan, xi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, kui xi najmi ta̱ ku̱i̱xahan ko̱ najmi ta̱ ts'i̱ínkixahan ntíhi̱. vfe"A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Bixan xu̱ta̱ xi tjín ni̱stjin nd'a̱i̱ ko̱ ts'ínkixan ntíhi̱. 2e]!’Kui b'a̱ maha, ni̱stjin nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, ¿yá nda̱ha xi ka̱ma ts'e̱ ta̱chjúu̱n? A̱t'aha̱ nga yatuu̱ tsixanko̱. ,s~5}~}"||>{{yy`xxJwvvbuttOssrrq.pbonnHmmJllOk~k6jiiKh|ggYfzeeddd ccbb aa``K__R^^F]]y\[LZLYX WVVJUUTCS+RQQP O}NMM=LJIyHHFF!E D\CCBAE@@2?E>>=<<';N:9m77r665:44&332&10t/..c-,,s++ *){(I'4&&%$#"!! +&U\Q @qb? G  a 8r5,K%Tsa tíchasjaiyanu̱u, “joho̱n” ti̱xíún tsa b'a̱ tjín ko̱ “najmi” ti̱xíún tsa najmi b'a̱ tjín. A̱t'aha̱ én xi s'esun saha̱, kui xi nibáha̱ ra̱ nda̱nindoo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nkú n'e̱ka̱á xi ch'on títs'ínná 1J[$’Ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ nintaku nungijiun ni xi ku̱i̱xíún, a̱t'aha̱ najmi manu̱u n'ek'óntjaiyo ndaha nku ntsja̱ku tsa taba ko̱ tsa jma n'ek'íó. gIG#Ta̱ ndaha najmi tu̱ t'anankiu̱ nungijiun ni xi ku̱i̱xíún, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná batéxumaha̱. Ta̱ ndaha najmi tu̱ nanki Jerusalen nungijiun ni xi ku̱i̱xíún, a̱t'aha̱ kui xi nankihi̱ Nda̱ Rei̱ k'aku̱. RH"Tu̱nga ahán b'a̱ tíxinnu̱u. Ndaha̱chí najmi tu̱ “kate Nti̱a̱ná” bixíún. Najmi tu̱ ndji̱o̱jmi ján nungijiun ni xi ku̱i̱xíún, a̱t'aha̱ yo̱ tíjña Nti̱a̱ná nga batéxuma. CG!’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie: “Najmi tu̱: Kate Nti̱a̱ná, bixín tsank'áí. Tu̱ sahá n'e̱tjusuin ni xi tín'ekiei Nti̱a̱ná.” F1 Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u. Tsa nku nda̱ k'u̱éjña chju̱úhu̱n, tsa chju̱úhu̱n najmi kik'at'aha̱, kui ndo̱ títs'ín nga chju̱úhu̱n tíbangane kju̱a̱bixoo̱n. Ko̱ tsa kj'a̱í nda̱ ku̱i̱xanko̱ ngáha ta̱chju̱ún xi y'éjñaha̱ x'i̱hi̱n, kui ndo̱ xi ta̱ tíbangane ni xi 'mihi̱ kju̱a̱bixan. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga nkjún nga “kate Nti̱a̱ná” ku̱i̱xíaán GE’B'a̱ ta̱ kik'in yaha̱ xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie: “Nda̱ xi k'u̱éjña chju̱úhu̱n, kui xi tjíhin nga tsjáha̱ nku xu̱ju̱n xi má nga ja kits'ínkje kju̱a̱bixaha̱n.” WD'Ko̱ tsa ntsa̱i̱ kixi̱ xi títs'ínkijnejihin jé, tu̱ sahá ti̱chákjáí ko̱ kjin chja̱niyai. A̱t'aha̱ tu̱ sahá nda tjín nga̱t'a ts'i̱ tsa ndyja̱t'a nku tíkjá yjonintehi̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín najmi chja̱nikj'ajihin nga̱k'i̱e̱n ngayjee̱ yjonintehi̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu kju̱a̱bixoo̱n %CC’Kui nga tsa tunkuin kixi̱ xi títs'ínkijnejihin ri jé, tu̱ sahá n'e̱sjei ko̱ kjin chja̱niyai. A̱t'aha̱ tu̱ sahá nda tjín nga̱t'a ts'i̱ tsa ndyja̱t'a nku tíkjá yjonintehi̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín najmi chja̱nikj'ajihin nga̱k'i̱e̱n ngayjee̱ yjonintehi̱. 1B[Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u nga tu̱ yáhá ni xi ku̱a̱se̱he̱ nku ta̱chju̱ún nga ngju̱ásihi̱n, kui xi a̱jin ani̱ma̱ha̱ ja kuakangane kju̱a̱bixaha̱n. {Ao’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie: “Najmi tu̱ biyunéí kju̱a̱bixahi̱n.” /@WKju̱axi̱ ni xi tíxihin. Najmi ku̱i̱tjui yo̱ santa nkúhu nga k'úéchjíyjei to̱on xi tje̱hin. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga cha̱nkjáán kju̱a̱bixoo̱n N?’Ki̱tsa̱ t'endako̱i̱ xi tífitéjénehi nk'ie nga tje̱nko̱ sai a̱ya ni̱yóo̱, tu̱ xi najmi ts'i̱ínkjas'ehe̱n ra̱ ji nda̱ jue. A̱t'aha̱ tsa ts'i̱ínkjas'ehin nginku̱n nda̱ jue, a̱s'a̱i nda̱ jue ts'i̱ínkjas'en ngáha ri a̱ya ntsja nda̱ xi kunnta nu̱ba̱yóo̱ ko̱ kui xi ngju̱áya'yíhin. ">=tu̱ sahá t'ejñai chje̱hi̱ a̱nkjín na̱chan chje̱ ko̱ t'in chu̱bako̱ nda mahi tjun nda̱ nts'ei. A̱s'a̱i nibák'a̱i̱ ngáhani chje̱hi̱. =7’Kui b'a̱ maha, tsa tí'ba̱i̱hini chje̱hi̱ a̱sun na̱chan chje̱ ko̱ tsa yo̱ kj'u̱a̱ítsjein nga tinchun chánko̱i̱ nda̱ nts'ei, 3<_Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u nga tu̱ yáhá ni xi ts'i̱ínkjanko̱ nda̱ nts'e̱, kui xi tjíhin nga n'e̱ kju̱a̱ha̱ ra̱. Tu̱ yáhá ni xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ nda̱ nts'e̱: “Á b'a̱ nkjún ts'ín stje̱henni”, kui xi n'e̱ kju̱a̱ha̱ nginku̱n já tjíxóo̱. Ko̱ tu̱ yáhá ni xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ nda̱ nts'e̱: “Á b'a̱ 'yún chi̱nihini ji”, kui xi tje̱he̱n ra̱ nd'íhi̱ nga̱k'i̱e̱n. E;’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ xi kis'e ni̱stjin nk'ie: “Najmi tu̱ n'ek'iein. Tsa tjín xi ts'i̱ínk'ien ani̱ma̱, kui xi tjíhin nga n'e̱ kju̱a̱ha̱ ra̱.” G:A̱t'aha̱ an b'a̱ tíxinnu̱u. Tjíhin nga 'yún na̱xu̱ n'e̱tjusun so jun ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná nga já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱. Tsa najmi b'a̱ n'o̱o, ndaha̱chí najmi ku̱i̱ntsu̱ba̱jiun má batéxuma Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga cha̱nkjáán xinki̱á @9y’Kui b'a̱ maha, tsa tjín xi najmi ts'i̱ínchjí ndaha tsa tu̱ nku kju̱a̱téxuma i̱chí xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ tsa b'a̱ ts'ín ku̱a̱kúyaha̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í, kui xi 'yún i̱chí ka̱ma ngáha má batéxuma Nti̱a̱ná. Tu̱nga tsa tjín xi ts'i̱ín xi nkú títsu kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ tsa b'a̱ ts'ín ku̱a̱kúyaha̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í, kui xi chánka ka̱ma ngáha má batéxuma Nti̱a̱ná. K8A̱t'aha̱ kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku ntu xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ ndaha̱chí najmi ndyja̱jihi̱nsén nk'ie nga tíjña sa nk'a ján ko̱ t'anankiu̱. Ku̱i̱tjusunyje ní. I7 ’Najmi tu̱ b'a̱ ts'ín n'enkjíntak'un tsa an jái̱ ts'inndyja kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ ni xi tsakúya já profeta̱. Najmi jái̱ ts'inndyja niu̱. Jái̱ ts'intjusan níná niu̱. }6sB'a̱ ts'ín kats'ín ndzjen nd'ínu̱u nginku̱n xu̱ta̱, tu̱ xi sku̱e̱he xu̱ta̱ ni xi nda tín'o ko̱ ts'i̱íntsjoho̱ Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná 75gNk'ie nga nd'í b'éti xu̱ta̱, najmi kinte kaxa̱ b'éjñanki. Tu̱ sa ní b'éjña nk'a tu̱ xi ts'ín ndzjehe̱n ra̱ nd'íu̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱yoo̱. 4’Jun xi nkú joyaha nd'íhi̱ a̱sunntee̱. Nku nanki xi tíjñasun nku a̱sunntu tje̱nki̱ najmi ma s'ejña 'ma. 3 ’Jun xi nkú joyaha na̱xa̱ha̱ a̱sunntee̱. Tu̱nga tsa ndyja̱ nga'yúhu̱n na̱xo̱, ¿nkú ts'ín ka̱ma ntia ngáha? Nku ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ ka̱ma. Tu̱ ngju̱a̱i̱yahá sa na̱tsin ján ko̱ ku̱a̱si̱nnehe̱ xu̱ta̱. $2A Tsjo katumanu̱u ko̱ 'yún tsjo kat'enu̱u, a̱t'aha̱ 'yún chánka chjí xi n'e̱kjáín ngáha̱ ru̱u ndji̱o̱jmi ján. A̱t'aha̱ b'a̱ ta̱ kin'ehe̱ já profeta̱ xi tjun kis'e nga jun. B'i̱ ts'ín tsakúyaha̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ xá xi tjíhi̱n jóo̱ a̱sunntei̱ M1 ’Á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun nk'ie nga ch'on ku̱i̱tsu̱nu̱u xu̱ta̱ ko̱ nga tsjénnki unkienu̱u ko̱ nga nkjin tíkjá én tsank'á ch'on tsu ku̱i̱tsu̱nu̱u tu̱ nga̱t'ana̱. 03 ’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi tín'e unchaha nk'ie nga na̱xu̱ ts'ín, a̱t'aha̱ kui xi tjíntujín má batéxuma Nti̱a̱ná. // ’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi tsjáha kju̱a̱jyu má nga tjín kju̱a̱chán, a̱t'aha̱ kui xi k'úín ntíhi̱ Nti̱a̱ná. }.s’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi je tjíyaha ani̱ma̱ha̱, a̱t'aha̱ kui xi sku̱e̱ Nti̱a̱ná. -’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi ma ni̱ma̱ha̱ ra̱ xu̱ta̱, a̱t'aha̱ kui xi cha̱se̱ ni̱ma̱ha̱. ,’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi mangimjehe̱ ra̱ nga na̱xu̱ ka̱maha, a̱t'aha̱ kui xi na̱xu̱ ka̱ma. +!’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi ni̱ma̱kju̱a̱ha, a̱t'aha̱ kui xi ts'i̱ínkjáíhi̱n nga ka̱ma ts'e̱ t'anankiu̱. j*M’Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi tíkjintáha, a̱t'aha̱ kui xi n'e̱k'íéjyu. /)W—Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi najmi tjíhi̱n ra̱ kju̱a̱nchi̱ná xi tíma 'yún k'un, a̱t'aha̱ kui xi tjíntujín má batéxuma Nti̱a̱ná. 2(_ko̱ b'i̱ kitsú Jesu nga tsakúyaha̱: 1' ]Nk'ie nga kikie Jesu nga tíma ñjakú ṉkjún xu̱ta̱, a̱s'a̱i ngjinji nku a̱sunntu tje̱nki̱ ko̱ yo̱ y'ejña. Yo̱ kama ñjat'áha̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱, R&Kitsjennkíhi̱ Jesu nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi nibaha a̱nte xi tjín Galilea̱ ko̱ Decapo̱li̱, xi nibaha nanki Jerusalen ko̱ a̱nte xi tjín Judea̱ ko̱ xi tjín ngabantá ntáje̱ Jordan.Y%+A̱s'a̱i ngayjee̱ a̱nte xi tjín a̱nte Siri̱a̱ kichubani̱jmíyaha Jesu. J'aich'áha̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ un xi tjín yo̱, xi tíneya yjoho̱ nga nkjin tíkjá ch'in xi k'uhu̱n, xi un tíbehe̱, xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱, xi tjíhi̱n ch'in b'atsé, ko̱ xi najmi ma fi. Kits'ínnkihi̱ Jesu ngatentee̱ xu̱ta̱ uu̱n. {$oKikjatsú'ba Jesu ngayjee̱ a̱nte xi tjín Galilea̱. Tsakúya a̱ya ni'ya sinagoga̱ xi tjín yo̱ ko̱ y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná nga Nti̱a̱ná xi batéxuma. Kits'ínnkihi̱ tu̱ mí ch'ihín ni xi k'uhu̱n xu̱ta̱. #Ta̱ kuihi chu̱bo̱ y'éntu jóo̱ tsutsuu̱ ko̱ na̱'mihi̱ nga kitsjennkíhi̱ Jesu. B'i̱ ts'ín kama ñjakúnehe̱ xu̱ta̱ Jesu v"eA̱s'a̱i ngjindju sa ko̱ yo̱ kikie jo já xi ta̱ nts'e̱ maha xinkjín. Kui xi Santiago̱ ko̱ Jua xi jáha̱ Zebedeo̱. Tjíntuyáko̱ tsutsuhu̱ na̱'mihi̱ nga tíi̱ncha b'énda na̱'yaha̱. A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Jesu jóo̱. Z!-Ta̱ kuihi chu̱bo̱ y'éntu jóo̱ na̱'yaha̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu. K —Jun já, tsjénnkinú. An ts'ian nga xu̱ta̱ nu̱bo̱o. Nk'ie nga tsú'ba Jesu a̱ndai ntáchak'un Galilea̱, kikie jo já xi nts'e̱ maha xinkjín. Kui xi Simon xi ta̱ 'mi Pedro̱ ko̱ Andre. Tíi̱ncha kjaníkj'a na̱'ya tji̱o̱ho̱ a̱jin ntóo̱, a̱t'aha̱ tji̱o̱ i̱ncha tsuba jóo̱. B'i̱ kitsú Jesu: .UKui ni̱stjiu̱n kik'atuts'i̱hi̱n Jesu nga y'éni̱jmí. B'i̱ kitsú nga kinchja̱ko̱ xu̱ta̱: —Tankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u, a̱t'aha̱ ja 'yún tiña tíjñanu̱u Nti̱a̱ná nga tíbatéxumanu̱u nd'a̱i̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ha̱ Jesu já ni'yakuyá xi tjuhu̱n  Xi tjíntu má jyuu̱n ja kikie nku nd'í chánka.Xi tjíntu má tje̱n nk'íéhe̱n ngabayoo̱ ja kitsjehe̱n nku nd'í. !A̱ntehe̱ xu̱ta̱ xi y'aha̱ ra̱ Zabulon
ko̱ a̱ntehe̱ xu̱ta̱ xi y'aha̱ ra̱ Neftali,
a̱nte xi tiña maha̱ a̱ndai ntáchak'uu̱n,
ngabantá ntáje̱ Jordan,Galilea̱ má nga ta̱ tjíntu xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel y'aha̱ ra̱. wgB'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi y'ét'a nda̱ profeta̱ Isaia̱ nga b'i̱ kitsú: U# Tsitju nanki Nazaret nga ngjik'iejña Capernaum, nanki xi tíjña a̱ndai ntáchak'uu̱n xi tje̱hen má nga y'entu xu̱ta̱ xi y'aha̱ ra̱ ntje̱ chá Zabulon ko̱ xi y'aha̱ ra̱ ntje̱ chá Neftali. U# Nk'ie nga kint'é én Jesu nga kjiya'yún Jua, ngji a̱nte Galilea̱. 9k A̱s'a̱i ngji t'axín nda̱nindoo̱ nga y'éjña suba Jesu, ko̱ i̱ncha j'ai ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná nga j'aisinko̱ho̱. B'i̱ ts'ín kik'atuts'i̱hi̱n xáha̱ Jesu W' B'i̱ kitsú Jesu: —T'in t'axínní, Satana. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Cha̱nkjúín Nti̱a̱ná, kui xi Nti̱a̱hi̱ maha ko̱ nkuhú kui ku̱i̱nú'yá'éíhi̱n.” ~u ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ts'inkjas'ehen ngatentee̱ ni xu'bi̱ tsa ku̱i̱si̱nkúnch'int'aní nga cha̱nkjúnní. Z-A̱s'a̱i tu̱ sa nkuhú a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'yún nk'a ngjiko̱ ngáha nda̱nindoo̱. Yo̱ tsakúyjehe̱ má batéxuma já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱ ko̱ kju̱a̱chánka xi tjíhi̱n nga nkúnkú .UA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ b'i̱ ta̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi tu̱ ji chjut'ayák'uin Nti̱a̱ná, kui xi Nti̱a̱hi̱ maha.” 8iko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Tsa kju̱axi̱ nga ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, chja̱nikj'anki yjohi̱. A̱t'aha̱ b'a̱ títsu xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná:Nti̱a̱ná k'u̱éxá ntítsjehe̱ xi má nga kúhin.Kjésíntje̱nya ntsjahi
tu̱ xi ndaha nku ndji̱o̱ najmi sa̱ténkihi tsu̱kui. s_A̱s'a̱i nda̱nindoo̱ ngjiko̱ Jesu nanki Jerusalen. Kits'ín s'esun má 'yún nk'aha̱ ni̱nku̱ Y+B'i̱ kitsú Jesu: —B'i̱ títsu xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná: “Najmi nku tutu ni̱nku̱o̱n xi ts'ín nga b'entu tík'un xu̱ta̱. Ko̱ ní ngayjee̱ éhe̱n Nti̱a̱ná machjéhe̱n xu̱ta̱.” 7gA̱s'a̱i nda̱nindoo̱ j'ai kjut'ayák'uhu̱n nga b'i̱ kitsúhu̱: —Tsa kju̱axi̱ nga ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ t'ihi̱n ndji̱o̱i̱ nga ni̱nku̱a̱n katuma. eCYo̱ y'ejña kjintíá yachán ni̱stjin ko̱ yachán ni̱stje̱n. A̱skahan kama bjoho̱.  {A̱s'a̱i Espiri̱tu̱ Santo̱ ngjiko̱ t'axíhi̱n Jesu a̱nte kixiu̱ tu̱ xi kjút'ayák'uhu̱n ra̱ nda̱nindoo̱. A̱s'a̱i kinu'yá nk'a ján nku nta̱ xi b'a̱ kitsú: —Kui xu'bi̱ xi Ntína̱. 'Yún tjona. Tsjo ṉkjún mana Ntína̱.E Nk'ie nga ja kisaténtá Jesu, a̱s'a̱i tsitjujin ntánijuo̱ ko̱ tu̱ tsix'áhá nk'a ján ko̱ kikie Jesu Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi nkú joyaha nku chu̱tuju nga nibajennehe̱. - STu̱nga b'i̱hí kitsú Jesu: —N'e̱ yi nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ nda tjín nga n'e̱tjusaán ngatentee̱ ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná. A̱s'a̱i kits'ín yu Jua. : mTu̱nga najmi títs'ín yuhú Jua nga tjuhun. B'i̱ kitsúhu̱ Jesu: —Ji ní xi tjíhin nga ku̱a̱tentání. ¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga an tínibásehení nga kuatentáhara? w g A̱s'a̱i tsitju Jesu a̱nte Galilea̱. Ntáje̱ Jordan j'aisehe̱ Jua tu̱ xi ku̱a̱téntáha̱ ra̱. }s Kui xi nkú joyaha nda̱ xi ts'ín chuhu̱n tuni̱ñu̱. Ja kjiya ntsja yá xi ts'ín chunko̱ho̱ ra̱ tuni̱ñu̱hu̱, tu̱ xi ts'i̱ínkj'a t'axíhin tuni̱ñu̱ ko̱ xin ts'i̱ínkj'a tja̱ba̱ha̱. A̱s'a̱i kj'u̱átjo tuni̱ñu̱ ni'ya nji̱hi̱ ko̱ k'u̱éti tja̱ba̱ha̱ a̱jin nd'í xi najmi ta̱ ka̱maha̱ ra̱ ku̱a̱yáyaha. B'i̱ ts'ín kisaténtá Jesu $A ’An ntánijua tíbatentáko̱ho̱nu̱u tu̱ xi ku̱a̱kínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u. Tu̱nga xi nibáha a̱skahan nga an 'yún nk'a tje̱n sa, xi ndaha̱chí najmi tsuhuna tsa kfínko̱ho̱ ntéhe̱. Kui xi Espiri̱tu̱ Santo̱ ko̱ nd'í ku̱a̱téntáko̱ho̱nu̱u. 5c Ja tíjña nda icho̱ nd'a̱i̱ nga ku̱a̱te kja̱ma̱ha̱ yóo̱. Kui nga ngayjee̱ yá xi najmi nda tu xi tsjáha, kui xi stísun ko̱ chja̱nikj'ajin a̱jin nd'íu̱. U# Najmi tu̱ yjonu̱u ch'ana̱cho̱ho̱o: “Ntje̱he̱ Abraham ñá”, tsa ku̱i̱xíún. A̱t'aha̱ an b'a̱ tíxinnu̱u nga santaha kui ndji̱o̱i̱ Nti̱a̱ná ka̱ma ts'i̱ín ma ntje̱he̱ Abraham. _7Tu̱ sahá n'o̱o ni xi ku̱a̱kúchji nga ja tsankinchj'aha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u. +Nk'ie nga kikie Jua nga nkjin já fariseo̱ ko̱ já saduseo̱ tíi̱ncha f'ai nga mjehe̱ nga sa̱téntá, a̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —¡Já ch'onk'un xi b'a̱ k'un! ¿Yá xi b'a̱ kitsúnu̱u nga ku̱i̱yúhu̱u kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná xi ja tje̱n tiña? hII̱ncha kisaténtájin ntáje̱ Jordan nk'ie nga kits'ínkie yjoho̱ nga tjíhi̱n ngatitsun. Tsitju xu̱ta̱ nanki Jerusalen ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Judea̱ ko̱ a̱ndai ntáje̱ Jordan nga j'aisehe̱ Jua. !;Nk'ie nga y'ejña Jua, najyun xi kamandako̱ho ntsja̱ha̱ chu̱ camello̱ bja ko̱ nku tja̱ba̱xín b'ékjá. Chju̱ba̱ ko̱ ntsjényá kjine. iKJua kinchja̱ni̱jmíyaha nda̱ profeta̱ Isaia̱ nk'ie nga b'i̱ ts'ín y'ét'a:Tínu'yá nta̱ha̱ nku nda̱ xi tíkjintáya a̱nte kixiu̱:“T'endo ni̱yáha̱ Nti̱a̱ná. Tjen na̱xu̱u ni̱yáha̱.” )~KB'i̱ kitsú nga y'éni̱jmí: —Tankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u, a̱t'aha̱ ja 'yún tiña tíjñanu̱u Nti̱a̱ná nga tíbatéxumanu̱u nd'a̱i̱. c} AKui ni̱stjin ján j'aik'íéni̱jmí Jua Bautista̱ a̱nte kixi xi tjín a̱nte Judea̱. >|uA̱s'a̱i ngjik'iejña nanki xi 'mi Nazaret. B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kinchja̱ já profeta̱, nga nku nda̱ xi nibáha Nazaret k'úín Jesu.|{qKitsankjún nga ngju̱a̱i̱ a̱nte Judea̱ a̱t'aha̱ kint'é én nga Arkelao̱ tíbatéxuma yo̱ a̱ntehe̱ Herode̱ xi kama na̱'mihi̱. Tu̱nga kik'a̱i̱ chi̱ni títjuhún ra̱ xi má nga kik'inyaha̱ nga a̱nte Galilea̱ ngju̱a̱i̱. z{A̱s'a̱i tsisintje̱n Kuse, jakj'á ntíu̱ ko̱ na̱aha̱ ntíu̱ ko̱ niba ngáha má tjíntu xu̱ta̱ Israel. Ly—Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí ntíu̱ ko̱ na̱aha̱. T'inko̱ ngáhani má tjíntu xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. A̱t'aha̱ ja jesun já xi mjehe̱ ts'i̱ínk'ien ntíu̱. -xSA̱skahan nga k'ien Herode̱, nk'ie nga tíjña sa Kuse Egipto̱, nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná tsakúchjihi̱ yjoho̱ nga nijñá ján ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: wKinu'yá nanki Rama nku nta̱,
tjín xi tíkjintáya ko̱ tu̱ xí uhún tíbehe̱.Kui xi Rakel xi tíkjintát'a ntíhi̱.Najmi ta̱ mjehe̱ ra̱ n'e̱k'íéjyu a̱t'aha̱ ja k'ien ntíhi̱. Xi cháha̱ Jesu b'i̱ ts'ín ngjiko̱ho̱ nanki Nazaret gvGB'a̱ ts'ín tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi y'ét'a nda̱ profeta̱ Jeremia̱: wugNk'ie nga kamankjihi̱n Herode̱ nga najmi kits'íntjusun já nkjink'uu̱n ni xi kitsúhu̱, tu̱ xí kjahán kamaha̱. Kitsjá kju̱a̱ nga n'e̱k'ien ngatentee̱ ntíx'i̱n xi tjín Belen ko̱ xi tjín a̱ndai na̱nti̱o̱. Kits'ínk'ien ngatentee̱ xi tjíhi̱n santaha jo nú, a̱t'aha̱ kik'axki̱ ni̱stjin xi kitsú já nkjink'uu̱n nga kikie niñuu̱. ptYYo̱ y'ejña santa nkúhu nga k'ien Herode̱. B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kits'ínkinchja̱ha̱ nda̱ profeta̱: “Egipto̱ kinchjaha̱ ra̱ Ntína̱.” B'i̱ ts'ín kits'ínk'ien Herode̱ ntí xi̱u̱ |sqA̱s'a̱i tsisintje̱n Kuse, jakj'á ntíu̱ ko̱ na̱aha̱ ntíu̱ ko̱ tsitjuko̱ jyún nga ngji Egipto̱. nrU A̱skahan nga ja ngji já nkjink'uu̱n, nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná tsakúchjihi̱ yjoho̱ Kuse nga nijñá ján ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí ntíu̱ ko̱ na̱aha̱. A̱nte Egipto̱ ti̱yúko̱i̱. Yo̱ ti̱nchin santa nkúhu nga xínya kixi̱ ngáhara. A̱t'aha̱ Herode̱ ku̱a̱ngisjai ntíu̱ tu̱ xi ts'i̱ínk'iehen. q A̱s'a̱i kik'óya ngáha já nkjink'uu̱n a̱ntehe̱. Kj'a̱í ni̱yá i̱ncha jakj'á, a̱t'aha̱ kik'inya títjuhu̱n nga niñjá ján nga najmi ta̱ tjíhin nga kj'u̱a̱ha má tíjña Herode̱. Xi cháha̱ Jesu b'i̱ ts'ín ngjiko̱ho̱ a̱nte Egipto̱ 9pk I̱ncha jas'en ni'yoo̱ ko̱ kikie ntíu̱ ko̱ Maria̱ xi na̱aha̱ maha. Tsinchakúnch'int'aha̱ ntíu̱ nga kits'íntsjoho̱. A̱s'a̱i kikjex'á kaxa̱ha̱ ko̱ kitsjáha̱ ntíu̱ ni xi i̱ncha y'a. Kitsjáha̱ to̱onsine, ko̱ ni xi sinjne̱ xi 'mi incienso̱, ko̱ ni xi sinjne̱ xi 'mi mirra̱. Po Nk'ie nga kikie ngáha jóo̱ niñuu̱, tu̱ ni xí tsjohó kamaha̱. n  Nk'ie nga ja tsasínñju já nkjink'uu̱n én xi kitsú nda̱ rei̱, i̱ncha kits'ín ngáha ni̱yá. Ko̱ niñu xi kikie a̱ntehe̱ má xi tje̱hen tju ts'íu̱, tu̱ nku tje̱n títjuhún ra̱ santa nkúhu nga tsichu sasin'yún má kjijña ntíu̱. [m/Nga ja kama, a̱s'a̱i kits'ínkji nanki Belen nga b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Tankíún ko̱ cha̱sjaiya sisiun ntíu̱. Nk'ie nga sa̱kúsjainu̱u, t'inya ngáhanú tu̱ xi ko̱ an kfín ts'intsjoho̱ ra̱. l A̱s'a̱i Herode̱ kinchja̱ 'maha̱ já nkjink'uu̱n ko̱ kingjásjaiya ch'ich'ihi̱n mí ni̱stjihin kama chji niñuu̱. kMáha Belen, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte xi ts'e̱ xu̱ta̱ Juda̱,
najmi kui xi 'yún i̱chí sa a̱jihi̱n já tjíxáha̱ xu̱ta̱ Juda̱.A̱t'aha̱ yo̱ stjújin nku nda̱ tjíxá
kui xi kúnnta xu̱ta̱ ts'a̱n xi xu̱ta̱ Israel. /jWB'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Xi tje̱hen Belen, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Judea̱. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín y'ét'a éhe̱n Nti̱a̱ná nda̱ profeta̱: 8iiA̱s'a̱i kinchja̱ ñjaha̱ nda̱ rei̱ ngatentee̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. Kingjásjaiyaha̱ má xi tje̱hen tsín xi Cristo̱. #h?Nk'ie nga kint'é nda̱ rei̱ Herode̱ ni xu'bi̱, tu̱ ni xí kis'enta̱há ra̱ ko̱ ta̱ kis'enta̱ha̱ ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nanki Jerusalen. g!ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú nga kingjásjaiya: —¿Má tíjña nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi ja kitsiu̱n? A̱t'aha̱ santaha ján a̱nteni̱ má xi tje̱hen tju ts'íu̱, kiyai̱ niñu xi ts'e̱ ko̱ kjúái̱ n'etsjoi̱hi̱ ntíu̱. Jf Belen kitsin Jesu, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Judea̱, ni̱stjin nga tjíhi̱n xá nda̱ rei̱ Herode̱. Kui ni̱stjiu̱n j'ai nanki Jerusalen já nkjink'un xi nibaha xi má tjuhu ts'íu̱ we iTu̱nga najmi kits'ínko̱hó santa nkúhu nga kitsin ntíu̱, ko̱ kitsjá j'áíhi̱n nga Jesu k'úín.;d qNk'ie nga j'áha̱ Kuse nga kik'a̱i̱ chi̱nihi̱, a̱s'a̱i kits'ín xi nkú nga kitsúhu̱ ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná. Kits'ínkjáíhi̱n nga Maria̱ ka̱ma chju̱úhún. %c ETa̱kjín xu̱nkúu̱ k'u̱a̱ nku ntí.Nku ntíx'i̱n tsíhi̱n ko̱ Emanuel k'úín ntíu̱. Kui j'áín xi tsuhu̱ ra̱: Nti̱a̱ná tíjñajinná. b  B'a̱ kama ngayjee̱ ni xu'bi̱ tu̱ xi tsitjusuhun én xi kitsú Nti̱a̱ná nga kits'ínkinchja̱ nda̱ profeta̱: a 5Nku ntíx'i̱n tsíhin ko̱ Jesu t'et'aihi̱ ntíu̱, a̱t'aha̱ kui xi ts'i̱ín nda̱íhi̱ ngatitsuhu̱n xu̱ta̱ xi ts'e̱ nga ts'i̱ínk'anki. i` MTu̱nga a̱skahán ni nga ja kits'ínnkjink'un Kuse ni xu'bi̱, nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná tsakúchjihi̱ yjoho̱ nga nijñá ján ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji Kuse xi ntje̱he̱ David, najmi tu̱ binkjuin nga n'e̱kjáín saha̱ ri̱ Maria̱ xi ja tjíndako̱hi nga ku̱i̱nchjunko̱hi. A̱t'aha̱ ntí xi y'a Espiri̱tu̱ Santo̱ kitsjáha̱. ;_ qKo̱ Kuse xi ka̱ma x'i̱hi̱n, kui xi nku nda̱ xi je tjíya ani̱ma̱ha̱ ko̱ najmi mjehe̱ nga k'u̱échjit'ain Maria̱. Kui nga kama mjehe̱ ra̱ nga jyukj'i k'u̱éjñaha. |^ sB'i̱ kama nga tsín Jesucristo̱. Maria̱ xi kama na̱aha̱ Jesu, kui xi ja tjíndako̱ho̱ nga ku̱i̱xanko̱ Kuse. Tu̱nga kintehe̱ ní nga k'úéntuko̱ xinkjín, tu̱ ntíhí kik'a Maria̱, ntí xi kitsjáha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱. *] OB'a̱ ts'ín j'aha te ñju tíkjá ntje̱ chá xi nibaha̱ ra̱ Abraham santaha David. A̱skahan ta̱ te ñjuhú tíkjá ntje̱ chá j'a ngáha santa nkúhu nga ngjinijé xu̱ta̱ Israel Babiloni̱a̱. Ko̱ a̱skahan nk'ie nga ja ngjinijé xu̱ta̱ Israel Babiloni̱a̱, ta̱ te ñjuhú tíkjá ntje̱ chá j'a ngáha santa nkúhu nga j'ai tsin xi Cristo̱. B'i̱ ts'ín kik'inyaha̱ Jose nga Jesucristo̱ tsín |\ sJacob kama na̱'mihi̱ Kuse. Kuse xi x'i̱hi̱n Maria̱, ko̱ Maria̱ xi na̱aha̱ Jesu. Jesu xi 'mihi̱ Cristo̱. g[ IEliud kama na̱'mihi̱ Eleazar. Eleazar kama na̱'mihi̱ Matan. Matan kama na̱'mihi̱ Jacob. `Z ;Azor kama na̱'mihi̱ Sadoc. Sadoc kama na̱'mihi̱ Akim. Akim kama na̱'mihi̱ Eliud. jY O Zorobabel kama na̱'mihi̱ Abiud. Abiud kama na̱'mihi̱ Eliakim. Eliakim kama na̱'mihi̱ Azor. X 1 A̱skaha̱n nk'ie nga ja ngjinijé xu̱ta̱ Israel Babiloni̱a̱, Jeconia̱s kama na̱'mihi̱ Salatiel. Salatiel kama na̱'mihi̱ Zorobabel. W  Josia̱s kama na̱'mihi̱ Jeconia̱s ko̱ já nts'e̱. Kui xi tjíntu ni̱stjin nga ngjinijé xu̱ta̱ Israel Babiloni̱a̱. lV S Ezekia̱s kama na̱'mihi̱ Manases. Manases kama na̱'mihi̱ Amon. Amon kama na̱'mihi̱ Josia̱s. gU I Uzia̱s kama na̱'mihi̱ Jotam. Jotam kama na̱'mihi̱ Acaz. Acaz kama na̱'mihi̱ Ezekia̱s. gT IAsa kama na̱'mihi̱ Josafat. Josafat kama na̱'mihi̱ Joram. Joram kama na̱'mihi̱ Uzia̱s. jS OSalomon kama na̱'mihi̱ Roboam. Roboam kama na̱'mihi̱ Abias. Abias kama na̱'mihi̱ Asa. {R qIsai kama na̱'mihi̱ nda̱ rei̱ David. David kama na̱'mihi̱ Salomon, ko̱ chju̱úhu̱n Urias kama na̱aha̱. Q !Salmon kama na̱'mihi̱ Booz, ko̱ Rahab kama na̱aha̱. Booz kama na̱'mihi̱ Obed, ko̱ Rut kama na̱aha̱. Obed kama na̱'mihi̱ Isai. kP QAram kama na̱'mihi̱ Aminadab. Aminadab kama na̱'mihi̱ Naason. Naason kama na̱'mihi̱ Salmon. O Juda̱ kama na̱'mihi̱ Fare̱s ko̱ Zera̱, ko̱ Tamar kama na̱aha̱. Fare̱s kama na̱'mihi̱ Esrom. Esrom kama na̱'mihi̱ Aram. |N sAbraham kama na̱'mihi̱ Isaac. Isaac kama na̱'mihi̱ Jacob. Jacob kama na̱'mihi̱ Juda̱ ko̱ já nts'e̱. vM iE̱i̱ tjít'a ntje̱he̱ Jesucristo̱. Ntje̱he̱ David nibaha̱ ra̱ ko̱ ntje̱he̱ Abraham nibaha̱ ra̱. \L15Tehe̱nte i̱ncha kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱.K34Nk'ie nga ja i̱ncha kamaha̱ nga kits'íntsjoho̱ Jesu, tu̱ ni xí tsjohó tíi̱ncha maha̱ jóo̱ nga i̱ncha kik'óya ngáha nanki Jerusalen. IJ 3Nk'ie nga nda tínchja̱ne jóo̱, nk'a ján ngji t'axíhi̱n. I2A̱s'a̱i tsitjuko̱ Jesu já ni'yakuyáha̱. Ngjiko̱ santaha nanki Betani̱a̱. Kingjénnk'a ntsja ko̱ nda kinchja̱ne jóo̱. [H/1An ts'in nibánu̱u xi kitsúya títjun Na̱'mina̱ nga tsjánu̱u. Tu̱nga ti̱ntsu̱ba̱nú e̱i̱ Jerusalen santa nkúhu nga n'e̱kjóho̱on nga'yún xi ni̱baha nk'a ján. B'i̱ ts'ín ngji Jesu nk'a ján *GO0Jun xi ku̱i̱xínyo ni xi kiyo. rF]/ko̱ nga ngajoho̱ s'e̱ni̱jmí nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱. Jerusalen ch'a̱tuts'i̱hi̱n ra̱ nga b'a̱ k'úíhi̱n xu̱ta̱ nga tjíhin nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ tu̱ xi ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱ ngatitsuhun. KE.ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —B'a̱ ts'ín tjít'a nga tjíhin nga un sku̱e̱he̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, nga ni̱stjin xi ma jahan kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ k'ie̱n, {Do-Kikjex'ájin Jesu kju̱a̱nkjintak'uhu̱n jóo̱ tu̱ xi ka̱mankjihi̱n ra̱ ni xi tjít'a éhe̱n Ntianá +CO,A̱s'a̱i b'a̱ kitsú: —Ni xi kama, kui nihi xi kixinnu̱u nk'ie nga tsáte̱jñajin sanu̱u. B'a̱ kixinnu̱u nga tjíhin nga ku̱i̱tjusun ngayjee̱ ni xi tjít'a nga kinchja̱ni̱jmíyahana xu̱ju̱n kju̱a̱téxumaha̱ Moise ko̱ xu̱ju̱hu̱n já profeta̱ ko̱ xu̱ju̱n salmo̱. ;Bq+Jakj'á Jesu niu̱ ko̱ kikjine nginku̱n jóo̱. EA*A̱s'a̱i kitsjáha̱ nku te tji̱o̱ xi kab'échjan. M@)Tu̱nga najmi kje̱hé s'ejin sisihi̱n jóo̱, a̱t'aha̱ tsjo ṉkjún tíi̱ncha maha̱ ko̱ tíi̱ncha ma nkjúhu̱n. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿A tíjñanu̱u i̱chí nichine e̱i̱? Q?(Nk'ie nga ja b'a̱ kitsú, a̱s'a̱i tsakú ntsja ko̱ tsu̱ku̱. #>?'Ahán niu̱. Cha̱so̱o ntsa̱ ko̱ tsu̱ká. N'e̱ko̱nú ko̱ cha̱se̱nú. Nku se̱n najmi tjíhi̱n yjo ko̱ ninta xi nkú ts'ín tíyo nga tjínna. =&B'i̱ kitsú Jesu: —¿Á tíbinkjuhunnu? ¿Á tín'entji̱hi̱ ru̱u yjonu̱u nga b'a̱ ts'ín tín'enkjíntak'uhunnu? t<a%Tu̱ ni xí kitsankjúhún já ni'yakuyóo̱ ko̱ kits'ínnkjink'un nga nku se̱n xi tíma chjihi̱. ;$Ta̱ tíi̱ncha nchja̱ha nk'ie nga j'ai sinjñajin masehe̱n Jesu ko̱ b'i̱ kitsú nga kikjaniña: —Kas'enu̱u kju̱a̱jyu. [:/#A̱s'a̱i kitsúya já xi joo̱ ni xi kamat'ain a̱ya ni̱yóo̱ ko̱ xi nkú ts'ín kamankjihi̱n nga Jesu niu̱ nga tsakjánya ni̱nku̱o̱n. B'i̱ ts'ín tsakúchjihi̱ yjoho̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ $9A"Kui xi b'a̱ tíi̱ncha tsu: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga ja kaf'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ ja kuakakúchjihi̱ yjoho̱ Simon. H8 !Ta̱ kuihi chu̱bo̱ i̱ncha tsisintje̱n ko̱ kik'óya ngáha nanki Jerusalen. I̱ncha kikie nga nku stíhín kats'ín yjoho̱ já ni'yakuyá xi te nkuu̱ ko̱ já xi tjíntuko̱ho̱. g7G B'i̱ ngján b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín jóo̱: —¿A najmi tíf'ajin nd'íhí tíma ani̱ma̱ná nk'ie nga tínchja̱ko̱ná a̱ya ni̱yóo̱ ko̱ nk'ie nga títsuyaná nkú tsuhu̱ ra̱ ni xi tjít'a éhe̱n Nti̱aná? 6%Kui chu̱bo̱ tsix'ánki nku̱n jóo̱ ko̱ kamankjihi̱n nga Jesu niu̱. A̱s'a̱i Jesu kits'ínndyjajihi̱nsén yjoho̱ nginku̱n jóo̱. <5qNi xi kama, nk'ie nga kab'entut'áko̱ yámixo̱ jóo̱, jakj'á Jesu ni̱nku̱o̱n ko̱ kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. A̱s'a̱i tsakjánya ko̱ kitsjáha̱ jóo̱. X4)Tu̱nga kits'ínkasín'yún kju̱a̱'yúhún ra̱ jóo̱ nga b'a̱ kitsúhu̱ Jesu: —Ti̱nchinko̱ni̱ e̱i̱, a̱t'aha̱ ja ngixun ko̱ ja tíma'ña̱. Kui nga kits'ín yuhu Jesu nga y'ejñako̱ jóo̱. }3sNk'ie nga tsichu nanki i̱chí xi má nga tíi̱ncha fi jóo̱, b'a̱ kits'ín xi kj'u̱a̱ ni̱yá Jesu kits'ín. 2}A̱s'a̱i Jesu y'éjña chjihi̱ jóo̱ nkú tsuhu̱ ra̱ ngayjee̱ xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná má tjít'a ni xi ka̱maha̱. Kik'atuts'i̱hi̱n ra̱ xu̱ju̱n xi y'ét'a Moise ko̱ ngjindjuko̱ ngayjee̱ xu̱ju̱n xi y'ét'a já profeta̱. 1 ¿A najmi tjíhin ni nga un sku̱e̱he̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná kintehe̱ ni nga sa̱kúhu̱ kju̱a̱chánka xi ts'e̱? 0)B'i̱ kitsú Jesu: —¡Á b'a̱ nkjún ts'ín i̱chí mankjihi̱nnu̱u ko̱ 'ni s'ejihi̱nnu̱u ngayjee̱ ni xi kitsúhu já profeta̱! &/EA̱skahan ta̱ kafisehe̱ tsjóo̱ k'u̱a̱ já xi tjínjinni̱ ko̱ b'a̱ ts'ín kasakúhu̱ xi nkú nga katsú jminchjíu̱n, tu̱nga najmi kabehé Jesu. .5tu̱nga najmi kasakúhú ra̱ yjonintee̱. Ntítsje rú i̱ncha kama chjihi̱ katsúni̱ ko̱ nga kui xi b'a̱ katsúhu̱ nga tíjña tík'un Jesu. t-a’K'u̱a̱ jminchjín xi tjínjinni̱ kabinchánkjúnni̱. Ta̱ jyun ta̱ jyun kafisehe̱ tsjóo̱, ,/Ji̱n kichuyái̱ tsakai nga kui xi ts'i̱ín nda̱íhi̱ na̱xi̱nantá Israel. Tu̱nga ja tjíhi̱n jan ni̱stjin nd'a̱i̱ nga b'a̱ kamoo̱. y+kTu̱nga já na̱'mi k'aku̱hú ko̱ já tjíxáná kits'ínkjas'en tu̱ xi kin'ek'iehen, ko̱ kis'et'a kruu̱. #*?B'i̱ kitsú Jesu: —¿Mí nihi xi kama? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Ni xi kin'ehe̱ Jesu, nda̱ xi nibáha Nazaret. Kui xi kama nku nda̱ profeta̱ ko̱ chánka ni xi kits'ín. Kis'ehe̱ nga'yún én xi kinchja̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nginku̱n ngayjee̱ xu̱ta̱. )-ko̱ b'a̱ kitsú nda̱ xi 'mi Cleofa̱: —¿A nku tutu ra̱ ji xi tinchin nanki Jerusalen xi najmi be ni xi kama ni̱stjin xi nibahaná yo̱? (+A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿Mí nihi xi tíchubani̱jmíyako̱honu xinki̱u nk'ie nga tín'o ni̱yá? A̱s'a̱i tsincha'yún baba jóo̱ g'GTu̱nga b'a̱ kama xi kis'echjahá tunku̱n jóo̱ kama. Najmi kamankjihi̱n tsa Jesu niu̱. w&gNi xi kama, nk'ie nga tínchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín niu̱, j'aise tiñaha̱ Jesu ko̱ kitsjent'áha̱. Y%+Tínchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín ngayjee̱ ni xi kamoo̱ nga tíi̱ncha fi. 3$_ Ta̱ kuihi ni̱stjin xu'bo̱ jo já ni'yakuyáha̱ Jesu yja nga tíi̱ncha fi nanki i̱chí xi 'mi Emau, nanki xi te nku ra̱ kilome̱tro̱ maha̱ nanki Jerusalen. :#m Tu̱nga tsisintje̱hén Pedro̱ ko̱ tsangatsanka nga ngji tsjóo̱. Nk'ie nga tsaseya tsjóo̱, kikie nga tu̱ najyun xi tsich'ontikjájnuhú yjonintee̱ kjijña yo̱. A̱s'a̱i kik'óya ngáha ni'yaha̱ nga tíma nkjúhu̱n ni xi kamoo̱. B'i̱ ts'ín tsakúchjihi̱ yjoho̱ Jesu jo já ni'yakuyáha̱ "  Tu̱nga najmi kis'ejihín ra̱ já postru̱, a̱t'aha̱ én xi najmi tjíhi̱n sin kamaha̱ ni xi títsuya jminchjíu̱n. ~~;}}|X{zyKxwwtvutsrLqEp!ohnnXnmlkjiigg'fcee=dlbaF`I_^^H](\R[ZZ YXWWQVRUTTSS?RtQoPOONMM2LLJJINHGG1FFEcDDClBAA@?>=<;::9887t655Q4v43K210/..-,++Q*))+('&&g%$#u"z! lme|u.]aa'7t A ` H $.mD%lC Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, kui nanki xu'bo̱ xi 'yún un sku̱e̱ saha̱ nga xu̱ta̱ xi kis'e nanki Sodoma̱ ko̱ nanki Gomorra̱. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Jesu já postru̱ nga n'e̱ uncha Ak{ ’Tsa tjín xi najmi ts'i̱ínkjáínnu̱u ko̱ tsa najmi ngju̱énñjuhu̱ énnu̱u, tu̱ sahá ti̱tjusje̱ ngáhanu ni'yoo̱ ko̱ tsa nankiu̱, ko̱ t'etsujno ndyjo tsu̱ku. ’Nk'ie nga ku̱i̱tjás'o̱on nku nanki 'yún ko̱ tsa nku nanki i̱chí, yo̱ ti̱nchísjo nku xi nda ani̱ma̱ha̱. Ti̱ntsu̱bo̱o ni'yaha̱ santa nkúhu nga ku̱i̱tju ngáhanu nanki xu'bo̱. Wg' Najmi tu̱ ch'o tsa nga n'o̱o ni̱yá, ta̱ ndaha jo 'yún najyun xi ndyjo̱o, ta̱ ndaha tja̱ba̱xínnté, ko̱ ta̱ ndaha yánise. A̱t'aha̱ xi ts'ínxá tjíhi̱n kixi̱ nga k'u̱a̱i̱hi̱ nichine. ufc ’Najmi tu̱ ch'o to̱onsine a̱ya tsanu̱u, ta̱ ndaha to̱ontaba, ko̱ ta̱ ndaha kj'a̱í to̱on. Ee N'e̱nkihu̱u xu̱ta̱ un, n'e̱kj'áíyoho̱o xu̱ta̱ xi ja ka'me, n'e̱nkihu̱u xu̱ta̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu tu̱ xi ka̱ma jehe nginku̱n Nti̱a̱ná, ko̱ ti̱ch'onsjo̱o jáninda xi tjíntujíhi̱n xu̱ta̱. Xi nkú ts'ín tu̱ kik'a̱i̱hínu̱u nga'yún, b'a̱ ts'ín tu̱ ti̱si̱nko̱nú xu̱ta̱. jdM Tankíún ko̱ t'eni̱jmíú nga ja 'yún tiña tíjña Nti̱a̱ná nga tíbatéxuma nd'a̱i̱. c Xu̱ta̱ xi ntje̱he̱ ní Israel y'aha̱ ra̱ tankíhi̱nso̱ho̱, xu̱ta̱ xi ja kindyja xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱. b9 A̱s'a̱i kits'ínkji Jesu já ni'yakuyá xi te joo̱ nga kitsúyaha̱ ni xi tjíhin nga i̱ncha ts'i̱ín. B'i̱ kitsúhu̱: —Najmi tu̱ bankíún má nga najmi tjín xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ ko̱ najmi tu̱ bitjas'o̱on nankihi̱ xu̱ta̱ Samari̱a̱. ?aw Simon xi mako̱ já kananista̱ ko̱ Juda̱ Iscariote̱ xi a̱skahan kits'ínkjas'en Jesu. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Jesu já postru̱ xi nkú i̱ncha ts'i̱ín nga k'u̱éni̱jmí x`i Felipe̱ ko̱ Bartolome; Toma ko̱ Mateo̱ xi j'áchjíntjai ch'á; Santiago̱ ntíhi̱ Alfeo̱ ko̱ Tadeo̱; V_% Kui xu'bi̱ xi j'áíhi̱n já postru̱ xi te joo̱: títjun Simon, xi ta̱ 'mi Pedro̱, ko̱ Andre xi nda̱ nts'e̱ Pedro̱ maha; Santiago̱ ko̱ Jua xi nts'e̱ maha xinkjín, xi jáha̱ Zebedeo̱; ]^ 5 A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Jesu já ni'yakuyá xi te joo̱ ko̱ kitsjáha̱ nga ngajoho̱ Jesu ka̱maha̱ jóo̱ k'o̱nsje jánindoo̱ xi tjíntujíhi̱n xu̱ta̱ ko̱ nga ts'i̱ínnkiyjehe̱ xu̱ta̱ xi ch'ihi̱n. i]K &Kui nga ti̱nchíhi̱ ru̱u xi ts'e̱ ntje̱ nga kats'ínkji já musu̱ a̱jin ntje̱he̱.C\ %A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ já ni'yakuyáha̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Xu̱ta̱ xi tjín b'a̱ joyaha nkúhu nku ntje̱ chánka, tu̱nga chubahá maha já musu̱ xi ts'i̱ínxájin nii̱. ?[w $Nk'ie nga kikie Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n, kama ni̱ma̱ha̱, a̱t'aha̱ tíi̱nchajihi̱n sén ko̱ chu̱ba̱ tjímahá xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱ xi najmi tjíhi̱n nda̱ bastu. lZQ #Kikjatsú'ba Jesu ngayjee̱ nanki i ko̱ nanki xi̱ xi tjín yo̱ nga tsakúya a̱ya ni'ya sinagoga̱. Y'éni̱jmí én nda tsu xi títsuya nga Nti̱a̱ná xi batéxuma ko̱ kits'ínnkiyjehe̱ ch'in xi k'uhu̱n xu̱ta̱. 9Yk "Tu̱nga b'a̱há kitsú já fariseo̱: —Nga'yúhu̱n nda̱ninda k'aku̱hu̱ jánindoo̱ m'osjeko̱ho jánindoo̱ nda̱i̱. B'i̱ ts'ín kama ni̱ma̱ha̱ Jesu xu̱ta̱ |Xq !Nk'ie nga kik'onsje Jesu nda̱nindoo̱, kinchja̱ ngáha nda̱ ni̱mo̱. Kama nkjúhu̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Ndaha̱chí najmi kje̱e yaá a̱jinná xi ntje̱he̱ Israel tjenná nku ni xi b'a̱ tjín. &WE Nk'ie nga tíbitju já xi ka̱ kai, i̱ncha j'ai xu̱ta̱ xi j'aiko̱ho̱ Jesu nku nda̱ xi najmi ma nchja̱, a̱t'aha̱ nda̱nindoo̱ tíjñajihi̱n. OV Tu̱nga nk'iehé nga i̱ncha ngji jóo̱, kitsúyaha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱ xi nkú nga kits'ínko̱ho̱ Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ Jesu nku nda̱ xi najmi ma nchja̱ Uw Tsix'ánki tunku̱n jóo̱. A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu: —Tu̱nga najmi tu̱ ch'a 'miyahá ru̱u ni kamat'on. {To A̱s'a̱i kits'ínko̱ Jesu tunku̱n jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Katuma xi nkú ts'ín tís'ejinnu̱u. xSi Ko̱ nk'ie nga jas'en ni'yaha̱ Jesu, yo̱ i̱ncha j'aisehe̱ já ko̱. B'i̱ kitsú Jesu nga kingjásjaiyaha̱ jóo̱: —¿A s'ejinnu̱u nga ka̱mana ts'ian ni xi mjenu̱u? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Joho̱n, nda̱ maestru̱. 1R[ Nk'ie nga tíbitju Jesu yo̱, kitsjennkíhi̱ jo já ka̱ xi kikjintáya tje̱nnkihi̱. B'i̱ i̱ncha kitsú: —Ji xi ntje̱he̱ David, katuma ni̱ma̱hi ji̱n. zQm Kint'é ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱ ni xi kamoo̱. B'i̱ ts'ín kikjex'ánkihi̱ Jesu tunku̱n jo já ka̱ P/ Tu̱nga nk'iehé nga ja kik'onsje Jesu xu̱to̱, a̱s'a̱i jas'en má kjijña ta̱kjíu̱n, jakj'á ntsja ko̱ tsisintje̱n ngáha ta̱kjíu̱n. O A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tankín ngáhanu. Najmi ka'me ta̱kjíu̱n. Tu̱ kjifehé. Tsajnukiehe̱ xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱. -NS Nk'ie nga tsichu Jesu ni'yaha̱ nda̱ tjíxóo̱, kikie yo̱ já xi títs'ínkjane yána̱xu̱ ko̱ xu̱ta̱ xi xa̱áha̱n tíi̱ncha ts'ín nga tíkjintá. M Tu̱nga kits'ínk'ótjiyahá Jesu nga tsasehe̱ ta̱chjúu̱n ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji ntína̱, tsjo kat'ehe̱ tak'uin. A̱t'aha̱ kuas'ejihin nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána, kui nga kama nkihi ri. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kamanda ta̱chjúu̱n. qL[ A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín kits'ínnkjink'un: “Tsa tu̱ najyuhu̱n ts'inko̱ sa, ka̱manda ngáhana.” *KM Ko̱ tu̱ yo̱hó j'ai tje̱nnkihi̱ Jesu nku ta̱chju̱ún xi tjíhi̱n te jo nú nga jní títs'ínk'iehe̱n. Kui xi kits'ínko̱ tuts'in najyun xi yja Jesu. gJG A̱s'a̱i tsisintje̱n Jesu ko̱ ngjiko̱ já ni'yakuyáha̱ nga kitsjennkíhi̱ ndo̱. cI? Nk'ie nga b'a̱ títsu Jesu, tu̱ j'aihí yo̱ nku nda̱ tjíxá ko̱ tsasinkúnch'int'aha̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Ta̱kjínna ja k'uen. Nibángjennéí ntsa̱i̱ ntína̱ tu̱ xi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱. H) Ko̱ ta̱ ndaha najmi ch'a binchá binu̱ tse̱tse̱ nku tsa tja̱ba̱xín chá. A̱t'aha̱ binu̱ tse̱tse̱ kjeti̱ya tsa tja̱ba̱xín chóo̱. A̱s'a̱i fi ndzjo binu̱ ko̱ batsun tsa tja̱ba̱xíu̱n. Kui nga tsa tja̱ba̱xín tse̱tse̱hé xincháha binu̱ tse̱tse̱, ko̱ b'a̱ ts'ín nda f'áítjoho nga joo̱ niu̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku ta̱kjín ko̱ nku ta̱chju̱ún VG% Ta̱ ndaha najmi ch'a b'éstiko̱ho najyun chá nku te najyun tse̱tse̱ xi najmi kje̱e nibákú. A̱t'aha̱ ni̱bakú najyun tse̱tse̱ ko̱ kjeti̱ya najyun chóo̱. B'a̱ ts'ín fi tsehe má kitiyá. F A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿A mahá 'be babaha̱ xu̱ta̱ xi tjíntujín nku s'í kju̱a̱bixan nk'ie nga tíjñajin saha̱ nda̱ bixoo̱n? Tu̱nga ku̱i̱chúhú ni̱stjin nga chjú'aha̱ nda̱ bixoo̱n. Nk'iehé nga k'úéntu kjintíá. {Eo A̱s'a̱i j'aisehe̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ Jua Bautista̱ ko̱ b'i̱ i̱ncha kitsúhu̱: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga najmi b'entu kjintíáha já ni'yakuyáhi̱ xi nkú ts'ín bintsu̱ba̱ kjintíáha̱ni̱ ji̱n ko̱ já fariseo̱? wDg Tankíún ko̱ ti̱nchíyo nkú tsuhu̱ ra̱ éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'i̱ ts'ín tjít'a: “Ni xi mjehéna, nk'ie nga ka̱ma ni̱ma̱nu̱u xu̱ta̱. Najmi chje̱ xi k'u̱échjíntjainu̱u mjena.” Najmi xu̱ta̱ je jái̱ nchjaha̱, xu̱ta̱ ngatitsun ní jái̱ nchjaha̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nkjé tjíhin nga k'úéntu kjintíá xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ C Tu̱nga nk'iehé nga kint'é Jesu éi̱n, b'i̱ kitsú: —Xu̱ta̱ xi uhu̱n machjéhe̱n já chji̱ne̱nki, najmi xi ndaha̱. wBg Nk'ie nga kikie já fariseo̱ nii̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱ Jesu: —¿Á já xi f'áchjíntjaihi ch'á ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusuhun kju̱a̱téxumoo̱ tíneko̱ho ni̱ñu̱ nda̱ maestru̱nu̱u? A9 Ko̱ ni xi kama, nk'ie nga tíkjine Jesu ni̱ñu̱ ni'yaha̱, nkjin ṉkjún já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusun kju̱a̱téxumoo̱ ta̱ i̱ncha j'aik'ientut'áha̱ Jesu ko̱ já ni'yakuyáha̱ t'a yámixo̱. @ Nk'ie nga títs'ín ni̱yá Jesu, kikie nku nda̱ xi 'mi Mateo̱ xi kab'ejña a̱nte má nga f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Tsjénnkiní. A̱s'a̱i tsisintje̱n Mateo̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu. C? Nk'ie nga kikie xu̱ta̱ nkjiu̱n nii̱, kitsankjún ko̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ xu̱ b'a̱ tse nga'yún kitsjáha̱ nku nda̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ha̱ Jesu Mateo̱ D> Tsisintje̱n nda̱ uu̱n ko̱ ngji ngáha ni'yaha̱. 2=] Tu̱nga mjehéna kuakuchjínu̱u nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n tíjña ngajoho̱ Nti̱a̱ná a̱sunntei̱ xi má nga ka̱ma ts'i̱ínndyjat'aha̱ ngatitsuhu̱n xu̱ta̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ xi najmi ma fiu̱: —Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí na̱chahi̱n ko̱ t'in ngáhani ni'yahi̱. *<M ¿Má éhen xi 'yún na̱xu̱ tje̱n xi ka̱ma xíhi̱n ndo̱? ¿A: “Ja kama ndyjat'ahi ngatitsuhi̱n”? ¿A ra̱: “Ti̱síntje̱i̱n ko̱ ti̱tsutjai”? ;# Tu̱nga behé Jesu ni xi tíi̱ncha ts'ínnkjink'un jóo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —¿Á b'a̱ ch'on ts'ín tín'enkjíntak'uhunnu? ,:Q B'i̱ ts'ín kits'ínnkjink'un k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱: “Najmi tíbenkjún Nti̱a̱ná nda̱i̱ nga b'a̱ ts'ín tínchja̱.” 9 Ja kamoo̱. J'aisehe̱ Jesu já xi y'ang'anki nku nda̱ xi najmi ma fi, xi kjisun na̱chaha̱n. Nk'ie nga kikie Jesu nga s'ejihi̱n jóo̱ yáha kui, a̱s'a̱i kinchja̱ko̱ nda̱ uu̱n: —Tsjo kat'ehe̱ tak'uin, ntína̱. Ja kama ndyjat'ahi ngatitsuhi̱n. c8 A A̱s'a̱i jas'en Jesu nku tsutsu nga j'atikjá ntáchak'uu̱n ko̱ tsichu ngáha nankihi. 7)"Tu̱ tsitju tentehé xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ nga nibasehe̱ Jesu. Nk'ie nga j'aisehe̱, i̱ncha tsankihi̱ nga ku̱i̱tju nankihi̱ jóo̱.O6!A̱s'a̱i i̱ncha tsanka já xi tíi̱ncha kunntá chi̱nko̱. I̱ncha j'ai a̱jin na̱nti̱o̱ ko̱ kitsúya ngatentee̱ ni xi kamoo̱ ko̱ ni xi kamaha̱ já xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱. 5 —Tankíún —kitsú Jesu. A̱s'a̱i tsitjujíhi̱n jóo̱ jánindoo̱ nga i̱ncha ngjikjas'enjihi̱n chi̱nko̱. Tsangatsanka ngatentee̱ chi̱nko̱ nga kikjaníkj'antjai yjoho̱ má nk'antjaihi̱ yo̱ ko̱ tsixuntujín ntáchak'uu̱n. Yo̱ jesunjin ntá. /4WKui nga b'a̱ kitsúhu jánindoo̱ nga i̱ncha tsankihi̱ Jesu: —Tsa ku̱i̱ch'onsje̱ni̱ e̱i̱, tu̱ sahá tjennteni̱ nga ku̱i̱tjás'e̱njihi̱n chi̱nko̱. R3Xi tje̱hen yo̱ nkjin ṉkjún chi̱nka̱ tíi̱ncha kjine jñá. d2AA̱s'a̱i i̱ncha kikjintáya nga b'i̱ kitsúhu̱ Jesu: —Ji Jesu, Ntíhi̱ Nti̱a̱ nku tutuu̱, ¿mí nihi xi tjínko̱ni̱? ¿A ja kjúái̱k'a̱i̱ni̱ kju̱a̱ni̱ma̱ kintehe̱ ni nga ku̱i̱chú ni̱stjiu̱n? 1 Nk'ie nga tsichu Jesu ngabantá ntáchak'uu̱n, nankihi̱ xu̱ta̱ Gadara̱, a̱s'a̱i tsitjujín tsjóo̱ nga j'aik'úhu̱n Jesu jo já xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱. Tu̱ ni xí kjahán jóo̱, nga santaha najmi ta̱ ch'a ma f'a ni̱yá xu'bo̱. b0=Kama nkjúhu̱n jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿Yá nda̱ha xu'bi̱ nga santaha ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n nt'é'éhe̱n ra̱? B'i̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ Jesu jo já xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱ o/WB'i̱ kitsú Jesu: —¿Á tíbinkjuhunnu? ¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná! A̱s'a̱i tsisintje̱n Jesu ko̱ ndjá kinchja̱ko̱ ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n nga kits'ínk'íéjyu. A̱s'a̱i kis'e jyujyu. .1A̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ ngji ts'ínkj'áha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¡Ji nda̱ maestru̱, n'e̱k'ankini̱! ¡Ja ku̱a̱yáá e̱i̱ ni̱! H- Tu̱ nkuhú ntjo̱ xi tu̱ xí 'yúhún kamané nk'ie nga tje̱njin ntáchak'uu̱n, santaha i̱xí kingjá 'mahá ra̱ t'éhe̱n ntóo̱ tsutsuu̱. Tu̱nga kjifehé Jesu nga b'a̱ tímoo̱. \,1A̱s'a̱i jas'en Jesu tsutsuu̱ ko̱ já ni'yakuyáha̱ ta̱ jas'enko̱ho̱. W+'B'i̱ kitsú Jesu: —Tsjénnkiní ji. T'ejñaihi̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ joyaha tsa ja k'ien nga kandjáyanji suba xu̱ta̱ k'ien xinkjín. B'i̱ ts'ín kits'ínk'íéjyu Jesu ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n *A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nku nda̱ ni'yakuyáha̱: —Ji nda̱ maestru̱, k'u̱a̱i̱ntení nga tjun kfínngjayánjia na̱'mina̱. U)#B'i̱ kitsú Jesu: —Chu̱ xi tjín ngijñóo̱ tjíhi̱n ti̱xa̱ ngijo ko̱ ni̱see̱ tjíhi̱n nu̱ba̱. Tu̱nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n najmi tjíhi̱n má nga ka̱ma kju̱ájñasun nintaku̱. 2(]A̱s'a̱i j'aik'úhu̱n nku nda̱ chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, tsjénnkihi tu̱ má xi tje̱hén ni nga k'úín. 'Nk'ie nga kikie Jesu nga nkjin xu̱ta̱ katsendáíhi̱ ra̱, b'i̱ kitsú nga mjehe̱ ngju̱a̱i̱ ngabantá ntáchak'uu̱n. O&B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kitsú nda̱ profeta̱ Isaia̱: “Kui xi ngjiko̱ kju̱a̱'unná ko̱ jakj'á ch'inná.” B'i̱ kitsúhu̱ Jesu já xi mjehe̱ tsjénnkihi̱ e%CNk'ie nga ja kama'ña̱, j'aich'áha̱ Jesu nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱. Nkuhú tsu̱'ba én xi kitsú Jesu nga kik'onsje jánindoo̱ ko̱ nga kits'ínnkihi̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ uu̱n. =$sA̱s'a̱i kits'ínko̱ ntsja ta̱chjúu̱n. Kindyjajihi̱n ch'iu̱n ko̱ tsisintje̱n nga kitsjáha̱ nichine xi tsichusehe̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nkjin xu̱ta̱ un o#WNk'ie nga jas'en Jesu ni'yaha̱ Pedro̱, kikie nga ch'in kjijñako̱ na̱ nchí'yaha̱ Pedro̱. z"m A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱ko̱ ngáha Jesu nda̱ jun k'aku̱: —T'in. Ngandahi̱ katuma xi nkú ts'ín kuas'ejihin. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kamanda nda̱ musu̱hu̱ nda̱ juu̱n. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu na̱ nchí'yaha̱ Pedro̱ L! Tu̱nga xu̱ta̱ xi tje̱he̱n ra̱ nga kju̱a̱s'en kai má batéxuma Nti̱a̱ná, kui xi ngju̱a̱i̱ya na̱tsin ján má jyuu̱n, a̱nte má nga kji̱ntá xu̱ta̱ ko̱ ku̱a̱te ni̱'yu̱n. F  Ko̱ b'a̱ tíxinnu̱u. Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi ni̱ba tu̱ má xi tje̱hén ni ko̱ k'úéntut'áko̱ yámixo̱ ntje̱ cháná Abraham ko̱ Isaac ko̱ Jacob má batéxuma Nti̱a̱ná. (I Nk'ie nga kint'é Jesu én xi kitsú ndo̱, kama nkjúhu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ xi tje̱nko̱: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ najmi kje̱e sakújinna xi b'i̱ ts'ín s'ejihi̱n an xi nkú ts'ín s'ejihi̱n nda̱i̱. ,Q A̱t'aha̱ xi nkúhu an, tíjñana xi batéxumana ko̱ ta̱ tjínna já jun xi batexumaha̱. Nk'ie nga: “T'in”, xihi̱n nku, a̱s'a̱i fi. Ko̱ tsa: “Nibái̱”, xíhi̱n kj'a̱í, a̱s'a̱i nibá. Ko̱ tsa nku nda̱ musu̱na̱: “N'e̱i̱ kui nii̱”, xíhi̱n, a̱s'a̱i ts'ín. V%Tu̱nga b'a̱há kitsú nda̱ jun k'aku̱: —Ji nda̱ nti̱a̱, najmi an tsuhuna tsa ni'yana̱ ku̱i̱tjás'e̱i̱n. Tu̱ b'a̱ ti̱xín ní nga katumanda nda̱ musu̱na̱, ko̱ ka̱manda ndo̱ ma. @{B'i̱ kitsú Jesu: —Ka̱ma kfín ts'innkíhi̱. B'i̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ nti̱a̱, nda̱ musu̱na̱ kjijña un ni'yana̱. Najmi ta̱ ma ts'ín ni̱yáha ko̱ un tíbehe̱. }Nk'ie nga jas'en Jesu nanki Capernaum, a̱s'a̱i j'aisehe̱ nku nda̱ jun k'aku̱ nga j'ainkihi̱ nku kju̱a̱nda. NA̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu ndo̱: —Ji najmi tu̱ ch'a xi 'miyaihi̱ ni xi kamat'ain. T'ihi̱nkúchjihi̱ yjohi̱ nda̱ na̱'miu̱ ko̱ tjein chje̱ xi nkú ts'ín y'éjña Moise, tu̱ xi sku̱e̱ kixi̱hi xu̱ta̱ nga ja kamanda ngáhani. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nda̱ musu̱hu̱ nku nda̱ jun k'aku̱ $AKingjénne ntsja Jesu nga kits'ínko̱ nda̱ uu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Mjena. Katuma jei. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ tsitjuxíhi̱n ch'ihi̱n ndo̱. T!A̱s'a̱i j'aisehe̱ Jesu nku nda̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu. Tsasinkúnch'int'aha̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, tsa ji xi mjehi, ka̱ma n'e̱ jení nga chjúxinní ch'in xi k'unna. t cNk'ie nga j'aijen ngáha Jesu nga nibaha a̱sunntu tje̱nki̱u̱, nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kitsjennkíhi̱. !;A̱t'aha̱ tíbakúya xi nkúhu tsa xá tjíhi̱n. Najmi b'a̱ ts'ín tíbakúya xi nkú ts'ín bakúya já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱.  Nk'ie nga ja kamaha̱ Jesu nga b'a̱ kitsú, tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi nkú ts'ín tíbakúya. 'A̱s'a̱i kik'a tsíu̱, kama 'yún ntáje̱, ko̱ ntjo̱ kits'ínk'ajni ni'yoo̱ nga mjehe̱ kja̱níts'in. Tsijne ni'yoo̱ nga tsatsunyje. %CTu̱nga ngatentee̱ xu̱ta̱ xi nt'é énna̱ ko̱ najmi ts'íntjusun, kui xi nkú joyaha nku nda̱ chi̱ni xi kits'ínndasún ni'yaha̱ a̱sun tsumíu̱. 8iA̱s'a̱i kik'a tsíu̱, kama 'yún ntáje̱, ko̱ ntjo̱ kits'ínk'ajni ni'yoo̱ nga mjehe̱ kja̱níts'in. Tu̱nga najmi tsijnehé a̱t'aha̱ a̱sun ndji̱o̱ kamandasún. 4a’Kui b'a̱ maha, ngatentee̱ xu̱ta̱ xi nt'é énna̱ ko̱ ts'íntjusun, kui xi nkú joyaha nku nda̱ kitikju̱a̱ xi kits'ínndasún ni'yaha̱ a̱sun ndji̱o̱. ?wTu̱nga an b'a̱ xín ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xu'bo̱: “Ndaha̱chí najmi benu̱u. Tankín t'axínnú jun xi ch'on kin'o.” B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xu̱ta̱ha xi nkjink'un fENk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nkjin ṉkjún xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱na: “Ji Nda̱ Nti̱a̱, ji Nda̱ Nti̱a̱, ngajohi̱ y'eni̱jmíi̱, ngajohi̱ tsich'onsjehe̱ni̱ jánindoo̱ ko̱ nkjin kju̱a̱nkjún kin'ei̱.”  '’Najmi kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ xi: “Ji nda̱ maestru̱, ji nda̱ maestru̱”, títsuna. Xi títs'íntjusun ní xi nkú ts'ín mjehe̱ Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján, kuihí xi kju̱a̱s'enjin yo̱. 5 cKui b'a̱ maha, cha̱hanu já profeta̱ tsank'óo̱ nk'ie nga cho̱o tu xi ts'e̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xi kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱ ` 9Ko̱ ngatentee̱ yá xi najmi bjaha̱ tu xi nda, stisún ko̱ s'etí a̱jin nd'íu̱. s _Nku yá xi nda, najmi ma bjaha̱ tu xi najmi nda. Ko̱ nku yá xi najmi nda, najmi ma bjaha̱ tu xi nda. c ?Ngatentee̱ yá xi nda bjaha̱ tu xi nda. Ko̱ yá xi najmi nda bjaha̱ tu xi najmi nda. r]Ka̱mankjinnu̱u nkú k'un jóo̱ nk'ie nga cho̱o ni xi ts'i̱ín. A̱t'aha̱ ni xi ts'ín xu̱ta̱, kui xi nkú joyaha tu xi bjaha̱ nku yá tu. ¿A jñá na'yáhá xi bjaha̱ tuntsja̱jé? ¿A yá na'yáhá xi bjaha̱ tu higo̱? L’Chúhu̱un yjonu̱u já profeta̱ tsank'óo̱. Kui xi kj'u̱a̱í ts'ín ni̱ma̱kju̱a̱ maña̱ yjoho̱ xi nkúhu chu̱tsa̱nka̱, tu̱nga kjahán tjíntuyáha̱ xi nkúhu chu̱ kjan. QTu̱nga ntsjíyahá a̱nkju̱a̱ ko̱ ntsjí ni̱yá xi fi má nga b'entu xu̱ta̱. Chuba xi tíi̱ncha sakúhu̱ a̱nkju̱a̱ xu'bo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín yaha̱ ra̱ xu̱ta̱ B} ’Ti̱tjás'o̱on a̱nkju̱a̱ ntsjíyoo̱. A̱t'aha̱ tayá a̱nkju̱a̱ ko̱ tayá ni̱yá xi fi má nga ndyja xu̱ta̱. 'Yún nkjin xi tíi̱ncha fas'en a̱nkju̱a̱ xu'bo̱. { ’Kui b'a̱ maha, xi nkú ts'ín mjenu̱u nga n'e̱nu̱u, b'a̱ ta̱ n'o̱ho̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í. Kuihí niu̱ xi bakúya kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ ni xi y'ét'a já profeta̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku a̱nkju̱a̱ G Santaha ko̱ jun xi ch'onk'un yo nga 'bo̱ho̱o ni xi nda ntínu̱u. ¿A najmi tu̱ sahá Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján 'yún tsjá saha̱ ni xi nda xu̱ta̱ xi ku̱a̱nkihi̱? H  Tsa tji̱o̱ ku̱a̱nki ntíhi̱, ¿a tu̱ ye̱hé tsjáha̱? ta ¿A tjín a̱jinnu̱u nku xi tu̱ ndji̱o̱hó tsjáha̱ ntíhi̱ nk'ie nga ni̱nku̱a̱n ku̱a̱nkihi̱? A̱t'aha̱ ngatentee̱ xi banki ts'ínkjáíhi̱n. Xi bangisjai sakúhu̱. Ko̱ xi ts'ínkjane a̱nkju̱o̱ chjux'áha̱. ’Ti̱nchíú, ko̱ Nti̱a̱ná tsjánu̱u. Ti̱nchísjo, ko̱ sa̱kúnu̱u. N'e̱kjano a̱nkju̱o̱, ko̱ chjúx'ánu̱u. 6~e’Najmi tu̱ 'bo̱ho̱ nañóo̱ ni xi je nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ najmi tu̱ chi̱nko̱ chjanikj'ajihu̱un ni tsjo k'unnu̱u, a̱t'aha̱ ku̱a̱si̱nne chu̱ ni xi tsjo k'unnu̱u ko̱ santaha ko̱ jun kji̱ne̱nu̱u chu̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga ku̱i̱nchíí Nti̱a̱ná ni xi nda {}oTín'ei ni xi ts'ín xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná ni xi n'e̱ní ní. N'e̱sje mahi tjun yáxu'ba xi kjinki tunkuin, tu̱ xi nda ka̱ma ndzjehen ri nga n'e̱sjenki stjé xi kjinki tunku̱n nda̱ nts'ei. "|=Nk'ie nga yáxu'ba kjinki tunkuin, ¿nkú ts'ín b'a̱ k'úíhi̱n ri̱ nda̱ nts'ei: “K'u̱a̱i̱ntení nga k'uasjénkia stjé xi kjinki tunkuin”? {1’¿Nkú ts'ín ji tíchasehe̱ ri̱ stjé xi kjinkihi tunku̱n nda̱ nts'ei nk'ie nga najmi títs'ín ndzjehin yáxu'ba xi kjinki tunkuin? zwA̱t'aha̱ xi nkú nga ts'ín n'e̱k'anjiu jé xu̱ta̱ xi kj'a̱í, b'a̱ ta̱ ts'ín ts'i̱ínnijé ngáha̱nu̱u Nti̱a̱ná. Ko̱ chu̱ba̱ xi n'e̱ chjón nga ch'a̱chu̱bo̱o, ta̱ kuihi xi k'u̱a̱chu̱ba̱ko̱ ngáha̱nu̱u Nti̱a̱ná. oy Y’Najmi tu̱ n'ek'anjiu jé xu̱ta̱ xi kj'a̱í, tu̱ xi najmi ts'i̱ínnijéhe̱nu̱u Nti̱a̱ná. Yx+"Najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u mí nihi xi ka̱ma ndyjunni̱. Ndyjunni̱ s'e̱ ngáha̱nu̱u a̱nte nga kjúánta̱ ngáha̱ ru̱u yjonu̱u. A̱t'aha̱ ngayje ni̱stjin y'a kju̱a̱sti xi ts'e̱.)wK!Títjun tjehe̱nnto nga katatéxumanu̱u Nti̱a̱ná ko̱ n'o̱o ni xi na̱xu̱ nginku̱n, ko̱ b'a̱ ts'ín tu̱ k'u̱a̱i̱suhúnnu̱u ngayjee̱ ni xu'bi̱. 8vi A̱t'aha̱ ngatentee̱ ni xu'bi̱ bangisjai xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná, tu̱nga jahá be Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján nga machjénnu̱u ngatentee̱ niu̱. Ru’Kui b'a̱ maha, najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u: “¿Mí nihi xi chi̱ne̱é?” ko̱ “¿Mí nihi xi s'i̱á?” ko̱ “¿Mí najyuhun xi ndyja̱á nd'a̱i̱?”, tsa ku̱i̱xíún. t1Tsa Nti̱a̱ná b'a̱ tsjo ts'ínk'íéntu jñá xi chu̱ba̱ ma cháhá, xi nd'a̱i̱ ma chá ko̱ ndyjunni̱ ku̱i̱ti̱, ¿a najmi tu̱ sahá 'yún tsjá sanu̱u najyun xi ndyjo̱o jun xi 'yún chjí so nga jñóo̱? ¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná! 'sGTu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u nga ta̱ ndaha nda̱ rei̱ Salomon xi 'yún chánka kama ni̱stjin nk'ie, najmi b'a̱ k'un najyun xi kingja xi nkúhu naxúu̱. ?rw’¿Ko̱ á jun fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u najyun xi ndyja̱hanu? Cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o xi nkú ts'ín sá naxú jñóo̱. Najmi ts'ínxá ko̱ najmi ts'ínnda nachjún. qKo̱ ndaha tsa 'yún kjúánta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u tu̱ xi sáhanu masen metru̱, najmi tjín xi nkú ts'ín sáhanu masen metru̱. ypkCha̱so̱ho̱ ni̱se xi tjíma tje̱n nk'a ján. Najmi b'éntje̱, najmi b'ékú ko̱ najmi f'átjo ni xi kji̱ne̱. Tu̱nga Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján tsjáha̱ nichine. Ko̱ jun, ¿a najmi 'yúhún chjí so nga ni̱see̱? *oM’Kui kju̱a̱ha nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ni xi machjénnu̱u, mí nihi xi chi̱no̱o ko̱ mí nihi xi s'i̱u. Ta̱ ndaha najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u ni xi machjéhe̱n yjonintenu̱u, mí najyuhun xi ndyjo̱o. Nk'ie ní nga ku̱i̱ntsu̱bo̱o, kui ní nihi xi 'yún chjíhi̱ ra̱ nga nichinee̱. Ko̱ yjonintenu̱u, kui xi 'yún chjíhi̱ ra̱ nga najyuu̱n. tna’Ndaha nku nda̱ musu̱ najmi ma ts'ínxát'aha̱ jo já nti̱a̱. A̱t'aha̱ nku xi ts'i̱ín unkie ko̱ nku xi ts'i̱íntjo, ko̱ a ra̱ ts'i̱ínxát'a sisihi̱n nku ko̱ ch'on ts'ín ku̱a̱se̱he̱ xinkuu̱. Kui nga najmi ka̱ma n'e̱xát'aha̱ ru̱u Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱nchi̱nóo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga Nti̱a̱ná kuhu̱n ntíhi̱ MmTu̱nga tsa ni xi najmi nda fas'en tunkuin, ngayjee̱ yjonintehi̱ s'e jyuhu̱n. Kui nga tsa ni xi tjíhin nga ts'i̱ín ndzjehen ri tu̱ sahá ts'ín jyun, ¡'yún ṉkjún jyun má tinchin ma! 3l_’Tunkuin, kui xi xi nkú joyaha nku nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n yjonintehi̱. Kui b'a̱ maha, tsa tunkuin fas'en ni xi nda, ngayjee̱ yjonintehi̱ s'e ndzjehe̱n. lkQB'a̱ tíxihin a̱t'aha̱ má nga tíjña kju̱a̱nchi̱náhi̱, yo̱ ta̱ tíjña ani̱ma̱hi̱. @jyTu̱ sa ní ndji̱o̱jmi ján n'e̱ nchi̱náí yjohi̱, má nga najmi ts'ínkatsúhu̱n xubíu̱ ni xi tjín ko̱ má nga najmi ma stu ni xi tjín ko̱ má najmi fas'en já ndyjé. 8ii’Najmi tu̱ e̱i̱ a̱sunntei̱ n'e nchi̱náí yjohi̱, má nga ts'ínkatsúhu̱n xubíu̱ ni xi tjín ko̱ má nga ma stu ni xi tjín ko̱ má fas'en já ndyjée̱. h/B'a̱ ts'ín najmi sku̱e̱he xu̱ta̱ nga tinchun kjintíáí. Tu̱ Na̱'mihi̱ ní xi sku̱e̱, a̱t'aha̱ kui xi tíjñako̱ subahi má 'moo̱. Ko̱ kui Na̱'mihi̱ xi tíbe ni xi 'ma tíma, kui xi tsjáhi chjíhi̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín s'e̱yaná g{Tu̱nga ji, nk'ie nga ku̱i̱nchun kjintíáí, tu̱ sahá chjújin na̱tí sisin ntsja̱hi̱ ko̱ ta̱nejin a̱nkjin. jfM’Nk'ie nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ kjintíó, najmi tu̱ nusin kat'enu̱u xi nkú 'behe̱ xu̱ta̱ xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ kui xi ndzjen ts'ínk'íé a̱nkjín tu̱ xi sku̱e̱he̱ ra̱ xu̱ta̱ nga tjíntu kjintíá. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ja títs'ínkjáíhi̱n chjí xi ts'e̱ jóo̱. deATu̱nga tsa najmi n'e̱ndyjat'oho̱o xu̱ta̱ xi ch'on títs'ínnu̱u, b'a̱ ta̱ ts'ín Na̱'minu̱u najmi ts'i̱ínndyjat'anu̱u ngatitsunnu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱ kjintíaá *dM’A̱t'aha̱ tsa n'e̱ndyjat'oho̱o xu̱ta̱ xi ch'on títs'ínnu̱u, b'a̱ ta̱ ts'ín ts'i̱ínndyjat'anu̱u Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. c Najmi tu̱ 'ba̱i̱ntei nga ku̱i̱jne̱jii̱n nga chjút'ayák'unni̱.Tu̱ sahá chjúxinni̱ ni xi ch'onk'uu̱n.A̱t'aha̱ ji xi batexumai,
ko̱ ji xi tjíhin nga'yún,
ko̱ ji xi tjíhin kju̱a̱chánka tu̱ nkj'íéhé ni.B'a̱ tjín. ybk N'e̱ndyjat'ani̱ ngatitsunni̱,
xi nkú ts'ín ji̱n ta̱ n'endyjat'ai̱hi̱ xi ch'on títs'ínni̱. :ao Tjenni̱ nd'a̱i̱ nichine xi machjénni̱. l`Q Ta̱texumani̱.Katuma t'anankii̱ ni xi mjehi xi nkú nga ta̱ tíma ndji̱o̱jmi ján. _3 ’Kui b'a̱ maha, b'i̱ ts'ín chu̱bako̱honu Nti̱a̱ná:Ji Na̱'mini̱ xi tinchin ndji̱o̱jmi ján,
katenkjúhin xu̱ta̱. 5^cKui nga najmi b'a̱ tu̱ n'ehenu jun xi nkú nga ts'ín xu̱ta̱ xu'bo̱. A̱t'aha̱ jahá be títjun Na̱'minu̱u ni xi machjénnu̱u kintehe̱ ni nga ku̱i̱nchíhu̱u. ]9’Nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, najmi tu̱ n'e chjón én xi najmi tjíhi̱n sin, tsa ta̱ kui ta̱ maha én xi chu̱bo, xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱. Kui xi b'a̱ maha̱ nga ngju̱énñjuhu̱ Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga 'yún tse tínchja̱. \Tu̱nga ji, nk'ie nga chu̱bako̱i̱ Nti̱a̱ná, ti̱tjás'e̱i̱n a̱ya 'mahi̱, t'echjáí a̱nkju̱a̱hi̱ ko̱ chu̱bako̱i̱ Na̱'mihi̱ xi tíjñako̱ subahi má 'moo̱. Ko̱ kui Na̱'mihi̱ xi tíbe ni xi 'ma tíma, kui xi tsjáhi chíhi̱. [}’Nk'ie nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná, najmi b'a̱ tu̱ n'o xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná. Kui xi tsjoho̱ bincha ndju a̱ya ni'ya sinagoga̱ ko̱ ni̱yátée̱ nk'ie nga nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi sku̱e̱he̱ ra̱ xu̱ta̱. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ja títs'ínkjáíhi̱n chjí xi ts'e̱ jóo̱. BZ}Tu̱ sahá jyuhú kj'i tjein chje̱hi̱. Ko̱ kui Na̱'mihi̱ xi tíbe ni xi 'ma tín'ei, kui xi tsjáhi chjíhi̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín chu̱baka̱á Nti̱a̱ná Y}Tu̱nga ji, nk'ie nga tí'ba̱i̱ chje̱hi̱, najmi tjíhin nga sku̱e̱ ntsa̱ skjúín ni xi títs'ín ntsa̱ kixi̱. jXM’Kui b'a̱ maha, nk'ie nga k'u̱a̱i̱hini chje̱hi̱, najmi tu̱ tjio títjun n'ekjanei, xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi tu̱ tsjohó ra̱ bakúchji xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná a̱ya ni'ya sinagoga̱ ko̱ a̱ya ni̱yóo̱, tu̱ xi nda sku̱e̱he̱ ra̱ xu̱ta̱. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ja títs'ínkjáíhi̱n chjí xi ts'e̱ jóo̱. dW C’Najmi tu̱ nginku̱n xu̱ta̱ na̱xu̱ n'esjo yjonu̱u, tsa tu̱ xi sku̱e̱he̱nu̱u nga na̱xu̱ tín'o. A̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'o̱o, najmi chumi ni chjíhi xi tsjánu̱u Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. jVM0Katumo xi tjíhin nga ka̱mo. A̱t'aha̱ tsjehé Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján.&UE/Ko̱ tsa tu̱ subahá já nts'o xi súniñoho̱o, ¿mí ni nda tjíhin xi tín'o nk'ie? Santaha xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná b'a̱ ta̱ i̱ncha ts'ín. ’B'a̱ n'o̱o tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱mahanu ntíhi̱ Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. A̱t'aha̱ kui xi ts'íntjuhu̱ ts'íu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, ndaha tsa xi ch'onk'un ko̱ ndaha tsa xi nda. Ko̱ ts'ínk'aha̱ ts'í ngayjee̱ xu̱ta̱, ndaha tsa xi na̱xu̱ ts'ín ko̱ ndaha tsa xi najmi na̱xu̱ ts'ín. R',Tu̱nga ahán b'a̱ tíxinnu̱u nga tu̱ sahá n'e̱tjó xu̱ta̱ kontra̱nu̱u. Ti̱nchíhu̱u Nti̱a̱ná nga nda kats'ínko̱ xi ch'on títsunu̱u. Nda n'o̱ho̱o xi unkienu̱u. Chu̱bantjo nginku̱n Nti̱a̱ná xi ch'on títs'ínnu̱u ko̱ xi tje̱nnki unkienu̱u. Q++’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie: “N'e̱tjóí xu̱ta̱ xinki̱ ko̱ n'e̱ unchai xu̱ta̱ kontra̱hi̱.” =Ps*Tjeihi̱n xi ku̱a̱nkihi tsa mí nihi ko̱ najmi tu̱ xin chasei tsa tjín xi mjehe̱ ku̱e̱nyahi tsa mí nihi. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga tjíhin nga n'e̱tjáá xinki̱á O3)Tsa tjín xi ts'i̱ín kju̱a̱'yúhun ri nga k'úínko̱i̱ ch'áha̱ nku kilome̱tru̱ tjíhin, tu̱ sahá t'inko̱i̱ jo kilome̱tru̱ tjíhin. ~Nu(Tsa tjín xi mjehe̱ ts'i̱ínko̱kju̱a̱hi xi má nga kjé'ahi chi̱nkahi̱, tjeihi̱n ko̱ chi̱nka ntsja̱hi̱. "M='Tu̱nga ahán b'a̱ tíxinnu̱u nga tjehe̱nntoho̱o xi ch'on títs'ínnu̱u. Tsa tjín xi k'o̱njin tsa̱ kixi̱hi̱, tjeihi̱n ko̱ tsa̱ skjúhi̱n. L/&’Ja kinu'yó nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱ ni̱stjin nk'ie: “Xi ch'on ts'i̱ín, n'e̱ ngajoya ngáha̱ ra̱ xi nkú kats'ín. Tsa nku tunku̱n kats'ín'uhu̱n, a̱ nku tunku̱n n'e̱'uhu̱n. Tsa nku ni̱'yu̱n kats'ín'uhu̱n, a̱ nku ni̱'yu̱n n'e̱'uhu̱n.” o~}||e{{yyKwwvduyttYss@r3qppHoSnmm;l k#jCiihggTf=<;::&9b8i765[4v2009/~./-,,p++J**K))+(('&&)%$##! 410(rTy s  E b t|S VooR  4B'i̱ kitsú Jesu: —Nk'ie nga nku nda̱ chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ bangiya nkú tsuhu̱ ra̱ nga Nti̱a̱ná batéxuma, kui xi b'a̱ joyaha nku nda̱ xi tíjñaha̱ nku ni'ya chánka. Bakúchji ni tsjo k'un xi tjíntutjóho̱, ni xi cháha̱ ko̱ ni xi tse̱tse̱he̱. B'i̱ ts'ín najmi kin'ekjáíhi̱n Jesu & E 3A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu nga kingjásjaiyaha̱ já ni'yakuyáha̱: —¿A kamankjinnu̱u ngayjee̱ ni xu'bi̱? —Joho̱n —i̱ncha kitsú jóo̱.   2A̱s'a̱i kja̱níkj'ajin xi ch'onk'uu̱n má nga tíma 'yún nd'íu̱. Yo̱ kji̱ntá xu̱ta̱ ko̱ ku̱a̱te ni̱'yu̱n.  1B'a̱ ta̱ ka̱ma nk'ie nga kfe̱ a̱sunntee̱. Ku̱i̱tju ntítsjee̱ ko̱ ts'i̱ínkj'a t'axín xu̱ta̱ xi ch'onk'un ko̱ xi je. H  0Nk'ie nga kitsehe tji̱o̱ na̱'yoo̱, a̱s'a̱i kikje'yún jóo̱ a̱ndai ntóo̱. Yo̱ y'entu nga j'ájin tji̱o̱ xi ndoo̱. Tsinchá ni̱si̱n xi ndoo̱ ko̱ kikjaníya xi najmi ndoo̱. 1[ /’Má batéxuma Nti̱a̱ná ta̱ b'a̱ joyaha xi nkúhu nku na̱'ya xi kikjaníkj'ajin jóo̱ ntáchak'uu̱n. Kixincháha̱ ngayjee̱ tíkjá tji̱o̱ xi tjín. I  .Nk'ie nga sakúhu̱ nku xi 'yún chjíhi̱, a̱s'a̱i fitéñayje ni xi tjíhi̱n ko̱ b'atse ndji̱o̱ tsjo tjín xu'bo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku na̱'ya tji̱o̱ xi -’Má batéxuma Nti̱a̱ná ta̱ b'a̱ joyaha xi nkúhu nku nda̱ xi ts'ínxáko̱ ndji̱o̱ tsjo k'un. %C ,’Má batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha xi nkúhu nku nisa to̱on xi tíjña 'ma nku a̱nte. Nda̱ xi sakúhu̱ niu̱ ta̱ b'éjña 'mahá ngáha a̱t'aha̱ najmi kui ts'e̱ a̱ntee̱. Tsjo maha̱ ndo̱ niu̱. Kui nga fitéñayjehe ni xi tjíhi̱n ra̱ ko̱ b'atse a̱ntee̱. ta +Nk'iehé ku̱a̱t'ai xu̱ta̱ jee̱ xi nkú joyaha ts'íu̱ nga k'úéntu má batéxuma Na̱'mihi̱. Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju, katasínñju. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén xu̱ta̱ xi sakúhu̱ nku ni xi 'yún chjí nU *Kui xi kja̱níkj'ajin má tíma 'yún nd'íu̱. Yo̱ kji̱ntá xu̱ta̱ ko̱ ku̱a̱te ni̱'yu̱n. kO )Nk'ie nga ku̱a̱téxuma Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, ts'i̱ínkji ntítsjehe̱ nga kjéxin a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ts'e̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'ínkijnejin ngatitsun xu̱ta̱ xi k'oo̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ch'on ts'ín.   (’Xi nkú ts'ín f'áíya jñá ch'onk'uu̱n ko̱ s'etí a̱jin nd'íu̱, b'a̱ ta̱ ka̱ma nk'ie nga kfe̱ a̱sunntee̱. _~7 'Nda̱ kontra̱ xi y'éntje̱ jñá ch'onk'uu̱n, kui xi nda̱nindoo̱. Ni̱stjin nga chjúsíntje̱n tuni̱ñu, kui ni̱stjihin nk'ie nga kfe̱ a̱sunntee̱. Ko̱ já xi ku̱a̱te tuni̱ñu̱, kui xi ntítsjee̱. ?}w &A̱nte xi má nga y'éntje̱, kui xi a̱sunntei̱. Xujmá xi ndoo̱, kui xu̱ta̱ha xi ts'e̱ má batéxuma Nti̱a̱ná. Jñá ch'onk'uu̱n, kui xu̱ta̱ha xi ts'e̱ nda̱nindoo̱. h|I %B'i̱ kitsú Jesu: —Nda̱ xi y'éntje̱ xujmá ndoo̱, kui xi Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. {! $Nk'ie nga ja kits'ínkji Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n, jas'en ni'yaha̱. A̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ j'aik'úhu̱n ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —T'inyani̱ nkú tsuhu̱ ra̱ én xi kuak'iejña chu̱ba̱yai ts'e̱ jñá ch'onk'un xi tjín a̱jihi̱n tuni̱ñu̱. ,zQ #B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kitsúya nda̱ profeta̱ nga b'a̱ kitsú:K'uejñá chu̱ba̱ya,
xínya ni xi tjíntu'má santaha nkúhu nga kamanda a̱sunntee̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu ni xi tsakúya nga kits'ínchjén xujmá xi nda ko̱ jñá ch'onk'un :ym "B'a̱ ts'ín kinchja̱ko̱ Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n. Y'éjña chu̱ba̱yaha̱ ngayjee̱ ni xu'bi̱ nga kitsúyaha̱. Najmi kinchja̱ko̱ tsa najmi y'éjña chu̱ba̱yaha̱. Sx !A̱s'a̱i ta̱ y'éjña chu̱ba̱ya ngáha Jesu: —Xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha na̱'yu̱ saha̱n ni̱nku̱a̱n xi jakj'á nku ta̱chju̱ún ko̱ kits'íntjijinko̱ tse nku̱a̱n ni̱nku̱a̱n. A̱s'a̱i tsijin ngatente na̱'yu̱. Kui kju̱a̱i̱ nga tu̱ nku y'éjña chu̱ba̱yahá Jesu nga tsakúya Fw Kui k'un xu'bi̱ xi 'yún i̱chí sa nga k'un xi k'oo̱. Tu̱nga nk'iehé nga ma chá, 'yún chánka ma sa nga ni ntje̱ xi b'éntje̱ xu̱ta̱. Santaha nku yá tu bichú ma, ko̱ f'ai ts'ínnda'á ni̱see̱ nu̱ba̱ha̱ tjiaha̱ yóo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén na̱'yu̱ saha̱n ni̱nku̱a̱n Lv Ta̱ y'éjña chu̱ba̱yahá ngáha Jesu nga tsakúya. B'i̱ kitsú: —Xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha nku k'un mostasa̱ xi jakj'á nku nda̱ ko̱ y'éntje̱ jñáha̱. fuE Tu̱ sahá katuma chá suba nga joo̱ santaha nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga ka̱ma chá. Kui ni̱stjiu̱n b'a̱ xíhi̱n já xi ku̱a̱te tuu̱ nga títjun kjéneya jñá ch'onk'uu̱n, kj'u̱ách'á ko̱ k'u̱éti. Tu̱nga máha tuni̱ñu̱, kui xi kj'u̱átjo a̱ntehe̱.” B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku k'un mostasa̱ t Tu̱nga b'a̱há kitsú ndo̱: “Najmi, a̱t'aha̱ tsa chjúneyo jñá ch'onk'uu̱n, ko̱ xka̱ tuni̱ñu̱ chjúyanjiu. "s= B'a̱ kitsú ndo̱: “Nku nda̱ kontra̱ b'a̱ kits'ín.” B'a̱ kitsú já musu̱: “¿A mjehé ri nga kuankín chjúneyai̱ jñá ch'onk'uu̱n?” ~ru A̱s'a̱i i̱ncha j'ai já musu̱hu̱ nda̱ xi ts'e̱ tuni̱ñu̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “Ji nda̱ nti̱a̱, ¿a najmi xujmá ndahá xi y'entje̱jin jñáhi̱? ¿Nkú ts'ín nga tu̱ sa jñá ch'onk'uhún kj'ijin ngáha̱ ra̱ ntje̱hi̱?” [q/ Nk'ie nga jasu tuni̱ñu̱ ko̱ kis'ehe̱ tu, ta̱ kama chji jñá ch'onk'uu̱n. p Tu̱nga nk'iehé nga kjintufé, j'ai nda̱ kontra̱ha̱ ndo̱. Y'éntje̱jihi̱n tuni̱ñu̱ jñá ch'onk'un ko̱ a̱s'a̱i ngji. 2o] Ta̱ y'éjña chu̱ba̱yahá ngáha Jesu nga tsakúya. B'i̱ kitsú: —Má batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha nku nda̱ xi nda xujmá xi y'éntje̱jin jñáha̱. \n1 ’Tu̱nga máha xujmá xi tsixuntu nanki xi ndoo̱, kui xu̱ta̱ha xi nt'é ée̱n ko̱ mankjihi̱n. Nda ts'ín nga b'entu. Kui xi b'a̱ joyaha xujmá xi tsjá unchan tjíhin, ko̱ tsa xi tsjá cháte ko̱ te tjíhin, ko̱ tsa xi tsjá katé tjíhin. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén xujmá xi nda ko̱ jñá ch'onk'un :mm ’Xujmá xi tsixuntu a̱jin na'yóo̱, kui xu̱ta̱ha xi ta̱ nt'é ée̱n, tu̱nga ni xi tjíhín a̱sunntei̱ s'enta̱ha̱ ra̱ ko̱ kju̱a̱nchi̱nóo̱ b'ana̱cha̱ha̱. B'a̱ ts'ín najmi sakúntehe̱ ra̱ nga nda sa̱áha ée̱n a̱jin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ko̱ najmi tsjá cha̱n. Yl+ Tu̱nga najmi 'yúhún tjíhi̱n kja̱ma̱ a̱jin ani̱ma̱ha̱ ko̱ najmi ndjá bincha. Nk'ie nga sakúhu̱ kju̱a̱sti ko̱ nk'ie nga n'e uncha tu̱ nga̱t'aha̱ ée̱n, ts'ín t'axíhi̱n yjoho̱ ée̱n. k  ’Xujmá xi tsixuntu a̱jin ndji̱o̱, kui xu̱ta̱ha xi nt'é ée̱n ko̱ tje̱n'yún tsjohó ts'ín ts'ínkjáíhi̱n. }js Nk'ie nga nt'é xu̱ta̱ én xi tsuya nga Nti̱a̱ná xi batéxuma, a̱s'a̱i najmi mankjihi̱n niu̱, nibá nda̱nindoo̱ ko̱ kjexín én xi ja kis'entje̱jin ani̱ma̱ha̱. Kui xu̱ta̱ha xi nkú joya xujmá xi tsixuntu a̱ndai ni̱yóo̱. i  ’Kui b'a̱ maha, tjenñjuhúnu nkú tsuhu̱ ra̱ ni xi kuak'iejñá chu̱ba̱ya ts'e̱ nda̱ xi tsaténdzjo xujmóo̱. sh_ Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Nkjin já profeta̱ ko̱ xu̱ta̱ xi na̱xu̱ y'entu xi kis'e ni̱stjin nk'ie i̱ncha kama mjehe̱ nga sku̱e̱ ni xi tíyo nd'a̱i̱, tu̱nga najmi kikiehé. Kama mjehe̱ nga ku̱i̱nt'é ni xi tínu'yó nd'a̱i̱, tu̱nga najmi kint'éhé. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín ts'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ éhe̱n Nti̱a̱ná g% ’Tu̱nga máha jun, á b'a̱ nda tjíhin ts'a̱jun xi tíyo ko̱ tínu'yó, a̱t'aha̱ tíbe tunkun ko̱ tínt'é tja̱ba̱xínñju. f3 A̱t'aha̱ ja kama ndjá ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bi̱,
kits'ín staya yjoho̱ ko̱ kik'íéchja tunku̱n,
tu̱ xi najmi sku̱e̱he ko̱ najmi ku̱i̱nt'éhe,
ko̱ najmi ka̱mankjihi̱n ra̱,
tsa ts'i̱ínk'óntjaiya ani̱ma̱ha̱ ko̱ nga an ts'innkíhi̱. e ’Ni xi tíi̱ncha ts'ín xu̱ta̱ xu'bo̱ títs'íntjusun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kitsúya nda̱ profeta̱ Isaia̱ nk'ie nga b'a̱ kitsú:'Yún ku̱a̱sinñju tu̱nga najmi ka̱mankjihínnu̱u,
ko̱ 'yún cha̱so̱o tu̱nga najmi cha̱nú. Cd Kui kju̱a̱ha tu̱ tíb'ejñá chu̱ba̱yahá ra̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. A̱t'aha̱ tíbase tu̱nga najmi tíbehé, ko̱ tínt'é tu̱nga najmi tíbasínñjuhú ko̱ najmi tímankjihi̱n. Pc A̱t'aha̱ xi kamankjihi̱n, k'u̱a̱i̱ saha̱ ko̱ 'yún nda ka̱mankjihi̱n. Tu̱nga xi najmi ts'i̱ínsihi̱n nga ka̱mankjihi̱n, chjú'aha̱ santaha ni xi tíjñaha̱ nga ka̱mankjihi̱n kai. cb? A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Jun ja kik'a̱i̱nu̱u nga ka̱mankjinnu̱u ni xi 'ma tíjña ts'e̱ xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná. Tu̱nga xu̱ta̱ xu'bo̱ najmi kik'a̱i̱hi̱ nga ka̱mankjihi̱n niu̱. "a= A̱s'a̱i j'aisehe̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Á tu̱ subahá b'ejña chu̱ba̱yahani nk'ie nga chubako̱honi xu̱ta̱? ` Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju, katasínñju. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu á tu̱ subahá y'éjña chu̱ba̱yaha nga tsakúya ]_3 Tu̱nga k'u̱a̱há ngá xi tsixuntu má nga nda nankiu̱. Tu̱ xí tsehé ni xi kitsjá. Tjín xujmóo̱ xi kitsjá unchan tjíhin, tjín xi kitsjá cháte ko̱ te tjíhin, ko̱ tjín xi kitsjá katé tjíhin. ^w K'u̱a̱ ngá xi tsixuntu a̱jin na'yóo̱. Kisá na'yóo̱ ko̱ najmi kitsjántehe̱ nga nda sa̱á xujmá xu'bo̱. ~]u Tu̱nga nk'iehé nga tsitju ts'íu̱, kits'ínchjaha̱n ko̱ kixí, a̱t'aha̱ najmi 'yún ngjiyanji kja̱ma̱ha̱. \ K'u̱a̱ xi tsixuntu a̱jin ndji̱o̱ má nga najmi 'yún tjín ninte. Ki̱tsa̱ jasu xujmóo̱, a̱t'aha̱ najmi 'yún tjain nintee̱. [! Nk'ie nga tíbaténdzjo xujmóo̱, k'u̱a̱ xi tsixuntu a̱ndai ni̱yóo̱. A̱s'a̱i i̱ncha j'ai ni̱see̱ ko̱ kikjine xujmá xu'bo̱. Z Nkjin tíkjá ni xi tsakúyaha̱ nga y'éjña chu̱ba̱yaha̱. B'i̱ kitsú: —Nku nda̱ tsitju nga ngjiténdzjo xujmá. Y5 Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kama ñjakút'aha̱. Kui nga nku tsutsu ngjik'iejñayaha Jesu, ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ tsincha a̱ndai ntóo̱ má kixiu̱. ZX / Kui ni̱stjiu̱n tsitju Jesu ni'yaha̱ ko̱ ngjik'iejña a̱ndai ntáchak'uu̱n. W9 2Tu̱ yáhá ni xi ts'i̱íntjusun xi nkú ts'ín mjehe̱ Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján, kui xi nda̱ nts'é, na̱ nichja ko̱ nána̱.Vw 1A̱s'a̱i tsakú xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —Kui xu̱ta̱ xu'bi̱ xi nána̱ ko̱ já nts'é. }Us 0B'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ko̱ nda̱ xi j'aiko̱ho̱ ée̱n: —¿Yá xi nána̱ ko̱ yá xi já nts'é? T /A̱s'a̱i tjín xi b'i̱ kitsúhu̱ Jesu: —Na̱ahi̱ ko̱ já nts'ei kabincha na̱tsin ján. Mje rúhu̱ ku̱i̱nchja̱ko̱hi. 'SG .Nk'ie nga tínchja̱ko̱ sa Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n, tu̱ na̱aha̱ ní ko̱ já nts'e̱ j'aincha na̱tsiu̱n xi má nga mjehe̱ ku̱i̱nchja̱ko̱ho̱. KR -A̱s'a̱i fikj'á sa yatu jáninda xi 'yún ch'onk'un sa nga kui ko̱ ngatentee̱ i̱ncha fas'enjihi̱n ndo̱. Ko̱ máha nda̱ xu'bo̱, 'yún ch'on ts'ín b'ejña a̱skahan nk'ie nga tjuhun. B'a̱ ta̱ ka̱maha̱ xu̱ta̱ ch'onk'un xi tjín nd'a̱i̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu yá xi na̱aha̱ ko̱ yá xi já nts'e̱ 7Qg ,a̱s'a̱i b'a̱ tsu: “Tu̱ sahá kfin ngáhana ni'yana̱ má tsitja.” Nk'ie nga b'óya ngáha, ja kjitiya ni'yoo̱ nga f'aise ngáha̱ ra̱. Kichjuchá ko̱ ja tjínda. -PS +’Nk'ie nga nku nda̱ninda bitjujíhi̱n nku nda̱, fatsú'basún a̱nte kixiu̱ nga bangisjai má nga ts'i̱ínkj'áíya. Nk'ie nga najmi sakúhu̱ a̱nte, [O/ *Ko̱ na̱ rei̱na̱ xi tsatéxuma nanki Saba ku̱i̱síntje̱nko̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. Kui xi ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ kui xi 'yún kjin nibaha nga j'aisínñjuhu̱ kju̱a̱nkjink'uhu̱n Salomon. Nd'a̱i̱ bi, e̱i̱ tíjña nku xi 'yún nk'a tje̱n sa nga Salomon. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu ni xi maha̱ xu̱ta̱ )NK )’Xu̱ta̱ xi y'entu nanki Nini̱ve̱ ku̱i̱síntje̱nko̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱. Kui xi ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ kui xi ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nk'ie nga Jona y'éni̱jmíhi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. Nd'a̱i̱ bi, e̱i̱ tíjña nku xi 'yún nk'a tje̱n sa nga Jona. aM; (A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín y'ejña Jona jan ni̱stjin ko̱ jan ni̱stje̱n a̱ya ka̱ts'a̱ ti̱ chánkoo̱, b'a̱ ta̱ ts'ín k'úéjña Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n jan ni̱stjin ko̱ jan ni̱stje̱n kinte t'anankiu̱. @Ly 'B'i̱ kitsú Jesu: —Xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ tíi̱ncha banki nga sku̱e̱ nku kju̱a̱nkjún, a̱t'aha̱ ch'onk'un ko̱ najmi na̱xu̱ tíi̱ncha nginku̱n Nti̱a̱ná. Tu̱ ni xi kamat'aihín nda̱ profeta̱ Jona nk'ie, tu̱ kuihí kju̱a̱nkjún xi s'e̱jña chjihi̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. }Ks &A̱s'a̱i k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Jesu: —Ji nda̱ maestru̱, mjeni̱ nga cha̱i̱ nku kju̱a̱kjún xi n'e̱i̱, xi ku̱a̱kúchji nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáhi. EJ %A̱t'aha̱ ta̱ kuihi én xi kichubai n'e̱ kju̱a̱ha ri, tsa tjíhin jé ko̱ tsa najmi tjíhin jé. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi mjehe̱ sku̱e̱ kju̱a̱nkjún uIc $’Ko̱ an b'a̱ tíxinnu̱u. Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ ni xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, nk'ie ts'i̱ínkjas'en kuenta̱ xu̱ta̱ nga nkúnkú én xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ xi kinchja̱ e̱i̱. @Hy #Nku nda̱ xi nda b'asjejin ni xi nda a̱jihi̱n ngayjee̱ ni nda xi tjítjoho̱. Ko̱ nku nda̱ xi ch'onk'un b'asjejin ni ch'onk'un a̱jihi̱n ngayjee̱ ni ch'onk'un xi tjítjoho̱. >Gu "¡Já ch'onk'un xi b'a̱ k'un! ¿Nkú ts'ín ka̱ma chu̱bahanu ni xi nda, nk'ie nga jun xi ch'onk'un? A̱t'aha̱ ni xi kitsejíhin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, kui nihi xi bitju ts'a. F! !’Tsa tuhu̱ yóo̱ xi nda, nda yóo̱. Ko̱ tsa tuu̱ xi najmi nda, najmi nda yóo̱. A̱t'aha̱ tuu̱ bakúchji nkú k'un yóo̱. (EI Xi nkú ku̱i̱tsu̱hu̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, ka̱ma ndyjat'aha̱. Tu̱nga xi nkú ku̱i̱tsu̱hu̱ Espiri̱tu̱ Santo̱, kui xi najmi ta̱ ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱, ta̱ ndaha nd'a̱i̱ ko̱ ta̱ ndaha ndyjun nkini̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín yaha̱ ra̱ xu̱ta̱ ~Du ’Kui nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Ka̱ma ndyjat'aha̱ xu̱ta̱ ngatentee̱ ngatitsuhu̱n ko̱ ngatentee̱ én ch'on tsu xi ku̱i̱nchja̱. Tu̱nga xi ch'on ku̱i̱tsu̱hu̱ Espiri̱tu̱ Santo̱, kui xi najmi ta̱ ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱. nCU Xi najmi an mako̱na, kui xi xu̱ta̱ kontra̱na̱. Xi najmi tíf'áyako̱na, kui xi tíbaténdzjo. B ’¿Nkú ts'ín nku nda̱ ka̱ma kju̱a̱s'ehen ni'yaha̱ nku nda̱ xi 'yún tjíhi̱n nga'yún ko̱ kjé'aha̱ ra̱ ni xi tjíhín? Tjín níhi nga tjun k'u̱é'yún ndo̱. B'a̱ ts'ín ka̱ma kjé'aha̱ ra̱ ni xi tjíhi̱n ndo̱ ni'yaha̱. $AA Tu̱nga tsa Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tím'osjéko̱hona jánindoo̱, kui xi tsuhu̱ ra̱ nk'ie nga ja j'ai ni̱stjin nga ja tíbatéxuma Nti̱a̱ná. v@e ’Ko̱ tsa nga'yúhu̱n nda̱ninda Beelzebu tím'osjeko̱hona jánindoo̱ tíbixíún, ¿yá xi ts'e̱ nga'yún xi m'osjeko̱ho jánindoo̱ já ts'a̱jun? B'a̱ ts'ín ta̱ kuihi jóo̱ bakúchji nga najmi kixi̱ tjíntuyánu̱u. Z?- B'a̱ ta̱ tjín ts'e̱ nda̱nindoo̱. Tsa Satana k'o̱nsje suba yjoho̱, ta̱ kuihi tífi kontra̱ subaha̱ yjoho̱. Tsa b'a̱ ts'i̱ín, ¿nkú ts'ín tse ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ ra̱ nga ku̱a̱téxumaha? C> Tu̱nga behé Jesu ni xi títs'ínnkjink'un jóo̱, kui nga b'a̱ kitsúhu̱ ra̱: —Tsa xu̱ta̱ xi tjíntu má batéxuma nku nda̱ rei̱ ta̱ kuihi fi kontra̱ha̱ xinkjín, ta̱ kuihi i̱ncha ngju̱á tiya nankihi̱. Ngatentee̱ nanki ko̱ ni'ya xi ta̱ kuihi fi kontra̱ha̱ xinkjín, najmi tse maha̱. O= Nk'ie nga kint'é já fariseo̱ ni xi tíi̱ncha tsu xu̱ta̱, b'a̱ i̱ncha kitsú: —Nga'yúhu̱n nda̱ninda Beelzebu xi nda̱ k'aku̱hu̱ jánindoo̱ tím'osjeko̱ho nda̱i̱ jánindoo̱. < Tu̱ ni xí kama nkjúhu̱n ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿Kutsa kuihí xu'bi̱ xi ntje̱he̱ David? U;# J'aisehe̱ Jesu xu̱ta̱ xi j'aiko̱ nku nda̱ xi tíjñajihi̱n nda̱nindoo̱. Kui xi ka̱ ko̱ najmi ma nchja̱. A̱s'a̱i Jesu ts'asjehe̱ nda̱nindoo̱ ndo̱. Kama chjihi̱ ko̱ kama kinchja̱. : Ko̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ ka̱ma 'yún tak'un nda̱ musu̱na̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu nda̱ninda Beelzebu B9} Najmi kjét'okjá nku yáxá xi ja títs'okjá.Najmi ts'i̱ínk'ien nd'í xi tu̱ ni̱nti̱hí títju saha̱,
santa nkúhu nga ts'i̱ínndju̱ú ni xi na̱xu̱ nginkán. s8_ Najmi kjan ku̱i̱nchja̱ ko̱ najmi kji̱ntáya,
najmi ni̱yátée̱ ku̱i̱nú'yá nta̱ha̱. _77 E̱i̱ tíjña nda̱ musu̱na̱ xi j'ajián,
xi tjona ko̱ xi tsjo maha̱ ani̱ma̱na̱.Tsjaha̱ Espiri̱tu̱na̱,
ko̱ ku̱i̱tsu̱yaha̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ ni xi na̱xu̱ nginkán. 6w B'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kinchja̱ nda̱ profeta̱ Isaia̱ nk'ie nga b'a̱ kitsú: V5% ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nga najmi i̱ncha ku̱i̱tsu̱ya yáha Jesu. ,4Q A̱s'a̱i ngji t'axín Jesu, a̱t'aha̱ ja be ni xi mjehe̱ ts'i̱ín jóo̱. Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kitsjennkíhi̱. Kits'ínnkihi̱ ngatentee̱ xi uhu̱n E3 A̱s'a̱i i̱ncha tsitju yo̱ já fariseo̱ ko̱ y'éndako̱ xinkjín xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínk'iehen Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nkjin xu̱ta̱ a̱ndai ntáchak'uu̱n -2S A̱s'a̱i Jesu b'a̱ kitsúhu̱ nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja: —Tjentei ntsa̱i̱. Kingjénte ntsja ndo̱ ko̱ kamanda. B'a̱ kik'ie xi nkúhu̱ ntsja xinkuu̱. 1 Kui b'a̱ maha, ¡'yún chjí sa nku xu̱ta̱ nga nku chu̱tsa̱nka̱! Kui nga ma n'ehe nku ni xi nda nga ni̱stjin nkjún. u0c A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu: —Tsa nku xi kabasinjña e̱i̱ tíjñaha̱ nku chu̱tsa̱nka̱, tsa tu̱ nkuhú ti̱xa̱ ku̱i̱jne̱ngiya chu̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n, ¿a najmi ku̱a̱kj'áhá chu̱ ko̱ k'u̱a̱sjeya ti̱xo̱? e/C Yo̱ ta̱ kab'ejña nku nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja. A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱ nga kingjásjaiyaha̱ Jesu, tu̱ xi b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱ ra̱ má tíndyjajihi̱n Jesu: —¿A ma n'enki nga ni̱stjin nkjún? 1.] Ngjikjas'en Jesu ni'ya sinagoga̱. -1 A̱t'aha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n batéxumaha̱ santaha ko̱ ni̱stjin nkjúu̱n. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja /,W ’Tu̱nga najmi kje̱hé mankjinnu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná xi b'a̱ ts'ín tjít'a: “Ni xi mjehéna, nk'ie nga ka̱ma ni̱ma̱nu̱u xu̱ta̱. Najmi chje̱ xi k'u̱échjíntjainu̱u mjena.” Tsa mankjinnu̱u ée̱n, najmi chu̱ba̱ n'e̱nijéhe̱ ru̱u xu̱ta̱ xi najmi tjíhi̱n jé. ^+5 An b'a̱ tíxinnu̱u. E̱i̱ tíjñajinnu̱u nku xi 'yún chánka sa nga ni̱nku̱. 6*e ¿Ko̱ a najmi kje̱hé n'eyo kui nii̱ xi tjít'a xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱? Já na̱'mi xi ts'ínxá a̱ya ni̱nku̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n najmi chumi jéhe b'anji. ])3 Jas'en a̱nte nkjúhu̱n Nti̱a̱ná ko̱ kikjine ni̱nku̱a̱n nkjún xi tjíntu yo̱, ni xi najmi tjíhin nga kui kji̱ne̱ ko̱ ta̱ ndaha já xi tje̱nko̱, ni̱nku̱a̱n xi tu̱ já na̱'miu̱ ma kjinehé. (- B'i̱ kitsú Jesu: —¿A najmi kje̱hé n'eyo má nga tjít'a ni xi kits'ín David nk'ie nga kama bjoho̱ kui ko̱ já xi tje̱nko̱ho̱? r'] Tu̱nga kikiehé já fariseo̱ ni xi tíi̱ncha ts'ín jóo̱. A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Jesu: —Cha̱se̱ ma ri̱. Ni xi tíjña nkjúhu̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n tíi̱ncha ts'ín já ni'yakuyáhi̱. )& M Nku xua̱tu̱ j'ajin Jesu má nga tjíntje̱ tuni̱ñu̱. Kama bjoho̱ já ni'yakuyáha̱ ko̱ i̱ncha kikje'yún tuni̱ñu̱. Kits'íntjiya ntsja nga kikjine. \%1 A̱t'aha̱ najmi 'ni s'esúntjia ni xi bakuyá ko̱ kijna ch'á xi tsjanu̱u.F$ Tjasuntjio nkú tsuhu̱ ra̱ kju̱a̱téxuma xi tíbakuyá, a̱t'aha̱ ts'inkjáíhi̱n xu̱ta̱ ko̱ ni̱ma̱kju̱a̱ tjíyana. Sa̱kúnu̱u xi má nga ts'i̱ínkj'áíya ani̱ma̱nu̱u. #! ’Nibáha̱se̱nú ngatentoo̱ xi tsichu manu̱u nga kich'anjiu ch'áha̱ kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ an tsjanu̱u nga n'e̱kj'áíyo. y"k ’Ngayjee̱ ni xi tjín ja kits'ínkjas'en a̱ya ntsa̱ Na̱'mina̱. Najmi ch'a behe̱ Ntíu̱, tu̱ nkuhú Na̱'miu̱ xi behe̱. Ta̱ ndaha najmi ch'a behe̱ Na̱'miu̱, tu̱ nkuhú Ntíu̱ xi behe̱. Ko̱ xu̱ta̱ xi mjehe̱ Ntíu̱ nga ku̱a̱kúchjihi̱ Na̱'miu̱, kui xi sku̱e̱ Na̱'miu̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ha̱ Jesu xu̱ta̱ nga kj'u̱a̱ísehe̱ @!{ Joho̱n, Na̱'mi, a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín kama tsjohi. 9 Kui ni̱stjiu̱n b'i̱ kitsú Jesu: —An títs'intsjoho, Na̱'mi, Nti̱a̱ xi ts'e̱ nk'a ján ko̱ t'anankiu̱. A̱t'aha̱ y'ejña chjihi̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkú joyaha jántí xi̱ ni xi kik'iejña 'maihi̱ já nkjink'uu̱n ko̱ já xi mankjihi̱n ni xi tjín. {o Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u. Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, jun xi 'yún un sku̱e̱ sanu̱u nga xu̱ta̱ xi kis'e nanki Sodoma̱. B'i̱ ts'ín tsakúchji kju̱a̱tsjoho̱ Jesu .U ’Ko̱ jun xu̱ta̱ nanki Capernaum, tsa b'a̱ manu̱u nga santaha ndji̱o̱jmi ján cha̱nkjúnnu̱u, najmi. Tu̱ sa ní santaha nga̱k'i̱e̱n kuankínjo̱on. A̱t'aha̱ tsa xu̱ta̱ nanki Sodoma̱ kikie kju̱a̱nkjún xi kama a̱jinnu̱u, ta̱ tíjña ra̱ santaha nd'a̱i̱ tsakai. I  Tu̱nga ahán b'a̱ tíxinnu̱u. Ni̱stjin nga cha̱se̱he̱ mí nihi xi kits'ín nga nkúnkú xu̱ta̱, jun xi 'yún un sku̱e̱ sanu̱u nga xu̱ta̱ xi kis'e nanki Tiro̱ ko̱ nanki Sidon. C —¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, xu̱ta̱ nanki Corazin! ¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, xu̱ta̱ nanki Betsaida̱! A̱t'aha̱ tsa xu̱ta̱ nanki Tiro̱ ko̱ xu̱ta̱ nanki Sidon kikie kju̱a̱nkjún xi kama a̱jinnu̱u, ja ra̱ nd'a̱i ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nga kingja najyun kfe ko̱ y'entujín nasu. ;o A̱s'a̱i b'i̱ ts'ín ndjá kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi tjíntu nanki má nga 'yún kits'ín kju̱a̱nkjún, a̱t'aha̱ najmi ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱: fE A̱skahan j'ai ngá Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi kjine ko̱ 'bi, ko̱ tu̱ sa b'a̱há tsu ngá xu̱ta̱: “Kui nda̱i̱ xi 'yún kjine ko̱ 'yún 'bi. Nda nchja̱ko̱ já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusun kju̱a̱téxumoo̱.” Tu̱nga tís'ejña chjihí kju̱a̱nkjintak'uhu̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga tíyaha̱ ni xi títs'ín. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi najmi kits'ínkjáíhi̱n éhe̱n + ’A̱t'aha̱ nk'ie nga j'ai Jua, y'ejña kjintíá ko̱ najmi kik'i binu̱. A̱s'a̱i: “Nda̱ninda tíjñajihi̱n”, kitsú xu̱ta̱. "= nga b'a̱ i̱ncha tsu: “Nk'ie nga kin'ekjanei̱ yána̱xu̱, ¿á najmi kichankihinu? Ko̱ nk'ie nga kisei̱ suu̱n nusin, ¿á najmi kich'íhinu?” ;o ’¿Mí nihi xi k'uejñá chu̱ba̱yako̱hona xi nkú k'un xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱? Kui xi b'a̱ joyaha já a̱sti xi b'entu ni̱yátée̱ ko̱ kjintáyaha̱ xinkjín 4c Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju, katasínñju. [/ Tsa mjenu̱u n'e̱ s'ejiun éi̱n, Jua kui xi Elia̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í. (I A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kits'ínchjén ni xi y'ét'a já profeta̱ ko̱ xi kis'et'a kju̱a̱téxumaha̱ Moise nga kitsjá éhe̱n santaha nkúhu nga j'ai Jua. M ’Ni̱stjin nga y'éni̱jmí Jua Bautista̱ éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ santaha nd'a̱i̱ 'yún tíbixkjanyáha má batéxuma Nti̱a̱ná, ko̱ xu̱ta̱ xi kitikju̱a̱ títs'ín ts'e̱ yo̱. Q Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱ najmi 'yún chánka sa nga Jua Bautista̱. Tu̱nga xi 'yún i̱chí má batéxuma Nti̱a̱ná, kui xi 'yún chánka sa nga Jua. E Jua tínchja̱ni̱jmíyaha ni xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná:Títs'inkjíá nda̱ chji̱ne̱'énna̱ tu̱ xi ngju̱a̱i̱ títjuhun ri.K'u̱énda títjun ni̱yáhi̱. 0Y Tu̱nga, ¿á tsitjuhunu? ¿A ra̱ nkuhú nda̱ profeta̱ tsankisoho̱o? Joho̱n, kui. An b'a̱ tíxinnu̱u nga kui Jua xi 'yún chánka sa a̱jihi̱n já profeta̱. )K Tsa najmi, ¿mí nihi xi tsankisoho̱o? ¿A nku nda̱ xi yja najyun tsjo tjín? Najmi, a̱t'aha̱ xi bja najyun tsjo k'un, kui xi tjíntu ni'yaha̱ já rei̱. ! Nk'ie nga ja tíi̱ncha fi ngáha já ni'yakuyáha̱ Jua Bautista̱, kik'atuts'i̱hi̱n Jesu nga kinchja̱ni̱jmíyaha Jua. B'i̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n: —¿Mí nihi xi tsankinse nkjúhu̱un a̱nte kixiu̱? ¿A nku yáxá xi títs'ínk'ajnihi̱ ntjo̱?  ¡Nda tjín ts'e̱ xi najmi tjín ni xi ts'i̱ínch'oho̱ nga tsjénnkina! B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu Jua Bautista̱ [ / Tíma chjihi̱ xi ka̱ha̱. Xi najmi ma fi tíi̱ncha fi. Xi k'uhu̱n ch'in fentujnu tímanda. Tínt'é xi stayaha̱. Tíf'áíyaha̱ xi ja k'ien. Tís'eni̱jmíhi̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xi x'a̱ha̱n. X ) B'i̱ kitsú Jesu: —Tankínk'inyoho̱o Jua ni xi tínu'yó ko̱ tíyo. 9 tu̱ xi ngju̱ásjaiyaha̱ ra̱ Jesu. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —¿A ji nda̱ xi tjíhin nga kj'u̱a̱í? ¿A ra̱ chúyahá ri̱ kj'a̱í nda̱ha? ~ u A̱ya nu̱ba̱yóo̱ kint'é Jua Bautista̱ ni xi títs'ín Jesu. A̱s'a̱i kits'ínkji k'u̱a̱ já ni'yakuyáha̱ \ 3 Nk'ie nga ja kamaha̱ Jesu nga kitsúyaha̱ já ni'yakuyá xi te joo̱ ni xi tjíhin nga i̱ncha ts'i̱ín, a̱s'a̱i i̱ncha ngji nga tsakúya ko̱ y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná nanki xi tjín yo̱. b= *Ko̱ tsa tjín xi tsjáha̱ nku chu̱tsín ntánijua nch'án xi k'úí nku xu̱ta̱ xu'bi̱ a̱t'aha̱ xu̱ta̱ ni'yakuyána̱ nii̱, kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u nga kj'u̱a̱i̱hi̱ chjíhi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱..U )Xi ts'i̱ínkjáíhi̱n nku nda̱ profeta̱ a̱t'aha̱ nda̱ profeta̱ nii̱, xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ b'a̱ ts'ín k'u̱a̱i̱hi̱. Ko̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n nku nda̱ xi na̱xu̱ ts'ín a̱t'aha̱ na̱xu̱ ts'ín ndo̱, xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ b'a̱ ts'ín k'u̱a̱i̱hi̱. - (’Xu̱ta̱ xi ts'i̱ínkjáínnu̱u, ja an títs'ínkjáínna. Ko̱ xi ts'i̱ínkjáínna, ta̱ títs'ínkjáíhi̱n xi kits'ín nibána. ^5 'Xi ku̱a̱ngisjáí suba nga k'úéjña tík'un, tu̱ sahá ku̱a̱yá. Tu̱nga xi ku̱a̱yá nga̱t'ana̱, kui xi sa̱kúhu̱ nga k'úéjña tík'un. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu chjí xi k'u̱a̱i̱hi̱ xu̱ta̱ ! &Xi najmi títsjáha̱ yjoho̱ nga tsjénnkina santaha tsa ku̱a̱yá nga̱t'ana̱, najmi tsuhu̱ ra̱ nga ka̱ma xu̱ta̱ ni'yakuyána̱. q[ %’Xi 'yún ts'i̱íntjo sa na̱'mihi̱ ko̱ tsa na̱aha̱ nga an, kui xi najmi tsuhu̱ ra̱ nga ka̱ma xu̱ta̱ ni'yakuyána̱. Xi 'yún ts'i̱íntjo sa ntíhi̱ nga an, najmi tsuhu̱ ra̱ nga ka̱ma xu̱ta̱ ni'yakuyána̱. A} $Ta̱ kuihi xinkjín xu̱ta̱ ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱. xi #A̱t'aha̱ jáa̱ tu̱ xi ku̱a̱kjányaha yjoho̱ xu̱ta̱, má nga nku nda̱ ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ na̱'mihi̱ ko̱ nku ta̱kjín ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ na̱aha̱ ko̱ nku na̱ a̱nta ngju̱a̱i̱ kontra̱ha̱ na̱ nchí'yaha̱. 'G "’Najmi b'a̱ tu̱ ts'ín n'enkjíntak'un, tsa kju̱a̱jyu jái̱k'iejñá a̱sunntei̱. Najmi kju̱a̱jyu jái̱ tsja. Kju̱a̱chán ní jái̱ tsja. ~  !Tu̱nga xi najmi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga bena nginku̱n xu̱ta̱, ko̱ an ta̱ najmi ts'inkíé yjona̱ nga be xu̱to̱ nginku̱n Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nga kui nga̱t'aha̱ ku̱a̱kjányaha yjoho̱ xu̱ta̱ *}M ’Ngatentee̱ xi ts'i̱ínkie yjoho̱ nga bena nginku̱n xu̱ta̱, ts'inkíé yjona̱ nga be xu̱to̱ nginku̱n Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. h|I Kui kju̱a̱ha nga najmi tu̱ binkjuhunnu, a̱t'aha̱ jun xi 'yún chjí so nga nkjin ni̱se. [{/ Nga̱t'a ts'a̱jun bi, santaha ngayjee̱ ntsja̱ku tjín xki̱hi̱ Na̱'minu̱u. >zu ’¿A najmi mahá tsa tu̱ xí nanki chjíhí ch'a nga satéña jo ni̱se xi̱ tíntí? Ndaha tsa b'a̱ ma, ndaha nku ni̱see̱ najmi ndyja̱ tsa najmi mjehe̱ Na̱'minu̱u. gyG Najmi tu̱ binkjun xi tu̱ yjonintee̱hé maha̱ ts'ínk'ien tu̱nga najmi mahá ra̱ ts'i̱ínk'ien ani̱ma̱nu̱u. Xi ma níhi̱ ts'ínkji ani̱ma̱nu̱u ko̱ yjonintenu̱u a̱jin nga̱k'i̱e̱n, kui ní xi ti̱nkjún. (xI Ni xi tíxinyanu̱u má jyuu̱n, chu̱ba ngáhanu má ndzjee̱n. Ko̱ én se̱n xi ku̱i̱nú'yó nga kuinchja, ch'i̱íyako̱ ngáhanu a̱sun nk'a ni'yoo̱. @wy ’Kui b'a̱ maha, najmi tu̱ binkjuhunnu xu̱ta̱ xu'bo̱. A̱t'aha̱ najmi tjín ni xi 'ma tjítjo xi najmi cha̱, ko̱ najmi tjín ni xi tíjña 'ma xi najmi s'e̱jña chji. sv_ Nda tjín ts'e̱ nda̱ ni'yakuyóo̱ tsa b'a̱ ts'ín ka̱maha̱ xi nkúhu nda̱ maestru̱hu̱, ko̱ nda tjín ts'e̱ nda̱ musu̱ tsa ku̱i̱chú ma xi nkú joyaha nda̱ nti̱a̱ha̱. Tsa na̱'mihi̱ ntíu̱ xi tí'mihi̱ nda̱ninda Beelzebu, ¿a najmi tu̱ sahá 'yún ch'on k'úín saha̱ ntíhí? B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xi tjíhin nga ku̱i̱nkjún u3 ’Nku nda̱ ni'yakuyá najmi 'yún yankjún sa nga nda̱ maestru̱hu̱, ko̱ nku nda̱ musu̱ najmi 'yún yakjún sa nga nda̱ nti̱a̱ha̱. t) Nk'ie nga tsjénnki unkienu̱u xu̱ta̱ xi tjín nku nanki, tu̱ sahá ti̱yú. Tankíún kj'a̱í nanki. A̱t'aha̱ kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Najmi kfe̱nu̱u nga ku̱i̱nimo ngayjee̱ nankihi̱ xu̱ta̱ Israel kintehe̱ ni nga kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. s Nga̱t'ana̱ ts'i̱ín unkiehe̱nu̱u ngayjee̱ xu̱ta̱. Tu̱nga xi tu̱ nku ndjáhá ku̱a̱si̱njña, kui xi k'u̱a̱nki. Nr ’Já xi nts'e̱ maha xinkjín ta̱ kuihi ts'i̱ínkjas'en xinkjín nga n'e̱k'ien. Xi tí'mi na̱'mi ts'i̱ínkjas'en ntíhi̱. Xi tí'mi ntí kja̱ánko̱ xi cháha̱ ko̱ ts'i̱ínk'ien. rq] A̱t'aha̱ najmi jun xi chu̱bo, Espiri̱tu̱hu̱ ní Na̱'minu̱u xi ku̱i̱nchja̱ nk'ie nga chu̱bo. `p9 ’Tu̱nga nk'ie nga ts'i̱ínkjas'ennu̱u xu̱ta̱, najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u nkú n'e̱ chu̱bo ko̱ mí éhen xi ku̱i̱xíún. A̱t'aha̱ kui chu̱ba̱ xu'bo̱ k'u̱a̱i̱nu̱u én xi chu̱bo. Oo Nga̱t'ana̱ ngju̱a̱i̱ko̱nu̱u nginku̱n já títjuu̱n ko̱ nginku̱n já rei̱, tu̱ xi ku̱i̱xínyaha̱ ru̱u jóo̱ ko̱ ta̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱he̱ Israel tje̱he̱n ra̱ yáha an. n} Chúhu̱un yjonu̱u xu̱ta̱, a̱t'aha̱ ts'i̱ínkjas'ennu̱u já tjíxóo̱ ko̱ k'u̱énu̱u a̱ya ni'ya sinagoga̱. emC ’T'ejin tak'un. An títs'inkjínu̱u xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱ a̱jihi̱n nañá kjan. Kui nga ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu xi nkú joyaha ye̱ ko̱ ni̱ma̱kju̱a̱ n'e̱sjo yjonu̱u xi nkú joyaha chu̱tujuu̱. ~}}J|e{{8zyxxw[vv4utt>s}rqppBoonCmmlk`jj=iih~hg_ffxee,dOcc bkaa`2_;^~^]],\\[eZZYYZXWVdUTSRRUQQPOvNM3KKJJ$I*HH1GFFXEbCCGBB=AN@y?>=<;;;:59e8764584-3M2100D/..-,++^*))N(''&m%%8$#"!I k++VE) 4 W q .nI-k>41aTu̱nga najmi kits'ín yuhú nda̱ musu̱. Tu̱ sahá ngjingjáya'yún nda̱ musu̱ xinkjín ndo̱. Yo̱ rú ngju̱áya santaha nkú rúhu k'u̱échjí ni xi tje̱he̱n. -0SA̱s'a̱i tsasinkúnch'int'aha̱ nda̱ musu̱ xinkjín ko̱ b'i̱ kitsú nga tsankihi̱: “N'e̱ chúkju̱a̱ saní i̱chí. K'uechjí tentehé ra to̱ohi̱n.” k/O’Tu̱nga nk'iehé nga tsitju nda̱ musu̱ yo̱, kisatékjá kj'a̱í nda̱ musu̱ xinkjín xi i̱chí tje̱he̱n ts'e̱. Kui xi jakj'á nga kitsubantu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “¡T'echjíná to̱onna̱ xi tje̱hin!” . Kama ni̱ma̱ha̱ ndo̱ nda̱ musu̱hu̱. Kits'ín nda̱í ngáha̱ ra̱ ko̱ kits'ínndyjat'a tentehe̱ to̱on xi tje̱he̱n. >-uA̱s'a̱i tsasinkúnch'in nda̱ musu̱ nginku̱n nda̱ nti̱a̱ha̱ ko̱ b'a̱ kitsú: “Ji nda̱ nti̱a̱, n'e̱ chúkju̱a̱ saní i̱chí. K'uechjí tentehé ra to̱ohi̱n.” ,)Tu̱nga najmi tjíhín ra̱ ndo̱ to̱on xi k'u̱échjíhi ni xi tje̱he̱n. A̱s'a̱i kitsjá kju̱a̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ nga sa̱téña ndo̱, chju̱úhu̱n, ntíhi̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ku̱i̱tju chjíhi̱ ra̱ to̱on xi tje̱he̱n. +%Nk'ie nga tíb'atuts'i̱hi̱n nga títs'ínxki̱, a̱s'a̱i j'ai kin'ekasínjña nginku̱n nku nda̱ musu̱ xi 'yún tse tje̱he̱n ts'e̱. #*?B'i̱ kitsú Jesu: —Kui b'a̱ maha, má batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha nku nda̱ rei̱ xi kama mjehe̱ ts'i̱ínko̱ kuenta̱ já musu̱hu̱. `)9B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi tu̱ yatu ni̱yá tíxihin. Cháte ko̱ kan ní ni̱yá nga yatu. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ musu̱ xi najmi kits'ínndyjat'aha̱ nda̱ musu̱ xinkjín <(qA̱s'a̱i j'ai tiña Pedro̱ ko̱ kingjásjaiya: —Ji nda̱ maestru̱, ¿nkú tjín ni̱yá ts'inndyjat'aha̱ nda̱ nts'é nga ch'on títs'ínna? ¿A santaha yatu ni̱yá? 'A̱t'aha̱ má nga ka̱ma ñjakú tsa jo ko̱ tsa jan xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n an, an ta̱ tíi̱jñajin masehe̱n xu̱ta̱ xu'bo̱. X&)Ko̱ b'a̱há ta̱ tíxin ngáhanu̱u. Tsa jo ka̱mo nga k'úéndo e̱i̱ a̱sunntei̱ ni xi mjenu̱u nga ku̱i̱nchíhu̱u Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján, kui xi tsjánu̱u ni xi ku̱i̱nchíú. R%’Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ni xi k'úét'a'yún e̱i̱ a̱sunntei̱, ta̱ s'e̱t'a'yún ndji̱o̱jmi ján. Ko̱ ni xi chjúndáyo e̱i̱ a̱sunntei̱, ta̱ ku̱i̱ndáya ndji̱o̱jmi ján. ($ITu̱nga tsa najmi ku̱i̱nt'é éhe̱n jóo̱, t'inyaihi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ni xi títs'ín. Ko̱ tsa najmi ku̱i̱nt'é éhe̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱, katumahi ndo̱ xi nkú joyaha já xi najmi be Nti̱a̱ná ko̱ tsa xi nkúhu já xi f'áchjíntai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma. 6#eTu̱nga tsa najmi ku̱i̱nt'é éhin, t'inko̱i̱ tsa nku ko̱ tsa jo xu̱ta̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín s'e̱he tsa jo ko̱ tsa jan testiyu̱ xi ku̱i̱tsu̱ya ni xi kamoo̱. Y"+’Tsa ch'on títs'íhin nda̱ nts'ei, t'ihi̱nse̱i̱hi̱ ko̱ chu̱bani̱jmíko̱ su̱ba̱i̱ nga b'a̱ t'ihi̱n nga najmi nda tjín ni xi títs'ín. Tsa ku̱i̱nt'é éhin, ja kuijnehi nda̱ nts'ei. I! B'a̱ ta̱ ts'ín najmi mjehe̱ Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján tsa ndyja̱ ndaha nku jántí ntí xi nkúhu xu'bi̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu kju̱a̱n'endyjat'oo̱ G  Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tsa sa̱kúsjaihi̱ chu̱ xi kandyjoo̱, 'yún tsjo ka̱ma saha̱ chu̱ xi nku xi kuasakú ngáha̱ ra̱, nga xi cháte ko̱ yachán ñja xi najmi kandyjoo̱. `9 ’¿Nkú bixíún? Tsa nku nda̱ tíi̱nchaha̱ unchan chu̱tsa̱nka̱, tsa ndyja̱ha̱ nku, ¿a najmi ku̱i̱ncháhá xi cháte ko̱ yachán ñjoo̱ a̱jin jñóo̱ ko̱ ngju̱a̱i̱ngisjáí xi kandyjoo̱? [/ A̱t'aha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n j'ai ts'ínk'anki xu̱ta̱ xi ja kindyja kai. {o ’T'ejin tak'un. Najmi tu̱ tohón manu̱u nku nda̱ chí xi nkúhu xu'bi̱. A̱t'aha̱ an b'a̱ tíxinnu̱u nga ntítsjehe̱ jántíu̱ xi tjín ndji̱o̱jmi ján, tjíntu tehe̱nte nginku̱n Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. } Ko̱ tsa tunkuin xi títs'ínkijnejihin ngatitsun, tu̱ sahá n'e̱sjei ko̱ kjin chja̱niyai. Tu̱ sahá ngandahi̱ tsa ku̱i̱tjás'e̱n ka̱t'ai má nga k'úéntu tík'un xu̱ta̱, ko̱ najmi tsa tíi̱ncha nga joo̱ tunkuin tu̱nga tu̱ sa a̱jin nd'í nga̱k'i̱e̱hén chja̱nikj'ajin ngáhi. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku chu̱tsa̱nka̱ xi kindyja ’Kui b'a̱ maha, tsa ntsa̱i̱ ko̱ tsa tsu̱kui xi títs'ínkijnejihin ngatitsun, tu̱ sahá ti̱chákjáí ko̱ kjin chja̱niyai. Tu̱ sahá ngandahi̱ tsa ku̱i̱tjás'e̱n ni̱ma̱i̱ ko̱ tsa kutui má nga k'úéntu tík'un xu̱ta̱, ko̱ najmi tsa tjít'a nga joo̱ tsu̱kui ko̱ nga joo̱ ntsa̱i̱ tu̱nga tu̱ sa a̱jin nd'í xi najmi mahá ra̱ 'meya chja̱nikj'ajin ngáhi. )¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱, a̱t'aha̱ tjín ni xi ts'ínkijnejihi̱n ngatitsun! Tjíhin nga s'e̱ ni xi ts'i̱ínkijnejihi̱n ngatitsun xu̱ta̱, tu̱nga, ¡ni̱ma̱ rú ts'íhin xu̱ta̱ xi ts'i̱ínkijnejin ngatitsun xu̱ta̱ xi kj'a̱í! ’Tu̱ yáha ni xi ts'i̱ínkijnejin ngatitsun nku nda̱ chí xi nkúhu xu'bi̱ xi s'ejihi̱n an, tu̱ sahá ra̱ ngandaha̱ xi b'a̱ ts'i̱íu̱n tsa s'e̱t'a 'yúnt'a kásin nku ndji̱o̱ chánka ko̱ chja̱nikj'ajin má na̱nka̱ha̱ ntáchak'uu̱n. QKo̱ xi ngajona̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱ nku nda̱ chí xi nkúhu xu'bi̱, kui xi an títs'ínkjáínna. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi ts'ínkijnejin jé xu̱ta̱ xingisoo̱ "=Kui nga tu̱ yáha ni xi ts'i̱ín ni̱ma̱kju̱a̱ha yjoho̱ xi nkú joyaha nda̱ chí xu'bi̱, kui xi 'yún chánka ka̱ma má batéxuma Nti̱a̱ná. xiko̱ b'a̱ kitsú: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tsa najmi kuankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u ko̱ n'e̱k'óntjaiyo yjonu̱u xi nkú joyaha ntí xi̱ ntí ntí, najmi ku̱i̱tjás'e̱njiun nga Nti̱aṉá xi ku̱a̱téxumanu̱u. [/A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Jesu nku nda̱ chí, tsasíjñajin masehe̱n jóo̱ 0 [Ta̱ kui ni̱stjin xu'bo̱ j'aisehe̱ Jesu já ni'yakuyáha̱. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ nga kingjásjaiyaha̱: —¿Yá xi 'yún chánka sa má batéxuma Nti̱a̱ná? 7gTu̱nga tu̱ xi najmi ch'on ka̱maha̱ ra̱ jóo̱, tu̱ sahá t'in a̱ndai ntáchak'uu̱n ko̱ ndjein nintu. Tji̱o̱ xi tjun ngju̱a̱i̱t'ahi chjúx'á'ai ts'a. Yo̱ sa̱kúhi to̱on xi ka̱ma k'úéchjíntjaihini jo xu̱ta̱. Chjúbéí to̱oo̱n ko̱ t'ink'iechjí xi ts'i̱ ko̱ xi ts'a̱n.—Xu̱ta̱ xi kj'a̱í —kitsú Pedro̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Joho̱n, najmi b'échjí ntíhi̱ jóo̱. +—Joho̱n —kitsú Pedro̱. A̱s'a̱i nk'ie nga jas'en Pedro̱ ni'ya má tíjña Jesu, tu̱ Jesuhú tjun kinchja̱ko̱ho̱: —Ji Simon, ¿nkú bixín? Já rei̱ xi tjín a̱sunntei̱, ¿yá xi ts'ínk'íéchjíntjai? ¿A ntíhi̱, a ra̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱íhí? Nk'ie nga tsichuko̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ nanki Capernaum, a̱s'a̱i i̱ncha j'aisehe̱ Pedro̱ já xi f'ásuhu̱n to̱on ni̱nku̱ xi síjña nanki Jerusalen. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Pedro̱: —¿A najmi b'échjíntjaihí nda̱ maestru̱hi̱ ni̱nku̱? pYko̱ i̱ncha ts'i̱ínk'iehe̱n. Tu̱nga ni̱stjin xi ma jahán ni kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. Kik'ie nusin nusihi̱n já ni'yakuyóo̱ nga b'a̱ kitsú Jesu. B'i̱ ts'ín y'échjí Jesu to̱on xi masúhu̱n ni̱nku̱ 5Nk'ie nga tsú'bako̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ a̱nte Galilea̱, b'i̱ kitsúhu̱: —N'e̱kjas'en Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a̱ya ntsja xu̱ta̱ Z -Tu̱nga jáninda xi nkúhu xu'bi̱ najmi chu̱ba̱ bitju. Nk'ie nga chu̱baka̱áhá Nti̱a̱ná ko̱ nga bintsu̱ba̱ kjintíaá, nk'iehé nga bitju. B'i̱ ts'ín ta̱ kitsúyahá ngáha Jesu nga n'e̱k'ien  )B'i̱ kitsú Jesu: —A̱t'aha̱ 'yún i̱chí s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tsa tu̱ i̱chí s'ejinnu̱u xi nkúhu nku k'un mostasa̱ xi 'yún i̱chí, ka̱ma b'a̱ k'úíhu̱un a̱sunntu tje̱nki̱ xu'bi̱: “Ti̱yú xin e̱i̱ ko̱ t'in t'axín.” A̱s'a̱i ngju̱a̱i̱ t'axín. Ko̱ tu̱ mí nihí ni xi ka̱manu̱u, tsa b'a̱ ts'ín s'e̱jinnu̱u Nti̱a̱ná. 9A̱skahan já ni'yakuyáha̱ j'aingjásjaiya t'axíhi̱n. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —¿Á najmi kamaha̱ni̱ kuakich'onsje̱he̱ni̱ nda̱nindoo̱?  A̱s'a̱i ndjá kinchja̱ko̱ Jesu nda̱nindoo̱ ko̱ tsitjujihi̱n nda̱ chíu̱. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kamanda nda̱ chíu̱.  +A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi tjíhin nd'a̱i̱ ko̱ ch'onk'uhun! ¿Nkjé kjin tjíhin nga kúáte̱jñajinnu̱u? ¿Nkjé kjin tjíhin nga ts'in chúkju̱a̱nu̱u? Nibáko̱nú nda̱ chíu̱ e̱i̱. ]3Kjúái̱ko̱ho̱ já ni'yakuyáhi̱, tu̱nga najmi kamahá ra̱ kuats'ínnkihi̱. Q—Ji nda̱ maestru̱, cha̱se̱ ni̱ma̱hi̱ i̱chí nda̱ chína̱. Tjín ni̱stjin nga jyuhú kj'i b'atsé ko̱ 'yún un behe̱. Tjín nga nkjin ni̱yá jnejin nd'íu̱ ko̱ tsa ntánijuo̱. )KNk'ie nga i̱ncha j'ai ngáha má nga tíi̱ncha xu̱ta̱ nkjiu̱n, a̱s'a̱i nku nda̱ j'aisehe̱ Jesu ko̱ tsasinkúnch'int'aha̱ nga b'a̱ kitsúhu̱: >u A̱s'a̱i kamankjihi̱n já ni'yakuyóo̱ nga Jua Bautista̱ kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ Jesu nku nda̱ chí xi tíjñajihi̱n nda̱nindoo̱ uc Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u nga ja j'ai Elia̱, tu̱nga najmi kamankjihín ra̱ xu̱ta̱ tsa Elia̱ niu̱. Tu̱ ni xi kama mjehé ra̱ jóo̱ kits'íhi̱n. B'a̱ ta̱ ts'ín un sku̱e̱he̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a̱ya ntsja jóo̱. ve B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ nga kj'u̱a̱í títjun Elia̱ ko̱ k'u̱énda ngayjee̱ ni xi tjín. &E A̱s'a̱i kingjásjaiya já ni'yakuyóo̱: —¿Á b'a̱ tsuhu já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga tjíhin nga kj'u̱a̱í títjuhun Elia̱? iK Nk'ie nga ja tíi̱ncha nibájen ngáha a̱sunntu tje̱nki̱u̱, b'a̱ kitsúhu̱ Jesu jóo̱: —Najmi tu̱ ch'a xi 'miyoho̱o ni xi kuayo santaha nkúhu nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. veNk'ie nga kingjénnk'a ngáha a̱nkjín jóo̱, najmi ta̱ ch'a xi kikiehe. Tu̱ Jesu síjña subahá. ykA̱s'a̱i j'aik'úhu̱n Jesu ko̱ kits'ínko̱ho̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Tisíntjo̱on. Najmi tu̱ binkjun. *~MNk'ie nga kint'é nto̱ já ni'yakuyóo̱ tu̱ ni xí i̱ncha kitsankjúhún. Kui nga xí t'anankiu̱hú y'ét'aha nintaku̱ nga i̱ncha tsinchakúnch'in. y}kNk'ie nga b'a̱ ta̱ títsuhu Pedro̱, tu̱ nkuhú ni̱nti̱ xi tíbat'ai j'ai ts'ínnk'íéhe̱n jóo̱ ko̱ kinu'yá a̱jin ni̱nti̱u̱ nku nta̱ xi b'a̱ kitsú: —Kui xu'bi̱ xi Ntína̱. Tjona ko̱ tsjo mana. Ta̱sinñjuhu̱u. |wA̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pedro̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¡á b'a̱ nda tjíhin nga e̱i̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱haná! Tsa mjehi, ts'inndá e̱i̱ jan ni'ya yántsu̱, nku xi ka̱ma ts'i̱, nku xi ka̱ma ts'e̱ Moise ko̱ nku xi ka̱ma ts'e̱ Elia̱. W{'Ta̱ kikie jóo̱ Moise ko̱ Elia̱ nga ti̱íncha nchja̱ni̱jmíko̱ Jesu. z7Yo̱ kik'óntjaiya sénni̱stjihi̱n Jesu nginku̱n jóo̱. Tsat'ai a̱nkjín xi nkú joyaha ts'íu̱ ko̱ najyuhu̱n taba xúxú kama ko̱ tsat'ai. ;y qA̱skahan nk'ie nga j'a jun ni̱stjin, Jesu kinchja̱ t'axíhi̱n Pedro̱, Santiago̱ ko̱ Jua xi nts'e̱ maha Santiago̱. Ngjiko̱ t'axín jóo̱ nku a̱sunntu tje̱nki̱ nk'a. %xCKju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. K'u̱a̱ xi tíi̱ncha e̱i̱ najmi ku̱a̱yá santa nkúhu nga sku̱e̱ nga kj'u̱a̱ítéxuma Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n.=wsA̱t'aha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n kj'u̱a̱íko̱ kju̱a̱chánkaha̱ Na̱'mihi̱ ko̱ kj'u̱a̱íko̱ ntítsjehe̱. Nk'ie k'u̱échjíhi̱ nga nkúnkú xu̱ta̱ ni xi kits'ín. Uv#A̱t'aha̱, ¿mí xi chjíhi̱ ra̱ tsa ts'i̱ín ngana̱ xu̱ta̱ ngayjee̱ ni xi tjín a̱sunntee̱, tsa tu̱ sa ndyja̱há ngá ani̱ma̱ha̱? ¿Mí nihi xi tsjá nga k'u̱échjíntjai ani̱ma̱ha̱? Bu}A̱t'aha̱ xi mjehe̱ ts'i̱ínk'anki suba yjoho̱ nga k'úéjña tík'un, kui xi tu̱ sahá ku̱a̱yá. Tu̱nga xi ku̱a̱yá nga̱t'ana̱, kui xi sa̱kúhu̱ nga k'úéjña tík'un. \t1A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —Tsa tjín xi mjehe̱ tsjénnkina, kat'éch'o subaha̱ yjoho̱ ni xi mjehe̱ ko̱ katsjáha̱ yjoho̱ nga ku̱a̱yá nga̱t'ana̱, a̱s'a̱i katsjennkína. sTu̱nga kits'ínk'ótjiyak'uhún Jesu Pedro̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¡Ti̱yú xinní, Satana! Ji xi tín'endyja̱jinní. A̱t'aha̱ najmi ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná tín'enkjíntak'uin. Ni xi ts'e̱ ní xu̱ta̱ a̱sunntei̱ tín'enkjíntak'uin. xriA̱s'a̱i Pedro̱ ngjiko̱ t'axín Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ nga najmi nda kits'ín nga b'a̱ kitsú. B'a̱ kitsú Pedro̱: —¡Ji nda̱ maestru̱, Nti̱a̱ná kakjexíhin ngayjee̱ ni xu'bo̱! ¡Najmi tu̱ chumi nihi xi katumahi! xqiKui ni̱stjiu̱n kik'atuts'i̱hi̱n Jesu nga kitsúya kixi̱hi̱ já ni'yakuyáha̱ nga tjíhin nga ngju̱a̱i̱ nanki Jerusalen, ko̱ nga un ṉkjún sku̱e̱he̱ a̱ya ntsja jáchá xi tjíhi̱n xá ko̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ nga n'e̱k'ien ko̱ ni̱stjin xi ma jahan kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. PpA̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ nga najmi tu̱ ch'a ku̱i̱tsu̱yaha̱ nga kui xi kits'ín nibáha̱ Nti̱a̱ná ngajoho̱. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun Jesu nga n'e̱k'ien ]o3An tsjaha yubi̱hi̱ má batéxuma Nti̱a̱ná. Ni xi k'úét'a'yín e̱i̱ a̱sunntei̱, ta̱ s'e̱t'a'yún ndji̱o̱jmi ján. Ko̱ ni xi chjúndáyai e̱i̱ a̱sunntei̱, ta̱ ku̱i̱ndáya ndji̱o̱jmi ján. LnKo̱ an b'a̱ tíxihin nga ji xi k'úíhin Pedro̱. Ts'inndá ni̱nku̱na̱ a̱suhu̱n ndji̱o̱ xu'bi̱ ko̱ nga'yúhu̱n ngabayoo̱ najmi ka̱maha̱ ts'i̱ín ngana̱ha̱ xu̱ta̱ xi ts'a̱n. bm=B'i̱ kitsú Jesu: —Nda tjín nga̱t'a ts'i̱, Simon, ntíhi̱ Jona. A̱t'aha̱ ndaha nku xu̱ta̱ a̱sunntei̱ najmi y'éjña chjihi nii̱. Na̱'mina̱ ní xi tíjña ndji̱o̱jmi ján y'éjña chjihi nii̱. zlmA̱s'a̱i b'a̱ kitsú Simon Pedro̱: —Ji xi Cristo̱. Ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tíjña tík'uu̱n. Ik B'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ jun, ¿yá xi bixíún nga an? j{B'a̱ kitsú já ni'yakuyóo̱: —Tjín xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga ji xi Jua Bautista̱. Tjín ngá xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga ji xi Elia̱. Ko̱ tjín ngá xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga ji xi Jeremia̱ ko̱ a ra̱ kj'a̱í nda̱ profeta̱. Bi} Nk'ie nga tsichu Jesu tiña nanki Cesarea̱, má nga batéxuma nda̱ Felipe̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —¿Yáhá ni Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n tsu xu̱ta̱? Lh A̱s'a̱i kamankjihi̱n já ni'yakuyóo̱ ni xi tínchja̱ Jesu, nga najmi na̱'yu̱ saha̱n ni̱nku̱a̱n xi tjíhin nga kúhu̱n yjoho̱. Nga̱t'aha̱ ní ni xi bakúya já fariseo̱ ko̱ já saduseo̱ tjíhin nga kúhu̱n yjoho̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pedro̱ nga Jesu xi Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ ngajoho̱ Bg} ¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga najmi tímankjihi̱nnu̱u nga najmi ni̱nku̱a̱n tínchjani̱jmíyahana? Tu̱nga chúhún ru̱u yjonu̱u na̱'yu̱ saha̱n já fariseo̱ ko̱ já saduseo̱. 0fY ¿Ko̱ a najmi ta̱ f'áítsjehénnu̱u ni̱nku̱a̱n xi yatuu̱ xi tsakjanyáha̱ já xi ñju mii̱ maha ko̱ nkú tjín ni̱si̱n kin'etso ni̱nku̱a̱n xi y'ekú? Qe ¿A tu̱ yje najmi kje̱hé mankjinnu̱u? ¿A najmi ta̱ f'áítsjehénnu̱u ni̱nku̱a̱n xi uu̱n xi tsakjanyáha̱ já xi un mii̱ maha ko̱ nkú tjín ni̱si̱n kin'etso ni̱nku̱a̱n xi y'ekú? kdOKamankjihi̱n Jesu ni xi tíi̱ncha tsu jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Á tíchubani̱jmíyako̱honu xinki̱u nga najmi kich'ahanu ni̱nku̱a̱n? ¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱nnu̱u nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána! cyA̱s'a̱i b'i̱ ngján kinchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín já ni'yakuyóo̱ nga najmi i̱ncha y'a ni̱nku̱a̱n. b}A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu: —Nda cha̱so̱o. Chúhu̱un yjonu̱u na̱'yu̱ saha̱n já fariseo̱ ko̱ já saduseo̱. oaWNk'ie nga tsichu já ni'yakuyáha̱ ngabantóo̱, tu̱ kichayahá ra̱ nga kik'a ni̱nku̱a̱n. %`CXu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ tíi̱ncha banki nga sku̱e̱ nku kju̱a̱nkjún, a̱t'aha̱ ch'onk'un ko̱ najmi na̱xu̱ tíi̱ncha nginku̱n Nti̱a̱ná. Tu̱nga tu̱ ni xi kamat'aihín nda̱ profeta̱ Jona ni̱stjin nk'ie, kui kju̱a̱nkjúhun xi s'e̱jña chjihi̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. B'a̱ kitsú Jesu, a̱s'a̱i ngji t'axíhi̱n xu̱to̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén na̱'yu̱ san r_]Ko̱ nga ta̱ jyuu̱n b'a̱ bixín ngó: “Ch'on chun ka̱ma nd'a̱i̱, a̱t'aha̱ ni̱nti̱ tíi̱ncha.” Mankjinnu̱u ni xi ma chji nk'a ján, tu̱nga, ¿á najmi tímankjihi̱nnu̱u ni xi tís'ejña chjihi ni̱stjin nd'a̱i̱? ^ Tunga b'i̱hí kitsú Jesu: —Nk'ie nga ja ma ngixuu̱n b'a̱ bixíún: “Nda chun ka̱ma, a̱t'aha̱ chun jeje nk'a ján.” 6] gI̱ncha j'ai já fariseo̱ ko̱ já saduseo̱ nga j'ai kjut'ayák'un Jesu. Tsankihi̱ nga ts'i̱ín nku kju̱a̱nkjún xi ku̱a̱kúchji nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱. \'Nk'ie nga kits'ínkji Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n ni'yaha̱, jas'en ngáha tsutsuu̱ nga ngji a̱nte xi tiña maha̱ nanki Magadan._[7&Ñju mii̱ jáx'i̱n ko̱ kj'a̱í jminchjíu̱n ko̱ jántí xi kikjine nichinee̱. Z%Kikjine tente xu̱ta̱ niu̱ santa nkúhu nga kitse sisihi̱n. A̱s'a̱i j'áíya ni̱nku̱a̱n xi ts'ankiu̱. Yatu ni̱si̱n kama. vYe$Jakj'á ni̱nku̱a̱n xi yatuu̱ ko̱ tji̱o̱ ko̱ kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. Tsakjánya ko̱ kitsjáha̱ já ni'yakuyáha̱. A̱s'a̱i já ni'yakuyóo̱ kits'ínndzjoho̱ ni̱nku̱o̱n ko̱ tji̱o̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n. XX)#A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu nga k'úéntu xu̱ta̱ nkjiu̱n t'anankiu̱. W"B'i̱ kitsú Jesu: —¿Nkú tjín ni̱nku̱a̱n kich'o? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Yatu maha ko̱ k'u̱a̱ tji̱o̱ xi̱xi̱. bV=!A̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsú já ni'yakuyóo̱: —¿Tu̱nga má xi tje̱hen sa̱kúná e̱i̱ a̱nte t'axín xu'bi̱ ni̱nku̱a̱n xi ka̱maha̱ ra̱ nga kji̱ne̱ xu̱ta̱ xi b'i̱ nkjún ts'ín nkjin maha? 3U_ A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Tíma ni̱ma̱na xu̱ta̱ nkjii̱n, a̱t'aha̱ ja tjíhi̱n jan ni̱stjin nga tjíntuko̱ná e̱i̱. Ja najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ nichine. Najmi mjena ts'inkjí kjintíá, a̱t'aha̱ tsa ku̱a̱yáya a̱ya ni̱yóo̱. WT'Kui nga kama nkjúhu̱n ra̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n nk'ie nga kikie nga tínchja̱ xu̱ta̱ xi najmi ma nchja̱, kamandu̱ú ntsja xu̱ta̱ xi kutu ntsja, tjíma xu̱ta̱ xi najmi ma fi, ko̱ kama chjihi̱ xu̱ta̱ xi ka̱. A̱s'a̱i i̱ncha kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ Israel. B'i̱ ts'ín kits'ínkjen Jesu já xi ñju mii̱ dSAI̱ncha j'aisehe̱ Jesu nkjin ṉkjún xu̱ta̱ nga j'aiko̱ xi najmi ma fi, xi ka̱, xi najmi ma nchja̱, xi kutu ntsja, ko̱ nkjin sa xi uhu̱n. Kui xi j'aik'íéntut'áha̱ Jesu ko̱ Jesu kits'ínnkihi̱ ngayjee̱. RTsitju Jesu yo̱ nga ngji a̱ndai ntáchak'un Galilea̱. A̱s'a̱i ngjinji nku a̱sunntu tje̱nki̱ ko̱ yo̱ y'ejña. Q B'i̱ kitsú Jesu: —Ji ta̱chju̱ún, ¡á b'a̱ 'yún s'ejihin ri nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána! Katuma xi nkú ts'ín mjehi. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kamanda ta̱kjíhi̱n ta̱chjúu̱n. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nkjin ṉkjún xu̱ta̱ un =PsA̱s'a̱i b'a̱ kitsú ta̱chjúu̱n: —Joho̱n, chá maestru̱, tu̱nga santahá ni ko̱ nañóo̱ kjine xi̱hi̱ ni̱nku̱a̱n xi bixunntunkí yámixa̱ha̱ nti̱a̱ha̱. O}B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi nda tjín tsa chjú'aha̱ ni̱nku̱a̱ha̱n jántíu̱ nga kj'u̱a̱i̱hi̱ nañóo̱. N#A̱s'a̱i j'ai ta̱chjúu̱n, tsasinkúnch'int'aha̱ Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¡Ji chá maestru̱, ti̱si̱nko̱ní i̱chí an! \M1A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kits'ín nibána Nti̱a̱ná nga tu̱ nkuhú xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ kfínsehe̱, xu̱ta̱ xi kindyja xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱ xi ngji t'axín suba. eLCTu̱nga ndahá nku én najmi kinchja̱ Jesu. A̱s'a̱i j'aise tiñaha̱ já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Tu̱ sahá b'a̱ t'ihi̱n ta̱chjúu̱n nga katji, a̱t'aha̱ tíkjintáya tje̱nnkiná. =KsKo̱ tu̱ kikjintáya tje̱nnkihí ra̱ nku ta̱chju̱ún xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ xi yo̱ tíjña. B'a̱ kitsúhu̱: —¡Ji chá maestru̱, ji xi ntje̱he̱ David, cha̱se̱ ni̱ma̱ní i̱chí an! ¡Ta̱kjín i̱chína̱ tíjñajihi̱n chánindoo̱, kui nga tu̱ xí uhún tíbehe̱ ra̱! iJKA̱s'a̱i tsitju Jesu yo̱ nga ngji a̱nte xi tiña maha̱ nanki Tiro̱ ko̱ nanki Sidon. @IyKuihí ni xu'bi̱ xi ts'ín sihi̱ xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Tu̱nga tsa kji̱ne̱ ni̱nku̱a̱n nga najmi títjun ku̱a̱né ntsja, najmi kui nihi xi ts'ín sihi̱ xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín nku ta̱chju̱ún xi najmi ntje̱he̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tsankihi̱ nku kju̱a̱nda Jesu (HIA̱t'aha̱ a̱jin ani̱ma̱ha̱ ní xu̱ta̱ nibáha̱ ra̱ nga ch'on ts'ín ts'ínnkjink'un, nga ts'ínk'ien xinkjín, nga bangane kju̱a̱bixoo̱n, nga tjín xi fantuko̱ jminchjín nga najmi kje̱e bixan, nga ndyjé ts'ín, nga nchja̱ én tsank'á, ko̱ nga ch'on tsuhu̱ xinkjín. G}Ni xi bitju ní ts'a xu̱ta̱, kui ní xi nibáha a̱jin ani̱ma̱ha̱ ko̱ kui xi ts'ín sihi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. kFO¿A najmi yanú nga ngayjee̱ ni xi fas'en ts'a xu̱ta̱, fi a̱ya ka̱ts'a̱ ko̱ bitju ngáha? LEB'i̱ kitsú Jesu: —¿A ta̱ ndaha jun najmi mankjinnu̱u? oDWA̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pedro̱: —T'inyani̱ nkú tsuhu̱ ra̱ ni xi kuak'iejña chu̱ba̱yai. XC)Najmi tu̱ nkjún manu̱u jóo̱. Já ka̱há niu̱ xi bakú ni̱yáha̱ xu̱ta̱ ka̱. Tsa nku nda̱ ka̱ ku̱a̱kú ni̱yáha̱ kj'a̱í nda̱ ka̱, ¿a najmi ku̱i̱xu̱ntuyáhá nga joo̱ nku ti̱xa̱? B) B'i̱ kitsú Jesu: —N'e̱sjenji santaha ko̱ kja̱ma̱ha̱ ngayjee̱ yá xi najmi y'éntje̱ Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. A% A̱s'a̱i j'aisehe̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿A yai nga já fariseo̱ najmi kuasasíhi̱n én xi kuachubai? @ Ni xi fas'en ts'a xu̱ta̱, najmi kui xi ts'ín sihi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Ni xi bitju ní ts'a, kui ní nihi xi ts'ín sihi̱. e?C A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n: —Tjenñju ko̱ katumankjinnu̱u. x>i Najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ chje̱ xi tsjána,
a̱t'aha̱ tu̱ kju̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱há bakúya. l=QKui xu̱ta̱ xu'bi̱ tu̱ ts'ahá benkjúnna,
tu̱nga ani̱ma̱ha̱ kjin tíjñaha̱ an. 9<k’¡Tu̱ tsjohónu̱u nga bakuchíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! Kju̱axi̱ kjáíhin ni xi kitsú nda̱ profeta̱ Isaia̱ nk'ie nga b'a̱ ts'ín y'ét'a: s;_tsa tjín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱, kui xi najmi ta̱ tjíhin tsa sku̱e̱nkjún na̱'mihi̱ ko̱ tsa na̱aha̱. Kui nihi xi bixíún. B'a̱ ts'ín najmi ta̱ n'echjíhinu éhe̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ sin xi kin'ekjas'ennu̱u. J: Tu̱nga juhún b'a̱ bixíún nga tsa tjín xi b'i̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ na̱'mihi̱ ko̱ tsa na̱aha̱: “Ngayjee̱ ni xi tjínna nga kúási̱nko̱ho kai, ja chje̱ kitsjaha̱ Nti̱a̱ná”, H9 Tjít'a má nga b'a̱ kitsú Nti̱a̱ná: “Cha̱nkjúín na̱'mihi̱ ko̱ na̱ahi̱”, ko̱ “Xi ch'on ku̱i̱tsu̱hu̱ na̱'mihi̱ ko̱ tsa na̱aha̱, kui xi tjíhin nga n'e̱k'ien.” 8/A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ máha jun, ¿á najmi n'etjusuhunnu ni xi y'éjña Nti̱a̱ná, nga tu̱ sahá sinnu̱u n'etjusuhunnu? 7/—¿Á najmi ts'íntjusuhun já ni'yakuyáhi̱ sihi̱n xi y'éjñaná ntje̱ cháná? Najmi títjun bané ntsja nk'ie nga kjine ni̱ñu̱. 6 5A̱s'a̱i i̱ncha j'aisehe̱ Jesu já fariseo̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ xi nibaha nanki Jerusalen. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: 59$I̱ncha tsankihi̱ tsa tsjántehe̱ tsa tu̱ a̱ndai tuts'in najyun xi yja ts'i̱ínko̱, ko̱ kamanda ngayjee̱ xi kits'ínko̱ najyuhu̱n Jesu.Y4+#Nk'ie nga kamankjihi̱n xu̱ta̱ xi tjín yo̱ nga Jesu niu̱, kits'ínkint'é xu̱ta̱ xi tjín xki̱ a̱nte xi tjíndai yo̱. A̱s'a̱i i̱ncha j'aisehe̱ Jesu nga j'aiko̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ xi uhu̱n. t3a"Nk'ie nga ja j'atikjáko̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ntáchak'uu̱n, a̱s'a̱i tsichu nanki Genesaret. Q2!A̱s'a̱i já xi tíi̱ncha tsutsuu̱ kits'íntsjoho̱ Jesu nga b'i̱ kitsúhu̱: —Kju̱axi̱ nga ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu xu̱ta̱ un xi tjín nanki Genesaret G1 Nk'ie nga i̱ncha jas'en tsutsuu̱, kitsjenjyú ntjo̱. 0+Ta̱ kuihi chu̱bo̱ jakj'á Jesu ntsja Pedro̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihin ri an! ¿Á jo jan kamaha ri? /5Tu̱nga nk'iehé nga kikie nga 'yún tíma ntjo̱, kitsankjún ko̱ nk'ie nga ja tífijintí, kikjintáya: —¡Ji nda̱ maestru̱, n'e̱k'ankiní! z.m—Nibáí —kitsú Jesu. A̱s'a̱i tsitjujen Pedro̱ tsutsuu̱ ko̱ ngjisun ntóo̱ nga ngjisehe̱ Jesu. -1A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱: —Ji nda̱ maestru̱, tsa kju̱axi̱ nga ji niu̱, tjein kju̱a̱ nga kfínsehe yo̱ má tje̱njin ntóo̱. i,KTu̱nga tje̱n'yún kinchja̱há Jesu: —¡Jyu ní! ¡Ahán niu̱! ¡Najmi tu̱ binkjun! /+WNk'ie nga kikie já ni'yakuyóo̱ nga nibásun ntáchak'uu̱n, i̱ncha kitsankjún ṉkjún. B'a̱ i̱ncha kitsú nga kikjintáya nkjún: —¡Nku se̱n nibá yo̱! l*QNkú ra̱ ma nga ja tífi ma sen, tsichu tje̱nnki tiña Jesu jóo̱ nga tífisun ntáchak'uu̱n. 0)YKui chu̱bo̱ ja kamasehe̱n ntáchak'uu̱n tje̱njin tsutsuu̱. T'éhe̱n ntóo̱ títs'ínstihi̱, a̱t'aha̱ ntjo̱ 'yún ṉkjún tísatéjihi̱n tsutsuu̱. $(ANk'ie nga ja kits'ínkji xu̱ta̱, a̱s'a̱i ngji nchja̱ko̱ t'axín suba Nti̱a̱ná a̱sunntu tje̱nki̱u̱. Yo̱ tíjña suba nk'ie nga ja kama jyun. t'aA̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ nga i̱ncha kju̱a̱s'en tsutsuu̱ ko̱ nga i̱ncha ngju̱a̱i̱ títjuhu̱n ngabantá ntáchak'uu̱n, a̱t'aha̱ Jesu tsasín ni̱yá xu̱to̱ nk'ie nga i̱ncha ngji ni'yaha̱. &%Ma ra̱ un mii̱ jáx'i̱n ko̱ kj'a̱í jminchjíu̱n ko̱ jántí xi i̱ncha kikjine nichinee̱. B'i̱ ts'ín ngjisun Jesu ntáchak'uu̱n %%CNgatentee̱ xu̱to̱ i̱ncha kikjine niu̱ santa nkúhu nga i̱ncha kitse sisihi̱n. A̱s'a̱i j'áíya ni̱nku̱a̱n xi ts'ankiu̱. Te jo ni̱si̱n kama. T$!A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n nga k'úéntujin jñóo̱. Jakj'á ni̱nku̱a̱n xi uu̱n ko̱ tji̱o̱ xi joo̱. Tsasenjinki nk'a ján nga kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. Tsakjánya ni̱nku̱o̱n ko̱ kitsjáha̱ já ni'yakuyáha̱ tu̱ xi kui i̱ncha ts'i̱ínndzjo ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n. 5#e—Nibáko̱nú e̱i̱ —kitsú Jesu. l"QB'a̱ kitsú jóo̱: —Un i̱chí maha ni̱nku̱a̱n xi kich'ai̱ ko̱ jo i̱chí tji̱o̱. !A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi machjéhe̱n nga ngju̱a̱i̱ xu̱to̱. Tu̱ sahá jun tjoho̱on ni xi kji̱ne̱.  Nk'ie nga ja kama ngixuu̱n, i̱ncha j'aik'úhu̱n já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —T'axínt'a ṉkjún e̱i̱ ko̱ ja 'yún kama ngixun. Tu̱ sahá b'a̱ t'ihi̱n xu̱to̱ nga katji nanki xi tjíndai e̱i̱ má nga ka̱ma k'u̱a̱tse ni xi kji̱ne̱. )Nk'ie nga tsitjujen Jesu tsutsuu̱, kikie nga nkjin ṉkjún maha xu̱ta̱ xi tíkuyáha̱. Kama ni̱ma̱ha̱ ko̱ kits'ínnkihi̱ xi uhu̱n. zm Nk'ie nga kint'é Jesu éi̱n, y'eya nku tsutsu nga ngji t'axín suba nku a̱nte má najmi ch'a tjín. Tu̱nga nk'iehé nga kint'é xu̱ta̱ nkjiu̱n nga ja tífi Jesu, a̱s'a̱i tsu̱ku̱ ngji títjuhu̱n ra̱ Jesu nga ngjitje̱nnki. =s Ja kamoo̱, já ni'yakuyáha̱ Jua j'aikj'á yjoninte k'ie̱n ko̱ kingjáyanji. A̱s'a̱i ngji tsúyaha̱ Jesu ni xi kamoo̱. B'i̱ ts'ín kits'ínkjen Jesu já xi un mii̱  Nku ta̱ba̱ kis'eya nintaku̱ Jua ko̱ kik'a̱i̱hi̱ ta̱kjíu̱n, ko̱ kui xi ngjitsjá ngáha̱ ra̱ na̱aha̱ niu̱. L Kitsjá kju̱a̱ nga stíkjá nintaku̱ Jua a̱ya nu̱ba̱yóo̱. / A̱s'a̱i kik'ie babaha̱ nda̱ rei̱ Herode̱, tu̱nga nga̱t'aha̱ ní nga ja kats'ínkie Nti̱a̱ná nga ts'i̱íntjusun éhe̱n ko̱ nga̱t'aha̱ já xi kab'entut'áko̱ho̱ yámixo̱, kui nga b'a̱ kitsúhu nga k'u̱a̱i̱hi̱ ra̱ ta̱kjíu̱n ni xi tíbankihi. *MTu̱nga jahá kabinchá'a títjuhu̱n na̱aha̱ ta̱kjíu̱n, ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ Herode̱: —T'eya ta̱ba̱ní nintaku̱ Jua Bautista̱ nga k'u̱a̱i̱ní. veA̱s'a̱i i̱xí Nti̱a̱náhá kits'ínkie nga tsjáha̱ ta̱kjíu̱n tu̱ mí nihí ni xi ku̱a̱nkihi̱. 9kTu̱nga nk'iehé nga tsichu nú Herode̱, ts'asje s'íhi̱ ko̱ kitenki ta̱kjíhi̱n na̱ Herodia̱ nginku̱n xu̱ta̱ xi j'ai s'íu̱, ko̱ tsjo ṉkjún kamaha̱ Herode̱. -SKama mjehe̱ Herode̱ nga ts'i̱ínk'ien Jua, tu̱nga tsankjúhún nga b'a̱ ts'i̱ín, a̱t'aha̱ b'a̱ tsu xu̱ta̱ nga nku nda̱ profeta̱ Jua Bautista̱. <qB'a̱ kits'ín ndo̱ a̱t'aha̱ Jua Bautista̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Tíjña nkjúhu̱n kju̱a̱téxumoo̱ ni xi tín'ei, nga ta̱ jihi tinchunko̱i̱ chju̱úhu̱n nda̱ nts'ei. A̱t'aha̱ Herode̱ kits'ínkji já juhu̱n nga jakj'ánijé Jua. Y'é'yún ko̱ kits'ínkjas'en nu̱ba̱yóo̱. Nga̱t'aha̱ na̱ Herodia̱ b'a̱ kits'íhin. A̱t'aha̱ chju̱úhu̱n Felipe̱ kama na̱ Herodia̱, ko̱ ndo̱ ngá nts'e̱ kamaha Herode̱. +—Jua Bautista̱ niu̱. Ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. Kui kju̱a̱ha nga tjíhi̱n ra̱ nga'yún nga títs'íhin kju̱a̱nkjún.  +Kui ni̱stjiu̱n Herode̱ Antipa̱ tjíhi̱n xá a̱nte Galilea̱. Kint'é ni xi títs'ín Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ já xi ts'ínxát'aha̱:  :Najmi 'yún kits'ín kju̱a̱nkjún Jesu yo̱, a̱t'aha̱ najmi kis'ejihi̱n xu̱ta̱ nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱.a; 9Kui nga najmi i̱ncha kits'ínkjáíhi̱n ra̱. Tu̱nga b'a̱há kitsúhu̱ Jesu xu̱ta̱ nkiu̱n: —Tu̱ má xi tje̱hén ni yankjún nku nda̱ profeta̱. Nkuhú nankihi̱ ko̱ ni'yaha̱ najmi b'a̱ n'ehe̱.   8¿A najmi e̱i̱hí ta̱ tjíntujínná ngatentee̱ jminchjín nichja nda̱i̱? Kui b'a̱ maha, ¿má ngjikj'áha ni xi maha̱? 6e 7¿A najmi kuihí nda̱i̱ xi ntíhi̱ nda̱ chji̱ne̱yóo̱? ¿A najmi kuihí na̱aha̱ xi 'mi Maria̱? ¿A najmi já nts'e̱hé maha Santiago̱, Kuse, Simon ko̱ Juda̱?  6Ngji ngáha nankihi̱ ko̱ tsakúya a̱ya ni'ya sinagoga̱ xi tjín yo̱. Kama nkjúhu̱n xu̱to̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿Má ngjikj'áha kju̱a̱nkjink'un na̱nka̱ xi y'aha nda̱i̱? ¿Nkú ts'ín maha̱ ra̱ ts'íhin kju̱a̱nkjún? [ / 5Nk'ie nga ja kamaha̱ Jesu nga y'éjña chu̱ba̱ya, a̱s'a̱i tsitju yo̱. a~x}}|v{{pzyxx8w,vIttsqq ponnmm lljjpihh1g:f~dcc b-a``F_^^ \\E[v[Z!YPXX:WVVTT+SiRQQ$P/OOGN'MLLKK4JIIHwGG(FFWEDDCA@@a?==<;; 9877G54322a10.-z,,?++K*$))(&&%+$###"r!` pfs)]-/I"1 ,  ~ >P-f] 6We’'Yún mjehe̱ nga sku̱e̱he̱ xu̱ta̱ xi nkú ts'ín benkjún Nti̱a̱ná. Kui nga 'yún i ts'íhin kaxa̱ tíntí xi b'entut'áá stjeén ko̱ tjianá, xi tíi̱nchaha̱ éhe̱n Nti̱a̱ná, ko̱ 'yún ts'ín ndju nachjún xi yjandáíhi̱ najyun xi mjéntjai nga nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. V Kui xi b'énehe̱ ni xi áí xu̱ta̱, tu̱nga máha kui, ndaha̱chí najmi i̱ncha ts'ín nga'yún nga ts'i̱íntjusun niu̱. AU{Kui b'a̱ maha, n'e̱tjusuhunnu ngatentee̱ ni xi ku̱i̱tsu̱hu̱nu̱u ko̱ chj'a̱tjó. Tu̱nga najmi tu̱ n'enú ni xi i̱ncha ts'ín, a̱t'aha̱ najmi ts'íntjusun ni xi nchja̱. %TC—Já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱, kui xi tíjñaha̱ nga ku̱i̱tsu̱ya nkú tjíhi̱n ra̱ kju̱a̱téxumaha̱ Moise. ]S 5A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ Jesu xu̱ta̱ ko̱ já ni'yakuyáha̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: CR.Ndaha nku najmi kamaha̱ kits'ínk'óyaha̱ Jesu tsa tu̱ nku én. Kui ni̱stjiu̱n kich'atuts'i̱hi̱n nga najmi ta̱ ch'a kama k'un kingjásjaiyaha̱ ra̱ Jesu tsa mí nihi.Q-Tsa David b'a̱ kitsú nga xi Cristo̱ xi Nda̱ Nti̱a̱ha̱, ¿nkú ts'ín ntje̱he̱ David nibáha̱ ra̱ xi Cristo̱? P),Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu̱ Nda̱ Nti̱a̱na̱:“Ti̱nchint'ání má batexuma,
k'uentú maná já kontra̱hi̱ kinte tsu̱kui.” jOM+A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga b'a̱ kitsúhu David nga Nda̱ Nti̱a̱ha̱ maha xi Cristo̱? A̱t'aha̱ b'a̱ kitsú nk'ie nga Espiri̱tu̱ Santo̱ho̱ Nti̱a̱ná kits'ínkinchja̱ha̱: N*—¿Nkú bixíún nga̱t'a ts'e̱ xi Cristo̱? ¿Má nibáha̱ ntje̱he̱? B'a̱ kitsú jóo̱: —Ntje̱he̱ David. VM%)Nk'ie nga kabincha sa yo̱ já fariseo̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: OL(Nga joo̱ kju̱a̱téxuma xu'bi̱ y'aha̱ ra̱ ngatentee̱ ni xi tjít'a xu̱ju̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ xi y'ét'a já profeta̱. B'i̱ ts'ín kingjásjaiya Jesu yá xi y'aha̱ ra̱ xi Cristo̱ K'Ko̱ b'a̱há ta̱ tjín ngáha kju̱a̱téxuma xi ma joho: “N'e̱tjóí xu̱ta̱hi̱ xi nkú nga ts'ín tjohi yjohi̱.” PJ&Kui kju̱a̱téxuma xu'bi̱ xi 'yún chjíhi̱ ra̱ ko̱ kui xi tjun. DI%A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —“N'e̱tjóí Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱hi̱ maha ngayjee̱ ani̱ma̱hi̱. N'e̱tjóí xi nkú ts'ín tinchin ko̱ xi nkú ts'ín n'enkjíntak'uin.” Hy$—Ji nda̱ maestru̱, a̱jihi̱n ngayjee̱ kju̱a̱téxumoo̱, ¿má kju̱a̱téxumaha xi 'yún chjíhi̱ ra̱? G#A̱s'a̱i nku nda̱ chji̱ne̱'én xi ts'e̱, nku nda̱ maestru̱hu̱ kju̱a̱téxumoo̱, kingjásjaiyaha̱ Jesu nga kikjut'ayák'un: xFi"Kama ñjakúko̱ xinkjín já fariseo̱ nk'ie nga kint'é nga Jesu kits'ínkinchá jyujyu já saduseo̱. >Eu!Nk'ie nga kint'é xu̱ta̱ niu̱, tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ nga̱t'a ts'e̱ ni xi bakúya Jesu. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu má kju̱a̱téxumaha xi 'yún chjíhi̱ ra̱ %DC “An xi Nti̱a̱ha̱ Abraham, Nti̱a̱ha̱ Isaac ko̱ Nti̱a̱ha̱ Jacob.” Nti̱a̱ná najmi Nti̱a̱ha̱ ani̱ma̱. Nti̱a̱ha̱ ní xu̱ta̱ tík'un. C%Tu̱nga nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱, ¿a najmi kje̱hé n'eyo ni xi títsunu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná? B'a̱ kitsú Nti̱a̱ná: mBSA̱t'aha̱ nk'ie nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, najmi ta̱ ku̱i̱xahan ko̱ ta̱ ndaha najmi ts'i̱ínkixan ntíhí. B'a̱ ní ts'ín k'úéntu xi nkú ts'ín tjíntu ntítsje xi tjín ndji̱o̱jmi ján. 8AiA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi b'a̱ tjín ni xi chubo, a̱t'aha̱ najmi mankjinnu̱u ni xi tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ ndaha nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná. =@s’Kui b'a̱ maha, ni̱stjin nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, ¿má xi kui já xi yatuu̱ ka̱ma ts'e̱ ta̱chjúu̱n, a̱t'aha̱ ngatentee̱ y'entuko̱? -?UA̱skahan ta̱ k'ien ta̱chjúu̱n. w>gTu̱nga ta̱ k'iehén ngáha nda̱ nts'e̱ xi ma joho, a̱s'a̱i xi ma jahan, ko̱ santaha nda̱ xi yatuu̱. b==Y'entujinni̱ yatu já xi nts'e̱ maha xinkjín. Tsixan nda̱ xi tjuu̱n tu̱nga b'a̱há tjíu̱n k'ien. Najmi kis'ehe̱ ntí. K'ien x'i̱hi̱n tachjúu̱n. A̱s'a̱i nda̱ nts'e̱ y'ejñako̱ ngáha ta̱chjúu̱n. z<m—Ji nda̱ maestru̱, b'a̱ kitsú Moise nk'ie: “Tsa tjín xi ku̱a̱yá nga najmi s'e̱he̱ ntí, nda̱ nts'e̱ tjíhin nga ku̱i̱xanko̱ ngáha chju̱úhu̱n, tu̱ xi b'a̱ ts'ín s'e̱he̱ ra̱ ntí nda̱ nts'e̱ xi k'ie̱n.” 8;iJá saduseo̱ bakúya nga najmi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱. Kui ni̱stjin xu'bo̱ k'u̱a̱ xi i̱ncha j'aisehe̱ Jesu nga b'i̱ i̱ncha kitsúhu̱: .:UNk'ie nga kint'é jóo̱ niu̱, tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ ko̱ i̱ncha ngji t'axín. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ h9IA̱s'a̱i b'a̱ kitsú jóo̱: —Ts'e̱ nda̱ títjun Cesa̱r. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tjoho̱on nda̱ títjun Cesa̱r ni xi ts'e̱ nda̱ títjun Cesa̱r, ko̱ tjoho̱on Nti̱a̱ná ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. m8SKo̱ b'i̱ kitsú Jesu: —¿Yá xi ts'e̱ sénni̱stjii̱n ko̱ j'áín xi tjít'aha̱ to̱oi̱n? c7?Ta̱kúnnú nku to̱on xi ma chjíntjaihi ch'á. J'aiko̱ jóo̱ nku to̱on denari̱o̱. H6 Tu̱nga behé Jesu nga tu̱ xi títsuhu jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¡Jun xi tu̱ tsjohónu̱u nga bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! ¿Á an tíchjut'ayák'uhunnú? p5YKui nga t'inyaha̱ni̱. ¿A ma b'echjíhi̱í nda̱ títjun Cesa̱r ni xi f'áchjíná, a ra̱ najmi? O4I̱ncha kits'ínkjisehe̱ Jesu já ni'yakuyá xi ts'e̱ ko̱ já xi yjankihi̱ nda̱ rei̱ Herode̱ Antipa̱. B'a̱ i̱ncha j'ai tsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, yai̱ nga kju̱axi̱ én xi chubai ko̱ nga na̱xu̱ bakuyáí sisin ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Najmi ni xi sasíhi̱n xu̱ta̱ chubai. 'Yún na̱nka̱ chaseihi̱. 3yA̱s'a̱i ngjik'íéndako̱ xinkjín já fariseo̱ tu̱ xi ts'i̱ínkijneyaha Jesu nku én xi najmi b'a̱ tjín. 21A̱t'aha̱ nkjin maha xi tíchubaha̱, tu̱nga tu̱ chubahá maha xi kj'u̱a̱íjin. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xi tjíhin nga s'e̱chjíhi̱ n1U A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ nda̱ rei̱ já xi títsjá nichinee̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “T'e'yún sjai ko̱ ntsja ndo̱ ko̱ chja̱nikj'o na̱tsin ján má jyuu̱n, a̱nte xi má kji̱ntá xu̱ta̱ ko̱ ku̱a̱te ni̱'yu̱n.” D0 A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: “Ji nda̱ xinkjíán, ¿nkú ts'ín kabitjas'e̱henni e̱i̱ nga najmi tjíhin ri najyun xi ts'e̱ s'í kju̱a̱bixan?” Tu̱nga najmi kinchja̱há ndo̱. 6/e ’Nk'ie nga jas'en nda̱ rei̱ nga j'aisehe̱ xu̱ta̱ xi kab'entut'á yámixo̱, kikie yo̱ nku nda̱ xi najmi yja najyun xi bja xu̱ta̱ nga fi s'í kju̱a̱bixan. [./ A̱s'a̱i tsitju já musu̱ nga ngji ni̱yátée̱. Kinchja̱ ñja tentehe̱ xi kisakúhu̱, ndaha tsa xi ch'onk'uhu̱n ko̱ ndaha tsa xi nda tjíntuyáha̱. Kitsehe xu̱ta̱ má tje̱n s'í kju̱a̱bixoo̱n. -  Kui b'a̱ maha, tankíhinnu ni̱yátée̱ ko̱ tu̱ yáhá ni xi sa̱kúnu̱u t'inyoho̱o nga kanibá s'í kju̱a̱bixoo̱n.” O,’A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nda̱ rei̱ nga kinchja̱ko̱ já musu̱hu̱: “Ja tjínda s'í kju̱a̱bixoo̱n, tu̱nga najmi chumi ni chjíhí ra̱ xu̱ta̱ xi tjun kixinyaha̱ nga kj'u̱a̱í. %+CNk'ie nga kint'é nda̱ rei̱ ni xi kamoo̱, kama kjaha̱n. Kits'ínkji já juhu̱n nga kits'ínk'ien xu̱ta̱ xi b'a̱ kits'íu̱n ko̱ y'éti nankihi̱. e*CTjín ngá xi jakj'ánijé já musu̱hu̱ nda̱ rei̱, kits'ín'uhu̱n ko̱ kits'ínk'ien. )’Tu̱nga najmi nkjún kamaha̱ xu̱ta̱ xi kik'inyaha̱. Nku xi ngjisehe̱ jñáha̱, kj'a̱í xi ngjik'atseya ni. (A̱s'a̱i ta̱ kits'ínkjihí ngáha kj'a̱í já musu̱ nga b'a̱ kitsúhu̱: “B'a̱ t'ihu̱un xu̱ta̱ xi ja kixinyaha̱ nga ja kab'endá nichinee̱. Ja kats'ink'íén turu̱. Ja tjínda ngatentee̱ niu̱. T'inyoho̱o nga kanibá s'í kju̱a̱bixoo̱n.” '3Kits'ínkji já musu̱hu̱ nga ku̱i̱nchja̱ha̱ xu̱ta̱ xi kitsúya títjuhu̱n. Tu̱nga najmi kits'ín yuhú xu̱to̱ nga kj'u̱a̱í s'íu̱. &—Xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha nku nda̱ rei̱ xi ts'asje nku s'í nk'ie nga tsixan ntíhi̱. Y% -A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱há ngáha Jesu nga y'éjña chu̱ba̱ya. B'i̱ kitsú: "$=.Mjehe̱ nga ku̱a̱kj'ánijé tu̱nga i̱ncha kitsankjúhún xu̱ta̱ nkjiu̱n, a̱t'aha̱ b'a̱ i̱ncha tsu xu̱to̱ nga nku nda̱ profeta̱ Jesu. #-Nk'ie nga kint'é já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já fariseo̱ éi̱n, i̱ncha kamankjihi̱n nga kui tínchja̱ni̱jmíyaha Jesu. V"%,Ndji̱o̱ xi títsu éhe̱n Nti̱a̱ná nga kikjaníya já chji̱ne̱xjóo̱, tu̱ yáhá ni xi ku̱i̱jne̱sun ndji̱o̱ ka̱ma xi̱xi̱. Ko̱ xi ku̱i̱jne̱nehe̱ ndji̱o̱ ka̱ma nku̱a̱n nku̱a̱n. r!]+Kui kju̱a̱ha nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Chjú'anu̱u nga ku̱i̱ntsu̱ba̱jiun nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumanu̱u, ko̱ xu̱ta̱ xi bakúchji nga Nti̱a̱ná xi batéxumaha̱, kui xi kj'u̱a̱i̱hi̱ nga kju̱a̱s'enjin yo̱. 9*A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿A najmi kje̱hé n'eyo ni xu'bi̱ xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná? B'a̱ títsu:Ndji̱o̱ xi kikjaníya já chji̱ne̱xjóo̱ ja j'ai ma ndji̱o̱ k'aku̱.Nti̱a̱ná xi b'a̱ kits'ín ko̱ ma nkjúnná nga chasehe̱é. s_)B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Ts'i̱ínkje nga najmi ka̱ma ni̱ma̱ha̱ já ch'onk'un xu'bo̱ ko̱ kj'a̱í já tsjá sá ngáha̱ ra̱ a̱nte tuntsja̱jée̱, já xi k'u̱échjíhi̱ tuhu̱ nk'ie nga ku̱i̱chú cha̱ha̱n.  (Kui b'a̱ maha, nk'ie nga kj'u̱a̱í nda̱ xi ts'e̱ tuntsja̱jée̱, ¿mí nihi xi kj'u̱a̱í ts'íhi̱n já musu̱ xu'bo̱? }s'A̱s'a̱i jakj'á jóo̱ ntíhi̱ ndo̱, kik'onsje na̱tsin má nga tjíntje̱ tuntsja̱jée̱ ko̱ kits'ínk'ien. #?&Tu̱nga nk'iehé nga kikie já xi ts'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱ nga nibá ntíhi̱ ndo̱, b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: “Kui xu'bo̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n na̱'mihi̱. Tu̱ sahá n'e̱k'ieén tu̱ xi ka̱ma ts'a̱ñáhaná ni xi ts'i̱ínkjáíhi̱n.” r]%’Tu̱ chahán kits'ínkji ntíhi̱ ndo̱ nga b'i̱ kitsú: “Sku̱e̱nkjún ntína̱ jóo̱.” |q$A̱s'a̱i ta̱ kits'ínkjihí ngáha ndo̱ nkjin já musu̱, tu̱nga b'a̱há ta̱ kits'ín ngáha̱ ra̱ jóo̱.  #Tu̱nga jakj'áhá jóo̱ já musu̱hu̱ ndo̱. Nku xi kits'ín'uhu̱n, nku xi kits'ínk'ien, ko̱ nku xi y'éhe̱ ndji̱o̱. +O"Nk'ie nga ja tíjne tuu̱, a̱s'a̱i kits'ínkjisehe̱ ndo̱ já musu̱hu̱ já xi títs'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱ tu̱ xi ku̱a̱nkihi̱ ra̱ tu xi kanéhe̱. _7!’Tjenñju ma ngó. K'u̱e̱jñá chu̱ba̱ya manu̱u. Nku nda̱ nchi̱ná y'éntje̱ tuntsja̱jé, y'éngi nch'á ko̱ kits'ínnda nku a̱nte má nga ts'íónnki tuntsja̱jée̱. Kits'ínnda nku xjó nk'a tu̱ xi ka̱ma chúnntaha a̱ntee̱. Kitsjá sáha̱ a̱ntee̱ já xi maha̱ ts'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱, a̱s'a̱i ngji kjin. 'G A̱t'aha̱ j'aisenu̱u Jua ko̱ tsakúyanu̱u ni xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga najmi kin'e s'ejinnú ni xi kitsú. Tu̱ sahá já xi f'áchjíntjai ch'á ko̱ jminchjín skóo̱ xi kis'ejihi̱n. Ko̱ máha jun, ndaha tsa kiyo niu̱, tu̱nga najmi tsankinchj'ahá ru̱u ani̱ma̱nu̱u tsa kis'ejinnu̱u. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén já xi najmi na̱xu̱ fiko̱ xá xi kik'a̱i̱hi̱ ?w¿Má xi kui já xi joo̱ kits'ín ni xi mjehe̱ na̱'mihi̱? —Nda̱ xi tjuu̱n —kitsú jóo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ jminchjín skóo̱ títjun kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱. A̱s'a̱i ngjisehe̱ nda̱ xinkuu̱ ko̱ b'a̱ ta̱ kitsúhu̱. “Jo̱'o̱ho, na̱'mi”, kitsú nda̱ xu'bi̱, tu̱nga najmi ngjihí. yk“Najmi mjena kfíán”, kitsú ntíhi̱ ndo̱, tu̱nga a̱skahán ni kits'ínnkjink'un ko̱ ngji ts'ínxá. lQA̱s'a̱i b'a̱ kitsú sa Jesu: —Nkú ma ni xínyanu̱u. ¿Nkú bixíún? Nku nda̱ tjíntuhu̱ jo já. Ngjisehe̱ nda̱ xi tjuu̱n ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “Ji ntína̱, t'in n'e̱xájin tuntsja̱jéna̱ nd'a̱i̱.” Kui nga a̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ ra̱ Jesu: —Najmi yai̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ ta̱ ndaha an najmi xínyanu̱u yá xi kitsjána nga b'i̱ títs'ian. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ xi tjíntuhu̱ jo já ykTa̱ najmi ka̱ma tsa: “Xu̱ta̱ a̱sunntei̱ kits'ín nibáha̱”, ku̱i̱xíaán, a̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ b'a̱ tsu nga nku nda̱ profeta̱ kama Jua. Najmi ka̱ma b'a̱ ku̱i̱xíaán a̱t'aha̱ binkjaán xu̱ta̱ na̱nti̱o̱. gG¿Yá xi kits'ín nibáha̱ Jua Bautista̱ nga j'aiténtá xu̱ta̱? ¿A Nti̱a̱ná, a ra̱ xu̱ta̱ a̱sunntei̱hí? A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín jóo̱ nga kinchja̱ni̱jmíyaha niu̱: —Tsa: “Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ Jua”, ku̱i̱xíaán, a̱s'a̱i b'a̱ ku̱i̱tsu̱ná: “¿Á najmi kis'ejihi̱nnu̱u ni xi kitsúhu Jua?” B'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ an ta̱ kuasjáíyanu̱u nku ni. Tsa k'úínyanú, xínyanu̱u mí xáha xi tjínna nga b'a̱ títs'ian. y kJas'en Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ tsakúya. A̱s'a̱i j'aik'úhu̱n já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —¿Mí xá xi tjíhin nga b'a̱ tín'ei? ¿Yá xi kitsjá xáhi? P Ko̱ ngatentee̱ ni xi ku̱i̱nchíhu̱u Nti̱a̱ná nga chu̱bako̱o, n'e̱kjóho̱on tsa s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. B'i̱ kama nk'ie nga kingjásjaiyaha̱ já tjíxóo̱ Jesu yá xi kitsjá xáha̱ m SA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tsa s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná ko̱ najmi jo jan ka̱manu̱u, najmi tu̱ suba ni xi kuats'ihi̱n yá higuera̱ ka̱manu̱u n'o̱o. Ta̱ ka̱ma b'a̱ ku̱i̱xíhu̱un a̱sunntu tje̱nki̱ xu'bi̱: “Ti̱yú xin yo̱ ko̱ chja̱níkj'ajin yjohi̱ a̱jin ntáchak'uu̱n”, ko̱ b'a̱ ka̱ma. , QNk'ie nga kikie já ni'yakuyóo̱ ni xi kamoo̱, kama nkjúhu̱n ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ Jesu: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga tje̱n'yún kuaxíhí ni yá higuera̱? e CNgjisehe̱ nku yá higuera̱ xi kikie a̱ndai ni̱yóo̱, tu̱nga ndahá nku tu najmi kisakúhu̱, tu̱ subahá xka̱. B'i̱ kitsúhu̱ yóo̱: —Ndaha̱chí najmi ta̱ kas'ehe ri tu. Tu̱ tje̱n'yún kixíhí yóo̱. [/Nk'ie nga ta̱ jyuu̱n nga tífi ngáha Jesu nanki Jerusalen, kama bjoho̱. :mA̱s'a̱i Jesu ngji t'axíhi̱n xu̱to̱. Nanki Betani̱a̱ ngji. Yo̱ kits'ínkj'a ni̱stje̱n. B'i̱ ts'ín ndjá kinchja̱ko̱ Jesu yá higuera̱ xi najmi tjíhi̱n tu A{B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Jesu: —¿A tínu'yáí ni xi tíi̱ncha tsu jántí xi̱u̱? B'i̱ kitsú Jesu: —Joho̱n, tínt'e. ¿A najmi kje̱hé n'eyo xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná má nga tjít'a niu̱? B'i̱ ts'ín tjít'a:Ts'a jántí xi̱u̱ ko̱ xi baki
kin'echjéín nga 'yún nda kin'etsjohi. CTu̱nga já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ i̱ncha kama kjaha̱n, nk'ie nga kikie kju̱a̱nkjún xi títs'ín Jesu ko̱ nga kint'é nta̱ha̱ jántí xi̱ xi tíi̱ncha nchja̱ na̱tsihi̱n ni̱nku̱ nga b'a̱ tíi̱ncha tsu: “¡Kas'ehe̱ kju̱a̱chánka xi ntje̱he̱ David!” #A̱s'a̱i i̱ncha j'ai xu̱ta̱ ka̱ ko̱ xi najmi ma fi nga j'aisehe̱ Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ Jesu kits'ínnkihi̱. dA B'i̱ kitsúhu̱: —B'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “B'a̱ k'úíhi̱n ni'yana̱ nga kui xi ka̱ma ni'ya xi má nga xu̱ta̱ ku̱i̱nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná.” Tu̱nga jun a̱ntehe̱ já ndyjé tín'e mo. 3 A̱s'a̱i jas'en Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Kik'onsje ngayjee̱ já xi tíi̱ncha batéña ko̱ xi tíi̱ncha b'atse chu̱ yo̱. Kits'ínk'ótsjá yámixa̱ha̱ já xi tíi̱ncha ts'ínk'óntjaiya to̱on ko̱ yáxile̱he̱ já xi tíi̱ncha batéña chu̱tuju. ~u B'a̱ i̱ncha kitsú xu̱ta̱ xi tje̱nko̱ Jesu: —Nda̱ profeta̱ Jesuu̱hú niu̱ xi nibáha Nazaret, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱. B'i̱ ts'ín kik'onsje Jesu já xi tíi̱ncha batéña chu̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ / Nk'ie nga jas'en Jesu nanki Jerusalen, kama nkjúhu̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú: —¿Yá nda̱ha xu'bi̱?  'Yún i̱ncha kikjintáya xu̱ta̱ nkjin xi yja títjuu̱n ko̱ xi yjankiu̱ nga b'i̱ i̱ncha kitsú: —¡Kats'ínk'ankiná xi ntje̱he̱ David! ¡Nti̱a̱ná nda kats'ínko̱ xi kits'ín nibá ngajoho̱! ¡Kats'ínk'ankiná xi tíjña nk'a ján! (~INkjin ṉkjún xu̱ta̱ i̱ncha kingjántu najyuhu̱n a̱ya ni̱yóo̱, ko̱ kj'a̱í ngá xi tjiaha̱ yá i̱ncha tsatet'a ko̱ kingjántu a̱ya ni̱yóo̱. {}oI̱ncha j'aiko̱ búrrúu̱ ko̱ ntí búrrúu̱. Najyuhu̱n i̱ncha kingjásuhu̱n ko̱ Jesu y'esúhu̱n chu̱. P|A̱s'a̱i ngji ts'íntjusun já ni'yakuyóo̱ ni xi kitsú Jesu. R{B'a̱ t'ihu̱un xu̱ta̱ xi tjín Sion:“Cha̱so̱o, ja nibásenu̱u Nda̱ rei̱nu̱u.Kui xi ni̱ma̱kju̱a̱, nku búrrú tjísun,
nku ntí búrrú, ntíhi̱ chu̱ xi b'anji ch'á.” vzeB'a̱ kama tu̱ xi tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kinchja̱ nda̱ profeta̱ nga b'a̱ kitsú: y!Tsa tjín xi nkú ku̱i̱tsu̱nu̱u, b'a̱ t'ihu̱un: “Nda̱ maestru̱ rú machjéhe̱n chu̱. A̱s'a̱i rú ts'i̱ínk'óya ngáha.” A̱s'a̱i Jesu kama ni̱ma̱ha̱ jóo̱ ko̱ kits'ínko̱ tunku̱n. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kama chjihi̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu.au;!B'a̱ kitsú jóo̱: —Ji nda̱ maestru̱, mjeni̱ nga ku̱i̱x'ánki tunkui̱n. t{ A̱s'a̱i tsasin'yún Jesu, kinchja̱ha̱ jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Mí nihi xi mjenu̱u nga ts'innu̱u? Ws'A̱s'a̱i xu̱ta̱ xi tjín yo̱ kinchja̱tiko̱ho̱ tu̱ xi k'u̱échja'aha ts'a. Tu̱nga tu̱ sahá 'yún i̱ncha kikjintáya sa: —¡Ji nda̱ maestru̱, ntje̱he̱ David, katuma ni̱ma̱hi ji̱n! &rEJo já ka̱ kab'entu a̱ndai ni̱yóo̱. Nk'ie nga kint'é nga yo̱ tíf'a Jesu, i̱ncha kikjintáya: —¡Ji xi ntje̱he̱ David, katuma ni̱ma̱hi ji̱n! q{Nk'ie nga tíi̱ncha bitju nanki Jerico Jesu ko̱ já ni'yakuyáha̱, nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi kitsjennkíhi̱. p1A̱t'aha̱ ta̱ ndaha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n najmi j'ai tsa tu̱ xi kui nda n'e̱he̱ ra̱. J'ai ní tu̱ xi ni xi ngandaha̱ xu̱ta̱ j'ai ts'íhin ko̱ tu̱ xi ts'i̱ínkjas'ehen yjoho̱ nga k'u̱échjíntjai nkjin xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu jo já ka̱ SoXi mjehe̱ nga tjun ka̱ma a̱jinnu̱u, kui xi katuma nda̱ musu̱nu̱u. nTu̱nga a̱jinnu̱u najmi b'a̱ ka̱ma. Xi mje níhi̱ nga nda̱ k'aku̱ ka̱ma a̱jinnu̱u, kui xi kats'ín ni xi nda ngandanu̱u. qm[Tu̱nga kinchja̱ ñjahá ra̱ Jesu jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Yo xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi tjíhi̱n xá e̱i̱ a̱sunntei̱ 'yún ndjá ts'ínko̱ xu̱ta̱ xingisoo̱, ko̱ xi tjíhi̱n nga'yún ts'ín nga nu'yá'éhe̱n. rl]Nk'ie nga kint'é já ni'yakuyá xi tee̱ niu̱, i̱ncha kits'ínkjanko̱ já ni'yakuyá xi joo̱. k}A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ nga un sku̱e̱nu̱u xi nkúhu an. Tu̱nga tsa ku̱i̱ntsu̱bo̱o nga kixi̱na̱ ko̱ tsa skjúnna̱, najmi an tíjñana nga tsja niu̱. Ja tjíntu̱hu̱ Na̱'mina̱ xi tíjña ndaha̱ kui a̱ntee̱. FjA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi yo ni xi tíbinchu. ¿A ku̱i̱chúkju̱a̱nu̱u nga un sku̱e̱nu̱u xi nkú ts'ín un sku̱e̱na? —Ku̱i̱chúkju̱a̱ni̱ —kitsú jóo̱. >iuB'a̱ kitsú Jesu: —¿Mí nihi xi mjehi? B'i̱ kitsú ta̱chjúu̱n: —Tjenntei nga nku ntína̱ kat'ejña kixi̱hi̱ ko̱ nku xi kat'ejña skjúhi̱n nk'ie nga ku̱a̱texumai. h'A̱s'a̱i j'ai na̱aha̱ jáha̱ Zebedeo̱ nga tje̱nko̱ ts'íhin jáha̱. Tsasinkúnch'int'aha̱ Jesu nga tsankihi̱ nku kju̱a̱nda. Ggko̱ a̱s'a̱i ts'i̱ínkjas'ehe̱n xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱, tu̱ xi i̱ncha ku̱a̱jnu̱kiehe̱ ra̱ ko̱ k'u̱éhe̱ ko̱ ngju̱át'a kruu̱hu̱. Tu̱nga ni̱stjin xi ma jahan kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. B'i̱ ts'ín na̱aha̱ Santiago̱ ko̱ Jua tsankihi̱ Jesu nku kju̱a̱nda cf?—Tjenñju. Ja tíbankíaán nanki Jerusalen. Ja n'e̱kjas'en Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a̱ya ntsja já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. Kui xi i̱ncha tsjá kju̱a̱ nga n'e̱k'ien eNk'ie nga tje̱nya Jesu ni̱yá xi fi nanki Jerusalen, kinchja̱ t'axín subaha̱ já ni'yakuyá xi te joo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: 'dG’B'a̱ ts'ín xi yjanki nd'a̱i̱ tjun ka̱ma ngáha. Ko̱ xi tjun nd'a̱i̱, kui xi tsjénnki. B'i̱ ts'ín ta̱ kitsúya ngáha Jesu nga ku̱a̱yá c ¿A najmi ka̱mahá ts'inka̱ ni xi tjínna xi nkú ts'ín mjena? ¿A ra̱ tíma xin tak'unní a̱t'aha̱ nda ani̱ma̱na̱?” bChjúbéí to̱ohi̱n ko̱ t'in. Tu̱nga mjehéna tsjaha̱ já xi a̱skahan kafas'ee̱n xi nkú nga tjín ta̱ títsjaha. Ma ’Tu̱nga b'a̱há kitsú ndo̱ nga kinchja̱ko̱ nda̱ musu̱ xi b'a̱ títsuhu̱: “Ji nda̱ xinkjíán, najmi ch'on títs'inko̱ho. ¿A najmi nkuhú to̱on denari̱o̱ kab'endako̱ní? s`_ B'a̱ kitsúhu̱: “Já xi a̱skahan kafas'ee̱n tu̱ nkuhú ora̱ kuats'ínxá sa. Tu̱nga tu̱ ngúsuhún kuan'ei nga kuak'iechjíhi̱ jóo̱ ko̱ ji̱n xi kan'e chúkju̱a̱i̱ xóo̱ ko̱ nubóo̱ nga nku ni̱stjin tantoo̱.” [_/ Nk'ie nga kits'ínkjáíhi̱n niu̱, y'ésiko̱ nda̱ xi ts'e̱ tuntsja̱jée̱. K^ A̱s'a̱i i̱ncha j'ai já musu̱ xi tjun jas'ee̱n ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú ani̱ma̱ha̱ nga ts'ati k'u̱a̱i̱hi̱, tu̱nga ta̱ nkuhú to̱on denari̱o̱ kits'ínkjáíhi̱n nga nkúnkú. ] ’I̱ncha j'ai já musu̱ xi jas'en xi nkú ma nga chu̱ba̱ un ko̱ kits'ínkjáíhi̱n nku to̱on denari̱o̱ nga nkúnkú. E\’Nk'ie nga kama jyuu̱n, kinchja̱ko̱ nda̱ xi ts'e̱ tuntsja̱jée̱ nda̱ xi basehe̱ já musu̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “Chu̱bañjaihi̱ já musu̱ ko̱ t'echjíhi̱ ni̱stjin xi kats'ínxá. Xi a̱skahan kafas'ee̱n ch'a̱tuts'i̱hi̱n ri̱, santaha nkúhu nga ku̱i̱chuk'uin xi tjun kafas'ee̱n.” [3“A̱t'aha̱ najmi tjín xi títsjá xáni̱”, kitsú jóo̱. “Tu̱ sahá tankín n'e̱xó ko̱ jun a̱jin tuntsja̱jéna̱”, kitsú ndo̱. fZEKo̱ xi nkú ma nga chu̱ba̱ un nga ngixuu̱n ta̱ ngjihí ngáha ndo̱ ko̱ kisakú saha̱ kj'a̱í já xi najmi tjíhi̱n xá. “Jun, ¿á nku ni̱stjin kab'aha̱nu̱u e̱i̱ nga najmi tín'exáhanu?”, kitsúhu̱. Y'’A̱s'a̱i ta̱ ngjihí ngáha ndo̱, nkú ma nga chu̱ba̱ te jo ko̱ nkú ma nga chu̱ba̱ jan, ko̱ b'a̱há ta̱ kits'ín ngáha. X1B'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: “Tu̱ sahá tankín n'e̱xó ko̱ jun a̱jin tuntsja̱jéna̱ ko̱ nda tjín k'uechjínu̱u.” A̱s'a̱i ngji jóo̱. W3A̱s'a̱i ta̱ ngjihí ngáha ndo̱, nkú ma nga chu̱ba̱ ñja, ko̱ kikie kj'a̱í já xi tíi̱ncha a̱jin na̱nti̱o̱ xi najmi tjíhi̱n xá. "V=Nk'ie nga kits'ínj'o̱ já musu̱ nga ka̱ma chjíhi̱ nku to̱on denari̱o̱ nga nku ni̱stjin, a̱s'a̱i kits'ínkji jóo̱ a̱jin tuntsja̱jéhe̱. XU +’Xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha nku nda̱ xi tíjñaha̱ nku jñá. Kui xi ta̱ jyun tsitju nga ngjik'íéndako̱ já musu̱ tu̱ xi ngju̱a̱i̱ ts'ínxájihin a̱nte tuntsja̱jéhe̱. zTmNkjin xu̱ta̱ xi tjun nd'a̱i̱ tsjénnki, ko̱ nkjin xi yjanki nd'a̱i̱ xi tsjén títjun ka̱ma ngáha.7SgTu̱ yáhá ni xi nga̱t'ana̱ y'éjñaha ni'yaha̱, tsa já nts'e̱, tsa jminchjín nichja, tsa na̱'mihi̱, tsa na̱aha̱, tsa ntíhi̱ ko̱ tsa jñá xi tjíhi̱n, kui xu̱ta̱i̱ k'u̱a̱i̱ ngáha̱ ra̱ unchan ni̱yá tjíhin ni xi y'éjña ko̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n nga k'úéntu tík'un sín. 9RkA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga n'e̱ tse̱tse̱ ngayjee̱ ni xi tjín ko̱ nk'ie nga ku̱a̱kúchji Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n kju̱a̱chánkaha̱ nga k'úéjñasun a̱nte má nga ku̱a̱téxuma, kui ni̱stjiu̱n jun xi tje̱nko̱nú nd'a̱i̱ ta̱ ku̱i̱ntsu̱bo̱o a̱nte xi te jo maha nga ku̱a̱texumoho̱o ntje̱he̱ xu̱ta̱ Israel xi te jo tíkjá maha. 8QiA̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pedro̱: —Xi nkúhu ji̱n, ja y'entu tentei̱ ni xi tjínni̱ ko̱ tje̱nnkihi̱ nd'a̱i̱. Kui kju̱a̱ha, ¿mí nihi xi sa̱kúhúni̱ ji̱n? sP_A̱s'a̱i tsase'a Jesu jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Xu̱ta̱ ndaha̱chí najmi ka̱maha̱ ts'i̱ínk'anki yjoho̱, tu̱nga Nti̱a̱ná maha̱ ts'ínk'anki xu̱ta̱. A̱t'aha̱ tu̱ mí nihí ni xi maha̱ ts'ín Nti̱a̱ná. O5Nk'ie nga kint'é já ni'yakuyóo̱ éi̱n, tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú: —¿Yá xi ka̱ma k'u̱a̱nki ni̱ ma? WN'B'a̱há ta̱ tíxin ngáha̱nu̱u nga tu̱ sahá najmi 'ni tjín tsa nku chu̱ camello̱ kju̱a̱s'en ti̱xa̱ha̱ nku nintu nga nku nda̱ nchi̱ná kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱. >MuA̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu já ni'yaku'yáha̱: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. 'Ni tjín tsa nku nda̱ nchi̱ná kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱. LTu̱nga nk'iehé nga kint'é nda̱tiu̱ éi̱n, kik'ie nusin nusihi̱n nga ngji, a̱t'aha̱ 'yún ṉkjún nchi̱ná. KA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tsa mjehi nga ku̱i̱chú mai xi tjíhin nga ku̱i̱chú mai, t'ihi̱nteñai ni xi tjíhin ko̱ tjeihi̱n xu̱ta̱ x'a̱n. B'a̱ ts'ín s'e̱he ri kju̱a̱nchi̱ná ndji̱o̱jmi ján. A̱s'a̱i nibáí nga tsjénnkiní. JB'a̱ kitsú nda̱tiu̱: —Santa nkúhu nga ndyjana títs'intjusan ngayjee̱ ni xu'bo̱. ¿Mí nihi xi ndyjat'á sana? tIaCha̱nkjúín na̱'mihi̱ ko̱ na̱ahi̱. Ko̱ n'e̱tjóí xu̱ta̱ xinki̱ xi nkú ts'ín tjohi yjohi̱. @Hy—¿Má xi kui? —kitsú ndo̱. B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi tu̱ n'ek'iein. Najmi tu̱ biyunéí kju̱a̱bixoo̱n. Najmi tu̱ ndyjé n'ei. Najmi tu̱ testiyu̱ tsank'á n'ei. WG'A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿Á ni xi nda tíchasjaiyahaní? Nku tutuhú maha xi nda. Tsa mjehi ku̱i̱tjás'e̱i̱n má nga ku̱i̱nchun tík'uin, n'e̱tjusuin ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. AF{J'aisehe̱ Jesu nku nda̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¿mí ni nda xi tjíhin nga ts'ian tu̱ xi ka̱ma ts'inkjáíhi̱n ra̱ nga kúáte̱jña tík'un síán? E#Kingjénne ntsja Jesu jántíu̱. A̱s'a̱i tsitju yo̱ nga ngji t'axín. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíko̱ Jesu nku nda̱ nchi̱ná DwA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tjehe̱nntoho̱ jántíu̱ nga kanibásena. Najmi tu̱ jun b'ech'óho̱o. A̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'ín tjíntuyáha̱ xi nkú joyaha jántí xi̱, kui xi tje̱he̱n ra̱ nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. fCE I̱ncha j'aiko̱ xu̱ta̱ ntíhi̱ tu̱ xi Jesu ngju̱énnehe̱ ra̱ ntsja ko̱ ku̱i̱nchja̱ntjaihi nginku̱n Nti̱a̱ná. Tu̱nga já ni'yakuyóo̱hó b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nga najmi b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín. B  A̱t'aha̱ tjín xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'ín kitsin nga najmi ka̱ma ku̱i̱xan, ko̱ tjín ngá xi kin'e xanta tu̱ xi najmi ka̱ma ku̱i̱xahan. Ko̱ tjín ngá kj'a̱í xi ja y'éch'oho̱ yjoho̱ nga ku̱i̱xan tu̱ xi tu̱ nku Nti̱a̱náhá ts'i̱ínxát'aha̱ ra̱. Xi ka̱ma ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xu'bi̱, kats'ínkjáíhi̱n. B'i̱ ts'ín nda kinchja̱ne Jesu jántí xi̱u̱ A! B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi ngatentee̱ xu̱ta̱ mankjihi̱n ni xu'bi̱, nku tutuhú xi Nti̱a̱ná kitsjáha̱ nga ka̱mankjihi̱n. @@y A̱s'a̱i já ni'yakuyóo̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Jesu: —Tsa b'a̱ ts'ín tíjña nga̱t'aha̱ nda̱ xi tíjñaha̱ chju̱ún, tu̱ sahá nda tjín nga najmi ku̱i̱xaán. h?I An b'a̱ tíxinnu̱u. Tsa nku nda̱ k'u̱éjña chju̱úhu̱n, tsa chju̱úhu̱n najmi kik'at'aha̱, tsa a̱s'a̱i ku̱i̱xanko̱ kj'a̱í ta̱chju̱ún, kui xi tíbangane kju̱a̱bixan tjuhu̱n. Ko̱ tsa kj'a̱í nda̱ ku̱i̱xanko̱ ngáha ta̱chju̱ún xi y'éjñaha̱ x'i̱hi̱n, kui nda̱ xu'bo̱ xi ta̱ tíbangane ni xi 'mihi̱ kju̱a̱bixan. _>7A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —A̱t'aha̱ ndjá ani̱ma̱nu̱u, kui kju̱a̱ha nga kits'ínj'o̱ho Moise nga ka̱ma k'úéjñahanu chju̱únnu̱u. Tu̱nga najmi b'a̱há ts'ín kis'ejña nga tuts'ihi̱n ni. = B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Tu̱nga tsa b'a̱ ts'ín tíjña, ¿á b'a̱ ts'ín y'éjñaha Moise nga nku nda̱ ka̱ma kjésíntje̱hen nku xu̱ju̱n má nga ja títs'ínkje kju̱a̱bixaha̱n ko̱ b'a̱ ts'ín ka̱ma k'u̱éjñaha chju̱úhu̱n? <Kui nga najmi ta̱ jo ma saha. Nku ní yjoninte i̱ncha maha. Kui b'a̱ maha, ni xi y'é'yúhun Nti̱a̱ná, najmi xu̱ta̱ kjéndáya. I; Ko̱ tjít'a ya má nga b'a̱ ta̱ kitsú: “Kui kju̱a̱ha nga nku nda̱ k'u̱éjñaha na̱'mihi̱ ko̱ na̱aha̱ nga k'úéjñako̱ chju̱úhu̱n, ko̱ nga joo̱ nkuhú ku̱i̱chú ma.” h:IB'i̱ kitsú Jesu: —¿A najmi kje̱hé n'eyo éhe̱n Nti̱a̱ná má nga tjít'a xi nkú ts'ín kits'ínnda Nti̱a̱ná xu̱ta̱ nga tuts'ihi̱n ni? B'a̱ ts'ín tjít'a: “Nku chju̱ún nku x'i̱n kits'ínnda.” e9CA̱s'a̱i j'aisehe̱ Jesu k'u̱a̱ já fariseo̱ tu̱ xi kikjut'ayák'uhu̱n ra̱. B'i̱ ts'ín kingjásjaiyaha̱: —¿A ka̱ma nku nda̱ chu̱ba̱ ts'i̱ínkjehé kju̱a̱bixaha̱n nga k'u̱éjña chju̱úhu̱n? `89Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kitsjennkíhi̱ ko̱ yo̱ kits'ínnkihi̱ xu̱ta̱ xi uhu̱n. 7 9Nk'ie nga ja kamaha̱ Jesu nga b'a̱ kitsú, a̱s'a̱i tsitju a̱nte Galilea̱ nga ngji a̱nte xi tjín Judea̱ xi tíjña ngabantá ntáje̱ Jordan. 6##’B'a̱ ta̱ ts'i̱ínnu̱u Na̱'mina̱ xi tíjña ndji̱o̱jmi ján tsa najmi ngayjehe ani̱ma̱nu̱u n'e̱ndyjat'oho̱o nts'o.j5M"Kama kjaha̱n nda̱ nti̱a̱ha̱. A̱s'a̱i kits'ínkjas'en nda̱ musu̱ a̱ya ntsja já xi basehe̱ nu̱ba̱yóo̱ tu̱ xi tsjáha̱ ra̱ kju̱a̱ni̱ma̱. Yo̱ s'e̱ya santaha nkúhu nga k'u̱échjí to̱on xi tje̱he̱n. x4i!¿A najmi ko̱hó ji tjíhin nga ka̱ma ni̱ma̱hi nda̱ musu̱ xinki̱ xi nkú ts'ín kama ni̱ma̱na ji?” e3C A̱s'a̱i kinchja̱ ngáha̱ ra̱ nda̱nti̱a̱ha̱ nda̱ musu̱ xu'bo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: “¡Ji nda̱ musu̱ ch'onk'un! An kuats'inndyjat'aha ngayjee̱ to̱on xi tje̱hin tu̱ nga̱t'aha̱ nga b'a̱ kuak'inní. 2/’Nk'ie nga kikie já musu̱ xingisoo̱ ni xu'bi̱, un ṉkjún kama k'un ko̱ ngji tsúyaha̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ ngayjee̱ ni xi kamoo̱. w~k}}\||RzyXwv3utZssrqoEnm_lkjii hh;gfedccbb4a)`_^]]#\\ [j[ZZBYMXiWW{W*VVDUbTSRERQPiONMYLKK%JJ7IUHGGFF>EDCCBBAwA@?>>>2==8<A̱s'a̱i ngjise ngáha̱ ra̱ já ni'yakuyóo̱, ko̱ kjintufé nga j'aisehe̱. B'i̱ kitsúhu̱ Pedro̱: —¿A ndaha nku ora̱ najmi kuichukju̱a̱nu̱u nga kuakintsu̱ba̱ko̱nú? 3'A̱s'a̱i ngjindju sa i̱chí ko̱ yo̱ kingjénsten a̱nkjín. B'i̱ kitsú nga kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná: —Ji Na̱'mi, tsa ka̱ma kj'u̱a̱ t'axínna kju̱a̱ni̱ma̱ xu'bi̱, n'e̱kj'a t'axínní. Tu̱nga katumahá xi nkú ts'ín mjehi, najmi xi nkú ts'ín mjena. 0Y&B'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Kju̱a̱ba kitsejíhin ani̱ma̱na̱ xi nkúhu tsa kui xi ja ts'i̱ínk'ienna. Ti̱ntsu̱ba̱ko̱nú e̱i̱ ko̱ ta̱ ti̱ntsu̱ba̱ ndo. %Ngjiko̱ Pedro̱ ko̱ nga joo̱ jáha̱ Zebedeo̱. Kik'atuts'i̱hi̱n nga kik'ie babaha̱ ko̱ kis'enta̱ha̱ ra̱. 5~c$A̱s'a̱i tsichuko̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ nku a̱nte xi 'mi Getsemani ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ti̱ntsu̱ba̱hanu e̱i̱. Kfín nchjako̱ maná Nti̱a̱ná ján. b}=#B'a̱ kitsú Pedro̱: —Ndaha tsa tjíhin nga ku̱a̱yáko̱ho, tu̱ nku nga ts'inkíéná yjona̱ nga behe. B'a̱ ta̱ i̱ncha kitsú ngatentee̱ já ni'yakuyóo̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ko̱ Jesu Nti̱a̱ná 6|e"B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Kui ni̱stje̱n xu'bi̱, kintehe̱ ni nga kji̱ntá xa̱nto̱, b'a̱ ku̱i̱xín nga najmi yaní jan ni̱yá tjíhin. &{E!A̱s'a̱i kinchja̱ Pedro̱: —Ndaha tsa ngatentee̱ ts'i̱ínndyja̱jihi̱n yjoho̱ nga̱t'a ts'i̱i, tu̱nga an ndaha̱chí najmi ndyja̱ ka̱mana. gzG Tu̱nga nk'iehé nga kj'u̱a̱íya ngáhana ngabayoo̱, kfín títjunnu̱u a̱nte Galilea̱. fyEB'i̱ kitsú Jesu: —Kui ni̱stje̱n xu'bi̱ ngatentoho̱o n'e̱ndyja̱jihu̱un yjonu̱u yáha an. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Ts'in'úhu̱n nda̱ bastuu̱ ko̱ ndzjo̱ya chu̱tsa̱nko̱.” xNk'ie nga ja kamaha̱ nga i̱ncha kisehe̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i i̱ncha ngji a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱. w-An b'a̱ tíxinnu̱u. Najmi ta̱ k'u̱i̱ sahana ntáha̱ tuntsja̱jée̱ santa nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga k'u̱i̱ko̱ ngáha̱nu̱u xi tse̱tse̱he̱ má batéxuma Na̱'mina̱. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun Jesu nga Pedro̱ b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga najmi behe̱ nvUKui xu'bi̱ xi jnína̱. Kui xi ngju̱a̱i̱ ndzjoho ngandaha̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ tu̱ xi ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱ jéhe̱. Jnína tíb'éndako̱ tse̱tse̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱ xi nkú ts'ín nda ts'i̱ínko̱ xu̱ta̱. PuKo̱ ta̱ jakj'á chu̱tsíu̱n. Nk'ie nga ja kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i kitsjáha̱ já ni'yakuyáha̱ nga b'a̱ kitsúhu̱: —S'i̱u̱yo ngatentoo̱ chu̱tsíi̱n. tNk'ie nga tíi̱ncha kjine nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱, jakj'á Jesu ni̱nku̱o̱n ko̱ kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. Tsakjánya ko̱ kitsjáha̱ já ni'yakuyóo̱ nga b'a̱ kitsúhu̱: —Chjúbó ko̱ chi̱no̱o. Kui xu'bi̱ xi yjonintena̱. 'sGA̱s'a̱i kinchja̱ Juda̱, nda̱ xi ts'i̱ínkjas'en Jesu, nga b'a̱ kitsú: —¿A an, nda̱ maestru̱? B'i̱ kitsú Jesu: —Ji xi ja b'a̱ kuixín. Yr+B'a̱ n'e̱he̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga, ¡ni̱ma̱ rú ts'íhin nda̱ xi ts'i̱ínkjas'ehe̱n! Tu̱ sahá ra̱ ngandaha̱ nda̱ xu'bo̱ tsa najmi kitsin. qA̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Xi ta̱ tíbakj'á nichine xi tjíya ta̱ba̱ má nga tíbakj'a, kui xi ts'i̱ínkjas'enna. pwA̱s'a̱i kik'ientu babaha̱ já ni'yakuyóo̱ ko̱ nga nkúnkú kingjásjaiyaha̱: —¿A an, nda̱ maestru̱? o%ko̱ nk'ie nga ja tíi̱ncha kjine nichinee̱, b'i̱ kitsúhu̱: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Nku xi tje̱njinnu̱u ts'i̱ínkjas'enna. ^n5Nk'ie nga ja kama jyuu̱n, y'ejñat'ako̱ Jesu yámixo̱ já ni'yakuyá xi te joo̱ mwA̱s'a̱i kits'íntjusun já ni'yakuyóo̱ ni xi kitsú Jesu. Yo̱ i̱ncha y'énda nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱. lB'i̱ kitsú Jesu: —Tankíún a̱jin na̱nti̱o̱. Tankíhi̱nso̱o nda xi ja yaá ko̱ b'a̱ t'ihu̱un: “B'a̱ títsu nda̱ maestru̱: Ja tíbichú tiña chu̱ba̱na̱. Ni'yahi̱ kfínka̱ já ni'yakuyána̱ nga ts'inkj'a S'í Pascu̱a̱.” ;koNi̱stjin nga b'atuts'i̱hi̱n ra̱ S'í Pascu̱a̱, nk'ie nga chine ni̱nku̱a̱n xi najmi kamandako̱ho na̱'yu̱ san, a̱s'a̱i i̱ncha j'aisehe̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —¿Má xi tje̱hen mjehi nga k'úéndai̱ tu̱ xi chi̱ne̱heni nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱? >juKui ni̱stjiu̱n kik'atuts'i̱hi̱n Juda̱ nga tsangisjáí ni̱yá xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínkjas'ehen Jesu. B'i̱ ts'ín ts'asjeko̱ S'í Pascu̱a̱ já ni'yakuyáha̱ Jesu i'ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Mí nihi xi k'u̱a̱i̱nú tsa ts'inkjas'ennu̱u ndo̱? A̱s'a̱i y'énda jóo̱ nga tsjáha̱ katé to̱ontaba. sh_A̱s'a̱i nku nda̱ ni'yakuyá xi te joo̱ xi 'mi Juda̱ Iscariote̱ ngjisehe̱ já na̱'mi k'aku̱ )gK Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tu̱ má xi tje̱hén ni nga s'e̱ni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱, ta̱ chu̱bani̱jmíyaha ni xi kuats'ín ta̱chjíi̱n. B'a̱ ts'ín n'e̱kj'áítsjehen. B'i̱ ts'ín y'énda Juda̱ Iscariote̱ nga ts'i̱ínkjas'en Jesu ~fu Nk'ie nga kuakaténdzjojnúna ta̱chjíi̱n ntá sinjne̱i̱, ja kuak'íénda yjonintena̱ tu̱ xi s'e̱yanjihinna. meS Xu̱ta̱ x'a̱n bi tehe̱nte k'úéntujínnu̱u, tu̱nga an najmi tehe̱nte kúáte̱jñajinnu̱u. d/ Kint'é Jesu ni xi tíi̱ncha tsu jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Á jun tín'estihi̱ ru̱u ta̱chjíi̱n? Nda tjín ni xi kuats'ínna. cw Kamahá 'yún chjí kuach'a ntóo̱ nga kuasatéña kai, tu̱ xi kui to̱oo̱n k'u̱a̱i̱hi̱ ra̱ xu̱ta̱ x'a̱n. b#Nk'ie nga kikie já ni'yakuyóo̱ niu̱, kama kjaha̱n ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú: —¿Á b'a̱ ts'ín kuan'ekatsún tiyaha ntá sinjne̱? Ha a̱s'a̱i nku ta̱chju̱ún j'aiko̱ ntá sinjne̱ xi chjí ṉkjún, xi tíi̱nchaha̱ nku lubata̱ ndji̱o̱ chjí. Kui xi tsaténdzjojnú nintaku̱ Jesu nk'ie nga kab'ejñat'a yámixo̱. p`YNk'ie nga tíjña Jesu nanki Betani̱a̱, ni'yaha̱ Simon, nda̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu kai, `_9Tu̱nga b'a̱há kitsúhu̱ xinkjín: —Najmi tu̱ a̱jihi̱n s'íu̱ chjubéé ndo̱ tu̱ xi najmi k'u̱ésihi xu̱ta̱ nkjin xi kj'u̱a̱í. B'i̱ ts'ín nku ta̱chju̱ún tsaténdzjojnúhu̱ ntá sinjne̱ Jesu y^kY'éndako̱ xinkjín xi nkú ts'ín k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ ra̱ Jesu nga ku̱a̱kj'ánijé ko̱ ts'i̱ínk'ien. ]A̱s'a̱i kama ñjakú já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá ni'yaha̱ nda̱ na̱'mi títjun Caifa. \/—Yo nga jo ni̱stjin ndyjaha̱ nga ku̱i̱tju S'í Pascu̱a̱, nk'ie nga n'e̱kjas'en Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi má nga s'e̱t'a kruu̱. v[ gNk'ie nga ja kamaha̱ Jesu nga kitsúya ngayjee̱ ni xu'bi̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: 7Zg.’Ko̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ngju̱a̱i̱ má nga un sku̱e̱ síhi̱n. Tu̱nga xu̱ta̱ xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ngju̱a̱i̱ má nga k'úéntu tík'un sín.Y-A̱s'a̱i ku̱i̱nchja̱ ngáha Nda̱ Rei̱ nga b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi nkú ts'ín najmi nda kin'oho̱o tu̱ má xi kuihí ni já nts'é, a̱ ahán najmi nda kin'enú, ndaha tsa xi 'yún kinte tje̱n nga chasehe̱.” ’A̱s'a̱i i̱ncha ku̱i̱nchja̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿nkjé kiyai̱ nga kama bjohi, ko̱ tsa kama xintáhi, ko̱ tsa nankini̱ kitsutjasúín, ko̱ tsa najmi tjíhin najyun, ko̱ tsa kisete ch'in, ko̱ tsa kisuya'yúín, ko̱ najmi tsisinko̱i̱hi̱?” [W/+Nga kikjatsú'ba̱san nankinu̱u, najmi kik'a̱i̱ntenú ni'yanu̱u. Nga najmi tjínna najyun, najmi kik'a̱i̱nú najyun xi kingja. Ko̱ nga kiseté ch'an ko̱ kikjáa̱ya'yán, najmi tsankintsubek'unnú.” uVc*A̱t'aha̱ nk'ie nga kama bjona, najmi kik'a̱i̱nú nichine. Nga kama xintána, najmi kik'a̱i̱nú ntá. |Uq)’A̱s'a̱i b'a̱ ku̱i̱tsu̱ ngáha̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha skjúhu̱n: “Ti̱yú xinnú jun xi najmi nda nginkán. Tankíún a̱jin nd'í xi najmi ta̱ maha̱ ra̱ 'meyaha, xi kis'endaha̱ nda̱nindoo̱ ko̱ ntítsje xi tjíhi̱n. ~Tu(A̱s'a̱i ku̱i̱nchja̱ ngáha Nda̱ Rei̱ nga b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi nkú ts'ín nda kin'oho̱o tu̱ má xi kuihí ni já nts'é, a̱ ahán xi b'a̱ kin'enú, ndaha tsa xi 'yún kinte tje̱n nga chasehe̱.” bS='¿Nkjé kiyai̱ nga kisaté ch'in ko̱ tsa kisuya'yín ko̱ tsankintsubek'úíhi̱n?” "R=&¿Nkjé kiyai̱ nga nankini̱ kitsutjasúín ko̱ kik'a̱i̱ntei̱hi̱ ni'yani̱, ko̱ tsa najmi tjíhin najyun ko̱ kik'a̱i̱hi̱ najyun xi kindyjai? Q}%’A̱s'a̱i i̱ncha ku̱i̱nchja̱ xu̱ta̱ xi na̱xu̱ kits'ín nginku̱n Nti̱a̱ná nga b'a̱ ku̱i̱tsu̱: “Ji Nda̱ Nti̱a̱, ¿nkjé kiyai̱ nga kama bjohi ko̱ kik'a̱i̱hi̱ nichine, ko̱ tsa kama xintáhi ko̱ kik'a̱i̱hi̱ ntá? P1$Nga najmi tjínna najyun, kik'a̱i̱nú najyun xi kingja. Nga kisaté ch'an, tsankintsubek'unnú. Ko̱ nga kikjáa̱ya'yán, tsankinsekjánú.” (OI#A̱t'aha̱ nk'ie nga kama bjona, kik'a̱i̱nú nichine. Nga kama xintána, kik'a̱i̱nú ntá. Nga kikjatsú'ba̱san nankinu̱u, kik'a̱i̱ntenú ni'yanu̱u. IN "’A̱s'a̱i ku̱i̱nchja̱ Nda̱ Rei̱ nga b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ xi tíi̱ncha nga kixi̱hi̱: “Nibó jun xi nda kits'ínko̱nu̱u Na̱'mina̱. N'e̱kjóho̱on nd'a̱i̱ nga ti̱tjás'e̱njiun xi nkú ts'ín batéxuma Na̱'mina̱, kui niu̱ xi kis'endanu̱u nkúhu nga tuts'ihi̱n ni nga kamanda a̱sunntee̱. ZM-!Kixi̱hi̱ k'u̱éntu chu̱tsa̱nko̱ ko̱ skjúhu̱n k'u̱éntu chu̱tentsu̱. WL' Ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ ka̱ma ñjakú nginku̱n. A̱s'a̱i ku̱a̱kjánya xu̱ta̱ xi nkú joyaha nku nda̱ bastu xi ts'ínkj'a t'axín chu̱tsa̱nko̱ ko̱ xin ts'ínkj'a chu̱tentsu̱. MK’Nk'ie nga kj'u̱a̱i̱hí Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, kj'u̱a̱íko̱ kju̱a̱chánkaha̱ ko̱ ngatentee̱ ntítsjehe̱ ko̱ k'úéjñasun a̱nte má nga ku̱a̱kúchji kju̱a̱chánkaha̱. lJQChja̱nikj'o na̱tsin ján má jyuu̱n nda̱ musu̱ xu'bi̱ xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱, a̱nte má nga kji̱ntá xu̱ta̱ ko̱ ku̱a̱te ni̱'yu̱n.” B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu xi nkú n'e̱he̱ xu̱ta̱ ndyun nkini̱ 7IgA̱t'aha̱ ngatentee̱ xi tjíhi̱n ni, kui xi k'u̱a̱i̱ saha̱ ko̱ 'yún s'e̱he̱. Tu̱nga xi najmi tjíhi̱n, kui xi chjú'aha̱ santaha ni xi i̱chí xi tíjñaha̱. H’A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ ndo̱ já xi kabincha yo̱: “Chjú'oho̱o ndo̱ to̱oo̱n ko̱ tjoho̱on xi tíjñaha̱ te mii̱. 9Gktsa kik'a̱i̱hi̱ to̱onna̱ já xi maha̱ ts'ínxáko̱. Tsa b'a̱ kin'ei, ja ra̱ ts'inkjáín ngáha̱ ra̱ nd'a̱i̱ nga kjúa̱ to̱onna̱ ko̱ santaha ntíhi̱ kai.” PFA̱s'a̱i kinchja̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ nga b'a̱ kitsúhu̱: “Ji nda̱ musu̱ ch'onk'un ko̱ ts'e. Tsa yai nga kjesíntje̱n cha̱n xi najmi an y'entje̱ ko̱ bakj'á ni xi kj'a̱í xi y'entje̱, xEiKui nga kitsankjuhunna ko̱ ngjik'iejñá 'ma to̱ohi̱n t'anankiu̱. E̱i̱ tíjña ngáha ri to̱ohi̱n.” `D9’A̱s'a̱i j'ai xi kits'ínkjáíhi̱n nku mii̱ to̱onsine ko̱ b'a̱ kitsú: “Ji nda̱ nti̱a̱, be nga kjain. Chjusíntje̱i̱n cha̱n xi najmi ji y'entje̱i̱. Ni xi kj'a̱í xi y'entje̱ ji chubéí. C-A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nda̱ nti̱a̱ha̱: “Nda tjín. Nda ní ji, nda̱ musu̱. Na̱xu̱ 'miko̱i̱ xáhi̱. Na̱xu̱ kin'etjusuin xá i̱chí xi kitsjaha. Kui nga nd'a̱i̱ 'yún tse ni xi ts'in kunntáhara. Nibái̱ ko̱ tsjo kat'ehi xi nkúhu nda̱ nti̱a̱hi̱.” cB?’A̱s'a̱i j'ai xi kits'ínkjáíhi̱n jo mii̱ to̱onsine. Kui xi y'a sa jo mii̱. B'a̱ kitsú: “Ji nda̱ nti̱a̱, jo mii̱ to̱onsine kik'a̱i̱ní. E̱i̱ tíjña sahi jo mii̱ xi kits'in ngana̱san.” A-A̱s'a̱i b'a̱ kitsú nda̱ nti̱a̱ha̱: “Nda tjín. Nda ní ji, nda̱ musu̱. Na̱xu̱ 'miko̱i̱ xáhi̱. Na̱xu̱ kin'etjusuin xá i̱chí xi kitsjaha. Kui nga nd'a̱i̱ 'yún tse ni xi ts'in kunntáhara. Nibái̱ ko̱ tsjo kat'ehi xi nkúhu nda̱ nti̱a̱hi̱.” V@%Tjun j'ai xi kits'ínkjáíhi̱n un mii̱ to̱onsine. Kui xi y'a sa un mii̱. B'a̱ kitsú: “Ji nda̱ nti̱a̱, un mii̱ to̱onsine kik'a̱i̱ní. E̱i̱ tíjña sahi un mii̱ xi kits'in ngana̱san.” ?’Nk'ie nga j'a nkjin ni̱stjin, j'ai ngáha nda̱ nti̱a̱ha̱ já musu̱ xu'bo̱ ko̱ kits'ínko̱ho̱ kuenta̱. >Tu̱nga máha xi kits'ínkjáíhi̱n nku mii̱, kui xi ngji kján t'anankiu̱ ko̱ y'éyanji to̱oho̱n nda̱ nti̱a̱ha̱. e=CXi kits'ínkjáíhi̱n jo mii̱, b'a̱ ta̱ kits'ín ko̱ kits'ín ngana̱sun sa jo mii̱. <’Nda̱ musu̱ xi kits'ínkjáíhi̱n un mii̱ to̱onsine, ngji ts'ínxáko̱ ko̱ kits'ín ngana̱sun sa un mii̱. Z;-Nku xi kitsjáha̱ un mii̱ to̱onsine, nku xi kitsjáha̱ jo mii̱, ko̱ nku xi kitsjáha̱ nku mii̱. Kitsjáha̱ nga nkúnkú xi nkú ts'ín ka̱maha̱ nga ts'i̱ínxáko̱ to̱oo̱n. A̱s'a̱i ngji kjin. N:’Xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná b'a̱ joyaha nku nda̱ xi ngjitsube kj'a̱í nanki. Kintehe̱ ni nga ngju̱a̱i̱, tjun kinchja̱ha̱ já musu̱hu̱ ko̱ kitsjáha̱ ni xi tjíhi̱n. 9 ’Kui b'a̱ maha, ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu, a̱t'aha̱ najmi yo mí ni̱stjin ko̱ mí chu̱ba̱ha nga kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ xi kitsjáha̱ já musu̱hu̱ to̱on xi ts'i̱ínxáko̱ h8I Tu̱nga b'a̱há kitsú nda̱ bixoo̱n: “Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u nga najmi benu̱u.” 7  A̱s'a̱i j'ai i̱stinchjín xingisoo̱ ko̱ b'a̱ kitsú: “¡Ji chá nti̱a̱, chá nti̱a̱, chúx'áni̱ a̱nkju̱o̱!” F6 Nk'ie nga tíi̱ncha fik'atse seti̱ xi chi̱niu̱, tu̱ j'ai sahá nda̱ bixoo̱n. Xi tjíndaha̱ yjoho̱ i̱ncha jas'enko̱ má tíma s'í kju̱a̱bixoo̱n ko̱ kis'echjá a̱nkju̱o̱. O5 Tu̱nga b'a̱há kitsú xi kitikju̱o̱: “Najmi, a̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'e̱i̱, najmi ku̱i̱chú maha̱ni̱ ji̱n ko̱ ta̱ ndaha jun. Tu̱ sahá tankín ch'a̱tso xi ts'a̱jun má satéña.” 4B'a̱ kitsúhu̱ xi chi̱niu̱ xi kitikju̱o̱: “K'u̱a̱i̱ni̱ i̱chí chuba seti̱nu̱u, a̱t'aha̱ ja tí'me nd'íni̱.” N3’Tsisitje̱n i̱stinchjíu̱n ko̱ y'énda nd'í seti̱hi̱. 2Nkú ra̱ ma nga masen ni̱stje̱n, tjín xi kikjintáya: “¡Ja nibá nda̱ bixoo̱n! ¡Ti̱tjusjo̱o ko̱ tankín n'e̱kjóho̱on!” 1y’A̱s'a̱i ts'andayaha̱ nda̱ bixoo̱n ko̱ kama nijñáha̱ i̱stinchjíu̱n, kui nga i̱ncha kikjantuféhe. s0_Tu̱nga xi kitikju̱o̱, jakj'á nd'íhi̱ ko̱ ta̱ kik'a nisa seti̱ xi ku̱i̱nchá saha̱ nd'íhi̱. \/1Xi chi̱niu̱ najmi kik'a sa seti̱ nk'ie nga jakj'á nd'íhi̱ nga i̱ncha ngji. B.Un maha xi chi̱nihi̱ ko̱ un maha xi kitikju̱a̱ha̱. r- _’Kui ni̱stjiu̱n b'a̱ ka̱ma a̱jihi̱n xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná xi nkú kamat'ain te i̱stinchjín xi ngji nku s'í kju̱a̱bixan. I̱ncha jakj'á nd'í seti̱hi̱ ko̱ i̱ncha ngji ts'ínkjáíhi̱n nda̱ bixoo̱n. 4,a3'yún ndjá ts'i̱ínnijéhe̱ nda̱ nti̱a̱ha̱ xi nkú ts'ín n'enijéhe̱ já xi b'ana̱cha̱ha̱ já nti̱a̱, yo̱ má nga kji̱ntá ko̱ ku̱a̱te ni̱'yu̱n.+2Tsa tu̱ kj'u̱a̱íhí nda̱ nti̱a̱ha̱ nda̱ musu̱ xu'bi̱ ni̱stjin xi najmi tíkuyáha̱ ko̱ chu̱ba̱ xi najmi be, f*E1A̱s'a̱i k'u̱éhe̱ já musu̱ xinkjín ko̱ nga kji̱ne̱ ko̱ k'úíko̱ já ch'i̱u̱. )50’Tu̱nga tsa ch'onk'un nda̱ musu̱ ko̱ tsa b'i̱ ts'ín ts'i̱ínnkjink'un: “K'u̱a̱ndaya saha̱ nda̱ nti̱a̱na̱ nga kj'u̱a̱í.” l(Q/Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Nda̱ nti̱a̱ha̱ ts'i̱ín kunntáha̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n. {'o.¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ nda̱ musu̱ xu'bi̱ tsa b'a̱ títs'ín nk'ie nga kj'u̱a̱í nda̱ nti̱a̱ha̱! O&-’¿Yá nda̱ musu̱hu xi na̱xu̱ fiko̱ xáha̱ ko̱ xi nkjink'un, xi nda̱ nti̱a̱ha̱ kitsjá xáha̱ nga kui xi tsjáha̱ nichine já musu̱ xingisoo̱ nk'ie nga ku̱i̱chú chu̱ba̱? u%c,Kui kju̱a̱ha, b'a̱ ts'ín ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu ko̱ jun, a̱t'aha̱ chu̱ba̱ nga najmi tíchuyóho̱o kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku nda̱ musu̱ xi na̱xu̱ fiko̱ xáha̱ f$E+Katumankjinnu̱u ni xu'bi̱. Tsa be títjun nda̱ xi ts'e̱ ni'yoo̱ mí chu̱ba̱ha nga jyuu̱n kj'u̱a̱í nda̱ ndyjée̱, ta̱ k'úéjña nda. Najmi tsjánte tsa nda̱ ndyjée̱ kju̱a̱s'en kju̱a̱'yún ni'yaha̱. #w*’Kui b'a̱ maha, ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu, a̱t'aha̱ najmi yo mí chu̱ba̱ha kj'u̱a̱í Nda̱ Nti̱a̱nu̱u. U"#)Jo jminchjín xi tíi̱ncha o, nku xi chjúbé ko̱ xinkuu̱ xi s'e̱jña. n!U(Kui ni̱stjiu̱n jo já xi tíi̱ncha ts'ínxájin jñáha̱, nku chjúbé ko̱ xinkuu̱ s'e̱jña. < q'Najmi kamankjihi̱n xu̱ta̱ santaha nkúhu nga tu̱ ni xí kik'ahá ts'í ko̱ kits'ínkje tentehe̱. B'a̱há ta̱ ka̱ma ngáha nk'ie nga kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. &Kui ni̱stjin xu'bo̱, nk'ie nga najmi kje̱e fejin ntá xu̱ta̱, tu̱ tíi̱ncha kjinehé ko̱ tíi̱ncha 'bi. Tíi̱ncha bixan ko̱ tíi̱ncha ts'ínkixan ntíhí. B'a̱ tíi̱ncha ts'ín santa nkúhu nga tsichu ni̱stjin nga jas'en Noe tsutsu chánkoo̱. zm%Xi nkú kama ni̱stjin nga y'ejña Noe, b'a̱ ta̱ ka̱ma nk'ie nga kj'u̱a̱í ngáha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. ^5$’Tu̱nga má ni̱stjin ko̱ chu̱ba̱ nga b'a̱ ka̱moo̱, najmi ch'a xi behe̱, ta̱ ndaha ntítsje xi tjín ndji̱o̱jmi ján ko̱ ta̱ ndaha Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. Nku tutuhú Nti̱a̱ Na̱'miná xi be. `9#Ka̱maha̱ a̱sunntee̱ ko̱ nk'a ján ndyja̱, tu̱nga énna̱ najmi kj'u̱a̱ tiya. "Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ku̱i̱tjusun ngayjee̱ ni xu'bi̱ kintehe̱ ni nga ku̱a̱yáyje xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. ,Q!B'a̱ ta̱ ts'ín nk'ie nga ja cho̱o nga ja b'a̱ tíma, katumankjinnu̱u nga ja tje̱n tiña Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi nkúhu tsa a̱sti a̱nkju̱o̱ síjña. 1[ ’Katumankjinnu̱u ni xi b'éjña chjinu̱u yá higuera̱. Nk'ie nga ja tju nts'én tjiaha̱ yóo̱ ko̱ tjuhu̱ xka̱, yo nga ja tíbichú tiña chu̱nubóo̱. KTs'i̱ínkji ntítsjehe̱ nk'ie nga 'yún kju̱a̱ne̱ tjio̱. I̱ncha k'u̱éntukú xu̱ta̱ xi j'ájin xi tjíntu tu̱ má xi tje̱hén ni, b'aha̱ ra̱ má tju ts'íu̱ santaha má fintjai. )KA̱s'a̱i ka̱ma chji nk'a ján ni xi ku̱a̱kúchji nga ja nibá Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. Nk'iehé kji̱nta nkjún ngayje tíkjá xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntei̱ ko̱ sku̱e̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nga tje̱njin ni̱nti̱ nga nibáko̱ ngayjee̱ nga'yúhu̱n ko̱ kju̱a̱chánkaha̱. |q’A̱skahan nga ja kj'u̱a̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi ka̱ma kui ni̱stjiu̱n, tje̱n'yún ka̱ma jyuhún ts'íu̱, ko̱ sóo̱ najmi ta̱ ts'i̱ín ndzjehen. Niñu xi tjín nk'a ján ku̱i̱xu̱ntu, ko̱ k'u̱a̱tsé ni xi tjín nk'a ján. _7Yaha̱ nga má kjijña nku yjoninte k'ien, yo̱ ma ñjakú chálíkíe̱. B'a̱ ta̱ ts'ín cha̱ha̱ nga kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. B'i̱ ka̱ma ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n ,QA̱t'aha̱ xi nkú ma nga bat'ai nd'ích'o̱n má tju ts'íu̱ ko̱ ma chji santaha má fintjai, b'a̱ ta̱ ka̱ma nk'ie nga kj'u̱a̱í Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. r]’Kui b'a̱ maha, tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u jóo̱: “A̱nte kixi ján tíjña xi j'ai ngajoho̱ Nti̱a̱ná”, najmi tu̱ bankíún yo̱. Tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u: “A̱ya 'ma ján tíjña”, najmi tu̱ n'e s'ejiun. 3aJahá tíxinya títjunnu̱u ni xi ka̱ma. r]A̱t'aha̱ i̱ncha kj'u̱a̱í xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱ tsank'á nga kui xi j'ai ngajoho̱ Nti̱a̱ná ko̱ xi já profeta̱ ts'i̱ín ma tsank'á yjoho̱. Kui xi i̱ncha ts'i̱ín nkjin tíkjá kju̱a̱nkjún ko̱ ni xi chánka, tu̱ xi k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ ra̱ xu̱ta̱, xí ko̱hó ra̱ xu̱ta̱ xi j'ájin Nti̱a̱ná ka̱maha̱ ra̱ k'u̱a̱na̱cha̱ha̱. W'’Kui ni̱stjiu̱n tsa tjín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u: “Cha̱so̱o, e̱i̱ tíjña xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná”, ko̱ tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u: “Ján tíjña”, najmi tu̱ n'e s'ejiun. H Tsa najmi ku̱a̱tekjá Nti̱a̱ná chuba ni̱stjin xu'bo̱, nda ra̱ nku najmi k'u̱a̱nki kai. Tu̱nga ku̱a̱tekjáhá Nti̱a̱ná chuba ni̱stjin xu'bo̱ ngandaha̱ xu̱ta̱ xi j'ájin. ^5A̱t'aha̱ 'yún s'e̱ kju̱a̱ni̱ma̱ kui ni̱stjiu̱n, kju̱a̱ni̱ma̱ xi najmi kje̱e s'e santa nkúhu nga tuts'ihi̱n ni nga kamanda a̱sunntee̱. Ko̱ ta̱ ndaha najmi s'e̱ a̱skahan nku xi b'a̱ joyaha. t aTi̱nchíhu̱u Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi ni̱stjin chu̱nch'án ku̱i̱yúhunu ko̱ tsa ni̱stjin nkjún. l Q’¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin jminchjín xi y'a ntí ko̱ xi títs'ínki ntí kui ni̱stjiu̱n! N Xi kafi jñá najmi tu̱ k'o̱óya nga kj'u̱a̱íkj'á najyuhu̱n. w gXi kab'ejñasun nk'a ni'yaha̱ najmi tu̱ ku̱i̱tjujen nga kj'u̱a̱ík'asje ni xi tjíntu a̱ya ni'yaha̱. q [—Kui ni̱stjiu̱n katanka xu̱ta̱ xi tjíntu a̱nte Judea̱ xi tje̱hen a̱sunntu tje̱nnki̱. `9’Y'ét'a nda̱ profeta̱ Daniel nk'ie nga najmi cha̱nkjún a̱nte tsjehe̱ ni̱nku̱. Cho̱o xi b'a̱ ts'i̱íu̱n. B'i̱ kitsú Jesu ko̱ xi títs'ínya xu̱ju̱i̱n katumankjihi̱n. B'i̱ ta̱ kitsú ya: q[S'e̱ni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱, én nda tsu xi tsuya xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná. Ngayjehe̱ a̱sunntee̱ ku̱i̱nt'é nga Nti̱a̱ná xi batéxuma. Nk'iehé nga kfe̱ a̱sunntee̱. ]3 Tu̱nga xi ndjá ku̱a̱si̱njña santa nkúhu nga ku̱a̱yá, kui xi k'u̱a̱nki. iK Tu̱ xí s'ehé ni xi ch'onk'un, kui nga nkjin ṉkjún xi najmi ta̱ ts'i̱íntjoho xinkjín. Y+ S'e̱ ṉkjún já profeta̱ tsank'á xi nkjin xu̱ta̱ k'u̱a̱na̱cha̱ha̱. 7 Kui ni̱stjiu̱n nkjin xi ts'i̱ínndyja̱ha̱ yjoho̱ nga najmi ta̱ s'e̱jihi̱n ra̱ an. Ts'i̱ínkjas'en xinkjín ko̱ ts'i̱ín unkie xinkjín. /W ’Ts'i̱ínkjas'ennu̱u xu̱ta̱ xi má nga ts'i̱ín'unnu̱u ko̱ ts'i̱ínk'iennu̱u. Nga̱t'ana̱ ts'i̱ín unkiehe̱nu̱u ngayjee̱ xu̱ta̱ a̱sunntee̱. `9Nk'ie nga ja b'a̱ tíma, a̱s'a̱ihí tíb'atuts'i̱hi̱n kju̱a̱ni̱ma̱ xi s'e̱. H A̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi tjín nku nanki kja̱ánko̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í nanki. Nku nda̱ rei̱ kja̱ánko̱ kj'a̱í nda̱ rei̱. S'e̱ kjintíá ko̱ chón ka̱ma kj'a̱í kj'a̱í nanki. pY’Ku̱i̱nú'yó nga s'e̱ kju̱a̱chán ko̱ nga ku̱i̱nchja̱ni̱jmíyaha xu̱ta̱ kju̱a̱chán xi tíma, tu̱nga najmi tu̱ binkjunnú. A̱t'aha̱ tjíhin ni nga b'a̱ ka̱ma, tu̱nga najmi kje̱hé kfe̱ a̱sunntee̱. .~UA̱t'aha̱ nkjin maha xi kj'u̱a̱í nga an ts'i̱ín ma yjoho̱. “An xi kits'ín nibána Nti̱a̱ná”, ku̱i̱tsu̱ ko̱ nkjin xu̱ta̱ k'u̱a̱na̱cha̱ha̱. o}WA̱s'a̱i kinchja̱ Jesu: —Chúhu̱un yjonu̱u nga najmi tu̱ ch'a xi k'u̱a̱na̱cha̱nu̱u. |5Nk'ie nga kab'ejña Jesu a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱, já ni'yakuyáha̱ j'ai nchja̱ko̱ t'axíhi̱n. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —T'inyani̱, ¿nkjé b'a̱ ka̱ma? ¿Mí ni xi ku̱a̱kúchji títjun nk'ie nga kjúái̱ ngáhani ko̱ nga kfe̱ a̱sunntee̱? {B'i̱ kitsú Jesu: —¿A tíyo ngayjee̱ ni xi tjín e̱i̱? Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ndaha nku ndji̱o̱ najmi ta̱ s'e̱jñasuhu̱n ra̱ xinkjín. Ngayjee̱ n'e̱xúya. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu ni xi ka̱ma kintehe̱ ni nga kfe̱ a̱sunntee̱ 4z cTsitjusje Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ ko̱ nk'ie nga ja tífi, j'aik'úhu̱n já ni'yakuyáha̱. Tíi̱ncha ma nkjúhu̱n nga tíbasenkjúhu̱n xjóho̱ ni̱nku̱. 2y]'An b'a̱ tíxinnu̱u nga najmi ta̱ cha̱hanú santa nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga b'a̱ ku̱i̱xíún: “Kakjanínk'a Nti̱a̱ná xi nibáha ngajoho̱.”’¡Jun xu̱ta̱ Jerusalen, xi n'ek'ion já profeta̱ ko̱ b'oho̱o ndji̱o̱ xu̱ta̱ xi n'e nibásenu̱u! ¡A tu̱ nkjihín ni̱yá kama mjena nga k'uentúkúnu̱u xi nkú ts'ín xa̱nto̱ nga b'énkinka̱ ntíhí, tu̱nga najmi kin'e yunú! %vC$Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ngatentee̱ ni xu'bi̱ ni̱banehe̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. B'i̱ kitsú Jesu nga kinchja̱ni̱jmíyaha nanki Jerusalen u #B'a̱ ts'ín ch'a̱njihinu ngayjee̱ jníhi̱ xu̱ta̱ je xi kin'ek'ien. Ch'a̱tuts'i̱hi̱n ra̱ jníhi̱ Abel, nda̱ je xi y'ejña nk'ie, nga santaha jníhi̱ Zacaria̱ ntíhi̱ Berekia̱ xi kin'ek'ient'ó na̱chan chje̱ xi kjijña a̱nkjín ni̱nku̱. rt]"Kui b'a̱ maha, an ts'inkjísenu̱u já profeta̱ ko̱ já nkjink'un ko̱ já chji̱ne̱'én. K'u̱a̱ xi n'e̱k'ion ko̱ kjúát'a kruu̱ ko̱ k'u̱a̱ xi ngjúóho̱o a̱ya ni'ya sinagoga̱nu̱u ko̱ tsjénnkí'uncho xki̱ nanki. !s;!’¡Jun xi b'a̱ k'un xi nkúhu ntje̱nu̱u! ¡Já ch'onk'un xi b'a̱ k'un! ¿Nkú ts'ín ku̱i̱tjunkihinu nga najmi kuankíún nga̱k'i̱e̱n? Lr ¡Tu̱ sahá n'e̱ndju̱ú ni xi kik'atuts'i̱n ntje̱ chánu̱u! |qqNk'ie nga b'a̱ bixíún, ta̱ juhun n'ek'io yjonu̱u nga ntje̱he̱ xu̱ta̱ xi kits'ínk'ien já profeta̱ jun. !p;Ko̱ b'a̱ bixíún: “Tsa tu̱ ñá ma ti̱ntsu̱ba̱á nk'ie nga y'entu ntje̱ cháná, najmi tsisinko̱ ra̱á nga kits'ínk'ien já profeta̱.” o7’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱! ¡Jun xi tu̱ tsjohónu̱u bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! N'endo tsjóho̱ já profeta̱ ko̱ n'enaxú ndji̱o̱ tsjóho̱ xu̱ta̱ je xi kis'e ni̱stjin nk'ie. :nmJun xi b'a̱ ta̱ k'un sunnk'o, a̱t'aha̱ nginku̱n xu̱ta̱ 'yún je bakuchíú yjonu̱u, tu̱nga a̱jin ani̱ma̱nu̱u kitsejíhin ni xi tu̱ b'ana̱cha̱ha ko̱ ngatitsun. Sm’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱! ¡Jun xi tu̱ tsjohónu̱u bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! Jun xi b'a̱ joyaha tsjó xi taba kin'ek'i. Kui xi tsjo ts'ín bakú sunnk'a, tu̱nga a̱yaha̱ kitsehe nintaha̱ ani̱ma̱ ko̱ ngatentee̱ ni chu̱ntí. vleJi nda̱ fariseo̱ ka̱, títjun n'e̱chihi̱n a̱yaha̱ taso̱ ko̱ b'a̱ ts'ín ka̱ma jehe na̱tsihi̱n. Qk’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱! ¡Jun xi tu̱ tsjohónu̱u bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! Jun xi nkú joyaha tasa̱ ko̱ ta̱ba̱ xi tu̱ na̱tsihi̱n ní kin'echuhu̱n, tu̱nga kitsejíhín ni ani̱ma̱nu̱u ndyjé ko̱ ni xi najmi na̱xu̱. j¡Jun já ka̱ xi baku ni̱yóho̱o xu̱ta̱! N'etjusun ni xi tu̱ tje̱nt'ahá ko̱ ni xi 'yún chjíhi̱ ra̱ najmi n'esiuhu̱n. &iE’¡Ni̱ma rú n'ehenu jun, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱! ¡Jun xi tu̱ tsjohónu̱u bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! 'Bo̱ho̱o Nti̱a̱ná nku tíkjá na̱jún chi̱nko̱ ko̱ xka̱ sinjne̱ xingisoo̱ xi nkú ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, tu̱nga n'echayanú ni xi 'yún chánka sa xi ta̱ bakúya kju̱a̱téxumoo̱. N'echayo ni xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nga tjíhin nga ka̱ma ni̱ma̱nu̱u xu̱ta̱ xi kj'a̱í ko̱ nga tjíhin nga na̱xu̱ s'e̱jinnu̱u éhe̱n Nti̱a̱ná. Kuihí ni xi joo̱n xi tjíhin nga n'o̱o, ko̱ najmi tjíhin nga n'e̱chayo nga n'o̱o ni xingisoo̱ xi tjít'a. h!Tsa tjín xi nkú ku̱i̱tsu̱, tsa a̱s'a̱i ndji̱o̱jmi ján tsúngijin, ja títsungijin Nti̱a̱ná xi tíjña yo̱ nga tíbatéxuma. g Tsa tjín xi nkú ku̱i̱tsu̱, tsa a̱s'a̱i ni̱nku̱ tsúngijin, ja títsungijin ni̱nku̱ ko̱ Nti̱a̱ná xi tíjña yo̱. 4faKui b'a̱ maha, tsa tjín xi nkú ku̱i̱tsu̱hu, tsa a̱s'a̱i na̱chan chje̱ tsúngijin, kui xi ja títsungijin na̱chan chje̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi tjíntusún yo̱. e Jun já ka̱. ¿Má xi 'yún chánka sa? ¿A chje̱, a ra̱ na̱chan chje̱hé xi títs'ín nga je chje̱ nginkun Nti̱a̱ná? *dM’Ko̱ b'a̱ bixíún yo: “Tsa tjín xi nkú ku̱i̱tsu̱, tsa a̱s'a̱i na̱chan chje̱ tsúngijin, kui xi najmi tjíhi̱n kju̱a̱'yún nga ts'i̱íntjusun. Tu̱nga xi tsúngijin chje̱ xi tíjñasun na̱chan chje̱, kuihí xi tjíhin nga ts'i̱íntjusun ni xi ku̱i̱tsu̱.” 'cGJun xi já chi̱ni ko̱ já ka̱. ¿Má xi 'yún chánka sa? ¿A to̱onsinee̱, a ra̱ ni̱nku̱hú xi títs'ín nga je to̱onsinee̱ nginku̱n Nti̱a̱ná? ]b3’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já ka̱ xi baku ni̱yóho̱o xu̱ta̱! Jun xi b'a̱ bixíún: “Tsa tjín xi nkú ku̱i̱tsu̱, tsa a̱s'a̱i ni̱nku̱ tsúngijin, najmi tjíhi̱n kju̱a̱'yún nga ts'i̱íntjusun. Tu̱nga xi tsúngijin to̱onsine xi tíjñaya ni̱nku̱, kuihí xi tjíhin nga ts'i̱íntjusun ni xi ku̱i̱tsu̱.” @ay’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱! ¡Jun xi tu̱ tsjohónu̱u bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! Fenu̱u nga binimo nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱ ko̱ ntáchak'uu̱n nga binchisjó xu̱ta̱ xi n'e̱ mo nga ts'i̱ín s'ejin xi nkú ts'ín s'ejinnu̱u. Ko̱ nk'ie nga ja sakúnu̱u nku, a̱s'a̱i n'o nga kui xi 'yún ts'ín sa ni xi ts'e̱ nda̱nindoo̱ nga jun. w`g’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱! ¡Jun xi tu̱ tsjohónu̱u bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! Chju'óho̱o ni'yaha̱ jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n ko̱ a̱s'a̱i chu̱ba̱ 'yúhún tse chu̱bako̱o Nti̱a̱ná tu̱ xi b'é'mat'aihinnu yjonu̱u. Kui nga 'yún un sku̱e̱he̱nu̱u. {_o ’¡Ni̱ma̱ rú n'ehenu jun, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱! ¡Jun xi tu̱ tsjohónu̱u bakuchjíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! Najmi 'ba̱i̱nto nga xu̱ta̱ kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. Ta̱ ndaha jun najmi bitjas'o̱on ko̱ ta̱ ndaha najmi 'ba̱i̱ntoho̱o xu̱ta̱ xi mjehe̱ kju̱a̱s'en yo̱. %^C Xi k'u̱a̱sjenk'a suba yjoho̱, kui xi i̱chí ka̱ma nginku̱n Nti̱a̱ná. Xi k'u̱a̱sje ni̱ma̱kju̱a̱ yjoho̱, kui xi sa̱kúhu̱ kju̱a̱chánka. ^]5 Xi mjehe̱ cha̱nkjún a̱jinnu̱u tjíhin nga nda ts'i̱ín ngandaha̱ xingisoo̱. \} Najmi tu̱ n'ej'o̱o tsa já nti̱a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u xu̱ta̱, a̱t'aha̱ nkuhú ma xi ts'e̱nu̱u, kui xi Cristo̱. [ Najmi tu̱ ch'a na̱'mi 'mihu̱u e̱i̱ a̱sunntei̱, a̱t'aha̱ nkuhú ma Na̱'minu̱u, kui xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. 'ZG’Najmi tu̱ n'ej'o̱o tsa maestru̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u xu̱ta̱, a̱t'aha̱ nkuhú ma nda̱ maestru̱nu̱u ko̱ ngatentoo̱ jun nts'o mahanu xinki̱u. ^Y5Tsjoho̱ nga tsjo ts'ín súniñaha̱ ni̱yátée̱ ko̱ nga maestru̱ k'úíhi̱n. XTsjoho̱ nga b'entu a̱nte k'aku̱ xi tjín nku s'í ko̱ nga b'entusún yáxile̱ xi tíi̱ncha títjun ni'ya sinagoga̱. L~D}}|2{zz yxxAwwvbuVtBszrrqHponmll=kk j7ihhgUfeedhcbUaa `R__^b]\\[[,ZZ!YeX>WUVVUCTSSR`QPPOONMMlM;L{LKJJI'HiGGgFEDDqD#CWBBIAF@??[>>==?<`;99|88:7q66.544$3h221_00/._--,, +h**8)(''&t%%L$$#""8!2 MC[neJ9Q3U#$ r I 9 !s3-%H7 Nk'ie nga tíkjine Jesu ni̱ñu̱ ni'yaha̱ Levi, nkjin ṉkjún já xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusun kju̱a̱téxumaha̱ Moise ta̱ i̱ncha j'aik'ientut'áha̱ Jesu ko̱ já ni'yakuyáha̱. A̱t'aha̱ nkjin ṉkjún maha xi i̱ncha kitsjennkíhi̱. 6Nk'ie nga títs'ín ni̱yá, kikie nda̱ xi 'mi Levi xi ntíhi̱ Alfeo̱ nga kab'ejña a̱nte má nga f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Tsjénnkiní. A̱s'a̱i tsisintje̱n Levi ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu. 5- A̱s'a̱i ta̱ tsitjuhú ngáha Jesu nga ngji a̱ndai ntáchak'uu̱n. Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ j'aisehe̱, ko̱ Jesu tsakúyaha̱ xu̱to̱. d4A A̱s'a̱i tje̱n'yún tsisintje̱hén nda̱ uu̱n, jakj'á na̱chaha̱n, ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ kikiehe̱ nga tsitjusje. Tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ ko̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Ndaha̱chí najmi kje̱e yaá nku ni xi nkúhu xu'bi̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ha̱ Jesu Levi n3U —Ji tínchjako̱ho. Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí na̱chahi̱n ko̱ t'in ngáhani ni'yahi̱. f2E Tu̱nga mjehéna kuakuchjínu̱u nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n tíjña ngajoho̱ Nti̱a̱ná a̱sunntei̱ xi má nga ka̱ma ts'i̱ínndyjat'aha̱ ngatitsuhu̱n xu̱ta̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ nda̱ xi najmi ma fiu̱: a1; ¿Má éhen xi 'yún na̱xu̱ tje̱n xi ka̱ma xíhi̱n nda̱ xi najmi ma fii̱? ¿A: “Ja kama ndyjat'ahi ngatitsuhi̱n”? ¿A ra̱: “Ti̱síntje̱i̱n, chjúbéí na̱chan xi kisujñasuin ko̱ ti̱tsutjai”? *0MTu̱nga tje̱n'yún kamankjihín ra̱ Jesu ni xi tíi̱ncha ts'ínnkjink'un jóo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —¿Á b'a̱ ts'ín tín'enkjínk'uhunnu? L/“¿Á b'a̱ ts'ín tínchja̱ha nda̱i̱? Najmi tíbenkjún Nti̱a̱ná nga b'a̱ ts'ín tínchja̱. A̱t'aha̱ nku tutuhú Nti̱a̱ná xi maha̱ ts'ínndyjat'aha̱ xu̱ta̱ ngatitsuhu̱n.” .Tu̱nga ta̱ kab'entuhú yo̱ k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ xi b'i̱ ts'ín i̱ncha kits'ínnkjink'un: 5-cNk'ie nga kikie Jesu nga s'ejihi̱n jóo̱ nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱, a̱s'a̱i kinchja̱ko̱ nda̱ uu̱n: —Ji ntína̱, ja kama ndyjat'ahi ngatitsuhi̱n. ,Tu̱nga najmi mahá i̱ncha bichúko̱ nda̱ uu̱n má síjña Jesu tu̱ nga̱t'aha̱ xu̱ta̱ nkjin xi kama ñjakú yo̱. Kui nga i̱ncha kikjexíhin nku te ni xi kjinehe̱ ra̱ ni'yoo̱ ko̱ yo̱ i̱ncha kits'ínkjihi nda̱ uu̱n santaha má síjña Jesu. z+mA̱s'a̱i i̱ncha j'ai ñju já xi i̱ncha kab'anganki nku nda̱ xi najmi ma fi. Jesu j'aich'áha̱ ndo̱. (*IKui nga kama ñjakú ṉkjúhun xu̱ta̱, nga santaha najmi ta̱ kis'ehe a̱nte a̱sti a̱nkju̱o̱, ko̱ Jesu y'éni̱jmíhi̱ éhe̱n Nti̱a̱ná xu̱to̱. x) kA̱s'a̱i ta̱ j'aihí ngáha Jesu nanki Capernaum ko̱ kint'é xu̱ta̱ nga ja tíjña ngáha Jesu ni'yaha̱. 3( a-Tu̱nga nk'iehé nga ngji ndo̱, kitsúya tentehe̱ xu̱ta̱ ni xi kamat'ain. Kui nga najmi ta̱ kama jas'en chjihi Jesu nanki xi tjíhin yo̱. Tu̱ a̱ndai na̱nti̱o̱hó kikjatsú'ba má nga najmi tjín xu̱ta̱. Tu̱nga tsitjuhú xu̱ta̱ xi tjín tu̱ má nankihí ni nga j'aisehe̱.{' q,—Ji, najmi tu̱ ch'a xi 'miyaihi̱ ni xi kamat'ain. T'ihi̱nkúchjihi̱ yjohi̱ nda̱ na̱'miu̱ ko̱ tjein chje̱ xi nkú ts'ín y'éjña Moise nga̱t'aha̱ nga ja kama jei, tu̱ xi sku̱e̱ kixi̱hi xu̱ta̱ nga ja kamanda ngáhani. /& [+A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu ndo̱: L% *Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kindyja ch'ihi̱n ndo̱. Kama je ngáha. $ )A̱s'a̱i kama ni̱ma̱ha̱ Jesu nda̱ uu̱n. Kingjénne ntsja nga kits'ínko̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Mjena. Katuma jei. b# ?(Nku nda̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu j'aisehe̱ Jesu ko̱ tsasinkúnch'int'aha̱ nga tsankihi̱ nga ku̱a̱si̱nko̱ho̱. B'i̱ kitsúhu̱: —Tsa ji xi mjehi, ka̱ma n'e̱ jení nga chjúxinní ch'in xi k'unna. [" 1'Ngji nga y'éni̱jmí xki̱ ni'ya sinagoga̱ xi tjín ngayjee̱ a̱nte Galilea̱ ko̱ kik'onsje jáninda xi tjíntujíhi̱n xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu ! /&B'i̱ kitsú Jesu: —Tjián kj'a̱í a̱nte xi tjín tiña e̱i̱ tu̱ xi ko̱ ta̱ yo̱ k'ueni̱jmíhina. A̱t'aha̱ kui xá jáíhi̱na. `  ;%Nk'ie nga kisakúhu̱, b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ngayjee̱ xu̱ta̱ tíbangisjaihi. U %$A̱s'a̱i Simon ko̱ já xi tjíntuko̱ho̱ yo̱ i̱ncha tsangisjáí Jesu. } u#Nk'ie nga jyunya xa̱ sa, tsisintje̱n Jesu ko̱ ngji nku a̱nte t'axín tiya. Yo̱ kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná.  '"Kits'ínnkihi̱ Jesu nkjin ṉkjún xu̱ta̱ un xi k'uhu̱n nkjin tíkjá ch'in. Kik'onsje nkjin ṉkjún jáninda. Najmi kitsjántehe̱ tsa ku̱i̱nchja̱ jánindoo̱, a̱t'aha̱ jánindoo̱ be yáha Jesu. B'i̱ ts'ín tsitju Jesu nga y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná K !Ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ kama ñjakú a̱sti a̱nkju̱o̱.  / Nk'ie nga ja kama'ña̱, a̱skahan nga ja ngjintjai ts'íu̱, j'aich'áha̱ Jesu ngayjee̱ xu̱ta̱ un ko̱ xi tjíntujíhi̱n jánindoo̱. h KA̱s'a̱i ngjik'úhu̱n Jesu ko̱ jakj'á ntsja nga kikjesíntje̱n. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kindyjajihi̱n ch'ihi̱n ta̱chjúu̱n ko̱ kitsjáha̱ nichine xi tsichusehe̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nkjin xu̱ta̱ un  Kui chu̱bo̱ ch'in kjijñako̱ na̱ nchí'yaha̱ Simon. Tje̱n'yún kik'inyahá ra̱ Jesu ni xi tímaha̱ ta̱chjúu̱n. t cNk'ie nga i̱ncha tsitju ni'ya sinagoga̱, ngji Jesu, Santiago̱ ko̱ Jua ni'yaha̱ Simon ko̱ Andre.  ;Ngayjee̱ nanki xi tjín a̱nte Galilea̱ tu̱ xí kitsahá kichubani̱jmíyaha Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu na̱ nchí'yaha̱ Pedro̱  Ngatentee̱ xu̱ta̱ tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ ko̱ b'i̱ ngján kingjásjaiyaha̱ xinkjín: —¿Mí nihi xu'bi̱? Kj'a̱í ts'ín bakúya nda̱i̱. Bakúya xi nkú joyaha tsa xá tjíhi̱n. Santaha jánindoo̱ batéxumaha̱ ko̱ nt'é'éhe̱n. s aI̱xí y'étsujnehé ra̱ ndo̱ nda̱nindoo̱ ko̱ tu̱ xí 'yúhún kikjintáya nga tsitjujíhi̱n. t cTu̱nga ndjáhá kinchja̱ko̱ Jesu nda̱nindoo̱: —¡Xu̱ sin n'ei ko̱ ti̱tjusje̱jihi̱n ndo̱!  /—Ji Jesu xi nibáhani Nazaret, ¿mí nihi xi tjínko̱ni̱? ¿Á ja kjúái̱ n'ekjehe̱ni̱? Bená yáha ji. Ji xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná.  Tíjña sinagoga̱ha̱ xu̱ta̱ Capernaum nku nda̱ xi tíjñajihi̱n nku nda̱ninda. Kui xi 'yún kikjintáya nga b'i̱ kitsú: 3 aKama nkjúhu̱n xu̱ta̱ xi nkú ts'ín tsakúya, a̱t'aha̱ tsakúya xi nkúhu tsa xá tjíhín, najmi xi nkú ts'ín bakúya já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱.  yA̱s'a̱i i̱ncha j'ai nanki Capernaum. Nk'ie nga ni̱stjin nkjúu̱n jas'en Jesu ni'ya sinagoga̱ nga tsakúya. z oA̱s'a̱i tje̱n'yún kinchja̱há ra̱, ko̱ y'éntu jóo̱ Zebedeo̱ xi na̱'mihi̱ maha ko̱ já xi basinko̱ho̱ a̱ya tsutsuu̱ nga kitsjennkíhi̱ Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ Jesu nku nda̱ xi tíjñajihi̱n nku nda̱ninda O A̱s'a̱i ngjindju sa ko̱ kikie Santiago̱ ko̱ Jua xi nts'e̱ maha xinkjín. Kui jóo̱ xi jáha̱ Zebedeo̱. A̱yaha̱ tsutsuhu̱ jóo̱ i̱ncha kabincha nga tíi̱ncha b'énda na̱'yaha̱. Y  -Ta̱ kuihi chu̱bo̱ y'éntu jóo̱ na̱'yaha̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu. X  +B'i̱ kitsú Jesu: —Jun já, tsjénnkinú. An ts'ian nga xu̱ta̱ nu̱bo̱o. a  =Nk'ie nga tsú'ba Jesu a̱ndai ntáchak'un Galilea̱, kikie Simon ko̱ Andre xi nts'e̱ maha xinkjín. Kui xi tíi̱ncha kjaníkj'a na̱'ya tji̱o̱ho̱ a̱jin ntóo̱, a̱t'aha̱ tji̱o̱ i̱ncha tsuba jóo̱.   —Ja kuichu chu̱ba̱. Ja 'yún tiña tíjñanu̱u Nti̱a̱ná nga tíbatéxumanu̱u nd'a̱i̱. Tankínchj'a̱ha̱ ru̱u ani̱ma̱nu̱u ko̱ n'e̱ s'ejiun én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kinchja̱ha̱ Jesu já ni'yakuyá xi tjuhu̱n   +A̱skahan nk'ie nga kis'eya'yún Jua, ngji Jesu a̱nte Galilea̱ nga y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱: _ 9 Yo̱ y'ejña yachán ni̱stjin tjíhin, ko̱ nda̱nindoo̱ kikjut'ayák'uhu̱n. Y'ejñajihi̱n chu̱ xi tjín ngijñóo̱ ko̱ ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná j'aisinko̱ho̱. B'i̱ ts'ín kik'atuts'i̱hi̱n xáha̱ Jesu Z / A̱s'a̱i tje̱n'yún ngjiko̱hó ra̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ a̱nte kixiu̱.  5 Kinu'yá nk'a ján nku nta̱ xi b'a̱ kitsú: —Ji Ntína̱, tjona ji. Tsjo ṉkjún mana ji. B'i̱ ts'ín kits'ín ngana̱ha̱ Jesu nda̱nindoo̱  ! Nk'ie nga tíbitjujín ntánijuo̱, kikie nga tsix'á nk'a ján ko̱ nga Espiri̱tu̱ Santo̱ nibajennehe̱ xi nkú joyaha nku chu̱tuju.   Ni̱stjin ján tsitju Jesu nanki Nazaret, nanki xi tíjñajihi̱n a̱nte Galilea̱, ko̱ ntáje̱ Jordan tsaténtájihi̱n Jua.  An ntánijua tíbatentáko̱ho̱nu̱u tu̱nga máha kui, Espiri̱tu̱ Santo̱ ku̱a̱téntáko̱ho̱nu̱u. B'i̱ ts'ín kisaténtá Jesu ' IB'i̱ kitsú nga y'éni̱jmí: —A̱skahan an kj'u̱a̱í nku xi 'yún nk'a tje̱n sa, xi má nga ndaha̱chí najmi tsuhuna tsa kjendáya n'úhu̱ ntéhe̱.  ;Nk'ie nga y'ejña Jua, najyun xi kamandako̱ho ntsja̱ha̱ chu̱ camello̱ bja ko̱ nku tja̱ba̱xín b'ékjá. Chju̱ba̱ ko̱ ntsjényá kjine. ^ 7Tsitju ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Judea̱ ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín nanki Jerusalen nga j'aisehe̱ Jua. I̱ncha kisaténtájin ntáje̱ Jordan nk'ie nga kits'ínkie yjoho̱ nga tjíhi̱n ngatitsun. ~ wXi nkú ts'ín y'ét'a Isaia̱ nk'ie, b'a̱ ts'ín j'aiténtá xu̱ta̱ Jua a̱nte kixiu̱. Y'éni̱jmí nga tjíhin nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ ko̱ nga sa̱téntá tu̱ xi ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱ ngatitsuhu̱n. ~ Tínu'yá nta̱ha̱ nku nda̱ xi tíkjintáya a̱nte kixiu̱:“T'endo ni̱yáha̱ Nti̱a̱ná. Tjen na̱xu̱u ni̱yáha̱.” :} oNda̱ profeta̱ Isaia̱ b'i̱ ts'ín y'ét'a nk'ie:Títs'inkjíá nda̱ chji̱ne̱'énna̱ tu̱ xi ngju̱a̱i̱ títjuhun ri.K'u̱énda títjun ni̱yáhi̱. o| [B'i̱ ts'ín b'atuts'i̱hi̱n ra̱ én nda tsuhu̱ Jesu, kui xi Cristo̱ xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná maha. {9Ta̱kúyoho̱o nga kats'íntjusun ngayjee̱ kju̱a̱téxumana̱. An kúáte̱jñajinnu̱u ngayje ni̱stjin santaha nkúhu nga kfe̱ a̱sunntee̱.`z9Kui nga tankíhinnu ko̱ n'e̱ mo xu̱ta̱ ni'yakuyána̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱. Ta̱tentó xu̱ta̱ tu̱ xi Nti̱a̱ Na̱'miu̱, Ntíu̱ ko̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ ka̱mats'e̱he. y)A̱s'a̱i Jesu ngjisehe̱ já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ja kik'a̱i̱na nga kuatexumaha̱ ndji̱o̱jmi ján ko̱ a̱sunntei̱. _x7Nk'ie nga i̱ncha kikie Jesu, kits'íntsjoho̱, tu̱nga tjíhín xi jo jan kamaha̱. nwUJá ni'yakuyá xi te nkuu̱ i̱ncha ngji a̱nte Galilea̱ a̱sunntu tje̱nki̱ xi kitsú Jesu. v5A̱s'a̱i jakj'á já juu̱n to̱oo̱n ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú xi nkú kik'ihi̱n. Kui én xu'bi̱ xi tu̱ yje chubani̱jmíyahá sa a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ santaha ni̱stjin nd'a̱i̱. B'i̱ ts'ín kitsjá xáha̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ u Tsa ku̱i̱nt'é nda̱ títjuu̱n niu̱, ji̱n yai̱ xi nkú n'e̱ chu̱bani̱jmíko̱i̱. Najmi tu̱ jun fanto̱ho̱ yjonu̱u. t —B'i̱ ti̱xíún: “Kaf'aijyún já ni'yakuyáha̱ ndo̱ ko̱ kafiko̱ ndyjé yjoninte k'ie̱n nk'ie nga kisuntuféi̱.” :sm A̱s'a̱i kama ñjakú já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá nga y'éndako̱ xinkjín. A̱s'a̱i kitsjá ṉkjúhu̱n to̱on já juu̱n ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: 2r] Nk'ie nga tíi̱ncha fi jminchjíu̱n, a̱s'a̱i ngji k'u̱a̱ já juu̱n a̱jin na̱xi̱nantóo̱. Ngji tsúyaha̱ já na̱'mi k'aku̱ ngatentee̱ ni xi kamoo̱. .qU B'i̱ kitsú Jesu: —Najmi tu̱ binkjun. Tankínk'inyoho̱o já nts'é nga katji a̱nte Galilea̱. Yo̱ sku̱e̱na. B'i̱ ts'ín kitsúya já juu̱n ni xi kamoo̱ p3 Ko̱ nga tíi̱ncha fi, tu̱ yo̱hó kisatéjin Jesu ko̱ janiñaha̱. A̱s'a̱i i̱ncha ngjik'úhu̱n ko̱ kitsubakjá sjai nga kits'íntsjoho̱. 8oiA̱s'a̱i tsitju ki̱tsa̱ ki̱tsa̱ jminchjíu̱n a̱ya tsjóo̱. Títsankjún ko̱ tsjo ṉkjún tímaha̱. Tsangatsanka nga ngji tsúyaha̱ já ni'yakuyóo̱ ée̱n. Wn'Ki̱tsa̱ tankínk'inyoho̱o já ni'yakuyáha̱ nga ja kaf'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ Jesu ko̱ ngju̱a̱i̱ títjuhu̱n a̱nte Galilea̱. Yo̱ sku̱e̱. Ja kuaxinyanu̱u ni xi tjíhin nga xínnu̱u. mNajmi ta̱ e̱i̱ tíjñaha. Ja kaf'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ xi nkú nga kitsú. Nibáha̱so̱o a̱nte má nga kis'ejña. l1A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ ntítsjee̱ jminchjíu̱n nga b'a̱ kitsúhu̱: —Najmi tu̱ binkjun. Be nga Jesu xi kis'et'a kruu̱ tíbinchisjó. GkNk'ie nga i̱ncha kikie ntítsjee̱ já jun xi tíi̱ncha kunntá tsjóo̱, tu̱ xí i̱ncha kitsankjúhún nga i̱ncha kik'atsé. B'a̱ i̱ncha kik'ientu xi nkúhu tsa ja k'ien kik'ientu. ujcXi nkú joyaha nd'ích'o̱n tjín sénni̱stjihi̱n ko̱ taba xúxú najyun xi yja xi nkú joyaha nch'án. EiA̱s'a̱i tu̱ nkuhú chón xi tu̱ xí 'yúhún kama. Nku ntítsjehe̱ Nti̱a̱ná nibajen nk'a ján. J'aikjexín ndji̱o̱ xi tjíchjane a̱nkju̱a̱ha̱ tsjóo̱ ko̱ yo̱ y'ejñasun. 'h INk'ie nga j'a xua̱tu̱, ja tífi ma sen ngáha ni̱stjin xi b'atuts'i̱hi̱n ra̱ tuntjóo̱, ngjisehe̱ tsjóo̱ Maria̱ Magdalena̱ ko̱ Maria̱ xinkuu̱. gBA̱s'a̱i i̱ncha ngjisehe̱ tsjóo̱. Nku ndji̱o̱ y'échjaneko̱ho. Y'échjane sisin ko̱ y'éntu já jun xi kikunntá yo̱.|fqAB'a̱ kitsú Pilato̱: —Tankínko̱o já juu̱n. Tankíún n'e̱ kunntó tsjóo̱ xi nkú ts'ín mjenu̱u. #e?@Kui b'a̱ maha, b'a̱ ti̱xín nga chúnnta tsjóo̱ santaha nkúhu nga kj'u̱a̱ ni̱stjin xi ma jahan. A̱t'aha̱ tsa najmi ma, kutsa kj'u̱a̱íhí já ni'yakuyáha̱ ndo̱ nga jyuu̱n ko̱ ngju̱a̱i̱ko̱ ndyjé yjonintehe̱. A̱s'a̱i: “Ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱”, ku̱i̱tsu̱hu̱ xu̱ta̱. Tsa b'a̱ ts'i̱ín jóo̱, 'yún s'e̱ sa én tsank'á xi ku̱i̱tju a̱skahan nga xi tjuu̱n. :dm?—Ji nda̱ nti̱a̱, f'áítsjenni̱ nga b'a̱ kitsú nda̱ tsank'óo̱ nk'ie nga tíjña sa: “Nk'ie nga kj'u̱a̱ jan ni̱stjin, kj'u̱a̱íya ngáhana ngabayoo̱.” [c/>Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n, nk'ie nga j'a ni̱stjin nk'ie nga s'enda ni xi machjén S'í Pascu̱a̱, a̱s'a̱i kama ñjakú já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já fariseo̱ nginku̱n Pilato̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: }bs=Y'entu a̱nkjín tsjóo̱ Maria̱ Magdalena̱ ko̱ Maria̱ xinkuu̱. B'i̱ ts'in kin'e kunntá já juu̱n tsjóo̱ >auJakj'á Kuse yjonintee̱. Nku najyun je kik'ontikjájnu _:A̱s'a̱i ngjisehe̱ Pilato̱ ko̱ tsankihi̱ yjonintehe̱ Jesu. Kitsjá kju̱a̱ Pilato̱ nga k'u̱a̱i̱hi̱ ndo̱ yjonintee̱. ^39Nk'ie nga ja tíma jyun, j'ai nku nda̱ nchi̱ná xi 'mi Kuse, nku nda̱ nanki Arimatea̱ xi ta̱ ja tsichu ma nku nda̱ ni'yakuyáha̱ Jesu. 1][8A̱jihi̱n jminchjíu̱n tje̱njin Maria̱ Magdalena̱, Maria̱ xi na̱aha̱ maha Santiago̱ ko̱ Kuse, ko̱ na̱aha̱ jáha̱ Zebedeo̱. B'i̱ ts'ín kis'eyajni Jesu \7Yo̱ kjint'á kabincha nkjin jminchjín xi tíi̱ncha base. Kitsjennkíhi̱ Jesu nga tsitju a̱nte Galilea̱ ko̱ tsasinko̱ho̱. [w6Nda̱ jun k'aku̱ ko̱ já jun xi tíi̱ncha kunntá Jesu, nk'ie nga kikie chóo̱n ko̱ ngayjee̱ ni xi tímoo̱, tu̱ xí i̱ncha kitsankjúhún ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsú: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga kui nda̱i̱ xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. Z5I̱ncha tsitju tsjóho̱ nk'ie nga j'áíya ngáha̱ ra̱ Jesu ko̱ jas'en nanki je Jerusalen nga tsakúchjihi̱ yjoho̱ nkjin xu̱ta̱. tYa4Tsix'á tsjóho̱ ani̱ma̱ ko̱ j'áíya ngáha̱ ra̱ nkjin xu̱ta̱ k'ien xi kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná. HX 3Nk'ie nga b'a̱ kamoo̱, kitiyájen najyun xi tje̱nchja a̱nte xi 'yún nkjúhu̱n ni̱nku̱. Jo tsitju. Kik'aha̱ ra̱ nk'aha̱ santaha kintee̱. Ko̱ chón kama ko̱ tsakjan na̱xi̱u̱. KW2A̱s'a̱i ta̱ 'yúhún kikjintáya ngáha Jesu ko̱ k'ien. V 1Tu̱nga b'a̱há kitsú xu̱ta̱ xi kabincha yo̱: —Chúya mai. Cha̱se̱ ma ra̱á tsa nibá Elia̱ nga ts'i̱ínk'ankihi̱. TU!0A̱s'a̱i tje̱n'yún tsangatsankahá nku nda̱ xi síjña yo̱ ko̱ nku tsa̱nka̱ kits'ínk'anchi̱ko̱ sesehe binu̱ san. Kui xi y'éku nku yáxá nga kits'ínkjik'uhu̱n Jesu tu̱ xi k'úíhi. .TU/K'u̱a̱ xu̱ta̱ xi kabincha yo̱ i̱ncha kint'é kui ée̱n. Kui nga b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ ra̱ xinkjín: —Nda̱ profeta̱ Elia̱ tínchja̱ha̱ ndo̱. ZS-.Nkú ma nga chu̱ba̱ jan 'yún kikjintáya Jesu nga éhe̱n kinchja̱. B'i̱ kitsú: —Eli, Eli, ¿lema sabactani̱? —kui éi̱n xi tsuhu̱ ra̱: Ji Nti̱a̱na̱, ji Nti̱a̱na̱, ¿á kan'e nga mahaní? R-Chu̱ba̱ te jo nga ni̱stjiu̱n kis'e jyun ngayjee̱ a̱sunntee̱ santa nkúhu nga tsichu chu̱ba̱ jan nga ngixuu̱n. tQa,Ko̱ já ndyjé xi kjintut'á kruu̱ko̱ Jesu ta̱ ch'on i̱ncha kitsúhu̱. B'i̱ ts'ín k'ien Jesu :Pm+Kui xi 'yún kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná, kui nga Nti̱a̱ná kats'ínk'ankihi̱ ra̱ nd'a̱i̱ tsa tjo kju̱axi̱hi̱. ¿A najmi b'a̱há kitsú nga kui xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná? dOA*—Kamaha̱ nda̱i̱ nga kj'a̱í xi kits'ínk'anki, tu̱nga tu̱ sa najmi mahá ngáha̱ ts'ínk'anki yjoho̱. Katitjujent'a kruu̱ nd'a̱i̱ tsa kui xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ Israel. Nk'iehé nga s'e̱jinná. 7Ng)B'a̱ ta̱ ts'ín kik'ayaha̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: KM(nga b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ji xi n'e̱xúyai ni̱nku̱ ko̱ jan ni̱stjin chjúsíntje̱n ngáhani, tsixín, n'e̱k'anki yjohi̱. Tsa ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, ti̱tjuje̱nt'ai kruu̱. iLK'Xu̱ta̱ xi tíi̱ncha f'a yo̱ najmi kikienkjún Jesu nga kinchja̱. Kits'ínk'ajni nintaku̱ sK_&Ta̱ kis'et'a kruu̱ko̱ Jesu jo já ndyjé. Nku xi kitsjen nga kixi̱hi̱ ko̱ nku nga skjúhu̱n. Nk'ie nga kingját'a kruu̱, já juu̱n tsakjánya xi̱hi̱ xinkjín najyuhu̱n Jesu nga kitsutonyá ts'íhin. G"Kik'a̱i̱hi̱ Jesu nga k'úí binu̱ xi kin'etjijinko̱ho nki, tu̱nga nk'iehé nga kikjut'a Jesu ntóo̱, najmi kits'ín yu nga kik'i. zFm!A̱s'a̱i i̱ncha tsichu a̱nte xi 'mi Golgo̱ta̱. Kui ée̱n xi tsuhu̱ ra̱: A̱ntehe̱ Nintaku̱ Ani̱ma̱. 6Ee Nk'ie nga tíi̱ncha bitju yo̱, kisatékjá nku nda̱ nanki Cirene̱ xi Simon 'mi. Kui xi kits'ín kju̱a̱'yúhu̱n ra̱ já juu̱n nga k'u̱a̱nji kruu̱hu̱ Jesu. eDCA̱skahan nga ja kamaha̱ nga kik'aya Jesu, ts'asje ngáha najyun ndju kuo̱n ko̱ kits'ínngja ngáha najyun xi ts'e̱ Jesu. A̱s'a̱i i̱ncha tsitjuko̱ tu̱ xi ngju̱át'a kruu̱hu. B'i̱ ts'ín kis'et'a kruu̱ Jesu SCTsatétéjnu ko̱ jakj'á yáxóo̱ nga kik'onntjai nintaku̱ Jesu. yBkKo̱ i̱ncha kits'ínnda nku corona̱ na'yá xi y'é'a nintaku̱ ko̱ ntsja kixi̱ kits'ínk'a nku yáxá. A̱s'a̱i tsinchakúnch'int'a maña̱ha̱ ko̱ tsajnukie nga b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Antahi, nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱. fAEI̱ncha ts'asje najyuhu̱n Jesu ko̱ kits'ínngja nku najyun ndju kuan nga i̱ncha kik'aya. -@SA̱s'a̱i já juhu̱n Pilato̱ jas'enko̱ Jesu ni'ya masen xi 'mi ni'ya pretori̱o̱. Kinchja̱ ñjaha̱ ngayjee̱ já jun xinkjín nga y'étjindaihi̱ Jesu. ~?uA̱s'a̱i y'éjña nda̱í Pilato̱ Barraba ko̱ kitsjá kju̱a̱ nga s'e̱he̱ Jesu ko̱ nga s'e̱t'a kruu̱. q>[B'a̱ i̱ncha kitsú ngatentee̱ xu̱ta̱: —Ji̱n ko̱ ntíni̱ ch'a̱njii̱ ngabayaha̱ ndo̱. 9=kA̱s'a̱i najmi ta̱ be nkú ts'i̱íhin Pilato̱, a̱t'aha̱ tu̱ sahá 'yún tíi̱ncha kjintáya sa xu̱ta̱ nkjiu̱n nga tíma kjaha̱n. Kui nga jakj'áha ntánijua, tsanéjnu ntsja nginku̱n xu̱ta̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Najmi an tjínna jé nga ku̱a̱yá nda̱i̱. Jun yo ni xi n'o̱o. ;<oB'a̱há ta̱ kitsú ngáha Pilato̱: —Tu̱nga, ¿mí ni ch'on tjíhin xi kits'ín ndo̱? Tu̱nga tu̱ sahá 'yún i̱ncha kikjintáya sa xu̱to̱: —¡Kas'et'a kruu̱! ;B'a̱ kitsú Pilato̱: —¿Ko̱ mí xi ts'ihi̱n Jesu xi 'mi Cristo̱? B'a̱ i̱ncha kitsú tente xu̱ta̱: —¡Kas'et'a kruu̱! 9:kA̱s'a̱i ta̱ kingjásjaiyahá ngáha nda̱ títjuu̱n: —¿Má xi kui já xi joo̱ mjenu̱u nga k'uejñá nda̱ínu̱u? B'a̱ i̱ncha kitsú xu̱ta̱ nkjiu̱n: —Barraba. e9CTu̱nga já na̱'mi k'aku̱hú ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá tsinchá'a xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱ tu̱ xi i̱ncha ku̱a̱nkihi nga tu̱ sahá Barraba xi n'e̱ nda̱íhi̱ ra̱ ko̱ nga Jesu xi n'e̱k'ien. #8?Nga kab'ejña Pilato̱ a̱nte má nga ts'ín kju̱a̱, b'i̱ tsu én xi kits'ín nibáha̱ chju̱úhu̱n: “Najmi chumi ni tje̱he̱n xu̱to̱. Najmi tu̱ ji nungijin yjohi̱. A̱t'aha̱ ch'on ts'ín ka'ba̱i̱ chi̱nina nkui jyún tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi tímat'ain xu̱to̱.” 87iB'a̱ kitsú Pilato̱ a̱t'aha̱ kamankjihi̱n nga tíma xin k'un jóo̱ nga̱t'aha̱ ni xi títs'ín Jesu ko̱ nga kui kju̱a̱ha nga i̱ncha kits'ínkjas'ehe̱n ra̱. *6MNk'ie nga kama ñjakú xu̱ta̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pilato̱: —¿Má xi mjenu̱u nga k'uejñá nda̱ínu̱u? ¿A Barraba a ra̱ Jesu xi 'mihi̱ Cristo̱? Z5-Kui ni̱stjiu̱n kjiya'yún nku nda̱ xi be tentehe̱ xu̱ta̱, xi 'mi Barraba. '4GNi xi ma nk'ie nga S'í Pascu̱a̱, b'i̱ ts'ín tíjñaha̱ nda̱ títjuu̱n. B'éjña nda̱í nku nda̱ nu̱ba̱yá xi f'ájin xu̱ta̱ na̱nti̱a̱. 23]Tu̱nga ndahá nku én najmi kinchja̱ Jesu. Kui nga tu̱ ni xí kama nkjúhu̱n ra̱ nda̱ títjuu̱n. B'i̱ ts'ín kitsjá kju̱a̱ Pilato̱ nga n'e̱k'ien Jesu k2O A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pilato̱: —¿A najmi tínu'yání ngayjee̱ ni xi tíkjanínehi jóo̱? 1 Nk'ie nga nkjin ni xi kikjanínehe̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá, ndaha̱chí najmi kinchja̱ Jesu. Q0 Ngjinijé Jesu nginku̱n nda̱ títjun Pilato̱. Kui xi b'a̱ kitsúhu̱ nga kingjásjaiyaha̱: —¿A ji xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱? B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ tjín ni xi tíbixín. */M Kui xi ts'atseko̱ho xu'baha̱ nda̱ xi ts'ínnda ndji̱í. B'a̱ kitsúna Nti̱a̱ná.” B'i̱ ts'ín kin'eko̱kju̱a̱ Jesu nginku̱n nda̱ títjun Pilato̱ `.9 B'a̱ ts'ín tsitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi kinchja̱ nda̱ profeta̱ Jeremia̱: “Jakj'á jóo̱ to̱ontaba xi katée̱, chjí xi y'énda já xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ nga b'a̱ tjín chjíhi̱ ndo̱. [-/Kui kju̱a̱ha nga A̱nte Jní 'mihi a̱nte xu'bo̱ santaha ni̱stjin nd'a̱i̱. 4,aY'éndako̱ xinkjín jóo̱. A̱s'a̱i ts'atseko̱ho to̱oo̱n xu'baha̱ nda̱ xi ts'ínnda ndji̱í tu̱ xi yo̱ ka̱ma s'e̱yanjihi xu̱ta̱ xi xin nanki nibáha. J+ J'áya já na̱'mi k'aku̱ to̱oo̱n ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: —Najmi ma tsa kaxa̱ha̱ to̱on chje̱ k'úéyaá to̱on xu'bi̱, a̱t'aha̱ chjíhi̱ nda̱ xi n'e̱k'ie̱n niu̱. z*mA̱s'a̱i kikjaníya Juda̱ to̱oo̱n a̱ya ni̱nku̱ ko̱ tsitju yo̱ nga ngji kjenntu n'ú suba yjoho̱. 7)g—Jé tje̱nna. Nku nda̱ xi najmi tjíhi̱n jé kits'inkjas'en nga n'e̱k'ien. B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —¿Mí xi nusinni̱ ji̱n? Kuenta̱hi̱ ní ni xu'bo̱. T(!Máha Juda̱, nda̱ xi kits'ínkjas'en Jesu, nk'ie nga kint'é nga kitsjá kju̱a̱ já tjíxóo̱ nga n'e̱k'ien Jesu, a̱s'a̱i ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nga̱t'a ts'e̱ ni xi kits'ín ko̱ kits'ínk'óya ngáha̱ ra̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá to̱ontaba xi katée̱. B'a̱ kitsúhu̱: '/A̱s'a̱i tjí'yúhún ts'íhi̱n ra̱ nga i̱ncha ngji ts'ínkjas'ehe̱n nda̱ títjun Pilato̱. B'i̱ ts'ín kits'ínk'ien suba yjoho̱ Juda̱ 0& [Nk'ie nga ja kama see̱n, i̱ncha y'éndako̱ xinkjín ngatentee̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínk'iehen Jesu. ^%5Kko̱ j'áítsjehe̱n Pedro̱ ni xi kitsú Jesu: “Kintehe̱ ni nga kji̱ntá xa̱nto̱, b'a̱ ku̱i̱xín nga najmi yaní jan ni̱yá tjíhin.” A̱s'a̱i tsitjusje Pedro̱ ko̱ kikjintá un kikjintá nte.4$aJA̱s'a̱i ndjá kinchja̱ Pedro̱ ko̱ i̱xí Nti̱a̱náhá kits'ínkie nga b'i̱ kitsú: —¡Najmi be ndo̱! Kui chu̱bo̱ tje̱n'yún kikjintáhá nku xa̱nta̱ E#ISa kutju já xi kabincha yo̱ j'aisehe̱ Pedro̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga ta̱ ji xi tsjenko̱i̱ jóo̱. A̱t'aha̱ xi nkú n'e chubai tíb'échjit'aihin. " HTa̱ najmi kits'ínkiehé ngáha yjoho̱ Pedro̱. Santaha Nti̱a̱ná kits'ínkie nga b'a̱ kitsú: —¡Najmi be ndo̱! p!YGA̱s'a̱i tsitju yo̱ nga ngji má tje̱n a̱nkju̱a̱ na̱tsiu̱n. Yo̱ ta̱ kikiehé ngáha̱ ra̱ kj'a̱í na̱ musu̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ já xi kabincha yo̱: —Kui chái̱ xi ta̱ tje̱nko̱ Jesu xi nibáha Nazaret.  #FTu̱nga najmi kits'ínkiehé yjoho̱ Pedro̱ nginku̱n ngatentee̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱. B'a̱ kitsú: —Najmi be ni xi tíbixín. NENk'ie nga kab'ejña Pedro̱ na̱tsin ni'yaha̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n, a̱s'a̱i j'aik'úhu̱n nku na̱ musu̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji xi ta̱ tje̱nko̱i̱ Jesu xi nibáha Galilea̱. 6eDnga b'a̱ kitsúhu̱: —Ji xi jái̱ni ngajoho̱ Nti̱a̱ná, ti̱xínyai xi nkúhu nda̱ profeta̱, ¿yá xi kuak'íéhi? B'i̱ ts'ín kitsúya Pedro̱ nga najmi be Jesu wgCA̱s'a̱i tjín xi tsatétéjin a̱nkjín Jesu nga kik'aya ko̱ kik'íéhe̱. K'u̱a̱ xi kik'onjihi̱n Y+B¿Nkú manu̱u? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Ngabaya tje̱he̱n ra̱ ndo̱. ;oAA̱s'a̱i kikjeti̱yajen najyun xi yja nda̱ na̱'mi títjuu̱n. B'a̱ ts'ín tsakúchji ndo̱ nga najmi kisasíhi̱n én xi kinchja̱ Jesu. B'a̱ kitsú: —¡Najmi tíbenkjún Nti̱a̱ná nda̱i̱ nga b'a̱ títsu! ¿A machjén saná já testiyu̱? Ja kuanu'yó nga najmi kuakienkjún Nti̱a̱ná. dA@B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ tjín ni xi tíbixín. Ko̱ ta̱ xínyanu̱u nga cho̱o Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nga k'úéjñat'aha̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún ko̱ nga ni̱bajin ni̱nti̱ xi tjín nk'a ján. w?Tu̱nga najmi kinchja̱há Jesu. A̱s'a̱i b'a̱há ta̱ kitsú ngáha nda̱ na̱'mi títjuu̱n: —Nginku̱n Nti̱a̱ná xi tíjña tík'un an tíbjasjáíyaha. Ti̱xínyani̱ tsa ji xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. B}>A̱s'a̱i tsisintje̱n nda̱ na̱'mi títjuu̱n nga kingjásjaiyaha̱ Jesu: —¿A najmi chumi nihi xi ku̱i̱xínní? ¿Á b'a̱ tíi̱ncha tsuhu jóo̱ nga tífi kontra̱ha ri? ;o=xi kitsúya én xi kinchja̱ Jesu: —B'a̱ kitsú nda̱i̱ nga kinchja̱: “An ka̱mana ts'inkatsúnya ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ jan ni̱stjin kjesíntje̱n ngáhana.” B}A̱s'a̱i já na̱'mi k'aku̱ ko̱ ngayjee̱ já tjíxóo̱ tsangisjai ni xi ka̱ma kja̱nít'aha̱ Jesu tu̱ xi ka̱ma n'e̱k'iehen. O:Máha Pedro̱, kitsjennkí kjihi̱n Jesu santaha nkúhu nga tsichu na̱tsin ni'yaha̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n. Jas'en ko̱ y'ejñajihi̱n já jun xi kunntá yo̱, tu̱ xi sku̱e̱he ni xi ka̱ma. D9Já xi j'aikj'áha̱ Jesu ni'yaha̱ nda̱ na̱'mi títjun Caifa i̱ncha ngjiko̱ho̱. Ja kab'entu yo̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. 8Tu̱nga b'a̱há tíma ngatentee̱ ni xu'bi̱ tu̱ xi tíbitjusuhun éhe̱n Nti̱a̱ná xi y'ét'a já profeta̱. A̱s'a̱i i̱ncha tsanka ngatentee̱ já ni'yakuyóo̱ nga tsasínjña suba Jesu. B'i̱ ts'ín kin'eko̱kju̱a̱ Jesu nginku̱n já tjíxá judio̱  7A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ já xi tsichukj'áha̱: —¿A nda̱ ndyjéná? ¿Á i̱xí ki̱cha̱há ko̱ yá kich'ahanu nga kjúái̱chj'anijéhenú? Xki̱ ni̱stjin tsási̱njña nga tsakuyá má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Najmi kichjubénijénú. -S6Tu̱nga tsa b'a̱ ts'ian, ¿nkú ts'ín ku̱i̱tjusuhun ni xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná? A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a nga tjíhin nga b'a̱ ka̱ma. ve5¿A najmi yaní nga ka̱ma kuankihi̱ Na̱'mina̱ ko̱ tje̱n'yún ts'i̱ín nibáhána mii̱ ní ntítsje? 1[4Tu̱nga b'a̱há kitsú Jesu: —Chj'atjó ngáhani ki̱cha̱hi̱ a̱ntehe̱. A̱t'aha̱ ngatentee̱ xi ts'ínchjén ki̱cha̱ nga kján, ta̱ ki̱cha̱ ku̱a̱yáha. ) K3Tu̱nga nkuhú ki̱cha̱ ndju ts'asje nku nda̱ xi tje̱nko̱ Jesu. Kits'ín'uhu̱n nku nda̱ musu̱hu̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n. Tsatet'a tja̱ba̱xínñju. ! ;2B'i̱ kitsú Jesu: —Ji nda̱ xinkjíán, n'e̱ndju̱í xá xi kjúái̱hini. A̱s'a̱i j'aik'úhu̱n Jesu já xingisoo̱ ko̱ jakj'ánijéhe̱. v e1Tje̱n'yún ngjik'úhún ra̱ Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ nga kikjexu̱'ba: —Antahi, nda̱ maestru̱. $ A0Ko̱ nda̱ xi títs'ínkjas'en Jesu ja kabinchá'a títjun jóo̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Xi kjexu̱'ba nga kjuaniñaha̱, kui xi Jesu. Kui xi chjúbó.  /Nk'ie nga ta̱ tínchja̱ha Jesu, tu̱ j'aihí Juda̱, nku nda̱ ni'yakuyá xi te joo̱. J'aiko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi kits'ín nibá já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. I̱ncha y'a ki̱cha̱ ndju ko̱ yá nga i̱ncha j'ai. nU.Ti̱síntjo̱on ko̱ tjián. Ja nibá tiña xi títs'ínkjas'enna. B'i̱ ts'ín j'aichj'anijé Jesu eC-A̱s'a̱i j'aisehe̱ já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿A tu̱ nku kisuntuféhé so ko̱ tín'ekj'áíyo? Ja kuichu chu̱ba̱ nga n'e̱kjas'en Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a̱ya ntsja xu̱ta̱ ngatitsuu̱n. zm,Ta̱ ngji nchja̱ko̱ t'axíhín ngáha Nti̱a̱ná ni̱yá xi ma jahan Jesu nga ta̱ kuihí én kitsú ngáha. (I+Nk'ie nga kik'óya ngáha má tjíntu já ni'yakuyóo̱, ta̱ kjintuféhé ngáha nga j'aisehe̱ a̱t'aha̱ nijñóo̱ tíb'échja suba tunku̱n jóo̱. *A̱s'a̱i ta̱ ngji nchja̱ko̱hó ngáha Nti̱a̱ná ni̱yá xi ma joho Jesu nga b'a̱ kitsú: —Ji Na̱'mi, tsa tjíhin nga un sku̱e̱na ko̱ najmi ka̱ma kj'u̱a̱ t'axínna kju̱a̱ni̱ma̱ xu'bi̱, tu̱ sahá katuma xi nkú ts'ín mjehi. 0Y)Ti̱ntsu̱ba̱ ndo ko̱ chu̱bako̱o Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi chjút'ayák'uhu̱nnu̱u. Yuhu̱ ani̱ma̱nu̱u tu̱nga yjonintenu̱uhú xi najmi tíchúkju̱a̱ha̱. ~}}|0{9zyxkwvv1u+ttDss"rqponmmlSkjjdii4hggbff;edccba``'_z^^H]]E\\3[FZZZYYXfW`VUU SRRQQP'ONM#LpKKqJIHHUGGFGEDD0CaBB%AO@Q?>>===;<;;A:99i88b77s6K5s4433.2H170z// .."-U,,(+**")('' &c%%+$#""Y!!$g_Hj{4F5K  0 51q,lcQ(Tjín xi unchan kik'a stín yjoho̱ nga i̱ncha y'entu, ko̱ tjín xi cháte kik'a stín yjoho̱. pbY'A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n nga k'úéntu stín a̱jin na̱xi̱chu̱ xkjúe̱n. ba=&B'i̱ kitsú Jesu nga kingjásjaiyaha̱ jóo̱: —¿Nkú tjín maha ni̱nku̱a̱n xi kich'o? Tankínk'iexki̱u. Nk'ie nga ja b'a̱ kits'ín jóo̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú: —Un ni̱nku̱a̱n ko̱ jo tji̱o̱. h`I%A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tu̱ sahá jun tjoho̱on ni xi kji̱ne̱. B'a̱ kitsú jóo̱: —¿A kuankín ch'a̱tse níi̱ jo unchan denari̱o̱ tjíhin ni̱nku̱a̱n ko̱ k'u̱a̱i̱hi̱ nga kji̱ne̱ xu̱ta̱? |_q$Tu̱ sahá b'a̱ t'ihi̱n xu̱to̱ nga katji nanki xi tjíndai e̱i̱ má nga ka̱ma k'u̱a̱tse ni xi kji̱ne̱. ^9#Nk'ie nga kama ngixuu̱n, i̱ncha j'aik'úhu̱n já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —T'axínt'a ṉkjún e̱i̱ ko̱ ja kama ngixun ṉkjún. ]"Nk'ie nga tsitjujen Jesu tsutsuu̱, kikie nga nkjin ṉkjún maha xu̱ta̱ xi tíkuyáha̱. Kama ni̱ma̱ha̱, a̱t'aha̱ tjíma xi nkú joyaha chu̱tsa̱nka̱ xi najmi tjíhi̱n nda̱ bastu. A̱s'a̱i kik'atuts'i̱hi̱n nga tsakúyaha̱ nkjin tíkjá ni. \-!Tu̱nga nkjihín xu̱ta̱ xi kikiehe̱ nga i̱ncha ngji ko̱ i̱ncha kamankjihi̱n nga Jesu niu̱ ko̱ já ni'yakuyáha̱. A̱s'a̱i i̱ncha tsitju xu̱ta̱ xi tjíntu ngayjee̱ nanki xi tjín yo̱ nga tsu̱ku̱ ngjihi má nga tífi Jesu. I̱ncha tsichu títjun xu̱to̱. i[K A̱s'a̱i i̱ncha y'eya nku tsutsu nga ngji t'axín suba nku a̱nte má najmi ch'a tjín. Zy—Nibá su̱bo̱o. Tankíaán nku a̱nte t'axín tu̱ xi n'e̱kj'áíyahaná. A̱t'aha̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi tíi̱ncha fi ko̱ xi tíi̱ncha f'ai, nga santaha najmi ta̱ tíi̱ncha sakúntehe̱ ra̱ tsa i̱ncha kji̱ne̱ ni̱ñu̱. /YWTa̱ i̱ncha kama ñjakú ngáha já postru̱ má tíjña Jesu ko̱ i̱ncha kitsúya tentehe̱ ni xi kits'ín ko̱ ni xi tsakúya. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: 6XeNk'ie nga kint'é já ni'yakuyáha̱ Jua ni xi kamoo̱, i̱ncha j'aikj'á yjoninte k'ie̱n ko̱ i̱ncha ngjingjáyanji. B'i̱ ts'ín kits'ínkjen Jesu já xi un mii̱ W Nku ta̱ba̱ y'éya nintaku̱ Jua ko̱ kitsjáha̱ ta̱kjíu̱n, ko̱ na̱aha̱ ta̱kjíu̱n kits'ínkjas'ehe̱n nintaku̱ Jua. JV Tje̱n'yún kits'ínkjihí nda̱ rei̱ nku nda̱ jun nga kitsjáha̱ kju̱a̱ nga kj'u̱a̱íko̱ nintaku̱ Jua. A̱s'a̱i ngji nda̱ juu̱n ko̱ tsatekjá nintaku̱ Jua a̱ya nu̱ba̱yóo̱. UA̱s'a̱i 'yún kik'ie babaha̱ nda̱ rei̱, tu̱nga nga̱t'aha̱ ní nga ja kats'ínkie Nti̱a̱ná nga ts'i̱íntjusun éhe̱n ko̱ nga̱t'aha̱ já xi kab'entut'áko̱ho̱ yámixo̱, kui nga najmi tjín nkú ts'ín najmi ku̱i̱tsu̱hu̱ ra̱ ta̱kjíu̱n. [T/A̱s'a̱i jas'en tsuntsu ngáha ta̱kjíu̱n má xi tje̱hen kab'ejña nda̱ rei̱ ko̱ tsankihi̱ niu̱: —Mjena nga k'u̱a̱i̱ní nd'a̱i̱ mamai̱ nga k'úéya ta̱ba̱ ní nintaku̱ Jua Bautista̱. 2S]A̱s'a̱i tsitju ta̱kjíu̱n nga ngjingjásjaiyaha̱ na̱aha̱: —¿Mí nihi xi kuankia? B'i̱ kitsú na̱ Herodia̱: —Nintaku̱ Jua Bautista̱ ti̱nchíhi̱. R3Xí Nti̱a̱náhá kits'ínkie nda̱ rei̱ nga b'a̱ kitsú: —Tsjaha tu̱ mí nihí ni xi ku̱i̱nchíní santaha masen ni xi batexumaha̱. fQEA̱s'a̱i jas'en ta̱kjíhi̱n na̱ Herodia̱ nga kitenki. Tsjo ṉkjún kamaha̱ Herode̱ ko̱ já xi kab'entut'áko̱ho̱ yámixo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ ta̱kjíu̱n: —Ti̱nchíní tu̱ mí ni xi mjehé ri. Tsjaha. PTu̱nga tu̱ chahán tsichu ni̱stjin nga kisakú ni̱yáha̱ na̱ Herodia̱ nk'ie nga tsichu nú Herode̱. Kui ni̱stjiu̱n ts'asje Herode̱ nku s'í ko̱ kitsúyaha̱ já k'aku̱hu̱ ko̱ já jun k'aku̱hu̱ ko̱ já títjun xi tjín a̱nte Galilea̱. jOMA̱t'aha̱ be Herode̱ nga Nti̱a̱ná ts'e̱he̱ ndo̱ ko̱ na̱xu̱ ts'ín. Kui nga tsankjúhun ko̱ kuhu̱n ra̱. Nk'ie nga nt'é ni xi tsuhu̱ Jua, najmi be mí nihi xi ts'i̱ín tu̱nga tsjohó maha̱ nga mjéñjuhu̱. NKui nga na̱ Herodia̱ kits'ín unkiehe Jua ko̱ kama mjehe̱ nga ts'i̱ínk'ien, tu̱nga najmi tjíhín nkú ts'i̱íhi̱n ra̱. .MUB'i̱ kitsú Jua nga kinchja̱ko̱ Herode̱ nk'ie: —Tíjña nkjúhu̱n kju̱a̱téxumoo̱ ni xi tín'ei, nga ta̱ jihi tinchunko̱i̱ chju̱úhu̱n nda̱ nts'ei. B'a̱ kitsú Herode̱ a̱t'aha̱ kits'ínkji já juhu̱n nga jakj'ánijé Jua. Y'é'yún ko̱ kits'ínkjas'en nu̱ba̱yóo̱. Nga̱t'aha̱ na̱ Herodia̱ b'a̱ kits'íhin a̱t'aha̱ chju̱úhu̱n Felipe̱ kama na̱ Herodia̱, ko̱ ndo̱ ngá nts'e̱ kamaha Herode̱ tu̱nga Herode̱ y'ejñako̱ no̱. XK)Tu̱nga máha Herode̱, nk'ie nga kint'é ni xi tíi̱ncha tsu xu̱ta̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú: —Jua niu̱. Nda̱ xi an kitsja kju̱a̱ nga kitikjá nintaku̱. Ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. OJK'u̱a̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ i̱ncha kitsú: —Nda̱ profeta̱ Elia̱ niu̱. K'u̱a̱ ngá xi b'a̱ i̱ncha kitsú: —Nku nda̱ profeta̱ niu̱ xi nkúhu já profeta̱ xi kis'e nú chá ján. I3Nda̱ rei̱ Herode̱ Antipa̱ ta̱ kint'é ni xi títs'ín Jesu, a̱t'aha̱ tu̱ má kichubani̱jmíyahá ni Jesu. A̱s'a̱i b'a̱ kitsú: —Jua Bautista̱ ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. Kui kju̱a̱ha nga tjíhi̱n ra̱ nga'yún nga títs'íhin kju̱a̱nkjún. 9Hk Nkjin ṉkjún jáninda i̱ncha kik'onsjejihi̱n xu̱ta̱, ko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ un i̱ncha kits'ínnkihi̱ nga kik'onjnuhu̱ seti̱. B'i̱ ts'ín k'ien Jua Bautista̱ G A̱s'a̱i i̱ncha tsitju jóo̱ ko̱ y'éni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ nga tjíhin nga i̱ncha ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱. ~Fu Tsa tjín má najmi n'e̱kjáínnu̱u, ko̱ tsa najmi ngju̱énñjunu̱u xu̱ta̱ xi tjín yo̱, tu̱ sahá ti̱tjusjo̱o a̱nte xu'bo̱ ko̱ t'etsujno ndyjo tsu̱ku, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ku̱a̱kúchjihinu nga tje̱he̱n jé xu̱ta̱ xu'bo̱. ~Eu —Má ku̱i̱tjás'o̱on nku ni'ya, yo̱ ti̱ntsu̱bo̱o santa nkúhu nga ku̱i̱tju ngáhanu a̱nte xu'bo̱. D Ka̱ma ngju̱áya tja̱ba̱xín ntéhe̱, tu̱nga najmi ka̱mahá k'u̱a̱ tsa jo 'yún najyun. B'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: LCB'a̱ kitsúhu̱ nga najmi chumi nihi xi k'u̱a̱ nga i̱ncha ts'i̱ín ni̱yá, tu̱ yánisehé xi ka̱ma k'u̱a̱. Najmi tjíhin nga k'u̱a̱ ni̱nku̱a̱n, ta̱ ndaha tsa, ta̱ ndaha to̱on. fBEA̱s'a̱i kinchja̱ha̱ já ni'yakuyá xi te joo̱ ko̱ kik'atuts'i̱hi̱n nga jo jo kits'ínk'a xinkjín nga kits'ínkji. Kitsjáha̱ nga ngajoho̱ Jesu ka̱maha̱ jóo̱ k'o̱nsje jáninda xi tjíntujíhi̱n xu̱ta̱. CAKama nkjúhu̱n Jesu, a̱t'aha̱ najmi s'ejihi̱n xu̱ta̱ nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Jesu já postru̱ xi nkú i̱ncha ts'i̱ín nga k'u̱éni̱jmí @ Ndaha nku kju̱a̱nkjún najmi kamaha̱ kits'ín yo̱. Tu̱ chubahá xu̱ta̱ un xi kingjénne ntsja nga kits'ínnkihi̱. O?Tu̱nga b'a̱há kitsúhu̱ Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n: —Tu̱ má xi tje̱hén ni yankjún nku nda̱ profeta̱. Nkuhú nankihi̱ ko̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xinkjín ko̱ ni'yaha̱ najmi b'a̱ n'ehe̱. >¿A najmi kuihí nda̱i̱ xi nda̱ chji̱ne̱yóo̱, xi ntíhi̱ Maria̱ ko̱ já nts'e̱ maha Santiago̱, Kuse, Juda̱ ko̱ Simon? ¿A najmi e̱i̱hí ta̱ tjíntujínná jminchjín nichja nda̱i̱? Kui nga najmi i̱ncha kama kits'ínkjáíhi̱n ra̱. N=Nk'ie nga tsichu xua̱tu̱ tsakúya ni'ya sinagoga̱. Kama nkjúhu̱n xu̱ta̱ xi tjín yo̱ nk'ie nga kint'é xi nkú ts'ín tíbakúya. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿Má ngjikj'áha nda̱i̱ ngayjee̱ ni xu'bi̱? ¿Mí kju̱a̱nkjink'un na̱nka̱ha xi kik'a̱i̱hi̱ ko̱ á maha̱ ra̱ ts'íhin kju̱a̱nkjún? g< IA̱s'a̱i tsitju Jesu yo̱ nga ngji ngáha nankihi̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ já ni'yakuyáha̱. G;+Tu̱nga b'a̱há kitsú Jesu nga najmi tu̱ ch'a xi k'úínyaha̱ niu̱. Ko̱ b'a̱ kitsú nga k'u̱a̱i̱hi̱ nichine ta̱kjíu̱n. Te jo nú tjíhi̱n ta̱kjíu̱n nga b'a̱ kamoo̱.:/*Tje̱n'yún tsisintje̱hén ta̱kjíu̱n ko̱ kikjatsú'ba ngáha. Tu̱ ni xí kama nkjúhu̱n ra̱ xu̱ta̱ xi tjíntu yo̱ ni xi kamoo̱. 9)Jakj'á ntsja ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Talita̱, kuu̱m —kui éi̱n xi tsuhu̱ ra̱: Ta̱kjín, ji tínchjako̱ho, ti̱síntje̱i̱n. 8(Tsajnukiehe̱ xu̱ta̱ xi kama ñjakú yo̱, tu̱nga kik'onsjehé Jesu ngatentee̱ xu̱to̱. A̱s'a̱i tu̱ na̱'mihi̱ ní ko̱ na̱aha̱ ta̱kjíu̱n ko̱ já ni'yakuyáha̱ xi tje̱nko̱, kui xi jas'enko̱ má xi tje̱hen kjijña ta̱kjíu̱n. 7'A̱s'a̱i jas'en Jesu ko̱ b'i̱ kitsú: —¿Á xa̱áha̱n tín'ehenu ko̱ tích'íhinu? Najmi ka'me ta̱kjíu̱n. Tu̱ kjifehé. "6=&Nk'ie nga i̱ncha tsichu ni'yaha̱ nda̱ k'aku̱, kikie Jesu nga xa̱áha̱n tíma ko̱ nga tíi̱ncha kjintá xu̱ta̱ nga 'yún tíi̱ncha kjintáya. 5%Najmi kitsjánte Jesu tsa kj'a̱í xu̱ta̱ tsjénnkihi̱, tu̱ Pedro̱ sahá, Santiago̱ ko̱ Jua xi nts'e̱ maha Santiago̱. "4=$Tu̱nga najmi kits'ínsihín ra̱ Jesu ni xi kitsú jóo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ ndo̱: —Najmi tu̱ binkjuin. Tu̱ nkú kas'ejihín ri an. r3]#Nk'ie nga b'a̱ ta̱ títsuhu Jesu, tu̱ i̱ncha j'aihí k'u̱a̱ já xi nibaha ni'yaha̱ nda̱ k'aku̱hu̱ ni'ya sinagoga̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ja k'uen ta̱kjíhi̱n. Najmi ta̱ n'estihi̱ ri̱ nda̱ maestru̱. M2"A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu: —Ji ntína̱, a̱t'aha̱ kuas'ejihin nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána, kui nga kama nkihi ri. Kas'ehi kju̱a̱jyu nga t'in ko̱ katumandaihi̱ ch'in xi k'uhin. O1!Máha ta̱chjúu̱n, nk'ie nga kikie ni xi kamat'ain, a̱s'a̱i i̱xí ts'atsé nkjúhún nga j'aisinkúnch'int'aha̱ Jesu ko̱ kitsúya kixi̱ kixi̱hi̱ mí kju̱a̱ha nga b'a̱ kits'íhin. |0q Tu̱nga tu̱ nku nga tsasehé ra̱ Jesu xu̱ta̱ xi kabinchandaihi̱ tu̱ xi sku̱e̱he yá xi b'a̱ kits'íu̱n. */MA̱s'a̱i b'a̱ kitsú já ni'yakuyáha̱: —Tíyai nga xu̱ta̱ nkjiu̱n tíbasinne'yíhin. Á: “¿Yá xi kuats'ínko̱ najyunna̱?”, tíbixíhinni. 1.[Tu̱nga kikiehé Jesu nga tsitjujíhi̱n nga'yún. Kits'ínk'ótjiya nga tsasehe̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¿Yá xi kuats'ínko̱ najyunna̱? -7Nk'ie nga b'a̱ kits'ín, tje̱n'yún kitikjáyahá ra̱ jníu̱ ko̱ ndzjen kamaha̱ yjonintehe̱ ta̱chjúu̱n nga kama nkihi̱ ch'in xi k'uhu̱n. q,[A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín kits'ínnkjink'un: “Tsa tu̱ najyuhu̱n ts'inko̱ sa, ka̱manda ngáhana.” 5+cNk'ie nga kint'é ta̱chjúu̱n ni xi títs'ín Jesu, a̱s'a̱i j'ai tje̱nnki Jesu a̱jihi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n. J'aik'úhu̱n ko̱ kits'ínko̱ najyun xi yja Jesu. I* Kui xi nkjin kju̱a̱ni̱ma̱ kikie a̱ya ntsja já chji̱ne̱nkiu̱. Santaha kits'ínkje ngayjee̱ ni xi tjíhín, tu̱nga ndahá i̱chí najmi kamanda. Tu̱ sa ní 'yún ngjitse ch'ihi̱n. z)mTa̱ tje̱njihi̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n nku ta̱chju̱ún xi tjíhi̱n te jo nú nga jní títs'ínk'iehe̱n. ~(uA̱s'a̱i ngjiko̱ Jesu ndo̱, ko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kitsjennkíhi̱ nga i̱xí tsinchane'yúhún ra̱. C'ko̱ tsankihi̱ nga ku̱a̱si̱nko̱ho̱. B'i̱ kitsúhu̱: —Ta̱kjín i̱chína̱ ja tí'me. Nibángjennéí ntsa̱i̱ ntína̱ tu̱ xi ka̱mandaha ko̱ kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱. &A̱s'a̱i j'ai nku nda̱ xi 'mi Jairo̱ xi ta̱ nku nda̱ k'aku̱hu̱ ni'ya sinagoga̱. Nk'ie nga kikie Jesu, tsasinkúnch'int'aha̱ 9%kNk'ie nga ja kik'óyako̱ ngáha Jesu tsutsuu̱ ngabantá ntáchak'uu̱n, a̱s'a̱i nkjin ṉkjún xu̱ta̱ kama ñjakút'aha̱ ko̱ y'ejña Jesu a̱ndai ntáchak'uu̱n. $A̱s'a̱i ngji ndo̱ ko̱ kik'atuts'i̱hi̱n nga kitsúya a̱nte Decapo̱li̱ ngayjee̱ ni xi kits'ínko̱ho̱ Jesu. Ngatentee̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱ i̱ncha kama nkjúhu̱n niu̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku ta̱kjín ko̱ nku ta̱chju̱ún b#=Tu̱nga najmi kitsjántehé ra̱ Jesu. B'i̱ kitsúhu̱: —T'in ni'yahi̱ ko̱ t'ihi̱nse̱i̱hi̱ xu̱ta̱ xinki̱. T'inyaihi̱ ngayjee̱ ni xi kuats'ínko̱hi Nti̱a̱ná ko̱ xi nkú ts'ín kama ni̱ma̱ha̱ ji. "Nk'ie nga tífas'en ngáha Jesu tsutsuu̱, nda̱ xi tsitjujíhi̱n jánindoo̱ mjehe̱ nga tsjénnkihi̱ ko̱ tsankihi̱ kju̱a̱. T!!A̱s'a̱i xu̱ta̱ na̱nti̱o̱ tsankihi̱ Jesu nga ku̱i̱tju nankihi̱.  Já xi kikie ni xi kamoo̱ i̱ncha kitsúyaha̱ xu̱ta̱ xingisoo̱ ni xi kamaha̱ ndo̱ ko̱ ni xi i̱ncha kamaha̱ chi̱nko̱. EJ'ai má tíjña Jesu ko̱ kikie nga kab'ejña yo̱ nda̱ xi tsitjujíhi̱n jáninda xi tu̱ xí nkjihín maha. Ja yja ngáha najyun ko̱ ja nda je je ngáha. I̱ncha kitsankjún jóo̱. T!A̱s'a̱i i̱ncha tsanka já xi tíi̱ncha kunntá chi̱nko̱. Ngji tsúyaha̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱jin na̱nti̱o̱ ko̱ a̱ndai na̱nti̱o̱. A̱s'a̱i i̱ncha j'aisehe̱ xu̱ta̱ ni xi kamoo̱. $A A̱s'a̱i Jesu kitsjántehe̱ jánindoo̱. I̱ncha tsitjujíhi̱n ndo̱ nga i̱ncha ngjikjas'enjihi̱n chi̱nko̱. Jo ra̱ mii̱ maha chi̱nko̱. Tsangatsanka chi̱nko̱ nga kikjaníkj'antjai yjoho̱ má nk'antjaihi̱ yo̱ ko̱ tsixuntujín ntáchak'uu̱n. Yo̱ jesunjin ntá.  A̱s'a̱i jánindoo̱ i̱ncha tsankihi̱ Jesu: —N'e̱kjíni̱ má tjíma chi̱nko̱ tu̱ xi ku̱i̱tjás'e̱njihi̱n ri̱. a; Xi tje̱hen nku a̱sunntu tje̱nki̱ nkjin ṉkjún chi̱nka̱ tíi̱ncha kjine jñá. iK A̱s'a̱i 'yún ṉkjún i̱ncha tsankihi̱ Jesu nga najmi tu̱ ts'i̱ínkji t'axíhi̱n. ' A̱s'a̱i Jesu kingjásjaiyaha̱: —¿Nkú 'mihi? B'a̱ kitsú jánindoo̱: —Legion 'mini̱ a̱t'aha̱ tu̱ xí nkjihín maha̱ni̱. }sB'a̱ ts'ín kinchja̱ ndo̱ a̱t'aha̱ Jesu b'a̱ kitsúhu̱: —¡Ji nda̱ninda, ti̱tjusje̱jihi̱n ndo̱! dA'Yún kikjintáya nga b'i̱ kitsúhu̱: —Ji Jesu, Ntíhi̱ Nti̱a̱ nku tutu xi tíjña nk'a ján, ¿mí nihi xi tjínko̱hi an? Nti̱a̱ nku tutuu̱ tíbená. Tíbankihi nga najmi tu̱ 'ba̱i̱ní kju̱a̱ni̱ma̱. mSNk'ie nga kjin tje̱n sa Jesu, kikiehe̱ ndo̱ ko̱ tsangatsanka nga j'aisinkúnch'int'aha̱. Ni̱stjin ni̱stje̱n fatsú'bajín tsjóo̱ ko̱ jñóo̱ nga kjintáya ko̱ nga ndji̱o̱ ts'ín'unko̱ho̱ ra̱ yjoho̱. dAA̱t'aha̱ nkjin ṉkjún ni̱yá kis'e'yúnko̱ho n'úki̱cha̱ sjai ko̱ ntsja, tu̱nga kikjeti̱yahá n'úki̱cha̱ ntsja ko̱ kits'ín xi̱xi̱ n'úki̱cha̱ sjai. Najmi tjín xi ma ts'ínk'íéjña jyuhu̱ ndo̱. A̱jin tsjóo̱ b'ejña ko̱ najmi ch'a ta̱ ma ts'ínk'íéjña'yúhu̱n ra̱, ndaha tsa n'úki̱cha̱ s'e̱'yúnko̱ho. Nk'ie nga tsitjujen Jesu tsutsuu̱, tje̱n'yún j'aik'úhún ra̱ nku nda̱ xi tsitjujin tsjóo̱. Nda̱nindoo̱ tíjñajihi̱n ndo̱. j OA̱s'a̱i i̱ncha tsichu nankihi̱ xu̱ta̱ Gerasa̱, nanki xi tíjña ngabantá ntáchak'uu̱n. ;o)Tu̱ xí i̱ncha kitsankjúhún jóo̱ ko̱ b'i̱ ngján b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿Yá nda̱ha xu'bi̱ nga santaha ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n nt'é'éhe̱n ra̱?(A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —¿Á b'a̱ nkjún ts'ín binkjuhunnu? ¿Á najmi s'ejihi̱nnu̱u Nti̱a̱ná? >u'A̱s'a̱i tsisintje̱n Jesu ko̱ ndjá kinchja̱ko̱ ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n nga b'i̱ kitsúhu̱: —¡Tjenjyúí! ¡Tjent'íáhi̱! Kitsjenjyú ntjo̱ ko̱ kis'e jyujyu. z m&Tu̱nga máha Jesu, kjife a̱stu̱n tsutsuu̱ nga kab'énki nku ni nintaku̱. A̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ ngji ts'ínkj'áha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¿á najmi nkjún tímaha ri? ¡Ja ku̱a̱yáá e̱i̱ ni̱! R %Tu̱ ni xi kamahá, tu̱ i̱ncha kamanehé nku ntjo̱ xi tu̱ xí 'yúhún, ko̱ t'éhe̱n ntáchak'uu̱n ni xi nkjún kits'íhi̱n tsutsuu̱, nga santaha ja ma tséhé ni ntánijua xi tífas'ehe̱n. ) K$A̱s'a̱i kits'ínkji xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ tsutsu xi tu̱ b'a̱ ts'ín jahá kab'eya i̱ncha ngjiko̱. Ta̱ i̱ncha kitsjennkíhi̱ kj'a̱í sa tsutsu. #Ta̱ kuihi ni̱stjin xu'bo̱ nkú ma nga ja tíma jyun, b'i̱ kitsúhu̱ Jesu já ni'yakuyáha̱: —Tjián ngabantá ján. K "Najmi tsakúya tsa najmi y'éjña chu̱ba̱ya. Tu̱nga máha já ni'yakuyáha̱, najmi y'éjña chu̱ba̱yaha̱ nga tsakúyaha̱. B'i̱ ts'ín kits'ínk'íéjyu Jesu ntjo̱ ko̱ ntáchak'uu̱n !Jesu y'éjña chu̱ba̱yaha̱ xu̱ta̱ nga tsakúyaha̱. Ni xi ma chu̱ba̱yaha̱ ra̱ xu̱ta̱, kui nihi xi kits'ínchjén. r] Tu̱nga nk'iehé nga ja s'entje̱, a̱s'a̱i sá ko̱ 'yún chánka ma sa nga ni ntje̱ xi k'oo̱. I ṉkjún ma tjiaha̱, nga santaha ni̱see̱ ts'ínnda'á nu̱ba̱ha̱ má nk'íéhe̱n tjiaha̱ yóo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu Kui xi nkú joyaha nku k'un mostasa̱ xi s'entje̱. Kui k'un xu'bi̱ xi 'yún i̱chí sa nga k'un xi k'oo̱ xi tjín a̱sunntee̱. 9kB'i̱ ta̱ kitsú sa Jesu: —¿Mí nihi xi k'uejñá chu̱ba̱yako̱hona xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná? ¿Mí éhen xi ts'inchjén nga k'uejñá chu̱ba̱yahana? ,QNk'ie nga ja chu̱ba̱ha̱, a̱s'a̱i bate ndo̱ niu̱, a̱t'aha̱ ja kuichu ni̱stjin nga stí. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku k'un mostasa̱ 3A̱t'aha̱ t'anankiu̱ ts'ín nga sá kui ni ján. Títjun tjuhu̱ nts'én, a̱s'a̱i tjuhu̱ xka̱, a̱skahan xu, ko̱ ja kamoo̱ s'ehe̱ xujmá. &ETsa kjife ndo̱ ko̱ tsa tíjña tík'un, ndaha tsa nga ni̱stjiu̱n ko̱ ndaha tsa nga ni̱stje̱n, fasu xujmóo̱ ko̱ sá. Najmi be ndo̱ á b'a̱ maha. B'i̱ ta̱ kitsú sa Jesu: —Má batéxuma Nti̱a̱ná, kui xi b'a̱ joyaha ni xi ma nk'ie nga nku nda̱ baténdzjo xujmá. veA̱t'aha̱ xi ba̱sínñju ni xi bakuyá, kui xi k'u̱a̱i̱ saha̱ nga ka̱mankjihi̱n. Tu̱nga xi najmi ba̱sínñju, chjú'aha̱ santaha ni xi i̱chí mankjihi̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén nku xujmá xi sá suba dAB'i̱ ta̱ kitsú sa Jesu: —'Yún nda ta̱sinñjuhu̱u ni xi tínu'yó. Xi nkú ts'ín nda ku̱a̱sinñju, b'a̱ ts'ín nda ka̱mankjinnu̱u, ko̱ 'yún k'u̱a̱i̱ sanu̱u nga ka̱mankjinnu̱u ni xi tínu'yó. 4~cXi tje̱n tja̱ba̱xínñju, katasínñju. D}A̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi 'ma tíjña nd'a̱i̱, ku̱i̱chú ni̱stjin nga s'e̱jña chji. Ko̱ ngayjee̱ ni xi najmi tíjña chji nd'a̱i̱, ku̱i̱chú ni̱stjin nga ku̱i̱tju chji. /|WB'i̱ ta̱ kitsú sa Jesu: —¿A tjín xi b'éti nku nd'í tu̱ xi k'u̱éjñaha kintehe̱ nku kaxa̱ a ra̱ kintehe̱ nku kama̱? ¿A najmi b'éjña nk'ahá? d{A’Tu̱nga tjíhín xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkú joyaha xujmá xi tsixuntu nanki xi ndoo̱. Kui xu̱ta̱ha xi nt'é ée̱n ko̱ ts'ínkjáíhi̱n. Nda ts'ín nga b'entu. Kui xi b'a̱ joyaha xujmá xi tsjá katé tjíhin, ko̱ tsa cháte ko̱ te tjíhin, ko̱ tsa unchan tjíhin. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga najmi ma s'ejña 'ma éhe̱n ztu̱nga ni xi tjíhín a̱sunntei̱ s'enta̱ha̱ ra̱, kju̱a̱nchi̱nóo̱ b'ana̱cha̱ha̱, ko̱ ma mje tentehe̱ ni xi tjín. B'a̱ ts'ín najmi sakúntehe̱ ra̱ nga nda sa̱áha ée̱n a̱jin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ ko̱ najmi tsjá cha̱n. y’Tjín ngá xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkú joyaha xujmá xi tsixuntu a̱jin na'yóo̱. Kui xu̱ta̱ha xi ta̱ nt'é ée̱n, Yx+Tu̱nga najmi 'yúhún tjíhi̱n kja̱ma̱ a̱jin ani̱ma̱ha̱ ko̱ najmi ndjá bincha. Nk'ie nga sakúhu̱ kju̱a̱sti ko̱ nk'ie nga n'e uncha tu̱ nga̱t'aha̱ ée̱n, ts'ín t'axíhi̱n yjoho̱ ée̱n. .wU’Tjín ngá xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkú joyaha xujmá xi tsixuntu a̱jin ndji̱o̱. Nk'ie nga nt'é ée̱n, tje̱n'yún tsjohó ts'ín ts'ínkjáíhi̱n. FvTjín xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkú joyaha xujmá xi tsixuntu a̱ndai ni̱yóo̱. Nk'ie nga nt'é ée̱n, tje̱n'yún nibáhá Satana ko̱ kjexín én xi ja kis'entje̱jin ani̱ma̱ha̱. juM’Nda̱ xi tsaténdzjo xujmóo̱, kui xi nkú joyaha xi b'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná. ^t5 B'i̱ kitsú ya Jesu: —¿A najmi mankjinnu̱u nkú tsuhu̱ ra̱ én xi kuak'iejñá chu̱ba̱ya? Tsa najmi kamankjinnu̱u, ¿nkú ts'ín ka̱mankjin tentehe̱nu̱u én xi bakuyá nga b'ejñá chu̱ba̱ya? Ms tu̱ xi ndaha tsa ku̱a̱se̱he tu̱nga najmi sku̱e̱hé, ko̱ ndaha tsa ku̱a̱sínñju tu̱nga najmi ka̱mankjihín ra̱. B'a̱ ts'ín najmi ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ najmi n'e̱ndyjat'aha̱ ra̱ ngatitsuhu̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu xi nkú ts'ín ts'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ éhe̱n Nti̱a̱ná Wr' A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Jun ja kik'a̱i̱nu̱u nga ka̱mankjinnu̱u ni xi 'ma tíjña ts'e̱ xi nkú ts'ín batéxuma Nti̱a̱ná. Tu̱nga xu̱ta̱ xi k'oo̱ tu̱ s'ejña chu̱ba̱yahá ra̱, ;qo A̱skahan nk'ie nga y'ejña suba Jesu, xu̱ta̱ xi kabinchat'aha̱ ko̱ já ni'yakuyá xi te joo̱ i̱ncha kingjásjaiyaha̱ mí nihi xi tsakúya nga y'éjña chu̱ba̱ya. "p= Ko̱ b'i̱ kitsú sa: —Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju, katasínñju. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu á tu̱ subahá y'éjña chu̱ba̱yaha nga tsakúya o}Tu̱nga k'u̱a̱há ngá xi tsixuntu má nga nda nankiu̱. Jasu xujmá xu'bo̱ ko̱ kisá. Tu̱ xí tsehé ni xi kitsjá. Tjín xujmóo̱ xi kitsjá katé tjíhin, tjín xi kitsjá cháte ko̱ te tjíhin, ko̱ tjín ngá xi kitsjá unchan tjíhin. n+K'u̱a̱ ngá xi tsixuntu a̱jin na'yóo̱. Kisá na'yóo̱ ko̱ najmi kitsjántehe̱ nga nda sa̱á xujmá xu'bo̱. Najmi chumi nihi kitsjá. ~muTu̱nga nk'iehé nga tsitju ts'íu̱, kits'ínchjaha̱n ko̱ kixí, a̱t'aha̱ najmi 'yún ngjiyanji kja̱ma̱ha̱. lK'u̱a̱ xi tsixuntu a̱jin ndji̱o̱ má nga najmi 'yún tjín ninte. Ki̱tsa̱ jasu xujmóo̱, a̱t'aha̱ najmi 'yún tjain nintee̱. k!Nk'ie nga tíbaténdzjo xujmóo̱, k'u̱a̱ xi tsixuntu a̱ndai ni̱yóo̱. A̱s'a̱i i̱ncha j'ai ni̱see̱ ko̱ kikjine xujmá xu'bo̱. :jo—Tjenñju. Nku nda̱ ngjiténdzjo xujmá. Ti!Nkjin tíkjá ni tsakúyaha̱ nga y'éjña chu̱ba̱yaha̱. B'i̱ kitsú: ih MNku ni̱yá Jesu tsakúyaha̱ xu̱ta̱ éhe̱n Nti̱a̱ná a̱ndai ntáchak'uu̱n, ko̱ tu̱ ni xí nkjihín xu̱ta̱ kama ñjakút'aha̱. Kui nga nku tsutsu ngjik'iejñayaha ko̱ ngayjee̱ xu̱to̱ a̱ndai ntóo̱ tsincha. g#Tu̱ yáhá ni xi ts'i̱íntjusun xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná, kui xi nda̱ nts'é, na̱ nichja ko̱ nána̱.f"A̱s'a̱i tsasehe̱ xu̱ta̱ xi kab'entut'áha̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —Kui xu̱ta̱ xu'bi̱ xi nána̱ ko̱ já nts'é. Ne!B'i̱ kitsú Jesu: —¿Yá xi nána̱ ko̱ yá xi já nts'é? .dU A̱s'a̱i xu̱ta̱ xi kab'entut'áha̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Na̱ahi̱, já nts'ei ko̱ jminchjín nichjai kabincha na̱tsin ján. Mje rúhu̱ ku̱i̱nchja̱ko̱hi. cwJa kamoo̱. J'ai na̱aha̱ ko̱ já nts'e̱ Jesu. Na̱tsiu̱n tsincha nga kits'ínkji xi ngji nchja̱ha̱ Jesu. ,bQB'a̱ kitsú Jesu a̱t'aha̱: “Nda̱nindoo̱ tíjñajihi̱n”, i̱ncha kitsú jóo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu yá xi na̱aha̱ ko̱ yá xi já nts'e̱ )aKTu̱nga xi ch'on ku̱i̱tsu̱hu̱ Espiri̱tu̱ Santo̱, kui xi najmi ta̱ ka̱ma ndyjat'aha̱ ra̱. Nku jé xi najmi ta̱ ka̱maha̱ ra̱ ndyja̱ha ts'i̱ín. `9’Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ka̱ma ndyjat'aha̱ ngatentee̱ ngatitsuhu̱n xu̱ta̱ ko̱ ngatentee̱ tu̱ mí én ch'on tsuhú ni xi kitsú. j_M’Ndaha nku najmi ma fas'en ni'yaha̱ nku nda̱ xi 'yún tjíhi̱n nga'yún ko̱ kjé'aha̱ ni xi tjíhín. Tjín níhi nga tjun k'u̱é'yún ndo̱. B'a̱ ts'ín ka̱ma kjé'aha̱ ra̱ ni xi tjíhi̱n ndo̱ ni'yaha̱. c^?B'a̱ ta̱ ts'ín tíjña ts'e̱ nda̱nindoo̱. Tsa Satana ku̱a̱kjánya yjoho̱ nga ta̱ kuihi ngju̱a̱i̱ kontra̱ yjoho, ndaha̱chí najmi tse ka̱maha̱ nga k'úéjña. Tu̱ sa ní ku̱i̱chúkje ni̱stjihi̱n. y]kKo̱ tsa xu̱ta̱ xi tjíntu nku ni'ya fi kontra̱ha̱ xinkjín, ndaha̱chí najmi ta̱ s'ehe̱ ra̱ nga'yún. ,\QXu̱ta̱ xi tjín má nga batéxuma nku nda̱ rei̱, tsa ta̱ kuihi fi kontra̱ha̱ xinkjín, ndaha̱chí najmi tse maha̱ má nga batéxuma nda̱ rei̱ xu'bo̱. 3[_A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Jesu jóo̱ ko̱ y'éjña chu̱ba̱yaha̱ nga tsakúya: —Jun, ¿nkú ts'ín ka̱maha tsa nda̱nindoo̱ ta̱ kuihi k'o̱nsje suba yjoho̱? "Z=Máha já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ xi i̱ncha nibaha nanki Jerusalen, kui xi b'a̱ kitsú: —Nda̱ninda Beelzebu xi nda̱ninda k'aku̱hu̱ jánindoo̱ tíjñajihi̱n nda̱i̱. Kui nga nga'yúhu̱n nda̱ninda k'aku̱hu̱ jánindoo̱ tím'osjeko̱ho jánindoo̱. YNk'ie nga kint'é xu̱ta̱ xinkjín Jesu niu̱, i̱ncha j'aingisjaihi̱. A̱t'aha̱ b'a̱ kitsú xu̱ta̱ nga ja tíma luku̱ Jesu. X5A̱s'a̱i kik'óya ngáha Jesu ni'yaha̱ ko̱ ta̱ kama ñjakú ṉkjúhún ngáha xu̱ta̱, nga santaha najmi kama i̱ncha kikjine ni̱ñu̱. W{ko̱ Juda̱ Iscariote̱ xi a̱skahan kits'ínkjas'en Jesu. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu nda̱ninda Beelzebu V J'ájin ya: Andre, Felipe̱, Bartolome, Mateo̱, Toma, Santiago̱ xi ntíhi̱ Alfeo̱, Tadeo̱, Simon xi mako̱ já cananista, JU Santiago̱ ko̱ Jua xi nts'e̱ maha xinkjín, xi jáha̱ Zebedeo̱ maha. Jesu ta̱ kitsjá j'áíhi̱n já xi joo̱ nga ta̱ k'úín Boanerge̱, kui j'áín xi tsuhu̱ ra̱: Ntíhi̱ Ch'o̱n. tTaKui xu'bi̱ já te jo xi j'ájin Jesu: Simon xi kitsjá j'áíhi̱n nga kui xi ta̱ Pedro̱ k'úín; SKitsjáha̱ jóo̱ nga ngajoho̱ ts'i̱ínnkihi̱ ra̱ xu̱ta̱ ko̱ nga k'o̱nsje jáninda xi tjíntujíhi̱n xu̱ta̱. %RCTe jo maha já xi j'ájin tu̱ xi tsjénko̱ho̱ ra̱ ko̱ tu̱ xi ts'i̱ínkjihi nga k'u̱éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná. Já postru̱ kitsúhu̱ jóo̱. Q A̱s'a̱i ngjinji Jesu nku a̱sunntu tje̱nki̱. Kinchja̱ha̱ já xi j'ájin nga kj'u̱a̱ísehe̱ ko̱ i̱ncha j'ai jóo̱. -PS Tu̱nga ndjáhá kinchja̱ko̱ Jesu jánindoo̱ tu̱ xi najmi i̱ncha ku̱i̱tsu̱yaha yáha Jesu. B'i̱ ts'ín kitsjá xáha̱ Jesu já postru̱ xi te joo̱ )OK Ko̱ máha jánindoo̱, nk'ie nga i̱ncha kikie Jesu, tsinchakúnch'int'aha̱ ko̱ b'i̱ i̱ncha kitsú nga kikjintáya: —¡Ji xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná! 9Nk A̱t'aha̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ xi uhu̱n i̱xí tíi̱ncha basinne'yúhún ra̱ nga mjehe̱ ts'i̱ínko̱ho̱, a̱t'aha̱ nkjin ṉkjún maha xu̱ta̱ un xi kits'ínnkihi̱. 9Mk A̱s'a̱i y'éxá Jesu já ni'yakuyáha̱ xi má nga k'u̱éndaha̱ nku tsutsu, tu̱ xi najmi ku̱a̱si̱nne'yúhu̱n ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nkjin xi kama ñjakú yo̱. (LIKo̱ ta̱ i̱ncha kint'é ngayjee̱ ni xi títs'ín Jesu xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Judea̱, xi tjín nanki Jerusalen, xi tjín a̱nte Idumea̱, xi tjín ngabantá ntáje̱ Jordan, ko̱ xi tjín a̱ndaihi̱ nanki Tiro̱ ko̱ nanki Sidon. Kui kju̱a̱ha nga i̱ncha j'aise tentehe̱ ra̱. )KKA̱s'a̱i ngjiko̱ t'axín Jesu já ni'yakuyáha̱ a̱ndai ntáchak'uu̱n. Ta̱ kitsjennkíhi̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi i̱ncha niba a̱nte Galilea̱. J%Tu̱nga nk'iehé nga tsitju já fariseo̱ yo̱, a̱s'a̱i kama ñjakúko̱ já xi yjanki nda̱ rei̱ Herode̱ Antipa̱ nga tsangisjai ni̱yáko̱ xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínk'iehen Jesu. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nkjin xu̱ta̱ a̱ndai ntáchak'uu̱n qI[A̱s'a̱i kjan tsasehe̱ Jesu já xi kabinchandaihi̱ ko̱ kikie babaha̱ a̱t'aha̱ ndjá tjíntuyá ani̱ma̱ha̱ jóo̱. B'i̱ kitsúhu̱ nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja: —Tjentei ntsa̱i̱. Kingjénte ntsja ndo̱ ko̱ kamanda. hHIA̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Jun, ¿mí nihi xi ma n'e nga ni̱stjin nkjúu̱n? ¿A ma n'e ni xi nda, a ra̱ ni xi najmi nda? ¿A ma n'ek'anki xu̱ta̱, a ra̱ ma n'ek'ien? Tu̱nga najmi kinchja̱há jóo̱. ~GuA̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja: —Ti̱síntje̱i̱n ko̱ ti̱si̱njñai kamasee̱n. 2F]Kikunntá 'maha̱ jóo̱ tu̱ xi i̱ncha sku̱e̱he tsa ts'i̱ínnkihi̱ ndo̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n, tu̱ xi b'a̱ ts'ín sa̱kúhu̱ ra̱ má tíndyjajihi̱n Jesu. iE MNku ni̱yá jas'en Jesu ni'ya sinagoga̱ ko̱ yo̱ ta̱ kab'ejña nku nda̱ xi ch'ihi̱n ntsja. cD?Kui nga Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n batéxumaha̱ ra̱ santaha ko̱ ni̱stjin nkjúu̱n.~Cu’Ni̱stjin nkjúu̱n kis'ejña ngandaha̱ xu̱ta̱, najmi ngandaha̱ ni̱stjin nkjúu̱n kamandaha xu̱ta̱. B}Kui ni̱stjiu̱n Abiatar tjíhi̱n nda̱ na̱'mi títjun. Jas'en David a̱nte nkjúhu̱n Nti̱a̱ná ko̱ kikjine ni̱nku̱a̱n nkjún xi tjíntu yo̱, ni xi tu̱ já na̱'miu̱ ma kjinehé. Ta̱ kitsjá yaha̱ ni̱nku̱o̱n já xi tje̱nko̱ho̱. 6AeB'i̱ kitsú Jesu: —¿A ndaha̱chí najmi kje̱e n'eyo má nga tjít'a ni xi kits'ín David nk'ie nga un kikiehe̱ ko̱ kama bjoho̱ kui ko̱ já xi tje̱nko̱ho̱? M@A̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Jesu já fariseo̱: —Cha̱se̱ ma ri̱. ¿Á ni xi tíjña nkjúhu̱n ra̱ kju̱a̱téxumoo̱ nga ni̱stjin nkjúu̱n tíi̱ncha ts'íhin já ni'yakuyáhi̱? +?ONku xua̱tu̱ tíf'a Jesu má nga tjíntje̱ tuni̱ñu̱. A̱s'a̱i i̱ncha kikje'yún tuni̱ñu̱ já ni'yakuyáha̱ ko̱ kits'íntjiya ntsja nga kikjine. Z>-Ko̱ ta̱ ndaha najmi ch'a binchá binu̱ tse̱tse̱ nku tsa tja̱ba̱xín chá. A̱t'aha̱ binu̱ tse̱tse̱ kjeti̱ya tsa tja̱ba̱xín chóo̱. A̱s'a̱i fi ndzjo binu̱ ko̱ batsun tsa tja̱ba̱xíu̱n. Kui nga tsa tja̱ba̱xín tse̱tse̱hé xincháha binu̱ tse̱tse̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu ni̱stjin nkjúu̱n R=’Najmi ch'a b'éstiko̱ho najyun chá nku te najyun tse̱tse̱ xi najmi kje̱e nibákú. A̱t'aha̱ nibákú najyun tse̱tse̱ ko̱ kjeti̱ya najyun chóo̱. B'a̱ ts'ín fi tsehe má kitiyá. <%Tu̱nga ku̱i̱chúhú ni̱stjin nga chjú'aha̱ nda̱ bixoo̱n. Nk'ie nga ku̱i̱chú ni̱stjin xu'bo̱, nk'iehé nga k'úéntu kjintíá. s;_A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿A mahá b'entu kjintíá xu̱ta̱ xi tjíntujín nku s'í kju̱a̱bixan nk'ie nga tíjñajin saha̱ nda̱ bixoo̱n? Nk'ie nga tíjñajin saha̱ nda̱ bixoo̱n, najmi ka̱ma k'úéntu kjintíá. I: Nku ni̱yá nk'ie nga tjíntu kjintíá já ni'yakuyáha̱ Jua Bautista̱ ko̱ já fariseo̱, a̱s'a̱i tjín xi i̱ncha j'aisehe̱ Jesu ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga najmi b'entu kjintíáha já ni'yakuyáhi̱, xi nkú ts'ín b'entu kjintíá já ni'yakuyáha̱ Jua ko̱ já ni'yakuyáni̱? *9MNk'ie nga kint'é Jesu éi̱n, b'i̱ kitsú: —Xu̱ta̱ xi uhu̱n machjéhe̱n já chji̱ne̱nki, najmi xi ndaha̱. Najmi xu̱ta̱ je jái̱ nchjaha̱, xu̱ta̱ ngatitsun ní jái̱ nchjaha̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu nkjé tjíhin nga k'úéntu kjintíá xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ Q8Kikie já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ já fariseo̱ nga Jesu tíkjineko̱ ni̱ñu̱ jóo̱. A̱s'a̱i kinchja̱ko̱ já ni'yakuyáha̱ Jesu nga b'i̱ kitsúhu̱: —¿Á já xi f'áchjíntjaihi ch'á ko̱ já xi najmi na̱xu̱ ts'íntjusuhun kju̱a̱téxumaha̱ Moise tíneko̱ho ni̱ñu̱ nda̱ maestru̱nu̱u? ~~B}}h|^{{Zz9yyxwvvqut,srqpomn3mm@lkjj`ixihHhgZfeed>c4b9aa`__ ^T]\\=[[ZlZY X%W[VVUZTSRRQPPNNEMM LKJJI,HGFFEED C#BB@~?>=<Tu̱ ni xí kama nkjúhún saha̱ jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ xinkjín: —¿Yá xi ka̱ma k'u̱a̱nki ni̱ ma? 0 Y Tu̱ sahá najmi 'ni tjín tsa nku chu̱ camello̱ kju̱a̱s'en ti̱xa̱ha̱ nku nintu nga nku nda̱ nchi̱ná kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱. b= Kama nkjúhu̱n já ni'yakuyóo̱ én xi kitsú Jesu, tu̱nga b'a̱há ta̱ kitsú ngáha̱ Jesu: —Jun ntína̱, ¡á b'a̱ 'yún 'ni tjíhin nga kju̱a̱s'enjihin xu̱ta̱ nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱! X) A̱s'a̱i tsase Jesu a̱ndaihi̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —¡Á b'a̱ 'yún 'ni tjíhin tsa xu̱ta̱ xi nchi̱ná ṉkjúhun kju̱a̱s'enjihin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱! # Tu̱nga nk'iehé nga kint'é ndo̱ éi̱n, kik'ie babaha̱ ko̱ kik'ie nusin nusihi̱n nga ngji, a̱t'aha̱ 'yún ṉkjún nchi̱ná.  A̱s'a̱i Jesu kama ni̱ma̱ha̱ ndo̱ nga tsase'a ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Nku ni ndyjat'a sahi. T'ihi̱nteñai ni xi tjíhin ko̱ tjeihi̱n xu̱ta̱ x'a̱n. B'a̱ ts'ín s'e̱he ri kju̱a̱nchi̱ná ndji̱o̱jmi ján. A̱s'a̱i ni̱báí nga tsjénnkiní. xi B'a̱ kitsú ndo̱: —Ji nda̱ maestru̱, ngayjee̱ ni xu'bo̱ títs'intjusan santa nkúhu nga ndyjana. ) Yai xi nkú ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱: “Najmi tu̱ n'ek'iein. Najmi tu̱ biyunéí kju̱a̱bixoo̱n. Najmi tu̱ ndyjé n'ei. Najmi tu̱ testiyu̱ tsank'á n'ei. Najmi tu̱ ch'ana̱ch'a̱i̱hi̱ xu̱ta̱ xingisoo̱. Cha̱nkjúín na̱'mihi̱ ko̱ na̱ahi̱.” |q A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿Á an xi nda tí'mihiní? Najmi tjín xi ndaha̱, nku tutuhú Nti̱a̱ná. # Nk'ie nga ja tíbitju Jesu yo̱ nga ts'i̱ín ni̱yá, a̱s'a̱i j'ai tsuntsu nku nda̱. Tsasinkúnch'int'aha̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, ji xi ndai, ¿mí nihi xi ts'ian tu̱ xi ka̱ma ts'inkjáíhi̱n ra̱ nga kúáte̱jña tík'un síán? %C A̱s'a̱i jakj'á jántí xi̱u̱ nga ts'ank'a ko̱ kingjénne ntsja nga nda kinchja̱ne. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíko̱ Jesu nku nda̱ nchi̱ná wg Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Xi najmi ts'i̱ínkjáíhi̱n nga Nti̱a̱ná xi batéxuma xi nkú ts'ín ts'ínkjáíhi̱n nku nda̱ chí ni xi 'ba̱i̱hi̱, kui xi ndaha̱chí najmi kju̱a̱s'enjin nga Nti̱a̱ná xi ku̱a̱téxumaha̱. N~ Nk'ie nga kikie Jesu ni xi tíi̱ncha ts'ín jóo̱, najmi kisasíhi̱n niu̱. A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱: —Tjehe̱nntoho̱o jántíu̱ nga kanibásena. Najmi tu̱ jun b'ech'óho̱o. A̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'ín tjíntuyáha̱ xi nkú joyaha jántí xi̱, kui xi tje̱he̱n ra̱ nga Nti̱a̱ná ku̱a̱téxumaha̱. ?}w A̱s'a̱i i̱ncha j'aiko̱ xu̱ta̱ ntíhi̱ tu̱ xi Jesu ngju̱énnehe̱ ra̱ ntsja. Tu̱nga já ni'yakuyóo̱hó b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nga najmi b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín. <|q Ko̱ tsa nku ta̱chju̱ún k'u̱éjña x'i̱hi̱n ko̱ ku̱i̱xanko̱ kj'a̱í nda̱, kui xi ta̱ tíbangane kju̱a̱bixaha̱n. B'i̱ ts'ín nda kinchja̱ne Jesu jántí xi̱u̱ {3 B'i̱ kitsú Jesu: —Tu̱ yáhá ni xi k'u̱éjña chju̱úhu̱n ko̱ ku̱i̱xanko̱ kj'a̱í ta̱chju̱ún, kui xi tíbangane kju̱a̱bixaha̱n. zw A̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ ta̱ kuihí niu̱ kingjásjaiya ngáha̱ ra̱ nk'ie nga ja i̱ncha j'ai ni'yaha̱. Ty! Kui b'a̱ maha, ni xi y'é'yúhun Nti̱a̱ná, najmi xu̱ta̱ kjéndáya. lxQ Nga joo̱ nkuhú ku̱i̱chú ma.” Kui nga najmi ta̱ jo ma saha. Nku ní yjoninte i̱ncha maha. w Ko̱ ta̱ tjít'a ya: “Kui kju̱a̱ha nga nku nda̱ k'u̱éjñaha na̱'mihi̱ ko̱ na̱aha̱ nga k'úéjñako̱ chju̱úhu̱n. v Tu̱nga nga tuts'ihi̱n ni, nk'ie nga kits'ínnda Nti̱a̱ná a̱sunntee̱, “nku chju̱ún nku x'i̱n kits'ínnda xu̱ta̱” tjít'a. u  A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —A̱t'aha̱ ndjá ani̱ma̱nu̱u, kui kju̱a̱ha nga b'a̱ ts'ín y'éjnaha̱nu̱u Moise. Xt) B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Moise kitsjá kju̱a̱ nga nku nda̱ ka̱ma kjésíntje̱n nku xu̱ju̱n má nga ja títs'ínkje kju̱a̱bixaha̱n ko̱ b'a̱ ts'ín ka̱ma k'u̱éjñaha chju̱úhu̱n. Hs  B'i̱ kitsú Jesu: —¿Nkú ts'ín y'éjñanu̱u Moise? Zr- A̱s'a̱i k'u̱a̱ já fariseo̱ j'aisehe̱ tu̱ xi kjút'ayák'uhu̱n ra̱. B'i̱ ts'ín kingjásjaiyaha̱: —¿A ka̱ma nku nda̱ chu̱ba̱ ts'i̱ínkjehé kju̱a̱bixaha̱n nga k'u̱éjña chju̱úhu̱n? cq A Tsitju Jesu yo̱ nga ngji a̱nte xi tjín Judea̱ ko̱ a̱nte xi tjín ngabantá ntáje̱ Jordan. Ta̱ kama ñjakút'a ṉkjúhún ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱. Tsakúyaha̱ éhe̱n Nti̱a̱ná xi nkú nga ts'ín tehe̱nte. >pu 2Nda na̱xo̱, tu̱nga tsa ndyja̱ nga'yúhu̱n, ¿nkú ts'ín ka̱ma ntia ngáha? Kas'e a̱jinnu̱u na̱xa̱ xi tíxinnu̱u ko̱ b'i̱ ngján jyu ti̱ntsu̱ba̱ko̱o xinki̱u.Eo 1’A̱t'aha̱ nd'í n'entiako̱ho ngayjee̱ xu̱ta̱. Dn 0má nga najmi 'me chju̱ntuu̱ ko̱ najmi 'meya nd'íu̱. m# /’Tsa tunkuin títs'ínkijnejihin ngatitsun, tu̱ sahá n'e̱sjei. Tu̱ sahá ngandahi̱ tsa ku̱i̱tjás'e̱n ka̱t'ai má nga batéxuma Nti̱a̱ná, nga najmi tsa tíi̱ncha nga joo̱ tunkuin tsa tu̱ sa a̱jin nd'í nga̱k'i̱e̱hén chja̱nikj'ajin ngáhi, @l{ .Yo̱ najmi 'me chju̱ntuu̱ ko̱ najmi 'meya nd'íu̱. ,kQ -’Tsa tsu̱kui títs'ínkijnejihin ngatitsun, tu̱ sahá ti̱chákjáí. Tu̱ sahá ngandahi̱ tsa ku̱i̱tjás'e̱n ni̱ma̱i̱ má nga k'úéntu tík'un xu̱ta̱, nga tjít'a nga joo̱ tsu̱kui nga a̱jin nd'í nga̱k'i̱e̱n chja̱nikj'ajihin, má nga najmi maha̱ 'meya nd'íu̱. @j{ ,Yo̱ najmi 'me chju̱ntuu̱ ko̱ najmi 'meya nd'íu̱. i +Tsa ntsa̱i̱ títs'ínkijnejihin ngatitsun, tu̱ sahá ti̱chákjáí. Tu̱ sahá ngandahi̱ tsa ku̱i̱tjás'e̱n ni̱ma̱i̱ má nga k'úéntu tík'un xu̱ta̱, nga najmi k'úínko̱i̱ nga joo̱ ntsa̱i̱ nga̱k'i̱e̱n, má nga najmi maha̱ 'meya nd'íu̱. |hq *’Tu̱ yáhá ni xi ts'i̱ínkijnejin ngatitsun nku nda̱ chí xi nkúhu xu'bi̱ xi s'ejihi̱n an, tu̱ sahá ra̱ ngandaha̱ xi b'a̱ ts'i̱íu̱n tsa s'e̱t'a 'yúnt'a kásin nku ndji̱o̱ chánka ko̱ chja̱nikj'ajin ntáchak'uu̱n. g )Tu̱ yáhá ni xi tsjánu̱u tsa tu̱ nku chu̱tsín ntánijua a̱t'aha̱ an tje̱nnkinú, kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u nga k'u̱a̱i̱hi̱ chjíhi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi ts'ínkijnejin jé xu̱ta̱ xingisoo̱ Hf  (A̱t'aha̱ xi najmi tífi kontra̱ná, kui xi ñá mako̱ná. be= 'A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi tu̱ jun b'ech'óho̱o. A̱t'aha̱ tsa tjín xi títs'ín nku kju̱a̱nkjún ngajona̱, kui xi najmi ka̱ma tsa tu̱ sa a̱ kui ch'ohón ts'ín ku̱i̱nchja̱yane ngáhana. ;do &A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jua: —Ji nda̱ maestru̱, kiyai̱ nga nku nda̱ ngajohi̱ tím'osjehe jánindoo̱. Tu̱nga kik'iech'ohó ri̱ a̱t'aha̱ najmi ñá tje̱nko̱ná. 9ck %—Xi ngajona̱ ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱ nku nda̱ chí xi nkúhu xu'bi̱, kui xi an títs'ínkjáínna. Ko̱ xi ts'i̱ínkjáínna, najmi tu̱ nku an títs'ínkjáínna. Ko̱ ta̱ xi kits'ín nibána títs'ínkjáíhi̱n. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu xu̱ta̱ xi najmi fi kontra̱ha̱ b $A̱s'a̱i jakj'á nku nda̱ chí ko̱ tsasínjñajin masehe̱n jóo̱. Kitsubakjá ts'íhin nda̱ chíu̱ nga b'i̱ kitsú: paY #A̱s'a̱i y'ejña Jesu, kinchja̱ha̱ já ni'yakuyá xi te joo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Tsa tjín xi nda̱ k'aku̱ mjehe̱ ka̱ma a̱jinnu̱u, tu̱ sahá nda̱ musu̱ kats'ín ma yjoho̱ ko̱ kats'ínxát'aha̱ já xingisoo̱. `% "Tu̱nga najmi kinchja̱há jóo̱, a̱t'aha̱ a̱ya ni̱yóo̱ kinchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín yá xi 'yún nk'a tje̱n a̱jihi̱n. O_ !A̱s'a̱i i̱ncha tsichu nanki Capernaum ko̱ nk'ie nga ja tíjña a̱ya ni'yoo̱, kingjásjaiyaha̱ já ni'yakuyáha̱: —¿Mí nihi xi tíchubani̱jmíyako̱honu xinki̱u a̱ya ni̱yóo̱? )^K Tu̱nga najmi kamankjihín ra̱ já ni'yakuyóo̱ én xu'bi̱ ko̱ najmi kama k'un kingjásjaiyaha̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Jesu yá xi 'yún nk'a tje̱n z]m a̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tsakúyaha̱ já ni'yakuyáha̱: —N'e̱kjas'en Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a̱ya ntsja xu̱ta̱ ko̱ i̱ncha ts'i̱ínk'iehe̱n. A̱skahan nga ja ku̱a̱yá, kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ nga ja kj'u̱a̱ jan ni̱stjin. \ A̱s'a̱i tsitju yo̱ nga i̱ncha j'ajin a̱nte Galilea̱. Najmi kama mjehe̱ tsa tjín xi sku̱e̱he̱ nga yo̱ j'a, z[m A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Jáninda xi nkúhu xu'bi̱ najmi chu̱ba̱ bitju. Nk'ie nga chu̱baka̱á Nti̱a̱ná ko̱ nk'ie nga bintsu̱ba̱ kjintíaá, nk'iehé nga bitju. B'i̱ ts'ín ta̱ kitsúyahá ngáha Jesu nga n'e̱k'ien *ZM Nk'ie nga jas'en Jesu ni'yaha̱, a̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ kingjásjaiya t'axíhi̱n: —¿Á najmi kamaha̱ni̱ kuakich'onsje̱he̱ni̱ nda̱nindoo̱? gYG Tu̱nga jakj'áhá Jesu ntsja nda̱ chíu̱ nga kikjesíntje̱n ko̱ tsasinjña ngáha. MX A̱s'a̱i tsitju nda̱nindoo̱ nga kikjintáya ts'íhin ko̱ nga 'yún y'étsujneyá nda̱ chíu̱. Kis'ejña nda̱ chíu̱ xi nkúhu tsa k'ien. Nkjin xu̱ta̱ xi b'a̱ kitsú: —Ja k'uen. 'WG Nk'ie nga kikie Jesu nga tíma ñjakú ṉkjún xu̱ta̱, a̱s'a̱i ndjá kinchja̱ko̱ nda̱nindoo̱: —Ji nda̱ninda xi tín'e stayai ko̱ najmi tí'ba̱i̱ntei̱hi̱ nga ku̱i̱nchja̱ nda̱ chíi̱, an b'a̱ tíxihin: ti̱tjujíhi̱n ko̱ najmi ta̱ bitjas'e̱njihi̱n ri̱. %VC Tje̱n'yún 'yúhún kinchja̱ na̱'mihi̱ nda̱ chíu̱ nga b'i̱ kitsú: —S'ejinna Nti̱a̱ná. Ti̱si̱nko̱ní tu̱ xi najmi jo jan ka̱mahana. U} A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —“Tsa ka̱mahi”, tíbixín. Xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná maha̱ tu̱ mí nihí ni. DT Nkjin ni̱yá ja sa kjaníkj'ajihi̱n nd'íu̱ ko̱ ntóo̱ nga mjehe̱ ts'i̱ínk'ien ntína̱. Tsa tjín ni xi ka̱mahi n'e̱i̱ kai, katuma ni̱ma̱ni̱ ji̱n ko̱ ti̱si̱nko̱ni̱. S7 A̱s'a̱i kingjásjaiyaha̱ Jesu na̱'mihi̱ nda̱ chíu̱: —¿Nkjé kjin b'a̱ maha̱ ra̱? B'a̱ kitsú ndo̱: —Santa nkúhu nga ntí i̱chí. PR A̱s'a̱i j'aich'áha̱ nda̱ chíu̱. Tu̱nga nk'ie nga kikie nda̱nindoo̱ Jesu, tje̱n'yún y'étsujneyáhá nda̱ chíu̱ ko̱ tsijne t'anankiu̱ nga ngjitikjá ko̱ y'éxú ts'íhin ts'a. Q  A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¡Á b'a̱ 'yún i̱chí s'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi tjíhin nd'a̱i̱! ¿Nkjé kjin tjíhin nga kúáte̱jñajinnu̱u? ¿Nkjé kjin tjíhin nga ts'in chúkju̱a̱nu̱u? Nibáko̱nú nda̱ chíu̱ e̱i̱. Py Tu̱ má xi tje̱hén ni nga fakj'áha̱, ts'ínkijnehe̱ t'anankiu̱. I̱xí b'éxúhú ts'a nda̱ chína̱ nga bate ni̱'yu̱n ko̱ bjá ndjáha̱. Ja b'a̱ kuaxihi̱n já ni'yakuyáhi̱ nga k'o̱nsje nda̱nindoo̱, tu̱nga najmi kamahá ra̱. LO B'a̱ kitsú nku nda̱ xi síjñajihi̱n xu̱to̱: —Ji nda̱ maestru̱, kjúái̱ko̱ho nda̱ chína̱, a̱t'aha̱ nku nda̱ninda tíjñajihi̱n xi najmi tsjántehe̱ nga ku̱i̱nchja̱. XN) A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿Mí nihi xi tjínko̱ho̱nu̱u jóo̱? M} Nk'ie nga kikie xu̱ta̱ nkjiu̱n Jesu, tu̱ ni xí i̱ncha kama nkjúhún ra̱ ko̱ tsangatsanka nga ngjikjaniñaha̱. pLY Nk'ie nga i̱ncha j'ai ngáha má nga tjíntu já ni'yakuyá xingisoo̱, kikie nga nkjin ṉkjún xu̱ta̱ katsendáíhi̱ ra̱ jóo̱ ko̱ nga k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ tíi̱ncha b'ésiko̱ jóo̱. xKi Tu̱nga an b'a̱ tíxinnu̱u nga ja j'ai Elia̱, ko̱ ni xi mjehe̱ xu̱ta̱ kits'íhi̱n ndo̱. Kin'ehe̱ xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kits'ín nda̱íhi̱ Jesu nku nda̱ chí xi tíjñajihi̱n nku nda̱ninda 2J] B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ nga kj'u̱a̱í títjun Elia̱ ko̱ k'u̱énda ngayjee̱ ni xi tjín. Tu̱nga, ¿nkú tsuhu̱ ra̱ nga b'a̱ ts'ín tjít'aha éhe̱n Nti̱a̱ná nga un ṉkjún sku̱e̱he̱ ra̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n ko̱ nga xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ n'e̱ maha? I9 A̱s'a̱i i̱ncha kingjásjaiyaha̱ Jesu: —¿Á b'a̱ tsuhu já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga tjíhin nga kj'u̱a̱í títjuhun Elia̱? H# Tu̱ kui i̱ncha kikiehé niu̱ ko̱ kinchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín nkú tsuhu̱ ra̱ nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ Jesu. \G1 Nk'ie nga ja tíi̱ncha nibájen ngáha, b'a̱ kitsúhu̱ Jesu jóo̱ nga najmi tu̱ ch'a xi ku̱i̱tsu̱yaha̱ ni xi kikie santa nkúhu nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n. F3 Ko̱ a̱s'a̱i tje̱n'yún i̱ncha tsasehé a̱ndaihi̱ jóo̱, tu̱nga najmi ta̱ ch'a xi kikiehé ni. Tu̱ Jesu síjñako̱ subahá saha̱. 4Ea A̱s'a̱i tu̱ nkuhú ni̱nti̱ j'ai ts'ínnk'íéhe̱n ko̱ a̱jin ni̱nti̱u̱ kinu'yá nku nta̱ xi b'a̱ kitsú: —Kui xu'bi̱ xi Ntína̱. Tjona. Ta̱sinñjuhu̱u. Dy B'a̱ kitsú Pedro̱ a̱t'aha̱ najmi be mí nihi xi ku̱i̱tsu̱, a̱t'aha̱ tu̱ ni xí kitsankjúhún jóo̱. {Co A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Pedro̱: —Ji nda̱ maestru̱, ¡á b'a̱ nda tjíhin nga e̱i̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱haná! Tu̱ sahá n'e̱ndai̱ jan ni'ya yántsu̱, nku xi ka̱ma ts'i̱, nku xi ka̱ma ts'e̱ Moise, ko̱ nku xi ka̱ma ts'e̱ Elia̱. WB' Ta̱ kikie jóo̱ Elia̱ ko̱ Moise nga tíi̱ncha nchja̱ni̱jmíko̱ Jesu. 5Ac Tsat'ai najyuhu̱n. Taba xúxú kama. Najmi tjín a̱sunntei̱ xi ka̱maha̱ b'a̱ ts'i̱ínk'íé taba taba najyuhu̱n nga ku̱a̱né nga xi nkú kik'ie najyuhu̱n Jesu. e@C A̱skahan nk'ie nga j'a jun ni̱stjin, Jesu kinchja̱ t'axíhi̱n Pedro̱, Santiago̱ ko̱ Jua. Ngjiko̱ t'axín suba jóo̱ nku a̱sunntu na̱xi̱ nk'a. Yo̱ kik'óntjaiya sénni̱stjihi̱n Jesu nginku̱n jóo̱. ?  B'i̱ ta̱ kitsú ya Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. K'u̱a̱ xi tíi̱ncha e̱i̱ najmi ku̱a̱yá santa nkúhu nga sku̱e̱ xi nkú ts'ín ku̱a̱kúchji nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná nga ja ku̱a̱téxuma. B'i̱ kama nga kama chji kju̱a̱chánkaha̱ Jesu p>Y&’Kui nga tsa tjín xi ka̱ma subaha̱ ra̱ an ko̱ énna̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ ngatitsun xi tjín nd'a̱i̱ xi najmi na̱xu̱ tíi̱ncha nginku̱n Nti̱a̱ná, b'a̱ ta̱ ts'ín ta̱ ka̱ma subaha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xu̱ta̱ xu'bi̱ ni̱stjin nk'ie nga kj'u̱a̱íko̱ kju̱a̱chánkaha̱ Na̱'mihi̱ ko̱ nga kj'u̱a̱íko̱ ntítsjehe̱.B=%¿Mí nihi xi tsjá nga k'u̱échjíntjai ani̱ma̱ha̱? <1$A̱t'aha̱, ¿mí xi chjíhi̱ ra̱ tsa ts'i̱ín ngana̱ xu̱ta̱ ngayjee̱ ni xi tjín a̱sunntee̱, tsa tu̱ sa ndyja̱há ngá ani̱ma̱ha̱? d;A#A̱t'aha̱ xi mjehe̱ ts'i̱ínk'anki suba yjoho̱ nga k'úéjña tík'un, kui xi tu̱ sahá ku̱a̱yá. Tu̱nga xi ku̱a̱yá nga̱t'ana̱ ko̱ nga̱t'aha̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, kui xi tu̱ sahá n'e̱k'anki. :"A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ já ni'yakuyáha̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Tsa tjín xi mjehe̱ tsjénnkina, kat'éch'o subaha̱ yjoho̱ ni xi mjehe̱ ko̱ katsjáha̱ yjoho̱ nga ku̱a̱yá nga̱t'ana̱, a̱s'a̱i katsjennkína. |9q!Tu̱nga kits'ínk'ótjiyak'uhún Jesu já ni'yakuyáha̱ nga ndjá kinchja̱ko̱ Pedro̱: —¡Ti̱yú xinní, Satana! A̱t'aha̱ najmi ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná tín'enkjíntak'uin. Ni xi ts'e̱ ní xu̱ta̱ a̱sunntei̱ tín'enkjíntak'uin. "8= Kitsúyaha̱ ni xu'bi̱ já ni'yakuyáha̱. A̱s'a̱i Pedro̱ ngjiko̱ t'axín Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ nga najmi nda kits'ín nga b'a̱ kitsú. 7yKik'atuts'i̱hi̱n Jesu nga tsakúyaha̱ já ni'yakuyáha̱ nga tjíhin nga un ṉkjún sku̱e̱he̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n, ko̱ nga jáchá xi tjíhi̱n xá ko̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ najmi i̱ncha ts'i̱ínkjáíhi̱n, ko̱ nga n'e̱k'ien, ko̱ nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ nga ja kj'u̱a̱ jan ni̱stjin. 65A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu jóo̱ nga najmi tu̱ ch'a xi ku̱i̱tsu̱yaha̱ kui éi̱n. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun Jesu nga n'e̱k'ien |5qB'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ jun, ¿yá xi bixíún nga an? A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pedro̱: —Ji xi Cristo̱. c4?B'a̱ kitsú já ni'yakuyóo̱: —Tjín xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga ji xi Jua Bautista̱. Tjín ngá xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga ji xi Elia̱. Ko̱ tjín ngá xi b'a̱ tíi̱ncha tsu nga nku nda̱ profeta̱ ji. t3aA̱s'a̱i ngji Jesu ko̱ já ni'yakuyáha̱ a̱nte xi tjín nanki Cesarea̱, má nga batéxuma nda̱ Felipe̱. Nk'ie nga tje̱n a̱ya ni̱yóo̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱: —¿Yá xi títsu xu̱ta̱ nga an? q2[A̱s'a̱i kits'ínkji ni'yaha̱ ndo̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Najmi ta̱ bitjas'e̱henni a̱jin na̱nti̱o̱ tsa ku̱i̱xínyai ni xi kamahi. B'i̱ ts'ín kitsúya Pedro̱ nga Jesu xi Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ ngajoho̱ 1!A̱s'a̱i ta̱ kingjáne ntsja ngáha Jesu tunku̱n ndo̱. Tsase sisin ndo̱ nga kamanda. Kama chji tentehe̱ ngayjee̱ ni xi tjín. i0KB'a̱ kitsú ndo̱ nga tsase: —Tíma chjina xu̱ta̱. B'a̱ k'un yá tu xi tjíma k'un. D/Jakj'á ntsja ndo̱ nga tsitjuko̱ na̱tsihi̱n na̱nti̱o̱. A̱s'a̱i tsáta̱téjnu tunku̱n ndo̱ ko̱ kingjáne ntsja. A̱s'a̱i kingjásjaiyaha̱: —¿A tjín ni xi tíma chjihi? >.uNk'ie nga tsichuko̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ nanki Betsaida̱, a̱s'a̱i i̱ncha j'aiko̱ho̱ xu̱ta̱ nku nda̱ ka̱ ko̱ i̱ncha tsankihi̱ nga ngju̱áne ntsja nda̱ ko̱. #-?A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿Á tu̱ yje najmi kje̱hé mankjihi̱nnu̱u ma? B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ ka̱ nanki Betsaida̱ _,7B'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ nk'ie nga tsakjanyáha̱ ni̱nku̱a̱n xi yatuu̱ já xi ñju mii̱ maha, ¿nkú tjín ni̱si̱n kama ni̱nku̱a̱n xi tsankiu̱ nga y'ekú? B'a̱ kitsú jóo̱: —Yatu ni̱si̱n. D+Nk'ie nga tsakjanyáha̱ ni̱nku̱a̱n xi uu̱n já xi un mii̱ maha, ¿nkú tjín ni̱si̱n kama ni̱nku̱a̱n xi tsankiu̱ nga y'ekú? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Te jo ni̱si̱n. &*ETíi̱ncha tunkun, tu̱nga, ¿a najmi ma chjihínu̱u? Ko̱ tjínnu̱u tja̱ba̱xínñju, tu̱nga, ¿a najmi nu'yánú? ¿A najmi ta̱ f'áítsjehénnu̱u? )yKamankjihi̱n Jesu ni xi tíi̱ncha tsu jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —¿Á tíchubani̱jmíyahanu nga najmi kich'ahanu ni̱nku̱a̱n? ¿A tu̱ yje najmi kje̱hé ma chjinu̱u ko̱ mankjinnu̱u? ¡Á b'a̱ nkjún ts'ín ndjáha ani̱ma̱nu̱u! (yA̱s'a̱i b'i̱ ngján kinchja̱ni̱jmíyako̱ho xinkjín já ni'yakuyóo̱ nga najmi i̱ncha y'a ni̱nku̱a̱n. '-A̱s'a̱i Jesu b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Nda cha̱so̱o. Chúhu̱un yjonu̱u na̱'yu̱ saha̱n já fariseo̱ ko̱ na̱'yu̱ saha̱n Herode̱. &-Já ni'yakuyóo̱ kichayaha̱ nga i̱ncha kik'a ni̱nku̱a̱n. Tu̱ nku i̱chíhí ni̱nku̱a̱n xi i̱ncha y'a nga kab'entuyá tsutsuu̱. '%G A̱s'a̱i ngji t'axíhi̱n jóo̱ nga jas'en ngáha tsutsuu̱ ko̱ ngji ngabantá xinkuu̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kits'ínchjén na̱'yu̱ san $ Najmi kisasíhi̱n Jesu ni xi kitsú jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsú: —¿Á tíbankihi xu̱ta̱ xi tjíhin nd'a̱i̱ nga sku̱e̱he nku kju̱a̱nkjún? Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u nga najmi s'e̱jña chjihi̱ xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ ndaha nku kju̱a̱nkjún. t#a A̱s'a̱i i̱ncha j'ai já fariseo̱ ko̱ kik'atuts'i̱hi̱n nga ngji kontra̱ha̱ ni xi tsakúya Jesu. Tu̱ xi kikjut'ayák'uhun, tsankihi̱ nga ts'i̱ín nku kju̱a̱nkjún xi ku̱a̱kúchji nga Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱. " ko̱ jas'enko̱ já ni'yakuyáha̱ tsutsuu̱ nga ngji a̱nte Dalmanuta̱. B'i̱ kitsú Jesu nk'ie nga tsinchihi̱ nku kju̱a̱nkjún |!q Ma ra̱ ñju mii̱ xu̱ta̱ xi i̱ncha kikjine nichinee̱. A̱s'a̱i kits'ínkji Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n ni'yaha̱   Kikjine xu̱ta̱ niu̱ santa nkúhu nga kitse sisihi̱n. A̱s'a̱i j'áíya ni̱nku̱a̱n xi ts'ankiu̱. Yatu ni̱si̱n kama. s_Ko̱ ta̱ y'a ya jóo̱ k'u̱a̱ tji̱o̱ xi̱xi̱. A̱s'a̱i kitsjáha̱ Jesu máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga̱t'a ts'e̱ tji̱o̱ ko̱ b'a̱ ta̱ kitsúhu̱ já ni'yakuyáha̱ nga ts'i̱ínndzjoho̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n niu̱. MA̱s'a̱i b'a̱ kitsú Jesu nga k'úéntu xu̱ta̱ nkjiu̱n t'anankiu̱. Jakj'á ni̱nku̱a̱n xi yatuu̱ ko̱ kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. Tsakjánya ko̱ kitsjáha̱ já ni'yakuyáha̱ tu̱ xi n'e̱ndzjoho̱ ra̱ xu̱ta̱. A̱s'a̱i já ni'yakuyóo̱ kits'ínndzjoho̱ ni̱nku̱o̱n xu̱ta̱ nkjiu̱n. s_B'i̱ kitsú Jesu: —¿Nkú tjín ni̱nku̱a̱n kich'o? B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Yatu maha. ?wA̱s'a̱i b'i̱ i̱ncha kitsú já ni'yakuyóo̱: —Tu̱nga a̱nte t'axín xu'bi̱. ¿Má xi tje̱hen kuankínchj'a̱haná ni̱nku̱a̱n xi ka̱maha̱ ra̱ xu̱ta̱ nkjii̱n? -Tsa b'a̱há tjíu̱n ts'inkjí kjintíá ni'yaha̱, kutsa i̱ncha ku̱a̱yáyahá a̱ya ni̱yóo̱. A̱t'aha̱ tjín xi kjin ṉkjún nibáha. 1—Tíma ni̱ma̱na xu̱ta̱ nkjii̱n, a̱t'aha̱ ja tjíhi̱n jan ni̱stjin nga tjíntuko̱na e̱i̱. Ja najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ nichine. F Nku ni̱yá nk'ie nga ta̱ kama ñjakú ṉkjúhún ngáha xu̱ta̱ ko̱ nga najmi tjíhi̱n ni xi i̱ncha kji̱ne̱, a̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: `9%Tu̱ ni xí i̱ncha kama nkjúhún ra̱ nga b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Ts'ín sisin tu̱ mí nihí ni. Santaha maha̱ ts'ín nga nt'é xu̱ta̱ xi staya ko̱ ts'ín nga nchja̱ xu̱ta̱ xi ni̱ma̱.yk$A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu xu̱ta̱ nga najmi tu̱ ch'a ku̱i̱tsu̱yaha̱ niu̱. Tu̱nga ndahá tsa 'yún b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ nga najmi ku̱i̱tsu̱ya niu̱, tu̱ sahá tu̱ nku i̱ncha kitsúyahá xu̱ta̱ ni xi kamoo̱. c?#Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kint'é ndo̱ ko̱ kama nda̱íhi̱ nja̱i̱. Kinchja̱ sisin. &E"A̱s'a̱i tsasenjinki nk'a ján nga na̱nka̱ tsakj'á nta̱ha̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱ ndo̱: —¡Efata! —Kui éi̱n xi tsuhu̱ ra̱: ¡Katix'áí! "=!A̱s'a̱i ngjiko̱ t'axín Jesu ndo̱. Kitsungis'en na̱jnú ntsja tja̱ba̱xínñju ndo̱ ko̱ ntá na̱téhe̱ kik'onjnuko̱ho̱ ra̱ nja̱i̱ ndo̱. ~u Yo̱ j'aiko̱ho̱ xu̱ta̱ nku nda̱ xi staya ko̱ tsakján'a. I̱ncha tsankihi̱ Jesu nga ngju̱énne ntsja ndo̱. 3_A̱s'a̱i tsitju Jesu a̱nte xi tiña maha̱ nanki Tiro̱ nga j'a nanki Sidon. Tsichu ntáchak'un Galilea̱ nga j'ajin ts'íhin nanki xi tjín a̱nte Decapo̱li̱. \1Nk'ie nga tsichu ngáha ta̱chjúu̱n ni'yaha̱, kikie nga kjijña ndju ta̱kjíhi̱n ko̱ nga ja najmi ta̱ tíjñajihi̱n ra̱ nda̱nindoo̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ staya tsakján'a }sB'i̱ kitsú Jesu: —A̱t'aha̱ b'a̱ kuixín, t'in ngáhani. Ja kuitjujíhi̱n ta̱kjíhi̱n nda̱nindoo̱. H A̱s'a̱i b'a̱ kitsú ta̱chjúu̱n: —Joho̱n, Chá Nti̱a̱, tu̱nga santahá ni ko̱ nañá xi b'entunkí kinte yámixo̱ kjine xi̱hi̱ ni̱nku̱a̱n xi bixuntuhu̱ ntí xi̱u̱. =sTu̱nga b'a̱há kitsú Jesu: —Katse sisin ma ra̱ tjun jántíu̱. A̱t'aha̱ najmi nda tjín tsa chjú'aha̱ ni̱nku̱a̱ha̱n jántíu̱ nga kj'u̱a̱i̱hi̱ nañóo̱. Q Tu̱nga najmi ntje̱he̱ xu̱ta̱ judio̱hó tje̱he̱n ra̱ ta̱chjúu̱n, a̱t'aha̱ a̱nte Sirofenici̱a̱ kitsin. Kui xi j'ainkihi̱ Jesu nga k'o̱nsje nda̱ninda xi tíjñajihi̱n ta̱kjíhín. ' GA̱s'a̱i nku ta̱chju̱ún xi tíjñajihi̱n nku nda̱ninda ta̱kjíhi̱n, nk'ie nga kint'é nga Jesu tíjña yo̱, j'aisehe̱ ko̱ tsasinkúnch'int'aha̱. T !A̱s'a̱i tsitju Jesu yo̱ nga ngji a̱nte xi tiña maha̱ nanki Tiro̱ ko̱ nanki Sidon ko̱ jas'en nku ni'ya. Najmi kama yuhu̱ tsa tjín xi sku̱e̱ nga yo̱ tíjña. Tu̱nga tu̱ nkú kiyahá. w gNgayjee̱ ni ch'onk'un xu'bi̱ a̱jin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ bitju. Kui ní nihi xi ts'ín sihi̱ xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín nku ta̱chju̱ún xi najmi ntje̱he̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tsankihi̱ nku kju̱a̱nda Jesu  nga ndyjé ts'ín, nga 'yún ts'ín mje ni xi tjín, nga ch'on ts'ín, nga b'ana̱cha̱, nga ts'ínkjas'ehe̱n yjoho̱ ni xi mjehe̱ yjonintehe̱, nga ma xin k'un, nga ch'on tsuhu̱ xinkjín, nga nk'a b'asje yjoho̱ ko̱ nga najmi nda ts'ínnkjink'un. Z-A̱t'aha̱ a̱jin ani̱ma̱ha̱ ní xu̱ta̱ nibáha̱ ra̱ nga ch'on ts'ín ts'ínnkjink'un, nga bangane kju̱a̱bixoo̱n, nga tjín xi fantuko̱ jminchjín nga najmi kje̱e bixan, nga ts'ínk'ien xinkjín, |qB'a̱ ta̱ kitsú ya: —Ni xi bitju ní ts'a xu̱ta̱, kui ní nihi xi ts'ín sihi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. lQA̱t'aha̱ najmi ani̱ma̱ha̱ fas'enjin niu̱. Tu̱ a̱ya ka̱ts'a̱há fas'en ko̱ f'aya, a̱s'a̱i bitju ngáha. B'a̱ ts'ín kitsúyaha nga ndaha nku nichine xi tjín najmi ma ts'ín sihi̱ xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. KB'i̱ kitsú Jesu: —¿A ta̱ ndaha jun najmi mankjinnu̱u? ¿A najmi yanú nga ngayjee̱ ni xi nibáha na̱tsin ján nga fas'enjihi̱n xu̱ta̱, najmi ma ts'ín sihi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná? 3_Nk'ie nga ngji t'axíhi̱n xu̱ta̱ ko̱ jas'en ni'yoo̱, a̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ kingjásjaiyaha̱ nkú tsuhu̱ ra̱ én xi yéjña chu̱ba̱ya nga tsakúya. 4cXi tje̱n tja̱ba̱xínñju, katasínñju. ;oNdaha nku ni xi nibáha na̱tsin ján nga fas'enjihi̱n xu̱ta̱, najmi ma ts'ín sihi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. Ni xi bitjujín níhi̱ xu̱ta̱, kui ní nihi xi ts'ín sihi̱. nUA̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu xu̱ta̱ nkjiu̱n: —Tjenñju tentenú ko̱ katumankjinnu̱u. dA Nk'ie nga b'a̱ bixíún najmi ta̱ n'echjíhinu éhe̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ sin xi kin'ekjas'ennu̱u ko̱ xi b'i̱ ngján n'ek'atiya ngáha̱ ru̱u xinki̱u. Ko̱ nkjin sa ni xi nkúhu xu'bi̱ n'etjusun yo.  tsa tjín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱, kui xi najmi ta̱ tjíhín ra̱ kju̱a̱'yún tsa ku̱a̱si̱nko̱ na̱'mihi̱ ko̱ tsa na̱aha̱. R~ ’Tu̱nga juhún b'a̱ bixíún nga tsa tjín xi b'i̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ na̱'mihi̱ ko̱ tsa na̱aha̱: “Ngayjee̱ ni xi tjínna nga kúási̱nko̱ho kai, ja chje̱ kitsjaha̱ Nti̱a̱ná”, _}7 B'i̱ ts'ín y'ét'a Moise éhe̱n Nti̱a̱ná: “Cha̱nkjúín na̱'mihi̱ ko̱ na̱ahi̱.” Ko̱ ta̱ y'ét'a ya: “Xi ch'on ku̱i̱tsu̱hu̱ na̱'mihi̱ ko̱ tsa na̱aha̱, kui xi tjíhin nga n'e̱k'ien.” | B'i̱ kitsú ya Jesu: —Jun ja ya sisiun xi nkú ts'ín n'e t'axíún ni xi y'éjña Nti̱a̱ná tu̱ xi sinnu̱u n'etjusuhunnu. u{cA̱t'aha̱ jun n'e t'axíún ni xi y'éjña Nti̱a̱ná nga tu̱ sahá sin xi y'éjña xu̱ta̱ n'etjusun. xziNajmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ chje̱ xi tsjána,
a̱t'aha̱ tu̱ kju̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱há bakúya. 6yeA̱s'a̱ b'i̱ kitsú Jesu: —¡Tu̱ tsjohónu̱u nga bakuchíú xi nkú ts'ín yankjún Nti̱a̱ná! Kju̱axi̱ kjáíhin ni xi kitsú nda̱ profeta̱ Isaia̱ nk'ie nga b'a̱ ts'ín y'ét'a:Kui xu̱ta̱ xu'bi̱ tu̱ ts'ahá benkjúnna,
tu̱nga ani̱ma̱ha̱ kjin tíjñaha̱ an. xKui kju̱a̱ha nga já fariseo̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ kingjásjaiyaha̱ ra̱ Jesu: —¿Á najmi ts'íntjusuhun já ni'yakuyáhi̱ sin xi y'éjñaná ntje̱ cháná, nga tu̱ b'a̱há tjíu̱n kjinehe ni̱ñu̱? Najmi títjun bané ntsja. >wuXu̱ta̱ judio̱ nk'ie nga i̱ncha f'aihi ni̱yátée̱, títjun bané sisin ntsja ko̱ a̱s'a̱i i̱ncha kjine ni̱ñu̱. B'a̱ ts'ín i̱ncha ts'íntjusuhun sihi̱n ntje̱ cháha̱. Ko̱ tjíntu saha̱ kj'a̱i̱hí sin xi nkúhu ts'e̱ chu̱tsíhi̱n, ndji̱í ntánijuaha̱, staña̱ha̱ ko̱ kama̱ha̱. vveA̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ts'íntjusun sihi̱n ntje̱ cháha̱, nga najmi i̱ncha kjine ni̱ñu̱ tsa najmi títjun bané ntsja xi nkú ts'ín tíjñaha̱. 'Yún sa b'a̱ ts'ín já fariseo̱. Xu)Kinchja̱yane k'u̱a̱ já ni'yakuyáha̱ Jesu nk'ie nga i̱ncha kikie nga tíi̱ncha kjine ni̱ñu̱ nga najmi tjun bané ntsja. Kui xi tsuhu̱ ra̱ nga najmi i̱ncha ts'íntjusun sihi̱n ntje̱ cháha̱. t A̱s'a̱i i̱ncha j'aisehe̱ Jesu já fariseo̱ ko̱ k'u̱a̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ xi nibaha nanki Jerusalen. Ys+8Tu̱ má a̱ntehé ni xi jas'en Jesu, ndaha tsa a̱nte xi xi̱xi̱, ndaha tsa xi ihi̱, ko̱ ndaha tsa a̱ndai na̱nti̱a̱, i̱ncha kikjántu a̱ya ni̱yátée̱ xu̱ta̱ un xi tjíhi̱n ko̱ tsankihi̱ tsa tsjántehe̱ tsa tu̱ a̱ndai tuts'in najyun xi yja ts'i̱ínko̱. Ko̱ kamanda ngayjee̱ xi kits'ínko̱ najyuhu̱n Jesu.drA7A̱s'a̱i xu̱to̱ i̱ncha ngji ngayjee̱ a̱nte xi tjín yo̱ nga ngji ts'ínkint'é xinkjín. I̱ncha ngjiko̱ xu̱ta̱ un xi tjíhi̱n má xi tje̱hen i̱ncha kint'é nga tsú'ba̱ Jesu nga kjintusún na̱chaha̱n. qy6Nk'ie nga i̱ncha tsitju tsutsuu̱, tu̱ tje̱n'yún i̱ncha kamankjihín ra̱ xu̱ta̱ xi tjín yo̱ nga Jesu niu̱. (pI5Nk'ie nga ja j'atikjáko̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ntáchak'uu̱n, a̱s'a̱i tsichu nanki Genesaret. Yo̱ a̱ndai ntáchak'uu̱n y'ét'a'yún tsutsuu̱. goG4a̱t'aha̱ najmi kje̱e mankjihi̱n nkú tsuhu̱ ra̱ kju̱a̱nkjúhu̱n ni̱nku̱a̱n xi i̱ncha kikjine, a̱t'aha̱ ndjá tjíntuyá ani̱ma̱ha̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu xu̱ta̱ un xi tjín nanki Genesaret qn[3A̱s'a̱i jas'enne Jesu jóo̱ ko̱ kitsjenjyúya ntjo̱. Tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ jóo̱, 'mG2A̱t'aha̱ ngatentee̱ i̱ncha kikiehe̱ ko̱ i̱ncha kitsankjún. Tu̱nga tje̱n'yún kinchja̱há Jesu: —¡Jyu ní! ¡Ahán niu̱! ¡Najmi tu̱ binkjun! l 1Nk'ie nga kikie já ni'yakuyóo̱ nga Jesu nibásun ntáchak'uu̱n, se̱n kits'ín maha̱ ko̱ i̱ncha kikjintáya nkjún. k30A̱s'a̱i kikie nga 'ni ṉkjún tíkjenntá já ni'yakuyóo̱, a̱t'aha̱ ntjo̱ 'yún ṉkjún tísatéjihi̱n tsutsuu̱. Nkú ra̱ ma nga ja tífi ma sen, tsichu tje̱nnki Jesu jóo̱ nga tífisun ntáchak'uu̱n. B'a̱ kits'ín xi kju̱a̱t'a ni̱yáha̱ jóo̱ kits'ín. j /Nk'ie nga ja kama jyuu̱n, ja kamasehe̱n ntáchak'uu̱n tje̱njin tsutsuu̱. Tu̱nga máha Jesu, má kixiu̱ kab'ejña. uic.Nk'ie nga ja kits'ínkji xu̱to̱, a̱s'a̱i ngji nchja̱ko̱ t'axín Nti̱a̱ná a̱sunntu tje̱nki̱u̱. h-A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ nga i̱ncha kju̱a̱s'en tsutsuu̱ ko̱ nga i̱ncha ngju̱a̱i̱ títjuhu̱n ngabantá ntáchak'uu̱n xi tje̱hen nanki Betsaida̱, ko̱ tsasín ni̱yá xu̱to̱ nk'ie nga i̱ncha ngji ni'yaha̱. ugc,Un mii̱ maha já xi i̱ncha kikjine ni̱nku̱o̱n kui chu̱bo̱. B'i̱ ts'ín ngjisun Jesu ntáchak'uu̱n _f7+A̱s'a̱i j'áíya ni̱nku̱o̱n ko̱ tji̱o̱ xi tsankiu̱. Te jo ni̱si̱n kamaha. deA*Ngatentee̱ xu̱to̱ i̱ncha kikjine niu̱ santa nkúhu nga i̱ncha kitse sisihi̱n. Sd)A̱s'a̱i jakj'á Jesu ni̱nku̱a̱n xi uu̱n ko̱ tji̱o̱ xi joo̱. Tsasenjinki nk'a ján nga kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. Tsakjánya ni̱nku̱o̱n ko̱ kitsjáha̱ já ni'yakuyáha̱ tu̱ xi kui i̱ncha ts'i̱ínndzjoho ni̱nku̱o̱n. Ta̱ tsakjánya tji̱o̱ xi joo̱ nga kitsjáha̱ ngatentee̱ xu̱to̱.  ~}]|&{vzxwvvuut2ss r+qqCp onamllkk j$i:hfgg.ff'e{dcbba `^^G\[[!ZnYYX]WVUUTSSQR_QcPO2N}NMeL|KJJ=I^HHIGFHDDCCBAg@0?>>b==<::88V766 43210p//.-B,++*((A''F&%$#"! h".boXJZK , x : .Q'Nk'ie nga ja kama jyuu̱n, tsichuko̱ Jesu já ni'yakuyá xi te joo̱. :&mA̱s'a̱i tsitju já ni'yakuyóo̱. I̱ncha tsichu a̱jin na̱nti̱o̱ ko̱ b'a̱ kamat'ain xi nkú nga kitsúhu̱ Jesu. Yo̱ i̱ncha y'énda nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱. %A̱s'a̱i ku̱a̱kúnu̱u nku a̱nte tayá chánka xi ja tjínda xi tje̱hen nk'a ni'yaha̱. Yo̱ t'endo ni xi chi̱ne̱é. K$ko̱ má nga kju̱a̱s'en b'a̱ t'ihu̱un nda̱ xi ts'e̱ ni'yoo̱: “B'a̱ títsu nda̱ maestru̱: ¿Má xi kui a̱nte má nga kjíne̱ka̱ nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱ já ni'yakuyána̱?” <#q A̱s'a̱i b'a̱ kitsúhu̱ jo já ni'yakuyáha̱ nga kits'ínkji: —Tankíún a̱jin na̱nti̱o̱. Yo̱ sa̱tékjó nku nda̱ xi y'a nku ndji̱í ntánijua. Tsjénnkihu̱u P" Ni̱stjin nga b'atuts'i̱hi̱n ra̱ S'í Pascu̱a̱, nk'ie nga chine ni̱nku̱a̱n xi najmi kamandako̱ho na̱'yu̱ san ko̱ nga n'ek'ien chu̱tsa̱nka̱ha̱ s'íu̱, a̱s'a̱i já ni'yakuyáha̱ Jesu kingjásjaiyaha̱: —¿Má xi tje̱hen mjehi nga kuankínk'iendai̱ tu̱ xi chi̱ne̱heni nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱? !  Nk'ie nga kint'é jóo̱ éi̱n, kama tsjoho̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ Juda̱ nga tsjáha̱ to̱on. A̱s'a̱i tsangisjai ni̱yá Juda̱ xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínkjas'ehen Jesu. B'i̱ ts'ín ts'asjeko̱ S'í Pascu̱a̱ já ni'yakuyáha̱ Jesu  3 A̱s'a̱i Juda̱ Iscariote̱, nku nda̱ ni'yakuyá xi te joo̱, ngjisehe̱ já na̱'mi k'aku̱ tu̱ xi ts'i̱ínkjas'ehe̱n ra̱ Jesu jóo̱. )K Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tu̱ má xi tje̱hén ni nga s'e̱ni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱, ta̱ chu̱bani̱jmíyaha ni xi kuats'ín ta̱chjíi̱n. B'a̱ ts'ín n'e̱kj'áítsjehen. B'i̱ ts'ín y'énda Juda̱ Iscariote̱ nga ts'i̱ínkjas'en Jesu !;Kui ta̱chjíi̱n kuatsjá xi nkú tjín tíjñaha̱. Ja kuak'íénda títjun yjonintena̱ nga kuak'ojnuhu̱ ntá sinjne̱i̱ tu̱ xi s'e̱yanjihinna. &EXu̱ta̱ x'a̱n bi, tehe̱nte k'úéntujínnu̱u ko̱ ka̱ma ku̱i̱si̱nko̱o nk'ie nga ka̱ma mjenu̱u. Tu̱nga an najmi tehe̱nte kúáte̱jñajinnu̱u. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tjehe̱nntoho̱o ta̱chjúu̱n. ¿Á jun tín'estihi̱ru̱u? Nda tjín ni xi kuats'ínna. 2]A̱t'aha̱ kama ts'ati jan unchan to̱on denari̱o̱ kuach'a kai, tu̱ xi kui to̱oo̱n k'u̱a̱i̱hi̱ ra̱ xu̱ta̱ x'a̱n. Ta̱ i̱ncha kinchja̱yane ta̱chjúu̱n. 0YA̱s'a̱i k'u̱a̱ já xi tíi̱ncha yo̱ kama kjaha̱n ko̱ b'i̱ ngján b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —¿Á b'a̱ ts'ín kuan'ekatsún tiyaha ntá sinjne̱? Nk'ie nga tíjña Jesu nanki Betani̱a̱, ni'yaha̱ Simon, nda̱ xi k'uhu̱n ch'in fentujnu, nk'ie nga kab'ejñat'a yámixo̱, a̱s'a̱i nku ta̱chju̱ún j'aiko̱ ntá sinjne̱ xi chjí ṉkjún, xi naxú nardo̱ kikjin kamandako̱ho. Kui xi tíi̱nchaha̱ nku lubata̱ ndji̱o̱ chjí. Tsakján ta̱chjúu̱n lubata̱ ndji̱o̱ ko̱ tsaténdzjojnú nintaku̱ Jesu ntá sinjne̱. \1Tu̱nga b'a̱há i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Najmi tu̱ a̱jihi̱n s'íu̱ chjubéé ndo̱ tu̱ xi najmi k'u̱ésihi xu̱ta̱ nkjiu̱n. B'i̱ ts'ín nku ta̱chju̱ún tsaténdzjojnúhu̱ ntá sinjne̱ Jesu < sNdyja sa jo ni̱stjin nga ku̱i̱chú S'í Pascu̱a̱, nk'ie nga chine ni̱nku̱a̱n xi najmi kamandako̱ho na̱'yu̱ san. Já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ i̱ncha tsangisjai ni̱yá xi nkú ts'ín k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ ra̱ Jesu nga ku̱a̱kj'ánijé ko̱ ts'i̱ínk'ien. lQ %Ni xi tíxinnu̱u, b'a̱ ta̱ tíxihi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱ xingisoo̱: ¡Ti̱ntsu̱ba̱ ndo!r] $Ti̱ntsu̱ba̱ ndo tu̱ xi tsa kj'u̱a̱í tje̱n'yúhun, najmi kisuntuféhenu nga kj'u̱a̱íkienu̱u. a; #Kui nga ti̱ntsu̱ba̱ ndahanu, a̱t'aha̱ najmi yo nkjé kj'u̱a̱í nda̱ xi ts'e̱ ni'yoo̱, tsa nga ja tífi ma 'ña̱, a ra̱ masen ni̱stje̱n, a ra̱ nga kji̱ntá xa̱nto̱, ko̱ a ra̱ nga ja tífi ma sen. xi "’Xi nkú joyaha nku nda̱ xi tífi kjin. Kintehe̱ ni nga ku̱i̱tju ni'yaha̱ tsjá xáha̱ nga kúnkú já musu̱hu̱ nga ts'i̱ín xá xi maha̱ ts'ín. Ko̱ b'a̱ tsuhu̱ nda̱ musu̱ xi kunntá a̱nkju̱o̱ nga kat'ejña nda. q[ !Kui b'a̱ maha, t'endahanu yjonu̱u ko̱ chúnnto yjonu̱u, a̱t'aha̱ najmi yo nkjé b'a̱ ka̱moo̱. ^5 ’Tu̱nga má ni̱stjin ko̱ chu̱ba̱ nga b'a̱ ka̱moo̱, najmi ch'a xi behe̱, ta̱ ndaha ntítsje xi tjín ndji̱o̱jmi ján ko̱ ta̱ ndaha Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. Nku tutuhú Nti̱a̱ Na̱'miná xi be. `9 Ka̱maha̱ a̱sunntee̱ ko̱ nk'a ján ndyja̱, tu̱nga énna̱ najmi kj'u̱a̱ tiya.  Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ku̱i̱tjusun ngayjee̱ ni xu'bi̱ kintehe̱ ni nga ku̱a̱yáyje xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱. ,Q B'a̱ ta̱ ts'ín nk'ie nga ja cho̱o nga ja b'a̱ tíma, katumankjinnu̱u nga ja tje̱n tiña Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi nkúhu tsa a̱sti a̱nkju̱o̱ síjña. 1 [ ’Katumankjinnu̱u ni xi b'éjña chjinu̱u yá higuera̱. Nk'ie nga ja tju nts'én tjiaha̱ yóo̱ ko̱ tjuhu̱ xka̱, yo nga ja tíbichú tiña chu̱nubóo̱. H   A̱s'a̱i ts'i̱ínkji ntítsjehe̱ nga k'u̱éntukú xu̱ta̱ xi j'ájin xi tjíntu tu̱ má xi tje̱hén ni, b'aha̱ ra̱ má b'atuts'i̱hi̱n ra̱ a̱sunntee̱ santaha má fekuhu̱ ra̱.  Nk'iehé cha̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nga tje̱njin ni̱nti̱u̱ nga nibáko̱ ngayjee̱ nga'yúhu̱n ko̱ kju̱a̱chánkaha̱. [ / Niñu xi tjín nk'a ján ku̱i̱xu̱ntu ko̱ k'u̱a̱tsé ni xi tjín nk'a ján. ! ; ’Tu̱nga kui ni̱stjiu̱n, a̱skahan nga ja kj'u̱a̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xu'bo̱, ka̱ma jyun ts'íu̱ ko̱ sóo̱ najmi ta̱ ts'i̱ín ndzjehen. ,Q Tu̱nga máha jun, chúhu̱un yjonu̱u. Jahá tíxinya títjunnu̱u ngatentee̱ ni xu'bi̱. B'i̱ ka̱ma ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a; A̱t'aha̱ i̱ncha kj'u̱a̱í xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱ tsank'á nga kui xi kits'ín nibáha̱ Nti̱a̱ná ko̱ xi já profeta̱ ts'i̱ín ma tsank'á yjoho̱. Kui xi i̱ncha ts'i̱ín nkjin tíkjá kju̱a̱nkjún tu̱ xi k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ ra̱ xu̱ta̱, xi ko̱hó ra̱ xu̱ta̱ xi j'ájin Nti̱a̱ná ka̱maha̱ ra̱ k'u̱a̱na̱cha̱ha̱. c? ’Kui ni̱stjiu̱n tsa tjín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u: “Cha̱so̱o, e̱i̱ tíjña xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná”, ko̱ tsa b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u: “Cha̱so̱o, ján tíjña”, najmi tu̱ n'e s'ejiun. G Tsa najmi ku̱a̱tekjá Nti̱a̱ná chuba ni̱stjin xu'bo̱, nda ra̱ nku najmi k'u̱a̱nki kai. Tu̱nga jahá tsatekjá Nti̱a̱ná chuba ni̱stjin xu'bo̱ ngandaha̱ xu̱ta̱ xi j'ájin. oW A̱t'aha̱ 'yún s'e̱ kju̱a̱ni̱ma̱ ni̱stjin xu'bo̱, kju̱a̱ni̱ma̱ xi najmi kje̱e s'e santa nkúhu nga tuts'ihi̱n ni nga kits'ínnda Nti̱a̱ná a̱sunntee̱. Ko̱ ta̱ ndaha najmi s'e̱ a̱skahan nku xi b'a̱ joyaha. Z- Ti̱nchíhu̱u Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi ni̱stjin chu̱nch'án b'a̱ ka̱maha. lQ ’¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin jminchjín xi y'a ntí ko̱ xi títs'ínki ntí kui ni̱stjiu̱n! O Xi kafi jñá, najmi tu̱ k'o̱óya nga kj'u̱a̱íkj'á najyuhu̱n. 5 Xi kab'ejñasun nk'a ni'yaha̱, najmi tu̱ ku̱i̱tjujen ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ kju̱a̱s'en ni'yaha̱ nga kj'u̱a̱íkj'ásje ni xi tjíhi̱n. B} ’Y'ét'a nda̱ profeta̱ Daniel nk'ie nga najmi cha̱nkjún a̱nte tsjehe̱ ni̱nku̱. Cho̱o xi b'a̱ ts'i̱íu̱n. B'i̱ kitsú Jesu ko̱ xi títs'ínya xu̱ju̱i̱n katumankjihi̱n. B'i̱ ta̱ kitsú ya: —Kui ni̱stjiu̱n katanka xu̱ta̱ xi tjíntu a̱nte Judea̱ xi tje̱hen a̱sunntu tje̱nnki̱. ~ Nga̱t'ana̱ ts'i̱ín unkiehe̱nu̱u ngayjee̱ xu̱ta̱. Tu̱nga xi tu̱ nku ndjáhá ku̱a̱si̱njña, kui xi k'u̱a̱nki. C} ’Xi tí'mi nda̱ nts'e̱ ts'i̱ínkjas'en nga n'e̱k'ien nda̱ nts'e̱. Xi tí'mi na̱'mi ts'i̱ínkjas'en ntíhi̱. Xi tí'mi ntí kja̱ánko̱ xi cháha̱ ko̱ ts'i̱ínk'ien. )|K Nk'ie nga ngju̱a̱i̱ko̱nijénu̱u xu̱ta̱ nga ts'i̱ínkjas'ennu̱u nginku̱n já tjíxóo̱, najmi tu̱ fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u mí éhen xi ku̱i̱xíún. Én xi k'u̱a̱i̱nu̱u kui chu̱bo̱ xi chu̱bo, a̱t'aha̱ najmi jun xi chu̱bo. Espiri̱tu̱ Santo̱ xi ku̱i̱nchja̱. {) Kintehe̱ ni nga kfe̱ a̱sunntee̱ tjíhin nga s'e̱ni̱jmíhi̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná ngayjee̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱. z ’Jun chúhu̱un yjonu̱u. A̱t'aha̱ já tjíxóo̱ n'e̱kjas'ennu̱u ko̱ s'e̱nu̱u a̱ya ni'ya sinagoga̱. Nga̱t'ana̱ ngju̱a̱i̱ko̱ho̱nu̱u xu̱ta̱ nginku̱n já títjuu̱n ko̱ nginku̱n já rei̱, tu̱ xi k'úínyaha̱ ru̱u jóo̱ yáha an. y9 A̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi tjín nku nanki kja̱ánko̱ xu̱ta̱ xi kj'a̱í nanki. Nku nda̱ rei̱ kja̱ánko̱ kj'a̱í nda̱ rei̱. Chón ka̱ma kj'a̱í kj'a̱í nankihi ko̱ s'e̱ kjintíá. Nk'ie nga ja b'a̱ tíma, a̱s'a̱ihí tíb'atuts'i̱hi̱n kju̱a̱ni̱ma̱ xi s'e̱. oxW ’Nk'ie nga ku̱i̱nú'yó nga tjín kju̱a̱chán ko̱ nga ku̱i̱nchja̱ni̱jmíyaha xu̱ta̱ kju̱a̱chán xi tíma, najmi tu̱ binkjun. A̱t'aha̱ tjíhin ni nga b'a̱ ka̱ma, tu̱nga najmi kje̱hé kfe̱ a̱sunntee̱. w# A̱t'aha̱ nkjin maha xi kj'u̱a̱í nga an ts'i̱ín ma yjoho̱. “An xi kui”, ku̱i̱tsu̱ ko̱ k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ nkjin xu̱ta̱. ovW A̱s'a̱i kinchja̱ Jesu: —Chúhu̱un yjonu̱u nga najmi tu̱ ch'a xi k'u̱a̱na̱cha̱nu̱u. u —T'inyani̱, ¿nkjé b'a̱ ka̱ma? ¿Mí nihi xi ku̱a̱kúchji títjun nk'ie nga ja ku̱i̱tjusun ngayjee̱ niu̱? :tm Nk'ie nga kab'ejña Jesu a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱ kixi̱ yaha̱ ni̱nku̱, a̱s'a̱i Pedro̱, Santiago̱, Jua ko̱ Andre i̱ncha kingjásjaiya t'axíhi̱n: s) A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —¿A tíyai ni̱nku̱ ko̱ xjóo̱ ko̱ ngayjee̱ ni xi kin'enda e̱i̱? Ndaha nku ndji̱o̱ najmi ta̱ s'e̱jñasuhu̱n ra̱ xinkjín. Ngayjee̱ n'e̱xúya. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu ni xi ka̱ma kintehe̱ ni nga kfe̱ a̱sunntee̱ {r q Nk'ie nga tíbitju Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱, a̱s'a̱i nku nda̱ ni'yakuyáha̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, cha̱se̱ ma ri̱. ¡Á b'a̱ nkjún k'uhun ndji̱o̱! ¡Á b'a̱ tsjo ts'ín kin'endaha ni xi tjíhin e̱i̱! 5qc ,A̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi k'oo̱ ni xi tíb'ankihi̱ kuatsjá. Tu̱nga máha ta̱chjíi̱n, ngayjee̱ to̱on xi tíjñaha̱ nga kji̱ne̱yaha nichine kuatsjá.qp[ +A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ Jesu já ni'yakuyáha̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Ta̱chju̱ún x'a̱i̱n 'yún tse kuatsjá sa nga ngayjee̱ xu̱ta̱ xi k'oo̱ xi tíi̱ncha b'éya to̱on kaxa̱ chje̱. wog *Tu̱ j'aihí nku ta̱chju̱ún xi ja k'ien x'i̱hi̱n. Kui xi jo to̱on xi̱ tíntí tsinchá kaxa̱ chje̱. >nu )A̱nkjín kaxa̱ to̱on chje̱ kab'ejña Jesu ko̱ tíbase xi nkú ts'ín tíbinchá xu̱ta̱ to̱on chje̱he̱ yo̱. Nkjin maha já nchi̱ná xi 'yún tse to̱on tíbinchá. m  (Kui xi kje'áha̱ ni'yaha̱ jminchjín xi ja k'ien x'i̱hi̱n ko̱ a̱s'a̱i chu̱ba̱ 'yúhún tse nchja̱ko̱ maña̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi b'é'mat'aihin yjoho̱. 'Yún un sku̱e̱he̱ já xu'bi̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ni̱jmíyaha Jesu to̱on chje̱ l 'Tsjoho̱ nga b'entusún yáxile̱ xi tíi̱ncha títjun ni'ya sinagoga̱ ko̱ nga b'entu a̱nte k'aku̱ xi tjín nku s'í. Sk &B'a̱ kitsú sa Jesu nga tsakúya: —Chúhu̱un yjonu̱u já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. Kui xi tsjoho̱ nga bja najyun ndju nga b'ema ko̱ nga tsjo ts'ín súniñaha̱ ni̱yátée̱. Kj %B'a̱ ts'ín ta̱ kuihi David kitsúhu nga Nda̱ Nti̱a̱ha̱ maha xi Cristo̱. Kui nga, ¿nkú ts'ín ntje̱he̱ David nibáha̱ ra̱ xi Cristo̱? Tsjo ṉkjún kamaha̱ xu̱ta̱ nkjin xi tíi̱ncha mjéñjuhu̱ ni xi tínchja̱ Jesu. B'i̱ ts'ín y'échjit'ain Jesu sin xi y'a já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ i $A̱t'aha̱ ta̱ kuihi David b'a̱ kitsú nk'ie nga Espiri̱tu̱ Santo̱ho̱ Nti̱a̱ná kits'ínkinchja̱ha̱:Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu̱ Nda̱ Nti̱a̱na̱:“Ti̱nchint'ání má batexuma.K'uentú maná já kontra̱hi̱ kinte tsu̱kui.” dhA #Nk'ie nga tíbakúya Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsú: —¿Nkú tjíhi̱n ra̱ nga b'a̱ tsuhu já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ nga ntje̱he̱ David nibáha̱ ra̱ xi Cristo̱? +gO "Nk'ie nga kint'é Jesu nga b'a̱ tjín én xi kinchja̱ ndo̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱: —Najmi kjin tinchihi̱n má batéxuma Nti̱a̱ná. Ndaha nku najmi ta̱ kama k'un kingjásjaiya saha̱ ra̱ Jesu tsa mí nihi. B'i̱ ts'ín kingjásjaiya Jesu yá xi y'aha̱ ra̱ xi Cristo̱ f9 !Ko̱ nga n'e̱tjáá Nti̱a̱ná ngayjee̱ ani̱ma̱ná ko̱ ngayjee̱ nga'yúnná ko̱ xi nkú ts'ín n'enkjín t'ak'aán, ko̱ nga n'e̱tjáá xu̱ta̱ná xi nkú nga ts'ín tjoná yjoná, kui xi 'yún chjí saha̱ ra̱ nga tu̱ má chje̱hé ni xi s'etísun na̱chan chje̱. 3e_ A̱s'a̱i b'a̱ kitsú ndo̱: —Joho̱n, nda̱ maestru̱, b'a̱ tjín. Kju̱axi̱ ni xi tíbixín, nga nku tutu maha Nti̱a̱ná ko̱ nga najmi tjín sa kj'a̱í. Vd% Kju̱a̱téxuma xu'bi̱ xi ma joho: “N'e̱tjóí xu̱ta̱hi̱ xi nkú nga ts'ín tjohi yjohi̱.” Najmi tjín kj'a̱í kju̱a̱téxuma xi 'yún chjí saha̱ ra̱ nga nga joo̱ kju̱a̱téxuma xu'bi̱. 8ci N'e̱tjóí Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱hi̱ maha ngayjee̱ ani̱ma̱hi̱ ko̱ ngayjee̱ nga'yíhi̱n. N'e̱tjóí xi nkú ts'ín tinchin ko̱ xi nkú ts'ín n'enkjíntak'uin.” b# A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kui xu'bi̱: “Ta̱sinñju, xu̱ta̱ Israel. Nti̱a̱ xi Nti̱a̱ná maha, kui xi Nti̱a̱ nku tutu. )aK Ta̱ j'ai nku nda̱ chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. Kint'é nda̱i̱ ni xi kichubani̱jmíyaha ko̱ kamankjihi̱n nga b'a̱ tjín én xi kinchja̱ Jesu. A̱s'a̱i kingjásjaiyaha̱: —A̱jihi̱n ngayjee̱ kju̱a̱téxumoo̱, ¿má kju̱a̱téxumaha xi 'yún chjíhi̱ ra̱? K` Nti̱a̱ná najmi Nti̱a̱ha̱ ani̱ma̱. Nti̱a̱ha̱ ní xu̱ta̱ tík'un. Tu̱ xí najmi b'a̱há tjín ni xi chubo. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu má kju̱a̱téxumaha xi 'yún chjíhi̱ ra̱ *_M ’Tu̱nga nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱, ¿a najmi kje̱hé n'eyo má y'ét'a Moise má nga tínchja̱ni̱jmíyaha na'yá ntsje̱ xi títiu̱? B'a̱ kitsú Nti̱a̱ná nga kinchja̱ko̱ Moise: “An xi Nti̱a̱ha̱ Abraham, Nti̱a̱ha̱ Isaac ko̱ Nti̱a̱ha̱ Jacob.” c^? A̱t'aha̱ nk'ie nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱, najmi ta̱ ku̱i̱xahan ko̱ ta̱ ndaha najmi ts'i̱ínkixan ntíhi̱. B'a̱ ní ts'ín k'úéntu xi nkú ts'ín tjíntu ntítsje xi tjín ndji̱o̱jmi ján. 8]i A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi b'a̱ tjín ni xi chubo, a̱t'aha̱ najmi mankjinnu̱u ni xi tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ ndaha nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná. "\= ’Ni̱stjin nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱, ¿yá nda̱ha xi ka̱ma ts'e̱ ta̱chjúu̱n, a̱t'aha̱ nga yatuu̱ tsixanko̱? [+ B'a̱ ta̱ ts'ín tsixanko̱ ta̱chjúu̱n já nts'e̱ xi k'oo̱, tu̱nga ndahá nku najmi kis'ehe̱ ntí. A̱skahan ta̱ k'ien ta̱chjúu̱n. Z5 A̱s'a̱i nda̱ xi ma joho tsixanko̱ ngáha ta̱chjúu̱n, tu̱nga ta̱ k'iehén ko̱ najmi kis'ehe̱ ntí. B'a̱ ta̱ kamaha̱ nda̱ xi ma jahan. Y ’Y'entu yatu já xi nts'e̱ maha xinkjín. Tsixan nda̱ xi tjuu̱n tu̱nga b'a̱há tjíu̱n k'ien. Najmi kis'ehe̱ ntí. 3X_ B'i̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, y'ét'aná Moise: “Tsa nku nda̱ xi tíjñaha̱ chju̱ún ku̱a̱yá nga najmi kis'eko̱ho̱ ntí chju̱úhu̱n, nda̱ nts'e̱ tjíhin nga ku̱i̱xanko̱ ngáha chju̱úhu̱n, tu̱ xi b'a̱ ts'ín s'e̱he̱ ra̱ ntí nda̱ nts'e̱ xi k'ie̱n.” %WC Já saduseo̱ bakúya nga najmi kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ ngabayoo̱. A̱s'a̱i k'u̱a̱ xi i̱ncha j'aisehe̱ Jesu nga kingjásjaiyaha̱. /VW A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Tjoho̱on nda̱ títjun Cesa̱r ni xi ts'e̱ nda̱ títjun Cesa̱r, ko̱ tjoho̱on Nti̱a̱ná ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Tu̱ ni xí kama nkjúhún ra̱ jóo̱ én xi kits'ínk'óya Jesu. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu nga kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ LU A̱s'a̱i j'aiko̱ jóo̱ to̱oo̱n ko̱ b'a̱ kitsú Jesu: —¿Yá xi ts'e̱ sénni̱stjii̱n ko̱ j'áín xi tjít'aha̱ to̱oi̱n? B'a̱ kitsú jóo̱: —Ts'e̱ nda̱ títjun Cesa̱r. >Tu Tu̱nga behé Jesu kju̱a̱joho̱nkjihi̱n jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —¿Á an tíchjut'ayák'uhunnú? Nibáko̱nú e̱i̱ nku to̱on denari̱o̱ tu̱ xi kuasehe̱ ra̱. oSW B'a̱ i̱ncha j'ai tsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, yai̱ nga kju̱axi̱ én xi chubai ko̱ nga najmi ni xi sasíhi̱n xu̱ta̱ chubai. 'Yún na̱nka̱ chaseihi̱. Na̱xu̱ bakuyáí sisin ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Kui nga, ¿a ma b'echjíhi̱í nda̱ títjun Cesa̱r ni xi f'áchjíná, a ra̱ najmi? ¿A k'u̱a̱íhi̱, a ra̱ najmi k'u̱a̱íhí ra̱á? DR A̱s'a̱i kin'e nibásehe̱ Jesu k'u̱a̱ já fariseo̱ ko̱ k'u̱a̱ já xi yjankihi̱ nda̱ rei̱ Herode̱ Antipa̱, tu̱ xi ts'i̱ínkijneyaha Jesu nku én xi najmi b'a̱ tjín. 5Qc A̱s'a̱i mjehe̱ já xi tjíhi̱n xá nga ku̱a̱kj'ánijé Jesu, a̱t'aha̱ kamankjihi̱n nga kui kinchja̱ni̱jmíyaha nga y'éjña chu̱ba̱ya. Tu̱nga i̱ncha kitsankjúhún xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ i̱ncha ngji t'axíhi̱n Jesu. B'i̱ ts'ín tsakúya Jesu yá xi tjíhin nga s'e̱chjíhi̱ KP Nti̱a̱ná xi b'a̱ kits'ín ko̱ ma nkjúnná nga chasehe̱é. CO ’¿A najmi kje̱hé n'eyo ni xu'bi̱ xi tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná? B'a̱ títsu:Ndji̱o̱ xi kikjaníya já chji̱ne̱xjóo̱ ja j'ai ma ndji̱o̱ k'aku̱. [N/ ’Kui b'a̱ maha, ¿nkú ts'i̱íhin nda̱ xi ts'e̱ tuntsja̱jée̱? Kj'u̱a̱í ko̱ ts'i̱ínkje já xi ts'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱ ko̱ kj'a̱í já tsjá sá ngáha̱ ra̱ a̱nte tuntsja̱jée̱. M A̱s'a̱i jakj'á jóo̱ ntíhi̱ ndo̱ ko̱ kits'ínk'ien. Kik'onsje yjoninte k'ie̱n na̱tsin má nga tjíntje̱ tuntsja̱jée̱. wLg Tu̱nga b'a̱há kitsúhu̱ xinkjín já xi ts'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱: “Kui xu'bo̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n na̱'mihi. Tu̱ sahá n'e̱k'ieén tu̱ xi ka̱ma ts'a̱ñáhaná ni xi ts'i̱ínkjáíhi̱n.” .KU ’Tíjña saha̱ ndo̱ nku xi ts'i̱ín nibá, kui ntí xi tjo ṉkjúhu̱n. B'i̱ kitsú nga kits'ínkjisehe̱ jóo̱: “Sku̱e̱nkjún ntína̱ jóo̱.” eJC Ta̱ kits'ínkjihí ngáha kj'a̱í nda̱ musu̱hu̱ ndo̱, tu̱nga kits'ínk'iehén ra̱ jóo̱ nda̱ xu'bi̱. Nkjin sa já musu̱ xi kits'ínkji ndo̱. K'u̱a̱ xi kis'ehe̱ ko̱ k'u̱a̱ xi kits'ínk'iehe̱n jóo̱. 3I_ ’A̱s'a̱i ta̱ kits'ínkjihí ngáha ndo̱ kj'a̱í nda̱ musu̱. Tu̱nga máha nda̱ xu'bi̱, ni kik'onntjaihi̱ jóo̱ ko̱ ch'on ṉkjún i̱ncha kitsúhu̱. ^H5 Tu̱nga jakj'áhá jóo̱ nda̱ musu̱ nga kik'íéhe̱ ko̱ kits'ínkji tiya tiya. 1G[ Nk'ie nga ja tíjne tuu̱, a̱s'a̱i kits'ínkjisehe̱ ndo̱ nku nda̱ musu̱hu̱ já xi títs'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱ tu̱ xi ku̱a̱nkihi̱ ra̱ tu xi kanéhe̱. jF O A̱s'a̱i Jesu b'i̱ ts'ín tsakúyaha̱ xu̱ta̱ nga y'éjña chu̱ba̱yaha̱: —Nku nda̱ y'éntje̱ tuntsja̱jé. Y'éngi nch'á ko̱ kits'ínnda nku a̱nte má nga ts'íónnki tuntsja̱jée̱. Kits'ínnda nku xjó nk'a tu̱ xi ka̱ma chúnntaha a̱ntee̱. Kitsjá sáha̱ a̱ntee̱ já xi maha̱ ts'ínxáko̱ tuntsja̱jée̱, a̱s'a̱i ngji kjin. ?Ew !Kui nga a̱s'a̱i b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ ra̱ Jesu: —Najmi yai̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ ta̱ ndaha an najmi xínyanu̱u yá xi kitsjána nga b'a̱ títs'ian.xDi Tu̱nga najmi ka̱ma tsa: “Xu̱ta̱ a̱sunntei̱ kits'ín nibáha̱”, ku̱i̱xíaán. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín a̱t'aha̱ tsankjún xu̱ta̱ nkjiu̱n, a̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ b'a̱ tsu nga nku nda̱ profeta̱ kama Jua. nCU A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ xinkjín nga kinchja̱ni̱jmíyaha niu̱: —Tsa: “Nti̱a̱ná kits'ín nibáha̱ Jua”, ku̱i̱xíaán, a̱s'a̱i b'a̱ ku̱i̱tsu̱ná: “¿Á najmi kis'ejihi̱nnu̱u ni xi kitsúhu Jua?” B ¿Yá xi kits'ín nibáha̱ Jua Bautista̱ nga j'aiténtá xu̱ta̱? ¿A Nti̱a̱ná, a ra̱ xu̱ta̱ a̱sunntei̱hí? N'e̱k'óyanú. A/ B'i̱ kitsú Jesu: —Ko̱ an ta̱ kuasjáíyanu̱u nku ni. N'e̱k'óyanú, a̱s'a̱i xínyanu̱u mí xáha xi tjínna nga b'a̱ títs'ian. y@k B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —¿Mí xá xi tjíhin nga b'a̱ tín'ei? ¿Yá xi kitsjá xáhi nga b'a̱ tín'ei? t?a A̱s'a̱i ta̱ i̱ncha j'ai ngáha nanki Jerusalen. Nk'ie nga tsú'ba Jesu má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱, a̱s'a̱i j'aik'úhu̱n já na̱'mi k'aku̱, já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. Z>- Tu̱nga tsa najmi n'e̱ndyjat'o, ta̱ ndaha Na̱'minu̱u xi tíjña ndji̱o̱jmi ján najmi ts'i̱ínndyjat'a ngatitsunnu̱u. B'i̱ kama nk'ie nga kingjásjaiyaha̱ já tjíxóo̱ Jesu yá xi kitsjá xáha̱ `=9 ’Nk'ie nga tíchubako̱o Nti̱a̱ná, n'e̱ndyjat'oho̱o tsa tjín xi tjínko̱kju̱a̱nu̱u, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ta̱ Na̱'minu̱u xi tíjñaha ndji̱o̱jmi ján ts'i̱ínndyjat'aha̱nu̱u ngatitsunnu̱u. <5 Kui nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. Ngayjee̱ ni xi ku̱i̱nchíhu̱u Nti̱a̱ná nga chu̱bako̱o, n'e̱ s'ejiun nga n'e̱kjóho̱on ko̱ b'a̱ ka̱ma. !;; Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tu̱ yáhá ni xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱hu̱ a̱sunntu tje̱nki̱ xu'bi̱: “Ti̱yú xin yo̱ ko̱ chja̱nikj'ajin yjohi̱ ntáchak'uu̱n”, ka̱ma xi nkú ku̱i̱tsu̱ tsa najmi jo jan ka̱maha̱ nga s'e̱jihi̱n nga b'a̱ ka̱ma xi nkú nga títsu. J:  A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —N'e̱ s'ejiun Nti̱a̱ná. 9/ J'áítsjehe̱n Pedro̱ niu̱, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú: —Ji nda̱ maestru̱, cha̱se̱ ma ri̱. Ja kixí yá higuera̱ xi ndjá kichubako̱i̱. /8W Nk'ie nga ta̱ jyuhu̱n ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n, i̱ncha j'a má xi tje̱hen síjña yá higuera̱ ko̱ kikie nga santaha ko̱ kja̱ma̱ha̱ yóo̱ ja kixí. 79 Nk'ie nga ja kama jyuu̱n, tsitju a̱jin na̱nti̱o̱ Jesu ko̱ já ni'yakuyáha̱. B'i̱ ts'ín kixí yá higuera̱ xi ndjá kinchja̱ko̱ Jesu 16[ Kint'é én xu'bi̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ i̱ncha tsangisjai ni̱yá xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínk'iehen Jesu. Tu̱nga i̱ncha tsankjúhún Jesu, a̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n tíi̱ncha ma nkjúhu̱n xi nkú ts'ín tíbakúya. I5  B'i̱ kitsú nga y'éjña chji éhe̱n Nti̱a̱ná: —B'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “B'a̱ k'úíhi̱n ni'yana̱ nga kui xi ka̱ma ni'ya xi má nga xu̱ta̱ xi ni̱baha ngayjee̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱ i̱ncha ku̱i̱nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná.” Tu̱nga jun a̱ntehe̱ já ndyjé tín'e mo. u4c Ko̱ ta̱ ndaha nku najmi ch'a kitsjántehe̱ tsa kj'u̱a̱tikjáko̱ na̱tsihi̱n ni̱nku̱ tsa mí nihi. N3 I̱ncha tsichu nanki Jerusalen ko̱ jas'en má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. A̱s'a̱i kik'atuts'i̱hi̱n Jesu nga kik'onsje já xi tíi̱ncha batéña ko̱ xi tíi̱ncha b'atse chu̱ yo̱. Kits'ínk'ótsjá yámixa̱ha̱ já xi tíi̱ncha ts'ínk'óntjaiya to̱on ko̱ yáxile̱he̱ já xi tíi̱ncha batéña chu̱tuju. v2e A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ yá higuera̱: —Ndaha̱chí najmi ta̱ ch'a kji̱ne̱he tu xi s'e̱hi. Kint'é já ni'yakuyáha̱ nga b'a̱ kitsú. B'i̱ ts'ín kik'onsje Jesu já xi tíi̱ncha batéña chu̱ má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱ 1 Kjin tje̱n sa nga kikie nku yá higuera̱ xi xkfén ko̱ ngjisehe̱ yóo̱ tsa tu̱ ahá ni sa̱kúhu̱ tu. Tu̱nga nk'ie nga tsichuk'úhu̱n yóo̱, tu̱ ndahá nku tu najmi kisakúhu̱, tu̱ subahá xka̱. A̱t'aha̱ najmi ni̱stjihi̱n tu higo̱. x0i Ni̱stjin xi ma ndyjuu̱n nk'ie nga i̱ncha tsitju ngáha nanki Betani̱a̱, tu̱ kama bjohó ra̱ Jesu. ]/3 Jas'en Jesu nanki Jerusalen ko̱ ngji na̱tsihi̱n ni̱nku̱ má ma ñjakú xu̱ta̱. Nk'ie nga ja kamaha̱ nga tsasehe̱ ngayjee̱ ni xi tjín a̱ndaihi̱, a̱s'a̱i tsitju nga ngjiko̱ nanki Betani̱a̱ já ni'yakuyá xi te joo̱. A̱t'aha̱ ja kama ngixun. B'i̱ ts'ín ndjá kinchja̱ko̱ Jesu yá higuera̱ xi najmi tjíhi̱n tu ;.o ¡Nti̱a̱ná nda kats'ínko̱ xi kits'ín nibá nga ku̱a̱téxuma, xi ts'i̱ínkjáíhi̱n xáha̱ ntje̱ cháná David! ¡Kats'ínk'ankiná Nti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján! H-  'Yún kikjintáya xu̱ta̱ xi yja títjuu̱n ko̱ xi yjankiu̱ nga b'i̱ i̱ncha kitsú: —¡Kats'ínk'ankiná Nti̱a̱ná! ¡Nti̱a̱ná nda kats'ínko̱ xi kits'ín nibá ngajoho̱! (,I Nkjin ṉkjún xu̱ta̱ i̱ncha kingjántu najyuhu̱n a̱ya ni̱yóo̱, ko̱ kj'a̱í ngá xi tjiaha̱ yá i̱ncha tsatet'a ko̱ kingjántu a̱ya ni̱yóo̱. t+a I̱ncha j'aiko̱ho̱ Jesu ntí búrrúu̱. Najyuhu̱n i̱ncha kingjásuhu̱n ko̱ Jesu y'esúhu̱n chu̱. * Tu̱nga b'a̱há kitsú já ni'yakuyóo̱ xi nkú nga kitsúhu̱ Jesu ko̱ kitsjántehe̱ jóo̱ nga ngju̱a̱i̱ko̱ chu̱. ) K'u̱a̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha yo̱ kingjásjaiyaha̱: —¿Mí nihi xi tín'o? ¿Á jun tíchjundáyahanu ntí búrrúu̱? )(K A̱s'a̱i i̱ncha ngji já ni'yakuyóo̱ ko̱ kisakúhu̱ ntí búrrú xi tjít'a'yúnt'a nku a̱nkju̱a̱ xi tje̱n a̱ndai ni̱yóo̱ ko̱ kikjendáya. P' Ko̱ tsa tjín xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱nu̱u nga ngju̱ásjaiyanu̱u: “¿Á b'a̱ tín'ehenu?”, b'a̱ t'ihu̱un: “Nda̱ maestru̱ rú machjéhe̱n chu̱. A̱s'a̱i rú ts'i̱ínk'óya ngáha.” f&E nga b'i̱ kitsúhu̱: —Tankíún nanki i̱chí xi tíjña tiña ján. Nk'ie nga ja ku̱i̱chú yo̱, sa̱kúnu̱u nku ntí búrrú xi tjít'a'yún, xi najmi kje̱e ch'a b'esúhu̱n. Chjúndáyo ko̱ nibáko̱o e̱i̱. b% ? Nk'ie nga ja tíi̱ncha bichú tiña nanki Jerusalen nga i̱ncha j'ai Betfage ko̱ Betani̱a̱, nanki xi̱xi̱ xi tiña maha̱ a̱sunntu tje̱nki̱ xi 'mi Yá Olivo̱, a̱s'a̱i kits'ínkji Jesu jo já ni'yakuyáha̱ e$C 4B'i̱ kitsú Jesu: —T'in ngáhani. A̱t'aha̱ kuas'ejihin nga Nti̱a̱ná kits'ín nibána, kui nga kama nkihi ri. Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kama chjihi̱ ndo̱ ko̱ kitsjennkíhi̱ Jesu nga kits'ínko̱ ni̱yá.#! 3A̱s'a̱i Jesu kingjásjaiyaha̱: —¿Mí xi mjehi nga ts'ihin? B'a̱ kitsú nda̱ ko̱: —Ji nda̱ maestru̱, mjena nga ka̱ma chjina. f"E 2Kikjaníya najyun ndjuhu̱ ndo̱ ko̱ xu̱úhu̱n tsisintje̱n nga ngjik'úhu̱n Jesu. 9!k 1A̱s'a̱i tsasin'yún Jesu ko̱ b'a̱ kitsú: —Chu̱boho̱o ndo̱. A̱s'a̱i b'i̱ kik'ihi̱n nda̱ ko̱: —Tsjo katumahi. Ti̱síntje̱i̱n, a̱t'aha̱ tínchja̱hi. , Q 0Nkjin xu̱ta̱ kinchja̱tiko̱ho̱ tu̱ xi k'u̱échja'aha ts'a. Tu̱nga tu̱ sahá 'yún kikjintáya sa: —¡Ji xi ntje̱he̱ David, katuma ni̱ma̱hi an! *M /Nk'ie nga kint'é nga nibá tiña Jesu nda̱ Nazaret, a̱s'a̱i kik'atuts'i̱hi̱n nga kikjintáya: —¡Ji Jesu, ji xi ntje̱he̱ David, katuma ni̱ma̱hi an!  .A̱s'a̱i i̱ncha tsichu nanki Jerico. Ko̱ nk'ie nga tíbitju Jesu yo̱ ko̱ já ni'yakuyáha̱ ko̱ xu̱ta̱ nkjin xi tje̱nko̱, tu̱ yo̱hó a̱ndai ni̱yóo̱ kab'ejña nga tíbanki chje̱ nku nda̱ ka̱ xi 'mi Bartimeo̱, xi ntíhi̱ Timeo̱ maha. 7 -A̱t'aha̱ ta̱ ndaha Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n najmi j'ai tsa tu̱ xi kui nda n'e̱he̱ ra̱. J'ai ní tu̱ xi ni xi ngandaha̱ xu̱ta̱ j'ai ts'íhin ko̱ tu̱ xi ts'i̱ínkjas'ehen yjoho̱ nga k'u̱échjíntjai nkjin xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín kits'ínnkihi̱ Jesu nku nda̱ ka̱ S ,Xi mjehe̱ nga tjun ka̱ma a̱jinnu̱u, kui xi katuma nda̱ musu̱nu̱u.  +Tu̱nga a̱jinnu̱u najmi b'a̱ ka̱ma. Xi mje níhi̱ nga nda̱ k'aku̱ ka̱ma a̱jinnu̱u, kui xi kats'ín ni xi nda ngandanu̱u. q[ *Tu̱nga kinchja̱ ñjahá ra̱ Jesu jóo̱ ko̱ b'i̱ kitsúhu̱: —Yo xi nkú ts'ín xu̱ta̱ xi tjíhi̱n xá e̱i̱ a̱sunntei̱ 'yún ndjá ts'ínko̱ xu̱ta̱ xingisoo̱, ko̱ xi tjíhi̱n nga'yún ts'ín nga nu'yá'éhe̱n. nU )Nk'ie nga kint'é já ni'yakuyá xi tee̱ niu̱, i̱ncha kits'ínkjanko̱ Santiago̱ ko̱ Jua. 3 (Tu̱nga tsa ku̱i̱ntsu̱bo̱o nga kixi̱na̱ ko̱ tsa skjúnna̱, najmi an tíjñana nga tsja niu̱. Ja tjíntu xi tíjña ndaha̱ kui a̱ntee̱. K 'B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —Ku̱i̱chúkju̱a̱ni̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ nga un sku̱e̱nu̱u xi nkúhu an ko̱ nga cho̱o kju̱a̱ni̱ma̱ xi ts'inkjáíhi̱n. pY &A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Najmi yo ni xi tíbinchu. ¿A ku̱i̱chúkju̱a̱nu̱u nga un sku̱e̱nu̱u xi nkú ts'ín un sku̱e̱na? ¿A ku̱i̱chúkju̱a̱nu̱u nga n'e̱kjóho̱on kju̱a̱ni̱ma̱ xi ts'inkjáíhi̱n? 8i %B'a̱ i̱ncha kitsú jóo̱: —K'u̱a̱i̱nteni̱ nga nku xi k'úéjña kixi̱hi̱ ko̱ nku xi k'úéjña skjúhi̱n ni̱stjin nga n'e̱kjáíhi̱n kju̱a̱chákahi̱. H  $B'i̱ kitsú Jesu: —¿Mí nihi xi mjenu̱u nga ts'ian? O #A̱s'a̱i Santiago̱ ko̱ Jua xi jáha̱ Zebedeo̱ maha, kui xi i̱ncha j'aise tiñaha̱ Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji nda̱ maestru̱, mjeni̱ nga k'u̱a̱i̱ni̱ ni xi ku̱i̱nchíhi̱. {o "Kui xi ku̱a̱jnu̱kiehe̱ ko̱ ku̱a̱tétéjnuhu̱. K'u̱éhe̱ ko̱ ts'i̱ínk'ien. Tu̱nga nk'iehé nga ja kj'u̱a̱ jan ni̱stjin, kj'u̱a̱íya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. B'i̱ ts'ín Santiago̱ ko̱ Jua tsankihi̱ Jesu nku kju̱a̱nda L !B'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Tjenñju. Ja tíbankíaán nanki Jerusalen. Ja n'e̱kjas'en Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a̱ya ntsja já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. Kui xi i̱ncha tsjá kju̱a̱ nga n'e̱k'ien ko̱ a̱s'a̱i ts'i̱ínkjas'ehe̱n xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. T! Nk'ie nga tíi̱ncha ts'ín ni̱yá nga tíi̱ncha fi nanki Jerusalen, Jesu tje̱n títjuhu̱n xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱. Kama nkjúhu̱n jóo̱ ko̱ tíi̱ncha tsankjún nga tje̱nnkihi̱. A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱ t'axíhín ngáha̱ ra̱ já ni'yakuyá xi te joo̱ ko̱ kik'atuts'i̱hi̱n nga kitsúyaha̱ ni xi ka̱mat'ain. ,Q Nkjin xu̱ta̱ xi tjun nd'a̱i̱ tsjénnki, ko̱ nkjin xi yjanki nd'a̱i̱ xi tsjén títjun ka̱ma ngáha. B'i̱ ts'ín ta̱ kitsúya ngáha Jesu nga ku̱a̱yá 3_ kui xu̱ta̱i̱ k'u̱a̱i̱ ngáha̱ ra̱ unchan ni̱yá tjíhin ni xi y'éjña. Nd'a̱i̱ a̱sunnte xu'bi̱ k'u̱a̱i̱hi̱ ni'ya, já nts'e̱, jminchjín nichja, na̱aha̱, ntí ko̱ jñá, ko̱ ta̱ tsjénnki uncha. Ko̱ ni̱stjin xi nibá a̱skahan k'u̱a̱i̱hi̱ nga k'úéntu tík'un sín. 9 A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Tu̱ yáhá ni xi y'éjña ni'yaha̱, tsa já nts'e̱, tsa jminchjín nichja, tsa na̱aha̱, tsa na̱'mihi̱, tsa ntíhi̱ ko̱ tsa jñá xi tjíhi̱n nga̱t'ana̱ ko̱ nga̱t'aha̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná,   A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pedro̱: —Xi nkúhu ji̱n, ja y'entu tentei̱ ni xi tjínni̱ ko̱ tje̱nnkihi̱ nd'a̱i̱. s _ A̱s'a̱i tsase'a Jesu jóo̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Xu̱ta̱ ndaha̱chí najmi ka̱maha̱ ts'i̱ínk'anki yjoho̱, tu̱nga Nti̱a̱ná maha̱ ts'ínk'anki xu̱ta̱. A̱t'aha̱ tu̱ mí nihí ni xi maha̱ ts'ín Nti̱a̱ná. ~~"}:|A{tzyrxxww8vkuntt.srqqp_oonmlbkkjj4ihhgggPfoeddcbba`__&^]\\\[1ZYYWVV UUTVSSRQQ,PP"ONN@MM#LL6KMJJIHHrGGmFEEDCCB2As@E@?e>[=r<;;:Z988X76655J4_3211N00/5--M,,+D*)((0'o' &q%$y##P""Y"!T |e`yW P%_O& 2lW 1:A̱t'aha̱ jun bi kik'a̱i̱nu̱u nga s'e̱jinnu̱u Cristo̱, tu̱nga ta̱ kik'a̱i̱hínu̱u nga nga̱t'aha̱ ta̱ cho̱o kju̱a̱ni̱ma̱. EV :Ndaha̱chí najmi tu̱ binkjun já kontra̱nu̱u. Kui niu̱ xi ku̱a̱kúchjihi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga ndyja̱ ko̱ nga jun xi n'e̱k'ankinu̱u. Nti̱a̱ná tsjánu̱u nga n'e̱ ngano̱o. U :Nkuhú nga ti̱ntsu̱ba̱hanu xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ xu̱ta̱ xi y'a én nda tsuhu̱ Cristo̱. Kui nga tsa kfínsenu̱u, skue, ko̱ tsa kjin kúáte̱jña, kuint'e én xi nkú ts'ín tintsu̱bo̱o, nga ndjá tincho, nga nkuhú ni xi n'e̱nkjíntak'un, ko̱ nga nkuhú tín'e mo yjonu̱u nga ta̱ ñja ta̱ ñja tín'o̱o nga'yún ngandaha̱ én nda tsuhu̱ Cristo̱ xi s'ejinná. FT :B'a̱ ts'ín nk'ie nga ku̱i̱chuse ngáha̱nu̱u, tsjo ka̱manu̱u nga n'e̱tsjoho̱o Cristo̱ Jesu. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Pablo̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ nga tu̱ nku ndjáhá ku̱i̱ncha PS :Behe̱ k'an nga b'a̱ tjín niu̱, kui nga behena nga kúáte̱jña tík'un sahana ko̱ nga k'u̱a̱ndaya sana a̱jinnu̱u, tu̱ xi 'yún s'e̱jin saha̱nu̱u ko̱ tsjo k'úénu̱u nga b'a̱ n'o̱o. bR ?:Tu̱nga nga̱t'aha̱ ní ngandanu̱u 'yún machjén saha̱ nga kúáte̱jña tík'un sa. FQ :A̱t'aha̱ síi̱jñaya masehe̱n nga joo̱ niu̱. Mjena k'uejñá a̱sunntee̱ ko̱ kfínsehe̱ Cristo̱. Tsa ni xi kfínsehe̱ ra̱ Cristo̱, tu̱ sahá 'yún nda tjín nga̱t'a ts'a̱n. `P ;:Tsa kúáte̱jña tík'un sa, 'yún xúbáya xána̱. Najmi be má nihi xi kj'uajián. O 1:A̱t'aha̱ an bi nk'ie nga tíi̱jña tík'un sa, Cristo̱ tíi̱jña tík'uhunna. Ko̱ tsa ni xi tíbayahana, tu̱ sahá ts'in ngana̱ka̱. 'N I:Mje ṉkjúnna ko̱ tíkuyá nga ndaha̱chí najmi sa̱kúna kju̱a̱suba. Tu̱ sa ní 'yún ndjá kúási̱njña nd'a̱i̱ xi nkú nga títs'in tehe̱nte, ko̱ cha̱ kju̱a̱chánkaha̱ Cristo̱ a̱jihi̱n ni xi tímat'ain yjonintena̱. B'a̱ ka̱ma tsa tíi̱jña ko̱ tsa ja kabaya. 4M c:A̱t'aha̱ be nk'ie nga tu̱ nga̱t'aha̱ nga tíchubantjáínú nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ xi nkú ts'ín títsjá nga'yúnna Espiri̱tu̱hu̱ Jesucristo̱ ku̱i̱tju'a. L  :Tu̱nga najmi chumi ni ts'i̱hín ra̱. Ndaha tsa najmi kju̱axi̱hi̱ ko̱ ndaha tsa ngayjehe k'un nga tíi̱ncha b'éni̱jmí, xi tu̱ ja ní tís'eni̱jmíhi ni xi kits'ín Cristo̱ ko̱ kui niu̱ xi tsjo mana. Ko̱ 'yún s'e̱ sana kju̱a̱tsjo. XK +:Tu̱nga máha xu̱ta̱ xingisoo̱, tíi̱ncha b'éni̱jmí Cristo̱ a̱t'aha̱ tjíhi̱n ku̱a̱tjo. Be nga kjíi̱ya e̱i̱ tu̱ xi xínya chich'ihinna én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná nginku̱n já tjíxóo̱. J :Xi tíma xintak'un, kui xi tíi̱ncha b'éni̱jmí Cristo̱ a̱t'aha̱ ngandaha̱ tíi̱ncha bangisjai. Najmi kju̱axi̱hi̱ nga b'a̱ tíi̱ncha ts'ín. Ni xi i̱ncha mje níhi̱ nk'ie nga tu̱ sahá 'yún sa̱kúna kju̱a̱ni̱ma̱ nk'ie nga kjíi̱ya'yán. NI :Kju̱axi̱ nga tjín xi tíb'éni̱jmí ni xi kits'ín Cristo̱ a̱t'aha̱ tíma xintak'un ko̱ mjehe̱ nga ts'i̱ín ngana̱. Tu̱nga tjíhín ngá xi ngayjehe ani̱ma̱ha̱ tíb'éni̱jmí. #H A:Tu̱ nga̱t'aha̱ nga kjíi̱ya'yán, nkjin já nts'eé 'yún tíi̱ncha ma 'yún k'un Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ tíi̱ncha ma k'un tíb'éni̱jmí éhe̱n. G : A̱t'aha̱ tíbe ngayjee̱ já juhu̱n nda̱ títjuu̱n ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xingisoo̱ nga nga̱t'aha̱ Cristo̱ kjíi̱ya'yúhunna. F : Mjena nga cho̱o, já nts'e, nga ni xi tímat'an e̱i̱, kui xi tu̱ sahá títs'ín nga tífindju én nda tsuhu̱ Jesucristo̱. E : Kui ni̱stjiu̱n ku̱a̱kuchjíú nkjin tíkjá ni xi na̱xu̱ kin'o, xi kitsjánu̱u Jesucristo̱ nga n'o̱o tu̱ xi s'e̱jña chjihi kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ n'e̱tsjoho̱ ra̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nga ngandaha̱ tíma ni xi tíf'ajin BD : B'a̱ ts'ín ka̱ma chj'a̱jihinnu má nihi xi kju̱axi̱ nga nda tu̱ xi je ku̱i̱ntsu̱ba̱hanu ko̱ najmi s'e̱ ni xi n'e̱nijéhe̱nu̱u ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Cristo̱. ZC /: Nk'ie nga nchjantjáínu̱u, bankihi̱ Nti̱a̱ná nga 'yún kasaá sa kju̱a̱tjo xi tjínnu̱u, ko̱ nga 'yún kas'enu̱u kju̱a̱nkjintak'un, ko̱ nga kixi̱ ka̱mankjinnu̱u ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. yB m:Nti̱a̱ná be xi nkú ts'ín mjena jun. Kju̱a̱tjoho̱ Jesucristo̱ xi tíjñajinna, kui xi tjoko̱ho̱nu̱u. oA Y:A̱jin ani̱ma̱na̱ tintsu̱ba̱jiun, kui nga f'áítsjehenna jun. Xian nga nda ts'ian nga f'áítsjenna jun a̱t'aha̱ nkuhú kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná tísakúná jun ko̱ an, ndaha tsa nu̱ba̱yá kjíi̱ya'yán ko̱ ndaha tsa nginku̱n já tjíxóo̱ tíxinya chich'an én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ ko̱ tíb'ejñá chja nga najmi én tiya niu̱. %@ E:Behe̱ k'an nga xi kik'atuts'i̱hi̱n ni xi nda a̱jinnu̱u, kui xi tu̱ nku ngju̱a̱i̱ko̱ndjuhú santaha ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Jesucristo̱. 1? ]:a̱t'aha̱ nkuhú maka̱á xinki̱á nga tín'exát'aha̱á én nda tsuhu̱ Jesucristo̱. B'aha̱ ra̱ ni̱stjin nga tjun tsichujinnu̱u ée̱n ko̱ santaha nd'a̱i̱. a> =:Xki nga nchjaka̱ Nti̱a̱ná nchjantjáínu̱u ngatentoo̱. Tsjo mana nga b'a̱ ts'ian R= :Tsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná xki̱ nga f'áítsjenna jun. Q< :Kas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ xi nkú ts'ín nchja̱ntjai xu̱ta̱ ni̱nku̱ Filipo̱ ; ':An Pablo̱ ko̱ Timoteo̱, ji̱n xi tín'exát'ai̱hi̱ Jesucristo̱. Ngayjee̱ jun xi tintsu̱bo̱o nanki Filipo̱, jun xi kikj'áts'e̱nu̱u Jesucristo̱ tísuniñai̱hi̱ ko̱ ta̱ tísuniñai̱hi̱ já xi basehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ko̱ já xi ta̱ tjíhi̱n xá. ]: 5Kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ kas'eyaha̱ ani̱ma̱nu̱u.#9 AKo̱ ta̱ títs'ínkjihi kju̱a̱suniña nda̱ Marko̱, nda̱ Aristarko̱, nda̱ Dema̱ ko̱ nda̱ Luko̱. Kui jái̱ ta̱ y'anjiko̱na xá xi títs'ian. x8 kTíts'ínkjihi kju̱a̱suniña nda̱ Epa̱fra̱. E̱i̱ ta̱ kjiya'yúnko̱na nga̱t'aha̱ Cristo̱ Jesu. c7 AKo̱ ta̱ tíbankihi kj'a̱í sa ni. T'endaní nku a̱nte ni'yahi̱, a̱t'aha̱ tíbinchihu̱u Nti̱a̱ná nga ka̱ma kfínsenu̱u. Tu̱ tíkuyáhá ra̱ nga b'a̱ ka̱ma. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n 6  B'a̱ ts'ín tíb'et'áha a̱t'aha̱ behe̱ k'an nga ku̱i̱nú'yá'énní. Be nga 'yún n'e̱tjusun sai ni xi tíbankihi. 05 [Ji nda̱ nts'e, a̱t'aha̱ tjohi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná, kasakújinna ji nku kju̱a̱nda. Tjen nga'yíhi̱n ani̱ma̱na̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga nkuhú kich'aá Cristo̱. @4 {An k'uechjá ni xi tje̱he̱n. An Pablo̱ ntuna̱ tíb'et'áhana xu̱ju̱i̱n nga b'a̱ ts'ian, ndaha tsa ka̱ma ts'inkj'áítsjehen ni xi tje̱hin ts'a̱n. Nga̱t'ana̱ tinchihinni. t3 cTsa tjín má najmi nda kits'ínko̱hi ko̱ tsa tjín ni xi tje̱he̱n ts'i̱, kuenta̱na̱ t'et'ai niu̱. 2 3Kui b'a̱ maha, xihi̱ yaní nga nkuhú tinchajián ni xi ngujihín s'ejinná, n'e̱kjáín ngáha̱ ri̱ Onesi̱mo̱ xi nkúhu tsa an niu̱. 1 Tu̱nga najmi ta̱ xi nkúhú ni tsa nku nda̱ musu̱ xi kich'atsei cha̱se̱hi̱. Tu̱ sa ní cha̱se̱hi̱ xi nkúhu nku nda̱ xi 'yún chjí saha̱ ra̱ nga nku nda̱ musu̱. Nga̱t'a ts'a̱n nda̱ts'é ja tsichu ma ndo̱ ko̱ tjona. Nga̱t'a ts'i̱ 'yún chjí saha̱ ra̱ ndo̱, a̱t'aha̱ ta̱ ts'i̱ínxát'a ngáha ri ko̱ ta̱ s'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná xi nkúhu ji. 0  Kutsa kuihí kju̱a̱ha ngji t'axíhin ri Onesi̱mo̱ chuba ni̱stjin, tu̱ xi n'e̱kjáín sín ngáha̱ ri̱ nd'a̱i̱. @/ {Tu̱nga ndahá nku ni najmi mjena chu̱ba̱ ts'ian tsa najmi tjínkuhu̱ tak'uin, tu̱ xi ani̱ma̱hi̱ ni̱baha̱ ra̱ kju̱a̱nda xi n'e̱ní ko̱ najmi an ts'in kju̱a̱'yúhunra. .. W Mjena nga k'úéjñako̱ sana e̱i̱ tsakai tu̱ xi ngajohi̱ ts'i̱ínxát'ahana e̱i̱ má nga kjíi̱ya'yán tu̱ nga̱t'aha̱ én nda tsuhu̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. P-  Títs'inkjíse ngáhara. N'e̱kjáíhi̱n xi nkúhu tsa an niu̱. b, ? Kui xi najmi kamachjéhin ni̱stjin nk'ie tu̱nga nd'a̱i̱ ji ko̱ an machénná ndo̱. +  tíbankihi nku kju̱a̱nda nga̱t'a ts'e̱ Onesi̱mo̱. Kui xi ja tsichu ma xi nkú joyaha tsa ntína̱ e̱i̱ a̱ya nu̱ba̱yóo̱. +* Q tu̱nga tu̱ sa ní tíbankihi ni xi xíhin a̱t'aha̱ tjoná xinki̱á. An Pablo̱ xi ja kama chá ko̱ kjíi̱ya'yán nd'a̱i̱ tu̱ nga̱t'aha̱ Cristo̱ Jesu w) iKui b'a̱ maha, ndaha tsa ngajoho̱ Cristo̱ ka̱ma kuinchjako̱ masen masehen ni xi tjíhin nga n'e̱i, ( Tsjo ṉkjún tjínna ko̱ sakúna nga'yún nga̱t'aha̱ xi nkú ts'ín tjohi xu̱ta̱ ni̱nku̱. A̱t'aha̱ nga̱t'ahi̱, nda̱ nts'é, kisakú nga'yúhu̱n ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín nchja̱ntjai Pablo̱ Onesi̱mo̱ m' UBankihi̱ Nti̱a̱ná nga xi nkú ts'ín n'e s'ejin ni xi ngujihín n'e s'ejián, kui xi kats'ínxájin kju̱a̱nkjintak'uhi̱n tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱mankjihin ri ngayjee̱ ni nda xi tjínná nga̱t'aha̱ Cristo̱ Jesu. & 'nga tí'miyana xi nkú ts'ín tjohi ngayjee̱ xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná kits'ín ts'e̱ ko̱ xi nkú ts'ín n'e s'ejin Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. a% =F'áítsjenna ji nk'ie nga nchjaka̱ Nti̱a̱ná. Tehe̱nte tsja máb'a̱chjíhi̱ =$ uKas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ xi nkú ts'ín nchja̱ntjai Filemon 0# [Tísuniña yai̱hi̱ nichjaá Api̱a̱, ko̱ nda̱ nts'eé Arkipo̱ xi ta̱ títs'ín nga'yún nga̱t'aha̱ Cristo̱, ko̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi ma ñjakú ni'yahi̱. 9" oAn Pablo̱ kjíi̱ya'yán nga̱t'aha̱ Cristo̱ Jesu. An ko̱ nda̱ nts'eé Timoteo̱ tísuniñai̱hi̱ nda̱ Filemon. Tjo ṉkjúnna ji. Ji xi ta̱ tín'exát'aihi̱ Cristo̱. ! A̱s'a̱i i̱ncha tsitju já ni'yakuyóo̱ nga y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná ngayjee̱ a̱nte xi tjín. Nda̱ Nti̱a̱ná tsasinko̱ho̱ ko̱ kits'ín kju̱a̱nkjún nga tsakúchji nga kju̱axi̱ én xi tíi̱ncha b'éni̱jmí já ni'yakuyáha̱. Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu, nk'ie nga ja kinchja̱ko̱ já ni'yakuyáha̱, a̱s'a̱i ngjinji nk'a ján ko̱ y'ejñat'aha̱ Nti̱a̱ná. @yku̱a̱kj'áya ntsja ye̱, tsa tjín nki ch'onk'un xi k'úí, najmi chumi nihi xi ts'i̱íhi̱n, ko̱ ngju̱énne ntsja xu̱ta̱ un ko̱ ka̱manda. B'i ts'ín ngjinji Jesu nk'a ján 2]Xu̱ta̱ xi s'e̱jihi̱n én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ín kui kju̱a̱nkjúi̱n: ngajona̱ k'o̱nsjehe jánindoo̱, ku̱i̱nchja̱ kj'a̱í kj'a̱í én xi tjín, Xi s'e̱jihi̱n én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná ko̱ sa̱téntá, kui xi k'u̱a̱nki. Tu̱nga xi najmi s'e̱jihi̱n, kui xi ndyja̱. 1B'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Tankíún nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱ ko̱ t'eni̱jmíhu̱u én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín. DA̱s'a̱i tu̱ chahán tsakúchjihi̱ yjoho̱ Jesu já ni'yakuyá xi te nkuu̱ nk'ie nga kab'entut'á yámixo̱. Ndjá kinchja̱ko̱ a̱t'aha̱ najmi s'ejihi̱n ko̱ ndjá tjíntuyá ani̱ma̱ha̱, a̱t'aha̱ najmi kis'ejihi̱n ni xi kitsúyaha̱ xi kikie Jesu nk'ie nga ja j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. V% A̱s'a̱i i̱ncha kik'óya ngáha já xi joo̱ nga ngji tsúyaha̱ já xingisoo̱, tu̱nga tu̱ nkú najmi kis'ejihín ra̱ ni xi kitsú já xi joo̱. B'i̱ ts'ín kitsjá xáha̱ Jesu já ni'yakuyáha̱  A̱skahan kj'a̱í ts'ín tsakúchjihi̱ yjoho̱ jo já ni'yakuyáha̱ Jesu xi tíi̱ncha ts'ín ni̱yá nga tíi̱ncha fi jñá. &E Tu̱nga nk'iehé nga kint'é jóo̱ nga tíjña tík'un Jesu ko̱ nga Maria̱ Magdalena̱ kabakúchjihi̱ yjoho̱, najmi kis'ejihi̱n ni xi kitsú Maria̱. gG Kui xi ngji tsúyaha̱ já xi kitsjenko̱ Jesu xi ta̱ tjíntu baba ko̱ tíi̱ncha kjintá. O Nk'ie nga j'áíyaha̱ Jesu ngabayoo̱ nga ta̱ jyuhu̱n ni̱stjin xi tíb'atuts'i̱hi̱n ra̱ tuntjóo̱, títjun tsakúchjihi̱ yjoho̱ Maria̱ Magdalena̱ xi kik'asjejihi̱n yatu jáninda. &EA̱s'a̱i i̱xí tíi̱ncha b'atsé nkjúhún ts'íhin jminchjíu̱n nga tsitju a̱ya tsjóo̱ ko̱ 'yún i̱ncha ngji. Ndaha nku én najmi i̱ncha kinchja̱ a̱t'aha̱ tíi̱ncha tsankjún. B'i̱ ts'ín kik'atuts'i̱hi̱n Jesu nga tsakúchjihi̱ yjoho̱ xu̱ta̱ ni'yakuyáha̱ &ETu̱nga b'i̱hí tankínk'ihu̱un já ni'yakuyáha̱ ko̱ Pedro̱ nga a̱nte Galilea̱ ngju̱a̱i̱ títjuhu̱n Jesu. Yo̱ sku̱e̱ xi nkú nga kitsúhu̱. gGTu̱nga b'a̱há kitsú nda̱tiu̱: —Najmi tu̱ binkjun. Jesu xi nibáha Nazaret xi kis'et'a kruu̱ tíbinchisjó. Ja kaf'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. Najmi ta̱ tjíhin e̱i̱. Cha̱so̱o e̱i̱ má nga kis'ejña. )KI̱ncha jas'en ti̱xa̱ tsjóo̱ ko̱ kikie yo̱ nku nda̱ti xi yja nku najyun ndju taba nga kab'ejña a̱ndai kixi̱hi̱ tsjóo̱. Kitsankjún jminchjíu̱n. Tu̱nga nk'iehé nga i̱ncha tsase, kikie nga ja kan'e t'axín ndji̱o̱ chánkantsú xi kis'echjáne a̱nkju̱a̱ha̱ tsjóo̱. H —¿Yá xi kjéxinná ndji̱o̱ xi tjíchjane tsjóo̱? 2]Nk'ie nga ta̱ jyun ta̱ jyuhu̱n ni̱stjin xi b'atuts'i̱hi̱n ra̱ tuntjóo̱, i̱ncha ngji tsjóo̱ nga ja títju ts'íu̱. B'i̱ ngján kingjásjaiyaha̱ xinkjín: H Nk'ie nga j'a xua̱tu̱, a̱s'a̱i Maria̱ Magdalena̱, Maria̱ xi na̱aha̱ Santiago̱ maha ko̱ na̱ Salome ts'atse ni xi sinjne̱, tu̱ xi ngju̱a̱i̱ngjájnuhu̱ ra̱ yjonintehe̱ Jesu. | q/Maria̱ Magdalena̱ ko̱ Maria̱ xi na̱aha̱ Kuse i̱ncha kikie má xi tje̱hen kis'ejña yjonintehe̱ Jesu. !.A̱s'a̱i ts'atse Kuse nku najyun. Kui xi kik'ontikjájnu yjonintehe̱ Jesu, nk'ie nga kikjeje̱n t'a kruu̱. A̱s'a̱i ngjingjájñaya nku ti̱xa̱ tsjó xi kin'endat'á na̱xi̱u̱ ko̱ kik'ontikjá nku ndji̱o̱ chánka nga y'échjane a̱nkju̱a̱ tsjóo̱. h I-Nk'ie nga kitsúyaha̱ nda̱ jun k'aku̱ niu̱, a̱s'a̱i kitsjáha̱ Kuse yjonintehe̱ Jesu. $ A,Kama nkjúhu̱n Pilato̱ nga kutjuhú k'ien Jesu. A̱s'a̱i kinchja̱ha̱ nda̱ jun k'aku̱hu̱ já juu̱n ko̱ kingjásjaiyaha̱ tsa ja ka'me Jesu. k O+j'ai nku nda̱ xi 'mi Kuse xi nanki Arimatea̱ nibáha, xi ta̱ nda̱ tjíxá k'aku̱. Ta̱ tíkuyáha̱ ni̱stjin nk'ie nga ku̱a̱téxuma Nti̱a̱ná. Kui xi kama k'un ngjisehe̱ Pilato̱ ko̱ tsankihi̱ yjonintehe̱ Jesu. *Kui ni̱stjiu̱n tís'enda ni xi ts'e̱ s'íu̱, a̱t'aha̱ ja tíbichú tiña ni̱stjin nkjúu̱n. Nk'ie nga ja tíma jyun, mS)Kui jminchjín xu'bi̱ xi kitsjennkíhi̱ ko̱ tsasinko̱ho̱ Jesu nk'ie nga y'ejña a̱nte Galilea̱. Ta̱ tíi̱ncha ya yo̱ kj'a̱í jminchjín xi ta̱ i̱ncha j'aiko̱ho̱ Jesu nanki Jerusalen. B'i̱ ts'ín kis'eyanji Jesu eC(Yo̱ kjint'á kabincha k'u̱a̱ jminchjín xi tíi̱ncha base. A̱jihi̱n jminchjíu̱n ta̱ kabasinjñajin Maria̱ Magdalena̱, Maria̱ xi na̱aha̱ maha Kuse ko̱ Santiago̱ xi ntí ku̱ts'i̱, ko̱ na̱ Salome. 'Máha nda̱ jun k'aku̱hu̱ já juu̱n xi kabasinjña a̱nkjín Jesu, nk'ie nga kint'é xi nkú ts'ín kikjintáya ko̱ nga kikie xi nkú ts'ín k'ien Jesu, a̱s'a̱i b'a̱ kitsú: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga kui nda̱i̱ xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná. 5&Nk'ie nga b'a̱ kamoo̱, kitiyájen najyun xi tje̱nchja a̱nte xi 'yún nkjúhu̱n ni̱nku̱. Jo tsitju. Kik'aha̱ ra̱ nk'aha̱ santaha kintee̱. ;q%A̱s'a̱i 'yún kikjintáya Jesu ko̱ k'ien. *M$A̱s'a̱i tsangatsanka nku nda̱ xi síjña yo̱ ko̱ nku tsa̱nka̱ kits'ínk'anchi̱ko̱ sesehe binu̱ san. Kui xi y'éku nku yáxá nga kits'ínkjik'uhu̱n Jesu tu̱ xi k'úíhi ko̱ b'i̱ kitsú: —Chúya maá. Cha̱se̱ ma ra̱á tsa nibá Elia̱ nga kjéje̱he̱n t'a kruu̱. ;o#K'u̱a̱ xu̱ta̱ xi kabincha yo̱ i̱ncha kint'é kui ée̱n. Kui nga b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ ra̱ xinkjín: —Ta̱sinñju. Nda̱ profeta̱ Elia̱ tínchja̱ha̱ ndo̱. P"Chu̱ba̱ jan 'yún kikjintáya Jesu nga éhe̱n kinchja̱. B'i̱ kitsú: —Eloi, Eloi, ¿lema sabactani̱? —kui éi̱n xi tsuhu̱ ra̱: Ji Nti̱a̱na̱, ji Nti̱a̱na̱, ¿á kan'e nga mahaní? +!Nk'ie nga tsichu chu̱ba̱ te jo nga ni̱stjiu̱n, kis'e jyun ngayjee̱ a̱sunntee̱ santa nkúhu nga tsichu chu̱ba̱ jan nga ngixuu̱n. ~ Katitjujent'a kruu̱ nd'a̱i̱, tsa kui xi kits'ín nibáha̱ Nti̱a̱ná, tsa kui xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ Israel. B'a̱ ts'ín cha̱haná ko̱ s'e̱jinná ma. Ko̱ já xi kjintut'á kruu̱ko̱ Jesu ta̱ ch'on i̱ncha kitsúhu̱. B'i̱ ts'ín k'ien Jesu }B'a̱ ta̱ ts'ín kik'ayaha̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. B'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ xinkjín: —Kamaha̱ nda̱i̱ nga kj'a̱í xi kits'ínk'anki, tu̱nga tu̱ sa najmi mahá ngáha̱ ts'ínk'anki yjoho̱. ;|q¡N'e̱k'anki yjohi̱! ¡Ti̱tjuje̱nt'ai kruu̱! \{1Xu̱ta̱ xi tíi̱ncha f'a yo̱ najmi kikienkjún Jesu nga kinchja̱. Kits'ínk'ajni nintaku̱ nga b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ji xi n'e̱xúyai ni̱nku̱ ko̱ jan ni̱stjin chjúsíntje̱n ngáhani, tsixín. zYo̱ tsitjusun ni xi y'ét'a Isaia̱ nk'ie nga b'a̱ kitsú: “Nkujihín kamako̱ já xi bangane kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná.” sy_Ta̱ kis'et'a kruu̱ko̱ Jesu jo já ndyjé. Nku xi kitsjen nga kixi̱hi̱ ko̱ nku nga skjúhu̱n. xNku yáte kis'et'a mí kju̱a̱ha nga tín'ek'iehen. B'i̱ ts'ín kis'et'aha̱ yátee̱: “Nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱.” ?wyChu̱ba̱ ñja nga ta̱ jyuu̱n kis'et'a kruu̱ Jesu. ]v3A̱s'a̱i i̱ncha kingját'a kruu̱. Já juu̱n i̱ncha tsakjánya xi̱hi̱ xinkjín najyuhu̱n Jesu nga kitsutonyá ts'íhin, tu̱ xi b'a̱ ts'ín sku̱e̱he má t'íáha xi sa̱kúhu̱ ra̱ nga nkúnkú. huIKik'a̱i̱hi̱ nga k'úí binu̱ xi kin'etjijinko̱ho nki, tu̱nga najmi kik'ihí Jesu niu̱. t{A̱s'a̱i i̱ncha ngjiko̱ Jesu a̱nte xi 'mi Golgo̱ta̱. Kui ée̱n xi tsuhu̱ ra̱: A̱ntehe̱ Nintaku̱ Ani̱ma̱. DsNku nda̱ nanki Cirene̱ xi Simon 'mi, Alejandro̱ ko̱ Rufo̱ ntíhi̱. Jñá j'aihi ndo̱ ko̱ nk'ie nga tíf'a yo̱, kin'e kju̱a̱'yúhún ra̱ nga k'u̱a̱nji kruu̱hu̱ Jesu. erCA̱skahan nga ja kamaha̱ nga kik'aya Jesu, ts'asje ngáha najyun ndju kuo̱n ko̱ kits'ínngja ngáha najyun xi ts'e̱ Jesu. A̱s'a̱i i̱ncha tsitjuko̱ tu̱ xi ngju̱át'a kruu̱hu. B'i̱ ts'ín kis'et'a kruu̱ Jesu q{I̱ncha jakj'á nku yáxá nga kik'onntjai nintaku̱ Jesu ko̱ tsatétéjnu. Tsinchakúnch'int'aha̱ nga kik'aya. epCA̱s'a̱i i̱ncha kik'atuts'i̱n nga kik'aya: —Antahi, nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱. oI̱ncha kits'ínngja Jesu nku najyun ndju kuan nga i̱ncha kik'aya. Ko̱ i̱ncha kits'ínnda nku corona̱ na'yá xi y'é'a nintaku̱. nA̱s'a̱i já juu̱n jas'enko̱ Jesu ni'ya masen xi 'mi ni'ya pretori̱o̱. Kinchja̱ ñjaha̱ ngayjee̱ já jun xinkjín. 7mgPilato̱ bi mjehe̱ nga tsjo k'úéhe̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n, kui nga kits'ín nda̱íhi̱ ra̱ Barraba ko̱ kitsjá kju̱a̱ nga s'e̱he̱ Jesu ko̱ nga s'e̱t'a kruu̱. ?lwB'a̱há ta̱ kitsú ngáha Pilato̱: —Tu̱nga, ¿mí ni ch'on tjíhin xi kits'ín ndo̱? Tu̱nga tu̱ sahá 'yún i̱ncha kikjintáya sa xu̱to̱: —¡Tjat'a krui̱ ndo̱! ak; B'a̱ i̱ncha kitsú xu̱ta̱ nkjiu̱n nga kikjintáya: —¡Tjat'a krui̱ ndo̱! vje A̱s'a̱i b'a̱ kitsú Pilato̱: —Nda̱ xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱ bixíún, ¿mí xi ts'ihi̱n? i Tu̱nga já na̱'mi k'aku̱hú tsinchá'a xu̱ta̱ nkjiu̱n tu̱ xi ku̱a̱nkihi nga tu̱ sahá Barraba xi n'e̱ nda̱íhi̱ ra̱. B'a̱ kitsú a̱t'aha̱ kamankjihi̱n nga tíma xin k'un já na̱'mi k'aku̱ nga̱t'aha̱ ni xi títs'ín Jesu ko̱ nga kui kju̱a̱ha nga i̱ncha kits'ínkjas'ehe̱n ra̱. g/ B'a̱ kitsú Pilato̱ nga kingjásjaiyaha̱ xu̱ta̱ nkjiu̱n: —¿A mjenu̱u nga k'uejñá nda̱ínu̱u nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱? f A̱s'a̱i i̱ncha j'ai xu̱ta̱ nkjiu̱n ko̱ kik'atuts'i̱n nga tsankihi̱ Pilato̱ nga ts'i̱ín xi nkú ts'ín xki̱ s'í. 7egKui ni̱stjiu̱n kjiya'yún nku nda̱ xi 'mi Barraba ko̱ já xi kamako̱ho̱ nga kikjánko̱ já Roma̱. Kui xi i̱ncha kits'ínk'ien ani̱ma̱ nga b'a̱ i̱ncha kits'ín. dyNk'ie nga xki̱ S'í Pascu̱a̱, b'éjña nda̱í Pilato̱ nku nda̱ nu̱ba̱yá xi banki xu̱ta̱ na̱nti̱a̱. *cMTu̱nga ndahá nku én najmi kinchja̱ Jesu. Kui nga tu̱ ni xí kama nkjúhu̱n ra̱ Pilato̱. B'i̱ ts'ín kitsjá kju̱a̱ Pilato̱ nga n'e̱k'ien Jesu 7bgKui nga Pilato̱ ta̱ kingjásjaiyahá ngáha̱ ra̱ Jesu: —¿A najmi chumi nihi xi k'úínní? Ta̱sinñjú ma ri̱ xi nkú ts'ín nkjin maha ni xi tíkjanínehi jóo̱. Ha Nkjin ṉkjún ni xi kikjanínehe̱ já na̱'mi k'aku̱. `+B'a̱ kitsú Pilato̱ nga kingjásjaiyaha̱: —¿A ji xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ judio̱? B'i̱ kitsú Jesu: —B'a̱ tjín ni xi tíbixín. &_ GNk'ie nga ja kama see̱n, i̱ncha y'éndako̱ xinkjín já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ ngayjee̱ já tjíxá xingisoo̱. A̱s'a̱i tjí'yúhún ts'íhi̱n ra̱ Jesu nga i̱ncha ngji ts'ínkjas'ehe̱n Pilato̱. ;^oHKui chu̱bo̱ tje̱n'yún kikjintáhá xa̱nto̱ ni̱yá xi ma joho ko̱ j'áítsjehe̱n Pedro̱ ni xi kitsúhu̱ Jesu: “Kintehe̱ ni nga kji̱ntá xa̱nto̱ ni̱yá xi ma joho, b'a̱ ku̱i̱xín nga najmi yaní jan ni̱yá tjíhin.” Nk'ie nga j'áítsjehe̱n Pedro̱ én xu'bi̱, kikjintá.]GA̱s'a̱i ndjá kinchja̱ Pedro̱ ko̱ i̱xí Nti̱a̱náhá kits'ínkie nga b'i̱ kitsú: —¡Najmi be nda̱ xi tíbixíún! c\?FTa̱ najmi kits'ínkiehé ngáha yjoho̱ Pedro̱. Sa kutju já xi tíi̱ncha yo̱ b'a̱há ta̱ i̱ncha kitsú ngáha̱ ra̱: —Kju̱axi̱ kjáíhin nga ta̱ ji mako̱i̱ jóo̱. A̱t'aha̱ Galilea̱ nibáhani. $[AENa̱ musu̱ ta̱ kikiehé ngáha̱ ra̱ ko̱ kik'atuts'i̱hi̱n nga b'a̱ kitsúhu̱ xu̱ta̱ xi tíi̱ncha yo̱: —Kui chái̱ ta̱ mako̱ jmi xu'bo̱. aZ;DTu̱nga najmi kits'ínkiehé yjoho̱ Pedro̱. B'a̱ kitsú: —Najmi be ndo̱. Najmi be ni xi tíbixín. Tsitju yo̱ nga ngji má xi tje̱hen tje̱n a̱nkju̱a̱ na̱tsiu̱n. A̱s'a̱i kikjintá nku xa̱nta̱. 6YeCNk'ie nga kikie nga títs'ínsut'á yjoho̱ Pedro̱ t'a nd'íu̱, a̱s'a̱i tu̱ nku tsasehé ra̱ ko̱ b'a̱ kitsúhu̱: —Ji xi ta̱ tje̱nko̱i̱ Jesu xi chá Nazaret. X BNga kab'ejña Pedro̱ kintee̱ xi tje̱hen na̱tsin ni'yoo̱, tu̱ j'aihí nku na̱ musu̱hu̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n. W9AA̱s'a̱i tjín xi tsatétéjnu Jesu nga kik'aya. Y'é'ma a̱nkjín ko̱ y'éhe̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha kitsúhu̱: —Ti̱xínyai xi nkúhu nda̱ profeta̱, ¿yá xi kuak'íéhi? Já jun xi kunntá yo̱ ta̱ i̱ncha kik'onjin Jesu. B'i̱ ts'ín kitsúya Pedro̱ nga najmi be Jesu "V=@Ja kuanu'yó nga najmi kuakienkjún Nti̱a̱ná nga kuanchja̱. ¿Nkú manu̱u? Ngayjee̱ jóo̱ b'a̱ i̱ncha kitsú nga tje̱he̱n ra̱ ngabaya Jesu. OU?A̱s'a̱i kikjeti̱yajen najyun xi yja nda̱ na̱'mi títjuu̱n. B'a̱ ts'ín tsakúchji ndo̱ nga najmi kisasíhi̱n én xi kinchja̱ Jesu. B'a̱ kitsú: —¿A machjén saná já testiyu̱? >Tu>B'i̱ kitsú Jesu: —An xi tíbixín. Cho̱o Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n nga k'úéjñat'aha̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún ko̱ nga ni̱bajin ni̱nti̱ xi tjín nk'a ján. _S7=Tu̱nga najmi chumi ni kitsúhú Jesu. Ndaha nku én najmi kinchja̱. A̱s'a̱i ta̱ kingjásjaiyahá ngáha̱ ra̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n: —¿A ji xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná? dRATu̱nga tu̱ nkú najmi kamahá nga nkuhú ni xi i̱ncha kinchja̱. PP:—Ji̱n kinu'yái̱ nga b'a̱ kitsú nda̱i̱: “An ts'inxúya ni̱nku̱ xu'bi̱ xi xu̱ta̱ kits'ínnda. Jan ni̱stjin kjesíntje̱n ngáhana kj'a̱í xi najmi maha̱ xu̱ta̱ ts'ínnda.” aO;9Tjín xi i̱ncha tsisintje̱n ko̱ tsatéjéne tsank'á Jesu nga b'a̱ i̱ncha kitsú: $NA8A̱t'aha̱ ndaha tsa nkjin maha xi i̱ncha kitsjá tsank'á éhe̱n nga ngji kontra̱ha̱ Jesu, tu̱nga najmi kamahá nga nkuhú ni xi i̱ncha kinchja̱. VM%7A̱s'a̱i já na̱'mi k'aku̱ ko̱ ngayjee̱ já tjíxóo̱ tsangisjai ni xi ka̱ma kja̱nít'aha̱ Jesu tu̱ xi ka̱ma n'e̱k'iehen, tu̱nga najmi i̱ncha kisakúhú ra̱ ni xi kja̱nínehe̱ Jesu. UL#6Máha Pedro̱, kitsjennkí kjihi̱n Jesu santa nkúhu nga tsichu na̱tsin ni'yaha̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n ko̱ y'ejñajihi̱n já jun xi kunntá yo̱ nga kits'ínsut'á ts'íhin yjoho̱ t'a nd'íu̱. ]K35A̱s'a̱i i̱ncha ngjiko̱ jóo̱ Jesu nginku̱n nda̱ na̱'mi títjuu̱n. Yo̱ kama ñjakú ngayjee̱ já na̱'mi k'aku̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱. J4Tu̱nga tsinkféhén najyun tjabehe̱ ko̱ tsanka kisti. B'i̱ ts'ín kin'eko̱kju̱a̱ Jesu nginku̱n já tjíxá judio̱ I 3Tu̱nga nkuhú nda̱ti xi tu̱ najyun tjabehé kam'otikjájnuhu yjoho̱ nga tje̱nnkihi̱ Jesu, kui xi ta̱ jakj'áha̱ jóo̱. aH;2A̱s'a̱i i̱ncha tsanka ngatentee̱ já ni'yakuyóo̱ nga tsasínjña suba Jesu. GG1Xki̱ ni̱stjin tsási̱njñajinnu̱u nga tsakuyá má ma na̱tsihi̱n ni̱nku̱. Najmi kichjubénijénú. Tu̱nga tjíhín ni nga ku̱i̱tjusun éhe̱n Nti̱a̱ná, kui nga b'a̱ tímaha. F-0A̱s'a̱i b'i̱ kitsúhu̱ Jesu jóo̱: —¿A nda̱ ndyjéná? ¿Á i̱xí ki̱cha̱há ko̱ yá kich'ahanu nga kjúái̱chj'anijéhenú? &EE/Tu̱nga nkuhú ki̱cha̱ ndju ts'asje nku nda̱ xi síjña yo̱. Kits'ín'uhu̱n nku nda̱ musu̱hu̱ nda̱ na̱'mi títjuu̱n. Tsatet'a tja̱ba̱xínñju. >Dw.A̱s'a̱i i̱ncha jakj'ánijéhe̱ jóo̱ Jesu. C{-Nk'ie nga j'ai, tje̱n'yún ngjik'úhún ra̱ Jesu ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ nga kikjexu̱'ba: —Ji nda̱ maestru̱. :Bm,Nda̱ xi títs'ínkjas'en Jesu tsinchá'a títjun jóo̱ nga b'i̱ kitsúhu̱: —Xi kjexu̱'ba nga kjuaniñaha̱, kui xi Jesu. Chjúbó ko̱ t'e'yún sisiun nga tankínko̱o. 8Ai+Nk'ie nga ta̱ tínchja̱ha Jesu, tu̱ j'aihí Juda̱, nku nda̱ ni'yakuyá xi te joo̱. J'aiko̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi kits'ín nibá já na̱'mi k'aku̱ ko̱ já chji̱ne̱'éhe̱n kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ jáchá xi ta̱ tjíhi̱n xá. I̱ncha y'a ki̱cha̱ ndju ko̱ yá nga i̱ncha j'ai. n@U*Ti̱síntjo̱on ko̱ tjián. Ja nibá tiña xi títs'ínkjas'enna. B'i̱ ts'ín j'aichj'anijé Jesu ?)A̱s'a̱i ta̱ kik'óya ngáha Jesu ni̱yá xi ma jahan ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ jóo̱: —¿A tu̱ nku kisuntuféhé so ko̱ tín'ekj'áíyo? Ja kama. Ja kuichu chu̱ba̱ nga n'e̱kjas'en Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n a̱ya ntsja xu̱ta̱ ngatitsuu̱n. O>(Nk'ie nga kik'óya ngáha má tjíntu já ni'yakuyóo̱, ta̱ kjintuféhé ngáha nga j'aisehe̱, a̱t'aha̱ tíb'échja suba nijñóo̱ tunku̱n jóo̱. Najmi ta̱ be nkú i̱ncha ku̱i̱tsu̱hu. q=['A̱s'a̱i Jesu ta̱ ngji nchja̱ko̱hó ngáha Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ kuihí ée̱n kitsú ngáha. 1<[&Ti̱ntsu̱ba̱ ndo ko̱ chu̱bako̱o Nti̱a̱ná tu̱ xi najmi chjút'ayák'uhu̱nnu̱u. Yuhu̱ ani̱ma̱nu̱u, tu̱nga yjonintenu̱uhú xi najmi tíchúkju̱a̱ha̱. J; %A̱s'a̱i ngjise ngáha̱ ra̱ jóo̱, ko̱ kjintufé nga j'aisehe̱. B'i̱ kitsúhu̱ Pedro̱: —Simon, ¿a kisufei? ¿A ndaha nku ora̱ najmi kuichukju̱a̱hi nga kuakinchin tík'uin? H: $B'i̱ kitsú: —Na̱'mi, na̱'mi chí, ji xi mahi n'ei tu̱ mí nihí ni. N'e̱kj'a t'axínní kju̱a̱ni̱ma̱ xu'bi̱. Tu̱nga katumahá xi nkú ts'ín mjehi, najmi xi nkú ts'ín mjena. S9#A̱s'a̱i ngjindju sa i̱chí ko̱ yo̱ kingjénsten a̱nkjín santaha t'anankiu̱. Kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná nga tsankihi̱ tsa ka̱ma kj'u̱a̱ t'axíhi̱n chu̱ba̱ xi má nga un sku̱e̱he̱. %8C"B'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Kju̱a̱ba kitsejíhin ani̱ma̱na̱ xi nkúhu tsa kui xi ja ts'i̱ínk'ienna. Ti̱ntsu̱bo̱o e̱i̱ ko̱ ti̱ntsu̱ba̱ ndo. 7y!Ngjiko̱ Pedro̱, Santiago̱ ko̱ Jua. Kik'atuts'i̱hi̱n nga kik'ie baba ṉkjúhu̱n ko̱ kis'enta̱ha̱ ra̱. 86i A̱s'a̱i i̱ncha tsichu nku a̱nte xi 'mi Getsemani ko̱ b'a̱ kitsúhu̱ Jesu já ni'yakuyáha̱: —Ti̱ntsu̱ba̱hanu e̱i̱. Kfínnchjako̱ maná Nti̱a̱ná ján. y5kTu̱nga b'a̱há ta̱ kitsú ngáha Pedro̱: —Ndaha tsa tjíhin nga ku̱a̱yáko̱ho, tu̱ nku nga ts'inkíéná yjona̱ nga behe. B'a̱ ta̱ i̱ncha kitsú ngatentee̱ já ni'yakuyóo̱. B'i̱ ts'ín kinchja̱ko̱ Jesu Nti̱a̱ná I4 B'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Kui ni̱stje̱n xu'bi̱, kintehe̱ ni nga kji̱ntá xa̱nto̱ ni̱yá xi ma joho, b'a̱ ku̱i̱xín nga najmi yaní jan ni̱yá tjíhin. x3iA̱s'a̱i kinchja̱ Pedro̱: —Ndaha tsa ngatentee̱ ts'i̱ínndyja̱jihi̱n yjoho̱, tu̱nga an najmi. `29Tu̱nga nk'iehé nga kj'u̱a̱íya ngáhana ngabayoo̱, kfín títjunnu̱u Galilea̱. L1B'i̱ kitsú Jesu: —Ngatentoo̱ n'e̱ndyja̱jihu̱un yjonu̱u yáha an. A̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Ts'in'úhu̱n nda̱ bastuu̱ ko̱ ndzjo̱ya chu̱tsa̱nko̱.” 0 Nk'ie nga ja kamaha̱ nga i̱ncha kisehe̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i i̱ncha ngji a̱sunntu tje̱nnki̱ xi 'mi Yá Olivo̱. /+Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Najmi ta̱ k'u̱i̱ sahana ntáha̱ tuntsja̱jée̱ santa nkúhu nga ku̱i̱chú ni̱stjin nga k'u̱i̱ ngáhana xi tse̱tse̱he̱ má batéxuma Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kitsúya títjun Jesu nga Pedro̱ b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga najmi behe̱ a.;B'i̱ kitsúhu̱ jóo̱: —Kui xu'bi̱ xi jnína̱. Kui xi ngju̱a̱i̱ ndzjoho ngandaha̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱. Jnína tíb'éndako̱ tse̱tse̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱ xi nkú ts'ín nda ts'i̱ínko̱ xu̱ta̱. I- Ko̱ ta̱ jakj'á chu̱tsíu̱n. Nk'ie nga ja kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná, a̱s'a̱i kitsjáha̱ já ni'yakuyáha̱ ko̱ i̱ncha kik'iyá chu̱tsíu̱n ngatentee̱ jóo̱. u,cNk'ie nga tíi̱ncha kjine nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱, jakj'á Jesu ni̱nku̱o̱n ko̱ kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. Tsakjánya ko̱ kitsjáha̱ jóo̱ nga b'a̱ kitsúhu̱: —Chjúbó. Kui xu'bi̱ xi yjonintena̱. d+AA̱t'aha̱ b'a̱ n'e̱he̱ Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga, ¡ni̱ma̱ rú ts'íhin nda̱ xi ts'i̱ínkjas'ehe̱n! Tu̱ sahá ra̱ ngandaha̱ nda̱ xu'bo̱ tsa najmi kitsin. *{A̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Nku xi te joo̱, xi ta̱ tíbakj'á nichine xi tjíya ta̱ba̱ má nga tíbakj'a. n)UA̱s'a̱i kik'ientu babaha̱ já ni'yakuyóo̱ ko̱ nga nkúnkú kingjásjaiyaha̱: —¿A an? d(ANk'ie nga ja tjíntut'á yámixo̱ nga tíi̱ncha kjine nichinehe̱ S'í Pascu̱a̱, a̱s'a̱i b'i̱ kitsú Jesu: —Kju̱axi̱ ni xi tíxinnu̱u. Nku xi tje̱njinnu̱u, xi ta̱ e̱i̱ tíneko̱na, ts'i̱ínkjas'enna. ke~}||b|{zzcyyx%vvrutsrvqq3ppGotnnDmlkTjii0hXgff4ed c5a`b_F^]\\W[[ZUYTXIWVrUTSJRRiQPONMLKKK*IIHGG4FEDDCCA@?c>p=g<;f:9m877j655-4402100/.(-,k+*)'('_&8$u$ #?! ^ O~W & s%k!m;Ko̱ a̱ndaihi̱ má kab'ejña kikie sa kan ñju jáchá xi ta̱ i̱ncha kab'entu, xi i̱ncha yja najyun taba ko̱ corona̱ to̱onsine tjíntu'áha̱. lSénni̱stjihi̱n xi kab'ejña yo̱, kui xi b'a̱ tjín xi nkú joyaha ndji̱o̱ tsjo k'un jaspe̱ ko̱ ndji̱o̱ tsjo k'un kornalina̱. Ko̱ sínkjántjaihi̱ má kab'ejña nku ye̱jña̱ xi tíbat'ai xi nkú joyaha ndji̱o̱ tsjo k'un esmeralda̱. xkiTa̱ kuihi chu̱bo̱ j'aijínna Espiri̱tu̱ ko̱ kikie ndji̱o̱jmi ján xi kab'ejña nga tíbatéxuma. j %A̱skahan nga ja j'a ni xu'bi̱, a̱s'a̱i tsase ko̱ kikie nku a̱nkju̱a̱ xi tje̱nti̱xa̱ nk'a ján. Ko̱ nta̱ xi tjun kint'e, xi b'a̱ ts'ín nu'yá xi nkú joyaha nga fane tjio, kui xi b'a̱ kitsúna: —Nibánji e̱i̱. Kuakuchjíhi ni xi tjíhin nga ka̱ma. vie’¡Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju katasínñju ni xi títsuhu̱ Espiri̱tu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱!”@hy’Xi ts'i̱ín ngana̱, kui xi tsjantéhe̱ nga k'úéjñat'ako̱na má nga batexuma xi nkú ts'ín an ja kits'in ngana̱ ko̱ tíi̱jñat'aka̱ Na̱'mina̱ má nga batéxuma. bg=Cha̱se̱i̱. An síi̱jña a̱sti a̱nkju̱o̱ nga títs'inkjane. Tsa tjín xi ku̱i̱nt'é nta̱na̱ ko̱ kjéx'á a̱nkju̱o̱, an kju̱a̱s'e̱n má tíjña ko̱ an kjíne̱ka̱ nichine ko̱ kui kji̱ne̱ko̱na. f9’Ngayjee̱ xi tjona, kui xi si nchjaka̱ ko̱ tsjani̱yáha̱. Kui nga tjen nga'yúhu̱n ri̱ yjohi̱ ko̱ t'inchj'a̱ha̱ ri̱ ani̱ma̱hi̱. Ae{’Kui nga b'a̱ tíxihin ra nga ch'a̱tseheni ni xi tjínna. Ch'a̱tsei to̱onsine xi 'yún nda, tu̱ xi ka̱ma nchi̱náhani. Ch'a̱tsei najyun taba xi ka̱mandyja̱i̱ tu̱ xi k'úé'mahani yjoninte kistihi̱ xi títsjáhi kju̱a̱suba. Ch'a̱tsei ntánki xi ts'i̱ínnkihi̱ tunkuin tu̱ xi cha̱hani. d{A̱t'aha̱: An xi nchi̱ná. Nda ts'ín tíi̱jña. Najmi chumi nihi xi ndyjat'ana, tíbixín. Tu̱nga najmi tímankjihín ri nga najmi tjíhin kju̱a̱tsjo, ko̱ nga najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ ji, ko̱ nga x'a̱i̱n ko̱ ka̱i̱ ko̱ kisusti. fcETu̱nga suk'i̱e̱nní. Najmi nch'áín ko̱ ta̱ ndaha najmi sjei. Kui nga kuate̱téhera. )bKBe ni xi tín'ei. Ji xi nkú joyaha ntánijua xi ndaha najmi nch'án ko̱ ta̱ ndaha najmi sje. ¡Tsa tu̱ nch'áhan mahani kai, ko̱ tsa tu̱ sje mahani kai! vae’B'i̱ ts'ín t'et'ai nga n'e̱ntúíhi̱ ntítsjehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Laodicea̱: “B'i̱ títsu xi 'mi Xi Na̱xu̱, xi ma n'e s'ejihi̱ín ni xi tsuya ko̱ xi na̱xu̱ ni xi tsu, xi kits'ínndako̱ Nti̱a̱ná ni xi tjín: F` ’¡Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju katasínñju ni xi títsuhu̱ Espiri̱tu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱!” B'i̱ tsu én xi kits'ínkjihi̱ Jesucristo̱ ni̱nku̱ xi tíjña nanki Laodicea̱ r_] ’Xi ts'i̱ín ngana̱, kui xi ts'in ma yásjaihi̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱na̱. Ndaha̱chí najmi ta̱ ku̱i̱tjunkihi yo̱. Ko̱ k'uet'áha̱ j'áíhi̱n Nti̱a̱na̱ ko̱ j'áíhi̱n na̱xi̱nantáha̱ Nti̱a̱na̱, kui xi nanki Jerusalen tse̱tse̱ xi Nti̱a̱ná ts'i̱ín nibájehen ndji̱o̱jmi ján. Ko̱ ta̱ k'uet'áha̱ j'áín tse̱tse̱na̱. x^i Kjúái̱ xatíá. Ndjá ti̱si̱njñajin ni xi tíjñahi, tu̱ xi najmi ch'a kjé'aha ri corona̱ xi ts'i̱. ]  ’Kich'atjóí énna̱ nga kin'e chúkju̱a̱i̱. Kui nga an ts'inkj'a t'axíhin ra kju̱a̱ni̱ma̱ xi kj'u̱a̱í ni̱stjin nga chjút'ayák'un ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱, kju̱a̱ni̱ma̱ xi kj'u̱a̱í nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱. \' Nd'a̱i̱ ni xi ts'ihi̱n xu̱ta̱ sinagoga̱ha̱ nda̱nindoo̱, xu̱ta̱ tsank'á xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ts'ín ma maña̱ yjoho̱, ts'in kju̱a̱'yúhu̱n ra̱ nga i̱ncha ngju̱a̱i̱sinkúnch'int'ahi tu̱ xi b'a̱ ts'ín i̱ncha sku̱e̱he nga tjona ji. \[1Be ni xi tín'ei. Cha̱se̱i̱. Nginkuin tje̱nti̱xa̱na nku a̱nkju̱a̱ xi najmi ch'a maha̱ b'échja. Be nga najmi 'yún tjíhin nga'yún, tu̱nga tín'etjusunní énna̱ ko̱ tín'ekiei yjohi̱ nga yaní. !Z;’B'i̱ ts'ín t'et'ai nga n'e̱ntúíhi̱ ntítsjehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Filadelfi̱a̱: “B'i̱ títsu xi tsje ko̱ na̱xu̱ ni xi tsu, xi tíjñaha̱ yubi̱hi̱ nda̱ rei̱ David, xi kjex'á ko̱ najmi ch'a maha̱ b'échja, xi b'échja ko̱ najmi ch'a maha̱ kjex'á: JY ’¡Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju katasínñju ni xi títsuhu̱ Espiri̱tu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱!” B'i̱ tsu én xi kits'ínkjihi̱ Jesucristo̱ ni̱nku̱ xi tíjña nanki Filadelfi̱a̱ X7’Xi ts'i̱ín ngana̱, kui xi n'e̱ngja najyun taba ko̱ najmi ts'in ndyjájna j'áíhi̱n xu̱ju̱n má nga tjíntut'á j'áíhi̱n xu̱ta̱ xi k'úéntu tík'un. Tu̱ sa ní ts'inkíé yjona̱ nga be xu̱ta̱ xu'bo̱ nginku̱n Na̱'mina̱ ko̱ nginku̱n ntítsjehe̱. cW?Tu̱nga tjíntujíhín ri nanki Sardi̱ k'u̱a̱ xu̱ta̱ xi najmi i̱ncha kits'ín chu̱ntí najyuhu̱n. Kui xi k'úémako̱na nga ngju̱a̱ najyun taba, a̱t'aha̱ kui xi i̱ncha tje̱he̱n ra̱ nga k'úémako̱na. V)’Kui nga n'e̱kj'áítsjehe̱n ri̱ yjohi̱ ko̱ tsjénnki ni xi kik'a̱i̱hi ko̱ kinu'yáí, ko̱ t'inchj'a̱ha̱ ri̱ ani̱ma̱hi̱. Tsa najmi ku̱i̱nchinndai, kjúái̱sehe xi nkú joyaha nku nda̱ ndyjé ko̱ najmi cha̱i mí chu̱ba̱ha nga kjúái̱sehe. )UKTi̱nchin ndai ko̱ tjen nga'yíhi̱n yjohi̱ kintehe̱ ni nga ku̱a̱yá kjin. A̱t'aha̱ tíbe nga najmi kixi̱ tí'miko̱i̱ xáhi̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. #T A’B'i̱ ts'ín t'et'ai nga n'e̱ntúíhi̱ ntítsjehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Sardi̱: “B'i̱ títsu xi tíjñaha̱ espiri̱tu̱ yatu xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ko̱ niñu xi yatuu̱: Be ni xi tín'ei. B'a̱ i̱ncha tsu xu̱ta̱ nga tinchun tík'uin, tu̱nga nk'ie nga basehe ja tsayai. vSe’¡Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju katasínñju ni xi títsuhu̱ Espiri̱tu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱!”UR#Xi ts'i̱ín ngana̱, kui xi tsjaha̱ niñu xi bat'ai nga ja tífi ma sen. QyNdjá ku̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱. B'a̱ ka̱maha̱ xu̱ta̱ xi nkú maha̱ nku ndji̱í nga ki̱cha̱ bich'onnehe̱. ZP-’Xi ts'i̱ín ngana̱ ko̱ tu̱ nku ngju̱a̱i̱ndjuko̱hó xá xi mjena nga ts'i̱ín, kui xi tsja xáha̱ nga ku̱a̱téxumaha̱ nanki xi tjín a̱sunntee̱ xi nkú ts'ín kitsjá xána Na̱'mina̱. YO+Tu̱nga chúhún ru̱u ni xi tíjñanu̱u santa nkúhu nga kjúái̱ ngáhana. uNc’Máha jun xi tintsu̱bo̱o Tiatira̱ xi najmi tín'o ni xi tíbakúya no̱ ko̱ najmi tsinchiyó ni xi tsu xu̱ta̱ nga tjíhi̱n nda̱nindoo̱, ni xi tjíntu'má, b'a̱ tíxinnu̱u nga najmi ta̱ tsjaha̱nu̱u kj'a̱í ch'á. gMGTs'ink'íén ntíhi̱ no̱. B'a̱ ts'ín sku̱e̱he ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ nga be xi nkú ts'ín tjíntuyá kju̱a̱nkjintak'uhu̱n xu̱ta̱ ko̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ nga tsjanu̱u nga nkúnkú chjíhi̱ ni xi kin'o. ^L5Kui nga nku ch'in ts'in nibánehe̱ no̱ ko̱ chánka kju̱a̱ni̱ma̱ xi tsjaha̱ já xi fantuko̱ho̱, tsa najmi i̱ncha ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ nga i̱ncha k'u̱éntu ni xi tsakúyaha̱ no̱. KKitsjantéhe̱ no̱ nga ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ tunga tu̱ nkú mjehé ra̱ chu̱ba̱ kjúántuko̱hó já. hJI’Tu̱nga kuihí ni xu'bi̱ xi najmi tísasínna nga tín'ei. Tí'ba̱i̱nteihi̱ na̱ Jezabel xi na̱ profeta̱ títs'ín ma maña̱ yjoho̱. Tíbakúyaha̱ ko̱ tíb'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱ xi ts'a̱n, tu̱ xi chu̱ba̱ i̱ncha kjúántuko̱hó xinkjín ko̱ i̱ncha kji̱ne̱ chje̱ xi kik'a̱i̱hi̱ nti̱a̱ xi ts'ínndaha ntsja xu̱ta̱. 4IaBe ni xi tín'ei, nga tjohi ko̱ s'ejihin an, nga tín'exát'aní ko̱ xi nkú n'e tín'e chúkju̱a̱i̱. Be nga 'yún tín'exá sai nd'a̱i̱ nk'ie nga tuts'ihi̱n ni. H’B'i̱ ts'ín t'et'ai nga n'e̱ntúíhi̱ ntítsjehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Tiatira̱: “B'i̱ títsu Ntíhi̱ Nti̱a̱ná, xi b'a̱ k'un tunku̱n xi nkú joyaha nd'í ko̱ tsu̱ku̱ xi nkú joyaha ki̱cha̱ sine bronce̱ xi kin'e'na̱ nga kin'echuhu̱n: &GE’¡Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju katasínñju ni xi títsuhu̱ Espiri̱tu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱! Xi ts'i̱ín ngana̱, kui xi tsjaha̱ nga kji̱ne̱ manaa̱ xi tíjña 'ma, ko̱ ta̱ tsjaha̱ nku ndji̱o̱ taba má nga tjít'a nku j'áín tse̱tse̱ xi najmi ch'a be. Tu̱ nkuhú xi ts'i̱ínkjáíhi̱n, kui xi sku̱e̱.” B'i̱ tsu én xi kits'ínkjihi̱ Jesucristo̱ ni̱nku̱ xi tíjña nanki Tiatira̱ HF Kui b'a̱ maha, t'inchj'a̱ha̱ ri̱ ani̱ma̱hi̱. Tsa najmi b'a̱ n'e̱i̱, kjúái̱se xatíhi ko̱ ki̱cha̱ xi tíbitjuhu tsu̱'bá kjanko̱hona xu̱ta̱ xi b'a̱ tíi̱ncha ts'íu̱n. gEGKo̱ ta̱ tjíntujíhin k'u̱a̱ xi tíi̱ncha títs'ín sa ni xi bakúya já nicolai̱ta̱. ?Dw’Tu̱nga tjíhín ni xi najmi tísasínna xi tín'ei. A̱t'aha̱ tjíntujíhin k'u̱a̱ xi tíi̱ncha ts'ín ni xi tsakúya nda̱ profeta̱ Balaam. Kui tsinchá'a nda̱ rei̱ Balac xi nkú ts'ín ka̱ma ts'i̱ínkijnejihin ngatitsun xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱, tu̱ xi i̱ncha kji̱ne̱he chje̱ xi kik'a̱i̱hi̱ ra̱ nti̱a̱ xi ts'ínndaha ntsja xu̱ta̱ ko̱ tu̱ xi chu̱ba̱ i̱ncha kjúántuko̱ho xinkjín. #C? Be ni xi tín'ei ko̱ nga má tíjña nda̱nindoo̱ nga tíbatéxuma tinchin. Tu̱ nkú kixi̱hí tisinjñai ko̱ tu̱ nkú tís'ejihín ri an, b'aha̱ ra̱ ni̱stjin nga kin'ek'ien nda̱ musu̱na̱ Antipa̱ xi y'éni̱jmína. Kin'ek'ien a̱jinnu̱u má nga tíjña nda̱nindoo̱. 1B[ ’B'i̱ ts'ín t'et'ai nga n'e̱ntúíhi̱ ntítsjehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Perga̱mo̱: “B'i̱ títsu xi tíjñaha̱ ki̱cha̱ ndju ntsí xi yjo nga jo ngaba: A ’¡Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju katasínñju ni xi títsuhu̱ Espiri̱tu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱! Xi ts'i̱ín ngana̱, kui xi najmi ta̱ sku̱e̱he ngabaya xi ma joo̱.” B'i̱ tsu én xi kits'ínkjihi̱ Jesucristo̱ ni̱nku̱ xi tíjña nanki Perga̱mo̱ r@] Najmi tu̱ binkjuin kju̱a̱ni̱ma̱ xi ku̱i̱tjánki. A̱t'aha̱ k'u̱a̱ xu̱ta̱ xi ts'a̱jun ts'i̱ínkjas'en nu̱ba̱yá nda̱nindoo̱ tu̱ xi chjút'ayák'uhu̱nnu̱u. Te ni̱stjin tjíhin nga sa̱kúnu̱u kju̱a̱'un. Ndjá ti̱si̱njñai ndaha tsa tjíhin nga ku̱a̱yáí, ko̱ an tsjaha corona̱ xi k'u̱a̱i̱hi̱ xu̱ta̱ xi k'úéntu tík'uu̱n. ? Be nga tíyai kju̱a̱'un ko̱ nga x'a̱i̱n, tu̱nga nk'ie nga basehe, nchi̱ná ní. Be nga tínchja̱tit'aihin xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tíi̱ncha ts'ín ma maña̱ yjoho̱. Najmi xu̱ta̱ judio̱ niu̱. Xu̱ta̱ xi yjanki níhi̱ nda̱nindoo̱ niu̱. ;>o’B'i̱ ts'ín t'et'ai nga n'e̱ntúíhi̱ ntítsjehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Esmirna̱: “B'i̱ títsu xi tjuu̱n ko̱ xi fekuu̱, xi k'ien ko̱ xi tíjña tík'un ngáha: U=#’¡Xi tje̱n tja̱ba̱xíñju katasínñju ni xi títsuhu̱ Espiri̱tu̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱! Xi ts'i̱ín ngana̱, kui xi tsjaha̱ nga kji̱ne̱ tuhu̱ yá xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱, xi síjña ndji̱o̱jmihi̱ Nti̱a̱ná.” B'i̱ tsu én xi kits'ínkjihi̱ Jesucristo̱ ni̱nku̱ xi tíjña nanki Esmirna̱ a<;’Nda tjín nga najmi sasíhin já nicolai̱ta̱. An ta̱ najmi sasínna jóo̱. S;Kui nga n'e̱kj'áítsjehenni ni xi ja kin'e t'axín. T'inchj'a̱ha̱ ri̱ ani̱ma̱hi̱ ko̱ n'e̱ ngáhani xi nkú kin'ei nga tjuhun. A̱t'aha̱ tsa najmi b'a̱ n'e̱i̱, kjúái̱sehe ko̱ kjexíán ni xi síjñasun nd'í xi ts'ín ndzjen xi ts'i̱ má nga tíjña. B'a̱ ts'ian tsa najmi k'úínchj'aha̱ ri̱ ani̱ma̱hi̱. :y’Tu̱nga najmi tísasíhínna nga̱t'a ts'i̱ nga najmi ta̱ tjíhin ri kju̱a̱tjo xi kis'ejñahi nga tjuhun. 9/Tín'etsentai kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíbitjajín ko̱ tín'e chúkju̱a̱i̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi tísakúhi nga̱t'ana̱. Najmi tífehe̱ tak'uin. J8 Be ni xi tín'ei, xi nkú ts'ín tíb'enki kju̱a̱ni̱ma̱ xá xi tín'ei ko̱ xi nkú ts'ín tín'e chúkju̱a̱i̱. Be nk'ie nga najmi sasíhin ni xi i̱ncha ts'ín já ch'onk'uu̱n. Kichjut'ayák'uin já xi já postru̱ tíi̱ncha ts'ín ma maña̱ yjoho̱ ko̱ kiyai nga já tsank'á niu̱, nga najmi já postru̱. w7 i’B'i̱ ts'ín t'et'ai nga n'e̱ntúíhi̱ ntítsjehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Efe̱so̱: “B'i̱ títsu xi tjít'aha̱ niñu xi yatuu̱ ntsja kixi̱, xi tsú'bajin kamasehe̱n ni to̱onsine xi yatu xi s'entusún nd'í xi ts'ín ndzjee̱n: A6 }B'i̱ tsuhu̱ ra̱ ni xi tíjña 'ma xi kuayai, niñu xi yatu xi kuayai ntsa̱ kixi̱a̱ ko̱ ni to̱onsine yatu xi s'entusún nd'í xi ts'ín ndzjee̱n. Niñu xi yatuu̱, kui xi ntítsje xi basehe̱ ni̱nku̱ xi yatuu̱. Ko̱ ni xi s'entusún nd'í xi ts'ín ndzjen xi yatuu̱, kui xi ni̱nku̱ xi yatuu̱.R5 T'et'ai ni xi kuayai, ni xi tíma nd'a̱i̱ ko̱ ni xi ka̱ma a̱skahan. $4 Cko̱ xi tíjña tík'un. Tsaya tu̱nga nd'a̱i̱ tíi̱jña tík'an tu̱ nkjéhé ni. An tíjñana yubi̱hi̱ ngabayoo̱ ko̱ a̱ntehe̱ xu̱ta̱ k'ie̱n. C3 Nk'ie nga kikie, jái̱kijne kinte tsu̱ku̱ ko̱ b'a̱ kama xi tsaya kama. Tu̱nga jánehéna ntsja kixi̱ ko̱ b'i̱ kitsúna: —Najmi tu̱ binkjuin. An xi tjuhun ko̱ xi fekuhu .2 WNtsja kixi̱ tjít'aha̱ yatu niñu ko̱ ts'a tsitjuhu nku ki̱cha̱ ndju ntsí xi yjo nga jo ngaba. B'a̱ tjín a̱nkjín xi nkú joyaha ts'íu̱ nga 'yún bat'ai. @1 {Tíbat'ai tsu̱ku̱ xi nkú joyaha ki̱cha̱ sine bronce̱ xi kin'e'na̱ nga kin'echuhu̱n. Tu̱ xí 'yún nta̱ha̱, xi nkú joyaha xi nkú ts'ín faneya ntáje̱ nga 'yún xu. 0 Taba ntsja̱ha̱ xi nkú joyaha ntsja̱ha̱ chu̱tsa̱nka̱ ko̱ xi nkú joyaha nch'án. B'a̱ k'un tunku̱n xi nkú joyaha nd'í. =/ u A̱jihi̱n nd'í xi ts'ín ndzjee̱n kikie xi b'a̱ tjín Ntíhi̱ Nda̱x'i̱u̱n tjín. Nku najyun ndju yja xi bichú santaha tsu̱ku̱ ko̱ nku ni to̱onsine tjíkjá 'me̱he̱. .. W A̱s'a̱i kits'ink'ótjiya tu̱ xi skuehena yá xi tínchja̱ko̱na. Nk'ie nga kits'ink'ótjiya, kikie yatu ni to̱onsine xi s'entusún nd'í xi ts'ín ndzjen. T- # B'a̱ kitsúna: —T'et'a xu̱ju̱i̱n ni xi cha̱i̱ ko̱ n'e̱kjíhi̱ ni̱nku̱ yatu xi tjín a̱nte Asi̱a̱, ni̱nku̱ xi tíjña nanki Efe̱so̱, xi tíjña nanki Esmirna̱, xi tíjña nanki Perga̱mo̱, xi tíjña nanki Tiatira̱, xi tíjña nanki Sardi̱, xi tíjña nanki Filadelfi̱a̱, ko̱ xi tíjña nanki Laodicea̱. , 5 Nku tuminku̱ j'aijínna Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ a̱stán kint'e nga nibaha nku nta̱ xi tu̱ xí 'yúhún jane, xi nkú joyaha nku tjio. P+  An nda̱ nts'o Jua ta̱ tíf'a̱jian kju̱a̱'un xi tíi̱ncha bitjajíún. Jun ko̱ an Nti̱a̱ná tíbatéxumaná. Jun ko̱ an tín'e chúkju̱á kju̱a̱ni̱ma̱ nga nkuhú maka̱á Jesu. Tsáte̱jñanijé xjo̱ xi 'mi Patmo̱ a̱t'aha̱ y'eni̱jmíá éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ kits'inkíé yjona̱ nga Jesu tje̱nnkia. )* M“An xi xi tjuhun ko̱ xi fekuhu”, títsu Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún, xi tíjña, y'ejña ko̱ kj'u̱a̱í. B'i̱ ts'ín tsakúchji yjoho̱ Jesu ) ¡Cha̱so̱o, kui xi nibájin ni̱nti̱u̱! Ngayjee̱ xu̱ta̱ sku̱e̱he̱, santaha ko̱ já xi kik'íénjinkihi̱ ki̱cha̱. Kji̱ntá nkjún ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱ nk'ie nga sku̱e̱he̱. Joho̱n, b'a̱ katuma. o( YKits'ín maná xu̱ta̱ xi ts'e̱ tu̱ xi ku̱a̱texumahaná ko̱ n'e̱tsjoo̱hó Nti̱a̱ha̱ ko̱ Na̱'mihi̱ xi nkúhu já na̱'mi xi ts'e̱. ¡Kas'ehe̱ kju̱a̱chánka ko̱ katatéxuma santaha tu̱ nkjéhé ni! B'a̱ katuma. ' 9Katsjánu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu Jesucristo̱ xi títsuya ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Kui xi tjun j'áíyaha̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ k'ie̱n ko̱ batéxumaha̱ já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱. Kui xi tjoho̱ ñá ko̱ tsaténdzjo jníhi̱ nga kits'ínkjejnú ngatitsunná. H&  An Jua títs'inkjínu̱u xu̱ju̱i̱n, ni̱nku̱ yatu xi tintsu̱bo̱o a̱nte Asi̱a̱. Katsjánu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu Nti̱a̱ná xi tíjña, y'ejña ko̱ kj'u̱a̱í. Katsjánu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu espiri̱tu̱ xi yatu i̱ncha maha xi tjín nginku̱n má b'ejña Nti̱a̱ná nga batéxuma. 9% m¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xi ts'ínyaha én xu'bi̱ xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná, ko̱ á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xi basínñjuhu̱ ra̱ ko̱ ts'ínsihi̱n ra̱ ni xi tjít'aha e̱i̱, a̱t'aha̱ ja tífi tiña ni̱stjiu̱n! B'i̱ ts'ín kits'ínkjihi̱ Jua kju̱a̱suniña xu̱ta̱ ni̱nku̱ u$ eE̱i̱ títsuya Jua ni xi kama chjihi̱, kui niu̱ xi éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ ni xi kitsúya Jesucristo̱. # 5Jesucristo̱ y'éjña chji ni xi tjít'a xu̱ju̱n xu'bi̱. Nti̱a̱ná kits'ínkjas'ehe̱n tu̱ xi kui ku̱éjña chjihi̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ ni xi tjíhin nga ka̱ma xatí. Kits'ín nibá ntítsjehe̱ tu̱ xi ku̱a̱kúchjihi̱ ra̱ nii̱ Jua, kui xi nda̱ musu̱hu̱. U"#:Kat'ejñajinnu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱.a!;:Títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña ngatentee̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná xi tjín e̱i̱. Ko̱ xi tíi̱ncha ts'ínxá ni'yaha̱ nda̱ títjun k'aku̱ Cesa̱r, kui xi 'yún títs'ínkji sanu̱u kju̱a̱suniña. " =:Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ ngatentee̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Cristo̱ Jesu. Títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña já nts'eé xi tjíntuko̱na e̱i̱. &E:¡Nti̱a̱ná xi Na̱'miná maha, kui xi kayaha̱ kju̱a̱chánkaha̱ santaha tu̱ nkjéhé ni! B'a̱ katuma. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n !:Tsjánu̱u Nti̱a̱ná ngatentee̱ ni xi machjénnu̱u, xi nkú ts'ín tíjñajin kju̱a̱nchi̱ná chánka xi sakújinná Cristo̱ Jesu. (I:Ja kits'inkjáíhi̱n ngayjee̱ ni xi kin'e nibánú ko̱ santaha tíb'anki tímana nd'a̱i̱. Ni xi kin'e nibáko̱nú Epafrodito̱, kui xi kits'ínndju̱ú ngayjee̱ ni xi machjénna. Kui niu̱ xi nkú joyaha nku chje̱ sinjne̱ xi ts'ínkjáíhi̱n Nti̱a̱ná ko̱ sasíhi̱n.  :Najmi chje̱ xi tí'ba̱i̱nú tíbangisja. Tíbangisja níná nga 'yún kas'e sanu̱u kju̱a̱nchi̱ná nginku̱n Nti̱a̱ná. nU:Santaha nga tsáte̱jña nanki Tesaloni̱ka̱, nku jo ni̱yá ta̱ kin'ekjínú ni xi kamachjénna. /W:Jun xu̱ta̱ ni̱nku̱ nanki Filipo̱, yo ni xu'bi̱. Nk'ie nga tjun y'eni̱jmínu̱u én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ ko̱ nk'ie nga tsitja a̱nte Macedoni̱a̱, a̱jihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ xingisoo̱ tu̱ nkuhú jun xi tsisinko̱nú. Kik'a̱i̱nú xi nkú tjín kitsjánu̱u Nti̱a̱ná. a;:Tu̱nga ndahá tín'o nga tíbisinko̱nú a̱jihi̱n kju̱a̱ni̱ma̱ xi tíf'a̱jian. V%: Ts'in chúkju̱a̱ tu̱ mí nihí ni, a̱t'aha̱ Cristo̱ tsjá nga'yúnna. }: Be xi nkú ts'ín bintsu̱ba̱jián kju̱a̱x'a̱n ko̱ ta̱ be xi nkú ts'ín bintsu̱ba̱jián kju̱a̱nchi̱ná. Ja kama nkana tu̱ mí nihí ni, tsa tsé sisinna ko̱ tsa ka̱ma bjona, tsa 'yún s'e̱na ni ko̱ tsa najmi chumi nihi xi s'e̱na. 5c: Najmi tsuhu̱ ra̱ tsa ndyjat'ana tsa mí nihi, tsa kui nga b'a̱ tíxihi̱nnu̱u. A̱t'aha̱ ja kamankjinna nga tsjo k'úéna a̱jihi̱n tu̱ mí nihí ni xi ka̱mat'an. ]3: 'Yún títsjána kju̱a̱tsjo Nda̱ Nti̱a̱ná nga ta̱ kis'enta̱há ngáha̱nu̱u an. Kju̱axi̱ nga tehe̱nte kjinta̱ha̱nu̱u an, tu̱nga santahá ni nd'a̱i̱ kisakú ni̱yánu̱u nga tsisinko̱nú. 4a: N'e̱tjusun ni xi tsakuyánu̱u ko̱ xi kixinyanu̱u nga n'o̱o, ni xi kinu'yó nga kinchja ko̱ xi kiyo nga kits'ian. B'a̱ n'o̱o ko̱ k'úéjñajinnu̱u Nti̱a̱ná xi tsjáná kju̱a̱jyu. B'i̱ ts'ín kitsjáha̱ Pablo̱ máb'a̱chjíhi̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Filipo̱ a̱t'aha̱ tsasinko̱ho̱ ~u:Ko̱ ni xi fekuhu, já nts'e, tíbankinu̱u nga n'e̱nkjínk'un ni xi na̱xu̱ tjín, ni xi yankjún, ni xi nda, ni xi je, ni xi tsjo k'un, ni xi nda chasehe̱. Ngayjee̱ ni xi 'yún nda ko̱ ni xi sasínná, kui nii̱ xi n'e̱nkjínk'un. ;o:Kju̱a̱jyuhu̱ Nti̱a̱ná xi najmi mankjihi̱n xu̱ta̱, kui xi kúhu̱n ani̱ma̱nu̱u ko̱ tsjáni̱yá xi nkú ts'ín n'e̱nkjínk'un a̱t'aha̱ Cristo̱ Jesu ts'e̱nu̱u. eC:Najmi tu̱ chumi nihi xi fanta̱ha̱ ru̱u yjonu̱u. Tu̱ sa ní tehe̱nte t'inyoho̱o Nti̱a̱ná ni xi machjénnu̱u nga chu̱bako̱o. Ti̱nchíhu̱u ko̱ ta̱ tjoho̱on máb'a̱chjíhi̱ ni xi tí'ba̱i̱nu̱u. hI:Ngatentee̱ xu̱ta̱ i̱ncha kate nga nda ani̱ma̱nu̱u. Ja tíjña tiña Nda̱ Nti̱a̱ná. s_:Kas'enu̱u kju̱a̱tsjoho̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. B'a̱há ta̱ tíxin ngáha̱nu̱u. Tsjo kat'enu̱u. +:Ko̱ ji ta̱ tíbankihi nga ti̱si̱nko̱i̱ jminchjíu̱n, ji xi b'a̱ ta̱ tsu xá xi tín'ei. A̱t'aha̱ nga y'eni̱jmíá yo̱, kui jminchjíu̱n ta̱ y'éni̱jmí én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, xi nkú nga ta̱ kits'ín nda̱ Clemente̱ ko̱ xu̱ta̱ xingisoo̱ xi kits'ínxáko̱na. Kui xi ja tjíntut'á j'áíhi̱n xu̱ju̱n má nga tjíntut'á j'áíhi̱n xu̱ta̱ xi k'úéntu tík'un sín. ) K:Tíbankihi̱ na̱ Ebodi̱a̱ ko̱ tíbankihi̱ na̱ Sinti̱ke̱ nga kanchja̱ko̱ nda ngáha xinkjín a̱t'aha̱ nkuhú Nda̱ Nti̱a̱ná i̱ncha yjanki. Z  /:Kui b'a̱ maha, já nts'ena̱, tjo ṉkjúnna jun ko̱ f'áítsjenna jun. Jun xi kju̱a̱tsjona̱ ko̱ nga chjihi̱ xána̱. Tu̱ nku b'a̱ n'e̱ ndjáhá ti̱nchajiun Nda̱ Nti̱a̱ná, jun xu̱ta̱ tjona̱.  :Tjíhi̱n nga'yún nga ku̱a̱téxumaha̱ ngatentee̱ ni xi tjín ko̱ ts'i̱ínchjén nga'yúhu̱n nga ts'i̱ínk'óntjaiya yjoninte x'a̱n xi kich'aá nd'a̱i̱. Xi nkú ts'ín tjíhi̱n kju̱a̱chánka yjonintehe̱, b'a̱ ta̱ ts'i̱ínk'íé xi ts'a̱ñá.< q:Tu̱nga máha ñá, nanki xi tíjña nk'a ján tje̱he̱nná. Yo̱hó nankiná má nga tíchuyáha̱á nga ni̱bajehen Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ xi ts'i̱ínk'ankiná.  :Kui xi tíi̱ncha fi má nga ndyja̱, ko̱ ni xi i̱ncha mjehe̱ s'e̱he̱ kui xi nti̱a̱ha̱. Tíi̱ncha bangisjai kju̱a̱chánka a̱jihi̱n ni xi tu̱ subahá maná, ko̱ tu̱ nku ni xi ts'e̱hé a̱sunntee̱ tjíntuyáha̱ kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. }s:A̱t'aha̱ nkjin maha xi tjíntu xi nkúhu tsa tu̱ kju̱a̱ndahá kin'ek'ien Cristo̱ a̱t'a kruu̱. Ja ma nkjin ni̱yá b'a̱ xinnu̱u ko̱ nd'a̱i̱ santaha tíi̱nta ts'íhinna nga tíxinyanu̱u xi nkú ts'ín tjíyaha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. =s:Jun já nts'e, b'a̱ n'o̱o xi nkú nga títs'ian ko̱ ta̱ cha̱se̱ chu̱ba̱yoho̱o xu̱ta̱ xi b'a̱ ta̱ tíi̱ncha ts'ín xi nkú ts'ín kik'iejña chu̱ba̱yai̱hi̱. ta:Tu̱nga tjíhín ni nga tu̱ nku ndjáhá ku̱i̱nchajián ni xi ja kin'ekjáíhi̱ín santaha nd'a̱i̱. F:B'a̱ ts'ín tjíhin nga s'e̱yahaná ñá xi ja tsichu maá xi tjíhin nga ka̱maá. Ko̱ tsa tjín xi kj'a̱í ts'ín s'e̱yaha̱, Nti̱a̱ná ta̱ k'u̱éjña chjihi̱ ni xu'bo̱. :Cristo̱ Jesu ts'ínchjén Nti̱a̱ná nga tínchja̱ná nk'a ján. An bi tífi tje̱nnkia ni xi títsu nga tsjáha̱ xi nt'é éhe̱n. I : Jun já nts'e, najmi b'a̱ mana tsa ja kisakúna niu̱. Ni xi títs'inná, títs'inchaya ni xi chóo̱ ko̱ títs'in kju̱a̱'yúhún ra̱ yjona̱ tu̱ xi sa̱kúhuna ni xi ni̱ba a̱skahan. wg: Najmi b'a̱ tíxian tsa ja kisakúna ni xi kuaxian ko̱ a ra̱ tsa ja kama yá xi tjíhin nga ka̱ma. Tu̱nga tu̱ nku tífi tje̱nnkiná ni xi kuaxian, tu̱ xi sa̱kúhuna ni xi kama mjehe̱ Cristo̱ Jesu nk'ie nga kisakúhu̱ an. : tu̱ xi ta̱ kj'u̱a̱íyahana ko̱ an a̱jihi̱n xu̱ta̱ k'ie̱n. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ ni xi kingjásihi̱n nga y'ejña ): Ni xi mjena nd'a̱i̱, mjena nga skue sisian Cristo̱ ko̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná xi kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ Cristo̱ ngabayoo̱. Mjena nga ta̱ sa̱kúna kju̱a̱ni̱ma̱ xi kits'ínkjáíhi̱n. Mjena b'a̱ k'úé xi nkú kik'ie Cristo̱ nk'ie nga k'ien @y: Mjena kúáte̱jñajian ni xi kits'ín Cristo̱. Nk'ie kits'intjusan kju̱a̱téxumoo̱. Kuenta̱ ts'a̱n tsangisja nga na̱xu̱ ku̱i̱chú ma nginku̱n Nti̱a̱ná. Tu̱nga nd'a̱i̱hí s'ejinna Jesucristo̱. Kui nga Nti̱a̱ná títsjáhana nga na̱xu̱ tíi̱jña nginku̱n tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejinna. ~:Nd'a̱i̱ b'a̱ xian nga najmi chumi ni chjíhí ra̱ ngayjee̱ niu̱, a̱t'aha̱ ja be Cristo̱ Jesu. Kui xi Nda̱ Nti̱a̱na̱ maha ko̱ kui xi 'yún chjí saha̱ ra̱ nga tu̱ mí nihí ni. Nga̱t'aha̱ Cristo̱ kits'inndyja ngayjee̱ ni xi tjínna tu̱ xi ka̱ma ts'in ngana̱hana Cristo̱. Nd'a̱i̱ nk'ie nga basehe̱ ni xi kindyjoo̱, b'a̱ mana xi nkúhu tsa stjé niu̱ mana. P}:Nk'ie bi, nga̱t'a ts'a̱n 'yún chjíhi̱ ra̱ ngatentee̱ ni xu'bi̱, tu̱nga nd'a̱i̱ tu̱ nga̱t'a ts'e̱ Cristo̱ xi nkú joyaha ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ kits'in ma kui niu̱. x|i:Kui kju̱a̱téxumoo̱ 'yún kikuhu̱n nga santaha kitsjennkí unkie xu̱ta̱ ni̱nku̱hu̱ Cristo̱. Na̱xu̱ tsáte̱jña xi nkú ts'ín bakúya kju̱a̱téxumoo̱. Najmi tjín xi ch'on ts'ín kinchja̱yanena nga̱t'a ts'e̱ kui nii̱. +{O:nga a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ kitsian ko̱ kin'ena ni circuncision nga tjínna jin ni̱stjin nga kitsian. Ntje̱ cháni̱ Benjamin tje̱henna. Xu̱ta̱ hebreo̱hó xi chána̱. Nku nda̱ fariseo̱ xi 'yún kits'íntjusun chich'in kju̱a̱téxumaha̱ Moise kama. z#:An bi ka̱ma ṉkjún ka̱ma 'yún k'an ntje̱ xi y'ahana. Najmi tjín kj'a̱í xi b'a̱ ts'ín ka̱ma 'yún k'un nii̱ xi nkúhu an, y{:A̱t'aha̱ circuncision xi ndoo̱, kui xi kich'aá ñá xi yankjáán Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín bakúyaná Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ ma 'yún k'aán nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Cristo̱ Jesu, najmi nga̱t'aha̱ ni xi n'ehe̱ yjonintená. x}:Chúhu̱un yjonu̱u já ch'onk'un xi ja yo, xi ch'onk'un xá xi títs'ín, xi mjehe̱ nga n'e̱ circuncision tiya. Tw #:Kui b'a̱ maha, já nts'ena̱, tsjo kat'enu̱u a̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ tíjñajinnu̱u. Najmi tífehe̱ k'an nga ta̱ kui ta̱ maha ni xi tíb'et'ánu̱u, a̱t'aha̱ ngandanu̱u niu̱. ?vw:A̱t'aha̱ nga̱t'aha̱ xáha̱ Cristo̱ ja ma k'ienntjáíhí ni kai. Kitsjá yjoho̱ ndaha tsa ja ma k'iehén tu̱ xi ts'i̱íntjusuhun ngandana̱ xá xi kik'a̱i̱hi̱ru̱u.9uk:N'e̱kjóho̱on ndo̱ xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Tsjo kat'enu̱u nga b'a̱ n'o̱o. Cha̱nkjún xu̱ta̱ xi b'a̱ k'un xi nkúhu kui. t9:Kui nga ki̱tsa̱ mjehena nga ts'inkjísehe̱nu̱u tu̱ xi tsjo k'úéhe̱nu̱u nga cha̱ ngáhanu ko̱ tu̱ xi najmi ta̱ 'yún s'e̱nta̱hana. 6se:Kju̱axi̱ kjáíhin nga 'yún ndjáhá kisaté ch'in, nga ja ma ku̱a̱yáhá kai. Tu̱nga Nti̱a̱náhá tsase ni̱ma̱ha̱ nga kits'ínnkihi̱. Ko̱ najmi tu̱ suba kui xi tsase ni̱ma̱ha̱ Nti̱a̱ná, ta̱ tsase ni̱ma̱na ko̱ an, a̱t'aha̱ tsa k'ien ndo̱ 'yún kama tse kju̱a̱bana̱ kai. rr]:Tu̱ xí tíma bahá ra̱ jun ko̱ kjinta̱ha̱ ra̱ jun, a̱t'aha̱ be nga kinu'yó nga kisaté ch'in. =qs:Tu̱nga nd'a̱i̱ títs'innkjíhi̱n k'an nga tjíhin nga ta̱ ts'inkjísehé ngáha̱nu̱u nda̱ nts'eé Epafrodito̱. Kui xi títs'ínxáko̱na nga tíf'ajinko̱na kju̱a̱ni̱ma̱ nga̱t'aha̱ Cristo̱. Kui xi y'exó nga kin'e nibásenú tu̱ xi ku̱a̱si̱nko̱hona nga ts'i̱ín ni xi machjénna. 0pY:Ko̱ behe̱ k'an nga Nda̱ Nti̱a̱ná ta̱ tsjántena nga ka̱ma kfínsenu̱u. B'i ts'ín kitsúyaha̱ Pablo̱ xu̱ta̱ Filipo̱ nga títs'ínkjisehe̱ Epafrodito̱ yok:Kui nga tíb'endáhana nga kui ts'inkjísenu̱u chu̱ba̱ nga skue xi nkú ts'ín s'e̱nda ni xi tíf'a̱jian. On:Tu̱nga jahá yo xi nkú k'un Timoteo̱ ko̱ xi nkú ts'ín títs'ínxáko̱na nga tíb'éni̱jmíko̱na én nda tsuhu̱ Jesucristo̱, xi nkú joyaha nku nda̱ti xi ts'ínxáko̱ na̱'mihi̱. emC:A̱t'aha̱ kj'a̱í xu̱ta̱ha bi ni xi ts'e̱ bangisjai, najmi ni xi ts'e̱ Jesucristo̱. ly:Najmi tjín sana kj'a̱í xi nkúhu kui, xi b'a̱ ta̱ ts'ín ts'ínnkjink'un xi nkúhu an nga kjinta̱ha̱ ra̱ jun. k%:Tsa Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu tsjánte, ki̱tsa̱ ts'inkjísenu̱u Timoteo̱ tu̱ xi tsjo ka̱mahana nga kuint'e ni xi tíma a̱jinnu̱u. %jC:B'a̱ ta̱ ts'ín tsjo katumanu̱u ko̱ ta̱ tjennú kju̱a̱tsjonu̱u. B'i ts'ín kitsúyaha̱ Pablo̱ xu̱ta̱ Filipo̱ nga ts'i̱ínkjisehe̱ Timoteo̱ Bi}:Nk'ie nga s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná, b'a̱ joyaha tsa chje̱ tí'bo̱ho̱o Nti̱a̱ná. Ko̱ tsa n'e̱k'ienna e̱i̱, an xi ku̱i̱chú ma xi nkú joyaha chje̱ xi ts'i̱ínndju̱út'a chje̱ xi tí'bo̱ho̱ Nti̱a̱ná. Tu̱nga tsjohó tjínna ndaha tsa b'a̱ n'e̱na. Ta̱ n'e̱tsjoko̱ho kju̱a̱tsjona̱. h{:Chu̱bani̱jmíyahanu én xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. Tsa b'a̱ n'o̱o, tsjo k'úéna ni̱stjin nga kj'u̱a̱í ngáha Cristo̱. A̱t'aha̱ nk'ie ka̱ma chji nga najmi tu̱ kju̱a̱ndahá kits'ian nga'yún nga kits'inxá a̱jinnu̱u. 3g_:tu̱ xi je ko̱ na̱xu̱ sku̱e̱he̱nu̱u xu̱ta̱. Jun xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná ko̱ tjíhin nga je ku̱i̱ntsu̱ba̱jiuhu̱n xu̱ta̱ xi tjín nd'a̱i̱ xi ch'onk'un ko̱ xi ja kits'ínkatsún kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. Katumo a̱jihi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱ xi nkúhu niñu xi tíbat'ai má jyuu̱n. wfg:Tsa tjín ni xi n'o̱o, najmi tu̱ katuma stinu̱u nga b'a̱ n'o ko̱ najmi tu̱ chubatiko̱o xinki̱u, zem: A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín sasíhi̱n Nti̱a̱ná, kui xi títs'ín nga n'e̱ mjo ko̱ nga n'o̱o ni xi mjehe̱. 2d]: Kui b'a̱ maha, jun já nts'ena̱, xi nkú ts'ín tehe̱nte kinu'yá'énnú nk'ie nga tsáte̱jñajinnu̱u, b'a̱ ta̱ n'o̱o nd'a̱i̱ nk'ie nga kjin tíi̱jñanu̱u. Cha̱nkjún Nti̱a̱ná ko̱ kat'atsó nga n'e̱ndju̱ú ni xi títs'ín Nti̱a̱ná a̱jinnu̱u nga títs'ínk'ankinu̱u. vce: Ko̱ ngayjee̱ xi tjín b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga Jesucristo̱ xi Nti̱a̱. B'a̱ ts'ín s'e̱jña chjihi kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ Na'miu̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín k'úéntu xu̱ta̱ ni̱nku̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ 'bG: tu̱ xi nk'ie nga ku̱i̱nú'yáha j'áíhi̱n Jesu ku̱i̱nchakúnch'in tu̱ yáhá ni xi tjín ndji̱o̱jmi ján ko̱ a̱sunntee̱ ko̱ kinte t'anankiu̱. a#: Kui kju̱a̱ha Nti̱a̱ná 'yún tse kju̱a̱chánka kitsjáha̱ ra̱, ko̱ kitsjáha̱ nku j'áín xi tu̱ xí 'yúhún nk'a tje̱n, `:Ko̱ nk'ie nga kik'a yjoninte, kinte ts'asje yjoho̱. Kint'é'éhe̱n Nti̱a̱ná santaha nga ngji ngabayoo̱. Kruu̱ kin'ek'ient'á. _:Tu̱ sa ní y'éch'oho̱ yjoho̱ yáha kui ko̱ nku nda̱ musu̱ kits'ín ma yjoho̱ nga j'ai tsin xi nkú ts'ín tsin xu̱ta̱. ~^u:Kui xi tu̱ b'a̱ ts'ín Nti̱a̱náhá, tu̱nga najmi kits'ínnisihí ni nga y'éjña chji nga kui xi Nti̱a̱ná. X]):B'a̱ ta̱ ts'ín kas'eyanu̱u xi nkú ts'ín kis'eyaha̱ Cristo̱ Jesu. _\7:Najmi tu̱ nku ni xi ts'a̱jun chasoho̱, ta̱ cha̱so̱ho̱ ni xi ts'e̱ já nts'o. [:Ndaha nku ni najmi tu̱ n'o tsa tu̱ xi n'e̱ ngana̱ha̱ ru̱u xinki̱u ko̱ tsa tu̱ xi nk'a n'e̱sjehenu yjonu̱u. Tu̱ sa ní ni̱ma̱kju̱a̱ n'e̱sjo yjonu̱u ko̱ cha̱so̱ho̱ xinki̱u, cha̱so̱ho̱ xi nkúhu tsa 'yún nk'a tje̱n nga jun. =Zs:kui nga n'e̱henu nga tu̱ xí tsjohó kat'ena. Nkuhú kas'eyanu̱u ko̱ nkuhú kju̱a̱tjo xi kas'eya ani̱ma̱nu̱u. Nkuhú ch'a̱ xinki̱u ko̱ nkuhú ni xi n'e̱nkjíntak'un. UY %:Kui b'a̱ maha tsa Cristo̱ basinko̱nu̱u, ko̱ tsa kju̱a̱tjoho̱ tsjá nga'yúnnu̱u, ko̱ tsa Espiri̱tu̱hu̱ nkuhú títs'ín manu̱u, ko̱ tsa nda tíchasoho̱o ko̱ tíma ni̱ma̱nu̱u xinki̱u, X ):B'a̱ ta̱ ts'ín tíbitjajíún kju̱a̱ni̱ma̱ nd'a̱i̱ xi nkúhu kju̱a̱ni̱ma̱ xi kiyo nga j'a̱jian ko̱ xi tínu'yó nd'a̱i̱.  }}{zyxx&wZv^utsCrqoo=nGmkjii-hgfepdc)ba._^^N]\[[YXWWV|VUTSSRQPPO;N[MLL KJIAHGFEEhDDBA@@??>3= u A̱s'a̱i tu̱ xí kama kjahán ra̱ chu̱yatuku̱ nga̱t'aha̱ ni xi kamoo̱ ko̱ ngji kjánko̱ ntje̱ xi tjíhi̱n ta̱chjúu̱n, kui xu̱ta̱ha xi f'átjo kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ tu̱ nku kits'ínkiehé yjoho̱ nga Jesu yjanki. t Tu̱nga t'anankiu̱hú tsasinko̱ho̱ ta̱chjúu̱n. Kitsjen nku ti̱xa̱ má nga jas'en ntáje̱ xi ts'asje ts'a chu̱yatuku̱. |sq A̱s'a̱i ts'a chu̱yatuku̱ tsasje xi nkúhu nku ntáje̱, tu̱ xi kui ntóo̱ kjébéfehe̱ ra̱ ta̱chjúu̱n. cr? Tu̱nga johó tsja̱nka̱ ihi̱ ja̱ kik'a̱i̱hi̱ ta̱chjúu̱n tu̱ xi ka̱ma ngju̱a̱i̱ tje̱hen a̱nte xi tíjñaha̱ a̱nte kixiu̱. Ngji t'axín kjihi̱n ye̱ a̱nte má nga kin'ekjén jan nú masen tjíhin. q/ Nk'ie nga ja kikie chu̱yatuku̱ nga ja kichjanikj'ajen a̱sunntee̱, a̱s'a̱i tsanka tje̱nnki ta̱chju̱ún xi kitsihi̱n ntíx'i̱u̱n. p Kui nga n'e̱tsjohonu xi tintsu̱bo̱o ndji̱o̱jmi ján, tu̱nga ni̱ma̱ rú n'ehenu jun xi tintsu̱bo̱o a̱sunntee̱ ko̱ a̱jin ntáchak'uu̱n. A̱t'aha̱ kaf'aijénk'unnu̱u nda̱nindoo̱. 'Yún kjan tímaha̱ a̱t'aha̱ be nga chuba ni̱stjin tíjñaha̱. 7og Nga̱t'aha̱ jníhi̱ Chu̱tsa̱nko̱ kuats'ín ngana̱ha já nts'eé, a̱t'aha̱ kuats'ínkie yjoho̱ nga yjanki Jesu. A̱t'aha̱ najmi i̱ncha kitsankjún nga ku̱a̱yá. n A̱s'a̱i tu̱ xí 'yúhún kinu'yáha̱ nku nta̱ xi kint'e ndji̱o̱jmi ján. B'i̱ kitsú: —Nd'a̱i̱ kuats'ínk'anki Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱, kuakakúchji nga'yúhu̱n ko̱ nk'ie nga kui batéxuma. Xi kits'ín nibá Nti̱a̱ná tíbatéxuma. A̱t'aha̱ ja kuich'onsje xi batéjéne já nts'eé. Kui xi ni̱stjin ni̱stje̱n batéjénehe̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. emC Tsich'onsje chu̱yatuku̱ chánkoo̱, kui xi ye̱ chóo̱ xi 'mi nda̱ninda ko̱ xi ta̱ 'mi ya Satana, xi b'ana̱cha̱ha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱. Kui ko̱ ntítsjehe̱ kichjaníkj'ajen a̱sunntee̱. \l1 Tu̱nga kits'ínndyjahá ko̱ najmi ta̱ kis'ehe̱ ra̱ a̱nte ndji̱o̱jmi ján. Mk A̱s'a̱i kama nku kju̱a̱chán ndji̱o̱jmi ján. Ntítsje Miguel ko̱ ntítsje xi tje̱nko̱ho̱ i̱ncha kikjánko̱ chu̱yatuku̱. Kikján chu̱yatuku̱ ko̱ ntítsje xi tje̱nko̱ho̱. Aj{ A̱s'a̱i a̱nte kixiu̱ ngji ta̱chjúu̱n nga tsanka. Má y'éndaha̱ Nti̱a̱ná nku a̱nte ngji, tu̱ xi yo̱ n'e̱kjéhen nku mii̱ ko̱ jo unchan ko̱ cháte ko̱ te ni̱stjin. i A̱s'a̱i nku ntíx'i̱n kitsihi̱n ta̱chjúu̱n. Kui xi tjíhin nga ndjá ku̱a̱téxumaha̱ ngayjee̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱. Tu̱nga kichju'áhá ra̱ ntíhi̱ ta̱chjúu̱n. Má b'ejña Nti̱a̱ná nga batéxuma ngji s'ejña ntíu̱. phY Nits'in kikje'yúnko̱ho nku tjíkjá niñu xi tjín nk'a ján ko̱ kikjaníkj'ajen a̱suhu̱n t'anankiu̱. Tsasin'yún chu̱yatuku̱ nginku̱n ta̱chju̱ún xi ja ma tsíhín ntíhi̱ tu̱ xi kji̱ne̱he ntíu̱ nk'ie nga tsín. Ug# Ta̱ kama chji ndji̱o̱jmi ján kj'a̱í ni xi tsakúchji ni xi ka̱ma. Kiya nku ye̱ chánka xi ni. Yatu maha nintaku̱ ko̱ te ndji̱a̱ha̱. Nga nkúnkú nintaku̱ nkúnkú corona̱ tjí'aha̱. Sf Ntí y'a ko̱ chji̱nti̱hi̱ ntíu̱ tíkjintáyako̱ nga un tíbehe̱. pe [ A̱s'a̱i kama chji ndji̱o̱jmi ján nku ni chánka xi tsakúchji ni xi ka̱ma. Kiya nku ta̱chju̱ún xi kingja ts'íu̱ xi nkúhu x'ótji. Sóo̱ kis'ejña kinte tsu̱ku̱ ko̱ tjín'aha̱ nku corona̱ xi te jo niñu tjíhi̱n. /dW A̱s'a̱i tsix'á ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná xi síjña ndji̱o̱jmi ján ko̱ kiya a̱ya ni̱nku̱ kaxa̱ tsje xi bakúchji ni xi y'éndako̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱. Tsat'ai nd'ích'o̱n ko̱ xa̱áha̱n kama. Janeya ch'o̱n, kama nku chón, ko̱ 'yún kik'a ts'í ndji̱o̱.c/ Kama kjaha̱n na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱,
tu̱nga jahá kuichu ni̱stjihi̱n kju̱a̱kjan chánkahi̱,
chu̱ba̱ nga ka̱maha̱ kju̱a̱ xu̱ta̱ xi k'ie̱n.Ko̱ k'u̱a̱i̱hi̱ chjí xi sakúhu̱ xu̱ta̱ xi ts'i̱,
já profeta̱ ko̱ xu̱ta̱ xi na̱xu̱ kits'ín,
ngayjee̱ xi bekjúhin,
xi ihi̱ ko̱ xi xi̱xi̱hi̱.N'e̱kje xi ts'ínkatsún a̱sunntee̱. b  B'i̱ i̱ncha kitsú:Tí'ba̱i̱hi̱ máb'a̱chjíhi̱ ji, Nti̱a̱ni̱ xi tjíhi̱n nga'yún,Nti̱a̱ xi tíjña ko̱ y'ejña.A̱t'aha̱ ja tín'echjéín nga'yún chánka xi ts'i̱,
ko̱ ja kuach'atuts'i̱hi̱n nga tíbatexumai. aw Jáchá xi kan ñjuu̱ xi tjíntu nginku̱n Nti̱a̱ná i̱ncha kingjénsten ko̱ kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. B`} Kits'ínkjane tjioho̱ ntítsje xi ma yatuhu ko̱ kinu'yá ndji̱o̱jmi ján nkjin nta̱ xi 'yún kinu'yá nga b'i̱ i̱ncha kitsú:Má tsatéxuma xu̱ta̱,Nti̱a̱ná ko̱ xi kits'ín nibá ngajoho̱
ja tíi̱ncha batéxuma yo̱ nd'a̱i̱.Kui xi ku̱a̱téxuma santaha tu̱ nkjéhé ni. $_A J'a kju̱a̱ni̱ma̱ xi ma joho, tu̱nga jahá nibá tiña xi ma joo̱n. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua ni xi kama nk'ie nga jane tjio xi ma yatuhu #^? Ta̱ kuihi chu̱bo̱ kama nku chón xi tu̱ xí 'yúhún. Nku tíkjá nankiu̱ je. Yatu mii̱ xu̱ta̱ kits'ínk'iehe̱n chóo̱n. Xu̱ta̱ xi ts'ankihi̱ yjoho̱ tu̱ ni xí i̱ncha kitsankjúhún. I̱ncha kits'ínkie yjoho̱ nga chánka Nti̱a̱ná xi tíjña ndji̱o̱jmi ján. k]O A̱s'a̱i i̱ncha kint'é nku nta̱ xi 'yún kinchja̱, xi nibaha ndji̱o̱jmi ján nga b'i̱ kitsúhu̱: —¡Nibánjiu e̱i̱! A̱s'a̱i nku ni̱nti̱ ngjinjiko̱ho̱ ndji̱o̱jmi ján ko̱ kikiehe̱ xu̱ta̱ kontra̱ha̱. L\ Tu̱nga nk'ie nga j'a jan ni̱stjin masen, Nti̱a̱ná kits'ínk'íéntu tík'un ngáha̱ ra̱. I̱ncha tsisintje̱n ngáha, ko̱ tu̱ ni xí i̱ncha kitsankjúhún ngayjee̱ xi kikiehe̱. q[[ Tsjo ka̱maha̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱ nga̱t'aha̱ ngabayaha̱. S'e̱he̱ kju̱a̱tsjo ko̱ b'i̱ ngján tsjáha̱ xinkjín ni, a̱t'aha̱ kju̱a̱sti kitsjáha̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱ já profeta̱ xi joo̱. IZ  Jan ni̱stjin masen ka̱maha̱ nga i̱ncha ku̱a̱se̱he̱ yjoninte k'ie̱n xu̱ta̱ xi tjín nkú tjín nanki xi tjín, nkú tjín maha ntje̱he̱ xu̱ta̱ xi tjín, nkú tjín maha xu̱ta̱ xi nchja̱ tu̱ má éhén ni, ko̱ nkú tjín a̱nte má nga tjíntu. Najmi tsjánte nga i̱ncha s'e̱yanji yjoninte k'ie̱n. ZY- S'e̱ntu yjoninte k'iehe̱n a̱ya ni̱yátéhe̱ nanki chánkoo̱ má ta̱ kis'et'a kruu̱ Nda̱ Nti̱a̱ha̱. Kui nankiu̱ xi nanki Sodoma̱ ko̱ a̱nte Egipto̱ chubaha̱ nga nkuhú n'e mako̱ chu̱ba̱ya. FX Nk'ie nga ja ka̱ma ndju̱úhu̱ já xi joo̱ nga k'u̱éni̱jmí, a̱s'a̱i chu̱ xi ku̱i̱tjunji ti̱xa̱ na̱nko̱ kja̱ánko̱ jóo̱. Ts'i̱ín ngana̱ha̱ ko̱ ts'i̱ínk'ien. ^W5 Ka̱maha̱ k'u̱échja nk'a ján tu̱ xi najmi ta̱ k'u̱a̱ha ts'í xi nkú tjín ni̱stjin ka̱maha̱ nga i̱ncha ku̱i̱nchja̱ éhe̱n Nti̱a̱ná. Ko̱ ta̱ ka̱maha̱ jní ts'i̱ín ma ntánijuo̱ ko̱ ka̱maha̱ tsjáha̱ kj'a̱í kj'a̱í kju̱a̱'un a̱sunntee̱ tu̱ xi nkú tjín ni̱yá mjehé ra̱ nga b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín. GV Tsa tjín xi mjehe̱ ts'i̱ín'uhu̱n xi joo̱, ts'a ku̱i̱tjuhu nd'í xi k'u̱éti ngayjee̱ já kontra̱ha̱. B'a̱ ts'ín ku̱a̱yá tu̱ yáhá ni xi mjehe̱ i̱ncha ts'i̱ín'uhu̱n. U1 Kui já xi joo̱, kui xi nga joo̱ yá olibo̱ ko̱ nga joo̱ ni xi s'etísun nd'í xi tíi̱ncha nginku̱n Nda̱ Nti̱a̱ha̱ a̱sunntee̱. 2T] Ts'inkjíá jo já xi k'u̱éjña chji nga yjankina. I̱ncha ngju̱a̱ najyun kfe ko̱ ku̱i̱nchja̱ ngajona̱ nku mii̱ ko̱ jo unchan ko̱ cháte ko̱ te ni̱stjin. |Sq Tu̱nga najmi tu̱ ch'achu̱ba̱ní a̱nte xi tíjña na̱tsihi̱n ni̱nku̱, a̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi najmi be Nti̱a̱ná ja kik'a̱i̱hi̱ kui a̱ntee̱. Kui xi i̱ncha ku̱a̱si̱nne nga ts'i̱ínkatsún nanki jee̱ yachán jo sá tjíhin. tR c A̱s'a̱i kik'a̱i̱na nku yá xá xi ch'achu̱ba̱ko̱ ko̱ b'i̱ kik'inna: —Ti̱síntje̱i̱n. Ch'a̱chu̱ba̱i̱ ni̱nku̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ na̱chan chje̱. T'exki̱ nkú tjín maha xi i̱ncha ts'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná yo̱. 4Qa A̱s'a̱i b'a̱ kik'inna: —Tjíhin nga ta̱ ku̱i̱xínya ngáha̱ ri̱ xu̱ta̱ ni xi Nti̱a̱ná ja kits'ínkinchja̱ já profeta̱. Ku̱i̱xínyai ni xi Nti̱a̱ná ts'i̱ínko̱ xu̱ta̱ xi tjín tu̱ má nankihí ni, tu̱ má a̱ntjehé ni, xi nchja̱ tu̱ má éhén ni ko̱ já rei̱.BP} A̱s'a̱i jakj'a xu̱ju̱n i̱chí xi kjiya ntsja ntítsjee̱ ko̱ kikjíne̱. Xi kama a̱ya tsu̱'bá xi nkúhu ntsjén. Tu̱nga nk'ie nga ja kitujen, sja kama a̱ya ka̱nts'á. oOW Kui nga b'a̱ ngji xihi̱n ra̱ ntítsjee̱ nga tsjáhana xu̱ju̱n i̱chíu̱. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúna: —Chjúbéí ko̱ chi̱ne̱i̱. Xi nkúhu ntsjén ka̱ma a̱ya tsu̱'bai niu̱, tu̱nga a̱ya ka̱nts'ai sja ka̱ma. }Ns A̱s'a̱i ta̱ kinchja̱ko̱hó ngáhana nta̱ xi kint'e, xi nibaha ndji̱o̱jmi ján. B'i̱ kitsúna: —T'in ko̱ chjúbéí xu̱ju̱n xi kabix'óo̱, xi kjiya ntsja ntítsje xi síjñasun ntáchak'uu̱n ko̱ xi síjñasun t'anankiu̱. HM  Ni̱stjin nk'ie nga ts'i̱ínkjane tjioho̱ ntítsje xi ma yatuhu ku̱i̱tjusun ni xi y'éjña 'ma Nti̱a̱ná. B'a̱ ka̱ma xi nkú nga ts'ín kitsúya títjuhu̱n já profeta̱ xi ts'e̱. /LW Kits'ínkie xi tíjña tík'un tu̱ nkjéhé ni, kui xi kits'ínnda nk'a ján ko̱ ni xi tjín nk'a ján, xi kits'ínnda t'anankiu̱ ko̱ ni xi tjín t'anankiu̱, xi kits'ínnda ntáchak'uu̱n ko̱ ni xi tjín ntáchak'uu̱n. B'i̱ kitsú ntítsjee̱: —Ja najmi ta̱ k'u̱a̱ndayaha̱ ra̱. K A̱s'a̱i kingjénnk'a ntsja kixi̱ ntítsje xi nku sjai síjñasun ntáchak'uu̱n ko̱ xi nku sjai síjñasun t'anankiu̱. ^J5 Nk'ie nga janeya yatu ni̱yóo̱, ja títs'inntá kai, tu̱nga kint'ená nku nta̱ xi nibaha ndji̱o̱jmi ján xi b'a̱ kitsúna: —Najmi tu̱ kayaha̱ ni xi kuatsú ch'o̱n xi yatuu̱. Najmi tu̱ b'et'ai. I3 A̱s'a̱i 'yún kikjintáya ko̱ kinu'yá nta̱ha̱ xi nkú ts'ín nu'yá nta̱ha̱ xoo̱ nga kjintá. Nk'ie nga kikjintáya, yatu ni̱yá janeya. H Kjiya ntsja nku xu̱ju̱n i̱chí xi kabix'á. Tsasíjñasun sjai kixi̱ ntáchak'uu̱n ko̱ sjai skjún tsasíjñasun t'anankiu̱. oG Y A̱s'a̱i kikie kj'a̱í ntítsje xi tje̱njin ni̱nti̱. 'Yún nk'a tje̱n. Ndji̱o̱jmi ján nibajehen ko̱ nku ye̱jña̱ síntjaihi̱. Xi nkúhu ts'íu̱ b'a̱ ts'ín tíbat'ai a̱nkjín, ko̱ sjai xi nkúhu yásjai xi títi. ZF- Ta̱ ndaha najmi i̱ncha ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga̱t'aha̱ nga ani̱ma̱ i̱ncha ts'ínk'ien, tj'e i̱ncha ts'ín, chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín ko̱ ndyjé i̱ncha ts'ín.E# Tu̱nga xu̱ta̱ xi ts'ankiu̱, xi najmi kits'ínk'iehe̱n kju̱a̱'un xu'bi̱, najmi i̱ncha ngjikj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ ta̱ ndaha najmi y'éntu ni xi i̱ncha kits'ín. Tu̱ nku kits'íntsjohó ra̱ jánindoo̱ ko̱ nti̱a̱ xi kits'ínndako̱ho to̱onsine, to̱ontaba, ki̱cha̱, ndji̱o̱ ko̱ yá. Najmi ma chjihi̱ niu̱, ta̱ ndaha najmi nt'é ko̱ ta̱ ndaha najmi ma fi. D+ Ts'a ko̱ nits'in chu̱ xi ch'onk'un. Nits'in chu̱ b'a̱ k'un y'e̱ k'un, xí yjahá nintaku̱. Kui niu̱ xi ts'ín'unko̱ho̱ ra̱ xu̱ta̱. >Cu Tu̱ nga̱t'aha̱ nga jaa̱n kju̱a̱'un xi kitsjá chu̱ nku tíkjá xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ k'ien. Nd'íu̱, ni̱nti̱ ko̱ sufri̱ xi bitju ts'a chu̱ b'a̱ kits'íu̱n. DB Kikie ndje̱ ko̱ xi tjíntusúhu̱n, xi nkúhu tsa nchi̱ni kik'a̱i̱na nga kama chjina niu̱. Ki̱cha̱ xi kjijnu 'mje̱he̱, ni xi nkúhu nd'í, su xi nkúhu ndji̱o̱ tsjo k'un safiro̱ ko̱ sine xi nkúhu sufri̱. B'a̱ k'un nintaku̱ xa k'un nintaku̱ ndje̱. Nd'í, ni̱nti̱ ko̱ sufri̱ bitju ts'a. WA' Kint'e xki̱hi̱ já jun xi tjíntusúhu̱n ndje̱. Jo unchan miyoo̱n maha. @ A̱s'a̱i kin'e nda̱íhi̱ ntítsje xi ñjuu̱, tu̱ xi nku tíkjá xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ i̱ncha ts'i̱ínk'iehen. A̱t'aha̱ ja b'a̱ ts'ín tjínda nga kui xi b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín kui chu̱bo̱, kui ni̱stjiu̱n, kui sóo̱ ko̱ kui núu̱. $?A B'i̱ kitsúhu̱ ntítsje xi ma juhun xi y'a tjio̱: —N'e̱ nda̱íhi̱ nga ñjuu̱ ntítsje xi tjíntut'á 'yún a̱ndai ntáje̱ chánka Eufra̱te̱. K> Kits'ínkjane tjioho̱ ntítsje xi ma juhun. A̱s'a̱i kint'e nku nta̱ xi nibaha kamasehe̱n ndji̱a̱ xi ñju xi tjíntut'á na̱chan chje̱ to̱onsine xi kjijña nginku̱n Nti̱a̱ná. = J'a kju̱a̱'un xi tjuu̱n, tu̱nga ndyjahá sa jo. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nk'ie nga jane tjio xi ma juu̱n ]<3 Ntítsje xi tíjña a̱yaha̱ ti̱xa̱ na̱nko̱, kui xi batéxumaha̱ chju̱bo̱. Abadon 'mi ntítsjee̱ nga én hebreo̱, ko̱ nga én griego̱ Apolion 'mi. “Xi ts'ínkatsún ni” tsuhu̱ ra̱ j'áíhi̱n. F; B'a̱ k'un nits'in chándayá ch'onk'un k'un nits'in chu̱. Ta̱ tjíhi̱n na'yá ch'onk'un. Ni ch'onk'un xi tjíhi̱n nits'in nga ts'i̱ín'uhu̱n xu̱ta̱ un sá chúkju̱a̱ha̱ niu̱. F: B'a̱ k'un ki̱cha̱ k'un ni xi kjijnuhu̱ 'me̱he̱. B'a̱ ts'ín faneya tsja̱nka̱ha̱ xi nkú ts'ín faneya nkjin ṉkjún yá xi fiko̱ já juu̱n nk'ie nga i̱ncha fi kju̱a̱chán. m9S B'a̱ k'un ntsja̱ha̱ xi nkúhu ntsja̱ha̱ jminchjín. B'a̱ k'un ni̱'yu̱n xa k'un ni̱'yu̱n. W8' B'a̱ k'un chju̱bo̱ xi nkú joyaha ndje̱ xi kis'enda nga ngju̱a̱i̱ kju̱a̱chán. B'a̱ k'un corona̱ to̱onsine k'un ni xi i̱ncha tjíntu'áha̱. B'a̱ k'un a̱nkjín xu̱ta̱ k'un a̱nkjín. '7G Kui ni̱stjiu̱n ku̱a̱ngisjai ngabayoo̱ xu̱ta̱ tu̱nga najmi sa̱kúhú ra̱. Ka̱ma mjehe̱ nga ku̱a̱yá tu̱nga ngju̱a̱i̱ t'axíhín ngabayoo̱. "6= Najmi kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱ tsa ts'i̱ínk'ien xu̱ta̱. Tu̱ b'a̱há kik'ihi̱n nk'ie nga tu̱ uhún sá tsjáha̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xu̱ta̱ xi kji̱ne̱he̱. Kju̱a̱ni̱ma̱ xi tsjá chu̱ b'a̱ joyaha xi nkú ts'ín kjineya má kjinená chándayá ch'onk'un xi tjín. 5  B'a̱ kik'ihi̱n nga najmi i̱ncha ts'i̱ínkatsún jñá xi tjín t'anankiu̱ ko̱ ta̱ ndaha nku ni xkfén xi tjín ko̱ ta̱ ndaha nku yá. Nku tutuhú xu̱ta̱ xi najmi kis'et'aha̱ stjen chu̱ba̱ha̱ Nti̱a̱ná xi ka̱ma i̱ncha ts'i̱ín'uhu̱n. R4 A̱jin ni̱nti̱u̱ i̱ncha tsitjuhu chju̱ba̱ xi i̱ncha j'aitsesúhun a̱sunntee̱. I̱ncha kik'a̱i̱hi̱ nga'yún xi nkúhu nga'yún xi tjíhi̱n chándayá ch'onk'un xi tjín a̱sunntee̱. $3A Kikjex'á ti̱xa̱ na̱nko̱ ko̱ yo̱ tsitjunji ni̱nti̱ xi nkú joyaha ni̱nti̱ xi bitjuhu̱ nku orno̱ chánka. Kits'ín jyun ts'íu̱ ko̱ nk'oo̱. D2  Kits'ínkjane tjioho̱ ntítsje xi ma uu̱n. A̱s'a̱i kikie nku niñu xi nibaha nk'a ján nga j'aikijne a̱sunntee̱. Kik'a̱i̱hi̱ yubi̱hi̱ ti̱xa̱ na̱nka̱ xi tje̱n t'anankiu̱. :1m A̱s'a̱i tsase ko̱ kint'e nta̱ha̱ nku ja̱ xi tífi tje̱n. 'Yún tíintáya nga b'i̱ títsu: —¡Kju̱a̱ni̱ma̱ nibá! ¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱ nk'ie nga kju̱a̱ne̱ tjio xingisoo̱ xi ja ma ma i̱ncha ts'i̱ínkjanehé ntítsje xi jan xi ndyjat'óo̱!H0  Kits'ínkjane tjioho̱ ntítsje xi ma ñjuu̱. A̱s'a̱i nku tíkjá ts'íu̱, sóo̱ ko̱ niñuu̱ kin'ekatsún. B'a̱ tjín niu̱ xi kis'ejyún. Nk'ie nga i̱ncha kits'ín ndzjen niu̱ nku tjíkjá ni̱stjiu̱n najmi ta̱ kama ndzjehe̱n ra̱ ko̱ ta̱ nku tjíkjá ni̱stje̱n najmi ta̱ kama ndzjehe̱n ra̱. /- Sja 'mi niñuu̱. A̱s'a̱i nku tjíkjá ntá xi tjín kama sja. Tu̱ nga̱t'aha̱ nk'ie nga kama sja ntóo̱ tu̱ xi nkjíhín xu̱ta̱ k'ien. 7.g Kits'ínkjane tjioho̱ ntítsje xi ma jaa̱n. A̱s'a̱i j'aikijne nku niñu chánka xi títi xjo xjo. Kits'ínkatsún nku tíkjá ntáje̱ ko̱ ntá ti̱xa̱ xi tjín. t-a K'ien nku tíkjá xi tjíntu tík'un a̱jin ntáchak'uu̱n ko̱ kin'ekje nku tíkjá yábarku̱ xi tjín. O,Kits'ínkjane tjioho̱ ntítsje xi ma joo̱. A̱s'a̱i kichjanikj'ajin ntáchak'uu̱n nku ni xi b'a̱ tjín xi nkú joyaha nku na̱xi̱ chánka xi títi. Jní kama nku tíkjá ntáchak'uu̱n. q+[Kits'ínkjane tjioho̱ ntítsje xi tjuu̱n. A̱s'a̱i kichjanikj'a a̱sun t'anankiu̱ ts'í ndji̱o̱ ko̱ nd'í xi kin'etjijinko̱ho jní. Kití nku tíkjá t'anankiu̱ ko̱ nku tíkjá yá xi tjín ko̱ ngayjee̱ jñá xi tjín. g*GI̱ncha y'énda yjoho̱ ntítsje xi yatuu̱ xi má nga i̱ncha ts'i̱ínkjane tjioho̱. ,)QA̱s'a̱i jakj'á ntítsjee̱ ta̱ba̱ha̱ ni xi sinjne̱ ko̱ kits'íntsehe x'í xi tjíntusún na̱chan chje̱. A̱sunntee̱ kikjaníkj'asún niu̱. A̱s'a̱i janeya ch'o̱n, xa̱áha̱n kama, tsat'ai nd'ích'o̱n ko̱ kama chón. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nk'ie nga jane ñju tjio I( Y'ahá ts'íhin ntítsjee̱ ni xi títiyá ni xi sinjne̱ nk'ie nga ngjisehe̱ Nti̱a̱ná nta̱ha̱ ni xi sinjne̱ ko̱ ni xi i̱ncha nchja̱ xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga nchja̱ko̱. '1A̱s'a̱i j'ai kj'a̱í ntítsje. A̱nkjín na̱chan chje̱ j'ai sinjña. Nku ni to̱onsine xi má nga tisún ni xi sinjne̱ y'a. Kik'a̱i̱ ṉkjúhu̱n ni xi sinjne̱ tu̱ xi tsjáha̱ ra̱ chje̱ Nti̱a̱ná a̱sun na̱chan chje̱ to̱onsine xi kjijña a̱nkjín xi tíbatéxumoo̱. Kui niu̱ kits'íntjijinko̱ho ni xi nchja̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga i̱ncha nchja̱ko̱. o&WKikie ntítsje xi yatuu̱ xi tíi̱ncha ndju nginku̱n Nti̱a̱ná. Kui xi kik'a̱i̱hi̱ yatu tjio. % Nk'ie nga kikjex'á Chu̱tsa̱nko̱ sello̱ xi ma yatuhu, a̱s'a̱i kis'e jyu jyu ndji̱o̱jmi ján nkú ra̱ ma masen ora̱. o$WA̱t'aha̱ Chu̱tsa̱nka̱ xi ta̱ tíbatéxumoo̱, kui xi nda̱ bastu xi kúnntaha̱ ko̱ ngju̱a̱i̱ko̱ho̱ má tjín ntánijua xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. Nti̱a̱ná ts'i̱ínxijnu ntánku̱n nga nkúnkú.9#kNajmi ta̱ sku̱e̱he kjintíá ko̱ ta̱ ndaha najmi ta̱ xintá ka̱maha̱ ra̱. Najmi ta̱ ts'i̱ínchjaha̱n ra̱ ts'íu̱ ko̱ najmi ta̱ ts'i̱ínstihi̱ ra̱ nubóo̱. \"1Kui kju̱a̱ha nga tíi̱nchaha a̱nkjín Nti̱a̱ná xi batéxuma ko̱ ni̱stjin ni̱stje̱n tíi̱ncha ts'íntsjoho̱ a̱ya ni̱nku̱hu̱. Xi tíbatéxumoo̱ kuhu̱n xu̱ta̱ xu'bi̱ a̱ya a̱nte nkjúhu̱n. U!#—Ji xi yai, Nda̱ Nti̱a̱ —kixihi̱n. A̱s'a̱i b'i̱ kitsúna: —Kui xi i̱ncha kikie kju̱a̱ni̱ma̱ chánkoo̱. Jníhi̱ Chu̱tsa̱nko̱ i̱ncha kits'ín tabako̱ho nga tsané najyuhu̱n.  A̱s'a̱i nku nda̱chá xi kan ñjuu̱ kingjásjaiyana: —¿Yá xu̱ta̱ha xi yja najyun taboo̱? ¿Má i̱ncha kanibáha?  B'i̱ i̱ncha kitsú:¡B'a̱ tjín!N'etsjoho̱ ko̱ tjíhin kju̱a̱chánka Nti̱a̱ná,
be nkú ts'ín ts'ínnkjink'un ko̱ 'ba̱i̱hi̱ máb'a̱chjíhi̱,
yankjún ko̱ bakúchji nga'yúhu̱n santaha tu̱ nkjéhé ni.¡B'a̱ katuma! ve Ngayjee̱ ntítsjee̱ xi tíi̱ncha ndju a̱ndaihi̱ má kab'ejña xi tíbatéxumoo̱, a̱ndaihi̱ jáchá xi kan ñjuu̱ ko̱ xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n, i̱ncha kingjénsten a̱nkjín nga i̱ncha kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná. "= 'Yún tíi̱ncha kjintáya nga b'i̱ tíi̱ncha tsu:¡Nkuhú Chu̱tsa̱nko̱ ko̱ Nti̱a̱ná xi tíbatéxumoo̱,
kui xi ts'ínk'ankiná! w Nk'ie nga ja kama ni xu'bi̱, a̱s'a̱i tsase ko̱ kikie nkjin ṉkjún xu̱ta̱. Ndaha najmi ch'a ma b'éxki̱hi̱. Ngayje tíkjá xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ niu̱, ngayje tíkjá ntje̱, ngayje tíkjá nanki ko̱ ngayje tíkjá én. Tíi̱ncha ndju a̱nkjín xi tíbatéxumoo̱ ko̱ nginku̱n Chu̱tsa̱nko̱. Najyun taba i̱ncha yja ko̱ xka̱jén i̱ncha y'a. W'te jo mii̱ xi ts'e̱ Zabulon, te jo mii̱ xi ts'e̱ Kuse, ko̱ te jo mii̱ xi ts'e̱ Benjamin. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nga tu̱ xí nkjihín xu̱ta̱ i̱ncha tsitjujin kju̱a̱ni̱ma̱ chánkoo̱ b=te jo mii̱ xi ts'e̱ Simeon, te jo mii̱ xi ts'e̱ Levi, te jo mii̱ xi ts'e̱ Isacar, c?te jo mii̱ xi ts'e̱ Aser, te jo mii̱ xi ts'e̱ Neftali, te jo mii̱ xi ts'e̱ Manase, B'i̱ tjín kamaha nga nkúnkú ntje̱ te joo̱: te jo mii̱ xi ts'e̱ Juda, te jo mii̱ xi ts'e̱ Ruben, te jo mii̱ xi ts'e̱ Gad, Kint'e xki̱hi̱ xu̱ta̱ xi kis'et'aha̱ chu̱ba̱. Unchan ko̱ yachán ñju mii̱ kama ngayjee̱ ntje̱he̱ Israel. |qB'i̱ kitsúhu̱: —Najmi tu̱ chumi nihi xi n'oho̱o t'anankiu̱ ko̱ ta̱ ndaha ntáchak'uu̱n ko̱ yá xi tjín. Nk'iehé nga ja s'e̱t'aha̱ stjen chu̱ba̱ha̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱, nk'iehé nga ka̱ma k'úét'a ntso̱o. 3_Ta̱ kikie kj'a̱í ntítsje xi tínibáha má tju ts'íu̱. Kui xi j'ai tu̱ xi k'u̱ét'aha̱ ra̱ chu̱ba̱ha̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱. Kui ntítsje xu'bi̱ 'yún kikjintáyaha̱ ntítsje xi ñjuu̱ xi kik'a̱i̱hi̱ xáha̱ xi má nga ts'i̱ínkatsún t'anankiu̱ ko̱ ntáchak'uu̱n. K Nk'ie nga ja kama ni xu'bi̱, a̱s'a̱i kikie ñju ntítsje xi tíi̱ncha ndju nga ñju tíkjáha̱ a̱sunntee̱. Kui xi tíb'échjaha̱ ntjo̱ xi nibáha nga ñju tíkjáha̱ a̱sunntee̱ tu̱ xi najmi tsjéhen ntjo̱ a̱sun t'anankiu̱, ta̱ ndaha a̱sun ntáchak'uu̱n, ta̱ ndaha a̱jihi̱n yá xi tjín a̱sunntee̱. A̱t'aha̱ ja kuichu ni̱stjin nga ja ku̱a̱kúchji kju̱a̱kjan chánkaha̱. ¿Yá xi ku̱i̱chúkju̱a̱ha̱ ni xi ka̱ma?taB'a̱ i̱ncha kitsúhu̱ jñáchóo̱ ko̱ ndji̱o̱ na̱xi̱u̱: —Ti̱xu̱ntunéni̱ ko̱ t'entu'máni̱, tu̱ xi najmi sku̱e̱he̱ni̱ xi tíbatéxumoo̱ ko̱ tu̱ xi najmi cha̱ha̱ni̱ kju̱a̱kjan chánkaha̱ Chu̱tsa̱nko̱. pYI̱ncha ngjik'ientu'má a̱ya ti̱xa̱ ngijoo̱ ko̱ a̱jin na̱xi̱u̱ já rei̱, já títjuu̱n, já jun k'aku̱, já nchi̱nóo̱, já i ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, xi nda̱íhi̱ yjoho̱ ko̱ xi musu̱hu̱ xi kich'atsehe̱. 0YXi nkú ma nga s'ekjoya xu̱ju̱n, b'a̱ ts'ín kindyjajin sén nk'a ján. Ko̱ ngayjee̱ na̱xi̱u̱ ko̱ xjo̱ xi tjín a̱jin ntáchak'uu̱n i̱ncha ngji t'axín. / Niñu xi tjín nk'a ján tsixuntu t'anankiu̱ xi nkú ma nga bixuntu tu chjintéhe̱ yá higuera̱ nk'ie nga b'étsujnehe̱ nku ntjo̱ xi 'yún. U# Nk'ie nga kikjex'á Chu̱tsa̱nko̱ sello̱ xi ma juhun, tsase ko̱ kama nku chón xi tu̱ xí 'yúhún. Kama jma ts'íu̱ xi nkú joyaha najyun xi jma sénsén. Ni kama sóo̱ xi nkú joyaha jní. d A A̱s'a̱i i̱ncha kik'a̱i̱hi̱ najyun taba nga nkúnkú. Tu̱ chubahá ni̱stjin i̱ncha kúya kik'ihi̱n, santaha nkúhu nga ka̱ma ndju̱ú xki̱hi̱ xu̱ta̱ xi ta̱ tjíhin nga n'e̱k'ien xi nkúhu nga kui, xi nts'e̱ maha xinkjín xi ta̱ tíi̱ncha yjankihi̱ Jesu. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nga kichjux'á sello̱ xi ma juhun f E 'Yún i̱ncha kinchja̱ nga b'i̱ i̱ncha kitsú: —Tsjení ji, Nda̱ Nti̱a̱, ko̱ na̱xu̱ én xi bixín. ¿Nkjé n'e̱ko̱kju̱a̱i̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱? ¿Nkjé n'e̱k'íéchjí xi kits'ínk'ienni̱?  Nk'ie nga kikjex'á Chu̱tsa̱nko̱ sello̱ xi ma uhun, kikie kintehe̱ na̱chan chje̱ ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱ xi kin'ek'ien nga̱t'aha̱ nga i̱ncha y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná ko̱ nga̱t'aha̱ nga tu̱ nku kits'ínkiehé yjoho̱ nga Jesu yjanki. ! ;A̱s'a̱i tsase ko̱ kikie nku ndje̱ sine k'i̱e̱n. Xi tjísuhu̱n chu̱, kui xi 'mi Ngabaya ko̱ tje̱nnkihi̱ xi 'mi A̱ntehe̱ Xu̱ta̱ K'ie̱n. Nga joo̱ i̱ncha kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱ nk'ie nga kju̱a̱chán, kjintíá, ch'in ko̱ chu̱ kjan xi tjín a̱sunntee̱ i̱ncha ts'i̱ínk'ienko̱ho nku tíkjá xu̱ta̱ a̱sunntee̱. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nga kichjux'á sello̱ xi ma uhun  5Nk'ie nga kikjex'á Chu̱tsa̱nko̱ sello̱ xi ma ñjuhu, kint'e nta̱ha̱ xi ma ñjuhu xi tjíntu tík'uu̱n nga b'i̱ kitsú: —¡Nibái̱! ,QA̱jihi̱n xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n kint'e nku nta̱ xi b'a̱ kitsú: —Nku ni̱stjin xánta nku kilu̱ tuni̱ñu̱ katijnehe̱, ko̱ nku ni̱stjin xánta jan kilu̱ tu cebada̱ katijnehe̱. Tu̱ xí chjíhí katuma ni. Tu̱nga najmi tu̱ n'eko̱ní binu̱ ko̱ ta̱ ndaha seti̱u̱. pYNk'ie nga kikjex'á Chu̱tsa̱nko̱ sello̱ xi ma jahan, kint'e nga b'i̱ kitsú xi ma jahan xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n: —¡Nibái̱! A̱s'a̱i tsase ko̱ kikie nku ndje̱ jma. Xi tjísuhu̱n chu̱ y'a nku nisuchúba̱. ykA̱s'a̱i tsitju kj'a̱í ndje̱, nku ndje̱ ni. Xi tjísuhu̱n chu̱ kits'ínkjáíhi̱n nku ki̱cha̱ chánka ko̱ kik'a̱i̱ xáha̱ xi má nga kjéxin kju̱a̱jyu xi tjín a̱sunntee̱, tu̱ xi ts'i̱ínk'iehen xinkjín xu̱ta̱. )Nk'ie nga kikjex'á Chu̱tsa̱nko̱ sello̱ xi ma joho, kint'e nga b'i̱ kitsú xi ma joho xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n: —¡Nibái̱! 0YA̱s'a̱i tsase ko̱ kikie nku ndje̱ taba. Xi tjísuhu̱n chu̱ y'a nku ni xi s'eko̱ yá. Kik'a̱i̱hi̱ nku corona̱ ko̱ tsitju tu̱ xi ts'i̱ín ngana̱ha. h KKikie nk'ie nga kikjex'á Chu̱tsa̱nko̱ sello̱ xi tjuu̱n ko̱ kint'e nga kinchja̱ nku xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n. Nta̱ha̱, kui xi nkú joyaha xi nkú ts'ín nu'yá nga faneya ch'o̱n. B'i̱ kitsú: —¡Nibái̱! \1A̱s'a̱i —¡B'a̱ katuma! —i̱ncha kitsú xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n. Ko̱ jáchá xi kan ñjuu̱ i̱ncha tsasinkúnch'in ko̱ i̱ncha kits'íntsjoho̱ Chu̱tsa̱nko̱ ko̱ xi tíbatéxumoo̱.eC A̱s'a̱i kint'e nta̱ha̱ ngayjee̱ xi kits'ínnda Nti̱a̱ná nk'a ján ko̱ a̱sunntee̱ ko̱ kintehe̱ t'anankiu̱ ko̱ a̱jin ntáchak'uu̱n nga b'i̱ i̱ncha kitsú:Chu̱tsa̱nko̱ ko̱ xi tíbatéxumoo̱
n'e̱tsjoho̱ ko̱ cha̱nkjún.Kui xi s'e̱he̱ santaha tu̱ nkjéhé ni
kju̱a̱chánka ko̱ nga'yún xi tjín. -S 'Yún i̱ncha tínchja̱ nga b'i̱ tíi̱ncha tsu:Chu̱tsa̱nka̱ xi kin'ek'ie̱n tje̱he̱n ra̱
nga k'u̱a̱i̱ xáha̱ nga ku̱a̱téxuma.Ts'i̱ínkjáíhi̱n kju̱a̱nchi̱ná,
kju̱a̱nkjintak'un ko̱ kju̱a̱chánka.Kui xi ka̱ma cha̱nkjún ko̱ n'e̱tsjoho̱. r] A̱s'a̱i tsase ko̱ kint'e nta̱ha̱ nkjin ṉkjún ntítsje xi tíi̱nchat'a a̱ndaihi̱ xi tíbatéxumoo̱ ko̱ a̱ndaihi̱ xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n ko̱ jáchá xi kan ñjuu̱. Tu̱ ni xí 'yúhún nkjin i̱ncha maha. ,~Q Kui xi kin'e mai nku na̱xi̱nantá xi tíbatexumaihi̱,
kin'e mai já na̱'mi xi ts'i̱íntsjoho̱ Nti̱a̱ná.I̱ncha ku̱a̱téxumaha̱ a̱sunntee̱. }% A̱s'a̱i i̱ncha kise soo̱n tse̱tse̱ xu'bi̱:Ji xi tje̱hen ri nga chjúbéí xu̱ju̱n ko̱ nga chjúnti̱yai sello̱ho̱,
a̱t'aha̱ ji xi tsayai nga kin'e mahi chje̱.Jníhi̱ kich'atsehe̱ ri̱ Nti̱a̱ná
ngayjee̱ tíkjá xu̱ta̱ xi tjín,
xi kj'a̱í kj'a̱í én nchja̱,
xi nibá tu̱ má a̱ntehé ni,
ko̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín. ]|3Nk'ie nga jakj'á xu̱ju̱n Chu̱tsa̱nko̱, a̱s'a̱i xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n ko̱ jáchá xi kan ñjuu̱ i̱ncha tsasinkúnch'int'aha̱. Nga nkúnkú i̱ncha y'a najní arpa̱ ko̱ tasa̱ to̱onsine xi kitsehe ni xi sinjne̱. Kui niu̱ xi bakúchji ni xi nchja̱ xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná nk'ie nga nchja̱ko̱ Nti̱a̱ná. X{)Ngjikj'á Chu̱tsa̱nko̱ xu̱ju̱n xi kjiya ntsja kixi̱ xi tíbatéxumoo̱. qz[A̱s'a̱i a̱nkjín xi tíbatéxumoo̱ ko̱ kamasehe̱n xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n ko̱ kamasehe̱n jáchá xi kan ñjuu̱ kikie nku Chu̱tsa̱nka̱ xi síjña yo̱, xi b'a̱ tjín xi nkúhu tsa ja kin'ek'ien. Yatu ndji̱a̱ tjíhi̱n ko̱ yatu tunku̱n. Kui xi tsuhu̱ ra̱ espiri̱tu̱ xi yatuhu̱ Nti̱a̱ná xi kin'e nibá ngayjee̱ a̱sunntee̱. y9A̱s'a̱i b'a̱ kitsúna nku nda̱chá xi kan ñjuu̱: —Najmi tu̱ ch'í. Cha̱se̱i̱. Xa xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ Juda, xi ntje̱he̱ David y'aha̱ ra̱, kui xi kits'ín ngana̱ ko̱ ka̱maha̱ kjénti̱ya sello̱ yatu xi tjíchjaneko̱ho xu̱juṉ ko̱ kjéxínnka. xwTu̱ xí kikjíi̱ntaná nga najmi ch'a kamaha̱ kikjexínnka xu̱ju̱n ko̱ ta̱ ndaha tsa tsasehe̱ ni xi tjít'a. xwiTu̱nga ndahá nku xi tjín ndji̱o̱jmi ján ko̱ ndaha nku xi tjín a̱sunntee̱ ko̱ ndaha nku xi tjín kintehe̱ t'anankiu̱ najmi kamaha̱ kikjexínnka xu̱ju̱n, ko̱ ta̱ ndaha najmi kamaha̱ tsa tu̱ tsasehe̱ ni xi tjít'a. Hv Kikie nku ntítsje xi 'yún tjíhi̱n nga'yún, kui xi 'yún tínchja̱ nga b'i̱ títsu: —¿Yá xi tje̱he̱n ra̱ nga kjénti̱ya sello̱ xi tjíchjaneko̱ho xu̱ju̱n ko̱ kjéxínnka? ,u SA̱s'a̱i kikie nku xu̱ju̱n, kui xi ntsja kixi̱ y'aha xi tíbatéxumoo̱. Kui xu̱ju̱n xi kin'entú nga jo ngabaha, ko̱ tjíchjaneko̱ho̱ ra̱ yatu sello̱. ftE Ji Nti̱a̱ xi Nti̱a̱ni̱, ji xi tje̱hen ri nga cha̱nkjúhin
ko̱ nga s'e̱hi kju̱a̱chánka ko̱ nga'yún.A̱t'aha̱ ji kin'endai ngayjee̱ ni xi tjín.Kama mjehi, kui nga tjíhin ko̱ kamandaha.Zs- jáchá xi kan ñjuu̱ tíi̱ncha basinkúnch'int'aha̱ nga títs'íntsjoho̱ xi tíbatéxumoo̱, xi tíjña tík'un tu̱ nkjéhé ni. Tíi̱ncha b'éntu corona̱ha̱ nginku̱n nga b'i̱ tíi̱ncha tsu: r Xi ñju tjíntu tík'uu̱n tíi̱ncha ts'ínkie yjoho̱ nga chánka xi tíbatéxumoo̱, kui xi tíjña tík'un tu̱ nkjéhé ni. Tíi̱ncha benkjún ko̱ tíi̱ncha tsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱. Ko̱ nk'ie nga b'a̱ tíi̱ncha ts'ín xi ñjuu̱, rq]Nga nkúnkú xi ñju tjíntu tík'uu̱n jun maha tsja̱nka̱ha̱. Kitsejnúhu̱ ra̱ tunku̱n kintehe̱ ko̱ a̱sunnk'aha̱. Tu̱ nku nga tíi̱ncha sehé ni̱stjin ni̱stje̱n nga b'a̱ tíi̱ncha tsu:Nti̱a̱ná xi tsje, Nti̱a̱ná xi tsje, Nti̱a̱ná xi tsje.Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún.Kui xi y'ejña, tíjña ko̱ kj'u̱a̱í. LpXi tjuu̱n b'a̱ tjín xi nkúhu xa. Xi ma joho b'a̱ tjín xi nkúhu turu̱. Xi ma jahan b'a̱ tjín a̱nkjín xi nkúhu xu̱ta̱. Ko̱ xi ma ñjuhu b'a̱ tjín xi nkúhu ja̱ xi tífi tje̱n. o+Ko̱ a̱nkjín má kab'ejña xi tíbatéxumoo̱ ta̱ kjijña nku ni xi b'a̱ tjín xi nkúhu ntáchak'un xi 'na̱ xi nkúhu chu̱tsín. A̱ndaihi̱ má kab'ejña xi tíbatéxumoo̱ tjíntu ñju xi tjíntu tík'un, xi kitsejnúhu̱ ra̱ tunku̱n a̱nkjín ko̱ a̱stu̱n. sn_Má kab'ejña xi tíbatéxumoo̱ tsitju nd'ích'o̱n ko̱ nta̱ xi xa̱áha̱n kinu'yá ko̱ janeya ch'o̱n. Ko̱ a̱nkjín xi tíbatéxumoo̱ títi yatu nd'í s'ekuyá. Kui xi tsuhu̱ ra̱ espiri̱tu̱ xi yatuhu̱ Nti̱a̱ná. 8C~}>{{zPyxxBw0vHuOt{srqpnn@lkjihgfdcbba`v_^]\'ZYY,X}WnVpU|TmSwRR/QpPPNMMLKjJI6HGFEE~D/C1BB@?>=<;!:|998B765433,2_1V0/ .-,+*)('&%$#"! :G8Rr-O [ r w x3 *8b=Nk'ie nga ja kj'u̱a̱ nú xi nku miu̱, chjúndáya nda̱nindoo̱ má kjiya'yún. ~ ¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ je xi k'u̱a̱i̱hi̱ ra̱ nga tjun kj'u̱a̱íyaha̱! Ngabaya xi ma joho najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ nga'yún tsa nkú ts'i̱íhi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱. Tu̱ sa ní ts'i̱íntsjoho̱ Nti̱a̱ná ko̱ Jesucristo̱ xi nkúhu já na̱'mi ko̱ ku̱a̱téxumako̱ nku mii̱ nú tjíhin. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nga ts'i̱ínndyja nda̱nindoo̱ 4}aTu̱nga xu̱ta̱ k'ien xingisoo̱ najmi j'áíyaha̱ ngabayoo̱ santa nkúhu nga j'a nú xi nku miu̱. Xi ku̱a̱téxumako̱ Jesucristo̱, kui xi tjun kj'u̱a̱íyaha̱. j|MA̱s'a̱i kikie nkjin já xi y'entu nga kik'a̱i̱ xáha̱ nga i̱ncha ku̱a̱téxuma. Ta̱ kikie xu̱ta̱ xi kitikjá nintaku̱ nga̱t'aha̱ nga tu̱ nkú kits'ínkiehé yjoho̱ nga Jesu yjanki ko̱ y'éni̱jmí éhe̱n Nti̱a̱ná. Kui xi najmi kits'íntsjoho̱ chu̱ ko̱ sénni̱stjihi̱n ko̱ najmi kitsjánte nga kis'et'aha̱ stjen ko̱ a ra̱ ntsja chu̱ba̱ha̱ chu̱. I̱ncha j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ ko̱ tsatéxumako̱ Jesucristo̱ nku mii̱ nú tjíhin. 9{kKikjaníkj'aya ti̱xa̱ na̱nko̱ ko̱ y'échja. Y'énehe̱ nku sello̱ xi y'échja'yún a̱nkju̱o̱ tu̱ xi najmi ta̱ k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ ra̱ nanki xi tjín a̱sunntee̱ santa nkúhu nga kj'u̱a̱ nú xi nku miu̱. A̱skahan nk'ie nga ja kj'u̱a̱ nú xi nku miu̱, tjíhin nga chjúndáya kutju. zJakj'á chu̱yatuku̱ ko̱ y'ét'a'yún nku mii̱ nú tjíhin. Kui chu̱yatuku̱ xi ye̱ chá xi 'mi nda̱ninda ko̱ Satana. y )A̱s'a̱i kikie nku ntítsje xi nibajehen ndji̱o̱jmi ján nga y'a yubi̱hi̱ ti̱xa̱ na̱nko̱ ko̱ kjiya ntsja nku n'úki̱cha̱ chánka. &xEKo̱ já xingisoo̱ kin'ek'ienko̱ho ki̱cha̱ xi tíbitju ts'a xi tjísun ndje̱. Ngayjee̱ ni̱see̱ tu̱ xí i̱ncha kikjinehé yjonintehe̱ jóo̱.w'Kichjubénijé chi̱ ko̱ ta̱ kichjubénijé nda̱ profeta̱ tsank'á xi kits'ín kju̱a̱nkjún nginku̱n chi̱. Kui kju̱a̱nkjún xi kits'ín ts'ana̱cha̱ko̱ho̱ ra̱ xu̱ta̱ xi kitsjánte nga kis'et'aha̱ chu̱ba̱ha̱ chi̱ ko̱ xi kits'íntsjoho̱ sénni̱stjihi̱n. I̱ncha kichjanikj'ajin tík'un chi̱ ko̱ nda̱ profeta̱ tsank'óo̱ a̱jin ntáchak'un nd'í xi títiko̱ho sufri̱. {voA̱s'a̱i kikie chu̱ xi tsitjujín ntáchak'uu̱n ko̱ já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱ nga tje̱nko̱ já juhu̱n. I̱ncha kama ñjakú tu̱ xi i̱ncha kja̱ánko̱ho xi tjísuhu̱n ndje̱ ko̱ já jun xi ts'e̱ xi tjísuhu̱n ndje̱. wugChi̱no̱o yjonintehe̱ já rei̱ ko̱ já jun k'aku̱ ko̱ já xi x'i̱n b'asje yjoho̱, yjoho̱ ndje̱ ko̱ xi b'esúhu̱n chu̱, yjonintehe̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, xi tjíma nda̱íhi̱ ko̱ xi kich'atse, xi ihi̱ ko̱ xi xi̱xi̱hi̱. etCA̱s'a̱i kikie nku ntítsje xi síjñasun ts'íu̱. Kui xi 'yún kinchja̱ nga b'i̱ kitsúhu̱ ngayjee̱ ni̱se xi b'ema tje̱n nk'a ján: —Nibá ma ñjakú nga chi̱no̱o nichine chánka xi tsjá Nti̱a̱ná. sNajyun xi yja ko̱ ngasuhu̱ tjít'a j'áín xu'bi̱: “Nda̱ rei̱hi̱ já rei̱ ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ha̱ já nti̱a̱.” `r9Ts'a tíbitju nku ki̱cha̱ xi yjo, tu̱ xi kja̱ánko̱ho nanki xi tjín a̱sunntee̱. Ndjá ku̱a̱téxumaha̱ xu̱ta̱ ko̱ ts'i̱ín nibánehe̱ kju̱a̱kjan chánkaha̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún. q}Tje̱nnkihi̱ já jun xi tjín ndji̱o̱jmi ján. Ndje̱ taba tjíntusúhu̱n nga yja najyun xi chjí, xi taba ko̱ je. Zp- Yja nku najyun xi kits'ihi̱ jní ko̱ j'áíhi̱n, kui xi Éhe̱n Nti̱a̱ná. ~ou Xi tíi̱ncha nd'í tíi̱ncha tunku̱n. Nkjin corona̱ tjí'aha̱ ko̱ tjít'aha̱ nku j'áín xi nku tutu kui be. _n7 A̱s'a̱i kikie nga tje̱nti̱xa̱ nk'a ján. Tsase ko̱ kikie nku ndje̱ taba. Xi tjísuhu̱n chu̱ 'mi Xi Kixi̱ Ts'ín ko̱ Xi Kju̱axi̱ Ni xi Tsu. Kixi̱ ts'ín nk'ie nga kju̱a̱ ts'ín ko̱ nga kján. Cm A̱s'a̱i tsási̱nkúnch'int'aha̱ ntítsjee̱ xi má nga ts'intsjoho̱, tu̱nga b'a̱há kitsúna: —Najmi b'a̱ tu̱ n'ei. An ta̱ ts'inxát'aha̱ Nti̱a̱ná xi nkúhu ji ko̱ ta̱ xi nkúhu já nts'ei xi tu̱ nkú tíma 'yún tak'uhún én xi tsakúya Jesu. Nti̱a̱náhá xi n'e̱tsjoihi̱. A̱t'aha̱ én xi tsakúya Jesu, kui ée̱n xi ts'ínkinchja̱ha̱ já profeta̱. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi Jua nku xi tjísuhu̱n ndje̱ l A̱s'a̱i b'a̱ kitsúna ntítsjee̱: —T'et'ai ni xu'bi̱: “¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xi kik'inyaha̱ ra̱ nga kj'u̱a̱íhi s'í kju̱a̱bixaha̱n Chu̱tsa̱nko̱!” Ko̱ b'a̱ ta̱ kitsúna: —Kju̱axi̱ ni xi tíxihin. Nti̱a̱ná xi b'a̱ kitsú. 'kGKa'ba̱i̱hi̱ nga ngju̱a̱ najyun xi chjí,
xi je ko̱ xi tíbat'ai. Kui niu̱ xi tsuhu̱ ra̱ ni xi nda i̱ncha kits'ín xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná. Yj+Kat'etsjoná ko̱ katsejíhinná kju̱a̱tsjo,
n'e̱kié yjoná nga kui xi chánka.A̱t'aha̱ ja kuichu chu̱ba̱ kju̱a̱bixaha̱n Chu̱tsa̱nko̱,
ja kab'énda yjoho̱ xi k'úéjñako̱. 0iYA̱s'a̱i kint'e nga xi nkú ts'ín nu'yá nkjin nta̱ha̱ xu̱ta̱, xi nkú ts'ín faneya ntáje̱ nga ma 'yún ko̱ xi nkú ts'ín 'yún faneya ch'o̱n. B'i̱ kitsú nto̱:—¡Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná!A̱t'aha̱ tíbatéxuma Nti̱a̱ná, Nti̱a̱ xi tjíhi̱n nga'yún. ghGA̱s'a̱i kinu'yá nku nta̱ xi nibaha̱ ra̱ má b'ejña Nti̱a̱ná nga b'i̱ kitsú:N'e̱tsjoho̱ Nti̱a̱ná ngayjo jun xi xu̱ta̱ xi ts'e̱,
jun xi yankjún Nti̱a̱ná, xi xi̱xi̱hi̱ ko̱ xi ihi̱. gA̱s'a̱i kingjénsten santaha t'anankiu̱ jáchá xi kan ñjuu̱ ko̱ xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n nga kits'íntsjoho̱ Nti̱a̱ná, kui xi tíjñasun a̱nte má batéxuma. B'i̱ i̱ncha kitsú: —¡B'a̱ katuma! ¡Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná! 5fcA̱s'a̱i b'a̱há ta̱ i̱ncha kitsú ngáha: —¡Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná! Ni̱nti̱ xi tíbitjuhu̱ nanki chánkoo̱ ngju̱a̱i̱nji nk'a ján tu̱ nkjéhé ni. be=A̱t'aha̱ nda ts'ín ko̱ kixi̱ ts'ín kju̱a̱,
ja kuats'ínko̱kju̱a̱ na̱ská k'aku̱
xi ni najmi ndaha̱ kits'ínkatsúnko̱ho xu̱ta̱.Nti̱a̱ná ja kuakasje chjí jníhi̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. d Nk'ie nga ja kama ni xu'bi̱, a̱s'a̱i kint'e nta̱ha̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ xi 'yún kinchja̱ ndji̱o̱jmi ján nga b'i̱ i̱ncha kitsú:—¡Kan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná, kui xi ts'ínk'ankiná!Kui xi ts'e̱ kju̱a̱chánka ko̱ nga'yún. c#A̱t'aha̱ kui nankiu̱ y'anji jníhi̱ já profeta̱, jníhi̱ xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ ngayjee̱ xi kin'ek'ien a̱sunntee̱.:bmNajmi ta̱ ts'i̱ín ndzjehen ndaha nku nd'í a̱ya ni̱yátéhe̱ ko̱ najmi ta̱ ku̱i̱nú'yáha s'í kju̱a̱bixan. B'a̱ ka̱ma ta̱ ndaha tsa já tiyanta̱ xi tjín yo̱ kama já k'aku̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín ko̱ tj'e xi maha̱ ts'ana̱cha̱ko̱ho̱ ra̱ ngayjee̱ na̱xi̱nantá xi tjín. oaWNajmi ta̱ ku̱i̱nú'yáha a̱ya ni̱yátéhe̱ nga kju̱a̱ne̱ najní arpa̱ ko̱ yána̱xu̱ ko̱ tjio. Yo̱ najmi ta̱ s'e̱he já xi ts'ínnda nkjin tíkjá ni. Yo̱ najmi ta̱ ku̱i̱nú'yáha nga ku̱a̱kjan tuni̱ñu̱. }`sA̱s'a̱i nku ntítsje xi nk'a tje̱n kikjesíntje̱n nku ndji̱o̱ na̱xi̱ áí. Kui xi kikjaníkj'ajin ntáchak'uu̱n nga b'i̱ kitsú: —B'i̱ ts'ín 'yún n'e̱kje nanki chánka Babiloni̱a̱ ko̱ najmi ta̱ ch'a sku̱e̱he̱ ra̱. $_AKat'etsjonu̱u, jun xi tintsu̱bo̱o ndji̱o̱jmi ján nga̱t'aha̱ ni xi tín'ehe̱ nanki chánkoo̱. Kat'etsjonu̱u, jun xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ já postru̱ ko̱ já profeta̱, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kuats'ínko̱kju̱a̱ nankiu̱ nga̱t'aha̱ ni xi kits'ínnu̱u. ^3I̱ncha ku̱a̱té'a ndyjo nintaku̱ nga ku̱a̱kúchji nga kju̱a̱ba tjíhi̱n, i̱ncha kji̱ntá ko̱ un sku̱e̱he̱ nga̱t'aha̱ ni xi tímaha̱ nankiu̱ nga b'i̱ i̱ncha ku̱i̱tsu̱: —¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin! ¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin nanki chánkoo̱! 'Yún ts'atse ni xi chjí. Yo̱ kama nchi̱ná ngayjee̱ xi tjíhi̱n yábarku̱. Tu̱ nkuhú nga kuan'ekjehe ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n. U]#Nk'ie nga i̱ncha sku̱e̱ ni̱nti̱ xi tíbitju má nga títi nankiu̱, 'yún i̱ncha ku̱i̱nchja̱ nga b'a̱ i̱ncha ku̱i̱tsu̱: —¿Má nankihi xi b'a̱ ta̱ tjín xi nkú tjín nanki chánkoo̱? \ Nkuhú nga kfehe ngayjee̱ kju̱a̱nchi̱ná chánka xu'bi̱. Nkjin i̱ncha ku̱i̱ncha ngayjee̱ já xi ts'ínko̱ yábarku̱, xi yá barku̱ i̱ncha b'emayá, xi ts'ínxáya yábarku̱ ko̱ ngayjee̱ xi ntáchak'uu̱n sakúhu̱ra̱ ni xi i̱ncha kjine. k[Onga b'a̱ i̱ncha ku̱i̱tsu̱: —¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin! ¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin nanki chánkoo̱! Kui xi kingja najyun chjí xi kuan ko̱ xi ni, nayjun xi yjajnuhu̱ to̱onsine ko̱ kj'a̱í kj'a̱í ndji̱o̱ tsjo k'un. sZ_Kjin i̱ncha ku̱i̱ncha já tiyanta̱ xi i̱ncha kama nchi̱nántjaihi nankiu̱, a̱t'aha̱ i̱ncha tsa̱nkjún kju̱a̱'un xi sku̱e̱he̱ nankiu̱. I̱ncha kji̱ntá ko̱ un sku̱e̱he̱ nga̱t'aha̱ ni xi tímaha̱ nankiu̱ \Y1B'a̱ k'úíhi̱n nanki Babiloni̱a̱: —¡Ja najmi ta̱ tjíhin ri tu tsjo k'un xi kama mje ṉkjúhin! ¡Ja kuan'endyja kjin ni tsjo k'un xi tjíhin ko̱ kju̱a̱nchi̱náhi̱! ¡Najmi ta̱ sa̱kú saha ri! X+ nkjin tíkjá ni xi sinjne̱ ko̱ ntá sinjne̱, tjink'úbjo ko̱ xán, seti̱, ku̱a̱n ni̱ñu̱ xi chjí ko̱ tuni̱ñu̱, turu̱ ko̱ chu̱tsa̱nka̱, ndje̱ ko̱ yá xi kje'yún ndje̱, ko̱ santaha xu̱ta̱ musu̱ xi satéña, kui niu̱ xi i̱ncha f'aiko̱ jóo̱. W A̱t'aha̱ to̱onsine ko̱ to̱ontaba, nkjin tíkjá ndji̱o̱ tsjo k'un ko̱ nkjin tíkjá najyun chjí, najyun kuan ko̱ xi nihi̱, nkjin tíkjá yá xi sinjne̱ ko̱ nkjin tíkjá ni xi kin'endako̱ho yá xi chjí ko̱ ki̱cha̱ ko̱ kj'a̱í sa nihi xi tjín, NV Játiyanta̱ xi tjín a̱sunntee̱ ta̱ kji̱ntát'a ko̱ un sku̱e̱he̱ nga̱t'aha̱ ni xi tímaha̱ nankiu̱, a̱t'aha̱ najmi ta̱ tjín xi k'u̱a̱tsehe̱ ra̱ ch'á xi kj'u̱a̱íko̱. U' Kjin ku̱i̱ncha, a̱t'aha̱ i̱ncha tsa̱nkjún kju̱a̱'un xi tí'ba̱i̱hi̱ nankiu̱ ko̱ b'a̱ i̱ncha ku̱i̱tsu̱: —¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin! ¡Ni̱ma̱ rú ts'íhin nanki chánkoo̱, nanki Babiloni̱a̱ xi nk'a tje̱n! A̱t'aha̱ nkuhú nga n'eko̱kju̱a̱ha. T+ Ni xi tjíhi̱n na̱ská Babiloni̱a̱ já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱ kits'ínchjénko̱ no̱ ko̱ jóo̱ i̱ncha kikjantuko̱ no̱. Kui nga nk'ie nga i̱ncha sku̱e̱he jóo̱ ni̱nti̱ xi tíbitju má nga títi nankiu̱, i̱ncha kji̱ntát'a ko̱ un ka̱ma k'un. MSKui kju̱a̱ha nkuhú nga ni̱bane tentehe̱ ra̱ kju̱a̱ni̱ma̱, ngabaya, kju̱a̱ba ko̱ kjintíá. Nd'í s'e̱tíko̱ho, a̱t'aha̱ tjíhi̱n nga'yún Nti̱a̱ná xi ts'ínko̱kju̱a̱ha̱. RXi nkú ts'ín 'yún nk'a ts'asje yjoho̱ ko̱ tsjo ts'ín y'ejña, b'a̱ ta̱ ts'ín 'yún tjoho̱n kju̱a̱ni̱ma̱ ko̱ kju̱a̱ba nd'a̱i̱. A̱t'aha̱ b'a̱ títsu nga kui rú nku na̱ rei̱na̱, najmi na̱ x'a̱n rú ko̱ rú najmi s'e̱he̱ kju̱a̱ba. [Q/’N'e̱k'íéchjíú ni xi kits'íhi̱n xu̱ta̱. Jo tjíhin nga n'ek'íéchjíú ngatitsuhu̱n. Ti̱nchajihu̱un tasa̱ha̱ ni xi k'úí, xi jo ni̱yá nga 'yún kjan sa nga xi kitsjáha̱ xi kj'a̱í. P}A̱t'aha̱ santaha ndji̱o̱jmi ján ja tíbichú ngatitsuhu̱n. Ja tjínjin k'un Nti̱a̱ná jé xi tíi̱ncha ts'ín. OA̱s'a̱i kint'e kj'a̱í nta̱ xi nibaha ndji̱o̱jmi ján xi b'i̱ kitsú: —Ti̱tjusjo̱jiun nankiu̱, jun xi xu̱ta̱ xi ts'a̱n, tu̱ xi najmi ko̱ jun ch'a̱njiko̱honu ngatitsuhu̱n ko̱ tu̱ xi najmi cha̱ko̱honu kju̱a̱ni̱ma̱ xi sa̱kúhu̱. 3N_A̱jihi̱n nanki xingisoo̱ nku na̱ská kama nanki Babiloni̱a̱. Xi nkúhu tsa kik'i jóo̱ kju̱a̱skáha̱ no̱ nga kikjantuko̱. Já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱ i̱ncha kikjantuko̱ no̱, ko̱ kama nchi̱ná já tiyanta̱ xi tjín nga̱t'aha̱ ni ṉkjún xi ts'atse nga tsjo ts'ín y'ejña. M'Yún kinchja̱ nga b'i̱ kitsú: —Ja kuan'ekje. Ja kuan'ekje nanki chánka Babiloni̱a̱. Ja ni'yaha̱ jánindoo̱ kama, a̱nte má tjíntuyá ngayjee̱ jáninda xi tjín. Ja nu̱ba̱ha̱ ngayjee̱ ni̱se xi uncha ko̱ xi si nginku̱n Nti̱a̱ná. IL Nk'ie nga ja kama ni xu'bi̱, a̱s'a̱i kikie kj'a̱í ntítsje xi nibajehen ndji̱o̱jmi ján. Kui xi chánka xá xi tjíhi̱n. Kju̱a̱chánka xi tjíhi̱n kits'ín ndzjehe̱n a̱sunntee̱. bK=Na̱ xi kuayai, kui nanki chánka xi batéxumaha̱ já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱.)JKA̱t'aha̱ Nti̱a̱ná y'éjña a̱jin ani̱ma̱ha̱ ndji̱a̱ xi tee̱ xi má nga i̱ncha ts'i̱ín ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná. Kui nga nkuhú i̱ncha ts'i̱ín maha yjoho̱ ko̱ i̱ncha tsjáha̱ chu̱ nga kui xi ku̱a̱téxuma santa nkúhu nga ku̱i̱tjusun én xi kitsú Nti̱a̱ná. iIKNdji̱a̱ xi te xi kuayai xi tjíhi̱n chu̱, kui xi i̱ncha ts'i̱ín unkie na̱skóo̱. I̱ncha kjé'aha̱ ngayjee̱ ni xi tjíhi̱n ko̱ k'u̱éjña kisti. Kji̱ne̱ yjonintehe̱ no̱ ko̱ nd'í i̱ncha k'u̱étiko̱ho. RHKo̱ b'a̱ ta̱ kitsú yana ntítsjee̱: —Ntáje̱ xi kuayai má nga tíjñasun na̱skóo̱, xu̱ta̱há niu̱. Tu̱ mí ntje̱hé ni y'aha̱ra̱, tu̱ mí éhén ni ko̱ tu̱ mí nankihí ni. MGI̱ncha kja̱ánko̱ Chu̱tsa̱nko̱, tu̱nga ts'i̱ín ngana̱há Chu̱tsa̱nko̱, a̱t'aha̱ kui xi Nda̱ Nti̱a̱ha̱ já nti̱a̱ ko̱ Nda̱ rei̱hi̱ já rei̱. I̱ncha tje̱nnkihi̱ Chu̱tsa̱nko̱ xu̱ta̱ xi kinchja̱ha̱ Nti̱a̱ná ko̱ j'ájihi̱n, xi kixi̱ i̱ncha kits'íntjusun ni xi kitsúhu̱ Nti̱a̱ná. mFS Kui xi nkuhú i̱ncha ka̱mako̱ xinkjín ko̱ tsjáha̱ chu̱ nga'yúhu̱n ko̱ xá xi tjíhi̱n. =Es ’Ndji̱a̱ te xi kuayai, kui xi tsuhu̱ ra̱ te já rei̱ xi najmi kje̱e 'ba̱i̱ xáha̱, tu̱nga k'u̱a̱i̱ xáhá ra̱ nga ku̱a̱téxumako̱ chu̱ nku ora̱ tjíhin. D/ Chu̱ xi y'ejña nk'ie ko̱ najmi ta̱ tjíhin, kui xi nda̱ rei̱ xi ma jiu̱n, xi ta̱ nku xi yatuu̱. A̱s'a̱i ngju̱a̱i̱ má nga ndyja̱. VC% Ta̱ tsuhu̱ ra̱ yatu já rei̱. Un já rei̱ xu'bi̱ ja i̱ncha kits'ínndyja, nku xi tjín saha̱ xá nd'a̱i̱, ko̱ nku xi najmi kje̱e f'ai. Kui xi najmi 'yún tse ka̱maha̱ nk'ie nga kj'u̱a̱í. !B; ’Kui ni xu'bi̱ xi machjéhe̱n kju̱a̱nkjintak'un. Nintaku̱ xi yatuu̱, kui xi tsuhu̱ ra̱ a̱sunntu tje̱nki̱ xi yatu xi tíjñasun no̱. YA+Chu̱ xi kuayai, kui xi y'ejña nk'ie. Najmi ta̱ tjíhin nd'a̱i̱. Tu̱nga ku̱i̱tjunjihí a̱ya ti̱xa̱ na̱nko̱ nga ngju̱a̱i̱ má nga ndyja̱. Xu̱ta̱ xi najmi tjíntut'á j'áíhi̱n kintehe̱ ni nga kamanda a̱sunntee̱ xu̱ju̱n xi má nga tjíntut'á j'áíhi̱n ngayjee̱ xi k'úéntu tík'un, kui xu̱ta̱ha i̱ncha ka̱ma nkjúhu̱n nk'ie nga i̱ncha sku̱e̱ chu̱ xi y'ejña nk'ie ko̱ najmi ta̱ tjíhin nd'a̱i̱ tu̱nga kj'u̱a̱í ngáha. P@A̱s'a̱i b'a̱ kitsúna ntítsjee̱: —¿Á tíma nkjúhun ri? Xínyaha nkú tjíhi̱n ra̱ nga̱t'a ts'e̱ no̱ ko̱ chu̱ xi tjísuhu̱n, xi yatu maha nintaku̱ ko̱ te maha ndji̱a̱ha̱. q?[Kikie nga ch'i̱ no̱. Jníhi̱ xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ jníhi̱ xu̱ta̱ xi kin'ek'ien nga̱t'aha̱ nga kits'ínkie yjoho̱ nga Jesu yjanki, kui xi kits'ín ch'i̱hi̱. Nk'ie nga kikie no̱, tu̱ ni xí kama nkjúhúnna. m>STjít'a stjen nku j'áín xi najmi chu̱ba̱ mankjihi̱n xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín tjít'a: “Nanki chánka Babiloni̱a̱.” Kui xi na̱aha̱ jminchjín ská ko̱ na̱aha̱ xu̱ta̱ xi ts'ín ni xi najmi sasíhi̱n Nti̱a̱ná. =+Nku najyun kuan ko̱ ni yja no̱. Kitsejnúhu̱ ra̱ to̱onsine ko̱ kj'a̱í kj'a̱í ndji̱o̱ tsjo k'un. Kjiya ntsja nku tasa̱ to̱onsine xi kitsehe ni xi najmi sasíhi̱n Nti̱a̱ná ko̱ ni xi si nginku̱n Nti̱a̱ná, kui xi tsuhu̱ ra̱ kju̱a̱ská xi kits'ín. i<KA̱s'a̱i j'aijínna Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ko̱ ngjiko̱na ntítsjee̱ a̱nte kixiu̱. Yo̱ kikie nku ta̱chju̱ún xi tjísuhu̱n nku chu̱ xi ni. Nkú ts'ín chubaha̱ xu̱ta̱, b'a̱ ts'ín tjít'aha̱ chu̱ nga kitsejnúhu̱. Tu̱nga én xi najmi tíbenkjúhún Nti̱a̱ná tjít'aha̱. Yatu maha nintaku̱ ko̱ te maha ndji̱a̱ha̱. k;OJá rei̱ xi tjín a̱sunntee̱ i̱ncha kikjantuko̱ na̱skóo̱ ko̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱ ta̱ i̱ncha kikjantuko̱ no̱. B'a̱ ts'ín kindyjajihi̱n ra̱ xi nkú ts'ínndyjajihi̱n xu̱ta̱ nk'ie nga ma ch'i̱. z: oA̱s'a̱i j'aisena nku ntítsje xi síjñajihi̱n ntítsje xi yatuu̱, ntítsje xi i̱ncha y'a tasa̱ xi yatuu̱. B'i̱ kitsúna: —Nibái̱. Kuakuchjíhi xi nkú ts'ín n'e̱ko̱kju̱a̱ na̱ská k'aku̱ xi tíjñasun ntáje̱ chánkoo̱. K9Nk'a ján nibaha̱ ra̱ ts'í ndji̱o̱ i xi kik'anehe̱ xu̱ta̱. Ts'ati yachán kilu̱ áíhi̱ niu̱. Én ch'on tsu kinchja̱ xu̱ta̱ nga najmi kikienkjún Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ kju̱a̱ni̱ma̱ xi ts'e̱ ts'í ndji̱o̱, a̱t'aha̱ un ṉkjún i̱ncha kikiehe̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱ni̱ma̱ chánka xu'bi̱.Y8+Najmi ta̱ kiyaha̱ ra̱ ngayjee̱ xjo̱ xi tjín ko̱ ta̱ ndaha na̱xi̱u̱. 7Jan tsitju nanki chánkoo̱ nga tsakjanya ko̱ kin'ekje nanki xi tjín a̱sunntee̱. J'áítsjehe̱n Nti̱a̱ná nanki chánka Babiloni̱a̱ xi má nga kits'ín nibánehe̱ kju̱a̱kjan chánkaha̱. Kin'ek'i nanki Babiloni̱a̱ kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná. s6_Tsat'ai nd'ích'o̱n, xa̱áha̱n kama, janeya ch'o̱n, ko̱ kama nku chón xi tu̱ xí 'yúhún. Nkúhu nga tjíntu xu̱ta̱ a̱sunntei̱ najmi kje̱e ma nku chón xi nkúhu xu'bo̱, a̱t'aha̱ tu̱ xí 'yúhún kama chóo̱n. b5=A̱s'a̱i ntítsje xi ma yatuhu tsaténdzjo ni xi tíi̱ncha tasa̱ha̱. Kinu'yá nku nta̱ xi tu̱ xí 'yúhún. A̱ya ni̱nku̱ má b'ejña Nti̱a̱ná nga batéxuma nibaha nto̱ nga b'i̱ kitsú: —Ja kama. l4QJáninda xi joo̱n kinchja̱ ñjakúhu̱ já rei̱ a̱nte xi 'mi Armagedon nga én hebreo̱. a3;“Cha̱so̱o, an kjúa̱ xi nkú joyaha nda̱ ndyjé. ¡Nda tjín ts'e̱ xi tíjña tík'un ko̱ xi tíjña ndaha̱ najyuhu̱n tu̱ xi najmi kjúátsú'ba kistihi ko̱ najmi ka̱ma subaha̱ ra̱ nga cha̱!” K2Kui jánindoo̱ xi ts'ín kju̱a̱nkjún ko̱ i̱ncha bitju nga nchja̱ ñjaha̱ já rei̱ xi tjín ngayjee̱ a̱sunntee̱, tu̱ xi k'u̱éndaha yjoho̱ jóo̱ xi má nga i̱ncha ts'i̱ín kju̱a̱chán. A̱t'aha̱ kju̱a̱chán chánka s'e̱ ni̱stjin nk'ie nga ku̱a̱kúchji yjoho̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún. -1S A̱s'a̱i kikie jan jáninda xi b'a̱ k'un cháxkje̱ k'un. Ts'a chu̱yatuku̱ tsitju chu̱ ko̱ ts'a chu̱ xi ma joho ko̱ ts'a nda̱ profeta̱ tsank'óo̱. b0= A̱s'a̱i ntítsje xi ma juhun tsaténdzjojín ntáje̱ chánka Eufra̱te̱ ni xi tíi̱ncha tasa̱ha̱. A̱s'a̱i kixíya ntáje̱ tu̱ xi tsjántehe̱ ra̱ nga kj'u̱a̱ já rei̱ xi nibáha má tju ts'íu̱. U/# Ch'on i̱ncha kitsúhu̱ Nti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱'un xi tíi̱ncha be ko̱ tsé xi i̱ncha kingjaha̱, tu̱nga tu̱ nkú najmi i̱ncha ngjikj'áhá ra̱ ani̱ma̱ha̱. .{ A̱s'a̱i ntítsje xi ma uhun tsaténdzjo ni xi tíi̱ncha tasa̱ha̱ má tíjñasun chu̱ nga tíbatéxuma. A̱s'a̱i kama jyun ngayjee̱ má tíbatéxuma chu̱. I̱ncha kikjinene nja̱i̱ xu̱ta̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱'un xi tíi̱ncha be. :-m A̱s'a̱i 'yún kits'ínchjaha̱n nubóo̱ xu̱ta̱. Ndaha tsa b'a̱ kama, najmi i̱ncha ngjikj'áhá ra̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ najmi i̱ncha kits'ínkie yjoho̱ nga Nti̱a̱ná xi chánka. Tu̱ sa ní najmi kikienkjún Nti̱a̱ná nga kinchja̱. Nti̱a̱ná, kui xi maha̱ tsjá kju̱a̱ni̱ma̱ xu'bi̱. .,UA̱s'a̱i ntítsje xi ma ñjuhu tsaténdzjojnúhu̱ ts'íu̱ ni xi tíi̱ncha tasa̱ha̱. Kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱ ts'íu̱ nga nd'í k'u̱étiko̱ho xu̱ta̱. +3Ta̱ kint'e nku xi b'i̱ kitsú a̱jin na̱chan chje̱: —Joho̱n, Nti̱a̱ xi tjíhi̱n nga'yún, ji xi kixi̱ ko̱ na̱xu̱ n'ei kju̱a̱. ;*oA̱t'aha̱ kui xu̱ta̱ xu'bo̱ i̱ncha tsaténdzjo jníhi̱ xu̱ta̱ jee̱ ko̱ já profeta̱. Nd'a̱i̱ ji kuak'a̱i̱hi̱ nga jní i̱ncha kuak'i. B'a̱ ts'ín machjéhe̱n. -)SKint'e nga b'a̱ kitsú ntítsje xi batéxumaha̱ ntánijuo̱: —Tsje ní ji, Nti̱a̱ xi tíjña ko̱ y'ejña. Kixi̱ kuan'ei nga b'a̱ ts'ín kuan'ei kju̱a̱. (A̱s'a̱i ntítsje xi ma jahan tsaténdzjojín ntáje̱ ko̱ a̱jin ntá ti̱xo̱ ni xi tíi̱ncha tasa̱ha̱. A̱s'a̱i jní kama. r']A̱s'a̱i ntítsje xi ma joho tsaténdzjojín ntáchak'uu̱n ni xi tíi̱ncha tasa̱ha̱. A̱s'a̱i jní kama ntáchak'uu̱n xi nkúhu jníhi̱ nku nda̱ xi kan'ek'ien. K'ien ngayjee̱ xi tjíntu tík'un a̱jin ntáchak'uu̱n. &A̱s'a̱i ntítsje xi tjuu̱n ngjiténdzjosún a̱sunntee̱ ni xi tíi̱ncha tasa̱ha̱. A̱s'a̱i xu̱ta̱ xi tjíntut'áha̱ chu̱ba̱ha̱ chu̱ ko̱ xi kits'íntsjoho̱ sénni̱stjihi̱n i̱ncha kingjaha̱ tsé ch'onk'un xi kitsjáha̱ kju̱a̱'un. p% [A̱s'a̱i kint'e nku nta̱ xi tu̱ xí 'yúhún xi nibaha a̱ya ni̱nku̱. B'i̱ kitsúhu̱ ntítsje xi yatu maha: —Tankíún. Ta̱tendzjosún a̱sunntee̱ ni xi tíi̱ncha tasa̱ xi yatu xi kju̱a̱kjan chánkaha̱ Nti̱a̱ná. z$mKitsehe a̱ya ni̱nku̱ ni̱nti̱ xi tsitjujíhin kju̱a̱chánkaha̱ ko̱ nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná, ko̱ ndaha nku najmi kama jas'en a̱ya ni̱nku̱ santa nkúhu nga jeya kju̱a̱ni̱ma̱ xi yatuu̱ xi i̱ncha y'a ntítsje xi yatuu̱. #A̱s'a̱i nku xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n kitsjáha̱ nga nkúnkú ntítsje xi yatuu̱ nku tasa̱ to̱onsine xi kitsehe ni xi ts'i̱ín nibájennehe̱ xu̱ta̱. Kui xi kju̱a̱kjan chánkaha̱ Nti̱a̱ná, Nti̱a̱ná xi tíjña tík'un tu̱ nkjéhé ni. +"OTsitju ni̱nku̱ yatu ntítsje xi i̱ncha y'a kju̱a̱ni̱mo̱. I̱ncha yja najyun xi je ko̱ xi tíbat'ai ko̱ 'me̱he̱ tjíntukjáha̱ ni s'ekjá to̱onsine. !Nk'ie nga ja kama ni xu'bi̱, kikie nga tsix'á ni̱nku̱, a̱nte nkjúhu̱n Nti̱a̱ná xi síjña ndji̱o̱jmi ján.  )Ngayjee̱ xu̱ta̱ tjíhin nga tsa̱nkjúhin, Nti̱a̱ni̱.Ngayjee̱ xu̱ta̱ tjíhin nga ts'i̱íntsjohi.A̱t'aha̱ nku tutu ji xi tsjei.Kj'u̱a̱í nginkuin ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín nga ts'i̱íntsjohi,
a̱t'aha̱ ja ya nga kixi̱ n'ei kju̱a̱. QTíi̱ncha se soho̱n Moise, nda̱ xi kits'ínxát'aha̱ Nti̱a̱ná, ko̱ ta̱ tíi̱ncha se soho̱n Chu̱tsa̱nko̱. B'i̱ tíi̱ncha tsu:Ji Nti̱a̱ni̱, ji tjíhi̱n nga'yún.Chánka ni xi kin'endai ko̱ ma nkjúnni̱.Kixi̱ ko̱ na̱xu̱ ni̱yá xi ts'i̱.Ji xi nda̱ rei̱hi̱ xu̱ta̱ xi tjín. xiKikie nku ni xi b'a̱ tjín nku ntáchak'un chu̱tsín xi nd'í kin'etjijinko̱ho tjín. Ko̱ a̱ndaihi̱ ntáchak'uu̱n tíi̱ncha ndju xu̱ta̱ xi kits'ín ngana̱ha̱ chu̱. Kui xi Najmi kits'íntsjoho̱ sénni̱stjihi̱n ko̱ najmi kits'ínkjáíhi̱n nga kis'et'aha̱ xki̱ j'áíhi̱n chu̱. I̱ncha y'a xu̱to̱ najní arpa̱ xi Nti̱a̱ná kitsjáha̱.  A̱s'a̱i kikie ndji̱o̱jmi ján kj'a̱í ni chánka xi ma nkjúnná, xi tsakúchji ni xi ka̱ma. Yatu ntítsje kikie xi i̱ncha y'a yatu kju̱a̱ni̱ma̱ xi fekuhu. B'a̱ ts'ín ku̱i̱chú ma ndju̱úhu kju̱a̱kjan chánkaha̱ Nti̱a̱ná xi tíb'éjña chji. V%Kits'ionnkí tuntsja̱jée̱ na̱tsihi̱n nankiu̱, tu̱nga tu̱ jníhí kitju. Xi nkú ra̱ ma nku metru̱ masen kama nga na̱nka̱ha̱ jníu̱ ko̱ jan ra̱ unchan kilome̱tru̱ kama nga tayáha̱.`9A̱s'a̱i ki̱cha̱ha̱ ntítsjee̱ tsateko̱ho tuntsja̱jé xi tjín a̱sunntee̱ ko̱ kits'ínkj'a má nga ts'íónnki tuu̱, kui xi tsuhu̱ ra̱ má nga s'e̱jña chji kju̱a̱kjan chánkaha̱ Nti̱a̱ná. +OKo̱ na̱chan chje̱ ta̱ tsitju kj'a̱í ntítsje xi batéxumaha̱ nd'íu̱. Kui xi 'yún kinchja̱ nga b'i̱ kitsúhu̱ xi y'a ki̱cha̱ yjoo̱: —Ki̱cha̱ yjo̱hi̱ ti̱chákjáko̱honi éhe̱n tuntsja̱jé xi tjín a̱sunntee̱, a̱t'aha̱ ja chu̱ba̱ha̱ nga stí tuntsja̱jée̱. s_Ni̱nku̱ xi síjña ndji̱o̱jmi ján ta̱ tsitju kj'a̱í ntítsje xi ta̱ y'a nku ki̱cha̱ yjo. A̱s'a̱i xi tíjñasun ni̱nti̱u̱ ki̱cha̱ha̱ tsateko̱ho ni xi tjíntje̱ a̱sunntee̱ ko̱ j'áya cha̱ha̱n. 1A̱s'a̱i ni̱nku̱ tsitjuhu kj'a̱í ntítsje ko̱ 'yún kinchja̱ nga b'i̱ kitsúhu̱ xi tíjñasun ni̱nti̱u̱: —Ja kama chá ni xi tjíntje̱ a̱sunntee̱. Ki̱cha̱hi̱ ti̱cháko̱honi niu̱ ko̱ ch'a̱tjóí, a̱t'aha̱ ja kuichu chu̱ba̱ nga ch'a̱tjó cho̱n. }sA̱s'a̱i tsase ko̱ kikie nku ni̱nti̱ taba. A̱sun ni̱nti̱u̱ tíjñasun nku xi b'a̱ tjín xi nkúhu Ntíhi̱ Nda̱x'iu̱n tjín. Tjí'aha̱ nku corona̱ to̱onsine. Kjiya ntsja ya nku ki̱cha̱ yjo xi n'echjén nga ti tuni̱ñu̱. 3_ A̱s'a̱i kint'e nku nta̱ xi nibaha ndji̱o̱jmi ján nga b'i̱ kitsúna: —T'et'ai ni xu'bi̱: “¡Nd'a̱i̱ tíb'atuts'i̱nhi̱n ra̱ nk'ie nga nda tjín ts'e̱ xu̱ta̱ xi ku̱a̱yá nga s'ejihi̱n Nti̱a̱ná!” Ko̱ b'i̱ títsu Espiri̱tu̱: —Joho̱n, b'a̱ tjín. Kui xu̱ta̱ha xi i̱ncha ts'i̱ínkj'áíya a̱t'aha̱ ndjá xá xi i̱ncha kits'ín. Nti̱a̱ná tsjáha̱ chjíhi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nga̱t'aha̱ ngayjee̱ ni nda xi i̱ncha kits'ín. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nkú ts'ín kichjusítje̱n cha̱ha̱n a̱sunntee̱   Kui nga tjíhin nga ts'i̱ín chúkju̱a̱ha xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná, xi f'átjo kju̱a̱téxumaha̱ ko̱ s'ejihi̱n Jesu.  Ndaha tsa mí yjehe najmi ka̱mandyja̱ya ni̱nti̱hi̱ nd'í xi tsjá kju̱a̱'un. Ndaha nku ni̱stjin ko̱ ndaha nku ni̱stje̱n najmi ts'i̱ínkj'áíya xi ts'i̱íntsjoho̱ chu̱ ko̱ sénni̱stjihi̱n ko̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n chu̱ba̱ha̱ j'áíhi̱n. 7g kui xi tjíhin nga ts'i̱ínkjáínyjehe̱ kju̱a̱kjan chánkaha̱ Nti̱a̱ná. B'a̱ ka̱maha̱ xi nkú maha̱ xi 'yún 'bi xán xi najmi kichjuje̱he̱n nga'yúhu̱n. Nd'í ko̱ sufri̱ k'u̱a̱i̱ko̱ho̱ ra̱ kju̱a̱ni̱ma̱ nginku̱n ntítsje jehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ nginku̱n Chu̱tsa̱nko̱. B} A̱s'a̱i nku ntítsje xi ma jahan b'i̱ kitsú: —Tsa tjín xi ts'i̱íntsjoho̱ chu̱ ko̱ sénni̱stjihi̱n ko̱ tsjánte nga s'e̱t'aha̱ chu̱ba̱ha̱ stjen ko̱ tsa ntsja, mSA̱s'a̱i nku ntítsje xi ma joho b'i̱ kitsú: —Ja kuan'ekje, ja kuan'ekje nanki chánka Babiloni̱a̱. Kits'ín ch'i̱ ngayjee̱ xu̱ta̱, tu̱ xi tu̱ mí ni ch'onk'uhún ni i̱ncha ts'i̱ín xi nkú ta̱ ts'ín kui. 'G'Yún kinchja̱ ntítsjee̱ nga b'i̱ kitsú: —Cha̱nkjún Nti̱a̱ná ko̱ n'e̱kio yjonu̱u nga kui xi chánka, a̱t'aha̱ ja kuichu chu̱ba̱ nga ts'i̱ínko̱kju̱a̱ xu̱ta̱. N'e̱tsjoho̱o xi kits'ínnda nk'a ján ko̱ t'anankiu̱, ntáchak'uu̱n ko̱ ntá ti̱xa̱ xi tjín. A̱s'a̱i kikie kj'a̱í ntítsje xi tsú'ba tje̱n nk'a ján nga nibáko̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná, kui xi tu̱ nkjéhé ni chjíhi̱ ra̱. Kui xi s'e̱ni̱jmíhi̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱, nkú tjín nanki xi tjín, nkú tjín maha ntje̱he̱ xu̱ta̱ xi tjín, nkú tjín maha xu̱ta̱ xi nchja̱ tu̱ má éhén ni ko̱ nkú tjín a̱nte má nga tjíntu. ) KNdaha nku én tsank'á najmi i̱ncha kinchja̱, a̱t'aha̱ kui xi je nginku̱n Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nga i̱ncha kinchja̱ jan ntítsje  Kui xi najmi i̱ncha kits'ínsi yjoho̱ tsa jminchjín kikjantuko̱, a̱t'aha̱ najmi y'entuko̱ chju̱ún. Tsuhu̱ ra̱ nii̱ nk'ie nga najmi i̱ncha kits'íntsjoho̱ kj'a̱í nti̱a̱. I̱ncha yjankihi̱ Chu̱tsa̱nko̱ tu̱ má nga tífihí. Kui xi kis'echjíntjai a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín. Kui xi tí'ba̱i̱hi̱ Nti̱a̱ná ko̱ Chu̱tsa̱nko̱ nga chje̱ xi tjun tíi̱ncha n'e ma. 0 YNginku̱n xi tíbatéxumoo̱ ko̱ nginku̱n xi ñju xi tjíntu tík'uu̱n ko̱ nginku̱n jáchá xi kan ñjuu̱, tjín xi tíi̱ncha se nku soo̱n tse̱tse̱. Najmi ch'a tímaha̱ soo̱n xu'bo̱, nku tutuhú xi unchan ko̱ yachán ñju mii̱ xi tsitjujin a̱jihi̱n xu̱ta̱ a̱sunntee̱. l QKint'e nku nta̱ xi nibaha ndji̱o̱jmi ján. Janeya nto̱ xi nkú ts'ín faneya ntáje̱ nga ma 'yún ko̱ xi nkú ts'ín faneya ch'o̱n. B'a̱ ta̱ ts'ín jane nta̱ xi kint'e xi nkúhu nkjin ṉkjún arpa̱ xi tín'ekjane. }  uA̱s'a̱i tsase ko̱ kikie nga Chu̱tsa̱nko̱ síjñasun a̱sunntu tje̱nki̱ Sio̱n. Tíi̱nchat'aha̱ unchan ko̱ yachán ñju mii̱ xu̱ta̱ xi tjíntut'áha̱ stjen j'áíhi̱n Chu̱tsa̱nko̱ ko̱ j'áíhi̱n Na̱'mihi̱ Chu̱tsa̱nko̱. O Kui ni xu'bi̱ xi machjéhe̱n kju̱a̱nkjintak'un. Xi mankjihi̱n kat'asje xki̱hi̱ chu̱, a̱t'aha̱ xki̱hi̱ j'áíhi̱n nda̱há niu̱. Jun unchan ko̱ cháte ko̱ tj'ion nku niu̱.P Kits'ín nga najmi ch'a ka̱ma k'u̱a̱tse ko̱ a ra̱ ka̱ma ku̱a̱téña tsa mí nihi, tsa najmi tjíhi̱n chu̱ba̱ha̱ chu̱ ko̱ tsa j'áíhi̱n chu̱ ko̱ a ra̱ xki̱hi̱ j'áíhi̱n chu̱. uc Ko̱ kits'ín chu̱ xi ma joho nga s'e̱t'aha̱ chu̱ba̱ ntsja kixi̱ ko̱ a ra̱ stjen ngayjee̱ xu̱ta̱, xi ihi̱ ko̱ xi xi̱xi̱hi̱, xi nchi̱náha̱ ko̱ xi x'a̱ha̱n, xi nda̱íhi̱ yjoho̱ ko̱ xi najmi nda̱íhi̱ yjoho̱. dA Kik'a̱i̱ntehe̱ chu̱ xi ma joho nga ts'i̱ínk'íéjña tík'un sénni̱stjihi̱n chu̱ xi tjuu̱n, tu̱ xi ku̱i̱nchja̱ha sénni̱stjiu̱n ko̱ ts'i̱ín nga n'e̱k'ien ngayjee̱ xi najmi ts'i̱íntsjoho̱.  Nga'yún xi kitsjáha̱ chu̱ xi tjuu̱n ts'ana̱cha̱ko̱ho̱ ra̱ xu̱ta̱ nginku̱n chu̱ xi tjuu̱n. Kits'ín kju̱a̱'yúhu̱n ra̱ xu̱ta̱ nga ts'i̱ínnda nku sénni̱stjihi̱n chu̱ xi tjuu̱n, tu̱ xi cha̱nkjúhun xi najmi k'ien nk'ie nga tsichaya. xi Kits'ín kju̱a̱nkjún chánka chi̱, santaha kits'ín nibájen nd'í a̱sun t'anankiu̱ nginku̱n xu̱ta̱. ?w Ngajoho̱ chu̱ xi tjuu̱n batéxuma. Kits'ín chi̱ nga xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱ i̱ncha ts'i̱íntsjoho̱ chu̱ xi tjuu̱n, chu̱ xi kin'enkihi̱ má tu̱ xí uhún ra̱. L A̱s'a̱i kikie kj'a̱í chu̱ xi tsitju t'anankiu̱. Jo maha ndji̱a̱ha̱. B'a̱ k'un ndji̱o̱ xi nkúhu ts'e̱ chu̱tsa̱nka̱, tu̱nga b'a̱há ts'ín nchja̱ xi nkúhu chu̱yatuku̱. A{ Xi tjíhin nga ngju̱a̱i̱nijé, kui xi ngju̱a̱i̱nijé. Xi tjíhin nga n'e̱k'ienko̱ho ki̱cha̱, kui xi ki̱cha̱ ku̱a̱yáha. Kui nga tjíhin nga ts'i̱ín chúkju̱a̱ha xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ ndjá ku̱i̱nchajin ni xi s'ejihi̱n. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua chu̱ xi tsitju t'anankiu̱ 8k Xi tje̱n tja̱ba̱xínñju katasínñju. j~M A̱s'a̱i i̱ncha kits'íntsjoho̱ chu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ xi najmi tjíntunt'á j'áíhi̱n xu̱ju̱n xi ts'e̱ Chu̱tsa̱nka̱ xi kin'ek'ie̱n. A̱t'aha̱ kintehe̱ ni nga kamanda a̱sunntee̱ xu̱ju̱hu̱n Chu̱tsa̱nko̱ tjíntut'á j'áíhi̱n ngayjee̱ xi k'úéntu tík'uu̱n. Kui xi najmi i̱ncha kits'íntsjoho̱ chu̱. A}{ Ta̱ kik'a̱i̱ntehe̱ nga kja̱ánko̱ xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ nga ts'i̱ín ngana̱ha̱. Ta̱ kik'a̱i̱hi̱ nga ku̱a̱téxumaha̱ nkú tjín maha ntje̱he̱ xu̱ta̱ xi tjín, nkú tjín nanki xi tjín, nkú tjín maha xu̱ta̱ xi nchja̱ tu̱ má éhén ni ko̱ nkú tjín a̱nte má nga tjíntu. <|q A̱s'a̱i chu̱ najmi kikienkjún Nti̱a̱ná nga kinchja̱. Ch'on kitsúhu̱ Nti̱a̱ná ko̱ a̱nte xi má nga tíjña Nti̱a̱ná ko̱ ngayjee̱ xi tjíntu ndji̱o̱jmi ján. 9{k Kik'a̱i̱ntehe̱ chu̱ nga nk'a k'u̱a̱sje yjoho̱ ko̱ nga najmi sku̱e̱nkjún Nti̱a̱ná nga ku̱i̱nchja̱, ko̱ kik'a̱i̱hi̱ nga yachán jo sá ku̱a̱téxuma. 7~}|{znyxx0wwv}ultvsrrpcoMnXmlkk{jii+hgffegdccoba`_Z^^.\[[ZrYoXWWHVUTSRQPFOOTNNMmLL#KJ?IHkHGaFEEDICKA@@?>==:A̱t'aha̱ nkuhú maha Nti̱a̱ná xi ts'ín nga na̱xu̱ ma xu̱ta̱ judio̱ xi kin'ehe̱ ni circuncision a̱t'aha̱ s'ejihi̱n, ko̱ ta̱ tsjá nga na̱xu̱ ma xu̱ta̱ xingisoo̱ xi najmi kin'ehe̱ ni circuncision tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n. ¿A tu̱ nkuhú Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ Nti̱a̱ná? ¿A najmi ko̱hó Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xingisoo̱? Joho̱n, b'a̱ tjín. Nti̱a̱ná ta̱ Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. DA̱t'aha̱ mankjinná nga ma na̱xu̱ xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n Jesucristo̱, najmi nga̱t'aha̱ tsa ts'íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. #?Kui b'a̱ maha, ¿a tjín nkú ts'ín ka̱ma nk'a n'e̱sjehená yjoná nginku̱n Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise na̱xu̱ kamahaná nginku̱n? Najmi ka̱ma. S'ejña t'axín ni xu'bo̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejinná Jesucristo̱. Y+Tu̱nga ni̱stjin nd'a̱i̱ ja tsakúchji nga na̱xu̱ ts'ín ko̱ nga tu̱ nku na̱xu̱hú títs'ín nk'ie nga títsjáha̱ xu̱ta̱ nga na̱xu̱ ma nginku̱n tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n Jesucristo̱. = sKui xi Nti̱a̱ná kits'ín ma nku chje̱. Tsaténdzjo jníhi̱ tu̱ xi sa̱kúhuná kju̱a̱n'endyjat'a nk'ie nga s'e̱jinná Jesucristo̱. B'a̱ ts'ín tsakúchjihi Nti̱a̱ná nga na̱xu̱ ts'ín. Ni̱stjin nk'ie, tu̱ nga̱t'aha̱ nga tsenta najmi kits'ínnijéhe̱ ra̱ xu̱ta̱ ngatitsun xi kits'ín. M Tu̱nga chánkahá kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná xi tu̱ títsjáhá nga na̱xu̱ ka̱ma xu̱ta̱ nginku̱n, a̱t'aha̱ Jesucristo̱ y'échjíntjai xu̱ta̱ ko̱ kits'ín nda̱íhi̱ jéhe̱.  Tu̱ nga̱t'aha̱ nga ngayjee̱ xu̱ta̱ kits'ín ngatitsun, ndaha nku najmi sakúhu̱ kju̱a̱chánka xi Nti̱a̱ná tsjá. K Nga̱t'aha̱ ní nga s'ejihi̱n xu̱ta̱ Jesucristo̱, b'a̱ ts'ín na̱xu̱ maha nginku̱n Nti̱a̱ná. Ko̱ b'a̱ maha̱ ngayjee̱ xi s'e̱jihi̱n, a̱t'aha̱ najmi ngabi ts'ín Nti̱a̱ná.  -Tu̱nga nd'a̱i̱ ja y'éjña chji Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín na̱xu̱ ma xu̱ta̱ nginku̱n. Najmi kju̱a̱téxumoo̱ xi maha̱ b'a̱ ts'ín. Santa níhi ma n'eya nii̱ a̱jihi̱n xu̱ju̱n kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise ko̱ ni xi y'ét'a já profeta̱. lQA̱t'aha̱ ndaha nku najmi na̱xu̱ cha̱ha̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ tsa ts'íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. A̱t'aha̱ tu̱ sa ní kju̱a̱téxumoo̱ b'éjña chjiná nga tjínná ngatitsun. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga tu̱ ngat'aha̱ nga s'ejihi̱n xu̱ta̱ Jesucristo̱ na̱xu̱ bichú ma nginku̱n Nti̱a̱ná >uYaá nk'ie nga xu̱ta̱ xi tíjñanehe̱ kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise, kju̱a̱téxumoo̱ tínchja̱ko̱ho̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ tu̱ xi nk'ie nga ku̱a̱se̱he̱ ra̱ Nti̱a̱ná mí nihi xi kits'ín xu̱ta̱ najmi ta̱ i̱ncha ku̱i̱nchja̱ha nga najmi ta̱ ku̱i̱tjunkihi̱ ra̱ yjoho̱. X)najmi i̱ncha tjínjin tak'un
nga Nti̱a̱ná xi tjíhin nga cha̱nkjún. 6gNajmi i̱ncha be má tjín kju̱a̱jyu, `9ni xi i̱ncha ts'ín ts'ín x'a̱ha̱n xu̱ta̱ ko̱ kju̱a̱ni̱ma̱ tsjáha̱. 9mKi̱tsa̱ b'ema nga ts'ínk'ien ani̱ma̱, :okitsehe ts'a én ch'on tsu ko̱ én stinta.   Ngabaya y'aha̱ ra̱ ni xi tsu,
tu̱ subahá én tsank'á nchja̱.Én xi bitju ts'a b'a̱ joyaha xáha̱n ye̱,  Ngayjee̱ kindyjajihi̱n ni̱yóo̱,
nkuhú nga tsatsuhun ani̱ma̱ha̱.Najmi tjín xi nda ts'ín, ndaha nku najmi tjín. hI Najmi tjín xi mankjihi̱n,
najmi tjín xi bangisjai nga sku̱e̱ yáha Nti̱a̱ná. ~- Xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná nga b'i̱ títsu:Najmi tjín xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná,
ndaha nku najmi tjín. }/ ¿Nkú ku̱i̱xíaán ni̱ ma? ¿A 'yún nda sai̱ ji̱n xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱nni̱ nga xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! A̱t'aha̱ ja kuayaá nga xi judio̱ ko̱ xi najmi judio̱ nkuhú ngatitsuu̱n tjíntujín. 1|[Ka̱ ma ra̱ b'i̱ k'úíhi̱ín xinki̱á kai: “Ch'on n'e̱é tu̱ xi nda ka̱maha a̱sunntei̱.” B'a̱ tíi̱ncha tsu xi tíi̱ncha nchja̱yaneni̱ nga kui niu̱ xi tíi̱ncha bakuyái̱. Nda tjín nga s'e̱jñanehe̱ mí nihi xi kanéhe̱ xi b'a̱ tíi̱ncha tsuu̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga najmi tjín xi bichú ma na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga ts'íntjusun ku̱a̱téxumoo̱ o{WTu̱nga tsa nga̱t'aha̱ én tsank'á xi tínchja, ko̱ tsa b'a̱ ts'ín tís'ejña chjihi nga b'a̱ tjín ni xi ts'ín Nti̱a̱ná ko̱ sakú saha̱ kju̱a̱chánka, ¿á b'a̱ tí'minaha̱ ni̱ ma nga ngatitsun títs'ian? z#¡Ndaha tsa mí yjehe najmi b'a̱ tjín! A̱t'aha̱ tsa najmi na̱xu̱ ts'ín Nti̱a̱ná, ¿nkú ts'ín ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha xu̱ta̱? y7Tsa kju̱a̱ch'onk'unná b'éjña chji nga Nti̱a̱ná xi na̱xu̱ ts'ín, ¿nkú ku̱i̱xíaán ni̱ ma? ¿A najmi na̱xu̱ ts'ín Nti̱a̱ná nk'ie nga ts'ín nibájennená kju̱a̱kjaha̱n a̱t'aha̱ ch'on k'aán? Nk'ie nga b'a̱ tíxian, tínchja xi nkúhu nku nda̱. Lx¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! Ndaha tsa tsank'á ngayjee̱ xu̱ta̱, tu̱nga Nti̱a̱ná tu̱ nkú ts'íhín ni xi na̱xu̱ tjín. Xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná nga b'i̱ títsu:S'e̱jña chji nga ji xi na̱xu̱i̱ nk'ie nga chu̱bai,
ko̱ n'e̱ ngana̱i̱ nk'ie nga n'e̱ko̱kju̱a̱hi. wTjín xi najmi kis'ejihi̱n éhe̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga, ¿a kuihí nihi xi ts'i̱ín nga Nti̱a̱ná najmi ts'i̱íntjusuhun éhe̱n? vChjíhi̱ ra̱ niu̱, tu̱ xi nkú ts'ín cha̱se̱hé ra̱á. Títjun Nti̱a̱ná kits'ínkjas'ehe̱n xu̱ta̱ judio̱ éhe̱n. u Kui b'a̱ maha, ¿mí ni xi tjín saha̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ni̱ ma? ¿Ko̱ má xi kui chjéhe̱n circuncision? %tCJudio̱ ní xi b'a̱ ts'ín tjíyaha̱ ko̱ circuncision xi nda, kui ní xi ma a̱jin ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱. Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná b'a̱ ts'íu̱n, najmi ni xi tjít'a xu̱ju̱n. Xi b'a̱ ts'ín tjíyaha̱, Nti̱a̱ná nda nchja̱nehe̱ xu̱ta̱ xu'bo̱, najmi xu̱ta̱.wsgNajmi yjonintee̱ tsuya yá xi judio̱, ko̱ najmi ni xi n'ehe̱ yjonintee̱ xi circuncision xi ndoo̱. _r7Xi najmi kin'ehe̱ circuncision yjonintehe̱ tu̱nga títs'íntjusuhún kju̱a̱téxumoo̱, kui xi k'u̱éjñanehi ni xi kanéhi ji xi tíjñahi kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ kin'ehi circuncision tu̱nga tíbiyunéní. PqKui nga tsa xi najmi kin'ehe̱ ra̱ circuncision kj'u̱átjoho ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, ¿a najmi n'e̱chjíhí ra̱ ni xi títs'ín nga cha̱se̱he̱ xi nkúhu tsa kin'ehe̱ circuncision? NpChjíhi̱ ra̱ nga kin'ehi circuncision tsa tín'etjusuin kju̱a̱téxumoo̱. Tu̱nga tsa tíbiyunéí kju̱a̱téxumoo̱, circuncision xi kin'ehi b'a̱ ma xi nkúhu tsa najmi kin'ehi niu̱. "o=B'i̱ títsu éhe̱n Nti̱a̱ná má nga tjít'a: “Nga̱t'anu̱u najmi tíyankjún Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱.” (nIJi xi tsjo mahi a̱t'aha̱ yai kju̱a̱téxuma xi kin'ekj'asehe̱n Moise, tu̱nga najmi tíyankjúnní Nti̱a̱ná nk'ie nga tíbiyunéí kju̱a̱téxumoo̱. :mmJi xi b'a̱ bixín nga cha̱nkjáán kju̱a̱bixanná, ¿a b'a̱ n'ei? Ji xi unchai nti̱a̱ xi ntsja xu̱ta̱ ts'ínnda, ¿a najmi n'ei ndyjé ni̱nku̱hu̱ nti̱a̱ xu'bo̱? lyJi xi bakuyáí, ¿a najmi bakuyáha̱ ri̱ yjohi̱? Ji xi b'eni̱jmí nga najmi ma n'e ndyjé, ¿a n'ei ndyjé? jkMJi xi bakuyáíhi̱ xu̱ta̱ xi najmi be ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Ji xi nda̱ maestru̱hu̱ xu̱ta̱ xi najmi mankjihi̱n, a̱t'aha̱ tíjñahi kju̱a̱téxuma xi bakúchji kju̱a̱nkjintak'uu̱n ko̱ ni xi na̱xu̱ tjín. j3Behe̱ tak'uin nga mahi baku ni̱yáíhi̱ xu̱ta̱ ka̱ ko̱ nga ji xi nkú joyaha nku nd'í xi ts'ín ndzjehe̱n xu̱ta̱ xi tjíma má jyuu̱n. si_Yai ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná nga n'e̱i. Yai má nihi xi nda a̱t'aha̱ kju̱a̱téxumoo̱ kisakúyahi. :hmJi xi b'a̱ tíbixín nga ji xi ntje̱ judio̱ tje̱hen ri, nga kju̱a̱téxuma xi kin'ekj'asehe̱n Moise kich'ai ko̱ tsjo mahi a̱t'aha̱ Nti̱a̱ nku tutuu̱ s'ejihin. >guB'a̱ ka̱ma ni̱stjin nk'ie nga Nti̱a̱ná k'u̱éxáha̱ Jesucristo̱ nga ku̱a̱se̱he ni xi tjíntu'máha̱ xu̱ta̱. B'a̱ ka̱ma xi nkú títsu én nda tsu xi tíb'eni̱jmíá. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga ta̱ tjíhi̱n jé xu̱ta̱ judio̱ ndaha tsa kui kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱téxumoo̱ .fUI̱ncha bakúchji xu̱to̱ nga a̱jin ani̱ma̱ha̱ tjít'a ni xi bakúya kju̱a̱téxumoo̱. Ani̱ma̱ha̱ tsuyaha̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda ni xi tíi̱ncha ts'ín. Ko̱ kju̱a̱nkjintak'uhu̱n tsuyaha̱ tsa tje̱he̱n jé ko̱ tsa najmi tje̱he̱n nga̱t'aha̱ ni xi tíi̱ncha ts'ín. veeXu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ najmi kik'a̱i̱hi̱ kju̱a̱téxuma xi kin'ekj'asehe̱n Moise tu̱nga ts'íhín ni xi títsu kju̱a̱téxumo̱o, a̱t'aha̱ mankjihi̱n ni xi nda ko̱ ni xi najmi nda. B'a̱ ts'ín kuenta̱ ts'e̱ suba sakúhu̱ ra̱ nku kju̱a̱téxuma, ndaha tsa najmi tíjñaha̱ kju̱a̱téxuma xi kin'ekj'asehe̱n Moise. 1d[ Najmi xu̱ta̱ xi tu̱ basínñjuhú ra̱ kju̱a̱téxumoo̱ xi na̱xu̱ ma nginku̱n Nti̱aná. Xu̱ta̱ xi ts'íntjusun ní kju̱a̱téxumoo̱ xi na̱xu̱ n'e̱ ma. Zc- Ngayjee̱ xi i̱ncha kits'ín ngatitsun nga najmi be kju̱a̱téxuma xi kin'ekj'asehe̱n Moise, tu̱ nkú ndyja̱há ta̱ ndaha tsa najmi kits'ínko̱kju̱a̱ha̱ kju̱a̱téxumoo̱. Ko̱ ngayjee̱ xi i̱ncha kits'ín ngatitsun nga ja be kju̱a̱téxuma xi kin'ekj'asehe̱n Moise, kui kju̱a̱téxumoo̱ ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha̱. 4bc A̱t'aha̱ namji ngabi ts'ín Nti̱a̱ná. a{ Tu̱nga ngayjee̱ xu̱ta̱ xi i̱ncha ts'ín ni xi ndoo̱, kui xi sa̱kúhu̱ kju̱a̱chánka xi tsjá Nti̱a̱ná, nda cha̱ ko̱ s'e̱he̱ kju̱a̱jyu, b'aha̱ ra̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. P` Kju̱a̱ni̱ma̱ ko̱ kju̱a̱ba sa̱kúhu̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi ts'ín ni xi ch'onk'un, b'aha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. v_eTu̱nga xu̱ta̱ xi sin kju̱a̱ ko̱ najmi nt'é'éhe̱n ni xi na̱xu̱ tjín, xi tu̱ sahá nt'é'éhe̱n ni xi najmi ndoo̱, kui xi i̱ncha ts'i̱ínkjáíhi̱n kju̱a̱'un xi ts'i̱ín nibánehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱kjaha̱n. ^!Xu̱ta̱ xi tu̱ nku tíi̱ncha títs'íhín ni xi nda, xi b'a̱ ts'ín tíbangisjáíhi nga sa̱kúhu̱ kju̱a̱chánka xi tsjá Nti̱a̱ná ko̱ nga nda cha̱ ko̱ nga k'úéntu tík'un sín, kui xu̱ta̱ha xi Nti̱a̱ná ts'i̱ínk'íéntu tík'un síhi̱n. ]}Nk'ie b'a̱ ka̱moo̱, Nti̱a̱ná tsjáha̱ chjíhi̱ nga nkúnkú xu̱ta̱ nga̱t'aha̱ xi nkú tjín ni xi kits'ín. \1Tu̱nga tu̱ nga̱t'aha̱ nga ndjá tjíyahi ko̱ nk'ie nga najmi tí'michj'aihi̱ ani̱ma̱hi̱, tu̱ sahá tín'etsenéí yjohi̱ kju̱a̱'un xi ni̱banehe̱ a̱sunntee̱ ni̱stjin nk'ie nga ts'i̱ín nibá Nti̱a̱ná kju̱a̱kjaha̱n ko̱ ts'i̱ín sisin kju̱a̱. *[M¿Á tín'e t'axíhi̱n ri̱ yjohi̱ kju̱a̱nda chánkaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ nk'ie nga tu̱ xí ts'ín'yún tak'uhúnná ko̱ nk'ie nga tu̱ xí ndahá ts'ín? ¿A najmi mankjihín ri nk'ie nga kui kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná títsjáni̱yáhi nga k'úínchj'a̱ha̱ ri̱ ani̱ma̱hi̱? ;ZoJi nda̱, ji xi chaseihi̱ yá xi najmi nda títs'ín ko̱ nk'ie nga b'a̱ ta̱ n'ei, ¿a b'a̱ bixín nga ku̱i̱tjunkihi yjohi̱ nga ts'i̱ínko̱kju̱a̱hi Nti̱a̱ná? VY%Yaá nga kixi̱ ts'ínko̱kju̱a̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'íu̱n. X )Ji xi chaseihi̱ yá xi nda ko̱ yá xi najmi nda ko̱ tín'ek'anji jé xu̱ta̱ xi kj'a̱í, najmi tjín nkú ts'ín n'e̱sjenkihini yjohi̱. Nk'ie nga chaseihi̱ yá xi nda ko̱ yá xi najmi nda, ta̱ ji ta̱ maha n'ek'anji jé yjohi̱, a̱t'aha̱ ji b'a̱ ta̱ n'ei. tW c Be xu̱ta̱ xu'bo̱ nga xi b'a̱ ts'íu̱n ngabaya tje̱he̱n ra̱, a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín y'éjña Nti̱a̱ná. Tu̱nga tu̱ nku b'a̱há tíi̱ncha ts'ín ko̱ santaha tsjo i̱ncha maha̱ nga kj'a̱í xi b'a̱ ta̱ ts'ín.V si, najmi ts'íntjusun én xi nchja̱, najmi ch'a xi ts'íntjo, najmi ma n'e jnenta ko̱ najmi ma ni̱ma̱ha̱ xinkjín. oU YNchja̱ne xinkjín, én tsank'á ts'ínne xinkjín, ts'ín unkie Nti̱a̱ná, najmi ch'a benkjún, ma ngak'un, nk'a b'asje yjoho̱, kju̱a̱nkjintak'uhu̱n b'asjejin nkjin tíkjá ni xi ch'onk'un, najmi nt'é'éhe̱n xi cháha̱, nT WKui nga kitsejíhi̱n ra̱ ngayje tíkjá ni ch'onk'un. Najmi na̱xu̱ i̱ncha ts'ín, fantuko̱ jminchjín xi najmi kje̱e bixan, i̱ncha fásihi̱n ni xi tjíhi̱n xinkjín ko̱ ch'on i̱ncha ts'ín. Kitsejíhin ani̱ma̱ha̱ kju̱a̱xintak'un, i̱ncha ts'i̱ínk'ien xinkjín, ko̱ ta̱ kitsejíhin kju̱a̱chán, kju̱a̱maña̱ ko̱ kju̱a̱ch'onk'un. IS  A̱t'aha̱ najmi i̱ncha kits'ínsihi̱n Nti̱a̱ná, kui nga Nti̱a̱ná kits'ín nda̱íhi̱ ra̱ nga ku̱a̱tsúhun kju̱a̱nkjink'uhu̱n, tu̱ xi i̱ncha ts'íhin ni xi najmi ma n'e. rR _Já x'i̱n ya ta̱ i̱ncha y'éntu xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ nga i̱ncha ts'i̱ínko̱ jmichjíu̱n. Ta̱ kuihi xinkjín x'i̱n i̱ncha kits'ín mje. Tjíhi̱n kju̱a̱suba ni xi i̱ncha kits'ín. Ta̱ kuihi jáx'i̱n i̱ncha kikjantuko̱ xinkjín. Tu̱nga ta̱ i̱ncha kits'ínkjáíhín ra̱ chjí xi tje̱he̱n ra̱ kju̱a̱ngasten xi i̱ncha kits'ín. XQ +Kui nga Nti̱a̱ná kits'ín nda̱íhi̱ ra̱ xu̱to̱ nga ni xi suba maná i̱ncha ts'i̱ín. Jminchjíhi̱n jóo̱ i̱ncha y'éntu xi nkú ts'ín tje̱he̱n ra̱ nga i̱ncha ts'i̱ínko̱ x'i̱hi̱n. *P OI̱ncha kits'ín t'axín éhe̱n Nti̱a̱ná xi na̱xu̱ tjín. Tu̱ én tsank'óo̱hó i̱ncha tsakj'á. I̱ncha kikienkjún ko̱ i̱ncha kits'íntsjoho̱ ni xi kin'enda a̱ntehe̱ ni nga xi kits'ínnda niu̱ ts'i̱íntsjoho̱, xi tjíhin nga n'e̱tsjoho̱ tu̱ nkjéhé ni. B'a̱ tjín. dO CKui nga Nti̱a̱ná kits'ín nda̱íhi̱ ra̱ xu̱to̱ nga ni xi najmi ndoo̱ i̱ncha ts'i̱íhin, ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ha̱. Ta̱ kui ta̱ maha najmi i̱ncha kikienkjún yjonintehe̱ nga ch'on kits'ínko̱. IN  I̱ncha kits'ín t'axín kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná, kui xi najmi maha̱ 'me. Kits'íntsjoho̱ sénni̱stjihi̱n xu̱ta̱ xi maha̱ 'me ko̱ sénni̱stjihi̱n ni̱see̱, chu̱ ko̱ ye̱. aM =Já nkjink'un chu̱ba̱ i̱ncha kits'ín mahá yjoho̱, tu̱nga já sihí i̱ncha kama. JL Tu̱nga ta̱ ndahá ni tsa i̱ncha kikie jóo̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, najmi i̱ncha kits'ínkie yjoho̱ nga Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n kju̱a̱chánka ko̱ ta̱ ndaha najmi i̱ncha kitsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱. Tu̱ sa ní ni xi najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ i̱ncha kits'ínnkjink'un ko̱ i̱ncha kama jyihi̱n. OK Najmi tjín xi nkú ts'ín b'a̱ i̱ncha ku̱i̱tsu̱hu nga najmi be. A̱t'aha̱ xi nkúhu nga kamanda a̱sunntee̱ tísakúchji nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná xi najmi maha̱ ndyja ko̱ nga nkuhú kui xi Nti̱a̱ná. Kju̱axi̱ kjáíhin nga najmi ma chji Nti̱a̱ná, tu̱nga ka̱mankjihínná tsa cha̱se̱éhe̱ ni xi kin'enda. gJ IA̱t'aha̱ ni xi yaha̱ Nti̱a̱ná, kui ta̱ i̱ncha be. Nti̱a̱ná ta̱ y'éjña chjihi̱. {I qNti̱a̱ná xi tíjña nk'a ján b'éjña chji kju̱a̱kjaha̱n nga ts'ín nibánehe̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi najmi benkjúhu̱n ko̱ i̱ncha ts'ín ni xi najmi na̱xu̱ nginku̱n. Kui xu̱to̱ xi b'échja nga cha̱ ni xi na̱xu̱ tjín. H 9Én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná bakúchji xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná tsjáha̱ xu̱ta̱ nga na̱xu̱ ma nginku̱n tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n. B'a̱ ma a̱t'aha̱ s'ejihi̱n, xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná nga b'i̱ títsu: “Xi ja na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná tu̱ nga̱t'aha̱ nga s'ejihi̱n k'úéjña tík'un.” B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga ngayjee̱ xu̱ta̱ tjíhi̱n jé zG oNajmi ma subana nga én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ b'eni̱jmíá, a̱t'aha̱ kui xi nga'yúhu̱n Nti̱a̱ná xi ts'ínk'ankiko̱ho ngayjee̱ xi s'e̱jihi̱n, xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. NF Kui nga mangimjehena nga k'ueni̱jmíhi̱nu̱u ko̱ ta̱ jun xi tintsu̱bo̱o Roma̱ én nda tsuhu̱ Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nga tjíhi̱n nga'yún én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ >E wTjíhin nga ts'ian a̱jihi̱n tu̱ mí xu̱ta̱há ni xá xi kitsjána, xu̱ta̱ xi nchja̱ én griego̱ ko̱ xi nchja̱ kj'a̱í én, xi nkjink'uhu̱n ko̱ xi najmi nkjink'uhu̱n. D 1 Jun já nts'e, mjena nga cho̱o nga nkjin ni̱yá kama mjena nga kfínsenu̱u tu̱nga santahá ni nd'a̱i̱ tjín ni xi tíb'échjana. Mjena ta̱ ts'ian xá xi kitsjána Jesucristo̱ a̱jinnu̱u xi nkú nga ta̱ títs'ian a̱jihi̱n xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xingisoo̱. bC ? Mjena nga xi nkú ts'ín nkuhú s'ejinná k'u̱a̱i̱ nga'yúnko̱ho̱ ra̱á xinki̱á. "B ? A̱t'aha̱ mje ṉkjúnna skuenu̱u tu̱ xi kúási̱nko̱ho̱nu̱u nga sa̱kúnu̱u ni xi tsjáná Espiri̱tu̱ Santo̱, tu̱ xi ndjá ku̱i̱nchahanu. aA = Bankihi̱ Nti̱a̱ná tsa kui xi mjehe̱ katsjáni̱yána nga ka̱ma kfínsenu̱u. 0@ [ Ngayjee̱ ani̱ma̱na̱ títs'inxát'aha̱ Nti̱a̱ná nga tíb'eni̱jmíá én nda tsuhu̱ Ntíhi̱, ko̱ kui xi be nga tehe̱nte ts'inkjónu̱u nk'ie nga nchjaka̱. ? 3Kui ni xu'bi̱ xi tjun xínnu̱u. Tu̱ nga̱t'aha̱ nga Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ts'e̱ná, tsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ nga ja kichjubó éhe̱n ko̱ nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱ tíchubani̱jmíyaha xi nkú ts'ín s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. r> _Ngayjoo̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tintsu̱bo̱o nanki Roma̱ títs'inkjínu̱u kui xu̱ju̱i̱n. Tjoho̱ Nti̱a̱ná jun ko̱ j'ájinnu̱u nga kikjáts'e̱nu̱u. Kas'enu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nga mjehe̱ ngju̱a̱i̱sehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Roma̱ k= QJun tintsu̱ba̱jiun xu̱ta̱ xi kis'eni̱jmíhi̱, kui nga xu̱ta̱ha̱ Jesucristo̱ ka̱mahanu. 7< iKitsjána kju̱a̱nda ko̱ kits'ín mana nku nda̱ postru̱ ngajoho̱ tu̱ xi tu̱ má k'ueni̱jmíhi̱ ra̱ xu̱ta̱ nga tjíhin nga s'e̱jihi̱n ko̱ ku̱i̱nt'é'éhe̱n. ; Ko̱ nk'ie nga j'áíyaha̱ ngabayoo̱, Espiri̱tu̱ Santo̱ y'éjña chji nga kui xi Ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún. +: QÉn nda tsuu̱ tínchja̱ni̱jmíyaha Ntíhi̱, kui xi Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Nk'ie nga yjoninte kik'a, ntje̱he̱ nda̱ rei̱ David nibaha̱ ra̱. 9 /én nda tsu xi kitsú nga tsjá nk'ie nga kits'ínkinchja̱ já profeta̱ha̱ xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná, kui xi tsje. 8 )An Pablo̱, an nda̱ musu̱ síhi̱n Jesucristo̱. Nti̱a̱ná kits'ín mana nku nda̱ postru̱hu̱ tu̱ xi k'ueni̱jmíhina én nda tsuhu̱, `79Ngatentoo̱ kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. B'a̱ katuma. 6Xi tíb'éjña chji ni xu'bi̱ b'i̱ títsu: —Joho̱n, kjúái̱ xatíá. ¡B'a̱ katuma! ¡Nibáí, Nda̱ Nti̱a̱ Jesu! [5/Tsa tjín xi kjéxin én xi tjít'a xu̱ju̱i̱n xi títsuya ni xi tjíhin nga ka̱ma, Nti̱a̱ná kjéxihi̱n xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'i̱íu̱n tu xi k'u̱a̱i̱hi̱, tu xi tsjá yá xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱, ko̱ ta̱ kjéxihi̱n a̱nte xi k'u̱a̱i̱hi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ nanki jehe̱ Nti̱a̱ná xi tjít'a xu̱ju̱i̱n. 47An b'a̱ tíxihi̱n xu̱ta̱ xi tíbasínñjuhu̱ én xi tjít'a xu̱ju̱n xu'bi̱ xi títsuya ni xi tjíhin nga ka̱ma: Tsa tjín xi k'u̱ésuhu̱n én xi tjít'a e̱i̱, Nti̱a̱ná k'u̱ésuhu̱n xu̱ta̱ xi b'a̱ ts'i̱íu̱n kju̱a̱ni̱ma̱ xi tjít'a xu̱ju̱i̱n. &3EB'a̱ títsu Espiri̱tu̱ ko̱ chju̱úhu̱n Chu̱tsa̱nko̱: —¡Nibáí! Xi tíbasínñjuhu̱ b'a̱ ta̱ katsú: —¡Nibáí! Xi tíma xintáha̱, kanibá. Xi mjehe̱, tu̱ katakj'áhá ntánijua xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. B'i̱ ts'ín fekuhu xu̱ju̱n xu'bi̱ ~2u—An Jesu títs'in nibá ntítsjena̱ tu̱ xi ku̱i̱tsu̱yaha̱ ra̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ ni xu'bi̱. An nts'én xi nibáha̱ ra̱ kja̱ma̱ha̱ David, an xi ntje̱he̱ David, ko̱ an niñu chánka xi ts'ín ndzjen nga ja tífi ma see̱n. v1eNa̱tsin ján ku̱i̱ncha xu̱ta̱ xi ch'onk'uu̱n, xi ts'ín tj'e, xi chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín, xi ts'ínk'ien ani̱ma̱, xi benkjún nti̱a̱ xi ts'ínndaha ntsja xu̱ta̱, ko̱ ngayjee̱ xi tsjoho̱ ko̱ nchja̱ én tsank'á. b0=¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi tíbanéhe najyuhu̱n tu̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱ tuhu̱ yá xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱ ko̱ tu̱ xi ka̱ma kju̱a̱s'ehen a̱nkju̱a̱ha̱ nankiu̱! q/[ An xi ntu alfa̱ ko̱ ntu omega̱. An nga tuts'ihi̱n ni ko̱ nga fekuhu. An xi tjuhun ko̱ xi fekuhu. . —Joho̱n, kjúái̱ xatíá. Kjúái̱ko̱ho̱ chjí xi tsjaha̱ nga nkúnkú xu̱ta̱ xi nkú nga i̱ncha kits'ín. P- Xi ts'ín ni xi najmi nda, tu̱ nkú kats'íhín ni najmi nda. Xi ch'onk'un, tu̱ nkú kats'íhín ni ch'onk'uhu̱n. Xi nda, tu̱ nkú kats'íhín ni xi ndaha̱. Ko̱ xi je, tu̱ nkú katuma jehé. E, Ko̱ b'a̱ ta̱ kitsúna: —Najmi tu̱ ch'atjó 'mai én xi kits'ínkjas'ehin Jesucristo̱ xi tjít'a xu̱ju̱i̱n. A̱t'aha̱ ja tíbichú tiña ni̱stjin nga ku̱i̱tjusun niu̱. +w Tu̱nga b'a̱há kitsúna: —Najmi b'a̱ tu̱ n'ei. An xi ta̱ ts'inxát'aha̱ Nti̱a̱ná xi nkúhu ji ko̱ xi nkúhu já nts'ei xi já profeta̱ ko̱ ngayjee̱ xi títs'íntjusun én xi tjít'a xu̱ju̱i̱n. Nti̱a̱náhá xi n'e̱tsjoihi̱. "*=An Jua kint'e ko̱ kikie ni xu'bi̱. A̱skahan nga ja kint'e ko̱ kikie, tsási̱nkúnch'int'aha̱ ntítsje xi tsakúna niu̱ nga kits'intsjoho̱. ,)Q—¡Kjúái̱ xatíá! ¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xi títs'íntjusuhun én xi tjít'a xu̱ju̱n xu'bi̱, xu̱ju̱n xi títsuya ni xi tjíhin nga ka̱ma! (#A̱s'a̱i b'a̱ kitsúna ntítsjee̱: —Kju̱axi̱ én xu'bi̱ ko̱ ma n'e s'ejin. Nti̱a̱ná, Nti̱a̱ xi kits'ínkinchja̱ já profeta̱, kui xi kuats'ín nibá ntítsjehe̱, tu̱ xi ku̱a̱kúchjihi̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ ni xi tjíhin nga ka̱ma xatí. I' Najmi ta̱ s'e̱he ni̱stje̱n. Najmi ta̱ ka̱machjéhe̱n ra̱ nd'í xi ts'i̱ín ndzjehe̱n xu̱ta̱ xi k'úéntu yo̱ ko̱ ta̱ ndaha ts'íu̱, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ín ndzjehe̱n. Tu̱ nkjéhé ni i̱ncha ku̱a̱téxuma xu̱ta̱ xu'bo̱. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nk'ie nga ja ma kj'u̱a̱íhí Jesu T&!I̱ncha ka̱ma ku̱a̱se̱'a Nti̱a̱ná ko̱ stjen s'e̱t'a j'áíhi̱n. Q%Najmi ta̱ s'e̱he ni xi najmi nda kinchja̱ne Nti̱a̱ná. K'úéjñajihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ Chu̱tsa̱nko̱ nankiu̱ nga ku̱a̱téxumaha̱ ko̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱ i̱ncha ts'i̱íntsjoho̱. +$OKamasehe̱n ni̱yáté k'aku̱hu̱ nankiu̱ ko̱ xki̱ a̱ndaihi̱ ntáje̱ tíi̱ncha yá tu xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. Nk'ie nga nku nú te jo ni̱yá bjaha̱ tu. Xki̱ sá bjaha̱ tu. Xka̱ha̱ yóo̱ maha̱ ts'i̱ínnkihi̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱. r# _A̱s'a̱i tsakúna ntítsjee̱ nku ntáje̱ xi tjíhi̱n ntánijua xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. Kui xi tíbat'ai xi nkúhu nch'án taba. Má b'entu Nti̱a̱ná ko̱ Chu̱tsa̱nko̱ nga batéxuma, yo̱ tíbitjuhu ntóo̱. {"oTu̱nga ndahá nku ni xi si nginku̱n Nti̱a̱ná najmi kju̱a̱s'en yo̱, ta̱ ndaha xu̱ta̱ xi ts'ín ni xi najmi sasíhi̱n Nti̱a̱ná, ko̱ ta̱ ndaha xi nchja̱ én tsank'á. Tu̱ nkuhú xu̱ta̱ xi tjíntut'á j'áíhi̱n xu̱ju̱hu̱n Chu̱tsa̱nko̱, yo̱ má nga tjíntut'á j'áíhi̱n xu̱ta̱ xi k'úéntu tík'uu̱n, kui xi ka̱ma kju̱a̱s'en yo̱.n!UYo̱ n'e̱kjas'en kju̱a̱nchi̱náha̱ ko̱ ni tsjo k'un xi tjíhi̱n nanki xi tjín a̱sunntee̱. d ANajmi s'e̱chja a̱nkju̱a̱ha̱ nankiu̱ nga ni̱stjiu̱n, ko̱ najmi s'e̱ ni̱stje̱n. :mXu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín a̱sunntee̱ i̱ncha k'úéma má ndzjehe̱n nankiu̱ ko̱ i̱ncha kj'u̱a̱íko̱ yo̱ kju̱a̱nchi̱náha̱ já rei̱ xi tjín a̱sunntee̱. ONajmi machjéhe̱n nankiu̱ tsa ts'íu̱ ts'i̱ín ndzjehe̱n ko̱ tsa sóo̱, a̱t'aha̱ nd'íhi̱ kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná títs'ín ndzjehe̱n ko̱ Chu̱tsa̱nko̱ xi nd'íhi̱ nankiu̱. /Najmi kikie ni̱nku̱ nankiu̱, a̱t'aha̱ Chu̱tsa̱nko̱ ko̱ Nti̱a̱ná, Nti̱a̱ xi tjíhi̱n nga'yún, kui xi ni̱nku̱hu̱ nankiu̱. iKA̱nkju̱a̱ xi te joo̱, te jo perla̱ tjíhin. Nkuhú ndji̱o̱ tsjo k'un perla̱ kamandako̱ho nga nkúnkú a̱nkju̱o̱. Ko̱ to̱onsine xi nda kamandako̱ho ni̱yáté k'aku̱hu̱ nankiu̱. 'Na̱ xi nkúhu chu̱tsín. W'oni̱ce̱ xi ma uhun, cornalina̱ xi ma juhun, crisoli̱to̱ xi ma yatuhu, berilo̱ xi ma jihin, topaci̱o̱ xi ma ñjaha, crisoprasa̱ xi ma tehe, jacinto̱ xi ma te nkuhu, ko̱ amatista̱ xi ma te joho. =sNgayje tíkjá ndji̱o̱ tsjo k'un chjí tjíntut'á tsjoho̱ tuts'in xjóho̱ nankiu̱, jaspe̱ xi tjuu̱n, zafiro̱ xi ma joho, aga̱ta̱ xi ma jahan, esmeralda̱ xi ma ñjuhu, )Ndji̱o̱ tsjo k'un jaspe̱ kamandako̱ho xjóo̱ ko̱ to̱onsine xi tu̱ xí ndahá kamandako̱ho nankiu̱. 'Na̱ xi nkúhu chu̱tsín. 5A̱s'a̱i ta̱ ts'achu̱ba̱ xjóho̱. Cháte ko̱ tj'ion metru̱ kama. Chu̱ba̱ xi ts'ínchjén xu̱ta̱, ta̱ kui xi kits'ínchjén ntítsjee̱. !Nkuhú chu̱ba̱ y'a nankiu̱. Nga ndjuhu̱ ko̱ nga tayáha̱ tu̱ nkuhú chu̱ba̱ y'a. Yáchu̱ba̱ha̱ ntítsjee̱ ts'achu̱ba̱ko̱ho nankiu̱. Jo mii̱ ko̱ jo unchan kilome̱tru̱ kama. Nga ndjuhu̱ ko̱ nga tayáha̱ ko̱ nga nk'aha̱ tu̱ nkuhú chu̱ba̱. Ntítsje xi tínchja̱ko̱na y'a nku yáchu̱ba̱ to̱onsine xi k'u̱a̱ chu̱ba̱ko̱ho nankiu̱, a̱nkju̱a̱ha̱ ko̱ xjóho̱. yTe jo maha tuts'in xjóho̱ nankiu̱. Nga nkúnkú tjíntut'á j'áíhi̱n já postru̱ xi te joho̱ Chu̱tsa̱nko̱. 9 Jan maha̱ a̱nkju̱a̱ xi yja má tju ts'íu̱ ko̱ jan yja má xi tje̱hen fintjai ts'íu̱ ko̱ jan yja nku ngatehe̱ ko̱ jan yja ngate xinkuu̱. lQ Tjítjindaihi̱ nankiu̱ nku xjó chánka ko̱ nk'a xi te jo maha a̱nkju̱a̱ha̱. Nkúnkú a̱nkju̱o̱ tíi̱nchasti nkúnkú ntítsje ko̱ tjíntut'áha̱ a̱nkju̱o̱ j'áíhi̱n ntje̱he̱ xu̱ta̱ Israel xi te jo maha. A{ Nd'íhi̱ kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná títs'ín kat'aihi̱ nankiu̱ xi nkú joyaha ndji̱o̱ tsjo k'un chjí, xi nkú joyaha nku ndji̱o̱ jaspe̱ xi taba xi nkúhu nch'án taba. q[ A̱s'a̱i j'aijínna Espiri̱tu̱ ko̱ ngjiko̱na ntítsjee̱ nku a̱sunntu tje̱nki̱ chánka xi 'yún nk'a. Yo̱ tsakúna nanki Jerusalen, kui xi nanki jehe̱ Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱ná títs'ín nibájen ndji̱o̱jmi ján.  A̱s'a̱i j'aisena nku ntítsje xi síjñajihi̱n ntítsje xi yatuu̱, ntítsje xi i̱ncha y'a yatu tasa̱ má nga tíi̱ncha kju̱a̱ni̱ma̱ yatu xi fekuhu. Kui xi b'a̱ kitsúna: —Nibái̱. Kuakuchjíhi na̱bixan xi ka̱ma chju̱úhu̱n Chu̱tsa̱nko̱. 6eTu̱nga máha xi tsankjún ko̱ xi najmi s'ejihi̱n, xi ts'ín ni xi najmi sasínna ko̱ xi ts'ínk'ien ani̱ma̱, xi chu̱ba̱ fantuko̱hó xinkjín ko̱ xi ts'ín tj'e, xi benkjún nti̱a̱ xi ts'ínndaha ntsja xu̱ta̱ ko̱ ngayjee̱ xi nchja̱ én tsank'á, kui xi tjíhin nga ngju̱a̱i̱ a̱jin ntáchak'un xi nd'í ko̱ sufri̱ títiko̱ho. Kui xi ngabaya xi ma joho. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua Jerusalen tse̱tse̱ Xi ts'i̱ín ngana̱, kui xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ngayjee̱ ni xu'bi̱. An ka̱ma Nti̱a̱ha̱ ko̱ kui ka̱ma ntína̱. z mA̱s'a̱i b'a̱ kitsúna: —Ja kama. An xi ntu alfa̱ ko̱ ntu omega̱, an xi tjuu̱n ko̱ xi fekuu̱. Xi tíma xintáha̱ an tsjaha̱ nga k'úí ntánijuaha̱ ntá ti̱xa̱ xi ts'ínk'íéntu tík'uhu̱n xu̱ta̱. Tu̱ tsjahá ra̱. P A̱s'a̱i b'a̱ kitsú xi tíbatéxumoo̱: —An títs'in tse̱tse̱ ngayjee̱ ni xi tjín. Ko̱ b'a̱ ta̱ kitsú: —T'et'ai ni xu'bi̱, a̱t'aha̱ kju̱axi̱ én xu'bi̱ ko̱ ma n'e s'ejin. r ]Ts'i̱ínxijnu ntánku̱n. Najmi ta̱ i̱ncha ku̱a̱yáha ko̱ najmi ta̱ i̱ncha kji̱ntáha. Najmi ta̱ kji̱ntáyaha nga̱t'aha̱ kju̱a̱boo̱ ko̱ najmi ta̱ un sku̱e̱he̱ ra̱. A̱t'aha̱ ni xi kis'e ja najmi ta̱ tjíhin. Kint'e nku nta̱ xi 'yún xi nibaha má tíjña xi tíbatéxumoo̱ nga b'i̱ kitsú: —Nti̱a̱ná ja tíjñajihi̱n xu̱ta̱ nd'a̱i̱. K'úéjñajihi̱n xu̱ta̱ ko̱ kui xi ka̱ma xu̱ta̱ha̱. Nti̱a̱ná k'úéjñajihi̱n ko̱ ka̱ma Nti̱a̱ha̱. v eKo̱ kikie nanki Jerusalen tse̱tse̱. Kui xi nanki jehe̱ Nti̱a̱ná xi Nti̱a̱ná kits'ín nibájen ndji̱o̱jmi ján. B'a̱ ts'ín kas'enda xi nkúhu nku na̱bixan xi tsjo tjín x'ótji xi kan'engja nga tíkuyaha̱ nda̱ bixoo̱n. 5 eA̱s'a̱i kikie nku nk'a tse̱tse̱ ko̱ nku t'ananki tse̱tse̱, a̱t'aha̱ kindyjajin sén nk'a xi tjuu̱n ko̱ t'ananki xi tjuu̱n, ko̱ najmi ta̱ kis'ehe ntáchak'un. -SXi najmi tjíntut'á j'áíhi̱n xu̱ju̱n má nga tjíntut'á j'áíhi̱n xu̱ta̱ xi k'úéntu tík'uu̱n, kui xi ta̱ kichjanikj'ajin ntáchak'un nd'íu̱.!;A̱s'a̱i kichjanikj'ajin xi 'mi Ngabaya ko̱ xi 'mi A̱ntehe̱ Xu̱ta̱ K'ie̱n a̱jin ntáchak'un nd'íu̱. Ngabaya xi ma joho ntáchak'un nd'íu̱. dA J'áíya ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ xi k'ienjin ntáchak'uu̱n ko̱ xi kjintuyánji t'anankiu̱, ngayjee̱ xi tjíntu a̱ntehe̱ xu̱ta̱ k'ie̱n. Xi nkú nga i̱ncha kits'ín, b'a̱ ts'ín i̱ncha kin'eko̱kju̱a̱. eC Kikie xu̱ta̱ xi k'ie̱n, xi ihi̱ ko̱ xi xi̱xi̱hi̱, nk'ie nga kabincha nginku̱n xi tíbatéxumoo̱. A̱s'a̱i kichjux'á nkjin xu̱ju̱n ko̱ ta̱ kichjux'á xu̱ju̱n xi má nga tjíntut'á j'áíhi̱n xu̱ta̱ xi k'úéntu tík'un. Xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n ni xi i̱ncha kits'ín, b'a̱ ts'ín kin'eko̱kju̱a̱ xu̱ta̱ k'ie̱n. M A̱s'a̱i kikie xi tíbatéxuma. Taba ko̱ chánka a̱nte má nga tíjña nga batéxuma. A̱s'a̱i t'anankiu̱ ko̱ nk'oo̱ i̱ncha ngji t'axín nginku̱n. Najmi ta̱ kis'ehe̱ ra̱ a̱nte. 5c Ko̱ nda̱nindoo̱ xi ts'ana̱cha̱ha̱ jóo̱ chja̱nikj'ajin ntáchak'un xi tjíhi̱n nd'í ko̱ sufri̱, má ta̱ chja̱nikj'ajin chu̱ ko̱ nda̱ profeta̱ tsank'óo̱. Yo̱ un sku̱e̱he̱ ni̱stjin ni̱stje̱n tu̱ nkjéhé nihi. B'i̱ ts'ín tsakuchjíhi̱ Jua nga n'e̱ko̱kju̱a̱ xu̱ta̱ [/ I̱ncha k'úéma ngayjee̱ a̱sunntee̱ ko̱ k'u̱étjindaihi̱ má tjíntu xu̱ta̱ jehe̱ Nti̱a̱ná ko̱ nanki xi Nti̱a̱ná tjoho̱. Tu̱nga ni̱bahá nd'í nk'a ján xi kj'u̱a̱ík'íétiyjehe̱. <qA̱s'a̱i ku̱i̱tju nga k'u̱a̱na̱cha̱ha̱ xi batéxumaha̱ nanki Gog ko̱ nanki Magog, kui xi tsuhu̱ ra̱ tu̱ má nankihí ni. Nda̱nindoo̱ ku̱i̱nchja̱ ñjakúhu̱ já jun xi tjíhi̱n nankiu̱ nga i̱ncha kja̱án. Nkjin ka̱ma xi nkú ts'ín nkjin maha tsumí xi tjín a̱ndai ntáchak'uu̱n. ~?}|v{{zyxvuOsr[qronomTlukkjji9hgffe_dccUba`_^]\[Z0XWVV%TTRSS6R"QSPjPONNM[LKJ~IH_GwGEbDDeCBB6A>@>=<(:9887\6544E33I22"110//5.-,+(*%)7(m''=&%:$-#""E!` 9P\Vf~kNI 6  %'f&1 & Kui b'a̱ maha, ¿nkú ku̱i̱xíhinná? ¿A ts'ín Nti̱a̱ná ni xi najmi na̱xu̱ tjín? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! y%k Xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná nga b'i̱ títsu: “Tjo kits'ian Jacob ko̱ kits'in unkie Esau.” v$e Kui nga b'a̱ kitsúhu̱ ra̱ Rebeca̱: “Ntí xi tjun tsíu̱n, musu̱hu̱ ntí xi tsjénkiu̱ ka̱ma.” # Nti̱a̱ná kinchja̱ko̱ títjuhu̱n Rebeca̱ nga kinchja̱ni̱jmíyaha ntíhi̱ nk'ie nga najmi kje̱e tsin ko̱ najmi kje̱e ts'ín ni xi nda ko̱ a ra̱ ni xi ch'onk'un, tu̱ xi ku̱i̱tjusuhun ni xi y'énda títjun Nti̱a̱ná nga j'ájin ntí xi kama mjehe̱. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná f'ájin xu̱ta̱ xi mjehe̱, najmi f'ájin tu̱ nga̱t'aha̱ ni nda xi ts'ín xu̱ta̱. 5"c Ko̱ najmi tu̱ nku ni xu'bi̱ kama. B'a̱ ta̱ kamat'ain Rebeca̱ nk'ie nga y'a ntí'yu̱n. Kui xi kama chju̱úhu̱n Isaac xi ta̱ ntje̱ cháha̱ xu̱ta̱ Israel. =!s A̱t'aha̱ kui én xu'bi̱ xi kitsúya títjuhu̱n Nti̱a̱ná Abraham: “Núni̱ xi nkú ma ni̱stjin xu'bi̱ kuakuchjíhi nga'yúnna̱. Nku ntíx'i̱n s'e̱jñaha̱ Sara̱.” z m Kui xi tsuhu̱ ra̱ nga najmi ntí xi kis'ehe̱ Abraham xi nkú ts'ín s'ená ntí, tsa kui xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná. Ntí xi kis'e níhi̱ xi nkú ts'ín kitsúya títjun Nti̱a̱ná, kui xi kits'ínchjíhi̱ nga kui xi ntje̱he̱ Abraham. I  Ko̱ najmi ngatentee̱ xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ Abraham, tsa kui xi ntí kikjihi̱n Abraham. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná b'a̱ kitsúhu̱ Abraham: “Ntje̱ xi s'e̱hi Isaac ni̱baha̱ ra̱.” *M Tu̱nga najmi j'a tiyahá éhe̱n Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ najmi ngatentee̱ xu̱ta̱ xi y'aha̱ ra̱ ntje̱he̱ Israel, tsa kui xi xu̱ta̱ Israel kikjin. 5c Nkuhú ntje̱ chá xi j'ájin Nti̱a̱ná, yo̱ nibaha̱ ra̱ xu̱ta̱ Israel ko̱ a̱jihi̱n xu̱to̱ tsitjujin xi kits'ín niba Nti̱a̱ná nk'ie nga kik'a yjoninte xi nkúhu xu̱ta̱. Kui xi Nti̱a̱ xi batéxumaha̱ ngayjee̱ ni xi tjín. Kan'etsjo tehe̱ntehe̱ tu̱ nkjéhé ni. B'a̱ katuma. 2] Xi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. Nti̱a̱ná kits'ín ma ntíhi̱. Y'ejñajihi̱n ko̱ tsakúchjihi̱ kju̱a̱chánkaha̱. Ni y'éndako̱ ntje̱ cháha̱ ko̱ kitsjáha̱ kju̱a̱téxumaha̱. Tsakúchjihi̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga ts'i̱íntsjoho̱ ko̱ kitsúya títjuhu̱n ni xi tsjáha̱. ^5 Tsa ka̱ma kai, mjena tsa santaha an ka̱ma nku xi najmi nda nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ tsa kjin kúáte̱jñaha̱ Jesucristo̱, tsa tu̱ ahá ni b'a̱ ts'ín ka̱ma kúási̱nka̱ já nts'é, kui xi ntje̱na̱. B Tjín babana ko̱ i̱xí tíneyahá tíma ani̱ma̱na̱. ! = Cristo̱ be nga kju̱axi̱ ni xi tíxian. Najmi tíb'ana̱cha̱. Ko̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ b'a̱ títsuna nga b'a̱ tjín ni xi títs'inkjíhi̱n k'an. s_'ta̱ ndaha ni xi nk'a ko̱ xi na̱nka̱, ta̱ ndaha nku ni xi kits'ínnda Nti̱a̱ná. Najmi tjín xi ka̱maha̱ kjé'aná kju̱a̱tjoho̱ Nti̱a̱ná, kju̱a̱tjo xi tsakúchjiná nga kitsjáná Nda̱ Nti̱a̱ná Cristo̱ Jesu.)K&A̱t'aha̱ behe̱ k'an nga najmi tjín xi ka̱maha̱ kjé'aná kju̱a̱tjoho̱ Nti̱a̱ná, ndaha tsa ku̱a̱yáá ko̱ ndaha tsa ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'aán, ta̱ ndaha ntítsjee̱ ko̱ xi batéxuma ko̱ xi tjíhi̱n nga'yún, ta̱ ndaha ni xi tíma nd'a̱i̱ ko̱ xi ka̱ma a̱skahan, ~u%Tu̱nga a̱jihi̱n ngatentee̱ ni xu'bi̱ xi kits'íntjoná ta̱ ts'ín nga tu̱ sahá 'yún n'e ngana̱ saá. E$B'a̱ ma xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Nga̱t'a ts'i̱ tehe̱nte tintsu̱ba̱jii̱n ngabayoo̱.Xi nkúhu chu̱tsa̱nka̱ xi n'ek'ien, b'a̱ ts'ín baseni̱ jóo̱. {#Tjoho̱ ñá Cristo̱. ¿Yá xi ka̱maha̱ kjé'aná kju̱a̱tjoho̱? ¿A kju̱a̱ni̱ma̱? ¿A kju̱a̱boo̱? ¿A kju̱a̱'unchoo̱? ¿A kjintío̱? ¿A tu̱ nga̱t'aha̱ nga x'a̱án? ¿A ni ch'onk'un xi mat'aán? ¿A ra̱ ngahá n'e̱k'ienná? 6e"¿Yá xi b'a̱ ku̱i̱tsu̱ nga ngatitsun y'a? Cristo̱ Jesu k'ien ko̱ j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ ko̱ tíjñat'aha̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱ nga tíbankintjáíná. !¿Yá xi ka̱maha̱ ts'i̱ínk'anji jé xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná j'ájin? Nti̱a̱ná kits'ín nga na̱xu̱ xu̱ta̱ xi ts'e̱. M Kui xi ja y'éjña nga tu̱ nkú tsjáhá Ntíhi̱. Kits'ínkjas'en Ntíhi̱ nga kin'ek'ien ngandaná. Kui nga tsa kitsjáná Ntíhi̱, ¿nkú ts'ín najmi ta̱ tsjáhaná ngayjee̱ ni xi tjín? ykKui b'a̱ maha, ¿nkú ku̱i̱xín sahaná? Tsa Nti̱a̱ná mako̱ná, ¿yá xi ngju̱a̱i̱ kontra̱ná? SKo̱ xi y'énda títjun Nti̱a̱ná, ta̱ j'ájin. Ko̱ xi j'ájin, ta̱ kits'ín nga tsichu ma na̱xu̱ nginku̱n. Ko̱ xi kits'ín nga tsichu ma na̱xu̱ nginku̱n, ta̱ kitsjáha̱ kju̱a̱chánka. OA̱t'aha̱ xu̱ta̱ xi kikie títjun Nti̱a̱ná, ta̱ y'énda títjun nga b'a̱ ts'ín s'e̱yaha̱ xi nkúhu Ntíhi̱, tu̱ xi kui Ntíu̱ ka̱maha Ntí tjun a̱jihi̱n já nts'e̱ xi nkjin maha. i KYaá nga ngayjee̱ ni xi mat'ain xu̱ta̱ xi i̱ncha ts'íntjo Nti̱a̱ná, Nti̱a̱ná ts'ínchjén niu̱ ngandaha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. Nti̱a̱náhá j'ájihi̱n xu̱ta̱ xu'bo̱ a̱t'aha̱ b'a̱ ts'ín kama mjehe̱. + ONti̱a̱ná xi be ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, kui xi be mí xi mjehe̱ ts'i̱ín Espiri̱tu̱. A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná, b'a̱ ts'ín banki Espiri̱tu̱ nga nchja̱ntjai xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná kikjáts'e̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín tjoná Nti̱a̱ná 7 gTa̱ basinko̱ná Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ najmi ndjá tjíntuyáná. Najmi yaá ni xi ku̱i̱ncháá, tu̱nga Espiri̱tu̱hu̱ ní Nti̱a̱ná bankintjáíná. Nk'ie nga nchja̱ntjai un'unná Espiri̱tu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná, najmi tjín én xi ku̱i̱xínyahaná xi nkú tsu. { oTu̱nga tsa tíchuyáha̱á ni xi najmi kje̱e yaá, tjíhin nga chuyáha̱á santa nkúhu nga n'ekjáíhi̱ín. l QA̱t'aha̱ ja kin'ek'ankiná ko̱ tíchuyáha̱á ni xi sa̱kúná, tu̱nga tsa ja kisuya ntsa̱á ni xi tíchuyáha̱á, najmi ta̱ tíchuyá saha̱ ra̱á ni xu'bo̱. ¿A̱t'aha̱ yá xi kuyáha̱ ni xi ja tíjñaha̱? oWKo̱ najmi tu̱ nku kui xi un tíbehe̱. Ta̱ un tíbená ko̱ ñá. A̱t'aha̱ ja tíjñajinná Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. Ja kik'a̱i̱ títjunná a̱jihi̱n ngayjee̱ ni xi n'e̱kjáíhi̱ín a̱skahan. Nkjún tíbehe̱ ani̱ma̱ná nga tíchuyáha̱á ni̱stjin nga ts'i̱ín ma kikjinná Nti̱a̱ná ntíhi̱, ni̱stjin nga n'e̱k'anki yjonintená. Yaá nga santaha nd'a̱i̱ un tíbehe̱ ngayjee̱ ni xi kits'ínnda Nti̱a̱ná, xi nkúhu nku ta̱chju̱ún xi tsíhi̱n ntí. pYni xi kamandoo̱ ni̱stjin nga najmi ta̱ ku̱a̱tsúhun. Tíkuyáha̱ nk'ie nga ka̱ma nda̱íhi̱ ch'á xi y'anji, ni̱stjin nk'ie nga b'a̱ ts'ín ka̱ma nda̱íhi̱ xi nkú tsjo ts'ín ka̱ma nda̱íhi̱ ntíhi̱ Nti̱a̱ná. eCA̱t'aha̱ ni xi kamandoo̱ najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ nga'yún xi kis'ehe̱ nga tjuhun. Najmi kui kama mjehe̱ nga b'a̱ kamat'ain. Nti̱a̱ níná b'a̱ ts'ín y'énda nga b'a̱ kamat'ain. Tu̱nga ta̱ tíkuyahá ra̱ Ngayjee̱ ni xi kits'ínnda Nti̱a̱ná tíi̱ncha kuyá ko̱ 'yún mjehe̱ nga s'e̱jña chji yá xu̱ta̱ha xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná. 5cB'a̱ mana nga najmi chumi nihi kju̱a̱'un xi tíbená ni̱stjin nd'a̱i̱ tsa ch'a̱chu̱ba̱ko̱honá kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná xi ka̱ma chjiná a̱skahan. Y+Tsa ñá xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná, ta̱ sa̱kúná ni xi ts'e̱. Jesucristo̱ n'e̱kjáínko̱óho̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Tsa nd'a̱i̱ tíbitjajíaán kju̱a̱ni̱ma̱ xi j'ajin, ta̱ sa̱kúná kju̱a̱chánkaha̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga tíchuyáha̱á ni̱stjin nga Nti̱a̱ná ts'i̱ín ma kikjinná ntíhi̱ ykKui Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná nkuhú mako̱ ani̱ma̱ná nga tsuya kixi̱ nga ñá xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná. a;A̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ xi kin'ekjóho̱on najmi kits'ín manu̱u xu̱ta̱ musu̱hu̱ kju̱a̱binkjuu̱n. Kits'ín ma nínu̱u Ntíhi̱ Nti̱a̱ná ko̱ ts'ín nga: “Na̱'mi i̱chí”, k'úíhi̱ín Nti̱a̱ná. iKNgayjee̱ xi Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná bakú ni̱yáha̱, kui xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná. d~A A̱t'aha̱ tsa ku̱i̱ntsu̱bo̱o xi nkúhu xu̱ta̱ xi ts'ín ni xi mjehe̱ yjonintee̱, ku̱a̱yó. Tu̱nga tsa Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná n'e̱k'ienko̱honu ni xi mjehe̱ yjonintenu̱u, ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un. } Kui b'a̱ maha, já nts'e, ja najmi ta̱ tjíhin tsa ku̱i̱ntsu̱ba̱á xi nkúhu xu̱ta̱ xi ts'ín ni xi mjehe̱ yjonintee̱. |  Tsa Espiri̱tu̱hu̱ xi kits'ínkj'áíyaha̱ Jesu ngabayoo̱ tíjñajinnu̱u, ta̱ kuihi xi kits'ínkj'áíyaha̱ Jesu ta̱ ts'i̱ínk'íéntu tík'un yjonintenu̱u xi maha̱ 'me. B'a̱ ts'i̱ínko̱nu̱u Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná xi tíjñajinnu̱u. Z{- Tu̱nga tsa Cristo̱ tíjñajinnu̱u, tsuhu̱ ra̱ nga Espiri̱tu̱hu̱ títs'ínk'íéntu tík'unnu̱u ko̱ ja na̱xu̱ tsichumo nginku̱n Nti̱a̱ná, ndaha tsa ngatitsuu̱n ja kits'ínk'ien yjonintenu̱u. !z; Tu̱nga máha jun, ja najmi ta̱ a̱sunntee̱ y'aha̱nu̱u nga tintsu̱bo̱o. Espiri̱tu̱hu̱ ní Nti̱a̱ná y'anu̱u nga tintsu̱bo̱o tsa kju̱axi̱ nga kui xi tíjñajinnu̱u. Xi najmi tíjñajihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Jesucristo̱, kui xi najmi Jesucristo̱ ts'e̱he̱. kyOXi a̱sunntee̱ y'aha̱ ra̱ nga tjíntu, kui xi najmi maha̱ ts'ín ni xi tsjoho̱ Nti̱a̱ná. >xuA̱t'aha̱ xi ni xi ts'e̱ a̱sunntee̱ ts'ínnkjink'un, kui xi unkie Nti̱a̱ná. Najmi tjíntunkí kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ najmi maha̱ tsa b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín. FwXi ni xi ts'e̱ a̱sunntee̱ ts'ínnkjink'un, kui xi ku̱a̱yá, tu̱nga xi ni xi ts'e̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ts'ínnkjink'un, kui xi k'úéntu tík'un ko̱ s'e̱he̱ kju̱a̱jyu. jvMA̱t'aha̱ xi a̱sunntee̱ y'aha̱ ra̱ nga tjíntu, kui xi ni xi ts'e̱ a̱sunntee̱ ts'ínnkjink'un, tu̱nga xi Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná y'aha̱ ra̱ nga tjíntu, kui xi ni xi ts'e̱ Espiri̱tu̱ ts'ínnkjink'un. uwB'a̱ kits'ín Nti̱a̱ná tu̱ xi ku̱i̱tjusuhun a̱jinná ni nda xi banki kju̱a̱téxumoo̱, ñá xi najmi ta̱ tintsu̱ba̱haná xi nkú ts'ín mjehe̱ yjonintená. Tintsu̱ba̱ nínáá xi nkú ts'ín mjehe̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná. /tWNi xi najmi kamaha̱ kits'ín kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise a̱t'aha̱ a̱sunntee̱ y'aha̱ ra̱ xu̱ta̱ ko̱ najmi ka̱maha̱ ts'i̱íntjusun ni xi tjít'a, kui nihi xi kits'ín Nti̱a̱ná nga kits'ín nibá Ntíhi̱. Ntíu̱ kik'a yjoninte xi nkúhu yjoninte ngatitsuhu̱n xu̱ta̱ tu̱ xi y'échjíntjaihi ngatitsuu̱n. B'a̱ ts'ín kik'oje̱nnkihi Nti̱a̱ná ngatitsun xi tíjñajihi̱n xu̱ta̱. Hs a̱t'aha̱ Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná ts'ínk'íéntu tík'unko̱ná Cristo̱ Jesu ko̱ tsjáná nku kju̱a̱téxuma xi ts'ín nda̱íná kju̱a̱téxumaha̱ ngatitsuu̱n ko̱ ngabayoo̱. qr ]Kui b'a̱ maha, najmi ta̱ chumi nihi ta̱ n'e̱nijéhe̱ ra̱ xu̱ta̱ xi nkuhú mako̱ Cristo̱ Jesu, q%¡Tsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná! Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ kits'ín nda̱ína. Títs'inchjén kju̱a̱nkjintak'unna̱ nga tínt'e'éhe̱n kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná, tu̱nga xi nkúhu nku nda̱, kju̱a̱téxumaha̱ ngatitsuu̱n tínt'e'éhe̱n. p¡Ni̱ma̱ rú ts'ihinna! ¿Yá xi ku̱a̱si̱nko̱na tu̱ xi ka̱ma nda̱íhi̱ ra̱ yjoninte xu'bi̱ xi títsjána ngabaya? o tu̱nga mankjihínna nga kj'a̱í kju̱a̱téxuma títs'ínxájin yjonintena̱, kui xi kju̱a̱téxumaha̱ ngatitsuu̱n. Kui xi kjánko̱ kju̱a̱téxuma xi tsjáni̱yáha̱ kju̱a̱nkjintak'unna̱. F'akj'ánijéna ko̱ ts'ín mana nda̱ nu̱ba̱yáha̱. EnTsjo maha̱ ani̱ma̱na̱ kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná, wmgMankjinna ni xu'bi̱. Nk'ie nga mjena ts'ian ni xi nda, tu̱ ni ch'onk'un xi tíjñajihínna bitjuchji. l Tsa ts'ian ni xi najmi mjena ts'ian, najmi ta̱ an xi b'a̱ títs'ihinna. Ngatitsun xi tíjñajin nína xi b'a̱ títs'íu̱n. bk=Najmi ts'ian ni xi nda xi mjena ts'ian, tu̱ sa ní ni ch'onk'un xi najmi mjena ts'ian. >juBe nga xi nkú ts'ín y'ahana a̱sunntee̱, ndaha nku ni xi nda najmi tíjñajinna. A̱t'aha̱ ndaha tsa mjena ts'ian ni xi nda, tu̱nga najmi chúkju̱a̱hána b'a̱ ts'ian. tiaKui nga najmi ta̱ an xi b'a̱ ts'ihinna nga b'a̱ ts'ian. Ngatitsun xi tíjñajin nína xi b'a̱ ts'ín. h{Tu̱nga tsa ts'ian ni xi najmi mjena ts'ian, ni xi títs'ian títs'inkíéko̱hona yjona̱ nga nda kju̱a̱téxumoo̱. gNajmi mankjinna ni xi ts'ian. A̱t'aha̱ najmi ni xi mjena ts'ian. Tu̱ sa ní ni xi najmi sasínna, kui nihi xi ts'ian. 7fgYaá nga kju̱a̱téxumoo̱ a̱jihi̱n Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná tsitjuhu, tu̱nga an a̱sunntee̱ y'ahana. Ja ts'atsena ngatitsuu̱n ko̱ an kama nda̱ musu̱hu̱. Ye+ Tu̱nga, ¿a ni xi ndoo̱ xi kitsjána ngabaya? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! Ngatitsuu̱n ní kits'ínchjén ni xi ndoo̱ nga kitsjána ngabaya tu̱ xi cha̱ha nga kui xi ngatitsun. Ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ tsakúchji nga tu̱ xí 'yúhún ch'onk'un ngatitsuu̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ ni xi ts'íhi̱n ngatitsuu̱n udc Jehé kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ je ko̱ na̱xu̱ tínchja̱ ko̱ nda. 2c] A̱t'aha̱ ngatitsuu̱n kits'ínchjén ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ tu̱ xi ts'ana̱cha̱hana. B'a̱ ts'ín kits'ínk'ienko̱hona ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. ~bu Kikie nga kju̱a̱téxuma xi tjíhin nga ts'i̱ínk'íéjña tík'unna, kui xi tu̱ sahá kits'ínkjina ngabayoo̱. uac Xi nkúhu an. Nk'ie nga najmi kje̱e s'ejñanena kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise, tsáte̱jña tík'an. Tu̱nga nk'ie nga kamankjinna ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, kisakú nga'yúhu̱n ngatitsuu̱n, a̱s'a̱i tsaya. z`mTu̱nga ngatitsuu̱hún kits'ínchjén ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ b'a̱ ts'ín kinchja̱hana nga jasíhi̱n nkjin tíkjá ni xi najmi an ts'a̱n. A̱t'aha̱ tsa najmi tjín kju̱a̱téxuma, najmi tjíhi̱n nga'yún ngatitsuu̱n. _-E̱i̱ ni̱ ma, ¿nkú ku̱i̱xíaán? ¿A kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise y'a ngatitsun? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! Tu̱nga tsa najmi kis'ejña kju̱a̱téxumoo̱, najmi kikie ra̱ ni xi 'mihi̱ ngatitsun. Najmi be tsa najmi nda tjín nk'ie nga ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱ kjuasíhi̱n tsa najmi b'i̱ títsu kju̱a̱téxumoo̱: “Najmi tu̱ fasihi̱n ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱.” @^yTu̱nga nd'a̱i̱ ja najmi ta̱ kju̱a̱téxumoo̱ tíjñanehená, a̱t'aha̱ ja tsayaha̱á kju̱a̱téxuma xi kik'íét'a'yúnná ni̱stjin nk'ie. Kui nga tín'ehená ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná nd'a̱i̱ xi nkú ts'ín tíbakú ni̱yá tse̱tse̱ná Espiri̱tu̱hu̱ Nti̱a̱ná, najmi xi nkú ts'ín tsakú ni̱yáná xu̱ju̱n xi kis'et'a ni̱stjin nk'ie. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xá xi tjíhi̱n kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná S]Nk'ie nga kich'a saá a̱sunntee̱, ngatitsuu̱n kits'ínxájin yjonintená. Ngatitsuu̱n kits'ínchjén kju̱a̱téxumoo̱ nga kin'e mjeé ni xi najmi nda, ko̱ kin'eé ni xi tje̱he̱n ra̱ ngabaya. H\ B'a̱ ta̱ kamanu̱u, já nts'ena̱. Xi ja k'ien najmi ta̱ y'aha̱ ra̱ kju̱a̱téxumoo̱, ko̱ jun ja tsayako̱o Cristo̱ nk'ie nga k'ien tu̱ xi kj'a̱í xi kama ts'e̱ ngáha̱nu̱u. Xi j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, kui xi ts'e̱nu̱u nd'a̱i̱. B'a̱ ts'ín ka̱ma n'e̱hená ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. +[OKui nga tsa kj'a̱í nda̱ k'úéjñako̱ho nk'ie nga tíjña sa x'i̱hi̱n, tíbangane kju̱a̱bixaha̱n. Tu̱nga tsa ku̱a̱yá x'i̱hi̱n, ka̱ma nda̱í ngáha̱ ra̱ yjoho̱ ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱. Najmi tíbangane kju̱a̱bixoo̱n tsa kj'a̱í nda̱ k'úéjñako̱ ngáha. tZaXi nkúhu nku ta̱chju̱ún xi tíjñaha̱ x'i̱n, tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ nga najmi tjíhin nga k'u̱éjña x'i̱hi̱n. Tu̱nga tsa ku̱a̱yá x'i̱hi̱n, ka̱ma nda̱í ngáha̱ ra̱ yjoho̱ kju̱a̱téxumaha̱ kju̱a̱bixoo̱n. 1Y ]Jun já nts'e, tínchjako̱nu̱u jun xi yo kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise. ¿A najmi yanú nk'ie nga tjíntu tík'un sa xu̱ta̱ y'aha̱ kju̱a̱téxumoo̱? ;XoA̱t'aha̱ ngabayoo̱, kui xi chjíhi̱ ngatitsuu̱n, tu̱nga Nti̱a̱ná tu̱ tsjáhá nga k'úéntu tík'un sín xu̱ta̱ xi nkuhú mako̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱.7WgTu̱nga nd'a̱i̱ ja kamando̱óho̱ ngatitsuu̱n ko̱ yjankihu̱u Nti̱a̱ná. Tísakúnu̱u kju̱a̱je xi tsjánu̱u Nti̱a̱ná tu̱ xi ku̱i̱ntsu̱ba tík'un síhinnu. V ¿Mí nihi xi kisakúnu̱u nga kin'o ni xi kin'o nk'ie, ni xi tu̱ subahá manu̱u nd'a̱i̱? Ngabaya y'aha̱ ra̱ ni xi kin'o. lUQNk'ie nga kamo xu̱ta̱ musu̱hu̱ ngatitsuu̱n, kjin tintsu̱bo̱ho̱ ni xi na̱xu̱ tjín. ,TQTíb'ejñá chu̱ba̱yanu̱u ni xu'bi̱ nga tínchjako̱nu̱u a̱t'aha̱ 'ni mankjinná nii̱. Ni̱stjin nk'ie, ni xi chu̱ntí nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ kju̱a̱ch'onk'uu̱n kin'ekjas'oho̱on yjonintenu̱u tu̱ xi ch'on kin'ehenu. Xu̱ta̱ musu̱hu̱ niu̱ kamo, tu̱nga nd'a̱i̱ n'e̱kjas'on yjonintenu̱u nga ka̱mo xu̱ta̱ musu̱hu̱ ni xi na̱xu̱ tjín tu̱ xi xu̱ta̱ xi ts'e̱ Nti̱a̱ná ka̱mahanu. bS=Ja kamando̱óho̱ ngatitsuu̱n ko̱ tsichumo xu̱ta̱ musu̱hu̱ ni xi na̱xu̱ tjín. dRAJun xi kamo xu̱ta̱ musu̱hu̱ ngatitsuu̱n ni̱stjin nk'ie, tu̱nga nd'a̱i̱ máb'a̱chjíhi̱ ra̱ Nti̱a̱ná nga tu̱ sahá ngayjehe ani̱ma̱nu̱u tínu'yá'óho̱on én xi tsinchiyó, én xi kin'ekjas'ennu̱u. >Qu¿A najmi yanú, tsa tjín xi n'e̱kjas'oho̱on yjonu̱u nga ku̱i̱nú'yá'óho̱on xi nkúhu xu̱ta̱ musu̱hu̱, jun xi bichúmo xu̱ta̱ musu̱hu̱ xi tínu'yá'óho̱on? Tsa xu̱ta̱ musu̱hu̱ ngatitsuu̱n ka̱mo, ku̱a̱yó. Tu̱nga tsa ku̱i̱nú'yá'óho̱on Nti̱a̱ná, na̱xu̱ ka̱mo nginku̱n. YP+E̱i̱ ni̱ ma, ¿a n'e̱é ngatitsun, tsa najmi ta̱ kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise tíjñanehená, a̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná tintsu̱ba̱nkiá? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! ONajmi ta̱ ku̱a̱téxumaha̱nu̱u ngatitsuu̱n, a̱t'aha̱ najmi ta̱ kju̱a̱téxumoo̱ tíjñanehe̱nu̱u. Kju̱a̱ndaha̱ ní Nti̱a̱ná tintsu̱ba̱nkiu nd'a̱i̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga najmi ta̱ batéxumahaná ngatitsuu̱n N} Najmi tu̱ ngatitsuu̱n 'bo̱ho̱ yjonintenu̱u, tsa ni xi najmi nda n'o̱o. Tu̱ sa ní Nti̱a̱ná tjoho̱n yjonu̱u, jun xi ja tsayo ko̱ j'áíya ngáha̱nu̱u ngabayoo̱. Tjoho̱n yjonintenu̱u Nti̱a̱ná nk'ie nga n'o̱o ni xi na̱xu̱ n'e. LM Kui b'a̱ maha, najmi tu̱ 'ba̱i̱ntehe̱ ru̱u ngatitsuu̱n tsa kui xi ku̱a̱téxumaha̱ yjonintenu̱u xi maha̱ 'me, tsa ku̱i̱nú'yá'óho̱on nga n'o̱o ni xi mjehe̱ yjonintenu̱u. ;Lo Ko̱ máha jun, b'a̱ ta̱ ts'ín n'e̱nkjíntak'un nga ja tsayoho̱ ngatitsuu̱n ko̱ tintsu̱ba̱ tík'un xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná, nga nkuhú mako̱o Jesucristo̱. ^K5 A̱t'aha̱ nk'ie nga k'ien Cristo̱, nkuhú ni̱yá k'iehen tu̱ xi kikjexíhi̱n ra̱ nga'yún xi tjíhi̱n ngatitsuu̱n. Nga̱t'a ts'e̱ nga tíjña tík'un, tíjña tík'un xi nkú ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. (JI Yaá nga Cristo̱ j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ ko̱ najmi ta̱ ku̱a̱yá saha. Najmi ta̱ tjíhi̱n ra̱ nga'yún ngabayoo̱ tsa nkú ts'i̱ín saha̱. eICTsa ja tsayaka̱á Cristo̱, ta̱ s'ejinná nga ta̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'unka̱á. WH'A̱t'aha̱ xi 'me, najmi ta̱ tjín xi nkú ts'i̱íhi̱n ra̱ ngatitsuu̱n. eGCYaá nk'ie nga kisut'a kruu̱ka̱á Cristo̱. Najmi b'a̱ ta̱ ts'ín tintsu̱ba̱haná xi nkúhu nk'ie. Ja tsatsun yjonintená xi tíjñajihi̱n ngatitsun tu̱ xi najmi ta̱ ku̱i̱nú'yá'éhe̱n ra̱á ngatitsuu̱n. KFA̱t'aha̱ tsa nkuhú tsichu maka̱á Cristo̱ nk'ie nga k'ien, b'a̱ ts'ín ta̱ nkuhú ku̱i̱chú maka̱á nga kj'u̱a̱íya ngáhaná xi nkú ts'ín j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱. ENk'ie nga kisaténtájián Cristo̱, b'a̱ ts'ín tsayako̱honá ko̱ kis'eyanjika̱á, tu̱ xi ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un tse̱tse̱ ngáhaná xi nkú ts'ín Nti̱a̱ Na̱'miná kits'ínkj'áíyaha̱ Cristo̱ ngabayoo̱ nk'ie nga tsakúchji kju̱a̱chánkaha̱. D!¿A najmi yanú ni xu'bi̱? Ngatenteé xi kisaténtájián Jesucristo̱ nkuhú ja maka̱á ko̱ nkuhú ja tsichu majihi̱ín ngabayaha̱. Cy¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! Ja tsayaha̱á ngatitsuu̱n. ¿Nkú ts'ín ku̱i̱ntsu̱ba̱jin sahaná ngatitsuu̱n? B #Kui b'a̱ maha, ¿nkú ku̱i̱xíhinná? ¿A tu̱ nku n'e̱náhá ngatitsun tu̱ xi 'yún s'e̱jña chji saha kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná? 7AgA̱t'aha̱ xi nkú ts'ín kis'ehe̱ nga'yún ngatitsuu̱n ko̱ j'aiko̱ kju̱a̱bayoo̱, b'a̱ ta̱ ts'ín tjíhi̱n nga'yún kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná, kui xi ts'ín nga na̱xu̱ mahaná nginku̱n ko̱ ts'ínk'íéntu tík'un sínná nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱.A@{Ko̱ ta̱ j'ai s'ejña kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise tu̱ xi sáha ngatitsuu̱n, tu̱nga nk'ie nga ja kisá ngatitsuu̱n, 'yún kisá sa kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná. j?MXi nkú kama nga najmi kint'é'én nku nda̱ ko̱ kui nga nkjin xu̱ta̱ tsichu maha xu̱ta̱ ngatitsun, b'a̱ ta̱ kama nga kint'é'én nku nda̱ ko̱ kui nga nkjin xu̱ta̱ na̱xu̱ ku̱i̱chú maha nginku̱n Nti̱a̱ná. ">=Kui b'a̱ maha, xi nkú ts'ín tu̱ nga̱t'aha̱ nku ngatitsun xi kits'ín nku nda̱ jé y'entujíhin ngayjee̱ xu̱ta̱, b'a̱ ta̱ ts'ín tu̱ nga̱t'aha̱ nku ni nda xi kits'ín nku nda̱ na̱xu̱ bichú ma ngayjee̱ xu̱ta̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ k'úéntu tík'un. .=UNga̱t'aha̱ ngatitsun xi kits'ín nku nda̱ tsatéxuma ngabayoo̱, tu̱nga nga̱t'aha̱ ní nku nda̱, kui xi Jesucristo̱, i̱ncha k'úéntu tík'un ko̱ ku̱a̱téxuma xu̱ta̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n kju̱a̱nda chánkaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ k'u̱a̱i̱hi̱ nga na̱xu̱ ka̱ma nginku̱n. Z<-Ko̱ ni xi tu̱ kitsjáhá Nti̱a̱ná najmi b'a̱ joyaha xi nkúhu ni xi y'aha̱ ra̱ ngatitsuhu̱n Adan. Nga̱t'aha̱ nku ngatitsun xi kits'ín Adan, Nti̱a̱ná kits'ínnijéhe̱ ko̱ b'a̱ ts'ín jé y'ejñajihin. Tu̱nga a̱skahán ni nga kis'e ṉkjún ngatitsun, tu̱ kitsjáhá Nti̱a̱ná nga na̱xu̱ kama xu̱ta̱ nginku̱n. M;Kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná najmi b'a̱ joyaha xi nkúhu ngatitsun xi kits'ín Adan. A̱t'aha̱ nga̱t'aha̱ ngatitsuhu̱n nku nda̱ nkjin xu̱ta̱ k'ien, tu̱nga nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ nku nda̱, kui xi Jesucristo̱, nkjin xu̱ta̱ 'yún kisakúhu̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná ko̱ ni xi tu̱ kitsjáhá ra̱. `:9Yaha̱ nk'ie nga ni̱stjihi̱n Adan santaha ni̱stjihi̱n Moise tsatéxuma ngabayoo̱. Ta̱ k'ien xi najmi kits'ín ngatitsun xi nkúhu xi kits'ín Adan. Adan, kui y'éjña chu̱ba̱yaná xi kj'u̱a̱í a̱skahan. `99 Kintehe̱ ni nga Nti̱a̱ná kits'ínkjas'ehe̱n Moise kju̱a̱téxumoo̱ kis'e ngatitsun a̱sunntei̱, tu̱nga najmi ch'axki̱hí ra̱ ngatitsun xi ts'ín xu̱ta̱ nk'ie nga najmi kje̱e tjín kju̱a̱téxumoo̱. q8[ Nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín nku nda̱ ngatitsuu̱n jas'en a̱sunntei̱ ko̱ ngatitsuu̱n j'aiko̱ ngabayoo̱. B'a̱ ts'ín ngjindjuhu ngabayoo̱ a̱jihi̱n ngayjee̱ xu̱ta̱, a̱t'aha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ kits'ín ngatitsun. >7u Ko̱ najmi tu̱ suba ni xu'bi̱ tíchuyáá. Ta̱ tsjo maná nga Nti̱a̱ná kju̱áts'e̱ná, a̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ kits'ín nga tíbichúk'un ngáha̱ ra̱á Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga Adan j'aiko̱ ngabayoo̱ tu̱nga Jesucristo̱ kits'ínk'íéntu tík'unná x6i A̱t'aha̱ nk'ie nga kamaá xu̱ta̱ kontra̱ha̱ Nti̱a̱ná, nga̱t'aha̱ ngabayaha̱ Ntíhi̱ kinchja̱ko̱ ndaná. ¿Nkú ts'ín najmi n'e̱k'ankiná nga̱t'aha̱ kju̱a̱tík'uhu̱n Ntíhi̱, ñá xi ja nchja̱ko̱ ndaná nd'a̱i̱? ]53 Nk'ie nga ja xu̱ta̱ xi na̱xu̱ kamaá nginku̱n Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ jní xi tsaténdzjo Cristo̱, ¿nkú ts'ín najmi n'e̱k'ankihiná ni̱stjin nga ts'i̱ín nibájen kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná? 4%Tu̱nga Cristo̱hó k'ienntjáíhiná nk'ie nga xu̱ta̱ ngatitsun saá. B'a̱ ts'ín tsakúchjihi Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín tjoho̱ ñá. #3?'Ni tjín tsa tjín xi ku̱a̱yántjai nku xu̱ta̱ xi na̱xu̱ ts'ín, tu̱nga kutsa tjíhín xi ka̱ma k'un ku̱a̱yántjai nku xu̱ta̱ xi 'yún nda. 2Nk'ie najmi kama kin'ek'anki su̱ba̱á yjoná, Cristo̱ k'ienntjáíhi xu̱ta̱ ngatitsuu̱n ni̱stjin xi kitsú Nti̱a̱ná. M1Ko̱ najmi sa̱kúná kju̱a̱suba, ndaha tsa najmi kje̱e tíyaá ni xi tíchuyáá. A̱t'aha̱ Espiri̱tu̱ Santo̱ xi kik'a̱i̱ná kits'íntsejíhin ani̱ma̱ná kju̱a̱tjoho̱ Nti̱a̱ná. 07Ko̱ tsa n'e chúkju̱á, kixi̱ bitjuka̱á ni xi tímaná. Ko̱ tsa kixi̱ bitjuka̱á ni xi tímaná, ma chuyáá ni nda xi tsjáná Nti̱a̱ná. S/Ko̱ najmi tu̱ nku ni xu'bi̱ xi tsjo maná. Ta̱ tsjo maná kju̱a̱'un xi tíbitjajíaán, a̱t'aha̱ yaá nga kju̱a̱'uu̱n tsjá nga'yúnná tu̱ xi n'e chúkju̱a̱haná ni xi tímat'aán. p.YA̱t'aha̱ s'ejinná Nti̱a̱ná, kui nga Jesucristo̱ kits'íhin nga tsitjas'e̱njihinná kju̱a̱nda xu'bi̱. Ndjá tinchajián kju̱a̱ndoo̱. Kui nga tsjo mahaná nk'ie nga tíchuyáá kju̱a̱chánka xi tsjáná Nti̱a̱ná. <- sKui b'a̱ maha, na̱xu̱ kamaá nginku̱n Nti̱a̱ná a̱t'aha̱ s'ejihinná Nti̱a̱ná ko̱ tjínko̱ná kju̱a̱jyu nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. (,IKui xi kin'ek'ienntjáíhi ngatitsunná ko̱ kin'ekj'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱ tu̱ xi ta̱ ka̱mahaná xu̱ta̱ xi na̱xu̱ nginku̱n Nti̱a̱ná.C+Nganda níná kis'et'aha niu̱. Ta̱ n'e̱chjíná ko̱ ñá xi nkúhu xu̱ta̱ xi na̱xu̱ a̱t'aha̱ s'ejinná Nti̱a̱ná xi kits'ínkj'áíyaha̱ ngabayoo̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu. *#Má nga tjít'a nga Nti̱a̱ná kits'ínchjíhi̱ ra̱ nga kis'ejihi̱n Abraham, najmi tu̱ nkuhú ngandaha̱ Abraham kis'et'a niu̱. )wKis'ejihi̱n Abraham Nti̱a̱ná ko̱ Nti̱a̱ná kits'ínchjíhi̱ ra̱ niu̱ nga Abraham xi nku nda̱ xi na̱xu̱. z(mY'énku k'un nga tjíhi̱n nga'yún Nti̱a̱ná ko̱ nga ka̱maha̱ ts'i̱íntjusun ni xi kitsúya títjuhu̱n. Y'+Najmi jo jan kamaha̱ tsa najmi ta̱ kis'ejihi̱n ra̱ ni xi kitsúya títjuhu̱n Nti̱a̱ná nga tsjáha̱. Tu̱ sahá ndjá tsasinjña sa nga kis'ejihi̱n ko̱ kits'ínkie yjoho̱ nga chánka Nti̱a̱ná. [&/Tu̱ nkú kis'ejihín ra̱ Abraham, ndaha tsa kamankjihi̱n nga ja tu̱ xí nibajehén ra̱ yjonintehe̱ a̱t'aha̱ ja ma kfe̱hé ra̱ unchan nú ko̱ tsa nga̱t'aha̱ nga nti̱ Sara̱ xi chju̱úhu̱n maha. %'Abraham kikuyá ni xi kik'ihi̱n ko̱ kama na̱'mihi̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ na̱xi̱nantá a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná, ndaha tsa najmi tjín xi nkú ts'ín ku̱i̱tjusuhun niu̱. Kama xi nkú nga kik'ihi̱n: “B'i̱ ts'ín nkjin ka̱ma ntje̱hi̱.” <$qnginku̱n Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín tjít'a, má nga b'a̱ kitsúhu̱ Nti̱a̱ná Abraham: “Ji xi kits'in maha na̱'mihi̱ nkjin xu̱ta̱ na̱xi̱nantá.” Kis'ejihi̱n Abraham Nti̱a̱ná, kui xi ts'ínk'íéntu tík'un xu̱ta̱ k'ie̱n ko̱ tu̱ ts'ínkjohó ni xi najmi kje̱e tjín, a̱s'a̱i s'e. ?#wKui b'a̱ maha, a̱t'aha̱ ní nga s'ejihi̱n xu̱ta̱ Nti̱a̱ná, kui kju̱a̱ha nga sakúhu̱ ra̱ ni xi kichuba títjun, tu̱ xi nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná sakúhu̱ ra̱ ngayjee̱ ntje̱he̱ Abraham ni xi kichuba títjun. Najmi tu̱ nku xi y'aha̱ ra̱ kju̱a̱téxumoo̱ xi sakúhu̱ niu̱. Ta̱ sa̱kúhu̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín kis'ejihi̱n Abraham Nti̱a̱ná. Kui xi na̱'miná ngatenteé e"CNk'ie nga biyuné kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise, kju̱a̱kjaha̱n Nti̱a̱ná ts'ín nibánehe̱ xu̱ta̱. Tu̱nga má najmi tjín kju̱a̱téxumoo̱, najmi tjín xi nkú ts'ín ku̱i̱yúnehe ni xi títsu. D!A̱t'aha̱ tsa xi tíi̱ncha ts'íntjusun kju̱a̱téxumoo̱, tsa kui xi ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná nga tsjá, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱ nga s'ejihi̱n xu̱ta̱ Nti̱a̱ná ko̱ najmi ta̱ chumi ni chjí ka̱maha̱ ra̱ én xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná. ( I Nti̱a̱ná kitsúya títjuhu̱n Abraham nga kui ko̱ ntje̱ xi s'e̱he̱ a̱skahan ts'i̱ínkjáíhi̱n a̱sunntee̱ nga ka̱ma ts'e̱. Tu̱nga najmi nga̱t'aha̱ ní tsa kits'íntjusun Abraham kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise, tsa kui kju̱a̱ha nga b'a̱ kik'in títjuhu̱n ra̱. B'a̱ ní kik'ihi̱n a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ kui niu̱ xi kich'axki̱hi̱ ra̱ nga kui xi na̱xu̱. wg Ko̱ ta̱ j'ai ma Abraham na̱'mihi̱ xu̱ta̱ xi kin'ehe̱ ni circuncision, xi najmi tu̱ nkú ni circuncision kin'ehé ra̱, ko̱ ní ta̱ s'ejihi̱n Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín kis'ejihi̱n ntje̱ cháná Abraham nk'ie nga najmi kje̱e n'ehe̱ ni circuncision. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga kits'íntjusun Nti̱a̱ná ni xi kitsúya títjuhu̱n Abraham ;o A̱skahan kin'ehe̱ Abraham ni circuncision. Kui niu̱ xi kama nku chu̱ba̱ xi kis'et'aha̱, chu̱ba̱ xi tsuhu̱ ra̱ nga na̱xu̱ kama a̱t'aha̱ kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná nk'ie nga najmi kje̱e n'ehe̱ ni circuncision. B'a̱ ts'ín j'ai maha Abraham na̱'mihi̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, ndaha tsa najmi kin'ehe̱ ni circuncision. Nti̱a̱ná b'axki̱hi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ xi nkúhu xu̱ta̱ xi na̱xu̱. yk Tu̱nga, ¿nkjé kin'echjíhi̱ ra̱ Abraham nga kui xi nku nda̱ xi na̱xu̱? ¿A nk'ie nga ja kin'ehe̱ ni circuncision, a ra̱ nk'ie nga najmi kje̱hé n'ehe̱ ni circuncision? Nk'ie nga najmi kje̱e n'ehe̱ ni circuncision b'a̱ kama. / ¿A tu̱ nkuhú xu̱ta̱ xi kin'ehe̱ ni circuncision sa̱kúhu̱ kju̱a̱nda xi títsu David, a ra̱ ko̱hó xi najmi kin'ehe̱ ni circuncision? Ja b'a̱ kuixíaán nga Abraham kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ nga kui niu̱ xi kin'echjíhi̱ ra̱ nga na̱xu̱ kin'e ma. hI¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ nda̱
xi Nti̱a̱ná najmi b'axki̱hi̱ ra̱ ngatitsuhu̱n! 7B'i̱ ts'ín y'ét'a:¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱
xi kin'endyjat'aha̱ ra̱ jéhe̱,
ko̱ kin'endyjajnuhu ngatitsuhu̱n! ?wB'i̱ kitsú David nga: ¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná na̱xu̱ basehe̱, najmi tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín tsa kui kju̱a̱ha nga na̱xu̱ n'e ma! +Tu̱nga máha xu̱ta̱ xi najmi ma 'yún k'un ni nda xi kits'ín, nga tu̱ sahá s'ejihi̱n Nti̱a̱ná xi tsjáha̱ xu̱ta̱ ngatitsuu̱n nga na̱xu̱ ma nginku̱n, Nti̱a̱ná be nga xu̱to̱ s'ejihi̱n ko̱ kui niu̱ xi b'axki̱hi̱ Nti̱a̱ná nga na̱xu̱ basehe̱. (IXi nkúhu xu̱ta̱ xi ts'ínxá, kui xi ch'axki̱hi̱ ni xi ts'ín ko̱ b'a̱ ts'ín s'echjíhi̱ ra̱. Najmi tu̱ 'ba̱i̱hi̱ ni xi ts'ínkjáíhi̱n. X)¿Nkú títsu éhe̱n Nti̱a̱ná nga̱t'a ts'e̱ ni xu'bo̱? B'i̱ títsu: “Kis'ejihi̱n Abraham Nti̱a̱ná ko̱ kui niu̱ xi kits'ínchjíhi̱ ra̱ Nti̱a̱ná nga Abraham xi nku nda̱ xi na̱xu̱.” a;Tsa Nti̱a̱ná kits'ínkjáíhi̱n Abraham nga kui xi na̱xu̱ tu̱ nga̱t'aha̱ ni nda xi kits'ín, ka̱ ma ra̱ nk'a k'u̱a̱sje yjoho̱. Tu̱nga̱ najmi ka̱mahá nk'a k'u̱a̱sje yjoho̱ nginku̱n Nti̱a̱ná. ^~}|{{)z?yMxrwvv uts4rqonnLml$jihgfeedcnbaa `L_^]\\'[ZZLYzXXWW VTUiTSRoPOOfNYM=L%K"JIIGFEDCBAAI@?>==&<;:9877p6o54R331211v00y//%.-,,+S*)B'&&6$$ "! 1~+D;F t U 4 A̱t'aha̱ an b'a̱ tíxinnu̱u. J'ai Cristo̱ ngandaha̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Tsakúchji nga ts'ín Nti̱a̱ná ni xi kitsú nga ts'i̱ín. J'ai ts'íntjusun ni xi kitsúya títjuhu̱n Nti̱a̱ná ntje̱ cháha̱ xu̱ta̱ judio̱. <3qKui b'a̱ maha, b'i̱ ngján nda n'e̱kjáíhi̱n ru̱u xinki̱u xi nkú ts'ín nda kits'ínkjáínnu̱u Cristo̱, tu̱ xi s'e̱jña chjihi kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱ná. G2Nkuhú kas'eya ani̱ma̱nu̱u ko̱ nkuhú katuma nta̱nu̱u. B'a̱ ts'ín n'e̱kiehenu yjonu̱u nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka Nti̱a̱ha̱ ko̱ Na̱'mihi̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tsichujíhi̱n én nda tsuhu̱ Cristo̱ &1ENti̱a̱ná xi tsjáná kju̱a̱tsenta ko̱ tsjá nga'yúnná, kui xi katsjánu̱u nga nkuhú n'e̱nkjínk'un xi nkú ts'ín tjíyaha̱ Cristo̱ Jesu. n0UNi xi kis'et'a ni̱stjin nk'ie, kis'et'a tu̱ xi ku̱a̱kú ni̱yáhaná. A̱t'aha̱ a̱jin xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná sakújinná kju̱a̱tsenta ko̱ sakú nga̱'yúnná tu̱ xi chúyaha̱ ra̱á ni xi tsjáná Nti̱a̱ná. Q/A̱t'aha̱ ko̱ ta̱ Cristo̱ najmi ni xi tsjoho̱ kits'ín. Ni xi tjít'a ní éhe̱n Nti̱a̱ná má b'a̱ títsu kits'ínkjáíhi̱n: “Én ch'on tsu xi kitsúhi xu̱ta̱, kui xi j'aisaténa.” .Nga nkúnkáá tjíhin nga n'e̱é ni xi tsjoho̱ xinki̱á ko̱ ni xi ngandaha̱ n'e̱é, tu̱ xi sa̱ájihin xi nkú ts'ín s'ejinná. W- )Ñá xi ja ndjá tinchajián xi nkú ts'ín s'ejinná najmi tu̱ n'e̱é ni xi tu̱ ñá tsjo su̱ba̱háná. Tjíhin ni nga n'e̱kjáíhi̱ín xi najmi kje̱e ndjá tíi̱nchajin xi nkú ts'ín s'ejinná. , Tu̱nga xi jo jan tímaha̱ nga tíkjine tsa mí nihi, ta̱ kuihi títs'ínk'anji jé yjoho, a̱t'aha̱ najmi títs'ín xi nkú ts'ín s'ejihi̱n. A̱t'aha̱ ngayjee̱ ni xi n'eé xi fi kontra̱ xi nkú ts'ín s'ejinná Nti̱a̱ná, kui xi ngatitsun.+wXi nkú ts'ín s'ejihin ni xu'bi̱, tu̱ ji b'a̱ ts'ín kas'ejihín ri nginku̱n Nti̱a̱ná. ¡Á b'a̱ nda tjíhin ts'e̱ xi behe̱ k'un nga nda tjín ni xi títs'ín ko̱ najmi títs'ínnijéhe̱ ra̱ kju̱a̱nkjintak'uhu̱n a̱skahan! +*OTu̱ sahá nda n'e̱i̱ tsa najmi chi̱ne̱i̱ yjo ko̱ tsa najmi s'i̱ binu̱ ko̱ tsa najmi n'e̱i ndaha nku ni xi ts'i̱ínkijnejihi̱n ngatitsun já nts'ei. 3)_Najmi tu̱ nga̱t'aha̱ nichinehi̱ n'ekatsúhunni xá xi títs'ín Nti̱a̱ná a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ts'e̱. Kju̱axi̱ kjáíhin nga je nginku̱n Nti̱a̱ná ngayjee̱ nichine xi tjín, tu̱nga najmi ndahá tjín tsa chi̱ne̱i̱ nichine xi ts'i̱ínkijnejihi̱n ngatitsun xu̱ta̱ xingisoo̱. 3(_Kui b'a̱ maha, ti̱nchísjaihiná xi nkú ts'ín s'e̱hená kju̱a̱jyu ko̱ xi nkú ts'ín ku̱i̱si̱nka̱á xinki̱á nga sa̱ájián ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. 'Xi b'a̱ ts'ín tíjña nginku̱n Cristo̱, kui nii̱ xi tsjoho̱ Nti̱a̱ná ko̱ xu̱ta̱ ta̱ nda ts'ín nchja̱yanehe̱. C&A̱t'aha̱ ni xi chi̱ne̱é ko̱ ni xi s'i̱á najmi chumi ni chjíhi̱ ra̱. Nk'ie ní Espiri̱tu̱ Santo̱ tsjáná nga na̱xu̱ ku̱i̱ntsu̱ba̱á nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ nga s'e̱ná kju̱a̱jyu ko̱ kju̱a̱tsjo, kui ní ni xu'bi̱ xi bakúchji nga ja tsitjas'e̱njián nga Nti̱a̱ná tíbatéxumaná. k%ONajmi tu̱ 'ba̱i̱nto tsa ch'on ts'ín ku̱i̱nchja̱yane xu̱ta̱ ni xi n'ekjóho̱on nga nda. $}Tu̱nga tsa tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi tíchinei títs'ínndyjajihi̱n ra̱ yjoho̱ nda̱ nts'ei, najmi ta̱ tín'etjóhoni nda̱ nts'ei ma. Najmi tu̱ 'ba̱i̱ntei tsa tu̱ nga̱t'aha̱ nichinehi̱ ndyja̱ha xu̱ta̱ xi k'ienntjáíhi Cristo̱. U##S'ejinna Nda̱ Nti̱a̱ná Jesu ko̱ be nga ndaha nku ni najmi chu̱ntí nginku̱n. Tu̱nga tsa tjín xi: “Chu̱ntí ni xu'bi̱ nginku̱n”, tsa ku̱i̱tsu̱, tu̱ nginku̱n ndo̱hó chu̱ntí niu̱. h"I Kui nga najmi ta̱ chasehe̱ ra̱á tsa nda ko̱ tsa najmi nda ni xi títs'ín xinki̱á. Tu̱ sa ní cha̱so̱o xi nkú ts'ín najmi n'e̱ndyjajihu̱un nda̱ nts'o ko̱ xi nkú ts'ín najmi n'e̱kijnejiun ngatitsun. 8!i Kui b'a̱ maha, nga nkúnkáá n'e̱kjas'ehe̱én kuenta̱ Nti̱a̱ná ni xi kin'eé. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga najmi tjíhin nga n'e̱ndyjajihi̱ín xinki̱á \ 1 B'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Ahán xi tíi̱jña tík'an, títsu Nti̱a̱ná.Ku̱a̱si̱nkúnch'in ngayjee̱ xu̱ta̱ nginkán,
ko̱ ngayjee̱ ts'i̱ínkie yjoho̱ nga an xi Nti̱a̱. |q Ko̱ máha ji, ¿á ji tíchasehe̱ ri̱ tsa nda ko̱ tsa najmi nda títs'íhin nda̱ nts'ei? Ko̱ ta̱, ¿á kinte n'esjeheni nda̱ nts'ei? Katumankjihin nga ndyjun nkini̱ ku̱a̱se̱he̱ Nti̱a̱ná mí nihi xi kin'eé nga nkúkáá. ;o A̱t'aha̱ kui kju̱a̱ha k'iehen Cristo̱ ko̱ j'áíya ngáha̱ ra̱ ngabayoo̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱maha Nda̱ Nti̱a̱ha̱ xu̱ta̱ k'ie̱n ko̱ xi tjíntu tík'uu̱n. oWTsa tintsu̱ba̱ tík'aán, Nda̱ Nti̱a̱ná tintsu̱ba̱ tík'uhunná. Ko̱ tsa tíbayaá, Nda̱ Nti̱a̱ná tíbayahaná. Kui b'a̱ maha, ndaha tsa tintsu̱ba̱ tík'aán ko̱ ndaha tsa tíbayaá, Nda̱ Nti̱a̱ná ts'e̱ná. taNajmi tjín a̱jinná xi kuenta̱ ts'e̱ suba tíjña tík'uhun ko̱ tsa kuenta̱ ts'e̱ suba 'mehe. 'Xi benkjún nku ni̱stjin, kui xi b'a̱ ts'ín tu̱ xi benkjúhun Nda̱ Nti̱a̱ná. Ko̱ xi kjine tu̱ mí nichinehé ni, kui xi b'a̱ ts'ín tu̱ xi benkjúhun Nda̱ Nti̱a̱ná. Tsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná nga̱t'aha̱ nichinehe̱. Ko̱ xi b'éch'oho̱ yjoho̱ ni xi kjine, kui xi b'a̱ ts'ín tu̱ xi benkjúhun Nda̱ Nti̱a̱ná ko̱ ta̱ tsjáha̱ máb'a̱chjíhi̱ Nti̱a̱ná. dATjín xi b'a̱ maha̱ nga 'yún nkjún sa nku ni̱stjin nga kj'a̱í ni̱stjin, ko̱ tjín ngá xi tu̱ nku chu̱ba̱ maha̱ ni̱stjiu̱n. Nkúnkú tjíhin nga ts'i̱ínnkjink'un sisin xi nkú ts'ín behe̱ k'un. 5¿Yáha ji xi tín'ek'anjihinni jé nda̱ musu̱hu̱ xi kj'a̱í? Tsa ndjá síjña nda̱ musu̱ ko̱ tsa tísaténki, Nda̱ Nti̱a̱ha̱ kjinehe̱ ni xu'bo̱. Tu̱nga ndjáhá ku̱a̱si̱jña, a̱t'aha̱ tjíhi̱n nga'yún Nda̱ Nti̱a̱ná nga ndjá ts'i̱ínkasíjñaha̱. >uXi kjine tu̱ mí nichinehé ni najmi tjíhin nga ch'on ts'ín ku̱a̱se̱he̱ xi b'éch'oho̱ yjoho̱ ni xi kjine. Ko̱ xi b'éch'oho̱ yjoho̱ ni xi kjine najmi tjíhin nga ts'i̱ínk'anji jé xi kjine tu̱ mí nichinehé ni. B'i̱ i̱ncha kats'ín a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná ja kits'ínkjáíhi̱n nga joo̱. 2]Tjín xi b'a̱ ts'ín s'ejihi̱n nga ma kjine tu̱ mí nichinehé ni, ko̱ tjín ngá xi najmi ndjá síjñajin xi nkú ts'ín s'ejinná kui nga tu̱ xka̱há kjinehe.  -Nda n'e̱kjóho̱on xi najmi ndjá síjñajin xi nkú ts'ín s'ejinná, ko̱ najmi tu̱ b'esiko̱o nga̱t'aha̱ xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un. /W Tu̱ sa ní ti̱núngijiun yjonu̱u Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ko̱ najmi tu̱ n'enkjíntak'un xi nkú ts'ín n'e̱henu ni xi mjehe̱ yjoninte ngatitsuu̱n.P Kixi̱ tankínka̱á yjoná xi nkúhu xu̱ta̱ xi tjíma nga ni̱stjiu̱n. Najmi ku̱i̱ntsu̱ba̱á tsa tu̱ xi s'i̱hiná ko̱ chi̱ne̱é. Najmi tjíhin nga chu̱ba̱ súntuko̱náá xinki̱á ko̱ tsa n'e̱jnu n'e̱t'aá. Ko̱ ta̱ ndaha najmi tu̱ bixkjanka̱á xinki̱á ko̱ tsa ka̱ma xin k'aán ni xi tjíhi̱n. 9k Ja ma ku̱i̱chúhú chu̱ba̱. Najmi ta̱ n'ehená ngatitsun, a̱taha̱ nk'ie nga ngatitsun n'eé, b'a̱ joyaha xi nkúhu tsa má jyuu̱n tintsu̱ba̱á. Ni xi nda n'e̱é. Kui xi b'a̱ ta̱ joyaha xi nkúhu tsa má ndzjen tintsu̱ba̱á. K'úéndaá yjoná tu̱ xi ku̱i̱nimajíhinná má ndzjee̱n. )K B'a̱ n'o̱o a̱t'aha̱ yo ni̱stjin xi kich'aá nd'a̱i̱. Ja chu̱ba̱ha̱ nga n'e̱kj'áha̱á yjoná nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ ndaá. Ja 'yún chuba ndyjaha̱ nd'a̱i̱ nk'ie nga Nti̱a̱ná ts'i̱ínk'ankiná. Najmi b'a̱ ta̱ tjín ndyjaha̱ ra̱ xi nkúhu nk'ie nga kis'ejinná. 5 Xi tjoho̱ xinkjín, kui xi najmi ch'on títs'íhi̱n. Kui nga bichútjusuhun kju̱a̱téxumoo̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjíhi̱n ra̱ kju̱a̱tjo. ve B'i̱ ts'ín tjít'a kju̱a̱téxumoo̱: “Najmi tu̱ ch'at'aihi̱ chji̱íhi̱n. Najmi tu̱ n'ek'iein ani̱ma̱. Najmi tu̱ n'ei ndyjé. Najmi tu̱ fasihi̱n ni xi tjíhi̱n xu̱ta̱.” Kui kju̱a̱téxumoo̱ ko̱ ngayjee̱ kju̱a̱téxuma xingisoo̱ nkuhú bichú majihi̱n kju̱a̱téxuma xu'bi̱: “N'e̱tjóí xu̱ta̱hi̱ xi nkú ts'ín tjohi yjohi̱.” 8i Najmi tu̱ chumi nihi xi katsjennu̱u. Tjoho̱on kju̱a̱tjo xinki̱u. A̱t'aha̱ xi tjoho̱ xinkjín, kui xi títs'íntjusun ngayjee̱ kju̱a̱téxumaha̱ Nti̱a̱ná. kO Tjoho̱on ni xi kanéhe̱ nga nkúnkú jóo̱. T'echjíhu̱u xi f'áchjíntjai ni xi tjínnu̱u ko̱ xi f'áchjíntjai ch'á nga ts'ínxát'aha̱ já Roma̱. Cha̱nkjún xi nkú ts'ín tjíhin nga cha̱nkjún, ko̱ nda n'e̱siuhu̱un xi nkú ts'ín tjíhin nga nda n'e̱sihi̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ mí kju̱a̱ha nga n'e̱tjóhoná xinki̱á 0 Y Kui kju̱a̱ha nga b'echjíhinu ni xi f'áchjínu̱u já xi tjíhi̱n xá, a̱t'aha̱ kui xi tíi̱ncha ts'ínxát'aha̱ Nti̱a̱ná. Xáha̱ tíi̱ncha ts'ín. l Q Kui nga tjíhin nga ku̱i̱nú'yá'éhe̱n ra̱á já xi batéxumoo̱, najmi tu̱ nga̱t'aha̱ ni tsa ts'i̱ínk'íéchjíná ni xi n'e̱é. B'a̱ ní n'e̱é tu̱ xi je s'e̱yaha kju̱a̱nkjintak'unná nginku̱n Nti̱a̱ná. d A A̱t'aha̱ ngandahi̱ ní títs'ínxát'aha̱ ra̱ jóo̱ Nti̱a̱ná. Tu̱nga tsa ni xi najmi nda tín'ei, tjíhin nga ku̱i̱nkjúín tu̱ nga̱t'aha̱ ni xi ts'i̱ínko̱hi jóo̱. A̱t'aha̱ najmi tu̱ a tjíhi̱n xá jóo̱. Nti̱a̱ níná títs'ínxát'aha̱ tu̱ xi ts'i̱ínk'íéchjíhi ko̱ ts'i̱ínko̱kju̱a̱ha xi ch'on títs'ín. G  A̱t'aha̱ já xi batéxumoo̱ najmi tjíntu tsa tu̱ xi ndjá ts'ínko̱ho xu̱ta̱ xi nda ni xi títs'ín. Xu̱ta̱ xi najmi nda ni xi títs'ín, kui xi b'a̱ kats'íhi̱n. ¿A mjehi nga najmi ndjá ts'i̱ínko̱hi já xi batéxumoo̱? Tsa b'a̱, nda n'e̱i, ko̱ nda ts'ín ku̱a̱se̱hi já xi batéxumoo̱. B } Kui nga xi fi kontra̱ha̱ ra̱ xi batéxuma, kui xi tífi kontra̱ha̱ ni xi ja y'éjña Nti̱a̱ná. Ko̱ xi b'a̱ títs'ín, ta̱ kuihi tíbangisjai suba nga n'e̱ko̱kju̱a̱ha̱. 7 i Ngayjee̱ xu̱ta̱ tjíhin nga ku̱i̱nt'é'éhe̱n xi batéxuma. A̱t'aha̱ xá xi tjíhi̱n xi batéxuma nginku̱n Nti̱a̱ná nibáha̱ ra̱. Nti̱a̱ná y'éjña xóo̱. ,Q Najmi tu̱ 'ba̱i̱ntei tsa kju̱a̱ch'onk'uu̱n xi ts'i̱ín ngana̱hi. Tu̱ sa ní ni xi nda n'e̱i̱. B'a̱ ts'ín n'e̱ ngana̱ha̱ ri̱ ni ch'onk'uu̱n.r] B'i̱ ta̱ ts'ín tjít'a ya: “Tsa tíma bjoho̱ nda̱ kontra̱hi̱, tjeihi̱n ni xi kji̱ne̱. Tsa tíma xintáha̱, tjeihi̱n ntá xi k'úí. A̱t'aha̱ tsa b'a̱ n'e̱i̱, tu̱ ni xí ka̱ma subahá ra̱ nda̱ kontra̱hi̱.”   Já nts'ena̱, najmi tu̱ n'e ngajoyo ni xi tín'enu̱u. A̱ya ntsja ní Nti̱a̱ná t'ejñayo xi b'a̱ títs'íu̱n. A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Ahán xi k'uasjé chjíá, an xi tsjaha̱ chjíhi̱. B'a̱ títsu Nti̱a̱ná.” `9 Tsa ka̱ma, tsa a̱ya ntso̱o tíjña, kas'eko̱nu̱u kju̱a̱jyu ngayjee̱ xu̱ta̱.  Najmi tu̱ ch'on n'oho̱o xi ch'on títs'ínnu̱u. Cha̱se̱ nínú xi nkú ts'ín nda ka̱ma n'o̱ho̱ ngayjee̱ xu̱ta̱. A{ B'i̱ ngján nda cha̱so̱ho̱ xinki̱u. Najmi tu̱ nk'a katumanu̱u yjonu̱u. Tu̱ sa ní nda cha̱so̱ho̱ xu̱ta̱ x'a̱n. Najmi tu̱ xu̱ta̱ nkjink'un n'e ma su̱bo̱o yjonu̱u. M Tsjo kat'eko̱nu̱u xi tsjo tjíhi̱n. Ch'i̱íko̱ xi tíkjintá. )K Chu̱bantjo xu̱ta̱ xi tje̱nnki unkienu̱u. B'a̱ t'ihu̱un Nti̱a̱ná nga nda kats'ínko̱ho̱. Najmi tu̱ ni xi najmi nda binchinó nga ka̱mat'ain. yk Tjoho̱on ni xi ndyjat'áha̱ xu̱ta̱ xi yjanki Nti̱a̱ná ko̱ nda n'e̱kjóho̱on xi ku̱i̱chúk'unnu̱u. #~? Tsjo kat'enu̱u nga chúyoho̱o ni xi tsjánu̱u Nti̱a̱ná. N'e̱chúkju̱o kju̱a̱'un xi tíyo. Najmi tu̱ n'ekj'ajiun nga chu̱bako̱o Nti̱a̱ná. }! Kixi̱ n'o̱o ni xi tín'o ko̱ najmi tu̱ n'ets'o. Tu̱ xí tsjohó kat'ehe̱ ani̱ma̱nu̱u nga n'o̱o ni xi mjehe̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. $|A B'i̱ ngján n'e̱tjó xinki̱u xi nkú ts'ín tjoho̱ xinkjín xi nts'e̱ maha, a̱t'aha̱ nts'ohó maha̱nu̱u xinki̱u. 'Yún cha̱nkjún so xinki̱u. v{e N'e̱tjó kju̱axi̱ xinki̱u. Najmi tu̱ n'esiuhu̱un ni xi ch'onk'un. Ni xi nda ch'a̱ ntsja ntsjon. z Xi kik'a̱i̱hi̱ nga tsjá nga'yún, kui xi katsjá nga'yún. Xi kik'a̱i̱hi̱ nga tsjá to̱on, kui xi ngayjehe ani̱ma̱ha̱ katsjá to̱on. Xi kik'a̱i̱hi̱ nga tsjén títjun, kui xi kixi̱ katjiko̱ xáha̱. Xi kik'a̱i̱hi̱ nga ku̱a̱se̱ ni̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, kui xi tsjo kat'ehe̱ nga b'a̱ kats'ín. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga kju̱a̱tjo tíjñajinná y Xi kik'a̱i̱hi̱ nga ku̱a̱si̱nko̱ xu̱ta̱, kui xi katasinko̱ xu̱ta̱. Xi kik'a̱i̱hi̱ nga ku̱a̱kúya, kui xi katakúya. }xs Kj'a̱í kj'a̱í ni xi maná n'eé. Kui kju̱a̱nda xi kitsjáná Nti̱a̱ná nga nkúnkáá. Xi Nti̱a̱ná kitsjáha̱ éhe̱n tu xi ts'i̱ínkjas'ehen, kui xi katsúya éhe̱n Nti̱a̱ná xi nkú ts'ín kik'a̱i̱hi̱ nga s'ejihi̱n. wy b'a̱ ta̱ joyaha ñá. Nkjin mahaná tu̱nga nkuhú yjoninte kamaka̱á Cristo̱. Nga nkúnkáá kich'aá xinki̱á. v) A̱t'aha̱ xi nkú ts'ín nkjin tíkjá maha ni xi y'aha̱ yjonintená ko̱ xi nkú ts'ín kj'a̱í kj'a̱í xá xi kik'a̱hi̱ nga nkúnkú, }us Nga nkúnkú jun tínchjako̱nu̱u, a̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kitsjána kju̱a̱ndaha̱. Najmi tu̱ nk'a n'esjo yjonu̱u. Nkú ní ts'ín tjíyanu̱u. B'a̱ ts'ín n'e̱sjo yjonu̱u xi nkú ts'ín kitsjánu̱u Nti̱a̱ná nga s'e̱jinnu̱u. 9tk Najmi tu̱ bintsu̱bo̱o xi nkú ts'ín tjíntu xu̱ta̱ a̱sunntee̱. Tu̱ sa ní n'e̱k'óntjaiyo yjonu̱u xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná títs'ín tse̱tse̱ kju̱a̱nkjintak'unnu̱u, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱mankjihi̱nnu̱u ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná, ni xi nda, xi sasíhi̱n ko̱ xi ja nda tsichu ma. s  Kui b'a̱ maha, já nts'e, a̱t'aha̱ tíbase ni̱ma̱ná Nti̱a̱ná, kui nga tíbankihi̱nu̱u nga ngayjehe tak'un n'e̱tsjoho̱o Nti̱a̱ná, nga n'e̱kjas'oho̱on yjonu̱u xi nkú joyaha nku chje̱ tík'un xi tsje ko̱ xi sasíhi̱n Nti̱a̱ná. Sr $A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kits'ínnda ngayjee̱ ni xi tjín. Nga̱t'aha̱ ko̱ nga tsjoho̱ tjíhin niu̱. ¡N'e̱kié yjoná nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka Nti̱a̱ná tu̱ nkjéhé ni! B'a̱ katuma.wqg #¿Yá xi kits'ínkienyaha̱ tsa mí nihi,
tu̱ xi Nti̱a̱ná tjíhin nga ts'i̱ínk'óya ngáha̱ ra̱? p  "A̱t'aha̱, ¿yá xi be xi nkú ts'ín ts'ínnkjink'un Nti̱a̱ná?¿Yá xi kitsúyaha̱ ni xi tjíhin nga ts'i̱ín? .oU !¡Á b'a̱ nkjún ts'ín chánkaha kju̱a̱nchi̱náha̱ Nti̱a̱ná! ¡Á b'a̱ nkjún ts'ín na̱nka̱ ts'ínnkjink'uhun ko̱ á b'a̱ nkjún ts'ín tsehe kju̱a̱nkjintak'uhu̱n! Najmi tjín xi mankjihi̱n ni xi ts'ín Nti̱a̱ná ko̱ najmi ch'a maha̱ tsuya á b'a̱ ts'íhin. n B'i̱ tjíhi̱n ra̱ nii̱. Ndaha nku xu̱ta̱ xi tjín najmi nt'é'éhe̱n Nti̱a̱ná. Nti̱a̱ná y'éjñaha̱ xu̱ta̱ nga najmi kint'é'én, tu̱ xi nkuhú nga ka̱ma ni̱ma̱ha̱ ra̱ ngayjee̱. B'i̱ ts'ín kits'íntsjoho̱ Pablo̱ Nti̱a̱ná )mK Ko̱ santaha ni̱stjin nd'a̱i̱ najmi tínt'é'én xu̱ta̱ Israel, tu̱ xi ta̱ cha̱se̱ ni̱ma̱ha̱ ra̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga jun kichase ni̱ma̱nu̱u. )lK Ni̱stjin nk'ie, najmi kinu'yá'óho̱on Nti̱a̱ná, tu̱nga tíbase ni̱ma̱hánu̱u nd'a̱i̱ tu̱ nga̱t'aha̱ nga najmi kint'é'én xu̱ta̱ Israel. tka A̱t'aha̱ najmi kje'á Nti̱a̱ná ni xi tsjá ko̱ ta̱ ndaha najmi ts'ín t'axín xu̱ta̱ xi j'ájin. njU Najmi mjehe̱ xu̱ta̱ Israel én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. Ngandanu̱u xu̱ta̱ kontra̱ha̱ Nti̱a̱ná tsichu ma. Tu̱nga tjohó ra̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ Israel tu̱ nga̱t'aha̱ nga Nti̱a̱ná j'ájin ntje̱ cháha̱. fiE Kui nii̱ xi y'endáka̱ xu̱ta̱na̱ nga ts'ian,
nk'ie nga ja kjexíán ngatitsuhu̱n. zhm Nk'ie nga ja b'a̱ ka̱ma, ta̱ n'e̱k'anki ngayjee̱ xu̱ta̱ Israel. Xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Nanki Sion ni̱baha xi ts'i̱ínk'anki xu̱ta̱na̱,
kui xi kjéxihi̱n kju̱a̱ch'onk'uhu̱n ntje̱he̱ Jacob. bg= Jun já nts'e, mjena nga cho̱o nku ni xi y'éjña 'ma Nti̱a̱ná, tu̱ xi najmi nk'a n'e̱sjehenu yjonu̱u. K'u̱a̱ xi tjín a̱jihi̱n xu̱ta̱ Israel kama ndjá ani̱ma̱ha̱. B'a̱ ka̱ma santa nkúhu nga sa̱kúntehe̱ nginku̱n Nti̱a̱ná ngayjee̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱. Kui xi tjíhin nga n'e̱k'anki. Jf  A̱t'aha̱ ji xi nkú joyaha tjiaha̱ yá olibo̱ jñá tu̱ kis'et'aní a̱ntehe̱ yá olibo̱ xi ndoo̱. Kui b'a̱ maha, ¿a najmi ka̱mahá k'u̱a̱i̱ ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ Israel a̱ntehe̱? A̱t'aha̱ kui xi tjia xi ndoo̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga kama ni̱ma̱ha̱ Nti̱a̱ná ngayjee̱ xu̱ta̱ e) Ko̱ ta̱ xu̱ta̱ Israel, tsa ngju̱a̱i̱kj'áha̱ ra̱ ani̱ma̱ha̱ ko̱ s'e̱jihi̱n Nti̱a̱ná, k'u̱a̱i̱ ngáha̱ ra̱ a̱nte xi ts'e̱. A̱t'aha̱ tjíhi̱n nga'yún Nti̱a̱ná nga tsjá ngáha̱ ra̱ a̱nte xi ts'e̱ xu̱ta̱ Israel a̱jihi̱n yá olibo̱. $dA Cha̱se̱i̱ xi nkú ts'ín nda ko̱ ndjá ts'ínko̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱. Ndjá kits'ínko̱ xi kisaténki ko̱ ji nda kits'ínko̱hi. Ko̱ nda ts'i̱ínko̱hi tsa tu̱ nku ku̱i̱nchunjínní kju̱a̱ndaha̱. Tu̱nga tsa najmi b'a̱ n'e̱i̱, ko̱ ta̱ ji ku̱i̱chát'ahi. "c= A̱t'aha̱ tsa Nti̱a̱ná najmi kits'ínndyjat'aha̱ tjia xi ndaha̱ yá olibo̱, ¿a tu̱ kje̱hé ji ts'i̱ínndyjat'ahi nga tu̱ kisut'aní yóo̱? tba B'a̱ tjín. Tu̱nga kitit'áhá a̱t'aha̱ najmi kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná, ko̱ ji ndjá tisinjñai nd'a̱i̱ a̱t'aha̱ s'ejihin. Kui nga najmi tu̱ n'enkjíntak'uhunni tsa ji xi 'yún nda sai. Tu̱ sa ní ti̱nkjúín Nti̱a̱ná. paY Kutsa b'a̱há ku̱i̱xín: “Tu̱ xi an s'e̱t'ahana a̱ntehe̱ yóo̱, kui nga kitit'áha.” `w Tu̱nga najmi tu̱ nk'ahá n'esjei yjohi̱, tsa b'a̱ ku̱i̱xín nga ji xi 'yún nda sai nga tjia xi kitit'óo̱. Tsa mjehi nk'a n'e̱sjei yjohi̱, tu̱ sahá n'e̱kj'áítsjein nga kja̱ma̱ha̱ yóo̱ y'aha ri. Najmi ji xi kich'ai kja̱mo̱. _! Xu̱ta̱ Israel, kui xi nkú joyaha tjia xi kitit'áha̱ nku yá olibo̱, ko̱ ji xi nkú joyaha tjiaha̱ yá olibo̱ jñá. Tu̱nga jihí kis'et'ai a̱ntehe̱ tjia xi kitit'óo̱ ko̱ kisakút'aihi kju̱a̱tík'un xi tíjñajin kja̱ma̱ha̱ yá olibo̱ xi ndoo̱. ^) Tsa tsje nginku̱n Nti̱a̱ná na̱'yu̱ xi n'endako̱ho ni̱nku̱a̱n chje̱ xi 'ba̱i̱ tjuhu̱n Nti̱a̱ná, tsuhu̱ ra̱ nga ta̱ tsje ngayjee̱ na̱'yu̱ ni̱nku̱o̱n. Tsa tsje nginku̱n Nti̱a̱ná kja̱ma̱ha̱ nku yá, tsuhu̱ ra̱ nga ta̱ tsje tjiaha̱. ]  A̱t'aha̱ kisakúhu̱ kju̱a̱jyu nginku̱n Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱ nk'ie nga kin'e t'axín xu̱ta̱ Israel. Kui nga, ¿nkú sa ka̱ma nk'ie nga n'e̱kjáín ngáha̱ ra̱? Sa̱kú ngáha̱ ra̱ nga k'úéntu tík'un xu̱ta̱ k'ie̱n. \ B'a̱ ts'ian tsa tu̱ ahá ni nga̱t'anu̱u ka̱ma xintak'uhun ntje̱na̱, tsa tu̱ xi b'a̱ ts'ín n'e̱k'ankihi k'u̱a̱. R[ Tínchjako̱nu̱u jun xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱nnu̱u. Nti̱a̱ná kits'ín mana nda̱ postru̱hu̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱ ko̱ xinya kju̱a̱chánkaha̱ xána̱. %ZC Tsa tu̱ nga̱t'aha̱ nga najmi kint'é'éhen Nti̱a̱ná xu̱ta̱ Israel, tsa kui nga̱t'oo̱ kisakúhu̱ ra̱ kju̱a̱nchi̱náha̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱, ko̱ nk'ie nga kisaténki Israel kisakúhu̱ kju̱a̱nchi̱náha̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱, ¿nkú sa ka̱ma nk'ie nga sa̱kú ngáha̱ ra̱ xu̱ta̱ Israel a̱nte xi ts'e̱ nginku̱n Nti̱a̱ná? }Ys Kui nga b'a̱ xihinna, ¿a tu̱ ni̱yá kis'entuhú xu̱ta̱ Israel nk'ie nga kisaténki? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! B'i̱ ní kama. Tu̱ nga̱t'aha̱ nga najmi kint'é'éhe̱n Nti̱a̱ná xu̱ta̱ Israel, kui nga j'aihi̱ ra̱ én xi ts'i̱ínk'ankihi̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ Israel tje̱he̱n ra̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱ma xintak'uhun xu̱ta̱ Israel. LX I̱ncha katuma ka̱ tu̱ xi najmi ta̱ sku̱e̱he,
ko̱ musu̱ i̱ncha katuma sín. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga ta̱ n'e̱k'anki xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ %WC Ko̱ b'i̱ ta̱ kitsú ya David:Kasaténkiko̱ s'íhi̱ xu̱ta̱ xu'bo̱,
ta̱ kuihi kats'ínndyjajihi̱n ko̱ kats'ínk'íéchjíhi̱. gVG B'a̱ kama xi nkú ts'ín tjít'a: “Nti̱a̱ná kitsjáha̱ xu̱ta̱ xu'bo̱ kju̱a̱nkjintak'un tiya, tunku̱n xi najmi sku̱e̱ko̱ho ko̱ tja̱ba̱xínñju xi najmi ku̱i̱nt'éko̱ho santaha ni̱stjin nd'a̱i̱.” HU  Kui b'a̱ maha, ¿mí nihi xi kama? Najmi kisakúhu̱ ni xi tsangisjáí xu̱ta̱ Israel. Xi j'ájin ní Nti̱a̱ná, kui ní xi kisakúhu̱ niu̱. Xingisoo̱ kama ndjá ani̱ma̱ha̱. 3T_ Tsa tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná kichj'ajihin xu̱ta̱i̱, tsuhu̱ ra̱ nga najmi kichj'ajin tu̱ nga̱t'aha̱ ni nda xi i̱ncha kits'ín. A̱t'aha̱ tsa tu̱ nga̱t'aha̱ ni nda xi i̱ncha kits'ín xu̱ta̱ kichj'ajihin, kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná najmi ta̱ chjíhi̱ ra̱ ma. S# B'a̱ ta̱ tíma ni̱stjin nd'a̱i̱. Tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná tjíntu sa chuba xu̱ta̱ xi Nti̱a̱ná j'ájin. R Tu̱nga b'a̱há kitsú Nti̱a̱ná: “Ja kits'in ts'a̱n yatu mii̱ já xi najmi tsasinkúnch'int'aha̱ nti̱a̱ Baal.” NQ “Ji Nti̱a̱, ja kits'ínk'ien xu̱ta̱ xu'bi̱ já profeta̱ xi ts'i̱ ko̱ ja kits'ínkatsún na̱chan chje̱hi̱. Tu̱ nkuhú an tíi̱jña sa. Ta̱ i̱ncha mjehe̱ ta̱ ts'i̱ínk'ienna.” P  Najmi y'éjña t'axín Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi ts'e̱ xi j'ájin títjun. ¿A najmi yanú xi nkú ts'ín tjít'a xu̱ju̱n éhe̱n Nti̱a̱ná má nga nda̱ profeta̱ Elia̱ kinchja̱ko̱ Nti̱a̱ná ko̱ tsatéjéne xu̱ta̱ Israel? B'i̱ ts'ín tjít'a: IO  Kui nga b'a̱ xihinna, ¿a kits'ín t'axíhín Nti̱a̱ná xu̱ta̱ha̱? ¡Najmi! ¡Ndaha tsa mí yjehe! A̱t'aha̱ ta̱ nda̱ Israel ná, ntje̱he̱ Abraham. Ntje̱ cháná Benjamin y'ahana. 5Nc Nga̱t'a ts'e̱ xu̱ta̱ Israel b'i̱ ts'ín tjít'a: “Nku ni̱stjin ntanta kik'ana nga kingjentéhe̱ ntsa̱ nku na̱xi̱nantá xi najmi nt'é'én ko̱ si.”WM' Ko̱ a̱skahan kama k'un Isaia̱ nga b'i̱ ta̱ ts'ín y'ét'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Xi najmi tsangisjaina, kui xi kisakúhu̱ an,
ko̱ xi najmi kingjásjaiyana, kui xi tsakuchjíhi̱ yjona̱. L9 Ko̱ b'i̱ ta̱ xin ya: ¿A najmi i̱ncha kikiehé xu̱ta̱ Israel ni xu'bi̱? Tjun Moise b'i̱ ts'ín y'ét'a éhe̱n Nti̱a̱ná:An ts'ian nga jun ka̱ma xintak'un
xi tu̱ a xu̱ta̱há,
ko̱ ts'ian nga n'e̱kjanko̱o
xi najmi chumi nihi xi mankjihi̱n. ]K3 Tu̱nga b'a̱há xian: ¿A najmi kinu'yáhá ée̱n? Joho̱n, kinu'yá. A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a:Nga ngúsuu̱n a̱sunntee̱ kinu'yá nta̱ha̱,
santaha má fekuhu̱ a̱sunntee̱ tsichu éhe̱n. J  Kui b'a̱ maha, s'ejinná Nti̱a̱ná nk'ie nga nu'yáá éhe̱n, ko̱ nu'yáá ée̱n nk'ie nga s'eni̱jmíná Jesucristo̱. =Is Tu̱nga najmi ngayjee̱hé xu̱ta̱ Israel kits'ínsihi̱n én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ kitsú Isaia̱: “Ji Nti̱a̱, ¿yá xi kis'ejihi̱n én xi y'eni̱jmíi̱?” QH ¿Nkú ts'ín k'u̱éni̱jmíhi xu̱ta̱ tsa najmi s'e̱t'a xáha nga k'u̱éni̱jmí? A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a: “Á b'a̱ tsjo tjíhin nga f'aik'úhunná xi b'éni̱jmíná én nda tsu.” G  Tu̱nga xu̱ta̱ xi najmi kje̱e s'ejihi̱n, ¿nkú ts'ín ts'i̱ínkjáíhi̱n ra̱ nga kui xi Nda̱ Nti̱a̱ná? ¿Nkú ts'ín s'e̱jihi̱n ra̱ xi najmi kje̱e nt'é yáha kui? ¿Nkú ts'ín ku̱i̱nt'éhe tsa najmi tjín xi k'u̱éni̱jmíhi̱? }Fs A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a: “N'e̱k'anki ngayjee̱ xi ts'i̱ínkjáíhi̱n nga kui xi Nda̱ Nti̱a̱ná.” E! A̱t'aha̱ nkuhú chasehe̱ ra̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ko̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. A̱t'aha̱ nkuhú maha Nda̱ Nti̱a̱ha̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ ko̱ tsjáha̱ ngayjee̱ xi ku̱i̱nchja̱ko̱ho̱ kju̱a̱nchi̱ná xi tjíhi̱n. {Do B'i̱ ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná: “Xi s'e̱jihi̱n Nti̱a̱ná najmi sa̱kúhu̱ kju̱a̱suba.” TC! A̱t'aha̱ a̱jin ani̱ma̱ha̱ ní xu̱ta̱ nibáha̱ ra̱ nga s'ejihi̱n Nti̱a̱ná, tu̱ xi na̱xu̱ bichú maha. Ko̱ ts'a bitjuhu nga b'a̱ tsu nga Jesu xi Nda̱ Nti̱a̱ná, tu̱ xi n'ek'ankihi. eBC A̱t'aha̱ tsa tsu̱'bai ku̱i̱tjuhu nga n'e̱kiei yjohi̱ nga Jesu xi Nda̱ Nti̱a̱ná, ko̱ tsa ngayjehe ani̱ma̱hi̱ s'e̱jihin nga Nti̱a̱ná kits'ínkj'áíya ngáha̱ ra̱ Jesu ngabayoo̱, n'e̱k'ankihi. ^A5 B'i̱ kitsú Moise: “Tíjñat'a tiñahi éhe̱n Nti̱a̱ná, tsu̱'bai ko̱ ani̱ma̱hi̱ tíjñat'a.” Kui éi̱n xi tíb'eni̱jmíi̱ nd'a̱i̱, én xi tsu nga xu̱ta̱ tjíhin nga s'e̱jihi̱n Nti̱a̱ná. p@Y Ko̱ b'i̱ ta̱ kitsú ya: “Ko̱ najmi tu̱ b'i̱ ts'ín n'enkjíntak'uin: ¿Yá xi ngju̱a̱i̱ kinte t'anankiu̱?” Tsuhu̱ ra̱ éi̱n tsa chjúsíntje̱n xi ts'i̱ín niba Nti̱a̱ná ngajoho̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ k'ie̱n. #?? Tu̱nga b'i̱hí ts'ín y'ét'a ngá xi nkú ts'ín na̱xu̱ bichú maha xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná: “Najmi tu̱ b'i̱ ts'ín n'enkjíntak'uin: ¿Yá xi ngju̱a̱i̱nji ndji̱o̱jmi ján?” Tsuhu̱ ra̱ éi̱n tsa n'e̱ nibájen xi ts'i̱ín niba Nti̱a̱ná ngajoho̱. $>A B'i̱ ts'ín y'ét'a Moise xi nkú ts'ín na̱xu̱ bichú maha xu̱ta̱ xi ts'íntjusun kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise. B'i̱ kitsú: “Xi ts'i̱íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱, nga̱t'aha̱ kju̱a̱téxumoo̱ sa̱kúhu̱ ra̱ nga k'úéjña tík'un.” 6=e A̱t'aha̱ tsichutjusun kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise nk'ie nga j'ai Cristo̱, tu̱ xi na̱xu̱ ku̱i̱chú maha nginku̱n Nti̱a̱ná ngayjee̱ xi s'e̱jihi̱n. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga ngayjee̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná na̱xu̱ bichú ma nginku̱n Nti̱a̱ná i<K Najmi kamankjihi̱n nga Nti̱a̱ná tu̱ tsjáhá ra̱ xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n nga na̱xu̱ ka̱ma. Tu̱ sa ní kuenta ts'e̱ suba i̱ncha tsangisjai xi nkú ts'ín na̱xu̱ ku̱i̱chú ma nginku̱n Nti̱a̱ná. Najmi kits'ín ni̱ma̱kju̱a̱ yjoho̱ tsa ts'i̱ínkjáíhi̱n nga Nti̱a̱ná tu̱ tsjáhá ra̱ xu̱ta̱ nga na̱xu̱ ka̱ma nginku̱n. 7;g A̱t'aha̱ ka̱ma xínya nga kui xi 'yún tíi̱ncha bangisjai ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, tu̱nga najmi i̱ncha mankjihín ra̱ xi nkú ts'ín tjíhin nga i̱ncha ts'i̱ín. w: i Jun já nts'e, nk'ie nga nchjaka̱ Nti̱a̱ná, bankintjá xu̱ta̱ Israel, a̱t'aha̱ mjena nga n'e̱k'anki. r9] !B'a̱ kama xi nkú ts'ín tjít'a:An k'uejñá nanki Sion nku ndji̱o̱ xi sa̱ténki xu̱ta̱,
nku na̱xi̱ xi ts'i̱ínxuntuhu̱.Tu̱nga xi s'e̱jihi̱n xi ts'in nibá,
kui xi najmi sa̱kúhu̱ kju̱a̱suba.X8) ¿Á b'a̱ kamaha? A̱t'aha̱ najmi tsangisjáí nga na̱xu̱ k'úéntu nginku̱n Nti̱a̱ná xi nkúhu xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. Tu̱ sa ní i̱ncha kama mjehe̱ nga ts'i̱íntjusun ni xi tjít'a kju̱a̱téxumoo̱ tu̱ xi b'a̱ ts'ín na̱xu̱ ku̱i̱chú maha kai. I̱ncha kisaténki ndji̱o̱ xi saténki xu̱ta̱. 7w Tu̱nga máha xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, i̱ncha tsangisjáí nga ts'i̱íntjusun kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise, tu̱ xi b'a̱ ts'ín na̱xu̱ k'úéntuhu nginku̱n Nti̱a̱ná, tu̱nga najmi tsichukju̱a̱há ra̱. 6# Kui b'a̱ maha, ¿nkú ku̱i̱xíhinná? Xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, xi najmi tsangisjai nga na̱xu̱ k'úéntu nginku̱n Nti̱a̱ná, kui xi na̱xu̱ tsichu ma nginku̱n Nti̱a̱ná. Kis'ejihi̱n Nti̱a̱ná, kui nga na̱xu̱ tsichu maha. c5? Xi nkú nga ta̱ kitsú títjun Isaia̱ nk'ie nga b'i̱ kitsú:Tsa najmi y'éjña saná ntje̱ Nti̱a̱ná xi tjíhi̱n nga'yún,
ja ra̱ b'a̱ ta̱ kamat'aán tsakai xi nkúhu xu̱ta̱ Sodoma̱
ko̱ tsichu ma ra̱á tsakai xi nkúhu xu̱ta̱ Gomorra̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ yá xi na̱xu̱ bichú ma nginku̱n Nti̱a̱ná s4_ A̱t'aha̱ ja ts'i̱íntjusun xatí Nti̱a̱ná ni xi kitsú nga ka̱ma nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱.” v3e Ko̱ b'a̱ ta̱ kitsú nda̱ profeta̱ Isaia̱ nga kinchja̱ni̱jmíyaha xu̱ta̱ Israel: “Ndaha tsa b'a̱ ts'ín nkjin maha xu̱ta̱ Israel xi nkú joyaha tsumí xi tjíndai ntáchak'uu̱n, tu̱nga tu̱ chubahá xi n'e̱k'anki. -2S Ko̱ xi má nga b'a̱ kik'ihi̱n xu̱ta̱:“Jun xi najmi xu̱ta̱na̱ mahanu”,
b'a̱ k'úíi̱n nga kui xi ntíhi̱ Nti̱a̱ná xi tíjña tík'uu̱n. a1; B'a̱ kama xi nkú ts'ín y'ét'a éhe̱n Nti̱a̱ná nda̱ profeta̱ Osea̱ nga b'i̱ títsu:Xu̱ta̱ xi najmi xu̱ta̱na̱, kui xi ts'in ma xu̱ta̱na̱.Ko̱ xi najmi kits'intjá, kui xi ts'intjá. M0 Ñá xu̱ta̱ xu'bo̱. Nti̱a̱ná j'ájinná najmi tu̱ nku a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱, tu̱ sa ní ko̱ ta̱ a̱jihi̱n xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. W/' B'a̱ títs'ín Nti̱a̱ná tu̱ xi cha̱ha̱ ra̱ xi nkú ts'ín chánka kju̱a̱chánka xi tjínko̱ho̱ xu̱ta̱ xi tíma ni̱ma̱ha̱, xu̱ta̱ xi ja y'énda títjun nga tsjáha̱ kju̱a̱chánkaha̱. n.U Nti̱a̱ná mjehe̱ nga ku̱a̱kúchji kju̱a̱kjaha̱n ko̱ nga k'u̱éjña chji nga'yúhu̱n. Tu̱nga títs'ín chúkju̱a̱ha ko̱ títs'íntsentako̱ xu̱ta̱ xi ni̱bajennehe̱ kju̱a̱kjaha̱n, kui xi xá n'e̱kjehe. f-E ¿A najmi tjíhín ra̱ kixi̱ nda̱ xi ts'ínnda ndi̱íu̱ nga ts'i̱ínko̱ nintee̱ xi nkú ts'ín mjehe̱? Ta̱ kuihi nintee̱ ka̱ma ts'i̱ínndako̱ nku ndji̱í xi sasíjña tsjo ko̱ nku xi n'echjén tehe̱nte. 5,c ¿Yáhá ni ji nda̱, tsa ku̱i̱nchíhi̱ kuenta̱ Nti̱a̱ná? Nku ndji̱í najmi ma: “¿Á b'a̱ n'e kin'endahaní?”, tsa ku̱i̱tsu̱hu̱ xi kits'ínndaha̱. 3+_ Kutsa b'a̱há ku̱i̱xínní: “¿Mí nihi xi ts'i̱ínnijéhená Nti̱a̱ná yo̱ ni̱ ma? A̱t'aha̱, ¿yá xi ma fi kontra̱ha̱ ni xi mjehe̱ Nti̱a̱ná?” *) Kui b'a̱ maha, Nti̱a̱ná ma ni̱ma̱ha̱ ra̱ xi mjehe̱ nga ka̱ma ni̱ma̱ha̱ ko̱ ts'ín ndjá ani̱ma̱ha̱ xi mjehe̱ nga ts'i̱ín ndjá ani̱ma̱ha̱. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ xi nkú ts'ín Nti̱a̱ná bakúchji kju̱a̱kjaha̱n ko̱ kju̱a̱tsentaha̱ W)' A̱t'aha̱ b'i̱ ts'ín tjít'a má nga b'a̱ kitsú Nti̱a̱ná nga kinchja̱ko̱ nda̱ faraon: “Kitsja xáha tu̱ xi kuakuchjíhina nga'yúnna̱ ko̱ tu̱ xi cha̱hana nga ngúsuhu̱n a̱sunntee̱.” J(  Kui b'a̱ maha, najmi nga̱t'aha̱ tsa ni xi mjená ko̱ tsa ni nda xi tín'eé, tsa kui kju̱a̱ha nga nda ts'ínko̱honá Nti̱a̱ná. Nda ní ts'ínko̱ná a̱t'aha̱ ma ni̱ma̱ha̱ ñá. '5 A̱t'aha̱ b'a̱ kitsúhu̱ Moise: “Ka̱ma ni̱ma̱na xi mjena nga ka̱ma ni̱ma̱na, ko̱ kuase ni̱ma̱ha̱ xi mjena nga kuase ni̱ma̱ha̱.” b/~~}R|nzz>#=J<;:99 77Y6j5m4<3y210//b=vTíts'ínkjihi kju̱a̱suniña ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntuko̱na e̱i̱. Tjeihi̱n kju̱a̱suniña xu̱ta̱ xi tjoho̱ ñá a̱t'aha̱ nkuhú xi s'ejinná. Ngatento kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná.Y+vKatangiya xu̱ta̱ ts'a̱ñá nga ts'i̱ín ni xi nda ko̱ nga tsjáha̱ xu̱ta̱ ni xi machjéhe̱n. B'a̱ ts'ín i̱ncha sa̱ájihin ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n ?wv Nda ti̱si̱nko̱i̱ nda̱ Zena̱, nda̱ xi nchja̱ntjai xu̱ta̱, ko̱ nda̱ Apolo̱, tu̱ xi ts'i̱ínndju̱úhu ni̱yáha̱ ko̱ tu̱ xi najmi chumi nihi xi ndyja̱t'aha̱ ra̱. eCv Nk'ie nga ts'inkjísehe nda̱ Artema̱ ko̱ a ra̱ nda̱ Tiki̱ko̱, n'e̱ ki̱tsa̱ xái̱hi̱ yjohi̱ nga nibáa̱se̱ní nanki Nikopo̱li̱. A̱t'aha̱ ja tjíndana nga yo̱ ts'inkj'a ni̱stjin chu̱nch'óo̱n. oWv Yai nga xi b'a̱ títs'íu̱n, kui xi ja kits'ínkatsún suba yjoho̱ ko̱ ni̱yáha̱ ngatitsuu̱n tsú'baya. Ta̱ kuihi tífiko̱ yjoho̱ xi má nga ndyja̱. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Pablo̱ ni xi mjehe̱ nga ts'i̱ín Tito̱ ?wv Xi ku̱a̱kjánya xu̱ta̱ ni̱nku̱, chu̱bako̱i̱ tsa nku ko̱ tsa jo ni̱yá tjíhin. Tu̱nga tsa najmi ts'i̱ínsihin, najmi ta̱ k'u̱a̱i̱ntehe̱ ra̱ a̱ya ni̱nku̱. -Sv Xi mjehe̱ nku én k'u̱ésintjáíhi, ti̱yú t'axíhi̱n. Najmi tu̱ n'esihi̱n xi b'ésiyáha ntje̱ chá xi y'aha̱ ra̱ ko̱ ta̱ ndaha xi b'ésiyáha ko̱ kjántjaihi kju̱a̱téxuma xi kin'ekjas'ehe̱n Moise. A̱t'aha̱ najmi basinko̱ná kui kju̱a̱stiu̱ ko̱ najmi tjíhi̱n sin. ykvMa n'e s'ejin én xu'bi̱ ko̱ mjena nga ta̱kuyáí sisin nii̱, tu̱ xi xu̱ta̱ xi s'ejihi̱n ra̱ Nti̱a̱ná ts'i̱ínkjas'ehe̱n ra̱ yjoho̱ nga ts'i̱íhin ni xi nda. Tu̱ xí ndahá tjín ko̱ basinko̱ná nga b'a̱ n'e̱é. kOvKo̱ tu̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná kits'ín nga na̱xu̱ tsichu maá nginku̱n. B'a̱ kits'ín tu̱ xi n'e̱kjáíhi̱n ra̱á ni xi tíchuyáha̱á, kui xi tsuhu̱ ra̱ nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un síaán.  vTu̱ nga̱t'aha̱ ni xi kits'ín Jesucristo̱ xi ts'ínk'ankiná, najmi kits'ínxkín Nti̱a̱ná nga kitsjáná Espiri̱tu̱hu̱.  %vkits'ínk'ankiná. Najmi nga̱t'aha̱ tsa nda tjín ni xi kin'eé, tsa kui kju̱a̱ha nga b'a̱ kits'íhin. B'a̱ ní kits'ín a̱t'aha̱ kama ni̱ma̱ha̱ ñá. Kits'ín jená nk'ie nga kits'ín tsin tse̱tse̱ ngáhaná ko̱ Espiri̱tu̱hu̱ kits'ín tse̱tse̱ná. | qvTu̱nga nk'iehé nga kis'ejña chji kju̱a̱ndaha̱ Nti̱a̱ná xi ts'ínk'ankiná ko̱ kju̱a̱tjo xi tjíhi̱n, Y +vA̱t'aha̱ ni̱stjin nk'ie ta̱ tu̱ xí sináá. Najmi kinu'yá'één, ngakjá kin'enkjíntak'aán, ko̱ nkjin tíkjá ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ná tjí'yúhu̱n ñá ko̱ ni xi mjehe̱ yjonintená. Kju̱a̱kjan ya ko̱ kju̱a̱xintak'un tintsu̱ba̱jián. Kits'ín unkiená xu̱ta̱ ko̱ b'i̱ ngján kin'e unchaá xinki̱á. V %vNdaha nku xu̱ta̱ najmi tu̱ ch'on ts'ín i̱ncha ku̱i̱nchja̱ne ko̱ najmi tu̱ ch'a xi kjaánko̱. Nda ní ts'ín i̱ncha kas'eyaha̱. Ko̱ kate xu̱ta̱ nga ni̱ma̱kju̱a̱ i̱ncha tjíntuyáha̱. H vN'e̱kj'áítsjeihi̱n xu̱ta̱ ni̱nku̱ nga katenkjún já títjuu̱n ko̱ já tjíxóo̱. I̱ncha kant'é'éhe̱n ko̱ i̱ncha kat'entu nda nga i̱ncha ts'i̱ín ngayje tíkjá ni xi nda. ;ovKui nii̱ xi ta̱kúyai. Tjenni̱yáíhi̱ xu̱ta̱ ko̱ n'e̱k'a ni̱yáí. Najmi tu̱ jo jan katumahi nga b'a̱ n'e̱i. Najmi tu̱ ch'a xi tu̱ tohón katumaha̱ ji.U#vKui xi kitsjá yjoho̱ nga kin'ek'ien ngandaná tu̱ xi k'u̱a̱sjejihinná ngayjee̱ ni xi najmi ndoo̱ ko̱ ts'i̱ín je nku na̱xi̱nantá xi kui ts'e̱, xi ngayjehe k'un mjehe̱ ts'i̱ín ni xi nda. 5cv Chúya saha̱ ra̱á ma ni nda xi tíchuyáá, kui niu̱ xi ni̱stjin nga cha̱á kju̱a̱chánkaha̱ Jesucristo̱, kui xi Nti̱a̱ná xi chánka ko̱ xi ts'ínk'ankiná. #?v ko̱ bakúyaná nga k'úéch'oo̱hó yjoná ni xi najmi je nginku̱n Nti̱a̱ná ko̱ ni xi nchja̱ha̱ ani̱ma̱ná e̱i̱ a̱sunntei̱, nga nda cha̱se̱hé ni xi n'e̱é ko̱ nga na̱xu̱ n'eé ko̱ nga cha̱nkjáán Nti̱a̱ná nk'ie nga tintsu̱ba̱ saá e̱i̱ a̱sunntei̱. nUv Nti̱a̱ná ja y'éjña chjihi̱ ngatentehe̱ xu̱ta̱ kju̱a̱ndaha̱, kui xi ts'ínk'ankiná Pv ko̱ tsa ndyjé ts'i̱íhi̱n. Tu̱ sa ní i̱ncha katakúchji nga ma ma 'yún k'aán jóo̱, tu xi ngayjee̱ ni xi ts'i̱íhin cha̱nkjúhun én xi b'éjña chjiná Nti̱a̱ná xi ts'ínk'ankiná. >uv Ko̱ b'a̱ t'ihi̱n já musu̱ xi kich'atse nga tehe̱nte katenkjún já nti̱a̱ha̱ ko̱ kats'ín ni xi sasíhi̱n jóo̱. Najmi tjíhin tsa ku̱i̱nchja̱ tsa'ako̱ jóo̱ eCvÉn nda katitju tsu̱'bai, én xi najmi tjín xi nkú ts'ín n'e̱nijéhe ri. Kui niu̱ xi ts'i̱ín nga ka̱ma subaha̱ ra̱ já kontra̱, a̱t'aha̱ najmi sa̱kúhu̱ nkú ts'ín ch'on ts'ín ku̱i̱nchja̱yanehená. *MvNgatentee̱ ni xi n'e̱i, nda n'e̱i tu̱ xi b'a̱ ta̱ i̱ncha ts'i̱íhin. Nga ku̱a̱kúyai, katuma chji nga kixi̱ tjíyahi ko̱ nga tíyankjúín yjohi̱. j~MvKo̱ já i̱stiu̱ b'a̱ ta̱ t'ihi̱n nga nda i̱ncha katasehe̱ ni xi i̱ncha ts'i̱ín. } vko̱ nga nda i̱ncha katasehe̱ ni xi i̱ncha ts'i̱ín, nga je kas'entuyá ani̱ma̱ha̱, nga i̱ncha ku̱a̱se̱he̱ ni'yaha̱ ko̱ nda i̱ncha s'e̱ntuyáha̱, ko̱ nga i̱ncha sku̱e̱nkjún x'i̱hi̱n. B'a̱ ts'ín cha̱nkjúhun éhe̱n Nti̱a̱ná. n|Uvko̱ i̱ncha katsjáni̱yáha̱ jminchjín xi kjintí sa nga ts'i̱íntjo x'i̱hi̱n ko̱ ntíhi̱, ]{3vKo̱ jminchjín xi ja chá b'a̱ ta̱ ts'ín i̱ncha katenkjún Nti̱a̱ná, najmi tu̱ én tsank'á i̱ncha k'u̱a̱sjené xu̱ta̱ ko̱ najmi tu̱ 'yún i̱ncha k'úí binu̱. I̱ncha katakúya ni xi nda zwvB'a̱ t'ihi̱n já xi ja chá nga kixi̱ i̱ncha katjiko̱ yjoho̱, i̱ncha katenkjún yjoho̱, nda i̱ncha katasehe̱ ni xi i̱ncha ts'i̱ín, nda i̱ncha katumankjihi̱n ni xi s'ejinná, ko̱ i̱ncha kas'ehe̱ kju̱a̱tjo ko̱ kju̱a̱tsenta. by ?vTu̱nga máha ji, ta̱kúyai ni xi y'aha̱ ra̱ ni xi nda ts'ínko̱ná xi tsinchiyáí. *x OvKui xi tsu nga be Nti̱a̱ná tu̱nga ni xi i̱ncha ts'íhín bakúchji nga najmi be. Kui xi ch'onk'un, najmi nt'é'én, ko̱ najmi maha̱ ts'ín ni xi nda.*w OvJe ngayjee̱ ni xi tjín ko̱ ma n'echjén tsa je tjíntuyá ani̱ma̱ha̱ xu̱ta̱, tu̱nga najmi tjíhín ni xi je nga̱t'a ts'e̱ xu̱ta̱ xi chu̱ntí tjíntuyáha̱ ko̱ xi najmi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná. A̱t'aha̱ ngasten ts'ínnkjink'un ko̱ ja tsatsun kju̱a̱nkjintak'uhu̱n. %v Evko̱ tu̱ xi najmi ngju̱énñjuhu̱ ra̱ én tiyaha̱ xu̱ta̱ judio̱ ko̱ ta̱ ndaha ni xi b'éne'yúhu̱n já xi ngji t'axíhi̱n ni xi na̱xu̱ tjín. u  v Kju̱axi̱ kjáíhin ni xi kitsú ndo̱. Kui nga ndjá chu̱bako̱honi jóo̱ tu̱ xi i̱ncha sku̱e̱ sisihin ni xi s'ejinná Lt v Santaha nku nda̱ profeta̱ xi ts'e̱ jóo̱ b'a̱ kitsú: “Xu̱ta̱ Creta̱ én tsank'á nchja̱ tehe̱nte. Ch'onk'un jóo̱ xi nkúhu chu̱ ch'onk'un, xu̱ta̱ ts'e xi najmi tsehe̱.” zs ov Najmi ta̱ k'u̱a̱i̱ntehe̱ ra̱ nga b'a̱ i̱ncha ts'i̱ín jái̱, a̱t'aha̱ ni xi najmi tjíhin nga ku̱a̱kúya tíi̱ncha bakúya. B'a̱ tíi̱ncha ts'ín tu̱ xi títs'ín ngana̱ ndaha to̱on. Ja nkjin xu̱ta̱ ts'ínndyjajihi̱n. ]r 5v A̱t'aha̱ tjín ṉkjún xi ngji t'axíhi̱n én xi na̱xu̱, xi tu̱ a éhén ni xi bakúya ko̱ b'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱. Xi i̱ncha bakúya nga n'e̱ ni circuncision, kui xi 'yún b'a̱ i̱ncha ts'ín. Sq !v Ni xi ku̱a̱kúya tjíhin nga ni xi tsangiya ni̱baha̱ ra̱, tu̱ xi b'a̱ ts'ín ka̱ma tsjáni̱yá sisihi̱n ra̱ xu̱ta̱ ko̱ ka̱ma k'u̱éjña chjihi̱ já xi tífi kontra̱ha̱ ni xi bakúya. jp OvNda̱ xi ts'ínkjáín níhi̱ xu̱ta̱ ni'yaha̱ machjén, xi tsjoho̱ ts'ín ni xi nda, xi nda basehe̱ ni xi ts'ín, xi na̱xu̱ ts'ín, xi benkjún Nti̱a̱ná, xi maha̱ b'éch'oho̱ yjoho̱ ni xi mjehe̱ ani̱ma̱ha̱. go IvA̱t'aha̱ nku nda̱ xi ku̱a̱se̱he̱ ni̱nku̱, kui xi tíjñaha̱ nga kúnnta ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Kui xáha̱. Kui nga kas'et'a xáha nku nda̱ xi najmi tjín ni xi chu̱bayanéhe̱ ra̱, xi najmi ngak'un, xi najmi stinta, xi najmi b'atihi̱ nga 'bi binu̱, xi najmi kjánko̱ xu̱ta̱ ko̱ najmi mjehe̱ to̱on xi ch'on ts'ín sakú. In  vKa̱ma s'e̱t'a xá xi najmi tjín ni xi chu̱bayanéhe̱ ra̱, xi nkuhú maha chju̱úhu̱n, xi tjíhi̱n ntí xi s'ejihi̱n Nti̱a̱ná ko̱ na̱xu̱ i̱ncha ts'ín ntíhi̱ ko̱ nt'é'én. im MvKits'ink'íéjñaha xjo̱ Creta̱ tu̱ xi k'úéndahani ni xi kindyjat'a sa yo̱ ko̱ tu̱ xi k'u̱a̱i̱ xáha̱ ri̱ jácháha̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín xki̱ nanki xi tjín yo̱. Kixinya chich'ihin ni xi n'e̱i. tl cvTífaniñaha Tito̱, ji ntína̱ a̱t'aha̱ nkuhú xi s'ejinná. Kas'ehi kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱jyu xi tsjáná Nti̱a̱ Na̱'miná ko̱ Jesucristo̱ xi ts'ínk'ankiná. B'i̱ ts'ín kitsúyaha̱ Pablo̱ Tito̱ xá xi ts'i̱ín Qk vNd'a̱i̱ ni̱ ma, nk'ie nga ja tsichu chu̱ba̱, a̱jihi̱n én xi kik'a̱i̱na nga k'ueni̱jmíá y'éjña chji Nti̱a̱ná ni xi kitsú. Nti̱a̱ná xi maha̱ ts'ínk'ankiná kitsjána kui xóo̱. 7j ivTíchuyáá nga ku̱i̱ntsu̱ba̱ tík'un síaán. Kui niu̱ xi kitsúya títjun Nti̱a̱ná kintehe̱ ni nga kin'enda a̱sunntee̱, ko̱ yaá nga najmi maha̱ b'ana̱cha̱. i vAn Pablo̱, an nda̱ musu̱ síhi̱n Nti̱a̱ná ko̱ nda̱ postru̱hu̱ Jesucristo̱. Xi nkú ts'ín s'e̱jihi̱n xu̱ta̱ xi j'ájin Nti̱a̱ná ko̱ ka̱mankjihi̱n ni xi na̱xu̱ tjín, kui xi xána̱, kui nga kui xu̱ta̱ha xi sku̱e̱nkjúhun Nti̱a̱ná. h)Nga̱t'aha̱ Jesucristo̱ kas'ejña chji síhin kju̱a̱chánkaha̱ Nti̱a̱, kui xi nku tutuu̱ ko̱ xi nkjink'uu̱n. B'a̱ katuma.g3Ja tís'ejña chji nii̱ xi nkú nga títsu xu̱ju̱hu̱n já profeta̱ ko̱ tín'ekint'é ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjín a̱sunntee̱. B'a̱ kitsú Nti̱a̱ná xi tíjña tík'un sín nga b'a̱ n'e̱ tu̱ xi s'e̱jihi̱n ra̱ ko̱ ku̱i̱nt'é'éhe̱n ra̱ ngayjee̱ xu̱ta̱. wfgKan'etsjoho̱ Nti̱a̱ná. Kui xi ka̱maha̱ nga ndjá ts'i̱ínkinchánu̱u xi nkú ts'ín tíjña én nda tsuhu̱ Jesucristo̱ xi tíxinya ko̱ tíb'eni̱jmíá. Tís'ejña chji nd'a̱i̱ ni xi kis'ejña 'ma nkúhu nú chá ján. e%Kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ kat'ejñajinnu̱u ngatento. B'a̱ katuma. B'i̱ ts'ín kits'ínkje Pablo̱ xu̱ju̱i̱n d1Gayo̱ títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña. Ni'yaha̱ tíi̱jña. Yo̱ má nga ma ñjakú ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱. Ko̱ ta̱ títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña Erasto̱, xi tjíhi̱n xá nga f'átjo to̱oho̱n xu̱ta̱ na̱nti̱o̱, ko̱ ta̱ nda̱ nts'eé Cuarto̱. $cAKo̱ ta̱ an Terci̱o̱ xi títs'inntá xi nkú ts'ín títsuyana Pablo̱, títs'inkjínu̱u kju̱a̱suniña, an xi ta̱ s'ejinna Nda̱ Nti̱a̱ná. nbUTimoteo̱ títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña. Kui xi tje̱nko̱na nga tín'exát'ai̱hi̱ Jesucristo̱. Ta̱ títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña Luci̱o̱ ko̱ Jason ko̱ Sosipa̱te̱r, xi ta̱ ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. a9Nti̱a̱ná xi tsjáná kju̱a̱jyu, kui xi ts'i̱ín nga n'e̱ ngano̱ho̱ nda̱nindoo̱. Kas'enu̱u kju̱a̱ndaha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. K`Ya tu̱ má xi tje̱hén ni nga tínu'yá'ón. Kui nga tsjo mahana nga̱t'a ts'a̱jun ko̱ mjena nga 'yún ka̱mankjin sanu̱u ni xi nda ko̱ nga kuankín t'axíhu̱un ni xi najmi ndoo̱. }_sA̱t'aha̱ xi b'a̱ títs'ín najmi títs'ínxát'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱. Ni xi tsjo níhi̱ tíi̱ncha bangisjai. Én sin én nda nchja̱ nga b'ana̱cha̱ha̱ xu̱ta̱ xi najmi kje̱e 'yún mankjihi̱n ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná. Y^+Jun já nts'e, tíbankinu̱u nga chúhu̱un yjonu̱u xi bakjánya xu̱ta̱ ko̱ xi ts'ínndyjajihi̱n xu̱ta̱. Kui xi fi kontra̱ha̱ ni xi ja tsinchiyó. N'e̱ t'axíhu̱un yjonu̱u xu̱ta̱ xu'bo̱. ]B'i̱ ngján súniñoho̱o xinki̱u. Títs'ínkjinu̱u kju̱a̱suniña ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi ts'e̱ Cristo̱. -\STjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Filolo̱go̱ ko̱ Juli̱a̱ ko̱ Nereo̱ ko̱ na̱ nichja ko̱ Olimpa̱s ko̱ ngayjee̱ xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná xi tjíntujíhi̱n. ['Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Asinkri̱to̱ ko̱ Flegonte̱ ko̱ Herme̱s ko̱ Patroba̱s ko̱ Herma̱s ko̱ já nts'eé xi tjíntujíhi̱n. Z5 Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Rufo̱, xi Nda̱ Nti̱a̱ná j'ájihi̱n, ko̱ na̱aha̱, xi ta̱ ko̱ an basehe̱ xi nkúhu tsa na̱ana̱ maha. tYa Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Trifena̱ ko̱ Trifosa̱, xi ta̱ títs'ínxát'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná. Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Persi̱da̱, xi 'yún tjona ko̱ xi 'yún tse xá xi kits'ín a̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná tje̱nki. DX Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Herodi̱o̱n, xi ta̱ ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ xu̱ta̱ xinkjín Narciso̱, xi ta̱ s'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná. "W= Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Apele̱s, xi ja tsakúchji nga 'yún s'ejihi̱n Cristo̱. Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ xu̱ta̱ xinkjín Aristobu̱lo̱. %VC Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Urbano̱, kui xi nkúhu ji̱n ta̱ Cristo̱ títs'ínxát'aha̱. Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Estaki̱s. 'Yún tjona ndo̱. yUkTjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Ampliato̱. 'Yún tjona ndo̱ a̱t'aha̱ ta̱ s'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná. iTKTjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Androniko̱ ko̱ Juni̱a̱s, xi ta̱ ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Ta̱ kis'eya'yúnka̱ nu̱ba̱yá jóo̱. Ta̱ já postru̱hú jóo̱ ko̱ yankjún. Kui tjun kis'ejihi̱n Cristo̱ nga an. XS)Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Maria̱. 'Yún tse xá xi kits'ín a̱jinnu̱u. ~RuTjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi ma ñjakú ni'yaha̱ Priscila̱ ko̱ Akila̱. Tjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Epeneto̱. 'Yún tjona ndo̱. A̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjín a̱nte Asi̱a̱, kui xi tjun kis'ejihi̱n Cristo̱. Q Najmi i̱ncha kitsankjún tsa ku̱a̱yá nga̱t'ana̱. Títsjaha̱ máb'a̱chjíhi̱ nga̱t'aha̱ ni xi i̱ncha kits'ín. Najmi tu̱ nku an xi b'a̱ tíxian. B'a̱ ta̱ tíi̱ncha tsu ngayjee̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. ~PuTjoho̱on kju̱a̱suniñana̱ Priscila̱ ko̱ Akila̱, xi ta̱ títs'ínxát'aha̱ Cristo̱ Jesu xi nkúhu an. ONga̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná nda n'e̱kjóho̱ón xi nkú ts'ín tjíhin nga n'e̱é ñá xi xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná mahaná. Ti̱si̱nko̱o nga tjoho̱on tu̱ mí nihí ni xi machjéhe̱n. A̱t'aha̱ nkjin ṉkjún xu̱ta̱ tsasinko̱ ko̱ ta̱ tsasinko̱na. SN !Be na̱ nichjaá Febe̱. Ni̱nku̱ xi tjín nanki Cencrea̱ ts'ínxát'a. _M7!Nti̱a̱ná xi tsjáná kju̱a̱jyu kat'ejñajinnu̱u ngatentoo̱. B'a̱ katuma.L5 B'a̱ ts'ín tsjo tjíhinna nga ku̱i̱chusenu̱u ko̱ ts'inkj'áíya i̱chí kutju a̱jinnu̱u. B'a̱ katuma tsa b'a̱ ts'ín mjehe̱ Nti̱a̱ná. KTi̱nchíhu̱u nga najmi tu̱ kasatéjña xu̱ta̱ xi najmi s'ejihi̱n Nda̱ Nti̱a̱ná xi tjíntu a̱nte Judea̱. Ko̱ ta̱ ti̱nchíhu̱u nga xu̱ta̱ xi kikj'áts'e̱ Nti̱a̱ná xi tjíntu nanki Jerusalen nda ts'ín ts'i̱ínkjáíhi̱n ni xi kfínko̱ho̱. hJIJun já nts'e, nga̱t'aha̱ Nda̱ Nti̱a̱ná Jesucristo̱ ko̱ nga̱t'aha̱ kju̱a̱tjo xi tsjáná Espiri̱tu̱ Santo̱ tíbankinu̱u nga chu̱bantjainú nginku̱n Nti̱a̱ná. B'a̱ ts'ín n'e̱ko̱honú nga'yún. WI'Be nga Cristo̱ tu̱ xí ndahá ts'i̱ínko̱ná nk'ie nga ka̱ma ñjakáá. GHKui b'a̱ maha, nk'ie nga ja ka̱ma ndju̱úhuna xá xu'bi̱ ko̱ nk'ie nga ja ts'inkjas'en ni xi kama ñjakúu̱, a̱s'a̱íhí ní kfíán España̱ ko̱ kj'u̱a̱ má nga tintsu̱bo̱o. aG;Tsjo kamaha̱ nga b'a̱ i̱ncha kits'ín. Ko̱ kju̱axi̱ nga tje̱he̱n ts'e̱ xu̱ta̱ xu'bo̱. A̱t'aha̱ nd'a̱i̱ títs'ínkjáíhi̱n xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ni xi ts'e̱ Nti̱a̱ná, ni xi Nti̱a̱ná kitsjáha̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Kui nga xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tjíhin nga ku̱a̱si̱nko̱ho nga ku̱a̱kjányako̱ xu̱ta̱ xi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ni xi tjíhi̱n e̱i̱ a̱sunntei̱. dFAA̱t'aha̱ ngayjehe k'un xu̱ta̱ ni̱nku̱ xi tjín a̱nte Macedoni̱a̱ ko̱ a̱nte Akaya̱ i̱ncha kits'ínsun to̱on tu̱ xi ts'i̱ínkjihi̱ ra̱ xu̱ta̱ x'a̱n xi kikj'áts'e̱ Nti̱a̱ná xi tjíntu Jerusalen. wEgTu̱nga nd'a̱i̱ nanki Jerusalen tífia. Xu̱ta̱ xi kikj'áts'e̱ Nti̱a̱ná kfíi̱nsi̱nka̱ yo̱. eDCKui nga mjehena nga skuenu̱u nk'ie nga kfíán España̱, a̱t'aha̱ mjena yo̱ kfian. Tsjo ka̱mana nga kúáte̱jñajinnu̱u chuba ni̱stjin. Nk'ie nga kj'u̱a̱ yo̱, ti̱si̱nko̱nú nga ts'inndja̱á ni̱yána̱. C tu̱nga nd'a̱i̱ ja kama ndju̱úna xá xi títs'ian a̱nte xi tjín e̱i̱ ko̱ ta̱ ja tjíhi̱n nú nga mjena kfínsenu̱u. RBNkjin ni̱yá najmi kisakú ni̱yána nga ka̱ma kfínsehe̱nu̱u, (AITu̱ sa ní títs'ian xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Xi najmi kje̱e 'miyaha̱ yáha kui, kui xi sku̱e̱he̱.Ko̱ xi najmi kje̱e nt'é yáha kui, kui xi ka̱mankjihi̱n. B'i̱ ts'ín kitsúya Pablo̱ nk'ie nga mjehe̱ ngu̱a̱i̱sehe̱ xu̱ta̱ ni̱nku̱ Roma̱ S@Y'eni̱jmíá én nda tsuhu̱ Cristo̱ a̱nte má nga najmi kje̱e ch'a b'éni̱jmíhi̱. B'a̱ kits'ian a̱t'aha̱ najmi kama mjena y'esún saha̱ xá xi kik'atuts'i̱hi̱n xu̱ta̱ xi kj'a̱í. r?]ko̱ nkjin tíkjá kju̱a̱nkjún xi bakúchji nga'yúhu̱n. Nga'yúhu̱n Espiri̱tu̱ Santo̱ b'a̱ títs'íu̱n. B'a̱ ts'ín jehena nga y'eni̱jmíá én nda tsuhu̱ Cristo̱ nanki Jerusalen ko̱ santaha má nga 'mi Iliri̱co̱. y>kA̱t'aha̱ najmi ma k'an nchja ni xi kj'a̱í, tu̱ nkuhú xi nkú ts'ín ts'ínchjénna Cristo̱ tu̱ xi ku̱i̱nt'é'éhe̱n ra̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Cristo̱ ts'ínchjén nta̱na̱ ko̱ xána̱ m=STsjo mana nga nchjani̱jmíya xá xi kitsjána Cristo̱ Jesu nga ts'inxát'aha̱ Nti̱a̱ná. 5<cnga an xi ts'inxát'aha̱ Cristo̱ Jesu ngandaha̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱. Tíb'eni̱jmíhi̱ én nda tsuhu̱ Nti̱a̱ná xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ tu̱ xi ku̱i̱chú maha chje̱ xi tsjoho̱ Ntia̱ná, chje̱ xi títs'ín tsje Espiri̱tu̱ Santo̱. ;9Tu̱nga tjíhín ni xi tíma k'an tíb'et'á xu̱ju̱nnu̱u e̱i̱ tu̱ xi najmi n'e̱chayahanu. A̱t'aha̱ Nti̱a̱ná kitsjána kju̱a̱nda xu'bi̱ :+Behe̱ k'an, já nts'e, nga kitsejíhi̱nnu̱u kju̱a̱nda ko̱ kju̱a̱nkjink'un, tu̱ xi ka̱ma k'u̱a̱i̱ ni̱yáha̱ ru̱u xinki̱u. 9 Nti̱a̱ná xi tíma 'yún tak'aán, kui xi kats'íntsejínyje ani̱ma̱nu̱u kju̱a̱tsjo ko̱ kju̱a̱jyu, jun xi s'ejinnu̱u Nti̱a̱ná. Katsjá nga'yúnnu̱u Espiri̱tu̱ Santo̱ tu̱ xi tu̱ nku ndjáhá ku̱i̱nchajihinnu ni xi tíchuyóho̱o. B'i̱ ts'ín tsakúya Pablo̱ nk'ie nga kui xi nku nda̱ postru̱ xi ts'ínxájihi̱n xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ `89 Ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín y'ét'a nda̱ profeta̱ Isaia̱:Stjúkjá nda̱ xi ka̱ma kja̱ma̱ha̱ Isai,
nda̱ xi kj'u̱a̱ítéxumaha̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱,
kui ka̱ma 'yún tak'un xu̱ta̱. 87i Ko̱ b'a̱ ta̱ títsu sa:N'e̱tsjoho̱o Nti̱a̱ná ngayjee̱ xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱.Cha̱nink'o Nti̱a̱ná ngayjee̱ xu̱ta̱ na̱xi̱nantá xi tjín. 6 Ko̱ b'a̱ ta̱ ts'ín tjít'a ya:Jun xu̱ta̱ xi tintsu̱bo̱o a̱sunntee̱, n'e̱tsjoko̱o xu̱ta̱ha̱ Nti̱a̱ná. d5A B'a̱ ts'ín ko̱ ta̱ xu̱ta̱ xi najmi ntje̱ judio̱ tje̱he̱n ra̱ ts'i̱ínkie yjoho̱ nga tjíhi̱n kju̱a̱chánka Nti̱a̱ná, a̱t'aha̱ ko̱ ta̱ kui kichase ni̱ma̱ha̱ xi nkú ts'ín tjít'a éhe̱n Nti̱a̱ná:Kui nga xínyahana kju̱a̱chánkahi̱ a̱jihi̱n xu̱ta̱ xi tjíntu a̱sunntee̱,
ko̱ séhe nga ts'intsjoho. 2v}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ }}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||u|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsVsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qTqHqk2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i0i$ii ihhhhhhhhhhh|hphdhXhLh@h4h(hhhggggggggggggtghg]gQgEg9g-g!gg ffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%fffeeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c(cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`*```____________v_j_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE{EoEcEWEKE?E3E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DPDDD8D,D DDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC@2@&@@@???????????~?r?f?Z?N?B?6?*???>>>>>>>>>>>>w>k>_>S>G>;>/>#>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5K5?535'555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////}/q/e/Z/N/B/6/*///............v.l.a.V.K.@.5.*... -------------z-o-d-Y-N-C-8---"-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++u+j+_+T+I+>+3+(+++************x*l*`*T*H*<*0*$** *)))))))))))|)p)d)X)L)@)4)()))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''y'm'a'U'I'='1'%'' '&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&6&*&&&%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%:%.%"%% $$$$$$$$$$$${$o$c$W$K$?$3$'$$$############s#g#[#O#C#7#+###""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!|!p!d!X!L!@!4!(!!! u i ] Q E 9 - !  ymaUI=1% }qeYMB6*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! ymaUI>2&~rfZNB6*v  '+  &*  %)  $(  #'  "&  !%  $  #  "  !                                                           6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h   g 8f 7e 6d 5c 4b 3a 2` 1_ 0^ /] .\ -[ ,Z +Y *X )W (V 'U &T %S $R #Q "P !O  N M L K J I H G F E D C B A @ ? > = <  ;  :  9  8  7 6 5 4 3 2 1 0  / 2. 1- 0, /+ .* -) ,( +' *& )% ($ '# &" %! $ # " !                                        1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                 ~ } | { z  y &x %w $v #u "t !s  r q p o n m l k j i h g f e d c b a `  _  ^  ]  \  [ Z Y X W V U T  S 4R 3Q 2P 1O 0N /M .L -K ,J +I *H )G (F 'E &D %C $B #A "@ !?  > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !     P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                       !                          / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !                                        ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s   r  ,q  +p  *o  )n  (m  'l  &k  %j  $i  #h  "g  !f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G   F  !E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &   %  4$  3#  2"  1!  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  & % $ # " !                                        % $ # " !                          ~  }  | { z y x w v u  t 8s 7r 6q 5p 4o 3n 2m 1l 0k /j .i -h ,g +f *e )d (c 'b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? > =  < +; *: )9 (8 '7 &6 %5 $4 #3 "2 !1  0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                       ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                                                           -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  ~  }  | { z y x w v u  t  s  r  q  p o n m l k j i  h Bg Af @e ?d >c =b <a ;` :_ 9^ 8] 7\ 6[ 5Z 4Y 3X 2W 1V 0U /T .S -R ,Q +P *O )N (M 'L &K %J $I #H "G !F  E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3  2  1  0  /  . - , + * ) ( '  & K% J$ I# H" G! F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  ~ } | {  z 'y &x %w $v #u "t !s  r q p o n m l k j i h g f e d c b a `  _  ^  ]  \  [ Z Y X W V U T  S .R -Q ,P +O *N )M (L 'K &J %I $H #G "F !E  D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2  1  0  /  .  - , + * ) ( ' &  % .$ -# ," +! * ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                                            # " !                                                                  ~ } | { z  y x w v u t s r q p o n m l k j  i  h  g  f  e d c b a ` _ ^  ] '\ &[ %Z $Y #X "W !V  U T S R Q P O N M L K J I H G F E D C  B  A  @  ?  > = < ; : 9 8 7  6 $5 #4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                       :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                *  )  (  '  &  %  $  #  "  !~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^  &]  %\  $[  #Z  "Y  !X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9   8 "7 !6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ #  "  !                                                   " !                                        0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                           ~  } | { z y x w v u t s  r  q  p  o  n m l k j i h g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z   Y   X   W   V   U  T  S  R  Q  P  O  N  M -l|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozczWzKz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w)wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhX2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+T TTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHSP2P&PPPOOOOOOOOOOO~OrOfOZONOBO6O*OOONNNNNNNNNNNNvNjN^NRNFN:N.N"NN MMMMMMMMMMMM{MoMcMWMKM?M3M'MMMLLLLLLLLLLLLsLgL[LOLCL7L+LLLKKKKKKKKKKKKwKkK_KSKGK@2@'@@@????????????s?g?[?O?C?7?+???>>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >============t=i=^=S=H===2='===<<<<<<<<<<<<121&11100000000000~0r0f0Z0N0B060*000////////////w/k/_/S/G/;///#// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------t-h-\-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************u*i*]*Q*F*:*.*"** ))))))))))))z)n)b)V)J)>)2)&)))((((((((((((s(g([(O(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&|&p&d&X&L&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%t%h%]%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########}#r#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!!  s g [ O C 7 +   xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, ymaUI=1% }qeYMA5)vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, xl                                                                                              ~ }  | #{ "z !y  x w v u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H  G  F  E  D  C B A @ ? > = <  ; (: '9 &8 %7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ # " !~  } | { z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ )] (\ '[ &Z %Y $X #W "V !U  T S R Q P O N M L K J I H G F E D C B  A  @  ?  >  = < ; : 9 8 7 6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !           4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                 ~  +}  *|  ){  (z  'y  &x  %w  $v  #u  "t  !s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T   S (R 'Q &P %O $N #M "L !K  J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3 2 1 0 / . - ,  + <* ;) :( 9' 8& 7% 6$ 5# 4" 3! 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                               ~ } | { z y x  w /v .u -t ,s +r *q )p (o 'n &m %l $k #j "i !h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  R  Q  P O N M L K J I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   :   9   8   7   6  5  4  3  2  1  0  /  .                                                                    ~ *} )| ({ 'z &y %x $w #v "u !t  s r q p o n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T (S 'R &Q %P $O #N "M !L  K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4 3 2 1 0 / . -  , + * ) ( ' & % $ # " !                      !                                                                                                               &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `   _  9^  8]  7\  6[  5Z  4Y  3X  2W  1V  0U  /T  .S  -R  ,Q  +P  *O  )N  (M  'L  &K  %J  $I  #H  "G  !F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '   &  *%  )$  (#  '"  &!  %  $  #  "  !                                                                  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d   c G b F a E ` D _ C ^ B ] A \ @ [ ? Z > Y = X < W ; V : U 9 T 8 S 7 R 6 Q 5 P 4 O 3 N 2 M 1 L 0 K / J . I - H , G + F * E ) D ( C ' B & A % @ $ ? # > " = ! <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !           /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                          6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                        ~  }  |  {   z  3 y  2 x  1 w  0 v  / u  . t  - s  , r  + q  * p  ) o  ( n  ' m  & l  % k  $ j  # i  " h  ! g   f   e   d   c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G 5L 4K 3J 2I 1H 0G /F .E -D ,C +B *A )@ (? '> &= %< $; #: "9 !8  7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & %  $  #  "  !            8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                          ~  }  | { z y x w v u  t /s .r -q ,p +o *n )m (l 'k &j %i $h #g "f !e  d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R  Q  P  O  N  M L K J I H G F  E 0D /C .B -A ,@ +? *> )= (< '; &: %9 $8 #7 "6 !5  4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # "  !                  + * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                                                                                    # " !      ~ } | { z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c  #b  "a  !`  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A   @  ;?  :>  9=  8<  7;  6:  59  48  37  26  15  04  /3  .2  -1  ,0  +/  *.  )-   I}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|,|!|| |{{{{{{{{{{{{|{q{f{[{P{E{:{/{${{{zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHzw2w&wwwvvvvvvvvvvvvsvgv[vOvCv7v+vvvuuuuuuuuuuuuxulu`uTuHur2r&rrrqqqqqqqqqqqqsqgq[qOqCq7q+qqqppppppppppppwpkp_pSpGpm2m&mmmllllllllllllslgl[lOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkxklk`kTkHkh2h&hhhgggggggggggggg|grghg^gTgJg@g6g,g"gggfffffffffffffyfnfcfXfMfBf7f-f"ff feeeeeeeeeeee}erege\eQeFe;e1e&eeedddddddddddddvdkd`dUdKd@d5d*ddd ccccccccccccc{cpcecZcOcDc9c.c#cc cbbbbbbbbbbbbxblb`bTbHb_2_'___^^^^^^^^^^^^s^g^[^O^C^7^+^^^]]]]]]]]]]]]x]l]`]T]H]<]0]$]] ]\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXGX;X/X#XX XWWWWWWWWWWW|WpWdWXWLW@W4W(WWWVVVVVVVVVVVVtVhV\VPVDV8V,V VVUUUUUUUUUUUUxUlUaUUUIU=U1U%UU UTTTTTTTTTTT}TqTeTYTMTCT8T-T"TT TSSSSSSSSSSSS}SrSgS\SQSFS;S/S#SS RRRRRRRRRRRR{RpRdRXRLR@R4R(RRRQQQQQQQQQQQQuQiQ]QQQEQ9Q-Q!QQ PPPPPPPPPPPPzPnPbPVPJP>P2P&PPPOOOOOOOOOOOOsOgO[OOOCO7O+OOONNNNNNNNNNNNxNlN`NTNHND2D&DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBwBkB_BTBHB?2?&???>>>>>>>>>>>>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=;=/=#== =<<<<<<<<<<<|+2+&+++*************u*j*_*T*I*>*3*(***))))))))))))u)i)])Q)E)9)-)!)) ((((((((((((z(n(b(V(J(>(2(&(((''''''''''''s'g'['O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&x&l&`&T&H&<&0&$&& &%%%%%%%%%%%%z%o%d%Y%N%C%8%-%"%% %$$$$$$$$$$$|$p$d$X$L$@$4$($$$############u#i#]#Q#E#9#-#!## """"""""""""z"n"b"V"J">"2"&"""!!!!!!!!!!!!!u!j!_!T!H!2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3(th\PD8, xl`TI=1%                            (  '  &  %  $  #  "  !                                                          ~   }  ' |  & {  % z  $ y  # x  " w  ! v  u   t   s   r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c  b  a  `  _  ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G  F  E  D  C  B   A   @   ?   >   =   <   ;   :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .   -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                     :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /   .   -   ,   +   *  )  (  '  &  %  $  #  " v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l bQ bP bO bN bM bL bK bJ b I b H b G b F b E bD bC bB bA b@ b? b>  b= b< b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b 0 b / b . b - b , b+ b* b) b( b' b& b%  b$ b# b" b! b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D { D z D y D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k  D j D i D h D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R  D Q D P D O D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ;  D :  D 9  D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  :  :  :  :  :~ :} :| :{ :z :y :x  :w :v :u :t :s :r :q :p :o :n :m :l :k :j :i :h :g :f : e : d : c : b : a :` :_ :^ :] :\ :[ :Z  :Y  :X  :W  :V  :U  :T  :S  :R  :Q  :P  :O  :N  :M  :L  :K  :J  :I  :H  : G  : F  : E  : D  : C  :B  :A  :@  :?  :>  :=  :<  :; 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 | & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  & &  & ~ & } & | & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b  & a & ` & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E  & D & C & B & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0  & /  & .  & -  & ,  & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1   0  !/  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                            ~ } |  { z y x w  v  u  t  s  r q p o n m l k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~ } | { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d (c 'b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                     "  !                                                             !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                               ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                                                     ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t   s  $r  #q  "p  !o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P   O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   :  !9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                  ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                       ~  } | { z y x w v  u t s r q p o n m l k j i h g f e  d  c  b  a  ` _ ^ ] \ [ Z Y  X   W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D   C   B   A   @  ?  >  =  <  ;  :  9  8                                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                              kW|pdYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~/~$~~~}}}}}}}}}}}}}t}i}^}S}H}=}2}'}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{{{o{c{W{K{?{3{'{{{zzzzzzzzzzzztzhz\zPzDz8z-z!zz yyyyyyyyyyyyyymyayUyIy?y4y)yyyxxxxxxxxxxxxxyxnxcxXxMxBx7x,x xxwwwwwwwwwwwwxwlw`wTwHwa2a&aaa````````````s`g`[`O`C`7`+```____________x_l_`_T_H_<_0_$__ _^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXxXlX`XTXHX  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3   2  1  0  /  .  - , + * ) ( ' &  % $ # " !                                                                                                                                                                                                                                                  -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !       _   ^   ]   \   [  Z  Y  X  W  V  U  T  S                                                                                                                                                                                      ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q  p  o  n  m   l   k   j   i   h  g  f  e  d  c  b  a  `               ~ } | {  z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q P O N M L K J I H G F E  D  C  B  A  @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !      F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4   3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #   "  !