SQLite format 3@ =- ~YH~~Yi%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse)atablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" NUMERIC, "book_number" NUMERIC, "short_name" NUMERIC, "long_name" TEXT)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) ~P4% ~~'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse languagegn)chapter_stringCapítulo-#IdescriptionA Bíblia Sagrada na língua guarani mbyá do Brasil A Bíblia Sagrada na língua guarani mbyá do Brasil A Bíblia Sagrada na língua guarani mbyá do Brasil{|vpjd^XRLF@:4.(" ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~z~t~n~h~b~\~V~P~J~D~>~8~2~,~&~ ~~~~~}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}{}t}m}f}_}X}Q}J}C}<}5}.}'} }}} }||||||||||||||||||||x|q|j|c|\|U|N|G|@|9|2|+|$|||||{{{{{{{{{{{{{{{{@4{U&LYW,{<Rd0y@v73c 9^c&M{0T5u+i>@1 w\HC;&~t}`|B{'zysxOwv u}tlsWr>q0ponumkl_kOj4i!h gvf^e3dc>bVat` _^)]\[+ZIYjXW>V_UTSR*Q>PONQMLxKHJ@I1H$G FpEcD%CoBA@k?\>G=C<6;#:9c8;76d5S423 2e1C0/.r-\,A+(* )g(2'j&N%-$#c"C! n5w8f>]/~Mo5Jo < J t 8m,W BynVB& ~~~~~~e~M~7~ ~}}}}}~}c}J}2}}||||||q|X|<|!|{{{{{~{_{@{&{ zzzzzkzLz3zyyyyyylyOy7yB##ff7c80OffbOffenbarungA#00ff00JudJudas@!#00ff003Jo3 Johannes?!#00ff002Jo2 Johannes>!#00ff001Jo1 Johannes=#00ff002Petr2 Petrus<#00ff001Petr1 Petrus;#00ff00JakJakobus:#ffff00HebrHebräer9#ffff00PhimPhilemon 8#ffff00vTitTitus 7##ffff00l2Tim2 Timotheus6##ffff00b1Tim1 Timotheus#5-#ffff00X2Thes2 Thessalonicher#4-#ffff00N1Thes1 Thessalonicher3#ffff00DKolKolosser2#ffff00:PhilPhilipper1#ffff000EphEpheser0#ffff00&GalGalater/##ffff002Kor2 Korinther.##ffff001Kor1 Korinther-#ffff00RömRömer",/#00ffffApgApostelgeschichte+#ff6600JohJohannes*#ff6600LkLukas)#ff6600MkMarkus(#ff6600MtMatthäus'#ffff99MalMaleachi&#ffff99SachSacharja%#ffff99HagHaggai$#ffff99ZephZephanja##ffff99HabHabakuk"#ffff99NahNahum!#ffff99MiMicha #ffff99JonJona#ffff99|ObObadja#ffff99rAmAmos#ffff99hJoeJoel#ffff99^HosHosea#ff9fb4TDanDaniel#ff9fb4JHesHesekiel##ff9fb46KlaKlagelieder#ff9fb4,JerJeremia#ff9fb4"JesJesaja#66ff99HlHohelied#66ff99PredPrediger#66ff99SprSprüche#66ff99PsPsalm#66ff99HiHiob#ffcc99EstEster#ffcc99NehNehemia#ffcc99EzrEzra#ffcc992Chr2 Chronik !#ffcc991Chr1 Chronik  #ffcc99x2Kö2 Könige !#ffcc99n1Kö1 Könige  #ffcc99d2Sam2 Samuel  #ffcc99Z1Sam1 Samuel #ffcc99PRtRut#ffcc99FRiRichter#ffcc99>*=%<;B::"9888'77Z766J555)444 33O22~2*11L000//F..--4,,W+**!)(((''0&%% $#""K! x +8.7]_$ezt"`{iGp ;F > X f 3 Bs ^ PW — Aỹ ma peẽ kuery reve ajapo ta xereve guarã, peneramymino kuery?V{ Noé haꞌe taꞌy kuery pe Nhanderuete aipoeꞌi avi: jUO Haꞌe rã peẽ ma pendaꞌy reta, pendereta haꞌe pemonyẽ yvy, pendereta yvy re — heꞌi. uTe Amongue oirũ ruguy omoẽ rire avakue ju omoẽ ꞌrã huguy, Nhanderuete ojee rami ae avakue omoingo rire.jSO Anhetẽ pende kuery ruguy omoẽague re voi anhombopaga ꞌrã. Mymba ikuai vaꞌe gui voi amboekovia ꞌrã, avakue po gui amboekoviaa rami avi. Mbaꞌeta amongue oirũ rekove oipeꞌa rire ipo gui amboekovia kuerei ꞌrã.fRG Haꞌe rã xoꞌo huguy oĩ teri vaꞌe ma ndaꞌevei peꞌu aguã, tuguy re tekove oĩ ramo.%QE Opa marãgua oikove vaꞌe yvy re oo vaꞌe haꞌe javi ꞌrã haꞌeve peꞌu vaꞌerã. Pẽvy jai rogue pyau ameꞌẽague rami avi aỹ ma ameꞌẽmba.9Pm Mymba yvy re ikuai vaꞌe haꞌe guyra oveve vaꞌe haꞌe javi ꞌrã okyje pendegui. Pendepo py amboaxa ꞌrã yvy áry omyĩ vaꞌe haꞌe pira yeꞌẽ rupigua haꞌe javi.OO  Noé kuery reve Nhanderuete guexeve guarã ojapoague Haꞌe gui Nhanderuete ogueroayvu porã Noé haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Penderaꞌy ke, pendereta haꞌe pemonyẽ yvy.#NA Yvy ituia ja ndoiko eꞌỹi ꞌrã mbaꞌemo onhotỹa aguã neĩ omonoꞌõa aguã, yroꞌya neĩ haku-a, ára neĩ pytũ ndoiko eꞌỹi ꞌrã guive. qM] Haꞌe rã ipixe porã Senhor oetũ vy aipoeꞌi ojeupe: — Aỹ gui ma avakue káuxa xee ndaxeayvu vaivei ꞌrã yvy re, kyrĩ guive heko vai aguã anho ipyꞌa vaꞌeri. Neĩ namombavei ma ꞌrã temimoingo kuery amombaague rami.pL[  Noé altar ojapoague Haꞌe gui Noé ojapo peteĩ altar Senhor pegua. Altar ma Senhor pe omeꞌẽmby oapya aguã. Haꞌe rami vy mymba haꞌe guyraꞌi haꞌeve vaꞌe regua ojopy vy ojuka. Oapy vy omeꞌẽ altar áry. K Omoẽmba avi mymba kuery kanoã gui, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi, guyra haꞌe yvy áry omyĩ vaꞌe peteĩ-teĩ regua. [J1 Haꞌe ramo Noé oẽ guaꞌy kuery, guaꞌyxy haꞌe guaꞌy raꞌyxy kuery reve.QI Emoẽmba avi mymba kuery ndereve ikuai vaꞌe, temimoingo haꞌe javi, guyra, vaka haꞌe opa marãgua yvy rupi otyryry vaꞌe, haꞌe kuery yvy re ikuai jevy vy taꞌy haꞌe heta aguã — heꞌi. jHO — Peẽmba ju ke kanoã gui, nderaꞌyxy, nderaꞌy kuery haꞌe nderaꞌy raꞌyxy kuery reve.3Gc Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe: LF Haꞌe gui mokoĩ jaxya, vinte e sete araa py ma yvy ipiru ete ma. bE?  Kanoã gui Noé kuery oẽmba jevyague Haꞌe gui seiscentos e um maꞌetỹa, ijypya jaxy haꞌe ijypya ára ma yy typa yvy áry gui. Haꞌe ramo Noé oipeꞌa kanoã aoꞌia. Omaꞌẽ vy oexa yvy ipiru maa.gDI  Haꞌe gui sete ára ju oarõ rire teĩgue ju opoi apykaxu. Haꞌe ramo ndojevyvei haꞌe py. C/  Haꞌe rire kaꞌaru jave ojevy ju haꞌe oĩa py. Ojuru py ogueru oliveira rogue ipyau vaꞌe. Haꞌe ramo Noé oikuaa yvy áry gui yy typa maa.;Bs  Sete ára ju oarõ rire opoi ju apykaxu kanoã gui.3Aa  Vaꞌeri apykaxu oguapy aguã ndojoui vy ojevy ju haꞌe oĩa py kanoã py, yvy yy ojaoꞌi teri ramo. Haꞌe ramo Noé okuaveꞌẽ rã oguapy ramo omoinge ju kanoã py.U@% Haꞌe rire peteĩ apykaxu ju opoi, yvy áry gui pa yy typa maa oikuaaxe vy.u?e Haꞌe rami vy opoi peteĩ xapirẽ. Haꞌe vaꞌe oẽ vy oo haꞌe ojevy jepi, yvy áry gui yy ipiru peve.>  Noé xapirẽ haꞌe apykaxu opoiague Haꞌe gui quarenta araa py ma Noé oipeꞌa okẽꞌi kanoã re ojapo vaꞌekue.x=k Haꞌe vaꞌe rire dez jaxya peve ju yy typave ovy. Haꞌe vaꞌe jaxy jypyꞌia ára ojekuaa ypy yvyty apyte. [<1 Haꞌe gui sete jaxya haꞌe dezessete araa py ma kanoã opyta Ararate yvyty áry.O; Yy ma oxyry ovy yvy áry gui. Typave ovy cento e cinqüenta araa peve.:} Onhembotypa ju ygua yvy guy gui yy omondoro vaꞌekue, haꞌe yva voi ndojepeꞌavei ramo oky vaipa vaꞌekue opytuꞌu.9 9  Yy ovu vaꞌekue typave ovyague Haꞌe gui ma Nhanderuete imaꞌenduꞌa Noé re, haꞌe kanoã py mymba kaꞌaguy regua haꞌe oka regua hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe rami vy Nhanderuete ojapo yvy áry rupi yvytu oipeju aguã rami. Haꞌe ramo yy typa ovy.58g Cento e cinqüenta ára re yy itui yvy áry. V7' Haꞌe rami py temimoingo kuery yvy re ikuai vaꞌekue opa, avakue, mymba, otyryry vaꞌe, guyra oveve vaꞌe, haꞌe javive okanhymba yvy gui. Noé anho oikove, haꞌe hexeve kanoã py ikuai vaꞌe guive.O6 Opa marãgua ipytuẽ vaꞌe, yvy pirua rupi ikuai vaꞌekue omanomba.5 Temimoingo yvy re ikuai vaꞌe omanomba: guyra, mymba oka regua haꞌe kaꞌaguy regua, yvy re omyĩ vaꞌe haꞌe avakue haꞌe javi.P4 Yvyty ikuai vaꞌe yy ojaoꞌi vy sete metros raxa peve typy hiꞌáry.l3S Yvy áry yy ou vy ojaoꞌipa. Yvyty yvatekueve vaꞌe yva guýry ikuai vaꞌe haꞌe javi ojaoꞌi.O2 Yy ouve vy typyve ovy yvy áry. Haꞌe rã kanoã ma ovu oupy yy áry.x1k  Yy ovu jave guare Yvy áry ma quarenta ára re yy ou. Ovuve ovy vy oguerovu heravy kanoã yvy áry gui.05 Temimoingo haꞌe javi regua gui oike ava haꞌe kunha, Nhanderuete Noé pe ojapo ukaague rami. Haꞌe rã haꞌe oike rire ma Senhor omboty okẽ. ]/5 hoꞌo vaꞌe ipytuẽ vaꞌe haꞌe javi gui mokõ-mokoĩ oike Noé reve kanoã py.. Haꞌe kuery haꞌe mymba peteĩ-teĩ regua, vaka, yvy rupi otyryry vaꞌe, guyra, guyraꞌi haꞌe ipepo vaꞌe haꞌe javi,-#  Haꞌe vaꞌe árave Noé oike rakaꞌe kanoã py. Oike avi taꞌy kuery Sem, Cam haꞌe Jafé, taꞌyxy haꞌe taꞌy raꞌyxy kuery reve.P,  Haꞌe rami vy oky vaipa yvy re quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re.;+q  Seiscentos maꞌetỹ Noé oguereko jave, mokoĩ jaxya haꞌe dezessete araa py ma yy yvy guy gui ovu vy omondoropa ygua haꞌe javi, ombokua jaꞌea, haꞌe yva voi ojepeꞌapa.8*m  Haꞌe gui sete ára rire yy ovu ouvy yvy áry. ){  Haꞌe kuery ma Noé-a py oikepa kanoã py. Mokõ-mokoĩ oike ava haꞌe kunha, Noé pe Nhanderuete ojapo ukaague rami.w(i Oike avi mymba haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe, guyra haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi.' Oky ramo yy ovu vaꞌe gui Noé oike rakaꞌe kanoã py. Hexeve oike avi taꞌy kuery, taꞌyxy haꞌe taꞌy raꞌyxy kuery.M& Noé ma seiscentos maꞌetỹ oguereko, yy ovu vy yvy ojaoꞌi jave.H% Haꞌe ramo Noé ojapo Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi. ($K Mbaꞌeta sete araa py amboꞌoky ꞌrã yvy re, quarenta ára haꞌe quarenta pytũ peve. Yvy gui amokanhymba ꞌrã amoingo vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi.v#g Guyra oveve vaꞌe voi sete irũ vaꞌe ꞌrã reraa ava haꞌe kunha, peteĩ-teĩ regua okuave aguã yvy re. " Haꞌe javi regua mymba peꞌu aguã haꞌeve vaꞌe ma sete irũ vaꞌe ꞌrã reraa ava haꞌe kunha. Haꞌe rã mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe ma peteĩꞌi irũ vaꞌe eraa ava haꞌe kunha. Haꞌe kuery ma amongue mymba pe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, haꞌe rã amboae pe ma “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Haꞌe nunga Levítico 11 py omombeꞌu porãve. o! [  Ngoo pygua kuery reve Noé kanoã py oikeague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Noé pe: — Eike ke kanoã py, ndee haꞌe ndero pygua kuery haꞌe javive, mbaꞌeta aikuaa xerenonde heko porã vaꞌe reikoa aỹgua kuery mbyte.J  Haꞌe rami Noé ojapo. Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue ojapopa.  Ndea py emoĩ porã avi ke opa marãgua tembiꞌu. Emboaty ndea py ndee reꞌu vaꞌerã, haꞌe kuery pe voi — heꞌi.- Guyra kuery, vaka, yvy rupi otyryry vaꞌe, haꞌe nunga haꞌe javi peteĩ-teĩ regua gui mokoĩ ꞌrã reru ndea py, okuave reve rereko aguã.,S Kanoã py remoinge avi ꞌrã mymba temimoingo kuery ikuai vaꞌe. Peteĩ-teĩ regua gui mokoĩ ꞌrã remoinge, ava haꞌe kunha okuave reve rereko aguã ndereve.-U Haꞌe rã ndereve ma ajapo ꞌrã xereve guarã. Haꞌe rami rã peikepa ꞌrã kanoã py, ndee, nderaꞌy kuery, nderaꞌyxy haꞌe nderaꞌy raꞌyxy kuery reve.2_ Mbaꞌeta ambou ꞌrã yy yvy haꞌe javi aoꞌiarã, amomba aguã opa mbaꞌe ipytuẽ vaꞌe yva guýry ikuai vaꞌe. Yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi ꞌrã okanhymba.T# Jovaive rupi rembokua ꞌrã meio metro yvatea rami. Kanoã rokẽrã ma ijyke re ꞌrã rejapo. Pyrõarã ma renhono ꞌrã mboapy: peteĩ iguy rupi, peteĩ hiꞌáry, haꞌe rã amboae ma yvateve rupi. Po rami ꞌrã rejapo: cento e cinqüenta metros remoĩ ꞌrã ipuku-a, haꞌe rã ipya ma vinte e cinco metros, haꞌe yvatea ma quinze.[1 Haꞌe ramo ejapo peteĩ kanoã guaxu yvyrape cipreste guigua vaꞌe gui. Haꞌe vaꞌe py rejapo ꞌrã opy jaꞌo-jaꞌoꞌi. Ipaꞌũ-paꞌũ rembotypa ꞌrã opy katy haꞌe oka katy, oja vaꞌe reikyty vy.@{  Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe: — Xee anhembopyꞌa yvy regua kuery haꞌe javi amomba aguã, avakue heko vai vaꞌe anho ikuai ramo yvy re. Amokanhymba ꞌrã, yvy reve.jO  Yvy Nhanderuete oexa rã yvy regua kuery opa marã rei ikuai. Peteĩ-teĩ reko ivaipa ma yvy re. !  Yy ovu aguã Nhanderuete omombeꞌu ma voiague Nhanderuete renonde yvy regua kuery opa marã rei ikuai joupe ojapo vaia rupi anho.F  Taꞌy kuery ma mboapy oiko rakaꞌe: Sem, Cam haꞌe Jafé.   Po rami ma Noé rekokue: Noé ma ava heko porã vaꞌe, haꞌe javegua kuery mbyte anhetẽ rupi anho oiko Nhanderuete reve.;s Haꞌe rã Noé ma Senhor renonde oupity omboaxya. ]5 Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Avakue amoingo vaꞌekue amokanhymba ꞌrã yvy gui. Avakue, vixo, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe guyra oveve vaꞌe haꞌe javi ꞌrã amomba. Ndarovyꞌavei amoingoague — heꞌi.fG Haꞌe ramo Senhor ndoguerovyꞌavei avakue yvy re omoingoague. Opyꞌa re oendu ndaꞌeveia. Senhor oexa rã avakue yvy re ikuai vaꞌe heko vaive tema ojeꞌoivy. Haꞌe kuery pyꞌa re oĩ opa marã ikuai aguã anho.`; Haꞌe jave ma ikuai gigante yvy re. Haꞌe Nhanderuete raꞌy kuery avakue rajy kuery re omenda rire taꞌy kuery ojerovia rei vaꞌe ikuai. Haꞌe vaꞌe avakue ma ipyꞌa guaxukue haꞌe omboetepy meme rakaꞌe. D  Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Xenheꞌẽ noĩ riaei ꞌrã avakue re, toꞌo rive ikuai rã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ma cento e vinte maꞌetỹ peveꞌi ꞌrã ikuai — heꞌi.v g Nhanderuete raꞌy kuery ava rajy kuery oexa rã iporãgue. Haꞌe ramo guaꞌyxyrã ojopy oipota vaꞌe rei.a  ?  Avakue opa marã rei ikuaiague Hetave ovy avakue yvy re, haꞌe tajy kuery ikuai.e E  Noé ma quinhentos maꞌetỹ re oiko rire mboapy oiko taꞌy kuery: Sem, Cam haꞌe Jafé. c A Lameque haꞌe javi vy setecentos e setenta e sete maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano. ~w Noé oiko rire tuu Lameque ma quinhentos e noventa e cinco maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.?y Haꞌe vaꞌe ma Noé omboery vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma nhanemombytuꞌu ꞌrã ko yvy Nhanderuete ijayvu vaiague re nhandekuai vy nhandepo py nhambaꞌeapo poyia gui — heꞌi.U% Lameque ma cento e oitenta e dois maꞌetỹ re oikoa py oiko peteĩ taꞌy.gI Metusalém haꞌe javi vy novecentos e sessenta e nove maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.  Lameque oiko rire tuu Metusalém ma setecentos e oitenta e dois maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.Y- Metusalém ma cento e oitenta e sete maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Lameque.^7 Enoque ma Nhanderuete reve oiko ramo ndoexaavei, Nhanderuete ojeupe ae ogueraa ramo. L Enoque haꞌe javi vy trezentos e sessenta e cinco maꞌetỹ oiko.  Enoque ma Nhanderuete reve oiko. Taꞌy Metusalém oiko rire tuu trezentos maꞌetỹ re oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.R Enoque ma sessenta e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Metusalém.c~A Jerede haꞌe javi vy novecentos e sessenta e dois maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano. j}O Enoque oiko rire tuu Jerede ma oitocentos maꞌetỹ re ju oiko. Oikove taꞌy haꞌe tajy kuery.U|% Jerede ma cento e sessenta e dois maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Enoque.e{E Maalalel haꞌe javi vy oitocentos e noventa e cinco maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano. uze Jerede oiko rire tuu Maalalel ma oitocentos e trinta maꞌetỹ re ju oiko. Oikove taꞌy haꞌe tajy kuery.Py Maalalel ma sessenta e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Jerede.Qx Cainã haꞌe javi vy novecentos maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano. }wu  Maalalel oiko rire ma tuu Cainã ma oitocentos e quarenta maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.Gv  Cainã ma setenta maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Maalalel.Wu)  Enos haꞌe javi vy novecentos e cinco maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano. ttc  Cainã oiko rire tuu Enos ma oitocentos e quinze maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.Cs  Enos ma noventa maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Cainã.Sr! Sete haꞌe javi vy novecentos e doze maꞌetỹ oiko. Haꞌe rire omano. pq[ Enos oiko rire tuu Sete ma oitocentos e sete maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.Yp- Haꞌe gui taꞌy Sete ma cento e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Enos.Yo- Adão haꞌe javi vy novecentos e trinta maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano. une Sete oiko rire tuu Adão ma oitocentos maꞌetỹ re ju oiko. Haꞌe gui oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.m! Adão ma cento e trinta maꞌetỹ re oiko. Haꞌe gui taꞌy oiko nguu ramigua ete, nguu rami ete ojekuaa. Haꞌe vaꞌe ma omboery Sete.l Haꞌe rami vy omoingo ava vaꞌe, haꞌe gui kunha ju. Ogueroayvu porã, haꞌe mokoĩve pe “Avakue” heꞌi, omoingoa ára guive. k {  Kovaꞌe kuaxia ma Adão ramymino kuery rekokue oĩa. Nhanderuete avakue omoingo vy ojee rami ae ojapo.j3 Haꞌe gui peteĩ oiko avi Sete raꞌy. Haꞌe vaꞌe ma omboery Enos. Haꞌe vaꞌe guive ma Senhor rery rupi haꞌe kuery ojapukai ypy rakaꞌe. Qi Haꞌe gui peteĩgue ju Adão guaꞌyxy reve jogueroke ramo peteĩ avaꞌi ju oikuavã. Haꞌe vaꞌe ma omboery Sete, mbaꞌeta aipoeꞌi: — Nhanderuete amboae avaꞌi ju omeꞌẽ xevy, xepiꞌa Abel tykeꞌy Caim ojuka vaꞌekue rekovia — heꞌi. Tery Sete ma “Omeꞌẽ mbyre” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua. h Caim ojukaa vy sete-kue ꞌrã opaga. Haꞌe rã xee Lameque ma amongue xejukaa vy setenta vezes sete-kue ꞌrã opaga — heꞌi. g Haꞌe gui Lameque aipoeꞌi guaꞌyxy kuery pe: — Ada haꞌe Zilá, pendu ke xeayvu rã. Peẽ Lameque raꞌyxy kuery, pejapyxaka ke xeayvua re. Xee ma ajuka peteĩ ava xere ojeai rire, haꞌe peteĩ kunumi vaꞌe ajuka avi xere opyrõ ramo rive.5fe Haꞌe gui Zilá ju oikuavãꞌi Tubalcaim. Haꞌe vaꞌe ma opa marãgua tembiporu haĩmbe vaꞌe apoa oiko, overa vaꞌe haꞌe ferro guigua. Tubalcaim reindy ma Naamá. e Tyvy rery ma Jubal. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma mbaꞌepu ixã reta vaꞌe mbopua haꞌe mimby monheꞌẽa kuery ae.ydm Ada oikuavãꞌi Jabal. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma ooꞌi rupi ikuai haꞌe mymba re opena vaꞌe kuery ae.jcO Lameque ma mokoĩ kunha ojou guaꞌyxyrã: peteĩ ma Ada hery vaꞌe, haꞌe rã amboae ma Zilá.vbg Enoque raꞌy ma Irade oiko. Irade raꞌy ma Meujael, Meujael raꞌy ma Metusael, Metusael raꞌy ma Lameque.Za/  Caim ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Caim guaꞌyxy reve jogueroke ramo oguereko kyrĩ vaꞌe, haꞌe vy oikuavãꞌi Enoque. Haꞌe gui Caim peteĩ tetã ojapo vy guaꞌy Enoque rery rupi omboery.l`S Haꞌe ramo Senhor renonde gui Caim ojepeꞌa vy Node yvy re ju oiko, Éden regua kuaray oua katy. <_s Senhor ombovai: — Haꞌe rami avi Caim, ndejukaare ma sete-kue ꞌrã opaga — heꞌi. Haꞌe rami vy Caim re Senhor omoĩ ikuaa ukaarã, ojou vaꞌe kuery ojuka eꞌỹ aguã.H^ Mbaꞌeta aỹ xemoxẽ ta xeyvy gui. Haꞌe ramo ajepeꞌa ꞌrã nerenonde gui anhemi aguã. Ajava, aguata rei tema ꞌrã aikovy yvy re. Haꞌe xererovaexĩ vaꞌe rei tema ꞌrã xejuka. g]I  Haꞌe ramo Caim aipoeꞌi Senhor pe: — Haꞌe rami ete xembopaga ramo ndaropoꞌaka reguai.\+  Haꞌe nunga rupi yvy re remaꞌetỹ teĩ ixugui iporã vaꞌe ndoikoi ꞌrã ndevy. Rejava-java haꞌe reguata rei ꞌrã yvy re — heꞌi. [#  Haꞌe rami rire aỹ ayvu vaipy ꞌrã reiko yvy re, mbaꞌeta nderyvy ruguy ndepo py remoẽ vaꞌekue yvy ojuru oipeꞌa vy omokõ rire.gZI  Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu rejapo? Nderyvy ruguy xevy ojapukai yvy gui.%YE  Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Caim pe: — Mamo tu nderyvy Abel oĩ? Caim ombovai: — Xee ndaikuaai. Xee ri tyꞌy xeryvy re opena vaꞌe aiko? — heꞌi. Jojuka ypyꞌiague Haꞌe gui Caim aipoeꞌi guyvy Abel pe: — Jaa na mbaꞌety py — heꞌi. Haꞌe gui mbaꞌety rupi ikuai jave guyvy Abel re Caim opuꞌã vy ojuka. ]W5 Haꞌevea rami reiko ramo anhetẽ eꞌỹ ꞌrã ri tyꞌy roguerovyꞌa? Haꞌe rami teĩ haꞌeveꞌỹa rami reiko ramo rejejavy aguã nerarõ okẽ py. Opa marã ndererekoxe ramo hexe ndepoꞌaka ꞌrãgue. jVO Haꞌe ramo ixupe Senhor aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu ndevai? Mbaꞌe re tu nderova mboae rei ri?pU[ Haꞌe rã Caim omeꞌẽ vaꞌe ma Senhor ndojou porãi. Haꞌe ramo Caim ivai vaipa vy hova mboaepa. )TM Haꞌe rã Abel ma guymba kuery regua jypyꞌi oiko vaꞌekue ogueru, ikyrave vaꞌe anho. Haꞌe ramo Senhor ojou porã Abel haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe.`S; Peteĩ ára Caim ogueru mbaꞌemo onhotỹ vaꞌekueꞌa Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã.R} Haꞌe rire teĩgue ju oikuavã tyvy Abel. Abel ma vexaꞌi re openaa rupi oiko. Haꞌe rã Caim ma omaꞌetỹ vaꞌe. _Q ;  Abel haꞌe Caim rekokue oĩa Haꞌe gui ava vaꞌe jogueroke guaꞌyxy Eva reve. Haꞌe ramo oguereko kyrĩ vaꞌe, oikuavã Caim. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor xepytyvõ ramo avaꞌi aikuavã — heꞌi.`P; Ava omoxẽ ma vy anjo kuery ipepo vaꞌe omoĩ imbokuapy yvyra ty regua kuaray oua katy. Oeja avi peteĩ kyxe guaxu hendy vaꞌe ojere-jere vaꞌerã, yvyra tekove meꞌẽa hiꞌaĩa katy tape oo vaꞌe jokoarã. |Os Haꞌe rami vy Senhor omoxẽ Éden regua yvyra ty gui, yvy gui omoingo rire yvy re ae ju omaꞌetỹ oikovy aguã.N# Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Aỹ gui ma nhande rami avakue ikuai, mbaꞌeta oikuaa mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai. Haꞌe gui ndaꞌevei yvyra tekove meꞌẽa ꞌa voi haꞌe kuery omondo aguã, mbaꞌeta hoꞌu vy oiko riae ꞌrã — heꞌi.aM= Adão haꞌe taꞌyxy aorã ma Senhor ojapo mymba pire gui. Haꞌe rami vy omonhemonde. )LM Ava vaꞌe guaꞌyxy omboery Eva, oikove vaꞌe haꞌe javive xy oiko ramo. Tery Eva ma “Hekove vaꞌe” ꞌea. Haꞌe rã tery Adão ma “Ava” ꞌea. 4Kc Nderyꞌaiague re ꞌrã reꞌu reikovy mbojape, yvy ju rejeapo peve, yvy gui ae rojapo rire. Mbaꞌeta yvy kuꞌi regua reiko vy yvy kuꞌi ju ꞌrã rejeapo — heꞌi. aJ= Yvy gui henhoĩ ꞌrã juuꞌy haꞌe juu vaikue. Nerembiꞌurã oiko ꞌrã yvy gui ae.I Haꞌe gui Adão pe aipoeꞌi: — Ndee ma nderaꞌyxy renheꞌẽ rendu vy yvyraꞌa “Heꞌu eme” haꞌeague vaꞌe reꞌu rire ndekáuxa ae ꞌrã yvy ayvu vaipy itui. Rembaꞌeapo poyi vy ꞌrãe rejou yvy gui reꞌu vaꞌerã, reikovea pukukue re.zHo Kunha vaꞌe pe ju aipoeꞌi: — Xee ajapo ꞌrã nememby ryruꞌi vy rejexavai ete aguã rami. Haꞌe ramo haxy ꞌrã rendu nememby reikuavãꞌi vy. Renhomoirũxe ꞌrã neme reve. Haꞌe rã haꞌe ma ipoꞌaka ꞌrã ndere — heꞌi. oGY Ajapo ꞌrã ndee haꞌe kunha vaꞌe reve joe napendeaꞌei aguã rami, haꞌe gui neramymino kuery haꞌe hemiarirõ kuery reve ju. Haꞌe vaꞌe omouꞌũ ꞌrã neakã, haꞌe rã ndee ma reixuꞌu ꞌrã ipyta py — heꞌi. $FC Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌi mboi pe: — Guĩ rami rejapo rire mymba oka regua ikuai vaꞌe haꞌe vixo kaꞌaguy regua haꞌe javive gui ayvu vai pyve ꞌrã reiko. Haꞌe rami vy retyryry ꞌrã reikovy nderye re, haꞌe reikovea pukukue re yvy kuꞌi rive ꞌrã rere.)EM  Haꞌe gui kunha vaꞌe pe ju Senhor aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌe rami rejapo? Kunha vaꞌe ombovai: — Mboi xembotavy ramo rima xee haꞌu — heꞌi. D!  Ava vaꞌe ombovai: — Kunha xeraꞌyxyrã remeꞌẽ vaꞌekue rima yvyraꞌa omeꞌẽ xevy. Haꞌe ramo mae ma xee haꞌu — heꞌi. ~Cw  Nhanderuete oporandu: — Mavaꞌe tu oikuaa uka ndepire reia? Reꞌu teve yvyraꞌa “Heꞌu eme ke” haꞌeague? B  Ombovai: — Aendu ndeayvu yvyra ty py reiko rã. Haꞌe rami vy ndevy akyje vy anhemi, mbaꞌeta xepire rei — heꞌi. TA#  Haꞌe gui Senhor oenoĩ ava vaꞌe. Haꞌe vy oporandu: — Mamo tu reĩ? &@G Haꞌe gui kaꞌaru jave yvyra ty rupi Senhor Nhanderuete oiko rã ava vaꞌe haꞌe taꞌyxy oendu. Haꞌe rami vy Senhor renonde gui onhemi yvyra ty mbyte.?y Haꞌe ramo mokoĩve rexa ojepeꞌa rã oikuaa ipire reia. Haꞌe rami vy figoꞌy rogue ojou vy ombovyvy guambeorã. Z>/ Kunha vaꞌe oikuaa rã yvyraꞌa hoꞌu aguã haꞌeve. Yvyraꞌa oexa rã iporã, haꞌe oikuaa avi imoꞌaranduarã oikoa. Haꞌe rami vy hiꞌa omondo vy hoꞌu. Ome pe avi omeꞌẽ rã haꞌe voi hoꞌu.>=w mbaꞌeta Nhanderuete oikuaa haꞌe vaꞌeꞌa peꞌua ára penderexa ojepeꞌa ꞌrãa, haꞌe Nhanderuete rami ete ꞌrã peikuaa mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai — heꞌi. R< Haꞌe gui mboi aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Anhetẽ napemanoi ꞌrã,*;O Haꞌe rã yvyra ty mbyte py peteĩ yvyra hiꞌaĩ vaꞌeꞌa pe ma Nhanderuete “Peꞌu eme, neĩ pepoko eme, pemano eꞌỹ aguã”, heꞌi vaꞌekue orevy. Y:- Kunha vaꞌe ombovai: — Yvyra ty py ikuai vaꞌeꞌa ma haꞌeve roꞌu aguã.n9 Y  Ava haꞌe kunha ojejavyague Haꞌe gui mboi avi oiko rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma vixo kaꞌaguy rupigua Senhor Nhanderuete omoingo vaꞌekue haꞌe javi gui nhombotavy kuaave vaꞌe. Haꞌe rami vy aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Po rami teve Nhanderuete aipoeꞌi raꞌe: “Peꞌu eme haꞌe javive yvyra ty py ikuai vaꞌeꞌa” heꞌi vaꞌekue? [81 Haꞌe rami jave ma ava vaꞌe haꞌe taꞌyxy ipire rei vaꞌeri noxĩ rakaꞌe. 7 Haꞌe rami rire avakue oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, guaꞌyxy reve joguereko aguã, mokoĩ gui peteĩꞌi toꞌo oiko aguã. 16] Haꞌe ramo ava vaꞌe oexa vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma xekãgue gui ae ikãgue vaꞌe, haꞌe xeroꞌo gui hoꞌo vaꞌe. Kovaꞌe pe “Kunha” ꞌea ꞌrã, ava vaꞌe gui omboia rire — heꞌi. Haꞌe kuery ayvu py tery “Kunha” ma “Ava guigua” nhaendu rã joo ramigua raiꞌi. j5O Ava arukã Senhor Nhanderuete omboi vaꞌekue gui omboete peteĩ kunha. Haꞌe vy ogueru ava pe. 94m Haꞌe ramo Senhor Nhanderuete ojapo ava vaꞌe hopeyi vaipa aguã rami. Haꞌe ramo oke ete. Haꞌe ramo ixugui peteĩ inharukã Senhor omboi vy hoꞌo py ju omboty omboiague.*3O Haꞌe rami py ava omboery mymba kuery haꞌe javi, guyra oveve vaꞌe haꞌe vixo kaꞌaguy regua voi. Haꞌe rami teĩ ava pe jipoi hexevegua ae ipytyvõarã. 2 Haꞌe rami vy Senhor Nhanderuete ma mymba yvy regua haꞌe guyra yvate rupi oveve vaꞌe omoingo vaꞌekue haꞌe javi oguerupa ava vaꞌe oĩa py, marã rami pa omboerya oikuaa aguã. Temimoingo ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ ava vaꞌe omboeryague rami ae hery.>1w  Kunha omoingoague Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju: — Ndaꞌevei ava vaꞌe haꞌe aeꞌi oiko aguã. Amoingo ꞌrã ipytyvõarã, hexeve guarã ae — heꞌi.(0K Haꞌe rã yvyra mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai kuaa ukaa ꞌa ma reꞌu vaꞌerã eꞌỹ, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe reꞌua ára anhetẽ remano ꞌrã. / Haꞌe rami vy ixupe Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Yvyra ty py yvyra hiꞌaĩ vaꞌe haꞌe javiꞌa haꞌeve ꞌrã reꞌu aguã.u.e Haꞌe gui Senhor Nhanderuete ava vaꞌe ogueraa vy Éden regua yvyra ty omoĩ omoatyrõ haꞌe opena aguã."-? Yakã mboapya ma Tigre hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Assíria yvy rovai rupi oxyry ovy kuaray oua katy rupi. Haꞌe gui irundya ma Eufrates hery vaꞌe. m,U  Yakã mokoĩa ma Giom hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Cuxe yvy haꞌe javi rupi ojere-jere ovy vaꞌe.M+  Haꞌe vaꞌe yvy re ouro oĩ vaꞌe ma iporã. Ita bdélio haꞌe ônix voi oiko haꞌe py. Bdélio ma mbaꞌemo iju porã vaꞌe, haꞌe rã ônix ma ita pytãꞌi vaꞌe. Ovare vaꞌe meme. o*Y  Yakã jypygua ma Pisom hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Havilá yvy ouro oĩa rupi ojere-jere ovy vaꞌe.w)i  Éden yvy gui ma peteĩ yakã oẽ yvyra ty moakỹarã. Haꞌe vaꞌe gui ojaꞌo vy irundy henda rupi oxyry.(  Yvy gui Senhor Nhanderuete omoenhoĩ opa marãgua yvyra jaexa rã iporã vaꞌe haꞌe hiꞌa jaꞌu aguã haꞌeve vaꞌe. Yvyra ty mbyte py omoĩ avi yvyra tekove meꞌẽa, haꞌe yvyra mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai kuaa ukaarã avi omoĩ. ' Haꞌe gui Éden yvy re Senhor Nhanderuete onhotỹ peteĩ yvyra ty, kuaray oua katy. Haꞌe py ae omoĩ ava omoingo vaꞌekue.&5 Haꞌe ramo Senhor Nhanderuete ojapo ava yvy kuꞌi gui, haꞌe inhapyĩgua py oipeju ipytuẽ reve oiko aguã. Haꞌe ramo ava hekove vaꞌe oiko. A% Yvy gui yvyxĩ rive opuꞌã ovy vy omoakỹ yvy jave re.|$s Haꞌe vaꞌe jave ma mbaꞌeve onhotỹ mbyre jipoi teri yvy re, haꞌe peteĩve hogue vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe naenhoĩ teri, mbaꞌeta yvy áry Senhor Nhanderuete nomboꞌokyi teri, haꞌe ndoikoi teri avakue yvy re omaꞌetỹ vaꞌerã.y#m  Ava ojapo ypyꞌiague Po rami ma yva haꞌe yvy oiko ypyꞌi jave guare, Senhor Nhanderuete omoingo rã."! Sete-a ára Nhanderuete ogueroayvu porã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã rami, haꞌe vaꞌe ára opa mbaꞌe ojapoa gui opytuꞌu vy. b!? Haꞌe gui ma Nhanderuete ojapopa ma vy sete-a ára py opytuꞌu opa mbaꞌe ojapoa gui. O   Haꞌe rami py ojapopa yva haꞌe yvy haꞌe opa mbaꞌe ikuai vaꞌe.  # Nhanderuete opa mbaꞌe omoingo vaꞌekue oexa rã haꞌeve ete vaꞌe. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma mboapy meme araa. ^ 9 Haꞌe rã yvy re vixo ikuai vaꞌe pe, guyra oveve vaꞌe, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe ipytuẽ vaꞌe haꞌe javi pe ma jai rogue pyau ꞌrã ikuai hoꞌu vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami ae oiko.9 o Aipoeꞌive ju: — Maꞌẽ, pẽvy ameꞌẽ jai rogue haꞌyĩ vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe yvyraꞌa haꞌyĩ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe nunga ma peꞌu vaꞌerã oiko. # Haꞌe vy Nhanderuete ogueroayvu porã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Penderaꞌy reta ke, pendereta ke, pemonyẽ yvy, haꞌe pendepoꞌaka yvy re. Pepena ke pira yeꞌẽ rupi ikuai vaꞌe re, guyra oveve vaꞌe haꞌe yvy áry otyryry vaꞌe haꞌe javi re — heꞌi.   Haꞌe rami vy Nhanderuete omoingo ava ojee ramigua. Nhanderuete rami oiko vaꞌerã ae omoingo. Ava haꞌe kunha vaꞌe omoingo.  # Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Nhamoingo ava vaꞌe nhande ete ramigua, nhande rami ete oiko vaꞌerã. Topena pira yeꞌẽ rupigua re, guyra oveve vaꞌe re, mymba oka regua re, yvy haꞌe javi re haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi re — heꞌi.v i Nhanderuete omoingo vixo kaꞌaguy regua joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ, mymba oka regua joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ, haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe.   Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Toiko ke yvy re opa marãgua temimoingo joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ. Toiko mymba oka re ikuai vaꞌerã, otyryry vaꞌe haꞌe kaꞌaguy regua joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami oiko.N  Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ nhiruĩ araa. , U Haꞌe rami vy ogueroayvu porã vy aipoeꞌi: — Penderaꞌy reta ke, pendereta ke. Haꞌe rami vy pemonyẽ yeꞌẽ, haꞌe rã yvy re ma taeta guyra — heꞌi.q _ Haꞌe rami vy Nhanderuete omoingo yy rupigua tuvixakueve haꞌe opa marãgua otyryry vaꞌe. Haꞌe nunga heta ikuai yy rupi, peteĩ-teĩ regua. Omoingo avi guyra peteĩ-teĩ regua. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe.& I Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Toiko ke opa marãgua temimoingo yy rupi omyĩ vaꞌe, haꞌe rã yvy áry rupi ma toveve guyra yva rupi — heꞌi.F  Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma irundy araa.   ara py haꞌe pyávy ojekuaa haꞌe ombojaꞌo aguã hexakã aguã haꞌe pytũ. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe./ ] Haꞌe vy yva re omoĩ yvy moexakãarã,- W Nhanderuete ojapo mokoĩ hendy guaxu vaꞌe: tuvixave vaꞌe ma ara py ojekuaa vaꞌerã, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma pyávy ojekuaa vaꞌerã. Jaxy-tata avi ojapo.[ 3 Yva re hendy vaꞌe toĩ yvy moexakãarã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami oiko.< u Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Toĩ hendy vaꞌe yva re, oikuaa uka aguã ára haꞌe pytũ, haꞌe vaꞌe re oikuaa aguã mbaꞌemo oaꞌangaa, ára haꞌe maꞌetỹa.F   Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma mboapy araa. _  ; Yvy gui oiko nhuũ, jai rogue haꞌyĩ vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ haꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re oĩ joo rami eꞌỹ-eꞌỹ haꞌyĩ vaꞌe. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe.Y  / Haꞌe gui aipoeꞌi: — Toiko nhuũ yvy gui. Toiko jai rogue haꞌyĩ vaꞌe haꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe. Taiꞌa haꞌyĩ vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ yvy áry — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami oiko."  A Ipiru reia ma Nhanderuete oenoĩ “Yvy”, haꞌe rã yy onoꞌõ vaꞌe pe ma “Yeꞌẽ” heꞌi. Nhanderuete haꞌe nunga oexa rã haꞌeve vaꞌe. +  S Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Yy yva guýry oĩ vaꞌe tonoꞌõ peteĩ henda py, haꞌe tojekuaa ipiru reia — heꞌi. Haꞌe rã haꞌe rami ojeapo.u g Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete oenoĩ “Yva”. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ araa.   Haꞌe rami vy Nhanderuete yva ojapo vy yy yvate oĩ vaꞌe ombojaꞌo iguy rupi oĩ vaꞌe gui. Haꞌe rã haꞌe rami ojeapo.  Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi ju: — Yy oĩ vaꞌe mbyte rupi toĩ yva, yy ombojaꞌo aguã mokoĩ henda rupi — heꞌi.o [ Hexakãa ma Nhanderuete oenoĩ “Ára”. Haꞌe rã pytũ reia pe ma “Pytũ” heꞌi. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ára ma ijypya. Haꞌe kuery pe rã ára nhavõ kaꞌaru ranhe oiko, haꞌe gui ajeꞌive. c C Hexakãa Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe. Haꞌe vy ombojaꞌo hexakãa haꞌe pytũa.d E Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi: — Toiko hexakãa — heꞌi. Haꞌe ramo hexakãa oiko. # C Yvy ma ndaꞌitui porãi teri, neĩ mbaꞌeve jipoi. Ijaxuru vaikue vaꞌe áry ma pytũ anho rei oiny. Haꞌe gui Nhanderuete Nheꞌẽ oiko avi yy áry. 5 i Gênesis jypyꞌi kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue Yva, yvy haꞌe opa mbaꞌe ikuai vaꞌe omoingoague Jypyꞌi ma Nhanderuete ojapo rakaꞌe yva haꞌe yvy. &3~}}||{-zz$yy7xxywwJvvMuukutotssrrr qq2pp3oooIonnn6mmllcl(kkjjjj,iiLhhgfeeddcbb,aau```I___B^^^]]p])\\\[[pZZ{YiYX2W|VVUTtSRR QXPP"OO@NMMaLL(KJJJ!IIoHHGHF6E"DWCC9BBAb@@?5>`==\<<;p:o98876544c3221D00/V.\-e,++H*n*)l(('m'&v%$$|##"=" !! Es$Ie/pz2 Z s & 3L}']r&w,i Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xe-Senhor, rejou porã ri ramo ajerure reaxa rive eꞌỹ aguã xee nerembiguaia gui.4+c Abraão omaꞌẽ vy oexa mboapy avakue henonde hiꞌaĩ raꞌe ramo. Oexa vy ngooꞌi rokẽ gui onha ovy ovaexĩ aguã. Mboapy avakue ovaẽ vaꞌe regua mokoĩ ma anjo ikuai , haꞌe rã amboae ma Senhor ae, haꞌeꞌỹ vy anjo ikuaa ukaa. Guenapyꞌã re oĩ, ngova yvy re omovaẽ rei reve.* ) Haꞌe gui Manre py Abraão pe Senhor ojexa uka ju yvyra carvalho ty oĩ vaꞌe rexeiꞌi, hakuve ma jave ngooꞌi rokẽ py oguapy oiny jave.)+ Avakue hoo py ikuai vaꞌe ma guive rã opire omboi ukapa, tembiguai kuery haꞌe pygua ae, haꞌe yvy mboae gui peráta re ojogua pyre guive. L( Peteĩ ára pyve Abraão taꞌy Ismael reve omboi uka okuapy opire.E' Taꞌy Ismael ma treze maꞌetỹ oguereko jave omboi ipire.R& Abraão noventa e nove maꞌetỹ oguereko reve opire omboi uka rakaꞌe.)%M  Opire omboi ukapaa okuapyague Haꞌe vaꞌe árave Abraão ogueru ruka guaꞌy Ismael, guembiguai kuery haꞌe pygua ae haꞌe peráta re ojogua vaꞌekue haꞌe javi. Avakue hoo py ikuai vaꞌe haꞌe javive omboatypa vy omboi peteĩ-teĩ pire, Nhanderuete aipoeꞌiague rami vy.S$! Haꞌe gui Abraão reve Nhanderuete ijayvupa ma vy ojeupi ovy haꞌe gui. K# Haꞌe rã xereve guarã ajapo vaꞌekue ma Isaque pe ae ju ꞌrã amoĩ atã. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ maꞌetỹa py kovaꞌe ára ojeupity ju jave Sara oguereko ꞌrã nderaꞌyrã — heꞌi.c"A Haꞌe rami avi aendu avi Ismael re ndeayvu rã. Amoingo porã avi ꞌrã, haꞌe ajapo ꞌrã taꞌy reta aguã rami. Taꞌy kuery ma doze huvixa ꞌrã ikuai. Ixugui amoingo ꞌrã peteĩ regua heta ete ikuai vaꞌe.o!Y Nhanderuete ombovai: — Nderaꞌyxy Sara ae ꞌrã oguereko nderaꞌy. Haꞌe vaꞌe remboery ꞌrã Isaque. Ixupe ae ꞌrã amoĩ atã xereve guarã ajapo vaꞌekue, hamymino kuery rakaꞌeve rã ikuai vaꞌerã vaꞌe peguarã.q ] Haꞌe gui Nhanderuete pe ju Abraão aipoeꞌi: — Ismael ae oiko ꞌrãgue nerenonde rupi — heꞌi. ) Haꞌe ramo Abraão guenapyꞌã re oĩ vy yvy re ngova omovaẽ. Haꞌe vy hory vy aipoeꞌi ojeupe: — Ava cem maꞌetỹ ma oguereko vaꞌe ndaꞌu taꞌy ꞌrã ri? Haꞌvy Sara ndaꞌu imemby nho ꞌrã, noventa maꞌetỹ ma oguereko vaꞌeri? — heꞌi ojeupe. :o Mbaꞌeta amoingo porã vy ajapo ꞌrã nderaꞌyrã oguereko aguã rami. Anhetẽ amoingo porã ramo ixugui joegua eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã ikuai, huvixa kuery guive — heꞌi. cA  Sarai rery ju Nhanderuete oguerovaague Nhanderuete aipoeꞌi Abraão pe: — Nderaꞌyxy Sarai pe ma “Sarai” ꞌereve eme, haꞌe rã “Sara” ju ꞌrã renoĩ. Tery Sara ma “Huvixave rajy” ꞌea. 1 Haꞌe rã ngoꞌo pire omboi uka eꞌỹ vaꞌe ma oipeꞌaa ꞌrã pende kuery mbyte gui, xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ oiko ramo. R  Pemboi ꞌrã pendero py ituiꞌi vaꞌekue haꞌe pendeperáta re pejogua vaꞌekue pire. Haꞌe rami py xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã oĩ ꞌrã penderoꞌo re, rakaꞌe rã peve guarã.dC  Penembyte oiko vaꞌe oito ára oguerekoa py pemboi ꞌrã ipire: avakue pende kuery regua haꞌe penerembiguai raꞌy kuery pendo py oiko vaꞌekue, yvy mboae guigua pejogua vaꞌekue guive, penderegua ae eꞌỹ teĩ.xk  Penderoꞌo pire ae ꞌrã pemboi. Haꞌe nunga ma xereve guarã ajapo vaꞌe rupi pendekuaia kuaa ukaarã oĩ.+Q  Po rami ma xereve guarã ajapo, haꞌe vaꞌe rupi peẽ haꞌe neramymino kuery pendekuai aguã: Pemboi ꞌrã avakueꞌi penembyte oiko vaꞌe haꞌe javi pire.a=  Opire omboi uka aguã oejaa ague Nhanderuete aipoeꞌive ju Abraão pe: — Ndee haꞌe neramymino kuery pendekuai ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌe rupi, haꞌe kuery ikuaia nhavõ haꞌe rami ae taꞌikuai.D Ndevy haꞌe neramymino kuery pe ameꞌẽ ꞌrã yvy reguata reikovyague. Haꞌe kuery pegua itui Canaã yvy haꞌe javi, rakaꞌe rã guarã. Haꞌe xee aiko ꞌrã haꞌe kuery Ruete. hK Xerupive guarã ndereve jypyꞌi ajapo vaꞌekue ma aikuaa uka ꞌrã neramymino kuery pe haꞌe kuery ikuai jevy-jevy rã guarã, rakaꞌeve rã. Haꞌe rami vy Nderuete aiko aguã, haꞌe gui neramymino kuery Ruete guive.tc Xee romboeta ete ꞌrã neramymino kuery. Ndegui ꞌrã amoingo joegua eꞌỹ-eꞌỹ, huvixa kuery guive.*O Haꞌe nunga rupi Abrão veꞌỹ ma ꞌrã nderery, haꞌe rã Abraão, mbovy eꞌỹ regua rurã romoingo rire. Tery Abraão ma “Heta regua ru” ꞌea . fG — Xerupive guarã ndereve ajapo rire ndee reiko ꞌrã mbovy eꞌỹ regua ikuai vaꞌe ru.eE Haꞌe ramo Abrão guenapyꞌã re oĩ, ngova yvy re omovaẽ. Nhanderuete aipoeꞌi ixupe: vg Haꞌe ramo ndereve ajapo ꞌrã xerupive guarã, haꞌe rami vy amboeta ꞌrã neramymino kuery — heꞌi. n Y  Nhanderuete Abrão rery oguerovaague Abrão noventa e nove maꞌetỹ oguerekoa py Senhor ojexa uka ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma Nderuete xepoꞌakapa vaꞌe. Eiko ke xerenonde opa mbaꞌe py ndereko porãa rupi.Q Oitenta e seis maꞌetỹ re ma Abrão oiko jave Agar taꞌy Ismael re.    Ismael ituiꞌiague Haꞌe gui Agar oguerekoꞌi Abrão raꞌy. Haꞌe rã Abrão Agar re taꞌyague omboery Ismael.) M Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe ygua hery Beer-Laai-Roi. Cades haꞌe Berede mbyte re opyta. Tery Beer-Laai-Roi ma “Hekove vaꞌe xerexaaty ygua” ꞌea. ` ;  Haꞌe ramo Agar ma Senhor hexeve ijayvu rire ojapukai hery rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndee ma Xeruete rexa vaꞌe — heꞌi. Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xee ri tyꞌy apy haꞌeve xerexaa aexa aguã?” heꞌi vy.W )  Haꞌe vaꞌe ma avakue oikuaa rã mburika kaꞌaguy regua rami ꞌrã oiko, mbaꞌeta opuꞌã ꞌrã pavẽ re, haꞌe rã hexe ma pavẽ ꞌrã opuꞌã avi. Oiko ꞌrã guyvy kuery rovaigua — heꞌi. R   Anjo aipoeꞌive ju: — Rereko ꞌrã kyrĩ vaꞌe, avaꞌi ꞌrã reikuavã. Remboery ꞌrã Ismael, rejexavaia gui Senhor ndereraa jepe rire. Tery Ismael ma “Nhanderuete oendu vaꞌe” ꞌea. vg  Anjo aipoeꞌive ju: — Xee amboeta ete ꞌrã neremiarirõ kuery, avave rei oipapa kuaa aguã rami eꞌỹ.ym  Haꞌe ramo anjo Senhor-a guigua aipoeꞌi ixupe: — Ejevy ju ndererekoaa py, haꞌe enhemoꞌyvyĩꞌi ipo py.5 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee Sarai rembiguai Agar, magui tu reju? Marã katy tu reo? Ombovai: — Xererekoa Sarai gui rima ajava — heꞌi. q] Haꞌe gui Senhor-a guigua anjo ojou tekoa eꞌỹa py peteĩ yvu rexei, Sur yvy katy tape oo vaꞌe py..W Guaꞌyxy pe Abrão ombovai: — Nerembiguai ma ndepo py oiko. Ereko ndee ae rerekoxea rami — heꞌi. Haꞌe ramo Sarai guembiguai oguereko axy ramo ojava ixugui. r_ Haꞌe ramo Sarai aipoeꞌi Abrão pe: — Ndere ae toopa xemoxĩmba reiague. Xee ma xerembiguai rereko aguã ameꞌẽ rire kyrĩ vaꞌe oguereko maa oexa vy ndaꞌijaꞌevei xere. Tove Senhor toikuaa pota xere rejapo vaꞌekue re. % Haꞌe gui Agar reve Abrão jogueroke ramo oguereko kyrĩ vaꞌe. Kyrĩ vaꞌe oguereko maa oexa vy ndaꞌijaꞌevei ma opatõ raꞌyxy re. /Y Haꞌe rami vy ome Abrão-a py Sarai ogueraa guembiguai Egito guigua Agar, omeꞌẽ taꞌyxy jevyrã. Haꞌe vaꞌe jave ma dez maꞌetỹ re ma ikuai Canaã yvy re.xk Haꞌe gui Sarai aipoeꞌi Abrão pe: — Xee ma Nhanderuete xeapo kyrĩ vaꞌe areko eꞌỹ aguã rami. Emenda ke xerembiguai re, haꞌe vaꞌe rupi xepiꞌarã rami nderaꞌy aguã — heꞌi. Haꞌe ramo Abrão onheꞌẽ rendu Sarai. & I  Sarai haꞌe Agar rekokue oĩa Abrão raꞌyxy Sarai ma imemby vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rami avi oguereko peteĩ guembiguai Egito guigua Agar hery vaꞌe.G~ amorreu, cananeu, girgaseu haꞌe jebuseu kuery ikuaia guive. }; heteu, ferezeu, refaim,0|] queneu kuery ikuaia, quenezeu, cadmoneu,M{ Haꞌe vaꞌe árave Abrão reve Senhor ojapo ngupive guarã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe gui neramymino kuery pe ae ꞌrã ameꞌẽ kovaꞌe yvy, Egito yakã guive Eufrates yakã guaxu peve,Jz Kuaray oike ma ramo pytũ vaipa ete. Haꞌe gui ojekuaa peteĩ tapyĩ ryru hataxĩ opuꞌã oinya vaꞌe, haꞌe peteĩ takua ryxa rendy mymba pẽgue ikuai vaꞌe mbyte rupi oaxa oiny vaꞌe. y3 Haꞌe gui neramymino kuery irundykuea mae ma ikuai vaꞌe ojevy ꞌrã apy, mbaꞌeta ndopai teri apygua amorreu kuery heko vai aguã — heꞌi. xxk Haꞌe rã ndee ma reo porã ꞌrã neramoĩ kuerya py. Haꞌe ramo nenhono porãa ꞌrã ndetujaꞌi ete jave.w Haꞌe rami teĩ herekoa kuery ma xee ju amoingo axy ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rire ojepeꞌapa ꞌrã haꞌe gui, imbaꞌe rei-reipa reve. fvG  Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi ixupe: — Reikuaa pota povaꞌe re, mbaꞌeta neramymino kuery joyvy rupi oguata rei ꞌrã. Escravo ikuai aguã rami ojopya ꞌrã. Haꞌe gui ombojexavaia ꞌrã quatrocentos maꞌetỹ re."u?  Abrão reve Nhanderuete ngupive guarã ojapoague Kaꞌaru raiꞌi ma jave Abrão hopeyi vaipa, haꞌe oendu avi okyje vaipaa, pytũ vai ete ramo.Nt  Xapirẽ kuery mbaꞌemo reꞌõgue áry oguejy ramo Abrão omondyi. ,sS  Haꞌe ramo Abrão mymba haꞌe javi ogueru vy oipeꞌãmba mbyte rupi. Onhono porãꞌi ipẽgue, peteĩ-teĩ joexe-exeiꞌi. Haꞌe rã guyraꞌi ma noipeꞌãi.Tr#  Ombovai: — Eru xevy haꞌvy peteĩ vaka kunhaꞌi, peteĩ kavara haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy, mboapy maꞌetỹ oguereko vaꞌe meme. Eru avi peteĩ pykuꞌiꞌi haꞌe peteĩ apykaxuꞌi — heꞌi.tqc Abrão oporandu ixupe: — Senhor Xeruete, mbaꞌexa tu aikuaa ꞌrã anhetẽ kovaꞌe yvy ajopy ꞌrãa? !p= Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju: — Xee ma Senhor Ur caldeu kuery retã gui roipeꞌa vaꞌekue, kovaꞌe yvy nderekoarã ameꞌẽ aguã — heꞌi. Zo/ Haꞌe ramo Abrão Senhor re ojerovia ramo ixupe “Heko porã vaꞌe” heꞌi. Vn' Haꞌe vy ogueraa oka py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emaꞌẽ yva re, haꞌe eipapa jaxy-tata ikuai vaꞌe, reipapa aguã haꞌeve ramo. Aipoeꞌi avi: — Guĩ rami ꞌrã heta neramymino kuery — heꞌi..mW Haꞌe ramo Senhor ombovai vy aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ma nembaꞌe jopyarã eꞌỹ oiko. Haꞌe rã ndegui oiko vaꞌerã vaꞌe ae ma ꞌrã ojopy — heꞌi.l Aipoeꞌive ju: — Xeraꞌyrã neremeꞌẽi rire mbaꞌemo areko vaꞌe xero py tembiguai ituiꞌi vaꞌekue pe guarã rive opytapa. Sk! Abrão ombovai: — Senhor Xeruete, mbaꞌe tu haꞌvy remeꞌẽ ꞌrã, xeraꞌy eꞌỹ re ae aiko rã? Haꞌe xero py mbaꞌemo areko vaꞌe aeja rã ojopy vaꞌerã ma Damasco guigua Eliézer anho.sj c  Nhanderuete Abrão taꞌy aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe rire Senhor Abrão pe ojexa uka vy aipoeꞌi ixupe: — Abrão, ekyje eme. Xee ma mbaꞌemo vai jokoa aiko ndevy, haꞌe ndevy guarã vaꞌekue heta ꞌrã ameꞌẽ. vig Mbaꞌeve xee ndaipotai xejeupe guarã, mbaꞌemo kunumigue hoꞌu vaꞌekue eꞌỹ vy, haꞌe xerupive ojeꞌoi vaꞌekue Aner, Escol haꞌe Manre pe remeꞌẽ vaꞌerã vaꞌe anho. Tove haꞌe kuery tojopy ojeupe guarã — heꞌi. 7hi Haꞌe rami vy aura mbaꞌeve ajopy eꞌỹ aguã nembaꞌe rei-rei gui, neĩ peteĩ nhimbo, neĩ xapatu xã, “Xee ameꞌẽ ramo Abrão oguerekopa”, ꞌre eꞌỹ aguã.qg] Haꞌe rã Abrão ombovai: — Aupi xepo Senhor Nhanderuete yvate ete vaꞌe, yva haꞌe yvy rerekoa pe.;fq Haꞌe gui Sodoma pygua huvixa ju aipoeꞌi Abrão pe: — Xevy pe eraa uka ju xeretã pygua kuery, haꞌe rã nhombaꞌe rei-rei reru vaꞌekue ma ndevy guarã toĩ — heꞌi. Se! Haꞌe taꞌimaꞌenduꞌa porãa Nhanderuete yvate ete vaꞌe re, ndepo py nderovaigua kuery omboaxapa rire — heꞌi. Haꞌe rami rã ixupe Abrão omeꞌẽ dízimo ogueru vaꞌekue haꞌe javi gui. d- Haꞌe gui ogueroayvu porã Abrão. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Abrão, tove Nhanderuete yvate ete vaꞌe, yva haꞌe yvy rerekoa tanemoingo porã.Pc  Melquisedeque Abrão ogueroayvu porãague Haꞌe gui oĩa py Salém pygua huvixa Melquisedeque ogueru mbojape haꞌe vinho. Haꞌe vaꞌe ma sacerdote oiko Nhanderuete yvate ete vaꞌe pegua.Sb! Haꞌe gui Abrão ma huvixa Quedorlaomer haꞌe hexevegua huvixa kuery oitypaague gui ojevy ramo oĩa py Sodoma pygua huvixa ou ovaexĩ aguã Savé regua yvyugua, “Huvixa yvyugua” ꞌepy vaꞌe py. a Haꞌe rami vy oguerupa ju imbaꞌe rei-rei. Ogueru avi guetarã Ló, imbaꞌe rei-rei, kunhague haꞌe hetarã kuery haꞌe javive. #`A Haꞌe rami vy hembiguai kuery ojaꞌo vy pyávy opuꞌã okuapy amboae kuery rovai. Oitypa vy omonha Damasco yke ijaxua katy Hobá tetã oĩ vaꞌe peve.h_K Haꞌe ramo Abrão ma tyvy raꞌy ogueraa ague oendu vy omonoꞌõmba guembiguai kuery hoo py ituiꞌi vaꞌekue, opuꞌã kuaa vaꞌe trezentos e dezoito ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy amboae kuery rakykue ojeꞌoi Dã peve.u^e  Haꞌe ramo peteĩ oo jepe vaꞌekue ou vy omombeꞌu Abrão hebreu vaꞌe pe, Manre regua carvalho ty katyꞌi oikoa py. Manre ma amorreu oiko rakaꞌe, Escol haꞌe Aner ruvy. Haꞌe vaꞌe kuery ma Abrão reve nhomoirũ vaꞌe ikuai.]+  Ló kuery ojopypaa heravyague Haꞌe kuery ogueraa avi Abrão ryvy raꞌy Ló, Sodoma tetã py oikoague gui. Hymba kuery voi ogueraapa.\  Haꞌe rã hovaigua kuery ma oipeꞌapa Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery mbaꞌe rei-rei. Tembiꞌu voi ogueraapa vy ojeꞌoipa ju. Z[/  Haꞌe gui Sidim regua yvyugua py ma heta oĩ yvykua oja vaꞌe oĩa. Haꞌe vaꞌe rupi Sodoma haꞌe Gomorra pygua huvixa kuery ojava vy amongue hoꞌa yvykua py, haꞌe rã amboae kuery ma yvyty katy ojava.^Z7  Elão pygua huvixa Quedorlaomer, Goim pygua huvixa Tidal, Sinar pygua huvixa Anrafel haꞌe Elasar pygua huvixa Arioque rovai. Haꞌe rami py irundy huvixa kuery opuꞌã okuapy peteĩ nhiruĩ huvixa kuery rovai. }Yu Haꞌe ramo hovai opuꞌã jogueravy Sodoma pygua huvixa, Gomorra pygua huvixa, Admá pygua huvixa, Zeboim pygua huvixa haꞌe Belá Zoar vaꞌe pygua huvixa. Haꞌe kuery jogueraa Sidim regua yvyugua py huvixa kuery mboae rovai opuꞌã aguã,!X= Haꞌe gui ma En-Mispate py ju ovaẽ (haꞌe vaꞌe ma Cades), haꞌe rami vy oitypa amalequita haꞌe amorreu kuery Hazazom-Tamar py ikuai vaꞌekue. jWO haꞌe horeu kuery ju oity Seir yvyty re, El-Parã regua tekoa eꞌỹa katyꞌi oĩ vaꞌe peve.VV' Haꞌe gui catorze maꞌetỹa py Quedorlaomer ou, guexevegua huvixa kuery reve. Haꞌe rami vy oitypa refaim kuery Asterote-Carnaim tetã py, haꞌe gui zuzim kuery Hã py, emim kuery Savé-Quiriataim py,U Haꞌe kuery ma doze maꞌetỹ re ma huvixa Quedorlaomer escravo ikuai rire treze maꞌetỹ maa py nonheꞌẽ renduxevei.xTk Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ma Sidim regua yvyugua py onoꞌõmba okuapy, yupa heꞌẽ ro vaꞌe katyꞌi.QS haꞌe kuery ma opuꞌã okuapy Sodoma pygua huvixa Bera rovai, Gomorra pygua huvixa Birsa, Admá pygua huvixa Sinabe, Zeboim pygua huvixa Semeber haꞌe Belá Zoar hery avi vaꞌe pygua huvixa rovai._R ;  Irundy huvixa kuery peteĩ nhiruĩ re opuꞌã okuapyague Haꞌe jave py ma Sinar tetã pygua huvixa Anrafel, Elasar pygua huvixa Arioque, Elão pygua huvixa Quedorlaomer haꞌe Goim pygua huvixa Tidal reve, Abrão haꞌe Ló joegui ojaꞌoague Haꞌe gui Egito gui Abrão oẽ vy Neguebe katy ju oo. Guaꞌyxy ogueraa opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve. Ló avi oo hupive.?% Haꞌe rami vy Faraó guembiguai kuery pe opena uka Abrão re. Haꞌe ramo oarõ heravy, taꞌyxy haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe guive. >- haꞌe “Xereindy” ꞌre rive? Haꞌe rami rã ajopy karamboae xeraꞌyxyrã. Aỹ ma nderaꞌyxy ae ri rã eraa ju, haꞌe tapeo — heꞌi.=+ Haꞌe ramo Faraó oenoĩ uka Abrão. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu rejapo xere? Mbaꞌe re tu nderaꞌyxy oikoa neremombeꞌu porãi ri,< Haꞌe rami teĩ Senhor omoingo axy Faraó haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javi. Mbaꞌemo vai ete omoingo Abrão raꞌyxy Sarai káuxa.@;{ Faraó ma kunha vaꞌe re vy opena porã Abrão re. Haꞌe ramo ojou-jouve guymbarã: vexaꞌi, vaka, mburikaꞌi, haꞌe gui guembiguai avakue haꞌe kunhague, kavaju haꞌe camelo. : Faraó rembiguai kuery yvatekueve vaꞌe oexa vy omombeꞌu Faraó pe. Haꞌe ramo Faraó ogueru ruka kunha vaꞌe ngoo py.Y9- Egito yvy re Abrão ovaẽ ramo haꞌe pygua kuery taꞌyxy oexa rã iporã ete.8 Haꞌe nunga rupi aipoꞌre xereindy reikoa rami, ndere vy haꞌe kuery xemboete vy xee voi xemoingove aguã — heꞌi. $7C Haꞌe ramo Egito pygua kuery nderexa vy aipoeꞌi ꞌrã: “Pevaꞌe kunha ma taꞌyxy oiko”, heꞌi vy xejuka ꞌrã. Ndee anhoꞌi nemoingove ꞌrã. 6 Haꞌe gui Egito yvy re ovaẽ raiꞌi maa py Abrão aipoeꞌi guaꞌyxy Sarai pe: — Xee aikuaa porã ndee kunha porã ereikoa.-5U Egito yvy re Abrão oiko jave guare Haꞌe gui haꞌe vaꞌe yvy re oiko karuai. Haꞌe ramo Abrão oo vy Egito yvy re ju oiko, ijyvy re ae karuai ete ramo.4 Abrão oo ju haꞌe gui, Neguebe katy tema oo oiny. Neguebe ma Judéia regua yvy piru reia kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe. 3 Haꞌe vaꞌe gui oaxa ovy yvyty Betel regua kuaray oua katy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe py ma oupi ooꞌi, Betel tetã regua kuaray oikea katy opyta, haꞌe Ai regua kuaray oua katy. Haꞌe py voi ojapo peteĩ altar Senhor pe, haꞌe ojapukai Senhor rery rupi.O2 Haꞌe ramo Abrão pe Senhor ojexa uka. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe yvy ameꞌẽ ꞌrã neramymino kuery pe — heꞌi. Haꞌe ramo Abrão ojapo peteĩ altar Senhor pe, ixupe ojexa uka rire. 1+ Haꞌe vaꞌe yvy Abrão oaxa ovy Siquém tetã peve, Moré py yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe peve. Haꞌe jave ma cananeu kuery ikuai yvy re. 0 Abrão ngupive ogueraa vaꞌe ma guaꞌyxy Sarai, guyvy raꞌy Ló haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi. Ogueraa avi guembiguai kuery Harã tekoa py oiko jave ojou vaꞌekue. Haꞌe rami vy Canaã yvy katy ju jogueraa. Haꞌe vy ovaẽmba haꞌe py./) Haꞌe rami Senhor ijayvuague rami vy Abrão oo. Ló voi oo hupive. Setenta e cinco maꞌetỹ Abrão oguereko reve ojepeꞌa Harã tekoa gui.?.y Amoingo porã avi ꞌrã nemoingo porã vaꞌe kuery, haꞌe rã ndere ijayvu vai vaꞌe kuery re ma xeayvu vai ꞌrã. Ndere vy yvy regua haꞌe javi ikuai porã ꞌrã — heꞌi. 2-_ Mbaꞌeta ndegui amoingo ꞌrã peteĩ regua heta vaꞌe. Romoingo porã ꞌrã, haꞌe amboete uka ꞌrã nderery. Ndere vy amboae regua kuery amoingo porã avi ꞌrã.X, - Nhanderuete Abrão oenoĩ vy ogueroayvu porãague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Abrão pe: — Exẽ ke ndeyvy gui, nderu ro haꞌe neretarã kuery ikuaia gui, haꞌe tereo yvy aexa uka vaꞌerã katy. X++ Haꞌe gui Terá ma duzentos e cinco maꞌetỹ oikoa py omano Harã tekoa py. * Haꞌe gui Terá ogueraa guaꞌy Abrão, guaꞌy Harã raꞌy Ló, haꞌe guaꞌy Abrão raꞌyxy Sarai. Haꞌe vy caldeu kuery rekoa Ur gui jogueraa, Canaã yvy re ovaẽ aguã. Haꞌe rami teĩ Harã tekoa peveꞌi ojeꞌoi. Haꞌe vy opyta okuapy haꞌe py. >)y Haꞌe rã Sarai ma imemby vaꞌerã eꞌỹ ae oiko. 0([ Abrão haꞌe Naor ojou guaꞌyxyrã. Abrão raꞌyxy ma Sarai hery vaꞌe, haꞌe rã Naor raꞌyxy ma Milca, Harã rajy ae. Harã raꞌy kuery ma Milca haꞌe Iscá.r'_ Harã ma yvy oikoague py ae omano, Ur caldeu kuery rekoa py. Haꞌe vaꞌe jave py tuu Terá oikove teri.t&c Po rami ma Terá ramymino kuery rery. Terá raꞌy kuery ma Abrão, Naor haꞌe Harã. Harã raꞌy ma Ló.\%3 Terá ma setenta maꞌetỹ oiko rire oiko taꞌy kuery Abrão, Naor haꞌe Harã. k$Q Haꞌe Terá oiko rire tuu Naor ma cento e dezenove maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju. D# Naor ma vinte e nove maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Terá.e"E Haꞌe Naor oiko rire tuu Serugue ma duzentos maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju. ?!{ Serugue ma trinta maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Naor.l S Haꞌe Serugue oiko rire tuu Reú ma duzentos e sete maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju. G Reú ma trinta e dois maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Serugue.lS Haꞌe Reú oiko rire tuu Pelegue ma duzentos e nove maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju. ?{ Pelegue ma trinta maꞌetỹ oikoa py taꞌy Reú oiko.tc Haꞌe Pelegue oiko rire tuu Héber ma quatrocentos e trinta maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju. K Héber ma trinta e quatro maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Pelegue.q] Haꞌe Héber oiko rire tuu Salá ma quatrocentos e três maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju. ?{ Salá ma trinta maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Héber.sa Haꞌe Salá oiko rire tuu Arfaxade ma quatrocentos e três maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju. J Arfaxade ma trinta e cinco maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Salá.gI Haꞌe Arfaxade oiko rire tuu Sem ma quinhentos maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju. #A Po rami ma Sem ramymino kuery rery. Haꞌe ma cem maꞌetỹ oguerekoa py taꞌy ypyꞌi Arfaxade oiko, yy ovu rire mokoĩ maꞌetỹa py.a= Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe henda omboerya Babel, haꞌe py joayvu oendu kuaa eꞌỹ aguã rami Senhor ojapo rire, yvy jave re omoaĩmba vy. Tery Babel ma “Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa okuapya” ꞌea. dC Haꞌe rami vy Senhor omoaĩmba yvy jave re. Haꞌe ramo opytuꞌu tetã ojapo okuapya gui. Peju ke, jaguejy, jajapo joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu aguã rami, peteĩ-teĩ joayvu oendu kuaa veꞌỹ aguã — heꞌi._9 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: — Aỹ peve peteĩ regua anho ikuai, haꞌe peteĩ rami meme ijayvu vaꞌe. Haꞌe nunga ma jypyꞌi rei teri. Aỹ gui ma haꞌe kuery ndojapo kuaa eꞌỹi ꞌrã ojapoxe vaꞌe rei.fG Haꞌe rami rã Senhor oguejy oexa aguã tetã haꞌe torre avakue raꞌy kuery ojapo vaꞌe.cA Aipoeꞌi okuapy: — Peju ke, jajapo peteĩ tetã nhandevy, haꞌe torre yva re peve yvate vaꞌerã. Haꞌe rami vy nhandere imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã, haꞌe yvy jave re nhaneaĩ eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy. 6g Haꞌe vy aipoeꞌi joupe-upe: — Peju ke, jajapo yvy jykuerã, japy porã — heꞌi. Haꞌe jave py yvy jykue oiporu ita ꞌrãgue py. Oja vaꞌe voi oiporu omboja aguã.w i Haꞌe kuery kuaray oua katy gui ojeꞌoi vy ojou peteĩ yvy joja porã reia Sinar yvy re. Haꞌe py ju ikuai.   Babel py torre ojapoa okuapyague Haꞌe jave py ma yvy jave re peteĩꞌi ayvu oiko ramo peteĩꞌi rami anho ijayvu okuapy.( K Haꞌe vaꞌe kuery ae Noé ramymino kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai. Haꞌe kuery ma yy ovu rire ojaꞌopa yvy jave re. r _ Haꞌe vaꞌe kuery ma Sem raꞌy kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai. h K Haꞌe kuery yvy ombojaꞌoague ma Messa guive oo, kuaray oua katy Sefar yvyty oĩ vaꞌe peve.cA Ofir, Havilá haꞌe Jobabe ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma Joctã raꞌy kuery.7 Obal, Abimael, Sabá,9 Hadorão, Uzal, Dicla,D Joctã raꞌy kuery ma Almodá, Salefe, Hazar-Mavé, Jerá,M Héber raꞌy ma mokoĩ oiko. Peteĩ ma Pelegue hery vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe oiko jave yvy ombojaꞌoa. Tery Pelegue ma “Ojaꞌoa” ꞌea reve joo ramigua. Haꞌe rã tyvy ma Joctã.:q Arfaxade raꞌy ma Salá, Salá raꞌy ma Héber. 8m Arã raꞌy kuery ma Uz, Hul, Geter haꞌe Más.F Sem raꞌy kuery ma Elão, Assur, Arfaxade, Lude haꞌe Arã.nW Haꞌe gui Jafé rykeꞌy Sem ma taꞌy avi. Hamymino kuery ma Héber raꞌy kuery haꞌe javi ikuai.tc Haꞌe vaꞌe kuery ma Cam ramymino kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai. ~7 Canaã ramymino kuery yvy ombojaꞌoague ma Sidom guive oo Gerar katy, Gaza peve, haꞌe gui oo Sodoma, Gomorra, Admá haꞌe Zeboim katy, Lasa peve.i}M arvadeu, zemareu haꞌe hamateu kuery ikuai. Canaã ramymino kuery ma opa rupi oaĩmba rakaꞌe.|7 heveu, arqueu, sineu,;{s Hamymino kuery ma jebuseu kuery, amorreu, girgaseu,Fz Canaã raꞌy ma Sidom jypygua. Haꞌe vaꞌe gui ma Hete ju.cyA Patrusim haꞌe Casluim (haꞌe vaꞌe gui ma filisteu kuery ikuai), haꞌe gui Caftorim. 9xo Mizraim raꞌy ma Ludim, Anamim, Leabim, Naftuim,Ew Nínive haꞌe Calá mbyte ma ojapo avi Resém tetã guaxu. v Haꞌe vaꞌe yvy gui haꞌe ojepeꞌa Assíria re ju oiko aguã. Haꞌe vy ojapo Nínive, Reobote-Ir haꞌe Calá tetã.vug Jypyꞌi ipoꞌaka rakaꞌe ma Babel tetã re, haꞌe gui Ereque, Acade haꞌe Calné re ju, Sinar yvy re ae.t% Imbaꞌejukaa ipyꞌa guaxu vaꞌe oiko Senhor renonde. Haꞌe ixupe “Ninrode Senhor renonde imbaꞌejukaa rami avi oiko vaꞌe”, ꞌea.Rs Cuxe raꞌy ma Ninrode. Haꞌe vaꞌe ma ipoꞌakapa ypy rakaꞌe yvy re.ry Cuxe raꞌy kuery ma Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá haꞌe Sabtecá. Haꞌe Raamá raꞌy kuery ma Sabá haꞌe Dedã.Jq Haꞌe gui Cam raꞌy kuery ma Cuxe, Mizraim, Pute haꞌe Canaã.p# Haꞌe vaꞌe kuery ojaꞌo vy oo yeꞌẽ rembe re ikuai amboae reguarã. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai. Fo Javã raꞌy kuery ma Elisá, Társis, Quitim haꞌe Dodanim.?n{ Gômer raꞌy kuery ma Asquenaz, Rifate haꞌe Togarma.Zm/ Jafé raꞌy kuery ma Gômer, Magogue, Madai, Javã, Tubal, Meseque haꞌe Tiras.l 5 Po rami ma Noé raꞌy kuery ramymino kuery rery. Taꞌy kuery ma Sem, Cam haꞌe Jafé. Haꞌe kuery ma yy ovu rire taꞌy okuapy. Yk- Noé haꞌe javi vy novecentos e cinqüenta maꞌetỹ oiko. Haꞌe rire omano. Sj! Yy ovuague oaxa rire Noé ma trezentos e cinqüenta maꞌetỹ re ju oiko.i Haꞌe Jafé ma tove Nhanderuete tomboyvate. Guykeꞌy Sem irũ toiko hoo py. Haꞌe rã Canaã ma hembiguai toiko — heꞌi. vhg Aipoeꞌive ju: — Senhor Sem Ruete vaꞌe ma ayvu porãmby toiko. Haꞌe rã Canaã ma Sem rembiguai toiko.g{ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tove Canaã toiko ayvu vaipy. Guykeꞌy kuery rembiguai yvyĩve vaꞌe rami toiko — heꞌi. ]f5 Haꞌe gui Noé okaꞌuague gui ovy vy oikuaa guaꞌy kyrĩve vaꞌe hexe ojapoague.Ke Haꞌe ramo guykeꞌy Sem haꞌe Jafé ma peteĩ capa ojopy vy omoĩ oaxiꞌy re. Haꞌe rami vy okupe re oguata ovy vy ojaoꞌi nguu pire reia oexa eꞌỹ re, amboae katy rive omaꞌẽ reve. kdQ Canaã ru Cam ma nguu ipire reia oexa vy omombeꞌu mokoĩ guykeꞌy kuery oka py ikuai vaꞌe pe.Mc Haꞌe gui vinho oyꞌu vy okaꞌu, haꞌe ipire rei oiny ooꞌi py.zbo  Noé jogueroayvu porã haꞌe ijayvu vaiague Noé ma omaꞌetỹa rupi oiko. Haꞌe rami vy onhotỹ uva.maU Haꞌe vaꞌe kuery ma Noé raꞌy mboapy ikuai rakaꞌe. Haꞌe kuery gui ae yvy jave re omonyẽ. d`C Noé raꞌy kuery kanoã gui oẽ vaꞌekue ma Sem, Cam haꞌe Jafé. Cam raꞌy ma Canaã._7 Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe: — Haꞌe vaꞌe ma xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã temimoingo kuery yvy re ikuai vaꞌe reve — heꞌi. S^! Karugua ojekuaa ꞌrã arai re. Haꞌe ramo xee aexa vy xemaꞌenduꞌa ꞌrã xereve guarã xee Penderuete rakaꞌe rã peve guarã ajapo vaꞌekue re, temimoingo yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. 4]c xemaꞌenduꞌa ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌekue re, peẽ haꞌe temimoingo ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe rami vy yy nambouvei ꞌrã okuave vaꞌe mombaarã.F\ Yvy áry arai aru nhavõ, haꞌe arai re karugua ojekuaa ramo6[g Arai re aexa uka ꞌrã xerapa, yvy re ikuai vaꞌe reve xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã. “Xerapa” heꞌia ma arai re Nhanderuete karugua oexa uka vaꞌe. nZW Nhanderuete aipoeꞌive ju: — Povaꞌe ma aeja xereve guarã ajapo vaꞌe kuaa ukaarã, peẽ kuery haꞌe temimoingo kuery pendereve ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, haꞌe arakaꞌe rã peve ikuai vaꞌerã vaꞌe peguarã voi:Yy Po rami pendereve ajapo xereve guarã: Temimoingo kuery namombavei ma ꞌrã yy gui, yy ndouvei ꞌrã yvy mombaarã. IX haꞌe temimoingo kuery pendereve ikuai vaꞌe haꞌe javi reve: guyraꞌi, mymba oka regua haꞌe kaꞌaguy regua kanoã gui oẽ vaꞌekue, opa marãgua mymba yvy re ikuai vaꞌe reve guive. ~%}c|{{ezdzy"xdwvuutss/rqq{po}nnGmvllkNjjihg]ffeexdc]bbOa`__^p]e] \`[[BZgYYXXsXW_VUTTqSRpQQCPP O\NN:MLLKJ{IuIHEGFFEDDCCBlB&AAs@@6?>>6=< R & gu@m Rebeca oguereko peteĩ okyvy Labão hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe onha ovy tembiguai ygua rexei hiꞌaĩ vaꞌe ovaexĩ aguã. Yl- Haꞌe rami rã kunhataĩ vaꞌe onha ovy, haꞌe oxy kuery ro py omombeꞌupa. k5 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Taꞌimaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor, xepatõ Abraão “Xeruete” heꞌia, mbaꞌeta nomboaxy eꞌỹi xepatõ, neĩ anhetẽ rupi ndoguereko eꞌỹi. Xeraperã re Senhor xemboꞌe raꞌe xepatõ retarã kuery ro py ae avaẽ aguã — heꞌi.Nj Haꞌe rami rã ava vaꞌe guenapyꞌã re oĩ vy ombojerovia Senhor.diC Haꞌe gui roguereko reta mbaꞌemo pire haꞌe nhuũ. Peke aguã voi haꞌeve — heꞌi. Mh Ombovai: — Xee ma Betuel rajy. Xeru ma Naor raꞌyxy Milca piꞌa.9gm Haꞌe vy oporandu kunha vaꞌe pe: — Xee ajerure remombeꞌu aguã: Mavaꞌe rajy tu ndee? Haꞌeve ꞌrã ndaꞌu nderu ropy ake aguã, haꞌe xerupive ou vaꞌekue guive? af= Camelo kuery haꞌe javive oyꞌu ma ramo ava vaꞌe oguenoẽ peteĩ ojereꞌi vaꞌe ouro guigua hatãꞌi vaꞌe rami rai ipoyi vaꞌe, haꞌe mokoĩ poapy regua ouro guigua dez hatãꞌi vaꞌe rami ipoyi vaꞌe.e Ava vaꞌe ijayvu eꞌỹ re omaꞌẽ oiny oikuaa porãxe vy Senhor anhetẽ pa haꞌe oguataa py oipytyvõa, tyrã anya. !d= Haꞌe rami vy ojapura reve onhoẽ mymba oyꞌuaty py, haꞌe onha ju ovy ygua katy ojarave aguã. Ogueruve ju vy camelo kuery haꞌe javive omboyꞌu.vcg Omboyꞌupa ma vy aipoeꞌi: — Anoẽve ta nerymba camelo kuery pe ju haꞌe javive oyꞌu peve — heꞌi.b' Kunha vaꞌe ombovai: — Eyꞌu katu xeruvixa — heꞌi. Haꞌe rami vy yryru omboguejy pojava vy ojopy reve ombojeroꞌa omboyꞌu aguã. |as Haꞌe vaꞌe jave py tembiguai oo vy ovaexĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emeꞌẽ yy ndeꞌyryru gui ayꞌu aguã. ` Haꞌe vaꞌe kunhataĩ ma iporã vaipa, ava reve joguereko vaꞌeꞌỹ teri. Haꞌe gui ygua py oo vy oꞌyryru omonyẽ ma vy ou ju. i_M  Rebeca reve Isaque nhovaexĩague Haꞌe rami teri ijayvu hoꞌamy jave tetã gui oẽ ouvy Rebeca, Betuel rajy vaꞌe. Tuu ma Abraão rykeꞌy Naor raꞌy, haꞌe Milca piꞌa. Peteĩ yryru ogueru oiny oaxiꞌy áry.9^m Haꞌe nunga rupi tove kunhataĩ xevy aipoaꞌea vaꞌe: “Emboguejy yryru ayꞌu aguã”, haꞌe ramo “Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo kuery avi ꞌrã amboyꞌu”, heꞌi vaꞌe ae toiko nerembiguai Isaque raꞌyxyrã reiporavo vaꞌekue. Haꞌe ramo ꞌrãe aikuaa xepatõ remboaxy maa — heꞌi. j]O  Mbaꞌeta xee ma apy aĩ ygua rexeiꞌi, kunhague kovaꞌe tetã pygua rajy kuery yy re ouaty py."\?  Haꞌe vy aipoeꞌi opyꞌa py: — Senhor, xepatõ Abraão Ruete reiko vaꞌe, ajerure ndevy xepytyvõ aguã, haꞌe xepatõ Abraão voi remboaxy aguã.H[  Hetã py ovaẽ raiꞌia py peteĩ ygua oĩ vaꞌe yvýry ovaẽ. Haꞌe py omombytuꞌu ranhe mymba camelo henapyꞌã re. Kaꞌaru jave kunhataĩgue yy re ouaty hora omombytuꞌu imbokuapy.?Zy  Haꞌe rami vy dez camelo hembiguai ogueraa opatõ rymba, haꞌe mbaꞌemo porã ipatõ ogueraa uka vaꞌekue haꞌe javi. Mesopotâmia katy ojepeꞌa ovy, Naor kuery retã katy ae. oYY  Haꞌe ramo opatõ Abraão ꞌu guy rupi hembiguai opo omoĩ reve oura ijayvuague rami ojapo aguã re.X% Haꞌe gui xapyꞌa rei kunha vaꞌe nderupive ndouxei ramo toaxa rive reuraague. Haꞌe rami teĩ eraa eme xeraꞌy haꞌe katy — heꞌi.KW Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete yva pygua xepeꞌa karamboae xeru ro haꞌe yvy xetuiague gui, haꞌe xevy oura reve “Kovaꞌe yvy ameꞌẽ ꞌrã neramymino kuery peguarã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rami vy nerenonde omondouka ꞌrã guembiguai anjo. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy gui ꞌrã reru xeraꞌy raꞌyxyrã. ZV/ Abraão ombovai: — Ndaꞌevei! Ejapo eme xeraꞌy haꞌe katy ojevy aguã rami.2U_ Haꞌe ramo hembiguai aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei ma kunha vaꞌe ndouxei ꞌrã xerupive kovaꞌe yvy re. Haꞌe rami rã nderaꞌy teve ꞌrã araa yvy rejuague katy? Ty Haꞌe rã xeretarã kuerya py ae ꞌrã reo, haꞌe vaꞌe regua rejou aguã xeraꞌy Isaque raꞌyxyrã — heꞌi. 1S] haꞌe eura Senhor Nhanderuete yva haꞌe yvy haꞌe javi re ipoꞌaka vaꞌe rery rupi, xeraꞌy raꞌyxyrã rejou aguã teĩ Canaã yvy apy aikoa py ikuai vaꞌe rajy kuery regua eꞌỹ guive. Haꞌe vaꞌe jave ma haꞌe kuery ouraa ovareve aguã opo omoĩ ꞌrã joꞌu guy rupi oura vy. ER Haꞌe ramo Abraão ijayvu guembiguai hoo py ikuai vaꞌe gui inhymave vaꞌe, opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re opena vaꞌety pe. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi: — Emoĩ ndepo xeꞌu guy rupi,3Q c  Guembiguai pe Abraão Isaque raꞌyxyrã ojou ukaague Haꞌe rire Abraão tujaꞌi ete ma, heta maꞌetỹ ma oguereko, haꞌe opa mbaꞌe py Senhor omoingo porã.P Haꞌe rami py Hete raꞌy kuery Abraão pe ovende rakaꞌe yvy haꞌe itakua oĩ vaꞌe, taꞌyxy omano vaꞌekue ruparã. O3 Haꞌe rire Abraão onhono porã guaꞌyxy Sara retekue itakua py, Macpela yvy re Manre katyꞌi. Haꞌe vaꞌe tekoa ma Hebrom, Canaã yvy re oĩ.rN_ ovendepa Abraão pe, Hete raꞌy kuery haꞌe tetã kora rokẽ py ikuai vaꞌe haꞌe javive oendua py. vMg Haꞌe rami Efrom yvy Macpela re oĩ vaꞌe Manre katyꞌi, yvy, itakua haꞌe yvyra ikuai vaꞌe haꞌe javijLO Haꞌe rami Efrom ijayvu rã Abraão oendu vy oaꞌã prata haꞌe omeꞌẽ ixupe. Hete raꞌy kuery oexaa py omeꞌẽ, ijayvuague rami vy quatrocentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua, mbaꞌemo vendea oiporuve vaꞌe regua. PK — Xeruvixa, endu haꞌvy. Peteĩ yvy quatrocentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua ovare vaꞌe, mbaꞌe tu haꞌe nunga xevy haꞌe ndevy? Enhono porã katu haꞌe py nderaꞌyxy retekue — heꞌi. #JC Haꞌe ramo Efrom ombovai: ~Iw  Tekoa pygua kuery oendua py ijayvu ju Efrom pe: — Haꞌe rami teĩ rejou porã ri ramo ajerure rejapyxaka aguã re. Ndeyvy repy ꞌrã xee ameꞌẽ. Ejopy ke xepo gui. Haꞌe ramo ꞌrãe xeraꞌyxy retekue anhono porã haꞌe py — heꞌi. KH  Haꞌe ramo Abraão guenapyꞌã re oĩ tekoa pygua kuery renonde.MG  — Any teve xeruvixa, endu ke. Xeyvy ameꞌẽmba rive ꞌrã ndevy, itakua oĩ vaꞌe guive. Xeretarã raꞌy kuery pavẽ renonde ameꞌẽ ndevy. Enhono porã tema omano vaꞌekue — heꞌi. 2F_  Haꞌe gui heteu regua Efrom ou vy oguapy oiny Hete raꞌy kuery mbyte. Tetã kora rokẽ rupi oike vaꞌe haꞌe javi oendua py ijayvu, haꞌe vy aipoeꞌi Abraão pe: (EK  xevy omeꞌẽ aguã Macpela re itakua oĩ vaꞌe, mbaꞌeta ijyvy apy re oĩ. Hepya rami porã tovende xevy, pendeyvy mbyte re anhono porã aguã — heꞌi. (DK Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xapyꞌa rei omano vaꞌekue anhono porã aguã pejou porã ri vy pejapyxaka. Xerekovia pejerure Zoar raꞌy Efrom pe,~Cw Haꞌe ramo Abraão opuꞌã vy guenapyꞌã re oĩ haꞌe vaꞌe tekoa pygua kuery haꞌe Hete raꞌy kuery renonde..BW — Xeruvixa, endu ke oreayvu. Ndee ma orembyte reiko Nhanderuete huvixarã omoĩ vaꞌekue rami. Yvyra rupa iporãve vaꞌe py tema enhono porã nderaꞌyxy retekue. Ore kuery regua mavaꞌeve noromeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã yvyra ruparã vaꞌe, omano vaꞌekue renhono porã aguã — heꞌi. ;As Hete raꞌy kuery ombovai vy Abraão pe aipoeꞌi: &@G — Xee ma yvy mboae guigua aiko pendeyvy re. Pemeꞌẽ xevy haꞌvy omano vaꞌekue ruparã pendeyvy re, xeraꞌyxy retekue anhono porã aguã — heꞌi. ?y Haꞌe vaꞌe rire Abraão opuꞌã ju omano vaꞌekue ituia gui. Haꞌe vy ijayvu Hete raꞌy kuery ikuai vaꞌe pe: >} omano Quiriate-Arba tetã Hebrom ꞌepy vaꞌe py, Canaã yvy re ae. Haꞌe ramo Abraão ou vy ojaeꞌo ipyꞌa vai vy. ]= 7  Sara omanoague Haꞌe gui Sara ma cento e vinte e sete maꞌetỹ re oikoa pyq<] Naor raꞌyxy jevy ma Reumá hery vaꞌe. Haꞌe voi oguereko kyrĩgue: Teba, Gaã, Taás haꞌe Maaca. };u Betuel rajy ma Rebeca. Haꞌe vaꞌe kuery irundy meme ma Milca memby kuery ikuai, Abraão ryvy Naor ramymino kuery.A: haꞌe gui Quésede, Hazo, Pildas, Jidlafe haꞌe Betuel.M9 Po rami hery oĩ: tujave vaꞌe ma Uz, tyvy Buz, Arã rurã Quemuel,8!  Naor ramymino kuery rery oĩa Haꞌe vaꞌe rire Abraão oendu “Milca voi oikuavã ma kyrĩgue, nderyvy Naor raꞌy” ꞌea rãp7[ Haꞌe ramo Abraão ojevy ju guembiguai kuerya py. Oo joupive guekoa Berseba katy. Haꞌe py ju hekoa. n6W Haꞌe kuery re vy yvy regua kuery haꞌe javi ꞌrã amoingo porã, xeayvua rejapo rire — heꞌi. h5K xee romoingo porã ꞌrã. Anhetẽ amboeta ꞌrã neramymino kuery jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe rami, haꞌe ita kuꞌi yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe hetaa rami. Neramymino kuery ipoꞌaka ꞌrã ngovaigua kuery retã re. 4 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: — Xerery rupi ae aura: Nami rejapo, nderaꞌy peteĩ vaꞌe xevy neremeꞌẽxe eꞌỹi rire maQ3 Haꞌe gui mokoĩguea ma anjo Senhor-a guigua ijayvu Abraão pe yva gui.23 Haꞌe vaꞌe henda Abraão omboery “ Senhor ojou uka ꞌrã”. Haꞌe rami rire aỹ peve “ Senhor pegua yvyty re ojou uka ꞌrã”, ꞌea. 31a  Abraão guakykue katy omaꞌẽ vy oexa peteĩ vexaꞌi guakua re ojejura oiny vaꞌe jai rogue hiꞌaĩ vaꞌe re. Haꞌe rami vy vexaꞌi ojopy vy oapy guaꞌy rekovia.0  Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Eupi eme ndepo kunumi vaꞌe rejuka aguã, mbaꞌeve ejapo eme hexe. Mbaꞌeta aỹ ma aikuaa Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi reiko vaꞌea, nderaꞌy peteĩꞌi vaꞌe xevy neremeꞌẽxe eꞌỹi rire — heꞌi. /  Haꞌe ramo anjo Senhor-a guigua ijayvu nhendu yva gui. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Abraão! Abraão! ombovai vy — Apy ma aĩ — heꞌi. 8.m  Opo omondouka vy ojopy kyxe guaꞌy ojuka aguã.a-=  Haꞌe gui ovaẽ ma Nhanderuete ijayvuague py. Haꞌe py ma Abraão ojapo peteĩ altar Senhor pe. Haꞌe vaꞌe áry omoĩ yxakã. Haꞌe gui ojokua guaꞌy Isaque, haꞌe altar áry omonheno yxakã oĩ vaꞌe áry.,} Ombovai: — Xeraꞌy, Nhanderuete ae ꞌrã ojou uka vexaꞌi japy vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe gui oove tema joupive. G+ Ooa rupi Isaque aipoeꞌi nguu Abraão pe: — Xeru. Ombovai: — Apy ma aĩ xeraꞌy. Isaque oporandu: — Apy ma tata, yxakã guive oĩ. Mamo tu oĩ vexaꞌi jajuka haꞌe japy vaꞌerã? %*E Haꞌe vy yxakã omoendy vaꞌerã Abraão ojopy vy ombovoyi guaꞌy Isaque. Haꞌe rã taꞌy ma opo py ogueraa tata haꞌe kyxe. Haꞌe rami vy jogueraa. e)E Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Peẽ kuery orerarõ ꞌrã apy mburikaꞌi reve. Haꞌe rã xee ma kunumi vaꞌe reve ꞌrã roo kii rami. Nhanderuete romboetepa ma vy rojevy ju ꞌrã peẽa py — heꞌi.K( Mboapy ára ma ooa py Abraão omaꞌẽ vy oexa ooxea mombyry gui.e'E Haꞌe gui koꞌẽ eꞌỹ mbove Abraão opuꞌã. Guymba mburika oguereko katupa ma vy ogueraa mokoĩ guembiguai, guaꞌy Isaque guive. Yxakã omboaꞌy uka omoendy aguã. Haꞌe gui oo Nhanderuete aipoeꞌiague katy. T&# Nhanderuete aipoeꞌi: — Ejopy nderaꞌy peteĩꞌi Isaque reayvu ete vaꞌe, haꞌe eraa Moriá yvy re. Haꞌe py remeꞌẽ ꞌrã xevy reapy vy, peteĩ yvyty xee aexa uka vaꞌerã áry — heꞌi. )% O  Nhanderuete Abraão oeko aꞌãague Haꞌe vaꞌe rire Nhanderuete oeko aꞌã Abraão. Haꞌe vy — Abraão — heꞌi ixupe. Ombovai: — Apy ma aĩ. 0$] "Filisteu kuery yvy re Abraão oiko are. ~#w !Berseba py Abraão onhotỹ tamargueira. Haꞌe py ojapukai guive Senhor Nhanderuete imarã eꞌỹ vaꞌe rery rupi.-"U  Haꞌe rami vy peteĩ rami ikuai aguã re jogueroayvu Berseba py. Haꞌe rire Abimeleque haꞌe xondaro ruvixa Ficol opuꞌã vy ojevypa ju filisteu kuery yvy katy.! Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe henda hery Berseba, haꞌe py oura okuapy rire. Tery Berseba ma “Ygua ouraague” ꞌea.  % Abraão ombovai: — Xepo gui rejopy ꞌrã pee py sete vexaꞌi ikuai vaꞌe, xee ae kovaꞌe ygua ajoꞌo ukaague kuaa ukaarã — heꞌi.cA Haꞌe ramo Abimeleque oporandu Abraão pe: — Mbaꞌerã tu sete vexaꞌi ri reipeꞌa? lS Sete vexaꞌi kunha Abraão oiporavo vy mymba kuerya gui haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã py omoĩ.  Haꞌe ramo Abimeleque reve Abraão ojapo peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe rami vy vexaꞌi haꞌe vaka ogueru vy omeꞌẽ Abimeleque pe.D Haꞌe ramo Abimeleque ombovai: — Xee ndaikuaai mavaꞌe pa haꞌe ramigua ojapo. Avave rei ndoikuaa ukaai teri xevy, neĩ ruxãꞌi ma voi naendui kovaꞌe ára eꞌỹ vy — heꞌi. ym Haꞌe rami teĩ Abimeleque pe Abraão ijayvu ete, hembiguai kuery peteĩ ygua oipeꞌa nheaꞌã okuapyague re.7k Abraão ombovai vy — Aura ꞌrã — heꞌi. cA Haꞌe nunga rupi aỹve eura xevy Nhanderuete rery rupi, xevy ndeapu eꞌỹ aguã, xeraꞌy pe, neĩ xeramymino pe. Ndevy ajapo porãague rami xevy ju rejapo porã aguã, haꞌe xeyvy re reikoague re voi — heꞌi. Z/  Abimeleque reve Abraão peteĩ rami ikuai aguã ojapoague Haꞌe jave ma Abimeleque haꞌe ojeupegua xondaro ruvixa Ficol reve aipoeꞌi Abraão pe: — Opa mbaꞌe rejapoa py Nhanderuete oiko ndereve.mU Parã yvy regua tekoa eꞌỹa rupi oiko. Haꞌe gui taꞌyxyrã ixy ojou peteĩ kunha Egito pygua. ue Avaꞌi vaꞌe tuja ovy rã Nhanderuete oiko hexeve. Tekoa eꞌỹa rupi oiko guyrapa haꞌe huꞌy revegua.#A Haꞌe gui Nhanderuete kunha vaꞌe rexa oipeꞌa ramo oexa peteĩ ygua. Haꞌe py oo vy omonyẽ ju yryru, haꞌe opiꞌaꞌi pe omeꞌẽ oyꞌu aguã. { Epuꞌã ke, emopuꞌã imoꞌamy avaꞌi ndepo py rejopy reve, mbaꞌeta amboeta ete ꞌrã hamymino kuery — heꞌi.sa Haꞌe gui Nhanderuete ma avaꞌi vaꞌe haxẽ rã oendu. Haꞌe rami vy yva gui Nhanderuetea guigua anjo oenoĩ Agar. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Agar, mbaꞌe tu rereko? Ekyje eme, mbaꞌeta Nhanderuete oendu avaꞌi ituia py haxẽa.^7 Haꞌe vy ojepeꞌa vy oo avaꞌi ituia gui mombyryꞌi, huꞌy nhamombo ramo oguerovya rami peve, “Avaꞌi omano rã aexa aguã ndaꞌevei” heꞌi vy. Haꞌe rami vy haꞌe py oguapy vy haxẽ reve ojaeꞌo. ]5 Haꞌe gui yy hyru py opa ma ramo opiꞌa omonheno yvyraꞌi hiꞌaĩ vaꞌe guy py.+ Haꞌe ramo koꞌẽ eꞌỹ mbove Abraão opuꞌã vy Agar pe omeꞌẽ mbojape haꞌe peteĩ hyru yy. Ikupe re omoĩ. Ixupe omboaxa avi ipiꞌaꞌi. Haꞌe rami vy omondouka. Haꞌe ramo kunha vaꞌe oo vy oguata rei oikovy Berseba katy tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe rupi. nW  Haꞌe gui nerembiguai piꞌa ramymino kuery voi amboeta ꞌrã, nderaꞌy oiko avi ramo — heꞌi. }  Haꞌe rami teĩ Nhanderuete aipoeꞌi Abraão pe: — Ndeporiau eme nderaꞌy haꞌe ixy nerembiguai re oiko vaꞌe re. Endu ke nderaꞌyxy Sara ijayvua haꞌe javi, mbaꞌeta Isaque ramymino kuery pe ae ꞌrã “Abraão ramymino kuery” ꞌea. E   Haꞌe nunga Abraão oendu vy ndaꞌevei guaꞌy jypygua re.+ Q  aipoeꞌi Abraão pe: — Emondouka na pevaꞌe tembiguai ipiꞌa reve. Ndaꞌevei ipiꞌa mbaꞌemo reja vaꞌe ojopy avi aguã xepiꞌa Isaque reve — heꞌi.  7  Haꞌe vaꞌe javegua py oĩ avi Egito guigua Agar piꞌa, Abraão raꞌy mboae vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ojojai rei Isaque. Haꞌe nunga Sara oexa vy+ Q  Tekoa eꞌỹa rupi Agar oguata jave guare Avaꞌi Isaque tuvixa ovy vy nokambuvei. Haꞌe ramo nokambuveia ára Abraão ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe. # Avave rei noexaꞌãi vaꞌekue xee Sara amokambuꞌi aguã re xepiꞌaꞌi Abraão raꞌy, tujaꞌi vaipa ma vaꞌeri taꞌvy — heꞌi. != Haꞌe gui Sara aipoeꞌi: — Aỹ ma Nhanderuete xeapo xerory ju aguã rami. Haꞌe ramo pavẽ haꞌe nunga oendu vy hory avi ꞌrã xererovyꞌa vy.E Abraão cem maꞌetỹ ma oguereko taꞌy Isaque oiko jave. hK Taꞌy Isaque oito ára oguerekoa py Abraão omboi ipire, Nhanderuete ojapo ukaague rami vy ae.C Sara piꞌaꞌi ituiꞌi vaꞌekue Abraão omboery Isaque./Y Haꞌe ramo Sara oguerekoꞌi, haꞌe vy oikuavã peteĩ avaꞌi. Nhanderuete oaꞌangaague ára py ae Abraão tujaꞌi ma vaꞌeri taꞌy, Senhor ijayvuague rami vy.f I  Isaque ituiꞌiague Senhor ijayvuague rami vy Sara pe ojekuaa uka vy ojapo ijayvuague. Mbaꞌeta Abraão raꞌyxy Sara káuxa Senhor ojapo rire kunhague Abimeleque ro py ikuai vaꞌe haꞌe javi imemby veꞌỹ aguã rami.  Haꞌe gui Abraão ojerure ramo Nhanderuete omonguera Abimeleque, taꞌyxy haꞌe hembiguai kuery, taꞌy jevy aguã rami.`; Haꞌe gui Sara pe ju aipoeꞌi: — Maꞌẽ, ndekyvy pe ameꞌẽ ta mil hatãꞌi vaꞌe prata guigua, ndere oiko vaꞌekue haꞌe javi rekovia. Haꞌe ramo pavẽ oikuaa ꞌrã ndereko porã vaꞌea — heꞌi. vg Haꞌe vy Abimeleque aipoeꞌi: — Xeyvy haꞌe javi ma nerenonde itui. Eĩ tema reĩxea py rei — heꞌi. /~Y Haꞌe rami rã ixupe Abimeleque ogueru ruka vexaꞌi, vaka, haꞌe tembiguai kuery avakue haꞌe kunhague, omboaxapa Abraão pe. Taꞌyxy Sara avi omboaxa ju ime pe.l}S  Haꞌe nunga rupi aguata-guata aguã xeru ro gui Nhanderuete xemondouka jave aipoaꞌe vaꞌekue xeraꞌyxy pe: “Po rami ꞌrã ndee xepytyvõ nhavaẽa nhavõ rupi, Xevy ‘Xekyvy’ ꞌre ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue ixupe. |5  Haꞌe rami avi anhetẽ ae xereindy oiko, xeru rajy oiko vy, vaꞌeri haꞌi memby eꞌỹ taꞌvy oiko. Haꞌe rami vy rima hexe amenda karamboae.R{  Abraão ombovai: — Mbaꞌeta xee ma xejeupe ae aipoaꞌe: “Kovaꞌe tekoa pygua kuery ma Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ ikuai vy xejuka ꞌrã xeraꞌyxy káuxa”, haꞌe vaꞌekue.Wz)  Mbaꞌexa tu renhembopyꞌa haꞌe nunga rejapo aguã? — heꞌi Abraão pe. y  Haꞌe gui Abimeleque oenoĩ uka Abraão. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Mbaꞌe tu rejapo orere? Mbaꞌe nunga py tu ajejavy ndevy? Mbaꞌeta haꞌe rami ete ndee xererojejavy haꞌe xerembiguai kuery guive. Ndaꞌevei vaꞌe rejapo vaꞌekue xere.x/ Koꞌẽ raiꞌi jave Abimeleque opuꞌã vy oenoĩmba guembiguai kuery, haꞌe vy omombeꞌupa. Haꞌe ramo avakue oendu vy onhemondyipa okuapy.rw_ Aỹ ma eraa ju imea py, mbaꞌeta profeta oiko. Haꞌe ma ndere ojerure ramo reikove ꞌrã. Haꞌe rami avi ime pe kunha vaꞌe ndereraai ju ri vy reikuaa anhetẽ ete remano ꞌrãa, nerembiguai kuery haꞌe javi reve — heꞌi. Ov Nhanderuete ombovai oexa raꞌu rã: — Aikuaa porã potae vy eꞌỹ rejapoague. Haꞌe nunga rupi ae xee rojoko xerovai rejejavy eꞌỹ aguã, haꞌe kunha vaꞌe reve rejoguereko eꞌỹ aguã.:uo Mbaꞌeta ime ae “Xereindy” heꞌi, haꞌe kunha vaꞌe voi ixupe “Xekyvy” heꞌi. Haꞌe nunga rupi rima xee potae vy eꞌỹ ajapo, ajapo vaixe vy eꞌỹ — heꞌi. t' Haꞌe jave kunha vaꞌe reve Abimeleque ndajoguerekoi teri. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Senhor, rejuka ta vaꞌe tyꞌy heko porã vaꞌe?:so Pyávy Abimeleque oexa raꞌu rã Nhanderuete ojexa uka. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Kunha vaꞌe reipeꞌa ramo rombopaga ꞌrã remano peve, omenda vaꞌe ramo — heꞌi. ar= Guaꞌyxy Sara pe “Xereindy” heꞌi ramo Gerar pygua huvixa Abimeleque ogueru ruka. *q Q  Gerar py Abraão haꞌe Sara ikuai jave guare Abraão guekoa gui oẽ vy Neguebe yvy katy ju oo. Haꞌe py ju oiko Cades haꞌe Sur mbyte re, Gerar py ae. p; &Haꞌe gui kyrĩve vaꞌe voi peteĩ avaꞌi oikuavã avi vy omboery Ben-Ami. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma Amom pygua kuery aỹ peve ikuai vaꞌe. o %Guaiguĩve vaꞌe ma peteĩ avaꞌi oikuavã vy omboery Moabe. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma Moabe pygua kuery aỹ peve ikuai vaꞌe.Cn $Haꞌe rami py Ló rajy kuery mokoĩve nguu gui ae imemby.cmA #Haꞌe vaꞌe pyávy haꞌekue rami ae ju nguu pe vinho omeꞌẽ oyꞌu aguã. Haꞌe gui tajy kyrĩve vaꞌe ju ovaẽ vy onheno nguu reve oikuaa eꞌỹ re. Onheno rã tuu noendui, neĩ opuꞌã ramo voi ndoikuaai. l5 "Haꞌe gui koꞌẽgue guaiguĩve vaꞌe aipoeꞌi kyrĩve vaꞌe pe: — Kuee pyávy xee anheno vaꞌekue xeru reve. Haꞌe gui kovaꞌe pyávy haꞌekue rami ju jajapo vinho oyꞌu aguã. Haꞌe gui ndee ju evaẽ enheno hexeve, ixugui nhanememby aguã taꞌyrã — heꞌi.\k3 !Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe pyávy nguu pe omeꞌẽ vinho oyꞌu aguã. Haꞌe gui guaiguĩve vaꞌe ovaẽ vy nguu reve onheno oikuaa eꞌỹ re. Tajy onheno rã noendui, neĩ opuꞌã jevy ramo voi noendui. vjg  Jaa, nhamboyꞌu vinho py. Haꞌe gui nhanheno hexeve, nhanderu gui ae nhanememby aguã taꞌyrã — heꞌi.Qi Haꞌe gui tajy guaiguĩve vaꞌe aipoeꞌi kyrĩve vaꞌe pe: — Nhanderu ma tujaꞌi ma, haꞌe jipoi avakue kovaꞌe yvy re nhanemerã ikuai vaꞌe, nhanderekorã vaꞌekue rami vy nhamenda aguã.mhU  Moabita haꞌe amonita kuery ypy rekokue oĩa Haꞌe gui Zoar tekoa py Ló oikoxe teĩ okyje vy ojepeꞌa ju haꞌe gui, guajy mokoĩve reve. Yvyꞌã re ju oo, haꞌe peteĩ itakua oĩ vaꞌe py ikuai guajy kuery reve. +gQ Yvy joja porã reia re tetã ikuai vaꞌekue Nhanderuete omomba teĩ Abraão re imaꞌenduꞌa vy ogueraa jepe taꞌy kyrĩ Ló hetã omomba ta vaꞌe mbyte gui. 1f] Sodoma haꞌe Gomorra tetã katy omaꞌẽ hoꞌamy. Haꞌe vy oexa rã yvy joja porã reia haꞌe javi gui hataxĩ opuꞌã ovy, tata rupa gui hataxĩ opuꞌãa rami. \e3 Haꞌe gui Abraão ma koꞌẽ eꞌỹ re opuꞌã vy oo Senhor renonde oĩague py.Yd- Haꞌe gui Ló raꞌyxy ma guakykue re omaꞌẽ vy juky guigua opyta hoꞌamy. 4cc Haꞌe rami vy omomba ete tetã, haꞌe haꞌe katyꞌi yvy joja porã reia haꞌe javi. Tetã py ikuai vaꞌekue omomba, mbaꞌemo yvy re henhoĩ vaꞌe haꞌe javi reve.pb[ Haꞌe rã Sodoma haꞌe Gomorra áry ma Senhor ombou enxofre haꞌe tata, ixuguigua ae hoꞌa yva gui.jaO  Sodoma haꞌe Gomorra omombaa ague Kuaray yvateꞌi ma ovy jave Ló ovaẽ Zoar tekoa py.W`) Tereo pojava haꞌe py reiko aguã. Mbaꞌeve rei ndajapoi ꞌrã haꞌe py revaẽ eꞌỹa ja — heꞌi. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe tetã omboerya Zoar. Tery Zoar ma “Kyrĩꞌi vaꞌe” ꞌea. h_K Haꞌe rami rã haꞌe kuery ombovai: — Haꞌeve ri. Ore noromombai ꞌrã tekoa ndeayvuague./^Y Peꞌi py oĩ tekoa mboae. Haꞌe vaꞌe katy taa, mbaꞌeta ndatuvixai. Tove haꞌe katy taa, kyrĩꞌi ete ramo. Haꞌe py ma xerekove reve ꞌrã aiko — heꞌi. )]M Ndee ma xemboaxy vy xepytyvõ ete kuri xereraa jepe vy. Haꞌe rami avi ndaꞌevei yvyꞌã re aa aguã. Akyje aa reve mbaꞌemo vai xerupity ramo aiko vai gui.U\% Haꞌe rã Ló ombovai vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami ma ndaꞌevei xeruvixa.[ Mombyryꞌi ma ogueraa maa py anjo kuery vaꞌe regua aipoeꞌi ixupe: — Penhave tema, tapeo jepe. Pemaꞌẽ eme penderakykue re, haꞌe yvy joja porã reia rupi peaxapa eꞌỹ teria ja pepyta eme. Yvyꞌã re tapeo pekanhy eꞌỹ aguã — heꞌi. Z9 Haꞌe rami teĩ heko mbegue ramo avakue ojopy ipo re ogueraa, taꞌyxy haꞌe tajy kuery mokoĩve reve. Senhor omboaxy ramo ogueraa tetã roka peve. ]Y5 Koꞌẽmba ramove anjo kuery peteĩgue ju ijayvu Ló pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Epuꞌã ke, erojava heravy nderaꞌyxy haꞌe nderajy mokoĩve rereko vaꞌe, tetã okanhy rã pekanhy eꞌỹ aguã — heꞌi.XX+ Haꞌe ramo Ló oo vy guajy me kuery pe omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pepuꞌã ke, pejepeꞌa apy gui. Senhor omomba ta kovaꞌe tetã — heꞌi teĩ tajy me kuery “Horyai vy po” heꞌi okuapy. +WQ  Mbaꞌeta ore romomba ta kovaꞌe tetã. Apygua kuery reko vaia omombeꞌua rã Senhor renonde peve onhendu. Haꞌe ramo Senhor orembou romomba aguã — heꞌi. LV  Haꞌe gui mokoĩ ava aipoeꞌi Ló pe: — Apy rerekove pa ndero pygua kuery? Nderajy me kuery, nderaꞌy kuery, nderajy kuery pa ikuai? Mbaꞌeta rereko vaꞌe ma guive rã eraapa ke tetã gui.U  Haꞌe gui oexa mboguepa oka py ikuai vaꞌe, kyrĩgueve haꞌe tujakueve. Haꞌe ramo okẽ rekaa rupi rive ikuai ikaneꞌõmba peve. wTi  Haꞌe ramo ngopy avakue ikuaia gui okuaveꞌẽ vy ojopy Ló, omoinge ju opy. Haꞌe rami vy omboty ju okẽ.NS  Haꞌe rã haꞌe kuery aipoeꞌi: — Ejepeꞌa ke upe gui! Haꞌe gui joupe-upe ju ijayvu: — Amboae yvy guigua nhanderekoa py ou vaꞌekue ri oikuaa potaxe nhandere. Haꞌe nunga rupi hexe tema ngoo py omovaẽ vaꞌekue gui jajapo vaive ꞌrã — heꞌi okuapy. Haꞌe vy Ló omboty rei jogueruvy, haꞌe omboixe okẽ.ER Maꞌẽ, mokoĩ xerajy kunhataĩgue areko xero py. Haꞌe vaꞌe kuery ma aru ta perekoxea rami pereko aguã. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe avakue pe ma pejapo vai eme, xero py amovaẽ rire. TQ# Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeretarã kuery, ajerure pejapo vai eꞌỹ aguã.IP Haꞌe ramo Ló anho oẽ haꞌe kuerya py, haꞌe omboty okẽ.3Oa Haꞌe rami vy Ló pe ojapukai vy aipoeꞌi okuapy: — Mamo tu ikuai avakue pytũꞌi jave ndero py ovaẽ vaꞌekue? Eru oka katy rojavyky rei aguã — heꞌi okuapy. N Onhenomba eꞌỹ re Sodoma tetã pygua avakue jogueru vy ombojere okuapy oo. Kunumigue haꞌe tujakue ou okuapy opa rupi gui. M; Ló onheaꞌã ete ramo mae ma jogueraa hoo py oke aguã. Haꞌe ramo omongaru, mbojape ombovu eꞌỹ re oexy uka vy. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru. L Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma xeruvixa kuery, pevaẽ ke xee penerembiguai ro py pendepy pejoi haꞌe peke aguã. Koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi mae ma peguatave ju ꞌrã. Haꞌe kuery ombovai: — Haꞌe rami avi tetã mbyte py rive roke teĩ haꞌeve — heꞌi.K   Ló mokoĩ anjo omovaẽague Pytũꞌi ovy jave mokoĩ anjo ovaẽ Sodoma py. Haꞌe jave py Ló oguapy oiny tetã py oikea py. Anjo kuery ou rã oexa vy opuꞌã ovy ovaexĩ aguã. Ovaexĩ vy guenapyꞌã re oĩ, yvy re ngova omovaẽ oiny.bJ? !Abraão ijayvupa ma ramo Senhor ojepeꞌa ovy. Haꞌe rã Abraão ma ngoo katy ju ojevy. JI  Abraão aipoeꞌive ju: — Ejou vai eme ke Senhor, teĩgue ju xeayvu taa. Haꞌvy dez heko porã vaꞌe ikuai ramo? Senhor ombovai: — Dez-ꞌi ikuai vaꞌe re vy namombai ꞌrã — heꞌi. 5He Abraão ijayvuve tema: — Senhor reve xeayvuve ta. Haꞌvy vinte eteꞌi ri ikuai ramo haꞌe py? Senhor ombovai: — Namombai ꞌrã vinte ikuai vaꞌe re vy — heꞌi. EG Oporanduve ju: — Ejou vai eme ke Senhor, xeayvuve ju taa. Haꞌvy trinta ikuai ramo haꞌe py? Senhor ombovai: — Trinta heko porã vaꞌe haꞌe py ajou vy namombai ꞌrã — heꞌi. "F? Abraão aipoeꞌive ju: — Haꞌe gui xapyꞌa rei quarenta ri ikuai ramo haꞌvy? Ombovai: — Quarenta ikuai vaꞌe re vy namombai ꞌrã — heꞌi. ME Xapyꞌa rei heko porã vaꞌe cinqüenta aguã peteĩ nhirũiꞌi ri oata ramo remomba nho ꞌrã teve tetã? Ombovai: — Quarenta e cinco ri haꞌe py ajou vy namombai ꞌrã tetã — heꞌi. D Haꞌe gui Abraão aipoeꞌive ju: — Taxepyꞌa guaxu xeayvuve aguã Xeruete reve, yvy kuꞌi, tanhimbu guigua aiko vaꞌeri.&CG Haꞌe ramo Senhor ombovai: — Haꞌe gui Sodoma py cinqüenta heko porã vaꞌe ajou ri vy haꞌe kuery re vy amboaxy ꞌrã tetã haꞌe javi — heꞌi. 2B_ Ejapo eme haꞌe rami, heko vai vaꞌe rejukaa py ejukapa avi eme heko porã vaꞌe, heko vai vaꞌe opaa rami ae avi heko porã vaꞌe opa eꞌỹ aguã. Tove haꞌe ramigua toiko eme. Ndee yvy jave re ikuai vaꞌe rerekoa reiko vaꞌe haꞌeve eꞌỹa rami teve ꞌrã rejoguereko? — heꞌi. DA Xapyꞌa rei tetã py cinqüenta heko porã vaꞌe ikuai teĩ ndaꞌu remomba nho ꞌrã tetã? Cinqüenta heko porã vaꞌe remboaxya ndaꞌu nerendui ꞌrã tetã remomba eꞌỹ aguã?@y Haꞌe rami vy hexe onhemboja vy aipoeꞌi: — Heko vai vaꞌe remombaa py remomba avi ꞌrã teve heko porã vaꞌe??7  Nhanderuete pe Abraão ojerureague Haꞌe gui haꞌe vaꞌe avakue ojeꞌoi Sodoma tetã katy. Haꞌe rã Abraão ma Senhor renonde teri oĩ. > Haꞌe nunga rupi avaẽ ꞌrã aexa aguã anhetẽ pa aendua rami haꞌe kuery ikuaia. Haꞌe rami eꞌỹ rã aikuaa avi ꞌrã. = Senhor aipoeꞌive ju: — Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery reko re opa marã ayvua rã aendu. Haꞌe kuery ojejavypave tema ojeꞌoivy.<9 Mbaꞌeta xee aiporavo haꞌe omboꞌe aguã guaꞌy kuery haꞌe guamymino kuery arakaꞌeve rã guarã xee aipotaa rami ikuai aguã re, teko porã haꞌe haꞌeve ramigua anho ojapo aguã. Haꞌe nunga rupi Abraão pe xee Senhor ajapo ꞌrã hekorã re xeayvuague — heꞌi. ;- Mbaꞌeta Abraão gui ma oiko ꞌrã peteĩ regua heta haꞌe imbaraete vaꞌe. Haꞌe hexe vy yvy jave regua haꞌe javi ꞌrã amoingo porã. i:M Senhor aipoeꞌi ojeupe ae: — Ndaikuaa ukai ꞌrã ri ndaꞌu Abraão pe mbaꞌe pa ajapo taa?_99  Sodoma haꞌe Gomorra omomba aguã re Nhanderuete ijayvuague Haꞌe gui avakue opuꞌãmba vy oo haꞌe gui, Sodoma tetã katy omaꞌẽ aguã. Abraão voi oo ranhe haꞌe kuery rupive tape oexa uka aguã. 18] Haꞌe rami rã Sara okyje vy onhenhomi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndaxeroryi rima ainy. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ma ombovai: — Any, anhetẽ nderory kuri — heꞌi. W7) Nhanderuete pe ndaꞌu oiko ꞌrã ri mbaꞌemo haxy ete vaꞌe ojapo aguã? Peteĩ maꞌetỹa py kovaꞌe ára ojeupity jevy jave ꞌrãe aju ndea py, haꞌe Sara oguereko ꞌrã kyrĩ vaꞌe — heꞌi. :6o  Senhor aipoeꞌi Abraão pe: — Mbaꞌe re tu Sara hory rei reve ri aipoeꞌi: “Anhetẽ ete ri ndaꞌu arekoꞌi teri ꞌrã kyrĩ vaꞌe, xeguaiguĩꞌi ma rire?” heꞌi?b5?  Haꞌe gui Sara haꞌe nunga oendu vy hory oiny opyꞌa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ojeupe ae: — Xeguaiguĩꞌi ete ma, haꞌe xeme voi tujaꞌi ma vaꞌeri, haꞌe rami teĩ nhiꞌã avyꞌa nho ꞌrã ri? — heꞌi. Y4-  Abraão haꞌe Sara ma tujakueꞌi ete ma ikuai. Sara voi ndoikovei ma gueko re.}3u  Haꞌe kuery regua peteĩ vaꞌe aipoeꞌi: — Aỹ ma peteĩ maꞌetỹa py ma aju ete ju ꞌrã ndea py. Haꞌe ramo nderaꞌyxy Sara oguereko ꞌrã avaꞌi — heꞌi. Haꞌe rami jave Sara oendu ooꞌi rokẽ py haꞌe kuery rakykue katy.y2m  Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu ixupe: — Nderaꞌyxy Sara mamo tu oĩ? Ombovai: — Opy ri hiny — heꞌi. S1! Ogueru avi kamby kekue haꞌe oke eꞌỹ vaꞌe, haꞌe gui vaka roꞌo oexy uka vaꞌekue. Haꞌe rami vy ipoua kuery renonde omoĩmba. Oarõ hoꞌamy haꞌe kuerya py yvyra guy py okaru okuapy ramo. '0I Haꞌe gui Abraão ma mymba kora katy ju onha ovy. Peteĩ vaka raꞌy ikyra porã vaꞌe ojopy vy omeꞌẽ omongakua vaꞌekue pe oguereko katu pojava aguã.>/w Haꞌe ramo Abraão ojapyra ovy ooꞌi Sara oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emoakỹ pojava na mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe mbojaperã, haꞌe exy ju tanhimbu py — heꞌi. f.G Aru ruka ꞌrã mbojapeꞌi. Peꞌu ke, penembaraeteve, ore kuery penembiguaia py pevaẽ ma vy. Haꞌe gui mae ma haꞌeve peove aguã — heꞌi. Haꞌe kuery ombovai vy — Ejapo haꞌvy ndeayvuague — heꞌi okuapy. m-U Taru ruka yy pendepy pejoi aguã. Haꞌe kuery reko rami vy oo py ipoua kuery ovaẽ ramo hoo vaꞌe omovaẽ vy ogueru ruka ꞌrã yy opy ojoi aguã, tape rupi yvy kuꞌi rupi ou rire. Pepytuꞌu ranhe kovaꞌe yvyra guy py. *~i}||{{gzzyyxhww!v`uts.r5qphooenn mrllkkljjii(hgglfflfee'ddccVbbaa``b`,__^^]e\\[ZZYXMWWmVU}U TTSRQPP2OON^M_LKKJJYIIVHHGFEDDCBB]AA @%??S>>G==Z Lia haꞌe Raquel re omendaague Haꞌe gui Jacó aipoeꞌi Labão pe: — Emeꞌẽ maꞌvy xeraꞌyxyrã. Ovaẽ ma nhaꞌangaague, hexe amenda aguã — heꞌi.0/ Haꞌe rami vy sete maꞌetỹ re Jacó ombaꞌeapo Raquel re. Ixupe rã sete maꞌetỹ oaxapa voi, mboapy ára eteꞌi merami, oayvu ete ramo. / Labão ombovai: — Amboae raꞌyxyrã ameꞌẽ ꞌrãgue py haꞌeveve ndevy ae ameꞌẽ aguã. Eiko haꞌvy xea py — heꞌi.. Jacó oayvu Raquel. Haꞌe vy aipoeꞌi Labão pe: — Sete maꞌetỹ re ambaꞌeapo ꞌrã ndevy, nderajy kyrĩve vaꞌe Raquel re. c-A Lia ma oexa porã vaꞌeꞌỹ, haꞌe rã Raquel ma opa mbaꞌe py iporã, hova rupi voi.e,E Labão oguereko mokoĩ guajy: guaiguĩve vaꞌe ma Lia, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma Raquel.:+o Haꞌe rire Labão aipoeꞌi Jacó pe: — Ndee xeretarã reiko vaꞌeri haꞌevea rami teve rembaꞌeapo rive xevy? Emombeꞌu ke mbaꞌe re ꞌrã tu rembaꞌeapo — heꞌi. * Labão aipoeꞌi ixupe: — Anhetẽ ndee xekãgue haꞌe xeroꞌo regua reiko — heꞌi. Haꞌe ramo Jacó peteĩ jaxy re oiko hexeve. <)s  Heindy piꞌa Jacó ovaẽague Labão oendu vy onha reve oo ovaexĩ. Oikuavã, oayvu, haꞌe ngoo py ogueraa. Haꞌe ramo Labão pe Jacó omombeꞌupa oguataa rupi oiko vaꞌekue.(-  Haꞌe vy Raquel pe Jacó omombeꞌu tuu retarã raꞌy haꞌe Rebeca piꞌa oikoa. Haꞌe ramo kunha vaꞌe onha ovy nguu pe omombeꞌu aguã. ?'{  Haꞌe nunga Jacó ojapopa vy Raquel oayvu vy ojaeꞌo.A&}  Haꞌe gui oxy kyvy Labão rajy Raquel hymba vexaꞌi kuery reve ou oiny rã Jacó oexa vy oo oipeꞌa ita ygua juru gui. Haꞌe rami vy omboyꞌu oxy kyvy Labão rymba vexaꞌi kuery.}%u  Haꞌe kuery reve ijayvu teri reve ovaẽ ouvy Raquel nguu rymba kuery reve, mbaꞌeta vexaꞌi re openaa rupi oiko.1$] Haꞌe kuery ombovai: — Ore kuery pe ndaꞌevei, mymba kuery ijatypa eꞌỹa ja. Haꞌe ramo ꞌrãe roipeꞌa ita ygua juru gui romboyꞌu aguã — heꞌi okuapy. 9#m Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ndakaꞌarui teri, novaẽi teri mymba kuery vexaꞌi pemboty aguã. Pemboyꞌu vexaꞌi kuery, haꞌe peraa pemongaruve — heꞌi. "9 Jacó oporanduve ju: — Haꞌe oiko porã pa? — Tá, oiko porã. Pee hymba kuery vexaꞌi reve ou oiny vaꞌe ma tajy Raquel ae — heꞌi okuapy. r!_ Jacó oporandu haꞌe kuery pe: — Peikuaa pa Naor raꞌy Labão? Ombovai vy — Roikuaa ri — heꞌi.   Jacó oporandu haꞌe kuery pe: — Xeryvy kuery, mamogua tu peẽ kuery? Ombovai: — Ore ma Harã pygua — heꞌi okuapy. (K Haꞌe py mymba kuery ijatypa jave opena vaꞌe kuery oipeꞌa ꞌrã ita ygua juru gui. Haꞌe vy vexaꞌi kuery omboyꞌupa ma vy omoĩ ju ꞌrã oĩaty py. "? Omaꞌẽ vy oexa peteĩ ygua ojoꞌo pyre oĩ vaꞌe. Oexa avi ijyvýry mboapy henda py vexaꞌi ijaty vaꞌe. Onhenomba rei okuapy, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ygua gui ae ꞌrã opena vaꞌe kuery omeꞌẽ guymba kuery oyꞌu aguã. Ygua juru áry oĩ ita tuvixa vaꞌe imbotyarã.s c  Raquel reve Jacó nhovaexĩague Jacó oguatave vy ovaẽ kuaray oua katy ikuai vaꞌe kuery yvy re.L Haꞌe gui kovaꞌe ita ijytarã rami amopuꞌã vaꞌekue ma oĩ ꞌrã Nhanderuete rorã. Haꞌe gui mbaꞌemo rejou uka vaꞌe nhavõ gui xee ameꞌẽ kuerei ꞌrã dízimo ndevy — heꞌi. V' xeru ro katy ju ajevy porã aguã rami, haꞌe ramo Senhor ae ꞌrã Xeruete.3a Haꞌe gui Jacó onhemboayvu vy aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei xereve Nhanderuete oiko vy xere opena ramo, xapyꞌa rei mbojape haꞌe ao anhemonde aguã xevy omeꞌẽ ramo Haꞌe vaꞌe katyꞌi tetã oĩ vaꞌe yma Luz hery vaꞌekue ma Betel ju omboery. Tery Luz ma português pygua ayvu “Luz” eꞌỹ rakaꞌe, haꞌe kuery ayvu py “Amêndoaꞌy” ꞌea. Haꞌe rã tery Betel ma “Nhanderuete ro” ꞌea. =u  Betel py Jacó ita omopuꞌãague Koꞌẽ rai ramove Jacó opuꞌã vy ojopy ita oakã ngytarã omoĩ vaꞌekue, haꞌe omopuꞌã ijytarã rami. Hiꞌáry onhoẽ azeite.hK Ndaꞌevei rima raꞌe apy! Apy ma Nhanderuete ro, yva rokẽ ae! — heꞌi ojererokyje reve. oY Haꞌe gui Jacó okeague gui omyĩ vy aipoeꞌi: — Anhetẽ Senhor oĩ raꞌe apy. Xee ma ndaikuaai.=u Xee ma aiko ndereve, ndere apena ꞌrã mamo rã reikoa rupi. Rojapo ꞌrã kovaꞌe yvy re rejevy ju aguã rami. Noroipytyvõ eꞌỹi ꞌrã, xeayvuague ajapopa peve — heꞌi.  Neramymino kuery ma yvy kuꞌi rami ꞌrã heta. Kuaray oikea katy guive ꞌrã hekoa kuaray oua katy peve, haꞌe ijapuꞌaꞌia katy guive ipuku-a katy peve. Ndere haꞌe neramymino kuery re vy amoingo porã ꞌrã haꞌe javi regua yvy re ikuai vaꞌe.]5  Haꞌe vaꞌe gui mombyry eꞌỹ hiꞌaĩ Senhor. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xee ma Senhor neramoĩ Abraão haꞌe Isaque Ruete. Yvy aỹ renheno rejupya ma ameꞌẽ ꞌrã ndevy haꞌe neramymino kuery pe.%E  Oexa raꞌu vy oexa peteĩ tape pyrõ-pyrõaꞌi yvy gui yva peve oo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rupi anjo kuery Nhanderuetea guigua ojeupi haꞌe oguejy okuapy. !=  Peteĩ henda py ovaẽa py oaxa pytũ, kuaray oike ma ramo. Peteĩ ita haꞌe py itui vaꞌe ojou vy omoĩ oakã ngytarã. Haꞌe vy onheno oupy vy oke.y  Jacó pe tape pyrõ-pyrõaꞌi oexa ukaa ague Haꞌe gui Jacó ma Berseba gui ojepeꞌa vy oo oiny Harã katy.-  Haꞌe rami vy Abraão raꞌy Ismael rekoa py Esaú oo vy guaꞌyxyrã kuery ojou vaꞌekue gui ojouve ju Ismael rajy Maalate, Nebaiote reindy. H Oikuaa avi tuu Isaque kunhague Canaã yvy pygua ndojou porãia.] 5 Haꞌe vy Esaú oexa avi Jacó nguu haꞌe oxy ayvu oendu vy Padã-Arã katy oo rã.  Haꞌe gui Esaú oexa guaꞌy Jacó Isaque ogueroayvu porã reve Padã-Arã katy omondouka rã guaꞌyxyrã haꞌe gui ojou aguã. Mbaꞌeta ixupe “Ndaꞌevei Canaã yvy re ikuai vaꞌe rajy kuery regua rejou aguã nderaꞌyxyrã” heꞌi imondovy vaꞌekue." ? Haꞌe rami vy Isaque omondouka Jacó Padã-Arã katy Betuel raꞌy Labão ro katy. Haꞌe vaꞌe ma Arã pygua oiko, Jacó haꞌe Esaú xy Rebeca kyvy. 9 m Tove ndere ju toiko Abraão ogueroayvu porãague, haꞌe gui neramymino kuery re ju, yvy reikoa Nhanderuete Abraão pe omeꞌẽ vaꞌekue re ndee ju nderekoa aguã — heꞌi.u e Tove Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe tanemoingo porã, tomboeta neramymino kuery, heta regua pendekuai aguã.(K Haꞌe rami ꞌrãgue py epuꞌã, tereo Padã-Arã katy, ndexy ru Betuel ro katy. Haꞌe py ae ꞌrã nderaꞌyxyrã rejou ndexy kyvy Labão rajy kuery regua.Q   Jacó ojavaague Haꞌe ramo Isaque oenoĩ Jacó. Ogueroayvu porã reve omondouka. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei nderaꞌyxyrã rejou aguã apy Canaã yvy re ikuai vaꞌe rajy kuery regua.jO .Haꞌe gui ome Isaque pe ju Rebeca aipoeꞌi: — Xee ma ndavyꞌai Hete rajy kuery kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe re. Xapyꞌa rei Jacó ju haꞌe kuery vaꞌe regua guaꞌyxyrã ojou ramo mbaꞌerã tu aikove ta? — heꞌi. >w -nderykeꞌy re rejapoague re hexarai vy ndaꞌivaivei peve. Haꞌe gui ma amondouka ꞌrã ndereruarã. Mbaꞌe re tu peteĩ árave amokanhy ta xepiꞌa kuery mokoĩve? — heꞌi. 7k ,Hexeve eiko are nderykeꞌy ivaiague oaxa peve,Y- +Haꞌe gui aỹ ma xepiꞌa, endu xeayvua. Tereo xekyvy Labão ro katy Harã py.a= *Rebeca oendu haꞌe rami ipiꞌa tujave vaꞌe Esaú ijayvuague omombeꞌua rã. Haꞌe rami vy oenoĩ uka opiꞌa kyrĩve vaꞌe Jacó. Aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, nderykeꞌy Esaú ndejukaxe ipyꞌa porã aguã.Q )Haꞌe rire guaꞌy Jacó tuu ogueroayvu porã rire Esaú ivai guyvy pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ojeupe: “Xeru omano aguã ovaẽ raiꞌi ma. Haꞌe vaꞌe rire ma ajuka ꞌrã xeryvy Jacó”, heꞌi.  (Kyxe re rejeroviaa rupi ꞌrã reiko nderyvy rembiguai. Haꞌe rami teĩ repuꞌã vy reo jepe ꞌrã ndere ipoꞌakaa gui — heꞌi. vg 'Tuu Isaque ombovai: — Ndee ma yvy porã gui mombyrya py ꞌrã reiko, yxapy yvate gui hoꞌa eꞌỹa rupi.?~y &Esaú aipoeꞌi nguu pe: — Xeru, neĩ peteĩ henda py xereroayvu porã aguã voi teve ndererekoi? Xereroayvu porã avi nho ke — heꞌi. Haꞌe gui Esaú ijayvu atã vy ojaeꞌo. } %Haꞌe ramo tuu Isaque ombovai Esaú pe: — Xee amoĩ ae ma ndere ipoꞌaka vaꞌerã. Tyvy kuery hembiguai ikuai aguã rami ajapo. Trigo haꞌe uva pyau ojoupa aguã rami xeayvu. Haꞌe gui ndee xeraꞌy, mbaꞌe tu aỹ ajapo ta ndevy? — heꞌi. Z|/ $Haꞌe ramo Esaú aipoeꞌi: — Haꞌevea rami eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe hery Jacó? Tery Jacó ma “Nhombotavya” ꞌea . Mbaꞌeta mokoĩgue ma xembotavy. Xegui jypygua peguarã ajopy ꞌrã vaꞌekue oipeꞌa rire aỹ ma xerekovia ju ojereroayvu porã uka. Ndererekovei teve neĩ peteĩ henda py ri jepe xereroayvu porã aguã? i{M #Tuu ombovai: — Nderyvy xembotavy reve ou vy ojereroayvu porã uka kuri nderekovia — heꞌi. z+ "Haꞌe rami tuu ijayvu rã Esaú oendu vy ndaꞌevei vaipa. Haꞌe vy aipoeꞌi nguu pe: — Xeru, xee voi taꞌvy xereroayvu porã ꞌrãgue. ry_ !Haꞌe ramo Isaque oryryipa reve aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu haꞌvy xoꞌo ojuka vaꞌekue ogueru raꞌe? Ndee reju eꞌỹ mbove xee haꞌupa ma, haꞌe aroayvu porã guive. Haꞌe rami rire ayvu porãmby ae ꞌrã oiko — heꞌi. rx_  Tuu Isaque oporandu: — Mavaꞌe tu ndee? Ombovai: — Xee ma nderaꞌy tujave vaꞌe Esaú — heꞌi. ;wq Haꞌe avi tembiꞌu hee vaꞌe ojapo vaꞌekue ogueru nguua py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Evy ke xeru, heꞌu nderaꞌy ojuka vaꞌekue, xereroayvu porã aguã — heꞌi. ~vw Guaꞌy Jacó Isaque ogueroayvu porãmba ma ramo nguua gui oẽ ovy ramove tykeꞌy Esaú ovaẽ okaxa vy ooague gui. u Tove amboae regua nerembiguai taꞌikuai, tanemboete. Tove nderyvy kuery re tandepoꞌaka, ndexy piꞌa kuery guenapyꞌã re toĩ nerenonde. Tove ndere ijayvu vai vaꞌe toiko ayvu vaipy, haꞌe rã ndereroayvu porã vaꞌe ma ayvu porãmby toiko — heꞌi. t Nhanderuete tomeꞌẽ ndevy yxapy yva gui, tomoingo porã ndeyvy re henhoĩ vaꞌe. Tomeꞌẽ vaipa trigo haꞌe uva pyau.`y Aỹ ma xepiꞌa, endu xeayvu, ejapo ajapo uka vaꞌe._ “Eru xoꞌo, haꞌe ejapo tembiꞌu hee vaꞌe haꞌu aguã, amano eꞌỹ mbove Senhor renonde rogueroayvu porã aguã”, heꞌi rã.a^= Rebeca aipoeꞌi opiꞌa Jacó pe: — Aendu kuri nderykeꞌy Esaú reve nderu ijayvu vy] Haꞌe ramo Rebeca oendu guaꞌy Esaú reve Isaque ijayvu rã. Haꞌe ramo Esaú kaꞌaguy re xoꞌo ojuka aguã oo ma ramo\# Ejapo tembiꞌu hee vaꞌe xee haꞌuxea ramigua, eru haꞌu aguã. Mbaꞌeta amano eꞌỹ mbove xee rogueroayvu porã ꞌrã — heꞌi. h[K Aỹ eraa nerembiporu huꞌy ryru haꞌe nderapa, tereo kaꞌaguy re, haꞌe ejuka xoꞌo xevy.kZQ Tuu aipoeꞌi ixupe: — Xetujaꞌi ma, amano aguã ára ovaẽ ouvy teĩ ndaikuaai arakaꞌe paa.mY W  Isaque guaꞌy kuery Jacó haꞌe Esaú ogueroayvu porãague Isaque tujaꞌi vy ndoexa kuaavei, nomaꞌẽ atãvei ma vy. Guaꞌy tujave vaꞌe Esaú oenoĩ vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy. Ombovai: — Apy ma aĩ — heꞌi. MX #Haꞌe kuery mokoĩve re Isaque haꞌe Rebeca ndaꞌevei ete ikuai. W- "Haꞌe gui Esaú quarenta maꞌetỹ oguerekoa py guaꞌyxyrã ojou mokoĩ: heteu regua Beeri rajy Judite haꞌe heteu regua Elom rajy Basemate.jVO !Haꞌe vaꞌe ygua ma omboery Seba. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe tetã rery aỹ reve Berseba. U1  Haꞌe vaꞌe árave Isaque rembiguai kuery ou vy ixupe omombeꞌu ygua ojoꞌo vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Rojou ma yy — heꞌi okuapy.xTk Koꞌẽ rai opuꞌã vy oura okuapy joupe-upe. Haꞌe gui Isaque omondoukapa rã haꞌe kuery ojeꞌoi porã. TS# Haꞌe ramo Isaque ojapo ngaru haꞌe kuery pe. Okaru haꞌe oyꞌu okuapy.`R; Eura ke orevy rejapo vai eꞌỹ aguã, ore peteĩve henda py ndere ndorojapo vaia rami avi. Haꞌevea rami anho rojapo ndere, romondouka porã guive karamboae. Ndee ma Senhor omoingo porã vaꞌe reiko — heꞌi. 4Qc Haꞌe kuery ombovai: — Roexa porã Senhor anhetẽ ndereve oikoa. Haꞌe rami vy aiporoꞌe: “Aỹ ke jaura ore kuery ndereve, jajapo peteĩ rami nhandekuai aguã.”P+ Ovaẽmba ramo Isaque aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌerã tu peju xea py? Xere napendeaꞌei rei vy penembyte gui xepeꞌa vaꞌekue ri. O3  Abimeleque reve Isaque peteĩ rami ikuai aguã ojapoague Haꞌe rire Gerar gui ou Abimeleque, irũ Ausate haꞌe xondaro ruvixa Ficol reve.7Ni Haꞌe ramo haꞌe py ojapo peteĩ altar Senhor pe, haꞌe ojapukai hery rupi. Haꞌe gui oupi oĩ aguã haꞌe py ae hekoa vy. Hembiguai kuery ojoꞌo ju yguarã haꞌe py. yMm Haꞌe vaꞌe pyávy Senhor ojexa uka ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma nderu Abraão Ruete. Ekyje eme, mbaꞌeta ndereve voi xee aiko. Romoingo porã ꞌrã, haꞌe neramymino kuery amboeta ꞌrã xerembiguai Abraão re vy — heꞌi.'LK Haꞌe gui Berseba katy ju oo. K Haꞌe gui oove vy amboae ju ojoꞌo yguarã. Haꞌe vaꞌe re ma ndajogueroꞌavei vy omboery Reobote, Tery Reobote ma “Heta ikuai aguã” ꞌea. “Aỹ Senhor nhanderekoarã omeꞌẽ ma ramo nhandekuai porã ꞌrã kovaꞌe yvy re” heꞌi vy.6Jg Haꞌe gui amboae ygua ju ojoꞌo. Haꞌe vaꞌekue re voi jogueroꞌa okuapy. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe omboery Sitna. Tery Sitna ma “Ijaꞌe eꞌỹa” ꞌea. !I= Haꞌe rã Gerar pygua vexaꞌi re opena vaꞌe kuery jogueroꞌa okuapy Isaque rymba kuery re opena vaꞌe reve, “Kovaꞌe yy ma orembaꞌe” heꞌi vy. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ygua Isaque omboery Eseque, hexeve jogueroꞌa ramo. Tery Eseque ma “Jogueroꞌaa” ꞌea. SH! Isaque rembiguai kuery avi yvyꞌã guy py ojoꞌo vy ojou yvu porã oĩa.IG Haꞌe py peteĩgue ju Isaque ojoꞌo uka yguarã Abraão oikove teri rã ojoꞌo pyre, Abraão omano rire filisteu kuery ombotypa vaꞌekue. Ygua peteĩ-teĩ omboery tuu omboeryague rupi ae. gFI Haꞌe rami rã Isaque oo haꞌe gui, Gerar yvyꞌã guy py ju oiko aguã. Haꞌe py ae hekoa.E} Abimeleque voi aipoeꞌi Isaque pe: — Ejepeꞌa orerekoa gui, ore kuery gui ndepoꞌakapave ma guive ramo — heꞌi. {Dq Haꞌe rami vy ombotypa ygua tuu Abraão oikove teri rã hembiguai kuery ojoꞌo vaꞌekue, yvy omonyẽmba rive. qC] Oguereko vexaꞌi, vaka, oguereko reta guembiguai. Haꞌe ramo filisteu kuery ndaꞌevei rei ikuai hexe.OB  Haꞌe rami vy oguerekopave tema ovy, oiko porã, oguerekopa ete peve.A)  Haꞌe rire haꞌe vaꞌe yvy re Isaque omaꞌetỹ. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ae peteĩ-teĩ gui omonoꞌõ cem, Senhor omoingo porã ramo.H@  Haꞌe gui guetarã kuery haꞌe javive pe ju Abimeleque ijayvu: — Amongue kovaꞌe ava re ojapo vai vaꞌe, haꞌe eꞌỹ vy taꞌyxy re opena vaꞌe ma anhetẽ omano ꞌrã — heꞌi. U?%  Abimeleque aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌe rami rejapo orere? Ndaxyi ꞌrãgue amongue apygua nderaꞌyxy reve ojejavy aguã. Haꞌe rami vaꞌe rire ndee orembojejavy vaipa ete ꞌrãgue — heꞌi. {>q  Haꞌe gui Abimeleque oenoĩ uka Isaque. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ae kunha vaꞌe nderaꞌyxy raꞌe! Mbaꞌe re tu ixupe “Xereindy” ꞌre? Isaque ombovai: — Mbaꞌeta “Ikáuxa xejukaa eꞌỹ aguã”, haꞌe vy — heꞌi. $=C Are ma haꞌe py Isaque oikoa py filisteu kuery ruvixa Abimeleque omaꞌẽ peteĩ okẽꞌi rupi. Haꞌe vy oexa Isaque guaꞌyxy Rebeca reve joayvu ramo.t<c Haꞌe vaꞌe tekoa pygua kuery taꞌyxy re oporandu rã “Xereindy” heꞌi ꞌrã, “Xeraꞌyxy” heꞌi aguã okyje vy. Ojeupe ae “Avakue tekoa pygua xejuka eꞌỹ aguã Rebeca oayvu vy” heꞌi, taꞌyxy iporã vaipa ramo. 1;_ Haꞌe ramo Isaque ma Gerar py ae opyta. : Abraão xenheꞌẽ rendu rire. Haꞌe ma ojapopa ajapo uka vaꞌe, aipota vaꞌe, lei hekorã aeja vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi. p9[ Haꞌe rami vy neramymino kuery amboeta ꞌrã jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe hetaa rami. Haꞌe kuery pe ju teĩ ameꞌẽ kovaꞌe yvy haꞌe javi. Neramymino kuery re vy amoingo porã ꞌrã haꞌe javi regua yvy re ikuai vaꞌe,^87 Haꞌe py ae eiko. Haꞌe rã xee aiko ꞌrã ndereve, romoingo porã ꞌrã guive. Mbaꞌeta ndevy haꞌe nderaꞌy kuery pe ju ꞌrã ameꞌẽ kovaꞌe yvy haꞌe javi. Ajapopa ꞌrã nderu Abraão pe auraague.u7e Haꞌe gui ixupe Senhor ojexa uka vy aipoeꞌi: — Eguejy eme Egito katy. Epyta yvy xee aexa uka vaꞌe py.l6 U  Filisteu kuery yvy re Isaque oiko jave guare Haꞌe gui oiko ju karuai yvy re, jypyꞌi Abraão oiko teri jave karuai oiko vaꞌekue ramigua. Haꞌe nunga rupi Isaque oo Gerar katy, filisteu kuery ruvixa Abimeleque-a py.:5o "Haꞌe gui Esaú pe Jacó omeꞌẽ mbojape haꞌe lentilha mimoĩ. Haꞌe rã hoꞌupa ma vy opuꞌã ovy. Haꞌe rami py Esaú nombovarei jypygua pegua ojopy aguã vaꞌekue. E4 !Haꞌe ramo Jacó — Eura ranhe xevy — heꞌi ramo oura. q3]  Tykeꞌy ombovai: — Xee ma amano ta ma. Mbaꞌerã tu ovare xevy jypygua peguarã vaꞌe? — heꞌi. 2 Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi: — Evende ranhe xevy jypygua peguarã rejopy vaꞌerã vaꞌe. Haꞌe kuery reko rami vy tuu omano vy guaꞌy tujave vaꞌe pe oeja retave ꞌrã iporãve vaꞌe anho, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe pe ma mboapyꞌive ꞌrã oeja. \13 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emeꞌẽ xevy upe pytã rei vaꞌe rembojy vaꞌekue kyrĩꞌi haꞌu aguã, xenhembyayi vaipa ma — heꞌi. Haꞌe nunga rupi omboerya Edom. Tery Edom ma “Pytã vaꞌe” ꞌea. k0Q Haꞌe gui Jacó mbaꞌemoꞌi ombojy oiny jave Esaú ou oiny kaꞌaguy gui inhembyayi vaipa reve.o/Y Isaque oayvu vaipa Esaú, xoꞌo ojuka vaꞌekue hoꞌuxe vai vy. Haꞌe rã Rebeca ma Jacó oayvuve. J.  Esaú jypygua peguarã vaꞌe ovendeague Haꞌe gui avakueꞌi tujapave ma ojeꞌoivy. Esaú ma imbaꞌejuka rupi oiko kaꞌaguy re. Haꞌe rã Jacó ma oiko rive, ooꞌi py oĩ vaꞌe.z-o Haꞌe rireꞌi ma tyvy ju oiko guykeꞌy Esaú pyta re ojopy reve. Haꞌe nunga rupi omboery Jacó. Tery Jacó ma “Jopyta jopya” ꞌea, nhombotavya jaikuaa aguã. Isaque sessenta maꞌetỹ oguerekoa py taꞌyxy Rebeca oikuavãꞌi. , Jypygua ma pytã rei, haguepa rei vaꞌe oiko. Haꞌe nunga rupi omboery Esaú. Tery Esaú ma “Haguepa vaꞌe” ꞌea. _+9 Haꞌe gui kyrĩ vaꞌe oikuavã aguã ára ovaẽ ramo mokoĩ oĩ raꞌe hyruꞌi py.z*o Senhor ombovai: — Mokoĩ regua rima nderye py oĩ, ituiꞌi guive mokoĩ regua ꞌrã oiko joo rami eꞌỹ ikuai vaꞌe. Peteĩ regua ma amboae gui ipoꞌakave ꞌrã, haꞌe tujave vaꞌe oiko ꞌrã kyrĩve vaꞌe rembiguai — heꞌi. 0)[ Hyruꞌi py kyrĩgue joe opuꞌã okuapy. Haꞌe ramo Rebeca aipoeꞌi: — Haꞌe rami ri ramo mbaꞌerã tu xee aiko? — heꞌi. Haꞌe rami vy oporandu Senhor pe. *(O Haꞌe gui Isaque raꞌyxy imemby vaꞌerã eꞌỹ oiko ramo ojerure Senhor pe. Haꞌe rã ojerurea Senhor oendu ramo taꞌyxy Rebeca oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe.'1 Isaque quarenta maꞌetỹ oguerekoa py omenda Rebeca re. Haꞌe vaꞌe ma arameu regua Betuel Padã-Arã pygua rajy, arameu regua Labão reindy. z&o  Isaque raꞌy kuery ituiꞌiague Po rami ma Abraão raꞌy Isaque raꞌy kuery. Abraão raꞌy ma Isaque.% Taꞌy kuery ma Havilá yvy guive Sur peve ikuai, Egito katyꞌi, Assíria katy jaa vy jaaxa vaꞌe. Guetarã kuery gui mombyry ikuai. p$[ Ismael ma cento e trinta e sete maꞌetỹ re oiko. Haꞌe vy omano. Haꞌe rã heraa tamoĩ kuerya py. #; Haꞌe vaꞌe kuery ma Ismael raꞌy kuery. Haꞌe kuery rery ma hetã haꞌe hekoa rery joo ramigua. Doze huvixa ikuai guetarã kuery re opena vaꞌe.3"c Hadade, Tema, Jetur, Nafis haꞌe Quedemá.!7 Misma, Dumá, Massá, !  Po rami ma Ismael raꞌy kuery rery, jypyꞌi ituiꞌi vaꞌekue guive. Ismael raꞌy ypy ma Nebaiote, haꞌe gui Quedar, Adbeel, Mibsão,{  Po rami Ismael ramymino kuery rery. Haꞌe ma Abraão raꞌy, Sara rembiguai Agar Egito guigua piꞌa. oY  Abraão omano rire taꞌy Isaque ju Nhanderuete omoingo porã. Isaque ma Beer-Laai-Roi katyꞌi oiko.   Haꞌe vaꞌe yvy ma Hete raꞌy kuery gui Abraão ojogua vaꞌekue. Haꞌe py ae onhono porã Abraão, taꞌyxy Sara yvýry. 8k  Haꞌe ramo taꞌy Isaque haꞌe Ismael onhono porã Macpela py itakua oĩ vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe yvy ma Manre katyꞌi oĩ, heteu regua Zoar raꞌy Efrom mbaꞌe vaꞌekue.gI Haꞌe gui Abraão ipytuẽ atã vy omano kakuaa ete reve. Haꞌe ramo heraa tamoĩ kuerya py.Y-  Abraão omanoague Abraão ma cento e setenta e cinco maꞌetỹ re oiko.2_ Guaꞌyxy jevy piꞌa kuery pe ma mbaꞌemo omeꞌẽ avi vaꞌeri oikove teri reve omondoukapa guaꞌy Isaque-a gui mombyry. Amboae yvy katy omondouka kuaray oua katy. R Haꞌe rã Isaque pe ae ma Abraão omeꞌẽ oguereko vaꞌe haꞌe javi.}u Midiã raꞌy kuery ma Efá, Efer, Enoque, Abida haꞌe Elda. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi Quetura piꞌa kuery. iM Jocsã raꞌy kuery ma Sabá haꞌe Dedã. Dedã raꞌy kuery ma Assurim, Letusim haꞌe Leumim.V' Haꞌe vaꞌe ma oikuavã Zinrã, Jocsã, Medã, Midiã, Isbaque haꞌe Suá.O   , Abraão omenda ju kunha mboae Quetura hery vaꞌe re.*O CHaꞌe ramo Isaque ma oxy Sara rogue py ogueraa Rebeca. Hexe omenda ramo taꞌyxy oiko. Isaque oayvu ete. Haꞌe rami vy mae ipyꞌa porã ju ixy omanoague gui. N BIsaque pe tembiguai omombeꞌu mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi. Aoporandu Abraão rembiguai pe: — Mavaꞌe ava tu ou oiny yvy rupi nhandea katy? — Xepatõ rima ou — heꞌi ombovai vy. Haꞌe ramo tova moꞌãa oguenoẽ vy omoꞌã ngova. Rebeca ma ngova ojaoꞌi omerã Isaque omboete vy, haꞌe kuery reko rami vy. V' @Rebeca voi omaꞌẽ vy oexa Isaque. Haꞌe rami vy camelo áry gui oguejy vyym ?Kaꞌaruꞌi jave oo oyvy rupi oikuaa pota aguã. Haꞌe gui omaꞌẽ vy oexa camelo árygua kuery ou oiny rã.`; >Haꞌe vaꞌe jave Isaque ou oiny Beer-Laai-Roi katy gui, Neguebe yvy re ju oiko aguã.' I =Haꞌe ramo Rebeca opuꞌã guembiguai kunhataĩgue reve. Camelo áry oĩmba vy ojeꞌoi ava vaꞌe rakykue. Haꞌe rami py Abraão rembiguai ogueraa Rebeca. 6 g  Rebeca re Isaque omendaague Haꞌe rami ombovai rã Abraão rembiguai oendu vy guenapyꞌã re oĩ Senhor renonde.ym 3Upe hiny Rebeca nerenonde. Eraa, tapeo. Toiko nepatõ raꞌy raꞌyxyrã, Senhor ijayvuague rami vy — heꞌi. 0[ 2Haꞌe ramo Labão haꞌe Betuel ombovai: — Haꞌe nunga ma Senhor gui ae oiko raꞌe. Ore ma mbaꞌeve rei oreayvurã ndoroikuaai, anhetẽ vaꞌe remombeꞌu ramo.% 1Haꞌe gui aỹ ma xapyꞌa rei xepatõ pe iporã vaꞌe haꞌe anhetẽ rupigua ri pejapoxe vy pemombeꞌu xevy. Haꞌe rami eꞌỹ ramo pemombeꞌu porã avi xevy, xee aikuaa aguã jaiporu kuaa regua katy aa aguã, eꞌỹ vy jaiporu kuaa eꞌỹa katy — heꞌi. ue 0Haꞌe vy xerenapyꞌã re aĩ vy ambojerovia Senhor. Xemaꞌenduꞌa porã Senhor xepatõ Abraão “Xeruete” heꞌia vaꞌe re, mbaꞌeta tape haꞌevea rupi xerereko rire, xepatõ retarã rajy ae ajou aguã rami taꞌy raꞌyxyrã.lS /Haꞌe gui ixupe aporandu: “Mavaꞌe rajy tu ndee?” Haꞌe ombovai: “Betuel rajy aiko. Xeru ma Naor raꞌy, Milca piꞌa vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe ramo ixĩ re amoĩ ojereꞌi vaꞌe, haꞌe rã ipoapy re ma poapy regua amoĩ. Haꞌe vaꞌe jave py kunhague omombu uka ꞌrã oxĩ, aỹgua onambi omombu ukaa rami avi, ijegua vaꞌe omoĩ aguã. i~M .ramo omeꞌẽ pojava. Haꞌe vy oaxiꞌy áry gui yryru omboguejy vy aipoeꞌi: “Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo kuery pe voi ameꞌẽ ꞌrã oyꞌu aguã”, heꞌi. Haꞌe ramo ayꞌu, xerymba camelo kuery voi omboyꞌu.Q} -Haꞌe nunga re teri xepyꞌa ainy jave oẽ ouvy Rebeca. Yryru oaxiꞌy áry ogueru vaꞌe reve ygua py oo vy ojara yy. Haꞌe gui xee aipoaꞌe: “Ajerure ndevy emeꞌẽ na ayꞌu aguã”, haꞌe=|u ,xevy ‘Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo kuery pe voi ajara ꞌrã’, heꞌi vaꞌe, haꞌe vaꞌe ae toiko xepatõ raꞌy raꞌyxyrã Senhor oiporavo vaꞌekue”, haꞌe vaꞌekue.{5 +apy ma aĩ aỹ ygua yvyꞌiry. Tove kunhataĩ yy re ou vaꞌe pe aipoaꞌe ramo ‘Emeꞌẽ na yy ruxãꞌi tayꞌu ndeꞌyryru gui’, haꞌe rã"z? *Haꞌe gui ange ygua py avaẽ vy aipoaꞌe xejeupe: “Xepatõ Abraão Senhor ‘Xeruete’ heꞌia vaꞌe, xapyꞌa rei aguataa rupi xepytyvõ ramo ma,y% )Haꞌe rami avi xeretarã kuerya py reo ramo kunha vaꞌe haꞌe kuery nombou ukaxei ramo ma toaxa rive reuraague”, heꞌi vaꞌekue xevy.(xK (ramo ombovai: “ Senhor hexeve aikoa vaꞌe ombou ꞌrã guembiguai anjo nepytyvõarã, xeretarã kuery haꞌe xeru ro py ae rejou aguã xeraꞌy raꞌyxyrã.cwA 'Haꞌe ramo xepatõ pe “Xapyꞌa rei ma kunha vaꞌe ndouxei ꞌrã xerupive”, haꞌe.v) &Haꞌe rami ꞌrãgue py xeru ro py ꞌrã reo, xeretarã kuerya py ae. Haꞌe gui ꞌrã reru xeraꞌy raꞌyxyrã”, heꞌi vaꞌekue xevy.5ue %Haꞌe gui xepatõ xeapo karamboae aura aguã rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xeraꞌy raꞌyxyrã rejou vy ndaꞌevei kunhague Canaã yvy xee aikoa vaꞌe regua rejou aguã.t $Sara xepatõ raꞌyxy kakuaa vaipa oikoa py oikuavã opiꞌa. Haꞌe vaꞌe pe ma tuu omeꞌẽmba oguereko vaꞌe haꞌe javi.$sC #Senhor omoingo porã ete xepatõ. Haꞌe ramo oguerekopa: vexaꞌi, vaka, prata, ouro, guembiguai avakue haꞌe kunhague, guymba camelo haꞌe mburikaꞌi.Ar "Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Xee ma Abraão rembiguai aiko.9qm !Tembiꞌu guive ogueru. Haꞌe ramo ava vaꞌe aipoeꞌi: — Xee ndakaru reguai amombeꞌupa eꞌỹ re mbaꞌerã pa ajua. Labão ombovai: — Emombeꞌu maꞌvy — heꞌi. Ip  Haꞌe rami vy omovaẽ. Camelo kuery áry gui mbaꞌemo omboguejypa vy omeꞌẽ mbaꞌemo pire haꞌe nhuũ. Yy guive ogueru ruka ava vaꞌe py ojoi aguã, avakue hupive ou vaꞌekue pe voi.=ou Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Senhor nemoingo porã vaꞌe, evaẽ ke. Mbaꞌe re tu reꞌã apy oka py? Xeropy rupi areko katupa ma, nerymba camelo ikuai aguã guive — heꞌi. Rn Ojereꞌi vaꞌe haꞌe poapy regua gueindy poapy re oexa vy, haꞌe heindy “Po rami ava vaꞌe ijayvu xevy” heꞌi. Haꞌe ramo Labão oendu vy oo ovaexĩ camelo reve, ygua yvyꞌiry hiꞌaĩa py. s(~}{|{zyyWxxBx w8vv.uuWttnsrqppKoo&n8mmtllAkjjii+hFguf.ddzc&baa4`__^k]]\\+[[*ZZ2YXXWVVU|UTBSS3RRgQQPP-ONN=MLL'KuJtII*H:GcFFE9DCBA@@C??B>W=n<<1;k::9a88I7655(4^3221s00//N.O-,,&**i)i) (( 'j'&%\$$^#""!!!L O6v!W KWE<W8;a* V U ) ;Ex1,st3 "Haꞌe kuery ombovai: — Haꞌe rami avi haꞌeve ꞌrã ri ndaꞌu haꞌe kuery orereindy itavy rei vaꞌe rami oguereko rã? — heꞌi okuapy. s% "Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi Simeão haꞌe Levi pe: — Haꞌe rami peiko vy xemoĩ vai. Pejapo koꞌi rupi ikuai vaꞌe xejou vai aguã rami, cananeu haꞌe ferezeu kuery. Nhandereta eꞌỹꞌi ramo xere opuꞌã vy xejuka ꞌrã, xero pygua kuery haꞌe javi reve. qr] "imbaꞌe rei-rei haꞌe javi oipeꞌapa. Taꞌy kuery haꞌe taꞌyxy kuery oipokuapa heravy ngoo katy. sqa "Hymba vexaꞌi, vaka, mburika oipeꞌapa tetã gui, haꞌe hovai re mbaꞌemo ikuai vaꞌekue haꞌe javi,$pC "Haꞌe gui Jacó raꞌy kuery mboae ou vy ojukapaague oexa vy ogueraapa mbaꞌemo tetã py ojou vaꞌe haꞌe javi, heindy haꞌe pygua oguereko rive rire.po[ "Kyxe py ojuka avi Hamor haꞌe taꞌy Siquém. Siquém ro gui gueindy Diná oipeꞌa vy ojeꞌoipa ju. Cn " Simeão haꞌe Levi Siquém ro pygua avakue ojukapaague Mboapy araa py avakue haxya oendu vaipa jave Jacó raꞌy mokoĩ Simeão haꞌe Levi Diná kyvy kuery ikuai vaꞌe ogueraa okyxe. Tetã py oike haꞌe pygua kuery oexaꞌã eꞌỹa py. Ipoxy reve ojukapa avakue haꞌe py ikuai vaꞌekue haꞌe javi.Im "Haꞌe ramo tetã kora rokẽ py ikuai vaꞌe haꞌe javi onheꞌẽ rendu okuapy Hamor haꞌe taꞌy Siquém. Haꞌe rami vy avakue opire omboi ukapa hokẽ py ikuai vaꞌekue haꞌe javive. rl_ "Haꞌe rire haꞌe kuery rymba vaka, mbaꞌemo oguereko vaꞌe-vaꞌe haꞌe javi haꞌe hymba kuery haꞌe javi ꞌrã teve nhanembaꞌerã opyta. Haꞌe kuery peteĩꞌi re ojerurea jajapo, nhande kuery reve ikuai aguã — heꞌi.jkO "Haꞌe rami avi peteĩ mbaꞌe jajapo ramo haꞌe vaꞌe avakue pe haꞌeve ꞌrã nhandereve peteĩꞌi regua ikuai aguã, avakue apy nhandekuai vaꞌe haꞌe javive nhandepire nhamboi uka ramo, haꞌe kuery ojapoa rami avi.(jK "— Haꞌe vaꞌe avakue ma ndojapo vai ꞌrã nhandere. Haꞌe ramo tove taꞌikuai, tojogua mbaꞌemo. Nhandeyvy ma tuvixa, haꞌeve nhande haꞌe javi nhandekuai aguã. Haꞌe kuery rajy kuery jajopy ꞌrã nhanderaꞌyxyrã, haꞌe nhanderajy kuery nhamomenda ꞌrã haꞌe kuery re.i "Haꞌe gui guaꞌy Siquém reve Hamor tetã kora rokẽ py oo vy ijayvu avakue haꞌe py ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 'hI "Haꞌe rami vy kunumi vaꞌe ndarei haꞌe rami ojapo aguã, Jacó rajy oayvu vy. Haꞌe vaꞌe ma nguu ro pygua kuery haꞌe javi gui omboeteave vaꞌe oiko.Tg# "Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvu rã Hamor haꞌe taꞌy Siquém ojou porã.pf[ "Haꞌe rã norenheꞌẽ rendui, pendepire napemboi ukai ramo rogueraa ju ꞌrã orereindy — heꞌi. 'eI "Haꞌe ramo ꞌrãe romomenda orereindy kuery, haꞌe pendajy kuery re ore romenda, peẽ kuery reve orekuai, haꞌe peẽ kuery reve peteĩ regua nhandekuai.d "Peteĩ mbaꞌe pejapo ramo haꞌeve ꞌrã orevy, peẽ kuery avakue haꞌe javive ore rami avi pendepire pemboi uka ramo.c7 "— Haꞌe rami aguã ndaꞌevei, orereindy romeꞌẽ aguã ava opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe raꞌyxyrã. Orereko rami vy haꞌe nunga ndaꞌevei.+bQ " Haꞌe ramo Siquém haꞌe tuu Hamor pe Jacó raꞌy kuery ombovai vy ombotavya rupi ijayvu, heindy Diná Siquém oguereko rive rire. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: a " Mbaꞌemo re pejerure reta teĩ ameꞌẽmba ꞌrã. Haꞌe rami avi pemeꞌẽ kunhataĩ vaꞌe xeraꞌyxyrã — heꞌi. ` " Siquém voi aipoeꞌi Diná ru haꞌe ikyvy kuery pe: — Ejapo ke ajerurea. Haꞌe rã xee ameꞌẽ ꞌrã peipota vaꞌe rei._7 " Haꞌe rami vy pendekuai ore kuery reve. Oreyvy ma pendeyvyrã itui. Apy ae pendekuai, mbaꞌemo pejogua peikovy penembaꞌerã pejou vy — heꞌi. '^I " Haꞌe rami vy peiko ꞌrã oreretarã kueryrã. Orevy pe pemeꞌẽ ꞌrã pendajy kuery, haꞌe orerajy kuery ju peraa ꞌrã penderaꞌy kuery raꞌyxyrã.(]K "Haꞌe gui ma haꞌe kuery reve Hamor ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy Siquém ndovyꞌai ete oikovy nderajy re. Ajerure pemeꞌẽ aguã taꞌyxyrã.\ "Haꞌe gui Jacó raꞌy kuery oupa nhuũndy gui. Oendu okuapy gueindy re oikoague. Haꞌe rami vy ndaꞌeveipa, ipoxypa okuapy, Israel kuery re Siquém haꞌeve eꞌỹa ramigua ojapo rire. Jacó rajy oguereko rive, haꞌeveꞌỹ vaꞌe ete ojapo. H[ "Haꞌe vaꞌe jave ou Siquém ru Hamor Jacó reve ijayvu aguã.!Z= "Haꞌe ramo Jacó oendu tajy Diná oguereko riveague. Haꞌe rami teĩ okyrirĩ ranhe, taꞌy kuery vaka re openaa rupi ikuaia gui ojevypa eꞌỹa ja. wYi "Haꞌe gui Siquém aipoeꞌi nguu Hamor pe: — Eru ruka ke haꞌe vaꞌe kunhataĩ xeraꞌyxyrã — heꞌi. KX "Ovyꞌa ete kunhataĩ re, oayvu vy. Ijayvu porãꞌi guive ixupe. W! "Haꞌe jave haꞌe vaꞌe pygua huvixa ma Hamor raꞌy Siquém. Haꞌe vaꞌe ma Jacó rajy Diná oexa vy ojopy vy ojavyky, oguereko rive.V ; " Siquém pygua kuerya py Diná oo jave guare Haꞌe gui Lia memby Diná, Jacó rajy vaꞌe ojepeꞌa ovy yvy re ikuai vaꞌe rajy kuery rexa vy.cUA !Haꞌe py ma ojapo peteĩ altar. Haꞌe vaꞌe ma omboery Nhanderuete Israel Ruete pegua. eTE !Yvy ooꞌi oupia vaꞌe ma cem hatãꞌi vaꞌe re ojogua Siquém ru Hamor raꞌy kuery gui.&SG ! Siquém py Jacó ovaẽague Padã-Arã gui Jacó ojevy vy hexaĩ reve ovaẽ Siquém tetã py, Canaã yvy re oĩ vaꞌe py. Tetã yvýry oupi ooꞌi.R9 !Haꞌe rã Jacó ma Sucote katy oo. Haꞌe py ma ngoorã ojapo, vaka korarã ojaoꞌi guive. Haꞌe nunga rupi ae haꞌe vaꞌe henda omboery Sucote. NQ !Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe árave Esaú oo ju Seir py ouague katy.NP !Esaú ombovai: — Haꞌe rami rã ndereve taeja xereve ikuai vaꞌe regua. Haꞌe rã Jacó aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu haꞌe kuery opyta ta? Xeruvixa, haꞌeve ae ma aexa xemboaxya — heꞌi. mOU !Haꞌe nunga rupi xeruvixa, tereo tema ndee ranhe xee nerembiguai renonde. Haꞌe rã xee ma mbegueiꞌi ꞌrã aa nderakykue, vaka romondyi vaꞌe haꞌe kyrĩgue ooaꞌi rami, Seir py ndee xeruvixaa py avaẽ peve — heꞌi. {Nq ! Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi: — Xeruvixa, ndee reikuaa xeraꞌy kuery kyrĩgue teri ikuaia. Xereve areko avi vexaꞌi haꞌe vaka ikamby vaꞌe. Xapyꞌa rei peteĩ ára re xerymba kuery romondyi atã heravy ramo omanomba ꞌrã haꞌe javi.GM ! Esaú aipoeꞌi: — Jajeꞌoi haꞌvy. Xee ma aa ta tenonde. FL ! Haꞌe nunga rupi ajerure mbaꞌemoꞌi aru ruka vaꞌekue rejopy aguã re, xevy Nhanderuete omeꞌẽ porãmba rire. Arekopa opa mbaꞌe — heꞌi. Haꞌe rami vy onheaꞌã ojopy aguã. ^K7 ! Haꞌe rã Jacó ombovai: — Ejopy katu. Xapyꞌa rei xejou porã ri rã ajerure ameꞌẽ riveꞌi vaꞌe rejopy aguã re. Mbaꞌeta xevy rã nderova Nhanderuete rova rami ete, xererovyꞌaa rupi xemovaẽ ramo.pJ[ ! Haꞌe ramo Esaú aipoeꞌi: — Xee ma areko vaipa ma mbaꞌemo. Ndepo py ae ri topyta rereko vaꞌe. Esaú reve Jacó nhovaexĩague Jacó omaꞌẽ vy oexa Esaú ou oiny rã quatrocentos avakue reve. Haꞌe rami vy guaꞌy kuery ombojaꞌo vy opena uka Lia, Raquel haꞌe mokoĩve guembiguai kunha pe.)AM Haꞌe rami rire aỹ reve Israel kuery ndoꞌui ꞌrã xoꞌo rajykue hiꞌu áry rupi ijapuꞌa oiny vaꞌe, ava vaꞌe Jacó retyma rajy omboapuꞌapa rire. K@ Kuaray oẽ jave oaxa Peniel rupi, okara-karau ovy hiꞌu oi rire.,?S Haꞌe vaꞌe henda Jacó omboery Peniel, “Apy ma xerexa py ae Nhanderuete aexa teĩ xerekove ndoipeꞌai”, heꞌi vy. Tery Sucote ma “Mymba ro” ꞌea. .>W Haꞌe gui Jacó aipoeꞌi: — Ajerure nderery remombeꞌu aguã. Ombovai: — Mbaꞌe re tu xerery re reporandu? — heꞌi. Haꞌe vy ogueroayvu porã haꞌe py. ~=w Haꞌe rã aipoeꞌi: — Aỹ ma Jacó veꞌỹ ꞌrã nderery, haꞌe rã Israel. Mbaꞌeta huvixa rami Nhanderuete haꞌe avakue reve renheaꞌã ndepoꞌaka peve — heꞌi. Tery Israel ma “Nhanderuete reve jogueroꞌa vaꞌe” ꞌea. W<) Haꞌe ramo oporandu: — Mbaꞌexa tu haꞌvy nderery? — Jacó — heꞌi. ;7 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xepoi katu, taa, mbaꞌeta koꞌẽ ta ma. Jacó ombovai: — Noromondoukai ꞌrã xereroayvu porã eꞌỹa ja — heꞌi. : Ava vaꞌe ma Jacó re ndaꞌipoꞌakaia oexa vy opoko hiꞌu guýry. Haꞌe rami vy omboi Jacó ꞌu ojepotaa, jogueroꞌa vy.q9] Jacó haꞌe aeꞌi opyta haꞌe py. Haꞌe ramo peteĩ ava ojekuaa vy hexeve jogueroꞌa koꞌẽ peve.Z8/ Haꞌe kuery ranhe omboaxa yakã rovai re. Oguereko vaꞌe haꞌe javi omboaxapa.|7s  Nhanderuetea guigua ava reve Jacó jogueroꞌaague Haꞌe vaꞌe pyavyve Jacó opuꞌã vy omboaty mokoĩve guaꞌyxy, mokoĩve guembiguai kunha haꞌe guaꞌy kuery onze-ve ikuai vaꞌe. Haꞌe vy ogueraapa Jaboque yakã oaxaaty peve.6 Haꞌe rami vy guenonde ranhe omondouka omeꞌẽ uka vaꞌerã. Haꞌe rã haꞌe ma haꞌe vaꞌe pytũ re opyta ranhe okeague py. '5I Aipopeje ꞌrã: “Nerembiguai Jacó ou oiny orerakykue”, peje — heꞌi uka imondovy. Mbaꞌeta ojeupe aipoeꞌi: “Mbaꞌemo ameꞌẽ uka vy ambopyꞌa porã ꞌrã avaexĩ eꞌỹ mbove. Haꞌe gui ma xee aexa ꞌrã. Haꞌe rami rã xapyꞌa rei xejou porã ꞌrã”, heꞌi.?4y Mokoĩa oo vaꞌe pe haꞌekue rami ju aipoeꞌi uka, mboapya oo vaꞌe pe voi. Mymba kuery mondyiarã haꞌe javi pe aipoeꞌi: — Po rami meme ꞌrã pendeayvu Esaú peovaexĩ vy.&3G rembovai ꞌrã: “Nerembiguai Jacó rymba rima aru. Nguvixa Esaú peguarã ombou uka. Haꞌe gui haꞌe voi ou oiny orerakykue”, peje ꞌrã — heꞌi. 82k Jypy oo vaꞌe pe aipoeꞌi: — Keꞌy Esaú rerovaexĩ rã oporandu ꞌrã ndevy: “Mavaꞌe tu nembou? Marã katy tu reo? Mavaꞌe rymba tu nerenonde ikuai?” heꞌi ramo{1q Haꞌe vaꞌe nunga ogueraa ukapa guembiguai kuery pe, peteĩ-teĩ henda py omoĩ. Guembiguai kuery pe aipoeꞌi imondovy: — Tapeo xerenonderã, pemondyi pokã mymba kuery peteĩ-teĩ regua amboae regua gui mombyryꞌi oo aguã — heꞌi. w0i trinta camelo ikamby vaꞌe taꞌyꞌi reve, quarenta vaka, dez vaka ava, vinte mburika haꞌe dez taꞌyꞌi.R/ duzentos kavara, vinte kavara ava, duzentos vexaꞌi, vinte vexaꞌi ava,. Haꞌe vaꞌe pyávy Jacó opyta haꞌe py. Mbaꞌemo ogueraa vaꞌe gui oguereko katu guykeꞌy Esaú pe omeꞌẽ vaꞌerã:G- Xevy aipoꞌre vaꞌekue: “Xee apena ꞌrã ndere. Amboeta ꞌrã neramymino kuery ita kuꞌi heta aguã, heta ete ramo avave rei ndoipapa kuaai aguã rami”, ꞌre vaꞌekue — heꞌi. ,7 Xereraa jepe ke keꞌy Esaú po py aiko vai eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta akyje apy ou vy xejuka gui, haꞌe xeraꞌyxy haꞌe xeraꞌy kuery ojukapa gui.M+ Xee nerembiguai ma xeꞌyvyĩꞌi ete ndee xemboaxy vy ndeayvuague rami xerereko porã aguã. Mbaꞌeta xepopoka reve anho aaxa karamboae kovaꞌe Jordão yakã. Aỹ ma mokoĩ henda py ju oreaty.v*g Haꞌe gui Nhanderuete pe Jacó ojerure vy aipoeꞌi: — Senhor xeramoĩ Abraão haꞌe xeru Isaque Ruete, xevy aipoꞌre vaꞌekue: “Tereo ju ndeyvy re neretarã kuerya katy. Haꞌe py ma ndere apena porã ꞌrã”, ꞌre vaꞌekue.{)q Mbaꞌeta ijayvu vy “Xapyꞌa rei Esaú ou vy peteĩ pygua ojukapa teĩ amboae pygua oo jepe ꞌrã”, heꞌi. F( Haꞌe rami ijayvu rã Jacó oendu vy okyje vaipa, onhemondyi guive. Haꞌe vy ombojaꞌo ngupive ikuai vaꞌe haꞌe javi: vexaꞌi, vaka haꞌe camelo kuery. Mokoĩ henda-enda py omboaty.B' Haꞌe gui tenonde re omondouka vaꞌekue ou jevy vy aipoeꞌi Jacó pe: — Roo nderykeꞌy Esaú-a py peve. Haꞌe voi ou nerovaexĩ aguã quatrocentos avakue reve — heꞌi okuapy. J& Areko vaka, mburika, vexaꞌi, haꞌe gui xerembiguai avakue haꞌe kunhague. Xeruvixa, ndea py amondouka xeayvu mombeꞌuarã nerenonde xemboaxy uka aguã’ heꞌi uka”, peje ꞌrã ixupe. G% Haꞌe vy aipoeꞌi imondovy haꞌe kuery pe: — Po rami pendeayvu ꞌrã xeruvixa Esaú pe: “Nerembiguai Jacó aipoeꞌi uka: ‘Aguataa rupi Labão ro py ranhe aiko vaꞌekue aỹ peve.>$w  Esaú reve Jacó peteĩ rami ju ikuai aguã ojapoague Haꞌe gui Jacó guenonde re omondouka guykeꞌy Esaú pe oayvu mombeꞌuarã kuery, Edom regua Seir yvy katy oĩ ramo.1#] Haꞌe kuery ou rã Jacó oexa vy aipoeꞌi: — Apy rima Nhanderuetea guigua ikuaia — heꞌi vy omboery Maanaim. Tery Maanaim ma “Mokoĩ regua ikuaia” ꞌea. `" = Jacó voi oguatave ju. Haꞌe ramo Nhanderuetea guigua anjo kuery jogueru ovaexĩ aguã.0![ 7Koꞌẽ eꞌỹ mboveꞌi Labão opuꞌã vy oayvupa guamymino kuery haꞌe guajy kuery. Peteĩ-teĩ ogueroayvu porã. Haꞌe vy mae ma ojepeꞌa vy oo ju ngoo katy. 1 ] 6Haꞌe vaꞌe yvyty re Jacó ojuka peteĩ mymba Nhanderuete pe, haꞌe guetarã kuery oenoĩmba mbojape hoꞌu aguã. Hoꞌupa vy haꞌe vaꞌe pyávy ju yvyty re oke. 5 5Tove nhaneramoĩ kuery Abraão haꞌe Naor Ruete toikuaa pota nhandere — heꞌi. Haꞌe ramo Jacó oura nguu Isaque Ojererokyjea vaꞌe rery rupi.B 4Tove kovaꞌe itaaty haꞌe ita topyta nhanemomaꞌenduꞌaarã, kyvõ katy gui itaaty rovai katy aaxa eꞌỹ aguã, neĩ ndee ma voi ndaꞌevei itaaty neĩ ita reaxa aguã kyvõ katy.p[ 3Labão aipoeꞌive ju Jacó pe: — Apy nhande mokoĩ mbyte oĩ itaaty haꞌe ita amopuꞌã vaꞌekue.F 2Haꞌe gui xapyꞌa rei xerajy kuery reayvu veꞌỹ vy amboae kunha re ju remenda ramo avave rei oikuaa eꞌỹ teĩ tove Nhanderuete toikuaa pota haꞌe nunga re, mokoĩve nhanderexa vy. eE 1Omboery avi Mispa, mbaꞌeta aipoeꞌi: — Tove Nhanderuete topena xere haꞌe ndere joe gui mombyry jaikoa ja. Toikuaa pota nhandeayvuague jajapo aguã re. Tery Mispa ma “Torre oikuaa pota vaꞌety oĩa” ꞌea. gI 0Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi: — Kovaꞌe itaaty ma aỹ guive topyta nhande mokoĩve momaꞌenduꞌaarã — heꞌi. Haꞌe nunga rupi ae omboerya Galeede. Tery Galeede ma “Itaaty nhanemaꞌenduꞌa aguã” ꞌea. ]5 /Haꞌe vaꞌe ma Labão omboery Jegar-Saaduta. Haꞌe rã Jacó ma omboery Galeede. 5 .Haꞌe vy aipoeꞌi guyvy kuery pe: — Pemonoꞌõ ke ita — heꞌi. Haꞌe ramo ita ogueru vy omboaty. Ita omboaty vaꞌekue yvýry okaru okuapy.H -Haꞌe ramo Jacó peteĩ ita ojopy vy omopuꞌã ijytarã rami. ,Aỹ ma eju, xereve jajapo peteĩ rami ju nhandekuai aguã, nhande mokoĩve nhanemaꞌenduꞌa riae aguã rami — heꞌi. sa + Jacó reve Labão peteĩ rami ikuai aguã ojapoague Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi Jacó pe: — Kovaꞌe kunhague ma xerajy kuery ikuai, kovaꞌe avakueꞌi ma xeramymino kuery, kovaꞌe mymba kuery ma xerymba meme ikuai. Opa mbaꞌe jaexa vaꞌe xembaꞌe meme. Mbaꞌe tu haꞌvy ajapo ta aỹ xerajy kuery pe haꞌe ipiꞌa kuery oikuavã vaꞌekue pe? *Anhetẽ Xeru Ruete, Abraão Ruete, Isaque Ojererokyjea vaꞌe ae xereve ndoikoi vaꞌe rire ma ndee xemondouka rive ꞌrãgue. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete xere opena ambaꞌeapoa py ajexavai rã. Haꞌe nunga rupi ae kuee pyávy ijayvu rakaꞌe ndevy — heꞌi. / )Vinte maꞌetỹ re aiko vaꞌekue ndero py. Catorze maꞌetỹ re ndevy ambaꞌeapo nderajy kuery mokoĩve re, haꞌe gui seis maꞌetỹ re ju nerymba kuery re apena aikovy vaꞌekue. Haꞌe jave dez-kue haꞌekue-ꞌekue eꞌỹ rami rerova xevy repaga ꞌrã vaꞌekue.ue (Ara py aiko axy kuaray aku gui, haꞌe pyávy yroꞌy gui ju ajexavai aikovy vaꞌekue, ndake kuaavei guive.Q 'Neĩ peteĩgue ndarui ndevy vixo omondoro vaꞌekue. Haꞌe nunga oiko rã xee ae amboekovia. Haꞌe rã ara py eꞌỹ vy pyávy mbaꞌemo nerymba kuery ogueraa ramo ndee remboekovia kuerei xepo gui. &Vinte maꞌetỹ re ndea py aiko jave ma nerymba vexaꞌi, kavara naꞌimemby porã eꞌỹi, neĩ ndakarui guive nerymba vexaꞌi re.>w %Xembaꞌe rei-rei rupi repovyvypa reia rupi mbaꞌe tu haꞌvy rejou ndero gui guare? Eru apy xeretarã kuery nderyvy kuery renonde, haꞌe kuery oikuaa pota aguã nhanderekokue re.S! $Haꞌe rami rã Jacó ivai vy ijayvu Labão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe nunga py tu haꞌvy noronheꞌẽ rendui rakaꞌe? Mbaꞌe py haꞌvy ajejavy vaipa rakaꞌe ndevy, xerakykue reju aguã?l S #Haꞌe ramo Raquel aipoeꞌi nguu pe: — Xeruvixa, ndevai eme ke. Ndaꞌevei apuꞌã aguã nerenonde, kunhague reko gui xembaꞌeaxy vy — heꞌi. Haꞌe ramo oeka teĩ ndojoui nguuete raꞌangaa ngoo py oguereko vaꞌekue. & G "Tuuete raꞌangaa ma Raquel onhomi raꞌe camelo kupe árygua guýry. Haꞌe vaꞌe áry ju oguapy oiny. Labão opy haꞌe javi rupi opovyvypa teĩ ndojoui.  3 !Haꞌe gui Labão oike Jacó ro Lia haꞌe hembiguai kuery kunhague ikuaia py. Opovyvypa teĩ ndojoui. Lia oĩa gui oẽ vy Raquel oĩa py ju oike.} u  Haꞌe gui nderuete raꞌangaa reruare rejou ramo toikove eme. Nhaneretarã kuery oexaa py eikuaa porã pota xembaꞌe oĩ vaꞌe rupi nembaꞌe rejouxe vy. Eraapa ju nembaꞌe — heꞌi. Mbaꞌeta Jacó ma ndoikuaai raꞌe Raquel imondaague. . W Haꞌe ramo Jacó ombovai: — Akyje vy ndaikuaa ukai ndevy. Aipoaꞌe xejeupe: “Xapyꞌa rei rã guajy kuery oipeꞌa nheaꞌã ꞌrã xegui”, haꞌe vaꞌekue.9 Aỹ ma nderu ro re nderevyꞌavei vy reo xea gui. Haꞌe rami vy mbaꞌe re tu haꞌvy nemonda ri xeruete raꞌangaa areko vaꞌekue re? — heꞌi. q] Haꞌe rami avi xee xepoꞌaka ndere ajapo vai aguã, vaꞌeri kuee pyávy nderu Ruete ijayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Eiko kuaa ke Jacó pe ndeayvu vai eꞌỹ aguã, neĩ ndeayvu porã eꞌỹ aguã”, heꞌi vaꞌekue xevy.{q Mbaꞌe re tu nderejapoi xeramymino kuery haꞌe xerajy kuery ayvupaꞌi aguã rami? Haꞌeve eꞌỹa rami reiko.0[ Mbaꞌe re tu rejava nhemi ri xembotavy aguã? Mbaꞌeve neremombeꞌui xevy romondouka porãꞌi aguã, mboraei rupi, pandeiro haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe rupi.9 Haꞌe vy Labão aipoeꞌi Jacó pe: — Mbaꞌe tu xere rejapo xembotavy vy? Xerajy kuery reraa raꞌe, escravo-rã kyxe py ogueraa vaꞌe rami rive.% Haꞌe gui Labão oupity ma Jacó haꞌe vaꞌe yvyty re Jacó ooꞌi oupiague py. Labão voi oupi ooꞌi Gileade yvyty re guyvy kuery reve.G Pyávy oexa raꞌu rã Nhanderuete ou Arã pygua Labão-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Eiko kuaa ke, Jacó pe ndeayvu eme iporã vaꞌe rupi, neĩ iporã eꞌỹ vaꞌe rupi voi — heꞌi.  Haꞌe ramo guyvy kuery ngupive ogueraa vy ojeꞌoi hakykue. Sete ára re oguata. Haꞌe vy Gileade yvyty re ovaẽa py oupity.iM  Jacó rakykue Labão ooague Mboapy araa py mae ma Labão pe omombeꞌua Jacó ojavaague.tc Ojava ovy opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve. Opuꞌã vy oaxa ovy yakã Eufrates, Gileade yvyty katy oo vy. V~' Haꞌe rami vy Jacó ju ombotavy Arã pygua Labão. Nomombeꞌui ojava aguã.p}[ Labão guymba rague ojaya aguã oo jave Raquel imonda mbaꞌemo raꞌangaa nguu ro py oĩ vaꞌekue re.*|O ogueraapa guymba kuery haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi. Hymba kuery Padã-Arã py oiko jave ojou vaꞌekue omboatypa, nguu Isaque-a py Canaã yvy re oo aguã.^{7 Haꞌe ramo Jacó opuꞌã. Guaꞌy kuery haꞌe guaꞌyxy kuery camelo áry omoĩ vy?zy Mbaꞌeta oreru gui Nhanderuete opa mbaꞌe oipeꞌapa vaꞌekue ma nhanembaꞌe meme, haꞌe nhanderaꞌy kuery mbaꞌe. Aỹ ejapo tema Nhanderuete ndevy aipoeꞌiague — heꞌi. tyc Ndorererekoi ri tyꞌy amboae yvy guigua oguerekoa rami? Mbaꞌeta orevende, omomba orevy guarã vaꞌekue.x Haꞌe ramo Raquel haꞌe Lia ombovai vy aipoeꞌi ixupe: — Anhetẽ ete ri oreru ro py noĩvei orevy omeꞌẽ vaꞌerã.rw_  Xee ma Nderuete Betel py ajexa uka vaꞌekue. Haꞌe py ma ita remopuꞌã vaꞌekue áry azeite renhoẽ reve renhemboayvu xevy. Epuꞌã ke aỹ, kovaꞌe yvy gui tereo ju neretarã kuerya katy” heꞌi vaꞌekue xevy — heꞌi. +vQ  Aipoeꞌi xevy: “Emaꞌẽ, haꞌe exa kavara ava ojeupi vaꞌe ipara puku, iparaꞌi haꞌe ipara vaꞌe meme ikuaia, mbaꞌeta aexapa Labão ndere ojapo vaia.kuQ  Haꞌe anjo Nhanderuetea guigua aexa raꞌu rã “Jacó” heꞌi ramo ambovai: “Apy ma aĩ.”t5  Haꞌe gui mymba kuery ipuruꞌaꞌipa jave amaꞌẽ vy aexa raꞌu kavara ava ojeupi vaꞌe ipara puku, iparaꞌi haꞌe ipara vaꞌe meme ikuaia.Rs  Haꞌe rami vy Nhanderuete nderu rymba kuery oipeꞌa vy xevy ju omboaxa. r; Xapyꞌa rei xevy “Vexaꞌi iparaꞌi vaꞌe rembaꞌeapoague repy topyta” heꞌi ramo hymba kuery iparaꞌi vaꞌe anho ꞌrã taꞌyꞌi. Haꞌe rã xapyꞌa rei “Ipara puku vaꞌe rembaꞌeapoague repy topyta” heꞌi ramo hymba kuery ipara puku vaꞌe anho taꞌyꞌi.!q= Haꞌe rami teĩ penderu xembotavypa herekovy. Dez-kue ma opaga ꞌrã vaꞌekue oguerova. Haꞌe rã Nhanderuete ma mbaꞌeve py ndojapo vai ukai xere.Pp Peẽ kuery ae voi peikuaa anheaꞌãa rupi penderu pe ambaꞌeapoague.o- Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee aikuaa penderu haꞌekue rami eꞌỹ ndaxererovyꞌaveia. Haꞌe rami teĩ xeru Ruete xereve oiko.an= Haꞌe ramo Jacó oenoĩ uka Raquel haꞌe Lia nhuũndy rupi guymba kuery reve oikoa py.m Senhor aipoeꞌi Jacó pe: — Tereo ju nderu kuery yvy katy, neretarã kuerya katy ae. Xee aiko ꞌrã ndereve — heꞌi. Ml Jacó oexa Labão voi ndoguerovyꞌavei rã haꞌekue rami eꞌỹ. ^k 9  Nguu kuery yvy katy Jacó ojevyague Haꞌe gui Jacó oendu Labão raꞌy kuery ijayvu vy “Jacó tu oipeꞌapa rima nhanderu mbaꞌe. Nhanderu mbaꞌe gui ombaꞌerã haꞌe javi ojou” heꞌi okuapy rã.j} +Haꞌe rami vy Jacó oguerekopave tema: mymba vexaꞌi, guembiguai kuery avakue haꞌe kunhague, camelo, mburika guive. $iC *Haꞌe rã vexaꞌi kuery ikangykue taꞌyxe ramo ma nomoĩ yvyra. Haꞌe rami vy ikangykue Labão pe opytapa, haꞌe rã imbaraetekue ma Jacó pe opytapa..hW )Haꞌe gui vexaꞌi tuvixakueve taꞌyxe nhavõ mymba kuery renonde Jacó omoĩ kuerei yvyra, yy rape yvýry mymba kuery oexa aguã py, yvyra oexa reve taꞌy aguã.Kg (Haꞌe gui Jacó ombojaꞌo vexaꞌi. Labão rymba kuery ipara puku haꞌe huũ vaꞌe ikuaia katy ombojere mymba mboae. Guymba kuery ae omombyta mombyryꞌi, nombojeꞌai Labão rymba kuery re.f3 'Mymba kuery guenonde re yvyra oĩ jave ipuruꞌapa. Haꞌe rami vy vexaꞌi kuery oguereko ipara puku vaꞌe, iparaꞌi vaꞌe haꞌe ipara vaꞌe.e+ &Haꞌe vy yvyra rakã oipiro vaꞌekue omoĩ mymba renonde yy rape py, mymba oyꞌuaty py ae. Haꞌe rami vy yy oyꞌu aguã ou vy ipuruꞌapa.Qd % Jacó oguerekopave ovyague Haꞌe gui Jacó ojou yvyra rakã ipyau vaꞌe álamo, aveleira haꞌe plátano guigua. Haꞌe vy oipiro vy ombopara puku-puku, yvyra xiĩ vaꞌe ojekuaa aguã rami.~cw $Mboapy araa py nhavaẽ aguã vaꞌe py ogueraa Jacó-a gui. Haꞌe rã Jacó ma Labão rymba mboae re opena oikovy. Pb #Haꞌe vaꞌe árave guymba kavara ava Labão oguereko vaꞌe gui ombojaꞌopa ipara puku vaꞌe haꞌe ipara vaꞌe haꞌe javi. Kavara kunha ikuai vaꞌe mbyte gui oipeꞌa iparaꞌi vaꞌe haꞌe ipara vaꞌe, haꞌe javive ipara xiĩ vaꞌe. Vexaꞌi ikuai vaꞌe mbyte gui oipeꞌa huũ vaꞌe. Omboaxapa guaꞌy kuery pe.caA "Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi: — Tá, haꞌeve. Ndeayvuague rami ae tema eiko — heꞌi.J` !Po rami ꞌrã reikuaa haꞌevea rami pa aiko tyrã pa anya. Reju xapyꞌa vy rexaxe ramo angana vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã ojekuaa nerenonde. Xapyꞌa rei kavara kuery iparaꞌi vaꞌeꞌỹ, ipara eꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy vexaꞌi kuery huũ eꞌỹ vaꞌe xereve rejou ri vy reikuaa ꞌrã xemondaague — heꞌi. C_  Kovaꞌe árave aaxa ꞌrã nerymba kuery haꞌe javi ikuaia rupi. Vexaꞌi kuery mbyte gui aipeꞌapa ꞌrã iparaꞌi vaꞌe, ipara vaꞌe haꞌe huũ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe gui kavara kuery mbyte gui aipeꞌa ꞌrã ipara vaꞌe haꞌe iparaꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe nunga rive topyta ambaꞌeapoague repy.M^ Haꞌe ramo Labão oporandu: — Mbaꞌe tu haꞌvy reipota ameꞌẽ? Jacó aipoeꞌi: — Mbaꞌeve emeꞌẽ eme. Nerymba kuery re apena, arõve jevy ꞌrã aikovy, po rami ri xere rejapo ramo.a]= Xee aju eꞌỹ mbove mboapyꞌi rereko vaꞌekue. Aỹ ma heta ete ma rereko. Ndevy ambaꞌeapo ramo Nhanderuete nemoingo porã. Haꞌe gui aỹ arakaꞌe tu haꞌvy ambaꞌeapo ta xee ae mbaꞌerã re? — heꞌi. u\e Jacó aipoeꞌi: — Ndee reikuaa marã rami pa ndevy ambaꞌeapoague, nerymba kuery re apena porãague voi.m[U Emombeꞌu ke mbaꞌe nunga re pa rembaꞌeapo aguã xevy. Haꞌe ramo xee apaga ꞌrã — heꞌi. ?Zy  Jacó ombaꞌeapove ju aguã re Labão ijayvuague Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi: — Aỹ xemboaxya rendu vy ke epytave xereve. Aikuaa ma ndere vy Nhanderuete xemoingo porãa.WY) Emeꞌẽ taꞌvy xeraꞌyxy kuery haꞌe xeraꞌy kuery, haꞌe kuery re ambaꞌeapo vaipa ete rire. Haꞌe ramo aa ꞌrã. Ndee voi reikuaa mbovy maꞌetỹ re haꞌe marã rami pa ndevy ambaꞌeapoague. X Haꞌe gui Raquel José oguerekoꞌi rire Jacó aipoeꞌi Labão pe: — Aỹ ma xemondouka ju xeyvy re ae xerekoa oĩ vaꞌe katy. W; Haꞌe vy omboery José. Aipoeꞌi: — Tove Nhanderuete amboae ju tomeꞌẽ xepiꞌarã — heꞌi vy. Tery José ma “Tomeꞌẽve ju” ꞌea. V Oguereko kyrĩꞌi vaꞌe, avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma Nhanderuete axĩmba rei aguã rami veꞌỹ xeapo — heꞌi.rU_ Haꞌe gui Raquel re ju Nhanderuete oikuaa pota vy ojerurea oendu avi. Haꞌe vy ojapo imemby aguã rami.LT Haꞌe rire kunhaꞌi ju oguereko. Haꞌe vaꞌe ma omboery Diná. jSO Haꞌe rami vy Lia aipoeꞌi: — Nhanderuete mbaꞌemo iporã ete vaꞌe omeꞌẽ xevy. Aỹ xereve anho ꞌrã xeme opyta, mboapy meme taꞌy areko ramo — heꞌi vy omboery Zebulom. Tery Zebulom ma “Tekoa” ꞌea. WR) Lia peteĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe. Mboapy memea ma oguereko Jacó raꞌy.GQ Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi: — Nhanderuete omeꞌẽ xevy mbaꞌemo porã, xeme pe xerembiguai ameꞌẽ rire — heꞌi vy omboery Issacar. Tery Issacar ma “Mbaꞌeapoa repy” ꞌea. VP' Lia ojerurea Nhanderuete oendu ramo peteĩ nhiruĩa ma oguereko Jacó raꞌy.gOI Kaꞌaruꞌi Jacó mbaꞌety gui ou ramo Lia oo ovaexĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ xereve ju ꞌrã reke, romboekovia kuri mandrágora rembypy xepiꞌa ojou vaꞌekue re — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe pytũ oke hexeve. N Lia oporandu: — Reraa ma xeme xegui. Aỹ mandrágora rembypy xepiꞌa ojou vaꞌekue ju ta reraa? Haꞌe ramo Raquel ombovai: — Haꞌe rami rã ma aỹ pyávy tove Jacó ndereve toke mandrágora rembypy ndepiꞌa ojou vaꞌekue rekovia — heꞌi. !M= Haꞌe gui Rúben ma trigo omonoꞌõa py ojou mandrágora rembypy mbaꞌety py. Mandrágora ma jai rogue. Haꞌe kuery pe rã moã imemby aguã regua. Oxy Lia pe ogueru. Haꞌe ramo Raquel aipoeꞌi Lia pe: — Emeꞌẽ xevy mandrágora rembypy ndepiꞌa ojou vaꞌekue gui. ,LS  Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi: — Aỹ ma avyꞌa, xepiꞌa kuery voi xererovyꞌa ete ꞌrã — heꞌi vy omboery Aser. Tery Aser ma “Ovyꞌa vaꞌe” ꞌea. QK  Haꞌe vaꞌe rire Lia rembiguai Zilpa teĩgue ju oguereko Jacó raꞌy.J  Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi: — Iporã ete vaꞌe oiko xevy — heꞌi vy omboery Gade. Tery Gade ma “Iporã vaꞌe oikoa” ꞌea. EI  Haꞌe gui Lia rembiguai Zilpa oguerekoꞌi ma Jacó raꞌy. H  Haꞌe gui Lia ma kyrĩ vaꞌe ndoguerekoveia oikuaa vy ogueru guembiguai Zilpa, haꞌe Jacó pe omeꞌẽ taꞌyxy jevy mboaerã.+GQ Haꞌe rã Raquel aipoeꞌi: — Xeryke reve ropuꞌã vaipaa gui xepoꞌaka ma hexe — heꞌi vy omboery Naftali. Tery Naftali ma “Joe apuꞌãa” ꞌea. XF+ Haꞌe gui Raquel rembiguai Bila teĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe Jacó raꞌy.QE Haꞌe ramo Raquel aipoeꞌi: — Nhanderuete xere oikuaa pota vy oendu xeayvua. Haꞌe rami vy omeꞌẽ xepiꞌarã — heꞌi. Haꞌe nunga rupi omboery Dã. Tery Dã ma “Joguerekoa” ꞌea. 2Da Haꞌe rami vy Bila oguereko Jacó raꞌy.aC= Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ guembiguai Bila taꞌyxy jevyrã. Haꞌe ramo Jacó jogueroke.-BU Kunha vaꞌe ombovai: — Apy ma oĩ xerembiguai Bila. Xerekovia hexeve ju pejogueroke kyrĩ vaꞌe oguereko aguã, imemby ramo xememby rami oiko aguã — heꞌi. A' Haꞌe ramo Jacó ivai Raquel pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ri tyꞌy Nhanderuete? Haꞌe ae nememby eꞌỹ aguã rami ojapo — heꞌi. ?@ { Haꞌe gui Raquel Jacó raꞌy ndoguerekoia oikuaa vy hakateꞌỹ guyke re. Haꞌe vy aipoeꞌi Jacó pe: — Xemomemby ma taꞌvy. Haꞌe rami eꞌỹ ramo amano ꞌrã — heꞌi. d?C #Peteĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe, avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma arovyꞌa Senhor — heꞌi. Haꞌe vy omboery Judá. Tery Judá ma “Herovyꞌaa” ꞌea. Haꞌe gui ndoguerekovei ranhe kyrĩ vaꞌe. s>a "Peteĩgue ju Lia kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ kovaꞌe gui ma xeme xereve onhemoirũve ꞌrã, mboapy taꞌy areko ramo — heꞌi. Haꞌe vy omboery Levi. Tery Levi ma “Irũ” ꞌea. d=C !Teĩgue ju kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ajexavai aikovya Senhor oikuaa vy kovaꞌe ju omeꞌẽ xevy — heꞌi vy omboery Simeão. Tery Simeão ma “Oikuaa porãmby” ꞌea. <  Haꞌe ramo Lia kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vaꞌe omboery Rúben. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeporiau rã Senhor oexa vy xepytyvõ. Haꞌe ramo aỹ xeme xerayvu ꞌrã — heꞌi. Tery Rúben ma “Maꞌẽ, ipiꞌa oiko” ꞌea. ;3  Jacó raꞌy kuery ituiꞌiague Lia ndoayvuivea Senhor oexa vy ojapo imemby aguã rami. Haꞌe rã Raquel ma imemby vaꞌerã eꞌỹ oiko.:} Haꞌe gui Jacó joguereko Raquel reve. Lia gui oayvuve Raquel. Haꞌe gui sete maꞌetỹ re ju ombaꞌeapo Labão pe. P9 (Guajy Raquel rembiguairã Labão omeꞌẽ avi guembiguai kunha Bila.)  ~}\|h{{z;yTxx0w~vvuuttxs~s rrHqpppp o{oFnnCmmtm*lkk jjkiihhcggAfee)ddEcczc0bbPb aaaP``d`__^^^9]]_\\\~[[?Z-YXXXWV$U SS~SRhQcPPOO"NNMsLLKKJmIHH GG-F^EEDC|BBdBAAC@@e>==d<0;q:998766a5433X2x100//.---#,+**)((U''4&&%%f$$b##n""e! _ `nqcXxwD44l n "   ]=cUJ% )Haꞌe vaꞌe rire ma sete maꞌetỹ re ju ꞌrã oiko karuai. Haꞌe vaꞌe gui opa mbaꞌe oiko porãague re naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã Egito yvy re, mbaꞌeta karuai omomba ꞌrã yvy haꞌe javi.]I5 )Mbaꞌeta sete maꞌetỹ re opa mbaꞌe oiko porã ꞌrã Egito yvy haꞌe javi re.oHY )Povaꞌe ayvu Faraó pe aipoaꞌe vaꞌe py ma Nhanderuete ndevy oikuaa uka mbaꞌemo ombou vaꞌerã.VG' )Sete vaka ivaikue rei, inhangaikue vaꞌe takykue oẽ vaꞌe ma sete maꞌetỹ avi, haꞌe sete hary ivaikue rei vaꞌe yvytu haku vaꞌe omombirupa vaꞌekue ma sete maꞌetỹ re karuai oiko vaꞌerã.%FE )Sete vaka iporã vaꞌe rexa vaꞌe ma sete maꞌetỹ. Haꞌe sete hary iporã vaꞌe voi sete maꞌetỹ. Rexa raꞌu vaꞌekue ma peteĩꞌi rami guarã.E5 )Haꞌe ramo José ombovai: — Ndee Faraó, peteĩ rami guarã ae rexa raꞌu raꞌe. Nhanderuete mbaꞌemo omoingo vaꞌerã rima oikuaa uka ndevy.RD )Haꞌe gui sete hary vaikueꞌi vaꞌe omokõmba sete hary porãgue ikuai vaꞌekue. Haꞌe nunga imbaꞌekuaa vaꞌe kuery pe amombeꞌu rã neĩ peteĩve nomombeꞌu kuaai mbaꞌerã paa — heꞌi. cCA )Haꞌe vaꞌe rire oẽ ju sete hary vaikueꞌi, yvytu haku vaꞌe gui ipirupa rei vaꞌe.WB) )Haꞌe gui ma aexa raꞌu ju peteĩ rembypy re sete hary iporãgue oĩ vaꞌe.A )Omokõmba rire teĩ aexa rã nhomokõ vaꞌekue rami eꞌỹ, ivaikue rei ae okuapy jypy guare rami ae. Haꞌe gui amyĩ.^@7 )Haꞌe gui vaka inhangaikue, ivaikue vaꞌe hoꞌupa ikyra vaꞌe oẽ ypy vaꞌekue.?5 )Haꞌe rire vaka kuery mboae ju oẽ ouvy ikangykue, ivaikue haꞌe inhangaikue. Haꞌe ramigua xee aexa vaꞌeꞌỹ teri Egito yvy haꞌe javi re.n>W )Haꞌe aexa sete vaka ikyra vaꞌe, iporã vaꞌe yy gui oẽ rã. Okaru okuapy ranhe nhuũ rogue re.h=K )Haꞌe ramo Faraó omombeꞌu José pe: — Aexa raꞌu vy yakã Nilo rembe re merami xeꞌaĩ. < )José ombovai vy aipoeꞌi: — Xee eꞌỹ rima aikuaa, Nhanderuete ae ꞌrã oikuaa uka ndee Faraó pe opena porã vy — heꞌi. >;w )Ixupe Faraó aipoeꞌi: — Xee aexa raꞌu vaꞌekue avave rei ndoikuaai mbaꞌerã pa aexa raꞌua. Haꞌe rã ndevy ma aipoꞌea reikuaa vaꞌea oexa raꞌu pyre mbaꞌerã paa. (:K )Haꞌe ramo Faraó ma José oenoĩ uka ramo nhuã gui oguenoẽa pojava. Haꞌe ramo guendyva ojapo, haꞌe oao omboekovia ma vy oo Faraó pe ojexa uka aguã. 9- ) Haꞌe gui roexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague rami meme oiko. Xee ma aikoaty rami ju xemoĩ. Haꞌe rã amboae ma rejyryvipy uka — heꞌi. 8} ) Ore roĩa py oiko avi peteĩ kunumi hebreu vaꞌe xondaro ruvixa rembiguai oiko vaꞌekue. Ore roexa raꞌu vaꞌekue romombeꞌu ramo oikuaa uka mbaꞌerã pa roexa raꞌuague. Peteĩ-teĩ pe roexa raꞌu vaꞌekue haꞌevea rami omombeꞌu orevy.I7 ) Peteĩ pyávy peteĩ-teĩ roexa raꞌu joo rami eꞌỹ-eꞌỹ.|6s ) Nerembiguai kuery pe ndevai vaipa vy xemboty uka karamboae nhuã py xondaro ruvixa ro py, mbojape apoa ruvixa reve.|5s ) Haꞌe rami rã karo re opena vaꞌe ruvixa aipoeꞌi Faraó pe: — Aỹ ma xemaꞌenduꞌa peteĩ ajejavyague re.54e )Koꞌẽ ajeꞌive haꞌe nunga re anho Faraó ipyꞌa oiny vy oenoĩ ukapa imbaꞌekuaa vaꞌe haꞌe guembiguai hiꞌarandu vaꞌe Egito py ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe kuery pe omombeꞌupa oexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ peteĩve jipoi ixupe mbaꞌerã paa omombeꞌu kuaa vaꞌerã. 3 )Haꞌe gui sete hary ivaikueꞌi vaꞌe omokõmba hary porãgue oĩ vaꞌekue. Haꞌe gui Faraó omyĩ. Haꞌe nunga oexa raꞌu. q2] )Haꞌe vaꞌe rire sete hary ju oĩ ivaikueꞌi, yvytu haku vaꞌe omombirupa reiꞌi vaꞌekue ramigua.n1W )Haꞌe gui oke vyve oexa raꞌu ju. Haꞌe vy oexa peteĩ rembypy re sete hary iporã vaꞌe oĩ rã.{0q )Haꞌe gui vaka ivaikue rei, inhangaikue vaꞌe omokõmba merami vaka ikyrave vaꞌe. Haꞌe ramove Faraó omyĩ. /- )Haꞌe vaꞌe rire sete vaka ivaikue, inhangaikue vaꞌe ju yy gui oẽ ouvy ikyrakue rakykue. Oẽ ypy vaꞌekue reve opyta okuapy yy rembe re.l.S )Oexa raꞌu sete vaka ikyra vaꞌe, iporãgue vaꞌe yy gui oẽ vy nhuũ rogue hoꞌu okuapy ramo.- 7 ) Faraó oexa raꞌu vaꞌekue ju José omombeꞌuague Mokoĩ maꞌetỹa py Faraó ju oexa raꞌu. Nilo yakã yvýry merami opuꞌã hoꞌamy.e,E (Haꞌe rami teĩ karo re opena vaꞌe ruvixa naꞌimaꞌenduꞌavei José re, hexarai rive. X++ (Haꞌe rã mbojape apoa ruvixa ma ojyryvipy uka, José omombeꞌu voiague rami.m*U (Karo re opena vaꞌe ruvixa ma omoĩ oikoaty rami ju oiko aguã rami, Faraó po py karo omoĩ aguã.})u (Haꞌe gui mboapy araa py ma ovaẽ Faraó ituiague ára. Haꞌe vaꞌe ára py ngaru ojapo guembiguai kuery haꞌe javi pe. Haꞌe kuery oexaa py omoĩ ju karo re opena vaꞌe ruvixa, haꞌe rã mbojape apoa ruvixa re ma ijayvu omano aguã re."(? (Haꞌe gui mboapy araa py ma Faraó oipeꞌa uka ꞌrã neakã, haꞌe ndereupi ꞌrã yvyra re. Haꞌe rã guyra hoꞌu ꞌrã nderoꞌokue — heꞌi. l'S (Haꞌe ramo José aipoeꞌi ixupe: — Po rami guarã rima raꞌe: Mboapy ajakaꞌi ma mboapy ára.G& (Ajakaꞌi hiꞌáryve oĩ vaꞌe py ma opa marãgua Faraó hoꞌuxe vai vaꞌe oĩ mbojape apoa rembiapo. Haꞌe rã guyra ma hoꞌu okuapy xeakã áry ajakaꞌi araa vaꞌe gui — heꞌi. % ( Mbojape apoa oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague Haꞌe gui mbojape apoa ruvixa ju José mbaꞌemo omombeꞌu porãa oexa vy aipoeꞌi ixupe: — Xee voi aexa raꞌu kuri. Haꞌe gui mboapy ajakaꞌi mbojape oĩa xeakã áry merami araa henoiny.$/ (mbaꞌeta xee ma anhetẽ xererua rive vaꞌekue hebreu kuery yvy gui. Haꞌe gui apy voi mbaꞌeve ndajapoi nhuã py xembotya aguã — heꞌi. "#? (Haꞌe rami avi reiko porã ma vy nemaꞌenduꞌa ke xere. Ajerure xepytyvõ aguã, Faraó oendua py ke nemaꞌenduꞌa xere, kovaꞌe oo gui aẽ aguã,F" ( Haꞌe gui mboapy araa py ma Faraó nemoĩ ju ꞌrã reikoaty rami reiko aguã, nerembiaporã vaꞌekue rejapo ju ꞌrã ipo py karo remoĩ aguã, yma ixupegua karo re repenaaty rami ae ju.l!S ( Haꞌe ramo José aipoeꞌi ixupe: — Po rami guarã rima raꞌe: Mboapy uva rakã ma mboapy ára.  ( Faraó pegua karo xepo py merami areko. Uvaꞌa ajopy vy aumbiri merami karo py. Haꞌe vy Faraó po py merami amoĩ — heꞌi. N ( Uva rembypy re oĩ mboapy hakã. Hoky, ipotypa, hiꞌa ijajupa guive.mU ( Karo re opena vaꞌe oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague Haꞌe ramo karo re opena vaꞌekue José pe omombeꞌu oexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee aexa raꞌu rã peteĩ uva rembypy hiꞌaĩ xerenonde.! (Haꞌe kuery ombovai: — Roexa raꞌu kuri peteĩ mbaꞌe, haꞌe avave rei jipoi mbaꞌerã paa kuaa ukaarã — heꞌi. Haꞌe ramo José aipoeꞌi: — Nhanderuete eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe nunga kuaa ukaarã oiko? Pemombeꞌu haꞌvy xevy pexa raꞌu vaꞌekue. % (Haꞌe ramo oporandu Faraó rembiguai hexeve nhuã py ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu aỹ pendeporiau rei pekuapy? Z/ (Koꞌẽ ajeꞌive reve haꞌe kuerya py José ou vy oexa rã iporiau rei okuapy.a= (Peteĩ pyavyve haꞌe kuery mokoĩve oexa raꞌu, karo re opena vaꞌekue haꞌe mbojape apoare Egito pygua huvixa rembiguai nhuã py ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ oikuaaxe oexa raꞌuague mbaꞌerã paa. b? (Mokoĩve re xondaro ruvixa opena uka José pe. Haꞌe rami py opyta are okuapy nhuã py. U% (Haꞌe rami vy omboꞌa uka xondaro ruvixa ro py, José nhuã py oĩa py ae.vg (Haꞌe ramo guembiguai mokoĩve pe Faraó ivai, karo re opena vaꞌe ruvixa pe, mbojape apoa ruvixa pe guive.[ 3 ( José nhuã py oĩ jave mokoĩ oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague Haꞌe vaꞌe rire Egito pygua huvixa rembiguai kuery, ixupegua karo re opena vaꞌety haꞌe mbojape apoa, mokoĩve ojejavy opatõ pe.*O 'Nhuã re opena vaꞌe mbaꞌeve ndojapoi, José pe anho mbaꞌemo ojapo uka vy. Hexeve Senhor oiko, haꞌe mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi py Senhor omoingo porã.  'Haꞌe ramo José pe ju opena uka nhuã py ikuai vaꞌe haꞌe javive re. Mbaꞌemo ojapoa vaꞌe haꞌe javi re opena haꞌe py.xk 'Haꞌe rami teĩ José reve Senhor oiko vy opena porã hexe. Ojapo nhuã re opena vaꞌe ojou porã aguã rami.{ 'Haꞌe vy ojopy José. Omboꞌa uka nhuã huvixa omboꞌa uka vaꞌekue ikuaia py. Haꞌe rami rã José nhuã py oĩ. mU 'Ipatõ raꞌyxy ixupe “Haꞌe rami nerembiguai ojapo kuri xere” heꞌi rã oendu vy ipoxy vaipa.Z/ 'Haꞌe gui ajapukai atã ramo oka katy onha vy xeyvýry oeja ovy oao — heꞌi. #A 'Haꞌe gui ome pe ju omombeꞌu jypy omombeꞌuague rami ae. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xea py ou kuri hebreu nerembiguairã reru vaꞌekue, xembojaruxe vy.G 'Kunha vaꞌe ijao omoĩ porã oyvýry, ime ngoo py ou ju peve.R  'Ajapukai ratã ramo oendu vy onha ovy oka katy, oao oeja ovy — heꞌi. e E 'oenoĩ tembiguai avakue oo pygua kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pexa ma, kovaꞌe hebreu xeme ogueru vaꞌekue nhanembojaru rei aguã ou. Xea py ou kuri xereve onhenoxe vy. Haꞌe rã xee ajapukai ratã.C  ' Oka katy onha vy oao ipo py oeja ovya kunha vaꞌe oexa vy 9 ' Haꞌe ramo kunha vaꞌe ijao re ojopy vy aipoeꞌi: — Enheno xereve — heꞌi ju. Haꞌe ramo kunha vaꞌe po py oao oeja ovy, onha ovy oka katy. { q ' Haꞌe gui peteĩ ára oo py José ou mbaꞌemo re oikuaa pota aguã. Tembiguai oo pygua kuery neĩ peteĩve noĩ.' ' Koꞌẽ nhavõ kunha vaꞌe ijayvu oikovy José pe. Haꞌe rã ndojapyxakai hexeve onheno aguã, neĩ hexeve oĩ aguã ndojou porãi guive. `; ' Haꞌe voi xegui ndayvatevei kovaꞌe oo py. Mbaꞌeve nomboaxa eꞌỹi apena aguã, ndere eꞌỹ vy, taꞌyxy ae reiko ramo. Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete teko vai ajapo ta, Nhanderuete pe ajejavy vy? — heꞌi.,S 'Haꞌe ramo ndoipotai vy aipoeꞌi opatõ raꞌyxy pe: — Xepatõ ma ndoikuaa potai mbaꞌemo hoo py oĩ vaꞌe re, xepo py omboaxapa oguereko vaꞌe haꞌe javi.mU 'Haꞌe vaꞌe rire ipatõ raꞌyxy openaxe oikovy José re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Enheno xereve. K 'Haꞌe ramo Potifar opa mbaꞌe José po py omboaxapa, mbaꞌemo re opena vaꞌerã omoĩ vy mbaꞌeve re ndoikuaa potavei mbojape hoꞌu vaꞌerã eꞌỹ vy. José ma imbaraete, iporã guive. K 'Ngoo haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re opena ukaa ára guive José re vy Senhor omoingo porã Egito pygua ro. Opa mbaꞌe oguereko vaꞌe, hoo pygua, mbaꞌety rupi voi Senhor omoingo porã. 'Haꞌe rami vy ojou porã José. Omoĩ ngoo py ikuai vaꞌe haꞌe javi re opena aguã. Opa mbaꞌe oguereko vaꞌe omboaxapa ipo py.lS 'Potifar voi oexa hexeve Senhor oikoa, haꞌe mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi py Senhor omoingo porãa.A 'José reve Senhor oiko ramo oiko porã Egito pygua ro py.? { ' Potifar ro py José oikoague Haꞌe gui Ismael regua kuery Egito katy José ogueraa okuapy rire haꞌe kuery gui Faraó rembiguai xondaro ruvixa Potifar hery vaꞌe ju ojogua.j~O &Haꞌe gui ma tyvy ju itui ipo rupi nhimbo pytã ojokuaa vaꞌekue reve. Haꞌe vy omboery Zera. T}# &Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe opo omoinge ju ramo amboae ju itui. Haꞌe rã aipoeꞌi: — Mbaꞌexa tu remopaꞌũ rejuvy? — heꞌi vy omboery Perez. Tery Perez ma “Omopaꞌũ vaꞌe” ꞌea. 4|c &Ituiꞌi jave peteĩ omoĩ opo oka katy. Ixy re opena vaꞌe ojopy vy ipo rupi ojokua nhimbo pytã vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma haꞌe ranhe omoẽ opo.R{ &Kyrĩ vaꞌe oikuavã aguã ára ovaẽ ramo mokoĩꞌi oguereko hyru py.:zo &Haꞌe ramo Judá oexa kuaa vy aipoeꞌi: — Haꞌe ma xegui heko porãve vaꞌe oiko, imerã xeraꞌy Selá nameꞌẽi rire — heꞌi. Haꞌe vaꞌe rire nonhenovei hexeve. Ky &Oguenoẽ heruvy ramo aipoeꞌi uka ome rukue pe: — Kovaꞌe ja gui ae areko kyrĩ vaꞌe. Peikuaa pota ke mavaꞌe mbaꞌe pa kovaꞌe carimbo ixã revegua haꞌe kovaꞌe popoka — heꞌi. \x3 &Haꞌe gui mboapy jaxy raiꞌi jave Judá pe aipoꞌea: — Nderaꞌy raꞌyxykue Tamar tu itavy rei raꞌe, oguereko ma kyrĩ vaꞌe — ꞌea. Haꞌe ramo Judá aipoeꞌi: — Penoẽ na oka py peapypa aguã. w/ &Judá ombovai: — Tove ipo py ae topyta aeja vaꞌekue, nhandejojaia rei eꞌỹ aguã. Ixupe guarã kavara araa uka teĩ nderejoui — heꞌi. Cv &Haꞌe gui Judá oĩa py ju irũ ojevy vy aipoeꞌi: — Xee ndajoui kunha vaꞌe. Haꞌe rami avi avakue haꞌe pygua “Apy tu ndoikoi ri jepi itavy rei vaꞌe”, heꞌi okuapy xevy. ouY &Haꞌe vy oporandu haꞌe pygua avakue pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mamo tu oĩ kunha itavy rei vaꞌe Enaim rexeiꞌi tape oo vaꞌe py oĩ vaꞌekue? Haꞌe kuery ombovai: — Apy tu ndoikoi ri jepi itavy rei vaꞌe — heꞌi. -tU &Haꞌe vaꞌe rire oĩague py Judá ogueraa uka kavara oirũ Adulão pygua pe, kunha vaꞌe gui ogueru ju aguã ipo py oeja vaꞌekue. Oo teĩ ndojoui kunha vaꞌe.osY &Haꞌe vy opuꞌã ovy vy omboi ngova moꞌãa. Omoĩ ju ao imeveꞌỹ vaꞌe regua omboi vaꞌekue. r &Judá oporandu: — Mbaꞌe nunga haꞌvy reipota aeja? Kunha vaꞌe ombovai: — Nembaꞌe carimbo ixã reve, haꞌe ndepopoka ndepo py rereko vaꞌe — heꞌi. Omeꞌẽmba vy onheno kunha vaꞌe reve. Haꞌe gui kunha vaꞌe oguerekoꞌi taꞌy.aq= &Haꞌe ombovai: — Ndea py aru ruka ꞌrã peteĩ kavara xerymba kuery ikuaia gui — heꞌi. Haꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Kavara reru ruka eꞌỹa ja eja ranhe xevy mbaꞌemo areko vaꞌerã — heꞌi. Tp# &Haꞌe rami vy hexe onhemboja ovy vy aipoeꞌi: — Eju, jaa nhanheno — heꞌi, guaꞌy raꞌyxykue oexa kuaa eꞌỹ vy. Kunha vaꞌe oporandu: — Mbaꞌe tu haꞌvy remeꞌẽ ta nhanheno aguã re? Xo+ &Haꞌe gui Judá oexa vy “Itavy rei vaꞌe po” heꞌi, ngova omoꞌã ramo.n{ &Haꞌe ramo oao imeveꞌỹ vaꞌe regua onhemondea omboekovia, ngova guive omoꞌã ojexa kuaa uka eꞌỹ aguã. Oguapy oiny Enaim rokẽ rexei Timna katy tape oo vaꞌe py, mbaꞌeta oikuaa Selá tuja ma vaꞌeri taꞌyxyrã nomeꞌẽi teria. ymm & Haꞌe Tamar pe aipoꞌea: — Neme rukue rako ou oiny Timna katy, guymba vexaꞌi rague ojaya aguã — heꞌi.;lq & Yma ma rire Judá raꞌyxy Sua rajy vaꞌe omano. Haꞌe vaꞌe gui Judá ipyꞌa porã ju vy oo guymba kuery vexaꞌi rague ojaya aguã Timna py, oirũ Hira Adulão pygua reve. 0k[ & Haꞌe ramo Judá aipoeꞌi guaꞌy raꞌyxykue Tamar pe: — Eiko imeveꞌỹ vaꞌe ranhe nderu ro py, xeraꞌy Selá tuja peve — heꞌi. Mbaꞌeta ojeupe aipoeꞌi: “Kovaꞌe xeraꞌy voi guykeꞌy kuery rami omano eꞌỹ aguã”, heꞌi vy. Haꞌe ramo Tamar oo vy nguu ro py ju oiko. ljS & Haꞌe rami ojapo ramo Senhor ndojou porãi. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe rekove voi oipeꞌa avi. hiK & Haꞌe rami teĩ Onã oikuaa taꞌy oiko vaꞌerã vaꞌe taꞌy ae eꞌỹ oiko ꞌrãa. Haꞌe rami vy guykeꞌy raꞌyxykue reve onheno nhavõ ojapo yvy py hoꞌapa aguã rami, tykeꞌy raꞌyrã rami oiko eꞌỹ aguã."h? &Haꞌe ramo guaꞌy Onã pe ju Judá aipoeꞌi: — Ereko nderykeꞌy raꞌyxykue. Nhanderekorã vaꞌekue rami vy ereko, nderykeꞌy raꞌyrã rami pereko aguã — heꞌi. Haꞌe kuery reko rami vy amongue taꞌy eꞌỹ re omano ramo tyvy ju oiko ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe re omenda aguã rami, tyvy raꞌy oiko aguã omano vaꞌekue raꞌy rami . Haꞌe nunga re saduceu kuery oporandu okuapy Jesus pe g &Haꞌe rã Judá raꞌy tujave vaꞌe ma teko vai rupi anho oiko Nhanderuete renonde. Haꞌe ramo Senhor oipeꞌa hekove. Tf# &Haꞌe gui Judá ojou guaꞌy jypy guare Er raꞌyxyrã, Tamar hery vaꞌe.e &Peteĩgue ju oguereko ramo amboae avaꞌi ituiꞌi. Haꞌe vaꞌe rery ma Selá. Quezibe tekoa py oikoa py oikuavãꞌi. Nd &Oguerekove ju amboae kyrĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ixy omboery Onã.Gc &Haꞌe gui oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe, avaꞌi. Tuu omboery Er.bb? &Haꞌe py Judá oexa peteĩ kunha Canaã pygua Sua rajy. Guaꞌyxyrã ogueru vy oguereko./a [ & Judá haꞌe taꞌy raꞌyxykue Tamar rekokue oĩa Haꞌe vaꞌe jave py Judá guyvy kuerya gui ojepeꞌa vy oiko peteĩ Adulão pygua, Hira hery vaꞌe ro py.` %$Haꞌe vaꞌe jave Midiã regua kuery ma Egito yvy py ju ovende José, Faraó rembiguai xondaro ruvixa Potifar hery vaꞌe pe. _ %#Haꞌe ramo taꞌy haꞌe tajy kuery haꞌe javive joguerupa ombopyꞌa porã aguã. Haꞌe rã haꞌe ma nonhembopyꞌa porã ukai. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ajaeꞌo reve ꞌrã xenheꞌẽ oo xeraꞌy oĩa py — heꞌi. Haꞌe rami vy tuu ojaeꞌo vaipa. ^ %"Haꞌe rami vy Jacó oao omondoropa vy ajukue voxa guigua py ju onhemonde. Mbovy ára re rei eꞌỹ ipyꞌa vai oikovy guaꞌy re.3]a %!Haꞌe gui tuu kamixa puku oexa kuaa vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy mbaꞌe rima. Vixo kaꞌaguy regua rima hoꞌu raꞌe. Anhetẽ José omondoropa ꞌrã raꞌe — heꞌi.K\ % Haꞌe vy kamixa puku ijyva puku vaꞌe omondouka, nguua py ogueraa uka. Haꞌe vy aipoeꞌi uka okuapy: — Kovaꞌe rojou. Exa pota nderaꞌy mbaꞌe pa tyrã pa haꞌeꞌỹa — heꞌi uka. O[ %Haꞌe ramo José kamixa puku ojopy vy kavara ojuka vy ombovypa huguy. Z %Oo ju guykeꞌy kuerya py. Aipoeꞌi: — Kunumi vaꞌe noĩvei pe py. Haꞌe rami rire xee marã katy ꞌrã tu aa? — heꞌi. 3Ya %Haꞌe gui Rúben yvykua py omaꞌẽ aguã ou ju ramo José noĩvei ma haꞌe py. Haꞌe ramo oao omondoro. Haꞌe kuery omondoro ꞌrã oao ndovyꞌaia oexa uka vy. tXc %Mbaꞌemo vendea Midiã pygua kuery oaxa ojeꞌoivy ramo José rykeꞌy kuery ojopy vy oguenoẽ yvykua gui. Ismael regua kuery pe ovende vinte hatãꞌi vaꞌe prata guigua re. Haꞌe rã haꞌe kuery ma Egito yvy katy ogueraa José. -WU %Peju, nhavende Ismael regua kuery pe, hexe nhandepo nhamoĩ eꞌỹ aguã, mbaꞌeta nhanderyvy nhanderoꞌo ae oiko — heꞌi. Haꞌe ramo tyvy kuery ojou porã. V %Haꞌe gui Judá aipoeꞌi guyvy kuery pe: — Mbaꞌe tu jajou ꞌrã nhanderyvy jajukaague re, haꞌe huguy nhamoẽague nhanhomia re?YU- %Haꞌe gui oguapy okuapy okaru aguã. Omaꞌẽ vy oexa Ismael regua kuery Gileade gui ou okuapy vaꞌe. Guymba camelo áry ogueru heakuã porã vaꞌe, bálsamo haꞌe mirra. Egito yvy katy ogueraa henoiny. 9To %Ojopy vy omombo yvykua yy oĩ eꞌỹ vaꞌe py. zSo %Haꞌe gui José guykeꞌy kuerya py ovaẽ ramove ojopy, omboi ikamixa puku ijyva puku vaꞌe onhemonde oikovya.WR) %Ndaꞌevei nhamoẽ aguã huguy. Yvykua tekoa eꞌỹa py oĩ vaꞌe py pemombo teĩ hexe pemoĩ eme pendepo — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu haꞌe kuery po gui ogueraa jepexe vy tuua py ju omondouka aguã. Q %Haꞌe rami ijayvu rã tykeꞌy Rúben oendu vy ogueraa jepe haꞌe kuery po gui. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei jajuka aguã.OP %Peju ke aỹ, jajuka. Nhamombo yvykua py, haꞌe nhamombeꞌu ꞌrã vixo kaꞌaguy regua hoꞌuague rami. Haꞌe rami vy jaexa ꞌrã mbaꞌe pa oexa raꞌuague gui oiko raꞌea — heꞌi okuapy. IO %Joupe-upe aipoeꞌi: — Pee ma ou oiny oexa raꞌu kuaa vaꞌe!jNO %Mombyry rupi ou reve haꞌe kuery oexa vy ovaẽ eꞌỹ mbove jogueroayvu okuapy ojuka aguã re.lMS %Haꞌe rã ava vaꞌe aipoeꞌi: — Apy gui ojeꞌoipa ju ma. Mbaꞌeta aendu aipoeꞌi rã: “Jajeꞌoi apy gui Dotã katy ju” heꞌi okuapy ramo. — Haꞌe ramo José oo guykeꞌy kuery rakykue. Haꞌe vy Dotã py ojou. tLc %Ombovai: — Keꞌy kuery rima aeka aikovy. Emombeꞌu ke mamo pa mymba kuery oguereko okuapya — heꞌi. jKO %Opa rupi rei José oiko rã peteĩ ava ovaexĩ. Haꞌe vy oporandu: — Mbaꞌe tu reka reikovy? J} %Israel aipoeꞌi: — Tereo aỹ. Exa marã rami pa nderykeꞌy kuery ikuaia, haꞌe xerymba kuery mbaꞌexa pa ikuaia guive exa pota. Haꞌe gui eju xevy remombeꞌu aguã — heꞌi. Haꞌe rami vy Hebrom yvyꞌã guy gui omondouka Siquém katy. 3Ia % Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi José pe: — Xerymba kuery re nderykeꞌy kuery opena okuapy Siquém py. Romondouka ꞌrã haꞌe kuerya py. José ombovai: — Apy ma aĩ. \H3 % Haꞌe gui tykeꞌy kuery oo nguu rymba kuery vexaꞌi re opena aguã Siquém katy.hGK % Tykeꞌy kuery ma ndoayvuvei okuapy. Haꞌe rã tuu ma haꞌe nungakue omoĩ porã opyꞌa re. F3 % Nguu haꞌe guykeꞌy kuery pe omombeꞌu ramo tuu ixupe ijayvu ete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu haꞌe nunga rexa raꞌu? Haꞌe rami vy ore kuery — xee, ndexy, nderykeꞌy kuery — yvy re orerova romovaẽmba ꞌrã ri tyꞌy nerenonde re roĩ vy? — heꞌi.E) % Haꞌe gui amboae ju José oexa raꞌu. Guykeꞌy kuery pe omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Aexa raꞌu avi peteĩ mbaꞌe. Haꞌe vy aexa kuaray, jaxy haꞌe jaxy-tata onze ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery xerenonde re merami ikuai vy ngova yvy re omovaẽmba okuapy — heꞌi. vDg %Haꞌe ramo tykeꞌy kuery aipoeꞌi: — Haꞌe rami vy ndee ri tyꞌy oreruvixarã reiko? Ndee ri tyꞌy orere ndepoꞌaka ta? — heꞌi okuapy. Haꞌe rami ipoxypave okuapy oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌu ramo, ijayvua ojou vai vy. fCG %Mbaꞌety py merami nhandekuai mbaꞌemo aju jokuaa rupi. Haꞌe vaꞌe mbyte py xee ajokua vaꞌekue opuꞌã hoꞌamy. Haꞌe rã peẽ pejokua vaꞌekue ma ombojere vy xembaꞌe renonde re ojeroꞌa okuapy — heꞌi. uBe %mbaꞌeta haꞌe kuery pe aipoeꞌi rire: — Ajerure pẽvy, pendu ke amombeꞌu rã aexa raꞌu vaꞌekue.uAe %Haꞌe gui José oexa raꞌu peteĩ mbaꞌe, haꞌe guykeꞌy kuery pe omombeꞌu. Haꞌe ramo ipoxypave ju,@% %Haꞌe gui tykeꞌy kuery ma haꞌe kuery gui tuu José oayvuvea oexa vy ndaꞌijaꞌevei hexe. Hexeve ijayvu porã aguã voi ndaꞌevevei. ?+ %Tuu Israel ma guaꞌy kuery haꞌe javi gui oayvuve José, tujaꞌi ma vy taꞌy rire. Haꞌe rami vy ikamixa pukurã ojapo, ijyva puku vaꞌe.> %Po rami ma Jacó kuery rekokue. Taꞌy José dezessete maꞌetỹ oguereko jave vexaꞌi re opena oikovy guykeꞌy kuery reve. Kunumi teri jave tuu rembiguai piꞌa kuery reve oiko, Bila haꞌe Zilpa piꞌa kuery reve. Haꞌe kuery reko omombeꞌu riae nguu pe.y= o % Tykeꞌy kuery guyvy José ovendeague Jacó ma yvy tuu oguata oikovyague rupi ae ju oiko, Canaã yvy re. ?<y $+Magdiel haꞌe Irã. Haꞌe vaꞌe kuery ma Edom pygua ruvixa ikuai. Haꞌe kuery rery ma ijyvy hekoa rery joo ramigua ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma Edom kuery ru Esaú ramymino ikuai. ;9 $*Quenaz, Temã, Mibzar,:9 $)Oolibama, Elá, Pinom,91 $(Po rami ma Esaú ramymino huvixa ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery rery, hetarã kuery rery haꞌe hekoa rery ma joo ramigua: huvixa Timna, Alva, Jetete,8) $'Acbor raꞌy Baal-Hanã omano ramo hekovia oĩ Hadar. Tetã opena oikovya ma Pau. Taꞌyxy ma Meetabel oiko, Matrede rajy, Me-Zaabe ramymino. <7u $&Saul omano ramo hekovia oĩ Acbor raꞌy Baal-Hanã.f6G $%Samlá omano ramo hekovia oĩ Saul, Reobote tetã Eufrates yakã yvyꞌiry oĩ vaꞌe guigua.;5s $$Hadade omano ramo hekovia oĩ Masreca pygua Samlá.49 $#Husão ju omano ramo hekovia oĩ Bedade raꞌy Hadade. Haꞌe vaꞌe ma Moabe yvy re Midiã pygua kuery ojuka vaꞌekue. Tetã opena oikovya ma Avite.A3 $"Jobabe omano ramo hekovia oĩ temanita yvy guigua Husão.F2 $!Belá omano ramo hekovia oĩ Bozra pygua Zerá raꞌy Jobabe.Q1 $ Beor raꞌy Belá oĩ Edom pygua ruvixa. Tetã opena oikovya ma Dinabá.s0a $ Povaꞌe kuery ma Edom yvy re huvixa kuery ikuai, Israel kuery ruvixave oĩ eꞌỹ mbove.s/a $Disom, Eser haꞌe Disã. Haꞌe vaꞌe kuery ma horeu kuery ruvixa ikuai, Seir yvy re hekoa vaꞌe meme. O. $Horeu kuery ruvixa ikuai vaꞌe ma huvixa Lotã, Sobal, Zibeão, Aná,--W $Disã raꞌy kuery ma Uz haꞌe Arã.7,k $Eser raꞌy kuery ma Bilã, Zaavã haꞌe Acã.A+ $Disã raꞌy kuery ma Hendã, Esbã, Itrã haꞌe Querã.8*m $Aná raꞌy kuery ma Disom haꞌe tajy Oolibama.!)= $Zibeão raꞌy kuery ma Aiá haꞌe Aná. Aná ma tekoa eꞌỹa py yvu haku vaꞌe ojou rakaꞌe, nguu Zibeão rymba kuery mburika re opena oikovya py.G( $Sobal raꞌy kuery ma Alvã, Manaate, Ebal, Sefô haꞌe Onã.H' $Lotã raꞌy kuery ma Hori haꞌe Homã. Lotã reindy ma Timna.}&u $Disom, Eser haꞌe Disã. Haꞌe vaꞌe kuery ma horeu kuery ruvixa, horeu regua Seir raꞌy meme ikuai Edom yvy re.% $ Povaꞌe kuery ma horeu regua Seir raꞌy kuery haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe: Lotã, Sobal, Zibeão, Aná,U$% $Haꞌe kuery, huvixa kuery guive Esaú ramymino meme ikuai. Haꞌe ma Edom. +#Q $Haꞌe rã Esaú raꞌyxy Oolibama piꞌa kuery ma huvixa Jeús, Jalão haꞌe Coré. Haꞌe vaꞌe huvixa kuery ma Esaú raꞌyxy Oolibama Aná rajy memby ikuai.L" $Haꞌe rã Esaú raꞌy Reuel raꞌy kuery ma huvixa Naate, Zerá, Samá haꞌe Mizá. Haꞌe vaꞌe Reuel raꞌy kuery ma huvixa meme ikuai Edom yvy re. Esaú raꞌyxy Basemate remiarirõ ikuai.!% $Coré, Gaetã haꞌe huvixa Amaleque. Haꞌe vaꞌe Elifaz raꞌy kuery huvixa meme ikuai, Edom yvy re oiko vaꞌekue. Ada remiarirõ ikuai. % $Povaꞌe kuery ma Esaú raꞌy kuery huvixa ikuai vaꞌe: Esaú raꞌy jypyꞌigua Elifaz raꞌy kuery ma huvixa Temã, Omar, Zefô, Quenaz, $Haꞌe rã Esaú raꞌyxy jevy Oolibama ma Aná rajy, Zibeão ramymino oiko. Esaú gui oguereko Jeús, Jalão haꞌe Coré.  $ Haꞌe gui Reuel raꞌy kuery ma Naate, Zerá, Samá haꞌe Mizá. Haꞌe vaꞌe kuery ma Esaú raꞌyxy Basemate remiarirõ.0[ $ Esaú raꞌy Elifaz ma guaꞌyxy jevy oguereko, Timna hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Elifaz gui oguereko Amaleque. Haꞌe vaꞌe kuery ma Esaú raꞌyxy Ada remiarirõ.I $ Elifaz raꞌy kuery ma Temã, Omar, Zefô, Gaetã haꞌe Quenaz.{q $ Po rami ma Esaú raꞌy kuery rery: Esaú raꞌyxy Ada piꞌa Elifaz, haꞌe Esaú raꞌyxy Basemate piꞌa Reuel.M $ Povaꞌe ma Esaú ramymino kuery, edomita kuery Seir yvyty re ikuai.M $Haꞌe rami vy Esaú Edom avi hery vaꞌe oo vy Seir yvyty re oiko.  $mbaꞌeta haꞌe kuery oguerekopa vy ndaꞌevei joa py ikuaive aguã. Yvy ikuaia re ma noĩvei hymba kuery omongaru aguã, heta ete ramo.~w $Esaú ogueraapa guaꞌyxy kuery, guaꞌy kuery, guajy kuery, ngoo py oguereko vaꞌe kuery haꞌe javi, guymba kuery, vaka haꞌe mbaꞌemo Canaã yvy re oĩ jave ojou vaꞌekue haꞌe javi. Amboae yvy re ju ogueraapa guyvy Jacó gui ojaꞌo vy, $Oolibama oguereko Jeús, Jalão haꞌe Coré. Haꞌe vaꞌe kuery ma Esaú raꞌy kuery Canaã yvy re ituiꞌi vaꞌekue. G $Esaú gui Ada oguereko Elifaz, haꞌe Basemate oguereko Reuel.5g $haꞌe Ismael rajy Nebaiote reindy Basemate. ! $Esaú guaꞌyxyrã ojou Canaã py ikuai vaꞌe rajy kuery regua: heteu regua Elom rajy Ada, heveu regua Zibeão raꞌy Aná rajy Oolibama,R ! $ Po rami ma Esaú ramymino kuery rery. Hery mboae ma Edom. *O #Haꞌe gui Isaque ipytuẽ atã vy omano tujaꞌi vaipa ma vy. Haꞌe ramo heraa guamoĩ kuerya py. Haꞌe ramo taꞌy kuery Esaú haꞌe Jacó ae onhono porã. 2a #Isaque cento e oitenta maꞌetỹ re oiko. #Haꞌe gui nguu Isaque-a py ju Jacó ou Manre Quiriate-Arba re oĩ jave py. Haꞌe vaꞌe ma Hebrom, Abraão haꞌe Isaque ikuaiague.|s #Lia rembiguai Zilpa piꞌa ma Gade haꞌe Aser. Haꞌe vaꞌe kuery Jacó raꞌy Padã-Arã py ituiꞌi vaꞌekue. ; s #Raquel rembiguai Bila piꞌa ma Dã haꞌe Naftali./ [ #Raquel piꞌa ma José haꞌe Benjamim.  # , Lia piꞌa kuery ma Jacó raꞌy jypy guare Rúben, haꞌe gui Simeão, Levi, Judá, Issacar haꞌe Zebulom.= u #Haꞌe vaꞌe yvy re Israel oiko jave py taꞌy Rúben oo vy onheno nguu raꞌyxy jevy Bila reve. Haꞌe ramo Israel oikuaa. Haꞌe javi vy doze ikuai rakaꞌe Jacó raꞌy kuery. [ 1 #Haꞌe gui Israel ojepeꞌa ju vy oorã ojapo Éder py torre oĩ vaꞌe rovai re. dC #Raquel rupa áry Jacó omopuꞌã peteĩ ita ijytarã. Haꞌe vaꞌe ma aỹ reve hiꞌaĩ.nW #Haꞌe gui Raquel omano ramo onhono porã Efrata katy tape oo vaꞌe yvýry. Haꞌe vaꞌe ma Belém.vg #Haꞌe gui omano rã inheꞌẽ ojepeꞌa ovy jave omboery Benoni. Haꞌe rã tuu ma omboery Benjamim. Tery Benoni ma “Xepiꞌa xeraxya guigua” ꞌea. Haꞌe rã Benjamim ma “Xeraꞌy xepo aiporu kuaa regua oĩ vaꞌe” ꞌea. {q #Imemby raxy ramo hexe opena vaꞌe aipoeꞌi: — Enhemondyi eme. Kovaꞌe voi ma reikuavã nho ꞌrã — heꞌi.%E # Benjamim ituiꞌi ramo Raquel omanoague Betel gui ojeꞌoive ju. Efrata py ovaẽ raiꞌia py Raquel oikuavã opiꞌa. Haxy vaipa ete reve oikuavã.E #Henda hexeve Nhanderuete ijayvuague ma Jacó omboery Betel. + #Haꞌe ramo Jacó reve Nhanderuete ijayvu oinyague py ixupe omopuꞌã peteĩ ita ijytarã rami. Hiꞌáry onhoẽ guive mbaꞌemo, azeite avi.H # Ixugui Nhanderuete ojepeꞌa vy ijayvu oinyague gui ojeupi ju. ,S # Ndevy ju ameꞌẽ ꞌrã yvy Abraão haꞌe Isaque pe ameꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe gui ndee ndereikovei ma rire neramymino kuery pe ju ꞌrã ameꞌẽ — heꞌi..W # Aipoeꞌive ju: — Xee ma Penderuete ipoꞌakapa vaꞌe aiko. Nderaꞌy reta ke. Ndegui oiko ꞌrã peteĩ regua, haꞌe gui heta regua ju ꞌrã, huvixa kuery voi.!~= # Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nderery ma Jacó. Aỹ guive ma Jacó veꞌỹ ma, haꞌe rã Israel ꞌrã nderery — heꞌi. Haꞌe rami vy omboery Israel. |}s # Haꞌe gui Padã-Arã gui Jacó ou ma ramo Nhanderuete teĩgue ju ojexa uka ixupe. Haꞌe rami vy ogueroayvu porã.c|A #Haꞌe py omano Rebeca mongakuaare Débora. Haꞌe ramo onhono porã Betel guy katy carvalho hiꞌaĩ vaꞌe guy py. Haꞌe vaꞌe yvyra omboery Alom-Bacute. Tery Alom-Bacute ma “Carvalho ojaeꞌopaague” ꞌea. U{% #Haꞌe py ma Jacó ojapo altar. Haꞌe vaꞌe henda omboery El-Betel, haꞌe py guykeꞌy gui ojava ovy jave Nhanderuete ojexa uka rire. Tery El-Betel ma “Betel py Nhanderuete ojekuaa ague” ꞌea. z #Haꞌe rami vy Jacó hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javive reve ovaẽmba Luz tetã Betel ꞌepy vaꞌe py, Canaã yvy re oĩ vaꞌe py.?yy #Haꞌe gui ma ojeꞌoi. Nhanderuete ojapo haꞌe katy rai-raiꞌi tetã oĩ vaꞌe pygua kuery okyjea oendu aguã rami. Haꞌe ramo avave rei ndojeꞌoiai Jacó raꞌy kuery rakykue.px[ #Haꞌe ramo Jacó po py omboaxapa mbaꞌemo raꞌangaa amboae kuery guigua oguereko vaꞌekue haꞌe javi. Namixã oguereko vaꞌekue voi omboaxapa. Haꞌe ramo Jacó ojatypa yvyra carvalho Siquém katyꞌi hiꞌaĩ vaꞌe guy py. 7wi #Nhapuꞌã ke, jajeꞌoi Betel katy. Haꞌe py ma ajapo ꞌrã peteĩ altar Nhanderuete ajexavai rei rã xerepy vaꞌekue pe, aguata aikovya rupi xereve oiko rire — heꞌi.pv[ #Haꞌe ramo Jacó ijayvu ngoo pygua kuery haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pemombo ke mbaꞌemo raꞌangaa amboae kuery guigua penembyte pereko vaꞌe. Pejekyꞌaꞌo ukapa. Pendeao voi pemboekoviapa.qu _ # Betel py Jacó altar ojapoague Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi Jacó pe: — Epuꞌã ke, tereo ju Betel katy. Haꞌe py eiko, ejapo peteĩ altar Nderuete nderykeꞌy Esaú gui rejava jave ojexa uka vaꞌekue pe — heꞌi.  p~y}}|W{{7zuyyVxww+vfuutssirqq{pooZonDmm/llkGjBiihhgff!ed{d:cba`__^^]])\[]ZZbYY_XlWTVUU&T7SSRKQQLPONMML~KKJIHHCGFFFEED#CCByAA5@O??e>Z=7<%;H::P9p8877U66*55433>11802/.|. -u,,,+P**<)((?'W&&+%$##"K!!; xtl3\.G ] z 9 ' K ;-T'= 5 e . Haꞌe vaꞌe avakue ma vexaꞌi haꞌe vaka re openaa rupi ikuai. Oguerupa guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka, mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi reve”, haꞌe ꞌrã.r _ .Haꞌe gui José aipoeꞌi guykeꞌy kuery haꞌe nguu ro pygua kuery haꞌe javi pe: — Xee aa ju ta ranhe. Faraó pe aipoaꞌe ꞌrã: “Keꞌy kuery haꞌe xeru ro pygua kuery haꞌe javi Canaã yvy re ikuaia gui oupa ma xea py. { .Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi guaꞌy José pe: — Aỹ ma amano teĩ haꞌeve ma, reikove reve roexa rire — heꞌi. / .Haꞌe gui José ma karóxa oguereko katu vy oo ovaexĩ nguu Israel Gósen re. Ixupe ojexa uka vy ijajuꞌy rupi oikuavã areꞌi ojaeꞌo reve. -U . Nguu reve José nhovaexĩague Jacó guenonde re omondouka Judá José-a py, Gósen katy tape oo vaꞌe oikuaa aguã. Haꞌe rami vy Gósen yvy re ovaẽmba.) .José raꞌy kuery Egito py oiko vaꞌekue ma mokoĩ ikuai. Jacó ro pygua kuery Egito py oo vaꞌekue haꞌe javi vy setenta ikuai rakaꞌe. ~w .Haꞌe rami py Jacó reve Egito katy oo vaꞌekue ma sessenta e seis ikuai, taꞌy raꞌyxy kuery jaipapa eꞌỹ re.(K .Haꞌe vaꞌe kuery ma Jacó raꞌy kuery, Bila piꞌa meme. Haꞌe vaꞌe ma Labão guajy Raquel rembiguairã omeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe javi vy sete ikuai. C .Naftali raꞌy kuery ma Jazeel, Guni, Jezer haꞌe Silém.'K .Haꞌe gui Dã raꞌy ma Husim.fG .Haꞌe vaꞌe kuery ma Jacó raꞌy kuery, Raquel piꞌa meme. Haꞌe javi vy catorze ikuai. hK .Benjamim raꞌy kuery ma Bela, Bequer, Asbel, Gera, Naamã, Ei, Rôs, Mupim, Hupim haꞌe Arde.9 .José raꞌy kuery Egito py oiko vaꞌekue ma Manassés haꞌe Efraim. Haꞌe kuery ma Asenate piꞌa ikuai. Ixy ma Om pegua sacerdote Potífera rajy.J~ .Haꞌe gui Jacó raꞌyxy Raquel piꞌa ma José haꞌe Benjamim.?}y .Haꞌe vaꞌe kuery ma Zilpa piꞌa meme, Jacó raꞌy haꞌe rajy kuery. Zilpa ma Labão guajy Lia rembiguairã omeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe kuery haꞌe javi vy ma dezesseis ikuai. z|o .Aser raꞌy kuery ma Imna, Isvá, Isvi, Berias haꞌe heindy Sera. Berias raꞌy kuery ma Héber haꞌe Malquiel.\{3 .Haꞌe gui Gade raꞌy kuery ma Zifiom, Hagi, Suni, Esbom, Eri, Arodi haꞌe Areli.Pz .Haꞌe vaꞌe kuery ma Jacó ramymino ikuai, Lia piꞌa meme, Padã-Arã py oiko vaꞌekue. Tajy Diná voi haꞌe pygua. Haꞌe vaꞌe taꞌy kuery, tajy kuery haꞌe javi vy ma trinta e três ikuai.;ys .Zebulom raꞌy kuery ma Serede, Elom haꞌe Jaleel.>xy . Issacar raꞌy kuery ma Tola, Puva, Jó haꞌe Sinrom."w? . Judá raꞌy kuery ma Er, Onã, Selá, Perez haꞌe Zera. Haꞌe rã Er haꞌe Onã ma Canaã yvy re ae omano. Perez raꞌy kuery ma Hezrom haꞌe Hamul.:vq . Levi raꞌy kuery ma Gérson, Coate haꞌe Merari.cuA . Simeão raꞌy kuery ma Jemuel, Jamim, Oade, Jaquim, Zoar haꞌe Canaã pygua piꞌa Saul.At . Rúben raꞌy kuery ma Enoque, Palu, Hezrom haꞌe Carmi.{sq .Po rami ma Israel raꞌy kuery nguu Jacó reve Egito katy oo vaꞌekue rery: Rúben ma Jacó raꞌy tujave vaꞌe.~rw .Guaꞌy kuery, guaꞌy raꞌy kuery, guajy kuery, guaꞌy rajy kuery, haꞌe kuery haꞌe javi ogueraapa Egito katy. q .Ogueraapa guymba kuery vaka haꞌe Canaã yvy re oiko jave ojou vaꞌekue haꞌe javi. Oopa Egito katy, Jacó, hamymino kuery guive.,pS .Haꞌe gui Berseba gui Jacó oguatave ovy. Israel raꞌy kuery ogueraa nguu Jacó, guaꞌy kuery haꞌe guaꞌyxy kuery Faraó karóxa heraarã ombou vaꞌekue py. o; .Xee aa ꞌrã ndereve Egito katy. Arakaꞌeve rã ajapo ꞌrã haꞌe gui pejevy ju aguã rami. Remano ramo José ae ꞌrã omboty nderexa — heꞌi. ,nS .Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Xee ma Nderuete, nderu Ruete aiko. Ekyje eme Egito yvy re reo aguã, mbaꞌeta haꞌe py ndegui amoingo ꞌrã peteĩ regua heta vaꞌe.tmc .Pyávy Israel pe Nhanderuete ojexa uka vy aipoeꞌi: — Jacó! Jacó! Ombovai: — Apy ma aĩ — heꞌi. Yl / . Egito yvy katy Jacó ro pygua kuery ojeꞌoiague Haꞌe gui Israel opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve oo vy Berseba py ranhe ovaẽ. Haꞌe py ma mbaꞌemo omeꞌẽ nguu Isaque Ruete pe ombojerovia vy. k9 -Haꞌe rami vy Israel aipoeꞌi: — Haꞌeve ma. Xeraꞌy José anhetẽ oikove teri raꞌe. Xee aa ta amano eꞌỹ mbove aexa ju aguã — heꞌi. j+ -José ijayvuague omombeꞌupa rã tuu Jacó oendu vy, haꞌe karóxa heruarã José omondouka vaꞌekue oexa vy mae ma oendu ju ipyꞌa guaxua.Ii -Nguu pe aipoeꞌi okuapy: — José oikove teri. Haꞌe ma Egito yvy jave re opena vaꞌe oiko — heꞌi okuapy. Haꞌe ramigua oendu vy ndaꞌipyꞌa tytyveia ramigua oendu, ndogueroviai vy.^h7 -Haꞌe rami rã Egito yvy gui ojeꞌoi vy ovaẽmba ju Canaã yvy re nguu Jacó-a py.~gw -Haꞌe rami vy omondoukapa guykeꞌy kuery. Aipoeꞌi: — Joe-joe pepuꞌã eme tape peoa rupi — heꞌi imondovy. pf[ -Nguu pe ma haꞌe rami avi ogueraa uka dez mburikaꞌi opa mbaꞌe porã Egito guigua re ovoyi vaꞌe, haꞌe dez mburikaꞌi mbaꞌemo raꞌyĩ haꞌe mbojape re ovoyi vaꞌe. Tembiꞌu tuu oua rupi hoꞌu vaꞌerã voi omeꞌẽ..eW -Peteĩ-teĩ pe omeꞌẽ ao iporãve vaꞌe. Haꞌe rã Benjamim pe ma omeꞌẽve, trezentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua haꞌe peteĩ nhiruĩ ao iporãve vaꞌe.,dS -Haꞌe gui Israel raꞌy kuery haꞌe rami ojapo. Faraó aipoeꞌiague rami vy haꞌe kuery pe José omeꞌẽ karóxa, tembiꞌu guive tape rupi hoꞌu vaꞌerã.0c[ -Haꞌe pepexã rei eme mbaꞌemo pereko vaꞌe perupa aguã re, mbaꞌeta Egito yvy haꞌe javi re iporãguevea ikuai vaꞌe opytapa rã pendevy”, ꞌre — heꞌi. 1b] -Emombeꞌu avi haꞌe kuery pe: “Povaꞌe nunga pejapo: Egito yvy gui peraa karóxa penderaꞌy kuery haꞌe penderaꞌyxy kuery peru aguã. Peru avi penderu, pejupa.La -Haꞌe gui peru penderu haꞌe penderaꞌy kuery xea py. Xee ameꞌẽ ꞌrã yvy iporãvea Egito re oĩ vaꞌe pendekuai aguã. Haꞌe py pekaru ꞌrã pekuapy iporãve vaꞌe re anho”, ꞌre.%`E -Haꞌe rami vy Faraó aipoeꞌi José pe: — Aipoꞌre nderykeꞌy kuery pe: “Povaꞌe nunga pejapo: Penerymba kuery pembovoyi ju heravy Canaã yvy katy.b_? - José rykeꞌy kuery ou okuapy rã Faraó oenduague Haꞌe gui Faraó ro py voi onhendu aipoꞌea rã: — José rykeꞌy kuery ri ty ou raꞌe — ꞌea rã. Faraó oendu vy ojou porã, hembiguai kuery guive.v^g -Haꞌe gui guykeꞌy kuery haꞌe javive ju oayvupa ojaeꞌo reve. Haꞌe ramo tykeꞌy kuery ijayvu hexeve. ]) -Haꞌe gui guyvy Benjamim oĩa py José oo vy ijajuꞌy rupi oikuavã reve ojaeꞌo. Benjamim voi ojaeꞌo guykeꞌy ajuꞌy rupi oikuavã vy.\! - Xeru pe pemombeꞌu Egito yvy re mbaꞌemo porã arekopa vaꞌe haꞌe pexa vaꞌe haꞌe javi. Tapeo pojava, apy ju peru xeru — heꞌi._[9 - Aỹ ma peẽ kuery xeryvy Benjamim reve pexa pekuapy xee ae pendereve xeayvu aikovya.Z - Haꞌe py ma apena ꞌrã ndere, mbaꞌeta peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ teri oata karuai opa aguã. Haꞌe rami iporiaukue vaꞌe reiko eꞌỹ aguã, ndero py ikuai vaꞌe, neĩ rereko vaꞌe haꞌe javi opa eꞌỹ aguã’, heꞌi uka José”, peje.2Y_ - Gósen yvy re haꞌeve ꞌrã xea katyꞌi reiko aguã, nderaꞌy kuery, neramymino kuery, nerymba vexaꞌi, vaka kuery, haꞌe mbaꞌemo rereko vaꞌe haꞌe javi reve./XY - Tapeo povaja haꞌvy xerua py, aipopeje: “Nderaꞌy José aipoeꞌi uka: ‘Nhanderuete xemoĩ Egito yvy haꞌe javi regua ruvixarã. Eju voi xea py are eꞌỹ re.?Wy -Mbaꞌeta peẽ kuery eꞌỹ xembou karamboae apy. Nhanderuete ae xembou vy Faraó ru rami xemoĩ, hoo py ikuai vaꞌe haꞌe javive ruvixarã, Egito yvy haꞌe javi re apena aguã.eVE -Nhanderuete xembou penerenonde nhande kuery opa eꞌỹ aguã ko yvy gui, heta araa jepe vy.$UC -Mbaꞌeta mokoĩ maꞌetỹ re ma karuai oiko kovaꞌe yvy re. Aỹ oata peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ teri mbaꞌeve rei nonhotỹai neĩ nomonoꞌõai aguã.HT -Aỹ ma ndaꞌevei pendeporiaupa rei aguã kyvõ katy xevendeague re, neĩ pendejeupe pendevai aguã voi ndaꞌevei. Mbaꞌeta ajogueraa jepe aguã ae Nhanderuete xembou rakaꞌe penerenonde.QS -José peteĩgue ju aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe: — Aỹ ma penhembojapa xere — heꞌi ramo hexe ovaẽmba ouvy. Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Xee ma José Egito yvy katy xevende imbouvy vaꞌekue.@R{ -Haꞌe rami vy José aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe: — Xee ma José aiko. Haꞌvy oikove teri pa xeru? — heꞌi. Haꞌe ramo tykeꞌy kuery nombovai kuaavei, henonde py okyjepa vy. jQO -Haꞌe gui José ojaeꞌo atã, Egito pygua kuery oendu aguã rami, Faraó ro pygua kuery guive. P  - Guykeꞌy kuery pe José ojekuaa ukaague Haꞌe gui José ma haꞌe javi oexaa py nonhemombeꞌu eꞌỹ reguavei. Haꞌe vy ojapukai: — Toẽmba xea gui — heꞌi. Haꞌe ramo avave rei hexeve ndopytai, guykeꞌy kuery pe José ojekuaa uka aguã.O ,"Mbaꞌexa tu xerua py aa ju ta kunumi vaꞌe reveꞌỹ? Mbaꞌeta xee ma ndaexaxei xeru tujaꞌi pe mbaꞌemo vai oiko rã — heꞌi. N! ,!Haꞌe nunga rupi aỹ xeruvixa, xee ae tapyta nerembiguairã kunumi vaꞌe rekovia, haꞌe rã kunumi vaꞌe ma too ju keꞌy kuery reve.dMC , Mbaꞌeta xee nerembiguai aiko kunumi vaꞌe re apena aguã rami. Haꞌe rami vy xeru pe aipoaꞌe: “Xeru, xapyꞌa rei xee ndaru jevyi ramo ndevy pe aiko ꞌrã ajejavy vaꞌe aikovea pukukue re”, haꞌe vaꞌekue.L% ,Orereve kunumi vaꞌe noĩ rã oreru oexa vy omano ꞌrã. Haꞌe rami vy rojapo ꞌrã nerembiguai oreru iporiau gui rive omano aguã rami.EK ,Haꞌe rami rire aỹ ma xapyꞌa rei xee nerembiguai xerua py ajevy teĩ kunumi vaꞌe orerupive ndooi ramo ma oreru omano rive ꞌrã, mbaꞌeta kunumi vaꞌe reve vy ae oikoveꞌi teri.J) ,Aỹ kovaꞌe ju xea gui peipeꞌaxe, haꞌe ixupe mbaꞌemo oiko ramo pejapo ꞌrã xeporiau gui amano aguã rami”, heꞌi vaꞌekue oreru.I! ,Peteĩ ma xea gui okanhy ramo aipoaꞌe: ‘Xee aikuaa rã taꞌvy omboaꞌypaa rã ndaꞌu’, haꞌe vaꞌekue. Aỹ peve xee ndaexavei.zHo ,Haꞌe gui nerembiguai oreru aipoeꞌi: “Peẽ kuery peikuaa xeraꞌyxy oikuavã karamboae mokoĩꞌi xeraꞌy.KG ,Haꞌe rã ore rombovai: “Ndaꞌevei roo aguã. Oreryvy kyrĩve vaꞌe orerupive oo ramo ꞌrãe haꞌeve. Ndaꞌevei ꞌrã ava vaꞌe rova roexa ju aguã oreryvy reveꞌỹ”, roꞌe ixupe.eFE ,Oreru aipoeꞌi: “Tapeo, pejoguaveꞌi ju tembiꞌu jaꞌu vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue.ZE/ ,Haꞌe gui roo ju nerembiguai orerua py. Romombeꞌupa ndee xeruvixa ndeayvuague. D ,Haꞌe gui ndee aipoꞌre ju orevy: “Penderyvy kyrĩve vaꞌe penderupive ndoui ramo ndapexavei ꞌrã xerova”, ꞌre vaꞌekue.C! ,Haꞌe ramo ndee oreruvixa pe rombovai: “Kunumi vaꞌe ndaꞌevei nguu tujaꞌi oeja aguã. Oeja ramo omano ꞌrã”, roꞌe vaꞌekue.mBU ,Haꞌe gui ndee aipoꞌre avi vaꞌekue ore nerembiguai kuery pe: “Peru haꞌvy apy aexa aguã.”!A= ,Haꞌe gui ndee oreruvixa pe rombovai: “Roguereko oreru tujaꞌi, haꞌe taꞌy avi oiko oreru tujaꞌi ma vy taꞌyague. Haꞌe vaꞌe ma kyrĩve vaꞌe oiko. Tykeꞌy aeꞌi vaꞌekue omano rire haꞌe anhoꞌi ma oiko ixy piꞌa. Tuu oayvuve vaꞌe oiko”, roꞌe vaꞌekue. @ ,Xeruvixa, ore nerembiguai kuery pe reporandu karamboae vy aipoꞌre: “Pereko pa penderu, eꞌỹ vy penderyvy?” ꞌre vaꞌekue.? ,Haꞌe ramo Judá onhembojave hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, ejapyxaka ranhe xeayvua re. Ejapyxaka peteĩꞌi re xee nerembiguai xeayvu aguã. Xeruvixa, ndevai eme xee nerembiguai pe, mbaꞌeta ndee ma Faraó rami avi ndepoꞌakapa vaꞌe.;>q ,Haꞌe ramo José aipoeꞌi: — Ndaꞌevei haꞌe rami ajapo aguã. Ava xekaro reraare anho ꞌrã oiko escravo. Haꞌe rã peẽ kuery ma tapeo porã penderua katy — heꞌi. C= ,Haꞌe ramo Judá ombovai: — Xeruvixa, mbaꞌexa tu haꞌvy rombovai ta ndevy? Mbaꞌexa tu haꞌvy oreayvu ta? Mbaꞌexa tu ronhemombeꞌu ta? Nhanderuete oikuaa ore nerembiguai kuery rojejavyague. Aỹ ma xeruvixa, ore kuery haꞌe javive ꞌrã ndevygua escravo orekuai, karo reraare anho eꞌỹ — heꞌi. '<I ,Haꞌe ramo José aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌe ramigua pejapo xere? Ndapeikuaai vaꞌe tyꞌy ava xee rami ipoꞌaka vaꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe memea? &;G , Judá onhemombeꞌu porãague Haꞌe gui Judá guyvy kuery reve ovaẽmba ju José ro py, haꞌe py teri oĩ ramo. Guenapyꞌã re ju oĩmba henonde.q:] , Haꞌe ramo haꞌe kuery oao omondoropa. Peteĩ-teĩ guymba áry ju ovoxa oupipa vy ojevypa tetã katy. 99m , Haꞌe ramo huvixa rembiguai oikuaa pota peteĩ-teĩ voxa py oĩ vaꞌe re. Tujave vaꞌea gui ranhe omboypy vy kyrĩve vaꞌea py omomba. Haꞌe vy karo ojou Benjamim voxa py.c8A , Haꞌe gui haꞌe kuery ojapura voxa omboguejypa aguã yvy py. Peteĩ-teĩ oipeꞌa ovoxa.(7K , Haꞌe ramo ombovai: — Pendeayvuague rami ae teĩ karo reruare anho ꞌrã oiko xevygua escravo. Haꞌe rã peẽ kuery re ma pendereko vaia noĩ — heꞌi.|6s , Karo rejou ri ramo heruare tomano, haꞌe rã ore kuery ma torekuai ndevygua escravo, oreruvixa — heꞌi okuapy. 5 ,Peráta orevoxa py rojou vaꞌekue ma Canaã yvy gui rogueru ju ndevy. Mbaꞌerã tu haꞌvy nderuvixa ro gui prata, ouro re oremonda ta?4+ ,Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai: — Oreruvixa, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete ri ndeayvu? Haꞌe ramigua ete ore nerembiguai kuery ndorojapoi.O3 ,Haꞌe ramo hembiguai haꞌe kuery oupity vy haꞌekue rami ae ijayvu.2! ,Upe vaꞌe karo eꞌỹ ri tyꞌy xeruvixa oyꞌuaty haꞌe imbaꞌekuaa rupi oiporu vaꞌety? Haꞌe ramia py pejapo vai rima”, ꞌre. \13 ,Tetã gui mombyry eꞌỹꞌi teri oo jave José aipoeꞌi ngoo re opena vaꞌe pe: — Epuꞌã, tereo avakue oo vaꞌekue rakykue. Reupity vy ke aipoꞌre: “Mbaꞌe re tu penderayvu ete vaꞌe pe pejapo vai?C0 ,Koꞌẽmba ramove avakue ojeꞌoipa ju guymba kuery reve../W ,Haꞌe gui kyrĩve vaꞌe voxa py ma pemoĩ xekaro prata guigua voi, iperáta mbaꞌemo raꞌyĩ repykue reve — heꞌi. Haꞌe rã José aipoeꞌiague rami ojapo. Y. / , José guykeꞌy kuery ou jevy aguã rami ojapoague Haꞌe gui José aipoeꞌi ngoo re opena vaꞌe pe: — Emonyẽmba ke avakue voxa ipoꞌakaa rami peve, haꞌe emoĩ ju peteĩ-teĩ peráta ivoxa py.- +"Haꞌe gui peteĩ-teĩ hoꞌu vaꞌerã ojara uka tembiꞌu guenonde re oĩ vaꞌe gui. Haꞌe rã Benjamim pe ma hetave ojara uka, amboae kuery pe ojara uka vaꞌe gui peteĩ nhiruĩkue hetave. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru haꞌe oyꞌu porã okuapy hexeve. ,9 +!Haꞌe rami vy guenonde omboguapy uka guykeꞌy kuery haꞌe javi. Tujave vaꞌe omboguapy tujave vaꞌe oĩ aguã py porã, peteĩ-teĩ haꞌe rami aguã rami omboguapy, kyrĩve vaꞌe voi kyrĩve vaꞌe oĩ aguã py. Haꞌe rami rã joe-joe omaꞌẽ reve onhemondyipa okuapy.+ + Haꞌe ramo ixupe omoĩ aeꞌi, haꞌe kuery pe omoĩ aeꞌi avi, haꞌe Egito pygua kuery haꞌe kuery reve okaru vaꞌe pe omoĩ aeꞌi avi, mbaꞌeta Egito pygua kuery pe ndaꞌevei hebreu kuery reve okaru aguã, Egito kuery rekorã vaꞌekue rami vy.l*S +Ojeovaei rire oẽ ju ouvy. Ojejoko vy aipoeꞌi guembiguai pe: — Pejara ke tembiꞌu — heꞌi.x)k +José oeka pojava ojaeꞌo aguã, opyꞌa re guyvy oayvua anho oendu vy. Haꞌe vy opy mboae oike vy ojaeꞌo. b(? +Haꞌe ramo José omaꞌẽ vy oexa guyvy Benjamim ixy piꞌa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Upe vaꞌe ma nhiꞌã penderyvy kyrĩve vaꞌe pemombeꞌu vaꞌekue? Nhanderuete topena porã ndere, xeraꞌy — heꞌi ixupe.' +Haꞌe kuery ombovai: — Oiko porã ri oreru nerembiguai, oikove teri — heꞌi okuapy. Oakã omboguejypa reve guenapyꞌã re oĩ. -&U +Haꞌe ramo haꞌe kuery pe oporandu mbaꞌexa pa ikuaia re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌvy penderu tujaꞌi pemombeꞌu vaꞌekue oiko porã pa? Oikove teri pa? % +José ou ramo haꞌe kuery ogueroike heruvy ixupe omeꞌẽ vaꞌerã. Henonde re guenapyꞌã re oĩ okuapy, yvy re ngova omovaẽ reve.$9 +Haꞌe rã haꞌe kuery ma José pe omeꞌẽ vaꞌerã oguereko katu kuaray mbyte jave ou rã guarã, mbaꞌeta oendu haꞌe py okaru vy ou ꞌrãa. n#W +Haꞌe gui José ro py ogueroike vy yy ogueru opy ojoi aguã. Hymba kuery mburikaꞌi guive omongaru.w"i +Haꞌe ramo ava vaꞌe ombovai: — Pendepyꞌa guaxu ke, pekyje eme. Penderuete, peẽ kuery ru Ruete ae omoĩ uka ju peráta pendevoxa py. Pendeperáta xee ae ajopypa karamboae — heꞌi. Haꞌe gui haꞌe kuerya py ogueru ju Simeão. !+ +Haꞌe gui rogueruve ju peráta tembiꞌu rojogua aguã. Ndoroikuaai guive mavaꞌe pa oreperáta orevoxa py omoĩ jevyague — heꞌi okuapy.   +Rojevya rupi roke aguã py rovaẽ vy orevoxa roipeꞌa ramo haꞌe py oreperáta oĩ raꞌe. Haꞌe vaꞌekue aỹ rogueru ju.]5 +Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kore xeruvixa, tembiꞌu rojogua aguã jypy roju karamboae.gI +Haꞌe vy José ro re opena vaꞌe re haꞌe kuery onhemboja vy hexeve ijayvu okuapy okẽ py./Y +José ro py ogueraa rã okyjepa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peráta káuxa rima aỹ nhandereru, kueve nhandevoxa py peráta oĩ rire. Aỹ ma nhanemondaague rami ꞌrã omombeꞌu, nhandere opuꞌã vy escravo nhanemoingo aguã, nhanerymba kuery mburikaꞌi ojopy aguã guive — heꞌi. Z/ +Haꞌe ramo ojapopa José ijayvuague. Haꞌe rami vy ogueraa avakue José ro py. nW +Benjamim haꞌe kuery reve oĩ rã José oexa vy aipoeꞌi hoo re opena vaꞌe pe: — Eraa kovaꞌe avakue haꞌe javi xero py. Ejuka vaka raꞌy, ereko katupa. Kovaꞌe kuery ma kuaray mbyte jave okaru ꞌrã xereve — heꞌi.ym + José guykeꞌy kuery omovaẽmbaague Haꞌe gui avakue ogueraa mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã, peráta guive ogueraa mokoĩguea repy. Guyvy Benjamim voi ogueraa. Opuꞌã vy ojeꞌoi Egito katy. Haꞌe rami vy ojexa uka ju José pe.p[ +Tove Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe tapenemboaxy uka huvixa renonde peĩ ramo, penderykeꞌy mboae pendupive ou ju aguã, Benjamim guive. Haꞌe gui xee, xeraꞌy kuery okanhy ramo ma taꞌy eꞌỹ vaꞌe ꞌrã apyta — heꞌi. U% + Haꞌe gui penderyvy avi peraa. Pepuꞌã, haꞌe tapeo ju ava vaꞌea katy.9 + Peráta guive peraave pendepo py. Pendevoxa py peráta peru vaꞌekue voi peraa ju pendepo py, mokoĩguea repy. Xapyꞌa rei ojavy ri nhiꞌã raꞌe.~w + Tuu Israel ombovai: — Haꞌe rami rã ma po rami pejapo: Pejopy mbaꞌemo iporãve vaꞌe kovaꞌe yvy gui, pendevoxa py peraa ava vaꞌe pe pemeꞌẽ vaꞌerã: bálsamo, ei kyrĩꞌi, heakuã porã vaꞌe, mirra, terebinto haꞌe amêndoas.[1 + Haꞌe rã nanhamboarei vaꞌe rire ma mokoĩguea ma rojevy ꞌrãgue — heꞌi. 2_ + Xee ae ꞌrã apena hexe, haꞌe rire xepo gui ae ju rejou aguã. Haꞌe gui xee ndea py ndaru jevyi ri ramo xee ae ajejavy vaꞌe aiko ꞌrã ndevy, aikovea pukukue re.jO +Haꞌe gui Judá aipoeꞌi nguu Israel pe: — Xerupive haꞌvy emondouka kunumi vaꞌe. Haꞌe ramo ropuꞌã vy roo ꞌrã jaikovepa aguã. Haꞌe rami eꞌỹ ramo ndajaikovei ꞌrã, ore kuery, ndee, neĩ oreraꞌy kuery.F +Haꞌe kuery ombovai: — Haꞌe vaꞌe ava oporandu karamboae orere, haꞌe oreretarã kuery re guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Oikove teri pa penderu? Perekove pa penderyvy?” heꞌi orevy. Haꞌe rã oporandua haꞌe javiꞌi rombovai. Ndoroikuaai mbaꞌerã pa oikuaaxea vy “Peru ke penderyvy”, heꞌi orevy. }u +Haꞌe ramo tuu Israel aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu xemoĩ vai rei pekuapy penderyvy mboae arekovea peikuaa uka vy?  +Haꞌe rã neremondoukai ramo ndorooi ꞌrã, ava vaꞌe “Xerova ndapexai ꞌrã penderyvy penderupive ou eꞌỹ rã”, heꞌi rire. fG +Haꞌe nunga rupi oreryvy orerupive remondouka ramo ma roo ju ꞌrã tembiꞌu rojogua aguã.H +Haꞌe ramo Judá ombovai: — Haꞌe rami avi ava vaꞌe orevy ijayvu atã reve aipoeꞌi vaꞌekue: “Xerova ndapexa jevyi ꞌrã penderyvy penderupive ou eꞌỹ rã”, heꞌi vaꞌekue.  +Haꞌe gui haꞌe kuery tembiꞌu Egito gui ojogua vaꞌekue opa ramo tuu aipoeꞌi: — Tapeo, pejoguave ju tembiꞌu nhandevy.    + Egito yvy katy ju José rykeꞌy kuery oo aguã re onhembopyꞌa okuapyague Haꞌe ramia jave re karuai ndaꞌevei ete yvy re.k Q *&Haꞌe rã tuu ombovai: — Ndaꞌevei xeraꞌy penderupive oo aguã. Tykeꞌy omano ma. Haꞌe anhoꞌi oikove. Xapyꞌa rei ooa rupi mbaꞌemo ixupe oiko ramo ma xeporiaua gui rive amano aguã rami ꞌrã pejapo — heꞌi. * O *%Haꞌe gui Rúben aipoeꞌi nguu pe: — Xapyꞌa rei xeryvy ndaru jevyi ri ramo ejuka xeraꞌy mokoĩveꞌi hekovia. Xevy repena uka ramo ma xee aru ju ꞌrã. 6 g *$Haꞌe gui tuu Jacó aipoeꞌi: — Aỹ ndaꞌevei teve xevy. José ma ndoikovei ma, Simeão voi noĩ apy. Aỹ ma Benjamim ju peraaxe. Haꞌe nunga haꞌe javi oiko xevy. B *#Haꞌe kuery ogueru vaꞌekue voxa gui onhoẽ vy peteĩ-teĩ oexa operáta voxa py ogueru jevyague. Vokoꞌi peráta ryru oexa peteĩ-teĩ. Haꞌe rami vy onhemondyipa okuapy, tuu voi.# *"Haꞌe gui xea py ju peru penderyvy kyrĩve vaꞌe. Haꞌe ramo ꞌrã aikuaa avakue heko porã vaꞌea, oikuaa pota vaꞌeꞌỹ peikoa. Haꞌe gui ma pendepo py ju amboaxa ꞌrã penderyvy, haꞌe kovaꞌe yvy re pejogua aguã mbaꞌemo”, heꞌi vaꞌekue orevy. oY *!Haꞌe gui ava yvy regua ruvixa aipoeꞌi orevy: “Po rami ꞌrã aikuaa peẽ kuery heko porã vaꞌe pa peikoa. Apy peja ꞌrã peteĩ penderegua vaꞌe. Haꞌe rã amboae kuery ma pendo pygua kuery rembiꞌurã peraa vy tapeo.! * Doze joegua orekuai, peteĩꞌi oiko oreru. Peteĩ oreryvy ma jipovei, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma oreru ro py oĩ Canaã yvy re”, ore.iM *Haꞌe rã ore kuery aiporoꞌe: “Ore ma heko porã vaꞌe orekuai, roikuaa pota vaꞌeꞌỹ.ym *— Ava haꞌe vaꞌe yvy pygua ruvixa oĩ vaꞌe orevy ijayvu atã, ijyvy re oikuaa pota vaꞌe rami orerereko.|s *Haꞌe gui Canaã yvy re nguu Jacó-a py ovaẽ vy ixupe omombeꞌupa oiko vaꞌekue-ꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: 4c *Haꞌe vy guyvy kuery pe aipoeꞌi: — Kore omeꞌẽa ju rima xeperáta. Haꞌekue eteꞌi nda oĩ xevoxa py — heꞌi. Haꞌe rami vy onhemondyi okuapy okyje vy. Joe-joe omaꞌẽ reve joupe-upe aipoeꞌi: — Mbaꞌe re ndaꞌu haꞌe rami ete ri Nhanderuete ojapo nhandere? — heꞌi okuapy.  *Oke aguã py opytaa py peteĩ ovoxa oipeꞌa mburikaꞌi hoꞌu vaꞌerã oguenoẽ aguã. Haꞌe vy operáta ojou ju voxa py oĩ ramo.p[ *Haꞌe ramo guymba mburikaꞌi áry mbaꞌemo raꞌyĩ ojogua vaꞌekue oupi vy ojeꞌoipa haꞌe gui. o~Y * Egito gui José rykeꞌy kuery ojevyague Haꞌe kuery voxa mbaꞌemo raꞌyĩ José omonyẽ uka vy peteĩ-teĩ voxa py omoĩ uka ju iperáta, tembiꞌu tape rupi hoꞌu vaꞌerã guive. Haꞌe ramo ijayvuague rami ojapoa.K} *Haꞌe kuerya gui José ojepeꞌa ranhe. Haꞌe vy ojaeꞌo. Haꞌe gui ou ju vy haꞌe kuery reve ijayvu. Guykeꞌy Simeão haꞌe kuery mbyte gui oipeꞌa vy ojokua uka haꞌe kuery oexaa py. |) *Haꞌe kuery haꞌe rami ijayvu vy ndoikuaai José oendu kuaa, mbaꞌeta haꞌe kuery reve ijayvu mbaꞌe heꞌia paa omombeꞌu vaꞌe rupi. {y *Haꞌe ramo Rúben ombovai: — Xee aipo ndaꞌei ri tyꞌy rakaꞌe: “Ndaꞌevei kunumi vaꞌe re jajapo vai aguã” ndaꞌei? Teĩ peẽ kuery naxenheꞌẽ rendui. Aỹ haꞌe nungakue re japagapa jakuapy huguy nhamoẽ uka rire — heꞌi.Wz) *Joupe-upe aipoeꞌi: — Aỹ ma japaga ꞌrã nhanderyvy re jajapo vaiague re. Anhetẽ ojexavai reve nhandevy ojapukai ramo nanhamboaxyi karamboae. Haꞌe nungakue re ae jaiko axy aỹ — heꞌi okuapy. kyQ *Haꞌe gui penderyvy kyrĩve vaꞌe taꞌvy peru xea py. Haꞌe ramo ꞌrãe aikuaa porã pendeayvu anhetẽa. Haꞌe rami eꞌỹ vy pemanomba ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami rã haꞌe kuery oiko katu haꞌe rami ojapo aguã.Xx+ *Peẽ kuery heko porãꞌi vaꞌe ri pendekuai vy peẽ kuery vaꞌe regua peteĩꞌi pepyta ꞌrã apy nhuã py. Haꞌe rã amboae kuery ma tapeo mbaꞌemo raꞌyĩ peraa pendo pygua kuery hoꞌu vaꞌerã.w# *Mboapy araa py José aipoeꞌi: — Po rami pejapo vy ꞌrãe peikove, mbaꞌeta xee voi Nhanderuete renonde ajererokyjea rupi aiko vaꞌe.>vy *Haꞌe vy mboapy ára re omboꞌa imbokuapy nhuã py. u *Peẽ kuery regua peteĩ xee amondouka ꞌrã penderyvy reruarã. Haꞌe rã peẽ kuery ma romboty ꞌrã aikuaa aguã anhetẽ pa pendeayvua. Haꞌe rami eꞌỹ rã Faraó rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Oreyvy re peikuaa pota vy ae peju — heꞌi.t/ *Haꞌe rami vy ꞌrãe aikuaa. Anhetẽ ete Faraó rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Apy gui ndapeoi ꞌrã penderyvy kyrĩve vaꞌe ou eꞌỹa ja.s *Haꞌe gui José aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee pẽvy aipoaꞌeague rami ae oreyvy re peikuaa pota vaꞌe ete pendekuai.mrU * Haꞌe kuery ombovai: — Ore kuery nerembiguai orekuai vaꞌe ma doze joegua orekuai, peteĩ ava Canaã yvy re oiko vaꞌe raꞌy kuery. Kyrĩve vaꞌe ma oreru ro py opyta. Haꞌe rã amboae ma ndoikovei ma — heꞌi okuapy. cqA * Haꞌe rã haꞌe aipoeꞌi: — Any teve. Yvy roarõ eꞌỹa re peikuaaxe vy rima peju. p3 * Ore kuery haꞌe javive peteĩꞌi ava raꞌy orekuai. Heko porã vaꞌe guive orekuai, mbaꞌemo re oikuaa pota vaꞌe eꞌỹ — heꞌi okuapy. koQ * Haꞌe kuery ombovai: — Any, oreruvixa. Ore nerembiguai kuery tembiꞌu rojogua aguã rima roju.Xn+ * José imaꞌenduꞌa haꞌe kuery rekorã oexa raꞌu vaꞌekue re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ma nhemi rupi oikuaa pota vaꞌe pendekuai. Oreyvy re peju mamo pa roarõ eꞌỹa peikuaaxe vy rive. Sm! *José oexa kuaa guykeꞌy kuery, haꞌe rã haꞌe kuery ma ndoexa kuaai. l} *José ma guykeꞌy kuery oexa kuaa. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe ndojekuaa ukai. Haꞌe kuery pe ijayvu atã guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Magui tu peju? Haꞌe kuery ombovai: — Canaã yvy gui roju tembiꞌu rojogua aguã — heꞌi okuapy.Lk *José ma Egito yvy re opena vaꞌe oĩ. Haꞌe ae yvy jave gui ou vaꞌe pe mbaꞌemo ovende oiny. Haꞌe rami rã tykeꞌy kuery ou vy guenapyꞌã re oĩ henonde, yvy re ngova omovaẽmba reve.j *Haꞌe rami vy amboae regua kuery reve Israel raꞌy kuery ojeꞌoi mbaꞌemo ojogua vy, Canaã yvy re voi karuai oiko ramo. i *Haꞌe rã José ryvy Benjamim ma Jacó nomondoukai tykeꞌy kuery reve, ojeupe “Xapyꞌa rei mbaꞌemo oiko gui”, heꞌi vy.qh] *Haꞌe ramo José rykeꞌy kuery dez-ve ikuai vaꞌe ojeꞌoi Egito gui mbaꞌemo raꞌyĩ ojogua aguã.g5 *Xee aendu “Egito yvy re mbaꞌemo raꞌyĩ oĩ” ꞌea rã. Tapeo haꞌvy haꞌe gui pejogua jaikove aguã, nhamanomba eꞌỹ aguã — heꞌi. Egito py José rykeꞌy kuery ju ou okuapyague Egito yvy re tembiꞌu oĩa Jacó oikuaa vy aipoeꞌi guaꞌy kuery pe: — Mbaꞌe re tu joe-joe rive ri pemaꞌẽ pekuapy?Se! )9Yvy jave re karuai ramo Egito katy oua, José gui tembiꞌu ojogua aguã. d9 )8Yvy jave re karuai oiko ramo José oipeꞌa uka tembiꞌu omoĩ porãaty haꞌe javi Egito pygua kuery pe ovende aguã, Egito re voi karuai oiko ramo.Kc )7Egito yvy jave re karuai oiko ramo Egito pygua kuery Faraó pe ojapukai tembiꞌu re. Haꞌe ramo ojeupegua kuery pe Faraó — Tapeo José-a py. Haꞌe ojapo uka vaꞌe tema pejapo — heꞌi. +bQ )6Haꞌe vaꞌe rire oiko sete maꞌetỹ re karuai, José aipoeꞌiague rami vy. Yvy jave re ete oiko karuai. Haꞌe rã Egito yvy haꞌe javi re ma oĩ tembiꞌu.Aa )5Sete maꞌetỹ Egito yvy re opa mbaꞌe oiko porãa opa.D` )4Haꞌe rã guaꞌy mboae ma omboery Efraim, “Yvy ajexavai aikovyague py teĩ Nhanderuete xeapo xeraꞌy reta aguã rami”, heꞌi vy. Tery Efraim ma “Taꞌy reta vaꞌe” ꞌea. ^_7 )3Tujave vaꞌe ma José omboery Manassés, mbaꞌeta “Nhanderuete xemboexarai ambaꞌeapo atãague, haꞌe xeru ro py aiko jave guare haꞌe javi re”, heꞌi vy. Tery Manassés ma “Nhomboexaraia” ꞌea. ^ )2Haꞌe gui karuai oiko eꞌỹ mbove oiko mokoĩ kyrĩ vaꞌe José raꞌy, Om pegua sacerdote Potífera rajy Asenate piꞌa.#]A )1Haꞌe rami vy José omonoꞌõ reta mbaꞌemo raꞌyĩ, ita kuꞌi yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe hetaa rami. Ndoipapa kuaavei ma, heta vaipa ete rã. f\G )0Haꞌe vaꞌe sete maꞌetỹ re José omonoꞌõ ukapa tembiꞌurã Egito yvy re oiko vaꞌe. Omoĩ porã tetã ikuai vaꞌe py. Peteĩ-teĩ tetã pyve omoĩ porã haꞌe vaꞌe katyꞌi rupi tembiꞌurã oiko vaꞌekue.I[ )/Sete maꞌetỹ re yvy py onhotỹ mbyre haꞌe javi oiko porã.Z ).José trinta maꞌetỹ oguereko Egito pygua huvixa Faraó renonde ojexa uka jave. Haꞌe vaꞌe gui Egito yvy jave re oguataa rupi oiko.AY} )-Faraó omboery José Zafenate-Panéia. Taꞌyxyrã omeꞌẽ Asenate, Om pegua sacerdote Potífera hery vaꞌe rajy. Haꞌe vaꞌe rire José oguata oikovy Egito yvy haꞌe javi rupi. (XK ),Faraó aipoeꞌive ju José pe: — Xee ma Faraó. Haꞌe rami avi ndeayvu eꞌỹ re avave rei ndoupi ꞌrã opo neĩ opy Egito yvy haꞌe javi re — heꞌi.@W{ )+Karóxa mokoĩa vaꞌe py oĩ aguã rami ojapo, haꞌe henonde “Penenapyꞌã re ke peĩ” heꞌi uka heravy. Haꞌe rami py ombopoꞌaka Egito yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re. 7Vi )*Haꞌe rami vy Faraó okuã regua hery oĩa vaꞌe omboi vy José kuã re ju omoĩ. Ao ajukue iporãve vaꞌe guigua py omonhemonde vy mboꞌy ouro guigua omoĩ ijajuꞌy re.oUY ))Faraó aipoeꞌive ju José pe: — Maꞌẽ, Egito yvy haꞌe javi re repena aguã romoĩ — heꞌi.)TM )(Haꞌe rami rã ndee ae ꞌrã reĩ xero re opena vaꞌe. Ndee meme ꞌrã ndepoꞌaka xevygua kuery re. Xee anho ꞌrã ndegui yvateve vaꞌe aiko — heꞌi. >Sw )'Haꞌe rire José pe ju Faraó aipoeꞌi: — Haꞌe gui haꞌe nunga haꞌe javi Nhanderuete oikuaa ukapa ndevy. Avave rei ndoikoi ndee ramigua oiko kuaa haꞌe hiꞌarandu vaꞌe.R9 )&Haꞌe rami vy Faraó aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Jajou ꞌrã ri ndaꞌu ava kovaꞌe rami hexe Nhanderuete Nheꞌẽ oĩ vaꞌe? — heꞌi. zQo )% Egito yvy re José opena oikovyague Haꞌe vaꞌe ayvu Faraó ojou porã. Hembiguai kuery voi ojou porã.'PI )$Haꞌe rami vy ꞌrãe pereko tembiꞌu karuai sete maꞌetỹ re Egito yvy re oiko jave guarã, karuai gui yvy re ikuai vaꞌe opa eꞌỹ aguã — heꞌi. 5Oe )#Opena vaꞌe kuery tomonoꞌõ mbaꞌemoꞌa, maꞌetỹa oiko porã vaꞌe ára. Tomboaty reta mbaꞌemo raꞌyĩ Faraó po py tetã pygua kuery peguarã. Tomoĩ porãmba.:No )"Faraó, ejapo ke po rami. Emoĩ yvy re opena vaꞌerã kuery, Egito yvy rupi sete maꞌetỹ re peteĩ nhiruĩ henda py ijaju vaꞌe oiko nhavõ gui peteĩ-teĩ ojopy vaꞌerã.M )!Aỹ ma Faraó, rejou ꞌrãgue peteĩ ava oiko kuaa vaꞌe, hiꞌarandu vaꞌe Egito yvy re opena aguã remoĩ vaꞌerã.mLU ) Mokoĩgue ma Faraó pe Nhanderuete oexa raꞌu uka, mbaꞌeta ombou ꞌrãe, ombou voi ꞌrã guive. K )Yvy re oiko porãague re ma naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã karuai haꞌe vaꞌe rire oiko ramo. Haꞌe nunga ndaꞌevei ete ꞌrã. |~6}|{zz|yfxxwwwveutssXruq8oo nmm kk j&iiggfOe^ddc(aa%`D__^T]X\[ZZY#XfWVUDTSRRQQ!POONgMLLKK5JJ IHHH7GGFFEDDC#BuAAJ@@D??1>1==;;[:9987o726l5443P22t100f/..-s,,W,,+++1**e)(('' &s%t$##/"3!! [Is`0<c`A  H 8Ej<3Tereo haꞌvy, emonoꞌõmba Israel mongetaaty kuery. Aipoꞌre haꞌe kuery pe: “ Senhor peneramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete ojexa uka karamboae xevy. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: ‘Anhetẽ xee aikuaa pota ma pendere, aexa guive Egito yvy re penemoingo axya.N;Po rami ꞌrã ndeayvu Israel kuery pe: “ Senhor peneramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete vaꞌe rima xembou karamboae pendea py. Tery Senhor ma “Aikove vaꞌe” ꞌea. Po rami ae ma xerery opa vaꞌerã eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe rupi ae ꞌrã xere penemaꞌenduꞌa aỹ haꞌe arakaꞌe rã peve”, ꞌre.:'Nhanderuete ombovai Moisés pe: — Xee ma xee ae. Po rami ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe: “Xee ae” heꞌi vaꞌe xembou peẽ kuerya py.=9u Moisés aipoeꞌi Nhanderuete pe: — Haꞌe gui Israel kuery ikuaia py avaẽ vy haꞌe kuery pe “Penderu kuery Ruete xembou peẽ kuerya py” haꞌe ramo ma haꞌe kuery oporandu ꞌrã xevy: “Mbaꞌexa tu hery?” heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe rami rã marã rami tu aipoaꞌe ꞌrã haꞌe kuery pe? Q8 Nhanderuete ombovai: — Xee aiko ꞌrã ndereve. Po rami ꞌrã reikuaa xee romondoukaague: Egito gui xevygua kuery renoẽmba ma rire kovaꞌe yvyty re ae ju xee Penderuete xemboete ꞌrã pekuapy. 7/ Haꞌe rami rã Moisés aipoeꞌi Nhanderuete pe: — Mavaꞌe tu xee aiko Faraó-a py aa aguã, haꞌe Egito yvy gui Israel kuery anoẽ aguã? }6u Eju haꞌvy, aỹ xee romondouka ꞌrã Faraó-a py, Egito yvy gui xevygua Israel kuery reipeꞌa aguã — heꞌi. u5e Mbaꞌeta Israel kuery ojapukaia ma xea peve onhendu, aexa avi Egito pygua kuery opa marã rei ombojexavaia.;4qHaꞌe nunga rupi aguejy araa jepe aguã Egito pygua kuery po gui, haꞌe ajapo aguã haꞌe vaꞌe yvy gui yvy iporã mbaꞌemo oata eꞌỹa py ojeꞌoi aguã rami. Haꞌe vaꞌe yvy ma kamby haꞌe ei oata eꞌỹa, haꞌe cananeu kuery rekoa, heteu, amorreu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery rekoa. 63gHaꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju: — Xee aexa ete xevygua kuery Egito re ikuai vy ojexavaia. Aendu ma haꞌe kuery ojapukaia imombaꞌeapoa kuery gui. Xee aikuaa ojexavaia.21Xee ma nderu Ruete, Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete — heꞌi. Haꞌe ramo Moisés ma Nhanderuete re omaꞌẽ aguã okyje vy omoꞌã ngova. 1Haꞌe ramo aipoeꞌi ju: — Ejuve eme kyvõ katy. Emboi ndepy regua, mbaꞌeta yvy repyrõ reꞌamya ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. *0OHaꞌe katy oexa aguã oo rã Senhor oexa vy oenoĩ tata yvyra rogue hendy vaꞌe mbyte gui. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Moisés, Moisés! Ombovai: — Apy ma aĩ. /Haꞌe ramo aipoeꞌi ojeupe ae: — Aa ta pevaꞌe katy, aexa aguã haꞌe rami ete iporã vaꞌe. Mbaꞌe re tu yvyra rogue ndokai? ,.SHaꞌe gui ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua peteĩ yvyra rogue hendy vaꞌe mbyte. Moisés omaꞌẽ rã yvyra rogue re tata hendy oiny vaꞌeri ndokai.u- g Moisés reve Nhanderuete yvyra rogue hendy vaꞌe mbyte gui ijayvuague Haꞌe gui Moisés opena oikovy guatyu Jetro Midiã pygua sacerdote vaꞌe rymba kuery vexaꞌi re. Haꞌe rami vy vexaꞌi kuery ogueraa kuaray oikea katy tekoa eꞌỹa vaꞌe py, haꞌe Nhanderuete pegua yvyty re ovaẽ, Horebe ꞌepy vaꞌe py. Horebe yvyty rery mboae ma Sinai. T,#Haꞌe rami vy Israel kuery Nhanderuete oexa vy oikuaa pota ikuai axya re. z+oIpoaẽa Nhanderuete oendu vy imaꞌenduꞌa Abraão, Isaque haꞌe Jacó reve ngupive guarã ojapo vaꞌekue re.x*k Egito pygua huvixa omano rã guare Yma ete ma rire omano Egito pygua huvixa. Haꞌe jave Israel kuery ipoaẽ riae okuapy escravo ikuai vy. Haꞌe vy ojapukai okuapy. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapukaia ma Nhanderuetea peve onhendu.J)Haꞌe gui taꞌyxy oikuavã peteĩ avaꞌi. Haꞌe ramo omboery Gérson, “Yvy mboae re aiko vaꞌe” heꞌi vy. Tery Gérson ma “Yvy mboae regua” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua. ~(wHaꞌe ramo Moisés ovyꞌa haꞌe vaꞌe ava reve opyta vy. Haꞌe ramo Moisés raꞌyxyrã omeꞌẽ guajy Zípora.!'=Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mamo haꞌvy hiny ava vaꞌe? Mbaꞌe re tu peja raꞌe haꞌe py? Penoĩ na, tou toꞌu mbojape — heꞌi. B&Kunhague ombovai: — Peteĩ Egito pygua orereraa jepe vexaꞌi re opena vaꞌe kuery po gui. Haꞌe gui yy ju ojara orevy, haꞌe mymba kuery pe voi omeꞌẽ oyꞌu aguã — heꞌi. L%Haꞌe gui kunhague ma nguu Reuel-a py ojevypa. Haꞌe ramo tuu oporandu: — Mbaꞌe re tu kovaꞌe ára peju voive ri? Reuel ma Midiã pygua sacerdote (versículo 16). Hery mboae ma Jetro . D$Haꞌe jave jogueru avi vexaꞌi re opena vaꞌe kuery mboae, haꞌe omonhamba kunhague haꞌe gui. Haꞌe rã Moisés ma opuꞌã vy oepy kunhague, haꞌe omboyꞌupa hymba kuery guive. U#%Sacerdote Midiã pygua ma sete guajy oguereko. Haꞌe vaꞌe kuery ma ygua py ou yy ojara aguã. Haꞌe rami vy mbaꞌemo oyꞌuaty oĩ vaꞌe py omonyẽ imoiny nguu rymba kuery vexaꞌi omboyꞌu aguã.;"qHaꞌe nunga Faraó voi omombeꞌua rã oendu vy ojukaxe Moisés. Haꞌe rami teĩ Faraó gui Moisés ojava vy oo Midiã yvy re oiko. Haꞌe py ma oguapy oiny peteĩ ygua yvýry.j!OHaꞌe vaꞌe ombovai: — Mavaꞌe tu nemoĩ oreruvixarã orere reikuaa pota aguã? Egito pygua rejukaague rami jevy teve xejukaxe ri? Haꞌe nunga Moisés oendu vy okyje, “Anhetẽ teve haꞌe vaꞌe oikuaa” heꞌi vy.  3 Koꞌẽgue ju oo vy oexa mokoĩ hebreu regua jogueroꞌa rã. Haꞌe rami vy joapo vai vaꞌe pe aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu reinupã neretarã?  Haꞌe gui jovaive-ive re omaꞌẽ vy avave rei ndoexai vy ojuka Egito pygua, haꞌe vy hetekue ojaty ita kuꞌi reia py. cA Egito pygua Moisés ojuka vy Midiã katy onhaague Haꞌe gui Moisés tuja ma vy oo guetarã kuery ikuaia py. Haꞌe vy oexa rã omombaꞌeapoa poyi vai ete. Oexa avi peteĩ Egito pygua oinupã rã hebreu regua.  Haꞌe gui avaꞌi tujave ma ramo ogueraa Faraó rajya py. Haꞌe vaꞌe ju oguereko opiꞌa eteꞌi rami. Haꞌe rami vy omboery Moisés, “Yy gui anoẽ vaꞌekue” heꞌi vy. Tery Moisés ma “Oguenoẽ mbyre” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua. 3a Ixupe Faraó rajy aipoeꞌi: — Tereo, eraa kovaꞌe avaꞌi, emongakuaa xevy. Haꞌe rã xee apaga ꞌrã repenaa re — heꞌi. Haꞌe ramo ixy ogueraa vy omongakuaa. p[Faraó rajy ombovai: — Tereo haꞌvy — heꞌi. Haꞌe ramo kunhataĩ oo vy oenoĩ kyrĩ vaꞌe xy. Haꞌe ramo heindy ou vy aipoeꞌi Faraó rajy pe: — Reipota pa aa peteĩ hebreu regua aenoĩ omokambu haꞌe omongakuaa aguã ndevy? )Oipeꞌa vy oexa kyrĩ vaꞌe itui rã. Haꞌe vaꞌe ojaeꞌo ramo omboaxy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma hebreu regua raꞌy raꞌe. 5eHaꞌe gui Faraó rajy ou yakã py ojau aguã. Hembiguai kunhataĩgue yakã yvýry ikuai. Haꞌe gui ajaka jai rogue mbyte ovu rã oexa vy omondouka guembiguai ojopy aguã.W)Haꞌe rã heindy ma mombyry gui omaꞌẽ oikovy mbaꞌe pa oikoa oexaxe vy. ROnhomi aguã ndaꞌevevei ramo ma ojou peteĩ ajaka jai rogue guigua, haꞌe ombotypa betume haꞌe oja vaꞌe py. Haꞌe gui opiꞌaꞌi omboyru vy yakã py omoĩ hembe katyꞌi jai rogue ikuaia rupi.Haꞌe ramo kunha vaꞌe ma kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã peteĩ avaꞌi. Haꞌe vy oexa rã iporãꞌi ramo onhomi mboapy jaxy re.{ s Moisés ituiꞌi haꞌe okakuaague Haꞌe gui peteĩ ava Levi regua oo vy omenda peteĩ Levi regua rajy re.@ }Haꞌe ramo Faraó ijayvu guembiguai kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Hebreu regua avakueꞌi itui nhavõ pemombo ꞌrã Nilo yakã py. Haꞌe rã kunhagueꞌi ma ndapejukai ꞌrã.  {Haꞌe kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi vy ojapo haꞌe kuery voi imemby aguã rami.  Haꞌe rami rã Nhanderuete opena porã kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery re, haꞌe Israel kuery heta-etave ete tema ovy, imbaraete guive.x mHaꞌe ramo kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery aipoeꞌi Faraó pe: — Mbaꞌeta hebreu regua kunhague ma Egito regua rami eꞌỹ ikyreꞌỹ vaꞌe vy kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery ovaẽ eꞌỹ mbove ma voi ꞌrã oikuavã — heꞌi okuapy. 5 gHaꞌe ramo Egito pygua huvixa oenoĩ uka kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu haꞌe rami pejapo? Ndapejukai ri avakueꞌi. E Haꞌe rã kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery ma Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vy Egito pygua huvixa ijayvuague rami eꞌỹ ojapo. Haꞌe rami vy ndojukai avakueꞌi ituiꞌi rã. ?  {Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Hebreu regua memby pexa vy ke peikuaa pota. Xapyꞌa rei avaꞌi ri ramo ma pejuka ꞌrã. Haꞌe rã kunhagueꞌi ri ramo ma tove taꞌikuai.{  s Faraó ijayvuague rami eꞌỹ kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery ikuaiague Haꞌe gui Egito pygua huvixa ijayvu hebreu regua kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery regua peteĩ ma Sifrá, haꞌe rã amboae ma Puá hery vaꞌe.)  OOjavyky rei okuapy omombaꞌeapo poyi vy, yapo omouꞌũa py, tijolo ojapoa py haꞌe mbaꞌety rupi ombaꞌeapoa py. Ombaꞌeapoa haꞌe javi rupi omoingo axy. b  A Haꞌe rami vy Egito pygua kuery oguereko axy reive okuapy Israel kuery omombaꞌeapoa py.|  u Haꞌe rami teĩ oguereko axy reia ramive ma heta-etave tema ovy. Haꞌe ramo ndaꞌevei rei ikuai Israel kuery gui.^ 9 Haꞌe rami vy omoĩ Israel kuery mombaꞌeapoarã oguereko axy rei aguã ombovoyia rupi. Haꞌe ramo Faraó pe Israel kuery ojapo tetã mbaꞌemo raꞌyĩgue omoĩ porã atyrã, Pitom haꞌe Ramessés hery vaꞌe.| u Maꞌẽ, jaikuaa rami jajapo haꞌe kuery re heta-etave eꞌỹ aguã, xapyꞌa rei nhandere opuꞌãa ramo nhanderovaigua kuery re haꞌe kuery onhemoirũ eꞌỹ aguã, haꞌe nhandere opuꞌã vy nhandeyvy gui ojeꞌoipa rive eꞌỹ aguã.| u Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Aỹ ma Israel kuery heta vaipa ma, nhandegui ipoꞌakave guive.P Haꞌe gui Egito pygua huvixa mboae ju oĩ José oikuaa eꞌỹ vaꞌe. v iIsrael kuery ikuai porã vy heta-etave haꞌe imbaraeteve tema ovy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery yvy omonyẽ. e GHaꞌe gui José omano haꞌe tykeꞌy kuery haꞌe javi, haꞌe javegua kuery haꞌe javive.a ?Jacó guigua kuery haꞌe javi ma setenta ikuai. Haꞌe rã José ma Egito re oiko ae ma., WDã haꞌe Naftali, Gade haꞌe Aser.( OIssacar, Zebulom haꞌe Benjamim,* SRúben, Simeão, Levi haꞌe Judá,k~ UÊxodo mokoĩa kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue Jacó ramymino kuery Egito re ikuai vaꞌekue rery oĩa Po rami ma Israel raꞌy kuery rery, Jacó reve Egito re oo vaꞌekue. Peteĩ-teĩ ogueraa ngoo pygua kuery.}+ 2Haꞌe gui José omano cento e dez maꞌetỹ oguerekoa py. Haꞌe ramo hetekue omoeakuãmbaa vy Egito yvy re ae onhono porãa peteĩ hyru py. :|o 2José ojapo Israel raꞌy kuery oura aguã rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ Nhanderuete ojekuaa uka ꞌrã pendevy, haꞌe ramo xekãgue peraa ꞌrã apy gui — heꞌi. w{i 2Haꞌe gui José aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe: — Xee ma amano ta ma. Haꞌe rire Nhanderuete pendevy ojekuaa uka vy penemondouka ju ꞌrã kovaꞌe yvy gui, yvy mboae Abraão haꞌe Jacó pe omeꞌẽ aguã re ouraague katy — heꞌi. z/ 2José oexa Efraim raꞌy kuery, taꞌy raꞌy kuery guive. Oexa avi Manassés raꞌy Maquir raꞌy kuery, guenapyꞌã áry omboguapy imbokuapy. tyc 2 José omanoague Egito yvy re José oiko, nguu ro pygua kuery guive. Cento e dez maꞌetỹ re oiko.2x_ 2Haꞌe nunga rupi pekyje eme. Xee apena ꞌrã pendere haꞌe penderaꞌy kuery re — heꞌi. Haꞌe rami vy ombopyꞌa guaxua rupi ijayvu porãꞌi haꞌe kuery reve. ]w5 2Peẽ kuery ma anhetẽ xevy pejapo vaixe pekuapy karamboae. Haꞌe rã Nhanderuete ma haꞌe nunga oguerova nhomoingo porã aguã rami. Mbaꞌeta heta ete rekove reraa jepearã xemoingo, aỹ pexa pekuapya rami.Mv 2José ombovai: — Pekyje eme. Xee ma nhiꞌã Nhanderuete rami aĩ?u 2Haꞌe gui tykeꞌy kuery ou vy henonde re guenapyꞌã re oĩmba reve aipoeꞌi okuapy: — Apy ma roĩ nerembiguai kueryrã. -tU 2“Aipopeje ꞌrã José pe: ‘Eperdoa ke nderykeꞌy kuery ojejavyague ndevy otekoavy vaipa rire teĩ’, heꞌi. Haꞌe rami rire ma aỹ rojerure reperdoa aguã re ore kuery nderu Ruete rembiguai vaꞌe rojejavyague”, peje. — Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvua José oendu vy ojaeꞌo. msU 2Haꞌe rami vy José pe aipoeꞌi uka okuapy: — Nhanderu rãgueꞌi omano eꞌỹ mbove aipoeꞌi:irM 2 Guykeꞌy kuery reve José ijayvu porãꞌiague José rykeꞌy kuery ma tuu omano ma rire aipoeꞌi okuapy: — Aỹ ma xapyꞌa rei José ojepyxe vy nhanembopaga ma ꞌrã ixupe jajapo vaiague re — heꞌi okuapy. q 2Haꞌe rire José ojevy ju Egito katy guykeꞌy kuery reve, haꞌe tuu onhono porã aguã hupive ojeꞌoi vaꞌekue haꞌe javi. Bp 2 Haꞌe rami vy Canaã yvy katy ogueraa vy onhono porã Macpela yvy re itakua oĩ vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe yvy ma heteu regua Efrom gui Abraão jouparã ojogua vaꞌekue, Manre katyꞌi.:oq 2 Haꞌe gui taꞌy kuery ojapo tuu ijayvuague rami.^n7 2 Canaã yvy regua haꞌe py ikuai vaꞌe oexa okuapy haꞌe rami ete ojaeꞌo okuapy rã, Atade py mbaꞌemo moaꞌyĩaty oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Egito pygua kuery ojaeꞌo vaipa ete — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy omboery Abel-Mizraim. Jordão rovai re oĩ. Tery Abel-Mizraim ma “Egito pygua kuery ojaeꞌoa” ꞌea. Bm 2 Haꞌe gui mbaꞌemo moaꞌyĩaty Atade py oĩ vaꞌe py ovaẽmba vy opyta ranhe Jordão rovai re. Haꞌe py ma peteĩgue ju ojaeꞌo vaipa okuapy. Sete ára re José ojaeꞌo nguu re.Ol 2 Hupive ojeꞌoi avi karóxa haꞌe kavaju árygua. Heta ete ojeꞌoi. 5ke 2Ojeꞌoi avi José ro pygua kuery, tykeꞌy kuery haꞌe nguu ro pygua kuery haꞌe javi. Gósen yvy re opyta vaꞌe ma kyrĩgueꞌi anho, hymba kuery vexaꞌi, vaka guive.5je 2Haꞌe ramo José ojepeꞌa ovy nguu onhono porã aguã. Hupive ojeꞌoi avi Faraó rembiguai kuery, hoo pygua yvatekueve vaꞌe haꞌe Egito yvy re yvatekueve haꞌe javi.pi[ 2Haꞌe ramo Faraó ombovai: — Tereo katu, enhono porã nderu, ndevy oura ukaague rami ae — heꞌi. 2h_ 2“Xeru rãgueꞌi xeapo karamboae aura aguã rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: ‘Xee amano ta ma. Haꞌe gui xenhono porã Canaã yvy re xeruparã xee ae areko katu vaꞌekue py’, heꞌi vaꞌekue. Aỹ ma aaxe xeru retekue anhono porã aguã. Haꞌe gui aju ju ꞌrã”, peje Faraó pe — heꞌi. !g= 2Ojaeꞌoa opa ma rire José aipoeꞌi Faraó ro pygua kuery pe: — Peẽ kuery xemboaxy ramo ajerure Faraó apyxa py pendeayvu aguã re. Aipoaꞌe uka:f 2Gueko rami vy quarenta ára re ombaꞌeapo omoeakuãmba peve. Haꞌe Egito pygua kuery ma setenta ára re ojaeꞌo okuapy. |es 2Guembiguai poropoanoa ikuai vaꞌe pe José ijayvu tuu retekue omoeakuãmba aguã re. Haꞌe ramo poropoanoa kuery omoeakuãmba Israel retekue. Egito pygua kuery gueko rami vy omoeakuã ꞌrã teꞌõgue, are teĩ huꞌũmba eꞌỹ aguã. yd o 2 Jacó re ipyꞌa vai reve onhono porãague Haꞌe ramo José nguu rova oikuavã vy ojaeꞌo reve oayvupa.c! 1!Opa ma Jacó guaꞌy kuery omongetapa vy opy omboapuꞌa heravy ngupa py, haꞌe omano. Haꞌe rami vy inheꞌẽ heraa tamoĩ kuerya py. ebE 1 Haꞌe vaꞌe yvy haꞌe itakua oĩ vaꞌe ma Hete raꞌy kuery gui ojogua pyre — heꞌi. a/ 1Haꞌe py ma Abraão onhono porã rakaꞌe guaꞌyxy Sara. Haꞌe py ju Isaque onhono porã Rebeca. Haꞌe py avi xee anhono porã karamboae Lia.i`M 1Macpela regua yvy Manre katyꞌi oĩ Canaã yvy re, Efrom gui Abraão ojogua vaꞌekue jouparã.;_q 1Haꞌe rire haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Xenheꞌẽ heraa ꞌrã xeramoĩ kuerya py. Haꞌe ramo xenhono porã xeru kuery yvýry itakua heteu regua Efrom yvy re oĩ vaꞌe py.*^O 1Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel regua doze ikuai vaꞌe ru. Haꞌe rami ae tuu ogueroayvu porã. Peteĩ-teĩ ogueroayvu porã peteĩ-teĩ renonderã oĩa rami vy. Z]/ 1— Haꞌe gui Benjamim ma guary nhomondoropa vaꞌe rami ipoꞌaka riae vaꞌe. Haꞌe nunga ma ajeꞌive reve hoꞌu ꞌrã oiny guembia, haꞌe kaꞌarukue voi ombojaꞌo ꞌrã ojopy vaꞌekue — heꞌi. J\ 1Xeru kuery xereroayvu porãague gui xee nderu rogueroayvu porãve, yvyty arakaꞌe rã guarã apyte áryve. Haꞌe nunga haꞌe javi toĩ José akã re, guykeꞌy kuery gui yvateve vaꞌe rã. g[I 1Nderu Ruete nepytyvõ ꞌrã. Ipoꞌakapa vaꞌe nemoingo porã ꞌrã. Yva guigua haꞌe yvy guyrygua py nemoingo porã ꞌrã. Omoingo porã avi ꞌrã xy kuery kã haꞌe kyrĩꞌi vaꞌe ryru nderaꞌy reta aguã rami.aZ= 1Haꞌe rami teĩ nderapa rejopy atã riae ꞌrã, ndejyva voi imbaraete ꞌrã, Jacó repyare Ipoꞌakapa vaꞌe nepytyvõ ramo. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery re opena vaꞌe, Israel kuery pegua ita imbaraete vaꞌe.VY' 1Hapa vaꞌe kuery omoĩ vai ꞌrã. Hexe huꞌy omombo vy omoingo axy ꞌrã.X) 1— José ma yvyra rakã hiꞌa porã riae vaꞌe rami ꞌrã oiko, yakã yvýry oĩ vaꞌe rami, kora áry rupi hakã ojeupi ovy vaꞌe rami.SW! 1— Naftali ma guaxu opoi pyre rami oiko, ijayvu porã kuaa ꞌrã guive. KV 1— Aser ma ojou reta ꞌrã tembiꞌu porã, huvixave pegua voi. fUG 1— Haꞌe gui Gade re ma jojukaa kuery heta opuꞌã okuapy teĩ omonhamba ꞌrã imondovy. ET 1— |yhwh{Senhor,} xee ma roarõ aikovy xereraa jepe aguã! :So 1Dã ma mboi tape yvýry itui vaꞌe rami avi ꞌrã oiko. Mboi minha itui ꞌrã tape yvýry kavaju pyta py oixuꞌu aguã, kavaju árygua hakykue katy hoꞌa aguã rami ojapo. dRC 1— Haꞌe gui Dã ma oikuaa pota ꞌrã guetarã kuery re, Israel regua mboae ojapoa rami.(QK 1Haꞌe oikuaa rã opytuꞌu aguã haꞌeve, ijyvy iporã rã. Haꞌe rami vy ojeroꞌa ꞌrã onhembovoyi uka vy. Ogueropoꞌakaa rã oiko ꞌrã nhoembiguai. yPm 1— Issacar ma mburikaꞌi ikãgue mbaraete vaꞌe, vexaꞌiaty ikuai vaꞌe mbyte rupi onheno oupy vaꞌe rami.pO[ 1 — Haꞌe gui Zebulom ma yeꞌẽ yvýry ꞌrã oiko, kanoã ojaaty katy. Sidom peve ꞌrã oo hekoa. \N3 1 Hexa ma pytã ꞌrã vinho gui, haĩ ma xiĩ vaꞌe opyta ꞌrã kamby oyꞌu gui. BM 1 Guymba mburika omoxã ꞌrã uva rembypy re, hymba raꞌy uva rembypy iporãve vaꞌe re ꞌrã omoxã. Oao ojoi ꞌrã uva rykue py, o-capa ma tuguy rami uvaꞌa guigua py ojoi ꞌrã.HL 1 Judá regua po gui ndoipeꞌaai ꞌrã huvixa po pygua opy mbyte ojopy henoꞌamy vaꞌe, ija Siló ꞌepy vaꞌe ou eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe ma pavẽ regua ꞌrã onheꞌẽ rendu okuapy.JK 1 Judá, ndee ma xivi raꞌy rami ndepyꞌa guaxu vaꞌe. Xeraꞌy, guembia omondoroa gui opuꞌã ju vaꞌe rami reiko. Xivi haꞌe xivi kunha minha onheno oupya gui mavaꞌe ndaꞌu omomyĩ ta?$JC 1— Judá, nderyvy kuery tandererovyꞌa. Ndepo py rejopy ꞌrã nderovaigua kuery ajuꞌy re. Nderu raꞌy kuery voi guenapyꞌã re oĩ ꞌrã nerenonde.JI 1Pendevaia ma ayvu vaipy topyta, pendevai vaipa rã. Pendepoxy vy pejapo vai ete. Haꞌe ramo xee rombojaꞌo ꞌrã Jacó kuery raꞌy ikuaia rupi, Israel raꞌy ikuaia rupi romoaĩmba ꞌrã. [H1 1Haꞌe rami avi peẽ kuery penhembopyꞌaa py xee ma nanhembopyꞌai, peẽ penhemboatya re xenheꞌẽ nonhembojai. Mbaꞌeta pendepoxy vy pejojuka rakaꞌe, pejerovia vy vaka oguata vaikue aguã rami pejapo.bG? 1— Haꞌe gui Simeão, Levi reve ma joegua pendekuai. Pendekyxe perojerovia peikovy joe.GF 1Haꞌe rami avi yai opuꞌã-puꞌãa rami avi rejejoko kuaa eꞌỹ vy pavẽ gui eꞌỹ ꞌrã ndeyvateve. Mbaꞌeta nderu rupa py rejeupi vy retekoavy rire. Xerupa py rejeupi vaꞌekue. E9 1— Rúben, ndee ma xeraꞌy tujave vaꞌe, xembaraetea kuaa ukaa. Jypyꞌi xegui reiko vaꞌekue, pavẽ gui yvateve haꞌe ipoꞌakave vaꞌe reiko.]D5 1Jacó raꞌy kuery, penoꞌõmba pendu aguã. Pejapyxaka penderu Israel ijayvu rã. XC - 1 Jacó guaꞌy kuery rekorã omombeꞌu ma voiague Haꞌe rire Jacó oenoĩ guaꞌy kuery haꞌe javi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Penoꞌõmba ke. Xee amombeꞌu ꞌrã penderekorã, rakaꞌe rã guarã.5Be 0Ndevy pe aeja peteĩ mbaꞌe, haꞌe ramigua nderykeꞌy kuery pe aeja vaꞌerã eꞌỹ. Ndevy aeja yvyꞌã amorreu kuery gui xekyxe haꞌe xerapa py aipeꞌa vaꞌekue. c 0Haꞌe vy José aipoeꞌi nguu pe: — Evoko rami eꞌỹ xeru, mbaꞌeta kovaꞌe ae ma tujave vaꞌe oiko. Inhakã re ae ꞌrãgue remoĩ reiporu kuaa regua — heꞌi. 9=m 0Haꞌe gui tuu opo oiporu kuaa regua Efraim apyte re omoĩ rã José oexa vy ndojou porãi. Haꞌe rami vy nguu po re ojopy, Efraim apyte gui oguerova aguã Manassés apyte re.k<Q 0Ixuguigua anjo opa mbaꞌe vai gui xereraa jepe vaꞌe tomoingo porã kovaꞌe avakueꞌi. Tove xerery rupi meme taꞌikuai, xeru kuery Abraão haꞌe Isaque rery rupi guive. Taꞌy kuery taetave ojeꞌoivy yvy re — heꞌi. N; 0Haꞌe rami vy José raꞌy kuery ogueroayvu porã vy aipoeꞌi: — Xeramoĩ Abraão oiko vaꞌekue Nhanderuete renonde, xeru Isaque guive. Haꞌe gui xere ju opena oikovy xekyrĩ guive aỹ peve.@:{ 0Haꞌe rami teĩ Israel opo ombojoaxa imondovy vy oiporu kuaa regua omoĩ Efraim kyrĩve vaꞌe apyte re, haꞌe rã oiporu kuaa eꞌỹa ma Manassés apyte re omoĩ, tujave vaꞌeri.97 0 Haꞌe vaꞌe rire José ogueru ju guaꞌy kuery. Efraim ma oiporu kuaa re omopuꞌã imoꞌamy, tuu Israel oiporu kuaa eꞌỹa re oĩ aguã, haꞌe rã Manassés ma oiporu kuaa eꞌỹa re omopuꞌã, Israel oiporu kuaa re. Haꞌe rami vy mokoĩve ogueronhemboja heruvy hexe. 8 0 Haꞌe gui José guaꞌy kuery oipeꞌa nguu renapyꞌã re ikuaia gui. Nguu renonde oĩ guenapyꞌã re, ngova omovaẽ yvy re. x7k 0 Guaꞌy José haꞌe taꞌy kuery Jacó ogueroayvu porãague Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi José pe: — Xee ma naexaꞌãi peteĩgue ju roexa aguã. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete ojapo nderaꞌy kuery avi aexa aguã rami — heꞌi.*6O 0 Israel tujaꞌi ete vy hexa voi pytũmba ma, ndoexa porãvei ma. Haꞌe nunga rupi José ogueronhemboja heruvy haꞌe oĩa py. Haꞌe ramo oayvupa, oikuavãmba. U5% 0 José aipoeꞌi nguu pe: — Xeraꞌy kuery rima ikuai, apy ae Nhanderuete xevy omeꞌẽ vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Eronhembojaveꞌi haꞌvy xea py, aroayvu porã aguã — heꞌi.f4G 0Haꞌe gui Israel ma José raꞌy kuery oexa vy aipoeꞌi: — Mavaꞌe kuery tu upe vaꞌe? ]35 0Mbaꞌeta xee Padã gui aju jave Raquel omano karamboae Canaã yvy re, tape Efrata katy oo vaꞌe katyꞌi. Xeporiau reve anhono porã karamboae tape Efrata Belém ꞌepy vaꞌe katy oo vaꞌe yvýry — heꞌi. 2; 0Haꞌe rã haꞌe kuery rire ju nderaꞌy ikuai vaꞌerã vaꞌe ma nderaꞌy ae ꞌrã ikuai, haꞌe guykeꞌy kuery yvy re ꞌrã haꞌe kuery hekoa.[11 0Haꞌe rã nderaꞌy mokoĩ Egito yvy re aju eꞌỹ mbove oiko vaꞌekue ma, haꞌe kuery ma aỹ guive xeraꞌy aeꞌi rami ikuai. Efraim haꞌe Manassés ma xeraꞌy aeꞌi rami ma ikuai, Rúben haꞌe Simeão rami avi. José raꞌy kuery mokoĩ ikuai vaꞌe ma Jacó omano ta vy ogueroayvu porã, guaꞌy kuery aeꞌi pe rami avi. k0Q 0Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xee rojapo ꞌrã nderaꞌy reta aguã rami. Neramymino kuery ajapo ꞌrã heta regua ikuai aguã rami. Haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã kovaꞌe yvy arakaꞌe rã peve guarã”, heꞌi vaꞌekue xevy.0/[ 0Haꞌe gui Jacó aipoeꞌi José pe: — Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe xevy ojexa uka karamboae Canaã yvy re Luz tetã py aiko jave, haꞌe rami vy xereroayvu porã.. 0Jacó pe omombeꞌua: — Nderaꞌy José rako ou oiny ndea py — ꞌea. Haꞌe ramo Israel onhemomburu ngupa py oguapy ranhe aguã. m- W 0 Jacó imbaꞌeaxy oupya py José guaꞌy kuery ogueruague Haꞌe vaꞌe rire José pe aipoꞌea: — Nderu tu imbaꞌeaxy vaipa rima oupy — ꞌea. Haꞌe ramo ogueraa haꞌe py mokoĩve guaꞌy Manassés haꞌe Efraim. 1,] /Haꞌe gui Jacó — Eura haꞌvy xevy — heꞌi. Haꞌe ramo oura. Haꞌe rami rã Israel ojeroꞌa, ngupa akã re ojeko. Haꞌe rami Jacó ojapo ombojerovia vy . t+c /haꞌe rã xeru kuery ikuaiague py anho. Haꞌe rami vy Egito yvy gui xeretekue reraa ꞌrã xeru kuery onhono porãague py, haꞌe py ae xenhono porã aguã — heꞌi. José ombovai: — Xee ajapo ꞌrã ndeayvuague rami — heꞌi. * /Haꞌe gui Israel omano raiꞌi ma vy oenoĩ guaꞌy José. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma ndee xemboaxy ramo ajerure xeꞌu guýry ndepo remoĩ reve reura aguã, xevy rejapo porã aguã anhetẽ rupi. Ajerure Egito yvy re eꞌỹ xenhono porã aguã,) /Jacó ma dezessete maꞌetỹ re oiko Egito yvy re. Jacó oikoa maꞌetỹ haꞌe javi vy cento e quarenta e sete maꞌetỹ. ( /Haꞌe rami vy Israel Egito yvy re oiko, Gósen re ae. Haꞌe py haꞌe kuery ikuai aguã ojou vy heta-etave ojeꞌoivy, heta ete ikuai.c'A /Haꞌe rami aguã Egito yvy re José ojapoague ma lei aỹ peve guarã oĩ: Mbaꞌemo aju peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ gui ma peteĩ-teĩ omeꞌẽa ꞌrã Faraó pe. Sacerdote kuery yvy anho Faraó mbaꞌeꞌỹ itui. F& /Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai: — Ndee ma roikove aguã rami oreapo. Oreruvixa, ndee oremboaxya rupi orerereko. Haꞌe ramo Faraó pegua escravo orekuai teĩ haꞌeve — heꞌi okuapy./%Y /Mbaꞌemoꞌa pemonoꞌõ vy ma peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe nhavõ gui peteĩ-teĩ pemeꞌẽ ꞌrã Faraó pe. Haꞌe rã hembyrekue ma pendevy peguarã topyta. Pendevygua ma yvy re penhotỹ ju aguã, pekaru aguã penderaꞌy kuery haꞌe pendero py ikuai vaꞌe haꞌe javi reve — heꞌi. ?$y /Haꞌe gui José aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Aỹ ma peẽ kuery rojogua ma, pendeyvy voi ajogua Faraó mbaꞌerã. Apy ma mbaꞌemo raꞌyĩgue oĩ. Peraa, penhotỹ yvy re.R# /Sacerdote kuery hyvy anho ndojoguai, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery pe Faraó mbaꞌemo omeꞌẽ jepi ramo. Faraó po gui ojopy vaꞌekue re ae okaru okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery novendei oyvy. c"A /Haꞌe pygua kuery voi ojeupegua escravo omoingo, Egito yvy haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe.L! /Haꞌe rami rã Egito yvy haꞌe javi José ojogua Faraó pe. Egito pygua kuery peteĩ-teĩ oyvy ovende, haꞌe py karuai ndaꞌevei ete ramo. Haꞌe rami vy yvy haꞌe javi Faraó mbaꞌe opyta.[ 1 /Mbaꞌerã tu ore kuery romano ta rexaa py, oreyvy opyta rive aguã? Orejogua ke, oreyvy avi ejogua tembiꞌu rekovia. Haꞌe rami rã ore kuery roiko ꞌrã escravo Faraó pegua, oreyvy voi imbaꞌerã topyta. Emeꞌẽ orevy mbaꞌemo raꞌyĩgue roikove aguã, romano eꞌỹ aguã, yvy voi opyta rive eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy. 9m /Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ opa rire maꞌetỹa mboae ovaẽ ramo José-a py oupa ju. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Oreruvixa, ndaꞌevei rombotavya rupi oreayvu aguã ndevy. Oreperáta opa ma, orerymba kuery voi rerekopa ma. Mbaꞌeveꞌi ndoroguerekovei ma ndevy peguarã, orerete ae haꞌe oreyvy eꞌỹ vy._9 /Haꞌe ramo José-a py ogueru guymba kuery. Haꞌe rã hembiꞌurã José omeꞌẽ kavaju, vexaꞌi, vaka haꞌe mburikaꞌi rekovia. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ma mymba kuery rekovia re omongaru.  /José ombovai: — Pendeperáta opa ma ramo penerymba kuery ju peru. Penerymba kuery rekovia ꞌrã ameꞌẽ tembiꞌu — heꞌi.  /Haꞌe gui Egito haꞌe Canaã yvy re peráta jipovei ramo Egito pygua kuery haꞌe javi jogueru vy ojexa uka José renonde. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Emeꞌẽ orerembiꞌurã. Mbaꞌerã tu romanomba ta rexaa py? Oreperáta opa ma — heꞌi okuapy. 3 /Haꞌe vy Egito haꞌe Canaã pygua kuery José gui mbaꞌemo raꞌyĩ ojogua vy ipo py anho omboaxa peráta. Haꞌe ramo Faraó ro py ju oguerupa.J / José Egito yvy haꞌe javi ojoguaague Karuai ndaꞌevei ete ramo yvy jave re jipoi tembiꞌu. Haꞌe nunga rupi Egito haꞌe Canaã yvy re ikuai vaꞌe iporiauve ojeꞌoivy karuai gui.+ / Nguu, guykeꞌy kuery haꞌe nguu ro pygua kuery haꞌe javi pe José ombou jepi tembiꞌu, peteĩ-teĩ guaꞌy kuery mbovy pa oguerekoa rami. 3 / Haꞌe gui José omboekoa nguu haꞌe guykeꞌy kuery. Ramessés yvy re Egito yvy iporãvea py omeꞌẽ ikuai aguã, Faraó aipoeꞌiague rami vy.K / Haꞌe rami vy Jacó Faraó ogueroayvu porã rire oo ju oĩa gui. 6g / Jacó ombovai: — Xee aikoa haꞌe javi vy ma cento e trinta maꞌetỹ. Mboapyꞌi ete aiko axya. Xee ma ndaupityi teri xeramoĩ kuery oikoague maꞌetỹ peve — heꞌi.F /Faraó oporandu Jacó pe: — Mbovy maꞌetỹ ma tu rereko? q] /Haꞌe gui nguu Jacó ju José ogueru vy oexa uka Faraó pe. Haꞌe ramo Jacó ogueroayvu porã Faraó.  /Egito yvy ndevy guarã ae itui. Iporãvea py ejapo nderu haꞌe nderykeꞌy kuery taꞌikuai. Gósen yvy re ae ri taꞌikuai. Haꞌe gui xapyꞌa rei rã nderykeꞌy kuery regua opena kuaa ete vaꞌe ikuai ramo emoĩ xerymba kuery re ae opena vaꞌerã — heꞌi. gI /Haꞌe ramo Faraó aipoeꞌi José pe: — Nderu haꞌe nderykeꞌy kuery ndea py oupa ma ramo{q /Kovaꞌe yvy re orekuai aguã ri roju, mbaꞌeta Canaã yvy re ma nhuũ porã jipoi ore nerembiguai kuery rymba kuery pe, karuai ndaꞌevei ete ramo. Haꞌe nunga rupi aỹ rojerure Gósen yvy re orekuai aguã re — heꞌi okuapy Faraó pe. `; /Haꞌe ramo José rykeꞌy kuery pe Faraó oporandu: — Mbaꞌexa tu peẽ kuery pembaꞌeapo vaꞌe? Haꞌe kuery ombovai: — Nerembiguai kuery vexaꞌi re ropenaa rupi orekuai, oreramoĩ kuery ikuaiague rami ae.P /Haꞌe vy teĩ nhiruĩ guykeꞌy kuery ogueru avi, oexa uka Faraó pe.  ) / Faraó-a py José nguu Israel ogueruague Haꞌe gui José ou vy aipoeꞌi Faraó pe: — Xeru haꞌe keꞌy kuery oupa ma Canaã yvy gui. Guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka, haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi reve ovaẽ okuapy Gósen yvy re — heꞌi.B  ."aipopeje ꞌrã: “Ore nerembiguai kuery ma mymba kuery re ropenaa rupi orekuai, orekunumi guive aỹ peve, oreramoĩ kuery ikuaiague rami ae”, peje. Haꞌe rami rã ijayvu ꞌrã Gósen yvy re pendekuai aguã. Mbaꞌeta Egito pygua kuery pe rã guymba re opena vaꞌe omboetepy eꞌỹ meme ikuai — heꞌi. { .!Haꞌe gui Faraó penerenoĩ uka vy oporandu ꞌrã: “Mbaꞌexa tu peẽ kuery pembaꞌeapo vaꞌe?” heꞌi ramo ma p~}}|]{z@y2xx*w}vv:utssr,qqmpnoonmrll kjii h1gff"ee-dVcHbuaX`r__1^q]m\[[OZYXWVVaUTTPSARQQP\ONNdMSLKK$JJZIHGGSFFlEEyDDD[CCaBAAV@@K??>`=<<;; :998R77t66/5S4y32z100//.--v,, +;**)('&&\%%%$J#"! W&Yv&qYL H N (C!?pMo Haꞌe rã trigo haꞌe centeio ma ndojavykyi, naenhoĩ teri ramo.) |ns (Haꞌe jave py linho haꞌe cevada ikuai vaꞌe ojavykypa, mbaꞌeta cevada ma hary ma, haꞌe rã linho ma ipoty.xmk Haꞌe rami avi xee aikuaa ndee haꞌe nerembiguai kuery Senhor Oreruete renonde pejererokyje aguã noĩ teria.Dl Haꞌe ramo Moisés ombovai: — Xee ma tetã gui aẽ vy xepo aupi ꞌrã Senhor pe. Haꞌe ramo yapu vaꞌe oaxa ꞌrã, ndoꞌavei ꞌrã amandau, peikuaa aguã ko yvy Senhor mbaꞌea.k1 Ejapukai ke haꞌvy Senhor pe, mbaꞌeta haꞌeve ma kovaꞌe yapu atã vaꞌe haꞌe amandau. Xee romondouka ꞌrã, ndapepytavei ma ꞌrã apy. Kj Haꞌe ramo Faraó oenoĩ uka Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Aỹ ma ajejavy. Senhor ma heko porã vaꞌe, haꞌe rã xee haꞌe xevygua kuery ma rojejavy vaꞌe.Pi Haꞌe rã Gósen yvy re Israel kuery ikuaia py anho ndoꞌai amandau. ah= Haꞌe gui Egito yvy jave re amandau ojuka opa mbaꞌe oka rupi ikuai vaꞌe, avakue haꞌe mymba kuery. Amandau ojavyky avi mbaꞌety rupi onhotỹ mbyre haꞌe javi, omopẽmba avi yvyra nhuũndy rupi ikuai vaꞌe.8gk Haꞌe rami ete amandau haꞌe tata amandau re irũ vaꞌe hoꞌa ndaꞌevei ete vaꞌe. Haꞌe ramigua oiko vaꞌeꞌỹ teri Egito yvy re, Egito pygua ikuai ypya ára guive.?fy Haꞌe ramo Moisés yvate katy opopoka oupi ramo Senhor ombou yapu hatã vaꞌe haꞌe amandau, tata voi hoꞌa yvy re. Haꞌe rami vy Senhor ojapo amandau Egito yvy re hoꞌa aguã.\e3 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eupi ndepo yvate katy. Haꞌe rã hoꞌa ꞌrã amandau Egito yvy jave re, avakue áry, mymba haꞌe Egito yvy jave re mbaꞌety rupi onhotỹ mbyre ikuai vaꞌe áry.tdc Haꞌe rã Senhor ayvu re ndoikuaa potai vaꞌe ma oeja guembiguai kuery haꞌe vaka kuery nhuũndy re ae. ;cq Haꞌe ramo Faraó rembiguai kuery vaꞌe regua amongue ma Senhor ayvu oendu vy ojeayvu. Haꞌe rami vy ojapo guembiguai kuery haꞌe guymba vaka kuery oupa aguã rami ngoo rupi.Tb# Haꞌe gui aỹ ma emoinge ukapa nerymba vaka, avakue haꞌe mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe. Mbaꞌeta opy ndoikei vy haꞌe kuery re amandau hoꞌa rã omanomba ꞌrã’, heꞌi uka ndevy”, ꞌre. 5ae Maꞌẽ, koꞌẽ rã kovaꞌe hora ojeupity ju jave ajapo ꞌrã amandau hoꞌa vaipa aguã rami, Egito yvy re oiko eꞌỹ teri vaꞌe ramigua ijypya ára gui aỹ peve.h`K Haꞌe rã ndee repuꞌã rei teri vaꞌe tyꞌy xevygua kuery rovai, remondouka eꞌỹ aguã? _ Haꞌe rami teĩ haꞌe rami ndajapoi, ndevy aexa uka aguã xepoꞌakaa, haꞌe xerery rupi xereko omombeꞌua aguã yvy jave re. /^Y Mbaꞌeta haꞌe rami ajapoxe vaꞌe rire rojuka aguã xepo amoĩ ma ꞌrãgue, ndee haꞌe ndevygua kuery áry mbaꞌeaxy ambou vy. Roipeꞌapa ma ꞌrãgue yvy gui.3]a Mbaꞌeta aỹ ma ndere ete amoĩ ꞌrã nhombopagaarã haꞌe javi, nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery áry, peikuaa aguã avave rei xee ramigua jipoia yvy jave re.\ Sete-a nhombopagaarã amandau ombouague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Epuꞌã ke koꞌẽ rã ajeꞌive. Ejexa uka Faraó pe, haꞌe aipoꞌre ixupe: “Po rami Senhor hebreu kuery ruete ijayvu: ‘Tove too xevygua kuery, xevy ikuai aguã.[ Haꞌe rami teĩ Senhor ojapo Faraó inhakã ratã aguã rami. Haꞌe ramo noendui, Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy. GZ  Haꞌe nunga rupi Moisés renonde gui imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ojepeꞌapa ai vaikue gui. Mbaꞌeta imbaꞌekuaa vaꞌe kuery re voi ai vaikue oiko, haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi re.^Y7 Haꞌe ramo haꞌe kuery oo vy tata rupa gui ojopy tanhimbu, haꞌe vy oo Faraó-a py. Moisés omombo yvate katy. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe gui oiko irurupa vaꞌe haꞌe ai vaikue avakue re haꞌe mymba kuery re.HX  Haꞌe vaꞌe gui oiko ꞌrã ikuꞌi vaꞌe Egito yvy haꞌe javi áry. Haꞌe ramo Egito yvy jave rupi oiko ꞌrã irurupa, opu ꞌrã ai vaikue avakue re haꞌe mymba kuery re — heꞌi. `W;  Seis-a nhombopagaarã ai vaikue ombouague Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: — Tata rupa gui pejopy pendepo renyẽ tanhimbu. Haꞌe ramo Faraó renonde Moisés omombo ꞌrã yvate katy.,VS Haꞌe gui Faraó omondouka omaꞌẽ aguã, haꞌe rã Israel kuery rymba nomanoi neĩ peteĩ. Haꞌe rami teĩ Faraó inhakã ratã vy nomondoukai haꞌe kuery. !U= Haꞌe gui koꞌẽ jevy Senhor haꞌe nunga ombou ramo Egito pygua kuery rymba haꞌe javi omano. Haꞌe rã Israel kuery rymba ma nomanoi neĩ peteĩ.T9 Mbaꞌeta Senhor oaꞌanga ma haꞌe nunga oiko aguã ára. Koꞌẽ rã haꞌe nunga Senhor omoingo ꞌrã yvy re”, ꞌre ꞌrã ixupe — heꞌi. LS Haꞌe rã Israel kuery rymba kuery re ma Senhor amboae rami ꞌrã ojapo Egito pygua kuery rymba re ojapo ꞌrãgue py, Israel kuery rymba neĩ peteĩve omano eꞌỹ aguã’, heꞌi uka ndevy.1R] Senhor opo omoĩ ꞌrã nerymba kuery nhuũndy rupi ikuai vaꞌe áry, kavaju kuery, mburika, camelo kuery, vaka haꞌe vexaꞌi kuery áry, mbaꞌeaxy vaikue ombou vy.MQ Mbaꞌeta xapyꞌa rei neremondoukai haꞌe remombyta nheaꞌã ramo P  Peteĩ nhiruĩa nhombopagaarã mymba re mbaꞌeaxy ombouague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Ejexa uka ju Faraó pe, haꞌe aipoꞌre ixupe: “Po rami Senhor hebreu kuery ruete vaꞌe ijayvu: ‘Tove too xevygua kuery, xevy ikuai aguã.WO) Haꞌe rami teĩ Faraó inhakã ratã ju. Haꞌe vy nomondoukai haꞌe kuery. =NuHaꞌe ramo Senhor ojapo Moisés ijayvuague rami. Haꞌe ramo mberu ojepeꞌapa Faraó-a gui, hembiguai kuery haꞌe ixupegua kuery haꞌe javia gui. Peteĩꞌi voi ndopytai mberu.LMHaꞌe ramo Faraó renonde gui Moisés oo vy onhemboꞌe Senhor pe.hLKMoisés ombovai: — Maꞌẽ, aỹ ma xee nerenonde gui aa vy anhemboꞌe ꞌrã Senhor pe. Haꞌe gui koꞌẽ rã kovaꞌe mberu ojepeꞌapa ꞌrã ndee Faraó-a gui, nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery haꞌe javia gui. Haꞌe rami avi Faraó, xembotavyve eme, xeretarã kuery Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã neremondoukaia py — heꞌi. IK Haꞌe ramo Faraó aipoeꞌi: — Haꞌeve ꞌrã tekoa eꞌỹa py teĩ peo aguã mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã. Haꞌe rami avi mombyry ete eꞌỹ ꞌrã peo. Haꞌe xere voi ke penhemboꞌe. 1J]Haꞌe rami ꞌrãgue py mboapy ára re ꞌrã roo tekoa eꞌỹa py, haꞌe py mae Senhor Oreruete pe mbaꞌemo romeꞌẽ aguã, orevy aipoeꞌia rami vy — heꞌi. I)Moisés ombovai: — Haꞌe rami rojapo aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta Senhor Oreruete pe romeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo Egito pygua kuery ojou porã vaꞌeꞌỹ. Maꞌẽ, xapyꞌa rei haꞌe kuery oexaa rupi haꞌe nunga romeꞌẽ ramo haꞌe kuery oreapipa ꞌrã ita py.H9Haꞌe ramo Faraó oenoĩ Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tapeo, Penderuete pe mbaꞌemo pemeꞌẽ teĩ kovaꞌe yvy re anho taꞌvy. :GoHaꞌe rami ae Senhor ojapo. Haꞌe ramo Faraó ro re ou mbovy eꞌỹ mberu, hembiguai kuery ro re haꞌe Egito yvy haꞌe javi áry. Haꞌe ramo yvy naꞌiporãvei mberu gui. 'FIHaꞌe rã ndevygua kuery ma xevygua kuery arekoa rami eꞌỹ ꞌrã areko. Koꞌẽ rã oiko ꞌrã haꞌe nunga hexa pyrã’, heꞌi uka ndevy”, ꞌre. Irundya nhombopagaarã mberu ombouague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Epuꞌã ke koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi reve, haꞌe ejexa uka ju Faraó pe. Haꞌe vaꞌe oo ꞌrã oiny yy katy. Haꞌe rã ixupe aipoꞌre: “Po rami ijayvu Senhor: ‘Tove too xevygua kuery, xevy ikuai aguã.>BwHaꞌe ramo imbaꞌekuaa vaꞌe kuery aipoeꞌi Faraó pe: — Kovaꞌe ma Nhanderuete kuã ojapo vaꞌe — heꞌi teĩ Faraó inhakã ratã. Senhor ijayvuague rami vy noendui ae. CAHaꞌe ramo imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ma haꞌekue ramigua ae avi oꞌarandua rupi ojapo nhemixe ky omoingo aguã, vaꞌeri ndojapo kuaai. Ky anho ikuai avakue re haꞌe mymba kuery re. >@wHaꞌe rami ojapo. Arão opo opopoka reve oupi vy oinupã yvy kuꞌi. Haꞌe ramo oiko reta ky avakue re haꞌe mymba kuery re. Yvy kuꞌi haꞌe javi gui ky oiko Egito yvy jave re.P? Mboapya nhombopagaarã ky ombouague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Aipoꞌre Arão pe: “Eupi ndepopoka, haꞌe einupã yvy kuꞌi re, ky oiko aguã Egito yvy jave re”, ꞌre.u>eHaꞌe gui Faraó ma oo jepea oexa vy inhakã ratãve ju. Haꞌe vy noenduxevei, Senhor ijayvuague rami vy. ?={Ijaty reta-eta. Haꞌe ramo yvy jave re heakuã vaikue.<{ Haꞌe ramo Senhor ojapo Moisés ijayvuague rami. Juꞌi omanomba oo rupi, oka rupi haꞌe mbaꞌety rupi ikuaiague py.; Haꞌe ramo Moisés haꞌe Arão jogueraa Faraó-a gui. Senhor pe Moisés ojapukai juꞌi káuxa, Faraó reve jogueroayvuague rami vy.:) Ndea gui ojepeꞌapa ꞌrã juꞌi, ndero pygua kuery, nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuerya gui. Yakã py anho ju ꞌrã ikuai — heꞌi.9  — Koꞌẽ rã — heꞌi. Moisés aipoeꞌi: — Toiko ndeayvua rami, reikuaa aguã peteĩve jipoia Senhor Oreruete ramigua.u8e Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Faraó pe: — Aipoꞌre ke xevy arakaꞌe pa reipota ajerure ndere, nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery re, juꞌi oipeꞌaa aguã ndea gui haꞌe ndero pygua kuerya gui, yakã py anho ju opyta aguã. 7{Haꞌe gui Faraó oenoĩ Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejerure Senhor pe oipeꞌa aguã juꞌi xea gui haꞌe xevygua kuerya gui. Haꞌe ramo ma pende kuery romondouka ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã. 61Haꞌe ramo imbaꞌekuaa vaꞌe kuery haꞌekue ramigua ju ojapo nhemi rupi hiꞌarandua py. Haꞌe vy ojapo Egito yvy re juꞌi oẽ aguã rami. 5Haꞌe ramo Arão opo oupi yy Egito yvy re ikuai vaꞌe áry. Haꞌe rã juꞌi oẽ vy Egito yvy haꞌe javi rupi ojaoꞌi.K4Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: — Aipoꞌre ke Arão pe: “Eupi ndepo ndepopoka reve yakã áry, yy rape haꞌe yupa ikuai vaꞌe áry, juꞌi rejapo Egito yvy re oẽ aguã rami”, ꞌre.y3mJuꞌi ojeupi ꞌrã ndere, nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery haꞌe javive re’, ꞌre ꞌrã ixupe.” l2SYakã gui oiko ꞌrã juꞌi. Mbovy eꞌỹ ꞌrã oẽ, oiko ꞌrã ndero py, opy jaꞌoꞌi rekeaty py, nderupa áry, nerembiguai kuery ro rupi, ndevygua kuery re, haꞌe mbojape pembojyaty rupi, mbojaperã pemoapomoaty rupi.e1EXapyꞌa rei neremondoukai ramo ma rombopaga ꞌrã juꞌi ndeyvy haꞌe javi rupi ambou vy.`0 = Mokoĩa nhombopagaarã juꞌi ombouague Haꞌe vaꞌe rire Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Tereo ju Faraó-a py, haꞌe aipoꞌre ixupe: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Tove too xevygua kuery, xevy ikuai aguã.A/Haꞌe gui Senhor yakã oinupã uka rire sete ára oaxa. .7Haꞌe gui Egito pygua kuery haꞌe javi ojoꞌo okuapy yakã yvýry, ojou aguã yy oyꞌu aguã. Mbaꞌeta yy yakã guigua ndaꞌevei oyꞌu aguã. ]-5Faraó ojere vy ngoo katy ju oo. Neĩ haꞌe nunga re voi ndoikuaa potai opyꞌa py.N,Haꞌe gui Egito pygua imbaꞌekuaa vaꞌe kuery voi haꞌekue ramigua ju ojapo okuapy nhemi rupi hiꞌarandua py. Haꞌe nunga rupi Faraó inhakã ratã vy noendu potai, Senhor ijayvuague rami vy.*+OPira yakã rupi ikuai vaꞌe omanomba. Yakã heakuã vaikue. Haꞌe Egito yvy re ikuai vaꞌe ndaꞌevevei yakã gui oyꞌu aguã. Egito yvy jave re tuguy oiko. n*WHaꞌe ramo Moisés haꞌe Arão ojapo Senhor ijayvuague. Haꞌe rami vy Arão opopoka oupi vy oinupã yy yakã rupi oĩ vaꞌe, Faraó haꞌe hembiguai kuery oexaa py. Haꞌe ramo yy yakã rupi oĩ vaꞌe haꞌe javi tuguy oiko.P)Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: — Aipoꞌre Arão pe: “Ejopy ndepopoka, haꞌe eupi ndepo yy Egito rupi ikuai vaꞌe áry, yakã, yy rape, yupa ikuai vaꞌe haꞌe yy omboty pyre haꞌe javi áry, tuguy oiko aguã. Toiko tuguy Egito yvy jave re, yryru yvyra guigua haꞌe ita guigua py”, ꞌre ꞌrã ixupe — heꞌi. '(IPira yakã rupi ikuai vaꞌe omanomba ꞌrã. Yakã heakuã vaikue ꞌrã, haꞌe Egito pygua kuery ojeguaru ꞌrã yakã gui oyꞌu aguã’, heꞌi uka.” V''Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi ukave ju: ‘Povaꞌe nunga rupi ꞌrã reikuaa xee Senhor aikoa. Kovaꞌe popoka xepo py areko vaꞌe py ainupã ꞌrã yy yakã rupi oĩ vaꞌe. Haꞌe ramo oiko ꞌrã tuguy.X&+Haꞌe aipoꞌre ixupe: “ Senhor hebreu kuery ruete xembou ndea py aipoaꞌe aguã: ‘Emondouka xevygua kuery tekoa eꞌỹa py ikuai aguã xevy. Haꞌe rami teĩ aỹ peve nerendu potai’, haꞌe aguã.&%GTereo ju Faraó-a py koꞌẽmbaꞌi ramove. Haꞌe ma oo ꞌrã yy katy. Rearõ ꞌrã yakã yvýry. Ndepo py rereko ꞌrã ndepopoka mboi ojeapo vaꞌekue.$) Jypygua nhombopagaarã yy tuguy omoingoague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Faraó ma inhakã ratã vy nomondoukaxei neretarã kuery.U#% Haꞌe rami teĩ Faraó inhakã ratã vy noendu potai Senhor ijayvuague re. " Haꞌe ramo haꞌe kuery voi opopoka peteĩ-teĩ omombo ramo ojeapo mboi. Teĩ Arão popoka hoꞌupa haꞌe kuery popoka.C! Haꞌe ramo Faraó ogueruruka hiꞌarandu vaꞌe haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery. Haꞌe ramo Egito pygua hiꞌarandu vaꞌe kuery ma haꞌekue rami ae ojapo nhemi rupi hiꞌarandua py.G   Haꞌe ramo Moisés ovaẽ Faraó-a py Arão reve. Haꞌe vy ojapo Senhor haꞌe kuery pe ojapo uka vaꞌekue. Arão omombo opopoka Faraó haꞌe hembiguai kuery renonde. Haꞌe ojeapo mboi.cA — Haꞌe gui pẽvy Faraó “Pejapo haꞌvy hexa pyrã, haꞌe ramo ajerovia ꞌrã pendere”, heꞌi rã ke aipoꞌre Arão pe: “Ejopy ndepopoka, haꞌe emombo Faraó renonde.” Haꞌe ramo ojeapo ꞌrã mboi. =wHaꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: Moisés ma oitenta maꞌetỹ oguereko, haꞌe rã Arão ma oitenta e três maꞌetỹ oguereko Faraó pe ijayvu jave py. saHaꞌe gui Moisés haꞌe Arão ojapo haꞌe rami. Haꞌe kuery pe Senhor ijayvuague rami ae ojapo okuapy.#Haꞌe ramo Egito pygua kuery oikuaa ꞌrã xee Senhor aikoa, Egito áry xepo amoĩ jave haꞌe kuery mbyte gui Israel kuery anoẽmba vy. 1Haꞌe rami teĩ Faraó ndojapyxakai ꞌrã pendeayvu re. Haꞌe nunga rupi xee amoĩ ꞌrã xepo Egito áry. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã Egito yvy gui oẽmba aguã rami xexondaro kuery xevygua kuery ikuai vaꞌe, Israel kuery, nhombopagaarã tuvixa vaꞌe aikuaa uka reve.5Haꞌe rami avi xee ma ajapo ꞌrã Faraó inhakã ratã aguã rami. Haꞌe Egito yvy re ajapo ꞌrã heta hexa pyrã haꞌe xeguigua iporã vaꞌe.;qMbaꞌeta nderykeꞌy Arão pe remboaxa ꞌrã ndevy aipoaꞌe uka vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ju ꞌrã ijayvu Faraó pe, oyvy gui Israel kuery omondouka aguã.# CHaꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Maꞌẽ, ndee romoĩ tuuete rami Faraó áry. Haꞌe rã nderykeꞌy Arão oiko ꞌrã ndeayvu mombeꞌuarã.}Haꞌe ramo Moisés ombovai Senhor renonde: — Xee ma ndaxeayvu porã kuaai. Mbaꞌexa tu Faraó xenheꞌẽ rendu ta? Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xee ma Senhor. Aipoꞌre Egito pygua huvixa Faraó pe ndevy xeayvuague haꞌe javi rupi — heꞌi. xk Faraó pe Moisés ijayvu jevyague Haꞌe vaꞌe jave ae Senhor ijayvu Moisés pe Egito yvy re oiko rã.+Haꞌe vaꞌe kuery ma Egito pygua huvixa Faraó pe ijayvu vaꞌekue Egito gui Israel kuery oguenoẽ aguã. Moisés haꞌe Arão hery vaꞌe. +Haꞌe gui Arão haꞌe Moisés pe ae Senhor aipoeꞌi: “Penoẽ ke Israel kuery Egito yvy gui xondaro ikuai vaꞌe rami” heꞌi vaꞌekue.OHaꞌe gui Arão raꞌy Eleazar ma guaꞌyxyrã ojou Putiel rajy kuery vaꞌe regua. Haꞌe ramo oikuavãꞌi Finéias. Haꞌe vaꞌe kuery ma hoo vaꞌe yvatekueve vaꞌe ikuai guaꞌy kuery reve. b?Corá raꞌy kuery ma Assir, Elcana haꞌe Abiasafe. Haꞌe vaꞌe ma Corá raꞌy kuery.Arão ma guaꞌyxyrã ojou Aminadabe rajy Eliseba, Naassom reindy vaꞌe. Haꞌe ramo oikuavãꞌi Nadabe, Abiú, Eleazar haꞌe Itamar.;sUziel raꞌy kuery ma Misael, Elzafã haꞌe Sitri.9 oIsar raꞌy kuery ma Corá, Nefegue haꞌe Zicri. ;Haꞌe gui Anrão ma guaꞌyxyrã ojou ojaixe Joquebede. Haꞌe ramo oikuavã Arão haꞌe Moisés. Anrão ma cento e trinta e sete maꞌetỹ re oiko.l SMerari raꞌy kuery ma Mali haꞌe Musi. Haꞌe rami ma Levi raꞌy kuery rery hamymino kuery reve. {Coate raꞌy kuery ma Anrão, Isar, Hebrom haꞌe Uziel. Haꞌe gui Coate ma cento e trinta e três maꞌetỹ re oiko.Q Gérson raꞌy kuery ma Libni haꞌe Simei, taꞌy kuery rery oĩa rami.Po rami ma Levi raꞌy kuery rery hamymino kuery reve: Gérson, Coate haꞌe Merari. Levi ma cento e trinta e sete maꞌetỹ re oiko.)Haꞌe Simeão raꞌy kuery ma Jemuel, Jamim, Oade, Jaquim, Zoar haꞌe Canaã pygua piꞌa Saul. Haꞌe vaꞌe kuery ma Simeão raꞌy kuery.sa Moisés haꞌe Arão ramymino kuery rery oĩa Po rami ma heta vaꞌe kuery re opena vaꞌe kuery rery. Israel raꞌy jypygua Rúben raꞌy kuery ma Enoque, Palu, Hezrom haꞌe Carmi. Haꞌe vaꞌe kuery ma Rúben raꞌy kuery.:o Haꞌe rami teĩ Moisés haꞌe Arão pe Senhor ojapo uka ae Israel kuery peguarã, haꞌe Egito pygua huvixa Faraó peguarã guive, Egito yvy gui Israel kuery oguenoẽ aguã. 3a Haꞌe rã Moisés ombovai vy aipoeꞌi Senhor pe: — Neĩ endu ke, Israel kuery ma noendui. Mbaꞌexaꞌvy tu Faraó oendu ta xeayvu? Ndaxeayvu porã kuaai — heꞌi. vg — Tereo Egito pygua huvixa Faraó-a py. Aipoꞌre ixupe: “Tove na too Israel kuery ndeyvy gui”, ꞌre. N Haꞌe gui teĩgue ju Senhor ijayvu Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: &G Haꞌekue rami ae Moisés ijayvu Israel kuery pe. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoikuaa potai Moisés re, escravo poyi ikuaia gui onheꞌẽ py ikuerai vy. FHaꞌe rami vy rogueraa ꞌrã yvy Abraão pe ameꞌẽ aguã auraague, Isaque haꞌe Jacó pe guive. Pendevy ju ameꞌẽ ꞌrã penderekoarã. Xee ma Senhor”, ꞌre ꞌrã xerery rupi. 7iXee rogueraa ꞌrã xevy guarã, haꞌe aiko ꞌrã Penderuete. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee Senhor ae Penderuete aikoa, Egito pygua penembovoyia guy gui roguenoẽ vaꞌe. ~Haꞌe nunga rupi aipoꞌre Israel kuery pe: “Xee ma |yhwh{Senhor.} Haꞌe rami vy roguenoẽ ꞌrã Egito pygua penembovoyia guy gui. Roipeꞌa ꞌrã pembaꞌeapo vaipaa gui, haꞌe rogueraa jepe ꞌrã xepo aupi vy nhombopagaarã tuvixa vaꞌe ambou reve.})Aendu avi Egito pygua kuery Israel kuery escravo omoingo rã ipoaẽ okuapya. Haꞌe rami vy xemaꞌenduꞌa xereve guarã ajapo vaꞌekue re.%|EHaꞌe kuery reve ajapo avi xereve guarã, haꞌe vaꞌe rupi Canaã yvy ameꞌẽ aguã hekoarã, haꞌe vaꞌe yvy re oguata rei vaꞌe rami ikuaiague ae.0{[Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe ajexa uka vy Penderuete ipoꞌakapa vaꞌea rami ajekuaa uka rakaꞌe. Haꞌe rã xerery Senhor rupi ma haꞌe kuery pe ndajekuaa ukai.'zI Israel kuery ogueraa jepe aguã re Nhanderuete ijayvuague Haꞌe gui Nhanderuete ijayvuve ju Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xee ma Senhor.cy CHaꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Aỹ ma rexa ꞌrã mbaꞌemo Faraó re ajapo vaꞌe, mbaꞌeta xepoꞌakaa aexa uka ramo ꞌrãe penemondouka, xepoꞌakaa aexa uka ramo ꞌrãe penerenoẽ ukapa oyvy gui. 1x]Mbaꞌeta Faraó-a py nderery rupi xeayvu aguã ajexa ukaa ára guive ma ojavyky rei kovaꞌe kuery. Haꞌe rã ndee ma peteĩve py ndereraa jepei teri ndevygua kuery. w/Haꞌe ramo Moisés Senhor pe ojapukai. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor, mbaꞌe re tu rembojexavai uka kovaꞌe kuery? Mbaꞌe re tu xee xembou? vHaꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Tove pendere Senhor toexa pota, toikuaa pota pendere, mbaꞌeta peẽ pejapo Faraó orere ndaꞌijaꞌei aguã rami, haꞌe hembiguai kuery renonde. Haꞌe kuery po py remeꞌẽ kyxe orejuka aguã — heꞌi okuapy. {uqHaꞌe gui Faraó renonde gui haꞌe kuery ojeꞌoi vy oexa Moisés haꞌe Arão haꞌe kuery rarõa py ikuai rã.]t5Haꞌe ramo Israel kuery ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery ojexavai rei okuapy, haꞌe kuery pe aipoꞌea rã: “Mbaꞌeve py mbovyveꞌi pejapo eme yvy jykuerã, peteĩ-teĩ ára py pejapo aguã vaꞌekue.” .sWHaꞌe gui aỹ tapeo pembaꞌeapo. Haꞌe rã mbaꞌemo ꞌygue ma nomeꞌẽai ꞌrã pendevy. Haꞌe rami teĩ pejapo retaaty rami ae ꞌrã pejapo yvy jykuerã. r/Haꞌe rami teĩ Faraó ombovai: — Peneateꞌỹ, peneateꞌỹ. Haꞌe rami vy ae “Jajeꞌoi, mbaꞌemo nhameꞌẽ Senhor pe”, peje jepi.MqMbaꞌemo ꞌygue ma nomeꞌẽavei ore kuery nerembiguai orekuai vaꞌe pe, haꞌe rami teĩ “Pejapo ke yvy jykuerã”, ꞌre uka orevy. Ore ma orenupãmbaa rami teĩ pende kuery ae pejejavy. xpk Moisés haꞌe Arão pe Israel kuery ivai okuapyague Haꞌe ramo Israel kuery ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery ojeꞌoi Faraó-a py. Ixupe ijayvu vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌe rami orerereko nerembiguai orekuai vaꞌeri?&oGHaꞌe rami vy oinupã Israel kuery ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery Faraó rembiguai huvixa kuery omoĩ vaꞌekue. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌe re tu napemombai kuee, neĩ ange penembiaporã pejopy vaꞌekue, kueve guare rami yvy jykuerã pejapopa aguã? >nw Huvixa kuery ombojexavai rei herekovy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejapopa ke penembiapo peteĩ-teĩ ára pyguarã pejopy vaꞌekue mbaꞌemo ꞌygue ikuai jave guare rami — heꞌi.m! Haꞌe ramo Egito yvy haꞌe javi rupi Israel kuery oaĩmba ojeꞌoivy mbaꞌemo ꞌygue ꞌrãgue py hembyrekue ri jepe omonoꞌõ aguã.$lC Tapeo, peẽ ae pejou mbaꞌemo ꞌygue pejoua py rei. Mbaꞌeta mbaꞌeve py ndapejapoi ꞌrã penerembiapo mbovyveꞌi”, heꞌi uka pẽvy — heꞌi. Ek Haꞌe ramo hembiguai huvixa kuery haꞌe ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery ojeꞌoi vy ijayvu Israel kuery pe: — Faraó aipoeꞌi: “Pendevy nameꞌẽvei ma ꞌrã mbaꞌemo ꞌygue.)jM Haꞌe nunga rupi pembopoyive tema haꞌe vaꞌe avakue rembiaporã, haꞌe vaꞌe rupi anho ikuai aguã, ijapu vaꞌe ayvu ojapyxaka eꞌỹ aguã — heꞌi. i{Haꞌe rami avi haꞌe kuery pe pejapo uka ꞌrã yvy jykuerã jypyꞌi guive ojapoaty rami ae. Mbovyveꞌi tojapo eme. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma inhateꞌỹ okuapy. Haꞌe rami vy ae “Jajeꞌoi, mbaꞌemo nhameꞌẽ Nhanderuete pe”, heꞌi. Faraó Israel kuery ombojexavai reiague Haꞌe vaꞌe árave Faraó ijayvu guembiguai huvixa kuery haꞌe ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: fFaraó aipoeꞌi avi: — Penetarã kuery heta ma ikuai oreyvy re. Haꞌe rã peẽ ma pemombytuꞌuxe ombaꞌeapoa gui. be?Haꞌe ramo haꞌe kuery pe Egito pygua huvixa aipoeꞌi: — Moisés haꞌe Arão, mbaꞌe nunga rupi? Mbaꞌe re tu pemombytuꞌuxe ri penetarã kuery ombaꞌeapoa gui? Tapeo na peẽ kuery pembaꞌeapo aguã katy. d-Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌive ju: — Hebreu kuery ruete ma ou orepou. Haꞌe nunga rupi oremondouka na mboapy ára re tekoa eꞌỹa py roo aguã, Senhor oreruete pe mbaꞌemo romeꞌẽ aguã, orere haꞌe ombou eꞌỹ aguã mbaꞌeaxy, eꞌỹ vy kyxe revegua. OcHaꞌe rã Faraó aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu Senhor oiko, ijayvua xee aendu vy Israel kuery amondouka aguã? Xee ndaikuaai teve “ Senhor” pejea, neĩ namondoukai ꞌrã Israel kuery — heꞌi. b  Faraó pe Moisés haꞌe Arão ijayvuague Haꞌe gui Faraó-a py Moisés Arão reve jogueraa vy aipoeꞌi ixupe: — Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: “Emondouka na xevygua kuery, xemboete vy ngaru ojapo aguã tekoa eꞌỹa py”, heꞌi. Sa!Haꞌe rami rã haꞌe kuery oguerovia. Mbaꞌeta Senhor oikuaa pota vy Israel kuery ikuai axya oexa ma. Haꞌe nunga haꞌe kuery pe omombeꞌu rã oendu vy oĩmba guenapyꞌã re, haꞌe ombojerovia. `Heta vaꞌe kuery pe Arão omombeꞌu Moisés pe Senhor aipoeꞌi ukaague haꞌe javi, haꞌe kuery oexaa py ojapo avi hexa pyrã.c_AHaꞌe gui Moisés jogueraa Arão reve. Haꞌe vy omboatypa Israel kuery mongetaaty kuery.^Haꞌe ramo guykeꞌy Arão pe Moisés omombeꞌu Senhor hexeve ijayvu vy omondoukaague, haꞌe hexa pyrã ojapo ukaague haꞌe javi. e]EHaꞌe gui tykeꞌy Arão pe voi Senhor aipoeꞌi: — Tereo tekoa eꞌỹa py eovaexĩ nderyvy Moisés — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ojepeꞌa ovy. Nhanderuete pegua yvyty oĩ vaꞌe py guyvy ovaexĩ vy oayvupa.\Haꞌe rami rã Senhor oeja Moisés oikove aguã rami. Opiꞌa pire omboia káuxa ae ixupe taꞌyxy “Xeme jouguy moẽa”, heꞌi. U[%Haꞌe ramo taꞌyxy Zípora ma peteĩ ita haimbe vaꞌe oguenoẽ vy omboi opiꞌa pire, haꞌe Moisés py yvyꞌiry omombo. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee xeme ma xevy rã jouguy moẽa — heꞌi.AZ}Haꞌe gui tape rupi Moisés oguataa rupi opytuꞌua py Senhor ovaexĩ. Haꞌe vy ojukaxe. Nhanderuete ojukaxe mbaꞌeta Moisés nomboi teri guaꞌy pire, ijayvuague rami eꞌỹ . VY'Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe ndevy xeraꞌy remondouka aguã xevy oiko aguã. Haꞌe rã neremondoukaxei ramo xee ajuka ꞌrã nderaꞌy jypyguare rereko vaꞌe’, heꞌi uka ndevy”, ꞌre ꞌrã ixupe. hXKFaraó pe aipoꞌre ꞌrã: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Israel kuery ma xeraꞌy jypygua rami.uWeSenhor aipoeꞌi ju Moisés pe: — Egito yvy re revaẽ vy ke Faraó renonde ejapopa hexa pyrã ndepo py amboaxa vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe rami avi xee ajapo ꞌrã inhakã ratã aguã rami, neretarã kuery omondouka eꞌỹ aguã.7ViHaꞌe ramo Moisés ma guaꞌyxy haꞌe guaꞌy kuery ogueraa vy omoĩ mburika áry. Haꞌe rami vy Egito yvy katy ojevy. Opo py ma Moisés ogueraa Nhanderuete pegua popoka. &UGHaꞌe gui Midiã yvy re teri Moisés oiko reve Senhor aipoeꞌi ixupe: — Tereo, ejevy ju Egito katy, mbaꞌeta ndejukaxe vaꞌekue omanomba ma — heꞌi.!T= Egito yvy katy Moisés ojevyague Haꞌe gui Moisés ojevy vy guatyu Jetro-a py ranhe ovaẽ. Aipoeꞌi guatyu pe: — Tove taa xeretarã kuery Egito yvy re ikuaia py ju ajevy aguã, okuave teri paa aexa aguã. Haꞌe rã Jetro ma — Tereo porã ke — heꞌi Moisés pe. jSOHaꞌe rami ejopy kovaꞌe popoka ndepo py, haꞌe vaꞌe py hexa pyrã rejapo aguã — heꞌi. .RWNderekovia nderykeꞌy ꞌrã ijayvu penetarã kuery pe. Haꞌe ma ndejuru rekovia ꞌrã ijayvu, haꞌe rã ndee ma ixupe aipoꞌere uka ꞌrã xee Penderuete rami.4QcHaꞌe gui ndee hexeve ndeayvu vy remombeꞌu ꞌrã ijayvu aguã. Haꞌe gui xee aiko ꞌrã ndejuru haꞌe ijuru reve, haꞌe romboꞌe ꞌrã mbaꞌemo pejapo aguã re.{PqHaꞌe ramo Senhor ivai Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Levita regua Arão nderykeꞌy eꞌỹ ri tyꞌy? Xee aikuaa haꞌe vaꞌe ijayvu kuaa ete vaꞌea. Haꞌe gui haꞌe ou ma oiny nerovaexĩ vy. Nderexa vy ovyꞌa ꞌrã opyꞌa py.]O5 Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Ai Senhor! Emondouka remondouka vaꞌe rei, xee eꞌỹ. \N3 Haꞌe gui aỹ tereo. Xee ma ndejuru reve aiko vy romboꞌe ꞌrã ndeayvu aguã. VM' Senhor aipoeꞌi ixupe: — Mavaꞌe tu ojapo avakue juru? Mavaꞌe tu ojapo ijayvu eꞌỹ vaꞌe haꞌe oendu eꞌỹ vaꞌe, haꞌe oexa vaꞌe haꞌe oexa eꞌỹ vaꞌe? Xee Senhor eꞌỹ teve ajapo?OL Moisés ombovai Senhor pe: — Ai Senhor! Xee ma xeayvu kuaa vaꞌeꞌỹ, nerembiguai reve ndeayvu rire neĩ ndeayvu eꞌỹ mbove. Mbaꞌeta xejuru haꞌe xeapekũ ipoyi vaipa xeayvu porã aguã. K Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe mokoĩ hexa pyrã rejapo rã haꞌe kuery ndogueroviai, neĩ ndeayvua noendu potai ramo ma yy rejara ꞌrã yakã gui, haꞌe renhoẽ ꞌrã yvy piru reia py. Haꞌe rã yy yakã gui rejara vaꞌekue ojeapo ꞌrã tuguy yvy áry. #JASenhor aipoeꞌi: — Jypygua hexa pyrã rejapo rã haꞌe kuery nandereroviaai neĩ ndoikuaa potai teĩ xapyꞌa rei mokoĩa rejapo ramo ojerovia ꞌrã.$ICSenhor aipoeꞌive ju: — Emoĩ ju ndepo ndepexo re — heꞌi ramo teĩgue ju opexo re opo omoĩ vy oipeꞌa jevy rã hoꞌo iporãa rami ae ju ojekuaa. H)Haꞌe gui emoĩ ndepo ndepexo re — heꞌi. Haꞌe rami opexo re opo omoĩ vy oipeꞌa jevy rã ipo re oĩ lepra, yroꞌy rami xiĩ vaꞌe. $GCSenhor aipoeꞌi: — Haꞌe nunga ma haꞌe kuery oexa vy oguerovia aguã ndevy Senhor ojexa ukaague, peneramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete.)FMHaꞌe gui Senhor aipoeꞌi ju Moisés pe: — Eju, ekuaveꞌẽ haꞌe ejopy huguai re. Haꞌe ramo okuaveꞌẽ vy huguai re ojopy rã popoka rive ju ojeapo. EHaꞌe rã aipoeꞌi ixupe: — Emombo haꞌvy yvy py. Haꞌe ramo yvy py omombo rã ojeapo mboi. Haꞌe vaꞌe gui Moisés onha. vDgSenhor oporandu ixupe: — Mbaꞌe tu ndepo py rereko vaꞌe? Ombovai vy — Xepopoka rima areko — heꞌi. C  Moisés mbaꞌemo ojapo aguã re Nhanderuete omboꞌeague Haꞌe gui Moisés ombovai: — Haꞌe rami avi xeretarã kuery ndogueroviai ꞌrã xeayvua, neĩ noendui ꞌrã guive. Haꞌe rami vy “ Senhor ma ndojexa ukai ndevy”, heꞌi ꞌrã xevy. oBYHaꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery regua peteĩ-teĩ kunha ojerure ꞌrã haꞌe katyꞌi ikuai vaꞌe, haꞌe hoo py ovaẽ vaꞌe-vaꞌe pe prata haꞌe ouro guigua iporã vaꞌe re, ao re guive. Haꞌe nunga pejopy vy penderaꞌy haꞌe penderajy kuery re voi pemoĩ ꞌrã. Haꞌe rami vy peraapa ꞌrã Egito pygua kuery mbaꞌemo oguereko vaꞌekue. &AGMbaꞌeta xee ajapo ꞌrã Egito pygua kuery penepytyvõxe aguã rami. Haꞌe ramo penembouka rã ndapeo rivei ꞌrã, pendepo py mbaꞌeve peraa eꞌỹ re.3@aHaꞌe nunga rupi xepo aupi vy ajapo vai ꞌrã Egito yvy re. Haꞌe kuery mbyte ambou ꞌrã opa marãgua nhomondyipaarã. Haꞌe vaꞌe rire mae ma penemondouka ꞌrã.r?_Haꞌe rami teĩ xee aikuaa Egito pygua huvixa napenemondoukai ꞌrãa, xepoꞌakaa aexa uka eꞌỹ rã.Z>/— Haꞌe ramo haꞌe kuery oendu ꞌrã ndeayvua, haꞌe gui Israel mongetaaty kuery reve peo ꞌrã Egito pygua huvixaa py. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã ixupe: “ Senhor hebreu kuery Ruete ojekuaa uka orevy. Aỹ ma tove mboapy ára re toroo tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe katy, Senhor Oreruete pe mbaꞌemo romeꞌẽ aguã”, peje ꞌrã.=%Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe: “Ajapo ꞌrã Egito yvy re pendekuai axy reia gui peo jepe aguã cananeu kuery yvy re, heteu, amorreu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery yvy re, yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa py” ’, heꞌi”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe. Z~~G}f|k{ozzxww v4uZtssr9qphoomnnEm}mlkkiihhzgDfDeeccmbja`o__L^^]\y[[zZZ=YXWVVU SRR)QQPONMMPLLjK$JI`HGGFoEE9DCCB;AAH@O??*>>!=<<%;;F;:n9W9766V544Q3321D0/:-,++** )((H'8%%%$}#"! 4:?8U3Ak)v a  A J*L{Haꞌe rami rã Moisés re heta vaꞌe kuery ijayvu rei vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu jayꞌu ꞌrã? — heꞌi okuapy.6gHaꞌe gui mae ma Mara py ovaẽ. Haꞌe rami teĩ Mara py yy oĩ vaꞌe ma ndaꞌevei oyꞌu aguã, iro ramo. Haꞌe ramo ae omboery Mara. Tery Mara ma “Iro” ꞌea. Z/ Yy iro vaꞌe iro eꞌỹ vaꞌe ju opytaague Yeꞌẽ Pytã vaꞌe gui ma Moisés ogueraa Israel kuery tekoa eꞌỹa Sur katy. Tekoa eꞌỹa rupi mboapy ára re oguata ojeꞌoivy yy ojou eꞌỹ re.5eHaꞌe ramo haꞌe kuery pe Miriã ombovai: — Peporaei Senhor pe, mbaꞌeta iporã ete ipoꞌakaa py. Mbaꞌeta yeꞌẽ py oitypa kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery. W) Miriã kunhague mboae reve oporaei okuapyague Arão reindy Miriã ma profeta kunha oiko. Haꞌe rami vy pandeiro ojopy rã hakykue kunhague haꞌe javive ojeꞌoi pandeiro reve haꞌe ojerokya rupi.kQMbaꞌeta Faraó rymba kuery kavaju, ikaróxa haꞌe kavaju árygua kuery yeꞌẽ mbyte py oikepa ramo haꞌe kuery áry Senhor ombou ju yy. Haꞌe rã Israel kuery ma yvy rupi oaxa ojeꞌoivy yeꞌẽ mbyte ipiru reia rupi. @} Senhor ipoꞌaka ꞌrã arakaꞌe rã peve — heꞌi. `; Haꞌe vaꞌe kuery ma ndevygua yvyty re reraa vy renhotỹ ꞌrã haꞌe py nembaꞌetyrã, Senhor, tekoa reĩ atyrã rereko katu vaꞌekue py, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, ndepo py renhono vaꞌekue py. P Haꞌe kuery áry hoꞌa imondyiarã haꞌe imongyjearã. Ndejyva ipoꞌaka ete vaꞌe gui vy okyrirĩmba ꞌrã ita rami, ndevygua kuery oaxa peve, Senhor, rejogua vaꞌekue oaxapa peve. 7 Maꞌẽ, Edom py yvatekueve ikuai vaꞌe ma oxĩmba. Moabe pygua ipoꞌaka vaꞌe kuery voi oendu okuapy okyjea. Canaã pygua kuery ikangypa. jO Yvy regua kuery oendu vy oryryipa okuapy, tekoaxy poyi ipoꞌaka Filístia pygua kuery re.  Rejoayvua rupi rereko ndevygua kuery reraa jepe vaꞌekue. Ndepoꞌakaa rupi reraa nderekoa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. ; s Reiporu kuaa regua reupi ramo yvy omokõmba. ^ 7 — Senhor, tuuete ikuai vaꞌe regua mavaꞌe ꞌrã tu ndee ramigua oiko? Mavaꞌe tu oiko ndee ramigua? Ndekyꞌa eꞌỹ vaꞌe rã ndererovyꞌaa. Nhomondyipaarã iporã vaꞌe rejapo vy okyjepy reiko.    Haꞌe rã ndeguigua yvytu py reipeju ramo yeꞌẽ ojaoꞌipa. Haꞌe kuery oikepa yy omyĩ atãa py chumbo oikea rami.   Orerovaigua aipoeꞌi: “Aa ꞌrã haꞌe kuery rakykue aupity peve. Ambojaꞌo ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌe rei-rei vaꞌekue, xenheꞌẽ py arovyꞌa ꞌrã haꞌe nunga ajopypa vy. Aekyi ꞌrã xekyxe, xepo py amokanhymba ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue.   Neapyĩgua gui nepytuẽ vaꞌe py rive remboaty yy. Oxyrya gui opytapa, ijaty oupy. Yai ikuai vaꞌe hatãmba yeꞌẽ guýry.   Ndeyvate ete vaꞌe vy reitypa nderovai opuꞌã vaꞌe kuery. Ndepoxya rembou rã omokanhymba mbaꞌemo raꞌykue rami.  Senhor, ndepo reiporu kuaa regua ipoꞌaka vy iporã ete. Senhor, ndepo reiporu kuaa regua omboaꞌypa nderovaigua kuery. [1 Yai ou oiny vaꞌe ojaoꞌipa. Haꞌe ramo ita rami oikepa yy guy ete peve.   Yeꞌẽ mbyte py oitypa Faraó mbaꞌe karóxa haꞌe xondaro kuery. Huvixa kuery voi oyꞌupa Yeꞌẽ Pytã vaꞌe py. 8m Senhor ma joe opuꞌã vaꞌe. Senhor ma hery. ;q Senhor ma xembaraetea haꞌe aporaeia. Haꞌe ma xereraa jepea oiko. Haꞌe vaꞌe ma xeruete, haꞌe nunga rupi amboete ꞌrã. Xeru Ruete voi oiko ramo amboyvate ꞌrã.   Moisés oporaeiague Haꞌe ramo Moisés haꞌe Israel kuery omonhendu okuapy povaꞌe mboraei Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aporaei ꞌrã Senhor pe, mbaꞌeta yvate ete vy ipoꞌaka. Yeꞌẽ mbyte py oitypa kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery. U%Haꞌe rami vy Israel kuery oexa Senhor ipoꞌaka etea Egito pygua kuery re opuꞌã rã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oendu Senhor renonde ojererokyjea. Hexe ojerovia ete okuapy, hembiguai Moisés re guive. /YHaꞌe vaꞌe ára Senhor ogueraa jepe Israel kuery Egito pygua kuery gui. Haꞌe gui Israel kuery oexa okuapy Egito pygua kuery yeꞌẽ rembe re omanomba vaꞌekue.9Haꞌe rã Israel kuery ma yeꞌẽ mbyte ipiru reia rupi oguata. Haꞌe kuery pe ma yy kora rami oĩ, oiporu kuaa re haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa re. =~uYy ojevypa vy ojaoꞌipa karóxa, kavaju kuery haꞌe Faraó xondaro kuery haꞌe javi yeꞌẽ mbyte rupi hakykue ojeꞌoi ta vaꞌekue. Haꞌe kuery regua neĩ peteĩve ndopytai.Z}/Haꞌe ramo yeꞌẽ áry Moisés okuaveꞌẽ. Koꞌẽmba ma jave yeꞌẽ oxyry atã ju ouvy. Egito pygua kuery ojavapa ta ovy ramo yy ovaexĩ. Haꞌe rami yeꞌẽ mbyte py Senhor oitypa Egito pygua kuery.R| Egito pygua kuery yy py omanombaague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Ekuavaꞌẽ ju yeꞌẽ áry, Egito pygua kuery áry yy ojevy aguã, ikaróxa haꞌe kavaju árygua kuery áry — heꞌi.n{WHaꞌe vy haꞌe kuery karóxa ruéra ombopija vy ojapo ndoo porãvei aguã rami. Haꞌe ramo Egito pygua kuery aipoeꞌi: — Jajavapa ke Israel kuery renonde gui, mbaꞌeta Senhor opuꞌã ore kuery rovai haꞌe kuery repy vy. z1Haꞌe gui koꞌẽ rai jave Senhor tata haꞌe arai opuꞌã vaꞌe mbyte oĩa gui oexa Egito pygua kuery ojeꞌoi rã. Haꞌe rami vy omondyipa.Yy-Haꞌe gui Egito pygua kuery ma haꞌe kuery rakykue ojeꞌoi vy oike avi jogueravy, Faraó rymba kuery kavaju haꞌe javive, karóxa haꞌe kavaju árygua kuery guive. Haꞌe rami vy yeꞌẽ mbyte peve oo. "x?Haꞌe ramo Israel kuery oike yeꞌẽ mbyte yvy ipiru reia rupi. Yy ma kora rami oĩ haꞌe kuery yvýry, oiporu kuaa re haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa re._w9Haꞌe gui Moisés okuaveꞌẽ yeꞌẽ áry. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pytũ mbukukue re Senhor ojapo yvytu kuaray oua katy gui oipeju aguã rami, yeꞌẽ ojepeꞌa aguã. Yy ojaꞌoague rupi yvy piru rei opyta.vHaꞌe rami vy opyta Egito pygua kuery ikuaia haꞌe Israel kuery ikuaia mbyte. Arai ma Egito pygua kuery pe pytũ, haꞌe rã Israel kuery pe ma hexakã. Haꞌe rami py pytũ mbukukue re ndaꞌevei Egito pygua kuery onhemboja aguã Israel kuery re. wuiHaꞌe gui Nhanderuetea guigua anjo ma Israel kuery xondaro kuery renonde oo oiny vaꞌekue ojepeꞌa vy haꞌe kuery rakykue katy ju oaxa. Arai opuꞌã vaꞌe voi ojepeꞌa haꞌe kuery renonde katy gui, haꞌe vy hakykue katy ju opyta.)tMHaꞌe ramo Egito pygua kuery oikuaa pavẽ ꞌrã xee Senhor aikoa. Faraó re vy xemboetea ꞌrã, karóxa haꞌe kavaju árygua kuery re vy guive — heꞌi. s Maꞌẽ, Egito pygua kuery xee amoakã ratã vy ajapo ꞌrã penderakykue oo vy haꞌe vaꞌe rupi oike avi aguã rami. Xemboete pavẽ ꞌrã Faraó re xepoꞌaka ramo, haꞌe ixondaro kuery haꞌe javi re, ikaróxa haꞌe kavaju árygua kuery re guive.r)Haꞌe rã ndee ma eupi ndepopoka, ekuaveꞌẽ yeꞌẽ áry, haꞌe embojaꞌo, yeꞌẽ mbyte rupi Israel kuery oaxa aguã ipiru reia rupi."q? Yeꞌẽ mbyte rupi oopaague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Mbaꞌe re tu rejapukai xevy? Aipoꞌre Israel kuery toguata ojeꞌoivy.epESenhor ae ꞌrã opuꞌã penderepy aguã, haꞌe rã peẽ ma pekyrirĩ ꞌrã — heꞌi. noW Haꞌe ramo Moisés ombovai heta vaꞌe kuery pe: — Pekyje eme, pekyrirĩ haꞌe pexa ꞌrã pendereraa jepearã Senhor kovaꞌe ára omoingo ta vaꞌe, mbaꞌeta Egito pygua kuery aỹ pexa vaꞌe ma ndapexa jevyvei ma ꞌrã.,nS Po rami eꞌỹ ri tyꞌy ndevy oreayvu rakaꞌe Egito yvy re teri nhandekuai reve: “Orereja ke Egito pygua kuery pe orekuai aguã” roꞌe vaꞌekue. Mbaꞌeta orevy pe haꞌeveve vaꞌe rire Egito pygua kuery pe orekuai aguã tekoa eꞌỹa py romanomba ꞌrãgue py — heꞌi okuapy. _m9 Aipoeꞌi okuapy Moisés pe: — Egito yvy re orenhono porã aguã jipoi ramo teve haꞌe gui orenoẽ kovaꞌe tekoa eꞌỹa py romanomba aguã? Mbaꞌe re tu nami oreapo, Egito gui roẽmba aguã rami orerereko?al= Haꞌe gui Faraó kuery ovaẽ raiꞌi rã Israel kuery omaꞌẽ. Haꞌe vy oexa Egito pygua kuery haꞌe kuery rakykue ou oiny rã. Haꞌe rami vy Israel kuery okyje ete okuapy, haꞌe vy ojapukai okuapy Senhor pe.ska Haꞌe kuery rakykue Egito pygua kuery ojeꞌoi. Kavaju haꞌe javi, Faraó mbaꞌe karóxa, kavaju árygua kuery haꞌe ixondaro kuery reve oo vy oupity yeꞌẽ yvýry hekoa okuapya py, Pi-Hairote katyꞌi, Baal-Zefom renonde katy. j+Mbaꞌeta Senhor omoakã ratã Egito pygua huvixa Faraó Israel kuery rakykue oo aguã. Haꞌe rã Israel kuery ma ipyꞌa guaxu reve ojeꞌoi.iHaꞌe rami vy ogueraa seiscentos mbaꞌeyru oiporavo vaꞌekue haꞌe karóxa Egito re ikuai vaꞌe haꞌe javi, huvixa oĩ reve meme.OhHaꞌe gui Faraó okaróxa oguereko katu ma vy ogueraa oxondaro kuery.5geHaꞌe gui Egito pygua huvixa pe omombeꞌua Israel kuery ojavapa maa. Haꞌe ramo Faraó haꞌe hembiguai kuery amboae rami ju onhembopyꞌa haꞌe kuery rovai. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌexa tu jajapo raꞌe Israel kuery nhanerembiguai kuery ikuai veꞌỹ aguã rami? — heꞌi okuapy. fHaꞌe rami vy amoakã ratã ꞌrã Faraó penderakykue oo aguã. Haꞌe ramo pexa ꞌrã Faraó haꞌe ixondaro kuery haꞌe javi re xepoꞌaka rã. Egito pygua kuery voi oikuaa ꞌrã xee Senhor aikoa — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapo haꞌe rami. e Haꞌe ramo Faraó ojeupe ae “Israel kuery ndaꞌikuai kuaavei vy po okanhymba ma nhiꞌã tekoa eꞌỹa re” heꞌi ꞌrã.Kd— Ndeayvu na Israel kuery pe guakykue katy ju oo vy Pi-Hairote rexei opyta aguã, Migdol haꞌe yeꞌẽ mbyte, Baal-Zefom renonde katy. Haꞌe vaꞌe renonde py pepyta ꞌrã yeꞌẽ yvýry.fc I Israel kuery rakykue Egito pygua kuery ouague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: b} Ara py arai opuꞌã vaꞌe ndojepeꞌai haꞌe kuery áry gui, haꞌe pyávy ma tata opuꞌã vaꞌe voi ndojepeꞌai. kaQ Senhor oo oiny haꞌe kuery renonde. Ára pukukue re peteĩ arai opuꞌã vaꞌe rupi oo, tape rupi ogueraa aguã. Haꞌe rã pyávy ma tata opuꞌã vaꞌe rupi oo oexape aguã, ara py haꞌe pyávy haꞌe kuery oguata aguã.k`Q Haꞌe gui haꞌe kuery Sucote gui ojeꞌoi vy Etã py ju ikuai, tekoa eꞌỹa re ovaẽaꞌi py.z_o Moisés ogueraa avi José kãgue, mbaꞌeta haꞌe rami Israel raꞌy kuery ojapo aguã re oura rire. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Anhetẽ Nhanderuete ojekuaa ꞌrã pendevy. Haꞌe ramo apy gui ke peraa xekãgue”, heꞌiague rami ae ogueraa. p^[ Haꞌe rami ꞌrãgue py ojeupegua kuery Nhanderuete ojapo ojere jogueravy aguã rami yeꞌẽ pytã katyꞌi rupi tape tekoa eꞌỹa rupi oo vaꞌe rupi. Haꞌe ramo Israel kuery xondaro rami guembiporupa reve ojeꞌoi Egito gui.U]%  Tape rupi Nhanderuete ojeupegua kuery oguerekoague Israel kuery Faraó omondouka ma jave filisteu kuery yvy rupi tape oo vaꞌe rupi eꞌỹ Nhanderuete ogueraa namombyryive teĩ, mbaꞌeta aipoeꞌi vy: “Xevygua kuery joe opuꞌã vaꞌe oexa vy oendu ꞌrã okyjea, haꞌe Egito yvy katy ju ojevyxe ꞌrã”, heꞌi vy.P\ Haꞌe rami nhandekuaia opyta ꞌrã ndepo re haꞌe nderova re ikuaa ukaarã oĩ vaꞌe rami, mbaꞌeta Senhor opoꞌakaa rupi orerenoẽ rakaꞌe Egito yvy gui”, ꞌre ꞌrã nderaꞌy kuery pe. 2[_ Mbaꞌeta Faraó inhakã ratã vy noremondoukavei ramo Senhor ojuka Egito yvy re jypyꞌi guare haꞌe javi, avakue haꞌe mymba guigua voi. Haꞌe rami rire Senhor pe xee amboaxa oxy gui jypygua ituiꞌi vaꞌe ava ma guive rã, haꞌe rã xeraꞌy kuery jypygua haꞌe javi ma amboekovia ꞌrã.RZ Haꞌe gui koꞌẽ rã nderaꞌy kuery oporandu rã “Mbaꞌe re tu haꞌe rami nhandekuai?” heꞌi ramo ixupe aipoꞌre ꞌrã: “ Senhor opoꞌakaa rupi orerenoẽ rakaꞌe escravo orekuaia gui.qY] Haꞌe rã mburikaꞌi raꞌy jypygua rekovia remeꞌẽ ꞌrã vexaꞌi raꞌy py. Remboekovia eꞌỹ ri ramo remopẽ ꞌrã ijatua rupi. Haꞌe rã avakue regua nderaꞌy kuery jypygua ikuai vaꞌe ma remboekovia vaꞌerã meme.&XG Senhor peguarã remboaxa ꞌrã oxy gui jypygua ituiꞌi vaꞌekue haꞌe javi, mymba kuery guive. Jypygua ava oiko vaꞌe ma guive rã Senhor peguarã meme.W# — Haꞌe gui Senhor ndevy haꞌe neramoĩ kuery pe ouraague rami vy penemoinge ꞌrã cananeu kuery yvy re. Pendekoarã omeꞌẽ ma ramolVS Haꞌe nunga rupi maꞌetỹa nhavõ, hiꞌára py porã pendekuai ꞌrã haꞌe vaꞌe ayvu rami. bU? Haꞌe rami nhandekuaia opyta ꞌrã ikuaa ukaarã ndepo re haꞌe nderova re oĩ vaꞌe rami, nemaꞌenduꞌa aguã Senhor guigua lei rupi ndeayvu aguã, mbaꞌeta Egito yvy gui Senhor opoꞌakaa rupi nerenoẽ rire.,TS Haꞌe vaꞌe árave nderaꞌy kuery pe remombeꞌu vy “Haꞌe rami nhandekuai mbaꞌeta Senhor mbaꞌemo porã ojapo xevy Egito gui orenoẽ vy”, peje ꞌrã.S  Sete ára re peꞌu ꞌrã mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Mbojape mbovua toĩ eme pendereve, neĩ pendeyvy haꞌe javi rupi.)RM Haꞌe rami vy sete ára re peꞌu ꞌrã mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Haꞌe gui sete araa py ma oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pegua.Q Haꞌe gui Senhor pendereraa ꞌrã yvy mboae re, cananeu kuery, heteu, amorreu, heveu haꞌe jebuseu kuery yvy penderekoarã omeꞌẽ aguã re peneramoĩ kuery pe oura reve ijayvuague, yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa. Haꞌe vaꞌe yvy re Senhor pendereraa ma ramo kovaꞌe jaxy ojeupity nhavõ penemaꞌenduꞌa haꞌe rami penderekorã oeja vaꞌekue rami pendekuai aguã.?P{ Kovaꞌe ára jaxy abibe ꞌepy vaꞌe py ae pejeꞌoi.O! Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi guetarã kuery pe: — Penemaꞌenduꞌa ke kovaꞌe ára Egito yvy gui peopaague re, escravo rami pembaꞌeapo poyiague gui. Mbaꞌeta Senhor opoꞌakaa rupi penerenoẽ haꞌe gui. Haꞌe nunga rupi peꞌu eme mbojape imbovua revegua."N? — Xevy guarã remboaxa ꞌrã Israel kuery oxy gui jypygua ituiꞌi vaꞌe haꞌe javi. Avakue eꞌỹ vy mymba guigua teĩ xembaꞌe meme — heꞌi. /M ] Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: gLI 3Haꞌe vaꞌe árave Senhor oguenoẽ Israel kuery Egito yvy gui, peteĩ-teĩ regua ooa rami. rK_ 2Haꞌe rami ikuai Israel kuery haꞌe javive. Moisés haꞌe Arão pe Senhor ojapo ukaague rami ae ikuai.hJK 1Haꞌe rami ae toiko pendeyvy pygua ae, haꞌe amboae yvy regua penembyte rupi ikuai vaꞌe pe.TI# 0Haꞌe rã xapyꞌa rei pendero py amboae yvy regua ovaẽ vy Senhor pegua Páscoa hoꞌuxe avi ramo ma avakue haꞌe javi pire tomboi ranhe. Haꞌe gui mae ma ꞌrã haꞌeve onhemboja haꞌe hoꞌu aguã. Haꞌe rami rire haꞌe pyguae rami ꞌrã oiko. Haꞌe rã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe ma neĩ peteĩve ndoꞌui ꞌrã.6Hi /Israel kuery haꞌe javive tojapo haꞌe rami.G} .Peteĩ-teĩ vexaꞌi raꞌy ma peteĩꞌi oo py ꞌrã peꞌu. Hoꞌokue peraa eme oka katy, neĩ pemopẽ eme ikãgue. F{ -Haꞌe rã amboae regua haꞌe peráta re ombaꞌeapo vaꞌerã pejou vaꞌekue ma ndoꞌui ꞌrã haꞌe vaꞌe regua.kEQ ,Haꞌe rã tembiguai kuery peráta re ojogua pyre haꞌe javi ꞌrã hoꞌu, opire omboi uka rire.3Da +Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés haꞌe Arão pe: — Po rami ma Páscoa ára py pejapo vaꞌerã. Amboae regua neĩ peteĩve ndoꞌui ꞌrã haꞌe vaꞌe regua.uCe *Haꞌe vaꞌe pytũ ma Senhor re imaꞌenduꞌaa aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave oguenoẽmba Egito yvy gui. Haꞌe vaꞌe pytũ ma Senhor pegua ramo Israel kuery haꞌe javive ꞌrã imaꞌenduꞌa, arakaꞌe rã ikuai vaꞌe voi. B3 )Haꞌe gui quatrocentos e trinta maꞌetỹa opa jave, haꞌe vaꞌe ára ae Senhor pegua xondaro rami ikuai vaꞌe haꞌe javi ojeꞌoi Egito gui.PA (Israel kuery ma quatrocentos e trinta maꞌetỹ re ikuai Egito yvy re.[@1 'Ombojy okuapy mbojape imbovua revegua eꞌỹ Egito gui omoapomo heravy vaꞌekue. Imbovua revegua eꞌỹ teri ombojy, mbaꞌeta Egito gui omoẽmbaa ramo ojapura vy ndaꞌevei hoꞌu vaꞌerã ojapopa aguã. ?  &Haꞌe kuery reve ojeꞌoi avi amboae kuery joegua eꞌỹ-eꞌỹ, haꞌe gui mbovy eꞌỹ mymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka.V>' % Egito yvy gui Israel kuery oẽmbaague Haꞌe rami vy Israel kuery ma Ramessés tetã gui ojeꞌoi Sucote katy. Seiscentos mil yvy rupigua avakue ikuai, kunhague haꞌe kyrĩgue oipapa eꞌỹ rã.6=g $Senhor ojapo Egito pygua kuery omboaxy aguã rami ixupegua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery pe ojerurea omeꞌẽmba. Haꞌe ramo oipeꞌapa Egito pygua kuery oguereko vaꞌekue. <9 #Haꞌe rami vy Israel kuery ojapo okuapy Moisés ijayvuague rami. Haꞌe vy Egito pygua kuery pe ojerure okuapy prata haꞌe ouro guigua haꞌe ao re.; "Haꞌe ramo haꞌe kuery ojopy mbojaperã omoakỹ vaꞌekue, imbovua revegua eꞌỹ. Omoapomoaty ma oao py onhovã vy ojaxei heravy. : !Mbaꞌeta Egito pygua kuery omondouka pojava, oyvy gui omoẽmba aguã ojapura vy, “Haꞌe javive nhamanomba ꞌrã” heꞌi vy. 9 Penderupive peraa avi penerymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka, aipo pejeague rami. Tapeopa, haꞌe xee voi ke xereroayvu porã — heꞌi.8 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pytũve Faraó oenoĩ Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pepuꞌã ke, tapeo xevygua kuery mbyte gui, peẽ haꞌe Israel kuery haꞌe javive guive. Tapeo, Senhor pe pendekuai, aipo pejeague rami vy.>7w Haꞌe ramo Faraó opuꞌã pyavyve, hembiguai kuery haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javive guive. Mbaꞌeta haxẽ vaꞌe onhendu Egito yvy re, mbaꞌeta oo omanoa eꞌỹa jipoi. A6}  Dez-a nhombopagaarã taꞌy kuery jypygua ojukapaa ague Haꞌe gui pytũ mbyte jave Senhor ojuka Egito yvy re taꞌy jypygua ikuai vaꞌe haꞌe javi. Ojuka Faraó guenda openaaty py oguapy vaꞌety raꞌy jypygua, nhuã py omboꞌa pyre raꞌy kuery haꞌe mymba raꞌy jypygua ikuai vaꞌe haꞌe javi.|5s Haꞌe gui Israel kuery ojeꞌoi vy ojapo haꞌe rami. Moisés haꞌe Arão pe Senhor aipoeꞌiague rami ae ikuai. B4 aipopeje ꞌrã: “ Senhor pegua Páscoa pyguarã jajuka vaꞌe, mbaꞌeta Egito yvy re Israel kuery ro áry rupi oaxa vy Egito pygua kuery ojuka, haꞌe rã nhandero py ikuai vaꞌe ma ogueraa jepe”, peje ꞌrã penderaꞌy kuery pe — heꞌi. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojeroꞌapa vy ombojerovia okuapy.n3W Haꞌe penderaꞌy kuery pẽvy oporandu ramo: “Mbaꞌexa tu nhandereko haꞌe rami?” heꞌi ramor2_ Haꞌe gui yvy Senhor ijayvuague py penderekoa ma vy voi pendekuai ꞌrã pendekorã aeja vaꞌekue rami.{1q Haꞌe nunga rupi peẽ haꞌe penderaꞌy kuery penderexarai eme pendekorã arakaꞌe rã peve aeja vaꞌekue re.x0k Mbaꞌeta Senhor oaxa ꞌrã ovy Egito pygua kuery ojuka aguã. Haꞌe rã okẽ árygua haꞌe ijyta jovaive re huguy oĩa Senhor oexa vy ma oaxa rive ꞌrã haꞌe vaꞌe oo rupi, pendero py nomoingei ꞌrã nhomombaarã pendejuka aguã.r/_ Hissopo rakãgue peru vy pemoakỹ huguykue hyꞌa jere py oĩ vaꞌe py, haꞌe hyꞌa jere py huguykue oĩ vaꞌe peikyty ꞌrã penerokẽ yta re, haꞌe hiꞌárygua rupi. Koꞌẽmba peve peteĩve napeẽi ꞌrã penerokẽ gui.i.M Haꞌe rami rã Moisés oenoĩmba Israel kuery mongetaaty kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery peteĩ-teĩ peiporavo ꞌrã vexaꞌi raꞌy pendero peguarã, haꞌe pejuka ꞌrã Páscoa ára pyguarã. -; Mbaꞌeve imbovua revegua peꞌu eme. Pendero haꞌe javi rupi ꞌrã peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ anho”, peje haꞌe kuery pe — heꞌi. T,# Haꞌe vaꞌe sete ára ma toĩ eme mbojape mbovua pendero rupi. Mbaꞌeta mbojape imbovua revegua hoꞌu vaꞌe oipeꞌaa ꞌrã Israel kuery mbyte gui, mombyry guigua eꞌỹ vy pendeyvy pygua ae teĩ.+ Jypygua jaxy catorze araa kaꞌaru guive ꞌrã peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ, haꞌe vaꞌe jaxy vinte e um araa kaꞌaru peve.!*= Haꞌe rami vy pejapo ꞌrã ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ peꞌu vaꞌerã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ae xee roguenoẽ Egito yvy gui. Haꞌe nunga rupi peneramymino kuery ikuaia peve ꞌrã penemaꞌenduꞌa haꞌe vaꞌe ára re, arakaꞌe rã peve guarã aeja rire.!)= Ijypya ára py ma pẽvy oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Sete araa py teĩgue ju pejapo ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe jave py ma neĩ peteĩve tembiapo ndojapoai ꞌrã, peꞌu vaꞌerã pejapoa eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe anho haꞌeve pejapo aguã.( Sete ára re peꞌu ꞌrã mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Ijypya ára guive peipeꞌapa ꞌrã mbojape mbovua penderopy oĩ vaꞌekue, mbaꞌeta ijypya ára guive sete-a ára peve imbovua revegua hoꞌu vaꞌe rei oipeꞌaa ꞌrã Israel kuerya gui.E' “Haꞌe vaꞌe ára ma penemaꞌenduꞌa aguã. Ngaru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pejapo ꞌrã Senhor pe. Peneramymino kuery avi ꞌrã ojapo arakaꞌe rã peve guarã, pendekorã aeja rire.q&] Huguykue ma oikuaa uka ꞌrã oo pendekuaia. Mbaꞌeta huguy aexa vy ma aaxa rive ꞌrã peĩa rupi. Haꞌe rami rã peẽ kuery mbyte ma ndoikoi ꞌrã mbaꞌeaxy nhomombaarã. Haꞌe vaꞌe py ma Egito yvy re anho ꞌrã ajojuka. b%? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe pytũ xee Egito yvy rupi aaxa vy ajuka ꞌrã taꞌy jypygua ikuai vaꞌe haꞌe javi, avakue haꞌe mymba guigua voi. Ambopaga ꞌrã Egito pygua ruete ikuai vaꞌe haꞌe javi. Xee ma Senhor.|$s Po rami ꞌrã peꞌu. Pendekuꞌa kuaa reve ꞌrã peꞌu, pendepy regua reve, haꞌe pendepo py pendepopoka pereko reve. Peꞌu pojava ke. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua Páscoa. Tery Páscoa ma “Oaxa ovy rivea” ꞌea (versículo 23). # Haꞌe vaꞌe gui mbaꞌeve rei ndapejai ꞌrã koꞌẽ peve guarã. Koꞌẽ peve opyta vaꞌe ma peapypa ꞌrã tata py."3 Hoꞌokue ipyrygua ma ndapeꞌui ꞌrã, neĩ yy py ombojy pyre, haꞌe rã tata py oexy pyre anho: inhakãgue, hetymague haꞌe haꞌykue-ꞌykue.!- Haꞌe vaꞌe pytũve ꞌrã peꞌu hoꞌokue tata py oexy pyre. Mbojape imbovua revegua eꞌỹ haꞌe jai rogue iro vaꞌe reve ꞌrã peꞌu.} u Huguykue ma peraa vy peikyty ꞌrã okẽ yta jovaive haꞌe hiꞌárygua rupi, pendero peꞌua vaꞌe rokẽ re ae.|s Haꞌe vaꞌe jaxy pemboty ꞌrã catorze ára peve. Haꞌe vy Israel kuery haꞌe javive ꞌrã ojuka kaꞌarukue.7 Vexaꞌi ava ma ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe peteĩ maꞌetỹ oguereko vaꞌe haꞌeve. Vexaꞌi raꞌy eꞌỹ vy kavaraꞌi haꞌeve avi peru aguã.sa Haꞌe gui xapyꞌa rei hoo pygua kuery mbovyꞌi vy vexaꞌi raꞌy ndoꞌupai ꞌrã ri ramo ma toenoĩ ojea katyꞌive rupi ikuai vaꞌe, mbovy pa ikuaia rami. Oikuaa pota ꞌrã mbovy pe pa haꞌeve vexaꞌi raꞌy hoꞌupa aguã._9 Pendeayvu Israel kuery ijaty vaꞌe pe. Haꞌe vy aipopeje: “Kovaꞌe jaxy dez araa py ma peteĩ-teĩ peru ꞌrã peteĩ vexaꞌi raꞌy, peteĩ-teĩ hoo vaꞌe ogueru ꞌrã peteĩ vexaꞌi raꞌy ngoo peguarã.T# — Kovaꞌe jaxy ma pendevy jaxy jypygua ꞌrã, maꞌetỹa ijypya regua.~ y Páscoa judeu kuery rekorã oejaa ague Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe Egito yvy re teri ikuai jave: 7 Haꞌe nunga nhomondyipaarã haꞌe javi Moisés haꞌe Arão ojapo Faraó renonde teĩ Senhor omoakã ratã ramo Israel kuery nomondoukai oyvy gui. 3 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Faraó ma noendui ꞌrã pendeayvua, xeguigua nhomondyipaarã ojekuaave aguã Egito yvy re — heꞌi. W) Haꞌe ramo nerembiguai kuery apy ikuai vaꞌe xea py jogueruvy vy xerenonde ojeroꞌa reve aipoeꞌi ꞌrã: “Tereo ndee haꞌe neretarã kuery ndereve ikuai vaꞌe haꞌe javive”, heꞌi ꞌrã xevy. Haꞌe vaꞌe rire mae ma ꞌrã aa — heꞌi Faraó pe. Haꞌe rami vy Moisés ipoxy vaipa reve ojepeꞌa Faraó renonde gui. y Haꞌe rã Israel kuery re ma ndoikoi ꞌrã, avakue, neĩ mymba kuery re. Haꞌe kuery re ma neĩ peteĩ jagua voi nonheꞌẽi ꞌrã, peikuaa aguã Senhor amboae rami oguerekoa Israel kuery, Egito pygua kuery rami eꞌỹ”, heꞌi uka ndevy.  Haꞌe ramo Egito yvy jave re onhendu ꞌrã haxẽ vaꞌe. Haꞌe nunga oiko vaꞌeꞌỹ teri, haꞌe ndoikovei ma ꞌrã guive.{ Haꞌe ramo omano ꞌrã jypygua Egito yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javive, Faraó guenda openaaty py oguapy vaꞌe raꞌy jypygua, hembiguai kunha mbaꞌemo monguꞌia pygua piꞌa jypygua voi, haꞌe mymba ikuai vaꞌe raꞌyꞌi ypya haꞌe javi. Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Faraó pe: — Po rami Senhor ijayvu: “Pytũ mbyte jave xee aaxa ꞌrã Egito yvy mbyte rupi.7i Haꞌe ramo Senhor ojapo Egito pygua kuery ixupegua kuery omboaxy aguã rami. Moisés voi oikuaapy oiko Egito yvy re, Faraó rembiguai kuery haꞌe ixupegua kuery omboetepa. |s Aỹ ma ndeayvu neretarã kuery oendua py, avakue haꞌe javi ngoo katyꞌi rupi ikuai vaꞌe pe mbaꞌemo re ojerure aguã re, kunhague voi tojerure kunhague ngoo katyꞌi rupi ikuai vaꞌe pe. Prata haꞌe ouro guigua re tojerure — heꞌi.2 a Dez-a nhombopagaarã Nhanderuete ombou aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Peteĩgue ju ꞌrã ambou nhomoingo axyarã Faraó haꞌe Egito yvy haꞌe javi áry. Haꞌe ramo mae penemondouka ꞌrã apy gui. Penemondoukaa ára ma anhetẽ penemoxẽmba ete ꞌrã.gI Moisés ombovai: — Haꞌevea rami ndeayvu. Xee ndaexa jevyvei ma ꞌrã nderova — heꞌi. /Y Haꞌe rami vy Faraó aipoeꞌi Moisés pe: — Ejepeꞌa ke xea gui, haꞌe eiko kuaa xerova rexa veꞌỹ aguã. Mbaꞌeta xerova rexa jevya ára ma remano ꞌrã. T # Haꞌe gui Faraó inhakã ratã aguã rami Senhor ojapo ramo nomondoukaxei.& G Any, orerymba vexaꞌi kuery avi ꞌrã oo orerupive. Neĩ peteĩve pyapẽ ndopytai ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe regua gui roiporavo ꞌrã Senhor Oreruete pe romeꞌẽ aguã. Ndoroikuaai mbaꞌe nunga pa Senhor pe romeꞌẽ vaꞌerãa, haꞌe py rovaẽ eꞌỹa ja — heꞌi.  7 Moisés ombovai: — Haꞌe rami ri ramo ndee ae ꞌrã remeꞌẽ orepo py mbaꞌemo rojuka haꞌe roapy vy Senhor Oreruete pe romeꞌẽ vaꞌerã.J  Haꞌe ramo Faraó oenoĩ Moisés. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Tapeo, peiko Senhor pe. Topyta penerymba vexaꞌi haꞌe penerymba vaka anho. Penderaꞌy kuery kyrĩgue ma too avi pendupive.    Haꞌe nunga rupi peteĩve ndajoexai, peteĩve oĩa gui nopuꞌãi mboapy ára re. Haꞌe rã Israel kuery ro rupi ma hexakã. fG Haꞌe ramo Moisés yvate katy opo oupi ramo oiko pytũ ana Egito yvy jave re mboapy ára re.D  Nove-a nhombopagaarã pytũ ombouague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eupi ndepo yvate katy, Egito yvy re pytũ ou aguã, pytũ vaikue japokoa vaꞌe regua — heꞌi.U% Haꞌe rami teĩ Senhor Faraó omoakã ratã ramo nomondoukai Israel kuery. L Haꞌe ramo Senhor ojapo yvytu kuaray oikea katy gui ju oipeju atã aguã rami. Haꞌe vaꞌe ma tuku oguerovevepa vy oitypa Yeꞌẽ Pytã vaꞌe py. Neĩ peteĩ tuku ndopytai Egito yvy jave re.L Haꞌe ramo Faraó renonde gui Moisés oo ju vy ojapukai Senhor pe.(K Haꞌe gui aỹ ma ajerure pẽvy xeperdoa ju aguã ajejavya aỹgua voi. Haꞌe pejerure Senhor penderuete pe xegui oipeꞌa aguã kovaꞌe manoa — heꞌi. &G Haꞌe rami rã Faraó oenoĩ pojava Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ajejavy Senhor penderuete rovai haꞌe peẽ kuery rovai.#A Mbaꞌeta ojaoꞌipa yvy haꞌe javi, yvy huũ rei aguã rami opyta. Hoꞌupa jai rogue yvy re ikuai vaꞌe haꞌe yvyraꞌa haꞌe javi, amandau ndojavykypai vaꞌekue. Egito yvy haꞌe javi rupi mbaꞌeve jipovei ipyau vaꞌe yvyra re, neĩ jai rogue mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe. X+ Haꞌe rami vy tuku ou Egito yvy jave áry, yvy jave re oguejy. Heta ete vy haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove ndoikoi teri haꞌe vaꞌe nunga tuku, neĩ haꞌe vaꞌe rire ndouvei ma ꞌrã haꞌe vaꞌe ramigua.S! Haꞌe gui Egito yvy áry Moisés opopoka oupi ramo Senhor kuaray oua katy gui ombou yvytu. Haꞌe vaꞌe ára pukukue re haꞌe pytũ mbukukue re oipeju. Haꞌe gui koꞌẽ jave ma yvytu rupi ou tuku.@~{ Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eupi ndepo Egito yvy áry, tuku ou vy hoꞌupa aguã jai rogue yvy re ikuai vaꞌe, amandau ndojavykypai vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi. &}G Haꞌe rami ndaꞌevei ꞌrã. Tapeo peẽ avakue anho Senhor pe pendekuai aguã rejerurea rami — heꞌi. Haꞌe rami vy Faraó guenonde gui oipeꞌa uka. V|' Haꞌe ramo Faraó aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Toiko Senhor pendereve, peẽ haꞌe kyrĩgue reve, xapyꞌa rei romondouka ri ramo. Haꞌe rami avi peikuaa pota, mbaꞌeta haꞌeveꞌỹa rami pejapoxe.R{ Moisés ombovai: — Ore revegua oo ꞌrã kunumigue, tujakueꞌi, oreraꞌy kuery, orerajy kuery, orerymba kuery haꞌe vaka kuery haꞌe javi. Mbaꞌeta rojapo ꞌrãe ngaru Senhor pegua — heꞌi. Mz Haꞌe gui Faraó renonde ogueru ju Moisés haꞌe Arão. Haꞌe ramo haꞌe aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo, peiko Senhor penderuete pe. Haꞌe gui mavaꞌe kuery tu oo vaꞌerã pendereve? uye Haꞌe ramo Faraó rembiguai kuery aipoeꞌi ixupe: — Rakaꞌe peve tu kovaꞌe ava nhandejopy ꞌrã herekovy? Emondouka na haꞌe kuery, Senhor nguuete pe ikuai aguã. Ndereikuaai teri ri tyꞌy Egito ivaipa maa? — heꞌi okuapy. :xo Ndero rupi voi omonyẽmba ꞌrã, nerembiguai kuery haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi ro. Nderu kuery oexa eꞌỹ teri vaꞌe nunga, neĩ neramoĩ kuery voi, yvy re ikuaia ára guive kovaꞌe ára peve”, heꞌi uka ndevy — heꞌi. Haꞌe gui Moisés ojere vy ojepeꞌa ju ovy Faraó renonde gui. `w; Haꞌe ramo ojaoꞌipa ꞌrã yvy. Haꞌe vaꞌe gui neĩ peteĩ henda py ma ndojekuaavei ꞌrã. Haꞌe kuery hoꞌupa ꞌrã amandau ndojavykypai vaꞌekue, hoꞌupa avi ꞌrã yvyra pendeyvy re henhoĩ vaꞌekue.vvg Haꞌe rami teĩ xevygua kuery neremondoukaxei aguã ramo maꞌẽ, koꞌẽ rã ambou ꞌrã tuku ndeyvy re.xuk Haꞌe ramo Moisés haꞌe Arão oo vy ojexa uka Faraó renonde. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Po rami Senhor hebreu kuery ruete ijayvu: “Rakaꞌe peve tu nerenhemoꞌyvyĩꞌi ꞌrã xerenonde? Tove too xevygua kuery, xevy ikuai aguã.wti haꞌe nderaꞌy kuery pe, nderaꞌy raꞌy kuery pe remombeꞌu aguã Egito pygua kuery ajavyky reiague, haꞌe haꞌe kuery mbyte mbovykue rei eꞌỹ nhomondyipaarã ambouague, haꞌe kuery oikuaa aguã xee ae Senhor aikoa — heꞌi. ]s 7 Oito-a nhombopagaarã tuku ombouague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Tereo Faraó-a py, mbaꞌeta amoakã ratã, hembiguai kuery guive, haꞌe kuery mbyte ajapo aguã kovaꞌe nunga hexa pyrã,pr[ #Haꞌe rami vy Faraó inhakã ratã vy nomondoukai Israel kuery, Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy. q3 "Haꞌe rami teĩ amandau haꞌe yapu atã vaꞌe oaxapa rã Faraó oexa vy ojejavyve ju, mbaꞌeta guembiguai kuery reve inhakã ratã vaꞌe meme."p? !Haꞌe gui Faraó renonde gui Moisés oo ju vy oẽ tetã gui. Senhor pe opo oupi ramo yapu atã vaꞌe haꞌe amandau oaxapa, neĩ ndaꞌokyvei yvy re. "~}}|,{z{y^xxwPv u5tt9s rhqpooenn%mClkj9ihh~hgffXedccbba`__R^]\w[ZZ7YXXaWIVVTTSSR|QQ\P[OO8NdMLKK2JJIILHsGFEDDbCbBBFAW@??I>d==# Nhombaꞌe rei-rei re ijayvuague — Xapyꞌa rei amongue vaka eꞌỹ vy vexaꞌi re imonda vy ovende ꞌrã ojuka eꞌỹ vy. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ vaka imondaague rekovia omeꞌẽ ꞌrã peteĩ nhiruĩ vaka, haꞌe peteĩ-teĩ vexaꞌi imondaague rekovia omeꞌẽ ꞌrã irundy vexaꞌi.PB$Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe vaka jokutu vaꞌetya oikuaa pavẽ vaꞌeri ija nombotyi ramo guymba vaka omeꞌẽ ꞌrã amboae vaka rekovia, haꞌe rã omano vaꞌekue ma imbaꞌe ae ꞌrã opyta. zAo#— Xapyꞌa rei amongue rymba vaka ma amboae rymba vaka oikutu ramo omano ꞌrã. Haꞌe rami rã ija kuery ovende ꞌrã vaka oikove vaꞌe, haꞌe hepykue ombojaꞌo ꞌrã jooꞌi rami. Haꞌe mymba omano vaꞌekue avi ꞌrã ombojaꞌo.@#"Haꞌe rami rã yvy joꞌoare omboekovia ꞌrã ija pe peráta omeꞌẽ vy. Haꞌe gui mymba omano vaꞌekue ma imbaꞌe ae ꞌrã opyta. ?7!— Amongue yvykua omboty eꞌỹ re oeja, xapyꞌa rei yvy ojoꞌo vaꞌekue ri ikua nombotyi ramo haꞌe py hoꞌa ꞌrã vaka, eꞌỹ vy mburika.6>g Haꞌe rã escravo ava eꞌỹ vy kunha mbaꞌe vaka oikutu ramo ija opaga ꞌrã ipatõ pe trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua, haꞌe rã vaka ma pejapipa ꞌrã ita py. {=qXapyꞌa rei peteĩ avaꞌi eꞌỹ vy kunhaꞌi vaka oikutu vy ojuka ramo haꞌekue rami ae ꞌrã pembopaga ija.l<SHaꞌe rami teĩ ija pe omboekovia re ojerurea ramo ojerurea rami omeꞌẽ ꞌrã guekove rekovia.p;[Haꞌe rami avi xapyꞌa rei vaka yma ma voi jokutu vaꞌety, haꞌe ija oikuaa vaꞌeri nombotyi ramo peteĩ ava eꞌỹ vy kunha mbaꞌe ojuka ꞌrã. Haꞌe rami rã vaka pejapipa ꞌrã ita py, haꞌe ija voi pejuka avi ꞌrã.q:]— Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue rymba vaka ma ava eꞌỹ vy kunha oikutu rire omano ꞌrã. Haꞌe rami rã vaka pejapipa ꞌrã ita py, haꞌe neĩ hoꞌokue ma voi ndapeꞌui ꞌrã. Haꞌe rã vaka ja ma napembopagai ꞌrã.w9iHaꞌe guembiguai ava eꞌỹ vy kunha raĩ ojavykya rupi omboi ramo opoi rive ꞌrã haĩ omboiague rekovia. 89— Xapyꞌa rei amongue guembiguai ava eꞌỹ vy kunha oexa mbogue ramo ndoexavei ꞌrã. Haꞌe rami rã opoi rive ꞌrã hexa ombogueague rekovia.v7gjoapyague re peapy avi ꞌrã, nhoungaague re peunga avi ꞌrã, haꞌe nhokyxĩague re peikyxĩ avi ꞌrã. 86kjoexa omombuague re pemombu avi ꞌrã hexa, nhoaĩ omopẽague re pemopẽ avi ꞌrã haĩ, jopo ojayaague re pejaya avi ꞌrã ipo, jopy ojayaague re pejaya avi ꞌrã ipy, Q5Haꞌe rami avi kunha vaꞌe ndaꞌevei ramo pejuka avi ꞌrã ijukaare,4— Haꞌe gui xapyꞌa rei avakue jogueroꞌaa py peteĩ ounga ꞌrã kunha ipuruꞌa vaꞌe. Haꞌe gui omembyꞌi oity teĩ ixy re mbaꞌeve rei ndoikoi ramo ma oungaare omboekovia ꞌrã kunha vaꞌe me oipotaa rami, huvixa kuery ijayvua rami ete.$3CHaꞌe rami avi xapyꞌa rei peteĩ ára, mokoĩ ára ri hembiguai nomanoi ramo napembopagai ꞌrã ipatõ, mbaꞌeta ipatõ peráta rami ombovare vaꞌe. 2— Xapyꞌa rei amongue guembiguai ava eꞌỹ vy kunha yvyra py oinupã ramo omano ꞌrã ipo py. Haꞌe rami rã pembopaga ꞌrã.o1YHaꞌe gui opuꞌã vy oka rupi ju oiko ꞌrã opopoka reve teĩ. Haꞌe rami rã napembopagai ꞌrã nhoungaare. Haꞌe rami avi nhoungaare omboekovia ꞌrã ára omboaxa riveague re, haꞌe omopena uka ꞌrã okuera porã peve. )0M— Xapyꞌa rei mokoĩ jogueroꞌaa py guetarã ombouguypa ꞌrã ita py, haꞌe eꞌỹ opo py. Haꞌe gui hetarã omano eꞌỹ vy jepe ngupa py itui ꞌrã.H/ Nguu eꞌỹ vy oxy re ijayvu vai vaꞌekue avi ꞌrã pejuka. u.eHaꞌe amongue ojopy nheaꞌã rei vy ovende, haꞌe rami eꞌỹ vy ipo py ojoua ramo ma pejuka avi ꞌrã.=-wNguu eꞌỹ vy oxy ojuka vaꞌekue ma pejuka ꞌrã./,YHaꞌe rami avi guetarã ojukaxe vy ete hexe omaꞌẽ mbegue reve opuꞌã, hiꞌã gui ojuka ramo ma xevygua altar yvýry oĩa gui teĩ penoẽ ꞌrã pejuka aguã.#+A Haꞌe rã potae vy eꞌỹ ojuka, haꞌe rã ipo py Nhanderuete ombou rire ma pemondouka ꞌrã onhemi aguã henda pẽvy aikuaa uka vaꞌerã vaꞌe py.c*A Jogueroꞌa vaꞌe re ijayvuague — Amongue jojuka ramo haꞌe voi pejuka ꞌrã._)9 Haꞌe nunga mboapyve mbaꞌe ixupe nomeꞌẽi ri vy opoi rive ꞌrã hepy reꞌỹ. .(W Haꞌe gui xapyꞌa rei guaꞌy raꞌyxyrã kunha mboae ju ojou vy taꞌyxy jypygua pe omeꞌẽ tema ꞌrã tembiꞌu, ijaorã haꞌe taꞌyxy rami joguereko aguã.L' Haꞌe rã guaꞌy re ri omomenda vy guajy rami ae ꞌrã oguereko.i&MXapyꞌa rei ipatõ guaꞌyxyrã ojogua teĩ kunha vaꞌe nombovyꞌai ramo ovende ju ꞌrã. Haꞌe rami avi ndaꞌevei amboae yvy pygua pe ovende aguã, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ixupe anhetẽ rupi eꞌỹ ꞌrã oikoa.%— Xapyꞌa rei peteĩ ava escravo-rã guajy ovende ramo kunha vaꞌe ndojepeꞌai ꞌrã escravo kuery ojepeꞌaa rami.f$Gipatõ ogueraa ꞌrã huvixa kuerya py, ojapo ꞌrã okẽ py ovaẽ aguã rami, eꞌỹ vy okẽ yta peve, haꞌe ramo inambi ipatõ omombu ꞌrã mbaꞌemo mombua py. Haꞌe rami rire ixupegua escravo riae ꞌrã oiko. ,#SHaꞌe rami avi escravo onhemombeꞌu porã vy “Xee ma ayvu rima xepatõ, xeraꞌyxy haꞌe xeraꞌy kuery. Haꞌe rami vy ndajepeꞌaxei apy gui”, heꞌi ramo?"yXapyꞌa rei ipatõ taꞌyxyrã omeꞌẽ ramo imemby eꞌỹ vy ipiꞌa, haꞌe ramo ma kunha haꞌe imemby kuery ipatõ pe meme ꞌrã opyta, haꞌe ime ma haꞌe aeꞌi ꞌrã oo.q!]Omenda eꞌỹ re ri peru rire haꞌe aeꞌi ꞌrã oo. Ava omenda vaꞌe ri vy ogueraa ꞌrã taꞌyxy.E Xapyꞌa rei peteĩ hebreu regua escravo-rã pejogua ramo mboapy meme maꞌetỹ peve eteꞌi ꞌrã ombaꞌeapo pẽvy. Haꞌe rã sete maꞌetỹa py ma pepoi rive ꞌrã, hepy reꞌỹ.Q  — Po rami ꞌrã remombeꞌu heta vaꞌe kuery rekorã.  Xevygua altar re pejeupi eme tape pyrõ-pyrõaꞌi rupi, pendepire reia ojekuaa eꞌỹ aguã”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe. -Ita gui ri xevy guarã altar pejapo vy ita omoatyrõmba pyre gui eꞌỹ ꞌrã pejapo, mbaꞌeta tembiporu py pemoatyrõ vy pemongyꞌa ꞌrã.QHaꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ altar yvy guigua rive ꞌrã pejapo xemboete aguã. Haꞌe vaꞌe áry ma mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã, haꞌe peteĩ rami nhandekuaia regua, penerymba vexaꞌi haꞌe vaka ava. Mamo rã xerery re penemaꞌenduꞌa aguã ajapoague rupi aju ꞌrã haꞌe py pendea py romoingo porã aguã.[1Pejapo eme tuuete ramigua prata eꞌỹ vy ouro gui xereve pemboete avi vaꞌerã.3a Altar re ijayvuague Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Moisés pe: — Po rami ꞌrã ndeayvu Israel kuery pe: “Peẽ kuery pexa ma yva gui pendereve xeayvu rã.Haꞌe ramo haꞌe kuery opuꞌãmba okuapy mombyryꞌi. Haꞌe rã Moisés ma Nhanderuete oĩa katy onhemboja ovy arai pytũ reia py. >wMoisés ombovai heta vaꞌe kuery pe: — Pekyje eme ke. Nhanderuete ma pendeko aꞌã aguã ou kuri, henonde pendu riae aguã pejererokyje aguã, pejejavy eꞌỹ aguã — heꞌi.=uHaꞌe vy aipoeꞌi okuapy Moisés pe: — Ndee ae ke ndeayvu orevy, haꞌe ramo ore kuery roendu ꞌrã. Haꞌe rã Nhanderuete ma taꞌijayvu eme orevy, romanomba eꞌỹ aguã. Y- Israel kuery haꞌe javi oendu okuapy yapu haꞌe mimby guaxu pu, haꞌe oexa overa vaꞌe haꞌe yvyty gui hataxĩ vaꞌe. Haꞌe nunga haꞌe kuery oexa vy oryryipa haꞌe mombyryꞌi opyta.*O— Emoaruã eme neirũ ro. Emoaruã eme neirũ raꞌyxy, hembiguai ava neĩ kunha, hymba vaka neĩ mburikaꞌi, neĩ neirũ mbaꞌe rei-rei oguereko vaꞌe. , (M— Ndeayvu rive eme neirũ re. /— Nemonda eme. /— Ndetavy eme. / — Ejojuka eme. zo — Remboete ꞌrã nderu haꞌe ndexy, reikove puku aguã yvy ndeyvyrã Senhor Nderuete omeꞌẽ vaꞌekue re. y Mbaꞌeta mboapy meme ára re Senhor ojapo rakaꞌe yva haꞌe yvy, yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe hexe ikuai vaꞌe. Haꞌe gui sete araa py ma opytuꞌu. Haꞌe nunga rupi sábado ára Senhor ogueroayvu porã vy oeja ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. , jO Haꞌe rã sete-a ára ma sábado Senhor Nderuete pegua ára. Nerembaꞌeapoi ꞌrã mbaꞌeve py, nderaꞌy, nderajy, nerembiguai avakue haꞌe kunhague, nerymba kuery, neĩ mombyrygua kuery ndero py removaẽ vaꞌekue voi.p [ Mboapy meme ára re ꞌrã rembaꞌeapo, haꞌe rejapopa ꞌrã rejapo vaꞌerã vaꞌekue haꞌe javi. — Nemaꞌenduꞌa ke sábado ára py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã remboete aguã. Sábado ma “Pytuꞌua ára” ꞌea.  — Ndeayvu rive eme Senhor Nderuete rery rupi, mbaꞌeta Senhor nomboeko porãi ꞌrã hery rupi ijayvu rive vaꞌekue. | sHaꞌe rã amongue xerayvu vy ajapo ukaague rami ikuai vaꞌe ma amboaxy ꞌrã mil-kue hamymino kuery ikuai peve. # AHaꞌe nunga neremboetei ꞌrã, neĩ nerembojeroviai ꞌrã, mbaꞌeta xee ae ma Senhor Nderuete aiko, aipota xere anho pejerovia, mbaꞌeta aju vy ambopaga ꞌrã xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe reko vaiague re, tuu kuery, taꞌy kuery, hamymino haꞌe hamymino jevy kuery ikuaia peve.J— Nderejapoi ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa nderueterã, yva re ikuai vaꞌe raꞌangaa, yva guýry yvy re ikuai vaꞌe ramigua, neĩ yvy guy rupi yy oĩ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe raꞌangaa voi.8m— Ndererekoi ꞌrã nderuete mboae xerenonde. wi— Xee ma Senhor Nderuete Egito yvy re escravo pendekuai vy pembaꞌeapo poyiague gui pendepeꞌa vaꞌekue. T % Haꞌe gui po rami Nhanderuete ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: ueHaꞌe ramo heta vaꞌe kuerya py ju Moisés oguejy vy omombeꞌu haꞌe kuery pe haꞌe nunga haꞌe javi. ueSenhor aipoeꞌi ixupe: — Tereo, eguejy ju. Haꞌe rire ma peẽ ju pejogueruvy Arão reve. Haꞌe rã sacerdote kuery haꞌe heta vaꞌe kuery ma touve eme reaꞌangaague kyvõ rami xee Senhor aĩa py oẽ aguã, ajuka eꞌỹ aguã.a=Haꞌe ramo Moisés ombovai: — Heta vaꞌe kuery ndaꞌevei ae Sinai yvyty re oẽ aguã, mbaꞌeta orevy ndeayvu vy aipoꞌre: “Eaꞌanga yvyty yvýry rupi, xevy guarã ae remboaxa vy”, ꞌre vaꞌekue orevy. wiSacerdote kuery xee Senhor re onhemboja vaꞌe voi tojekyꞌaꞌo, xee Senhor ajuka eꞌỹ aguã — heꞌi. T#Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eguejy ju, heta vaꞌe kuery pe ndeayvu touve eme yvyty yvýry rupi reaꞌangaague kyvõ rami xee Senhor-a katy xerexa aguã, haꞌe kuery regua heta omano eꞌỹ aguã.Haꞌe gui Sinai yvyty apyte áry Senhor oguejy vy oenoĩ Moisés yvyty apyte áry ou aguã. Haꞌe ramo Moisés oẽ ovy.s~aHaꞌe gui mimby guaxu onheꞌẽ atã-atãve tema. Moisés ijayvu rã Nhanderuete ombovai yapu atãa py. E}Sinai yvyty haꞌe javi rupi hataxĩ oiny, hiꞌáry peve Senhor oguejy ramo tata rupi. Hataxĩ opuꞌã ovy tatakua gui hataxĩ opuꞌã vaꞌe rami, haꞌe yvyty haꞌe javi oryryi atã. |Haꞌe ramo Moisés ogueraa heta vaꞌe kuery ikuaia gui mombyryꞌi Nhanderuete ovaexĩ aguã. Haꞌe ramo yvyty yvýry ju ikuai.e{EHaꞌe gui mboapy araa koꞌẽmba ramove ma oiko onhemboxi haꞌe overa vaꞌe, haꞌe peteĩ arai pytũ ete vaꞌe yvyty áry ojekuaa. Peteĩ mimby guaxu onheꞌẽ ratã ete, tekoa py ikuai vaꞌe oryryipa aguã rami.zMoisés aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Peiko katu ke mboapy araa pyguarã, haꞌe rami vy penhemboja eme kunhague re — heꞌi. y}Haꞌe gui Moisés yvyty áry gui heta vaꞌe kuerya py ju oguejy ma vy oikyꞌaꞌo ukapa. Haꞌe ramo ojoi okuapy oao.&xG Haꞌe nunga re avave ndopokoai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojapipaa ꞌrã ita py, eꞌỹ vy onhyvõa ꞌrã. Avakue, eꞌỹ vy mymba teĩ ae ma ndoikovevei ꞌrã. Mimby guaxu onheꞌẽ mbuku nhendu jave mae ma haꞌeve yvyty re peẽ aguã”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe. w Haꞌe gui yvyty yvýry rupi reaꞌanga ꞌrã imoiny heta vaꞌe kuery rejoko vy. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Peiko kuaa pota yvyty re peẽ eꞌỹ aguã, neĩ pepoko eme ijyvýry rupi aaꞌangaague re. Mbaꞌeta yvyty re opoko vaꞌe rei omano ꞌrã."v? haꞌe toiko katupa mboapy araa pyguarã. Mbaꞌeta mboapy araa py heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa py xee Senhor aguejy ꞌrã Sinai yvyty áry peve.u1 Senhor aipoeꞌi avi Moisés pe: — Tereo ju heta vaꞌe kuerya py. Eikyꞌaꞌo ukapa kovaꞌe ára haꞌe koꞌẽ rã. Haꞌe kuery tojoi oao,&tG Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Maꞌẽ, ndea py aju ꞌrã peteĩ arai pytũ vaꞌe rupi, ndereve xeayvu rã heta vaꞌe kuery oendu avi aguã, ndere ojerovia riae okuapy aguã — heꞌi. Mbaꞌeta Senhor pe Moisés omombeꞌu ma vaꞌekue heta vaꞌe kuery ijayvuague. FsHaꞌe ramo heta vaꞌe kuery peteĩ rami ombovai: — Senhor ijayvua haꞌe javi ꞌrã rojapo — heꞌi okuapy. Haꞌe rami heta vaꞌe kuery ijayvuague Moisés omombeꞌu ju Senhor pe. r1Haꞌe ramo Moisés ou vy oenoĩ nhomongeta vaꞌety kuery. Haꞌe kuery oendua py omombeꞌupa ayvu Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue haꞌe javi. q7Peẽ kuery pendekuai ꞌrã apenaa haꞌe xevygua sacerdote kuery, peteĩ regua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe”, ꞌre ꞌrã Israel kuery pe — heꞌi. ap=Haꞌe gui aỹ ma pendu kuaa pota ꞌrã xeayvu, pendekuai ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌekue rami. Haꞌe rami vy xevygua ae ꞌrã pendekuai, haꞌe javi regua mbyte teĩ, mbaꞌeta yvy haꞌe javi ma xembaꞌe.o!“Pexa ma karamboae Egito pygua kuery re ajapo vaꞌe, taguato pepo áry rami rogueraa ague haꞌe gui, haꞌe apy xea py ju rogueruague.nnWHaꞌe gui Moisés oẽ yvyty re Nhanderuete reve ijayvu aguã katy. Haꞌe ramo yvyty áry gui Senhor oenoĩ vy aipoeꞌi ixupe: — Po rami ꞌrã ndeayvu Jacó ramymino kuery pe, remombeꞌu ꞌrã Israel kuery haꞌe javi pe:m}Refidim gui ojeꞌoi vy Sinai regua tekoa eꞌỹa py ju ou. Haꞌe vaꞌe py ae Israel kuery opyta okuapy yvyty rexei. kl SEgito yvy gui Israel kuery oẽmba rire mboapy jaxya haꞌe ijypyꞌia ára py ovaẽ okuapy Sinai yvyty yvýry tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe py. Sinai yvyty ma yvateve vaꞌe. Haꞌe rã ijyvyrygua ma ijoja rei tekoa eꞌỹa. Vk'Haꞌe ramo Moisés oxarura imondovy guatyu. Haꞌe ramo ojevy ju oyvy katy. ?jyHaꞌe ramo haꞌe kuery ju oikuaa pota okuapy heta vaꞌe kuery re. Haxy ete vaꞌe ma Moisés-a py ꞌrã ogueru. Haꞌe rã ndaxyi vaꞌe re ma haꞌe kuery ae ꞌrã oikuaa pota.|isHaꞌe rami vy Moisés oiporavo avakue hiꞌarandu vaꞌe Israel kuery regua haꞌe javi gui. Haꞌe vaꞌe kuery ma omoĩ imbokuapy heta vaꞌe kuery re opena vaꞌerã: mil ikuai nhavõ vaꞌe ruvixarã, cem, cinqüenta haꞌe dez ruvixarã.Yh-Haꞌe rami rã Moisés onheꞌẽ rendu guatyu. Ojapopa ijayvuague haꞌe javi.Ug%Xapyꞌa rei haꞌe rami rejapo, haꞌe Nhanderuete haꞌe rami aguã ojapo uka ramo ma reropoꞌaka ꞌrã, haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã ngoo katy ojevy avi ovyꞌa reve — heꞌi hatyu. fHaꞌe kuery toikuaa pota jepi heta vaꞌe kuery re. Haꞌe rã haxy ete vaꞌe haꞌe javi ma ndevy pe ae ꞌrã ogueru. Mbaꞌemo ndaxyi vaꞌe re ma haꞌe kuery ae toikuaa pota. Haꞌe rami rã haꞌeveve ꞌrã ndevy. Ndereve amboae kuery togueraa avi voyi.1e]Haꞌe gui ejou avi heta vaꞌe kuery regua avakue hiꞌaranduve vaꞌe, avakue Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, oipotapa reia re ndaꞌeveve eꞌỹi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe nunga emoĩ mil ikuai nhavõ vaꞌe ruvixarã, cem, cinqüenta haꞌe dez ikuai nhavõ vaꞌe ruvixarã.dEmboꞌe hekorã vaꞌekue haꞌe lei re. Haꞌe emboꞌe haꞌe kuery mavaꞌe tape rupi pa oo aguã, haꞌe mbaꞌemo ojapo aguã re.Uc%Haꞌe gui endu ke xeayvu. Xee romongeta ꞌrã, haꞌe Nhanderuete toiko ndereve. Eĩ tema heta vaꞌe kuery rekovia Nhanderuete renonde. Nhanderuete pe emombeꞌu haꞌe kuery mbaꞌemo oguereko vaꞌe.b1Mbaꞌeta nekangy ꞌrã, heta vaꞌe kuery ndereve ikuai vaꞌe voi. Guĩ ramigua ma ipoyi vaipa ndevy. Ndee aeꞌi ndereropoꞌaka kuaai ꞌrã.\a3Haꞌe ramo Moisés ratyu aipoeꞌi ixupe: — Ndaꞌevei haꞌe rami rejapo aguã.d`CHaꞌe gui amongue vaꞌe ijayvu aguã oguereko vy ma ou ꞌrã xea py, xee aikuaa pota aguã peteĩ-teĩ reko re, haꞌe heta vaꞌe kuery amboꞌe porã aguã Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue haꞌe lei re — heꞌi. _{Moisés ombovai guatyu pe: — Haꞌe rami mbaꞌeta xea py heta vaꞌe kuery ou ꞌrã oporandu uka vy Nhanderuete pe.^9Haꞌe gui Moisés heta vaꞌe kuery oguereko rã hatyu oexa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexa tu guĩ rami rereko heta vaꞌe kuery? Mbaꞌe re tu ndee anho repenaa py reguapy reiny koꞌẽmbaꞌi ramove kuaray oikea peve, haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma opuꞌã okuapy nerenonde? 2]_ Koꞌẽ jevy Moisés oguapy oiny heta vaꞌe kuery re oikuaa pota aguã. Koꞌẽmba ramove kuaray oikea peve heta vaꞌe kuery opuꞌã okuapy henonde.Q\ Haꞌe ramo Moisés ratyu Jetro ogueru Nhanderuete pe oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe ramo ou Arão haꞌe Israel mongetaaty kuery haꞌe javi, Moisés ratyu reve okaru aguã Nhanderuete renonde. P[ Aỹ ma aikuaa ma tuuete ramigua ikuai vaꞌe haꞌe javi gui Senhor ipoꞌakapave vaꞌea, mbaꞌeta Egito pygua kuery po gui neretarã kuery ogueraa jepe, haꞌe kuery oguereko axy ramo — heꞌi.Z! Haꞌe vy aipoeꞌi: — Taꞌimaꞌenduꞌa porã Senhor Faraó haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi po gui pendereraa jepe vaꞌekue re.Y  Haꞌe ramo Jetro oguerovyꞌa opa mbaꞌe py Israel kuery pe Senhor ojapo porãague, Egito pygua kuery po gui ogueraa jepe vy.}XuGuatyu pe Moisés omombeꞌu Senhor Israel kuery oayvu vy ojapo vaꞌekue haꞌe javi Faraó haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi re, haꞌe Egito yvy re opa marãgua tembiapo ojapo vaꞌekue, haꞌe marã rami vy pa Senhor ogueraa jepepaague. Wramo Moisés oo ovaexĩ vy. Ojeroꞌa vy oayvupa. Haꞌe gui peteĩ-teĩ amboae oiko porãa re oporandu vy jogueroike opy.V%Haꞌe vy hatyu aipoeꞌi uka Moisés pe: — Xee nderatyu Jetro aju ndea py, nderaꞌyxy haꞌe nderaꞌy kuery mokoĩ reve — heꞌi uka U%Haꞌe rami py Moisés tekoa eꞌỹa py hekoa oikovya py hatyu Jetro ogueru taꞌy kuery haꞌe taꞌyxy, Nhanderuete pegua yvyty katyꞌi.LTHaꞌe rã amboae ma omboery Eliézer, “Xeru ruete xepytyvõ vy xereraa jepe Faraó kyxe guaxu gui” heꞌi vy. Tery Eliézer ma “Nhanderuete xepytyvõa” ꞌea nhaendu rã joo ramigua. #SAMokoĩ taꞌy kuery reve ogueru. Haꞌe vaꞌe kuery regua peteĩ ma omboery Gérson, Moisés “Amboae yvy rupi aguata rei aikovy vaꞌekue” heꞌi vy.YR-Haꞌe rami vy Moisés ratyu Jetro ogueru ju taꞌyxy Zípora omondoukaague gui.Q ) Moisés ratyu taꞌyxy haꞌe taꞌy kuery ogueruague Haꞌe gui Moisés ratyu Jetro sacerdote Midiã pygua vaꞌe oendu Moisés pe haꞌe Israel kuery pe Senhor ojapo vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe marã rami vy pa Egito yvy gui haꞌe kuery ogueru rakaꞌeague.zPoHaꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌeta Senhor ouraague rami vy Amaleque kuery re opuꞌã ꞌrã arakaꞌe rã peve. FOHaꞌe gui Moisés ojapo peteĩ altar. Haꞌe vaꞌe ma omboery “ Senhor ma xe-bandeira”. Bandeira ma joe opuꞌãa py huvixa omopuꞌã ꞌrã hupivegua kuery haꞌe py oupa aguã. N#Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Embopara peteĩ kuaxia re haꞌe nungakue re penemaꞌenduꞌa aguã, haꞌe eroayvu ju Josué pe. Mbaꞌeta xee amomba ete ꞌrã Amaleque kuery, yva guýry rupi haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaa veꞌỹ aguã — heꞌi. KM Haꞌe rami rã Josué kuery kyxe guaxu py oitypa Amaleque kuery. ~Lw Haꞌe gui Moisés po ma ipoyi. Haꞌe ramo peteĩ ita haꞌe kuery ogueru vy omoĩ okuapy haꞌe py. Haꞌe ramo Moisés oguapy hiꞌáry. Arão haꞌe Hur ma ipo omoĩ atã herekovy jovaive-ive re. Haꞌe rami py ipo oĩ atã kuaray oike peve.K Moisés opo oupi jave Israel kuery ipoꞌaka ꞌrã. Haꞌe rã opo omboguejy jave ma Amaleque kuery ju ꞌrã ipoꞌaka.+JQ Haꞌe ramo Josué ojapo Moisés ijayvuague rami. Haꞌe rami vy opuꞌã okuapy Amaleque kuery re. Haꞌe rã Moisés, Arão haꞌe Hur ma yvyty apyte áry oẽ.fIG Haꞌe ramo Moisés ijayvu Josué pe: — Eiporavo avakue haꞌe tereo, pepuꞌã Amaleque kuery rovai. Haꞌe rã xee ma koꞌẽ rã aẽ ꞌrã yvyty apyte áry, Nhanderuete pegua popoka xepo py areko reve — heꞌi. #HA Israel kuery re Amaleque kuery opuꞌãague Haꞌe gui Refidim py Israel kuery ikuai jave Amaleque kuery ou vy opuꞌã okuapy haꞌe kuery rovai.GHaꞌe vaꞌe tekoa ma omboery Massá haꞌe Meribá, Tery Massá ma “Moangekoa” ꞌea, haꞌe gui Meribá ma “Ayvua ete-ete” ꞌea. Senhor oeko aꞌãa rupi Israel kuery ijayvu ete rire, “Nhanembyte Senhor oĩ teve tyrã pa any?” heꞌi okuapy vy. FHaꞌe gui nerenonde xee aĩ ꞌrã peteĩ itaova Horebe py oĩ vaꞌe áry. Einupã haꞌe vaꞌe itaova, haꞌe rã ixugui oẽ ꞌrã yy. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oyꞌu ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami Moisés ojapo Israel kuery mongetaa kuery renonde. 1E]Senhor ombovai: — Eaxa heta vaꞌe kuery renonde, haꞌe nderupive eraa Israel kuery mongetaaty kuery regua. Ndepo py eraa ndepopoka yakã reinupãague vaꞌe. Tereo.}DuHaꞌe ramo Moisés ojapukai Senhor pe: — Mbaꞌe tu ajapo ꞌrã kovaꞌe kuery re? Ita py xeapipa ta ma okuapy. kCQHeta vaꞌe kuery haꞌe py ijeyꞌuveipa vy Moisés re ijayvu rei vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu oreapo Egito yvy gui roju aguã rami, yuvei py orejukapa aguã, oreraꞌy kuery haꞌe orerymba kuery reve? — heꞌi okuapy. _B9Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ijayvu ete okuapy Moisés re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emeꞌẽ yy royꞌu aguã. Moisés ombovai: — Mbaꞌe re tu pendeayvu ete xere? Mbaꞌe re tu peko aꞌã Senhor? — heꞌi. {A s Refidim py ita gui yy oẽague Haꞌe gui Sim tekoa eꞌỹa gui Israel kuery ojeꞌoipa vy opyta-pyta ojeꞌoivy Senhor aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe rami vy Refidim py ju opyta okuapy. Haꞌe py ma yy jipoi haꞌe kuery oyꞌu aguã.5@g$Haꞌe gui dez ryru renyẽ ma peteĩ ajaka. ?;#Haꞌe rã Israel kuery ma quarenta maꞌetỹ re okaru okuapy maná re, yvy hekoa aguã py oike peve. Canaã yvy re ovaẽ peve okaru okuapy maná re.t>c"Haꞌe ramo Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy Arão ma Nhanderuete ayvu oĩaty renonde omoĩ porã hyru.6=g!Haꞌe gui Arão pe ju Moisés aipoeꞌi: — Ejopy peteĩ hyru, haꞌe emonyẽ maná. Haꞌe vaꞌe ma emoĩ porã Senhor renonde, peneramymino kuery peguarã — heꞌi. *<O Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi: — Po rami Senhor ojapo uka vaꞌe: “Haꞌe vaꞌe regua pemonyẽ ꞌrã peteĩ hyru, haꞌe pemoĩ porã ꞌrã peneramymino kuery peguarã, haꞌe kuery avi oexa aguã tembiꞌu tekoa eꞌỹa rupi penemongaruague, Egito gui roguenoẽ jave”, heꞌi. w;iHaꞌe nunga pe Israel kuery “Maná” heꞌi. Kuratõ raꞌyĩ rami xiĩ, haꞌe ei guigua rami hee vaꞌe.J:Haꞌe rami rã sete araa py heta vaꞌe kuery opytuꞌu okuapy. h9KPeikuaa pota Senhor pepytuꞌu aguã sábado ára oejaague re. Haꞌe nunga rupi seis araa py omeꞌẽ penembiꞌu mokoĩ ára peguarã. Sete araa py ma peteĩ-teĩ topyta oĩa py ae, avave rei too eme oĩa gui — heꞌi.~8wHaꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Rakaꞌe peve tu ndapejapoi ꞌrã ajapo uka vaꞌe haꞌe xeguigua lei?i7MHaꞌe gui sete araa py heta vaꞌe kuery regua amongue ojeꞌoi omonoꞌõ aguã, teĩ ndojoui.}6uSeis ára re ꞌrã pemonoꞌõ. Haꞌe rã sete araa ma sábado. Haꞌe vaꞌe ára py ma jipoi ꞌrã — heꞌi. &5GHaꞌe ramo Moisés aipoeꞌi: — Peꞌu ke kovaꞌe ára, mbaꞌeta kovaꞌe ára ma sábado Senhor pegua. Kovaꞌe ára ma ndapejoui ꞌrã nhuũndy rupi. 4Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌiague rami haꞌe kuery omoĩ porã koꞌẽ jevy peve. Haꞌe vaꞌe ma naeakuã vaikuei, ndaxoi guive.3)Haꞌe ramo Moisés ombovai: — Haꞌe rami aguã ae ma Senhor aipoeꞌi: “Koꞌẽ ramo ma pepytuꞌu ꞌrã, Senhor pegua ára sábado ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. Haꞌe gui aỹ ma mbaꞌemo oexyaty py pexyxe vaꞌe ma pexy ꞌrã, haꞌe yy py pembojyxe vaꞌe ma pembojy ꞌrã. Haꞌe rami avi ndapeꞌupai vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã peipeꞌa koꞌẽ rã guarã”, heꞌi vaꞌekue. e2E Israel kuery maná omonoꞌõ okuapyague Haꞌe gui seis araa py ma tembiꞌu omonoꞌõ okuapy mokoĩ ára guarã, peteĩ-teĩ pe mokoĩ ryru omonoꞌõ. Haꞌe rã yvatekueve ou vy omombeꞌu okuapy Moisés pe.1Haꞌe nunga rupi ajeꞌiveꞌi nhavõ omonoꞌõ peteĩ-teĩ hoꞌu vaꞌerã eteꞌi, mbaꞌeta kuaray aku rã hykupa. ^07Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu potai Moisés ayvu re. Haꞌe vy amongue maná omonoꞌõ vy omoĩ porã koꞌẽ rã guarã. Haꞌe rã haxopa, heakuã vaikue guive. Haꞌe ramo Moisés ivai haꞌe kuery pe.u/eHaꞌe gui Moisés aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Avave rei tomoĩ porã eme koꞌẽ rã guarã — heꞌi.D.Haꞌe rami teĩ hyru py oaꞌã rã naembyrei omonoꞌõ reta vaꞌekue pe, neĩ ndoatai mbovyꞌi omonoꞌõ vaꞌekue pe. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ hoꞌu aguã haꞌevea rami omonoꞌõ. z-oHaꞌe rami ae Israel kuery ojapo. Haꞌe vy amongue omonoꞌõve, haꞌe rã amboae kuery ma nomonoꞌõiveꞌi.,Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi uka pẽvy: “Pevaꞌe nunga peteĩ-teĩ pemonoꞌõ ꞌrã peꞌu vaꞌerã, peteĩ-teĩ peguarã peteĩ ryru tynyẽ oĩ, mbovy pa pendekuaia rami. Peteĩ-teĩ omonoꞌõ ꞌrã ngoo py ikuai vaꞌe peguarã”, heꞌi uka vaꞌekue. d+CHaꞌe nunga Israel kuery oexa vy joupe-upe aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌe nunga tu pevaꞌe? Mbaꞌeta ndoikuaai mbaꞌe paa. Haꞌe ramo Moisés ombovai: — Pevaꞌe ma mbojape peꞌu vaꞌerã Senhor ombou vaꞌekue.*Yxapy hoꞌa vaꞌekue ipirupa jave yvy re opyta mbaꞌemo xiĩ rei vaꞌe pira pekue ramigua, yroꞌy rami ipererĩ vaꞌe.)5 Haꞌe gui kaꞌarukue oveve ouvy guyra codornizes, haꞌe vy ojaoꞌipa tekoa haꞌe javi rupi. Haꞌe gui ajeꞌiveꞌi ma yxapy oĩ tekoa yvýry.,(S — Aendu Israel kuery ijayvu reia. Haꞌe ramo aipoꞌre haꞌe kuery pe: “Kuri kaꞌaru pytũ eꞌỹ mbove peꞌu ꞌrã xoꞌo. Haꞌe rã ajeꞌiveꞌi ju ma peꞌu ꞌrã mbojape. Haꞌe rami vy peikuaa ꞌrã xee Senhor Penderuete aikoa”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi. m'U Nhanderuete guyra codornizes haꞌe maná ombouague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: &  Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi pe Arão ijayvu jave tekoa eꞌỹa katy omaꞌẽ vy oexa okuapy Senhor rexakã arai re. S%! Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Arão pe: — Aipoꞌre Israel kuery haꞌe javi pe: “Penoꞌõmba ke Senhor renonde, mbaꞌeta haꞌe oendu pendeayvu rei rã”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi.@${Mbaꞌeta kaꞌarukue Senhor ombou ꞌrã xoꞌo peꞌu vaꞌerã, haꞌe ajeꞌivekue ma mbojape ju ombou penerevyatã aguã. Haꞌe rami avi Senhor oendu pejou reia, mbaꞌeta hexe ae pendeayvu rei. Haꞌe rã ore ma mavaꞌe tu roiko? Ore rovai eꞌỹ pendeayvu, haꞌe rã Senhor rovai — heꞌi Moisés. F#Haꞌe rã koꞌẽ ajeꞌiveꞌi ma pexa ꞌrã Senhor rexakã oexa uka rã, mbaꞌeta oendu pendeayvu rei rã. Haꞌe gui marã ramigua tu ore roiko orere peẽ kuery pendeayvu rei aguã? ";Haꞌe ramo Moisés haꞌe Arão aipoeꞌi Israel kuery haꞌe javi pe: — Kuri kaꞌarukue peikuaa ꞌrã Senhor ae Egito yvy gui penerenoẽmbaague.!3Haꞌe gui mboapy meme araa py ma mokoĩ ára peguarã ꞌrã pemonoꞌõ. Haꞌe vaꞌe pemonoꞌõ vy pemoĩ ꞌrã penerembiꞌurã — heꞌi.  -Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Maꞌẽ, ajapo ꞌrã yva gui penembiꞌurã hoꞌa aguã rami. Haꞌe ramo koꞌẽ nhavõ heta vaꞌe kuery oẽ vy omonoꞌõ ꞌrã peteĩ-teĩ ára guarã eteꞌi, xee aexa aguã xeguigua lei rupi pa ikuai tyrã pa anya. 8kHaꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Senhor po py romanomba vaꞌe rire Egito yvy re, oja xoꞌo mimoĩ oĩa yvýry roguapy rokuapy jave, haꞌe orerevyatãmba peve mbojape roꞌu rokuapy jave. Mbaꞌeta ndee ma kovaꞌe tekoa eꞌỹa py orereru orejuka aguã karuai py, ore kuery haꞌe javive — heꞌi. r_Haꞌe gui tekoa eꞌỹa py Israel kuery haꞌe javive ijayvu mbegue rei okuapy Moisés haꞌe Arão re.X - Nhanderuete maná ombouague Elim tekoa gui Israel kuery haꞌe javi ojeꞌoi Sim tekoa eꞌỹa katy, Elim haꞌe Sinai mbyte oĩ vaꞌe. Egito yvy gui oẽmba rire mokoĩ jaxya quinze araa py ovaẽ.Haꞌe gui haꞌe kuery ma Elim py ju ovaẽ, doze yvu haꞌe setenta pindo ikuaia py. Haꞌe py opyta okuapy yy ikuai vaꞌe yvýry. W)Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei Senhor Penderuete ayvu pendu riae, henonde haꞌevea ramigua anho pejapo, ojapo uka vaꞌe pendu, haꞌe ijayvuague haꞌe javi rupi pendekuai ramo ma neĩ peteĩve mbaꞌeaxy ndoui ꞌrã pendere, Egito pygua kuery re ambou vaꞌekue regua. Mbaꞌeta xee ma Senhor romonguera vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo Moisés ojapukai Senhor pe. Haꞌe rã ixupe Senhor oexa uka peteĩ yvyra. Haꞌe vaꞌe ma Moisés yy py omombo ramo yy ndaꞌirovei. Haꞌe py Senhor oeja peteĩ ayvu haꞌe kuery rekorã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery oeko aꞌã haꞌe py. ~}|||{tzyyxxx=wwxwvLuttss0rqqp\poonmllKkj}ihhgOfeddcObaa`_U^^]|\\&[Z}YXWVUU7TSRR`QQFPONNMMMLLKK?JJmJIIHOGFFEEE7DCCB~B@@P??Q>>N=<<;:99,7766n65433z21180//#.`--,9+Z**v))W(L''8&&d%$$2#r#"9! &&6 :`RU4QO%  q WLv 8 W_Irundya jovaive re, haꞌe mokoĩ rejapo ꞌrã. Ipuku-a ma peteĩ po pukukue, haꞌe ipya voi peteĩ po pukukue avi ꞌrã.tc— Rejapo avi ꞌrã pexo regua oikuaa pota aguã vaꞌerã iporã aguã rami, manto sacerdote peguarã rejapoague rami. Ouro gui, haꞌe hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ꞌrã rejapo..Whaꞌe remoxã ꞌrã mokoĩ correnteꞌi ouro eteꞌi gui. Ixã oipokaa rami ꞌrã reipoka. Haꞌe vaꞌe correnteꞌi oipoka pyre ma remboja ꞌrã ita renda re. ,U Ouro gui rejapo ꞌrã ita rendarã,O Mokoĩve ita remoĩ ꞌrã manto sacerdote pegua axiꞌy áry, ita Israel kuery re imomaꞌenduꞌa arã. Haꞌe kuery rery ma Arão oaxiꞌy áry ogueraa ꞌrã Senhor renonde imaꞌenduꞌa aguã.N Ita re ombaꞌeapo vaꞌe ombopara ꞌrã, kuã reguarã omboparaa rami avi. Haꞌe vaꞌe mokoĩ ita re rembopara ꞌrã Israel raꞌy kuery rery haꞌe javi. Ijyvýry rupi remboja ꞌrã ouro py.% Peteĩ ita re rembopara ꞌrã mboapy meme tery, haꞌe amboae ita re amboae mboapy meme ju ꞌrã rembopara haꞌe kuery ituiꞌiague rami.b? Rejou ꞌrã mokoĩ ita ônix regua. Haꞌe vaꞌe re rembopara ꞌrã Israel kuery rery.y~m— Ikuꞌakuaa voi iporã aguã rami ꞌrã rejapo, sacerdote pegua manto áry oĩ vaꞌerã, joo rami guarã. Mbaꞌeta joo rami ae ꞌrã rejapo ouro gui, hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui.q}]Haꞌe vaꞌe re oĩ ꞌrã mokoĩ axiꞌy árygua. Mokoĩve apy re ꞌrã oĩ, peteĩꞌi opyta aguã. #|Apejapo aguã manto sacerdote peguarã ouro gui, hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, ojapo porã mbyre meme.a{=— Peru ꞌrã ouro, hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe,z'Po rami ꞌrã rejapo ijaorã: pexo regua, manto sacerdote pegua, kamixa puku árygua, kamixa puku ombojegua pyre, ngora oimama mbyre haꞌe kuꞌakuaa. Ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã rejapo ꞌrã nderykeꞌy Arão haꞌe taꞌy kuery pe, xevygua sacerdote ikuai aguã. &yG Sacerdote kuery aorã ojapo ukaague — Ndeayvu avi ꞌrã avakue mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe hexe nheꞌẽ imoꞌaranduarã amoĩa vaꞌe haꞌe javive pe, haꞌe kuery ojapo aguã Arão aorã. Haꞌe rami rã xevy guarã remboaxa ꞌrã, xevygua sacerdote oiko aguã.sxaNderykeꞌy Arão pe rejapo ꞌrã ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, omboetea aguã haꞌe iporã aguã rami. Tw % — Tou ndea py nderykeꞌy Arão haꞌe taꞌy kuery, Israel kuery gui aiporavo haꞌe kuery ae sacerdote ikuai aguã, Arão, haꞌe gui taꞌy kuery Nadabe, Abiú, Eleazar haꞌe Itamar.8vkHaꞌe gui oguy nhemboaty oĩaty py, xeayvu ryru renonde ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe kyvõ rami, haꞌe py ma Arão haꞌe taꞌy kuery opena riae ꞌrã, kaꞌaruꞌi guive koꞌẽ ajeꞌive peve, Senhor renonde. Haꞌe rami ma Israel kuery rekorã opa eꞌỹ vaꞌerã, arakaꞌe rã peve guarã. u! — Aipoꞌre ꞌrã Israel kuery pe togueru tataendyrã azeite oliveira gui anho ombota pyre, tata hendy riae oiny aguã.tHaꞌe javi tembiporu ombojeroviaaty py oiporu pyrã, ombota pyrã, haꞌe oka rupi ombota pyrã voi overa vaꞌe guigua meme ꞌrã. ~swOka puku-a ma quarenta e cinco metros, haꞌe ipya ma jova-jovai re cinqüenta metros. Yvatea ma dois metros raxaꞌi ꞌrã. Cortina oĩ vaꞌe ma ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, haꞌe omopyrõ aguã ma overa vaꞌe guigua meme ꞌrã.DrHaꞌe javive ijyta oka rupi hiꞌaĩ vaꞌe ma guive rã oguereko ꞌrã hiꞌáry rupi prata guigua. Ityꞌaĩ voi prata guigua, haꞌe rã omopyrõ aguã ma overa vaꞌe guigua ꞌrã.q)Haꞌe oka rokẽrã ajukue oĩ vaꞌe ma nove metros ipya ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma hovy vaꞌe guigua, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre guigua, ajukue ombojegua kuaa vaꞌe rembiapo. Ijyta irundy ꞌrã, haꞌe omopyrõ aguã voi irundy.pOkẽ rovaigua re voi oĩ ꞌrã cortina sete metros vaꞌe. Ijyta ma mboapy ꞌrã oĩ, haꞌe omopyrõ aguã voi mboapy avi ꞌrã. oHaꞌe okẽ yke re cortina oĩ vaꞌe ma sete metros ꞌrã. Ijyta ma mboapy ꞌrã oĩ, haꞌe omopyrõ aguã voi mboapy ꞌrã.Yn- Haꞌe rami ae avi oka kuaray oẽa katygua voi ipya vinte e dois metros ꞌrã.m5 Haꞌe kuaray oikea katy ma oka pukukue rupi oĩ ꞌrã cortina vinte e dois metros oĩ vaꞌe. Ijyta oĩ ꞌrã dez, haꞌe omopyrõ aguã dez avi.4lc Haꞌe rami avi kuaray ijapuꞌaꞌia katygua voi cortina puku-a quarenta e cinco metros avi ꞌrã. Haꞌe vinte ijyta, haꞌe vinte omopyrõ aguã oĩ vaꞌe voi overa vaꞌe guigua meme ꞌrã. Haꞌe rã ijyta re ityꞌaĩ, haꞌe hiꞌáry ikarẽ vaꞌe oĩ vaꞌe ma prata guigua meme ꞌrã.Rk Haꞌe vaꞌe rupi oĩ ꞌrã vinte ijyta haꞌe vinte omopyrõ aguã overa vaꞌe guigua meme. Haꞌe vaꞌe ijyta re ityꞌaĩ, haꞌe hiꞌáry ikarẽ vaꞌe oĩ vaꞌe ma prata guigua meme ꞌrã.Vj' — Rejapo avi ꞌrã ombojeroviaaty rokarã. Kuaray puku-a katy oka rupi oĩ ꞌrã cortina ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui. Jova-jovai re ipuku-a ma quarenta e cinco metros ꞌrã.eiEInhyvyĩ vaꞌe rejapo ꞌrã yvyrape gui. Yvyty áry ndevy aexaague rami ae ꞌrã rejapo. dhCYvyra poꞌiꞌi ma oĩ ꞌrã inhapyĩ vaꞌe jovaive altar re oĩ vaꞌe re, peraa aguã.#gAAltar peguarã rejapo avi ꞌrã yvyra poꞌiꞌi. Haꞌe vaꞌe yvyra poꞌiꞌi ma acácia gui ꞌrã rejapo, haꞌe overa vaꞌe py ju ꞌrã renhovã.ffGHaꞌe vaꞌe remoĩ ꞌrã altar ryepy py yvy katy, altar mbyte peve ixã ovaẽ aguã rami.6eg— Hiꞌárygua ipokã rei vaꞌerã ma rejapo ꞌrã overa vaꞌe gui, kya xã ramigua. Irundyve apy reguarã ma rejapo ꞌrã irundy inhapyĩ vaꞌe overaꞌi vaꞌe gui.:doHaꞌe rejapo avi ꞌrã tanhimbu ryrurã, haꞌe pá ikyꞌaꞌo arã, hyꞌarã, ikuxa rakua haꞌe tapyĩ ryrurã. Hyrurã haꞌe javive overa vaꞌe gui meme ꞌrã rejapo. !c=Ijapy irundyve re ma rejapo ꞌrã irundy rakua. Haꞌe vaꞌe ma altar reve peteĩꞌi gui ae ꞌrã rejapo. Haꞌe renhovãmba ꞌrã overa vaꞌe py.lb U — Haꞌe gui altar-rã ma yvyra acácia gui ꞌrã rejapo. Ipuku-a ma mokoĩ metros raxaꞌi, ipya ma haꞌe rami ae ju, altar ijapy irundy vaꞌe opyta aguã. Haꞌe rã yvatea ma peteĩ metro raxaꞌi ꞌrã.daC%Haꞌe vaꞌe ajukue ytarã ma rejapo ꞌrã peteĩ nhiruĩ yvyra acácia guigua. Renhovãmba ꞌrã ouro py. Ijopyarã voi ouro guigua ꞌrã oĩ. Haꞌe vaꞌe rendarã ma overa vaꞌe remboyku ꞌrã peteĩ nhiruĩ. 0`[$— Oo rokẽrã ma rejapo ꞌrã peteĩ ajukue hovy vaꞌe gui, púrpura, pytã vaꞌe, haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, ombojegua kuaa vaꞌe rembiapo.Z_/#Haꞌe rã mesa ma cortina okẽ regua kyvõ rami ꞌrã remoĩ. Tataendy ꞌy ma remoĩ ꞌrã mesa renonde ombojeroviaaty yke kuaray puku-a katy. Haꞌe rã mesa ma remoĩ ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy. x^k"— Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py xeayvu ryru oĩ vaꞌe mbotyarã ma remoĩ ꞌrã teko vai ombogueaty. ] !Ajukue okẽrã reupi ꞌrã ijopya guýry. Haꞌe gui xeayvu ryru ju reraa ꞌrã haꞌe katy, ajukue okẽ regua rovai opyta aguã. Haꞌe rami py ajukue oĩ ꞌrã ombojaꞌo aguã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. 5\e Haꞌe vaꞌe reipyo ꞌrã irundy yta yvyra acácia guigua ouro py onhovã mbyre. Haꞌe vaꞌe jopyarã rejapo ꞌrã ouro gui, haꞌe irundy prata guigua omopyrõ aguã.s[a — Haꞌe gui rejapo ꞌrã peteĩ ajukue okẽ regua hovy vaꞌe gui, púrpura, pytã vaꞌe, haꞌe iporãve vaꞌe oipoka pyre gui. Rembojegua ꞌrã anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py. Ojapo kuaa vaꞌe ojapo ꞌrã.`Z;Haꞌe gui rejapo ꞌrã ombojerovia atyrã yvyty re ndevy aexa uka vaꞌekue rami ae. TY#Yvyrape renhovã ꞌrã ouro py, haꞌe ouro gui ae ju ꞌrã rejapo inhapyĩ vaꞌe, haꞌe vaꞌe rupi mbyte yvyra oaxa ovy vaꞌe oaxa aguã. Yvyra oaxa oiny vaꞌe voi ouro py ae avi ꞌrã renhovã.^X7Yvyra oaxa ovy vaꞌe oaxa ꞌrã yvyrape mbyte rupi, peteĩ apy gui amboae apy peve. Mymba pirekue haꞌe yvyrape ogueru rukaague — Haꞌe gui vexaꞌi pirekue omopytã mbyre gui rejapo ꞌrã ijaoꞌia áry guarã. Haꞌe vaꞌe áry guarã ju remoĩ ꞌrã ipirekue iporãve vaꞌe. CI Haꞌe rami py ombojeroviaaty re cortina oĩ vaꞌe pukukue rami hembyre vy ma kyvõ rupi meio metro, hovai rupi meio metro avi. Haꞌe vaꞌe ma jovaive re remoĩ ꞌrã ijaoꞌi arã. H Haꞌe gui ijaoꞌia re cortina hembyrekue ma remoĩ ꞌrã ombojeroviaaty kupe katy, cortina mbyte rupi hembyre vaꞌe ae.TG# Rejapo avi ꞌrã cinqüenta ijopyarã overa vaꞌe guigua. Haꞌe gui ijopya ikuai vaꞌe remoĩ ꞌrã cortina jokuaa re. Haꞌe vaꞌe py rejokua ꞌrã reovy ijaoꞌi arã, peteĩꞌi ae opyta aguã.?Fy Haꞌe jypygua aty apy re cortina oĩ vaꞌe rembe re ma cinqüenta jokuaa rejapo ꞌrã, haꞌe mokoĩa aty apy re cortina oĩ vaꞌe rembe re ma cinqüenta jokuaa ju ꞌrã rejapo.KE Haꞌe vaꞌe cortina ma peteĩ nhiruĩ rejokua ꞌrã joe, haꞌe gui mboapy meme mboae voi rejokua ꞌrã haꞌe rami. Cortina mboapy memea vaꞌe ogueroja ꞌrã ijaoꞌia oĩ vaꞌe renonde.(DKHaꞌe vaꞌe cortina peteĩ-teĩ puku-a ma quinze metros ꞌrã, haꞌe ipya ma mokoĩ. Onze-ve cortina ikuai vaꞌe joo rami meme ꞌrã ipuku-a haꞌe ipya.C'— Haꞌe kavara rague gui rejapo avi ꞌrã cortina mboae ombojeroviaaty aoꞌi jevya mbotyarã. Onze cortina rejapo ꞌrã haꞌe ramigua.Peteĩ-teĩ cortina puku-a ma catorze metros vaꞌerã, haꞌe ipya ma mokoĩ. Cortina ikuai vaꞌe joo rami meme ꞌrã.= 9 — Haꞌe gui rejapo ꞌrã ombojerovia atyrã. Imbotyarã ma oĩ ꞌrã dez cortina ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, haꞌe hovy vaꞌe, púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui. Rembojegua ꞌrã anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py. Ojapo kuaa vaꞌe ojapo ꞌrã.k<Q(Eikuaa pota ke yvyty apyte re reĩ jave haꞌangaa aexa uka vaꞌekue rami ete rejapopa aguã re. \;3'Peteĩ poyikue ouro ete gui ꞌrã rejapo tataendy ꞌyrã haꞌe hyru haꞌe javi.A:&Tata moendya haꞌe imboguea ma ouro eteꞌi guigua meme.`9;%Rejapo avi ꞌrã sete tataendy. Haꞌe vaꞌe ma hendy ꞌrã omoexakã aguã henonde.8'$Ijapuꞌa vaꞌe haꞌe hakã ma peteĩꞌi guigua meme. Haꞌe javive peteĩꞌi guigua meme ꞌrã rejapo ouro eteꞌi omoatyrõ mbyre gui.y7m#Peteĩ ijapuꞌa vaꞌe oĩ ꞌrã mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe rendarã, haꞌe amboae ijapuꞌa vaꞌe haꞌekue rami ae oĩ ꞌrã mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe rendarã. Oĩve ju ꞌrã peteĩ ijapuꞌa vaꞌe mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe rendarã. Haꞌe rami rejapo ꞌrã mboapy meme hakã mokõ-mokoĩ tataendy ꞌy gui oẽ oiny vaꞌe.k6Q"Hiꞌy re ete ma oĩ ꞌrã irundy amêndoa raꞌangaa ijapuꞌa vaꞌe tykue ryrurã, ipoty reve.Z5/!Peteĩ-teĩ hakã re oĩ ꞌrã mboapy amêndoa raꞌangaa tykue ryrurã, peteĩ ijapuꞌa vaꞌe haꞌe peteĩ ipoty. Haꞌe gui hakã mboae re haꞌekue rami ae avi ꞌrã oĩ mboapy amêndoa raꞌangaa tykue ryrurã, peteĩ ijapuꞌa vaꞌe haꞌe peteĩ ipoty. Haꞌe rami ꞌrã mboapy meme hakã tataendy ꞌy gui oẽ oiny vaꞌe.4# Ijyke gui ma oẽ ꞌrã mboapy meme hakã. Mboapy rakã oẽ oiny ꞌrã peteĩ yke gui, haꞌe hovai gui ju mboapy rakã avi ꞌrã oẽ.k3Q — Rejapo avi ꞌrã peteĩ tataendy ꞌyrã ouro guigua. Ouro omoatyrõ mbyre gui ꞌrã rejapo. Hapytarã, hakãrã, tykue ryrurã, ijapuꞌa vaꞌerã, haꞌe ipotyrã voi peteĩꞌi gui meme ꞌrã rejapo.^27Mesa áry remoĩ ꞌrã mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe xerenonde oĩ riae vaꞌerã. X1+Hiꞌáry guarã rejapo avi ꞌrã hyꞌarã, heakuã porã vaꞌe oapy atyrã, hyꞌa kuarã haꞌe hyꞌa ruguaꞌi mbaꞌemo omeꞌẽmby peraa aguã. Haꞌe vaꞌe ma ouro eteꞌi gui meme ꞌrã rejapo.0Haꞌe vaꞌe yvyra poꞌiꞌi ma rejapo ꞌrã yvyra acácia gui, haꞌe ouro py renhovã ꞌrã, haꞌe vaꞌe re peraa aguã mesa.z/oRembojeguaague katyꞌi ꞌrã oĩ inhapyĩ vaꞌe yvyra poꞌiꞌi oĩ aguã, haꞌe vaꞌe re peraa aguã mesa..Irundy inhapyĩ vaꞌe rejapo ꞌrã ouro gui. Haꞌe vaꞌe ma remoĩ ꞌrã ijapy irundyve re, hetyma irundyve oĩa py.-#Ijyvýry rupi ma rejapo ꞌrã hembe ꞌyrã. Ipo guaxua ma irundy kuã vaꞌerã, haꞌe hembe ꞌy rupi rembojegua ꞌrã ouro guigua py.d,CMesa ma renhovã ꞌrã ouro eteꞌi py. Ijyvýry rupi ma rembojegua ꞌrã ouro guigua py.*+O — Rejapo avi ꞌrã peteĩ mesa yvyra acácia gui. Ipuku-a ma peteĩ metro vaꞌerã, ipua ma meio metro, haꞌe yvatea ma meio metro raxaꞌi.*Haꞌe py aju ꞌrã ndea py, imbotya teko vai ombogueaty áry, mokoĩve anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa xeayvu ryru mbotya áry hiꞌaĩ vaꞌe mbyte. Ndereve xeayvu ꞌrã ajapo uka vaꞌe, haꞌe Israel kuery rekorã amombeꞌu vaꞌe haꞌe javi re. u)eHyru áry remoĩ ꞌrã imbotya. Haꞌe rã hyepy py ma remoĩ ꞌrã xeayvu ndevy amboaxa vaꞌerã vaꞌe.(-Anjo raꞌangaa opepo oupi ꞌrã yvate katy, ipepo omoꞌã ꞌrã hyru mbotya. Joa katy ꞌrã omaꞌẽ, imbotya teko vai ombogueaty katy ae.D'Peteĩ anjo raꞌangaa remopuꞌã ꞌrã peteĩ apy re, haꞌe amboae ma hovai re. Peteĩ regua gui meme ꞌrã rejapo imbotya haꞌe anjo raꞌangaa ijapy jovaive re hiꞌaĩ vaꞌerã.&9Ouro gui avi ꞌrã rejapo mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Ouro omoatyrõ mbyre gui ꞌrã rejapo, hyru mbotya apy jovaive re hiꞌaĩ vaꞌerã.-%U — Imbotya teko vai ombogue atyrã rejapo avi ꞌrã ouro eteꞌi gui. Ipuku-a ma peteĩ metro raxaꞌi ꞌrã, haꞌe ipya ma meio metro raxaꞌi.I$ Hyru py remoĩ ꞌrã xeayvu ndevy aikuaa uka vaꞌerã vaꞌe. x#kYvyra poꞌiꞌi opyta ꞌrã hyru jovaive re inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe rupi. Ndapeipeꞌai ꞌrã haꞌe gui."{Yvyra poꞌiꞌi ma remboaxa ꞌrã hyru jovaive re inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe rupi, haꞌe vaꞌe re hyru peraa aguã.X!+ Rejapo avi ꞌrã yvyra poꞌiꞌi acácia gui, haꞌe renhovã ꞌrã ouro py.Q  Rejapo avi ꞌrã irundy inhapyĩ vaꞌe ouro gui. Haꞌe vaꞌe ma remoĩ ꞌrã hyru apy irundyve re. Mokoĩ inhapyĩ vaꞌe remoĩ ꞌrã kyvõ katygua re, haꞌe mokoĩ avi ꞌrã remoĩ hovai re.- Renhovã ꞌrã ouro eteꞌi py. Hyepy rupi haꞌe hiꞌáry rupi voi renhovã ꞌrã. Haꞌe ijyvýry rupi ma rembojegua ꞌrã ouro guigua py..W — Yvyra acácia gui rejapo ꞌrã xeayvu ryrurã. Ipuku-a ma peteĩ metro raxaꞌi, ipya ma meio metro raxaꞌi, yvatea ma meio metro raxaꞌi avi.$C Ombojerovia atyrã rejapo ꞌrã haꞌangaa ndevy aexa uka vaꞌe haꞌe javi rami, haꞌe opy oĩ ꞌrã haꞌe vaꞌe rami rejapo vaꞌerã haꞌe javi. nWXevy pe pejapo ꞌrã peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, heta vaꞌe kuery mbyte xee aiko aguã.Pita ônix haꞌe ita sacerdote pegua manto haꞌe ipexo regua jeguarã.zoazeite tataendy rykuerã, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua irũrã haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy pyrã,Rvexaꞌi pirekue omopytã mbyre, ipirekue iporãve vaꞌe, yvyra acácia,`;ajukue hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe, ajukue iporãve vaꞌe haꞌe kavara rague,cAPovaꞌe ma xevygua haꞌe kuery po gui pejopy vaꞌerã: ouro, prata haꞌe overa vaꞌe,8k— Ndeayvu ke Israel kuery pe ogueru aguã xevy omeꞌẽ vaꞌerã. Avakue ipyꞌa re haꞌe rami aguã oĩa vaꞌe, haꞌe kuery po gui pejopy ꞌrã xevy omeꞌẽ vaꞌe.? } Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: wiArai mbyte rupi Moisés oike vy oẽ ovy yvyty re. Haꞌe py ma opyta quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re. dCSenhor rexakã ma tata rami nhomomba vaꞌe ojekuaa yvyty apyte áry Israel kuery oexa rã.+Sinai yvyty áry ojekuaa oiny Nhanderuete rexakã. Seis ára re arai ojaoꞌi. Haꞌe gui sete araa py ma Senhor oenoĩ Moisés arai mbyte gui.;sHaꞌe gui Moisés oẽ ramo arai ojaoꞌipa yvyty.W)Nhomongeta vaꞌety kuery pe aipoeꞌi: — Orerarõ ke apy pendea py rojevy peve. Arão haꞌe Hur ma opyta ꞌrã pendereve. Xapyꞌa rei amongue mbaꞌemo oguereko ri vy haꞌe kuerya py too — heꞌi. dC Haꞌe ramo guembiguai Josué reve Moisés opuꞌã vy oẽ ovy Nhanderuete pegua yvyty re.?y Peteĩgue ju nhomongeta vaꞌety kuery reve Moisés yvyty re oẽague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eẽ ke yvyty re xea py, haꞌe epyta ranhe haꞌe py. Ndevy ameꞌẽ ꞌrã itape ambopara vaꞌekue pendekorã haꞌe ajapo uka vaꞌe oĩa, haꞌe kuery ju remboꞌe aguã — heꞌi.  + Israel regua Nhanderuete oiporavo vaꞌekue oexa teĩ haꞌe kuery re opo nomoĩ. Haꞌe rami ꞌrãgue py okaru haꞌe oyꞌu okuapy henonde. { q Haꞌe kuery oexa Israel kuery Ruete. Ipy guýry ma peteĩ pyrõa oĩ ita safira ramigua, yva rami hexakã vaꞌe. { Haꞌe gui oẽ jogueravy Moisés haꞌe Arão, Nadabe, Abiú haꞌe setenta-ve Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery.k QHaꞌe gui huguy omboyru vaꞌekue Moisés ogueraa vy heta vaꞌe kuery áry rupi ju omboayvi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe tuguy ma Senhor guexeve guarã pendereve ojapo aguã, ijayvuague haꞌe javi rami vy — heꞌi. b ?Haꞌe gui kuaxia guexeve guarã ojapo pyre oĩa ogueru vy ogueroayvu heta vaꞌe kuery oendua py. Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi: — Senhor ijayvuague haꞌe javi ꞌrã rojapo, ronheꞌẽ rendu vy — heꞌi. {qHuguy mbyte rupigua Moisés ojopy vy omoĩ peteĩ hyꞌa py, haꞌe rã hembyrekue ma omboayvipa altar áry rupi. 7iHaꞌe omondouka amongue Israel kuery regua kunumigue. Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ Senhor pe, haꞌe vaka raꞌy ojuka hexeve peteĩ rami ikuaia regua.MMoisés omboparapa Senhor ayvu haꞌe javiꞌi. Haꞌe gui koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve opuꞌã vy peteĩ altar ojapo yvyty yvyꞌiry. Doze ita omopuꞌã avi, Israel kuery regua doze ikuaia rami.7Haꞌe gui Moisés oo ju vy heta vaꞌe kuery pe omombeꞌu Nhanderuete ijayvuague, haꞌe ayvu oeja vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery peteĩ rami meme ombovai okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor ijayvuague vaꞌe ma guive rã rojapopa ꞌrã — heꞌi.8kNdee Moisés anho ꞌrã renhemboja xee Senhor re. Haꞌe rã amboae kuery ma nonhembojai ꞌrã, heta vaꞌe kuery ma voi ndaꞌevei oẽ aguã haꞌe kuery reve — heꞌi. % G Israel kuery reve Nhanderuete guexeve guarã ojapoague Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi Moisés pe: — Eẽ eovy xee Senhor aĩa py, Arão reve, haꞌe gui Nadabe, Abiú haꞌe setenta Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery reve. Mombyry gui teri pejua py pembojerovia ꞌrã./Y!Haꞌe vaꞌe kuery ma ndaꞌevei ikuai aguã pendeyvy re, xerovai rupi penderojejavy eꞌỹ aguã. Tuuete kuery pe pendekuai ramo nhuã py rami ꞌrã penemboꞌa. { Haꞌe kuery reve pejapo eme peteĩ rami pendekuai aguã, neĩ haꞌe kuery ruete ramigua kuery pe pendekuai eme guive.!=Haꞌe gui pendeyvyrã aaꞌanga ꞌrã Yeꞌẽ Pytã guive filisteu kuery ikuaia rupi yeꞌẽ oĩ vaꞌe peve, haꞌe tekoa eꞌỹa guive Eufrates yakã peve. Mbaꞌeta pendepo py amboaxa ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi, penerenonde gui peipeꞌapa aguã.9Haꞌe rami ꞌrãgue py mbegueiꞌi py aipeꞌa ꞌrã heravy penerenonde gui, pendereta haꞌe pendeyvyrã vaꞌekue haꞌe javi rupi pendekoa peve./~YHaꞌe rami avi peteĩꞌi maꞌetỹ reꞌỹ ꞌrã aipeꞌa, ijyvy vaꞌekue opyta rei eꞌỹ aguã, haꞌe penderovai kaꞌaguy rupigua heta-etave eꞌỹ aguã.}{Penerenonde amondouka avi ꞌrã kavy nerenonde gui oipeꞌa heravy vaꞌerã: heveu kuery, cananeu haꞌe heteu kuery.E|Haꞌe penerenonde rupi amondouka ꞌrã xegui okyjepa aguã, mamo rã peoa haꞌe javi rupi onhemondyipa aguã. Ajapo ꞌrã penderovaigua kuery haꞌe javi guakykue katy onha aguã rami.{ Haꞌe ramo pendeyvy re ndoikoi ꞌrã kunha omembyꞌi oity vaꞌe, neĩ imemby vaꞌerã eꞌỹ. Xee romoingo pukuve ꞌrã.7ziSenhor Penderuete pe ete ꞌrã pendekuai. Haꞌe ramo haꞌe omoingo porã ꞌrã mbojape peꞌu vaꞌe haꞌe yy peyꞌu vaꞌe. Penembyte gui oipeꞌapa ꞌrã mbaꞌeaxy.yHaꞌe gui ndaꞌevei haꞌe kuery ruete pembojerovia neĩ pemboete aguã, ndaꞌevei haꞌe kuery ikuaia rami peẽ kuery pendekuai aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py pemomba ete ꞌrã, haꞌe pemboaꞌypa ꞌrã ita omopuꞌã vaꞌekue haꞌe javi.=xuMbaꞌeta xeguigua anjo penerenonde oo vy pendereraa ꞌrã amorreu, heteu, ferezeu, cananeu, heveu haꞌe jebuseu kuery yvy peve. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery xee amomba ꞌrã.MwHaꞌe rami ꞌrãgue py opa mbaꞌe py penheꞌẽ rendu, haꞌe xeayvuague haꞌe javi rejapopa ramo xee aiko ꞌrã penderovaigua kuery rovaigua, haꞌe penemoingo axy reixe vaꞌe moingo axya.#vAHaꞌe vaꞌe renonde re ma peiko kuaa, haꞌe pendu ijayvua. Pepuꞌã eme hexe, mbaꞌeta haꞌe nomboguei ꞌrã pendeko vaiague, hexe xerery oĩ ramo.Gu  Ijyvyrã Nhanderuete omeꞌẽ aguã re ijayvuague — Penerenonde re amondouka ꞌrã peteĩ anjo pendere opena aguã tape rupi, haꞌe pendereraa aguã pendeyvyrã areko vaꞌe py./tYPenembaꞌety rupi jypyꞌi oiko vaꞌekue regua iporãgueve peru ꞌrã Senhor Penderuete pegua oo py. Haꞌe ndaꞌevei kavaraꞌi pembojy aguã ixy ae kamby reve. FsNdaꞌevei mbojape imbovua regua xevy pemeꞌẽ avi aguã mymba pejuka vaꞌekue ruguykue reve. Xevygua ngarua py ndaꞌevei avi inhandykue pereko aguã pytũ mbukukue re koꞌẽmba peve.krQMaꞌetỹa nhavõ mboapykue ꞌrã avakue haꞌe javi ojexa uka okuapy Senhor Penderuete renonde.FqHaꞌe gui pejapo avi ꞌrã ngaru mbaꞌemo raꞌyĩgue pemonoꞌõa regua, penembaꞌety rupi mbaꞌemo raꞌyĩgue pemoaĩague gui jypyꞌigua pemonoꞌõ jave. Haꞌe gui maꞌetỹa opaa py pejapo avi ꞌrã ngaru mbaꞌemoꞌa peipoꞌoa regua, penembaꞌety rupi renhotỹ vaꞌekue gui pemonoꞌõmba ma rire.@p{Haꞌe rami vy pejapo ꞌrã ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Sete ára re peꞌu ꞌrã mbojape imbovua revegua eꞌỹ aipoaꞌeague rami vy, jaxy abibe re oaꞌangaague py ae, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py Egito yvy gui peẽmba rakaꞌe. Xerenonde avave rei tou rive eme mbaꞌemo ogueru eꞌỹ re.>oyMaꞌetỹa nhavõ mboapykue ꞌrã pejapo ngaru xevy.*nO Penekyreꞌỹ xeayvua haꞌe javi rupi pendekuai aguã. Haꞌe rami vy penemaꞌenduꞌa eme tuuete ramigua rive rery re, haꞌe nunga rery rupi pendeayvu eme. wmi — Mboapy meme ára peve ꞌrã rembaꞌeapo. Haꞌe rã sete araa py ma repytuꞌu ꞌrã, nerymba vaka haꞌe mburika voi opytuꞌu aguã, haꞌe gui nerembiguai piꞌa kuery haꞌe amboae regua voi opytuꞌu avi aguã.6lg Haꞌe rã sete maꞌetỹa re ma yvy reja ꞌrã opytuꞌu aguã, topyta remaꞌetỹ eꞌỹ re. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery regua iporiaukueꞌi ojou aguã hoꞌu vaꞌerã, haꞌe kaꞌaguy rupigua voi hoꞌu aguã hembyrekue. Haꞌe rami ae ꞌrã rejapo ndeꞌuvaty haꞌe nde-oliveira-ty re. k — Mboapy meme maꞌetỹ peve ꞌrã remaꞌetỹ ndeyvy re, haꞌe ndejeupe guarã remonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo aju.j- Haꞌe ndaꞌevei amboae regua rejavyky aguã, mbaꞌeta peikuaa ae ma amboae regua pyꞌa re oĩ vaꞌe, Egito yvy re amboae regua peiko rire. eiENdaꞌevei omeꞌẽmby rejopy aguã haꞌeveꞌỹa rami rejoguereko aguã, mbaꞌeta omeꞌẽ mbyre oexa mbogue ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe, ojapo ꞌrã heko porã vaꞌekue voi anhetẽ rupi eꞌỹ ijayvu aguã rami.8hkNdaꞌevei reiporu aguã ayvu rive rei. Ndaꞌevei rejuka uka aguã ojejavy eꞌỹ vaꞌe haꞌe heko porã vaꞌe, mbaꞌeta xee namboeko porãi ꞌrã joapo vai rei vaꞌe.g} — Neretarã iporiaukueꞌi huvixa kuery pe ojexa uka rã ndaꞌevei haꞌeveꞌỹa rami rereko aguã.f Ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe rymba mburika ovoyi reve onheno oupy rã rexa vy emaꞌẽ rive eme, eipytyvõ ivoyi oupi aguã. oeYXapyꞌa rei nderovaigua rymba vaka eꞌỹ vy mburika ixã eꞌỹ re rejou vy reraa ju ꞌrã ixupe.JdIporiaukue re reikuaa potaa py ma ndaꞌevei reayvuve rive aguã.>cwNdaꞌevei heta vaꞌe kuery rupive peo aguã mbaꞌemo vai pejapo aguã katy. Haꞌe pavẽ ijayvu rei okuapya py voi ndaꞌevei renhomoirũ aguã anhetẽ rupi eꞌỹ ndeayvu vy.Ab  Ijapu haꞌe joe ijayvu rei vaꞌe re ijayvuague — Ndaꞌevei nembaꞌemombeꞌu rive aguã, ndaꞌevei joekokue ramigua remombeꞌu vy heko vai vaꞌe reve renhomoirũ aguã.a7Xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã pendekuai. Haꞌe rami vy peꞌu eme jai rupi ivaipa rei vaꞌe roꞌokue. Jagua kuery pe rive ꞌrã pemombo. '`IHaꞌe rami ae avi ꞌrã rejapo ꞌrã nerymba vaka haꞌe vexaꞌi re. Sete ára re ranhe oxy rupi toiko. Haꞌe gui oito araa py ma remeꞌẽ ꞌrã xevy._Xevy remeꞌẽ vaꞌerã eru voi nembaꞌety gui haꞌe ndeꞌuvaty gui iporãgueve. Nderaꞌy kuery jypygua voi remboaxa ꞌrã xevy.K^Ndeayvu vai eme Nhanderuete rovai, neĩ penderuvixa kuery re voi. g]IMbaꞌeta haꞌe vaꞌe py ae ꞌrã onhemonde, onheovãꞌi ꞌrã ipire aoꞌia. Ajukue py onheovã eꞌỹ re mbaꞌexa tu oke ꞌrã? Haꞌe vaꞌe xevy ojapukai ramo aendu ꞌrã, mbaꞌeta xee anhomboaxy kuaa vaꞌe.!\=Xapyꞌa rei neretarã gui ao puku reipeꞌa vy nembaꞌemo ogueraa vaꞌe rekovia, haꞌe rami vy ixupe remeꞌẽ ju ꞌrã kuaray oike eꞌỹ mbove.&[GXapyꞌa rei xevygua iporiaukueꞌi ndea katyꞌi oiko vaꞌe pe peráta reiporuka ma vy emboekovia retave eme, peráta oiporuka vaꞌety kuery rami eꞌỹ.8ZkHaꞌe rami vy xepoxy vy rojuka uka ꞌrã kyxe guaxu py. Haꞌe ramo penderaꞌyxykue ju ꞌrã oiko imeveꞌỹ vaꞌe, haꞌe penderaꞌy kuery voi tyreꞌỹ ꞌrã ikuai.mYUMbaꞌeta mbaꞌemo py rei pemoingo axy ramo haꞌe kuery xevy ojapukai ramo aendu ꞌrã ojapukaia.NXPejavyky eme neĩ peteĩve imeveꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy tyreꞌỹ.qW]Pemoingo axy eme amboae regua, pereko axy eme, mbaꞌeta peẽ voi Egito yvy re amboae regua peiko rire.bV?Amongue tuuete mboae pe, Nhanderuete peꞌỹ mbaꞌemo omeꞌẽ ramo pejuka avi ꞌrã.1U_Mymba reve itavy vaꞌekue pejuka ꞌrã.5TgImbaꞌevyky vaꞌe rei napemoingovei ꞌrã.RSHaꞌe rami avi tuu nomomendaxei ramo ixupe peráta py omboekovia ꞌrã kunhataĩgue re opagaa rami. Haꞌe jave py ava omendaxe vy kunhataĩ ru kuery pe omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo iporã vaꞌe . mRU Jomeme haꞌe Nhanderuete pe marã rami pa ikuai aguã oejaague — Kunhataĩꞌi omenda aguã ndaꞌevei teri vaꞌe amongue ombotavy vy onheno ꞌrã hexeve. Haꞌe rami vy hexe omboekovia ꞌrã, haꞌe omenda ꞌrã.Q1Haꞌe rã ija haꞌe py ri oĩ rire heraare nomboekoviai ꞌrã. Xapyꞌa rei hepy re oiporu rire oiporukaague repy ae ꞌrã omeꞌẽ hekovia. &PGHaꞌe amongue guetarã pe hymba re ojerure vy ogueraa, haꞌe ija noĩa py mymba okarau, eꞌỹ vy omano ꞌrã. Haꞌe rami rã heraare omboekovia ꞌrã.xOk Xapyꞌa rei ojayapaa ramo ogueru ꞌrã oexa pavẽ aguã. Haꞌe rami rã nomboekoviai ꞌrã ojayapaague re.UN% Haꞌe rami avi anhetẽ imondaague oikuaa ramo ma omboekovia ꞌrã ija pe.HM  Haꞌe rami rã guetarã pe oura ꞌrã Nhanderuete rery rupi. Haꞌe vy “Xee tu ndajopyi nerymba”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo ija ojou porã ꞌrã, haꞌe amboae ma nomboekoviai ꞌrã.L Xapyꞌa rei amongue guetarã pe opena uka ꞌrã guymba mburika, vaka, eꞌỹ vy vexaꞌi re, haꞌe eꞌỹ vy amboae nunga mymba re, haꞌe gui hymba omano ꞌrã, haꞌe eꞌỹ vy ojejuka ꞌrã, eꞌỹ vy oẽ ramo avave rei ndoexaavei ꞌrã.7Ki Xapyꞌa rei amongue jokore ꞌrã mymba vaka re, mburika, vexaꞌi mbaꞌe, ao, eꞌỹ vy mbaꞌemo omokanhy mbyre re. Haꞌe rami vy amboae “Xembaꞌe rima” heꞌi ramo mokoĩve ꞌrã peraa huvixa kuerya py. Haꞌe ramo huvixa peteĩ ombopaga ramo guetarã pe mokoĩguea repy ꞌrã omboekovia. M~~g}};||{zyxwvzuugtsrqqspZooncmlYkjjLihhjggqfeedd>ccbb#asa_^]\\a[ZYXWWAVVU"TlSRQQDPONMMLLKKOJxIIHHGFEDDCSBTAA@ ?>>p=< Haꞌe kuery renonde Nhanderuete guigua anjo omondouka aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi ju Moisés pe: — Tapeo apy gui ndee haꞌe Egito yvy gui reipeꞌapa vaꞌekue haꞌe javi reve. Peguata ꞌrã yvy Abraão pe, Isaque haꞌe Jacó pe ameꞌẽ aguã re aura reveague katy, “Neramymino kuery pe ꞌrã ameꞌẽ”, haꞌeague rami vy.i*M #Haꞌe rami vy Senhor omoingo axy, Arão pe haꞌe kuery vaka raꞌy raꞌangaa ojapo uka rire. =)u "Haꞌe rã tereo aỹ, eraapa haꞌe kuery xeayvuague katy. Xevygua anjo oo ꞌrã nerenonde. Haꞌe rami avi xee ajekuaa ára ambopagapa ꞌrãe xevy ojejavy vaꞌekue — heꞌi.q(] !Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Xerovai ojejavy vaꞌekue anho ꞌrã ambogue xekuaxia gui. '  Aỹ ma ajerure ojejavyague rembogue aguã re. Haꞌe rami eꞌỹ vy embogue xerery kuaxia rembopara vaꞌekue gui — heꞌi. &) Haꞌe gui Moisés Senhor-a py ju oo. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Maꞌẽ, kovaꞌe kuery ojejavy vaipa okuapy nguueterã ouro guigua ojapoa py.P%  ; Koꞌẽ jevy Moisés aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Peẽ kuery ma pejejavy vaipa. Haꞌe rami teĩ aỹ ma aa ju ta Senhor-a py, pejejavyague ambogue ukapa aguã — heꞌi. a$= Moisés aipoeꞌi rire: “Kovaꞌe ára ma Senhor pe anho ꞌrã pendekuai, peteĩ-teĩ penderaꞌy kuery eꞌỹ vy penderegua kuery rovai peiko teĩ, kovaꞌe ára guive penemoingo porã ju aguã”, heꞌi rire. #- Haꞌe ramo Moisés ojapo ukaague rami Levi ramymino kuery ikuai. Haꞌe vaꞌe ára rãndaꞌu três mil avakue hoꞌa heta vaꞌe kuery regua,/"Y Haꞌe vaꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Po rami ma Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi: “Peteĩ-teĩ pemoĩ ke pendekyxe pendekuꞌa re. Peaxa-axa ꞌrã heta vaꞌe kuery ikuaia haꞌe hokẽ haꞌe javi rupi. Peteĩ-teĩ pejuka ꞌrã penderyvy, peneirũ haꞌe pendea katyꞌigua”, heꞌi.n!W Haꞌe rami vy Moisés opuꞌã hoꞌamy haꞌe kuery ikuaia py oikea py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor-a katygua peiko vaꞌe ke peju xea py — heꞌi. Haꞌe gui oĩa py onoꞌõmba jogueruvy Levi ramymino kuery haꞌe javi.u e  Tuuete ramigua mboetea kuery Moisés ojuka ukapaague Haꞌe ramo Moisés oexa rã heta vaꞌe kuery ndojejokoi okuapy, haꞌe kuery ae oakã gui ikuai aguã rami Arão oeja rire oxĩmba aguã rami, ngovaigua kuery mbyte ae teĩ.Q Haꞌe ramo aipoaꞌe haꞌe kuery pe: “Ouro pereko vaꞌe ke peipeꞌa haꞌe pemeꞌẽ xevy”, ꞌre. Haꞌe gui ma tata py xee amombo ramo rive kovaꞌe vaka raꞌy raꞌangaa oiko — heꞌi. kQ Mbaꞌeta xevy aipoeꞌi okuapy: “Ejapo tuuete orevy orerenonde oo vaꞌerã. Haꞌe rami avi ava Moisés Egito yvy gui nhanerenoẽ vaꞌekue ri nhande ndajaikuaai mbaꞌe pa hexe oiko rakaꞌea”, heꞌi okuapy vaꞌekue.lS Arão ombovai: — Xeruvixa, ndevai eme xevy. Reikuaa ma haꞌe kuery pyꞌa re teko vai anho oĩa.y Moisés oporandu Arão pe: — Mbaꞌe tu haꞌe kuery ojapo ndere haꞌe rami ete ojejavypa aguã rami rejapo aguã? (K Haꞌe gui vaka raꞌy ojapo pyre ojopy vy oapypa tata py. Omonguꞌi porãꞌi vy omoaĩ yy áry rupi. Haꞌe rami vy Israel kuery pe omeꞌẽ oyꞌu aguã. C Heta vaꞌe kuery ikuaia py ovaẽ raiꞌi vy oexa vaka raꞌy raꞌangaa hiꞌaĩ rã, haꞌe ojeroky vaꞌe. Haꞌe rami vy ipoxya oendu vy itape omombo vy omboaꞌypa yvyty yvyꞌiry.# Moisés ombovai: — Joe ipoꞌaka vaꞌekue onhendua eꞌỹ, neĩ oity pyre onhendu eꞌỹ guive. Oporaei vaꞌe rima aendu — heꞌi. "? Haꞌe gui Josué ma heta vaꞌe kuery ojapukaia oendu vy aipoeꞌi Moisés pe: — Joe opuꞌãmbaa py hevovo rei nhendu okuapy haꞌe kuery ikuaia py. iM Itape ma Nhanderuete rembiapo, iparaa oĩ vaꞌe ma Nhanderuete ae ombopara vaꞌekue itape re. / Haꞌe gui Moisés yvyty gui ojevy vy opo py ogueroguejy mokoĩ itape Nhanderuete ayvu oĩa. Haꞌe vaꞌe itape ma jovaive re ipara oiny vaꞌe.[1 Haꞌe rami rã ojeupegua kuery pe Senhor ndojapoi ojapo vai aguã re ijayvuague. G  Nemaꞌenduꞌa ke Abraão, Isaque haꞌe Israel re. Haꞌe kuery nerembiguai ikuai vaꞌe pe ndee ae rery rupi reura vy “Amboeta ꞌrã neramymino kuery jaxy-tata hetaa rami. Haꞌe gui kovaꞌe yvy haꞌe javi xeayvuague ameꞌẽ ꞌrã neramymino kuery rekoarã arakaꞌe rã peve”, ꞌre vaꞌekue — heꞌi.zo Mbaꞌexa tu haꞌeve ꞌrã Egito pygua kuery ijayvu vy “Apy gui ma tuuete ogueraapa yvyty re ojukapa aguã, haꞌe yvy áry gui omokanhymba aguã”, heꞌi okuapy aguã? Ndepoxya rupi eꞌỹ ke eiko, ejapo vai eme ndevygua kuery rovai.Q ; Haꞌe ramo Moisés ojerure Senhor nguuete pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu ndepoxy ri ndevygua kuery opa mbaꞌe re ndepoꞌakaa rupi Egito yvy gui rerupa vaꞌekue rovai? Aỹ ma xereja, xepoxya rupi tareko amokanhymba peve, haꞌe gui ndegui ju ajapo ꞌrã peteĩ regua heta ikuai aguã rami. Z/ Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: — Haꞌe kuery aexa rã inhakã ratã okuapy.2_ Haꞌe kuery ojepeꞌa pojava tape xee aeja vaꞌekue gui. Ojeupe guarã ojapo uka okuapy vaka raꞌy tata py. Haꞌe vaꞌe anho omboete vy ixupe mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Israel kuery, kovaꞌe ae ma penderuete Egito yvy gui penerenoẽ vaꞌekue”, heꞌi vaꞌekue.  Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Tereo, eguejy ju, mbaꞌeta neretarã kuery Egito gui renoẽ vaꞌekue ojejavypa ju ma.` ; Koꞌẽ jevy ikoꞌẽmba okuapy vy haꞌe nunga pe mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ okuapy, peteĩ rami ikuaia regua avi. Haꞌe vy oguapy okuapy okaru haꞌe oyꞌu aguã, haꞌe gui opuꞌã ma okuapy ovyꞌa aguã. 1 ] Haꞌe nunga Arão oexa vy taꞌangaa renonde ojapo peteĩ altar. Haꞌe vy ijayvu atã reve aipoeꞌi: — Koꞌẽ ramo ma oiko ꞌrã ngaru Senhor pegua — heꞌi. ~ w Haꞌe kuery po gui ouro ojopy vy omoatyrõ tembiporu py. Tata py omboy rire ojapo peteĩ vaka raꞌy. Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy: — Israel kuery, kovaꞌe ae ma penderuete Egito yvy gui penerenoẽ vaꞌekue — heꞌi okuapy. d C Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi onambi gui namixã omboipa vy ogueru Arão-a py. % E Arão ombovai: — Pemboipa haꞌvy namixã ouro guigua penderaꞌyxy nambi gui, penderaꞌy kuery haꞌe penderajy kuery gui. Haꞌe vy peru ju — heꞌi.; s Haꞌe gui yvyty gui Moisés ndoui ete maa heta vaꞌe kuery oexa vy oupa okuapy Arão-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Epuꞌã ke, ejapo tuuete ramigua nhanerenonde oo vaꞌerã. Haꞌe gui Moisés Egito yvy gui nhanerenoẽ vaꞌekue ri ndajaikuaai mbaꞌe pa hexe oiko rakaꞌeague. >wHaꞌe gui Moisés reve Senhor Sinai yvyty áry ijayvupa ma rire ixupe omeꞌẽ mokoĩ itape ijayvu oĩa. Haꞌe vaꞌe itape ma Nhanderuete haꞌe ae okuã py ombopara vaꞌekue. 9Haꞌe nunga xee haꞌe Israel kuery reve guarã aeja arakaꞌe rã peve guarã haꞌe kuery oikuaa aguã. Mbaꞌeta seis ára re xee Senhor ajapo rakaꞌe yva haꞌe yvy. Haꞌe gui sete araa py ma apytuꞌu mbaꞌeve ndajapovei vy”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi. -UHaꞌe nunga rupi Israel kuery sábado ára py ikuai ꞌrã haꞌe rami, xereve guarã ajapo vaꞌekue opa eꞌỹ vaꞌe re imaꞌenduꞌa reve arakaꞌe rã peve.5eSeis ára re ꞌrã pembaꞌeapo. Haꞌe rã sete araa ma sábado Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pepytuꞌu aguã. Sábado ára py mbaꞌemo ojapo vaꞌe omano ꞌrã.%EHaꞌe nunga rupi ae pendekuai ꞌrã sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue rupi, mbaꞌeta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pẽvy. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ára py onhemongyꞌa vaꞌe ma omano ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ára mbaꞌemo ojapo nho vaꞌe oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.1] — Israel kuery pe ndeayvu vy aipoꞌere ꞌrã: “Pendekuai ꞌrã xevygua sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue rupi. Mbaꞌeta xee haꞌe peẽ kuery reve guarã aeja peikuaa aguã, peneramymino kuery arakaꞌe rã ikuai vaꞌerã pe guive, xee ae Senhor pendekyꞌaꞌoa aikoa peikuaa aguã.p[ Sábado ára haꞌe itape ayvu oĩa re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: /Y azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, haꞌe heakuã porã vaꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã. Haꞌe kuery ma xee ajapo ukaague rami meme ꞌrã ojapo.  ao ipererĩꞌi vaꞌe oipoka pyre, ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe sacerdote Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã sacerdote ikuai aguã,Y~- altar mbaꞌemo oapy atyrã hembiporu haꞌe javi reve, hyꞌa guaxu henda reve,}mesa hembiporu haꞌe javi reve, tataendy ꞌy ouro eteꞌi guigua hembiporu haꞌe javi reve, altar heakuã porã vaꞌe oapy atyrã,|#oguy nhemboaty atyrã, haꞌe xeayvu ryrurã, haꞌe imbotya teko vai ombogue atyrã, haꞌe oguy rupi tembiporu oĩ vaꞌerã haꞌe javi:@{{Haꞌe vaꞌe irũrã ma amoĩ Dã regua Aisamaque raꞌy Aoliabe. Haꞌe avakue mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe javi pe amoꞌarandu ajapo uka vaꞌe haꞌe javi ojapo kuaa aguã:zhaꞌe ita jeguarã ombope porã aguã, yvyra gui guive mbaꞌemo ojapo aguã, haꞌe tembiapo porã haꞌe javi rupi ombaꞌeapo aguã.^y7oꞌarandu rupi mbaꞌemo raꞌangaa ojapo aguã ouro, prata haꞌe overa vaꞌe gui,x Haꞌe vaꞌe re ma xenheꞌẽ amoĩ amoꞌarandu haꞌe mbaꞌemo aikuaa uka vy, tembiapo haꞌe javi ojapo kuaa aguã rami,Kw— Aenoĩ hery rupi Judá regua Uri raꞌy Bezalel, Hur ramymino.1v aHaꞌe gui Senhor aipoeꞌive Moisés pe: ouY&Amongue haꞌe ramigua gueakuãrã rive ojapo vaꞌe ma oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. t7%Haꞌe vaꞌe heakuã porã vaꞌe pejapo vaꞌe rami ju ndaꞌevei pendejeupe guarã pejapo aguã. Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma Senhor pegua ae ꞌrã.As}$Haꞌe vaꞌe regua amongue ma remonguꞌi vy remoĩ ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py xeayvu ryru oĩ vaꞌe rexei. Haꞌe vaꞌe ma peẽ kuery pavẽ pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ete.=ru#Haꞌe vaꞌe gui rejapo ꞌrã heakuã porã vaꞌe, haꞌe nunga apoa rembiapo rami. Remoirũ ꞌrã juky reve, haꞌe gui irũ eꞌỹ vaꞌe haꞌe ikyꞌa eꞌỹ opyta aguã.Kq" Heakuã porã vaꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ojapo ukaague Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: — Ejopy joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ heakuã porã vaꞌe irũrã estoraque, ônica haꞌe gálbano. Haꞌe vaꞌe ma rembojeꞌa ꞌrã heakuã porã vaꞌe re, peteĩ-teĩ guigua peteĩ rami meme ꞌrã ipoyi vaꞌe.9pm!Haꞌe vaꞌe azeite ramigua rive amongue ojapo, haꞌe eꞌỹ vy amboae regua re omoĩ vaꞌekue ma oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuerya gui”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe. Wo) Ndaꞌevei ava sacerdote eꞌỹ vaꞌe re pemoĩ aguã, neĩ haꞌe ramigua ndaꞌevei pejapo aguã haꞌe vaꞌe guigua gui ju. Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy ikyꞌa eꞌỹ ae ꞌrã pendevy kuery pavẽ pe.An}Haꞌe aipoꞌre ꞌrã Israel kuery pe: “Kovaꞌe ma azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe xee Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, pende kuery haꞌe arakaꞌe rã peve ikuai vaꞌe peguarã.emEAzeite ma Arão haꞌe taꞌy kuery re avi ꞌrã remoĩ, xevygua sacerdote-rã remboaxa vy.>lwHaꞌe nunga haꞌe javi ma Senhor peguarã remboaxa ꞌrã haꞌe rami, ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe opyta aguã. Opa mbaꞌe hexe ovy vaꞌe avi ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta.pk[altar mbaꞌemo oapyaty hembiporu haꞌe javi reve, haꞌe hyꞌa re remoĩ avi ꞌrã, henda re guive.wjimesa hembiporu haꞌe javi reve, tataendy ꞌy hembiporu haꞌe javi reve, altar heakuã porã vaꞌe oapyaty,wiiHaꞌe vaꞌe ma oguy nhemboaty oĩaty re ꞌrã remoĩ remboaxy vy, haꞌe gui xeayvu aeja vaꞌekue ryru re,ehEHaꞌe nunga gui ma rejapo ꞌrã azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, heakuã porã vaꞌe apoa rembiapo. Haꞌe vaꞌe nunga ma azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe nhomboaxaa aguã regua.7gihaꞌe cássia ma mboapy meme quilos vaꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py poyi oiporu vaꞌety rami ipoyi vaꞌe, haꞌe gui azeite oliveira guigua ma peteĩ galão vaꞌe.}fu— Haꞌe gui heakuã porãve vaꞌe regua reru ꞌrã mirra rykue mboapy meme quilos poyikue, cinamomo heakuã porã vaꞌe ma mbyte rupi ꞌrã mboapy quilos vaꞌe, haꞌe gui cálamo heakuã porã vaꞌe ma mboapy quilos vaꞌe avi ꞌrã,Fe Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: >dwOpo haꞌe opy haꞌe kuery ojoi ꞌrã omano eꞌỹ aguã. Haꞌe rami aguã oĩ ꞌrã hekorã opa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe kuery haꞌe hamymino kuery ikuai jevy vaꞌe peguarã. kcQOguy nhemboaty oĩaty py haꞌe kuery oike vy yy py ojepoei, haꞌe opy ojoi ꞌrã omano eꞌỹ aguã, haꞌe altar oĩa py ovaẽ vy mbaꞌemo omoĩ aguã, haꞌe Senhor pe omoendy aguã mbaꞌemo oapy vy omboaxa vaꞌerã.RbHaꞌe vaꞌe py ma Arão haꞌe taꞌy kuery ojoi ꞌrã opo haꞌe opy.zao— Overa vaꞌe gui rejapo ꞌrã peteĩ yy mbotyarã, mbaꞌemo pejoi aguã. Hendarã voi ejapo overa vaꞌe gui avi. Haꞌe vaꞌe ma remoĩ ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty haꞌe altar oĩ vaꞌe mbyte py. Haꞌe vaꞌe py remoĩ ꞌrã yy.F` Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: _Pejopy ꞌrã peráta pejaoꞌi uka aguã repy Israel kuery gui, haꞌe pemeꞌẽ ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ma pejapo ꞌrã Senhor renonde Israel kuery re imaꞌenduꞌaa aguã, pendereko vaiague pejaoꞌi uka vy. :^oOguerekopa vaꞌe ma omeꞌẽ aguã vaꞌekue gui nomeꞌẽvei ꞌrã, neĩ iporiaukueꞌi voi mbovyveꞌi nomeꞌẽi ꞌrã Senhor pe, pendereko vaiague pejaoꞌi uka aguã.u]eVinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve ojepapa uka vy Senhor pe omeꞌẽ ꞌrã haꞌe vaꞌe regua ae.{\q Reipapa vaꞌe ma guive rã omeꞌẽ ꞌrã po rami: hatãꞌi vaꞌe seis grama vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ipoyi vaꞌe rami (haꞌe vaꞌe regua ma doze gramas ipoyia). Seis grama vaꞌe ae ꞌrã omeꞌẽ Senhor pe.B[ — Haꞌe gui Israel kuery reipapa ramo ma peteĩ-teĩ Senhor pe omeꞌẽ ꞌrã guekovea repyrã oipapaa jave. Haꞌe kuery mbyte imoingo axyarã oiko eꞌỹ aguã, reipapa ma rire.mZU Guekovia peráta omeꞌẽ aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: -YU Maꞌetỹa nhavõ peteĩgueꞌi altar áry hakua ikuai vaꞌe re Arão ojaoꞌi uka ꞌrã pejejavyague mymba ojuka vaꞌekue ruguy py. Maꞌetỹa nhavõ peteĩgueꞌi ojaoꞌi uka ꞌrã hiꞌáry. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe, peneramymino jevy-jevy peguarã. X Haꞌe vaꞌe áry ma ndaꞌevei reapy aguã amboae ramigua heakuã porã vaꞌe, neĩ amboae regua omeꞌẽmby ndaꞌevei hiꞌáry reapy reve remeꞌẽ aguã, neĩ mbaꞌemo raꞌyĩgue voi. Ndaꞌevei avi mbaꞌemo hiꞌáry renhoẽ reve remeꞌẽ aguã.@W{Haꞌe gui pytũꞌi jave tataendy omoendy vy haꞌekue rami ae ju ꞌrã oapy. Haꞌe rami py heakuã porã vaꞌe oĩ riae ꞌrã Senhor renonde, peneramymino jevy-jevy jave guarã.pV[Haꞌe vaꞌe altar áry ma Arão oapy ꞌrã heakuã porã vaꞌe, koꞌẽ tataendy omoatyrõ nhavõ.2U_Altar ma remoĩ ꞌrã xeayvu ryru renonde ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe kyvõ rami, teko vai ombogueaty xeayvu ryru oĩ vaꞌe rexei. Haꞌe py ndereve aĩ jepi ꞌrã.WT)Yvyra poꞌiꞌi ma rejapo ꞌrã acácia gui, haꞌe renhovã ꞌrã ouro py.ESHaꞌe gui rembojeguaague yvyĩveꞌi rejapo avi ꞌrã mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua. Jovaive re ꞌrã remoĩ. Haꞌe vaꞌe rupi remboaxa ꞌrã yvyra poꞌiꞌi altar peraa aguã.R+Ouro eteꞌi py renhovã ꞌrã yvatevea rupi, imbotyarã jovaive re haꞌe hakua ikuai vaꞌe. Ijyvýry rupi rembojegua ꞌrã ouro guigua py.SQ!Ipuku-a ma meio metro vaꞌerã, haꞌe ipya ma haꞌe rami ae avi ꞌrã, ijapy irundy vaꞌe. Haꞌe rã yvatea ma mokoĩ metro ꞌrã. Hexe hakua ikuai vaꞌe ma hexeve peteĩꞌi rami ꞌrã rejapo. P  — Haꞌe gui rejapo avi ꞌrã peteĩ altar heakuã porã vaꞌe peapy atyrã. Yvyra acácia gui ꞌrã rejapo.Apy “peteĩ ryru” ꞌea py ma mokoĩ litro vaꞌe jaikuaa aguã, trigo ri rã peteĩ quilo vaꞌe. fHG'Peteĩ vexaꞌi raꞌy remeꞌẽ ꞌrã ajeꞌivekue, haꞌe rã amboae ma kuaray oike jave.G%& — Povaꞌe ma remeꞌẽ riae ꞌrã altar áry: koꞌẽ nhavõ mokoĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ oguereko vaꞌe.FF%Sete ára re ꞌrã reikyꞌaꞌo uka altar, remboaxa vy. Haꞌe rami rire altar ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã, haꞌe hexe ovy vaꞌe ma guive rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã opyta. &EG$Koꞌẽ nhavõ rereko katu ꞌrã peteĩ vaka raꞌy jejavya regua omeꞌẽ mbyrã, imbogue arã. Haꞌe vaꞌe py reikyꞌaꞌo uka ꞌrã altar, haꞌe vaꞌe rire jejavya regua omeꞌẽmby py teko vai rejaoꞌi uka aguã. Hexe azeite remoĩ ꞌrã Senhor peguarã remboaxa aguã.D)#— Haꞌe rami rejapo ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery pe. Ajapo ukaague rami meme ꞌrã rejapo. Sete ára re ꞌrã remboaxa sacerdote-rã.2C_"Xapyꞌa rei koꞌẽgue peve ri hembyre xoꞌo eꞌỹ vy mbojape nhomboaxaa aguã regua, reapypa ꞌrã tata py. Ndaꞌevei peꞌu aguã, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. \B3!Haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã tembiꞌu teko vai ojaoꞌi ukaa aguã regua, sacerdote-rã oikyꞌaꞌo uka haꞌe omboaxaa aguã. Haꞌe vaꞌe tembiꞌu ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo amboae regua ndoꞌui ꞌrã..AW Haꞌe vaꞌe roꞌokue ma Arão haꞌe taꞌy kuery hoꞌu ꞌrã okuapy, haꞌe oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ajaka py mbojape remboyru vaꞌekue oĩ vaꞌe gui. @ — Rejopy ꞌrã vexaꞌi Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, haꞌe vy hoꞌokue rembojy ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.8?kTaꞌy hekovia sacerdote-rã oiko aguã ma sete ára re ꞌrã onhemonde haꞌe vaꞌe py, oguy nhemboaty oĩaty py oike vy henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ombaꞌeapo aguã. l>S— Haꞌe ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Arão oiporu vaꞌekue ma taꞌy kuery pe ju ꞌrã pemeꞌẽ ꞌrã ndoikovei rire, haꞌe kuery ju oiporu aguã haꞌe kuery re azeite omoĩa reve Senhor pegua sacerdote-rã omboaxaa rã.F=Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery omeꞌẽ riae ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery pe, sacerdote peguarã ramo. Haꞌe nunga Israel kuery omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe peteĩ rami ikuaia reguarã. <)Reikyꞌaꞌo vaꞌekue reupi vy rembovava reve remeꞌẽ ꞌrã, ipoxiꞌakue haꞌe hetyma rovaikueꞌi rembovava reve remeꞌẽ vaꞌekue ꞌu roꞌokue. Haꞌe vaꞌe ma vexaꞌi reikyꞌaꞌo uka rã guarã gui reipeꞌa ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã.`;;— Haꞌe gui rejopy ꞌrã vexaꞌi reikyꞌaꞌo uka vaꞌerã poxiꞌakue. Haꞌe vaꞌe ma Arão ojekyꞌaꞌo uka aguã. Oupi reve ombovava ꞌrã Senhor renonde omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe nunga ma ndevy guarã.':IHaꞌe gui ipo gui rejopy ju vy reapy ꞌrã altar áry. Senhor pe ꞌrã remeꞌẽ. Heakuã porã rã ojou porã aguã, Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyrã. 9Haꞌe nunga haꞌe javi remeꞌẽ ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery po py. Oupi reve ombovava ꞌrã Senhor renonde omeꞌẽ mbyrã.8)peteĩ mbojape imbovua revegua eꞌỹ, haꞌe mbojapeꞌi azeite revegua haꞌe mbojapeꞌi kyrĩveꞌi vaꞌe Senhor renonde oĩ vaꞌe gui.7— Haꞌe gui reipeꞌa ꞌrã vexaꞌi kyrakue haꞌe huguai kyrakue, ikyra hyepy rupi ojaoꞌi imoiny vaꞌekue avi, ipyꞌakue, mokoĩve ipyky raxĩgue, ikyra hexe oĩ vaꞌe haꞌe hiꞌugue oiporu kuaa regua, mbaꞌeta vexaꞌi py reikyꞌaꞌo uka aguã,>6wRejopy ꞌrã huguy altar áry oĩ vaꞌe haꞌe azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, haꞌe remboayvipa ꞌrã Arão haꞌe ijao re, taꞌy kuery re haꞌe taꞌy kuery hexeve ikuai vaꞌe ao re. Haꞌe reikyꞌaꞌo uka aguã ijao reve, haꞌe taꞌy kuery hexeve ikuai vaꞌe voi haꞌe kuery ao reve. 55Rejyryvi kyxĩ ꞌrã vexaꞌi. Haꞌe gui huguykue rejopy vy reikyty ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery nambi oiporu kuaa regua apy re, haꞌekue rami ae avi ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re. Huguy rembyrekue ma renhoẽmba ꞌrã altar yvýry jovaive rupi.l4S— Haꞌe gui amboae vexaꞌi rejopy ramo inhakã áry Arão haꞌe taꞌy kuery omoĩ ꞌrã opo.,3SHaꞌe rami meme ꞌrã vexaꞌi reapy altar áry. Senhor pe reapy reve remeꞌẽ ꞌrã, heakuã porã rã ojou porã aguã, Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyrã. 2 Vexaꞌi reipeꞌã vy remboaꞌy-aꞌy ꞌrã. Hyepy haꞌe hetymague rejoipa vy remoĩ ꞌrã ipẽgue haꞌe inhakãgue áry.l1SVexaꞌi rejyryvi kyxĩ ꞌrã, haꞌe huguy remboyru vy renhoẽ ꞌrã altar yvýry jovaive rupi.{0q— Haꞌe rire ma peru ꞌrã peteĩ vexaꞌi. Haꞌe ramo inhakã re Arão haꞌe taꞌy kuery omoĩ ꞌrã opo./5Haꞌe rã vaka raꞌy roꞌokue, ipire haꞌe hye poꞌikue ma pendekoa gui mombyryꞌi ꞌrã reapy. Haꞌe vaꞌe ma jejavya regua omeꞌẽmby. <.s Haꞌe gui reipeꞌapa ꞌrã ikyra hyepy rupi ojaoꞌi imoiny vaꞌekue, ipyꞌakue, mokoĩve ipyky raxĩ haꞌe ikyra hexe oĩ vaꞌekue. Haꞌe nunga reapypa ꞌrã altar áry.&-G Haꞌe gui vaka raꞌy ruguy rejopy vy nekuã py reikyty ꞌrã altar rakua ikuai vaꞌe re. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma renhoẽ ꞌrã altar yvypy rupi.R, Rejyryvi kyxĩ ꞌrã Senhor renonde, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ae.+ — Haꞌe oguy nhemboaty oĩaty renonde peru ꞌrã vaka raꞌy. Mymba akã re Arão haꞌe taꞌy kuery omoĩ ꞌrã opo.h*K Arão haꞌe taꞌy kuery re kuꞌakuaa haꞌe akã reguarã reimama ꞌrã imoiny, sacerdote ikuai aguã guekorã opa eꞌỹ vaꞌe rupi. Haꞌe rami py remboaxa ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery xevy pegua sacerdote-rã. t)cHaꞌe vaꞌe rire Arão raꞌy kuery ju ꞌrã remonhemboja. Haꞌe kuery re ma remoĩ ꞌrã kamixa puku.(yHaꞌe gui azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua reru vy renhoẽ ꞌrã inhakã áry. Haꞌe rami vy ꞌrã remoĩ.x'kInhakã áry ma remoĩ ꞌrã akã regua, haꞌe akã regua áry ju ꞌrã remoĩ coroa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.X&+Haꞌe rire ijaorã reru vy remonhemonde ꞌrã Arão kamixa puku py, hiꞌárygua, sacerdote pegua manto haꞌe pexo regua py. Haꞌe gui rekuꞌa jokua ꞌrã kuꞌaxã manto reguarã ojapo porã mbyre py.% Haꞌe gui rejapo ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ovaẽ aguã rami. Jypy rejoi ꞌrã yy py.y$mHaꞌe vaꞌe ma peteĩ ajaka py ꞌrã remboyru reru aguã. Reru avi ꞌrã vaka raꞌy haꞌe mokoĩ vexaꞌi.`#;haꞌe gui mbojape haꞌe mbojapeꞌi imbovua revegua eꞌỹ azeite reve omoapomo mbyre, haꞌe gui mbojapeꞌi imbovua revegua eꞌỹ azeite reve omoakỹ mbyre. Trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe gui ꞌrã rejapo.)" O — Po rami ꞌrã rejapo xevygua sacerdote-rã remboaxa aguã. Reru ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe mokoĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe,^!7+Haꞌe vaꞌe ma Arão haꞌe taꞌy kuery omoĩ ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py oike nhavõ guarã, altar oĩa py ovaẽ vy henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ombaꞌeapo aguã, haꞌe kuery re jejavya oĩ eꞌỹ aguã omano eꞌỹ aguã. Haꞌe rami aguã aeja hekorã opa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe hamymino kuery ikuaive jevy vaꞌe rekorã. $ C*Rejapo avi ꞌrã haꞌe kuery kaxõrã ijapuꞌaꞌi vaꞌe ajukue iporãve vaꞌe guigua ojaoꞌi aguã ipire reia. Ikuꞌa guive hiꞌu peve ꞌrã oĩ.,S)Haꞌe vaꞌe py ae ꞌrã remonhemonde nderykeꞌy Arão haꞌe taꞌy kuery. Hexe azeite remoĩ reve remboaxa ꞌrã xevygua sacerdote ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã.ym(— Arão raꞌy kuery pe rejapo ꞌrã kamixa puku, kuꞌakuaa haꞌe akã regua, omboetea haꞌe iporã aguã.G '— Rejapo ꞌrã kamixa puku ajukue iporãve vaꞌe gui. Akã regua voi rejapo ꞌrã ajukue iporãve vaꞌe gui, haꞌe rã kuꞌakuaa ma ajukue ombopara vaꞌe ojapoa rami ꞌrã rejapo. %&Haꞌe vaꞌe oĩ ꞌrã Arão rova áry, Israel kuery mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ vaꞌekue ogueraa vy ojekyꞌaꞌo uka aguã, hexe oĩ eꞌỹ aguã jejavya. Haꞌe nunga rupi oĩ riae ꞌrã Arão rova áry, omeꞌẽ mbyre ombovyꞌa aguã Senhor. %Haꞌe vaꞌe re rejokua ꞌrã peteĩ ixã hovy vaꞌe reve akã regua oĩa rami avi, akã regua renonde ete py oĩ aguã.;q$— Rejapo avi ꞌrã ipe vaꞌe ouro eteꞌi guigua. Haꞌe vaꞌe ma rembopara ꞌrã “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor peguarã” heꞌia py, kuã reguarã omboparaa rami avi.kQ#Haꞌe vaꞌe kamixa puku árygua py Arão onhemonde ꞌrã ombaꞌeapo jave guarã, oparãꞌi vaꞌe onhendu aguã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike nhavõ Senhor renonde, haꞌe oẽ ouvy rã guive, omano eꞌỹ aguã. U%"Kamixa puku árygua rembe haꞌe javi rupi oĩ ꞌrã peteĩ oparãꞌi vaꞌe ouro guigua, haꞌe peteĩ yvyraꞌa raꞌangaa, haꞌe gui amboae oparãꞌi vaꞌe ouro guigua, haꞌe amboae ju yvyraꞌa.a=!Haꞌe gui kamixa puku árygua rembe haꞌe javi rupi rembojegua ꞌrã yvyraꞌa raꞌangaa hovy vaꞌe, púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui ojapo pyre py. Mbyte rupi remoĩ avi ꞌrã oparãꞌi vaꞌerã ouro guigua.# Mbyte py ma oĩ ꞌrã ijajuꞌy kuarã. Haꞌe vaꞌe hembe ꞌy rupi remoana ꞌrã tupyja ipererĩꞌi vaꞌe rami, oxoro eꞌỹ aguã.xk— Haꞌe sacerdote pegua manto reve guarã ma rejapo avi ꞌrã kamixa puku áry guarã hovy vaꞌe gui anho.W)— Haꞌe gui pexo regua oikuaa pota aguã vaꞌe re remoĩ avi ꞌrã Urim haꞌe Tumim, Urim haꞌe Tumim ma sacerdote kuery mbaꞌekuaa-a oguereko vaꞌekue . Arão kuraxõ áry oĩ aguã Senhor renonde oike ramo. Haꞌe rami vy Arão okuraxõ áry ogueraa ꞌrã Israel kuery re oikuaa pota aguã, Senhor renonde oike nhavõ. I Haꞌe rami vy Israel kuery rery Arão ogueraa ꞌrã pexo regua oikuaa pota aguã vaꞌe, okuraxõ áry, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike ma vy, Senhor renonde imaꞌenduꞌa riae aguã. #AHaꞌe gui pexo regua re inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe ma rejokua ꞌrã inhapyĩ vaꞌe manto sacerdote pegua re oĩ vaꞌe hiꞌáry, peteĩ xã hovy vaꞌe py oĩ aguã manto sacerdote pegua kuꞌakuaa reve joo rami oĩ aguã. Pexo regua ndojaꞌoi ꞌrã manto sacerdote pegua gui. Haꞌe mokoĩ ju ꞌrã rejapo inhapyĩ vaꞌe ouro gui. Haꞌe vaꞌe ma remoĩ ꞌrã mokoĩve manto sacerdote pegua axiꞌy árygua re, henonde yvyĩveꞌi, ijoapya oĩ vaꞌe katyꞌi, ikuꞌakuaa manto sacerdote pegua reve joo rami ojapo porã mbyre áry.&GRejapo avi ꞌrã mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro gui, haꞌe remboja ꞌrã pexo regua apy mokoĩve re, iguýry oĩ vaꞌe rembe re, manto sacerdote pegua reve.Mokoĩve correnteꞌi apy remboja ꞌrã mokoĩve ita renda re, haꞌe remoĩ ꞌrã manto sacerdote pegua axiꞌy árygua renonde katy.Haꞌe gui mokoĩve correnteꞌi ouro guigua remboaxa ꞌrã mokoĩ inhapyĩ vaꞌe pexo regua apy re remoĩ vaꞌekue rupi. %Haꞌe pexo regua peguarã rejapo ꞌrã mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua. Haꞌe mokoĩ inhapyĩ vaꞌe remboja ꞌrã pexo regua apy re.a =Pexo regua peguarã rejapo ꞌrã peteĩ corrente ixã rami, ouro guigua oipopẽ mbyre.D Haꞌe vaꞌe ita oĩ ꞌrã Israel raꞌy kuery rery oĩ aguã, hery doze vaꞌe rami avi. Kuã reguarã rami ꞌrã rembopara, peteĩ-teĩ ita re hery oĩ aguã, doze regua ikuaia rami.k QHaꞌe gui irundy ryxya ma berilo, ônix haꞌe jaspe. Henda ouro guigua oĩ ꞌrã imbojeguaarã.8 mMboapy ryxya ma jacinto, ágata haꞌe ametista.:qMokoĩ ryxya ma esmeralda, safira haꞌe diamante./YHaꞌe vaꞌe re ma remoĩ ꞌrã ita hendarã reve, ita irundy ryxy oĩ reve: jypyꞌigua ma sárdio, topázio haꞌe carbúnculo. Haꞌe vaꞌe ma jypyꞌigua ryxy. ~}},||{8zyyy"xxw>C== Hovy vaꞌe, púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui ojapo avi ao iporãve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo vaꞌe onhemonde vaꞌerã. Ojapo ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Arão peguarã, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. ]i5&Overa vaꞌe gui ojapo avi oka yvýry rupi kora oĩ vaꞌe rendarã, oka rokẽ yta rendarã, ombota pyrã ombojeroviaaty moĩ atãarã haꞌe javi, haꞌe oka yvýry rupi guarã ombota pyrã vaꞌe haꞌe javi. >hw&Haꞌe vaꞌe gui ma ojapo oguy nhemboaty oĩaty rokẽ yta rendarã, altar overa vaꞌe guigua, ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe guigua, haꞌe altar py oiporu vaꞌerã haꞌe javi.lgS&Haꞌe gui overa vaꞌe haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue oaꞌãa rã dois mil e quinhentos quilos.f+&Ijyta re mbaꞌemo ojopy aguã ojapo vy oiporu vinte quilos raxaꞌi, haꞌe gui ijapy yvategua onhovã, haꞌe hiꞌáry rupigua ojapo aguã. deC&Prata ma três mil e quinhentos quilos oiporu mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oĩ vaꞌe rendarã ojapo aguã, haꞌe imbotya rendarã guive. Cem ojapo hendarã, peteĩ-teĩ re ma trinta e cinco quilos prata oiporu.d)&Guery ombopara uka vaꞌe vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve peteĩ-teĩ omeꞌẽ peteĩ hatãꞌi vaꞌe seis grama vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami. Omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi ma seiscentos e três mil, quinhentos e cinqüenta.#cA&Haꞌe rã prata guery ombopara uka vaꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi ma três mil quilos, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami.Mb&Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã ouro mbaꞌemo ojapoa rupi oiporu vaꞌekue, ouro omeꞌẽ mbyre oaꞌãa rã mil quilos rãndaꞌu, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami ae. zao&Hexeve ma Dã regua Aisamaque raꞌy Aoliabe ombaꞌeapo. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo re opena vaꞌe, mbaꞌemo raꞌangaa ombopara kuaa, haꞌe ajukue ombopara vaꞌe hovy vaꞌe py, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe py. w`i&Judá regua Uri raꞌy Bezalel, Hur ramymino vaꞌe ojapopa Moisés pe Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi.u_e& Mbaꞌemo ombojeroviaaty regua oipapa haꞌe oaꞌãague Povaꞌe nunga oĩ ombojeroviaaty Nhanderuete ayvu oĩa ropy. Moisés aipoeꞌiague rami vy sacerdote Arão raꞌy Itamar oipapa, levita kuery haꞌe py ombaꞌeapo aguã.^&Haꞌe rã ombota pyrã ombojeroviaaty omoĩ atã aguã, haꞌe oka yvýry rupi oĩ vaꞌe regua ma guive rã overa vaꞌe guigua meme. E]&Ijyta irundy vaꞌe haꞌe ijyta renda irundy vaꞌe ma overa vaꞌe gui meme ojapo. Haꞌe rã hexegua tyꞌaĩ ma prata guigua. Ijapy yvategua, haꞌe hiꞌáry haꞌe javi prata guigua. \;&Ajukue oka rokẽ regua ma ajukue ombopara vaꞌe rembiapo. Hovy vaꞌe gui, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo. Ipuku-a ma nove metros. Yvatea haꞌe ipya ma dois metros raxaꞌi meme, oka rupi cortina ikuai vaꞌe re oaꞌãague rami vy.[&Ijyta rendarã oĩ vaꞌe ma overa vaꞌe guigua meme. Haꞌe rã ijyta re tyꞌaĩ haꞌe hiꞌáry rupigua oĩ vaꞌe ma prata guigua.hZK&Oka yvýry rupi cortina oĩ vaꞌe haꞌe javi ma ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo.Y&Oka py oikea rovai katy ma cortina puku-a sete metros, oikea rovaive katy joo rami ipuku-a. Ijyta ma mboapy, haꞌe henda voi mboapy avi.tXc&Haꞌe rã oikea rexei cortina oĩ vaꞌe ma sete metros ipuku-a. Ijyta ma mboapy, haꞌe henda voi mboapy.RW& Kuaray oua katy cortina oĩ vaꞌe ma vinte e dois metros ipuku-a vaꞌe.dVC& Haꞌe rã kuaray oikea katy cortina oĩ vaꞌe ma vinte e dois metros ipuku-a vaꞌe. Ijytarã ma dez ojapo, haꞌe ijyta rendarã ma dez avi. Ijyta re tyꞌaĩ haꞌe hiꞌáry rupigua oĩ vaꞌe ma prata guigua meme. U& Haꞌe rami ae avi kuaray ijapuꞌaꞌia katy voi oĩ cortina quarenta e cinco metros ipuku-a vaꞌe. Ijytarã ma vinte ojapo, haꞌe vinte avi ojapo hendarã, overa vaꞌe guigua meme. Ijyta re tyꞌaĩ haꞌe hiꞌáry rupigua oĩ vaꞌe voi prata guigua.!T=& Ijytarã ma vinte ojapo, haꞌe hendarã ma overa vaꞌe guigua meme. Haꞌe rã ijyta re tyꞌaĩ oĩ vaꞌe, haꞌe hiꞌáry rupigua ma prata guigua.>Sw& Okarã ma ojapo avi oo regua kuaray ipuku-a katy. Cortina oka korarã oĩ vaꞌe ma ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo. Ipuku-a ma quarenta e cinco metros.gRI& Overa vaꞌe gui ojapo yy mbotyarã, mbaꞌemo ojoia aguã. Hendarã voi ojapo overa vaꞌe gui avi. Oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py kunhague ombaꞌeapo okuapy vaꞌe epéko omeꞌẽ vaꞌekue gui ojapo. Q}&Haꞌe vaꞌe ma inhapyĩ vaꞌe rupi omboaxa altar jovaive re, ogueraa aguã. Inhyvyĩ vaꞌerã ma yvyrape gui ojapo. NP&Yvyra poꞌi ma acácia gui ojapo, haꞌe overa vaꞌe py ju onhovã.O+&Ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe guigua apy irundyve reguarã ma ojapo irundy inhapyĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rupi ma omboaxa ꞌrã yvyra poꞌi. N;&Altar reguarã ma ojapo peteĩ ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe gui kya xã ramigua. Haꞌe vaꞌe ma altar rye py rupi oĩ altar mbyte rupi peve ovaẽ.YM-&Tembiporu altar rupi oiporua vaꞌerã ma ojapo avi opa marãgua: tanhimbu ryrurã, pá ikyꞌaꞌoarã, hyꞌarã, ikuxa rakua haꞌe tapyĩ ryrurã. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma overa vaꞌe gui meme ojapo.L&Ijapy irundyve vaꞌe re ma omoĩ irundy hakuarã. Haꞌe vaꞌe ma altar reve peteĩꞌi gui meme ojapo. Overa vaꞌe py ju onhovãmba.]K 7& Altar mbaꞌemo oapy atyrã ojapo avi yvyra acácia gui. Ipuku-a ma mokoĩ metros raxaꞌi, haꞌe ipya haꞌe rami ae ju, ipuku-a oĩ vaꞌeꞌỹ ramo. Haꞌe rã yvatea ma peteĩ metro raxaꞌi.:Jo% Ojapo avi azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe nhomboaxaa aguã regua. Heakuã porã vaꞌe oapy atyrã avi ojapo, heakuã porã vaꞌe apoa ojapo vaꞌekue. FI%Acácia gui yvyra poꞌiꞌi ojapo ma vy ouro py onhovãmba. &HG%Ombojeguaague guýry rupi ojapo avi mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua. Jovaive re ojapo. Haꞌe vaꞌe rupi ma omboaxa yvyra poꞌiꞌi altar ogueraa aguã.G%Ouro eteꞌi gui onhovã hiꞌáry haꞌe ijyvýry rupi, hakua ikuai vaꞌe guive. Ijyvýry rupi ma ouro guigua py ombojegua. F % Altar heakuã porã vaꞌe oapy atyrã ma yvyra acácia gui ojapo. Ipuku-a haꞌe haꞌe ipya ma meio metro meme, ipuku-a oĩ vaꞌeꞌỹ ramo. Haꞌe rã yvatea ma peteĩ metro raiꞌi. Hexeve hakua ikuai vaꞌe voi peteĩꞌi gui ae avi.lES%Peteĩ poyikue ouro ete gui oiporu tataendy ꞌyrã haꞌe hembiporu haꞌe javi reve ojapo aguã. SD!%Ojapo avi sete tataendy. Tata moendya haꞌe imboguea ma ouro guigua meme.!C=%Ijapuꞌa vaꞌe haꞌe hakã hexe oĩ vaꞌe ma peteĩꞌi gui ae ojapo. Haꞌe javi ma peteĩꞌi guigua meme, ouro eteꞌi omoatyrõ mbyre gui ojapo.B%Mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe nhavõ re oĩ ꞌrã peteĩ ijapuꞌa vaꞌe hendarã. Amboae mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe re ma ijapuꞌa vaꞌe mboae ju oĩ hendarã. Haꞌe rami ae tema ojapo mboapy meme hakã tataendy ꞌy gui oẽ oiny vaꞌe.lAS%Tataendy ꞌy ete re ma irundy tykue ryru oĩ amêndoa ramigua, ijapuꞌa vaꞌe haꞌe ipoty reve.J@%Peteĩ-teĩ rakã re ma mboapy tykue ryru oĩ amêndoa ramigua, haꞌe gui peteĩ ijapuꞌa vaꞌe haꞌe peteĩ yvoty. Amboae hakã gui ma haꞌekue rami ae ju mboapy tykue ryru amêndoa ramigua oẽ, peteĩ ijapuꞌa vaꞌe haꞌe peteĩ yvoty. Haꞌe rami ae ikuai mboapy meme hakã tataendy ꞌy gui oẽ oiny vaꞌe.z?o%Ijyke gui ma mboapy meme hakã oẽ oiny. Peteĩ yke gui oẽ ꞌrã mboapy, haꞌe hovai gui ma mboapy avi oẽ.P>% Tataendy ꞌyrã ma ouro eteꞌi omoatyrõ mbyre gui ojapo. Hapytarã, hakãrã, tykue ryrurã, ijapuꞌa vaꞌe haꞌe ipoty ikuai vaꞌerã haꞌe javi ma peteĩꞌi gui meme ojapo.,=S%Mesa áry tembiporu oĩ vaꞌerã ma ouro eteꞌi gui ojapo: hyꞌa, heakuã porã vaꞌe ryrurã, hyꞌa kua, haꞌe tigela mbaꞌemo rykue omeꞌẽmby ryrurã. [<1%Yvyra poꞌiꞌi ma acácia guigua, haꞌe ouro py ju onhovã, mesa ogueraa aguã.f;G%Inhapyĩ vaꞌe ma hembe ꞌy katyꞌi omoĩ yvyra poꞌiꞌi oaxa aguã, mesa ogueraa aguã.u:e% Ijapy irundyve re omoĩ irundy inhapyĩ vaꞌe. Ouro omboyku vy ojapo, haꞌe omoĩ irundyve hetyma oĩa re.l9S% Ijyvýry rupi ojapo avi hembe ꞌyrã irundy kuã ipya vaꞌe, haꞌe hembe ꞌy rupi ju ombojegua.@8}% Ouro eteꞌi py onhovã, haꞌe ijyvýry rupi ombojegua.7#% Mesa ma yvyra acácia gui avi ojapo. Ipuku-a ma peteĩ metro, ipya ma meio metro, haꞌe rã yvatea ma meio metro raxaꞌi.6 % Anjo raꞌangaa ma opepo py ojaoꞌi teko vai ombogueaty. Peteĩ-teĩ joa katy hova, haꞌe teko vai ombogueaty re omaꞌẽ. F5%Peteĩ anjo raꞌangaa ma peteĩ apy re omoĩ, haꞌe rã amboae ma hovai re. Haꞌe peteĩꞌi regua gui ae ojapo teko vai ombogue atyrã haꞌe anjo ipepo vaꞌe jovaive re oĩ vaꞌerã. 4%Ouro gui ojapo avi mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Ouro ombope pyre gui ojapo, haꞌe teko vai ombogueaty apy jovaive re omoĩ.$3C% Imbotyarã ma ouro eteꞌi gui ojapo avi teko vai ombogue atyrã. Ipuku-a ma peteĩ metro raxaꞌi, haꞌe rã ipya ma meio metro raxaꞌi.j2O%Yvyra poꞌiꞌi ma hyru jovaive re omboaxa inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe rupi, hyru ogueraa aguã. Q1%Yvyra acácia gui ojapo avi yvyra poꞌiꞌi, haꞌe ouro py ju onhovã.&0G%Irundy inhapyĩ vaꞌe ma ouro gui ojapo. Haꞌe vaꞌe ma hyru apy omoĩ irundyve re: mokoĩ inhapyĩ vaꞌe omoĩ kyvõ katy, haꞌe mokoĩ ju ma hovai re.p/[%Ouro eteꞌi py onhovã ipypy rupi haꞌe hiꞌáry rupi. Ijyvýry rupi ma ouro guigua py ju ombojegua.%. G% Ayvu ryrurã ma Bezalel ojapo yvyra acácia gui. Ipuku-a ma peteĩ metro raxaꞌi, haꞌe rã ipya haꞌe yvatea ma meio metro raxaꞌi meme.K-$&Cortina ytarã ma peteĩ nhiruĩ ojapo, ojopy aguã reve. Ijapy yvate katygua, haꞌe hembe ꞌy ma ouro py meme onhovã. Haꞌe rã hendarã peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe ma overa vaꞌe guigua. ,7$%Ojapo avi ooꞌi rokẽ mbotyarã hovy vaꞌe gui, púrpura, pytã vaꞌe, haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, ombopara kuaa vaꞌe ojapo.+9$$Yvyra acácia gui ojapo avi irundy ijytarã, haꞌe ouro py ju onhovã. ijopyarã ma ouro guigua avi, haꞌe hendarã irundy ikuai, prata guigua meme.a*=$# Okẽrã ma ojapo avi ajukue hovy vaꞌe gui, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui. Ombojegua avi anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py, hembiapo kuaa vaꞌe ojapo vaꞌekue.A)}$"Yvyrape ikuai vaꞌe ma ouro py onhovã, haꞌe omoĩ avi inhapyĩ vaꞌe ouro guigua. Haꞌe vaꞌe rupi ae omboaxa imoiny yvyra poꞌiꞌi. Yvyra poꞌiꞌi voi ouro py avi onhovã. ](5$!Yvyra poꞌiꞌi ma yvyrape omopuꞌã vaꞌekue mbyte rupi omboaxa amboae apy peve.7'i$ haꞌe gui peteĩ nhiruĩ ju ma yvyrape hovai re oĩ vaꞌe peguarã, haꞌe gui peteĩ nhiruĩ ju ombojeroviaaty kupe katy rupi yvyrape oĩ vaꞌe peguarã, kuaray oua katy. & $Imbotya mbyte rupi guarã ma yvyra poꞌiꞌi ojapo acácia gui: peteĩ nhiruĩ ma yvyrape ombojeroviaaty yke rupi guarã ojapo,Q%$Haꞌe rami oĩ oito-ve yvyrape henda prata guigua reve. Haꞌe javi ma dezesseis oĩ hendarã: peteĩ-teĩ yvyrape guýry ma mokoĩ ꞌrã oĩ hendarã, haꞌe amboae guýry ma mokoĩ ju ꞌrã oĩ. <$s$Haꞌe vaꞌe ma iguy rupi ndojeꞌai. Haꞌe rã hiꞌáry ma joe ojeꞌa ꞌrã inhapyĩ vaꞌe oĩ ypy vaꞌe re. Haꞌe rami omoĩ mokoĩ yvyrape ijapy katy guarã oĩ vaꞌe.d#C$Haꞌe gui ombojeroviaaty apy katy guarã ma mokoĩ yvyrape ju omopuꞌã jovaive reguarã.Z"/$Ombojeroviaaty yke kuaray oikea katy guarã ma mboapy meme yvyrape ju omopuꞌã.!-$Hendarã ma quarenta oĩ prata guigua meme: peteĩ-teĩ yvyrape guýry ma mokoĩ oĩ hendarã, amboae guýry mokoĩ avi oĩ, haꞌe ramive tema.o Y$Haꞌe gui ombojeroviaaty rovai katy guarã ma vinte yvyrape ju ojapo kuaray apuꞌaꞌia katy guarã.V'$Haꞌe gui vinte-ve yvyrape rendarã prata guigua ojapo avi quarenta iguýry rupi omoĩa aguã. Peteĩ ipe vaꞌe guýry hendarã mokoĩ oĩ, haꞌe amboae ipe vaꞌe guýry voi oĩ ꞌrã mokoĩ hendarã.S!$Yvyrape ombojeroviaaty mbotyarã ma vinte ojapo kuaray puku-a katy guarã. $Peteĩ-teĩ yvyrape re oĩ mokoĩ omoĩ aguã joa katy oo vaꞌe. Haꞌe rami ojapo yvyrape ombojeroviaaty mbotyarã haꞌe javi.gI$Peteĩ-teĩ yvyrape ma quatro metros raxaꞌi ipuku-a, haꞌe rã ipya ma meio metro raxaꞌi.lS$ Ombojeroviaaty mbotyarã ojapo avi yvyrape acácia gui, omopuꞌã imoꞌamy aguã.zo$Oo áry guarã ma ojapo vexaꞌi pirekue omopytã mbyre gui, haꞌe rã amboae pirekue ma inhana eꞌỹ vaꞌe. |s$Overa vaꞌe guigua ojapo avi cinqüenta ojopy aguã oo aoꞌia ojokua aguã, haꞌe javive peteĩꞌi opyta aguã.V'$Haꞌe gui cinqüenta jokuaa ojapo cortina ojokua ypy vaꞌekue apy rembe re.eE$Peteĩ nhiruĩ cortina ma joe ojokua, haꞌekue rami ae ju mboapy meme hembyre vaꞌekue re."?$Haꞌe vaꞌe regua peteĩ-teĩ cortina puku-a ma treze metros raxaꞌi, haꞌe rã ipya ma mokoĩ. Onze-ve cortina ma joo rami meme ipuku-a haꞌe ipya.Y-$Kavara pire gui ojapo avi cortina ombojeroviaaty áry rupi guarã, onze cortina.)M$ Ojapo avi cinqüenta ojopy aguã ouro guigua. Haꞌe vaꞌe py ma cortina ikuai vaꞌe amboae ae re ombojepoꞌoi aguã, ombojeroviaaty peteĩꞌi opyta aguã. .W$ Cinqüenta jokuaa ojapo peteĩ-teĩ cortina re, haꞌe cinqüenta ju cortina mboae ikuai vaꞌe japy re. Jokuaa ikuai vaꞌe ma peteĩ-teĩ joexe-exeiꞌi aguã oĩ.$ Cortina ojokua ypy vaꞌekue apy re ma jokuaarã ojapo hovy vaꞌe gui. Haꞌekue rami ae ju ojapo cortina ojokua vaꞌekue mboae apy re.$ Peteĩ nhiruĩ cortina ma amboae ae re ojeꞌa, haꞌe hovai re peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe voi haꞌe rami avi amboae ae re ojeꞌa.1$ Peteĩ-teĩ cortina ma doze metros raxaꞌi ꞌrã ipuku-a, haꞌe rã ipya ma mokoĩ. Cortina ikuai vaꞌe ma joo rami meme ipuku-a haꞌe ipya. S!$ Haꞌe rami rã ombaꞌeapo vaꞌe regua avakue mbaꞌemo ojapo kuaa ete vaꞌe ojapo okuapy ombojerovia atyrã. Haꞌe rami vy dez cortina ojapo ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre guigua, haꞌe hovy vaꞌe, púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui. Anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py ombojegua. Opa mbaꞌe ojapo porã ete.\3$mbaꞌeta mbaꞌemo haꞌeverã ma oĩ mbaꞌemo ojapopaa aguã, hetave guive oĩ. J $Haꞌe ramo Moisés ijayvu heta vaꞌe kuery ikuaia haꞌe javi rupi omombeꞌua aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Avakue haꞌe kunhague ma voi henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã omeꞌẽ vaꞌerã ojapo veꞌỹ teĩ haꞌeve — heꞌi uka. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery pe ijayvu mbaꞌemo ndogueruvei aguã, 3$Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy Moisés pe: — Heta vaꞌe kuery tu ogueruve rima Senhor ojapo ukaague rami rojapo ꞌrã vaꞌekue áryve — heꞌi. $Haꞌe ramo avakue hiꞌarandu vaꞌe ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã mbaꞌemo ojapo ꞌrã vaꞌekue oeja ranhe vy oupa.t c$Haꞌe vaꞌe kuery pe ae Moisés omboaxa Israel kuery ogueru haꞌe omeꞌẽ vaꞌekue, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã ojapo aguã. Koꞌẽ nhavõ Moisés-a py haꞌe kuery ogueruve ꞌrã omeꞌẽxea rupi omeꞌẽ vaꞌe. 1 ]$ Mbaꞌemo apoarã kuery po py heta vaꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue Moisés omboaxapaague Haꞌe gui Moisés oenoĩ Bezalel haꞌe Aoliabe, haꞌe avakue mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe kuery Senhor omoꞌarandu vy ipyꞌa re omoĩ ovaẽ haꞌe mbaꞌemo ojapoxea.  $Haꞌe rami py Bezalel haꞌe Aoliabe ombaꞌeapo, avakue mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe kuery pe Senhor oikuaa uka haꞌe omoꞌarandu henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã haꞌe javi ojapo kuaa aguã, Senhor ojapo ukaague rami meme. S!##Haꞌe kuery re omoĩ hiꞌarandurã mbaꞌemo ojapo kuaa ete aguã rami, haxyve vaꞌe guive, haꞌe hovy vaꞌe py ajukue ombopara kuaa aguã, púrpura py, pytã vaꞌe py haꞌe ajukue iporãve vaꞌe py, haꞌe oipokaa rupi ombaꞌeapo aguã. Haꞌe rami py opa marã ojapo kuaa, mbaꞌemo raꞌangaa ojapo vaꞌekue rami ae. kQ#"Ipyꞌa re omoĩ ꞌrã amboae kuery avi omboꞌe aguã, Dã regua Aisamaque raꞌy Aoliabe guive.}u#!haꞌe ita omoĩ ꞌrã omoatyrõ aguã, yvyra gui mbaꞌemo ojapo aguã, haꞌe opa mbaꞌe porã ojapo kuaa aguã.jO# haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa ojapo vaꞌekue rami ojapo aguã ouro, prata haꞌe overa vaꞌe gui,#Haꞌe rami vy Nhanderuete Onheꞌẽ omonyẽ imbaraeterã, hiꞌarandurã haꞌe oikuaapa aguã, opa mbaꞌe ojapo kuaa aguã rami,/# Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Israel kuery pe: — Pendu ke, Senhor oenoĩ hery rupi Judá regua Uri raꞌy Bezalel, Hur ramymino.lS#Haꞌe rami py Israel kuery ogueruxea rupi ogueru Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Avakue haꞌe kunhague opyꞌa re omeꞌẽxea oendu vaꞌe ogueru okuapy omeꞌẽ vaꞌerã, Moisés pe Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi. /#haꞌe mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe, azeite tataendy rykuerã, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy pyrã.nW#Huvixa kuery ma ita ônix haꞌe ita sacerdote pegua manto haꞌe ipexo regua ombojegua pyrã ogueru,b~?#Kunhague opyꞌa re mbaꞌemo ojapoxea oĩ vaꞌe haꞌe javi ma kavara rague gui oipoka.;}q#Haꞌe kunhague mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe voi mbaꞌemo ogueru okuapy haꞌe kuery ae opo py ojapo vaꞌekue, hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe.V|'#Amongue ma ojapo mbaꞌemo Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã, prata guigua eꞌỹ vy overa vaꞌe guigua. Haꞌe vaꞌe ma oguerupa. Haꞌe yvyra acácia ojou vaꞌekue ogueru okuapy opa marãgua ojapo pyrã.T{##Hovy vaꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi ogueru, haꞌe gui púrpura, pytã vaꞌe, ajukue iporãve vaꞌe, kavara rague, vexaꞌi pirekue omopytã mbyre, haꞌe yy rupi ikuai vaꞌe pirekue guive ogueru.tzc#Avakue haꞌe kunhague avi ou, ikyreꞌỹ vaꞌe meme. Ogueru jegua, mbaꞌemo ojee omoĩ vaꞌekue, kuã regua, poapy regua, haꞌe opa mbaꞌe porã ouro guigua. Avakue haꞌe javive ogueru Senhor pe ouro guigua omeꞌẽ vaꞌerã.)yM#oĩa py ou avakue opyꞌa haꞌe onheꞌẽ py mbaꞌemo omeꞌẽxea oendu vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe kuery ma Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã ogueru oguy nhemboaty atyrã ojapoa aguã, opy rupi mbaꞌemo ojapo vaꞌe kuery oiporu vaꞌerã, haꞌe ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã avi.x{# Ogueruxea rupi mbaꞌemo ogueru okuapyague Haꞌe gui Israel kuery haꞌe javive Moisés renonde gui oo ju ramo_w9#henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery aorã, haꞌe sacerdote Arão haꞌe taꞌy kuery ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, haꞌe kuery sacerdote ikuaia rupi ombaꞌeapo vy oiporu aguã”, heꞌi. gvI#ombota pyrã ombojeroviaaty omoĩ atã aguã, ombota pyrã oka kora omoĩ atã aguã, ixãrã,^u7#ajukue okẽ regua oka rupi guarã, ijytarã henda reve, cortina oka rokẽ pyguarã,;tq#altar mbaꞌemo oapy atyrã, hiꞌáry guarã ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe guigua, ijyke regua yvyra poꞌiꞌi, hembiporu haꞌe javiꞌi, mbaꞌemo ojoi atyrã hendarã reve,Ks#altar heakuã porã vaꞌe oapy atyrã, ijyke regua yvyra poꞌiꞌi reve, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, heakuã porã vaꞌe oapy pyrã, haꞌe ajukue ombojeroviaaty rokẽ reguarã,Pr#tataendy ꞌyrã hembiporu reve, tataendyrã, azeite tataendy rykuerã,q# mesa ijyke rupi yvyra poꞌiꞌi haꞌe hembiporurã haꞌe javi oĩ vaꞌe reve, haꞌe mbojape Senhor renonde omoĩ mbyrã,p# haꞌe ayvu ryrurã ijyke rupi yvyra poꞌiꞌi oĩ vaꞌe reve, teko vai ombogue atyrã haꞌe cortina okẽ pyguarã avi,*oO# Tojapo ombojerovia atyrã, ijaoꞌiarã haꞌe hiꞌáry guarã reve, tyꞌaĩ ikuai vaꞌerã, yvyrape avi, yvyra hiꞌáry rupi guarã, ijytarã hendarã reve,n# “Peẽ kuery vaꞌe regua toupa avakue mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe javi, tojapopa Senhor ojapo uka vaꞌekue.am=# ita ônix, manto sacerdote pegua re haꞌe ipexo regua re ita oĩ vaꞌerã”, heꞌi. sla#azeite omboverapa aguã, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua irũrã, heakuã porã vaꞌe oapy pyrã,Tk##vexaꞌi pirekue, mbaꞌemo mopytãarã, yy rupigua pirekue, yvyra acácia,Sj!#hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe, ajukue iporãve vaꞌe, kavara rague,jiO#“Mbaꞌemo pereko vaꞌe-vaꞌe gui peipeꞌa ꞌrã Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã. Peteĩ-teĩ pendepyꞌa re oĩa rami, pemeꞌẽxea rami peru ꞌrã Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã: ouro, eꞌỹ vy prata, overa vaꞌe,vhg# Moisés aipoeꞌive ju Israel kuery haꞌe javive pe: — Po rami Senhor ijayvu vy aipoeꞌi:Zg/#Sábado ára ndaꞌevei neĩ peteĩve ma pejatapy aguã pendero rupi aeꞌi voi. Lf#Nhambaꞌeapo ꞌrã seis ára re, haꞌe rã sete araa py ma ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Senhor pegua sábado ixupe anho japytuꞌu aguã. Haꞌe vaꞌe ára ombaꞌeapo vaꞌe ma omano ꞌrã.(e M# Sábado ára re ijayvuague Haꞌe gui Moisés Israel kuery haꞌe javive omboaty vy aipoeꞌi: — Povaꞌe ayvu ma Senhor ojapo uka jajapopa ete aguã.4dc"#Haꞌe ramo ma Israel kuery Moisés rova oexa rã hexakã. Haꞌe vaꞌe rire Moisés omoꞌã ju ꞌrã ngova, peteĩgue ju Senhor reve ijayvu aguã py oike eꞌỹa ja. Rc""Haꞌe gui Senhor renonde ju Moisés ijayvu aguã oo vy ngova moꞌãa oipeꞌa kuerei ꞌrã, oẽ ouvy eꞌỹa ja. Haꞌe gui oẽ vy Israel kuery pe ju ꞌrã omombeꞌu ojapo uka pyre haꞌe javi.Mb"!Haꞌe kuery pe Moisés ijayvupa ma vy ngova re omoĩ imoꞌãarã. a/" Haꞌe gui ma oupa avi okuapy Israel kuery haꞌe javi. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery pe Moisés omboaxapa Sinai yvyty re Senhor ojapo ukaague. `"Haꞌe rami rã Moisés oenoĩmba. Haꞌe ramo mae Arão haꞌe yvatekueve onhemboja hexe, haꞌe haꞌe kuery reve Moisés ijayvu._/"Haꞌe gui Moisés re Arão haꞌe Israel kuery haꞌe javive omaꞌẽ rã hova hexakãmba. Haꞌe ramo haꞌe kuery okyje hexe onhemboja aguã.{^q" Moisés rova hexakãmbaa oexapa okuapyague Haꞌe gui Sinai yvyty gui Moisés oguejy vy opo py ogueraa mokoĩ itape Nhanderuete ayvu oĩa. Hexeve Nhanderuete ijayvu rire hova hexakãmbaa teĩ ndoikuaai ranhe yvyty gui oguejy ouvya ja.j]O"Haꞌe py ma Senhor reve Moisés oĩ quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re. Haꞌe jave ma ndoꞌui mbojape, neĩ yy ma voi ndoyꞌui Haꞌe py itape re ombopara ayvu guexeve guarã ojapo vaꞌekue regua, dez ayvu ombopara. 1\]"Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: — Embopara haꞌe vaꞌe ayvu, mbaꞌeta haꞌe rami ae ndereve haꞌe Israel kuery haꞌe javi reve ajapo xereve guarã — heꞌi.?[y"Nembaꞌety gui jypyꞌi pemonoꞌõ vaꞌekue regua iporãgueve ma peru ꞌrã Senhor Penderuete pegua oo py. — Ndaꞌevei kavaraꞌi remomimoĩ aguã ixy kamby py ae — heꞌi. xZk"— Haꞌe gui xevy mymba ruguy pemeꞌẽ reve ndaꞌevei mbojape imbovua revegua avi pemeꞌẽ aguã. Haꞌe Páscoa ára ngaru py xevy mymba pemeꞌẽ rire ndaꞌevei pyávy ndapeꞌupai vaꞌekue opyta aguã koꞌẽ rã peve guarã.]Y5"Mbaꞌeta penerenonde gui aipeꞌa ꞌrã amboae regua kuery, pendekuai aguã ambopyve vy. Haꞌe rami rire maꞌetỹa nhavõ mboapykue Senhor renonde pejexa uka aguã peo teĩ jipoi ꞌrã pendeyvy peꞌaarã. X3"Haꞌe rami py maꞌetỹa nhavõ mboapykue kuerei ꞌrã peẽ kuery vaꞌe regua avakue haꞌe javi pejexa uka Senhor Israel kuery ruete renonde."W?"— Trigo pemonoꞌõ ypyꞌia ára py pejapo ꞌrã ngaru sete semana-a pygua, haꞌe gui maꞌetỹa opa nhavõ ju mbaꞌemo pemonoꞌõa ngaru pejapo.&VG"— Seis ára re pembaꞌeapo ꞌrã. Haꞌe rã sete araa py ma pepytuꞌu ꞌrã penembaꞌeaty rupi pembaꞌeapoa gui, haꞌe mbaꞌemo pemonoꞌõa gui. tUc"Haꞌe gui mburika jypygua oiko vaꞌekue ma pendejeupe guarã pemboekovia ꞌrã vexaꞌi raꞌyꞌi pejuka vy. Haꞌe rã pendejeupe guarã napemboekoviaxei ri vy pemopẽ ꞌrã ijajuꞌy. Haꞌe rami ae pendejeupe pemboekovia avi ꞌrã penderaꞌy kuery jypyꞌi itui vaꞌekue. — Avave rei xerenonde ndoui ꞌrã mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reveꞌỹ. T"Jypygua ituiꞌi vaꞌekue ma xembaꞌe meme. Penerymba kuery vaka ava, jypygua oiko vaꞌekue ma guive rã, haꞌe vexaꞌi guigua voi. S"Haꞌe gui pejapo ꞌrã ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ regua. Sete ára re ꞌrã peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ xeayvuague rami vy, jaxy abibe ꞌepy vaꞌe reguarã aaꞌangaague rami, mbaꞌeta abibe jaxy py ae Egito yvy gui peẽmba rire.:Rq"Pejapo eme penderueterã mbaꞌemo ryku gui rive. ZQ/"Haꞌe py peo ri vy haꞌe kuery rajy kuery pejopy ꞌrã penderaꞌy kuery raꞌyxyrã. Haꞌe gui tajy kuery nguuete pe ju omboete vy ojapo ꞌrã penderaꞌy kuery voi haꞌe kuery ruete omboete aguã rami.P#"Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe yvy regua kuery reve pejapo eme peteĩ rami pendekuai aguã. Mbaꞌeta haꞌe kuery nguuete kuery mboetea rupi mbaꞌemo omeꞌẽ, haꞌe guymba ojukaa py penerenoĩ ꞌrã haꞌe kuery reve peꞌu aguã ojuka vaꞌekue roꞌokue gui.O%"Napemboetei ꞌrã amboae tuuete ramigua, mbaꞌeta xee Senhor pe “Oikuaa pota porã kuaa vaꞌe” ꞌea. Xee aipota xere anho pejerovia.JN" Haꞌe rami ꞌrãgue py peitypa ꞌrã haꞌe kuery altar ojapo vaꞌekue, pemopẽmba ꞌrã ita omopuꞌã vaꞌekue, peakeꞌo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe kuery omopuꞌã vaꞌekue.M9" Haꞌe peoa yvy re hekoa vaꞌe kuery reve ndaꞌevei pejapo aguã peteĩ rami pendekuai aguã, haꞌe nungakue pendere oiko eꞌỹ aguã nhuã rami.L)" Penderexarai eme ange xeayvuague re. Mbaꞌeta penerenonde gui amoxẽmba ꞌrã amorreu, cananeu, heteu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery.0K[" Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Xee ma heta vaꞌe kuery reve xereve guarã ajapo vy haꞌe kuery haꞌe javi renonde ꞌrã ajapo mbaꞌemo iporã ete vaꞌe. Haꞌe nunga iporã ete vaꞌe ma neĩ peteĩ henda py, neĩ peteĩ regua renonde ma voi ndojapoai teri. Pevaꞌe kuery mbyte reikoa vaꞌe, haꞌe kuery haꞌe javi toexa xee Senhor ajapo vaꞌe, mbaꞌeta mbaꞌemo vaipa ete ꞌrã ajapo rombovai vy.uJe" Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor, xapyꞌa rei aỹ nerembiexa rupi xemboaxy ri vy eiko haꞌvy ore kuery mbyte rupi. Ore kuery oreakã ratã ete vaꞌeri emboguepa ke orereko vaiaty haꞌe rojejavyague. Haꞌe orereraa ndejeupe guarã. XI+"Haꞌe rami Senhor ijayvu ramove Moisés yvy py guenapyꞌã re oĩ vy omboete.H}"Mil-kue peneramymino ikuaia peve areko ꞌrã xeporayvua rupi. Ambogue ꞌrã guive haꞌe kuery reko vaia, haꞌeveꞌỹa rami ikuaia haꞌe ojejavya haꞌe javi. Haꞌe rami avi heko vai vaꞌe ma nambopaga eꞌỹi ꞌrã. Haꞌe rami vy tuu kuery reko vaiague regua ma taꞌy kuery haꞌe hamymino kuery re ju ꞌrã ambou, mboapya haꞌe irundya ikuaia peve — heꞌi. RG"oaxa ovy henonde re. Haꞌe vy ijayvu: — Senhor, Senhor Penderuete aiko vaꞌe ma nhomboaxy vaꞌe, poroayvu vaꞌe, ipoxy voi eꞌỹ vaꞌe, opa mbaꞌe py iporayvupa vaꞌe haꞌe ojeroviapy aiko.}Fu"Haꞌe gui Senhor arai rupi oguejy vy hexeve hiꞌaĩ haꞌe py. Haꞌe rami vy guery Senhor omombeꞌu porãve reve`E;"Haꞌe rami rã Moisés ombope mokoĩ ita, jypyꞌi guare rami. Haꞌe gui koꞌẽ rai ma jave opuꞌã vy oẽ ju ovy Sinai yvyty re, Senhor ijayvuague rami vy. Opo py ogueraa mokoĩ itaperã omoatyrõ vaꞌekue. )DM"Haꞌe rami avi avave rei toẽ eme ndereve, neĩ toiko eme yvyty haꞌe javi re. Ijyvýry rupi vexaꞌi, neĩ vaka ma voi ndaꞌevei omongaru aguã — heꞌi.C/"Eiko katu haꞌvy koꞌẽ rã guarã, ajeꞌivekue Sinai yvyty re reẽ ju aguã. Haꞌe py ma rejexa uka jevy ꞌrã xevy, yvyty apyte áry ae.\B 5" Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Mokoĩ ju ke embope itaperã jypyꞌi guare rami. Haꞌe vaꞌe re ma xee ambopara uka ꞌrã ayvu haꞌekue ae itape rembovopa vaꞌe re oĩ vaꞌekue.wAi!Haꞌe gui xepo aipeꞌa ramo xerexa ꞌrã, teĩ xekupe katy gui rive. Haꞌe rã xerova ma nderexai ꞌrã. @ !Haꞌe gui xepoꞌakaa oaxa ramo ma xee romoĩ ꞌrã ita paꞌũ oĩ vaꞌe py, haꞌe xepo py rojaoꞌi ꞌrã xee aaxa peve.j?O!Senhor aipoeꞌive ju: — Apy xeyvyꞌiry oĩ peteĩ itaova, haꞌe vaꞌe áry ndee reĩ aguã.d>C!Haꞌe rã xerova ma ndaꞌevei rexa aguã, mbaꞌeta xerova oexa vaꞌe ndoikovei ꞌrã. u=e!Ombovai ju: — Ajapo ꞌrã nerenonde xeporayvua haꞌe javi oaxa aguã rami, haꞌe ndevy amombeꞌu porãve ꞌrã xerery Senhor. Mbaꞌeta amboaxy ꞌrã xee amboaxyxe vaꞌe, xemboaxya rami areko ꞌrã haꞌe rami arekoxe vaꞌe. F<!Moisés ojerure: — Ajerure nerexakãa rexa uka aguã xevy. I; ! Nhanderuete guexakãa oexa uka aguã re Moisés ojerureague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Xee ajapo avi ꞌrã ndeayvuague rami, mbaꞌeta xee romboaxy, nderery rupi roikuaa guive. B:!Haꞌe rami eꞌỹ ramo mbaꞌexa vy tu oikuaa ta nerembiexa rupi xee haꞌe ndevygua kuery oremboaxya? Mbaꞌeta orereve reiko ramo ꞌrãe yvy regua kuery reko rami eꞌỹ orekuai. ^97!Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi: — Xerupive ndereo reguai vy oremondouka eme apy gui.l8S!Ombovai: — Xee ae ma aa ꞌrã ndereve, haꞌe ameꞌẽ ꞌrã nekaneꞌõgua aguã — heꞌi. }7u! Haꞌe nunga rupi aỹ xemboaxya rendu ramo ajerure ndereko reikuaa uka aguã xevy, haꞌe rami xee voi roikuaa porã aguã, haꞌe ndee xemboaxya rupi ete aiko aguã. Haꞌe nemaꞌenduꞌa avi kovaꞌe kuery ndevygua ae ikuaia re — heꞌi. `6;! Haꞌe kuery reve Nhanderuete oiko aguã re Moisés ojerureague Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Senhor pe: — Ndee ma “Eraa kovaꞌe kuery”, ꞌre teĩ xevy neremombeꞌui guive mavaꞌe eteꞌi pa xerupive remondouka ꞌrãa. Xevy aipoꞌre: “Nderery rupi xee roikuaa, haꞌe xerembiexa rupi avi romboaxy”, ꞌre vaꞌekue xevy. U~~+}}O}|{{zz}yyx0vvZuuSts|srhqppo[nn&mm{llQkjj*ii:ihhgjff;eeAd0cqcbaa``_^^B]\\a[[ZZZZ7YXXXWVVeUUTSS/RQ2POOONbMLLKJJI=HGFcE DGCBuAAA@?>>=kApy “peteĩ ryru” heꞌia ma mokoĩ litro vaꞌe re ijayvu vy, haꞌe rã trigo ri rã peteĩ quilo vaꞌe . Haꞌe vaꞌe áry tomoĩ eme guive azeite, neĩ heakuã porã vaꞌe, jejavya regua omeꞌẽmby ramo.' Haꞌe gui amboae guyra ma oapy ꞌrã ipara oĩa rami vy. Haꞌe rami sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague. Haꞌe rã operdoaa ꞌrã.\3 Haꞌe gui jejavya regua omeꞌẽmby ruguykue gui ma ogueraa vy omboayvipa ꞌrã altar yke rupi. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma altar guýry rupi onhoẽmba ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma jejavya regua omeꞌẽmby.#ASacerdote pe mokoĩve omeꞌẽ rã jejavya regua ranhe ꞌrã ojuka. Haꞌe rami vy opoapẽ py omopẽ ꞌrã ijajuꞌy kãgue, ipire omondo eꞌỹ re.|sHaꞌe gui vexaꞌi kunha ndojoui ri vy Senhor pe ogueru ꞌrã mokoĩ apykaxu eꞌỹ vy mokoĩ jeruxi, opaga aguã rami oikoague re omeꞌẽ vaꞌerã. Peteĩ ma ojejavyague regua ꞌrã omeꞌẽ, haꞌe rã amboae ma oapy vy omeꞌẽmby.wihaꞌe omeꞌẽ ꞌrã ojejavyague regua. Haꞌe rami vy Senhor pe ogueru ꞌrã mymba kyrĩve vaꞌe, vexaꞌi kunha, eꞌỹ vy kavara kunha, ojejavyague regua omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe ramo sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague.lSHaꞌe ramigua py ri opaga aguã rami oiko rire omombeꞌupa ꞌrã mbaꞌe py eteꞌi pa ojejavya, Haꞌe rami eꞌỹ vy amongue ijayvu vy oura rive ꞌrã ojapo vai aguã re, eꞌỹ vy ojapo porã aguã re teĩ, haꞌe rami rei oura rivea rupi ijayvu ꞌrã oikuaa pota vy eꞌỹ, teĩ oikuaa nho vy haꞌe nunga káuxa oiko ꞌrã opaga aguã rami.[1Haꞌe rami eꞌỹ vy xapyꞌa rei ojopy ꞌrã ava guigua haꞌeveꞌỹ vaꞌe re, haꞌe nunga oĩ vaꞌe re rei onhemongyꞌa ꞌrã. Potae vy eꞌỹ opoko teĩ oikuaa nho vy opaga aguã rami ꞌrã oiko.p[Xapyꞌa rei amongue ojopy ꞌrã mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe re, vixo haꞌeveꞌỹ vaꞌe reꞌõgue re mbaꞌe, mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe reꞌõgue, eꞌỹ vy yvy rupi onhembotyryry vaꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe reꞌõgue re. Haꞌe nunga avave rei ndoexaai teĩ haꞌe ae ju haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojeapo vy haꞌe ae oiko ꞌrã opaga aguã rami.F  Amongue vaꞌe rei oikuaa eꞌỹ re ojejavy vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua — Xapyꞌa rei amongue ojejavy ꞌrã po rami: Mbaꞌemo oiko rã oexa eꞌỹ vy oendu teĩ huvixa omboayvua py voi nomombeꞌuxei ꞌrã. Mbaꞌemo oikuaa vaꞌeri nomombeꞌui vy hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã.#Haꞌe rã ikyrakue ma omboipa ꞌrã, peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby re ojapoa rami avi. Haꞌe vy sacerdote oapy ꞌrã altar áry, Senhor pe mbaꞌemo oapy vaꞌe áry. Haꞌe rami sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague. Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã. N"Ojejavyague regua omeꞌẽmby ruguykue py sacerdote okuã omoakỹ vy ombovy ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe rakua apy re. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma onhoẽmba ꞌrã altar yvýry rupi. !Haꞌe rami vy ojejavyague regua omeꞌẽmby akã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã ojejavyague re, mbaꞌemo omeꞌẽmby oapyaty py ae.   — Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei vexaꞌi ri ojejavyague regua omeꞌẽ vy ma kunha ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ogueru. -Ikyrakue ma omboipa ꞌrã peteĩ rami ikuaia regua re omeꞌẽmby rami avi. Sacerdote oapy ꞌrã altar áry, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. Mboapy regua omeꞌẽmby pe anho “Heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã” ꞌea vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oapy vy omeꞌẽmby (capítulo 1), mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby (capítulo 2), haꞌe peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby (capítulo 3). Haꞌe vaꞌe mboapy regua omeꞌẽmby ma omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã omeꞌẽ, Nhanderuete omboetea rupi. Haꞌe rã amboae regua omeꞌẽmby pe ma “Heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã” ndeꞌi, mbaꞌeta ojejavyague re omeꞌẽ, Nhanderuete ombogue aguã. Haꞌe vaꞌe ma jejavya regua omeꞌẽmby (4.1–5.7). Haꞌe rami avi jejavya regua omeꞌẽmby gui voi ikyrakue oapy rã haꞌe nunga pe “Heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã” heꞌi avi ꞌrã, mbaꞌeta peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby rami oapy . Haꞌe rami sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague, haꞌe ramo operdoaa ꞌrã. 9 mOmeꞌẽmby ruguy py sacerdote okuã omoakỹ vy ombovy ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe rakua apy re. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma onhoẽmba ꞌrã altar yvýry rupi.j OOjejavyague regua omeꞌẽ vaꞌe akã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã oapy pyrã ojukaaty py ae.Haꞌe gui ojejavyague ixupe oikuaa ukaa ramo ogueru ꞌrã kavara ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ vaꞌerã, ojejavyague regua.+Q Mavaꞌe rã rei potae vy eꞌỹ ojejavy vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua — Haꞌe gui xapyꞌa rei mavaꞌe rã rei pendeyvy re oiko vaꞌe regua ojejavy ꞌrã potae vy eꞌỹ, Senhor ojapo uka eꞌỹ vaꞌekue ojapoa py. Haꞌe rami vy opaga aguã rami vaꞌe ꞌrã oiko.Z/Omeꞌẽ mbyre kyrakue ma oapypa ꞌrã altar áry, peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby kyrakue oapya rami avi. Haꞌe rami py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã huvixa ojejavyague. Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã. ~wHaꞌe gui jejavya regua omeꞌẽ mbyre ruguy py sacerdote okuã re omoakỹ vy ombovy ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe rakua ikuai vaꞌe apy re. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma onhoẽmba ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe yvýry rupi.Kavara akã áry opo omoĩ vy Senhor renonde ojuka ꞌrã oapy pyrã ojukaaty py. Haꞌe nunga ma jejavya regua omeꞌẽmby.{qhaꞌe gui ojejavyague ixupe oikuaa ukaa ramo ogueru ꞌrã kavara ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ vaꞌerã.  Yvatekueve potae vy eꞌỹ ojejavy vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua — Haꞌe gui huvixa kuery vaꞌe regua potae vy eꞌỹ ojejavy ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue regua eꞌỹ ojapoa py. Haꞌe vy haꞌe nunga py opaga aguã rami ꞌrã oiko,dCHaꞌe vaꞌe rire vaka raꞌy retekue oipeꞌaa ꞌrã heravy teta ikuaia gui mombyryꞌi. Haꞌe vy oapypa ꞌrã jypy vaka raꞌy oapyague rami avi. Haꞌe vaꞌe ma heta vaꞌe kuery ojejavyague regua omeꞌẽmby. lSHaꞌe vaꞌe vaka raꞌy re ojapo ꞌrã jejavya regua vaka raꞌy omeꞌẽmby re ojapoa rami avi. Haꞌe rami ae ꞌrã ojapo, haꞌe kuery ojejavyague sacerdote ojaoꞌi uka vy. Haꞌe rami rã haꞌe kuery operdoaa ꞌrã.FVaka raꞌy gui ikyrakue omboipa vy oapypa ꞌrã altar áry.q~]Huguykue omoĩ avi ꞌrã altar oĩ vaꞌe rakua apy re, Senhor renonde oguy nhemboaty oĩaty py. Haꞌe rã huguy rembyrekue haꞌe javi ma onhoẽ ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe nhemboaty oĩaty rokẽ py oĩ vaꞌe guýry.w}iHaꞌe vy huguykue py okuã omoakỹ vy sete-kue ꞌrã omboayvi Senhor renonde py, cortina okẽ regua rexei.o|YVaka raꞌy ruguykue regua sacerdote-rã omoĩ mbyre ojopy vy ogueraa ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py.{!Vaka raꞌy akã áry haꞌe kuery mongetaaty kuery omoĩ ꞌrã opo Senhor renonde. Haꞌe rire vaka raꞌy ojukaa ꞌrã Senhor renonde.@z{Haꞌe gui haꞌe kuery ojejavyague oikuaa ri ramo pavẽ ogueru ꞌrã vaka raꞌy ojejavyague re omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vy oexa uka ꞌrã okuapy oguy nhemboaty oĩaty roka py.uye — Xapyꞌa rei Israel kuery haꞌe javi potae vy eꞌỹ ojejavy teĩ haꞌe nungakue avave rei ndoikuaai ranhe, xapyꞌa rei ojapo eꞌỹ vaꞌerã vaꞌekue py ojejavy okuapy ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue rovai.5xe vaka raꞌy retekue haꞌe javi ma ogueraa ꞌrã teta ikuaia gui mombyryꞌi peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹa py. Tanhimbukue omomboaty py ꞌrã oapypa tata py, xakã áry. mwU Haꞌe rã vaka raꞌy pirekue, hoꞌokue haꞌe javi, inhakãgue, ipykue, hyekue, haꞌe hepoxikue,v' peteĩ rami ikuaia regua vaka raꞌy omeꞌẽmby gui omboia rami avi. Haꞌe vy sacerdote oapypa ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe áry.u% ipykyraxĩ mokoĩve, mokoĩve re ikyra oĩ vaꞌekue, ikupe regua, haꞌe ipyꞌakue regua oĩ vaꞌekue ipykyraxĩ reve omboipa avi ꞌrã,/tYJejavya ojaoꞌi ukaa aguã regua vaka raꞌy omeꞌẽmby gui omboipa ꞌrã ikyrakue oĩ vaꞌe haꞌe javi: ikyra hyekue áry, hyekue re oĩ vaꞌekue haꞌe javi,5seSacerdote huguy omoĩ avi ꞌrã altar heakuã porã vaꞌe oapyaty vaꞌe rakua ikuai vaꞌe apy re, Senhor renonde py. Haꞌe vaꞌe altar ma oguy nhemboaty oĩaty py oĩ. Haꞌe gui huguy rembyrekue ma altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe guýry onhoẽ ꞌrã, nhemboaty oĩaty rokẽ py oĩ vaꞌe py.r)Huguykue py okuã omoakỹ vy sete-kue ꞌrã omboayvi Senhor renonde py, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe rexei.]q5Huguykue regua ma sacerdote-rã omoĩ mbyre ogueraa ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py.p%Senhor renonde py vaka raꞌy ogueru ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py. Vaka raꞌy akã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã Senhor renonde.o!Xapyꞌa rei sacerdote-rã omoĩ mbyre eteve voi ojejavy ꞌrã heta vaꞌe kuery opaga aguã rami avi omoingo vy. Haꞌe rami vy ojejavyague re Senhor pe omeꞌẽ ꞌrã peteĩ vaka raꞌy ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Jejavya regua omeꞌẽmby ma haꞌe kuery omeꞌẽ ojejavyague ombogue uka aguã. Haꞌe nunga omeꞌẽ reve ojejavyague omombeꞌupa Nhanderuete oikyꞌaꞌo ju aguã. nnW— Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: Xapyꞌa rei amongue potae vy eꞌỹ ojejavy ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue rovai, xapyꞌa rei haꞌe nunga rovai py ojapo ꞌrã ojapo eꞌỹ vaꞌerã vaꞌekue. m  Sacerdote kuery potae vy eꞌỹ ojejavy vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: +lQPo rami ma pendekorã oeja pyre rakaꞌe rã peve guarã, pendekuaia jave re, haꞌe mamo rã pendekuaia py: ndapeꞌui ꞌrã ikyrakue neĩ huguykue — heꞌi. 9kmHaꞌe nunga haꞌe javi sacerdote oapypa ꞌrã altar áry, tembiꞌu oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. Ikyrakue haꞌe javi ma Senhor pegua ae.j!ipykyraxĩ mokoĩve, mokoĩve áry ikyra oĩ vaꞌekue, ikupe regua, haꞌe ipyꞌakue regua oĩ vaꞌekue ipykyraxĩ reve omboipa ꞌrã.&iGHaꞌe vaꞌe regua omeꞌẽ vaꞌe gui oipeꞌa ꞌrã Senhor pe oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã: ikyra hyekue áry haꞌe hyekue re oĩ vaꞌekue haꞌe javi,&hG Haꞌe vy inhakã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty roka py. Huguykue ma Arão raꞌy kuery omboayvi ꞌrã altar yvýry haꞌe javi rupi.Qg — Kavara ri omeꞌẽ vaꞌerã vy ma Senhor renonde py ꞌrã ogueru.qf] Haꞌe vaꞌe haꞌe javi sacerdote oapypa ꞌrã altar áry, Senhor pe tembiꞌu oapy vy omeꞌẽmby. 1e] Ipykyraxĩ mokoĩve omboi avi ꞌrã, mokoĩve áry ikyra oĩ vaꞌe, ikupe regua, haꞌe gui ipyꞌakue re haꞌe ipykyraxĩ re oĩ vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã omboi.edE Peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌe gui ma oipeꞌa ꞌrã ikyrakue Senhor pe oapy aguã: huguaikue ipyxo kãgue katyꞌi omboi pyre haꞌe javi, haꞌe ikyra hyekue áry haꞌe hyekue re oĩ vaꞌekue haꞌe javi.(cKHaꞌe vy omeꞌẽ vaꞌe akã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty roka py. Huguykue ma Arão raꞌy kuery omboayvi ꞌrã altar yvýry rupi.\b3Vexaꞌi ri omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vy ma Senhor renonde py ae ꞌrã omeꞌẽ.3aa— Haꞌe gui peteĩ rami ikuaia reguarã Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã ma haꞌeve mymba kyrĩꞌive vaꞌe ava eꞌỹ vy kunha, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe anho.Z`/Haꞌe nunga haꞌe javi Arão raꞌy kuery oapy ꞌrã altar áry, mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽmby, xakã áry ae ꞌrã oapy. Haꞌe vaꞌe ma oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. +_Qhaꞌe gui ipykyraxĩ mokoĩve, hiꞌáry ikyra ojaoꞌi vaꞌekue, ikupe áry guare, haꞌe ipyꞌakue re ikyra oĩ vaꞌekue voi ipykyraxĩ reve omboipa ꞌrã.8^kPeteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌe gui ma oipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo Senhor pe oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã: ikyra hyekue áry haꞌe hyekue re oĩ vaꞌekue haꞌe javi,O]Mymba omeꞌẽ vaꞌe akã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rokẽ katyꞌi. Huguykue ma Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe omboayvi ꞌrã altar yvýry haꞌe javi rupi.u\ g Peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby regua — Haꞌe gui amongue Senhor renonde ogueru ꞌrã peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌerã. Peteĩ rami ikuaia regua haꞌe kuery omeꞌẽ ꞌrã Nhanderuete omboete haꞌe hexeve peteĩ rami ikuaia oikuaa uka aguã. Haꞌe rami vy haꞌeve ꞌrã guymba ava eꞌỹ vy kunha ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe.`[;Mbaꞌemo raꞌyĩngy oumbiri pyre gui sacerdote oipeꞌa ꞌrã omeꞌẽmby haꞌe javi rekovia oapy vaꞌerã, azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe nunga ma Senhor pe oapy vy omeꞌẽmby. Z'Haꞌe vaꞌe áry renhoẽ ꞌrã azeite, haꞌe hexeve reru ꞌrã heakuã porã vaꞌe. Haꞌe nunga ma mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby.~Yw— Senhor pe reru avi ꞌrã mbaꞌemo aju jypyꞌi oiko vaꞌekue regua iporãgueve remeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌeve ꞌrã mbaꞌemo rary pyau guigua remeꞌẽ aguã, tata py rexy vaꞌekue, haꞌyĩngy hary pyau vaꞌe gui reumbiri vaꞌekue.X Mbaꞌemo aju guigua remeꞌẽ vaꞌe haꞌe javi ꞌrã remoeꞌẽ juky py. Haꞌe nunga remeꞌẽ nhavõ neremoeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã juky, mbaꞌeta Nderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue kuaa ukaarã. Remeꞌẽ vaꞌe haꞌe javi re ꞌrã remoĩ juky. W+ Haꞌe vaꞌe regua gui ma peru ꞌrã Senhor pe jypyꞌigua pemeꞌẽ vaꞌerã, teĩ altar áry ma nomoĩai ꞌrã heakuã porã aguã rami.qV] — Haꞌe rami avi mbaꞌemo aju guigua Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã ma ndapejapoi ꞌrã imbovua revegua. Mbaꞌeta teĩve regua imbovua revegua ndaꞌevei Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã, neĩ ei revegua voi ndaꞌevei.5Ue Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre ndoapyi vaꞌekue ma Arão haꞌe taꞌy kuery pegua. Haꞌe nunga ma Senhor pe oapy pyre regua ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. [T1 Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua remeꞌẽ vaꞌe gui ma sacerdote oipeꞌa ꞌrã altar áry oapy vaꞌerã haꞌe javi rekovia. Haꞌe nunga ma oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.)SMHaꞌe nunga mbaꞌemo aju guigua remeꞌẽ vaꞌerã rejapo ri vy reru ꞌrã Senhor pe. Sacerdote-a py ꞌrã reraa, haꞌe vaꞌe ju altar py ogueraa aguã.(RK— Haꞌe gui xapyꞌa rei mbaꞌemo aju guigua remeꞌẽ vaꞌerã pairá py ri rembojy vy ma trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe gui ꞌrã rejapo azeite reve.QRemboaꞌy-aꞌypa ꞌrã. Haꞌe gui hiꞌáry renhoẽ ꞌrã azeite. Haꞌe nunga ma mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby. P7Xapyꞌa rei mbaꞌemo aju oexyaty py oexy pyre ri reru vy ma trigo kuꞌikue gui imbovua revegua eꞌỹ azeite reve omoapomo mbyre ꞌrã haꞌeve.,OS— Haꞌe gui xapyꞌa rei reru ꞌrã mbaꞌemo aju guigua tatakua py ombojy pyre remeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌeve mbojape imbovua revegua eꞌỹ, trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe azeite reve omoapomo mbyre, haꞌe mbojape ipererĩꞌi vaꞌe imbovua revegua eꞌỹ azeite py oikytypa pyre.>NwHaꞌe rã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre ndoapyi vaꞌekue ma Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã opyta. Haꞌe nunga ma Senhor pe oapy pyre regua ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. VM'Haꞌe nunga ogueraa ꞌrã Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe pe. Haꞌe kuery ojopy ꞌrã teĩ po trigo kuꞌikue, azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe vaꞌe ma oapy ꞌrã altar áry omeꞌẽmby haꞌe javi rekovia. Haꞌe vaꞌe ma oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.L  Mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby regua — Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue vaꞌe rei Senhor pe mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vy ma ogueru ꞌrã trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe. Mbaꞌemo aju guigua ma haꞌe kuery omeꞌẽ ꞌrã Nhanderuete omboete haꞌe oguerovyꞌa aguã. Hiꞌáry ma omoĩ ꞌrã azeite, haꞌe gui hexeve heakuã porã vaꞌe ju ꞌrã ogueru.dK EHaꞌe vy ipepo guive omondoro ꞌrã omboaꞌy eꞌỹ re. Haꞌe vy sacerdote oapypa ꞌrã altar áry, xakã tata py itui vaꞌe áry. Haꞌe nunga voi oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. dJ EHaꞌe rã hiꞌai hague reve omboi vy omombo ꞌrã altar kuaray oua katy tanhimbu oĩa py.VI )Haꞌe gui altar oĩa py sacerdote ogueru vy opoapẽ py omopẽ ꞌrã ijajuꞌy kãgue, ipire omondo eꞌỹ re. Haꞌe vy oapy ꞌrã altar áry. Haꞌe rã huguykue ma omboxyry ꞌrã altar yvýry rupi. H — Haꞌe gui xapyꞌa rei Senhor pe reapy vy remeꞌẽ vaꞌerã guyra ri vy ma reru ꞌrã pykuꞌiꞌi eꞌỹ vy apykaxu xiĩ.`G = Haꞌe rã hyekue haꞌe hetymague ma ojoi ꞌrã yy py. Haꞌe nungakue haꞌe javi sacerdote ogueru vy oapypa ꞌrã altar áry. Haꞌe nunga voi ma oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. F  Haꞌe gui omboaꞌypa ꞌrã, inhakãgue, ikyrakue voi. Haꞌe vy sacerdote omoĩ porãꞌi ꞌrã xakã altar áry tata oĩ vaꞌe py.EE  Haꞌe vaꞌe ma Senhor renonde ojukaa ꞌrã altar yvýry kuaray ijapuꞌaꞌia katy. Huguykue ma Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe omboayvipa ꞌrã altar yvýry haꞌe javi rupi.)D O — Xapyꞌa rei mymba reapy vy remeꞌẽ vaꞌerã ma kyrĩve vaꞌe, vexaꞌi eꞌỹ vy kavara ri reru vy ma ava meme ꞌrã reru ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe.IC  Haꞌe rã hyekue haꞌe hetymague ma sacerdote kuery ojoi ꞌrã yy py. Haꞌe gui mae ꞌrã oapy altar áry. Haꞌe nunga ma oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. .B YHaꞌe gui xakã altar áry tata reve oĩ vaꞌe py ma Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe omoĩ avi ꞌrã mymba omboaꞌy vaꞌekue, inhakãgue, ikyrakue voi.lA USacerdote Arão raꞌy kuery omoendy ꞌrã tata altar áry, haꞌe tata py omoĩve ju ꞌrã xakã.F@  Haꞌe gui oapy vy ogueru pyre oipiropa vy omboaꞌypa ꞌrã.c? CHaꞌe rire ma vaka raꞌy ojuka ꞌrã Senhor renonde. Haꞌe gui huguykue ma Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe oexa uka vy omboayvipa ꞌrã altar oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rexeiꞌi oĩ vaꞌe yvýry rupi.|> uImeꞌẽa ma mymba omeꞌẽ vaꞌerã akã áry opo omoĩ ꞌrã, hekovia Senhor ojopy vy ojejavya ojaoꞌi aguã.k= S— Xapyꞌa rei peapy vy pemeꞌẽxe vy mymba ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe ꞌrã peru. Judeu kuery mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ ꞌrã Nhanderuete omboete aguã, haꞌeꞌỹ vy ojejavyague ombogue uka aguã, eꞌỹ vy Nhanderuete pe ete oikoa oikuaa uka aguã. Oguy nhemboaty oĩaty rokẽ peve ꞌrã peru, Senhor renonde pendejou porã aguã. < — Aipoꞌre Israel kuery pe: Senhor pe mbaꞌemo pemeꞌẽ vaꞌerã peruxe vy penerymba vaka eꞌỹ vy vexaꞌi ꞌrã peru. 1; aLevítico mboapya kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue Oapy vy omeꞌẽmby regua Senhor oguy nhemboaty oĩaty gui oenoĩ Moisés. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: G: (&Ara py ma Senhor guigua arai ojekuaa ꞌrã ombojeroviaaty áry. Haꞌe rã pyávy ma hiꞌáry ojekuaa ꞌrã tata, Israel kuery haꞌe javi oexaa py, haꞌe kuery oguataa haꞌe javi rupi.d9C(%Haꞌe rã arai opuꞌã eꞌỹa ja ma haꞌe kuery ndoguatai ꞌrã, opuꞌãa ára anho.+8Q($Ombojeroviaaty áry gui arai opuꞌã ma rire mae ma Israel kuery oguatave ju ikuaiague gui. Haꞌe rami oiko kuerei ꞌrã haꞌe kuery oguataa haꞌe javi rupi.73(#Moisés eteve voi ndoike reguai ranhe oguy nhemboaty oĩaty py, hiꞌáry rupi arai opyta, haꞌe ombojeroviaaty Senhor rexakãa tynyẽ teria ja. 6(" Haꞌe gui oguy nhemboaty oĩaty rupi arai ojaoꞌipa. Haꞌe ramo ombojeroviaaty ropy rupi tynyẽmba Senhor rexakãa.+5Q(!Ombojeroviaaty haꞌe altar yvýry rupi omopuꞌã avi imoꞌamy oka korarã. Kora rokẽrã ma ajukue oipyo. Haꞌe rami py Moisés ojapo ꞌrã vaꞌe ojapopa. t4c( oguy nhemboaty oĩaty py oike ta vy, haꞌe altar re onhemboja vy, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.]35(Haꞌe vaꞌe py ma Moisés, Arão haꞌe taꞌy kuery ojepoei haꞌe ojepyei ꞌrã|2s(Haꞌe gui hyꞌa guaxu ju omoĩ oguy nhemboaty oĩaty haꞌe altar mbyte. Haꞌe vaꞌe omonyẽ yy ojejoia aguã.n1W(Haꞌe gui altar mbaꞌemo oapyaty ma oguy ombojeroviaaty py omoĩ, haꞌe nhemboaty oĩaty rokẽ py ae. Haꞌe rami vy hiꞌáry mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ, mbaꞌemo raꞌyĩgue guive, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.D0(Haꞌe gui ombojeroviaaty rokẽrã ju ajukue oipyo imoiny.\/3(Hiꞌáry ma heakuã porã vaꞌe omoendy, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.[.1(Altar ouro guigua ma oguy nhemboaty oĩaty py avi omoĩ, ajukue okẽ regua rexei.c-A(Haꞌe rami vy Senhor renonde omoatyrõ tataendy, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.n,W(Tataendy ꞌy avi omoĩ oguy nhemboaty oĩaty py, mesa renonde, ombojeroviaaty regua kuaray oua katy.+(Haꞌe vaꞌe áry hendarã py porã omoĩ mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor renonde oĩ aguã, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami. *(Haꞌe gui mesa ju omoĩ oguy nhemboaty oĩaty py, ombojeroviaaty regua kuaray puku-a katy, ajukue okẽ regua kyvõ rupi, oka katy. );(Haꞌe gui ayvu ryru ma ombojeroviaaty py ogueroike vy okẽrã oipyo ajukue. Haꞌe rami vy omboty ayvu ryru, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.((K(Haꞌe vy itape Nhanderuete ayvu oĩa ogueru vy omoĩ hyrurã ojapo pyre py. Hyru yke re omoĩ avi yvyra poꞌiꞌi. Hyru áry ma teko vai mbogue atyrã omoĩ.'(Haꞌe gui ombojeroviaaty áry rupi oipyo ijaoꞌiarã, haꞌe hiꞌáry rupi guarã avi omoĩ, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami.2&_(Ombojerovia atyrã Moisés omoꞌã aguã omoĩ hendarã, omopuꞌã imoꞌamy yvyrape, peteĩ-teĩ re omoĩ hiꞌáry rupigua, haꞌe gui omopuꞌã imoꞌamy ijytarã.w%i(Mokoĩ maꞌetỹa py, jaxy ijypyꞌi ouvya py, jypyꞌia ára py ma omopuꞌãa imoꞌamy ombojerovia atyrã.$( Ombojerovia atyrã omopuꞌã imoꞌamyague Haꞌe ramo Moisés ojapopa Senhor ojapo ukaague rami meme. Haꞌekue rami ae ojapo.t#c(Haꞌe kuery re ju remoĩ ꞌrã azeite tuu re remoĩague rami, haꞌe kuery voi xevygua sacerdote ikuai aguã. Haꞌe kuery re azeite remoĩ rire hamymino kuery voi arakaꞌe rã peve haꞌeve ꞌrã sacerdote ikuai aguã — heꞌi. f"G(Haꞌe gui taꞌy kuery ju ꞌrã remonhemboja, haꞌe kuery re avi remoĩ aguã kamixa puku.!( Arão remonhemonde ꞌrã ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, haꞌe hexe remoĩ ꞌrã azeite, xevygua sacerdote-rã remboaxa vy. #( Haꞌe gui rejapo ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery oguy nhemboaty oĩaty rokẽ re onhembojapa aguã rami. Haꞌe py ma rejoi ꞌrã yy py.S!( Azeite remoĩ ꞌrã hyꞌa guaxu re, henda reve, xevy guarã remboaxa vy.;q( Altar mbaꞌemo oapyaty re avi ꞌrã azeite remoĩ, hembiporu haꞌe javi reve, altar xee Senhor peguarã remboaxa vy. Haꞌe ramo altar opyta ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. ( — Haꞌe gui azeite xee Senhor pe nhomboaxaa aguã regua reru vy remoĩ ꞌrã ombojeroviaaty haꞌe hexegua ikuai vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe rami py remboaxapa ꞌrã xevy guarã, hexegua haꞌe javi reve. Haꞌe ramo opyta ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.jO(Ijyvýry ma remopuꞌã ꞌrã imoꞌamy oka korarã, haꞌe remoĩ ꞌrã ajukue oka rokẽrã.  (Haꞌe gui hyꞌa guaxu ju ꞌrã remoĩ oguy nhemboaty oĩaty haꞌe altar mbyte py. Haꞌe rami vy remonyẽ ꞌrã imoiny yy.{q(Haꞌe gui altar mbaꞌemo oapy atyrã remoĩ ꞌrã oguy ombojeroviaaty haꞌe nhemboaty oĩaty rokẽ rexeiꞌi.-U(Haꞌe gui altar ouro guigua heakuã porã vaꞌe oapy atyrã ma xeayvu ryru renonde ꞌrã remoĩ. Haꞌe gui mae ma remoĩ ꞌrã ajukue ombojeroviaaty rokẽrã.0[(Remoinge ꞌrã mesa, haꞌe hiꞌáry mbaꞌemo remoĩ ꞌrã oĩ aguã py porã. Opy remopuꞌã avi ꞌrã imoꞌamy tataendy ꞌy, haꞌe remoendy ꞌrã hataendy.nW(Haꞌe vaꞌe py ma remoĩ ꞌrã xeayvu ryru, haꞌe remboty ꞌrã ajukue okẽ reguarã reipyo vy.vg(— Jaxy jypyꞌia re ijypyꞌia ára ma remopuꞌã ꞌrã imoꞌamy oguy pembojerovia vy penhemboaty aguã./ ](Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: ;'+Haꞌe ramo Moisés mbaꞌemo ojapo pyre oexa rã Senhor ojapo ukaague rami meme ojapopa raꞌe. Haꞌe rami ojapopa ma ramo Moisés ogueroayvu porã. I '*Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy Israel kuery ojapopa ma.K')ao iporãve vaꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ombaꞌeapo vaꞌe kuery oiporu vaꞌerã, ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe sacerdote Arão peguarã, haꞌe taꞌy kuery aorã sacerdote ikuai aguã.K'(cortina oka korarã, ijyta hendarã ojapo pyre reve, ajukue oka rokẽrã, ixãrã, ombota pyrã vaꞌe, ombojeroviaaty re oiporu vaꞌerã vaꞌe haꞌe javi, oguy nhemboaty oĩaty rupi guarã,''altar overa vaꞌe guigua, ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe guigua hembiporu haꞌe javi reve, haꞌe hyꞌa guaxu henda reve,~w'&altar ouro guigua avi, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, heakuã porã vaꞌe oapy pyrã, ajukue oo rokẽrã,%E'%tataendy ꞌyrã ouro eteꞌi gui ojapo vaꞌekue hataendy reve, haꞌe tataendy hendarã py porã oĩ hembiporu haꞌe javi reve, azeite tataendy rykuerã,O '$mesa opa marãgua hembiporu reve, mbojape Senhor renonde omoĩ mbyrã,V ''#Nhanderuete ayvu ryru yvyra poꞌiꞌi reve, imbotya teko vai ombogue atyrã,  '"ijaoꞌiarã vexaꞌi rague omopytã mbyre guigua, hiꞌáry guarã pirekue inhana eꞌỹ vaꞌe guigua, ajukue okẽ reguarã,$ C'!Haꞌe gui Moisés-a py ogueru avi ombojeroviaaty, ijaoꞌiarã, opy guarã haꞌe javive, ojopy aguã, yvyrape, hiꞌáry rupi guarã, ijytarã, hendarã,9 m' Haꞌe rami vy ojapopa ombojeroviaaty py mbaꞌemo oĩ vaꞌerã, oguy nhemboaty oĩaty reguarã. Israel kuery ojapopa, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.#'Haꞌe gui akã regua áry ipererĩꞌi vaꞌe ojokua aguã ma peteĩ ixã hovy vaꞌe py oiporu, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy. gI'Akã jokua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reguarã ma ojapo avi ipererĩꞌi vaꞌe. Ouro eteꞌi gui ojapo. Haꞌe vaꞌe re ma ombopara “ Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” heꞌia vaꞌe, kuã reguarã omboparaa rami avi.I 'Haꞌe rã kuꞌakuaa ma ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo, hovy vaꞌe, púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui. Ajukue ombopara vaꞌe rembiapo, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy. -U'Akã reguarã ma ajukue iporãve vaꞌe gui avi ojapo, haꞌe akã jokuaa ajukue iporãve vaꞌe gui, haꞌe gui kaxõ ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo.`;'Kamixa pukurã ma ajukue iporãve vaꞌe gui ojapo, Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã.<s'Peteĩ oparãꞌi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ yvyraꞌa raꞌangaa, haꞌe gui amboae oparãꞌi vaꞌe, haꞌe amboae yvyraꞌa, haꞌe rami ae tema kamixa puku árygua rembe haꞌe javi rupi oĩ aguã. Haꞌe vaꞌe py onhemonde ꞌrã mbaꞌemo ojapo oikovya rupi, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy. !'Oparãꞌi vaꞌe voi ojapo ouro eteꞌi gui. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ yvyraꞌa raꞌangaa ikuai vaꞌe mbyte rupi, hembe haꞌe javi rupi. ;'Kamixa puku árygua rembe haꞌe javi ombojegua yvyraꞌa raꞌangaa py. Hovy vaꞌe, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo.`;'Haꞌe vaꞌe mbyte py oĩ ijajuꞌy kuarã. Ijyvýry rupi omoana, oxoro eꞌỹ aguã.p['Manto sacerdote pegua reve guarã ojapo avi kamixa puku árygua oipopẽ mbyre gui, hovy vaꞌe guigua._~9'Haꞌe gui pexo regua re inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe ma ojokua inhapyĩ vaꞌe manto sacerdote pegua re oĩ vaꞌe re, hiꞌáry rupi. Peteĩ xã hovy vaꞌe py ojokua, manto sacerdote pegua kuꞌakuaa ojapo porã mbyre áry rupi opyta aguã. Haꞌe rami vy pexo regua ojaꞌo eꞌỹ aguã manto gui, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy. k}Q'Ojapove ju mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua, haꞌe omoĩ mokoĩve manto sacerdote pegua axiꞌy árygua re, iguýry, manto sacerdote pegua renonde re, ombojaague oĩ vaꞌe yvyꞌiry, kuꞌakuaa ojapo porã mbyre áry rupi.'|I'Ojapove ju mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ mokoĩve pexo regua apy re, hembe oĩ ypyve vaꞌe re omoĩ manto sacerdote pegua rexei./{Y'Mokoĩve corrente oipopẽ mbyre apy mboae ma omovaẽ mokoĩve hendarã ojapo pyre re. Haꞌe vaꞌe ju omoĩ manto sacerdote pegua axiꞌy árygua re, henonde katy.wzi'Pexo regua apy re mokoĩve inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe rupi omoĩ mokoĩve corrente oipopẽ mbyre ouro guigua.y+'Ixã rendarã ma mokoĩ ojapo pexo regua re, mokoĩ inhapyĩ vaꞌe voi, ouro guigua meme. Mokoĩve inhapyĩ vaꞌe ma pexo regua apy re omoĩ.Ox'Pexo regua omoxã correnteꞌi oipopẽ mbyre py, ouro eteꞌi guigua.?wy'Haꞌe javi vy doze ita oĩ, Israel raꞌy kuery rery doze ikuai vaꞌe rami avi. Kuã regua rami ombopara pyre. Peteĩ-teĩ re oĩ peteĩ rery, doze regua rery ikuai vaꞌe rami vy.ivM' Irundy ryxya ma berilo, ônix haꞌe jaspe. Peteĩ-teĩ rendarã ojapo pyre ma ouro guigua meme.8um' Mboapy ryxya ma jacinto, ágata haꞌe ametista.:tq' Mokoĩ ryxya ma esmeralda, safira haꞌe diamante.s1' Haꞌe vaꞌe re ma omoĩ ita peteĩ-teĩ rendarã ojapo pyre reve. Ita ma irundy ryxy omoĩ. Jypyꞌigua ma sárdio, topázio haꞌe carbúnculo.sra' Pexo regua ma ijapy irundy vaꞌe, mokoĩ vaꞌe ojapo. Ipuku-a haꞌe ipya ma joo rami peteĩ po pukukue.0q['Pexo regua ma manto sacerdote pegua rami avi ojapo porã ete. Ouro gui ojapo, haꞌe hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui.'pI'Haꞌe vaꞌe ita mokoĩve ma manto sacerdote pegua axiꞌy árygua re omoĩ, Israel kuery re imaꞌenduꞌaa aguã, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy. ~}w|L{{Rz=yxwvv#utssqqpoznmlljii,hhrggf,ee'd8c{bbfaaB`__^^J]\=[ZZXXW}VUTNSSbRR:QQQ9P|OO;NMLLKCJtIIHH%GGFEEDRCBBRA~@??>M==q=<-;;$:A98f765433B2m1100/-,,+q))((,''7&&S%e%$E#|"""!1 `a%CiEv,} a   w%mgF\ M Haꞌe gui amboae oveveꞌi vaꞌe haꞌe omyĩꞌi vaꞌe opy irundy re oguata vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌerã meme pendevy. fLG Haꞌe vaꞌe regua peꞌu vaꞌerã ma povaꞌe: locusta haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã, tuku-karu haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã, kyju haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã, haꞌe tuku hexegua vaꞌe ma guive rã.K+ Haꞌe rã omyĩꞌi haꞌe oveveꞌi vaꞌe, opy irundy re oguata vaꞌe regua yvy áry rupi opo aguã hetyma mbukuve vaꞌe ma peꞌu ꞌrã.J} — Haꞌe gui omyĩꞌi vaꞌe oveveꞌi haꞌe ipy irundyꞌi vaꞌe regua ma guive rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe pendevy.QI cegonha, garça haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã, poupa haꞌe mbopi. $HE akaꞌẽ, pelicano, abutre,0G] mocho, xapirẽ yeꞌẽ rupigua, íbis,UF% avestruz, urukureꞌa, gaivota, taguato, haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã;HE  xapirẽ regua haꞌe javi, haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã;=Dw milhano, falção haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã;4Cc — Guyra oveve vaꞌe regua haꞌeveꞌỹ vaꞌe ma povaꞌe regua roꞌo ndapeꞌui ꞌrã, ojeguarupy ramo: taguato xiĩ, xapirẽ haꞌe taguato yeꞌẽ rupigua gui;rB_ Yy rupigua ipepo eꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy ipekue eꞌỹ vaꞌe ma pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme. qA] Pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ramo ma hoꞌokue ndapeꞌui ꞌrã, heꞌõgue voi haꞌeveꞌỹ vaꞌe.Z@/ Haꞌe rã ipepo eꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy ipekue eꞌỹ vaꞌe ma ndaꞌevei: yeꞌẽ rupi, yakã, yy rupi onhemboaty okuapy, yy rupi temimoingo ikuai vaꞌe tema ndaꞌevei, haꞌeveꞌỹ vaꞌe pendevy.?% — Haꞌe gui yy rupi ikuai vaꞌe regua ma povaꞌe peꞌu ꞌrã: yeꞌẽ haꞌe yakã rupi ipepo haꞌe ipekue vaꞌe ma peꞌu ꞌrã.>  Haꞌe nunga roꞌokue ma ndapeꞌui ꞌrã, neĩ heꞌõgue re ma voi ndapepokoi ꞌrã, pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ramo. w=i Poryko ma ipyapẽ jaꞌo vaꞌeri oixuꞌu jevy vaꞌeꞌỹ. Haꞌe vaꞌe ma pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe.s<a Tapixi ma oixuꞌu jevy vaꞌeri ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ. Haꞌe nunga pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe.{;q Arganaz ma oixuꞌu jevy avi vaꞌeri ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ. Haꞌe nunga ma pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe.v:g Haꞌe rã povaꞌe nunga ma ndapeꞌui ꞌrã: oixuꞌu jevy vaꞌe rive, haꞌe eꞌỹ vy ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ rive. Camelo ma oixuꞌu jevy vaꞌeri ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ. Haꞌe nunga ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe pendevy. 9 Ipyapẽ mbyte rupi jaꞌo vaꞌe haꞌe oixuꞌu jevy vaꞌe haꞌe javi ma haꞌeve ꞌrã mymba ikuai vaꞌe gui peꞌu aguã.v8g — Aipopeje Israel kuery pe: Yvy re mymba ipy irundy vaꞌe ikuai vaꞌe gui ma povaꞌe anho ꞌrã peꞌu:T7 % Senhor ijayvu Moisés haꞌe Arão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 56g Haꞌe nunga Moisés oendu vy ndaꞌivaivei. (5K Arão ombovai Moisés pe: — Maꞌẽ, ange jejavya regua xee haꞌu vaꞌe rire Senhor ojou porã ꞌrãgue ri ndaꞌu? Mbaꞌeta ange xeraꞌy kuery omboaxa heta vaꞌe kuery ojejavyague regua Senhor renonde, oapy vy omeꞌẽ mbyre voi, vaꞌeri haꞌe rami ete xere oiko — heꞌi.[41 Neꞌexa, haꞌe vaꞌe mymba omeꞌẽ mbyre ruguykue henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ndogueruai ramo ma xoꞌo peꞌupa ꞌrãgue raꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, xee ajapo ukaague rami vy — heꞌi. 3 — Mbaꞌe re tu ndapeꞌui ri jejavya regua omeꞌẽ mbyre guigua henda ikyꞌa eꞌỹa py? Mbaꞌeta haꞌe nunga ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. Pendevy Senhor omeꞌẽ heta vaꞌe kuery ojejavyague peraa aguã Senhor renonde pejaoꞌi uka vy.O2 Moisés oikuaa pota ete kavara jejavya regua omeꞌẽ mbyre guigua teĩ oapypaa ma raꞌe. Haꞌe vy ijayvu atã Arão raꞌy kuery okuaveꞌi vaꞌe Eleazar haꞌe Itamar pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: R1 Hiꞌugue haꞌe ipexokue peupi vy pembovava reve pemboaxa vaꞌekue ma peru ꞌrã mymba peapy vaꞌekue kyrakue reve. Haꞌe nunga haꞌe javi peupi vy pembovava ꞌrã Senhor renonde. Haꞌe rami aguã ma penderekorã aeja vaꞌe rakaꞌe peve guarã, haꞌe peneramymino kuery peguarã, Senhor heꞌiague rami vy — heꞌi. U0% Haꞌe gui ipexokue haꞌe hiꞌugue peupi vy pembovava reve pemboaxa vaꞌekue voi peꞌu ꞌrã peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹa py, nderaꞌy kuery haꞌe nderajy kuery reve. Mbaꞌeta haꞌe nunga ma ndevy guarã ae omeꞌẽ mbyre, haꞌe nderaꞌy kuery peguarã, Israel kuery peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌekue guigua.K/ Peꞌu ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, mbaꞌeta pẽvygua haꞌe penderaꞌy kuery pegua ae, mbaꞌemo Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyre guigua. Haꞌe rami ae xevy ojapo uka vaꞌekue..  Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Arão haꞌe taꞌy okuaveꞌi vaꞌekue Eleazar haꞌe Itamar pe: — Pejopy mbaꞌemo aju guigua Senhor pe omeꞌẽa teĩ ndoapyi vaꞌekue, haꞌe peꞌu imbovua eꞌỹ re altar yvyꞌiry ae, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo.m-U Israel kuery pemboꞌe kuaa aguã Moisés pe Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue rupi ikuai aguã rami. K, peẽ kuery peikuaa aguã mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre haꞌe omboaxa pyreꞌỹ reve joo rami eꞌỹa, haꞌeve vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe reve joo rami eꞌỹ guive, +; — Ndee haꞌe nderaꞌy kuery oguy nhemboaty oĩaty py peike ta jave ndapeyꞌui ꞌrã vinho neĩ iro vaꞌe, peiko vai eꞌỹ aguã. Haꞌe rami aguã ma peẽ kuery rekorã aeja vaꞌe rakaꞌe peve guarã, haꞌe peneramymino kuery ikuai vaꞌerã-ꞌerã pe guive guarã,*   Sacerdote kuery mbaꞌemo ojapo aguã, haꞌe kuery pegua re ijayvua Senhor voi ijayvu Arão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: [)1 Peẽ eme guive oguy nhemboaty oĩaty rokẽ gui, pemano eꞌỹ aguã, pendere omoĩa rire azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapo okuapy Moisés aipoeꞌiague rami. l(S Moisés aipoeꞌi Arão pe, haꞌe taꞌy kuery Eleazar haꞌe Itamar pe voi: — Pejeai eme pendeꞌa re, neĩ pemondoro eme pendeao, pemano eꞌỹ aguã, haꞌe nhande kuery pavẽ áry ou eꞌỹ aguã imbopagaarã ndaꞌevei ete vaꞌe. Haꞌe rã nderegua kuery Israel ro pygua kuery ikuai vaꞌe ma tojaeꞌo pavẽ Senhor-a gui tata hoꞌaague re.' Haꞌe ramo haꞌe kuery ou vy ikamixa puku py ae onhovã heravy tekoa gui mombyryꞌia py, Moisés aipoeꞌiague rami vy. n&W Haꞌe gui Moisés oenoĩ Arão tuty Uziel raꞌy kuery Misael haꞌe Elzafã. Haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Peju, peipeꞌa penderyvy retekue henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe renonde gui, peraa tekoa gui mombyryꞌia py — heꞌi.|%s Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Arão pe: — Po rami Senhor ijayvuague ae: “Xere onhemboja vaꞌe pe aexa uka ꞌrã xekyꞌa eꞌỹ vaꞌea, haꞌe heta vaꞌe kuery renonde ojekuaa ꞌrã xepoꞌakaa”, heꞌi. Haꞌe ramo Arão okyrirĩ. e$E Haꞌe ramo Senhor-a gui tata hoꞌa xapyꞌa vy oapypa. Haꞌe rã oiko vai Senhor renonde.8# m Haꞌe gui Arão raꞌy kuery Nadabe haꞌe Abiú ma haꞌe kuery voi ogueraa ombaꞌe hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe oapyaty, haꞌe vaꞌe re omoĩ tata haꞌe heakuã porã vaꞌe. Haꞌe rami vy haꞌeve eꞌỹa ramigua tata ogueroike Senhor renonde, haꞌe kuery pe ojapo uka vaꞌekueꞌỹ teĩ.{"q Omaꞌẽ rã Senhor-a guigua tata oguejy vy oapypa mymba omeꞌẽmby altar áry oĩ vaꞌe haꞌe javi, ikyrakue guive. Haꞌe nunga haꞌe kuery oexa vy oguerovyꞌa reve omboete okuapy. Guenapyꞌã re oĩmba, ngova yvy re omovaẽ reve. M! Moisés haꞌe Arão oike jogueravy oguy nhemboaty oĩaty py. Haꞌe gui oẽ ju vy teĩgue ju ogueroayvu porãmba heta vaꞌe kuery. Haꞌe ramo Senhor rexakãmbaa ojekuaa haꞌe kuery pavẽ pe.` ; Haꞌe vaꞌe rire heta vaꞌe kuery ikuaia katy Arão opo oupi vy ogueroayvu porãmba. Haꞌe gui mae oguejy, ojejavyague regua omeꞌẽmba ma rire, oapy vy omeꞌẽmby haꞌe peteĩ rami ikuai aguã regua guive.! Haꞌe rã ipexo haꞌe hiꞌugue oiporu kuaa regua ma Arão omboaxa Senhor renonde oupi vy ombovava reve, Moisés ojapo ukaague rami vy. =w Ipexokue áry ikyrakue omoĩmba vy oapypa altar áry.  Ojopy avi vaka haꞌe vexaꞌi kyrakue, huguaikue, hyekue regua oĩ vaꞌekue, ipykyraxĩgue haꞌe ipyꞌakue regua oĩ vaꞌekue.E Haꞌe vaꞌe rire ojuka vaka haꞌe vexaꞌi peteĩ rami ikuaia reguarã heta vaꞌe kuery rekovia. Huguykue Arão raꞌy kuery ixupe omboaxa rã omboayvipa altar yvýry haꞌe javi rupi.>w Haꞌe gui ogueru ruka avi mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ po renyẽ ojopy vy oapy altar áry, ajeꞌive reve mbaꞌemo oapy vaꞌekue áryve. [1 Ogueru ruka avi oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vy omeꞌẽ ojapoaty rami vy.jO Haꞌe vaꞌe rire ogueru ruka heta vaꞌe kuery omeꞌẽ uka vaꞌekue. Kavara heta vaꞌe ojejavyague regua omeꞌẽmby ranhe ojopy vy ojuka, haꞌe oguereko katu ojejavyague regua omeꞌẽ aguã, jypy ojapoague rami vy.\3 Haꞌe gui hyekue haꞌe hetymague ojoipa vy oapy altar py oapy inony vaꞌe áry. } Ixupe ogueru avi mymba oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã omboaꞌypa vaꞌekue, inhakãgue reve. Haꞌe rã oapypa altar áry. ; Haꞌe vaꞌe rire mymba oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã ju ojuka. Arão pe taꞌy kuery huguykue ogueru rã haꞌe omboayvi altar yvýry haꞌe javi rupi.N Haꞌe rã hoꞌo haꞌe ipirekue ma tekoa gui mombyryꞌia py oapy. :o Haꞌe gui ojejavyague regua omeꞌẽmby kyrakue, ipykyraxĩgue haꞌe ipyꞌakue regua oĩ vaꞌekue haꞌe javi ma oapypa altar áry, Senhor Moisés pe ojapo ukaague rami vy. ; Arão pe taꞌy kuery huguykue ogueru ramo huguykue re okuã ombovy vy oikyty altar rakua ikuai vaꞌe re. Huguy rembyrekue ma onhoẽmba altar yvýry.jO Haꞌe ramo altar oĩa py Arão onhemboja vy haꞌe ae ojejavyague regua ranhe ojuka vaka raꞌy.r_ Arão pe ju Moisés aipoeꞌi: — Enhemboja ke altar oĩa py, haꞌe emeꞌẽ rejejavyague re reapy vy remeꞌẽ aguã vaꞌe. Haꞌe vy ejaoꞌi uka ndee ae rejejavyague, haꞌe gui heta vaꞌe kuery pe avi. Haꞌe vaꞌe rire emeꞌẽ heta vaꞌe omeꞌẽ uka vaꞌekue haꞌe kuery ojejavyague rejaoꞌi uka aguã, Senhor ijayvuague rami vy — heꞌi.  Moisés aipoeꞌi: — Kovaꞌe Senhor ojapo uka vaꞌekue ma pejapo ꞌrã. Haꞌe ramo Senhor rexakãa ojexa uka ꞌrã pẽvy. ;q Haꞌe ramo Moisés ijayvuague rami vy haꞌe kuery oguerupa okuapy oguy nhemboaty oĩaty rexei. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery haꞌe javi oupa vy ojexa uka okuapy Senhor renonde. 3a Peru avi peteĩ vaka haꞌe peteĩ vexaꞌi peteĩ rami ikuaia regua pemeꞌẽ vaꞌerã, Senhor renonde pejuka aguã, haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua azeite reve omona mbyre pemeꞌẽ vaꞌerã, mbaꞌeta kovaꞌe ára Senhor ojexa uka ꞌrã pẽvy”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi.  ) Haꞌe gui aipoꞌre ꞌrã Israel kuery pe: “Peru peteĩ kavara pejejavyague re pemeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe gui peteĩ vaka raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy, mokoĩve peteĩ maꞌetỹ vaꞌe haꞌe ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme, peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã.k Q Haꞌe vy aipoeꞌi Arão pe: — Eraa peteĩ vaka raꞌy rejejavya regua remeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe peteĩ vexaꞌi reapy vy remeꞌẽ vaꞌerã. Mokoĩve ma ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe ꞌrã. Haꞌe vy eru Senhor renonde.*  Q Arão ojeupegua haꞌe heta vaꞌe kuery regua omeꞌẽague Oito araa py ma Moisés oenoĩ Arão taꞌy kuery reve, haꞌe Israel mongetaaty kuery guive.l S$Haꞌe ramo Arão haꞌe taꞌy kuery ojapopa Moisés rupi Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi. \ 3#Haꞌe nunga rupi sete ára peve ꞌrã pepyta oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ara py haꞌe pyávy. Pejapopa ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue, pemano eꞌỹ aguã, haꞌe rami xevy ojapo uka rire — heꞌi. mU"Kovaꞌe ára py jajapo vaꞌekue ma Senhor ojapo uka vaꞌekue meme, pejejavyague ojaoꞌipa aguã.Q!Sete ára peve pejepeꞌa eme oguy nhemboaty oĩaty rokẽ gui, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã penemboaxa aguã ára ojeupitypa eꞌỹa ja. Mbaꞌeta sete ára peve ꞌrã Senhor ojeupe guarã penemboaxa.S! Haꞌe gui xoꞌo haꞌe mbojape ndapeꞌupai vaꞌekue ma peapypa ꞌrã.*OHaꞌe gui ma Arão haꞌe taꞌy kuery pe Moisés aipoeꞌi: — Pembojy ke xoꞌo oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rexei. Haꞌe pyve ꞌrã peꞌu ajaka nhomboaxaa aguã regua py mbojape oĩ vaꞌe reve, xee ajapo ukaague rami vy, “Arão haꞌe taꞌy kuery hoꞌu ꞌrã”, haꞌe rire.*OHaꞌe gui Moisés ojopy avi azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, haꞌe altar áry huguykue oĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe omboayvi Arão haꞌe ijao re, haꞌe gui taꞌy kuery haꞌe ijao re guive. Haꞌe rami vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa Arão haꞌe taꞌy kuery, ijao reve.NIpexokue ma Moisés ojopy vy oupi reve ombovava Senhor renonde, omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe vaꞌe vexaꞌi nhomboaxaa aguã regua omeꞌẽmby pexokue ma Moisés pegua ae, Senhor ijayvuague rami vy. Haꞌe vaꞌe rire haꞌe kuery po gui Moisés oipeꞌa ju vy oapy altar áry, mbaꞌemo oapy inony vaꞌe áry. Haꞌe nunga ma haꞌe kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vy omeꞌẽ, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã, Senhor pe ae oapy vy omeꞌẽ. Haꞌe nunga haꞌe javi omoĩ Arão haꞌe taꞌy kuery po py. Haꞌe vy oupi reve ombovava Senhor renonde, omeꞌẽ mbyrã.+QHaꞌe gui ajaka mbojape imbovua revegua eꞌỹ vaꞌe oĩa Senhor renonde oĩ vaꞌe gui ma ojopy peteĩ mbojape imbovua revegua eꞌỹ, peteĩ mbojape azeite revegua, haꞌe gui peteĩ mbojape ipererĩꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ikyrakue haꞌe hiꞌugue oiporu kuaa regua áry.(KOgueru ikyrakue, huguaikue, ikyra hyekue áry haꞌe ipyꞌakue re oĩ vaꞌekue, ipykyraxĩgue mokoĩve ikyrakue reve, haꞌe gui hiꞌugue oiporu kuaa regua._~9Haꞌe gui Arão raꞌy kuery avi omovaẽ. Huguy gui ae ombovy haꞌe kuery nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma altar áry haꞌe javi rupi Moisés omboayvi.~}wMoisés ojuka vy huguykue gui ojara vy ombovy Arão nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re meme.|Haꞌe gui amboae vexaꞌi ju ogueru ruka sacerdote-rã mboaxaarã. Vexaꞌi akã áry Arão haꞌe taꞌy kuery omoĩ opo.d{CHyekue, hetymague ma ojoipa ranhe yy py. Haꞌe gui vexaꞌi haꞌe javi Moisés oapy altar áry, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. Ixupegua oapy vy omeꞌẽmby opyta, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. Yz-Omboaꞌypa vexaꞌi. Inhakãgue ma Moisés oapy, ipẽgue haꞌe ikyrakue reve.JyMoisés ojuka vy huguykue omboayvipa altar áry haꞌe javi rupi. xHaꞌe vaꞌe rire vexaꞌi oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã ju ogueru ruka. Vexaꞌi akã áry ma Arão haꞌe taꞌy kuery opo omoĩ.Iw Haꞌe rã vaka raꞌy regua altar áry ndoapyi vaꞌekue ma haꞌe kuery rekoa gui mombyryꞌi oapy, ipirekue, xoꞌo haꞌe hepoxi haꞌe javi reve, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. v5Haꞌe gui ma hyekue áry haꞌe ipyꞌakue re ikyra oĩ vaꞌekue ogueru ipykyraxĩgue mokoĩve ikyrakue reve. Haꞌe vy Moisés oapypa altar áry.u)Haꞌe rã Moisés ojuka vy ojopy huguykue, haꞌe vy okuã py oikyty altar rakua ikuai vaꞌe re. Haꞌe rami vy oikyꞌaꞌo altar. Huguy rembyrekue ma altar yvýry onhoẽmba. Haꞌe rami vy omboaxa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, hiꞌáry ojejavyague ojaoꞌi uka aguã.$tCVaka raꞌy ogueru ruka avi jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã. Vaka raꞌy akã áry Arão haꞌe taꞌy kuery opo omoĩ jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã.Ps Haꞌe gui Moisés omonhemboja avi Arão raꞌy kuery. Haꞌe vy kamixa puku py omonhemonde vy haꞌe kuery oikuꞌakua avi kuꞌakuaa py. Akã reguarã oimama avi imoiny, Senhor ijayvuague rami vy. r Haꞌe vaꞌe rire Arão akã áry ju azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua onhoẽ, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vy.0q[ Altar áry rupi ma sete-kue azeite omboayvi. Omboayvi altar re hembiporu ikuai vaꞌe rupi, hyꞌa guaxu haꞌe henda rupi guive, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vy.?py Haꞌe rami rã azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua Moisés ogueru vy omoĩ ombojeroviaaty re, haꞌe mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi re, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vy.Eo Inhakã re oimama imoiny ingorarã, haꞌe ingora re henonde katy omoĩ avi ouro guigua ipererĩꞌi vaꞌe hakã regua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. ,nSHaꞌe gui ma omoĩ avi pexo regua, haꞌe pexo regua re ma Urim haꞌe Tumim ju omoĩ. Urim haꞌe Tumim ma sacerdote kuery mbaꞌekuaa-a oguereko vaꞌekue . mOmonhemonde Arão kamixa puku py, haꞌe kuꞌakuaa ju omoĩ. Omoĩ ao puku sacerdote pegua. Hexe omoĩ avi hiꞌárygua, haꞌe manto sacerdote pegua ae omoĩ vy okuꞌakua avi manto regua py ae, ita oĩmbaa vaꞌe py. Haꞌe vy omoatyrõmba porãꞌi hexe.:lqArão haꞌe taꞌy kuery ogueru vy ombojau yy py.tkcMoisés aipoeꞌi ijaty vaꞌe kuery pe: — Namigua ma Senhor ojapo uka vaꞌekue nhandevy — heꞌi vyvej!Haꞌe ramo Moisés ojapo Senhor ojapo ukaague rami. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ma oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py onhemboatypa okuapy._i9Oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py emboaty uka heta vaꞌe kuery haꞌe javi — heꞌi. h— Eraa Arão haꞌe taꞌy kuery ijao puku reve, haꞌe azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua avi, haꞌe gui peteĩ vaka raꞌy jejavya re remeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe mokoĩ vexaꞌi, haꞌe gui ajaka mbojape imbovua revegua eꞌỹ vaꞌe oĩa.9g q Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: %fE&Moisés pe Senhor ae ojapo uka vaꞌekue Sinai yvyty re. Ojapo ukaa ára guive Israel kuery mbaꞌemo ogueru aguã Senhor pe Sinai regua tekoa eꞌỹa py. Ke%Haꞌe rami ae ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽmby, mbaꞌemo aju guigua, jejavya regua, mbaꞌemo omboekovia aguã regua, ojekyꞌaꞌo aguã regua haꞌe peteĩ rami ikuaia regua.:do$Haꞌe kuery omoĩa ára py haꞌe nunga ae xee Senhor xeayvu Israel kuery omeꞌẽ aguã haꞌe kuery pe, hamymino kuery rekorã avi aeja rakaꞌe rã peve guarã — heꞌi. Ac}#Haꞌe nunga ae ma opyta Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã, mbaꞌemo Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyre regua, Senhor pegua sacerdote-rã omoĩa ára guive haꞌe kuery peguarã aeja.b"Mbaꞌeta xejeupe guarã ae aipeꞌa uka peteĩ rami ikuaia regua mymba pexokue haꞌe hiꞌugue Israel kuery omeꞌẽ vaꞌekue gui, haꞌe sacerdote Arão haꞌe taꞌy kuery pe ju amboaxa. Rakaꞌe rã peve guarã haꞌeve ꞌrã Israel kuery gui ojopy aguã.Pa!Mbaꞌeta Arão raꞌy kuery vaꞌe regua peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby ruguykue mboayviare haꞌe ikyrakue rapyare, haꞌe vaꞌe ae ꞌrã ogueraa hiꞌugue oiporu kuaa regua ojeupe guarã. `  Hiꞌugue oiporu kuaa regua voi omeꞌẽ ꞌrã sacerdote pe, peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌe gui oipeꞌa vaꞌekue.w_iIkyrakue ma sacerdote oapy ꞌrã altar áry, haꞌe rã ipexokue ma Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã opyta.C^opo py ae ꞌrã oipeꞌa heruvy Senhor pe oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã. Ipexo kyrakue ma ogueru ꞌrã ipexokue reve. Haꞌe vaꞌe Senhor renonde oupi vy ombovava reve ꞌrã omeꞌẽ.9]m— Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Peteĩ rami ikuaia regua amongue omeꞌẽ vy ogueru ꞌrã Senhor pe. Haꞌe gui peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby guiT\# Sacerdote kuery pegua re ijayvua Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: T[#Huguy hoꞌu vaꞌe rei tema oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. PZNdapeꞌui ꞌrã huguy mamo rã peĩa py, neĩ guyra neĩ vaka guigua.{YqMbaꞌeta Senhor pe oapy vy ogueru pyre kyrakue hoꞌu vaꞌe rei ma oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.&XGHaꞌe gui mymba omano rive vaꞌekue, haꞌe inharõ vaꞌe rembia kyrakue haꞌeve ꞌrã amboae rami peiporu aguã, haꞌe rã peꞌu aguã ma ndaꞌevei.}Wu— Ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Peꞌu eme vaka kyra, neĩ vexaꞌi haꞌe kavara kyra voi.iVM Ikyrakue haꞌe huguykue Nhanderuete ndoꞌu ukaiague Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: ~UwHaꞌe rami avi xapyꞌa rei amongue opoko ꞌrã mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe re, avakue guigua haꞌeveꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy onhembotyryry vaꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe guigua re. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe peteĩ rami ikuaia regua Senhor pe omeꞌẽ mbyre xoꞌo gui hoꞌu ramo oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. ;TqHaꞌe rami avi amongue ojekyꞌaꞌo uka vaꞌekueꞌỹ ri, peteĩ rami ikuaia regua Senhor pe omeꞌẽ mbyre xoꞌo hoꞌu ramo, oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.jSO— Haꞌe gui mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe re xoꞌo ovy ramo ma ndoꞌuai ꞌrã. Tata py ꞌrã oapypaa. Haꞌe rã xoꞌo omeꞌẽ mbyre regua ma amongue ojekyꞌaꞌo ukapa vaꞌekue rei ꞌrã haꞌeve hoꞌu aguã.RMbaꞌeta xoꞌo peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ mbyre ma mboapy ára peve ri hoꞌua ramo heruare ndojou porãai ꞌrã, omeꞌẽ vaꞌekue voi ndovarei ꞌrã. Haꞌe nunga ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Hiꞌuare re ae ꞌrã oĩmba ojejavyague re opaga aguã. iQMHaꞌe rã mboapy ára peve ri omeꞌẽ mbyre roꞌokue hembyre ramo ma oapypaa ꞌrã tata py.P}— Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue onhemboayvua rupi ri mbaꞌemo omeꞌẽ, eꞌỹ vy haꞌe aeꞌi onhenhandua rami omeꞌẽ teĩ omeꞌẽa árave ae ꞌrã hoꞌua. Xapyꞌa rei mbaꞌemo hembyre ramo koꞌẽgue haꞌeve teri hoꞌua aguã.O9Peteĩ rami ikuaia reguare omeꞌẽa árave ꞌrã hoꞌupa oguerovyꞌaa rupi omeꞌẽmby roꞌokue. Mbaꞌeve ndoejai ꞌrã koꞌẽ rã guarã. kNQMbaꞌemo omeꞌẽmby haꞌe javi regua gui ogueru avi ꞌrã peteĩ mbojape Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby ruguykue sacerdote omboayvi rire ixupe guarã ae ꞌrã opyta.%ME Haꞌe vaꞌe mbojape reve ogueru avi ꞌrã mbojape imbovua revegua omeꞌẽ vaꞌerã, peteĩ rami ikuaia regua reve oguerovyꞌaa rupi omeꞌẽ mbyrã.QL Senhor oguerovyꞌaa rupi ri omeꞌẽ vy oguerovyꞌaa rupi omeꞌẽ vaꞌe reve ogueru avi ꞌrã mbojape imbovua revegua eꞌỹ azeite py omoapomo mbyre, haꞌe mbojape ipererĩꞌi vaꞌe imbovua revegua eꞌỹ azeite py oikyty pyre, haꞌe mbojape trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe guigua azeite reve omoapomo porã mbyre.4Kc Peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby regua lei oĩa — Po rami ꞌrã pemeꞌẽ peteĩ rami ikuaia regua. Amongue vaꞌe rei haꞌeve Senhor pe omeꞌẽ aguã.J! Mbaꞌeta mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre, azeite reve omoapomo mybre eꞌỹ vy ipiru vaꞌe teĩ ma Arão raꞌy kuery pegua meme. I1 Omboxyryryaty py, eꞌỹ vy oexyaty áry ombojy pyre ma sacerdote peguarã meme ꞌrã opyta, tatakua py mbaꞌemo aju guigua oexy pyre rami avi.\H3Amongue rekovia sacerdote oapy vy omeꞌẽ rire ipirekue opyta ꞌrã ixupegua ae.mGUJejavya regua pemeꞌẽa rami ae avi ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo omboekovia aguã regua. Mokoĩve regua lei ma peteĩꞌi. Haꞌe vaꞌe py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã jejavya, rire ixupegua ae ꞌrã opyta ndoapyi vaꞌekue.oFYSacerdote regua haꞌe javi ꞌrã hoꞌu henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.EAltar áry ꞌrã sacerdote oapy, Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby.Dhaꞌe gui ipykyraxĩgue mokoĩve, hexe ikyra oĩ vaꞌekue ikupe reguare, haꞌe ipyꞌakue regua ipykyraxĩgue reve omboipa ꞌrã.YC-Ikyrakue ma omboaxapa ꞌrã, huguaikue haꞌe hye áry ikyra oĩ vaꞌekue voi,5BeMbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby ma oapy vy omeꞌẽmby ojukaaty py ae avi ꞌrã pejuka. Haꞌe gui huguykue ma omboayvia ꞌrã altar áry haꞌe javi rupi.9A o Mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby regua lei oĩa — Po rami ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo omboekovia aguã regua. Haꞌe vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.k@QHaꞌe rã jejavya regua omeꞌẽ mbyre roꞌokue ma ndapeꞌui ꞌrã teĩve, oguy nhemboaty oĩaty py huguykue peru rire, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py jejavya ojaoꞌi ukaa aguã. Haꞌe nunga ma tata py ꞌrã peapypa. `?;Haꞌe vaꞌe ma sacerdote regua haꞌe javi ꞌrã hoꞌu. Ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.>7Yapo guigua py ri ombojy rire ma ombovo ꞌrã hyrukue. Haꞌe rã overa vaꞌe guigua py ri ombojy rire ma oipyeipa porã, haꞌe ojoi ꞌrã yy py.Q=Omeꞌẽ mbyre roꞌokue re ovy vaꞌe haꞌe javi tema ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã opyta. Haꞌe gui oao re ri huguy omboayvi xapyꞌa vy ma omboayviague ojoi ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹa py.<Jejavya regua mboaxaare sacerdote ae ꞌrã hoꞌu. Henda ikyꞌa eꞌỹa py ꞌrã hoꞌu, oguy nhemboaty oĩaty roka py.e;E— Aipoꞌre Arão haꞌe taꞌy kuery pe: Po rami ꞌrã pemeꞌẽ jejavya regua. Mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽmby ojukaaty py ae ꞌrã pejuka jejavya regua, Senhor renonde. Haꞌe vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.Z:/ Jejavya regua omeꞌẽmby regua lei oĩa Senhor aipoeꞌive Moisés pe: Z9/Haꞌe rami ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby peapypa, ndapeꞌui ꞌrã. H8 Haꞌe gui Arão raꞌy kuery vaꞌe regua hekovia sacerdote-rã omoĩ mbyre ma haꞌekue rami ae ꞌrã ojapo. Rakaꞌe rã peve guarã ojapo uka pyre rami vy oapy ꞌrã Senhor peguarã ae.b7?Haꞌe vaꞌe ma ombojy ꞌrã oexyaty py azeite reve, omona porã ꞌrã guive ogueru aguã. Pẽgue-pẽgueꞌi mbixy ma ogueru ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ aguã, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.96m— Povaꞌe nunga ma Arão haꞌe taꞌy kuery omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe sacerdote-rã omoĩa ára py. Peteĩ ryru trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe omeꞌẽ riae jepi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyrã. Mbyte peve ma ajeꞌivekue ꞌrã omeꞌẽ, haꞌe rã hembyrekue ma kaꞌarukue ꞌrã.z5o Sacerdote kueryrã omoĩa jave mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive Moisés pe: &4GArão raꞌy kuery vaꞌe regua haꞌe javi ꞌrã hoꞌu haꞌe vaꞌe gui. Haꞌe rami aguã pendekorã aeja vaꞌekue rakaꞌe rã peve, pendekuaia pukukue reguarã, Senhor pe oapy vy omeꞌẽmby regua. Haꞌe vaꞌe re ovy vaꞌe rei tema ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã opyta. t3cHaꞌe rami avi ndoexyi ꞌrã imbovua reve. Haꞌe kuery peguarã ae xee aeja xevygua oapy vy omeꞌẽmby regua. Haꞌe nunga ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe, jejavya regua haꞌe mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby rami avi.<2sHaꞌe rã hembyrekue ma Arão haꞌe taꞌy kuery hoꞌu ꞌrã. Imbovua reveꞌỹ ꞌrã hoꞌu henda ikyꞌa eꞌỹa py. Oguy nhemboaty oĩaty roka rupi ꞌrã hoꞌu okuapy.W1)Haꞌe kuery regua peteĩ ma mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby gui ojopy ꞌrã peteĩ po renyẽ trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe azeite reve. Ojopy avi ꞌrã heakuã porã vaꞌe omeꞌẽmby revegua haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe ma altar áry omoendy ꞌrã omeꞌẽmby haꞌe javi rekovia, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.=0u Mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby regua lei oĩa — Po rami ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo aju guigua. Senhor renonde altar oĩ vaꞌe py ꞌrã Arão raꞌy kuery omeꞌẽ.>/y Altar áry tata hendy riae ꞌrã oiny. Pembogue eme. -.U Altar áry tata hendy riae ꞌrã oiny. Pembogue eme. Koꞌẽ nhavõ hiꞌáry sacerdote omoĩve ꞌrã xakã, haꞌe gui haꞌe vaꞌe áry ju ꞌrã omoĩ oapy vy omeꞌẽmby, haꞌe gui haꞌe vaꞌe áry ju ꞌrã oapy mbaꞌemo kyrakue peteĩ rami ikuaia regua, omeꞌẽ mbyre guigua. -; Haꞌe gui oao omboekoviapa vy amboae ju ꞌrã omoĩ. Haꞌe vy tanhimbu ogueraa ꞌrã teta ikuaia gui mombyryꞌi, peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹa py.!,= Haꞌe gui ma sacerdote onhemonde ꞌrã ao puku ajukue iporãve vaꞌe guigua py, haꞌe kaxõ ajukue iporãve vaꞌe guigua py opire reia áry. Haꞌe rami vy altar áry tata omeꞌẽ mbyre oapypa ma rire tanhimbu oguerova ꞌrã haꞌe gui, altar yvýry ju ranhe ꞌrã omoĩ.l+S — Ejapo uka na Arão haꞌe taꞌy kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ꞌrã mbaꞌemo pemeꞌẽ peapy vy. Oapy vy omeꞌẽ mbyre ma altar áry ꞌrã opyta pytũ mbukukue koꞌẽ peve, tata altar áry hendy riae reve._*9 Mbaꞌemo oapya vy omeꞌẽmby regua lei oĩa Senhor aipoeꞌive Moisés pe: )Haꞌe ramo ojejavyague sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã Senhor renonde. Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã ojejavya py opaga aguã rami oikoague. g(IOmboekovia aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma Senhor pe ogueru ꞌrã guymba kuery gui vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, mbovy repy reikuaa rami omboekovia aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã. Sacerdote pe ae ꞌrã ogueru.2'_eꞌỹ vy haꞌe nunga haꞌe javi re oura riveague. Omboekoviapa ju ꞌrã haꞌekueꞌi rami. Haꞌe vaꞌe áry omoĩveꞌi ju ꞌrã, peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Ija kuery pe ae ꞌrã omeꞌẽ, ojejavyague re omboekovia aguã regua omeꞌẽa árave.F&Haꞌe rami ojejavyague oikuaa pavẽ ramo omeꞌẽ jevy nho ꞌrã imondaague rekovia, eꞌỹ vy okoreague rekovia, hexeve omoĩ porã vaꞌekue, mbaꞌemo omokanhy mbyre ojou vaꞌekue,%%omokanhy mbyre ojou teĩ haꞌe nunga pe “Ndajoui” heꞌi ꞌrã oura rive vy, eꞌỹ vy amboae ramigua py avakue ojejavy jepiaty rami.$— Xapyꞌa rei amongue ojejavy ꞌrã, ojapo vai ꞌrã Senhor rovai. Xapyꞌa rei oirũ pe nomeꞌẽ jevyxei ꞌrã mbaꞌemo oĩa py omoĩ porã uka vaꞌekue, eꞌỹ vy mbaꞌemo repyrã omeꞌẽ vaꞌekue, mbaꞌemo re imondaague mbaꞌe, oirũ okoreague,#  Amongue oikuaa teĩ ojejavy nho vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua Senhor ijayvuve Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: o"YHaꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby, Senhor pe opaga aguã rami oiko rire. '!IHaꞌe rami vy guymba kuery gui ogueraa ꞌrã sacerdote pe peteĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Hepy reikuaa rami omeꞌẽ ꞌrã ojejavyague omboekovia aguã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã potae vy eꞌỹ ojejavyague. Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã. # Potae vy eꞌỹ ojejavyague re mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua — Xapyꞌa rei amongue ojejavy ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue rupi eꞌỹ. Potae vy eꞌỹ ojapo teĩ oiko ꞌrã opaga aguã rami, haꞌe vy hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã.mUHaꞌe rami py oguerupa ju ꞌrã Senhor pe ndoguerupai vaꞌekue. Hiꞌáry omoĩ retave ju ꞌrã, peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Sacerdote pe ae ꞌrã omeꞌẽ. Haꞌe ramo sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague, mbaꞌemo omboekovia aguã regua vexaꞌi omeꞌẽ vaꞌekue py ae. Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã. <`~~ }I|{{zycxwvvuttPsurr q:pUoon\mmlkjihg,fedd cRb3a```_]^^]\\[[`ZYYXWWQVkUTSSRQQPlOgON`MM6LxLKJJ2IHHGFEEJD2C BGA@??=<gwHaꞌe gui hete guigua opyta eꞌỹ vaꞌe oguapyague py ri oguapy vaꞌe tema ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Haꞌe vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve. fHupa re ovy vaꞌe rei tema ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Haꞌe vy kaꞌaru peve haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko.2e_Tupa haꞌe onhenoa py rei tema haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta, ndopytaia káuxa. Haꞌe mbaꞌemo áry haꞌe oĩague py rei haꞌeveꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã opyta.LdPo rami ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe oikoa oikuaa aguã regua, hete guigua ndopytaia káuxa. Xapyꞌa rei hete gui ndopytai, eꞌỹ vy opytuꞌu-tuꞌu teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko.c/— Pendeayvu Israel kuery pe, haꞌe vy aipopeje: Ava ma guive rã hete guigua ndopytai ramo haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko ndopytaia káuxa.vb i Ava haꞌe kunha re haꞌeveꞌỹa oĩ vaꞌe re ijayvua Senhor aipoeꞌive Moisés haꞌe Arão pe: uae9penhomboꞌe aguã haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe oikoa re. Haꞌe vaꞌe ma lei lepra regua. C`8irurupa vaꞌe re, ipeu haꞌe iperea overa rei vaꞌe re,:_q7ao re huꞌũ rei vaꞌe oĩ vaꞌe, haꞌe oo re,c^A6— Haꞌe vaꞌe lei ma opa marãgua lepra haꞌe mbaꞌeaxy tinha oguereko vaꞌe regua,I] 5Guyra oikove vaꞌe ma tetã gui opoi ꞌrã mombyry tekoa eꞌỹa áry rupi oveve ovy aguã. Haꞌe rami vy oo haꞌeve eꞌỹague oikyꞌaꞌo uka ma ramo haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã opyta. &\G4Haꞌe rami py oo oikyꞌaꞌo ꞌrã guyra ruguykue, yy oxyry vaꞌe, guyra oikove vaꞌe, yvyra yary, hissopo rogue haꞌe havijukue pytã vaꞌe py guive.R[3Ojopy ꞌrã yvyra yary, hissopo rogue, havijukue pytã vaꞌe haꞌe guyra oikove vaꞌe. Haꞌe vy guyra ojuka vaꞌekue ruguy py omoakỹ ꞌrã yy oxyry vaꞌe reve. Sete-kue ꞌrã omboayvi oo re.[Z12Peteĩ guyra ojuka ꞌrã hyru nhaeꞌũ guigua py yy xyry omboyru vaꞌekue áry.Y{1Haꞌe gui oo oikyꞌaꞌo aguã ma ojopy ꞌrã mokoĩ guyra, yvyra yary, havijukue pytã vaꞌe haꞌe hissopo rogue.kXQ0— Haꞌe rami avi oo omboja pyaupa rire haꞌe py sacerdote oike jevy vy oexa pota rã oo re huꞌũ rei vaꞌe ndatuvixave ovyi ri ramo ixupe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã, huꞌũ rei vaꞌe okanhy ma rire.?W{/Opy oke eꞌỹ vy okaru vaꞌekue ma ojoi ꞌrã oao. eVE.Oo omboty aguã jave py amongue oike vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã oiko kaꞌaru peve.XU+-Haꞌe rami rã oitypa ꞌrã oo, ita haꞌe yvyra omboipa ꞌrã, oo mbotya omboja vaꞌekue voi. Haꞌe nunga ogueraapaa ꞌrã tetã gui mombyry, peteĩ henda mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe omomboaty py.6Tg,sacerdote oike ju ꞌrã oexa pota. Xapyꞌa rei oo re huꞌũ rei vaꞌe tuvixa-vixave ri vy ma huꞌũ rei ovy vaꞌe ae ꞌrã oĩ. Haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã opyta.S{+— Xapyꞌa rei ita omboia vy oo mbotya onhopĩmba rire omboja jevy teĩ oo re huꞌũ rei vaꞌe ojekuaa jevy ri ramoR *Haꞌe vaꞌe rire ma ita mboae ojopy vy omoĩa ꞌrã omboi ypyague py. Omoapomo pyau vaꞌekue ojopy vy omboja ꞌrã oo re. UQ%)Haꞌe gui onhopĩ ukapa ꞌrã opy rupi mbotya ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi. Onhopĩ vaꞌekue kuꞌikue ma omombo ꞌrã tetã gui mombyryꞌi peteĩ henda mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe omomboaty py.1P](oo mbotya gui omboi uka ꞌrã ita huꞌũ rei vaꞌe oĩa, haꞌe vy omombo uka ꞌrã tetã gui mombyryꞌi peteĩ henda mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe omomboaty py.O{'Sete araa py sacerdote ou ju ꞌrã oexa pota vy. Xapyꞌa rei oo mbotya re ipyve ri huꞌũ rei vaꞌe ojekuaa ramo maDN&opy gui sacerdote oẽ vy omboty uka ꞌrã sete ára peve.M7%Oexa pota ꞌrã huꞌũ rei vaꞌe. Xapyꞌa rei oo mbotya re iovea hovy rei vaꞌe eꞌỹ vy pytã reia ri ojekuaa oo mbotya guýryve oike ramo maeLE$Haꞌe ramo sacerdote oguenoẽ ukapa ꞌrã opy gui, huꞌũ rei vaꞌe oexa pota eꞌỹ mbove, oo py ikuai vaꞌe haꞌe javi omongyꞌapa eꞌỹ aguã. Haꞌe rire mae ma sacerdote oo ꞌrã oo re oikuaa pota aguã.pK[#Haꞌe ramo hoo vaꞌe sacerdote pe omombeꞌu vy “Mbaꞌemo vaikue ko xero re oĩ”, heꞌi ꞌrã.J "— Canaã yvy pendekoarã pendevy ameꞌẽ vaꞌekue py pevaẽ ma rire amongue oo re xee amoĩ ꞌrã huꞌũmba rei vaꞌe.jIO! Lepra oo re ojekuaa vaꞌe regua lei oĩa Senhor aipoeꞌive ju Moisés haꞌe Arão pe: H Haꞌe vaꞌe lei ma lepra oguereko vaꞌe gui ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe rekorã, iporiaukueꞌi vy omeꞌẽ aguã ndojoui ramo. }GuHaꞌe vaꞌe regua peteĩ ma jejavya regua omeꞌẽ ꞌrã, haꞌe rã amboae ma mbaꞌemo aju guigua oapy vy omeꞌẽmby reve guarã. Haꞌe rami py Senhor renonde sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe haꞌeve eꞌỹague.XF+Omeꞌẽ ꞌrã peteĩ jeruxi eꞌỹ vy peteĩ apykaxu haꞌe ojouaꞌi rami.*EOHaꞌe gui sacerdote po py azeite rembyre oĩ vaꞌe ma onhoẽ ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe apyte re, Senhor renonde haꞌeve eꞌỹague ojaoꞌi uka aguã.gDIHaꞌe vy azeite opo py oĩ vaꞌe regua ombovy ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe nambi apy, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re meme, mbaꞌemo omboekovia aguã regua ojuka pyre ruguy oikyty vaꞌekue áry.C Haꞌe vy opo ijaxua regua re azeite oĩ vaꞌe py okuã oiporu kuaa regua omoakỹ vy omboayvi ꞌrã sete-kue Senhor renonde.8BmAzeite onhoẽ ꞌrã opo ijaxua regua mbyte re.A1Haꞌe gui ma sacerdote ojuka ꞌrã vexaꞌi mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby. Haꞌe vy mbaꞌemo omboekovia aguã vexaꞌi ojuka vaꞌekue ruguy ojopy vy ombovy ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re meme.#@ASacerdote ma vexaꞌi mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby haꞌe azeite ryru ojopy vy oupi ꞌrã Senhor renonde ombovava reve omeꞌẽ mbyrã.*?OHaꞌe gui irundy meme ára ma ojekyꞌaꞌo ukaa py sacerdote pe ogueru ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi, oguy nhemboaty oĩaty vaꞌe rokẽ py, Senhor renonde.>>whaꞌe gui mokoĩ jeruxi eꞌỹ vy mokoĩ apykaxu ojouaꞌi rami. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe rã amboae ma oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã.a==Xapyꞌa rei iporiaukueꞌi vy haꞌe nunga haꞌe javi ndojoui ri vy ogueru ꞌrã peteĩ vexaꞌi mbaꞌemo omboekovia vy omeꞌẽ aguã oupi vy ombovava reve, haꞌeve eꞌỹague ojaoꞌi uka aguã. Ogueru avi ꞌrã peteĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omona mbyre mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ aguã, haꞌe peteĩ ryru azeite,?<yHaꞌe nunga omeꞌẽ ꞌrã altar áry mbaꞌemo aju guigua reve. Haꞌe rami py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ava haꞌeve eꞌỹague. Haꞌe ramo haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko.;;q— Haꞌe gui ma jejavya regua sacerdote omeꞌẽ vy ojaoꞌi uka ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe haꞌeve eꞌỹague. Haꞌe vaꞌe rire ma ojuka ꞌrã oapy vy omeꞌẽmby.I: Haꞌe rã azeite rembyrekue opo py oĩ vaꞌe ma sacerdote onhoẽ ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe apyte re. Haꞌe rami vy Senhor renonde sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã haꞌeve eꞌỹague. 9yAzeite rembyrekue opo py oĩ teri vaꞌe regua ma sacerdote ombovy ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re meme, mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ mbyrã ojuka uka vaꞌekue ruguy áry.8%Opo ijaxua re azeite oĩ vaꞌe py omoakỹ ꞌrã okuã oiporu kuaa regua. Haꞌe vy okuã py ju omboayvipa ꞌrã sete-kue Senhor renonde.N7Azeite ju ojopy vy hyru gui onhoẽ ꞌrã opo ijaxua regua mbyte py.16]Omboekovia aguã omeꞌẽmby ruguykue regua sacerdote ojopy vy ombovy ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re meme.5- Haꞌe gui vexaꞌi mboae ju ꞌrã ojuka. Jejavya regua haꞌe oapy vy omeꞌẽmby ojukaaty py ae ojuka, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Mbaꞌeta mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby haꞌe jejavya regua ma sacerdote pe meme opyta, ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.H4  Peteĩ vexaꞌi vaꞌe regua ogueru vy ojuka ꞌrã mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã, azeite ryru reve. Haꞌe nunga oupi reve ombovava ꞌrã Senhor renonde omeꞌẽ vy.V3' Haꞌe gui sacerdote jokyꞌaꞌo ukaa rupi oiko vaꞌe ma Senhor renonde oexa uka ꞌrã ava ojekyꞌaꞌo uka aguã ou vaꞌe mbaꞌemo ogueru vaꞌekue haꞌe javi reve, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py.<2s — Oito araa py ma ogueru ꞌrã mokoĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, peteĩ vexaꞌi kunha ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe peteĩ maꞌetỹꞌi vaꞌe, haꞌe mboapy ryru trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyrã, azeite reve omonamba pyre, haꞌe gui peteĩ ryru azeite ju.l1S Sete araa py ma oꞌa onhopĩmba ꞌrã oakã gui, guendyva, haꞌe guexa pykã rague guive. Opire rague haꞌe javi ꞌrã onhopĩmba. Haꞌe vy oao ojoi ꞌrã, ojau ꞌrã guive. Haꞌe vy ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. 0Haꞌe gui ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe ojoi ꞌrã oao, onhopĩmba ꞌrã opire rague haꞌe javi, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Haꞌe vy ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. Haꞌe vaꞌe rire oo ju ꞌrã tekoa py, teĩ ngoo py tema ndoikei ranhe ꞌrã sete ára peve._/9Lepra gui ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe áry rupi ma omboayvi ꞌrã sete-kue. Haꞌe vy ixupe “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã, haꞌe gui guyra oikove vaꞌe opoi ju ꞌrã tekoa eꞌỹa áry rupi oveve ovy aguã.U.%— Haꞌe gui mokoĩa guyra ju ogueru ꞌrã oikove reve, haꞌe gui yvyra yary, havijukue pytã vaꞌe, haꞌe hissopo rogue. Haꞌe vy omoakỹmba ꞌrã guyra yy xyry áry ojuka vaꞌekue ruguykue py.m-UPeteĩ guyra ma sacerdote ojuka uka ꞌrã hyru nhaeꞌũ guigua py yy xyry omboyru vaꞌekue áry. 4,csacerdote oikyꞌaꞌo aguã ogueru ruka ꞌrã mokoĩ guyra oikove reve haꞌe haꞌeve vaꞌe, haꞌe gui peteĩ yvyra yary, havijukue pytã vaꞌe haꞌe hissopo rogue.+}Haꞌe ramo tekoa gui mombyryꞌi oipeꞌa vy oexa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei lepra oguereko vaꞌekue gui okuera ma ramo* — Povaꞌe ojapo ukapy ma lepra gui okuera vaꞌekue ojekyꞌaꞌoa ára guarã. Haꞌe rami rã peraa ꞌrã sacerdote-a py.W) + Lepra gui okuera vaꞌekue regua lei oĩa Senhor aipoeꞌi Moisés pe: F( ;Haꞌe vaꞌe lei ma vexaꞌi rague guigua re hove rei vaꞌe ojekuaa vaꞌe regua, eꞌỹ vy ajukue iporãve vaꞌe guigua re, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupi ojekuaa, eꞌỹ vy ipire gui ojapo pyre re ojekuaa rire, haꞌe nunga pe “Haꞌeve vaꞌe” eꞌỹ vy “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi kuaa aguã. ' :Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei ao re hove rei vaꞌe oĩa vaꞌe, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupi teĩ, eꞌỹ vy mbaꞌemo pire guigua teĩ ojoia rã hove rei vaꞌe ndojekuaavei ri ramo teĩgue ju ꞌrã ojoia. Haꞌe vy ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko.K& 9Ajukue re hove rei ovy vaꞌe ojekuaa teri ramo, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupi teĩ, mbaꞌemo pire gui ojapo pyre re teĩ lepra ipy-ipyve vaꞌerã ae. Oapypaa ꞌrã tata py lepra ovyague.R% 8— Haꞌe rami avi sacerdote oikuaa pota vy xapyꞌa rei oexa ꞌrã ojoia rire ojeꞌo ramo omondoro ꞌrã ajukue gui, eꞌỹ vy ipirekue guigua gui, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupi ojekuaa teĩ."$? 7Haꞌe gui ajukue hove rei vaꞌe ojekuaa ague ojoia rire sacerdote oexa pota rã haꞌekueꞌi ae opyta ramo, ndaꞌipyve ovyi teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko. Oapypaa ꞌrã tata py. Haꞌe nunga ma lepra okaru vaꞌe, hiꞌáry rupi eꞌỹ vy iguy rupi ojekuaa teĩ. r#_ 6sacerdote ojoi uka ꞌrã hove vaꞌe oĩague, haꞌe sete ára peve ju omoĩ porã ꞌrã haꞌe aeꞌi.?"y 5— Haꞌe rami avi xapyꞌa rei sacerdote oexa pota rã hove rei vaꞌe ndaꞌipyve ovyi ri ijao re, neĩ ipuku-a rupi neĩ ipya rupi, neĩ mbaꞌemo pire gui ojapo pyre re voi ramo$!C 4Haꞌe ramo oapypaa ꞌrã ajukue, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupigua re lepra ojekuaa teĩ, vexaꞌi rague guigua eꞌỹ vy ajukue iporãve vaꞌe guigua teĩ, mbaꞌemo pire gui ojapo pyre re teĩ lepra ojoua rã lepra ae ovy vaꞌe ae. Haꞌe nunga haꞌe javi oapypaa ꞌrã.  # 3Haꞌe gui sete araa py ma oexa pota jevy ꞌrã. Xapyꞌa rei ijao re ipyve ovy ri ramo, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupi teĩ, ipire re eꞌỹ vy mbaꞌemo hembiapo re mbaꞌe, haꞌe ramo lepra ovy vaꞌe ae ꞌrã oĩ. Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae.W) 2Sacerdote oexa pota vy hove rei vaꞌe oĩa omoĩ porã ꞌrã sete ára peve.  1Haꞌe nunga re hove vaꞌe hovy, eꞌỹ vy pytã vaꞌe ri oĩ ramo, ao re mbaꞌe, eꞌỹ vy mbaꞌemo pire re, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupigua re, haꞌe pire gui mbaꞌemo ojapo pyre re teĩ hove rei vaꞌe ojekuaa rã oexa uka ꞌrã sacerdote pe.O 0Ipuku-a rupigua mbaꞌe, eꞌỹ vy ipya rupigua re ojekuaa ꞌrã ajukue iporãve vaꞌe guigua eꞌỹ vy vexaꞌi rague guigua re, mbaꞌemo pire re, eꞌỹ vy pire guigua ojapo pyre re mbaꞌe. /— Xapyꞌa rei amongue ao re ojekuaa ꞌrã hove rei vaꞌe, ao vexaꞌi rague guigua, eꞌỹ vy ajukue iporãve vaꞌe guigua re."? .Hexe ai oĩa ja haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã. Haꞌeveꞌỹ vaꞌe vy haꞌe aeꞌi ꞌrã oiko. Heta vaꞌe kuery gui mombyry ꞌrã onhemboekoa. P -— Haꞌe gui lepra revegua ma oao xorokue py onhemonde ꞌrã, oꞌa voi nomoatyrõi ꞌrã. Ojejuru moꞌã reve ojapukai vy “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe, haꞌeveꞌỹ vaꞌe aiko!” heꞌi ꞌrã.1 ,haꞌe ramo ma lepra revegua ae, haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko. Ixupe sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, inhakã re ijai oĩ ramo. )M +Haꞌe gui sacerdote oikuaa pota vy oexa rã irurua ijapyte re eꞌỹ vy hova katy hiꞌa kuipaague py xiĩ rei pytã reve ri ramo lepra ipire re ojekuaa rami,P *Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ijapyte rupi eꞌỹ vy hova katy hiꞌa kuipaague py ojekuaa ri ai xiĩ rei vaꞌe pytã reve vy ma lepra ojekuaa, ijapyte rupi eꞌỹ vy hova katy hiꞌa kuipaague py.cA )Xapyꞌa rei hova katy gui ri hiꞌa kui vy hova katy ipire rei teĩ haꞌeve vaꞌe oiko.\3 (— Xapyꞌa rei ava akã gui hiꞌa okuipa vy ipire rei teĩ haꞌeve vaꞌe oiko.:o 'sacerdote oexa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei ipire rupi ipereague xiĩmba rei vaꞌeri ndovera reivei vaꞌe ramo ma iove xiĩ ojekuaa ipire rupi. Haꞌe vaꞌe ma haꞌeve vaꞌe. X+ &— Haꞌe gui ava eꞌỹ vy kunha ipire rupi iperea overa rei vaꞌe oĩ ramoK %Haꞌe rami avi haꞌe oexa rã ai tinha vaꞌe opyta, haꞌe hagueꞌi huũ vaꞌe ipukuve ri ramo ai tinha okuera ma. Haꞌeve vaꞌe ramo ixupe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. 5 $sacerdote oexa pota ju ꞌrã. Ipire rupi tinha ipyve pyve ri ramo sacerdote hagueꞌi ijupa vaꞌe oeka eꞌỹ teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae oiko.cA #Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ojekyꞌaꞌo uka rire ipire rupi ai tinha ipyve pyve ri ramo} "Sete araa py ma sacerdote oexa pota jevy ꞌrã ai tinha revegua. Xapyꞌa rei ipire rupi ndaꞌipyve ovyi, haꞌe ipire guýry eꞌỹ ri ijai ramo ixupe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Oao ojoi ma vy haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. !ava onhopĩa ꞌrã. Haꞌe rã ai tinha oĩa rupi ma nonhopĩai. Haꞌe gui sacerdote omboty ju ꞌrã sete ára peve ai tinha revegua.8 k Sete araa py ma sacerdote oexa pota ju ꞌrã ai. Xapyꞌa rei tinha ndaꞌipyve ovyi, hagueꞌi iju vaꞌe noĩ, haꞌe tinha ai oexa rã ipire guýry eꞌỹ ri ijai ramo maO  Haꞌe rami teĩ ai tinha sacerdote oikuaa pota vy oexa rã ijai ipire guýry vaipa eꞌỹ, haꞌe hague huũ vaꞌe noĩ ri ramo sacerdote sete ára peve ꞌrã omboty tinha revegua haꞌe aeꞌi.  sacerdote oexa pota ꞌrã ai. Xapyꞌa rei ipire guýry ri ijai oike, haꞌe hagueꞌi ijupa rei vaꞌe ojekuaa ramo ma sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Haꞌe nunga lepra ma tinha ꞌepy vaꞌe, inhakã re eꞌỹ vy hembeta re ojekuaa.Y - — Xapyꞌa rei ava eꞌỹ vy kunha inhakã re eꞌỹ vy hembeta re ijai ramok Q Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ipere overa reia oĩague py opyta, ndaꞌipyve ovyi, haꞌe ndovera reivei ramo okaiague pere ae ꞌrã ojekuaa. Haꞌe ramo sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã, okaiague pere rive ramo. 7i Haꞌe gui sete araa py ma sacerdote oexa pota jevy ꞌrã. Xapyꞌa rei ijai ipire rupi ipyve ri ovy ramo sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, lepra ae ramo.B Haꞌe rami teĩ sacerdote oexa pota rã ipere overa reia rague naxiĩ ri, neĩ ipire guýry voi ndoikei, haꞌe ndoveravei ri ramo sacerdote omboty ꞌrã sete ára peve haꞌe aeꞌi.b? sacerdote oexa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei ipere overa reia rague xiĩmba, haꞌe ipire guýryve ri oĩ ramo lepra ae okaiague mbyte gui ojekuaa. Ixupe sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, lepra ae ramo.) — Xapyꞌa rei ipire re tata okaia py hoꞌokue perea overa rei ri, xapyꞌa rei xiĩmba haꞌe pytã rei reve, eꞌỹ vy xiĩmba rive ramo-U Haꞌe rami avi iovea overa reia ndaꞌipyve ovyi ri ramo ma ipeupa reia rendakue ae ꞌrã ipere. Haꞌe ramo ixupe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. y Xapyꞌa rei ipire rupi ipy-ipyve ri ramo ma ixupe sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, lepra ae ramo./Y Haꞌe rami teĩ sacerdote oexa pota rã ipire ragueꞌi naxiĩvei, ipire guýry eꞌỹ, haꞌe ndoveravei ramo sacerdote sete ára peve ꞌrã omboty haꞌe aeꞌi.lS Haꞌe ramo sacerdote oikuaa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei ipire guýry ete oike, haꞌe ipire ragueꞌi xiĩmba ri ramo sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma lepra ae, ipeupa reiague gui ju ojekuaa./ haꞌe ipeupa reia ꞌrãgue py irurupa rei vy iovea xiĩmba rei, eꞌỹ vy overa reia rupi pytãmba rei avi ramo ojexa uka ꞌrã sacerdote pe.Z/ — Haꞌe gui xapyꞌa rei hoꞌokue haꞌe ipire py ipeupa reiague onhembotypa,I~  Haꞌe ramo oexa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei lepra ojekuaa vaꞌekue xiĩmba jevy ramo ijai vaikueague pe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo haꞌeve vaꞌe ꞌrã oiko. a}= Xapyꞌa rei hoꞌokue ojekuaa rei vaꞌekue xiĩmba jevy ramo ou ꞌrã sacerdote-a py.,|S Hoꞌokue ojekuaa reia py sacerdote oexa vy “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Hoꞌokue ojekuaa vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe nunga ma lepra ae.b{? Haꞌe rami teĩ hoꞌokue ojekuaa jevya ára py ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ju ꞌrã oiko.Ez oikuaa pota porã ꞌrã. Xapyꞌa rei lepra hoꞌo haꞌe javi rupi ojaoꞌipa ramo iove vaꞌe pe “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Lepra oĩague xiĩmba ramo haꞌeve vaꞌe ju oiko. y Xapyꞌa rei lepra ipy-ipyve ri hete pire haꞌe javi rupi, haꞌe sacerdote oexa rã inhakã guive ipy peve ojaoꞌipa ri ijai ramo!x= ipire re lepra ae oĩ. Haꞌe nunga rupi sacerdote ixupe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Nombotyi ꞌrã, haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae oiko ramo.w Sacerdote oikuaa pota rã ipire rurua rupi xiĩ rei vaꞌe ojekuaa, ipire rague xiĩmba haꞌe hoꞌokue ojekuaa rei ri ramoWv) — Xapyꞌa rei amongue re lepra ojekuaa ri ramo peraa ꞌrã sacerdote-a py.u3 Haꞌe vaꞌe oikuaa pota rã ipire rupi ijai tykue reia ipyve raꞌe ri ramo ixupe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, lepra ete oĩ ramo. *tO Haꞌe rami teĩ ojekyꞌaꞌo uka aguã sacerdote pe ojexa uka ma rire ipire rupi ijai tykue reia ipyve ju ovy ri ramo teĩgue ju ꞌrã ojexa uka sacerdote pe.s1 Haꞌe gui sete araa py sacerdote oexa pota jevy ꞌrã. Xapyꞌa rei lepra ndovera reivei, haꞌe ndaꞌipyve ovyi ramo ma ixupe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe regua ai ma tykue rei vaꞌekue ae. Ava oao ojoi vy haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko.5re Sete araa py ma sacerdote oexa pota ju ꞌrã. Oexa rã ijai vaikue opyta, haꞌe ipire áry rupi ndaꞌipy-ipyve ovyi ri ramo sete ára peve ae ju ꞌrã sacerdote omboty.Dq Xapyꞌa rei iovea overa rei vaꞌe haꞌe xiĩ rei vaꞌeri hoꞌo peve ijai ndoikei, haꞌe ipire rague voi naxiĩ ramo sacerdote omboty ꞌrã ijai vaꞌe haꞌe aeꞌi sete ára peve.p+ Haꞌe ramo sacerdote oexa pota ꞌrã ijaia ipire re oĩ vaꞌe. Xapyꞌa rei ijaia rupi ipire rague xiĩ rei, haꞌe ijaia hoꞌo peve oike ma ramo ma oikuaa ꞌrã lepra guigua ete ai vaikue. Sacerdote oexa potapa ma vy ixupe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã.goI — Xapyꞌa rei amongue pire re oĩ ꞌrã irurupaa eꞌỹ vy ipeupa rei, eꞌỹ vy iovea overa rei vaꞌe. Haꞌe nunga lepra rivyvyi ramo peraa ꞌrã sacerdote Arão-a py, eꞌỹ vy taꞌy sacerdote oiko vaꞌea py.On  Lepra regua lei oĩa Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: omY Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei vexaꞌi raꞌy omeꞌẽ vaꞌerã ndojoui ri vy ogueraa ꞌrã mokoĩ jeruxi eꞌỹ vy mokoĩ apykaxuꞌi. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma oapy vy omeꞌẽ ꞌrã, haꞌe rã amboae ma jejavya regua. Haꞌe vaꞌe py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã kunha vaꞌe haꞌeve eꞌỹague, haꞌe ramo haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. }lu Haꞌe ramo sacerdote ojuka ꞌrã Senhor renonde kunha vaꞌe haꞌeve eꞌỹague ojaoꞌi uka vy. Haꞌe ramo ojekyꞌaꞌopa ju ꞌrã nguguy gui. Haꞌe rami aguã ma omembyꞌi eꞌỹ vy opiꞌaꞌi oikuavãꞌi vaꞌe rekorã oeja pyre.Zk/ — Haꞌe gui imembyꞌi eꞌỹ vy ipiꞌaꞌi oikoague gui ojekyꞌaꞌopa aguã ára ojeupity ma ramo sacerdote pe ogueraa ꞌrã peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹꞌi vaꞌe oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe gui peteĩ apykaxu eꞌỹ vy peteĩ jeruxiꞌi jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py.Zj/ Haꞌe rã kunhaꞌi ri oikuavãꞌi vy ma mokoĩ semana ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe oĩ, gueko re oiko vaꞌe rami avi. Haꞌe vaꞌe rire sessenta e seis ára re oĩ ꞌrã nguguy gui ojekyꞌaꞌopa peve. i Haꞌe gui kunha vaꞌe ma trinta e três ára peve ꞌrã oĩve nguguy gui ojekyꞌaꞌo aguã. Ojekyꞌaꞌopaa ára ojeupity eꞌỹa ja teĩve ma voi ndopokoi ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re, neĩ ndoikei ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.6hi Oito araa py ma avaꞌi pire omboi uka ꞌrã.Ng — Ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe: Xapyꞌa rei peteĩ kunha kyrĩ vaꞌe oguereko vy avaꞌi ri oikuavãꞌi ma vy sete ára re ꞌrã oĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe, gueko re oiko vaꞌe rami ae avi.lf U Kunhague oikuavãꞌi rire ojekyꞌaꞌo jevy aguã regua Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: (eK /peikuaa aguã haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe reve joo rami eꞌỹa, haꞌe mymba peꞌu aguã haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe voi. d .— Haꞌe vaꞌe lei ma mymba kuery, guyra oveve vaꞌe, yy rupi omyĩ vaꞌe, haꞌe temimoingo yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi regua,4cc -Xee Senhor ae Egito yvy gui penenoẽmba vaꞌekue, Penderuete aiko aguã. Haꞌe nunga rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã peiko, mbaꞌeta xee ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. ab= ,Xee ma Senhor Penderuete. Haꞌe nunga rupi peẽ voi pejekyꞌaꞌo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peiko aguã, mbaꞌeta xee ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Penhemongyꞌa eme temimoingo kuery yvy rupi onhembotyryry vaꞌe gui.Ma +Haꞌeveꞌỹ vaꞌe penhemoingo eme haꞌe vaꞌe regua temimoingo yvy rupi omyĩ okuapy vaꞌe peꞌua py, penhemongyꞌa eme haꞌe vaꞌe regua gui, haꞌeveꞌỹ vaꞌe peiko eꞌỹ aguã.K` *Opa marãgua temimoingo yvy rupi omyĩ okuapy vaꞌe guye re oguata vaꞌe, opy irundy re oguata vaꞌe, eꞌỹ vy ipy reta vaꞌe ma ndaꞌevei ꞌrã peꞌu aguã, haꞌeveꞌỹ vaꞌe ramo._) )— Opa marãgua temimoingo yvy rupi omyĩ okuapy vaꞌe ma peꞌu aguã haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme. Haꞌe nunga ma peꞌu vaꞌerã eꞌỹ.W^) (Heꞌõgue regua hoꞌu vaꞌekue ma ojoi ꞌrã oao, haꞌe kaꞌaru peve ꞌrã oiko haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Heꞌõgue reraare voi ojoi ꞌrã oao, haꞌe oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. ]1 '— Xapyꞌa rei mymba peꞌu aguã haꞌeve vaꞌe omano ramo heꞌõgue re amongue opoko ri vy opyta ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve.#\A &Haꞌe rã xapyꞌa rei amongue haꞌyĩgue yy py omoakỹ vaꞌekue áry mbaꞌemo reꞌõgue hoꞌa ramo ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta pendevy. [ %Xapyꞌa rei mbaꞌemo raꞌyĩgue onhotỹ mbyrã vaꞌe áry ri heꞌõgue hoꞌa ramo ma opyta ꞌrã haꞌeve vaꞌe.@Z{ $Haꞌe rã yvu, eꞌỹ vy yy omboty pyre py ri hoꞌa ramo ma haꞌeve vaꞌe ꞌrã opyta. Haꞌe rã yy py omano vaꞌekue re opoko vaꞌekue ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta.Y  #Haꞌe mbaꞌemo áry rei heꞌõgue hoꞌa ramo opyta ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe: tatakua, eꞌỹ vy tata rupa yapo guigua áry hoꞌa ramo pembovopa ꞌrã, haꞌeveꞌỹ vaꞌe ma opyta ramo, haꞌe nunga rupi haꞌeveꞌỹ vaꞌea peikuaa aguã.;Xq "Haꞌe vaꞌe py tembiꞌu yy reve ojy vaꞌekue ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã opyta. Hykue vaꞌe jayꞌu vaꞌerã omboyru pyre ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme avi ꞌrã.5We !Haꞌe gui mbaꞌemo ryru nhaeꞌũ guigua py ri haꞌe nunga hoꞌa ramo ma haꞌe py omboyru pyre haꞌe javi haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta. Hyru voi pembovo ꞌrã.RV Haꞌe mbaꞌemo áry haꞌe nunga reꞌõgue hoꞌa ramo voi haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã, mbaꞌemo ryru yvyra guigua mbaꞌe, ao, ipire, voxa, eꞌỹ vy tembiporu mbaꞌemo jajapoa vaꞌe rei, haꞌe nunga nhamoĩ ꞌrã yy py, kaꞌaru peve ꞌrã opyta haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ramo ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã opyta.HU  Haꞌe gui temimoingo ikuai vaꞌe haꞌe javi gui ma haꞌe nunga pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã. Heꞌõgue re opoko vaꞌekue ma oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve.cTA haꞌe geco, jakare yvy re ikuai vaꞌe, tejuro, teju yeꞌẽ yvýrygua haꞌe camaleão.2S_ — Haꞌe gui yvy jave re temimoingo ikuai vaꞌe-vaꞌe regua ma povaꞌe nunga haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã: doninha, anguja, teju haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã,$RC Heꞌõgue reraare voi ojoi ꞌrã oao, haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã kaꞌaru peve. Haꞌe nunga haꞌe javi ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe pendevy. =Qu Mymba ipy irundy vaꞌeri opy mbyte re oguata vaꞌe ma pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme. Heꞌõgue re opoko vaꞌe ma guive rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve.^P7 Mymba ipyapẽ jaꞌo vaꞌeri mbyte rupi eꞌỹ ojaꞌo vaꞌe, haꞌe oixuꞌu jevy vaꞌeꞌỹ ma pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme. Haꞌe nunga re opoko vaꞌe rei ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã oiko.qO] Heꞌõgue reraare ma ojoi ꞌrã oao, haꞌe rami teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve.N3 — Povaꞌe nunga reꞌõgue ma penemongyꞌaarã ramo amongue vaꞌe rei hexe opoko vaꞌekue ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve. .~i}}|{Mzyx}wwfvvoutsrr8ponmm lhk@jihh^gffJdccKba``g__^4]F\}[ZZ@YDX~WVUTTSSkRR$QoQPP^OOJNNNYMMMLMKKJIIAHzGGFEbDDC4BB0AA@@ ?>==<1"00/..A--,n++R*)) (W'z&W%%Q$$A#""@!i! l6_K u*$ /   V ( kyRS/!haꞌeꞌỹ vy onhembotyryry vaꞌe re opoko vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko vaꞌekue, eꞌỹ vy ava ndojekyꞌaꞌo ukai teri vaꞌe re, mbaꞌemo re rei tema ovy vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko.D.Arão ramymino kuery regua teĩ lepra oguereko, eꞌỹ vy hete guigua opyta eꞌỹ vaꞌe ndoꞌui ꞌrã tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ojekyꞌaꞌopa eꞌỹa ja. Haꞌe rami ae avi mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe re opoko vaꞌe avi, tetekue re ovy vaꞌekue, eꞌỹ vy ijay opyta eꞌỹ xapyꞌa vaꞌe,-5— Aipoꞌre avi haꞌe kuery pe: Peẽ kuery haꞌe peneramymino kuery ikuai vaꞌe regua teĩ hexe haꞌeveꞌỹa oĩ teri reve mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe xee Senhor pe Israel kuery omeꞌẽ vaꞌekue re onhemboja ramo oipeꞌaa ꞌrã xerenonde gui. Xee ma Senhor.V,'— Aipoꞌre Arão haꞌe taꞌy kuery pe mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Israel kuery xevy omeꞌẽ vaꞌekue re topena rive eme, xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nombovare eꞌỹi aguã. Xee ma Senhor. V+ ) Tembiꞌu haꞌeve vaꞌe regua lei oĩa Senhor aipoeꞌi Moisés pe: \*3Haꞌe rami Moisés ijayvu Arão, taꞌy kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi pe. );Haꞌe rami teĩ hexe ivaikue reia oĩ ramo ndoikei ꞌrã ajukue okẽ regua katyꞌi peve, neĩ novaẽi ꞌrã altar oĩa peve, xevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nombovare eꞌỹi aguã, mbaꞌeta xee ma Senhor xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã amoingo vaꞌe — heꞌi. (;Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe regua ma Nguuete pegua tembiꞌu hoꞌu teĩ haꞌeve, tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe teĩ.n'WPeteĩve ava sacerdote Arão ramymino vaꞌe regua teĩ hexe ivaikue reia oĩ ramo nonhembojai ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo oapy vy omboaxa aguã. Hexe ivaikue reia oĩ ramo nonhembojai ꞌrã Nguuete pegua tembiꞌu omboaxa aguã.9&mojeroꞌa reiꞌi vaꞌe, kyrĩꞌi rei vaꞌe, eꞌỹ vy hexa raꞌyĩ huũa xiĩꞌi vaꞌe, hemomba vaꞌe, ipire ijaipa rei vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy haꞌyĩ opu vaꞌekue.+%Sipy eꞌỹ vy ipo opẽ vaꞌekue,>$wPeteĩve ava hexe ivaikue reia oĩa vaꞌe nonhembojai ꞌrã: ava hexa pyxo eꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy ipy xogue vaꞌe, hova pẽgueꞌi vaꞌe, eꞌỹ vy hete vaikueꞌi vaꞌe,f#G— Ndeayvu ꞌrã Arão pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Neramymino kuery, aỹ guive ikuai vaꞌerã voi, haꞌe kuery vaꞌe regua re ivaikue reia oĩa vaꞌe nonhembojai ꞌrã Senhor Nguuete peguarã tembiꞌu omboaxa aguã.*"QSenhor aipoeꞌive ju Moisés pe: -!Uhaꞌe rami vy amboae kuery mbyte guaꞌy kuery nombovare eꞌỹi aguã, mbaꞌeta xee Senhor ae aiko xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã amoingo vaꞌe — heꞌi. j OGuaꞌyxyrã ndojoui ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe, neĩ opoi pyre, omboetepy eꞌỹ neĩ itavy rei vaꞌe, haꞌe rami ꞌrãgue py kunhataĩꞌi omenda eꞌỹ teri vaꞌe haꞌe kuery vaꞌe regua ae ꞌrã ojou guaꞌyxyrã,S! Guaꞌyxyrã ma kunhataĩꞌi omenda eꞌỹ teri vaꞌe anho ꞌrã ojou.Q Haꞌe ma noẽi ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui, nombovare eꞌỹi ꞌrã Nguuete pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, hexe azeite Tuuete pe nhomboaxaa aguã regua omoĩa rire. Xee ma Senhor. Neĩ nonhembojai ꞌrã teĩve tetekue re, neĩ tuu eꞌỹ vy ixy ae omano teĩ haꞌe nonhemongyꞌai ꞌrã hetekue re.) — Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe ma tyvy kuery mbyte gui oiporavo vy inhakã re onhoẽa azeite Senhor pe omboaxaa aguã regua, haꞌe ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde aguã oikyꞌaꞌoa ramo ma nomoatyrõ eꞌỹi ꞌrã oꞌa, neĩ nomondoroi ꞌrã oao.  Peteĩ sacerdote rajy onhembotavy reia py omboetepy eꞌỹ onhemoingoa ma nguu voi nomboete ukai vy. Haꞌe ramo oapypaa ꞌrã. iMHaꞌe nunga rupi remboaxa ꞌrã xevy guarã, Nguuete pegua tembiꞌu meꞌẽa ikuai ramo. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta xee Senhor pendekyꞌaꞌoa aiko vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko.[1Haꞌe kuery ma guaꞌyxyrã ndojoui ꞌrã kunha itavy rei vaꞌe, eꞌỹ vy omboetepy eꞌỹ. Ndojoui ꞌrã ime omoxẽ vaꞌekue, mbaꞌeta sacerdote ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Nguuete pe ete oiko vaꞌe.wiHaꞌe kuery ma Nguuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai, Nguuete rery nombovareai aguã rami eꞌỹ, mbaꞌeta Senhor pe ae mbaꞌemo oapy vy omboaxa, tembiꞌu Senhor pegua guive. Haꞌe vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai.{Sacerdote kuery ma oakã nombopire rei ꞌrã, guendyva voi ndojayai ꞌrã, nonhekyxĩmba rei ꞌrã guive guete rupi.#Heta vaꞌe kuery renondegua sacerdote kuery ikuai vaꞌe vy ndaꞌevei onhemongyꞌa rive aguã, haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko eꞌỹ aguã.yhaꞌe heindy aeꞌi voi kunhataĩꞌi omenda eꞌỹ teri vaꞌe retekue re opoko vy onhemongyꞌa teĩ haꞌeve avi.a=hetarã aeꞌi re eꞌỹ ramo, ixy, tuu, taꞌy, tajy, tyvy eꞌỹ vy tykeꞌy aeꞌi,  Sacerdote kuery regua lei oĩa Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Ndeayvu Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Sacerdote kuery ma ndaꞌevei onhemongyꞌa aguã heta vaꞌe kuery ikuaia py omano vaꞌekue re opokoa py,[1— Haꞌe gui ava eꞌỹ vy kunha teĩ omanogue mboayvua, haꞌeꞌỹ vy imbaꞌevykya rupi oiko vaꞌe pejuka ꞌrã. Pejapipa ꞌrã ita py. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã. <sIkyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã peiko xevy guarã, mbaꞌeta xee Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko ramo, haꞌe yvy regua kuery mbyte gui roipeꞌa xevy guarã ae pendekuai aguã. Z/Haꞌe nunga rupi aỹ peikuaa ꞌrã mymba haꞌe guyra haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe reve joo ramigua eꞌỹa. Penhemoingo eme ojeguarupy mymba re rive, guyra, eꞌỹ vy yvy áry rupi onhembotyryry ovy vaꞌe re rive, mbaꞌeta haꞌe rami ikuai vaꞌe pendegui aipeꞌa rire haꞌeveꞌỹ vaꞌe memea peikuaa aguã._9Haꞌe rã peẽ kuery pe ma aipoaꞌe ae ma: Haꞌe vaꞌe yvy re ae ꞌrã pendekoa, pendekoarã ae ameꞌẽ, yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa. Xee ma Senhor Penderuete yvy regua kuery mbyte gui pendepeꞌaare.-UPendekuai eme penerenonde gui aipeꞌa vaꞌekue regua ikuaia rami, mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi haꞌe kuery ojapo vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ae xee ajou vai.9 m— Haꞌe nunga rupi peiko ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue haꞌe javi rupi, pejapopa ajapo uka vaꞌekue, yvy pendekuai aguã py rogueraa ague gui pendepeꞌapaa eꞌỹ aguã.0 [Guyvy eꞌỹ vy guykeꞌy raꞌyxy reve ri ava joguereko vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae oiko, guykeꞌy eꞌỹ vy guyvy pe ojejavy rire taꞌy veꞌỹ re ꞌrã oiko.  +Oxyꞌy reve ava onheno vy otuty pe voi ojejavy. Hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã. Haꞌe rami vy omano ꞌrã taꞌy veꞌỹ re.@ {Haꞌe rami ae avi ejejavy eme ndexy kypyꞌy eꞌỹ vy nderyke reve, neĩ nderu reindy reve voi. Neretarã aeꞌi reve rejejavy rire ndere ae ꞌrã oĩ rejejavyague re opaga aguã.S !Xapyꞌa rei peteĩ kunha gueko re oiko vaꞌeri ava oguereko vy ojejavy ꞌrã. Heko regua oexa, haꞌe kunha vaꞌe voi gueko regua oexa uka rire mokoĩve oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.2_— Xapyꞌa rei peteĩ ava ogueraa ꞌrã gueindy nguu rajy vaꞌe, haꞌe eꞌỹ vy oxy memby, hexeve ojejavy aguã. Haꞌe ramo ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae. Haꞌe kuery oipeꞌapaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. Gueindy reve ae ojejavy rire hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã.)MKunha ri mymba re onhemboja vy hexeve ojejavy ramo pejuka ꞌrã kunha vaꞌe haꞌe mymba avi. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã. MMymba reve ri ava itavy ramo pejuka ꞌrã, pejuka avi ꞌrã mymba.S!Xapyꞌa rei peteĩ ava joguereko ꞌrã peteĩ kunha haꞌe ixy reve. Haꞌe ramo haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae. Peapypa ꞌrã ava haꞌe kunhague, penembyte haꞌe rami ete teko vai ojapoa veꞌỹ aguã./Y Haꞌe gui ava meme ri kunha rami joguereko vaꞌe ma mokoĩve ojapo okuapy ojeguarupy. Pejuka ꞌrã. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã.&G Guaꞌy raꞌyxy reve ava onheno ramo pejuka ꞌrã mokoĩve, ndaꞌeveipa vaꞌe ojapo rire. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã. ; Nguu raꞌyxy reve ava onheno vy ojejavy nguu pe ae. Haꞌe rã mokoĩve ꞌrã pejuka. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã.Y- — Oirũ raꞌyxy reve ava itavy ramo pejuka ꞌrã, kunha itavy vaꞌekue voi.0[ Mavaꞌe rã rei ava nguu eꞌỹ vy oxy re ijayvu vai ramo pejuka ꞌrã. Nguu eꞌỹ vy oxy re ijayvu vai rire hexe ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã.  Peiko ete ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue rupi, pejapopa ete. Xee ma Senhor xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã penemoingo vaꞌe.x~kHaꞌe nunga rupi pejekyꞌaꞌo uka ke ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peiko aguã, mbaꞌeta xee ma Senhor Penderuete.}9— Haꞌe gui amongue oo ꞌrã omanogue mboayvua kuery pe oporandu aguã, haꞌe rami eꞌỹ vy imbaꞌevyky vaꞌe kuerya py oo ꞌrã haꞌe kuery reve vy onhembotavy uka aguã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe rovai xee ae apuꞌã vy aipeꞌa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.Y|-Haꞌe ramo ma xee ae ꞌrã apuꞌã haꞌe vaꞌe ava haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javi rovai. Aipeꞌapa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui, hexeve Moloque pe onhembotavy uka vaꞌekue haꞌe javi guive. .{WXapyꞌa rei pendeyvy re pendekuai vaꞌe penderexa pemboty ꞌrã pexa eꞌỹ aguã amongue guaꞌy kuery Moloque pe omboaxa rã, haꞌe rami vy ndapejukai ꞌrã.pz[Haꞌe vaꞌe rovai xee voi apuꞌã vy aipeꞌa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui, mbaꞌeta Moloque pe guaꞌy kuery ae omboaxa vy omongyꞌa xevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe nombovarei xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.zyo— Aipoꞌre avi ꞌrã Israel kuery pe: Ava ma guive rã Israel kuery eꞌỹ vy amboae regua peẽ kuery mbyte rupi ikuai vaꞌe Moloque pe guaꞌy kuery omboaxa ramo pejuka ꞌrã. Pendeyvy re pendekuai vaꞌe ae ꞌrã pejapipa ita py. Tx % Nhomoingo axyague repy re ijayvua Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: wwi%Pendekuai ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue haꞌe javi rupi, pejapopa ꞌrã ajapo uka vaꞌekue. Xee ma Senhor. v7$Mbaꞌemo opejaa, ipoyia, ajaka haꞌe galão ma haꞌeveaꞌi ramigua meme ꞌrã peiporu. Xee ma Senhor Penderuete Egito yvy gui penerenoẽmbaare.(uK# — Pejokore eme joeko re peikuaa potaa py, neĩ yvyraꞌi py mbaꞌemo peaꞌã vy, mbaꞌemo pepejaa py, neĩ hyru py mbaꞌemo peaꞌãa py.Xt+"Amboae regua penembyte ikuai vaꞌe pereko ꞌrã pẽa py aegua perekoa rami. Pemboaxy ꞌrã peẽ ae penhemboaxya rami, mbaꞌeta Egito yvy re amboae regua peẽ voi peiko rire. Xee ma Senhor Penderuete. Hs !— Amboae regua pendeyvy re ikuai vaꞌe pemoingo axy rei eme.,rS — Pepuꞌã peꞌamy hiꞌa xiĩmbaꞌi vaꞌe renonde py, pemboete ꞌrã tujakueve ikuai vaꞌe. Penderuete renonde avi peiko pejerokyjea rupi. Xee ma Senhor. +qQ— Peo eme omanogue mboayvua kuery re, neĩ imbaꞌekuaa vaꞌe kuery re. Peka eme, haꞌe kuery reve vy penhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Xee ma Senhor Penderuete. kpQPemboete ꞌrã xevygua sábado ára, haꞌe xevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Xee ma Senhor. o;— Pembojejavy eme penderajy kuery itavy rei vaꞌe ikuai aguã, pendeyvy haꞌe javi rupi penhembotavy vy teko vai rupi anho pendekuai eꞌỹ aguã.mnUOmanoa rã penhekyxĩmba rei eme penderoꞌo rupi, penhembojeguapa rei eme guive. Xee ae ma Senhor. m+— Pejaya eme pendeꞌa ijapuꞌaꞌi aguã rami, neĩ pejaya eme penerendyva apy rupi. Haꞌe jave py amboae regua kuery ma omanoa rã ipyꞌa vai vy ojaya ꞌrã oꞌa ijapuꞌaꞌi aguã rami, haꞌe opa marã ꞌrã onhekyxĩmba rei (21.5; Deuteronômio 14.1-2). ilM— Ndapeꞌui ꞌrã xoꞌo huguykue reve. Penembaꞌekuaa eme, penembaꞌevyky rei eme guive. }kuPeteĩ nhiruĩ maꞌetỹa py mae ma ꞌrã peꞌu hiꞌa, haꞌe rami py hiꞌave aguã. Xee ma Senhor Penderuete. $jCHaꞌe gui irundy maꞌetỹa re ma hiꞌa haꞌe javi peikuaa ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea, haꞌe Senhor pe pemeꞌẽmba ꞌrã perovyꞌaa rupi anho.Zi/— Haꞌe gui pendeyvyrã vaꞌekue re pendekoa ma vy opa marãgua yvyra hiꞌa vaꞌe penhotỹ ramo ndaꞌevei ranhe ꞌrã hiꞌa peꞌu aguã. Mboapy maꞌetỹ peve ndaꞌevei ꞌrã, ndapeꞌui ꞌrãe.8hkHaꞌe ramo mbaꞌemo omboekovia aguã regua vexaꞌi omeꞌẽ vaꞌe py ma sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague Senhor renonde. Haꞌe ramo ojejavyague operdoa ꞌrã. gHaꞌe ramia py ava vaꞌe ojejavyague omboekovia aguã ogueru peteĩ vexaꞌi xee Senhor pe oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py.f1— Amongue onheno ꞌrã escrava kunha amboae ava re omenda aguã rami oiko vaꞌe reve, teĩ imerã mbaꞌeve ndopagai teri escrava oikoa gui opoi aguã. Haꞌe ramo mokoĩve ombopia ꞌrã. Haꞌe rami avi ndojukaai ꞌrã, mbaꞌeta escrava oikoa gui ndopoiai teri ramo.pe[— Reiko ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue rupi anho. Eja eme nerymba kuery joegua eꞌỹ-eꞌỹ re taꞌy aguã. Nembaꞌety py enhotỹ eme mbaꞌemo raꞌyĩ mokoĩ regua. Enhemonde eme guive ao joegua eꞌỹ-eꞌỹ guigua py. ;dq— Ejepy eme joe, neĩ ndejee emoĩ eme neirũ kuery vaꞌe regua pe ndevaia. Haꞌe rami ꞌrãgue py reayvu ꞌrã neirũ ndee ae rejeayvua rami. Xee ma Senhor. , , ; ; ; ; ; Lei regua omombeꞌu porãve jevyague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: aR=Haꞌe nunga rupi xereve guarã aeja vaꞌekue rupi anho ꞌrã pendekuai. Pejapo eme neĩ peteĩve ojeguarupy peju eꞌỹ mbove ikuai vaꞌe ojapo vaꞌekue, penhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Xee ma Senhor Penderuete. Q Haꞌe vaꞌe regua ojeguarupy rupi ikuai vaꞌe, haꞌe nunga apoare rei tema oipeꞌapaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.:PoPeẽ ma pendekuai eme pendeyvy pemongyꞌaa rupi, peẽ kuery voi pendepeꞌapaa eꞌỹ aguã haꞌe gui, peju eꞌỹ mbove haꞌe py ikuai vaꞌe oipeꞌapaague rami ae avi.3OaMbaꞌeta haꞌe vaꞌe regua ojeguarupy haꞌe javi ma peẽ kuery peju eꞌỹ mbove haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ojapo rakaꞌe. Haꞌe rami vy oyvy omongyꞌapa.zNoHaꞌe rã peẽ kuery ma pejapo ꞌrã ajapo uka vaꞌe haꞌe xeayvu aeja vaꞌekue haꞌe javi. Neĩ peteĩve ojeguarupy amboae kuery ikuaia regua pejapo eme, peẽ haꞌe py aegua kuery, neĩ amboae regua penembyte rupi ikuai vaꞌe voi."M?Haꞌe rami vy haꞌe kuery oyvy ae omongyꞌapa. Haꞌe ramo aju vy haꞌe vaꞌe yvy re aikuaa pota vy yvy gui amondyipa ꞌrã haꞌe py ikuai vaꞌe.9Lm— Neĩ peteĩve haꞌe vaꞌe regua py enhemongyꞌa eme, mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi py amboae regua kuery onhemongyꞌa okuapya re aipeꞌapa ꞌrã penerenonde gui.CKNeĩ mymba reve voi nerenhenoi ꞌrã, hexeve vy renhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Kunhague ma voi ndaꞌevei mymba re onhemboja vy hexeve ojejavy aguã. Haꞌe nunga ma haꞌeveꞌỹ ete. MJEnheno eme ava reve kunha reve rami. Haꞌe nunga ma ojeguarupy ete.*IONdeguigua kuery peteĩve ma emboaxa eme Moloque pe rive, remongyꞌa rei eꞌỹ aguã Nderuete rery. Xee ma Senhor. Tuuete raꞌangaa Moloque ma amboae regua kuery ombojerovia vy ixupe guaꞌy kuery ae ꞌrã omboaxa tata rupi ojuka aguã (20.1-5; 2 Reis 23.10; Jeremias 7.31, 32.35). QHEnheno eme neirũ raꞌyxy reve, hexeve vy renhemongyꞌa eꞌỹ aguã.G Ojeguarupy rupi anho joguereko vaꞌe re ijayvua — Enhemboja eme kunha gueko re oikoa ja, hexeve renheno aguã.0F[Nderaꞌyxy ae rereko reve eraa eme amboae kunha nderaꞌyxy jevyrã, joe ndaꞌijaꞌei eꞌỹ aguã. Nderaꞌyxy ae oikovea ja ndaꞌevei amboae re rejejavy aguã. IE Ejejavy eme peteĩ kunha haꞌe imemby reve avi. Haꞌe ejopy eme nderaꞌy rajy neĩ nderajy memby hexeve rejejavy aguã. Haꞌe kuery ma neretarã kuery ae ramo ma haꞌeveꞌỹ ete ꞌrã.|DsEjejavy eme nderykeꞌy eꞌỹ vy nderyvy raꞌyxy reve, nderykeꞌy eꞌỹ vy nderyvy pe rejejavy eꞌỹ aguã.bC?Ejejavy eme nderaꞌy raꞌyxy reve, nderaꞌy raꞌyxy ae oiko ramo. Ejejavy eme hexeve.XB+Ejejavy eme nderu ryvy pe taꞌyxy reve rejejavya rupi, ndexyꞌy ae oiko ramo.EA Ejejavy eme ndexy kypyꞌy reve, ndexy retarã ae oiko ramo.C@ Ejejavy eme nderu reindy reve, nderu retarã ae oiko ramo.`?; Ejejavy eme nderu raꞌyxy memby, nderu gui oiko vaꞌekue reve, nereindy ae oiko ramo.j>O Ejejavy eme nderaꞌy rajy eꞌỹ vy nderajy memby reve, nderoꞌo pe ae rejejavy eꞌỹ aguã.#=A Ejejavy eme nereindy reve. Xapyꞌa rei nderu rajy eꞌỹ vy ndexy memby, pendero py aegua eꞌỹ vy pendero gui mombyry guigua teĩ ejejavy eme hexeve.J<Ejejavy eme ndexy anga reve, nderu pe voi rejejavy eꞌỹ aguã.a;=Ejejavy eme nderu pe, ndexy reve pejejavya rupi. Haꞌe ma ndexy ae. Ejejavy eme hexeve.]:5— Ava ma guive rã ndaꞌevei guetarã kunha reve ae ojejavy aguã. Xee ma Senhor.19]Haꞌe nunga rupi xeayvua haꞌe ajapo uka vaꞌekue rupi ae ꞌrã pendekuai. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu amongue ojapopa ri vy oikove ꞌrã hexe vy. Xee ma Senhor. 8Xee aipotaa rami ae ꞌrã pendekuai, xeayvu aeja vaꞌekue pejapo, haꞌe vaꞌe rupi anho peiko aguã. Xee ma Senhor Penderuete.47cPendekuai eme Egito yvy pendekuaiague pygua kuery reko rami, neĩ Canaã yvy katy xee rogueraa henoinya pygua kuery reko rami ma voi. Haꞌe kuery reko rami pendekuai eme.T6#— Ndeayvu Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Xee ma Senhor Penderuete.W5 + Amboae reve itavy rei vaꞌe re ijayvua Senhor aipoeꞌive Moisés pe: o4YHaꞌe rami teĩ oao ndojoi neĩ yy py ndojaui ri ramo hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã. 3-Haꞌe py aegua, eꞌỹ vy amboae regua teĩ, mymba omano rive vaꞌekue eꞌỹ vy omboaꞌypa pyre ri hoꞌu rire ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Haꞌe vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko.*2O— Mbaꞌeta temimoingo haꞌe javi rekovea ma huguy re ae oĩ. Haꞌe nunga rupi ae aipoaꞌe vaꞌekue Israel kuery pe: “Xoꞌo ma guive rã peꞌu eme huguykue, mbaꞌeta temimoingo haꞌe javi rekovea ma huguy re ae oĩ. Hoꞌu vaꞌe rei tema oipeꞌaa ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue.U1% Ava ma guive rã Israel kuery vaꞌe regua, eꞌỹ vy amboae regua penembyte rupi ikuai vaꞌe teĩ, mymba eꞌỹ vy guyra ojuka vy huguy omoẽmba rive ꞌrã, haꞌe yvy kuꞌi py ju ꞌrã ojaoꞌi. H0  Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe ae ma Israel kuery pe: “Peẽ kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve toꞌu eme huguykue, neĩ amboae regua penembyte ikuai vaꞌe voi toꞌu eme”, haꞌe vaꞌekue.B/ Mbaꞌeta temimoingo rekovea ma huguy re ae oĩ. Huguy ma ameꞌẽ uka vaꞌe altar áry pendereko vaiaty pejaoꞌi uka aguã. Mbaꞌeta huguy re vy ae ꞌrã ajaoꞌi, tekove rekovia.x.k Mymba ruguykue hoꞌu eꞌỹ aguã re ijayvua — Ava ma guive rã Israel kuery regua eꞌỹ vy amboae guigua penembyte rupi ikuai vaꞌe teĩ huguykue hoꞌu ramo ma hovai apuꞌã vy aipeꞌa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.-) oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py eꞌỹ ogueru ramo Senhor pe omeꞌẽ aguã, haꞌe vaꞌe ma oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. U,%— Haꞌe nunga rupi aipoꞌre haꞌe kuery pe: Ava ma guive rã Israel kuery vaꞌe regua eꞌỹ vy amboae regua penembyte ikuai vaꞌe teĩ mbaꞌemo oapy, eꞌỹ vy mymba omeꞌẽ aguã ojuka aguãE+Anha kuery pe rive ndaꞌevevei omeꞌẽ aguã mymba, mbaꞌeta haꞌe nunga pe rive onhembotavy uka okuapy. Haꞌe vaꞌe ma penderekorã oeja pyre rakaꞌeve rã ikuai vaꞌe peguarã. E*Huguykue sacerdote omboayvipa ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rexei Senhor pegua altar oĩ vaꞌe áry. Haꞌe rã ikyrakue ma oapypa ꞌrã, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.j)OMbaꞌeta Israel kuery ma mymba tekoa rovai rupi ojuka ꞌrãgue py ogueru ꞌrã Senhor pe oexa uka aguã, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ae. Haꞌe rami rã sacerdote omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe peteĩ rami ikuaia reguarã.^(7oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ogueru ꞌrãgue py xee Senhor pe omeꞌẽ aguã, haꞌe vaꞌe ava pe “Jojukaa” ꞌea ꞌrã. Huguy omoẽ rire haꞌe vaꞌe ava oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.4'cIsrael kuery regua ma guive rã xevy peguarã teĩ vaka raꞌy eꞌỹ vy vexaꞌi, haꞌeꞌỹ vy kavara mbaꞌe ojuka amboae tekoa py, eꞌỹ vy tekoa gui mombyryꞌi,&%— Ndeayvu ke Arão, taꞌy kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor ojapo uka vy aipoeꞌi vaꞌekue:N%  Mymba ojuka aguã regua lei oĩa Senhor aipoeꞌi Moisés pe: X$+"Haꞌe vaꞌe ma penderekorã rakaꞌe rã peve guarã oeja pyre, maꞌetỹa nhavõ Israel kuery ojejavyague ojaoꞌia aguã — heꞌi. Haꞌe ramo Arão ojapopa Moisés pe Senhor omombeꞌu ukaague rami. m#U!Haꞌe rami vy ojaoꞌi uka ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, oguy nhemboaty oĩaty haꞌe altar re haꞌeveꞌỹa oĩ vaꞌekue. Ojaoꞌi uka avi ꞌrã sacerdote kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi re oĩ vaꞌekue.B" Haꞌe gui nguu rekovia sacerdote-rã omboaxaa vy hexe azeite omoĩ mbyre ae ꞌrã ojaoꞌi uka pejejavyague, ao ajukue iporãve vaꞌe guigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde reve./!YHaꞌe vaꞌe sábado ára ma xevy pe ete ꞌrã pepytuꞌu haꞌe pejexavai aguã penenheꞌẽ py. Haꞌe vaꞌe ma penderekorã oeja pyre rakaꞌe rã peve guarã.3 aMbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma ojaoꞌia ꞌrã pejejavyague, pendekyꞌaꞌo aguã. Haꞌe ramo xee Senhor renonde pejekyꞌaꞌopa ꞌrã pejejavyague haꞌe javi gui. Jejavya ojaoꞌia ára maꞌetỹa nhavõ ojeupity aguã regua — Povaꞌe nunga ma penderekorã oeja pyre rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe gui sete jaxya vaꞌe dez araa py ma pejexavai ꞌrã penenheꞌẽ py, ndapejapoi ꞌrã mbaꞌeve, neĩ haꞌe py aegua, neĩ amboae regua penembyte rupi ikuai vaꞌe. Onheꞌẽ py ojexavai ojejavyague re, haꞌe okaru eꞌỹ re ikuai. vgHaꞌe vaꞌe rapyare ma ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Haꞌe gui ma ovaẽ ju ꞌrã tekoa py. +Haꞌe rã vaka raꞌy haꞌe kavara ojejavyague regua omeꞌẽ vaꞌekue ma huguykue henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py jejavya ojaoꞌi uka aguã ogueroike rire hetekue peraa ju ꞌrã tekoa gui mombyryꞌi. Ipirekue, hoꞌokue haꞌe hepoxikue haꞌe javi ꞌrã oapypa.|sHaꞌe gui kavara reraa-are ma ojoi ꞌrã oao haꞌe ojaupa ꞌrã yy py. Haꞌe gui ma ovaẽ ju ꞌrã tekoa py.a=Omeꞌẽ mbyrã ojuka vaꞌekue kyrakue ma ojejavyague re oapypa avi ꞌrã altar áry.{qOjau ꞌrã yy py peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹa py, haꞌe vy onhemonde ꞌrã oao aeꞌi py. Haꞌe vy oẽ ju vy oapy vy omeꞌẽ ꞌrã haꞌe ae ojejavyague, haꞌe heta vaꞌe kuery ojejavyague guive. Haꞌe rami vy ojaoꞌi uka ꞌrã.b?— Haꞌe vaꞌe rire Arão oike jevy ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py. Haꞌe vy omboipa ꞌrã ao ajukue iporãve vaꞌe guigua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike aguã omoĩ vaꞌekue. Haꞌe py ae ꞌrã oejapa.%Haꞌe rami haꞌe kuery reko vaia kavara ojee ae ogueraapa ꞌrã peteĩ yvy avave rei noĩa py. Tekoa eꞌỹa py ꞌrã ava opoi kavara. $CArão opo jovaive omoĩ ꞌrã kavara oikove vaꞌe akã áry. Hiꞌáry omombeꞌu ꞌrã Israel kuery reko vaia, nonheꞌẽ rendui haꞌe ojejavyague haꞌe javi. Kavara akã áry haꞌe nunga omoĩmba ma vy ogueraa uka ꞌrã peteĩ ava po rupi, haꞌe rami aguã omoĩ mbyre pe.9— Haꞌe gui ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, oguy nhemboaty oĩaty haꞌe altar oikyꞌaꞌo ukapa ma rire ogueru ruka ꞌrã kavara oikove vaꞌe.Okuã py sete-kue ꞌrã huguykue omboayvi ꞌrã altar áry. Haꞌe rami py oikyꞌaꞌo uka ꞌrã Israel kuery omongyꞌaague gui. hKHaꞌe gui oẽ vy Senhor renonde altar oĩa py oo vy oikyꞌaꞌo uka avi ꞌrã omongyꞌaague oĩ vaꞌe gui. Haꞌe rami vy vaka raꞌy haꞌe kavara ruguykue ojopy vy ombovy ꞌrã altar rakua ikuai vaꞌe yvýry rupi.1Peteĩve ava ndopytai ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py sacerdote oike jave jejavya ojaoꞌi uka aguã, haꞌe ae ojejavyague ranhe ojaoꞌi uka ma vy oẽ eꞌỹa ja, haꞌe gui ngoo pygua kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi ojejavyague ju.%Haꞌe rami py ojaoꞌi uka ꞌrã Israel kuery henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omongyꞌaague, haꞌe kuery ojejavya haꞌe heko vaia haꞌe javi káuxa. Haꞌe rami ae avi oikyꞌaꞌo uka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty haꞌe kuery mbyte oĩ vaꞌe omongyꞌapaague gui.r_ Heta vaꞌe kuery ojejavyague re omeꞌẽa regua — Haꞌe vaꞌe rire ma ojuka ꞌrã kavara heta vaꞌe kuery ojejavyague re omeꞌẽ aguã. Huguykue ma ogueroike ꞌrã ajukue okẽ regua rovai. Huguykue py ojapo ꞌrã vaka raꞌy ruguykue py ojapoague rami ae. Omboayvi ꞌrã ayvu ryru mbotya teko vai ambogueaty áry rupi, haꞌe henonde rupi.<sHaꞌe gui vaka raꞌy ruguykue ojopy vy okuã py omboayvipa ꞌrã ayvu ryru mbotya áry rupi. Haꞌe gui hyru mbotya renonde rupi ju sete-kue ꞌrã omboayvi huguykue okuã py. 0[ Xee Senhor renonde omoĩ ꞌrã heakuã porã vaꞌe tata py, hataxĩgue ojaoꞌi aguã xeayvu ryru mbotya teko vai ambogueaty áry rupi, omano xapyꞌa eꞌỹ aguã.r_ Senhor renonde altar oĩ vaꞌe áry gui oguenoẽ ꞌrã tapyĩ heakuã porã vaꞌe oapyaty renyẽ, haꞌe gui mokoĩ po renyẽ heakuã porã vaꞌe omonguꞌi porã mbyre. Haꞌe vaꞌe ogueroike ꞌrã ajukue okẽ regua rovai.  Sacerdote yvateve vaꞌe haꞌe ae ojejavyague re omeꞌẽa regua — Haꞌe gui Arão ogueru ꞌrã vaka raꞌy haꞌe ae ojejavyague ranhe ojaoꞌi uka aguã, haꞌe gui ngoo pygua kuery ojejavyague ju. Haꞌe vy ojuka ꞌrã ojejavyague reguarã.: o Haꞌe rã kavara omondouka pyrã ma oikove reve ꞌrã oexa uka Senhor renonde, haꞌe vaꞌe rupi jejavya ojaoꞌi uka aguã, haꞌe gui tekoa eꞌỹa katy omondoukaa aguã. t c Kavara Senhor peguarã opyta vaꞌekue ma Arão omovaẽ vy ojuka ꞌrã jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã.} uMokoĩve kavara re oexa ꞌrã xortea. Peteĩ ma Senhor peguarã opyta, haꞌe rã amboae kavara ma omondouka pyrã.i MMokoĩve kavara ojopy vy ogueru ꞌrã imoꞌamy Senhor renonde oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py.'I— Vaka raꞌy jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã Arão ogueru vy haꞌe ae ojejavyague ranhe ꞌrã ojaoꞌi uka, haꞌe gui ngoo pygua kuery ojejavyague ju.#Israel kuery po gui ojopy ꞌrã mokoĩ kavara ojejavyague re omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe gui peteĩ vexaꞌi oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã. Onhemonde ꞌrã kamixa puku ajukue iporãve vaꞌe guigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, haꞌe kaxõ voi ajukue iporãve vaꞌe guigua ꞌrã oiporu opire aoꞌiarã, okuꞌa rupi ojokua ꞌrã ajukue iporãve vaꞌe guigua avi, haꞌe vy ngorarã ajukue iporãve vaꞌe guigua oimama mbyre py. Haꞌe vaꞌe ao ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme. Yy py ojaupa ma vy onhemonde ꞌrã.-UPovaꞌe nunga reve anho ꞌrã Arão oike henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py: peteĩ vaka raꞌy jejavya re omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe vexaꞌi oapy vy omeꞌẽmby.5eHaꞌe vy Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Aipoꞌre nderykeꞌy Arão pe, toike riae eme henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ajukue okẽ regua rovai, xeayvu ryru áry imbotya teko vai ambogueaty oĩ vaꞌe renonde, omano xapyꞌa eꞌỹ aguã, mbaꞌeta xee ae imbotya áry ajexa uka ꞌrã arai rupi. ! Jejavya ojaoꞌi ukaa ára regua Senhor ijayvu Moisés pe, mokoĩ Arão raꞌy kuery Senhor renonde py onhemboja vy oiko vai rire.B!haꞌe kunha gueko re oikoa py oiko axy vaꞌe regua, ava eꞌỹ vy kunha teĩ hete guigua opyta eꞌỹ vaꞌe, haꞌe gui ava reve gueko re oiko vaꞌe joguereko vaꞌe regua guive.  — Haꞌe vaꞌe lei ma hete guigua ndopytaia, haꞌe ijay ndopytai rei rivea re haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko vaꞌe regua,A}— Haꞌe rami Israel kuery gui peipeꞌa ukapa ꞌrã haꞌeve eꞌỹague, haꞌe vaꞌe gui oiko vai eꞌỹ aguã xembojeroviaaty haꞌe kuery mbyte oĩ vaꞌe omongyꞌaague re. NPeteĩ ma sacerdote omboaxa ꞌrã jejavya re, haꞌe rã amboae ma oapy vy omeꞌẽmby. Haꞌe vaꞌe rupi Senhor renonde sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã gueko re oiko vaꞌe haꞌeve eꞌỹague. -~}||({@zylxQwvvzttksryqQponnmmm:llgkkJk#jIi8hyhgIff!edd\ccbSaa`__.]\[ZYYwX~XWVUUcTTCS@RRQPONAMSLbKJJ9IIHGG.FkEE4DCmBB AAx@@#?Q?>>X==(<;;]:9887.6543s2u110/..A--9,++(*N))('&%$##$"&! b?6!)'m-a$#6 T E cIl3B]{xee voi aiko ꞌrã penderovai. Haꞌe rami vy pejejavyvea re xee ae rojukapa ꞌrã sete-kue teri pendekuai axy aguã. \— Haꞌe ramigua oiko teĩ ndapeikuaa potai vy xeayvu napendu potai xevy pe ju pendekuai aguã, haꞌe xerovai tema peiko ramo ma|[sHaꞌe rami vy penembyte ambou ꞌrã kaꞌaguy rupigua inharõ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery omomba ꞌrã penderaꞌy kuery haꞌe penerymba kuery, ojapo ꞌrã mbovyꞌi ete pekuave aguã rami, tape peguataaty rupi avave rei ndoaxaavei peve. ,ZS— Xapyꞌa rei xerovai tema pendekuai, haꞌe xeayvua napendu potai ae ramo pendeꞌáry ambouve ꞌrã penemoingo axyarã sete-kue peve ju, pejejavyve temaa re.-YURive ete ꞌrã penheaꞌã pembaꞌeapoa rupi. Mbaꞌeta pendeyvy gui ndoikovei ma ꞌrã pemonoꞌõ vaꞌerã, yvyra yvy re ikuai vaꞌe voi ndaiꞌavei ꞌrã. LXHaꞌe rami vy amomba ꞌrã penembaraetea penhemboyvate rei veꞌỹ aguã. Haꞌe vy yva pendeꞌáry rupi oĩ vaꞌe amboty ꞌrã ferro guigua rami, pendeyvy overa vaꞌe rami hatãmba aguã.fWGXeayvuague napendu potai teri ri ramo pejejavyague re rombojexavaive ju ꞌrã sete-kue peve.YV-Penderovaigua xee voi aiko ramo penderovaigua kuery pendejuka ꞌrã. Pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery onhembouvixa rei ꞌrã pendeꞌáry, haꞌe mavaꞌeve penemonhaa eꞌỹ teĩ penhamba rive ꞌrã.KUhaꞌe ramo xee ambou ꞌrã povaꞌe nunga: Pendeꞌáry ambou ꞌrã penemongyjearã, mbaꞌeaxy haꞌe pire raku vaikue. Haꞌe nunga ojapo ꞌrã penderexa hendy reia oguepa aguã rami, haꞌe pendekovea opa ovy aguã rami. Mbaꞌemo raꞌyĩ penhotỹ rive ꞌrã, mbaꞌeta penderovaigua kuery ou vy hoꞌupa ꞌrã.GT xeayvuague pemboykepa rive ri ramo, haꞌe pendepyꞌa re aipotaa haꞌe javi napendu potai ajapo uka vaꞌe ndapejapoxei vy, haꞌe xereve guarã aeja vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuai ramo,S — Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei naxenheꞌẽ rendui, haꞌe ajapo uka vaꞌe haꞌe javi ndapejapoi ramo,]R5 Xee ma Senhor Penderuete. Egito yvy gui roguerupa vaꞌekue haꞌe kuery pegua escravo pendekuai veꞌỹ aguã. Hiꞌy pendeajuꞌy rupi omoĩ vaꞌekue amopẽ vy ajapo pendeꞌyvi porã reve peiko aguã rami. uQe Penembyte rupi aiko vy Penderuete ae ꞌrã aiko, haꞌe rã peẽ kuery ma xevygua kuery pendekuai ꞌrã. oPY Penembyte amoĩ ꞌrã xembojerovia atyrã, haꞌe gui xenheꞌẽ py ndoroipota eꞌỹvei ma ꞌrã.O- Peꞌu tema ꞌrã pemonoꞌõ vaꞌekue ymague gui, haꞌe inhymague penoẽmba vy ꞌrãe pejou mbaꞌemo raꞌyĩgue pyau pemoĩ porã aguã.N' Pendere amaꞌẽ vy ajapo ꞌrã penderaꞌy reta aguã rami, romboetave ꞌrã. Haꞌe vy xereve guarã aeja vaꞌekue amoĩ atãve ꞌrã.SM!Peẽ kuery vaꞌe regua peteĩ nhiruĩꞌi teĩ pemomba ꞌrã cem, haꞌe peẽ kuery vaꞌe regua cem pemomba ꞌrã dez mil. Haꞌe rã penerenonde penderovaigua kuery hoꞌapa ꞌrã pendekyxe gui.nLWPeakykue monhamba ꞌrã penderovaigua kuery. Penerenonde haꞌe kuery hoꞌapa ꞌrã pendekyxe gui.iKMAjapo ꞌrã pendeyvy re pendekuai porã aguã rami. Penheno rã ndaꞌipoi ꞌrã penemondyiarã. Pendeyvy gui amomba ꞌrã mymba penemoangeko reiarã ikuai vaꞌekue, haꞌe pendeyvy rupi ndoaxavei ma ꞌrã kyxe revegua.}JuHaꞌe rami rã mbaꞌemo raꞌyĩgue pejyky ꞌrã uva peipoꞌoa ára peve, haꞌe uva peipoꞌo ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ pemonoꞌõ jevya ára peve. Pejou ꞌrã tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ, haꞌe pendekuai porã ꞌrã pendeyvy re."I?pendevy xee ambou ꞌrã oky hiꞌára py porã. Haꞌe rã yvy gui oiko ꞌrã mbaꞌemoꞌa, haꞌe yvyra pendeyvy rupi ikuai vaꞌe voi hiꞌa ꞌrã.H! ; 28.1-14 — Xapyꞌa rei xeayvua rupi pendekuai, haꞌe ajapo uka vaꞌe haꞌe javi pejapo ramoxGkPemboete ꞌrã xevygua sábado ára, pemboete avi ꞌrã xevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Xee ma Senhor. MF  Nguuete raꞌangaa omboete eꞌỹ aguã re ijayvua — Ndapejapoi ꞌrã penderuete raꞌangaarã rive, neĩ napemopuꞌãi ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa neĩ ita. Ndaꞌevei avi pendeyvy re ita oĩ vaꞌe gui taꞌangaarã pejapo aguã, haꞌe nunga pe pejeroꞌa eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta xee ae ma Senhor Penderuete./EY7Mbaꞌeta Israel kuery ma xevygua escravo rami ae ikuai. Xevygua kuery areko vaꞌe ma haꞌe kuery ae, Egito yvy gui aipeꞌapa vaꞌekue. Xee ma Senhor Penderuete. D 6Xapyꞌa rei avave rei ndojoguaa jevyi ri ramo jubileu maꞌetỹ py ae ꞌrã oo jepe, taꞌy kuery voi ojeꞌoi ꞌrã hexeve.#CA5Haꞌe rami vy maꞌetỹ nhavõ ixupe ombaꞌeapo ꞌrã ombaꞌeapo vaꞌe rami ae. Haꞌe rami avi reikuaa pota ꞌrã ija oguereko poyi eꞌỹ aguã.B%4Haꞌe rami avi jubileu ojeupity peve maꞌetỹa ndoata retai ri ramo ma hexeve oikuaa pota vy ojejogua ju aguã nomeꞌẽ retaive ꞌrã.wAi3Xapyꞌa rei jubileu ojeupity peve maꞌetỹa oata reta teri ramo ma ojejogua ju aguã omeꞌẽ reta ꞌrã.~@w2Haꞌe gui ma ijoguaare reve oikuaa pota ꞌrã mbovy repy re pa onhevendeague maꞌetỹ guive jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy peve. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹa mbovy paa rami vy oikuaa ꞌrã hepyrã, ombaꞌeapo vaꞌe pe pemboekoviaa rami vy.8?k1Ituty kuery, tyvy kuery voi haꞌeve ꞌrã ojogua aguã, eꞌỹ vy hetarã vaꞌe rei ojogua ꞌrã. Haꞌe eꞌỹ ramo ma haꞌe ae mbaꞌemo ojoupa ri vy ojejogua ꞌrã.>50Haꞌe vaꞌe regua onhevende ma teĩ haꞌeve nho ꞌrã ojoguaa ju aguã. Tyvy kuery, tykeꞌy kuery vaꞌe regua haꞌeve ꞌrã ojogua ju aguã. =/— Haꞌe gui xapyꞌa rei amboae regua pendea rupi ikuai vaꞌe oguerekopa ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe penderykeꞌy eꞌỹ vy penderyvy iporiau vy onhevende ꞌrã amboae regua penembyte oiko vaꞌe pegua escravo-rã, haꞌe rami eꞌỹ vy taꞌy kuery pe.1<].Haꞌe vaꞌe kuery ma peja ꞌrã penderaꞌy kuery peguarã, penderaꞌy kuery ju oguereko aguã. Penderaꞌy kuery pe ombaꞌeapo ꞌrã rakaꞌe rã peve. Haꞌe rã penderyvy kuery, penderykeꞌy kuery Israel kuery ae ikuai ramo pereko poyi rei eme, peteĩ-teĩ penhembouvixave eme joe gui. 8;k-Haꞌeve avi mombyry guigua penembyte ikuai vaꞌe raꞌy kuery pejogua aguã, pendeyvy re taꞌy kuery oguereko vaꞌe guive. Haꞌe kuery anho haꞌeve escravo pereko aguã.:),Xapyꞌa rei ndevygua escravo-rã ava eꞌỹ vy kunha ma pendeyvy yvýry rupigua anho ꞌrã pejogua. Haꞌe gui ae ꞌrã pejou escravo-rã.r9_+Haꞌe nunga rupi ejoguereko poyi eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nderuete renonde eiko rejererokyjea rupi.83*Mbaꞌeta peẽ kuery ma Egito yvy gui xevygua escravo rami ae arupa vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi napenevendeai ju ꞌrã amboae pegua escravo-rã.q7])Haꞌe gui ma ndero gui ojepeꞌa vy guaꞌy kuery reve ojeꞌoipa jevy ꞌrã nguu kuery rekoague katy.6(Ndea py oiko ꞌrã ombaꞌeapo vaꞌe eꞌỹ vy amboae regua rami. Jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy peveꞌi ꞌrã ombaꞌeapo ndevy.-5U' Escravo kuery regua lei oĩa — Haꞌe gui nderyvy eꞌỹ vy nderykeꞌy ndereve oikoa py iporiau vy nerembiguairã onhevende teĩ ereko eme escravo rami.o4Y&Xee ma Senhor Penderuete. Egito yvy gui roguerupa Canaã yvy ameꞌẽ, haꞌe Penderuete aiko aguã. 3+%Haꞌe kuery pe peráta ndereiporukai ꞌrã remboekovia uka retave aguã rive, neĩ tembiꞌu voi nerevendei ꞌrã haꞌe kuery pe hepyve re.G2 $Ixupe peráta reiporukaa áryve emboekovia uka retave eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nderuete renonde rejererokyjea rupi eiko, ndereve nderyvy kuery, nderykeꞌy kuery ikuai porã aguã rami.G1 # — Xapyꞌa rei nderyvy eꞌỹ vy nderykeꞌy iporiau vy ikangypa ramo pemongaru ꞌrã. Amboae regua pendeyvy rupi ikuai vaꞌe reipytyvõa rami rereko avi ꞌrã ndereve.0"Haꞌe rã haꞌe kuery retã yvýry yvy itui vaꞌe ma novendei ꞌrã, mbaꞌeta imbaꞌe ae ꞌrã itui rakaꞌe rã peve guarã. z/o!Xapyꞌa rei levita ngoo guetã py ovende vaꞌekue ndojogua jevyi teĩ ijoguaare omeꞌẽ nho ꞌrã jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy ramo. Mbaꞌeta levita kuery retã py hoo ikuai vaꞌe ma imbaꞌe ae ꞌrã oĩ Israel kuery mbyte rupi.w.i Haꞌe rã levita kuery retã rupi ma ngoo ovende rire teĩ rakaꞌe rã peve guarã haꞌeve ojogua ju aguã.- Haꞌe rã oo tekoaꞌi ikora eꞌỹ vaꞌe py oĩ vaꞌe ma yvy hovai rupi oĩ vaꞌe rami ꞌrã omboepya. Haꞌe nunga ma haꞌeve riae ꞌrã ojogua jevy aguã, haꞌe vy jubileu maꞌetỹ ojeupity jave py ijoguaare omeꞌẽ ju ꞌrã ivendeare pe.",?Haꞌe rami avi ojogua jevy eꞌỹ re peteĩ maꞌetỹ oaxa ma rire oo tetã ikorapa vaꞌe py oĩ vaꞌe opyta ae ꞌrã ijoguaare po py, haꞌe oiko rire hamymino kuery po py ju, rakaꞌe rã guarã. Jubileu maꞌetỹ ojeupity teĩ ijoguaare nomeꞌẽvei ꞌrã ivendeare pe.~+w— Haꞌe gui xapyꞌa rei tetã ikorapa vaꞌe py amongue ngoo oguereko vaꞌe ovende teĩ ovendeague ára guive peteĩ maꞌetỹ ndoaxai teria ja haꞌeve ojogua jevy aguã. Peteĩ maꞌetỹ oaxa eꞌỹa ja haꞌeve ju ꞌrã ojogua aguã.]*5Haꞌe rami avi yvy repyrã ndojoui ramo yvy ovende vaꞌekue opyta ꞌrã ijoguaare po py ae, jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy eꞌỹa ja. Haꞌe gui jubileu ojeupity jevy ramo ipo gui ojopy ju ꞌrã oyvyrã. d)CHaꞌe rami vy haꞌe oipapa ꞌrã mbovy maꞌetỹ re pa ojapo ma ovendeague, haꞌe gui jubileu maꞌetỹ ojeupity aguã oata teria rami vy omeꞌẽ ꞌrã oyvy joguaare pe, haꞌe gui oyvy katy ae ꞌrã ojevy ju.|(sXapyꞌa rei amongue ndoguerekoi guetarã oyvy jogua jevyarã teĩ haꞌe ae ꞌrã ojou hepyrã ojogua jevy aguã.N'— Xapyꞌa rei penderyvy eꞌỹ vy penderykeꞌy iporiaukueꞌi vy oyvy ovende ramo peteĩ hetarã ou ꞌrã hepyarã, haꞌe vy ojogua jevy ꞌrã yvy tyvy eꞌỹ vy tykeꞌy ovende vaꞌekue._&9Haꞌe nunga rupi yvy pendekuaia haꞌe javi rupi yvy ja pe ae ju ꞌrã pejogua uka. V%'Haꞌe gui pendeyvy napevendei ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã, mbaꞌeta yvy ma xembaꞌe ae, haꞌe rã peẽ kuery ma xevy rã kovaꞌe yvy regua eꞌỹ, amboae guigua yvy rupi oguata vaꞌe rami rive.Q$Haꞌe gui oito maꞌetỹa re mae ma pemaꞌetỹ jevy vy peꞌu ꞌrã pemonoꞌõ ypy vaꞌekue rive, nove maꞌetỹa peve. Penhotỹ jevy vaꞌekue hiꞌa eꞌỹa ja peꞌu ꞌrã inhymague gui.#Haꞌe ramo ma mboapy meme maꞌetỹa re ajou uka retave ꞌrã pendevy, mboapy maꞌetỹ peve mbaꞌemo hiꞌa aguã rami.."WXapyꞌa rei aipopeje ꞌrã: “Mbaꞌe tu jaꞌu ꞌrã sete maꞌetỹa re, nanhamaꞌetỹi neĩ nhanembaꞌety gui nhamonoꞌõ eꞌỹ re?” peje ꞌrã xevy.y!mHaꞌe rami vy yvy re mbaꞌemo hiꞌa porã ꞌrã, peꞌuxea rami ꞌrã peꞌu, pendekuai porã ꞌrã guive.  — Pendekuai xee ajapo uka vaꞌekue rupi, xee aipotaa rami pejapopa aguã. Haꞌe rami vy ꞌrã pendekuai porã pendeyvy re.0[Haꞌe nunga rupi pekore eme peneirũ kuery. Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ Penderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai, mbaꞌeta xee ma Senhor Penderuete. FHeta maꞌetỹ re guarã ri vy hepyve ꞌrã, haꞌe rã mbovyꞌi maꞌetỹ re guarã ri vy ma ndaepyive ꞌrã, mbaꞌeta ndevy haꞌe omboepy ꞌrã mbovykue pa remonoꞌõ aguã rami.4cMbaꞌeta jubileu maꞌetỹ oiko guive mbovy maꞌetỹ oaxa vaꞌekue reipapaa rami vy ꞌrã neirũ gui yvy rejogua vaꞌe repyrã peikuaa. Mbaꞌeta oyvy ndevy haꞌe ovende jave jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy aguã remonoꞌõ aguã mbovy maꞌetỹ oata teria rami vy peikuaa ꞌrã hepyrã.Xapyꞌa rei neirũ pe mbaꞌemo revende, haꞌe eꞌỹ vy neirũ gui mbaꞌemo rejogua ri vy ekore eme nderykeꞌy, eꞌỹ vy nderyvy.S! — Jubileu maꞌetỹ re ma peteĩ-teĩ pejevy ꞌrã penderekoa katy ae. Mbaꞌeta jubileu maꞌetỹ oiko, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendevy. Haꞌe vy penembaꞌety rupi hiꞌa rive vaꞌekue ꞌrã peꞌu. zo Cinqüenta maꞌetỹ ojeupity nhavõ oiko ꞌrã jubileu maꞌetỹ pendevy pegua. Haꞌe vy napemaꞌetỹi ꞌrã, neĩ napemonoꞌõi ꞌrã henhoĩ rive vaꞌekue gui, neĩ uva rakã pemoatyrõ eꞌỹague rupi voi ndapeipoꞌoi ꞌrã._9 Haꞌe vy cinqüenta maꞌetỹ ma peikuaa uka ꞌrã maꞌetỹ ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea, yvy jave rupi ikuai vaꞌe pe peikuaa uka avi ꞌrã opa mbaꞌe pepoi rivepa aguã. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ ma jubileu pendevy peguarã aeja vaꞌe. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pejevypa ꞌrã peovy pendeyvy ae katy, haꞌe peneretarã kuerya katy ae.?y Haꞌe gui sete jaxya vaꞌe re, dez araa py ma pemonheꞌẽ atã ꞌrã mimby guaxu. Jejavya ojaoꞌia ára py ae ꞌrã pemonheꞌẽ pendeyvy haꞌe javi rupi onhendu aguã rami.% Maꞌetỹ jubileu ꞌepy vaꞌe re ijayvua — Haꞌe gui peipapa ꞌrã maꞌetỹa oaxa vaꞌe, sete maꞌetỹa sete-kue peve ꞌrã peipapa. Haꞌe rami vy sete maꞌetỹa sete-kue peipapa vaꞌe haꞌe javi vy quarenta e nove maꞌetỹa ꞌrã peipapa.ymPenerymba kuery haꞌe mymba kuery pendeyvy re ikuai vaꞌe voi okaru avi ꞌrã mbaꞌetygue haꞌe javi rupi. _9Haꞌe rami avi yvy opyta rivea ja hiꞌa rive vaꞌekue ma haꞌeve ꞌrã peꞌu aguã, peẽ, penembiguai kuery avakue haꞌe kunhague, pẽvy ombaꞌeapo vaꞌe haꞌe amboae regua pendereve ikuai vaꞌe guive.QPenembaꞌety rupi henhoĩ rive vaꞌekueꞌa voi napemonoꞌõi ꞌrã, neĩ uva rakã pemoatyrõ eꞌỹague rupi voi ndapeipoꞌoi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ma yvy opyta rive ꞌrã xevy.Haꞌe rã sete maꞌetỹ re ma oiko ꞌrã sábado ára py rami yvy opytuꞌu aguã, Senhor pe ae ꞌrã opyta rive sábado ára py rami. Haꞌe vy napemaꞌetỹi ꞌrã penembaꞌety rupi, neĩ pendeꞌuva ty rupi hakã napemoatyrõi ꞌrã guive.7iMboapy meme maꞌetỹ re penhotỹ ꞌrã penembaꞌety rupi, mboapy meme maꞌetỹ re avi ꞌrã pendeꞌuva ty rupi pemoatyrõ hakã, haꞌe vy pemonoꞌõ ꞌrã hiꞌa.0[— Ndeayvu Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Pendeyvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py pevaẽ ma ramo yvy ae opyta rive jepi ꞌrã oupy Senhor pe sábado ára py rami.T % , Senhor aipoeꞌi Moisés pe Sinai yvyty re oĩ teri jave: PHaꞌe ramo Israel kuery pe Moisés aipoeꞌi ijayvu vai vaꞌekue tekoa gui mombyryꞌi oipeꞌa vy ita py ojapipa aguã. Haꞌe ramo Israel kuery ojapo okuapy Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami.  3Lei peteĩꞌi rami ae ꞌrã peiporu, amboae regua kuery haꞌe Israel kuery vaꞌe regua pe teĩ. Mbaꞌeta xee ma Senhor Penderuete — heꞌi. p [Mymba jukaare ma amboae ju ꞌrã omeꞌẽ hekovia. Haꞌe rã ava ri ojuka ramo ma ojukaa avi ꞌrã.9 mnhomopẽague re pemopẽ avi ꞌrã, joexa omombuague re pemombu avi ꞌrã hexa, nhoaĩ omopẽague re pemopẽ avi ꞌrã haĩ. Nhomoingo axyague re pejapo avi ꞌrã hexe. \ 3Amongue vaꞌe rei joupe ojapo vai ri ramo joe ojapoague re pejapo avi ꞌrã hexe:c AHaꞌe rã mymba jukaare ma amboae ju ꞌrã omeꞌẽ hekovia, haꞌekue ramigua eteꞌi.1_Jojuka vaꞌe rei tema ojukaa avi ꞌrã.NSenhor rery re ijayvu vai vaꞌekue ma pejuka ꞌrã. Peẽ kuery haꞌe javi ꞌrã pejapi ita py. Amboae regua kuery, eꞌỹ vy Israel regua ae teĩ Senhor rery re ijayvu vai ramo ojukaa ꞌrã. — Aipoꞌre Israel kuery pe: Mavaꞌe rã rei Nguuete re ijayvu vai vaꞌe ma hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã.F— Peipeꞌa ijayvu vai vaꞌekue pendekoa gui mombyryꞌi. Haꞌe ramo inhakã áry henduare kuery haꞌe javi tomoĩ opo. Haꞌe gui heta vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã ojapipa ita py. 5g Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌi Moisés pe: W) Haꞌe rã ava vaꞌe nhuã py ombotya hekorã Senhor oikuaa uka eꞌỹa ja. ) Israel regua piꞌa vaꞌe ma ojejavy vy ijayvu vai Senhor rery re. Haꞌe ramo Moisés oĩa py oguerua. Ixy ma Dã regua Dibri rajy Selomite.D Haꞌe gui Israel kuery mbyte peteĩ oiko Israel regua piꞌa, Egito pygua raꞌy. Haꞌe vaꞌe ava Israel regua piꞌa vaꞌe ma Israel regua ae reve joe opuꞌã haꞌe kuery rekoa py.- Haꞌe vaꞌe mbojape ma Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ae hoꞌu okuapy aguã, mbaꞌeta ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe haꞌe kuery pe, Senhor pe mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ mbyre revegua, rakaꞌe rã peve guarã ajapo ukaague rami vy. &GSábado nhavõ Arão omoatyrõ porãꞌi ꞌrã Senhor renonde. Ojapo riae ꞌrã Israel kuery re vy, rakaꞌe rã peve xereve guarã aeja vaꞌekue rami vy.~3Peteĩ-teĩ ryxy áry rupi ma remoĩ ꞌrã heakuã porã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mbojape haꞌe javi rekovia oapy vy omeꞌẽa ꞌrã Senhor pe.}!Haꞌe gui mesa ouro guigua vaꞌe áry remoĩ ꞌrã mokoĩ ryxy rupi. Peteĩ-teĩ ryxy rupi ma mboapy meme ꞌrã remoĩ Senhor renonde.?|y— Haꞌe gui trigo iporãve vaꞌe rejou vy rejapo ꞌrã doze mbojape. Peteĩ-teĩ ma mokoĩ ryru gui ꞌrã rejapo. Mbojape peteĩ-teĩ ma dois quilos trigo gui ꞌrã ojapo. {#Senhor renonde tataendy ꞌy ouro eteꞌi gui ojapo pyre áry ikuai ꞌrã hendy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re haꞌe opena riae ꞌrã oikovy. z#Haꞌe vaꞌe re ma Arão opena porã ꞌrã oikovy oguy nhemboaty oĩaty py Senhor ayvu oĩaty renonde, ajukue okẽ regua kyvõ rupi, kaꞌaru guive koꞌẽgue peve. Haꞌe vaꞌe ma rakaꞌe rã peve guarã ojapo uka pyre peneramymino kuery ikuai vaꞌe peguarã.(yK— Ndeayvu Israel kuery pe ogueru aguã azeite eteꞌi oliveira onhami mbyre guigua tataendy reguarã, haꞌe rami vy hexakã riae oiny aguã ogue eꞌỹ re.Bx  , Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: gwI,Haꞌe rami Israel kuery pe Moisés omombeꞌu porãve ngaru Senhor pegua oaꞌangaague ára. 9vm+peneramymino kuery oikuaa aguã, mbaꞌeta Egito yvy gui Israel kuery xee anoẽmba jave ajapo karamboae oguyꞌi guýry ikuai aguã rami. Xee ma Senhor Penderuete — heꞌi. u*Sete ára peve ꞌrã peĩ oguyꞌi yvyra rogue gui pejapo vaꞌekue guýry. Israel kuery regua haꞌe javi toĩ oguyꞌi py,^t7)Haꞌe rami vy pejapo ꞌrã ngaru Senhor pegua, sete ára re maꞌetỹa nhavõ. Haꞌe vaꞌe ma ojapo uka pyre rakaꞌe rã peve guarã, peneramymino kuery ikuai vaꞌe peguarã. Sete jaxya py ae ꞌrã pejapo.msU(Jypyꞌia ára py ma peru ꞌrã yvyraꞌa iporãgueve vaꞌe, pindo rogue, yvyra rogue porãgue, haꞌe salgueiro yy rembe rupi hiꞌaĩ vaꞌe rogue guive. Haꞌe rami vy sete ára re pevyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete renonde.jrO'— Haꞌe gui sete jaxya re quinze ára py ma pendeyvy re penhotỹ vaꞌekueꞌa pemonoꞌõmba ma vy sete ára re pejapo ꞌrã ngaru Senhor pe. Jypyꞌia ára, haꞌe gui oito araa py ju ꞌrã oiko xevy pepytuꞌu aguã.Tq#&Oiko avi ꞌrã Senhor pegua sábado ára, haꞌe mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã ára, haꞌe penhemboayvuague pejapopaa regua, haꞌe Senhor pe mbaꞌemo penhenhanduaꞌi rami pemeꞌẽ aguã haꞌe javi. p{%— Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Senhor pegua ngaru oiko aguã ára oaꞌanga pyre. Ojeupity nhavõ peikuaa uka ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, Senhor pe pemeꞌẽ aguã mbaꞌemo peapy vy, tata py oapya vaꞌerã, mbaꞌemo aju guigua, mymba ojukaa vaꞌerã, haꞌe mbaꞌemo rykue onhoẽa vaꞌerã, peteĩ-teĩ regua ma hiꞌára py porã ꞌrã pemeꞌẽ.zoo$Sete ára re ꞌrã Senhor pe pemeꞌẽ mbaꞌemo peapy vy. Oito araa py ju ꞌrã oiko nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Senhor pe pemeꞌẽ aguã mbaꞌemo peapy vy. Ixupe penhemboaty aguã ára ramo mbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã. |ns#Jypyꞌia ára ma oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe rami vy mbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã.8mk"— Ndeayvu Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Sete jaxya vaꞌe re quinze araa py ma oiko ꞌrã Senhor pegua ngaru oguyꞌi py peĩ aguã regua. Sete ára re ꞌrã oiko.glI! Ngaru oikoa ára oguyꞌi py ikuai aguã re ijayvua Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: ky Sábado ára rami oiko ꞌrã xevy pe pepytuꞌu aguã ára, penenheꞌẽ py pejexavaia rupi peiko aguã. Haꞌe vaꞌe jaxy re nove araa py kaꞌarukue guive, haꞌe koꞌẽ jevy kaꞌaru peve ma pepytuꞌu ꞌrã sábado ára pemboetea rami. 'jIMbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma ojapo uka pyre rakaꞌe rã peve guarã peneramymino ikuai vaꞌe peguarã, pendekuaia haꞌe javi rupi.ri_Haꞌe vaꞌe ára mbaꞌemo py ombaꞌeapo vaꞌe ma xee ae amokanhy ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.{hqHaꞌe vaꞌe ára onheꞌẽ py ojexavaia rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.%gEHaꞌe vaꞌe ára ma mbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã, pejejavyague ojaoꞌia aguã ára, Senhor Penderuete renonde pejejavyague pejaoꞌi uka aguã ae.f3— Haꞌe gui haꞌe vaꞌe sete jaxya vaꞌe re, dez araa py ma ojeupity ꞌrã jejavya ojaoꞌia aguã ára. Oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, penenheꞌẽ py pejexavaia rupi pendekuai aguã. Haꞌe rami vy Senhor pe peru ꞌrã peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã.Xe+ Jejavya ojaoꞌia aguã ára re ijayvua Senhor aipoeꞌive Moisés pe: vdgMbaꞌeve py pembaꞌeapo eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor pe ꞌrã peru peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã. uce— Ndeayvu Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Sete jaxya re ijypyꞌia ára py ma oiko ꞌrã xevy pepytuꞌu haꞌe penemaꞌenduꞌa aguã ára. Mimby guaxu pemonheꞌẽ ꞌrã penhemboaty aguã, ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo.*bQSenhor aipoeꞌive ju Moisés pe: a— Haꞌe gui pendeyvy re penembaꞌety rupi pemonoꞌõ vy ndapeo jevyi ꞌrã penembaꞌety rembe rupi gui peruve aguã, neĩ hary peity rive vaꞌekue pemonoꞌõ eme. Tove iporiaukueꞌi haꞌe amboae regua kuery peguarã. Xee ma Senhor Penderuete — heꞌi. `Haꞌe vaꞌe árave oikuaa uka ꞌrã nhemboaty aguã ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. Pembaꞌeapo eme mbaꞌeve py. Haꞌe vaꞌe ma ojapo uka pyre rakaꞌe rã peve guarã, pendekuaia haꞌe javi rupi, haꞌe peneramymino kuery ikuai vaꞌe peguarã avi. '_I— Haꞌe nunga ma sacerdote oupi reve ombovava ꞌrã, trigo jypygua gui mbojape pejapo vaꞌekue reve. Haꞌe nunga Senhor renonde oupi reve ombovava pyrã pemeꞌẽ, mokoĩ vexaꞌi raꞌy reve. Haꞌe nunga ma Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, sacerdote kuery hoꞌu vaꞌerã./^YHaꞌe gui peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã pejejavyague re, haꞌe mokoĩ vexaꞌi peteĩ maꞌetỹ vaꞌe ju ꞌrã pemeꞌẽ peteĩ rami pendekuaia reguarã. ]Haꞌe gui mbojape reve pemeꞌẽ avi ꞌrã sete vexaꞌi raꞌy ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, peteĩ maꞌetỹꞌi vaꞌe meme, haꞌe peteĩ vaka raꞌy, haꞌe gui mokoĩ vexaꞌi. Haꞌe nunga peapy uka vy pemeꞌẽ ꞌrã Senhor pe, peteĩ rami pendekuaia regua haꞌe vinho penhoẽ vaꞌe reve. Peapy uka vy ꞌrã pemeꞌẽ, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.I\ Pendekoa gui peru ꞌrã mokoĩ mbojape oupi reve ombovava pyrã. Mokoĩ ryru trigo gui ꞌrã pejapo. Imbovua reve ꞌrã pembojy. Haꞌe vaꞌe ma jypyꞌigua Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã.0[[Haꞌe gui sete-a sábado rireꞌi ára guive ma cinqüenta ára jevy ꞌrã peipapa. Haꞌe gui ma peru ju ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ vaꞌerã..ZW — Haꞌe gui peipapa ꞌrã ára, sábado ára rireꞌi jokuaa oupi reve ombovava pyrã perua ára guive peipapa ꞌrã sete semana haꞌe javi re.nYWNdapeꞌui ꞌrã mbojape, trigo maimbe, neĩ mbaꞌemo raꞌyĩngy, Penderuete pe pemeꞌẽ vaꞌerã peru eꞌỹa ja. Haꞌe rami aguã ma rakaꞌe rã peve aeja vaꞌekue penderekorã, pendekuaia rupi haꞌe javi guarã ae. X Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ vaꞌerã mokoĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omona mbyre. Haꞌe vaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. Peru avi ꞌrã peteĩ ryru vinho ixupe penhoẽ vaꞌerã.uWe Sábado ára rireꞌi ꞌrã sacerdote oupi reve ombovava. Mbaꞌemo aju ojokua pyre oupia ára ae ꞌrã pemeꞌẽ avi peteĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, peteĩ maꞌetỹ oguereko vaꞌe, Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ aguã.gVI Haꞌe vaꞌe jokuaa sacerdote oupi reve ombovava ꞌrã Senhor renonde, pendejou porã aguã.U- — Ndeayvu Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Yvy ameꞌẽ vaꞌekue re pevaẽ ma vy pemonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo penhotỹ vaꞌekue. Mbaꞌemo aju pemonoꞌõ vaꞌe gui ma sacerdote pe peru ꞌrã jypyꞌi pejokua vaꞌekue regua iporãgueve pemeꞌẽ vaꞌerã.;Ts ; , Senhor aipoeꞌive Moisés pe: .SWSete ára re pemeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo Senhor pe peapy vy. Haꞌe gui sete araa py ma oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Pembaꞌeapo eme mbaꞌeve py. sRaJypyꞌia ára ma pejapo ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vy pembaꞌeapo eme mbaꞌeve py.;QqHaꞌe vaꞌe jaxy re ae quinze araa py oiko ꞌrã Senhor pegua ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ vaꞌe regua. Sete ára peve ꞌrã peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ.nPWJypyꞌigua jaxy re, catorze araa py, kaꞌaruꞌi ma jave ojeupity ꞌrã Senhor pegua Páscoa ára.;Oq , ; ; — Povaꞌe ma ngaru Senhor oaꞌanga vaꞌekue meme, ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe penhemboaty aguã. Peikuaa uka ꞌrã oaꞌangaague ára ojeupity nhavõ. N — Seis ára re pembaꞌeapo ꞌrã. Haꞌe rã sete araa ma sábado, xevygua pepytuꞌu haꞌe penhemboaty aguã ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Mbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã, mbaꞌeta sábado Senhor pegua ára, mamo rã peikoa rupi rei. VM'— Ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Ngaru Senhor peguarã oaꞌangaa pyre ma peikuaa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe memea penhemboaty aguã. Povaꞌe ma xevygua ngaru ikuai vaꞌe. $L GSenhor aipoeꞌi Moisés pe: QK!Egito yvy gui roguerupa vaꞌekue Penderuete aiko aguã. Xee ma Senhor. EJ Pembovare eꞌỹ eme xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta Israel kuery mbyte aikuaa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa. Xee ma Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã penemoingo vaꞌe.aI=Haꞌe nunga rupi peiko ꞌrã ajapo uka vaꞌekue rupi, pejapopa ꞌrã. Xee ma Senhor.lHSHaꞌe vaꞌe árave peꞌupa ꞌrã. Mbaꞌeve pemoembyre eme koꞌẽ jevy guarã. Xee ma Senhor.aG=Senhor perovyꞌaa rupi mbaꞌemo pemeꞌẽ vy ma pendejou porã aguã rami pemeꞌẽ.]F5Vaka, eꞌỹ vy vexaꞌi teĩ peteĩꞌi ára pyve pejuka eme mokoĩve imemby reve.IE — Vaka raꞌy, eꞌỹ vy vexaꞌi oikoꞌi rire ma sete ára peve ꞌrã oiko ixya py. Oito ára guive mae haꞌeve xee Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ aguã. Haꞌe ramo ma xee ajopy ꞌrã.*DQSenhor aipoeꞌive ju Moisés pe: WC)Neĩ amboae regua kuery po gui pejopy eme avi haꞌe nunga mymba Penderuete pegua tembiꞌu pemeꞌẽ aguã, mbaꞌeta ivaikuea oĩa káuxa ndaꞌevevei ae ma. Haꞌe nunga ma ndajopyi ꞌrã pendepo gui. ,BSSenhor pe napemeꞌẽi ꞌrã mymba haꞌyĩ raxy vaꞌe, omouꞌũ mbyre, oaꞌyĩjo pyre, haꞌeꞌỹ vy ojaya pyre. Haꞌe nunga pejapo eme yvy pendekuaia re.JAHaꞌe rami avi vaka raꞌy eꞌỹ vy vexaꞌi hete vaikueꞌi vaꞌe haꞌeve ꞌrã penhenhanduaꞌi rami pemeꞌẽ aguã, haꞌe rã penhemboayvuague pejapopaa reguarã ma ndajopyi ꞌrã.$@CHaꞌe rã oexa eꞌỹ vaꞌe, ikarẽgueꞌi, eꞌỹ vy hova pẽgueꞌi vaꞌe, ijai vaikue vaꞌe, hemomba vaꞌe, eꞌỹ vy ipire rupi iove rei vaꞌe, haꞌe nunga ma ndaꞌevei xee Senhor pe pemeꞌẽ aguã, neĩ altar áry ma voi napemoĩ ꞌrã xee Senhor pe peapy aguã.j?OHaꞌe gui xapyꞌa rei xee Senhor pe amongue omeꞌẽ ꞌrã peteĩ rami ikuaia regua, onhemboayvuague ojapopaa regua, eꞌỹ vy onhenhanduaꞌi rami omeꞌẽ teĩ, vaka raꞌy, eꞌỹ vy guymba kuery mboae guigua. Haꞌe ramo mymba ajopy aguã ma ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re neĩ peteĩ henda py ivaikue reia oĩ aguã ndaꞌevei.>{Haꞌe rã mymba ivaikue rei vaꞌe ma napemeꞌẽi ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe nunga ma xee ndajopyi ꞌrã pendepo gui.m=Uxee ajopy ꞌrã mymba ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe anho, vaka raꞌy, vexaꞌi eꞌỹ vy kavara.<1— Ndeayvu Arão haꞌe taꞌy kuery pe, haꞌe Israel kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Xapyꞌa rei Israel kuery vaꞌe regua, haꞌeꞌỹ vy amboae regua Israel kuery mbyte rupi ikuai vaꞌe ogueru ꞌrã mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã, onhemboayvuague ojapopaa regua mbaꞌe, eꞌỹ vy onhenhanduaꞌi rami omeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe nunga Senhor pe oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã ogueru ramot;c Mymba ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe anho omeꞌẽ aguã re ijayvua Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: [:1mbaꞌeta haꞌe rami ri vy ojapo ꞌrã hexe ae ojejavyague re opaga aguã oĩ aguã rami, mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hoꞌuague káuxa, mbaꞌeta xee ma Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã amoingo vaꞌe. ~9wSacerdote kuery ndaꞌevei nombovarei aguã mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe Israel kuery omeꞌẽ vaꞌe,8)Xapyꞌa rei amongue oikuaa pota eꞌỹ re mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hoꞌu ꞌrã. Haꞌe rami ri vy ma haꞌekue regua áryve omeꞌẽve ju ꞌrã sacerdote pe, peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve ikyꞌa eꞌỹ vaꞌekue repy.J7 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei sacerdote rajy imeveꞌỹ vaꞌe oiko, haꞌe eꞌỹ vy opoi pyre, haꞌe imemby eꞌỹ teri vy nguu ro py ju ojevy ꞌrã kunhataĩ jave oikoague py. Haꞌe vy ma haꞌeve ꞌrã nguu rembiꞌu re ju okaru aguã. Haꞌe rã amboae regua ma peteĩve ndaꞌevei haꞌe nunga re okaru aguã.6 Haꞌe rami teĩ sacerdote rajy amboae regua re ri omenda vy ndokaruvei ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ mbyre re.d5C Haꞌe rami avi xapyꞌa rei sacerdote operáta re ae ꞌrã ojogua escravo-rã. Haꞌe vaꞌe regua ma haꞌeve ꞌrã haꞌe nunga gui hoꞌu aguã. Hopy ae oikoꞌi vaꞌekue voi hexeve okaru avi ꞌrã hembiꞌu re.A4} — Haꞌe rã amboae regua peteĩve ndoꞌui ꞌrã tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Sacerdote kuerya py oke vy ou vaꞌe, neĩ ixupe ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma voi ndoꞌui ꞌrã.q3] Haꞌe kuery ma xereve guarã aeja vaꞌekue rupi ꞌrã ikuai, haꞌe kuery omano eꞌỹ aguã ojejavya re opaga aguã oĩ vaꞌe káuxa, haꞌe kuery ae onhemongyꞌa rire. Xee ma Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã amoingo vaꞌe. 2;Sacerdote kuery ndoꞌui avi ꞌrã mymba omano rive vaꞌekue eꞌỹ vy omboaꞌypa pyre, haꞌe nunga py onhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Xee ma Senhor.#1AHaꞌe gui kuaray oike ma jave haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. Haꞌe vy ꞌrãe hoꞌu temibiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ixupe guarã vaꞌekue ae ramo.O0Haꞌe nunga re opoko vaꞌekue rei tema oiko avi ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. Haꞌe rami vy tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hoꞌu aguã ndaꞌevei, yy py ojaupa ranhe eꞌỹa ja. ~1}}Z}{{=zyxxpw)vvuMtysrqpownnMlrkkEjyihggIfUeeTdcb``q_^^]/\[[GZYXRVV*U9TmS}R{R PONNNMMMTML]LKKKcK'JvJIHuGzGFEDDQC_BBA@@6?)>==x<<;):99q8}87]66655I43H2b100@/.--- ,,+**&)),((='&%%$$##.""!S ^t=.J'*Py QV\  } 5 \gi~{q(( Jypy oikoꞌi vaꞌekue rekovia omeꞌẽ mbyrã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eipapa taꞌy jypykueꞌi avakue Israel kuery regua. Peteĩ-teĩ hery rupi ꞌrã reipapa peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve.gI('Haꞌe gui levita kuery regua avakue peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma oipapaa rã vinte e dois mil haꞌe javi vy. Senhor ojapo ukaague rami vy Moisés haꞌe Arão oipapa, taꞌy kuery haꞌe javi reve. vg(&Haꞌe gui ombojeroviaaty renonde kuaray oua katy Moisés haꞌe Arão ojapo ꞌrã ngoorã guaꞌy kuery reve, oguy nhemboaty oĩaty renonde kuaray oua katy ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy rupi ꞌrã ombaꞌeapo, omoĩague rami vy. Ombaꞌeapo ꞌrã Israel kuery re omaꞌẽ vy. Haꞌe rã amboae regua ri onhemboja vy omano ꞌrã.{(%haꞌe gui ijyvýry oka rupi ijyta ikuai vaꞌe re, ijyta yvypy, yvyra rakua, haꞌe ixã ikuai vaꞌe haꞌe javi re. q]($Merari raꞌy kuery omoĩague rami vy opena ꞌrã okuapy yvyra pe ombojeroviaaty regua ikuai vaꞌe re, haꞌe gui ijytaꞌi, ijyta, ijyta yvypy haꞌe tembiporu ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi re opena aguã rami ikuai,1](#Haꞌe gui Merari ramymino kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Abiail raꞌy Zuriel. Haꞌe kuery ma ombojeroviaaty yke katy rupi ꞌrã ngoorã ojapo, kuaray apuꞌaꞌia katy.("Haꞌe kuery regua avakue peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma oipapaa rã seis mil e duzentos haꞌe javi vy.{(!Haꞌe gui Merari ramymino kuery ma Mali haꞌe Musi raꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ae Merari re tamoĩ vaꞌe meme.8 k( Levi ramymino kuery ruvixa yvateve vaꞌe ma sacerdote Arão raꞌy Eleazar. Haꞌe vaꞌe ma opena ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery re. (Haꞌe kuery ma xeayvu ryru re opena aguã rami ikuai, mesa oĩ vaꞌe, tataendy ꞌy, altar haꞌe javi re, tembiporu henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi oiporu vaꞌety haꞌe ajukue okẽrã oĩ vaꞌe re. Haꞌe nunga haꞌe javi re opena aguã rami ikuai.I  (Coate ramymino kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Uziel raꞌy Elisafã.r _(Haꞌe gui Coate ramymino kuery ma ombojeroviaaty yke katy rupi ꞌrã ngoorã ojapo, kuaray puku-a katy.O (Haꞌe kuery regua avakue peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma oipapaa rã oito mil e seiscentos haꞌe javi vy. Haꞌe kuery ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re opena aguã rami ikuai.(Haꞌe gui Coate ramymino kuery ma Anrão, Izar, Hebrom haꞌe Uziel raꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma Coate re tamoĩ vaꞌe meme.N(ajukue oka ombojeroviaaty haꞌe altar yvýry rupi ikuai vaꞌe re, oka rokẽrã ajukue oĩ vaꞌe re, haꞌe gui ixã ikuai vaꞌe re. Haꞌe nunga haꞌe javi rupi ombaꞌeapo aguã rami ikuai. 2_(Gérson ramymino kuery opena ꞌrã okuapy oguy nhemboaty oĩaty re, ombojeroviaaty, oo haꞌe ijaoꞌia re, haꞌe oguy nhemboaty oĩaty rokẽrã ajukue oĩ vaꞌe re,O(Gérson ramymino kuery ruvixarã ma Lael raꞌy Eliasafe ikuai ꞌrã.oY(Haꞌe gui Gérson ramymino kuery ma ombojeroviaaty kupe rupi ꞌrã ngoorã ojapo, kuaray oikea katy.(Haꞌe kuery regua avakue peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma hery rupi oipapaa rã sete mil e quinhentos haꞌe javi vy.b?(Gérson ramymino kuery ma Libni haꞌe Simei raꞌy kuery, Gérson re tamoĩ vaꞌe meme.%(Haꞌe gui Merari raꞌy kuery, taꞌy kuery reve ma Mali haꞌe Musi. Haꞌe vaꞌe kuery ae Levi ramymino kuery, guamoĩ kuery rery rupi. _9(Haꞌe gui Coate raꞌy kuery, taꞌy kuery reve ma Anrão, Izar, Hebrom haꞌe Uziel.mU(Haꞌe gui povaꞌe ma Gérson raꞌy kuery rery, peteĩ-teĩ taꞌy kuery reve: Libni haꞌe Simei.I~ (Po rami ma Levi raꞌy kuery rery: Gérson, Coate haꞌe Merari.i}M(Haꞌe ramo Senhor ijayvuague rami vy Moisés oipapa levita kuery, ixupe oipapa ukaague rami ae.S|!(— Reipapa ꞌrã Levi ramymino kuery peteĩ-teĩ tamymino kuery rery rupi, tuu haꞌe taꞌy kuery reve. Avakue haꞌe javi ꞌrã reipapa, peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve — heꞌi. a{=(Haꞌe gui Sinai regua tekoa eꞌỹa py Senhor ijayvu Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: z( Mbaꞌeta jypyꞌi oiko vaꞌe nhavõ ma xevygua ae. Egito yvy py jypyꞌi oiko vaꞌekue ajukapa ára guive ma Israel kuery vaꞌe regua jypykueꞌi amboaxapa xejeupe guarã, avakue haꞌe mymba kuery voi. Xevy guarã meme ikuai. Xee ma Senhor — heꞌi. lyS( — Maꞌẽ, levita kuery ma xee aipeꞌa vaꞌekue Israel kuery mbyte gui. Israel kuery jypyꞌi oikoꞌi vaꞌe nhavõ rekovia ma levita kuery aiporavo xejeupe guarã. Haꞌe rami rire levita kuery xevygua meme ꞌrã ikuai.%xG( Senhor aipoeꞌi Moisés pe: .wW( Haꞌe rã Arão haꞌe taꞌy kuery pe ndeayvu ꞌrã sacerdote rami anho ombaꞌeapo aguã re. Haꞌe rã amboae regua ri onhemboja vy ma omano ꞌrã — heꞌi. v/( Haꞌe nunga rupi levita kuery remboaxa ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã. Israel kuery regua ixupe remboaxa vaꞌerã haꞌe kuery anho.Bu(Haꞌe kuery opena ꞌrã tembiporu oguy nhemboaty oĩaty pygua haꞌe javi re. Haꞌe vy ꞌrãe ojapopa ojapo ꞌrã vaꞌekue Israel kuery re vy, ombojeroviaaty rupi ombaꞌeapoa py.3ta(Haꞌe kuery tojapo mbaꞌemo ixupe, haꞌe heta vaꞌe kuery oguy nhemboaty oĩaty renonde rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re vy, ombojeroviaaty ropy rupi ombaꞌeapoa py.Us%(— Emonhemboja ke Levi regua kuery sacerdote Arão renonde py ipytyvõarã.%rG(Senhor aipoeꞌi Moisés pe: q9(Haꞌe rami teĩ Nadabe haꞌe Abiú omano rakaꞌe Senhor renonde py, Sinai regua tekoa eꞌỹa py Senhor renonde tata haꞌeveꞌỹa ramigua ogueroike ramo. Taꞌy eꞌỹ re omano rakaꞌe. Haꞌe rã tyvy kuery Eleazar haꞌe Itamar ju sacerdote ikuai nguu Arão renonde. lpS(Po rami Arão raꞌy kuery rery, sacerdote-rã omoĩ mbyre meme ikuai, sacerdote-rã omboaxaa rire.ro_(Po rami ae Arão raꞌy kuery rery: taꞌy jypykue ma Nadabe, haꞌe gui ma Abiú, Eleazar haꞌe Itamar.In ( Levita kuery mbovy pa ikuai, haꞌe hembiaporã re ijayvuague Haꞌe gui povaꞌe kuery ma Arão haꞌe Moisés raꞌy kuery ikuai, Sinai yvyty áry Moisés pe Senhor ijayvu jave guare.Nm("Haꞌe rami ae Israel kuery ikuai. Moisés pe Senhor ijayvuague rami ae ikuai ojeupegua bandeira ꞌy yvýry rupi. Haꞌe rami ae avi oguata ojeꞌoivy, peteĩ-teĩ regua nguu ro pygua kuery reve. mlU(!Haꞌe rã levita kuery ma ndoipapaai Israel kuery oipapaa py, Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy.Zk/( Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery regua oipapa pyre, tamoĩ kuery ikuai vaꞌe-vaꞌe rupi. Oipapa pyre haꞌe javi vy ma seiscentos e três mil quinhentos e cinqüenta, peteĩ-teĩ regua joa py ikuaia rami.`j;(Dã regua kuery rekoa py oipapaa rã cento e cinqüenta e sete mil e seiscentos haꞌe javi vy, amboae regua irũ kuery reve. Haꞌe kuery ma opa vygua ꞌrã ojeꞌoi, peteĩ-teĩ regua ojeupegua bandeira rakykue. ri_(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã cinqüenta e três mil e quatrocentos haꞌe javi vy.xhk(Haꞌe gui ma Naftali regua kuery jevy ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Enã raꞌy Aira.lgS(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã quarenta e um mil e quinhentos haꞌe javi vy. f{(Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ikuai ꞌrã Aser regua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Ocrã raꞌy Pagiel.neW(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã sessenta e dois mil e setecentos haꞌe javi vy. @d{(Haꞌe gui kuaray apuꞌaa katy ikuai ꞌrã Dã regua kuery ojeupegua bandeira ꞌy yvýry, peteĩ-teĩ regua joa py ae. Dã raꞌy kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Amisadai raꞌy Aiezer."c?(Efraim regua kuery rekoa py oipapaa rã cento e oito mil e cem haꞌe javi vy, amboae regua irũ kuery reve. Haꞌe kuery ma mboapya py ꞌrã ojeꞌoi. nbW(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã trinta e cinco mil e quatrocentos haꞌe javi vy.~aw(Haꞌe gui ma Benjamim regua kuery jevy ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Gideoni raꞌy Abidã.j`O(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã trinta e dois mil e duzentos haꞌe javi vy. _ (Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ikuai ꞌrã Manassés regua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Pedazur raꞌy Gamaliel.g^I(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã quarenta mil e quinhentos haꞌe javi vy. C](Haꞌe gui kuaray oikea katy ikuai ꞌrã Efraim regua kuery ojeupegua bandeira ꞌy yvýry, peteĩ-teĩ regua joa py ae. Efraim raꞌy kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Amiúde raꞌy Elisama.\'(Haꞌe gui mae ma oguerovaa ꞌrã heravy oguy nhemboaty oĩaty. Levita kuery ikuai vaꞌe amboae kuery mbyte py ꞌrã ojeꞌoi. Haꞌe kuery ikuaia rami ae ꞌrã ojeꞌoi oguataa rupi. Peteĩ-teĩ regua ojeꞌoi ꞌrã ikuai aguã py ae, ojeupegua bandeira rakykue. I[ (Rúben regua kuery rekoa py oipapaa rã cento e cinqüenta e um mil quatrocentos e cinqüenta haꞌe javi vy, amboae regua irũ kuery reve. Haꞌe kuery ma tenondegua rakykue ꞌrã ojeꞌoi. yZm(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã quarenta e cinco mil seiscentos e cinqüenta haꞌe javi vy.zYo(Haꞌe gui ma Gade regua kuery jevy ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Deuel raꞌy Eliasafe.oXY( Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã cinqüenta e nove mil e trezentos haꞌe javi vy. W( Haꞌe kuery yvýry ma ikuai ꞌrã Simeão regua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Zurisadai raꞌy Selumiel.nVW( Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã quarenta e seis mil e quinhentos haꞌe javi vy. BU( Haꞌe gui kuaray puku-a katy ꞌrã ikuai Rúben regua kuery ojeupegua bandeira ꞌy yvýry, peteĩ-teĩ regua joa py ae. Rúben raꞌy kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Sedeur raꞌy Elizur.4Tc( Judá regua kuery rekoa py oipapaa rã cento e oitenta e seis mil e quatrocentos haꞌe javi vy, amboae regua irũ kuery reve. Haꞌe kuery ma tenondegua ꞌrã ojeꞌoi. qS](Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã cinqüenta e sete mil e quatrocentos haꞌe javi vy.xRk(Haꞌe gui Zebulom regua kuery jevy ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Helom raꞌy Eliabe.tQc(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã cinqüenta e quatro mil e quatrocentos haꞌe javi vy. }Pu(Haꞌe kuery yvýry ikuai ꞌrã Issacar regua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Zuar raꞌy Natanael.mOU(Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã setenta e quatro mil seiscentos haꞌe javi vy. 6Ng(Kuaray oua katy ikuai ꞌrã Judá regua kuery ojeupegua bandeira ꞌy yvýry, peteĩ-teĩ regua joa py ae. Judá raꞌy kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Aminadabe raꞌy Naassom.M#(— Israel kuery ikuai ꞌrã peteĩ-teĩ regua bandeira ꞌy yvýry rupi ae. Peteĩ-teĩ regua bandeira re ma tamoĩ kuery kuaa ukaarã oĩ. Oguy nhemboaty oĩaty oĩ vaꞌe yvýry rupi ꞌrã hekoa, haꞌe vaꞌe katy peteĩ-teĩ regua omaꞌẽ okuapy aguã rami. qL _( Tekoa rupi peteĩ-teĩ regua ikuai aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: lK U(6Haꞌe ramo Israel kuery ojapo haꞌe rami. Moisés pe Senhor ojapo ukaague haꞌe javi rupi ikuai. J (5Haꞌe rã levita kuery ma ngoorã ojapo ꞌrã okuapy ombojeroviaaty xeayvu oĩa vaꞌe yvýry rupi ae, Israel kuery áry ou eꞌỹ aguã imbopagaarã. Haꞌe rami vy levita kuery ae ꞌrã opena okuapy ombojeroviaaty xeayvu oĩa vaꞌe re”, heꞌi vaꞌekue. I 3(4Haꞌe gui Israel kuery ma peteĩ-teĩ ngoorã ojapo ꞌrã guekoa py ae, peteĩ-teĩ regua joa py ae ꞌrã ikuai, ojeupegua bandeira yvýry rupi.bH A(3Haꞌe gui ombojeroviaaty oguerova ta jave ma levita kuery ombovaipa ꞌrã. Haꞌe gui tekoa mbyte py ju omopuꞌã aguã ma levita kuery ae ju ꞌrã omoatyrõ. Haꞌe rã amboae regua hexe onhemboja vy omano ꞌrã.tG e(2Haꞌe rami ꞌrãgue py levita kuery ma remoĩ ꞌrã ombojeroviaaty xeayvu oĩa vaꞌe re opena vaꞌerã, tembiporu ikuai vaꞌe haꞌe hexegua haꞌe javi re. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã ombojeroviaaty oguerova heravy aguã rami, hexegua tembiporu haꞌe javi reve. Ombojeroviaaty ropy rupi ae ꞌrã haꞌe kuery opena okuapy, haꞌe ijyvýry rupi ꞌrã ikuai.F (1“Levita kuery regua anho ꞌrã nderepapai, haꞌe kuery rery ma voi neremboparai ꞌrã Israel kuery rery mboae ikuaia py.IE (0mbaꞌeta Moisés pe Senhor ijayvu ma voi vy aipoeꞌi vaꞌekue:D 7(/ Levita kuery regua ndoipapaaiague Haꞌe rã levita kuery regua ma ndoipapaai tuu kuery regua ikuaia rami, amboae kuery oipapaa rami eꞌỹ,VC )(.Oipapa pyre haꞌe javi vy ma seiscentos e três mil quinhentos e cinqüenta. JB (-Haꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi oipapaa peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme./A [(,Haꞌe vaꞌe kuery ma Moisés haꞌe Arão oipapa vaꞌekue. Israel kuery yvatekueve ikuai vaꞌe ma doze avakue, peteĩ-teĩ tamoĩ kuery ro pygua kuery ruvixa oiko.j@ Q(+Haꞌe vy Naftali ramymino kuery oipapa rã cinqüenta e três mil e quatrocentos haꞌe javi vy. p? ](*Haꞌe gui Naftali ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.`> =()Haꞌe vy Aser ramymino kuery oipapa rã quarenta e um mil e quinhentos haꞌe javi vy. m= W((Haꞌe gui Aser ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.a< ?('Haꞌe vy Dã ramymino kuery oipapa rã sessenta e dois mil e setecentos haꞌe javi vy. l; U(&Haꞌe gui Dã ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.g: K(%Haꞌe vy Benjamim ramymino kuery oipapa rã trinta e cinco mil e quatrocentos haꞌe javi vy. q9 _($Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.c8 C(#Haꞌe vy Manassés ramymino kuery oipapa rã trinta e dois mil e duzentos haꞌe javi vy. g7 K("Manassés ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.]6 7(!Haꞌe vy Efraim ramymino kuery oipapa rã quarenta mil e quinhentos haꞌe javi vy. 5 ( Haꞌe gui José raꞌy kuery ju, Efraim ramymino kuery ranhe, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.i4 O(Haꞌe vy Zebulom ramymino kuery oipapa rã cinqüenta e sete mil e quatrocentos haꞌe javi vy. p3 ](Haꞌe gui Zebulom ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.k2 S(Haꞌe vy Issacar ramymino kuery oipapa rã cinqüenta e quatro mil e quatrocentos haꞌe javi vy. p1 ](Haꞌe gui Issacar ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.d0 E(Haꞌe vy Judá ramymino kuery oipapa rã setenta e quatro mil e seiscentos haꞌe javi vy. n/ Y(Haꞌe gui Judá ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.n. Y(Haꞌe vy Gade ramymino kuery oipapa rã quarenta e cinco mil seiscentos e cinqüenta haꞌe javi vy. p- ](Haꞌe gui ma Gade ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.f, I(Haꞌe vy Simeão ramymino kuery oipapa rã cinqüenta e nove mil e trezentos haꞌe javi vy. p+ ](Haꞌe gui Simeão ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.d* E(Haꞌe vy Rúben ramymino kuery oipapa rã quarenta e seis mil e quinhentos haꞌe javi vy. w) k(Israel raꞌy jypykue Rúben ramymino kuery, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme.( 3(Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy oipapapa Sinai yvyty katyꞌi tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe py. Sinai yvyty áry Senhor lei oeja rakaꞌe . |' u(Haꞌe vy mokoĩ jaxya jypyꞌia ára py heta vaꞌe kuery omboatypa ramo haꞌe kuery omombeꞌu porãve okuapy peteĩ-teĩ regua ramoĩ kuery rery, tuu haꞌe taꞌy kuery. Hery rupi oipapa vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve._& ;(Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe avakue hery rupi oiporavoa ramo Moisés haꞌe Arão ogueraa.-% W(Haꞌe vaꞌe kuery ma heta vaꞌe kuery mbyte gui oiporavo pyre, tamoĩ kuery ramymino kuery yvateve vaꞌe, Israel kuery mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌe ruvixarã. 9$ q(Naftali ramymino kuery ruvixa ma Enã raꞌy Aira.;# u(Gade ramymino kuery ruvixa ma Deuel raꞌy Eliasafe;9" q( Aser ramymino kuery ruvixa ma Ocrã raꞌy Pagiel;;! u( Dã ramymino kuery ruvixa ma Amisadai raꞌy Aiezer;?  }( Benjamim ramymino kuery ruvixa ma Gideoni raꞌy Abidã;4 e( Haꞌe gui José raꞌy kuery ramymino kuery, Efraim ramymino kuery ruvixa ma Amiúde raꞌy Elisama, haꞌe rã Manassés ramymino kuery ruvixa ma Pedazur raꞌy Gamaliel;< w( Zebulom ramymino kuery ruvixa ma Helom raꞌy Eliabe;= y(Issacar ramymino kuery ruvixa ma Zuar raꞌy Natanael;? }(Judá ramymino kuery ruvixa ma Aminadabe raꞌy Naassom;C (Simeão ramymino kuery ruvixa ma Zurisadai raꞌy Selumiel;b A(Po rami ma avakue penepytyvõa rery: Rúben ramymino kuery ruvixa ma Sedeur raꞌy Elizur;u g(Peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe gui oiko avi ꞌrã peteĩ ava penepytyvõarã, nguu ro pygua kuery ruvixa ae.h M(Vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive ꞌrã peipapa tujakue peve, Israel regua joe opuꞌã aguã ikuai kuaa vaꞌe meme, haꞌe vaꞌe kuery ae ndee haꞌe Arão reve peipapa ꞌrã xondaro kueryrã peteĩ-teĩ regua gui.: q(— Pemboparapa ke Israel kuery rery haꞌe javi, peteĩ-teĩ taꞌy vaꞌe, haꞌe tamoĩ kuery ro pygua ikuaia rami vy. Avakue haꞌe javi ꞌrã peipapa peteĩ-teĩ rery rupi.d G(Números irundya kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue Moisés pe Israel kuery rery rupi Nhanderuete oipapa ukapaague Egito yvy gui Israel kuery ojeꞌoipa rire mokoĩ maꞌetỹa re, mokoĩ jaxya, jypy araa py ma Senhor ijayvu Moisés pe, Sinai yvyty katyꞌi tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe py. Oguy nhemboaty oĩaty oĩ vaꞌe py aipoeꞌi: mU"Kovaꞌe ayvu haꞌe javi Moisés pe Senhor oeja vaꞌekue Israel kuery peguarã, Sinai yvyty áry. ~w!Ija ndoikuaa potai ꞌrã iporã vaꞌe pa, eꞌỹ vy iporã eꞌỹ vaꞌea re, neĩ ndaꞌevei omboekovia aguã. Omboekovia ri ramo mokoĩve ꞌrã opyta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Ndaꞌevei avi ꞌrã ojeupe guarã ju ojogua aguã — heꞌi. lS Haꞌe rã dízimo vaka raꞌy regua, mymba kyrĩgueveꞌi, haꞌe mymba re opena vaꞌe kuery oipapa vy yvyra guy rupi omboaxa vaꞌe haꞌe javi regua dízimo omeꞌẽ ma rire ma Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ae opyta.H Xapyꞌa rei amongue dízimo omeꞌẽ vaꞌekue regua ri omboekoviaxe vy omeꞌẽve ꞌrã hepyrã vaꞌekue áryve, peteĩ nhiruĩ repy ovare nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve.mU Dízimo re ijayvua — Haꞌe gui dízimo voi yvy gui mbaꞌemoꞌa oiko vaꞌekue regua, mbaꞌety gui mbaꞌemo raꞌyĩ vaꞌe regua, eꞌỹ vy yvyraꞌa teĩ Senhor mbaꞌe meme, Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.vgAvakue vaꞌe regua teĩ Senhor peguarã omboaxaa ae ma rire ndaꞌevei omboekovia ju aguã. Ojukaa ꞌrãe. +Q Mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ae omboekovia jevy eꞌỹ aguã re ijayvua — Haꞌe rami avi Senhor pe amongue omboaxa ꞌrã mbaꞌemo oguereko vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã, ava mbaꞌe, eꞌỹ vy mymba, haꞌeꞌỹ vy imbaꞌetyrã oeja pyre teĩ. Haꞌe nunga ma ndaꞌevei pevende, neĩ pemboekovia ju aguã. Haꞌe nunga haꞌe javi Senhor pe pemboaxa ae ma rire ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe opyta.U%Haꞌe rami avi mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe regua ramo ma haꞌeve ꞌrã omboekovia ju aguã, hepyrã reikuaa vaꞌekue rami vy, haꞌe hiꞌáryve omeꞌẽve avi ꞌrã, peteĩ nhiruĩ repy reikuaa nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Xapyꞌa rei nomboekovia jevyi ri ramo ovendea ꞌrã hepyrã reikuaa vaꞌekue re. f G— Haꞌe rã jypyꞌigua mymba raꞌy oiko vaꞌe Senhor peguarã ae ma oiko ramo ndaꞌevei avave rei omboaxa jevy aguã. Jypyꞌigua vaka raꞌy, eꞌỹ vy mymba kyrĩ-kyrĩꞌi vaꞌe oiko teĩ Senhor pegua ae meme.. WPeteĩ-teĩ mbaꞌe repyrã reikuaa ꞌrã hatãꞌi vaꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami. Peteĩ-teĩ hatãꞌi vaꞌe ma doze gramas vaꞌe.  Haꞌe gui jubileu ojeupity jevy jave haꞌe vaꞌe mbaꞌety ivendeare mbaꞌerã ju ꞌrã itui, imbaꞌerã ae oejaa rire.Q Haꞌe ramo hepyrã sacerdote oikuaa ꞌrã jubileu maꞌetỹ ojeupity peve oataa rami vy. Haꞌe vaꞌe árave hepyrã oikuaa vaꞌekue omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã. — Xapyꞌa rei amongue ombaꞌetyrã ojogua vaꞌekue omboaxa ꞌrã Senhor peguarã, imbaꞌerã oeja pyre regua eꞌỹ.RHaꞌe rami avi jubileu maꞌetỹ py ri haꞌe vaꞌe mbaꞌety omboekoviaa ramo Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã itui, mbaꞌety ixupe omboaxa pyre rami ae. Sacerdote peguarã ꞌrã itui. Xapyꞌa rei ombaꞌetykue ndojogua jevyxei, neĩ amboae ava pe novendexei rire ma ndaꞌevei ꞌrã omboekovia ju aguã.q]Xapyꞌa rei ombaꞌety omeꞌẽ rire ojogua jevyxe ri vy peráta omeꞌẽve ꞌrã hepyrã reikuaa vaꞌekue áryve, peteĩ nhiruĩ repy oikuaa nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Haꞌe vy mae imbaꞌe ju ꞌrã itui.mUHaꞌe rami avi jubileu maꞌetỹ oiko rire ri ombaꞌety omboaxa ramo sacerdote hepyrã oikuaa ꞌrã jubileu ojeupity jevy peve mbovy maꞌetỹ pa oataa rami vy. Haꞌe vaꞌe rami vy hepyrã reikuaa vy neremboetaive ꞌrã.  Xapyꞌa rei jubileu maꞌetỹ py ri ombaꞌety omboaxa aguã re onhemboayvu ramo hepyrã haꞌe javi porãꞌi ꞌrã reikuaa.4c Oyvy omeꞌẽ aguã re oura rire ojogua jevy vaꞌe regua — Xapyꞌa rei amongue pe peteĩ mbaꞌety oejaa ꞌrã imbaꞌerã, haꞌe ramo onhemboayvu ꞌrã Senhor peguarã ju omboaxa aguã re. Haꞌe gui hepyrã reikuaa ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe vaꞌe rupi onhotỹ aguã haꞌeve vaꞌe. Cevada raꞌyĩgue mbaꞌe peteĩ ryru renyẽ repyrã ma cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua ꞌrã reikuaa.saHaꞌe rã Senhor pe ngoo omboaxa vaꞌekue omboekovia jevyxe ri vy hepyrã oikuaa pyre áryve ꞌrã omeꞌẽve, peteĩ nhiruĩ repy oikuaa nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Haꞌe ramo mae ma imbaꞌe ju ꞌrã opyta. a=— Haꞌe gui amongue ngoo Senhor pe omboaxa aguã re onhemboayvu ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. Haꞌe ramo sacerdote oexa pota ꞌrã iporã paa, tyrã ivaikue rei vaꞌea. Sacerdote oikuaa rami ae ꞌrã hepy.>w Haꞌe gui xapyꞌa rei pendejeupe guarã ju pejoguaxe vy hepyrã oikuaa pyre áryve ꞌrã pemeꞌẽve, peteĩ nhiruĩ repy oikuaa nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã pemeꞌẽve. oY Sacerdote ae oikuaa ꞌrã iporã pa, tyrã ivaikue rei vaꞌea. Sacerdote oikuaa rami ae ꞌrã hepy. ~ Xapyꞌa rei mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe Senhor pe omeꞌẽ mbyrã vaꞌekueꞌỹ regua ri peru vy pexa uka ꞌrã sacerdote pe.p}[ Haꞌe nungakue ndaperovai ꞌrã, neĩ iporã vaꞌe napemboekoviai ꞌrã ivaikue vaꞌe re, neĩ ivaikue vaꞌe iporã vaꞌe re. Xapyꞌa rei peteĩ mymba amboae re pemboekovia ramo mokoĩve ꞌrã opyta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.| — Xapyꞌa rei penhemboayvu ꞌrã mymba Senhor pe pemboaxa aguã re. Pemeꞌẽ vaꞌekue ma Senhor pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme.{9Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei nhomboaxa aguã re onhemboayvu vaꞌe iporiaukueꞌi vy ndojoui ꞌrã joepyrã reikuaa vaꞌekue. Haꞌe rami vy ojexa uka ꞌrã sacerdote pe, haꞌe vaꞌe ju joepyrã oikuaa aguã. Haꞌe ramo hepyrã sacerdote oikuaa ꞌrã ojouaꞌi rami vy. *zOHaꞌe rã avakue sessenta maꞌetỹ vaꞌe guive tujakueve peve ramo ma quinze hatãꞌi vaꞌe reikuaa ꞌrã hepyrã. Haꞌe rã kunha ma dez ꞌrã hepyrã.Hy Haꞌe rã peteĩ jaxyꞌi vaꞌe guive cinco maꞌetỹ vaꞌe peve, ava ri ramo hepyrã reikuaa ꞌrã cinco hatãꞌi vaꞌe prata guigua, haꞌe rã kunha repyrã ma três eteꞌi ꞌrã.Hx Haꞌe rã amongue cinco maꞌetỹꞌi vaꞌe guive vinte maꞌetỹ vaꞌe peve, ava ri ramo hepyrã reikuaa ꞌrã vinte hatãꞌi vaꞌe, haꞌe rã kunha repyrã ramo dez ꞌrã reikuaa.Tw#Haꞌe rã kunha ri ramo ma trinta hatãꞌi vaꞌe reikuaa ꞌrã hepyrã.RvPeteĩ ava vinte maꞌetỹ vaꞌe guive sessenta maꞌetỹ vaꞌe peve ri ramo ma hepyrã reikuaa ꞌrã cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami.Wu)— Ndeayvu Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Amongue onhemboayvu ꞌrã xevy guarã nhomboaxa aguã re. Haꞌe rami rire omboaxa pyre Senhor pegua ae ꞌrã oiko, teĩ haꞌeve avi nhomboaxa ete ꞌrãgue py omboekovia aguã hepyrã reikuaa vaꞌe re. Samuel xy Ana onhemboayvu ipiꞌa oikoꞌi rire Senhor peguarã omboaxa aguã re (1 Samuel 1.9-11). Haꞌe gui apy aipoeꞌi haꞌeve avi amongue nhomboaxa ete ꞌrãgue py peráta re omboekovia aguã. ut g Mbaꞌemo omeꞌẽa aguã re, haꞌe hepyrã oikuaa aguã re ijayvua Senhor aipoeꞌive Moisés pe: .sW.Haꞌe vaꞌe ae Senhor ojapo uka, oipota vaꞌe haꞌe lei Israel kuery pe oeja vaꞌekue hexeve ikuai aguã. Sinai yvyty áry omeꞌẽ vaꞌekue Moisés po rupi. r -Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe kuery amboaxy vy xemaꞌenduꞌa ma voi ꞌrã tamoĩ kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue re, mbaꞌeta Egito yvy gui aipeꞌa vaꞌekue yvy regua kuery oexaa py, haꞌe kuery Ruete aiko aguã. Xee ma Senhor — heꞌi. q9,Haꞌe rami rã hovaigua kuery yvy re haꞌe kuery ikuai jave ndaxerexarai ꞌrã haꞌe kuery gui, naenduvei ꞌrã guive haꞌe kuery ndaipotavei vy amomba aguã, neĩ xereve guarã haꞌe kuery reve ajapo vaꞌekue ambovaipa aguã, mbaꞌeta xee ma Senhor haꞌe kuery Ruete.!p=+Haꞌe rami avi ijyvy jipoaveia haꞌe kuery oeja vaꞌekue opytuꞌu ꞌrã sábado ára py rami. Haꞌe rami jave haꞌe kuery ojejavyague re ambopagaa pe “Haꞌevea ramigua” heꞌi ꞌrã, xee aipota vaꞌe haꞌe kuery nombovarei, haꞌe ajapo uka vaꞌekue ojou vai rire.Bo*haꞌe ramo xee xemaꞌenduꞌa ju ꞌrã xereve guarã Jacó reve ajapo vaꞌekue, Isaque haꞌe Abraão reve ma voi ajapo vaꞌekue re. Haꞌe kuery yvy re avi xemaꞌenduꞌa ꞌrã.dnC)haꞌe kuery rovai xee aiko vy hovaigua kuery yvy re amboaxapa rire. Haꞌe gui xapyꞌa rei pende kuery regua voi inhakã ratã vaꞌe teĩ onhemoꞌyvyĩꞌi vy ojejavyague repy pe “Haꞌevea ramigua” heꞌi ramo,Pm(— Haꞌe rami avi xapyꞌa rei haꞌe kuery ojejavyague omombeꞌupa ꞌrã, haꞌe tamoĩ kuery xerovai ikuaia rupi ojejavyague. Mbaꞌeta tamoĩ kuery voi xerovai ikuaia onhemombeꞌupa rakaꞌe,Jl'Pende kuery vaꞌe regua okuaveꞌi vaꞌekue okanhymba ꞌrã ojeꞌoivy penderovaigua kuery yvy re, peẽ haꞌe peneramoĩ kuery reko vaiague káuxa pekanhymba ꞌrã haꞌe kuery rami avi. ikM&Pemanomba ꞌrã yvy regua kuery mbyte, haꞌe penderovaigua kuery yvy re peneruꞌũmba ꞌrã.j7%Peꞌapa ꞌrã joꞌa-joꞌa kyxe gui hoꞌa vaꞌe rami, mavaꞌeve penemonha ramo eꞌỹ. Napepuꞌã kuaavei ꞌrã penderovaigua kuery renonde.Ci$Haꞌe gui pekuave vaꞌe kuraxõ re amoĩ ꞌrã mbyꞌa guaxu veꞌỹ penderovaigua kuery yvy re pendekuaia py. Haꞌe rami vy penhamba ꞌrã mbaꞌemo rogue pirukue ovava nhenduꞌi vaꞌe gui rive. Kyxe revegua ou vaꞌe gui rami ꞌrã penhamba, peꞌapa rive ꞌrã guive mavaꞌeve penemonha ramo eꞌỹ.h#Jipoaveia ja pendeyvy ikaneꞌõgua ꞌrã, mbaꞌeta yvy re pendekuai jave pendeyvy ndopytuꞌui rire sábado ára py rami.}gu"— Haꞌe ramo ꞌrãe pendeyvy opytuꞌupa sábado ára py rami, jipoaveia ja. Haꞌe rã peẽ kuery ma penderovaigua kuery yvy re rive ꞌrã pendekuai. Haꞌe vaꞌe jave ma pendeyvy ikaneꞌõgua ꞌrã, sábado ára py opytuꞌupaa rami.Cf!Romoaĩmba ꞌrã yvy regua kuery mbyte rupi, haꞌe aekyi uka ꞌrã kyxe penderakykue rupi. Pendeyvy vaꞌekue itygue ꞌrã, haꞌe peneretã vaꞌekue ma tekoague meme ꞌrã opyta. yem Ambotyguepa avi ꞌrã pendeyvy. Haꞌe nunga gui penderovaigua kuery onhemondyipa ꞌrã onhemboekoa okuapy vy.6dgAmbovaipa ꞌrã peneretã ikuai vaꞌe tekoa eꞌỹa opyta aguã rami, amomba ꞌrã pembojeroviaaty, naetũvei ma ꞌrã heakuã porã vaꞌe ajou porã aguã peapy teĩ. c Aity ukapa ꞌrã pembojerovia atyrã yvyꞌã rupi pejapo vaꞌekue, ambovaipa ꞌrã kuaray raꞌangaa pejapo vaꞌekue, haꞌe penereꞌõgue amombo ꞌrã penderuete ramigua ivaipa vaꞌekue áry. Haꞌe vy xepyꞌa py aendu ꞌrã noromboaxyveia anho.Sb!Haꞌe ramo peꞌu ꞌrã penderaꞌy haꞌe penderajy kuery roꞌokue ae.ayxee voi xepoxya aendu vy aiko ꞌrã penderovai. Haꞌe rami vy pejejavyvea re rombojexavaive ꞌrã sete-kue peve ju.R`— Haꞌe rami ete oiko teĩ napendu potai vy xerovai ae tema peiko ramoO_Peꞌu ꞌrã vaꞌekue aipeꞌa ramo dez kunhague peteĩꞌi tatakua pyve ꞌrã ombojy mbojape, haꞌe gui opejapa vaꞌekue anho ꞌrã ombojaꞌo-jaꞌo pendevy. Peꞌu teĩ napenhandui ꞌrã. x^kPendeꞌáry ambou ꞌrã kyxe revegua penemombaarã, xereve guarã aeja vaꞌekue rovai pendekuai ramo. Haꞌe ramo peneretã rupi pendeatypa teĩ penembyte ambou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue, haꞌe romboaxa ꞌrã penderovaigua kuery po py. ~~}}|{{=zzJyxxiww)vutsrqq2p\o?nmTkjiishmggOffedcc4baa`4_T^]]G\\ [fZZHYXX?WWEV_UUaTTSg==<5;;U9k8766554-321}0/.x--$,*)(\('m'$&&&%.$##N"f" !} -I>9H\k  H0YT   Mao$ >(3haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;q=](2haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;t<c(1Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;\;3(0Haꞌe gui sete araa py ma ou Amiúde raꞌy Elisama, Efraim ramymino kuery ruvixa.:'(/haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Deuel raꞌy Eliasafe omeꞌẽ vaꞌekue. D9(.haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 8(-haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;q7](,haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;t6c(+Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;`5;(*Haꞌe gui mboapy meme araa py ma ou Deuel raꞌy Eliasafe, Gade ramymino kuery ruvixa.4/()haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Zurisadai raꞌy Selumiel omeꞌẽ vaꞌekue. D3((haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 2('haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;q1](&haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;t0c(%Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;_/9($Peteĩ nhiruĩ araa py ma ou Zurisadai raꞌy Selumiel, Simeão ramymino kuery ruvixa..%(#haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Sedeur raꞌy Elizur omeꞌẽ vaꞌekue. D-("haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; ,(!haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;q+]( haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;t*c(Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;\)3(Haꞌe gui irundy araa py ma ou Sedeur raꞌy Elizur, Rúben ramymino kuery ruvixa.(#(haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Helom raꞌy Eliabe omeꞌẽ vaꞌekue. D'(haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; &(haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;q%](haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;t$c(Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;\#3(Haꞌe gui mboapy araa py ma ou Helom raꞌy Eliabe, Zebulom ramymino kuery ruvixa."%(haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Zuar raꞌy Natanael omeꞌẽ vaꞌekue. D!(haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; (haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;q](haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;tc(Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;  (Haꞌe gui mokoĩ araa py mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌekue ma Zuar raꞌy Natanael, Issacar ramymino kuery ruvixa.-(haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Aminadabe raꞌy Naassom omeꞌẽ vaꞌekue. D(haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; (haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;q](haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakuã porã vaꞌe tynyẽ reve;tc( Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;( Haꞌe ramo jypyꞌia ára py mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌekue ma Aminadabe raꞌy Naassom, Judá ramymino kuery ruvixa.`;( Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Altar xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã pemboaxa aguã ma huvixa kuery peteĩ-teĩ ogueru ꞌrã omeꞌẽ vaꞌerã, ára rexei ae ꞌrã oguerupa — heꞌiague rami vy. G ( Haꞌe gui altar re azeite omoĩ reve Senhor peguarã omboaxa aguã yvatekueve ogueru okuapy mbaꞌemo altar áry omeꞌẽ vaꞌerã. Altar rexei peteĩ-teĩ ogueru okuapy omeꞌẽ vaꞌe.5e( Haꞌe rã Coate ramymino kuery pe ma nomeꞌẽi mbaꞌeve, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo vaꞌe vy ojaxei ꞌrã mbaꞌemo. H (Haꞌe gui Merari ramymino kuery pe ma irundy karóxa haꞌe oito toro omboaxa, haꞌe kuery guembiaporã oguerekoa rami. Haꞌe kuery ma sacerdote Arão raꞌy Itamar po py meme ombaꞌeapo. (Haꞌe rami vy Gérson ramymino kuery pe ranhe omboaxa mokoĩ karóxa haꞌe irundy toro, haꞌe kuery guembiaporã oguerekoa rami.V'(Haꞌe ramo Moisés karóxa haꞌe toro ojopypa vy omboaxapa levita kuery pe.dC(— Ejopypa ke haꞌe nunga haꞌe kuery po gui, mbaꞌeta oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery oiporu vaꞌerã. Levita kuery pe ju ꞌrã remboaxapa, peteĩ-teĩ guembiaporã oguerekoa rami — heꞌi. 0](Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: |s(Haꞌe vy Senhor renonde py ogueru okuapy omeꞌẽ vaꞌerã mboapy meme karóxa hoopa vaꞌe haꞌe doze toro. Yvatekueve mokõ-mokoĩ omeꞌẽ peteĩ karóxa, haꞌe rã peteĩ-teĩ ma omeꞌẽ toro. Oguerupa okuapy ombojeroviaaty rexei. ) M(Haꞌe ramo Israel kuery yvatekueve guetarã kuery rerekoa ikuai vaꞌe, peteĩ-teĩ regua ruvixa kuery guetarã kuery papaare ma mbaꞌemo omeꞌẽmba okuapy.\  5(Haꞌe gui Moisés ombojerovia atyrã ojapopaa ára py azeite omoĩ reve omboaxa Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, tembiporu ikuai vaꞌe guive, altar haꞌe hexegua tembiporu ikuai vaꞌe haꞌe javi reve.q ](Po rami ꞌrã peroayvu xerery Israel kuery áry rupi. Haꞌe ramo xee amoingo porã ꞌrã — heꞌi. U %( Senhor tomaꞌẽ riae ndere, haꞌe tomeꞌẽ revyꞌa aguã.”G  ( Senhor rova taexakã ndeꞌáry rupi, tanemboaxy guive. F( “ Senhor tanemoingo porã haꞌe topena porã ndere. (— Ndeayvu ke Arão haꞌe taꞌy kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ꞌrã peroayvu porã Israel kuery. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: V'( Sacerdote jogueroayvu porã aguã regua Senhor aipoeꞌi Moisés pe: /Y(— Haꞌe vaꞌe lei ma nazireu rami oiko aguã re onhemboayvu vaꞌekue pegua. Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã nazireu omeꞌẽ aguã vaꞌe ae, mbaꞌemo oguereko vaꞌe rami omeꞌẽ vaꞌe áryve. Onhemboayvuague rami ae ꞌrã oiko, lei nazireu rami oiko aguã regua oĩa rami ae. M(Haꞌe nunga sacerdote oupi ꞌrã Senhor renonde py, oupi vy ombovava reve omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe nunga ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta sacerdote peguarã, mymba oupi vy ombovava reve omeꞌẽmby pexokue haꞌe hiꞌugue haꞌe rami ae avi. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌeve ju ꞌrã nazireu vaꞌekue vinho oyꞌu aguã. 1](Haꞌe vaꞌe rire ma sacerdote ogueru ꞌrã vexaꞌi axiꞌy roꞌokue mimoĩ, peteĩ mbojape imbovua revegua eꞌỹ hyru gui, haꞌe gui peteĩ mbojape perirĩꞌi imbovua revegua eꞌỹ. Haꞌe nunga ma omoĩmba ꞌrã nazireu vaꞌe po py, nazireu rami oiko aguã oakã onhopĩmba ma rire. (Haꞌe gui nazireu rami oiko vaꞌe ma oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py hiꞌaĩa py onhopĩ ukapa ꞌrã oakã rague nazireu rami oikoague kuaa ukaa. Haꞌe vaꞌe ma ogueraa vy omoĩ ꞌrã tata áry, peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby oĩ vaꞌe yvýry.P(Vexaꞌi ma Senhor pe omeꞌẽ ꞌrã peteĩ rami ikuaia regua, varai py mbojape imbovua revegua eꞌỹ reve. Sacerdote omeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua ogueru pyre, mbaꞌemo rykue guive.}u(Haꞌe nunga Senhor renonde py sacerdote ogueru vy oexa uka ꞌrã jejavya regua omeꞌẽmby haꞌe oapypa revegua.(Omeꞌẽ avi ꞌrã peteĩ varai mbojape imbovua revegua eꞌỹ, mbojape trigo iporãve vaꞌe guigua azeite reve omoapomo mbyre, haꞌe gui mbojape iperirĩꞌi vaꞌe azeite revegua. Mbaꞌemo aju guigua voi omeꞌẽ ꞌrã, mbaꞌemo rykue guive.h~K(Haꞌe ramo Senhor pe haꞌe ogueru ꞌrã vexaꞌi peteĩ maꞌetỹ vaꞌe ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe gui jejavya regua omeꞌẽ avi ꞌrã vexaꞌi kunha peteĩ maꞌetỹ oguereko vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe gui peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ ꞌrã peteĩ vexa ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. }( — Po rami ma nazireu pegua lei. Nazireu rami oiko aguã ára ojeupitypa ma ramo oguerua ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rokẽ peve."|?( Haꞌe gui onhemboaxa ju ꞌrã Senhor pe nazireu rami oiko aguã, haꞌe vy mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ogueraa ꞌrã peteĩ vexaꞌi peteĩ maꞌetỹ oguereko vaꞌe. Haꞌe gui nazireu rami oikoa oaxa vaꞌekue ma ndovarevei ꞌrã, ivaipa rive ramo. m{U( Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma sacerdote omboaxa ꞌrã jejavya regua, haꞌe rã amboae ma oapypa vy omboaxa ꞌrã. Haꞌe rami vy ojaoꞌi uka ꞌrã omanogue káuxa ojejavyague. Haꞌe vaꞌe árave omboaxa jevy ꞌrã oꞌa.z%( Haꞌe gui oito araa py ma sacerdote pe ogueraa ꞌrã mokoĩ pykuꞌiꞌi eꞌỹ vy mokoĩ apykaxuꞌi, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ peve.nyW( — Haꞌe gui haꞌe oĩa py amongue omano xapyꞌa ramo nazireu rami onhemboaxaague gui haꞌeveꞌỹ vaꞌe ju ꞌrã oiko, hiꞌa guive. Haꞌe ramo ma sete araa py ojaya ukapa ju ꞌrã oꞌa, ojekyꞌaꞌo ukaa ára py ae.]x5(Nazireu rami oikoa pukukue re ma Senhor pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea ꞌrã oexa uka. ~ww(Xapyꞌa rei tuu ae omano teĩ, eꞌỹ vy ixy teĩ ae ma, eꞌỹ vy tyvy, tykeꞌy, eꞌỹ vy heindy omano teĩ ikáuxa rive ndaꞌevei haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko aguã. Mbaꞌeta inhakã re oĩ ꞌrã Nguuete pe anho oiko aguã kuaa ukaarã.hvK(— Senhor pe onhemboaxa aguã pukukue re ma nonhembojavei ꞌrã teꞌõgue ituia katy ma voi.u(Nazireu rami oiko aguã re onhemboayvuague rami oiko teri reve ma oakã rague ndojaya ukai ꞌrã mbaꞌemo haimbe vaꞌe py ma voi. Senhor pe anho oiko aguã ára ojeupitypa eꞌỹa ja ma oiko ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vy onhemboꞌa vuku ꞌrã. ~tw(Nazireu rami oiko teri reve ndoꞌuvei ꞌrã mbaꞌemo uvaꞌa gui ojapo pyre, haꞌyĩgue neĩ ipirekue gui ma voi.hsK(Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe ndoyꞌuvei ma ꞌrã vinho haꞌe iro vaꞌe regua. Neĩ ndoyꞌuvei ꞌrã vinagre vinho guigua, iro vaꞌe guigua, uva rykue, ndoꞌui ꞌrã uva oipoꞌo ramoꞌi pyre, neĩ ipirukue ma voi.frG(— Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Peteĩ ava eꞌỹ vy kunha teĩ ae ma onhemboayvu ꞌrã anhetẽ rupi nazireu rami oiko aguã re, Senhor pe anho oiko aguã. Nazireu ma Nhanderuete pe anhoꞌi oiko aguã rami onhemboayvu vaꞌekue. Peteĩ semana eꞌỹ vy peteĩ jaxy, eꞌỹ vy cinco maꞌetỹ peve guarã oiko ꞌrã ijayvuague rami ae. Haꞌe vaꞌe rire ma nazireu veꞌỹ ꞌrã oiko, Nhanderuete pe oiko riae teĩ amboae nunga re opena reve. Tq %( Lei nazireu rami oiko aguã regua oĩa Senhor aipoeꞌi Moisés pe: p(Haꞌe gui ava vaꞌe re ma teko vai noĩ, haꞌe rã kunha vaꞌe ojejavy rire hexe oĩ ꞌrã ojejavyague re opaga aguã. `o;(haꞌe rami eꞌỹ vy ava opyꞌa re hakãteꞌỹa oendu ramo guarã. Haꞌe rami vy guaꞌyxy ogueraa vy Senhor renonde py oexa uka ꞌrã, haꞌe hexe sacerdote ojapopa ꞌrã lei oĩ vaꞌe haꞌe javi rami vy. n (— Haꞌe vaꞌe lei ma takãteꞌỹa regua, kunhague ome kuery openaa gui ojepeꞌa vy haꞌeveꞌỹa rami oiko ramo guarã,=mu(Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei kunha vaꞌe mbaꞌeve py ndojejavyi, haꞌe hexe haꞌeveꞌỹ vaꞌe noĩ ramo oo jepe ꞌrã, haꞌeve ju ꞌrã kyrĩ vaꞌe oguerekoꞌi aguã. Yl-(Haꞌe gui ma ixupe yy oyꞌu uka ramo, xapyꞌa rei kunha vaꞌe ojejavy ri vy haꞌeveꞌỹa rami ome okorea rupi oiko rire ma yy ayvu vaipy nhomoingoarã hexe oike vy omoingo axy ꞌrã. Haꞌe ramo hyepy rupi irurupa ꞌrã, haꞌe hiꞌu ivaipa ꞌrã. Haꞌe ramo kunha vaꞌe heta vaꞌe kuery mbyte rupi oiko ꞌrã ayvu vaipy.?ky(Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua nhomomaꞌenduꞌaarã omeꞌẽ mbyre peteĩ po ojopy vy oapy ꞌrã altar áry. Haꞌe vaꞌe rire yy omeꞌẽ ꞌrã kunha vaꞌe pe oyꞌu aguã.^j7(Haꞌe gui kunha vaꞌe po gui sacerdote ju ojopy ꞌrã mbaꞌemo aju guigua takãteꞌỹ regua omeꞌẽ mbyre, haꞌe Senhor renonde oupi vy ombovava ꞌrã. Haꞌe gui ma altar hiꞌaĩa py ju ꞌrã ogueraa.i3(Haꞌe vy kunha vaꞌe pe oyꞌu uka ꞌrã yy iro vaꞌe ayvu vaipy nhomoingoarã. Haꞌe vaꞌe oyꞌu ramove ma hexe oĩ ꞌrã imoingo axyarã.h1(— Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ayvu vai sacerdote omboparapa ꞌrã peteĩ kuaxia re, haꞌe gui ipara ombojeꞌopa ju ꞌrã yy iro vaꞌe irũrã.ag=(Haꞌe rami vy kovaꞌe yy ayvu vaipy nhomoingoarã nderyepy rupi oike ramo taꞌirurupa, haꞌe taꞌivaipa ndeꞌu”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo kunha vaꞌe “Haꞌeve vaꞌe, haꞌeve vaꞌe!” heꞌi ꞌrã. 5fe((haꞌe rami vy sacerdote oura uka ꞌrã kunha vaꞌe pe oiko axy aguã rupi, haꞌe vy ixupe aipoeꞌive ꞌrã:) “— Haꞌe rami ri ramo tove Senhor tanemoingo ayvu vaipy haꞌe ojou vaipy heta vaꞌe kuery mbyte. Tove Senhor tandeapo ndeꞌu ivaipa haꞌe nderyepy rupi irurupa ovy aguã rami.e-(Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei neme openaa gui rejepeꞌa vy haꞌeveꞌỹa rami reiko, haꞌe ava neme eꞌỹ ri ndereve onheno ramo ma —”]d5(Haꞌe gui kunha vaꞌe pe sacerdote oura uka vy aipoeꞌi ꞌrã ixupe: “Xapyꞌa rei ndereve avave rei nonhenoai, haꞌe neme oipotaa rami eꞌỹ vy ixugui nderejepeꞌai ri vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe rejapo aguã, haꞌe rami vy kovaꞌe yy iro vaꞌe ayvu vaipy nhomoingoarã gui reyꞌu teĩ mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã, reo jepe ꞌrã.c+(Haꞌe vy Senhor renonde py kunha vaꞌe oexa uka vy omboguejypa ꞌrã hiꞌa. Haꞌe vy ipo py omoĩ ꞌrã mbaꞌemo aju guigua imomaꞌenduꞌaarã omeꞌẽ mbyre, takãteꞌỹ regua. Haꞌe rã yy iro vaꞌe nhomoingo axyarã ma sacerdote po py ranhe ꞌrã opyta.Ib (Haꞌe vy sacerdote karo nhaeꞌũ guigua yy kyꞌa eꞌỹ oĩa vaꞌe oupi vy ojopy avi ꞌrã yvy kuꞌikue ombojeroviaaty ropy rupi ikuai vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ꞌrã yy py.iaM(— Haꞌe ramo sacerdote kunha vaꞌe omonhemboja vy ogueru ꞌrã imoꞌamy Senhor renonde py.@`{(ava vaꞌe ogueru ꞌrã guaꞌyxy sacerdote-a py. Ogueru avi ꞌrã mbaꞌemo guaꞌyxy ojejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã. Peteĩ ryru cevada kuꞌikue omeꞌẽ ꞌrã haꞌe vaꞌe re azeite omoĩ eꞌỹ re, neĩ heakuã porã vaꞌe ma voi nomoĩ ꞌrã hiꞌáry, mbaꞌeta hakãteꞌỹ reia regua mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemokue re nhomomaꞌenduꞌa aguã regua omeꞌẽ, teko vai kuaa ukaarã. ?_y(Haꞌe gui xapyꞌa rei ime opyꞌa re oendu hakãteꞌỹ reia, guaꞌyxy re hakãteꞌỹ ꞌrã kunha vaꞌe itavy rire, haꞌeꞌỹ vy ndaꞌitavyi teĩ hexe hakãteꞌỹ vy ma^( Ava mboae reve itavy rei teĩ onhenhomi ramo ime ndoexai ꞌrã, haꞌeveꞌỹa rami oiko teĩ avave rei ndoexaai, neĩ itavy jave voi. ]( — Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Xapyꞌa rei amongue raꞌyxy ome gui ojepeꞌa vy oiko ꞌrã ome okorea rupi.h\K( Kunha otavypaague re oikuaa pota aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: [( Peteĩ-teĩ gui mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojopy vaꞌekue ma imbaꞌe ae. Sacerdote pe ogueru pyre ma ixupe ae ꞌrã opyta. }Zu( Mbaꞌemo sacerdote pe Israel kuery ogueru vaꞌekue haꞌe javi ma sacerdote pegua ae opyta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe..YW(Haꞌe gui xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe omano, haꞌe hetarã eteꞌi ndaꞌipoi ramo otekoavyague rekovia omeꞌẽa rã ojopy vaꞌerã, haꞌe ramo Senhor pe ae ꞌrã omeꞌẽ opaga aguã vaꞌekue. Sacerdote pe togueru peteĩ vexaꞌi reve, haꞌe vaꞌe py ojejavyague ojaoꞌi uka aguã.%XE(Haꞌe gui ma omombeꞌu ꞌrã ojejavyague, haꞌe ojejavyague re mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã otekoavyague rekovia. Omeꞌẽve ꞌrã guive, peteĩ nhiruĩ repy ovare nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Haꞌe nunga haꞌe javi omeꞌẽ ꞌrã ojapo vaia vaꞌekue pe ae.KW(— Aipoꞌre Israel kuery pe: Xapyꞌa rei ava eꞌỹ vy kunha mbaꞌe ojejavy ꞌrã pavẽ ojejavya py, haꞌe vy otekoavy ꞌrã Senhor pe. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe ojejavy vaꞌe oiko.jVO( Lei mbaꞌemo rekovia omeꞌẽa regua oĩa Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: >Uw(Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe rami ae ojapo okuapy. Haꞌe vy guekoa mbyte gui oipeꞌapa haꞌe ramigua kuery. Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy Israel kuery ojapo okuapy. T5(Avakue haꞌe kunhague voi peipeꞌa ꞌrã tekoa gui mombyryꞌi, penderekoa omongyꞌapa eꞌỹ aguã, mbaꞌeta mbyte rupi xee aiko — heꞌi. ES(— Aipoꞌre Israel kuery pe tekoa mbyte gui mombyryꞌi oipeꞌapa aguã lepra revegua, ipeupa rei vaꞌe, haꞌe omanogue re opokoa py haꞌeveꞌỹ vaꞌe ikuai vaꞌekue haꞌe javi.R /( Tekoa gui mombyryꞌi lepra revegua haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe oipeꞌapaa aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: ;Qq(1Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy peteĩ-teĩ omoĩ guembiaporã rupi ombaꞌeapo aguã. Haꞌe rami aguã ae haꞌe kuery oipapa, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. UP%(0Haꞌe vaꞌe kuery oipapa rã oito mil quinhentos e oitenta haꞌe javi vy."O?(/trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve, hembiaporã omeꞌẽ aguã, oguy nhemboaty oĩaty rupi mbaꞌemo ojapo aguã.bN?(. Levita regua kuery anhoꞌi mbovy pa ikuaia re ijayvuague Haꞌe rami py Moisés haꞌe Arão Israel kuery yvatekueve reve oipapa levita regua kuery, taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve,M(-Haꞌe kuery ae Merari ramymino kuery oipapa pyre. Moisés haꞌe Arão ae oipapa, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. nLW(,Haꞌe vaꞌe kuery oipapa rã três mil e duzentos haꞌe javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami.!K=(+trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve hembiaporã omeꞌẽ aguã, oguy nhemboaty oĩaty rupi mbaꞌemo ojapo aguã.J9(* Merari ramymino kuery oipapaa ague Haꞌe gui Merari ramymino kuery ju oipapa avi, taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve,=Iu()Haꞌe kuery ae Gérson ramymino kuery oipapa pyre, oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo vaꞌerã meme. Moisés haꞌe Arão ae oipapa, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. vHg((Haꞌe vaꞌe kuery oipapa rã dois mil seiscentos e trinta haꞌe javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami.!G=('trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve hembiaporã omeꞌẽ aguã, oguy nhemboaty oĩaty rupi mbaꞌemo ojapo aguã.!F=(& Gérson ramymino kuery oipapaa ague Haꞌe gui Gérson ramymino kuery ju oipapa avi, taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve,;Eq(%Haꞌe kuery ae Coate ramymino kuery oipapa pyre, oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo vaꞌerã meme. Moisés haꞌe Arão ae oipapa, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. zDo($Haꞌe vaꞌe kuery oipapa rã dois mil setecentos e cinqüenta haꞌe javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami.(CK(#Trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve oipapa hembiaporã omeꞌẽ aguã, oguy nhemboaty oĩaty rupi mbaꞌemo ojapo aguã.KB(" Coate raꞌy kuery oipapaa ague Haꞌe gui Moisés haꞌe Arão heta vaꞌe kuery yvatekueve reve oipapapa Coate raꞌy kuery, taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve.A(!Haꞌe rami ae ꞌrã Merari ramymino kuery ombaꞌeapo oguy nhemboaty oĩaty rupi, sacerdote Arão raꞌy Itamar ijayvua rami anho. \@3( oka yvýry rupi ijytarã omopuꞌã mbyre, ijyta yvypy, yvyra rakua, ixã-ixã, tembiporu haꞌe opa mbaꞌe haꞌe rupi oiporupy haꞌe javi. Mbaꞌemo haꞌe kuery oguerova vaꞌerã rery remombeꞌupa ꞌrã.\?3(Povaꞌe nunga haꞌe kuery oguerova ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo vy: yvyra pe ombojeroviaaty mbotyarã omoĩ mbyre, yvate rupi ikuai vaꞌe, ijytarã omopuꞌã mbyre, ijyta yvypy ikuai vaꞌe,9>m(Trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã rami ꞌrã ikuai, oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo aguã.4=c( Merari ramymino kuery rembiaporã re ijayvuague — Haꞌe gui Merari ramymino kuery reipapa avi ꞌrã taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve.'<I(Haꞌe rami ae Gérson raꞌy kuery ombaꞌeapo ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rupi. Sacerdote Arão raꞌy Itamar ijayvua rami anho ꞌrã ombaꞌeapo okuapy. =;u(Gérson ramymino kuery mbaꞌemo ogueraa eꞌỹ vy ojapo aguã haꞌe javi ma Arão haꞌe taꞌy kuery ojapo ukaa rami ꞌrã ojapo. Arão kuery ae ꞌrã oguerova uka mbaꞌemo.^:7(ombojeroviaaty, altar yvýry rupi ajukue oka mbotyarã oupi pyre, oka rokẽrã ajukue omoĩ mbyre, ixã-ixã haꞌe tembiporu ikuai vaꞌe. Haꞌe nunga haꞌe javi re openaa rupi ꞌrã haꞌe kuery ombaꞌeapo._99(Oguerovapa ꞌrã ajukue ombojeroviaaty haꞌe oguy nhemboaty oĩaty mbotyarã oipyo pyre, haꞌe gui ijaoꞌia, hiꞌáry rupi mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe py onhovã mbyre, okẽ reguarã ajukue omoĩ mbyre,W8)(Gérson ramymino kuery rembiaporã ma mbaꞌemo re opena haꞌe ogueraa aguã.87k(Trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã rami ikuai ꞌrã, oguy nhemboaty oĩaty roka rupi opena aguã.|6s(— Aỹ ma pemboparapa ke Gérson ramymino kuery rery, taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve.o5Y( Gérson ramymino kuery rembiaporã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: (4K(Haꞌe rã Coate kuery ma neĩ xapyꞌaꞌi voi ndaꞌevei oike aguã haꞌe py mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oexa aguã, haꞌe kuery omano eꞌỹ aguã. 3(Povaꞌe ae ꞌrã pejapo haꞌe kuery okuave aguã, mbaꞌeta mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe ikuaia katy onhemboja vy haꞌe kuery omanomba ꞌrã. Arão haꞌe taꞌy kuery anho ꞌrã haꞌe py oike, peteĩ-teĩ rembiaporã omeꞌẽ aguã.d2C(— Peja eme Coate ramymino kuery ojapo aguã, levita kuery mbyte gui okanhymba aguã rami.>1y(Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: 0/(Haꞌe gui sacerdote Arão raꞌy Eleazar ma tataendy rykuerã azeite oĩ vaꞌe re opena ꞌrã, haꞌe gui heakuã porã vaꞌe re, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ jepi aguã, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua re. Haꞌe rami ae ꞌrã opena ombojeroviaaty re, haꞌe gui haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi re, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy rupi mbaꞌemo ikuai vaꞌe re guive — heꞌi. /)(— Haꞌe gui tekoa gui ojeꞌoipa ta ramo Arão haꞌe taꞌy kuery henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe hexegua mbaꞌemo ikuai vaꞌe ojaoꞌipa ma rire Coate raꞌy kuery ju ꞌrã ou ogueraapa aguã. Haꞌe rã mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ma haꞌe kuery ndopokoi ꞌrã, omano eꞌỹ aguã. Mbaꞌemo oguy nhemboaty oĩaty regua anho ꞌrã haꞌeve Coate raꞌy kuery ogueraa aguã.^.7(Haꞌe vaꞌe áry jevy omoĩmba ꞌrã altar rupi tembiporu oiporupy haꞌe javi: tapyĩ ryru, kuxa rakua vaꞌe, kuxa guaxu haꞌe hyꞌa guaxu ikuai vaꞌe, haꞌe altar rupi tembiporu oiporupy haꞌe javi. Haꞌe gui hiꞌáry rupi ma omoĩ ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe. Haꞌe gui ma jovaive rupi omoĩ ꞌrã yvyra poꞌi. -( Haꞌe gui altar ryepy gui oipeꞌa ꞌrã tanhimbu oĩ vaꞌe, haꞌe hiꞌáry ma omoĩ ꞌrã peteĩ ajukue pytã vaꞌe.,-( Haꞌe gui ma oguerupa ꞌrã tembiporu henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi oiporua vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe nunga voi onhovã ꞌrã ajukue hovy vaꞌe py, haꞌe ojaoꞌi avi ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe py. Haꞌe gui omoĩmba ꞌrã yvyra poꞌi áry rupi.R+( Haꞌe gui ma altar ouro guigua áry rupi omoĩ ꞌrã peteĩ ajukue hovy vaꞌe, haꞌe ojaoꞌi ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe py. Haꞌe gui ma yvyra poꞌi jevy ꞌrã omoĩ jovaive rupi.7*i( Tataendy ꞌy, haꞌe hexegua tembiporu ikuai vaꞌe haꞌe javi ojaoꞌipa ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe py. Haꞌe gui ma omoĩmba ꞌrã yvyra poꞌi áry rupi.P)( Haꞌe gui ma ajukue hovy vaꞌe oupi vy ojaoꞌi ꞌrã imoiny tataendy ꞌy hiꞌaĩ vaꞌe, tataendy ikuai vaꞌe, tapyĩ pejua, imboguea, haꞌe gui tykuerã azeite ryru ikuai vaꞌe haꞌe javi.L((Haꞌe nunga haꞌe javi áry rupi omoĩ ꞌrã ajukue pytã porãve vaꞌe, haꞌe ojaoꞌi ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe py. Haꞌe gui ma jovaive rupi omoĩ avi ꞌrã yvyra poꞌi.='u(Haꞌe rami ae avi mesa mbojape xerenonde omoĩ mbyre ikuaiaty áry voi omoĩ ꞌrã peteĩ ajukue hovypa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe áry ju omoĩ ꞌrã hyꞌa, heakuã porã vaꞌe ryrurã, karo, haꞌe gui mbaꞌemo ryru kyrĩꞌi vaꞌe. Hiꞌáry ikuai tema avi ꞌrã mbojape xerenonde ikuai riae vaꞌerã.l&S(Haꞌe vaꞌe áry rupi ma omoĩ ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe, haꞌe gui hiꞌáry jevy rupi omoĩ ꞌrã peteĩ ajukue hovypa rei vaꞌe. Haꞌe gui mae ma jovaive rupi ꞌrã omoĩ yvyra poꞌi oupi heravy aguã.X%+(Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ikuai vaꞌe ova ta ma ramo Arão guaꞌy kuery reve ou vy omboi ꞌrã ajukue okẽ regua xeayvu ryru oĩa mbotyarã omoĩ mbyre, haꞌe vy haꞌe vaꞌe py onhovã ꞌrã hyru.$ (Po rami ae ꞌrã Coate raꞌy kuery ombaꞌeapo oguy nhemboaty oĩaty rupi, mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe re opena vy.;#q(Trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã rami ikuai ꞌrã, onhemboaty aty ropy rupi mbaꞌemo ojapo aguã.~"w(— Pemboparapa ke Levi raꞌy Coate ramymino kuery rery, taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve.t! e( Coate ramymino kuery rembiaporã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: < s(3Haꞌe vaꞌe peráta Senhor omeꞌẽ ukaague rami vy Moisés omeꞌẽ haꞌe kuery repyrã. Arão haꞌe taꞌy kuery pe omeꞌẽmba, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. &G(2Israel kuery jypykueꞌi gui ae ojopy, mil trezentos e sessenta e cinco hatãꞌi vaꞌe haꞌe javi vy, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami.vg(1Haꞌe vaꞌe peráta ma Moisés ojopy levita kuery gui Israel kuery jypykueꞌi hetave ikuai vaꞌe repyrã.wi(0Haꞌe vaꞌe peráta remeꞌẽ ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery pe, hetave vaꞌe kuery repyrã — heꞌi. 4c(/peteĩ-teĩ repyrã rejopy ꞌrã cinco hatãꞌi vaꞌe. Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py hatãꞌi vaꞌe oiporua vaꞌe regua ae ꞌrã reiporu, doze gramas vaꞌe meme.5(.Haꞌe gui ikuai avi duzentos e setenta e três jypykue Israel kuery regua, levita kuery gui hetave vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery remboekovia aguã maue(-— Israel kuery regua taꞌy jypykueꞌi rekovia emboaxa ke levita kuery xevy guarã, haꞌe Israel kuery rymba kuery rekovia emboaxa avi levita kuery rymba ikuai vaꞌe. Mbaꞌeta levita kuery ma xevy guarã meme ikuai. Xee ma Senhor.0](,Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: ;q(+Haꞌe kuery regua avakue jypykueꞌi vaꞌe peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma hery rupi oipapaa rã vinte e dois mil duzentos e setenta e três haꞌe javi vy. lS(*Haꞌe ramo Senhor ojapo ukaague rami vy Moisés oipapa jypykueꞌi Israel kuery regua haꞌe javi. ()Haꞌe rami avi Israel kuery jypykueꞌi vaꞌe rekovia xejeupe guarã amboaxa ma levita kuery. Xee ma |yhwh{Senhor.} Haꞌe rami ae avi levita kuery rymba kuery xejeupe guarã amboaxa ꞌrã Israel kuery rymba kuery jypykueꞌi vaꞌekue rekovia — heꞌi. ~~F||Z{{zfzxxwwBv(utUssPs qqpoonmm^kkrjjihgtfkezd>bb;a``.__^g]a\\I[ZxYYpXWVVwTSSRQQ==<;;y::m99]87665w44p33^3211l10I//0.--x-&,+1*))#('&&N%<$$# "b!!j :@^r J> p J . *5 ?%+=fu( Arai voi ojepeꞌa ovy oo áry gui. Haꞌe ramove Miriã oikuaa rã hexe oĩ ma lepra, yroꞌy apĩ rami xiĩ rei vaꞌe. Miriã re Arão omaꞌẽ ramo lepra revegua ma hiꞌaĩ. Ve'( Haꞌe rami vy haꞌe kuery rovai Senhor poxya hendy. Haꞌe rire ojepeꞌa. vdg( Hexeve ma xeayvu ꞌrã xejuru rupi ae, oikuaa porã aguã rami, ayvu haxy rei vaꞌe rupi eꞌỹ. Ixupe xee Senhor ajekuaa rã xerexa guive. Mbaꞌexa haꞌvy tu ndapekyjei ri xerembiguai Moisés rovai rupi pendeayvu aguã? — heꞌi.c1( Haꞌe rã xerembiguai Moisés reve ma nami eꞌỹ ju aiko, mbaꞌeta haꞌe ma ojeroviapy ete oiko xero pygua kuery haꞌe javi re openaa rupi. cbA( Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pendu ke aỹ xee xeayvu ramo. Penembyte profeta oiko ramo ma ixupe xee Senhor ajekuaa uka ꞌrã mbaꞌemo aexa ukaa py, haꞌeꞌỹ vy oexa raꞌua py ꞌrã xeayvu hexeve.a( Arai rupi Senhor oguejy ouvy vy oo rokẽ py opyta hoꞌamy. Haꞌe vy oenoĩ Arão haꞌe Miriã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojexa uka. H` ( Areꞌỹꞌi re Senhor aipoeꞌi Moisés pe, Arão haꞌe Miriã pe voi: — Peẽ kuery mboapy ma peẽ ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty oĩ vaꞌe gui — heꞌi. Haꞌe ramo oẽmba mboapyve.r__( Moisés ma ava onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe, ko yvy re avakue ikuai vaꞌe gui voi yvyĩꞌive vaꞌe oiko. 1^]( Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Xapyꞌa rei ndaꞌu Moisés rupi anho ri Senhor ijayvu? Nhande rupi voi ndaꞌu ndaꞌijayvui avi ꞌrã? — heꞌi ramo Senhor oendu.q] _( Moisés rovai rupi Miriã haꞌe Arão ijayvuague Haꞌe gui Moisés ogueraa peteĩ kunha Cuxe pygua guaꞌyxyrã. Haꞌe ramo Miriã haꞌe Arão ijayvu okuapy Moisés rovai, Cuxe pygua guaꞌyxyrã ogueraa vaꞌekue káuxa.r\_( #Haꞌe gui Quibrote-Hataavá gui ma haꞌe kuery ojeꞌoive Hazerote katy, haꞌe vy opyta ju haꞌe py. o[Y( "Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa ma oenoĩa Quibrote-Hataavá, haꞌe py Egito regua tembiꞌu re ndaꞌeveive vaꞌekue ojatypaa rire. Tery Quibrote-Hataavá ma “Tembiꞌu re ndaꞌeveive vaꞌekue ojatyaague” ꞌea. Z+( !Haꞌe rami teĩ ijuru py xoꞌo oime rei reve, oixuꞌu jepe eꞌỹ re voi haꞌe kuery rovai Senhor poxya hendy vy ojukapa mbaꞌemo vai py.Y+( Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe árave heta vaꞌe kuery ojeꞌoipa, pyávy haꞌe koꞌẽgue voi, haꞌe vy ojopy ojeꞌoivy guyra ikuai vaꞌe. Amongue mboapyꞌive ojopy vaꞌekue ri cem voxa renyẽ ogueru. Haꞌe vy tekoa haꞌe javi rupi omboaty imoiny ojeupe guarã ae."X?(  Guyra codornizes Nhanderuete ombouague Haꞌe gui Senhor-a gui peteĩ yvytu oipeju ovy vy yeꞌẽ áry gui ogueru guyra codornizes. Haꞌe vy tekoa áry haꞌe javi rupi omoaĩmba heravy peteĩ ára jaguataa rami raiꞌi peve. Ijyvýry rupi opyta peteĩ metro peve yvy py.bW?( Haꞌe vaꞌe rire Moisés ma tekoa katy ju ojeꞌoi Israel kuery mongetaaty kuery reve. PV( Haꞌe rã Moisés aipoeꞌi ixupe: — Ndee taꞌvy nerakãteꞌỹ teve xere? Senhor pegua kuery profeta meme ikuai ꞌrãgue, haꞌe kuery haꞌe javi re Senhor Onheꞌẽ omoĩ aguã! — heꞌi.U( Haꞌe ramo Num raꞌy Josué, Moisés pytyvõarã oiporavo vaꞌekue vaꞌe ombovai vy aipoeꞌi: — Xeruvixa Moisés, emokyrirĩ na. #TA( Haꞌe ramo peteĩ kunumi onha ovy vy omombeꞌupa Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Eldade haꞌe Medade voi ri tu ayvu omombeꞌu okuapy — heꞌi. 4Sc( Haꞌe gui ma mokoĩ avakue opyta tekoa py. Peteĩ ma Eldade hery vaꞌe, haꞌe rã amboae ma Medade. Haꞌe kuery re voi Nheꞌẽ oĩ, mbaꞌeta haꞌe kuery voi nhomongetaaty kuery regua teĩ oo katy ndooi vaꞌekue. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi ayvu omombeꞌu okuapy tekoa mbyte ikuaia py. )RM( Haꞌe ramo Senhor oguejy arai rupi. Haꞌe vy ijayvu ixupe. Haꞌe vy Nheꞌẽ hexe oĩ vaꞌe ombouve vy omoĩ avi setenta nhomongetaaty ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe kuery re Nheꞌẽ oĩ avi ramo omombeꞌu okuapy ixuguigua, teĩ haꞌe vaꞌe rire ma ndaꞌijayvuvei haꞌe rami. ?Qy( Haꞌe gui Moisés oẽ vy heta vaꞌe kuery pe Senhor omombeꞌupa Senhor ijayvuague. Haꞌe vy haꞌe kuery mongetaaty setenta avakue ikuai vaꞌe omboaty imbokuapy oo yvýry rupi.)PM( Haꞌe ramo Moisés pe Senhor ombovai: — Xee Senhor jyva ndaꞌu ijapuꞌaꞌi ri? Aỹꞌi ma voi rexa ꞌrã xeayvuague oiko rã tyrã pa anya! — heꞌi. bO?( Mymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka tyꞌy ojukapaa ꞌrã haꞌe kuery haꞌe javi hoꞌu vaꞌerã? Tyrã pa yeꞌẽ rupi pira ikuai vaꞌe haꞌe javi ꞌrã omonoꞌõmbaa haꞌe kuery hoꞌu vaꞌerã? — heꞌi. oNY( Haꞌe ramo Moisés ombovai: — Xee ma seiscentos mil avakue opuꞌã okuapy vaꞌe mbyte py aiko. Haꞌe ramo mbaꞌexa tu aipoꞌre xevy: “Emeꞌẽ haꞌe kuery pe xoꞌo, peteĩ jaxy pukukue re hoꞌu okuapy aguã” ꞌre?9Mm( Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ jaxy pukukue re ꞌrã peꞌu, peneapyĩgua gui oẽmba rã pejeguarupa peve. Mbaꞌeta Senhor penembyte oiko vaꞌe ndapeipotavei, haꞌe henonde py pejaeꞌo reve ‘Mbaꞌe re tu Egito gui jajupa rakaꞌe?’ peje vaꞌekue”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi. L7( Peteĩ áraꞌi re riveꞌỹ ꞌrã peꞌu, neĩ mokoĩ áraꞌi ꞌrã eꞌỹ, neĩ peteĩ nhiruĩ neĩ dez, neĩ vinte ára reꞌi eꞌỹ guive.gKI( Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã heta vaꞌe kuery pe: “Pejekyꞌaꞌo uka ju koꞌẽ rã guarã, peꞌu aguã xoꞌo. Mbaꞌeta peẽ kuery pejaeꞌo reve ‘Mavaꞌe tu omeꞌẽ ta xoꞌo jaꞌu vaꞌerã? Egito yvy re ma jaiko porã vaꞌekue’, peje ramo Senhor oendu. Haꞌe rami vy pendevy Senhor omeꞌẽ ꞌrã xoꞌo, haꞌe peꞌupa ꞌrã.J}( Haꞌe py ma xee aguejy vy xeayvu ꞌrã ndereve. Haꞌe Xenheꞌẽ ndere oĩ vaꞌe ambouve vy haꞌe kuery re voi amoĩ ꞌrã. Haꞌe vy ndereve haꞌe kuery ikuai avi ꞌrã heta vaꞌe kuery re openaa rupi, ndee anhoꞌi eꞌỹ repena aguã.xIk(  Moisés pytyvõarã setenta avakue Nhanderuete oiporavo ukaague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Emboaty haꞌvy setenta avakue Israel kuery mongetaaty vaꞌe regua rexa vaꞌety, nhomongetaa rupi haꞌe heta vaꞌe kuery re openaa rupi ae ikuai vaꞌety. Haꞌe vaꞌe kuery remonhembojapa ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rexei, haꞌe py ikuai aguã nerenonde.nHW( Nami ae ta ri xerereko vy ma xejuka vyvoi, ajerure. Xemboaxy ri vy xemoingo eme ajexavai aguã rive. nGW( Haꞌe gui xee aeꞌi ma voi ndaropoꞌakai ꞌrã kovaꞌe kuery haꞌe javi, xevy ipoyi vaipa ramo..FW( Magui ꞌrã tu xee ajou xoꞌo haꞌe kuery haꞌe javi peguarã? Mbaꞌeta xerenonde py ojaeꞌo reve aipoeꞌi okuapy: “Emeꞌẽ na xoꞌo roꞌu vaꞌerã.”vEg( Xee ae ri tyꞌy kovaꞌe kuery moingoare aiko? Xee ae ri tyꞌy arekoꞌi vaꞌekue xevy aipoꞌre aguã: “Eraapa ndejyva áry okambuꞌi vaꞌe rami, yvy aura reve neramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã re xeayvuague peve”, ꞌre aguã?[D1( Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Senhor pe: — Mbaꞌe re tu mbaꞌemo vai rejapo xee nerembiguai re? Mbaꞌe re tu ndaxejou porãvei nerenonde py? Mbaꞌeta xemoĩ kovaꞌe kuery haꞌe javi re apena aguã rami.C( Moisés ojapo ꞌrã vaꞌekue ipoyi etea rupi ijayvuague Heta vaꞌe kuery ojaeꞌo rã Moisés oendu, mbaꞌeta peteĩ-teĩ guaꞌy kuery reve ngoo rokẽ py ojaeꞌo okuapy. Haꞌe ramo Senhor poxya hendy. Moisés voi oexa vy ndojou porãi.dBC( Pyávy haꞌe kuery rekoa rupi yxapy hoꞌa reve maná hoꞌa avi ꞌrã oiny haꞌe rupi. ,AS( Heta vaꞌe kuery opa rupi oeka ojeꞌoivy vy omonoꞌõ vy omonguꞌi ꞌrã mbaꞌemo monguꞌia py, haꞌeꞌỹ vy anguꞌa py ojoxo ꞌrã. Haꞌe rami vy omomimoĩ ꞌrã oja py, eꞌỹ vy ikuꞌikue gui ojapo ꞌrã mbojape. Jaꞌu rã mbojape azeite reve ojapo pyre rami hee vaꞌe.P@( Maná ma coentro raꞌyĩgue ramigua, jaexa rã yvyra ayxy ramigua rei.!?=( Haꞌe rami teĩ aỹ ma nhanenheꞌẽ voi ipirupa ma ꞌrã, mbaꞌeta amboae ramigua ma voi ndajajouvei, kovaꞌe maná eꞌỹ vy — heꞌi okuapy.#>A( Aỹ ma nhanemaꞌenduꞌa jakuapy Egito yvy re pira jaꞌu rive jakuapyague re, haꞌe pepino, melão, alho kaꞌaguy regua, cebola haꞌe alho re guive.t=c( Haꞌe gui haꞌe kuery mbyte opa marã ikuai vaꞌe oendu okuapy Egito pygua kuery rembiꞌu regua hoꞌuxe reia. Haꞌe ramo Israel kuery voi ojaeꞌopa reve aipoeꞌi okuapy: — Mavaꞌe ꞌrã tu omeꞌẽ xoꞌo jaꞌu vaꞌerã?:<o( Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa ma oenoĩ Taberá, haꞌe kuery mbyte tata Senhor guigua hendy ma rire. Tery Taberá ma “Okaia” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua. z;o( Haꞌe ramo Moisés pe haꞌe kuery ojerure okuapy ramo Senhor pe haꞌe ju onhemboꞌe. Haꞌe ramo tata oguepa.: ( Israel kuery ijayvu ete okuapyague Haꞌe gui ma Senhor oendua py teĩ haꞌe kuery ijayvu ete okuapy mbaꞌemo oiko vaꞌe re. Senhor oendu ramo ipoxya hendy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery mbyte tata Senhor guigua ou vy omomba hekoa apy rupi ikuai vaꞌe.x9k( $Haꞌe gui opyta ju nhavõ aipoeꞌi ꞌrã: — Senhor, ejevy ju ke mbovy rei eꞌỹ Israel kuery ikuaia py. M8( #Haꞌe gui Nhanderuete ayvu ryru oupia heravy nhavõ Moisés aipoeꞌi ꞌrã: — Senhor, epuꞌã ke nderovaigua kuery remoaĩmba aguã. Tove nerenonde gui tonhamba ndere ndaꞌijaꞌei vaꞌe. u7e( "Haꞌe gui ára py arai Senhor ombou vaꞌekue oo tema haꞌe kuery áry rupi, ikuaia gui ojeꞌoi jave voi. 6( !Haꞌe gui ma ojeꞌoipa ma Senhor pegua yvyty katyꞌi ikuaiague gui. Mboapy araa re oguata ojeꞌoivy. Haꞌe kuery renonde rupi Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru reraa kuery oguata ojeꞌoivy mboapy ára re, haꞌe kuery opytuꞌu aguã ojou aguã.W5)( Xapyꞌa rei ore kuery reve reo ri ramo ndevy pe rojapo porã ꞌrã Senhor ore kuery pe ojapoa rami ae — heꞌi. Moisés ngupive ogueraaxe ngovaja Hobabe. Haꞌe vaꞌe ma ndooxei ranhe teĩ oo nho . C4( Haꞌe gui ixupe Moisés aipoeꞌive ju: — Neꞌexa, orereja eme ke, mbaꞌeta ndee ma reikuaa tekoa eꞌỹa rupi orekuai ranhe ꞌrãa. Haꞌe gui ndee ma orererekoarã ꞌrã reiko.i3M( Haꞌe ombovai: — Xee ma ndaa reguai. Xeyvy xeretarã kuery rekoa py ae ꞌrã aa — heꞌi. 23(  Hobabe pe haꞌe kuery reve oo aguã re Moisés ojerureague Haꞌe gui Moisés ijayvu Hobabe pe. Haꞌe vaꞌe ma hatyu Midiã pygua Reuel raꞌy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Roguata rojeꞌoivy peteĩ henda orevy Senhor “Ameꞌẽ ꞌrã pẽvy” heꞌiague katy. Eju orerupive, haꞌe ramo rojapo porã ꞌrã ndevy. Mbaꞌeta Israel kuery pe mbaꞌemo porã omeꞌẽ aguã re Senhor ijayvu. R1( Haꞌe rami ae oguata ojeꞌoivy Israel kuery meme, oxondaro kuery reve. O0( Naftali ramymino kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Enã raꞌy Aira.Z//( Haꞌe gui Aser ramymino kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Ocrã raꞌy Pagiel.~.w( Haꞌe gui ma Dã ramymino kuery pegua bandeira reraa ju ojeꞌoi ngupivegua kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi rakykue ojeꞌoi oarõa rupi. Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery ruvixa ma Amisadai raꞌy Aiezer.V-'( Benjamim ramymino kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Gideoni raꞌy Abidã. c,A( Haꞌe gui Manassés ramymino kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Pedazur raꞌy Gamaliel./+Y( Haꞌe vaꞌe rire ma Efraim ramymino kuery pegua bandeira reraa ju ojeꞌoi ngupivegua kuery reve. Haꞌe kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Amiúde raꞌy Elisama.J*( Haꞌe gui ma ojeꞌoipa ju Coate regua kuery mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ogueraa reve. Haꞌe gui haꞌe kuery ovaẽ eꞌỹ mbove ma voi omopuꞌãmbaa ju ꞌrã imoiny ombojeroviaaty. R)( Gade ramymino kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Deuel raꞌy Eliasafe. c(A( Haꞌe gui Simeão ramymino kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Zurisadai raꞌy Selumiel.+'Q( Haꞌe vaꞌe rire ma Rúben kuery pegua bandeira reraa ju ojeꞌoi ngupivegua kuery reve. Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery ruvixa ma Sedeur raꞌy Elizur.&( Haꞌe gui ma ombovaipa okuapy ombojeroviaaty, haꞌe Gérson haꞌe Merari ramymino kuery ojeꞌoi vy ogueraapa henoiny. S%!( Zebulom ramymino kuery xondaro kuery regua ruvixa ma Helom raꞌy Eliabe. ^$7( Haꞌe gui Issacar ramymino kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Zuar raꞌy Natanael.-#U( Jypyrã ete ma Judá ramymino kuery pegua bandeira reraa ranhe ojeꞌoi ngupivegua kuery reve. Haꞌe vaꞌe regua xondaro kuery ruvixa ma Aminadabe raꞌy Naassom.Y"-( Haꞌe rami vy oguata ypyꞌi ojeꞌoivy, Senhor Moisés pe ojapo ukaa rami vy. '!I( Haꞌe ramo Israel kuery Sinai regua tekoa eꞌỹa py ikuaia gui oguata ojeꞌoivy. Oguata-guata ojeꞌoivy Parã regua tekoa eꞌỹa py ju arai opyta peve.; q( Sinai gui Israel kuery ojeꞌoipaague Haꞌe gui ma mokoĩ maꞌetỹa py, mokoĩ jaxya re vinte ára ma jave arai ojeupi ovy oguy nhemboaty oĩaty áry rupi oĩague gui.r_( Haꞌe rami ae avi pevyꞌa aguã ára py, xevy ngaru pejapoa py mbaꞌe, haꞌe jaxy jypyꞌia py guive pemonheꞌẽ avi ꞌrã mimby guaxu. Haꞌe vaꞌe jave py mbaꞌemo peapypa vy pemeꞌẽ, haꞌe peteĩ rami pendekuaia regua pemeꞌẽ vaꞌe áry rupi pemonheꞌẽ ramo xee Penderuete aĩa py amaꞌẽ ꞌrã pendere. Xee ma Senhor Penderuete aiko. 7( Haꞌe gui pendeyvy re ae pendekuai jave penderovaigua kuery reve pepuꞌã aguã katy pejeꞌoi ramo penemoĩ vai okuapy ramo pemonheꞌẽ avi ꞌrã mimby guaxu. Haꞌe ramo xee Senhor Penderuete aĩa py peẽ kuery re amaꞌẽ ramo peo jepe ꞌrã penderovaigua kuery gui. ( Arão ramymino kuery sacerdote ikuai vaꞌe ae ꞌrã omonheꞌẽ mimby guaxu. Pende kuery rekorã aeja rakaꞌe rã peve guarã.lS( Haꞌe rã haꞌe kuery pemboaty jevy aguã ma pemonheꞌẽ avi ꞌrã teĩ hatã eꞌỹ taꞌvy.5( Pemonheꞌẽ jevy ramo ojeꞌoi ꞌrã kuaray puku-a katy ikuai vaꞌekue. Pemonheꞌẽ vaꞌe haꞌe kuery oendu vy oikuaa ꞌrã ojeꞌoi aguã.lS( Haꞌe gui mokoĩve ri pemonheꞌẽ ramo ma ojeꞌoi ꞌrã kuaray oua katy ikuai vaꞌekue ranhe.-( Peteĩꞌi mimby guaxu pemonheꞌẽ ramo ndea py onhemboja ꞌrã yvatekueve anho, Israel kuery mbovy rei eꞌỹ regua ruvixa ikuai vaꞌe ae.}( Pemonheꞌẽ ramo heta vaꞌe kuery onhemboatypa ꞌrã okuapy ndea py, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rexeiꞌi rupi ae.M( — Ejapo uka mokoĩ mimby guaxu prata guigua. Pembota-mbota vy ꞌrã pejapo. Haꞌe vaꞌe pemonheꞌẽ ꞌrã heta vaꞌe kuery pemboaty aguã, haꞌe ikuaia gui oguata ojeꞌoivy aguã guive.k S( Mokoĩ mimby guaxu prata guigua re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: ^7( Haꞌe rami py Senhor oikuaa ukaa rami vy opyta ꞌrã, haꞌe gui Senhor oikuaa ukaa rami vy ae ju ꞌrã oguata ojeꞌoivy. Senhor pe ojapo okuapy ojapo ꞌrã vaꞌekue, Moisés rupi Senhor ojapo ukaa rami vy. 7( Xapyꞌa rei ombojeroviaaty áry rupi arai oĩ tema ꞌrã mokoĩ ára re, eꞌỹ vy peteĩ jaxy re mbaꞌe, eꞌỹ vy areve mbaꞌe teĩ hiꞌáry rupi arai oĩ teria ja Israel kuery ikuai tema ꞌrã haꞌe py, ndoguatai. Ojeupi ovy ramo mae ma oguata ju ꞌrã ojeꞌoivy.wi( Amongue py ma kaꞌaruꞌi ramove koꞌẽmba peveꞌi ꞌrã arai opyta oiny. Haꞌe gui koꞌẽ rã arai ojeupi ovy ramo ma haꞌe kuery oguata ꞌrã ojeꞌoivy. Ara py eꞌỹ vy pyávy teĩ arai ojeupi ramo oguata ꞌrã ojeꞌoivy.`;( Amongue py areꞌỹꞌi re arai opyta ꞌrã oiny ombojeroviaaty áry rupi. Haꞌe ramo Senhor oikuaa ukaa rami vy ikuaive tema ꞌrã haꞌe py, haꞌe gui Senhor oikuaa ukaa rami vy jevy ꞌrã oguata ojeꞌoivy.( Heta ára re ri ombojeroviaaty áry rupi arai opyta teĩ Israel kuery Senhor ojapo ukaa rami ikuai vy ndooi ꞌrã okuapy.O( Senhor oikuaa ukaa rami vy Israel kuery ojeꞌoi ꞌrã, haꞌe gui Senhor oikuaa ukaa rami vy ae ju ꞌrã opyta okuapy. Ombojeroviaaty áry rupi arai opyta oinya ja ma ikuai tema ꞌrã haꞌe py.5( Oo áry gui arai ojeupi ovy nhavõ Israel kuery oguata ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe gui arai opyta oinya py ae ju ꞌrã Israel kuery opyta avi okuapy.q]( Haꞌe rami ae tema oiko. Arai ojaoꞌi kuerei ꞌrã, haꞌe rã pyávy ma tata rami ju ꞌrã ojekuaa.p [(  Haꞌe gui ombojerovia atyrã ojapoaa ára py arai ou vaꞌe ojaoꞌipa. Haꞌe vaꞌe oo ma Senhor ayvu oĩaty ae. Haꞌe rã kaꞌaru guive koꞌẽmba peve ma tata rami ju ꞌrã ojekuaa ombojeroviaaty áry rupi.P ( Haꞌe gui penembyte amboae regua ikuai vaꞌe Páscoa ára Senhor pegua ngarua py ikuai avi ri vy lei ipara oĩa rami vy ae ꞌrã ikuai. Peteĩꞌi lei oĩ pendevy haꞌe amboae kuery pe joo rami. l S( Haꞌe rami avi xapyꞌa rei peteĩ ava ngarua pyguarã haꞌeve vaꞌe oiko, haꞌe tape rupi ndoguatai vaꞌeri Páscoa ára ngaru py ndooi ri ramo haꞌe vaꞌe oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára py mbaꞌeve ndoguerui Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ava re oĩ ae ꞌrã ojejavyague re opaga aguã. 7( Pemoembyre eme neĩ kyrĩꞌi ma voi koꞌẽ rã guarã, pemopẽ eme guive ikãgueꞌi. Páscoa pygua ngaru regua re ipara oĩa rami ꞌrã pejapo.( K( Haꞌe rami vy haꞌe kuery mokoĩ jaxya py ꞌrã ngaru ojapo, catorze araa vaꞌe kaꞌaru ma jave. Hoꞌu ꞌrã okuapy mbojape imbovua revegua eꞌỹ, jai rogue iro vaꞌe reve. Haꞌe kuery pe ma Nhanderuete ngaru ojapo uka amboae jaxy py, hiꞌára pyguarã ndoiko katui rire. cA( — Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Xapyꞌa rei amongue pende kuery vaꞌe regua, eꞌỹ vy rakaꞌeve rã peneramymino kuery ikuai vaꞌerã regua ikuai ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe omano vaꞌekue káuxa. Haꞌe rami eꞌỹ vy penderekoa gui mombyry oguata teĩ haꞌeve nho ꞌrã Páscoa regua ngaru ojapo aguã Senhor pe.3c( Haꞌe gui ma Senhor aipoeꞌi Moisés pe: '( Moisés ombovai: — Pearõ ranhe, haꞌe xee ajapyxaka ꞌrã ainy mbaꞌexa pa peẽ kuery re Senhor ojapo uka rã aendu aguã — heꞌi. Z/( aipoeꞌi okuapy: — Ore ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe roiko peteĩ ava omano vaꞌekue re ropoko rire. Ndaꞌevei ꞌrã ri ndaꞌu Senhor pe ore voi mbaꞌemo romeꞌẽ aguã Israel kuery reve Páscoa ára py? iM( Haꞌe vaꞌe ára ma amongue ikuai avi haꞌeveꞌỹ vaꞌe peteĩ omanogue re opokoague káuxa. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei ngaru oĩa py ikuai aguã. Haꞌe rami vy Moisés haꞌe Arão renonde py haꞌe kuery ovaẽ vyP( Haꞌe rami vy ngaru ojapo okuapy, peteĩ jaxya re, catorze araa py ae. Kaꞌaru ma ovy jave ojapo Sinai regua tekoa eꞌỹa py. Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy Israel kuery ojapopa okuapy. Y-( Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Israel kuery pe ngaru ojapo aguã Páscoa ára py.2_( Kovaꞌe jaxy re catorze araa py, kaꞌaru ma ovya py ma pejapo ꞌrã ngaru hiꞌára py. Lei haꞌe ojapo uka pyre haꞌe javi rami vy ꞌrã pejapo ngaru — heꞌi. O( — Israel kuery tojapo okuapy ngaru Páscoa regua hiꞌára py porã.k S( Páscoa ára pygua ngaru ojapo aguã re ijayvuague Senhor ijayvu Moisés pe Sinai regua tekoa eꞌỹa rupi oiko teri reve. Egito yvy gui ojeꞌoipa rire mokoĩ maꞌetỹa haꞌe jypyꞌia jaxy re ijayvu vy aipoeꞌi: r~_(Haꞌe rami ꞌrãgue py joegua kuery pytyvõa rupi ꞌrã ikuai oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapoa py, teĩ haꞌe kuery ae nombaꞌeapovei ꞌrã. Haꞌe rami ae ꞌrã remoĩ levita kuery guembiaporã oĩ vaꞌe ojapo aguã. }(Haꞌe rã cinqüenta maꞌetỹ vaꞌe ma haꞌe vaꞌe rupi ndaꞌikuaivei ꞌrã, haꞌekue rami nombaꞌeapovei ꞌrã.|7(— Povaꞌe lei ma levita kuery regua: Vinte e cinco maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve ꞌrã ikuai oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo aguã.5{g(Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: gzI(Haꞌe vaꞌe rire levita kuery ovaẽmba okuapy oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo aguã, Arão haꞌe taꞌy kuery renonde rupi. Levita kuery rekorã re Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy ae ojapo haꞌe kuery re. tyc(Haꞌe rami vy levita kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã ojoi okuapy oao. Haꞌe gui Arão oexa ukapa Senhor renonde py oupi reve omeꞌẽmby rami. Ojaoꞌi uka guive haꞌe kuery ojejavyague, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã.Tx#(Haꞌe ramo Moisés, Arão haꞌe Israel kuery haꞌe javi ma haꞌe rami ae ojapo okuapy levita kuery re. Moisés pe Senhor ijayvuague haꞌe javi rami Israel kuery ojapo okuapy levita kuery omboaxa vy."w?(Haꞌe gui ma Arão haꞌe taꞌy kuery po py ju amboaxa levita kuery, Israel kuery mbyte gui. Amboaxapa oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo okuapy aguã Israel kuery re amaꞌẽ vy, haꞌe kuery ojejavyague ojaoꞌi uka aguã, haꞌe rami vy Israel kuery mbyte rupi oiko eꞌỹ aguã imoingo axyarã, mbaꞌeta henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py Israel kuery oike vaꞌe rire oiko ꞌrãgue ae — heꞌi. jvO(Haꞌe nunga rupi xejeupe guarã levita kuery aipeꞌa Israel kuery jypykue ikuai vaꞌe rekovia.ouY(Mbaꞌeta xevygua meme ikuai Israel kuery regua jypykue ikuai vaꞌekue, avakue haꞌeꞌỹ vy mymba kuery regua teĩ. Egito yvy re taꞌy ypyꞌiague ajukapa ára guive haꞌe kuery aipeꞌa xejeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã.?ty(Mbaꞌeta haꞌe kuery ae Israel kuery vaꞌe regua ikuai vaꞌerã xevy pegua. Israel kuery regua jypykue taꞌy ikuai vaꞌekue haꞌe javi rekovia ma xejeupe guarã meme aipeꞌa.Rs(Haꞌe vaꞌe rire mae ma levita kuery oike ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo aguã. Ndee remboaxa ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, haꞌe xevy rexa uka ꞌrã oupi reve omeꞌẽmby rami.nrW(— Reipeꞌa ꞌrã levita kuery Israel kuery mbyte gui. Levita kuery ma xevy pegua ae ꞌrã ikuai.q!( Haꞌe vy Arão haꞌe taꞌy kuery renonde py levita kuery removaẽ imoꞌamy vy rexa uka ꞌrã Senhor pe oupi reve omeꞌẽmby rami. p( Haꞌe gui levita kuery ju opo omoĩ ꞌrã okuapy toro raꞌy ikuai vaꞌe akã áry. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma rejuka ꞌrã jejavya regua omeꞌẽ mbyrã, haꞌe rã amboae ma Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyrã, levita kuery ojejavyague rejaoꞌi uka aguã.7oi( Haꞌe gui Senhor pe Arão oexa uka ꞌrã levita kuery mbaꞌemo oupi reve Israel kuery omeꞌẽ vaꞌe rami. Haꞌe rami rã ꞌrã Senhor pe ombaꞌeapo aguã rami ikuai.n{( Haꞌe gui ma Senhor renonde py levita kuery removaẽmba ramo haꞌe kuery áry katy Israel kuery omoĩmba ꞌrã opo.m( Haꞌe gui rejapo ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rexei levita kuery onhembojapa aguã rami. Remboaty avi ꞌrã Israel kuery haꞌe javi.l(Haꞌe gui haꞌe kuery ogueru ꞌrã peteĩ toro raꞌy mbaꞌemo aju guigua reve omeꞌẽ vaꞌerã, trigo iporãve vaꞌe haꞌe azeite reve omoapomo mbyre. Haꞌe rã ndee ma amboae toro raꞌy ju ꞌrã reru jejavya regua remeꞌẽ vaꞌerã.k7(Po rami ꞌrã rejapo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã: Haꞌe kuery áry emboayvi yy jejavya ojaoꞌia aguã regua. Haꞌe gui hete haꞌe javi rupi renhopĩ uka ꞌrã kyxe py, haꞌe rejoi ukapa ꞌrã ijao. Haꞌe rami vy ꞌrã haꞌe kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai.jjO(— Aỹ ma emonoꞌõmba levita kuery Israel kuery mbyte gui, haꞌe eikyꞌaꞌopa xevy guarã.5ig(Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: =hu(Tataendy ꞌy ma ouro ombota pyre gui ojapoa vaꞌekue, hiꞌyvypy guive yvate katy ipoty ikuaia peve. Moisés pe Senhor taꞌangaa oexa ukaague rami ae ju ojapo tataendy ꞌyrã. %gE(Haꞌe ramo haꞌekue rami ae Arão ojapo. Haꞌe rami vy tataendy omoĩ hiꞌy kyvõ katy meme hexakã aguã rami, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy.f9(— Ndeayvu ke Arão pe, haꞌe vy aipoꞌre: Sete tataendy hendarã py remoĩ vy reja ꞌrã imoiny hiꞌy kyvõ katy hexakã aguã rami — heꞌi. |e u( Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py sete tataendy renda ikuai vaꞌe re ijayvuague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: d{(YHaꞌe gui Senhor reve Moisés ijayvu aguã oguy nhemboaty oĩaty py oike nhavõ oendu kuerei ꞌrã ixupe ijayvu vaꞌe ayvu ryru mbotya teko vai ombogueaty áry gui. Senhor ayvu ryru áry mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa hiꞌaĩ vaꞌe mbyte gui onhendu. Anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa ma ayvu ryru mbotya áry guarã omoĩ mbyre . Haꞌe rami ae ꞌrã ijayvu ixupe. 8ck(XHaꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua mymba omeꞌẽ mbyre haꞌe javi vy ma vinte e quatro toro raꞌy, sessenta vexa ava, sessenta kavara haꞌe sessenta avi vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ okuapy altar áry azeite omoĩ vy Senhor peguarã omboaxa aguã. mbU(WHaꞌe gui mymba kuery oapy vy omeꞌẽ mbyre ma doze toro raꞌy, doze vexa ava, doze avi vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre reve, haꞌe doze kavara ava avi omeꞌẽ jejavya regua.a(VHaꞌe gui doze hyru ouro guigua heakuã porã vaꞌe tynyẽ reve ma cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe meme, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe nunga haꞌe javi re ouro oĩ vaꞌe ma um quilo e quatrocentos e quarenta gramas.3`a(UPeteĩ-teĩ hyꞌa prata guigua vaꞌe ma mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe meme, haꞌe gui peteĩ-teĩ hyꞌa guaxu ma setenta ipoyi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe tembiporu re prata oĩ vaꞌe haꞌe javi vy ma vinte e oito quilos e oitocentos gramas, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy rami ae.V_'(TPo rami ma Israel kuery yvatekueve omeꞌẽ vaꞌekue altar áry azeite omoĩ reve Senhor peguarã omboaxa aguã: doze hyꞌa prata guigua, doze hyꞌa guaxu prata guigua haꞌe doze avi hyru ouro guigua.^(Shaꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Enã raꞌy Aira omeꞌẽ vaꞌekue. D](Rhaꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; \(Qhaꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;q[](Phaꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;tZc(OHaꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;WY)(NHaꞌe gui doze araa py ma ou Enã raꞌy Aira, Naftali ramymino kuery ruvixa.X#(Mhaꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Ocrã raꞌy Pagiel omeꞌẽ vaꞌekue. DW(Lhaꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; V(Khaꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;qU](Jhaꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;tTc(IHaꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;WS)(HHaꞌe gui onze araa py ma ou Ocrã raꞌy Pagiel, Aser ramymino kuery ruvixa.R)(Ghaꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Amisadai raꞌy Aiezer omeꞌẽ vaꞌekue. DQ(Fhaꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; P(Ehaꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;qO](Dhaꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;tNc(CHaꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;XM+(BHaꞌe gui dez araa py ma ou Amisadai raꞌy Aiezer, Dã ramymino kuery ruvixa.L'(Ahaꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Gideoni raꞌy Abidã omeꞌẽ vaꞌekue. DK(@haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; J(?haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;qI](>haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;tHc(=Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;]G5(\=&<997K65q444322#1[00c//..,,#+*)('&m%n$]$#'"!!. jc?V[/L^qM ] v w :  _yR{q(Haꞌe rami Israel kuery pe Moisés ijayvu ramo doze yvatekueve ikuai vaꞌe omeꞌẽ okuapy opopoka. Peteĩ-teĩ ixupe omeꞌẽ guamoĩ ro pygua kuery pegua ae, doze popoka haꞌe javi vy. Haꞌe kuery popoka mbyte py oĩ avi Arão popoka.5e(Haꞌe gui ava xee aiporavo vaꞌe popoka ma ipotypa ꞌrã. Haꞌe rami vy xerenonde gui amombytuꞌupa ꞌrã Israel kuery penderovai rupi ijayvu rei okuapya — heꞌi. (Haꞌe vaꞌe ma remoĩmba ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py, xeayvu ryru oĩ vaꞌe renonde. Haꞌe py xee ae ꞌrã rovaexĩ.-(Haꞌe rã Levi kuery vaꞌe regua popoka re ma rembopara ꞌrã Arão rery, mbaꞌeta peteĩ-teĩ oo pygua kuery ruvixa oguereko ꞌrã popoka.b?(— Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe kuery gui rejopy ꞌrã popoka. Doze popoka rejopy ꞌrã, peteĩ-teĩ tamoĩ ro pygua kuery vaꞌe regua yvatekueve gui. Peteĩ-teĩ rery rembopara ꞌrã imbaꞌe popoka re ae.F ( Arão popoka ipotypaague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: r_(2Haꞌe gui mbaꞌeaxy vaikue opytuꞌu rire oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ju Arão ou Moisés oĩa py. {(1Mbaꞌeaxy gui omano vaꞌekue ma catorze mil e seiscentos haꞌe javi vy, Coré káuxa omano vaꞌekue reveꞌỹ vy. nW(0Haꞌe rami py omanogue haꞌe okuave vaꞌe mbyte oiko. Haꞌe rami rã mbaꞌeaxy vaikue opa vyvoi.wi(/Arão ma Moisés ijayvuague rami vy heakuã porã vaꞌe ryru ogueraa vy onha ovy tekoa mbyte rupi, haꞌe kuery mbyte rupi mbaꞌeaxy vaikue ou ma ramo. Tata áry rupi heakuã porã vaꞌe omoĩ vy ojaoꞌi uka ovy haꞌe kuery ojejavya.(.Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Arão pe: — Eraa ke nembaꞌe heakuã porã vaꞌe oapyaty, haꞌe emboja tata altar áry gui rejopy vaꞌe. Hiꞌáry rupi emoĩ avi heakuã porã vaꞌe. Haꞌe gui tereo pojava heta vaꞌe kuery ikuaia rupi haꞌe kuery ojejavya rejaoꞌi uka aguã, mbaꞌeta imbopagaarã tuvixa ete vaꞌe ou Senhor renonde gui. Omboypy ma mbaꞌeaxy vaikue — heꞌi. '(-— Pejepeꞌa ke upe vaꞌe kuery ikuaia gui, amomba vyvoi aguã — heꞌi ramo mokoĩve guenapyꞌã re ikuai ngova yvy re omovaẽ peve. :q(,Haꞌe gui Moisés pe Senhor ijayvu vy aipoeꞌi: E(+Moisés haꞌe Arão jogueru avi onhemboaty aty renonde py. 3 a(*Moisés haꞌe Arão rovai re haꞌe kuery onhemboatypa vy oguy nhemboaty oĩaty oĩa katy ojeꞌoi ramove arai ou vy ojaoꞌipa, haꞌe Senhor rexakãa ojekuaa xapyꞌa.c A() Opa marã ju ikuai vaꞌekue ombopagaague Koꞌẽ jevy ma Israel kuery haꞌe javi ijayvu rei okuapy Moisés haꞌe Arão rovai. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery tu pejuka ma Senhor pegua kuery — heꞌi.A }((Israel kuery haꞌe nungakue re imaꞌenduꞌa okuapy aguã. Mbaꞌeta amboae regua rei Arão guigua eꞌỹ vaꞌe ndaꞌevei Senhor renonde py onhemboja aguã heakuã porã vaꞌe oapy aguã, Coré haꞌe hexevegua kuery re oiko vaꞌekue ramigua oiko ju eꞌỹ aguã, Moisés rupi Senhor ijayvuague rami vy. ' I('Haꞌe ramo sacerdote Eleazar oipeꞌa heakuã porã vaꞌe oapyaty overa vaꞌe guigua okaipa vaꞌekue po gui, haꞌe vy omopererĩꞌi altar onhovã aguã, ;(&Haꞌe gui ojejavy okuapy vaꞌe mbaꞌekue heakuã porã vaꞌe oapyaty peipeꞌa vaꞌekue ma pemopererĩꞌi ꞌrã altar penhovã aguã, Senhor renonde py oguerupa okuapy rire. Haꞌe nunga ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai ramo opyta ꞌrã Israel kuery oikuaa aguã — heꞌi. iM(%— Aipoꞌre sacerdote Arão raꞌy Eleazar pe heakuã porã vaꞌe oapyaty ikuai vaꞌe oipeꞌapa aguã tata hendy vaꞌe mbyte gui, tomoaĩmba tata oĩ vaꞌe mombyrya rupi, mbaꞌeta hyru ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme.0]($Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: p[(#Senhor-a gui tata oẽ ouvy vy ojukapa duzentos e cinqüenta avakue heakuã porã vaꞌe ryru revegua. .W("Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe kuerya katyꞌi rupi ikuai vaꞌekue onhamba ojeꞌoivy haxẽmba rã oendu vy, “Tove yvy tanhanemomba heravy eme avi” heꞌi vy.(!Yvykua vaikue py hoꞌapa oguereko vaꞌekue haꞌe javi reve. Haꞌe gui yvy ojaoꞌipa jevy ramo heta vaꞌe kuery mbyte gui okanhymba.( Ojepeꞌa ramo haꞌe kuery hoꞌapa hoo haꞌe javi reve, Coré revegua avakue ikuai vaꞌekue voi, imbaꞌe rei-rei haꞌe javi reve.L(Ijayvupaꞌi ramove yvy haꞌe kuery ikuaia guy rupi ojepeꞌa ovy.(K(Haꞌe rami avi xapyꞌa rei Senhor mbaꞌemo ndajaexai teri vaꞌe ojapo ramo yvy ojepeꞌa rã kovaꞌe avakue hoꞌapa aguã ombaꞌe rei-rei reve, haꞌe yvykua vaikue py haꞌe kuery oikove reve oguejy ramo peikuaa ꞌrã Senhor mboetea rupi veꞌỹ ikuai vaꞌe memea — heꞌi. 7i(Aỹ ma pevaꞌe avakue amboae avakue omanoa rami ri omano ramo, xapyꞌa rei avakue mboae ojexavaia rami rive haꞌe kuery ojexavai ramo ma Senhor remimbou eꞌỹ xee aiko.C(Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi: — Mbaꞌemo oiko ta vaꞌe rupi peikuaa ꞌrã Senhor ae xembouague ixupegua haꞌe javi ajapo aguã, haꞌe xejegui eꞌỹ ae meme ajapoa peikuaa aguã.b~?(Haꞌe ramo ojepeꞌapa ojeꞌoivy Coré, Datã haꞌe Abirão ikuaia gui. Datã haꞌe Abirão ma oẽ vy ngoo rokẽ py oguapy, guaꞌyxy kuery reve, guaꞌy kuery, guajy kuery haꞌe kyrĩgueꞌi haꞌe javi reve. } (Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe py ijaty vaꞌe pe: — Ajerure, pejepeꞌapa na upe vaꞌe avakue heko vai vaꞌe rekoa gui mombyryꞌi. Pepoko eme guive haꞌe kuery mbaꞌe rei-rei re, haꞌe kuery ojejavya py peẽ voi penemombaa eꞌỹ aguã — heꞌi.|(Haꞌe ramo Moisés opuꞌã ju vy oo Datã haꞌe Abirão ikuaia py. Hakykue ojeꞌoipa avi Israel kuery mongetaaty kuery.{(— Aipoꞌre haꞌvy upe py ikuai vaꞌe haꞌe javi pe: “Pejepeꞌa ke Coré, Datã haꞌe Abirão ikuaia gui”, ꞌre. #zC(Senhor ombovai Moisés pe: y(Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery mokoĩve ma ngova yvy re omovaẽ reve aipoeꞌi: — Oreruete temimoingo haꞌe javi moingoare haꞌe herekoa reiko vaꞌe, xapyꞌa rei rã peteĩꞌi ava ri ojejavy ramo kovaꞌe kuery haꞌe javi rovai ꞌrã teve ndepoxy? rx_(— Pejepeꞌa ke upe vaꞌe kuery mbyte gui, mbaꞌeta areꞌỹꞌi re amomba vyvoi ꞌrã — heꞌi. jwO( Opuꞌã rei vaꞌekue ombopagaague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: 1v](Moisés haꞌe Arão rovai Coré omboatypa heta vaꞌe kuery oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py. Haꞌe ramo Senhor rexakãa ojekuaa xapyꞌa ijaty vaꞌe haꞌe javi pe. Wu)(Haꞌe ramo haꞌe kuery peteĩ-teĩ ogueru okuapy heakuã porã vaꞌe oapyaty. Tata omboja, haꞌe hiꞌáry omoĩ heakuã porã vaꞌe. Moisés haꞌe Arão reve ikuai oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rexei.t9(Peteĩ-teĩ peru ꞌrã penembaꞌe hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe oapyaty, pemoĩ avi ꞌrã heakuã porã vaꞌe. Peteĩ-teĩ peru ꞌrã Senhor renonde py, duzentos e cinqüenta hyꞌaꞌi haꞌe javi py ꞌrã peru. Ndee haꞌe Arão peru ꞌrã penembaꞌe ae — heꞌi. s(Moisés aipoeꞌive ju Coré pe: — Ndee haꞌe nderevegua kuery ma koꞌẽ rã peĩmba ꞌrã Senhor renonde py. Arão voi oĩ ꞌrã. r;(Haꞌe ramo Moisés ivai vaipa reve aipoeꞌi Senhor pe: — Haꞌe kuery ndevy mbaꞌemo omeꞌẽ teĩ emaꞌẽ rive omeꞌẽ vaꞌe re. Mbaꞌeta xee ma haꞌe kuery gui neĩ peteĩ mburika ma voi ndaraai, neĩ peteĩ henda py ma voi ndajapo vai haꞌe kuery pe — heꞌi. q(Mbaꞌeta ndee ndorereraai teri yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa py, neĩ orevy neremeꞌẽi guive mbaꞌety haꞌe vinho ty. Remombo ta ri tyꞌy yvy kuꞌikue kovaꞌe avakue rexa py? Haꞌe nunga rupi ore kuery ma ndorooi ꞌrã — heꞌi uka. @p{( Ndee ma orepeꞌa vaꞌekue yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa gui, kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ju romanomba aguã, haꞌe gui aỹ renhemoĩ ukaxe oreruvixarã orere ndepoꞌaka aguã."o?( Haꞌe gui Moisés oenoĩ uka Eliabe raꞌy kuery Datã haꞌe Abirão. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma aipoeꞌi uka: — Ore kuery ma ndorooi ꞌrãe.>nw( Haꞌe nunga rupi ndee haꞌe nderevegua ikuai vaꞌe ma Senhor rovaigua meme pendekuai. Haꞌe gui Arão ma mbaꞌexagua tu oiko, hovai re pendeayvu rei pekuapy aguã? — heꞌi. m( Mbaꞌeta Coré, haꞌe ma nemonhemboja ojee, haꞌe nderevegua Levi ramymino kuery voi. Mbaꞌe re tu sacerdote ete avi peikoxe ri?Yl-( Peẽ kuery pe rã ndaꞌu mbaꞌeꞌỹꞌi ri Israel kuery Ruete haꞌe kuery mbyte gui pendeporavo hexe penhemboja aguã, haꞌe Senhor ombojeroviaaty rupi ixupe pembaꞌeapo aguã heta vaꞌe kuery re vy?Vk'(Aipoeꞌive ju Coré kuery pe: — Aỹ ma Levi ramymino kuery, penduve tema. j(haꞌe gui koꞌẽ rã pemboja ꞌrã tata. Hiꞌáry pemoĩ avi ꞌrã heakuã porã vaꞌe Senhor renonde py. Haꞌe gui Senhor oiporavo vaꞌe ae ma ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Peẽ levita kuery pendekuai vaꞌe, haꞌeve ma aỹ pendeayvu — heꞌi. {iq(Coré haꞌe nderevegua kuery haꞌe javi, po rami ꞌrã pejapo. Peru ke hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe oapyaty, Haꞌe kuery ma sacerdote eꞌỹ ikuai ramo ndaꞌevei heakuã porã vaꞌe oapy aguã, sacerdote kuery pe anho haꞌeve . =hu(Haꞌe rami vy ijayvu Coré haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Koꞌẽ rã ajeꞌive ma Senhor oikuaa uka ꞌrã mavaꞌe ete pa ixupegua raꞌea, haꞌe mavaꞌe pa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojee omonhemboja vaꞌerã. Mbaꞌeta haꞌe oiporavo vaꞌekue anho ꞌrã omonhemboja. Wg)(Haꞌe nunga Moisés oendu vy guenapyꞌã re oĩ, ngova yvy re omovaẽ peve.%fE(Haꞌe kuery onhemboaty okuapy Moisés haꞌe Arão rovai opuꞌãxe vy. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy haꞌe kuery pe: — Aỹ haꞌeve ma! Mbaꞌeta heta vaꞌe kuery haꞌe javive ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai, nhande kuery vaꞌe regua peteĩ-teĩ ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaiko, nhande kuery mbyte Senhor oiko ramo. Mbaꞌe re tu haꞌvy penhemboyvateve ri Senhor pegua orekuai vaꞌe gui? — heꞌi okuapy. Xe+(Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ma Moisés renonde py opuꞌã okuapy duzentos e cinqüenta Israel kuery regua avakue reve, huvixarã heta vaꞌe kuery oiporavo vaꞌekue, avakue omboetepy ikuai vaꞌe meme.d 1(Peteĩ levita regua oiko Coate ramymino Isar raꞌy Coré hery vaꞌe. Amongue Bíblia py hery Coré ꞌrãgue py Corá oĩ. Mokoĩve tery ojeporu. Haꞌe vaꞌe ma ngupive ogueraa Rúben kuery regua, Eliabe raꞌy kuery Datã haꞌe Abirão, haꞌe gui Pelete raꞌy Om.uce()Xee ae ma Senhor Penderuete, Egito yvy gui pendererupaare, Penderuete aiko aguã. Xee ae Senhor Penderuete. ,bS((Haꞌe rami ꞌrãgue py penemaꞌenduꞌa ajapo uka vaꞌekue haꞌe javi re, pejapo ete aguã. Haꞌe vy ꞌrãe Penderuete renonde peiko ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe..aW('Haꞌe nunga pexa nhavõ penemaꞌenduꞌa ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi re, pejapo ete aguã. Ndaꞌevei pendepyꞌa re peipotaa oĩ vaꞌe rami rive pendekuai aguã, neĩ mbaꞌemo pexa vy peipota rei aguã guive, mbaꞌeta haꞌe nunga rupi pendekuai vy pendetavy rei ae ma.M`(&— Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Pembopotypa ꞌrã pendeao apy rupi, peneramymino kuery ikuaive-ive jave guarã. Ao apy re peteĩ-teĩ poty ꞌrã pejokua ixã hovy vaꞌe py.5_g(% Senhor aipoeꞌi Moisés pe: )^M($Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi ma tekoa gui mombyryꞌia py ogueraa vy ojapipa okuapy ita py. Haꞌe ramo omano, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. $]C(#Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Haꞌe vaꞌe ava ma omano aguã rami oiko. Pavẽ ꞌrã ojapi ita py, tekoa gui mombyryꞌia py — heꞌi. e\E("Oeja ranhe openaa imoiny aguã, mbaꞌeta ndoikuaai rei teri mbaꞌexa pa hexe ojapo aguã. [(!Haꞌe rami vy xakã monoꞌõare ojou vaꞌekue ogueru okuapy Moisés haꞌe Arão-a py, heta vaꞌe kuery haꞌe javi renonde py.DZ( Sábado regua lei rupi eꞌỹ oiko vaꞌekue ombopagaague Tekoa eꞌỹa py Israel kuery ikuai teri reve oikuaa okuapy peteĩ ava sábado py vaꞌeri xakã omonoꞌõ oikovy rã..YW(Senhor ayvu noendu potai rire, haꞌe ndojapoxei ete haꞌe ojapo uka vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe oipeꞌaa ꞌrãe, haꞌe hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague opaga aguã. 6Xg(Haꞌe rã otekoavy potae vaꞌe, haꞌe pygua kuery ae, eꞌỹ vy amboae regua teĩ Senhor mboetea rupi eꞌỹ rei oiko ramo oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui,!W=(Israel kuery ae, haꞌeꞌỹ vy haꞌe kuery mbyte amboae regua ikuai vaꞌe teĩ peteĩꞌi anho ꞌrã oĩ lei potae vy eꞌỹ ojejavy vaꞌekue pe. V;(Haꞌe ramo sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague, Senhor renonde potae vy eꞌỹ ojejavy rire. Haꞌe nungakue ojaoꞌi uka ramo operdoaa ꞌrã.U%(— Amongue potae vy eꞌỹ ojejavy rire ogueru ꞌrã peteĩ kavara kunha peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ojejavyague regua omeꞌẽ vaꞌerã.T!(Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã Israel kuery haꞌe javi, haꞌe kuery mbyte rupi amboae regua ikuai vaꞌe voi, haꞌe javive otekoavy rire. ?Sy(Haꞌe gui sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã Israel kuery ojejavy okuapyague. Haꞌe ramo haꞌe kuery operdoaa ꞌrã, potae vy eꞌỹ ojavy rire. Haꞌe kuery ojejavyague re ogueru ꞌrã mbaꞌemo oapy vy Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Senhor renonde py ogueru avi ꞌrã ojejavyague regua omeꞌẽ vaꞌerã.LR(Haꞌe gui xapyꞌa rei potae vy eꞌỹ pejapo ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami, haꞌe neĩ heta vaꞌe kuery voi ndoikuaai okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery haꞌe javi omeꞌẽ ꞌrã peteĩ toro raꞌy, oapya ramo Senhor pe heakuã porã aguã. Mbaꞌemo aju guigua reve ꞌrã ogueru, haꞌe mbaꞌemo rykue onhoẽ aguã omeꞌẽ vaꞌerã reve, pendekorã oeja pyre rami vy ae. Peteĩ kavara ogueru avi ꞌrã jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã.$QC(Mbaꞌeta Moisés rupi meme Senhor ojapo uka rakaꞌe pẽvy, ojapo uka ypya ára guive aỹ peve, haꞌe peneramymino kuery ikuaive-ive jave guarã guive.xPk( — Haꞌe gui amongue py pejavy ꞌrã Moisés rupi Senhor ojapo uka vaꞌekue ndapejapoia py.O/(Jypygua mbaꞌemo pemonguꞌi vaꞌekue iporãve vaꞌe guigua Senhor peguarã ranhe ꞌrã pemeꞌẽ, peneramymino kuery ikuaive-ive jave voi. ?Ny(Jypygua mbaꞌemo pemonguꞌi vaꞌekue iporãve vaꞌe gui pejapo ꞌrã mbojape. Haꞌe vaꞌe ma peru pemeꞌẽ vaꞌerã. Mbaꞌemo pemoaꞌyĩ vaꞌekue rami ꞌrã pemeꞌẽ.jMO(yvy re mbaꞌemo aju oiko vaꞌekue peꞌu ta nhavõ Senhor pe ranhe ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo.cLA(— Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Yvy xee rogueraa ague py pevaẽ jave*KQ(Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: J(Peteĩꞌi lei oĩ ꞌrã penderekorã, peẽ kuery pe haꞌe amboae regua penembyte rupi ikuai vaꞌe pe voi — heꞌi. 2I_(Peẽ kuery haꞌe javi rekorã ma peteĩꞌi aeja, pẽvy haꞌe amboae regua penembyte rupi ikuai vaꞌe pe voi. Haꞌe vaꞌe ma rakaꞌe rã peve guarã oĩ peneramymino kuery rekorã avi ikuai jave guarã. Peẽ kuery pendekuaia rami ae avi ꞌrã amboae regua kuery ikuai xee Senhor renonde. H(Haꞌe penembyte rupi ikuai avi ꞌrã amboae regua, peneramymino kuery ikuaive-ive jave. Haꞌe vaꞌe regua ogueru avi ꞌrã mbaꞌemo oapy vy Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã, heakuã porã aguã. Peẽ kuery pejapoa rami ae avi ꞌrã haꞌe kuery voi ojapo.xGk( Haꞌe py aegua kuery ojapo ꞌrã haꞌe rami, mbaꞌemo oapy vy Senhor pe omeꞌẽ ramo heakuã porã aguã.]F5( Peteĩ-teĩ pemeꞌẽ vaꞌe reve guarã ꞌrã peru, mbovy pa pemeꞌẽa rami vy.E( Haꞌe rami ae pejapo ꞌrã toro raꞌy pemeꞌẽ vaꞌe reve guarã, vexa ava, vexaꞌi raꞌy haꞌe kavara ava reve guarã guive.D( Vinho penhoẽ reve pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ ryru raiꞌi, Senhor pe mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ ramo heakuã porã aguã.2C_( Toro raꞌy reve peru avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ vaꞌerã. Mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe ꞌrã peru, mokoĩ ryru raiꞌi azeite reve omoirũ mbyre.e(Haꞌe gui Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌe ma ogueru avi ꞌrã peteĩ ryru trigo iporãve vaꞌe, peteĩ ryru raxaꞌi azeite reve omoirũ vaꞌekue.6=g(mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã Senhor pe, mymba mbaꞌe pejuka vy penhemboayvuague pejapopa regua, eꞌỹ vy mbaꞌemo penhenhanduaꞌi rami pemeꞌẽ vaꞌe, eꞌỹ vy ngaru hiꞌára py pejapoa py Senhor pe peapy ꞌrã heakuã porã vaꞌe, vaka, vexaꞌi pejuka vy pemeꞌẽ vaꞌe reve.x<k(— Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Yvy pendekoarã xee ameꞌẽ vaꞌerã re pevaẽ jave maS; #( Lei mbaꞌemo omeꞌẽmby regua oĩa Senhor aipoeꞌi Moisés pe: s:a(-Haꞌe ramo amalequita haꞌe cananeu kuery yvyty rupi ikuai vaꞌe oguejy vy ojukapa, Horma peve oitypa. Z9/(,Haꞌe ramive ma haꞌe kuery onheaꞌã tema okuapy yvyty rupi ojeꞌoi aguã. Haꞌe rami teĩ Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ndogueraai haꞌe kuery rekoa mbyte oĩa gui, neĩ Moisés voi ndooi.B8(+Maꞌẽ, penerenonde rupi amalequita haꞌe cananeu kuery ikuai. Peꞌapa ꞌrã pekuapy ikyxe gui. Mbaꞌeta Senhor gui pejepeꞌa ma rire noĩvei ꞌrã peẽ kuery reve — heꞌi. 7 (*Tapeo eme taꞌvy penderovaigua kuery renonde py pemanomba eꞌỹ aguã, mbaꞌeta Senhor noĩvei ma ꞌrã peẽ kuery mbyte.6()Moisés ombovai: — Mbaꞌe re haꞌvy Senhor ojapo ukaa rami eꞌỹ pendekuai? Pendeayvua rami pendekuai aguã ma ndaꞌeve porãi.o5Y((Koꞌẽ rai ramove ovypa vy oẽmba jogueruvy yvyty apyte katy. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Apy ma orekuai, anhetẽ ae rojejavypa rire teĩ roo nho ꞌrã yvy nhandevy Senhor omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue re — heꞌi okuapy. 4(' Haꞌe nunga Moisés omombeꞌu Israel kuery haꞌe javive pe. Haꞌe ramo haꞌe kuery iporiau vaipa ete okuapy. 3(&Haꞌe rã Num raꞌy Josué haꞌe Jefoné raꞌy Calebe ma avakue yvy rexaarã ojeꞌoi vaꞌekue vaꞌe regua avi teĩ okuave. w2i(%Haꞌe vaꞌe avakue yvy re ijayvu rei vaꞌekue ma Senhor renonde py omanomba rakaꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui.<1s($Haꞌe gui avakue yvy rexaarã Moisés omondouka vaꞌekue ojevy vy haꞌe vaꞌe yvy re ijayvu rei vy ojapo heta vaꞌe kuery haꞌe javi yvy re ijayvu rei avi okuapy aguã rami.L0(#Xee Senhor haꞌe rami xeayvu rire haꞌe rami ae ju ꞌrã ajapo kovaꞌe kuery heko vai vaꞌe xere opuꞌã vaꞌekue re. Kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ae ꞌrã okanhy ovy, opa peve — heꞌi. m/U("Mbaꞌeta quarenta ára re yvy re pexa pota pejeꞌoivy rire quarenta maꞌetỹ re ju ꞌrã pejexavai pejejavyague re, peteĩ-teĩ ára rekovia peteĩ maꞌetỹ ꞌrã oaxa. Haꞌe rami vy pendupa ꞌrã xee rojou vaia regua.m.U(!Kovaꞌe tekoa eꞌỹa rupi ma quarenta maꞌetỹ re penderaꞌy kuery ikuai ꞌrã guymba kuery re openaa rupi. Pejejavya káuxa ae ꞌrã haꞌe kuery ojexavai, kovaꞌe tekoa eꞌỹa py xapirẽ penderetekue hoꞌupa peve.O-( Haꞌe rã peẽ kuery ma kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ꞌrã pemanomba.X,+(Haꞌe rã penderaꞌy kuery pe “Escravo-rã ogueraapaa ꞌrã” peje vaꞌekue ri haꞌe kuery ma ajapo ꞌrã haꞌe py ovaẽmba aguã rami. Haꞌe kuery ma oexa ꞌrã yvy peẽ ndapeipotai vaꞌekue. +;(Ndapeupityi ꞌrã yvy pendekoarã ameꞌẽ aguã re aura reve xeayvuague vaꞌe py, Jefoné raꞌy Calebe haꞌe Num raꞌy Josué vaꞌe eꞌỹ vy.`*;(Mbaꞌeta kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ae ꞌrã pemanomba, peẽ kuery vaꞌe regua penderery omoĩa jave vinte maꞌetỹ vaꞌe haꞌe pendetujakueve vaꞌe guive, joupe-upe xerovai pendeayvu vaꞌekue haꞌe javi.)(Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Senhor aipoeꞌi: Xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xeapyxa py pendeayvuague ae ju ꞌrã ambou pendere.(5(— Rakaꞌe peve ꞌrã tu aropoꞌaka kovaꞌe kuery xerovai rupi ijayvu okuapy vaꞌe? Xee aendupa ainy Israel kuery xere ijayvu rei okuapy ramo.A'(Haꞌe rire Moisés haꞌe Arão pe ju Senhor aipoeꞌi: T&#(Neꞌexa, amalequita haꞌe cananeu kuery ma yvyꞌã guy katy ikuai. Pejepekuavo haꞌvy amboae katy. Koꞌẽ rã tapeo tekoa eꞌỹa katy ju, yeꞌẽ pytã yvýry tape oo vaꞌe rupi ae — heꞌi. Y%-(Haꞌe rã xerembiguai Calebe re ma amboae regua nheꞌẽ oĩ. Haꞌe vaꞌe ma xereve ete oiko riae ramo xee ajapo ꞌrã yvy oexa potaague re ae hekoa aguã rami. Hamymino kuery avi ꞌrã ikuai haꞌe py.J$(haꞌe vaꞌe regua neĩ peteĩve ma ndoexai ꞌrã yvy peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã re aura reve xeayvuague vaꞌe. Tá, ndaxepotavei vaꞌe kuery neĩ peteĩꞌi ma voi ndoexai ꞌrã.8#k(avakue xerexakãa haꞌe hexa pyrã Egito yvy re haꞌe tekoa eꞌỹa rupi ajapo rã oexa vaꞌekue, haꞌe gui dez-kue ma xereko aꞌãa rupi naxenheꞌẽ rendui vaꞌekue,"%(Haꞌe rami avi anhetẽ ete xee Senhor xee ae rekove rupi, haꞌe xerexakãa yvy jave rupi ojekuaa vaꞌerã vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe:o!Y( Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Ndeayvua rami xee ambogue ma haꞌe kuery reko vaia.8 k(Haꞌe nunga rupi opa mbaꞌe py renhomboaxy vaꞌe vy embogue ke kovaꞌe kuery reko vaia, heko vaia Egito yvy gui ojeꞌoipa guive apy ovaẽmba peve rembogue jepiaty rami. Q(“Xee Senhor ma xeporayvu vaꞌe haꞌe opa mbaꞌe py anhomboaxy vaꞌe, ambogue ꞌrã teko vai haꞌe jejavya. Haꞌe rami avi ojejavy vaꞌekue nambopaga eꞌỹi ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py tuu kuery reko vaiague re ambou ꞌrã taꞌy kuery voi ojexavai aguã, mboapya haꞌe irundya ikuaia peve”, ꞌre vaꞌekue.(Haꞌe nunga rupi aỹ |yhwh{Senhor,} ajerure ndepoꞌakapa vaꞌea rexa uka aguã, ndeayvuague rami vy. Mbaꞌeta aipoꞌre vaꞌekue:P(“Yvy re Senhor ndogueraa kuaai ri ndaꞌu ojeupegua kuery, oura reve haꞌe kuery pe omeꞌẽ aguã re ijayvu vaꞌekue ri, haꞌe nunga rupi ae ojukapa tekoa eꞌỹa py”, heꞌi ꞌrã okuapy.(Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua kuery rejukapa vyvoi ramo amboae regua kuery nemombeꞌua rã oendu vaꞌekue aipoeꞌi ꞌrã okuapy:+(Haꞌe rami vy haꞌe kuery omombeꞌu uka ꞌrã kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe pe. Haꞌe gui |yhwh{Senhor,} kovaꞌe yvy pygua kuery oendu ae ma ndevygua kuery mbyte rupi reikoa, haꞌe haꞌe kuery rexa py ae rejexa ukaa. Haꞌe kuery áry rupi ndeguigua arai oĩ, haꞌe haꞌe kuery renonde rupi arai opuꞌã vaꞌe py ꞌrã reo ara py, haꞌe rã pyávy ma tata opuꞌã vaꞌe py ꞌrã reo.hK( Heta vaꞌe kuery re Moisés ojerureague Haꞌe ramo Moisés ombovai Senhor pe: — Egito pygua kuery mbyte gui ndepoꞌakapaa rupi kovaꞌe kuery reipeꞌapa rire teĩ remomba ramo Egito pygua kuery oendupa ꞌrã.gI( Haꞌe nunga rupi ambou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue ijukapaarã, nameꞌẽvei ma ꞌrã ijyvyrã vaꞌekue. Haꞌe gui ndegui ju amoingo ꞌrã peteĩ regua kovaꞌe kuery gui hetave haꞌe imbaraetekueve vaꞌe — heꞌi. kQ( Haꞌe rami vy Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Rakaꞌe peve ndaꞌu kovaꞌe kuery xereko aꞌã ꞌrã okuapy? Rakaꞌe peve ndaꞌu ndojeroviai ꞌrã xere, haꞌe kuery mbyte rupi opa marãgua hexa pyrã amoingo vaꞌeri?@{( Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery haꞌe javi jogueroayvu okuapy ita py ojapipa aguã re. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe Senhor rexakã ojekuaa xapyꞌa oguy nhemboaty oĩaty rupi.3a( Haꞌe nunga rupi pepuꞌã rei eme Senhor re, pekyje eme guive haꞌe pygua avakue gui, mbaꞌeta mbojape jaꞌua rami nhamomba avi ꞌrã haꞌe kuery. Haꞌe kuery reve noĩvei ma hepyarã vaꞌekue. Haꞌe rã nhande kuery reve ma Senhor ae ꞌrã oiko. Pekyje eme haꞌe kuery gui — heꞌi. +Q(Senhor nhandejou porã ri vy ojapo ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy re nhavaẽ aguã rami, nhandevy ju omboaxa aguã. Haꞌe vaꞌe yvy ma kamby haꞌe ei oata eꞌỹa.zo(Haꞌe vy Israel kuery haꞌe javive pe ijayvu vy aipoeꞌi: — Yvy mbyte rupi roaxaague vaꞌe rima iporã ete.~w(Haꞌe rami ae avi yvy rexaare kuery vaꞌe regua Num raꞌy Josué haꞌe Jefoné raꞌy Calebe omondoro okuapy oao.sa(Haꞌe rami rã Israel kuery oexaa py Moisés haꞌe Arão guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ reve.xk(Joupe-upe aipoeꞌi okuapy: — Jajou peteĩ nhanderuvixarã, Egito yvy katy jajevypa aguã — heꞌi okuapy. zo(Mbaꞌerã tu Senhor nhandererupa kovaꞌe yvy re? Kyxe py nhamanomba aguã pa, haꞌe nhanderaꞌyxy kuery haꞌe nhanderaꞌy kueꞌiry escravo-rã ogueraapaa aguã teve? Ndaꞌevei ndaꞌu Egito yvy katy ae ju jajevypa aguã? — heꞌi. W)(Haꞌe vy Israel kuery haꞌe javi ijayvu rei okuapy Moisés haꞌe Arão re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌeveve ꞌrãgue Egito yvy re, eꞌỹ vy kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ma voi nhamanomba vaꞌe rire!5 g( Heta vaꞌe kuery oyvyrã katy ndooxeiague Haꞌe gui heta vaꞌe kuery opuꞌãmba vy ojapukai atã rei okuapy. Haꞌe vaꞌe pyávy haꞌe kuery ojaeꞌopa okuapy.b ?( !gigante kuery avi roexa karamboae. Haꞌe vy rojoexa ramo tukuꞌi rami rive orekuai, haꞌe kuery pe voi haꞌe rami ae avi orerexa rã — heꞌi okuapy. Enaque ramymino kuery ma gigante guigua meme ikuai rakaꞌe.   ( Haꞌe rami vy Israel kuery oendupaa py haꞌe kuery ijayvu rei okuapy yvy oexa vaꞌekue re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Yvy mbyte rupi roexa pota aguã roaxaague vaꞌe ma hekoa vaꞌe kuery mombaarã itui. Haꞌe py roexa vaꞌekue ma ava jaꞌeakue meme,O ( Haꞌe rami teĩ avakue mboae hexeve ojeꞌoi vaꞌekue aipoeꞌi okuapy: — Ndaꞌevei teve haꞌe vaꞌe kuery rovai jajeꞌoi aguã, nhande kuery gui ipoꞌakapave vaꞌe ramo — heꞌi okuapy.o Y( Haꞌe gui Calebe ju nhomokyrirĩmba heta vaꞌe kuery Moisés renonde py ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Maꞌẽ, jajeꞌoi jajopy aguã haꞌe vaꞌe yvy, mbaꞌeta nhandepoꞌaka ꞌrã haꞌe kuery re — heꞌi. U %( Amalequita kuery ma Neguebe re ikuai. Haꞌe rã yvyty rupi ma heteu, jebuseu haꞌe amorreu kuery ikuai. Yeꞌẽ katyꞌi rupi ma cananeu kuery ikuai, Jordão yakã yvýry rupi guive — heꞌi okuapy. }( Haꞌe rami avi avakue haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ma imbaraetekue ae. Hetã voi tuvixa ete vaꞌe ikuai, ikorapa vaꞌe meme guive. Haꞌe py roexa avi Enaque ramymino kuery. Enaque raꞌy kuery ma gigante ikuai rakaꞌe (versículo 33). Q( Haꞌe vy Moisés pe omombeꞌu vy aipoeꞌi okuapy: — Rojeꞌoi yvy oremondoukaague vaꞌe peve. Haꞌe gui anhetẽ ete haꞌe py kamby haꞌe ei ndoatai. Kovaꞌe ma mbaꞌemoꞌa haꞌe pyguare.C( Oguata jogueruvy vy ovaẽmba ju Moisés haꞌe Arão-a py, haꞌe Israel kuery haꞌe javi onhemboaty okuapya py Parã regua tekoa eꞌỹa re, Cades py ae. Haꞌe kuery pe omombeꞌupa okuapy oexa vaꞌekue, heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe voi. Oexa uka avi mbaꞌemo aju haꞌe vaꞌe yvy gui ogueru vaꞌekue.b?(  Haꞌe gui yvy oexa vy ojeꞌoiague gui quarenta ára opaa py ojevypa ju. ( Haꞌe vaꞌe yvyugua pe ma “Escol” oenoĩ, haꞌe py Israel kuery uvaꞌa ojaya rire. Tery Escol ma “Uvaꞌa” ꞌea. Z/( Haꞌe rire ma Escol yvyugua peve ju ou. Haꞌe py ma ojaya okuapy peteĩ xã uva hiꞌy reve. Haꞌe vaꞌekue ma mokoĩ avakue ogueru peteĩ yvyra poꞌi re omboꞌy vy. Romãꞌa haꞌe figoꞌa avi ogueru.^7( Neguebe rupi ojeꞌoi vy ou okuapy Hebrom peve. Haꞌe py ma ikuai Enaque raꞌy kuery Aimã, Sesai haꞌe Talmai. (Hebrom tetã ojapoa ma sete maꞌetỹ teri Egito yvy re Zoã tetã ojapoa eꞌỹ mbove ma voi.)"?( Haꞌe rami rã haꞌe kuery ojeꞌoi vy haꞌe vaꞌe yvy rupi oexa pota ojeꞌoivy, Zim regua tekoa eꞌỹa guive Reobe peve Hamate py ovaẽaꞌi py.sa( Pexa avi mbaꞌexa pa raꞌe yvy itui, iporã tyrã pa naꞌiporãi, haꞌe gui kaꞌaguy tyrã pa any. Penekyreꞌỹ tema, haꞌe peru mbaꞌemo aju haꞌe vaꞌe yvy guigua — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave ma uva ijaju ypya ára ae. A}( Haꞌe peikuaa pota ꞌrã mbaꞌexa pa yvy haꞌe kuery ikuaia re, iporã tyrã pa naꞌiporãi, haꞌe mbaꞌexa pa tetã ikuaia voi raꞌe, tekoa rive tyrã pa tetã ikorapa vaꞌe.~9( Pexa ꞌrã yvy peikuaa aguã mbaꞌexa pa raꞌe, haꞌe hexegua kuery re guive peikuaa pota, imbaraetekue tyrã pa ikangykue, ndaetai tyrã pa heta.1}]( Haꞌe gui Canaã yvy katy Moisés omondouka oexa pota aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ Neguebe katy, haꞌe yvyty ikuai vaꞌe rupi ju ꞌrã peo.%|E( Haꞌe vaꞌe avakue ma Moisés omoĩ yvy re oexa pota vaꞌerã omondouka aguã. Haꞌe gui Num raꞌy Oséias rery Moisés oguerova vy Josué ju omboery. /{[( Gade kuery regua ma Maqui raꞌy Geuel.1z_( Naftali kuery regua ma Vofsi raꞌy Nabi;0y]( Aser kuery regua ma Micael raꞌy Setur;/x[( Dã kuery regua ma Gemali raꞌy Amiel:Pw( José kuery regua, haꞌe Manassés kuery regua ae ma Susi raꞌy Gadi;2va( Zebulom kuery regua ma Sodi raꞌy Gadiel;2ua( Benjamim kuery regua ma Rafu raꞌy Palti;1t_( Efraim kuery regua ma Num raꞌy Oséias;3sc( Issacar kuery regua ma José raꞌy Jigeal;3rc( Judá kuery regua ma Jefoné raꞌy Calebe;2qa( Simeão kuery regua ma Hori raꞌy Safate;Wp)( Po rami ma haꞌe vaꞌe kuery rery: Rúben kuery regua ma Zacur raꞌy Samua;0o[( Haꞌe ramo Moisés omondouka Parã regua tekoa eꞌỹa py ikuaia gui ae, Senhor aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe vaꞌe avakue ma Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe meme.[n1( — Emondouka ke avakue Canaã yvy re oexa pota vaꞌerã, mbaꞌeta ameꞌẽ ꞌrã Israel kuery yvyrã. Peneramoĩ kuery peteĩ-teĩ regua gui remondouka ꞌrã peteĩ ava, huvixa oiko vaꞌe ae — heꞌi. 4m g( Senhor aipoeꞌi Moisés pe: vlg( Haꞌe vaꞌe rire mae haꞌe kuery ojeꞌoi ju Hazerote gui, haꞌe Parã regua tekoa eꞌỹa py ju ikuai. k( Haꞌe rami rã Miriã sete ára peve omondouka ranhe tekoa gui mombyryꞌi. Oguerua eꞌỹa ja heta vaꞌe kuery ndoguatai tekoa gui.|js( Senhor ombovai Moisés pe: — Xapyꞌa rei hova re tuu onyvõ vaꞌe rire ndaꞌu sete araa peve ndopytai ꞌrãgue oxĩmbaa py? Haꞌe voi topyta ranhe sete ára tekoa gui mombyryꞌi. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌeve peru ju aguã — heꞌi.hiK( Haꞌe ramo Senhor pe Moisés ojapukai vy aipoeꞌi: — Xeruete, ajerure remonguera ju aguã. whi( Nhanereindy topyta eme kyrĩꞌi vaꞌe oity pyre rami, mbyte rupi hoꞌokue hoꞌapa vaꞌe rami — heꞌi. 4gc( Arão aipoeꞌi Moisés pe: — Akeꞌe xeruvixa! Ndevy ajerure: Orere emoĩ eme orereko vaia, mbaꞌeta oreꞌarandua rupi eꞌỹ rojapo haꞌe nunga, rojejavy ete ange. ~~%|||{YyxwvvhutQs*qpo~nmmlCkijfihCg2fUedcczb~aa`n_\^]]<\;[[ZrYYXWsV_UTSRReQ^PO0NLLKcJII.HGFFpEDCkBA@?>><Nhanderuete nomondoukaxei teĩ omondouka nho, mbaꞌeta oikuaa vy Balaão ooxe etea (versículo 12). Haꞌe gui Balaão ma oikuaa ma voi Nhanderuete nomondoukaxeia, teĩ oo nho Nhanderuete oipotaa rami eꞌỹ. +)(Haꞌe rami avi aỹ ajerure kovaꞌe pyávy peẽ kuery pepyta aguã apy, aikuaa aguã xapyꞌa rei xevy Senhor omombeꞌuve rã — heꞌi. *(Haꞌe ramo Balaque pegua yvatekueve pe Balaão ombovai: — Xevy pe Balaque ngoo prata haꞌe ouro tynyẽ reve omeꞌẽmba teĩ xee mbaꞌeve ndajapoi ꞌrã Senhor Xeruete ojapo uka vaꞌe eꞌỹ vy, mbaꞌemo kyrĩꞌi vaꞌe eꞌỹ vy tuvixa vaꞌe teĩ.A)}(mbaꞌeta anhetẽ ete rojapo ꞌrã omboetepy. Ndeayvua haꞌe javi tema ꞌrã ajapo. Haꞌe gui ajerure ndevy: Eju ke, ndeayvu vai kovaꞌe kuery re”, heꞌi uka vaꞌekue ndevy. %(E(Haꞌe vaꞌe kuery ma Balaão-a py ovaẽ vy aipoeꞌi okuapy: — Po rami ma Zipor raꞌy Balaque ijayvu: “Ajerure ndevy: Emboare eme xea py reju aguã,n'W(Haꞌe gui yvatekueve mboae ju Balaque omondouka, jypygua kuery gui hetave haꞌe omboetevepy vaꞌe."&?(Haꞌe ramo Moabe pygua yvatekueve opuꞌã vy ojeꞌoi ju Balaque-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Balaão rima ndouxei orereve — heꞌi okuapy. .%W( Haꞌe gui koꞌẽgue Balaão opuꞌã vy aipoeꞌi Balaque pegua yvatekueve pe: — Tapeo ju pendeyvy katy, mbaꞌeta Senhor naxemondoukai penderupive — heꞌi. C$( Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Balaão pe: — Tereo eme haꞌe kuery reve, ndeayvu vai eme guive heta vaꞌe kuery re. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma ijayvu porãmby ae ikuai — heꞌi. s#a( “Egito yvy gui ou vaꞌekue regua ojaoꞌipa ma okuapy yvy haꞌe javi. Aỹ ma eju na haꞌe kuery re ndeayvu vai aguã. Xapyꞌa rei haꞌe kuery re xepoꞌaka nho ꞌrã xeyvy gui aipeꞌapa aguã rami”, heꞌi vaꞌekue xevy. *"O( Balaão ombovai Nhanderuete pe: — Haꞌe kuery ma Zipor raꞌy Balaque Moabe pygua huvixa vaꞌe ombou vaꞌekue xereve ijayvu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:!y( Haꞌe gui Balaão-a py Nhanderuete ojekuaa vy aipoeꞌi: — Marã ramigua tu kovaꞌe avakue ndero py ikuai vaꞌe? _ 9(Haꞌe ramo Balaão aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pepyta ke apy kovaꞌe pyávy, haꞌe gui aikuaa uka ꞌrã ambovaia, Senhor ijayvua rami vy ae — heꞌi ramo Balaão ro py Moabe pygua yvatekueve opyta okuapy. K(Haꞌe ramo Moabe haꞌe Midiã pygua yvatekueve ojeꞌoi. Ngupive ogueraa avi ijayvu vaia omboekovia aguã. Balaão-a py ovaẽmba ma vy ixupe omombeꞌu okuapy Balaque ijayvuague haꞌe javi. [1(Haꞌe gui aỹ ajerure ndevy: Eju na haꞌe kuery re ndeayvu vai aguã, xegui ipoꞌakapave ramo. Xapyꞌa rei rã haꞌe kuery vaꞌe regua ajuka vy aipeꞌapa ꞌrã xeyvy gui, mbaꞌeta xee aikuaa reroayvu porã vaꞌekue rei ayvu porãmby ae ꞌrã ikuai, haꞌe amongue re ndeayvu vai rire ma ayvu vaipy ꞌrã oiko — heꞌi uka. K(Haꞌe rami vy guembiguai kuery omondouka Beor raꞌy Balaão oenoĩ aguã. Haꞌe vaꞌe ma Eufrates yakã yvýry oiko Petor py, hetarã kuery ikuaia py ae. Haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi uka: — Aỹ ma peteĩ regua Egito yvy gui ou vy ojaoꞌipa ma okuapy yvy haꞌe javi. Haꞌe kuery ma xerekoa renonde katy ae ju ikuai.*O(Haꞌe vaꞌe jave ma Moabe pygua huvixa ma Zipor raꞌy Balaque ae. Haꞌe rami vy Moabe pygua huvixa aipoeꞌi Midiã pygua kuery yvatekueve pe: — Aỹ ma haꞌe kuery heta ete vy omomba ꞌrã oreyvýry ikuai vaꞌe, vaka nhuũ mbaꞌety rupi oĩ vaꞌe hoꞌupaa rami avi — heꞌi. (Haꞌe rami vy haꞌe kuery gui Moabe kuery okyje vaipa okuapy, heta raxa ramo. Ndaꞌevei ete ikuai Israel kuery ou rã oexa vy. (Haꞌe gui ma Zipor raꞌy Balaque oexapa vaꞌekue Israel kuery amorreu kuery re ojapoague. Balaque ma Moabe pygua huvixave. 2 a( Balaão-a py ayvu reraa kuery Balaque omondoukaague Israel kuery haꞌe gui ojeꞌoipa vy opyta ju okuapy Moabe yvy rupi Jordão rovaigua re, Jericó tetã rexei.A}(#Haꞌe ramo ojuka reta okuapy, huvixa, taꞌy kuery haꞌe ixupegua kuery haꞌe javi. Haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩꞌi ma voi ndoo jepei. Ijyvy re ipoꞌaka avi ombaꞌerã. ("Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Ekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta xee amboaxa ma ndepo py, huvixa haꞌe ixupegua kuery haꞌe javi, ijyvy voi. Haꞌe kuery re pejapo ꞌrã amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom pygua re pejapoague rami ae — heꞌi.]5(!Haꞌe gui ojevypa ju vy ojeꞌoi Basã tetã katy tape oo vaꞌe rupi. Haꞌe ramo Basã pygua huvixa Ogue vaꞌe ou haꞌe kuery rovai, ojeupegua kuery haꞌe javi reve. Haꞌe vy joe opuꞌã okuapy Edrei py. G ( Haꞌe vaꞌe rire Jazer tetã re ju Moisés oexa pota uka ma ramo Israel kuery ipoꞌaka hekoa ijyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, amorreu kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue oipeꞌapa vy.S!( Haꞌe rami vy amorreu kuery yvy re ju Israel kuery hekoa. ( Ore kuery ma roitypa ma. Okanhymba ete Hesbom guive Dibom peve. Rombovaipa ma Nofa peve, tata py roapypa Medeba peve.” {( Moabe kuery, ndaꞌevei ete ꞌrã pẽvy! Quemos pe pendekuai vaꞌe, okanhygue ma peiko. Mbaꞌeta ojapo penderaꞌy kuery onhamba aguã rami, haꞌe penderajy kuery escravo-rã ogueraapa aguã rami, amorreu kuery ruvixa Seom peguarã ae. Q( Mbaꞌeta Hesbom gui tata oẽ, tataendy nhomombaarã oẽ Seom pegua tetã gui, haꞌe vy omomba Moabe kuery rekoa Ar, haꞌe Arnom yvýry yvyꞌã re yvatekueve ikuai vaꞌekue haꞌe javive. (ijayvu kuaa vaꞌe kuery aipoeꞌia rami: “Peju ke Hesbom tetã py! Pejapo ju, pemoatyrõmba ju Seom opena atyrã. 0[(Mbaꞌeta Hesbom tetã ma amorreu kuery ruvixa Seom openaaty ae. Haꞌe vaꞌe ma Moabe pygua ruvixa yma guare re opuꞌã vy ijyvy ojopypa vaꞌekue Arnom yakã peve,/Y(Haꞌe rami vy Israel kuery ojopypa amorreu kuery retã ikuai vaꞌekue, haꞌe vaꞌe py ju ikuai, Hesbom py haꞌe ijyvýry tekoaꞌi ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi.8 k(Teĩ Israel kuery ma kyxe py ojuka reta vy ipoꞌaka ijyvy re, Arnom yakã guive Jaboque peve, Amom ramymino kuery rekoa peve. Haꞌe vaꞌe tekoa apyꞌi rupi ikorapa vaꞌe.h K(Haꞌe rami teĩ Seom nomboaxa ukai Israel kuery oyvy rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojeupegua kuery omboatypa vy ojeꞌoi Israel kuery ovaexĩ aguã tekoa eꞌỹa py. Jasa py ovaẽa py opuꞌã okuapy Israel kuery rovai.h K(— Oremboaxa uka ke ndeyvy rupi. Ndoropiai ꞌrã mbaꞌety ikuai vaꞌe rupi, neĩ uvaty rupi. Ygua gui voi ndoroyꞌui ꞌrã. Roguata ꞌrã rojeꞌoivy tape iporãve rupi anho, ndeyvy rupi roaxapa peve — heꞌi uka. {( Haꞌe gui ma Seom amorreu kuery ruvixaa py Israel kuery omondouka ayvu reraarã. Haꞌe vy aipoeꞌi: ) M(haꞌe Bamote gui ma yvyꞌã guy Moabe yvy oĩ vaꞌe katy ju ojeꞌoi, Pisga yvyty áry peve. Haꞌe vaꞌe apyte gui nhamaꞌẽ ꞌrã tekoa eꞌỹa katy. S!(Matana gui ma Naaliel katy ju ojeꞌoi, haꞌe Naaliel gui ma Bamote katy,p[( Yguarã huvixa kuery ojoꞌo vaꞌekue, heta vaꞌe kuery regua yvatekueve ojoꞌo vaꞌekue yvyra py rive, popoka oguereko vaꞌe py ae — heꞌi okuapy.Haꞌe gui ma tekoa eꞌỹa gui Matana katy ju oguata ojeꞌoivy.ue(Haꞌe ramo povaꞌe mboraei rupi Israel kuery oporai okuapy: — Tovu yy! Perovyꞌa ke mboraei rupi! D(Haꞌe gui ma Beer katy ju oguata ojeꞌoivy. Haꞌe vaꞌe ygua ma Moisés pe Senhor aipoeꞌiague: “Emboatypa heta vaꞌe kuery, haꞌe ramo ameꞌẽ ꞌrã yy”, heꞌiague vaꞌe.y( haꞌe gui yvyugua gui jaguejya rupi jaguejyve ꞌrã Ar tekoa katy, Moabe tekoa apyꞌia py nhavaẽa peve.” 6g(Haꞌe nunga rupi ae Senhor joe opuꞌãa regua oĩa kuaxia re ipara oiny: “Vaebe tekoa Sufa re oĩ vaꞌe, haꞌe Arnom yakã yvýry yvyꞌã guy ikuai vaꞌe rupi, R( Ojeꞌoi jevy vy Arnom yakã rovai ju opyta okuapy, tekoa eꞌỹa amorreu kuery rekoa peve oo vaꞌe py. Mbaꞌeta Arnom yakã ma Moabe yvy apyꞌi rupi oĩ, Moabe haꞌe amorreu kuery rekoa mbyte py.?{( Haꞌe gui ojeꞌoi vy Zerede yvyꞌã guy py ju opyta.( Haꞌe gui Obote gui ojeꞌoi vy Ijé-Abarim py ju opyta okuapy, tekoa eꞌỹa Moabe rexei oĩ vaꞌe py, kuaray oua katy.lS( Israel kuery oguata ojeꞌoivyague Haꞌe gui Israel kuery ojeꞌoipa vy Obote py ju ikuai.[~1( Haꞌe ramo Moisés ojapo peteĩ mboi raꞌangaa overa vaꞌe gui, haꞌe vy oupi imoiny peteĩ yvyra poꞌi apy re. Haꞌe gui amongue mboi oixuꞌu ramo overa vaꞌe guigua re omaꞌẽ vaꞌe okuera kuerei. q}](Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Ejapo ke peteĩ mboi inharõve vaꞌe raꞌangaa, haꞌe eupi imoiny yvyra poꞌi apy re. Haꞌe gui haꞌe javive oixuꞌu vaꞌekue haꞌe nunga re omaꞌẽ vy oikove ꞌrã — heꞌi.y|m(Moisés-a py haꞌe kuery oupa vy aipoeꞌi okuapy: — Rojejavypa raꞌe, mbaꞌeta Senhor rovai haꞌe nderovai rupi oreayvu. Ejerure haꞌvy Senhor pe ore kuerya gui oipeꞌapa aguã mboi — heꞌi ramo Moisés ojerure haꞌe kuery re. {(Haꞌe ramo haꞌe kuery mbyte rupi Senhor ombou mboi inharõve vaꞌe, ixuꞌupaarã. Haꞌe ramo heta omano Israel kuery vaꞌe regua.]z5(Haꞌe vy ijayvu okuapy Nhanderuete haꞌe Moisés rovai rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu Egito yvy gui orererupa ri, kovaꞌe tekoa eꞌỹa py romanomba aguã tyꞌy, mbojape neĩ yy ma voi ndaꞌipoia py? Mbaꞌeta orenheꞌẽ py voi orekaneꞌõmba ma kovaꞌe nunga mbojape ovare eꞌỹ vaꞌe anho roꞌu vy — heꞌi. y( Mboi raꞌangaa overa vaꞌe guigua re ijayvuague Haꞌe gui Hor yvyty gui ojeꞌoipa okuapy. Yeꞌẽ Pytã vaꞌe yvýry tape oo vaꞌe rupi ojeꞌoi, Edom yvy rovai rupi oaxa aguã. Haꞌe rami teĩ Israel kuery oguataa rupi ndaꞌevei ete ju okuapy.exE(Israel kuery ijayvua Senhor oendu vy ipo py omboaxapa cananeu kuery. Haꞌe ramo Israel kuery omomba ete, hetã ikuai vaꞌe guive. Haꞌe vaꞌe tekoa ma oenoĩ okuapy Horma. Tery Horma ma “Ombovaipaague” ꞌea. Dw(Haꞌe ramo Israel kuery Senhor renonde onhemboayvu vy aipoeꞌi okuapy: — Orepo py ri haꞌe vaꞌe kuery remboaxapa ramo romomba ete ꞌrã haꞌe kuery retã ikuai vaꞌe — heꞌi.v ( Arade pygua huvixa oity okuapyague Haꞌe gui ma cananeu regua Arade pygua huvixa Neguebe py oikoa py oendu omombeꞌua rã Israel kuery tape rupi ou okuapya Atarim katy. Haꞌe rami vy Israel kuery re opuꞌã vy amongue ogueraa escravo-rã. u(Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery Arão omanoague oikuaa ma vy haꞌe kuery haꞌe javi ojaeꞌo hexe. Trinta ára re ojaeꞌo okuapy. :to(Arão ao Moisés omboi vy taꞌy Eleazar ju omonhemonde ijaokue py. Haꞌe py Arão omano yvyty apyte py ae. Haꞌe rã Moisés haꞌe Eleazar ma oguejy ju jogueruvy haꞌe gui.~sw(Moisés ojapo Senhor ojapo ukaa rami vy. Jogueraa nhoguenoiny Hor yvyty katy heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa gui.>rw(Haꞌe rire ma emboi Arão ao, haꞌe gui ijaokue py taꞌy Eleazar ju emonhemonde, mbaꞌeta Arão ma oipeꞌaa ꞌrã tuu kuery ooague katy, haꞌe py ae ꞌrã omano — heꞌi. Vq'(Eraa haꞌvy Arão haꞌe taꞌy Eleazar, haꞌe enoẽ Hor yvyty apyte peve.2p_(— Arão nheꞌẽ ma heraa ꞌrã tamoĩ kuerya py, novaẽi ꞌrã Israel kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌe py, Meribá py yy onheẽ jave naxenheꞌẽ rendu potai rire.Xo+(Hor yvyty re Edom yvy opaꞌia py ma Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: {nq( , Cades gui Israel kuery haꞌe javi ikuai vaꞌekue ojeꞌoi vy oguata ojeꞌoivy Hor yvyty katy.m(Haꞌe rami vy Edom kuery ndoejai Israel kuery ijyvy rupi oaxa aguã. Haꞌe ramo Israel kuery ojepekuavo ojeꞌoivy haꞌe vaꞌe gui. l(Ombovai: — Peaxa eme taꞌvy — heꞌi vy Edom kuery oupa nhoguenoiny heta avakue reve ovaexĩ aguã, opoꞌakaa oexa uka reve.k)(Haꞌe gui Israel kuery aipoeꞌi ju okuapy ixupe: — Tape jeporuve vaꞌe rupi anho ꞌrã rojeꞌoi. Xapyꞌa rei xee haꞌeꞌỹ vy xerymba kuery nembaꞌe yy royꞌu ri vy apagapa ꞌrã hepya rami tema. Amboae nunga ma ndaipotai, yvy rupi roaxa aguã eꞌỹ vy. j(Haꞌe ramo Edom pygua aipoeꞌi uka ixupe: — Peaxa eme taꞌvy xeyvy rupi, rovaexĩ vy aa eꞌỹ aguã kyxe reve — heꞌi. .iW(Eja ndeyvy rupi roaxa aguã. Ndoroaxai ꞌrã penembaꞌety rupi, neĩ uvaty rupi. Ndoroyꞌui avi ꞌrã ygua ikuai vaꞌe gui. Tape iporãve vaꞌe rupi anho ꞌrã roguata, ndoropiai ꞌrã jaiporu kuaa katy, neĩ jaiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi, ndeyvy rupi roaxapa peve”, heꞌi uka. 2h_(Senhor pe rojapukai ramo oreayvua oendu vy ojeguigua anjo omondouka Egito gui orepeꞌapaarã. Haꞌe gui aỹ ma Cades py orekuai, tetã ndeyvy rexeiꞌi oĩ vaꞌe py.Fg(Mbaꞌeta oreramoĩ kuery Egito yvy katy oguejypa rakaꞌe. Haꞌe gui ore kuery ju Egito py are vaipa orekuai. Haꞌe rã Egito pygua kuery oremoingo axy, ore kuery haꞌe oreru kuery voi.f9( Edom yvy rupi haꞌe kuery oaxa ojeꞌoivy aguã re Moisés ojerure uka teĩague Cades gui Moisés omondouka guembiguai kuery Edom pygua huvixaa py, ixupe aipoeꞌi aguã: “Po rami ijayvu nderyvy Israel kuery: Reikuaa porã ma ore kuery opa mbaꞌe py orekuai axyague.^e7( Haꞌe vaꞌe yy ma Meribá pygua. Haꞌe py ma Israel kuery Senhor rovai rupi ijayvu atã okuapy ramo haꞌe kuery mbyte py Senhor oexa uka ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea. Tery Meribá ma “Ayvua ete-ete” ꞌea . d5( Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe: — Peẽ kuery ndapejeroviai vaꞌekue xere, mbaꞌeta Israel kuery oendua py ndapexa ukai xekyꞌa eꞌỹ vaꞌea. Haꞌe nunga rupi peẽ ma naperovaẽvei ma ꞌrã kovaꞌe kuery ijyvyrã ameꞌẽague py — heꞌi.*cO( Moisés opo py popoka oguereko vaꞌe oupi vy itaova re oinupã mokoĩgue. Haꞌe ramo onheẽ vaipa ete yy. Heta vaꞌe kuery oyꞌu okuapy, hymba kuery guive. 3ba( Haꞌe gui Moisés haꞌe Arão omboatypa heta vaꞌe kuery itaova oĩ vaꞌe rexei. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pendu ke aỹ, pepuꞌã rei vaꞌe kuery. Xapyꞌa rei ndaꞌu rojapo ꞌrã kovaꞌe itaova oĩ vaꞌe gui yy onheẽ aguã rami, peẽ kuery peyꞌu aguã? — heꞌi vymaU( Haꞌe ramo popoka Senhor renonde py oĩ vaꞌekue Moisés oguenoẽ, Senhor aipoeꞌiague rami vy. Z`/(— Aỹ eru popoka, haꞌe emboatypa ju heta vaꞌe kuery, ndee haꞌe nderykeꞌy Arão voi. Haꞌe vy haꞌe kuery oexapaa py ndeayvu ꞌrã itaova oĩ vaꞌe pe, haꞌe ramo ixugui onheẽ ꞌrã yy. Ita gui yy onheẽ aguã rami pejapo vy pemeꞌẽ ꞌrã heta vaꞌe kuery pe oyꞌu okuapy aguã, hymba kuery pe guive — heꞌi. %_G(Senhor aipoeꞌi Moisés pe: ^(Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery onhemboaty okuapy vaꞌe renonde gui Moisés haꞌe Arão ojeꞌoi vy ovaẽ nhemboaty oĩaty rokẽ py. Haꞌe vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ peve. Haꞌe ramove Senhor rexakãa ojekuaa xapyꞌa haꞌe kuery pe. k]Q(Mbaꞌe re tu Egito yvy gui orererupa ri kovaꞌe tekoa vaikue py oremovaẽ aguã, neĩ mbaꞌemo raꞌyĩgue noĩa py, neĩ figoꞌa ma voi, vinho, romãꞌa, neĩ yy jayꞌu vaꞌerã voi ndaꞌipoia py? — heꞌi okuapy. \%(Mbaꞌe re tu Senhor pegua orekuai vaꞌe orererupa rakaꞌe tekoa eꞌỹa py, romanomba aguã rive, ore kuery haꞌe orerymba kuery guive?![=(Moisés pe ijayvu atã vy aipoeꞌi okuapy: — Neꞌexa, oreryvy kuery Senhor renonde py omanomba jave ore voi romano vaꞌe rire haꞌeveve ꞌrãgue!/ZY( Meribá py itaova oĩ vaꞌe Moisés ombovoague Haꞌe gui yy ndaꞌipoi haꞌe kuery oyꞌu aguã. Haꞌe ramo onhemboaty okuapy Moisés haꞌe Arão rovai. YY /( Miriã omanoague Haꞌe gui Israel kuery haꞌe javi ovaẽ okuapy Zim regua tekoa eꞌỹa py. Jypyꞌigua jaxy py ma Cades py opytapa okuapy. Haꞌe py ma Miriã omano, haꞌe pyve ju onhono porãa. +XQ(Opa marãgua re haꞌeveꞌỹ vaꞌe opokoa vaꞌe rei oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Hexe opoko vaꞌe voi oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. ^W7(Haꞌe rami aguã ma rakaꞌe rã peve guarã oĩ haꞌe kuery ojapo aguã. Yy jokyꞌaꞌoa mboayviare voi ojoi ꞌrã oao. Yy jokyꞌaꞌoa re opoko vaꞌe rei ma oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve.$VC(— Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei amongue haꞌeveꞌỹ vaꞌe ndojekyꞌaꞌo ukai ramo oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui, Senhor pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omongyꞌapa rire. Hiꞌáry rupi yy jokyꞌaꞌoa nomboayviai rire haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko.U(Haꞌeveꞌỹ vaꞌe áry rupi amongue haꞌeve vaꞌe omboayvi ꞌrã mboapy araa py, haꞌe sete araa py ju. Sete araa py ma oikyꞌaꞌo ꞌrã. Haꞌeveꞌỹ vaꞌekue ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Kaꞌaru jave haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. PT(Peteĩ ava haꞌeve vaꞌe ma peteĩ hissopo rogue ogueraa vy omoakỹ ꞌrã haꞌe vaꞌe yy py. Haꞌe vaꞌe py omboayvipa ꞌrã haꞌe vaꞌe oo áry rupi haꞌe tembiporu ikuai vaꞌe, haꞌe py ikuai vaꞌekue áry rupi, haꞌe gui ojuka pyre, eꞌỹ vy omano vaꞌekue kãgue re opoko vaꞌekue, hupa áry rupi guive.VS'(Haꞌeveꞌỹ vaꞌe oikyꞌaꞌoa aguã ma pejopy ꞌrã vaka kunhaꞌi oapy vaꞌekue rugue jejavya gui jokyꞌaꞌoa vaꞌe regua, haꞌe gui hugue áry penhoẽ ꞌrã yy oxyry vaꞌe, peteĩ hyru py.R(Haꞌe javive rei mbaꞌety rupi ooa rupi amongue kyxe py ojuka pyre re opoko vaꞌekue ma oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe sete ára peve, haꞌeꞌỹ vy amboae rami omano vaꞌekue re, amongue ava kãgue re, eꞌỹ vy teꞌõgue rupa re mbaꞌe.qQ](Mbaꞌemo ryru ojepeꞌa vaꞌe, imbotya ojokua eꞌỹ vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko avi ꞌrã.CP(— Povaꞌe lei ma amongue ava peteĩ oo py ri omano rã guarã. Haꞌe vaꞌe opy oike vaꞌe, haꞌe opy ikuai vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe ikuai sete ára peve.EO( Xapyꞌa rei omanogue re, ava retekue re opoko vaꞌekue ndojekyꞌaꞌo ukai vy ma omongyꞌapa avi ꞌrã Senhor mbojeroviaaty. Haꞌe vaꞌe ma oipeꞌaa ꞌrã Israel kuery mbyte gui, mbaꞌeta hiꞌáry rupi yy jokyꞌaꞌoa nomboayviai rire haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko. Hexe oĩ teri haꞌeveꞌỹa. |Ns( Haꞌe gui mboapy araa py, haꞌe sete araa py ju ojekyꞌaꞌo uka ꞌrã haꞌe vaꞌe yy py, haꞌeve vaꞌe ju oiko aguã. Vaꞌeri mboapy araa py, eꞌỹ vy sete araa py ndojekyꞌaꞌo ukai ri vy ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko.sMa( — Amongue omanogue re, ava retekue re ri opoko ramo ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã sete ára peve.L( Haꞌe gui vaka kunhaꞌi rugue monoꞌõare voi ojoi ꞌrã oao, haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã kaꞌaru peve. Haꞌe vaꞌe ojapo uka pyre ma rakaꞌe rã peve guarã Israel kuery pe, haꞌe amboae regua haꞌe kuery mbyte rupi ikuai vaꞌe pe guive. .KW( Haꞌe gui peteĩ ava haꞌeve vaꞌe ma tanhimbu vaka kunhaꞌi rugue omboaty ju vy omoĩ porã ꞌrã tekoa gui mombyryꞌia py, peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojapo pyre py. Israel kuery haꞌe javi peguarã omoĩ porã ꞌrã, yy jokyꞌaꞌoa irũrã, jejavya gui jokyꞌaꞌo aguã.sJa(Hapyare voi ojoi ꞌrã oao haꞌe ojau yy py. Haꞌe voi oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve.*IO(Haꞌe gui ma sacerdote ojoi ꞌrã oao, ojau ꞌrã guive yy py. Haꞌe rire mae ꞌrã ojevy ju tekoa py, teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã kaꞌaru peve.%HE(Sacerdote ogueru ꞌrã peteĩ yvyra yary vaꞌe, hissopo rogue haꞌe havijukue pytã vaꞌe, haꞌe vy omoĩmba ꞌrã tata mbyte vaka kunhaꞌi okaia py. G(Haꞌe oexaa py oapypaa ꞌrã vaka kunhaꞌi haꞌe javi: ipire, hoꞌokue, huguy haꞌe hepoxikue voi. Haꞌe javi ꞌrã oapypa.F(Haꞌe vy huguykue re sacerdote Eleazar okuã ombovy vy omboayvipa ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty renonde katy. Sete-kue ꞌrã omboayvi.!E=(Haꞌe vaꞌe ma pemboaxa ju ꞌrã sacerdote Eleazar pe. Haꞌe vaꞌe ju ogueraa ꞌrã tekoa gui mombyryꞌia py, haꞌe vy ojukaa ꞌrã henonde py.}Du(— Povaꞌe lei rupi Senhor ojapo uka vy aipoeꞌi: Aipopeje Israel kuery pe peẽa py togueru peteĩ vaka kunhaꞌi pytã vaꞌe, iporã rei vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, neĩ peteĩgue ma voi canga py omombaꞌeapo eꞌỹ teri vaꞌe.iC O( Yy jokyꞌaꞌoa re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés haꞌe Arão pe: B( Haꞌe vaꞌe mbyte gui iporãve vaꞌe pemeꞌẽ aguã peiporavo ramo pendere noĩ ꞌrã pejejavya. Haꞌe rami vy ꞌrãe mbaꞌemo Israel kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omeꞌẽ vaꞌekue ndopyta jevyi haꞌeveꞌỹ vaꞌe, pemanomba eꞌỹ aguã. "A?(Haꞌe nunga peꞌua py rei peꞌu teĩ haꞌeve, peẽ kuery haꞌe pendero pygua kuery guive, oguy nhemboaty oĩaty rupi pembaꞌeapoague repy ae ramo.@(— Aipoꞌreve ju ꞌrã levita kuery pe: Dízimo omeꞌẽ mbyre regua iporãgueve pemeꞌẽ ma rire hembyrekue ma pendevy guarã ae opyta, mbaꞌemo pemoaꞌyĩ vaꞌekue gui, eꞌỹ vy vinho onhamiaty gui dízimo meꞌẽare pe hembyrekue opytaa rami avi.%?E(Omeꞌẽ mbyre pejopy vaꞌe haꞌe javi gui pemeꞌẽ ꞌrã Senhor pegua meme. Haꞌe nunga iporãgueve ae ꞌrã pemeꞌẽ ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. L>(Haꞌe rami vy Senhor pe ju ꞌrã pemeꞌẽ dízimo Israel kuery po gui pejopy vaꞌekue haꞌe javi guigua. Haꞌe nunga gui Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌe ma sacerdote Arão ae oiporu vaꞌerã.=!(Haꞌe nunga pemeꞌẽ vaꞌe ma mbaꞌemo pemoaꞌyĩ vaꞌekue gui, eꞌỹ vy vinho onhamiaty gui jypyꞌigua pemeꞌẽ ꞌrãgue py.x<k(— Ndeayvu ꞌrã levita kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Israel kuery dízimo omeꞌẽ vaꞌekue pendevy guarã amboaxa vaꞌe pejopy vy pembojaꞌo ju ꞌrã Senhor pe. Dízimo omeꞌẽ mbyre regua gui dízimo ju ꞌrã pemeꞌẽ xevy.3;c(Haꞌe gui Moisés pe ju Senhor aipoeꞌi: a:=(Mbaꞌeta Israel kuery dízimo Senhor pe omeꞌẽ okuapy vaꞌe ma amboaxapa levita kuery peguarã. Haꞌe kuery pe ma “Israel kuery mbyte rupi pendeyvyrã neĩ ruxãꞌi ma voi ndapejopyi ꞌrã”, haꞌe rire. "9?(Levita kuery ae ꞌrã ombaꞌeapo oguy nhemboaty oĩaty rupi, haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ ojejavy vy opaga aguã. Haꞌe vaꞌe lei ma rakaꞌe rã peve oĩ hekorã, hamymino jevy kuery peguarã. Haꞌe rã oyvyrã ma neĩ ruxãꞌi ma voi ndojopyi ꞌrã Israel kuery mbyte py.8'(Haꞌe rã Israel kuery ma novaẽi ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py, haꞌe kuery ojejavyague re opaga aguã oĩ ramo omanomba eꞌỹ aguã.Y7-( Dízimo haꞌe levita kuery re ijayvuague — Levi ramymino kuery pe ma xee amboaxa dízimo omeꞌẽmby haꞌe javi. Haꞌe kuery peguarã ae opyta oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapoague repyrã. 6(Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi avi Arão pe: — Ndee ma ndeyvyrã nderejopyi ꞌrã neĩ ruxãꞌi voi, heta vaꞌe kuery yvy mbyte neĩ peteĩ henda py voi noĩ ꞌrã ndeyvyrã. Mbaꞌeta xee ae ma aiko ndevygua rereko vaꞌerã Israel kuery mbyte — heꞌi. o5Y(Xee Senhor peguarã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Israel kuery omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi amboaxa ndevy, nderaꞌy haꞌe nderajy kuery ikuai vaꞌe pe guive, rakaꞌe rã peve guarã. Xee Senhor renonde py oĩ riae ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌekue juky regua, ndee haꞌe neramymino kuery peguarã. Mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã juky py omoeꞌẽ reve . ,4S(Haꞌe rã hoꞌokue ma pendevygua ꞌrãe, ipexo oupi vy ombovava reve omeꞌẽ mbyre roꞌokue, haꞌe hiꞌu oiporu kuaa regua roꞌokue ma haꞌe rami ae avi.3y(Haꞌe rã vaka, vexaꞌi, kavara raꞌy kuery jypyꞌigua vaꞌe ma nomboekoviai ꞌrã, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. Huguykue ma pemboayvipa ꞌrã altar áry rupi, haꞌe rã ikyrakue ma oapy vy omeꞌẽa ꞌrã Senhor pe heakuã porã aguã.V2'(Peteĩ jaxyꞌi vaꞌe meme ꞌrã remboekovia uka. Hekovia repyrã reikuaa rami vy ae ꞌrã omeꞌẽ, cinco hatãꞌi vaꞌe re, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy regua doze grama vaꞌe rami ae.E1(Haꞌe javi regua temimoingo jypyꞌigua oiko vaꞌekue xee Senhor pe haꞌe kuery ogueru vaꞌe, avakue eꞌỹ vy mymba kuery teĩ ndevy guarã meme ꞌrã opyta. Haꞌe rami avi avakue jypykue oiko vaꞌekue ma remboekovia uka ꞌrã, mymba kuery haꞌeveꞌỹ vaꞌe regua jypy guare remboekovia uka avi ꞌrã.[01(Senhor peguarã Israel kuery omboaxa vaꞌekue haꞌe javi ma ndevygua meme opyta.c/A( Yvy re onhotỹ mbyre haꞌe javi regua jypyꞌi hiꞌa vaꞌe xee Senhor pe haꞌe kuery ogueru vaꞌe ma nembaꞌe meme ꞌrã. Ndero pygua kuery ngarua pyguarã haꞌeve vaꞌe ri ikuai vy haꞌe javi ꞌrã hoꞌu.).M( Azeite, vinho haꞌe mbaꞌemo raꞌyĩgue oiko ypyꞌi vaꞌekue regua iporãgueve Senhor pe haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue ma ndevy peguarã meme amboaxapa.g-I( Povaꞌe nunga voi opyta ꞌrã ndevy guarã: mbaꞌemo Israel kuery oupi vy ombovava reve omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi gui oipeꞌa pyre, haꞌe nunga voi amboaxa ndevy, nderaꞌy kuery haꞌe nderajy kuery pe guive, rakaꞌe rã peve guarã. Ndero pygua kuery ngarua pyguarã haꞌeve vaꞌe ri ikuai vy haꞌe javi ꞌrã haꞌeve hoꞌu aguã.2,_( Haꞌe nunga peꞌu ꞌrã pekuapy henda ikyꞌa eꞌỹ etea py ae. Peẽ kuery vaꞌe regua avakue ma guive rã peꞌu ꞌrã. Pendevy ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta.+ ( Povaꞌe ae ꞌrã pejopy mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe gui, tata py omoĩa eꞌỹ vaꞌekue regua. Xevy omeꞌẽ vaꞌerã haꞌe kuery ogueru vaꞌe haꞌe javi gui mbaꞌemo opyta ꞌrã ndevy haꞌe nderaꞌy kuery pe ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã, mbaꞌemo aju guigua mbaꞌe, jejavya regua, haꞌe mbaꞌemo omboekovia aguã regua xevy ogueru vaꞌe haꞌe javi gui.#*A(Senhor aipoeꞌive ju Arão pe: — Ndevy peguarã xee amboaxa xevy omeꞌẽ mbyre-mbyre gui mbaꞌemo oipeꞌaa vaꞌe, Israel kuery mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ogueru vaꞌe guigua. Ndevy haꞌe nderaꞌy kuery pe rakaꞌe rã peve guarã amboaxa peẽ kuery peguarã ae.X)+(Haꞌe rã altar rupi, haꞌe ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe ropy rupi ma ndee haꞌe nderaꞌy kuery reve ae ꞌrã pepena sacerdote rembiaporã oĩ vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe vaꞌe ma penembiaporã ae. Peẽ kuery pe ameꞌẽ sacerdote rami pembaꞌeapo aguã. Haꞌe rã amboae regua onhemboja ri vy ma omano ꞌrã — heꞌi. 7(i(Peneretarã kuery levita ikuai vaꞌe ma xee aiporavo Israel kuery mbyte gui, haꞌe penepytyvõarã ju amboaxa oguy nhemboaty oĩaty rupi Senhor pe ombaꞌeapo okuapy aguã.'(Peẽ kuery anho ꞌrã pembaꞌeapo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, altar rupi voi, Israel kuery mbopagaarã oiko jevy eꞌỹ aguã.@&{(Ndea py haꞌe kuery onhemboaty ꞌrã okuapy ojapopa aguã oguy nhemboaty oĩaty rupi ojapo ꞌrã vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rã amboae regua ma ndaꞌevei pẽa py onhemboja aguã.% (Haꞌe kuery ma ndereve oo rupi ombaꞌeapo vy ojapo ꞌrã okuapy ojapo ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery nonhembojai ꞌrãe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py mbaꞌemo ikuai vaꞌe re, neĩ altar re, omanomba eꞌỹ aguã, peẽ kuery voi.o$Y(Haꞌe gui oo xeayvu oĩaty renonde rupi ndee haꞌe nderaꞌy kuery pembaꞌeapo pekuapy jave ma peru avi ꞌrã peneretarã kuery peneramoĩ Levi ramymino ikuai vaꞌe, pendea py meme haꞌe kuery ou vy penepytyvõ okuapy aguã.# )( Sacerdote kuery mbaꞌemo ojapo haꞌe ojopy vaꞌerã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Arão pe: — Ndee, nderaꞌy kuery haꞌe neramoĩ Levi ramymino kuery haꞌe javi re oĩ ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi pembaꞌeapoa py pejejavy ri vy pepaga aguã. Haꞌe rã ndee haꞌe nderaꞌy kuery re anho ꞌrã oĩ sacerdote rami pembaꞌeapoa py pejejavy vy pepaga aguã.)"M( Mbaꞌeta Senhor ombojeroviaaty katy onhemboja vaꞌe rei ma omano ꞌrã. Xapyꞌa rei ndaꞌu ore kuery haꞌe javive ꞌrã ri romanomba? — heꞌi okuapy. !7( Haꞌe gui Moisés pe Israel kuery ijayvu jevy vy aipoeꞌi okuapy: — Aỹ ma romanomba ta ma! Rokanhymba ꞌrã, rokanhymba ꞌrãe haꞌe javive!T #( Haꞌe ramo Moisés ojapo haꞌe rami. Senhor ojapo ukaa rami vy ae ojapo. "?( Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eraa ju ke imoiny Arão popoka xeayvu oĩaty renonde py, haꞌe py ae oĩ porã aguã Israel kuery opuꞌã rei vaꞌe oikuaa okuapy aguã. Haꞌe rami vy ꞌrãe remokyrirĩ xerovai rupi ijayvu rei okuapy vaꞌe, omanomba eꞌỹ aguã — heꞌi.1]( Haꞌe ramo popoka haꞌe javi ma Senhor renonde gui Moisés ogueraapa ju Israel kuery ikuaia py. Haꞌe ramo haꞌe kuery oexa vy peteĩ-teĩ ojopy okuapy opopoka ae. >w(Koꞌẽ jevy oguy Nhanderuete ayvu oĩaty ropy Moisés oike ramo Arão popoka Levi ro pygua kuery pegua henhoĩmba raꞌe. Hiꞌy tuvixaa rupi ipotypa ma, haꞌe vy hiꞌapa guive.a=(Haꞌe kuery popoka ma Moisés ogueroikepa Senhor renonde py, opy ijayvua oĩaty py ae. 5~a}}|G{DzzcyxxXw-vXuut sirwqyppEonQmllMkjji#hgffPeddNcc3baa`|` _F^x]\[[ZYdXWVUUTYSRRMQQPONN[MLKJIIIuHPGFFbEEE}DCBBAQ@@p??>==<<<0;;Z; :: 9F88H77W655m54433r22M11A0[//G..6-k,,5++**e*)z((('9&&D%R$###>"I!| F_ ~E~IEe , j UY?dw{(haꞌe gui sete vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe regua peteĩ-teĩ reve ꞌrã pemeꞌẽ peteĩ ryru gui pejapo vaꞌekue.Wv)(Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã azeite reve omoapomo mbyre. Toro raꞌy reve pemeꞌẽ ꞌrã mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe gui pejapo vaꞌekue, haꞌe rã vexaꞌi ava reve ma mokoĩ ryru gui,(uK(Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ toro raꞌy, peteĩ vexaꞌi haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.ktQ(Ijypya ára oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã. s (Haꞌe vaꞌe jaxy re quinze araa py ma pejapo ꞌrã ngaru. Sete ára re ꞌrã mbojape peꞌu pekuapy imbovua revegua eꞌỹ.lrS(— Haꞌe gui jaxy jypyꞌigua re catorze araa py ma oiko ꞌrã Senhor pegua ngaru Páscoa regua.q(Koꞌẽ nhavõ peru avi ꞌrã peteĩ kavara ava jejavya regua Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã, mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. +pQ(Toro raꞌy reve penhoẽ ꞌrã mokoĩ ryru vinho, haꞌe rã vexaꞌi reve ma peteĩ ryru raxaꞌi ꞌrã penhoẽ, haꞌe gui vexaꞌi raꞌy reve ma peteĩ ryru eteꞌi ꞌrã penhoẽ. Haꞌe vaꞌe ma jaxy pyaua ára ojeupity nhavõ pemeꞌẽ ꞌrã peapy vy, maꞌetỹ mbukukue re.]o5( Vexaꞌi raꞌy reve ma mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omoapomo mbyre. Haꞌe vaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.n( Toro raꞌy reve pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omoapomo mbyre. Haꞌe rã vexaꞌi reve ma mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omoapomo mbyre.Tm#( — Haꞌe gui jaxy nhavõ ijypyꞌia ára py ma Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ toro raꞌy, peteĩ vexaꞌi haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. l( Haꞌe vaꞌe ma sábado nhavõ peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo pemeꞌẽ haꞌe penhoẽ vaꞌe áryve. k!( — Haꞌe rã sábado ára py ma pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, haꞌe gui mokoĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omoapomo mbyre. Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã iro vaꞌe penhoẽ reve.j(Haꞌe rã amboae vexaꞌi raꞌy ma kaꞌaruꞌi jave ꞌrã pemeꞌẽ. Ajeꞌiveꞌi reve guarã pemeꞌẽa rami ae avi ꞌrã pemeꞌẽ ju mbaꞌemo aju guigua, iro vaꞌe penhoẽ reve. Peapy vy ꞌrã pemeꞌẽ, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. i(Peteĩ-teĩ vexaꞌi raꞌy reve penhoẽ avi ꞌrã peteĩ ryru iro vaꞌe. Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ꞌrã pemeꞌẽ Senhor pe.h(Haꞌe vaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ jepi ꞌrã Sinai yvyty py oejaague rami vy, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.,gS(Peteĩ ryru trigo iporãve vaꞌe avi ꞌrã peru mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyrã, peteĩ ryru azeite onhami mbyre reve pemoirũ vy pemoapomo vaꞌekue reve.zfo(Peteĩ vexaꞌi raꞌy ma pemeꞌẽ ꞌrã ajeꞌiveꞌi reve, haꞌe rã amboae ma kaꞌaꞌruꞌi jave guarã.Se!(Povaꞌe ae ꞌrã koꞌẽ nhavõ Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã: mokoĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ jepi ꞌrã.ad=(— Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Pepena ꞌrã mbaꞌemo xevy pemeꞌẽ aguã, pemeꞌẽ aguã ára py porã, mbaꞌemo aju guigua mbaꞌe, mbaꞌemo peapy vaꞌerã, heakuã porã vaꞌe guive.Ec ( Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: \b3(Hexe opo omoĩ vy omeꞌẽ ojapo vaꞌerã, Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy. a)(Haꞌe ramo Moisés ojapo Senhor ojapo ukaa rami. Haꞌe vy Josué ogueraa vy oexa uka sacerdote Eleazar pe heta vaꞌe kuery pavẽ oexaa py.|`s(Haꞌe jevy ꞌrã ojexa uka sacerdote Eleazar pe, Senhor renonde py oikuaa pota aguã Urim oexaa rupi. Mbaꞌeta sacerdote ijayvua rami meme ꞌrã haꞌe kuery ojeꞌoi haꞌe ojevy okuapy, Josué haꞌe Israel kuery haꞌe javi — heꞌi. f_G(Ixupe ju ꞌrã remboaxa ndepoꞌakaa regua, Israel kuery haꞌe javi onheꞌẽ rendu aguã. ^(Rexa uka ꞌrã sacerdote Eleazar haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi renonde py. Haꞌe kuery oexaa py emeꞌẽ ojapo vaꞌerã.;]q( Moisés rekovia Josué ju omoĩague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eraa haꞌvy Num raꞌy Josué, haꞌe emoĩ ndepo hexe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe re ma Nheꞌẽ oĩ.b\?(haꞌe kuery renonde rupi ojepeꞌa haꞌe ojevy vaꞌerã, haꞌe haꞌe kuery ojeꞌoi haꞌe ojevya rupi oguereko vaꞌerã, Senhor pegua kuery vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami rive ikuai eꞌỹ aguã — heꞌi. [(— Ndee Senhor pavẽ rekoverã meꞌẽa, haꞌe pavẽ rekove re repena vaꞌe, emoĩ peteĩ ava kovaꞌe kuery re opena vaꞌerã,1Z_(Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Senhor pe: 5Ye(Mbaꞌeta Zim regua tekoa eꞌỹa py heta vaꞌe kuery opuꞌãmba rei jave peẽ voi naxenheꞌẽ rendui vaꞌekue, haꞌe vy haꞌe kuery oexaa py ndapexa ukai xekyꞌa eꞌỹ vaꞌea, yy pemeꞌẽa py — heꞌi. Haꞌe vaꞌe yy ma Meribá pygua, Cades katyꞌi, Zim regua tekoa eꞌỹa py. X( Haꞌe vaꞌe rexa ma rire nenheꞌẽ ju ꞌrã heraa neramoĩ kuerya py, nderykeꞌy Arão nheꞌẽ heraa ague rami avi.'WI( Haꞌe vaꞌe rire Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Eẽ ke kovaꞌe yvyty Abarim apyte peve, yvy Israel kuery pe ameꞌẽ vaꞌe rexa aguã.vVg( Haꞌe rã guyvy kuery ndoguerekoi ri ramo imbaꞌekue pemeꞌẽ ꞌrã penetarã kuery aeꞌive pe imbaꞌerã”, ꞌre ꞌrã — heꞌi. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery rekorã Senhor oeja vaꞌekue, Moisés pe ojapo ukaague rami vy. _U9( Haꞌe rã tyvy kuery ndoikoi ri ramo imbaꞌekue pemeꞌẽ ꞌrã tuu ryvy kuery pe.OT( Haꞌe rã tajy ndoikoi ramo imbaꞌekue pemeꞌẽ ꞌrã tyvykue pe.S(Ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: “Amongue taꞌy eꞌỹ re omano ri ramo imbaꞌekue pemeꞌẽ ꞌrã tajy pe ae.KR(— Zelofeade rajy kuery ma haꞌevea rupi meme ojerure. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe voi pemeꞌẽ ꞌrã ijyvyrã, tuu ryvy kuery pe rami avi. Tajy kuery pe ꞌrã pemeꞌẽ tuu yvykue.1Q_(Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe: KP(Haꞌe vaꞌe kunhague ojerurea Moisés omboaxa Senhor renonde py.KO(Mbaꞌe re tu haꞌvy oreru rery pembogue ta ri hetarã kuery mbyte gui, taꞌy kuery ndaꞌipoia káuxa rive? Emeꞌẽ avi na oreyvyrã, oreru ryvy kuery oguerekoa rami avi — heꞌi okuapy. RN(— Ore kuery ru ma omano karamboae tekoa eꞌỹa py teĩ Senhor rovai Coré pegua kuery opuꞌã okuapy vaꞌe revegua eꞌỹ. Haꞌe ae ojejavyague re omano rakaꞌe. Taꞌy eꞌỹ re guive omano.aM=(Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ma Moisés renonde py ojexa uka okuapy, sacerdote Eleazar, huvixa kuery haꞌe heta vaꞌe kuery renonde py, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py onhemboatya py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: 6L i( Zelofeade rajy kuery oyvyrã ojopy aguã re ijayvua Haꞌe gui ou okuapy Zelofeade rajy kuery. Zelofeade ma Hefer raꞌy, Hefer ma Gileade raꞌy, Gileade ma Maquir raꞌy, Maquir ma Manassés raꞌy, Manassés ma José raꞌy. Po rami ma tajy kuery rery: Macla, Noa, Hogla, Milca haꞌe Tirza.DK(ASenhor “Haꞌe kuery omanomba ꞌrã tekoa eꞌỹa py” heꞌi rire. Haꞌe rami rire peteĩve ma voi ndoikovei, Jefoné raꞌy Calebe eꞌỹ vy, haꞌe gui Num raꞌy Josué guive. &JG(@Haꞌe vaꞌe kuery regua peteĩve ma voi jipovei Moisés haꞌe sacerdote Arão oipapa ypy vaꞌekue, Sinai regua tekoa eꞌỹa py Israel kuery ikuai jave,II (?Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma Moisés haꞌe sacerdote Eleazar oipapa vaꞌekue. Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa py oipapa Israel kuery, Jordão yakã yvýry, Jericó tetã rexei ikuai jave.qH](>Haꞌe vaꞌe kuery regua oipapaa rã vinte e três mil, avakue peteĩ jaxy vaꞌe guive tujakue peve. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery mboae reve ndoipapaai, mbaꞌeta haꞌe kuery pe ma nomeꞌẽai ijyvyrã amboae kuery reve. nGW(=Nadabe haꞌe Abiú ma omano vaꞌekue, tata haꞌeveꞌỹa ramigua Senhor renonde py ogueruague re.DF( Levita kuery ju oipapaa ague Povaꞌe kuery ma levita kuery vaꞌe regua oipapa pyre, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami: Gérson ramymino kuery ma gersonita, Coate ramymino kuery ma coatita, Merari ramymino kuery ma merarita.xBk(8Xorte pexa vy ꞌrãe pembojaꞌopa peteĩ-teĩ regua pe, hetave vaꞌe pe, haꞌe mboapyꞌive vaꞌe pe voi. wAi(7Yvy pembojaꞌo ꞌrã xorte pexa vy. Tamoĩ kuery regua rery pexaa rami vy haꞌe kuery ojopy ꞌrã oyvyrã.W@)(6Haꞌe gui hetave vaꞌe regua pe ma yvy tuvixave ꞌrã pemboaxa. Haꞌe rã mboapyꞌive vaꞌe regua pe ma ruxãveꞌi ꞌrã remboaxa. Peteĩ-teĩ regua mbovy pa ikuaia rami vy ꞌrã remboaxa ijyvyrã.z?o(5— Haꞌe kuery pe ma rembojaꞌo ꞌrã yvy imbaꞌerã, peipapa rã peteĩ-teĩ regua mbovy pa ikuaia rami vy.e>E(4 Haꞌe kuery yvyrã ombojaꞌo-jaꞌo aguã re ijayvua Senhor aipoeꞌi Moisés pe: ~=w(3Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery vaꞌe regua oipapaa rã seiscentos e um mil setecentos e trinta haꞌe javi vy. <)(2Haꞌe vaꞌe kuery ma Naftali ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã quarenta e cinco mil e quatrocentos haꞌe javi vy. M;(1Jezer ramymino kuery ma jezerita, Silém ramymino kuery ma silemita.:'(0Haꞌe gui Naftali raꞌy kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami: Jazeel ramymino kuery ma jazeelita, Guni ramymino kuery ma gunita,9'(/Haꞌe vaꞌe kuery ma Aser ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã cinqüenta e três mil e quatrocentos haꞌe javi vy. *8Q(.Haꞌe gui Aser rajy rery ma Sera.l7S(-Berias raꞌy Héber ramymino kuery ma heberita, haꞌe rã Malquiel ramymino kuery ma malquielita.<6s(,Haꞌe gui Aser raꞌy kuery ju peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami hery. Imna ramymino kuery ma imnaíta, Isvi ramymino kuery ma isvita, Berias ramymino kuery ma beriaíta.s5a(+Haꞌe gui suamita kuery vaꞌe regua ma oipapaa rã sessenta e quatro mil e quatrocentos haꞌe javi vy. G4 (*Haꞌe gui Dã ramymino kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami hery: Suão ramymino kuery ma suamita. Haꞌe vaꞌe kuery ma Dã ramymino kuery kuery, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami.3'()Haꞌe vaꞌe kuery ma Benjamim ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã quarenta e cinco mil e seiscentos haꞌe javi vy. t2c((Bela raꞌy kuery ma Arde haꞌe Naamã. Arde ramymino kuery ma ardita, Naamã ramymino kuery ma naamanita.L1('Sufã ramymino kuery ma sufamita, Hufã ramymino kuery ma hufamita.A0}(&Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami hery: Bela ramymino kuery ma belaíta, Asbel ramymino kuery ma asbelita, Airão ramymino kuery ma airamita,b/?(%Haꞌe vaꞌe kuery ma Efraim ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã trinta e dois mil e quinhentos haꞌe javi vy. Haꞌe vaꞌe kuery ma José ramymino kuery meme, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami. K.($Haꞌe gui Sutela raꞌy Erã vaꞌe ramymino kuery ma eranita ae.:-o(#Haꞌe gui Efraim raꞌy kuery peteĩ-teĩ ikuai vaꞌe ma po rami hery: Sutela ramymino kuery ma sutelaíta, Bequer ramymino kuery ma bequerita, Taã ramymino kuery ma taanita.,!("Haꞌe vaꞌe kuery ma Manassés ramymino kuery. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã cinqüenta e dois mil e setecentos haꞌe javi vy. +(!Hefer raꞌy Zelofeade ma taꞌy eꞌỹ vaꞌe, tajy kuery anho ikuai. Zelofeade rajy kuery ma Macla, Noa, Hogla, Milca e Tirza.O*( Semida ramymino kuery ma semidaíta, Hefer ramymino kuery ma heferita.Q)(Asriel ramymino kuery ma asrielita, Siquém ramymino kuery ma siquemita,q(](Haꞌe gui Gileade ramymino kuery Jezer ramymino kuery ma jezerita, Heleque ramymino kuery ma helequita,'(Manassés ramymino kuery Maquir guigua ma maquirita, Maquir raꞌy ma Gileade, haꞌe Gileade ramymino kuery ma gileadita.W&)(Haꞌe gui José raꞌy kuery ju peteĩ-teĩ regua ma Manassés haꞌe Efraim. %(Haꞌe vaꞌe kuery ma Zebulom ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã sessenta mil e quinhentos haꞌe javi vy. B$(Haꞌe gui Zebulom raꞌy kuery ju peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami hery: Serede ramymino kuery ma seredita, Elom ramymino kuery ma elonita, Jaleel ramymino kuery ma jaleelita.#(Haꞌe vaꞌe kuery ma Issacar ramymino kuery meme. Haꞌe vaꞌe kuery oipapaa rã sessenta e quatro mil e trezentos haꞌe javi vy. O"(Jasube ramymino kuery ma jasubita, Sinrom ramymino kuery ma sinronita.!1(Haꞌe gui Issacar raꞌy kuery ju peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami hery: Tola ramymino kuery ma tolaíta, Puva ramymino kuery ma puvita, (Haꞌe vaꞌe kuery ma Judá ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã setenta e seis mil e quinhentos haꞌe javi vy. fG(Perez raꞌy Hezrom ramymino kuery ma hezronita, haꞌe rã Hamul ramymino kuery ma hamulita.A}(Haꞌe rami vy Judá ramymino kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami hery: Selá ramymino kuery ma selaíta, Perez ramymino kuery ma perezita, Zera ramymino kuery ma zeraíta,q](Haꞌe gui Judá ramymino kuery ma Er haꞌe Onã. Haꞌe vaꞌe kuery ma Canaã yvy re omano vaꞌekue. (Haꞌe vaꞌe kuery ma Gade ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã quarenta mil e quinhentos haꞌe javi vy. J(Arodi ramymino kuery ma arodita, Areli ramymino kuery ma arelita.D(Ozni ramymino kuery ma oznita, Eri ramymino kuery ma erita, (Haꞌe gui Gade ramymino kuery ju. Zefom ramymino kuery ma zefonita, Hagi ramymino kuery ma hagita, Suni ramymino kuery ma sunita,iM(Haꞌe vaꞌe kuery ma Simeão ramymino meme, vinte e dois mil e duzentos haꞌe javi vy ikuai. J( Zerá ramymino kuery ma zeraíta, Saul ramymino kuery ma saulita.D( Haꞌe gui Simeão ramymino kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami hery: Nemuel ramymino kuery ma nemuelita, Jamim ramymino kuery ma jaminita, Jaquim ramymino kuery ma jaquinita,;s( Haꞌe rami teĩ Coré raꞌy kuery ma nomanombai. U%( Haꞌe vaꞌe jave py yvy ojepeꞌa ramo Coré pegua kuery hoꞌapa rakaꞌe. Haꞌe vy omanomba. Tata py ju duzentos e cinqüenta avakue omano rakaꞌe. Haꞌe nungakue ma nhanheangu aguã oiko rakaꞌe.iM( Eliabe raꞌy kuery ma Nemuel, Datã haꞌe Abirão. Haꞌe gui Datã haꞌe Abirão ma heta vaꞌe kuery oiporavo vaꞌekue ri opuꞌã okuapy Moisés haꞌe Arão rovai Coré pegua kuery reve, Senhor rovai ae opuꞌãa py.9(Palu raꞌy ma Eliabe.'(Haꞌe vaꞌe kuery ma Rúben ramymino meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã quarenta e três mil e setecentos e trinta haꞌe javi vy.M(Hezrom ramymino kuery ma hezronita, Carmi ramymino kuery ma carmita. (Haꞌe gui Rúben ma Israel raꞌy jypykue vaꞌe. Rúben ramymino kuery Enoque guigua ma enoquita, Palu ramymino kuery ma paluíta,D(— Peipapa ꞌrã avakue vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy, haꞌe Israel kuery Egito gui ojeꞌoi vaꞌekue haꞌe javi pe — heꞌi. B (Haꞌe ramo Moisés haꞌe sacerdote Eleazar ijayvu Israel kuery yvatekueve pe. Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa py, Jordão yakã yvýry Jericó tetã rexei ikuaia py ijayvu vy aipoeꞌi: w i(— Pemboparapa ke Israel kuery haꞌe javi rery, vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve, peteĩ-teĩ tamoĩ kuery ro pygua ikuaia rami vy. Israel kuery vaꞌe regua pemboparapa ꞌrã joe opuꞌã kuaa vaꞌe haꞌe javi — heꞌi. $  E( Israel kuery oipapaa jevyague Mbaꞌemo vai oaxapa ma rire Senhor ijayvu Moisés pe, haꞌe sacerdote Arão raꞌy Eleazar pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: w i(mbaꞌeta haꞌe kuery voi penemoingo axy vaꞌekue Peor py nguuete ramigua pembojerovia aguã rami penembotavypaa py, haꞌe gui gueindy Midiã pygua huvixa rajy Cosbi káuxa voi. Haꞌe vaꞌe ma ojukaa Peor py mbaꞌemo vai oiko jave. A (— Pemoingo axy ꞌrã Midiã pygua kuery pejukapa peve,5g(Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: fG(Haꞌe rã Midiã pygua kunha ojuka pyre ma Zur rajy Cosbi. Tuu ma Midiã pygua huvixa oiko. q](Midiã pygua kunha reve Israel regua ojuka pyre ma Salu raꞌy Zimri. Tuu ma Simeão regua kuery ruvixa.{q( mbaꞌeta hexeve, haꞌe gui haꞌe ndoikovei rire hamymino kuery jevy ikuai vaꞌe reve ajapo ꞌrã sacerdote ikuai aguã. Xee nguuete re imaꞌenduꞌa vy ae oendu openaxea, haꞌe rami vy ojaoꞌi uka Israel kuery ojejavyague — heꞌi. xk( Haꞌe nunga rupi aipoꞌre ꞌrã: “Aỹ ma ndereve ajapo ꞌrã xereve peteĩ rami romoingo aguã” ꞌre,!=( — Eleazar raꞌy Finéias, sacerdote Arão ramymino vaꞌe rima ojapo Israel kuery áry gui xepoxya opytuꞌu aguã rami. Mbaꞌeta xere vy ae oendu ndaꞌevei etea haꞌe kuery mbyte rupi. Haꞌe rami vy ojapo Israel kuery amomba eꞌỹ aguã rami, ndaꞌevei etea aendu teĩ.0]( Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: Q( Mbaꞌemo vai gui omano vaꞌekue ma vinte e quatro mil haꞌe javi vy. cA(oo oiny ava Israel regua rakykue, ngopy oike ovyague peve. Haꞌe py ae onhyvõ mokoĩve hyepy rupi, ava Israel regua haꞌe kunha vaꞌe voi. Haꞌe ramo opytuꞌu mbaꞌemo vai Israel kuery mbyte rupi oiko vaꞌekue.D(Kunha vaꞌe ogueru rã sacerdote Finéias oexa. Haꞌe vaꞌe ma Eleazar raꞌy, Arão ramymino ae. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery mbyte gui haꞌe opuꞌã vy peteĩ huꞌy ojopy reve~5(Haꞌe rami teĩ peteĩ ava Israel kuery vaꞌe regua oo vy heta vaꞌe kuery ikuaia py ogueru peteĩ kunha Midiã pygua. Moisés oexaa py eteve ogueru, haꞌe Israel kuery haꞌe javi oexa pavẽa py, haꞌe kuery oguy nhemboaty oĩaty renonde py ojaeꞌopa teri okuapy jave./}Y(Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Israel kuery mongetaa kuery pe: — Peteĩ-teĩ pejuka ꞌrã penderegua avakue Peor pygua ruete Baal re ojeꞌoi vaꞌekue — heꞌi. X|+(Haꞌe rami vy Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Ejopypa ke heta vaꞌe kuery ruvixa ikuai vaꞌe, haꞌe vy Senhor renonde ejyryvipypa imoꞌamy oka py, Israel kuerya gui xepoxya ojepeꞌa aguã — heꞌi. u{e(Peor pygua kuery ruete ramigua Baal re Israel kuery voi ojeꞌoi ramo Senhor poxya hendy haꞌe kuery rovai.uze(Haꞌe vaꞌe kunhague oenoĩmba nguuete raꞌangaa kuery pe rive mbaꞌemo omeꞌẽa py. Haꞌe ramo Israel kuery amboae kuery reve okaru okuapy aguã oo vy kunhague ruete raꞌangaa kuery renonde py rive ꞌrã guenapyꞌã re ikuai.Fy ( Peor pygua kuery ruete ramigua Baal ombojerovia okuapya py Finéias omombaague Israel kuery Sitim py ikuai jave haꞌe kuery omboypy Moabe pygua kunhague reve itavy rei okuapy aguã.kxQ(Haꞌe rire Balaão opuꞌã vy ojepeꞌa ovy, oyvy katy ju ojevy. Balaque voi oo ju ouague rupi. :wo( Mbaꞌeta Quitim yvy gui kanoã guaxu py avakue ou vy Assur haꞌe Héber rupi voi nhombojexavai ꞌrã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ae jevy ꞌrã omanomba — heꞌi. v (Ayvu omombeꞌu teri vy aipoeꞌi: — Haxy ete ꞌrã! Mavaꞌe tu oikove ꞌrã Nhanderuete haꞌe nunga omoingo jave? u( teĩ peẽ Queneu kuery penemombaa ꞌrã. Rakaꞌe peve ꞌrã tu? Assur pygua kuery pendereraapa ꞌrã escravo-rã — heꞌi. t1(Oexa avi Queneu kuery. Haꞌe vy ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Penderekoa ma oĩ porã ranhe, nderaityrã itaova re rejapo vaꞌekue ri, Ts#(Haꞌe gui Balaão amalequita kuery ju oexa vy ayvu omombeꞌuve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Amalequita kuery ma yvy regua kuery gui penderetave vaꞌeri opaa py ma penemokanhymbaa ꞌrã — heꞌi. %rE( Mbaꞌeta Jacó kuery mbyte gui oiko ꞌrã joe ipoꞌaka vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe omomba ꞌrã peneretã rupi pekuave vaꞌekue-ꞌekue — heꞌi. "q?( Mbaꞌeta Edom yvy re ipoꞌaka ꞌrã, ngovaigua kuery Seir yvy re voi ipoꞌaka ꞌrã. Haꞌe rã Israel kuery ma imbaraetea rupi ꞌrã ikuai. Ap}( Haꞌe gui peteĩ aexa teĩ aỹꞌi oiko vaꞌerã eꞌỹ guive, aexa teĩ ovaẽ raiꞌi vaꞌerã eꞌỹ. Mbaꞌeta peteĩ jaxy-tata oiko ꞌrã Jacó ramymino, Israel kuery mbyte gui peteĩ ou ꞌrã po pygua revegua, Moabe kuery akã rupi omopẽmba vaꞌerã, haꞌe Sete ramymino kuery mombaarã. ^o7( Nhanderuete hayvu oendu vaꞌe ayvu ae. Mbaꞌeta Yvateve ete vaꞌe oikuaa uka vaꞌe aikuaa vaꞌe, Ipoꞌakapa vaꞌe oexa uka vaꞌe aexa vaꞌe, haꞌe xerenapyꞌã re aĩ reve amaꞌẽ porã vaꞌe. Kn( Jaxy-tata Jacó guigua re Balaão ijayvu ma voiague Haꞌe vy Balaão ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Po rami ma Beor raꞌy Balaão ijayvu, ava mbaꞌemo oexa porã vaꞌe ayvu, Bm(Haꞌe gui aỹ xee aa ju ta xeretarã kuery rekoa katy. Haꞌe rami teĩ enhemboja ranhe, ndevy amombeꞌu ta rakaꞌeve rã ndevygua kuery re kovaꞌe kuery ojapo ꞌrãa — heꞌi. l1( “Xapyꞌa rei Balaque ngoo ouro haꞌe prata tynyẽ reve xevy omeꞌẽ teĩ xee ma mbaꞌeve ndajapoi ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌe eꞌỹ vy, aroayvu porã aguã, eꞌỹ vy xeayvu vai aguã teĩ. Senhor ijayvuague rupi ae ꞌrã xee xeayvu”, ndaꞌei ae ri tyꞌy?k#( Haꞌe ramo Balaão ju aipoeꞌi Balaque pe: — Haꞌe rami avi nerembiguai kuery xea py remondouka vaꞌekue pe xee aipo ndaꞌei tyꞌy:Ej( Haꞌe nunga rupi aỹ ma tereo ju ndero katy. Xee ma “Ndevy ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo porã” haꞌe vaꞌekue ri aỹ Senhor ojapo ma mbaꞌeve rejopy eꞌỹ aguã rami — heꞌi. .iW( Haꞌe ramo Balaão pe Balaque ipoxy raxa. Haꞌe vy aipoeꞌi Balaão pe: — Xee ma xerovaigua kuery pe ndeayvu vai aguã roenoĩ teĩ mboapykue ma reroayvu porã.xhk( Haꞌe kuery oguapy vy onheno ꞌrã guary rami, haꞌe guary kunha rami. Mavaꞌe ꞌrã tu omomyĩ? Ovyꞌa ete ꞌrã haꞌe kuery reroayvu porãare, haꞌe rã haꞌe kuery re ijayvu vai vaꞌekue ma ayvu vaipy ikuai — heꞌi. bg?( Israel kuery Egito yvy gui Nhanderuete ogueru vaꞌekue ma toro kaꞌaguy regua rami imbaraete vaꞌe. Haꞌe vy omomba ꞌrã ngovaigua kuery yvy regua. Omopẽmba ꞌrã ikãgue. Nguꞌy py onhyvõmba ꞌrã. Jf( Haꞌe kuery yryru py ndoatai ꞌrã yy, mbaꞌemo raꞌyĩ onhotỹa rupi voi inhakỹ porã riae ꞌrã. Haꞌe kuery ruvixave ma Agague gui ꞌrã yvateve, ipoꞌakaa voi omboetevepy. ?ey( Yvyꞌãmbe reia rupi ojekuaa, yvoty ty yakã yvýry onhotỹ mbyre rami, yvyra sândalo rembypy Senhor onhotỹ vaꞌekue rami, yary yy yvýry rupi hiꞌaĩ vaꞌe rami. pd[( Jacó kuery, oo pendekuaia vaꞌe ma iporã vaꞌe meme! Israel kuery, penderekoa ma iporã ete! c7( Nhanderuete hayvu oendu vaꞌe ayvu ae. Mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe oexa uka vaꞌe aexa vy xerenapyꞌã re aĩ reve amaꞌẽ porã vaꞌe. tbc(Ijayvu vy aipoeꞌi: — Po rami ma Beor raꞌy Balaão ijayvu, ava mbaꞌemo oexa porã vaꞌe ayvu, a(Balaão omaꞌẽ vy oexa Israel kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe. Haꞌe gui hexe ou Nhanderuete-a guigua Nheꞌẽ.` %( Balaão mboapykuea Israel kuery ogueroayvu porãague Haꞌe gui Balaão oikuaa ae ma Senhor Israel kuery ogueroayvu porãxea. Haꞌe rami vy haꞌekue rami eꞌỹ ndooi ranhe imbaꞌekuaa aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py tekoa eꞌỹa katy omaꞌẽ hoꞌamy.|_s(Balaão ijayvuague rami vy Balaque ojapo vy peteĩ-teĩ altar áry oapy peteĩ toro raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi. ^+(Haꞌe gui Balaão aipoeꞌi Balaque pe: — Apy voi ke ejapo xevy sete altar, haꞌe eapy ju sete toro raꞌy haꞌe sete vexaꞌi — heꞌi. ](Haꞌe rami vy Peor yvyty apyte peve ju Balaque ogueraa Balaão. Haꞌe vaꞌe gui ma tekoa eꞌỹa haꞌe javi ojekuaa ꞌrã. @\{(Haꞌe rami rã Balaque aipoeꞌive ju Balaão pe: — Neĩ ke eju, amboae katy jevy ta rogueraa. Xapyꞌa rei ma haꞌe py Nhanderuete ojou porã ꞌrã ndeayvu vai aguã — heꞌi.,[S(Haꞌe rã Balaão ombovai vy aipoeꞌi Balaque pe: — Aipo ndaꞌei ri tyꞌy: “ Senhor ijayvua haꞌe javi ma xee ajapo ꞌrãe”, ndaꞌei ae tyꞌy ndevy? vZg(Haꞌe ramo Balaque aipoeꞌi Balaão pe: — Ndeayvu vai eme haꞌe kuery re, neĩ eroayvu porã eme guive. TY#( Maꞌẽ, haꞌe kuery opuꞌã ꞌrã guary kunha rami, guary rami ete ꞌrã opuꞌã. Mbaꞌeta nonhenoi ꞌrã guembia hoꞌupa eꞌỹa ja, ojuka vaꞌekue ruguy voi oyꞌu vaꞌe — heꞌi. X( Mbaꞌeta Jacó kuery rovai rupi mbaꞌevykya ndaꞌeve ranhei ꞌrã, Israel kuery rovai mbaꞌekuaa ndovarei ꞌrã. Aỹ ma Jacó haꞌe Israel kuery re aipoꞌea ꞌrã: “Mbaꞌemo iporã ete vaꞌe haꞌe kuery pe Nhanderuete ojapo!” yWm( Egito yvy gui Nhanderuete ogueraapa rakaꞌe, haꞌe kuery ma toro kaꞌaguy regua rami ꞌrã imbaraete. lVS( Mbaꞌeta Jacó kuery re haꞌe ndoexai mbaꞌemo vai, nonhembopyꞌai guive Israel kuery omoingo axy aguã. Haꞌe kuery reve Senhor tuuete oiko, haꞌe kuery mbyte gui onhendu nguvixave oguerovyꞌa okuapya regua. U-( Maꞌẽ, haꞌe ijayvu haꞌe kuery aroayvu porã aguã re. Haꞌe gui haꞌe ogueroayvu porãague ma xee ndaꞌevei amboaxa rive aguã. T ( Nhanderuete ma ava eꞌỹ oiko ijapu aguã, ava raꞌy eꞌỹ guive oiko ndaꞌevei nho ju aguã. Xapyꞌa rei ndaꞌu haꞌe nomeꞌẽi ꞌrã ri omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue? Haꞌe ijayvu rire ndojapoi ꞌrã ri ndaꞌu haꞌe rami heꞌiague? S(Haꞌe ramo Balaão ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Epuꞌã ke Balaque, rendu aguã. Ndee Zipor raꞌy, ejapyxaka xeayvu re. "R?(Haꞌe gui Balaque oĩa py ojevy rã hoꞌame teri altar yvýry. Hexeve ikuai avi Moabe pygua yvatekueve. Haꞌe vy oporandu: — Mbaꞌe heꞌi Senhor? #QA(Balaão-a py Senhor ojekuaa ju vy ixupe omeꞌẽ ayvu omombeꞌu vaꞌerã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo ju Balaque-a py. Xeayvua rami ꞌrã ndeayvu. 3Pa(Haꞌe ramo Balaão aipoeꞌi Balaque pe: — Epyta ke apy altar áry reapy vaꞌekue yvýry, haꞌe rã xee ma aa ta peꞌi py Senhor reve aikuaa pota aguã — heꞌi. 1O](Zofim regua nhuũndy rupi ju ogueraa, Pisga yvyty apyte áry. Haꞌe py ma sete altar ju ojapo, haꞌe peteĩ-teĩ áry oapy peteĩ toro raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi. ;Nq( Balaão mokoĩguea Israel kuery ogueroayvu porãague Haꞌe ramo Balaque aipoeꞌi ixupe: — Xee ajerure ndevy: Eju, amboae katy ju jaa xerupive, haꞌe kuery rexa aguã py. Haꞌeꞌi rupive ikuai vaꞌe anho ꞌrã rexa, haꞌe javi eꞌỹ. Haꞌe vy ndeayvu vai ꞌrã haꞌe gui — heꞌi vyM( Haꞌe rã ombovai: — Xapyꞌa rei ndaꞌu ayvu Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue rupi eꞌỹ ꞌrã ri xeayvu? — heꞌi. &LG( Haꞌe ramo Balaque aipoeꞌi Balaão pe: — Mbaꞌe tu rejapo xere? Xee ma roenoĩ xerovaigua kuery re ndeayvu vai aguã, vaꞌeri ndee ma reroayvu porã. zKo( Mavaꞌe haꞌvy oipapa kuaa ta Jacó ramymino kuery yvy kuꞌi rami heta vaꞌe, mavaꞌe oipapa kuaa ta Israel kuery heta vaꞌe apy reꞌi voi? Xee ma tamano heko porã vaꞌe kuery rami, haꞌe kuery opaa rami avi tapa — heꞌi. nJW( Mbaꞌeta xee ma yvyty áry gui aexa Israel kuery, yvyꞌã xeꞌaĩa gui amaꞌẽ haꞌamy haꞌe kuery re. Haꞌe vy xee aexa rã haꞌe kuery aeꞌi ikuai vaꞌe regua, haꞌe kuery pe “Yvy regua” ndaꞌeai ꞌrã. I;( Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu xeayvu vai ta Nhanderuete ndaꞌijayvu vaia kuery re? Mbaꞌexa tu xeayvu rei ta Senhor ndaꞌijayvu reia kuery re? H(Haꞌe ramo ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Balaque ma xereru ruka Arã gui, Moabe pygua huvixa xerenoĩ kuaray ou katy yvyty oĩ vaꞌe gui. “Eju na, Jacó ramymino kuery re ndeayvu vai aguã, eju ndeayvu rei Israel kuery re”, heꞌi uka. G(Haꞌe katy ju Balaão oo vy altar ikuaia py ovaẽ rã altar yvýry teri Balaque hiꞌaĩ, Moabe pygua yvatekueve haꞌe javi reve..FW(Haꞌe ramo Senhor omeꞌẽ ayvu Balaão omombeꞌu vaꞌerã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo ju Balaque-a py. Haꞌe vy xeayvua rami ae ꞌrã ndeayvu — heꞌi. QE(Haꞌe gui Balaão reve Nhanderuete nhovaexĩ ouvy ramo aipoeꞌi ixupe: — Xee ma sete altar ma ajapo ndevy, haꞌe gui peteĩ-teĩ áry apy ma peteĩ toro raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi — heꞌi. 'DI(Haꞌe gui Balaão aipoeꞌive ju Balaque pe: — Ndee ma epyta apy altar áry reapy vaꞌekue yvýry, haꞌe rã xee ma aa ꞌrã mombyryꞌi. Xapyꞌa rei Senhor xererovaexĩ vy ou ramo ma aju vy ndevy amombeꞌupa ꞌrã oexa uka vaꞌe rei — heꞌi vy oẽ ovy peteĩ yvyty áry. C (Balaque ojapo Balaão ijayvuague. Peteĩ-teĩ altar áry Balaque haꞌe Balaão oapy peteĩ toro raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi. PB ( Balaão jypyꞌi Israel kuery ogueroayvu porãague Haꞌe ramo Balaão aipoeꞌi Balaque pe: — Ejapo na sete altar xevy, haꞌe vy ejuka sete toro raꞌy haꞌe sete vexaꞌi — heꞌi ramo&AG()Koꞌẽgue Balaque Balaão ogueraa vy oguenoẽ heravy Bamote-Baal apyte peve. Haꞌe vaꞌe gui ma Balaão oexa Israel kuery regua haꞌeꞌi pyve ikuaia. @((Haꞌe ramo Balaque ma vaka haꞌe vexaꞌi ojuka uka vy hoꞌokue omondouka Balaão pe haꞌe hexeve yvatekueve ikuai vaꞌe pe.P?('Haꞌe gui Balaque reve Balaão oo vy ovaẽ okuapy Quiriate-Huzote py.>y(&Balaão ombovai Balaque pe: — Apy ma xee aĩ nerenonde py. Xapyꞌa rei ndaꞌu xee ju aỹ haꞌeve ꞌrã xeayvu aguã mbaꞌemo re rei? Haꞌe rami ꞌrãgue py ayvu Nhanderuete xevy omombeꞌu uka vaꞌe rupi anho ꞌrã xeayvu — heꞌi. ;=q(%Haꞌe rami vy Balaque oporandu Balaão pe: — Xee namondoukai ri tyꞌy xerembiguai kuery nerenoĩ aguã? Mbaꞌe re tu ndereju voi ri xea py? Xee ndaꞌu nanemboete kuaai ri? <!($Haꞌe gui Balaão ovaẽ ta maa Balaque oendu vy oẽ ovaexĩ aguã peteĩ tetã Moabe regua Arnom yakã ovaẽa peve, oyvy apy peve ete.@;{(#Senhor-a guigua anjo ombovai: — Tereo tema pevaꞌe avakue reve. Haꞌe rami teĩ xeayvua rami anho ꞌrã ndeayvu — heꞌi ramo Balaão oo ju oiny Balaque pegua yvatekueve reve. P:("Senhor-a guigua anjo pe Balaão ombovai: — Ajejavy, mbaꞌeta ndaikuaai kovaꞌe tape py xejokoarã neꞌaĩa. Haꞌe rã xapyꞌa rei rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe ri reikuaa ramo ma ajevy ju ꞌrã. G9 (!Mburikaꞌi ma xerexa vy ae mboapykue ma ojepekuavo xegui. Anhetẽ ete haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xee rojuka ma ꞌrãgue, haꞌe rã nerymba ma aeja ꞌrãgue oikove reve — heꞌi. %~}|{{zz@ycxwvv[utts(rJqppo1n#mmlOkGjihh.gpfhedccGba{``_ ^d]][[GYYiXWVUTTSNRuRQbPONMM^LL9K*J*II H.GFEEhDCBB(A@@??>E=<<;; :9877%55g4444833322@11.00>0//.r-,+i**M))%(3'y'&;%$$%#""u!s $W0*"Y@g! t  x  z QMU?U"v>/5[(!Tera gui ojeꞌoi vy Mitca py ju opyta./4[(!Taate gui ojeꞌoi vy Tera py ju opyta.43e(!Maquelote gui ojeꞌoi vy Taate py ju opyta.52g(!Harada gui ojeꞌoi vy Maquelote py ju opyta.71k(!Yvyty Sefer gui ojeꞌoi vy Harada py ju opyta.90o(!Queelata gui ojeꞌoi vy Sefer yvyty py ju opyta.3/c(!Rissa gui ojeꞌoi vy Queelata py ju opyta.0.](!Libna gui ojeꞌoi vy Rissa py ju opyta.6-i(!Rimom-Perez gui ojeꞌoi vy Libna py ju opyta.6,i(!Ritma gui ojeꞌoi vy Rimom-Perez py ju opyta.3+c(!Hazerote gui ojeꞌoi vy Ritma py ju opyta.?*{(!Quibrote-Hataavá gui ojeꞌoi vy Hazerote py ju opyta.U)%(!Sinai regua tekoa eꞌỹa gui ojeꞌoi vy ma Quibrote-Hataavá py ju opyta.H( (!Refidim gui ojeꞌoi vy Sinai regua tekoa eꞌỹa py ju opyta.p'[(!Alus gui ojeꞌoi vy ma Refidim py ju opyta, teĩ haꞌe py ma ndaꞌipoi yy haꞌe kuery oyꞌu aguã.2&a(! Dofca gui ojeꞌoi vy ma Alus py ju opyta..%Y(! Sim gui ojeꞌoi vy Dofca py ju opyta.G$ (! Yeꞌẽ Pytã gui ojeꞌoi vy Sim tekoa eꞌỹa py ju opyta.E#(! Elim gui ojeꞌoi vy Yeꞌẽ Pytã rembeꞌi rupi ju opyta."(! Mara gui ojeꞌoi jevy vy ova okuapy Elim py. Haꞌe gui Elim py ma doze ygua oĩ, setenta pindo avi ikuai. Haꞌe py ju opyta ranhe.[!1(!Haꞌe gui Pi-Hairote gui ojeꞌoi ju vy yeꞌẽ oĩ vaꞌe mbyte rupi oaxa ojeꞌoivy tekoa eꞌỹa katy ojeꞌoi vy. Haꞌe gui mboapy ára re tekoa eꞌỹa Etã rupi oguata rire ma opyta ju ranhe Mara py. (!Etã gui ojeꞌoi vy ojeapa ojeꞌoivy vy Pi-Hairote py ju ikuai, Baal-Zefom katyꞌi peve. Haꞌe vy ikuai ju ranhe Migdol rexeiꞌi.R(!Sucote gui ojeꞌoi vy ma ikuai ranhe Etã py, tekoa eꞌỹa apyꞌi py.W)(!Haꞌe gui Ramessés tetã gui Israel kuery ojeꞌoi vy ikuai ranhe Sucote py.0[(!Egito pygua guaꞌy jypykue onhono porã teri okuapya ja, haꞌe kuery mbyte rupi Senhor ojukapa rire. Haꞌe kuery ruete raꞌangaa re voi Senhor ombou imbopagaarã. B(!Ramessés tetã gui ojeꞌoi jaxy jypya re quinze araa py. Páscoa ára rire koꞌẽ jevy ma Israel kuery oguata ojeꞌoivy ipyꞌa guaxu reve, Egito pygua kuery haꞌe javi oexaa gui,(!Moisés ombopara oguata ojeꞌoivya nhavõ, Senhor ijayvua rami vy. Povaꞌe rupi haꞌe kuery oguata, ojeꞌoia nhavõ rupi.i O(! Egito gui haꞌe kuery oẽmba guive ikuaiague rery meme oĩa Povaꞌe rupi ma Israel kuery Egito yvy gui ojeꞌoi vy peteĩ-teĩ regua oxondaro kuery reve oguata jogueravyague, Moisés haꞌe Arão ijayvua rami meme.( *Haꞌe gui Noba oo vy ojopy Quenate, ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe guive. Haꞌe vaꞌe oenoĩ ju Noba, guery rupi ae. ( )Haꞌe vaꞌe yvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe ma Manassés raꞌy Jair ae oo vy ojopypa. Haꞌe vaꞌe ma oenoĩ Havote-Jair.p[( (Haꞌe rami vy Manassés raꞌy Maquir kuery pe Moisés omeꞌẽ Gileade yvy haꞌe kuery ikuai aguã.)M( 'Haꞌe gui Manassés raꞌy Maquir ramymino kuery ma Gileade yvy katy ojeꞌoi vy ipoꞌaka. Amorreu kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue ma haꞌe kuery oipeꞌapa.( &Nebo, haꞌe Baal-Meom hery oguerova vaꞌe. Sibma voi ojapo. Tetã haꞌe kuery ojapo vaꞌe ma amboae rami meme omboery. T#( %Haꞌe gui Rúben ramymino kuery ma ojapo Hesbom, Eleale haꞌe Quiriataim,dC( $Bete-Ninra haꞌe Bete-Harã, tetã ikorapa vaꞌe meme. Vexaꞌi kuery korarã voi ojapo. ,U( #Atarote-Sofã, Jazer haꞌe Jogbeá,S!( "Haꞌe gui Gade ramymino kuery ma ojapo Dibom tetã, Atarote haꞌe Aroer,P( ! Haꞌe rami rã Gade haꞌe Rúben ramymino kuery, haꞌe José raꞌy Manassés ramymino kuery vaꞌe regua mbytekue yvyrã ma Moisés omeꞌẽ amorreu kuery ruvixa Seom haꞌe Basã pygua huvixa Ogue openaague. Haꞌe vaꞌe yvy omeꞌẽ tetã ikuai vaꞌe reve, mbaꞌeta yvy haꞌe javi rupi tetã ikuai. %E( Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi roaxa ꞌrã Canaã yvy re orerembiporu reve. Haꞌe rã oreyvyrã rojopy vaꞌerã ma Jordão yakã kyvõ rami ae itui. +( Haꞌe ramo Gade haꞌe Rúben ramymino kuery ombovai vy aipoeꞌi okuapy: — Ore nerembiguai kuery pe Senhor ijayvua rami tema rojapo ꞌrã.P ( Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei haꞌe kuery guembiporu reve ndoaxai ri vy pende kuery reve, haꞌe rami vy pende kuery pendekuaia mbyte rupi ae ꞌrã haꞌe kuery ikuai, Canaã yvy re ae — heꞌi. \ 3( Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Gade haꞌe Rúben ramymino kuery pende kuery renonde rupi ri Jordão rovai katy oaxa ramo, Senhor renonde rupi peteĩ-teĩ guembiporu reve joe opuꞌã aguã katy oo aguã, haꞌe xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe yvy re pendepoꞌakapa ri vy ma haꞌe kuery pe pemeꞌẽ ꞌrã Gileade yvy ikuai aguã.C ( Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapo vaꞌerã re Moisés ijayvu sacerdote Eleazar pe, Num raꞌy Josué haꞌe Israel kuery regua tamoĩ kuery ro pygua yvatekueve ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. 7( Haꞌe rã ore nerembiguai kuery ma Senhor renonde rupi ꞌrã roaxa orerembiporu reve meme, ndee oreruvixa aipoꞌreague rami vy — heꞌi okuapy.  +( Oreraꞌy kuery, orerajy kuery, oreraꞌyxy kuery haꞌe orerymba kuery haꞌe javi opytapa ꞌrã apy tetã Gileade yvy re ikuai vaꞌe py ae.D( Haꞌe ramo Gade haꞌe Rúben ramymino kuery ijayvu ju okuapy Moisés reve. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Ndee oreruvixa, rejapo uka vaꞌekue meme ꞌrã ore nerembiguai kuery rojapo. ;( Haꞌe nunga rupi pejapo tema tetã penderaꞌy kuery ikuai aguã, penerymba kuery korarã guive. Pejapopa eꞌỹ eme guive pendeayvuague — heꞌi. 4c( Haꞌe rã xapyꞌa rei haꞌe rami eꞌỹ ri pendekuai ramo ma maꞌẽ, Senhor rovai ojejavy vaꞌe ꞌrã peiko. Haꞌe rami vy peikuaa pejejavyague re pepaga ꞌrãe.7( haꞌe Senhor renonde rupi haꞌe vaꞌe yvy re pendepoꞌakapa, haꞌe rami ramo ma haꞌeve ꞌrã pejevy ju aguã. Haꞌe gui Senhor haꞌe Israel kuery renonde rupi pejapo veꞌỹ teĩ haꞌeve ꞌrã. Haꞌe gui kovaꞌe yvy ma pendekuai aguã ꞌrã itui Senhor renonde.}( Senhor renonde rupi peteĩ-teĩ penerembiporu reve Jordão rovai re peaxa, guenonde gui ngovaigua kuery oipeꞌapa peve,#A( Haꞌe ramo Moisés ombovai: — Xapyꞌa rei haꞌe nunga pejapo ri vy, haꞌe Senhor renonde rupi penerembiporu reve joe pepuꞌã aguã katy pejeꞌoi,jO( Mbaꞌeta ore kuery ma ndorojopyi ꞌrã haꞌe kuery reve yvy Jordão rovai re itui vaꞌe regua, neĩ henondeve katy ma voi, mbaꞌeta ore ma Jordão kyvõ katy roguereko ae ma oreyvyrã, kuaray oua katy — heꞌi okuapy. tc( Israel kuery peteĩ-teĩ oyvyrã vaꞌekue py ikuaipa eꞌỹa ja ore kuery ndorojevyvei ꞌrã orero katy.y( Haꞌe rã ore kuery ma orerembiporu rojopy vy rojapura reve ꞌrã rojeꞌoi Israel kuery renonde rupi, haꞌe kuery ikuai aguã py rogueraa peve. Oreraꞌy kuery anho ꞌrã opyta tetã ikorapa vaꞌe py, yvy regua kuery ojuka eꞌỹ aguã py.;q( Haꞌe ramo Moisés oĩa py haꞌe kuery onhembojave jogueruvy vy aipoeꞌi okuapy: — Ore kuery ma apy rojapo ꞌrã mymba kuery korarã, haꞌe tetã oreraꞌy kuery rekoarã.I~ ( Mbaꞌeta peẽ kuery napenheꞌẽ renduxei ramo teĩgue ju haꞌe oejapa ꞌrã kovaꞌe kuery tekoa eꞌỹa py. Haꞌe ramo peẽ kuery káuxa ae ꞌrã haꞌe kuery okanhymba — heꞌi. >}w( Haꞌe gui apy ju pendekuai avakue ojejavypa vaꞌe regua. Peẽ kuery ju penderu kuery ojapoague rami ae avi pepuꞌã pekuapy, pejapo aguã Israel rovai Senhor ipoxyve aguã rami.J|( Haꞌe rami vy Senhor poxya Israel rovai rupi hendy vy quarenta maꞌetỹ re ojapo haꞌe kuery tekoa eꞌỹa rupi oguata rei aguã rami, Senhor rovai opuꞌã okuapy vaꞌekue omanomba peve.;{q( Oexa vaꞌerã ma quenezeu Jefoné raꞌy Calebe anho, haꞌe Num raꞌy Josué avi, mbaꞌeta haꞌe kuery ma Senhor nheꞌẽ rendua gui ndojepeꞌai rire”, heꞌi vaꞌekue.~zw( “Anhetẽ ete avakue vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve Egito gui ojeꞌoi vaꞌekue ri peteĩve ma ndoexai ꞌrã yvy Abraão pe, Isaque haꞌe Jacó pe aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvuague, xenheꞌẽ rendua gui ojepeꞌapa rire.Xy+( Haꞌe vaꞌe árave Senhor poxya hendy vy oura reve aipoeꞌi vaꞌekue orevy:Gx ( Haꞌe vaꞌe kuery ma Escol yvyꞌã guy katy peve ovaẽa py yvy oexapa ma vy ojapo okuapy Israel kuery ndaꞌipyꞌa guaxuvei aguã rami, yvy Senhor omeꞌẽ vaꞌe oupity eꞌỹ aguã.w( Mbaꞌeta haꞌe rami ae avi penderu kuery ojapo rakaꞌe, Cades-Barnéia gui amondouka jave py kovaꞌe yvy oexa pota aguã.v( Mbaꞌe re tu pejapo Israel kuery ndaꞌipyꞌa guaxuvei aguã rami, yvy Senhor haꞌe kuery pe omeꞌẽ vaꞌe py oove eꞌỹ aguã?Ou( Haꞌe rami teĩ Gade haꞌe Rúben ramymino kuery pe Moisés aipoeꞌi: — Amboae regua kuery anho ꞌrã tyꞌy joe opuꞌã aguã katy ojeꞌoi, haꞌe rã peẽ kuery ma apy ae ꞌrã pepytapa?+tQ( Xapyꞌa rei rã ndee rejou porã ri vy emeꞌẽ haꞌe vaꞌe yvy ore nerembiguai kuery pe oreyvyrã. Oremboaxa eme Jordão yakã rovai katy — heꞌi okuapy. Us%( haꞌe vaꞌe yvy pygua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa ma vaꞌekue meme. Haꞌe vaꞌe yvy ma haꞌeve mymba kuery ikuai aguã. Haꞌe gui ore nerembiguai kuery ma orerymba vaꞌe meme.br?( — Haꞌe gui yvy Atarote, Dibom, Jazer, Ninra, Hesbom, Eleale, Sebã, Nebo haꞌe Beom,6qg( Haꞌe rami vy Gade haꞌe Rúben ramymino kuery ou okuapy Moisés pe ojerure aguã, sacerdote Eleazar haꞌe heta vaꞌe kuery yvatekueve reve. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: np Y( Haꞌe kuery vaꞌe regua amongue Jordão rovai re opytaxe okuapyague Rúben haꞌe Gade ramymino kuery ma heta ete oguereko guymba kuery. Haꞌe kuery ma Jazer haꞌe Gileade yvy oexa rã mymba kuery ikuai aguã haꞌeve.Io (6ouro guigua mil haꞌe cem rerekoa capitão kuery gui Moisés haꞌe sacerdote Eleazar ojopy vy onhemboaty aty ropy ju ogueru imoiny, Senhor renonde py Israel kuery imaꞌenduꞌa riae aguã. Xn+(5Mbaꞌeta joe opuꞌãa pygua kuery ombaꞌerã mbaꞌemo ojopy vaꞌekue meme. m(4Senhor pe ouro guigua mil haꞌe cem rerekoa capitão kuery ogueru vaꞌekue poyikue ma cento e oitenta quilos raxa haꞌe javi vy.l (3Haꞌe ramo haꞌe kuery gui Moisés haꞌe sacerdote Eleazar ojopypa ouro guigua, mbaꞌeta jegua ojapo porã mbyre meme ramo.k)(2Haꞌe nunga rupi rogueru ma Senhor pe romeꞌẽ vaꞌerã, peteĩ-teĩ rogueru rojou vaꞌekue regua gui, mbaꞌemo ouro guigua, jyva regua, poapy regua, kuã regua, namixã haꞌe mboꞌy. Senhor renonde py rogueru rojejavyague rojaoꞌi uka aguã — heꞌi okuapy. }ju(1Haꞌe vy haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy ixupe: — Ore nerembiguai kuery ma roipapapa avakue joe opuꞌãa pygua ore kuery ropenaa vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve ma ndoatai, ore kuery vaꞌe regua haꞌe rami ae avi.iiM(0 Xondaro ruvixa kuery mbaꞌemo onhenhanduaꞌi rami omeꞌẽ okuapyague Haꞌe gui Moisés-a py ovaẽmba okuapy xondaro kuery mbovy eꞌỹ ikuai vaꞌe ruvixa kuery, mil haꞌe cem ikuai vaꞌe capitão kuery voi.6hg(/Haꞌe gui Israel kuery peguarã ombojaꞌo pyre mbyte gui ma cinqüenta ikuai vaꞌe nhavõ gui Moisés oipeꞌa peteĩ, haꞌe kuery vaꞌe regua haꞌe mymba kuery guive. Haꞌe vy omboaxapa levita kuery Senhor ombojeroviaaty rupi ombaꞌeapo vaꞌe po py, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. >gy(.haꞌe gui haꞌe kuery vaꞌe regua ma dezesseis mil.,fU(-trinta mil e quinhentos mburikaꞌi,e;(,trinta e seis mil toro,pd[(+Heta vaꞌe kuery peguarã ombojaꞌo vaꞌekue ma trezentos e trinta e sete mil e quinhentos vexaꞌi,zco(*Heta vaꞌe kuery peguarã ju Moisés ombojaꞌo joe opuꞌã aguã katy ojeꞌoi vaꞌekue ogueru vaꞌekue gui.b()Haꞌe ramo sacerdote Eleazar po py ju Moisés omboaxa Senhor peguarã omeꞌẽ mbyre, Moisés pe ojapo ukaague rami vy. a ((Haꞌe rã haꞌe kuery vaꞌe regua ma dezesseis mil. Haꞌe vaꞌe regua Senhor peguarã omboaxa vaꞌekue ma trinta e dois.`{('Mburikaꞌi kuery ma trinta mil e quinhentos. Haꞌe vaꞌe regua Senhor peguarã omeꞌẽ vaꞌekue ma sessenta e um.l_S(&Toro ma trinta e seis mil. Haꞌe vaꞌe regua Senhor peguarã omboaxa vaꞌekue ma setenta e dois.i^M(%Vexaꞌi kuery Senhor peguarã omboaxa vaꞌekue ma seiscentos e setenta e cinco haꞌe javi vy.]%($Haꞌe gui joe opuꞌã aguã katy ojeꞌoi vaꞌekue peguarã ombojaꞌo pyre ma trezentos e trinta e sete mil e quinhentos vexaꞌi ikuai.o\Y(#haꞌe gui trinta e dois mil kunhague neĩ peteĩgue ma avakue reve nhogueronheno eꞌỹ teri vaꞌe.&[I("sessenta e um mil mburikaꞌi, Z=(!setenta e dois mil toro,nYW( Xondaro kuery mbaꞌemo ogueru vaꞌekue haꞌe javi vy ma seiscentos e setenta e cinco mil vexaꞌi,^X7(Haꞌe gui Moisés haꞌe sacerdote Eleazar ojapopa Senhor Moisés pe ojapo ukaague. YW-(Haꞌe rã Israel kuery peguarã ombojaꞌo pyre mbyte gui ma reipeꞌa ꞌrã cinqüenta ikuai vaꞌe nhavõ gui peteĩ, haꞌe kuery vaꞌe regua gui, toro, mburikaꞌi, vexaꞌi haꞌe mymba kuery haꞌe javi gui. Haꞌe nunga remboaxapa ꞌrã levita kuery po py, Senhor pembojerovia aty rupi ombaꞌeapo vaꞌe peguarã — heꞌi.V1(Xondaro kuery peguarã ombojaꞌo pyre mbyte gui reipeꞌa vaꞌekue ma sacerdote Eleazar po py ꞌrã remeꞌẽ, Senhor pe ju omboaxa vaꞌerã.U(Haꞌe gui Senhor peguarã peipeꞌa avi ꞌrã xondaro kuery joe opuꞌã aguã ojeꞌoi vaꞌekue guigua. Quinhentos ikuai vaꞌe nhavõ gui peteĩ ꞌrã peipeꞌa, haꞌe kuery vaꞌe regua, toro, mburikaꞌi haꞌe vexaꞌi kuery ikuai vaꞌe gui.ST!(Pembojaꞌo ꞌrã mokoĩ henda katy joo rami meme. Peteĩ henda py ma xondaro kuery joe opuꞌã aguã ojeꞌoi vaꞌekue peguarã, haꞌe rã amboae henda py ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi peguarã.jSO(— Reipapa ꞌrã nhombaꞌekue ogueru pyre, haꞌe kuery vaꞌe regua haꞌe mymba kuery voi. Ndee haꞌe sacerdote Eleazar peipapa ꞌrã, haꞌe heta vaꞌe kuery regua tamoĩ kuery ro pygua yvatekueve ikuai vaꞌe guive.uRe( Mbaꞌemo ogueru pyre ombojaꞌopa aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: Q(Haꞌe gui sete araa py pejoipa ꞌrã pendeao, haꞌeve vaꞌe ju peiko aguã. Haꞌe gui mae ma peike ju ꞌrã tekoa py. {Pq(opa mbaꞌe tata py oĩ aguã haꞌeve vaꞌe ma pemboaxa ꞌrã tata rupi haꞌeve vaꞌe opyta aguã. Peikyꞌaꞌo avi ꞌrã yy jokyꞌaꞌoa py. Haꞌe rã mbaꞌemo tata py oĩ aguã ndaꞌevei vaꞌe ma yy py rive ꞌrã peikyꞌaꞌo.YO-(Mbaꞌemo ouro guigua, prata, overa vaꞌe, ferro, estanho haꞌe chumbo guigua,,NS(Haꞌe gui sacerdote Eleazar aipoeꞌi avi xondaro kuery joe opuꞌã aguã katy ojeꞌoi vaꞌekue pe: — Po rami ma lei Moisés rupi Senhor ojapo uka vaꞌekue.#MA(Peikyꞌaꞌo uka avi ꞌrã ao pereko vaꞌe, mbaꞌemo mymba rague gui ojapo pyre, kavara rague gui haꞌe yvyra gui ojapo pyre haꞌe javi — heꞌi. \L3( Xondaro kuery haꞌe mbaꞌemo ogueru vaꞌekue oikyꞌaꞌopaa jevyague — Sete ára re ranhe ꞌrã pendekuai tekoa gui mombyryꞌia py. Mavaꞌe rã rei peẽ kuery pejojuka, haꞌeꞌỹ vy omanogue re pepoko vaꞌekue ma pejekyꞌaꞌo uka ꞌrã mboapy araa py, haꞌe gui sete araa py ju, penembiguairã peru vaꞌekue voi.K'(Haꞌe rã kunhagueꞌi haꞌe kunhataĩgueꞌi avakue reve nhogueronheno eꞌỹ teri vaꞌe ma peja ꞌrã okuave aguã pendejeupe guarã. J5(Haꞌe nunga rupi aỹ kyrĩgueꞌi regua pejukapa ꞌrã avakueꞌi ikuai vaꞌe. Pejukapa avi ꞌrã kunhague avakue reve nhogueronheno vaꞌekue.VI'(Mbaꞌeta haꞌe kuery ae Balaão omongetaa rami vy ojapo vaꞌekue Israel kuery Senhor rovai rupi ikuai aguã rami, Peor py ae. Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo vai oiko rakaꞌe Senhor pegua kuery mbyte rupi.kHQ(Haꞌe vy Moisés aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peja ri tyꞌy kunhague haꞌe javi okuave aguã? G(Haꞌe rami teĩ Moisés ivai xondaro ruvixa kuery pe, mil haꞌe cem xondaro capitão kuery joe opuꞌãague gui ou vaꞌekue pe.SF!( Guembiguairã oguerupa pyre re ijayvuague Haꞌe gui Moisés, sacerdote Eleazar haꞌe heta vaꞌe kuery regua yvatekueve haꞌe javi ma tekoa gui oẽmba okuapy mombyryꞌi omovaẽ jevy aguã.a(Haꞌe ramo Israel kuery mbovy eꞌỹ ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ regua gui omondouka mil. Joe opuꞌã aguã katy doze mil haꞌe javi vy omondouka tembiporu revegua meme.g=I(Israel kuery peteĩ-teĩ regua joe opuꞌã aguã py pemondouka ꞌrã mil avakue — heꞌi. |<s(Haꞌe ramo Moisés ijayvu heta vaꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery vaꞌe regua pereko katu ke tembiporu joe pepuꞌã aguã. Haꞌe gui tapeo Midiã pygua kuery rovai pepuꞌã aguã, Senhor ombopaga ukaa rami pejapo aguã. ;(— Embopaga Midiã pygua kuery Israel kuery re ojapoague re. Haꞌe rire ma nenheꞌẽ heraa ꞌrã neramoĩ kuerya py — heꞌi. Midiã pygua kuery ojapo vaꞌekue ma ombotavypa rei Israel kuery, tuuete ramigua rive ombojerovia aguã rami (25.16-18). Q: ( Midiã pygua kuery re ipoꞌakaague Senhor aipoeꞌi Moisés pe: M9(Haꞌe vaꞌe ma Moisés pe Senhor omboaxa vaꞌekue ojapoa aguã, ime haꞌe guaꞌyxy reve joguereko kuaa aguã regua, haꞌe gui tuu haꞌe tajy kunhataĩ vy nguu ro py teri oiko vaꞌe pegua. 8#(Haꞌe gui xapyꞌa rei ime haꞌe nunga oendua ára rire ri ombovaipa ramo hexe ae ꞌrã oĩ kunha vaꞌe káuxa opaga aguã — heꞌi. A7}(Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ime ma koꞌẽ nhavõ mbaꞌeve ndeꞌi ramo kunha vaꞌe mbaꞌemo ojapo aguã re onhemboayvuague ovarepa ꞌrã, ime oikuaa vyve mbaꞌeve ndeꞌi rire.M6( Kunha vaꞌe onheꞌẽ py ojexavaia rupi oiko aguã re ijayvu, eꞌỹ vy oura ramo ime oendu vy xapyꞌa rei “Haꞌeve” heꞌi ꞌrã, eꞌỹ vy “Ndaꞌevei” heꞌi ꞌrã ombovaipa vy. 5( Haꞌe rã xapyꞌa rei ime haꞌe nunga oikuaa vyve ombovaipa ꞌrã. Haꞌe rami rã kunha vaꞌe mbaꞌemo ojapo aguã re, haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã onhemboayvu rire teĩ ndovarei ꞌrã. Ime ombovaipa rire Senhor operdoa ꞌrã.A4}( Haꞌe nunga ime oikuaa vy “Haꞌeve” ndeꞌi, neĩ “Ndaꞌevei” ndeꞌi ri ramo kunha vaꞌe onhemboayvuague ovare ꞌrã. Ojapopa ꞌrãe mbaꞌemo ojapo aguã re ijayvuague. 3;( — Xapyꞌa rei kunha vaꞌe ome ro py oiko reve onhemboayvu ꞌrã, haꞌeꞌỹ vy oura reve ijayvu ꞌrã mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re.l2S( Haꞌe gui imeveꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy kunha oeja pyre onhemboayvuague ma ovare vaꞌerã meme. U1%(Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei ime oendu vyve ojoko ꞌrã kunha vaꞌe onhemboayvuague, eꞌỹ vy opẽxa porã eꞌỹ re ijayvuague ojapo aguã gui. Ijayvuague ime ombovaipa rire Senhor operdoa ꞌrã.B0(haꞌe xapyꞌa rei ime haꞌe nunga oendu teĩ mbaꞌeve ndeꞌi ramo kunha vaꞌe onhemboayvuague ovare tema ꞌrã. Ojapo ꞌrãe mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re ijayvuague.3/a(— Haꞌe rami avi xapyꞌa rei kunha vaꞌe onhemboayvuague, haꞌeꞌỹ vy opẽxa porã eꞌỹ re mbaꞌemo ojapo aguã re ijayvuague ovare teri reve omenda ꞌrã,%.E(Haꞌe rã xapyꞌa rei tuu haꞌe vaꞌe nunga oikuaa vyve ojoko ramo ma tajy onhemboayvuague neĩ peteĩ henda py voi ndovarei ꞌrã, mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re ijayvuague rupi oiko eꞌỹ teĩ haꞌeve ꞌrã. Senhor operdoa ꞌrã, onhemboayvuague tuu ojoko rire. u-e(Haꞌe gui xapyꞌa rei tuu ma guajy onhemboayvuague oikuaa vaꞌeri mbaꞌeve ndeꞌi ꞌrã ixupe. Haꞌe ramo ma onhemboayvuague haꞌe javi ꞌrã ovare. Tajy ojapopa ꞌrãe mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re onhemboayvuague.M,(Haꞌe rami avi xapyꞌa rei peteĩ kunha onhemboayvu ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo ojapo aguã re, haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re, kunhataĩ vy nguu ro py teri oiko vaꞌe.q+](Xapyꞌa rei peteĩ ava onhemboayvu ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo ojapo aguã re, haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re. Haꞌe rami ri vy ndojapo eꞌỹi ꞌrã ijayvuague. Onhemboayvuague haꞌe javi ꞌrã ojapo.2* a( Haꞌe gui Moisés ijayvu Israel kuery peteĩ-teĩ regua yvatekueve ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Povaꞌe ayvu ma Senhor ojapo uka vaꞌekue:e)E((Haꞌe rami Moisés ijayvu Israel kuery pe, ixupe Senhor ojapo ukaague haꞌe javi rami vy. r(_('— Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Senhor pe pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ-teĩ ngaru ojeupity nhavõ oapy vy omeꞌẽ mbyrã, mbaꞌemo aju guiguarã, mbaꞌemo onhoẽ mbyrã, haꞌe peteĩ rami ikuai aguã reguarã. Haꞌe vaꞌe pemeꞌẽ avi ꞌrã Senhor renonde penhemboayvua rami, eꞌỹ vy penhenhanduaꞌi rami mbaꞌemo pemeꞌẽ vaꞌe reve — heꞌi.%'E(&Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. &(%Toro raꞌy reve guarã, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami vy.X%+($Haꞌe rami vy peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.${(#— Haꞌe gui oito araa py ma pejapo ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã.%#E("Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. "(!Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami vy.9!m( — Haꞌe gui sete araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã sete toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.% E(Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. (Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami vy.@{(— Haꞌe gui mboapy meme araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã oito toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.%E(Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. (Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami vy.C(— Haꞌe gui peteĩ nhiruĩ araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã nove toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.%E(Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. (Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami vy.:o(— Haꞌe gui irundy araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã dez toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.%E(Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. (Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami vy.;q(— Haꞌe gui mboapy araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã onze toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.%E(Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. (Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami vy.;q(— Haꞌe gui mokoĩ araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã doze toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.%E(Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. iM(Haꞌe rã catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ-teĩ reve guarã ma peteĩꞌi ryru gui ꞌrã pejapo. (Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã azeite reve omoapomo mbyre: mboapy toro raꞌy peteĩ-teĩ reve guarã ma mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe gui pejapo ꞌrã, haꞌe gui mokoĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ-teĩ reve guarã ma mokoĩ ryru gui ꞌrã pejapo.]5( Povaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã: mboapy toro raꞌy, mokoĩ vexa ava, haꞌe gui catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.: o( — Sete jaxya re quinze araa py ma teĩgue ju ꞌrã oiko nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã. Sete ára re ꞌrã pejapo ngaru Senhor pe.z o( Pemeꞌẽ avi ꞌrã peteĩ kavara ava jejavya regua. Haꞌe vaꞌe pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua koꞌẽ nhavõ pemeꞌẽ vaꞌe reve, haꞌe mbaꞌemo peapy vaꞌe, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ jepi vaꞌe reve. y m( Haꞌe rã sete vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe regua peteĩ-teĩ reve guarã ma peteĩꞌi ryru gui ꞌrã pejapo.Z /( Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã azeite reve omoapomo mbyre: toro raꞌy reve guarã ma mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe gui pejapo ꞌrã, haꞌe gui vexaꞌi ava reve guarã ma mokoĩ ryru gui ꞌrã.Z /(Povaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã: peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava, haꞌe gui sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.C(— Haꞌe gui sete jaxya re dez araa py ma pejapo ju ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Penenheꞌẽ py pejexavaia rupi ꞌrã pendekuai. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã.*O(Haꞌe vaꞌe jaxy re mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌe reve ꞌrã pemeꞌẽ, mbaꞌemo aju guigua reve, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vy mbaꞌemo aju guigua haꞌe penhoẽ vaꞌe regua reve. Ombopara pyre oĩa rami vy pemeꞌẽ ꞌrã heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. ]5(Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, pejejavyague pejaoꞌi uka aguã.b?(Haꞌe gui sete vexaꞌi raꞌy peteĩ-teĩ reve guarã ma peteĩ ryru gui ꞌrã pejapo.Z/(Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ avi ꞌrã azeite reve omoapomo mbyre. Toro raꞌy reve guarã ma mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe gui ꞌrã pejapo, haꞌe rã vexa ava reve guarã ma mokoĩ ryru gui ꞌrã.oY(Haꞌe vaꞌe jave py povaꞌe nunga pemeꞌẽ ꞌrã peapy vy, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã: peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.N (— Haꞌe gui sete jaxya re, jypyꞌigua ára py ma pejapo ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã. Pẽvy oiko ꞌrã mimby guaxu pemonheꞌẽ aguã ára.Y-(Haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã pemeꞌẽ, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. Ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã peru. R(Peteĩ kavara ava pemeꞌẽ avi ꞌrã pejejavyague pejaoꞌi uka aguã.hK(Sete vexaꞌi raꞌy vaꞌe regua peteĩ-teĩ reve guarã ma pejapo avi ꞌrã peteĩ ryru gui.T~#(Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ avi ꞌrã azeite reve omoapomo mbyre. Toro raꞌy reve guarã pejapo ꞌrã mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe gui, haꞌe rã vexaꞌi ava reve guarã ma mokoĩ ryru gui.P}(Haꞌe vaꞌe jave py povaꞌe ꞌrã peapy vy pemeꞌẽ heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã: mokoĩ toro raꞌy, peteĩ vexaꞌi ava haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme.h|K(— Haꞌe gui mbaꞌemo aju jypyꞌigua ára py ju ꞌrã pejapo nhemboaty ikyꞌa eꞌỹa vaꞌe, mbaꞌemo aju pyau guigua Senhor pe peru aguã, ngaru semana regua ojeupity jave. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã.}{u(Haꞌe gui sete araa py ju ꞌrã pejapo nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã. z (Haꞌe rami vy sete ára re, koꞌẽ nhavõ pemeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo aju guigua peapy vy, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. Koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌe reve haꞌe vaꞌe pemeꞌẽ avi ꞌrã, mbaꞌemo penhoẽ reve.tyc(Haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã pemeꞌẽ, ajeꞌiveꞌi reve mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌety reve.ax=(Pemeꞌẽ avi ꞌrã peteĩ kavara ava jejavya regua, pejejavyague pejaoꞌi uka aguã.  W~~~g}}||b{{|{G{zzzDyywxxwvut]s7rrqqpooXnn%mllkkj/iehgg1ffuf,eeeDdddTdccObaa`C_^]\[["ZYYXWWVWUUITSSRQPP]OO0NNMLKKIHG%F&EzDCC BAAAw@@>=`<<3;::88U77z66G543210//--k,++T*D(y('d&&:%t%$k#t"! K9v@IAQJstK   : y 9J vng2#Hymba kuery anho tema jajopy nhanerymbarã, haꞌe hetã jaipeꞌa vaꞌekue py mbaꞌemo oeja vaꞌekue voi.@m{2"Haꞌe vaꞌe jave haꞌe kuery retã ikuai vaꞌe jajopypa vy nhamomba katuĩꞌi, avakue, kunhague haꞌe kyrĩgueꞌi guive. Neĩ peteĩve ma voi ndajaejai vaꞌekue ikuaive aguã.~lw2!Haꞌe rami teĩ nhandepo py Senhor Nhanderuete omboaxa ramo jaitypa, taꞌy kuery haꞌe ixupegua kuery haꞌe javi.kkQ2 — Haꞌe gui Seom ojeupegua kuery haꞌe javi reve ou okuapy nhanderovai opuꞌã aguã Jaza py.Rj2Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, apy amboypy ma pendepo py omboaxa aguã Seom haꞌe ijyvy haꞌe javi. Tapeo haꞌvy peipeꞌapa, peẽ ju ijyvykue py penhemboekoa aguã”, heꞌi vaꞌekue. Ti#2Haꞌe rami teĩ Hesbom pygua huvixa Seom ndoipotai jaaxa ijyvy rupi, mbaꞌeta Senhor ae ojapo inhakã ratãa rupi onheꞌẽ py ndoipotaia oendu aguã rami, pendepo py omboaxa aguã aỹ pexaa rami ae.h 2Esaú raꞌy kuery Seir py ikuai vaꞌe oremboaxaague rami avi, haꞌe Moabe pygua kuery Ar py ikuai vaꞌe voi. Haꞌe rami vy roaxa aguã Jordão yakã rovaigua re, oreyvyrã Senhor Oreruete omeꞌẽ vaꞌekue py rovaẽ peve”, haꞌe uka vaꞌekue.g2Tembiꞌu roꞌu vaꞌerã remeꞌẽ peráta re ae, yy royꞌu vaꞌerã voi peráta re remeꞌẽ. Haꞌe vy tove toroaxa ndeyvy rupi,f2“Tove toroaxa ndeyvy rupi. Tape rupi anho ꞌrã roo. Ndorojepeꞌai ꞌrã roiporu kuaa katy, neĩ roiporu kuaa eꞌỹa katy voi.He 2 — Haꞌe ramo Quedemote tekoa eꞌỹa gui xee amondouka ayvu mombeꞌuarã kuery Hesbom pygua huvixa Seom-a py. Ayvu haꞌevepa rei aguã regua amombeꞌu uka vy aipoaꞌe:d{2Aỹ gui amboypy ꞌrã yva guy rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re amoĩ aguã peẽ kuery gui okyjepa rei aguã. Haꞌe kuery pendepoꞌakaa omombeꞌua rã oendu vy oryryipa ꞌrã okuapy pendegui, ndaekorãvei rei vy”, Senhor heꞌi vaꞌekue. lcS2Haꞌe gui “Pepuꞌã ke haꞌvy. Tapeo, haꞌe peaxa Arnom yakã. Neꞌexa, ndepo py ma amboaxa Hesbom pygua huvixa Seom amorreu regua, haꞌe ijyvy haꞌe javi. Tapeo haꞌvy, pendekuai haꞌe py, pepuꞌã haꞌe kuery re.b32Haꞌe gui Caftor pygua kuery voi guekoa gui ae ou vy omomba avi rakaꞌe aveu kuery Gaza tekoa peve ikuai vaꞌekue, haꞌe vy ikuai hekoague py.)=au2Haꞌe rami ae avi Esaú raꞌy kuery re ojapo rakaꞌe Seir py, mbaꞌeta haꞌe kuery renonde horeu kuery omomba rire Esaú raꞌy kuery ju ikuai hekoague py, kovaꞌe ára peve.^`72Haꞌe kuery ma tuvixakue, heta ete, haꞌe anaquim kuery rami ipuku vaꞌekue rakaꞌe. Haꞌe gui Senhor omomba vaꞌekue amonita kuery renonde gui. Haꞌe ramo haꞌe kuery ju omondyipa ma vy ikuai hekoague py.7_i2(Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe yvy pe “Refaim kuery yvy” ꞌea avi, haꞌe kuery voi ikuai ranhe rire, haꞌe kuery pe amonita kuery “Zanzumim kuery” ꞌea vaꞌe ae.}^u2haꞌe pevaẽ ꞌrã Amom raꞌy kuery renonde katy peve. Haꞌe rã pejavyky rei eme, neĩ pepuꞌã rei eme haꞌe kuery re, mbaꞌeta Amom raꞌy kuery yvy ma nameꞌẽi ꞌrã pendeyvyrã, Ló raꞌy kuery yvyrã ameꞌẽ ma voi rire.”E]2“Aỹ ma peaxa ꞌrã Ar rupi, Moabe pygua kuery yvy rupi,(\M2Senhor ijayvu vy aipoeꞌi xevy:/[Y2 Ar tetã rupi Arnom yakã oaxapa ojeꞌoivyague re imaꞌenduꞌaague — Haꞌe gui heta vaꞌe kuery mbyte gui avakue joe opuꞌã vaꞌety omanomba ma riresZa2Haꞌe rami vy Senhor ae opo oupi haꞌe kuery rovai, nhandeaty mbyte gui omomba haꞌe omokanhymba peve. {Yq2Cades-Barnéia guive Zerede yakã rovaigua peve jaguataague haꞌe javi ma trinta e oito maꞌetỹ, nhande kuery regua avakue joe opuꞌã vaꞌety haꞌe javi omanomba peve nhandeaty mbyte py ae, Senhor oura reve ijayvu ma voiague rami vy. X)2 Haꞌe gui “Pepuꞌã ke aỹ, haꞌe peaxa Zerede yakã rovaigua re”, Senhor heꞌiague rami vy jaaxa vaꞌekue Zerede yakã rovaigua re.pW[2 Haꞌe horeu kuery voi ikuai vaꞌekue Seir py. Vaꞌeri Esaú raꞌy kuery omomba vy omondyipa guenonde gui, haꞌe rami vy hekoague py haꞌe kuery ju ikuai, Israel kuery ojapoague rami avi oyvyrã Senhor omeꞌẽ vaꞌekue py.)#VA2 Haꞌe kuery pe ma “Refaim ikuai” ꞌea vaꞌekue, anaquim kuery pe rami avi. Haꞌe rã haꞌe kuery pe Moabe pygua kuery ma “Emim kuery” heꞌi.U52 (Haꞌe py ymave rupi ikuai vaꞌekue ma emim kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma tuvixakue, heta ete, haꞌe anaquim kuery rami ipuku vaꞌekue rakaꞌe.T2 — Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy: “Pejavyky rei eme Moabe pygua kuery, neĩ pepuꞌã rei eme guive haꞌe kuery re, mbaꞌeta haꞌe kuery yvy ma nameꞌẽi ꞌrã pendevy, mbaꞌeta Ar tetã ameꞌẽ ma voi Ló ramymino kuery pe”, heꞌi.lSS2Haꞌe gui jaaxa nhanderyvy Esaú ramymino kuery Seir re ikuaia yke rupi. Haꞌe rami vy tape Elate haꞌe Eziom-Geber gui yvy joja reia katy oo vaꞌe gui jajeapa vy tape Moabe regua tekoa eꞌỹa rupi oo vaꞌe rupi ju jaa. R2Mbaꞌeta Senhor Penderuete penemoingo porã vaꞌekue pendepo py penembiapoa haꞌe javi re. Haꞌe ma oikuaapa kovaꞌe tekoa eꞌỹa rupi peguataa. Quarenta maꞌetỹ re Senhor Penderuete oiko pendereve. Haꞌe ramo mbaꞌeve rei ndoatai pendevy.+QQ2Haꞌe kuery gui tembiꞌu peꞌu vaꞌerã pejogua ꞌrã peráta re ae. Yy peyꞌu vaꞌerã voi pejogua peráta re’, ꞌre ꞌrã” heꞌi vaꞌekue Senhor._P92Pejogueroꞌa rei eme haꞌe kuery reve, mbaꞌeta haꞌe kuery yvy ma nameꞌẽi ꞌrã pendevy, neĩ ruxãꞌi pepyrõ aguã rive voi. Mbaꞌeta Esaú kuery pe ae ameꞌẽ rakaꞌe Seir yvyty regua haꞌe javi.xOk2Haꞌe vy heta vaꞌe kuery pe ndeayvu vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Peaxa ꞌrã penderykeꞌy kuery Esaú ramymino kuery Seir re ikuaia rupi. Haꞌe vaꞌe kuery ma okyje ꞌrã peẽ kuery gui. Vaꞌeri peiko kuaa pota taꞌvy opa mbaꞌe py.fNG2“Pejere-jere vaipa ma kovaꞌe yvyty yvýry rupi. Pejeapa ju ke kuaray ijapuꞌaꞌia katy.3Mc2Haꞌe rã Senhor ijayvu vy aipoeꞌi xevy:0L ]2 Cades gui Zerede peve oguata ojeꞌoivy jave guare — Haꞌe vaꞌe rire ma jajeapa vy tekoa eꞌỹa katy ju jajeꞌoi, tape yeꞌẽ pytã katy oo vaꞌe rupi, Senhor xevy aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe rami vy mbovy ára re rei eꞌỹ jajere-jere jakuapy Seir regua yvyty yvýry rupi.SK #2.Haꞌe vaꞌe rire mbovy ára rei eꞌỹ pendekuai vaꞌekue Cades py ae. J  2-Haꞌe ramo pejevypa ma vy pejaeꞌo vaꞌekue Senhor renonde. Haꞌe rami teĩ Senhor noendui, ndojapyxakai ae pejapukaia re.+I S2,Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy re amorreu kuery ikuai vaꞌe penerovaexĩ aguã joguerupa vy eiru rami penemonha. Haꞌe rami vy pendereitypa Seir guive Horma peve.RH !2+Haꞌe rami pendevy xeayvu vaꞌekue ri napenduxei pekuapy. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor nheꞌẽ rendua rupi eꞌỹ, haꞌe pendejee anho rei pejeroviaa rupi pejeꞌoi karamboae yvyty ikuaia katy.rG a2*Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi karamboae xevy: “Aipoꞌre haꞌe kuery pe: ‘Tapeo eme, pepuꞌã eme joe, mbaꞌeta xee ndaikoi ꞌrã peẽ kuery mbyte, penderovaigua kuery pendereitypa eꞌỹ aguã’, ꞌre”, heꞌi vaꞌekue.BF 2) — Haꞌe ramo peẽ kuery aipopeje vaꞌekue xevy: “Rojejavy rima Senhor rovai. Rojeꞌoi nho ꞌrã joe ropuꞌã vy, Senhor Nhanderuete ijayvuague rami vy”, peje vy peteĩ-teĩ penerembiporu joe opuꞌãa pygua pejopypa vy pendepyꞌa py pemoĩ ae pekuapy yvyty ikuaia katy pejeꞌoi aguã.E 2(Haꞌe rã peẽ kuery ma pejere, tapeopa ju tekoa eꞌỹa katy, tape Yeꞌẽ pytã katy oo vaꞌe rupi”, heꞌi vaꞌekue Senhor. D 52'Haꞌe gui penderaꞌy kueꞌiry, haꞌe kuery pe ‘Omboꞌa pyrã’ pejeague vaꞌe, penderaꞌy kuery mbaꞌemo vai neĩ mbaꞌemo porã ma voi ndoikuaai vaꞌe kuery ae oike ꞌrã haꞌe py. Haꞌe kuery pe ae ꞌrã ameꞌẽ, haꞌe ramo hekoa ꞌrã okuapy haꞌe py.YC /2&Haꞌe rã Num Josué raꞌy nerenonde rupi oiko vaꞌe, haꞌe vaꞌe ae ꞌrã oupity. Embopyꞌa guaxu ke haꞌvy, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ojapo ꞌrã Israel kuery hekoa aguã rami yvy ameꞌẽ vaꞌe re.B '2%Haꞌe rami avi pendekáuxa xevy voi Senhor ivai vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Haꞌe rami ae avi ndee voi ndereupityi ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy.sA c2$Jefoné raꞌy Calebe anho eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe ma oexa ꞌrã. Haꞌe rami vy yvy haꞌe opyrõ ma oikovyague ameꞌẽ ꞌrã ixupe haꞌe taꞌy kuery pe ju, Senhor rupive oiko aguã onheaꞌã rire”, heꞌi vaꞌekue Senhor.@ +2#“Anhetẽ ete aipoaꞌe, kovaꞌe avakue heko vai vaꞌe regua peteĩve ndoexai ꞌrã yvy porã, tamoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã xeayvuague,k? S2" — Haꞌe rami pendeayvua Senhor oendu vy ivai reve oura reve aipoeꞌi vaꞌekue:B> 2!penerenonde tape haꞌe javi rupi oo teĩ, ojou uka vy peẽ kuery pepyta aguã. Pyávy ma tata py oexa uka tape peo aguã, haꞌe rã ára py ma arai rupi”, haꞌe vaꞌekue pendevy. L= 2 Haꞌe rami teĩ aỹ ma ndapejeroviai pekuapy Senhor Penderuete re,W< +2haꞌe tekoa eꞌỹa re nhandekuaia rupi ojapoague rami voi. Haꞌe py ma pexapa karamboae ava guaꞌy ogueraa rami avi Senhor Penderuete pendereraa henoiny tape peguataa haꞌe javi rupi, apy pevaẽ peve.0; ]2Mbaꞌeta Senhor Penderuete penerenonde rupi oo vy haꞌe ae joe opuꞌã ꞌrã peẽ kuery repy vy, Egito yvy re pexa pavẽa py nhandevy mbaꞌemo ojapoague rami ae,^: 92Haꞌe ramo xee aipoaꞌe vaꞌekue pendevy: “Penhemondyi rei eme, pekyje eme guive.G9  2Haꞌe gui marã katy ꞌrã tu jajeꞌoi aguã haꞌeve? Mbaꞌeta nhanderyvy kuery ojapo nhandepyꞌa ikangy rei aguã rami. Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi vaꞌekue: ‘Haꞌe pygua kuery ma nhandegui tuvixakueve haꞌe yvatekueve ikuai. Haꞌe kuery retã voi tuvixave, haꞌe yva peve ikorapa vaꞌe. Haꞌe gui roexa avi haꞌe py Enaque raꞌy kuery regua’, heꞌi”, peje vaꞌekue. Enaque raꞌy kuery ma gigante ikuai rakaꞌe . 8 2Haꞌe rami vy pendero rupi voi penhembopoxy rivea rami pendeayvu tema pekuapy. Haꞌe vy aipopeje vaꞌekue: “ Senhor ma nanhanderayvui vy ae ma nhiꞌã nhandepeꞌapa Egito yvy gui, amorreu kuery po py nhanemboaxapa rã haꞌe kuery nhanemomba aguã rive.7 +2 — Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma ndapeoxei. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor Penderuete ojapo ukaague rupi eꞌỹ pendekuai.Y6 /2yvy re mbaꞌemo aju ikuai vaꞌekue opo py ojopy vy haꞌe nunga ogueru okuapy nhandea py. Haꞌe vy nhandevy omombeꞌu vy “Yvy porã ete Senhor Nhanderuete nhandevy omeꞌẽ vaꞌe”, heꞌi vaꞌekue. 5 32Haꞌe ramo haꞌe kuery jogueraa vy yvyty ikuai vaꞌe rupi oguata vy yvy re oexa pota ojeꞌoivy rakaꞌe. Haꞌe vy Escol yvyugua peve ovaẽ vy4 }2Haꞌe rami pendeayvua xee ajou porã vy doze avakue aiporavo karamboae penembyte gui, peteĩ-teĩ regua peteĩꞌi ava.3 2Haꞌe ramo peẽ kuery xea py pevaẽmba vy aipopeje vaꞌekue: “Nhamondouka ꞌrã avakue nhanerenonde guarã, yvy re oexa pota aguã nhandevy, haꞌe gui nhandevy omombeꞌu ju aguã tape jaa aguã, haꞌe tetã oĩa py tema nhavaẽ aguã”, peje vaꞌekue.Y2 /2Neꞌexa, kovaꞌe yvy ma Senhor Nhanderuete omoĩ ma penerenonde. Tapeo haꞌvy penhemboekoa aguã, Senhor peneramoĩ kuery Ruete aipoeꞌiague rami vy. Pekyje eme, penhemondyi eme guive”, haꞌe vaꞌekue.-1 W2Haꞌe ramo xee aipoaꞌe vaꞌekue peẽ kuery pe: “Amorreu kuery regua yvyty ikuai vaꞌe re nhavaẽ ma, nhandeyvyrã Senhor Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌe re ae.0 32 — Haꞌe gui ma Horebe yvyty gui jajeꞌoi vy jaguata tekoa eꞌỹa ijava etea pexaague haꞌe javi rupi. Tape amorreu kuery regua yvyty ikuai vaꞌe rupi jajeꞌoi Senhor Nhanderuete ojapo ukaague rami vy. Haꞌe vy Cades-Barnéia peve nhavaẽ karamboae.e/ G2Haꞌe rami ae haꞌe vaꞌe jave py xeayvu vaꞌekue mbaꞌemo pejapo aguã haꞌe javi re. i. O2Haꞌe rami vy peikuaa potaa py peteĩ regua peayvuve eme joegui, pendu ꞌrã yvyĩgueveꞌi haꞌe yvatekueve ijayvua teĩ. Pekyje eme guive avave gui, mbaꞌeta peikuaa pota kuaa aguã ma Nhanderuete gui ae ou. Haꞌe rami avi mbaꞌemo peikuaa pota aguã haxy ete ri ramo pemboaxa ꞌrã xea py, haꞌe rã xee voi aendu ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue.6- i2Haꞌe vaꞌe jave py xeayvu pendere opena vaꞌety kueryrã pe. Haꞌe vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Pendu ꞌrã penderegua kuery joe ndaꞌevei reia, haꞌeveaꞌi rami ꞌrã peikuaa pota avakue joegua meme ndaꞌevei rei vaꞌe re, haꞌeꞌỹ vy amboae regua haꞌe kuery reve ikuai vaꞌe re teĩ.1, _2Haꞌe rã peẽ kuery peteĩ-teĩ regua akã aenoĩ vy amoĩ peẽ kuery ruvixarã, avakue hiꞌarandu haꞌe opena vaꞌe meme. Haꞌe vy amoĩ mil ikuai vaꞌe-vaꞌe re opena vaꞌerã, haꞌe gui cem, cinqüenta haꞌe dez ikuai vaꞌe re opena vaꞌerã, peẽ kuery peteĩ-teĩ regua re ae.P+ 2— Haꞌe rã xembovai vy “Haꞌevea rami ndeayvu”, peje vaꞌekue.2* a2 Peiporavo haꞌvy avakue hiꞌarandu, oiko kuaa haꞌe opena kuaa vaꞌe, peẽ kuery peteĩ-teĩ regua gui ae, amoĩ aguã pendere opena vaꞌerã”, haꞌe vaꞌekue. z) q2 Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu xee aeꞌi aropoꞌaka ta pendepoyikue haꞌe javi, pendevoyi, haꞌe pepuꞌã reia?e( G2 Tove Senhor peneramoĩ kuery Ruete tapenemboetave mil-kue peve ju, haꞌe ijayvuague rami vy.p' ]2 Senhor Penderuete penemboetave rire. Haꞌe ramo aỹ pendereta ma jaxy-tata yva re ojekuaa vaꞌe rami.&  2 — Haꞌe vaꞌe jave py ae aipoaꞌe pendevy: “Xee aeꞌi ndaxepoꞌaka reguai peẽ kuery rogueraa aguã,/% [2Neꞌexa, haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi amoĩ penerenonde. Pevaẽ haꞌvy, haꞌe vaꞌe yvy re penhemboekoa aguã, Senhor oura reve peneramoĩ kuery pe omeꞌẽ rire, Abraão, Isaque haꞌe Jacó, haꞌe gui haꞌe kuery ikuai rire hamymino jevy-jevy kuery peguarã voi”, heꞌi vaꞌekue. h$ M2Pejere haꞌvy, pejepeꞌapa. Tapeo yvyty rupi amorreu kuery ikuaia katy, haꞌe yvy joja reia re yvyty ikuaia katy, Neguebe katy voi, haꞌe yeꞌẽ yvýry cananeu kuery ikuaia katy, Líbano katy Eufrates yakã guaxu peve.(# M2— Senhor Nhanderuete ma ijayvu Horebe yvyty re nhande kuery nhandekuai jave. Haꞌe vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Kovaꞌe yvyty re pepyta ranheague haꞌeve ma." 2Jordão yakã rovai, Moabe yvy re teri ikuaia py Moisés omboypy kovaꞌe lei omombeꞌu porãve aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: ! 2amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom pygua, haꞌe Basã pygua kuery ruvixa Ogue Astarote py oiko vaꞌekue haꞌe kuery ojuka rire Edrei py.  %2Quarenta maꞌetỹa vaꞌe onze jaxy ijypyꞌia ára py Moisés ijayvu rakaꞌe Israel kuery pe, Senhor haꞌe kuery re ijayvuague rami ae,T %2Onze ára ogueraa ꞌrã vaꞌekue Horebe yvyty guive Cades-Barnéia peve oguata ojeꞌoivy aguã, Seir yvyꞌã rupi tape oo vaꞌe rupi. Horebe ma Sinai yvyty ae . Onze ára eteꞌi oguata ꞌrãgue py quarenta maꞌetỹ re haꞌe kuery ikuai rakaꞌe tekoa eꞌỹa rupi, Nhanderuete ombopaga rã nonheꞌẽ renduiague re . \ 72Deuteronômio peteĩ nhiruĩa kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue Israel kuery ikuaiague Moisés omombeꞌuague Kovaꞌe ayvu rupi ma Israel kuery pe Moisés ijayvu rakaꞌe Jordão yakã rovai teri ikuai jave, tekoa eꞌỹa yvy joja reia py, Sufe yeꞌẽ yvýry, Parã, Tofel, Labã, Hazerote haꞌe Di-Zaabe mbyte ikuaia py.5e($ Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi Senhor oeja vaꞌekue Moisés pe Israel kuery rekorã, Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa py ikuai jave, Jordão yakã yvýry, Jericó tetã rexei."?($ José raꞌy Manassés ramymino kuery vaꞌe regua re ae omendapa. Haꞌe rami vy oyvyrã ojopy vaꞌekue opytapa tamoĩ ramymino kuery regua mbaꞌe ae.xk($ Haꞌe rami vy Zelofeade rajy kuery Macla, Tirza, Hogla, Milca haꞌe Noa ma otuty raꞌy kuery re meme omenda,L($ Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami ae Zelofeade rajy kuery ikuai.G ($ Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ regua oyvyrã ojopy vaꞌekue gui ndoaxai ꞌrã amboae regua pe. Mbaꞌeta Israel kuery peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã guamoĩ kuery yvykue py ae”, heꞌi vaꞌekue. b?($Xapyꞌa rei Israel kuery peteĩ regua tajy ombaꞌerã ojopy ꞌrã guamoĩ kuery yvykue. Haꞌe rami vy omenda ꞌrã guamoĩ ramymino kuery regua re ae, Israel kuery peteĩ-teĩ ikuai aguã guamoĩ kuery yvykue py.2_($Haꞌe rami vy Israel kuery peteĩ-teĩ regua mbaꞌe yvy ndoaxai ꞌrã amboae regua mbaꞌerã. Mbaꞌeta Israel kuery ikuai ꞌrã guamoĩ kuery mbaꞌekue yvy py ae.N($Mbaꞌeta po rami ae Senhor oeja vaꞌekue Zelofeade rajy kuery pe. Aipoeꞌi vaꞌekue: “Haꞌe kuery pe ma haꞌeve amongue vaꞌe re rei omenda aguã teĩ guamoĩ ramymino kuery regua re anho.(K($Haꞌe ramo Moisés ijayvu Israel kuery pe, Senhor ojapo ukaa rami vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — José ramymino kuery vaꞌe regua ma anhetẽ rupi meme ijayvu.{q($Mbaꞌeta jubileu maꞌetỹ Israel kuery pegua ojeupity nhavõ ma kunhague yvyrã ojopy vaꞌekue oaxa ꞌrã ime kuery regua pe ae. Haꞌe rami vy oyvyrã ojopy vaꞌekue oipeꞌaa ꞌrã oreramoĩ kuery regua yvykue gui — heꞌi okuapy. `;($Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe kuery omenda ꞌrã Israel kuery regua mboae re. Haꞌe ramo ma haꞌe kuery yvyrã ojopy vaꞌekue oipeꞌaa ꞌrã oreramoĩ kuery yvykue gui, haꞌe omboaxaa ꞌrã amboae regua mbaꞌerã, ime kuery regua mbaꞌe ae. Haꞌe rami ꞌrã oipeꞌaa oreyvyrã xortea oexaa rupi rojopy vaꞌekue gui.,S($Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Oreruvixa, ndevy Senhor ojapo ukaague rami vy kovaꞌe yvy xortea oexaa rupi remeꞌẽ uka vaꞌekue Israel kuery yvyrã. Haꞌe gui oreruvixa, Senhor ijayvuague rami ae avi rejapo vaꞌekue orerykeꞌy Zelofeade yvykue tajy kuery pe ju omboaxaa aguã rami. J ($ Kunhague yvy jopyare omenda aguã re ijayvuague Haꞌe gui Moisés oĩa py ovaẽmba okuapy Gileade ramymino kuery huvixa ikuai vaꞌe. Gileade ma Maquir raꞌy, Maquir ma Manassés raꞌy, Manassés ma José raꞌy. Haꞌe gui haꞌe kuery ijayvu okuapy Moisés haꞌe Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe renonde py.7i(#"Haꞌe nunga rupi pejapo eme yvy pendekuaia haꞌeveꞌỹ vaꞌe opyta aguã rami, haꞌe vaꞌe mbyte rupi xee aiko avi ramo. Mbaꞌeta xee Senhor aiko Israel kuery mbyte. +(#!pejapo eꞌỹ aguã yvy pendekuaia haꞌeveꞌỹ vaꞌe itui aguã rami, mbaꞌeta jouguy omoẽague ma ojapo ꞌrã yvy haꞌeveꞌỹ vaꞌe itui aguã rami. Peteĩve henda py pendeyvy ndapeikyꞌaꞌoi jouguy omoẽague gui, jouguy moẽare ruguy pemoẽ eꞌỹ vy.B(# Haꞌe rami ae avi xapyꞌa rei tetã py onhemi oikovya gui ojevy ju ꞌrã oyvy re ae, sacerdote yvateve vaꞌe omano eꞌỹ mbove ma voi. Haꞌe vaꞌe voi napemboekovia ukai ꞌrã,i M(#Jojukaare omano aguã rami oiko rire ma ndaꞌevei ꞌrã pemboekovia uka aguã. Pejuka ꞌrãe. +(#— Jojukaague hexaare kuery omombeꞌu ramo mae ma jojukaare pejuka ꞌrã. Peteĩꞌi ri hexaare oiko ramo ma ndaꞌevei ꞌrã pejuka aguã. {(#Haꞌe vaꞌe ma penderekorã ombopara pyre, peneramymino kuery ikuai vaꞌerã pe guive, penderekoa haꞌe javi rupi. * O(#Tetã onhemiaty py ae jojukaare opyta ꞌrãgue sacerdote yvateve vaꞌe omano eꞌỹa ja. Haꞌe gui sacerdote omano ma rire jojukaare ojevy ju ꞌrã oyvy py.| s(#haꞌe vaꞌe tetã gui mombyrya py joepyarã ojou vy jojukaare ojuka teĩ napembopagai ꞌrã huguy omoẽague re.U%(#Haꞌe rã xapyꞌa rei jojukaare tetã onhemi aguã ooague gui oẽ ri ramo3a(#Haꞌe rami vy joepyarã ou vaꞌekue po gui ogueraa jepe ꞌrã okuapy jojukaare, hekoa katyꞌi tetã onhemia aty oĩ vaꞌe katy omondouka vy, haꞌe py onhemi aguã. Haꞌe py ae ꞌrã jojukaare opyta, sacerdote yvateve vaꞌerã azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py omoĩ mbyre omano eꞌỹa ja.%(#Haꞌe ramo ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi oikuaa pota ꞌrã okuapy jojukaare haꞌe joepyarã ou vaꞌe re, kovaꞌe lei oĩ rami vy ae.!(#Haꞌeꞌỹ vy oexa eꞌỹ re hiꞌáry ita oity rive ramo omano ꞌrã, hovaigua eꞌỹ oiko, neĩ ixupe ojapo vaixe rei eꞌỹ teĩ..W(# — Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue potae vy eꞌỹ nhomoanha xapyꞌa ꞌrã, haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo omombo rive ꞌrã hexe ojukaxe vy eꞌỹ.T#(#haꞌe rami eꞌỹ vy ijaꞌea rupi eꞌỹ opo py ae ounga ꞌrã omano aguã rami. Haꞌe ramo pejuka ꞌrã ijukaare, jojukaare ramo. Jojukaare reve joepyarã ou vaꞌekue nhovaexĩ vy ojuka ꞌrã. 9(#Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue nhomoanha ꞌrã ndaꞌiporayvui vy, haꞌeꞌỹ vy amongue ojukaxe vy mbaꞌemo hexe omombo ꞌrã omano aguã rami,P(#Jouguy moẽare reve joepyarã ou vaꞌekue nhovaexĩ vy ojuka ꞌrãe.7i(#Haꞌeꞌỹ vy amongue opo py yvyra oguereko vaꞌe py amboae oinupã ꞌrã omano aguã rami. Haꞌe vaꞌe pe voi “Jojukaare” peje ꞌrã. Ijukaare ramo pejuka ꞌrã.3a(#Haꞌeꞌỹ vy amongue opo py ita oguereko vaꞌe py amboae ojapi ꞌrã omano aguã rami. Haꞌe vaꞌe pe voi “Jojukaare” peje ꞌrã. Ijukaare ramo pejuka ꞌrã.M~(# — Haꞌe gui amongue tembiporu ferro guigua py mbaꞌe nhonupã rã omano ramo hembiporu revegua pe “Jojukaare” peje ꞌrã. Haꞌe ramo jojukaare ma guive rã pejuka ꞌrã.d}C(#Haꞌe vaꞌe mboapy meme tetã ma Israel kuery pe opyta ꞌrã onhemi atyrã, haꞌe amboae regua kuery pe guive, haꞌe kuery mbyte rupi ovaẽ vaꞌekue pe, haꞌe vaꞌe tetã py jojuka rive vaꞌekue onhemi aguã. D|(#Haꞌe vaꞌe tetã vaꞌe regua ma mboapy pemeꞌẽ ꞌrã Jordão kyvõ rami oĩ vaꞌe, haꞌe rã amboae mboapy vaꞌe ma Canaã yvy re ꞌrã oĩ, tetã onhemia atyrã ae oĩ aguã.:{q(# Mboapy meme tetã peiporavo ꞌrã onhemia atyrã.Uz%(# Haꞌe vaꞌe tetã pereko ꞌrã jouguy moẽare onhemi aguã imbopagaarã vaꞌe gui, heta vaꞌe kuery mbyte py jojuka rive vaꞌekue ojukaa eꞌỹ aguã ojexa uka eꞌỹ mbove onhemboayvu uka aguã.zyo(# amboae tetã ju ꞌrã peiporavo onhemia atyrã, haꞌe vaꞌe py jojuka rive vaꞌekue oike ꞌrã onhemi aguã.sxa(# — Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Canaã yvy re pevaẽ aguã Jordão yakã peaxa ma vyfwG(# ; 19.1-3 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: v(#Haꞌe gui tetã Israel kuery mbaꞌe regua levita kuery pe pemeꞌẽ vaꞌerã vaꞌe ma xapyꞌa rei peteĩ regua heta raxa ri ikuai ramo ma levita kuery pe heta ꞌrã pemboaxa tetã. Haꞌe rã xapyꞌa rei peteĩ regua ndaetai ramo mboapyꞌi ꞌrã pemboaxa levita kuery pe. Peteĩ-teĩ regua guetã mbovy pa ojopyague rami amongue omeꞌẽ ꞌrã levita kuery pe ikuai aguã. nuW(#Levita kuery pe tetã pemeꞌẽ vaꞌerã ma quarenta e oito tetã haꞌe javi vy, ijyvýrykue reve.t}(#— Levita kuery pe tetã pemeꞌẽ vaꞌe regua ma mboapy meme tetã opyta ꞌrã onhemi atyrã. Haꞌe vaꞌe ma peiporavo ꞌrã jojuka rive vaꞌekue onhemi aguã. Haꞌe vaꞌe áryve levita kuery pe pemeꞌẽve ꞌrã quarenta e dois tetã.:so(#Tetã gui mombyrya py kuaray oua katy rupi ma peaꞌã ꞌrã novecentos metros, haꞌe gui kuaray puku-a katy rupi, oikea katy, haꞌe kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi ma novecentos metros ju ꞌrã peaꞌã. Haꞌe vaꞌe mbyte py oĩ ꞌrã tetã. Haꞌe rami ae ꞌrã peteĩ-teĩ tetã yvýrykue oĩ. @r{(#Tetã ikuai vaꞌe yvýrykue levita kuery pe omeꞌẽ vaꞌerã vaꞌe ma tetã kora guive oo ꞌrã mombyryꞌi, quatrocentos e cinqüenta metros peve tetã yvýry haꞌe javi rupi.q-(#Haꞌe vaꞌe tetã py ae ꞌrã haꞌe kuery ikuai. Haꞌe rã ijyvýry rupi ma vaka, vexaꞌi haꞌe guymba kuery haꞌe javi ꞌrã oguereko.fpG(#— Ndeayvu ke Israel kuery pe, amongue tetã haꞌe kuery yvy re ikuai vaꞌe omeꞌẽ aguã levita kuery rekoarã. Peteĩ-teĩ tetã yvýry rupigua omeꞌẽ avi ꞌrã levita kuery yvyrã, guymba kuery oguereko aguã.=o w(# Levita kuery pegua tetã re ijayvuague Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe, Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa py haꞌe kuery ikuai jave, Jordão yakã yvýry, Jericó tetã rexei: [n1("Haꞌe vaꞌe kuery pe ae Senhor ombojaꞌo uka Canaã yvy Israel kuery rekoarã. Xm+("Naftali ramymino kuery vaꞌe regua ma Amiúde raꞌy huvixa Pedael — heꞌi.Il ("Aser ramymino kuery vaꞌe regua ma Selomi raꞌy huvixa Aiúde,Kk("Issacar ramymino kuery vaꞌe regua ma Azã raꞌy huvixa Paltiel,Pj("Zebulom ramymino kuery vaꞌe regua ma Parnaque raꞌy huvixa Elizafã,Li("Efraim ramymino kuery vaꞌe regua ma Siftã raꞌy huvixa Quemuel,[h1("José raꞌy Manassés ramymino kuery vaꞌe regua ma Éfode raꞌy huvixa Haniel,Fg("Dã ramymino kuery vaꞌe regua ma Jogli raꞌy huvixa Buqui,>fy("Benjamim kuery vaꞌe regua ma Quislom raꞌy Elidade,Fe("Simeão ramymino kuery vaꞌe regua ma Amiúde raꞌy Samuel,ad=("Haꞌe vaꞌe avakue rery ma po rami: Judá kuery vaꞌe regua ma Jefoné raꞌy Calebe,Uc%("Peteĩ-teĩ regua gui peiporavo avi ꞌrã peteĩ huvixa, yvy mbojaꞌoarã.obY("— Povaꞌe avakue ae ma yvy mbojaꞌoarã ikuai. Hery ma sacerdote Eleazar haꞌe Num raꞌy Josué.`a;(" Yvy mbojaꞌoarã kuery rery oĩa Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: [`1("Haꞌe vaꞌe mokoĩ regua haꞌe peteĩ regua mbytekue ikuai vaꞌe ju ojopy ae ma okuapy oyvyrã Jordão yakã kyvõ rami, Jericó tetã rexei, kuaray oua katy ae. Kovaꞌe kuaxia py ma “Jordão kyvõ rami” heꞌia ma Jordão yakã regua kuaray oua katy yvy itui vaꞌe re ijayvu vy, mbaꞌeta haꞌe py teri haꞌe kuery ikuai. F_("Mbaꞌeta Rúben haꞌe Gade ramymino kuery ma oyvyrã ojopy ae ma okuapy guamoĩ ro pygua kuery mbovy pa ikuaia rami vy. Haꞌe gui Manassés kuery regua mbytekue voi ojopy ma avi oyvyrã.j^O(" Haꞌe gui Moisés ijayvu Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe yvy ma pendeyvyrã xortea pexaa rami pejopy vaꞌerã, nove regua pe haꞌe peteĩ regua mbytekue ikuai vaꞌe pe ju Senhor omeꞌẽ uka vaꞌekue.L](" Haꞌe gui oguejyve ꞌrã ovy Jordão yakã rembe haꞌe javi rupi, haꞌe gui yeꞌẽ rembe py ju ꞌrã opa. Haꞌe vaꞌe ae ꞌrã pendeyvyrã itui, ijapyaꞌi haꞌe javi peve — heꞌi. .\W(" Haꞌe gui Sefã guive oguejy ꞌrã Ribla peve, Aim kuaray oua katy rupi ae. Haꞌe gui ma oguejyve vy oo ꞌrã Quinerete yeꞌẽ rembe rupi kuaray oua katy rupi.Y[-(" — Haꞌe gui kuaray oua katy rupi ijapy oo ꞌrã Hazar-Enã guive Sefã peve.)ZM(" Haꞌe vaꞌe gui ma oo ꞌrã Zifrom peve, haꞌe gui opaa ma Hazar-Enã py ꞌrã opyta. Haꞌe vaꞌe ae ma ijapy kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo vaꞌe. zYo("Haꞌe gui Hor yvyty guive ma oo ꞌrã Hamate py nhavaẽaꞌi peve. Haꞌe vaꞌe apy ma Zedade peve ꞌrã oo.zXo("— Povaꞌe ma ijapy kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi: yeꞌẽ tuvixave vaꞌe guive oaxa ꞌrã Hor yvyty peve.2W_("— Haꞌe gui kuaray oikea katy rupi pendeyvy apyrã ma yeꞌẽ tuvixave vaꞌe rembe ꞌrã opyta. Haꞌe vaꞌe ae ꞌrã opyta pendeyvy apy kuaray oikea katy rupi. V9("Haꞌe vaꞌe apy ma Azmom gui ojeapave ꞌrã ovy Egito katyꞌi yakãꞌi oĩ vaꞌe rembe peve. Haꞌe gui oove ꞌrã yeꞌẽ rembeꞌi peve ae. U{("Haꞌe vaꞌe apy ma ojeapa ꞌrã ovy kuaray puku-a katy rupi, Acrabim yvyꞌã katy, haꞌe gui ma oaxa ju ꞌrã Zim peve. Haꞌe gui ma oo ꞌrã Cades-Barnéia kuaray puku-a katy rupi. Haꞌe vy Hazar-Adar katy oẽ vy Azmom peve ꞌrã oaxa.IT ("— Yvy kuaray puku-a katy itui vaꞌe re pendekuai ꞌrã Zim regua tekoa eꞌỹa regua guive Edom yvy apyꞌi peve. Kuaray puku-a katy pendeyvy oo ꞌrã yeꞌẽ apy guive kuaray oua katy.!S=("— Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Canaã yvy re pevaẽmba ma rire itui ꞌrã penderekoarã, Canaã yvy ae, ijapyaꞌi nhavõ peve. bR A(" Ijyvy apy ikuai vaꞌe re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe: ^Q7(!8Haꞌe gui pendere ju ajapo ꞌrã haꞌe kuery re ajapo aguã re anhembopyꞌaague. "P?(!7Haꞌe rami avi penerenonde gui yvy regua kuery ndapeipeꞌapai ri ramo peẽ kuery mbyte py opyta vaꞌekue ma penderexa py juu haxy vaꞌe rami ꞌrã ikuai, penderyepy rupi hakua vaꞌe oĩa rami ꞌrã pendu. Haꞌe rami vy penemoangekoarã rive ꞌrã opyta yvy pendekuaia re.O(!6Xortea pexaa rami ꞌrã pembojaꞌo yvy, penderaꞌy kuery peteĩ-teĩ mbovy pa ikuaia rami vy. Hetave vaꞌe regua pe ma tuvixave vaꞌe ꞌrã pemeꞌẽ ijyvyrã, haꞌe rã mboapyꞌive vaꞌe pe kyrĩveꞌi vaꞌe ꞌrã pemeꞌẽ ijyvyrã. Xorte pexaa rami ae ꞌrã opyta peteĩ-teĩ peguarã. Penderu kuery guigua peteĩ-teĩ regua mbovy pa ikuaia rami ꞌrã pejopy pendeyvyrã.N(!5Haꞌe vaꞌe yvy pejopypa ꞌrã penembaꞌerã, haꞌe py ae pendekuai aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy ae ameꞌẽ pendeyvyrã. M(!4penerenonde katy gui peipeꞌapa ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy regua kuery. Pembovaipa ꞌrã ita taꞌangaa oĩa vaꞌe haꞌe javi, taꞌangaarã mbaꞌemo ryku gui haꞌe kuery ojapo vaꞌekue voi. Peitypa ꞌrã yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã ojapo vaꞌekue.{Lq(!3— Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Jordão yakã peaxapa ma vy Canaã yvy katy pejeꞌoi ma javeUK%(!2 Canaã yvy regua kuery Nhanderuete oipeꞌa ukapaague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe, Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa rupi haꞌe kuery ikuai jave, Jordão yakã yvýry, Jericó tetã rexei: J(!1Haꞌe gui Jordão yakã yvýry opyta ranhe okuapy, Bete-Jesimote guive Abel-Sitim oĩa peve, Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa rupi. vIg(!0Yvyty Abarim gui ojeꞌoi vy opyta ju Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa rupi, Jordão yvýry, Jericó tetã rexei.QH(!/Almom-Diblataim gui ojeꞌoi vy yvyty Abarim py ju opyta, Nebo katyꞌi.?G{(!.Dibom-Gade gui ojeꞌoi vy Almom-Diblataim py ju opyta.;Fs(!-Ijé-Abarim gui ojeꞌoi vy Dibom-Gade py ju opyta.ME(!,Obote gui ojeꞌoi vy Ijé-Abarim py ju opyta, Moabe yvy apyꞌi py.0D](!+Punom gui ojeꞌoi vy Obote py ju opyta.2Ca(!*Zalmona gui ojeꞌoi vy Punom py ju opyta.OB(!)Haꞌe gui Hor yvyty gui haꞌe kuery ojeꞌoi vy Zalmona py ju opyta.A(!(Haꞌe gui cananeu Arade pygua huvixa oendu Israel kuery oupa ta maa. Haꞌe vaꞌe ma Canaã yvy regua kuaray puku-a katy oiko vaꞌe.T@#(!'Arão ma cento e vinte e três maꞌetỹ oguerekoa py omano Hor yvyty re. k?Q(!& Haꞌe gui sacerdote Arão ma Senhor ijayvuague rami vy oẽ ovy Hor yvyty re. Haꞌe py ae omano, quarenta maꞌetỹ re ma Israel kuery Egito yvy gui ojeꞌoipa rire, peteĩ nhiruĩ jaxya, ijypyꞌia ára py.N>(!%Cades gui ojeꞌoi vy ma Hor yvyty py ju opyta, Edom yvy apyꞌi py. k=Q(!$Eziom-Geber gui ojeꞌoi vy Zim regua tekoa eꞌỹa regua py ju opyta. Haꞌe vaꞌe ma Cades ae.7<k(!#Abrona gui ojeꞌoi vy Eziom-Geber py ju opyta.4;e(!"Jotbatá gui ojeꞌoi vy Abrona py ju opyta.;:s(!!Hor-Hagidgade gui ojeꞌoi vy Jotbatá py ju opyta.>9y(! Bene-Jaacã gui ojeꞌoi vy Hor-Hagidgade py ju opyta.98o(!Moserote gui ojeꞌoi vy Bene-Jaacã py ju opyta.57g(!Hasmona gui ojeꞌoi vy Moserote py ju opyta.26a(!Mitca gui ojeꞌoi vy Hasmona py ju opyta. D6~f}|n{zz7yy2xww&vut6sRs*rJqponpmmllk_jiih"ggfXeedEcbra`_^^N]]\i[[_[ YY X^WVVSU.T.SRR*QPPOuN$MMLZKKIIiHGG*FEDDJCBBdAA@@N@?N>0==,<<7::"9r9W9<9!88,7$6544F32210//F.N-W,o,++F**)(''r&&%%#$##X"!!  7 bGx BWp9  #tD  2yvy trigo haꞌe cevada oiko porãa, uva, figo haꞌe romãꞌa oiko porãa guive, haꞌe gui oliveira, azeite haꞌe ei ikuaia.92Mbaꞌeta Senhor Penderuete pendereraa ꞌrã yvy porãa py, yakã ikuaia, yvu, yvu typy vaꞌe guive yvyugua haꞌe yvyty áry gui oxyry oiny vaꞌe, 2Pendekuai Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue rupi ete, gueko oeja vaꞌekue rupi ae peiko aguã henonde pejererokyjea rupi.-2Haꞌe nunga rupi peikuaa pota penekuraxõ py, mbaꞌeta avakue guaꞌy kuery omoꞌarandua rami avi Senhor Penderuete penemoꞌarandu herekovy.2Pendeao penhemondea vaꞌe voi ndaꞌivaipai rakaꞌe, pendepy ma voi ndaꞌirurupai, quarenta maꞌetỹ pukukue re teĩ.+2Haꞌe rami vy penemoꞌyvyĩꞌia rupi ojapo pendekaruai aguã rami. Haꞌe gui maná re ju penemongaru, haꞌe nunga pexa vaꞌekueꞌỹ teri, neĩ penderu kuery ma voi oikuaa vaꞌekueꞌỹ. Haꞌe ramigua omeꞌẽ pendevy oikuaa uka aguã mbojape re anho eꞌỹ avakue oikoa. Haꞌe rã Senhor ayvu haꞌe javi re ꞌrã avakue oiko. Kovaꞌe ayvu rupi Jesus ombovai anha omoangeko rã . #A2Penemaꞌenduꞌa ke tape rupi Senhor Penderuete pendereraa ague haꞌe javi re. Quarenta maꞌetỹ re pendereraa tekoa eꞌỹa rupi penemoꞌyvyĩꞌi aguã pendereko aꞌã vy, pendepyꞌa re oĩ vaꞌe oikuaa aguã, xapyꞌa rei ojapo uka vaꞌe rupi pa pendekuai tyrã pa any.c C2— Peikuaa pota ke ojapo uka pyre aỹ amboaxa vaꞌe pejapopa ete aguã, peikove haꞌe penderetave aguã. Haꞌe gui yvy Senhor penamoĩ kuery pe oura reve omeꞌẽ aguã re ijayvuague py pevaẽ vy pendekuai aguã.Y-2Haꞌe nunga rupi peru eme ojeguarupy penderopy guarã, ayvu vaipy peẽ voi peiko eꞌỹ aguã haꞌe nunga rami ae. Haꞌe nunga haꞌe javi pejou vai haꞌe pembojeguaru ete ꞌrã, ayvu vaipy meme ramo. 2Haꞌe kuery ruete raꞌangaa ma peapypa ꞌrã tata py. Prata haꞌe ouro haꞌe nunga onhovãague re voi pepena rei eme, peraa eme penembaꞌerã, haꞌe vaꞌe py peꞌa eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta haꞌe nunga ma Senhor Penderuete pe rã ojeguarupy.J2Pendepo py omboaxa avi ꞌrã huvixa kuery, haꞌe ramo pejapo aguã yva guy rupi haꞌe kuery rery naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã rami. Avave rei ndaꞌipoꞌakaai ꞌrã pendere, pemomba peve.vg2Haꞌe rami avi pendepo py Senhor Penderuete omboaxapa ꞌrãe, ndaꞌevei reive vaꞌe ojapo vy omomba peve.]52Haꞌe rami avi mbegueiꞌi rupi anho ꞌrã Senhor Penderuete oipeꞌa ꞌrã kovaꞌe kuery regua penerenonde gui. Napemomba vyvoi ꞌrã, penderovai guarã mymba inharõ vaꞌe hetave ojeꞌoivy eꞌỹ aguã.% E2Haꞌe nunga rupi penhemondyipa rei eme haꞌe kuery pexa vy, mbaꞌeta penembyte Senhor Penderuete oĩ, Nhanderuete ipoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe ae. 2Haꞌe kuery mbyte rupi Senhor Penderuete ombou avi ꞌrã kavy guaxu, pendegui nonhai vy onhemi vaꞌe ndaekorãvei pavẽ peve.% E2mbaꞌemo tuvixa ete vaꞌe pexaa py ojapo vaꞌekue re, hexa pyrã haꞌe mbaꞌemo porã ete ojapo vaꞌekue re, mbaꞌeta Senhor Penderuete opo oupi vy opoꞌakaa oexa uka reve penerenoẽ haꞌe gui. Haꞌekue rami ae ju ꞌrã ojapo yvy regua pekyjea vaꞌe kuery haꞌe javi re. 2pekyje eme haꞌe kuery gui. Penemaꞌenduꞌa tema Faraó re Senhor Penderuete ojapo vaꞌekue re, haꞌe Egito yvy haꞌe javi rupi! =2— Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã pendepyꞌa py: “Kovaꞌe yvy regua kuery ma nhande kuery gui hetave ramo mbaꞌexa tu jaipeꞌa ꞌrã?” peje teĩcA2Pemomba ꞌrã haꞌe javi regua pendepo py Senhor Penderuete omboaxa vaꞌekue. Haꞌe kuery re pemaꞌẽ teĩ pemboaxy eme, peiko eme guive haꞌe kuery pegua tuuete pe, mbaꞌeta haꞌe rami rã pendereity ꞌrã. gI2Pendegui Senhor oipeꞌapa ꞌrã opa marãgua mbaꞌeaxy. Peẽ kuery re nomoĩ ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue Egito yvy re pexa vaꞌekue ramigua. Haꞌe nunga ma pendere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi re ꞌrã omoĩ.Z/2Yvy regua ikuai vaꞌe haꞌe javi gui penemoingo porãve ꞌrã. Haꞌe ramo pendekuaia py ndoikoi ꞌrã avakue taꞌy eꞌỹ vaꞌerã, kunhague imemby eꞌỹ vaꞌerã, neĩ penerymba kuery regua ma voi.T#2 Haꞌe rami vy penderayvua rupi penemoingo porã haꞌe penemboetave ꞌrã heravy. Omoingo porã avi ꞌrã penderaꞌy kuery, haꞌe pendeyvy re mbaꞌemo aju oiko vaꞌe, mbaꞌemo raꞌyĩ, vinho, azeite, haꞌe penerymba vaka haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery, yvy peneramoĩ kuery pe oura reve omeꞌẽ aguã re ijayvuague py ae.K2 ; — Povaꞌe ꞌarandua rupigua pendu vy pemoĩ porã haꞌe pejapo ete ri ramo Senhor Penderuete oiko ꞌrã guexeve guarã peneramoĩ kuery pe oura reve ojapo vaꞌekue rami.  2 Haꞌe nunga rupi pejapopa ꞌrã ojapo uka vaꞌekue, ayvu haꞌe ꞌarandua rupigua kovaꞌe ára gui pendevy amboaxa vaꞌe. 1]2 Haꞌe rã hexe ndaꞌijaꞌei vaꞌe kuery ma haꞌe ombopaga ꞌrã omokanhymba peve. Ndarei ꞌrã hexe ndaꞌijaꞌei vaꞌe re oikuaa pota vy ombopaga vyvoi aguã.'I2 Haꞌe nunga rupi peikuaa pota Senhor Penderuete anho Nhanderuete oikoa re. Nhanderuete ojeroviapy vaꞌe vy guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi ae ꞌrã oiko nhanemboaxya rupi, jayvua rupi ojapo uka vaꞌe jajapo vaꞌe kuery pe, mil-kue nhaneramymino ikuai jevy-jevy vaꞌe pe guive.2Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor penderayvu ete vy rive pendepeꞌa opoꞌakaa rupi, haꞌe peneramoĩ kuery pe oura reve ijayvuague ojapo vy. Haꞌe vy ae penderepy escravo peiko vy pembaꞌeapo poyia gui, haꞌe Egito pygua huvixa Faraó poꞌakaa gui. ;2Amboae regua gui penderetave vaꞌe ramo eꞌỹ guive Senhor penderayvu vy pendeporavo, mbaꞌeta yvy regua haꞌe javi gui mboapyꞌive vaꞌe peiko.&~G2— Mbaꞌeta peẽ kuery ma Senhor Penderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai. Yvy regua haꞌe javi gui Senhor Penderuete pendeporavo ojeupe guarã.'}I2Haꞌe rami ꞌrãgue py po rami ꞌrã pejapo haꞌe kuery re: Peitypa ꞌrã altar haꞌe kuery ojapo vaꞌekue, pemopẽmba ꞌrã ita omopuꞌã vaꞌekue, peakeꞌo ꞌrã yvyra taꞌangaarã omopuꞌã vaꞌekue, haꞌe gui peapypa ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaarã ojapo vaꞌekue. N|2Mbaꞌeta haꞌe kuery ojapo ꞌrã penderaꞌy kuery xegui ojepeꞌa aguã rami, amboae tuuete ramigua kuery pe ju ikuai aguã. Haꞌe ramo penderovai Senhor poxya hendy vy penemomba vyvoi ꞌrã.={u2Neĩ napemendai ꞌrã haꞌe vaꞌe regua kuery reve. Taꞌy kuery re napemomendai ꞌrã penderajy kuery, tajy kuery ma voi ndaperui ꞌrã penderaꞌy kuery re omenda vaꞌerã.Pz2Haꞌe vaꞌe kuery ma Senhor Penderuete omboaxapa ꞌrã pendepo py. Haꞌe ramo pemomba katuĩꞌi ꞌrã. Haꞌe kuery reve ndapejapoi ꞌrã peteĩ rami pendekuai aguã, napemboaxyi ꞌrã guive.2y a2 — Senhor Penderuete pendereru ꞌrã pendeyvyrã py penderekoa aguã, haꞌe penerenonde gui oipeꞌa reta ꞌrã yvy regua: heteu kuery, girgaseu, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery, sete regua ꞌrã oipeꞌa pendegui hetave haꞌe imbaraetekueve vaꞌe teĩ.Ax}2Haꞌe gui Senhor Nhanderuete renonde kovaꞌe ayvu ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi ri jajapo ramo aipoeꞌiague rami ae, haꞌe nunga oĩ ꞌrã nhandereko porãrã”, ꞌre ꞌrã. ewE2Senhor ijayvu avi kovaꞌe ayvu oeja vaꞌekue haꞌe javi jajapopa ete aguã, haꞌe henonde jajererokyjea rupi nhandekuai aguã, rakaꞌe rã peve nhanemoingo porã haꞌe nhanemoingove aguã, aỹ peve ojapoa rami ae.v)2Haꞌe rami vy haꞌe gui orepeꞌa orereru aguã kovaꞌe yvy nhaneramoĩ kuery pe oura reve nhanderekoarã omeꞌẽ aguã re ijayvuague py.Eu2Roexaa py Senhor ojapo karamboae mbaꞌemo kuaa ukaarã haꞌe nhomondyipaarã tuvixa ete vaꞌe nhomongyjea rupi, Faraó rovai, hoo pygua kuery haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi rovai.t/2rembovai ꞌrã nderaꞌy kuery pe: “Egito yvy re Faraó pegua escravo orekuai vaꞌekue ri teĩ Senhor opoꞌakaa rupi orepeꞌapa haꞌe gui.Ps2— Rakaꞌeve rã nderaꞌy kuery oporandu ꞌrã ndevy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌerã tu ayvu ꞌarandua rupigua haꞌe oipotaa Senhor Nhanderuete oeja rakaꞌe nhandevy?” heꞌi ramo^r72haꞌe penerenonde gui pendovaigua kuery Senhor oipeꞌapa aguã aipoeꞌiague rami. Zq/2Senhor renonde rupi pejapo ꞌrã haꞌeve vaꞌe haꞌe iporã vaꞌe anho, pendekuai porã aguã, haꞌe yvy porã re pendekoa aguã, Senhor peneramoĩ kuery pe oura reve omeꞌẽ aguã re ijayvuague py ae,p 2Pejapo ete ꞌrã Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue, ayvu haꞌe ꞌarandua rupigua haꞌe ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi."o?2Peko aꞌã eme Senhor Penderuete, Massá py peko aꞌãague rami. Kovaꞌe ayvu rupi Jesus ombovai anha omoangeko rã (Mateus 4.7,10, Lucas 4.8,12). 9nm2mbaꞌeta Senhor Penderuete penembyte oiko vaꞌe oipota hexe anho pejerovia. Haꞌe rami eꞌỹ rã Senhor Penderuete poxya penderovai hendy vy penemomba ꞌrã yvy áry gui.kmQ2Peiko eme amboae tuuete ramigua pe, neĩ teĩve yvy regua kuery pendeyvýry ikuai vaꞌe ruete pe,{lq2 Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi ꞌrã peiko, ixupe ae ꞌrã pendekuai, hery rupi anho ꞌrã peura.k 2 penheangu penderexarai eꞌỹ aguã Senhor, Egito yvy re escravo peiko vy pembaꞌeapo poyiague gui pendepeꞌa vaꞌekue gui.Uj%2 haꞌe gui oo opa mbaꞌe porã oĩa pemonyẽ vaꞌekueꞌỹ, haꞌe yguarã pejoꞌo vaꞌekueꞌỹ, uvaty haꞌe oliveira ty penhotỹ vaꞌekueꞌỹ. Haꞌe vaꞌe gui peꞌu vy penevyatãmba ma vyniW2 — Haꞌe gui Senhor Penderuete peneramoĩ Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe ouraague rami vy pendeyvyrã vaꞌe py pendereraa ma rire pendepo py omboaxa ꞌrã tetã tuvixa haꞌe iporã vaꞌe peẽ kuery pejapo vaꞌekueꞌỹ,Dh2 Pembopara avi ꞌrã pendero rokẽ áry, haꞌe okẽ re. {gq2Haꞌe vaꞌe re penemomaꞌenduꞌaarã pejokua ꞌrã imoiny pendepo re, haꞌe penderova re penderexa mbyte py.4fc2Haꞌe vaꞌe rupi pemboꞌe ꞌrã penderaꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe rupi avi ꞌrã pendeayvu pekuapy pendero py, tape rupi peikoa py, penheno haꞌe pevy ju ma vy guive.Ne2Kovaꞌe ayvu aỹ amombeꞌu vaꞌe ma pemoĩ ꞌrã pendepyꞌa re.{dq2Haꞌe nunga rupi peayvu ꞌrã Senhor Penderuete pendepyꞌa, penenheꞌẽ haꞌe penembaraetea haꞌe javi py. Wc)2Pendu ke, Israel kuery. Peteĩꞌi oiko |yhwh{Senhor, Senhor} Nhanderuete ae. dbC2Haꞌe nunga rupi pendu ke Israel kuery, peikuaa pota haꞌe pejapo ete aguã, pendekuai porã haꞌe penderetave ete aguã pendeyvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa py, Senhor peneramoĩ kuery ruete aipoeꞌiague rami vy.saa2Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai aguã, ꞌarandua rupigua haꞌe oayvua ojapo uka vaꞌe xee amboaxa rã peẽ haꞌe penderaꞌy kuery, haꞌe peneramymino kuery voi ikuaia pukukue reguarã, peiko pukuve aguã.t` e2 “Nhanheꞌẽ rendu aguã ae lei oeja”, heꞌiague — Kovaꞌe ayvu ma Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue, ꞌarandua rupigua haꞌe oipotaa reve, haꞌe vaꞌe re penhemboꞌe vy pejapo ete aguã yvy re pendekuai ma vy,_'2!Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌe haꞌe javi rupi pendekuai, pendekuai porã haꞌe peiko pukuve aguã pendeyvyrã pejopy aguã vaꞌe re. *^O2 Haꞌe nunga rupi pejapopa pota ꞌrã Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue. Haꞌe ramia gui pejepeꞌa eme peiporu kuaa katy, neĩ peiporu kuaa eꞌỹa katy.&]G2Haꞌe rã ndee ma repytave ju ꞌrã apy xereve. Haꞌe rã xee amombeꞌuve ꞌrã ajapo uka vaꞌe, xeayvu haꞌe aipota vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe re ma ndee remboꞌe ꞌrã haꞌe kuery oyvyrã ameꞌẽ vaꞌe py ikuai jave ojapopa aguã rami”, heꞌi vaꞌekue Senhor.M\2Tereo haꞌvy, haꞌe kuery pe ‘Tapeopa ju pendero katy’, ꞌre.P[2Haꞌe kuery pyꞌa re oĩ ete ꞌrãgue xerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe ajapo uka vaꞌe haꞌe javi rupi, haꞌe kuery ikuai porã aguã, taꞌy kuery voi, rakaꞌe rã peve guarã!$ZC2Haꞌe rami xevy pendeayvu rã Senhor oendu vy aipoeꞌi xevy: “Xee aendu heta vaꞌe kuery ndevy pe ijayvu rã. Haꞌe kuery haꞌevea rami meme ijayvu.>Yw2Enhemboja ndee, haꞌe endu Senhor Nhanderuete mbaꞌe heꞌia. Haꞌe gui orevy ju remombeꞌupa ꞌrã Senhor ijayvuague. Haꞌe ramo roendu vy rojapopa ꞌrã”, peje vaꞌekue.X%2Mbaꞌeta mavaꞌe ava ndaꞌu Senhor Nhanderuete oikove vaꞌe tata mbyte gui ijayvu rã oexa teĩ oikove ꞌrã, nhande kuery jaexaa rami?,WS2Haꞌvy aỹ, mbaꞌe re tu romanomba ta? Mbaꞌeta pevaꞌe tata tuvixa vaꞌe oremokanhymba ꞌrã. Senhor Nhanderuete ayvu roenduve tema ri vy romanomba ꞌrã.yVm2Haꞌe vy aipopeje vaꞌekue xevy: “Apy ma Senhor Nhanderuete orevy oexa uka opoꞌakaa haꞌe imarã eꞌỹ vaꞌea. Roendu guive tata mbyte gui ijayvu rã. Aỹ roexa rã Nhanderuete ndee ava reiko vaꞌe reve ijayvu teĩ reikove teri.U#2Yvyty tata ojopeayi teri reve arai pytũa gui ijayvu rã pendu vy penhemboja xere, peteĩ-teĩ regua akã haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery.T2 , — Haꞌe vaꞌe ayvu rupi ma pendeaty vaꞌe kuery pe Senhor ijayvu rakaꞌe yvyty oĩa gui. Tata haꞌe arai pytũ mbyte gui onhendu atã. Haꞌe vaꞌe rire ndaꞌijayvuve jevyi. Mokoĩ itape re omboparapa ma rire omeꞌẽ xevy.GS 2“Emoaruã eme neirũ raꞌyxy. Emoaruã eme neirũ ro, neĩ imbaꞌety, hembiguai ava neĩ kunha, hymba vaka neĩ mburikaꞌi, neĩ mbaꞌeve neirũ mbaꞌe rei-rei oguereko vaꞌe.” , 'RK2“Ndeayvu rive eme neirũ re. Q-2“Nemonda eme. P-2“Ndetavy eme. O-2“Ejojuka eme. ,NS2“Remboete ꞌrã nderu haꞌe ndexy, Senhor Nderuete ojapo ukaague rami, reikove puku haꞌe reiko porã aguã ndeyvyrã Senhor Nderuete omeꞌẽ vaꞌekue py. PM2Mbaꞌeta nemaꞌenduꞌa Egito yvy re escravo reiko jave haꞌe gui Senhor Nderuete ndepeꞌaague re, opo oupi vy opoꞌakaa oexa ukaa py. Haꞌe rami rire Senhor Nderuete omboete uka sábado ára. =Lu2Haꞌe rã sete-a ára ma sábado Senhor Nderuete pegua ára. Nerembaꞌeapoi ꞌrã mbaꞌeve py, nderaꞌy, nderajy, nerembiguai avakue haꞌe kunhague, nerymba vaka, mburikaꞌi, neĩ peteĩve nerymba, neĩ mombyrygua kuery ndero py removaẽ vaꞌekue voi, nerembiguai kuery voi ndee rami avi topytuꞌu.pK[2 Mboapy meme ára re ꞌrã rembaꞌeapo, haꞌe rejapopa ꞌrã rejapo vaꞌerã vaꞌekue haꞌe javi.Jy2 “Nemaꞌenduꞌa ke sábado ára py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã remboete aguã, Senhor Nderuete ojapo ukaague rami vy.I}2 “Ndeayvu rive eme Senhor Nderuete rery rupi, mbaꞌeta Senhor nomboeko porãi ꞌrã hery rupi ijayvu rive vaꞌekue. |Hs2 Haꞌe rã amongue xerayvu vy ajapo ukaague rami ikuai vaꞌe ma amboaxy ꞌrã mil-kue hamymino kuery ikuai peve. G/2 Haꞌe nunga neremboetei ꞌrã, neĩ nerembojeroviai ꞌrã, mbaꞌeta xee Senhor Nderuete ma aipota xere anho pejerovia, mbaꞌeta aju vy ambopaga ꞌrã xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe reko vaiague re, tuu kuery, taꞌy kuery, hamymino haꞌe hamymino jevy kuery ikuaia peve.FF2Nderejapoi ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa nderueterã, yva re ikuai vaꞌe raꞌangaa, yva guýry yvy re ikuai vaꞌe ramigua, neĩ yvy guy rupi yy oĩ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe raꞌangaa voi.3Ec2Ndererekoi ꞌrã nderuete mboae xerenonde.uDe2“Xee ma Senhor Nderuete Egito yvy re escravo pendekuai vy pembaꞌeapo poyiague gui pendepeꞌa vaꞌekue.LC2(Haꞌe rami jave ma xee haꞌã vaꞌekue Nhanderuete haꞌe peẽ kuery mbyte Senhor ijayvua mboaxaarã, mbaꞌeta tata gui pekyje vy napeẽi yvyty re.) Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi vaꞌekue: OB2Nhande kuery nhaendua py ete Senhor ijayvu, yvyty áry tata mbyte gui.yAm2Nhaneramoĩ kuery reveꞌỹ Senhor ojapo, haꞌe rã nhande kuery apy aỹꞌi jakuaveꞌi teri vaꞌe reve ae.c@A2Horebe yvyty re nhandekuai jave nhande kuery reve Senhor Nhanderuete ojapo guexeve guarã.U? '2 Haꞌe gui Israel kuery Moisés oenoĩmba vy aipoeꞌi: — Israel kuery, pendu ke ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandu rupigua re pendeapyxa py xeayvu ramo, peikuaa porã vy pejapopa ete aguã.#>A21Yvy joja reia haꞌe javi Jordão yakã regua kuaray oua katy oĩ vaꞌe, yvy joja reia regua yeꞌẽ rembe peve Pisga yvyty katyꞌi yvyꞌã guy rupi. o=Y20Arnom yvyugua katyꞌi Aroer tekoa oĩ vaꞌe guive, haꞌe Siom yvyty peve (haꞌe vaꞌe ma Hermom),T<#2/haꞌe ijyvykue guive ojopypa ikuai aguã, Basã pygua huvixa Ogue yvykue guive. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma amorreu kuery huvixa ikuai vaꞌekue meme. Ijyvykue ma Jordão yakã regua kuaray oua katy itui,o;Y2.Jordão yakã rovai teri ikuaia re, Bete-Peor katyꞌi yvyugua rupi ikuai jave, amorreu kuery Hesbom pygua ruvixa Seom oiko vaꞌekue yvy re. Haꞌe vaꞌe ma Moisés haꞌe Israel kuery ojuka vaꞌekue Egito yvy gui oupa ma jave,:92-Po rami ma mbaꞌemo oikuaa uka pyre, ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandu rupigua Israel kuery pe Moisés omombeꞌu vaꞌekue Egito yvy gui oupa jave py,*9O2, Mokoĩgue ma Moisés ijayvu jevyague Lei oeja pyre Moisés omombeꞌu porãveague Povaꞌe lei ma Israel kuery rekorã Moisés omboaxa vaꞌekue.\832+Haꞌe vy Rúben kuery peguarã ma Bezer tetã oiporavo tekoa eꞌỹa py yvypea re oĩ vaꞌe. Gade kuery pe ma Gileade regua Ramote tetã oiporavo, haꞌe rã Manassés kuery pe ma Basã regua Golã tetã ju. -7U2*haꞌe py potae vy eꞌỹ oirũ ojuka vaꞌekue onhemi aguã, neĩ omotareꞌỹ-eꞌỹkue py ri vy, haꞌe vaꞌe tetã vaꞌe regua py rei ovaẽ vy oiko aguã.x6k2) ; Moisés oiporavo mboapy tetã onhemi atyrã Jordão yakã regua kuaray oua katy ikuai vaꞌe,&5G2(Pejapopa haꞌvy oayvu oeja vaꞌekue haꞌe ojapo ukaague aỹ xee ju amboaxa vaꞌe, pendekuai porãꞌi aguã, haꞌe penderaꞌy kuery ju peẽ ndapeikovei jave, pendeyvyrã Senhor Penderuete rakaꞌe rã peve guarã omeꞌẽ vaꞌekue py pendekuai puku aguã — heꞌi Moisés. &4G2'Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma peikuaa ꞌrã, pendepyꞌa py peikuaa pota porã ꞌrã Senhor anho Nhanderuete oikoa re, yva re haꞌe yvy re ndoikoi amboae.372&penerenonde gui oipeꞌapa aguã amboae regua pendegui ipoꞌakapave vaꞌe voi, haꞌe gui pendeyvyrã vaꞌekue py peru aguã, aỹ jaexaa rami ae.#2A2%Peneramoĩ kuery haꞌe oayvua rupi, hamymino kuery ju oiporavo vy penerenoẽmba rakaꞌe Egito yvy gui, haꞌe ae ojekuaa uka opoꞌakaa haꞌe javi py,1)2$Yva gui oayvua omonhendu penemboꞌe aguã, haꞌe yvy re ju oexa uka guata tuvixa vaꞌe. Haꞌe ramo hata mbyte gui pendu vaꞌekue ijayvua.02#Pendevy ae haꞌe nunga oexa uka rakaꞌe, peikuaa aguã Senhor ae Penderuete oikoa. Jipoi amboae, haꞌe anho eꞌỹ vy. M/2"Tyrã amongue tuuete ndaꞌu onhembopyꞌa ma amboae regua kuery mbyte gui ojeupe guarã oipeꞌa aguã, joeko aꞌãa py, mbaꞌemo porã oexa ukaa py, iporã vaꞌe ojapoa py, joe opuꞌãa py, opo oupi vy opoꞌakaa oexa ukaa py, opa marã nhomondyipaa py, Egito yvy re Senhor Penderuete penembiexarã ojapoague rami ete? .2!Tyrã pa amongue vaꞌe regua ndaꞌu oendu ma tata mbyte gui tuuete ijayvu vaꞌe teĩ okuave teri, peẽ kuery re oikoague rami?E-2 — Aỹ ma peikuaa pota yma peiko eꞌỹ mbove mbaꞌemo oikoague re, mbaꞌeta yvy re Nhanderuete avakue omoingo guive, yva guy haꞌe javi rupi ndoikoi neĩ noenduai teri guĩ ramigua.H, 2Senhor Penderuete napenepytyvõ eꞌỹi ꞌrã, nhomboaxy kuaa vaꞌe vy. Napenemomba etei ꞌrã, ndaexarai ꞌrã guive oura reve guexeve guarã peneramoĩ kuery reve ojapo vaꞌekue gui. +2Mbaꞌeta pejexavaia py opaa ára haꞌe nunga haꞌe javi pendere ou ramo Senhor Penderuete pe pejevy vy penheꞌẽ rendu nho ramo *2Haꞌe gui mae ma peka ꞌrã Senhor Penderuete, haꞌe vy pejou ꞌrã, penenheꞌẽ haꞌe pendepyꞌa haꞌe javi py ri peka vy.B)2Haꞌe py ma penderueterã pembojerovia ꞌrã avakue rembiapo rive, yvyra haꞌe ita guigua, oexa eꞌỹ vaꞌe, oendu eꞌỹ vaꞌe, okaru eꞌỹ vaꞌe, neĩ oetũ eꞌỹ vaꞌe.)(M2Haꞌe rami vy Senhor penemoaĩmba ꞌrã amboae regua ikuaia rupi. Mboapyꞌi eteꞌi ꞌrã pekuave, yvy regua kuery ikuaia rupi Senhor penemondoukaague rupi.|'s2aỹ gui ma yva haꞌe yvy opyta peẽ kuery rekokue momaꞌenduꞌaarã, mbaꞌeta pemanomba voi ꞌrã pendeyvyrã Jordão yakã rovai re peaxa vy pejopyague py. Haꞌe py ma ndapeiko pukui ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py penemombaa ꞌrã.!&=2— Haꞌe gui penderaꞌy haꞌe peneramymino jevy vy yvy re pendetujaꞌipa ma jave, xapyꞌa rei penhemboeko kyꞌaa rupi pejapo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa pembojerovia vaꞌerã, haꞌe vy Senhor Penderuete renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe pejapo ꞌrã pendevy ivai aguã rami,c%A2Mbaꞌeta Senhor Penderuete ma tata nhomokanhyarã. Haꞌe ma oipota hexe anho pejerovia. `$;2Peiko kuaa pota ke penderexarai eꞌỹ aguã Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue gui, pejapo eꞌỹ aguã mbaꞌemo raꞌangaa pembojerovia vaꞌerã, haꞌe nunga Senhor Penderuete ndojapo ukai rire.=#u2Haꞌe rami rã xee ma kovaꞌe tekoa py ae ꞌrã amano, ndaaxai ꞌrã Jordão yakã rovai re. Haꞌe rã peẽ kuery ma peaxa ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy porã py penderekoa aguã.'"I2— Haꞌe gui pendekáuxa xevy Senhor ivai vy oura xee aaxa eꞌỹ aguã yvy porã Jordão yakã rovai re pendekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe py.6!g2Haꞌe rã peẽ kuery ma Senhor pendejogua vy penerenoẽmba tata rupa ferro kyꞌaꞌoaty, Egito yvy re pendekuaia gui, ojeupe guarã ae pendereru, aỹ minha pexaa rami. B 2Peiko kuaa pota ke, yva re pemaꞌẽ vy kuaray, jaxy, jaxy-tata haꞌe mbaꞌemo yva re ojekuaa vaꞌe haꞌe javi pexa vy pejekore vy henonde penenapyꞌã re peĩ reve pemboete eꞌỹ aguã, mbaꞌeta haꞌe nunga ma Senhor Penderuete ae oeja vaꞌekue yva guýry haꞌe javi regua ikuai vaꞌe peguarã rive.S!2mymba yvy rupi otyryry vaꞌe, eꞌỹ vy pira yy guýry ikuai vaꞌe voi.mU2haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo mymba yvy rupi ikuai vaꞌe, eꞌỹ vy yva guy rupi oveve vaꞌe ramigua,'2penhemboeko kyꞌa rei eꞌỹ aguã mbaꞌemo raꞌangaa pembojerovia vaꞌerã rive pejapoa py, ava eꞌỹ vy kunha raꞌangaa teĩ ae ma,%E2Pereko kuaa pota haꞌvy penenheꞌẽ, mbaꞌeta Horebe yvyty re tata mbyte gui Senhor Penderuete pendevy ijayvu jave neĩ teĩgueve ma ndapexai vaꞌekue,1]2Haꞌe vaꞌe jave ae Senhor xevy penemboꞌe uka avi oayvu oeja vaꞌekue haꞌe oꞌarandu rupigua re, pendeyvyrã pejopy vaꞌekue py pendekuai ma vy pejapopa aguã.2 Pendevy peguarã omombeꞌu guexeve guarã, ojapo uka avi dez ayvu ojapo pyrã. Haꞌe vaꞌe ma ombopara mokoĩ itape re. ;2 Haꞌe gui tata mbyte gui Senhor ijayvu. Ijayvu nhendu rã pendu vaꞌekue. Haꞌe rami ete ijayvua pendu vaꞌeri neĩ peteĩve py ndapexai vaꞌekue.'2 Haꞌe vaꞌe yvyty yvýry pevaẽ vy pearõmba pekuapy. Yvyty ma tata raku jekuaa yva mbyte peve, haꞌe gui pytũ vaikue, arai pytũ guive.0[2 Pendexarai eme Horebe yvyty re Penderuete renonde pendekuai jave guare re, xevy Senhor aipoeꞌi jave: “Emboatypa ke kovaꞌe kuery, tojapyxaka xeayvu re, yvy re ikuaia pukukue re xerenonde ikuai aguã ojererokyjea rupi, haꞌe guaꞌy kuery voi omboꞌe aguã haꞌe rami” heꞌi vaꞌekue.!2 — Haꞌe rami avi pereko kuaa pota peẽ ae pendekuaia haꞌe penenheꞌẽ, penderexarai eꞌỹ aguã penderexa py pexa vaꞌekue-ꞌekue re, haꞌe pendepyꞌa gui pemokanhy eme peikoa pukukue re. Peikuaa uka avi ꞌrã penderaꞌy haꞌe peneramymino kuery pe.)2Mbaꞌe nunga kuery regua tu heta teĩ oguereko ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandu rupigua aỹ penderekorã amboaxa vaꞌe haꞌe javi ramigua? 2Mbaꞌeta mbaꞌe nunga kuery regua tu heta teĩ nguu ete oguereko Senhor Nhanderuete jajapukai nhavõ nhanepytyvõ vaꞌe ramigua??y2Pendejee pemoĩ haꞌvy pejapo ete aguã, mbaꞌeta haꞌe rami vy pexa uka ꞌrã peneꞌarandua haꞌe peiko porã kuaa amboae regua kuery rembiexa py. Haꞌe nunga ayvu oeja pyre haꞌe kuery oendu vy “Anhetẽ ete kovaꞌe kuery ma hiꞌarandu ete haꞌe ikuai porã kuaa vaꞌe”, heꞌi ꞌrã okuapy.R2Neꞌexa, Senhor Xeruete omombeꞌu ukaague rami vy xee romboꞌe ma oayvu oeja vaꞌekue haꞌe hiꞌarandua rupigua re, pendeyvyrã pejopy vaꞌekue py pendekuai ma vy haꞌe rami ae pendekuai aguã.a=2Haꞌe rã peẽ kuery Senhor Penderuete re pejerovia ete vaꞌe ma pekuavepa aỹ peve.U%2Penderexa py ae pexa vaꞌekue tuuete Baal re ojeꞌoi vaꞌekue re Senhor Penderuete ojapoague, mbaꞌeta avakue Peor pygua kuery nguuete Baal re ojeꞌoi vaꞌekue ma omokanhymba rakaꞌe penembyte gui.&G2Napemoĩvei ꞌrã ayvu xee amboaxa vaꞌe áryve, neĩ napemboivei ꞌrã guive, Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue pejapopa aguã, xee amboaxaa rami ae.C 2— Aỹ ma Israel kuery, pendu ke ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandua rupigua re romboꞌe ta vaꞌe. Pejapo ete peikove haꞌe peupity aguã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe.V '2— Haꞌe ramo japytaveꞌi ranhe Bete-Peor katyꞌi yvyugua oĩ vaꞌe py. k Q2Haꞌe rami avi Josué pe ndeayvu ꞌrã rembopyꞌa guaxu haꞌe remombaraetea rupi, mbaꞌeta haꞌe ma oaxa ꞌrã kovaꞌe kuery renonde, ojapo ꞌrã yvy ndee rexa rive vaꞌekue py hekoa aguã rami”, heꞌi vaꞌekue. V '2Eẽ eovy Pisga yvyty apyte áry, haꞌe emaꞌẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy, ipuku-a katy haꞌe oikea katy. Nderexa py rive ꞌrã rexa, mbaꞌeta ndaꞌevei kovaꞌe Jordão yakã rovai re reaxa aguã." ?2— Haꞌe rami teĩ peẽ kuery káuxa Senhor xevy ivai vy noendu potai. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: “Haꞌeve ma! Ndeayvuve eme xereve haꞌe nunga re.J 2Haꞌe nunga rupi ajerure ndevy, tove taaxa avi, xee voi aexa aguã yvy porã Jordão yakã rovai re itui vaꞌe, haꞌe vaꞌe yvytya haꞌe javi, Líbano peve”, haꞌe vaꞌekue Senhor pe. %E2“Ah Senhor Oreruete, remboypy ma xee nerembiguai pe rexa uka aguã mbaꞌemo ndepoꞌakaa rupi ndepo imbaraete vaꞌe py rejapo vaꞌe. Mbaꞌeta mbaꞌe nunga tuuete yva re, eꞌỹ vy yvy re teĩ ikuai vaꞌe, haꞌe kuery ojapo avi ꞌrã ndepoꞌakaa rupi rejapo vaꞌe ramigua?`;2 — Haꞌe vaꞌe jave xee voi ajapukai Senhor pe. Haꞌe vy aipoaꞌe:y2Pekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta Senhor Penderuete ae ꞌrã opuꞌã peẽ kuery repy vy”, haꞌe vaꞌekue. y2— Haꞌe vaꞌe jave py Josué pe voi xeayvu vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Nderexa py ae rexapa ma kovaꞌe mokoĩ huvixa re Senhor Nderuete ojapoague. Haꞌekue rami ae ju ꞌrã Senhor ojapo huvixa ikuai vaꞌe openaa rupi ndee reaxa aguã rupi.Z/2haꞌe rami penderyvy kuery voi Senhor opytuꞌu aguã omeꞌẽa ára peve peẽ kuery pe ranhe pepytuꞌu aguã omeꞌẽague rami avi, haꞌe kuery voi hekoa aguã ijyvyrã Jordão yakã rovai re Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe py. Haꞌe gui mae ma peteĩ-teĩ pejevy ꞌrã pendeyvyrã amboaxa vaꞌekue py”, haꞌe vaꞌekue. 4c2Pendaꞌyxy kuery, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery anho ꞌrã opyta penderekoarã amboaxa vaꞌekue py, penerymba kuery guive, mbaꞌeta aikuaa penerymba reta vaꞌea,}u2— Haꞌe vaꞌe jave py pendevy xeayvu vy aipoaꞌe vaꞌekue: “ Senhor Penderuete ae omeꞌẽ kovaꞌe yvy penderekoarã. Haꞌe nunga rupi penderegua avakue ipyꞌa guaxukue guembiporu reve toaxapa guyvy kuery Israel regua mboae renonde.?y2Haꞌe rami ae avi Arabá rupi ma Jordão yakã opyta ijaꞌorã, Quinerete yupa guive Arabá regua yeꞌẽro peve, haꞌe gui kuaray oẽa katy ma Pisga yvyꞌã guy katy rupi oo. \32Haꞌe rã Rúben haꞌe Gade regua kuery pe ma amboaxa Gileade guive Arnom yvyugua peve, haꞌe vaꞌe mbyte rupi ijaꞌorã opyta oiny ramo, haꞌe gui Jaboque yakã yvýry Amom raꞌy kuery yvy ojeꞌaa peve.%G2Maquir pe ma amboaxa Gileade.`~;2Haꞌe gui Manassés raꞌy Jair ojopy Argobe, haꞌe vaꞌe ma Basã ae, gesurita haꞌe maacatita kuery yvy ojeꞌaa peve. Haꞌe vy tekoa ikuai vaꞌe ma guery py ae oenoĩ rire “Havote-Jair” ꞌea aỹ peve.^}72 Haꞌe rã Manassés ramymino kuery mbytekue ikuai vaꞌe pe ma amboaxa Gileade yvy rembyre haꞌe Ogue openaague Basã yvy haꞌe javi. Argobe regua Basã haꞌe javi pe ma “Refaim kuery yvy” ꞌea vaꞌekue.|}2 — Haꞌe vaꞌe jave py ae jajopypa nhandeyvyrã. Haꞌe gui Arnom yvyugua yvýry Aroer tekoa oĩ vaꞌekue guive Gileade regua yvyty mbytekue peve, tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi reve amboaxa Rúben haꞌe Gade ramymino kuery pe.{2 (Mbaꞌeta Basã pygua huvixa Ogue anhoꞌi ma oikove vaꞌekue refaim kuery regua. Haꞌe vaꞌe rupa ma ferro guigua, Amom raꞌy kuery retã Rabá re oĩ teri vaꞌe. Ipuku-a ma irundy metros, haꞌe rã ipya ma mokoĩ metros, aỹ nhaꞌãa rami.) Tz#2 Haꞌe rami vy nhandepoꞌaka yvy joja reia rupi tetã ikuai vaꞌe re, Gileade regua haꞌe javi re, Basã regua re voi, Salca haꞌe Edrei peve. Haꞌe vaꞌe ma Basã pygua huvixa Ogue openaague meme.y2 (Hermom yvyty pe ma Sidom pygua kuery “Siriom” heꞌi, haꞌe rã amorreu kuery ma “Senir” heꞌi okuapy vaꞌe.)*xO2Haꞌe rami py amorreu kuery huvixa mokoĩve po gui jaipeꞌa vaꞌekue ijyvy Jordão yakã kyvõ rupi itui vaꞌekue, Arnom yakã guive yvyty Hermom yvyty peve._w92Mymba kuery anho tema jaraa nhandevy guarã, tetã pygua kuery oguereko vaꞌekue voi.v92Nhamomba katuĩꞌi, Hesbom pygua huvixa Seom mbaꞌekue re jajapoague rami. Peteĩ-teĩ tetã nhamomba, avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue haꞌe javi.u32Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi ma ikora yvate vaꞌe meme, ikora rokẽ jokoa vaꞌe voi. Tetã mbovy eꞌỹ rei avi jajopy ikora eꞌỹ vaꞌe.Zt/2Haꞌe vaꞌe jave py nhandepoꞌaka hetã haꞌe javi re. Teĩve tetã noĩ nhandepoꞌakaa eꞌỹ vaꞌekue. Sessenta tetã re nhandepoꞌaka Argobe regua yvy haꞌe javi, Basã pygua huvixa Ogue openaague.5se2Haꞌe rami vy nhandepo py Senhor Nhanderuete omboaxa avi Basã pygua huvixa Ogue, ixupegua kuery haꞌe javi reve. Jajukapa, neĩ peteĩꞌi voi oikove aguã rami eꞌỹ.r32Haꞌe rã Senhor Nhanderuete aipoeꞌi xevy: “Ekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta amboaxa ndepo py, ixupegua kuery haꞌe ijyvy haꞌe javi reve. Haꞌe vaꞌe re pejapo ꞌrã amorreu kuery ruvixa Seom re pejapoague rami, Hesbom pygua ae vaꞌekue”, heꞌi vaꞌekue.Tq %2 — Haꞌe gui jajeapa vy Basã katy tape oo vaꞌe rupi ju jaa. Haꞌe ramo Basã pygua huvixa Ogue nhanerovaexĩ vy ou ojeupegua kuery haꞌe javi reve, nhandere opuꞌã aguã Edrei py.Lp2%Haꞌe rã Amom raꞌy kuerya py anho nanhavaẽi vaꞌekue, neĩ Jaboque yakã yvýry rupi, yvyty yvýry tetã ikuai vaꞌe rupi, neĩ teĩve henda py Senhor Nhanderuete nanhanemondoukaia rupi. Fo2$Arnom yvyugua yvýry Aroer oĩ vaꞌe, haꞌe haꞌe py tetã oĩ vaꞌe guive Gileade peve, tetã ikora yvateve vaꞌe meme teĩ jaipeꞌapa, nhandepo py Senhor Nhanderuete omboaxapa ramo. ~}}U||{zQyxxwvutsrfqppIodnWmlzl k7jii:h#ggfMeddcc#bxaX`__^W]x\[[FZSYY X7VV`UU TScRR&QPPO:N MLLEKYK JITHyGG?FEE6DCBBA@@9?>>0== <*;@:99q8p766.5h4,3f22y1F/..V-{++7)(W( '&&%W$$##-"6!p ^GfiM"BMO D D 3 \ Jp_1 jyjCO2Haꞌe gui xapyꞌa rei henda Senhor Nderuete guery omoĩ aguã oiporavoague mombyry ete ramo ndaꞌevei ꞌrã haꞌe py reraa aguã, nderekoa gui mombyry ramo haꞌe Senhor Nderuete ojou uka reta vaꞌekue remeꞌẽ aguã,?By2Dízimo regua gui ma Senhor Nderuete renonde ꞌrã reꞌu, guery omoĩ aguã oiporavoague py, mbaꞌemo aju guigua, vinho, azeite, haꞌe gui nerymba vaka haꞌe vexaꞌi kuery raꞌy ypyꞌi regua gui. Haꞌe rami vy ꞌrã reikuaa Senhor Nderuete renonde rejererokyjea rupi reiko aguã, reikovea pukukue re.*AO2— Haꞌevea rami kuerei ꞌrã dízimo remeꞌẽ mbaꞌemo raꞌyĩ renhotỹ vaꞌekue aju guigua, maꞌetỹa nhavõ mbaꞌety rupi remonoꞌõ vaꞌe gui. M@2— Mymba omano rive vaꞌekue ma ndapeꞌui ꞌrã. Haꞌeve pemeꞌẽ aguã amboae regua kuery peneretã py ikuai vaꞌe pe hoꞌu aguã, haꞌeꞌỹ vy amboae regua kuery pe pemboekovia aguã, mbaꞌeta peẽ kuery ma Senhor Penderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. — Napembojyi ꞌrã kavara raꞌy ixy kamby py ae. N?2Haꞌe rã guyra haꞌeve vaꞌe haꞌe javi regua ma peꞌu ꞌrã. >2— Haꞌe javi regua omyĩꞌi haꞌe oveveꞌi vaꞌe ma guive rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe pendevy, peꞌu vaꞌerã eꞌỹ.i=M2kuruka haꞌe guyraxĩ, haꞌe haꞌe vaꞌe regua ma guive rã; haꞌe gui poupa haꞌe mbopi. ,<U2oko, abutre, uruvu yeꞌẽ rupigua,+;S2haꞌe gui mocho, íbis, akaꞌẽ,t:c2haꞌe gui avestruz, urukureꞌa, mbyju yeꞌẽ rupigua, taguato, haꞌe haꞌe vaꞌe regua ma guive rã;D92haꞌe javi uruvu, haꞌe haꞌe vaꞌe regua ma guive rã;P82 açor, taguato haꞌe milhano, haꞌe haꞌe vaꞌe regua ma guive rã;v7g2 Haꞌe rã povaꞌe ma peꞌu vaꞌerã eꞌỹ: taguato guaxu, quebrantosso, taguato guaxu yeꞌẽ rupigua,^672 — Haꞌe gui guyra jaꞌu aguã haꞌeve vaꞌe haꞌe javi regua ma peꞌu ꞌrã.552 Haꞌe rã opa mbaꞌe ipepo eꞌỹ vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy ipekue eꞌỹ vaꞌe ma ndapeꞌui ꞌrã. Haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã pendevy. n4W2 — Yy rupi ikuai vaꞌe gui ma povaꞌe regua ꞌrã peꞌu: ipepo haꞌe ipekue vaꞌe haꞌe javi.S3!2Poryko voi ndaꞌevei, mbaꞌeta ipoapẽ jaꞌo vaꞌeri oixuꞌu jevy vaꞌeꞌỹ guive vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã pendevy. Haꞌe vaꞌe roꞌo ndapeꞌui ꞌrã, heꞌõgue re voi pepoko eme. 22Haꞌe rã povaꞌe ma ndapeꞌui ꞌrã: mymba oixuꞌu jevy vaꞌe anho, haꞌeꞌỹ vy ipyapẽ jaꞌo vaꞌe anho: camelo, tapixi haꞌe arganaz, oixuꞌu jevy vaꞌeri ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ vy. Haꞌe nunga ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã pendevy.12Mymba ikuai vaꞌe regua ipyapẽ mbyte rupi jaꞌo vaꞌe, haꞌe oixuꞌu jevy vaꞌe ma haꞌeve meme ꞌrã peꞌu aguã.s0a2guaxu eteꞌi, guaxu puku, guaxu mirĩ, kavara kaꞌaguy regua, antílope, vexa yvyty rupigua haꞌe gamo.J/2Povaꞌe mymba roꞌo anho ꞌrã peꞌu: vaka, vexaꞌi, kavara,N.2 — Neĩ peteĩve ndapeꞌui ꞌrã ojeguarupy regua.9-m2Mbaꞌeta peẽ kuery ma Senhor Penderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai. Haꞌe javi regua yvy jave rupi ikuai vaꞌe gui Senhor pendeporavo vaꞌekue ojeupe guarã. \, 52 Onhekyxĩ rei eꞌỹ aguã re ijayvua — Senhor Penderuete raꞌy kuery ae peiko. Haꞌe nunga rupi penhekyxĩ rei eme, neĩ penderova katy ma voi penhopĩ eme omano vaꞌekue káuxa pendepyꞌa vai vy.L+2 xapyꞌa rei Senhor Penderuete ijayvua pendu vy haꞌe ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi pejapo ri ramo, aỹ amboaxa vaꞌe ae, Senhor Penderuete renonde rupi haꞌevea ramigua anho pejapo aguã. J*2 Omomba pyrã regua neĩ peteĩve topyta eme pendepo py, Senhor penemboaxy nhombopaga veꞌỹ aguã poxya rupi, haꞌe penderayvua rupi penemboetave aguã, peneramoĩ kuery pe ouraague rami vy,,)S2 Imbaꞌe rei-reikue ma pemboatypa ꞌrã tetã mbyte py, haꞌe vy tetã haꞌe mbaꞌe rei-rei reve peapypa ꞌrã Senhor Penderuete pe mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽmby rami. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe tetã mbaꞌemo vaikueaty rive ꞌrã oĩ rakaꞌe rã peve, ndojapoavei ꞌrã guive. (2 haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery pejukapa ꞌrãe kyxe py. Pemomba ꞌrã haꞌe py ikuai vaꞌekue haꞌe javi, mymba kuery guive.:'o2 ꞌea ramo pendu vy ma peikuaa pota porã ꞌrã, pexa pota haꞌe peporandu porã ꞌrã. Xapyꞌa rei haꞌe rami ete mbaꞌemo vai penembyte rupi anhetẽ ri oiko raꞌe ramo$&C2 “Penderekoa py avakue heko vai vaꞌe ojeꞌoi vy nhombotavypa tetã pygua kuery, ‘Jaa amboae ruete ndajaikuaai vaꞌekue pe jaiko’ heꞌi vaꞌe”,%#2 — Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue tetã pendekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue rupi pendu ꞌrã omombeꞌua vy aipoꞌea rã:/$Y2 Haꞌe rami rã Israel kuery haꞌe javi omombeꞌua rã oendu vy ojererokyje ꞌrã okuapy, haꞌe haꞌekue ramigua mbaꞌemo vai ndojapovei ꞌrã penembyte rupi. #2 Pejapipa ꞌrã ita py omano peve, mbaꞌeta Senhor Penderuete Egito yvy re escravo peikoague gui penerenoẽare gui pendepeꞌaxe rire."%2 Haꞌe rami ꞌrãgue py rejuka ꞌrãe. Ndee ranheꞌi ꞌrã ndepo reupi rejuka aguã, haꞌe gui heta vaꞌe kuery haꞌe javi ju ꞌrã.!2 enhembotavy uka eme ixupe, endu pota eme, hexe emaꞌẽ eme guive remboaxya rupi. Ndereraa jepe ukai ꞌrã, nerenhomi ꞌrã guive. ;2 amboae regua ndeyvýry ikuai vaꞌe ruete raꞌangaa pe ae, ndea gui mombyry eꞌỹ vy haꞌeꞌi rupigua, pendeyvy re mamo rã rei”, heꞌi ramo matc2 Xapyꞌa rei nderyvy eꞌỹ vy nderykeꞌy ndexy piꞌa ae haꞌe rami ꞌrã ijayvu, nderaꞌy eꞌỹ vy nderajy, nderaꞌyxy reayvu vaꞌe mbaꞌe, eꞌỹ vy neirũ ndee ae rejeayvua rami reayvu vaꞌe teĩ nhemi rupi ndereroayvu vy aipoeꞌi ꞌrã: “Jaa jaiko amboae tuuete kuery pe ju, haꞌe nunga ndee neĩ neramoĩ kuery ma voi ndoikuaai vaꞌe teĩ,R2 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe profeta eꞌỹ vy mbaꞌemo rexa raꞌua ma pejuka ꞌrã, Senhor Penderuete rovai nhomopuꞌãa rupi ijayvu rire, Egito yvy re escravo pendekuaiague gui penerenoẽare rovai ijayvu, pendepeꞌaxe vy Senhor Penderuete tape oeja vaꞌekue gui. Haꞌe rami vy penembyte gui peipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai.R2 Senhor Penderuete rupive anho ꞌrã peiko, henonde pejererokyjea rupi ꞌrã pendekuai. Pejapo ꞌrã haꞌe ojapo uka vaꞌe, pendu ꞌrã ijayvua, ixupe ae ꞌrã peiko, hexe anho ꞌrã penhemboja.M2 pendu pota eme profeta eꞌỹ vy mbaꞌemo rexa raꞌua ayvu. Mbaꞌeta Senhor Penderuete pendereko aꞌã, oikuaaxe vy anhetẽ pa pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py peayvu raꞌea.]52 haꞌe rire hexa pyrã eꞌỹ vy nhomondyipaarã omombeꞌu vaꞌekue oiko ꞌrã, teĩ haꞌe vaꞌe aipoeꞌi avi ꞌrã: “Jaa ke amboae tuuete kuery ndajaikuaai teri vaꞌekue pe ju jaiko”, heꞌi ramo ma #2 Profeta ramigua rive haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa mboetea rupi nhomoingoxe vaꞌe re ijayvua — Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ profeta, haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo rexa raꞌua penembyte py oiko vy omombeꞌu ma voi ꞌrã hexa pyrã eꞌỹ vy nhomondyipaarã,}u2 — Rejapopa ꞌrã ayvu amboaxa vaꞌe haꞌe javi. Hiꞌáryve neremoĩvei ꞌrã, neĩ neremboivei ꞌrã guive. tc2 Emboete eme Senhor Nderuete haꞌe rami, mbaꞌeta haꞌe kuery nguuete kuery pe ojapo vaꞌe ma Senhor pe rã ojeguarua haꞌe ojou vaipy meme, mbaꞌeta nguuete kuery pe haꞌe kuery oapy ꞌrã guaꞌy haꞌe guajy kuery eteve voi.  2 enheangu haꞌe kuery ikuaiague rami avi reiko eꞌỹ aguã, nerenonde gui omombaa rire teĩ. Eikuaa pota rei eme guive haꞌe kuery ruete raꞌangaa kuery re, neĩ “Haꞌe kuery nguu ete raꞌangaa omboeteague rami xee voi ajapo ꞌrã”, ꞌre eme. 2 — Haꞌe gui penerenonde gui Senhor Nderuete amboae regua kuery oipeꞌapa ma jave, haꞌe ijyvykue py reo ma vy nderekoa aguã,B2 Eikuaa pota rejapopa aguã ayvu amboaxa vaꞌekue haꞌe javi, ndee haꞌe nderaꞌy kuery peiko porã aguã rakaꞌe rã peve, Senhor Penderuete renonde haꞌevea ramigua pejapo ramo. sa2 Senhor Penderuete pegua altar áry ae ꞌrã reapy vy remeꞌẽ, hoꞌokue haꞌe huguykue guive. Mymba remeꞌẽ vaꞌe ruguykue ma onhoẽa ꞌrã Senhor Penderuete pegua altar áry rupi. Haꞌe rã hoꞌokue gui ma reꞌu ꞌrã.0[2 Haꞌe rã mbaꞌemo rereko vaꞌe gui reikyꞌaꞌo uka vaꞌekue, haꞌe remeꞌẽ aguã re renhemboayvuague vaꞌe ma henda Senhor oiporavoague py ae ꞌrã reraa.92 Ndereꞌui ꞌrãe. Nderaꞌy kuery ndereikovevei rire ndoꞌui avi ꞌrã, Senhor penemoingo porã aguã, henonde haꞌevea ramigua anho pejapo ramo.9o2 Heꞌu eme tuguy. Yvy py ꞌrã renhoẽ yy rami.!2 Haꞌe rami avi eikuaa pota huguy reve reꞌu eꞌỹ aguã, mbaꞌeta tuguy re ma oĩ tekove. Ndaꞌevei tekove xoꞌo reve reꞌu aguã.6g2 Guaxu puku haꞌe guaxu eteꞌi roꞌo reꞌua rami ꞌrã reꞌu xoꞌo. Haꞌe nunga gui ma avakue haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe teĩ haꞌeve hoꞌu aguã.2 Haꞌe rami avi henda Senhor Nderuete guery omoĩ aguã oiporavoague gui mombyry ri reiko vy ma rejuka ꞌrã nerymba vaka haꞌe vexaꞌi kuery Senhor ojou uka vaꞌekue, haꞌe nderekoa py ae teĩ haꞌeve reꞌu aguã, reꞌuxea rami, ndevy amboaxaague rami vy._ 92 — Haꞌe gui Senhor Nderuete oayvuague rami vy ndeyvyrã ombotuvixave ma ramo, xapyꞌa rei xoꞌo reꞌuxe vy “Haꞌu ꞌrã xoꞌo” ꞌre ꞌrã. Haꞌe rami vy nderekoa py ae ꞌrã reꞌu, reꞌuxea rami.K 2 Enheangu ke, eipytyvõ eꞌỹ eme levita kuery yvy re reikoa ja. 7 i2 Haꞌe nunga ma Senhor Nderuete renonde anho ꞌrã reꞌu, henda haꞌe oiporavoague py ae, ndee, nderaꞌy kuery, nderajy kuery, ndevygua escravo avakue haꞌe kunhague, haꞌe levita kuery nderekoa py ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy Senhor Nderuete renonde py ae ꞌrã revyꞌa rejapoa haꞌe javi py.! =2 Haꞌe rami teĩ nderekoa py ma ndaꞌevei reꞌu aguã dízimo-rã rembojaꞌo vaꞌekue, mbaꞌemo aju gui, eꞌỹ vy uva rykue gui, azeite, nerymba kuery vaka haꞌe vexaꞌi raꞌy jypyguare regua gui voi. Neĩ ndaꞌevei reꞌu aguã mbaꞌemo remeꞌẽ aguã re renhemboayvuague regua gui, mbaꞌemo renhenhanduaꞌi rami remeꞌẽ vaꞌerã, neĩ remeꞌẽ aguã ndepo py rejapo vaꞌekue gui voi.R 2 Haꞌe rã huguykue ma ndereꞌui ꞌrã. Yy rami renhoẽ ꞌrã yvy py.kQ2  Xoꞌo hoꞌu haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re ijayvua — Haꞌe rami avi nderekoa py ae haꞌeve xoꞌo rejuka vy reꞌu tema aguã, nenheꞌẽ py reꞌuxea rami, Senhor Nderuete ojou uka vaꞌe rei. Haꞌeve vaꞌe eꞌỹ vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe reiko teĩ haꞌeve reꞌu aguã, guaxu puku haꞌe guaxu eteꞌi roꞌo reꞌua rami. Mbaꞌeta guaxu puku ma kaꞌaguy rupigua rã Senhor pe omeꞌẽ mbyrã eꞌỹ. Haꞌeve amongue vaꞌe rei hoꞌu tema aguã. W)2 Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery vaꞌe regua pendekuaia gui peteĩꞌi henda Senhor oiporavoague py ꞌrã peo mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ aguã, haꞌe ayvu amboaxa vaꞌe haꞌe javi pejapo aguã. kQ2 Penheangu ke, mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ eꞌỹ aguã mamo rã pexa rã haꞌeve reia py rive.~w2 Haꞌe rami vy pevyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete renonde py, peẽ kuery, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery, pendevygua escravo avakue haꞌe kunhague, haꞌe gui levita kuery peneretã py ikuai vaꞌe, penembyte rupi ijyvy eꞌỹ vaꞌe teĩ.|s2 Haꞌe ramo Senhor Penderuete oiporavo ꞌrã peteĩ henda hery oĩ aguã. Haꞌe py ae ꞌrã peru pendevy aruruka vaꞌekue haꞌe javi: mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã haꞌe mymba pejuka vy pemeꞌẽ vaꞌerã, dízimo pereko vaꞌe, mbaꞌemo pendepo py pejapo vaꞌekue, haꞌe gui iporãgueve Senhor peguarã pemeꞌẽ aguã penhemboayvuague haꞌe javi./Y2 Haꞌe rami avi peaxa ꞌrãe Jordão yakã, pendekuai aguã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌerã py. Haꞌe ramo pendevy pe omeꞌẽ ꞌrã pepytuꞌu aguã penderovaigua kuery pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi gui. Haꞌe ramo pendekuai porã ꞌrã opa mbaꞌe vai gui.dC2 mbaꞌeta ndapeupityi teri pepytuꞌu aguã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe.2 Apy jajapoa rami veꞌỹ ꞌrã pendekuai, mbaꞌeta aỹ peve peteĩ-teĩ haꞌe ae ojou porãa rami rive ꞌrã ikuai,B2 Haꞌe py Senhor Penderuete renonde py ae ꞌrã pekaru haꞌe perovyꞌa pekuapy opa mbaꞌe pejapoa py, peẽ haꞌe pendero pygua kuery reve, Senhor Penderuete penemoingo porã rire.8k2 Haꞌe katy ꞌrã peru mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã haꞌe mymba pejuka vy pemeꞌẽ vaꞌerã, dízimo pereko vaꞌe, mbaꞌemo pendepo py peru vaꞌe, mbaꞌemo penhenhanduaꞌi rami pemeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe gui jypyꞌi guare penerymba vaka haꞌe vexaꞌi raꞌyꞌi oiko vaꞌekue.B~2 Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe javi regua ikuaiague mbyte py Senhor Penderuete peteĩ henda oiporavo ꞌrã guery omoĩ, haꞌe ojeupegua oo oĩ aguã. Haꞌe py ae ꞌrã peo peka vy.P}2 — Mbaꞌeta Senhor Penderuete ma haꞌe rami eꞌỹ ꞌrã pemboete.-|U2 Peitypa ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌe altar haꞌe javi, ita omopuꞌã vaꞌekue pemboaꞌypa ꞌrã, taꞌangaa yvyra gui omoꞌã vaꞌekue peapypa ꞌrã tata py, mbaꞌemo ryku gui nguuete raꞌangaarã ojapo vaꞌekue pemboaꞌypa avi ꞌrã, hery pemboguepa aguã haꞌe vaꞌe yvy gui. :{o2 Amboae regua kuery peipeꞌa vy pemomba ꞌrã nguuete ramigua mboeteaty, yvyty haꞌe yvyꞌãꞌi áry haꞌe javi rupi, haꞌe yvyra rovana guy rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi.}z w2 Anhetẽ vaꞌe rupi ombojerovia atyrã oiporavoague — Povaꞌe ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandu rupigua pejapo ꞌrã pendeyvyrã Senhor peneramoĩ kuery Ruete omeꞌẽ vaꞌekue py, ára nhavõ haꞌe vaꞌe yvy re peikoa pukukue re.}yu2 Haꞌe rami avi penheaꞌã ayvu haꞌe ꞌarandua rupigua aỹ aikuaa uka vaꞌe haꞌe javi rupi pendekuai aguã. x2 Mbaꞌeta peaxa ta ma Jordão yakã, pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽague py pendekuai aguã. Haꞌe py ꞌrã penhemboekoa.;wq2 Haꞌe vaꞌe mokoĩve yvyty ma Jordão yakã rovai re oĩ, kuaray oikea katy, cananeu kuery yvy re, yvy joja reia re Gilgal rexei, Moré py yvyra carvalho ikuai vaꞌe katyꞌi.fvG2 Haꞌe gui yvy penderekoarã peo aguã py Senhor Penderuete pendereraa ma jave pemombeꞌu ꞌrã penemoingo porãa regua Gerizim yvyty áry gui, haꞌe rã penemoingo vaia regua ma Ebal yvyty áry gui ꞌrã pemombeꞌu.[u12 Haꞌe rã penemoingo vaia ma oiko ꞌrã Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue pejapo ꞌrãgue py pejepeꞌa ramo tape pendevy aỹ aikuaa uka vaꞌe gui, amboae tuuete kuery rupi ndapeikuaai vaꞌeri peo vy.xtk2 Penemoingo porãa oiko ꞌrã Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue pejapopa ramo, aỹ amboaxa vaꞌe rupi ae.(sK2  Imoingo porãarã eꞌỹ vy imoingo vaiarã re ijayvuague — Maꞌẽ, aỹ penerenonde py amoĩ penemoingo porãarã, eꞌỹ vy penemoingo vaiarã.-rU2 Avave rei ndaꞌipoꞌakai ꞌrã pendere. Mbaꞌeta yvy pepyrõa haꞌe javi rupi Senhor Penderuete omoingo ꞌrã pendegui okyjea aguã rami, ijayvuague rami vy. *qO2 Haꞌe gui mamo rã rei pepyrõa ma penembaꞌe meme ꞌrã, tekoa eꞌỹa guive, Líbano haꞌe yakã Eufrates yakã guive, yeꞌẽ kuaray oikea katygua peve.&pG2 Senhor oipeꞌapa ꞌrã amboae regua kuery haꞌe javi. Haꞌe ramo pejopy ꞌrã haꞌe kuery ikuaiague, peẽ kuery gui hetave haꞌe imbaraetekueve teĩ.+oQ2 Mbaꞌeta xapyꞌa rei kovaꞌe ayvu pendevy amboaxa vaꞌe haꞌe javi pejapo ramo, Senhor Penderuete peayvua rupi, heko rupi pendekuai, haꞌe hexeve peiko ramoJn2 pendeꞌára hetave aguã penderaꞌy haꞌe penderajy kuery pe voi, yvy Senhor oura reve peneramoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã re ijayvuague py penderekoa ma vy, yvy áry yva oĩ temaa rami avi._m92 Haꞌe vaꞌe ayvu pembopara avi ꞌrã penerokẽ áry rupi, haꞌe penerokẽ re ae,5le2 Haꞌe vaꞌe re pemboꞌe ꞌrã penderaꞌy haꞌe penderajy kuery, penderopy rupi peguapy peiny vy pendeayvu ꞌrã, tape rupi peoa py, penhenoa py haꞌe pevy ju ma vy.=ku2 — Haꞌe nunga rupi pemoĩ porã xeayvuague pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ py. Pejokua ꞌrã imoiny pendepo re penemomaꞌenduꞌaarã, haꞌe penderova re penderexa mbyte py.rj_2 Mbaꞌeta peẽ kuery rovai Senhor poxya hendy ramo ojoko ꞌrã yva ndaꞌokyvei aguã rami, haꞌe ramo yvy re mbaꞌemo naenhoĩvei ꞌrã, haꞌe are eꞌỹ re pekanhymba ꞌrã yvy porã Senhor pendevy omeꞌẽ vaꞌekue gui. *iO2 Penheangu ke pendepyꞌa py pejekore eꞌỹ aguã, haꞌe pejepeꞌa vy tuuete mboae pe pendekuai vy haꞌe kuery renonde penerenapyꞌã re peĩ eꞌỹ aguã.h}2 Pendeyvy rupi amoingo ꞌrã jai rogue penerymba kuery rembiꞌurã. Haꞌe ramo pekaru vy penevyatãmba ꞌrã pekuapy.Lg2 yvy áry rupi ambou ꞌrã oky hiꞌára py porã, mbaꞌemo henhoĩ jave haꞌe ipoty jave ju, mbaꞌemo raꞌyĩ penhotỹ vaꞌekue gui pemonoꞌõ aguã, uva rykue haꞌe azeite pereko aguã.0f[2 Xapyꞌa rei aỹ ayvu amboaxa vaꞌe rupi peiko ramo, Senhor Penderuete peayvua rupi, haꞌe pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py ixupe anho pendekuai ramoe72 Haꞌe vaꞌe yvy re Senhor Penderuete ae ꞌrã opena. Haꞌe vaꞌe re Senhor Penderuete omaꞌẽ riae ꞌrã, maꞌetỹa ypyꞌi guive opa peve.d#2 Haꞌe rã yvy penderekoarã Senhor omeꞌẽ vaꞌe ma yvyty haꞌe yvyugua reia, oky yva gui hoꞌa vaꞌe gui ae ꞌrã inhakỹ vaꞌe.Wc)2 Mbaꞌeta yvy penderekoarã ma Egito yvy pejepeꞌaague vaꞌe rami eꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌekue py ma mbaꞌemo raꞌyĩ penhotỹague katy pendepy py pemboxyry vy pemoakỹ vaꞌekue horta rami ae.@b{2 haꞌe rami vy peiko pukuve aguã yvy Senhor oura reve peneramoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã re ijayvuague py, hamymino kuery pe avi. Haꞌe vaꞌe yvy ma kamby haꞌe ei oata eꞌỹa.naW2  Onheꞌẽ rendu rã omoingo porã aguã re ijayvua — Haꞌe nunga rupi pendekuai Senhor ojapo uka vaꞌekue aỹ amboaxa vaꞌe haꞌe javi rupi, penembaraete aguã, haꞌe yvy katy peoa py pevaẽ vy penderekoa aguã,L`2 Penderexa py ae pexa vaꞌekue tuvixa ete vaꞌe Senhor ojapo rã. h_K2 haꞌe gui Rúben ramymino Eliabe raꞌy kuery Datã haꞌe Abirão re ojapoague re. Mbaꞌeta yvy ojepeꞌa ramo hoꞌapa rakaꞌe, hoo pygua kuery, hoo haꞌe hupive oo vaꞌekue haꞌe javi, Israel kuery pavẽ oexaa py.P^2 Penemaꞌenduꞌa avi tekoa eꞌỹa py ojapoague re, apy pevaẽ peve,q]]2 Egito pygua xondaro kuery re, haꞌe gui kavaju árygua haꞌe karóxa ikuai vaꞌe re Senhor ojapoague re, mbaꞌeta haꞌe kuery áry rupi ombou Yeꞌẽ Pytã, penderakykue haꞌe kuery ou jave py. Aỹ peve guarã Senhor omomba.\2 Penemaꞌenduꞌa avi hexa pyrã Egito mbyte rupi ojapo vaꞌekue re, Egito pygua huvixa Faraó re, ijyvy jave rupigua haꞌe javi re,['2 Aỹ gui peikuaa pota haꞌvy. (Penderaꞌy kuery peꞌỹ xeayvu, mbaꞌeta haꞌe kuery ma ndoikuaai neĩ ndoexai Senhor Penderuete penemoꞌarandua rupi pendererekoague.) Peikuaa pota ke Senhor yvate etea, ipoꞌaka etea haꞌe opo oupia reve mbaꞌemo ojapoague re.FZ 2 — Haꞌe nunga rupi peayvu ꞌrã Senhor Penderuete, haꞌe ára nhavõ peiko ꞌrã penemboꞌea rupi, ayvu oeja vaꞌekue, ꞌarandua rupigua haꞌe ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi rupi.JY2 Mbaꞌeta peneramoĩ kuery ma setenta ikuai vaꞌe reve ojeꞌoi rakaꞌe Egito yvy katy. Haꞌe gui aỹ ma Senhor Penderuete pendeapo yva re jaxy-tata ikuai vaꞌe rami pendereta aguã rami. +XQ2 Mbaꞌeta haꞌe ma perovyꞌa vaꞌerã haꞌe Penderuete oiko, pendevy ojapo vaꞌe mbaꞌemo tuvixa ete vaꞌe nhomondyipaarã, penderexa py ae pexa vaꞌekue.!W=2 Haꞌe gui Senhor Penderuete renonde pendekuai ꞌrã pejererokyjea rupi. Ixupe ae ꞌrã peiko, hexe ae penhemboja, haꞌe hery rupi anho ꞌrã peura.V#2 Haꞌe nunga rupi peẽ avi peayvu ꞌrã amboae regua, mbaꞌeta peẽ kuery voi amboae regua pendekuai vaꞌekue Egito yvy re peiko jave.!U=2 Haꞌevea rami ꞌrã oguereko tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe, oayvu avi amboae regua kuery, haꞌe kuery pe tembiꞌu haꞌe ijaorã ojou uka vy.'TI2 Mbaꞌeta Senhor Penderuete ma tuuete ikuai vaꞌe ruete, haꞌe senhor ikuai vaꞌe Senhor, Nhanderuete yvateve vaꞌe, ipoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe. Haꞌe ma peteĩ rive joegui oayvuve vaꞌeꞌỹ, neĩ omeꞌẽmby ndojopyi ꞌrã guive haꞌeveꞌỹa rami joguereko aguã.xSk2 Haꞌe nunga rupi penekuraxõ gui pemboi mbaꞌemo vai oĩ vaꞌe, haꞌe pendekuaive eme peneakã ratãa rupi.ER2 Haꞌe rami avi peneramoĩ kuery Senhor oayvu etea rupi omboaxy rire peẽ kuery haꞌe kuery ramymino pendekuai vaꞌe ju ojeupe guarã pendeporavo haꞌe javi regua gui, aỹ pexaa rami. Q2 Maꞌẽ, yva haꞌe yvate rupi yva oĩ vaꞌe ma Senhor Penderuete mbaꞌe meme, yvy haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi guive.P%2 haꞌe pejapopa aguã Senhor ojapo uka vaꞌe haꞌe oayvu oeja vaꞌekue, aỹ pẽvy amboaxa vaꞌe, haꞌe rami vy pendekuai porã aguã.:Oo2 Onheꞌẽ rendu aguã regua — Haꞌe nunga rupi Israel kuery, mbaꞌe nunga tu Senhor oipota pejapo? Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai aguã anho, heko rupi pendekuai, Senhor Penderuete peayvu haꞌe ixupe peiko aguã Senhor pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py,NN2 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy: “Epuꞌã ke, tereo ju heta vaꞌe kuery renonde rupi, yvy peneramoĩ kuery pe aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvuague py haꞌe kuery ovaẽ vy ikuai aguã.” M52 — Haꞌe gui jypyꞌi guare rami aiko tema yvyty re, quarenta ára haꞌe pytũ re. Haꞌe ramo xeayvua peteĩgue ju Senhor oendu, napenemombaxei.%LE2 Haꞌe rami rire Levi kuery ndoguerekoi ae tema oyvyrã guykeꞌy kuery reve. Senhor ae oiko haꞌe kuery mbaꞌerã, Senhor Penderuete ijayvuague rami vy. oKY2 Haꞌe vaꞌe jave py Senhor oiporavo Levi ramymino kuery ogueraa aguã hyru Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa, Senhor renonde ikuai aguã, ixupe ombaꞌeapo, haꞌe hery rupi jogueroayvu porã aguã, aỹ peve guarã ae.J%2 Haꞌe vaꞌe gui ma ojeꞌoi ju Gudgoda katy, haꞌe Gudgoda gui ma Jotbatá katy ju ojeꞌoi. Haꞌe vaꞌe yvy re ma yakãꞌi ikuai rei.sIa2  Levi kuery regua oiporavoague — Haꞌe gui ma Israel kuery ojeꞌoipa Beerote-Bene-Jaacã gui Mosera katy ju oo aguã. Haꞌe py ma Arão omano, haꞌe ramo onhono porãa haꞌe pyve. Hekovia taꞌy Eleazar ju oĩ sacerdote.H72 Haꞌe ramo ajere vy yvyty gui aguejy ju. Itape ma amboyru hyrurã ajapo vaꞌekue py. Haꞌe vaꞌe py ae opyta, xevy Senhor ojapo ukaague rami vy. [G12 Haꞌe gui itape re Senhor jypy iparaague rami ju ombopara dez ayvu ojapo uka vaꞌe, pendeatya ára py yvyty áry tata oĩ vaꞌe mbyte gui omombeꞌu ypy vaꞌekue rami ae. Haꞌe rami vy Senhor omboaxa xevy.5Fe2 Haꞌe rami rã peteĩ hyru yvyra acácia guigua ajapo, haꞌe mokoĩ itape amoatyrõ jypy guare rami guarã. Haꞌe gui aẽ avy yvyty re mokoĩve itape xepo py araa reve./EY2 Haꞌe gui mokoĩ itape re xee ambopara ꞌrã jypygua remopẽmba vaꞌekue re oĩague rami. Haꞌe ramo remboyru ꞌrã hyrurã rejapo vaꞌekue py”, heꞌi xevy.dD E2 Mokoĩguea itape re lei omboparaague — Haꞌe vaꞌe jave py Senhor aipoeꞌi xevy: “Mokoĩ itape ju ke emoatyrõ jypy guare rami guarã. Haꞌe vy eju ju xea katy yvyty áry. Ejapo avi peteĩ hyru yvyra gui.)CM2 Haꞌe rami avi haꞌe kuery ma ndevygua ae, ndevy guarã ae renoẽmba rakaꞌe ndepoꞌaka etea rupi, haꞌe ndepo reupi reve”, haꞌe vaꞌekue Senhor pe. B32 Haꞌe rami Egito yvy orerenoẽague pygua kuery aipoeꞌi eꞌỹ aguã: ‘Haꞌe kuery rima Senhor ndogueraa reguai yvy ijayvuague py. Haꞌe kuery re haꞌe ndaꞌijaꞌevei vy ae rima oguenoẽmba rakaꞌe tekoa eꞌỹa py ojukapa aguã’, heꞌi okuapy eꞌỹ aguã.'AI2 Nderexarai eme nerembiguai kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó re. Eikuaa pota eme kovaꞌe kuery inhakã atãa re, neĩ heko vaia re, neĩ ojejavy okuapya re.F@2 Haꞌe vy Senhor pe ajerure vy aipoaꞌe: “Ah Senhor Oreruete! Emomba eme ndevygua kuery, ndejeupe guarã ae nembaraetea rupi repy vy Egito yvy gui ndepoꞌakaa rupi renoẽmba vaꞌekue.#?A2  — Senhor renonde py ajeroꞌa ainy, haꞌe quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re xetui, pendevy Senhor “Amomba ꞌrã” heꞌi rire.`>;2 Haꞌe rami vy Senhor rovai pepuꞌã rei vaꞌe ae tema roexa ypya ára guive ma voi. b=?2 Cades-Barnéia gui Senhor penemondouka vy aipoeꞌi: “Tapeo, haꞌe penderekoa yvy pendevy ameꞌẽ vaꞌe py”, heꞌi ramo ndapejapoxei rakaꞌe Senhor Penderuete ijayvuague. Ndaperoviai vy napenheꞌẽ rendui.m<U2 — Haꞌe gui Taberá py, Massá haꞌe Quibrote-Hataavá py ju pejapo Senhor ipoxy ete aguã rami.H; 2 Haꞌe rami vy pejejavya rupi vaka raꞌy raꞌangaa pejapo vaꞌekue ajopy vy apypa, haꞌe gui amouꞌũmba porã ikuꞌipa peve. Ikuꞌikue ma yakã yvyty gui oxyry oiny vaꞌe py amombo. :}2 Arão pe voi Senhor ipoxy raxa vaꞌekue omomba aguã rami. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe jave py Arão re voi ajerure.9}2 Xee voi akyje vaꞌekue Senhor penemomba aguã rami ipoxy etea gui. Haꞌe rami teĩ peteĩgue ju Senhor oendu xeayvua. 8!2 — Haꞌe gui teĩgue ju quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re aiko Senhor renonde py jypy guare rami. Xerenapyꞌã re aĩ, mbojape ndaꞌui neĩ yy ma voi ndayꞌui pejejavya haꞌe javi re vy, mbaꞌeta Senhor oexaa py mbaꞌemo vai ete pejapo ipoxy aguã rami.`7;2 Haꞌe ramo mokoĩ itape areko vaꞌe amombo xepo gui, haꞌe vy pexaa py amboaꞌypa. z6o2 Haꞌe gui amaꞌẽ rã pejejavypa rei raꞌe Senhor Penderuete rovai. Haꞌe rami vy penderueterã mbaꞌemo ryku gui pejapo raꞌe peteĩ vaka raꞌy raꞌangaa rive. Are eꞌỹꞌi re pejepeꞌapa penderekorã Senhor oeja vaꞌekue gui.5+2 Haꞌe ramo ajere vy aguejy yvyty gui. Haꞌe ramo yvyty ojopeayi oiny tata gui. Xepo py araa mokoĩ itape guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa.N42 Tamomba ete, yva guy haꞌe javi rupi gui hery amboguepa aguã. Haꞌe gui ma ndegui ju amoingo ꞌrã peteĩ regua haꞌe kuery gui imbaraetekueve haꞌe hetave vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue xevyn3W2 — Xevy pe Senhor ijayvuve ju vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe kuery xee aexa rã inhakã ratã ete okuapy.A2}2 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi xevy: “Epuꞌã ju ke, eguejy pojava apy gui, mbaꞌeta ndevygua kuery Egito yvy gui reru vaꞌekue onhemongyꞌapa ma ojeꞌoivy. Are eꞌỹꞌi re ojepeꞌapa ma haꞌe kuery rekorã aeja vaꞌekue gui, mbaꞌemo ryku gui rive nguuete raꞌangaarã ojapo vy”, heꞌi vaꞌekue. 1#2 Haꞌe gui quarenta ára haꞌe quarenta pytũa py ma Senhor omeꞌẽ xevy mokoĩ itape ipara vaꞌe, guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa. 0 2 Haꞌe ramo xevy pe Senhor omeꞌẽ mokoĩ itape Nhanderuete okuã py ae ombopara vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe re oĩ ayvu pendevy guarã Senhor yvyty áry omombeꞌu vaꞌekue haꞌe javi, tata mbyte oĩa gui, peẽ kuery haꞌe javi pendeatypa pekuapy jave.a/=2 Mbaꞌeta xee ma yvyty áry aa vaꞌekue itape ajopy aguã, guexeve guarã Senhor pendereve ojapo vaꞌekue oĩa. Yvyty áry ma quarenta ára haꞌe pytũ re aiko mbojape haꞌu eꞌỹ re, neĩ yy ayꞌu eꞌỹ re.t.c2 Horebe yvyty re pendekuai jave Senhor pembopoxy rei ramo penderovai ipoxya hendy vaꞌekue penemomba aguã.J-2 Penemaꞌenduꞌa tema, pendexarai eme tekoa eꞌỹa rupi Senhor Penderuete pembopoxyague re. Egito yvy gui peopaa ára guive apy pevaẽmba peve pepuꞌãmba reia rupi pendekuai Senhor rovai.T,#2  — Haꞌe nunga rupi peikuaa pota ke, mbaꞌeta pendereko porãa re eꞌỹ Senhor Penderuete omeꞌẽ kovaꞌe yvy porã pendekuai aguã, mbaꞌeta peẽ kuery ma peneakã ratãgue ae.R+2 Pendereko porãa re eꞌỹ taꞌvy, neĩ pendepyꞌa py iporã vaꞌe oĩa re eꞌỹ guive yvy re pendekoa aguã pevaẽ ꞌrã. Kovaꞌe yvy regua kuery reko vaia re rima Senhor Penderuete oipeꞌapa ꞌrã penerenonde gui, ojapo aguã peneramoĩ kuery pe oura reve ijayvuague ojeupity aguã, Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe. *52 — Haꞌe nunga rupi penerenonde gui Senhor Penderuete oipeꞌapa ma ramo aipopeje eme pendepyꞌa py: “Xereko porã ramo ae Senhor xereru kovaꞌe yvy re xerekoa aguã”, peje eme. Mbaꞌeta kovaꞌe yvy regua kuery heko vai ramo Senhor oipeꞌapa ꞌrã penerenonde gui. ) 2 Haꞌe nunga rupi aỹ peikuaa pota, mbaꞌeta Senhor Penderuete ae oaxa ꞌrã penerenonde rupi. Tata nhomokanhyarã rami ꞌrã omomba haꞌe oitypa penerenonde rupi. Haꞌe rami rã peipeꞌa haꞌe pemokanhymba vyvoi ꞌrã, Senhor ijayvuague rami vy. =(u2 Haꞌe kuery ma heta haꞌe yvateve vaꞌe, Enaque raꞌy kuery ae. Haꞌe vaꞌe kuery reko ma pendua ae ma, “Mavaꞌe ꞌrã tu ipoꞌaka Enaque raꞌy kuery re?” ꞌea ramo.[' 32 — Pendu ke, Israel kuery. Aỹ peaxa ꞌrã Jordão yakã, amboae regua kuery pendegui hetave haꞌe imbaraeteve vaꞌe re pendepoꞌaka aguã katy. Hetã ikuai vaꞌe ma tuvixa haꞌe yva peve ikorapa vaꞌe. &2Haꞌe javi regua penerenonde gui Senhor omombaague rami pekanhymba avi ꞌrã, Senhor Penderuete napenheꞌẽ rendu potai rire. <%s2Mbaꞌeta Senhor Penderuete re penderexarai ri vy amboae tuuete kuery re peo vy haꞌe kuery pemboetea rupi ju pendekuai ramo aỹ maꞌẽ, penderovai xeayvu pekanhymba aguã re.$2Haꞌe rami ꞌrãgue py penemaꞌenduꞌa Senhor Penderuete re, mbaꞌeta haꞌe ae penemombaraete mbaꞌemo pejoupa aguã rami, haꞌe rami pendevy pe ojapo guexeve guarã peneramoĩ kuery pe oura reve ojapo vaꞌekue ojeupity aguã, aỹ pexaa rami.l#S2Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa py “Xepoꞌakaa haꞌe xejyva mbaraetea py ae arekopa”, peje eme.A"}2haꞌe tekoa eꞌỹa rupi penemongaru vaꞌekue maná penderu kuery oikuaa vaꞌekueꞌỹ re, penemoꞌyvyĩꞌi vy pendereko aꞌã aguã, haꞌe gui opaa py penemoingo porã aguã.|!s2haꞌe gui tekoa eꞌỹa tuvixa haꞌe ijavaete vaꞌe rupi pendereraa herekovy vaꞌekue ri mboi inharõ ete vaꞌe ikuaia rupi, japeuxa popia vaꞌe haꞌe yvy pirua yy ikuai eꞌỹa rupi. Haꞌe gui pendevy itaova gui yy omoẽ vaꞌekue,2 _2xapyꞌa rei pendepyꞌa py pendeyvate rei vy penderexarai ꞌrã Senhor Penderuete re, Egito yvy re escravo peiko vy pembaꞌeapo poyiague gui penerenoẽ vaꞌekue ri,2 penerymba vaka haꞌe vexaꞌi kuery hetave ma rire, haꞌe penembaꞌe prata haꞌe ouro voi ndoatavei aguã rami rire teĩnW2 Haꞌe rami pekarupa vy penevyatãmba ma rire teĩ, oo porã pejapo vy haꞌe vaꞌe py peĩ ma rire,R2 — Haꞌe rami avi penheangu, penderexarai eme Senhor Penderuete re, haꞌe ojapo uka vaꞌekue ndapejapo eꞌỹi aguã, ꞌarandua rupigua haꞌe ayvu oeja vaꞌekue, pendevy aỹ amboaxa vaꞌe ae.{q2 Pekaru vy penevyatãmba ꞌrã, haꞌe vy perovyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete yvy porã pendevy omeꞌẽague re. b?2 Haꞌe vaꞌe yvy re ma tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ ꞌrã peꞌu, mbaꞌeve rei ndoatavei ma ꞌrã haꞌe py. Yvy re ita ikuai vaꞌe py ferro oĩ, haꞌe yvyty ikuai vaꞌe gui ma penoẽ ꞌrã overa vaꞌe. t~"}}{{5z6yxxmw:v/utjsrqqpp#ornmlukjj'ihhEg(fqee*dcbb*``=_S^{]x[[ZYY$XXWVUU=TTSURQFPPO@NMLKK!JfIfH1FF`EyDDCOBB&A1@v??K>><<;::V9}887L554Z3;2b21m0n/..&-},++P**"))P(%&&%$#""*! :9=v+c^L?$ '  yUc)2Haꞌe gui nderyvy rymba mburikaꞌi eꞌỹ vy vaka tape rupi hoꞌa vaꞌekue rexa vy enhomi eme ixugui. Reipytyvõ ꞌrãe remopuꞌã vy. :bo2Haꞌe rami ae ꞌrã rejapo hymba mburikaꞌi re, haꞌe ijao re voi. Haꞌe rami ae avi ꞌrã rejapo nderyvy omokanhy vaꞌekue re rei, rejou ri vy. Ndaꞌevei renhomi aguã.9am2Haꞌe rami avi ija ndea katygua eꞌỹ ramo, eꞌỹ vy rexa vaꞌety eꞌỹ ramo ma ndero py ranhe eraa rereko aguã, nderyvy ogueraa aguã ou rã ixupe remboaxa jevy peve. ` =2 Okanhygue re ijayvua — Xapyꞌa rei nderyvy rymba vaka eꞌỹ vy vexa okanhygue rexa vy enhomi eme ixugui. Remeꞌẽ jevy ꞌrã nderyvy pe.#_A2hetekue ndopytai ꞌrã yvyra re pytũ mbuku re. Haꞌe vaꞌe árave ꞌrãe pemboguejy haꞌe pejaty. Mbaꞌeta yvyra re oupi pyre ma Nhanderuete ijayvu vaia vaꞌe oiko. Haꞌe rami vy ꞌrãe napemongyꞌa rei pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue. Gálatas 3.13 R^2 Yvyra re omano vaꞌekue oupi pyre oipeꞌaa jevy aguã re ijayvua — Xapyꞌa rei amongue ojejavy vy omano aguã rami oiko ꞌrã. Haꞌe ramo pejuka ma vy hetekue yvyra re peupi imoiny rire,X]+2Haꞌe ramo tetã pygua avakue haꞌe javi ojapipa ꞌrã ita py, omano peve. Haꞌe rami vy penembyte gui peipeꞌa ꞌrã teko vai. Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi oendu vy ojererokyje ꞌrã okuapy. f\G2Haꞌe rami vy aipoeꞌi ꞌrã haꞌe kuery pe: “Kovaꞌe oreraꞌy ma orere opuꞌã rei haꞌe norenheꞌẽ rendui vaꞌe, neĩ ndojapyxakai oreayvua re. Opa marã rei oiko, okaꞌuxe guive oikovy”, heꞌi ꞌrã.[}2Haꞌe ramo tuu haꞌe ixy ojopy vy ogueraa ꞌrã tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery ikuaia py, guetã rokẽ py ae.Z2 Taꞌy nhonheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe re ijayvua — Xapyꞌa rei amongue oguereko ꞌrã peteĩ guaꞌy inheꞌẽ rendu eꞌỹ haꞌe opuꞌã rei vaꞌe, nguu neĩ oxy ayvu ma voi noendu potai vaꞌe, tuu oinupã teĩ ndoikuaa potai rive ae vaꞌe.gYI2Ndoayvuive vaꞌe piꞌa pe ae tuu “Jypy guare” heꞌi vy ixupe omeꞌẽ retave ꞌrã oguereko vaꞌe gui mokoĩguea vaꞌekue. Kumumive jave py taꞌya pe ae ojopy ꞌrã jypy guare peguarã tuu oguereko vaꞌekue. X2Haꞌe gui guaꞌy kuery pe mbaꞌemo oguereko vaꞌe ombojaꞌopaa ára py ma ndaꞌevei ꞌrã jypy guare peguarã oguereko vaꞌe oayvuve vaꞌe piꞌa pe omeꞌẽ aguã, ndoayvuive vaꞌe piꞌa pe ꞌrãgue py, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ae taꞌy jypy guare.W!2 Taꞌy jypy guare peguarã re ijayvua — Xapyꞌa rei peteĩ ava omenda ꞌrã mokoĩ kunha re. Peteĩ ma oayvuve ꞌrã, haꞌe rã amboae ma ndoayvuive ꞌrã. Haꞌe vy guaꞌyxy mokoĩve re taꞌy ꞌrã, haꞌe ndoayvuive vaꞌe re ranhe ꞌrã taꞌy.UV%2Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevy pe rã kunha vaꞌe ndaꞌevei rei ramo tove too haꞌe ae ooxea katy rei. Ndaꞌevei ꞌrã peráta re revende aguã, ereko axy eme guive, ndee ae ma remoꞌyvyĩꞌi rire. U;2 haꞌe gui omboekovia ꞌrã oao escravo-rã peraa jave onhemondeague. Ndero py ae ꞌrã oiko, haꞌe peteĩ jaxy re ojaeꞌo ꞌrã nguu haꞌe oxy re. Haꞌe vaꞌe rire mae ma rejoguereko ꞌrã hexeve. Ndee ma ime ꞌrã reiko, haꞌe rã kunha vaꞌe ma nderaꞌyxy ꞌrã.{Tq2 Haꞌe rami vy reraa ꞌrã ndero katy, haꞌe oꞌa ojayapa ꞌrã oakã re oĩ vaꞌekue, ojaya ꞌrã opoapẽ,S-2 Haꞌe vy haꞌe kuery mbyte xapyꞌa rei peteĩ kunha iporã ete vaꞌe rexa vy ndeaꞌe rei ꞌrã hexe, haꞌe reraaxe ꞌrã nderaꞌyxyrã.QR2 Kunha escravo-rã ogueraa pyre re ijayvua — Penderovaigua kuery reve joe pepuꞌã aguã peo ramo xapyꞌa rei Senhor Penderuete omboaxa ꞌrã pendepo py, haꞌe peraapa ꞌrã escravo-rã. Q;2 Haꞌe rami py penembyte gui peipeꞌa uka ꞌrã heko porã vaꞌe ruguy omoẽague py jejavy oĩ vaꞌe, Senhor renonde haꞌevea ramigua pejapo vy. Py2Haꞌe gui Senhor, emboaxy ndevygua Israel kuery, ndee ae reraa jepe rire. Eja eme heko porã vaꞌe ruguy omoẽague py jejavy opyta aguã ndevygua Israel kuery mbyte”, heꞌi okuapy ramo ojaoꞌia ꞌrã huguy omoẽague py jejavy oĩ vaꞌe. O2Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Orepo eꞌỹ ae kovaꞌe ava ruguy omoẽ vaꞌekue, orerexa ndoexai guive huguy omoẽa rã.!N=2Haꞌe gui nhomongeta vaꞌety kuery tetã omano vaꞌekue ituia katyꞌivegua haꞌe javi ma ojepoei ꞌrã vaka kunha yvyugua py ojuka vaꞌekue áry.*MO2Haꞌe gui Levi ramymino vaꞌe regua sacerdote kuery ovaẽ avi ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery Senhor Penderuete oiporavo vaꞌekue ojeupe ombaꞌeapo aguã, Senhor rery rupi jogueroayvu porã, haꞌe ijayvua rupi oikuaa pota aguã peteĩ-teĩ ojerurea haꞌe jogueroꞌapaague re.)LM2Haꞌe vaꞌe ogueraa ꞌrã peteĩ yvyugua yy xyry oĩa yvy noikaraĩai, neĩ nonhotỹai teria py. Haꞌe vaꞌe yvyugua py ae ꞌrã ojyryvi poka vaka kunha.MK2Haꞌe gui omano vaꞌekue ituia katyꞌive tetã oĩ vaꞌe pygua nhomongeta vaꞌety kuery ogueraa ꞌrã peteĩ vaka kunha nombaꞌeapoi teri vaꞌe, neĩ canga re voi nomoatãi teri vaꞌekue.=Ju2Haꞌe ramo nhomongetaa haꞌe oikuaa pota vaꞌety kuery oẽ ꞌrã jogueruvy, haꞌe vy omano vaꞌekue ituia gui oaꞌã ꞌrã peteĩ-teĩ tetã ijyvýry rupi oĩ vaꞌe peve.I 2 Oikuaa eꞌỹpy jojukaague ojaoꞌi ukaa aguã re ijayvua — Haꞌe gui pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽague py peteĩ teꞌõgue pejou xapyꞌa ꞌrã mbaꞌety py itui vaꞌe, haꞌe ndapeikuaai ꞌrã guive mavaꞌe pa ojukaague.DH2Haꞌe rã yvyra hiꞌa peꞌu eꞌỹ vaꞌerã ma haꞌeve peakeꞌo vy peity aguã. Haꞌe vaꞌe py tetã re pepuꞌã pekuapya vaꞌe rovai pemoꞌã ꞌrã ijokoarã, peitypa peve. G 2— Xapyꞌa rei peteĩ tetã pejoko ꞌrã mbovy ára re rei eꞌỹ, haꞌe kuery re pepuꞌã ꞌrã pendepoꞌaka aguã. Haꞌe rami teĩ pembovaipa rive eme yvyra haꞌe vaꞌe rupi ikuai vaꞌe haxa py peakeꞌo vy, mbaꞌeta hiꞌa haꞌeve ꞌrã peꞌu aguã. Pemboguai eme, mbaꞌeta yvyra mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe ndaꞌu avakue teve, haꞌe vaꞌe re pepuꞌã aguã?2 — Haꞌe gui amongue tetã re pepuꞌã aguã py pevaẽ ta ma vy peporandu ranhe haꞌe kuery reve peteĩ rami pendekuai aguã re.=2 Heta vaꞌe kuery pe yvatekueve ijayvupa ma vy mae ma omoĩ ꞌrã xondaro kuery ruvixarã haꞌe kuery renonde katy guarã. <)2Peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu okyje raxa haꞌe ipyꞌa vava rei vaꞌe? Haꞌe vaꞌe tojevy ju ngoo katy, tyvy kuery voi opyꞌa py okyjea oendu avi eꞌỹ aguã, haꞌe vaꞌe opyꞌa py okyjea rami”, heꞌi ꞌrã yvatekueve heta vaꞌe kuery pe ijayvu vy.?;y2Peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu kunha re omendaxe vaꞌeri nomendai teri? Haꞌe vaꞌe tojevy ju ngoo katy, joe opuꞌãa py omano ramo amboae ju kunha re omenda eꞌỹ aguã.M:2Haꞌe peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu uva tyrã onhotỹ vaꞌeri hiꞌa nomonoꞌõi teri? Haꞌe vaꞌe tojevy ju ngoo katy, joe opuꞌãa py omano ramo amboae ju omonoꞌõ eꞌỹ aguã.9/2— Haꞌe gui yvatekueve ju peẽ kuery pe ijayvu ꞌrã. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu ngoorã ojapo teĩ nomboaxai teri SENHOR peguarã? Haꞌe vaꞌe tojevy ju ngoo katy, joe opuꞌãa py omano ramo amboae ju omboaxa eꞌỹ aguã.$8C2mbaꞌeta Senhor Penderuete oo ꞌrã peẽ kuery reve. Pendere vy haꞌe opuꞌã ꞌrã penderovaigua kuery re, pendereraa jepe aguã”, heꞌi ꞌrã. 72Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Pendu ke, Israel kuery. Aỹ pevaẽ ta ma penderovaigua kuery reve joe pepuꞌã aguã py. Penhemondyi eme penekuraxõ py. Pekyje eme, peryryipa eme, napenderekorãvei eme guive penderovai haꞌe kuery ou rã pexa vy,i6M2Joe pepuꞌã aguã py pevaẽ ta ramo penerenonde sacerdote oo vy ijayvu ꞌrã peẽ kuery pe.+5 S2 Joe opuꞌãa rã guarã re ijayvua — Haꞌe gui penderovaigua kuery reve pepuꞌã aguã peo vy pexa ꞌrã kavaju áry eꞌỹ vy karóxa py ou vaꞌe pendegui hetave vaꞌe. Haꞌe rami teĩ pekyje eme, mbaꞌeta pendereve oiko Senhor Penderuete Egito yvy gui penerenoẽare ae.'4I2Joapo vaiare re pemaꞌẽ eme pemboaxya rupi: joekove oipeꞌaague re peipeꞌa avi ꞌrã hekove, joexa omombuague re pemombu avi ꞌrã hexa, nhoaĩ omopẽague re pemopẽ avi ꞌrã haĩ, jopo ojayaague re pejaya avi ꞌrã ipo, eꞌỹ vy jopy ojayaague re pejaya avi ꞌrã ipy. _392amboae kuery oendu vy okyje aguã, haꞌekue ramigua ndojapoavei aguã penembyte rupi.m2U2hexe ojapo ꞌrã guyvy re ojapoxeague rami. Haꞌe rami vy ꞌrã peipeꞌa teko vai penembyte gui,p1[2Nhomboayvu vaꞌety kuery oikuaa pota porã ꞌrã. Ijayvu riveague, guyvy rovai ijapuague ri oikuaa vy70i2Haꞌe rami rã mokoĩve avakue joupe ijayvu vaꞌekue ojexa uka ꞌrã Senhor renonde py, sacerdote haꞌe nhomboayvu vaꞌety kuery haꞌe vaꞌe ára ikuai vaꞌe renonde.h/K2Xapyꞌa rei joe amongue opuꞌã vy hekokue ramigua omombeꞌu ꞌrã teko vai ojapoague rami.`.;2— Amongue teko vai, eꞌỹ vy jejavya ma guive rã ojapo rire teĩ peteĩꞌi hexaare ndaꞌevei hovai opuꞌã vy hekokue omombeꞌu aguã. Mokoĩ, mboapy hexaare omombeꞌu rire mae ꞌrã peikuaa anhetẽgua. Z-/2 Yvy jaꞌoa haꞌe mbaꞌemo mombeꞌua kuery re ijayvua — Erova eme neirũ kuery yvy markaa, ymagua kuery pendeyvy re omoꞌã vaꞌekue, yvy Senhor Penderuete penderekoarã omeꞌẽ vaꞌekue py. %,E2 Haꞌe vaꞌe re pemaꞌẽ eme pemboaxya rupi, Israel kuery mbyte gui peipeꞌa aguã heko porã vaꞌe ruguy moẽare ojejavyague, pendekuai porã aguã. +;2 Haꞌe ramo hekoa ae pygua nhomongeta vaꞌety kuery omondouka ꞌrã heruarã, haꞌe oguerua ma ramo omboaxa ꞌrã huguy repyarã po py ojuka aguã.h*K2 — Haꞌe gui xapyꞌa rei oiko ꞌrã oirũ ndoayvui vy oity aguã re onhembopyꞌa vaꞌe. Haꞌe vy hexe opuꞌã vy oinupã vy ojuka ꞌrã, haꞌe gui onhemi ꞌrã peteĩ tetã peiporavo vaꞌekue py.4)c2 haꞌe rami pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py heko porã vaꞌe ruguy omoẽa eꞌỹ aguã, pendere oĩ eꞌỹ aguã tuguy omoẽague re opaga aguã. {(q2 xapyꞌa rei haꞌe ojapo uka vaꞌekue aỹ amboaxa vaꞌe haꞌe javi pejapo ramo Senhor Penderuete peayvu, haꞌe ára nhavõ ixuguigua tape rupi peiko aguã, haꞌe rami vy ma mboapy tetã ju ꞌrã pejouve, mboapy ae ma vaꞌekue áryve,-'U2Xapyꞌa rei Senhor Penderuete peneramoĩ kuery pe ouraague rami vy ombotuvixave ꞌrã pendeyvy, haꞌe pendevy omeꞌẽmba ꞌrã yvy omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue,A&2Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe mboapy tetã peiporavo aguã.U%%2Haꞌe rami eꞌỹ rã huguy repyarã opyꞌa py ipoxy reve jojukaare omonha vy oupity ꞌrã tape ipuku-a rupi. Haꞌe vy ojuka ꞌrã, omano aguã rami eꞌỹ oiko teĩ, jojukaxe reia py eꞌỹ rire.$12Xapyꞌa rei amongue oo ꞌrã oirũ reve kaꞌaguy re xakã ojaya aguã. Haꞌe vy haxa py yvyra ojaya aguã oity ratã ramo hiꞌy gui ferro oẽ xapyꞌa ramo oirũ omongarau rire omano ꞌrã. Haꞌe gui ijukaare oo vy onhemi ꞌrã haꞌe vaꞌe tetã py oo jepe aguã.:#o2 — Povaꞌe nunga jojukaare haꞌeve ꞌrã haꞌe vaꞌe tetã py onhemi vy oikove aguã: oirũ ojukaxe reia py eꞌỹ, potae vy eꞌỹ ojuka vaꞌekue anho.X"+2Pejapo ꞌrã tape haꞌe vaꞌe katy oo vaꞌerã, haꞌe pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue pembojaꞌo ꞌrã mboapy henda rupi, haꞌe vaꞌe tetã py jojukaare ma guive rã onhemi aguã. T!#2haꞌe jave py mboapy tetã ju pembojaꞌo ꞌrã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue mbyte rupi. Jordão yakã yvýry haꞌe kuery ovaẽ ypyague py mboapy tetã ombojaꞌo ma voi rakaꞌe (4.41-43). Apy ma mboapy ju ombojaꞌo aguã re ijayvu, haꞌe javi vy mboapy meme tetã oĩ aguã jojukaare onhemi atyrã. B  2 ; — Senhor Penderuete yvy regua oipeꞌapa vy ijyvykue pendevy ju omeꞌẽ ramo haꞌe kuery rekoague haꞌe hoogue ikuai vaꞌe pejopy vy haꞌe py pendekuai ma rire,hK2Peikuaa pota ke: Peteĩ profeta Senhor rery rupi ijayvu teĩ ijayvuague ndojeupityi, ndoikoi ri ramo ma Senhor guigua eꞌỹ ae ijayvu. Haꞌe vaꞌe profeta ma onhemboyvatea rupi rive ijayvu raꞌe. Pekyje eme ixugui.” |s2Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã pendepyꞌa py: ‘Mbaꞌexa vy tu jaikuaa ꞌrã Senhor gui eꞌỹ aipoeꞌi rã?’U%2Ikuai avi ꞌrã profeta kuery xerery rupi merami ijayvu vaꞌeri xeayvu namombeꞌu ukaia vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy tuuete mboae rery rupi ijayvu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe regua profeta kuery ma pejuka ꞌrã.hK2Xerery rupi xeayvu haꞌe omombeꞌu ramo ambopaga ꞌrã ndojapyxaka potai vaꞌe haꞌe javi.jO2Haꞌe rami rã haꞌe kuery pe xee amoingo ꞌrã peteĩ profeta-rã penderyvy kuery mbyte gui, ndee ramigua ae. Haꞌe vaꞌe juru py amoĩ ꞌrã xeayvu, haꞌe kuery pe ju omombeꞌu aguã ixupe ajapo ukaague haꞌe javi.R2Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: “Haꞌevea rami haꞌe kuery ijayvu.kQ2mbaꞌeta Horebe yvyty re penhemboaty pekuapya py Senhor Penderuete pe pejerure vy “Ndaꞌevei Senhor Oreruete ayvu roenduve aguã, neĩ kovaꞌe tata tuvixa ete vaꞌe roexave aguã, romano eꞌỹ aguã”, peje vaꞌekue.(K2 Profeta yvate ete vaꞌe oiko aguã re ijayvua — Penembyte gui Senhor Penderuete omoingo ꞌrã peteĩ profeta-rã, penderyvy regua xee rami guarã ae. Haꞌe vaꞌe re ma pejapyxaka ꞌrã, Profeta Moisés ramigua Senhor omoingo vaꞌerã ma Jesus ae (Atos 3.22-23, 7.37). T#2Mbaꞌeta yvy pejopy vaꞌerã vaꞌe regua kuery ojapyxaka ꞌrã okuapy tenondegua mombeꞌua haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery re. Haꞌe rã pendevy pe ma Senhor Penderuete ndojapo ukai haꞌe nunga. Q2 Opa mbaꞌe py heko porã vaꞌe ꞌrã peiko Senhor Penderuete renonde.)M2 Mbaꞌeta haꞌe nunga apoa ma Senhor pe rã ojeguarupy meme. Haꞌe nunga haꞌe kuery ojapo okuapya re ae Senhor Penderuete oipeꞌa rakaꞌe penerenonde gui.{q2 onhemboꞌe vaikue vaꞌe, neĩ omanogue mboayvua, nheꞌẽ vai revegua, neĩ omanogue pe oporandu vaꞌe ma voi.7i2 Penembyte py toiko eme guive guaꞌy eꞌỹ vy guajy tata py oapy vaꞌe, imbaꞌekuaa vaꞌe, tenondegua mombeꞌua, oexaꞌã kuaa vaꞌe, neĩ imbaꞌevyky vaꞌe ma voi,q]2 Imbaꞌekuaa haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery rovai ijayvua — Haꞌe gui yvy Senhor Penderuete omeꞌẽague py pevaẽ ma vy napenhemboꞌei ꞌrã haꞌe pygua kuery haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapoa rami pendekuai avi aguã.%2Haꞌe vaꞌe hoꞌu vaꞌerã ma haꞌe kuery pegua reve joo rami ae ꞌrã, mbaꞌemo guekoa py ovendeague repy áryve omeꞌẽa ꞌrã. 2Haꞌe rami vy ombaꞌeapo ꞌrã Senhor Nguuete rery rupi, guyvy kuery levita regua haꞌe javi Senhor renonde opena okuapya rami.D2— Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ levita ou ꞌrã guekoa peteĩ tetã Israel regua vaꞌe rei gui. Opyꞌa py ombaꞌeapoxeaꞌi haꞌe javi rupi ꞌrã ou henda Senhor oiporavoague py.B2Mbaꞌeta haꞌe kuery ma Israel kuery haꞌe javi regua gui Senhor Penderuete oiporavo vaꞌekue, Senhor rery rupi ombaꞌeapo aguã, haꞌe gui taꞌy kuery ju, ára nhavõ reguarã.  +2Haꞌe kuery pe pemeꞌẽ avi ꞌrã jypygua mbaꞌemo aju, uva rykue haꞌe azeite iporãgueve gui, haꞌe gui vexaꞌi rague jypy guare voi.c A2Haꞌe nunga rupi povaꞌe ma sacerdote kuery peguarã heta vaꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue regua, vaka eꞌỹ vy vexaꞌi kuery mbaꞌe. Sacerdote pegua ma ijaxiꞌy kãgue, haꞌe gui haĩꞌy kãgue haꞌe hyekue. )2Oyvyrã ma ndoguerekoi ꞌrã guyvy kuery ikuaia rupi. Senhor ae ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌerã vaꞌekue, haꞌe kuery pe ijayvuague rami vy.2  a2 Sacerdote haꞌe levita kuery peguarã haꞌe hekorã re ijayvua — Haꞌe gui levita regua sacerdote kuery, haꞌe levita kuery haꞌe javi ndoguerekoi ꞌrã oyvyrã Israel kuerya py. Haꞌe kuery okaru ꞌrã Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyre re, haꞌe kuery peguarã opyta vaꞌe gui.1 ]2Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu ojapo ꞌrã opyꞌa py guyvy kuery gui onhemboyvateve eꞌỹ aguã, haꞌe ojapo uka pyre gui ojepeꞌa eꞌỹ aguã, oiporu kuaa regua katy neĩ oiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi. Haꞌe rami vy Israel kuery mbyte huvixa oĩ are aguã, haꞌe gui taꞌy kuery ju. |s2Ngupive oguereko riae ꞌrã, oikovea ára nhavõ ogueroayvu aguã. Haꞌe rami vy oikuaa ꞌrã Senhor Nguuete renonde ojererokyjea rupi oiko aguã, haꞌe kovaꞌe lei re ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi rupi omoĩ porã haꞌe ojapopa ete aguã.7i2— Haꞌe gui guenda opena atyrã py oguapy ma vy ojeupe ae oguerova ꞌrã kovaꞌe lei kuaxia re ombopara vy. Haꞌe vaꞌe ma levita regua sacerdote kuerya py oĩ vaꞌe./Y2Ndaꞌevei avi ojou reta aguã guaꞌyxy jevyrã, opyꞌa py tape porã gui opia eꞌỹ aguã. Ndaꞌevei guive ojeupe guarã prata eꞌỹ vy ouro ojou reta aguã. {2Haꞌe rami avi penderuvixave ma ndaꞌevei ojeupe guarã kavaju omboetave aguã, neĩ Egito yvy katy heta vaꞌe kuery ogueraa jevy aguã, kavaju ojouvexe vy. Mbaꞌeta pendevy “Ndapejevyvei ꞌrã kovaꞌe tape rupi” heꞌi vaꞌekue Senhor.]52Haꞌe rami vy penderuvixaverã pemoĩ ꞌrã Senhor Penderuete oiporavo vaꞌe ae. Haꞌe rã amboae regua ava penderyvy kuery regua eꞌỹ ma ndaꞌevei pemoĩ aguã, haꞌe rã Israel kuery vaꞌe regua anho.#2 Huvixaverã omoĩ mbyre rekorã re ijayvua — Xapyꞌa rei yvy penderekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py pevaẽ ma vy aipopeje ꞌrã: “Nhamoĩ huvixave nhandere opena vaꞌerã, haꞌe javi regua nhandeyvýry rupi ikuaia rami” peje ꞌrã.lS2 haꞌe nunga heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendu vy okyje aguã, onhemboyvate veꞌỹ aguã rami. L2 Haꞌe gui ava onhemboyvate rei vy Senhor Nderuete pegua sacerdote ayvu noendu potai, neĩ nhomboayvu vaꞌety ayvu ri ramo ma ojukaa ꞌrã, Israel kuery mbyte gui peipeꞌa aguã mbaꞌemo vai,5e2 Lei re haꞌe kuery nemboꞌeague rami ꞌrã rejapo. Ayvu ndevy omombeꞌuague gui nderejepeꞌai ꞌrãe, reiporu kuaa regua katy, neĩ reiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi.zo2 Senhor oiporavoague py ndevy ombovaiague rami ꞌrã rejapo. Enheaꞌã ndevy ojapo uka vaꞌekue rejapopa aguã.>~w2 Haꞌe vy rejexa uka ꞌrã levita regua sacerdote kuery haꞌe nhomboayvu vaꞌety haꞌe jave py ikuai vaꞌe pe. Haꞌe kuery pe reporandu rã omombeꞌu ꞌrã rejapo vaꞌerã.I} 2 Haxy ete vaꞌe re huvixa oikuaa pota kuaa aguã re ijayvua — Haꞌe gui mbaꞌemo re reikuaa pota aguã haxy ete ri ramo, jojukaague re mbaꞌe, eꞌỹ vy mbaꞌemo re ojerurea, joapo vaiague, eꞌỹ vy amboae ramigua oikuaa pota ukaa py, haꞌe ramo repuꞌã vy reo ꞌrã Senhor Nderuete oiporavoague py.+|Q2Hexaare ranhe ꞌrã ita omombo ojuka aguã. Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã ojapi. Haꞌe rami vy pendea gui peipeꞌa aguã heko vai vaꞌe. {92Mokoĩ eꞌỹ vy mboapy hexaare omombeꞌu ramo mae ma pejuka omano aguã rami ojejavy vaꞌekue. Peteĩꞌi hexaare omombeꞌu ramo nomanoi ꞌrã. z2ava eꞌỹ vy kunha vaꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe apoare peraa ꞌrã peneretã rokẽ peve, haꞌe vy pejapipa ꞌrã ita py omano peve..yW2Haꞌe vaꞌe reko omombeꞌua rã pendu vy ma peikuaa pota porã ꞌrã. Haꞌe gui xapyꞌa rei anhetẽ ete ri Israel kuery mbyte haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo ramo?xy2Haꞌe vaꞌe nunga oo vy tuuete mboae pe rive ꞌrã ikuai omboetea rupi, haꞌeꞌỹ vy kuaray, jaxy, haꞌeꞌỹ vy yva re ojekuaa vaꞌe pe rei, xee ajapo ukaague rami eꞌỹ.aw=2Xapyꞌa rei pendea py penderekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue rupi pejou ꞌrã ava eꞌỹ vy kunha teĩ Senhor Penderuete renonde teko vai rupi oiko vaꞌe, guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi eꞌỹ.ev G2 Tuuete raꞌangaa mboeteare ombopagaa aguã re ijayvua — Haꞌe gui vaka raꞌy eꞌỹ vy vexaꞌi iporã eꞌỹ, ivaikue rei vaꞌe ma pemeꞌẽ eme Senhor Penderuete pe, mbaꞌeta ixupe ramo ojeguaru pyrã.Nu2Neĩ pemoꞌã eme ita Senhor Penderuete ojou vai vaꞌe regua rive. Pt2Pemoꞌã eme yvyra taꞌangaarã Senhor Penderuete pegua altar yvýry.s52Haꞌevea rami meme ꞌrã peikuaa pota, haꞌe rami anhoꞌi, peikove haꞌe penderekoa aguã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py.^r72Joe peikuaa pota eme haꞌeve eꞌỹa rami rei. Peteĩ peayvuve eme joegui. Pejopy eme omeꞌẽmby, mbaꞌeta omeꞌẽmby ombogue ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe rexa haꞌe omboeko vai rive ꞌrã heko porã vaꞌe.nqW2 — Penderekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py peẽ kuery regua ikuaia haꞌe javi rupi pemoĩ ꞌrã nhomboayvu vaꞌety haꞌe huvixa kueryrã, heta vaꞌe kuery re oikuaa pota aguã haꞌevea rami.\p32Peteĩ-teĩ omeꞌẽ ꞌrã ojouaꞌi rami, Senhor Tuuete omoingo porãague rami. |os2— Haꞌe rami py maꞌetỹa nhavõ mboapykue-pykue peẽ kuery vaꞌe regua avakue ikuai vaꞌe ojexa uka ꞌrã Senhor Penderuete renonde, oiporavoague py ae: ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ vaꞌe regua oikoa py, ngaru semanas regua, haꞌe gui ngaru oguyꞌi py ikuai aguã regua oikoa py. Opo py mbaꞌemo ogueru reve anho ꞌrã ojexa uka Senhor renonde py.ny2Sete ára re ꞌrã ngaru pejapo Senhor Penderuete pegua, Senhor oiporavoague py ae, mbaꞌeta Senhor Penderuete penemoingo porã ꞌrã mbaꞌemo pemonoꞌõa haꞌe pendepo py pejapo vaꞌe haꞌe javi py, opa mbaꞌe py perovyꞌa aguã rami. Tm#2Ngarua py pevyꞌa ꞌrã, penderaꞌy, penderajy kuery, penerembiguai avakue haꞌe kunhague, haꞌe gui levita, amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery penderekoa py ikuai vaꞌe reve.flG2 Oguyꞌi py ikuai aguã regua — Haꞌe gui sete ára re pejapo ꞌrã ngaru oguyꞌi py pendekuai aguã regua, mbaꞌemo pemoaꞌyĩmba ma jave, haꞌe uva rykue penhamimba ma rire.k%2 Penemaꞌenduꞌa ke Egito yvy re escravo pendekuaiague re. Haꞌe rami vy kovaꞌe ayvu oeja pyre re peikuaa pota ꞌrã pejapo ete aguã. Pj2 Pevyꞌa ꞌrã pekuapy Senhor Penderuete renonde py, penderaꞌy, penderajy kuery, penerembiguai avakue haꞌe kunhague reve, levita kuery penderekoa py ikuai vaꞌe reve, haꞌe gui amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery pendea rupi ikuai vaꞌe reve, Senhor Penderuete guery omoĩ aguã oiporavoague py ae.7ii2 Haꞌe vy Senhor Penderuete pe pejapo ꞌrã ngaru semanas regua. Pendepo py ae ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo pemeꞌẽxeaꞌi py, Senhor Penderuete penemoingo porãague rami.[h12 Pentecostes ára regua ; ; — Haꞌe gui peipapa ꞌrã sete semana peve. Mbaꞌety rupi kyxe py mbaꞌemo aju pemonoꞌõ ypya ára guive sete semana peve ꞌrã peipapa.Ug%2Mboapy meme ára re ꞌrã peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Haꞌe gui sete araa py ma Senhor Penderuete pe pejapo ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã. f 2Pembojy vy peꞌu ꞌrã Senhor Penderuete oiporavoague py ae. Haꞌe gui koꞌẽgue jevy peo ꞌrã pendero katy pejevy aguã.Qe2haꞌe rã Senhor Penderuete guery omoĩ aguã oiporavoague py ae ꞌrã pejuka Páscoa ára pyguarã. Kaꞌarukue, kuaray oike ma jave ꞌrã pejuka, Egito yvy gui peẽmbaague hora ojeupity jave ae.odY2Páscoa ára pyguarã neĩ peteĩve pejuka eme penderekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py,3ca2Sete ára re pendea py noĩ ꞌrã mbojape mbovua, pendeyvy haꞌe javi rupi. Haꞌe rami avi jypya ára kaꞌarukue xoꞌo pejuka vaꞌekue ma topyta eme koꞌẽguerã.b-2Haꞌe vaꞌe jave py ma mbojape ombovu pyre ndapeꞌui ꞌrã. Sete ára re ꞌrã peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ, jexavai regua, (mbaꞌeta Egito yvy gui pejepeꞌa pojava rakaꞌe), peikoa pukukue re penemaꞌenduꞌa aguã Egito yvy gui pejepeꞌaague ára re..aW2Haꞌe rami rire Páscoa ára ojeupity jave Senhor Penderuete pe pemeꞌẽ ꞌrã penerymba vaka haꞌe vexaꞌi regua, Senhor guery omoĩ aguã oiporavoague py ae.U` '2 , ; ; — Abibe jaxy re Páscoa ára ojeupity nhavõ pejapo ꞌrã ngaru Senhor Penderuete pegua. Mbaꞌeta abibe jaxy py ae, pyávy Senhor Penderuete penerenoẽmba rakaꞌe Egito yvy gui.T_#2Haꞌe rã huguykue ma ndapeꞌui ꞌrãe. Penhoẽ ꞌrã yvy py yy rami. P^2Haꞌe vaꞌe ma neretã py ae ꞌrã reꞌu. Peẽ kuery vaꞌe regua haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe teĩ peꞌu ꞌrã joa py, guaxu puku eꞌỹ vy guaxu eteꞌi roꞌo peꞌua rami.Z]/2Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe mymba re ivaikuea oĩ ri ramo, hetyma vaikueꞌi eꞌỹ vy oexa eꞌỹ vaꞌe mbaꞌe, haꞌeꞌỹ vy amboae rami ivaikuea oĩ ramo ma neremeꞌẽi ꞌrã Senhor Nderuete pe.\+2Haꞌe vaꞌe roꞌo reꞌu ꞌrã Senhor renonde py ndero pygua kuery reve. Maꞌetỹa nhavõ ꞌrã reꞌu, henda Senhor oiporavoague py ae.D[2 Lei mymba raꞌy kuery oiko ypyꞌi vaꞌekue re ijayvua — Nerymba vaka eꞌỹ vy vexaꞌi raꞌy oiko ypyꞌi vaꞌekue haꞌe javi ma, ava ri ramo remboaxa ꞌrã Senhor Nderuete peguarã. Vaka raꞌy jypy guare ma neremombaꞌeapoi ꞌrã, haꞌe vexaꞌi raꞌy jypy guare rague ma nderejayai ꞌrã.hZK2Ndejeupe “Haxy xee apoi aguã” ꞌere eme, mbaꞌeta mboapy meme maꞌetỹ re ma ndevy ombaꞌeapo rire mbyte rupi eteꞌi ombaꞌeapo vaꞌe repy re, Senhor Nderuete nemoingo porã aguã rejapo vaꞌe haꞌe javi py. EY2Haꞌe ramo mbaꞌemo mombua py remombu ꞌrã inambi okẽ py. Haꞌe rami rire nerembiguai ae ꞌrã oiko rakaꞌe rã peve. Haꞌe rami ae avi ꞌrã rejapo nerembiguai kunha vaꞌe re.-XU2Haꞌe rã xapyꞌa rei nerembiguai “Xee ndaai ꞌrã ndea gui” heꞌi ꞌrã ndevy, mbaꞌeta nderayvu haꞌe ndero pygua kuery voi, haꞌe ndea py oiko porã.W2Nemaꞌenduꞌa ke Egito yvy re ndee voi escravo reikoague gui Senhor Nderuete nerenoẽague re. Aỹ gui ma haꞌe nunga amboaxa ndevy.EV2Ixupe remeꞌẽxeaꞌi py emeꞌẽ nerymba kuery regua, mbaꞌemo moaꞌyĩaty gui, haꞌe uva renhamiaty gui guare. Senhor Nderuete nemoingo porãague regua gui remeꞌẽ ꞌrã ixupe.OU2 Ndea gui oo ma jave emondouka rive eme mbaꞌemo reraa uka eꞌỹ re.YT-2 — Xapyꞌa rei peteĩ nderyvy eꞌỹ vy nereindy hebreu regua ndevy ovendea ramo ma mboapy meme maꞌetỹ peveꞌi ꞌrã remombaꞌeapo. Haꞌe gui sete maꞌetỹa py ma repoi ju ꞌrã.bS?2 Mbaꞌeta ikuai ꞌrãe iporiaukueꞌi yvy re. Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe ndevy: Eipeꞌa ndepo, remeꞌẽxeaꞌi py remeꞌẽ aguã nderyvy ojexavai reiꞌi vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi ndeyvy re ikuai vaꞌe pe. PR2 Remeꞌẽxeaꞌi py emeꞌẽ ixupe, ndepyꞌa re mbaꞌemo vai toĩ eme remeꞌẽa py. Haꞌe rami rã Senhor Nderuete nemoingo porã ꞌrã ndepo py rejapo vaꞌe haꞌe rejapoxea haꞌe javi py.RQ2 Enheangu ke amboae rami rei ndepyꞌa eꞌỹ aguã, aipoꞌre eme guive: “Sete maꞌetỹa ovaẽ ta ma, orevea nhamboguepa aguã”, ꞌre eme, nderyvy iporiauꞌi vaꞌe re remaꞌẽ vai vy ixupe mbaꞌeve neremeꞌẽi aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami rã Senhor pe ojapukai ꞌrã nderovai, haꞌe ndere oĩ ꞌrã rejejavya.lPS2Haꞌe rami ꞌrãgue py reipeꞌa ꞌrã ndepo opa marãgua reiporuka aguã ixupe oata vaꞌe rei.O 2 — Ndeyvyrã Senhor Nderuete omeꞌẽague rupi xapyꞌa rei nderekoa rupi oiko ꞌrã nderyvy iporiaukueꞌi vaꞌe, neretã oĩ vaꞌe pygua. Haꞌe ramo ma ndepyꞌa ratã eme, neĩ nerakãteꞌỹ eme guive nderyvy iporiaukueꞌi pe./NY2Mbaꞌeta Senhor Penderuete penemoingo porã ꞌrãe, aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe ramo heta regua kuery pe peiporuka ꞌrã mbaꞌemo, teĩ haꞌe kuery gui ma peẽ kuery ndapeiporui ꞌrã mbaꞌeve. Heta regua re pendepoꞌaka ꞌrã, teĩ haꞌe kuery ma pendere ndaꞌipoꞌakai ꞌrã. mMU2xapyꞌa rei Senhor Penderuete ayvu pendu ri ramo, aỹ amboaxa vaꞌe haꞌe javi pejapo ete aguã.6Lg2Haꞌe rami vy pendekuaia py iporiaukueꞌi ikuai eꞌỹ aguã, mbaꞌeta opa mbaꞌe py Senhor Penderuete penemoingo porã ꞌrã yvy penderekoarã omeꞌẽ vaꞌekue py,K12Haꞌe rã amboae regua kuery pe ma haꞌeve remboekovia uka aguã, haꞌe rã nderyvy oiporu vy ogueraa vaꞌekue ma neremboekovia ukavei ꞌrã.{Jq2Po rami ꞌrã rembogue: Neirũ kuery pe mbaꞌemo reiporuka vaꞌekue haꞌe javi rembogue ꞌrã omboekovia aguã vaꞌekue. Haꞌe rami vy neremboekovia ukai ꞌrã neirũ eꞌỹ vy nderyvy kuery pe, rembogue aguã Senhor oikuaa uka ramo.I /2 Oreveague omboguepaa aguã ára pyguarã re ijayvua — Haꞌe gui sete maꞌetỹa opa nhavõ remboguepa kuerei ꞌrã ndevy oreveaague.2H_2Haꞌe ramo levita kuery ou ꞌrã hoꞌu aguã (pendeyvy rupi oyvyrã ndojopyi rire). Ou avi ꞌrã amboae regua kuery, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe neretã py ikuai vaꞌe. Okaru ꞌrã okuapy hevyatãmba peve, Senhor Nderuete nemoingo porã aguã ndepo py rejapo vaꞌe haꞌe javi py. G2Mboapy maꞌetỹa opa nhavõ ma dízimo haꞌe vaꞌe maꞌetỹa mbaꞌemo aju regua remonoꞌõ vy neretã py ae ꞌrã remoĩ porã.F}2— Haꞌe rami teĩ eipytyvõ eꞌỹ eme levita kuery neretã mbyte ikuai vaꞌe, pendeyvy rupi oyvyrã ndojopyi rire.NE2Haꞌe vaꞌe peráta re ma rejogua ꞌrã nenheꞌẽ py remeꞌẽxe vaꞌe rei, vaka, vexaꞌi, eꞌỹ vy vinho, oyꞌu pyrã irove vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy nenheꞌẽ py remeꞌẽxea rendua rami tema. Haꞌe rami vy haꞌe py, Senhor Nderuete renonde py ae reꞌu vy revyꞌa ꞌrã ndero pygua kuery haꞌe javi reve. D 2haꞌe ramo remboekovia ꞌrã dízimo, haꞌe hepykue peráta ndepo py reraa reve tereo henda Senhor Nderuete oiporavoague py. }}{|{{{1zzy%xwvvuuVt8s(rqpponmm|llk>ji{hhgff eeBdcobb4a=`:_^v]]\\ [vZYXWVUU(TkSSNRAQPPKOINMMBL)KJJ~IcHGGwFEsD3CBBAeA@@?3>>!=I;;?:X9Y87~76v55i4{32i10/#.6-Q,+*u)(''t&&V%$$b##"q! ~4E-IrgFi3T.6tk  h dlBG 2"Haꞌe ramo peneakã vaipa ꞌrã mbaꞌemo vai ete pexa rire.U %2!Pendeyvy rupi pembaꞌeapoague gui mbaꞌemo aju oiko vaꞌekue ma peteĩ vaꞌe regua kuery peikuaa eꞌỹ vaꞌe hoꞌupa ꞌrã. Haꞌe vy penembojexavai haꞌe penembojeroꞌa rei ꞌrã ára nhavõ.s a2 Penderaꞌy haꞌe penderajy kuery omboaxapaa ꞌrã amboae regua kuery pe. Haꞌe nunga penderexa py ae pexa rire penemaꞌenduꞌaa rupi pejexavai rei ꞌrã ára nhavõ. Haꞌe rami teĩ pendepo py mbaꞌeve ndapejapo kuaai ꞌrã. 12Penerymba toro ojukaa ꞌrã pexaa py, teĩ hoꞌokue ndapeꞌui ꞌrã. Pendegui penerymba mburikaꞌi re imondaa ꞌrã, haꞌe ndojevyvei ꞌrã pendea py. Penerymba kuery vexaꞌi ogueraa ukapaa ꞌrã penderovaigua kuery pe. Haꞌe avave rei napendereraa jepeai ꞌrã.# A2Peteĩ kunha re pemenda teĩ hexeve amboae ava onheno ꞌrã. Penderorã pejapo teĩ haꞌe py ndapeikoi ꞌrã. Uva penhotỹ teĩ napemonoꞌõi ꞌrã.D 2Haꞌe ramo kuaray mbyte teĩ pekuaveꞌẽ rei ꞌrã peovy, pytũ rupi oexa eꞌỹ vy okuaveꞌẽ rei ovy vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ndapeiko porãvei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py peikoa pukukue re pejexavai ꞌrã, penembaꞌe rei-rei re imondapaa riae ꞌrã. Haꞌe avave rei napendereraa jepeai ꞌrã.lS2Senhor penembojexavai ꞌrã peneakã vai reia py, napemaꞌẽveia haꞌe pendepyꞌa eta reia py.2Senhor penembojexavai ꞌrã ai vaikue Egito pyguare regua py, tyepy peu, temo haꞌe ai vaikue py, ndapekueravei aguã rami.32Penderetekue opyta ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy re ikuai vaꞌe rembiꞌurã rive. Haꞌe nunga mondyiarã ndoikoi ꞌrã.tc2Senhor pendereity ꞌrã penderovaigua kuery renonde rupi. Peteĩ tape rupi haꞌe kuery rovai peju rire teĩ sete tape rupi ju ꞌrã pejavapa haꞌe kuery gui. Haꞌe vy yvy jave regua ikuaia rupi pendekuaa ꞌrã ojeguaru reia rami.!=2Pendeyvy rupi oky ꞌrãgue py Senhor ombou ꞌrã yvy kuꞌi haꞌe tanhimbu rive. Yva gui haꞌe nunga anho hoꞌa ꞌrã pendeꞌáry penemomba peve.2Yva peneakã áry rupi oĩ vaꞌe ma overa vaꞌe rami ꞌrã onhemboty, haꞌe yvy pepyrõa ma ferro rami ꞌrã hatãmba.S!2Senhor pendejuka ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue py, pire raku, ai ipeupa vaꞌe, kuaray aku raxa vaꞌe, pirupa vaꞌe, huꞌũmbaa haꞌe hatãmba reia py. Haꞌe nunga penemoingo axy ꞌrã pekanhymba peve.|s2Senhor ombou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue pendere oja vaꞌerã, pendeyvyrã pejopy aguã katy peoa vaꞌe omomba peve.Z/2— Pendere Senhor ombou ꞌrã ayvu vai penemoĩ vaiarã haꞌe pendere opuꞌã vaꞌe mbaꞌemo pejapoa haꞌe javi py, penemomba rã pekanhymba xapyꞌa peve, teko vai pejapoa rupi xegui pejepeꞌaague re.K2Ayvu vaipy ꞌrã peiko peike haꞌe peẽ ju maa haꞌe javi py. ~-2Ayvu vaipy ꞌrã ikuai kyrĩgue pereko vaꞌe, mbaꞌemoꞌa pendeyvy gui oiko vaꞌe, haꞌe penerymba vaka haꞌe vexaꞌi kuery taꞌyꞌia.e}E2Ayvu vaipy ꞌrã peiko hyru py mbaꞌemo aju pemonoꞌõa, haꞌe mbojaperã pemoapomoa py.P|2Haꞌe ramo ayvu vaipy ꞌrã peiko tetã py haꞌe penembaꞌety rupi.{2 — Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei Senhor Penderuete napenheꞌẽ rendui vy, ojapo uka vaꞌekue haꞌe ayvu aỹ amombeꞌu vaꞌe haꞌe javi ndapejapoi ramo, pendere ou ꞌrã kovaꞌe ayvu vai haꞌe javi, pendere ojeupitypa ꞌrã.>zw2Pejepeꞌa eme peteĩve ayvu aỹ ajapo uka vaꞌe gui, pendeaxua re neĩ pendeaxua eꞌỹa re ma voi, tuuete mboae kuery re rive peaxa vy haꞌe kuery pe pendekuai eꞌỹ aguã. tyc2 Senhor penemoĩ ꞌrã haꞌe kuery akãrã, tuguairã veꞌỹ. Haꞌe ramo hiꞌárykueꞌi ꞌrã pendekuai, iguy rupi riveꞌỹ, xapyꞌa rei Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue aỹ amombeꞌu vaꞌe pejapopa aguã pemoĩ ramo."x?2 Senhor oipeꞌa ꞌrã yva mbaꞌemo porã ombou aguã, hiꞌára py porã yvy re omboꞌoky aguã, pendepo py mbaꞌemo pejapo vaꞌe haꞌe javi py penemoingo porã aguã. Haꞌe ramo heta regua pe mbaꞌemo peiporuka ꞌrã teĩ peẽ ma ndapeiporui ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌe.[w12 Senhor opa mbaꞌe ꞌrã omeꞌẽ pẽvy: kyrĩgue perekoa py, penerymba kuery taꞌyꞌia py, haꞌe pendeyvy gui mbaꞌemo oikoa py, Senhor pendeyvyrã omeꞌẽ aguã re peneramoĩ kuery pe ouraague py ae.ovY2 Haꞌe ramo yvy regua kuery haꞌe javi Senhor guery rupi penerenoĩa oexa vy okyjepa ꞌrã pendegui.@u{2 Senhor ojeupe guarã penemoingo ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe regua, pendevy ouraague rami vy, Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue pejapo, haꞌe ixuguigua tape rupi pendekuai ramo.Yt-2Senhor ombou ꞌrã mbaꞌemo aju pemoĩ porãaty oĩ porã aguã, haꞌe opa mbaꞌe pendepo py pejapo vaꞌe voi. Haꞌe rami vy penemoingo porã ꞌrã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py.Ms2Senhor ojapo ꞌrã penerenonde py penderovaigua kuery pendere opuꞌã vaꞌekue oitypaa aguã rami. Peteĩ tape rupi penderovai ou vaꞌekue ri sete tape rupi ju ꞌrã ojava jogueravy pendegui.Mr2Ayvu porãmby ꞌrã peiko peike haꞌe peẽ ju maa haꞌe javi py.hqK2Ayvu porãmby ꞌrã peiko hyru py mbaꞌemo aju pemonoꞌõa, haꞌe mbojaperã pemoapomoa py.p32Ayvu porãmby ꞌrã ikuai kyrĩgue pereko vaꞌe, mbaꞌemoꞌa pendeyvy gui oiko vaꞌe, haꞌe penerymba kuery vaka haꞌe vexaꞌi taꞌyꞌia.Go 2Ayvu porãmby ꞌrã peiko tetã py haꞌe penembaꞌety rupi. n 2Senhor Penderuete penheꞌẽ rendu ramo pendere ombou ꞌrã kovaꞌe ayvu porã haꞌe javi, peẽ kuery re ojeupitypa ꞌrã.`m =2 ; — Haꞌe gui Senhor Penderuete ayvu re pejapyxaka porã vy haꞌe ojapo uka vaꞌekue aỹ amombeꞌu vaꞌe pejapopa ri ramo Senhor Penderuete penemboyvate ꞌrã yvy jave re ikuai vaꞌe áryve.8lk2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko kovaꞌe lei re ayvu oĩ vaꞌe nomboetei vy ndojapoi vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. ;kq2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko amongue omeꞌẽmby ojopy vaꞌe heko porã vaꞌe ojuka aguã.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. j-2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko oirũ nhemi rupi ojuka vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. i%2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko guaixo reve onheno vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. ;hq2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko gueindy reve, nguu rajy eꞌỹ vy oxy memby reve onheno vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. g!2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko mymba reve itavy vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. 3fa2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko oxy ranga reve onheno vaꞌe, nguu rupa omongyꞌa rire.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Se!2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko mombyry guigua, eꞌỹ vy tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe mbaꞌe oipeꞌa vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. 8dk2Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko hexa pyxo veꞌỹ vaꞌe tape ojavy aguã rami ojapo vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. c32Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko oirũ yvy markaa oguerova vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. $bC2Aipoeꞌi avi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko oxy eꞌỹ vy nguu nomboetei vaꞌe.” Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. 3aa2“Ayvu vaipy ꞌrã oiko ava taꞌangaarã onhopĩ eꞌỹ vy, mbaꞌemo ryku gui ojapo vy hiꞌã py omopuꞌã vaꞌe. Haꞌe nunga ojapo kuaa vaꞌe rembiapo teĩ Senhor pe rã ojeguarupy meme.” Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã okuapy. q`]2— Haꞌe gui levita kuery ijayvu atã ꞌrã Israel kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: _2 Haꞌe rã povaꞌe kuery ma ayvu vai mombeꞌuarã ꞌrã ikuai Ebal yvyty áry: Rúben, Gade, Aser, Zebulom, Dã haꞌe Naftali regua. 5^e2 — Jordão yakã rovai re peaxa ma rire povaꞌe kuery ikuai ꞌrã Gerizim yvyty áry jogueroayvu porã aguã: Simeão, Levi, Judá, Issacar, José haꞌe Benjamim regua.]72 Ebal yvyty áry gui ayvu vai omombeꞌua aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe ára Moisés ojapo uka heta vaꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: \#2 Haꞌe nunga rupi penheꞌẽ rendu Senhor Penderuete, haꞌe pejapopa ojapo uka haꞌe ayvu oeja vaꞌekue aỹ pẽvy amombeꞌu vaꞌe. S[!2 Haꞌe gui levita regua sacerdote kuery reve Moisés ijayvu vy aipoeꞌi Israel kuery haꞌe javi pe: — Israel kuery, pekyrirĩmba ke pendu aguã! Aỹ gui ma Senhor Penderuete pegua ete ꞌrã peiko.Z}2Haꞌe vaꞌe ita re pembopara ꞌrã ayvu kovaꞌe lei re oĩ vaꞌe haꞌe javi, ojekuaa porã aguã rami — heꞌi. Y2Pemeꞌẽ avi ꞌrã peteĩ rami pendekuaia regua haꞌe py. Haꞌe rami vy pekaru haꞌe pevyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete renonde.X 2Ita pejou vaꞌekue py rive ꞌrã pejapo altar Senhor Penderuete peguarã. Hiꞌáry peapy ꞌrã mbaꞌemo pemeꞌẽ vaꞌe.W 2Haꞌe py Senhor Penderuete pe pejapo ꞌrã peteĩ altar ita gui. Haꞌe vaꞌe re ndapeiporui ꞌrã tembiporu ferro guigua.V 2Kovaꞌe ára aipoaꞌe Jordão yakã rovai re peaxa ma vy Ebal yvyty re ita pemoꞌã aguã, haꞌe pemoxiĩmba ꞌrã cal py.$UC2Peaxapa ma rire haꞌe vaꞌe ita re pembopara ꞌrã kovaꞌe lei re ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi, haꞌe rami vy pevaẽ aguã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py. Haꞌe vaꞌe yvy ma kamby haꞌe ei oata eꞌỹa, Senhor peneramoĩ kuery Ruete ijayvuague rami vy.>Tw2Peaxa ꞌrã Jordão yakã rovai re pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe katy peo vy. Yakã peaxaa árave pemoꞌã ꞌrã ita tuvixakue, haꞌe cal py pemoxiĩmba ꞌrã.S 2 Mboapykuea ma Moisés ijayvuague Omboetea rupi lei ita re ombopara ukaague Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery reve Moisés ijayvu heta vaꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejapopa ke kovaꞌe ojapo uka pyre aỹ pendevy amombeꞌu vaꞌe.R92Haꞌe rami rã haꞌe javi regua Senhor omoingo vaꞌekue gui penemboyvateve ꞌrã, haꞌe kuery gui pendererovyꞌaave, penemboeteave haꞌe pendejou porãave aguã, haꞌe Senhor Penderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peiko aguã, aipoeꞌiague rami vy — heꞌi Moisés. !Q=2Ange Senhor pendevy oikuaa uka avi ixupegua pendekuai aguã, pendevy aipoeꞌiague rami vy, haꞌe ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi rupi pendekuai aguã.aP=2Ange Senhor oikuaa uka Penderuete oikoa regua, haꞌe ixuguigua tape rupi, haꞌe oayvu oeja vaꞌekue rupi pendekuai aguã, haꞌe gui ojapo uka vaꞌekue haꞌe nhomongetaa rupi, haꞌe ijayvua re pejapyxaka aguã.iOM2 Onheꞌẽ rendu aguã re ijayvua — Aỹ gui ma pendevy Senhor Penderuete ojapo uka kovaꞌe ayvu oeja vaꞌekue haꞌe oipotaa. Pemoĩ porã pendejee, haꞌe pejapo pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py.qN]2Emaꞌẽ yva re neꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩa gui, haꞌe vy emoingo porã ndevygua Israel kuery, haꞌe yvy oreramoĩ kuery pe reuraague rami orevy remeꞌẽ vaꞌekue, yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa”, ꞌre ꞌrã. vMg2Dízimo gui ma xee ndaꞌui xepyꞌa vai jave, neĩ ruxãꞌi ma voi nanoẽi xevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe aiko reve, namboaxai guive oo omanogue ituia py oĩ aguã. Xee anheꞌẽ rendu Senhor Xeruete. Xevy ojapo uka vaꞌekue ajapopa ma.SL!2 Haꞌe vy Senhor Nderuete renonde py aipoꞌre ꞌrã ixupe: “Ndevy peguarã amboaxa vaꞌekue xero gui anoẽ vy levita kuery pe ameꞌẽ, amboae guigua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery pe, xevy rejapo uka vaꞌekue haꞌe javi rami vy. Rejapo uka vaꞌekue neĩ peteĩve ndajapo eꞌỹi, peteĩve re ndaxerexarai.BK2 Dízimo omeꞌẽ kuaa aguã re ijayvua — Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa py dízimo remeꞌẽ ojeupity nhavõ dízimo-rã rembojaꞌopa ma rire remeꞌẽ ꞌrã levita kuery pe, amboae yvy guigua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery pe, nderekoa rupi haꞌe kuery okaru vy hevyatã okuapy aguã.HJ 2 Haꞌe gui rerovyꞌa ꞌrã mbaꞌemo porã Senhor Nderuete ndevy omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi, ndero pygua kuery pe, haꞌe nderekoa py levita haꞌe amboae regua ikuai vaꞌe pe guive. jIO2 Haꞌe gui maꞌẽ, aỹ ma aru mbaꞌemo aju jypy guare iporãgueve vaꞌe yvy ndee Senhor xevy remeꞌẽ vaꞌekue guigua”, ꞌre ꞌrã. Haꞌe rami vy Senhor Nderuete renonde ajaka remoĩ vy rejeroꞌa ꞌrã henonde.WH)2 Apy ju orereru vy kovaꞌe yvy omeꞌẽ orevy, kamby haꞌe ei oata eꞌỹa./GY2Haꞌe rami vy Egito yvy gui Senhor orerenoẽ opo oupi py opoꞌakaa oexa uka reve, haꞌe nhomondyipaarã ojapo reve, mbaꞌemo kuaa ukaarã haꞌe hexa pyrã reve. F 2Senhor oreramoĩ kuery Ruete pe rojapukai ramo oreayvua oendu vy oikuaa pota rojexavaia, rombaꞌeapoa haꞌe oremoingo axya re.xEk2Haꞌe rami teĩ Egito pygua kuery orembojaru haꞌe orembojexavai rei vy oremoĩ rombaꞌeapo raxa aguã rami.bD?2Haꞌe gui ma Senhor Nderuete renonde py renhemombeꞌu porã vy aipoꞌre ꞌrã: “Xeramoĩ ma arameu regua oiko rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma omano raiꞌi ma vy oo Egito yvy re. Haꞌe py ju amboae regua rami oiko rakaꞌe ngoo pygua kuery mboapyꞌi vaꞌe reve. Haꞌe gui ixugui oiko peteĩ regua hetave haꞌe imbaraetekueve, haꞌe py ae.rC_2Haꞌe ramo ndepo gui sacerdote ajaka ojopy vy omoĩ ꞌrã Senhor Nderuete pegua altar oĩ vaꞌe rexei.{Bq2Haꞌe gui reo ꞌrã sacerdote haꞌe vaꞌe jave oĩ vaꞌea py. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã ixupe: “Aỹ Senhor Nhanderuete pe amombeꞌu porã, yvy nhaneramoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã oura reve ijayvuague py xerekoa maa”, peje ꞌrã.cAA2rejopy ꞌrã mbaꞌemo aju remonoꞌõ ypyꞌi vaꞌekue, ndeyvy gui oiko vaꞌekue regua iporãgueve. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ajaka py remoĩ vy reraa ꞌrã henda Senhor Penderuete guery omoĩ aguã oiporavoague py.'@ K2 Mbaꞌemo aju oiko ypyꞌi vaꞌekue re ijayvua — Haꞌe gui pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py revaẽ vy haꞌe py nderekoa ma vy[?12Haꞌe nunga rupi pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py pendekuai ma ramo haꞌe omeꞌẽ ꞌrã pepytuꞌu aguã penderovaigua kuery pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi gui. Haꞌe ramo pemokanhymba ꞌrã Amaleque kuery, haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaave aguã rami eꞌỹ, yva guy rupi rei. Penderexarai eme ke. T>#2Mbaꞌeta tape rupi pendeporiau haꞌe penekangy reve peguata jave haꞌe kuery ovaẽ xapyꞌa vy opuꞌã okuapy takykue penekangykueve peju vaꞌekue re, Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ.$=C2 Amaleque kuery omokanhymba aguã re ijayvuague — Penemaꞌenduꞌa ke Egito yvy gui peopa jave Amaleque kuery pendere ojapo vaiague re tape rupi.g<I2Mbaꞌeta haꞌe ramigua teko vai ojapo vaꞌe haꞌe javi ma Senhor Nderuete ojeguarua meme. O;2Teĩꞌi regua rereko ꞌrã opejaa aguã, haꞌeveaꞌi ramigua anho, haꞌe hyru haꞌeveaꞌi ramigua anho avi. Haꞌe rami vy reiko pukuve aguã ndeyvyrã Senhor Nderuete omeꞌẽ vaꞌekue py.z:o2Haꞌe ndero py ereko eme hyru joo rami eꞌỹ vaꞌe: peteĩ tuvixave vaꞌe, haꞌe rã amboae kyrĩve vaꞌe. 92 , — Ndevoxa py eraa eme ipoyia joo rami eꞌỹ vaꞌe: peteĩ tuvixave vaꞌe, haꞌe rã amboae kyrĩve vaꞌe.O82 Haꞌe ramo ma pejaya ꞌrã ipo. Hexe pemaꞌẽ eme pemboaxya rupi. 17]2 — Xapyꞌa rei mokoĩ ava joe opuꞌãa py peteĩ vaꞌe raꞌyxy ovaẽ ꞌrã ome oepy aguã hovaigua po gui. Haꞌe rami vy okuaveꞌẽ vy ojopy ꞌrã hako rupi.s6a2 Haꞌe rami rire ava vaꞌe ro pygua kuery pe “Ipy rei vaꞌe regua” ꞌea ꞌrã Israel kuerya rupi. {5q2 hovaja kunha ou ju ꞌrã nhomongeta vaꞌety kuerya py. Haꞌe vy ipy gui omboi ꞌrã ngovaja py regua, haꞌe onyvõ ꞌrã hova re. Haꞌe rami vy “Haꞌe rami ꞌrã ojapoa ava guykeꞌy rekovia ndataꞌyxei vaꞌe re” heꞌi ꞌrã. 4;2Haꞌe ramo hetã pygua mongeta vaꞌety kuery oenoĩ uka ꞌrã ava vaꞌe, ixupe ijayvu aguã. Haꞌe gui ndoipotai vy “Ndaraaxei ae” heꞌi ramo<3s2— Haꞌe rã xapyꞌa rei ngovaja re tyvy nomendaxei ri ramo kunha vaꞌe oo ꞌrã tetã rokẽ py nhomongeta vaꞌety kuery ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Xerovaja xere ndataꞌyxei guykeꞌy rery oĩ ae aguã Israel kuerya rupi. Xereve ndojapoxei hovaja ojapo aguã vaꞌe”, heꞌi ꞌrã.212Haꞌe gui kunha vaꞌe re jypyꞌi taꞌya omboery ꞌrã guykeꞌy omano vaꞌekue rery rupi, hery okanhy eꞌỹ aguã Israel kuery mbyte gui. a1=2 Guykeꞌy raꞌyxykue re omenda aguã re ijayvua — Xapyꞌa rei joegua meme joa py oiko, haꞌe peteĩ omano ꞌrã taꞌy eꞌỹ re. Haꞌe ramo omano vaꞌekue raꞌyxy nomendai ꞌrã amboae re, ngoo pygua re ae eꞌỹ vy. Hovaja ae guaꞌyxyrã ogueraa vy omenda ꞌrã hexe, hexe taꞌy aguã hovaja rekorã oeja pyre rami vy. ^072— Vaka mbaꞌemo aju moaꞌyĩa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ma pejokua eme ijuru rupi. */O2Quarenta-kue peveꞌi ꞌrã peinupã, haꞌe vaꞌe áryve ndaꞌevei peinupã aguã, mbaꞌeta penderyvy peinupãve ri vy pemoꞌyvyĩꞌi ꞌrã penerenonde. Y.-2Xapyꞌa rei haꞌeveꞌỹa rami oiko vaꞌekue pembopi aguã rami ri oiko ramo nhomboayvu vaꞌety omonheno uka, haꞌe gui oinupã uka ꞌrã guenonde py, mbovykue pa ojapo vaiague re oinupãa oikuaa rami.- +2 Nhombopagaa py nhonupã aguã re ijayvua — Xapyꞌa rei mokoĩ jogueroꞌa vy jogueraa rã oikuaa pota vaꞌety kuerya py. Haꞌe ramo oikuaa pota vy omboeko porã ꞌrã haꞌevea rami oiko vaꞌekue, haꞌe ombopaga ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami oiko vaꞌekue.u,e2Nemaꞌenduꞌa Egito yvy re escravo pendekuaiague re. Haꞌe nunga rupi ajapo uka ndevy haꞌe rami aguã. +72Haꞌe gui uvaꞌa reipoꞌopa ma rire ejevy ju eme reipoꞌove aguã. Hembyrekue topyta amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe peguarã. *2Azeite remondopa ma rire ejevy ju eme remondove aguã hakã gui. Topyta amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe peguarã.)%2— Nembaꞌety py mbaꞌemo aju remonoꞌõ jave peteĩ jokuaa re nderexarai ri vy ejevy eme rejopy nho aguã. Topyta amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe peguarã. Haꞌe ramo Senhor Nderuete nemoingo porã ꞌrã ndepo py rejapo vaꞌe haꞌe javi py.*(O2Nemaꞌenduꞌa tema Egito yvy re escravo pendekuaiague re, haꞌe Senhor haꞌe gui pendereraa ague re. Haꞌe nunga rupi ae ajapo uka ndevy haꞌe rami aguã. '!2— Eikuaa pota porã eꞌỹ eme amboae guigua haꞌe tyreꞌỹ kuery. Eraa eme imeveꞌỹ vaꞌe ao ixupe reiporuka vaꞌekue rekovia.>&w2— Tuu kuery ndapejukai ꞌrã taꞌy kuery ojejavyague re, neĩ taꞌy kuery ma voi ndapejukai ꞌrã tuu kuery ojejavyague re. Peteĩ-teĩ omano ꞌrã haꞌe ae ojejavyague re. ~%w2Hiꞌára py porã ixupe remeꞌẽ ꞌrã ombaꞌeapoague repy, kuaray oike eꞌỹ teri reve, mbaꞌeta iporiaukueꞌi vy oipota oikove aguã. Haꞌe rami eꞌỹ rã Senhor pe haꞌe ojapukai ꞌrã nderovai, haꞌe ndere oĩ ꞌrã jejavya. $2— Ereko axy eme nerembiguai iporiaukueꞌi ojexavai vaꞌe, nderyvy aeꞌi eꞌỹ vy amboae regua ndeyvy re nderekoa py oiko vaꞌe.f#G2 Kuaray oikeꞌi jave ixupe remeꞌẽ ju ꞌrã ao puku reraa vaꞌekue haꞌe vaꞌe py onheovã aguã, haꞌe ramo ndereroayvu porã ꞌrã. Haꞌe ramigua ma Senhor Nderuete renonde “Ndereko porãa” heꞌi ꞌrã. u"e2 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ava iporiaukueꞌi ri ramo ndaꞌevei hekovia rereko aguã pytũ mbukukue re. ! 2 Repyta ꞌrã oka py, haꞌe rã mbaꞌemo poruare ae ꞌrã ogueru hekovia reraa aguã. Haꞌe kuery reko rami vy amongue oirũ pe mbaꞌemo oiporuka ramo iporukaare pe irũ ogueraa uka ꞌrã mbaꞌemo, oiporu vaꞌe hekovia omeꞌẽ ju peve guarã. W )2 — Neirũ pe mbaꞌemo reiporuka ri vy eike eme hoo py hekovia renoẽ aguã.?y2 Penemaꞌenduꞌa ke Miriã re Senhor Penderuete ojapoague re, tape rupi Egito yvy gui peopa jave. Moisés reindy Miriã ma hovai ijayvu rire Nhanderuete omombaꞌeaxy lepra py . 9m2— Penheangu ke mbaꞌeaxy lepra gui, haꞌe penheaꞌã levita regua sacerdote kuery penemboꞌea pejapopa aguã. Penheaꞌã haꞌe kuery pe ajapo ukaague rami pejapo aguã.O2— Xapyꞌa rei amongue imonda ꞌrã guyvy Israel regua vaꞌe re escravo-rã, eꞌỹ vy ovende vaꞌerã. Imondaague peikuaa ramo tomano. Haꞌe rami vy ꞌrã penembyte gui peipeꞌa teko vai. D2— Ndevy amongue oreve ramo eraa eme mokoĩ ita mbaꞌemo raꞌyĩgue monguꞌia oguereko vaꞌe, neĩ ita hiꞌárygua eraa eme, mbaꞌeta haꞌe rami reipeꞌa ꞌrãgue oikove aguã. +2 Lei nhomboaxya rupi ikuai aguã re ijayvuague — Ava omenda ramoꞌi vaꞌe ma joe opuꞌã aguã katy oo eꞌỹ teĩ haꞌeve, neĩ napemopenai ꞌrã mbaꞌeve rei re. Peteĩ maꞌetỹa peve toiko ngoo py ae, guaꞌyxyrã ogueraa vaꞌekue ombovyꞌa aguã. r_2Haꞌe gui ime jypygua imondoukaare ma ndaꞌevei ꞌrã ogueru ju aguã guaꞌyxyrã omongyꞌa ma rire, mbaꞌeta Senhor pe ojeguarua ae ꞌrã. Pejapo eme pendeyvyrã Senhor Nderuete omeꞌẽ vaꞌekue re jejavya oĩ aguã rami. U%2Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ju ndoayvuvei vy ojaꞌo aguã regua ombopara vy ipo py omeꞌẽ ma vy omondouka ju ꞌrã ngoo gui, haꞌe rami eꞌỹ vy mokoĩa ava guaꞌyxyrã ogueraa ma rire omano ꞌrã.]52Haꞌe gui xapyꞌa rei hoo gui kunha vaꞌe oo rire amboae ava re ju ꞌrã omenda.d E2 Omenda vaꞌe ojaꞌo rã guarã re ijayvua — Xapyꞌa rei peteĩ ava kunha vaꞌe ojou vy omenda ꞌrã hexe, teĩ kunha vaꞌe re haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojou rire ndojou porãvei ꞌrã. Haꞌe rami vy ojaꞌo aguã regua ombopara vy kunha vaꞌe po py omeꞌẽ ma vy mae ma omondouka ꞌrã ngoo gui. , 19.7-9 !2Haꞌe rami ae avi neirũ mbaꞌety rupi reaxa vy haꞌeve mbaꞌemo aju reipoꞌo aguã, teĩ kyxe py nderejayai ꞌrã imbaꞌety rupi.  2— Neirũ mbaꞌe uvaty rupi reaxa vy haꞌeve ꞌrã uva reꞌuxea rami reꞌu aguã nerevyatã peve, teĩ eraa eme ajaka py.|s2Enheaꞌã ndeayvuague rejapo ete aguã, mbaꞌeta ndejuru py ae Senhor Nderuete pe rejapoxeaꞌi py ndeayvu rire. gI2Haꞌe rami avi mbaꞌemo rejapo aguã re nerenhemboayvui rire ma ndere noĩ ꞌrã rejejavya.p[2 Mbaꞌemo ojapo aguã re onhemboayvu okuapyague — Senhor Nderuete pe mbaꞌemo rejapo aguã re renhemboayvu ri vy emboare eme rejapo aguã. Mbaꞌeta Senhor Nderuete nembopaga ꞌrã, haꞌe ndere ae oĩ ꞌrã rejejavya.2Amboae regua kuery pe mbaꞌemo reiporuka vy haꞌeve ꞌrã remboekovia uka retave aguã. Haꞌe rã nderyvy pe ma mbaꞌemo reiporuka vy emboekovia uka retave eme, Senhor Nderuete nemoingo porã aguã ndeyvy reĩa rupi mbaꞌemo rejapo vaꞌe haꞌe javi py. .W2— Nderyvy pe mbaꞌemo reiporuka rire emboekovia uka retave eme, peráta, tembiꞌu, eꞌỹ vy mbaꞌemo rei, haꞌe nunga oiporukaa vy hekovia ojopyave aty teĩ.y2Senhor Penderuete pegua opy ndaperui ꞌrã itavy rei vaꞌe repykue, neĩ ava itavy rei vaꞌe repykue voi, penhemboayvuague pejapopaa regua pemeꞌẽ aguã teĩ ae ma. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe mokoĩve repy ma Senhor Penderuete ojeguarua meme. sa2— Israel regua rajy kuery taꞌikuai eme taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌe, neĩ Israel regua raꞌy kuery ma voi taꞌikuai eme haꞌe rami. Haꞌe jave py itavy reia ꞌrã amboae regua kuery ruete raꞌangaa pegua templo py . o Y2Ndea py ae toiko haꞌe ae oiporavoague py, peẽ kuery rekoa rupi ojou porãa py ae. Pereko axy eme. E 2 Escravo oo jepe vaꞌekue, itavy rei vaꞌe haꞌe oiporuka pyre rekovia re ijayvua — Peteĩ escravo opatõ gui ojava vy ndea py ri onhemi ramo neremboaxa jevyi ꞌrã ipatõ pe. ;2Mbaꞌeta Senhor Penderuete oiko avi ꞌrã pendekuaia mbyte rupi, penderovaigua kuery gui pendereraa jepe haꞌe penderepy aguã. Haꞌe nunga rupi pendekuaia ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta, pendere Senhor haꞌeveꞌỹ vaꞌe oexa vy pendegui ojepeꞌa eꞌỹ aguã. + Q2 Tembiporu rereko vaꞌe reve reraa avi ꞌrã peteĩ yvyra, reguapy ma vy haꞌe vaꞌe py rejoꞌo aguã yvy. Haꞌe gui rejevy ta ma vy rejaty ꞌrã nderepoxi.J 2 Pendekuaia gui mombyryꞌia py oĩ ꞌrã peteĩ henda peo aguã.wi2 Haꞌe gui koꞌẽ jevy kaꞌaru ma jave ojau ꞌrã yy py. Kuaray oike ma jave oike ju ꞌrã pendekuaia py.D2 Xapyꞌa rei peẽ kuery vaꞌe regua oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe pyávy otyy omondykya py. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe ojepeꞌa ꞌrã pendekuaia gui. Ndopytai ꞌrãe haꞌe py.E2 Tekoa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã re ijayvua — Penderovaigua kuery re xondaro kuery opuꞌã aguã ojeꞌoi jave ma penheangu ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe haꞌe javi gui.fG2Haꞌe vaꞌe ramymino kuery regua peteĩ-teĩ oike ꞌrã Senhor pegua nhemboaty oĩaty py. 8k2— Haꞌe rã Edom pygua kuery ma peayvu eꞌỹ eme, penderyvy kuery ae ramo. Peayvu eꞌỹ eme avi Egito pygua kuery, haꞌe kuery yvy re amboae regua rami pendekuai rire.8k2Haꞌe vaꞌe regua kuery reve peteĩ rami pendekuai aguã ndaꞌevei pejapo aguã, neĩ haꞌe kuery ikuai porã aguã rami ma voi, pendekuaia pukukue re, rakaꞌe rã peve. -2Haꞌe rami teĩ Senhor Penderuete Balaão ayvu noendu potai vy ojapo pendereroayvu porã aguã rami ijayvu vai ꞌrãgue py, penderayvu ete vy."?2mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ndogueraai rire mbojape haꞌe yy penerovaexĩ aguã, Egito yvy gui peopa jave tape rupi peguataa rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py peráta re penderovai guarã ogueru Beor raꞌy Balaão, Mesopotâmia re Petor guigua, peẽ kuery rovai ijayvu vai aguã.M2Amom haꞌe Moabe pygua kuery vaꞌe regua mavaꞌeve voi ndoikei ꞌrã Senhor pegua nhemboaty oĩaty py. Neĩ hamymino kuery dez-kue peve ikuai vaꞌe voi ndoikei ꞌrã, rakaꞌe rã peve teĩ,"?2Omenda eꞌỹ vaꞌekue piꞌa ma voi ndoikei ꞌrã Senhor pegua nhemboaty oĩaty py. Neĩ hamymino kuery dez-kue peve ikuai vaꞌe voi ndoikei ꞌrã.C~ 2 Nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oĩ aguã ndaꞌevei vaꞌe re ijayvua — Avakue oaꞌyĩjo pyre eꞌỹ vy oembo aya pyre ma ndoikei ꞌrã Senhor pegua nhemboaty oĩaty py.p}[2— Haꞌe gui peteĩve ava ma voi nogueronhenoi ꞌrã oxy ranga, nguu rupa omongyꞌa eꞌỹ aguã. k|Q2kunha vaꞌe ru pe ava vaꞌe kunha reronhenoare omeꞌẽ ꞌrã cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua. Ava omoꞌyvyĩꞌi rire kunha vaꞌe oiko ꞌrã taꞌyxyrã. Neĩ ndaꞌevei ꞌrã omoxẽ aguã oikoa pukukue re. ?{y2— Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ ava ojou ꞌrã kunhataĩꞌi ete vaꞌeri omenda aguã rami eꞌỹ teri oiko vaꞌe, haꞌe. ojopy vy ogueronheno ꞌrã. Haꞌe nunga ojoua ramoozY2mbaꞌety py ojou rire. Kunha omenda aguã rami oiko vaꞌe ojapukai teĩ ndaꞌipoai heraa jepearã. #yA2Haꞌe rã kunha vaꞌe re ma mbaꞌeve ndapejapoi ꞌrã. Hexe ma noĩ omano aguã regua, mbaꞌeta ava vaꞌe ojapo oirũ rovai opuꞌã vy ojukaa rami,Qx2— Haꞌe rã mbaꞌety rupi ava ojou ꞌrã kunha omenda aguã rami oiko vaꞌe, haꞌe vy onheaꞌã vy ogueronheno ꞌrã. Haꞌe rami vy ava vaꞌe anhoꞌi omano ꞌrã kunha ogueronhenoague re. w2Haꞌe ramo mokoĩve peraa ꞌrã tetã rokẽ peve ita py pejapipa aguã, omano peve. Kunha vaꞌe ma tetã py ndojapukaiague re ꞌrã pejuka, haꞌe rã ava ma oirũ raꞌyxy omoꞌyvyĩꞌiague re. Haꞌe rami py peipeꞌa ꞌrã teko vai penembyte gui. v2— Xapyꞌa rei peteĩ kunhataĩ ete teri omenda aguã rami oiko, haꞌe gui peteĩ ava tetã py ojou vy ogueronheno ꞌrã. u2— Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ ava ojoua ꞌrã kunha ome oguereko vaꞌe reve onheno ramo. Haꞌe vy mokoĩve omano ꞌrã, ava kunha reve onheno vaꞌekue, haꞌe kunha vaꞌe teĩ ae ma. Haꞌe rami py peipeꞌa ꞌrã teko vai Israel kuery mbyte gui. t/2haꞌe pygua kuery kunha vaꞌe ogueraa ꞌrã tuu kuery rokẽ peve, haꞌe tetã pygua avakue ojapipa ꞌrã ita py omano peve, Israel kuery mbyte oiko vaikue rei rire, itavy rei raꞌe nguu ro rupi teri oiko reve. Haꞌe rami vy penembyte gui peipeꞌa ꞌrã teko vai. Hs 2Haꞌe rami avi anhetẽ ae ri kunhataĩꞌi oikoa ndoexai ramo~rw2Haꞌe rami vy omeꞌẽ uka ꞌrã cem hatãꞌi vaꞌe prata guigua kunha vaꞌe ru peguarã, Israel regua kunhataĩ vaꞌe rovai ijayvu rei rire. Haꞌe gui kunha vaꞌe oiko ꞌrã taꞌyxy ae, haꞌe ime nomoxẽvei ꞌrã oikoa pukukue re.Jq2Haꞌe nunga haꞌe kuery oexa vy ime ojopy vy oinupãmba ꞌrã.|ps2hexe ijayvu oxĩmba aguã rami. Haꞌe vy xevy ‘Nderajy ma kunhataĩꞌi eꞌỹ raꞌe’ heꞌi. Ko, apy ma oĩ xerajy kunhataĩꞌi teri oikoa kuaa ukaarã”, heꞌi vy ajukue oipyopa ꞌrã tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery renonde.o+2Nhomongeta vaꞌety kuery pe kunha vaꞌe ru aipoeꞌi ꞌrã: “Kovaꞌe ava re xerajy amomenda teĩ kunha vaꞌe re haꞌe ndaꞌijaꞌei vyn%2kunha vaꞌe ru haꞌe ixy ma kunhataĩꞌi teria kuaa ukaarã ojou vy ogueraa ꞌrã tetã py nhomongeta vaꞌety kuery okẽ py ikuaia py.]m52Haꞌe rami vy omombeꞌu ꞌrã itavy rei vaꞌea rami, kunha vaꞌe re ijayvu rei vy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Kovaꞌe kunha re amenda teĩ hexeve ajoguereko vy ndaexai kunhataĩꞌi teria” heꞌi ramo7li2 Lei itavy reia haꞌe omenda vaꞌe pegua — Xapyꞌa rei peteĩ ava omenda ꞌrã kunha re, haꞌe kunha vaꞌe reve jogueroke ma rire ndaꞌijaꞌevei ꞌrã hexe.mkU2 Lei ombojeguaa aguã regua — Ao puku renheovãa rembojegua ꞌrã ijapy irundy vaꞌe py. Yj-2 — Enhemonde eme ao vexa rague guigua ipererĩ vaꞌe reve ombojoꞌa pyre py. Ii 2 — Yvy reikaraĩ aguã eraa eme vaka mburika reve irũ vaꞌe. Kh2 — Ndeꞌuvaty rupi enhotỹ eme mokoĩ regua haꞌyĩꞌi, haꞌyĩ renhotỹ vaꞌekue gui hiꞌa oiko vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe opyta eꞌỹ aguã, haꞌe remonoꞌõ vaꞌekue haꞌe javi. Og2— Haꞌe gui oorã rejapo vy ijaoꞌia rembe rupi rejapo ꞌrã kora jojokoarã, xapyꞌa rei ijaoꞌia gui amongue hoꞌa ramo oo káuxa ndere oĩ eꞌỹ aguã huguy omoẽague re repaga aguã. ufe2Tove ixy too ooxea katy, eraa taꞌy kueꞌiry anho ndejeupe guarã, reiko porã haꞌe reiko pukuve aguã. #eA2— Tape rupi reoa rupi xapyꞌa rei rexa ꞌrã guyraꞌi raity yvyra re, eꞌỹ vy yvy py, haꞌe vaꞌe re guyra raꞌy kueꞌiry ikuai, eꞌỹ vy hupiꞌa, haꞌe gui taꞌy kueꞌiry áry, eꞌỹ vy hupiꞌa áry ixy oĩ. Haꞌe rami rã ejopy eme ixy taꞌy kueꞌiry reve.bd?2 Lei opa mbaꞌe rei regua — Kunhague nonhemondei ꞌrã avakue pegua ao py, avakue ma voi nonhemondei ꞌrã kunha pegua ao py. Mbaꞌeta haꞌe ramigua ojapo vaꞌe rei tema Senhor Nderuete ojeguarua meme. I~)}}|{{{4zyxxNwwv8utsrr"q.pMoznn/mm lwkjihgfesddcobb,aa`__^{]]H\\*[rYXWVUTtSRR,QPONMM3LKJJ0IH?G-FEE#DCBAAL@a?M>=<mbaꞌeta Senhor nhombopaga ꞌrã guembiguai kuery ruguy omoẽa ague re, ombopaga ꞌrã hovaigua kuery, haꞌe vy oikyꞌaꞌo ju ꞌrã ojeupegua kuery yvy. N)2 * Ajapo ꞌrã xeruꞌy tuguy omoẽ aguã rami, (xekyxe voi omomba ꞌrã hoꞌo,) omanogue haꞌe omboꞌa pyre kuery ruguy, penderovaigua kuery akã hiꞌa vuku vaꞌe regua voi”, heꞌi. :(o2 ) Xekyxe hendy rei vaꞌe aĩmbeꞌe, haꞌe xepoꞌakaa rupi aikuaa pota vy ambopaga ꞌrã xerovaigua kuery, amboekovia ꞌrã xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe kuery ojapoague. e'E2 ( Yvate katy xepo aupi reve xee ae rekove opa vaꞌerã eꞌỹ rupi aura vy aipoaꞌe: y&m2 ' Pexa ke aỹ, xee ae, xee anhoꞌi aiko. Amboae regua tuuete ndoikoi, xee eꞌỹ vy. Xee ma ajojuka haꞌe anhomoingove ꞌrã. Xee anhomoingo axy haꞌe anhomonguera ju ꞌrã. Ndoikoi guive xepo py hoꞌa vaꞌekue reraa jepearã. n%W2 & Haꞌe vaꞌe tuuete kuery ndaꞌu hoꞌu ꞌrã mbaꞌemo kyra pemeꞌẽ vaꞌe, haꞌe oyꞌu ꞌrã vinho pemeꞌẽ vaꞌe? Haꞌe kuery ae haꞌvy topuꞌãmba penepytyvõ aguã, peẽ kuery penhemi atyrã ojeapo vy! $ 2 % Haꞌe ramo aipoeꞌi ꞌrã: “Mamo tu ikuai tuuete ramigua pemboete vaꞌekue, haꞌe itaova re pejeroviaa vaꞌekue? #2 $ Mbaꞌeta Senhor oikuaa pota ꞌrã ojeupegua kuery re, haꞌe vy omboaxy ꞌrã guembiguai kuery, haꞌe kuery mbaraeteague opa ma ovya haꞌe oexa vy, mbaꞌeta haꞌe kuery vaꞌe regua nonhenduvei ꞌrã, escravo haꞌe escravo eꞌỹ vaꞌe ma voi. f"G2 # Mbaꞌeta anhombopaga aguã rami aiko mbaꞌemokue amboekovia vy, haꞌevea ára py haꞌe kuery onhepyxanga jave. Mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma haꞌe kuery ojexavai aguã ára, haꞌe kuery renonderã ou pojava.” k!Q2 " Haꞌe rami aguã ma xejee eꞌỹ ri tyꞌy amoĩ imoiny, mbaꞌemo moĩ porãaty py rami? ~ w2 ! Haꞌe kuery uva rykue ma onhembotyryry vaꞌe veneno rami iro vaꞌe, mboi guigua rami ete ndaꞌevei vaꞌe. 6g2 Mbaꞌeta haꞌe kuery uvaty ma Sodoma py ikuai vaꞌe ramigua, haꞌe imbaꞌety ma Gomorra regua. Haꞌe kuery uva ma veneno rami jojukaarã, haꞌe ijaju vaꞌe voi iro vaꞌe meme. Uvaty re ijayvua py Israel kuery re ae ijayvu, haꞌe rã uvaꞌa ma haꞌe kuery reko porãrã vaꞌekue. wi2  Mbaꞌeta hovaigua kuery pegua itaova ma nhandeꞌitaova rami eꞌỹ, nhanderovaigua eteve voi oikuaa. vg2  Mbaꞌexa vy tu peteĩꞌi vaꞌeri haꞌe kuery vaꞌe regua mil omondyi, eꞌỹ vy mokoĩꞌi vaꞌe dez mil omondyi. Haꞌe kuery repyarã itaova oĩ vaꞌekue oeja ramo ae oiko haꞌe rami, haꞌe jopo py Senhor omboaxa ramo. !=2  Haꞌe kuery ma hiꞌarandu vaꞌe tamo raꞌe ikuai! Haꞌe rami vaꞌe rire ma oikuaa ꞌrãgue haꞌe nunga, oikuaa pota ꞌrãgue opa taa re. r_2  Mbaꞌeta xevygua kuery ma imongetaarã vaꞌeꞌỹ merami ikuai, haꞌe kuery re noĩ ꞌarandu. vg2  vaꞌeri xee ndaipotai penderovaigua kuery ovyꞌa rei, penderovaigua kuery ojekore vy aipoeꞌi eꞌỹ aguã: ‘Nhandepo py ae jaity, Senhor eꞌỹ rima haꞌe nunga haꞌe javi ombou vaꞌekue’, heꞌi okuapy eꞌỹ aguã. 2  Xee aipoaꞌe ꞌrãgue opa rupi romoaĩmba aguã rami, ajapo ꞌrãgue pendere avave imaꞌenduꞌaa veꞌỹ aguã rami, O2  Oka rupi omanomba ꞌrã kyxe gui, haꞌe rã ngopy rupi ma hoꞌapa ꞌrã nhemondyi gui, kunumigue haꞌe kunhataĩgue, kyrĩgueꞌi okambuꞌi haꞌe tujakue hiꞌa xiĩmbaꞌi vaꞌe voi. `;2  Haꞌe ramo okanhymba ꞌrã karuai gui, omano ꞌrã pire raku haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui. Haꞌe kuery rovai ambou ꞌrã mymba haĩmba rei vaꞌe, haꞌe mboi vaikue yvy kuꞌi rupi onhembotyryry vaꞌe. kQ2  Haꞌe kuery rovai heta ꞌrã ambou mbaꞌemo vai. Xeruꞌy amombo ꞌrã haꞌe kuery re. D2  Mbaꞌeta xepoxya rupi amoendy ꞌrã tata manoa guyve katy peve hendy vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe omomba ꞌrã yvy haꞌe mbaꞌety ikuai vaꞌe, yvyty guy rupi peve ꞌrã amoendy. y2  Haꞌe rami vy nguuete pe raiꞌi raꞌaga eꞌỹ ikuai vy xeapo ndaꞌevei etea aendu aguã rami, mbaꞌemo raꞌangaa pe rive ikuai vy xembopoxy. Haꞌe nunga rupi xee ju ajapo ꞌrã haꞌe kuery ndaꞌevei etea oendu aguã rami peteĩ regua eꞌỹ ikuai vaꞌe arua py, inhakã porã eꞌỹ vaꞌe regua arekoa py xee ajapo ꞌrã haꞌe kuery ivai aguã rami. \32  Haꞌe vy aipoeꞌi: “Haꞌe kuery pe ndajexa ukavei ꞌrã. Aexa ꞌrã opaa py haꞌe kuery re oiko vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma teko vai rupi ikuai vaꞌerã ae, taꞌy kuery ojeroviapy eꞌỹ. dC2  Haꞌe nunga Senhor oexa vy nopenavei, taꞌy kuery haꞌe tajy kuery ombopoxy rire. mU2  Hexaraipa okuapy itaova haꞌe kuery re taꞌy vaꞌe gui, nguuete imoingoare gui ae hexarai. M2  Anha kuery pe rive omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo, Nhanderuete pe eꞌỹ. Amboae regua tuuete ndoikuaai rei vaꞌety pe, tuuete ojapoa pyau vaꞌekue pe, tuu kuery omboete vaꞌety pe eꞌỹ. +2  Mbaꞌeta amboae regua tuuete re rive haꞌe kuery oo vy ojapo Senhor ndaꞌevei etea oendu aguã rami, ojeguarupy omboetea py ombopoxy. ?y2  Haꞌe rami teĩ hymba hembiayvu vaꞌe ikyrapa ma vy opyvoi hexe. Ikyrapa, tuvixapa, oguerekopa ma vy hexaraipa Nhanderuete imoingoare gui, ndoipotavei itaova gueraa jepeare. ` ;2  vaka kamby kekue, vexaꞌi kamby gui, haꞌe gui vexa raꞌy kyrakue, kavara haꞌe kavara ava Basã py ikuai vaꞌe gui, trigo porãgueve vaꞌe gui ae. Ojapo uva rykue oyꞌu aguã rami, pytã porã vaꞌe. k Q2 Haꞌe vy yvyty áry rupi ojapo kavaju árygua rami ojeꞌoi aguã rami. Ojapo mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe gui okaru okuapy aguã rami, ei itaova re ikuai vaꞌe oipyte aguã, haꞌe azeite itaty reia rupi ikuai vaꞌe, h K2 haꞌe rami ae Senhor nhanderereko, haꞌe anhoꞌi. Hexeve ndoikoi amboae regua tuuete. ' I2 Taguato minha guaꞌy kuery omboꞌe vy haꞌe kuery áry rupi oveve oikovy vaꞌe rami, opepo oipyo vy ojopy imoiny vy opepo áry ogueraa vaꞌe rami, ^ 72 Yvy ipirupa reia py ojou vaꞌekue ojeupe guarã, peteĩ henda tekoa eꞌỹa hiꞌãgue-ꞌãgue nhendua py. Haꞌe vy ojoko herekovy vy opena haꞌe kuery re, opena porã imoiny guexa raꞌyĩ re rami ae. iM2 Mbaꞌeta Senhor pegua oĩ vaꞌe ma ixupegua kuery, Jacó kuery ae ikuai ixupegua regua. zo2  Mbaꞌeta Yvate ete vaꞌe yvy regua ikuai aguã omeꞌẽ-meꞌẽ rakaꞌe, avakue raꞌy kuery joegui ombojaꞌo vy. Haꞌe vaꞌe jave py oaꞌanga rakaꞌe haꞌe kuery rekoarã, Israel raꞌy kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy. 52  Penemaꞌenduꞌa ke ára ymave rupi oiko vaꞌekue re, peikuaa pota na maꞌetỹa oaxapa rei ma vaꞌekue rupi ikuai vaꞌekue re. Peporandu ke penderu kuery pe, haꞌe ramo omombeꞌu porãve ꞌrã. Penemongeta vaꞌety kuery pe peporandu rã omombeꞌu avi ꞌrã. mU2  Haꞌe rami ete teve pemboekovia Senhor pendererekoa re, inhakã porã eꞌỹ haꞌe oikuaa eꞌỹ rei vaꞌe peiko vaꞌe? Haꞌeꞌỹ ndaꞌu Penderu ojeupe guarã pendejoguaare, penemoingoare haꞌe penemombaraetea? hK2  Haꞌe rã peẽ kuery ma hovai rupi pendekuai, ojeroviaa rupi eꞌỹ. Haꞌe rami vy taꞌy kuery regua eꞌỹ ma peiko, haꞌe rã iove ramigua rive. Peẽ kuery ma haꞌeve eꞌỹa rami pendekuai teko vai rupi. hK2  Haꞌe ma itaova! Haꞌe ojapo vaꞌe ma haꞌevea ramigua meme, oikoa haꞌe javi rupi oexa uka gueko porãa. Nhanderuete ma ojeroviapy, hexe noĩ ꞌrã mbaꞌemo vai. Heko porã vaꞌe vy haꞌevea rami joguereko. b?2  Mbaꞌeta amombeꞌu porãve ꞌrã Senhor rery. Amboyvate ete ꞌrã Nhanderuete. 3a2  Xeꞌarandua ma opa rupi too oky otykya rami, xeayvua tanhomoingo porã yxapy yvy omoakỹa rami, nhuũ áry oky rayviꞌi, haꞌe mbaꞌety áry rupi otykya rami. f I2 — Yva, xeayvu rã ejapyxaka ke ndeapyxa py. Yvy, endu ke xejuru gui ayvu oẽ vaꞌe.  2 Moisés mboraeirã re nhomboꞌeague Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi pe Moisés omboꞌe povaꞌe ayvu mboraeirã: .~W2Mbaꞌeta xee aikuaa porã amano rire opa marã rei pendekuai ꞌrãa. Pejepeꞌapa ꞌrã tape xee romboꞌeague gui. Haꞌe rami vy opaa ára py kovaꞌe ayvu vai penderupity ꞌrã, mbaꞌeta Senhor renonde pejapo vai, pendepo py pejapo vaꞌekue py peko aꞌã rei rire, ipoxy aguã rami. p}[2Pemboatypa ke xerenonde rupi peẽ kuery regua nhomongeta vaꞌety haꞌe penderuvixa kuery, haꞌe kuery apyxa py xeayvu aguã povaꞌe ayvu rupi. Haꞌe vy xee aenoĩ yva haꞌe yvy haꞌe kuery rovai xeayvua momaꞌenduꞌaarã.S|!2Mbaꞌeta xee aikuaa ae ma pendevai reia haꞌe peneakã ratãa. Mbaꞌeta aỹ peẽ kuery reve xee aiko teri jave Senhor rovai rupi pendekuai rire, amano rire katuve ma haꞌe ramive ꞌrã pendekuai.P{2— Pejopy ke kovaꞌe kuaxia lei oĩa, haꞌe pemoĩ porã Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oĩaty yvýry, haꞌe py itui riae aguã mbaꞌe re pa penderovai oikoa kuaa ukaarã.sza2Ijayvu guive levita kuery Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru reraa kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: y 2 Hyru yvýry kuaxia lei oĩa omoĩa aguã re ijayvuague Kuaxia re Moisés ombopara ayvu kovaꞌe lei regua haꞌe javi.}xu2Haꞌe gui Num raꞌy Josué ojapo vaꞌerã re Senhor ijayvu vy aipoeꞌi: — Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ke, mbaꞌeta ndee reraa ꞌrã Israel kuery yvy ameꞌẽ aguã re aura reve xeayvuague py. Haꞌe ramo xee aiko ꞌrã ndereve. wy2Haꞌe vaꞌe árave Moisés ombopara kovaꞌe mboraeirã haꞌe javi, haꞌe vy omboꞌe Israel kuery oporaei aguã. v32Haꞌe gui opa marã ikuai axy haꞌe ojexavai ramo, haꞌe jave py kovaꞌe mboraei rupi imaꞌenduꞌa ꞌrã mbaꞌe re pa haꞌe kuery rovai aikoa re, mbaꞌeta hamymino kuery oporai riae ꞌrã. Mbaꞌeta aikuaa haꞌe kuery pyꞌa re aỹ voi oĩ vaꞌe haꞌe javi, yvy aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvuague py araa eꞌỹ re ma voi — heꞌi. “Kovaꞌe mboraei” heꞌia ma 32 py oĩ. Yu-2Mbaꞌeta xee araa ꞌrã xevygua kuery yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa py, tamoĩ kuery pe aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvuague rami vy. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru porã vy hevyatã haꞌe ikyrapa ꞌrã. Haꞌe gui ma ovapa ꞌrã amboae regua tuuete kuery re xembopoxy aguã rami, xereve guarã ajapo vaꞌekue ombovaipa vy.8tk2Haꞌe ramo pembopara kovaꞌe mboraei pendejeupe ae, haꞌe pemboꞌe Israel kuery haꞌe javi oporaei aguã rami, Israel kuery rovai xeayvua momaꞌenduꞌaarã opyta aguã.s)2Haꞌe vaꞌe jave anhetẽ ete haꞌe kuery pe ndajexa ukai ꞌrã, opa marã rei ikuaiague re, amboae regua tuuete kuery re rive ovapa rire.Wr)2Haꞌe vaꞌe jave py xepoxya hendy ꞌrã haꞌe kuery rovai. Haꞌe vy naipytyvõvei ꞌrã, haꞌe kuery pe ndajexa ukai ꞌrã omombaa aguã. Haꞌe kuery áry mbaꞌemo vai haꞌe ikuai axy aguã ou reta ramo ijayvu ꞌrã: “Nhanderuete orembyte py noĩvei ramo eꞌỹ teve haꞌe rami ete oiko orere?” heꞌi ꞌrã okuapy.jqO2Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Maꞌẽ, ovaẽ raiꞌi ma neramoĩ kuery reve repytuꞌu aguã. Haꞌe vaꞌe rire kovaꞌe kuery opuꞌã vy itavy rei ꞌrã okuapy, amboae regua tuuete kuery pe ꞌrã ikuai, yvy ojeꞌoiague mbyte py. Haꞌe rami vy xegui ojepeꞌapa ꞌrã ojeꞌoivy, xereve guarã haꞌe kuery reve ajapo vaꞌekue ombovaipa vy.Ip 2Haꞌe py Senhor ojekuaa arai rupi, hokẽ áry rupi opyta oiny.vog2 Rakaꞌeve rã Israel kuery nonheꞌẽ renduvei ꞌrãa re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe: — Maꞌẽ, ovaẽ raiꞌi ma remano aguã ára. Enoĩ haꞌvy Josué, haꞌe vy pejexa uka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py, ixupe aeja aguã ojapo vaꞌerã — heꞌi ramo Moisés haꞌe Josué jogueraa vy ojexa uka oguy nhemboaty oĩaty py. Hn 2 penderaꞌy kuery lei oikuaa eꞌỹ teri vaꞌeri oendu vy oikuaa avi aguã Senhor Penderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, Jordão yakã rovai re yvy peoague py peikoa pukukue re. m12 Haꞌe rami vy pemboatypa ꞌrã heta vaꞌe kuery: avakue, kunhague, kyrĩgue haꞌe amboae regua penderekoa rupi ikuai vaꞌe, haꞌe kuery oendu vy oikuaa aguã, haꞌe Senhor Penderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe ayvu kovaꞌe lei regua ojapopa aguã,>lw2 Israel kuery haꞌe javi ojexa uka ꞌrã okuapy Senhor nguuete renonde. Haꞌe vaꞌe jave py peroayvu ꞌrã kovaꞌe kuaxia para lei oĩa vaꞌe, henda Senhor oiporavoague py ae.Jk2 Haꞌe kuery pe Moisés ojapo uka vy aipoeꞌi: — Sete maꞌetỹ opaꞌia py kuerei, maꞌetỹ oreveague pemboguepa aguã ojeupity nhavõ, ngaru oguyꞌi py pendekuai aguã regua oiko jave,Lj2 Sete maꞌetỹ ojeupity nhavõ heta vaꞌe kuery pe lei ogueroayvua aguã re ijayvuague Kovaꞌe lei ae Moisés ombopara vaꞌekue. Haꞌe gui Levi ramymino kuery sacerdote ikuai vaꞌe pe ju omboaxa, Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru reraaty kuery pe, haꞌe Israel kuery mongetaaty kuery haꞌe javi pe.)iM2Senhor ae ꞌrã oo nerenonde rupi. Haꞌe ma oiko ꞌrã ndereve. Nanderejai ꞌrã, naneipytyvõ eꞌỹi ꞌrã. Ekyje eme, enhemondyi eme guive — heꞌi. @h{2Haꞌe gui Moisés oenoĩ Josué, haꞌe vy Israel kuery haꞌe javi renonde py aipoeꞌi ixupe: — Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ke. Mbaꞌeta kovaꞌe kuery reve reo ꞌrã yvy Senhor oura reve nhaneramoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã re ijayvuague py. Haꞌe rami vy ndee reraa ꞌrã haꞌe py ikuai aguã.egE2— Penembaraete haꞌe pendepyꞌa guaxu. Pekyje eme, haꞌe kuery pexa vy penhemondyi eme guive, mbaꞌeta Senhor Penderuete ae oo ꞌrã pendereve. Napenderejai ꞌrã, napenepytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive — heꞌi. 'fI2Haꞌe gui penerenonde ikuai vaꞌe kuery ma pendepo py Senhor omboaxa ma ramo haꞌe kuery re pejapo ꞌrã pẽvy ajapo uka ma voiague haꞌe javi rami vy. e-2Haꞌe kuery re Senhor ojapo ꞌrã amorreu pygua huvixa Seom haꞌe Ogue re ojapoague rami. Haꞌe vaꞌe kuery ma omomba vaꞌekue, ijyvy voi.ad=2Senhor Penderuete ae oaxa ꞌrã penerenonde rupi. Haꞌe ae omomba ꞌrã amboae regua kuery penerenonde gui, peẽ kuery ju pendekuai aguã. Josué ma oaxa ꞌrã penerenonde rupi, Senhor ijayvu ma voiague rami vy.Uc%2Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ára ma cento e vinte maꞌetỹ ma areko. Aỹ ndaꞌevevei aẽ haꞌe aike ju aguã, Senhor ae xevy ijayvuague rami: “Ndee ndereaxai ꞌrã Jordão yakã”, heꞌi.,b U2 Opa vygua omombeꞌuague Moisés rire Josué ju joguerekoarã oiko aguã re ijayvuague Povaꞌe ayvu Moisés omombeꞌu Israel kuery haꞌe javi pe.a2Peayvu tema Senhor Penderuete. Pejapyxaka ijayvua re, hexeve peiko aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrãe peikove haꞌe peiko puku yvy peneramoĩ kuery pe Senhor oura reve omeꞌẽ aguã re ijayvuague py, Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe ae — heꞌi Moisés. g`I2Aỹ gui ma aenoĩ yva haꞌe yvy penderovai xeayvua momaꞌenduꞌaarã. Mbaꞌeta penerenonde amoĩ tekove haꞌe manoa, ayvu porã haꞌe ayvu vai. Peiporavo haꞌvy tekove peikove aguã, peẽ haꞌe penderaꞌy kuery. _2haꞌe ramo aỹ amombeꞌu porã ma voi anhetẽ pemano ꞌrã. Napendekuai arei ꞌrã yvy Jordão yakã rovai re peaxaague py.2^_2Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei pendepyꞌa py pejepeꞌa vy ndapejapyxakaxevei ꞌrã, haꞌe pendererovaa rã tuuete mboae pemboete, haꞌe kuery pe ju peiko aguã ramo,Q]2Xapyꞌa rei aỹ kovaꞌe ayvu ajapo uka vaꞌe pemoĩ porã vy, haꞌe Senhor Penderuete peayvu vy ixuguigua tape rupi peiko, haꞌe gui ojapo uka vaꞌekue, ayvu haꞌe ꞌarandua rupigua pemoĩ porã ri vy peikove haꞌe penderetave ꞌrã, mbaꞌeta Senhor Penderuete penemoingo porã ꞌrã yvy pendekuai aguã peoague py.$\C2 Tekove eꞌỹ vy manoa oiporavo ukaague — Maꞌẽ, aỹ penerenonde xee amoĩ tekove mbaꞌemo porã reve, haꞌe gui manoa mbaꞌemo vai reve.[2Mbaꞌeta kovaꞌe ayvu ma pendeaꞌi py oĩ, pendejuru py pemombeꞌu kuaa, haꞌe pendepyꞌa py peikuaa vaꞌe ae, pejapo kuaa aguã. PZ2 Neĩ yeꞌẽ rovai re eꞌỹ guive ayvu oĩ, aipopeje aguã: “Mavaꞌe ndaꞌu nhanderekovia oaxa ꞌrã yy rovai re ogueru vy nhandevy omombeꞌu aguã, jajapo kuaa aguã?” peje eꞌỹ aguã.0Y[2 Mbaꞌeta yva re eꞌỹ oĩ, aipopeje aguã: “Mavaꞌe ndaꞌu oo ꞌrã yva re, nhandevy ogueru vy omombeꞌu aguã, jajapo kuaa aguã rami?” peje eꞌỹ aguã.Xy2 — Mbaꞌeta kovaꞌe ayvu aỹ pendevy amboaxa vaꞌe ma haxy vaipa vaꞌeꞌỹ, neĩ pendegui mombyry eꞌỹ oĩ.W2 xapyꞌa rei Senhor Penderuete ayvu re pejapyxaka vy ojapo uka vaꞌekue haꞌe ayvu kovaꞌe kuaxia re ipara oiny vaꞌe haꞌe javi pemoĩ porã ramo, haꞌe penekuraxõ haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py Senhor Penderuete peguarã ju pejeko rerova ri ramo. rV_2 Haꞌe ramo Senhor Penderuete ojapo ꞌrã pendepo py mbaꞌemo pejapo vaꞌe oiko porã aguã rami, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery ituiꞌia py, penerymba kuery taꞌyꞌia py, mbaꞌety rupigua hiꞌa porã aguã pendekuai porã aguã rami. Mbaꞌeta teĩgue ju Senhor pendererovyꞌa ꞌrã penemoingo porã aguã, peneramoĩ kuery oguerovyꞌaague rami,xUk2Haꞌe rami rire Senhor ijayvua re pejapyxaka ju vy pejapo ꞌrã ojapo uka vaꞌekue aỹ xeayvua haꞌe javi.6Tg2Haꞌe gui penderovaigua kuery áry ae ꞌrã Senhor Penderuete ombou kovaꞌe ayvu vai haꞌe javi, pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe penembojexavaiare kuery re ju oiko aguã.^S72Haꞌe vy penekuraxõ gui Senhor Penderuete omboi ꞌrã mbaꞌemo vai oĩ vaꞌe, peneramymino kuery kuraxõ gui voi, penekuraxõ haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py peayvu aguã Senhor Penderuete, peikove aguã.HR 2Haꞌe vy Senhor Penderuete pendereraa ꞌrã yvy peneramoĩ kuery ikuaiague py ae, peẽ kuery ju pendekuai aguã. Haꞌe vy penemoingo porã vy peneramoĩ kuery gui voi penemboetave ꞌrã.Q)2Yva mamo rã ijapy rupi penemoxẽ vaꞌekue teĩ haꞌe gui voi Senhor Penderuete penemboatypa ꞌrã heruvy, haꞌe gui ae ꞌrã pendereru.-PU2Haꞌe ramo Senhor Penderuete penemboaxy nho vy penemoingo porã ju ꞌrã. Haꞌe vy teĩgue ju ꞌrã penemboatypa heruvy yvy regua kuery mbyte penemoaĩague gui.QO2Haꞌe gui peẽ haꞌe penderaꞌy kuery reve pejevypa ju ꞌrã Senhor Penderuete pe, penekuraxõ haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py. Pejapyxaka ju ꞌrã ijayvua re, aỹ ajapo uka vaꞌe rami vy.-N W2 Omboaxy jevy aguã re ijayvuague — Rakaꞌeve rã haꞌe nunga haꞌe javi ou ꞌrã pendere, ayvu porã haꞌe ayvu vai, penerenonde amombeꞌu vaꞌekue voi. Haꞌe ramo yvy regua kuery ikuaia mbyte Senhor Penderuete penemomboague py penemaꞌenduꞌa ju ꞌrã haꞌe nungakue re.xMk2— Mbaꞌeta mbaꞌemo jaikuaa eꞌỹ vaꞌe ma Senhor Nhanderuete pegua ae. Haꞌe rã mbaꞌemo oikuaa uka vaꞌekue ma nhandevy haꞌe nhanderaꞌy kuery pegua rakaꞌe rã peve guarã, kovaꞌe lei re ayvu oĩ vaꞌe jajapopa aguã. 5Le2Haꞌe rami vy Senhor opoxya reve oipeꞌapa ijyvy gui. Ojou vai ete haꞌe ombopagaxea oendu vy omombopa yvy mboae katy, aỹ jaexaa rami ae”, heꞌi ꞌrã ombovai vy. K 2Haꞌe nunga rupi ae kovaꞌe yvy rovai Senhor poxya hendy vy ombou ayvu vaipy kovaꞌe kuaxia re ipara oiny vaꞌe haꞌe javi.9Jm2Haꞌe rami ojepeꞌa vy amboae tuuete kuery pe ikuai, ombojeroviapa rei okuapy, haꞌe vaꞌe tuuete haꞌe kuery ndoikuaai vaꞌekue ri, haꞌe Senhor nombojerovia ukai teĩ.KI2heꞌi okuapy ramo ombovaia ꞌrã: “Mbaꞌeta Senhor tamoĩ kuery Ruete gui haꞌe kuery herexaraipa rire, haꞌe Egito yvy gui oguenoẽ vy guexeve guarã ojapo vaꞌekue gui ojepeꞌa ramo.8Hk2Haꞌe ramo haꞌe javi regua aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Mbaꞌe re ndaꞌu Senhor guĩ ramigua ojapo pevaꞌe yvy re? Mbaꞌe nunga káuxa py tu nami ete oexa uka opoxya?”#GA2Mbaꞌeta pendeyvy haꞌe javi rupi okaipa ꞌrã enxofre haꞌe juky hoꞌaague rami. Mbaꞌeve rei nonhotỹai ꞌrã, neĩ ndaiꞌavei ꞌrã, neĩ kaꞌaguy ma voi ndoikovei ꞌrã, tetã Sodoma haꞌe Gomorra, Admá haꞌe Zeboim Senhor ojou vai vy opoxya rupi omombaague rami.“Mbaꞌemo vai rapo” heꞌia ma nhombojejavy vaꞌe re ijayvu vy . 4Ac2Pexa haꞌe kuery pegua ojeguarua, mbaꞌemo raꞌangaarã yvyra haꞌe ita gui ojapo vaꞌekue. Pexa avi haꞌe kuery mbyte rupi prata haꞌe ouro guigua oguereko vaꞌe, @2— Mbaꞌeta peikuaa ae ma Egito yvy re nhandekuai jave, haꞌe gui yvy regua kuery yvy mbyte rupi jaaxa jave guare haꞌe javi. ?2Aỹ apy Senhor Nhanderuete renonde py peneꞌaĩ vaꞌe reve, haꞌe gui aỹ apy nhandereve ikuai eꞌỹ vaꞌe kuery reve voi. h>K2Haꞌe gui peẽ kuery peguarã anho eꞌỹ guĩ rami Nhanderuete reve guarã ajapo aura reve.D=2 Haꞌe rami ojapo aỹ gui ojeupe guarã penemoingo aguã, haꞌe Penderuete oiko aguã, pendevy ijayvuague rami vy, haꞌe peneramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe ouraague rami.<2 pendejee pemoĩ aguã Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi pendekuai aguã, haꞌe aỹ pendevy oura reve ijayvua rupi.&;G2 haꞌe gui penderaꞌy haꞌe penderajy kuery, penderaꞌyxy haꞌe amboae regua pendekuaia rupigua kuery, pendevy yxakã ayaaty haꞌe yy reruaty kuery voi,L:2 — Haꞌe gui aỹ peẽ kuery haꞌe javive peneꞌaĩ Senhor Penderuete renonde py: peẽ kuery vaꞌe regua huvixa kuery, tujakueve haꞌe yvatekueve, avakue Israel kuery regua haꞌe javive,92 Haꞌe nunga rupi pendu porã ke kovaꞌe ayvu guexeve guarã ojapo pyre regua. Pejapopa ete, peiko porã aguã opa mbaꞌe pejapoa py. r8_2Haꞌe kuery yvykue re nhandepoꞌaka vy nhamboaxa Rúben kuery peguarã, Gade haꞌe Manassés kuery pe.7#2Apy ju peju jave Hesbom pygua huvixa Seom haꞌe Basã pygua huvixa Ogue voi ou nhandere opuꞌã aguã, teĩ nhande kuery jaity karamboae.(6K2Mbojape ndaperekoi vaꞌekue peꞌu vaꞌerã, haꞌe vinho neĩ iro vaꞌe voi ndapeyꞌui, peikuaa aguã xee ae Senhor Penderuete aikoa”, heꞌi vaꞌekue.5!2Aipoeꞌi: “Quarenta maꞌetỹ re tekoa eꞌỹa rupi xee roguereko jave pendeao naꞌinhymai, neĩ pendepy regua ma voi ndaꞌivaipai.$4C2Haꞌe rami teĩ aỹ peve nomeꞌẽi pẽvy penekuraxõ py pejapyxaka ete aguã, neĩ penderexa py pexa aguã, neĩ pendeapyxa py mbaꞌemo pendu aguã. r3_2Hexa pyrã tuvixa vaꞌe penderexa py ae pexa vaꞌekue, mbaꞌemo kuaa ukaarã haꞌe iporã ete vaꞌe.c2A2Haꞌe rami vy Moisés Israel kuery haꞌe javi oenoĩmba vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery pexapa vaꞌekue Egito yvy re Senhor ojapoague haꞌe javi. Pexaa py ojapo Faraó re, hembiguai kuery haꞌe ijyvy haꞌe javi re.1 %2 Irundykuea ma Moisés ijayvuague Heta vaꞌe kuery reve Nhanderuete guexeve guarã ojapo pyauague Kovaꞌe ayvu ma Moisés rupi Senhor guexeve guarã Israel kuery reve ojapo vaꞌekue Moabe yvy re, haꞌe kuery pe Horebe yvyty re oeja vaꞌekue áryve.#0A2DSenhor ojapo ꞌrã Egito katy kanoã guaxu py pendereraa jevy aguã, haꞌe tape pendevy “Ndapeovei ma ꞌrã” heꞌiague rupi teĩ. Haꞌe py ma penhevendexe ꞌrã penderovaigua kuery escravo-rã avakue haꞌe kunhague, teĩ ndoikoi ꞌrã pendejoguaarã — heꞌi Moisés. */O2CKoꞌẽgue aipopeje ꞌrã: “Pytũ ma vaꞌe rire haꞌeve ꞌrãgue!” Haꞌe gui pytũꞌi jave ma “Aikore! Koꞌẽmba ma vaꞌe rire haꞌeve ꞌrãgue!” peje ꞌrã pekuapy, mbaꞌeta pendepyꞌa re pendu ꞌrã pekyje reia, haꞌe penderexa py nhomondyipa rei vaꞌe pexa vy..52BPenderekove okanhy raiꞌi ꞌrã, penerenonde nhimbo py omoxã mbyre rami. Ara py haꞌe pyávy pekyjepa ꞌrã, ndapeikovei aguã re pepẽxaa py.-2AHaꞌe gui neĩ haꞌe vaꞌe regua ikuaia rupi pendekuaia py ndapepytuꞌui ꞌrã, neĩ pendepy opytuꞌu aguã ma voi ndapejoui ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe py Senhor ombou ꞌrã pendepyꞌa oryryipa, penderexa kangypa haꞌe penenheꞌẽ py peꞌa rive aguã.,2@Senhor penemoaĩmba ꞌrã haꞌe javi regua mbyte rupi, yvy apy guive hovai re peve. Haꞌe py ma peiko ꞌrã amboae tuuete peikuaa eꞌỹ vaꞌekue pe, neĩ penderu kuery ma voi ndoikuaai vaꞌekue pe. Haꞌe vy pembojerovia ꞌrã yvyra haꞌe ita guigua rive.J+2?Senhor pendererovyꞌa vy penemoingo porã haꞌe penemboetave heravyague rami ae ju ovyꞌa ꞌrã penemokanhymbaa rupi, penemomba peve. Yvy penderekoarã peoa vaꞌe gui pendepeꞌapa ꞌrã.*2>Haꞌe ramo mboapyꞌi ete ꞌrã pendekuai, yva re jaxy-tata rami pendereta vaꞌekue teĩ, Senhor Penderuete napenheꞌẽ rendui rire.)+2=Pendeꞌáry Senhor ombou avi ꞌrã mbaꞌeaxy haꞌe mbaꞌemo vaikue kovaꞌe kuaxia lei oĩa re ipara noĩ vaꞌe voi, penemokanhymba peve.(2>0= ;;::9S877C6S5z4332j100W//.v-,,+l+ *<)('&%$##K""!t!B aqt\+}];2  e d _nG5Ne<Haꞌe gui sete-kuea py sacerdote kuery mimby guaxu omonheꞌẽ jave Josué aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Pejapukai ke, mbaꞌeta Senhor omboaxa ma tetã pendepo py.M5<Sete araa py ma koꞌẽ ju hexakã ramove ojeꞌoi ju. Haꞌekue rami ae ombojere tetã, sete-kue. Haꞌe vaꞌe ára anho sete-kue ombojere tetã. L<Mokoĩ araa py teĩgue ju haꞌe kuery ombojere tetã, haꞌe ojevypa ju tekoa py. Haꞌe rami ma mboapy meme ára re ojapo okuapy. 2K_< Senhor ayvu ryru renonde sete sacerdote kuery sete mimby guaxu vexaꞌi ava rakuakue guigua omonheꞌẽ tema jogueravy. Haꞌe kuery renonde ma avakue tembiporu revegua ojeꞌoi. Haꞌe rã takykuegua kuery ma Senhor ayvu ryru rakykue ojeꞌoi. Haꞌe ramia ja mimby omonheꞌẽ tema jogueravy. ]J5< Koꞌẽ rai Josué opuꞌã rã sacerdote kuery ogueraa ju okuapy Senhor ayvu ryru.#IA< Haꞌe rami py Senhor ayvu ryru revegua kuery ma peteĩgue ombojere jogueravy tetã, haꞌe ojevy ju. Tekoa py ju ovaẽ. Haꞌe vy oke okuapy haꞌe py. NH< Heta vaꞌe kuery pe Josué ijayvu vy aipoeꞌi: — Pejapukai eme, penhendu eme, neĩ peteĩ ayvu toẽ eme pendejuru gui. Xee xeayvu vy “Pejapukai ke” haꞌe ramo mae ma pejapukai — heꞌi.YG-< Haꞌe gui sacerdote kuery mimby guaxu omonheꞌẽ vaꞌe renonde ma avakue tembiporu revegua ojeꞌoi. Takykue ete oo vaꞌe ma hyru rakykue ojeꞌoi. Haꞌe rã mimby guaxu omonheꞌẽ ae tema jogueravy. vFg<Josué ijayvuague rami heta vaꞌe kuery ojeꞌoi. Senhor renonde sete sacerdote ranhe oaxa jogueravy sete mimby guaxu vexaꞌi ava rakuakue guigua reve, mimby guaxu omonheꞌẽ jogueravy. Haꞌe rã hakykue ma Senhor ayvu ryru ogueraa.E5<Heta vaꞌe kuery pe ju aipoeꞌi: — Tapeo, pembojere tetã. Haꞌe rã tembiporu revegua kuery ma Senhor ayvu ryru renonde tojeꞌoi — heꞌi. D}<Haꞌe ramo Num raꞌy Josué oenoĩ sacerdote kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejopy heravy Senhor ayvu ryru. Haꞌe gui Senhor ayvu ryru renonde ma sete sacerdote togueraa sete mimby guaxu vexaꞌi ava rakuakue guigua — heꞌi. C-<Haꞌe gui mimby guaxu vexaꞌi ava rakuakue guigua omonheꞌẽ puku rã pendu vy peẽ kuery haꞌe javive pejapukai ratã ꞌrã. Haꞌe gui tetã kora hoꞌapa ꞌrã yvy katy, haꞌe peẽ kuery pejeupi ꞌrã hiꞌáry rupi, peteĩ-teĩ penerenonde katy — heꞌi. `B;<Xeayvu ryru renonde ma sete sacerdote ogueraa ꞌrã sete mimby guaxu vexaꞌi ava rakuakue guigua. Haꞌe gui sete araa py ma sete-kue ꞌrã pembojere tetã, haꞌe sacerdote kuery omonheꞌẽ ꞌrã mimby guaxu.A9<Haꞌe rã peẽ avakue joe opuꞌãa pygua kuery haꞌe javive ma pembojere ꞌrã tetã peteĩgue. Haꞌe rami ma mboapy meme ára re ꞌrã pejapo.@<Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Josué pe: — Maꞌẽ, ndepo py amboaxa ma Jericó tetã, huvixa haꞌe ixupegua ipyꞌa guaxukueve guive.? < Jericó tetã oitypaague Haꞌe gui Jericó rokẽ ma Israel kuery gui onhemboty porã. Avave rei noẽai, neĩ ndoikeai ꞌrã.5>e<Senhor pegua xondaro kuery ruvixa ombovai Josué pe: — Emboi ndepy regua, mbaꞌeta yvy reĩa ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo Josué ojapo haꞌe rami. =<Haꞌe rã ombovai: — Any. Xee ma Senhor pegua xondaro kuery ruvixa aỹ aju vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo Josué ojeroꞌa vy ngova omovaẽ yvy re omboete vy. Haꞌe vy oporanduve ju ixupe: — Xeruvixa, mbaꞌe ꞌre ꞌrã tu xee nerembiguai pe? }<u< Jericó yvýry Josué oikoa py omaꞌẽ vy guenonde oexa peteĩ ava opuꞌã hoꞌamy vaꞌe, opo py kyxe hyru gui oekyi vaꞌekue reve. Haꞌe vaꞌe re Josué onhemboja vy oporandu ixupe: — Ndee pa orea katygua tyrã pa orerovaigua reiko? A;}< Haꞌe vaꞌe yvy regua mbaꞌemo aju hoꞌua ára rireꞌive ma opa maná. Maná ma Israel kuery rembiꞌurã Nhanderuete yva gui ombou vaꞌekue (Êxodo 16). Haꞌe rã Israel kuery ndojouvei. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe maꞌetỹ guive okaru okuapy Canaã yvy re mbaꞌemo aju ikuai vaꞌe re. U:%< Páscoa ára rire koꞌẽ jevy hoꞌu okuapy mbaꞌemo aju haꞌe vaꞌe yvy re ojou vaꞌekue: mbojape imbovua eꞌỹ vaꞌe haꞌe mbaꞌemo raꞌyĩ oaimbe vaꞌekue hoꞌu okuapy haꞌe vaꞌe ára.c9A< Páscoa ára py ngaru ojapo okuapyague Gilgal py Israel kuery ikuai jave ojapo okuapy ngaru Páscoa ára. Haꞌe vaꞌe jaxy catorze ára vaꞌe kaꞌarukue py ojapo, Jericó yvýry nhuũndy reia oĩ vaꞌe py.8 < Senhor aipoeꞌive ju Josué pe: — Kovaꞌe ára peẽ kuery gui aipeꞌa Egito yvy re escravo pendekuai vy pexĩmba reiague — heꞌi. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa Gilgal hery aỹ peve. Tery Gilgal nhaendu rã “Oipeꞌa” ꞌea rami. T7#<Haꞌe kuery pire omboipa ma rire opyta ranhe ikuaia py ae, okuerapa peve. 96m<Haꞌe rami vy haꞌe kuery rekovia ma taꞌy kuery ju omoingo. Haꞌe vaꞌe kuery pire ae Josué omboi uka, nomboi ukai teri vaꞌekue ikuai ramo, oguataa rupi nomboiai rire._59<Quarenta maꞌetỹ re Israel kuery ikuai tekoa eꞌỹa rupi, avakue xondaro ikuai vaꞌe Egito gui oẽ vaꞌekue omanomba peve, Senhor nonheꞌẽ rendui rire. Haꞌe vaꞌe kuery pe ma Senhor oura reve ijayvu yvy neĩ ndoexa ukai aguã re, tamoĩ kuery pe Senhor omeꞌẽ aguã re oura reve ijayvuague, yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa.*4O<Mbaꞌeta Egito yvy gui oẽ vaꞌe kuery ma opire omboi uka vaꞌekue meme, haꞌe rã oẽ vaꞌekue gui tekoa eꞌỹa rupi oikoꞌi vaꞌekue ma nomboi ukai.;3q<Povaꞌe nunga rupi ae Josué omboi uka ipire, mbaꞌeta Egito yvy gui oẽ vaꞌekue tekoa eꞌỹa re oguataa rupi omanomba ma rire, avakue xondaro ikuai vaꞌekue haꞌe javi.o2Y<Haꞌe ramo Josué ojapo uka kyxe ita gui, haꞌe vy omboi uka Israel kuery pire, Gibeate-Haralote py./1Y<Haꞌe vaꞌe jave py Senhor aipoeꞌi Josué pe: — Pejapo kyxe ita gui, haꞌe emboi uka Israel kuery pire — heꞌi. Gênesis 17.10-14 haꞌe Êxodo 12.43-48 *0 Q< Israel kuery pire omboia ague Haꞌe vaꞌe yvy regua huvixa kuery oendupa haꞌe nunga. Amorreu kuery Jordão yakã kyvõ katy ikuai vaꞌe kuaray oikea katy, haꞌe cananeu kuery yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe ruvixa kuery haꞌe javi oendu Israel kuery renonde Jordão yakã Senhor omombirupaague, haꞌe kuery oaxapa peve. Haꞌe vaꞌe oendu vy ipyꞌa kangypa Israel kuery káuxa, noĩvei ma imbaraeterã. 3/a<yvy regua kuery haꞌe javi oikuaa aguã Senhor ipoꞌakapa vaꞌea, haꞌe peẽ voi Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai aguã, rakaꞌe rã peve.” y.m<Mbaꞌeta peẽ kuery renonde Senhor Nhanderuete ojapo Jordão yakã ipiru aguã rami, peaxapa peve. Mbaꞌeta ore kuery renonde Senhor Nhanderuete Yeꞌẽ Pytã omombiru karamboae roaxapa peve, haꞌe gui haꞌekue rami ae ju ojapo orevy,-<penderaꞌy kuery pe pemombeꞌu vy aipopeje ꞌrã: “Pevaꞌe Jordão yakã ma Israel kuery oaxa rakaꞌe ipirua rupi.',I<Haꞌe vy aipoeꞌi Israel kuery pe: — Rakaꞌe rã penderaꞌy kuery pendevy pe oporandu vy aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌerã tu kovaꞌe ita?” heꞌi ramoT+#<Doze ita Jordão yakã gui oguenoẽ vaꞌekue ma Josué omboaty Gilgal py.*<Dez-a jaxy jypyꞌia ára haꞌe kuery ojeꞌoi Jordão yakã gui. Gilgal py ju opyta okuapy, Jericó rexei kuaray oua katy.[)1<sacerdote kuery ayvu ryru reraa vaꞌe ma Jordão mbyte gui oẽmba. Haꞌe gui yvy pirua re haꞌe kuery opyrõ ramove Jordão yakã oĩague rupi ju oxyry. Yy rembe haꞌe javi rupi oxyry, oĩague rami ae ju. j(O<Haꞌe ramo sacerdote kuery pe Josué ijayvu vy — Peẽ ju ke Jordão yakã gui — heꞌi ramoq']<— Aipoꞌre sacerdote kuery xeayvu ryru reraa vaꞌe pe Jordão yakã gui oguenoẽ aguã — heꞌi. /&[<Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe: "%?<Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor omboyvate Josué Israel kuery pavẽ oexaa py. Haꞌe ramo omboete okuapy oikovea pukukue re, Moisés omboeteague rami avi. |$s< Senhor renonde quarenta mil xondaro rãndaꞌu oaxa joe opuꞌã aguã katy, Jericó tetã yvýry nhuũndy reia py..#W< Israel kuery renonde oaxa avi jogueravy Rúben regua, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue. Tembiporu reve meme oaxa, Moisés ijayvuague rami vy. " < Heta vaꞌe kuery haꞌe javi yakã oaxapa ma ramo sacerdote kuery opytaague gui oguenoẽ ju Senhor ayvu ryru, pavẽ oexaa py._!9< Mbaꞌeta sacerdote hyru reraa kuery ma Jordão mbyte opyta okuapy, Moisés pe Senhor aipoeꞌi ukaague ojeupitypa peve, heta vaꞌe kuery pe Josué ijayvuague rami vy. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oaxapa pojava.  < Haꞌe gui Jordão yakã mbyte py ma Josué ju doze ita omopuꞌã, sacerdote kuery ayvu ryru reraa vaꞌe opyta vy opyrõague py ae. Haꞌe vaꞌe ita ma aỹ peve ikuai haꞌe py. “Aỹ peve” heꞌi mbaꞌeta kovaꞌe kuaxia omboparaa jave ita opyta teri. !<Haꞌe rami rã Israel kuery ojapo Josué ijayvua. Haꞌe vy Jordão yakã mbyte gui ojopy heravy doze ita, Josué pe Senhor aipoeꞌiague rami vy, Israel kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy. Haꞌe vaꞌe ma haꞌe kuery opyta aguã py ogueraa vy omboaty haꞌe py.  <aipopeje ꞌrã haꞌe kuery pe: “ Senhor ayvu ryru renonde ma Jordão yakã ojeaya rakaꞌe. Hyru ogueroaxaa ramove yy ojeaya. Haꞌe rami rire kovaꞌe ita ma rakaꞌe rã peve guarã ikuai Israel kuery imaꞌenduꞌa aguã”, peje ꞌrã — heꞌi. @{<Haꞌe vaꞌe ma pende kuery mbyte oĩ ꞌrã penemaꞌenduꞌa aguã. Haꞌe gui penderaꞌy kuery rakaꞌe rã ikuai vaꞌe oporandu vy “Mbaꞌerã tu kovaꞌe ita?” heꞌi ramo#A<peteĩ-teĩ regua gui peteĩ oiporavo. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo Jordão yakã mbyte py peẽ ranhe Senhor Penderuete ayvu ryru reraa kuery renonde, haꞌe peteĩ-teĩ pendeaxiꞌy áry peupi ꞌrã heravy peteĩ ita, Israel kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy.Y-<Haꞌe rami rã Josué oenoĩ doze avakue Israel kuery regua oiporavo vaꞌekue,`;<Haꞌe vaꞌe kuery pe ndeayvu vy aipoꞌre: “Apy Jordão yakã mbyte gui penoẽ doze ita sacerdote kuery opyta vy opyrõ okuapya gui. Haꞌe vaꞌe ma peraa vy pemboaty kovaꞌe pytũ pepyta aguã py”, ꞌre. I <— Eiporavo doze avakue, peteĩ-teĩ regua gui eiporavo peteĩ.# C< Jordão yakã mbyte gui doze ita oguenoẽague Haꞌe kuery haꞌe javi Jordão yakã oaxapa ma ramo Senhor ijayvu Josué pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: )M<Haꞌe rã sacerdote kuery Senhor ayvu ryru reraa vaꞌe ma Jordão yakã mbyte py opyta okuapy. Haꞌe ramia ja Israel kuery haꞌe javi ipiru reia rupi oaxa. <Haꞌe gui yy yvate katy gui ou vaꞌe opyta. Adã tetã gui mombyryꞌi onoꞌõ, Zaretã rexei oĩ vaꞌe katy. Haꞌe rã yvy joja reia regua yeꞌẽ ro katy oxyryague ma typa. Haꞌe ramo haꞌe kuery oaxa ojeꞌoivy, Jericó tetã rexeiꞌi ae.+Q<Hyru reraa kuery Jordão yakã py oguejy ramo yy py ipy inhakỹ. (Mbaꞌeta Jordão ma ára pyau nhavõ tyguaxu raxa vaꞌe, hembe ikuai vaꞌe áry rupi guive.) ;<Haꞌe gui ma haꞌe kuery guekoa gui oguata ojeꞌoivy Jordão yakã oaxa aguã. Haꞌe kuery renonde sacerdote kuery ogueraa okuapy Senhor ayvu ryru.K< mbaꞌeta Jordão yakã py sacerdote kuery Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe ayvu ryru reraa kuery oguejy ramove yy ojeaya ꞌrã, yvate katy gui yy ou ꞌrã vaꞌekue ijaty ramo — heꞌi. kQ< Haꞌe gui aỹ ma peiporavo doze avakue Israel regua, peteĩ-teĩ regua gui peteĩ ava peiporavo,< Maꞌẽ, Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma penerenonde ogueroaxa ꞌrã heravy Jordão yakã.y< Haꞌe vaꞌe rire Josué aipoeꞌive ju: — Po rami ꞌrã peikuaa Nhanderuete oikove vaꞌe penembyte oikoa, haꞌe anhetẽ penerenonde gui oipeꞌapa ꞌrãa cananeu, heteu, heveu, ferezeu, girgaseu, amorreu haꞌe jebuseu kuery haꞌe javi.ym< Haꞌe ramo Josué aipoeꞌi Israel kuery pe: — Penhemboja ke kyvõ rami, Senhor Penderuete ayvu pendu aguã. "?<Haꞌe gui ndee ma sacerdote kuery hyru reraa vaꞌe pe ndeayvu vy aipoꞌre: “Jordão yakã py peguejy ma vy pepyta ranhe ꞌrã haꞌe py”, ꞌre. F <Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe: — Kovaꞌe ára amboypy ꞌrã romboyvate aguã Israel kuery pavẽ oexaa py, haꞌe kuery oikuaa aguã Moisés reve aikoague rami ndereve ju aikoa.k Q<Sacerdote kuery pe voi ijayvu vy aipoeꞌi: — Peupi heravy Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru, haꞌe peroaxa heta vaꞌe kuery renonde — heꞌi ramo hyru oupi vy heta vaꞌe kuery renonde ogueroguata heravy. - U<Josué avi aipoeꞌi avi heta vaꞌe kuery pe: — Pejekyꞌaꞌo ke koꞌẽ rã guarã, mbaꞌeta peẽ kuery mbyte Senhor ojapo ꞌrã iporã vaꞌe — heꞌi. U %<Haꞌe rami avi hyru gui mombyryꞌi ꞌrã peiko, mil metros-a py. Haꞌe vaꞌe re penhemboja eme, marupi pa peo aguã peikuaa aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tape rupi peo vaꞌeꞌỹ teri — heꞌi. l S<Haꞌe vy heta vaꞌe kuery pe omombeꞌu-mbeꞌu vy aipoeꞌi: — Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma levita regua sacerdote kuery oupi heravy rã pexa vy peẽ kuery voi peo ꞌrã haꞌe kuery rakykue. `;<Haꞌe gui mboapy araa py huvixa kuery oaxa ju ojeꞌoivy heta vaꞌe kuery mbyte rupi.i O< Jordão yakã oaxa ojeꞌoivyague Koꞌẽ ju ramove Israel kuery haꞌe javi reve Josué nhomopuꞌãmba vy Sitim gui ojeꞌoi, Jordão yakã rembe peve ovaẽmba. Haꞌe py ma oke ju ranhe okuapy oaxa eꞌỹ mbove.<s<Haꞌe vy aipoeꞌi Josué pe: — Anhetẽ ete nhandepo py Senhor omboaxa haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi. Haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi ipyꞌa kangypa nhandegui — heꞌi. ;q<Haꞌe rami vy mokoĩve ava ma yvyꞌã gui oguejy vy jogueraa ju. Yakã oaxa ma vy ovaẽ Num raꞌy Josué oĩa py. Ixupe omombeꞌu haꞌe kuery re oiko vaꞌekue haꞌe javi.F<Avakue jogueraa vy yvyty reia re ovaẽ. Haꞌe py ma mboapy ára opyta, heka vy oo vaꞌe kuery guetã katy ju ojevypa peve, haꞌe kuery tape haꞌe javi rupi oeka okuapy teĩ ndojoui vy.2_<Haꞌe ramo kunha vaꞌe — Pendeayvuague rami toiko — heꞌi vyve omondouka. Haꞌe rã haꞌe kuery oo. Haꞌe gui janela re kunha vaꞌe ojokua ixã pytã vaꞌe. b?<Haꞌe rami avi ndee oremombeꞌu ramo ore ndorojapoi ꞌrã ndevy rouraague — heꞌi. <Haꞌe rami avi peteĩ vaꞌe rei ndero rokẽ gui oka py oẽ ri ramo ma hexe ae ꞌrã oĩ huguy omoẽague opaga aguã, orere eꞌỹ. Haꞌe rã ndereve opy ikuai vaꞌe ruguy omoẽa ramo ma orere ae toĩ ropaga aguã, haꞌe kuery re amongue opo omoĩ rã."?<teĩ po rami ꞌrã rejapo: pendeyvy re ore kuery rovaẽ jave kovaꞌe ixã pytã vaꞌe janela roguejyague py rejokua ꞌrã, haꞌe gui nderu, ndexy, ndekyvy haꞌe nderu ro pygua kuery haꞌe javi remboatypa ꞌrã ndero py. Haꞌe rami eꞌỹ rã ndorojapoi ꞌrã rouraague.S!<Haꞌe ramo avakue aipoeꞌi ixupe: — Ndevy rouraague ndorojapoi ꞌrã,r~_<Haꞌe gui aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo yvyty reia re, pendereka vy oo vaꞌe kuery pendejou eꞌỹ aguã. Mboapy ára peve ꞌrã penhemi haꞌe py, haꞌe kuery ojevy ju peve. Haꞌe gui mae ma tapeo tape rupi — heꞌi. }<Haꞌe ramo kunha vaꞌe ojapo janela oĩ vaꞌe py ixã vaꞌe rupi haꞌe kuery oguejy aguã rami, tetã kora áry ae hoo oĩ ramo.t|c<Haꞌe ramo avakue aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Ndee oremombeꞌu eꞌỹ ramo orerekovea voi romeꞌẽ ꞌrã nderekove rekovia. Haꞌe vy kovaꞌe yvy Senhor orevy omeꞌẽ ma jave anhetẽ ete romboaxy ꞌrã — heꞌi okuapy. *{O< xeru haꞌe haꞌi hekove reve peja aguã, xekyvy haꞌe xekypyꞌy kuery voi, haꞌe roguereko vaꞌe haꞌe javi, orejukaarã gui orereraa jepe vy — heꞌi. ?zy< Haꞌe gui aỹ ma peura xevy Senhor rery rupi, xee romboaxyague rami peẽ kuery ju xeru ro pygua kuery pemboaxy aguã. Haꞌe aikuaa porã aguã aipota avi mbaꞌemo xevy pemboaxa,Ay}< Haꞌe nungakue roendu vy orepyꞌa kangy, neĩ peteĩve re noĩvei imbaraetea, pende kuery peju ramo. Mbaꞌeta Senhor Penderuete ae Nhanderuete yva haꞌe yvy re ipoꞌaka vaꞌe ae.[x1< Mbaꞌeta roendu Egito gui peo jave Yeꞌẽ Pytã penerenonde oĩ vaꞌe Senhor omboypaague, haꞌe gui mokoĩ amorreu kuery ruvixa re pejapo vaꞌekue voi, Jordão rovai re Seom haꞌe Ogue pemomba vaꞌekue.Zw/< Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee aikuaa porã pende kuery pe Senhor kovaꞌe yvy omeꞌẽague. Pende kuery gui ore kuery rokyjea anho roendu, haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi ikangypa guive.kvQ<Haꞌe gui oikuaa pota vaꞌe kuery onheno eꞌỹ mbove kunha vaꞌe oo haꞌe kuerya py oo áry.Ju<Haꞌe gui huvixa rembiguai kuery ojeꞌoi ju yvy re oikuaa pota vaꞌe kuery rakykue, Jordão yakã oaxaaty katy tape oo vaꞌe rupi. Haꞌe kuery rekaa oẽ ramove tetã kora rokẽ ombotya. ty<Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove ngoo áry ojeupi vy onhomi vaꞌekue linho ꞌygue omoĩ porã vaꞌekue guy py.Os<Haꞌe gui pytũ ma jave tetã kora rokẽ pemboty ta ramo haꞌe kuery oexa vy jogueraa ju kuri. Ndaikuaai marã katy pa ojeꞌoia. Tapeo pojava haꞌe kuery rakykue, peupity nho ꞌrã — heꞌi.Jr<Haꞌe rami teĩ kunha vaꞌe ma mokoĩ avakue omovaẽ vy onhomi ma voi vaꞌekue. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Anhetẽ xea py ovaẽ kuri mokoĩ avakue. Vaꞌeri xee ndaikuaai maguigua paa.@q{<Haꞌe ramo Jericó pygua huvixa aipoeꞌi uka Raabe pe: — Emoẽ ju avakue ou vy ndero py ovaẽ vaꞌekue, mbaꞌeta nhandeyvy haꞌe javi re oikuaa pota aguã ou — heꞌi uka. 8pk<Haꞌe ramo Jericó pygua huvixa pe omombeꞌua vy aipoꞌea: — Maꞌẽ, ange pyávy apy ovaẽ raꞌe avakue Israel kuery regua nhandeyvy re oikuaa pota vaꞌe — ꞌea. o < Jericó tetã re oikuaa pota vy oo vaꞌe kuery Raabe ro py ikuai jave guare Sitim gui Num raꞌy Josué omondouka mokoĩ ava yvy re omaꞌẽ nhemi aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peguataa rupi peikuaa pota peovy yvy re, Jericó tetã peve — heꞌi ramo ojeꞌoi. Haꞌe rami vy ovaẽ peteĩ kunha itavy rei vaꞌe ro py. Hery ma Raabe. Haꞌe py ae haꞌe kuery oke. =n w<Haꞌe rã haꞌe javi ava ndeayvua rami ndoikoxei, haꞌe rejapo uka vaꞌe haꞌe javi ndojapoxei vaꞌe ma omano ꞌrã. Haꞌe nunga rupi nembaraete ke, haꞌe ndepyꞌa guaxu. _m ;<Opa mbaꞌe py Moisés ronheꞌẽ renduague rami avi ndee ju ꞌrã ronheꞌẽ rendu.)l O<Haꞌe ramo Josué pe haꞌe kuery ombovai okuapy vy aipoeꞌi: — Orevy pe ndeayvua haꞌe javi ꞌrã rojapo, haꞌe mamo rã oremondoukaa py tema roo ꞌrã.Rk !<penderyvy kuery voi opytuꞌu aguã Senhor omeꞌẽ, peve peẽ kuery pe rami avi. Haꞌe kuery voi ꞌrã hekoa oyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe re. Haꞌe rami vy ꞌrãe pejevy pendeyvyrã Senhor rembiguai Moisés omboaxa vaꞌekue re, kuaray oua katy pendekoa aguã, Jordão yakã kyvõgua re”, heꞌi vaꞌekue. j =<Penderaꞌyxy kuery, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery haꞌe penerymba vaka kuery topyta Jordão yakã kyvõgua re pendevy Moisés omboaxa vaꞌekue re. Haꞌe rã peẽ ma tembiporu reve ꞌrã peaxa penderyvy kuery renonde, xondaro peiko vaꞌe haꞌe javi. Peipytyvõ ꞌrã,7i k< — Penemaꞌenduꞌa ke Senhor rembiguai Moisés ijayvu vy pendevy aipoeꞌiague re: “ Senhor Penderuete omeꞌẽ ꞌrã pepytuꞌu aguã kovaꞌe yvy omeꞌẽ vaꞌe re.h 1< Haꞌe gui Rúben regua, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue pe ju Josué ijayvu vy aipoeꞌi: Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue opyta rakaꞌe Jordão yakã regua kuaray oẽa katy oĩ vaꞌe re, amboae kuery reve yakã oaxa ꞌrãgue py. Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery anho oaxa Jordão yakã guyvy kuery oipytyvõ aguã (Números 32). "g A< — Peaxa ke heta vaꞌe kuery ikuaia mbyte rupi. Haꞌe kuery pe pendeayvu vy aipopeje ꞌrã: “Pereko katu ke tembiꞌu, mbaꞌeta mboapy araa py peaxa ꞌrã kovaꞌe Jordão yakã, pevaẽ aguã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue re, penderekoa aguã”, peje. f !< Canaã yvy re oaxa eꞌỹ mbove ijayvuague Haꞌe ramo Josué ijayvu heta vaꞌe kuery regua yvatekueve pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 5e g< Xee ae aipo ndaꞌei ri tyꞌy raꞌe? Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ke. Ekyje eme, enhemondyi eme guive, mbaꞌeta Senhor Nderuete oiko ndereve mamo rã reikoa py rei. d <Ejepeꞌa eme kuaxia re lei oĩa re ndeayvua gui. Haꞌe vaꞌe re reikuaa pota ꞌrã reikovy ara py haꞌe pyávy. Enheaꞌã tema ipara re oĩa rami rejapopa aguã. Haꞌe rami vy reiko porã ꞌrã, haꞌe rejapopa ꞌrã rejapo vaꞌerã vaꞌe.Dc <Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ete ke, rejapopa aguã lei xerembiguai Moisés ojapo ukaague. Ejepeꞌa eme ndeaxu eꞌỹa katy, neĩ ndeaxua katy, mamo rã reikoa py reiko porã aguã.)b O<Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ke, mbaꞌeta ndee rejapo ꞌrã kovaꞌe kuery yvy re hekoa aguã rami, tuu kuery pe aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvu rire.3a c<Reikovea pukukue re avave rei ndaꞌipoꞌakaai ꞌrã pendere. Moisés reve aikoague rami ae ju ꞌrã aiko ndereve. Ndoroejai ꞌrã, noroipytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive.X` -<Tekoa eꞌỹa haꞌe Líbano yvy guive Eufrates yakã tuvixa vaꞌe peve, heteu kuery yvy haꞌe javi ameꞌẽ, haꞌe gui kuaray oikea katy yeꞌẽ tuvixa vaꞌe oĩ vaꞌe peve, pendevy guarã meme itui.V_ )<Opa rupi pepyrõa yvy ameꞌẽ ma voi pendevy, Moisés pe xeayvuague rami vy.^ 3<— Xerembiguai Moisés omano ma. Epuꞌã ke aỹ, eaxa Jordão yakã kovaꞌe kuery haꞌe javi reve, Israel kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py.O] <Josué rekokue oĩa Josué ipyꞌa guaxu aguã re Nhanderuete ijayvuague Senhor rembiguai Moisés omano rire ipytyvõare Num raꞌy Josué vaꞌe ju Senhor oenoĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: \2" Mbaꞌeta Moisés ma opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue mbaꞌemo ndaꞌevei ete haꞌe tuvixave vaꞌe, Israel kuery pavẽ oexaa py. I[ 2" Ndoikovei teri mbaꞌemo kuaa ukaarã haꞌe hexa pyrã Senhor ojapo ukaa rami vy Egito yvy re haꞌe ojapo vaꞌekue ramigua, Faraó re, ixupegua yvatekueve re, haꞌe ijyvy haꞌe javi rupi.}Zu2" Israel kuery mbyte ndoikovei teri profeta Moisés ramigua ju, mbaꞌeta jova re omaꞌẽ reve Senhor ijayvu hexeve.LY2" Haꞌe gui Num raꞌy Josué re Moisés opo omoĩ rire hexe Nheꞌẽ imoꞌarandua anho oĩ. Haꞌe ramo ijayvua re Israel kuery ojapyxaka vy ojapo okuapy Moisés rupi Senhor ojapo ukaague rami.wXi2"Peteĩ jaxy re Israel kuery ojaeꞌopa okuapy Moisés re, Moabe yvy re ae, ojaeꞌo aguã vaꞌekue opa peve. W2"Moisés omano jave py cento e vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ hexa ndoguepai teri vaꞌekue, imbaraete rei guive. V2"Haꞌe ramo onhono porã peteĩ yvyꞌã guy py Moabe re, Bete-Peor rexeiꞌi. Aỹ peve avave rei ndoikuaai teri onhono porãague.]U52"Haꞌe pyve Senhor rembiguai Moisés omano, Moabe yvy re, Senhor ijayvuague rami vy.6Tg2"Haꞌe rami vy Senhor aipoeꞌi ixupe: — Kovaꞌe yvy ae ma Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvuague vaꞌe, “Peneramymino kuery pe ameꞌẽ ꞌrã”, haꞌeague ae. Haꞌe vaꞌe ma nderexa py rexa aguã rami ajapo vaꞌeri ndereoi ꞌrã haꞌe katy — heꞌi. ySm2"haꞌe gui Neguebe haꞌe Jericó tetã pindo ty vaꞌe katyꞌi yvyugua oĩ vaꞌe haꞌe javi rupi, Zoar peve.R'2"Naftali, Efraim haꞌe Manassés kuery peguarã, haꞌe gui Judá kuery peguarã yvy haꞌe javi, yeꞌẽ kuaray oikea katy oĩ vaꞌe peve,ZQ 12" Moisés omanoague Haꞌe gui Moabe yvy gui Moisés oẽ vy Nebo yvyty katy oo, Pisga yvyꞌã yvatevea py, Jericó rexeiꞌi ae. Haꞌe ramo ixupe Senhor oexa uka yvy haꞌe javi Gileade guive Dã peve,P2! Israel kuery, pevyꞌa ete ꞌrã! Marã ramigua tu ikuai peẽ kuery ramigua? Senhor ogueraa jepe vaꞌe peiko. Haꞌe ma mbaꞌemo vai jokoa oĩ penepytyvõarã, haꞌe kyxe penembopoꞌakaarã. Haꞌe rami rire penderovaigua kuery ma peipotaa rami meme ꞌrã ikuai, haꞌe rã peẽ ma pepyrõ ꞌrã haꞌe kuery ombojeroviaaty yvyꞌã re ojapo vaꞌekue áry. XO+2! Haꞌe ramo Israel kuery ikuai porã ꞌrã, Jacó ramymino kuery, ygua oĩ aeꞌi vaꞌe rami ꞌrã ikuai, yvy mbaꞌemo aju haꞌe vinho oĩa vaꞌe re. Yva gui ma hoꞌa ꞌrã yxapy imoakỹarã. hNK2! Nhanderuete imarã eꞌỹ vaꞌe re ae ꞌrã pendekoa, haꞌe ramo ojyva áry rupi penekuavã ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. Penerenonde katy gui oipeꞌa ꞌrã penderovaigua kuery “Pemomba katu”, heꞌi vy. M12! — Hembiayvu peiko vaꞌe, Penderuete ramigua mboae ndoikoi. Yva áry rupi haꞌe ou ꞌrã penepytyvõ aguã, yvatevea rupi ou arai áry. {Lq2! Haꞌe kuery retã rokẽ jokoa ma ferro haꞌe overa vaꞌe guigua toĩ. Taꞌikuai porã okuave teria ja. LK2! Haꞌe gui Aser kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi: — Aser kuery ma taꞌikuai porãve Jacó raꞌy kuery ikuaia mbyte. Tyvy kuery rembiayvuve toiko, haꞌe ipy rupi tomoakỹ azeite py. nJW2! Haꞌe gui Naftali kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi: — Naftali kuery ma Senhor omoingo porãa rupi ꞌrã ovyꞌa okuapy. Opa mbaꞌe py Senhor ogueroayvu porãa rami vy hekoa ꞌrã yupa rupi, kuaray puku-a katy. I2! Haꞌe gui Dã kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi: — Dã kuery ma guaryꞌi Basã gui opo vaꞌe rami ꞌrã ikuai. H}2! Haꞌe vy ombaꞌerã ojopy ꞌrã iporãve vaꞌe, huvixa kuery peguarã haꞌe py omoĩ porã mbyre. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery renonde rupi oguata vy ojapo ꞌrã Senhor oipotaa haꞌevea ramigua, Israel kuery re ijayvuague rami vy. QG2! Haꞌe gui Gade kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi: — Tovyꞌa porã Gade kuery yvyrã omboetavea rupi. Haꞌe kuery ma guary kunha rami ꞌrã ikuai, jojyva haꞌe nhoakã omboaꞌypaa rupi. bF?2! Haꞌe kuery mokoĩ regua ma oenoĩ ꞌrã amboae regua kuery yvyty áry oupa aguã. Haꞌe py ma Nhanderuete pe omeꞌẽ ꞌrã haꞌevea ramigua. Mbaꞌeta haꞌe kuery okaru porã ꞌrã yeꞌẽ rupigua re, haꞌe mbaꞌemo iporãve vaꞌe ita kuꞌia guýry oĩ vaꞌekue gui. Zebulom kuery ma yeꞌẽ rembe rupi ikuai rakaꞌe. 9Em2! Haꞌe gui Zebulom kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi: — Pevyꞌa ke Zebulom kuery, yeꞌẽ rembe rupi peoa py, haꞌe peẽ Issacar kuery voi pendekoa py peĩa rupi. D2! Haꞌe kuery ipoꞌaka ꞌrã vaka jypy guare vaꞌe rami, hakua ma vaka kaꞌaguy regua rakua rami. Haꞌe vaꞌe py ma ipoꞌaka ꞌrã yvy regua haꞌe javi re, yvy apy peve voi. Haꞌe rami ae mbovy eꞌỹ taꞌikuai Efraim haꞌe Manassés regua kuery. |Cs2! yvy gui oiko vaꞌe iporãgueve vaꞌe haꞌe javi py, yvyraꞌa iporãgueve vaꞌe py voi. Haꞌe nunga haꞌe javi tou José kuery re, tyvy kuery yvateve vaꞌe rã. José ramymino kuery ma mbaꞌemo ojopy retave aguã rami ikuai . By2! haꞌe gui yvyty ymave guare, haꞌe yvyꞌã rakaꞌeve rã peve oĩ vaꞌe rupi henhoĩ porãgueve vaꞌe py, WA)2! kuaray omboaju vaꞌe iporãgueve, haꞌe jaxy nhavõ hiꞌa vaꞌe py, @@{2! Haꞌe gui José kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi: — Senhor tomoingo porã pendeyvy, yva gui hoꞌa vaꞌe iporãgueve py, yxapy haꞌe yy yvy guy rupi oĩ vaꞌe py guive, S?!2! Haꞌe gui Benjamim kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi: — Senhor rembiayvu oĩ porã ete ꞌrã hexeve. Ára nhavõ Senhor opena porã ꞌrã. Haꞌe ramo opytuꞌu ꞌrã ijyva áry rupi. b>?2! Senhor, emoingo porã ke haꞌe kuery imbaraete aguã, erovyꞌa avi opo py ojapo vaꞌe. Haꞌe rã emoingo axypa haꞌe kuery re ijaꞌe eꞌỹ vy opuꞌã rei vaꞌe, rakaꞌeve rã opuꞌã veꞌỹ aguã. I= 2! Haꞌe vy neꞌarandua re omboꞌe oikovy Jacó kuery, Israel kuery omboꞌe ndeguigua lei re. Oapy avi heakuã porã vaꞌe rejou porã aguã, mymba kuery voi oapy ndevygua altar áry. _<92! Haꞌe vaꞌe ma oxy haꞌe nguu pe aipoeꞌi vaꞌekue peteĩgueve oexa eꞌỹa rami, neĩ guyvy kuery oexa eꞌỹ vaꞌekue, guaꞌy kuery re voi openaa rupi ndoikoi. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojee omoĩ porã ndeayvuague, haꞌe ndereve guarã rejapo vaꞌekue rupi anho oiko. Levi kuery ma pavẽ gui oayvuve Nhanderuete ayvu . +;Q2! Haꞌe gui Levi kuery vaꞌe regua pe aipoeꞌi: — Xeruete, Tumim haꞌe Urim rupi ejekuaa uka ke ndevygua ava ojeroviapy vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe reko ma Massá py reikuaa porã rakaꞌe, haꞌe Meribá yakã py ixupe ndeayvu ete. Apy ma ijayvu sacerdote yvateve Levi regua oiko vaꞌe re. Sacerdote jypygua ma Arão ae oiko rakaꞌe. Haꞌe gui Tumim haꞌe Urim ma sacerdote kuery mbaꞌekuaa-arã oĩ . X:+2! Judá kuery renonderã ma po rami omombeꞌu: — Senhor, endu ke Judá kuery ojerurea, epena heta vaꞌe kuery ikuaia py ju ojevy aguã rami. Judá kuery vaꞌe regua ma heta vaꞌe kuery renonde ꞌrã ojeꞌoi joe opuꞌã aguã katy . Ndepo py ke ejogueroꞌa haꞌe kuery repya rupi, eipytyvõ hovaigua kuery rovai rupi. t9c2! — Rúben kuery ma tokuave, tomanomba eme. Haꞌe vaꞌe regua avakue mbovyꞌi eꞌỹ taꞌikuai. 8)2! Haꞌe gui Senhor ae oĩ guembiayvu kuery ruvixarã, haꞌe kuery regua yvatekueve onhemboatya py, Israel kuery regua haꞌe javi reve. K72! Moisés ombopara vaꞌekue Jacó guigua kuery peguarã lei. P62! Anhetẽ ete ae raꞌe reayvu heta vaꞌe kuery. Ndevygua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndepo py meme ikuai. Ndepy yvyꞌiry haꞌe kuery onhemboja okuapy vy onhemboꞌe uka ꞌrã ndeayvua re. 25_2!Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor ma Sinai yvyty katy gui ou vy haꞌe kuery pe ojekuaa Seir katy gui koꞌẽmbaꞌi ouvya rami, Parã yvyty guive hexakãmba ouvy. Mbovy rei eꞌỹ ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery reve ou. Oiporu kuaa regua re tata rami ojekuaa haꞌe kuery pegua lei. 4 2! Moisés jogueroayvu porãague Po rami ma Nhanderuete remimboꞌe Moisés omano ta jave ogueroayvu porã Israel kuery.3}2 4Haꞌe rami vy yvy nerenonde oĩ vaꞌe rexa rive ꞌrã, nerevaẽi ꞌrã Israel kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py. Q22 3Mbaꞌeta peẽ naxenheꞌẽ rendui vaꞌekue Israel kuery mbyte, Meribá yakã katyꞌi Cades re, Zim tekoa eꞌỹa py. Mbaꞌeta Israel kuery mbyte py ndapeikuaa ukai ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa.L12 2Haꞌe gui yvyty reẽague áry ae ꞌrã remano, haꞌe rã nenheꞌẽ heraa ꞌrã neramoĩ kuerya py, nderykeꞌy Arão Hor yvyty py omano rã inheꞌẽ tamoĩ kuerya py heraa ague rami avi.>0w2 1— Eẽ ke Abarim yvyty rupi Nebo yvyty peve. Haꞌe vaꞌe ma Moabe yvy re oĩ Jericó rexeiꞌi katy. Haꞌe vy rexa ꞌrã Canaã yvy, Israel kuery rekoarã ameꞌẽ vaꞌekue.G/ 2 0 Moisés rekove opa ma aguã ára pyguare Nebo yvyty apyte gui Moisés Canaã yvy oexa aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe árave Senhor ijayvu Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: E.2 /Mbaꞌeta povaꞌe ma pendevy ayvu rive eꞌỹ, haꞌe rã penemoingovearã ae. Povaꞌe ayvu rupi vy ae ꞌrã peiko pukuve pendeyvyrã Jordão yakã rovai re peaxa ma vy pendekuaia py. F~\}y|A{zyxwvv8tsnr6qponnBm"lkjiggfeeJdcc%aa`_d^]\e[=ZkYXWW_VUU2TOSRRQHPPONMbLKKDJ]II|HHuGGEEBBlAd@(??P>w=<;;:R98 7e6635}448322 170h/.5--b,**9)$(h'D%%?$$6#r"c!K tweG6}p"gcKCY b W { DN}DF4jc< Haꞌe vaꞌe tetã pygua mbaꞌe rei-reikue ma Israel kuery ogueraapa, hymbakue guive. Haꞌe rã haꞌe pygua kuery ma ojukapa kyxe py omomba peve. Peteĩve ndoikovevei.i< Haꞌe rã tetã yvyꞌã reia rupi ikuai vaꞌe ma Israel kuery ndoapyi, Hazor eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe ma Josué oapy uka.8hk< Haꞌe vaꞌe huvixa kuery tetã openaa haꞌe javi ma Josué kuery ojopypa, huvixa kuery voi. Ojukapa kyxe py, omomba katuĩꞌi, Senhor rembiguai Moisés ijayvuague rami vy.g}< Kyxe py ojuka haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi, omomba katuĩꞌi. Peteĩve ndoikovevei. Haꞌe Hazor tetã ma oapypa.0f[< Haꞌe vaꞌe jave py Josué kuery ojevy vy Hazor tetã re ju ipoꞌaka. Kyxe py ojuka haꞌe pygua huvixa. Hazor ma tetã mboae ae haꞌe javi re ipoꞌaka vaꞌekue.re_< Haꞌe kuery re Josué kuery ojapo Senhor aipoeꞌiague rami. Kavaju omongaraupa, haꞌe karóxa oapypa. Sd!< Israel kuery po py Senhor omboaxapa ramo ojukapa. Omonha Sidom tuvixa vaꞌe peve, haꞌe Misrefote-Maim haꞌe Mispa regua yvyugua kuaray oua katy oĩ vaꞌe peve. Ojukapa, neĩ peteĩꞌi voi ndoejai.c}< Haꞌe rami rã Merom yakã katy Josué oxondaro kuery haꞌe javi reve ou pojava vy opuꞌã okuapy haꞌe kuery rovai.rb_< Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe: — Ekyje eme haꞌe kuery gui. Koꞌẽ rã kovaꞌe hora-ve amboaxapa ꞌrã Israel kuery po py ojuka pyre. Kavaju kuery pemongaraupa ꞌrã, haꞌe karóxa peapypa ꞌrã tata py — heꞌi. uae< Haꞌe vaꞌe huvixa kuery jogueruvy vy Merom yakã yvýry onoꞌõ okuapy, Israel kuery re opuꞌã aguã. Q`< Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe kuery oupa, oxondaro kuery haꞌe javi reve. Mbovy eꞌỹ ete ikuai, ita kuꞌi yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe rami heta. Guymba kavaju haꞌe karóxa heta ete ogueru.q_]< omondouka avi cananeu kuery kuaray oua katy, haꞌe kuaray oikea katy ikuai vaꞌe pe: amorreu kuery, heteu, ferezeu, jebuseu kuery yvytya rupi ikuai vaꞌe pe, haꞌe heveu kuery Hermom yvyꞌã guy py Mispa yvy re ikuai vaꞌe pe.q^]< haꞌe yvyty reia kuaray ijapuꞌaꞌia katy huvixa kuery ikuai vaꞌea py, Quinerete regua kuaray puku-a katy yvy joja reia py, Dor regua yvyꞌãmbe haꞌe yvyꞌãmbe tuvixa vaꞌe ikuai vaꞌe rupi, yeꞌẽ rexei oĩ vaꞌe py,X] -< Amboae kuery re Josué kuery ipoꞌakaague Haꞌe nunga ma omombeꞌua rã Hazor pygua huvixa Jabim oendu vy guembiguai omondouka Madom pygua huvixa Jobabe-a py, Sinrom haꞌe Acsafe pygua huvixaa py,Z\/< +Haꞌe rire ma Israel kuery haꞌe javi reve Josué ojevy ju guekoa Gilgal katy. *[O< *Josué kuery oitypa vyvoi haꞌe vaꞌe huvixa kuery, haꞌe ijyvy haꞌe javi, mbaꞌeta Senhor Israel kuery Ruete ae Israel kuery re omaꞌẽ vy opuꞌã joe.nZW< )Cades-Barnéia guive Gaza peve Josué kuery jojukapa, yvy haꞌe javi Gósen guive Gibeão rupi peve. Sete huvixa re vyvoi ju Josué kuery ipoꞌakaague Haꞌe vaꞌe árave Josué ipoꞌaka Maquedá tetã re. Haꞌe pygua kuery ojukapa kyxe py, huvixa voi. Omomba katuĩꞌi haꞌe py ikuai vaꞌekue. Ndoejai neĩ peteĩve. Maquedá pygua huvixa re ojapo Jericó pygua huvixa re ojapoague rami ae. ;Lq< Kuaray oike ma jave Josué omboguejy uka yvyra gui. Haꞌe rã omombo itakua onhemiague py ae. Haꞌe gui itakua juru py omboaty reta ita guaxu. Haꞌekue py teri oĩ aỹ peve. K< Haꞌe gui Josué oikutu vy ojukapa. Haꞌe vy yvyra re oupi imoiny peteĩ nhiruĩve. Hetekue yvyra re ovava okuapy kaꞌaru peve. J < Haꞌe ramo Josué aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pekyje eme, penhemondyi eme guive. Penembaraete haꞌe pendepyꞌa guaxu, mbaꞌeta guĩ rami ae Senhor ojapo ꞌrã pendovaigua kuery haꞌe javi re, haꞌe kuery rovai pepuꞌãa vaꞌe re rei — heꞌi.I3< Josué-a py huvixa kuery ogueru ma ramo oenoĩmba avakue Israel regua haꞌe javi. Haꞌe vy aipoeꞌi xondaro ruvixa kuery hexeve ojeꞌoi vaꞌekue pe: — Peju ke. Pepyrõ kovaꞌe huvixa kuery ajuꞌy re — heꞌi ramo haꞌe kuery ou vy opyrõ haꞌe kuery ajuꞌy re. H%< Haꞌe ramo ma haꞌe rami ikuai vy itakua gui ogueru peteĩ nhiruĩve huvixa: Jerusalém pygua, Hebrom, Jarmute, Laquis haꞌe Eglom pygua.)GM< Haꞌe vaꞌe rire mae Josué aipoeꞌi: — Peipeꞌa ke itakua juru gui ita guaxu oĩ vaꞌe, haꞌe xea py ju peru peteĩ nhiruĩve huvixa kuery haꞌe gui. Peteĩ nhiruĩ huvixa Josué omboty ukapa rire ojukaague Haꞌe rã peteĩ nhiruĩve huvixa kuery ma onha vy onhemimba Maquedá py itakua oĩ vaꞌe py.b@?< Haꞌe gui ma Israel kuery haꞌe javi reve Josué ojevy guekoa Gilgal py oĩ vaꞌe py. y?m< Haꞌe vaꞌeꞌỹ mbove haꞌe vaꞌe ramigua ára ndoikoi, neĩ haꞌe vaꞌe rire, Senhor peteĩ ava ojapukai rã onheꞌẽ rendu vy ojapo vaꞌekue ramigua. Mbaꞌeta Senhor ae Israel kuery re omaꞌẽ vy opuꞌã hovaigua kuery re. S>!< kuaray opyta, jaxy guive, ngovaigua kuery ojukapa peve. Yva mbyte py ae kuaray opyta, are oike aguã peteĩ ára haꞌe javi re raiꞌi. Kuaxia heko porã vaꞌe rekokue oĩa re haꞌe nunga ipara oiny.=#< Kuaray haꞌe jaxy opyta ranheague Israel kuery po py Senhor amorreu kuery omboaxaa ára ma Josué ojapukai Senhor pe. Haꞌe vy Israel kuery oendua py aipoeꞌi: — Kuaray, epyta ke Gibeão áry, haꞌe ndee jaxy, epyta Aijalom yvyugua áry — heꞌia rami << Haꞌe gui Israel kuery gui Bete-Horom yvyꞌã guy katy onha ojeꞌoivy jave ma haꞌe kuery áry Senhor yva gui omboꞌoky amandau guaxu Azeca ovaẽa peve. Haꞌe ramo omanomba. Israel kuery kyxe py ojuka vaꞌekue gui hetave amandau gui omano vaꞌekue. @;{< Senhor omoĩ vai Israel kuery renonde, ojapo ojuka reta aguã rami Gibeão py. Haꞌe rami vy omonha Bete-Horom katy tape oo vaꞌe rupi, Azeca haꞌe Maquedá peve oitypa ojeꞌoivy.\:3< Pytũ mbukukue re Gilgal gui Josué oguata ovy vy ovaẽ xapyꞌa haꞌe kuerya py.&9G< Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe: — Ekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta ndepo py amboaxapa. Neĩ peteĩve ndaꞌipoꞌakai ꞌrã ndere — heꞌi. l8S< Haꞌe ramo Josué ma Gilgal gui ojeꞌoi oxondaro kuery haꞌe ipyꞌa guaxukue haꞌe javi reve. 7<  Gibeão pygua kuery Josué pe ojepy ukaague Haꞌe ramo Gibeão pygua avakue omondouka oayvu reraa Josué kuery rekoa Gilgal py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Orereja eme ore aeꞌi, nerembiguai orekuai rã. Eju pojava orea katy, orereraa jepe, orepytyvõ ke. Mbaꞌeta amorreu kuery yvytya rupi ikuai vaꞌe regua huvixa kuery reve onoꞌõ ma okuapy orere opuꞌã aguã — heꞌi. 6;< Haꞌe rami rã amorreu regua huvixa kuery nhomboaty vy ojeꞌoi peteĩ nhiruĩve: Jerusalém pygua huvixa, Hebrom, Jarmute, Laquis haꞌe Eglom pygua huvixa. Xondaro kuery haꞌe javi reve ojeꞌoi vy Gibeão katyꞌi ikuai. Haꞌe gui opuꞌã okuapy haꞌe pygua kuery rovai. 85k< — Peju ke xea py, xepytyvõ Gibeão pygua kuery jajukapa aguã. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma Josué haꞌe Israel kuery reve ojapo rakaꞌe peteĩ rami ikuai aguã — heꞌi. 4< Haꞌe ramo Jerusalém pygua huvixa Adoni-Zedeque omondouka guembiguai Hoão Hebrom pygua huvixaa py, haꞌe Jarmute pygua huvixa Pirã hery vaꞌea py, Laquis pygua huvixa Jafia-a py, haꞌe Eglom pygua huvixa Debir-a py. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi uka: &3G< okyje vaipa okuapy, mbaꞌeta Gibeão ma tetã guaxu oĩ huvixave oĩa ramigua, Ai tekoa gui tuvixave vaꞌe. Oikuaa avi haꞌe pygua ipyꞌa guaxukue memea."2 A< Peteĩ nhiruĩ huvixa Gibeão rovai opuꞌã okuapyague Haꞌe gui Jerusalém pygua huvixa Adoni-Zedeque oendu Ai tekoa re Josué kuery ipoꞌaka vy omomba eteague. Oendu avi Ai haꞌe huvixa re ojapoague, Jericó haꞌe haꞌe pygua huvixa re ojapoague rami avi. Oendu avi Gibeão pygua kuery Israel kuery reve peteĩ rami ikuai aguã ojapoague, haꞌe haꞌe kuery mbyte ikuaia. Haꞌe nunga oendu vyU1%< Haꞌe vaꞌe ára guive Josué omoingo yxakã mbovoarã haꞌe yy renoẽarã heta vaꞌe kuery pe, haꞌe Senhor pegua altar pyguarã. Aỹ peve haꞌe rami ikuai, henda Nhanderuete oiporavoague py ae. g0I< Haꞌe rami rã Josué oguereko haꞌe rami. Ogueraa jepepa Israel kuery po gui, ndojuka ukai.f/G< Maꞌẽ, ndepo py orekuai. Haꞌevea rami haꞌe anhetẽ rupi orerereko — heꞌi okuapy. }.u< Haꞌe kuery ombovai Josué pe: — Rombotavya rupi oreayvu vaꞌekue, mbaꞌeta ore nerembiguai kuery roendu omombeꞌua rã anhetẽ Senhor Nderuete guembiguai Moisés pe ijayvu pendevy omeꞌẽ aguã kovaꞌe yvy haꞌe javi, haꞌe peẽ kuery renonde omomba aguã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi. Peẽ kuery orejukapa gui rokyje vy ae orekuai vaꞌekue haꞌe rami..-W< Haꞌe nunga rupi aỹ ma ayvu vaipy pendekuai. Ore kuery pegua escravo pendekuai riae ꞌrã yxakã pembovo haꞌe yy penoẽ aguã Xeruete ro pyguarã — heꞌi. K,< Haꞌe gui Josué oenoĩmba vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu orembotavy vy “Peẽ kuerya gui mombyry orerekoa vaꞌe” peje vaꞌekue, ore kuerya katyꞌi ae pendekoa vaꞌeri?Q+< Taꞌikuai tema — heꞌi yvatekueve haꞌe kuery pe. Haꞌe rami rire Gibeão pygua kuery ma yxakã mbovoarã haꞌe yy renoẽarã ikuai heta vaꞌe kuery pavẽ pe, yvatekueve ijayvuague rami vy. *< Haꞌe rami avi po rami ꞌrã jajapo haꞌe kuery re: Nhamoingove ꞌrã, roura rire nhandeꞌáry Nhanderuete poxya ou eꞌỹ aguã.c)A< Haꞌe ramo yvatekueve aipoeꞌi okuapy heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe: — Ore ma Senhor Israel kuery Ruete rery rupi roura ae ma haꞌe kuery pe. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei haꞌe kuery re nhandepo nhamoĩ aguã.-(U< Haꞌe rami teĩ Israel kuery ndojukai, Senhor Israel kuery Ruete rery rupi yvatekueve oura rire. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ijayvu vai okuapy yvatekueve rovai. !'=< Mbaꞌeta Israel kuery oo vy ovaẽ haꞌe kuery retã py mboapy araa py eteꞌi. Haꞌe kuery retã ma Gibeão, Cefira, Beerote haꞌe Quiriate-Jearim.&3< Haꞌe kuery reve peteĩ rami ikuai aguã ojapo ma rire mboapy araa py oikuaa haꞌeꞌi rupi ae ikuai raꞌea, haꞌe kuery mbyte ikuai vaꞌe ae.2%_< Haꞌe rami vy haꞌe kuery reve Josué ojapo peteĩ rami ikuai aguã, ojapo haꞌe kuery okuave aguã rami. Haꞌe Israel regua yvatekueve voi oura okuapy haꞌe rami. `$;< Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe kuery rembiꞌu oaꞌanga teĩ Senhor pe ma noporandui.K#< Haꞌe gui kovaꞌe vinho ryru ma ipyau vaꞌekue vinho romboyru jave, aỹ ma oxoropa ma. Haꞌe kovaꞌe oreao, haꞌe xapatu voi inhymamba ma, mombyry ete gui roguata ramo — heꞌi okuapy. 7"i< Kovaꞌe mbojape rogueru vaꞌe ma haku teri reve rojopy vaꞌekue orero gui, peẽ kuerya py rovaẽ aguã rojua ára. Haꞌe gui maꞌẽ, apy oĩ ipirupa haꞌe ivaipa ma.t!c< Haꞌe nunga rupi oremongeta vaꞌety kuery haꞌe oreyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi aipoeꞌi orevy: “Peraa tembiꞌu tape rupi peguata rã guarã, haꞌe tapeo haꞌe kuery peovaexĩ aguã. Aipopeje haꞌe kuery pe: ‘Ore kuery ma penerembiguai roiko. Haꞌe gui aỹ ma pejapo ke peẽ kuery reve peteĩ rami nhandekuai aguã’, heꞌi vaꞌekue orevy.”6 g< haꞌe amorreu kuery ruvixa mokoĩve Jordão yakã rovai ikuai vaꞌe re ojapo vaꞌekue: Hesbom pygua huvixa Seom, haꞌe Basã Astarote py oĩ vaꞌe pygua huvixa Ogue re.H < Ombovai okuapy: — Ore nerembiguai kuery ma oreyvy mombyry ete oĩ vaꞌe gui roju, Senhor Nderuete omombeꞌua rã roendu rire. Roendu heko, haꞌe Egito yvy re ojapo vaꞌekue haꞌe javi,6g< Haꞌe kuery ombovai Josué pe: — Ore ma nerembiguai roiko — heꞌi okuapy. Josué peteĩgue ju oporandu haꞌe kuery pe: — Marã ramigua ete tu peẽ? Magui tu peju? lS< Haꞌe ramo Israel regua avakue aipoeꞌi haꞌe kuery heveu ikuai vaꞌe pe: — Xapyꞌa rei ore kuerya katyꞌi rupi ae pendekuai vaꞌe. Haꞌe rami rã mbaꞌexa tu rojapo ta peẽ kuery reve peteĩ rami nhandekuai aguã?  < Ojeꞌoi Josué-a py Gilgal py hekoa oĩa py. Haꞌe rami vy ixupe aipoeꞌi okuapy, haꞌe Israel regua avakue haꞌe javi pe: — Rovaẽ apy oreyvy mombyry oĩ vaꞌe gui. Aỹ ma jajapo peẽ kuery reve peteĩ rami nhandekuai aguã — heꞌi okuapy. 9< Opy re xapatu ymague, ombojapa pyre omoĩ, haꞌe ojee ao yma py onhemonde. Mbojape tape rupi guarã ogueru vaꞌe ma ipiru haꞌe ivaipa vaꞌe meme.U%< jogueroayvu okuapy ombotavy aguã re. Haꞌe vy Josué-a katy ojeꞌoi huvixa rembiguai rami rive ojeapo vy. Voxa ymague anho ogueraa mburika áry, haꞌe vinho ryru ymague, oxorokue haꞌe ombojapa pyre.eE< Haꞌe gui Gibeão pygua kuery ma Jericó haꞌe Ai tekoa re Josué ojapo vaꞌekue oendu vymU< Haꞌe vy peteĩ rami haꞌe kuery onoꞌõ okuapy Josué haꞌe Israel kuery rovai opuꞌã aguã. 8 m< Gibeão pygua kuery nhombotavypaague Haꞌe nunga huvixa kuery oendu okuapy Jordão yakã kyvõgua haꞌe javi: yvyꞌãa rupi, yvyꞌãmbe reia rupi, yeꞌẽ tuvixa vaꞌe rembe haꞌe javi rupi, Líbano katyꞌi ikuai vaꞌe, heteu kuery, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery.<#Israel kuery pavẽ nhomboatya py Josué neĩ peteĩ henda py ma voi ndogueroayvu eꞌỹi Moisés ojapo ukaague regua. Kunhague, avakueꞌi haꞌe kunhagueꞌi pe voi ogueroayvu, haꞌe yvy mboae regua kuery haꞌe kuery mbyte ikuai vaꞌe pe guive. <"Haꞌe rire ogueroayvu lei re ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi, ayvu porã haꞌe ayvu vai oĩ vaꞌe, kuaxia re lei ipara oĩa rami vy.9<!Israel kuery haꞌe javive ikuai haꞌe py, imongetaaty kuery, yvatekueve haꞌe nhomboayvu vaꞌety kuery reve. Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru jovaive-ive rupi ikuai, levita regua sacerdote kuery hyru reraa vaꞌe renonde. Yvy mboae regua ikuai avi, haꞌe kuery mbyte py ae ikuai vaꞌekue reve. Haꞌe kuery regua ombojaꞌo mbyte rupi, amongue ikuai aguã Gerizim yvyty rexei, haꞌe rã amboae kuery ma Ebal yvyty rexei ikuai aguã, Senhor rembiguai Moisés ijayvuague rami meme, Israel regua ogueroayvu porã uka vy.mU< Haꞌe py ita re ju Josué ombopara lei Israel kuery renonde Moisés ombopara vaꞌekue oguerova vy.ue<Israel kuery pe Senhor rembiguai Moisés ijayvuague rami vy. Mbaꞌeta kuaxia lei oĩa re Moisés ombopara vaꞌekue po rami: “Xevygua altar pejapo ꞌrã ita omoatyrõ mbyre gui eꞌỹ, tembiporu ferro guigua ndapeiporui ꞌrã” heꞌiague rami. Haꞌe vaꞌe áry ma mbaꞌemo mymba oapy okuapy Senhor pe. Omeꞌẽ avi hexeve peteĩ rami ikuai aguã regua.zo< Lei ogueroayvu jevyague Haꞌe ramo Ebal yvyty re Josué ojapo peteĩ altar Senhor Israel kuery Ruete pe,lS<Haꞌe rã Ai pygua huvixa ma ojyryvipy, haꞌe yvyra re oeja kaꞌaru peve. Kuaray oike jave mae ma Josué omboi uka heꞌõgue yvyra gui. Tetã kora rokẽ py omombo inony. Hiꞌáry omboaty reta ita aỹ peve oĩ vaꞌerã. y<Ai tekoa re Josué tata omboja uka vy mbaꞌemo vaikueaty ojapo rakaꞌe rã peve guarã. Aỹ peve opyta haꞌe rami.}<Mymbakue haꞌe mbaꞌe rei-reikue ma Israel kuery ojeupe guarã ogueraa tetã gui, Josué pe Senhor ijayvuague rami vy.o Y<Mbaꞌeta Ai pygua kuery omomba ete eꞌỹa ja Josué nomboguejyi opo huꞌy guaxu reve oupiague gui.l S<Haꞌe vaꞌe ára ojuka vaꞌekue avakue kunhague reve vy ma doze mil, Ai pygua kuery haꞌe javi.c A<Haꞌe rami py Israel kuery Ai pygua kuery ojukapa yvyꞌãmbe reia py, tekoa eꞌỹa py hakykue ojeꞌoiague rupi ae. Ojukapa kyxe py, omomba. Haꞌe vy Israel kuery Ai tekoa py ojevy vy haꞌe py ju ojukapa kyxe py.W )<Haꞌe rã Ai pygua huvixa ma oikove reve ojopy vy ogueru okuapy Josué-a py. { q<Tetã gui amboae kuery voi oẽ ngovaigua kuery rovai opuꞌã aguã. Haꞌe ramo opyta okuapy Israel kuery mbyte py. Amongue peteĩ henda katy gui ou, amboae ma amboae katy gui ou. Haꞌe rami vy ojukapa. Peteĩve ndoikovei, neĩ ndoo jepei.A}<Haꞌe gui Josué haꞌe Israel kuery haꞌe javive oexa okuapy onhemi vaꞌekue tetã re ipoꞌaka rã. Hataxĩ tetã gui opuꞌã vaꞌe avi oexa vy ojevy vy ojukapa Ai pygua avakue.-U<Haꞌe gui Ai tekoa pygua avakue guakykue katy ojere vy oexa tetã mbyte gui hataxĩ opuꞌã jekuaa rã yvate katy. Ndaꞌevei onheguaẽ aguã guakykue katy neĩ guenonde katy, mbaꞌeta tekoa eꞌỹa katy onha vaꞌekue voi ojere okuapy, hakykue rupi ou vaꞌe kuery rovai opuꞌã aguã. <Opo oupi rã onhemi vaꞌekue oexa vy opuꞌã pojava onhemiague gui. Tetã py ovaẽ vy oikepa. Omboja pojava tata haꞌe py. a=<Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Josué pe: — Ai tekoa katy eupi huꞌy guaxu ndepo py rereko vaꞌe, mbaꞌeta amboaxa ꞌrã ndepo py — heꞌi. Haꞌe rã Josué huꞌy guaxu opo py oguereko vaꞌe oupi tetã katy.$C<Neĩ peteĩꞌi ava ndopytaai Ai py, neĩ Betel py, Israel kuery rakykue ojeꞌoipa vy. Israel kuery rakykue ojeꞌoi vy oeja tetã rokẽ ojepeꞌa reve. +<Haꞌe nunga rupi tetã pygua kuery haꞌe javive oenoĩa omonha aguã. Haꞌe ramo Josué kuery rakykue ojeꞌoi, tetã gui mombyryꞌia peve.5e<Haꞌe kuery renonde Josué haꞌe Israel kuery haꞌe javi ojeapo ipoꞌakaa pyre rami. Haꞌe vy onhamba tenonde gui, tekoa eꞌỹa katy tape oo vaꞌe rupi ojeꞌoi vy.jO<Ai tekoa pygua huvixa oexa vy tetã pygua kuery reve ikuai atã. Koꞌẽ rai jave opuꞌã okuapy vy oo Israel kuery rovai yvy joja reia py opuꞌã aguã katy. Ndoikuaai okuapy hovaigua kuery tetã kupe rupi onhemi okuapya.eE< Haꞌe rami vy haꞌe javi omoĩ imbokuapy ikuai aguã py ae. Hetave ikuai tetã gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy, haꞌe rã onhemi vaꞌe kuery ma kaꞌarua katy opyta. Haꞌe vaꞌe pytũ ma Josué oguejy yvyugua peve. tc< Cinco mil avakue ogueraa avi vy Betel haꞌe Ai mbyte py omoĩ onhemi aguã, tetã regua kuaray oikea katy._~9< Hupive ojeꞌoi avakue joe opuꞌãa pygua kuery haꞌe javi. Ovaẽmba ma okuapy tetã renonde katy, Ai regua kuaray ijapuꞌaꞌia katy opyta. Haꞌe kuery ikuaia haꞌe Ai tekoa paꞌũ re ma peteĩ yvyugua oĩ.?}y< Koꞌẽ rai ma jave Josué opuꞌã vy oikuaa pota ju heta vaꞌe kuery re. Haꞌe rire heta vaꞌe kuery renonde ojeꞌoi Israel mongetaaty kuery reve Ai tekoa katy opuꞌã aguã.R|< Haꞌe gui Josué omondouka ramo haꞌe kuery oo onhemi aguã py. Betel haꞌe Ai mbyte opyta okuapy, Ai regua kuaray oikea katy. Haꞌe rã Josué ma haꞌe vaꞌe pytũ oaxa heta vaꞌe kuery mbyte. {<Tetã re pendepoꞌaka ma vy pemboja ꞌrã tata, Senhor ijayvuague rami vy. Maꞌẽ, haꞌe rami aguã ae pendevy xeayvu — heꞌi. z<Haꞌe gui ma peẽ kuery penhemiague gui peju vy pendepoꞌaka ꞌrã tetã re. Mbaꞌeta Senhor Penderuete omboaxa ꞌrã pendepo py.Ey<Tove haꞌe kuery orerakykue tou tetã gui oẽmba peve. Mbaꞌeta haꞌe kuery “Onhamba po nhanerenonde gui” heꞌi ꞌrã kueve guare rami. Haꞌe rami ae ronhamba ranhe ꞌrã teĩ.ax=<Haꞌe rã xee haꞌe xerupive ikuai vaꞌe haꞌe javi ma tetã renonde py rovaẽ raiꞌi ꞌrã rokuapy. Haꞌe gui kueve guare rami orea katy haꞌe kuery oẽ ramo ma ronha ꞌrã ranhe haꞌe kuery renonde gui.Fw<Haꞌe kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi: — Maꞌẽ, romoĩ ꞌrã penhemi aguã tetã re pepuꞌã aguã ikupe katy gui. Mombyry vaipa eꞌỹ ke pendekuai tetã gui. Haꞌe javive peke eme.Nv<Haꞌe ramo Josué haꞌe joe opuꞌãa pygua kuery haꞌe javi reve opuꞌã vy ojeꞌoi Ai pygua kuery re opuꞌã aguã. Trinta mil avakue imbaraeteve vaꞌe Josué oiporavo vy omondouka pyávy.$uC<Haꞌe rã Ai tekoa haꞌe huvixa re rejapo ꞌrã Jericó haꞌe huvixa re rejapoague rami. Haꞌe rã imbaꞌe rei-reikue haꞌe hymba kuery ma haꞌeve ꞌrã pendejeupe guarã peraa aguã. Peiko katu tetã kupe rupi penhemi aguã, tetã re pepuꞌã aguã haꞌe gui — heꞌi. )t O< Ai tekoa omomba okuapyague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe: — Ekyje eme, enhemondyi eme guive. Emboaty uka ju xondaro kuery haꞌe javi, haꞌe pepuꞌã. Tapeo ju Ai tekoa katy. Mbaꞌeta ndepo py amboaxa ma Ai pygua huvixa haꞌe ixupegua kuery, hetã haꞌe ijyvy guive.nsW<Haꞌe gui hetekue áry heta omboaty ita. Haꞌe nunga ma aỹ peve oĩ haꞌe py. Haꞌe rami rire Senhor ndaꞌipoxyvei. Haꞌe vaꞌe yvyugua ma Acor hery aỹ peve. Tery Acor ma “Moangekoa” ꞌea haꞌe kuery ayvu py. \r3<Haꞌe py ma Josué aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu orembojexavai rei ri? Kovaꞌe ára ma ndee ju ꞌrã Senhor nembojexavai — heꞌi ramo Israel kuery haꞌe javi ojapipa ita py. Ojapipa ma rire oapypa tata py.q5<Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi reve Josué ogueraa Zera raꞌy Acã. Ogueraa avi prata, ao puku, ouro guigua, haꞌe taꞌy kuery, tajy kuery, hymba kuery vaka, mburika, vexaꞌi kuery, haꞌe gui hoguy, haꞌe oguereko vaꞌekue haꞌe javi. Acor yvyugua py ogueraapa. p<Haꞌe rami vy hoguy mbyte gui ojopypa heruvy vy ogueru Josué haꞌe Israel kuery pavẽ ikuaia py. Senhor renonde omoĩmba.8ok<Haꞌe ramo hoo katy Josué omondouka oikuaa pota vaꞌerã kuery. Onha reve ojeꞌoi hoguy katy. Haꞌe py ma onhomi vaꞌekue oĩmba raꞌe, haꞌe rã iguýry ma prata oĩ.Vn'<Mbaꞌemo rei-reikue re amaꞌẽ vy aexa peteĩ ao puku Babilônia guigua iporãve vaꞌe, haꞌe duzentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua, haꞌe gui peteĩ ouro guigua meio quilo poyikue oĩ vaꞌe. Haꞌe nunga aipota vy ajopy karamboae. Haꞌe vy anhomi yvy guýry, ajaty xeroguy mbyte py, haꞌe iguýry ma prata oĩ — heꞌi. m<Haꞌe ramo Josué pe Acã ombovai vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ae ajejavy raꞌe Senhor Israel kuery Ruete pe, po rami ajapo.l{<Haꞌe gui Acã pe Josué aipoeꞌi: — Xeraꞌy, embojerovia na Senhor Israel kuery Ruete, eporaei ixupe. “Embojerovia Nhanderuete” heꞌi hery rupi omboura vy . Aỹ emombeꞌu porã xevy mbaꞌe pa rejapoague. Enhenhomi eme — heꞌi. k#<Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ro pygua kuery ojexa uka rã ojekuaa Judá regua Carmi raꞌy Acã, Zabdi ramymino, Zera ramymino jevy vaꞌe re. -jU<Haꞌe gui Judá regua kuery ojexa uka rã Zera ramymino kuery re ojekuaa. Haꞌe gui Zera ramymino kuery peteĩ-teĩ ojexa uka rã Zabdi ro pygua kuery re ojekuaa.0i[<Haꞌe rami rã Josué opuꞌã koꞌẽ rai. Haꞌe vy ojapo Israel kuery ojexa ukapa aguã rami, peteĩ-teĩ regua. Haꞌe gui xortea oexa rã Judá regua ae raꞌe.h<Haꞌe gui mbaꞌemo omomba pyrã jopyare pejou vaꞌe rei peapypa ꞌrã tata py, opa mbaꞌe oguereko vaꞌe guive, mbaꞌeta Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue rami ndoikoxei vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo Israel kuery mbyte”, ꞌre ꞌrã. .gW<Aỹ ma koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi reve pejexa ukapa ꞌrã peteĩ-teĩ regua. Haꞌe ramo xorte rupi Senhor oikuaa uka ꞌrã peteĩ regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma ojexa uka ꞌrã, peteĩ-teĩ tekoa pygua. Haꞌe ramo Senhor oikuaa uka ꞌrã peteĩ tekoa. Haꞌe vaꞌe kuery ju peteĩ-teĩ oo rupi ꞌrã ojexa uka. Haꞌe ramo Senhor oikuaa uka ꞌrã peteĩ oo. Haꞌe vaꞌe gui ma peteĩ-teĩ ava ꞌrã ojexa uka.af=< Eiko katu ke, eikyꞌaꞌo uka heta vaꞌe kuery. Aipoꞌre haꞌe kuery pe: “Pejekyꞌaꞌo ke koꞌẽ rã guarã. Mbaꞌeta po rami Israel kuery Ruete ijayvu: Peẽ Israel kuery, peẽ kuery mbyte oĩ omomba pyrã vaꞌekue. Penembyte gui mbaꞌemo omomba pyrã peipeꞌa eꞌỹa ja ndaꞌevei penderovaigua kuery renonde pepuꞌã aguã.e3< Haꞌe nunga rupi ae Israel kuery nopuꞌã kuaavei kuri ngovaigua kuery renonde. Onhamba ojeꞌoivy amboae regua renonde gui, Israel kuery ae ju omomba pyrã ojeapo. Peẽ kuery mbyte gui mbaꞌemo onhomi mbyre peipeꞌa eꞌỹa ja xee ndaikovei ma ꞌrã peẽ kuery reve.7di< Israel kuery ojejavy, ndaꞌikuaixei xereve guarã ajapo vaꞌekue rami. Haꞌe rami vy ojopy omomba pyrã regua. Imonda, ijapu, haꞌe ombaꞌe rei-rei guýry onhomi imoiny.xck< Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Josué pe: — Epuꞌã ke. Mbaꞌe re tu evoko rami reꞌa rejupy nderova yvy re?b3< Haꞌe nunga ma cananeu kuery haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi oendu vy orejoko ꞌrã jogueruvy, ojapo ꞌrã orerery re naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã rami yvy re. Haꞌe gui haꞌe rami vy mbaꞌe ꞌrã tu rejapo nderery ipoꞌakapa vaꞌe re imaꞌenduꞌaa aguã? eaE<Ah Senhor, mbaꞌe pa aipoaꞌe ta? Mbaꞌeta Israel kuery onhamba rire ngovaigua kuery gui!`<Josué ojapukai vy aipoeꞌi: — Ah Senhor Xeruete! Mbaꞌe re tu rejapo kovaꞌe kuery Jordão yakã oaxa aguã rami? Amorreu kuery po py oremboaxa aguã pa rejapo, haꞌe kuery oremomba aguã rive? Jordão yakã rovai re ae ropyta aguã rovyꞌa vaꞌe rire!c_A<Haꞌe rami rã Josué omondoro oao, haꞌe hoꞌa oupy ngova yvy re omovaẽ reve. Kaꞌaru peve onheno Senhor ayvu ryru renonde. Israel mongetaaty kuery voi haꞌe rami ndaꞌevei vy oakã re omoĩ okuapy yvy kuꞌi.^}<Haꞌe kuery regua avakue ma Ai pygua ojuka trinta e seis, haꞌe omonha amboae kuery tetã kora rokẽ gui ita oguenoẽaty oĩ vaꞌe peve. Yvyꞌã guy rupi oo vy ojukave. Haꞌe nunga rupi heta vaꞌe kuery ipyꞌa kangypa, yy rami rive opyta. ]<Haꞌe rami vy haꞌe kuery regua avakue ma três mil ojeꞌoi. Haꞌe rami raꞌaga vy haꞌe kuery onhamba Ai pygua avakue gui.4\c<Josué oĩa py haꞌe kuery ojevy vy aipoeꞌi ixupe: — Heta vaꞌe kuery haꞌe javi eꞌỹ tojeꞌoi. Dois mil eꞌỹ vy três mil avakue eteꞌi ri tojeꞌoi Ai tekoa mombaarã. Emokaneꞌõmba eme heta vaꞌe kuery, nhanderovaigua kuery haꞌe pygua mbovyꞌi ri ikuai rã — heꞌi okuapy.*[O<Haꞌe rami jave py Josué omondouka avakue Jericó gui Ai tekoa katy. Haꞌe vaꞌe tekoa ma Bete-Áven katyꞌi oĩ, Betel regua kuaray oua katy. Haꞌe kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi imondovy: — Tapeo, peiko kuaa yvy re — heꞌi ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy Ai tekoa re oikuaa pota. Z -< Acã ojejavyague káuxa Israel kuery Ai tekoa re ndaꞌipoꞌakaiague Haꞌe rami teĩ Israel kuery ikuai aguã vaꞌekue rupi ndaꞌikuai, mbaꞌemo omomba pyrã re ndaꞌevei vy. Mbaꞌeta Judá regua Carmi raꞌy Acã, Zabdi ramymino haꞌe Zera ramymino jevy vaꞌe ma ojeupe guarã ojopy mbaꞌemo omomba aguã rami omboaxa pyre. Haꞌe nunga rupi Senhor poxya hendy Israel kuery rovai. UY%<Haꞌe rami Senhor oiko Josué reve. Haꞌe ramo heko oendupaa yvy jave re. YX-<Haꞌe vaꞌe jave py Josué ojapo heta vaꞌe kuery oura vy aipoeꞌi okuapy aguã: “Ayvu vaipy toiko Senhor renonde ava opuꞌã vy kovaꞌe tetã Jericó ojapo jevy vaꞌe. Ijytarã omoꞌã vaꞌe omokanhy ꞌrã guaꞌy jypygua, haꞌe rã tetã rokẽ omoĩ jevy vaꞌe ma omokanhy ꞌrã kyrĩve vaꞌe” heꞌi okuapy aguã. ~Ww<Josué omoingove itavy rei vaꞌekue Raabe, tuu ro pygua kuery, haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe voi. Haꞌe rami rire Israel kuery mbyte haꞌe kuery ikuai aỹ peve, Jericó tetã re oikuaa pota aguã Josué omondouka vaꞌekue onhomi rire. :Vo<Haꞌe rã tetã haꞌe opa mbaꞌe haꞌe py ikuai vaꞌe ma oapypa tata py. Haꞌe rã prata, ouro, haꞌe overa vaꞌe guigua, ferro guigua anho oguenoẽ Senhor ropy guarã.cUA<Haꞌe ramo kunumigue oikuaa pota vaꞌekue ma oo py oike vy oguenoẽ Raabe, haꞌe tuu, ixy, ikyvy kuery, haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi. Hetarã kuery haꞌe javi ogueraa Israel kuery rekoa katyꞌi ikuai aguã. T< Raabe ogueraa jepeague Haꞌe gui Josué ijayvu mokoĩ ava yvy re oikuaa pota aguã oo vaꞌekue pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peike kunha itavy rei vaꞌekue ro py, penoẽ haꞌe gui, haꞌe javi ikuai vaꞌe reve, ixupe peuraague rami vy — heꞌi.S-<Tetã py ikuai vaꞌe ma guive rã ojukapa kyxe py: avakue, kunhague, kyrĩgue, tujakue, mymba kuery vaka, vexaꞌi haꞌe mburika kuery guive. 4Rc<Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojapukai, haꞌe sacerdote kuery omonheꞌẽ mimby guaxu. Omonheꞌẽ rã haꞌe kuery oendu vy ojapukai ratã okuapy. Haꞌe ramo tetã kora hoꞌapa. Hiꞌáry haꞌe kuery ojeupi jogueravy vy oikepa tetã py, peteĩ-teĩ ooa katy ae. Haꞌe rami py oipeꞌa tetã._Q9<Haꞌe rã prata haꞌe ouro guigua, haꞌe mbaꞌemo ryru overa vaꞌe haꞌe ferro guigua haꞌe javi ma Senhor peguarã ae ꞌrã opyta. Haꞌe nunga ma jaraa ꞌrã ixupe guarã nhamoĩ porã aguã — heꞌi. 9Pm<Haꞌe rami avi pejepoyvu ke pejopy eꞌỹ aguã mbaꞌemo pemomba aguã rami omboaxa pyre, Israel kuery rekoa ayvu vaipy pejapo eꞌỹ aguã, ndaꞌevei rei vaꞌe perua py.cOA<Pemomba ete aguã rami oĩ, haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi voi. Oikove vaꞌerã ma Raabe itavy rei vaꞌekue anho, hoo pygua kuery guive, mbaꞌeta avakue yvy re oikuaa pota aguã romondouka vaꞌekue onhomi rire. *~,}Z}|{{zzywvvuutsrzqqppppnpJp$oooooco;nnnVmTlkk(jui[hgg%ff&eHdccWbaaaa8__^^]r][[^ZYXX8WVUUSdS POONLLXKGJJIGGEFEDDMC!AA@?>==.< Benjamim kuery retã rery oĩa Benjamim regua peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy haꞌe kuery pegua tetã ma Jericó, Bete-Hogla, Emeque-Quesis,P*<Haꞌe gui ijapy kuaray oua katy rupi oĩ vaꞌe ma Jordão rembe rupi oĩ. Haꞌe vaꞌe ma Benjamim ramymino kuery pegua yvy apy ojere ovy vaꞌe regua, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. P)<Haꞌe vaꞌe gui ma ijapy oaxa ovy Bete-Hogla peve, kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi. Opa ꞌrã Yeꞌẽ ro rembe py, Jordão yakã ꞌaa py. Haꞌe vaꞌe ma yvy apy kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe. ( <Oo ju kuaray puku-a katy yvy joja reia rupi, yvu ikuai vaꞌe katyꞌi rupi oo vy. Haꞌe gui oguejy ovy yvyꞌãmbe reia katy.K'<Ojeapa ovy kuaray ijapuꞌaꞌia katy vy ovaẽ En-Semes py. Haꞌe gui ma oaxa oiny Adumim yvyꞌã re Gelilote oĩ vaꞌe katyꞌi. Haꞌe vy oguejy ovy Rúben raꞌy Boã pegua ita oĩa peve. &;<Oguejy ovy yvyty Hinom raꞌy rekoa yvyugua rexei oĩ vaꞌe peve, refaim kuery rekoa yvyugua regua kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi. Haꞌe gui oguejy ovy Hinom yvyugua rupi, jebuseu kuery rekoa yvyꞌã guy reia rupi kuaray puku-a katy oo vy. Haꞌe gui En-Rogel katy ju oguejy."%?<Haꞌe gui ijapy kuaray puku-a katygua ma ijypy Quiriate-Jearim apy kuaray oẽa katy oĩ vaꞌe gui. Haꞌe gui oove ju Neftoa py yvu ikuai vaꞌe peve.f$G<Oove tema yvyty yke kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe rupi kuaray oikea katy oo vy. Ijapy ma Judá ramymino kuery retã Quiriate-Baal py. Haꞌe vaꞌe ma Quiriate-Jearim. Haꞌe vaꞌe ma ijapy kuaray oikea katy oĩ vaꞌe. m#U< Haꞌe vaꞌe gui oaxa ovy Luz tekoa katy, Luz regua kaꞌarua katy. Haꞌe vaꞌe ma Betel. Oguejy ovy Atarote-Adar peve, Bete-Horom yvyꞌã guy rupi oĩ vaꞌe regua yvyty kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe yvyꞌiry peve.p"[< Haꞌe kuery yvy apy ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy oo oiny Jordão yakã guive. Jericó rexei gui oẽ ovy kuaray ijapuꞌaꞌia katy, haꞌe gui oẽ ovy yvyꞌã reia rupi kuaray oikea katy. Bete-Áven tekoa eꞌỹa py ma ijapy.v!g< Benjamim regua kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoaague Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery pe ma xorte oexa peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe gui ijyvyrã xorte rupi opyta Judá haꞌe José ramymino kuery yvy mbyte py.8 k< Haꞌe ramo Senhor renonde Josué haꞌe kuery pe oexa xortea Siló py. Haꞌe rami vy Israel kuery yvyrã Josué ombojaꞌo haꞌe py, peteĩ-teĩ regua jave ikuaia rami vy. S!< Haꞌe ramo avakue ojeꞌoi. Yvy haꞌe javi rupi oaxa jogueravy. Kuaxia re ombopara tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi, sete henda rupi ombopara ojeꞌoivy. Haꞌe vy ojevypa ju Josué-a py tekoa Siló py.;q<Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe avakue opuꞌã vy ojeꞌoi. Yvy regua ombopara aguã ojeꞌoi vaꞌe kuery pe Josué ijayvu vy aipoeꞌi imondovy: — Tapeo, peguata yvy haꞌe javi rupi. Pemboparapa kuaxia re. Haꞌe vy pejevy ju xea py apy Siló py ae, xortea aexa aguã pẽvy Senhor renonde — heꞌi. jO<Haꞌe rã levita kuery ma ndojopyi ꞌrã oyvyrã peẽ kuery mbyte, mbaꞌeta haꞌe kuery pegua ma sacerdote Senhor pegua ikuai aguã. Haꞌe rami avi Gade, Rúben haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ma ojopy ae ma oyvyrã Jordão yakã rovai re kuaray oua katy, haꞌe kuery pe Senhor rembiguai Moisés omboaxa vaꞌekue — heꞌi. #A<Pembopara ꞌrã yvy sete henda rupi ombojaꞌoa aguã regua. Haꞌe gui peru ꞌrã xevy, xee xortea aexa aguã Senhor Nhanderuete renonde peikuaa aguã.I <Haꞌe rami vy ombojaꞌo ꞌrã yvy sete henda rupi. Haꞌe rã Judá kuery ma oyvy re ae ma ikuai kuaray puku-a katy. José ramymino kuery voi oyvy re ae ma ikuai kuaray ijapuꞌaꞌia katy.mU<Peteĩ-teĩ regua gui peiporavo ꞌrã mboapy avakue xee amondouka vaꞌerã. Haꞌe kuery toiko katu oo aguã. Yvy jave rupi toguata, tombopara kuaxia re peteĩ-teĩ regua oyvyrã ndojopyi vaꞌekue. Haꞌe gui toupa ju xea py.%E<Haꞌe ramo Josué aipoeꞌi Israel kuery pe: — Rakaꞌe peve tu pearõ ꞌrã pendeyvyrã Senhor peneramoĩ kuery Ruete omeꞌẽ vaꞌekue pejopy aguã?Z/<Haꞌe rami avi Israel kuery mbyte sete regua ikuai oyvyrã ndojopyi teri vaꞌe.X -< Yvy nombojaꞌopai teriague sete henda rupi ombojaꞌoague Haꞌe gui Israel kuery ijatypa okuapy Siló py. Haꞌe py oupi okuapy oo onhemboaty atyrã, yvy haꞌe javi re haꞌe kuery ipoꞌaka rire. {q<Aỹ ma yvyꞌã reia ma pendevy guarã itui. Kaꞌaguy anho rei teĩ pembokatupa ꞌrã. Ijapya peve ꞌrã penderekoa, mbaꞌeta peipeꞌapa ꞌrã cananeu kuery, imbaraetekue haꞌe karóxa ferro guigua guive oguereko vaꞌeri — heꞌi. Q<Haꞌe ramo José raꞌy Efraim haꞌe Manassés regua kuery pe Josué ombovai vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ma pendereta haꞌe penembaraete vaꞌe. Peteĩ henda py eteꞌi eꞌỹ ꞌrã penderekoa.T#<Haꞌe ramo José ramymino kuery aipoeꞌive ju: — Yvyꞌã reia re orerekoa oĩ vaꞌe ma ndaꞌevei. Haꞌe gui cananeu kuery yvyugua py ikuai vaꞌe ma karóxa ferro guigua oguereko vaꞌe meme. Bete-Seã py haꞌe ijyvýry tetãꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi oguereko avi, Jezreel yvyꞌã guy py ikuai vaꞌe kuery voi. O<Josué ombovai: — Pendereta vaꞌe vy tapeo kaꞌaguy re, haꞌe py pembokatu ferezeu haꞌe refaim kuery yvy re, pendeyvy Efraim re yvyꞌã reia oĩ vaꞌe ipoꞌiꞌi vaipa ri ramo — heꞌi. Q<Haꞌe gui José ramymino kuery regua aipoeꞌi Josué pe: — Mbaꞌe re tu peteĩ henda py eteꞌi ri remboaxa oreyvyrã? Mbaꞌeta ore kuery ma heta orekuai, aỹ peve Senhor oremoingo porã ramo. iM< Haꞌe gui Israel kuery heta-etave ovy vy omombaꞌeapo nheaꞌã cananeu kuery, ndoipeꞌapai. *O< Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery ma Manassés ramymino kuery ndoipeꞌa kuaai. Haꞌe nunga rupi cananeu kuery ikuai ae tema haꞌe vaꞌe yvy re.~w< Mbaꞌeta Issacar haꞌe Aser regua yvy re amongue tetã ikuai vaꞌe ma Manassés kuery peguarã opyta. Haꞌe vaꞌe ma Bete-Seã haꞌe tetãꞌi ijyvýry ikuai vaꞌe, Ibleão, Dor, Taanaque haꞌe Megido, yvy mboapy yvytyꞌi oĩ vaꞌe re.< Efraim regua yvy ma kuaray puku-a katy oĩ, haꞌe rã Manassés regua yvy ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ. Haꞌe gui ijapy ma yeꞌẽ rembe. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oĩ vaꞌe ma Aser regua yvy. Haꞌe rã kuaray oua katy rupi ma Issacar regua yvy oĩ. < Haꞌe ramo ijyvy apy oguejy ovy Caná yakã peve. Haꞌe rã Manassés yvy re, yakã gui kuaray puku-a katy tetã ikuai vaꞌe ma Efraim pegua opyta. Haꞌe gui Manassés yvy apy ma yakã gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo oiny. Ijapy ma yeꞌẽ rembe py. %<Manassés kuery ma Tapua yvy re hekoa. Haꞌe rã Tapua tetã ma Efraim ramymino kuery pegua opyta, Manassés regua yvy apy py oĩ vaꞌeri.7 i<Haꞌe gui Manassés kuery yvy apy ma Aser gui oo Micmetate, Siquém regua kuaray oua katy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe gui kuaray puku-a katy oo En-Tapua pygua kuery ikuaia peve.1 ]<Mbaꞌeta Manassés ramymino kuery kunhague ma taꞌy kuery mbyte oguereko ꞌrãe yvy. Haꞌe rã Manassés ramymino kuery mboae ma Gileade yvy ojopy ae ma vaꞌekue.  9<Haꞌe vy Manassés regua rekoarã omboaxave ju dez henda py, Gileade haꞌe Basã yvy Jordão yakã rovai re oĩ vaꞌe ojopy ae ma vaꞌekue áryve.Q<Haꞌe vaꞌe kuery ma ovaẽmba sacerdote Eleazar, Num raꞌy Josué haꞌe huvixa kuery renonde. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Moisés pe Senhor aipoeꞌi rakaꞌe oreyvyrã omboaxa aguã orekyvy kuery ikuaia mbyte — heꞌi ramo haꞌe kuery yvyrã Josué omboaxa tuu ryvy kuery ikuaia mbyte, Senhor aipoeꞌiague rami vy.2_<Haꞌe rã Manassés raꞌy Maquir ramymino, Gileade raꞌy Zelofeade hery vaꞌe ma ndataꞌyi, tajy anho rei. Tajy kuery rery ma Macla, Noa, Hogla, Milca haꞌe Tirza.?y<Manassés ramymino kuery mboae ojopy avi oyvyrã, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe vaꞌe kuery ma Abiezer raꞌy kuery, Heleque, Asriel, Siquém, Hefer haꞌe Semida raꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma José raꞌy Manassés ramymino kuery meme, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. c C< Manassés kuery mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue pe ijyvyrã ombojaꞌoague Haꞌe gui Manassés regua kuery yvyrã ma xorte rupi avi omboaxaa. Manassés ma José raꞌy oiko ypyꞌi vaꞌekue. Haꞌe gui Manassés raꞌy jypyꞌigua ma Maquir Gileade ru vaꞌe, joe opuꞌãa rupi oiko vaꞌekue. Ixupe ma Gileade haꞌe Basã tekoa omboaxaa.E< Haꞌe rã cananeu kuery Gezer py ikuai vaꞌe ma ndoipeꞌai okuapy. Haꞌe rire haꞌe vaꞌe kuery ma Efraim kuery mbyte ikuai aỹ peve. Haꞌe ramo omombaꞌeapo nheaꞌã imbokuapy. 3a< Efraim ramymino kuery pe ombojaꞌoa avi amongue tetã Manassés ramymino kuery yvy mbyte ikuai vaꞌe, ijyvýry tetãꞌi haꞌe tekoaꞌi ikuai vaꞌe haꞌe javi reve.Z/<Haꞌe gui Tapua guive kuaray oikea katy oo oiny Caná yakãꞌi peve. Yeꞌẽ rembe py ma ijapy. Haꞌe vaꞌe ma Efraim ramymino kuery regua yvyrã omboaxa pyre, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. oY<Janoa guive oguejy ovy Atarote haꞌe Naarate katy. Jericó py ovaẽ vy Jordão yakã rembe py ijapy.T#<Haꞌe gui yeꞌẽ katy oo. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo Micmetate katyꞌi. Haꞌe vaꞌe gui ma kuaray oua katy ojevy ovy Taanate-Siló peve. Haꞌe vaꞌe rupi oo ju kuaray oua katy Janoa peve.B<Haꞌe gui Efraim ramymino kuery yvyrã peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy ojopy vaꞌekue apy ma kuaray oua katy rupi oo Atarote-Adar guive Bete-Horom yvyꞌã oĩ vaꞌe peve.c~A<Haꞌe vaꞌe ma José raꞌy kuery Manassés haꞌe Efraim regua yvyrã ojopy vaꞌekue. }#<Haꞌe gui oguejy ovy kuaray oikea katy Jafleti yvy peve, Bete-Horom yvyꞌã guy oĩ vaꞌe haꞌe Gezer peve. Yeꞌẽ rembe py ma ijapy.N|<Betel gui ma oo Luz katy, haꞌe arquita kuery yvy oaxa Atarote peve.3{ c< Efraim kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague Haꞌe gui José ramymino kuery yvyrã xorte rupi omboaxaa vaꞌekue ma ijypy Jordão yakã haꞌe Jericó katyꞌi gui. Haꞌe gui oo Jericó regua kuaray oua katy yy oĩ vaꞌe rupi, haꞌe gui tekoa eꞌỹa haꞌe yvyꞌã reia rupi oo Betel peve.;zq<?Haꞌe rã jebuseu kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe ma Judá ramymino kuery ndoipeꞌa kuaai. Haꞌe ramo aỹ peve Jerusalém py jebuseu kuery ikuai Judá ramymino kuery mbyte. xyk<>Nibsã, Tetã-juky haꞌe En-Gedi. Haꞌe javi vy ma mboapy meme tetã ikuai ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve. Dx<=Tekoa eꞌỹa py oĩ vaꞌe ma Bete-Arabá, Midim, Secaca,w+< Judá kuery retã rery oĩa Povaꞌe ma Judá ramymino kuery rekoarã omboaxa pyre, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.LN<Ombovai: — Emeꞌẽ mbaꞌemo xevy. Yvy pirua rive xevy remeꞌẽ rire emeꞌẽve ju ygua ikuai vaꞌe — heꞌi ramo ixupe omeꞌẽ yvu yvyꞌã re haꞌe yvyꞌã guy rupi ikuai vaꞌe. =Mu<Haꞌe vaꞌe kunha Otniel-a py oo vy ixupe ijayvu guatyu pe peteĩ yvy re ojerure aguã re. Haꞌe gui mburika áry gui oguejy ramo ixupe Calebe oporandu: — Mbaꞌe tu reipota? tLc<Haꞌe gui Calebe rykeꞌy Quenaz raꞌy Otniel ae oipeꞌa. Haꞌe ramo taꞌyxyrã omeꞌẽ guajy Acsa. K<Calebe aipoeꞌi: — Quiriate-Sefer re ipoꞌaka vy oipeꞌapa vaꞌekue pe ma ameꞌẽ ꞌrã xerajy Acsa taꞌyxyrã — heꞌi.XJ+<Haꞌe vaꞌe gui oo Debir pygua kuerya katy. Ymave heryague ma Quiriate-Sefer. I<Haꞌe vaꞌe tetã gui Calebe oipeꞌa mboapy Enaque raꞌy kuery regua: Sesai, Aimã haꞌe Talmai, Enaque ramymino kuery meme.rH_< Haꞌe gui Jefoné raꞌy Calebe pe ma Josué omboaxa Judá ramymino kuery yvy mbyte py oiko aguã, Senhor aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe vaꞌe ma Quiriate-Arba, Hebrom ꞌepy vaꞌe. Arba ma Enaque ru oiko vaꞌekue.OG< Haꞌe rã yvy ombojaꞌoa kuaray oikea katy itui vaꞌe ma yeꞌẽ tuvixa vaꞌe rembe ae. Haꞌe rami ma itui Judá ramymino kuery yvyrã ombojaꞌoa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. F< Oove ju Ecrom yke kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe katy rupi. Siquerom katy oo vy oaxa yvyty Baalá, Jabneel py oẽ, yeꞌẽ py mae ijapy.oEY< Haꞌe gui ojere ovy Baalá guive kuaray oikea katy Seir yvyty peve oo vy. Oaxa ovy Jearim yvyty kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe yvýry rupi. Haꞌe vaꞌe ma Quesalom. Haꞌe gui oguejy ovy Bete-Semes katy. Timna rupi oaxa.CD< Haꞌe gui yvyty apyte guive oo yvu Neftoa py oĩ vaꞌe peve. Haꞌe gui oo oiny Efraim tetã yvyty reia rupi ikuai vaꞌe peve. Oove tema Baalá peve. Haꞌe vaꞌe ma Quiriate-Jearim.HC <Haꞌe vaꞌe gui ma oẽ ovy Hinom raꞌy rekoa yvyugua rupi, haꞌe gui jebuseu kuery ikuaia regua kuaray puku-a katy rupi. Haꞌe vaꞌe ma Jerusalém. Haꞌe gui oẽ ovy Hinom yvyugua rexei kuaray oua katy yvyty oĩ vaꞌe apyte peve, yvyugua refaim kuery ikuaiague kuaray ijapuꞌaꞌia katy itui vaꞌe apy peve.(BK<Oẽve tema ovy Acor yvyugua guive Debir katy, haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi ju oo Gilgal katy. Haꞌe vaꞌe ma oĩ Adumim katy oẽ ovya katyꞌi, kuaray puku-a katy yakãꞌi oĩa rami. Haꞌe gui ma oaxa ovy En-Semes py yy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe gui oove En-Rogel peve.A<Haꞌe gui oo Bete-Hogla peve, haꞌe oaxa Bete-Arabá kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi, oẽ ovy Rúben raꞌy Boã pegua ita oĩa peve.:@o<Haꞌe rã ijapy kuaray oua katygua ma Yeꞌẽ ro rembe rupi itui, Jordão yakã ꞌaa peve. Ijapy kaꞌarua katygua ma yeꞌẽ rembe ojere vaꞌe gui oo, Jordão ꞌaa guive.? <Oaxa Hezrom rupi, oẽ Adar peve, haꞌe gui Carca rupi ju ojere ovy. Oaxa Azmom, haꞌe ovaẽ Egito katyꞌi yakãꞌi oĩ vaꞌe py. Haꞌe gui ijyvy oo yeꞌẽ peve. Haꞌe vaꞌe rupi oo ꞌrã pendeyvyrã ombojaꞌoa kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe. >%<Haꞌe gui oo kuaray puku-a katy Acrabim katy oẽ ovya peve, Zim rupi oaxa, haꞌe gui kuaray puku-a katy gui oẽ ovy Cades-Barnéia katy.e=E<Kuaray puku-a katy rupi ijyvy itui Yeꞌẽ ro apy guive, ijapy kuaray puku-a katygua guive.n< Y< Nove regua haꞌe amboae regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue yvyrã ombojaꞌoague Judá kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague Haꞌe gui Judá ramymino kuery yvyrã xorte rupi ombojaꞌoa peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe kuery yvy itui kuaray puku-a katy Edom yvy peve, Zim tekoa eꞌỹa kuaray puku-a katy itui vaꞌe apy peve.o;Y<Haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove Hebrom tetã rery ma Quiriate-Arba. Arba ma anaquim kuery regua gui yvateve vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe rire yvy re opytuꞌupa ju joe opuꞌãa gui. Tery Quiriate-Arba ma “Arba pegua tetã” ꞌea. 8:k<Haꞌe rami rã Hebrom opyta quenezeu regua Jefoné raꞌy Calebe mbaꞌe, ixupe guarã omeꞌẽ aỹ peve, Senhor Israel kuery Ruete oipota vaꞌe ojapo aguã oĩ atã ramo.v9g< Haꞌe rami rã Josué ogueroayvu porã Jefoné raꞌy Calebe. Haꞌe vy ixupe omboaxa Hebrom regua ijyvyrã. 8< Haꞌe nunga rupi aỹ ma emboaxa xevy yvyty reia Senhor aipoeꞌiague. Haꞌe jave py rendu karamboae anaquim kuery haꞌe py ikuaia, haꞌe tetã guaxu ikorapa vaꞌea. Haꞌe rami teĩ xereve Senhor oiko rã aipeꞌapa ꞌrã ijayvuague rami vy — heꞌi. 7/< Xembaraete teri, Moisés xemondouka jave guare rami. Aỹ voi xembaraete aikovy haꞌekue rami ae, joe apuꞌã aguã katy aa haꞌe ajevy aguã.6'< Maꞌẽ, Senhor xere opena aỹ peve aikove aguã rami, ijayvuague rami vy. Quarenta e cinco maꞌetỹ ma ojapo Moisés pe haꞌe rami Senhor ijayvuague, Israel kuery tekoa eꞌỹa rupi teri oguata jave py. Haꞌe gui aỹ ma xee oitenta e cinco maꞌetỹ ma areko.5< Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ára Moisés oura vy aipoeꞌi vaꞌekue xevy: “Anhetẽ yvy repyrõague ma ndee haꞌe neramymino kuery pegua oĩ rakaꞌe rã peve guarã, Senhor Xeruete oipota vaꞌe rejapo aguã reĩ atã ramo”, heꞌi vaꞌekue xevy.-4U<Haꞌe rã xeryvy kuery xerupive ojeꞌoi vaꞌekue ma omongyjepa rei heta vaꞌe kuery. Haꞌe rã xee ma aĩ atãve tema Senhor Xeruete oipota vaꞌe ajapo aguã.I3 <Xee ma quarenta maꞌetỹ areko vaꞌekue Cades-Barnéia gui Senhor rembiguai Moisés xemondouka jave yvy re aikuaa pota aguã. Haꞌe rã xee amombeꞌu porã ixupe xepyꞌa re aendu vaꞌe.p2[< Calebe pe Josué Hebrom yvy omboaxaague Haꞌe gui Josué-a py Judá ramymino kuery ovaẽ avi Gilgal py. Haꞌe rami vy quenezeu regua Jefoné raꞌy Calebe aipoeꞌi ixupe: — Ndee reikuaa Nhanderuete remimboꞌe Moisés pe Senhor ijayvuague Cades-Barnéia py, xereko re haꞌe ndereko re avi. Calebe haꞌe Josué ma Canaã yvy re oikuaa pota aguã omondouka pyre regua, haꞌe kuery anho nhomongeta vaꞌekue yvy py heta vaꞌe kuery oike ojeꞌoivy aguã re. Haꞌe rã amboae kuery ojeꞌoi vaꞌekue ma okyjepa. Haꞌe nunga rupi Calebe haꞌe Josué pe anho Senhor ijayvu yvy re oike aguã re . V1'<Moisés pe Senhor ijayvuague rami ae Israel kuery ikuai vy ombojaꞌopa yvy. +0Q<Mbaꞌeta José ramymino kuery Manassés haꞌe Efraim gui ma mokoĩ regua ikuai. Haꞌe gui levita kuery pe ma nomboaxai ijyvyrã. José ramymino kuery reve doze ma ikuai arakaꞌe Israel regua. Haꞌe vaꞌe doze regua pe anho omeꞌẽ ijyvyrã, Levi regua pe eꞌỹ. Haꞌe rami avi tetã omboaxa haꞌe kuery ikuai aguã, haꞌe gui tetã yvýry rupi omboaxa avi guymba vaka haꞌe mymba mboae oguereko aguã.T/#<Haꞌe rã mokoĩ regua haꞌe amboae mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue yvyrã ma Moisés omboaxa ma voi Jordão yakã rovai re. Haꞌe rã levita kuery pe ma nomboaxai ijyvyrã tykeꞌy kuery yvy mbyte rupi.,.S<Haꞌe kuery yvyrã xorte oexaa rupi ombojaꞌo okuapy Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy, nove regua pe, haꞌe peteĩ mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue peguarã ae.h- M< Canaã yvy xorte rupi ombojaꞌoague Po rami ma Canaã yvy re Israel kuery oyvyrã ojopy rakaꞌe. Sacerdote Eleazar, Num raꞌy Josué haꞌe Israel kuery regua huvixa ikuai vaꞌe ombojaꞌo okuapy haꞌe kuery pe.-,U< !Haꞌe rã Levi regua pe ma Moisés nombojaꞌoi yvy, mbaꞌeta haꞌe kuery pegua ma Senhor Israel kuery Ruete ae oiko, haꞌe kuery pe ijayvu ma voiague rami vy. !+=< Haꞌe vaꞌe yvy ma Moisés ombojaꞌo vaꞌekue Moabe regua nhuũndy rupi oiko teri jave. Jordão yakã rovai re opyta, Jericó regua kuaray oua katy.*5< haꞌe gui Gileade yvy mbyte rupi, haꞌe Astarote haꞌe Edrei tetã Basã pygua huvixa Ogue openaague. Haꞌe vaꞌe tetã ma Manassés raꞌy Maquir pe omboaxa vaꞌekue, Maquir ramymino kuery mbyte rupi ikuai vaꞌe pe omboaxa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. M)< Haꞌe kuery rekoa ma Maanaim gui ijypy, haꞌe gui Basã haꞌe javi, Basã pygua huvixa Ogue openaague haꞌe javi, haꞌe tekoa Jair openaague haꞌe javi, sessenta tetã Basã re ikuai vaꞌe; (< Haꞌe gui Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue peguarã ma Moisés ombojaꞌo peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.'!< Haꞌe vaꞌe yvy ma Gade ramymino kuery pegua peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, tetã haꞌe tekoa ijyvýry ikuai vaꞌe reve. &< haꞌe gui yvyugua py oĩ vaꞌe ma Bete-Arã, Bete-Ninra, Sucote haꞌe Zafom ma Hesbom pygua huvixa Seom openaague rembyrekue, haꞌe gui Jordão yakã, haꞌe ijyvýry rupi ikuai vaꞌe yeꞌẽ Quinerete apy peve, Jordão rovai re kuaray oua katy oĩ vaꞌe.g%I< haꞌe gui Hesbom guive Ramate-Mispa haꞌe Betonim peve, haꞌe Maanaim guive Debir yvy peve;!$=< Haꞌe kuery yvy ma Jazer haꞌe Gileade re tetã oĩ vaꞌe haꞌe javi, haꞌe Amom ramymino kuery yvy mbyte rupi, Rabá apy re Aroer oĩ vaꞌe peve;#y< Haꞌe gui Gade regua kuery pe ma Moisés ombojaꞌo taꞌy kuery peguarã peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.u"e< Rúben regua kuery yvy ma Jordão yakã peve oo, haꞌe haꞌe katy raiꞌi ikuai vaꞌe peve. Haꞌe vaꞌe yvy ma Rúben ramymino kuery pegua, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, tetã haꞌe tekoa ijyvýry ikuai vaꞌe reve. h!K< Israel kuery kyxe py ojuka avi Balaão Beor raꞌy imbaꞌekuaa vaꞌe, amboae kuery ojukaa py.7 i< tetã yvyꞌãmbe tuvixa vaꞌe haꞌe javi, haꞌe amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom py oĩ vaꞌe openaague haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe ma Moisés ojuka Midiã pygua ruvixa kuery Evi, Requém, Zur, Hur haꞌe Reba ojukaague rami avi. Haꞌe vaꞌe kuery ma Seom pegua yvatekueve yvy re opena vaꞌekue.E< Bete-Peor, Pisga re yvyꞌã reia oĩ vaꞌe, Bete-Jesimote,L< Quiriataim, Sibma, haꞌe Zerete-Saar yvyꞌã rugua oĩ vaꞌe re,,U< haꞌe gui Jaza, Quedemote, Mefaate,-< Oĩ avi Hesbom ijyvýry tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, yvyꞌãmbea tuvixa vaꞌe py oĩ vaꞌe: Dibom, Bamote-Baal haꞌe Bete-Baal-Meom,8k< Haꞌe kuery rekoarã ijypy Arnom yvyugua apy re Aroer oĩ vaꞌe gui, haꞌe gui tetã yvyugua mbyte py oĩ vaꞌe, haꞌe yvyꞌãmbea tuvixa vaꞌe haꞌe javi Medeba peve.tc< Haꞌe gui Rúben ramymino kuery regua pe ma Moisés ombojaꞌo peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.lS<  Moisés yvy ombojaꞌo-jaꞌoague Haꞌe rã Levi regua pe anho nombojaꞌoi ijyvyrã, mbaꞌeta Senhor Israel kuery Ruete pe mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ mbyre ma haꞌe kuery pegua oĩ, aipoeꞌi ma voiague rami vy. < Haꞌe rã gesurita haꞌe maacatita kuery ma Israel kuery ndoipeꞌai rire aỹ peve haꞌe kuery ikuai Israel kuery mbyte. Z/< Basã pygua huvixa Ogue openaague haꞌe javi, Astarote haꞌe Edrei py voi opena vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma gigante kuery regua rembyrekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma Moisés ojukapa rai vy oipeꞌapa vaꞌekue. < Haꞌe gui Gileade, haꞌe gesurita haꞌe maacatita kuery yvy, Hermom yvyty haꞌe javi, haꞌe gui Basã haꞌe javi Salca peve,mU< haꞌe amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom py oĩ vaꞌe openaague tetã, Amom ramymino kuery yvy peve.D< Haꞌe kuery yvy ma Arnom yvyugua py Aroer oĩ vaꞌe gui ijypy, haꞌe gui tetã yvyugua mbyte py oĩ vaꞌe, haꞌe Medeba py yvyꞌãmbe tuvixa vaꞌe haꞌe javi Dibom peve oo vaꞌe,O< Haꞌe rã Manassés regua mboae mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue reve ma Rúben haꞌe Gade regua kuery hekoa ae ma Jordão yakã rovai re kuaray oua katy, Senhor rembiguai Moisés omboaxaague rami vy.)< Haꞌe nunga rupi aỹ ma embojaꞌo yvy nove regua ikuai vaꞌe peguarã, haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue pe — heꞌi. '< haꞌe gui yvyty reia rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi, Líbano gui Misrefote-Maim peve, Sidom regua kuery haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe yvy xee aipeꞌa ꞌrã Israel kuery renonde gui. Haꞌe nunga rupi embojaꞌo ma voi yvy Israel kuery peguarã, ndevy xeayvuague rami vy./Y< Oime teri avi gibleu kuery yvy, haꞌe Líbano yvy haꞌe javi kuaray oẽa katy oĩ vaꞌe, Hermom yvyꞌã guy py Baal-Gade oĩ vaꞌe guive Hamate katy oaxaa peve,H < Kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe ma aveu kuery yvy ndapejopyi teri avi, haꞌe gui cananeu kuery yvy haꞌe javi, haꞌe Sidom regua kuery Meara yvy, amorreu kuery yvy katyꞌi Afeca oĩ vaꞌe.{< Egito katyꞌi Sior oĩ vaꞌe guive Ecrom yvy kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe peve, “Cananeu kuery yvy” ꞌepy vaꞌe, haꞌe gui filisteu kuery ruvixa peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe openaa: Gaza, Asdode, Asquelom, Gate haꞌe Ecrom tetã.Y -< Yvy ndapejopyi teri vaꞌe ma filisteu kuery yvy haꞌe javi, Gesur haꞌe javi,~  y< Yvy ndojopypai teri vaꞌekue re ijayvuague Haꞌe gui Josué tujaꞌi ma, heta maꞌetỹ ma oguereko jave ixupe Senhor aipoeꞌi: — Ndetujaꞌi ma, heta ma rereko maꞌetỹ. Haꞌe rami teĩ heta ete teri oĩ yvy ndapejopypai vaꞌe.g I< haꞌe gui ma Tirza pygua huvixa. Haꞌe javi vy ma trinta e um huvixa kuery ikuai vaꞌekue. : q< Nafate-Dor pygua, Goim pygua Gilgal py oĩ vaꞌe,; s< Quedes pygua, Carmelo py Jocneão oĩ vaꞌe pygua,%G< Taanaque pygua, Megido pygua,)O< Sinrom-Merom pygua, Acsafe pygua,!?< Madom pygua, Hazor pygua,#C< Afeca pygua, Lasarom pygua,!?< Tapua pygua, Hefer pygua,$E< Maquedá pygua, Betel pygua,#C< Libna pygua, Adulão pygua,!?< Horma pygua, Arade pygua,!?< Debir pygua, Geder pygua,!?< Eglom pygua, Gezer pygua,$~E< Jarmute pygua, Laquis pygua,9}o< haꞌe gui Jerusalém pygua huvixa, Hebrom pygua,e|E< Huvixa ojuka ypyꞌi vaꞌekue ma Jericó pygua, haꞌe gui Betel rexei Ai oĩ vaꞌe pygua,u{e< Haꞌe vaꞌe yvy ma yvyty reia rupi oĩ, yvyꞌãmbe reia rupi, yvy joja reia rupi, yvyꞌã guy rupi, tekoa eꞌỹa rupi, haꞌe Neguebe rupi. Haꞌe py ikuai vaꞌekue ma heteu, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery.jzO<  Huvixa kuery Josué oitypa vaꞌekue retã rery oĩa Haꞌe gui po rami ma Jordão yakã kyvõ rupi kuaray oikea katy huvixa kuery ikuai vaꞌe rery, Israel kuery reve Josué ojukapa vaꞌekue, Baal-Gade Líbano regua yvyugua guive, Halaque yvyty Seir katy oo vaꞌe peve. Haꞌe vaꞌe yvy ma Josué omboaxa Israel regua kuery pe ombojaꞌo vy.Iy < Haꞌe vaꞌe kuery Senhor rembiguai Moisés Israel kuery reve ojukapa. Ijyvykue ma Senhor rembiguai Moisés omboaxa Rúben regua, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue pe. Mokoĩ huvixa Moisés oity vaꞌekue rery oĩa Povaꞌe kuery ma haꞌe vaꞌe yvy regua huvixa Israel kuery ojukapa vaꞌekue Jordão yakã rovai re kuaray oua katy, haꞌe ijyvy re voi ipoꞌaka, Arnom yakãꞌi guive Hermom yvyty peve, haꞌe yvy joja reia kuaray oua katygua haꞌe javi. ~sw< Haꞌe rami py Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy Josué ipoꞌaka haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi re. haꞌe ombojaꞌo Israel kuery yvyrã. Joegua-egua ikuai vaꞌe peguarã ombojaꞌo. Haꞌe vaꞌe rire yvy re opytuꞌupa joe opuꞌãa gui. ry< Anaquim regua neĩ peteĩve ndoikovei Israel kuery yvy re. Gaza py anho, Gate haꞌe Asdode py ma amongueꞌi okuave. q< Haꞌe vaꞌe jave py Josué kuery ojeꞌoi vy omomba anaquim kuery yvyty reia rupi ikuai vaꞌe, haꞌe gui Hebrom, Debir haꞌe Anabe pygua, haꞌe Judá haꞌe Israel regua yvyty re ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Josué kuery omomba ete, hetã guive.Zp/< Mbaꞌeta Senhor gui ae ou haꞌe kuery inhakã ratã aguã, Israel kuery rovai opuꞌã aguã rami, haꞌe rami rã omboaxy eꞌỹ re omomba ete aguã omokanhymba peve, Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy. o < Jipoi tetã Israel kuery reve peteĩ rami ikuai vaꞌe, heveu kuery Gibeão pygua eꞌỹ vy. Joe opuꞌãa rupi anho ojopypa.Qn< Are vaipa Josué kuery opuꞌã okuapy haꞌe vaꞌe huvixa kuery rovai.Nm< Halaque yvyty Seir katy oo vaꞌe guive Baal-Gade Líbano regua yvyugua re oĩ vaꞌe peve, Hermom yvyty yvyꞌiry. Haꞌe vaꞌe rupi huvixa kuery ikuai vaꞌe voi ojopypa. Oitypa, haꞌe ojukapa.zlo< Haꞌe rami py Josué kuery ipoꞌaka haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi re: yvyty reia rupi, Neguebe haꞌe Gósen yvy haꞌe javi, yvy joja reia rupi, Arabá, haꞌe gui Israel peguarã yvyty reia, haꞌe ijyvýry yvyꞌã reia oĩ vaꞌe reve,Rk< Senhor guembiguai Moisés pe ijayvuague rami ae Moisés ju ijayvu Josué pe. Haꞌe rã haꞌekue rami Josué ojapo. Neĩ peteĩ ayvuꞌi voi ndojapo eꞌỹi Moisés pe Senhor ijayvuague haꞌe javi.  ~~~y~I}}v|u{zz=<< ;G:49f87h6O54321a0.-+*)('&&P%f$#""-!P +%bpxV4:(Y9; CWP2g_< Ita nhomomaꞌenduꞌaarã omopuꞌãague Haꞌe ramigua ayvu Josué ombopara kuaxia para Nhanderuete guigua lei oĩa vaꞌe re. Haꞌe gui peteĩ ita tuvixa vaꞌe ojopy vy omopuꞌã imoꞌamy haꞌe py, yvyra carvalho Senhor pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py hiꞌaĩ vaꞌe guy py.(fK<Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára Siquém py Josué heta vaꞌe kuery reve ojapo Senhor pe ikuai aguã regua. Haꞌe kuery pe oeja haꞌe rami ae ikuai aguã. e3<Heta vaꞌe kuery ombovai Josué pe: — Senhor Nhanderuete pe orekuai ꞌrã, haꞌe ijayvu rã ronheꞌẽ rendu ꞌrã guive — heꞌi okuapy. 7di<Josué aipoeꞌi: — Haꞌe rami vy aỹ pemombopa tuuete amboae ramigua penembyte ikuai vaꞌe, haꞌe pendepyꞌa re pemoĩ Senhor Israel kuery Ruete pe anho peiko aguã. hcK<Haꞌe gui Josué aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Haꞌe rami vy peẽ kuery ma penderovai ae peikuaa uka Senhor peiporavoa rami, ixupe pendekuai aguã. Ombovai vy — Tá, haꞌe rami ae roikuaa uka — heꞌi okuapy. lbS<Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery ombovai: — Any ri, Senhor pe ꞌrã orekuai — heꞌi okuapy. oaY<Mbaꞌeta Senhor pe peikoa gui pejepeꞌa vy tuuete amboae ramigua pe ju pendekuai ramo haꞌe onhemoingo ꞌrã peẽ kuery rovai, penemoingo axy ꞌrã penemokanhymba peve, peẽ kuery pe ojapo porã ranhe rire teĩ — heꞌi. `<Josué aipoeꞌive ju heta vaꞌe kuery pe: — Ndaꞌevei ꞌrã ko Senhor pe pendekuai aguã, mbaꞌeta Nhanderuete ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ma oipota hexe anho pejerovia. Haꞌe rami vy ixupe pendereko vai ramo nomboguei ꞌrã pejejavyague.x_k<Nhanerenonde gui Senhor oipeꞌa vaꞌekue haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi, amorreu kuery kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌekue voi. Haꞌe nunga rupi ore kuery voi orekuai ꞌrã Senhor pe, haꞌe ae ma Nhanderuete oiko ramo — heꞌi okuapy. :^o<Mbaꞌeta Senhor ae ma Nhanderuete. Haꞌe ma Egito yvy gui nhande haꞌe nhaneramoĩ kuery nhanerenoẽ vaꞌekue, escravo nhandekuaiague gui. Ojapo guive hexa pyrã tuvixa vaꞌe jaexa vaꞌe, haꞌe gui opa rupi tape jaguataa rupi opena porã nhandere, amboae regua kuery ikuaia rupi roaxaa rupi guive.]%<Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ombovai vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei ete Senhor gui rojepeꞌa aguã tuuete mboae kuery pe rive orekuai aguã.y\m<Haꞌe rami avi xapyꞌa rei pẽvy Senhor pe pendekuai aguã ndaꞌevei ramo aỹve peiporavo marã ramigua pe ete pa peiko aguã: tuuete ramigua Eufrates rovai re peneramoĩ kuery ombojerovia vaꞌekue pe, eꞌỹ vy amorreu kuery ruete kuery pe rive, haꞌe kuery yvy re pendekuai vy. Haꞌe rã xee haꞌe xero pygua kuery ma Senhor pe ae ꞌrã roiko — heꞌi. [)<— Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma Senhor renonde pendekuai pejererokyjea rupi. Ixupe pendekuai opa mbaꞌe py, pejepeꞌa eꞌỹ re. Haꞌe gui pemombopa tuuete ramigua Eufrates rovai haꞌe Egito yvy re peneramoĩ kuery ombojerovia vaꞌekue, Senhor pe anho pendekuai.ZZ/< Pẽvy ameꞌẽ yvy pembaꞌeapoague eꞌỹ, haꞌe tetã pejapo vaꞌekue eꞌỹ. Haꞌe ramo aỹ penderekoa haꞌe py. Peꞌu pekuapy uva haꞌe oliveiraꞌa penhotỹague gui eꞌỹ”, heꞌi Senhor. DY< Penerenonderã amondouka kanharõ guaxu. Haꞌe vaꞌe ma penerenonde gui oipeꞌapa, mokoĩve amorreu kuery ruvixa vaꞌe voi. Pendekyxe py eꞌỹ, penderapa py eꞌỹ guive oipeꞌaa.X7< Haꞌe gui Jordão yakã peaxa vy Jericó tetã peve pevaẽ rã peẽ kuery re Jericó pygua kuery opuꞌã rakaꞌe, haꞌe amorreu kuery, ferezeu, cananeu, heteu, girgaseu, heveu haꞌe jebuseu kuery guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery amboaxapa rakaꞌe peẽ kuery po py.*WO< Haꞌe rami teĩ xee naendu potai Balaão ayvu. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendereroayvu porã aguã rami ajapo. Haꞌe rami vy rogueraa jepe haꞌe kuery po gui. 'VI< Israel kuery re opuꞌã avi rakaꞌe Moabe pygua huvixa, Zipor raꞌy Balaque. Haꞌe rami vy oenoĩ uka Beor raꞌy Balaão peẽ kuery re ijayvu vai aguã.zUo<Haꞌe vaꞌe gui amorreu kuery Jordão yakã rovai re ikuai vaꞌe yvy re ju xee rogueru. Haꞌe vaꞌe kuery ma peẽ kuery rovai opuꞌã vaꞌekue ri pendepo py amboaxapa. Haꞌe ramo pejopy haꞌe kuery yvy, penerenonde gui amomba rire.T3<Haꞌe gui peneramoĩ kuery ojapukai ramo Senhor omoĩ pytũ reia peẽ haꞌe Egito pygua kuery mbyte. Haꞌe gui Egito pygua kuery áry yy ombou ramo ojaoꞌipa. Peẽ kuery pexa xee Egito yvy re mbaꞌemo ajapo rã. Haꞌe ramo pendekuai are vaꞌekue tekoa eꞌỹa rupi.KS<Egito yvy gui peneramoĩ kuery anoẽmba ramo pevaẽ vaꞌekue yeꞌẽ rembe re. Haꞌe kuery rakykue Egito pygua kuery voi karóxa haꞌe kavaju árygua reve ou vaꞌekue Yeꞌẽ Pytã peve.#RA<Haꞌe ramo ambou Moisés haꞌe Arão, haꞌe Egito pygua kuery amoingo axy mbaꞌemo vai ambou vy. Haꞌe vaꞌe rire peẽ kuery roguenoẽ haꞌe gui.,QS<haꞌe gui Isaque pe ma Jacó haꞌe Esaú ameꞌẽ. Esaú yvyrã ameꞌẽ Seir regua yvyꞌã reia. Haꞌe rã Jacó haꞌe taꞌy kuery ma Egito katy ojeꞌoi.7Pi<Haꞌe gui peneramoĩ Abraão yakã rovai gui xee aru vy ajapo rakaꞌe Canaã yvy haꞌe javi rupi oguata aguã rami. Amboeta avi hamymino kuery. Taꞌyrã ameꞌẽ Isaque,vOg<Haꞌe ramo Josué aipoeꞌi heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe: — Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: “Ymave rupi peneramoĩ kuery ikuai vaꞌekue Eufrates yakã rovai re. Tuuete mboae pe ikuai, Abraão haꞌe Naor ru Terá voi.N 9< Josué omano ta vy heta vaꞌe kuery omongetaague Haꞌe vaꞌe rire Siquém py Josué oenoĩ Israel regua kuery haꞌe javi. Israel mongetaaty kuery, huvixa, nhomboayvu vaꞌety haꞌe mbaꞌemo re opena vaꞌe kuery oenoĩmba ramo ojexa uka okuapy Nhanderuete renonde.M7<Xapyꞌa rei Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuaia gui pejepeꞌa vy amboae regua ruete pe ju pendekuai haꞌe pemboete ramo Senhor poxya hendy ꞌrã pendere. Haꞌe areꞌỹ re pekanhy ꞌrã yvy porã pẽvy omeꞌẽ vaꞌekue áry gui. tLc<Haꞌe rami avi mbaꞌemo porã oiko aguã re Senhor Penderuete ijayvuague haꞌe javi ojeupityague rami ae ju pendere haꞌe ombou ꞌrã mbaꞌemo vai ijayvuague rami vy, yvy porã pẽvy omeꞌẽ vaꞌekue áry gui pekanhymba peve.Ky<— Maꞌẽ, aỹ xee aa ta ma tape yvy regua haꞌe javi ojeꞌoia rupi. Haꞌe rami ijayvu omano ta maa oikuaa vy. Haꞌe gui peẽ kuery ma pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi re peikuaa porã neĩ peteĩve ayvu ndoaxa riveia Senhor Penderuete pẽvy mbaꞌemo porã re ijayvuague haꞌe javi. Haꞌe nunga haꞌe javi ojeupitypa, neĩ peteĩve ndoaxa rivei.kJQ< peikuaa pota ke povaꞌe re: Senhor Penderuete anhetẽ ndoipeꞌavei ma ꞌrã peẽ kuery renonde gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py nhuã haꞌe mbaꞌemo mboꞌaa rami ꞌrã oĩ pẽvy. Oiko ꞌrã pendekupe rupi penenupãa rami, haꞌe juu penderexa py oĩ vaꞌe rami, kovaꞌe yvy porã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue áry gui pekanhymba peve. ?Iy< Mbaꞌeta xapyꞌa rei ixugui pejepeꞌa vy kovaꞌe regua kuery penembyte okuave vaꞌe re penhemoirũ haꞌe penhemoetarã, haꞌe gui haꞌe kuery reve peẽ kuery penhomoirũ vy,hHK< Haꞌe nunga rupi penheaꞌã penenheꞌẽ re pepenaa py, Senhor Penderuete anho peayvu aguã.G)< Peẽ kuery regua peteĩꞌi ava teĩ omonha ꞌrã mil ikuai vaꞌe, Senhor Penderuete ae penderepy vy joe opuꞌã ramo, ijayvuague rami vy.1F]< Mbaꞌeta penerenonde gui Senhor oipeꞌa ma amboae regua imbaraeteve haꞌe heta ikuai vaꞌe teĩ. Haꞌe rã peẽ kuery re ma avave rei ndaꞌipoꞌakaai aỹ peve.mEU<Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor Penderuete re tema peĩ atã, kovaꞌe ára peve pendekuaia rami ae.YD-<penhemoirũ eꞌỹ aguã amboae regua kuery peẽ kuery mbyte okuave vaꞌe re. Penemaꞌenduꞌa eme haꞌe kuery ruete rery re, peura eme haꞌe kuery re, peiko eme haꞌe kuery pe, pembojerovia eme guive.>Cw<Haꞌe nunga rupi penheaꞌã ete ke kuaxia re lei Moisés ombopara vaꞌekue pejapopa aguã, haꞌe vaꞌe gui pejepeꞌa eꞌỹ aguã pendeaxu eꞌỹa katy, neĩ pendeaxua katy,0B[<Senhor Penderuete oipeꞌapa ꞌrã penembyte gui, omoxẽ ꞌrã penerenonde gui. Haꞌe ramo pejopy ꞌrã haꞌe kuery yvykue, Senhor Penderuete ijayvuague rami vy.vAg<Maꞌẽ, apy peẽ kuery pegua xorte aexa karamboae, amboae regua kuery amomba vaꞌe yvykue pejopy aguã, Jordão yakã guive yeꞌẽ tuvixa vaꞌe peve kuaray oikea katy. Haꞌe rami avi haꞌe kuery vaꞌe regua amongue okuave teri.E@<Haꞌe gui peẽ kuery pexapa ma Senhor Penderuete peẽ kuery re omaꞌẽ vy amboae regua kuery re ojapoague. Mbaꞌeta haꞌe kuery re Senhor Penderuete ae opuꞌã oikovy penderepy vy.f?G<Haꞌe vy Josué oĩa py oenoĩ Israel kuery haꞌe javi, nhomongeta vaꞌety, huvixa kuery, nhomboayvu vaꞌety haꞌe mbaꞌemo re opena vaꞌe kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xetujaꞌi ma, are ma aiko.> 5<Yma ete rire, Israel kuery hovaigua kuery ijyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi gui Senhor omombytuꞌupa rire Josué tujaꞌi ma, oiko areꞌi ma.K=<"Haꞌe gui Rúben haꞌe Gade ramymino kuery ma altar-rã ojapo vaꞌekue pe “Ikuaa ukaa” heꞌi okuapy, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Nhanembyte oikuaa uka ꞌrã Senhor ae Nhanderuete oikoa.” m<U<!Haꞌe rami ijayvu rã Israel kuery oendu vy oguerovyꞌa vy imaꞌenduꞌa porã okuapy Nhanderuete re. Haꞌe vy ndaꞌijayvuvei Rúben haꞌe Gade ramymino kuery rovai opuꞌã aguã re, neĩ haꞌe kuery yvy ombovaipa aguã.;%< Haꞌe gui mae sacerdote Eleazar raꞌy Finéias huvixa kuery mboae reve oeja ojeꞌoivy Rúben haꞌe Gade ramymino kuery haꞌe py. Gileade yvy gui haꞌe kuery ojevypa ju Canaã yvy re Israel kuery ikuaia katy. Haꞌe py ovaẽ vy heta vaꞌe kuery pe omombeꞌupa.(:K<Haꞌe rami vy sacerdote Eleazar raꞌy Finéias aipoeꞌi Rúben, Gade haꞌe Manassés ramymino kuery pe: — Aỹ roikuaa ma Senhor nhanembyte oikoa. Mbaꞌeta mbaꞌeve ndapejapoi raꞌe Senhor rovai. Aỹ ma pejapo Israel kuery Senhor po py jaiko vai eꞌỹ aguã rami — heꞌi. :9o<Haꞌe rami Rúben, Gade haꞌe Manassés ramymino kuery ijayvu rã sacerdote Finéias haꞌe Israel regua heta vaꞌe kuery tujakueve ikuai vaꞌe oendu vy oguerovyꞌa okuapy.Y8-<Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei ete ore kuery Senhor rovai roiko aguã, neĩ kovaꞌe ára ixugui rojepeꞌa aguã. Altar-rã rojapo vaꞌekue áry ma noromeꞌẽi ꞌrãe mbaꞌemo roapy reve, mbaꞌemo aju, eꞌỹ vy mymba rojuka vaꞌekue, Senhor Nhanderuete pegua opy renonde altar hiꞌaĩ vaꞌe áry eꞌỹ vy — heꞌi okuapy. 77i<Haꞌe nunga rupi ae orejeupe aiporoꞌe vaꞌekue: “Xapyꞌa rei rakaꞌeve rã haꞌe rami haꞌe kuery ijayvu ꞌrã nhandevy, haꞌe nhaneramymino kuery pe. Haꞌe rami rã aipojaꞌe ꞌrã: ‘Peikuaa pota Senhor pegua altar-rã oreru kuery ojapo vaꞌekue re, mbaꞌemo oapy aguã eꞌỹ, neĩ mymba omeꞌẽ aguã eꞌỹ, haꞌe rã ikuaa ukaarã opyta aguã ore haꞌe peẽ kuery mbyte’, jaꞌe ꞌrã”, roꞌe.b6?<Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe toĩ ore haꞌe peẽ kuery mbyte ikuaa ukaarã, nhaneramymino kuery rakaꞌe rã nhande rire ikuai vaꞌerã pe, haꞌe kuery oikuaa aguã Senhor pe ete ore kuery orekuaia, haꞌe henonde anho mbaꞌemo roapy, mymba romeꞌẽ, haꞌe peteĩ rami orekuai aguã regua rogueraa ꞌrã romeꞌẽ aguã. Haꞌe rami rã rakaꞌeve rã oreraꞌy kuery pe penderaꞌy kuery ‘Mbaꞌeve ndaperekoi Senhor reve’, heꞌi eꞌỹ aguã.”,5S<Haꞌe nunga rupi aiporoꞌe vaꞌekue orejeupe ae: “Po rami ꞌrã jajapo, peteĩ altar-rã, mbaꞌemo roapy aguã eꞌỹ, neĩ mymba romeꞌẽ aguã eꞌỹ.M4<Mbaꞌeta Jordão yakã Senhor onhono vy yvy apyrã omoĩ rakaꞌe ore haꞌe peẽ kuery mbyte, peẽ Rúben haꞌe Gade ramymino kuery. Mbaꞌeve ndaperekoi Senhor reve”, heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe rami vy penderaꞌy kuery ojapo ꞌrã oreraꞌy kuery ojepeꞌa aguã rami Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuaia gui.~3w<Haꞌe rami ꞌrãgue py kovaꞌe altar rojapo roexaꞌãmba rei reve orekuai vy, mbaꞌeta xapyꞌa rei rakaꞌeve rã oreraꞌy kuery pe penderaꞌy kuery aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌe nunga tu peẽ kuery pereko Senhor Israel kuery Ruete reve?a2=<Xapyꞌa rei Senhor gui rojepeꞌa aguã ri altar-rã rojapo, haꞌe rami eꞌỹ vy hiꞌáry ojuka pyre, mbaꞌemo aju, eꞌỹ vy peteĩ rami orekuai aguã regua romeꞌẽ aguã rojapo ramo Senhor ae torembopaga.1<— Senhor, Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe! Senhor, Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe! Haꞌe ma oikuaa porã. Haꞌe Israel kuery voi toikuaapa. Xapyꞌa rei ronheꞌẽ rendu eꞌỹa rupi, eꞌỹ vy Senhor rovai rojapo vaia rupi roiko ramo toremomba aỹꞌive.09<Haꞌe ramo Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ombovai okuapy Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: /%<Tyrã pa Zera raꞌy Acã mbaꞌemo omomba pyrã ojopy vy haꞌeveꞌỹa rami ojapo jave Israel kuery haꞌe javi áry eꞌỹ teve ou rakaꞌe mboxy? Mbaꞌeta haꞌe anhoꞌi eꞌỹ omano vaꞌekue ojapo vaiague re — heꞌi okuapy. Josué 7 P.<Xapyꞌa rei pendeyvyrã pejopy vaꞌekue re haꞌeveꞌỹa ramo peva ju Senhor pegua yvy re, haꞌe Senhor pegua oo oĩa py. Mbaꞌeta haꞌeve ꞌrã ore kuery mbyte penderekoa aguã. Haꞌe rami eꞌỹ vy teĩ pejapo vai eme guive Senhor rovai, neĩ ore kuery rovai, Senhor pegua altar ꞌrãgue py altar mboae pejapoa py.&-G<Mbaꞌerã tu haꞌvy aỹ voi pepoipa ri Senhor gui? Mbaꞌeta Senhor rovai aỹ pendekuai ramo arakaꞌeve rã ipoxy ꞌrã Israel kuery haꞌe javi rovai.J,<Yma Peor py nhande kuery ojapo vaiague ri tyꞌy kyrĩꞌi ete pẽvy? Haꞌe nungakue gui ndajajekyꞌaꞌo ukapai teri aỹ peve, nhaneramoĩ kuery re Senhor mbaꞌemo vai ombou vaꞌekue ri.+<— Senhor pegua kuery nhomboaty vaꞌe haꞌe javi aipoeꞌi uka okuapy: Mbaꞌexa tu pendeayvuague rami eꞌỹ peiko Israel kuery Ruete rovai? Kovaꞌe ára Senhor pe pendekuaia gui pejepeꞌapa ri pekuapy. Mbaꞌeta altar pejapo Senhor rovai pendekuai aguã.A*}<Haꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy Rúben haꞌe Gade kuery Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue reve ikuaia py ovaẽ. Haꞌe vy haꞌe kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi okuapy: A)}<Hupive omondouka avi dez huvixa kuery, Israel kuery peteĩ-teĩ regua gui. Haꞌe vaꞌe kuery ma ngoo pygua kuery tujakueve ikuai, Israel regua heta vaꞌe kuery ikuaia gui omondouka.=(u< Haꞌe gui Gileade yvy katy Israel kuery omondouka sacerdote Eleazar raꞌy Finéias hery vaꞌe, Rúben haꞌe Gade kuery Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ikuaia katy.'< Haꞌe ramigua Israel kuery oendu vy onoꞌõmba okuapy Siló py, haꞌe gui ojeꞌoi vy guyvy kuery rovai opuꞌã aguã. i&M< Haꞌe ramo Israel kuery oendu aipoꞌea rã: “Rúben haꞌe Gade kuery Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue reve ojapo okuapy peteĩ altar Jordão yakã rembe re, Canaã yvy Israel kuery ikuaia katy”, ꞌea rã.*%O< Jordão yakã rembe re altar ojapo jave guare Haꞌe gui Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ojeꞌoi vy Jordão yakã rembe peve ovaẽ. Haꞌe py ma peteĩ altar ojapo okuapy Jordão rembe re. Haꞌe vaꞌe altar ma tuvixa ete oexaa pavẽ vaꞌerã.$< Haꞌe ramo Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ojevypa. Canaã yvy re Israel kuery rekoa Siló gui ojeꞌoi ju Gileade yvy re haꞌe kuery yvy itui vaꞌe katy, haꞌe py ae hekoarã Moisés omboaxa rire, Senhor ijayvuague rami vy. #<Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Perekopa reve tapejevy porãꞌi penderekoa katy, penerymba kuery reta reve, prata, ouro, overa vaꞌe, ferro haꞌe ao heta ete reve. Penderyvy kuery pe tapembojaꞌo penderovaigua kuery mbaꞌe rei-reikue — heꞌi.F"<Haꞌe rami mbaꞌeta Manassés regua kuery yvyrã ma Basã yvy re Moisés omboaxa ae ma vaꞌekue. Haꞌe rã haꞌe kuery regua mboae kuery yvyrã ma Josué omboaxa vaꞌekue tyvy kuery ikuaia mbyte, kuaray oikea katy Jordão yakã kyvõgua re. Haꞌe gui Josué hekoa katy omondoukapa ta ma vy ogueroayvu porãmba.k!Q<Haꞌe rami vy Josué ogueroayvu porãmba ma vy omondoukapa. Haꞌe ramo guekoa katy ae ojeꞌoi. R <Haꞌe rami teĩ pemoĩ porã pota ke lei Senhor rembiguai Moisés pendevy ojapo uka vaꞌekue, po rami: Peayvu ꞌrã Senhor Penderuete, peiko ꞌrã ixuguigua tape rupi anho, pemoĩ ꞌrã ojapo uka vaꞌekue pejapopa aguã, pejepeꞌa eme ixugui, haꞌe peiko ixupe pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py — heꞌi. <Penderyvy kuery pe Senhor Penderuete omeꞌẽ ma opytuꞌu aguã, ijayvuague rami vy. Haꞌe nunga rupi pejevy aỹ, tapeo penderekoa katy, yvy pendevygua itui vaꞌe katy, Senhor rembiguai Moisés Jordão yakã rovai re pendevy omboaxa vaꞌekue py. ;<Are ma, aỹ peve napeipytyvõ eꞌỹi penderyvy kuery. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendejee pemoĩ Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue pejapopa aguã.?y<Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery pe Senhor rembiguai Moisés ijayvuague pejapopa ma. Haꞌe gui xee voi xenheꞌẽ rendu pekuapy ajapo uka vaꞌe haꞌe javi py.i O< Mokoĩ regua haꞌe amboae regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue Josué ogueroayvu porãmba ma vy hoo katy omondoukaague Haꞌe ramo Josué oĩa py oenoĩ Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue.<-Israel kuery pe mbaꞌemo porã ojapo aguã re Senhor ijayvuague peteĩ henda py voi ndoaxa rivei. Haꞌe javi ojeupity. gI<,Haꞌe kuery pe Senhor omeꞌẽ opytuꞌu aguã oyvy haꞌe javi rupi, tamoĩ kuery pe ouraague haꞌe javi rami vy. Hovaigua kuery neĩ peteĩve ndaꞌipoꞌakai haꞌe kuery re, haꞌe kuery po py Senhor omboaxapa ramo.'I<+Haꞌe rami py Israel kuery pe Senhor omeꞌẽ yvy haꞌe javi, tamoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã re ouraague rami vy. Haꞌe ramo ojopy ma vy ikuai haꞌe py.<*Peteĩ-teĩ tetã omboaxa ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi ma haꞌe rami meme omboaxa. wi<)Haꞌe rami vy Israel kuery yvy regua ma quarenta e oito tetã omboaxa levita kuery pe, ijyvýrykue reve meme.2_<(Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi ma xorte rupi omboaxaa Merari ramymino kuery pe, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, Levi regua voi ikuai ramo. Doze tetã ojopy.P<'Hesbom haꞌe Jazer ijyvýrykue reve meme, irundy tetã haꞌe javi vy.xk<&Gade kuery yvy gui ma Gileade py omboaxa Ramote jojukaare oo jepe aguã, ijyvýrykue reve. Omboaxa avi Maanaim,8m<%Quedemote haꞌe Mefaate, ijyvýrykue reve meme.E<$Rúben kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Bezer, Jaza,3c<#Dimna haꞌe Naalal, ijyvýrykue reve meme.<"Haꞌe gui Levita kuery mboae Merari ramymino kuery pe ma Zebulom kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Jocneão, Cartá,<!Haꞌe javi vy Gérson regua kuery peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy ma treze tetã ojopy ijyvýrykue reve meme. 4c< Naftali kuery yvy regua ma Galiléia py omboaxa Quedes jojukaare oo jepe aguã, ijyvýrykue reve. Omboaxa avi Hamote-Dor haꞌe Cartã ijyvýrykue reve meme, mboapy tetã.4 e<Helcate haꞌe Reobe, ijyvýrykue reve meme.D <Aser kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Misal, Abdom,7 k<Jarmute haꞌe En-Ganim, ijyvýrykue reve meme.M <Issacar kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Quisião, Daberate,I  <Haꞌe gui Levi raꞌy Gérson ramymino kuery pe ma Basã py Manassés regua kuery yvy regua omboaxa mokoĩ tetã: Golã jojukaare oo jepe aguã, haꞌe Beesterá guive, ijyvýrykue reve meme.^7<Haꞌe javi vy ma dez tetã ijyvýrykue reve omboaxaa Coate ramymino kuery mboae pe. '<Haꞌe gui Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue yvy regua ma mokoĩ tetã omboaxa: Taanaque haꞌe Gate-Rimom, ijyvýrykue reve meme.9o<Aijalom haꞌe Gate-Rimom, ijyvýrykue reve meme.R<Haꞌe gui Dã kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Elteque, Gibetom,H <Quibzaim haꞌe Bete-Horom ijyvýrykue reve meme, irundy tetã. <Haꞌe kuery pe omboaxa Siquém tetã jojukaare oo jepe aguã Efraim regua yvyꞌã reia re, ijyvýrykue reve. Omboaxa avi Gezer,fG<Haꞌe gui Levi raꞌy Coate ramymino kuery ma tetã ojopy xorte rupi Efraim kuery yvy regua.gI<Haꞌe javi vy sacerdote Arão ramymino kuery pegua ma treze tetã omboaxaa ijyvýrykue reve. 4e<Anatote haꞌe Almom, ijyvýrykue reve meme.T#<Haꞌe gui Benjamim kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Gibeão, Geba,v~g<Aim, Jutá haꞌe Bete-Semes ijyvýrykue reve meme. Haꞌe javi vy ma nove tetã omboaxa mokoĩ regua yvy re.}'<Holom, Debir,|+<Jatir, Estemoa,{ < Haꞌe gui sacerdote Arão ramymino kuery pe omboaxa Hebrom tetã jojukaare oo jepe aguã, ijyvýrykue reve. Omboaxa avi Libna,pz[< Haꞌe rã tetã yvýrykue haꞌe tekoa ikuai vaꞌe ma Jefoné raꞌy Calebe peguarã omboaxaa ae ma. %yE< Haꞌe kuery pe omboaxa Quiriate-Arba Judá regua yvyꞌã reia re oĩ vaꞌe (haꞌe vaꞌe ma Hebrom), ijyvýrykue reve. Arba ma Enaque ru oiko vaꞌekue.exE< Levi raꞌy Coate ramymino Arão raꞌy kuery ikuai aguã, haꞌe kuery pe ranhe xorte oexa.Yw-< Haꞌe gui Judá haꞌe Simeão ramymino kuery yvy regua povaꞌe tetã omboaxa./vY<Haꞌe rami py levita kuery pe Israel kuery omboaxa haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi, ijyvýrykue reve. Xorte rupi omboaxa, Moisés rupi Senhor ojapo ukaague rami vy. u%<Haꞌe gui Merari ramymino kuery ma peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy ojopy doze tetã Rúben, Gade haꞌe Zebulom kuery yvy regua.(tK<Haꞌe gui Gérson ramymino kuery ma xorte rupi ojopy treze tetã Issacar, Aser, Naftali haꞌe Manassés regua oyvyrã ojopy ypy vaꞌekue yvy regua Basã py.s)<Haꞌe rã Coate ramymino kuery mboae ma xorte rupi ojopy dez tetã Efraim, Dã haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue yvy regua.Ar}<Coatita kuery pe ranhe xorte oexa. Haꞌe kuery regua sacerdote Arão ramymino kuery levita ikuai vaꞌe ma xorte rupi ojopy treze tetã Judá, Simeão haꞌe Benjamim kuery yvy regua.q%<Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌiague rami vy levita kuery pe Israel kuery omboaxa tetã oyvy re oĩ vaꞌe, haꞌe ijyvýry yvy itui vaꞌe.opY<Canaã yvy re Siló oĩ vaꞌe py haꞌe kuery ijayvu vy aipoeꞌi: — Moisés rupi Senhor ijayvu rakaꞌe orevy pemboaxa aguã tetã orekuai aguã, haꞌe ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe orerymba kuery roguereko aguã — heꞌi. ;o s< Haꞌe gui sacerdote Eleazar haꞌe Num raꞌy Josué oĩa py ovaẽ okuapy levita regua tujakueve ruvixa ikuai vaꞌe, haꞌe Israel kuery regua ruvixa ikuaia py.Fn< Haꞌe vaꞌe tetã oiporavo Israel kuery haꞌe javi pe, amboae yvy regua haꞌe kuery mbyte ikuai vaꞌe pe guive. Haꞌe py potae vy eꞌỹ jojuka vaꞌekue haꞌe javi onhemi atyrã, jouguy omoẽague re imbopagaarã po py omano eꞌỹ aguã, haꞌe rami ꞌrãgue py heta vaꞌe kuery renonde ojexa uka aguã. m-<Haꞌe gui Jordão yakã rovai re Jericó rexei kuaray oua katy ma oiporavoa ae ma Rúben kuery ikuaia Bezer tekoa eꞌỹa yvyꞌãmbea tuvixa vaꞌe re oĩ vaꞌe; haꞌe Gileade regua Ramote Gade kuery ikuaia py, haꞌe gui Basã regua Golã, Manassés kuery ikuaia py. l <Haꞌe gui ma tetã haꞌe kuery oiporavo vaꞌe ma Galiléia regua Quedes, Naftali regua yvyꞌã reia re oĩ vaꞌe; Efraim regua Siquém yvyꞌã reia re oĩ vaꞌe; haꞌe Quiriate-Arba Hebrom hery mboae vaꞌe, Judá regua yvyꞌã reia re oĩ vaꞌe.Ek<Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã py ae ꞌrã jojukaare oĩ, heta vaꞌe kuery renonde ojexa uka rã omboayvu rã guarã, haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe haꞌe vaꞌe jave py oĩ vaꞌe omano eꞌỹa ja. Haꞌe ramo mae ma jojuka rive vaꞌekue oẽ vy ngoo katy ju ꞌrã ojevy tetã onhaague py ae”, ꞌre. ?jy<Xapyꞌa rei jouguy omoẽague re imbopagaarã haꞌe py ovaẽ ramo ipo py haꞌe pygua kuery nomboaxai ꞌrã jojukaare, potae vy eꞌỹ jojuka rire, ndaꞌijaꞌe eꞌỹi guive.i <Haꞌe vaꞌe tetã katy oo ꞌrã onhemi aguã. Tetã kora rokẽ py ovaẽ vy haꞌe pygua nhomongeta vaꞌety kuery pe omombeꞌupa ꞌrã guekokue. Haꞌe ramo mae omoinge ꞌrã tetã py. Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ ꞌrã haꞌe kuery reve oiko aguã.8hk<Haꞌe vaꞌe tetã jojukaare onhemiaty ꞌrã oĩ, jojuka rive vaꞌe, potae vy eꞌỹ, ojekore vy rive jojuka vaꞌekue oo jepe aguã jouguy omoẽague re imbopagaarã gui.&gG<— Aipoꞌre Israel kuery pe: “Peiporavo ke amongue tetã onhemi atyrã, Moisés rupi pendevy ajapo ukaague rami vy. ; ; 19.1-13 af ?< Tetã jojukaare onhemi aguã oiporavoague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe: e%<3Haꞌe vaꞌe yvy ma sacerdote Eleazar, Num raꞌy Josué haꞌe heta vaꞌe kuery ruvixa kuery ombojaꞌo okuapy xorte oexa vy. Israel kuery yvyrã ombojaꞌo Siló py Senhor renonde, onhemboaty atyrã ojapo vaꞌekue rokẽ py. Haꞌe rami vy opa ma yvy ombojaꞌo. Rd<2Senhor ijayvuague rami vy ixupe omeꞌẽ Timnate-Sera tetã ojerureague, Efraim kuery ikuaia mbyte py yvyꞌã reia oĩ vaꞌe py. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ojapo jevy vy oiko haꞌe py. &cG<1 Josué peguarã tetã omboaxaague Haꞌe gui Israel kuery yvy ombojaꞌopa ma rire Num raꞌy Josué pe omeꞌẽ hekoarã haꞌe kuery yvy mbyte py..bW<0Haꞌe vaꞌe ma Dã ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve. oaY</Dã ramymino kuery pe ijyvy kyrĩveꞌi ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy jogueroꞌa okuapy Lesém pygua kuery reve. Ipoꞌaka vy ojukapa kyxe py. Tetã re ipoꞌaka ma vy ikuai haꞌe py. Haꞌe vy omboery Dã, guamoĩ rery rupi ae.=`w<.Me-Jarcom, Racom haꞌe yvy Jope katyꞌi oĩ vaꞌe.)_O<-Jeúde, Bene-Beraque, Gate-Rimom,"^A<,Elteque, Gibetom, Baalate,]3<+Elom, Timna, Ecrom, \=<*Saalabim, Aijalom, Itla,;[s<)Haꞌe kuery yvy re ma oĩ Zorá, Estaol, Ir-Semes,Z+<( Dã kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague Haꞌe gui Dã ramymino kuery pe ma sete-a xorte oexa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.1Y]<'Haꞌe vaꞌe ma Naftali ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve. X<&Irom, Migdal-El, Horém, Bete-Anate haꞌe Bete-Semes. Haꞌe javi vy dezenove tetã ikuai, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve. W=<%Quedes, Edrei, En-Hazor,V7<$Adamá, Ramá, Hazor,GU <#Tetã ikorapa vaꞌe ma Zidim, Zer, Hamate, Racate, Quinerete,uTe<"Ojere ovy kuaray oikea katy rupi Aznote-Tabor katy. Haꞌe gui ma oaxa ovy Hucoque katy. Kuaray puku-a katy oĩ Zebulom yvy, haꞌe rã kuaray oikea katy oĩ Aser yvy. Haꞌe gui kuaray oikea katy oĩ Judá regua yvy Jordão rembe rupi.IS <!Haꞌe kuery yvy apy ma Helefe guive oo carvalho yvyraty Zaananim py oĩ vaꞌe peve. Haꞌe gui Admim-Neguebe katy oo, haꞌe Jabneel katy Lacum peve. Haꞌe gui Jordão yakã rembe py ijapy.&RG< Naftali kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague Haꞌe gui Naftali ramymino kuery pe ma mboapy memea xorte oexa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.rQ_<Haꞌe vaꞌe ma Aser ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. wPi<Oĩ avi Umá, Afeca haꞌe Reobe. Haꞌe javi vy ma vinte e duas tetã ikuai ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve. O <Ojere ovy Ramá katy, Tiro tetã ikorapa vaꞌe peve. Haꞌe gui ma ojeapa ovy Hosa katy. Aczibe yvýry yeꞌẽ rembe py ijapy.UN%<Oaxa avi Ebrom, Reobe, Hamom haꞌe Caná rupi, Sidom tuvixa vaꞌe peve oo.TM#<Ojeapa ovy kuaray oua katy Bete-Dagom peve. Oaxa ovy Zebulom haꞌe Ifta-El yvyugua rupi, kuaray ijapuꞌaꞌia katy oo Bete-Emeque haꞌe Neiel peve. Haꞌe gui oo oiny nhandeaxua regua rupi Cabul peve.zLo<Alameleque, Amade haꞌe Misal. Haꞌe gui oaxa ovy kuaray oikea katy Carmelo peve, haꞌe gui Sior-Libnate katy.AK<Haꞌe kuery yvy re ma oĩ Helcate, Hali, Béten, Acsafe,J+< Aser kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague Aser ramymino kuery pe ma peteĩ nhiruĩa xorte oexa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.2I_<Haꞌe vaꞌe ma Issacar ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve. -HU<Ijyvy apy ma Tabor, Saazima haꞌe Bete-Semes rupi oaxa ovy vy Jordão yakã rembe py ijapy. Haꞌe javi vy dezesseis tetã ikuai, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.4Ge<Remete, En-Ganim, En-Hada haꞌe Bete-Pazes.F;<Rabite, Quisião, Ebes,"EA<Hafaraim, Siom, Anacarate,CD<Haꞌe vaꞌe kuery yvy re oĩ Jezreel, Quesulote, Suném,-CU< Issacar kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague Haꞌe gui Issacar ju. Issacar ramymino kuery pe ma irundya xorte oexa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.2B_<Haꞌe vaꞌe ma Zebulom ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve. A}<Oĩve ju Catate, Naalal, Sinrom, Idala haꞌe Belém. Haꞌe javi vy doze tetã ikuai, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.u@e<Haꞌe vaꞌe rupi ojere ovy vy oaxa kuaray ijapuꞌaꞌia katy Hanatom peve. Ijapy Ifta-El yvyꞌã guy py.u?e< Haꞌe vaꞌe gui oaxa ovy kuaray oẽa katy Gate-Hefer haꞌe Ete-Cazim katy. Rimom katy oo oiny Neá peve.s>a< Saride gui ojeapa ovy kuaray oua katy, Quislote-Tabor kyvõ peve. Daberate katy oo vy Jafia peve oẽ ovy.={< Oẽ ovy kuaray oikea katy rupi Marala peve. Dabesete gui oo vaꞌe ovaẽ yakãꞌi Jocneão katyꞌi oĩ vaꞌe peve.E<< Zebulom kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague Haꞌe gui Zebulom ramymino kuery pe mboapya xorte oexa peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe kuery yvy apy ma Saride peve oo.h;K< Simeão ramymino kuery yvyrã ma Judá ramymino kuery yvy gui ombojaꞌoa, mbaꞌeta haꞌe kuery yvy ma tuvixa ete haꞌe kuery pe. Haꞌe nunga rupi Simeão ramymino kuery pe haꞌe kuery yvy gui ombojaꞌoa ikuai aguã. }:u<Haꞌe gui oĩ avi haꞌe vaꞌe tetã yvýry tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javive, Baalate-Beer peve. Haꞌe vaꞌe ma Ramá Neguebe regua. Haꞌe vaꞌe ma Simeão ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.a9=<Haꞌe gui Aim, Rimom, Eter haꞌe Asã, irundy tetã, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.l8S<Bete-Lebaote haꞌe Saruém. Haꞌe javi vy ma treze tetã ikuai, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.-7W<Ziclague, Bete-Marcabote, Hazar-Susa,6;<Eltolade, Betul, Horma,!5?<Hazor-Sual, Balá, Ázen,K4<Haꞌe kuery yvyrã ojopy vaꞌekue re oĩ Berseba, Seba, Moladá,o3 [< Simeão kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague Haꞌe gui Simeão pe, Simeão ramymino kuery pe ma mokoĩa xorte oexa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe vaꞌe kuery yvy ma Judá ramymino kuery yvy mbyte py itui. ~~}}e|{[zymxwwvutt.srr2qqp+oJmmlkk&jciidhggeendd5ccAbDa``_/^] \[[9Z.YYXWVVHU1TsTRQPOOFNwMLLyKJJTIHGGUFqEEDZCBB@AAX@:?Q>>===+ Nhanderuete oenoĩague Gideão Haꞌe gui |yhwh{Senhor-}a guigua anjo ou vy oguapy Ofra py yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe guy py, Abiezer raꞌy Joás yvy re. Haꞌe vaꞌe jave ma taꞌy Gideão ma uvaꞌa ombiriaty py omoaꞌyĩ oiny trigo, Midiã pygua kuery gui onhomi aguã.R F Haꞌe gui aipoaꞌe: ‘Xee ma Senhor Penderuete. Pekyje eme amorreu kuery ruete ramigua kuery gui, haꞌe kuery yvy re pendekuai teĩ’, haꞌe vaꞌekue ri xeayvu re peẽ kuery ndapejapyxakai.” *OF Haꞌe rami vy rogueraa jepe Egito pygua haꞌe penemoingo axya kuery haꞌe javi po gui. Penerenonde gui haꞌe kuery aipeꞌa vy pendevy ju ameꞌẽ ijyvykue.MFSenhor ombou peteĩ profeta haꞌe kuery pe aipoeꞌi vaꞌerã: — Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: “Xee ae ma Egito yvy gui roguerupa vaꞌekue, escravo pendekuaiague gui roguenoẽ.G FMidiã pygua kuery káuxa Senhor pe Israel kuery ojapukai ramo FHaꞌe rami rã Israel kuery ikangy ete okuapy Midiã pygua kuery ikuai rã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ojapukai okuapy Senhor pe. hKFMbaꞌeta ovaẽ ꞌrã okuapy guymba kuery haꞌe oguy omopuꞌã vaꞌerã reve. Tuku-karu rami mbovy eꞌỹ reve ou ramo neĩ oipapaa aguã ndaꞌevei, neĩ hymba camelo kuery voi. Ou okuapy yvy regua ombotyguepa aguã.lSFHaꞌe vy haꞌe kuery rovai onoꞌõ vy omomba ꞌrã mbaꞌemo aju yvy re ikuai vaꞌe Gaza katyꞌi peve. Israel kuery pe mbaꞌeve ndoejai hoꞌu vaꞌerã. Oipeꞌa avi ꞌrã hymba kuery vexaꞌi, vaka haꞌe mburikaꞌi.%EFMbaꞌeta Israel kuery omaꞌetỹ nhavõ Midiã pygua kuery, amalequita haꞌe kuaray oua katygua kuery regua opuꞌã ꞌrã jogueruvy haꞌe kuery rovai.RFIsrael kuery re Midiã pygua kuery ipoꞌakapave tema ojeꞌoivy ramo haꞌe kuery gui onhemi atyrã ojapo okuapy yvyꞌã re itaovape guy haꞌe itakua oĩ vaꞌe rupi, haꞌe tetã ikorapa vaꞌe py.F F Midiã pygua kuery Israel kuery ojavyky reiague Israel kuery haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo Senhor renonde. Haꞌe nunga rupi Senhor sete maꞌetỹ re omboaxa Midiã pygua kuery po py.X+F Haꞌe rami ae Senhor, tomanomba nderovaigua kuery haꞌe javi. Haꞌe rã nderayvua kuery ma kuaray hexakã ouvya rami taexakã — heꞌi. Haꞌe rami rire yvy re opytuꞌupa quarenta maꞌetỹ re. ~'F “Ndojoui ꞌrã ri ndaꞌu, nombojaꞌoi ꞌrã ri ndaꞌu mbaꞌemo oipeꞌapa vaꞌekue? Peteĩ-teĩ ava pe peteĩ eꞌỹ vy mokoĩ kunhataĩ nomeꞌẽi ꞌrã ri tyꞌy? Haꞌe gui Sísera peguarã ae ma opyta ꞌrã ajukue joegua eꞌỹ-eꞌỹ pytã vaꞌe, haꞌe ramo peteĩ eꞌỹ vy mokoĩ ajukue ombojeguapa pyre eꞌỹ ndaꞌu guaꞌyxy ajuꞌy re omoĩ ꞌrã?” heꞌi. m}UF Haꞌe rã kunhague hiꞌarandukueve ombovai okuapy, haꞌe rã haꞌe voi ombovai ojeupe ae: t|cF Haꞌe gui ma Sísera xykueꞌi ma janela jokoa paꞌũ rupi omaꞌẽ hoꞌamy. Haꞌe vy janela gui haxẽ reve aipoeꞌi: “Mbaꞌe re tu ikaróxa ndou voi ri? Mbaꞌe re tu hymba kavaju kuery ndoguata pojavai ri?” heꞌi. {+F Haꞌe rã kunha vaꞌe py yvyꞌiry ojeroꞌa, hoꞌa vy ipukupa oupy. Ipy yvýry ojeroꞌa vy hoꞌa. Ojeroꞌaa pyve hoꞌa vy omano. _z9F Haꞌe gui okuaveꞌẽ yvyra rakua ituia katy, oiporu kuaa regua re okuaveꞌẽ ombaꞌeapo vaꞌe kuery karavo ombotaaty re. Haꞌe vy Sísera re ombota vy ombovo inhakã, ombokua vy omboaxa inhakã rupi. y'F Mbaꞌeta ava vaꞌe ovaẽ vy yy re ojerure ramo ixupe omeꞌẽ kamby. Karo yvatekueve pegua vaꞌe py ae omeꞌẽ kamby nhandykue. 4xcF Haꞌe rã Jael ma kunhague mboae gui ayvu porãvepy toiko, queneu regua Héber raꞌyxy vaꞌe. Ayvu porãvepy toiko kunhague oguy py ikuai vaꞌe haꞌe javi gui. w3F |yhwh{Senhor-}a guigua anjo aipoeꞌi: “Pendeayvu vai ke Meroz tetã re. Pendeayvu vai haꞌe py ikuai vaꞌe re, mbaꞌeta haꞌe kuery ma Senhor jogueraa jepe aguã katy ndooi rire, Senhor jogueraa jepe aguã katy ndooi ixupegua ipyꞌa guaxukueve reve”, heꞌi. wviF Haꞌe ramo kavaju kuery ipyambu onhaa rupi, hiꞌárygua kuery joe opuꞌã aguã katy ogueronha ramo. |usF Quisom yakã voi ogueroxyrypa, Quisom yakã opuꞌã jepiaty ae. Xenheꞌẽ, ejerojyve tema, nembaraete ke. otYF Mbaꞌeta yva guive ma voi jaxy-tata opuꞌã okuapy Sísera rovai, oaxa ovya rupi ae opuꞌã. Ss!F Haꞌe gui huvixave kuery onoꞌõ vy joe opuꞌã okuapy. Canaã pygua huvixa kuery opuꞌã okuapy Taanaque py, Megido yy yvýry. Haꞌe rami teĩ prata guigua mbaꞌeve ndogueraai ombaꞌerã. r{F Haꞌe rã Zebulom kuery vaꞌe regua ma ndojeayvuveikue py oo, Naftali kuery voi nhuũndy yvyꞌã re ojeꞌoi. kqQF Gileade pygua kuery voi Jordão yakã rovai re opyta. Haꞌe Dã kuery, mbaꞌe re tu kanoã guaxu yvýry opyta okuapy? Aser kuery voi oguapypa okuapy yeꞌẽ rembe re, opytuꞌu porã okuapy yeꞌẽ rakã paꞌũ py. pF Mbaꞌe re tu vaka kora rupi ri pepyta pekuapy mimby pu pendua py rive? Rúben regua joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy. qo]F Issacar regua yvatekueve voi Débora rupive ojeꞌoi. Issacar kuery ma Baraque rupive ojeꞌoi, hakykue oguejy jogueravy yvyꞌã guy katy. Haꞌe rã Rúben kuery vaꞌe regua mbyte ma joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy. 2n_F Efraim kuery vaꞌe regua Amaleque yvy yma guare re ikuai vaꞌe ma joe opuꞌãa katy oguejy jogueravy. Haꞌe gui ndee Débora nderakykue ojeꞌoi avi Benjamim regua guetarã kuery reve. Maquir gui oguejy xondaro ruvixa kuery, Zebulom gui voi ou po pygua ojopy reve jogueraa vaꞌe kuery. umeF Haꞌe ramo oguejy avi yvatekueve rembyre, Senhor pegua kuery xereve guarã ojeꞌoi ipoꞌakakueve rovai. %lEF Emyĩ ke Débora, emyĩ ke. Evy ke, ekeve eme, emonhendu mboraei. Epuꞌã ke Baraque, ndee Abinoão raꞌy, eraapa ke ndejopyare kuery rejokua reve. %kEF Yy rerua kuery oporaei vaꞌe, mymba kuery oyꞌuaty yakã ikuai vaꞌe mbyte rupi pendeayvu Senhor gueko porãa rupi ojapo vaꞌe re, mbaꞌeta gueko porãa rupi oipytyvõ Israel re hekoa vaꞌe. Haꞌe rami rire Senhor pegua kuery haꞌeve ju ngoo katy ojevy aguã. %jEF Peẽ kuery mburika xiĩ vaꞌe áry peĩ vaꞌe, peikuaa potaa py peguapy vaꞌe, haꞌe tape rupi peguata vaꞌe voi pendeayvu avi haꞌe nunga re. "i?F Xekuraxõ oo Israel regua xondaro kuery ruvixa re, heta vaꞌe kuery rerekoarã onhenhandua rupi onhemoĩ ramo. Penemaꞌenduꞌa porã Senhor re! LhF Nguuete pyaurã Israel kuery ojou ramo hetã kora rokẽ py oiko joe opuꞌã vaꞌe. Israel kuery quarenta mil ikuai vaꞌeri haꞌe kuery mbyte py ndojoui huꞌy jokoa neĩ huꞌy guaxu. (gKF Israel yvy re tekoa ikuai vaꞌekue tekoa eꞌỹa opyta, okyrirĩmba rei, xee Débora apuꞌã peve, Israel kuery vaꞌe regua xy aiko vaꞌe apuꞌã. If F Anate raꞌy Sangar oiko jave, Jael avi oiko jave ma ndoaxavei mbaꞌemo vendea kuery. Oguata vaꞌe kuery voi opia ojeꞌoivy tape vaikue rupi. Haꞌe kuery okyjepa rei Canaã pygua huvixa Jabim haꞌe ixupegua xondaro ruvixa Sísera gui. Haꞌe nunga rupi ndoguatavei tape rupi, haꞌe guekoa voi oeja reipa. ueeF Senhor renonde rupi yvyty ikuai vaꞌe omy-omyĩ, yvyty Sinai voi, Senhor Israel kuery Ruete renonde. d3F Ndee Senhor, Seir gui reẽ vy, Edom regua nhuũndy guive rejerojy reovy ramo yvy oryryi, yva gui hayvi avi. Tá, arai voi omboꞌoky rayvi. cF Pendu ke, huvixa kuery. Pejapyxaka, yvatekueve: Xee, xee ae ma aporaei ta Senhor pe. Aporaei ta Senhor Israel kuery Ruete pe. &bGF — Israel kuery renonde huvixa kuery onhemoĩmba, haꞌe heta vaꞌe kuery onhenhandua rupi ojeko meꞌẽmba ramo penemaꞌenduꞌa porã Senhor re. ya oF Débora oporaeiague Haꞌe vaꞌe ára Débora haꞌe Abinoão raꞌy Baraque reve oporaei vy aipoeꞌi: n`WFHaꞌe gui Canaã pygua huvixa Jabim kuery re Israel kuery ipoꞌakave tema ojeꞌoivy, omomba peve. v_gFHaꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára Israel kuery renonde Nhanderuete omoꞌyvyĩꞌi Canaã pygua huvixa Jabim.^#FHaꞌe gui Sísera rakykue Baraque oo rã Jael oexa vy oẽ ju ovaexĩ vy. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Eju, aexa uka ꞌrã ava reka vaꞌekue — heꞌi ramo oo hakykueꞌi. Haꞌe vy oexa rã Sísera omano raꞌe oupy, yvyra rakua hexapy kã rexeiꞌi oĩ reve. 3]aFHaꞌe ramo Héber raꞌyxy Jael ma peteĩ yvyra rakua oguy pygua haꞌe peteĩ karavo mbotaa ogueru vy oo mbegueiꞌi ava vaꞌe onhenoa py. Haꞌe rami vy hexapy kã rexeiꞌi ombota yvyra rakua, oaxa vy yvy re oike aguã peve, mbaꞌeta oke rana oupy, ikaneꞌõ vaipa vy. Haꞌe rami vy omano. 3\aFHaꞌe gui ava vaꞌe aipoeꞌive ju ixupe: — Heꞌã ke okẽ py. Xapyꞌa rei amongue ou rã oporandu vy “Oĩa pa?” ꞌea ramo “Any” ꞌre ꞌrã — heꞌi. e[EFAva vaꞌe aipoeꞌi ixupe: — Ajerure ndevy, emeꞌẽ na xevy ruxãꞌi yy ayꞌu aguã, xeyꞌuvei ramo. Haꞌe rã kunha vaꞌe ma kamby ryru oipeꞌa vy kamby omeꞌẽ oyꞌu aguã. Haꞌe vaꞌe rire onhovã ju. IZ FJael oẽ ovy Sísera ovaexĩ vy. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Eike ke, xeruvixa. Eike na xero py, ekyje eme — heꞌi. Haꞌe ramo opy ovaẽ ramo kunha vaꞌe onhovã peteĩ nheovãa py. YF Jael ojukaague Sísera Haꞌe gui Sísera ma yvy rupi onha ovy vy ovaẽ queneu regua Héber ro py, mbaꞌeta peteĩ rami ikuai Hazor pygua huvixa Jabim haꞌe queneu regua Héber ro pygua kuery reve. Haꞌe gui Héber raꞌyxy Jael oĩa py ovaẽ ramo*XOFBaraque ma karóxa haꞌe xondaro kuery rakykue monha Harosete-Hagoim peve. Haꞌe rami py Sísera pegua xondaro kuery oitypa kyxe py, neĩ peteĩve ndoo jepei. >WwFHaꞌe gui Baraque rupivegua kuery kyxe reve ovaẽ ramo Senhor oitypa Sísera, karóxa haꞌe xondaro kuery haꞌe javi. Haꞌe rã Sísera ma karóxa gui opo vy onha ovy yvy rupi.V-FHaꞌe ramo Débora aipoeꞌi Baraque pe: — Epuꞌã ke, mbaꞌeta kovaꞌe árave Senhor omboaxa ꞌrã Sísera ndepo py. Xapyꞌa rei ndaꞌu Senhor ndooi ri nerenonde rupi? — heꞌi. Haꞌe ramo Baraque ma Tabor yvyty gui oguejy ovy, ngupivegua dez mil avakue reve.FUF Haꞌe rami vy Sísera ogueru rukapa karóxa haꞌe javi, novecentos karóxa ferro guigua meme, haꞌe hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi, Harosete-Hagoim gui ogueraapa Quisom yakãꞌi peve. fTGF Haꞌe gui Sísera pe omombeꞌua rã oikuaa Tabor yvyty katy Abinoão raꞌy Baraque oo maa.~SwF Quedes katyꞌi oiko avi peteĩ ava queneu regua Héber hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma queneu kuery Moisés ratyu Hobabe ramymino kuerya ikuaia gui ojepeꞌa ma vy Zaananim katyꞌi ojapo vaꞌekue ngoorã, yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe guy py. R'F Quedes py ma Baraque oenoĩ Zebulom haꞌe Naftali kuery vaꞌe regua. Haꞌe rã hupive ojeꞌoi dez mil avakue. Débora voi oo avi hupive. Q+F Kunha vaꞌe ombovai: — Anhetẽ aa ꞌrã nderupive, teĩ ndee eꞌỹ ꞌrã nemboetea joe nhapuꞌã aguã katy jaa rire. Mbaꞌeta Senhor omboaxa ꞌrã Sísera peteĩ kunha vaꞌe po py — heꞌi. Haꞌe vy Débora ojepeꞌa vy Baraque reve jogueraa Quedes katy. PFHaꞌe rã Baraque aipoeꞌi: — Xerupive ndee reo ramo ma aa ꞌrã. Haꞌe rã xerupive ndereoi ramo ma xee ndaai ꞌrã — heꞌi. TO#FHaꞌe gui xee ajapo ꞌrã ndea py Quisom yakãꞌi py Jabim pegua xondaro kuery ruvixa Sísera vaꞌe ou aguã rami, karóxa haꞌe xondaro kuery reve, haꞌe amboaxapa ꞌrã ndepo py”, ndeꞌi pa? CNFHaꞌe gui haꞌe vaꞌe kunha vaꞌe oenoĩ uka Abinoão raꞌy Baraque, Naftali regua Quedes tetã py oikoa gui. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Senhor Israel kuery ruete ndaꞌu ndevy ijayvu vy aipo ndeꞌi rakaꞌe: “Tereo, eraa avakue Tabor yvyty peve. Dez mil avakue eraa Naftali haꞌe Zebulom kuery regua.mMUFDébora ma peteĩ pindo hiꞌaĩ vaꞌe “Débora oĩaty” ꞌepy vaꞌe guy py opena oiny, Ramá haꞌe Betel mbyte py Efraim regua yvyꞌã reia py. Haꞌe oĩa py Israel kuery jogueru ꞌrã mbaꞌemo re oikuaa pota aguã. 'LIF Débora haꞌe Baraque joepyague Haꞌe vaꞌe jave Israel kuery oguereko oikovy vaꞌe ma peteĩ profeta kunha Lapidote raꞌyxy Débora hery vaꞌe.)KMFHaꞌe gui Israel kuery ojapukai okuapy Senhor pe, mbaꞌeta Jabim ma novecentos karóxa ferro guigua oguereko vaꞌe reve vinte maꞌetỹ re ma oguereko axy. 6JgFHaꞌe ramo Senhor omboaxapa Canaã pygua huvixa Jabim po py. Haꞌe vaꞌe openaa ma Azor tetã. Ixupegua xondaro kuery ruvixa ma Harosete-Hagoim pygua Sísera hery vaꞌe.#I CF Canaã pygua huvixa Jabim rembiguai haꞌe kuery ikuaiague Eúde omano rire ma peteĩgue ju Israel kuery haꞌeveꞌỹa rami ikuai Senhor renonde.:HoFHaꞌe vaꞌe rire ma oiko avi Anate raꞌy Sangar. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ toro mondyia py ojuka seiscentos avakue filisteu regua. Haꞌe rami vy haꞌe voi oepy Israel kuery. G FHaꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára Israel kuery ipoꞌaka okuapy Moabe re. Haꞌe ramo yvy re opytuꞌupa oitenta maꞌetỹ re. FFHaꞌe vaꞌe jave py ojuka dez mil avakue Moabe pygua kuery regua, imbaraetekue haꞌe ipyꞌa guaxukue meme. Peteĩve ndoo jepei.!E=FHaꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Jaa ke xerupive, mbaꞌeta pendepo py Senhor omboaxa ma penderovaigua kuery Moabe pygua — heꞌi. Haꞌe ramo hakykue ojeꞌoi vy ojoko Jordão yakã oaxaaty, Moabe pygua kuery oaxa eꞌỹ aguã. Haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve nomboaxai.D5FHaꞌe py ovaẽ vy omonheꞌẽ mimby guaxu Efraim regua yvyty reia rupi. Haꞌe rã Israel kuery oguejy ojeꞌoivy hupive, tenonde haꞌe oo ramo.lCSFHaꞌe kuery ikuai area ja Eúde oo jepe. Taꞌangaa ojapo pyre ikuaia rupi oaxa vy Seirá katy oo.-BUFHaꞌe gui noarõxevei ma okuapy vy opy katygua okẽ ndoipeꞌa reguai vy ipeꞌaa ogueru vy oipeꞌa. Haꞌe gui oexa rã huvixa reꞌõgue ipukupa oupy yvy rupi.NAFHaꞌe oo ma rire ou huvixa rembiguai kuery. Haꞌe kuery omaꞌẽ rã opy yroꞌyxãveaꞌi rokẽ ojokoa raꞌe imoiny. Haꞌe ramo “Opy yroꞌyxãveaꞌi py po opytuꞌu oiny” heꞌi ranhe.=@wFoaxa ovy oikeaty rupi, okẽ ombotypa vy ojoko rire. ?/FHaimbea reve hiꞌy voi oike, haꞌe hye gui kyxe ndoekyi ramo ikyra onhembotypa hiꞌáry. Haꞌe gui Eúde ma okẽꞌi oĩ vaꞌe rupi oẽ vys>aFHaꞌe ramo Eúde oaxua regua okuaveꞌẽ vy oekyi kyxe oyke oiporu kuaa regua gui, haꞌe oipyxo hye py.e=EFYroꞌyxãveaꞌi jave ramo huvixa oguapy oiny peteĩ opy jaꞌoꞌi py. Oĩa py Eúde oike vy aipoeꞌi: — Areko peteĩ ayvu Nhanderuete guigua ndevy amombeꞌu vaꞌerã — heꞌi ramo Eglom opuꞌã tenda oĩa gui.</FHaꞌe gui Gilgal py taꞌangaa ikuaia peve ooague gui ojevy ju. Haꞌe vy aipoeꞌi huvixa pe: — Xeruvixa, xee areko peteĩ ayvu xee aeꞌi aikuaa vaꞌe ndevy guarã. Huvixa ombovai vy — Ekyrirĩ ranhe — heꞌi vy guenonde gui omondoukapa ijyvýry ikuai vaꞌekue. w;iFPeráta ogueru vaꞌekue omeꞌẽ rire ma omondoukapa ju avakue ngupivegua, haꞌe kuery reve oẽ avi ranhe.k:QFOgueraa avi peráta Moabe pygua kuery ruvixa Eglom pe omeꞌẽ vaꞌerã. Eglom ma ava guaxu rei."9?FHaꞌe rã Eúde ma peteĩ kyxe haimbe jovai vaꞌe ojapo, ijyva kuꞌa peve ipuku-a vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma okuꞌa oiporu kuaa re omoĩ, oao guy rupi.8F Eúde joepy jevyague Haꞌe gui Senhor pe Israel kuery ojapukai okuapy ramo hepyarã ombou peteĩ ava ijaxu vaꞌe, Benjamim regua Gera raꞌy Eúde. Haꞌe vaꞌe po rupi Israel kuery omondouka peráta Moabe pygua kuery ruvixa Eglom pe omboaxa vaꞌerã.]75FDezoito maꞌetỹ re Israel kuery ikuai Moabe pygua huvixa Eglom vaꞌe rembiguai. $6CF Haꞌe vaꞌe ma ojea py omboaty Amom haꞌe Amaleque kuery. Haꞌe kuery reve ojeꞌoi vy ojuka Israel kuery regua. Tetã pindoty vaꞌe re avi ipoꞌaka.x5kF Eglom rembiguai ranhe haꞌe kuery ikuaiague Peteĩgue ju Israel kuery haꞌeveꞌỹa ramigua ikuai Senhor renonde. Haꞌe ramo Israel kuery re Senhor ombopoꞌaka Moabe pygua huvixa Eglom, henonde haꞌeveꞌỹa rami ikuai rire.p4[F Haꞌe rami rire quarenta maꞌetỹ re opytuꞌupaa yvy re. Haꞌe gui ma Quenaz raꞌy Otniel omano. `3;F Haꞌe vaꞌe re Senhor guigua Nheꞌẽ ou ramo oikuaa pota Israel kuery re. Joe opuꞌã aguã katy haꞌe oo ramo ipo py Senhor omboaxa Mesopotâmia pygua huvixa Cusã-Risataim. Haꞌe ramo Otniel ipoꞌaka hexe.2F Haꞌe gui Senhor pe Israel kuery ojapukai okuapy ramo hepyarã ombou Calebe ryvy Quenaz raꞌy Otniel. Haꞌe ramo oepy.61gFHaꞌe ramo haꞌe kuery rovai Senhor poxya hendy vy omboaxapa Mesopotâmia pygua huvixa Cusã-Risataim po py. Haꞌe ramo oito maꞌetỹ re Cusã-Risataim rembiguai ikuai. 0F Cusã-Risataim po gui Otniel Israel kuery oepyague Senhor renonde rupi Israel kuery haꞌeveꞌỹa rami ikuai, hexaraipa Senhor nguuete gui. Haꞌe vy omboete okuapy Baal raꞌangaa ikuai vaꞌe haꞌe yvyra aygue gui taꞌangaarã omopuꞌã mbyre.,/SFguaꞌyxyrã ogueraa haꞌe vaꞌe regua rajy kuery, haꞌe guajy kuery omomenda haꞌe vaꞌe regua raꞌy kuery re. Haꞌe kuery ruete kuery omboete avi okuapy. }.uFHaꞌe ramo Israel kuery ma heteu kuery mbyte rupi, amorreu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery mbyte rupi ikuai vy--UFHaꞌe vaꞌe kuery opyta Senhor oeko aꞌã aguã Israel kuery, oikuaa aguã haꞌe kuery ojapyxaka ꞌrã paa tamoĩ kuery pe Moisés rupi ojapo uka vaꞌekue re.p,[FIjyvy re oeja vaꞌekue ma peteĩ nhiruĩ filisteu regua yvatekueve vaꞌe, haꞌe cananeu kuery haꞌe javi, Sidom tetã pygua haꞌe heveu kuery Líbano yvyꞌã re ikuai vaꞌe, Baal-Hermom yvyꞌã guive Hamate katy oikea peve.m+UFHaꞌe rami ojapo Israel kuery joe opuꞌã aguã oikuaa eꞌỹ teri vaꞌekue-ꞌekue omboꞌe vy.* F Israel kuery mbyte amboae rami rei onhemboꞌea rupi ikuai vaꞌe re ijayvuague Povaꞌe regua kuery ma Senhor oeja vaꞌekue Israel kuery oaꞌanga aguã, mbaꞌeta Israel kuery pavẽ eꞌỹ oikuaa Canaã yvy re joe opuꞌãa katy oo aguã.)FHaꞌe rami vy haꞌe kuery mbyte py Senhor oeja amboae regua kuery, ndoipeꞌa voi, neĩ nomboaxapai guive Josué po py. K(FHaꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe regua aeja ꞌrã Israel kuery aeko aꞌã aguã, aikuaa aguã Senhor guigua tape rupi tamoĩ kuery ikuaiague rami ikuai ꞌrãa, tyrã pa anya — heꞌi. 'FHaꞌe ramo haꞌe kuery renonde gui xee voi ndaipeꞌavei ꞌrã amboae regua kuery, Josué omano vy oeja rive vaꞌekue rembyre.H& FHaꞌe nunga rupi Israel kuery rovai Senhor poxya hendy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe kuery ndaꞌikuai ae tamoĩ kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi, naxenheꞌẽ rendui guive.N%FHaꞌe rami teĩ joguerekoa omano ma rire haꞌekue rami ae ju ꞌrã ikuai. Haꞌe vy guamoĩ kuery ikuaiague gui ndaꞌeveive ete ju okuapy, amboae regua tuuete re ovapa, haꞌe nunga pe rive ikuai haꞌe omboete okuapy. Peteĩ henda py voi ndojepeꞌai teko vai ojapo okuapya gui, neĩ haꞌeveꞌỹa rami rei ikuaia gui.s$aFJoguerekoarã omoĩ vaꞌekue reve Senhor oiko vy oepypa hovaigua kuery po gui, joguerekoa oikoa pukukue re. Mbaꞌeta haꞌe kuery moingo axya haꞌe imbojexavai reia kuery káuxa ipoaẽ okuapy. Haꞌe nunga Senhor oendu vy omboaxy. #;FHaꞌe rami teĩ nonheꞌẽ rendui avi okuapy joguerekoa kuery. Haꞌe vy ovapa okuapy amboae ramigua tuuete kuery re, haꞌe vy omboete okuapy. Ojepeꞌa pojava guamoĩ kuery Senhor onheꞌẽ rendua rupi ojeꞌoiague gui. Haꞌe vy ndaꞌikuaivei guamoĩ kuery ikuaiague rami.b"?FHaꞌe gui Senhor omoĩ joguerekoarã kuery, mbaꞌemo peꞌapaa kuery po gui oepy aguã.:!oFHaꞌe kuery rovai tema Senhor po oĩ ojeꞌoia rupi rei. Haꞌe kuery re ma mbaꞌemo vai anho Senhor ombou, oura reve ijayvuague rami vy. Haꞌe rami rã ojexavai ete okuapy.  !FHaꞌe nunga rupi Israel kuery rovai Senhor poxya hendy vy omboaxa mbaꞌemo peꞌapaarã kuery po py. Haꞌe rã oipeꞌapa haꞌe kuery oguereko vaꞌekue. Hovaigua kuery haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe kuery po py ae omboaxa ramo ojejopy uka ngovaigua kuery pe.JF Senhor gui ojepeꞌapa vy Baal haꞌe Astarote pe rive ikuaia py.xkF Oeja rivepa guamoĩ kuery Ruete Senhor Egito yvy gui oguenoẽmba vaꞌekue ri. Haꞌe vy ovapa nguuete kuery mboae re, haꞌe kuerya katy raiꞌi rupi ikuai vaꞌe kuery ruete re. Haꞌe nunga rive haꞌe kuery omboete vy ombopoxy Senhor,F Haꞌe rami vy Senhor renonde Israel kuery ojapo okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe, Baal raꞌangaa ikuai vaꞌe re rive ikuai vy.|sF Haꞌe vaꞌe javegua kuery haꞌe javi avi omano rã ogueraa tuu kuerya py. Haꞌe vaꞌe kuery rire ma taꞌy haꞌe tajy kuery ju ikuai Senhor oikuaa eꞌỹ vaꞌe, neĩ Israel kuery pe mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue voi ndoikuaai okuapy.5F Haꞌe ramo onhono porãa ijyvy apy re ae, Timnate-Heres py, Efraim kuery yvy re yvyty oĩ vaꞌe re, Gaás yvyty regua kuaray ijapuꞌaꞌia katy. oYFHaꞌe gui ma Num raꞌy Josué Senhor rembiguai vaꞌe omano, cento e dez maꞌetỹ ma oguerekoa py. FJosué oikoa pukukue re ma Senhor pe anho heta vaꞌe kuery ikuai, haꞌe gui Josué ndoikovei ma rire nhomongeta vaꞌety kuery ikuaia pukukue re ju. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery pe Senhor mbaꞌemo porã tuvixa vaꞌe ojapo rã oexapa vaꞌekue.'IF Juízes 2:6-9 Josué heta vaꞌe kuery omondoukapa rã Israel kuery peteĩ-teĩ regua ojeꞌoi oyvyrã ojopy aguã katy.#AFHaꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe henda omboery Boquim. Tery Boquim ma “Ojaeꞌoa” ꞌea. Haꞌe gui haꞌe py mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy Senhor pe. yFSenhor-a guigua anjo haꞌe rami Israel kuery haꞌe javi pe ijayvu ramo haꞌe kuery onhendu atã vy ojaeꞌo okuapy. FHaꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe avi: “Xee ma ndaipeꞌai ꞌrã haꞌe kuery penerenonde gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py penderovaigua riae ꞌrã ikuai, haꞌe tuuete ramigua ikuai vaꞌe voi nhuã penemboꞌaarã ꞌrã ikuai”, haꞌe vaꞌekue — heꞌi. FHaꞌe rã peẽ ma ndaꞌevei kovaꞌe yvy regua kuery reve pejapo aguã peteĩ rami pendekuai aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py peitypa ꞌrã haꞌe kuery altar ikuai vaꞌe”, haꞌe vaꞌekue ri peẽ naxenheꞌẽ rendui. Mbaꞌe re tu haꞌe rami pejapo?s cF Israel kuery pe Nhanderuete ijayvu atãague Haꞌe gui Senhor-a guigua anjo ma Gilgal gui oẽ vy oo Boquim tetã py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ajapo rakaꞌe Egito gui peẽmba aguã rami, haꞌe rogueru yvy aura reve peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã re ju. Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Nambovaipai ꞌrã xereve guarã peẽ kuery reve ajapo vaꞌekue.U 'F$Amorreu kuery ikuaia apy ma Acrabim haꞌe Sela guive oo oiny yvyꞌã katy. B F#Haꞌe rami ae avi amorreu kuery onheaꞌã okuapy Heres yvyty re ikuai aguã, Aijalom haꞌe Saalabim re. Haꞌe rami teĩ José ramymino kuery ipoꞌaka nho vy omombaꞌeapo nheaꞌã.} wF"Haꞌe gui amorreu kuery ojapo Dã kuery yvyꞌã rupi anho ikuai aguã rami, yvyꞌã guy katy oguejy eꞌỹ aguã.y oF!Naftali kuery ma ndoipeꞌai Bete-Semes pygua kuery, neĩ Bete-Anate pygua kuery voi. Haꞌe rami vy cananeu kuery mbyte rupi ikuaive tema haꞌe vaꞌe yvy re. Haꞌe rã Bete-Semes haꞌe Bete-Anate pygua kuery ma omombaꞌeapo nheaꞌã. s cF Haꞌe rami rire Aser kuery ma cananeu kuery mbyte rupi ae ikuai haꞌe vaꞌe yvy re, ndoipeꞌapai rire. {  sFAser kuery ma ndoipeꞌai Aco py ikuai vaꞌe, neĩ Sidom, Alabe, Aczibe, Helba, Afeca, neĩ Reobe pygua kuery voi.0  ]FZebulom kuery ma ndoipeꞌai avi Quitrom neĩ Naalol py ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo cananeu kuery ikuaive tema haꞌe kuery reve, ombaꞌeapo nheaꞌã aguã rami ikuai.   FEfraim kuery ma ndoipeꞌai cananeu kuery Gezer py ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery reve ikuaive tema Gezer py ae. n  YFIsrael kuery imbaraeteve ma vy omombaꞌeapo nheaꞌã cananeu kuery. Haꞌe rami teĩ ndoipeꞌapai. ;  sF Yvy Israel kuery ndojopypai teri vaꞌekue re ijayvuague Haꞌe gui Manassés kuery ma ndoipeꞌai Bete-Seã pygua kuery, neĩ Taanaque, Dor, Ibleão, neĩ Megido pygua kuery, neĩ haꞌe katyꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe pygua kuery, mbaꞌeta cananeu kuery oĩ atãve okuapy oyvy re ae ikuai aguã.Q FHaꞌe ramo heteu kuery yvy re ju ava vaꞌe oo vy peteĩ tetã ojapo haꞌe py, haꞌe omboery Luz. Haꞌe vaꞌe ma hery oime aỹ peve. Tery Luz ma “Amêndoaꞌy” ꞌea haꞌe kuery ayvu py. ) OFHaꞌe gui tetã katy oikeaty haꞌe oexa uka ramo haꞌe kuery ojukapa tetã pygua kuery kyxe py. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ava hoo pygua kuery reve ma ndojukai.@ }FOikuaa pota vaꞌe kuery oexa okuapy peteĩ ava tetã gui oẽ ouvy rã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Exa uka na orevy tetã katy oikeaty. Haꞌe rami rã romboaxy ꞌrã — heꞌi. FHaꞌe rami vy Betel re haꞌe kuery omondouka avakue oikuaa pota nhemi aguã. Haꞌe vaꞌe tetã omboery ypyague ma Luz.v iFJosé ramymino kuery voi ojeꞌoi Betel tetã rovai opuꞌã aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery reve Senhor oiko.? {FHaꞌe rã Benjamim kuery ma ndoipeꞌa reguai jebuseu kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py Benjamim kuery reve jebuseu kuery ikuai Jerusalém py ae, aỹ peve. $ EFHaꞌe gui Moisés ijayvuague rami vy Calebe pe omboaxaa Hebrom tetã. Haꞌe ramo haꞌe gui Calebe oipeꞌapa Enaque raꞌy kuery mboapy ikuai vaꞌekue. 9 oFJudá kuery reve Senhor oiko ramo oipeꞌapa yvyty rupi ikuai vaꞌekue. Haꞌe rã yvyugua re ikuai vaꞌe ma ndoipeꞌa kuaai, karóxa ferro guigua haꞌe kuery oguereko ramo.t eFJudá kuery ojopypa avi Gaza, Asquelom haꞌe Ecrom, haꞌe katyꞌi rupi yvy ikuai vaꞌe haꞌe javi reve.f IFHaꞌe gui Judá kuery guyvy kuery Simeão regua reve ojeꞌoi vy ojukapa cananeu kuery Zefate py ikuai vaꞌekue, omomba ete. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe omboerya ju Horma. Tery Horma ma “Ombovaipaague” ꞌea. Z~ 1F Amboae rupi ipoꞌakaague Judá kuery reve Moisés ratyu queneu vaꞌe raꞌy kuery oguata avi ojeꞌoivy. Tetã pindoty vaꞌe gui ojeꞌoi Judá regua tekoa eꞌỹa peve, Arade rexei kuaray puku-a katy. Tetã pindoty ma Jericó ae (Deuteronômio 34.3, 2 Crônicas 28.15). Haꞌe py ojeꞌoi vy ikuai haꞌe pygua kuery reve.]} 7FOmbovai: — Emeꞌẽ rive xevy peteĩ mbaꞌe. Yvy pirua rive ma xevy remeꞌẽ vaꞌekue ri yvu avi emeꞌẽ xevy — heꞌi ramo ixupe Calebe omeꞌẽ yvyꞌã re haꞌe yvyꞌã guy rupi yvu ikuai vaꞌe. W| +FHaꞌe vaꞌe ma omea py oo vy aipoeꞌi: — Tereo xeru pe ejerure peteĩ henda yvy re — heꞌi. Haꞌe gui kunha vaꞌe ae mburikaꞌi áry gui oguejy ramo Calebe oporandu ixupe: — Mbaꞌe tu reipota? { F Haꞌe gui Calebe ryvy Quenaz raꞌy Otniel vaꞌe ae ipoꞌaka tetã re. Haꞌe ramo ixupe Calebe omeꞌẽ guajy Acsa taꞌyxyrã.z -F Calebe aipoeꞌi: — Amongue vaꞌe rei Quiriate-Sefer oitypa vy ipoꞌaka vaꞌekue pe ma ameꞌẽ ꞌrã xerajy Acsa taꞌyxyrã — heꞌi.y F Haꞌe vaꞌe gui ma Debir tetã py ikuai vaꞌe rovai opuꞌã aguã ju ojeꞌoi. Ymave ma Debir rery ma Quiriate-Sefer.8x mF Haꞌe gui cananeu kuery Hebrom py ikuai vaꞌe rovai ju Judá kuery ojeꞌoi. Haꞌe vaꞌe rery ypy ma Quiriate-Arba. Haꞌe vy Judá kuery ojuka Sesai, Aimã haꞌe Talmai. 'w KF Haꞌe vaꞌe rire Judá kuery ojeꞌoi ju opuꞌã aguã cananeu kuery yvyty áry rupi ikuai vaꞌe re, Neguebe rupi haꞌe yvyꞌã guy rupi ikuai vaꞌe re.{v sFJudá kuery ma Jerusalém rovai ju opuꞌã vy ipoꞌakapa. Haꞌe vy ojukapa kyxe py, haꞌe tetã re omboja tata.Ku FHaꞌe ramo Adoni-Bezeque aipoeꞌi: — Setenta huvixave ikuai haꞌe vaꞌe kuery kuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu ojayapaa reve omonoꞌõ okuapy vaꞌekue tembiꞌu kureꞌi xe-mesa guy py. Haꞌe gui joe xee ajapoague rami ae Nhanderuete xembopaga avi — heꞌi. Haꞌe rire Jerusalém py ogueraa ramo omano haꞌe py. t FHaꞌe rã Adoni-Bezeque ma ojava ovy teĩ hakykue ojeꞌoi vy oupity vy ojaya ikuã guaxu jovaive haꞌe ipyxã guaxu voi.|s uFBezeque py ma haꞌe kuery Adoni-Bezeque ojou vy hexe opuꞌã okuapy. Haꞌe vy ojuka cananeu haꞌe ferezeu kuery.r 7FJudá kuery ojeꞌoi rã ipo py Senhor omboaxa cananeu haꞌe ferezeu kuery. Haꞌe ramo Bezeque py ojukapa haꞌe kuery vaꞌe regua dez mil avakue.Sq #FHaꞌe ramo Judá kuery aipoeꞌi guyvy kuery Simeão regua pe: — Jaa ke orerupive jajopy aguã oreyvyrã xorte rupi omeꞌẽ mbyre. Nhapuꞌã ꞌrã cananeu kuery rovai. Haꞌe vaꞌe rire ore kuery ju ꞌrã penderupive roo, pendeyvyrã xorte rupi omeꞌẽ mbyre py — heꞌi ramo haꞌe kuery rupive Simeão kuery oo avi. qp _FSenhor ombovai: — Judá kuery ma oo ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe kuery po py ma amboaxa ma yvy — heꞌi. ;o uFJoguerekoa juiz kuery opena jave guare oĩa Cananeu kuery re Judá kuery ipoꞌakaague Josué omano rire Israel kuery oporandu okuapy Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ore kuery vaꞌe regua mavaꞌe ndaꞌu haꞌe ranhe oo ꞌrã cananeu kuery ikuaia py, haꞌe kuery rovai opuꞌã aguã? +nQ<!Arão raꞌy Eleazar omano avi ramo onhono porãa Gibeá py. Haꞌe vaꞌe yvy Efraim regua yvyty reia re oĩ vaꞌe ma taꞌy Finéias peguarã omeꞌẽ mbyre. .mW< Haꞌe gui José kãgue Israel kuery Egito yvy gui ogueru vaꞌekue ma Siquém yvy re ojaty inony. Yvy Siquém ru Hamor raꞌy kuery gui cem hatãꞌi vaꞌe prata guigua re Jacó ojogua vaꞌekue py ae onhono porã. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe yvy ma José ramymino kuery mbaꞌerã itui. Tl#<Josué oikovea pukukue re Israel kuery ikuai Senhor pe, haꞌe gui Josué ndoikovevei ma rire nhomongeta vaꞌety kuery ikuaia pukukue re ju, Israel kuery pe Senhor ojapo vaꞌekue oikuaapa vaꞌe ramo. k%<Haꞌe ramo ijyvy re ae onhono porãa, Timnate-Sera, Efraim regua yvyty reia re oĩ vaꞌe py, Gaás yvyty regua kuaray ijapuꞌaꞌia katy.j < Haꞌe vaꞌe nunga oiko rire Senhor rembiguai Num raꞌy Josué omano, cento e dez maꞌetỹ re ma oikoa py.Ui%<Haꞌe gui Josué omondoukapa ju heta vaꞌe kuery, peteĩ-teĩ hekoa katy. h1<Haꞌe vy heta vaꞌe kuery pavẽ pe Josué aipoeꞌi: — Maꞌẽ, kovaꞌe ita ma penemaꞌenduꞌa aguã oĩ, mbaꞌeta hexei haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi Senhor omombeꞌu. Haꞌe vaꞌe ma penemomaꞌenduꞌa ꞌrã Penderuete pe pendeapu eꞌỹ aguã — heꞌi. J~y}}&|{>=<<;:9988a77F655f4U22105/b.=-x,,%+_**!)(''G&;%$$8#"! 74s1hT]T, @ T k YX'xJ(%F Sidom pygua, amalequita haꞌe maonita kuery penderereko axy rã xevy pe pejapukai jave xee ndorogueraa jepei ri tyꞌy haꞌe kuery po gui?'F Haꞌe rã Senhor ombovai Israel kuery pe: — Egito pygua kuery penemoingo axy jave, haꞌe gui amorreu kuery ju, Amom kuery, filisteu,+&QF Haꞌe gui Israel kuery ojapukai okuapy Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Rojejavy nderovai, mbaꞌeta oreruete roeja vy Baal raꞌangaa kuery pe rive orekuai. ;%qF Haꞌe gui Amom kuery ma Jordão yakã kyvõ rupi oaxa Judá kuery rovai ju opuꞌã avi aguã, Benjamim haꞌe Efraim kuery rovai guive. Haꞌe ramo Israel kuery ikuai axy ete. $F Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ombojexavai Israel kuery haꞌe vaꞌe maꞌetỹ guive, oguereko axy rei. Dezoito maꞌetỹ re oguereko axy Israel kuery Jordão yakã rovai re ikuai vaꞌe haꞌe javi, amorreu kuery yvy re Gileade py ikuai vaꞌe.i#MF Haꞌe ramo Israel kuery rovai Senhor poxya hendy vy omboaxapa filisteu haꞌe Amom kuery po py.x"kF  Filisteu haꞌe Amom kuery rembiguai ikuai jave guare Haꞌe gui Israel kuery haꞌeveꞌỹa rami ju ikuai Senhor renonde. Haꞌe vy Baal raꞌangaa kuery pe rive ikuai, Astarote, haꞌe Síria pygua kuery ruete ramigua ikuai vaꞌe pe, Sidom, Moabe, Amom haꞌe filisteu kuery pegua vaꞌe pe. Ojepeꞌapa okuapy Senhor pe ikuaia gui, ixupe ndaꞌikuaivei. C!F Haꞌe gui Jair omano, haꞌe rã Camom py onhono porãa. O F Haꞌe vaꞌe ma trinta guaꞌy kuery oguereko, trinta mburikaꞌi áry ikuai vaꞌe. Oguereko avi trinta tetã. Haꞌe vaꞌe ma Havote-Jair omboery kovaꞌe ára peve, Gileade yvy re ikuai vaꞌe.iMF Tola oiko rire ma oiko Jair. Haꞌe vaꞌe ju opena Israel kuery re, vinte e dois maꞌetỹ re.F Haꞌe vaꞌe ma vinte e três maꞌetỹ re opena Israel kuery re. Haꞌe gui omano, haꞌe rã onhono porãa Samir py ae. c CF Israel rerekoa kuery Tola haꞌe Jair rekokue oĩa Abimeleque oiko rire ma Israel kuery repyarã oiko Issacar regua Puá raꞌy Tola, Dodô ramymino. Haꞌe vaꞌe ma Samir py oiko Efraim regua yvyꞌã reia re.:oF 9Haꞌe rami ae avi Siquém pygua avakue áry Nhanderuete ombou ojapo vaiague haꞌe javi rekovia. Haꞌe rami vy haꞌe kuery re ojeupity Jerubaal raꞌy Jotão ijayvu vaiague. }F 8Haꞌe rami py Abimeleque re Nhanderuete ombou nguu pe ojapo vaiague rekovia, guyvy kuery setenta vaꞌe ojukapaague re.\3F 7Abimeleque omano maa Israel regua avakue oexa vy ojeꞌoipa peteĩ-teĩ ngoo katy. eEF 6Haꞌe ramo haꞌe oenoĩ vyvoi ojeupegua kunumi huꞌy jokoa reraa. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ekyi ndekyxe haꞌe xejuka, “Kunha rive ojuka”, ꞌea eꞌỹ aguã — heꞌi ramo kunumi vaꞌe oipyxo ramo omano.F 5Haꞌe ramo peteĩ kunha ma peteĩ ita guaxu mbaꞌemo monguꞌia regua oupi vy omombo Abimeleque hakã re, ombovo ikãgue.a=F 4Torre oĩa peve Abimeleque ou vy opuꞌã hovai. Haꞌe vy okẽ peve ovaẽ oapy aguã.\3F 3Haꞌe vaꞌe tetã mbyte py oĩ peteĩ torre imbaraete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe katy tetã pygua kuery avakue haꞌe kunhague onha vy oikepa. Haꞌe vy guakykue torre rokẽ omboty vy ojeupipa okuapy ijapyte áry.iMF 2 Abimeleque omanoague Haꞌe gui Abimeleque ma Tebes tetã py oo vy ojokopa vy ipoꞌaka.+F 1haꞌe kuery peteĩ-teĩ yvyra rakã ojaya vy oo Abimeleque rakykue. Haꞌe vy onhonomba imoiny onhemi atyrã ojoꞌo pyre áry. Haꞌe vy omoendy Siquém pygua kuery torre py ikuai vaꞌekue haꞌe javi áry, oapypa. Haꞌe rami vy omanomba, mil avakue haꞌe kunhague. ,SF 0Haꞌe ramo Zalmom yvyty re Abimeleque oẽ ojeupegua kuery haꞌe javi reve. Haxa Abimeleque ojopy vy ojaya peteĩ yvyra rakã. Haꞌe vaꞌe oupi vy oaxiꞌy áry omoĩ reve aipoeꞌi ngupive ikuai vaꞌe pe: — Xee ajapo rã pexa vy peẽ voi haꞌekue rami pejapo pojava — heꞌi ramoQF /Abimeleque pe omombeꞌua Siquém py torre pygua kuery onoꞌõ okuapya.+F .Haꞌe ramo Siquém pygua kuery torre py ikuai vaꞌe haꞌe nunga oendu vy oikepa El-Berite pegua templo guy py onhemi atyrã ojoꞌo pyre py.!F -Haꞌe vaꞌe ára pukukue re Abimeleque kuery opuꞌã okuapy haꞌe vaꞌe tetã re. Haꞌe vy ipoꞌaka. Haꞌe pygua kuery ojukapa vy ombovaipa tetã, haꞌe juky avi omoaĩ. Juky omoaĩ mbaꞌeve henhoĩ eꞌỹ aguã (Deuteronômio 29.23, Salmo 107.33-34). 9mF ,Abimeleque hexevegua kuery reve onha pojava vy tetã rokẽ py ae ikuai. Haꞌe rã amboae mokoĩ aty vaꞌe mbaꞌety katy oẽ ojeꞌoivy vaꞌekue re opuꞌã vy oitypa avi.4cF +ojeupegua avakue ojopy vy ombojaꞌo mboapy henda py. Haꞌe rami vy omondouka mbaꞌety rupi onhemi aguã. Amboae kuery tetã gui oẽ rã oexa vy opuꞌã hovai, oitypa.y mF *Koꞌẽ jevy tetã pygua kuery oẽmba ju ojeꞌoivy mbaꞌety katy. Haꞌe nunga Abimeleque pe omombeꞌua rã  F )Haꞌe gui Abimeleque ma Arumá py ranhe oo opyta ramo Zebul ae omoxẽ Gaal haꞌe tyvy kuery Siquém py ikuai veꞌỹ aguã.  F (Haꞌe rã Abimeleque omonha vy ou ramo Gaal ojava henonde gui. Haꞌe gui heta ojuka pyre hoꞌa tetã rokẽ rupi oike ta maa peve.b ?F 'Haꞌe ramo Siquém pygua kuery renonde Gaal oẽ ovy vy opuꞌã Abimeleque kuery rovai. F &Zebul ombovai: — Haꞌe gui mamo tu aỹꞌi oĩ ndejuru, haꞌe vaꞌe py aipoꞌreague: “Marã ramigua tu Abimeleque ixupe jaiko aguã?” ꞌreague? Pevaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy nerembovarei vaꞌekue? Haꞌe rami vy eẽ haꞌvy, epuꞌã hovai — heꞌi. EF %Haꞌe gui Gaal ijayvuve ju. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Maꞌẽ, pee ma oguejya jogueruvy nhanerenonde katy gui, haꞌe ou reta avi yvyra carvalho imbaꞌekuaa aty rupi tape ou vaꞌe gui. 8kF $Haꞌe rã haꞌe kuery ou rã Gaal oexa vy aipoeꞌi Zebul pe: — Maꞌẽ, oguejya jekuaa yvyty áry gui. Zebul ombovai: — Any, yvytyꞌã rima ava rami rexa — heꞌi. -UF #Haꞌe gui Ebede raꞌy Gaal oẽ vy opuꞌã hoꞌamy tetã rokẽ py. Haꞌe ramo Abimeleque haꞌe hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi opuꞌãmba ju onhemiague gui.`;F " Gaal haꞌe Siquém pygua kuery re Abimeleque opuꞌã vy omombaague Haꞌe vaꞌe pyavyve Abimeleque haꞌe hexeve ikuai vaꞌe ovypa vy onhemi okuapy Siquém tetã re opuꞌã aguã. Irundy henda py ikuai.mUF !Haꞌe gui koꞌẽ ajeꞌive reve pevypa kuaray oẽꞌi ramove, haꞌe pepuꞌã pekuapy tetã re. Haꞌe rã Gaal ngupive ikuai vaꞌekue reve penderovai oẽmba jogueruvy ramo pejapo tema hexe pejapoxea rami”, heꞌi uka. vgF Epuꞌã ke haꞌvy pyávy, ndee haꞌe ndereve ikuai vaꞌe kuery haꞌe javi. Penhemi ranhe mbaꞌety rupi.<sF Haꞌe rami vy Abimeleque-a py omondouka nhemi guembiguai omombeꞌu vaꞌerã: “Ebede raꞌy Gaal ma guyvy kuery reve Siquém py ou vy tetã pygua kuery omopuꞌãmba nderovai._9F Haꞌe rami Ebede raꞌy Gaal ijayvu rã tetã pygua huvixa Zebul oendu vy ivai vaipa.8kF Peẽ kuery ma xepo py penemoĩa vaꞌe rire xee aipeꞌa ꞌrãgue Abimeleque, haꞌe ixupe “Emboatypa ndevygua xondaro kuery, haꞌe erupa” haꞌe ꞌrãgue — heꞌi. fGF Haꞌe rami vy Ebede raꞌy Gaal aipoeꞌi: — Marã ramigua tu Abimeleque, haꞌe marã ramigua tu nhande Siquém pygua jaiko, ixupe jaiko aguã? Haꞌe vaꞌe ma Jerubaal raꞌy eꞌỹ ri tyꞌy? Zebul eꞌỹ ri tyꞌy hembiguai oiko? Mbaꞌerã tu ixupe rive jaiko? Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌeveve Siquém ru Hamor ramymino kuery pe jaiko.~yF Haꞌe gui haꞌe kuery mbaꞌety py ojeꞌoi vy omonoꞌõ uvaꞌa. Haꞌe vy hiꞌa onhamimba ma rire ojapo okuapy ngaru. Haꞌe rami vy nguu ete raꞌangaa pegua oo py ju ojeꞌoi vy okaru haꞌe oyꞌu okuapy, Abimeleque re ijayvu vai guive. }F Haꞌe gui Ebede raꞌy Gaal vaꞌe guyvy kuery reve ou avi vy Siquém py ikuai. Haꞌe ramo hexe Siquém pygua kuery ojerovia okuapy.w|iF Haꞌe rami vy Abimeleque rovai Siquém pygua kuery omoĩ avakue yvyty ikuai vaꞌe áry omaꞌẽ mbegue aguã, haꞌe vaꞌe rupi oaxa vaꞌe haꞌe javi haꞌe kuery ogueroꞌa aguã. Haꞌe rã haꞌe nunga Abimeleque pe omombeꞌua. ,{SF Haꞌe rami oiko Jerubaal raꞌy kuery setenta ikuai vaꞌe ojukapaague repyrã ou aguã, haꞌe tykeꞌy Abimeleque ojukapa vaꞌekue áry ae huguy omoẽague re imbopagaarã ou aguã, haꞌe Siquém pygua kuery áry voi, mbaꞌeta haꞌe kuery onhemoirũ rire guyvy kuery ojukapa aguã py.@z{F Nhanderuete ombou peteĩ nheꞌẽ Abimeleque haꞌe Siquém pygua kuery reve joe ijaꞌe eꞌỹ aguã rami nhomoingoarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery nhemi rupi ikuai Abimeleque rovai.|ysF  Abimeleque rovai Gaal ijayvuague Haꞌe gui Abimeleque mboapy maꞌetỹ re ma Israel kuery ruvixa oĩ javeuxeF Haꞌe vaꞌe rireꞌive Jotão ojava vy oo Beer katy guykeꞌy Abimeleque gui okyje vy. Haꞌe py ju oiko. KwF Haꞌe rã any ri ramo Abimeleque gui toẽ tata, tomomba Siquém haꞌe Bete-Milo pygua kuery. Haꞌe Siquém haꞌe Bete-Milo pygua kuery gui voi toẽ tata, Abimeleque ju tomomba — heꞌi. 8vkF Haꞌe gui xapyꞌa rei anhetẽ rupi haꞌe haꞌevea rami ri Jerubaal haꞌe hoo pygua kuery re pejapo vy ma tapererovyꞌa Abimeleque, haꞌe voi toguerovyꞌa peẽ kuery.u F Haꞌe rã peẽ kuery ma aỹ xeru ro pygua kuery re pepuꞌã vy peteĩ ita áryve pejukapa kuri taꞌy kuery setenta ikuai vaꞌe. Haꞌe gui peẽ Siquém pygua kuery, hembiguai piꞌa Abimeleque vaꞌe ju pemoĩ penderuvixarã, penderegua ramo rive.)}tuF (Mbaꞌeta xeru ma pendere vy joe opuꞌã vy ndojeayvuveikue py pendereraa jepe rakaꞌe Midiã pygua kuery po gui.rs_F — Haꞌe gui aỹ ma anhetẽ rupi ri ndaꞌu pendekuai Abimeleque penderuvixarã pemoĩa py? Haꞌevea rami ri ndaꞌu Jerubaal haꞌe hoo pygua kuery re pejapo? Haꞌe vaꞌe mbaꞌemo porã ojapoague rami ri ndaꞌu pejapo hexe?ureF Haꞌe ramo juuꞌy ombovai yvyra ikuai vaꞌe pe: “Anhetẽ ri penderuvixarã xemoĩxe vy peju haꞌvy, penhemi xekuarayꞌã guy py. Haꞌe rã any ri ramo juuꞌy gui toẽ tata, toapypa yary Líbano py ikuai vaꞌe voi” heꞌi. hqKF Haꞌe gui juuꞌy pe rive ju yvyra ikuai vaꞌe aipoeꞌi okuapy: “Eju ndee oreruvixarã.”Wp)F Haꞌe rã uva rembypy ombovai: “Xee ajepeꞌa ꞌrã ri tyꞌy vinho ameꞌẽa gui, Nhanderuete haꞌe avakue oguerovyꞌa vaꞌeri, yvyra pendekuai vaꞌe áry rupi rive xerakã ovava aguã?” heꞌi.`o;F Haꞌe gui uva rembypy pe ju yvyra ikuai vaꞌe aipoeꞌi: “Eju ndee oreruvixarã.”BnF Haꞌe rã figoꞌy ombovai: “Xee ajepeꞌa ꞌrã ri tyꞌy xeꞌa heꞌẽ haꞌe iporã vaꞌe ameꞌẽa gui, yvyra pendekuai vaꞌe áry rupi rive xerakã ovava aguã?” heꞌi.]m5F Haꞌe gui figoꞌy pe ju yvyra ikuai vaꞌe aipoeꞌi: “Eju ndee oreruvixarã.”olYF Haꞌe rami teĩ azeitonaꞌy ombovai: “Haꞌe rami avi xee ajepeꞌa ꞌrã ri tyꞌy azeite ameꞌẽa gui, Nhanderuete haꞌe avakue oguerovyꞌa vaꞌeri, yvyra pendekuai vaꞌe áry rupi rive xerakã ovava aguã?” heꞌi.Ak}F Peteĩgue ma yvyra ikuai vaꞌe ojeꞌoi nguvixaverã omoĩ aguã azeite oikyty reve. Haꞌe rami vy peteĩ azeitonaꞌy hiꞌaĩ vaꞌe pe aipoeꞌi okuapy: “Eĩ ke oreruvixarã.”!j=F  Jotão ijayvuague Haꞌe gui Jotão pe haꞌe nunga omombeꞌua rã oo vy oẽ Gerizim yvyty re. Haꞌe py oĩa gui ojapukai reve ijayvu hoꞌamy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Siquém pygua kuery, pejapyxaka ke xeayvua re, Nhanderuete ju pendeayvu oendu aguã.OiF Haꞌe gui Siquém haꞌe Bete-Milo pygua kuery haꞌe javi onoꞌõmba jogueru vy nguvixaverã omoĩ okuapy Abimeleque, Siquém katyꞌi yvyra carvalho imaꞌenduꞌaapy hiꞌaĩ vaꞌe yvyꞌiry. `h;F Haꞌe rami vy Ofra tetã py nguu ro py ojeꞌoi vy ojuka guyvy kuery Jerubaal raꞌy ikuai vaꞌekue. Peteĩ ita áry pyve ojuka setenta avakue. Haꞌe rã Jerubaal raꞌy kyrĩve Jotão vaꞌe ma onhemi vy oikove.g}F Haꞌe rami vy ixupe omeꞌẽ okuapy setenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua Baal-Berite raꞌangaa oĩa gui oipeꞌa vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe peráta Abimeleque omeꞌẽ avakue hiꞌarandu eꞌỹ haꞌe ojerovia rei rive vaꞌe pe ngupive guarã.QfF Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi ma Siquém pygua kuery pe ju ixy kyvy kuery omombeꞌu. Haꞌe ramo haꞌe kuery pyꞌa re oĩ Abimeleque-a katy anho ojeꞌoi aguã, “Nhanderegua” heꞌi okuapy vy.^e7F — Ajerure pendeayvu ke Siquém pygua kuery haꞌe javi oendua py. Haꞌe vy aipopeje: “Mavaꞌe tu peẽ kuery pejou porãve penderuvixarã: Setenta avakue Jerubaal raꞌy kuery haꞌe javi, tyrã pa peteĩꞌi penderuvixarã oĩ aguã? Penemaꞌenduꞌa ke xee voi peẽ kuery vaꞌe regua, penderoꞌo ae aikoa re”, peje — heꞌi. d F Abimeleque guyvy kuery ojukapa vy haꞌe ju onhembouvixave oinyague Haꞌe gui Jerubaal raꞌy Abimeleque ma Siquém tetã py oo, oxy kyvy kuery ikuaia py. Haꞌe pygua kuery pe ijayvu, haꞌe guamoĩ ro pygua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: cF#Neĩ Jerubaal Gideão vaꞌe ro pygua kuery re voi haꞌe kuery ndaꞌijaꞌevei, Israel kuery pe haꞌe ojapo porã vaꞌekue ri. bF"Israel kuery naꞌimaꞌenduꞌavei Senhor nguuete re, hovaigua kuery ijyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javi gui ogueraa jepe vaꞌekue ri.9amF!Haꞌe gui Gideão omano rire Israel kuery opa marã rei ju ikuai, Baal raꞌangaa ikuai vaꞌe re rive ovapa vy. Haꞌe rami vy nguueterã omoĩ okuapy Baal-Berite raꞌangaa.'`IF Haꞌe gui Joás raꞌy Gideão tujaꞌi ete ma vy omano. Haꞌe rã onhono porãa tuu Joás onhono porãague py ae ju, Abiezer ramymino kuery rekoa Ofra py. m_UFSiquém py taꞌyxy jevy oiko vaꞌe voi oikuavãꞌi peteĩ avaꞌi. Haꞌe rã omboery Abimeleque._^9FGideão ma setenta guaꞌy kuery oguereko, taꞌy ae meme, mbaꞌeta taꞌyxy reta vy.s]aFHaꞌe gui Joás raꞌy Jerubaal vaꞌe ojepeꞌa vy oiko ngoo py ae. Jerubaal ma Gideão rery mboae . X\+FHaꞌe rami py Midiã pygua kuery ma Israel kuery oitypa ma rire neĩ oakã nomopuꞌãvei haꞌe kuery rovai ou aguã. Haꞌe rami rã yvy re opytuꞌupa quarenta maꞌetỹ re, Gideão oikovea pukukue re. [{FHaꞌe vaꞌekue gui ma Gideão ojapo peteĩ manto sacerdote peguarã, haꞌe guekoa Ofra py omoĩ. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe re Israel kuery ovapa vy opa marã rei ikuai. Haꞌe vaꞌe manto ma nhuã rami opyta Gideão pe, hoo pygua kuery pe voi.Z9FNamixã ouro guigua ojerurea vaꞌekue poyikue oikuaa rã dezenove quilos ouro ete anho oĩ, amboae ramigua jegua reveꞌỹ vy: jaxy pẽgue, mboꞌy, ao púrpura guigua Midiã pygua huvixa kuery omoĩ vaꞌekue haꞌe camelo kuery ajuꞌy re jegua oĩ vaꞌekue reveꞌỹ vy.GY FHaꞌe kuery aipoeꞌi: — Rovyꞌa ete reve ꞌrã romeꞌẽ ndevy — heꞌi okuapy vy peteĩ ao puku haꞌe kuery oipyo vy hiꞌáry peteĩ-teĩ omoĩ peteĩ namixã oipeꞌa vaꞌekue.XFGideão aipoeꞌive ju haꞌe kuery pe: — Haꞌe rami avi peteĩ mbaꞌe re ma ajerure ta pẽvy: Pemeꞌẽ xevy namixã penembaꞌerã peipeꞌa vaꞌekue-ꞌekue — heꞌi, mbaꞌeta hovaigua kuery ma Ismael regua vy namixã ouro guigua oguereko vaꞌekue. W'FGideão ombovai: — Xee ma naĩ reguai penderuvixarã, xeraꞌy voi nopenai ꞌrã pendere. Senhor ae ma ꞌrã penderuvixa oĩ — heꞌi. 4VcF Gideão huvixarã noĩxei vaꞌeri manto sacerdote peguarã ojapo ma rire omanoague Haꞌe ramo Israel regua avakue aipoeꞌi okuapy Gideão pe: — Eĩ ke oreruvixarã, ndee haꞌe gui nderaꞌy ju, haꞌe vaꞌe rire neramymino voi ju, Midiã pygua kuery poꞌakaa gui orereraa jepe rire. *UOFHaꞌe ramo Zeba haꞌe Zalmuna aipoeꞌi: — Epuꞌã ke ndee ae, haꞌe eju orere, mbaꞌeta tuja vaꞌe anho ꞌrã ipyꞌa guaxu — heꞌi ramo Gideão opuꞌã vy ojuka mokoĩve. Haꞌe vy haꞌe kuery rymba camelo ajuꞌy gui oipeꞌa ijeguarã jaxy pẽgue ramigua oĩ vaꞌekue. T1FHaꞌe gui aipoeꞌi guaꞌy jypygua Jéter vaꞌe pe: — Epuꞌã haꞌe ejuka mokoĩve — heꞌi teĩ kunumi teri vy okyxe ndoekyi, okyje vy. sSaFHaꞌe ramo aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe kuery rima xeryvy kuery, haꞌi piꞌa kuery aeꞌi. Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe kuery ndapejukai vaꞌe rire xee voi ndorojukai ꞌrãgue — heꞌi. mRUFHaꞌe rire aipoeꞌi Zeba haꞌe Zalmuna pe: — Marã ramigua avakue tu pejuka rakaꞌe Tabor py? Haꞌe kuery ombovai: — Ndee ramigua meme ri haꞌe kuery ikuai karamboae. Peteĩ-teĩ ma huvixave raꞌy ramigua — heꞌi. RQFOity avi torre Penuel py oĩ vaꞌekue, haꞌe ojuka tetã pygua avakue. +PQFHaꞌe rami vy ojopy haꞌe vaꞌe tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery, haꞌe ombopi ukapa Sucote pygua avakue juu tekoa eꞌỹ regua haꞌe juu rakuaendy py.=OuFHaꞌe ramo Gideão ou ju Sucote pygua avakue ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emaꞌẽ apy ma Zeba haꞌe Zalmuna re, haꞌe kuery reko re xejojai vy aipo pejeague: “Rereko ma pa Zeba haꞌe Zalmuna pokue, ndevygua avakue ikaneꞌõmba vaꞌe hoꞌu vaꞌerã romeꞌẽ aguã?” pejeague — heꞌi.eNEFojoko peteĩ kunumi vaꞌe Sucote pygua, haꞌe ixupe oporandu mbaꞌemo re. Haꞌe ramo kunumi vaꞌe ixupe ombopara Sucote pygua yvatekueve haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery rery haꞌe javi, setenta e sete avakue rery.VM'F Haꞌe gui Joás raꞌy Gideão opuꞌãague gui Heres yvyꞌã rupi ojevy vy7LiF Zeba haꞌe Zalmuna ma ojava jogueravy vaꞌeri haꞌe kuery rakykue Gideão oo. Haꞌe vy ojopy mokoĩve Midiã pygua huvixa Zeba haꞌe Zalmuna, oitypa avi ixondaro kuery. -KUF Gideão ma ijyvy eꞌỹ vaꞌe rape rupi oo oiny, Noba haꞌe Jogbeá katy rupi kuaray oua katy. Haꞌe vy ojukapa haꞌe vaꞌe xondaro kuery nonheangui rei jave.{JqF Haꞌe gui Zeba haꞌe Zalmuna ma Carcor py ikuai oxondaro kuery reve, quinze mil avakue haꞌe javi vy, kuaray oua katygua kuery vaꞌe regua xondaro kuery hembyre vaꞌekue. Haꞌe rã ojuka pyre ma cento e vinte mil avakue kyxe reve guare. IF Haꞌe ramo Penuel pygua avakue pe ijayvu vy aipoeꞌi avi: — Xee ma ajevy porã ju vy aitypa ꞌrã kovaꞌe torre — heꞌi. 'HIFHaꞌe gui Penuel py oo vy haꞌekue rami ae ju ijayvu haꞌe pygua avakue pe. Haꞌe rã Penuel pygua kuery voi ombovai Sucote pygua avakue ombovaiague rami.PGFHaꞌe ramo Gideão ju aipoeꞌi: — Haꞌe rami rã Zeba haꞌe Zalmuna xepo py Senhor omboaxa ma ramo penderoꞌo rupi roikutupa ꞌrã juu tekoa eꞌỹ regua haꞌe juu rakuaendy py — heꞌi. FFHaꞌe rã Sucote pygua yvatekueve ombovai: — Ndee rereko ma pa Zeba haꞌe Zalmuna pokue, nexondaro kuery hoꞌu vaꞌerã romeꞌẽ aguã? — heꞌi. Haꞌe jave ma ngovaigua ruvixa kuery ojuka vy inhakã eꞌỹ vy ipokue ojaya ꞌrã oexa uka aguã . eEEFHaꞌe gui aipoeꞌi Sucote pygua avakue pe: — Ajerure pẽvy, pemeꞌẽ xerupivegua kuery hoꞌu vaꞌerã, mbaꞌeta ikaneꞌõmba ma, haꞌe xerupive ojeꞌoi Midiã pygua huvixa kuery Zeba haꞌe Zalmuna rakykue. 7DiFHaꞌe gui Jordão yakã yvýry peve Gideão ovaẽ vy oaxapa ojeꞌoivy trezentos avakue hexeve ikuai vaꞌe reve. Haꞌe kuery ikaneꞌõmba ma teĩ joakykue teri ojeꞌoi.PCFPendepo py ae Nhanderuete omboaxa Midiã pygua huvixave kuery Orebe haꞌe Zeebe. Mbaꞌexa tu xee ajapo ta peẽ pejapo vaꞌekue ramigua? — heꞌi vy ojapo haꞌe kuery ndaꞌivaivei aguã rami. bB?FHaꞌe ramo ombovai haꞌe kuery pe: — Aỹ ma mbaꞌexa tu peẽ kuery pejapoa gui xee ajapove? Peẽ Efraim kuery mbaꞌe uvaꞌa rembyrekue naꞌiporãive ri tyꞌy ore Abiezer ramymino kuery mbaꞌe uvaꞌa gui?JA F Efraim kuery reve Gideão ijayvu porãꞌi, haꞌe rã Midiã pygua huvixave kuery ojukapaague Haꞌe gui Efraim regua avakue aipoeꞌi okuapy Gideão pe: — Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete rejapo orere? Mbaꞌeta Midiã pygua kuery rovai repuꞌã aguã reo jave norerenoĩ — heꞌi okuapy ixupe ijayvu atã vy. :@oFHaꞌe rami vy ojopy okuapy Midiã pygua huvixave mokoĩ oiko vaꞌekue, Orebe haꞌe Zeebe. Ojuka Orebe itaova Orebe regua py ae, haꞌe rã Zeebe ma ojuka Zeebe regua uva onhamiaty py. Ojeꞌoive Midiã pygua kuery rakykue. Haꞌe gui Jordão rovai re Gideão oĩa py ogueru Orebe haꞌe Zeebe akãgue. (?KFEfraim regua yvyꞌã reia haꞌe javi rupi Gideão omondouka guembiguai kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi imondovy: — Peguejy ke Midiã pygua kuery pejoko aguã. Pemboaxa eme Jordão yakã, Bete-Bara peve — heꞌi ramo Efraim regua avakue oenoĩ mbyre ojokopa Jordão yakã Bete-Bara peve.> FHaꞌe ramo Israel regua avakue, Naftali, Aser haꞌe Manassés regua oenoĩmbaa avi Midiã pygua kuery rakykue ojeꞌoi aguã.|=sFTrezentos mimby guaxu onhendu rã Senhor ojapo peteĩ-teĩ kyxe jomeme oiporu aguã rami. Onoꞌõ okuapya haꞌe javi rupi oiko haꞌe rami. Haꞌe rami vy Zererá katy onhamba, haꞌe gui Bete-Sita haꞌe Abel-Meolá apy peve, Tabate rovai. '<IFHaꞌe vy peteĩ-teĩ ma hiꞌaĩague py ae opyta onoꞌõ okuapy vaꞌe yvýry. Haꞌe ramo haꞌe javi omboypy onha, ojapukai haꞌe ojava ojeꞌoivy aguã.;3FHaꞌe rami vy mboapy aty ikuai vaꞌe omonheꞌẽ pavẽ mimby guaxu haꞌe ombovo yryru. Oaxua regua re ojopy tataendyꞌy, haꞌe rã oiporu kuaa regua re ma mimby guaxu omonheꞌẽ vaꞌe oguereko. Haꞌe vy ojapukai okuapy: — Kyxe Senhor haꞌe Gideão rery rupigua!w:iFHaꞌe gui ma Gideão haꞌe cem avakue hexeve ikuai vaꞌe ma onoꞌõa apyꞌi peve ovaẽ, pytũ mbyte raiꞌi nhoarõa kuery omboekovia aguã rami ikuai jave. Haꞌe vy mimby guaxu omonheꞌẽ vy ombovo yryru opo py ogueru vaꞌekue.v9gFHaꞌe gui xee haꞌe xereve ikuai vaꞌe mimby guaxu romonheꞌẽ ramove peẽ voi pemonheꞌẽ ꞌrã pekuapy onoꞌõ vaꞌe kuery yvýry rupi. Haꞌe vy pejapukai reve “ Senhor haꞌe Gideão rery rupi!” peje ꞌrã — heꞌi /8YFHaꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Pemaꞌẽ ke xere, haꞌe pejapo xee ajapoa rami. Onoꞌõ okuapya apyꞌi peve xee avaẽ vy ajapoa rami pejapo avi ꞌrã.&7GFHaꞌe gui ombojaꞌo trezentos avakue mboapy aty ikuai aguã. Peteĩ-teĩ po py omeꞌẽ mimby guaxu haꞌe yryru, ipy py takua ryxa rendy oĩ vaꞌe reve.6 FHaꞌe rami rã oexa raꞌu pyre haꞌe mbaꞌerã paa Gideão oendu ma vy omboete Nguuete. Haꞌe gui ojevy ju Israel kuery onhemboatya py. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pepuꞌã ke, mbaꞌeta pendepo py Senhor omboaxa ma Midiã pygua kuery. D5FIrũ ma ombovai: — Haꞌe vaꞌe ma Israel regua Joás raꞌy Gideão kyxe ae. Ipo py tuuete omboaxa raꞌe Midiã pygua kuery, haꞌe nhanoꞌõ jakuapy vaꞌe haꞌe javi — heꞌi. 4F Haꞌe gui Gideão ovaẽ vy oendu peteĩ ava oirũ pe omombeꞌu rã oexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee aexa raꞌu kuri rã peteĩ mbojape cevada guigua ojere ovy Midiã pygua kuery nhanoꞌõ jakuapya katy. Haꞌe vy onhembota xondaro kuery ruvixa roguy re. Haꞌe vaꞌe hoꞌa vy ojere yvate katy guare yvy katy. Haꞌe vy haꞌekue rami ae itui — heꞌi. u3eF Midiã pygua kuery, amalequita haꞌe kuaray oua katygua kuery haꞌe javi ma mbovy eꞌỹ vy omonyẽ rei yvyugua tuku rami. Haꞌe kuery rymba camelo kuery voi mbovy rei eꞌỹ ikuai, ita kuꞌi yeꞌẽ rembe re ikuai vaꞌe rami. 2F Haꞌe vy pendu ꞌrã haꞌe kuery joupe-upe ijayvu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rire ndepyꞌa guaxua rendu ma ramo peguejy ꞌrã onoꞌõ okuapy vaꞌe rovai pepuꞌã aguã — heꞌi. Haꞌe ramo guembiguai Pura reve oo onoꞌõ okuapya apyꞌi peve.y1mF Xapyꞌa rei repuꞌã aguã rekyje teri ri vy onoꞌõ okuapya katy eguejy nerembiguai kunumi vaꞌe Pura reve. 0F Haꞌe vaꞌe pyavyve Senhor aipoeꞌi ixupe: — Epuꞌã ke haꞌe eguejy onoꞌõ okuapya katy, mbaꞌeta amboaxapa ma ndepo py../WFHaꞌe rami rã avakue Israel regua peteĩ-teĩ Gideão omondoukapa hoo katy, haꞌe rã trezentos eteꞌi ma ojea py omombyta. Haꞌe vaꞌe kuery ma opo py ojopy heravy guembiꞌurã haꞌe mimby guaxu mymba rakuakue guigua. Haꞌe rã Midiã pygua kuery ma yvyꞌã guy py onoꞌõ okuapy. .FHaꞌe gui Senhor aipoeꞌi Gideão pe: — Pevaꞌe trezentos avakue oapekũ py oyꞌu vaꞌekue reve ma xee rogueraa jepe ꞌrã, ndepo py Midiã pygua kuery amboaxapa vy. Haꞌe rã amboae kuery ma tojepeꞌa pavẽ, peteĩ-teĩ too guekoa katy ae — heꞌi. -FOpuꞌã reve opo py oyꞌu vaꞌe ma trezentos avakue ikuai. Haꞌe rã hembyrekue haꞌe javi ma guenapyꞌã re oĩ yy oyꞌu aguã. ,/FHaꞌe ramo Gideão ojapo yy py oguejypa aguã rami. Haꞌe ramo ixupe Senhor aipoeꞌi: — Reipeꞌa ꞌrã opuꞌã reve jagua rami oapekũ py oyꞌu vaꞌe haꞌe javi, haꞌe rã oyꞌu aguã guenapyꞌã re oĩ vaꞌe kuery ma amboae katy ꞌrã reipeꞌa — heꞌi. + FSenhor aipoeꞌive ju Gideão pe: — Oĩ reta ete teri haꞌe kuery vaꞌe regua. Ejapo yy py oguejypa aguã rami, haꞌe rã haꞌe py ndevy aikuaa pota uka ꞌrã. Amongue xee ndevy aipoaꞌea vaꞌe: “Kovaꞌe ma oo ꞌrã nderupive” haꞌea vaꞌe ma oo ꞌrã nderupive. Haꞌe rã ndevy “Kovaꞌe ma nderupive ndooi ꞌrã”, haꞌea vaꞌe ma ndooi ꞌrãe — heꞌi. 7*iFHaꞌe nunga rupi ndeayvu ke heta vaꞌe kuery oendua py. Haꞌe vy aipoꞌre: “Amongue ndooxeia haꞌe okyjea oendu vaꞌe ma tojevy ju, tojepeꞌa ovy Gileade yvyty reia gui”, ꞌre ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami rã haꞌe kuery vaꞌe regua ojevy vinte e dois mil, haꞌe rã dez mil ma opyta. |)sFGideão pe Senhor aipoeꞌi: — Heta ete rima ndereve ikuai vaꞌe, haꞌe kuery po py Midiã pygua kuery amboaxa aguã. Haꞌe rami vaꞌe rire xerovai Israel kuery onhemboyvate vy “Orepoꞌakaa rupi ae roo jepe” heꞌi ꞌrãgue okuapy.,( UF Trezentos avakue reve Gideão oitypaague Midiã pygua kuery Koꞌẽ rai ramove Jerubaal Gideão vaꞌe opuꞌã, hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe vy ojeꞌoi vy Harode yvu oĩ vaꞌe yvýry ju ikuai. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai Midiã pygua kuery, Moré yvyty rexei.('KF(Haꞌe ramo haꞌekue rami ae Nhanderuete ojapo haꞌe vaꞌe pytũ re. Vexaꞌi rague anho ipiru oiny, haꞌe rã ijyvýry rupi ma yvy inhakỹmba yxapy gui. & F'Haꞌe gui Gideão aipoeꞌive ju: — Ndevai eme xevy, xeayvuve ju ta povaꞌe re anho. Aỹ ma ajerure ndevy teĩgue ju rejapo aguã vexaꞌi rague re xee aikuaa aguã. Tove vexaꞌi rague anho taꞌipiru, haꞌe rã ijyvýry ma taꞌixapypa — heꞌi.%7F&Haꞌe ramo haꞌekue rami oiko, mbaꞌeta koꞌẽgue, koꞌẽ rai ramove Gideão ovy vy vexaꞌi rague onhami vy yxapykue peteĩ hyꞌa omonyẽ. $F%maꞌẽ, peteĩ pirekue vexaꞌi rague amoĩ ꞌrã mbaꞌemo moaꞌyĩaty py. Xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe re anho ri yxapy oĩ ramo, haꞌe ijyvýry rupi ipiru rei ramo aikuaa ꞌrã xee rupi ae Israel kuery reraa jepe ꞌrãa, ndeayvuague rami vy — heꞌi. #F$Haꞌe gui Gideão aipoeꞌi Nhanderuete pe: — Xapyꞌa rei ndeayvuague rami vy xee rupi ae ri Israel kuery reraa jepe ꞌrã ramo"F#Haꞌe rami vy guembiguai kuery omondouka Manassés regua ikuaia haꞌe javi rupi, haꞌe kuery avi oenoĩ oĩa py oupa aguã. Aser regua ikuaia rupi avi omondouka guembiguai, Zebulom haꞌe Naftali regua ikuaia rupi guive. Haꞌe ramo oupa oĩa py. !F"Haꞌe ramo Gideão re Senhor Nheꞌẽ onhemonde ramo omonheꞌẽ atã mimby guaxu. Haꞌe ramo Abiezer ramymino kuery oupa oĩa py. 3F!Haꞌe gui Midiã pygua kuery, amalequita haꞌe kuaray oua katy ikuai vaꞌe kuery onoꞌõmba okuapy. Haꞌe vy oupa vy Jezreel yvyugua py ikuai.9mF Haꞌe vaꞌe ára guive Gideão omboerya Jerubaal, mbaꞌeta aipoeꞌi: — Baal ae tojepy, ixupegua altar oityague re — ꞌea. Tery Jerubaal ma “Baal tojepy” ꞌea. >wFHaꞌe ramo Joás aipoeꞌi hexe opuꞌã vaꞌe kuery haꞌe javi pe: — Baal repya rupi ri tyꞌy pejogueroꞌa ta? Peẽ ae ri tyꞌy pepy ꞌrã? Hepya rupi jogueroꞌa vaꞌe rei omano ꞌrã kovaꞌe koꞌẽ re ma voi. Mbaꞌeta tuuete ae ri vy haꞌe ae tojepy ixupegua altar oityague re — heꞌi. cAFHaꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã pygua avakue aipoeꞌi okuapy Joás pe: — Eraa na nderaꞌy apy gui mombyryꞌi, jajuka aguã. Mbaꞌeta oity altar Baal pegua haꞌe ojaya ijyvýry taꞌangaaꞌy hiꞌaĩ vaꞌekue. EFHaꞌe rami vy joupe-upe aipoeꞌi okuapy: — Mavaꞌe tu ojapo pevaꞌe nunga? Haꞌe vy oporanduve haꞌe oikuaa pota porã ma vy — Joás raꞌy Gideão rima ojapo — heꞌi okuapy. FHaꞌe gui koꞌẽ rai jave haꞌe vaꞌe tetã pygua avakue opuꞌã vy oexa rã Baal pegua altar oitya ma raꞌe, haꞌe ijyvýry taꞌangaaꞌy guigua hiꞌaĩ vaꞌekue ojayaa raꞌe. Haꞌe toro mokoĩa vaꞌe voi oapypaa inony altar ojapo vaꞌekue áry.`;FHaꞌe ramo Gideão dez avakue guembiguai ikuai vaꞌe ogueraa vy ojapo Senhor ijayvuague. Haꞌe rami teĩ okyje avi nguu ro pygua kuery haꞌe guetã pygua avakue gui. Haꞌe rami vy ara py ndojapoi, pyávy anho. FHaꞌe gui Senhor Nderuete pe ju ejapo peteĩ altar. Haꞌe vaꞌe yvyꞌã apyte áry pyve ejapo, ita py remboupa vy. Haꞌe vy toro mokoĩa rejopy vy rejuka haꞌe reapy ꞌrã omeꞌẽ mbyrã, taꞌangaaꞌy yxakãrã rejaya vaꞌekue remoendy vy — heꞌi. a=F Baal pegua altar Gideão oitypaague Haꞌe vaꞌe pyavyve Senhor aipoeꞌi ixupe: — Eraa peteĩ vaka nderu rymba, haꞌe vaꞌe ma toro sete maꞌetỹ vaꞌe regua mokoĩa pereko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe reve eity Baal pegua altar nderu ojapo vaꞌekue, haꞌe ejaya yvyra gui taꞌangaarã omoꞌã mbyre, altar yvýry hiꞌaĩ vaꞌe.H FHaꞌe ramo Senhor pe Gideão ojapo peteĩ altar haꞌe py. Haꞌe vaꞌe omboery “ Senhor gui ou mbyꞌa porã.” Aỹ peve haꞌe vaꞌe altar oĩ Ofra py Abiezer ramymino kuery yvy re. lSFHaꞌe rã Senhor ombovai: — Toĩ ndere mbyꞌa porã! Ekyje eme! Neremanoi ꞌrã ri — heꞌi..WFHaꞌe gui Gideão ma anjo Senhor-a guigua etea oikuaa vy aipoeꞌi: — Senhor Xeruete, ndaꞌevei ete xevy! Mbaꞌeta xerexa py ae aexa kuri Senhor-a guigua anjo. *OFHaꞌe ramo Senhor-a guigua anjo ma popoka opo py ogueru vaꞌekue omokuaveꞌẽ vy omovaẽ xoꞌo haꞌe mbojape imbovua revegua eꞌỹ oĩ vaꞌe re. Haꞌe ramo ita gui tata opuꞌã vy oapypa vyvoi xoꞌo haꞌe mbojape. Haꞌe gui Senhor-a guigua anjo ojepeꞌa vyvoi henonde gui. S!FHaꞌe ramo Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi ixupe: — Ejopy xoꞌo haꞌe mbojape imbovua revegua eꞌỹ, emoĩmba pevaꞌe ita áry, haꞌe hiꞌáry enhoẽmba tykue — heꞌi rã haꞌe rami ojapo.FOpy Gideão oike vy oguereko katu peteĩ kavaraꞌi haꞌe peteĩ ryru trigo gui ojapo mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Xoꞌo omoĩ peteĩ ajaka py, haꞌe rã tykue ma peteĩ oja py omoĩ. Haꞌe rami vy yvyra carvalho guy py oĩa py oguerupa vy omoĩ henonde..WFAmbeꞌi ranhe, apy gui ejepeꞌa eme ajevy eꞌỹa ja, mbaꞌemo nerenonde amoĩ vaꞌerã aru aguã. Ombovai vy — Roarõ ꞌrã haꞌvy rejevy peve — heꞌi. 5FGideão aipoeꞌi ju: — Xapyꞌa rei aỹ xejou porã haꞌe xemboaxy ri vy ejapo haꞌvy mbaꞌemo, ndee ae ri Senhor ndeayvua reikuaa uka aguã.FSenhor ombovai: — Ndereve xee aiko ramo ma rejukapa vyvoi ꞌrã Midiã pygua kuery peteĩꞌi ava rami rive — heꞌi. {qFHaꞌe ramo aipoeꞌi ixupe: — Aikore xeruvixa! Mbaꞌe nunga py ꞌrã tu araa jepe Israel kuery? Maꞌẽ, Manassés kuery ikuai vaꞌe gui xero pygua kuery iporiauve vaꞌe, haꞌe gui xee ma xeru ro pygua kuery gui kyrĩve vaꞌe aiko. v~~!}W|{{0zyfyxx-w>v7uEtsrqqppqnmllk,jiihffedd7chbaa`2_R^]]:\[eZYX]W8UU.TSS[RRRGvFEEDDBBtA@@ ??#> =g<<{;:Q988776%5S4332'0/.,+~+,*-)I((q'&~%%$#"~! j"lgIIm8BV  u *H8er]A5FHaꞌe vaꞌe oo ma tynyẽ rei avakue haꞌe kunhague. Ikuai avi filisteu regua yvatekueve haꞌe javi. Oo aoꞌia áry ma três mil ju ikuai avakue haꞌe kunhague, Sansão re omaꞌẽ okuapy ojojai rei reve. #@AFHaꞌe gui Sansão aipoeꞌi kunumi ipo re oguenoꞌã vaꞌe pe: — Xerereko ke oo yta hiꞌaĩ vaꞌe re apoko aguã peve, hexe ajeko aguã — heꞌi.v?gFHaꞌe gui opyꞌa py ovyꞌa okuapy vy aipoeꞌi: — Pembou na Sansão jarovyꞌa rei aguã — heꞌi. Haꞌe ramo Sansão nhuã gui herua rã oguerovyꞌa rei okuapy. Oo ytarã mokoĩ omoꞌã mbyre paꞌũ py omopuꞌãa imoꞌamy. p>[FHaꞌe rami heta vaꞌe kuery oexa vy oporaei okuapy nguu ete ramigua pe, mbaꞌeta aipoeꞌi: — Nhandevygua nhanderuete nhandepo py omboaxa nhanderovaigua nhandeyvy ojapo vai haꞌe nhanderegua ojuka vaꞌety — heꞌi okuapy. =F Sansão omanoague Haꞌe gui filisteu regua yvatekueve onoꞌõ okuapy nguu ete Dagom raꞌangaa pe mbaꞌemo omeꞌẽ haꞌe ovyꞌa okuapy aguã. Mbaꞌeta — Nhandevygua nhanderuete ma nhandepo py Sansão nhanderovaigua omboaxa rire — heꞌi vy. I< FHaꞌe rami teĩ inhakã rague onhopĩa rire ipukuve ju ma ovy. O;FHaꞌe ramo filisteu kuery ojopy vy omombupa hexa, haꞌe Gaza tetã py ogueraa. Mokoĩ corrente overa vaꞌe guigua py ojokua. Haꞌe rã mbaꞌemo monguꞌia ombojere herekovy nhuã py ombotya py. :FHaꞌe gui kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Sansão, filisteu kuery ou raꞌe ndere! Haꞌe rã okeague gui omyĩ vy ojeupe ae “Jepiaty rami aẽ ju ꞌrã aỹ, haꞌe vy aa jepe ꞌrã” heꞌi, mbaꞌeta ndoikuaai teri ixugui Senhor opoꞌakaa oipeꞌa maa. ^97FHaꞌe ramo Dalila ojapo oꞌu áry Sansão oke aguã rami. Haꞌe vy peteĩ ava oenoĩ vy onhopĩ uka hiꞌa sete popẽa oĩ vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe rami py ipoꞌaka nho hexe, imbaraetea okanhy ete ramo. G8 FOpyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi onhemombeꞌua Dalila oikuaa ma vy oenoĩ uka filisteu regua yvatekueve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peju ke teĩgue ju, mbaꞌeta aỹ ma xevy onhemombeꞌu ma opyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi — heꞌi. Haꞌe ramo oĩa py filisteu regua yvatekueve oupa okuapy, peráta guive ogueru. 7FHaꞌe rami vy kunha vaꞌe pe onhemombeꞌupa opyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xee ma xeakã rague re kyxe omovaẽa vaꞌerã eꞌỹ, mbaꞌeta haꞌi rye py teri aĩ reve nazireu aiko Nhanderuete omboaxa pyre. Xeakã rague onhopĩa ri ramo xembaraetea ojepeꞌapa ꞌrã xegui. Haꞌe ramo xekangy vy aiko ꞌrã avakue mboae rami rive — heꞌi. 6;FKoꞌẽ nhavõ kunha vaꞌe oporandu tema, omombeꞌu ete aguã omoangeko rei riae ramo Sansão onheꞌẽ py nonhenhandu porãvei, omanoxe rive peve.s5aFHaꞌe gui kunha vaꞌe aipoeꞌi ixupe: — Mbaꞌexa tu xevy “Roayvu” ꞌre vaꞌeri nekuraxõ py xere nerenhemoirũxei? Mbaꞌeta mboapykue ma xejojai rei, neremombeꞌui teri guive mbaꞌe nunga rupi pa nembaraetea — heꞌi.a4=Fhaꞌe peteĩ yvyra rakua py ju ombopija atã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Sansão, filisteu kuery ou ma raꞌe ndere! — heꞌi ramo okeague gui omyĩ vy yvyra rakua omboi vy oguenoẽ oꞌa ajukue popẽa gui. O3F Haꞌe gui Dalila aipoeꞌi Sansão pe: — Aỹ peve xejojai anho rei haꞌe ndeapu xevy. Haꞌe rã aỹ ma emombeꞌu porã xevy: Mbaꞌe nunga py pa ndejokuaa ramo ꞌrã tu haꞌeve? Ombovai: — Ajukue popẽa py xeꞌa sete henda py ri reipopẽ, haꞌe yvyra rakua py rembopija atã ramo xekangy vy aiko ꞌrã avakue mboae rami rive — heꞌi. Haꞌe ramo oke oupy jave kunha vaꞌe hiꞌa sete popẽa oĩ vaꞌe oipopẽmba ajukue popẽa py,h2KF Haꞌe ramo Dalila ma opy jaꞌo mboae py avakue onhomi ma vy ixã pyau ogueru, haꞌe ojokua. Haꞌe vy — Sansão, filisteu kuery ou ma raꞌe ndere! — heꞌi teĩ ojyva kuaa omondopa vyvoi peteĩ nhimbo omondoa rami. "1?F Ombovai: — Ixã pyau mbaꞌeve py oiporu pyre eꞌỹ teri vaꞌe py ri xejokuaa porã ramo xekangy vy amboae avakue rami rive ꞌrã aiko — heꞌi. G0 F Haꞌe gui Dalila aipoeꞌi Sansão pe: — Maꞌẽ, ndee ma xejojai rei haꞌe ndeapu xevy. Maꞌẽ, aỹ ma emombeꞌu porã xevy: Mbaꞌe nunga py pa ndejokuaa ramo ꞌrã tu haꞌeve? ./WF haꞌe rã avakue ma opy jaꞌo mboae py onhomi okuapy. Haꞌe rami vy kunha vaꞌe aipoeꞌi Sansão pe: — Sansão, filisteu kuery ou ma raꞌe ndere! — heꞌi ramove omondopa vaka pi, mandyju okai vaꞌekue omondoa rami. Haꞌe rami py ndoikuaai okuapy mbaꞌe nunga rupi pa imbaraetea. .7FHaꞌe ramo Dalila pe filisteu regua yvatekueve ogueru sete vaka pi pyau, ipiru eꞌỹ teri vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe py kunha vaꞌe ojokua,--UFSansão ombovai: — Sete vaka pi pyau, ipiru eꞌỹ teri vaꞌe py ri xejokuaa ramo xekangy ꞌrã. Haꞌe rami vy avakue mboae rami rive ꞌrã aiko — heꞌi. B,FHaꞌe rami rã Dalila aipoeꞌi Sansão pe: — Ajerure ndevy remombeꞌu aguã xevy mbaꞌe nunga rupi tu nembaraetea, haꞌe mbaꞌe nunga py ndejokua vy ꞌrã tu ndere ipoꞌakaa. k+QFHaꞌe ramo kunha vaꞌe oĩa py filisteu regua yvatekueve ojeꞌoi vy aipoeꞌi ixupe: — Ndeayvu na ixupe ndevy omombeꞌu porãve aguã mbaꞌe nunga rupi pa imbaraete oikovya, haꞌe mbaꞌe nunga py pa rojokua vy rojopy ete aguã. Haꞌe ramo ore kuery peteĩ-teĩ ndevy romeꞌẽ ꞌrã mil e cem hatãꞌi vaꞌe prata guigua — heꞌi okuapy. *5F Dalila Sansão ojopy uka nhemiague Haꞌe vaꞌe rire Sansão inhakã vai peteĩ kunha Soreque yvyugua py oiko vaꞌe Dalila hery vaꞌe re.)yFHaꞌe rã Sansão ma pytũ mbyte peveꞌi nhogueronheno joguerupy. Haꞌe gui ovy vy ojopy tetã kora rokẽ jovaive regua. Ijokoa reve oipeꞌa vy omoĩ oaxiꞌy áry, haꞌe vy yvyꞌã katy ogueraa, yvyty apyte áry Hebrom renonde katy peve. 4(cFGaza pygua kuery joupe-upe — Sansão ovaẽ raꞌe apy — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo ojoko mbeguepa, pytũ mbukukue re oarõ okuapy tetã kora rokẽ py onhemia py. Pytũ mbukukue re okyrirĩ okuapy, mbaꞌeta aipoeꞌi: — Nharõ tema koꞌẽ peve. Haꞌe rami vy jajuka ꞌrã — heꞌi vy. ' -F Gaza py Sansão ooague Haꞌe gui Gaza tetã py ju Sansão oo. Haꞌe py ma peteĩ kunha itavy rei vaꞌe oexa vy hexeve jogueroke rive.a&=FSansão ma vinte maꞌetỹ re opena Israel kuery re, filisteu kuery ipoꞌaka jave ae. %/FHaꞌe ramo itakua Leí py oĩ vaꞌe Senhor oipeꞌa vy ojapo yy oxyry ouvy aguã rami. Sansão oyꞌu ma vy imbaraete haꞌe oiko porã ju. Haꞌe vaꞌe rire haꞌe vaꞌe henda omboerya En-Hacoré aỹ peve. Tery En-Hacoré ma “Ojapukai vaꞌe pegua yvu” ꞌea. $}FIjyꞌuvei vaipa vy ojapukai Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee nerembiguai pe heta reraa jepe uka kuri. Haꞌe gui xee amano ꞌrã teve xeyꞌuvei gui? Aĩ vai ꞌrã teve haꞌe vaꞌe kuery opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe po py? — heꞌi.2#_FHaꞌe rami ijayvupa ma vy omombo haĩꞌy kãgue opo gui. Haꞌe vaꞌe henda ma omboery Ramate-Leí. Tery Ramate-Leí ma “Yvyꞌã haĩꞌy kãgue oĩa” ꞌea. ="uFHaꞌe vy aipoeꞌi: — Peteĩ mburikaꞌi raĩꞌy kãgue py ajapo opa rupi onoꞌõa aguã rami, peteĩ mburikaꞌi raĩꞌy kãgue py rive ajuka mil avakue — heꞌi.!FPeteĩ mburikaꞌi raĩꞌy kãgue pyau teri vaꞌe haꞌe katyꞌi itui vaꞌe ojou vy haꞌe vaꞌe py ojuka mil avakue.W )F Mburika raĩꞌy kãgue py Sansão mil avakue ojukaague Leí tetã py haꞌe kuery oguerovaẽ ramo filisteu kuery ovyꞌa reve oẽmba jogueruvy ovaexĩ aguã. Haꞌe rami teĩ Sansão re Senhor Nheꞌẽ onhemonde ramo ixã ijyva rupi ojokuaague omondo nhimbo kaigueꞌi rami rive. Haꞌe rami vy ojokuaague ojerapa ipo gui.tcF Haꞌe kuery ombovai: — Any ri, rojokua heravy aguã rive roju haꞌe kuery po py romboaxa aguã. Mbaꞌeve py rei ndorojukai ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami vy mokoĩ ixã pyau py ojokua vy oguenoẽ heravy itaovape guy py oĩa gui. =uF Haꞌe kuery aipoeꞌi: — Ore roju rojokua heravy aguã, filisteu kuery po py romboaxa aguã. Sansão aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peura haꞌvy peẽ ae xejuka eꞌỹ aguã. b?F Haꞌe ramo três mil avakue Judá regua ojeꞌoi Etã py itaovape guy oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy Sansão pe: — Ndereikuaai teve filisteu kuery nhandere ipoꞌakaa? Mbaꞌe re tu haꞌvy haꞌe rami ete rejapo nhande kuery re? Ombovai: — Xere haꞌe kuery ojapoague rami ae avi xee ajapo karamboae haꞌe kuery re — heꞌi. b?F Haꞌe kuery pe Judá regua avakue oporandu: — Mbaꞌe re tu peju ore kuery rovai? Haꞌe kuery ombovai: — Sansão re roju rojokua heravy aguã, hexe rojapo aguã ore kuery re ojapoague rami avi — heꞌi okuapy.7iF Judá regua avakue Sansão ojokua reve ogueraa ague Haꞌe ramo filisteu kuery ojeꞌoi vy Judá rovai opuꞌã okuapy. Haꞌe rami vy Leí tetã katyꞌi rupi ikuai.mUFHaꞌe rami vy ogueroꞌa vy ojuka reta. Haꞌe vy oo ju, Etã py itaovape guy oĩ vaꞌe py opyta. FSansão aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Evoko rami pejapo rire ndapytuꞌui ꞌrã aipotaa rami ajepy eꞌỹa ja — heꞌi. FFilisteu kuery oporandu okuapy: — Mavaꞌe tu haꞌe nunga ojapo? Ombovaia: — Timna pygua rajy me Sansão ojapo, mbaꞌeta ixugui taꞌyxy oipeꞌa vy irũ pe ju omeꞌẽ rire — ꞌea. Haꞌe ramo filisteu kuery ojeꞌoi vy oapy kunha vaꞌe tuu reve. _9FHendy vaꞌerã omoendypa vy opoipa filisteu kuery mbaꞌety rupi. Haꞌe rami vy omoendy mbaꞌemo aju jokuaa ikuai vaꞌe, nomonoꞌõi teri vaꞌekue guive, haꞌe gui uvaty haꞌe oliveira-ty haꞌe javi rupi. oYFHaꞌe rami vy oo vy ojopy trezentos aguaraꞌi, haꞌe mokõ-mokoĩ ruguai re ojokua hendy vaꞌerã.cAFSansão ombovai: — Aỹ ma xee haꞌevea rami ꞌrã ambopaga filisteu kuery — heꞌi.`;FHaꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xee aexaꞌã ndereayvuveia rami. Haꞌe rami vy neirũ pe ju ameꞌẽ. Haꞌe rami avi ikypyꞌy kyrĩve vaꞌe ixugui iporãve vaꞌeꞌỹ ri tyꞌy? Haꞌe rami rã eraa hekovia. { sF Filisteu kuery mbaꞌety rupi Sansão oapypaague Kueve ma rire trigo omonoꞌõa ára py Sansão peteĩ kavaraꞌi ogueraa reve vy oo guembirekoa py, “Avaẽ ꞌrã xerembireko oĩa py” heꞌi vy. Haꞌe rami teĩ hatyu nomovaẽi.OFHaꞌe gui Sansão irũ ae pe ju omeꞌẽa kunha vaꞌe taꞌyxyrã. *OFHaꞌe ramo hexe Senhor Nheꞌẽ onhemonde ramo Asquelom pygua kuery ikuaia py oo vy haꞌe vaꞌe regua ojuka trinta avakue. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ao ngaru oĩa py oiporu vaꞌe oipeꞌapa vy omeꞌẽ oporanduague ombovai vaꞌekue pe. Vaꞌeri ivai raxa reve oo ju nguu ro katy. yFHaꞌe gui sete araa py kuaray oike eꞌỹ mbove ma haꞌe vaꞌe tetã pygua avakue aipoeꞌi Sansão pe: — Mbaꞌe nunga tu oiko ei gui heꞌẽve vaꞌe, haꞌe guary gui imbaraeteve vaꞌe? — heꞌi. Haꞌe rã haꞌe kuery pe Sansão aipoeꞌi: — Xerymba vaka kunha py yvy napeikaraĩ vaꞌe rire napembovai kuaai ꞌrãgue aporanduague. “Xerymba vaka kunha” heꞌia ma guaꞌyxy re ae ijayvu vy, “Xeraꞌyxy pe napeporandui vaꞌe rire napembovai kuaai ꞌrãgue” heꞌi aguã. X+FHaꞌe rã henonde ojaeꞌo oikovy sete ára re ngaru oikoa pukukue re. Haꞌe ramo sete araa py mae omombeꞌu porãve ixupe oporandu riae ramo. Haꞌe ramo kunha vaꞌe ju omombeꞌu guetã pygua kuery pe.oYFHaꞌe ramo Sansão renonde taꞌyxy ojaeꞌo. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xemomboriau ete, ndaxerayvui vy. Mbaꞌeta xeretã pygua kuery pe remombeꞌu ayvu haꞌe kuery ombovai vaꞌerã, teĩ xevy voi neremombeꞌu porãvei teri. Haꞌe ramo ombovai: — Neĩ xeru neĩ haꞌi pe voi namombeꞌui. Haꞌe gui ndevy ma nhiꞌã amombeꞌu ꞌrã? — heꞌi. % EFSete araa py ma haꞌe kuery aipoeꞌi Sansão raꞌyxy pe: — Ndeayvu na neme pe orevy oporanduague omombeꞌu porãve aguã re, ndee haꞌe nderu ro roapypa eꞌỹ aguã. Tyrã pa orembaꞌe rei-rei reipeꞌa aguã rive orerenoĩ uka? Haꞌe rami eꞌỹ teve? — heꞌi okuapy. Z /FHaꞌe ramo haꞌe kuery pe omombeꞌu vy — Okaru vaꞌekue gui oẽ tembiꞌu, imbaraete vaꞌekue gui oẽ heꞌẽ vaꞌe — heꞌi.Haꞌe rã mboapy ára re haꞌe kuery nombovai kuaai okuapy. a =F Haꞌe rã napembovai kuaai ri vy peẽ ae ꞌrã pemeꞌẽ xevy trinta kamixa haꞌe trinta ao ngaru oĩa py oiporupy — heꞌi. Haꞌe kuery aipoeꞌi: — Emombeꞌu haꞌvy orevy, toroendu ayvu rombovai aguã.   F Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery pe Sansão aipoeꞌi: — Pẽvy amombeꞌu ta peteĩ ayvu pembovai vaꞌerã. Xapyꞌa rei sete ára re ngaru ndopai peve pembovai kuaa ri ramo pẽvy ameꞌẽ ꞌrã trinta kamixa haꞌe trinta ao ngaru oĩa py oiporupy.[ 1F Haꞌe gui filisteu kuery Sansão oexa vy trinta avakue oenoĩ hexeve ikuai aguã.NF Ayvu py mbaꞌemo re Sansão oporanduague Haꞌe gui kunha vaꞌe ro py Sansão ojapo peteĩ ngaru, mbaꞌeta haꞌe rami ae kunumigue ojapo vaꞌerã haꞌe kuery reko rami vy. Tuu avi oo.mUF Opo py hetãgue ojopy vy hoꞌu heravy oguata reve. Haꞌe gui nguu haꞌe oxya py ovaẽ vy haꞌe kuery pe omeꞌẽ ei, haꞌe rã hoꞌu avi. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe nomombeꞌui guary reꞌõgue gui oguenoẽague. -UFKueve ma rire Sansão ojevy ju guaꞌyxyrã ogueraa aguã. Haꞌe gui tape rupi oo vy opia ovy oexa aguã guary reꞌõgue. Haꞌe vaꞌe oexa rã eiru oĩ ei reve.8mFOove vy kunha vaꞌe reve ijayvu vy ojou porã. I FHaꞌe ramo hexe Senhor Nheꞌẽ onhemonde rã omondoropa vyvoi kavaraꞌi omondoroaa rami avi, opo py mbaꞌeve oguereko eꞌỹ re. Haꞌe rami teĩ nguu neĩ oxy pe nomombeꞌui ojukaague.9mFHaꞌe gui nguu haꞌe oxy reve jogueraa Timna py. Timna katyꞌi uvaty ikuai vaꞌe py ovaẽ jave omaꞌẽ vy oexa peteĩ guary raꞌy okororõ reve oẽ ouvy rã oĩa katy.A}FHaꞌe gui tuu haꞌe ixy ndoikuaai Senhor gui haꞌe rami aguã oikoa. Haꞌe vaꞌe jave py Israel kuery re filisteu kuery ipoꞌaka ramo Senhor oarõ filisteu kuery ombopaga aguã. {FHaꞌe rami teĩ tuu haꞌe ixy ombovai: — Jipoi ri tyꞌy kunha nhaneretarã kuery rajy regua, haꞌeꞌỹ vy nhande kuery haꞌe javi regua, filisteu kuery ikuaia gui nderaꞌyxyrã rejopy ꞌrãgue py? Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe. Sansão aipoeꞌi nguu pe: — Eru xevy haꞌe vaꞌe ae, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe anho ajou porã — heꞌi."?Fojevy vy omombeꞌu nguu haꞌe oxy pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Timna py aexa kuri peteĩ kunha, filisteu kuery rajy regua. Peru taꞌvy xeraꞌyxyrã. w kF Sansão omendaxeague Haꞌe gui Sansão ma Timna tetã py oo. Haꞌe py ma peteĩ filisteu rajy oexa vyo~YF Haꞌe gui Zorá haꞌe Estaol mbyte Maané-Dã py oiko jave Senhor Nheꞌẽ omboypy oguereko aguã. }9F Haꞌe vaꞌe rire ma kunha vaꞌe oikuavãꞌi peteĩ avaꞌi. Haꞌe vy omboery Sansão. Haꞌe gui avaꞌi tuvixa ovy, haꞌe Senhor omoingo porã.|%F Haꞌe rã taꞌyxy ombovai: — Senhor nhandejukaxe vaꞌe rire nhandepo gui ndojopyi ꞌrãgue mbaꞌemo jaapy reve nhameꞌẽ vaꞌekue, neĩ mbaꞌemo aju guigua. Neĩ ndoexa ukai ꞌrãgue haꞌe nunga haꞌe javi, neĩ ndoikuaa ukai ꞌrãgue guive — heꞌi. i{MF Haꞌe rami vy aipoeꞌi guaꞌyxy pe: — Anhetẽ ete nhamano ꞌrã, Nhanderuete jaexa rire. wziF Manoá pe, neĩ taꞌyxy pe anjo Senhor-a guigua ndojexa ukavei ramo Manoá oikuaa Senhor-a guigua anjo oikoa.LyF Haꞌe rami vy altar áry gui tata yva katy ojeupi ovy vaꞌe rupi Senhor-a guigua anjo voi ojeupi ovy. Haꞌe rã Manoá haꞌe taꞌyxy oexa vy guenapyꞌã re ikuai ngova yvy re omovaẽ reve.xF Haꞌe gui Manoá ojopy peteĩ kavaraꞌi haꞌe mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pe omeꞌẽ peteĩ ita áry. Haꞌe ramo Senhor-a guigua anjo ma peteĩ mbaꞌe ojapo iporã ete vaꞌe, Manoá haꞌe taꞌyxy oexaa py. wF Senhor-a guigua anjo ombovai vy — Mbaꞌe re tu reporandu xerery re? Mbaꞌeta iporã ete vaꞌe oikuaa pyrã eꞌỹ — heꞌi. zvoF Manoá oporandu ju Senhor-a guigua anjo pe: — Marã rami tu nderery, ndeayvuague ojeupity ramo romboete aguã? u9F mbaꞌeta Manoá ndoikuaai Senhor-a guigua anjo oikoa. Haꞌe gui Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi Manoá pe: — Apytave teĩ ndaꞌui ꞌrã tembiꞌu remeꞌẽ vaꞌe. Xapyꞌa rei mbaꞌemo reapy reve remeꞌẽ vaꞌerã ri rereko katu vy Senhor pe ae emeꞌẽ — heꞌi. )tMF Haꞌe ramo Manoá teĩgue ju aipoeꞌi Senhor-a guigua anjo pe: — Epytaveꞌi ranhe ke, haꞌe rã ndevy roguereko katu ꞌrã peteĩ kavaraꞌi — heꞌi, Us%F Haꞌe rami vy peteĩve henda py ndoꞌui ꞌrã uvaꞌa guigua, vinho neĩ iro vaꞌe ndoyꞌui ꞌrã, ndoꞌui ꞌrã guive haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Ixupe xeayvuague haꞌe javi ꞌrã ojapo — heꞌi. _r9F Ixupe Senhor-a guigua anjo ombovai ju: — Tove kunha vaꞌe toiko xeayvuague rami ae.!q=F Haꞌe ramo Manoá aipoeꞌi: — Haꞌe gui ndeayvuague ojeupity ma jave marã rami ꞌrã tu roguereko avaꞌi, haꞌe mbaꞌe nunga ꞌrã tu ojapo? QpF Haꞌe ramo Manoá opuꞌã avi vy guaꞌyxy rakykue oo. Haꞌe gui ava vaꞌe hiꞌaĩa py ovaẽ vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee pa kovaꞌe kunha pe ndeayvu raꞌe? Ombovai: — Xee ae ri — heꞌi. DoF Ojekuaa ramo kunha vaꞌe opuꞌã pojava hoꞌamy vy onha ovy ome pe omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, xevy ojexa uka ju ava kueveꞌi ojexa uka vaꞌekue — heꞌi. Nazireu kuery mboae ma Nhanderuete pe mbaꞌemo ojapo aguã re onhemboayvu vaꞌe . Haꞌe rã Sansão ma ituiꞌi eꞌỹ re voi anjo oiporavo uka vaꞌekue nazireu oiko aguã. Haꞌe gui omboypy ꞌrã Israel kuery ogueraa jepe aguã filisteu kuery poꞌakaa gui — heꞌi. niWF Haꞌe rã aỹ ma eiko kuaa ke, eyꞌu eme vinho, neĩ iro vaꞌe. Heꞌu eme haꞌeveꞌỹ vaꞌe.hyF Haꞌe gui kunha vaꞌe pe Senhor-a guigua anjo ojexa uka vy aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, ndee ma nememby vaꞌerã eꞌỹ ae reiko vaꞌekue, nememby vaꞌeꞌỹ teri vaꞌeri rerekoꞌi ꞌrã, haꞌe vy reikuavã nho ꞌrã peteĩ avaꞌi.g F Zorá tetã py oiko peteĩ ava Dã ramymino, Manoá hery vaꞌe. Taꞌyxy ma imemby vaꞌerã eꞌỹ ae oiko vy naꞌimembyi. f /F Sansão ituiꞌiague Senhor renonde Israel kuery haꞌeveꞌỹa rami ju ikuai ramo quarenta maꞌetỹ re omboaxa filisteu kuery po py. eF Haꞌe gui piratonita Hilel raꞌy Abdom omano rã onhono porãa Efraim yvy re Piratom py, yvyty reia rupi amalequita kuery ikuaia py. >dwF Haꞌe vaꞌe ma quarenta guaꞌy kuery oguereko, haꞌe gui trinta guamymino kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma setenta mburikaꞌi áry ikuai. Oito maꞌetỹ re opena Israel kuery re.Vc'F Haꞌe vaꞌe rire ma piratonita Hilel raꞌy Abdom ju opena Israel kuery re.ObF Zebulom pygua Elom omano rã onhono porãa Zebulom yvy re Aijalom py. qa]F Haꞌe vaꞌe rire ma Zebulom pygua Elom oiko. Haꞌe vaꞌe ma dez maꞌetỹ re opena Israel kuery re.F`F Haꞌe gui Ibsã omano rã onhono porãa Belém tetã py ae. t_cF Haꞌe vaꞌe ma trinta guaꞌy kuery oguereko, trinta guajy kuery guive mombyrygua kuery re omenda vaꞌe meme. Haꞌe rami ae avi mombyry gui trinta kunhague ogueru guaꞌy kuery raꞌyxyrã. Sete maꞌetỹ re opena Israel kuery re.^F  Joguerekoa kuery Ibsã, Elom haꞌe Abdom ikuai jave guare Haꞌe vaꞌe rire ma Belém pygua Ibsã ju opena Israel kuery re.%]EF Gileade pygua Jefté ma mboapy meme maꞌetỹ re opena rakaꞌe Israel kuery re. Haꞌe gui omano rã onhono porãa peteĩ tetã Gileade re oĩ vaꞌe py. ]\5F ramo aipoeꞌive ju ꞌrã: “Haꞌe vy aipoꞌre: ‘Chibolete’ ꞌre”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo ombovai vy xapyꞌa rei “Sibolete” heꞌi ꞌrã ayvu ndoupity porãi vy. Haꞌe ramo ogueroꞌa vy ojuka ꞌrã Jordão yakã oaxaaty pyve. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe jave py Efraim kuery vaꞌe regua omano quarenta e dois mil. ![=F Haꞌe ramo Gileade pygua kuery ojokopa Jordão yakã oaxaaty Efraim katy oo vaꞌe py. Haꞌe rami vy Efraim regua ojava ovy vy “Aaxaxe” heꞌi ramo haꞌe kuery pe Gileade pygua avakue ju oporandu ꞌrã: “Ndee pa Efraim pygua ae?” Haꞌe rã ombovai vy “Any” heꞌi Efraim kuery re Jefté kuery opuꞌãague Haꞌe ramo Efraim regua avakue oenoĩmbaa rã ojeꞌoipa Zafom katy. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy Jefté pe: — Mbaꞌe re tu Amom kuery rovai repuꞌã aguã reo jave norerenoĩ ore avi nderupive roo aguã? Roapy ꞌrã ndero, haꞌe py reĩ teri reve. V%F (mbaꞌeta maꞌetỹ nhavõ Israel rajy kuery ojeꞌoi ꞌrã irundy ára re, Gileade pygua Jefté rajy re ipyꞌa vaia rupi oporaei aguã. 2U_F 'Mokoĩ jaxy opa ma ramo ojevy ju nguua py. Haꞌe ramo hexe ojapo onhemboague. Kunhataĩ vaꞌe ma ava reve nonhemoirũi ae. Haꞌe vaꞌe gui oiko Israel kuery rekorã,)TMF &Tuu ombovai vy — Tereo — heꞌi vy mokoĩ jaxy re omondouka. Haꞌe ramo oirũ kuery reve tajy oo vy yvyꞌã rupi ojaeꞌo omenda eꞌỹ vaꞌe oikoa re. 1S]F %Aipoeꞌive ju nguu pe: — Peteĩ mbaꞌe ejapo xevy: Taa ranhe, mokoĩ jaxy re taiko yvyꞌã rupi, amenda eꞌỹ vaꞌe aikoa re ajaeꞌo aguã, xeirũ kuery reve. \R3F $Haꞌe rã kunhataĩ ombovai nguu pe: — Xeru, ndee renhemboayvu ae ma Senhor pe. Haꞌe rami xere ejapo Senhor pe renhemboayvuague rami ae. Mbaꞌeta nderovaigua Amom kuery gui Senhor nderepy rire — heꞌi. OQF #Guajy oexa vy Jefté oao omondoropa reve aipoeꞌi: — Aikore xerajy, ndee xemomboriau ete! Ndee ma reiko ajexavai aguã rami, mbaꞌeta ndaꞌevei Senhor pe anhemboayvuague amboaxa rive ju aguã. pP[F "Haꞌe gui Mispa py Jefté ou jevy vy ngoo py ovaẽ ramo tajy ae haꞌe ranhe oẽ ouvy ovaexĩ aguã. Pandeiro reve ojerokya rupi ou. Haꞌe vaꞌe ma tajy peteĩꞌi vaꞌe ae, tajy mboae ndaꞌipoi, taꞌy eꞌỹ vaꞌe guive.^O7F !Haꞌe ramo oitypa Aroer guive Minite katyꞌi peve (vinte tetã haꞌe javi vy), haꞌe Abel-Queramim peve ju. Heta tekoa oity. Haꞌe rami vy Israel kuery renonde Amom kuery ndaꞌipoꞌakavei aguã rami ikuai. N F Haꞌe rami vy Jefté oo Amom kuery reve nhovaexĩ, haꞌe kuery rovai opuꞌã aguã. Haꞌe gui Jefté po py Senhor omboaxapa.KMF Amom kuery re xepoꞌakaague gui ajevy ju ma ramo xerokẽ gui xerovaexĩ aguã haꞌe ranhe oẽ ouvy vaꞌe rei amboaxa ꞌrã Senhor peguarã, ixupe xee ameꞌẽ ꞌrã apy reve — heꞌi. uLeF Jefté onhemboayvu vy oura Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei Amom kuery xepo py remboaxa ramohKKF  Jefté onhemboayvuague Haꞌe ramo Jefté re Senhor Nheꞌẽ ou ramo oaxa ovy Gileade haꞌe Manassés rupi, haꞌe vy Gileade regua Mispa oĩ vaꞌe peve oo, haꞌe Mispa gui oo ju Amom kuery rovai opuꞌã aguã.hJKF Haꞌe rami teĩ Amom kuery ruvixa ndojapyxaka potai Jefté oayvu omombeꞌu uka vaꞌekue re. VI'F Haꞌe nunga rupi xee eꞌỹ ajejavy nderovai! Haꞌe rã ndee ae ma rejapo vai orerovai repuꞌãa py. Tove Senhor pavẽ re oikuaa pota vaꞌe toikuaa pota aỹ Israel haꞌe Amom kuery re, heꞌi uka. 7HiF Haꞌe gui Israel kuery trezentos maꞌetỹ re Hesbom haꞌe Aroer re hekoa jave, haꞌe ijyvýry tekoaꞌi ikuai vaꞌe rupi, haꞌe gui Arnom yakã rembe haꞌe javi rupi tetã ikuai vaꞌe re haꞌe kuery hekoa jave ma, haꞌe vaꞌe jave mbaꞌe re tu ndapejopy jevyi rakaꞌe haꞌe vaꞌe tetã?wGiF Ndee ma nhiꞌã Zipor raꞌy Balaque Moabe pygua ruvixa oĩ vaꞌekue gui nembaraeteve? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma peteĩgueve ndaꞌijayvu rei rakaꞌe Israel kuery rovai, haꞌe kuery re nopuꞌãi guive. Números 22 guive 24 peve. WF)F Anhetẽ eꞌỹ ri tyꞌy penderuete Camos mbaꞌemo pendevy omboaxa vaꞌe ramo “Orembaꞌe” peje? Haꞌe rami ae avi ore kuery voi rojopy ꞌrã oreruete Senhor orerenonde gui oipeꞌa vaꞌekue yvy.1E]F Haꞌe rami py Senhor Israel kuery ruete ae oipeꞌa uka rakaꞌe amorreu kuery ojeupegua kuery renonde gui. Haꞌe gui ndee ma nhiꞌã kovaꞌe yvy ja renhemoingo ta?DF Ipoꞌaka amorreu kuery yvy haꞌe javi re, Arnom guive Jaboque peve, haꞌe gui tekoa eꞌỹa guive Jordão yakã peve.QCF Haꞌe gui Israel kuery po py Senhor Israel kuery ruete omboaxa Seom haꞌe ixupegua kuery haꞌe javi, haꞌe ramo ojukapa. Haꞌe ramo Israel kuery oipeꞌapa amorreu kuery ijyvy rupi ikuaiague gui.BBF teĩ Israel kuery re Seom ndojeroviai vy nomboaxai oyvy rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojeupegua kuery haꞌe javi oenoĩ vy Jaza py ikuai, haꞌe vy opuꞌã okuapy Israel kuery rovai.]A5F Haꞌe ramo amorreu kuery ruvixa Hesbom pygua Seom pe ju Israel kuery omondouka oayvu mombeꞌuarã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka ixupe: “Rojerure ndevy, toroaxa ndeyvy rupi orekuai aguã py rovaẽ aguã”, heꞌi;@qF Haꞌe vaꞌe rire tekoa eꞌỹa rupi oguata vy ojeapa rakaꞌe Edom haꞌe Moabe pygua kuery yvy yke rupi. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe kuery yvy gui mombyryꞌi ovaẽ kuaray oua katy, Arnom yakã rovai re ae ikuai. Haꞌe rami vy novaẽi rakaꞌe Moabe kuery yvy re, mbaꞌeta Arnom yakã ma ijyvy apy oĩ.?F Haꞌe ramo Israel kuery oayvu mombeꞌuarã omondouka rakaꞌe Edom pygua kuery ruvixaa py. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: “Rojerure ndevy roaxa ta ndeyvy rupi”, heꞌi uka. Haꞌe rami teĩ Edom pygua kuery ruvixa noendu potai. Haꞌekue rami ae ju Israel kuery ojerure Moabe pygua kuery ruvixa pe, haꞌe vaꞌe voi noendu potai. Haꞌe rami rã Cades py ranhe Israel kuery ikuai.>F Mbaꞌeta Egito gui Israel kuery ou vy tekoa eꞌỹa rupi oguata Yeꞌẽ Pytã peve, haꞌe rupi ae Cades py ovaẽ aguã. =F Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Jefté aipoeꞌi uka: Israel kuery ma ndojopyi rakaꞌe Moabe pygua kuery yvy, neĩ Amom kuery yvy.n<WF Haꞌe rami teĩ guembiguai kuery mboae ju Jefté omondouka Amom kuery ruvixa pe oayvu mombeꞌuarã.m;UF Jefté rembiguai kuery pe Amom pygua huvixa ombovai: — Mbaꞌeta Egito yvy gui Israel kuery ou vy ojopy rakaꞌe oreyvy Arnom guive Jaboque peve, haꞌe gui Jordão yakã peve ju. Aỹ emeꞌẽ porãꞌi ju xeyvy — heꞌi. F:F Haꞌe gui Amom kuery ruvixaa katy Jefté omondouka guembiguai kuery oayvu mombeꞌuarã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Mbaꞌe tu rereko xereve, xea py reju vy xeyvy rovai repuꞌã aguã? N9F Haꞌe rami rã Jefté oo Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery reve. Haꞌe rã haꞌe pygua kuery omoĩ nguvixarã. Haꞌe gui Senhor renonde Mispa py ju Jefté omombeꞌupa Senhor ijayvuague. :8oF Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery ombovai: — Senhor ae ꞌrã nhanembyte oĩ oreayvu renduarã, haꞌe rami vy orembopaga ꞌrã ndeayvuague ndorojapoi ramo — heꞌi. n7WF Haꞌe ramo Jefté ju oporandu Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery pe: — Haꞌe gui xapyꞌa rei xereraa ju ri Amom kuery rovai apuꞌã aguã, haꞌe Senhor xepo py omboaxa ramo anhetẽ ri pa xee aiko ꞌrã penderuvixa? 6F Haꞌe ramo Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery aipoeꞌi ju Jefté pe: — Haꞌe rami rã ae roju ndea py. Eju orereve, Amom kuery rovai nhapuꞌã aguã. Haꞌe rã ndee ma reĩ ꞌrã Gileade pygua kuery haꞌe javi ruvixa — heꞌi okuapy. k5QF Jefté ombovai Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery pe: — Haꞌe rami avi peẽ kuery ndaxerayvui vy naxemoxẽi ri tyꞌy rakaꞌe xeru ro gui? Haꞌe vy mbaꞌe re tu aỹ peju xea py, pendekuai axy vy rive? — heꞌi h4KF Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy Jefté pe: — Eju oreruvixarã, Amom kuery rovai nhapuꞌã aguã. ~3wF Haꞌe kuery opuꞌã rã Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery ojeꞌoi Jefté oĩa py, Tobe yvy gui ogueru aguã.J2F Haꞌe vaꞌe rire Amom kuery opuꞌã okuapy Israel kuery rovai.41cF Haꞌe ramo guykeꞌy kuery renonde gui Jefté ojava vy Tobe yvy re ju oiko. Haꞌe pygua avakue hiꞌarandu eꞌỹ rei vaꞌe hexe onhemoirũ vy ojeꞌoi ꞌrã hupive. 0F Gileade raꞌyxy ae oguereko avi taꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe kuery tujapa ma vy omoxẽ Jefté. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Ndee ma mbaꞌeve ndererekoi ꞌrã orevy guarã nhanderu oguereko vaꞌe regua, kunha mboae piꞌa reiko vy — heꞌi okuapy.B/ F Israel kuery repyarã Jefté onhemoĩague Haꞌe gui Gileade tetã pygua Jefté ju oiko. Haꞌe vaꞌe ava ma ipyꞌa guaxu vaꞌe, kunha itavy rei vaꞌe piꞌa, Gileade raꞌy.s.aF Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery regua Gileade pygua huvixa kuery joupe-upe aipoeꞌi okuapy: — Mavaꞌe ava ndaꞌu haꞌe ranhe ꞌrã oo Amom kuery rovai opuꞌã aguã? Haꞌe vaꞌe oĩ ꞌrã Gileade pygua haꞌe javi ruvixarã. g-IF Amom kuery ma onoꞌõ vy Gileade py ikuai. Haꞌe rã Israel kuery ma oupa vy Mispa py ikuai.F,F Haꞌe rami vy haꞌe kuery mbyte gui oipeꞌapa okuapy amboae kuery ruete raꞌangaa, haꞌe vy Senhor pe ju ikuai. Haꞌe ramo ndoexa uka eꞌỹvei Israel kuery omboaxya, ikuai axy rã. M+F Haꞌe rami teĩ Israel kuery ojapukaive ju Senhor pe: — Rojejavy ae ma. Ejapo orere rejapoxea haꞌe javi rami, vaꞌeri orereraa jepe ju aỹ eteꞌi ri jepe, rojerure ndevy — heꞌi okuapy.*{F Tapeo, pejapukai penderueterã peiporavo vaꞌekue pe ae. Haꞌe kuery ae tapendereraa jepe pejexavaia gui — heꞌi. )F Haꞌe rami teĩ peẽ xereja ma tuuete ramigua pe rive pendekuai aguã. Haꞌe nunga rupi xee ndorogueraa jepevei ma ꞌrã. f~~0}|){z@xwwvlutt>s(rrjqpon8mm*lkhjihh[gg%ee dc$b(`` _i^^H]D\z[ZZYXXVV>UGTSS!RQPOOENMM|MLSKqJIHHGnFBEmDbCCBBA`@?>z=<<;k::/9X87-654423,2d1001//".-V,,:+*j)(( &%$$#V"|!!_ @N`_Q5ju.,Y J T # 6!f7\ kPHaꞌe gui mokoĩve omenda Moabe pygua kunhague re. Taꞌyxy kuery regua peteĩ rery ma Orfa, haꞌe rã amboae ma Rute. Haꞌe rami vy haꞌe py ikuai dez maꞌetỹ raiꞌi.o[ [PHaꞌe gui ma Noemi me Elimeleque omano. Haꞌe rã kunha vaꞌe haꞌe anho opyta mokoĩ opiꞌa reve.iZ OPHaꞌe vaꞌe ava ma Elimeleque hery vaꞌe, haꞌe rã taꞌyxy ma Noemi. Taꞌy kuery ma Malom haꞌe Quiliom. Efrateu kuery ikuai Judá regua Belém py hekoa vaꞌe. Moabe yvy re haꞌe kuery ovaẽmba vy hekoa haꞌe py. Y )PRute rekokue oĩa Moabe yvy gui Noemi haꞌe Rute ojevyague Joguerekoa kuery opena jave py ma oiko karuai Israel yvy re. Haꞌe gui peteĩ ava oo Judá regua Belém tetã py oikoa gui Moabe yvy re ju oiko aguã, guaꞌyxy haꞌe mokoĩ guaꞌy kuery reve.X-FHaꞌe vaꞌe jave ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã haꞌe kuery ae oipotaa rami rive. WFHaꞌe gui mae ma Israel kuery voi ojevy ju haꞌe gui. Peteĩ-teĩ guetarã kuerya py ae oo, guaꞌy kuerya py haꞌe oyvy py ae. VFHaꞌe rami ae Benjamim kuery ikuai. Haꞌe rami vy guaꞌyxyrã peteĩ-teĩ ogueraa oguyryĩ reve ojeroky okuapy vaꞌe kuery gui, mbovy pa ikuaia rami vy ogueraa. Haꞌe gui ojeꞌoi vy oyvy py ju ojevypa. Ojapo ju guetã, haꞌe vy ikuai haꞌe py.AU}FHaꞌe gui tuu haꞌe ikyvy kuery ou ꞌrã nhandea py ndojou porãia rupi ijayvu aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe aipo jaꞌe ꞌrã: “Orerayvua rupi ke pemboaxy avi Benjamim regua avakue, mbaꞌeta Jabes-Gileade tetã re ropuꞌã jave taꞌyxyrã ndorojoupai rire. Haꞌe rami avi penderajy kuery napemeꞌẽi vaꞌekue haꞌe kuery pe. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire pepaga aguã rami peiko ꞌrãgue”, jaꞌe ꞌrã — heꞌi. Haꞌe kuery haꞌe javi oura vaꞌekue Benjamim regua avakue raꞌyxyrã guajy kuery omeꞌẽ eꞌỹ aguã (versículo 1). Haꞌe gui apy ojerure guajy kuery pe Benjamim regua avakue raꞌyxyrã ojereraa uka aguã, ouraague ombovaipa eꞌỹ aguã. T3FHaꞌe py ma pemaꞌẽ mbegue peiny, mbaꞌeta Siló pygua rajy kuery oẽ ꞌrã jogueruvy oguyryĩ reve ojeroky vy. Haꞌe ramo ma peẽ ꞌrã uvaty py penhemia gui, haꞌe haꞌe kuery regua peteĩ-teĩ pejopy ꞌrã penderaꞌyxyrã. Haꞌe vy tapeo ju Benjamim yvy re.mSUFHaꞌe rami vy Benjamim kuery pe ju ijayvu vy aipoeꞌi: — Tapeo, penhemi uvaty ikuai vaꞌe rupi.-RUFHaꞌe ramo ombovai: — Maꞌetỹa nhavõ ma oiko ꞌrã Senhor pegua nhemboaty Siló py. Haꞌe nunga oiko ꞌrã Betel tetã katyꞌi kuaray ijapuꞌaꞌia katy, tape Betel gui Siquém katy yvyꞌã rupi oo vaꞌe rupi kuaray oua katy, haꞌe Lebona regua kuaray ipuku-a katy — heꞌi. rQ_FHaꞌe rami avi nhande ma ndaꞌevei haꞌe kuery raꞌyxyrã nhamomenda aguã nhanderajy kuery, mbaꞌeta nhande Israel kuery jaura vy “Ayvu vaipy toiko Benjamim regua raꞌyxyrã guajy omomenda vaꞌe”, jaꞌe rire — heꞌi. PFMbaꞌeta ndaꞌevei Benjamim regua rembyrekue ndataꞌyi aguã, mbaꞌeta ndaꞌevei peteĩ regua haꞌe javi oata aguã.5OeFHaꞌe gui nhomongeta vaꞌety kuery aipoeꞌi ijaty okuapy vaꞌe pe: — Marã rami vy ndaꞌu jajouve ju ꞌrã hembyrekue raꞌyxyrã, Benjamim regua kunhague opa rire?mNUFHaꞌe rami py haꞌe kuery omboaxy Benjamim kuery, Israel regua oata aguã rami Senhor ojapo rire. HM FHaꞌe ramo Benjamim regua kuery ojevypa. Haꞌe rã haꞌe kuery raꞌyxyrã omeꞌẽa Jabes-Gileade py kunhataĩgue ndojukai vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ oata teri haꞌe kuery raꞌyxyrã.CLF Haꞌe gui onoꞌõ okuapy vaꞌe haꞌe javi omondouka Benjamim kuery pe imombeꞌuarã, Rimom itaovape guy py onhemi vaꞌekue pe. Haꞌe rami vy ijayvu jomeme ikuai porã ju aguã re.HK F Haꞌe rami rã Jabes-Gileade py oo vy quatrocentos kunhataĩgue ojou avakue reve onheno eꞌỹ teri vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery Siló py oguerupa heta vaꞌe kuery ikuaia py, Canaã yvy re.}JuF Po rami ꞌrã pejapo: Avakue haꞌe kunhague avakue reve onheno ma vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã pejuka — heꞌi. lISF Haꞌe nunga rupi haꞌe katy ijaty okuapy vaꞌe omondouka doze mil avakue ipyꞌa guaxukueve. Ijayvu imondovy vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo pejukapa Jabes-Gileade pygua kuery kyxe py, kunhague haꞌe kyrĩgue guive.`H;F Heta vaꞌe kuery oipapaa rã oikuaa Jabes-Gileade pygua kuery peteĩve noĩ haꞌe py.~GwFHaꞌe rami vy aipoeꞌi: — Oiko pa Israel regua Senhor pegua nhemboaty Mispa py oiko vaꞌe py ndooi vaꞌekue? — heꞌi. Haꞌe rami vy oikuaa pota rã Jabes-Gileade pygua kuery peteĩve ndooi raꞌe onoꞌõ okuapy vy nhemboaty ojapoa py.EFFHaꞌe gui marã rami vy ndaꞌu jajou ꞌrã hembyrekue raꞌyxyrã? Mbaꞌeta Senhor pe jaura ae ma nhanderajy kuery nhamomenda eꞌỹ aguã haꞌe kuery raꞌyxyrã — heꞌi okuapy. {EqFIsrael kuery omboaxy okuapy guyvy Benjamim regua kuery, — Kovaꞌe ára opa raiꞌi ete peteĩ regua Israel gui.qD]FHaꞌe gui Israel kuery joupe-upe oporandu vy — Mavaꞌe tu Israel regua ndooi vaꞌekue Senhor pegua nhemboaty oikoa py? — heꞌi. Mbaꞌeta Mispa py Senhor renonde oura ae ma voi onhemboaty aguã ndoui vaꞌe ojukaa aguã re. GC FHaꞌe gui koꞌẽ jevy, koꞌẽmba ramove haꞌe kuery opuꞌã vy peteĩ altar ojapo haꞌe py. Hiꞌáry omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo oapy reve, peteĩ rami ikuaia regua guive omeꞌẽ. B+FHaꞌe vy aipoeꞌi: — Ah! Senhor Israel kuery ruete, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete oiko Israel re, mbaꞌeta aỹ oata ma peteĩ regua — heꞌi okuapy. “Peteĩ regua oata” heꞌi okuapy, mbaꞌeta Benjamim regua avakue ojukapa raiꞌi ma rire (versículo 6). A+FHaꞌe rami teĩ Betel py haꞌe kuery oo vy kaꞌaru peve ikuai Nhanderuete renonde haꞌe py. Ojapukai haꞌe ojaeꞌo okuapy hexay ete reve.r@ aF Benjamim regua avakue raꞌyxyrã ojouague Haꞌe gui Israel regua avakue Mispa py teri ikuaia py oura okuapy reve — Nhande kuery regua peteĩve nomomendai ꞌrã guajy Benjamim regua raꞌyxyrã — heꞌi ma voi vaꞌekue.c?AF0Haꞌe gui ma Israel regua avakue ojevy ju Benjamim kuery rekoa katy. Haꞌe vy ojukapa kyxe py tetã py hembyre vaꞌekue haꞌe javi, avakue haꞌe mymba kuery, ojou vaꞌe rei. Tetã ojou vaꞌe rei oapypa tata py. >F/Haꞌe rami teĩ seiscentos avakue ojere vy ojava tekoa eꞌỹa katy, Rimom py itaova oĩ vaꞌe py. Haꞌe py ma irundy jaxy re ikuai.=F.Haꞌe vaꞌe ára Benjamim regua omano vaꞌe haꞌe javi vy ma vinte e cinco mil avakue kyxe revegua, ipyꞌa guaxuve vaꞌe meme. <F-Haꞌe gui ojevypa vy tekoa eꞌỹa katy ju onhamba, Rimom py itaova oĩ vaꞌe katy. Tape rupi hembyrekue onha vaꞌe regua ma cinco mil avakue ju ojukave. Haꞌe gui hupive rei omonhave Gidom peve. Haꞌe py ju ojukave dois mil avakue haꞌe kuery regua.^;7F,Haꞌe rami py Benjamim regua hoꞌa dezoito mil avakue, ipyꞌa guaxuve vaꞌe meme. :F+Haꞌe rami vy ojokopa rei Benjamim regua kuery. Hakykue monha vy mamo rã opytuꞌua py oupity, Gibeá katyꞌi, kuaray oua katy.`9;F*Haꞌe rami vy Israel regua avakue renonde gui ojevypa, tekoa eꞌỹa katy tape oo vaꞌe rupi onhambaxe vaꞌeri opuꞌã vaꞌe kuery omoĩ vai. Haꞌe rã tetã gui ou vaꞌe kuery ju ojukapa haꞌe kuery mbyte.x8kF)Israel regua avakue ojerepa rã Benjamim regua kuery oexa vy onhemondyipa okuapy, imombaarã ou ta maa oexa vy.n7WF(Haꞌe rami teĩ tetã gui hataxĩ opuꞌã ma ovy arai rami, oo yta hiꞌaĩ vaꞌe rami ae. Haꞌe ramo Benjamim regua kuery guakykue katy omaꞌẽ vy oexa rã tetã haꞌe javi rupi tata rendy vuku ojeupi ma ovy raꞌe yvate.61F'Haꞌe nunga Israel regua kuery oexa vy ojevy ju opuꞌã aguã katy. Haꞌe kuery re ae Benjamim regua kuery omboypy ojapo vai aguã, trinta avakue Israel regua ojuka vy — Kuee nhapuꞌãague rami ae ri haꞌe kuery hoꞌapa ma ꞌrã nhanerenonde — heꞌi okuapy teĩ.5F&Avakue Israel regua ma jogueroayvu ae ma onhemi vaꞌe kuery reve, tetã gui peteĩ arai tuvixa vaꞌe rami hataxĩ omopuꞌã aguã re.4F%Haꞌe gui onhemi okuapy vaꞌekue oẽmba pojava vy oikepa Gibeá tetã py. Haꞌe vy oitypa haꞌe javi kyxe py ojuka vy.V3'F$Haꞌe ramo mae Benjamim kuery oexa ombojexavai maa. Mbaꞌeta avakue Israel regua ojepeꞌapa ranhe Benjamim regua kuery renonde gui, Gibeá rovai opuꞌã vaꞌerã kuery onhomi vaꞌekue re ojerovia vy.>2wF#Haꞌe ramo Israel kuery renonde Senhor omoĩ vai Benjamim kuery. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ára Israel kuery ojuka Benjamim regua vinte e cinco mil e cem avakue, kyxe revegua meme.L1F"Haꞌe rami vy dez mil avakue Israel kuery regua oiporavo pyre ou okuapy Gibeá re opuꞌã aguã. Opuꞌãa ma ndaꞌevei ete vaꞌe, haꞌe rã amboae kuery ma noexaꞌãi okuapy okanhymba taa.X0+F!Haꞌe rami vy Israel regua avakue ikuaiague gui opuꞌãmba jogueruvy, joe opuꞌã aguã rami ikuai Baal-Tamar py. Israel regua onhemia py ikuai vaꞌekue voi oẽmba jogueruvy Geba katyꞌi ikuaiague gui./F Haꞌe rami vy Benjamim kuery aipoeꞌi: — Kueꞌi guare rami ae ju hoꞌapa ta ma nhanerenonde — heꞌi okuapy. Haꞌe rã Israel kuery ma aipoeꞌi: — Nhanhamba, haꞌe kuery nhanderakykue tape rupi oopa aguã tetã gui mombyry peve — heꞌi.:.oFHaꞌe ramo haꞌe kuery ovaexĩ aguã Benjamim kuery oẽ jogueruvy vy tetã gui mombyry ojereru uka vy omboypy ju ojuka aguã haꞌe kuery regua. Jypy guare rami ojuka trinta avakue Israel regua tape rupi. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma Betel katy oo, haꞌe rã amboae ma Gibeá nhuũndy katy oo vaꞌe.#-AFHaꞌe gui mboapy araa py ma Benjamim kuery rovai Israel kuery opuꞌã aguã ojeꞌoi vy jypy guare rami ae oiko katu okuapy Gibeá rovai opuꞌã aguã.Z,/FHaꞌe ramo Israel kuery ma Gibeá yvýry rupi omoĩ xondaro kuery onhemi aguã. W+)FHaꞌe vaꞌe oĩa rupi Eleazar raꞌy Finéias, Arão ramymino vaꞌe ombaꞌeapo oikovy haꞌe jave py.) Haꞌe gui aipoeꞌi okuapy: — Roo jevy ꞌrã pa oreryvy kuery Benjamim regua rovai ropuꞌã aguã, tyrã pa ndoroovei ma ꞌrã? Senhor ombovai: — Tapeo, mbaꞌeta koꞌẽ ramo xee amboaxa ꞌrã pendepo py — heꞌi. %*EFHaꞌe rami vy Israel kuery oporandu ju okuapy Senhor pe. (Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave ma haꞌe py ae oĩ Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru.#)AFHaꞌe rami rã Israel kuery haꞌe javi ojeꞌoi vy Betel py ovaẽ. Haꞌe vy ojaeꞌo ete okuapy, haꞌe py Senhor renonde ikuaia py. Haꞌe vaꞌe ára okaru eꞌỹ re ikuai kaꞌaru peve. Senhor renonde omeꞌẽ avi okuapy mbaꞌemo oapy reve haꞌe peteĩ rami ikuaia regua..(WFHaꞌe vaꞌe ára voi Benjamim kuery Gibeá tetã gui oẽ ojeꞌoivy haꞌe kuery ovaexĩ aguã. Haꞌe vy dezoito mil avakue ju oity yvy rupi, kyxe revegua meme. g'IFHaꞌe gui ma koꞌẽ jevy Israel kuery ovaẽ ma okuapy Benjamim kuery rovai opuꞌã aguã.2&_FHaꞌe vaꞌeꞌỹ mbove ma Israel kuery ojeꞌoi ranhe vy ojaeꞌo okuapy Senhor renonde. Kaꞌaru peve oporandu okuapy Senhor pe, — Rojeꞌoi ju ꞌrã pa oreryvy kuery Benjamim regua rovai ropuꞌã aguã? — heꞌi vy. Senhor ombovai: — Tapeo haꞌe kuery re pepuꞌã aguã — heꞌi. %FHaꞌe gui avakue Israel kuery regua peteĩgue ju ipyꞌa guaxu vy oiko katu okuapy joe opuꞌã aguã, jypya ára opuꞌãague py ae ju. $FHaꞌe ramo Gibeá gui Benjamim kuery oẽ ojeꞌoivy vy haꞌe vaꞌe ára oitypa Israel regua yvy rupi, vinte e dois mil avakue. |#sFIsrael regua avakue ae ojeꞌoi Benjamim kuery rovai opuꞌã aguã. Gibeá katyꞌi ikuai joe opuꞌã aguã rami.{"qFHaꞌe gui koꞌẽ ajeꞌive reve Israel kuery opuꞌã vy ojeꞌoi. Onoꞌõ okuapy Gibeá rovai opuꞌã aguã. !FHaꞌe gui Israel regua kuery opuꞌã vy Betel py oo. Haꞌe py ma Nhanderuete pe oporandu vy aipoeꞌi: — Ore kuery vaꞌe regua mavaꞌe ranhe ꞌrã tu oo Benjamim kuery rovai opuꞌã aguã? Senhor ombovai: — Judá kuery ranhe ꞌrã oo — heꞌi. " ?FHaꞌe rã Israel regua avakue ma oipapaa rã quatrocentos mil avakue ikuai kyxe revegua, joe opuꞌãa rupi ikuai vaꞌety meme, Benjamim regua eꞌỹ.DFHaꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi regua ma setecentos avakue ikuai oiporavo pyre ijaxu vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe kuery ma ita momboa py peteĩ ꞌagueꞌi re omombo vy voi ndojavyi ꞌrã.FHaꞌe vaꞌe ára ma oipapaa Benjamim kuery tetã ikuai vaꞌe gui ou vaꞌekue. Oikuaa rã vinte e seis mil avakue ikuai kyxe revegua, Gibeá pygua kuery reveꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe kuery ma oipapaa rã seiscentos avakue ikuai oiporavo pyre meme.%EFHaꞌe rami ꞌrãgue py Benjamim kuery ma Gibeá katyꞌi tetã ikuai vaꞌe gui oupa vy onoꞌõmba okuapy, ojeꞌoi aguã Israel kuery re opuꞌã aguã.F Aỹ orepo py pemboaxa na Gibeá pygua avakue nheꞌẽ vai raꞌy kuery rojukapa aguã, haꞌe rami vy Israel kuerya gui roipeꞌa aguã haꞌe rami ete ndaꞌevei vaꞌe — heꞌi. Haꞌe rã Benjamim kuery ma noendu potai guyvy Israel kuery ayvu.$CF Haꞌe gui Israel kuery omondouka avakue Benjamim regua yvy haꞌe javi rupi, aipoeꞌi aguã: — Mbaꞌe nunga haꞌeveꞌỹ vaꞌe tu penembyte ojapoa?9F Haꞌe rami vy Israel regua avakue haꞌe javi nhomboaty okuapy haꞌe vaꞌe tetã rovai opuꞌã vy oo aguã. Peteĩꞌi rami onhemoirũmba okuapy. )F Haꞌe rami vy Israel kuery regua cem avakue ikuai vaꞌe-vaꞌe gui ma dez kuerei ꞌrã nhamondouka, mil ikuai vaꞌe-vaꞌe gui cem kuerei ꞌrã, haꞌe dez mil ikuai vaꞌe-vaꞌe gui ma mil kuerei ꞌrã nhamondouka tembiꞌu ojou aguã nhande kuery pe. Haꞌe rã nhande kuery ma Benjamim regua Gibeá py jaa vy haꞌe kuery re jajapo ꞌrã Israel kuery mbyte ojapo vaiague rami — heꞌi. F Haꞌe rami vy po rami ꞌrã jajapo Gibeá pygua kuery re: Jajeꞌoi ꞌrã haꞌe kuery rovai nhapuꞌã aguã xorte jaexaa rami.S!FHaꞌe rami rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ma peteĩꞌi rami opuꞌãmba okuapy vy aipoeꞌi: — Nhande kuery vaꞌe regua peteĩve ndojevyi ꞌrã ngoo katy, peteĩve ndajaai ꞌrã nhandero katy./FMaꞌẽ, peẽ kuery ma Israel kuery regua meme pendekuai. Peikuaa pota porã ke! Pejogueroayvu haꞌe penhomongeta haꞌe nunga re — heꞌi. /FHaꞌe ramo xeraꞌyxy jevy retekue araa. Amboaꞌypa vy araa uka Israel kuery yvy haꞌe javi rupi, nhande Israel kuery moxĩmbaarã ojapo rire.,SFHaꞌe ramo Gibeá pygua kuery xere opuꞌã vy pyávy ombojere oo xee aĩa vaꞌe. Xejukaxe, haꞌe gui xeraꞌyxy jevy voi ojavyky rei okuapy. Haꞌe ramo omano.+QFHaꞌe ramo ava levita kunha omano vaꞌekue megue ombovai vy aipoeꞌi: — Xeraꞌyxy jevy reve rovaẽ Benjamim regua kuery retã Gibeá py, pytũ roaxa aguã.KFBenjamim kuery voi oendu okuapy Israel kuery Mispa katy ojeꞌoia omombeꞌua rã. Haꞌe gui ava pe Israel kuery oporandu okuapy: — Emombeꞌupa orevy marã rami vy pa haꞌe nunga oikoague. ]5FHaꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve haꞌe javi haꞌe Israel kuery peteĩ-teĩ regua oupa okuapy Nhanderuete pegua onhemboaty okuapya py. Quatrocentos mil avakue ikuai opuꞌã okuapy vaꞌe, kyxe revegua meme. F Levita raꞌyxy jevy ojavyky reia ague re Israel kuery nhombopagaague Haꞌe gui Israel kuery haꞌe javi ma Mispa py ojeꞌoi vy nhomboatypa okuapy Senhor renonde. Peteĩꞌi rami ou Dã guive Berseba peve ikuai vaꞌe, Gileade yvy gui guive.FPeteĩ-teĩ oexa vaꞌe aipoeꞌi okuapy joupe-upe: — Kovaꞌe nunga ojapoa vaꞌeꞌỹ teri, neĩ oexaa vaꞌeꞌỹ teri, Egito yvy gui Israel kuery oua ára guive aỹ peve. Peikuaa pota haꞌe nunga re, penhembopyꞌa haꞌe pejogueroayvu — heꞌi okuapy. EFNgoo py ovaẽ ma vy guaꞌyxy omboguejy jevy retekue. Haꞌe vy kyxe ogueru vy omboaꞌypa, ikãgue reve, doze henda py. Haꞌe vaꞌe ma ogueraa uka Israel kuery ikuaia haꞌe javi rupi.. WFHaꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Epuꞌã ke, haꞌe gui jaa — heꞌi teĩ nombovai. Haꞌe ramo ava vaꞌe oupi inony mburikaꞌi áry, ojepeꞌa, oo ju ngoo katy. / YFKoꞌẽgue ime opuꞌã vy oipeꞌa okẽ. Haꞌe rami vy oove aguã oẽ vy oexa rã kunha guaꞌyxy jevy okẽ rupi itui raꞌe, opyrõ ovyaty áry opo omoĩ reve.{ qFKoꞌẽ raiꞌi ma ramo kunha vaꞌe ou vy hoꞌa oo ome oĩa rokẽ py. Haꞌe py ma ikoꞌẽmba eteꞌi oupy.  1FHaꞌe pygua avakue noendu potaxei ramo levita raꞌyxy jevy ojopy vy ogueraa oka py, omboaxa haꞌe kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe kuery ju ojopy vy ojavyky reia rupi oguenonheno okuapy pytũ mbukukue re, koꞌẽ peve. Haꞌe gui koꞌẽmba ma ramo oejapa rive ojeꞌoivy.   FXee aru ꞌrã oka py xerajy omenda eꞌỹ teri vaꞌe, haꞌe ava vaꞌe raꞌyxy jevy. Haꞌe vaꞌe kuery ma pemoꞌyvyĩꞌi ꞌrã, haꞌe kuery re ꞌrã pejapo pejapoxea rami. Haꞌe rã ava vaꞌe re ma pejapo vai eme haꞌe rami ete — heꞌi.QFHaꞌe rã hoo vaꞌe ma haꞌe kuerya py oẽ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Any xeryvy kuery, pejapo eme haꞌe rami ete haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Xee ae ma xero py ava amovaẽ rire pejapo vai eme.(KFHaꞌe kuery ovyꞌa okuapy jave haꞌe vaꞌe tetã pygua avakue nheꞌẽ vai raꞌy kuery oupa vy ombojere okuapy oo. Ombota-mbota okuapy okẽ re. Haꞌe vy hoo vaꞌe tujaꞌi vaꞌe pe ijayvu vy — Emoẽ apy oka py ava ndero py removaẽ vaꞌekue rojavyky rei aguã — heꞌi. 'FHaꞌe rami vy ngoo py ae omovaẽ vy mbaꞌemo rogue omeꞌẽ mburika kuery pe. Haꞌe kuery py ojoipa ma rire okaru haꞌe oyꞌu okuapy. OFHaꞌe ramo tujaꞌi vaꞌe aipoeꞌi: — Tove mbyꞌa porã toĩ ndere. Xapyꞌa rei ndevy mbaꞌemo oata ramo xee ae tajou. Haꞌe rami avi ndaꞌevei tetã mbyte py peaxa aguã pytũ — heꞌi.p[Froguereko teĩ ae ma mbaꞌemo pirukue haꞌe mbaꞌemo rogue orerymba mburika peguarã. Mbojape haꞌe vinho voi roguereko xevy, kunha haꞌe kunumi vaꞌe nerembiguai reve ou vaꞌekue pe. Mbaꞌeve rei ndoatai orevy — heꞌi. FOmbovai: — Judá regua Belém gui roguata rojeꞌoivy, mombyry Efraim yvyꞌã reia katy roo. Xee ma haꞌe pygua ae. Aa karamboae Judá regua Belém py. Haꞌe gui aỹ ma aguata avy Senhor pegua oo oĩa katy. Teĩ avave rei naxemovaẽai ngoo py,)FTujaꞌi vaꞌe omaꞌẽ vy tetã mbyte py oexa oguata vaꞌe. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe: — Marã katy peo, haꞌe magui tu peju? ^7FHaꞌe gui pytũ ma jave ou peteĩ tujaꞌi mbaꞌety rupi ombaꞌeapoague gui. Haꞌe vaꞌe ma Efraim yvyꞌã reia pygua vaꞌeri Gibeá py hekoa vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe pygua kuery ae ma Benjamim regua meme.=uFHaꞌe rami vy opia ojeꞌoivy Gibeá katy, pytũ oaxa aguã haꞌe py. Haꞌe py ovaẽ vy oguapy okuapy tetã mbyte py, mbaꞌeta avave rei nomovaẽai ngoo py pytũ oaxa aguã. eEFHaꞌe gui ojeꞌoive. Gibeá tetã katyꞌi ovaẽ jave kuaray oike, Benjamim regua yvy py.{~qF Jaave ꞌrã, nhavaẽ ꞌrã amboae tekoa py, Gibeá py eꞌỹ vy Ramá py jake aguã — heꞌi guembiguai pe. }'F Ipatõ ombovai: — Any, ndaꞌevei tetã jaikuaa eꞌỹ vaꞌe py nhavaẽ aguã, Israel kuery eꞌỹ ikuaia py. Jaave ꞌrã Gibeá peve.-|UF Jebus katyꞌi ojeꞌoi jave kaꞌaru ete ma ramo kunumi vaꞌe aipoeꞌi opatõ pe: — Aỹ ma jaa, nhavaẽ jebuseu kuery retã py, pytũ jaaxa aguã haꞌe py. {F Haꞌe rami teĩ ava vaꞌe ndoaxaxevei pytũ haꞌe py. Haꞌe rami vy opuꞌã vy oo. Ngupive ogueraa vaꞌe ma mokoĩ mburika ikupe árygua vaꞌe haꞌe taꞌyxy jevy. Haꞌe gui Jebus tetã katyꞌi peve ovaẽ (haꞌe vaꞌe ma Jerusalém tetã). zF Haꞌe ramo ava vaꞌe opuꞌã ju oo aguã, taꞌyxy jevy haꞌe hembiguai kunumi vaꞌe reve. Haꞌe rã ixupe aipoeꞌi hatyu kunha vaꞌe ru: — Maꞌẽ, kaꞌaru ma, pytũ ovaẽ ju ta ma. Ajerure ndevy pytũ peaxa ju aguã apy. Ára oaxa ta ramo peaxa pytũ apy, pendepyꞌa py pevyꞌa aguã. Haꞌe gui koꞌẽ rã mae ma pepuꞌã pendero katy peo aguã — heꞌi. :yoFPeteĩ nhiruĩ araa py ovy voi oo aguã. Haꞌe rã kunha vaꞌe ru aipoeꞌi: — Penhemombaraete ke, pepytaveꞌi ju kaꞌaru peve — heꞌi ramo mokoĩve okaru nhoguenoiny. x FHaꞌe rami teĩ ava vaꞌe opuꞌã ju oo aguã. Haꞌe rã hatyu ma hexeve ijayvu tema vy haꞌe vaꞌe pytũ re ju omombyta. 5weFoguapy mokoĩve, okaru haꞌe oyꞌu nhoguenoiny. Haꞌe gui kunha vaꞌe ru aipoeꞌi ava pe: — Ajerure ndevy, kovaꞌe pytũ ju peke apy, pendepyꞌa py pevyꞌa aguã.QvFIrundy araa py ovy voi, opuꞌã ojeꞌoi aguã. Haꞌe ramo kunha vaꞌe ru aipoeꞌi guajy me pe: — Penhemombaraete ranhe ke peteĩ mbojapeꞌi re. Haꞌe vaꞌe rire ma peo ꞌrã — heꞌi ramou#FHatyu kunha vaꞌe ru vaꞌe ma mboapy ára re omombyta ojea py. Okaru haꞌe oyꞌu okuapy, haꞌe gui omenda vaꞌe kuery oke haꞌe py. staFHaꞌe gui ime opuꞌã vy guembiguai haꞌe mokoĩ mburika ogueraa hakykue oo vy. Hexeve ijayvu porãꞌixe ogueru ju aguã. Haꞌe py ovaẽ ramo kunha vaꞌe omovaẽ nguu ro py. Tuu oexa vyve ovyꞌa reve oẽ, omovaẽ porãꞌi.!s=FHaꞌe rã kunha vaꞌe ma hexe ndaꞌijaꞌevei vy opoi. Haꞌe rami vy nguu ro katy ju ojevy Judá regua Belém py. Haꞌe py ju oiko irundy jaxy re. r 7F Levita haꞌe taꞌyxy jevy rekokue oĩa Haꞌe vaꞌe jave py huvixave ndoikoi Israel kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe gui oiko peteĩ levita regua. Haꞌe vaꞌe ma Efraim yvyꞌã rupi oguata oikovy vy peteĩ guaꞌyxy jevyrã ogueraa Judá regua Belém tetã pygua. qFHaꞌe rami py Mica taꞌangaa ojapo vaꞌekue ma ojeupe ae ju haꞌe kuery oguereko, Siló py Nhanderuete pegua oo oĩ teria ja. vpgFDã kuery ojeupe ae ogueraa taꞌangaa yvyra guigua. Haꞌe gui Dã regua kuery pe ju Gérson raꞌy Jônatas, Manassés ramymino vaꞌe oĩ sacerdote, haꞌe vaꞌe rire taꞌy kuery pe ju, haꞌe kuery escravo-rã ogueraapaa ára peve.po[FTetã omboery guamoĩ Dã Israel raꞌy oiko vaꞌekue rery py. Haꞌe rã tetã rery ypyague ma Laís.lnSFNomoingovei avave rei, mbaꞌeta Sidom tetã gui mombyry, avave rei re naꞌirũi guive. Haꞌe vaꞌe tetã ma Bete-Reobe katyꞌi oĩ yvyugua oĩ vaꞌe py. Haꞌe gui haꞌe kuery ae ju tetã omoatyrõ ju vy haꞌe py ikuai.}muFHaꞌe kuery ogueraa taꞌangaarã Mica ojapo vaꞌekue haꞌe sacerdote oguereko vaꞌekue. Haꞌe gui Laís tetã py ju ovaẽ, peteĩ regua ikuai porã haꞌe joe ojeroviaa rupi rive ikuaia py. Haꞌe vy ojukapa kyxe py, haꞌe oapypa tetã.lFHaꞌe rami vy Dã kuery ojeꞌoive tema. Haꞌe rã Mica ma ixugui haꞌe kuery ipoꞌakavea oikuaa vy ojevy ju ngoo katy. FkFHaꞌe ramo Dã kuery aipoeꞌi ixupe: — Ndeayvuve eme orevy, xapyꞌa rei avakue ipyꞌa guaxukueve ndere opuꞌã rã pekanhymba eꞌỹ aguã, ndero pygua kuery reve — heꞌi okuapy.j{FOmbovai: — Tuuete raꞌangaarã ajapo vaꞌekue peipeꞌapa raꞌe, xevygua sacerdote guive. Haꞌe gui peo ju kuri. Mbaꞌe tu oiko xevy guarã peja vaꞌekue? Haꞌe gui mbaꞌe re tu xevy peporandu vy “Mbaꞌe tu oiko?” peje? — heꞌi. "i?FHaꞌe vy hakykue katy gui ojapukai ojeꞌoivy. Haꞌe rã haꞌe kuery ojere vy aipoeꞌi Mica pe: — Mbaꞌe tu oiko upe vaꞌe kuery remboaty aguã? xhkFMica ro gui mombyryꞌi ma Dã kuery ojeꞌoi jave avakue Mica ro katyꞌigua kuery nhomboaty vy oupity okuapy.g9FHaꞌe kuery ojevy aguã katy ju oo ta vy guenonde omoĩ guaꞌy kueꞌiry, guymba kuery haꞌe ombaꞌe rei-rei haꞌe javi. Haꞌe rami vy ojeꞌoi.cfAFsacerdote oendu vy ovyꞌa opyꞌa py. Haꞌe rami vy haꞌe ae ju manto sacerdote pegua oipeꞌa, taꞌangaa oo py ikuai vaꞌe haꞌe taꞌangaa yvyra guigua oipeꞌa avi vy oguenoẽ heravy haꞌe kuery mbyte rupi. 1e]FHaꞌe kuery ombovai: — Ekyrirĩ ke, emoĩ ndepo ndejuru py, haꞌe eju orerupive. Orevy ju ꞌrã reiko oreru rami haꞌe sacerdote-rã. Mbaꞌeta ndevy pe haꞌeveve pa peteĩꞌi ava ro py sacerdote reikoa, tyrã pa Israel re peteĩ regua haꞌe javi pe sacerdote reiko aguã? — heꞌi rãxdkFMica ro py haꞌe kuery oike vy taꞌangaa yvyra guigua oipeꞌa heravy, manto sacerdote pegua, taꞌangaa oo py ikuai vaꞌe haꞌe taꞌangaa mbaꞌemo ryku guigua. Haꞌe ramo sacerdote aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe tu pejapo? ecEFHaꞌe rã peteĩ nhiruĩ avakue yvy re oikuaa pota aguã ojeꞌoi vaꞌekue oike vy ojopy taꞌangaa yvyra guigua, manto sacerdote pegua, taꞌangaa oo py ikuai vaꞌekue haꞌe taꞌangaa mbaꞌemo ryku gui ojapo pyre guive. Haꞌe rã sacerdote ma opyta hoꞌamy okẽ py, seiscentos avakue tembiporu joe opuꞌãa pygua revegua kuery ikuaia py.ybmFSeiscentos avakue Dã regua tembiporu joe opuꞌãa pygua oguereko vaꞌe ma okẽ rupi opyta okuapy oikeaty py.vagFHaꞌe ramo haꞌe py ovaẽ okuapy kunumi levita regua ro py, Mica ro py ae. Haꞌe vy oxarura okuapy ixupe.`9F Mica pegua taꞌangaa oipeꞌa vy Laís tetã re ipoꞌaka okuapyague Peteĩ nhiruĩ avakue Laís yvy re oikuaa pota aguã ojeꞌoi vaꞌekue aipoeꞌi guyvy kuery pe: — Peikuaa pa haꞌe vaꞌe oo py oĩa peteĩ manto sacerdote pegua, haꞌe taꞌangaa oo pygua, taꞌangaa yvyra guigua haꞌe amboae ma mbaꞌemo ryku guigua oĩa? Penhembopyꞌa ke haꞌvy mbaꞌemo pejapo aguã re — heꞌi.o_YF Haꞌe vaꞌe gui ojeꞌoi ju Efraim regua yvyꞌã reia katy. Haꞌe vy Mica ro py ju ovaẽ okuapy. @^{F Haꞌe kuery ojeꞌoi vy Judá regua Quiriate-Jearim py ranhe ikuai. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe henda pe “Maané-Dã” heꞌi okuapy aỹ peve. Quiriate-Jearim rovai katy oĩ. ]F Haꞌe rami rã Dã regua kuery ma Zorá haꞌe Estaol gui ojeꞌoi, seiscentos avakue tembiporu joe opuꞌãa pygua revegua meme.n\WF Mbaꞌeta haꞌe py pevaẽ vy pejou ꞌrã joe ojeroviaa rupi rive ikuai vaꞌe, ijyvy ma tuvixa guive. Nhanderuete omboaxa ma pendepo py. Haꞌe vaꞌe yvy ma mbaꞌeve oata eꞌỹa haꞌe py ikuai vaꞌe kuery pe — heꞌi. ][5F ombovai: — Pepuꞌã ke, jajeꞌoi haꞌe kuery rovai. Mbaꞌeta yvy re roikuaa potaa rupi roexa rã iporã. Peĩ rive ta tema ri tyꞌy upe py? Pemboare eme taꞌvy pejeꞌoi vy haꞌe vaꞌe yvy pejopy aguã.'ZIFHaꞌe ramo ojevypa ju guyvy kuery Zorá haꞌe Estaol py ikuaia py. Haꞌe rã haꞌe kuery pe oporandu vy — Mbaꞌe pa pemombeꞌu orevy? — heꞌi ramo OYFHaꞌe ramo peteĩ nhiruĩ avakue ojeꞌoi vy Laís tetã py ju ovaẽ. Haꞌe py ma oexa rã haꞌe pygua kuery ikuai porã. Sidom pygua kuery reko rami ikuai mbyꞌa porã haꞌe joe ojeroviaa rupi. Peteĩve jipoi huvixa mbaꞌemo py omoingo axy vaꞌerã. Sidom tetã gui mombyry ikuai, amboae kuery re nonhemoirũi guive. lXSFSacerdote ombovai: — Tapeo porã ke. Tape rupi peguataa rupi Senhor omaꞌẽ ꞌrã — heꞌi. W#FHaꞌe ramo aipoeꞌi okuapy ixupe: — Eporandu haꞌvy Nhanderuete pe, roikuaa aguã tape rupi rooa rupi iporã vaꞌe rojou ꞌrã paa. sVaFOmbovai: — Po rami Mica ojapo xevy. Peráta re ixupe ambaꞌeapo vy aiko ixupegua sacerdote — heꞌi. bU?FMica ro py haꞌe kuery ikuai jave oendu kuaa kunumi vaꞌe levita regua ayvu. Haꞌe vy oĩa py onhemboja vy aipoeꞌi ixupe: — Mavaꞌe tu ndereru apy? Mbaꞌe tu rejapo reikovy apy? Haꞌe mbaꞌe tu apy rereko? tTcFHaꞌe rami vy Dã kuery omondouka peteĩ nhiruĩ avakue haꞌe kuery vaꞌe regua ae, Zorá haꞌe Estaol pygua kuery ipyꞌa guaxuvekue, yvy re omaꞌẽ mbegue haꞌe oikuaa pota aguã. Haꞌe vy haꞌe kuery pe — Tapeo, peikuaa pota yvy re — heꞌi. Haꞌe ramo ojeꞌoi vy Efraim regua yvyꞌã reia re ovaẽ Mica ro py. Haꞌe vy oke okuapy haꞌe py. NS F Dã regua kuery oyvy tuvixave vaꞌerã ojouxe jave guare Haꞌe vaꞌe jave ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe rami rã Dã regua kuery oeka okuapy oyvyrã ikuai aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára peve haꞌe kuery ndojopyi teri oyvyrã xorte rupi omeꞌẽ mbyre Israel regua ikuaia mbyte. RyF Ojeupe ae Mica aipoeꞌi: — Aỹ xee aikuaa Senhor xemoingo porã ꞌrãa, xevygua sacerdote-rã levita areko ramo. sQaF Haꞌe ramo Mica ma levita regua kunumi vaꞌe omoĩ ojeupegua sacerdote-rã. Haꞌe ramo Mica ro py oiko.EPF Ovyꞌa reve kunumi vaꞌe oiko ava ro py. Taꞌy rami oiko.OF Haꞌe ramo Mica aipoeꞌi ixupe: — Eiko xea py ae. Xerurã rami eiko, xevygua sacerdote-rã. Haꞌe rã maꞌetỹa nhavõ ndevy ameꞌẽ ꞌrã dez hatãꞌi vaꞌe prata guigua, ndeaorã haꞌe tembiꞌu — heꞌi rã levita vaꞌe oendu vy ovaẽ haꞌe py.,NSF Haꞌe gui Mica oporandu ixupe: — Magui tu reju? Ombovai: — Xee ma levita Judá regua Belém guigua. Haꞌe vy mamo rã ajou porãa py ꞌrã aiko — heꞌi. IM FHaꞌe gui Judá regua Belém gui haꞌe vaꞌe ojepeꞌa ovy, mamo rã ojou porã reia py oiko aguã. Haꞌe rami vy tape rupi oo vy ovaẽ Efraim regua yvyꞌã reia re, Mica ro oĩa py ae. -LUF Mica ro py levita ovaẽ jave guare Haꞌe gui Judá regua Belém tetã py oiko peteĩ kunumi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma levita oiko vaꞌeri haꞌe py oiko. K%FHaꞌe jave py ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã haꞌe kuery ae oipotaa rami rive. CJFHaꞌe rami py ava Mica hery vaꞌe oguereko oo tuuete raꞌangaa ikuaiaty. Ojapo avi peteĩ manto sacerdote pegua haꞌe taꞌangaa opy guarã. Peteĩ guaꞌy omboaxa avi sacerdote-rã."I?FHaꞌe rami rã oxy pe peráta omeꞌẽ ramo duzentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua ogueraa vy opaga prata re ombaꞌeapo vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ju peteĩ taꞌangaarã ojapo yvyra gui, haꞌe amboae ju ma hyku vaꞌe gui ojapo. Haꞌe vaꞌe taꞌangaa ma Mica ro py ae opyta. JHFOxy pe mil e cem hatãꞌi vaꞌe prata guigua omeꞌẽ jevy ramo ixy aipoeꞌive ju: — Kovaꞌe peráta ma xepo gui ae amboaxa Senhor pe. Ndee xepiꞌa, ndee ae ꞌrã reiporu peteĩ taꞌangaarã rejapo uka aguã yvyra gui, haꞌe gui amboae ju ma prata ryku gui. Aỹ gui ma ameꞌẽmba ju ꞌrã ndevy — heꞌi.hGKFHaꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi oxy pe: — Haꞌe gui mil e cem hatãꞌi vaꞌe prata guigua ndegui imondaague vaꞌe, haꞌe vaꞌe re ndeayvu vaiague haꞌe xevy remombeꞌu avi vaꞌekue, maꞌẽ, haꞌe vaꞌe peráta ma xee ae areko. Xee ae xemonda karamboae ndegui. Haꞌe ramo ixy ombovai: — Tove Senhor tanemoingo porã, xepiꞌa! — heꞌi. zF qF Mica ngoo py taꞌangaa oguerekoague Oiko peteĩ ava Efraim regua Mica hery vaꞌe, yvyꞌã reia re oiko.hEKFHaꞌe gui ou tyvy kuery haꞌe tuu ro pygua kuery haꞌe javi. Hetekue oupi heravy vy onhono porã Zorá haꞌe Estaol mbyte, tuu Manoá onhono porãague py ae. Vinte maꞌetỹ re Sansão opena vaꞌekue Israel kuery re. D)FHaꞌe vy aipoeꞌi: — Tamano filisteu kuery reve — heꞌi vy onhemomburu ete reve ojeroꞌa ramo oo hoꞌapa yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi áry. Haꞌe rami py oiko vaia ára ma oikove teri reve jojukaague gui ojuka retave. ECFHaꞌe rami vy Sansão oikuavã mokoĩve oo yta oo mbyte py hiꞌaĩ vaꞌe, haꞌe vaꞌe re onhemomburu ete hoꞌamy, peteĩ re ma oiporu kuaa regua re, haꞌe rã amboae re ma oaxua re.BFSansão ojapukai Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor Xeruete, ajerure ndevy xere nemaꞌenduꞌa aguã, haꞌe emeꞌẽ aỹ eteꞌi ri jepe xembaraete ju aguã. Xeruete, filisteu kuery re ajepy ꞌrãgue xerexa omombuague rekovia — heꞌi. N~}}<||:{zyy&xwYvtv"uIt9s[ponnMmkllk|jihhgqfe~dd'cba^^V]\\-[ZYYXWWV{UTTDS R/QUPOOLYKJI$H,G EEuDCdAA@I?D>=<< q-  Jve1(Zr/ZHaꞌe rami vy onha ovy Eli ituia py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Apy ma haꞌã, ndee xerenoĩ ramo. Haꞌe rã aipoeꞌi: — Any, xee eꞌỹ ri roenoĩ xeraꞌy. Tereo ju enheno — heꞌi ramo oo ju onheno. yqmZHaꞌe gui ma Senhor oenoĩ kunumi vaꞌe: — Samuel, Samuel! Haꞌe ramo ombovai: — Apy ma aĩ! — heꞌi. p{ZSamuel voi onheno ma avi oupy Senhor ayvu ryru oĩa oo py, Nhanderuete pegua tataendy oĩ vaꞌe nombogueai teri jave. o}ZHaꞌe gui peteĩ pytũ ma sacerdote Eli onheno oupy onhenoaty rupi. Hexa pytũmba rei ma guive vy ndoexavei raiꞌi ma."n AZKunumi vaꞌe Samuel mbaꞌemo ojapo oikovy Senhor pe, Eli oexaa rupi. Haꞌe vaꞌe jave ma Senhor oayvu nombou retai, mbaꞌemo ndoexa uka riaei guive. mZ$Haꞌe vaꞌe renonde ou ꞌrã okuapy ndero gui hembyre vaꞌekue haꞌe javi, guenapyꞌã re oĩ ꞌrã peteĩꞌi hatãꞌi vaꞌe prata guigua ojopy aguã rive, haꞌe peteĩ jururãꞌi mbojape. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Ajerure ndevy, sacerdote kuery ombaꞌeapoa rupi xee voi xemoĩ aguã re, mbojape raꞌykueꞌi haꞌu vaꞌerã ajou aguã’, heꞌi ꞌrã okuapy.” lZ#Haꞌe gui ma xejeupe guarã amoingo ꞌrã peteĩ sacerdote ojerovia pyrã. Haꞌe vaꞌe ma oiko ꞌrã xepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi rami, anhembopyꞌaa rami meme. Hoorã ajapo ꞌrã oĩ atã aguã rami, haꞌe oiko riae ꞌrã xerembiporavo renonde.k/Z"Haꞌe gui nderaꞌy kuery mokoĩ Hofni haꞌe Finéias re mbaꞌemo oiko ꞌrã reikuaa aguã, mbaꞌeta peteĩ ára pyve omano ꞌrã mokoĩve.2j_Z!Xapyꞌa rei neramymino kuery vaꞌe regua amongue ava xevygua altar oikoa gui ndaipeꞌai ꞌrã vaꞌeri nderexay py amboguepa ꞌrã nderexa, nenheꞌẽ py ndeporiaua rendu vaꞌe gui. Haꞌe rami vy neramymino kuery, ndero pygua kuery haꞌe javi ma kunumi rei teri reve teĩ omanomba ꞌrã.5ieZ Ndee ae rexa ꞌrã jexavaia Nhanderuete pegua opy rupi oiko rã. Israel kuery re mbaꞌemo porã oikoa ramive ndero pygua kuery vaꞌe regua ma ndoikoi ꞌrã tuja vaꞌe.yhmZNeꞌexa, ovaẽ ouvy ndejyva ajaya aguã ára, haꞌe neramoĩ jyva voi, ndero py tujakueve ndoikovei aguã rami. “Ndejyva ajayapa ꞌrã” heꞌia ma taꞌy kuery ojukapa aguã re ijayvu vy. Haꞌe rami ae ojapo (1 Samuel 4.11-18). g{ZHaꞌe nunga rupi Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi: “Anhetẽ xee aipoaꞌe vaꞌekue ndero pygua haꞌe neramoĩ ro pygua kuery rakaꞌe rã peve guarã amoingo aguã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ aỹ Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe nunga toĩve eme, mbaꞌeta amboete uka ꞌrã xemboetea kuery, haꞌe rã xerayvua rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma ojou vaia ꞌrã.Tf#ZMbaꞌe re tu haꞌvy pepyrõmba rei ri xevy pe mymba haꞌe mbaꞌemo raꞌyĩgue omeꞌẽmby re, xeayvuague rami vy xevygua oo py omeꞌẽa teĩ? Haꞌe ndee, mbaꞌe re tu xegui remboeteve nderaꞌy kuery rive? Mbaꞌeta haꞌe kuery reve penhemongyra rivepa ma pekuapy xevygua Israel kuery omeꞌẽ vaꞌe iporãgueve re.”MeZHaꞌe rami vy Israel kuery pavẽ regua mbyte gui xee aiporavo ae ma sacerdote xejeupe guarã, xevygua altar oĩa py oo vy heakuã porã vaꞌe oapy aguã, haꞌe xerenonde manto sacerdote pegua py onhemonde reve ikuai aguã. Neramoĩ kuery peguarã ameꞌẽmba vaꞌekue mbaꞌemo Israel kuery oapy vaꞌekue haꞌe javi.@d{Z Eli ro pygua kuery rovai profeta ijayvuague Haꞌe gui Eli oĩa py ou peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Po rami Senhor ijayvu: “Neramoĩ ro pygua kuery pe xee ajekuaa uka vaꞌekue Egito yvy re teri Israel kuery ikuai jave, Faraó rekoa py. Anhetẽ eꞌỹ ri tyꞌy?c}ZHaꞌe rã kunumi vaꞌe Samuel ma tujave haꞌe ijyvateve ovy, Senhor haꞌe avakue ojou porãve tema aguã rami oiko. bZXapyꞌa rei peteĩ ava oirũ rovai ri ojejavy ramo Nhanderuete oikuaa pota ꞌrã mokoĩve re. Haꞌe rã Senhor rovai ri ojejavy ramo ma mavaꞌe ꞌrã tu oiko hepyarã? — heꞌi. Haꞌe rami tuu ijayvu teĩ haꞌe kuery noendu potai, Senhor ojukaxe ae ramo. a ZHaꞌe rami eꞌỹ taꞌvy xeraꞌy kuery, peiko porã eꞌỹa ae tema aendu. Senhor pegua kuery ojejavypa aguã rami pejapo.#`AZHaꞌe rami vy guaꞌy kuery pe aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌe nunga pejapo? Mbaꞌeta aendu riae tema heta vaꞌe kuery omombeꞌu rã pendeko vaia._Z Guaꞌy kuery pe Eli ijayvuague Haꞌe gui Eli tujaꞌi ete reve oendu omombeꞌua rã Israel kuery haꞌe javi re taꞌy kuery ojapo vaia, mbaꞌeta nhogueronheno ꞌrã kunhague oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery reve.&^GZHaꞌe rã Ana re Senhor opena porã ramo oguereko rakaꞌe mboapy avakue haꞌe mokoĩ kunha. Haꞌe gui kunumi vaꞌe Samuel ma tujave ovy Senhor renonde. ]ZHaꞌe ramo Eli ogueroayvu porã ꞌrã Elcana haꞌe taꞌyxy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: — Tove Senhor tomeꞌẽve ju kovaꞌe kunha piꞌarã, Senhor pe opiꞌa omboaxa vaꞌekue rekovia — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojevy ju ꞌrã guekoa katy."\?ZIxy ma maꞌetỹa nhavõ ao puku ruxãꞌi vaꞌe ojapo vy ixupe ogueru ꞌrã ome reve, maꞌetỹa nhavõ mbaꞌemo omeꞌẽaty rami omeꞌẽ jave. 4[cZ Samuel kyrĩ jave guare Haꞌe gui Samuel ma kyrĩ reve ma voi mbaꞌemo ojapo oikovy Senhor renonde, manto sacerdote pegua ipererĩꞌi vaꞌe py onhemonde guive.ZZHaꞌe rami py haꞌe vaꞌe kunumigue opa mbaꞌe py ojejavy Senhor renonde, ixupe mbaꞌemo omeꞌẽmby nombovarei vy. YZHaꞌe gui xapyꞌa rei xoꞌo meꞌẽa ombovai vy “Tove ikyrakue ranhe taapy, haꞌe rire ma rejopyxea rami ejopy”, heꞌi ramo ma aipoeꞌi ꞌrã: “Any, emeꞌẽ xevy aỹ ma voi. Haꞌe rami eꞌỹ rã aipeꞌapa nheaꞌã ꞌrã”, heꞌi ꞌrã. XZIkyrakue oapy eꞌỹ mbove ma voi sacerdote rembiguai kunumi vaꞌe ou vy aipoeꞌi ꞌrã ava oapy ta vaꞌe pe: “Upe vaꞌe xoꞌo emeꞌẽ sacerdote kuery pe oexy aguã, mbaꞌeta ndepo gui ndojopyi ꞌrã xoꞌo jykue, ipyrygua anho”, heꞌi ꞌrã.+WQZhaꞌe vy omopoꞌẽ ꞌrã oja ferro guigua py, eꞌỹ vy oja py, oja guaxu py, eꞌỹ vy hyꞌa py mbaꞌe, haꞌe gui kuxa rakua py oguenoẽ vaꞌe rei sacerdote kuery ogueraa ꞌrã ojeupe guarã. Haꞌe rami ae tema ꞌrã ojapo Israel kuery haꞌe py Siló py oo vaꞌe nhavõ re.kVQZ Mbaꞌeta haꞌe jave ma po rami ꞌrã sacerdote kuery ojapo heta vaꞌe kuery re. Amongue mbaꞌemo omeꞌẽ nhavõ ou ꞌrã peteĩ sacerdote rembiguai kunumi vaꞌe xoꞌo ombojy teria py, opo py kuxa rakua oguereko reve, UZ Eli raꞌy kuery mbaꞌemo vai ojapo jepiague Eli raꞌy kuery ma nheꞌẽ vai raꞌy ete ikuai, nomboetei guive Senhor.TZ Haꞌe gui Elcana ojevy ju Ramá py ngoo oĩa py. Haꞌe rã avaꞌi ma sacerdote Eli renonde rupi mbaꞌemo ojapo oikovy Senhor pe. S{Z Senhor re opuꞌãa rupi ikuai vaꞌe ma omomba ꞌrã, haꞌe kuery rovai hyapu ꞌrã yva gui. Senhor nhombopaga ꞌrã yvy apy rupi voi, haꞌe rã ojeupegua huvixa ma omombaraete ꞌrã, ombopoꞌaka ꞌrã guembiporavo — heꞌi. iRMZ Haꞌe opena ꞌrã ojeupe guarã oikyꞌaꞌo vaꞌekue re opyrõa rupi, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma omokyrirĩmba ꞌrã pytũ manoa oĩa py. Mbaꞌeta avakue ma ombaraetea rupi rive ndaꞌipoꞌakai ꞌrã. bQ?Z Haꞌe omopuꞌã ꞌrã iporiaukueꞌi yvy kuꞌi ituiague gui, ytyaty ikuaia gui omboyvate ꞌrã iporiaukueꞌi vaꞌe, yvatekueve vaꞌe mbyte ju ꞌrã omboguapy, ojapo ꞌrã ipoꞌakapa vaꞌe renda áry oguapy aguã rami. Mbaꞌeta Senhor gui vy ae yvy yta itui vaꞌe oĩ atã, haꞌe vaꞌe áry omoĩ atã yvy haꞌe javi. PZ Senhor ma nhomomboriau kuaa, haꞌe nhombovyꞌa jevy kuaa vaꞌe, nhomoꞌyvyĩꞌi kuaa, haꞌe nhomboyvate jevy kuaa vaꞌe. OZ Senhor ae ma tekove peꞌaa haꞌe tekove meꞌẽa oiko. Yvykua katy nhomboguejy, haꞌe jogueru jevy kuaa vaꞌe. haꞌe rã okaruxe reia rupi ikuai vaꞌekue ma ndojexavai reivei ma ꞌrã karuai gui. Naꞌimembyi ae vaꞌekue voi sete kyrĩ vaꞌe oguereko, haꞌe rã imemby reta vaꞌekue ma naꞌimbaraetevei ma ꞌrã. M Z Haꞌe rami vy omopẽmba ꞌrã imbaraete vaꞌe kuery rapa, haꞌe rã ikangykueꞌi vaꞌekue ma omombaraete ꞌrã. L}Z Pemboeteve eme ayvu pejejou porã reia rupigua, pendejuru gui toẽ eme nhemboyvate reia rupigua. Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete anho hiꞌarandua rupi oiko vaꞌe. Jaikoa haꞌe javi re haꞌe oikuaa pota ꞌrã mbaꞌemo opejaa py rami. K/Z Senhor rami ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndoikoi, ndee ramigua amboae ndoikoi vy. Neĩ peteĩveꞌi py ndoikoi itaova ndee Oreruete rami guarã. kJ SZ Ana oporaeiague Haꞌe rami vy Ana onhemboꞌe vy aipoeꞌi: — Xepyꞌa py arovyꞌa Senhor, xembaraetevea aendu avi Senhor re vy. Xejuru py ma xerory xerovaigua kuery gui, ndee xereraa jepea re avyꞌa vy. I +ZHaꞌe nunga rupi aru oikoa pukukue re Senhor peguarã amboaxa aguã, Senhor pe ajerure rire — heꞌi. Haꞌe ramo omboete Senhor haꞌe py. KH ZSenhor pe kovaꞌe avaꞌi re ae ajerure ramo ojapo ma ajerureague. Samuel ituiꞌi rire Nhanderuete peguarã omboaxaague Haꞌe gui koꞌẽ rai ramove haꞌe kuery ovy vy Senhor renonde omboete okuapy. Haꞌe rami vy ojevypa vy ngoo py ae ovaẽ Ramá tetã py. Haꞌe gui guaꞌyxy Ana reve Elcana joguereko ju. Haꞌe ramo hexe Senhor imaꞌenduꞌa ramo4? eZHaꞌe rã kunha vaꞌe ju — Xee nerembiguai taxejou vai eme — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu ma vy kunha vaꞌe oo ju tape rupi. Okaru jevy rire iporiaua noĩvei hova re. z> qZHaꞌe rami rã Eli ombovai: — Tereo porãꞌi haꞌvy. Tove Israel kuery ruete tojapo rejerureague — heꞌi. = /ZHaꞌe nunga rupi xee nerembiguai pe “Nheꞌẽ vai rajy” ꞌre eme. Mbaꞌeta xeporiaua haꞌe ajexavaia rima aroayvu ainy aỹ — heꞌi. q< _ZHaꞌe rami teĩ Ana ombovai: — Any, xeruvixa! Xee ma kunha xenheꞌẽ py ajexavai rei vaꞌe. Xee ndayꞌui ri vinho, neĩ iro vaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor renonde aju xenheꞌẽ py ajexavaia rami anhemombeꞌu aguã.i; OZaipoeꞌi ixupe: — Rakaꞌe peve ꞌrã tu rekaꞌu rei reiny? Eyꞌuve eme vinho! — heꞌi. : Z Mbaꞌeta Ana ma opyꞌa py riveꞌi ijayvu. Hembe omyĩ vaꞌeri ndaꞌijayvuẽi. Haꞌe ramo Eli “Okaꞌu rai po” heꞌi vyW9 +Z Senhor renonde onhemboꞌea py oĩ are ramo Eli omaꞌẽ oiny ijuru omyĩa re.8 %Z Haꞌe vy onhemboayvu reve aipoeꞌi: — Senhor nexondaro reta vaꞌe, xapyꞌa rei xee nerembiguai ajexavaia re remaꞌẽ vy xere nemaꞌenduꞌa ri ramo, xapyꞌa rei xee nerembiguai re nemaꞌenduꞌa vy peteĩ xepiꞌarã remeꞌẽ ri ramo ma ndevy ju Senhor amboaxa ꞌrã oikoa pukukue re ndevy guarã anho oiko aguã, haꞌe peteĩgueve hiꞌa ndojayaai ꞌrã guive kyxe py — heꞌi. Senhor pe opiꞌa omboaxa aguã re Ana ijayvu Números 6.1-21 py oĩa rami. Haꞌe rami ae avi oiko Sansão haꞌe Paulo . 7 Z Haꞌe vaꞌe rire Ana opuꞌã vy onheꞌẽ py ndaꞌevei etea oendu reve ojerure hoꞌamy Senhor pe, ojaeꞌo vaipa guive.A6 Z Ana ojerure vy onhemboayvuague Haꞌe gui Siló py haꞌe kuery okaru haꞌe oyꞌu jave oĩ avi sacerdote Eli. Haꞌe ma peteĩ tenda py oguapy oiny Senhor pegua oo yta yvýry.5  ZHaꞌe rami rã ime Elcana aipoeꞌi ixupe: — Ana, mbaꞌe re tu rejaeꞌo? Mbaꞌe re tu nderekarui ri? Mbaꞌe re tu ndepyꞌa py ndeporiau reiny? Peteĩ nhiruĩ meme ndepiꞌa ꞌrãgue py xee ndereve aikoa haꞌeveve eꞌỹ ri tyꞌy? — heꞌi. ,4 UZHaꞌe rami ae tema oiko maꞌetỹa nhavõ. Senhor pegua oo katy Ana oo nhavõ taꞌyxy mboae omomboriaua rupi tema ijayvu. Haꞌe ramo ojaeꞌo oiny vy ndokarui. U3 'ZTaꞌyxy mboae omoangeko reia rupi tema oguereko, Senhor nomomemby ukai ramo.f2 IZHaꞌe rã guaꞌyxy Ana pe ma hetave ꞌrã omeꞌẽ oayvuve vy, Senhor nomomemby ukai teĩ.l1 UZElcana ma Senhor pe mbaꞌemo omboaxa vaꞌe nhavõ gui mbaꞌemo omeꞌẽ avi ꞌrã guaꞌyxy Penina pe, haꞌe guaꞌy haꞌe guajy kuery haꞌe javi pe. Haꞌe kuery reko rami vy Senhor pe tembiꞌu omboaxa vaꞌe amongue regua gui haꞌeve ꞌrã haꞌe kuery ae hoꞌu aguã, ngoo pygua kuery haꞌe javi reve (Deuteronômio 12.17-18, 16.13-17). 0 ZHaꞌe vaꞌe ava maꞌetỹa nhavõ guekoa gui oo ꞌrã Siló tetã katy, omboetea rupi mbaꞌemo omeꞌẽ aguã Senhor ixondaro reta vaꞌe pe. Haꞌe py oiko avi sacerdote Eli taꞌy mokoĩve Hofni haꞌe Finéias reve. Senhor pegua sacerdote meme ikuai./ !ZHaꞌe vaꞌe ma taꞌyxy mokoĩ vaꞌe. Peteĩ ma Ana, amboae ma Penina. Penina ma imemby vaꞌe, haꞌe rã Ana ma imemby vaꞌeꞌỹ. ;. uZJypygua kuaxia Samuel ꞌepyre oĩa Elcana haꞌe mokoĩ taꞌyxy rekokue oĩa Oiko peteĩ ava Ramataim-Zofim guigua, Efraim yvyꞌã reia katygua, Elcana hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Jeroão raꞌy, Jeroão ma Eliú raꞌy, Eliú ma Toú raꞌy, Toú ma Zufe raꞌy. Efraim regua meme ikuai.C-PObede raꞌy ma Jessé, haꞌe rã Jessé raꞌy ma Davi. 4,ePSalmom raꞌy ma Boaz, Boaz raꞌy ma Obede,>+yPAminadabe raꞌy ma Naassom, Naassom raꞌy ma Salmom,8*mPHezrom raꞌy ma Rão, Rão raꞌy ma Aminadabe,F)PPo rami ma Perez ramymino kuery rery: Perez raꞌy ma Hezrom,@({PHoo katyꞌi rupi ikuai vaꞌe omboery okuapy. — Oiko ma peteĩ avaꞌi Noemi remiarirõ — heꞌi vy omboery Obede. Haꞌe vaꞌe ma Jessé ru, haꞌe Jessé ma Davi ru rakaꞌe. b'?PHaꞌe ramo guamiarirõ avaꞌi Noemi ojopy vy omoĩ oꞌu áry, hexe opena oikovy guive./&YPHaꞌe vaꞌe ma nembopyꞌa porã ju ꞌrã nderekove pukukue re, haꞌe nembopyꞌa porã ꞌrã neguaimiꞌi ma jave teĩ, mbaꞌeta ndepiꞌa raꞌyxykue nderayvu vaꞌe oikuavãꞌi ma. Haꞌe vaꞌe kunha ma sete ndepiꞌa kuery oiko ꞌrã vaꞌekue gui ovareve vaꞌe ndevy — heꞌi. %}PHaꞌe ramo Noemi pe kunhague ikuai vaꞌe aipoeꞌi: — Senhor toiko imaꞌenduꞌa porãmby, mbaꞌeta kovaꞌe ára nomeꞌẽ eꞌỹi neremiarirõ nepytyvõarã. Tove haꞌe vaꞌe rery re taꞌimaꞌenduꞌaa pavẽ Israel kuery ikuaia rupi.B$P Rute opiꞌa Obede oikuavãꞌiague Haꞌe gui Boaz ogueraa Rute guaꞌyxyrã. Hexeve joguereko ramo ixupe Senhor omeꞌẽ oguerekoꞌi aguã. Haꞌe rã oikuavãꞌi avaꞌi. 0#[P Ndero pygua kueryrã taꞌikuai Judá raꞌy Perez, Tamar piꞌa vaꞌe ro py ikuaia rami, nderaꞌyxy rupi nderaꞌy kueryrã Senhor omeꞌẽ vaꞌerã haꞌe javi. "5P Haꞌe ramo nhomongeta vaꞌety kuery haꞌe okẽ py ikuai vaꞌe haꞌe javi aipoeꞌi: — Ore kuery ma roexa ri. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kunha ndero py reraa vaꞌerã ma Senhor tomoingo porã Raquel haꞌe Lia omoingoague rami, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe mokoĩve omboetave rakaꞌe Israel kuery. Haꞌe gui ndee Boaz voi tanemboetea Efrata py, nderery re taꞌimaꞌenduꞌaa pavẽ Belém tetã py.+!QP Haꞌe xeraꞌyxyrã araa avi Malom raꞌyxykue Moabe pygua Rute, herykue py xeraꞌy oiko ma ramo ixupe guarã yvy opyta aguã, Malom rerykue re hexegua kuery haꞌe tetã rokẽ py onhemboaty vaꞌe hexarai eꞌỹ aguã. Haꞌe nunga rexaare ma peẽ kuery ae pendekuai aỹ — heꞌi. ^ 7P Haꞌe ramo Boaz aipoeꞌi nhomongeta vaꞌety haꞌe guetarã kuery haꞌe javi pe: — Kovaꞌe ára pexa pavẽa py Noemi po gui ajogua mbaꞌemo Elimeleque, Quiliom haꞌe Malom oguereko vaꞌekue haꞌe javi.xkPHaꞌe rami rã hetarã oipytyvõ aguã rami oiko vaꞌe Boaz pe “Ndee ae ejogua” heꞌi vy omboi opy ryru.)PPo rami ae yma rupi Israel kuery reko, amongue mbaꞌemo ovende, eꞌỹ vy omboekoviaa py. Haꞌe vaꞌe oikuaa uka porã aguã ma omboi ꞌrã opy ryru, haꞌe ijoguaa pe omeꞌẽ ꞌrã. Haꞌe rami py oikuaa pavẽ ꞌrã omboekoviaague, Israel kuery reko rami vy. 5PHaꞌe ramo ojogua ta vaꞌekue aipoeꞌi: — Haꞌe rami ri ramo xee ma ndaꞌevei ajogua aguã, amokanhy eꞌỹ aguã xeraꞌy kuery peguarã ae mbaꞌemo areko vaꞌe haꞌe javi. Ejogua ndee ae ajogua ꞌrã vaꞌekue, xee ajogua aguã ndaꞌeve reguai ramo — heꞌi. tcPHaꞌe gui Boaz aipoeꞌive ju: — Haꞌe rami avi Noemi po gui yvy rejoguaa ára ma Moabe pygua imeveꞌỹ vaꞌe Rute gui avi ꞌrã rejogua, hexe remenda ramo nderaꞌy oiko vaꞌerã pe ime yvykue opyta aguã hery py — heꞌi. )PHaꞌe nunga rupi xee anhembopyꞌa ndevy amombeꞌu aguã. Haꞌe rami vy nhaneretarã kuery apy oguapy okuapy vaꞌe renonde aipoaꞌe ndevy: Ejogua na haꞌe vaꞌe yvy. Rejoguaxe ri vy ejogua. Haꞌe rã any ri vy emombeꞌu porã xevy aikuaa aguã, mbaꞌeta amboae ipytyvõara ndoikoi ndee eꞌỹ vy, haꞌe ndee rire ma xee ju aiko — heꞌi. Ombovai: — Xee ma ajogua ꞌrã — heꞌi. ]5PHaꞌe gui guetarã oipytyvõ aguã rami oiko vaꞌe pe ju aipoeꞌi: — Haꞌe gui nhanderykeꞌy Elimeleque yvykue ma taꞌyxykue ovendea vaꞌerã itui, Noemi Moabe yvy gui ojevy vaꞌekue ae ꞌrã ovendexe.5ePHaꞌe ramo Boaz oenoĩ dez avakue tetã pygua nhomongeta vaꞌety ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Peẽ voi peguapy ke apy — heꞌi ramo oguapy avi okuapy. 7 kP Rute re Boaz omenda aguã re jogueroayvuague Haꞌe gui tetã kora rokẽ py Boaz oo vy oguapy oiny haꞌe py. Haꞌe jave py ma huvixa kuery mbaꞌemo re oikuaa pota vy oo ꞌrã tetã rokẽ py, tetã rokẽ yvýry oguapy ꞌrã okuapy jogueroayvu aguã. Haꞌe rami vy amongue mbaꞌemo oguereko vaꞌe oo ꞌrã tetã rokẽ py huvixa kuery oikuaa pota aguã (Deuteronômio 21.18-19; 2 Samuel 15.1-4, 19.8; Jó 29.7-12; Provérbios 31.23; Jeremias 38.7-8, 39.3). Haꞌe rami vy oexa oiny hetarã pytyvõa mboae ijayvuague vaꞌe oaxa rã. Haꞌe vaꞌe pe Boaz aipoeꞌi: — Xeretarã, eju apy, eguapy ke — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe ojere vy oguapy oiny avi haꞌe py. T#PHaꞌe ramo Noemi aipoeꞌi ixupe: — Xememby, earõ ke, mbaꞌe pa oiko ꞌrãa jaikuaa peve. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ava ma ndopytuꞌui ꞌrã kovaꞌe árave haꞌe nunga re oikuaa pota eꞌỹ re. CPAipoeꞌive ju: — Kovaꞌe cevada raꞌyĩgue mboapy meme ryru omeꞌẽ xevy, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Mbaꞌeve reraa eꞌỹ re ejevy eme teri neme xykuea katy”, heꞌi vaꞌekue. 7POme xykue ro py ovaẽ ramo ixupe oporandu: — Xememby, mbaꞌe pa oiko raꞌe? Haꞌe ramo omombeꞌu ava vaꞌe ixupe ojapo porãague haꞌe javi.V'PAva vaꞌe aipoeꞌi avi: — Eupi xevy ajukue renheovãa vaꞌe, ejopy imoiny — heꞌi. Kunha vaꞌe oupi ma ramo omonyẽ mboapy meme ryru cevada raꞌyĩgue. Ikupe áry oupi ma ramo oo ju tetã katy. V'PHaꞌe rami rã ipy rupi onheno oupy koꞌẽmba peve. Ajeꞌiveꞌi reve opuꞌã ovy joexa kuaa eꞌỹ re teri, ava vaꞌe — Toikuaa eme kunha vaꞌe mbaꞌemo moaꞌyĩaty py ouague — heꞌi ramo. 7iP Epyta apy kovaꞌe pytũ re. Haꞌe gui koꞌẽmbaꞌi jave xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe nepytyvõxe vy haꞌeve nepytyvõ aguã. Haꞌe rã nanepytyvõxei ri ramo anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ae ꞌrã roipytyvõ. Enhenove ranhe ejupy koꞌẽmba peve — heꞌi. P Neꞌexa, anhetẽ ete xee penepytyvõarã aiko vaꞌeri penepytyvõarã mboae oiko avi xegui peneretarã aeꞌive vaꞌe.3aP Haꞌe gui aỹ ma xerajy, ekyje eme. Ndeayvua haꞌe javi ꞌrã ajapo, mbaꞌeta tetã py xeretarã kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi oikuaa ndee kunha heko porã vaꞌea.ueP Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Xerajy, Senhor tanemoingo porã. Jypy joupe rejapo porãague gui aỹ xevy rejapo vaꞌe iporãve ete, mbaꞌeta kunumigue rakykue rupi ma ndereoi, iporiaukueꞌi eꞌỹ vy oguerekopa vaꞌe rakykue rupi voi.P Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu ndee? Ombovai: — Xee ma nerembiguai Rute. Eipyo ke nde-capa xee nerembiguai áry, mbaꞌeta ndee ma orepytyvõarã reiko — heꞌi. Hexe omendaxea rami ijayvu ojejavy eꞌỹ re, haꞌe kuery reko rami vy. q ]PPytũ mbyte jave ava vaꞌe onhemondyi. Ovy vy oexa rã peteĩ kunha vaꞌe ipy rupi onheno oupy raꞌe. }PHaꞌe rami vy Boaz okaru haꞌe oyꞌupa ma vy, haꞌe opyꞌa py ovyꞌa ete oiny reve oo onheno haꞌyĩgue omboaty pyre yvyꞌiry, haꞌe ramo kunha vaꞌe onhemboja mbegueiꞌi vy oipeꞌa inhovã ipy gui. Haꞌe vy onheno avi oupy haꞌe py.  P Rute re Boaz omenda aguã re ijayvuague Haꞌe rami rã mbaꞌemo moaꞌyĩaty py oo vy ojapo ime xykue ijayvuague haꞌe javi.F PRute ombovai: — Xee ajapopa ꞌrã ndeayvuague — heꞌi. d CPHaꞌe gui oke ta ma ramo reikuaa pota ꞌrã mamo pa onhenoa re. Haꞌe gui reo avi ꞌrã haꞌe py. Eipeꞌa inhovã ipy gui, haꞌe enheno avi haꞌe py. Haꞌe gui ma ava vaꞌe omombeꞌu ꞌrã rejapo vaꞌerã. EPEjau ke, enhemoeakuã haꞌe emoĩ ndeao iporãve vaꞌe. Haꞌe vy tereo mbaꞌemo moaꞌyĩaty py. Vaꞌeri ava vaꞌe okaru haꞌe oyꞌu eꞌỹ teria ja ejekuaa uka eme taꞌvy ixupe.!=PNeꞌexa, Boaz ma nhaneretarã oiko, guembiguai kunhague reve nemoingo vaꞌety guive. Maꞌẽ, kovaꞌe pyávy ojyky ꞌrã mbaꞌemo moaꞌyĩaty py.? {P Mbaꞌemo moaꞌyĩaty py Boaz oĩa py Noemi omondoukaague Haꞌe gui ime xykue Noemi aipoeꞌi ixupe: — Xememby, ndaꞌevei ri tyꞌy nemerã xee ajou aguã revyꞌa aguã?&GPHaꞌe rami vy Boaz rembiguai kunhague reve kunha vaꞌe omonoꞌõ oikovy cevada haꞌe trigo omonoꞌõmba peve, haꞌe ome xykueꞌia py oke jepi oikovy. 8kPOpiꞌa raꞌyxykue Rute pe Noemi ombovai: — Xememby, haꞌeve ete ꞌrã hembiguai kunhague reve reiko aguã, amboae kuery mbaꞌety rupi reiko axy ꞌrãgue py — heꞌi.$CPHaꞌe ramo Moabe pygua Rute aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ma xevy “Xerembiguai kuery reve ae ꞌrã reiko haꞌyĩgue omonoꞌõmba peve”, heꞌi avi. ~wPHaꞌe ramo Noemi aipoeꞌi opiꞌa raꞌyxykue pe: — Senhor tomoingo porã, mbaꞌeta ndojepeꞌai jaikove vaꞌe haꞌe omano vaꞌekue omboaxy oikovya gui. Haꞌe vaꞌe ava ma peteĩ nhanderepya regua oiko — heꞌi. Haꞌe kuery reko rami vy hetarã aeꞌive vaꞌe pe “Nhanderepya” heꞌi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma ojogua ju ꞌrã guetarã yvy operde vaꞌekue , opena ꞌrã guetarã iporiaukueꞌi re , ojogua ju ꞌrã guetarã escravo-rã ogueraa pyre , oepy ꞌrã guetarã ojukaague re , haꞌe omenda ꞌrã guyvy rembirekokue re imemby vaꞌeꞌỹ teri ramo . Haꞌe gui nhande kuery repya ma Jesus ae . CPHaꞌe rami rã ime xykue aipoeꞌi ixupe: — Mamo tu remonoꞌõ ange? Mamo tu rembaꞌeapo raꞌe? Taꞌimaꞌenduꞌa porãa nepytyvõ vy nemovaẽ porãare re! Haꞌe ramo ome xykue pe Rute omombeꞌu mamo pa ombaꞌeapoague. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌety ambaꞌeapoa vaꞌe ja rery ma Boaz — heꞌi. 8kPHaꞌe vaꞌe oupi heravy tetã katy. Haꞌe ramo ime xykue oexa omonoꞌõ vaꞌekue. Haꞌe ramo okaru okuapy jave guare rembyre voi oguenoẽ vy omeꞌẽ avi ome xykue pe. ;PHaꞌe gui mbaꞌety rupi kunha vaꞌe omonoꞌõ oikovy kaꞌaru peve. Omonoꞌõ vaꞌekue ojyky vy oexa rã peteĩ ajaka renyẽ raiꞌi cevada oĩ.u~ePPeity-ityve tema upe py pemboaty vaꞌekue gui, tove taꞌikuai ojopy aguã. Pendevai eme ixupe — heꞌi. [}1PHaꞌe gui kunha vaꞌe haꞌyĩgue oekave ju aguã opuꞌã ramo Boaz peteĩgue ju ijayvu guembiguai kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tove tomonoꞌõ pemboaty vaꞌekue ikuaia rupi voi, pendeayvu eme ixupe. |;PHaꞌe gui okarua jave ju Boaz aipoeꞌi ixupe: — Enhemboja ke kyvõ katy, ekaru einy mbojape re, vinho reve — heꞌi. Haꞌe ramo omonoꞌõ vaꞌe kuery reve oguapy oiny. Haꞌe rã ixupe omeꞌẽ haꞌyĩgue mbixy. Ixupe omeꞌẽ retave ramo okaru porã, hevyatã peve. K{P Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Xeruvixa, ndee xepytyvõ vaipa ma. Xembopyꞌa porã xee nerembiguai pyꞌa re peve guarã ndeayvu vy, xee nerembiguai regua ndaikoi vaꞌeri — heꞌi. (zKP Senhor tomboekovia joupe rejapo porãague. Tove Senhor Israel kuery ruete gui toupa ndevy guarã haꞌe javi, ipepo guýry renhemi aguã reju rire — heꞌi. ]y5P Boaz ombovai vy aipoeꞌi: — Xevy omombeꞌua porã neme omano rire ixykue pe rejapo porãague. Mbaꞌeta nderu, ndexy haꞌe yvy ndetuiꞌiague reja vy peteĩve reikuaa eꞌỹ vaꞌe kuerya py reju vaꞌekue.x-P Haꞌe ramo kunha vaꞌe ngova omovaẽ yvy re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexaꞌvy tu xepytyvõ ꞌrã, amboae tekoa guigua aiko vaꞌeri? |wsP Rexa pota ꞌrã cevada monoꞌõa kuery ombaꞌeapoa re, hakykue rupi reo aguã. Xerembiguai kuery pe xeayvu ae ma ndere opena rei eꞌỹ aguã. Ndeyꞌuvei vy tereo yryru oĩa py, haꞌe eyꞌu xerembiguai kuery ojara vaꞌekue — heꞌi. ]v5P Rute reve Boaz ijayvu porãꞌiague Haꞌe gui Boaz aipoeꞌi Rute pe: — Endu ke, xerajy. Tereo eme mbaꞌety mboae py remonoꞌõ vy, apy gui tereove eme. Apy ae ꞌrã reiko xerembiguai kunhague reve.uPHaꞌe vaꞌe ma ange xevy aipoeꞌi: “Tajopy haꞌyĩgue, tamonoꞌõ avy omboaty pyre paꞌũ rupi omonoꞌõ vaꞌe kuery rakykue rupi”, heꞌi vy ou kuri. Koꞌẽmbaꞌi ramove koropi ae oiko aỹꞌi peve, xapyꞌaꞌi opytuꞌu oguy py guive — heꞌi. ftGPHembiguai ombovai: — Pe kunha vaꞌe ma Moabe pygua, Noemi reve Moabe yvy gui ou vaꞌekue.msUPHaꞌe gui Boaz oporandu guembiguai kuery re opena vaꞌe pe: — Mavaꞌe rajy tu pe kunha vaꞌe? ^r7PHaꞌe jave py ae Boaz ou Belém gui. Haꞌe rami vy guembiguai kuery omonoꞌõ vaꞌe pe oxarura: — Senhor toiko peẽ kuery reve. Haꞌe kuery ombovai: — Ndee voi Senhor tanemoingo porã — heꞌi okuapy. q'PHaꞌe gui Rute nhombaꞌety py oo vy omonoꞌõ oikovy omonoꞌõ vaꞌe kuery rakykue rupi. Elimeleque retarã Boaz mbaꞌety py guive oo. ap=PHaꞌe gui Moabe pygua Rute aipoeꞌi Noemi pe: — Taa nhombaꞌety rupi taiko, xemboaxyꞌi vaꞌe rakykue rupi rei aa vy cevada raꞌyĩgue ꞌare amonoꞌõ aguã. Ombovai: — Tereo haꞌvy, xememby — heꞌi. Mo P Cevada raꞌyĩgue ꞌare Rute ojeupe guarã omonoꞌõague Haꞌe gui peteĩ ava oiko Noemi me rãgueꞌi retarã oguerekopa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Elimeleque retarã, Boaz hery vaꞌe. :n qPHaꞌe rami py Noemi ojevy Moabe yvy gui, opiꞌa raꞌyxykue Moabe pygua Rute reve. Cevada omonoꞌõa ypyꞌi jave ovaẽ Belém py. Israel kuery yvy py ma mbaꞌemo raꞌyĩgue omonoꞌõ ꞌrã abril haꞌe maio py. Cevada ranhe ꞌrã omonoꞌõ, haꞌe gui trigo ju. Po rami ꞌrã omonoꞌõ. Hiꞌy ma avakue ojaya rire kunhague hakykue oo vy ojokua ꞌrã. Haꞌe gui oo ju ꞌrã ndojokuapai vaꞌekue ojopy vy. Haꞌe gui mae ma ogueraa ꞌrã ojyky aguã py. Vaka omopyrõ vy ꞌrã ojyky, haꞌeꞌỹ vy hiꞌáry rupi mbaꞌemo ipoyi vaꞌe omoatã ꞌrã heruvy, eꞌỹ vy karóxa omboguata reve. Haꞌe gui omboveve ꞌrã, haꞌe oikyꞌaꞌo ju ꞌrã omboyru aguã. Zm 1PArekopa reve apy gui aa vaꞌekue ri Senhor ojapo xeporiaukueꞌi reve ajevy aguã rami. Mbaꞌe re tu “Noemi” peje xevy, xerovai Senhor onhemoĩ ramo, Ipoꞌakapa vaꞌe xembojexavai rei rire? — heꞌi. l PHaꞌe ramo ombovai: — Xevy pe “Noemi” pejeve eme, haꞌe rã “Mara” peje xevy, mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe haꞌe rami ete xemoingo axy rire. Tery Noemi ma “Iporã vaꞌe” ꞌea. Haꞌe rã tery Mara ma “Haxy vaꞌe, iro vaꞌe” ꞌea . Uk 'PHaꞌe rami vy jogueraa mokoĩve Belém peve. Haꞌe py ovaẽ ramo tetã pygua kuery onhemondyipa rei okuapy haꞌe kuery oexa vy. Haꞌe vy kunhague ma aipoeꞌi okuapy: — Pevaꞌe eꞌỹ teve Noemi? Oj PHaꞌe ramo Noemi ngupive ooxe etea oexa vy nonheaꞌãvei ojevy aguã.ai ?PMamo rã remanoa py xee amano avi ꞌrã, haꞌe py ae ꞌrã xenhono porãa. Haꞌe gui tove Senhor taxemoingo axy haꞌe oikuaa rami, xapyꞌa rei ndegui mbaꞌemo pe ajepeꞌa uka ramo, manoa eꞌỹ vy — heꞌi.+h SPHaꞌe rã Rute ombovai: — Ejeja uka eme xevy, xejoko eme guive nderupive aa aguã. Mbaꞌeta mamo rã reoa py rei xee aa avi ꞌrã, haꞌe mamo rã rekea py xee voi ake ꞌrã. Neretarã kuery ma xeretarã kuery ae avi ꞌrã ikuai, haꞌe Nderuete pe ma “Xeruete” haꞌe avi ꞌrã.g 1PHaꞌe ramo Noemi aipoeꞌi ixupe: — Neꞌexa, neirũ ojevy ma ovy guetarã kuery haꞌe nguuete kuerya katy. Ejevy ke ndee voi neirũ rakykue. &f IPHaꞌe ramo haꞌe kuery teĩgue ju ojaeꞌo atã okuapy. Orfa ma peteĩgue oayvu reve oxarura ovy ome xykue pe. Haꞌe rã Rute ma oikuavã ratã tema oiny. `e =P pearõ ꞌrãgue ri tyꞌy haꞌe kuery tujapa peve? Imeveꞌỹ vaꞌe teri ꞌrãgue ri tyꞌy peiko? Any teve, xememby kuery. Mbaꞌeta pendere vy xee xeporiau vaipa teĩ, xerovai Senhor opo oupi rire — heꞌi. gd KP Pejevy ke, xememby kuery. Tapeo ke, mbaꞌeta xeguaimiꞌi ete ma amenda jevy aguã. Xee ma “Aendu teri arõ aguã” haꞌe vaꞌe rire, haꞌe rami eꞌỹ vy kovaꞌe pytũ re xemerã ajou vy xememby voi vaꞌe rire mac +P Haꞌe rã Noemi aipoeꞌi: — Pejevy ke, xememby kuery. Mbaꞌerã tu peo ta xerupive? Xee ndaꞌu areko teri ri xerye py xepiꞌa penemerã?pb ]P Haꞌe rami vy ime xykue pe aipoeꞌi: — Any, ore voi roo avi ꞌrã nderupive neretarã kuerya katy. a P Tove Senhor tapenembovyꞌa, peteĩ-teĩ penemerã ro py — heꞌi. Haꞌe vy oayvupa. Haꞌe rami rã haꞌe kuery ojaeꞌo atã.8` mPHaꞌe gui ma Noemi aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo, pejevy ju peteĩ-teĩ pendexya py. Tove Senhor tapenemboaxy, omano vaꞌekue peẽ pemboaxyague rami, haꞌe xevy voi._  PHaꞌe ramo opiꞌa raꞌyxykue mokoĩve reve ojeꞌoi ikuaiague gui. Mboapyve oguata jogueravy, Judá yvy katy ovaẽ aguã. H^  PHaꞌe gui kunha vaꞌe oendu Senhor ojeupegua kuery re imaꞌenduꞌa vy hoꞌu vaꞌerã ojou uka jevya. Haꞌe rami vy opiꞌa raꞌyxykue reve opuꞌã jogueravy Moabe yvy gui ojevy aguã..] YPHaꞌe gui mokoĩve ipiꞌa Malom haꞌe Quiliom omano avi. Haꞌe rami vy kunha vaꞌe haꞌe anhoꞌi opyta, ipiꞌa kuery mokoĩve haꞌe ime ndoikovevei ma rire. ~}|{{Azyy 7;GG Z Haꞌe gui Gibeá py haꞌe kuery ovaẽ jogueravy ramo profeta kuery oẽ ouvy ovaexĩ aguã. Saul re Nhanderuete Nheꞌẽ onhemonde ramo haꞌe voi ayvu omombeꞌu avi haꞌe kuery mbyte.\3Z Profeta kuery mbyte Saul oikoague Saul oo ta vy Samuel-a katy ojere oxarura aguã. Haꞌe ramove Nhanderuete oguerova ipyꞌa. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe árave haꞌe nunga haꞌe javi oiko ikuaa ukaarã.!=Z Haꞌe gui ndee ranhe xegui reo ꞌrã Gilgal py. Neꞌexa, xee voi aa avi ꞌrã reĩa py, mymba aapy reve ameꞌẽ aguã, peteĩ rami ikuai aguã regua voi. Sete ára re xerarõ ꞌrã ndea py aju peve. Haꞌe ramo ma ndevy amombeꞌu porã ꞌrã rejapo vaꞌerã — heꞌi. nWZ Haꞌe nunga ndere oiko ramo ejapo reipota vaꞌe haꞌe py, mbaꞌeta ndereve Nhanderuete oiko ramo.#Z Haꞌe gui ndere voi Senhor Nheꞌẽ oĩ ꞌrã. Haꞌe ramo ayvu remombeꞌu avi ꞌrã haꞌe kuery reve, amboae ava rami nemoingo ramo.X+Z Haꞌe gui peove ꞌrã Gibeá-Eloim katy. Haꞌe py ma oĩ filisteu regua xondaro kuery ijaty okuapya. Tetã py pevaẽ ma vy peovaexĩ ꞌrã profeta kuery yvyꞌã katy gui ou vaꞌe. Haꞌe kuery renonde ou ꞌrã okuapy mbaraka revegua, anguꞌa pu, mimby haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe revegua. Ayvu omombeꞌu reve ꞌrã ou.{qZ Haꞌe kuery ma ndevy oxarura ma vy ndevy omeꞌẽ ꞌrã mokoĩ mbojape. Haꞌe vaꞌe ma rejopy ꞌrã ipo gui.z~oZ Haꞌe gui peoveꞌi vy pevaẽ ꞌrã Tabor katyꞌi yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe py. Haꞌe py penerovaexĩ ꞌrã jogueruvy mboapy avakue Betel py Nhanderuete omboete vy ojeꞌoi vaꞌe. Peteĩ ma omondyi ꞌrã heravy mboapy kavara. Amboae ma mboapy mbojape heꞌẽ vaꞌe ꞌrã ogueraa. Haꞌe rã amboae ju ma peteĩ ryru ipire guigua py ꞌrã ogueraa vinho.} Z Haꞌe gui xea gui kurive reo vy rexa ꞌrã mokoĩ avakue Raquel ojatyaague katyꞌi, Benjamim yvy re Zelza py. Haꞌe vaꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã ndevy: “Ojoua ju ma mburikaꞌi peka peikovy vaꞌe. Haꞌe gui aỹ ma nderu mburikaꞌi re ndaꞌipyꞌa vaivei ma, pendere ju iporiau oikovy. Haꞌe rami vy ojeupe ae ‘Mbaꞌe ꞌrã tu ajapo xeraꞌy ajou aguã?’ heꞌi.”v| iZ Israel kuery ruvixarã Saul re Samuel azeite onhoẽague Haꞌe gui peteĩ ryru azeite Samuel oguenoẽ vy onhoẽ Saul akã re. Oayvu vy aipoeꞌi: — Senhor ae ndere onhoẽ uka azeite ojeupegua Israel kuery ruvixa reiko aguã.o{YZ Tetã apy katy haꞌe kuery oguejy jogueravy jave Samuel aipoeꞌi Saul pe: — Aipoꞌre kunumi vaꞌe pe nhanerenonde oo aguã re. Haꞌe rã ndee ma haꞌe oo rire earõveꞌi ke, ndevy amombeꞌu aguã Nhanderuete ijayvuague. zZ Koꞌẽmba rai jave koꞌẽ mbija oẽ jekuaa ouvy ramove Samuel ovy vy onhenduka Saul hoo áry okea py. Haꞌe kuery ro aoꞌia ma pyrõa rami ae ijoja rei vaꞌe hiny, hiꞌáry haꞌe kuery oke, eꞌỹ vy mbaꞌemo ojapo aguã haꞌeve vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Evy ke. Xee aa ꞌrã ndereve romondouka aguã — heꞌi ramo Saul ovy vy jogueraa mokoĩve, Samuel reve. tycZ Haꞌe gui yvyꞌã gui oguejy jogueruvy vy tetã re ju ovaẽ rire Samuel ijayvu oiny Saul reve ngoo áry.yxmZ Haꞌe ramo tembiꞌu mbojya ma xoꞌo ꞌugue hexegua haꞌe javi reve ogueru vy Saul renonde omoĩ. Samuel aipoeꞌi: — Neꞌexa, upe vaꞌe ma amoĩ porã vaꞌekue. Ejopy ke, heꞌu, mbaꞌeta ndevy pe ae amoĩ porã kovaꞌe hora guarã, “Penoĩ ukapa apygua kuery”, haꞌe vaꞌekue guive — heꞌi. Haꞌe ramo Samuel reve Saul okaru haꞌe vaꞌe ára. wZ Tembiꞌu mbojya pe Samuel aipoeꞌi: — Eru ke ndevy tembiꞌu ameꞌẽ vaꞌekue, “Emoĩ porã ndea py”, haꞌeague. _v9Z Haꞌe gui Samuel ogueraa Saul haꞌe hexevegua kunumi vaꞌe, haꞌe vy ogueroike opy mboaeꞌi okaruaty py. Haꞌe kuery pe omeꞌẽ henda iporãve vaꞌe oenoĩ uka vaꞌekue mbyte py, trinta rivyvyi ikuaia py.xukZ Haꞌe ramo Saul ombovai: — Haꞌe rami avi xee ma Benjamim regua Israel kuery ikuai vaꞌe gui yvyĩve vaꞌe, xero pygua kuery voi Benjamim regua gui oreꞌyvyĩve vaꞌe orekuai. Mbaꞌe re tu haꞌvy haꞌe rami ndeayvu? — heꞌi. {tqZ Ndepyꞌa vai eme guive mboapy ára re mburikaꞌi okanhy vaꞌekue re, mbaꞌeta ojoua ma. Mavaꞌe peguarã tu oĩ ovareve vaꞌe Israel haꞌe javi re, ndevy eꞌỹ vy, haꞌe nderu ro pygua kuery haꞌe javi pe eꞌỹ teve? — heꞌi. s Z Samuel ombovai vy aipoeꞌi Saul pe: — Xee ae ma imbaꞌekuaa vaꞌe. Tereo xerenonde yvyꞌã katy. Kovaꞌe ára ma jakaru ꞌrã xereve. Koꞌẽ rã ajeꞌivekue ma romondouka ju ꞌrã, haꞌe amombeꞌupa ꞌrã ndepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi.r{Z Okẽ py Saul Samuel re onhemboja vy aipoeꞌi: — Ajerure ndevy, rexa uka aguã mamo pa imbaꞌekuaa vaꞌe ro oĩa. "q?Z Haꞌe gui ma Samuel oexa Saul ramove Senhor aipoeꞌi ixupe: — Pee ma ava aipoaꞌeague. Evoko vaꞌe ae ma opena ꞌrã xevygua kuery re — heꞌi. dpCZ “Koꞌẽ rã kovaꞌe hora ndea py ambou ꞌrã peteĩ ava Benjamim yvy guigua. Haꞌe vaꞌe ma azeite reikyty reve remoĩ ꞌrã xevygua Israel kuery ruvixarã. Haꞌe ma ogueraa jepe ꞌrã xevygua kuery filisteu kuery po gui. Mbaꞌeta xee aendu xevygua kuery ojerure rã, haꞌe kuery ojapukaia xea peve onhendu ramo”, heꞌi vaꞌekue. noWZ Peteĩ ára teri Saul ovaẽ aguã oata jave Senhor oikuaa uka ma voi Samuel pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:nyZ Haꞌe ramo tetã katy oo. Ovaẽ ramove Samuel ae oẽ ouvy yvyꞌã katy oo aguã. Haꞌe rami vy nhovaexĩ okuapy. lmSZ Tetã py pevaẽ vyve pejou ꞌrã, yvyꞌã katy okaru aguã oo eꞌỹ mboveꞌi. Mbaꞌeta apygua kuery ndokarui ꞌrã haꞌe ovaẽ eꞌỹa ja, mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã oguereko vaꞌe ogueroayvu porã ranhe eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe rire mae ma oenoĩ uka pyre kuery okaru ꞌrã okuapy. Tapeo haꞌvy aỹꞌi ma voi pejou aguã — heꞌi. \l3Z Haꞌe kuery ombovai: — Oĩ rima. Maꞌẽ, peove ma penerenonde. Pejapuraveꞌi ke, mbaꞌeta ange ou kuri tetã py. Mbaꞌeta apygua kuery oo ꞌrã kuri yvyꞌã re Nhanderuete pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã.-kUZ Tetã py ovaẽ raiꞌi ma vy ovaexĩ kunhataĩgue yy re oẽ okuapy vaꞌe. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe: — Apy ndaꞌu oĩ ꞌrã ri imbaꞌekuaa vaꞌe? *jOZ Haꞌe gui Saul aipoeꞌi kunumi vaꞌe pe: — Aipoꞌrea ma haꞌeve vaꞌe. Eju haꞌvy, jaa. Haꞌe rami vy oo tema tetã Nhanderuete remimboꞌe oĩa katy. miUZ (Ymave rupi Israel yvy re ma Nhanderuete pe oporandu uka vy oo vaꞌe “Peju, jajeꞌoi imbaꞌekuaa vaꞌe oĩa py”, heꞌi ꞌrã. Aỹ “Profeta” jaꞌea vaꞌe pe ma yma rupi “Imbaꞌekuaa vaꞌe” ꞌea rakaꞌe.) Zh/Z Kunumi vaꞌe ombovai Saul pe: — Apy ko arekove teri peteĩ hatãꞌi kyrĩꞌi vaꞌe prata guigua. Haꞌe vaꞌe ae ꞌrã ameꞌẽ ava Nhanderuete remimboꞌe pe, nhandevy tape oexa uka aguã — heꞌi.(gKZ Haꞌe ramo Saul aipoeꞌive ju kunumi vaꞌe pe: — Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe oĩa py jaa vy mbaꞌe nunga taꞌvy jaraa ꞌrã ixupe? Mbaꞌeta nhandevoko py mbojape jareko vaꞌekue opa ma. Ndaꞌipoi teve ava Nhanderuete remimboꞌe pe nhameꞌẽ vaꞌerã. Mbaꞌe tu jareko? xfkZ Kunumi vaꞌe ombovai: — Haꞌe rami avi kovaꞌe tetã py oiko peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe omboetevepy. Haꞌe vaꞌe ijayvua ma oiko ꞌrãe. Jaa mbaꞌe haꞌe py. Xapyꞌa rei haꞌe oexa uka ꞌrã tape jaa aguã — heꞌi. QeZ Haꞌe gui ma Zufe yvy re haꞌe kuery ovaẽ ramo Saul aipoeꞌi kunumi hupive oo vaꞌe pe: — Eju, jajevy ju. Ndaꞌevei xeru guymba kuery mburikaꞌi re iporiaua gui nhandere ju iporiauve aguã. ddCZ Haꞌe ramo oo vy oaxa jogueravy Efraim yvyꞌã reia haꞌe Salisa yvy rupi teĩ ndojoui. Haꞌe vaꞌe rire Saalim yvy katy ju oo vaꞌeri haꞌe py voi ndaꞌipoi avi. Benjamim yvy rupi ju oaxa teĩ ndojoui ae tema. Tc#Z Haꞌe gui Saul ru Quis rymba kuery mburika okanhymba. Haꞌe ramo guaꞌy Saul pe Quis aipoeꞌi: — Eraa peteĩ kunumi vaꞌe nderupive guarã. Peiko katu, haꞌe tapeo mburikaꞌi peka vy — heꞌi.vbgZ Haꞌe vaꞌe ma peteĩ guaꞌy oguereko Saul hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kunumi ma iporãve vaꞌe. Israel kuery regua ndaꞌipoi ixugui iporãve vaꞌe. Heta vaꞌe kuery haꞌe javi gui ipukuve vaꞌe, joaxiꞌy gui oaxa reive vaꞌe. ya oZ Mburikaꞌi kanhygue reka vy Saul oo vy Samuel reve joexaague Peteĩ ava oiko oguerekopa vaꞌe Benjamim regua Quis hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Abiel raꞌy, Abiel ma Zeror raꞌy, Zeror ma Becorate raꞌy, Becorate ma Afia raꞌy.]`5ZHaꞌe ramo Samuel pe Senhor ombovai vy — Endu ke haꞌe kuery ijayvua, haꞌe emoĩ huvixaverã teĩ — heꞌi. Haꞌe rami rã Israel kuery pe ju Samuel aipoeꞌi: — Pejevy ju peteĩ-teĩ penderekoa katy. W_)ZHaꞌe rami heta vaꞌe kuery ijayvua Samuel oendu vy Senhor pe ju omombeꞌu.@^{Zyvy regua kuery haꞌe javi ikuaia rami ore kuery voi orekuai aguã. Oreruvixave ae ꞌrã opena orere, haꞌe ore kuery renonde ꞌrã oo joe ropuꞌã aguã katy — heꞌi okuapy. %]EZHaꞌe rami Samuel ijayvu rã heta vaꞌe kuery noendu potai. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Any rima! Roguereko nho ꞌrã huvixave orere opena vaꞌerã,G\ ZHaꞌe rami rã haꞌe vaꞌe ára pejapukai ꞌrã Senhor pe penderuvixarã peiporavo uka vaꞌekue káuxa. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ára Senhor noendui ꞌrã pejapukaia — heꞌi. g[IZPenerymba vexaꞌi kuery gui voi ojopy ꞌrã dízimo, haꞌe penemoingo ꞌrã guembiguairã. Nguvixaverã re Israel kuery ojerure okuapyague Samuel tujaꞌi ma vy guaꞌy kuery ju omoĩ Israel kuery re opena aguã.&JGZRamá tetã py ojevy kuerei ꞌrã, haꞌe py ae hoo oĩ ramo. Haꞌe py voi Israel kuery re opena, haꞌe peteĩ altar Senhor peguarã ojapo avi haꞌe py. I'ZMaꞌetỹa nhavõ ojeapa ꞌrã ovy Betel, Gilgal haꞌe Mispa tetã rupi. Haꞌe vaꞌe tekoa haꞌe javi rupi oikuaa pota Israel kuery re.8HmZSamuel oikovea pukukue re opena Israel kuery re.G)ZHaꞌe gui tetã ikuai vaꞌe re filisteu kuery ipoꞌakaague vaꞌe ma Israel kuery po py ju omboaxapa, Ecrom guive Gate peve. Haꞌe katyꞌi yvy itui vaꞌe voi Israel kuery oipeꞌa filisteu kuery po gui. Amorreu kuery voi ndajogueroꞌavei ranhe Israel kuery reve. F Z Haꞌe rami vy filisteu kuery oitypaa rire ndouvei Israel kuery yvy re, Samuel oikovea ja haꞌe kuery rovai Senhor po oĩ rã..EWZ Haꞌe gui Samuel peteĩ ita ojopy vy omopuꞌã Mispa haꞌe Sem mbyte py. Haꞌe vaꞌe omboery Ebenézer. Po vaꞌe ma “Apy peve Senhor nhanepytyvõ” heꞌia. DZ Israel regua avakue Mispa gui ojeꞌoi filisteu kuery rakykue. Haꞌe rami vy oity Bete-Car katyꞌi yvyꞌã guy oĩ vaꞌe peve. CyZ Samuel mymba omeꞌẽ jave py filisteu kuery ovaẽ Israel kuery reve jogueroꞌa aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ára Senhor hyapu opororo ratã reve filisteu kuery áry rupi. Haꞌe rami vy omongyjea py rive oitypa, Israel kuery renonde.5BeZ Haꞌe gui Samuel peteĩ vexaꞌi okambu teri vaꞌe ogueraa vy ojuka, haꞌe Senhor pe omeꞌẽ oapy reve. Senhor pe Samuel ojapukai Israel kuery re. Haꞌe ramo ombovai.7AiZHaꞌe rami vy Israel kuery aipoeꞌi okuapy Samuel pe: — Epytuꞌu eme taꞌvy Senhor Nhanderuete pe orere rejapukaia gui, filisteu kuery po gui orerepy aguã — heꞌi. W@)ZMispa py Israel kuery onhemboaty okuapya omombeꞌua rã filisteu kuery oendu vy yvatekueve ikuai vaꞌe reve ou Israel kuery rovai. Haꞌe nunga Israel kuery oendu vy okyjepa rei okuapy filisteu kuery gui.?ZHaꞌe ramo Mispa py onhemboaty okuapy vy yy oguenoẽ vy Senhor renonde onhoẽ, okaru eꞌỹ re ikuai vy haꞌe vaꞌe ára. Haꞌe py aipoeꞌi: — Jajejavy Senhor rovai — heꞌi okuapy. Israel kuery Mispa py ikuai vaꞌe re ma Samuel ae opena. D>Z Filisteu kuery ndaꞌipoꞌakaveiague Samuel aipoeꞌive ju: — Israel kuery haꞌe javi tonhemboaty Mispa py. Haꞌe rã xee ma Senhor pe anhemboꞌe ꞌrã pendere — heꞌi. ='ZHaꞌe ramo Israel kuery ombyte gui oipeꞌa Baal haꞌe Astarote raꞌangaa oguereko vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe Senhor pe anho ju ikuai. <#ZHaꞌe rami rã Samuel ijayvu Israel ro pygua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pendepyꞌa haꞌe javi py ri Senhor pe pejevy vy peipeꞌa haꞌvy penembyte gui Nhanderuete ramigua rive pereko vaꞌe, Astarote raꞌangaa ikuai vaꞌe voi. Pereko katu pendepyꞌa Senhor peguarã, haꞌe ixupe anho peiko. Haꞌe rami ri ramo pendereraa jepe ꞌrã filisteu kuery po gui — heꞌi.;9Z Ojeko rerova jevy okuapy aguã re Samuel ijayvuague Haꞌe vaꞌe ára guive Senhor ayvu ryru opyta Quiriate-Jearim py. Mbovy ára re rei eꞌỹ oaxa oiny haꞌe py, vinte maꞌetỹ oaxapa peve. Haꞌe nunga re Israel kuery haꞌe javi ojaeꞌo okuapy Senhor renonde. 5: gZHaꞌe ramo Quiriate-Jearim pygua avakue ou vy Senhor ayvu ryru ogueraa Abinadabe ro py, yvyꞌã áry. Haꞌe rami vy taꞌy Eleazar omoĩ Senhor ayvu ryru re opena aguã. D9ZHaꞌe nunga rupi Quiriate-Jearim pygua kuery pe omondouka ayvu reraarã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Filisteu kuery ogueru ruka ju ma Senhor ayvu ryru. Peju haꞌvy, peraa peẽ kuerya py. 8}ZHaꞌe rami vy Bete-Semes pygua kuery avakue aipoeꞌi okuapy: — Mavaꞌe ndaꞌu haꞌeve Senhor renonde oĩ aguã? Mbaꞌeta Nhanderuete ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oiko. Mavaꞌe kuery rekoa katy ju ꞌrã jaraa uka nhanderekoa gui? — heꞌi. !7=Z Quiriate-Jearim peve ayvu ryru ogueraa ague Bete-Semes pygua avakue ayvu ryrupy katy omaꞌẽ ramo Senhor omombaꞌeaxypa. Haꞌe kuery regua cinqüenta mil e setenta ojuka. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojaeꞌopa okuapy haꞌe kuery vaꞌe regua Senhor ojuka reta ramo.6 ZAnguja raꞌangaa ouro guigua haꞌe rami ae avi filisteu kuery guetã mbovy pa ikuaia rami vy ogueru ruka, mbaꞌeta tetã peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe ma yvatekueve peteĩ-teĩ openaa, ikorapa vaꞌe haꞌe haꞌe katyꞌi tekoa ikuai vaꞌe guive. Haꞌe gui ita tuvixa vaꞌe hiꞌáry Senhor ayvu ryru omoĩague vaꞌe ma aỹ peve oime Bete-Semes pygua Josué mbaꞌetygue py. c5AZHaꞌe gui tuguy rape mbopeupaa raꞌangaa ouro guigua filisteu kuery gueko vaia rekovia Senhor pe ogueru ruka vaꞌekue ma povaꞌe: Asdode tetã regua peteĩ, haꞌe Gaza, Gate, Asquelom haꞌe Ecrom tetã regua avi.4 ZHaꞌe nunga haꞌe javi peteĩ nhiruĩ filisteu yvatekueve vaꞌe oexa ma vy ojevypa ju Ecrom tetã katy haꞌe vaꞌe árave.x3kZLevita kuery ma Senhor ayvu ryru omboguejy, ijyvýry hyru ouro gui ojapo pyre oĩ vaꞌe voi. Haꞌe rami vy ita tuvixa vaꞌe áry ju omoĩ. Haꞌe vaꞌe árave Bete-Semes pygua avakue mbaꞌemo omeꞌẽ avi Senhor pe, mymba oapy reve. w2iZKaróxa ma Bete-Semes pygua Josué yvy peve oguerua. Haꞌe py ae opyta peteĩ ita tuvixa vaꞌe ituia py. Haꞌe ramo karóxa regua yvyrape ikuai vaꞌe omboipa vy omoendy. Tata ojapo vaꞌe áry oapy okuapy vaka, Senhor pe omeꞌẽ vy.81kZ Haꞌe vaꞌe jave py ma Bete-Semes pygua kuery trigo omonoꞌõ okuapy yvyugua rupi. Haꞌe gui omaꞌẽ-maꞌẽ vy oexa ayvu ryru oguerua oiny rã. Oexa vy ovyꞌa pavẽ. 0;Z Haꞌe gui ma vaka oguata ojeꞌoivy Bete-Semes katy ma voi. Oguataa rupi haxẽ jogueravy vaꞌeri haꞌe vaꞌe tape rupi ae tema oo, opia eꞌỹ re oiporu kuaa katy neĩ oiporu kuaa eꞌỹa katy. Hakykue rupi ojeꞌoi filisteu yvatekueve, Bete-Semes tetã katyꞌi peve oo. / Z Karóxa py omoĩ Senhor ayvu ryru. Omoĩ avi hyru py anguja raꞌangaa ouro guigua haꞌe tuguy rape mbopeupaa raꞌangaa guive.F.Z Bete-Semes py hyru ovaẽague Haꞌe rami ae haꞌe vaꞌe avakue ojapo. Haꞌe vy mokoĩ vaka taꞌyꞌi vaꞌe ogueraa vy omoĩ karóxa re. Haꞌe rã taꞌyꞌi ma omboty hoo py.1-]Z Pexa pota porã ke. Xapyꞌa rei Bete-Semes katy tape oo vaꞌe rupi ri oo ramo jaikuaa ꞌrã haꞌe ae nhanemoingo axyare oikoa. Haꞌe rã haꞌe katy eꞌỹ ri oo ramo jaikuaa ꞌrã ipo eꞌỹ ae nhanemoingo axyare oikoa, haꞌe xapyꞌa-pyꞌa py rive nhandere oiko vaꞌe ae — heꞌi. b,?ZHaꞌe vy mae ma Senhor ayvu ryru peupi vy pemoĩ karóxa py. Ijyke re hyru mboae oĩ vaꞌe py ma pemoĩ ouro gui mbaꞌemo raꞌangaa pejapo vaꞌekue, pendeko vaia rekovia pemeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe gui ma tove too.v+gZHaꞌe gui aỹ ma pejapo peteĩ karóxa ipyau vaꞌe heraarã. Pejopy avi mokoĩ vaka taꞌyꞌi vaꞌe, canga hexe omoĩmby eꞌỹ teri vaꞌe, haꞌe pemoĩ karóxa re. Haꞌe rã taꞌyꞌi ma peraa uka vy pemboty uka ꞌrã hoo py.c*AZMbaꞌeta mbaꞌe re rãꞌvy peneakã ratã Faraó haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi inhakã ratãague rami? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe minha oguereko axy rire omondoukapa rakaꞌe, oeja haꞌe kuery ojeꞌoipa aguã.&)GZPejapo ke pendekoaxy raꞌangaa haꞌe anguja raꞌangaa guive Israel kuery ruete pemboete aguã, mbaꞌeta anguja heta ikuai nhandeyvy jave rupi ombovaipa vaꞌe. Xapyꞌa rei rã pendeꞌáry gui oipeꞌa nho ꞌrã opo, penderuete ramigua haꞌe pendeyvy haꞌe javi áry gui guive.(!ZHaꞌe ramo oporanduve ju okuapy: — Mbaꞌe nunga ꞌrã tu orereko vaia rekovia romeꞌẽ? Haꞌe kuery ombovai: — Filisteu kuery yvatekueve mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ nhiruĩ tuguy rape mbopeupaa raꞌangaa haꞌe peteĩ nhiruĩ anguja raꞌangaa ouro guigua meme, mbaꞌeta tekoaxy pendeꞌáry haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe áry ou vaꞌekue ma peteĩꞌi regua.;'qZHaꞌe kuery ombovai: — Haꞌe gui Israel kuery ruete ayvu ryru peraa ukaxe vy peraa uka eme hyru rive. Haꞌe kuery ruete oĩa katy peraa uka avi ꞌrã nhandereko vaia rekovia pemeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe vy ꞌrãe pekuera, haꞌe peikuaa mbaꞌe re pa opo pendeꞌáry gui ndoipeꞌai teria — heꞌi. l&SZHaꞌe ramo haꞌe kuery oenoĩmba sacerdote haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌe tu jajapo ꞌrã Senhor ayvu ryru re? Pemombeꞌu marã rami vy pa oĩague katy ae rogueraa uka jevy aguã. |% uZ Filisteu kuery oyvy rovai katy hyru ogueraa ukaague Sete jaxy re Senhor ayvu ryru oĩ filisteu kuery yvy re.$+Z Mbaꞌeta omano eꞌỹ vaꞌekue re voi oĩ tuguy rape mbopeupaa. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery ojapukaia onhendu ovy yva peve. y#mZ Haꞌe rami vy ayvu reraarã omondouka vy filisteu kuery ruvixa ikuai vaꞌe omboaty ju aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peraa uka ju apy gui Israel kuery ruete ayvu ryru, tojevy ju oĩague py ae, ore kuery haꞌe javi orejukapa eꞌỹ aguã — heꞌi. Mbaꞌeta hetã haꞌe javi rupi oiko manoa gui okyjepa rei vaꞌe, haꞌe py Nhanderuete po ombojexavai ete ramo."Z Haꞌe ramo Ecrom tetã py ju ogueraa Nhanderuete ayvu ryru. Teĩ haꞌe py oguerovaẽ rã Ecrom pygua kuery ijayvu atã reve aipoeꞌi: — Nhandea py ju oguerua raꞌe Israel kuery ruete ayvu ryru. Nhande kuery haꞌe javi ojukapaxe vy rima ogueru — heꞌi. !Z Ayvu ryru ogueraa ma rire haꞌe vaꞌe tetã rovai ju Senhor po oĩ. Haꞌe ramo ndaꞌeveipa rei okuapy, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tetã py voi omombaꞌeaxypa yvyĩgueve haꞌe yvatekueve voi. Haꞌe kuery haꞌe javi re oĩ tuguy rape mbopeupaarã.} uZHaꞌe rami vy ayvu reraarã omondouka guekoa py omboatypa aguã filisteu kuery ruvixa ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌe ndaꞌu jajapo ꞌrã Israel kuery ruete ayvu ryru re? Ombovai: — Peraa ju Israel kuery ruete ayvu ryru Gate tetã py, haꞌe gui tetã nhavõ rupi toguerekoa — heꞌi ramo Gate tetã py ju ogueraa. vgZHaꞌe rami rã avakue Asdode pygua haꞌe nunga oexa vy aipoeꞌi okuapy: — Ndaꞌevevei nhanderekoa py Israel kuery ruete ayvu ryru opyta aguã. Mbaꞌeta nhandeꞌáry ma ipo ipoyi ete, nhande kuery ruete Dagom áry voi — heꞌi. ;qZHaꞌe gui Asdode pygua kuery rovai Senhor opo omoĩ vy omoingo axy vaipa. Ombojexavai vy omombaꞌeaxypa tuguy rape mbopeupaa py, haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe kuery guive. (KZHaꞌe rami rire Dagom pegua sacerdote kuery haꞌe ixupegua opy oike vaꞌe rei ma haꞌe vaꞌe okẽ renda re nopyrõvei ꞌrã Asdode tetã py, aỹ peve. ZKoꞌẽ jevy ajeꞌiveꞌi reve ovypa ju vy omaꞌẽ rã Dagom raꞌangaa hoꞌa ju oupy raꞌe, ngova yvy rami ae ju itui Senhor ayvu ryru renonde. Dagom akã haꞌe ipo jovaive ojayaa ma raꞌe inony okẽ renda áry. Hete mbytekue rive ma ouve.r_ZHaꞌe gui koꞌẽ ramo ajeꞌiveꞌi reve Asdode pygua kuery ovypa vy omaꞌẽ rã Dagom raꞌangaa hoꞌa ma oupy raꞌe, ngova yvy rami itui Senhor ayvu ryru renonde. Haꞌe ramo ojopy vy hiꞌaĩague py ju omopuꞌã imoꞌamy.r_ZHaꞌe py ma Nhanderuete ayvu ryru ogueraa vy Dagom raꞌangaa oĩa oo py omoĩ, taꞌangaa yvyꞌiry ae.' KZ Dagom pegua opy hyru oĩ jave guare Haꞌe gui Nhanderuete ayvu ryru ma filisteu kuery ogueraa Ebenézer tekoa gui, haꞌe Asdode tetã py oguerovaẽ.ymZAipoeꞌive ju: — Israel kuery pegua hexakãmba vaꞌekue okanhy raꞌe, Nhanderuete ayvu ryru oipeꞌaa rã. )ZVaꞌeri opiꞌaꞌi omboery Icabô, — Israel kuery pegua hexakãmba vaꞌekue okanhy raꞌe — heꞌi vy. Haꞌe rami ijayvu Nhanderuete ayvu ryru oipeꞌaa heravyague re, ime ru haꞌe ime omanoague re guive. Tery Icabô ma “Okanhy ma hexakã vaꞌe” ꞌea. W)ZKunha vaꞌe omano ta ramo kunhague ipytyvõa kuery aipoeꞌi okuapy: — Ekyje eme, reikuavãꞌi ae ma avaꞌi — heꞌi. Haꞌe rami teĩ kunha vaꞌe nombovai, haꞌe rami ijayvua re ndojapyxaka potai.5ZHaꞌe gui ma taꞌy Finéias raꞌyxy omemby oikuavã raiꞌi vaꞌe oendu avi omombeꞌu rã Nhanderuete ayvu ryru oipeꞌa heravyague haꞌe ime ru haꞌe ime omanoague. Haꞌe nunga oendu vy onheaꞌã xapyꞌa vy kyrĩꞌi vaꞌe oikuavãꞌi oiny, omemby raxya oendu vy.p[ZNhanderuete ayvu ryru omombeꞌu ramove Eli guakykue katy hoꞌa guenda okẽ katyꞌi oĩ vaꞌe gui. Oajuꞌy omopẽ vy omano vyvoi, tujaꞌi ete haꞌe ipoyi guive vy. Quarenta maꞌetỹ re ma Israel kuery re opena vaꞌekue. jOZImombeꞌua ombovai: — Filisteu renonde gui Israel kuery onhamba kuri. Nhande kuery mbyte rupi oiko nhandejukapaa. Nderaꞌy mokoĩve, Hofni haꞌe Finéias ojukaa avi. Nhanderuete ayvu ryru voi oipeꞌaa heravy — heꞌi.=uZHaꞌe gui ava vaꞌe aipoeꞌi Eli pe: — Xee ma hyxy vaꞌe gui aẽ vy angeꞌi anha ajuvy kuri vaꞌekue — heꞌi. Eli oporandu: — Xeraꞌy, mbaꞌe nunga tu oiko raꞌe? ZEli ma noventa e oito maꞌetỹa oguereko haꞌe vaꞌe jave py. Ndoexavei ae ma, oexa aguã ndaꞌevevei ae vaꞌe vy. -ZHaxẽ rei vaꞌe Eli oendu vy oporandu: — Mbaꞌe nunga tevovo tu povaꞌe? — heꞌi ramo ava vaꞌe ojapurave ouvy reve omombeꞌu Eli pe. Z Haꞌe vaꞌe ovaẽ jave Eli oguapy oiny guenda py, tape yvýry. Omaꞌẽ oiny, Nhanderuete ayvu ryru re ndaꞌevei vy ipyꞌa ryryipa rei guive. Ava vaꞌe tetã py ovaẽ vy omombeꞌupa ma rire tetã haꞌe javi rupi hevovo rei xapyꞌa okuapy haxẽ vy. :oZ Eli omanoague Haꞌe vaꞌe árave peteĩ ava Benjamim regua hyxy okuapya mbyte gui onha ovy vy ovaẽ Siló tetã py. Oao xorokue reve ovaẽ, yvy oakã re omombo reve.l SZ Oipeꞌaa avi heravy Nhanderuete ayvu ryru. Ojukaa avi Eli raꞌy mokoĩve, Hofni haꞌe Finéias. M Z Haꞌe rami vy filisteu kuery joe opuꞌã okuapy. Haꞌe vy ombojexavai Israel kuery ramo peteĩ-teĩ onhamba ngoo katy. Israel kuery regua ikuai axypa, trinta mil avakue yvy rupigua ojukaa ramo. +Z Filisteu kuery, penembaraete ke haꞌvy! Avakue ipyꞌa guaxukueve peiko, hebreu kuery pegua escravo nhandekuai eꞌỹ aguã, haꞌe kuery nhande-escravo ikuaiague rami eꞌỹ! Avakue ipyꞌa guaxukueve nhandekuai reve jajeꞌoi joe nhapuꞌã aguã! — heꞌi okuapy. ZNdaꞌevei ete nhandevy! Mavaꞌe tu nhandereraa jepe ꞌrã Nhanderuete ramigua kuery ipoꞌakapa vaꞌe gui? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe Nhanderuete ramigua kuery ae ma Egito pygua kuery opa marãgua mbaꞌeaxy py omoingo axy vaꞌekue tekoa eꞌỹa re ikuaia py.^ 7ZHaꞌe rami vy filisteu kuery okyjepa aipoeꞌi okuapy. — Nhanderuete ramigua kuery ou raꞌe haꞌe kuery ijaty okuapya py — heꞌi. — Ndaꞌevei ete nhandevy! Haꞌe nunga oiko vaꞌeꞌỹ teri aỹ peve.hKZHaꞌe kuery ovyꞌa reve ojapukai atãa filisteu kuery oendu vy aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌexa tu ovyꞌa ete nhendu vaꞌe hebreu kuery ijatya py? — heꞌi. Haꞌe vy mae oikuaa Senhor ayvu ryru ijatya py oguerua maa. ~wZ Hyru oipeꞌaa heravy, haꞌe Hofni haꞌe Finéias ojukaa okuapyague Haꞌe gui Israel kuery ijaty okuapya py Senhor ayvu ryru oguerua jave ma haꞌe kuery haꞌe javi onhendu atã xapyꞌa okuapy. Haꞌe ramo yvy jave rupi rai oendua. ZHaꞌe ramo heta vaꞌe kuery ogueru ruka Senhor ixondaro reta vaꞌe anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa ikuai vaꞌe mbyte oĩ vaꞌe ayvu ryru. Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oguerua py ma Eli raꞌy kuery mokoĩve ikuai, Hofni haꞌe Finéias. KZHaꞌe gui Israel kuery ijaty okuapyague py ojevypa ramo nhomongeta vaꞌety kuery aipoeꞌi: — Mbaꞌe re ndaꞌu Senhor nhanemoingo axy uka ange filisteu kuery renonde? Siló tetã gui jaru ꞌrãgue Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru, nhanembyte ou vy nhanderovaigua kuery po gui nhanderepy aguã — heꞌi. vgZFilisteu kuery ma hyxy porãmba okuapy, Israel kuery reve jogueroꞌa aguã ojeꞌoi. Haꞌe gui jogueroꞌa okuapya py filisteu kuery omoingo axypa Israel kuery. Haꞌe vy nhuũndy reia rupi ojuka okuapy quatro mil avakue Israel regua. 6 iZ Israel kuery re filisteu kuery ipoꞌakaague Haꞌe rami rã Samuel ayvu oendupaa Israel kuery ikuaia rupi. Haꞌe gui ma Israel kuery ojeꞌoipa filisteu kuery rovai opuꞌã aguã. Haꞌe rami vy Ebenézer tekoa katyꞌi ijaty okuapy. Haꞌe rã filisteu kuery ma Afeca katyꞌi ijaty okuapy.KZSiló py Senhor ojekuaa uka ae tema Samuel pe, oayvu ombou guive.  ZHaꞌe rami rã Israel kuery haꞌe javi, Dã guive Berseba peve ikuai vaꞌe oikuaapa okuapy Senhor pegua profeta Samuel oikoa.yZHaꞌe gui Samuel okakuaave tema ovy. Hexeve Senhor oiko vy peteĩve henda py ndoejai ijayvuague oaxa rive aguã rami.3aZHaꞌe ramo Samuel omombeꞌupa, mbaꞌeve py ndoikuaa uka eꞌỹi. Haꞌe rami rã Eli aipoeꞌi: — Senhor ae rima raꞌe. Haꞌe oipota vaꞌe ae tojapo — heꞌi. d~CZHaꞌe ramo aipoeꞌi: — Mbaꞌe heꞌi tu Senhor ijayvu vy? Ajerure renhomi eꞌỹ aguã. Tove Nhanderuete haꞌe oipotaa rami ete tojapo ndevy, xapyꞌa rei ijayvuague haꞌe javi remombeꞌu porãmba eꞌỹ rã. z}oZHaꞌe gui Eli oenoĩ Samuel. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy Samuel! Ombovai: — Apy ma haꞌã! — heꞌi. T|#Z Eli pe Samuel oexa vaꞌekue omombeꞌuague Koꞌẽmba peve Samuel onheno oupy. Haꞌe vy ma oipeꞌa Senhor pegua oo rokẽ. Haꞌe rami teĩ okyje teri Eli pe oexa vaꞌekue omombeꞌu aguã. {5ZHaꞌe nunga rupi aura Eli ro pygua kuery ojejavyague ndojaoꞌiai ae aguã re, mymba eꞌỹ vy mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe kuery omeꞌẽ teĩ. PzZ Mbaꞌeta ixupe aipoaꞌe ae ma vaꞌekue hoo pygua kuery ambopaga aguã rakaꞌe rã peve, haꞌe kuery ojejavya haꞌe voi oikuaa porã rire. Taꞌy kuery opa marã rei ikuai vaꞌeri tuu ndojokoi. yZ Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára Eli rovai amoingo ꞌrã hoo pygua kuery rekorã xeayvuague haꞌe javi. Amboypy vy ma ajapopa ꞌrã.0x[Z Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Samuel pe: — Neꞌexa, peteĩ mbaꞌe ajapo ta Israel kuery re, haꞌe vaꞌe oendu vaꞌe rei ijapyxa nheꞌẽmba ꞌrã nhemondyi gui.Yw-Z Haꞌe gui Senhor ou vy hiꞌaĩ haꞌe py. Haꞌe rami vy oenoĩ ypyague rami ae ju oenoĩ: — Samuel, Samuel! — heꞌi ramove ombovai: — Ndeayvu ke, mbaꞌeta xee nerembiguai aendu ma ainy — heꞌi. vvgZ Haꞌe rami vy aipoeꞌi Samuel pe: — Tereo enheno ju. Haꞌe gui xapyꞌa rei nerenoĩa ju rã aipoꞌre: “Ndeayvu ke Senhor, xee nerembiguai aendu ainy ndeayvu”, ꞌre ꞌrã — heꞌi. Haꞌe ramo Samuel oo ju ngupa py onheno. Wu)ZHaꞌe gui mboapykue ma Senhor oenoĩ Samuel. Haꞌe rã ovy vy oo ju Eli-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Apy ma haꞌã, ndee xerenoĩ ramo. Haꞌe ramo mae ma Eli oikuaa Senhor ae ri kunumi vaꞌe oenoĩa.^t7ZMbaꞌeta Samuel ndoikuaai teri Senhor ae ria, ixupe Senhor oayvu nomboui teri ramo. tscZSenhor teĩgue ju oenoĩ: — Samuel! — heꞌi. Haꞌe ramo ovy jevy vy Eli ituia py oo vy aipoeꞌi: — Apy ma haꞌã, ndee xerenoĩ ramo. Haꞌe rã aipoeꞌi: — Any, xee eꞌỹ ri roenoĩ xeraꞌy. Tereo enheno ju — heꞌi. ~I~ }7||{zywyx0wvuttJs?r)qppUonnMllXkjriZhgg_fAetdbb``+_^]\r[ZZ4YXEWVVUT>'=<<,;:-9877j66 5V4362110/w-,,/+p*))6('&&9%E$$#(!!V 3-^ pM;f m " W O 42!"7ZVaꞌeri Samuel aipoeꞌi: — Senhor ndaꞌu ijayvua nhaendua gui oguerovyꞌave ꞌrã teve mbaꞌemo japy vy nhameꞌẽ vaꞌe rive? Neꞌexa, mbaꞌemo nhameꞌẽa gui ma haꞌeveve nhanheꞌẽ rendu. Vexaꞌi kyrakue nhameꞌẽa gui haꞌeveve ojapo uka vaꞌe jajapo.{qZHaꞌe rami avi heta vaꞌe kuery ogueru avi imbaꞌe rei-reikue mbaꞌemo mymba vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy kuery. Romomba aguã vaꞌekue gui iporãgueve haꞌe kuery oiporavo heruvy Senhor nderuete pe omeꞌẽ aguã Gilgal py — heꞌi. oYZHaꞌe rami teĩ Saul ombovai Samuel pe: — Haꞌe rami eꞌỹ ko, aendu ri Senhor ayvu. Haꞌe vy tape Senhor xemondoukaague rupi ae aa vy Amaleque pygua huvixa Agague aru, haꞌe rã Amaleque pygua kuery ma ajukapa katuĩꞌi.5eZMbaꞌe re haꞌvy nderejapyxakai Senhor ijayvua re? Haꞌe rami ꞌrãgue py renha reve imbaꞌe rei-reikue rejopy. Haꞌeveꞌỹa rami rejapo Senhor renonde — heꞌi. W)ZHaꞌe gui kyvõ rupi ju Senhor nemondouka vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Tereo, emomba katuĩꞌi ojejavy vaꞌe kuery Amaleque regua. Haꞌe kuery rovai pejogueroꞌa ꞌrã pemomba peve”, heꞌi vaꞌekue.Y-ZSamuel ijayvuve: — Ndejeupe ae “Xeꞌyvyĩꞌive” ꞌre vaꞌekue ri Israel kuery akãrã eꞌỹ ri tyꞌy nemoĩa? Haꞌe vy ndere azeite Senhor oikyty uka reve nemoĩ rakaꞌe haꞌe kuery ruvixarã.)MZHaꞌe ramo Samuel aipoeꞌi Saul pe: — Earõ ranhe, ndevy amombeꞌu aguã kuee pyávy xevy Senhor aipoeꞌiague. Saul ombovai vy — Ndeayvu ke — heꞌi. ~wZSaul ombovai: — Haꞌe nunga tu Amaleque tekoa gui ogueru pyre rima. Mbaꞌeta vexaꞌi haꞌe vaka kuery iporãgueve ma xerevegua kuery nomombai, Senhor Nderuete pe ojuka aguã ogueru. Haꞌe rã hembyrekue ma rojukapa katuĩꞌi — heꞌi. ueZHaꞌe ramo Samuel oporandu: — Mbaꞌexa tu haꞌvy vexaꞌi haꞌe vaka nhendua xeapyxa py aendu vaꞌe? 9Z Haꞌe ramo Samuel oo Saul oĩa py. Haꞌe py ovaẽ ramo Saul aipoeꞌi ixupe: — Tove Senhor topena porã ndere. Xee ajapopa ma Senhor ijayvuague. Z Koꞌẽ rai ramove Samuel oo ajeꞌiveꞌi reve Saul ovaexĩ aguã. Teĩ ixupe omombeꞌua: — Saul oo ma Carmelo katy. Haꞌe py ma mbaꞌemo omopuꞌã haꞌe ae onhemomaꞌenduꞌa uka aguã. Haꞌe gui ojevy vy Gilgal katy oguejy ovy — ꞌea. G Z — Xee ndavyꞌavei huvixarã Saul amoĩague re, mbaꞌeta xevy oikoa gui ojepeꞌa vy ndojapoi xeayvuague — heꞌi ramo Samuel iporiau vaipa vy pytũ mbukukue re ojerure oiny Senhor pe. H Z Haꞌe ramo Senhor oayvu ombou Samuel pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 7Z Haꞌe rã Agague ma Saul haꞌe hexevegua kuery ndojukai, neĩ mymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy porãgueve, mymba ikyrakueve vaꞌe, vexaꞌi raꞌy kuery haꞌe mbaꞌemo porãgueve haꞌe javi guive. Nomomba etei. Ivaikue-ikueꞌi, oipota eꞌỹ vaꞌe rive omomba. nWZOjopy avi Amaleque pygua huvixa Agague oikove reve. Haꞌe rã haꞌe pygua kuery ma ojukapa kyxe py.cAZHaꞌe ramo mae ma Saul ojuka Amaleque pygua kuery, Havilá guive Egito katyꞌi Sur peve.JZHaꞌe rami vy queneu kuery pe ranhe aipoeꞌi: — Tapeo, pejepeꞌa. Peẽmba Amaleque pygua kuery mbyte gui, haꞌe kuery amombaa py peẽ kuery romomba avi eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta Israel kuery Egito gui ou jave pemboaxypa rakaꞌe — heꞌi. Haꞌe rami rã queneu kuery ojepeꞌapa Amaleque pygua kuery mbyte gui. OZAmaleque tetã py Saul ogueraa ma vy yvyugua py omoĩ oarõ nhemiarã. 7ZHaꞌe rami rã Saul heta vaꞌe kuery oenoĩ ukapa vy oipapa Telaim py: duzentos mil avakue yvy rupi guarã haꞌe dez mil avakue Judá regua ikuai.E ZHaꞌe nunga rupi tereo aỹ. Ejukapa Amaleque pygua kuery, haꞌe emomba katuĩꞌi guive oguereko vaꞌe haꞌe javi, emomba eꞌỹ eme mbaꞌeveꞌi. Rejuka ꞌrã avakue haꞌe kunhague, avakueꞌi haꞌe kyrĩgueꞌi okambu vaꞌe haꞌe javi, vaka haꞌe vexaꞌi, camelo haꞌe mburikaꞌi kuery — heꞌi. V 'ZPo rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Xee ambopaga ꞌrã Amaleque pygua kuery Israel kuery re ojapo vaiague re, mbaꞌeta Egito gui Israel kuery ou ramo haꞌe kuery rovai opuꞌã okuapy tape rupi.:  qZHaꞌe gui Samuel aipoeꞌi Saul pe: — Senhor xembou karamboae ndere azeite aikyty vy ixupegua Israel kuery ruvixarã amoĩ aguã. Haꞌe rire aỹ ejapyxaka Senhor ijayvua re.. WZ4Saul oĩa pukukue re jogueroꞌa tema filisteu kuery reve. Haꞌe rami vy avakue imbaraetekue haꞌe ipyꞌa guaxukueve Saul oexa vy ogueraapa ꞌrã ojeupe guarã. T#Z3Saul ru ma Quis rakaꞌe. Haꞌe gui Abner ru Ner ma Abiel raꞌy rakaꞌe.zoZ2Saul raꞌyxy ma Aimaás rajy Ainoã. Ixupe xondaro kuery re opena vaꞌe rery ma Abner, Saul tuty Ner raꞌy ae.Z1Saul raꞌy kuery ma Jônatas, Isvi haꞌe Malquisua rakaꞌe. Tajy guaimive vaꞌe rery ma Merabe, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma Mical.&GZ0Imbaraetea rupi jogueroꞌa vy ojuka Amaleque pygua kuery voi. Haꞌe rami vy ogueraa jepe Israel kuery mbaꞌemo re imonda aguã ojeꞌoi vaꞌekue po gui. 9Z/Israel kuery ruvixarã Saul oĩ ma vy jogueroꞌa oikovy ngovaigua kuery jovaive rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi reve: Moabe, Amom raꞌy kuery haꞌe Edom haꞌe Zobá pygua huvixa kuery reve, haꞌe gui filisteu regua huvixa kuery reve. Ooa katy rei ipoꞌakapa vaꞌe rakaꞌe.fGZ.Haꞌe gui filisteu kuery rakykue Saul kuery ndoovei ramo haꞌe kuery ojevypa ju oyvy katy. ;qZ-Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery aipoeꞌi Saul pe: — Jônatas ri tyꞌy omano ꞌrã, nhande Israel kuery nhandereraa jepe vaꞌekue ri? Tomano eme. Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi roura vy aiporoꞌe: Haꞌe vaꞌe akã gui neĩ peteĩ hiꞌa ma voi ndoꞌai ꞌrã. Nhanderuete reve vy ae haꞌe nunga ojapo ange — heꞌi okuapy. Haꞌe rami py heta vaꞌe kuery ojapo Jônatas omano aguã gui oo jepe aguã rami.r_Z,Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi: — Nhanderuete taxembopaga haꞌe oipotaa rami, Jônatas omano eꞌỹ rã. LZ+Haꞌe ramo Saul oporandu Jônatas pe: — Emombeꞌu porã ke mbaꞌe pa rejapo raꞌea. Jônatas ombovai: — Aere kuri ei yvyraꞌi xepo py areko vaꞌe py. Haꞌe gui apy ma aĩ amano aguã. ~wZ*Saul aipoeꞌi ju: — Pexa haꞌvy xortea xere haꞌe xeraꞌy Jônatas re — heꞌi ramo Jônatas ae oikuaa ukaa. K~Z)Haꞌe gui Saul aipoeꞌi Senhor Israel kuery ruete pe: — Eikuaa uka ke anhetẽ vaꞌe. Haꞌe ramo xortea py oikuaa uka Jônatas haꞌe Saul, haꞌe rã heta vaꞌe kuery eꞌỹ ae raꞌe. }Z(Haꞌe gui aipoeꞌive ju Israel kuery pe: — Peẽ kuery ma peteĩ henda py ꞌrã peĩ, haꞌe rã xee haꞌe xeraꞌy Jônatas reve ma amboae py ꞌrã oreꞌaĩ. Heta vaꞌe kuery ombovai: — Ejapo haꞌvy rejou porãa rami — heꞌi okuapy. ^|7Z'Mbaꞌeta anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe Israel kuery reraa jepea rery rupi aura vy aipoaꞌe: Ojejavy vaꞌekue omano ꞌrã, xeraꞌy Jônatas ae teĩ — heꞌi vaꞌeri heta vaꞌe kuery peteĩve nombovai. 2{_Z&Haꞌe rami rã Saul aipoeꞌi: — Peẽ heta vaꞌe kuery re pepena vaꞌe haꞌe javi, pejupa apy. Peikuaa pota pexa aguã mbaꞌe nunga jejavy pa ange ojapoa raꞌe.?zyZ%Haꞌe rã sacerdote oĩ vaꞌe aipoeꞌi: — Haꞌe rami avi Nhanderuete pe ranhe nhaporandu — heꞌi. Haꞌe ramo Nhanderuete pe Saul oporandu uka vy aipoeꞌi: — Toroo pa filisteu kuery rakykue? Remboaxa ꞌrã pa ore Israel kuery po py? — heꞌi uka teĩ haꞌe vaꞌe ára ma Nhanderuete nombovai. DyZ$ Jônatas oo jepe aguã rami heta vaꞌe kuery ojapo okuapyague Saul aipoeꞌive ju: — Kovaꞌe pyavyve jajeꞌoi ꞌrã filisteu kuery rakykue. Jaitypa ꞌrã koꞌẽmba peve. Nhamoembyre eme peteĩve ava haꞌe kuery vaꞌe regua — heꞌi. Hexevegua kuery ombovai okuapy: — Ejapo rejou porãa rami. cxAZ#Saul ojapo avi peteĩ altar Senhor peguarã. Haꞌe vaꞌe altar ma jypygua haꞌe ojapo. hwKZ"Aipoeꞌive ju: — Tapeo, nhande kuery mbyte rupi aipopeje: “Peteĩ-teĩ peru mymba vaka eꞌỹ vy vexaꞌi pejou vaꞌekue, haꞌe pejuka apy ae. Haꞌe gui mae peꞌu. Pejejavyve jevy eme Senhor rovai, huguy reve peꞌua py”, peje — heꞌi. Haꞌe ramo pyavyve haꞌe kuery peteĩ-teĩ ogueru vaka ojopy vaꞌekue. Haꞌe vy ojuka haꞌe py.svaZ!Haꞌe nunga Saul pe omombeꞌua vy — Nhande revegua kuery ojejavy okuapy Senhor rovai, xoꞌo huguy reve hoꞌu vy — ꞌea. Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi: — Haꞌeveꞌỹa rami raxa pejapo. Pembojere aỹve ita guaxu kyvõ katy. 4ucZ Haꞌe vy hovaigua kuery mbaꞌemo ogueru vaꞌekue re ojeꞌoi pojava vy ojopypa vexaꞌi, vaka haꞌe taꞌyꞌi guive. Yvy rupi rive ojuka vy hoꞌu okuapy huguy reve. ktQZHaꞌe vaꞌe ára ma filisteu kuery Micmás guive Aijalom peve ojukapaa py haꞌe kuery ikangypa.ps[ZHaꞌe gui nhande kuery katuve ma imbaraete ꞌrãgue kovaꞌe ára ngovaigua kuery tembiꞌu ogueru vaꞌekue gui okaruxea rami okaru vaꞌe rire. Haꞌe rami teĩ kovaꞌe py filisteu kuery ndajajuka reta vaipai kuri — heꞌi. 1r]ZHaꞌe ramo Jônatas aipoeꞌi: — Xeru ma ojapo raꞌe nhandeyvy re ojexavaia aguã rami. Neꞌexa, xerexa hendypa kuri kovaꞌe ei ruxãꞌi aere vaꞌekue gui teĩ.q ZHaꞌe ramo heta vaꞌe regua peteĩ aipoeꞌi: — Ange nderu oura kuri ore roendua py. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Ayvu vaipy toiko ava kovaꞌe ára tembiꞌu hoꞌu vaꞌe rei”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe ramo ore kuery orekangypa ma rokuapy — heꞌi. EpZHaꞌe rã Jônatas ma noendui nguu heta vaꞌe kuery oendua py ouraague. Haꞌe rami vy yvyraꞌi opo py oguereko vaꞌe apy omovaẽ vy omoakỹ ei rykueꞌi py. Oere vyve hexa hendypa. qo]ZKaꞌaguy re haꞌe kuery ovaẽ rã ei oĩ vaipa teĩ mavaꞌeve rei ndoerei, ouraague káuxa okyje vy.]n5ZHaꞌe gui haꞌe kuery haꞌe javive ovaẽ okuapy kaꞌaguy re, ei yvy re oĩa py.Tm#Z Saul onhemboayvu jave guare Haꞌe vaꞌe ára Israel regua avakue ojexavai okuapy, mbaꞌeta ojeupegua kuery oendua py Saul oura vy: “Ayvu vaipy toiko ava pytũ eꞌỹ mbove tembiꞌu hoꞌu vaꞌe rei, xerovaigua kuery re ajepypa eꞌỹa ja”, heꞌi rire. Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery neĩ mbaꞌeve ndoꞌui. lyZHaꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára Senhor ogueraa jepe Israel kuery. Bete-Áven rovai rupi voi jogueroꞌa ojeꞌoivy. ;kqZHaꞌe gui Efraim yvyꞌã reia rupi Israel regua avakue onhemi vaꞌekue oendupa okuapy filisteu kuery onhambaa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi ojeꞌoi hakykue jogueroꞌa vy.6jgZHaꞌe gui hebreu kuery filisteu kuery ijatya py ikuai vaꞌekue ma Israel kuerya katy ju ojeꞌoi, haꞌe vy Saul haꞌe Jônatas reve ikuai vaꞌe re ju onhemoirũ okuapy.\i3ZHaꞌe ramo Saul haꞌe hexeve ikuai vaꞌe onoꞌõmba jevy vy jogueroꞌa aguã katy ojeꞌoi. Haꞌe ramo filisteu kuery jomeme ae opuꞌã okuapy raꞌe kyxe oguerojerovia reve, opa marã jojuka rive okuapy.*hOZHaꞌe gui sacerdote pe Saul ijayvu jave filisteu kuery ijatya py hevovo nhendu vaꞌe onhenduve tema ramo Saul aipoeꞌi sacerdote pe: — Aỹ gui ma ayvu ryru reru eꞌỹ teĩ haꞌeve — heꞌi. Nhanderuete ayvu ryru Saul oipota, haꞌe vaꞌe rupi Nhanderuete pe oporandu aguã mbaꞌe pa oikoa re, haꞌe filisteu kuery rakykue oo aguã re. Haꞌe gui filisteu kuery onhamba ma rire Saul ndoipotavei hyru. g#ZSaul aipoeꞌi Aías pe: — Eru apy Nhanderuete ayvu ryru — heꞌi, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma Israel kuery ikuaia py ae hyru oĩ. sfaZHaꞌe ramo Saul aipoeꞌi hexeve ikuai vaꞌe pe: — Neꞌexa, peipapa xerevegua kuery, mavaꞌe pa nhandea gui oo raꞌea peikuaa aguã — heꞌi ramo oipapa vy oikuaa Jônatas haꞌe py noĩa, neĩ huꞌy jokoa reraa vaꞌe voi. 2e_ZHaꞌe gui Benjamim regua Gibeá py Saul pegua harõa kuery omaꞌẽ vy oexa rã filisteu kuery heta vaꞌekue oaĩmba raꞌe, joa katy eꞌỹ-eꞌỹ onha ojeꞌoivy.dZHaꞌe ramo filisteu kuery ijatya py oiko nhemondyi tuvixa vaꞌe, nhuũndy rupi haꞌe kuery ikuaia haꞌe javi rupi guive. Ijaty vaꞌe haꞌe imonda aguã ojeꞌoi vaꞌekue voi oryryipa okuapy. Yvy voi oryryi, ngyje Nhanderuete guigua oiko rã. qc]ZHaꞌe rami jypy Jônatas haꞌe huꞌy jokoa reraa reve jojuka vinte avakue meio litro yvy py riveꞌi.MbZ Haꞌe rami vy Jônatas oponhy reve ojeupi ovy. Hakykueꞌi rupi ma huꞌy jokoa reraa ou avi oiny. Jônatas guenonde rupi oitypa filisteu kuery. Hakykue rupi ma huꞌy jokoa reraa voi jojuka ovy.KaZ Haꞌe rami vy Jônatas haꞌe huꞌy jokoa reraa ojexa uka rã filisteu kuery ijaty vaꞌe ombovai vy aipoeꞌi: — Peju orea katy, haꞌe ore rombopaga ꞌrã — heꞌi. Haꞌe ramo huꞌy jokoa reraa pe Jônatas aipoeꞌi: — Eju einy xerakykueꞌi rupi, mbaꞌeta Senhor omboaxapa ma Israel kuery po py — heꞌi. 3`aZ Haꞌe gui filisteu kuery ijaty vaꞌe pe mokoĩve ojexa uka ramo joupe-upe aipoeꞌi: — Pee ma hebreu kuery oẽ jogueruvy itakua py onhemiague gui — heꞌi okuapy. @_{Z Haꞌe rã xapyꞌa rei “Peju orea katy” heꞌi ramo ma nhavaẽ ꞌrã javy haꞌe katy, mbaꞌeta Senhor omboaxapa ꞌrã nhandepo py. Haꞌe rami ma jaikuaa ꞌrã — heꞌi. ^%Z Xapyꞌa rei nhandevy “Pepyta peĩa py rovaẽ peve” heꞌi ramo ma japyta ꞌrã nhaneꞌaĩa py ae, ndajaai ꞌrã haꞌe kuerya katy.}]uZHaꞌe ramo Jônatas aipoeꞌi: — Jaa haꞌvy haꞌe vaꞌe avakue ikuaia katy. Haꞌe kuery pe jajexa uka ꞌrã.$\CZHaꞌe ramo huꞌy jokoa reraa ombovai: — Ejapo tema ndepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Apy ma xee aiko avi ndereve, ajapo ꞌrã ndee reipota vaꞌe. [%ZHaꞌe gui huꞌy jokoa reraa pe Jônatas aipoeꞌi: — Eju, jaa opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue ijatya katy. Xapyꞌa rei Senhor nhanepytyvõ ꞌrã, mbaꞌeta ixupe ma ndaxyi jogueraa jepe aguã heta vaꞌe rupi eꞌỹ vy mboapyꞌi vaꞌe rupi teĩ — heꞌi. ZyZPeteĩ ma kuaray apuꞌaꞌia katy hiꞌaĩ Micmás katy, haꞌe rã amboae ma kuaray puku-a katy hiꞌaĩ Geba katy. QYZHaꞌe gui Jônatas ma onhembopyꞌa tape rugua oaxa aguã filisteu kuery ijatya katy. Kyvõ rupi hiꞌaĩ peteĩ itaova, haꞌe rã hovai re ma amboae hiꞌaĩ. Peteĩ rery ma Bozez, amboae ma Sené.&XGZHaꞌe py oiko avi sacerdote Aías, manto sacerdote pegua py onhemonde vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Icabô ryvy Aitube raꞌy, Icabô ma Finéias raꞌy, Finéias ma Eli raꞌy. Eli ma sacerdote Senhor pegua Siló py oiko vaꞌekue. Saul reve ikuai vaꞌe ndoikuaai okuapy Jônatas ooague. WZHaꞌe jave py Saul ma Gibeá apy katy oiko Migrom py romãꞌy hiꞌaĩ vaꞌe yvypy py. Hexeve ikuai vaꞌe ma seiscentos avakue.V Z Filisteu kuery re Jônatas ipoꞌakaague Haꞌe gui peteĩ ára Saul raꞌy Jônatas aipoeꞌi huꞌy jokoa reraa kunumi vaꞌe pe: — Eju, jaa filisteu kuery yvyꞌã ugua rovai re ijaty vaꞌe katy — heꞌi. Nguu pe oikuaa uka eꞌỹ re oo.^U7Z Haꞌe jave py filisteu regua xondaro kuery oẽ ojeꞌoivy Micmás tape rugua katy. ST!Z Haꞌe nunga rupi jogueroꞌaa ára ma Saul haꞌe Jônatas reve ikuai vaꞌe po py neĩ kyxe, neĩ huꞌy rakua ma voi ndoguerekoi. Haꞌe nunga oguereko vaꞌe ma Saul haꞌe taꞌy Jônatas anhoꞌi.ESZ Filisteu kuery ma Israel kuery gui mokoĩ hatãꞌi vaꞌe repy re ꞌrã oaĩmbeꞌe yvy karaĩa haꞌe enxada, haꞌe gui haxa haꞌe foice oaĩmbeꞌe aguã ma peteĩ repy ꞌrã ojopy.R!Z Haꞌe nunga rupi Israel haꞌe javi ojeꞌoi ꞌrã filisteu kuery rekoa py oaĩmbeꞌe uka aguã yvy karaĩa, enxada, haxa haꞌe foice.*QOZ Haꞌe gui Israel yvy haꞌe javi re peteĩve ndoikoi ferro moatyrõa, filisteu kuery “Hebreu kuery ojapo eꞌỹ aguã kyxe, neĩ huꞌy rakua” heꞌi rire.$PCZ Amboae kuery ma ojeꞌoi tape Bete-Horom via rupi. Haꞌe rã mboapya ma tape kavaju árygua ooaty rupi ojeꞌoi Zeboim yvyugua rupi, tekoa eꞌỹa katy. &OGZ Filisteu kuery rekoa gui ma mboapy henda katy ojeꞌoi mbaꞌemo re imonda aguã. Haꞌe kuery regua peteĩ aty ma tape Ofra via rupi ojeꞌoi Sual yvy katy.0N[Z Haꞌe gui Saul, taꞌy Jônatas haꞌe heta vaꞌe kuery hexeve opyta vaꞌekue ma Benjamim regua Geba py ikuai. Haꞌe rã filisteu kuery ma Micmás py ijaty okuapy..MWZ Haꞌe vy Samuel opuꞌã vy Gilgal gui oo Benjamim regua Gibeá katy. Haꞌe rireꞌive Saul oipapa heta vaꞌe kuery hexeve opyta vaꞌe, seiscentos avakue ikuai. uLeZ Haꞌe rami teĩ aỹ gui ma repenaa noĩ riaei ꞌrã. Senhor ojeupe guarã ojou ae ma peteĩ ava oguerovyꞌa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ꞌrã ojeupegua kuery ruvixarã, Senhor ojapo uka vaꞌekue ndee nderejapoi rire — heꞌi.KZ Haꞌe rami rã Samuel aipoeꞌi Saul pe: — Neꞌarandua rupi eꞌỹ reiko raꞌe Senhor nderuete ojapo uka vaꞌekue eꞌỹ rejapo vy. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire Senhor ojapo ma ꞌrãgue rakaꞌe rã peve Israel kuery re repena aguã rami.HJ Z aipoaꞌe xejeupe ae: “Aỹ ma xerovai filisteu kuery ou ma ꞌrã Gilgal py, Senhor pe ajerure eꞌỹ re.” Haꞌe rami vy aĩ vai ma vy mymba kuery ameꞌẽ kuri aapy reve — heꞌi. }IuZ Samuel oporandu: — Mbaꞌe tu rejapo? Saul ombovai: — Heta vaꞌe kuery apy gui joa katy eꞌỹ-eꞌỹ ojeꞌoi ta, haꞌe ndee reju ꞌrãgue ára py nderejui, haꞌe gui filisteu kuery Micmás py onoꞌõmba ma avi. Haꞌe nunga aexa vyrH_Z Oapy reve omeꞌẽmbaꞌi ramove Samuel ovaẽ ouvy. Haꞌe rã Saul oẽ ovy ovaexĩ vy oipopyy aguã. FGZ Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi: — Peru haꞌvy xevy mymba aapy reve ameꞌẽ vaꞌerã, haꞌe peteĩ rami nhandekuai aguã regua guive — heꞌi. Haꞌe rami vy mymba omeꞌẽ oapy reve. LFZ  Saul mymba kuery omeꞌẽ ramo ixupe Samuel ijayvu eteague Haꞌe gui Saul ma sete ára re oarõ Samuel ijayvuague rami vy. Samuel ijayvu ma voi vaꞌekue Gilgal py sete ára re Saul oarõ aguã . Vaꞌeri Gilgal py Samuel ndoui ramo heta vaꞌe kuery omboypy haꞌe gui joa katy eꞌỹ-eꞌỹ ojeꞌoi aguã.TE#Z Hebreu kuery vaꞌe regua amongue ma Jordão yakã oaxa ojeꞌoivy Gade haꞌe Gileade yvy katy oo aguã. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery Gilgal py Saul reve ae opyta vaꞌekue ma okyjea anho oendu okuapy. wDiZ Haꞌe gui avakue Israel regua omoĩ vaia rã oexa okuapy heta vaꞌe kuery ndaekorãvei rei. Haꞌe rami vy onhemi okuapy itakua ikuai vaꞌe rupi, yvykua, itaova yvateve vaꞌe paꞌũ, yvyra rupa haꞌe yy oĩ atyrã ojoꞌo pyre rupi.JCZ Filisteu kuery voi onoꞌõmba okuapy Israel kuery reve jogueroꞌa aguã. Haꞌe kuery vaꞌe regua ma trinta mil karóxa, seis mil kavaju árygua kuery haꞌe gui amboae kuery ju ita kuꞌi yeꞌẽ rembe re ikuai vaꞌe rami heta vaꞌe. Haꞌe vy ojeꞌoi vy ijaty okuapy Micmás py, Bete-Áven regua kuaray oua katy.dBCZ Haꞌe rami py Israel kuery haꞌe javi oendu okuapy Saul kuery filisteu ikuai vaꞌe ojukapa raiꞌi ramo filisteu kuery Israel kuery pe ivai okuapya. Haꞌe ramo Saul oenoĩ ukapa heta vaꞌe kuery Gilgal py oĩa py. jAOZ Haꞌe gui Jônatas kuery ojukapa raiꞌi filisteu kuery Gibeá py ikuai vaꞌe. Haꞌe nunga filisteu kuery oendupa vy ivai ramo Saul omonheꞌẽ uka mimby guaxu oyvy haꞌe javi rupi, “Hebreu kuery toendupa” heꞌi vy.,@SZ ojeupe oiporavo três mil avakue Israel regua. Haꞌe kuery vaꞌe regua ma dois mil ikuai Saul reve Micmás py, Betel yvyꞌã reia re, haꞌe rã amboae mil avakue ma taꞌy Jônatas reve ikuai Benjamim regua Gibeá py. Heta vaꞌe kuery rembyrekue ma omondoukapa ju peteĩ-teĩ hoo katy. ? 9Z Israel haꞌe filisteu kuery reve joe opuꞌã aguã rami ikuaiague Peteĩ maꞌetỹ ma Israel kuery re Saul opena rire mokoĩ maꞌetỹa py>{Z Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei pejejavya rupi tema pendekuai vy pekanhy ꞌrãe, peẽ kuery, haꞌe penderuvixave voi. A=}Z Haꞌe nunga rupi Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai, ixupe anho peiko pendepyꞌa haꞌe javi py. Mbaꞌeta pexa ae mbaꞌemo porã pendevy ojapo vaꞌekue tuvixa ete vaꞌe.7<iZ — Haꞌe gui xee ma ndajejavyi ꞌrãe Senhor pe, peẽ kuery re ajerure eꞌỹa py rive. Haꞌe rami ꞌrãgue py xee romboꞌe tema ꞌrã tape porã hiꞌyvi vaꞌe re.;1Z Haꞌe rami teĩ Senhor guery tuvixa vaꞌe omboete ukaa rupi vy noipytyvõ eꞌỹi ꞌrã ojeupegua kuery, ojeupe guarã Senhor pendereru rire. ,:SZ Pejepeꞌa eme mbaꞌemo raꞌangaa pe rive pendekuai aguã, haꞌe nunga mbaꞌeverã ndovarei, neĩ pendereraa jepearã eꞌỹ, mbaꞌemo raꞌangaa rive ae vy.S9!Z Samuel ombovai: — Pekyje eme. Haꞌe rami pejapoa py pejejavy ete ri. Haꞌe rami teĩ pejepeꞌa eme Senhor pe pendekuaia gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendepyꞌa haꞌe javi py pendekuai Senhor pe.n8WZ Haꞌe gui haꞌe kuery haꞌe javi aipoeꞌi Samuel pe: — Ejerure ke Senhor nderuete pe ore nerembiguai kuery romanomba eꞌỹ aguã re. Mbaꞌeta rojejavyague haꞌe javi romboetave ma heravy oreruvixaverã re rojerurea py. 37aZ Haꞌe rami vy Senhor pe Samuel ojerure ramo haꞌe vaꞌe árave Senhor ombou yapu oky reve. Haꞌe ramo ojererokyje okuapy Senhor renonde, Samuel guive omboete pavẽ. 6!Z Aỹ eꞌỹ teve trigo monoꞌõa ára? Haꞌe rami teĩ aỹ ajerure ꞌrã Senhor pe. Haꞌe rã ombou ꞌrã yapu oky reve. Haꞌe nunga pexa vy peikuaa ꞌrã Senhor renonde pejejavy vaipa eteague, mbaꞌeta pejerure penderuvixaverã omoĩ aguã re — heꞌi. o5YZ Haꞌe gui aỹ voi apy peneꞌaĩ vaꞌe pexa ꞌrã mbaꞌemo porã Senhor penerenonde ojapo vaꞌe.:4oZ Haꞌe rami avi xapyꞌa rei Senhor ayvu re ndapejapyxakai vy ojapo uka vaꞌe ndapejapoi ri ramo ma Senhor oupi ꞌrã opo penderovai, peneramoĩ kuery rovai oupiague rami avi.-3UZ Haꞌe gui xapyꞌa rei Senhor renonde pejererokyjea rupi vy ixupe pendekuai, haꞌe penheꞌẽ rendu, haꞌe ojapo uka vaꞌe rovai napepuꞌãi, haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ haꞌe penderuvixave pendere opena vaꞌe reve Senhor penderuete pe ete ri peiko ramo ma haꞌeve ꞌrã pendevy.2-Z Haꞌe gui aỹ, pee ma hiꞌaĩ penderuvixaverã pejou uka vaꞌekue, pejerureague. Maꞌẽ, Senhor penderuvixaverã omoĩ vaꞌekue hiꞌaĩ.D1Z — Haꞌe rami teĩ penderovai Amom kuery ruvixa Naás ou rã pexa vy aipopeje xevy: “Ndaꞌevei! Tove toĩ oreruvixaverã”, peje, Senhor Penderuete ae penderuvixave oĩ ae vaꞌeri.U0%Z Haꞌe rami rã Senhor ombou Jerubaal, Baraque, Jefté haꞌe gui xee Samuel ju, penderovaigua kuery penembojere rei vaꞌe po gui pendereraa jepe uka vy. Haꞌe vaꞌe rire pendekuai porãmba vaꞌekue. */OZ — Haꞌe gui ma Senhor pe ju ojapukai vy aipoeꞌi okuapy: “Rojejavy, mbaꞌeta Senhor roeja vy Baal haꞌe Astarote raꞌangaa pe rive orekuai vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ aỹ orereraa jepe jevy ke orerovaigua kuery po gui. Haꞌe ramo ndevy ae ju ꞌrã orekuai”, heꞌi vaꞌekue.{.qZ Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery hexaraipa Senhor Nguuete gui. Haꞌe ramo omboaxapa Hazor pygua xondaro kuery ruvixa Sísera vaꞌe po py, filisteu kuery po py, haꞌe gui Moabe pygua huvixa po py ju. Haꞌe ramo haꞌe kuery reve jogueroꞌa. g-IZ Mbaꞌeta Jacó kuery Egito yvy py ovaẽmba rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe rire penderu kuery Senhor pe ojapukai okuapy ramo ombou Moisés haꞌe Arão. Haꞌe rami vy Egito yvy gui oguenoẽmba vy ojapo apy ju hekoa aguã rami.,5Z Haꞌe gui aỹ ma apy pendekuai vaꞌe xee romomaꞌenduꞌapa ꞌrã Senhor renonde, mbaꞌemo porã pendevy haꞌe penderu kuery pe ojapoague re.A+}Z Haꞌe ramo Samuel aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Senhor ae pendeayvu renduarã oĩ. Haꞌe ae Moisés haꞌe Arão oiporavo vaꞌekue Egito yvy gui penderu kuery oguenoẽ aguã.$*CZ Haꞌe rã haꞌe aipoeꞌi: — Kovaꞌe ára Senhor ae oĩ pendeayvuague renduarã, haꞌe penderuvixarã omoĩ vaꞌekue voi oĩ omombeꞌu aguã xepo py mbaꞌeve ndapejouia. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ombovai vy — Nhanderuete oĩ ri oreayvuague renduarã — heꞌi okuapy. )3Z Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ombovai: — Any rima, mbaꞌeve py ndee ndorekorei, norembojexavai, neĩ mbaꞌeve nderejopyi orepo gui — heꞌi. T(#Z Haꞌe gui apy ma haꞌã Senhor renonde, haꞌe penderuvixarã omoĩ vaꞌekue renonde. Pemombeꞌu haꞌvy xapyꞌa rei xerovai mbaꞌemo pereko ri vy. Mavaꞌe rymba toro tu aipeꞌa rakaꞌe? Mavaꞌe gui tu mburikaꞌi aipeꞌa rakaꞌe? Mavaꞌe tu akore rakaꞌe? Mavaꞌe tu areko axy rakaꞌe? Mavaꞌe po gui tu peráta ajopy rakaꞌe haꞌevea rami eꞌỹ aikuaa pota aguã? Haꞌe nungakue ajopy vaꞌe rire ameꞌẽmba ju ꞌrãgue — heꞌi. `';Z Aỹ ma pereko ma huvixa penerenonde oiko vaꞌerã. Haꞌe gui xee ma xetujaꞌi ma, xeꞌa xiĩmba ma guive. Xeraꞌy kuery ikuai avi apy pendekuaia py. Xee ae penerenonde aiko vaꞌekue, xekunumi guive aỹ peve.I& Z Samuel opa vy ijayvu heravyague Haꞌe gui Samuel aipoeꞌi Israel kuery haꞌe javi pe: — Neꞌexa, pendeayvua aendu vy ajapopa vaꞌekue pejerurea. Haꞌe vy amoĩ penderuvixaverã.%/Z Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi Gilgal py oo vy Senhor renonde ijayvu okuapy nguvixarã Saul oĩ ete aguã re. Henonde ogueru avi okuapy peteĩ rami ikuai aguã regua Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Saul voi ovyꞌa vaipa haꞌe py Israel regua kuery haꞌe javi reve. $Z Heta vaꞌe kuery pe Samuel ju aipoeꞌi: — Peju, jajeꞌoi Gilgal py nhamoĩ atãve aguã huvixarã oĩ aguã regua — heꞌi.#Z Haꞌe rã Saul ombovai: — Kovaꞌe ára ma mavaꞌeve nomanoi ꞌrã, mbaꞌeta ange Senhor ogueraa jepepa Israel kuery — heꞌi. T"#Z Huvixarã Saul oĩ ete aguã re ijayvu okuapyague Haꞌe gui heta vaꞌe kuery aipoeꞌi Samuel pe: — Mavaꞌe kuery tu nhandere Saul opena aguã ndoipotai vaꞌekue? Peru apy, rojukapa aguã. !#Z Haꞌe gui koꞌẽ jevy Saul ombojaꞌo ngupivegua kuery mboapy henda py. Haꞌe ramo ajeꞌiveꞌi reve haꞌe kuery Amom pygua kuery ikuaia mbyte oo vy ojukapa raiꞌi, kuaray akuve peve. Okuave vaꞌe joa rupi eꞌỹ-eꞌỹ onha vy ndopytai peteĩve ma joa py. ;Z Amom pygua kuery pe ju aipoeꞌi: — Koꞌẽ rã rojejopy ukapa ꞌrã pendevy. Haꞌe ramo ma peipotaa rami oreapo teĩ haꞌeve — heꞌi okuapy. >wZ Ayvu mombeꞌua kuery ou vaꞌekue pe haꞌe kuery aipoeꞌi: — Po rami ꞌrã aipopeje Jabes-Gileade pygua kuery pe: “Koꞌẽ rã kuaray ojopeꞌi ramove penderepya ꞌrã”, peje. Haꞌe ramo ayvu mombeꞌua kuery oo vy omombeꞌu okuapy Jabes pygua kuery pe. Haꞌe rami rã haꞌe kuery ovyꞌapa vy Z Bezeque py ovaẽa py oipapaa rã Israel kuery vaꞌe regua ma trezentos mil, haꞌe gui Judá guigua ma trinta mil avakue ju ikuai.`;Z Haꞌe rami vy mokoĩ toro ojuka haꞌe omboꞌipa vy ogueraa uka Israel yvy regua haꞌe javi pe. Ayvu mombeꞌua kuery heraa vaꞌe pe aipoeꞌi uka: — Saul haꞌe Samuel oipotaa rami amongue ndaꞌikuai ramo nami ae ꞌrã ojapoa hymba toro re — heꞌi uka. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery Senhor gui okyjea oendu vy peteĩ ava rami oupa.oYZ Haꞌe rami ijayvu rã Saul oendu ramo hexe oĩ Nhanderuete Nheꞌẽ. Haꞌe ramo oendu ipoxy raxaa. eEZ Haꞌe jave py ma Saul nhuũndy rupi vaka kuery re openaa gui ojevy vy oporandu: — Mbaꞌe tu haꞌe kuery oguereko haꞌe rami ete ojaeꞌo okuapy aguã? — heꞌi ramo ixupe omombeꞌu Jabes pygua avakue ijayvuague.)MZ Haꞌe gui Saul rekoa Gibeá py ayvu mombeꞌua kuery ovaẽ vy haꞌe pygua kuery pe omombeꞌu oiko vaꞌekue. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojaeꞌo atã okuapy. )Z Haꞌe ramo Jabes pygua nhomongeta vaꞌety kuery aipoeꞌi: — Haꞌe rami rã ma earõ ranhe sete ára ayvu mombeꞌuarã romondouka aguã Israel haꞌe javi rupi. Haꞌe gui xapyꞌa rei orerepyarã ndaꞌipoai ramo ma rojejopy ukapa ꞌrã ndevy — heꞌi okuapy. 5eZ Haꞌe rami teĩ Amom pygua Naás ombovai: — Ajapo ꞌrã ri teĩ penderexa peiporu kuaa regua re amombupa avi ꞌrã — heꞌi Israel kuery haꞌe javi omoxĩmbaxe vy.  !Z Amom pygua kuery re Saul ipoꞌakaague Haꞌe gui Amom pygua Naás opuꞌã ovy vy ojoko Jabes-Gileade tetã. Haꞌe ramo Naás pe Jabes pygua avakue aipoeꞌi okuapy: — Ejapo ke orerereko porã aguã regua, haꞌe ramo ndevy pe orekuai ꞌrã — heꞌi.  Z Haꞌe rã nheꞌẽ vai raꞌy kuery ma aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌexa ꞌrã haꞌe vaꞌe ava nhandereraa jepe? — heꞌi. Haꞌe rami vy ombojaru rei okuapy, mbaꞌeve ndoguerui guive ixupe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe rami teĩ Saul ma oendu rive. }uZ Saul voi oo avi ngoo katy Gibeá py. Hupive heta ojeꞌoi avi avakue ipyꞌa Nhanderuete oguerovaague vaꞌe kuery. lSZ Heta vaꞌe kuery pe Samuel omombeꞌu porãve huvixa ikuai vaꞌe joguereko aguã. Haꞌe nunga peteĩ kuaxia re ombopara vy omoĩ porã Senhor renonde. Haꞌe rami vy Samuel omondoukapa heta vaꞌe kuery peteĩ-teĩ hoo katy.1Z Haꞌe gui Samuel aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Pexa ma pa Senhor oiporavo vaꞌekue? Nhande kuery vaꞌe regua amboae ndoikoi ae haꞌe ramigua eteꞌi — heꞌi ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojapukai atã reve — Toikove riae nhanderuvixa! — heꞌi okuapy. )MZ Haꞌe ramo onha ojeꞌoivy vy ogueru haꞌe gui. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery mbyte hiꞌaĩa py pavẽ gui ipukuve hoꞌamy joaxiꞌy gui oaxa reive vaꞌe. &GZ Haꞌe ramo Senhor pe ju oporandu Saul pa ou raꞌea re. Haꞌe ramo Senhor ombovai vy — Upe py ae ma oĩ, mbaꞌe rei-rei mbyte py onhemi oiny — heꞌi.`;Z Haꞌe gui Benjamim regua kuery peteĩ-teĩ ro pygua ikuai vaꞌe oguerupa rã oikuaa ukaa vaꞌe ma Matri ro pygua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery gui ju Quis raꞌy Saul oikuaa ukaa. Haꞌe rami teĩ oeka vy ndojouai. `;Z Haꞌe javi regua Samuel omboatypa rire xortea py Benjamim regua oiporavoa oikuaa ukaa.G Z Haꞌe rami teĩ aỹ ma pejapa Penderuete mbaꞌemo vai py pejexavaia gui pendereraa jepe vaꞌekue. Haꞌe vy aipopeje: “Any! Emoĩ peteĩ huvixave orere opena vaꞌerã”, peje. Haꞌe gui aỹ Senhor renonde pendekuai, penderegua ikuai vaꞌe haꞌe javi, haꞌe mil jevy-jevy pendekuai vaꞌe reve — heꞌi. h KZ Haꞌe vy aipoeꞌi Israel kuery pe: — Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: “Xee ma Israel kuery anoẽmba vaꞌekue Egito yvy gui. Egito pygua kuery po gui araa jepe, huvixa ikuai vaꞌe imbojexavaia gui guive.”m UZ  Saul huvixarã oĩague Haꞌe gui Mispa py Samuel oĩ teria py omboatypa Senhor pegua kuery. ;Z Saul ombovai otuty pe: — Orevy omombeꞌu mburikaꞌi ojoua jevyague rive — heꞌi. Nomombeꞌu porã potai huvixa oĩ aguã re Samuel ijayvuague. r _Z Haꞌe ramo Saul tuty aipoeꞌi: — Ajerure ndevy, emombeꞌu ke xevy mbaꞌe heꞌi tu Samuel pendevy? O Z Haꞌe gui Saul tuty oporandu ixupe, hexevegua kunumi vaꞌe pe guive: — Marã katy tu peo raꞌe? Ombovai: — Mburikaꞌi reka vy roo teĩ ndorojou reguai vy roove ju Samuel oĩa py — heꞌi. <uZ Saul ayvu omombeꞌupa ma rire yvyꞌã katy ju oo. DZ Haꞌe rã peteĩ ava ombovai: — Haꞌe rami avi mavaꞌe haꞌvy amboae kuery ru? — heꞌi. Haꞌe nunga rupi aipoꞌea vaꞌety: “Saul voi ndaꞌu profeta kuery regua avi oiko?”kQZ Yma guive oexa vaꞌety kuery haꞌe javi ma profeta kuery mbyte ayvu omombeꞌu avi rã oexa vy peteĩ-teĩ aipoeꞌi okuapy joupe-upe: — Mbaꞌe nunga tu oiko Quis raꞌy re? Saul voi ndaꞌu profeta kuery regua avi oiko? z~~(}||{{"zEyxwwvutsrqq4poJnn lkkjpihh.ffeOddZcIbfaa`k__B^]S\p[[CZoYY8XX1WLVjUTT/SLRYQPONM!LL-KJJILHGFF`EUD1CsBBAl@P?>=< Davi reve peteĩ rami ikuai aguã Jônatas ojapoague Haꞌe gui Jônatas aipoeꞌi Davi pe: — Senhor Israel kuery ruete oendua py aipoaꞌe: Koꞌẽ rã eꞌỹ vy koꞌẽ mboae ramo aikuaa pota ꞌrã xerua py. Xapyꞌa rei ndee Davi pe haꞌe ojapo porãxe ri ramo xee amombeꞌu uka ꞌrã.^>7Z Jônatas ombovai: — Eju haꞌvy, jaa nhuũndy rupi — heꞌi. Haꞌe vy jogueraa. = Z Davi oporandu Jônatas pe: — Haꞌe rami rã nderu ivai reve ri ombovai rã mavaꞌe tu ou ꞌrã xevy pe omombeꞌu aguã? <9Z Jônatas ombovai: — Haꞌe nunga ma ndoikoi ꞌrãe ndere. Xeru ndejukaxea aikuaa ri vy aju voi ꞌrã ndea py, xee ae amombeꞌu aguã — heꞌi. ;ZXee nerembiguai pe exa uka xemboaxya, xereve Senhor renonde peteĩ rami jaiko aguã rami rejapo rire. Haꞌe rami eꞌỹ rã xapyꞌa rei xere haꞌeveꞌỹ vaꞌe oĩa reikuaa vy ndee ae xejuka. Mbaꞌe re ꞌrã tu nderu pe xemboaxa? — heꞌi. :#ZHaꞌe ramo xapyꞌa rei nderu “Haꞌeve” heꞌi ramo xee nerembiguai aiko porã ꞌrã. Teĩ ivai ri ramo reikuaa ma ꞌrã xejukaxea.w9iZHaꞌe gui xee naĩa nderu oikuaa rã ndee aipoꞌre ꞌrã: “Davi ojerure kuri Belém guetã katy oo aguã re, mbaꞌeta haꞌe py hetarã kuery haꞌe javi ꞌrã ojapo mymba omeꞌẽ okuapy aguã maꞌetỹa nhavõ”, ꞌre ꞌrã.C8ZDavi ombovai: — Koꞌẽ ramo oiko ꞌrã ngaru jaxy pyau pygua, huvixa reve xee akaru ainy aguã ꞌrãgue. Vaꞌeri tove taa nhuũndy rupi anhemi aguã, mboapy araa kaꞌarukue peve.d7CZHaꞌe rami rã Jônatas aipoeꞌi Davi pe: — Ndee reipota vaꞌe tema xee ajapo ꞌrã. ]65ZHaꞌe rã Davi oura reve ombovai: — Nderu ma oikuaa ae ndee xemboaxya. Haꞌe nunga rupi ojeupe ae aipoeꞌi: “Jônatas toikuaa eme haꞌe nunga, iporiau eꞌỹ aguã”, heꞌi vaꞌekue. Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe ndee Jônatas nderekove rupi avi aura vy aipoaꞌe: Xee amano aguã ovaẽ raiꞌi ma — heꞌi. 5+ZOmbovai: — Haꞌe nunga ndoikoi ꞌrã. Nanderejukai ꞌrãe. Xeru ma ndojapoi ꞌrã mbaꞌeve, tuvixa vaꞌe neĩ kyrĩꞌi vaꞌe xevy ranhe omombeꞌu eꞌỹ re. Mbaꞌerã tu xeru haꞌe ramigua ndoikuaa ukai ꞌrã xevy? Haꞌe nunga ndoikoi ꞌrãe — heꞌi. 4 +Z Davi haꞌe Jônatas joayvu eteague Haꞌe gui Ramá tetã py profeta kuery ro oĩ vaꞌe gui Davi onhave ju ovy. Haꞌe vy aipoeꞌi Jônatas pe: — Mbaꞌe tu xee ajapo? Mbaꞌe nungakue py tu ajejavy? Mbaꞌe py tu xee ajapo vai nderu pe, xejuka ukaxe aguã? c3AZHaꞌe py ma oao puku omboi vy omombeꞌu oiny ayvu Samuel renonde. Haꞌe rami onheno oupy haꞌe vaꞌe ára re, pytũ mbukukue re guive. Haꞌe rami rã aipoꞌea: — Saul voi teve oiko profeta kuery vaꞌe regua? ^27ZHaꞌe ramo Ramá tetã py profeta kuery ro oĩ vaꞌe katy oo. Haꞌe rã hexe voi Nhanderuete Nheꞌẽ ou. Haꞌe ramo oguata ovya ramive ayvu omombeꞌu ovy Ramá py profeta kuery ro oĩ vaꞌe py ovaẽ peve.z1oZHaꞌe ramo haꞌe ae ma voi oo Ramá tetã py. Ygua tuvixa vaꞌe Seco tekoa katyꞌi oĩ vaꞌe py ovaẽ vy oporandu: — Mamo tu ikuai Davi haꞌe Samuel? Ombovai vy — Haꞌe kuery ma Ramá tetã py ikuai profeta kuery ro py — ꞌea.`0;ZHaꞌe nunga Saul pe omombeꞌua rã oendu vy guembiguai kuery mboae ju omondouka. Haꞌe rã haꞌe kuery voi omombeꞌu avi ayvu. Haꞌe ramo Saul ma mboapykuea ju omondouka. Haꞌe kuery voi omombeꞌu avi ayvu. 0/[ZHaꞌe rami rã Saul omondouka guembiguai kuery Davi ogueru aguã. Haꞌe kuery oo vy oexa profeta kuery ikuai vaꞌe ayvu omombeꞌu okuapy rã. Samuel voi oĩ haꞌe kuery reroayvua py. Saul rembiguai kuery re voi ou Nhanderuete Nheꞌẽ, haꞌe ramo haꞌe kuery omombeꞌu avi okuapy ayvu. e.EZHaꞌe gui Saul pe aipoꞌea: — Davi je Ramá tetã py oiko profeta kuery ro py — ꞌea.-1Z Guembiguai kuery reve Saul ayvu omombeꞌu okuapyague Haꞌe rami py Davi onha vy oo jepe. Haꞌe vy Ramá tetã py Samuel oĩa py ovaẽ vy ixupe omombeꞌu Saul ojapoague haꞌe javi. Haꞌe rami vy Samuel reve ojepeꞌa vy profeta kuery ro oĩ vaꞌe py ju oiko. p,[ZHaꞌe ramo guajy Mical pe Saul aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu nami xembotavy vy remondouka xerovaigua? Mical ombovai: — Mbaꞌeta haꞌe aipoeꞌi xevy: “Eja taa. Haꞌe rami eꞌỹ ramo xee rojuka ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. +%ZHaꞌe ramo hembiguai kuery oo ju vy tupa py oexa rã taꞌangaa oo pygua ae itui raꞌe, haꞌe inhakã re ajukue kavara rague guigua oĩ. '*IZHaꞌe rire Saul guembiguai kuery omondouka ju Davi oexa ete aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peru tema hupa reve teĩ, ajuka aguã — heꞌi.v)gZSaul rembiguai kuery Davi reraarã ombou vaꞌekue pe ma taꞌyxy ijayvu vy — Imbaꞌeaxy oupy — heꞌi. =(uZ Mical ojopy peteĩ taꞌangaa ngopy oguereko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma tupa py omonheno vy inhakã re omoĩ peteĩ ajukue kavara rague guigua, haꞌe ao puku py ju onhovãmba inony.'1Z Mical nguu ombotavy ramo Davi oo jepeague Haꞌe gui Mical ma janela yvate oĩ vaꞌe gui omboguejy Davi. Haꞌe ramo onha ovy vy oo jepe.r&_Z Haꞌe vaꞌe pyavyve Saul omondouka guembiguai kuery Davi ro py, oarõ vy ajeꞌive reve ojuka aguã. Haꞌe nunga Davi pe taꞌyxy Mical omombeꞌu vy — Kovaꞌe pyávy ndereo jepei ri vy koꞌẽ rã ndejukaa ꞌrã — heꞌi. 5%eZ Haꞌe rami vy Davi re Saul huꞌy omombo xapyꞌa oo mbotya reve onhyvõxe vy, teĩ ojeavy uka rã huꞌy guaxu ipija oiny oo mbotya re. Haꞌe ramo Davi onha vy oo jepe. 8$kZ Haꞌe rã Saul re ma nheꞌẽ vai ju oĩ Senhor ombou vaꞌekue. Ngoo py oguapy oiny, opo py huꞌy guaxu oguereko reve. Henonde Davi ombopu oiny mbaꞌepu ixã reta vaꞌe.8#kZ Peteĩgue ju Saul Davi ojuka ukaxeague Haꞌe gui teĩgue ju oiko joe opuꞌãa. Haꞌe ramo filisteu kuery reve Davi jogueroꞌa vy oitypa ramo onhamba okuapy ixugui.:"oZHaꞌe rã Jônatas Davi oenoĩ uka vy ixupe omombeꞌupa tuu ijayvuague haꞌe javi. Haꞌe rami vy Saul oĩa py ju ogueru. Haꞌe ramo henonde rupi ju oiko jypyguare rami ae. !;ZHaꞌe rami Jônatas ijayvu ꞌrã Saul oendu vy oura: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Davi ma nomanoi ꞌrã — heꞌi.y mZMbaꞌeta ndojeayvuvei reve filisteu kuery ojuka reta ramo Senhor ogueraa jepe Israel kuery. Ndee ae voi rexa vy rerovyꞌa vaꞌekue. Mbaꞌe re ꞌrãꞌvy rejejavy heko porãꞌi vaꞌe ruguy remoẽ vy, Davi rejuka rive vy? — heꞌi. ueZHaꞌe gui ma nguu Saul reve Jônatas ijayvu porã Davi re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, ejejavy eme nerembiguai Davi rovai, mbaꞌeta ndevy pe ndojapo vai. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy ojapo oikovy vaꞌe ma iporã vaꞌe meme.CZHaꞌe rã xee ma aa ꞌrã xeru reve nhuũndy rupi reĩa katyꞌi peve. Xeru reve xeayvu ꞌrã ndere, haꞌe aexa ꞌrã oiko vaꞌe. Haꞌe gui ma aikuaa uka ꞌrã ndevy — heꞌi. (KZomombeꞌu ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru Saul ndejuka ukaxe. Enheangu ke koꞌẽ rã ajeꞌivekue guarã. Tereo renhemi aguã katy, epyta haꞌe py ae.N Z Davi re Jônatas ojerureague Haꞌe gui ma guaꞌy Jônatas pe Saul ijayvu Davi ojuka aguã re, guembiguai kuery haꞌe javi pe guive. Haꞌe rami teĩ Saul raꞌy Jônatas Davi oayvu ete vy/YZFilisteu yvatekueve pegua xondaro kuery jogueroꞌa vy ojeꞌoi nhavõ Saul rembiguai kuery ikuai vaꞌe gui Davi ojukave ꞌrã. Haꞌe ramo hery opa rupi oendupaa. U%ZHaꞌe rami vy Davi gui Saul okyjeve oikovy vy ndaꞌijaꞌei ae tema hexe. tcZHaꞌe nunga Saul oexa vy oikuaa Davi reve Senhor anhetẽ oikoa, haꞌe tajy Mical Davi oayvua guive oexa.KZDavi opuꞌã vy ojeupegua kuery ogueraa vy ojuka duzentos filisteu regua. Ipirekue omboipa heruvy vy omeꞌẽ huvixa pe, tajy me oiko aguã. Haꞌe ramo taꞌyxyrã Saul omeꞌẽ guajy Mical.*OZHaꞌe vaꞌe ayvu Davi pe Saul rembiguai kuery omombeꞌu rã ovyꞌa vaipa huvixa rajy merã oiko aguã. Haꞌe rami vy oaꞌangaague ára ovaẽ eꞌỹ mbove'IZSaul aipoeꞌive ju: — Po rami aipopeje ju ꞌrã Davi pe: “Oreruvixa ma mbaꞌeve ndoipotai remeꞌẽ tajy re remenda aguã, cem filisteu kuery pirekue eꞌỹ vy, ngovaigua kuery re ojepy uka aguã” peje ꞌrã — heꞌi Saul, mbaꞌeta oipota filisteu kuery po py Davi omano.p[ZHaꞌe rami ijayvuague Saul rembiguai kuery ixupe omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Po rami ma Davi ijayvu. /ZHaꞌe rami Davi pe Saul rembiguai kuery ijayvu rã ombovai: — Pavẽ gui xeporiaukueve vaꞌeri huvixa rajy me ta ri tyꞌy aiko? — heꞌi. ymZSaul aipoeꞌi uka guembiguai kuery pe: — Pendeayvu ke Davi pe haꞌe aeꞌia py. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: “Neꞌexa, huvixa ma nderayvu vaipa, hembiguai kuery haꞌe javi nderayvu avi. Eiko haꞌvy huvixa rajy merã”, peje ꞌrã. ZMbaꞌeta ojeupe aipoeꞌi: “Xerajy Mical ae ꞌrã ameꞌẽ ixupe, oiko aguã nhuã imboꞌaarã, filisteu kuery ojuka aguã”, heꞌi vy. Haꞌe rami vy Davi pe Saul aipoeꞌi: — Kovaꞌe xerajy mokoĩa vaꞌe re ma aỹ xerajy me ꞌrã reiko — heꞌi. "?Z Mical Davi oayvu vy hexe omendaague Haꞌe rã Saul rajy mboae Mical ma oayvu Davi. Haꞌe nunga Saul pe omombeꞌua rã oendu vy ovyꞌa vaipa. ZHaꞌe rami teĩ Davi pe Saul guajy Merabe omeꞌẽ ꞌrãgue py amboae pe omeꞌẽ taꞌyxyrã, Meolá pygua Adriel pe. b?ZHaꞌe ramo Davi ombovai vy aipoeꞌi Saul pe: — Haꞌe rami avi marã ramigua tu xee, haꞌe mbaꞌexa tu xereko, haꞌe xeru kuery marã ramigua tu ikuai Israel yvy re, xeruvixa rajy me xee aiko aguã? — heꞌi.|sZ Saul Davi ojuka ukaxeague Haꞌe gui Saul aipoeꞌi Davi pe: — Neꞌexa, apy ma oĩ xerajy guaimive vaꞌe Merabe. Ameꞌẽ ꞌrã nderaꞌyxyrã. Haꞌe gui ndee ma xevy anho ꞌrã reiko xeraꞌy ipyꞌa guaxu vaꞌerã, Senhor pe vy rejogueroꞌa aguã — heꞌi, ojeupe ae “Xepo py eꞌỹ ꞌrã oiko vai, haꞌe rã filisteu kuery po py” heꞌi vy.  7ZHaꞌe rã Israel haꞌe Judá kuery haꞌe javi ma oayvu okuapy Davi, mbaꞌeta haꞌe kuery oexaa py oxondaro kuery reve oẽ haꞌe ojevy ꞌrã. [ 1ZHaꞌe ramo Saul ma Davi haꞌevea rami ojapo oikovya oexa vy okyjeve tema ixugui.< uZDavi reve Senhor oiko rã haꞌevea rami meme ojapo.8 kZ Haꞌe rami vy Saul oĩa gui omondouka ju Davi, haꞌe vy mil xondaro kuery re ju omopena. Haꞌe ramo oxondaro kuery reve oẽ haꞌe ojevy ꞌrã heta vaꞌe kuery oexaa py.Z /Z Davi reve Senhor oiko rã Saul okyje ixugui, Saul-a gui ma Senhor ojepeꞌa rire.1Z Ojeupe “Anhyvõ ꞌrã Davi oo mbotya reve” heꞌi vy omombo teĩ Davi ojeavy uka. Huꞌy guaxu mokoĩgue omombo teĩ Davi ojeavy uka kuerei. U%Z Koꞌẽ jevy Saul re nheꞌẽ vai Nhanderuete ombou vaꞌekue oĩ ramo ivaia re anho oĩ ngoo py. Haꞌe rã Davi ma jypyguare rami ae ixã reta vaꞌe ombopu oiny. Saul ma huꞌy guaxu oguereko opo py.>yZ Haꞌe vaꞌe ára guive Saul ndoexaxe porãvei Davi. ?yZHaꞌe rami ijayvu rã Saul oendu vy ivai vaipa oiny, haꞌe vaꞌe ayvu nombovyꞌai ete rã. Haꞌe aipoeꞌi: — Davi pe ma “Dez mil peve ojuka vaꞌekue” heꞌi kunhague, haꞌe rã xevy pe ma “Mil eteꞌi ojuka vaꞌekue” heꞌi. Anhetẽ ixupe oata vaꞌe ma huvixarã oĩ aguã anho — heꞌi.'IZKunhague ovyꞌa reve jorire-rireꞌi oporaei vy — Saul ma mil ojuka vaꞌekue, haꞌe rã Davi ma dez mil peve ojuka vaꞌekue — heꞌi ojeꞌoivy. KZ Kunhague oporaeia Saul oendu vy ivai oinyague Haꞌe gui Saul oxondaro kuery reve oupa jave Davi avi ojevy filisteu kuery ojukaague gui. Haꞌe ramo kunhague Israel tetã py ikuai vaꞌe haꞌe javi oẽmba huvixa Saul ovaexĩ vy. Oporaei ojeꞌoivy, pandeiro reve ojeroky guive. Ovyꞌa ojeꞌoivy mbaꞌepu reve.b?ZDavi oo tema ꞌrã Saul omondoukaa py rei, haꞌevea rami meme ojapo oikovy. Haꞌe ramo ipo py Saul omboaxa oxondaro kuery opena aguã. Heta vaꞌe kuery ojou porãmba okuapy, Saul rembiguai kuery ikuai vaꞌe voi. 1ZHaꞌe rami vy Jônatas oao puku oiporu vaꞌety omboi vy omeꞌẽ Davi pe, tembiporu joe opuꞌãa pygua guive: kyxe, guyrapa haꞌe kuꞌakuaa.\3ZDavi reve Jônatas ojapo peteĩ rami ikuai aguã, haꞌe ae ojeayvua rami oayvu vy.[1ZHaꞌe vaꞌe ára guive Saul oĩa py ae omombyta Davi, tuu ro katy nomondoukavei.0~ ]Z Davi reve Jônatas joayvuague Haꞌe gui Saul reve Davi ijayvupa ma ramo taꞌy Jônatas onheꞌẽ py joayvu Davi reve. Jônatas haꞌe ae ojeayvua rami oayvu.}/Z:Haꞌe ramo Saul oporandu: — Kunumi, mavaꞌe raꞌy tu ndee? Davi ombovai: — Xee nerembiguai ma Belém pygua Jessé raꞌy aiko — heꞌi. |Z9Haꞌe gui ma filisteu ojukaague gui Davi ojevy ju ma ramo Abner ogueraa Saul oĩa py, filisteu akãgue opo py ogueru reve. p{[Z8Huvixave aipoeꞌi ju: — Eporandu haꞌvy mavaꞌe raꞌy pa haꞌe vaꞌe kunumi vaꞌe — heꞌi. zZ7Filisteu vaꞌe re nhovaexĩ aguã Davi oo rã Saul oexa vy aipoeꞌi xondaro kuery ruvixa Abner pe: — Abner, mavaꞌe raꞌy tu pevaꞌe kunumi vaꞌe? Abner ombovai: — Xeruvixa, anhetẽ ete nderekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ndaikuaai — heꞌi. {yqZ6Davi ma filisteu akãgue ojopy vy ogueraa Jerusalém tetã py. Haꞌe rã hembiporukue ma ngoo py ae omoĩ porã. x-Z5Haꞌe gui ma filisteu kuery rakykue ooague gui Israel kuery ojevypa ju. Filisteu kuery ijaty okuapyague gui ojopypa heravy mbaꞌemo oeja pyre.pw[Z4Haꞌe ramo Israel haꞌe Judá pygua avakue opuꞌãmba. Ovyꞌapa reve ojeꞌoi filisteu kuery rakykue Gate haꞌe Ecrom tetã rokẽ peve. Filisteu kuery ojuka pyre hoꞌa-oꞌapa tape rupi, Saaraim guive Gate haꞌe Ecrom peve.[v1Z3Haꞌe gui Davi onha ovy vy filisteu áry onhemombo vy ikyxe ojopy vy oguenoẽ hyru gui. Ojuka ma vy haꞌe vaꞌe py ojaya inhakã. Haꞌe ramo filisteu kuery ma guepyarã vaꞌekue omano maa oexa vy onhamba.u!Z2Haꞌe rami py filisteu re Davi ipoꞌaka rakaꞌe ita py haꞌe ita momboa py riveꞌi. Ojapi vy ojuka, opo py kyxe oguereko vy eꞌỹ. 8tkZ1Ovokoꞌi py Davi opoꞌẽ ovy vy oguenoẽ peteĩ ita. Haꞌe vaꞌe ma ita momboa py omombo vy ojapi filisteu rova py. Hova mbyte py ita oike oiny ramo hoꞌa ngova yvy re.sZ0Haꞌe gui filisteu vaꞌe Davi ovaexĩ aguã ouve ramo hyxy okuapy vaꞌe oeja ovy vy onha ovy filisteu vaꞌe ovaexĩ vy.mrUZ/Apy heta vaꞌe kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa ꞌrã Senhor jogueraa jepea kyxe py eꞌỹ, huꞌy guaxu py eꞌỹ guive. Mbaꞌeta pendere opuꞌã vaꞌe ma Senhor ae. Haꞌe ae ꞌrã penemboaxapa orepo py — heꞌi. =quZ.Aỹꞌive Senhor nemboaxa ꞌrã xepo py. Rojuka ꞌrã, haꞌe amboi ꞌrã neakãgue. Haꞌe rami vy filisteu ijaty okuapy vaꞌe retekue voi aỹve ameꞌẽmba ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe vixo vaikue pe. Haꞌe rami rire yvy jave re oikuaapaa ꞌrã Israel kuery mbyte Nhanderuete oikoa.p+Z-Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi filisteu pe: — Ndee ma kyxe reve reju xerovai, huꞌy guaxu haꞌe huꞌy jokoa reve. Haꞌe rã xee ma nderovai aju Senhor ixondaro reta vaꞌe rery rupi. Haꞌe vaꞌe ma Israel regua xondaro kuery rovai ndeayvu vaiaty vaꞌe ruete ae oiko.#oAZ,Filisteu vaꞌe aipoeꞌive tema Davi pe: — Eju ke xere, nderoꞌokue ameꞌẽ aguã guyra oveve vaꞌe haꞌe vixo vaikue ikuai vaꞌe pe — heꞌi. QnZ+Haꞌe rami vy filisteu vaꞌe aipoeꞌi Davi pe: — Haꞌe gui jagua ri tyꞌy xee aiko, yvyraꞌi reve rive reju aguã? — heꞌi. Haꞌe vy nguuete ramigua rery rupi filisteu ijayvu vai Davi re. m Z*Filisteu vaꞌe omaꞌẽ porã vy oexa Davi. Haꞌe rami vy ojojai rei, kunumi pytã rei haꞌe hete porã rei vaꞌe ou rã.:loZ) Gigante reve Davi nhovaexĩ vy ojukaague Davi onhemboja ovy rã filisteu vaꞌe oexa vy haꞌe voi ovaexĩ ouvy. Henonde ma huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe reraa ou avi oiny. k;Z(Opo py yvyraꞌi oiporu vaꞌety ogueraa reve oo yakãꞌi rembe py. Haꞌe py oiporavo peteĩ nhiruĩ ita yxyĩ reiꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ita omboyru ovoko vexaꞌi re openaa rupi oguereko vaꞌety py. Haꞌe vy ita momboa ogueraa avi vy onhembojave ovy filisteu vaꞌe re. j Z'Ao ratã re Davi kyxe omoĩ vy onheaꞌanga oguata aguã, oiporu vaꞌety eꞌỹ vy. Haꞌe rami vy Davi aipoeꞌi Saul pe: — Kovaꞌe nunga reve tu ndaꞌevei rima aguata aguã, aiporu vaꞌety eꞌỹ vy — heꞌi. Haꞌe vy Davi omboipa ju ojegui. iZ&Saul omonhemonde Davi oao ratã py ae, inhakã re ngora overa vaꞌe guigua omoĩ, haꞌe ipexo re ombaꞌe pexo regua ae omoĩ. qh]Z%Davi aipoeꞌive tema: — Guary haꞌe urso xejopya gui Senhor xereraa jepe rire filisteu vaꞌe po gui voi xereraa jepe ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami rã Saul aipoeꞌi Davi pe: — Tereo haꞌvy, Senhor toiko ndereve — heꞌi.Gg Z$Xee nerembiguai ajuka karamboae guary haꞌe urso. Haꞌe gui filisteu vaꞌe voi omano ꞌrã haꞌe kuery rami, Nhanderuete oikove vaꞌe pegua xondaro kuery rovai ijayvu rire — heꞌi. f/Z#hakykue xee aa vy ajuka ꞌrã. Haꞌe vy ijuru gui araa jepe kuerei ꞌrã vexa raꞌyꞌi. Xere opuꞌã teĩ hendyva re ajopy vy ajuka ꞌrã.Ae}Z"Davi ombovai Saul pe: — Haꞌe gui xee nerembiguai ma xeru rymba kuery vexaꞌi re apena vaꞌe. Guary eꞌỹ vy urso mbaꞌe ou vy mymba kuery ikuaia gui vexa raꞌyꞌi ojopy ramoTd#Z!Haꞌe rami teĩ Saul aipoeꞌi Davi pe: — Ndaꞌevei ndee reo aguã filisteu reve rejogueroꞌa vy, mbaꞌeta ndee ma nekunumi ete teri. Haꞌe rã haꞌe ma kunumi guive jogueroꞌa vaꞌety ae rei. c7Z Davi ou vy aipoeꞌi Saul pe: — Avave pyꞌa re toĩ eme ixugui okyjea. Xee nerembiguai ae ꞌrã aa filisteu rovai ajogueroꞌa aguã — heꞌi. b7Z Gigante rovai Davi jogueroꞌa aguã oiko katuague Haꞌe rami Davi ijayvua oendupaa vy Saul pe omombeꞌu uka. Haꞌe ramo oenoĩ uka Davi. ~awZHaꞌe rami vy ixugui ojepeꞌa vy amboae pe ju oporandu haꞌekue rami ae. Haꞌe rã jypyguare rami ae ju ombovai. p`[ZDavi ombovai: — Mbaꞌe nunga py tu xee ajapo vai aỹ? Aporandu riveꞌi merami vaꞌeri — heꞌi.d_CZHaꞌe gui haꞌe kuery reve ijayvu rã tykeꞌy tujave vaꞌe Eliabe oendu vy ivai vaipa Davi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu reju raꞌe apy? Mavaꞌe po py tu reja raꞌe vexaꞌi kuery mboapyꞌi repenaa vaꞌe tekoa eꞌỹa rupi? Xee aikuaa porã renhemboyvateve reia haꞌe ndereko vaia. Jogueroꞌa vaꞌe rexa aguã rive reju. x^kZHaꞌe kuery ijayvuague rami ae ju ijayvu vy — Haꞌe nunga omeꞌẽmbaa ꞌrã ava ijukaare pe — heꞌi. |]sZHaꞌe rami rã Davi oporandu oĩa katyꞌi ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe nunga ete tu omeꞌẽa ꞌrã ava haꞌe vaꞌe filisteu ojuka vy Israel kuery moxĩmbaare oipeꞌa vaꞌe pe? Marã ramigua tu haꞌe vaꞌe opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue oiko, Nhanderuete oikove vaꞌe pegua xondaro kuery rovai haꞌe rami ete ijayvu aguã? — heꞌi. >\wZHaꞌe vy joupe-upe aipoeꞌi: — Pexa pa haꞌe vaꞌe ava ou rã? Israel kuery rovai ijayvu aguã ou. Haꞌe vaꞌe jukaare pe ma huvixa omeꞌẽ ꞌrã opa mbaꞌe nunga, guajy ae omeꞌẽ avi ꞌrã taꞌyxyrã, haꞌe tuu ro pygua kuery imposto re ndopagavei ma ꞌrã Israel regua — heꞌi okuapy. [Z Israel kuery rovai gigante Golias ijayvuague Haꞌe vaꞌe ava Israel kuery haꞌe javi oexa vy onhamba ixugui okyje vaipa vy.oZYZHaꞌe kuery reve Davi ijayvu teri hoꞌamy reve filisteu regua xondaro kuery ikuaia gui ou oiny haꞌe aeꞌi opuꞌã vaꞌerã Golias hery vaꞌe, filisteu Gate pygua. Haꞌe vaꞌe ma ijayvuaty rami ae ijayvu ramo Davi oendu. _Y9ZHaꞌe ramo Davi mbaꞌemo ogueraa vaꞌekue oejapa ranhe mbaꞌemo re opena vaꞌety po py. Haꞌe vy onha ovy jogueroꞌa vaꞌerã ikuaia katy. Haꞌe py ovaẽ vy oporandu guykeꞌy kuery pe ikuai porã paa re.SX!ZIsrael kuery haꞌe filisteu kuery nhoarõ okuapy, jovaive re hyxy okuapy.CWZHaꞌe ramo koꞌẽmba raiꞌi ramove Davi ovy vy vexaꞌi kuery re opena vaꞌerã po py oejapa vy mbaꞌemo ojopy heravy nguu Jessé aipoeꞌiague rami vy. Xondaro kuery ijaty okuapya py ovaẽ jave haꞌe kuery jogueroꞌa aguã katy ojeꞌoi. Ojapukai okuapy reve nhoenoĩ jogueroꞌa aguã py ojeꞌoi aguã.V/ZHaꞌe kuery ma Saul haꞌe Israel kuery haꞌe javi reve ꞌrã ikuai Elá yvyugua py, filisteu kuery reve jogueroꞌa aguã py — heꞌi tuu. ^U7ZHaꞌe gui kovaꞌe dez queijo ma mil xondaro re opena vaꞌe pe eraa. Nderykeꞌy kuery reipou ꞌrã reikuaa aguã ikuai porã pa raꞌea. Haꞌe gui reju vy haꞌe kuerya gui reru ꞌrã mbaꞌemo aikuaa aguã.aT=ZHaꞌe gui ma Jessé aipoeꞌi guaꞌy Davi pe: — Eraa ke nderykeꞌy kuery pe peteĩ ryru trigo oaimbe pyre haꞌe kovaꞌe dez mbojape. Tereo pojava kovaꞌe nunga reraa vy ijaty okuapya py, nderykeꞌy kuery pe.S}ZHaꞌe ramia ja filisteu vaꞌe ma ajeꞌiveꞌi nhavõ ꞌrã ou, kaꞌaruꞌi avi. Quarenta ára re haꞌe rami oiko. RyZHaꞌe rã Davi ma Saul oĩa py oo rire ojevy kuerei ꞌrã guekoa Belém py nguu rymba vexaꞌi kuery re opena aguã.VQ'ZDavi ma kunumive ete vaꞌe. Tykeꞌy tujakueve anho oo mboapyve Saul rupive.ZP/Z Jessé raꞌy kuery tujakueve mboapy ikuai vaꞌe ma Saul pe ojexa uka vy hupive oo jogueroꞌa aguã katy. Haꞌe vaꞌe kuery regua tujave vaꞌe ma Eliabe, mokoĩa ma Abinadabe, haꞌe rã mboapya ma Samá.POZ Tykeꞌy kuery ikuaia katy Davi omondoukaa ague Davi ru ma efrateu Judá regua Belém pygua, Jessé hery vaꞌe, taꞌy irundy meme vaꞌe. Saul opena oikovy jave ma tujave vaꞌe ae ma oiko. NZ Haꞌe rami filisteu vaꞌe ijayvu rã Saul haꞌe Israel kuery haꞌe javi oendu vy onhemondyipa rei okuapy, okyje vaipa guive. M1Z Aipoeꞌive tema: — Aỹ ma xeayvu haꞌamy xondaro kuery Israel regua rovai. Embou na xevy peteĩ ava, mokoĩve rojogueroꞌa aguã — heꞌi._L9Z Haꞌe gui xereve rojogueroꞌaa py haꞌe vaꞌe xejuka ri ramo ore kuery orekuai ꞌrã penerembiguairã. Haꞌe rã xee ri xepoꞌaka vy ajuka ramo peẽ ꞌrã orerembiguairã pendekuai ore roipotaa rami anho. KKZHaꞌe vaꞌe ojapukai hoꞌamy Israel regua xondaro kuery ikuaia katy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu pejogueroꞌa aguã peju vaꞌeri pendeyxy rei pekuapy? Xee ma filisteu eꞌỹ teve aiko, haꞌe peẽ ndaꞌu Saul rembiguai kuery eꞌỹ teve pendekuai? Peiporavo haꞌvy peteĩ ava penderegua xerovaiguarã.J3ZHuꞌy guaxuꞌy ma ipoguaxu ajukue popẽaꞌy rami. Huꞌy guaxu apy ma seis quilos vaꞌe. Henonde ma oo oiny huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe reraa. IZHetyma re ma oĩ tetyma regua hatã vaꞌe overa vaꞌe guigua. Ijaxiꞌy re ma peteĩ huꞌy guaxu overa vaꞌe guigua oĩ.H3ZOakã re oguereko akã regua overa vaꞌe guigua, haꞌe onhemonde ao ratã ipore-pore vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe poyia ma cinqüenta e cinco quilos."G?ZHaꞌe gui filisteu kuery ijaty okuapya gui peteĩ ava oẽ ouvy jogueroꞌa kuaa rei vaꞌe. Golias hery vaꞌe, Gate pygua, mboapy metros ipuku vaꞌe.(FKZFilisteu kuery ma hovai re ikuai yvyꞌã oĩ vaꞌe re, haꞌe rã Israel kuery ma yvyꞌã kyvõ rupigua re ikuai. Haꞌe kuery ikuaia mbyte ma yvyugua oĩ. %EEZHaꞌe rã Saul haꞌe Israel kuery ma onoꞌõmba vy Elá yvyugua py ijatypa okuapy. Haꞌe py ma oiko katu okuapy filisteu kuery re opuꞌã okuapy aguã._D ;Z Golias opuꞌãxe reia rupi ijayvuague Haꞌe gui filisteu kuery omboaty xondaro kuery jogueroꞌa aguã. Onoꞌõmba okuapy Judá re Socó oĩ vaꞌe py. Socó haꞌe Azeca mbyte ijaty okuapy Efes-Damim py. CZHaꞌe gui Saul re nheꞌẽ vai Nhanderuete ombou vaꞌe ou nhavõ Davi mbaꞌepu ixã reta vaꞌe oupi vy peteĩ-teĩ okuã py ombopu ꞌrã oiny. Haꞌe ramo Saul onhenhandu ꞌrã haꞌeve raive, okuerave ꞌrã, ixugui nheꞌẽ vai ojepeꞌa kuerei rã. pB[ZSaul aipoeꞌi uka Jessé pe: — Tove Davi xerenonde rupi riae toiko, xembovyꞌa rei ramo — heꞌi.AyZHaꞌe rami vy Saul oĩa py Davi oo vy henonde oiko. Haꞌe ramo haꞌe oayvu vaipa vy huꞌy jokoa reraarã omoingo. ;@qZHaꞌe ramo Jessé guymba mburikaꞌi ojopy vy ombovoyi mbojape haꞌe peteĩ vinho ryru re. Peteĩ kavara raꞌyꞌi voi ogueru vy Saul peguarã ogueraa uka avi guaꞌy Davi pe.,?SZHaꞌe rami rã Jessé oĩa py Saul ayvu mombeꞌuarã ombou vy aipoeꞌi uka: — Embou xevy nderaꞌy Davi, vexaꞌi kuery re opena oikovy vaꞌe — heꞌi uka.l>SZHaꞌe gui peteĩ kunumi vaꞌe ombovai vy aipoeꞌi: — Xee ma aikuaa peteĩ ava Belém pygua Jessé raꞌy kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe ma imbaꞌepu porã kuaa vaꞌe, imbaraete haꞌe ipyꞌa guaxu vaꞌe guive, ava jogueroꞌaa pygua rami rei oiko vaꞌe, ijayvu kuaa haꞌe hete porã rei vaꞌe, haꞌe hexeve Senhor oikoa vaꞌe — heꞌi. =ZSaul ombovai guembiguai kuery pe: — Pejou haꞌvy peteĩ ava imbaꞌepu porã kuaa vaꞌe, haꞌe peru xea py — heꞌi. (<KZHaꞌe nunga rupi oreruvixa, emondouka na nerembiguai kuery nerenonde ikuai vaꞌe peteĩ ava rogueru aguã ixã reta vaꞌe mbopuarã. Haꞌe ramo rãndaꞌu nheꞌẽ vai Senhor ombou vaꞌekue ndere ou jave peteĩ-teĩ okuã py ombopu rã rendu vy rekuerave ꞌrã — heꞌi okuapy. ; ZHaꞌe ramo Saul rembiguai kuery aipoeꞌi okuapy: — Neꞌexa, aỹ ma nheꞌẽ vai Nhanderuete ombou vaꞌekue nembojexavai.:9Z Saul renonde Davi mbaꞌepu ixã reta vaꞌe ombopu oinyague Saul gui Senhor Nheꞌẽ ojepeꞌa ramo nheꞌẽ vai ju ombou rã oguereko axy.c9AZ Haꞌe ramo Samuel hakuakue py azeite oĩ vaꞌe oupi vy oikyty inhakã re omoĩ tykeꞌy kuery oexaa py. Haꞌe vaꞌe ára guive Senhor Nheꞌẽ onhemonde Davi re. Haꞌe gui ma Samuel opuꞌã vy Ramá katy ju oo. l8SZ Haꞌe ramo oenoĩ uka vy ogueroike uka. Haꞌe vaꞌe ma ipytã rei porã, hexa porãmba, haꞌe hete porã rei vaꞌe. Senhor aipoeꞌi Samuel pe: — Epuꞌã haꞌe eikyty azeite hexe, mbaꞌeta upe vaꞌe ae ma — heꞌi.79Z Haꞌe gui ma Samuel oporandu Jessé pe: — Opa ma teve nderaꞌy kuery? Ombovai: — Oata teri kunumive ete vaꞌe teĩ vexaꞌi re opena oikovy — heꞌi. Samuel aipoeꞌi ju Jessé pe: — Enoĩ uka haꞌvy, mbaꞌeta haꞌe ou eꞌỹ re ndaꞌevei mesa py jaguapy aguã. ;6qZ Haꞌe rami vy Jessé sete-ve ojapo guaꞌy kuery Samuel renonde rupi oaxa aguã rami, teĩ Jessé pe Samuel ombovai vy — Kovaꞌe kuery voi Senhor ndoiporavoi avi — heꞌi. {5qZ Haꞌe gui guaꞌy Samá ju Jessé ojapo oaxa aguã, teĩ Samuel — Kovaꞌe eꞌỹ Senhor oiporavo — heꞌi. 34aZHaꞌe gui guaꞌy Abinadabe ju Jessé oenoĩ vy ojapo Samuel renonde rupi oaxa aguã rami. Haꞌe rami teĩ — Kovaꞌe voi Senhor oiporavo vaꞌekueꞌỹ — heꞌi. /3YZHaꞌe rami teĩ Senhor aipoeꞌi Samuel pe: — Eikuaa pota eme hova re, neĩ ipuku-a re, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma xee ndaiporavoi. Mbaꞌeta Senhor ma avakue joexaa rami eꞌỹ oexa vaꞌe. Avakue ma hiꞌárykue rive ꞌrã oexa, haꞌe rã Senhor ma ipyꞌapy re oexa vaꞌe — heꞌi. 2)ZHaꞌe kuery oike ouvy rã Samuel oexa Eliabe. Haꞌe vy ojeupe ae “Kovaꞌe nhiꞌã Senhor renonde oiporavo vaꞌekue hiꞌaĩ” heꞌi. 1ZOmbovai: — Haꞌevepa reia rupi ri aju Senhor pe mymba ajuka vy ameꞌẽ aguã. Pejekyꞌaꞌo ke haꞌe peju xereve mymba ameꞌẽa py — heꞌi. Haꞌe rami vy oikyꞌaꞌo Jessé haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe vy oenoĩmba avi mymba omeꞌẽ aguã katy. m0UZHaꞌe gui Senhor aipoeꞌiague rami Samuel oiko vy oo Belém tekoa py. Haꞌe ramo tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery oexa vy oryryipa reve oẽ jogueruvy ovaexĩ aguã. Haꞌe vy oporandu: — Haꞌevepa reia rupi pa reju? _/9ZHaꞌe rami vy renoĩ ꞌrã Jessé mymba remeꞌẽ aguã py ou aguã. Haꞌe rã xee aikuaa uka ꞌrã mbaꞌe pa rejapo ꞌrãa. Haꞌe ramo xee aikuaa uka vaꞌe ae ꞌrã remoĩ, azeite reikyty vy — heꞌi. S.!ZSamuel oporandu: — Mbaꞌexa ꞌrã tu aa? Saul oikuaa ri vy xejuka ꞌrã. Senhor ombovai: — Eraa peteĩ vaka raꞌy. Haꞌe vy aipoꞌre: “Aju Senhor pe mymba ajuka vy ameꞌẽ aguã”, ꞌre.d- EZ Jessé rekoa py Samuel omondoukaa ague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Samuel pe: — Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndepyꞌa vai Saul re? Mbaꞌeta xee Senhor amboyke ma Israel kuery re openaa gui. Emonyẽ peteĩ hakuakue azeite, haꞌe tereo. Romondouka ꞌrã Jessé rekoa Belém py. Mbaꞌeta taꞌy kuery vaꞌe regua peteĩ ajou ma huvixarã. ,-Z#Saul omanoa ára peve Samuel ndoexavei teĩ oendu guive Saul re ipyꞌa vaia. Senhor voi ndovyꞌavei Israel kuery ruvixarã Saul omoĩague re. f+GZ"Haꞌe gui Samuel oo Ramá katy. Haꞌe rã Saul ma guekoa Gibeá py oo ngoo oĩ vaꞌe katy.z*oZ!Haꞌe rami teĩ Samuel aipoeꞌi: — Ndekyxe kunhague piꞌa kuery rekove oipeꞌaague rami ae avi ndexy voi oiko ꞌrã ipiꞌa veꞌỹ vaꞌe kunhague mbyte rupi — heꞌi vyve Senhor renonde Gilgal py Samuel omboaꞌy-aꞌypa Agague. o)YZ Samuel Agague ojukaague Haꞌe gui Samuel aipoeꞌi: — Peru apy Amaleque pygua huvixa Agague — heꞌi. Haꞌe ramo oĩa py Agague oikuaa rei reve ou, ojeupe “Anhetẽ, amano aguã gui akyjea ko oaxa ma” heꞌi vy. X(+ZHaꞌe ramo Saul reve Samuel jogueraa nho ju, haꞌe vy omboete |yhwh{Senhor.} Y'-ZHaꞌe ramo Saul aipoeꞌi: — Xee ajejavy teĩ xemboete uka ri jepe heta vaꞌe kuery yvatekueve haꞌe Israel kuery haꞌe javi renonde. Ejevy ju haꞌvy xereve, Senhor nderuete nhamboete aguã — heꞌi.!&=ZHaꞌe gui Israel kuery ruete Hexakãmba vaꞌe ma ndaꞌijapui, ndaꞌevei nho vaꞌeꞌỹ guive, mbaꞌeta ava eꞌỹ oiko ojeko rerova rive aguã. 6%gZHaꞌe ramo Samuel aipoeꞌi ixupe: — Ange ndepo gui Senhor omondoro avi Israel kuery re repenaague. Haꞌe vy ndea katyꞌigua ndegui heko porãve vaꞌe pe ju omeꞌẽ.`$;ZHaꞌe gui Samuel oo ju aguã ojere rã Saul ojopy ijao puku apy re. Haꞌe ramo oxoro./#YZHaꞌe rami teĩ Samuel aipoeꞌi Saul pe: — Xee ndajevyi ꞌrã ndereve. Senhor ayvu reja rire haꞌe voi ndereja, Israel kuery ruvixa nereĩvei aguã — heꞌi. "ZHaꞌe rami teĩ aỹ ma ndevy ajerure xeperdoa aguã ajejavyague. Haꞌe rami vy ejevy ju xereve Senhor romboete aguã — heꞌi. ?!yZHaꞌe ramo Saul ombovai Samuel pe: — Xee ma ajejavy ri, Senhor ojapo uka vaꞌe ndajapoi vy, ndeayvua guive. Mbaꞌeta heta vaꞌe kuery gui akyje vy haꞌe kuery ijayvua aenduve. ZMbaꞌeta onhemboyvate vaꞌe kuery ma imbaꞌevyky vaꞌe rami ae ojejavy, nonheꞌẽ rendui vaꞌe kuery ma ngopy taꞌangaa ombojerovia aguã oguereko vaꞌe rami ojejavy. Haꞌe gui Senhor ayvu reja rire haꞌe voi ndereja, huvixa nereĩvei aguã — heꞌi. ~~l~||{{zlyxxEvuutssArqq?pp(onmlykajihgff@dd9c b|aa)`d_Z^c]]\l[+Z4XWW8==F<;::98`77j6554322Q1T0/..-x,,+**))f((='F&<$$##D"m! x' -F?+;  ` L FT-]PQ)eMZSaul kuery ijaty okuapy Haquila yvyꞌã re, Jesimom katy, tape yvýry. Haꞌe rã Davi ma tekoa eꞌỹa re oiko. Haꞌe rami vy Saul oeka ouvya Davi oikuaa vyd)ZHaꞌe rami rã Saul opuꞌã vy Zife tekoa eꞌỹa katy oo Davi reka vy. Hexeve ojeꞌoi avi três mil avakue Israel gui oiporavo vaꞌekue.^c 9Z Teĩgue ju Davi Saul ndojukaiague Haꞌe gui Zife pygua kuery ou Gibeá py Saul oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Davi ma Haquila yvyꞌã reia rupi nonhemi teve, Jesimom katyꞌi? — heꞌi okuapy.byZ,Mbaꞌeta Saul ma guajy Mical Davi raꞌyxy vaꞌe omeꞌẽ ju vaꞌekue Galim pygua Laís raꞌy Palti raꞌyxyrã. KaZ+Davi ogueraa avi Ainoã Jezreel guigua. Haꞌe vy taꞌyxy mokoĩ.;`qZ*Haꞌe rami vy kunha vaꞌe ojapura vy oo mburikaꞌi áry teĩ nhiruĩ guembiguai kunhataĩgue reve. Haꞌe vy oo Davi rembiguai kuery rupive. Haꞌe ramo ogueraa guaꞌyxyrã. L_Z)Haꞌe ramo kunha vaꞌe opuꞌã vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Apy ma aĩ hembiguairã. Xeruvixa rembiguai kuery py ajoi aguã rami aiko — heꞌi.*^OZ(Haꞌe ramo Davi rembiguai kuery ojeꞌoi Carmelo py Abigail oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Davi orembou guaꞌyxyrã rogueraa aguã — heꞌi. u]eZ' Abigail re Davi omendaague Nabal omanoague Davi pe omombeꞌua rã oendu vy aipoeꞌi: — Senhor toiko imaꞌenduꞌa porãmby, mbaꞌeta xerepy ma Nabal xevy ijayvu atãague re, xejoko guive mbaꞌemo vai ajapo taa gui. Nabal ojapo vaiague repy ma hexe ae ju Senhor ombou — heꞌi. Haꞌe gui Abigail pe Davi oporandu uka guaꞌyxyrã ogueraa aguã re.=\wZ&Dez araa py ma Senhor ojuka Nabal. Haꞌe rã omano. .[WZ%Koꞌẽ jevy Nabal okuera ju ma oiny vinho py okaꞌuague gui. Haꞌe gui ma taꞌyxy omombeꞌu haꞌe nunga. Haꞌe rã ipyꞌa heꞌõmba rire ita rami ju opyta.PZZ$ Nabal omanoague Haꞌe rire Abigail ojevy ju Nabal oĩa py. Haꞌe rã haꞌe ma ngoo py ojapo oikovy ngaru, huvixave ngaru ojapo vaꞌe ramigua. Opyꞌa re ovyꞌaa anho rei oendu, okaꞌu vaipa ma vy. Haꞌe rami rã ixupe taꞌyxy nomombeꞌui ranhe mbaꞌeve, neĩ mboapyꞌi neĩ heta ma voi, nakoꞌẽi teria ja..YWZ#Haꞌe gui Abigail po gui Davi ojopy mbaꞌemo ogueru vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo porãꞌi ke ndero katy. Neꞌexa, rejerurea aendu vy ajapo ꞌrãe. XZ"Mbaꞌeta anhetẽ ete Senhor Israel kuery ruete oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Xejoko kuri ajapo vai taa gui. Mbaꞌeta xerovaexĩ aguã ndereju pojavai vaꞌe rire Nabal ndoikovei ꞌrãgue koꞌẽmba peve, neĩ peteĩve ava ixupegua ma voi — heꞌi. :WoZ!Taꞌimaꞌenduꞌa porãa neꞌarandu reikovya re, haꞌe imaꞌenduꞌa porãmby tereiko ndee ae, mbaꞌeta ange xejoko jouguy amoẽ taa gui, haꞌe xepo py ae ajepy taa gui.V!Z Haꞌe rami rã Abigail pe Davi ombovai: — Tove Senhor Israel kuery ruete taꞌimaꞌenduꞌa porãa, ange xerovaexĩ aguã nembou rire. UZHaꞌe vaꞌe jave py xeruvixa, noĩ ꞌrã nemomboriauarã, neĩ ndepyꞌa re ipoyi vaꞌe jouguy mbaꞌeve reꞌỹ remoẽague re, neĩ ndepo py ae rejepyague re. Haꞌe gui Senhor nemoingo porã jave ma nemaꞌenduꞌa ke xee nerembiguai re — heꞌi. uTeZHaꞌe gui ma Senhor ndere ijayvuague rami vy oexa uka ꞌrã nderayvua, Israel kuery ruvixaverã nemoĩ vy.lSSZXapyꞌa rei amongue ava nderakykue opuꞌã ꞌrã nderekovea oipeꞌa aguã teĩ nderekovea Senhor Nderuete ojokua ꞌrã ojeupegua ikuai vaꞌe mbyte. Haꞌe rã nderovaigua kuery rekovea ma omombo ꞌrã ita momboa py rami.ERZXeperdoa ke xee nerembiguai ajejavya. Mbaꞌeta Senhor ojapo ꞌrã ndero pygua kuery imbaraete aguã rami meme, Senhor pe vy rejogueroꞌa ramo. Teko vai toĩ eme ndere reikoa pukukue re. QZHaꞌe gui kovaꞌe ma xee nerembiguai aru vaꞌekue ndee xeruvixa pe ameꞌẽ rive vaꞌerã. Emeꞌẽ nderupivegua kunumigue pe.8PkZHaꞌe gui aỹ ma xeruvixa, anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe ndee avi nderekove rupi aura vy aipoaꞌe: Senhor ndejoko kuri jouguy remoẽ eꞌỹ aguã, haꞌe ndepo py ae rejepy eꞌỹ aguã. Nabal rami ae avi topagapa nderovaigua kuery ndee xeruvixa pe ojapo vaixe vaꞌe haꞌe javi. OZXeruvixa, epena eme nheꞌẽ vai raꞌy Nabal hery vaꞌe re. Mbaꞌeta hery heꞌia rami avi heko. Hery ma Nabal, a rami avi hexe oĩ vaꞌe ma ꞌarandu eꞌỹ reia anho. Haꞌe rã xee nerembiguai ma ndaexai kuri nerembiguai kuery remondouka vaꞌekue.9NmZIpy yvyꞌiry oĩa py aipoeꞌi: — Akeꞌe xeruvixa, xere ae toĩ xeme ojapo vaiague repy. Haꞌeve rã xee nerembiguai xeayvu ta ndereve. Endu ke xee nerembiguai xeayvu rã./MYZHaꞌe gui Abigail oexa Davi vy oguejy pojava guymba mburikaꞌi áry gui. Davi renonde py guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ reve, yvy re peve ojeroꞌa oiny.8LkZTove Nhanderuete oipotaa rami tombopaga Davi rovaigua kuery, xapyꞌa rei koꞌẽmba peve peteĩ ava haꞌe kuery vaꞌe regua oikove reve aeja ri ramo”, heꞌi vaꞌekue. xKkZDavi aipoeꞌi ma voi vaꞌekue: “Anhetẽ tekoa eꞌỹa rupi arõ uka rive vaꞌekue mbaꞌemo Nabal oguereko vaꞌe. Xee ma imbaꞌe rei-rei regua mbaꞌeve namboatai heta teĩ. Ixupe xee ajapo porãague rekovia haꞌe ojapo vai xevy.%JEZMburikaꞌi áry oo oiny vy yvyꞌã guy oguejy vy ojeapaꞌi ma ovy jave Davi haꞌe hupivegua avakue ou avi okuapy. Haꞌe vy nhovaexĩ haꞌe kuery reve."I?Zaipoeꞌi guembiguai kunumigue pe: — Tapeo xerenonderã. Xee ma penderakykueꞌi ꞌrã aa — heꞌi vaꞌeri ome Nabal pe ma mbaꞌeve nomombeꞌui. OHZ Davi jojukaxea gui Abigail omombytuꞌu eteague Haꞌe ramo taꞌyxy Abigail ojapura reve ogueraa duzentos mbojape, mokoĩ ryru vinho, teĩ nhiruĩ vexaꞌi roꞌokue, teĩ nhiruĩ ryru trigo raꞌyĩgue mbixy, cem uvaꞌa pirukue haꞌe duzentos figo pirukue apomo. Haꞌe vy guymba kuery mburikaꞌi áry omoĩmba vy~GwZAỹ ma eikuaa pota. Exa mbaꞌe pa rejapo vaꞌerã, mbaꞌeta anhetẽ mbaꞌemo vai oiko ꞌrã tema orererekoa re, haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javi re. Haꞌe ma nheꞌẽ vai raꞌy ramo ndoikoi hexeve ijayvu porãꞌia aguã — heꞌi. FZOre kuery pe ma haꞌe kuery ara py haꞌe pyávy ikuai kora mbaꞌemo jokoarã, haꞌe kuery reve vexaꞌi ropenaa rupi orekuaia ja.^E7ZHaꞌe vaꞌe avakue ma haꞌeve vaiꞌi vaꞌe orevy. Mbaꞌeve py haꞌe kuery noremoingo axyi. Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery reve orekuaia ja mbaꞌeve rei ndoatai orembaꞌe, nhuũndy rupi orekuai jave teĩ.vDgZHaꞌe rami jave Nabal rembiguai kuery vaꞌe regua omombeꞌu taꞌyxy Abigail pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Davi tekoa eꞌỹa py oĩa gui ombou guembiguai kuery orererekoa vaꞌe pe ijayvu porãꞌi uka aguã teĩ haꞌe ombovai atã.C/Z Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Peteĩ-teĩ pemoĩ kyxe pendejee — heꞌi ramo peteĩ-teĩ ojee omoĩ okyxe, Davi voi omoĩ avi okyxe. Davi rupive avakue ojeꞌoi vaꞌe ma quatrocentos rivyvyi, haꞌe gui duzentos ju mbaꞌe rei-rei rarõa py opyta. BZ Haꞌe rami rã Davi rembiguai kuery ojevy ju ojeꞌoivy tape ouague rupi. Ovaẽmba vy Davi pe omombeꞌupa ju ijayvuague haꞌe javi.sAaZ Xee ndaꞌu aipeꞌa ꞌrã ri xembaꞌe mbojape haꞌe yy, haꞌe xevy ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã xoꞌo ajuka vaꞌekue, haꞌe nunga amboaxa aguã avakue aikuaa eꞌỹ vaꞌe pe, magui pa oua aikuaa eꞌỹ re? — heꞌi. B@Z Haꞌe ramo Davi rembiguai kuery pe Nabal ombovai vy aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu Davi? Mavaꞌe tu Jessé raꞌy? Mbaꞌeta aỹ gui ma heta ikuai tembiguai opatõ gui ojavapa vaꞌekue."??Z Haꞌe gui kunumigue Davi omondouka vaꞌekue Nabal oĩa py ovaẽmba vy ixupe omombeꞌupa Davi ayvu haꞌe javi, hery rupi. Haꞌe vy ojapyxaka okuapy.K>ZNdevygua kunumigue ikuai vaꞌe pe reporandu rã haꞌe kuery oremombeꞌu porã ꞌrã. Haꞌe nunga rupi xevygua kunumigue voi ndea py ou ramo emovaẽ porã, mbaꞌeta pevyꞌaa ára py rovaẽ ramo. Emeꞌẽ haꞌvy xerembiguai kuery pe ndepo py rereko vaꞌe tema, xee nderaꞌy Davi pe voi”, heꞌi uka imondovy. S=!ZAendu vexaꞌi rague pejaya pekuapya. Nerymba vexaꞌi re opena vaꞌe kuery romovaẽ orea py. Haꞌe kuery pe ndorojapo vai, haꞌe haꞌe kuery pe mbaꞌeve rei ndoatai Carmelo py orea py ikuai jave.<ZHaꞌe vy oguerekopa vaꞌe pe aipopeje ꞌrã: “Toĩ ndere mbyꞌa porã, ndero pygua re voi, haꞌe rereko vaꞌe haꞌe javi re.;;qZHaꞌe rami vy dez guembiguai kunumigue haꞌe katy omondouka vy aipoeꞌi: — Tapeo Carmelo py Nabal ombaꞌeapoa py. Ixupe peporandu ꞌrã xerery rupi, mbaꞌexa pa oikoa re.`:;ZHaꞌe gui Davi ma tekoa eꞌỹa re oikoa py oendu Nabal vexaꞌi rague ojaya oikovya.@9{ZHaꞌe vaꞌe rery ma Nabal. Tery Nabal ma “Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe” ꞌea (versículo 25). Haꞌe rã taꞌyxy rery ma Abigail. Kunha vaꞌe ma hiꞌarandu haꞌe iporã guive. Haꞌe rã ime ma ivai ja rei haꞌe ndaꞌiporayvui guive opa mbaꞌe py. Haꞌe vaꞌe ma Calebe ramymino oiko rakaꞌe. 8Z Nabal rekoa py Davi kuery ovaẽ jave guare Oiko peteĩ ava Maom pygua, Carmelo katyꞌi ijyvy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oguerekopa vaꞌe, três mil vexaꞌi haꞌe mil kavara oguereko vaꞌe. Haꞌe vy vexaꞌi rague ojaya oikovy Carmelo py ae.s7 cZ Samuel omanoague Haꞌe gui Samuel omano. Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi onoꞌõmba vy ojaeꞌo okuapy. Hekoague py ae onhono porã, Ramá tetã py. Haꞌe vaꞌe rire Davi opuꞌã vy oove ju Parã tekoa eꞌỹa katy. 6!ZHaꞌe rami rã Saul pe Davi oura ramo oo ju ngoo katy. Haꞌe rã Davi ma hexeve avakue reve ojeꞌoi peteĩ henda py onhemi jevy aguã. 5ZHaꞌe nunga rupi eura ke xevy Senhor re, xeguigua kuery remomba eꞌỹ aguã, xerery rembogue eꞌỹ aguã xeru ro gui — heꞌi.u4eZAỹ aikuaa porã ma ndee ae ꞌrã huvixave reiko, haꞌe Israel kuery re repenaa oĩ atã ꞌrã ndepo py.&3GZMbaꞌeta mavaꞌe ndaꞌu ngovaigua ojou teĩ omondouka porã rive ꞌrã tape rupi? Senhor tomeꞌẽ ndevy mbaꞌemo porã ange xere nderejapo vaiague re.Y2-ZAnge rexa uka xere rejapo porãa. Ndepo py Senhor xemboaxa teĩ ndee ndaxejukai."1?ZAipoeꞌive Davi pe: — Ndee ma xegui ndereko porãve vaꞌe, mbaꞌeta mbaꞌemo porã anho rejapo xere, haꞌe rã xee ma mbaꞌemo vai ajapoxe ndere.0ZHaꞌe rami Davi ijayvupa ma ramo Saul ombovai: — Povaꞌe ae pa ndeayvua, xeraꞌy Davi? — heꞌi vyve ojaeꞌo atã. 5/eZSenhor toikuaa pota xere, toikuaa pota xere haꞌe ndere, toexa pota porã, taxemboeko porã, xevy pe tojapo haꞌevea ramigua, haꞌe taxereraa jepe ndepo gui — heꞌi. ).MZHaꞌe gui mavaꞌe rakykue tu ndee Israel pygua huvixa vaꞌe reo? Marã ramigua tu rejopyxe? Peteĩ jagua reꞌõgue ri tyꞌy? Tyrã pa peteĩ jagua ky teve?-'Z Ymagua kuery ayvu omombeꞌu vy “Heko vai vaꞌe gui ae oiko teko vai”, heꞌiaty rami ae. Haꞌe rã xee ma namoĩ ꞌrã xepo nderovai. , Z Senhor toikuaa pota xere haꞌe ndere, Senhor ae tanembopaga xere rejapo vaiague re, haꞌe rã xee ma namoĩ ꞌrã xepo ndere.+3Z Emaꞌẽ haꞌvy xeru, exa apy xepo py ndeao apykue areko vaꞌe. Ndeao apyꞌi rive xee ajaya kuri rojuka ꞌrãgue py. Eikuaa pota haꞌvy rexa aguã xere noĩa romoingo axy aguã. Xee ma mbaꞌeve ndajapoxei ndere, ndajapo vai ndevy, ndee xejukaxe vy xereka reikovy teĩ. *Z Mbaꞌeta nderexa py ae rexa ange kovaꞌe itakua py Senhor xepo py Senhor nemboaxa rã. Haꞌe gui amongue aipoeꞌi rojuka aguã teĩ xee ma ndorojukai, mbaꞌeta aipoaꞌe: “Xee namoĩ ꞌrã xepo xeruvixa re, Nhanderuete oiporavo rire”, haꞌe kuri.)Z Haꞌe vy Davi aipoeꞌi Saul pe: — Mbaꞌe re tu rejapyxaka ꞌrã avakue “Davi ndejukaxe”, heꞌi vaꞌe kuery re?y(mZHaꞌe rire Davi voi opuꞌã vy oẽ avi itakua gui. Haꞌe rami vy ojapukai hoꞌamy Saul pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Huvixave, xeruvixa! Saul guakykue re omaꞌẽ ramo Davi guenapyꞌã re oĩ omboetea rupi, ngova yvy re omovaẽ reve.'ZHaꞌe rami Davi ijayvu vy ojoko hexevegua avakue Saul rovai opuꞌã okuapya gui. Haꞌe gui Saul ma itakua gui oẽ ju vy oove tema. H& ZHaꞌe rami vy hexevegua avakue pe aipoeꞌi: — Senhor taxejoko mbaꞌemo rei xeruvixa re ajapo eꞌỹ aguã, hovai xepo amoĩ eꞌỹ aguã, Senhor oiporavo vaꞌekue oiko rã — heꞌi.L%ZHaꞌe rami teĩ Saul ao apy ojaya rire Davi oendu ipyꞌa tytyvea.$ZHaꞌe ramo Davi revegua avakue aipoeꞌi okuapy: — Ange ma Senhor aipoeꞌiague ára: “Ndepo py amboaxa ꞌrã nderovaigua, reipotaa rami rereko aguã” heꞌiague — heꞌi okuapy ramo Davi opuꞌã mbegueiꞌi ovy vy ojaya Saul ao puku apy. s#aZTape rupi ooa rupi ovaẽ vexaꞌi kuery kora oĩ vaꞌe py. Haꞌe py oĩ avi peteĩ itakua. Haꞌe vaꞌe py ma Saul oike, jai py opytaxea oendu vy. Haꞌe vaꞌe itakua py ae Davi oirũ kuery reve ikuai, iguyve katy onhemi okuapy. C"ZHaꞌe ramo Saul ogueraa três mil avakue Israel kuery haꞌe javi gui oiporavo vaꞌekue. Haꞌe rami vy itaova paꞌũ ijavaete reia rupi ojeꞌoi Davi haꞌe hexevegua avakue rakykue.!! ?Z Davi Saul ndojukaiague Filisteu kuery rakykue Saul ooague gui ojevy jave omombeꞌua ixupe: — Davi ma En-Gedi tekoa eꞌỹa re oiko — ꞌea.O ZHaꞌe vaꞌe gui Davi oo vy En-Gedi py ju onhemi oĩ porã aguã py. ;ZHaꞌe rami rã Saul ojepeꞌa Davi rakykue ooa gui, filisteu kuery re opuꞌã ovy aguã. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa omboerya Ita oo jepea.*OZHaꞌe gui Saul oĩa py ou peteĩ ayvu mombeꞌua. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ejapura ke haꞌe tereo ju, mbaꞌeta filisteu kuery oupa ma nhandeyvy re — heꞌi.yZHaꞌe gui ma Saul haꞌe hexevegua avakue ojeꞌoi peteĩ yvyꞌã katy, haꞌe rã Davi haꞌe hexevegua avakue ma amboae katy ojeꞌoi. Davi ojapura Saul gui oo jepe aguã onha vy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojoko Davi kuery ojopypa aguã. _9ZHakykue Saul haꞌe hexevegua avakue ojeꞌoi rã Davi pe omombeꞌua. Haꞌe rami rã oo itaova paꞌũ tekoa eꞌỹa Maom oĩ vaꞌe katy. Haꞌe nunga Saul oendu vy oo avi Davi rakykue tekoa eꞌỹa Maom katy.@{ZHaꞌe rami rã haꞌe kuery opuꞌã vy Zife katy ju ojevy Saul renonderã. Davi haꞌe hexevegua avakue ikuai Maom regua tekoa eꞌỹa py Jesimom katy, yvy joja reia oĩ vaꞌe re.PZHaꞌe nunga rupi pejapyxaka, peikuaa pota porã onhemiaty haꞌe javi re. Haꞌe gui ma pejevy ju xea py pemombeꞌu porãve aguã, Judá regua mbovy eꞌỹ ikuaia rupi teĩ ajou aguã — heꞌi. 6gZTapeo haꞌvy peporandu porãve. Peikuaa pota porã mamo pa oikoa re, haꞌe mavaꞌe pa oexa jepi vaꞌea re. Mbaꞌeta xevy omombeꞌua haꞌe oiko kuaa raxa vaꞌea rami.QZSaul aipoeꞌi: — Senhor tapenemoingo porã, xemboaxya rupi peiko rã./ZAỹ ma oreruvixa, tereo ndepyꞌa py rejou porãa rami vy. Haꞌe gui ore kuery ma ndepo py romboaxa aguã rami ꞌrã roiko — heꞌi okuapy. 'IZ Zife pygua kuery Davi omboaxa nhemi aguã re ijayvu okuapyague Haꞌe gui Zife pygua kuery ojeꞌoi Gibeá katy Saul oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ore kuery orerekoa Horesa py eꞌỹ teve Davi onhemi oikovy? Haquila yvyꞌã reia rupi oiko Jesimom regua kuaray puku-a katy.1ZHaꞌe rami vy Senhor renonde mokoĩve ojapo peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe gui Davi opyta Horesa py, haꞌe rã Jônatas ma ngoo katy ju ojevy. nWZHaꞌe vy aipoeꞌi: — Ekyje eme, mbaꞌeta xeru Saul nandejoui ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndee ae ꞌrã repena Israel kuery re. Ndereve xee voi aĩ ꞌrã nepytyvõarã. Haꞌe nunga xeru ae voi oikuaa porã — heꞌi. ZHaꞌe ramo Saul raꞌy Jônatas opuꞌã vy oo Davi oĩa katy Horesa py. Haꞌe vy ombopyꞌa guaxuve Nhanderuete re ojeroviaa py.?yZ Teĩgue ju Davi haꞌe Jônatas peteĩ rami ikuai aguã re jogueroayvuague Haꞌe gui Saul ojukaxe vy oo jevyague Davi oikuaa vy opyta ranhe Horesa py Zife tekoa eꞌỹa py.8kZHaꞌe rã Davi ma tekoa eꞌỹa rupi ae tema oiko onhemia py. Yvyꞌã reia Zife tekoa eꞌỹa re oiko. Saul koꞌẽ nhavõ oeka oikovy teĩ Nhanderuete nomboaxai ipo py. X+Z Haꞌe rami rã Davi ma hexeve avakue seiscentos ikuai vaꞌe reve oiko katupa vy Queila gui oẽmba vy ooa katy rei ojeꞌoi. Haꞌe gui Queila gui Davi ojava maa omombeꞌua rã Saul oendu vy ndoo potavei.LZ Haꞌe gui teĩgue ju Davi oporandu ixupe: — Haꞌe gui avakue Queila pygua xemboaxa ꞌrã teve Saul po py, xerembiguai kuery reve? Senhor ombovai ju: — Penemboaxa ꞌrã ipo py — heꞌi. kQZ Haꞌe gui Queila pygua avakue xemboaxa ꞌrã teve ipo py? Haꞌe Saul ou ae ꞌrã teve, xee nerembiguai aendua rami? Ah Senhor Israel kuery ruete, eikuaa uka ke xee nerembiguai pe. Senhor ombovai: — Ou ꞌrã — heꞌi. ! =Z Haꞌe gui Davi onhemboꞌe Senhor pe: — Xe- Senhor Israel kuery ruete vaꞌe, xee nerembiguai aendu Saul xekáuxa Queila tetã py ou vy ombovaipaxea.# AZ Haꞌe rami teĩ Davi oikuaa ae Saul ojukaxe oikovya. Haꞌe vy aipoeꞌi sacerdote Abiatar pe: — Eru apy manto sacerdote pegua — heꞌi ramo ogueru.  ZHaꞌe rami vy Saul oenoĩ ukapa ojeupegua kuery, joe opuꞌã vy Queila katy ojeꞌoi aguã, Davi haꞌe hexevegua kuery ojokopa aguã. > wZHaꞌe gui Saul pe omombeꞌua Queila katy Davi ooague. Saul aipoeꞌi: — Nhanderuete omboaxa ma xepo py. Ojejoko uka ma, peteĩ tetã hokẽ jokoa vaꞌe py oike rire — heꞌi.} uZDavi oĩa katy Aimeleque raꞌy Abiatar ojava vaꞌekue Queila katy oo avi vy opo py ogueraa manto sacerdote pegua. iMZHaꞌe ramo Queila katy Davi ojeꞌoi hexevegua kuery vaꞌe reve. Filisteu kuery rovai opuꞌã vy ogueraapa ju mymba kuery imondaague. Heta avi ojuka haꞌe kuery regua. Haꞌe rami py Davi ogueraa jepe Queila pygua kuery.QZHaꞌe rami rã Davi teĩgue ju oporandu Senhor pe. Haꞌe rã Senhor ombovai vy aipoeꞌi: — Peiko katu tema Queila katy peo aguã, mbaꞌeta pendepo py amboaxapa ꞌrã filisteu kuery — heꞌi. MZHaꞌe rami teĩ avakue Davi reve ikuai vaꞌe aipoeꞌi: — Apy Judá yvy re rive voi rokyje, haꞌe gui Queila katy filisteu regua xondaro kuery rovai rojeꞌoi vy katuve ma — heꞌi okuapy. }ZHaꞌe rami rã Senhor pe Davi oporandu vy aipoeꞌi: — Haꞌe gui xee aa vy pa aity ꞌrã filisteu kuery? Senhor ombovai vy aipoeꞌi Davi pe: — Tereo, filisteu kuery peitypa ꞌrã, haꞌe vy peraa jepe ꞌrã Queila pygua kuery — heꞌi. C Z Queila pygua kuery Davi ogueraa jepeague Haꞌe gui ma Davi pe omombeꞌua: — Queila pygua kuery reve filisteu kuery jogueroꞌa vy imondapa mbaꞌemo raꞌyĩgue re — ꞌea. |sZEiko ri xereve, ekyje eme, mbaꞌeta xejukaxea ma ndee voi ndejukaxe avi. Xereve vy ma reo jepe ꞌrã — heꞌi. @{ZHaꞌe ramo Davi aipoeꞌi Abiatar pe: — Xee aikuaa porã ae ma Edom pygua Doegue haꞌe py oĩ rire nomombeꞌu eꞌỹi ꞌrãe Saul pe. Xekáuxa ae nderu ro pygua kuery omanomba.kQZHaꞌe vy ixupe omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Saul ma ojuka ukapa ma Senhor pegua sacerdote kuery. ?yZ Davi reve Abiatar voi onhemiague Aitube raꞌy Aimeleque raꞌy kuery regua ojukaa rã peteĩꞌi anho oo jepe, Abiatar hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Davi oĩa katy onha ovy.&GZNobe tetã sacerdote kuery rekoa py voi ojukapa kyxe py: avakue haꞌe kunhague, kyrĩgue haꞌe okambuꞌi vaꞌe, vaka, mburikaꞌi haꞌe vexaꞌi kuery. s~aZHaꞌe ramo Doegue pe ju huvixa aipoeꞌi: — Eju, ejukapa sacerdote kuery — heꞌi ramo Edom pygua Doegue ou vy ojukapa sacerdote kuery. Haꞌe vaꞌe ára ojuka oitenta e cinco avakue manto sacerdote pegua py onhemonde vaꞌekue.!}=ZHuvixa aipoeꞌive ju harõa kuery hexeve ikuai vaꞌe pe: — Peju, pejukapa Senhor pegua sacerdote kuery, mbaꞌeta haꞌe kuery voi Davi re onhemoirũ vy ojava rã oikuaa vaꞌeri xevy ndoikuaa ukai rire — heꞌi teĩ hembiguai kuery ndojukaxei Senhor pegua sacerdote kuery. v|gZHaꞌe rami teĩ huvixave ombovai: — Aimeleque, ndee remano ꞌrã, nderu ro pygua kuery haꞌe javi reve. ~{wZTyrã aỹ ramo teve jypyꞌi Nhanderuete pe ajerure hexe? Any! Ndeayvu rive eme xee nerembiguai re, neĩ xeru ro pygua kuery re. Mbaꞌeta xee nerembiguai vaꞌe ma mbaꞌeve aikuaa vaꞌeꞌỹ, tuvixa vaꞌe neĩ kyrĩꞌi vaꞌe — heꞌi. zZHaꞌe ramo Aimeleque ombovai vy huvixa pe aipoeꞌi: — Haꞌe rami avi mavaꞌe haꞌvy nerembiguai kuery ikuai vaꞌe regua Davi rami heko porã vaꞌe? Haꞌe ma nderajy me, nerarõa kuery re opena vaꞌe, haꞌe ndero pygua kuery omboeteve okuapy vaꞌe.xykZ Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu Jessé raꞌy reve penhomongeta xerovai? Mbaꞌeta ixupe remeꞌẽ mbojape haꞌe kyxe. Hexe reporandu avi Nhanderuete pe, xerovai opuꞌã vy xejuka nhemi aguã, aỹ jaexaa rami — heꞌi. kxQZ Saul aipoeꞌi: — Aitube raꞌy, endu ke xeayvua! Ombovai: — Apy ma aĩ, xeruvixa — heꞌi. gwIZ Haꞌe rami rã huvixa oenoĩ uka sacerdote Aitube raꞌy Aimeleque, haꞌe tuu ro pygua kuery haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe kuery ma Nobe py sacerdote ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi ou okuapy huvixaa py. *vOZ Haꞌe gui haꞌe ojerure rã Aimeleque oporandu Senhor pe. Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ tembiꞌu. Ixupe omeꞌẽ avi kyxe filisteu Golias mbaꞌekue — heꞌi. ]u5Z Haꞌe ramo Edom pygua Doegue ma ombovai, Saul rembiguai kuery mboae reve hiꞌaĩ avia py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe gui xee ma aexa Jessé raꞌy Nobe tetã py ovaẽ rã, Aitube raꞌy Aimeleque oĩa py.etEZHaꞌe rami aguã ae ri tyꞌy pejogueroayvu pekuapy xerovai? Mavaꞌeve rei nomombeꞌui xevy Jessé raꞌy reve xeraꞌy peteĩ rami ikuai aguã re jogueroayvuague. Peẽ kuery vaꞌe regua peteĩve naxemboaxyi vy xevy napemombeꞌui xeraꞌy eteve voi xerembiguai reve xemoingo axy aguã rami jogueroayvuague, aỹ minha jaexaa rami — heꞌi. ssaZHaꞌe vaꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Benjamim ramymino kuery, pendu ke xeayvua! Pẽvy voi tyꞌy Jessé raꞌy omeꞌẽ ꞌrã yvy haꞌe uvaty? Peẽ kuery haꞌe javi pendeapo ꞌrã ri tyꞌy mil haꞌe cem re pepena aguã rami?=ruZ Nobe py sacerdote ikuai vaꞌekue Saul ojuka ukapaague Davi haꞌe hexevegua avakue ikuaia oikuaa okuapya. Haꞌe nunga Saul pe omombeꞌua rã oendu. Haꞌe jave py Saul ma Gibeá py oĩ, yvyra-vyraꞌi guy py, yvyꞌãꞌia re. Opo py oguereko huꞌy guaxu, haꞌe hexeve hembiguai kuery voi ikuai.!q=ZHaꞌe gui profeta Gade aipoeꞌi Davi pe: — Epytave eme apy. Tereo, Judá yvy re ju eike — heꞌi ramo Davi oẽ vy Herete kaꞌaguyꞌi re ju oo. spaZHaꞌe rami vy Moabe pygua huvixa oĩa py haꞌe kuery ogueru ramo hexeve ikuai, Davi itakua py oikoa ja. Xo+ZHaꞌe vaꞌe gui Davi oo ju Moabe regua Mispa katy. Haꞌe rami vy haꞌe pygua huvixa pe aipoeꞌi: — Toiko xeru haꞌe haꞌi pendereve, mbaꞌe pa Nhanderuete xere ojapo ꞌrãa aikuaa peve — heꞌi.snaZHexe onhemoirũ avi avakue mbaꞌemo py ojapurapa rei vaꞌe haꞌe javi, oreve vaꞌe eꞌỹ vy ndovyꞌai rei vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe ma oiko haꞌe kuery re opena vaꞌe. Haꞌe javi vy hexeve ikuai quatrocentos avakue rivyvyi. m Z Adulão haꞌe Moabe py Davi onhemiague Haꞌe rami rã Davi haꞌe gui oo vy Adulão katyꞌi itakua oĩ vaꞌe py ju onhemi. Haꞌe py haꞌe oikoa tykeꞌy kuery haꞌe tuu ro pygua kuery haꞌe javi oendu vy oupa haꞌe py hexeve ikuai aguã.Al}ZXevy pe oata ri tyꞌy inhakã porã eꞌỹ vaꞌe, haꞌe vaꞌe peru avi aguã, xerenonde inhakã vai rei oikovy aguã? Haꞌe vaꞌe voi ri tyꞌy oike ꞌrã xero py? — heꞌi. kZHaꞌe ramo Aquis aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Pexa ma kovaꞌe ava naꞌinhakã porãia vaꞌeri. Mbaꞌe re tu xea py peru??jyZ Haꞌe rami vy haꞌe kuery oexaa py onhembotavy rei vy inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami oiko. Haꞌe vy okẽ yta rupi oikaraĩmba, haꞌe hendyry xyrypa rei oikovy guendyva rupi. i Z Haꞌe rami ijayvu rã Davi oendu vy imaꞌenduꞌa riae oikovy haꞌe aeꞌi. Haꞌe rami vy Gate pygua huvixa Aquis gui okyje.,hSZ Haꞌe rami teĩ Aquis pe hembiguai kuery aipoeꞌi okuapy: — Pevaꞌe pa Davi oyvy re huvixa opena vaꞌe eꞌỹ teve? Ixupe eꞌỹ teve ojeroky reve oporaei reve “Saul ma mil eteꞌi ojuka, haꞌe rã Davi ma dez mil peve ojuka vaꞌe”, heꞌi okuapyague vaꞌe? — heꞌi okuapy.)gMZ Gate pygua huvixa Aquis oĩa katy ojavaague Haꞌe vaꞌe ára Davi opuꞌã vy ojava ovy Saul gui. Haꞌe vy Gate pygua huvixa Aquis oĩa py ju ovaẽ.Vf'Z Sacerdote ombovai: — Apy oĩ vaꞌe ma kyxe filisteu Golias Elá yvyugua py rejuka vaꞌekue mbaꞌekue. Manto sacerdote peguaꞌã katy oĩ ajukue py onhovã mbyre. Reraaxe vy ke eraa, mbaꞌeta amboae ndaꞌipoi kovaꞌe anho eꞌỹ vy — heꞌi. Davi aipoeꞌi: — Amboae ndaꞌipoi ri haꞌe vaꞌe ramigua. Emeꞌẽ xevy. 1e]ZHaꞌe gui Davi aipoeꞌi Aimeleque pe: — Ndererekoi pa huꞌy guaxu, eꞌỹ vy kyxe? Mbaꞌeta xee ndarekoi kyxe neĩ xerembiporu ma voi, huvixa xembou pojava rã. 7diZHaꞌe vaꞌe ára py oĩ raꞌe peteĩ Saul rembiguai regua, Senhor renonde oĩ aguã rami oiko vaꞌe ae. Doegue hery vaꞌe, Edom pygua, Saul rymba kuery re opena vaꞌe. cZHaꞌe rami rã sacerdote omeꞌẽ mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, amboae regua haꞌe py ndaꞌipoi rã. Mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho oĩ, Senhor renonde gui oguenoẽ mbyre, hiꞌára py porã omboekovia rire mbojape haku rei teri vaꞌe re. &bGZDavi ombovai vy aipoeꞌi sacerdote pe: — Tá, haꞌe rami ae jepi, rojogueroꞌa aguã katy roo nhavõ ndaꞌevei ae kunhague reve roĩ aguã. Haꞌe rami vy xerevegua avakue nonhemboete kyꞌai ꞌrã roo rivea rupi, haꞌe gui aỹ katuve ma ndaꞌikyꞌaive ma ꞌrã — heꞌi.pa[ZSacerdote ombovai vy Davi pe aipoeꞌi: — Mbojape riveꞌi ma ndarekoi xepo py. Mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho oĩ. Haꞌe rami avi nderevegua avakue kunha reve nhogueronheno veꞌỹ teri vaꞌe pe ma guive rã — heꞌi. `ZAỹ ma mbaꞌe tu rereko apy ndepo py? Emeꞌẽ xevy peteĩ nhiruĩ mbojape, eꞌỹ vy rereko vaꞌe rei tema — heꞌi. _#ZDavi ombovai sacerdote Aimeleque pe: — Huvixave xembou vy aipoeꞌi: “Mavaꞌeve toikuaa eme mbaꞌe re pa romondoukaa, haꞌe mbaꞌe nunga rupi paa voi”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rã xevygua xondaro kuery pe ma aipoaꞌe peteĩ henda py rojoexa ju aguã rami.^ ;Z Sacerdote Aimeleque oĩa py Davi ooague Haꞌe gui ma Nobe tetã py Davi ovaẽ sacerdote Aimeleque oĩa py. Haꞌe ramo Aimeleque ma Davi ou rã oexa vy oryryipa reve oẽ ovaexĩ vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu ndee aeꞌi reju? Mavaꞌeve pa ndoui ndereve? #]AZ*Jônatas aipoeꞌi Davi pe: — Tereo porãꞌi ke, nhande mokoĩve Senhor rery rupi jaura vy “ Senhor toĩ nhanembyte, haꞌe gui xero pygua haꞌe ndero pygua kuery mbyte avi”, jaꞌe rire — heꞌi. Haꞌe ramo Davi opuꞌã ovy. Haꞌe rã Jônatas ma tetã katy ju ojevy. c\AZ)Kunumi vaꞌe ooꞌi ramove Davi opuꞌã ouvy kuaray puku-a katy oĩague gui. Mboapykue oĩ guenapyꞌã re, ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe vy Jônatas reve mokoĩve joayvu vyve ojaeꞌo. Davi ma ojaeꞌove oiny. {[qZ(Haꞌe gui ma kunumi ogueru vaꞌekue po py Jônatas omoĩ guapa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo, eraa tetã katy.fZGZ'Kunumi vaꞌe mbaꞌeve ma voi ndoikuaai. Jônatas haꞌe Davi anhoꞌi oikuaa haꞌe nunga. *YOZ&Teĩgue ju Jônatas ojapukai: — Neĩ ejapura ke, neakuã taꞌvy — heꞌi. Haꞌe ramo kunumi Jônatas rembiguai huꞌy ojopy ma vy ojevy ju herekoa oĩa py./XYZ%Jônatas huꞌy omombo vaꞌekue hoꞌaague py kunumi vaꞌe ovaẽ ramo Jônatas ojapukai ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nderovaiveꞌi eꞌỹ teve huꞌy hoꞌa? W-Z$Kunumi vaꞌe pe — Enha ke huꞌy amombo rã reru aguã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe onha jave omombo peteĩ huꞌy henonderã katy. .VWZ# Jônatas Davi mondoukaa rupi ijayvuague Koꞌẽ jevy Davi reve Jônatas oaꞌangaague ára py oo nhuũndy katy. Ogueraa avi peteĩ guembiguai kunumi vaꞌe..UWZ"Haꞌe rire Jônatas ivai vy mesa gui opuꞌã ovy. Mokoĩ araa ma ngaru jaxy pyau pygua vaꞌe ára ma ndokarui, tuu haꞌe rami ete Davi re ijayvu rã iporiau vy. T+Z!Haꞌe rami teĩ hexe Saul omombo huꞌy guaxu onhyvõ aguã. Haꞌe rami rã Jônatas oikuaa anhetẽ ae tuu onhembopyꞌaa Davi ojuka aguã. |SsZ Haꞌe ramo Jônatas ombovai vy aipoeꞌi nguu Saul pe: — Mbaꞌe re ꞌrã haꞌvy rejuka? Mbaꞌe tu ojapo vai??RyZHaꞌe nunga rupi Jessé raꞌy yvy re oikovea ja neĩ ndee ma voi riae ndereikoi ꞌrã, neĩ repenaa voi noĩ atãi ꞌrã. Eru ruka haꞌvy aỹ ma voi, ajuka ꞌrãe — heꞌi. Q'Z Jônatas pe Saul ivai reve ijayvuague Haꞌe ramo Saul ma Jônatas pe ae ivai. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kunha heko vai haꞌe inhakã ratã vaꞌe piꞌa! Xee ndaikuaai teve Jessé raꞌy reiporavoague nemoxĩmbaarã, haꞌe ndexy nekuavãare voi oxĩmba aguã?VP'ZHaꞌe vy aipoeꞌi xevy: “Ajerure aa aguã, mbaꞌeta xeretarã kuery mbaꞌemo omeꞌẽ aguã rami ikuai tekoa py. Haꞌe vy xeretarã kuery vaꞌe regua onheaꞌã rei xereraa aguã re. Aỹ haꞌeve ri ramo ajerure aa aguã re, xeregua kuery aexapa aguã”, heꞌi rire. Haꞌe nunga rupi ae ndoui xeruvixa ngaru rejapoa py. fOGZJônatas ombovai: — Davi ijayvu porãꞌia rupi ojerure xevy Belém tekoa katy oo aguã re.kNQZKoꞌẽ jevy haꞌekue rami ae ju oiko mokoĩ araa ma ngaru jaxy pyau pygua. Davi renda oĩ rive ae tema. Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi guaꞌy Jônatas pe: — Mbaꞌe re tu Jessé raꞌy ndoui okaru vy, kuee neĩ aỹ ma voi? KMZHaꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ára ma Saul mbaꞌeve ndeꞌi, ojeupe ae “Davi re ko mbaꞌemo rei oĩ rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe teri oiko, onhemongyꞌa uka vaꞌekue ae ꞌrã”, heꞌi vy.)LMZGueko rami vy guenda py ae oĩ oo mbotya yvyꞌiry. Jônatas ma henondeꞌi oĩ, haꞌe gui Saul yvyꞌiry ma Abner oĩ avi. Haꞌe rã Davi renda ma oĩ rive. KZHaꞌe rami rã Davi oo vy nhuũndy rupi onhemi. Haꞌe gui ngaru jaxy pyau pygua oiko jave py ma huvixa ma mesa py oĩ okaru aguã.hJKZHaꞌe gui jajogueroayvuague rami vy nhanembyte Senhor oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve — heꞌi.IZHaꞌe rami teĩ xapyꞌa rei kunumi vaꞌe pe “Neĩ ke, huꞌy nderovaiveꞌi ma ikuai”, haꞌe ramo tereo, Senhor nemondouka ramo.UH%ZHaꞌe rami vy amondouka ꞌrã kunumi vaꞌe, “Tereo, eka huꞌy”, haꞌe vy. Haꞌe vaꞌe gui xapyꞌa rei kunumi vaꞌe pe “Neꞌexa, huꞌy tu kyvõꞌi rami ikuai, eru”, haꞌe ramo ke eju ju Davi, mbaꞌeta anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Reiko porã ꞌrã, mbaꞌeve gui rekyje eꞌỹ re.fGGZHaꞌe gui xee ma haꞌe katy amombo ꞌrã mboapy huꞌy, itaova re rive omombo vaꞌe rami.sFaZMboapy araa py ma reo pojava ꞌrã jypy renhemiague katy, Ezel py itaova rovai hiꞌãa py ꞌrã repyta.E7ZHaꞌe gui Jônatas aipoeꞌive: — Koꞌẽ ramo oiko ꞌrã ngaru jaxy pyau pygua. Haꞌe vaꞌe py oporandua ꞌrã ndere, nerenda oĩ rive ramo.yDmZTeĩgue ju Jônatas ojapo Davi oayvua rupi oura aguã rami, mbaꞌeta Jônatas oayvu onheꞌẽ haꞌe javi py. q~}|{{*zJyxwwutss>qpooInnm kkj2ihh_h g3fGdcsba]`_^^l]\[ZZYXXLWTUUfTT@S>RQQ+PJOONRMLBJIHkGFFExDCBB!AA!@A?p>~==S<;::877)655732w100Y/....].<--,,&**)(("')&&C%_$#""#!V qybd|W@9 Z  [  ;[0#Tq_ 9dHaꞌe rami teĩ Asael ndojepeꞌaxei ae ramo hye py Abner oipyxo huꞌy guaxu rapyta py rive, ikupe gui omboaxa. Haꞌe ramo Asael hoꞌa vy haꞌe pyve omano. Omanoague py ovaẽ vaꞌe tema opyta kuerei ꞌrã. ?ydTeĩgue ju Abner aipoeꞌi ixupe: — Ejepeꞌa na xerakykue gui. Mbaꞌe re tu xee rojuka ta, haꞌe yvy py roity rive? Haꞌe rami vy mbaꞌexa tu xee ajoexa ta nderyvy Joabe reve? dHaꞌe ramo Abner aipoeꞌi ixupe: — Eike haꞌvy reiporu kuaa katy, eꞌỹ vy reiporu kuaa eꞌỹa katy. Ejogueroꞌa peteĩ kunumi vaꞌe reve, ixugui ae eipeꞌa hembiporu jogueroꞌaa pygua — heꞌi teĩ Asael ma ndojepeꞌaxei hakykue ooa gui.  dHaꞌe ramo Abner guakykue katy omaꞌẽ vy oporandu ovy: — Ndee ae ri tyꞌy Asael? Ombovai vy: — Xee ae ri — heꞌi. ydHaꞌe gui Asael ma Abner rakykue oo. Oeka ovya rupi ndoikei oiporu kuaa katy, neĩ oiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi. "?d Abner ojukaague Asael Haꞌe py ma ikuai Zeruia piꞌa mboapyve: Joabe, Abisai haꞌe Asael. Asael ma guaxu kaꞌaguy regua rami inhakuã vaꞌe.}dHaꞌe vaꞌe árave jogueroꞌave tema okuapy. Haꞌe rã Davi pegua avakue oitypa Abner haꞌe Israel regua kuery re. 9mdPeteĩ-teĩ ojopy ngovaigua akã re, jopyxo kyxe py joyke py. Haꞌe vy jojavi hoꞌapa. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe henda pe ma “Yvy kyxe” ꞌea, Gibeão katyꞌi oĩ. dHaꞌe rami rã opuꞌã jogueruvy jojoꞌi rami: doze Benjamim regua Saul raꞌy Isbosete pegua, haꞌe gui doze avakue Davi pegua ju. dAbner aipoeꞌi Joabe pe: — Topuꞌã kunumigue, tajogueroꞌa nhanerenonde. Joabe ombovai vy — Topuꞌã haꞌvy — heꞌi. Dd Haꞌe rã Davi pegua avakue ma Zeruia piꞌa Joabe ogueraa avi haꞌe py. Haꞌe rami vy nhovaexĩmba Gibeão yy omboty pyre katyꞌi. Jovaive-ive re ikuai, hovai katy haꞌe kyvõ katy.-~Ud Isbosete pegua kuery re Davi pegua kuery ipoꞌakaague Haꞌe gui Ner raꞌy Abner ma Maanaim gui ogueraa Saul raꞌykue Isbosete pegua avakue Gibeão peve.e}Ed Davi ma sete maꞌetỹ haꞌe seis jaxy re opena Judá pygua kuery re, Hebrom tetã py ae. 9|md Saul raꞌykue Isbosete ma quarenta maꞌetỹ rivyvyi oguereko Israel re opena ypyꞌi jave. Haꞌe vy mokoĩ maꞌetỹ peveꞌi oĩ. Judá regua kuery anho ikuai Davi pegua.{yd Haꞌe py ma omoĩ huvixarã Gileade yvy re, Aser, Jezreel, Efraim, Benjamim haꞌe Israel haꞌe javi re opena aguã.1z]d Israel pygua ruvixarã Abner omoĩague Isbosete Haꞌe gui Saul pegua xondaro kuery ruvixa Ner raꞌy Abner ma Maanaim tetã py ogueraa Saul raꞌykue Isbosete.'yIdAỹ ma pendepo taꞌimbaraete, tapendepyꞌa guaxu guive, mbaꞌeta penderuvixa Saul omano ma teĩ xee ju Judá regua kuery xemoĩ nguvixarã” heꞌi uka. x1dHaꞌe gui aỹ ma tove Senhor tapenderereko penemboaxya haꞌe ojeroviapy oikoa rupi. Xee voi ajapo porã ꞌrã haꞌe rami pejapo porãague re.uwedHaꞌe ramo Jabes-Gileade pygua avakue pe Davi omondouka ayvu mombeꞌuarã kuery aipoeꞌi aguã: “Tove Senhor tapenemoingo porã, penderuvixakue pe pejapo porãague re, Saul retekue penhono porã rire! Jabes-Gileade tekoa ma Davi retarã kuery Judá regua eꞌỹ, Israel regua ramo ma haꞌe pygua kuery reve ijayvu porãꞌi, ixupe guarã ju ikuai aguã. 2v_dHaꞌe gui Davi oĩa py Judá pygua avakue ou vy omoĩ nguvixarã. Davi pe omombeꞌu avi: — Avakue Saul retekue nhono porãare ma Jabes-Gileade pygua meme — heꞌi.uuedDavi oguerupa avi hexevegua avakue, peteĩ-teĩ taꞌy kuery reve. Haꞌe rami vy Hebrom tekoa py ju ikuai. tdHaꞌe ramo Davi oo haꞌe katy. Taꞌyxy mokoĩve ojeꞌoi avi: Jezreel pygua Ainoã haꞌe Carmelo pygua Nabal raꞌyxykueꞌi Abigail.(s Md Judá pygua ruvixarã Davi omoĩ okuapyague Haꞌe vaꞌe rire Davi oporandu Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aa ꞌrã teve Judá tetã regua py? Senhor ombovai: — Tereo — heꞌi. Davi oporanduve ju: — Mamo katy ete ꞌrã aa? Senhor ombovai: — Hebrom katy — heꞌi.sr cd Mbaꞌexa tu ipyꞌa guaxukueve hoꞌapa, haꞌe hembiporu jogueroꞌaa pygua okanhymba! — heꞌi. q d Xeryvy Jônatas, xeporiau aikovy ndere! Ndee xerayvu vaipa vaꞌekue! Xerayvu ete vy kunhague gui voi ndee xerayvuve vaꞌekue. rp ad Mbaꞌexa tu ipyꞌa guaxukueve hoꞌapa rakaꞌe jogueroꞌaa py! Jônatas voi ojukaa yvyꞌã re! o 'd Peẽ Israel rajy kuery, pejaeꞌo Saul re, ajukue pytã vaꞌe py pemonhemonde, haꞌe ouro guigua py pendeao ombojegua vaꞌekue re. 2n ad Saul haꞌe Jônatas ma ijaꞌea haꞌe oayvuve pyre, oikovea ja haꞌe omano ma teĩ nombojaꞌoai! Taguato gui ipojavave, haꞌe guary gui imbaraeteve vaꞌekue. Dm d Jônatas peteĩgueve ma voi ndogueropytuꞌui vaꞌekue guapa, neĩ Saul ndogueru jevy rivei vaꞌekue okyxe, ojuka vaꞌekue ruguy haꞌe ipyꞌa guaxukueve kyrakue oĩ eꞌỹ re. !l ?d Haꞌe gui Gilboa yvyꞌã peiko vaꞌe, pendeꞌáry toꞌave eme yxapy neĩ oky, pendere toikove eme mbaꞌemo aju, mbaꞌeta haꞌe py ma ipyꞌa guaxukueve mbaꞌe huꞌy jokoa ojeatypa yvy re, Saul mbaꞌe huꞌy jokoa voi hoꞌa rire nomboveraavei ma ꞌrã azeite py. Ok d Haꞌe rã Gate tetã py ma pemombeꞌu eme, peikuaa uka eme guive Asquelom tetã py tape ikuai vaꞌe rupi, filisteu kuery rajy kuery oguerovyꞌa rei eꞌỹ aguã, opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe rajy kuery ovyꞌa rei reve opo-opo eꞌỹ aguã. Gate haꞌe Asquelom ma Israel rovaigua kuery filisteu vaꞌe retã. j d — Israel kuery, perovyꞌa rei vaꞌekue hoꞌa ma pendeyvy re yvyꞌã oĩ vaꞌe re! Mbaꞌexa tu ipyꞌa guaxukueve hoꞌapa! i %dJudá raꞌy kuery haꞌe javi omboꞌe uka avi kovaꞌe mboraei guyrapa regua, kuaxia para heko porã vaꞌe kuery rekokue oĩa vaꞌe re. !h ?d Saul haꞌe Jônatas re Davi ipyꞌa vaia rupi oporaiague Haꞌe gui Davi ojaeꞌo Saul haꞌe taꞌy Jônatas re. Po rami oporaei iporiaua rupi.=g wdDavi aipoeꞌi vaꞌekue: — Ndere ae toĩ nderuguy moẽague repaga aguã, mbaꞌeta ndejuru py ae nderovai remombeꞌu vy “Ajuka Senhor oiporavo vaꞌekue”, ꞌre vaꞌekue. f /dHaꞌe gui ma Davi oenoĩ peteĩ kunumi vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Eju, epuꞌã pevaꞌe ava re — heꞌi. Haꞌe ramo oipyxo rã omano. we kdDavi aipoeꞌi ixupe: — Mbaꞌexa tu nderekyjei ri raꞌe Senhor oiporavo vaꞌekue rovai ndepo reupi aguã? d 'd Davi aipoeꞌive ju kunumi imombeꞌua vaꞌe pe: — Maguigua tu ndee? Ombovai: — Xee tu amboae guigua raꞌy, Amaleque regua — heꞌi. Ic d Iporiaupa, ojaeꞌopa okuapy, haꞌe vaꞌe ára okaru eꞌỹ re ikuai kaꞌaru peve, Saul haꞌe taꞌy Jônatas omano ramo, haꞌe Senhor pegua Israel kuery re guive, kyxe py hoꞌapa rire. ,b Ud Davi ojuka ukaague Amaleque regua Haꞌe rami rã Davi oao ae ojopy vy omondoro, avakue hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javive Davi ojapoa rami avi ojapo okuapy.^a 9d Haꞌe ramo hiꞌáry apuꞌã haꞌamy vy ajuka, mbaꞌeta xee aikuaa porã ndoikovei ꞌrãa hoꞌa ma rire. Haꞌe vy coroa oĩ vaꞌekue ajopy haꞌe ipoapy regua, haꞌe gui aru apy ndevy xeruvixa — heꞌi. !` ?d Haꞌe ramo aipoeꞌi xevy: “Eju haꞌvy, xeꞌáry epuꞌã heꞌamy haꞌe xejuka, mbaꞌeta xerajyjeapa rei vaꞌeri xerekovea oime teri”, heꞌi.n_ YdXevy pe oporandu “Mavaꞌe tu ndee?” heꞌi ramo xee ambovai: “Xee ma Amaleque regua”, haꞌe.e^ GdGuakykue katy omaꞌẽ vy xerexa vy xerenoĩ. Haꞌe ramo xee “Apy ma aĩ” haꞌe ixupe.U] 'dHaꞌe rã kunumi imombeꞌua vaꞌe aipoeꞌi: — Avaẽ xapyꞌa rei Gilboa yvyty re. Haꞌe rã Saul ojeko oiny guembiporu huꞌy re. Haꞌe gui karóxa haꞌe kavaju árygua kuery ojokove tema okuapy. \ dHaꞌe rami rã Davi aipoeꞌi kunumi imombeꞌua vaꞌe pe: — Mbaꞌexa tu haꞌvy reikuaa Saul haꞌe taꞌy Jônatas omanoa? I[ dDavi oporanduve ju: — Mbaꞌe tu oiko haꞌe py? Emombeꞌu ke xevy. Ombovai: — Jogueroꞌaa gui ore kuery ronhamba, heta hoꞌa vy omano rã, Saul haꞌe taꞌy Jônatas guive — heꞌi. sZ cdIxupe Davi oporandu: — Magui tu reju? Ombovai: — Anha ajuvy Israel kuery ijaty okuapya gui — heꞌi. SY #dMboapy araa py, Saul pegua kuery ijaty okuapya gui ou peteĩ ava ijao xoropa rei vaꞌe, oakã áry yvy omoĩmba rei reve. Oao omondoropa rei haꞌe oakã re yvy omoĩ Saul omanoague re ipyꞌa vai vy (Gênesis 37.29,34, 1 Samuel 4.12, 2 Samuel 1.11). Davi oĩa py haꞌe vaꞌe ovaẽ vy ojeroꞌa, yvy re oĩ guenapyꞌã re. oX ]dMokoĩa kuaxia Samuel ꞌepyre oĩa Israel kuery oitypa haꞌe Saul omano aviague Davi pe omombeꞌuague Saul omano ma rire Davi ojevy ju Amaleque kuery oitypaague gui. Haꞌe vy mokoĩ ára re oiko Ziclague tetã py.yWmZ Ikãgue ojopy vy ojatypa Jabes py ae, yvyra ikuai vaꞌe guy py. Haꞌe vy sete ára re okaru eꞌỹ re ikuai. `V;Z Haꞌe rami vy avakue ipyꞌa guaxukueve vaꞌe opuꞌãmba vy pytũ mbukukue re oguata ojeꞌoivy. Haꞌe vy Bete-Seã tetã kora gui omboi heruvy Saul haꞌe taꞌy kuery retekue. Jabes tetã py oupa ju vy oapypa._U9Z Haꞌe gui ma Jabes-Gileade pygua kuery oendu okuapy filisteu kuery Saul re ojapoague.T{Z Saul rembiporukue ma Astarote raꞌangaa oĩa py ogueraa. Haꞌe rã hetekue ma Bete-Seã tetã kora re omboja imoiny. uSeZ Haꞌe rami vy Saul akãgue ojaya vy hembiporukue ogueraapa. Filisteu kuery yvy haꞌe javi rupi omondouka ayvu mombeꞌuarã, haꞌe nungakue omombeꞌu aguã taꞌangaa pegua oo ikuai vaꞌe rupi, haꞌe guetarã kuery haꞌe javi pe.4RcZ Koꞌẽ jevy filisteu kuery ou omanogue mbaꞌekue ogueraapa aguã. Haꞌe rami vy ojou Saul haꞌe taꞌy kuery mboapyve Gilboa yvyꞌã re omanoague py. Q;ZHaꞌe gui avakue Israel regua yvyugua rupi haꞌe Jordão yakã rovai hekoa vaꞌe oexapa okuapy oirũ kuery onhambaa, haꞌe Saul guaꞌy kuery reve omanomba maa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi guekoa oejapa vy onhamba avi. Haꞌe gui filisteu kuery ou vy haꞌe py ju hekoa. PZHaꞌe rami py Saul omano, taꞌy kuery voi, huꞌy jokoa reraa reve. Avakue hexeve ikuai vaꞌe voi haꞌe vaꞌe ára ojukapaa.nOWZHuꞌy jokoa reraa Saul omano ma ri ty raꞌea oexa vy haꞌe voi kyxe re hoꞌa vy omano avi hexeve.%NEZHaꞌe gui Saul aipoeꞌi huꞌy jokoa reraa pe: — Ekyi ndekyxe haꞌe xepyxo, haꞌe kuery opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue ou vy xepyxo vy xejojai rei eꞌỹ aguã — heꞌi teĩ huꞌy jokoa reraa ndoipyxoxei, okyje vaipa vy. Haꞌe ramo Saul ae kyxe ojopy vy hakua re hoꞌa.iMMZJogueroꞌaa py Saul oĩ vaive ovy. Huꞌy momboa kuery ojou ramo haꞌe kuery gui okyje vaipa. LZFilisteu kuery ojoko avi Saul haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe vy ojuka Saul raꞌy kuery Jônatas, Abinadabe haꞌe Malquisua.,K UZ Haꞌe gui Israel kuery reve filisteu kuery jogueroꞌa ramo avakue Israel regua onhamba filisteu kuery gui. Haꞌe ramo Gilboa yvyꞌã re ojukapa.pJ[ZHebrom, haꞌe gui Davi avakue hexeve ikuai vaꞌe reve ojeꞌoiague haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe pe. I9ZHorma, Borasã, Atace,IH ZRacal, jerameel haꞌe queneu kuery ikuaia tetã pygua kuery pe, G=ZAroer, Sifmote, Estemoa,_F9ZHaꞌe rami vy Betel pygua kuery pe ogueraa uka, Ramote Neguebe pygua kuery pe, Jatir,'EIZZiclague tetã py Davi ovaẽ vy mbaꞌemo re imonda vy ogueraapa pyre ogueraa ukapa ju Judá regua tujakueve oirũ kuery ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe kuery pe aipoeꞌi uka: — Kovaꞌe ma pendevy romeꞌẽ rive Senhor rovaigua kuery ogueraapa vaꞌekue regua — heꞌi.mDUZHaꞌe rami rire haꞌe rami aguã ma Israel kuery rekorã oĩ, haꞌe vaꞌe ára guive aỹ peve. aC=ZMavaꞌe ꞌrã tu ojapyxaka haꞌe rami pendeayvua re? Mbaꞌeta pejogueroꞌa vy peo vaꞌekue pejopya rami ae avi ꞌrã mbaꞌe rei-rei rarõa py opyta vaꞌekue voi ojopy. Joo rami meme ꞌrã jajopy — heꞌi.EBZHaꞌe rami teĩ Davi aipoeꞌi: — Xeryvy kuery, evoko rami eꞌỹ pejapo Senhor nhandevy omeꞌẽ vaꞌekue re, nhandere opena vy nhande po py nhanderovai ou vaꞌekue omboaxapa rire.tAcZHaꞌe rami teĩ Davi rupive ojeꞌoi vaꞌekue regua iporayvu eꞌỹ vaꞌe, nheꞌẽ vai raꞌy kuery ombovai vaikue reve aipoeꞌi okuapy: — Nhande kuery reve haꞌe kuery ndooi rire nanhameꞌẽi ꞌrã mbaꞌeve rei ogueraapa pyre jaru ju vaꞌekue. Peteĩ-teĩ peraa penderaꞌyxy haꞌe penderaꞌy kuery rive. Haꞌe vy tapeopa ju — heꞌi okuapy. D@Z Davi mbaꞌemo ombojaꞌo ukaague Haꞌe gui Davi ovaẽ ouvy duzentos avakue ikaneꞌõ vy ndoovei vaꞌekuea py, Besor yakã yvýry opytapa okuapyague py ae. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery oupa Davi ovaexĩ vy, hupive ou okuapy vaꞌe voi. Haꞌe kuery oua py Davi ovaẽveꞌi ouvy vy oxarura porãꞌi.!?=ZHaꞌe gui Davi ojopypa avi heruvy vexaꞌi haꞌe vaka. Haꞌe nunga Davi renonde omondyi heravy vaꞌe aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma Davi ogueru vaꞌe. >>wZMbaꞌeveꞌi ndoatai, kyrĩgue neĩ tujakue, taꞌy neĩ tajy kuery, neĩ omondakue ogueraa vaꞌekue ma voi, neĩ mbaꞌeve haꞌe kuery ogueraapa vaꞌekue. Davi oguerupa nho ju.= ZHaꞌe rami py Davi ogueraa jepepa nho ju Amaleque pygua kuery ogueraa vaꞌekue-ꞌekue. Ogueraa jepe avi guaꞌyxy mokoĩve.E<ZKoꞌẽ raiꞌi ramove Davi kuery ojuka okuapy kaꞌaruꞌi peve. Haꞌe ramo haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩve ma ndoo jepei, quatrocentos kunumigue camelo áry oĩ vaꞌe anho onhamba.;ZHaꞌe gui oo, ogueraa henoiny. Haꞌe ramia ja Amaleque pygua kuery ma joa rupi eꞌỹ-eꞌỹ ikuai haꞌe vaꞌe yvy re. Okaru haꞌe oyꞌu okuapy, ovyꞌa vaipa okuapy omondakue haꞌe javi filisteu kuery yvy haꞌe Judá gui ogueru vaꞌekue re. :/ZDavi aipoeꞌi: — Haꞌeve pa reo vy haꞌe kuerya py xereraa aguã? Ombovai: — Nhanderuete rery rupi haꞌvy eura xevy xejuka eꞌỹ aguã, haꞌe xepatõ po py ju xemboaxa eꞌỹ aguã. Haꞌe rami rã aa ꞌrã roguereko aguã haꞌe kuery ikuaia peve — heꞌi. D9ZOre kuery romomba rojuvy kuaray puku-a katy queretita kuery, Judá yvy regua kuery, haꞌe gui Calebe regua kuaray puku-a katygua. Haꞌe vy Ziclague tetã voi roapypa rojuvy — heꞌi. S8!Z Haꞌe ramo ma Davi oporandu: — Mavaꞌe regua tu ndee? Magui tu reju? Egito pygua kunumi vaꞌe ombovai: — Xee tu Amaleque regua rembiguai rima. Mboapy ára re xembaꞌeaxy ramo xepatõ xereja apy.u7eZ Omeꞌẽ avi peteĩ figo pirukue apomo raꞌykueꞌi, mokoĩ uvaꞌa pirukue guive. Haꞌe ramo hoꞌupa. Haꞌe gui ikangy gui imbaraeteve ju, mboapy ára haꞌe mboapy pytũ re ma mbaꞌeve ndoꞌuvei, neĩ yy ndoyꞌuvei vaꞌekue. 65Z Haꞌe gui nhuũndy rupi ojou okuapy peteĩ ava Egito pygua, Davi oĩa py ogueru. Ixupe mbojape omeꞌẽ rã hoꞌu. Omeꞌẽ avi yy oyꞌu aguã.5!Z Haꞌe rã Davi quatrocentos avakue reve oove tema. Duzentos ma takykue opyta vaꞌekue, ikaneꞌõ vy Besor yakãꞌi ndoaxai vaꞌekue. 4Z Haꞌe gui Davi oo seiscentos avakue hexeve ikuai vaꞌe reve. Besor yakãꞌi py ovaẽ ramo amongue opyta ikaneꞌõve vaꞌe-vaꞌe.n3WZHaꞌe gui Senhor pe Davi oporandu vy aipoeꞌi: — Aa ꞌrã teve haꞌe kuery rakykue? Aupity ꞌrã teve? Senhor ombovai: — Tereo, peupity ꞌrãe. Haꞌe vy peraa jepepa ju ꞌrã ogueraa vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi. M2Z Ojokua reve reve ogueraa pyre Davi oguerupa jevyague Haꞌe gui Davi aipoeꞌi sacerdote Aimeleque raꞌy Abiatar pe: — Eru manto sacerdote pegua — heꞌi ramo Abiatar ogueru Davi pe. \13ZDavi iporiau vaipa, mbaꞌeta hexevegua avakue ita py ojapipa aguã re ijayvu okuapy rã. Peteĩ-teĩ ivai okuapy guaꞌy haꞌe guajy kuery re. Haꞌe rami teĩ Davi ma Senhor nguuete re vy ipyꞌa guaxuve ju. 0{ZDavi raꞌyxy mokoĩve avi ogueraa rakaꞌe: Jezreel guigua Ainoã, haꞌe Carmelo pygua Nabal raꞌyxykueꞌi Abigail.y/mZHaꞌe rami rã Davi haꞌe hexeve ikuai vaꞌe ojapukai atã reve ojaeꞌo. Ojaeꞌo raxa okuapy ikangypa peve.#.AZHaꞌe gui tetã py Davi haꞌe hexevegua avakue ou vy oexa rã okaipa rakaꞌe. Haꞌe rã taꞌyxy kuery, taꞌy haꞌe tajy kuery ogueraapaa rakaꞌe. 9-mZHaꞌe vy kunhague ojou vaꞌe tema ogueraapa rakaꞌe ojeupe guarã. Haꞌe rami avi mavaꞌeve ndojukai: kyrĩgue neĩ tujakue. Ngupive ogueraapa rive ojeꞌoivy ouague rupi.1, _Z Ziclague tetã gui Amaleque kuery opa mbaꞌe ogueraapaague Haꞌe gui mboapy araa py Davi hexevegua avakue reve ovaẽmba Ziclague tetã py. Haꞌe vy oikuaa Amaleque pygua kuery ou vy kuaray puku-a katygua kuery re opuꞌãague, haꞌe Ziclague tetã ombovaipa vy oapypa ma rakaꞌeague.:+oZ Haꞌe ramo koꞌẽ rai ramove Davi ovy avakue hexeve ikuai vaꞌe reve, filisteu kuery yvy katy ju ojevy ojeꞌoivy aguã. Haꞌe rã filisteu kuery ma Jezreel katy ojeꞌoi. *#Z Evy voi haꞌvy koꞌẽ rai ramove nerembiguai kuery ndereve ou vaꞌekue reve. Kuaray hexakãꞌi ramove pevypa, haꞌe tapeo — heꞌi.\)3Z Aquis ombovai: — Xee ma aikuaa porã. Xevy rã anhetẽ Nhanderuete guigua anjo rami reiko porã vaꞌe teĩ. Haꞌe rã filisteu kuery yvatekueve vaꞌe ma “Too eme orereve jogueroꞌaa py” heꞌi okuapy.(ZHaꞌe ramo Davi aipoeꞌi Aquis pe: — Haꞌe rami avi mbaꞌe tu xee ajapo? Haꞌe eꞌỹ vy mbaꞌe tu xee nerembiguai re rejou vai, ndevy ambaꞌeapo ypya ára guive aỹ peve, xeruvixa rovaigua kuery rovai xee voi ajogueroꞌa eꞌỹ aguã? r'_ZEjevy ju aỹ, ejevy porã ke, filisteu kuery yvatekueve vaꞌe ndejou vai rei eꞌỹ aguã — heꞌi. &ZHaꞌe rami rã Aquis oenoĩ Davi. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Ndee ma anhetẽ rupi reiko vaꞌe. Haꞌe gui xevy rã haꞌevea rami vy rei orereve kovaꞌe rojogueroꞌaa py reo. Mbaꞌeta xea py rejuague guive kovaꞌe ára peve mbaꞌeve py ndojou vaiai ndere. Haꞌe rami teĩ yvatekueve vaꞌe ma ndojou porãi.8%kZHaꞌe vaꞌe pa Davi eꞌỹ? Ojerokya py joupe-upe ombovai vy aipoeꞌi: “Saul ma ojuka mil, haꞌe rã Davi ma dez mil ojuka vaꞌekue” heꞌiague vaꞌe eꞌỹ teve? $ZHaꞌe rami teĩ filisteu kuery yvatekueve vaꞌe ivai vaipa ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Embojevy ju haꞌe vaꞌe ava hekoarã remeꞌẽague katy. Ndaꞌevei nhandereve oo aguã jajogueroꞌaa py, nhanderovaigua oiko eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami eꞌỹ vy mbaꞌexa vy ꞌrã tu haꞌeve nguvixa reve peteĩ rami ju ikuai aguã, nhande kuery akãgue ogueraa eꞌỹ vy?\#3ZFilisteu kuery yvatekueve vaꞌe aipoeꞌi okuapy: — Kovaꞌe hebreu kuery, mbaꞌe tu ojapo okuapy apy? Aquis ombovai filisteu kuery yvatekueve vaꞌe pe: — Haꞌe vaꞌe pa Davi eꞌỹ, Israel pygua huvixa Saul rembiguai eꞌỹ teve? Kueve ma guive xereve ae oiko. Haꞌe gui hexe ndajou vai, xea py ou guive aỹ peve — heꞌi. ,"SZHaꞌe katy filisteu kuery yvatekueve vaꞌe ojeꞌoi cem haꞌe mil reve-reve. Haꞌe rã Davi haꞌe avakue hexeve ikuai vaꞌe ma oo Aquis reve hakykue guarã. D! Z Davi re filisteu kuery ndojeroviaveiague Haꞌe gui filisteu kuery omonoꞌõmba xondaro kuery Afeca py. Haꞌe rã Israel kuery ma Jezreel py yvu oĩ vaꞌe katyꞌi ijaty okuapy. ZHaꞌe rami vy Saul haꞌe hembiguai kuery pe ogueru ramo okaru okuapy. Haꞌe gui opuꞌãmba vy ojeꞌoipa ju pyavyve. &GZKunha vaꞌe oguereko peteĩ vaka raꞌy omongyra vaꞌekue. Ojuka pojava. Trigo kuꞌi avi ogueru vy omoapomo, haꞌe ombojy mbojape imbovua eꞌỹ vaꞌe.]5ZHaꞌe rami teĩ ndoipotai vy aipoeꞌi: — Xee ndaꞌui ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami teĩ hembiguai kunha vaꞌe reve omeꞌẽ nheaꞌã rei ramo ojapyxaka. Haꞌe vy yvy gui opuꞌã vy oguapy oiny tupa py. ZTeĩ aỹ ma ndee ju endu xee nerembiguai xeayvua. Tamoĩ mbojape reꞌu vaꞌerã. Heꞌu, nembaraete ma vy tape rupi reo aguã. I ZSaul ituia katy kunha vaꞌe ovaẽveꞌi ovy vy oexa ndojepokuaavei etea. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Maꞌẽ, xee nerembiguai ma rejerurea aendu vy ndajeayvuveikue py ajapopa kuri ndeayvuague.3aZHaꞌe ramove Saul hoꞌa vy ipukupa oupy yvy rupi. Okyje vaipa oupy Samuel ayvu gui. Haꞌe vy naꞌimbaraetevei, haꞌe vaꞌe ára, pyávy voi mbaꞌeve ndoꞌui rire.~wZSenhor nemboaxa ꞌrã filisteu kuery po py, Israel kuery haꞌe javi reve. Haꞌe gui koꞌẽ ramo ndee haꞌe nderaꞌy kuery xereve ma ꞌrã peiko. Filisteu kuery po py Senhor omboaxa avi ꞌrã Israel kuery ijaty okuapy vaꞌe — heꞌi. 7ZSenhor ayvu re nderejapyxakai vy neremombai karamboae Amaleque kuery opoxya rupi omomba ukaague rami vy. Haꞌe nunga rupi ae Senhor nemoĩ vai aỹ.{ZMbaꞌeta Senhor ndere ojapo xevy aipoeꞌi ukaague rami. Ndepo gui ndepoꞌakaa oipeꞌa vy neirũ Davi pe ju omboaxa.ymZHaꞌe ramo Samuel aipoeꞌi: — Mbaꞌe re haꞌvy xevy reporandu ri, Senhor ndereja vy nderovaigua oiko rire?nWZHaꞌe gui Samuel aipoeꞌi Saul pe: — Mbaꞌe re tu xemoangeko, aẽ jevy aguã rami rejapo vy? Saul ombovai: — Xeporiau vaipa aikovy, xerovai filisteu kuery jogueroꞌa rã. Nhanderuete voi xegui ojepeꞌa vy naxembovaivei, profeta kuery rupi, neĩ raꞌu rupi ma voi. Haꞌe nunga rupi roenoĩ uka, xevy remombeꞌu aguã ajapo vaꞌerã — heꞌi. tcZHaꞌe ramo oporandu ju: — Mbaꞌexa tu ojekuaa? Kunha vaꞌe ombovai: — Oẽ ouvy vaꞌe ma tujaꞌi, ao puku py onheovã vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo Samuel ae ria Saul oikuaa vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ reve. $CZ Huvixa ombovai: — Ekyje eme. Mbaꞌe tu rexa? — heꞌi. Kunha vaꞌe ombovai Saul pe: — Peteĩ aexa nhanderuete ramigua yvy gui oẽ rã — heꞌi. +Z Haꞌe gui kunha vaꞌe Samuel oexa vy ojapukai atã reve aipoeꞌi Saul pe: — Mbaꞌe re tu xembotavy? Mbaꞌeta ndee ae ri tu huvixa Saul. }Z Haꞌe rami rã kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Mavaꞌe haꞌvy ambovy ꞌrã? Ombovai: — Embovy xevy Samuel — heꞌi. 2_Z Haꞌe ramo ixupe Saul oura Senhor rery rupi: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Ndoikoi ꞌrãe haꞌe nungakue re nembopagaarã — heꞌi. p[Z Kunha vaꞌe ombovai: — Haꞌe rami avi reikuaa porã huvixa Saul ojapoague, mbaꞌeta oipeꞌapa rakaꞌe omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery. Mbaꞌe re tu amano aguã rami rive reju, xejuka ukaxe vy? — heꞌi {ZHaꞌe gui Saul ndojekuaa ukai aguã amboae ao omoĩ reve oo. Hupive ma oo avi mokoĩ avakue. Haꞌe vy pyávy ovaẽmba kunha vaꞌea py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndevy ajerure omanogue remboayvu aguã. Haꞌe vy rembovy ꞌrã aipota vaꞌe ae. mUZHaꞌe ramo Saul aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Pejou na peteĩ kunha omanogue mboayvua, haꞌe vaꞌe oĩa py aa vy aporandu uka aguã. Hembiguai kuery ombovai: — Oiko peteĩ kunha En-Dor py omanogue mboayvua — heꞌi. 4 cZHaꞌe rami vy Senhor pe oporandu teĩ nombovai, raꞌu rupi, Urim rupi, neĩ profeta kuery ayvu rupi ma voi. Urim ma sacerdote kuery mbaꞌekuaa-a oguereko rakaꞌe . q ]ZFilisteu kuery ijaty okuapya Saul oexa vy oendu okyjea. Haꞌe vy ipyꞌa tyty vaipa oiny onhemondyi vy. ;ZHaꞌe gui filisteu kuery onoꞌõ vy ou Suném py ju ijaty okuapy aguã. Haꞌe ramo Saul omonoꞌõmba avi Israel kuery ramo Gibeá py ijaty okuapy. w iZSamuel omano ma vaꞌekue, haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi ojaeꞌo vy onhono porã rakaꞌe Ramá tetã py hekoague py ae. Haꞌe gui Saul oyvy gui oipeꞌapa rakaꞌe omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery haꞌe javi. Z /ZDavi ombovai: — Haꞌe rami rã reikuaa ꞌrã xee nerembiguai mbaꞌe pa ajapo ꞌrãa — heꞌi. Aquis aipoeꞌive ju Davi pe: — Haꞌe rami rire romoĩ ꞌrã xerarõarã reikoa pukukue re — heꞌi. D Z En-Dor py omanogue mboayvua oiko vaꞌea py Saul ooague Haꞌe vaꞌe jave py filisteu regua xondaro kuery onoꞌõmba okuapy Israel kuery rovai jogueroꞌa aguã. Haꞌe rami vy huvixa Aquis aipoeꞌi Davi pe: — Aikuaa uka ma voi ndevy: Xereve ndee voi reo ꞌrã jogueroꞌaa py, nderevegua avakue reve. JZ Aquis ma ojerovia Davi re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe anhetẽ ete ri ojapo guetarã Israel pygua kuery ae voi ndaꞌijaꞌei aguã rami. Haꞌe nunga rupi xevy anhoꞌi riae ꞌrã oiko. 3Z Davi ndojuka eꞌỹi peteĩve ava neĩ kunha ma voi Gate tetã py oguerojevy vaꞌerã. Mbaꞌeta ojeupe ae aipoeꞌi: “Oremombeꞌua eꞌỹ aguã, ‘Haꞌe rami Davi ojapo’, heꞌi vy.” Haꞌe rami vy filisteu kuery yvy re oĩ teria ja ojapo oikovy haꞌe rami ae. 0[Z Haꞌe ramo Aquis oporandu ꞌrã: “Marã ramigua kuery reve tu ange pejogueroꞌa raꞌe?” heꞌi nhavõ Davi ombovai ꞌrã: “Judá regua kuaray puku-a katy ikuai vaꞌe reve ri, jerameel haꞌe queneu kuery kuaray puku-a katy ikuai vaꞌe reve” heꞌi ꞌrã. Haꞌe rami Davi ombovai ombotavy vy. Guetarã Israel kuery reve ae jogueroꞌaa rami ijayvu, Israel kuery rovaigua kuery reve jogueroꞌa vaꞌeri. hKZ Haꞌe vaꞌe yvy Davi kuery ombovaipa ꞌrã heravy, ojuka ꞌrã avakue haꞌe kunhague. Ojeupe guarã ogueraapa kuerei vexaꞌi, vaka, mburikaꞌi haꞌe camelo kuery, ajukue guive. Ojevy vy ovaẽ kuerei Aquis oĩa py. RZHaꞌe gui Davi ngupivegua avakue reve ojeꞌoi jepi ꞌrã gesurita kuery, gersita haꞌe amalequita kuery rovai. Haꞌe vaꞌe kuery ma haꞌe vaꞌe yvy re ikuai Sur katy Telã guive Egito yvy peve.S!ZFilisteu kuery yvy re Davi oiko peteĩ maꞌetỹ rire irundy jaxya peve. Zhaꞌe vaꞌe árave ixupe Aquis omboaxa Ziclague tetã. Haꞌe rami rire aỹ peve Ziclague opyta huvixa Judá pygua mbaꞌe ae.kQZHaꞌe gui Davi aipoeꞌi Aquis pe: — Xapyꞌa rei ndee xemboaxya rendu vy ke emeꞌẽ peteĩ tetã ndeyvy regua py aĩ aguã. Xee nerembiguai ndaꞌevei ndeyvyꞌiry aĩ aguã tetã huvixave oĩaty mbyte py — heꞌi ramoS!ZGate katy Davi ojavaague Saul pe omombeꞌua rã oendu vy ndoeka potavei. d~CZGate tetã py ae Davi oiko Aquis reve. Haꞌe rã hupivegua avakue ma peteĩ-teĩ guaꞌyxy kuery reve ikuai. Davi voi mokoĩve guaꞌyxy reve oiko: Jezreel guigua Ainoã, haꞌe Carmelo pygua Nabal raꞌyxykue Abigail.}ZHaꞌe rami vy Davi oiko katu vy seiscentos avakue hupive ikuai vaꞌe reve ojeꞌoi Gate pygua huvixa Maoque raꞌy Aquis oĩa katy.]| 7Z Teĩgue ju Davi Gate pygua huvixa Aquis oĩa py ooague Haꞌe rami teĩ Davi ojeupe ae aipoeꞌi: “Xapyꞌa rei ramo amongue ára xee akanhy ꞌrã Saul po py. Haꞌeveve filisteu kuery yvy katy ajava, Israel haꞌe javi rupi Saul xereka oikovya gui ikaneꞌõ vy opytuꞌu aguã. Haꞌe ramo ꞌrãe xee aa jepe ipo gui” heꞌi.u{eZHaꞌe ramo Saul aipoeꞌi Davi pe: — Xeraꞌy Davi, imaꞌenduꞌa porãmby tereiko. Mbaꞌeta rejapo ꞌrã mbaꞌemo tuvixa vaꞌe, ndepoꞌaka ꞌrãe — heꞌi. Haꞌe ramo Davi oove ju, haꞌe rã Saul ma guekoa katy ju ojevy. z}ZAnge nderekovea ambovareague rami ae avi Senhor tombovare xerekovea voi, taxereraa jepe opa mbaꞌe vai gui — heꞌi. :yoZHaꞌe gui peteĩ-teĩ pe Senhor tomboekovia heko porãa rupi ojeroviapy oikoa. Mbaꞌeta xepo py Senhor nemboaxa vaꞌeri xee ma xepo ndaupixei Senhor oiporavo vaꞌekue rovai.px[ZDavi ombovai: — Neꞌexa, apy ma nembaꞌe huꞌy guaxu areko. Tou xea py peteĩ kunumi ogueru aguã.twcZHaꞌe rami rã Saul aipoeꞌi: — Ajejavy rima. Xeraꞌy Davi, ejevy ju haꞌvy, mbaꞌeta ndajapo vai jevyi ꞌrã ndevy. Ange rexa uka xerekovea rembovare vaꞌea. Xee ae ma inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami aiko ajejavy riaea py. dvCZHaꞌe rami teĩ aỹ xeruguy tomoẽa eme Senhor pegua yvy gui mombyrya py. Mbaꞌeta ndee Israel pygua huvixave ma jagua ky ramigua rakykue rive reo, inambu pytã rakykue yvyꞌã reia rupi oo vaꞌe rami — heꞌi. u7ZAỹ ma xeruvixa, ajerure ndevy: Endu ke xee nerembiguai xeayvu rã. Senhor ae xerovai reo aguã rami ndeapo vaꞌe rire ojopy ꞌrãgue mbaꞌemo ixupe ameꞌẽ vaꞌe. Haꞌe rami avi avakue ri haꞌe rami aguã rami ndeapo vy ayvu vaipy taꞌikuai Senhor renonde. Mbaꞌeta aỹ haꞌe kuery xemoxẽ ma Senhor pegua yvy re aikoague gui, “Tereo, embojerovia tuuete mboae ramigua pe”, heꞌia rami."t?ZAipoeꞌive tema: — Xeruvixa, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete ri reka riae nerembiguai? Mbaꞌe tu xee ajapo ndere? Mbaꞌe nunga teko vai tu rejou xere?osYZ Teĩgue ju Davi reve Saul peteĩ rami ikuai aguã re ijayvuague Haꞌe gui Davi ri ty raꞌea Saul oendu kuaa vy aipoeꞌi: — Ndeayvu eꞌỹ teve, xeraꞌy Davi? Davi ombovai: — Tá xeruvixa, xeayvu ae ri — heꞌi. "r?ZHaꞌeveꞌỹa rami rejapo. Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌeveve pemano, penderuvixarã Senhor oiporavo vaꞌekue re napepenai rire. Aỹ ma exa pota: Mamo tu oĩ huvixa mbaꞌe huꞌy guaxu haꞌe yryru inhakã katyꞌi oĩ vaꞌekue? — heꞌi. q{ZHaꞌe ramo Davi ombovai Abner pe: — Ndee taꞌvy ava eꞌỹ teve reiko? Israel kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu oiko ndee rami ipoꞌaka vaꞌe? Mbaꞌe re haꞌvy nerepenai ri nderuvixa re? Mbaꞌeta ou kuri peteĩ regua nderuvixa omomba aguã.opYZHaꞌe rami vy haꞌe kuery pe ojapukai nhendu hoꞌamy, Ner raꞌy Abner pe guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Abner, nerembovai vaꞌe tyꞌy? Haꞌe ramo Abner omyĩ vy oporandu: — Mavaꞌe tu ndee, huvixave pe rejapukai aguã? oZ Haꞌe gui Davi ma yvyugua rovai re oo ma vy yvyꞌã apyte py hiꞌaĩ mombyryꞌia py. Saul kuery ikuaia gui mombyryꞌi ete hiꞌaĩ.nyZ Haꞌe rami vy Davi ojopy uka huꞌy guaxu Saul akã katyꞌi oĩ vaꞌe haꞌe yryru. Haꞌe gui oo ju. Mavaꞌeve ndoexaai, neĩ ndoikuaai, nomyĩai guive. Haꞌe javive okepa tema okuapy, haꞌe kuery hopeyi vaipa aguã rami Senhor ojapo rã. :moZ Senhor taxejoko oiporavo vaꞌekue re xepo aupi eꞌỹ aguã. Haꞌe rami avi aỹ ma ejopy huꞌy guaxu inhakã katyꞌi oĩ vaꞌe, yryru guive. Haꞌe gui jaa ju — heꞌi.\l3Z Davi aipoeꞌive ju: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Senhor ae ꞌrã ojuka, eꞌỹ vy omano aguã ára ovaẽ ꞌrã, eꞌỹ vy jogueroꞌaa py oo rã ojukaa ꞌrã, xee eꞌỹ.kZ Teĩ Davi ombovai vy aipoeꞌi Abisai pe: — Ejuka eme. Mavaꞌe tu Senhor oiporavo vaꞌekue rovai opo oupi ꞌrã ojejavy eꞌỹ re? ejEZHaꞌe gui Abisai aipoeꞌi Davi pe: — Aỹ ma ndepo py Nhanderuete omboaxa ma nderovaigua. Taa xee aỹ taipyxo yvy re huꞌy guaxu py ae, peteĩgueꞌi pyve. Mokoĩgue aipyxo eꞌỹ teĩ haꞌeve ꞌrã — heꞌi. iZHaꞌe rami vy Abisai reve Davi ou pyávy heta vaꞌea py. Haꞌe rã haꞌe py Saul onheno vy oke oupy ijaty okuapy vaꞌe mbyte. Oakã katyꞌi huꞌy guaxu oipyxo imoꞌamy yvy re. Abner haꞌe heta vaꞌe kuery mboae ma ijyvýry rupi meme onheno okuapy. vhgZHaꞌe gui Davi aipoeꞌi Heteu pygua Aimeleque haꞌe Joabe rykeꞌy Abisai Zeruia piꞌa vaꞌe pe: — Mavaꞌe tu peo ta xerupive haꞌe kuery ijaty okuapya py Saul ituia py? Abisai ma ombovai: — Xee aa ꞌrã nderupive — heꞌi.qg]ZDavi opuꞌã vy oo Saul kuery ijaty okuapya py. Haꞌe vy oexa Saul onheno oupy rã, Ner raꞌy Abner xondaro kuery re opena vaꞌe guive. Saul ma ijaty okuapy vaꞌe mbyte py onheno oupy. Ijyvýry rupi ma heta vaꞌe kuery ikuai. Vf'Zomondouka oexa pota vaꞌerã kuery. Haꞌe vy oikuaa Saul ou ete ae raꞌea. (~~j}n|~{{zxyxxAww3vv[utss+riqpomnn2mml-kcjihhgffeIdccaa`_^^]N\[[CZQYXTWWVZU3T5SRQ PdOFN\MMKKIbHHWGGF\EEEDDCBZAA]@??P>== <;;:|:988V66n55[4t3210s/n.._--",,@+** )(Y'%%$p##4""?!U { rr gCj`4 eG 8 <  N*={,(s2 cd Haꞌe rire ma Amom raꞌy kuery ruvixa omano, haꞌe rã taꞌy Hanum ju oĩ nguu rekovia. 1d Mefibosete ma Jerusalém tetã py hekoa rakaꞌe, huvixa mesa py ae tema okaru vy. Haꞌe ma opy jovaive oiporu veꞌỹ vaꞌe. x0kd Mefibosete raꞌy kyrĩꞌi vaꞌe rery ma Mica. Ziba ro py ikuai vaꞌe ma Mefibosete rembiguai meme rakaꞌe.P/d Ziba aipoeꞌi huvixa pe: — Xeruvixa, xee nerembiguai pe rejapo uka vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ajapo — heꞌi. Haꞌe rami vy Mefibosete okaru oikovy Davi mesa py, huvixa raꞌy kuery rami ae avi.Z./d Pembaꞌeapo ꞌrã ijyvy re, nderaꞌy kuery haꞌe nerembiguai kuery reve. Haꞌe vy mbaꞌemo aju pemonoꞌõ kuerei ꞌrã, nepatõ rogue py oĩ aguã peꞌu vaꞌerã. Haꞌe rã nderuvixa raꞌykue Mefibosete ma xe-mesa py riae ꞌrã okaru — heꞌi. Ziba raꞌy kuery ikuai rakaꞌe quinze, haꞌe gui hembiguai kuery ma vinte. >-wd Haꞌe gui Davi oenoĩ uka ju Saul rembiguai Ziba. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Saul mbaꞌe vaꞌekue haꞌe imbaꞌe rei-reikue haꞌe javi ma amboaxa ange nepatõ raꞌykue pe.,7d Haꞌe ramo ojeroꞌa ju reve aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu xee nerembiguai aiko, jagua reꞌõgue rami xee aiko vaꞌe re remaꞌẽ aguã? — heꞌi. i+Md Haꞌe gui Davi aipoeꞌi: — Ekyje eme, mbaꞌeta nderu Jônatas ayvua rupi apena porã ꞌrã ndere. Haꞌe vy ndevy ameꞌẽmba ꞌrã neramoĩ Saul yvykue haꞌe javi. Haꞌe rã ndee ma rekaru riae ꞌrã xe-mesa py. L*d Davi-a py Saul raꞌy Jônatas raꞌykue Mefibosete ou vy guenapyꞌã re oĩ, ngova yvy re omovaẽ reve. Ixupe Davi aipoeꞌi: — Mefibosete! Ombovai: — Apy ma nerembiguai aiko! — heꞌi. Q)d Haꞌe ramo Lo-Debar gui huvixa ogueru ruka Amiel raꞌy Maquir ro gui. {(qd Huvixa oporandu: — Mamo haꞌvy oĩ? Ziba ombovai: — Amiel raꞌy Maquir ro py ko oĩ, Lo-Debar py — heꞌi.\'3d Huvixa aipoeꞌi: — Ndoikovei ma teve Saul ro pygua Nhanderuete porayvua rami apena porã aguã? Ziba ombovai huvixa pe: — Oiko teri peteĩ Jônatas raꞌykue, opy jovaive oiporu veꞌỹ vaꞌe — heꞌi. O&d Saul ro py oiko rakaꞌe peteĩ hembiguai Ziba hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe oenoĩ ukaa Davi-a py oo aguã. Davi oporandu ixupe: — Ndee pa Ziba? Ombovai: — Xee ae ri, nerembiguai aiko — heꞌi. 9% od Jônatas raꞌykue re Davi opena porãague Davi aipoeꞌi: — Oikove teri teve Saul ro pygua kuery vaꞌe regua, Jônatas ayvua rupi xee apena porã aguã? — heꞌi. s$adHuvixa ro rarõa kuery ruvixa ma Joiada raꞌy Benaia. Haꞌe rã Davi pytyvõa kuery ma taꞌy kuery ae. #dSacerdote ma Aitube raꞌy Zadoque, haꞌe gui Abiatar raꞌy Aimeleque. Haꞌe rã kuaxia re opena vaꞌety ma Seraías.z"odIxupegua xondaro kuery ruvixa ma Zeruia piꞌa Joabe. Mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaa ma Ailude raꞌy Josafá.!d ; Haꞌe rami vy Davi opena Israel kuery haꞌe javi re. Joe oikuaa potaa py haꞌevea rami oguereko ojeupegua kuery.F dEdom re voi omoĩ harõarã kuery. Edom haꞌe javi rupi omoĩ harõarã. Haꞌe ramo Edom pygua kuery haꞌe javi ikuai Davi rembiguairã. Davi ooa nhavõ rupi Senhor ombopoꞌakave tema. ,Sd Síria pygua kuery Davi oitypaague gui ou vy “Juky yvyugua” ꞌea vaꞌe py dezoito mil avakue ju ojuka. Haꞌe rami rã Davi rery re imaꞌenduꞌaa opa rupi. ;d Síria guigua, Moabe regua, Amom raꞌy kuery, filisteu kuery, Amaleque haꞌe Zobá pygua huvixa Recabe raꞌy Hadadezer mbaꞌe rei-rei guigua guive.!=d Haꞌe nunga huvixa Davi ojopy vy omboaxapa Senhor peguarã, haꞌe javi regua re ipoꞌakaague vaꞌe kuery gui prata haꞌe ouro ojopy vaꞌekue reve:&Gd Haꞌe rami vy huvixa Davi-a py ombou guaꞌy Jorão. Haꞌe vaꞌe ma oxarura vy oguerovyꞌa Hadadezer reve jogueroꞌaa py ojukapaague re (mbaꞌeta Toí reve Hadadezer jogueroꞌa tema rire). Jorão ou vy ogueru mbaꞌemo prata, ouro haꞌe overa vaꞌe guigua omeꞌẽ vaꞌerã.a=d Haꞌe gui Hamate pygua huvixa Toí oendu Hadadezer pegua xondaro kuery Davi oitypaague.mUdHadadezer pegua tetã Betá haꞌe Berotai gui voi huvixa Davi oipeꞌave tema overa vaꞌe guigua. ymdHadadezer rembiguai yvatekueve huꞌy jokoa ouro guigua oguereko vaꞌekue Davi ojopy vy oguerupa Jerusalém py.X+dHaꞌe gui Damasco regua Síria py Davi omoĩ harõarã kuery. Haꞌe ramo Síria pygua kuery Davi rembiguairã ikuai vy mbaꞌemo opaga ꞌrã okuapy ixupe. Davi ooa nhavõ rupi Senhor ombopoꞌakave tema. :odHaꞌe ramo Síria pygua kuery ma Damasco tetã gui ou Zobá pygua huvixa Hadadezer repyarã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe avakue Síria guigua ma Davi ojuka vinte e dois mil.>wdIxupegua kavaju árygua kuery ma Davi ojopy mil e setecentos, haꞌe gui vinte mil avakue yvy rupigua. Ojayapa guive kavaju karóxa regua pytaxã, cem eteꞌi oeja ojaya eꞌỹ re.dHaꞌe gui Zobá pygua huvixa Reobe raꞌy Hadadezer ma yakã Eufrates re ipoꞌaka ju aguã oo jave hexe voi Davi ipoꞌaka.+QdOitypa avi Moabe pygua kuery. Haꞌe rami vy yvy rupi omonhenomba vy oaꞌã: mokoĩ ixãꞌi oaꞌãgue ma ojuka aguã rami ikuai, haꞌe rã peteĩ ixãꞌi oaꞌãgue ma ndojukai. Haꞌe rami vy Moabe pygua kuery ikuai Davi rembiguairã, haꞌe ixupe mbaꞌemo opaga jepi ꞌrã okuapy. & Id Haꞌe rire ma Davi filisteu kuery oitypa vy ipoꞌaka haꞌe kuery re. Haꞌe kuery po gui oipeꞌa avi hetã tuvixakueve re ipoꞌaka aguã. ;dHaꞌe nunga rupi aỹ Senhor Xeruete, emoingo porã xee nerembiguai ro pygua kuery, nerenonde rupi orekuai riae aguã rami, mbaꞌeta haꞌe rami aguã re ndeayvu rire. Haꞌe rami vy xee nerembiguai ro pygua reroayvu porã rire rakaꞌe rã peve ꞌrã roiko porã — heꞌi. #AdHaꞌe gui aỹ, Senhor Xeruete, ndee ae ma Oreruete, haꞌe ndeayvua ma anhetẽ vaꞌe meme. Haꞌe vy xee nerembiguai pe rejapo porã aguã re ndeayvu.ymdMbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete vaꞌe, xee nerembiguai pe haꞌe nunga reikuaa uka vy “Ajapo ꞌrã oo ndevy”, ꞌre vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi ae xee nerembiguai xepyꞌa guaxu nami anhemboꞌe aguã ndevy.4cdNderery tomboetea riae, haꞌe vy “ Senhor ixondaro reta vaꞌe ma Israel kuery Ruete”, taꞌea. Haꞌe ramo xee Davi nerembiguai ro ma oĩ atã riae ꞌrã nerenonde.+QdHaꞌe gui aỹ ma Senhor Xeruete, haꞌe vaꞌe ayvu xee nerembiguai rekorã re, haꞌe xero pygua re guive aipoꞌreague toĩ atãve, ejapo ndeayvuague rami ae.z od|yhwh{Senhor,} Israel kuery ndejeupe guarã ae remoingo rakaꞌe rã peve, haꞌe gui ndee ju renhemoingo Tuuete.E dMavaꞌe regua tu ndevygua Israel kuery ikuaia ramigua? Xeruete, haꞌe kuery anhoꞌi ae yvy re ikuai vaꞌe mbyte gui ndejeupe guarã reipeꞌa vaꞌekue. Haꞌe rami ndejeupe ae rejapo nderery re imaꞌenduꞌaa aguã rami, haꞌe ndevygua kuery pe rejapo mbaꞌemo porã ete, ndeyvy re guive, mbaꞌeta haꞌe gui yvy regua kuery remoxẽmba rakaꞌe tuuete ramigua kuery reve, ndevygua kuery Egito yvy gui renoẽmba vaꞌekue renonde gui.6 gdHaꞌe nunga rupi Senhor Xeruete, ndetuvixa ete vaꞌe, mbaꞌeta ndoikoi ndee ramigua eteꞌi, ndoikoi guive Oreruete mboae ndee eꞌỹ vy, oreapyxa py ae roenduague rami. dNdeayvua haꞌe ndepyꞌa re rendua rami vy rejapo kovaꞌe nunga tuvixa vaꞌe haꞌe javi, xee nerembiguai pe reikuaa uka guive.w idHaꞌe gui xee nerembiguai Davi, mbaꞌe taꞌeve ju ndevy pe? Mbaꞌeta ndee ma xekuaa porã, Senhor Xeruete.V'dSenhor Xeruete, haꞌe nunga tu ndevy pe mbaꞌeꞌỹ rima, ndeayvu ma voi guive xee nerembiguai ro pygua rakaꞌe rã guarã re. Senhor Xeruete, haꞌe nunga ma avakue haꞌe javi moꞌaranduarã rejapo.fGd Haꞌe gui ma Senhor pegua opy Davi oike vy hiꞌaĩ henonde. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor Xeruete, mbaꞌe nunga tu xee aiko, haꞌe mbaꞌe nunga tu xero pygua kuery ikuai, apy peve ndee xereru aguã?]5dHaꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi ma Natã pe oexa ukaague rami ae omombeꞌu Davi pe. dHaꞌe rã ndero haꞌe ndepoꞌakaa ma amoĩ atãve ꞌrã nerenonderã. Haꞌe rami vy oĩ riae ꞌrã ndepoꞌaka reinya”, heꞌi. zodHaꞌe rami teĩ ixugui ndaipeꞌai ꞌrã amboaxya, Saul nerenonde gui aipeꞌa vy namboaxyveiague rami eꞌỹ.;qdXee ma tuu ꞌrã, haꞌe rã haꞌe ma xeraꞌy ꞌrã oiko. Xapyꞌa rei haꞌe ojejavy ramo ma ambopaga ꞌrã avakue hyvyra poꞌiꞌi py, avakue guaꞌy kuery ombopia rami. d Haꞌe vaꞌe ae ma ojapo ꞌrã peteĩ oo xerery oĩ aguã, haꞌe rã xee ajapo ꞌrã rakaꞌe rã peve ipoꞌaka oiny aguã rami.=ud “Nderekovea opa rã nderu kuery reve repytuꞌu ma jave nderekovia xee amoingo ꞌrã ndeguigua, ndegui ete oiko vaꞌerã. Haꞌe vy ajapo ꞌrã ipoꞌakaa oĩ atã aguã rami.Ed xevygua Israel kuery rerekoarã amoĩa ára guive. Haꞌe rami avi ndevy ameꞌẽ ꞌrã nderovaigua kuery opuꞌãague gui repytuꞌu aguã’ ”, heꞌi vaꞌekue. Senhor ma oikuaa uka povaꞌe: Haꞌe ae ꞌrã ojapo oo ndevy. Oo ojapo aguã re Senhor ijayvu, rakaꞌeve rã Davi ramymino kuery regua huvixarã omoingo aguã re (versículos 12, 16). Haꞌe vaꞌe regua ma Jesus Cristo ae oiko (Lucas 1.32-33,69; Atos 13.23). Aipoeꞌi:I d Areko katu avi xevygua Israel kuery rekoarã, haꞌe vy amboekoapa haꞌe py, mavaꞌeve omoangekoave eꞌỹ aguã, haꞌe heko vai vaꞌe ombojexavaive eꞌỹ aguã jypy guare rami eꞌỹ,+~Qd Ndereve xee aa avi karamboae, mamo rã reoa rupi tema. Nderovaigua kuery amomba nerenonde gui, amboyvate guive nderery, yvy regua ipoꞌakakueve anho ikuaia rami.}}udHaꞌe gui aỹ ma po rami ꞌrã ndeayvu xerembiguai Davi pe: ‘ Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: Xee roiporavo karamboae vexaꞌi kuery re repenaa gui, haꞌe kuery rakykue reikoa gui, huvixarã xevygua Israel kuery re ju repena aguã.k|QdOpa rupi Israel kuery aru herekovya rupi ndaꞌu xeayvu ri rakaꞌe amongue nderegua pe, xevygua Israel kuery re apena uka vaꞌekue pe ndaꞌu aipoaꞌe: ‘Mbaꞌe re tu nderejapoi peteĩ xerorã yary guigua?’ haꞌe teve?:{odMbaꞌeta neĩ peteĩve oo py ma voi xee naĩ teri Egito yvy gui Israel kuery arupa guive aỹ peve. Haꞌe rami ꞌrãgue py ooꞌi py rive aiko vaꞌe, xembojerovia aty py ae.zd— Tereo haꞌe aipoꞌre xerembiguai Davi pe: “Po rami Senhor ijayvu: Ndee ae ꞌrã teve rejapo peteĩ oo xee aĩ aguã?]y5dHaꞌe gui haꞌe vaꞌe pyavyve, Natã pe Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: xydNatã ombovai huvixa pe: — Tereo, ejapo ndepyꞌa re rendu vaꞌe haꞌe javi, ndereve Senhor oiko ramo — heꞌi. w1dhuvixa aipoeꞌi profeta Natã pe: — Maꞌẽ, xee ma xero ainy yary guigua py, haꞌe rã hyru Nhanderuete pegua ma peteĩ ooꞌi py rive oĩ. v 1d Haꞌe gui huvixa Davi ngoo py ae oĩ jave, hovaigua kuery jova-jovai re ikuai vaꞌe opuꞌãague gui Senhor omombytuꞌu ma rire>uydSaul rajykue Mical ma naꞌimembyi, omanoa ára peve. JtdHaꞌe gui xee ange aikoague gui ndajeayvu ukaive tema ꞌrã, haꞌe anhemoꞌyvyĩꞌive ꞌrã aikoa py. Haꞌe rã tembiguai kunhague ndeayvua vaꞌe ma xemboeteve ꞌrã okuapy — heꞌi.s}dHaꞌe rã Davi ombovai Mical pe: — Senhor renonde ae xee ajapo. Haꞌe vaꞌe ma xeporavo karamboae nderu haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javi ꞌrãgue py, haꞌe vy xemoĩ uka ojeupegua Israel kuery ruvixarã. Senhor renonde ae xee avyꞌa kuri.Vr'd Mical pe Davi ijayvu eteague Davi ngoo pygua kuery ae ogueroayvu porã aguã ojevy jave Saul rajykue Mical oẽ ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ojexa uka porã ete pa Israel pygua huvixa! Ange ojekuaa uka guembiguai kuery rembiguai kunhague pe, oxĩ eꞌỹ vaꞌe rami ojekuaa uka, ovareꞌỹ vaꞌe rive rami ete. *qOdHaꞌe gui haꞌe kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi pe omeꞌẽ tembiꞌu, avakue haꞌe kunhague pe. Peteĩ-teĩ ikuai vaꞌe pe omeꞌẽ peteĩ raꞌykue mbojape, peteĩ raꞌykue jaꞌeaꞌi xoꞌo haꞌe uva pirukue. Haꞌe rire ma haꞌe kuery ojepeꞌapa ojeꞌoivy ngoo katy. p;dMbaꞌemo oapy reve haꞌe peteĩ rami ikuaia regua Davi omeꞌẽmba ma rire ogueroayvu porã heta vaꞌe kuery Senhor ixondaro reta vaꞌe rery rupi.QodHaꞌe gui Senhor ayvu ryru ogueroike vy omoĩ ooꞌi hendarã ae ma voi Davi ojapo vaꞌekue py. Davi ae Senhor renonde ogueru mbaꞌemo oapy reve haꞌe peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌerã.cnAdTetã Davi rekoa py Senhor ayvu ryru oguerovaẽa ma heruvy jave Saul rajykue Mical janela rupi omaꞌẽ vy oexa oiny Senhor renonde huvixa Davi ojeroky haꞌe opo-opo reve ou rã. Haꞌe rami vy opyꞌa py ojou vai. m dHaꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi reve Davi ogueru Senhor ayvu ryru, ovyꞌa reve haꞌe mimby guaxu omonheꞌẽa rupi. ldDavi ojeroky ratã ouvy Senhor renonde ovyꞌa reve. Onhemonde sacerdote pegua manto ajukue pererĩꞌi gui ojapo pyre py.k}d Senhor ayvu ryru rerua kuery mboapy memekue opyrõa py kuerei ꞌrã Senhor pe ojuka vaka haꞌe vexaꞌi omongyra pyre._j9d 1 Crônicas 15.25–16.3 Haꞌe gui ma Davi pe omombeꞌua vy aipoꞌea: — Senhor oayvu ryru re vy omoingo porã Obede-Edom ro pygua kuery haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi — ꞌea. Haꞌe ramo Davi ovyꞌa reve oo vy Obede-Edom ro gui ogueru ruka guekoa katy Nhanderuete ayvu ryru. id Mboapy jaxy re Senhor ayvu ryru opyta Gate guigua Obede-Edom ro py. Haꞌe rã Senhor omoingo porã, hoo pygua haꞌe javi reve. h-d Haꞌe rami vy Davi ndogueruxevei Senhor ayvu ryru guekoa katy. Haꞌe rami ꞌrãgue py Gate guigua Obede-Edom vaꞌe ro katy rive ogueraa uka.~gwd Haꞌe vaꞌe ára Senhor gui Davi okyje vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexa ndaꞌu Senhor ayvu ryru aru ꞌrã? — heꞌi.wfidSenhor Uzá ojuka rã Davi ndojou porãi. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe tekoa omboery Perez-Uzá, aỹ peve guarã. edHaꞌe ramo Uzá rovai Senhor poxya hendy vy haꞌe pyve ojuka, nomboetei reia re. Haꞌe rã omano Nhanderuete ayvu ryru yvyꞌiry ae.d dHaꞌe gui Nacom mbaꞌemo moaꞌyĩaty re ovaẽa py ma Nhanderuete ayvu ryru re Uzá opoko vy omombyta, vaka onhepyxanga rã._c9dDavi haꞌe Israel ro pygua kuery haꞌe javi ovyꞌa ojeꞌoivy Senhor renonde rupi, opa marãgua ipu vaꞌe yvyra faia gui ojapo pyre py, ixã reta vaꞌe, mbaraka, anguꞌa puꞌi, pandeiro haꞌe hyꞌa pu py. bdHaꞌe rami py Abinadabe ro yvyꞌã re oĩague gui ogueru inony Nhanderuete ayvu ryru. Haꞌe rã Aiô oo oiny hyru renonde.KadNhanderuete ayvu ryru ma peteĩ karóxa ipyau vaꞌe áry omoĩ vy ogueru Abinadabe ro yvyꞌã re oĩague gui. Haꞌe rã Abinadabe raꞌy kuery Uzá haꞌe Aiô ojeꞌoi karóxa pyau reraarã.`}dOiko katupa ma vy ogueraa haꞌe kuery Judá re Baalá oĩ vaꞌe katy, haꞌe vaꞌe gui Nhanderuete ayvu ryru ogueru aguã yvyꞌã katy. Haꞌe vaꞌe re oĩ Senhor ixondaro reta vaꞌe anjo ipepo vaꞌe kuery ikuai vaꞌe mbyte oĩ vaꞌe rery.p_ ]d Davi ma Israel kuery gui omboatypa ju oiporavo vaꞌekue haꞌe javi, trinta mil avakue.g^IdSenhor ojapo ukaa rami Davi ojapo vy ojukapa filisteu kuery Geba guive Gezer py ovaẽa peve. j]OdHaꞌe gui xapyꞌa rei rendu ꞌrã amora rovapy rupi opyrõ-pyrõ nhendu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rendu vy ke ejapura. Haꞌe vaꞌe ma nerenonde Senhor ae oo nhendua, filisteu kuery ijaty okuapy vaꞌe jukapaarã — heꞌi. 1\]dSenhor pe Davi oporandu jevy ramo ombovai: — Tereo eme. Pembojere ꞌrã hakykue katy gui, haꞌe gui ma haꞌe kuery re pepuꞌã ꞌrã amora ikuai vaꞌe guy rupi.c[AdHaꞌe gui filisteu kuery ou nho jevy vy ijaty ju okuapy Refaim yvyugua haꞌe javi rupi. Z!dHaꞌe py ma filisteu kuery oejapa ojeꞌoivy taꞌangaa oguereko vaꞌekue. Haꞌe rã Davi haꞌe avakue hexeve ikuai vaꞌe ogueraapa. QYdHaꞌe rami rã Baal-Perazim py Davi ou vy oitypa haꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor omoaĩmba xerovaigua filisteu kuery ryxya xerenonde py ikuai vaꞌekue, yy mbaꞌemo ogueroxyry heravya rami — heꞌi. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa oenoĩa Baal-Perazim. Tery Baal-Perazim ma “Senhor omoaĩmba” ꞌea. cXAdHaꞌe ramo Davi oporandu Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Taa pa filisteu kuery rovai? Remboaxa ꞌrã teve xepo py? Senhor ombovai: — Tereo, mbaꞌeta anhetẽ amboaxa ꞌrã filisteu kuery ndepo py — heꞌi. PWdHaꞌe rã filisteu kuery ou vy Refaim yvyugua haꞌe javi rupi ijaty. =Vud Filisteu kuery oendu okuapy Davi omoĩa Israel kuery haꞌe javi ruvixarã. Haꞌe vy oupa ojopy aguã Davi. Haꞌe nunga Davi oendu vy ova ju oo ikorapa vaꞌe py.*UQdElisama, Eliada haꞌe Elifelete. %TGdIbar, Elisua, Nefegue, Jafia,ZS/dPo rami ma Jerusalém py ituiꞌi vaꞌekue rery: Samua, Sobabe, Natã, Salomão,2R_d ; 14.3-7 Hebrom tetã gui Davi ou rire Jerusalém py ju ojouve guaꞌyxy jevyrã. Haꞌe rã ikuaive ju taꞌy haꞌe tajy kuery.yQmd Haꞌe ramo Davi oikuaa Senhor omoĩ atãvea Israel re opena aguã, ojeupegua kuery oayvua rupi ombopoꞌakave. EPd , Davi-a py Tiro pygua huvixa Hirão ombou ayvu mombeꞌuarã. Ogueru ruka avi yvyra yary, oo apoa kuery haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery, Davi rorã ojapo vaꞌerã.^O7d Davi ipoꞌakave tema ovy, hexeve Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe oiko ramo. &NGd Haꞌe rami vy oo ikorapa vaꞌe py Davi ae oĩ, haꞌe vy omboery tetã Davi rekoa. Haꞌe vaꞌe yvýry rupi tetã omoatyrõ heravy, Milo guive oikea peve.*MOdMbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára Davi aipoeꞌi: — Jebuseu kuery pejukaxe vaꞌe tapeo yy raperã ita ombokuaague rupi, haꞌe vy pejukapa “Ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe” ꞌea vaꞌe kuery — heꞌi, mbaꞌeta Davi onheꞌẽ py ndaꞌijaꞌei ae haꞌe kuery re. (Haꞌe nunga rupi aipoꞌea: “Ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe ndoikei ꞌrã haꞌe vaꞌe oo py”, ꞌea.)zLodHaꞌe rami teĩ Davi oipeꞌa nho Sião py oo ikorapa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe ma “Tetã Davi rekoa” ꞌea. Kd Haꞌe gui Jerusalém tetã katy huvixa Davi ogueraa ojeupegua avakue, jebuseu kuery haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe rovai opuꞌã aguã. Haꞌe ramo Davi pe haꞌe pygua kuery aipoeꞌi okuapy: — Ndereikei ꞌrã apy, ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe kuery rive teĩ ndejoko rã — heꞌi okuapy, ojeupe “Davi ndoikei ꞌrã apy”, heꞌia rami.KJdHebrom py ma Judá kuery re anho ranhe opena sete maꞌetỹ haꞌe mboapy meme jaxy re. Haꞌe gui Jerusalém py ju trinta e três maꞌetỹ re opena Israel haꞌe Judá kuery haꞌe javi re. lISdDavi opena ypyꞌi jave ma trinta maꞌetỹa oguereko. Haꞌe gui ma quarenta maꞌetỹ re opena.fHGdHebrom py huvixa Davi-a py Israel regua nhomongetaa kuery haꞌe javi ou ramo haꞌe kuery reve Davi ojapo oguereko porã aguã regua, Senhor renonde. Haꞌe ramo omoĩ okuapy Davi nguvixarã Israel kuery re opena aguã. G/dYma Saul oiko teri vy orere opena jave py ndee ae reo haꞌe rejevy ꞌrã vaꞌekue Israel regua xondaro kuery reve. Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi: “Ndee repena ꞌrã xevygua Israel kuery re, reiko ꞌrã haꞌe kuery ruvixa”, heꞌi vaꞌekue ndevy — heꞌi okuapy. 8F md Haꞌe gui ma Israel regua kuery haꞌe javi ou okuapy Hebrom py Davi oĩa py. Haꞌe vy ijayvu vy aipoeꞌi okuapy: — Ore kuery voi ma nderegua kuery ae avi.bE?d Haꞌe rami vy Davi guembiguai kunumigue pe ijayvu rã haꞌe kuery ojuka. Haꞌe vy ipokue haꞌe ipykue ojaya ma vy oupi imoiny Hebrom tetã py, yy omboty pyre oĩ vaꞌe yvyꞌiry. Haꞌe rã Isbosete akãgue ma ogueraa vy Abner rupa katyꞌi ojaty, Hebrom py ae. Haꞌe kuery ma Isbosete akãgue ojaya rire Davi ojaya uka ipo haꞌe ipy. }Dud Haꞌe gui heko vai vaꞌe kuery katuve ma ambopaga ꞌrã, peteĩ ava heko porã vaꞌe ngoo py ngupa py ae itui vaꞌe jukaare kuery. Haꞌe rami vy aỹ xee rombopaga ꞌrã huguy pendepo py pemoẽague re, romomba ꞌrã yvy gui — heꞌi.*COd Yma xea py amongue ayvu ogueru vy “Saul ma omano ma” heꞌi ramove araa vy Ziclague tetã py ajuka karamboae, ojeupe rã iporã vaꞌe merami omombeꞌu rã.zBod Haꞌe rami teĩ Davi ombovai Beerote pygua Rimom raꞌy kuery Recabe haꞌe tyvy Baaná pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe xenheꞌẽ ojexavaia haꞌe javi gui ogueraa jepe vaꞌekue rery rupi aura vy aipoaꞌe:#AAdIsbosete akãgue ma haꞌe kuery ogueru huvixa Davi pe Hebrom py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Apy ma nderovaigua Saul ndejukaxeare raꞌykue Isbosete akãgue. Xeruvixa, haꞌe rami ange Senhor ojapo rejepy aguã rami Saul haꞌe taꞌy kuery ojapoague haꞌe javi re — heꞌi. >@wdHaꞌe kuery ma oguy py oike rã Isbosete ngupa okeaty py itui jave oipyxo vy ojuka. Haꞌe rire inhakãgue ojaya vy ogueraa. Pytũ mbukukue re oguata jogueravy yvy joja reia rupi. ?-dHaꞌe py Recabe haꞌe tyvy Baaná jogueroike jogueravy oguy katy, trigo re ou vaꞌe rami. Haꞌe rami vy oipyxo hye py, haꞌe gui onha jepe.>)dHaꞌe gui Beerote pygua Rimom raꞌy kuery Recabe haꞌe Baaná jogueraa vy Isbosete ro py ovaẽ. Kuaray mbyte jave hakuve ma ramo oke oupy.={dHaꞌe gui Saul raꞌy Jônatas ma peteĩ guaꞌy oguereko vaꞌekue oguata eꞌỹ vaꞌe. Peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ rivyvyi oguereko vaꞌekue Saul haꞌe Jônatas omanoague mombeꞌua ou jave Jezreel gui. Haꞌe ramo hexe opena vaꞌety oupi heravy oguerojava vy. Oguerojava aguã ojapura ramo avaꞌi hoꞌa vy oguata karẽꞌi vaꞌe oiko. Hery ma Mefibosete rakaꞌe. v<gdmbaꞌeta Beerote pygua kuery yma guare onha vy Gitaim tetã py ova vaꞌekue. Haꞌe py ae ikuai aỹ peve. n;WdSaul raꞌykue pegua mokoĩ ava oiko, xondaro kuery ruvixa meme. Peteĩ ma Baaná, haꞌe rã amboae ma Recabe hery vaꞌe. Beerote pygua Rimom raꞌy vaꞌe meme, Benjamim kuery regua, mbaꞌeta Beerote ma Benjamim yvy regua ae,: 1d Isbosete ojukaa ague Hebrom tetã py Abner ojukaa ague Saul raꞌykue Isbosete oendu vy ikangypa, haꞌe Israel kuery haꞌe javi okyjepa.M9d'Haꞌe rã xee ma xekangy aỹ, huvixarã xemoĩa teĩ. Xegui ma kovaꞌe avakue Zeruia piꞌa kuery imbaraetekueve vaꞌe. Senhor ae tombopaga mbaꞌemo vai apoare kuery ojapoague re — heꞌi. 8+d&Haꞌe gui huvixa aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Ndapeikuaai teve ange Israel yvy re peteĩ ava yvateve haꞌe imbaraete vaꞌe hoꞌaague?37ad%Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe ára guive haꞌe kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi oikuaapa okuapy Ner raꞌy Abner ojukaague py huvixa Davi mbaꞌeve ndoguerekoiague. 6d$Haꞌe rami Davi ijayvu rã heta vaꞌe kuery oendu vy ojou porã okuapy, huvixa ojapo vaꞌe rei ojou porã memea rami avi.)5Md#Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi ou vy ojapo okuapy Davi okaru aguã rami, ára rei teri reve. Haꞌe rami teĩ Davi oura vy aipoeꞌi: — Kuaray oike eꞌỹ mbove mbojape eꞌỹ vy tembiꞌu mboae xee haꞌu ramo tove Nhanderuete taxembopaga haꞌe oipotaa rami — heꞌi.n4Wd" Mbaꞌeta ipo ndojokuaai, neĩ ipy re voi noĩ corrente. Haꞌe rami ꞌrãgue py heko vai vaꞌe raꞌy kuery po py hoꞌa rive vaꞌe rami hoꞌa! — heꞌi.Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojaeꞌove hexe. g3Id!Abner re huvixa ojaeꞌo vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu Abner omano heko vai vaꞌekue rami? G2 d Haꞌe rami vy Hebrom tetã py onhono porã okuapy Abner retekue. Abner onhono porãague yvyꞌiry huvixa onhendu ratã reve ojaeꞌo oiny. Heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojaeꞌo avi okuapy.71id Abner omanoague re Davi ojaeꞌoague Haꞌe gui Davi aipoeꞌi Joabe haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi pe: — Pemondoro pendeao, penhemonde voxa py, haꞌe vy tapeo pejaeꞌo peovy Abner retekue renonde ogueraa rã — heꞌi. Haꞌe rã huvixa Davi ma mbaꞌe guaxu ryru rakykueꞌi oo oiny.~0wdHaꞌe rami py Joabe guyvy Abisai reve ojuka rakaꞌe Abner, Gibeão py jogueroꞌaa py tykeꞌy Asael ojukaague re. u/edHuguy moẽague re opaga aguã toĩ Joabe haꞌe tuu ro pygua kuery haꞌe javi re! Joabe ro py toĩ riae ijai peupa vaꞌe, lepra revegua, yvyra re oguata vaꞌe, kyxe py hoꞌa vaꞌe haꞌe tembiꞌu oipota rei vaꞌe voi — heꞌi...WdHaꞌe rire ma Davi oikuaa vy aipoeꞌi: — Xee haꞌe xevygua kuery ma Senhor pe mbaꞌeve py ndorojejavyi Ner raꞌy Abner ruguy omoẽague py, rakaꞌe rã peve.M-dHebrom tetã py Abner ojevy ju ma ramo Joabe ogueroike okẽ rupi haꞌe kuery aeꞌia py jogueroayvu aguã merami. Haꞌe vy hye py Joabe oipyxo ramo omano, guykeꞌy Asael ojukaague re oepy vy. /,YdHaꞌe gui Davi-a gui Joabe ojepeꞌa ma vy Davi pe oikuaa uka eꞌỹ re omondouka ayvu mombeꞌuarã Abner rakykue, haꞌe rami vy ojapo Sirá ygua gui ojevy aguã.2+_dReikuaa porã Ner raꞌy Abner reko. Haꞌe ma nembotavy aguã ou, haꞌe mbaꞌemo rejapo vaꞌe re oikuaa pota vy oikuaa aguã renhembopyꞌaa haꞌe javi — heꞌi. *+dHaꞌe rami rã huvixaa py Joabe oo vy aipoeꞌi ixupe: — Mbaꞌe tu rejapo raꞌe? Abner ou raꞌe ndea py. Mbaꞌexa tu remondouka rive ju?2)_dHaꞌe gui Joabe guexevegua kuery reve ou rã ixupe aipoꞌea: — Huvixa Davi-a py Ner raꞌy Abner ou raꞌe, haꞌe gui omondouka rire oo porã ju ma oiny — ꞌea. (#d Nhemi rupi Joabe Abner ojukaague Haꞌe jave ma Davi haꞌe Joabe rembiguai kuery jogueroꞌa vy ojeꞌoiague gui oupa ju. Ngupive ogueru reta joegui oipeꞌa vaꞌekue. Haꞌe rã Abner ma Hebrom tetã py noĩvei ma Davi-a py, omondouka rã oo porã ma rire.'}dHaꞌe rami vy Abner aipoeꞌi Davi pe: — Xeruvixa, xee apuꞌã vy aa ꞌrã Israel kuery haꞌe javi amonoꞌõmba aguã ndeea py, ndereve ojapo okuapy aguã ndevy ikuai aguã — heꞌi. Haꞌe rami rã Davi Abner omondouka ramo oo porãꞌi. n&WdHaꞌe gui Hebrom tetã py Davi ro oĩ vaꞌe py Abner ovaẽ, hexeve vinte avakue ou vaꞌekue reve.F%dBenjamim kuery pe ju Abner omombeꞌu uka haꞌe rami ae. Haꞌe vy Davi oĩa katy oo Hebrom tetã py, ixupe omombeꞌu aguã Israel haꞌe Benjamim regua kuery haꞌe javi oipota okuapya. R$dAỹ ma pejapo ete, mbaꞌeta Davi pe Senhor ijayvu vaꞌekue: “Xerembiguai Davi rupi vy xevygua kuery araa jepepa ꞌrã filisteu kuery haꞌe hovaigua kuery haꞌe javi po gui”, heꞌi vaꞌekue.#dHaꞌe gui Abner jogueroayvu Israel regua nhomongetaa ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kueve ma pemoĩxe Davi penderuvixarã."'dIme oo ranhe oiny hakykueꞌi, ooa rupi ojaeꞌo ovy Baurim peve. Haꞌe rã ixupe Abner — Tereo, ejevy ju eovy — heꞌi ramo mae ojevy. f!GdHaꞌe rami rã Isbosete kunha vaꞌe oipeꞌa uka ju ime Paltiel Laís raꞌy vaꞌe ro gui.N dSaul raꞌykue Isbosete pe voi Davi ombou ayvu mombeꞌuarã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Embou ju xeraꞌyxy Mical, cem filisteu kuery pire amboiague re xeraꞌyxyrã ajogua vaꞌekue — heꞌi.hKd Davi ombovai: — Haꞌeve, ndereve ajapo ꞌrã peteĩ rami jaiko aguã, vaꞌeri peteĩ mbaꞌe ma aipota: Xea py reju vy reru ꞌrã Saul rajy Mical. Haꞌe rami eꞌỹ vy nderexai ꞌrã xerova — heꞌi. Saul rajy Mical ma Davi raꞌyxyrã omeꞌẽ vaꞌekue ri ixugui oipeꞌa vy amboae ava pe ju omboaxa rakaꞌe (1 Samuel 18.27, 25.44). /d Haꞌe ramo Abner ojegui ae omondouka ayvu mombeꞌuarã Davi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Mavaꞌe po py tu kovaꞌe yvy itui? Xereve haꞌvy ejapo peteĩ rami jaiko aguã, haꞌe ramo xee roipytyvõ ꞌrã ndepo py Israel kuery haꞌe javi amboaxa vy — heꞌi uka. oYd Haꞌe rami Abner ijayvua Isbosete ndaꞌevei ombovai aguã neĩ peteĩ ayvuꞌi py ma voi, okyje vy. >wd Mbaꞌeta Saul ro pygua poꞌakaague amboaxa ꞌrã joupe. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã Davi ju Israel haꞌe Judá kuery re ipoꞌaka aguã rami, Dã guive Berseba peve — heꞌi. kQd Xee Abner Nhanderuete taxembopaga oipotaa rami, Davi pe Senhor ouraague rami xee ndajapoi ri ramo.\3dHaꞌe rami Isbosete ijayvu rã Abner oendu vy ivai vaipa ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ri tyꞌy jagua akã aiko, Judá kuerya katy aa aguã? Ange teri ajapo porã nderu Saul ro pygua kuery pe, tyvy haꞌe irũ kuery pe guive. Xee ma noromboaxai Davi po py. Haꞌe rami teĩ aỹ remombeꞌu haꞌe vaꞌe kunha reve atekoavya rami.1]dOiko avi rakaꞌe Saul raꞌyxy jevykue Rispa hery vaꞌe, Aiá rajy. Haꞌe gui Isbosete oporandu Abner pe: — Mbaꞌe re tu ndee renheno xeru raꞌyxy jevykue reve? )Md Davi reve peteĩ rami ikuai aguã Abner ojapoague Davi haꞌe Saul ro pygua kuery jogueroꞌa jave Saul ro pygua ikuai vaꞌe gui Abner ipoꞌakave ovy.}udMboapy memea ma Davi raꞌyxy Eglá piꞌa Itreão. Haꞌe kuery ma Davi raꞌy kuery Hebrom py ae ikuai vaꞌekue. U%dIrundya ma Hagite piꞌa Adonias. Peteĩ nhiruĩa ma Abital piꞌa Sefatias.dMokoĩa ma Carmelo pygua Nabal raꞌyxykueꞌi Abigail piꞌa Quileabe. Mboapya ma Gesur pygua huvixa Talmai rajy Maaca piꞌa Absalão.vgd Hebrom tetã py Davi raꞌy kuery ikuai. Taꞌy ypyꞌi ma Jezreel pygua Ainoã piꞌa Amnom./ [dDavi ro pygua kuery reve Saul ro pygua kuery jogueroꞌa are rakaꞌe. Haꞌe rami teĩ Davi kuery imbaraeteve, haꞌe rã Saul ro pygua kuery ma ikangyve ojeꞌoivy. cAd Asael retekue ma haꞌe kuery ogueraa vy onhono porã okuapy tuu rupa py ae, Belém katyꞌi. Haꞌe vaꞌe pytũ mbukukue re Joabe haꞌe avakue hexeve ikuai vaꞌe oguatave vy Hebrom tetã py ikoꞌẽmba jogueravy. -dVaꞌeri Davi rembiguai kuery ma trezentos e sessenta avakue ojuka vaꞌekue Benjamim regua Abner reve ojeꞌoi vaꞌekue, haꞌe ramo omanomba.5dHaꞌe rami py Joabe ndoovei Abner rakykue. Haꞌe vy ojeupegua kuery omboatypa rã oata raꞌe dezenove Davi pegua avakue, Asael oipapa eꞌỹ re.9mdHaꞌe ramo haꞌe vaꞌe pytũ mbukukue re Abner haꞌe ixupegua avakue oguata yvy joja reia rupi. Jordão yakã oaxapa vy ajeꞌiveꞌi reve oguatave vy ovaẽmba Maanaim py.$CdHaꞌe rami vy Joabe mimby guaxu omonheꞌẽ rã haꞌe kuery haꞌe javi opytapa, haꞌe vy ndoovei Israel kuery rakykue rupi, ndajogueroꞌa nhoi guive.l SdJoabe ombovai: — Anhetẽ ete Nhanderuete oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Nami nandeayvui vaꞌe rire koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi mae ma ꞌrãgue ore kuery ropytuꞌu oreryvy kuery rakykue rupi rooa gui — heꞌi.x kdHaꞌe ramo Abner ojapukai Joabe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kyxe py nhanhomomba riae ꞌrã teve? Ndereikuaai teve opaa py joe nanhandeaꞌevei ꞌrãa? Rakaꞌe peve ꞌrã tu neremombytuꞌui penderegua kuery reve orerakykue peoa gui?   dHaꞌe gui Benjamim raꞌy kuery onoꞌõmba vy Abner rupive ojeꞌoi vy peteĩ yvyꞌã apyte áry ijaty okuapy peteĩ rami.   d Abner pegua avakue rakykue Joabe ooague Haꞌe gui Joabe haꞌe Abisai ju Abner rakykue ojeꞌoi. Kuaray oikeꞌi ma jave ovaẽ jogueravy Amá yvyꞌã re. Haꞌe vaꞌe ma Giá katyꞌi oĩ, Gibeão tekoa eꞌỹa katy tape oo vaꞌe yvyꞌiry. ~}|{zzJy[xwwvSuttVswrwqapjo+nmm2llkjj@ihgf]eeUdd/cc@baa#`F_~^W]]\/[ZYsXWW-V5UITSSRUQQP^ON0MLLhKJIIH&GFFEDC_BAA|@?>>>==<4;;:&9987776`5@54p3c2110/|.--F,+y**)0(b''&%%C$$#[!!. Hk ^FHi f Y 12Ux Sd Haꞌe gui peteĩ ou ayvu mombeꞌua Davi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Israel kuery haꞌe javive ko Absalão re anho ovapa — heꞌi. lRSd Absalão mbaꞌemo Nhanderuete pe omeꞌẽ oikovy jave oenoĩ uka avi Davi mongetaaty Aitofel Gilo tetã py hekoa vaꞌe. Haꞌe rami py huvixa rovaigua kuery imbaraeteve ojeꞌoivy, heta-etave tema ou Absalão-a katy guarã. Q-d Jerusalém gui Absalão rupive ojeꞌoi duzentos avakue oenoĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma oo tema rive, mbaꞌerã paa oikuaa vy eꞌỹ.qP]d Haꞌe rami avi Absalão nhemi rupi omondouka ayvu mombeꞌuarã Israel kuery vaꞌe regua haꞌe javi rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mimby guaxu pu pendu vy aipopeje ꞌrã: “Absalão ma Hebrom tetã py oĩ nhanderuvixa”, peje.`O;d Huvixa ombovai: — Tereo porã ke — heꞌi. Haꞌe ramo opuꞌã vy Hebrom katy oo. YN-dMbaꞌeta Síria re Gesur tekoa py teri aiko jave xee nerembiguai anhemboayvu vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Xapyꞌa rei Jerusalém katy ajevy aguã rami Senhor xeapo ri ramo ambojerovia ꞌrã”, haꞌe rire. M dIrundy maꞌetỹ opaa py ma Absalão aipoeꞌi huvixa pe: — Tove Hebrom tetã katy taa Senhor pe anhemboayvuague ajapo aguã. Absalão opuꞌã rei ramo Davi kuery onhambaague Haꞌe vaꞌe rire ma Absalão ojeupe ae ojou peteĩ karóxa, kavaju kuery haꞌe cinqüenta avakue henonde oo vaꞌerã. Israel pygua huvixa kuery gui Absalão ranhe guendarã karóxa ojou rakaꞌe. Opa mbaꞌe ojapo huvixarã onhemoingo aguã. JFd!Haꞌe ramo huvixaa py Joabe oo vy omombeꞌupa. Haꞌe ramo mae huvixa oenoĩ uka Absalão. Haꞌe ramo ou vy ojexa uka huvixa renonde, ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe ramo huvixa oayvupa. oEYd Absalão ombovai: — Roenoĩ uka vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Eju apy, huvixaa py romondouka aguã, po rami xeayvu remombeꞌu aguã: ‘Mbaꞌerã tu aju rakaꞌe Gesur tetã aikoague gui? Haꞌeveve ꞌrãgue haꞌe py ae aiko vaꞌe rire’, ꞌre aguã.” Aỹ ma xee aexaxe huvixa rova. Xapyꞌa rei xee ri ajejavy ramo ma taxejuka — heꞌi Joabe pe. DdHaꞌe rami rã Joabe opuꞌã vy oo Absalão ro py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu nerembiguai kuery oapy ri xembaꞌety? [C1dHaꞌe ramo aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Maꞌẽ, pee py ma Joabe mbaꞌety itui xembaꞌety re ojeꞌa vaꞌe, cevada onhotỹague. Tapeo peapy — heꞌi ramo Absalão rembiguai kuery oapy imbaꞌety. wBidoenoĩ uka Joabe, huvixaa py omondouka aguã teĩ haꞌe ndouxei. Peteĩgue ju oenoĩ uka teĩ haꞌe ndouxei.A{d Davi oĩa py Absalão ooague Mokoĩ maꞌetỹ re ma huvixa rova oexa eꞌỹ re Jerusalém py Absalão oiko vy@ydOiko avi taꞌy mboapy haꞌe peteĩꞌi tajy, Tamar hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kunha ma jaexa rã iporã ete vaꞌe. ?dHiꞌa ma maꞌetỹa opaa nhavõ ojayaa vy ipoyia oexaa rã dois quilos raxaꞌi ꞌrã, mbaꞌemo opejaa huvixa oiporu uka vaꞌe rami.>3d Absalão iporãa re ijayvuague Israel haꞌe javi rupi amboae ndaꞌipoi Absalão rami ojou porãmby. Ipy guive ijapyte peve noĩ ivaikuea.=9dHaꞌe rami rã huvixa aipoeꞌi: — Tojevy ju ngoo py xerova oexa eꞌỹ re — heꞌi ramo Absalão ngoo py ae ojevy huvixa rova oexa eꞌỹ re. e<EdHaꞌe rami vy Joabe opuꞌã vy oo Gesur katy. Haꞌe vy Jerusalém py ju ogueru Absalão. r;_dHaꞌe ramo Joabe ojeroꞌa vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ peve. Haꞌe vy huvixa ogueroayvu porã vy aipoeꞌi: — Aỹ ma xeruvixa, aikuaa ma ndee xejou porãa, xee nerembiguai ajerure ukaague rejapo rire — heꞌi.:{dHaꞌe gui ma Joabe pe ju huvixa aipoeꞌi: — Aendu ma rejerure ukaa. Tereo haꞌvy, eru kunumi Absalão — heꞌi. d9CdHaꞌekue rami veꞌỹ reiko aguã ae ri nerembiguai Joabe ojapo uka haꞌe rami. Haꞌe rami teĩ xeruvixa, Nhanderuete guigua anjo rami neꞌarandu vaꞌe vy yvy jave re oiko vaꞌe teĩ reikuaapa ꞌrã — heꞌi. 8)dHuvixa aipoeꞌi: — Joabe eꞌỹ teve ndereve ijayvu vaꞌekue povaꞌe haꞌe javi rupi ndeayvu aguã? Kunha vaꞌe ombovai: — Anhetẽ ete xeruvixa, nderekove rupi aura vy aipoaꞌe: Ndeayvua gui mavaꞌeve ojepeꞌa aguã ndaꞌevei, oiporu kuaa regua katy neĩ oiporu kuaa eꞌỹa katy. Mbaꞌeta anhetẽ nerembiguai Joabe ae ri xembou raꞌe povaꞌe ayvu haꞌe javi rupi xeayvu aguã.>7wdHaꞌe ramo huvixa ombovai vy aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Ajerure renhenhomi eꞌỹ aguã ndevy aporandu taa re. Kunha vaꞌe ombovai: — Ndeayvu haꞌvy, xeruvixa — heꞌi. 6}dXee nerembiguai teĩgue ju aipoaꞌe ta: Aỹ xeruvixa, ndeayvu ke aiko porã ju aguã rami. Mbaꞌeta ndee ma Nhanderuete guigua anjo rami reikuaa vaꞌe mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai. Haꞌe Senhor Nderuete oiko ꞌrã ndereve — heꞌi. c5AdMbaꞌeta ndee xeruvixa, xee nerembiguai re reikuaa pota ꞌrã avakue po gui xerepy aguã, xee haꞌe xepiꞌa rekove haꞌe kuery oipeꞌa eꞌỹ aguã, Nhanderuete mbaꞌemo omeꞌẽ rã rojopy eꞌỹ aguã rami.n4WdAỹ ma xeruvixa, povaꞌe ayvu rupi ndereve xeayvu vy ae aju, heta vaꞌe kuery xemongyje ramo. Haꞌe ramo xee nerembiguai aipoaꞌe: “Xeayvu ꞌrã huvixa reve. Xapyꞌa rei rã haꞌe ojapo ꞌrã xeayvua”, haꞌe vy aju. 3 dMbaꞌeta nhande kuery ma nhamano ꞌrãe, yvy py yy onhoẽ mbyre nanhamboyru kuaaveia rami. Haꞌe rã Nhanderuete ma nanhandejuka rivei ꞌrã, haꞌe rami ꞌrãgue py onhembopyꞌa ꞌrã henonde gui omondouka pyre mombyry riae ikuai eꞌỹ aguã re.,2Sd Kunha vaꞌe ijayvuve tema: — Mbaꞌe re tu ndee haꞌe rami eꞌỹ renhembopyꞌa Nhanderuete pegua kuery rovai reiko aguã? Mbaꞌeta xeruvixa, haꞌe rami ndeayvua rami vy ndee ae renhembopaga uka, mbaꞌeta ndee voi ndereru ruka jevyxei nderaꞌy amboae yvy katy remondouka vaꞌekue.#1Ad Haꞌe gui ma kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Xeruvixa, tove xee nerembiguai tamombeꞌuveꞌi ju peteĩ ayvu ndevy. Ombovai: — Emombeꞌu tema — heꞌi. D0d Kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Haꞌe rami rã xeruvixa, eura ke Senhor Nderuete rery rupi, ojepyxe vy ou vaꞌe kuery ojuka eꞌỹ aguã xepiꞌa jouguy omoẽague re. Ombovai: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Neĩ peteĩꞌi ma voi ndepiꞌaꞌa ndoꞌa rivei ꞌrã yvy py — heꞌi. s/ad Huvixa ombovai: — Nderovai ijayvuave ri ramo eru xea py. Haꞌe ramo nanemoangekovei ꞌrã — heꞌi. b.?d Tecoa pygua kunha aipoeꞌive ju huvixa pe: — Haꞌe gui xeruvixa, tove xere haꞌe xeru ro pygua kuery re toĩ haꞌe nungakue re ropaga aguã. Haꞌe rã ndee xeruvixa, tenda repenaaty py reĩ vaꞌe re toĩ eme. s-adKunha vaꞌe pe huvixa ombovai: — Tereo ndero katy. Haꞌe rã xee ajapo ꞌrã ndeayvuague — heꞌi. 3,adHaꞌe ramo xeretarã kuery haꞌe javi opuꞌãmba okuapy xee nerembiguai rovai, haꞌe vy aipoeꞌi okuapy xevy: “Emboaxa na orepo py guykeꞌy jukaare, rojuka aguã omano vaꞌekue rekovia, haꞌe rami vy romomba aguã ndee rire nembaꞌekue jopyarã”, heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy ꞌrã haꞌe kuery ombogue tapyĩ opa vygua areko vaꞌekue, haꞌe xeme rery voi, taꞌykue yvy re ndoikovevei aguã rami — heꞌi. "+?dXee areko vaꞌekue mokoĩ xepiꞌa. Haꞌe kuery ma jomeme jogueroꞌa mbaꞌety py. Imbojaꞌoarã ndaꞌipoai rã peteĩ ma guykeꞌy oipyxo vy ojuka. *dHuvixa oporandu: — Mbaꞌe haꞌvy rereko? Ombovai: — Aikore! Xee nerembiguai ma kunha imeveꞌỹ vaꞌe aiko xeme omano rire..)WdHaꞌe gui huvixa pe Tecoa pygua kunha ojexa uka vy ojeroꞌa reve oĩ guenapyꞌã re, ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, xepytyvõ ke! (dEjexa uka haꞌe rami huvixa pe, haꞌe ndeayvu hexeve aipoaꞌeague rupi anho — heꞌi. Haꞌe vy Joabe omombeꞌu ijayvu aguã. ' dogueru ruka peteĩ kunha hiꞌarandu vaꞌe Tecoa tetã gui. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ejexa uka iporiau vaipa vaꞌe rami, emoĩ ao ndeporiaua pygua, enhemoatyrõ eme azeite py, haꞌe enhemoingo omano vaꞌekue re are ma iporiau oikovy vaꞌe rami.'& Kd Jerusalém tetã katy Absalão ojevy juague Haꞌe gui huvixa opyꞌa py oexa ngaꞌu tema guaꞌy Absalão. Haꞌe nunga Zeruia piꞌa Joabe oikuaa vyn%Wd 'Haꞌe ramo ma Davi opytuꞌu Absalão oekaa gui, mbaꞌeta ipyꞌa porã ju ma Amnom omanoague gui. c$Ad &Haꞌe rami vy Absalão ojava vy oo Gesur katy. Haꞌe py ma mboapy maꞌetỹa peve oiko.J#d % Talmai rekoa katy Absalão ojavaague Haꞌe rã Absalão ma ojava vy oo Gesur pygua huvixa Amiúde raꞌy Talmai rekoa katy. Haꞌe rã Davi ma ojaeꞌo tema guaꞌy re koꞌẽ nhavõ.P"d $Haꞌe vaꞌe ijayvupa ramoveꞌi huvixa raꞌy kuery ovaẽmba okuapy. Haꞌe vy onhendu ratã reve ojaeꞌo okuapy. Haꞌe rã huvixa haꞌe hembiguai kuery haꞌe javive avi ojaeꞌo raxa okuapy. !7d #Haꞌe ramo Jonadabe aipoeꞌi huvixa pe: — Xeruvixa, pee ma ou jekuaa nderaꞌy kuery. Xee nerembiguai xeayvuague rami ae oiko raꞌe — heꞌi. O d "Haꞌe gui Absalão ma ojava ma raꞌe. Haꞌe gui tembiguai oikuaa pota hoꞌamy vaꞌe ma guakykue katy tape oĩ vaꞌe re omaꞌẽ vy oexa yvyꞌã katy gui heta oguejy jekuaa jogueruvy vaꞌe. 3d !Haꞌe nunga rupi aỹ xeruvixa, erovia eme haꞌe rami ete, nderaꞌy kuery omanombaa rami eꞌỹ. Mbaꞌeta Amnom anhoꞌi ko omano — heꞌi. )Md Davi ryvy Siméia raꞌy Jonadabe oĩ avi. Haꞌe vaꞌe ombovai vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, exaꞌã eme nderaꞌy kuery haꞌe javi ojukapaa rami, Amnom anhoꞌi omano. Mbaꞌeta Absalão ma gueindy Tamar re Amnom onheaꞌã reia ára guive haꞌe rami aguã ae onhembopyꞌa vaꞌekue.#d Haꞌe rami rã huvixa opuꞌã vy omondoro oao, haꞌe hoꞌa yvy rupi. Hembiguai kuery hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi avi omondoro oao. Fd Haꞌe kuery tape rupi teri oo reve ayvu mombeꞌua ovaẽ Davi-a py aipoeꞌi vaꞌe: — Xeruvixa, Absalão tu nderaꞌy kuery haꞌe javive ma ojukapa, neĩ peteĩve ndopytai — heꞌi.Pd Haꞌe rami rã Absalão rembiguai kunumigue Amnom re ojapo okuapy Absalão ojapo ukaague. Haꞌe ramo huvixa raꞌy kuery ikuai vaꞌe oexa vy opuꞌãmba vy peteĩ-teĩ guymba áry oĩ vy onhamba. d Haꞌe gui Absalão ma guembiguai kunumigue pe ijayvu vy aipoeꞌi: — Peikuaa pota rei ke. Amnom vinho gui okaꞌu vaipa ma vy ovyꞌa rei jave pendevy “Pejuka ke Amnom” haꞌe ramo pejuka. Pekyje eme. Xee eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe rami ajapo uka? — heꞌi. q]d Absalão onheaꞌã rei tema. Haꞌe ramo huvixa omondouka nho Amnom, guaꞌy kuery haꞌe javive reve. >wd Haꞌe rami rã Absalão aipoeꞌi: — Ndee ndereoxei teĩ xerykeꞌy Amnom ri jepe emondouka orereve. Huvixa oporandu: — Mbaꞌerã tu haꞌe oo ꞌrã ndereve? — heꞌi ramo fGd Haꞌe rami teĩ huvixa ombovai: — Any xeraꞌy, ndorooi ꞌrã jojavi, ndevy pe mbaꞌemo oata eꞌỹ aguã — heꞌi. Taꞌy Absalão ogueraaxea rami ijayvu tema vaꞌeri ndooxei. Haꞌe rami teĩ ogueroayvu porã. -Ud Haꞌe vy huvixaa py Absalão oo vy aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, xee nerembiguai ajaya aikovy vexaꞌi rague. Xeruvixa, ajerure reo aguã nerembiguai kuery reve.  d  Guykeꞌy Amnom Absalão ojuka ukaague Mokoĩ maꞌetỹa ma oaxa rire Absalão ojaya oikovy guymba kuery vexaꞌi rague Baal-Hazor py, Efraim katyꞌi oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy Absalão oenoĩ uka huvixa raꞌy kuery haꞌe javi haꞌe py ou aguã.d Haꞌe rã Absalão ma guykeꞌy Amnom reve ndaꞌijayvu porãi neĩ ndaꞌijayvu vai guive, gueindy Tamar re onheaꞌã reiague re. ;sd Huvixa Davi haꞌe nunga haꞌe javi oendu vy ivai.3d Haꞌe gui ikyvy Absalão ju oexa vy aipoeꞌi ixupe: — Ndekyvy Amnom teve oĩ raꞌe ndereve? Maꞌẽ xereindy, ekyrirĩ maꞌvy. Ndekyvy ranga oiko. Ndepyꞌa vai eme haꞌe nungakue re — heꞌi. Haꞌe rami rire Tamar iporiau vaipa reve okyvy Absalão ro py ju oiko. #Ad Haꞌe gui tanhimbu ojopy vy omoĩ oakã re, omondoropa oao ijyva puku vaꞌe onhemondea, haꞌe vy oakã re opo omoĩ reve ojepeꞌa. Ojaeꞌo atã ovy. /Yd Haꞌe ramo hembiguai kunumi vaꞌe oka py omoẽ vy omboty okẽ. Tamar ma ao ijyva puku vaꞌe py onhemonde, huvixa rajy kuery kunhataĩꞌi vaꞌe onhemondea rami.zod guembiguai kunumi vaꞌe oenoĩ vy aipoeꞌi: — Emoẽ kunha vaꞌe oka py, haꞌe gui emboty okẽ — heꞌi.Fd Haꞌe ramo kunha vaꞌe ombovai: — Any, xekyvy. Xemondouka rive jevy vaꞌe rire jypy xere rejapo vaꞌekue gui ndaꞌeveive ꞌrãgue — heꞌi. Haꞌe rami teĩ ikyvy noendu potai vy  d Haꞌe rire Amnom oendu ndaꞌijaꞌevei etea, jypy oayvuague rami eꞌỹ. Haꞌe vy Amnom aipoeꞌi ixupe: — Epuꞌã, tereo ju.  d Haꞌe rami teĩ ikyvy noendu potai kunha vaꞌe ijayvua re. Haꞌe imbaraeteve vy onheaꞌã rei vy nhogueronheno kunha vaꞌe reve. k Qd Mamo ꞌrã tu aa axĩmba reve? Haꞌe rã ndee ma Israel kuery ndekuaa ꞌrã inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami. Aỹ ma ajerure huvixa reve ndeayvu aguã re. Haꞌe ma naxemeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã nderaꞌyxyrã — heꞌi. ;d Haꞌe rami teĩ kunha vaꞌe ombovai: — Any xekyvy, enheaꞌã rei eme, mbaꞌeta Israel re ma namigua ojapoa vaꞌeꞌỹ. Ejapo eme mbaꞌemo vai.x kd Omeꞌẽ ramove ojopy kunha vaꞌe jyva re, haꞌe vy aipoeꞌi: — Xereindy, eju, enheno xereve — heꞌi. Md Haꞌe gui ma Amnom aipoeꞌi gueindy Tamar pe: — Eru tembiꞌu xerupa py, haꞌe ramo haꞌu ꞌrã ndepo gui — heꞌi ramo Tamar mbojape ojapo vaꞌekue ogueru okyvy Amnom rupa okeaty peve. ,Sd Oexya renda oguerova ixupe teĩ Amnom ndoꞌuxei. Haꞌe rami ꞌrãgue py aipoeꞌi: — Tojepeꞌapaa xea gui — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe javive ojepeꞌapa. d Okyvy Amnom ro py Tamar ovaẽ rã onheno oupy. Kunha vaꞌe trigo apomo ogueru vy mbojape ojapo, haꞌe vy ombojy oexaa py.d Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi uka Tamar pe ngoo py oĩa py: — Tereo ndekyvy Amnom ro py, ejapo tembiꞌu ixupe — heꞌi. Ld Haꞌe ramo Amnom onheno vy onhemombaꞌeaxy oupy. Huvixa oipou vy ou rã Amnom aipoeꞌi ixupe: — Ajerure xereindy Tamar ou vy tojapo mokoĩ mbojape aexaa py, ipo gui haꞌu aguã — heꞌi. d Jonadabe aipoeꞌi ixupe: — Enheno nderupa py, enhemombaꞌeaxy merami ejupy. Nderu ndepou vy ou ramo aipoꞌre: “Ajerure xereindy Tamar ou vy mbojape omeꞌẽ aguã, mbaꞌeta tembiꞌu ojapo rã aexa vy haꞌu ꞌrã ipo gui”, ꞌrã ꞌrã — heꞌi. Pd Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi Amnom pe: — Mbaꞌe re tu koꞌẽ nhavõ neꞌangaive reovy? Neremombeꞌuxei teve xevy? Haꞌe ramo Amnom onhemombeꞌu: — Ayvu xeryvy Absalão reindy Tamar — heꞌi. wid Amnom oguereko peteĩ oirũ, Davi ryvy Siméia raꞌy, Jonadabe hery vaꞌe. Jonadabe ma oiko kuaa rei vaꞌe. ;d Amnom ndaꞌevei oiko gueindy Tamar re, imbaꞌeaxy peve, teĩ kunha vaꞌe ma avakue oikuaa vaꞌeꞌỹ teri ramo haxy ete haꞌe nunga ojapo aguã. A d Amnom gueindy reve itavyague Davi raꞌy Absalão oguereko rakaꞌe gueindy iporã vaipa vaꞌe, Tamar hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re ma Davi raꞌy mboae Amnom vaꞌe opena rei.~9d Haꞌe py ikuai vaꞌekue ogueraa avi vy omombaꞌeapo yvyra ayaa py, picareta haꞌe haxa ferro guigua py, haꞌe gui yvy jykue apoa py. Haꞌe rami Davi ojapo Amom raꞌy kuery retã haꞌe javi re. Haꞌe gui heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve Davi ojevy ju Jerusalém katy. |}sd Haꞌe pygua huvixa akã gui omboi coroa. Haꞌe vaꞌe re ouro oĩ vaꞌe poyia ma trinta e três quilo rivyvyi, haꞌe vaꞌe re oĩ avi ita hepykueve vaꞌe. Haꞌe gui Davi akã re ju omoĩa. Haꞌe vaꞌe tetã gui ogueraa reta mbaꞌemo.|d Haꞌe ramo Davi amboae kuery haꞌe javi omonoꞌõmba vy Rabá tetã katy ojeꞌoi. Haꞌe vaꞌe tetã rovai jogueroꞌa vy ipoꞌaka.5{ed Haꞌe gui aỹ ma emonoꞌõve ju ndejeupegua kuery mboae, haꞌe pejoko tetã pendepoꞌaka peve, xee ae xepoꞌaka ramo xerery rupi oenoĩa eꞌỹ aguã”, heꞌi uka.,zSd Haꞌe ramo Davi-a py Joabe ombou ayvu mombeꞌua aipoeꞌi vaꞌerã: “Rabá rovai ajogueroꞌa vy xepoꞌaka ma yy tetã pygua kuery oyꞌu aguã vaꞌekue re.!y=d  Haꞌe ramia ja Joabe kuery jogueroꞌa teri Amom raꞌy kuery retã Rabá rovai, haꞌe vy ipoꞌaka okuapy huvixa rekoa oĩ vaꞌe re.hxKd Profeta Natã po py Davi omoĩ ramo oenoĩ Jedidias, Senhor oayvu ramo. Salomão ma hery mokoĩ vaꞌe. Tery Jedidias ma “ Senhor rembiayvu” ꞌea. Haꞌe rã tery Salomão ma “Joguereko porãꞌi vaꞌe” ꞌea. Hw d Haꞌe gui ma Bate-Seba oĩa py Davi oo vy ijayvu porãꞌi, hexeve onheno guive. Haꞌe ramo oguerekoꞌi peteĩ avaꞌi. Haꞌe vaꞌe ma Davi omboery Salomão. Haꞌe rã Senhor voi oayvu.Pvd Haꞌe gui aỹ ma omano ma rire mbaꞌe re ꞌrãꞌvy akaru eꞌỹ re aiko? Xee ndaꞌu amoingove ju ꞌrã teve? Xee aa ꞌrã haꞌe oĩa py, teĩ haꞌe ma ndou jevyvei ꞌrã xevy — heꞌi. cuAd Ombovai: — Kyrĩ vaꞌe oikoveꞌi teria ja rima akaru eꞌỹ re aiko, ajaeꞌo guive, mbaꞌeta aipoaꞌe vy: “ Senhor xemboaxy nho rivyvyi gui, haꞌe rã pa kyrĩ vaꞌe oikove tema ꞌrã?” haꞌe vaꞌekue.Ktd Hembiguai kuery aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌe tu rejapo? Kyrĩ vaꞌe oikoveꞌi teria ja ma rekaru eꞌỹ re reiko, rejaeꞌo guive. Vaꞌeri omano ma rire revy vy mbojape guive reꞌu reiny. `s;d Haꞌe ramo Davi opuꞌã ju yvy gui. Ojau, onhemoatyrõ haꞌe oao omboekovia ma vy Senhor pegua opy oike vy omboete. Haꞌe gui ma ngoo katy ju ou vy ojerure tembiꞌu oguerua aguã re. Henonde omoĩa rã hoꞌu. `r;d Davi ma hembiguai kuery joupe-upe ijayvu mbegue rã oexa vy oikuaa kyrĩ vaꞌe omano maa. Haꞌe vy oporandu guembiguai kuery pe: — Kyrĩ vaꞌe pa omano ma raꞌe? Haꞌe kuery ombovai: — Omano ma — heꞌi. lqSd Sete araa py ma kyrĩ vaꞌe omano. Haꞌe rã hembiguai kuery okyje okuapy kyrĩ vaꞌe omano maa Davi pe omombeꞌu aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy: — Maꞌẽ, kyrĩ vaꞌe oikoveꞌi teri reve nhandeayvu ramo noendu potai. Mbaꞌexa ꞌrã tu kyrĩ vaꞌe omano maa nhamombeꞌu ramo? Mbaꞌeta iporiauve ju ꞌrã — heꞌi okuapy. :pod Haꞌe ramo nhomongeta vaꞌety kuery hoo py ikuai vaꞌe onhemboja okuapy hexe, yvy gui omopuꞌãxe vy. Haꞌe rã haꞌe ma nopuꞌãxei, haꞌe kuery reve ndokaruxei guive. -oUd  Bate-Seba piꞌa omanoague Kyrĩ vaꞌe re Davi ojapukai Nhanderuete pe. Okaru eꞌỹ re guive oiko, haꞌe pytũ mbukukue oaxa oupy yvy rupi ipukupa reve.,nSd Haꞌe gui ma Natã oo ju ngoo katy. Haꞌe gui Senhor omoingo axy Davi raꞌyꞌi Urias raꞌyxykue oguereko vaꞌekue. Haꞌe rã kyrĩ vaꞌe imbaꞌeaxy vaipa.md Haꞌe rami avi rejapo vaiague káuxa ma Senhor rovaigua kuery ijayvu rei okuapy. Haꞌe gui nderaꞌy oiko rire omano ꞌrã — heꞌi.)lMd Haꞌe rami rã Davi aipoeꞌi Natã pe: — Ajejavy rakaꞌe Senhor pe. Natã ombovai Davi pe: — Senhor ndeperdoa rejejavyague gui. Ndee ma neremanoi ꞌrã.k9d Mbaꞌeta ndee ma nhemi rupi rejapo, haꞌe rã xee ma haꞌe nunga ajapo ꞌrã Israel kuery haꞌe javi oexaa py, kuaray rexakãa py ae — heꞌi. jd — Po rami Senhor ijayvu: Maꞌẽ, ndero gui ae amoingo ꞌrã mbaꞌemo vai ndeꞌáry, haꞌe vy ndee ae rexaa py ajopy ukapa ꞌrã nderaꞌyxy kuery, neirũ pe ju ꞌrã amboaxa. Haꞌe vaꞌe ae ju ꞌrã onheno haꞌe kuery reve, ára porã rei jave.id Haꞌe rami rire aỹ guive ndero py ndoiko eꞌỹi ꞌrã kyxe jojukaarã, mbaꞌeta xereja vy heteu regua Urias raꞌyxy reraa rire. hhKd Mbaꞌe re tu nderexarai ri Senhor ijayvua gui, mbaꞌemo vai rei rejapo vy? Mbaꞌeta heteu regua Urias ma rejuka uka kyxe py. Haꞌe gui taꞌyxykue ma nderaꞌyxyrã rejopy, Amom raꞌy kuery kyxe py ime rejuka uka rire.tgcd Ndevy ameꞌẽ nderuvixa rokue, haꞌe ndejyva py amboaxa taꞌyxykue haꞌe javi. Ndevy amboaxa avi Israel haꞌe Judá kuery. Haꞌe rã haꞌe nunga mboapyꞌi rakaꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo ameꞌẽ retave heravy ꞌrãgue ndevy.Hf d Haꞌe ramo Natã ombovai Davi pe: — Haꞌe vaꞌe ava ma ndee ae. Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Xee roiporavo vaꞌekue Israel kuery ruvixarã, Saul po gui rogueraa jepe guive.ed Haꞌe vexa raꞌyꞌi ojuka vaꞌekue rekovia ma irundy ju ꞌrã omeꞌẽ, nhomboaxya rupi eꞌỹ ojapo rire — heꞌi. ldSd Haꞌe ramo Davi ivai raxa ava haꞌe rami ete joapo vaꞌekue pe. Haꞌe vy aipoeꞌi Natã pe: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Ava haꞌe rami joapo vaꞌekue ma ojukaa ramo ꞌrã haꞌeve.Bcd Haꞌe gui oguerekopa vaꞌea py peteĩ ovaẽ mombyry gui ou vaꞌekue. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ndojukaxei guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka ae, mombyry gui ou vaꞌekue omongaru aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojopy iporiaukueꞌi vaꞌe rymba vexaꞌi, haꞌe vy ae omongaru ava ovaẽ vaꞌekue — heꞌi. (bKd Haꞌe rã iporiaukueꞌi vaꞌe ma je mbaꞌeve ndoguerekoi, peteĩ vexa raꞌyꞌi ojogua vaꞌekue ombotuvixa vaꞌe eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe ma hoo py tuvixaꞌi taꞌy kuery reve. Haꞌe kuery reve okaru, haꞌe kuery karo gui oyꞌu guive. Ijyva áry oke ramo guajy rami oguereko.Ga d Oguerekopa vaꞌe ma vexaꞌi haꞌe vaka kuery heta oguereko.l` Ud Davi pe Natã ijayvuague Davi-a py Senhor ombou profeta Natã. Haꞌe py Natã ovaẽ vy aipoeꞌi ixupe: — Peteĩ tetã py ma je oiko mokoĩ avakue. Peteĩ je oguerekopa vaꞌe, haꞌe rã amboae ma je iporiaukueꞌi.I_ d Ojaeꞌo vaipa ma rire Davi ogueru ruka rã herua hoo py. Haꞌe rã taꞌyxy ju ma oiko vy oguereko peteĩ kyrĩ vaꞌe. Haꞌe rami teĩ Davi ojapo vaꞌekue ma Senhor pe ndaꞌevei vaꞌe. h^Kd  Bate-Seba re Davi omendaague Haꞌe gui Urias raꞌyxy ma ome omanoa oendu vy ojaeꞌo.#]Ad Davi aipoeꞌi ayvu mombeꞌua pe: — Po rami ꞌrã aipoꞌre Joabe pe: “Ndepyꞌa vai eme haꞌe nungakue re, mbaꞌeta kyxe py jojuka ꞌrãe jogueroꞌaa py. Pejogueroꞌave tema tetã rovai haꞌe peitypa”, ꞌre ꞌrã. Po rami ꞌrã rembopyꞌa guaxu Joabe — heꞌi. D\d Haꞌe ramo huꞌy revegua kuery ikora yvatea gui nerembiguai kuery rovai omombo ramo amongueꞌi omano ndee xeruvixa rembiguai kuery. Haꞌe gui omano avi nerembiguai heteu regua Urias. Y[-d Haꞌe vy ayvu mombeꞌua aipoeꞌi Davi pe: — Anhetẽ, haꞌe vaꞌe avakue ma oregui ipoꞌakave vy nhuũndya rupi ou orerovai. Teĩ ore kuery roo avi haꞌe kuery rovai, tetã kora rokẽ py oikea peve.gZId Haꞌe ramo ayvu mombeꞌua oo vy ovaẽ, haꞌe Davi pe omombeꞌupa Joabe aipoeꞌi ukaague.Yd Mbaꞌexa tu ojukaa rakaꞌe Jerubesete raꞌy Abimeleque? Peteĩ kunha vaꞌe eꞌỹ teve kora áry gui hexe omombo ita, haꞌe vaꞌe gui ae omano rakaꞌe Tebes py?” heꞌi ramo ndee ju “Omano avi nerembiguai heteu regua Urias” ꞌre ꞌrã — heꞌi. X1d haꞌe ivai vy aipoeꞌi ꞌrã ndevy: “Mbaꞌe re tu tetã yvyꞌiry ete ri pejogueroꞌa? Ndapeikuaai ri tyꞌy tetã kora gui omombo ꞌrãa?xWkd Ayvu mombeꞌua pe ijayvu imondovy vy aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei jogueroꞌaa oiko vaꞌekue remombeꞌupa rãqV]d Haꞌe ramo imombeꞌuarã Joabe ombou vy Davi pe omombeꞌu jogueroꞌaa py oiko vaꞌekue haꞌe javi.&UGd Avakue tetã py ikuai vaꞌe oẽ vy Joabe kuery reve jogueroꞌa okuapy ramo Davi rembiguai kuery vaꞌe regua amongue hoꞌa. Heteu regua Urias omano avi. yTmd Haꞌe ramo tetã Joabe kuery ojoko imoinya py omondouka Urias avakue imbaraetekueve reve joe opuꞌã aguã py.S)d Kuaxia para re aipoeꞌi imoiny: — Emondouka Urias pavẽ renonde jogueroꞌavea py. Haꞌe vy peja haꞌe aeꞌi, ojukaa aguã — heꞌi. jROd  Urias omanoague Ajeꞌivekue, kuaxia para Joabe pe Davi ojapo vy Urias po py ogueraa uka.:Qod Davi oenoĩ vy hexeve okaru haꞌe oyꞌu, omongaꞌu guive. Kaꞌaruꞌi ma jave Urias oo ngupa py onheno aguã nguvixa rembiguai kuery reve, haꞌe rã ngoo katy ma ndooi ae. ePEd Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Urias pe: — Epytaveꞌi ranhe aỹ eteꞌi ri jepe, haꞌe vy koꞌẽ ramo romondouka ju aguã — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe ára pukukue re Urias oiko Jerusalém tetã py, koꞌẽgue peve.Oyd Urias ombovai: — Lei ryru haꞌe Israel haꞌe Judá kuery ma oguyꞌi py rive opytapa teri okuapy. Xepatõ Joabe haꞌe nerembiguai kuery haꞌe javi ma ijaty okuapy oka py rive. Haꞌe rã xee teve aike ta xero py akaru haꞌe ayꞌu aguã, haꞌe xeraꞌyxy reve anheno aguã? Anhetẽ ete nderekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ndajapoi ꞌrã haꞌe nunga — heꞌi. 5Ned Davi pe omombeꞌua vy — Urias tu ndooi ma ngoo katy — ꞌea. Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Urias pe: — Mombyry gui eꞌỹ teve reju? Mbaꞌe re tu ndereoi ndero katy? M d Haꞌe rami teĩ Urias ma huvixa ro rokẽ py rive onheno, nguvixa rembiguai kuery haꞌe javi reve. Haꞌe vy ngoo katy ndooi. 2L_d Haꞌe gui ma Davi aipoeꞌi Urias pe: — Tereo ndero py epytuꞌu — heꞌi. Davi ro gui Urias oo ramoveꞌi ixupe huvixa ogueraa uka mbaꞌemo omeꞌẽ rive vaꞌe.K}d Davi-a py Urias ou rã ixupe oporandu mbaꞌexa pa Joabe oikoa re, haꞌe kuery ikuaia re haꞌe jogueroꞌa okuapya re.TJ#d  Davi Urias ogueru ruka jave guare Haꞌe ramo Davi omondouka ayvu mombeꞌua Joabe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Embou ke xea py heteu regua Urias — heꞌi ramo Davi-a py Joabe ombou Urias. OId Kunha vaꞌe oguerekoꞌi vy Davi pe — Arekoꞌi ma — heꞌi uka. Bate-Seba reve Davi itavyague Peteĩ maꞌetỹa ma rire huvixa kuery jogueroꞌa vy oopa jepi jave Davi omondouka Joabe guembiguai kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi. Haꞌe ramo haꞌe kuery oitypa Amom raꞌy kuery, ojokopa okuapy guive hetã Rabá. Haꞌe rã Davi ma Jerusalém py ae opyta. sDad Hadadezer rembiguai kuery huvixa ikuai vaꞌe oitypa maa oexa okuapy vy ojapo Israel kuery reve ikuai porã ju aguã, haꞌe kuery rembiguai ikuai aguã. Haꞌe rami rire Síria pygua kuery okyje vy noipytyvõxevei Amom raꞌy kuery. Cd Haꞌe rami teĩ Israel kuery renonde gui Síria pygua kuery onhamba ju. Haꞌe ramo Davi ojuka Síria pygua kuery vaꞌe regua setecentos karóxa pygua haꞌe quarenta mil kavaju árygua. Oipyxo avi xondaro kuery rerekoa Sobaque, haꞌe rami rã haꞌe pyve omano.|Bsd Haꞌe nunga Davi pe omombeꞌua rã oendu vy omboatypa Israel kuery haꞌe javi, haꞌe vy Jordão yakã oaxa vy Helã katy ojeꞌoi. Síria pygua kuery oarõ okuapy Davi kuery rovai jogueroꞌa aguã, haꞌe vy jogueroꞌa haꞌe kuery reve.[A1d Hadadezer ogueru rukave ju Síria pygua kuery yakã rovai re ikuai vaꞌekue, haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery ma Helã tetã py ou. Haꞌe kuery renonde ou oiny Sobaque, Hadadezer pegua xondaro kuery rerekoarã.^@7d Haꞌe gui Síria pygua kuery ma Israel kuery renonde oitypaa oexa vy onoꞌõmba ju.?{d Haꞌe rã Síria pygua kuery onhamba maa Amom raꞌy kuery oexa vy haꞌe kuery voi onhamba avi Abisai renonde gui, haꞌe vy guetã py ju oikepa. Haꞌe ramo Joabe ma Amom raꞌy kuery reve joe opuꞌãague gui ojevy vy oopa ju Jerusalém katy. >#d Haꞌe vy Joabe guexevegua kuery ogueraa vy jogueroꞌa okuapy Síria pygua kuery reve. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery onhamba henonde gui.G= d Nhanembaraete ke haꞌvy. Jajogueroꞌa nhandepyꞌa guaxua rupi nhaneretarã kuery haꞌe Nhanderuete pegua tetã ikuai vaꞌe jaepya rupi. Haꞌe Senhor tojapo ojou porãa rami — heꞌi.Q<d Ixupe Joabe aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei Síria pygua kuery xegui imbaraeteve ramo ndee reo ꞌrã xepytyvõ aguã. Haꞌe rã Amom raꞌy kuery ri ndegui imbaraeteve ramo xee aju ꞌrã roipytyvõ vy.; d Haꞌe rã hembyrekue ma guyvy Abisai po py omboaxa. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ma Amom raꞌy kuery rovai ju omboyxy imbokuapy.X:+d Haꞌe gui Joabe oexa hovaigua kuery henonde haꞌe hakykue katy gui oarõ okuapya, haꞌe rami vy Israel kuery ikuai vaꞌe gui opuꞌã kuaave vaꞌe oiporavo vy omboyxy imbokuapy Síria pygua kuery rovai.k9Qd Amom raꞌy kuery ojeꞌoi vy tetã kora rokẽ py oarõ okuapy joe opuꞌã aguã. Haꞌe rã Síria pygua kuery Zobá haꞌe Reobe guigua ma amboae rupi ranhe ikuai nhuũndy rupi, avakue Tobe haꞌe Maaca guigua kuery reve. |8sd Haꞌe nunga Davi oendu vy haꞌe kuery rovai ombou Joabe oxondaro kuery haꞌe javi reve, ipyꞌa guaxukueve meme.75d Amom raꞌy kuery oikuaa okuapy Davi ndaꞌijaꞌevei aguã rami ojapoague. Haꞌe vy omondouka ayvu mombeꞌuarã vinte mil Síria pygua avakue ogueru aguã Bete-Reobe haꞌe Zobá gui, haꞌe gui mil avakue Maaca pygua huvixa pegua, haꞌe doze mil ju Tobe gui ogueru aguã.h6Kd Haꞌe nunga Davi oikuaa vy ombou ayvu mombeꞌuarã haꞌe kuery ovaexĩ aguã, omoxĩmbaa rire. Huvixa aipoeꞌi uka: — Pepyta ranhe Jericó tetã py, penerendyva ipukupa ju peve. Haꞌe rire ma peju ju — heꞌi uka. 75id Haꞌe rami rã Hanum ojopy Davi rembiguai kuery, haꞌe vy onhopĩmba hendyva ijykekueꞌi rupi, ijao ojaya guive hevi roꞌo ojekuaa peve. Haꞌe rire mae ma omondouka ju. P4d Haꞌe rami teĩ Amom regua yvatekueve aipoeꞌi okuapy nguvixa Hanum pe: — Rexaꞌã teve Davi nderu rãgueꞌi omboetea rupi guembiguai ombou nembopyꞌa porãarã? Xapyꞌa rei ma ndea py merami guembiguai kuery ombou vy neretã re oikuaa pota haꞌe yvy re oexa pota rire ombovaipa aguã eꞌỹ teve? — heꞌi okuapy. 3)d Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi: — Naás raꞌykue Hanum pe aexa uka ꞌrã ayvua, tuu xerayvuague rami — heꞌi. Haꞌe rami vy Davi omondouka guembiguai kuery ombopyꞌa porã ju aguã tuu omanoague gui. Haꞌe rã Davi rembiguai kuery ovaẽ Amom raꞌy kuery yvy re. ~}}_||zyxx*wuttDs[rrVqvoonmlkkihgeddZcbb)`__E^]\\^[[ZWYXWW!VjUTTcSS RQ`PAO=N5M\LiKMJoIFHJG-FEjDCBB6AxA#??3>=<;:#98{77D65v4W3-2u1190/.-,,9+#*L)y('j&%l$w$#U"< K)q,A0QZg}= H O m4d-d$Haꞌe rami avi xeruvixa, ndereve xee aa ꞌrã Jordão yakã rovai peveꞌi. Mbaꞌe re tu ndee remboekovia ta mbaꞌemo porã ndevy ajapoague?icMd#Oitenta maꞌetỹ ma xee areko. Ndaikuaavei ma mbaꞌe nunga pa iporã vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy iporã eꞌỹ vaꞌea voi. Tembiꞌu haꞌu vaꞌe voi naendu kuaavei ma heea, haꞌu vaꞌe haꞌe ayꞌu vaꞌe voi. Xee ndaꞌu aendu kuaa teri ꞌrã avakue haꞌe kunhague oporaei rã? Xeruvixa, mbaꞌerã tu xee nerembiguai romoingo eta rei rive ta?bd"Barzilai ombovai huvixa pe: — Mbovy ára peve teri ndaꞌu aiko ꞌrã? Ndaꞌevei teve ndee xeruvixa reve aa aguã Jerusalém peve.a{d!Haꞌe gui huvixa aipoeꞌi Barzilai pe: — Jaa ke xerupive, Jerusalém tetã py xee ameꞌẽ ꞌrã nerembiꞌurã. :`od Barzilai ma tujaꞌi ete, oitenta maꞌetỹ ma oguereko vaꞌe. Haꞌe ae huvixa kuery pe omeꞌẽ vaꞌekue hoꞌu vaꞌerã Maanaim py ikuai jave, ava oguerekopa vaꞌe vy. _1d Davi reve Barzilai nhovaexĩague Haꞌe gui Gileade pygua Barzilai voi Rogelim gui ou vy huvixa reve oaxa Jordão yakã, yy rovai re peve.i^MdMefibosete aipoeꞌi huvixa pe: — Ixupe ae topytapa, xeruvixa, ndero py rejevy porã ma rire. ] dHaꞌe rã huvixa ombovai: — Haꞌeve ma. Mbaꞌe re tu haꞌe nunga re teri ndeayvu? Xeayvu Ziba reve pembojaꞌo pendeyvy. \!dHaꞌe gui xeruvixa, haꞌevea rami ꞌrãgue xeru ro py ikuai vaꞌekue rejuka ukapa vaꞌe rire. Haꞌe rami teĩ ndee xereru imoiny nde-mesa py okaru vaꞌe kuery mbyte. Haꞌe nunga rupi xeruvixa, ndaꞌevei mbaꞌemo re rive xee ajerure aguã ndevy — heꞌi. I[ dHaꞌe rami teĩ xeruvixa, xerembiguai ma nerenonde ijayvu rei xere. Mefibosete ma Saul raꞌy Jônatas raꞌykue, hexe Davi opena porãa vaꞌekue Jônatas re imaꞌenduꞌa vy. Hembiguai ma Ziba (9.1-13). Haꞌe gui Ziba ma Mefibosete rekokue ramigua rive omombeꞌu vaꞌekue Davi pe, ijyvy ojeupe guarã ae ojopyxe vy (16.1-4). Haꞌe rami avi xeruvixa, ndee ma Nhanderuetea guigua anjo rami reikuaapa vaꞌe. Xerereko ke ndee reipotaa rami.^Z7dOmbovai: — Xeruvixa, xerembiguai xembotavy ramo ndaai. Mbaꞌeta xee nerembiguai aguata porã eꞌỹ vaꞌe vy aipoaꞌe teĩ: “Ambokupe árygua uka ꞌrã xerymba huvixa rupive aa aguã”, haꞌe vaꞌekue.*YOdHaꞌe gui Jerusalém py huvixa ovaẽ ramo hexeve Mefibosete nhovaexĩ aguã ou ramo huvixa aipoeꞌi: — Mefibosete, mbaꞌe re tu ndereoi rakaꞌe xerupive? oXYd Davi reve Mefibosete nhovaexĩague Saul ramymino Mefibosete voi oo huvixa reve nhovaexĩ aguã. Haꞌe vaꞌe ma huvixa ooa ára guive ojevy porãa ára peve ndojepyeivei, nonhendyva apoi, neĩ oao voi ndojoivei vaꞌekue.UW%dHaꞌe gui Simei pe ju huvixa oura vy — Ndee neremanoi ꞌrã — heꞌi. qV]dHaꞌe rã Davi ombovai: — Mbaꞌe tu xee areko peẽ Zeruia piꞌa kuery reve? Mbaꞌe re tu aỹ penhemoingo xerovaiguarã? Aỹ ndaꞌu Israel regua omano ta? Tyrã pa xee ndaikuaai teve Israel kuery ruvixa ju aĩa? — heꞌi UdHaꞌe ramo Zeruia piꞌa Abisai aipoeꞌi: — Simei nomanoi ꞌrã ri ndaꞌu huvixarã Senhor omoĩ vaꞌekue pe ijayvu vaiague re? *TOdMbaꞌeta xee nerembiguai vaꞌe aỹ anhemombeꞌupa ajejavyague. Haꞌe rami vy ae xeruvixa, José ramymino kuery gui xee ranhe aju rovaexĩ aguã — heꞌi. zSodHaꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xeruvixa, xembopaga eme ajejavyague re, nemaꞌenduꞌa eme xee nerembiguai xeꞌarandu eꞌỹa rupi ajapo vaiague re, Jerusalém gui reoa ára. Xeruvixa, nemaꞌenduꞌave eme haꞌe nungakue re ndepyꞌa py.fRGdHaꞌe rami vy haꞌe kuery yy oaxapa huvixa ro pygua kuery ogueroaxa ju heruvy aguã, haꞌe ixupe ojapo aguã oipotaa rami rei. Gera raꞌy Simei ma huvixa renonde oĩ guenapyꞌã re, huvixa Jordão yakã oaxa ta ramo.oQYdHaꞌe vaꞌe reve oo avi mil xondaro kuery Benjamim regua. Saul ro pygua kuery rembiguai Ziba oo avi, guaꞌy kuery quinze haꞌe guembiguai vinte vaꞌe reve. Haꞌe kuery jogueraa pojava Jordão yakã py huvixa pe ojexa uka vy.8Pkd Davi reve Simei nhovaexĩague Haꞌe gui Gera raꞌy Simei, Benjamim regua Baurim pygua vaꞌe ojapura ovy vy Judá regua avakue rupive oguejy, huvixa Davi reve nhovaexĩ avi aguã. Simei ma Jerusalém gui Davi onha jave ixupe ijayvu vai, haꞌe hexe ita omombo vaꞌekue (2 Samuel 16.5-14). 7OidHaꞌe ramo huvixa ojevy vy Jordão yakã peve ranhe ovaẽ. Haꞌe rã Judá kuery avi Gilgal py ojeꞌoi huvixa reve nhovaexĩ aguã, Jordão yakã ogueroaxa heruvy aguã. [N1dHaꞌe rami huvixa ijayvua Judá regua avakue oendu vy peteĩꞌi rami ovyꞌa okuapy opyꞌa py. Haꞌe vy aipoeꞌi uka okuapy ixupe: — Oreruvixa, ejevy ju nerembiguai kuery haꞌe javi reve — heꞌi uka.fMGd Haꞌe gui Amasa pe ma aipopeje: “Ndee ndaꞌu xeroꞌo haꞌe xekãgue regua aeꞌi eꞌỹ avi? Xevygua xondaro kuery ruvixa Joabe rekovia ndee romoĩ eꞌỹ ramo Nhanderuete taxembopaga haꞌe oipotaa rami” peje. 1L]d Peẽ kuery ma xeryvy kuery aeꞌi, xekãgue haꞌe xeroꞌo reguaꞌi ae peiko. Mbaꞌe re tu haꞌvy peẽ kuery gui amboae regua kuery ranhe xereru jevy ta?” peje.nKWd Jerusalém tetã katy Davi ojevyague Israel kuery haꞌe rami joupe-upe ijayvua omombeꞌupaa ma huvixa Davi pe. Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi uka sacerdote kuery Zadoque haꞌe Abiatar pe: — Aipopeje ke Judá regua nhomongetaa kuery ikuai vaꞌe pe: “Mbaꞌe re tu peẽ kuery gui amboae kuery haꞌe javi ranhe ogueru ju ꞌrã huvixa hekoa py?2J_d Haꞌe rami teĩ Absalão nhanderuvixarã nhamoĩ vaꞌekue ma joe opuꞌãa py omano. Aỹ ka, mbaꞌe re tu pekyrirĩ ri? Pejapo ꞌrãgue huvixa ojevy ju aguã rami. hIKd Haꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi regua joupe-upe ijayvu okuapy, haꞌe vy aipoeꞌi: — Huvixa ma nhanderovaigua haꞌe filisteu kuery po gui nhandereraa jepe vaꞌekue ri oyvy gui ae onha vaꞌekue Absalão káuxa.EHdHaꞌe rami rã huvixa opuꞌã vy oguejy tetã kora rokẽ py oguapy oiny. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe omombeꞌua vy — Neꞌexa, huvixa ma okẽ py hiny — ꞌea rã haꞌe kuery haꞌe javi ou vy ojexa uka okuapy huvixa renonde. Haꞌe rã Israel kuery ma onhamba ma voi, peteĩ-teĩ ngoo katy.YG-dEpuꞌã ke aỹ, eẽ, haꞌe ndeayvu nerembiguai kuery ipyꞌa porã ju aguã rami. Xee ma Nhanderuete rery rupi aura vy aipoaꞌe: Aỹ ndeayvu aguã nereẽi ri ramo ndereve neĩ peteĩꞌi ava ma voi ndopytavei ꞌrã kovaꞌe pyávy. Nekunumi guive aỹ peve rejexavaiaty gui ma haꞌe nunga ndaꞌeveive ꞌrã ndevy — heꞌi. dFCdNdee ma nhiꞌã reayvu ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery, haꞌe rã nderayvua kuery ma remomboriau rive. Aỹ ma xee aikuaa rã ange Absalão nomanoi, haꞌe rã ore kuery ma romanomba vaꞌe rire revyꞌa ꞌrãgue.+EQdHaꞌe ramo Joabe ma huvixa oĩa py oike vy aipoeꞌi ixupe: — Aỹ ma rejapo nerembiguai kuery haꞌe javi oxĩmba aguã rami, haꞌe kuery ange nderekove ogueraa jepe rire teĩ, haꞌe nderaꞌy haꞌe nderajy kuery rekove, haꞌe nderaꞌyxy haꞌe nderaꞌyxy jevy kuery rekove guive.DdHuvixa Davi ma oakã ojaoꞌipa reve ojapukai ratã: — Xeraꞌy Absalão, Absalão xeraꞌy, xeraꞌy! — heꞌi oikovy. CdHaꞌe vaꞌe árave haꞌe kuery ndaꞌevei reve oike ju okuapy tetã py, joe opuꞌãa gui oxĩmba rei vy onha vaꞌe rami.B#dHaꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára haꞌe kuery ipoꞌaka teĩ iporiaupa okuapy, “Huvixa ma guaꞌy Absalão re ipyꞌa vai” ꞌea ramo.(A Md Davi pe Joabe ijayvuague Haꞌe gui ma Joabe pe aipoꞌea: — Maꞌẽ, huvixa tu ojaeꞌo rima oikovy guaꞌy Absalão re ipyꞌa vaia rupi — ꞌea.A@}d!Haꞌe rami rã huvixa opyꞌa py onhenhandu vai ete vy ojepeꞌa ovy tetã kora rokẽ áry opy jaꞌo oĩ vaꞌe py oĩ aguã. Haꞌe vy ojaeꞌo. Oguata vy ojevy-jevy oikovya rupi aipoeꞌi: — Xeraꞌy Absalão, xeraꞌy, xeraꞌy Absalão! Nderekovia xee amano ꞌrãgue teĩ, Absalão xeraꞌy, xeraꞌy! ?%d Haꞌe ramo huvixa oporandu Etiópia pygua pe: — Oiko porã pa xeraꞌy Absalão? Etiópia pygua ombovai: — Xeruvixa, tove haꞌe vaꞌe oiko vaiague ramigua toiko nderovaigua kuery haꞌe javi re, ndevy ojapo vai aguã opuꞌã vaꞌekue ma guive rã — heꞌi. 9>mdHaꞌe gui Etiópia pygua ju ovaẽ vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, mbaꞌemo porã aru neremiendurã. Ange ma Senhor nderepy nderovai opuꞌã vaꞌekue poꞌakaa gui — heꞌi. b=?dHuvixa aipoeꞌi: — Apy heꞌã, earõ ranhe — heꞌi ramo oarõ hoꞌamy haꞌe py. q<]dHuvixa oporandu: — Oiko porã pa xeraꞌy Absalão? Aimaás ombovai: — Haꞌe rami avi xeruvixa, xee ma nerembiguai Joabe xembou ma jave aexa nhomoanha-anha haꞌe hevovo rei vaꞌeri xee ndaikuaai guive mbaꞌe paa — heꞌi. /;YdHaꞌe gui ma Aimaás ovaẽ vy ojapukai huvixa pe: — Haꞌevepa rei! — heꞌi vy huvixa renonde ojeroꞌa ngova yvy re omovaẽ peve. Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Nderuete re, mbaꞌeta nhandepo py omboaxapa xeruvixa rovai opuꞌã vaꞌekue — heꞌi. G: dAipoeꞌive ju jopya: — Tenonde onha ouvy vaꞌe ma ko Zadoque raꞌy Aimaás. Huvixa ombovai: — Haꞌe vaꞌe ma heko porã vaꞌe vy mbaꞌemo porã omombeꞌu ꞌrã ouvy — heꞌi. 59edHaꞌe gui jopya omaꞌẽ jevy vy oexa amboae ava onha ouvy vaꞌe. Haꞌe vy teĩgue ju ojapukai okẽ py oĩ vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Amboae ava ju haꞌe aeꞌi onha jekuaa ouvy. Huvixa ombovai: — Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe voi mbaꞌemo porã mombeꞌuarã ꞌrã ou — heꞌi. R8dHaꞌe vy jopya ojapukai vy omombeꞌu huvixa pe. Haꞌe rã huvixa ombovai: — Haꞌe aeꞌi ri ou vaꞌe ma mbaꞌemo porã mombeꞌuarã ꞌrã ou — heꞌi. Haꞌe vy ou oiny vaꞌe ovaẽ ouvy. O7dTetã jaikea py Davi oguapy oiny mokoĩ okẽ oĩ vaꞌe mbyte py. Peteĩ jopya ojeupi ovy okẽ yke rupi kora oĩ vaꞌe áry. Haꞌe vy omaꞌẽ vy oexa peteĩ ava haꞌe aeꞌi onha ouvy vaꞌe.S6!d— Haꞌe rami teĩ ae ma xee aanha ta avi — heꞌi ju Aimaás. Ixupe Joabe — Enha haꞌvy eovy — heꞌi ramove Aimaás onha avi ovy tape yvyꞌãmbe rupi, haꞌe vy onhokuã ovy Etiópia pygua. 5dHaꞌe gui Zadoque raꞌy Aimaás aipoeꞌive ju Joabe pe: — Haꞌe rami teĩ ma tove xee voi taa Etiópia pygua rakykue. Joabe aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu ndee voi renha ta, xeraꞌy? Mbaꞌeta haꞌe nunga remombeꞌua gui nderejoui ꞌrã hekovia — heꞌi. A4}dHaꞌe gui peteĩ Etiópia pygua hiꞌaĩ vaꞌe pe ju Joabe aipoeꞌi: — Ndee katu tereo emombeꞌu mbaꞌemo rexa vaꞌekue — heꞌi ramo Joabe renonde ojeroꞌa ma vy onha ovy. <3sdHaꞌe rami teĩ Joabe ombovai: — Ndee ma neremombeꞌui ꞌrã teve ange mbaꞌemo oiko vaꞌekue, amboae ára py haꞌeve ꞌrã teĩ, huvixa raꞌy ae omano rire — heꞌi. E2d Absalão omano rã Davi ojaeꞌo vaipaague Haꞌe gui Zadoque raꞌy Aimaás aipoeꞌi: — Tove taa tamombeꞌu huvixa pe hovaigua kuery poꞌakaa gui Senhor ogueraa jepe maague. E1dAbsalão oikove teri reve omopuꞌã vaꞌekue peteĩ ita ojeupe ae, huvixa rekoa yvyugua py. Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xee ndarekoi xeraꞌy peteĩꞌi ma voi xerery re imaꞌenduꞌaa aguã”, heꞌi. Haꞌe rami vy ita re ae omoĩ guery. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe pe aỹ peve “Absalão pegua ita” ꞌea. G0 dAbsalão retekue ogueraa vy omombo kaꞌaguy re yvykua tuvixa vaꞌe oĩ vaꞌe py, haꞌe vy hiꞌáry omboaty reta ita. Haꞌe rã Israel kuery ma peteĩ-teĩ ngoo katy onhamba ojeꞌoivy.//dHaꞌe gui ma Joabe mimby guaxu omonheꞌẽ rã ixondaro kuery opytuꞌupa Israel kuery monhaa gui. Haꞌe vy ojevypa, Joabe omombytuꞌu ramo. s.adHaꞌe gui dez kunumigue Joabe rembiporu reraa vaꞌe kuery ju ombojere okuapy vy ojuka eteꞌi Absalão. B-dJoabe ombovai: — Ndaꞌevei ndereve haꞌã rive aguã — heꞌi vyve mboapy huꞌy ogueraa vy oipyxo Absalão kuraxõ py, oikove teri reve yvyra carvalho rakãmby re ipija oinya py.4,cd Xapyꞌa rei xee ma nanheꞌẽ renduia rupi hexe ajapo vai vaꞌe rire huvixa ndoikuaa eꞌỹi ꞌrãgue. Haꞌe rami avi ndee eteve voi xejou vai ꞌrãgue — heꞌi. &+Gd Haꞌe ramo ava vaꞌe aipoeꞌi Joabe pe: — Xepo py mil hatãꞌi vaꞌe prata guigua remeꞌẽ teĩ xee ma nakuaveꞌẽi ꞌrã huvixa raꞌy rovai, mbaꞌeta roendu porã ange huvixa ndevy, Abisai haꞌe Itai pe ijayvu ramo, “Pereko porãꞌi xeraꞌy Absalão”, heꞌi rã.*1d Haꞌe rã Joabe aipoeꞌi ava imombeꞌuare pe: — Rexa vaꞌeri mbaꞌe re tu nderejukai haꞌe pyve, haꞌe reity ꞌrãgue inony yvy rupi? Haꞌe rami reiko vaꞌe rire ma ndevy ameꞌẽ ꞌrãgue dez hatãꞌi vaꞌe prata guigua haꞌe peteĩ kuꞌakuaa — heꞌi. )d Peteĩ ava haꞌe nunga oexa vy oo omombeꞌu Joabe pe. Haꞌe vy — Absalão ma yvyra carvalho rakã re ovava oiny — heꞌi. <(sd Absalão omanoague Absalão ma mburika áry oo oiny vy nhovaexĩ Davi rembiguai avakue reve. Hymba mburika ma peteĩ yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe rakã guy rupi oaxa ovy jave Absalão akã ipija oiny yvyra rakãmby py, haꞌe vy ovava oiny yvate katy gui yvy katy. Hymba mburika ma oaxa tema ovy. 5'edMbaꞌeta joe opuꞌã vaꞌe kuery oaĩmba ojeꞌoivy haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi. Haꞌe vaꞌe ára kyxe py ojukaa gui okanhy retave kaꞌaguy re ikuaia py rive. {&qdHaꞌe py ma Davi rembiguai kuery oitypa Israel kuery. Haꞌe vaꞌe ára hoꞌa reta, vinte mil avakue ojukaa py.%!dHaꞌe gui ma haꞌe javi ojeꞌoi tetã rovai rupi, Israel kuery reve jogueroꞌa aguã. Efraim regua kaꞌaguy rupi joe opuꞌã okuapy. $dHaꞌe gui ma Joabe, Abisai haꞌe Itai pe ju Davi ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xere pemaꞌẽ vy pereko porãꞌi xeraꞌy Absalão — heꞌi. Amboae kuery haꞌe javi oendu okuapy xondaro ruvixa kuery pe huvixa guaꞌy Absalão re opena porã uka rã. q#]dDavi ju aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery peipotaa rami haꞌvy xee aiko ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami rã tetã kora rokẽ yvýry huvixa hiꞌaĩ jave ixupegua kuery haꞌe javi oẽ jogueravy cem haꞌe mil ma voi-voi. z"odHaꞌe rã haꞌe kuery ombovai: — Ndee ma ndereoi ꞌrã. Xapyꞌa rei nhanderovaigua kuery oremonha vy orere haꞌe kuery nopenai ꞌrã, neĩ mbyte rupi peve ore romano teĩ ae ma, mbaꞌeta ore kuery vaꞌe regua dez mil ikuai vaꞌe gui ndee anhoꞌi teĩ revareve vaꞌe. Haꞌeveve ndee orerepy aguã rami reiko aguã, tetã py reĩa gui ae — heꞌi okuapy. ! dHaꞌe gui mboapy henda py ombojaꞌo vy omondoukapa ju: peteĩ aty ma Joabe ogueraa, amboae aty ma Zeruia piꞌa Abisai ogueraa, haꞌe rã amboae aty ma Gate pygua Itai ogueraa. Huvixa aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee voi aa ꞌrã peẽ kuery reve. k  SdDavi guexevegua kuery oipapa vy haꞌe kuery ruvixarã omoĩ mil eꞌỹ vy cem re opena vaꞌerã. ;dei, kamby kekue, vexaꞌi kuery haꞌe gui queijo vaka guigua. Haꞌe nunga oguerupa Davi haꞌe hexeve ikuai vaꞌe pe hoꞌu vaꞌerã, mbaꞌeta aipoeꞌi okuapy: “Kovaꞌe kuery ma tekoa eꞌỹa rupi ikuaia py inhembyayi, ikaneꞌõ haꞌe ijeꞌyuvei guive” heꞌi vy. *OdHaꞌe vaꞌe kuery ma Davi oĩa py ogueru tupa, hyꞌa, hyru nhaeꞌũ guigua, trigo, cevada, mbaꞌemo kuꞌikue, haꞌyĩgue maimbe, ei retã, kumanda peꞌi,>wd Absalão revegua xondaro kuery re Davi revegua kuery ipoꞌaka okuapyague Maanaim py Davi kuery ovaẽ ma ramo ovaexĩ jogueruvy povaꞌe kuery: Amom kuery vaꞌe regua Rabá pygua Naás raꞌy Sobi, haꞌe gui Lo-Debar pygua Amiel raꞌy Maquir, haꞌe gui Rogelim pygua gileadita regua Barzilai avi.RdHaꞌe rami vy Israel kuery Absalão reve ijatypa okuapy Gileade yvy re. :odHaꞌe vy xondaro kuery ruvixa Joabe rekovia ma Absalão omoĩ Amasa. Haꞌe vaꞌe ma Ismael guigua Itra raꞌy, Naás rajy Abigail piꞌa. Abigail ma Joabe xy Zeruia kypyꞌy. dHaꞌe gui Davi kuery ma Maanaim py ovaẽ. Absalão kuery voi Jordão yakã oaxapa, avakue Israel kuery hexeve ikuai vaꞌe reve.dHaꞌe gui Aitofel ma nhomongetaague rami eꞌỹ ikuaia rã oexa vy ombokupe árygua guymba mburikaꞌi, haꞌe oĩ vy oo tetã py ngoo oĩ vaꞌe py. Mbaꞌemo omoĩmba porã ma vy haꞌe ae oo ojejyryvipy. Omano ramo onhono porãa tuu rupa yvýry. 0[dHaꞌe rami rã Davi haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi oaxapa Jordão yakã. Koꞌẽmba ma jave takykue re neĩ teĩꞌi voi ndaꞌipoi Jordão oaxa eꞌỹ vaꞌe. eEdHaꞌe kuery ojeꞌoi ramove ykua gui oẽ mokoĩve. Haꞌe rami vy oo vy omombeꞌu Davi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pepuꞌã ke, peaxapa pojava yy rovai re, mbaꞌeta haꞌe rami Aitofel ijayvu penderovai — heꞌi."?dHaꞌe vaꞌe oo py Absalão rembiguai kuery ovaẽ vy aipoeꞌi okuapy kunha vaꞌe pe: — Mamo tu ikuai Aimaás haꞌe Jônatas? Kunha vaꞌe ombovai: — Haꞌe kuery oaxapa ae ma yy oaxaaty — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery oeka teĩ ndojoui vy ojevypa ju Jerusalém katy. -dYkua mbotya hoo vaꞌe raꞌyxy ogueru vy omoĩ hiꞌáry. Imbotya áry ju mbaꞌemo raꞌyĩgue onhoẽ. Haꞌe rami rã mavaꞌeve ndoikuaai. -dHaꞌe rami teĩ peteĩ kunumi vaꞌe oexa nho vy ou Absalão pe omombeꞌu. Haꞌe rã mokoĩve ma ojapura reve jogueraa vyvoi vy peteĩ ava ro py ovaẽ, Baurim tekoa py. Haꞌe vaꞌe roka py oĩ peteĩ ykua ojoꞌo pyre. Haꞌe vaꞌe py haꞌe kuery oguejy jogueravy.xkdHaꞌe jave ma Jônatas haꞌe Aimaás ma En-Rogel katyꞌi oĩ, tetã py haꞌe kuery ovaẽ rã oexaa eꞌỹ aguã. Haꞌe gui haꞌe kuery pe peteĩ tembiguai kunhaꞌi omombeꞌu haꞌe nunga, Davi pe ju haꞌe kuery omombeꞌu aguã.%EdAỹ pemondouka pojava haꞌvy Davi pe ayvu mombeꞌuarã aipoeꞌi aguã: “Epyta eme kovaꞌe pytũ yy oaxaaty tekoa eꞌỹa katy oĩ vaꞌe py. Haꞌe rami ꞌrãgue py eaxa pojava hovaigua re, huvixa ojukaa eꞌỹ aguã, hexeve ikuai vaꞌe kuery reve”, peje uka — heꞌi. Z/dHaꞌe gui ma Husai aipoeꞌi sacerdote kuery Zadoque haꞌe Abiatar pe: — Aitofel ma haꞌe rami omongeta kuri Absalão haꞌe Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery. Haꞌe rã xee ma amboae rami amongeta.+dHaꞌe rami rã Absalão haꞌe Israel pygua avakue aipoeꞌi okuapy: — Aitofel ijayvuague gui ma arquita regua Husai ijayvua haꞌeveve — heꞌi okuapy, mbaꞌeta Senhor ae ojapo Aitofel ijayvua oendu rivepa aguã rami, Absalão kuery áry mbaꞌemo vai ombouxe vy. oYd Xapyꞌa rei amongue tetã py haꞌe onhemi ramo ma haꞌe katy Israel kuery haꞌe javi ꞌrã ogueraa ixã. Haꞌe vy jaitypa ꞌrã heravy yakã katy, oĩague py neĩ peteĩꞌi ita raꞌyꞌi voi ndaꞌipovei peve — heꞌi. U%d Haꞌe vy ma Davi re jajeꞌoi ꞌrã mamo rã rei oĩa py, haꞌe vy jajopy xapyꞌa ꞌrã, yxapy minha yvy re hoꞌaa rami. Haꞌe ramo ndoikovevei ꞌrã, hexevegua avakue voi ndokuavei ꞌrã teĩve. d Xee ma po rami romongeta: Emboatypa pojava ndejeupe Israel kuery haꞌe javi, Dã guive Berseba peve ikuai vaꞌe, yeꞌẽ rembe re ita kuꞌi ikuaia rami mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌe. Haꞌe vy ndee ae ꞌrã reraa henoiny haꞌe kuery mbyte rupi. {d Haꞌe rami rã ma avakue ipyꞌa guaxukueve voi okyjepa rei ꞌrã, xivi rami ipyꞌa guaxu vaꞌe teĩ. Mbaꞌeta Israel kuery pavẽ oikuaa nderu ma joe opuꞌãa py ipoꞌakave vaꞌety ae, haꞌe hexevegua avakue voi ipyꞌa guaxukueve memea. 1d Neꞌexa, aỹ ma haꞌe omaꞌẽ mbegue ꞌrã peteĩ itakua gui, eꞌỹ vy amboae henda py. Haꞌe gui jypyꞌi hexe pepuꞌãa py ndevygua kuery amongue oitya ri ramo haꞌe nunga oendu vaꞌe rei ijayvu vy “Absalão rupi ou vaꞌekue oitypaa raꞌe” heꞌi ꞌrã.? ydHusai aipoeꞌive ju: — Reikuaa porã nderu haꞌe avakue hexeve ikuai vaꞌe reko, reikuaa avi haꞌe kuery ipyꞌa guaxukueve ikuaia, haꞌe urso kunha kaꞌaguy rupi guaꞌy kuery omokanhy vaꞌe rami ipoxy vaꞌe memea. Nderu voi joe opuꞌã vaꞌety vy pyávy teĩ ndopytai ꞌrã ojeupegua kuery reve.e EdHusai ombovai Absalão pe: — Aitofel ange ijayvuague ma haꞌeve vaꞌeꞌỹ — heꞌi. 8kdAbsalão-a py Husai ovaẽ ramo aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe rami Aitofel ijayvu ange. Haꞌeve ꞌrã pa ijayvua rami jajapo aguã? Haꞌe rami eꞌỹ vy ndee ju ke ndeayvu. +dHaꞌe rami teĩ Absalão aipoeꞌive ju: — Penoĩ taꞌvy arquita regua Husai ju, nhaendu aguã haꞌe pa mbaꞌe heꞌi raꞌe — heꞌi. dHaꞌe rami ijayvu rã Absalão haꞌe Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery haꞌe javi oendu vy ojou porã rei okuapy.U%dHaꞌe kuery ajapo ꞌrã ndere oupa ju aguã rami meme. Mbaꞌeta haꞌe kuery haꞌe javi ojevypa ꞌrã, peteĩꞌi ava rejukaxea rami rejuka uka rire. Haꞌe rami vy ikuai porãmba ꞌrã — heꞌi. $CdHexe apuꞌã ꞌrã ikaneꞌõ haꞌe ikangypa rei jave. Amondyipa ꞌrã. Haꞌe rã hexeve ikuai vaꞌekue onhamba ꞌrã. Huvixa anhoꞌi ꞌrã ajuka.3 cd Aitofel haꞌe gui Husai ju omongetaague Aitofel aipoeꞌive ju Absalão pe: — Tove taiporavo doze mil avakue. Haꞌe vy Davi rakykue aa ꞌrã kovaꞌe pyavyve.I dHaꞌe vaꞌe jave Aitofel nhomongeta ꞌrã Nhanderuete pe oporandua rã ombovaia rami avi. Haꞌe rami ae tema Aitofel ijayvu nhomongeta vy, Davi omongetaague rami ae avi omongeta Absalão. (KdHaꞌe gui ma oo áry ojapo okuapy peteĩ ooꞌi Absalão oĩ aguã. Haꞌe ramo haꞌe py, Israel kuery pavẽ oexaa py onheno nguu raꞌyxy jevy kuery reve. #dAitofel ombovai Absalão pe: — Nderu raꞌyxy jevy kuery oeja ovy ngoo re opena vaꞌerã. Enheno haꞌvy haꞌe kuery reve. Haꞌe ramo nderu reve joe napendeaꞌeveia Israel kuery haꞌe javi oikuaa ramo nderevegua kuery ipyꞌa guaxuve ꞌrã okuapy — heꞌi. !=d Davi raꞌyxy jevy kuery reve Absalão onhenoague Haꞌe gui ma Absalão aipoeꞌi Aitofel pe: — Oremongeta na mbaꞌe nunga pa rojapo aguã. &~GdMbaꞌeta mavaꞌe pe ꞌrã tu aiko aguã haꞌeve? Ndee taꞌy pe eꞌỹ ri tyꞌy? Nderu rembiguai aikoague rami ae ndevy ju ꞌrã aiko xee — heꞌi. G} dHusai ombovai: — Any ri. Xee apyta ꞌrã hekovia Senhor omoĩ vaꞌekue reve. Kovaꞌe kuery Israel pygua avakue haꞌe javi oiporavo vaꞌekue reve xee voi aiko ꞌrã, hexeve ae ꞌrã.|dHaꞌe rã Absalão aipoeꞌi Husai pe: — Haꞌe rami ae teve rexa uka neirũ Davi pe reikoa? Mbaꞌe re tu ndereoi neirũ rupive? {dHaꞌe gui Davi irũ Husai arquita vaꞌe voi ojexa uka avi Absalão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Toikove huvixa, toikove huvixa! az=d Absalão pegua oikoa rami Husai ombotavya rupi onhemombeꞌuague Haꞌe gui Jerusalém tetã py Absalão kuery ovaẽmba okuapy ixupegua avakue Israel regua haꞌe javi reve. Haꞌe kuery reve ou avi Aitofel.$yCdHaꞌe gui huvixa haꞌe hupive oguata vaꞌe kuery reve ma ikangypakue ovaẽ ojeꞌoivy Jordão yakã rembe re. Haꞌe py ma ikaneꞌõgua ranhe okuapy. Ax}d Haꞌe gui ma oguatave ojeꞌoivy, Davi haꞌe ixupegua avakue reve. Ijyke rupi Simei voi oo avi oiny yvyꞌã pukukuea rupi. Ijayvu vai tema ovy, ita haꞌe yvy guive omombo ovy hexe.3wad Xapyꞌa rei Senhor omaꞌẽ ꞌrã xee ajexavaia re. Haꞌe rami ri vy mbaꞌemo porã anho ꞌrã Senhor omeꞌẽ xevy kovaꞌe ára ayvu vaiague rekovia — heꞌi. kvQd Davi aipoeꞌive ju Abisai haꞌe guembiguai kuery haꞌe javive pe: — Neꞌexa, xeraꞌy ae teĩ xejukaxe aỹ, haꞌe rami pevaꞌe Benjamim regua katuve ma. Tove taꞌijayvu vai, mbaꞌeta Senhor ae ojapo uka haꞌe rami.:uod Huvixa ombovai: — Mbaꞌe tu xee areko peẽ Zeruia piꞌa kuery reve? Tove ri taꞌijayvu vai. Mbaꞌeta xapyꞌa rei Senhor ae ixupe ijayvu vy “Ndeayvu vai Davi pe”, heꞌi rakaꞌe. Haꞌe rami ri ramo mavaꞌe tu “Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete rejapo?” heꞌi aguã haꞌeve ta? — heꞌi. /tYd Haꞌe rami rã Zeruia piꞌa Abisai aipoeꞌi Davi pe: — Xeruvixa, mbaꞌe re tu pevaꞌe jagua reꞌõgue ijayvu vai ri ndere? Tove taaxa apy gui akãꞌo aguã. sdAỹ Nhanderuete nembopaga ma Saul ro pygua kuery ruguy omoẽague re, hekovia ndee nhemi rupi reĩ rire. Haꞌe rami teĩ nderaꞌy Absalão po py ju Senhor omboaxa. Maꞌẽ, aỹ ma rexĩmba reia rupi reiko, ava tuguy moẽaty reiko vy — heꞌi. sradSimei ijayvu vai vy aipoeꞌi: — Tereo apy gui, tereo ke, ndee ava tuguy moẽaty, nheꞌẽ vai raꞌy.q#dDavi re ita omombo ouvy, hembiguai kuery re guive, Davi revegua haꞌe hembiguai xondaro kuery ooa yke jovaive rupi ojeꞌoi oiny vaꞌeri.npWd Davi re Simei ijayvu vaiague Haꞌe gui Baurim tekoa py huvixa Davi ovaẽ vy omaꞌẽ rã peteĩ ovaexĩ jogueruvy Saul ro pygua kuery regua Simei hery vaꞌe, Gera raꞌy. Haꞌe vaꞌe ovaexĩ vy ijayvu vai ouvy hexe.o-dHaꞌe rami rã Davi aipoeꞌi Ziba pe: — Mefibosete oguereko vaꞌekue-ꞌekue ma ameꞌẽmba ndevy. Ziba pe Davi omboaxa mbaꞌemo Mefibosete oguereko vaꞌekue, mbaꞌeta ixupe Ziba ijapu vy Absalão re Mefibosete ooague rami omombeꞌu ramo. Haꞌe rã Mefibosete ma ndooi (2 Samuel 19.24-30). Ziba ombovai: — Xeruvixa, xee ajeroꞌa romboete vy. Taxemboaxy nerenonde — heꞌi Davi pe. ndHaꞌe rã Davi oporanduve ju: — Haꞌvy nderuvixa raꞌy, mamo tu opyta? Ziba ombovai: — Haꞌe ma Jerusalém py ae opyta, mbaꞌeta ojeupe ae “Kovaꞌe ára po xevy ju ꞌrã Israel ro pygua kuery omboaxa xeru rekovia xepoꞌaka aguã”, heꞌi vy. BmdZiba ou rã Davi oexa vy oporandu ixupe: — Mbaꞌerã tu kovaꞌe nunga reru? Ziba ombovai: — Mymba mburikaꞌi ma hiꞌáry huvixa ro pygua kuery oĩ aguã. Haꞌe rã mbojape haꞌe mbaꞌemoꞌa ma kunumigue hoꞌu vaꞌerã aru. Vinho ma tekoa eꞌỹa rupi penekaneꞌõ vy peyꞌu vaꞌerã — heꞌi. :l qd Davi reve Ziba ijayvuague Haꞌe gui Davi ma yvyꞌã guy katy ojapyro ovy jave ou jekuaa oiny Mefibosete rembiguai Ziba. Ziba ma Saul rembiguai ranhe oiko, haꞌe gui Jônatas raꞌykue Mefibosete rembiguai ju (2 Samuel 9.9-10). Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ mymba mburikaꞌi ogueru ombokupe áryguapa vaꞌekue, haꞌe hiꞌáry duzentos mbojape, haꞌe cem xã uva pirukue, cem avi hiꞌa pyau, haꞌe gui peteĩ ryru vinho. dkCd%Haꞌe ramo Davi irũ Husai ojevy ju tetã katy. Absalão voi ovaẽ ma avi Jerusalém py. Xj+d$Taꞌy kuery avi ꞌrã ikuai haꞌe py: Zadoque raꞌy Aimaás haꞌe Abiatar raꞌy Jônatas. Haꞌe kuery pe ma xeremiendurã pemombeꞌu uka ꞌrã mbaꞌemo pyau pendu vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi. .iWd#Haꞌe py ndereve ikuai avi ꞌrã sacerdote kuery Zadoque haꞌe Abiatar. Huvixa ro py mbaꞌemo rendu vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã remombeꞌu uka haꞌe kuery pe.h5d"Haꞌeveve ꞌrã tetã katy rejevy vy Absalão pe aipoꞌre: “Aỹ ma xeruvixa, xee ma nerembiguai ju ꞌrã aiko, nderu rembiguai aikoague rami avi. Haꞌekue rami ae ꞌrã aiko nerembiguai”, ꞌre vy rejapo ꞌrã Aitofel ijayvu rã Absalão oendu veꞌỹ aguã rami.Sg!d!Ixupe Davi aipoeꞌi: — Xerupive reo aguã ri reju ramo ndaꞌevei xevy.sfad Haꞌe gui yvyty apyte áry Davi ovaẽ Senhor ombojeroviaaty py. Haꞌe jave haꞌe omaꞌẽ rã peteĩ ovaẽ ouvy arquita regua Husai. Haꞌe vaꞌe ma oao puku oxoropa vaꞌe py onhemonde reve ou, haꞌe oakã re yvy omoĩ reve. {eqdHaꞌe rire Davi pe omombeꞌua vy aipoꞌea: — Aitofel voi Absalão reve opyta ndere opuꞌã rei vaꞌe kuery mbyte. Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi: — Senhor, xee ajerure: ejapo Aitofel oꞌarandua rupi eꞌỹ nhomongeta aguã rami — heꞌi. Aitofel ma huvixa mongetaaty oiko. Davi mongetaa rupi ranhe oiko, haꞌe gui Absalão mongetaa rupi ju (versículo 12). \d3dHaꞌe gui Davi oguatave ovy vy Oliveiras yvyꞌã rupi oẽ ovy ojaeꞌo reve. Oakã ojaoꞌi haꞌe ipy rei reve oguata ovy. Hupive ojeꞌoi vaꞌe haꞌe javi oakã ojaoꞌi reve meme ojaeꞌo avi jogueravy. ucedHaꞌe ramo Zadoque haꞌe Abiatar ma Jerusalém katy ju ogueraa Nhanderuete ayvu ryru. Haꞌe py ae opyta. b dMaꞌẽ, peẽ pemombeꞌu uka jevy eꞌỹa ja xee apyta ranhe ꞌrã yy oaxaaty tekoa eꞌỹa katy oĩ vaꞌe py — heꞌi.eaEdSacerdote Zadoque pe huvixa aipoeꞌive ju: — Ndee haꞌe Abiatar imbaꞌekuaa vaꞌe vy pejevy porãꞌi ke tetã katy. Pendereve too porãꞌi avi penderaꞌy mokoĩ: nderaꞌy Aimaás, Abiatar raꞌy Jônatas guive.'`IdHaꞌe rami teĩ xapyꞌa rei Senhor xevy “Xee ndoguerovyꞌavei”, heꞌi ramo, maꞌẽ, xee ma apy haꞌã. Tojapo xere haꞌe oipotaa rami — heꞌi. T_#dHaꞌe ramo huvixa Davi aipoeꞌi Zadoque pe: — Perojevy ju Senhor ayvu ryru tetã katy. Senhor rembiexa rupi xemboaxy ri vy xeapo ꞌrã haꞌe katy ju ajevy aguã rami hyru aexa ju aguã, oĩaty voi.6^gd Jerusalém tetã katy ju Zadoque, Abiatar haꞌe Husai ombojevyague Oaxa avi sacerdote Abiatar haꞌe Zadoque. Haꞌe kuery reve ojeꞌoi avi levita kuery Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru reraa kuery. Haꞌe py omboguejy ranhe, tetã gui haꞌe kuery haꞌe javi oẽ vy oaxapa peve.%]EdHaꞌe kuery oo rã haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe oexa vy ojaeꞌo ratã pavẽ. Haꞌe kuery ojaeꞌo mbaꞌeta huvixa guetã gui onha ramo (versículo 20). Haꞌe rã haꞌe kuery oaxa ojeꞌoivy. Cedrom yakã huvixa voi oaxa, tekoa eꞌỹa katy tape oĩ vaꞌe rupi oo vy. 4\cdHaꞌe ramo Davi aipoeꞌi Itai pe: — Tereo haꞌvy, eaxa xerenonde katy — heꞌi. Haꞌe ramo Gate pygua Itai ma hexevegua avakue haꞌe javi reve oo, kyrĩgue guive. [dHaꞌe ramo Itai ombovai huvixa pe: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe ndee xeruvixa nderekove rupi avi aura vy aipoaꞌe: Mamo rã rei ndee xeruvixa reĩa py ae xee nerembiguai aiko avi ꞌrã, amano eꞌỹ vy aikove aguã teĩ — heꞌi. wZidKuee rei revaẽ vaꞌekue ma nhiꞌã xee rogueraa ta ma avi xerupive aỹ, neĩ xee ma voi ndaikuaai marã katy pa aa aguã vaꞌeri? Ejevy ju, erojevypa avi nderyvy kuery. Tove ndere toĩ Nhanderuete nemboaxya haꞌe ojeroviapy oikoa. Y#d Itai ojeroviapy oikoa oexa ukaague Haꞌe gui ma huvixa aipoeꞌi Gate pygua Itai vaꞌe pe: — Mbaꞌe re tu ndee reoxe avi ore kuery reve? Ejevy ju, epyta penderuvixarã ou vaꞌe reve, mbaꞌeta amboae yvy guigua reiko, ndeyvy gui ae mombyry reiko vaꞌe.SX!dHaꞌe gui hexevegua avakue haꞌe javi oaxa henonde katy. Haꞌe vy harõa haꞌe Gate pygua kuery haꞌe javi ju, seiscentos avakue Gate pygua hupive ojeꞌoi vaꞌekue oaxa jogueravy huvixa renonde. W{dHaꞌe rami vy heta vaꞌe kuery hupive ojeꞌoi vaꞌe reve huvixa oo rã oo ijapyꞌi py oĩ vaꞌe py opytapa ranhe.V/dHaꞌe gui huvixa ojepeꞌa ramo hoo pygua kuery haꞌe javi ojeꞌoi hexeve. Vaꞌeri oeja avi dez guaꞌyxy jevy kuery ngoo re opena vaꞌerã.&UGdHaꞌe ramo huvixa Davi revegua avakue ombovai: — Maꞌẽ, apy ma nerembiguai orekuai, oreruvixa ojapo uka vaꞌe tema rojapo aguã ae — heꞌi okuapy. UT%dHaꞌe rami rã Davi aipoeꞌi Jerusalém py hexevegua avakue ikuai vaꞌe pe: — Pepuꞌã ke, nhanha, mbaꞌeta Absalão gui ndajaa jepe reguai teve. Pejapura ke jajeꞌoi pojava, nhanderupity xapyꞌa eꞌỹ aguã, haꞌe nhandeꞌáry mbaꞌemo vai ogueru reve tetã py ikuai vaꞌe haꞌe javi ojukapa eꞌỹ aguã kyxe py. ~~8}|{yxw$v0ttCsrrq p}olnmm(l}kjjiQhVgftedeccc@b`L_p^v]\\K[SZ`YXWW+V7UdTSRQPP}OOVNNMM:LL4KKPKJJ#III-HH9GGBFFqEEE6DD5CCBBLAA-@@d???B>>> ==7<<,;;q;::98876644l3210//1.I--C,.+))h(>']&&,%%%L%$$o$0###k#"""5"! &Va@D / S ,f0)` =n Haꞌe nunga rupi eju, toromongeta, reikove reve reo jepe aguã, ndepiꞌa Salomão voi. n Bate-Seba reve Salomão huvixarã oĩ aguã re Natã ijayvuague Haꞌe rami rã Natã aipoeꞌi Salomão xy Bate-Seba vaꞌe pe: — Nerendui ri tyꞌy Hagite piꞌa Adonias huvixarã onhemoĩague? Haꞌe rami teĩ nhanderuvixa Davi ndoikuaai.x mn Haꞌe rã profeta Natã ma noenoĩ ukai ae, neĩ Benaia, avakue ipyꞌa guaxukueve neĩ guyvy Salomão ma voi. 7 kn Haꞌe rire Adonias ma ita Zoelete py oĩa py oo vy omeꞌẽ mymba kuery vexaꞌi, vaka haꞌe ikyra ete vaꞌe oapy reve, Rogel katyꞌi yvu oĩ vaꞌe py. Haꞌe katy oenoĩmba avi guyvy kuery huvixa raꞌy ikuai vaꞌe, haꞌe gui avakue Judá pygua huvixa rembiguai kuery haꞌe javive. Adonias ma ngaru ojapo Nhanderuete peguarã merami teĩ huvixa oĩ aguã rive, tykeꞌy Absalão ojapoague rami avi (2 Samuel 15.7-12). 2 anHaꞌe rã sacerdote Zadoque ma Adonias-a katy ndooi, neĩ Joiada raꞌy Benaia, profeta Natã, Simei, Reí haꞌe Davi rembiguai kuery ipyꞌa guaxukueve vaꞌe ma voi.  nHaꞌe rami vy Zeruia piꞌa Joabe haꞌe sacerdote Abiatar reve jogueroayvu, haꞌea katy haꞌe kuery oo vy oipytyvõ aguã re.I nHaꞌe rami teĩ tuu ma neĩ peteĩgue ma voi ndaꞌijayvui ixupe. Neĩ aipo ndeꞌi: “Mbaꞌe re tu guĩ rami reiko?” ndeꞌi. Haꞌe ma jaexa rã iporãve vaꞌe avi, Absalão oiko rire oiko vaꞌekue. Adonias ma Absalão ryvy (2 Samuel 3.2-5), teĩ haꞌe kuery ikuaia re tuu Davi ndoikuaa potai (2 Samuel 14). 2 an Adonias huvixarã onhemoĩ uka rivexeague Haꞌe gui Davi raꞌy Adonias Hagite piꞌa vaꞌe ma onhemboyvate rei. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ae ꞌrã aĩ huvixarã — heꞌi. Haꞌe rami vy ojou karóxa, kavaju áry guarã kuery haꞌe cinqüenta avakue henonde rupi onha okuapy aguã.| unKunhataĩ vaꞌe ma iporã ete vaꞌe. Huvixa re opena oikovy, oipytyvõa rupi oiko teĩ huvixa ma hexe nopena rei. $ EnHaꞌe rami vy Israel haꞌe javi rupi oeka ojeꞌoivy kunhataĩꞌi iporãve vaꞌe. Haꞌe vy Suném pygua Abisague hery vaꞌe ojou vy ogueru huvixaa py.X -nHaꞌe ramo ixupe hembiguai kuery aipoeꞌi: — Oreruvixa, tove tojoua peteĩ kunhataĩꞌi nerenonde oiko vaꞌerã. Tove ndere topena toikovy, toke avi ndejyva py, ndeyroꞌy riae eꞌỹ aguã — heꞌi.W -nJypyꞌigua kuaxia huvixave rei kuery rekokue oĩa Davi tujaꞌi ete jave guare Huvixa Davi tujaꞌi ete, haꞌe heta maꞌetỹa oguereko ma ramo ajukue py onhovãmbaa teĩ ijeyroꞌy ae tema.}udHaꞌe py ma Davi ojapo peteĩ altar Senhor pe, haꞌe vy omeꞌẽ mbaꞌemo oapy reve, peteĩ rami ikuaia regua guive. Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe yvy re Senhor ojapo porã jevy ramo Israel kuery ikuaia áry gui mbaꞌeaxy vaikue opytuꞌu.5 edHaꞌe rami teĩ huvixa ombovai Araúna pe: — Any, ndegui xee ajogua ꞌrã hepyrã porã re, mbaꞌeta Senhor Xeruete pe nameꞌẽi ꞌrã xevy omeꞌẽ rive pyre — heꞌi. Haꞌe rami vy Davi ojogua mbaꞌemo moaꞌyĩaty, haꞌe vaka re ma omeꞌẽ cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua. /dXeruvixa, haꞌe nunga haꞌe javi ndepo py xee Araúna ameꞌẽmba — heꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Senhor Nderuete tojapo rejerurea. { qdHaꞌe rã Araúna aipoeꞌi Davi pe: — Ejopy haꞌe emeꞌẽ Senhor pe remeꞌẽxe vaꞌe, reipota vaꞌe rei teĩ. Apy ma vaka ikuai reapy vy remeꞌẽ vaꞌerã. Oĩ avi yvyrape mbaꞌemo moaꞌyĩaty regua yxakãrã, canga guive oĩ. 'dHaꞌe vy oporandu: — Xeruvixa, mbaꞌe re tu ndee reju apy xee nerembiguai aĩa py? Davi ombovai: — Mbaꞌemo moaꞌyĩaty ajogua aguã rima aju, Senhor pe altar-rã ajapo aguã, mbaꞌeaxy vaikue heta vaꞌe kuery áry ombou vaꞌekue opytuꞌu aguã — heꞌi. " ?dHaꞌe gui Araúna ma yvyꞌã re oĩa gui oexa huvixa guembiguai kuery reve jogueru nhoguenoiny ramo. Haꞌe rami vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy peve.=wdGade ayvu rupi Senhor ojapo ukaague rami vy Davi oo. @{d Haꞌe vaꞌe árave profeta Gade ou Davi oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo na, ejapo Senhor pe peteĩ altar-rã jebuseu regua Araúna mbaꞌemo moaꞌyĩaty py..WdHaꞌe gui anjo heta vaꞌe kuery omomba rã Davi oexa vy ojapukai Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee rima ajejavy, xee rima hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe rami ajapo. Haꞌe rã kovaꞌe vexaꞌi kuery, mbaꞌe tu haꞌe kuery ojapo? Xerovai ae eupi ndepo, haꞌe xeru ro pygua kuery rovai. eEdHaꞌe gui Jerusalém áry Senhor-a guigua anjo tetã omomba aguã opo oupi hoꞌamy jave Senhor opytuꞌu ma mbaꞌemo vai omoingoa gui. Haꞌe vy aipoeꞌi anjo heta vaꞌe kuery mombaarã ou vaꞌekue pe: — Haꞌeve ma, emboguejy ju ndepo — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave ma anjo hiꞌaĩ jebuseu regua Araúna mbaꞌemo moaꞌyĩaty yvyꞌiry. Z/dHaꞌe rami rã Senhor ombou mbaꞌeaxy vaikue Israel yvy haꞌe javi rupi, koꞌẽ ajeꞌiveꞌi guive oaꞌangaague ára peve. Haꞌe ramo Dã guive Berseba peve omano setenta mil avakue haꞌe kuery regua.`;dGade pe Davi ombovai: — Xee ma ajexavaia aendu. Haꞌeveve Senhor po py anhemboaxa uka rã, mbaꞌeta haꞌe ma opa eꞌỹ vaꞌe nhanemboaxy vaꞌe. Haꞌe rã avakue po py ma xee nanhemboaxa ukaxei — heꞌi. ymd Haꞌe ramo Davi-a py profeta Gade ovaẽ vy omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Reipota pa sete maꞌetỹ re karuai ou ndeyvy re? Tyrã pa mboapy jaxy re renha ta reikovy nderovaigua kuery gui, haꞌe kuery nemonha rã? Tyrã pa reipota mboapy ára re mbaꞌeaxy vaikue oiko ndeyvy re? Eiporavo ke aỹ, haꞌe emombeꞌu xembouare pe ambovai vaꞌerã — heꞌi. #d — Tereo aipoꞌre Davi pe: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Mboapy regua vaꞌe aikuaa uka ꞌrã peteĩ eiporavo ajapo aguã’, heꞌi.” %d Koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve Davi ovy ramove Davi pegua imbaꞌekuaa vaꞌe profeta Gade rupi Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: Nd Haꞌe gui Davi heta vaꞌe kuery oipapa ukapa ma rire opyꞌa py oendu ramo ndaꞌeveia. Haꞌe vy aipoeꞌi Senhor pe: — Ajejavy vaipa raꞌe haꞌe rami ajapoa py. Haꞌe rami teĩ aỹ Senhor, ajerure rembogue aguã xee nerembiguai ajejavyague, inhakã porã veꞌỹ vaꞌe rami ajapo rire — heꞌi. K~d Huvixa pe Joabe omombeꞌu heta vaꞌe kuery mbovy pa ikuaia. Israel re ikuai raꞌe oitocentos mil avakue joe opuꞌãa py kyxe oiporu kuaa vaꞌe. Haꞌe rã Judá re ma quinhentos mil ikuai. }dHaꞌe rami py oguata jogueravy Israel yvy haꞌe javi rupi. Haꞌe gui nove jaxya vinte araa py ma ovaẽ ju okuapy Jerusalém py.7|idHaꞌe vy ovaẽ Tiro tetã ikorapa vaꞌe py, haꞌe gui heteu haꞌe cananeu kuery rekoa haꞌe javi rupi. Haꞌe gui ojeꞌoi ju Judá regua Neguebe yvy katy Berseba peve. {dHaꞌe gui ma Gileade katy oo vy ovaẽ Cades peve, heteu kuery yvy re. Haꞌe gui Dã-Jaã katy oo vy ojeapa jogueravy Sidom katy.&zGdHaꞌe rami vy haꞌe kuery Jordão yakã oaxa vy opyta Aroer py Gade yvyugua mbyte py tetã oĩ vaꞌe yke jaiporu kuaa regua katy. Haꞌe vy oo Jazer katy.LydHaꞌe rami teĩ huvixa ayvu Joabe haꞌe xondaro ruvixa kuery ijayvua gui ipoyive ramo huvixa renonde gui Joabe haꞌe xondaro ruvixa kuery ojeꞌoi vy oipapa jogueravy Israel kuery haꞌe javi.NxdJoabe ombovai huvixa pe: — Haꞌe rami avi tove Senhor Nderuete cem-kue ju tomboetave, ndee xeruvixa rexaa py. Haꞌe rami teĩ xeruvixa, mbaꞌe re tu ndee haꞌe rami ete rejapoxe? — heꞌi. @w{dHaꞌe ramo huvixa Davi aipoeꞌi xondaro ruvixa Joabe pe: — Eiko ke Israel regua haꞌe javi ikuaia rupi, Dã guive Berseba peve. Haꞌe vy eipapapa, aikuaa aguã mbovy pa ikuaia. vv id Haꞌe gui teĩgue ju Senhor poxya hendy jevy Israel kuery rovai. Haꞌe vy Davi pyꞌa re omoĩ haꞌe kuery rovai oiko aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Tereo eipapa Israel haꞌe Judá kuery haꞌe javi — heꞌi. Lud'haꞌe gui Urias heteu vaꞌe. Haꞌe javi vy trinta e sete ikuai. -tWd&Ira haꞌe Garebe itrita vaꞌe meme,`s;d%Zeleque amonita vaꞌe, Naarai beerotita vaꞌe, Zeruia piꞌa Joabe rembiporu reraaty, Po rami ma Davi pegua ipyꞌa guaxukueve rery oĩ: Taquemoni raꞌy Josebe-Bassebete ma mboapyve vaꞌe kuery ruvixa. Haꞌe vaꞌe ma guembiporu huꞌy guaxu reve onheaꞌã oikovy oitocentos avakue rovai, haꞌe vy ojukapa vyvoi peteĩgueꞌi pyve. U;d Mbaꞌeta amongue omondoxe vy oiporu ꞌrã ferro guigua, eꞌỹ vy huꞌy guaxu. Haꞌe rire hiꞌaĩague pyve okai katuĩꞌi ꞌrã tata py. yTmd Haꞌe rã nheꞌẽ vai raꞌy kuery ma oipeꞌapaa ꞌrã juu nhandepo py eꞌỹ nhamondo vaꞌe rami. /SYd Haꞌe rami eꞌỹ ri pa Nhanderuete renonde xero pygua kuery ikuai? Mbaꞌeta xereve ojapo ngupive guarã opa eꞌỹ vaꞌerã, haꞌevea rami meme ae ojapo, ivaipa aguã rami eꞌỹ. Haꞌe rami vy ndojapoi avi ꞌrã teve aa jepe aguã, aupity aguã arõ aikovy vaꞌe haꞌe javi? TR#d koꞌẽ ajeꞌive omoexakã ouvy vaꞌe rami oiko, koꞌẽ ajeꞌive ndaꞌaraivei jave kuaray ojope ouvy vaꞌe rami, oky rire ojope ju vy mbaꞌemo renhoĩ omboꞌokypa vaꞌe rami”, heꞌi. 8Qkd Israel kuery ruete ijayvu, Itaova Israel kuery onhemiaty aipoeꞌi xevy: “Teko porã rupi avakue re opena vaꞌe, Senhor renonde ojererokyjea rupi joe opena vaꞌe ma bP?d — Senhor Nheꞌẽ ijayvu xejuru rupi, haꞌe ijayvua rupi ae xejuru omombeꞌu. aO ?d Davi opa vygua ijayvuague Povaꞌe ayvu ma opa vygua Davi ijayvuague. Jessé raꞌy Davi ijayvua, ava omboyvate pyre, Jacó kuery ruete omoĩ vaꞌekue, Israel regua haꞌeve reiꞌia rupi oporai vaꞌe. N7d3 Haꞌe ae ombopoꞌaka ꞌrã huvixave omoĩ vaꞌekue, oexa uka ꞌrã guembiporavo oayvua, Davi haꞌe hamymino kuery pe, rakaꞌe rã peve. pM[d2 Haꞌe ramo Senhor, roguerovyꞌa ꞌrã yvy regua kuery oendua py, aporaei ꞌrã nderery rupi. L+d1 Nhanderuete ae xereraa jepe xerovaigua kuery gui. Ndee ma xemboyvate xerovaigua kuery áry, haꞌe xerepy avakue jojuka vaꞌety po gui. SK!d0 Nhanderuete xerepy vy jojukapa, heta vaꞌe kuery re xembopoꞌaka. nJWd/ Senhor ma oikove vaꞌe, togueroayvu porãa xeꞌitaova! Tomboetea Xeruete, ita xereraa jepea. `I;d. Haꞌe gui amboae regua kuery okanhymba, onhemiague gui oẽmba onhemondyipa vy. UH%d- Amboae regua kuery xenheꞌẽ rendu. Xeayvu oendu vy ojapopa okuapy. G5d, Xeretã pygua kuery xere opuꞌãa gui xereraa jepe, xemoĩ yvy regua kuery ruvixarã. Amboae regua kuery ndaexai vaꞌety voi xevygua ikuai. gFId+ Haꞌe ramo amonguꞌipa yvy kuꞌi rami. Amouꞌũmba, yapo tape guiguare rami amomba. rE_d* Haꞌe kuery omaꞌẽ rã avave rei ndoepyai. Tá, Senhor pe haꞌe kuery ojapukai teĩ nombovai. ZD/d) Xerovaigua kuery rejapo ojavapa aguã rami. Xerayvu eꞌỹ vaꞌe amomba. }Cud( Mbaꞌeta ndee xemombaraete ajogueroꞌa kuaa aguã, rejapo xere opuꞌã vaꞌekue re xepoꞌaka aguã rami. _B9d' Amomba ae, amouꞌũmba opuꞌã aguã ndaꞌevevei peve. Xepy yvýry hoꞌapa. TA#d& Xerovaigua kuery amonha ꞌrã aupity peve. Amomba rire ma ajevy ju. E@d% Apyrõ aguã tape rembopyve ramo ndaxepyxyryi ꞌrã. [?1d$ Mbaꞌemo vai jokoarã remeꞌẽ xereraa jepea, xemboaxya rupi xemboyvate. y>md# Xepo pe voi omeꞌẽ joe apuꞌã kuaa aguã. Haꞌe ramo guyrapa overa vaꞌe guigua voi aipira ꞌrã. \=3d" Haꞌe ojapo xepy guaxu rami inhakuã aguã. Haꞌe vy yvatea rupi xemoingo. g<Id! Nhanderuete ma xemombaraetea xekangy eꞌỹ aguã, omoatyrõ ꞌrã aguata aguã rupi. x;kd Mavaꞌe tu Nhanderuete oiko Senhor eꞌỹ vy? Mavaꞌe tu nhandeꞌitaova oiko Nhanderuete eꞌỹ vy? :;d Nhanderuete guigua tape ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Senhor ayvu ma oaꞌanga pyre. Hexe onhemi vaꞌe haꞌe javi pe ma mbaꞌemo vai jokoa oiko. h9Kd Ndereve vy amomba ꞌrã xondaro kuery, Xeruete reve vy apo ꞌrã hetã kora áry rupi. J8d Ndee Senhor ma xerexapea, Senhor omoexakã pytũ rupi aiko rã. 7d Ndee reraa jepe ꞌrã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe, haꞌe rã omaꞌẽ vaikue reia rupi onhemboyvate vaꞌe ma remomba ꞌrã. 61d ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe rejekuaa uka ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma rejekuaa uka ꞌrã nhombopaga kuaa vaꞌe. 5d Heko porã vaꞌe kuery pe rejekuaa uka ꞌrã heko porã vaꞌe, anhetẽ rupi ikuai vaꞌe pe rejekuaa uka anhetẽ rupigua avi, h4Kd Haꞌe ramo Senhor omeꞌẽ xereko porãague repy, henonde rupi ndaxereko kyꞌai rire. V3'd Henonde aiko anhetẽa rupi, ajejoko teko vai rupi aiko eꞌỹ aguã. ]25d Xejee amoĩ ijayvuague haꞌe javi, xejegui ndaipeꞌai ayvu omoĩ vaꞌekue. 1yd Mbaꞌeta xee ma Senhor guigua tape rupi aiko vaꞌe, ndajepeꞌai Xeruete gui haꞌeveꞌỹa rami aiko aguã. c0Ad Xereko porãa re Senhor xerereko porã, xevy pe omeꞌẽ ndaxepo kyꞌaiague repy. h/Kd Haꞌe rami vy xereru peteĩ henda ipaꞌũ jaꞌeavea py. Xereraa jepe xererovyꞌa vy. d.Cd Xere haꞌe kuery opuꞌãmba rei ajexavai jave, teĩ Senhor onhemoĩ xepytyvõarã. -d Xereraa jepe xerovaigua kuery imbaraete vaꞌe gui, xemomboriau rei vaꞌe kuery gui ae, xegui ipoꞌakave ete vaꞌekue ri. X,+d Yvate gui haꞌe okuaveꞌẽ vy xejopy, xerenoẽ yy tuvixa vaꞌe gui. +%d Haꞌe ramo ojekuaa yy rupa, haꞌe yvy yta avi ojekuaapa, ndeayvu atãa py Senhor, ndepoxya rupi neapyĩgua gui nepytuẽ ramo. Q*d Nguꞌy omombo vy omoaĩmba xerovaigua kuery. Overa vy omondyipa. L)d Haꞌe gui Senhor yapu yva re, Yvate ete vaꞌe ijayvu atã. P(d Hexakãa henonde oo vaꞌe gui hendy ovy tapyĩ rexakã ramigua. s'ad Oyvýry rupi rami omoĩ pytũ reia ooꞌirã, pytũ, yy ijatya haꞌe yva re arai ikuai vaꞌe voi. e&Ed Peteĩ anjo ipepo vaꞌe áry oĩ vy oveve ouvy, yvytu opepo áry ogueru pojava ramo. L%d Yva omoꞌyvyĩ vy oguejy, ipy guýry pytũ vaikue oĩ reve. m$Ud Inhapyĩgua gui opuꞌã hataxĩ, ijuru gui ma tata nhomombaarã oẽ, tapyĩ hexakã vaꞌe. q#]d Haꞌe ramo yvy omyĩ haꞌe oryryi. Yva yta ikuai vaꞌe voi ovavapa, oryryipa, ogueropoxy ramo. 3"ad Haꞌe ramo ajexavaia py ajapukai karamboae Senhor pe. Xeruete pe ajapukai ainy. Haꞌe rã ojeupegua templo gui oendu xeayvua, ijapyxa peve ajapukaia ovaẽ ramo. L!d Manoa pygua xejokua vaꞌekue, nhuꞌã xã xejura xapyꞌa. k Qd Manoa pygua xejoko vaꞌekue yai rami, heko vai vaꞌe yai rami xere opuꞌã vy xemongyje. mUd Ajapukai Senhor ogueroporaeipy vaꞌe pe. Haꞌe rami vy aa jepe ꞌrã xerovaigua kuery gui. @{d Xeruete ma xeꞌitaova anhemiaty, mbaꞌemo vai jokoa, xereraa jepea imbaraete vaꞌe, oo yvate vaꞌe, haꞌe anhemiaty. Ndee Xeruete, xereraa jepe ꞌrã xejukaxea kuery gui. widHaꞌe vy aipoeꞌi: — |yhwh{Senhor,} ndee ma xeꞌitaova. Ndee ma oo imbaraete vaꞌe haꞌe xerepya.  +d Haꞌe gui Senhor pe Davi ijayvu kovaꞌe mboraei rupi, Saul haꞌe hovaigua kuery haꞌe javi po gui Senhor ogueraa jepe jave. dHaꞌe vaꞌe avakue irundy ikuai gigante ramymino Gate tetã py. Haꞌe rami teĩ Davi haꞌe ixondaro kuery oitypa rakaꞌe. oYdHaꞌe vaꞌe ma Israel kuery mbojaru reia rupi ijayvu ramo Davi rykeꞌy Simei raꞌy Jônatas ojuka.|sdTeĩgue ju opuꞌã okuapy joe, Gate py ae. Haꞌe py oiko peteĩ ava yvate ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mboapy meme ikuã haꞌe ipyxã voi, haꞌe javi vy vinte e quatro ikuã haꞌe ipyxã oguereko. Haꞌe vaꞌe voi gigante ramymino regua.}dHaꞌe vaꞌe rire teĩgue ju jogueroꞌa filisteu kuery rovai Gobe py. Haꞌe gui Belém pygua Jaaré-Oregim raꞌy Elanã ojuka Gate pygua Golias. Haꞌe vaꞌe guembiporu huꞌy guaxu oguereko vaꞌekue ma ajukue popẽaꞌy rami tuvixa vaꞌe. dHaꞌe vaꞌe rire ma jogueroꞌave ju Gobe py, filisteu kuery reve. Haꞌe py ma husatita Sibecai vaꞌe ojuka gigante ramymino Safe. !dHaꞌe rami teĩ Zeruia piꞌa Abisai oepy vy filisteu oipyxo vy ojuka. Haꞌe ramo Davi pegua kuery ixupe oura vy aipoeꞌi okuapy: — Aỹ gui ma orereve ndee ndereovei ꞌrã joe ropuꞌã aguã katy, Israel kuery moexakãa ogue eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy. A}dIsbi-Benobe ma gigante ramymino regua. Huꞌy guaxu oguereko vaꞌe ma cinco quilos ipoyi vaꞌe, haꞌe onhemonde oikovy huꞌy jokoa regua ipyaukue py. Haꞌe vaꞌe ma ojukaxe Davi.Od Haꞌe gui filisteu kuery opuꞌã ju okuapy Israel kuery rovai. Haꞌe rã Davi oxondaro kuery reve ojeꞌoi vy jogueroꞌa filisteu kuery reve. Haꞌe gui ma Davi ikaneꞌõ vaipa.p[dHaꞌe rami vy Benjamim regua yvy re ojaty okuapy Saul haꞌe taꞌy Jônatas kãgue, Zela py, tuu Quis onhono porãague py ae. Huvixa ojapo ukaa rami ojapopa. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌe vaꞌe yvy re Nhanderuete ojapo porã ju. d Haꞌe kuery po gui Saul haꞌe taꞌy Jônatas kãgue ogueru vy haꞌe vaꞌe reve onhono porã avi ojyryvipy pyre kãgue.r_d Haꞌe rami rã Davi oo vy Jabes-Gileade gui ogueru Saul haꞌe taꞌy Jônatas kãgue, haꞌe pygua kuery Bete-Seã tetã mbyte gui ogueraa rire. Haꞌe py ma Gilboa yvyty re filisteu kuery Saul ojukaa ára py oeja imoiny vaꞌekue.Z/d Davi pe omombeꞌua Saul raꞌyxy jevy Rispa oikoa haꞌe javi, Aiá rajy vaꞌe.V'd Haꞌe ramo Aiá rajy Rispa ma peteĩ ajukue voxa guigua ogueraa vy peteĩ ita tuvixa vaꞌe áry oipyo imoiny oĩ aguã. Haꞌe py ma jypy omonoꞌõa ára guive opyta yva gui oky hoꞌa ju peve. Haꞌe vaꞌe ma ara py neĩ pyávy ndoejai oikovy tetekue ikuaia py guyra oveve vaꞌe onhemboja aguã, mymba kaꞌaguy rupigua guive. oYd Haꞌe vaꞌe kuery ma Gibeão pygua kuery po py omboaxa yvyꞌã áry ojyryvipypa aguã, Senhor renonde. Haꞌe rã sete-ve hoꞌapa vyvoi. Haꞌe vy omano, mbaꞌemo monoꞌõa ypyꞌia ára, jypy cevada omonoꞌõa ára py ae. t cdHaꞌe rami vy huvixa ojopy Saul raꞌy kuery Aiá rajy Rispa piꞌa mokoĩve, Armoni haꞌe Mefibosete hery vaꞌe, haꞌe gui Saul rajy Merabe piꞌa kuery peteĩ nhiruĩve, meolatita Barzilai raꞌy Adriel raꞌy kuery ikuai vaꞌe.! =dHaꞌe rã Jônatas raꞌy Mefibosete Saul ramymino vaꞌe ma huvixa nomboaxai, Senhor rery rupi Saul raꞌy Jônatas reve Senhor Davi ouraague rami vy.l Sdhaꞌe vaꞌe raꞌy kuery regua gui emboaxa orevy sete avakue Senhor renonde rojyryvipy aguã, Gibeá Senhor rembiporavo Saul rekoague py ae — heꞌi. Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi: — Xee amboaxa ꞌrã pendevy — heꞌi.  dHaꞌe kuery ombovai huvixa pe: — Haꞌe gui oreregua kuery jukaare, Israel mbyte rupi roikove eꞌỹ aguã oremokanhymbaxe vaꞌekue,v gdGibeão regua kuery ombovai okuapy: — Saul haꞌe hoo pygua kuery mbaꞌe prata haꞌe ouro ma ndoroipotai. Israel regua ndorojukaxei guive peteĩve — heꞌi. Davi oporanduve ju: — Mbaꞌe nunga tu haꞌvy tajapo pendevy kuery pe? X+dHaꞌe gui Davi oporandu Gibeão pygua kuery pe: — Mbaꞌe tu peipota ajapo pendevy kuery pe? Mbaꞌe nunga tu ameꞌẽ ꞌrã pendevy teko vai ojapoague rekovia, Senhor pegua kuery peroayvu porã aguã? 7idHaꞌe rami rã Gibeão pygua kuery huvixa oenoĩ uka vy ijayvu haꞌe kuery reve. Gibeão pygua ma Israel regua eꞌỹ, amorreu regua rembyrekue ae. Haꞌe gui Israel kuery oura ma voi vaꞌekue omomba eꞌỹ aguã re, vaꞌeri Saul ma omombaxe Israel haꞌe Judá kuery re ndaꞌevei ete vy. Gibeão regua kuery reve Josué jogueroayvuague rami vy Israel kuery pe ombaꞌeapo ꞌrã avave rei ojukaa eꞌỹ re (Josué 9). 5 gd Gibeão pygua kuery ojepy okuapyague Davi oĩ jave oiko karuai mboapy maꞌetỹ re. Haꞌe rã Senhor pe Davi oporandu rã aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe rami oiko mbaꞌeta Saul haꞌe hoo pygua kuery jouguy omoẽague re ndopagai teri, Gibeão pygua kuery regua ojukaague re guive — heꞌi. >ydHaꞌe gui Jair ramymino Ira ma Davi mongetaaty oiko. U%dSeva ma kuaxia re opena vaꞌety. Zadoque haꞌe Abiatar ma sacerdote ikuai. dAdorão ma omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery re opena. Haꞌe rã Ailude raꞌy Josafá ma mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaa ae.3d ; Joabe ma Israel regua xondaro kuery haꞌe javi re opena vaꞌe. Haꞌe rã Joiada raꞌy Benaia ma huvixa rarõa kuery re opena.kQdHaꞌe gui kunha vaꞌe oꞌarandua rupi oo guetarã kuery haꞌe javi reve jogueroayvu aguã. Haꞌe rire Bicri raꞌy Seba akã ojaya okuapy vy omombo Joabe oexa aguã. Haꞌe rã omonheꞌẽ mimby guaxu, haꞌe ramo ojepeꞌapa ju tetã gui. Peteĩ-teĩ ngoo katy ju ojeꞌoi. Haꞌe rã Joabe ma Jerusalém katy ojevy huvixa reve jogueroayvu aguã. |sdNdee rexaꞌãa rami eꞌỹ aikoa. Haꞌe rami avi peteĩ ava Efraim yvyty re oiko vaꞌe, Bicri raꞌy Seba hery vaꞌe, opuꞌã karamboae huvixa Davi rovai. Haꞌe vaꞌe anhoꞌi pemboaxa xevy, haꞌe ramo ajepeꞌa ju ꞌrã peneretã gui — heꞌi. Haꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌi Joabe pe: — Maꞌẽ, inhakãgue amombo uka ꞌrã ndevy tetã kora áry rupi._9dJoabe ombovai vy aipoeꞌi: — Xee ma namokanhyi ꞌrãe, nambovaipavei ꞌrã guive.w~idHaꞌe rami ae xee ma Israel kuery joe opuꞌã vaꞌe regua eꞌỹ, ore kuery ma ojeroviapy meme. Haꞌe rã ndee ma rembovaipaxe peteĩ tetã, xee Israel regua xy aiko vaꞌeri. Mbaꞌe re tu oremokanhy ta Senhor pegua orekuai vaꞌe? +}QdHaꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌive ju: — Yma guive aipoꞌea: “Penhemongeta uka ꞌrã Abel py, mbaꞌemo pereko vaꞌe re oikuaa pota porãa aguã” ꞌea.]|5dHaꞌe vaꞌe ovaẽ ramove kunha vaꞌe oporandu: — Ndee ae pa Joabe? Ombovai: — Xee ae — heꞌi. Haꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Endu ke xee nerembiguai xeayvua. — Aendu ꞌrã — heꞌi Joabe. {/dHaꞌe gui ma tetã gui peteĩ kunha hiꞌarandu vaꞌe ojapukai: — Pendu ke, pendu ke. Aipopeje Joabe pe tou kyvõ katy, hexeve xeayvu aguã. zzodHaꞌe gui Joabe oxondaro kuery reve ovaẽmba vy ojoko imoiny Abel-Bete-Maaca tetã. Haꞌe vaꞌe tetã katyꞌi omboaty reta yvy, tetã kora yvatekuea peve. Haꞌe javi Joabe reve ikuai vaꞌe ojoꞌo-joꞌo okuapy tetã kora oity aguã. 'yIdSeba kuery ma Israel haꞌe javi regua ikuaia rupi oaxapa jogueravy, Abel-Bete-Maaca peve. Haꞌe rami teĩ berita kuery anho onhemboatypa vy ojeꞌoi hupive.kxQd Tape gui oguerova ma rire avakue haꞌe javi oo Joabe rupive, Bicri raꞌy Seba rakykue monha vy. !w=d Tape mbyte rupi Amasa nguguy re omyĩ teri oupy ramo oexa vaꞌe nhavõ opyta kuerei ꞌrã. Haꞌe nunga rupi xondaro vaꞌe oexa vy tape mbyte gui oguerovave heravy Amasa retekue nhuũndy katy. Haꞌe vy hiꞌáry omombo peteĩ ao puku, ituia py ovaẽ vaꞌe nhavõ opyta ramo.-vUd Joabe reve ikuai vaꞌe regua peteĩ ma Amasa retekue yvýry hiꞌaĩ vy aipoeꞌi: — Joabe revegua Davi-a katygua peiko vaꞌe ma jaa ke Joabe rupive — heꞌi. ud Haꞌe rã Amasa neĩ ndoikuaa potai Joabe opo rovai py kyxe oguerekoa re. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe py ae oyeꞌo, hyekue onhoẽmba. Teĩgue ju oikyxĩ eꞌỹ re omano haꞌe pyve. Haꞌe ramo guyvy Abisai reve Joabe omonhave ju jogueravy Bicri raꞌy Seba. td Haꞌe vy Amasa pe Joabe — Xeryvy, reiko porãꞌi pa? — heꞌi reve hendyva re ojopy oiporu kuaa regua py, oayvu aguã merami.sdHaꞌe gui Gibeão katyꞌi ita tuvixa vaꞌe hiꞌaĩa py haꞌe kuery ovaẽmba jave ma Amasa ovaexĩ ouvy. Joabe ma xondaro kuery ao py onhemonde hoꞌamy haꞌe py. Hiꞌáry kuꞌakuaa oĩ vaꞌe reve kyxe avi oĩ hyru py. Ovaexĩ ovy vy oity kyxe..rWdHaꞌe ramo Joabe revegua kuery ma Jerusalém gui kuery ojeꞌoipa Bicri raꞌy Seba omonha vy, huvixa rarõa haꞌe xondaro kuery ipyꞌa guaxukue haꞌe javi reve.~qwdHaꞌe ramo Abisai pe ju Davi aipoeꞌi: — Aỹ Absalão ojapoague gui Seba ojapo vaive ꞌrã nhandevy. Haꞌe rami vy eraapa na xerembiguai kuery, haꞌe pemonha, tetã ikorapa vaꞌe py onhemi vy nhandegui oo jepe eꞌỹ aguã — heꞌi. upedHaꞌe ramo Amasa oo Judá regua avakue oguerupa aguã, teĩ ou ju eꞌỹ re ára oaꞌangaague oaxa rive. o9dHaꞌe gui Davi aipoeꞌi Amasa pe: — Mboapy araa py emboatypa ke xea py Judá regua avakue, haꞌe ndee voi eju ju apy rejexa uka aguã — heꞌi.FndJerusalém tetã py ngoo oĩ vaꞌe py Davi ovaẽ vy ogueraapa dez guaꞌyxy jevy oguereko vaꞌekue ngoo re opena vaꞌerã oeja vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma ombotypa vy omongaru uka porã vaꞌeri neĩ teĩve reve nonhenovei. Haꞌe kuery omano eꞌỹa ja oo omboty pyre py ikuai imeveꞌỹ vaꞌe rami ae. pm[dHaꞌe ramo Israel regua avakue haꞌe javi ojaꞌo jogueravy Davi-a gui, Bicri raꞌy Seba rupive anho ojeꞌoi. Haꞌe rã Judá regua kuery ma huvixa reve tema ikuai, haꞌe vy Jordão yakã guive ogueru okuapy Jerusalém peve. \l 5d Seba huvixa rovai opuꞌã rã ojukaa ague Haꞌe py oĩ avi peteĩ ava nheꞌẽ vai raꞌy Seba hery vaꞌe, Bicri raꞌy, Benjamim regua vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mimby guaxu omonheꞌẽ vy aipoeꞌi: — Nhande kuery ma mbaꞌeve ndajarekoi Jessé raꞌy Davi reve. Israel kuery, peteĩ-teĩ jajeꞌoi nhandero katy! — heꞌi._k9d+Haꞌe gui avakue Israel kuery ombovai ju Judá kuery pe: — Ore kuery ma pendegui dez-kue oreretave vaꞌe vy peẽ kuery gui roguerekove Davi reve. Mbaꞌe re tu haꞌvy peẽ kuery norembovareive? Ore kuery ranhe oreayvu rakaꞌe nhanderuvixa rogueru jevy aguã re — heꞌi teĩ Israel kuery ijayvua gui Judá kuery ijayvu poyive tema. j+d*Haꞌe ramo Judá regua avakue haꞌe javi ombovai Israel kuery pe: — Haꞌe rami rojapo mbaꞌeta huvixa ma oreretarã ae. Mbaꞌe re tu haꞌe rami rã rive pendevai ta? Ore kuery ndaꞌu huvixa rembiꞌu re rokaru, tyrã pa orevy mbaꞌemo omeꞌẽ rive vaꞌekue? [i1d)Haꞌe gui Israel regua avakue haꞌe javi oupa okuapy huvixaa py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Oreruvixa, mbaꞌe re tu oreryvy kuery gui Judá regua ranhe rive ndereru nhemi okuapy? Mbaꞌeta Jordão yakã kyvõgua re haꞌe kuery ndereru ndero pygua kuery reve, nerembiguai kuery haꞌe javi avi — heꞌi. Apy “Israel kuery” heꞌia ma Judá regua eꞌỹ re ijayvu vy. Haꞌe rã amboae py ma jaikuaa ꞌrã judeu kuery haꞌe javi re ijayvua. $hCd(Gilgal peve huvixa oaxa ovy ramo Quimã oo avi oiny hupive. Huvixa rupive ojeꞌoi avi Judá regua kuery haꞌe javi, haꞌe Israel regua mbyte rupi peve. *gOd'Pavẽ rei Jordão yakã oaxapa ramo huvixa voi oaxa ma vy oayvupa Barzilai rova py, haꞌe vy ogueroayvu porã imondovy. Haꞌe rã Barzilai ojevy ju ngoo katy.&fGd&Huvixa ombovai: — Toaxa haꞌvy Quimã xereve, haꞌe ixupe ajapo ꞌrã reipotaa rami tema. Ndevy voi ajapo ꞌrã reipota vaꞌe haꞌe javi — heꞌi. e/d%Tove xee nerembiguai taa ju, haꞌe vy xerekoa py ae amanoꞌi ꞌrã xeru haꞌe haꞌi kuery rupa katyꞌi xenhono porãa aguã. Haꞌe rami avi neꞌexa, Quimã toĩ nerembiguairã. Xeruvixa, toaxa haꞌe ae nderupive, haꞌe rã rereko ꞌrã reipotaa rami — heꞌi. ~~}u|{{_zByrxx]wvu4tssB=<;;8:9s98[77#554,3l21G0/..r-i,++ ))(h''/&R%$c#m#"K! m46C0awb-p:W`@ a u  >4kH!;=n Salomão pe Nhanderuete ijayvuague rami vy omeꞌẽ hiꞌarandurã. Haꞌe gui Hirão haꞌe Salomão reve peteĩ rami ikuai, jogueroayvuague rami vy. 7:in Haꞌe gui Hirão pe ma Salomão omeꞌẽ vinte mil ryru trigo hoo pygua kuery rembiꞌurã, haꞌe vinte ryru azeite-rã oumbiri pyre. Haꞌe rami ojapo maꞌetỹa nhavõ.e9En Haꞌe rami py Salomão oipotaa rami vy ixupe Hirão ogueru ruka yvyra yary haꞌe cipreste.8}n Haꞌe vaꞌe ma Líbano yvy gui xerembiguai kuery ogueraa ꞌrã yeꞌẽ rembe peve. Haꞌe gui yeꞌẽ rupi ma xee aru rukapa ꞌrã ojokuapa vaꞌekue ndee rejopy aguã peve. Haꞌe gui haꞌe py ma ojorapa ju ꞌrã, haꞌe ndee ju reraa ukapa ꞌrã. Haꞌe gui ndee voi rejapo ꞌrã xee aipotaa rami, xero pygua kuery pe tembiꞌu remeꞌẽ vy”, heꞌi vaꞌerã. F7nHaꞌe rami vy Salomão oĩa py ju Hirão ombou guembiguai kuery aipoeꞌi vaꞌerã: “Aendu ma rejerure ukaague. Haꞌe rami vy reipotaa rami ajaya uka ꞌrã yvyra yary haꞌe cipreste.{6qnHaꞌe rami Salomão ayvukue Hirão oendu vy ovyꞌa vaipa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re aỹ, mbaꞌeta Davi pe peteĩ taꞌy hiꞌarandu ete vaꞌe omeꞌẽ heta vaꞌe kuery re opena vaꞌerã — heꞌi. w5inHaꞌe nunga rupi ejaya na xevy yvyra yary Líbano yvy re ikuai vaꞌe. Xerembiguai kuery ma nerembiguai kuery reve avi ꞌrã ikuai, haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapoague repy xee ameꞌẽ ꞌrã ndeayvua rami ae. Mbaꞌeta reikuaa porã nerembiguai kuery Sidom pygua yvyra ojaya kuaa vaꞌe rami ete xerembiguai avakue regua peteĩve ndoikoi”, heꞌi. 4nHaꞌe nunga rupi anhembopyꞌa peteĩ oo ajapo aguã Senhor Xeruete rery oĩ aguã, xeru Davi pe ijayvuague rami vy. Haꞌe vy aipoeꞌi vaꞌekue: ‘Nderekovia nderaꞌy amoĩ vaꞌerã vaꞌe ae ꞌrã ojapo oo xerery oĩ aguã’, heꞌi vaꞌekue.35nHaꞌe rã xevy pe ma Senhor Xeruete omeꞌẽ jovaive rupi orekuai porãꞌi aguã. Haꞌe vy ndoikoi orerovaiguarã, neĩ oremoangeko reiarã voi.B2n“Reikuaa porã xeru Davi Senhor nguuete pegua oorã ojapo aguã ndaꞌeveiague, ngovaigua kuery reve jogueroꞌa riae ramo, ipoꞌakaa guýry Senhor haꞌe kuery omoĩmba eꞌỹa ja.Z1/nHaꞌe ramo Hirão pe ju Salomão omondouka guembiguai kuery aipoeꞌi vaꞌerã:?0 {n Salomão-a py Tiro pygua huvixa Hirão voi ombou guembiguai kuery, mbaꞌeta oendu tuu rekovia Salomão ju huvixarã omoĩaague. Hirão ma Davi irũ ae oiko vaꞌekue.,/Sn"Haꞌe ramo haꞌe javi regua ou Salomão ꞌarandua oenduxe vy. Heta avi ou yvy regua huvixa kuery rembiguai Salomão ꞌarandua omombeꞌua rã oendu vaꞌekue. h.Kn!Omombeꞌu kuaa avi hogue vaꞌe haꞌe javi, yary Líbano re ikuai vaꞌe, hissopo kora áry henhoĩ vaꞌe guive. Omombeꞌu avi mymba kuery haꞌe guyra ikuai vaꞌe, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe pira ikuai vaꞌe voi.Z-/n Omombeꞌu avi três mil ayvu ꞌarandu regua, haꞌe gui mil e cinco mboraeirã.c,AnAvakue ikuai vaꞌe haꞌe javi gui hiꞌaranduve, ezraíta Etã gui voi, haꞌe gui Maol raꞌy kuery Hemã, Calcol haꞌe Darda gui voi. Haꞌe ramo hiꞌarandua oendupaa haꞌe javi regua ijyvýry ikuai vaꞌe rupi.f+GnKuaray oua katygua haꞌe Egito pygua kuery ꞌarandua gui voi Salomão hiꞌaranduve vaꞌe.V*'n Salomão ꞌarandua re ijayvua Salomão pe Nhanderuete omeꞌẽ avi hiꞌarandurã, opa mbaꞌe py oikuaa pota haꞌe mbaꞌemo oikuaapa rei aguã rami, yeꞌẽ rembe rupi ita kuꞌi ikuaia rami.)!nMamo rã huvixa oĩa py ogueraa avi ꞌrã cevada haꞌe hiꞌygue kavaju kuery haꞌe kavaju porãgueve peguarã, ijayvuague rami vy ae. =(unHaꞌe gui tembiꞌu re opena vaꞌety kuery ojou ꞌrã okuapy peteĩ-teĩ jaxy reguarã, huvixa Salomão haꞌe i-mesa py ovaẽ vaꞌe pe rei, mbaꞌeve oata eꞌỹ aguã rami.x'knSalomão oguereko avi quarenta mil kavaju oguy pygua karóxa reraarã, haꞌe gui imboguataa kuery ma doze mil.H& nHaꞌe rami py Judá haꞌe Israel kuery ikuai porãꞌi. Salomão oikovea pukukue re peteĩ-teĩ oguapy ꞌrã okuapy ngoka py ae uva haꞌe figoꞌy ikuaia guy rupi, Dã guive Berseba peve.U%%nMbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi opena, haꞌe Eufrates yakã yvýry rupi Tifsa guive Gaza peve huvixa kuery ikuai vaꞌe re. Haꞌe gui ijyvy yvýry haꞌe javi rupi ma mbaꞌeve rei ndoikoi.+$Qnhaꞌe gui dez vaka raꞌy ikyra vaꞌe, vinte vaka ikora pygua, haꞌe cem vexaꞌi, guaxu eteꞌi, guaxu puku, guaxu mirĩ haꞌe guyra ikyrakue reiꞌi vaꞌe.#nKoꞌẽ nhavõ Salomão peguarã omeꞌẽ ꞌrã okuapy trinta ryru trigo iporãve vaꞌe haꞌe sessenta ryru trigo mboae,"}nSalomão ma amboae regua ikuai vaꞌe re opena avi, Eufrates yakã guive filisteu kuery yvy haꞌe Egito yvy peve. Haꞌe pygua kuery ma mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã okuapy Salomão pe, ixupe ombaꞌeapo ꞌrã guive okuapy haꞌe oikovea pukukue re.5!en Salomão openaa rupi oguerekopaague Judá haꞌe Israel kuery ma heta ikuai, yeꞌẽ yvýry ita kuꞌi ikuai vaꞌe rami heta. Okaru, oyꞌu haꞌe ovyꞌa okuapy.+ QnUri raꞌy Geber ma Gileade rupi opena amorreu kuery ruvixa Seom haꞌe Basã pygua huvixa Ogue yvykue re. Haꞌe vaꞌe yvy re peteĩꞌi anho oĩ opena vaꞌe. 1_nElá raꞌy Simei ma Benjamim rupi opena.3cnParua raꞌy Josafá ma Issacar rupi opena.>ynHusai raꞌy Baaná ma opena Aser haꞌe Bealote rupi.ymnAimaás ma Naftali rupi opena. Haꞌe vaꞌe ma guaꞌyxyrã ogueraa peteĩ Salomão rajy, Basemate hery vaꞌe.2anIdo raꞌy Ainadabe ma Maanaim rupi opena.n Ben-Geder ma Ramote-Gileade rupi opena. Haꞌe vaꞌe ma Manassés raꞌy Jair rekoague Gileade re ikuai vaꞌe rupi opena. Opena avi Basã regua Argobe tetã oĩ vaꞌe re, haꞌe javi vy sessenta tetã ikorapa haꞌe hokẽ jokoa overa vaꞌe guigua vaꞌe meme.fGn Ailude raꞌy Baaná ma opena Taanaque, Megido haꞌe Bete-Seã haꞌe javi rupi. Haꞌe vaꞌe ma Zaretã katyꞌi rupi opyta Jezreel yvyꞌã guy katy, Bete-Seã guive Abel-Meolá peve, haꞌe Jocmeão tetã rovai peve.`;n Ben-Abinadabe ma opena Dor yvyꞌã haꞌe javi rupi. Taꞌyxy ma Salomão rajy Tafate.iMn Ben-Hesede ma Arubote rupi opena. Haꞌe vaꞌe pegua ma Socó haꞌe Hefer yvy haꞌe javi avi.V'n Ben-Dequer ma Macaz, Saalabim, Bete-Semes, Elom haꞌe Bete-Hanã rupi opena.QnHaꞌe kuery rery ma po rami: Ben-Hur ma Efraim yvyty rupi opena vaꞌe.b?nSalomão omoĩ doze avakue Israel kuery haꞌe javi re opena vaꞌerã, huvixa haꞌe hoo pygua kuery hoꞌu vaꞌerã ojoua rupi. Haꞌe kuery regua peteĩ-teĩ ma maꞌetỹa nhavõ ojou ꞌrã peteĩ jaxy reguarã.}unHaꞌe gui Aisar ma mbaꞌemo re opena vaꞌety. Abda raꞌy Adonirão ma omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery rerekoa. nHaꞌe gui Natã raꞌy Azarias ma opena vaꞌety kuery ruvixa. Natã raꞌy Zabude ma mbaꞌemo re opena haꞌe huvixa irũ oiko.a=nJoiada raꞌy Benaia ma xondaro kuery ruvixa. Zadoque haꞌe Abiatar ma sacerdote ikuai.nSisa raꞌy kuery Eliorefe haꞌe Aías ma kuaxia mboparaaty kuery. Mbaꞌemo oiko vaꞌekue ombopara vaꞌety ma Ailude raꞌy Josafá.fGnPovaꞌe avakue ma hembiguai yvatekueve vaꞌe: yvateve ete vaꞌe ma Zadoque raꞌy Azarias.{ sn Salomão rembiguai kuery yvatekueve rery oĩa Haꞌe gui Salomão opena oikovy Israel kuery haꞌe javi re.7 inHuvixa ijayvuague Israel kuery haꞌe javi oendu vy omboete ete okuapy, mbaꞌeta oikuaa okuapy hexe Nhanderuete guigua ꞌarandua oĩa, haꞌevea rami joguereko kuaa aguã.  -nHaꞌe ramo huvixa ombovai: — Pemeꞌẽ avaꞌi oikove vaꞌe kunha jypygua pe. Pejuka eme taꞌvy, mbaꞌeta pevaꞌe ma ixy ae — heꞌi. = unHaꞌe rami rã avaꞌi oikove vaꞌe xy ijayvu huvixa pe, mbaꞌeta ixy ae vy oendu opiꞌa oayvua anho. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, emeꞌẽ na amboae pe avaꞌi oikove vaꞌe. Ejuka uka eme teve. Haꞌe rã amboae kunha ma — Ndoikoi ꞌrã xepiꞌa, neĩ ndepiꞌa voi. Tombojaꞌoa — heꞌi. 1 ]nHuvixa aipoeꞌi: — Pembojaꞌo avaꞌi oikove vaꞌe, haꞌe gui mbytekue pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ kunha pe, haꞌe rã hovaikue ma amboae pe pemeꞌẽ — heꞌi. j OnHuvixa aipoeꞌive ju: — Peru peteĩ kyxe xevy — heꞌi ramo huvixaa py oguerua peteĩ kyxe. r_nHaꞌe ramo huvixa aipoeꞌi: — Kovaꞌe kunha aipoeꞌi: “Kovaꞌe oikove vaꞌe ma xepiꞌa, haꞌe rã ndepiꞌa ma omanogue.” Haꞌe rã amboae ombovai vy “Any, omanogue ma ndepiꞌa, xepiꞌa ma oikove vaꞌe”, heꞌi.)MnHaꞌe ramo amboae kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Any, oikoveꞌi vaꞌe ma xepiꞌaꞌi ae, ndepiꞌaꞌi ae ma omano vaꞌekue. Haꞌe rã amboae ju ombovai: — Any, omano vaꞌekue ma ndepiꞌa, xepiꞌaꞌi ma oikove vaꞌe — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu tema okuapy huvixa renonde py. >wnKoꞌẽ rai jave avy amokambu aguã teĩ xepiꞌaꞌi omano ma raꞌe merami. Haꞌe gui koꞌẽgue aikuaa pota rã haꞌe vaꞌe avaꞌi aikuavãꞌi vaꞌekueꞌỹ — heꞌi. Y-nHaꞌe gui pytũ mbyte xee nerembiguai ake teri ajupy jave haꞌe vaꞌe ovy vy xejyva áry gui xepiꞌaꞌi oguerova vy ojyva áry ju omonheno. Haꞌe rã opiꞌaꞌi omano vaꞌekue ma omonheno xejyva áry.fGnHaꞌe gui pyávy ma kovaꞌe kunha vaꞌe piꞌaꞌi omano, hiꞌáry onheno oupy rive ramo.LnKyrĩ vaꞌe aikuavã rire mboapy araa py ma kovaꞌe kunha vaꞌe voi oikuavãꞌi avi avaꞌi. Joa py roĩ vaꞌekue, neĩ peteĩve ma voi jipoi oo py roĩ jave, ore anhoꞌi ae roĩ haꞌe py.(KnHaꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ aipoeꞌi ixupe: — Xeruvixa, kovaꞌe kunha vaꞌe reve ma peteĩ oo py ae roiko vaꞌe. Haꞌe py ae aikuavãꞌi xepiꞌa.-n Mokoĩ kunhague re Salomão oikuaa potaague Haꞌe gui huvixaa py mokoĩ kunhague itavy rei vaꞌe ovaẽ vy opuꞌã okuapy henonde py.W)nHaꞌe gui ma Salomão omyĩ vy oikuaa oexa raꞌu raꞌea. Haꞌe vy Jerusalém py ojevy vy Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru renonde py hiꞌaĩ. Haꞌe vy omeꞌẽ mymba kuery oapy uka reve, omeꞌẽ avi hexeve peteĩ rami ju ikuaia regua. Haꞌe vy peteĩ ngaru ojapo guembiguai yvatekueve ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. 4cnXapyꞌa rei aikoa rami ri reiko ramo, haꞌe nderu Davi oikoague rami avi xeayvuague haꞌe ajapo uka vaꞌekue rejapopa ramo xee amboetave ꞌrã ndeꞌára — heꞌi. C~n Ndevy pe ameꞌẽve avi ꞌrã rejerureagueꞌỹ teĩ, rerekopa haꞌe ndeporiau eꞌỹ aguã. Huvixa kuery ikuai vaꞌe regua ndoikoi ꞌrã ndee ramigua, repena reikovya pukukue re.Z}/n haꞌe ramo ma xee ajapo ꞌrãe ndeayvuague. Haꞌe vy ndepyꞌa re amoĩ rã neꞌarandu haꞌe reikuaapa aguã. Ndoikoi teri ndee reiko ꞌrãa rami oiko vaꞌekue, neĩ reĩ rire voi ndoikoi ꞌrã amboae.|n Haꞌe vy Nhanderuete ombovai: — Haꞌe rami aguã re ae rejerure rire, reiko pukuve aguã reꞌỹ, rerekopa aguã re, neĩ nderovaigua kuery omanomba aguã reꞌỹ ma voi rejerure, haꞌe rã neꞌarandurã re anho haꞌevea ramigua reikuaa aguã,l{Sn Haꞌe rami ijayvu rã Senhor oendu vy ojou porã, haꞌe rami oiko aguã re Salomão ojerure ramo.z'n Haꞌe nunga rupi xee nerembiguai pe emeꞌẽ xepyꞌa py xeꞌarandu aguã, ndevygua kuery areko kuaa, haꞌe xeꞌarandua rupi aikuaa pota aguã heko porã haꞌe heko vai vaꞌe re. Mbaꞌeta mavaꞌe ꞌrã tu oguereko kuaa kovaꞌe kuery heta vaꞌe? — heꞌi. 'yInXee nerembiguai ma ndevygua kueryrã reiporavo vaꞌekue mbyte rupi aiko. Haꞌe vaꞌe kuery ma heta raxa vaꞌe, neĩ aipapapa rei vaꞌerã eꞌỹ vaꞌe.x5nHaꞌe rami vy Senhor Xeruete, xeru Davi rekovia xee nerembiguai ju xembopoꞌaka. Haꞌe rami teĩ xee xekyrĩ ete teri, mbaꞌeve py ndaiko kuaai.iwMnHaꞌe rã Salomão ombovai: — Nerembiguai xeru rãgueꞌi Davi pe reayvua rexa uka rakaꞌe opa mbaꞌe py, mbaꞌeta haꞌe ma ojerovia etea rupi ndereve oiko vaꞌekue, gueko porãa rupi haꞌe nerenonde rupi opyꞌa re anhetẽ ete vaꞌe omoĩ reve. Reayvua rexa ukaa rupi ixupe remeꞌẽ peteĩ taꞌy hekovia oĩ vaꞌerã, aỹ ojekuaa rami.4vcnHaꞌe gui ma Gibeão py ae Salomão pe Senhor ojexa uka pyávy, raꞌu rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ejerure ke xevy reipota vaꞌe re, haꞌe rã xee ameꞌẽ ꞌrã. Salomão oayvu ete Senhor. Haꞌe rami vy nguu Davi omboꞌeague rami oiko. Haꞌe rami teĩ yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe rupi teri omeꞌẽ jepi mbaꞌemo, heakuã vaꞌe oapy guive.Ys-nHaꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery ma yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe rupi oo vy mbaꞌemo omeꞌẽ teri okuapy haꞌe py, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave ma oo Senhor rery oĩ atyrã ndojapoai teri. 4r en Faraó rajy re Salomão omendaague Salomão hatyu oikovy Egito pygua huvixa Faraó re. Haꞌe vy guaꞌyxyrã Faraó rajy ogueraa vy tetã Davi rekoague py ranhe ogueru, ngoorã ojapopa eꞌỹa ja, haꞌe gui Senhor pegua oo haꞌe Jerusalém tetã haꞌe javi rupi kora ojapopa eꞌỹa ja. qn.Haꞌe gui Joiada raꞌy Benaia pe huvixa ijayvu ramo oo vy hexe opuꞌã vy ojuka. Haꞌe rami py Salomão poꞌakaa oĩ atãve. %pEn-Haꞌe rã huvixa Salomão ma ogueroayvu porãa ꞌrã, haꞌe Senhor renonde py Davi poꞌakaa vaꞌekue omoĩ porãa ꞌrã rakaꞌe rã peve — heꞌi. 3oan,Huvixa aipoeꞌive ju Simei pe: — Ndepyꞌa re reikuaa porã xeru Davi re rejapo vaiague haꞌe javi. Haꞌe nunga rupi ndere ae ju Senhor ombou ta rejapo vaiague repy.^n7n+Mbaꞌe re haꞌvy nderejapoi ri Senhor pe reuraague, neĩ xee romongetaague ma voi? fmGn*Haꞌe ramo huvixa oenoĩ uka Simei. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xee ndajapoi ri tyꞌy rakaꞌe Senhor rery rupi reura aguã rami? Haꞌe romongeta vy aipo ndaꞌei teve rakaꞌe: “Marã katy rã rei reoa árave remano ꞌrã”, ndaꞌei ri tyꞌy? Haꞌe ramo xevy aipoꞌre vaꞌekue: “Haꞌevea rami ndeayvu aendu”, ꞌre vaꞌekue ri.Xl+n)Salomão pe omombeꞌua Simei Jerusalém gui Gate katy oo rire ojevy ju maague.=kun(Haꞌe rami rã Simei opuꞌã vy guymba mburikaꞌi oguereko katu vy oo Gate katy, Aquis ro gui guembiguai kuery ogueru aguã. Haꞌe rami vy Gate gui ogueru ju guembiguai kuery. Xj+n'Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa py ma mokoĩ Simei rembiguai ojava jogueravy Gate pygua huvixa Maaca raꞌy Aquis ro katy. Haꞌe ramo Simei pe omombeꞌua vy — Nerembiguai kuery je Gate py ikuai — ꞌea. ?iyn&Haꞌe ramo Simei ombovai huvixa: — Xeruvixa, haꞌevea rami ndeayvu. Ndeayvuague rami ꞌrãe xee nerembiguai aiko — heꞌi. Haꞌe rami vy Simei areꞌi ma oiko Jerusalém py. &hGn%Mbaꞌeta eikuaa pota porã ke: Apy gui reo vy Cedrom yakã reaxa vyve remano ꞌrã. Haꞌe gui ndere ae ju ꞌrã oĩ nderuguy omoẽague re repaga aguã. Mgn$ Simei ojukaa ague Haꞌe rire ma huvixa oenoĩ uka Simei. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ejapo ke nderorã Jerusalém py, haꞌe py ae eiko. Apy gui eẽ-eẽve eme ke peteĩve henda katy.f%n#Haꞌe gui Joabe rekovia ma huvixa omoĩ Joiada raꞌy Benaia xondaro ruvixarã, haꞌe rã Abiatar rekovia ma omoĩ Zadoque sacerdote-rã. eyn"Haꞌe ramo Joiada raꞌy Benaia Joabe re ogueroꞌa vy ojuka. Haꞌe vy onhono porã hoogue py ae, tekoa eꞌỹa py.8dkn!Haꞌe rami rã Joabe re ae ꞌrã oĩ haꞌe kuery ruguy omoẽague re opaga aguã, hamymino kuery re guive, rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe rã Davi re ma, hamymino kuery, hoo pygua kuery, haꞌe henda áry oĩ vaꞌe re ma oĩ ꞌrã Senhor omoingo porã aguã, rakaꞌe rã peve guarã — heꞌi. fcGn Haꞌe rami rã Joabe re ae ju ꞌrã Senhor omoĩ tuguy omoẽague re opaga aguã. Mbaꞌeta mokoĩ avakue ixugui heko porãve haꞌe haꞌeveve vaꞌe re opuꞌã vy ojuka ete rire kyxe py, xeru Davi oikuaa eꞌỹ re. Haꞌe vaꞌe ma Ner raꞌy Abner Israel kuery xondaro ruvixa vaꞌe, haꞌe gui Jéter raꞌy Amasa Judá pygua xondaro ruvixa.b'nHaꞌe ramo ixupe huvixa aipoeꞌi: — Ejapo haꞌvy aipoeꞌiague rami vy. Eroꞌa vy ejuka, haꞌe gui enhono porã. Haꞌe rami vy ꞌrãe xegui haꞌe xeru ro pygua kuery gui reipeꞌa heko porã vaꞌe ruguy Joabe omoẽ riveague re rombopaga aguã oĩ vaꞌekue.a3nHaꞌe ramo Senhor ombojerovia aty py Benaia oo vy aipoeꞌi Joabe pe: — Po rami huvixa ijayvu: Eẽ ke upe gui. Ombovai: — Any, apy ae ꞌrã amano — heꞌi. Haꞌe gui Benaia oo jevy vy haꞌe nunga huvixa pe omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Po rami Joabe xembovai kuri. G` nHaꞌe ramo Salomão pe omombeꞌua Senhor ombojerovia aty katy Joabe ojava vy altar yvyꞌiry oĩa. Haꞌe ramo Salomão Joiada raꞌy Benaia omondouka vy aipoeꞌi: — Tereo ke, eroꞌa. _n Joabe ojukaa ague Haꞌe nunga Joabe pe omombeꞌua rã oendu vy ojava ovy vy oike Senhor ombojerovia aty ropy, haꞌe vy ojopy oiny altar apyꞌi oĩ vaꞌe re, mbaꞌeta Joabe voi Adonias reve onhemoirũ vaꞌekue, Absalão reve nonhemoirũi vaꞌekue ri.h^KnHaꞌe rami vy Salomão omoxẽ Abiatar, Senhor pegua sacerdote-veꞌỹ oiko aguã. Haꞌe rami py ojeupity Siló py Eli ramymino kuery rekorã re Senhor ijayvuague. Eli pe Senhor ijayvuague ma 1 Samuel 2.27-33 py oĩ. w]in Salomão sacerdote Abiatar omoxẽague Haꞌe gui sacerdote Abiatar pe ju huvixa aipoeꞌi: — Tereo Anatote katy nembaꞌety ituia py, mbaꞌeta ndee ma ava ojuka pyrã. Haꞌe rami teĩ aỹ ma ndorojukai ꞌrã, mbaꞌeta xeru Davi renonde rupi Senhor ayvu ryru reraa vaꞌekue, haꞌe xeru ojexavaiague haꞌe javi py ndee voi rejexavai rire — heꞌi.y\mnHaꞌe rami vy huvixa Salomão ma Joiada raꞌy Benaia omondouka rã oo vy ogueroꞌa Adonias, haꞌe vy ojuka. Z[/nHaꞌe gui aỹ anhetẽ ete Senhor xeru Davi rekovia xemoĩ, haꞌe ijayvuague rami vy xero pygua kueryrã omoingo vaꞌekue oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Aỹ ma Adonias omano ꞌrã — heꞌi.1Z]nHaꞌe vy huvixa Salomão oura Senhor rery rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Adonias guekove rovai ae eꞌỹ ri ijayvu ramo Xeruete oipotaa rami taxembopaga. Adonias ojerureague omombeꞌua rã Salomão oendu vy ndojou porãi, mbaꞌeta Suném pygua Abisague Davi raꞌyxy jevy rami ae irũ oiko vaꞌekue (1.1-4), haꞌe pavẽ oikuaa rã huvixa raꞌyxykue re omenda vaꞌe huvixa jevyrã oikoa rami (2 Samuel 16.20-23). 6YgnHaꞌe ramo huvixa Salomão ombovai vy aipoeꞌi oxy pe: — Mbaꞌe re tu rejerure Suném pygua Abisague re Adonias raꞌyxyrã? Mbaꞌe re tu nderejerurei avi haꞌe ipoꞌaka aguã re (mbaꞌeta xerykeꞌy oiko rã), haꞌe sacerdote Abiatar haꞌe Zeruia piꞌa Joabe peguarã re voi? — heꞌi. qX]nKunha vaꞌe aipoeꞌi: — Remeꞌẽ ꞌrãgue Suném pygua Abisague nderykeꞌy Adonias raꞌyxyrã. RWnHaꞌe vy aipoeꞌi: — Peteĩ mbaꞌe kyrĩꞌi ete vaꞌe re tema ajerure ta ndevy. Emeꞌẽ eꞌỹ eme. Huvixa ombovai: — Haꞌi, ejerure tema. Xee nameꞌẽ eꞌỹi ꞌrã ndevy — heꞌi. V3nHaꞌe gui ma Bate-Seba oo huvixa Salomão-a py, Adonias ojerureague omombeꞌu aguã. Huvixa opuꞌã oxy reve nhovaexĩ aguã, haꞌe vy ojeroꞌa henonde py. Haꞌe gui guenda áry ju oguapy vy ogueru ruka peteĩ tenda oxy pe. Haꞌe ramo oguapy oiny oiporu kuaa regua re.fUGnBate-Seba ombovai: — Haꞌeve, ndeayvuague rami vy xee xeayvu ꞌrã huvixa pe — heꞌi. 5TenHaꞌe ramo aipoeꞌi: — Ajerure ndeayvu aguã huvixa Salomão pe, mbaꞌeta ndevy pe ma nomeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã. Tomeꞌẽ xevy Suném pygua Abisague xeraꞌyxyrã. SnHaꞌe gui aỹ ma peteĩ mbaꞌe re anho ajerure ndevy. Ejapo eꞌỹ eme xevy. Kunha vaꞌe ombovai: — Ndeayvu haꞌvy — heꞌi. xRknHaꞌe ramo aipoeꞌi: — Reikuaa porã xee ae huvixa aĩ aguã rami aiko vaꞌekue, haꞌe Israel kuery haꞌe javi oarõ okuapy vaꞌekue xee apena aguã, teĩ opena aguã ma xeryvy pe ju omboaxaa. Senhor gui ae ojopy haꞌe rami aguã.yQmnHaꞌe vy aipoeꞌive ju: — Peteĩ ayvu xeayvu ta ndevy. Kunha vaꞌe ombovai vy — Ndeayvu tema — heꞌi. cPAn Adonias omanoague Haꞌe gui Hagite piꞌa Adonias ou Salomão xy Bate-Seba oĩa py. Haꞌe ramo ixupe kunha vaꞌe oporandu: — Haꞌevepa reia rupi pa reju? Ombovai: — Haꞌevepa reia rupi rima — heꞌi.jOOn Haꞌe rami py Salomão ju oĩ nguu Davi rekovia. Haꞌe vy opa mbaꞌe py ipoꞌakave tema ovy. :Non Davi ma quarenta maꞌetỹ re oĩ huvixa Israel kuery re opena vaꞌe. Hebrom py ranhe opena sete maꞌetỹ re, haꞌe gui trinta e três maꞌetỹ re ju Jerusalém py opena.M{n Haꞌe vaꞌe rire Davi ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py ae.IL n Haꞌe rami teĩ aỹ ma exaꞌã eme ojejavy eꞌỹ vaꞌe oikoa rami, mbaꞌeta neꞌarandu vaꞌe vy reikuaa porã ꞌrã hexe rejapo vaꞌerã, huguy omoẽa ramo omano aguã — heꞌi. HK n— Haꞌe gui apy ndereve avi oiko teri Benjamim regua Gera raꞌy Simei, Baurim pygua. Haꞌe vaꞌe ma xevy ijayvu vaikue rei ete karamboae, Maanaim katy aa jave py. Haꞌe rami rire teĩ Jordão yakã rembe re xerovaexĩ vy ou ramo xee ma Senhor rery rupi aura vy aipoaꞌe karamboae kyxe py ajuka eꞌỹ aguã re.qJ]n— Haꞌe rã Gileade pygua Barzilai raꞌy kuery re ma repena porã ꞌrã. Haꞌe kuery vaꞌe regua taꞌikuai riae nde-mesaa py okaru vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe rami ae xere opena karamboae nderykeꞌy Absalão gui anha jave py. tIcnHaꞌe nunga rupi ejapo hexe neꞌarandua rami. Haꞌe rami vy eja eme hiꞌa xiĩmba rire ma omano aguã. CHn— Haꞌe rami avi ndee ma reikuaa porã Zeruia piꞌa Joabe xeapo vaiague, haꞌe gui Israel pygua xondaro kuery ruvixa mokoĩ vaꞌe re voi: Ner raꞌy Abner haꞌe Jéter raꞌy Amasa re. Haꞌe vaꞌe kuery ma haꞌe ojuka joe nopuꞌãavei ma jave teĩ. Haꞌe rami vy ojepy joe opuꞌãa jave py jouguy omoẽague re. Haꞌe nungakue py onhemongyꞌa, okuꞌãkuaa haꞌe oxapatu voi. Joabe ma Abner haꞌe Amasa ojukaague omombeꞌu 2 Samuel 3.25-32 haꞌe 20.9-10 py. Haꞌe rã Barzilai raꞌy kuery Davi re opena porãague omombeꞌu 2 Samuel 17.27-29 py. [G1nHaꞌe ramo ꞌrãe Senhor ndevy voi omoĩ atã xevy ijayvuague. Mbaꞌeta aipoeꞌi vaꞌekue: “Nderaꞌy kuery ma ikuaia re ae oikuaa pota ri vy anhetẽ ete rupi xerenonde ikuai aguã opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py, haꞌe ramo ndoatai ꞌrã nderekovia tenda Israel kuery re openaaty áry oĩ vaꞌe”, heꞌi vaꞌekue. 8FknEiko Senhor Nderuete nhanemboꞌeague rami, haꞌe oikoa rami ae reiko vy ijayvua oeja vaꞌekue rejapopa aguã, haꞌe ojapo uka vaꞌekue, oipotaa, haꞌe oikuaa uka vaꞌekue lei Moisés ombopara vaꞌekue re oĩa rami, haꞌe rami vy opa mbaꞌe rejapoa py reiko porã aguã, mamo rã reoa rupi rei.jEOn— Xee aa ta ma tape omano vaꞌe pavẽ ojeꞌoia rupi. Haꞌe gui ndepyꞌa guaxu ke ava rami!;D sn Salomão pe Davi mbaꞌemo ojapo vaꞌerã omboaxapa ma vy omanoague Ovaẽ ma ouvy Davi omano aguã ára. Haꞌe vy guaꞌy Salomão pe mbaꞌemo ojapo uka vy aipoeꞌi: LC n5Haꞌe ramo guembiguai kuery Salomão omondouka rã omboguejy okuapy altar gui. Haꞌe ramo haꞌe ou vy huvixa Salomão renonde py ojeroꞌa. Haꞌe rã aipoeꞌi ixupe: — Tereo ju ndero katy. `B =n4Haꞌe ramo Salomão ombovai: — Haꞌe vaꞌe ma haꞌevea rami ri oiko vaꞌe ramo neĩ peteĩꞌi hiꞌa ma voi ndoꞌai ꞌrã yvy py. Haꞌe rã hexe ndaꞌevei vaꞌe oĩa jaikuaa ramo omano ꞌrã — heꞌi.`A =n3Salomão pe aipoꞌea: — Maꞌẽ, Adonias ma ndegui okyje vy oo altar apyꞌi re ojopy oiny. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Aỹ gui huvixa Salomão toura xejuka uka eꞌỹ aguã kyxe py, hembiguai aiko rã”, heꞌi. @ n2 Adonias onhemboaxy ukaague Haꞌe rã Adonias ma Salomão gui okyje vaipa avi vy opuꞌã vy templo py oo, haꞌe ojopy oiny altar apyꞌi ikuai vaꞌe re. Templo py Adonias oike vy altar apyꞌi ikuai vaꞌe re ojopy onhemboaxy ukaa rupi . ? n1Haꞌe rami rã Adonias hexeve guarã oenoĩ vaꞌekue oryryipa reve opuꞌãmba vy ojeꞌoipa joa katy eꞌỹ-eꞌỹ. I> n0Haꞌe rami vy aipoeꞌi: “Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Israel kuery Ruete re, mbaꞌeta ange nhandevy ombou xerenda áry oguapy vaꞌerã, xee ae rexa py ma voi aexa vaꞌe”, heꞌi. = /n/Haꞌe rami ae avi Davi rembiguai kuery yvatekueve ou okuapy ixupe oxarura. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: “Nderuete tojapo nderery gui Salomão rery omboetevea aguã rami. Tombopoꞌakave ndepoꞌakaa gui eteve”, heꞌi okuapy ramo huvixa ngupa áry ituia pyve ojeroꞌa.:< sn.Haꞌe gui Salomão ma huvixa renda áry oguapy ae.l; Un-Haꞌe vy Giom py sacerdote Zadoque haꞌe profeta Natã omoĩ huvixaverã. Haꞌe gui oguerovyꞌa ete reve ojevypa jogueruvy ramo tetã haꞌe javi rupi hevovo rei okuapy. Haꞌe vaꞌe kuery ae rima ojapukai rã pendu vaꞌe.B: n,Haꞌe rami vy hexeve Davi omondouka sacerdote Zadoque, profeta Natã, Joiada raꞌy Benaia haꞌe ojeupegua xondaro kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma omoĩ huvixa rymba mburikaꞌi áry ae.9 'n+Haꞌe rã Jônatas ombovai vy aipoeꞌi Adonias pe: — Haꞌe rami ꞌrãgue py nhanderuvixa Davi ma omoĩ uka raꞌe Salomão huvixaverã.t8 en*Haꞌe ijayvu teri reve ovaẽ sacerdote Abiatar raꞌy Jônatas. Haꞌe ramo ixupe Adonias aipoeꞌi: — Eike na, mbaꞌeta ndee ma ava ndepyꞌa guaxu vaꞌe vy mbaꞌemo pyau porã vaꞌe anho ꞌrã nhiꞌã reru orevy — heꞌi. 7 n) Adonias ojeupegua kuery reve onhemondyipa okuapyague Haꞌe ramo Adonias haꞌe oenoĩ vaꞌekue okarupa ma rire oendu okuapy. Joabe voi mimby pu oendu vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe nungarã tu povaꞌe tetã katy gui hevovo rei vaꞌe onhendu? 6 n(Haꞌe gui hakykue ojeꞌoipa vy gaita ombopu reve oguerovyꞌa ete heravy. Onhendu atã ojeꞌoivy yvy voi omomyĩ rei aguã rami. }5 wn'Haꞌe gui sacerdote Zadoque ma azeite ryru ombojerovia aty gui ogueru vaꞌekue oupi vy omoĩ Salomão re. Haꞌe vy mimby guaxu ombopu rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendu vy ojapukai: — Haꞌeve ete ma huvixa Salomão! — heꞌi okuapy.I4 n&Haꞌe gui huvixa pegua xondaro kuery reve ojeꞌoi sacerdote Zadoque, profeta Natã haꞌe Joiada raꞌy Benaia. Huvixa Davi rymba mburikaꞌi áry ae Salomão omoĩ vy ogueraa okuapy Giom py.3 -n%Xeruvixa, ndere Senhor openaague rami ae topena Salomão re voi. Haꞌe rami vy tombopoꞌaka xeruvixa Davi poꞌakaa gui eteve voi — heꞌi. 2 +n$Haꞌe rami rã Joiada raꞌy Benaia huvixa ombovai vy aipoeꞌi: — Haꞌeve vaꞌe. Po rami ae taꞌijayvu avi Senhor xeruvixa Ruete vaꞌe.b1 An#Haꞌe gui ma peju jevy ꞌrã hupive. Haꞌe rã haꞌe ma ou vy oguapy ꞌrã xerenda áry, xerekovia haꞌe ju oĩ aguã, mbaꞌeta xeayvuague rami vy haꞌe ae ꞌrã opena Israel haꞌe Judá kuery re — heꞌi. T0 %n"Haꞌe py ma profeta Natã reve sacerdote Zadoque omoĩ ꞌrã huvixarã Israel kuery re opena aguã. Haꞌe gui pembopu ꞌrã mimby guaxu, haꞌe vy “Haꞌeve ete ma huvixave Salomão!” peje ꞌrã.1/ _n!Haꞌe kuery pe huvixa aipoeꞌi: — Peraa ke xee penderuvixa rembiguai kuery, haꞌe pejapo xeraꞌy Salomão mburika áry oĩ aguã rami. Haꞌe vy peraapa Giom katy.m. Wn Huvixarã Salomão omoĩ okuapyague Haꞌe gui ma Davi aipoeꞌi: — Penoĩ xea py sacerdote Zadoque, profeta Natã haꞌe Joiada raꞌy Benaia — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe kuery oguerua rã ojexa uka okuapy huvixa pe. )- OnHaꞌe ramo Bate-Seba ma huvixa renonde py ojeroꞌa vy yvy peve omboja ngova. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌeve ete ma xeruvixa Davi, rakaꞌe rã peve guarã! y, onKovaꞌe ára pyve ajapo ꞌrã ndevy auraague. Mbaꞌeta Senhor Israel kuery Ruete rery rupi aipoaꞌe vaꞌekue: “Ndepiꞌa Salomão ae ꞌrã oĩ xee naĩvei jave. Haꞌe ae ju ꞌrã oguapy xerenda áry xerekovia”, haꞌe vaꞌekue. + 7nHaꞌe ramo huvixa oura reve aipoeꞌi: — Anhetẽ ete ajexavaia haꞌe javi gui Senhor oikove vaꞌe xerepy vaꞌekue rery rupi aura vy aipoaꞌe:-* WnHaꞌe ramo huvixa Davi ijayvu vy — Penoĩ ju haꞌvy Bate-Seba xea py — heꞌi. Haꞌe rã kunha vaꞌe ma huvixa renonde py ou ju vy ojexa uka hoꞌamy ixupe. 3) cnXeruvixa, ndee ae ri nhiꞌã rejapo uka vaꞌekue haꞌe nunga? Mbaꞌeta nerembiguai kuery pe ndereikuaa ukai teve nderekovia nerenda áry oguapy vaꞌerãa — heꞌi. ( nHaꞌe rã xee nerembiguai aiko vaꞌe ma naxerenoĩ, neĩ sacerdote Zadoque, Joiada raꞌy Benaia haꞌe nderaꞌy Salomão ma voi.' ;nMbaꞌeta ange ma haꞌe ou vy ojuka uka vaka haꞌe mymba kuery ikyrakueve vaꞌe, vexaꞌi kuery oata aguã rami eꞌỹ guive. Haꞌe vy oenoĩ ukapa huvixa raꞌy kuery haꞌe javi, xondaro kuery ruvixa haꞌe sacerdote Abiatar. Haꞌe ramo haꞌe kuery oguerovyꞌa vy okaru haꞌe oyꞌu okuapy henonde py. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi okuapy: “Haꞌeve ete ma nhanderuvixave Adonias!” heꞌi okuapy.P& nHaꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, ndee ae ri nhiꞌã aipoꞌre vaꞌekue: “Adonias ꞌrã huvixa oĩ xee ndaikovevei ma rire, haꞌe vy haꞌe ae ma ꞌrã oguapy xerenda áry”, ꞌre ri tyꞌy?.% YnHaꞌe ramo huvixa pe omombeꞌua vy ixupe aipoꞌea: — Apy ma ko ovaẽ profeta Natã — ꞌea ramove haꞌe vaꞌe ju ojeroꞌa vy henonde ngova omboja yvy peve.U$ 'nHuvixa reve kunha vaꞌe ijayvu teri reve ovaẽ avi profeta Natã haꞌe py.9# onHaꞌe rami eꞌỹ rã xeruvixa, neramoĩ kueryague rami nenhono porãa rã xee haꞌe xepiꞌa Salomão voi orerereko axya rei ꞌrã joapo vai vaꞌety rami rive — heꞌi. L" nHaꞌe rami teĩ xeruvixa, Israel kuery haꞌe javi ma ndere meme omaꞌẽ okuapy, ndee ae reikuaa uka porãve aguã mavaꞌe ete pa nerenda áry oguapy vaꞌerãa nderekovia huvixarã oĩ aguã.! /nHaꞌe vaꞌe ma mymba kuery ojuka uka vy omeꞌẽ ma vaka raꞌy ikyrave vaꞌe haꞌe vexaꞌi oata aguã rami rei eꞌỹ. Oenoĩmba avi huvixa kuery haꞌe javi, sacerdote Abiatar haꞌe xondaro kuery ruvixa Joabe. Haꞌe rã nderaꞌy Salomão ma haꞌe noenoĩ ukai.t  enHaꞌe rami teĩ aỹ ma Adonias ae onhemoĩ raꞌe huvixaverã. Haꞌe gui ndee xeruvixa, ndereikuaai teri. nKunha vaꞌe ombovai: — Xeruvixa, Senhor Nderuete renonde reura vaꞌekue xee nerembiguai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue: “Ndepiꞌa Salomão ae ma oĩ ꞌrã huvixarã xerekovia. Haꞌe ae ꞌrã oguapy xerenda áry”, ꞌre vaꞌekue. %nHaꞌe gui huvixa renonde py Bate-Seba ojeroꞌa vy oĩ guenapyꞌã re. Haꞌe ramo oporandu vy — Mbaꞌe tu reipota? — heꞌi huvixa.  -nHaꞌe gui Bate-Seba ma opy huvixa oĩa py oo vy ojexa uka ixupe. Huvixa ma tujaꞌi raxa ma ramo Suném pygua Abisague oĩ avi oipytyvõa rupi. +nHaꞌe gui huvixa reve ndee ndeayvu teri reve ma xee voi avaẽ ꞌrã nderakykue. Haꞌe vy xee ju xeayvu ꞌrã ndeayvuague rupi — heꞌi. P n Tereo, ejexa uka huvixa Davi pe. Haꞌe vy aipoꞌre ixupe: “Xeruvixa, reura ma eꞌỹ teve xee nerembiguai pe? Mbaꞌeta aipoꞌre vaꞌekue: ‘Ndepiꞌa Salomão ae ma oĩ ꞌrã huvixave xerekovia, xerenda áry ae ꞌrã oĩ’, ꞌre vaꞌekue. Mbaꞌe re tu haꞌvy Adonias ri huvixarã onhemoĩ?” ꞌre ꞌrã ixupe. `~~.}}|q{zz1yy3x2wgvvjuuttsrrqqp~oo nmmJll[kXkj7ii hggfeeddSc/b|b%a``_$^2]]U\\ZaYYJXWWxVUhUSS=RQqPP~ONMMnLLyKK!JIHH GzFFjFEJDD:CBA@?\>>V=<;;:Q9y88H755j433#2100>/.-,,=+R*))(y'p&v%$#"! (Y*|sft` n ;s`1c]n haꞌe rami ri ramo xee aipeꞌapa ꞌrã Israel kuery ijyvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui, haꞌe kovaꞌe oo xerery oĩ atyrã aikyꞌaꞌopa vaꞌekue voi mombyry amombopa ꞌrã xerenonde gui. Haꞌe rami rire Israel kuery ikuai ꞌrã yvy regua kuery ojojai rei vy ijayvu rei okuapy aguã rami.Zb/n Haꞌe gui xapyꞌa rei peẽ haꞌe penderaꞌy kuery marã rami vy xegui pejepeꞌa vy ajapo uka vaꞌekue haꞌe xeayvuague ndapejapovei vy peo ꞌrã tuuete kuery mboae re, haꞌe kuery pembojeroviaa rupi,Ban haꞌe ramo rakaꞌe rã peve guarã amoĩ atã ꞌrã nderu Davi pe xeayvuague, hamymino kuery vaꞌe regua amoingo riae ꞌrã xevygua Israel kuery re opena vaꞌerã. Ixupe aipoaꞌe vaꞌekue: “Nderekovia ndoiko eꞌỹi ꞌrã tenda Israel kuery re openaaty áry oguapy oiny vaꞌerã”, haꞌe vaꞌekue.a`=n Haꞌe gui xapyꞌa rei xerenonde rupi nderu Davi oikoague rami ndee voi reiko ramo, ndepyꞌa haꞌe javi py anhetẽ ete rupi ae ri reiko vy ajapo uka vaꞌekue, xeayvuague haꞌe aipotaa haꞌe javi rejapopa ramo,>_wn Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: — Xee aendu ae ma xerenonde py renhemboꞌe vy rejerurea. Haꞌe rami vy xee ajapo oo rejapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ aguã rami, haꞌe py xerery amoĩ aguã rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe vaꞌe re amaꞌẽ vy xepyꞌa py xemaꞌenduꞌa riae ꞌrã ára nhavõ.X^+n Haꞌe ramo peteĩgue ju ixupe Senhor ojexa uka, Gibeão py ojexa ukaague rami.] +n Haꞌe gui huvixa Salomão ojapopa ma oo Senhor peguarã, ngoorã haꞌe opa mbaꞌe onhembopyꞌaa rami ojapoxe vaꞌekue voi.:\onBNgaru oikoa py oito araa py ma omondoukapa heta vaꞌe kuery, haꞌe rã haꞌe kuery ju ogueroayvu porã okuapy nguvixa. Haꞌe gui mae ma ojeꞌoipa ju ngoo katy, ovyꞌa ete haꞌe opyꞌa py oguerovyꞌa reve opa mbaꞌe py Senhor guembiguai Davi pe ojapoague, haꞌe ojeupegua Israel kuery pe guive. :[onAHaꞌe vaꞌe jave ae avi Salomão ojapo ngaru oguyꞌi py ikuai aguã Israel kuery haꞌe javi reve. Ngaru oguyꞌi py ikuai aguã regua ma haꞌe kuery rekorã Moisés rupi oeja pyre (Levítico 23.33-36; Deuteronômio 16.13-15). Heta ete ijaty okuapy Senhor Nhanderuete renonde py, Hamate tekoa py nhavaẽaꞌi haꞌe Egito yakã katyꞌi gui ou vaꞌekue. Sete ára rire sete ára re ju, haꞌe javi vy catorze ára re ikuai. Z+n@Haꞌe vaꞌe árave huvixa omboaxa avi oka Senhor pegua oo rexei oĩ vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe py ae omeꞌẽ mymba oapy reve, haꞌe hexeve peteĩ rami ikuai aguã regua kyrakue. Mbaꞌeta altar overa vaꞌe guigua Senhor renonde oĩ vaꞌe ma kyrĩꞌi ete rã noĩmba reguai mymba oapy reve omeꞌẽ vaꞌe, mbaꞌemo aju guigua haꞌe hexeve peteĩ rami ikuai aguã regua kyrakue oapy vaꞌe. nYWn?Salomão ma Senhor reve peteĩ rami ju ikuaia reguarã omeꞌẽ avi vinte e dois mil vaka haꞌe cento e vinte mil vexaꞌi kuery. Haꞌe rami py huvixa haꞌe Israel kuery haꞌe javi reve Senhor pegua oo omboaxa okuapy ipo py.Xn> Haꞌe gui huvixa haꞌe Israel kuery hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi ma mymba kuery omeꞌẽ okuapy Senhor renonde.5Wen=Tove penekuraxõ py Senhor Nhanderuete pegua ete tapendekuai, haꞌe ijayvuague rupi anho peiko haꞌe ojapo uka vaꞌekue pejapopa aguã, aỹ pejapoa rami ae — heꞌi. `V;n Salomão heta vaꞌe kuery ogueroayvu porãague Haꞌe gui Salomão opa ma Senhor pe onhemboꞌe haꞌe ojerure rire, guenapyꞌã re oĩ reve yvate katy opo oupi oinya gui opuꞌã ju Senhor pegua altar oĩ vaꞌe renonde gui.rO_n5Mbaꞌeta Senhor xeruete, ndee ma kovaꞌe yvy regua haꞌe javi mbyte gui reipeꞌapa rakaꞌe ore ndevygua kuery ae orekuai aguã, Egito yvy gui oreru kuery reipeꞌapa jave nerembiguai Moisés rupi ndeayvuague rami vy — heꞌi. N#n4Haꞌe rami vy eikuaa pota riae nerembiguai haꞌe ndevygua Israel kuery ojerure okuapya re, opa mbaꞌe re ndevy ojapukai rã rendu aguã.Mn3Mbaꞌeta ndevygua kuery ma ndevy guarã ae Egito yvy gui reipeꞌa vaꞌekue, tata rupa ferro guigua mbyte py ojexavaia gui.Ln2Eperdoa ndevygua kuery ndevy ojejavyague, nderovai rupi opa mbaꞌe py ojapo vai rã. Ejapo escravo-rã heraare kuery omboaxy aguã rami.Kn1Haꞌe ramo endu ke yva re neꞌamba py reĩa gui haꞌe kuery onhemboꞌe vy ojerure okuapya, haꞌe ejapo haꞌevea rami.]J5n0Haꞌe rami vy xapyꞌa rei ndevy guarã ju ojeko rerova ꞌrã opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py, yvy hovaigua kuery escravo-rã ogueraa ague py ae, haꞌe vy ndevy onhemboꞌe ꞌrã okuapy oyvyrã tuu kuery pe remeꞌẽ vaꞌekue katy omaꞌẽ reve, kovaꞌe tetã haꞌe kovaꞌe oo nderery oĩ atyrã ajapo vaꞌekue katy voi.I9n/Haꞌe gui yvy mamo rã rei escravo-rã ogueraa ague re ikuaia py xapyꞌa rei haꞌe kuery onhemboaxy vy ojeko rerova ꞌrã, haꞌe yvy escravo ikuaia py ae ndevy ojerure vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Rojejavypa, teko vai rupi anho orekuai vaꞌekue”, heꞌi ꞌrã okuapy.%HEn.— Xapyꞌa rei ma haꞌe kuery ojejavy ꞌrã nderovai (mbaꞌeta jipoi ojejavy eꞌỹ vaꞌerã), haꞌe ramo haꞌe kuery rovai ndepoxy vy remboaxapa ꞌrã hovaigua kuery po py, haꞌe kuery guekoa katy ogueraapa aguã escravo-rã, mombyry eꞌỹ vy haꞌeꞌi rupi teĩ ae ma._G9n-endu ke yva re reĩa gui onhemboꞌe vy ojerure okuapya, haꞌe ejapo haꞌevea rami. +FQn,— Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua kuery ojeꞌoi ꞌrã ngovaigua kuery reve joe opuꞌã aguã katy, haꞌe gui tape rupi remondoukaa py onhemboꞌe ꞌrã ndevy pe Senhor, kovaꞌe tetã reiporavo vaꞌekue haꞌe kovaꞌe oo nderery oĩ atyrã rejapo uka vaꞌekue katy omaꞌẽ ramoKEn+haꞌe ramo endu ke yva re neꞌamba py reĩa gui, haꞌe ejapopa amboae regua kuery ndevy ojerurea, haꞌe rami vy yvy regua haꞌe javi nderery oikuaa aguã, ndevygua Israel kuery rami haꞌe kuery voi nerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe oikuaapa aguã kovaꞌe oo xee ajapo vaꞌekue py nderery remoĩague. bD?n*(mbaꞌeta haꞌe kuery voi oendu ꞌrã nderery yvateve vaꞌe omombeꞌua rã, haꞌe ndejyva reupi vy ndepoꞌakaa rexa ukaague), haꞌe gui haꞌe kuery onhemboꞌe avi ꞌrã kovaꞌe oo oĩa katy omaꞌẽ reve,C'n)— Haꞌe gui amboae regua voi, ndevygua Israel kuery regua eꞌỹ ikuai vaꞌeri oyvy mombyrya gui ou avi ꞌrã nderery rupi ikuai aguã,}Bun(Haꞌe ramo nerenonde haꞌe kuery ojererokyje aguã, oreru kuery yvyrã remeꞌẽ vaꞌekue re ikuaia pukukue re. sAan'endu ke yva re neꞌamba py reĩa gui, haꞌe vy eperdoa. Ejapo, haꞌe vy emeꞌẽ peteĩ-teĩ pe oikoague repy, haꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe reikuaapa vaꞌe vy, mbaꞌeta ndee anhoꞌi pavẽ pyꞌa regua oikuaa vaꞌe reiko.b@?n&haꞌe gui xapyꞌa rei mavaꞌe rã rei onhemboꞌe vy ojerure ꞌrã, haꞌeꞌỹ vy ndevygua Israel kuery haꞌe javi ꞌrã ojerure okuapy, peteĩ-teĩ opyꞌa raxya oikuaa vy kovaꞌe oo oĩa katy opo omoĩ ramoJ?n%— Haꞌe gui xapyꞌa rei kovaꞌe yvy re oiko ꞌrã karuai eꞌỹ vy mbaꞌeaxy vaikue, haꞌeꞌỹ vy huꞌũmbaa, hatãmba reia, eꞌỹ vy tuku karu haꞌe apeꞌi okaru vaꞌe, xapyꞌa rei hovaigua kuery ojokopa ꞌrã haꞌe kuery retã, haꞌeꞌỹ vy oiko ꞌrã ai vaikue eꞌỹ vy mbaꞌeaxy vaꞌe rei,e>En$endu ke yva re reĩa gui, haꞌe vy eperdoapa nerembiguai kuery, ndevygua Israel kuery ojejavyague. Emboꞌe ju tape porã rupi ikuai aguã, haꞌe gui embou oky yvy ndevygua kuery ikuai aguã remeꞌẽ vaꞌekue áry. = n#— Haꞌe gui xapyꞌa rei nderovai heta vaꞌe kuery ojejavypa rire yva rembotypa ꞌrã ndaꞌokyvei aguã rami, haꞌe gui kovaꞌe henda py onhemboꞌe okuapy vy nderery rupi ojapukai ꞌrã, haꞌe remoingo axy rire ojejavypaa gui ojeko rerova ramo+<Qn"endu ke yva re reĩa gui, haꞌe vy eperdoapa ndevygua Israel kuery ojejavyague. Haꞌe gui ejapo ju yvy tuu kuery pe remeꞌẽ vaꞌekue katy ojevy aguã rami. v;gn!— Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua Israel kuery ndevy ojejavy rire ngovaigua kuery renonde rupi hoꞌapa ma vy ndevy ju ojeko rerova ꞌrã okuapy. Haꞌe vy nderery rupi ojapukai vy kovaꞌe oo py ndevy onhemboꞌe haꞌe ojerure ramo:n endu ke yva re reĩa gui, haꞌe embovai. Eikuaa pota nerembiguai kuery re. Haꞌe rami vy embopaga ojejavy vaꞌekue, hexe ae ojeapa aguã ojapo vaiague. Haꞌe rã haꞌevea rami oiko vaꞌe ma emboeko porã, haꞌevea rami oikoa repy remeꞌẽ vy. 9'n— Xapyꞌa rei amongue oirũ pe otekoavy ramo haꞌekue re omboayvua ramo ou vy kovaꞌe ndevygua opy altar oĩ vaꞌe renonde py oura ramo58enHaꞌe gui aỹ, endu nerembiguai haꞌe Israel kuery haꞌe javi kovaꞌe henda py rojapukai rokuapya. Endu ke yva re neꞌamba py reĩa gui. Endu haꞌe oreperdoa guive. V7'nHaꞌe rami vy ara py haꞌe pyávy kovaꞌe oo re remaꞌẽ riae aguã, haꞌe kovaꞌe henda “Haꞌe py ꞌrã xerery oĩ”, ꞌreague re, kovaꞌe henda py nerembiguai onhemboꞌe oinya rendu aguã.(6KnHaꞌe rami avi Senhor Xeruete, endu pota ke xee nerembiguai anhemboꞌe vy ajerurea re, rendu aguã aỹ nerenonde xee nerembiguai ajapukai reve anhemboꞌea.g5In— Haꞌe rami avi haꞌeve ꞌrã ri ndaꞌu Oreruete yvy re reiko aguã? Maꞌẽ, mbaꞌeta yva neĩ yva yvatevea rupi peve voi nandejai ꞌrã, haꞌe vy kovaꞌe oo xee ajapo vaꞌekue py katuve ma ndaꞌevei ꞌrã.]45nHaꞌe gui aỹ Israel kuery ruete, tojeupity nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague. [31nHaꞌe gui aỹ Senhor Israel kuery ruete, ejapopa ke nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue: “Xerenonde ndoatai ꞌrã nderekovia tenda Israel kuery re openaaty áry oguapy oiny vaꞌerã, xapyꞌa rei xerenonde rupi nderaꞌy kuery voi ndee reikoague rami ikuai aguã omoĩ porã ramo”, ꞌre vaꞌekue. 2nMbaꞌeta rejapo ae ma nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague. Ndee ae ndeayvu rire ndepoꞌakaa rupi rejapo ma, aỹ roexaa rami ae.1%naipoeꞌi: — Senhor Israel kuery ruete, ndoikoi amboae ndee rami guarã ete yva re neĩ yva guy yvy re voi, mbaꞌeta nerembiguai kuery opyꞌa haꞌe javi py nerenonde rupi ikuai vaꞌe ndee rereko ꞌrã ndereve guarã rejapo vaꞌekue rami, haꞌe remboaxya rupi.0%n Haꞌe gui Salomão ma Israel kuery haꞌe javi oexaa py Senhor pegua altar renonde py oĩ. Haꞌe vy yva katy opo oupi reve./WnHaꞌe py ajapo avi ijayvu ryru oĩ aguã. Haꞌe vaꞌe py oĩ itape nhaneramoĩ kuery reve Egito yvy gui Senhor oipeꞌa jave guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa. s.anHaꞌe rami rire Senhor ojapopa ma ijayvuague, mbaꞌeta xeru Davi rekovia xee aĩ vy aguapy ma ainy tenda Israel kuery re openaaty áry, Senhor ijayvuague rami vy. Haꞌe rami vy ajapo ma oo Senhor Israel kuery ruete rery oĩ atyrã.-/nHaꞌe rami teĩ ndee eꞌỹ ꞌrã oo rejapo, haꞌe rã nderaꞌy ndegui oiko vaꞌekue ae ꞌrã ojapo xerery oĩ atyrã”, heꞌi rakaꞌe.,/nHaꞌe rami teĩ xeru Davi pe Senhor aipoeꞌi: “Peteĩ oo xerery oĩ atyrã rejapoxea py haꞌevea rami ndepyꞌa re remoĩ haꞌe rami aguã.t+cnHaꞌe rami avi xeru Davi opyꞌa re omoĩ peteĩ oo Senhor Israel kuery ruete rery oĩ atyrã ojapo aguã.*n“Egito yvy gui xevygua kuery Israel regua aipeꞌapa ára guive, Israel kuery ikuaia tetã neĩ peteĩve ndaiporavoi haꞌe py peteĩ oo rejapo aguã xerery oĩ aguã. Haꞌe rami teĩ aiporavo Davi xevygua Israel kuery ruvixarã”, heꞌi vaꞌekue.B)nHaꞌe vy aipoeꞌi: — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Israel kuery ruete re, mbaꞌeta xeru rãgueꞌi Davi pe ijayvuague ojapopa ma opoꞌakaa rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi vaꞌekue:(}nHaꞌe gui huvixa ojere vy ogueroayvu porã Israel kuery onhemboaty vaꞌekue haꞌe javi, opuꞌãmba teri okuapy reve.a'=n Haꞌe rami rã anhetẽ ete xee ajapo peteĩ oo porã, peteĩ henda rakaꞌe rã peve reiko aguã — heꞌi. Nhanderuete Moisés reve ijayvu jave aipoeꞌi vaꞌekue arai pytũa py oĩ aguã, heta vaꞌe kuery ijayvua oendu teĩ oexa eꞌỹ aguã . Haꞌekue rami ae avi templo ropy henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py Senhor pegua hyru oĩa py ma pytũ rei, janela noĩ, haꞌe oikeaty onhemboty ramo, ajukue hokẽrã omoĩ mbyre Jesus omano jave omondoroa peve . q&]n Haꞌe gui Salomão aipoeꞌi: — Senhor aipoeꞌi vaꞌekue pytũa mbyte oĩ aguã re.$%Cn Haꞌe ramo sacerdote kuery ndaꞌevei haꞌe py ombaꞌeapove aguã, mbaꞌeta arai rupi Senhor guigua rexakã ojekuaa vaꞌe omonyẽ ixupegua opy rupi. $n Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui sacerdote kuery oẽ ju ramove peteĩ arai ou vy omonyẽ Senhor pegua opy rupi.T##n Haꞌe gui ayvu ryru py ma mbaꞌeve ndaꞌipoi Horebe py Moisés itape omoĩ vaꞌekue eꞌỹ vy. Egito yvy gui Israel kuery ojeꞌoipa jave py haꞌe kuery reve guexeve guarã Senhor ojapo vaꞌekue. ?"ynYvyra poꞌiꞌi ipuku ete ramo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ojekuaa henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rexeiꞌi, vaꞌeri oka katy gui ma ndojekuaai. Haꞌe py ma itui aỹ peve.!9nMbaꞌeta anjo pepo ma oipyo imoiny hyru itui aguã áry rupi. Haꞌe rami vy yvate rupi ojaoꞌi hyru haꞌe yvyra poꞌiꞌi hiꞌyrã ikuai vaꞌe.r _nHaꞌe gui Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma sacerdote kuery omoĩ okuapy oĩ aguã py ae, templo ropyve henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py ae, anjo raꞌangaa ikuai vaꞌe pepo guy rupi.]5nHaꞌe rã huvixa Salomão haꞌe Israel kuery onhemboaty vaꞌekue haꞌe javi reve ma hyru renonde rupi ojeꞌoi. Vexaꞌi haꞌe vaka ojuka ojeꞌoivy. Mymba kuery heta raxa ramo oipapaa aguã voi ndaꞌevei. DnHaꞌe vy yvyꞌã katy oguerova heravy oguy nhemboaty oĩaty reve haꞌe tembiporu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe py ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Sacerdote haꞌe levita kuery ae ogueraa.gInIsrael regua nhomongeta vaꞌety kuery oupa ramo sacerdote kuery oupi heravy Senhor ayvu ryru.+nHaꞌe ramo avakue Israel regua haꞌe javi onhemboatypa okuapy huvixa Salomão-a py. Ngaru ojapoa py ijaty sete jaxya etanim ꞌepy vaꞌe py.3 cn Haꞌe gui Salomão omboatypa Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery, peteĩ-teĩ regua akã ikuai vaꞌe haꞌe Israel regua yvatekueve. Guenonde py omboaty Jerusalém py ae, tetã Davi rekoague Sião vaꞌe gui templo katy oguerova aguã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru.}un3 Haꞌe rami py huvixa Salomão ojapo ukapa oo Senhor peguarã. Salomão ogueru avi mbaꞌemo nguu Davi omboaxa ma voi vaꞌekue: prata, ouro haꞌe tembiporu haꞌe javi omoĩmba Senhor pegua oo re mbaꞌemo hepyve vaꞌe reve. {qn2Haꞌe gui hyꞌaꞌi, tapyĩ araa, hyꞌa, heakuã porã vaꞌe ryrurã, tapyĩ ryrurã, ouro eteꞌi guigua meme. Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe haꞌe templo ropy henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rokẽ ma ouro guigua meme ojapo. oYn1tataendyꞌy ouro eteꞌi guigua, peteĩ nhiruĩ ijaxu eꞌỹa re, haꞌe peteĩ nhiruĩ ju ijaxua re omoĩa vaꞌerã henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rexei. Yvoty raꞌangaa, tataendyrã haꞌe tata mboguea ma ouro guigua meme.0[n0Salomão ojapo uka avi tembiporu Senhor pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reguarã: altar ouro guigua, ouro guigua mesa hiꞌáry mbojape Senhor renonde omoĩa aguã,~wn/Haꞌe nunga heta raxa ramo Salomão ndopeja ukai. Haꞌe rami vy ndoikuaa porã potai overa vaꞌe guigua poyia re. n.Haꞌe nungarã ma huvixa ojapo ukapa Jordão yakã yvýry mbaꞌemo omboyku vy yapo porã reia áry, Sucote haꞌe Zaretã mbyte.Kn-oja guaxu, mbaꞌemo reraa, hyꞌa mboae, haꞌe vaꞌe tembiporu haꞌe javi Hirão ojapo huvixa Salomão pe, Senhor pegua opy guarã. Haꞌe javive ma overa vaꞌe guigua omoexakã mbyre meme.Nn,hyꞌa guaxu, haꞌe iguýry doze vaka raꞌangaa hiꞌaĩ vaꞌerã,Fn+dez hyru rendarã, haꞌe hiꞌáry dez hyꞌa oĩ vaꞌerã,Cn*quatrocentos yvyraꞌa raꞌangaa mokoĩ oipoka pyre reve guarã, haꞌe rami vy peteĩ-teĩ oipoka pyre re mokoĩ ryxy omoĩ yvyraꞌa raꞌangaa, ombojegua aguã mokoĩ oo yta árygua, n)Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ oo ytarã, mokoĩ ojere vaꞌe oo yta áry oĩ vaꞌerã, mokoĩ oipoka pyre mokoĩ ijyta árygua reguarã,-Un(Haꞌe vaꞌe rire ma Hirão ojapo avi oja guaxu, mbaꞌemo reraa haꞌe hyꞌa. Haꞌe rami py ojapopa Senhor pegua opy guarã huvixa Salomão ojapo uka vaꞌekue.oYn'Haꞌe gui peteĩ nhiruĩ henda omoĩ opyve katy jaiporu kuaa regua re, haꞌe rã peteĩ nhiruĩ mboae ma jaiporu kuaa eꞌỹa re omoĩ. Haꞌe rã hyꞌa guaxu ma omoĩ jaiporu kuaa regua re, kuaray puku-a haꞌe oua katy rami.\ 3n&Haꞌe gui ojapo avi dez hyꞌa overa vaꞌe guigua. Peteĩ-teĩ ma oitocentos litros raxaꞌi vaꞌe. Peteĩ-teĩ pya ma mokoĩ metros raiꞌi. Dez hyru renda ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ áry ma oĩ peteĩ hyꞌa. n%Haꞌe rami vy ojapo dez hyru rendarã. Peteĩ-teĩ ma overa vaꞌe ryku guigua, joo rami meme tuvixa haꞌe ojekuaa oiny vaꞌe voi. + Qn$Hexegua ijyta haꞌe imbotya ikuai vaꞌe re ma ojapo anjo, guary haꞌe pindo raꞌangaa. Peteĩ-teĩ oĩ aguã haꞌevea py ae. Ijyvýry rupi oĩ avi ijeguarã.% En#Peteĩ-teĩ hyru renda áry re oĩ peteĩ ojere vaꞌe peteĩ po yvatea vaꞌe. Henda áry rupi mbaꞌemo yta haꞌe imbotya ikuai vaꞌe ma hexegua ae oĩ.e En"Peteĩ-teĩ hyru renda re, ijapy irundyve re oĩ hendarã. Haꞌe vaꞌe voi hexegua ae oĩ.  n!Iruéra ma karóxa regua ramigua meme. Hiꞌy, ijyvýry rupigua, raios, haꞌe mbyte regua voi ma overa vaꞌe ryku guigua meme.  n Iruéra irundy vaꞌe ma imbotya guy rupi ikuai. Hiꞌy ma henda regua ae oĩ. Peteĩ-teĩ ruéra yvatea ma meio metro raxaꞌi.q]nHiꞌáry oĩ avi ijyta ojere vaꞌe. Haꞌe vaꞌe yvatea ma meio metro. Hiꞌyvypy hoꞌamy vaꞌe yta ma ojere rei vaꞌe. Ipya ma meio metro raxa. Hexe oĩ avi ijeguarã. Imbotya ma ijapy irundy vaꞌe, ojere rei eꞌỹ vaꞌe.\3nPeteĩ-teĩ henda ma iruéra irundy vaꞌe overa vaꞌe guigua meme. Iruéraꞌy voi overa vaꞌe guigua. Ipy irundy vaꞌe áry ma oĩ yryru ytarã mbaꞌemo ryku gui ojapo pyre. Haꞌe vaꞌe yvýry ombojegua.*OnHaꞌe vaꞌe re ma oĩ guary, vaka haꞌe anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Ijyta re guary haꞌe vaka raꞌangaa ikuai vaꞌe áry haꞌe iguýry ma ombojegua avi.@}nPo rami ma hendarã ojapo: hexe oĩ imbotya, ijyta reve.,Sn Overa vaꞌe gui ojapo avi dez ryru rendarã. Peteĩ-teĩ ipuku-a haꞌe ipya ma mokoĩ metros raiꞌi, haꞌe rã yvatea ma peteĩ metro raxaꞌi.5nIpo guaxu-a ma irundy kuã oĩa rami. Ijyvýrykue ma karo rami hembe vaꞌe, yvoty rami ojekuaa. Yy henyẽa ma quarenta mil litros rivyvyi vaꞌe. 'InYy mbotya ma doze vaka raꞌangaa áry oĩ. Mboapy ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy hiꞌaĩ, mboapy ma kuaray oikea katy, mboapy ma kuaray puku-a katy, haꞌe mboapy ma kuaray oua katy hiꞌaĩ. Haꞌe vaꞌe kuery áry ae oĩ hyꞌa guaxu. Haꞌe rã hevi ma mbyte katy meme ovaẽ oiny.'nIguýry rupi ma omoĩ hyꞌakua raꞌangaa, meio metro nhavõ re dez taꞌangaa omoĩ. Mokoĩ ryxy omoĩ, hyꞌa guaxu reve jojavi ojapo avi.;~qn Overa vaꞌe ryku gui yy mbotyarã ojapoague Haꞌe gui overa vaꞌe ryku gui ojapo avi peteĩ yy mbotyarã. Haꞌe vaꞌe ma ojere rei vaꞌe, irundy metros raxaꞌi ipya vaꞌe, haꞌe rã yvatea ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe gui ijyke rupi ixã treze metros raxaꞌi vaꞌe oaꞌãa vaꞌe. O}nIjyta árygua ma yvoty rami ojekuaa. Haꞌe rami py ojapopa ijytarã. E|nHaꞌe gui ma ijytarã omopuꞌã imoꞌamy templo oikeaty py. Ijaxu eꞌỹa re omopuꞌã vaꞌekue ma omboery Jaquim, haꞌe rã ijaxua re omopuꞌã vaꞌekue ma omboery Boaz. Tery Jaquim ma “Imoĩ atãa” ꞌea, haꞌe rã Boaz ma “Imombaraetea” ꞌea, Nhanderuete re imaꞌenduꞌaa rupi omboery vy. C{nIjyta árygua re, yvoty katyꞌi, oipoka pyre py ombojeguaague rovaiꞌi rupi ma ikuai avi duzentos yvyraꞌa raꞌangaa. Haꞌe vaꞌe ma ijyvýry rupi omoĩ ryxy pyre, mokoĩve yta re.szanIjyta áry ojekuaa vaꞌe ma yvoty rami meme, oo henda oĩa vaꞌe py rami avi, mokoĩ metros vaꞌe meme.0y[nOjapo avi yvyraꞌa raꞌangaa mokoĩ ryxy corrente oĩ vaꞌe áry rupi ombojegua vy ojaoꞌi aguã ijyta árygua rupi. Haꞌe rami ae avi ojapo amboae yta áry rupi.$xCnIjyta áry guarã ojapo vaꞌekue ma ombojegua corrente oipoka pyre py. Sete corrente ojapo peteĩ árygua reguarã, haꞌe sete avi ojapo amboae reguarã.kwQnOvera vaꞌe gui ojapo avi mokoĩ ijyta áry guarã. Peteĩ-teĩ yvatea ma mokoĩ metros raxaꞌi.%vEn Ojapo avi mokoĩ oo ytarã overa vaꞌe guigua. Peteĩ-teĩ yvatea ma oito metros, haꞌe gui ixã cinco metros raxaꞌi vaꞌe ojerea rupi.5uenHaꞌe vaꞌe ma kunha Naftali regua imeveꞌỹ vaꞌe piꞌa. Tuu ma ava Tiro pygua overa vaꞌe re ombaꞌeapo vaꞌekue. Hirão ma hiꞌarandu raxa haꞌe oikuaapa vaꞌe. Overa vaꞌe gui voi ojapo kuaapa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe Salomão-a py ou ma vy ojapopa ojapo uka vaꞌe. Tiro pygua huvixa ma Hirão avi (5.1-12). Haꞌe rã apy omombeꞌu vaꞌe ma Hirão mboae, overa vaꞌe re ombaꞌeapo vaꞌe, huvixa eꞌỹ. etEn Haꞌe gui ma huvixa Salomão omondouka guembiguai kuery Tiro tetã gui Hirão ogueru aguã.Osn Haꞌe gui oka guaxu yvýry rupi ma oĩ mboapy joꞌaa ita ojaya pyre, haꞌe irundya ma yary gui ombojoꞌa. Haꞌe ramigua ae avi oĩ Senhor pegua opy jaꞌo mbyte pygua, haꞌe oikeaty rupi voi. Yr-n Haꞌe vaꞌe áry rupi ma ita ovarekueve oaꞌãague rupi ojaya pyre, yary voi.~qwn Haꞌe gui yvy re ijytarã omoĩ ita ovareve vaꞌe tuvixakueve, mboapy eꞌỹ vy irundy metros meme ipuku-a vaꞌe.npWn Haꞌe vaꞌe oo haꞌe javi ma ita iporãve vaꞌe guigua, oaꞌãague rami ojaya pyre meme, oka katy haꞌe opy katy guarã ojaya pyre anho oiporu, yvy guive ijaoꞌia rembe peve, haꞌe oka katy rupi oka guaxu oĩ vaꞌe peve.qo]nHaꞌe rã ngoo oke atyrã ma ojapo oo henda openaaty oĩa rovai oka oĩ vaꞌe mbyte py, haꞌe vaꞌe rami guarã ae ojapo. Faraó rajy Salomão raꞌyxyrã ogueru vaꞌekue rorã avi ojapo, henda openaaty oĩa rami guarã ae ju. =nunOjapo avi oo henda openaaty oĩ aguã. Haꞌe py ma mbaꞌemo re oikuaa pota ꞌrã. Haꞌe nunga rupi oikuaa potaaty ꞌea. Yary gui meme ojaoꞌipa, pyrõa guive ijaoꞌia peve. NmnHaꞌe gui ma Salomão ojapo avi opy guaxurã ijyta reta vaꞌe. Ipuku-a ma vinte e dois metros, haꞌe rã ipya ma treze raxaꞌi. Hexeiꞌi rupi oĩ avi oike atyrã ijyta vaꞌe, ijaoꞌia reve. vlgnOkẽ haꞌe janela ikuai vaꞌe ma ijapy irundy vaꞌe meme, janela jova-jovai rupi oĩ vaꞌe haꞌe javi. Tk#nJanela ma oĩ avi mboapy ryxy rupi, mboapy ryxy-ryxy jovai rupi janela oĩ./jYnIjaoꞌia ma yary guigua. Opy jaꞌo ijyvýry rupigua ma quarenta e cinco ikuai. Peteĩ-teĩ opy yvate vaꞌe jaꞌo ma quinze oĩ. Haꞌe vaꞌe ma oyta re meme oĩ. i;nOjapo avi oo Líbano kaꞌaguy regua guigua. Ipuku-a ma quarenta e cinco metros, ipya ma vinte e dois, haꞌe yvatea ma treze raxaꞌi. Ijytarã ma irundy ryxy rupi omoꞌã imoꞌamy yary guigua. Haꞌe gui ijyta hiꞌaĩ vaꞌe áry omoĩ ijaoꞌia ytarã, yary guigua meme ju.h }n Salomão oo mboae ju ojapoveague Haꞌe gui Salomão ngoorã ojapo avi, treze maꞌetỹ ogueraa ojapopa aguã. 7gin&Haꞌe gui onze maꞌetỹa py, oito jaxya bul ꞌepy re, opa ete ma oo ojapoxeague rami, hexegua haꞌe javi. Haꞌe rami py sete maꞌetỹ ogueraa Salomão ojapopa aguã. \f3n%Irundy maꞌetỹa py, mokoĩ jaxya zive ꞌepy re ma omoĩ oo Senhor pegua ytarã. en$Haꞌe gui opy jaꞌo mbyte pygua rupi omoĩ avi ita ojaya pyre mboapy joꞌaa rupi, haꞌe gui peteĩ joꞌaa yvyra yary guigua.d)n#Haꞌe vaꞌe ombojegua avi anjo, pindo haꞌe yvoty ojepeꞌapa vaꞌe raꞌangaa py, haꞌe vy onhovãmba ouro py, ombojeguaague rupi porã.xckn"Haꞌe vaꞌe okẽrã ma mokoĩ yvyrape cipreste guigua gui ojapo. Mokoĩve yvyrape ma ojerea oĩ vaꞌe meme.~bwn!Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikeaty ytarã ma yvyra oliveira gui avi ojapo. Oikeaty ma ijapy irundy vaꞌerã ojapo.oaYn Okẽrã ma mokoĩ yvyrape oliveira guigua gui ojapo. Haꞌe vy ombojeguapa anjo ipepo vaꞌe, pindo haꞌe yvoty ojepeꞌapa vaꞌe raꞌangaa py. Haꞌe nunga haꞌe javi ouro py meme onhovã, pindo haꞌe anjo raꞌangaa guive.L`nHenda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rokẽrã ma ojapo yvyrape oliveira guigua gui. Haꞌe rã yvateve rupi guarã haꞌe ijytarã ma ojapo vy omboapyte rakua, peteĩ nhiruĩ ijapy vaꞌe oĩ aguã.[_1nPyrõa haꞌe javi rupi voi ombojupa ju ouro py, opyve rupi haꞌe kyvõ rupi voi.Y^-n Opy rupi haꞌe okẽ rupi ombojeguaague Oo mbotya opy haꞌe javi rupi ombojeguapa anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa, pindo haꞌe yvoty ojepeꞌapa vaꞌe raꞌangaa py, opyve rupi haꞌe kyvõ rupi voi.A]nHaꞌe gui mokoĩve anjo raꞌangaa ombojupa ju ouro py. \ynAnjo raꞌangaa ma opy omoꞌã. Ipepo ma oipyo imoiny. Haꞌe gui peteĩ pepo ma ovaẽ oiny oo mbotya re, haꞌe rã amboae pepo ma oo mbotya mboae re ovaẽ oiny. Haꞌe rami vy opy mbyte rupi peve mokoĩve jovai gui opepo omovaẽ imoiny joe.a[=nPeteĩ anjo raꞌangaa yvatea ma irundy metros raxaꞌi, haꞌe rami ae amboae voi ramo.Z nAmboae anjo raꞌangaa ma haꞌekue rami ae ju yvatea irundy metros raxaꞌi vaꞌe avi. Mokoĩve tuvixaa ma joo rami eteꞌi.Y{nPeteĩ-teĩ anjo pepo puku-a ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe rami vy irundy metros raxaꞌi oĩ ipepo apy jovaive re.:Xon Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe pyguarã ma yvyra oliveira gui ojapo avi mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Peteĩ-teĩ yvatea ma irundy metros raxaꞌi meme.|WsnHaꞌe rami py ouro py meme onhovãmba opy rupi, altar henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe renonde py oĩ vaꞌe voi. %VEnOpy rupi voi Salomão onhovãmba ouro ete py. Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe ropy rupi omoatã avi imoiny corrente ouro guigua, ouro py avi ojaoꞌi rire.FUnHenda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe puku-a ma nove metros, ipya haꞌe yvatea haꞌe rami ae avi nove metros vaꞌe meme. Ouro ete py onhovãmba, altar yary guigua voi ouro ete py onhovã avi.TnIjapy katy ma oguereko katu henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã, haꞌe vaꞌe py omoĩ aguã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru.2S_nHaꞌe gui yvyrape opy rupi omoꞌã mbyre ma ombojeguapa hyꞌa haꞌe yvoty raꞌangaa py. Yary guigua anho ojekuaa, ita ma neĩ peteĩ hendaꞌi py ma voi ndojekuaai.LRnTemplo ropy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe puku-a ma dezoito metros vaꞌe.`Q;nHaꞌe rami ae yvyrape yary guigua py ojaoꞌipa avi opy jaꞌoꞌi ijapy katy oĩ vaꞌe, nove metros ipya vaꞌe, pyrõa guive ijaoꞌia peve. Haꞌe vaꞌe opy jaꞌo ma henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã ojapo.7PinImbotya ma opy rupi ojaoꞌipa yvyrape yary guigua py. Opyrõa guive ijaoꞌia peve ojaoꞌipa yvyrape py, opy rupi. Haꞌe rã pyrõa ma ojaoꞌi yvyrape cipreste guigua py.`O;n Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe re ijayvua Haꞌe rami py Salomão ojapopa oo.mNUn Haꞌe rami vy aiko ꞌrã Israel kuery mbyte rupi, xevygua kuery naipytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive. ~Mwn — Upe vaꞌe oo rejapo reikovy vaꞌe ma, xapyꞌa rei xeayvu aeja vaꞌekue rupi reiko ramo, haꞌe aipotaa rejapopa, ajapo uka vaꞌe rejapo avi vy haꞌe vaꞌe rupi anho ri reiko, haꞌe ramo ndevy pe ajapo ꞌrã nderu Davi pe xeayvuague.LLn Haꞌe gui ma Senhor oayvu ombou Salomão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: Kn Haꞌe gui oo re opy jaꞌo ojapo vaꞌekue yvatea ma mokoĩ metros raxaꞌi vaꞌe meme. Templo re ombojoapy yary guigua py ae. eJEn Haꞌe rami vy oo ojapove heravy ojapopa peve. Haꞌe vy oipyovãmba yvyrape yary guigua py.InOpy jaꞌo yvyĩve vaꞌe rokẽ ma kuaray puku-a katy oĩ, haꞌe tape pyrõ-pyrõaꞌi rupi nhaẽ ꞌrã mokoĩa haꞌe mboapya peve.GH nOorã ojapo ita imbovoaty py ae oguereko katu pyre py. Haꞌe rami vy oo ojapo okuapya py ndoiporuai martelo, haxa neĩ tembiporu ferro guigua ma voi, nombota-mbota nhenduai aguã haꞌe py.}GunPyrõa jypygua pya ma mokoĩ metros raxaꞌi, mokoĩa ma mboapy metros raiꞌi vaꞌe, haꞌe rã mboapya ma mboapy metros raxaꞌi vaꞌe, mbaꞌeta imbotya oka katygua haꞌe javi rupi ojapo pyrõa yta rendarã, imbotya ombokua eꞌỹ aguã.F-nOo mbotya re oka katy rupi ma ojapo opy jaꞌorã yvatevea py, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe yvýry rupi guive.^E7nOo re omoĩ avi janela-rã opy katy oĩ vaꞌe gui oka katy ipoꞌiꞌiveꞌi vaꞌe.3DanHaꞌe rã templo roka jaꞌoa renonde katy oĩ vaꞌe pya ma nove metros vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami ae. Haꞌe rã ipuku-a katy ma quatro metros raxaꞌi."C?nHaꞌe gui oo Senhor peguarã huvixa Salomão ojapo vaꞌekue puku-a ma vinte e sete metros vaꞌe, ipya ma nove, haꞌe yvatea ma treze raxaꞌi vaꞌe._B ;n Egito yvy gui Israel kuery ojeꞌoipa rire ma quatrocentos maꞌetỹa py Salomão omboypy templo-rã ojapo aguã, Israel kuery re openaa py irundy maꞌetỹa py, mokoĩ jaxya zive ꞌepy vaꞌe re.A-nSalomão haꞌe Hirão rembiguai kuery ae imoatyrõarã ikuai, Gibal pygua kuery voi. Yvyra haꞌe ita omoatyrõ okuapy templo-rã ojapo aguã. s@anHuvixa ogueru ruka ita tuvixakueve haꞌe iporãgueve vaꞌe, omoatyrõ mbyre guive ogueru ruka oo ytarã.&?GnSalomão rembiguai três mil e duzentos avi ikuai joe opena vaꞌety. Haꞌe vaꞌe kuery ma ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vy ojapo uka ꞌrã mbaꞌemo.z>onSalomão oguereko avi oitenta mil mbaꞌemo reraaty kuery, haꞌe gui oitenta mil ju yvyty rupi ita mbovoa kuery.m=UnHaꞌe vaꞌe kuery ma omondouka kuerei ꞌrã Líbano katy, jaxya nhavõ re dez mil ꞌrã oo. Peteĩ jaxya re ma ikuai ꞌrã Líbano re, haꞌe gui mokoĩ jaxya re ma ngoo rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe kuery herekoa ma Adonirão.a<=n , Israel kuery vaꞌe regua avakue ma Salomão omombaꞌeapo trinta mil. ~}x||/{zzQyxxax wvvutts8rqppGonsmmglkjjihggf edvcc?bIa``#_ ^ ]w]\P[3ZYXWVUUTdSSRkQPPOxNMM@LL#KJIHHAGFEDDMCkB{BA@j>==_;;>99 8W77655v433M2_1e0/.--G,++)a(''%$$A#"]!! r)< GMz; H l  R?4~9mn Onhono porã ma rire aipoeꞌi guaꞌy kuery pe: — Xee amano ma ramo ke xenhono porã avi Nhanderuete remimboꞌe nhanhono porãague py ae. Pemoĩ ke xekãgue ikãgue yvýry.)n Nguparã oguereko katu ma voi vaꞌekue py ae onhono porã. Haꞌe vy haꞌe kuery ojaeꞌopa okuapy vy — Aikore xeryvy! — heꞌi okuapy. D~n Haꞌe gui Nhanderuete remimboꞌe retekue profeta oupi vy mburikaꞌi áry omoĩ vy ogueraa ju. Haꞌe rami vy guekoa py ju profeta tujaꞌi ojaeꞌo reve oguerovaẽ onhono porã aguã.1}]n Haꞌe ramo oo vy ojou tetekue tape rupi oity pyre, haꞌe tetekue yvýry mburikaꞌi haꞌe guary hiꞌaĩ vaꞌeri ndoꞌui, neĩ mburika ma voi nomboaꞌypai raꞌe.|}n Haꞌe gui aipoeꞌi guaꞌy kuery pe: — Pembokupe árygua haꞌvy xerymba mburika — heꞌi ramo ombokupe áryguapa.{%n Haꞌe gui profeta joguerojevyare haꞌe nunga oendu vy aipoeꞌi: — Nhanderuete remimboꞌe vaꞌekue ae ri, Senhor nonheꞌẽ rendui vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi ae Senhor omboaxa guary pe. Haꞌe rã omboaꞌypa vy ojuka, Senhor ixupe aipoeꞌi ukaague rami vy. Mzn Haꞌe rupi oguata vaꞌe kuery oaxa vy oexa okuapy hetekue tape rupi itui rã, haꞌe guary voi hetekue yvyꞌiry hiꞌaĩ rã. Haꞌe vy ojeꞌoi vy profeta tujaꞌi vaꞌe rekoa py omombeꞌu. /yYn Haꞌe gui ma amboae ma oo ramo tape rupi ooa py peteĩ guary ovaexĩ vy ojuka. Hetekue ma tape rupi oity inony rive, mburika haꞌe guary ma hiꞌaĩ hetekue yvýry.xn Haꞌe gui profeta joguerojevyare vaꞌe opa ma mbojape hoꞌu haꞌe yy oyꞌupa ma vy joupe ombokupe árygua ju mburika.wn Haꞌe rami ꞌrãgue py rejevy vy reꞌu mbojape haꞌe reyꞌu guive yy ndevy, ‘Ndereꞌui ꞌrã mbojape, neĩ yy ma voi ndereyꞌui ꞌrã’, heꞌiague py ae. Haꞌe rami rire nderetekue nonhono porãai ꞌrã nderu kuery onhono porãague py”, heꞌi. Evn Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe Judá guigua pe ojapukai vy aipoeꞌi: — Po rami ijayvu Senhor: “Nerenheꞌẽ rendui raꞌe Senhor, nderejapoi Senhor nderuete ojapo uka vaꞌekue.Nun Mesa py haꞌe kuery ikuai jave joguerojevyare pe Senhor ombou oayvu.St!n Haꞌe ramo ma ojevy vy hoo py ovaẽ vy mbojape hoꞌu, yy oyꞌu guive. sn Haꞌe rami rã aipoeꞌive ju ixupe: — Xee voi profeta aiko ndee rami ae. Haꞌe Senhor ayvu rupi peteĩ anjo aipoeꞌi xevy: “Ejapo ke nderupive ndero py ojevy aguã rami, mbojape hoꞌu haꞌe yy oyꞌu aguã”, heꞌi vaꞌekue — heꞌi ijapua rupi.Brn Mbaꞌeta Senhor ayvu rupi aipoꞌea xevy: “Haꞌe py ma ndereꞌui ꞌrã mbojape neĩ ndereyꞌui ꞌrã yy, tape rejuague rupi guive ndereo jevyi ꞌrã”, ꞌea rire — heꞌi. +qQn Haꞌe rã ombovai: — Ndaꞌevei ndereve ajevy aguã, neĩ navaẽi ꞌrã ndero py, ndaꞌui ꞌrã mbojape, neĩ yy ma voi ndayꞌui ꞌrã kovaꞌe tekoa py.Rpn Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Eju haꞌvy xerupive xero py, jaꞌu mbojape. po[n haꞌe oo Nhanderuete remimboꞌe rakykue. Haꞌe vy oupity yvyra carvalho guy py oguapy oiny rã. Haꞌe rami vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee ae pa Nhanderuete remimboꞌe Judá gui reju vaꞌekue? Ombovai: — Xee ae ri — heꞌi. &nGn Haꞌe gui ma guaꞌy kuery pe aipoeꞌive ju: — Pembokupe árygua haꞌvy xerymba mburika xevy pe — heꞌi. Ixupe ombokupe áryguapa ramo oĩ hiꞌáry,.mWn Haꞌe ramo tuu oporandu haꞌe kuery pe: — Mavaꞌe tape rupi haꞌvy oo? — heꞌi ramo taꞌy kuery oexa uka tape Nhanderuete remimboꞌe Judá guigua ooague. ,lSn Profeta nonheꞌẽ rendui rã ombopagaague Haꞌe gui Betel py oiko avi peteĩ profeta tujaꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe oĩa py taꞌy kuery ou vy omombeꞌu Nhanderuete remimboꞌe haꞌe vaꞌe ára Betel py ojapo vaꞌekue haꞌe javi. Nguu pe omombeꞌu avi huvixa pe ijayvuague. Zk/n Haꞌe rami vy ojepeꞌa vy amboae tape rupi oo, Betel katy ouague rupi eꞌỹ. Ojn Mbaꞌeta po rami ae xevy Senhor ijayvu vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Ndereꞌui ꞌrã mbojape, neĩ ndereyꞌui ꞌrã yy, haꞌe neĩ nderejevyi ꞌrã guive tape rejuague rupi”, heꞌi vaꞌekue.vign Haꞌe rami teĩ Nhanderuete remimboꞌe vaꞌe ombovai huvixa pe: — Ndero py rereko vaꞌe regua ma mbyte rupi peve xevy remeꞌẽ teĩ xee ndaai ꞌrã nderupive, ndaꞌui ꞌrã mbojape, ndayꞌui ꞌrã guive yy kovaꞌe tekoa py.Ah}n Haꞌe gui ma huvixa aipoeꞌive ju Nhanderuete remimboꞌe pe: — Eju xerupive xero py, haꞌe heꞌu mbaꞌemo nembaraete aguã. Haꞌe rã xee ma ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo ndevy. ,gSn Haꞌe rami rã huvixa aipoeꞌi Nhanderuete remimboꞌe pe: — Ejapukai teꞌi ae ri Senhor nderuete pe, haꞌe vy ejerure xere, xepo ratãmbaa gui haꞌeve ju aguã — heꞌi. Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe ojerure Senhor pe. Haꞌe ramove huvixa po haꞌeve ju, haꞌekue rami ae. 1f]n Haꞌe ramo altar ovo xapyꞌa rã hiꞌáry tanhimbu oĩ vaꞌekue onheẽmba, Senhor ijayvuague rami mbaꞌemo kuaa ukaarã hemimboꞌe omombeꞌu vaꞌekue rami vy. en Haꞌe rami Nhanderuete remimboꞌe Betel pygua altar re ijayvu rã huvixa Jeroboão oendu vy altar áry gui opo oipeꞌa vy okuaveꞌẽ vy “Pejopy”, heꞌi ramove ipo ipiru vyvoi, Nhanderuete remimboꞌe rovai okuaveꞌẽ ramo. Haꞌe ramo nomomyĩ kuaavei.d n Haꞌe vaꞌe árave ma omombeꞌu avi mbaꞌemo kuaa ukaarã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Po rami Senhor omombeꞌu uka mbaꞌemo kuaa ukaarã. Maꞌẽ, altar ovopa rive ꞌrã, haꞌe vy hiꞌáry tanhimbu oĩ vaꞌekue voi onheẽmba ꞌrã — heꞌi. 9cmn Haꞌe ramo profeta ojapukai reve ijayvu altar re. Senhor aipoeꞌi ukaague rami vy aipoeꞌi: — Altar, altar! Nhanderuete ijayvu po rami: “Maꞌẽ, oiko ꞌrã peteĩ Davi ro pygua ramymino, Josias hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ndeꞌáry oapy ꞌrã sacerdote kuery yvyꞌã regua, ndeꞌáry haꞌe vaꞌe kuery heakuã porã vaꞌe oapy vaꞌekue ae. Haꞌe rami py ndeꞌáry oapya ꞌrã nhande vaꞌe kãgue”, heꞌi. pb ]n Altar oĩ vaꞌe re profeta ijayvuague Haꞌe gui ma peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe Senhor ijayvuague rami vy Judá gui ou vy Betel py ovaẽ. Haꞌe jave py altar yvýry Jeroboão hiꞌaĩ heakuã porã vaꞌe oapya py.jaOn !Haꞌe gui oito jaxya re quinze araa py, haꞌe ae oipotaa rami rive oaꞌangaague py ae, oo oiny Betel py altar ojapo uka vaꞌekuea py. Haꞌe py voi ojapo ngaru Israel kuery pegua. Heakuã porã vaꞌe oapy avi haꞌe py. u`en Haꞌe gui irundy meme jaxya re quinze araa py ojapo peteĩ ngaru, Judá re ngaru oiko vaꞌe ramigua. Haꞌe rami vy mbaꞌemo oapy okuapy altar áry. Haꞌekue ramigua Betel tetã py avi ojapo vy mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy vaka raꞌy raꞌangaa ojapo vaꞌekue pe. Betel py voi omoĩ sacerdote kueryrã, yvyꞌã re ombojerovia atyrã omopuꞌã mbyre peguarã.._Wn Yvyꞌã ikuaia rupi Jeroboão ojapo avi ombojerovia atyrã. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery regua rive omoĩ sacerdote kueryrã, Levi ramymino kuery regua eꞌỹ teĩ.^!n Haꞌe ramia káuxa heta vaꞌe kuery ojejavy okuapy, Dã py voi ojeꞌoi tema vy, vaka raꞌy raꞌangaa rive peteĩ-teĩ omboete aguã. X]+n Haꞌe vaꞌe taꞌangaa ma peteĩ omoĩ Betel py, haꞌe rã amboae ma Dã py.\7n Haꞌe gui huvixa onhemongeta uka vy mokoĩ vaka raꞌy raꞌangaa ojapo ouro gui. Haꞌe vy aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Peẽ Israel kuery, aỹ gui ma Jerusalém katy peove eꞌỹ teĩ haꞌeve. Apy ae pexa Penderuete ramigua Egito yvy gui pendererupaare — heꞌi.[)n Mbaꞌeta kovaꞌe kuery ma Jerusalém tetã katy oo jepi ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã. Haꞌe rami vy opyꞌa re oendu ꞌrã okuapy Judá pygua huvixa Roboão re ju oopa aguã. Haꞌe vy xejuka ꞌrã okuapy, Judá pygua huvixa pe ojevypa vy — heꞌi. Z n Haꞌe vy Jeroboão ojeupe ae aipoeꞌi: — Aỹ ma nhiꞌã xepoꞌakaa ꞌrãgue py Davi ramymino kuery nho ꞌrã ipoꞌaka.BYn  Jeroboão mbaꞌemo raꞌangaa rive ombojeroviaague Haꞌe gui Jeroboão omoatyrõ Siquém tetã Efraim regua yvyꞌã re. Haꞌe vy onhemboekoa haꞌe py. Omoatyrõ avi Penuel.+XQn “Po rami Senhor ijayvu: ‘Tapeo eme, pepuꞌã eme penderyvy Israel kuery rovai. Peteĩ-teĩ pejevy ju pendero katy, mbaꞌeta xee ae haꞌe nunga amoingo vaꞌekue’, heꞌi”, ꞌre ꞌrã. Haꞌe rami Senhor ijayvua omombeꞌu rã haꞌe kuery oendu vy ojevypa, ijayvuague rami vy. 1W]n — Ndeayvu Salomão raꞌy Roboão Judá pygua huvixa vaꞌe pe, haꞌe gui Judá haꞌe Benjamim kuery pe, heta vaꞌe kuery rembyrekue pe guive. Haꞌe vy aipoꞌre:Vyn Haꞌe rami teĩ Nhanderuete oayvu ombou peteĩ ava guemimboꞌe Semaías hery vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi: U9n  Haꞌe gui Jerusalém py Roboão ovaẽ ma vy omboatypa Judá haꞌe Benjamim kuery, cento e oitenta mil oiporavo pyre, joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme, Israel kuery rovai opuꞌã aguã, haꞌe kuery re Salomão raꞌy Roboão ju ipoꞌaka aguã rami ojapo aguã.T1n Haꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi ma Jeroboão ojevy ju maa oendu vy oenoĩ uka onhemboaty okuapya py, haꞌe vy omoĩ okuapy nguvixarã. Mavaꞌeve ndaꞌikuai Davi ramymino kuery rupive, Judá regua anho eꞌỹ vy. Apy “Israel kuery” heꞌia ma dez-ve regua kuery Judá regua eꞌỹ ikuai vaꞌe re ijayvu vy. Haꞌe rã amboae py ma jaikuaa ꞌrã judeu kuery haꞌe javi re ijayvua. _S9n Haꞌe rami py Israel kuery onhemoingo Davi ramymino kuery rovaigua, aỹ peve guarã.Rn Haꞌe gui heta vaꞌe kuerya py huvixa Roboão omondouka omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery re opena vaꞌety Adorão. Haꞌe rami teĩ Israel kuery ojapipa ita py, haꞌe ramo omano. Haꞌe rã huvixa Roboão ma okaróxa ogueraa nho vy onha ovy Jerusalém katy. dQCn Haꞌe rã Judá regua tetã rupi Israel kuery hekoa vaꞌe re ma Roboão ae opena oikovy. 5Pen  Haꞌe gui Israel kuery haꞌe javi oexa rã ijayvua re huvixa Roboão ndojapyxaka potai ramo ivai vaipa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu haꞌvy jareko Davi ramymino kuery reve? Jessé raꞌy reve guarã noĩvei ri nhandevy! Israel kuery, jajeꞌoipa nhandero katy! Haꞌvy Davi ramymino kuery, pepena pendero re ae! — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy Israel kuery peteĩ-teĩ ojeꞌoipa ju ngoo katy.POn Haꞌe rami vy huvixa Roboão noendu potai heta vaꞌe kuery ayvu re, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ma Senhor gui ae oiko, Nebate raꞌy Jeroboão pe Siló pygua Aías ijayvuague Senhor omoingo aguã. hNKn Kunumigue omongetaague rami rive ijayvu vy aipoeꞌi: — Xeru penderereko axy, haꞌe rã xee ma roguereko axyve ꞌrã. Xeru ma vaka pi py penembojexavai, haꞌe rã xee ma japeuxa popia py ꞌrã rombojexavai — heꞌi.jMOn Haꞌe ramo huvixa Roboão ombovai vy ayvu poyi py ijayvu, tujakueve omongetaa noendu potai rire./LYn Haꞌe vaꞌe rire mboapy araa py Jeroboão haꞌe heta vaꞌe kuery reve joguerupa ju Roboão-a py, huvixa “Mboapy araa py pejevy ju xea py”, heꞌiague rami vy.^K7n Xeru penderereko axy ae ma, haꞌe rã xee ma roguereko axyve ete ꞌrã. Xeru ma vaka pi py penembojexavai penenupã vy, haꞌe rã xee ma japeuxa popia py ꞌrã rombojexavai”, ꞌre ꞌrã — heꞌi okuapy. J!n Haꞌe ramo kunumigue ijavegua kuery ombovai okuapy: — Po rami ꞌrã ndeayvu heta vaꞌe kuery “Nderu orerereko axy, vaꞌeri ndee orerereko porãꞌi ju”, heꞌi vaꞌekue pe. Po rami ꞌrã ndeayvu: “Xekuã kyrĩꞌi vaꞌe teĩ xeru kuꞌaa gui tuvixave._I9n Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Peẽ kuery, mbaꞌexa tu xemongeta ta kovaꞌe kuery ambovai aguã? Mbaꞌeta xevy ojerure vy “Orerereko porãꞌi ju nderu orerereko axyague gui”, heꞌi okuapy ramo. Hn Haꞌe rami teĩ tujakueve omongeta rã Roboão noendu potai. Haꞌe vy guembiguai kunumigue ojavegua kuery pe ju onhemongeta uka.vGgn Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai: — Aỹ gui kovaꞌe kuery ruvixa reiko vy xapyꞌa rei reipytyvõxe haꞌe repena kuaaxe ri vy ndeayvu porãꞌi, haꞌe ramo haꞌe kuery rakaꞌe rã peve ꞌrã ikuai nerembiguai — heꞌi okuapy. jFOn Haꞌe gui ma huvixa Roboão onhemongeta uka nguu Salomão oikove teri jave tujakueve henonde ikuai vaꞌekue pe. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌexa tu peẽ kuery xemongeta ta heta vaꞌe kuery ambovai aguã? E+n Haꞌe ramo Roboão ombovai: — Tapeopa ju. Haꞌe gui mboapy araa py ma peju ju xea py — heꞌi. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojeꞌoipa. UD%n — Nderu ma orerereko axy ete vaꞌekue. Haꞌe gui aỹ gui ma ndee orerereko porãꞌi ju ke nderu orembojexavai haꞌe orerereko axyague gui. Haꞌe ramo ma ndevy ae ꞌrã orekuai — heꞌi okuapy. 0C[n Haꞌe gui ju oenoĩa ramo) haꞌe voi ou Israel kuery haꞌe javi ikuaia py, Roboão reve haꞌe kuery jogueroayvu aguã. Haꞌe rami vy aipoeꞌi okuapy Roboão pe: Byn Haꞌe nunga Nebate raꞌy Jeroboão oendu. (Haꞌe vaꞌe ma Egito yvy re teri oiko, huvixa Salomão gui onhaague py.A n Haꞌe gui Roboão oo Siquém katy, mbaꞌeta haꞌe py Israel kuery onhemboatypa ma nguvixarã omoĩ aguã.@1n +Haꞌe gui guamoĩ kueryague rami ndoikoveveiꞌi ma ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py ae. Haꞌe gui taꞌy Roboão ju oĩ nguu rekovia. k?Qn *Quarenta maꞌetỹ re Salomão oĩ huvixa Jerusalém py, Israel kuery haꞌe javi re openaa rupi.F>n ) Haꞌe gui oĩve rei tema Salomão rekokue regua. Haꞌe rami avi hiꞌarandua haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Salomão rekokue oĩa re?E=n (Haꞌe rami rã Salomão ojukaxe teĩ Jeroboão. Haꞌe vaꞌe oiko katu vy Egito yvy katy ojava, Egito pygua huvixa Sisaque reve jogueroayvu aguã. Haꞌe py ae oiko Salomão omano peve. n<Wn 'Haꞌe rã Davi ramymino kuery ma ambojexavai ꞌrã, teĩ rakaꞌe rã peveꞌỹ guive — heꞌi. );Mn &Haꞌe gui xee ajapo uka vaꞌe haꞌe javi ri rejapo ramo, haꞌe xeguigua tape rupi reiko vy xerenonde rupi haꞌevea ramigua ri rejapo, xeayvuague haꞌe ajapo uka vaꞌekue remoĩmba ri xerembiguai Davi ojapoague rami avi, haꞌe ramo xee aiko ꞌrã ndereve, haꞌe ndevy ajapo ꞌrã peteĩ oo oĩ riae vaꞌerã, Davi pe ajapo vaꞌekue ramigua, mbaꞌeta ndevy pe amboaxa ꞌrã Israel kuery re repena aguã.x:kn %Haꞌe gui ndee romoĩ ramo ndepoꞌaka ꞌrã ndepyꞌa py reipota vaꞌe re rei, Israel pygua huvixa reĩ vy."9?n $Taꞌy po py peteĩ reguaꞌi ꞌrã ameꞌẽ, xerenonde xerembiguai Davi rekovia peteĩ hendy vaꞌe oĩ riae aguã rakaꞌe rã peve guarã, Jerusalém tetã xerery oĩ atyrã aiporavo vaꞌekue py ae. “Hendy vaꞌe” heꞌia ma huvixa rakaꞌeve rã oiko aguã re ijayvu vy, haꞌe Jesus Cristo rekorã re guive (1 Reis 15.4; 2 Reis 8.19; 2 Crônicas 21.7; Salmo 132.17; Lucas 2.30-32; João 8.12). n8Wn #Haꞌe rã taꞌy po gui ma aipeꞌa ꞌrã ipoꞌakaa, dez regua vaꞌe, ndevy pe ju amboaxa ꞌrã.&7Gn "Haꞌe rami teĩ ixugui ipoꞌakaa ndaipeꞌapa etei ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py oikovea pukukue reguarã amoĩ huvixarã, xerembiguai Davi aiporavo vaꞌekue re amaꞌẽ vy, mbaꞌeta Davi ma mbaꞌemo ajapo uka vaꞌekue haꞌe xeayvuague haꞌe javi rupi oiko vaꞌekue.l6Sn !Mbaꞌeta xegui Salomão ojepeꞌa vy guenapyꞌã re oĩ Sidom kuery xyete Astarote raꞌangaa renonde, Moabe pygua kuery ruete Quemos haꞌe Amom pygua kuery ruete Milcom raꞌangaa renonde. Xeguigua tape rupi veꞌỹ oiko, xerenonde haꞌeve vaꞌe ndojapoxevei vy. Xeayvuague rupi veꞌỹ, aipotaa rami veꞌỹ oiko, tuu Davi oikoague rami eꞌỹ.*5On Haꞌe rami avi peteĩ regua aeja teri ꞌrã ipo py, xerembiguai Davi haꞌe Jerusalém tetã re amaꞌẽ vy, Israel kuery haꞌe javi regua gui aiporavo rire.r4_n Haꞌe vy aipoeꞌi Jeroboão pe: — Ejopy ke dez raꞌykue ndejeupe guarã, mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruete: Maꞌẽ, Salomão po gui amondoropa ꞌrã ipoꞌakaa, haꞌe vy ndevy pe ju amboaxa ꞌrã dez regua.j3On Haꞌe ramo Aías ao puku ipyauꞌi vaꞌe ojee gui omboi vy omondoro. Doze raꞌykue ombojaꞌo.l2Sn Haꞌe gui ma Jerusalém tetã gui Jeroboão oguata vy tape rupi nhovaexĩ Siló pygua profeta Aías reve. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ao puku ipyauꞌi vaꞌe py onhemonde ovy, haꞌe rã haꞌe kuery mokoĩꞌi ikuai nhuũndy py.^17n Haꞌe gui Salomão oexa rã Jeroboão ava ipyꞌa guaxu haꞌe oiko kuaa vaꞌe, kunumi ombaꞌeapo kuaa vaꞌe ae. Haꞌe ramo omopena José ramymino kuery regua omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery haꞌe javi re. 0n Po rami ae huvixa rovai oupi opo. Haꞌe vaꞌe jave py Salomão ma Milo ojapoa rupi ombojoja yvy nguu Davi rekoague rupi./9n  Israel kuery ruvixa Jeroboão oĩ ꞌrãa re profeta Aías ijayvu ma voiague Haꞌe gui Nebate raꞌy Jeroboão ma Efraim regua oiko tekoa Zereda pygua, Salomão rembiguai ae oiko. Ixy ma imeveꞌỹ vaꞌe, Zerua hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ava ae opo oupi huvixa rovai.?.yn Haꞌe vaꞌe ma Salomão oikovea pukukue re Israel kuery rovaigua oiko. Hadade rami ae avi omoingo axy, Israel kuery re ndaꞌijaꞌei vy Síria pygua kuery ruvixa onhemoingo rire. b-?n Haꞌe vaꞌe ma guembiguai kuery avakue omboaty vy onhemoingo haꞌe kuery ruvixa. Haꞌe gui Davi pegua xondaro kuery jojukapa rire haꞌe kuery ma Damasco katy ojeꞌoi. Haꞌe py ma huvixaverã omoĩ okuapy Rezom.,5n Nhanderuete omoingo avi amboae Salomão rovai guarã. Haꞌe vaꞌe ma Eliada raꞌy Rezom, opatõ Zobá pygua huvixa Hadadezer gui ojava vaꞌekue.1+]n Haꞌe ramo Faraó oporandu ixupe: — Mbaꞌe tu xereve reikoa py oata ndevy, ndeyvy re rejevy aguã? Ombovai: — Any, mbaꞌeve rei ndoatai, teĩ taa ju — heꞌi. b*?n Haꞌe gui Egito yvy re Hadade oikoa py oendu Davi guamoĩ kueryague rami ndoikoveveiꞌi maa, haꞌe ixondaro kuery ruvixa Joabe voi omano ma avia. Haꞌe ramo Hadade aipoeꞌi Faraó pe: — Tajevy ju xerekoa katy. Y)-n Haꞌe vaꞌe ma taꞌyxy Tafnes kypyꞌy. Haꞌe vaꞌe ma oikuavãꞌi avaꞌi, Genubate hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Faraó ro py ae Tafnes omongakuaa herekovy, Faraó raꞌy kuery rupi ae Genubate oiko. b(?n Faraó omboaxy ete vy Hadade raꞌyxyrã omeꞌẽ avi ngovaja guaꞌyxy kypyꞌy vaꞌe.'}n Midiã yvy gui ojeꞌoi vy Parã katy oguata jogueravy. Haꞌe py ojouve ju ngupive guarã, haꞌe vy oguerovaẽmba Egito pygua huvixa Faraó-a py. Haꞌe vaꞌe ma Hadade pe omeꞌẽ peteĩ oo ijyvyrã guive, haꞌe vy ijayvu oipytyvõ aguã re.&n Haꞌe vaꞌe jave py Hadade kunumi teri reve onha ovy amongue avakue Edom pygua tuu rembiguai kuery reve, Egito katy ojeꞌoi aguã.% n (Mbaꞌeta mboapy meme jaxy re Joabe oiko rakaꞌe haꞌe py Israel pygua xondaro kuery reve, Edom pygua avakue ojukapa peve.),$Sn Mbaꞌeta Edom yvy re Davi oiko jave ixondaro kuery ruvixa Joabe voi ou avi omanogue onhono porã aguã. Haꞌe vaꞌe jave py ojuka avakue Edom pygua haꞌe javi.8#kn  Salomão rovai guarã Nhanderuete omopuꞌãague Haꞌe gui Senhor omopuꞌã Salomão rovai guarã. Haꞌe vaꞌe ma Edom pygua Hadade, Edom pygua huvixa ramymino ae.H" n Haꞌe rami avi ndaipeꞌapai ꞌrã guive ndepoꞌakaa. Haꞌe vy nderaꞌy po py aeja ꞌrã peteĩ regua, xerembiguai Davi re haꞌe Jerusalém tetã re xemaꞌenduꞌa vy, aiporavo rire. !n Haꞌe rami teĩ reĩ teria ja ndaipeꞌai ꞌrã, nderu Davi re amaꞌẽ vy. Haꞌe rami ꞌrãgue py nderaꞌy po gui ꞌrã aipeꞌa.l Sn Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi ju Salomão pe: — Nami ete reiko vy xerupive guarã ajapo vaꞌekue haꞌe ajapo uka vaꞌekue gui rejepeꞌa ma ramo ndegui ju aipeꞌa ꞌrã ndepoꞌakaa, nerembiguai pe ju amboaxa aguã.)n Haꞌe rami eꞌỹ aguã ijayvu ae ma, tuuete ramigua kuery mboae pe oiko eꞌỹ aguã. Haꞌe rami teĩ ndoikoi ae Senhor ijayvuague rami. Nn Salomão rovai Nhanderuete onhemoĩague Haꞌe nunga rupi Senhor opuꞌã Salomão rovai, Senhor Israel kuery ruete pe oikoa gui ova ramo opyꞌa py, mokoĩgue ixupe ojexa uka vaꞌekue ri."?n Haꞌe rami ae avi guaꞌyxy kuery peteĩ-teĩ regua pe ojapo, haꞌe kuery nguuete ramigua kuery pe heakuã porã vaꞌe oapy haꞌe mymba ojuka aguã. >wn Haꞌe vaꞌe jave ma Salomão ojapo peteĩ oo Moabe kuery ruete Quemos ojeguarupy peguarã, yvyty Jerusalém katyꞌi ae, haꞌe Amom kuery ruete Moloque ojeguarupy peguarã guive. n Haꞌe rami vy Senhor renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe Salomão ojapo vy Senhor pe anho veꞌỹ oiko, nguu Davi oikoague rami eꞌỹ.1n Haꞌe rami vy Sidom pygua kuery xyete raꞌangaa Astarote pe Salomão oiko, haꞌe gui Amom pygua kuery ruete Milcom ojeguarupy vaꞌe pe guive. eEn Haꞌe vy tujaꞌive ma jave taꞌyxy kuery ombopyꞌa rerova ete tuuete mboae ramigua kuery re ju ombojerovia aguã. Haꞌe ramo opyꞌa re anhetẽ rupi veꞌỹ oiko Senhor nguuete pe, nguu Davi oikoague rami eꞌỹ.4cn Haꞌe rami vy setecentos kunhague oguereko huvixa rajy meme, haꞌe gui trezentos taꞌyxy jevy kuery. Haꞌe vaꞌe kunhague ma ojapo amboae rami rei ipyꞌa aguã rami.Fn Haꞌe vaꞌe regua kunhague re ma Senhor aipoeꞌi ma voi vaꞌekue Israel kuery pe: “Pejoguereko eme haꞌe kuery reve, neĩ haꞌe kuery ma voi tapenderereko eme, pendepyꞌa py penhembotavy uka eꞌỹ aguã tuuete kuery mboae re rive pevapa aguã”, heꞌi rakaꞌe teĩ haꞌe vaꞌe regua ae Salomão oayvu.U 'n Tuuete kuery mboae re rive Salomão ojeroviaague Haꞌe gui Faraó rajy anho eꞌỹ huvixa Salomão oayvu, heta oguereko avi kunhague yvy mboae guigua: Moabe, Amom, Edom, Sidom haꞌe Hete guigua.'n Haꞌe rã Egito gui peteĩ-teĩ karóxa ogueru ꞌrã seiscentos hatãꞌi vaꞌe repy prata guigua re, haꞌe rã kavaju ma cento e cinqüenta repy re. Haꞌe rami ae avi mbaꞌemo vendea kuery ovende ju ꞌrã heravy heteu haꞌe Síria pygua huvixa kuery peguarã. 9n Kavaju Salomão rymbarã ma Egito haꞌe Cilícia yvy gui ogueru. Cilícia guigua ma huvixa rembiguai mbaꞌemo vendea kuery ae ogueru hepy oĩa rami.+Qn Prata ma ita rami rive huvixa omboetave Jerusalém py, haꞌe gui yary voi oata aguã rami eꞌỹ ojapo sicômoroꞌy tekoa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe rami rive.-n Haꞌe ramo Salomão oguerekopave ovy karóxa haꞌe kavaju áry guarã. Mil e quatrocentos karóxa oguereko, haꞌe doze mil kavaju áry guarã. Haꞌe vaꞌe ma joa py eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã oguereko tetã karóxa ikuaiaty rupi, Jerusalém tetã py huvixa oĩa py guive.=un Maꞌetỹa nhavõ peteĩ-teĩ ogueru ꞌrã mbaꞌemo ixupe omeꞌẽ vaꞌerã: ouro haꞌe prata guigua, ajukue, tembiporu, kavaju haꞌe mburika kunha, tembiꞌu irũrã guive.cAn Haꞌe ramo oĩa py yvy jave gui ou ꞌrã okuapy oꞌarandua rupi ijayvu rã oendu aguã.n Haꞌe rami vy yvy jave re huvixa kuery ikuai vaꞌe gui huvixa Salomão ipoꞌakave, oꞌarandua py haꞌe mbaꞌemo oguerekopaa py.~wn Mbaꞌeta huvixa oguereko reta yeꞌẽ rupi Társis guigua kanoã guaxu, Hirão mbaꞌe reve omboguataa vaꞌe. Mboapy maꞌetỹa py kuerei ꞌrã Társis gui kanoã guaxu ojevy okuapy vy ogueru ouro, prata, marfim, karaja haꞌe jayru guaxu.  #n Karo huvixa Salomão oyꞌuaty vaꞌe ma guive rã ouro guigua meme, haꞌe gui oo Líbano kaꞌaguy regua guigua py tembiporu ikuai vaꞌe voi ouro guigua meme avi. Haꞌe vaꞌe re neĩ ruxãꞌi ma voi noĩ prata, mbaꞌeta Salomão oĩ jave prata rive nombovarei.B n Mboapy meme pyrõa ikuai vaꞌe áry ma doze avi omoĩ guary raꞌangaa, peteĩ-teĩ pyrõa apy reguarã. Haꞌe vaꞌe nunga ma neĩ peteĩve huvixa pe ma voi ojapoa vaꞌeꞌỹ teri.m Un Haꞌe vaꞌe tenda renonde guarã ma ojapo mboapy meme pyrõa. Henda kupe ma ojere rei vaꞌe. Ijyke jovaive re ma omoĩ avi jyva ytarã oguapyaty yvýry, haꞌe ijyva yta yvýry ma mokoĩ guary raꞌangaa omopuꞌã imoꞌamy.l Sn Huvixa ojapo avi peteĩ tenda tuvixave vaꞌe marfim guigua, haꞌe vy onhovãmba ouro ete py anho.r _n Ouro ombope pyre gui ojapo avi trezentos huꞌy jokoa kyrĩve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe regua huꞌy jokoarã peteĩ-teĩ ma dois quilos raiꞌi ouro opejaa. Haꞌe vaꞌe ma oo Líbano kaꞌaguy regua guigua py huvixa omoĩ porã ukapa.)n Haꞌe ramo ouro ombope pyre gui Salomão ojapo duzentos huꞌy jokoa tuvixave vaꞌe. Peteĩ-teĩ huꞌy jokoarã ma seis quilos ouro opejaa.+n mbaꞌemo vendea kuery, mbaꞌemo mboekoviaaty, Arábia pygua huvixa haꞌe ijyvy re opena vaꞌety kuery ixupe omeꞌẽ kuerei vaꞌe áryve.5n  ; 9.13-28 Haꞌe gui maꞌetỹa nhavõ Salomão pe ouro oguerua vaꞌe poyikue ma vinte e dois mil quilos,r_n Haꞌe gui Sabá pygua huvixa kunha pe huvixa Salomão ju omeꞌẽ mbaꞌemo ojerurea haꞌe javi, mbaꞌemo omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ vaꞌe áryve rupi. Haꞌe ramo ojevy vy oyvy katy ju oo, guembiguai kuery haꞌe javi reve. V'n Haꞌe vaꞌe yvyra sândalo gui ma huvixa Salomão ojapo uka jopy-jopy ovyaty Senhor pegua opy haꞌe ngopy guarã, haꞌe gui mbaꞌepu ixã reta vaꞌe haꞌe mbaraka oporaei vaꞌe kuery peguarã. Haꞌe vaꞌe regua yvyra ma neĩ peteĩgueve ndogueruai teri haꞌe py, haꞌe aỹ peve voi ndoexaavei haꞌe vaꞌe regua yvyra. /n Haꞌe gui Hirão mbaꞌe kanoã guaxu Ofir gui ouro ogueru vaꞌe ma haꞌe katy gui ogueru avi yvyra sândalo aygue haꞌe ita iporãve vaꞌe. n Haꞌe rami vy huvixa pe kunha vaꞌe omeꞌẽ quatro mil quilos ouro guigua, heta tembiꞌu irũrã haꞌe ita iporãve vaꞌe guive. Neĩ peteĩgueve ma ndogueruai teri mbaꞌemo porã Sabá pygua huvixa kunha Salomão pe omeꞌẽ vaꞌekue ramigua ete. {n Taꞌimaꞌenduꞌa porãa avi Senhor Nderuete re, mbaꞌeta ndererovyꞌa vy tenda Israel kuery re openaaty áry nemoĩ rire. Israel kuery Senhor oayvu riae vy ae nemoĩ huvixarã, haꞌevea rami rejoguereko haꞌe reikuaa pota aguã — heꞌi. n Ovyꞌa ete okuapy nerembiguai avakue nerenonde rupi ikuai vaꞌety, mbaꞌeta haꞌe kuery oendu ꞌrã neꞌarandua rupi ndeayvua.>wn Haꞌe rami teĩ xee ma haꞌe vaꞌe ayvu ndaroviai vaꞌekue, apy aju vy xee ae rexa py aexa eꞌỹa ja. Anhetẽ neĩ mbyte rupi peve ma voi xevy nomombeꞌuai vaꞌekue, mbaꞌeta ndereko omombeꞌua rã aenduague gui neꞌarandupave raꞌe, rerekopave haꞌe ndere imaꞌenduꞌa porã mbyve ete vaꞌe.~n Haꞌe vy aipoeꞌi huvixa pe: — Anhetẽ ete ae raꞌe xerekoa py ayvua ndereko regua aendu vaꞌekue haꞌe neꞌarandua regua voi.d}Cn mesa áry tembiꞌu oguerua vaꞌe, yvatekueve ikuaiaty, hembiguai kuery ombaꞌeapoa, ijao guive, karo rerua kuery haꞌe mymba kuery altar áry Senhor pe oapyaty. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi oexa vy onhemondyi rei oiny.v|gn Haꞌe ramo Sabá pygua huvixa kunha oikuaa Salomão ꞌarandua haꞌe javi, oexa avi oo ojapo uka vaꞌekue,{n Haꞌe ramo opa mbaꞌe re oporandu rã Salomão ombovai, mbaꞌeta ixupe neĩ peteĩ henda py ma voi ndaxyi omombeꞌu porãve aguã.z-n Haꞌe vy Jerusalém tetã py ovaẽ guembiguai kuery heta vaꞌe reve. Guymba camelo kuery ombovoyi heruvy tembiꞌu irũrã, mbovy rei eꞌỹ ouro haꞌe ita iporãve vaꞌe re. Haꞌe gui Salomão renonde py ovaẽ vy ixupe oporandu onhembopyꞌaague haꞌe javi rami.3y cn Haꞌe gui Sabá pygua huvixa kunha oendu avi Salomão reko omombeꞌua rã, Senhor rery omboetea voi. Haꞌe rami vy ou haxy-axy vaꞌe re oporandu aguã.xn Haꞌe kuery ma Ofir py ovaẽ vy haꞌe gui ojogua catorze mil quilos ouro guigua, haꞌe gui huvixa Salomão pe ju ogueru. @w{n Haꞌe vaꞌe kanoã guaxu mboguataarã Hirão ombou guembiguai kuery yy rupi oguata vaꞌety, yeꞌẽ rupi ikuai kuaa vaꞌe meme, Salomão rembiguai kuery reve omboguata vaꞌerã.}vun Eziom-Geber py huvixa Salomão ojapo avi kanoã guaxu, Elate katyꞌi, yeꞌẽ pytã vaꞌe yvýry, Edom yvy re ae.u9n Maꞌetỹa nhavõ mboapykue kuerei ꞌrã Salomão omeꞌẽ mymba kuery oapy reve haꞌe peteĩ rami ikuai aguã regua, altar Senhor peguarã ojapo vaꞌekue áry. Senhor renonde altar oĩ vaꞌe áry oapy uka avi heakuã porã vaꞌe. Haꞌe rami py ojapopa oo ixupe guarã. _t9n Haꞌe gui Faraó rajy ma tetã Davi rekoague py oĩague gui ova ju hoorã Salomão ojapo uka vaꞌekue py. Haꞌe gui mae ojapo Milo. Milo ma peteĩ henda Jerusalém tetã regua Salomão omombaraete vaꞌekue. @s{n Haꞌe gui Salomão rembiguai kuery mbaꞌemo ojapo uka vaꞌe re opena vaꞌety yvatekueve ma quinhentos e cinqüenta ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ma ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena.zron Haꞌe rã Israel kuery vaꞌe regua ma neĩ peteĩve Salomão nomombaꞌeapoi escravo rami. Haꞌe vaꞌe kuery ma ixupe ikuai joe opuꞌãa rupi, huvixa kuery, yvatekueve, capitão kuery, karóxa re opena vaꞌe haꞌe imboguataaty kuery. q%n Haꞌe vaꞌe kuery raꞌy kuery okuave vaꞌe ma Israel kuery ndojukapai vaꞌekue teĩ Salomão omombaꞌeapo nheaꞌã, aỹ peve guarã.p n Haꞌe gui okuave teri amorreu kuery regua, heteu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery Israel kuery regua eꞌỹ ikuai vaꞌe.on Ojapo avi tetã mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi omoĩ porã atyrã, haꞌe tetã ikaróxa ikuai aguã, kavaju árygua kuery rekoarã, haꞌe Jerusalém py ojapoxe vaꞌekue haꞌe javi, Líbano haꞌe amboae yvy re openaa haꞌe javi rupi peve.Un%n Baalate haꞌe Tadmor, haꞌe vaꞌe yvy re tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe py ae.Wm)n Haꞌe nunga rupi ae Salomão ojapo ju Gezer, Bete-Horom yvyꞌã guy rupigua,^l7n mbaꞌeta Egito pygua huvixa Faraó ou vy Gezer tetã re ipoꞌaka vaꞌekue. Haꞌe vy oapypa vy ojukapa haꞌe py cananeu kuery ikuai vaꞌekue. Haꞌe vy Salomão pe ju omboaxa taꞌyxyrã guajy omeꞌẽ jave.0k[n Haꞌe gui Salomão ma nhomombaꞌeapo nheaꞌã Senhor pegua oo ojapo aguã, ngoorã, haꞌe gui Milo, Jerusalém korarã, Hazor tetã, Megido haꞌe Gezer tetã avi,Xj+n Hirão ma huvixa pe ouro guigua quatro mil quilos rivyvyi omondouka vaꞌekue. in Haꞌe rami vy aipoeꞌi ixupe: — Xeryvy, kovaꞌe tetã ae ma nhiꞌã xevy remboaxa vaꞌekue? — heꞌi. Haꞌe rami vy omboery Cabul yvy, aỹ peve guarã. Tery Cabul ma “Mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe” ꞌea. Haꞌe rami omboery ndojou porãi vy. ohYn Haꞌe ramo guetã Tiro gui Hirão oo oexa aguã tetã Salomão omboaxa vaꞌekue, teĩ ndojou porãi.Fgn Haꞌe Salomão oipotaa rami ixupe Tiro pygua huvixa Hirão ma ombou yvyra yary haꞌe cipreste guigua, ouro guive. Haꞌe gui Hirão pe ju Salomão omboaxa vinte tetã Galiléia yvy regua.|fsn Vinte maꞌetỹa py mae ma Salomão ojapopa mokoĩ oo, Senhor peguarã haꞌe ojeupe guarã guive.^e7n Haꞌe rã ombovaia ꞌrã: “Haꞌe rami ete ombovaipa uka mbaꞌeta haꞌe kuery oejapa rire Senhor nguuete Egito yvy gui tuu kuery oipeꞌa vaꞌekue, haꞌe tuuete mboae pe ju ova vy omboete haꞌe ombojerovia okuapy ramo. Haꞌe nunga rupi ae rima haꞌe kuery áry Senhor ombou rakaꞌe guĩ rami ete ojexavai aguã”, ꞌea ꞌrã. "d?n Kovaꞌe oo ma aỹ omboeteave teĩ haꞌe vaꞌe jave py oĩague rupi oaxa vaꞌe kuery oexa vy onhemondyipa ꞌrã. Haꞌe vy otuvy nheꞌẽ haꞌe aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌe re tu Senhor guĩ rami ete ri ombovaipa uka kovaꞌe yvy haꞌe kovaꞌe oo?” heꞌi ꞌrã okuapy. Z}}]|{{zoytxwvutFsrqqooYnn:m[lkRjsihh^ggfReeHdiccba``_x^^]]D\[[MZZUYX7W VUTSRQQ9PPO+NMM|LqKKHJIIHJGFEDD=CC8BiA@??V>>%=O<[;::!9887x6Z554321C00u//j..I-,++6)(''O&&o%$##!"!!5 HBa^g4zM{Z  .E6 d3#an%Xembovai ke Senhor, xembovai ke, kovaꞌe kuery oikuaapa aguã ndee ae Senhor Oreruete reikoa, haꞌe ndejeupe guarã haꞌe kuery pyꞌa rerupa jevy ꞌrãa — heꞌi. N"n$Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽa aguã jave ma profeta Elias ju onhemboja ouvy vy aipoeꞌi: — Xe- Senhor Abraão ruete, Isaque haꞌe Israel ruete vaꞌe, aỹ gui toikuaa pavẽ ndee ae Israel kuery ruete reikoa, haꞌe rã xee ma nerembiguai aikoa, haꞌe ndeayvua rami ae kovaꞌe nunga haꞌe javi ajapoague.Q!n#Haꞌe ramo altar yvýry rupi peve yy oxyry vy omonyẽmba ojoꞌoague. ( Kn"Haꞌe gui ma aipoeꞌi: — Pemonyẽ ke irundy yryru. Penhoẽ xoꞌo áry, haꞌe xakã ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi. Aipoeꞌive ju: — Teĩgue ju pejapo — heꞌi ramo ojapo ju okuapy. Aipoeꞌive ju: — Teĩgue ju pejapo mboapykuerã — heꞌi ramo mboapykuea ma ojapo okuapy.U%n!Haꞌe gui xakã omoĩ vy vaka raꞌy omboaꞌypa haꞌe onhono xakã áry. 3an Haꞌe vaꞌe ita py omoatyrõ ju altar Senhor rery rupi guarã. Altar yvýry rupi ojoꞌo yy raperã tuvixave vaꞌe, mbaꞌemo raꞌyĩ ryrukue vinte quilo vaꞌe rami.2_nHaꞌe vy doze ita ojou heruvy Jacó raꞌy kuery mbovy pa ikuaiague rami. Haꞌe vaꞌe pe ma Senhor ijayvu vy “Aỹ gui ma Israel ꞌrã nderery”, heꞌi rakaꞌe.lSnHaꞌe gui mae ma Elias aipoeꞌi heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe: — Penhembojapa ke xere — heꞌi. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery onhembojapa hexe. Haꞌe gui jypy Elias omoatyrõmba ju Senhor pegua altar ivaipa vaꞌekue.+QnKuaray mbyte rire ma teĩ haꞌe kuery ojapukai teri, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽa aguã hora peve. Haꞌe rami teĩ nombovaia nhendui, ndojapyxakaai ae tema. nHaꞌe rami rã haꞌe kuery ojapukai ratãve tema, haꞌe gueko rami vy onhekyxĩ okuapy kyxe haꞌe huꞌy py, huguy onheẽmba peve.nWnKuaray mbyte jave ma Elias ojojai rei vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejapukai ratãve ke, mbaꞌeta haꞌe ma tuuete vaꞌe vy xapyꞌa rei mbaꞌemo re oikuaa pota raꞌe, eꞌỹ vy oo ꞌrã raꞌe jai katy, haꞌeꞌỹ vy amboae katy ꞌrã oguata raꞌe, haꞌe rami eꞌỹ vy oke ꞌrã. Haꞌe rami ri vy omyĩ ꞌrã nhiꞌã oupy — heꞌi. |snHaꞌe ramo haꞌe kuery ranhe oiporavo okuapy peteĩ vaka raꞌy ogueru pyre regua. Oguereko katupa ma vy ojapukai okuapy nguuete Baal rery rupi. Koꞌẽmbaꞌi guive kuaray mbyte peve aipoeꞌi okuapy: — Baal, orembovai na! — heꞌi okuapy teĩ mamove gui nombovaia nhendui. Haꞌe ramo opa marã opo-opo reve ojeroky ojeꞌoivy altar ojapo vaꞌekue yvýry rupi. zonHaꞌe gui ma Elias aipoeꞌi Baal pegua profeta kuery pe: — Aỹ peiporavo peteĩ vaka raꞌy pendejeupe guarã. Peẽ kuery ranhe pereko katu, penderetave vy. Pejapukai penderuete rery rupi. Haꞌe rami teĩ pemboja eme tata — heꞌi. 8knHaꞌe gui ma peẽ kuery pejapukai ꞌrã pekuapy penderuete rery rupi, haꞌe rã xee ma Senhor rery rupi ꞌrã ajapukai. Haꞌe gui tata omboua py nhanembovai vaꞌe jaikuaa ꞌrã Nhanderuete oikoa — heꞌi. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ombovai vy — Haꞌe rami ma haꞌeve — heꞌi okuapy. 5nAỹ ma peru orevy mokoĩ vaka raꞌy. Tove amboae kuery ranhe toiporavo peteĩ vaka raꞌy, haꞌe tomboaꞌypa. Haꞌe vy tomoĩ xakã áry, teĩ tomboja eme guive tata. Haꞌe gui xee voi amboae vaka raꞌy areko katu vy amoĩ ꞌrã xakã áry, tata amboja eꞌỹ re avi.NnHaꞌe gui Elias aipoeꞌive ju heta vaꞌe kuery pe: — Xee anhoꞌi aikove Senhor pegua profeta kuery vaꞌe regua. Haꞌe rã Baal pegua profeta kuery ma quatrocentos e cinqüenta avakue ikuai.p[nHaꞌe rã heta vaꞌe kuery ikuaia py Elias ovaẽ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Rakaꞌe peve ꞌrã tu pendepyꞌa py ndapeikuaai rei pekuapy mokoĩ rupi rei vy? Senhor ae ri Nhanderuete oiko ramo ixupe ete pendekuai. Haꞌeꞌỹ vy xapyꞌa rei Baal ri Nhanderuete oiko ramo ixupe pendekuai — heꞌi. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery teĩve nombovai. p[n Carmelo yvyty áry Baal pegua profeta kuery reve Elias joeko aꞌã okuapyague Haꞌe gui Israel kuery ikuaia rupi Acabe omondouka guembiguai kuery omombeꞌu vaꞌerã. Haꞌe vy omboatypa profeta kuery Carmelo yvyty áry.#nHaꞌe gui aỹ ma xea py emboaty ukapa Israel kuery haꞌe javi, Carmelo yvyty áry. Toupa avi quatrocentos e cinqüenta Baal pegua profeta kuery, haꞌe quatrocentos profeta kuery yvyra taꞌangaarã omopuꞌã mbyre pegua, Jezabel omongaru jepi vaꞌe — heꞌi. LnElias ombovai: — Xeeꞌỹ ma Israel kuery moangekoa, haꞌe rã ndee ae, haꞌe nderu ro pygua kuery reve, mbaꞌeta Senhor ojapo uka vaꞌekue gui pejepeꞌa vy Baal kuery mboetea rupi peiko.b?nHaꞌe gui huvixa oexa vy aipoeꞌi: — Israel kuery moangeko reiaty, ndee ae pa reiko? uenHaꞌe ramo mae Obadias oo Acabe-a py, ixupe omombeꞌu. Haꞌe ramo Acabe oo Elias reve ijayvu aguã katy. 6 gnHaꞌe gui Elias ombovai: — Anhetẽ ete Senhor ixondaro reta vaꞌe henonde rupi aikoa vaꞌe rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Aỹve ajexa uka ꞌrã Acabe pe — heꞌi. ;nHaꞌe gui aỹ ma ndee aipoꞌre: “Tereo, aipoꞌre nderuvixa pe: ‘Pe py ma oĩ Elias’ ”, ꞌre uka. Haꞌe ramo ma xejuka ꞌrã — heꞌi. ' In Haꞌe gui xeruvixa, ndevy pe nomombeꞌuai teve Senhor pegua profeta kuery ajapo porãague Jezabel ojuka ta jave? Mbaꞌeta Senhor pegua profeta kuery vaꞌe regua anhomi cem avakue, cinqüenta meme anhomi peteĩ-teĩ henda itakua py, haꞌe vy mbojape haꞌe yy py amongaru vaꞌekue. %n Teĩ xapyꞌa rei ma ndea gui aa ramove Senhor guigua Nheꞌẽ ndereraa ju ꞌrã, marã katy paa xee aikuaa eꞌỹ re. Haꞌe gui reĩague py huvixa Acabe aru vy ndorojoui ramo xejuka ꞌrã. Haꞌe rami avi xee nerembiguai Senhor re ajerovia vaꞌe xekunumi guive. {n Haꞌe gui aỹ ma ndee aipoꞌre kuri: “Tereo, aipoꞌre nderuvixa pe: ‘Pe py ma Elias oĩ’ ”, ꞌre uka xevy.7in Anhetẽ ete Senhor nderuete oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Mamo rã yvy regua ikuaia haꞌe huvixa kuery ipoꞌakaa rupi ma voi xeruvixa guembiguai kuery omondouka ndereka vy. Haꞌe gui haꞌe pygua kuery “Apy ma noĩ”, heꞌi teĩ haꞌe kuery pe huvixa oura uka guive nandejouiague rami. n Haꞌe rami teĩ haꞌe aipoeꞌi: — Mbaꞌe nunga py tu ajapo vai, Acabe po py xee nerembiguai xemboaxa aguã, xejuka aguã?vgnOmbovai: — Xee ae ri. Haꞌe gui tereo aipoꞌre nderuvixa pe: “Pe py ma Elias oĩ”, ꞌre — heꞌi. H nHaꞌe gui Obadias tape rupi ooa rupi Elias reve nhovaexĩ xapyꞌa. Obadias oexa kuaa vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruvixa Elias, ndee ae pa? .WnHaꞌe gui mokoĩve ma yvy rupi joa katy eꞌỹ ojeꞌoi oikuaa pota aguã. Acabe oo peteĩ tape rupi, haꞌe rã Obadias ma amboae tape rupi oo avi haꞌe aeꞌi. ynHaꞌe gui Acabe aipoeꞌi Obadias pe: — Tereo xeyvy re yakã ryapy haꞌe yupa ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi. Xapyꞌa rei jajou ꞌrã nhuũ pyau xerymba kuery kavaju haꞌe mburikaꞌi jaraa jepe nho aguã, omanomba eꞌỹ aguã — heꞌi.]5nHaꞌe rami vy Senhor pegua profeta kuery Jezabel ojuka ta jave Obadias cem profeta ogueraa vy mokoĩ itakua py onhomi. Cinqüenta meme ombojaꞌo vy haꞌe kuery pe mbojape haꞌe yy py omongaru jepi rakaꞌe.) nHaꞌe gui Acabe oenoĩ mbaꞌemo re opena vaꞌety Obadias. (Obadias ma Senhor renonde ojererokyjea rupi ete oiko vaꞌe.|snHaꞌe ramo Elias oo huvixa Acabe pe ojexa uka aguã. Haꞌe vaꞌe jave ma karuai ndaꞌevei ete Samaria tetã py.i On Acabe pe Elias ojexa uka jevyague Are ma rire mboapy maꞌetỹa py ma Senhor oayvu ombou ju Elias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo, ejexa uka ju huvixa Acabe pe, mbaꞌeta amboꞌoky ju ꞌrã yvy áry — heꞌi. <~snHaꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi Elias pe: — Namia py aỹ aikuaa ma ndee anhetẽ ae Nhanderuete remimboꞌe reikoa, haꞌe ndejuru rupi Senhor ijayvua anhetẽ vaꞌe meme. -}UnHaꞌe gui Elias avaꞌi vaꞌe oupi vy opy jaꞌo gui ogueroguejy ju. Haꞌe vy ixy pe ju omeꞌẽ vy aipoeꞌi: — Neꞌexa, ndepiꞌa oikove ju ma — heꞌi. x|knHaꞌe ramo Elias ayvu Senhor oendu. Haꞌe ramo avaꞌi nheꞌẽ ojevy vy hexe oĩ ju. Haꞌe rã oikove ju. K{nHaꞌe vy avaꞌi vaꞌe áry rupi mboapykue onheno vy ojapukai ju Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor Xeruete, ajerure ndevy, ejapo inheꞌẽ ojevy vy hexe ju oĩ aguã rami — heꞌi.>zwnHaꞌe gui ma ojapukai oiny Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor Xeruete, kovaꞌe imeveꞌỹ vaꞌe xemovaẽare voi ri ty rembojexavai raꞌe, ipiꞌa rejuka vy — heꞌi.JynHaꞌe ramo Elias ombovai: — Emboaxa haꞌvy ndepiꞌa xevy — heꞌi. Haꞌe vy ixy jyva áry gui ojopy vy ogueraa opy jaꞌo yvateve haꞌe aeꞌi okeaty py. Haꞌe vy omonheno ngupa rupi.kxQnHaꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi Elias pe: — Nhanderuete remimboꞌe, mbaꞌe tu xee ajapo raꞌe? Tyrã pa xea py reju rakaꞌe xereko vaiague re xemomaꞌenduꞌa aguã, haꞌe vaꞌekue káuxa rive avaꞌi omano aguã? hwKnHaꞌe vaꞌe rire ma kunha hoo vaꞌe piꞌa imbaꞌeaxy. Haꞌe vy ndaꞌeveive ovy vy omano.rv_nOja py trigo oĩ vaꞌe ndopavei, azeite voi ndoatai hyru py, Elias pe Senhor aipoeꞌi ukaague rami vy. *uOnHaꞌe ramo kunha vaꞌe oo vy ojapo Elias ijayvuague. Haꞌe rami rire kunha vaꞌe haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javi reve okaru okuapy, mbovy ára re eꞌỹ.DtnMbaꞌeta po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: “Trigo oja py oĩ vaꞌe ndopavei ꞌrã, haꞌe azeite ndoatavei ꞌrã hyru py, yvy áry Senhor omboꞌoky eꞌỹa ja”, heꞌi. ]s5n Haꞌe ramo Elias aipoeꞌi: — Ekyje eme. Tereo haꞌe ejapo tema xeayvuague. Jypy ma xevy ranhe ejapo peteĩ mbojapeꞌi, haꞌe vy eru apy oka katy. Haꞌe gui mae ejapove ju ndejeupe haꞌe ndepiꞌa pe avi. rn Haꞌe ramo kunha vaꞌe ombovai: — Anhetẽ ete Senhor nderuete oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Mbaꞌeve ndarekoi ojykue ma voi. Oĩ vaꞌe ma peteĩ poꞌi trigo oja py, haꞌe ruxãꞌi azeite hyru py. Emaꞌẽ, ko ma mokoĩ yvyra rakãgueꞌi ajopy vaꞌekue, tembiꞌuꞌi ajapo aguã xevy haꞌe xepiꞌa pe. Haꞌe vaꞌe roꞌupa ma rire romano ꞌrã — heꞌi. qn Haꞌe rã kunha vaꞌe yy re oo ta ramo onhenduka jevy vy aipoeꞌi: — Eru avi ke mbojape raꞌykueꞌi peteĩ jururãꞌi ri jepe. p!n Haꞌe ramo opuꞌã ovy Sarepta katy. Tetã rokẽ py ovaẽ ovya py omaꞌẽ rã haꞌe py oiko peteĩ kunha imeveꞌỹ vaꞌe xakã omonoꞌõa rupi. Haꞌe rã onhenduka vy aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Ajerure ndevy, eru ke xevy peteĩ ryru yy ayꞌu aguã. [o1n — Aỹ ma epuꞌã ke, tereo ju Sidom re tekoa Sarepta oĩ vaꞌe katy. Eiko are haꞌe py, mbaꞌeta haꞌe py oiko peteĩ kunha imeveꞌỹ vaꞌe, haꞌe vaꞌe pe xeayvu ma nemongaru aguã re — heꞌi. nn Imeveꞌỹ vaꞌe Sarepta pygua ro py Elias oiko jave guare Haꞌe gui ixupe Senhor oayvu ombou jevy vy aipoeꞌi: Vm'nHaꞌe gui kueve ma rire yakã gui oyꞌuaty typa, yvy re ndaꞌokyvei ramo. DlnHaꞌe gui koꞌẽmbaꞌi nhavõ ixupe xapirẽ ogueru jepi ꞌrã mbojape haꞌe xoꞌo. Kaꞌaruꞌi jave ju ꞌrã ogueru mbojape haꞌe xoꞌo. Haꞌe rã yakã gui ae oyꞌu oikovy.~kwnHaꞌe ramo oo vy Senhor ijayvuague rami ojapo. Haꞌe vy ojepeꞌa vy oiko Jordão yakã rovai Querite yakã yvýry.jnHaꞌe vaꞌe yakã gui ae ꞌrã reyꞌu reikovy. Haꞌe py ambou avi ꞌrã xapirẽ kuery nemongaru vaꞌerã — heꞌi. wiin— Ejepeꞌa ke apy gui, haꞌe tereo kuaray oua katy. Enhemi Querite yakã yvýry rupi, Jordão yakã rovai.QhnHaꞌe gui Senhor oayvu teĩgue ju ombou Elias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: pg ]n Ndaꞌoky pukuvei aguã re Elias ijayvu rire xapirẽ kuery omongaruague Haꞌe gui Gileade gui ou Tisbé pygua Elias. Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi Acabe pe: — Anhetẽ ete Senhor Israel kuery ruete henonde aikoa vaꞌe rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Ndoꞌai ꞌrã yxapy neĩ oky kovaꞌe maꞌetỹ guive, xee aipoaꞌe jevy eꞌỹa ja — heꞌi. tfcn"Haꞌe vaꞌe oĩ jave Betel pygua Hiel ojapo ju Jericó. Ikora ytarã omoĩ jave omano taꞌy jypykue Abirão. Haꞌe gui ikora rokẽ omoĩ jave ma Segube ju omano ijapyre vaꞌekue, Num raꞌy Josué rupi Senhor ijayvuague rami vy. keQn!Acabe omopuꞌã avi imoꞌamy yvyra mbaꞌemo raꞌangaarã. Haꞌe vy haꞌe oiko eꞌỹ mbove Israel pygua huvixa kuery ikuai vaꞌekue gui haꞌeveꞌỹve vaꞌe ojapo, Senhor Israel kuery ruete ombopoxy aguã rami rive.gdIn Haꞌe vy peteĩ altar Baal peguarã ojapo Samaria py, Baal peguarã oo ojapo vaꞌekue py ae. Israel pygua huvixa Acabe oĩ, haꞌe Jezabel re omendaague Haꞌe gui Judá pygua huvixa Asa trinta e oito maꞌetỹa re ma oĩ jave py Onri raꞌy Acabe oĩ Israel kuery ruvixarã. Haꞌe vy vinte e dois maꞌetỹ re opena oikovy Israel kuery re, Samaria py ae.`)nHaꞌe gui Onri ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py. Haꞌe gui taꞌy Acabe ju oĩ nguu rekovia. I_ nHaꞌe gui oĩve rei tema Onri rekokue regua. Haꞌe rami avi opoꞌakaa oexa ukaa rupi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?<^snNebate raꞌy Jeroboão oikoague haꞌe javi rupi oiko, Israel kuery oguerojejavypa ague rupi. Haꞌe vy Senhor Israel kuery ruete ipoxy aguã rami ojapo taꞌangaarã ojapoa py. ~]wnOnri ma Senhor renonde ojapo oikovy haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe oiko eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue gui ojapo vaive.;\qnHaꞌe gui Semer gui ojogua Samaria yvyty sessenta e seis quilos prata re, haꞌe vy omombaraete. Yvyty áry tetã ojapo vaꞌekue ma omboery Samaria, Semer yvy jakue rery rupi. S[!nHaꞌe rami py Judá pygua huvixa Asa trinta e um maꞌetỹa re ma oĩ jave py Onri oĩ Israel kuery ruvixarã. Haꞌe javi vy doze maꞌetỹ re opena. Haꞌe rã Tirza py ma seis maꞌetỹ re opena. Z;nHaꞌe gui Onri rupive ojeꞌoi vaꞌekue ma ipoꞌaka okuapy Ginate raꞌy Tibni rupive oo vaꞌekue re. Haꞌe gui Tibni omano ramo Onri ae ju opena.pY[n Israel pygua huvixa Onri oĩ jave guare Haꞌe gui Israel kuery ojaꞌo mokoĩ henda katy. Peteĩ jaꞌokue ma Ginate raꞌy Tibni rupive ojeꞌoi nguvixarã omoĩ aguã, haꞌe rã amboae jaꞌokue ma Onri rupive ojeꞌoi.RXnHaꞌe gui oĩve rei tema Zinri rekokue regua. Haꞌe rami avi huvixa rovai opuꞌãague haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? W!nOjejavyague re ae omano, Senhor renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo rire, Jeroboão oikoague rami ae Israel kuery oguerojejavypa ague re. V'nHaꞌe gui Zinri ma tetã re ipoꞌakaa ta ma ramo oexa vy oo huvixa ropy imbaraetevea py. Haꞌe py oike ma vy oĩa áry omoendypa vy omano.nUWnHaꞌe ramo Gibetom gui Onri ogueraa Israel kuery haꞌe javi. Haꞌe vy Tirza tekoa ojokopa okuapy. `T;nHaꞌe gui haꞌe py ikuai vaꞌe oendu “Zinri ma huvixa rovai opuꞌã vy ojuka” ꞌea rã. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe árave Israel kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi nguvixarã omoĩ xondaro kuery rerekoa Onri.Sn Israel pygua huvixa Zinri oĩ jave guare Haꞌe gui Judá pygua huvixa Asa vinte e sete maꞌetỹa re ma oĩ jave py Zinri sete ára eteꞌi oĩ Tirza py. Haꞌe jave py heta vaꞌe kuery ma filisteu kuery rekoa Gibetom re opuꞌãa rupi ikuai.0R[nHaꞌe gui oĩve rei tema Elá rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? KQn Baasa haꞌe taꞌy Elá opa mbaꞌe py ojejavyague re ojuka, haꞌe Israel kuery oguerojejavypa ague re, Senhor Israel kuery ruete ombopoxy aguã rami, mbaꞌemo raꞌangaa ojapoague re guive. pP[n Haꞌe rami py Zinri ojukapa Baasa kuery, profeta Jeú rupi Baasa rovai Senhor oayvu ombouague rami vy.On Haꞌe vaꞌe ma tenda openaaty áry oĩ ypy vyve ojukapa Baasa kuery. Ndoejai neĩ peteĩve avakue, hetarã, neĩ irũ kuery ma voi.N7n Haꞌe gui Zinri oike vy ogueroꞌa vy ojuka ete, Judá pygua huvixa Asa vinte e sete maꞌetỹa re ma oĩ jave. Haꞌe vy haꞌe ae ju oĩ hekovia.KMn Haꞌe vaꞌe re opuꞌã hembiguai Zinri joe opuꞌãa pygua karóxa ikuai vaꞌe re mbyte rupi peve opena vaꞌe. Elá ma Tirza py oĩ guembiguai Arsa ro py, oyꞌu haꞌe okaꞌu vaipaa rupi.iLMn Israel pygua huvixa Elá re Zinri opuꞌãague Haꞌe gui Judá pygua huvixa Asa vinte e seis maꞌetỹa re ma oĩ jave py Baasa raꞌy Elá oĩ Israel kuery ruvixarã, tetã Tirza py ae. Mokoĩ maꞌetỹ re opena.KnHaꞌe rami aguã ae Senhor oayvu ombou Hanani raꞌy profeta Jeú pe Baasa haꞌe hamymino kuery rovai, mbaꞌeta Senhor renonde opa mbaꞌe py ojapo vai vy ombopoxy, Jeroboão ro pygua kuery ikuaiague rami oikoa py, haꞌe Jeroboão ro pygua kuery ojukapaa py. J)nHaꞌe gui Baasa ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Tirza py ae. Haꞌe gui taꞌy Elá ju oĩ nguu rekovia.@I{nHaꞌe gui oĩve rei tema Baasa rekokue regua. Haꞌe rami avi opoꞌakaa rupi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re??HynHaꞌe rami rã Baasa guigua kuery tetã rupi omano vaꞌekue jagua kuery hoꞌupa ꞌrã, haꞌe rã mbaꞌety rupi omano vaꞌekue ma guyra yvate rupigua ꞌrã hoꞌu — heꞌi. +GQnNeꞌexa Baasa, xee romomba ma ꞌrã neramymino kuery reve. Haꞌe vy ndero pygua kuery re ajapo ꞌrã Nebate raꞌy Jeroboão ro pygua kuery re ajapoague rami.DFn— Xee ma yvy kuꞌi gui romopuꞌã vy romoĩ vaꞌekue xevygua Israel kuery ruvixarã, vaꞌeri Jeroboão rekokue rupi reiko vy xevygua Israel kuery rerojejavypa, xembopoxy aguã rami.E n Baasa rovai guarã Jeú ijayvu ma voiague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou Hanani raꞌy Jeú pe. Baasa rovai ijayvu vy aipoeꞌi: Dn"Senhor renonde ojapo haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vy Jeroboão ojejavyague rupi ae oiko, haꞌe Israel kuery oguerojejavypa ague rupi. C n! Israel pygua huvixa Baasa oĩ jave guare Haꞌe gui Judá pygua huvixa Asa mboapy maꞌetỹa re ma oĩ jave Aías raꞌy Baasa oĩ huvixarã. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery haꞌe javi re opena oikovy Tirza py. Vinte e quatro maꞌetỹ re opena.fBGn Asa haꞌe Israel pygua huvixa Baasa ikuaia pukukue re oiko rakaꞌe jomeme opuꞌã vaꞌe. 1A]nHaꞌe gui oĩve rei tema Nadabe rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? @nJeroboão ojejavypaague re ae, haꞌe Israel kuery oguerojejavypa ague re, mbaꞌemo vai py Senhor Israel kuery ruete ombopoxya py. Q?nHaꞌe gui oĩ ypyꞌia pyve ojukapa Jeroboão ramymino kuery haꞌe javi. Neĩ peteĩve ma voi ndoejai oikove reve, omomba ete, Senhor guembiguai Siló pygua Aías rupi oayvu ombou vaꞌekue rami vy,>nHaꞌe vy Baasa ma Judá pygua huvixa Asa oĩ jave mboapy maꞌetỹa py Nadabe ojuka vy haꞌe ju huvixarã oĩ hekovia./=YnHaꞌe ramo hexe Issacar regua Aías raꞌy Baasa opuꞌã vy oity filisteu kuery rekoa Gibetom py, Gibetom tekoa Nadabe haꞌe Israel kuery haꞌe javi ojokopa jave.</nHaꞌe vaꞌe ma Senhor renonde rupi haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy nguu oikoague rami, haꞌe nguu Israel kuery oguerojejavypaague rupi ae. ;n Israel pygua huvixa Nadabe haꞌeveꞌỹa rami joguerekoague Haꞌe gui Judá pygua huvixa Asa mokoĩ maꞌetỹa re ma oĩ jave py Jeroboão raꞌy Nadabe oĩ Israel pygua huvixarã. Haꞌe vy mokoĩ maꞌetỹ re oiko Israel kuery re openaa rupi.;:qnHaꞌe gui Asa ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py, tuu kuery ituia py ae. Haꞌe gui taꞌy Josafá ju oĩ nguu rekovia. 9nHaꞌe gui oĩve rei tema Asa rekokue regua. Haꞌe rami avi ipoꞌakaague, tetã ojapoague, haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? Haꞌe gui tujaꞌi ma jave imbaꞌeaxy opy rupi.~8wnHaꞌe ramo huvixa Asa ma Judéia haꞌe javi rupi omombeꞌu uka oupaa vy Ramá gui oguerupaa ju aguã ita haꞌe yvyra huvixa Baasa ojokoa py oiporu vaꞌekue. Haꞌe vaꞌekue py ma huvixa Asa ju ojapo Geba tetã Benjamim regua haꞌe Mispa. i7MnHaꞌe nunga Baasa oendu vy opytuꞌu Ramá tetã ojokoa gui, haꞌe vy Tirza tekoa py ju opyta.i6MnHaꞌe ramo Asa ijayvua Ben-Hadade oendu vy xondaro ruvixa kuery omondouka Israel kuery retã re opuꞌã aguã. Haꞌe rami vy oitypa Ijom, Dã, Abel-Bete-Maaca haꞌe Quinerete tekoa haꞌe javi rupi, Naftali yvy rupi voi.*5On— Jajapo ke jomeme nhandekuai porãꞌi aguã, nderu xeru reve ikuaiague rami. Neꞌexa, aru ruka ndevy ameꞌẽ rive vaꞌe, prata haꞌe ouro. Haꞌe rã tereo, Israel pygua huvixa Baasa-a py embovaipa hexeve guarã rejapo vaꞌekue, xeretã ojokoa gui ojepeꞌa aguã — heꞌi uka.U4%nHaꞌe ramo Asa oipeꞌapa ouro haꞌe prata Senhor pegua opy oĩ teri vaꞌe, haꞌe huvixa ropy omoĩ porã mbyre voi. Haꞌe vy guembiguai kuery po py huvixa Asa omboaxapa vy omondoukapa Síria pygua huvixa Ben-Hadade pe, Damasco tetã py oĩa py. Haꞌe vaꞌe ma Heziom ramymino Tabrimom raꞌy. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi uka: A3}nMbaꞌeta Israel pygua huvixa Baasa ma Judá kuery rovai ou vy ojokopa Ramá tetã, Judá pygua huvixa Asa openaa gui mavaꞌeve oo eꞌỹ aguã, neĩ ovaẽa eꞌỹ aguã haꞌe py.N2nIsrael pygua huvixa Baasa reve Asa opuꞌã riae, oikovea pukukue re.#1AnHaꞌe vy Senhor pegua opy ogueru ju Senhor pe mbaꞌemo nguu omboaxa uka vaꞌekue, haꞌe ae omboaxa uka vaꞌekue guive: prata, ouro haꞌe tembiporu. 0nHaꞌe rami teĩ yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã ojapo pyre ma nombovaipai vaꞌeri Asa oikovea pukukue re Senhor pe ae oiko opyꞌa py.T/#n Ojaryi Maaca eteve voi oipeꞌa huvixa xy poꞌakaa gui, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma yvyra gui taꞌangaa ojeguaru pyrã ojapo uka rire. Haꞌe rã Asa ma taꞌangaa ombovaipa vy oapypa Cedrom yvyugua py..n Mbaꞌeta oyvy gui oipeꞌapa avakue taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌekue, oitypa avi taꞌangaa nguu kuery ojapo vaꞌekue.Y--n Haꞌe gui Asa ma Senhor renonde rupi haꞌevea rami oiko, guamoĩ Davi rami ae.u,en Haꞌe vaꞌe ma quarenta e um maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ijaryi ma Absalão rajy Maaca hery vaꞌe.3+an ; 15.16–16.14 Haꞌe gui Israel pygua huvixa Jeroboão vinte maꞌetỹa re ma oĩ jave py Asa oĩ Judá pygua huvixarã.%*EnHaꞌe gui ma Abias ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Asa ju oĩ nguu rekovia. )nHaꞌe gui oĩve rei tema Abias rekokue regua. Haꞌe rami avi hiꞌarandua haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? Oiko avi rakaꞌe Abias haꞌe Jeroboão kuery reve joe opuꞌãa.S(!nRoboão haꞌe Jeroboão ikuaia pukukue re oiko riae joe opuꞌã vaꞌe. R'nMbaꞌeta Davi ma Senhor renonde haꞌevea rami anho ojapo vaꞌekue, oikovea pukukue re ndojepeꞌai guive peteĩve ojapo uka vaꞌekue gui ma voi, Urias heteu vaꞌe re ojapo vaꞌekue py eꞌỹ vy.'&InHaꞌe rami teĩ Senhor tuuete Davi re omaꞌẽ vy hekovia omoĩ peteĩ hendy vaꞌe Jerusalém py, haꞌe vaꞌe oiko rire taꞌy ju omoingo vy. Haꞌe rami vy omoĩ atãve Jerusalém. “Hendy vaꞌe” heꞌia ma hekovia huvixa mboae rakaꞌeve rã oiko vaꞌerã re ijayvu vy . &%GnHaꞌe vaꞌe ma nguu ojejavypaague haꞌe javi rupi ae ju oiko. Haꞌe vy ipyꞌa re noĩ Senhor nguuete pe ete oiko aguã, nguu Davi oikoague rami eꞌỹ.X$+nHaꞌe vy mboapy maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Absalão rajy Maaca.# n Haꞌe gui Nebate raꞌy Jeroboão dezoito maꞌetỹ re ma huvixa oĩ jave py Abias oĩ Judá pygua huvixarã.["1nHaꞌe gui ma Roboão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe gui haꞌe kuery reve onhono porãa tetã Davi rekoague py. Ixy rery ma Naamá, Amom guigua. Haꞌe gui taꞌy Abias ju oĩ nguu rekovia. R!nJeroboão kuery reve Roboão kuery jogueroꞌa okuapy oikovea pukukue re.1 ]nHaꞌe gui oĩve rei tema Roboão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?*OnHaꞌe gui Senhor pegua oo py huvixa oike nhavõ harõa kuery ogueraa ꞌrã huꞌy jokoa. Haꞌe rire ogueru kuerei ꞌrã opy jaꞌo harõa kuery ikuaiaty py. 9mnHaꞌe gui haꞌe vaꞌekue rekovia ma huvixa Roboão ojapove ju huꞌy jokoa, teĩ overa vaꞌe guigua rive. Haꞌe vaꞌe ma omboaxa huvixa rokẽ rarõa kuery rerekoa po py.5nHaꞌe vy ogueraapa Senhor pegua opy haꞌe huvixa ropy iporãgueve oĩ vaꞌekue. Ogueraa avi huꞌy jokoarã ouro guigua Salomão ojapo vaꞌekue. nHaꞌe gui peteĩ nhiruĩ maꞌetỹa re ma Roboão huvixa oĩ jave py Egito pygua huvixa Sisaque ou Jerusalém re opuꞌã aguã.JnIjyvy re ikuai avi avakue taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌe. Haꞌe rami vy ojapo okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe yvy regua Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌa vaꞌekue ikuaiague rami rive. 4cnMbaꞌeta Judá pygua kuery voi yvyꞌã re omopuꞌã mbaꞌemo raꞌangaa, ita haꞌe yvyra taꞌangaarã yvyꞌã ikuai vaꞌe áry, haꞌe yvyra ikuai vaꞌe guy rupi.[1nHaꞌe gui ma Judá pygua kuery haꞌeveꞌỹ ete vaꞌe ojapo okuapy Senhor renonde. Ojejavya rupi anho ikuai vy guamoĩ kuery gui voi ndaꞌeveive vaꞌe ojapo okuapy Senhor ndaꞌevei etea oendu aguã rami._9n Haꞌe gui Salomão raꞌy Roboão ma Judá re oĩ huvixa. Ixy ma Amom guigua, Naamá hery vaꞌe. Quarenta e um maꞌetỹ ma oguerekoa py Roboão omboypy huvixa oĩ aguã, haꞌe gui dezessete maꞌetỹ re peve opena Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe tetã ma Israel re ikuai vaꞌe gui Senhor oiporavo vaꞌekue hery oĩ aguã."?nVinte e dois maꞌetỹ re ma Jeroboão oĩ huvixa. Haꞌe gui ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo taꞌy Nadabe ju oĩ nguu rekovia. [1nHaꞌe gui oĩve rei tema Jeroboão rekokue regua. Haꞌe rami avi joe opuꞌãague, joe openaague haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?%nHaꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi onhono porã vy ojaeꞌopa okuapy, Senhor oayvu guembiguai profeta Aías rupi ombou vaꞌekue rami vy. nHaꞌe gui ma Jeroboão raꞌyxy opuꞌã vy oo ju. Tirza tekoa py ovaẽ. Ngoo py ovaẽ ramove avaꞌi vaꞌe omano ma.lSnHaꞌe rami py Jeroboão ojejavyague re oeja ꞌrã Israel kuery, joguerojejavypa rire — heꞌi. LnHaꞌe gui Israel kuery voi Senhor oity ukapa ꞌrã mbaꞌemoꞌygue-ꞌygue yy rupi ivevui vy omyĩ rei vaꞌe rami ikuai peve. Kovaꞌe yvy porã tuu kuery pe omeꞌẽ vaꞌekue gui oipeꞌapa ꞌrã Israel kuery, Eufrates yakã rovai rupi ju omoaĩmba ꞌrã, Senhor ombopoxya rupi taꞌangaarã yvyra omopuꞌã rire.JnHaꞌe gui Senhor amboae ju ꞌrã omoĩ huvixa ojeupegua Israel kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma oĩ vy omomba ꞌrã Jeroboão ro pygua kuery. Xee aipoaꞌeague oikopa vyvoi ꞌrã.!n Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi ojaeꞌopa reve ꞌrã onhono porã. Haꞌe rami avi Jeroboão raꞌy kuery vaꞌe regua ma haꞌe vaꞌe anhoꞌi ꞌrã onhono porãa, mbaꞌeta Jeroboão ro pygua kuery regua haꞌe vaꞌe re anho oĩ Senhor ojou porã vaꞌe.n — Haꞌe rami rã ejere ju, tereo ndero katy. Haꞌe gui nderekoa re ndepy removaẽ ramove ndepiꞌaꞌi omano ꞌrã.?yn Haꞌe ramo Jeroboão guigua tetã py omano vaꞌekue jagua hoꞌupa kuerei ꞌrã, haꞌe rã mbaꞌety rupi omano vaꞌekue ma guyra yvate rupigua ꞌrã hoꞌu”, heꞌi Senhor. J n Haꞌe nunga rupi Jeroboão ro pygua kuery áry xee ambou ꞌrã mbaꞌemo vai anho. Haꞌe vy Jeroboão ramymino kuery amomba ꞌrã ava ma guive rã, escravo eꞌỹ vy ikuai riveꞌi vaꞌe teĩ. Haꞌe vy Jeroboão ro pygua kuery amombopa ꞌrã mymba repoxi mombyry omombopaa rami, haꞌe kuery haꞌe javi opa peve. -n Haꞌe rã ndee ma mbaꞌemo vai anho rejapo, huvixa reĩ eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue haꞌe javi gui ndereko vaive ete vy. Haꞌe vy amboae tuuete kuery raꞌangaarã rejapo avi mbaꞌemo ryku gui rive, xembopoxy aguã rami. Haꞌe rami vy ndekupe rive rerova xea katy. 1nDavi ro pygua kuery poꞌakaa aipeꞌa vy ndevy ju amboaxa, vaꞌeri ndee ma xerembiguai Davi oikoague rami eꞌỹ reiko. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma ajapo uka vaꞌekue ojapoa rupi xerupive oiko vaꞌekue opyꞌa haꞌe javi py, xerenonde rupi haꞌevea ramigua anho ojapo.> wnTereo ju, aipoꞌre Jeroboão pe: “Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruete vaꞌe: Xee ma heta vaꞌe kuery mbyte gui roiporavo vy romoĩ huvixa Israel kuery re repena vaꞌerã.^ 7nHaꞌe gui Aías ma kunha vaꞌe okẽ rupi oike nhendu rã oendu vyve aipoeꞌi: — Eike ke, Jeroboão raꞌyxy. Mbaꞌe re tu amboae rami rejexa ukaxe? Mbaꞌeta ndevy pe haxy vaꞌe amombeꞌu aguã rami aiko.winHaꞌe gui Senhor aipoeꞌi Aías pe. — Maꞌẽ, ou ma oiny Jeroboão raꞌyxy opiꞌa imbaꞌeaxya re oporandu aguã. Po rami-rami ꞌrã ijayvu oike ma ouvy vy, “Jeroboão raꞌyxy ae rima raꞌe” ꞌre eꞌỹ aguã — heꞌi. ,SnHaꞌe ramo Jeroboão raꞌyxy oiko haꞌe rami ae. Haꞌe vy opuꞌã ovy Siló katy, haꞌe Aías ro py ovaẽ. Haꞌe rã Aías ma tujaꞌi ete vy ndoexavei ma.1]nEraa avi dez mbojape, xipaꞌi haꞌe peteĩ ryru ei. Evaẽ oĩa py hexeve ndeayvu aguã. Haꞌe ramo haꞌe ma omombeꞌu ꞌrã xeraꞌy re oiko ꞌrãa — heꞌi. nHaꞌe ramo guaꞌyxy pe aipoeꞌi: — Tereo aỹꞌi ma voi, ejexa uka amboae rami, “Jeroboão raꞌyxy teve” ꞌea eꞌỹ aguã. Haꞌe vy tereo Siló py. Haꞌe py ma oiko profeta Aías, kovaꞌe kuery ruvixarã xee aĩ aguã re ijayvua ma voi vaꞌekue.r an Jeroboão rovai profeta Aías ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave py Jeroboão raꞌy Abias imbaꞌeaxy. n "Haꞌe rami tema oiko Jeroboão ro pygua kuery ojejavypa rei aguã rami, ko yvy gui haꞌe kuery omombaa aguã okanhymba peve. mUn ! Jeroboão ojejavyve tema ovyague Haꞌe nunga oiko rire teĩ Jeroboão ndojepeꞌai ae tema gueko vaia gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py heta vaꞌe kuery regua rive omoĩve sacerdote kuery yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe peguarã. Haꞌe vaꞌe oipota vaꞌe rei tema omoĩ sacerdote kuery yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe peguarã."?n Mbaꞌeta ojeupity ꞌrãe Betel py altar oĩ vaꞌe rovai Senhor omombeꞌu ukaague, Samaria yvy re ombojeroviaaty ikuai vaꞌe rovai guive — heꞌi. b~}||G{+yyPxx$w vqutssHrqpann2makkQjj iMh:geddLckba`p_^U]B[[ZXWqVUTT SRRQOO>MMKL!JIHG\FDCEBAAB@p>>=|z=Dv    > >?6{n-Josafá ma peteĩ rami ikuai Israel pygua huvixa reve. ;5qn,Haꞌe rami teĩ yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã ojapo pyre ndoipeꞌai ramo haꞌe vaꞌe py heta vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy tema okuapy. 4n+Haꞌe ma nguu Asa oikoague rupi ae oiko. Haꞌe vaꞌe rupi oikoa gui ndojepeꞌai vy haꞌevea ramigua meme ojapo Senhor renonde.-3Un*Huvixa oĩ ypyꞌi jave Josafá ma trinta e cinco maꞌetỹ oguereko. Haꞌe vy vinte e cinco maꞌetỹ re huvixa oĩ Jerusalém py. Ixy rery ma Azuba, Sili rajy.2n) Haꞌe gui Israel pygua huvixa Acabe irundy maꞌetỹ re ma oĩ jave py Asa raꞌy Josafá oĩ Judá kuery ruvixarã.y1mn(Haꞌe rami py Acabe ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo taꞌy Acazias ju oĩ nguu rekovia. ^07n'Haꞌe gui oĩve rei tema Acabe rekokue regua. Haꞌe rami avi oorã marfim gui anho ojapoague, tetã haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?J/n&Haꞌe rã ikaróxa ma Samaria py yy ojoko pyre yvýry ojoi ramo jagua oere okuapy huvixa ruguykue, Senhor aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe vaꞌe yy py kunhague itavy rei vaꞌe voi ojau ꞌrã. ^.7n%Huvixa Acabe omano ma ramo Samaria tetã py ogueraa vy onhono porã okuapy haꞌe py.,-Sn$Kuaray ndojopevei ma jave onhendu peteĩ ayvu xondaro kuery ikuaia rupi, “Peteĩ-teĩ tapeo pendekoa katy, peteĩ-teĩ tapeo pendeyvy katy ae”, heꞌi vaꞌe. ^,7n#Haꞌe vaꞌe ára ma joe opuꞌãve tema okuapy. Haꞌe rã huvixa ma Síria kuery oexaa py omopuꞌãa imoiny ikaróxa py, haꞌe ijaia gui huguy onheẽ oiny karóxa py rupi. Haꞌe rire kaꞌaru ma jave omano.+-n"Haꞌe gui ma peteĩ ava guyrapa xã omoatã vy opoia katy rei opoi vy onhyvõ Israel pygua huvixa pexo regua paꞌũa py rive. Haꞌe ramo aipoeꞌi guembiguai karóxa mboguataa vaꞌe pe: — Ejere joe opuꞌãa mbyte gui xereraa aguã, mbaꞌeta xepyxoa ma — heꞌi. }*un!Haꞌe gui huvixa karóxa mboguataa kuery ma Israel pygua huvixa eꞌỹ ae raꞌea oikuaa vy oejapa ju ojeꞌoivy. R)n Haꞌe gui huvixa karóxa mboguataa kuery ma Josafá oexa vy — Pevaꞌe ae ri nhiꞌã Israel pygua huvixa — heꞌi okuapy. Haꞌe vy haꞌe katy ojeꞌoi ojoko aguã. Haꞌe ramo Josafá ojapukai.k(QnSíria pygua huvixa aipoeꞌi ma voi okaróxa mboguataa trinta e dois huvixa ikuai vaꞌe pe: “Pepuꞌã eme ou vaꞌe-vaꞌe rovai, yvatekueve ikuai teĩ, haꞌe rã Israel pygua huvixa rovai anhoꞌi”, heꞌi vaꞌekue. 'nIsrael pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe: — Xee ma amboae rami anhemonde reve ꞌrã aa joe apuꞌã aguã katy. Haꞌe rã ndee ma ndeao py ae ꞌrã renhemonde — heꞌi. Haꞌe rami vy Israel pygua huvixa amboae rami onhemonde reve oo joe opuꞌãa py. ~&wn Haꞌe gui ma Ramote-Gileade tetã katy Israel pygua huvixa jogueraa Judá pygua huvixa Josafá reve.^%7nHaꞌe ramo Micaías aipoeꞌi: — Teĩ xapyꞌa rei anhetẽ ri rejevy porã ramo Senhor ayvu rupi eꞌỹ xeayvu ramo ma ꞌrã. Aipoeꞌive ju: — Peẽ kuery haꞌe javi, pendu pota povaꞌe re! — heꞌi. J$nHaꞌe vy aipopeje: “Po rami huvixa ijayvu: ‘Pemboty nhuã py kovaꞌe ava, haꞌe pembojexavai mbojape haꞌe yy ruxãꞌi kuerei pemeꞌẽa py, ajevy porã ju eꞌỹa ja’, heꞌi.” #nHaꞌe gui Israel pygua huvixa ju aipoeꞌi: — Pejopy ke Micaías, haꞌe pemboaxa tetã ruvixa Amom haꞌe huvixa raꞌy Joás po py.a"=nMicaías ombovai: — Reikuaa ꞌrã opy jaꞌo py renhemi aguã reike jave — heꞌi. +!QnHaꞌe ramo Quenaana raꞌy Zedequias onhemboja vy oipete Micaías. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ma rupi tu haꞌvy xegui Senhor nheꞌẽ oẽ ndereve ijayvu aguã? H  nHaꞌe rami rã kovaꞌe profeta kuery ndevygua ikuai vaꞌe juru re Senhor omoĩ raꞌe nheꞌẽ nembotavyarã. Haꞌe rã Senhor ae nderovai ijayvu mbaꞌemo vai oiko aguã re — heꞌi. ynOmbovai: “Aa ꞌrã nheꞌẽ imbotavyarã aĩ ixupegua profeta kuery haꞌe javi juru re”, heꞌi. Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌi: “Ndee ma rembotavy ꞌrã, amboae kuery gui ndepoꞌakave vy. Tereo haꞌvy, ejapo haꞌe rami”, heꞌi.;qnHaꞌe gui ma peteĩ nheꞌẽ ou vy ojexa uka Senhor renonde. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: “Xee ma ambotavy ꞌrã” heꞌi. Haꞌe rã Senhor oporandu: “Mbaꞌe py haꞌvy?”@{nSenhor oporandu: “Mavaꞌe ꞌrã tu Acabe mbotavyarã oo, Ramote-Gileade tetã py omano aguã?” heꞌi ramo peteĩ ma peteĩ rupi ijayvu, haꞌe rã amboae ma amboae rami ijayvu.cAnHaꞌe gui ma Micaías ijayvuve tema: — Endu haꞌvy Senhor ayvu. Xee aexa Senhor guenda openaaty py oguapy oiny rã, haꞌe oĩa py ikuai avi ixondaro kuery yva pygua haꞌe javi, ijaxu eꞌỹa re haꞌe ijaxua re.[1nHaꞌe ramo Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe: — Aipoaꞌe ae ma ndevy: “Haꞌe vaꞌe ma xerenonderã re nomombeꞌui ae iporã vaꞌe, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe anho”, haꞌe ma voi kuri. nHaꞌe rã Micaías aipoeꞌi: — Israel kuery aexapa yvyty áry rupi omoaĩmbaa ramo, vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Pevaꞌe kuery ma ija eꞌỹ vaꞌe vy peteĩ-teĩ too porã ngoo katy”, heꞌi kuri xevy. nHaꞌe rami rã huvixa aipoeꞌi ixupe: — Mbovykue ma tu ndevy xeayvu, Senhor rery rupi anhetẽ vaꞌe re anho ndeayvu aguã? oYnHaꞌe gui ma huvixaa py ovaẽ ramove ixupe oporandu: — Micaías, toroo ae pa Ramote-Gileade re ropuꞌã vy, tyrã pa toroo eme? Micaías ombovai: — Tapeo, haꞌe vy pendepoꞌaka ꞌrã, mbaꞌeta ndepo py Senhor omboaxapa ꞌrã — heꞌi. Micaías ma profeta ramigua kuery ayvu rupi rive ranhe ijayvu, anhetẽ vaꞌeꞌỹa rami oikuaa uka vy. #AnHaꞌe rã Micaías ombovai: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ma Senhor aipoeꞌi ukaa rami ae ꞌrã xeayvu — heꞌi. (Kn Haꞌe gui tembiguai Micaías reruarã oo vaꞌekue ixupe ijayvu vy aipoeꞌi: — Maꞌẽ, profeta kuery ikuai vaꞌe ma peteĩꞌi rami ijayvu kuri huvixa pe mbaꞌemo porã re anho. Ndee voi ndeayvu ꞌrãgue haꞌe kuery ijayvuague rami ae, mbaꞌemo porã re anho. [1n Haꞌe gui profeta mboae kuery povaꞌe ayvu rupi meme ijayvu okuapy. — Oreruvixa, tereo ke Ramote-Gileade katy, haꞌe py ma ndepoꞌaka ꞌrã, mbaꞌeta Senhor omboaxapa ꞌrã ndepo py — heꞌi okuapy. mUn Haꞌe gui Quenaana raꞌy Zedequias ma vaka rakua raꞌangaa oguereko ferro gui ojapo vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Po rami Senhor ijayvu: “Kovaꞌe ramigua py reipyxo ꞌrã Síria pygua kuery reitypa peve”, heꞌi. 8kn Haꞌe vaꞌe jave py ma Israel pygua huvixa haꞌe Judá pygua huvixa reve jogueroguapy nhoguenoiny peteĩ-teĩ guenda py ae, haꞌe huvixa pegua ao py ae onhemonde reve, Samaria tetã oike ovya rokẽ yvýry, mbaꞌemo moaꞌyĩaty py. Haꞌe kuery renonde ma profeta kuery haꞌe javi ijayvu okuapy. 'n Haꞌe gui Israel pygua huvixa ma peteĩ guembiguai oenoĩ vy ixupe aipoeꞌi: — Tou vyvoi taꞌvy xea py Inlá raꞌy Micaías — heꞌi.q]nIsrael pygua huvixa ombovai Josafá pe. — Peteĩꞌi teri oiko haꞌe vaꞌe rupi Senhor ayvu re jaikuaa pota aguã. Haꞌe rami avi hexe ma xee ndaxeaꞌei, mbaꞌeta xerenonderã re nomombeꞌui iporã vaꞌe, iporã eꞌỹ vaꞌe anho. Haꞌe vaꞌe ma Inlá raꞌy Micaías — heꞌi. Haꞌe rã Josafá aipoeꞌi: — Huvixa, haꞌe rami ndeayvu eme. xknHaꞌe rã Josafá ma aipoeꞌi: — Ndaꞌipoi teri pa apy profeta Senhor pegua ete jaikuaa pota ranhe aguã? 5enHaꞌe ramo Israel pygua huvixa omboatypa profeta kuery, quatrocentos avakue haꞌe javi vy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Taa pa Ramote-Gileade re apuꞌã aguã, tyrã pa taa eme? Haꞌe kuery ombovai vy — Tereo oreruvixa, mbaꞌeta Senhor omboaxapa ꞌrã ndepo py — heꞌi okuapy. n Haꞌe gui Josafá aipoeꞌive ju Israel pygua huvixa pe: — Eikuaa pota ranhe ke Senhor ijayvua re — heꞌi. @ {nHuvixa Josafá pe ju oporandu: — Ndee pa reo avi ꞌrã orereve Ramote-Gileade re ropuꞌã aguã katy? Josafá ombovai Israel pygua huvixa: — Xee ma aiko ꞌrã ndereve, xevygua kuery voi ndevygua kuery revegua ae avi ꞌrã, xerymba kuery kavaju voi nerymba kuery kavaju rami avi ꞌrã ikuai — heꞌi. s anHaꞌe jave py Israel pygua huvixa aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Ndapeikuaai ri tyꞌy Ramote-Gileade tetã nhanembaꞌerã opytaa? Mbaꞌexa tu haꞌvy ndajaa potai teri Síria pygua huvixa po gui jaipeꞌa ju aguã? — heꞌi.p [nHaꞌe gui mboapy maꞌetỹa py ma Judá pygua huvixa Josafá oo joexa aguã Israel pygua huvixa reve.h  Mn Mboapy maꞌetỹ oaxa Síria haꞌe Israel kuery reve joe opuꞌã veꞌỹ re.m Un— Rexa pa Acabe xerenonde onhemoꞌyvyĩꞌi oikovya? Xerenonde onhemoꞌyvyĩꞌi ramo ma oikove teria ja namboui ꞌrã mbaꞌemo vai ambou ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe rã taꞌy ju ma oĩ jave ambou ꞌrã hoo pygua kuery re. V'nHaꞌe gui Senhor oayvu ombou ju Tisbé pygua Elias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: EnHaꞌe gui ma haꞌe vaꞌe ayvu Acabe oendu vy omondoropa oao, haꞌe ajukue voxa guigua py rive onheovãmba vy okaru eꞌỹ re oiko. Voxa py guive oke, haꞌe oakã oity rei reve oiko. U%nMbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaa re rive ojeroviaa rupi oiko vy ojapo haꞌeveꞌỹ ete vaꞌe, amorreu kuery ojapoague ramigua meme. Haꞌe vaꞌe kuery ma Senhor oipeꞌapa Israel kuery ikuai aguã gui. *OnMavaꞌeve ndoikoi rakaꞌe Acabe rami ete, mbaꞌeta onhemeꞌẽ rei Senhor renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo aguã, taꞌyxy Jezabel omboꞌeague rami rive.%EnAcabe kuery vaꞌe regua tetã rupi omano rã jagua hoꞌupa ꞌrã, haꞌe rã mbaꞌety rupi omano ramo ma guyra oveve vaꞌe ꞌrã hoꞌupa”, heꞌi. oYnHaꞌe gui Jezabel re voi Senhor ijayvu: “Jezreel tetã py ae jagua hoꞌupa ꞌrã Jezabel retekue.Y-nNdero pygua kuery re ajapo ꞌrã Nebate raꞌy Jeroboão ro pygua kuery re ajapoague ramigua, haꞌe Aías raꞌy Baasa ro pygua re, xembopoxy rei rire, haꞌe Israel kuery oguerojejavypa ague re”, heꞌi.nPo rami Senhor ijayvu ndere: “Neꞌexa, ndere ambou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe rami vy amokanhymba ꞌrã neramymino kuery, Israel gui amomba ꞌrã ndee Acabe ramymino kuery avakue ikuai vaꞌe ma guive rã, escravo eꞌỹ vy ikuai riveꞌi vaꞌekue teĩ.LnHaꞌe gui Acabe Elias oexa vy oporandu ixupe: — Aỹ pa xejou ma, xerovaigua? Elias ombovai: — Tá, rojou ae ma, mbaꞌeta renhemeꞌẽ ma Senhor renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe rejapo aguã./nIxupe ndeayvu vy aipoꞌre: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Rejojuka uka ma, haꞌe gui rejapo vaive vy imbaꞌekueꞌi ae reipeꞌapa ta?’ heꞌi. Po rami Senhor ijayvuve ju: ‘Nabote ruguy jagua oyꞌuague py ae ju oyꞌu avi ꞌrã nderuguy’, heꞌi”, ꞌre ꞌrã. .~Wn— Epuꞌã ke, tereo revaexĩ aguã Israel pygua huvixa Acabe Samaria py hekoa vaꞌe. Nabote mbaꞌekue uvaty py ꞌrã rexa, ojeupe guarã ojopy aguã ooague py.}n Acabe haꞌe Jezabel pe Elias ijayvu poyiague Haꞌe gui ma Tisbé pygua Elias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: j|OnNabote omano maa Acabe oendu vy opuꞌã ju, haꞌe Nabote mbaꞌekue uvaty katy oo ojopy aguã. k{QnHaꞌe gui Nabote ojapipaa rã omano maa Jezabel oendu vy aipoeꞌi Acabe pe: — Epuꞌã ke, haꞌe ejopy uvaty Jezreel pygua Nabote peráta re nomboekoviaxei vaꞌekue. Mbaꞌeta Nabote ndoikovevei ma, omano ma — heꞌi. Uz%nHaꞌe vaꞌe rire Jezabel pe omombeꞌu uka Nabote ojapipaa rã omano maa. yyn Henonde py ogueru avi mokoĩ avakue heko vai vaꞌe. Heta vaꞌe kuery oendua py ijayvu rive Nabote rovai. — Ijayvu vai Nhanderuete haꞌe huvixa rovai — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo tetã gui ogueraa okuapy vy ita py ojapipa, haꞌe rã omano.xn Haꞌe rami vy omombeꞌu peteĩ ára re okaru eꞌỹ re ikuai aguã. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery renonde ogueru Nabote.8wkn Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery haꞌe yvatekueve ojapo okuapy Jezabel aipoeꞌiague rami, kuaxia para ogueraa uka vaꞌekue re oĩa rami ae.v+n Henonde py peru avi ꞌrã mokoĩ avakue heko vai vaꞌe hexe ijayvu rive vaꞌerã, ‘Nabote ijayvu vai Nhanderuete haꞌe huvixa rovai’, heꞌi aguã. Haꞌe gui ma tetã gui peraa ꞌrã mombyrya py, haꞌe pejapipa ꞌrã ita py omano peve”, heꞌi ombopara vy. un Haꞌe vy kuaxia re ombopara vy aipoeꞌi: “Pejapo okaru eꞌỹ re ikuai aguã, haꞌe gui peru Nabote heta vaꞌe kuery renonde.Zt/n Jezabel Nabote ojuka ukaague Haꞌe gui Acabe rery rupi taꞌyxy ombopara kuaxia. Acabe rery oĩa reve guive omboja vy ogueraa uka Nabote rekoa py nhomongeta vaꞌety haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe pe.jsOnHaꞌe ramo taꞌyxy Jezabel aipoeꞌi: — Israel kuery ruvixa eꞌỹ ri tyꞌy ndee reiko? Evy ke, ekaru, haꞌe evyꞌa guive ndepyꞌa py. Haꞌe rã xee ma ndepo py amboaxa ꞌrã Jezreel pygua Nabote uvaty — heꞌi. nrWnIme ombovai: — Mbaꞌeta Jezreel pygua Nabote pe “Emboekovia na ndeꞌuvaty peráta re, eꞌỹ vy reipotaa rami amboae uvaty ameꞌẽ vaꞌerã re”, haꞌe ramo ombovai: “Ndevy nameꞌẽi ꞌrã xeꞌuvaty”, heꞌi. q9nHaꞌe gui ituia py taꞌyxy Jezabel ou vy oporandu: — Mbaꞌe tu oĩ haꞌe rami ete nderejou porãi vaꞌe nenheꞌẽ py, neĩ nderekarui aguã? p#nHaꞌe gui Acabe ma ndojou porãi haꞌe ndaꞌevei ete reve oo ju ngoo py, ixupe Jezreel pygua Nabote “Ndevy nameꞌẽi ꞌrã xeramoĩ kuery yvy oeja vaꞌekue”, heꞌi rire. Haꞌe vy ngupa rupi onheno oupy vy hovai katy ngova ombojere vy neĩ ndokaru potai. o{nNabote ombovai Acabe pe: — Senhor taxejoko xeramoĩ kuery yvy oeja vaꞌekue joupe amboaxa eꞌỹ aguã — heꞌi. !n=nHaꞌe gui Acabe aipoeꞌi Nabote pe: — Emeꞌẽ na nembaꞌe uvaty xe-hortarã, mbaꞌeta xero yvyꞌiry opyta. Haꞌe rã hekovia ameꞌẽ ꞌrã uvaty mboae iporãve vaꞌe. Haꞌe rami eꞌỹ vy amboae rami reipota ramo ndevy ameꞌẽ ꞌrã peráta hepya rami ae tema. dm En Acabe pe Nabote ombaꞌe uvaty novendexeiague Haꞌe vaꞌe rire ma povaꞌe oiko. Jezreel pygua Nabote hery vaꞌe oguereko peteĩ uvaty. Jezreel py ae onhotỹ vaꞌekue Samaria pygua huvixa Acabe ro yvyꞌiry.ln+Haꞌe ramo Israel pygua huvixa oo ju ngoo katy, ndojou porãi haꞌe nonhenhandu porãvei reve. Haꞌe vy Samaria tetã py ju ovaẽ. k!n*Haꞌe vy aipoeꞌi huvixa pe: — Po rami Senhor ijayvu: “Ndee ma ava ndepo py opaga aguã amboaxa vaꞌekue, teĩ repoi rire ma hekovia aipeꞌa ꞌrã nderekove, haꞌe ixupegua kuery ikuai axy ꞌrãgue py ndevygua kuery ꞌrã ikuai axy”, heꞌi uka ndevy. j/n)Haꞌe ramove oakã oimamaague omboi vyvoi ngova gui. Haꞌe ramo mae ma Israel pygua huvixa oexa kuaa ramo profeta kuery vaꞌe regua ae raꞌe.Ein(Haꞌe gui xee nerembiguai xereko eta rei jave ava vaꞌe oo ma raꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo Israel pygua huvixa ombovai: — Nembopagaa ꞌrã ndee ae aipoꞌreague rami vy — heꞌi. h n'Huvixa oaxa rã ojapukai vy aipoeꞌi: — Xee nerembiguai ma joe opuꞌãa mbyte py aiko jave xea py xeirũ ou vy ogueru peteĩ ava xea py. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: “Epena ke kovaꞌe ava re, mbaꞌeta kovaꞌe okanhy ri ramo ndee ae ꞌrã remboekovia nderekove py, haꞌe rami eꞌỹ ri vy hekovia remeꞌẽ ꞌrã trinta e cinco quilos prata guigua”, heꞌi vaꞌekue xevy.Ngn&Haꞌe gui profeta oo tape huvixa ouaty vaꞌe rupi teĩ ngova omoꞌãmba reve hiꞌaĩ ojexa kuaa uka eꞌỹ aguã. Profeta ombojeaixe ojee huvixa oexa vy oikuaa eꞌỹ aguã profeta oikoa. tfcn%Haꞌe gui profeta ma ava mboae ju ojou vy aipoeꞌi ixupe: — Ejeai xere — heꞌi ramove ojeai vy oity.ceAn$Haꞌe ramo aipoeꞌi ixupe: — Ndee ma Senhor nerenheꞌẽ rendui rire aỹꞌi xea gui rejepeꞌa ramove peteĩ guary ou vy ndejuka ꞌrã — heꞌi. Haꞌe gui ojepeꞌa ovy ramove peteĩ guary ovaexĩ vy ojuka. !d=n#Haꞌe ramo peteĩ profeta remimboꞌe aipoeꞌi oirũ pe Senhor aipoeꞌiague rami vy: — Ejeai haꞌvy xere — heꞌi oirũ pe teĩ irũ ndojeaixei.#cAn"Ben-Hadade aipoeꞌi Acabe pe: — Ndevy amboaxapa ju ꞌrã tetã nderu gui xeru oipeꞌa vaꞌekue. Damasco py ae ꞌrã remondouka ndevygua mbaꞌemo vendea kuery, xeru Samaria py ojapoague rami. Acabe ombovai: — Haꞌe gui xee ma romondouka porã ju ꞌrã, ndereve peteĩ rami nhandekuai aguã regua ajapo vaꞌerã rami vy — heꞌi. Haꞌe vy hexeve peteĩ rami ikuai aguã ojapo ma vy omondouka ju. b)n!Haꞌe rami ijayvu rã avakue ipyꞌa guaxuve vy ombovai ju aipoeꞌiague rami. — Ben-Hadade ma nderyvy ae! — heꞌi okuapy ramo ombovai: — Peju haꞌvy peru xea py — heꞌi. Haꞌe ramo mae Ben-Hadade oẽ ouvy oĩa katy. Haꞌe rã oguerojeupi okaróxa py ae. Qan Haꞌe rami ojee omoĩ okuapy ajukue voxa guigua, haꞌe oakã rupi ixã omoĩ vaꞌe reve oẽ okuapy Israel pygua huvixaa py. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi okuapy: — Nerembiguai Ben-Hadade aipoeꞌi uka: “Xejuka eme nho taꞌvy”, heꞌi uka. Haꞌe rã Acabe ombovai: — Oikove teri ri tyꞌy? Haꞌe ma xeryvy — heꞌi. U`%nHaꞌe gui ixupe hembiguai kuery aipoeꞌi: — Maꞌẽ, roendu ma Israel pygua huvixa kuery nhomboaxya rupi ikuaia. Haꞌe nunga rupi nhandejee nhamoĩ ꞌrã ajukue voxa guigua rive, haꞌe nhaneakã rupi ixã nhaimama ꞌrã heravy, Israel pygua huvixaa py nhaẽ aguã. Xapyꞌa rei ma nandejukai nho ꞌrã — heꞌi okuapy. v_gnHaꞌe ramo hembyrekue ma Afeca katy onhamba vy oikepa jogueravy tetã py. Tetã kora ma vinte e sete mil avakue hembyre vaꞌekue áry hoꞌa ramo omanomba. Haꞌe rã Ben-Hadade ma onha vy tetã katy ou vy onhemi peteĩ opy jaꞌo py. S^!nHaꞌe gui sete ára re ikuai joexeiꞌi. Sete araa py ma omboypy okuapy joe opuꞌã aguã. Haꞌe vy Israel kuery ma peteĩ ára pyve cem mil avakue vyvoi ojuka Síria pygua xondaro kuery yvy rupigua.])nHaꞌe gui ovaẽ peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe. Haꞌe vy Israel pygua huvixa pe ijayvu vy aipoeꞌi: — Po rami Senhor ijayvu: “Síria pygua kuery aipoeꞌi: ‘ Senhor ma yvyty rupi anho ri ipoꞌaka vaꞌe, yvyugua rupi ipoꞌaka vaꞌeꞌỹ’, heꞌi okuapy teĩ xee ma ndepo py amboaxapa rã pevaꞌe kuery haꞌe javi. Haꞌe ramia py reikuaa aguã xee ae Senhor aikoa”, heꞌi. &\GnHaꞌe gui Israel kuery re voi oexa potaa, haꞌe hoꞌu vaꞌerã ogueraa reve ojeꞌoi amboae kuery rovai. Israel kuery ma amboae kuery renonde ikuaia py mokoĩ henda py mbovyꞌi eꞌỹ kavara kuery rami riveꞌi ojekuaa. Haꞌe rã Síria pygua kuery ma yvy jojaa opa rupi ikuai. '[InHaꞌe gui peteĩ maꞌetỹa py Ben-Hadade oo jevy vy Síria pygua xondaro kuery re oexa potapa. Haꞌe vy Afeca katy ogueraa Israel kuery re opuꞌã aguã.DZnHaꞌe gui rejouve ju ꞌrã xondaro kuery, omanomba vaꞌekue hetaa rami ae. Haꞌekue rami ae ju ꞌrã rejou kavaju haꞌe karóxa voi. Haꞌe gui yvy joja reia rupi haꞌe kuery rovai nhapuꞌã vy nhiꞌã jaitypa ꞌrã — heꞌi okuapy. Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvua oendu ma vy haꞌe rami ae ju ojapo. Y+nHaꞌe nunga rupi ejapo po rami: Reipeꞌapa ꞌrã huvixa ndereve ikuai vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe hekovia remoĩ ꞌrã xondaro ruvixa ae.2X_nHaꞌe gui Síria pygua huvixa rembiguai kuery aipoeꞌi okuapy ixupe: — Israel kuery ruete nhiꞌã yvyty rupi rive ipoꞌaka vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ae ipoꞌaka karamboae nhande kuery re. Haꞌe rã yvy joja reia rupi ri haꞌe kuery rovai nhapuꞌã vy nhande ju ꞌrã jaity haꞌe kuery.}WunHaꞌe gui Israel pygua huvixaa py profeta ou jevy vy aipoeꞌi ixupe: — Tereo, haꞌe enhemombaraeteve na. Eikuaa pota porã mbaꞌe pa rejapo aguã re, mbaꞌeta peteĩ maꞌetỹa py Síria pygua huvixa ou jevy ꞌrã nderovai — heꞌi. VnHaꞌe gui Israel pygua huvixa ou vy ojukapa kavaju, karóxa guive ombovaipa. Haꞌe vy ojuka reta avi Síria pygua kuery. eUEnpeteĩ-teĩ ojuka avakue ojee opuꞌã vaꞌe. Haꞌe ramo Síria pygua kuery onhamba ramo Israel kuery ojeꞌoi hakykue. Haꞌe rã Síria pygua huvixa Ben-Hadade ma kavaju áry oo jepe, kavaju árygua kuery mboae reve.TnHaꞌe gui tetã gui kunumigue huvixa kuery rembiguai vaꞌe jogueru, haꞌe hupive xondaro kuery haꞌe javi ou vaꞌe mahSKnOmbovai: — Haꞌe kuery ma xapyꞌa rei peteĩ rami nhandekuai aguã re ojerure vy ou ramo pejopypa rive ꞌrã oikove reve. Orere opuꞌã aguã ri ou teĩ haꞌe rami ae avi pejopypa rive ꞌrã oikove reve — heꞌi. YR-nHaꞌe gui kunumigue ranhe tenonde jogueraa, huvixa kuery rembiguai vaꞌe. Haꞌe ramo oexa pota vaꞌerã Ben-Hadade omondouka vaꞌekue oexa vy — Samaria tetã gui ou jekuaa avakue — heꞌi uka ixupe. KQnKuaray mbyte jave haꞌe kuery ojeꞌoi. Haꞌe vaꞌe jave py Ben-Hadade ma opy oyꞌu tema oiny, okaꞌupa rei guive okuapy, huvixa kuery mboae trinta e dois oipytyvõa rupi ikuai vaꞌe reve.LPnHaꞌe ramo oipapa ukapa kunumigue xondaro ruvixa kuery rembiguai ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo duzentos e trinta e dois oikuaa. Haꞌe gui Israel kuery haꞌe javi ju oipapa uka vy sete mil oikuaa. gOInHaꞌe ramo Acabe oporandu: — Mavaꞌe kuery po rupi ꞌrã haꞌvy aity uka? Profeta ombovai: — Po rami Senhor ijayvu: “Kunumigue xondaro ruvixa kuery rembiguai ikuai vaꞌe po rupi ꞌrã reity uka”, heꞌi. Haꞌe ramo Acabe oporanduve ju: — Mavaꞌe ranhe ꞌrã tu omboypy joe opuꞌã aguã? — Ndee ae ꞌrã ri — heꞌi profeta. 9Nmn Haꞌe gui ma Israel pygua huvixa Acabe-a py ovaẽ peteĩ profeta. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Po rami ijayvu Senhor: “Rexa pa pevaꞌe avakue nhomboaty vaꞌe haꞌe javi? Haꞌe vaꞌe kuery ma kovaꞌe árave amboaxapa ꞌrã ndepo py. Haꞌe ramo reikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa”, heꞌi. kMQn Haꞌe rami ombovaiague Ben-Hadade oendu oo py huvixa kuery mboae reve oyꞌu okuapya py. Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai pe: — Peiko katu pavẽ haꞌvy — heꞌi ramo oiko katupa ma tetã pygua kuery rovai opuꞌã aguã. ]L5n Haꞌe rã Israel pygua huvixa ombovai: — Aipopeje ixupe: “Joe opuꞌã aguã onhemoatyrõ teri reve oiko vaꞌe ma ndaꞌevei ijayvu aguã joity maague gui ojevy vaꞌekue ijayvua rami rive”, peje ꞌrã. UK%n Haꞌe gui Ben-Hadade omondoukave ju imombeꞌuarã kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei Samaria guigua yvy kuꞌi xerupivegua kuery po tynyẽmba aguã rami peve teĩ opyta ramo tuuete kuery ikuai vaꞌe taxerereko axy oipotaa rami — heꞌi. Haꞌe rami Ben-Hadade ouraa rupi ijayvu Samaria tetã omomba ete aguã re. Jn Haꞌe ramo huvixa ombovai Ben-Hadade rembiguai kuery pe: — Aipopeje penderuvixa pe: “Jypy xee nerembiguai pe rejerure ukaague ajapo ta vaꞌekue. Haꞌe rã angegua ma ndajapo reguai”, peje. Haꞌe rami ombovai ramo tembiguai kuery ojevy vy omombeꞌupa. 'IInHaꞌe ramo nhomongeta vaꞌety kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi aipoeꞌi okuapy ixupe: — Ejapyxaka rei eme taꞌvy ijayvua re, ejapo eme guive. lHSnHaꞌe nunga Israel pygua huvixa oendu vy oenoĩ ukapa nhomongeta vaꞌety kuery oyvy re ikuai vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peikuaa ae haꞌe vaꞌe ava haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapoxe oikovya. Mbaꞌeta xeraꞌyxy haꞌe xeraꞌy kuery, haꞌe gui prata haꞌe ouro guive omeꞌẽ ukapa ramo xee nameꞌẽxe eꞌỹi — heꞌi. %GEnHaꞌekue rami ae teĩ koꞌẽ rã, kovaꞌe hora ojeupity jevya py xerembiguai kuery ambou ju ꞌrã. Haꞌe vaꞌe kuery ma nderopy rupi oike vy oexapa ꞌrã, nerembiguai kuery opena vaꞌety ro rupi guive. Haꞌe vy oipeꞌa ꞌrã heravy iporãgueve oexa vaꞌe rei”, heꞌi. F5nHaꞌe gui imombeꞌuare kuery teĩgue ju ou vy aipoeꞌi okuapy: — Po rami ijayvuve Ben-Hadade: “Ndea py anhetẽ amondouka vaꞌekue pe aipoaꞌe uka: ‘Xevy remboaxa mate ꞌrã prata haꞌe ouro, haꞌe gui nderaꞌyxy haꞌe nderaꞌy kuery’, haꞌe uka vaꞌekue.-EUnHaꞌe rã Israel pygua huvixa ombovai: — Xeruvixa, ndeayvua rami ae tema toiko. Xee haꞌe opa mbaꞌe areko vaꞌe haꞌe javi ma ndevy guarã meme — heꞌi. ]D5nHaꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Po rami ijayvu Ben-Hadade: “Prata haꞌe ouro rereko vaꞌe ma xembaꞌe ae. Haꞌe nderaꞌyxy kuery haꞌe nderaꞌy ipoꞌakakueve voi xembaꞌe meme ꞌrã!” heꞌi. [C1nHaꞌe gui tetã katy omondouka Israel kuery ruvixa Acabe pe imombeꞌuarã kuery.%B Gn Acabe Síria pygua kuery re ipoꞌakaague Haꞌe gui Síria pygua huvixa Ben-Hadade omboatypa oxondaro kuery haꞌe javi. Hexeve ikuai avi trinta e dois huvixa kuery, kavaju kuery haꞌe karóxa. Haꞌe kuery ojeꞌoi vy Samaria tetã ojokopa haꞌe kuery rovai opuꞌãa rupi.7AinElias oĩa gui Eliseu ojepeꞌa ranhe vy ojevy mokoĩ vaka ombaꞌeapo vaꞌe ikuaia py. Mokoĩve ojopy vy ojuka, haꞌe ijajuꞌy regua canga omoendy vy oexy hoꞌokue. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery pe omeꞌẽmba ramo hoꞌupa okuapy. Haꞌe gui mae ma ojepeꞌa ouvy vy Elias rupive oo ipytyvõarã. (@KnHaꞌe ramo Eliseu vaka oejapa vy onha ouvy Elias rakykue. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Taa ranhe taxarura xeru haꞌe haꞌi pe ayvua rupi, haꞌe gui ma aa ꞌrã nderupive. Elias ombovai: — Tereo haꞌvy, haꞌe gui ejevy ju. Mbaꞌeta reikuaa porã ma ndevy ajapoague — heꞌi.?n Elias ngupive guarã Eliseu oenoĩague Haꞌe gui Elias oo vy ojou Safate raꞌy Eliseu, doze canga vaka ombaꞌeapo vaꞌe reve yvy oikaraĩa jave, haꞌe rã haꞌe ma doze-a vaꞌe ogueraa. Haꞌe rupi Elias oaxa ovy vy Eliseu kupe re omombo oao puku.O>nHaꞌe gui xejeupe guarã amoingove ma voi sete mil Israel kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma Baal renonde guenapyꞌã re oĩ vaꞌeꞌỹ, haꞌe haꞌangaa ojuru rayvu vaꞌeꞌỹ meme. =nHaꞌe gui Hazael kyxe gui oo jepe vaꞌekue ma Jeú ꞌrã ojuka, haꞌe Jeú kyxe gui oo jepe vaꞌekue ma Eliseu ꞌrã ojuka.<9nNinsi raꞌy Jeú remoĩ avi ꞌrã Israel pygua huvixarã. Haꞌe gui Abel-Meolá pygua Safate raꞌy Eliseu ma remoĩ ꞌrã profeta-rã nderekovia.#;AnSenhor aipoeꞌi ixupe: — Tereo, ejevy ju rejuague katy ae, Damasco regua tekoa eꞌỹa katy. Haꞌe py revaẽ vy emoĩ Hazael Síria pygua huvixarã.e:EnOmbovai: — Xee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vaꞌe pe aikoa rupi ndaꞌevei ete, mbaꞌeta Israel kuery hexaraipa ma okuapy ndereve guarã reja vaꞌekue gui. Haꞌe rami vy oitypa altar ndevy guarã ojapo mbyre, haꞌe kyxe py ojukapa ndevygua profeta kuery. Aỹ xee anhoꞌi ma aikove, haꞌe xee voi xereka okuapy xejuka aguã — heꞌi. M9n Haꞌe vaꞌe ma Elias oendu vy oao puku apy py ngova omoꞌã reve oẽ vy hoꞌã itakua rokẽ py. Haꞌe gui ma ixupe ou peteĩ ayvu. — Elias, mbaꞌe tu rejapo reꞌamy apy? — heꞌi ju. +8Qn Haꞌe gui yvy oryryi rire ojekuaa tata, teĩ Senhor ma noĩ tata py. Haꞌe gui ma tata oaxa rire peteĩ ayvu onhendu mbegueiꞌi haꞌe haꞌeve reiꞌi vaꞌe.|7sn Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi ixupe: — Eẽ haꞌe heꞌã kovaꞌe yvyty re Senhor renonde — heꞌi. Haꞌe gui ma Senhor oaxa ovy. Jypy peteĩ yvytu vaikue oitypa yvyty ikuai vaꞌe, omboaꞌypa avi ovy itaova Senhor renonde rupi. Haꞌe rami teĩ yvytu py ma Senhor noĩ raꞌe. Haꞌe gui yvytu rire ma yvy ju oryryipa, teĩ yvy oryryia py ma Senhor noĩ avi.l6Sn Elias ombovai: — Xee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vaꞌe pe aikoa rupi ndaꞌevei ete, mbaꞌeta Israel kuery hexaraipa ma okuapy ndereve guarã rejapo vaꞌekue gui. Haꞌe rami vy oitypa altar ndevy guarã ojapo mbyre, kyxe py ojukapa guive ndevygua profeta kuery. Aỹ xee anhoꞌi ma aikove, haꞌe xee voi xereka okuapy xejuka aguã — heꞌi. ,5Sn Haꞌe py ma peteĩ itakua oĩ vaꞌe py oike vy oaxa oiny peteĩ pytũ. Haꞌe gui ixupe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: — Elias, mbaꞌe tu rejapo reiny apy? C4nHaꞌe ramo ovy vy okaru haꞌe oyꞌu ju. Haꞌe vaꞌe tembiꞌu gui imbaraete ma vy oguatave ju quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re, Nhanderuete pegua Horebe yvyty py ovaẽ peve. 3nTeĩgue ju ou Senhor guigua anjo. Omomyĩ vy aipoeꞌi ixupe: — Evy ke, ekaru, mbaꞌeta reguata aguã mombyry vaipa teri — heꞌi.)2MnHaꞌe rã omaꞌẽ vy oakã yvyꞌiry oexa peteĩ mbojape ita raku áry ojy vaꞌekue, haꞌe peteĩ yryru. Haꞌe vy okaru haꞌe oyꞌu. Haꞌe gui oke ju. 1 nHaꞌe vy onheno vy oke oupy zimbro hiꞌaĩ vaꞌe guy py. Haꞌe gui ma peteĩ anjo omomyĩ vy — Evy ke, ekaru — heꞌi.Y0-nHaꞌe gui haꞌe anho oove ju tekoa eꞌỹa katy, peteĩ ára re oguata. Haꞌe py ovaẽ vy oguapy oiny peteĩ yvyra zimbro hiꞌaĩ vaꞌe yvypy py. Haꞌe vy ojerure oiny omano aguã re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — |yhwh{Senhor,} haꞌeve ma, aỹ eipeꞌa xerekove, mbaꞌeta xeru kuery gui xereko porãve vaꞌeꞌỹ ae — heꞌi./+nHaꞌe rami rã Elias okyje vy opuꞌã ovy. Ojeayvu vy Berseba tetã py ovaẽ, Judá yvy re ae. Haꞌe py oeja ovy guembiguai kunumi vaꞌe. .!nHaꞌe ramo Elias oĩa py Jezabel omondouka peteĩ guembiguai ixupe aipoeꞌi vaꞌerã: “Koꞌẽ rã kovaꞌe hora ojeupity peve xee nderekove ndaipeꞌai ramo amboae kuery re rejapoague rami, tuuete kuery ikuai vaꞌe taxerereko axy oipotaa rami”, heꞌi uka.&- In Horebe yvyty py Elias oikoague Haꞌe gui Jezabel pe Acabe omombeꞌupa Elias ojapo vaꞌekue, Baal pegua profeta kuery kyxe py ojuka ukapaague guive.,yn.Haꞌe rã Elias re Senhor opo omoĩ ramo ojekuꞌakua rire onha ovy Acabe renonde, Jezreel tetã py jaikeaꞌi peve. )+Mn-Haꞌe gui are eꞌỹꞌi re yva pytũmba araipa vy. Haꞌe vy yvytu haꞌe oky vaipa. Haꞌe rã Acabe okaróxa py oĩ vy ojepeꞌa ma ovy Jezreel tetã katy.**On,Haꞌe gui sete-kuea py ma aipoeꞌi: — Aỹ ma yeꞌẽ gui oẽ jekuaa ouvy peteĩ arai, teĩ nhandepo rami kyrĩꞌi vaꞌe guive — heꞌi. Haꞌe rã ombovai: — Tereo haꞌvy aipoꞌre Acabe pe: “Ereko katu na ndekaróxa haꞌe tereo katu, oky ndejoko eꞌỹ aguã”, ꞌre. )+n+Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai kunumi vaꞌe pe: — Tereo, emaꞌẽ yeꞌẽ katy. Haꞌe rã kunumi vaꞌe oo vy omaꞌẽ. Haꞌe vy ombovai: — Ndaexai mbaꞌeve — heꞌi. Haꞌe rã Elias aipoeꞌi ixupe: — Tereo ju haꞌvy. Haꞌekue rami sete-kue peve oiko. *(On*Haꞌe ramo Acabe oyꞌu haꞌe okaru aguã katy oo jave Elias oẽ ovy Carmelo yvyty re. Haꞌe py ojeroꞌa oiny yvy katy, guenapyꞌã re ngova omovaẽ reve.2'_n) Oky aguã re Elias ojerureague Haꞌe gui ma Elias aipoeꞌi Acabe pe: — Tereo, ekaru haꞌe eyꞌu, mbaꞌeta onhendu ma ouvy oky jaꞌea revovo! — heꞌi. j&On(Haꞌe ramo Elias aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejopypa na Baal pegua profeta kuery, neĩ peteĩve oo jepe eꞌỹ aguã — heꞌi. Haꞌe ramo ojopypa ramo Elias ogueraa ukapa Quisom yakã katy, ojukapa okuapy haꞌe py. E%n'Haꞌe nunga heta vaꞌe kuery oexa vy guenapyꞌã re ikuai ngova yvy re omovaẽmba reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor ae ma Nhanderuete! Senhor ae ma Nhanderuete! — heꞌi okuapy. $/n&Haꞌe gui ma Senhor-a gui tata hoꞌa vy oapypa xoꞌo omoĩ mbyre, xakã, ita haꞌe yvy voi, omombirupa avi yy ojoꞌoague rupi oĩ vaꞌekue. ~~}||8{7yy wviuu;ssrbponml%kaji`hCgyfedXc$a``%_z^s]\[[/ZWXWVUTTiS^RQPPjOuNNLLpLJIIHsGVFESDCCCBA@@ ?>e=<;_:9776W5]43311`0s0/~.-`,++>**L))5(e'&%%0##2"!$!AgmNsF-Rr6] X z u a+{mCUxEliseu ombovai vy — Tereo porã ke — heꞌi. Haꞌe gui Naamã ojepeꞌa ma mombyryꞌi ovy javeXB+xHaꞌe gui aỹ Senhor pe xee hembiguai ajerure ajejavya ombogue aguã re. Mbaꞌeta xeruvixa ma nguuete Rimom pegua opy oike jepi ꞌrã omboete aguã, haꞌe xepo re ojopy ꞌrã oiny. Haꞌe gui xee voi aĩ ꞌrã xerenapyꞌã re Rimom pegua opy ajeroꞌa ainya py. Haꞌe nunga rupi tove Senhor tomboguepa xee hembiguai ajejavya. pA[xHaꞌe rami rã Naamã aipoeꞌi: — Ndereipotai ae ramo ajerure apy gui taraa yvy mokoĩ mburikaꞌi áry. Mbaꞌeta aỹ gui xee nerembiguai ma tuuete raꞌangaa pe rive nameꞌẽvei ꞌrã mymba apy reve ajuka uka vaꞌe, Senhor pe eꞌỹ vy. Haꞌe kuery reko rami vy Israel regua yvy Naamã ogueraa oyvy re, haꞌe py ju omboete aguã Nhanderuete. b@?xEliseu ombovai: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe henonde rupi aikoa vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ma mbaꞌeve ndaipotai — heꞌi. Haꞌe ramo hexeve onheaꞌã tema ojopy aguã re, vaꞌeri ndoipotai ae. R?xHaꞌe gui ma ojevy ju jogueravy Nhanderuete remimboꞌea katy, hexevegua kuery haꞌe javi reve. Ovaẽ ma vy henonde py hiꞌaĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ aikuaa ma yvy jave rupi ndoikoi Nhanderuete, Israel kuery Ruete eꞌỹ vy. Haꞌe nunga rupi aỹ ma ajerure rejopy aguã mbaꞌemo xee nerembiguai ameꞌẽ vaꞌe. S>!xHaꞌe rami rã Naamã oo vy Jordão yakã py oguejy sete-kue, Nhanderuete remimboꞌe ijayvuague rami vy. Haꞌe ramove hoꞌo oĩ porã ju kyrĩ vaꞌe roꞌo rami. Haꞌe vy haꞌeve vaꞌe ju oiko. [=1x Haꞌe ramo oĩa py ovaẽ jogueravy ixupegua kuery yvatekueve vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Oreruvixa, xapyꞌa rei profeta mbaꞌemo haxy vaꞌe ojapo uka vaꞌe rire ndee ndaꞌu nderejapoi ꞌrãgue? Mbaꞌeta ndevy pe “Ejau ke, haꞌe rã haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã reiko” heꞌi vaꞌekue rive — heꞌi okuapy. <x Haꞌe rã xapyꞌa rei ndaꞌu Damasco py Abana haꞌe Farfar yakã ikuai vaꞌe ma Israel re yakã ikuai vaꞌe gui naꞌiporãive ꞌrã ri? Ndaꞌevei ndaꞌu haꞌe vaꞌe py ae xee ajau aguã, akuera ju aguã? — heꞌi. Haꞌe rami vy ojevy ju ivai reve. ;}x Haꞌe rami rã Naamã ndojou porãi ete. Haꞌe vy aipoeꞌi ovy: — Xee aexaꞌã vaꞌekue teĩ xee aĩa py profeta oẽ hoꞌamy vy ojerure ꞌrãgue Senhor Nguuete rery rupi, haꞌe lepra oĩa áry rupi okuaveꞌẽ reve xemonguera ꞌrãgue.Z:/x Haꞌe ramo Eliseu omondouka peteĩ guembiguai. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Tereo, ejau sete-kue Jordão yakã py. Haꞌe ramo nderoꞌo oĩ porãmba ju ꞌrã, ndaꞌeve eꞌỹvei ma ꞌrã — heꞌi uka. }9ux Haꞌe gui ma Naamã ou guymba kavaju kuery haꞌe karóxa reve. Haꞌe vy ovaẽmba okuapy Eliseu rokẽ rexeiꞌi.}8uxHaꞌe gui ma Nhanderuete remimboꞌe Eliseu oendu Israel pygua huvixa oao omondoroague. Haꞌe vy aipoeꞌi uka huvixa pe: — Mbaꞌe re tu ndeao remondoropa ri? Tou ava xea py, haꞌe vy oikuaa ꞌrã Israel re profeta oikoa — heꞌi uka. 7{xHaꞌe gui ma Israel pygua huvixa kuaxia para ogueroayvu ma vy omondoro oao. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei ndaꞌu xee Nhanderuete ri aiko, joekove amboi, eꞌỹ vy anhomoingove aguã rami xepoꞌakapa vaꞌe? Mbaꞌeta xea py ombou kovaꞌe ava lepra gui amonguera aguã. Peikuaa pota ke, haꞌe pexa porã, mbaꞌeta xereve jogueroꞌaxe vy teve ombou — heꞌi. U6%xOgueraa avi kuaxia Israel pygua huvixa pegua ijayvu imoinya vaꞌe: “Kovaꞌe kuaxia ndea py omeꞌẽa ramove reikuaa ꞌrã xerembiguai Naamã ambouague lepra gui remonguera aguã”, heꞌia vaꞌe. 85kxHaꞌe ramo Síria pygua huvixa ombovai: — Tereo haꞌvy, eguata. Haꞌe rã xee ma peteĩ kuaxia araa uka ꞌrã Israel pygua huvixa pe remeꞌẽ vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe ramo oo ma. Ngupive ogueraa dez poyikue prata guigua, seis mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua, haꞌe gui dez ao ngarua pygua.s4axHaꞌe ramo Naamã oo vy aipoeꞌi nguvixa pe: — Po rami ijayvu kunhaꞌi Israel yvy gui aru vaꞌekue. '3IxHaꞌe gui ma kunhaꞌi vaꞌe aipoeꞌi herekoa pe: — Xeruvixa Samaria py profeta oiko vaꞌea py oo vaꞌe rire omonguera ꞌrãgue lepra gui — heꞌi. ;2qxHaꞌe gui Síria gui xondaro kuery ojeꞌoi vy Israel kuery yvy gui voi ogueraa peteĩ kunhaꞌi vaꞌe escravo-rã. Haꞌe vaꞌe ma Naamã raꞌyxy pe oiko ombaꞌeapoa rupi. R1 !x Lepra gui Naamã okueraague Oiko peteĩ Síria pygua huvixa pegua xondaro kuery ruvixa, Naamã hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma huvixa renonde rupi ipoꞌakave vaꞌe haꞌe omboetepy oiko, mbaꞌeta hupive ma Senhor ojapo Síria kuery ipoꞌaka aguã rami. Joe opuꞌãa py ipoꞌakapave. Haꞌe rami avi lepra revegua oiko.0}x,Haꞌe ramo omoĩ haꞌe kuery renonde py. Haꞌe ramo hoꞌu okuapy, haꞌe gui hembyre ju, Senhor ijayvuague rami vy. /%x+Haꞌe ramo hembiguai aipoeꞌi ixupe: — Mbaꞌexa tu amoĩ ta cem avakue ikuai vaꞌe hoꞌu vaꞌerã? Ombovai: — Emeꞌẽ katu heta vaꞌe kuery pe hoꞌu aguã, mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Hoꞌu ꞌrã okuapy, haꞌe gui hembyre ju ꞌrã”, heꞌi.S.!x* Vinte mbojape re cem avakue okaru porã okuapyague Haꞌe gui ou peteĩ ava Baal-Salisa gui. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete remimboꞌe pe ogueru mbojape jypykueꞌi regua voxa py. Vinte mbojape cevada guigua haꞌe hary pyau ogueru. Haꞌe rã Eliseu aipoeꞌi: — Embojaꞌo heta vaꞌe kuery pe hoꞌu aguã — heꞌi. R-x)Haꞌe rami rã aipoeꞌi: — Peru ke trigo — heꞌi. Haꞌe vy oja py omoĩ vy aipoeꞌi: — Ejara ju ke, emongaru heta vaꞌe kuery — heꞌi. Haꞌe ramove oja py noĩvei ma raꞌe jojukaarã. W,)x(Haꞌe gui ma omeꞌẽ avakue pe hoꞌu aguã. Ojykue hoꞌu teri okuapy reve ojapukai okuapy: — Nhanderuete remimboꞌe! Oja py rima oĩ jojukaarã! — heꞌi okuapy. Hoꞌuve aguã ma voi ndaꞌevei. +1x'Haꞌe ramo peteĩ oo mbaꞌety rupi mbaꞌemo aju re. Haꞌe vy ojou peteĩ hiꞌy rupi hiꞌa vaꞌe kaꞌaguy reguae. Haꞌe vy hiꞌy gui hiꞌa oipoꞌopa vy omonyẽ oao puku. Haꞌe gui ma ou ju vy oipeꞌãmbaꞌi vy omoĩmba oja py, oexa vaꞌeꞌỹ teri vaꞌeri.g*Ix& Oja py jojukaarã oĩ vaꞌekue oipeꞌaague Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe yvy re karuai oiko, haꞌe Eliseu ojevy ju Gilgal katy. Haꞌe py ma henonde profeta kuery remimboꞌe kuery oguapypa okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi guembiguai pe: — Emoĩ ke oja guaxu tata áry, haꞌe vy ejapo tembiꞌu profeta kuery remimboꞌe kuery pe — heꞌi.$)Cx%Haꞌe ramo kunha vaꞌe oike ouvy vy ipy yvyꞌiry rupi oĩ, haꞌe ojeroꞌa yvy katy guenapyꞌã re. Haꞌe gui ma opiꞌaꞌi oupi heravy vy oẽ ju. c(Ax$Haꞌe ramo oenoĩ Geazi, haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Enoĩ ke Suném pygua kunha — heꞌi. Oenoĩ ramo kunha vaꞌe ojexa uka hoꞌamy profeta pe. Haꞌe ramo aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Eraa ju ke ndepiꞌa. V''x#Haꞌe gui ma opuꞌã ju vy oguata-guata oikovy opy rupi, haꞌe gui ma oo ju haꞌe py. Haꞌe vy avaꞌi vaꞌe áry rupi ju onheno oupy. Haꞌe ramo mae sete-kue vyvoi inhaxiã reve oipeꞌa ju guexa. \&3x"Haꞌe vy tupa oĩa katy oo vy onheno avaꞌi vaꞌe áry rupi. Haꞌe vy ojuru omboja ijuru re, guexa ma hexa re, haꞌe opo ma ipo re, hiꞌáry rupi itui vy. Haꞌe ramo avaꞌi vaꞌe rete hakupa ju ma ovy. i%Mx!Haꞌe ramo oike vy omboty okẽ haꞌe kuery mokoĩve oĩa py, haꞌe vy onhemboꞌe Senhor pe.U$%x Haꞌe gui oo py profeta ju ovaẽ ramo avaꞌi vaꞌe omano oupy tupa rupi.;#qxHaꞌe rã Geazi ma haꞌe kuery renonde rupi oo vy avaꞌi vaꞌe rova áry rupi omoĩ popoka. Haꞌe rami teĩ ndaꞌijayvuẽ nhendui, neĩ ipytuẽa ma voi ndojekuaai. Haꞌe ramo oo ju Eliseu reve nhovaexĩ aguã. Haꞌe vy ixupe omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Avaꞌi vaꞌe nomyĩ ae tema — heꞌi. q"]xHaꞌe rami teĩ ixy aipoeꞌi Eliseu pe: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe nderekove rupi avi aura vy aipoaꞌe: Xee ma ndoroejai ꞌrã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe voi opuꞌã vy oo ma oiny kunha vaꞌe reve. !%xHaꞌe gui profeta aipoeꞌi Geazi pe: — Eiko katu ke, ejopy xembaꞌe popoka, haꞌe tereo. Xapyꞌa rei amongue reovaexĩ vy ma exarura eme. Ndevy pe amongue oxarura ri ramo embovai eme guive. Haꞌe gui xepopoka remoĩ ꞌrã avaꞌi vaꞌe rova áry — heꞌi. 9 mxHaꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Xeruvixa, xapyꞌa rei ndaꞌu ndevy ajerure vaꞌekue xepiꞌarã re? “Xembotavy eme ke”, haꞌe vaꞌekue eꞌỹ ri? — heꞌi. =uxHaꞌe gui ma yvyty re Nhanderuete remimboꞌe oĩa py kunha vaꞌe ovaẽ vyve oikuavã ipy. Haꞌe ramo Geazi oipeꞌa aguã ovaẽ ta ramo ixupe Nhanderuete remimboꞌe aipoeꞌi: — Tove katu, mbaꞌeta onheꞌẽ py ndaꞌevei ete vaꞌe oendu. Haꞌe nunga ma Senhor onhomi xegui, ndoikuaa ukaxei vy. BxEẽ ke eovy reovaexĩ aguã, haꞌe vy aipoꞌre ixupe: “Haꞌeve vai pa ndee, neme haꞌe ndepiꞌa voi?” ꞌre. Oporandu rã kunha vaꞌe ombovai: — Haꞌevepa rei — heꞌi. S!xHaꞌe gui ma kunha vaꞌe oo vy Nhanderuete remimboꞌe oĩa py ovaẽ, Carmelo yvyty re. Haꞌe ramo mombyry teri oexa vyve aipoeꞌi guembiguai Geazi pe: — Pee ma ou jekuaa oiny Suném pygua kunha.ExHaꞌe gui kunha vaꞌe ombokupe árygua ukapa mburikaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai pe: — Eraa, eroguata tema, eropytuꞌu eme guive, xee amombytuꞌu uka eꞌỹa ja — heꞌi. KxHaꞌe ramo ime oporandu: — Mbaꞌe re tu aỹ reo ta ri haꞌe py, jaxy pyau eꞌỹ teri, neĩ sábado eꞌỹ guive vaꞌeri? Kunha vaꞌe ombovai: — Tove ri, haꞌeve ꞌrã — heꞌi. LxHaꞌe gui ome oenoĩ uka vy aipoeꞌi uka ixupe: — Embou xea py peteĩ nerembiguai haꞌe peteĩ mburikaꞌi, Nhanderuete remimboꞌe oĩa katy aa ranhe, haꞌe gui ajevy ju aguã — heꞌi.  xHaꞌe ramo kunha vaꞌe oguerojeupi heravy vy onhono inony Nhanderuete remimboꞌe rupa rupi. Haꞌe vy okẽ omboty vy oo ju. xHaꞌe ramo oupi vy ogueraa ixya py. Haꞌe ramo guenapyꞌã áry oikuavã ranhe imoiny, haꞌe gui kuaray mbyte jave omano.xHaꞌe vy nguu pe — Xeakã raxy! — heꞌi. Haꞌe ramo guembiguai kunumi vaꞌe pe tuu — Eraa na ixya py — heꞌi. gIxHaꞌe gui ma ipiꞌa tujave ma vy peteĩ ára oo nguu ombaꞌeapo vaꞌe kuery reve oikoa py.1xHaꞌe vaꞌe rire kunha vaꞌe oguerekoꞌi ma. Haꞌe vy peteĩ maꞌetỹ opaa py porã oikuavã peteĩ avaꞌi, Eliseu aipoeꞌiague rami vy. /xHaꞌe ramo profeta aipoeꞌi: — Peteĩ maꞌetỹa py kovaꞌe ára ojeupity jevy ma jave reikuavãꞌi ꞌrã peteĩ kyrĩ vaꞌe — heꞌi. Kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Any teve xeruvixa, Nhanderuete remimboꞌe reiko vaꞌe. Ndeapu eme xee nerembiguai pe — heꞌi. b?xEliseu ju — Enoĩ haꞌvy — heꞌi. Oenoĩ ramo kunha vaꞌe ou vy okẽ py hiꞌaĩ.3axHaꞌe ramo profeta oporanduve ju: — Mbaꞌexagua ndaꞌu ajapo ꞌrã ixupe? Geazi ombovai: — Neꞌexa, haꞌe ndoguerekoi omemby, ime tujaꞌi ma guive — heꞌi. cAx Eliseu aipoeꞌi uka kunumi vaꞌe pe: — Aipoꞌre kunha vaꞌe pe: “Maꞌẽ, orere repena porã opa mbaꞌe py. Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ajapo ndevy? Oiko pa nderekovia huvixa pe ajerure aguã? Tyrã pa xondaro kuery ruvixa pe?” ꞌre ꞌrã ixupe. Kunha vaꞌe ombovai: — Arekopa rei apy xeretarã kuery mbyte py aikoa py — heꞌi. x Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai Geazi pe: — Enoĩ ranhe Suném pygua kunha — heꞌi ramo oenoĩ rã kunha vaꞌe oĩ profeta oĩa py. \3x Haꞌe gui peteĩ ára haꞌe py Eliseu ovaẽ jevy vy okeaty py oo vy onheno oupy.iMx Haꞌe nunga rupi jajapo na yvate katy peteĩ opy jaꞌoꞌi oke atyrã. Ita gui ꞌrã jajapo uka huparã nhamoĩ aguã haꞌe py, mesa, tenda haꞌe tataendy rendarã, nhandero py ovaẽ vy haꞌe py oke aguã — heꞌi.  'x Kunha vaꞌe aipoeꞌi ome pe: — Xee aexa rã kovaꞌe ava nhandea rupi oaxa jepi vaꞌe ma Nhanderuete remimboꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. x Suném pygua kunha Eliseu oipytyvõague Peteĩ ára Eliseu oaxa ovy Suném tetã rupi. Haꞌe py ma oiko peteĩ kunha oguerekopa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oenoĩ okaru aguã. Haꞌe rupi oaxa nhavõ ovaẽ kuerei ꞌrã haꞌe py okaru aguã. s axHaꞌe gui kunha vaꞌe oo vy omombeꞌu Nhanderuete remimboꞌe vaꞌe pe. Haꞌe ramo haꞌe aipoeꞌi: — Tereo, evende azeite, haꞌe gui epagapa rereveague. Haꞌe gui hembyrekue ma topyta ndepiꞌa kuery reve peꞌu vaꞌerã. < sxHyru omonyẽmba ma vy ixy aipoeꞌi peteĩ opiꞌa pe: — Eru ju peteĩ hyrurã. Haꞌe vaꞌe ombovai: — Apy ma ndaꞌipovei ma hyrurã — heꞌi. Haꞌe ramove azeite opa. ! =xHaꞌe gui ma oĩa gui kunha vaꞌe ojepeꞌa vy onhembotypa opiꞌa kuery reve. Haꞌe gui oxy oĩa py haꞌe kuery hyru omboaxa rã ixy omonyẽ tema.vgxHaꞌe gui ma eike ju ndero py, haꞌe emboty ju okẽ, ndepiꞌa kuery reve penhembotypa aguã. Haꞌe vy azeite rereko vaꞌe enhoẽ hyru rejou vaꞌekue haꞌe javi py. Haꞌe vy ke erova tynyẽ vaꞌe-vaꞌe ijyke katy — heꞌi. +QxHaꞌe ramo Eliseu aipoeꞌi: — Tereo haꞌvy, hyrurã re ejerure ndero katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. Hyrukue anho eru, mboapyꞌi eꞌỹ taꞌvy.iMxHaꞌe ramo Eliseu oporandu ixupe: — Mbaꞌe tu ajapo ꞌrã ndevy? Emombeꞌu ke mbaꞌe pa rereko ndero py. Kunha vaꞌe ombovai: — Xee nerembiguai mbaꞌeve ndarekoi xero py, peteĩ ryru azeite eꞌỹ vy — heꞌi.  -x Imeveꞌỹ vaꞌe pe azeite oata eꞌỹ aguã rami Eliseu ojapoague Haꞌe gui peteĩ profeta remimboꞌe raꞌyxykue imeveꞌỹ vaꞌe ojerure Eliseu pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeme neremimboꞌe oiko vaꞌekue ma omano. Ndee voi reikuaa Senhor renonde ojererokyjea rupi oikoague. Haꞌe gui aỹ mbaꞌemo porukaare ovaẽ ta ma ouvy xepiꞌa kuery mokoĩve ogueraa aguã escravo-rã. xHaꞌe rami vy ojopy guaꞌy jypykueꞌi, guekovia huvixarã omoĩ vaꞌerã vaꞌe, haꞌe vy ikora áry ae ojuka vy oapypa. Haꞌe rami rã Israel kuery rovai ju ojerovia reive okuapy. Haꞌe ramo ojepeꞌapa haꞌe gui, oyvy katy ae ju ojevy aguã. CxHaꞌe gui Moabe pygua huvixa ma hovaigua kuery ipoꞌakave ta ramo oexa vy setecentos avakue kyxe revegua ogueraa ngupive, Edom pygua huvixa reve jogueroꞌa aguã, teĩ novaẽ reguai.CxHaꞌe vy ombovaipa hetã ikuai vaꞌe, haꞌe vy mbaꞌety porãgueve rupi peteĩ-teĩ omombo ita, omonyẽmba peve. Ombotypa yvu ikuai vaꞌe, haꞌe ojayapa yvyra iporãgueve ikuai vaꞌekue. Quir-Haresete py anho hiꞌaĩ teri tetã kora, vaꞌeri nhemoatã vaꞌe revegua kuery ojokopa vy ojukapa avi okuapy. r_xHaꞌe gui ma Israel kuery ikuaia py haꞌe kuery ovaẽ rã Israel kuery opuꞌãmba vy oitypa Moabe kuery. Haꞌe rã haꞌe kuery gui onhamba. Haꞌe ramo ijyvy re Israel kuery oo vy haꞌe py voi ojukapa okuapy Moabe kuery regua.ExHaꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Pevaꞌe tu tuguy rima. Huvixa kuery meme nhiꞌã nhomomba raꞌe, jojukaa py! Haꞌe gui Moabe kuery, aỹ ma jaa jajopy imbaꞌe rei-reikue! — heꞌi. +xHaꞌe gui koꞌẽgue yy áry rupi kuaray oẽ jekuaa jave Moabe kuery ovypa vy guenonde katy rupi omaꞌẽ okuapy rã yy tuguy rami ojekuaa.~1x Moabe kuery oitypaa ague Haꞌe gui ma Moabe kuery oendupa okuapy haꞌe kuery rovai huvixa kuery opuꞌã aguã ouague. Haꞌe rami vy omboatypa tembiporu revegua ma guive rã, kunumigueve haꞌe tujakueve vaꞌe voi. Oyvy apy rupi omoĩmba avi imbokuapy harõarã.}xHaꞌe gui ma koꞌẽgue mbaꞌemo aju omeꞌẽa jave omaꞌẽ rã Edom yvy katy gui yy ou xapyꞌa vy omonyẽmba yvy. |xPembovaipa ꞌrã haꞌe kuery retã ikorapa haꞌe yvatekueve vaꞌe haꞌe javi. Pejayapa ꞌrã yvyra porãgue, haꞌe pembotypa ꞌrã yvu ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe gui mbaꞌety porãgueve haꞌe javi rupi ꞌrã pemombo ita — heꞌi. l{SxHaꞌe vaꞌe ma Senhor pe rã mbaꞌeꞌỹ. Haꞌe gui pendepo py omboaxa avi ꞌrã Moabe kuery.szaxMbaꞌeta Senhor ijayvuve ju: “Yvytu napendui, haꞌe oky ndapexai teĩ kovaꞌe yvyugua haꞌe javi rupi ꞌrã tynyẽ yy. Haꞌe ramo peẽ kuery peyꞌu ꞌrã, penerymba vaka haꞌe penerymba kuery haꞌe javi guive”, heꞌi.yxHaꞌe ramo aipoeꞌi: — Po rami Senhor ijayvu: “Pejoꞌo-joꞌo ke yvy kovaꞌe yvyugua haꞌe javi rupi”, heꞌi.%xExHaꞌe gui peru haꞌvy xea py peteĩ imbaꞌepu vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe ramo oĩa py imbaꞌepu vaꞌe ombopu jave Eliseu re ou Nhanderuete poꞌakaa. wxEliseu aipoeꞌive ju: — Anhetẽ ete Senhor ipoꞌakapa haꞌe oikove vaꞌe henonde rupi xee aikoa vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Judá pygua huvixa Josafá xee namboetei vaꞌe rire naendu potai ꞌrãgue ndeayvua, neĩ ndere namaꞌẽi ꞌrãgue guive.Tv#x Haꞌe rami teĩ Eliseu aipoeꞌi Israel pygua huvixa pe: — Mbaꞌe tu areko ndereve? Tereo ke eporandu nderu haꞌe ndexy pegua profeta kuery pe ae. Haꞌe rã Israel pygua huvixa aipoeꞌi ixupe: — Ndaꞌevei, mbaꞌeta Senhor ae mboapyve huvixa roiko vaꞌe orerenoĩ vaꞌekue Moabe kuery po py oremboaxa aguã — heꞌi. 'uIx Josafá aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ma oikuaa ꞌrã Senhor guigua ayvu — heꞌi ramo Eliseu-a katy Josafá reve jogueraa huvixa Israel haꞌe Edom pygua. t-x Haꞌe rã Josafá oporandu: — Ndoikoi pa apy Senhor pegua profeta, ixupe ranhe Senhor pe nhaporandu uka aguã? Haꞌe ramo peteĩ Israel pygua huvixa rembiguai oĩ vaꞌe ombovai: — Apy ma oĩ Safate raꞌy Eliseu, Elias ojepoei aguã yy ogueru vaꞌekue — heꞌi. s9x Haꞌe ramo Israel pygua huvixa aipoeꞌi: — Aikore! Mbaꞌeta mboapy huvixa jaiko vaꞌe Senhor nhanerenoĩ nhanemboaxapa aguã Moabe kuery po py. Ur%x Haꞌe rami vy huvixa Israel pygua, Judá pygua haꞌe Edom pygua reve jogueraa. Haꞌe gui sete araa py ma haꞌe kuery oguataa rupi ndaꞌipovei ma yy xondaro kuery haꞌe mymba kuery ogueraa vaꞌe pe.&qGxHaꞌe ramo Jorão oporandu: — Mavaꞌe tape rupi ꞌrã tu jajeꞌoi? Ombovai: — Edom tekoa eꞌỹa rupi tape oĩ vaꞌe rupi rima haꞌeve — heꞌi.upexJudá pygua huvixa Josafá pe voi aipoeꞌi uka: — Moabe pygua huvixa opuꞌã ma xerovai. Ndee voi pa reo ꞌrã xereve Moabe kuery rovai re nhapuꞌã aguã? Ombovai: — Xee aa ꞌrã. Xee voi aa ꞌrã ndee rami, xevygua avakue ma ndevygua avakue rami avi ꞌrã ikuai, haꞌe xerymba kavaju kuery ma nerymba kuery rami avi ꞌrã ikuai ndepo py — heꞌi. [o1xHaꞌe ramove Samaria tetã gui Jorão oẽ vy omboatypa Israel kuery haꞌe javi.rn_xHaꞌe rami teĩ huvixa Acabe omano ma rire Moabe pygua huvixa opuꞌã Israel pygua huvixa Jorão rovai.m1x Huvixa kuery Moabe pygua kuery oitypa ꞌrãa rami Eliseu omombeꞌu ma voiague Haꞌe gui Moabe pygua huvixa Mesa vaꞌe ma mymba kuery re opena vaꞌe ramo ixugui Israel pygua huvixa okobra jepi ꞌrã cem mil vexaꞌi raꞌy haꞌe gui cem mil vexaꞌi ava rague.l)xHaꞌe rami teĩ Nebate raꞌy Jeroboão ojejavyague rupi ae tema oiko, Israel kuery oguerojejavya py. Haꞌe rami oikoa gui ndojepeꞌai ae. RkxHaꞌe vaꞌe ma Senhor renonde rupi haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo. Haꞌe rami avi nguu rami eteꞌỹ ojapo, neĩ oxy rami eꞌỹ guive. Mbaꞌeta oipeꞌa Baal peguarã ita nguu omoꞌã vaꞌekue.qj _x Israel pygua huvixa Jorão oĩ jave guare Haꞌe gui ma Acabe raꞌy Jorão ju oĩ Israel kuery ruvixa. Samaria tetã py oĩ ypy, dezoito maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Josafá oĩ rire. Haꞌe vy doze maꞌetỹ re oĩ.[i1xHaꞌe rire Eliseu Carmelo yvyty katy oo, haꞌe gui Samaria tetã katy ju ojevy. Uh%xHaꞌe ramo Eliseu guakykue katy ojere vy oexa vy haꞌe kuery pe ijayvu vai, Senhor rery rupi. Haꞌe ramove kaꞌaguy gui mokoĩ urso oẽ ouvy vy omboaꞌypa quarenta e dois kunumigue ikuai vaꞌekue. Ug%x Kunumigue Eliseu ojojai rei okuapyague Haꞌe gui ma Jericó tetã gui Eliseu oove ju Betel katy. Tape rupi oo oiny ramo amongue kunumigueꞌi oẽ jogueruvy tetã katy gui. Haꞌe vaꞌe kuery ojojai reia rupi aipoeꞌi okuapy ixupe: — Neĩ ke akã perõ, eẽ ke eovy. Neĩ ke akã perõ, eẽ ke eovy — heꞌi okuapy.af=xHaꞌe ramove yy ikuai vaꞌe iporãmba ju aỹ peve guarã, Eliseu ijayvuague rami vy. e xHaꞌe gui Eliseu ma yvu oĩ vaꞌe py oo vy onhoẽ juky yy py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Po rami Senhor ijayvu: “Ajapo kovaꞌe yy iporã ju aguã rami. Haꞌe rami rire ndajojukavei, neĩ mbaꞌemo aju ma voi nomoingo eꞌỹvei ma ꞌrã”, heꞌi.xdkxHaꞌe ramo — Peru haꞌvy xevy pe hyꞌa ipyauꞌi vaꞌe, juky reve — heꞌi ramo ogueru okuapy oĩa py. c'x Jericó py yy iporã jevy aguã rami Eliseu ijayvuague Haꞌe gui Eliseu pe tetã pygua avakue aipoeꞌi okuapy: — Xeruvixa, apy ma rexaa rami oretetã oĩ porã ete teĩ yy ma naꞌiporãi, neĩ yvy ma voi naꞌiporãi nhamaꞌetỹ aguã — heꞌi okuapy. b/xHaꞌe gui ma Jericó py ojevypa ju Eliseu oĩ teria py. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — “Tapeo eme” ndaꞌei ri tyꞌy rakaꞌe? saaxHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery onheaꞌãve tema hexeve ramo ndaꞌevei vy — Pemondouka haꞌvy — heꞌi haꞌe kuery pe. Haꞌe ramo omondouka okuapy cinqüenta avakue. Mboapy ára re haꞌe vaꞌe kuery oeka okuapy teĩ ndojoui. N`xHaꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Apy ore neremimboꞌe kuery regua ikuai cinqüenta avakue ipyꞌa guaxukueve vaꞌe. Emondouka na nderuvixa oeka aguã. Xapyꞌa rei rã Senhor guigua nheꞌẽ ogueraa ri teĩ, oeja nho ꞌrã peteĩ yvyty áry, eꞌỹ vy yvyꞌã guy katy mbaꞌe. Ombovai vy — Pemondouka eme — heꞌi. n_Wx Profeta remimboꞌe kuery Elias oeka teĩ okuapyague Haꞌe nunga profeta kuery remimboꞌe henonde rupi ikuai vaꞌe haꞌe nunga oexa okuapy, Jericó py ikuaia py ae. Haꞌe vy ijayvu: — Elias re nheꞌẽ oĩ vaꞌekue ma Eliseu re ju oĩ raꞌe — heꞌi okuapy. Haꞌe vy ovaexĩ aguã katy jogueru, haꞌe henonde ojeroꞌa okuapy yvy peve.T^#xHaꞌe vy ao puku Elias oity vaꞌekue py oinupã yy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mamo tu oĩ Senhor Elias ruete vaꞌe? — heꞌi vy yy oinupã ramove ojaꞌo mbyte rupi. Haꞌe ramo Eliseu oaxa ju ouvy. %]Ex Haꞌe vy ojopy Elias mbaꞌe vaꞌekue ao puku ixupe guarã oity vaꞌekue. Ojopy heravy vy ojevy ju. Haꞌe gui ovaẽ ju hoꞌamy Jordão yakã rembe re.M\x Haꞌe nunga Eliseu oexa hoꞌamy vy ojapukai: — Xeru, xeru! Haꞌvy Israel kuery karóxa haꞌe kavaju árygua kuery! — heꞌi vyve ndoexa jevyvei. Haꞌe vy oao ojopy vy omondoro mbyte rupi.k[Qx Mokoĩve oove haꞌe jogueroayvu jogueravy teri reve haꞌe kuery mbyte ojekuaa xapyꞌa peteĩ karóxa haꞌe kavaju tata revegua, joegui ombojaꞌo. Haꞌe rã Elias ma yvate katy oipeꞌaa heravy peteĩ yvytu jere mbyte py.WZ)x Elias ombovai: — Haxy vaꞌe re ri rejerure, teĩ xapyꞌa rei ndegui xepeꞌaa jave xerexa ri ramo rejejureague rami ae ꞌrã oiko. Haꞌe rã ndaxerexai ri ramo ndoikoi ꞌrã rerejureague — heꞌi. Yx Yva re Elias ogueraague Haꞌe gui mokoĩve oaxa ma vy Elias aipoeꞌi Eliseu pe: — Ejerure xevy peteĩ ndevy ajapo aguã, ndegui xepeꞌaa eꞌỹꞌi re. Eliseu aipoeꞌi: — Ajerure xevy pe hetave remboaxa aguã nenheꞌẽ — heꞌi. 'XIxHaꞌe gui ma Elias oao puku omboi vy oipokapa, haꞌe oinupã yy. Haꞌe ramo yy ma mbyte rupi ojaꞌo. Haꞌe ramo mokoĩve ipiru reia rupi oaxa jogueravy. /WYxOjeꞌoi avi cinqüenta avakue profeta kuery remimboꞌe vaꞌe. Haꞌe gui Jordão yakã rembe re mokoĩve opyta ramo hembiguai kuery voi opytapa okuapy mombyryꞌi."V?xHaꞌe gui ma ixupe Elias aipoeꞌi: — Epyta ke apy, mbaꞌeta Senhor xemondouka ta Jordão yakã katy. Ombovai: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe nderekove rupi avi aura vy aipoaꞌe: Xee ma noromondoukai ꞌrã ndee anhoꞌi — heꞌi vy joupive ju jogueraa. "U?xHaꞌe gui Jericó py profeta kuery remimboꞌe ikuai vaꞌe oẽmba jogueruvy Eliseu ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Reikuaa ma pa kurive Senhor omboaguyje heravy ꞌrãa nderuvixa neakã áry rupi? Ombovai: — Xee voi aikuaa ae ma. Pekyrirĩ ke — heꞌi. 0T[xHaꞌe gui ma Elias aipoeꞌi Eliseu pe: — Epyta ke apy ae, mbaꞌeta Senhor ma Jericó katy ju xemondouka ta. Ombovai: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe nderekove rupi avi aura vy aipoaꞌe: Xee ma noromondoukai ꞌrã ndee anhoꞌi — heꞌi vy jogueraave ju Jericó katy. $SCxHaꞌe gui Betel py profeta kuery remimboꞌe ikuai vaꞌe oẽmba jogueruvy Eliseu ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Reikuaa ma pa kuriveꞌi Senhor omboaguyje heravy ꞌrãa nderuvixa neakã áry rupi? Ombovai: — Xee voi aikuaa ae ma. Pekyrirĩ ke — heꞌi. 8RkxHaꞌe ramo Elias aipoeꞌi Eliseu pe: — Epyta ke apy, mbaꞌeta Senhor xemondouka ta Betel katy. Eliseu ombovai: — Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe nderekove rupi avi aura vy aipoaꞌe: Xee ma noromondoukai ꞌrã ndee anhoꞌi — heꞌi. Haꞌe rami vy oguejy jogueravy Betel katy. 9Q ox Elias rupive Eliseu ooague Haꞌe gui Senhor ma yvate katy omboaguyje ta heravy Elias peteĩ yvytu jere rupi. Haꞌe rami jave Elias oo Gilgal gui, hupive Eliseu oo avi.FP  xHaꞌe gui oĩve rei tema Acazias rekokue regua. Haꞌe rami avi hiꞌarandua haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? O /x Acazias omanoague Haꞌe gui ma huvixa omano, Senhor ayvu Elias omombeꞌuague rami vy. Haꞌe gui Acazias taꞌy vaꞌeꞌỹ ramo tyvy Jorão ju oĩ hekovia. Josafá raꞌy Jeorão Judá pygua huvixa oĩ rire mokoĩ maꞌetỹ raiꞌi maa py omboypy opena aguã. MN xHaꞌe gui ma huvixa pe aipoeꞌi: — Po rami Senhor ijayvu: “Mbaꞌe re tu nerembiguai kuery remondouka Ecrom kuery ruete Baal-Zebube pe oporandu vaꞌerã? Israel yvy re ndaꞌu ndaꞌipoi ri Nhanderuete, ixupe reporandu aguã? Haꞌe nunga rupi upe vaꞌe tupa ndetuia gui nderevyvei ꞌrã, remano ꞌrãe”, heꞌi. ,M UxHaꞌe gui Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi Elias pe: — Eguejy ke pevaꞌe reve, ekyje eme guive — heꞌi. Haꞌe ramo opuꞌã vy oguejy ovy hexeve huvixaa katy.@L }xMbaꞌeta yva gui tata hoꞌa vy omomba rakaꞌe mokoĩve xondaro ruvixa, ixondaro cinqüenta ikuai vaꞌekue reve. Haꞌe nunga rupi tovare xerekove xere remaꞌẽa rupi — heꞌi. yK ox Haꞌe gui mboapykuea ma huvixa omondouka xondaro ruvixa cinqüenta avakue reve. Haꞌe ramo xondaro ruvixa oo vy oẽ yvyꞌã re, haꞌe Elias renonde py oĩ guenapyꞌã re. Haꞌe vy ixupe ojerure vy aipoeꞌi: — Nhanderuete remimboꞌe, ajerure ndevy: Tovare xerekove xere remaꞌẽa rupi, haꞌe kovaꞌe nerembiguai kuery cinqüenta ikuai vaꞌe rekove guive.J x Elias ombovai vy aipoeꞌi ixupe: — Xapyꞌa rei rã xee Nhanderuete remimboꞌe ri aiko ramo toguejy tata yva gui, haꞌe tanemomba, ndevygua cinqüenta avakue reve — heꞌi ramove yva gui Nhanderuete guigua tata hoꞌa vy omomba, cinqüenta vaꞌekue guive. ^I 9x Haꞌe gui ma haꞌe oĩa katy huvixa omondoukave ju xondaro ruvixa cinqüenta avakue reve. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju aipoeꞌi ixupe: — Nhanderuete remimboꞌe, huvixa ma “Toguejy pojava ke”, heꞌi uka. (H Mx Haꞌe rã Elias ombovai xondaro ruvixa cinqüenta re opena vaꞌe pe: — Xapyꞌa rei xee Nhanderuete remimboꞌe ri aiko ramo toguejy haꞌvy tata yva gui, tanemomba, ndevygua cinqüenta avakue reve — heꞌi ramove yva gui tata hoꞌa xapyꞌa vy omomba, cinqüenta vaꞌekue guive. G 1x Elias-a py mboapy xondaro ruvixa oo rã guare Haꞌe gui Elias oĩa katy huvixa omondouka peteĩ xondaro ruvixa cinqüenta avakue re opena vaꞌe, ixupegua xondaro kuery haꞌe javi reve. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma profeta oĩa katy oẽ jogueravy. Yvyty apyte áry oguapy oinya py ovaẽ vy xondaro ruvixa aipoeꞌi ixupe: — Nhanderuete remimboꞌe, huvixa ma “Toguejy ke”, heꞌi uka. 9F oxOmbovai vy — Mbaꞌemo pirekue py onhemonde haꞌe vaka pire py ikuꞌaxã vaꞌe — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ko Tisbé pygua Elias ae raꞌe. }E wxHaꞌe ramo huvixa oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌexagua ava tu penerovaexĩ ouvy vy haꞌe rami ijayvu raꞌe? D -xHaꞌe kuery ombovai: — Peteĩ ava orerovaexĩ ouvy kuri. Haꞌe vy aipoeꞌi orevy: “Tapeo ke, pejevy ju huvixa penembouarea py. Haꞌe vy aipopeje ixupe: ‘Po rami Senhor ijayvu: Xapyꞌa rei ndaꞌu Israel yvy re ndaꞌipoi ri Nhanderuete, Ecrom kuery ruete Baal-Zebube pe rive reporandu uka aguã? Haꞌe nunga rupi nderupa ndetuia gui nderevyvei ꞌrã, remano ꞌrãe’ ”, heꞌi kuri. C xHaꞌe gui tembiguai kuery ma huvixaa py ju ojevy. Haꞌe rã oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe tu oiko, pejevy aguã? #B CxHaꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi uka: ‘Nderupa ndetuia gui nderevyvei ꞌrã, remano ꞌrãe’, heꞌi uka”, ꞌre ꞌrã. Haꞌe rire Elias oo ju. 2A axHaꞌe gui ma Tisbé pygua Elias pe Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi: — Epuꞌã ke, tereo penhovaexĩ aguã Samaria pygua huvixa rembiguai kuery reve. Aipoꞌre haꞌe kuery pe: “Xapyꞌa rei ndaꞌu Israel yvy re ndaꞌipoi ri Nhanderuete, Ecrom pygua ruete Baal-Zebube pe rive peporandu aguã?h@ MxHaꞌe gui huvixa Acazias ma Samaria tetã py oikoa py peteĩ oo yvateve vaꞌe py janelo oĩ vaꞌe gui hoꞌa vy imbaꞌeaxy vaipa. Haꞌe rami vy guembiguai kuery omondouka oayvu reraarã. Haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Tapeo, peporandu Ecrom pygua kuery ruete Baal-Zebube pe, aikuaa aguã xembaꞌeaxya gui akuera ꞌrã, tyrã pa anya — heꞌi. F? xMokoĩa kuaxia huvixave rei kuery rekokue oĩa Huvixa Acazias pe profeta Elias ayvu omombeꞌua ague Huvixa Acabe omano ma rire Moabe kuery opuꞌã okuapy Israel kuery rovai. ^>7n5Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi, mbaꞌeta nguu haꞌe oxy oikoague rami ae oiko, haꞌe Nebate raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavypa ague rupi. Haꞌe rami vy Baal pe rive oiko omboetea py. Haꞌe rami py ojapo Senhor Israel kuery ruete ipoxy aguã rami, nguu ojapoague haꞌe javi rami ae ju.}=un4 Israel pygua huvixa Acazias oĩ jave guare Haꞌe gui Judá pygua huvixa Josafá dezessete maꞌetỹ re ma oĩ jave py Acabe raꞌy Acazias oĩ Israel pygua huvixarã, Samaria py. Haꞌe vy mokoĩ maꞌetỹ peve opena Israel kuery re.0<[n3Haꞌe gui Josafá ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã guamoĩ Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Jeorão ju oĩ nguu rekovia. ";?n2Acabe raꞌy Acazias aipoeꞌi Josafá pe: — Xerembiguai kuery tojeꞌoi avi kanoã guaxu py nerembiguai kuery reve — heꞌi teĩ Josafá ndoipotai. : n1Josafá ojapo kanoã guaxu Társis guigua Ofir katy ouro re oo aguã, vaꞌeri ndooi, Eziom-Geber py kanoã guaxu opẽmba rã.c9An0Haꞌe vaꞌe jave ma noĩ huvixave Edom py, haꞌe rã peteĩ oiko joe opena ukaa vaꞌe.8n/Haꞌe rami avi oyvy gui oipeꞌapa avakue taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌekue, nguu Asa teri oĩ jave py opyta vaꞌekue haꞌe javi.d7Cn.Haꞌe gui oĩve rei tema Josafá rekokue regua. Haꞌe rami avi opoꞌakaa oexa ukaague, joe opuꞌãague, haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? ~}|{{"zvyaxwwvUuu&tZt rrq%p-oBnn llhkMjAhgg f dd8cSba``$^]\=[VZXWVYUTWSVR"POQNM7KKKJPI#H=GJF(EDC8BA@o?/>A==;;:g8770655+4k2100/a.^-,,>+*e)x(('&%$$#v"! zPIto F Y [ ) xGkx Haꞌe rami vy huvixa ro re haꞌe tetã rupi opena vaꞌe kuery, nhomongeta vaꞌety haꞌe huvixa raꞌy kuery re opena vaꞌe kuery ombovai okuapy Jeú: — Ore ma nerembiguai kuery ae, haꞌe gui rejapo uka vaꞌe haꞌe javi tema ore kuery rojapo ꞌrã. Ore ma oreruvixarã noroiporavo reguai neĩ teĩve. Orereko tema ndee reipotaa rami — heꞌi uka okuapy. `F;x Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery okyje ete vy joupe-upe aipoeꞌi okuapy: — Mokoĩ huvixa voi ndaꞌipoꞌakai rakaꞌe hexe. Haꞌe nunga rupi mbaꞌexa tu nhande kuery nhandepoꞌaka ta hexe? — heꞌi joupe-upe. Ex peiporavo penderuvixa raꞌykueꞌi vaꞌe kuery regua hiꞌaranduve haꞌe omboetevepy. Haꞌe vaꞌe ma pemoĩ ꞌrã penderuvixarã penderu rãgueꞌi rekovia, haꞌe gui peju xereve pejogueroꞌa aguã penderuvixa ro pygua kuery pepya rupi”, heꞌi uka. qD]x “Peẽ kuerya py pereko penderuvixakue raꞌy kuery, haꞌe gui karóxa, kavaju, tetã ikorapa vaꞌe haꞌe tembiporu joe opuꞌãa pygua haꞌe javi. Haꞌe nunga rupi peẽ kuerya py kovaꞌe kuaxia para oguerovaẽa ramoveꞌi&C Ix Acabe ro pygua kuery Jeú ojuka ukapaague Samaria tetã py setenta ikuai Acabe raꞌy kuery. Haꞌe gui Jeú ma kuaxia ombopara vy omondouka haꞌe katy, tetã pygua huvixa kuery pe, nhomongeta vaꞌety haꞌe Acabe raꞌy kuery re opena vaꞌety kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: ,BSx %Haꞌe gui Jezabel rete rembyrekue ma tepoxi rami rive ꞌrã opyta Jezreel yvy rupi. Haꞌe rami rire avave rei ‘Apy ma Jezabel itui’, ndaꞌeavei ꞌrã.” A#x $Haꞌe kuery ojevy ju vy omombeꞌu okuapy ixupe. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Haꞌe nunga ma Senhor ijayvuague rami ae oiko, guembiguai Tisbé pygua Elias rupi aipoeꞌi ukaague rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Jezreel yvy py jagua kuery hoꞌupa ꞌrã Jezabel retekue. @;x #Haꞌe ramo ojeꞌoi okuapy onhono porã aguã. Haꞌe rami teĩ hetekue ma ndojouvei inhakãgue eꞌỹ vy, haꞌe gui ipykue haꞌe ipokue anhoꞌi. B?x "Haꞌe gui ma opy oike ma vy okaru haꞌe oyꞌu ma. Haꞌe rire mae ma aipoeꞌi: — Pepena ke kii heko vai vaꞌe retekue re. Peraa, penhono porã, huvixa rajykue ae ramo — heꞌi.z>ox !Haꞌe kuery pe aipoeꞌive ju: — Pemombo ke kunha vaꞌe upe gui yvy katy — heꞌi. Haꞌe ramo kunha vaꞌe omombo okuapy yvy katy. Haꞌe vy oo mbotya re huguy hayvipa, haꞌe kavaju kuery re voi, hiꞌáry rupi Jeú ogueroguata rã. i=Mx Haꞌe ramo Jeú yvate katy omaꞌẽ janela oĩ vaꞌe re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu xea katygua peiko? Mavaꞌe tu? — heꞌi. Haꞌe ramo mokoĩ eꞌỹ vy mboapy tembiguai ikuai vaꞌe omaꞌẽ okuapy hexe. L<x Haꞌe gui ma huvixa roka rokẽ rupi Jeú oaxa ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi: — O nderuvixa jukaare Zinri, jomeme reiko porãꞌi vy teve reju? Jeú pe ma “Zinri” heꞌi omboetea rupi eꞌỹ, mbaꞌeta Zinri ma ymave rupi nguvixa ojuka avi, haꞌe gui sete ára eteꞌi rire ojukaa avi vaꞌekue (1 Reis 16.8-20). U;%x  Jezabel omanoague Haꞌe gui Jezabel oendu omombeꞌua rã Jezreel py Jeú ovaẽ maa. Haꞌe rami vy onhemopytãmba guexa yvýry rupi, omoatyrõmba oꞌa, haꞌe vy janela gui omaꞌẽ hoꞌamy.y:mx Acabe raꞌy Jorão onze maꞌetỹ re ma huvixa oĩ rire Acazias omboypy vaꞌekue Judá kuery re opena aguã. 91x Haꞌe ramo karóxa pyve hembiguai kuery ogueraa Jerusalém py. Haꞌe vy onhono porã okuapy tetã Davi rekoague py, tamoĩ kuery rupa yvýry ae..8Wx Haꞌe nunga Judá pygua huvixa Acazias oexa vy onha ovy Bete-Hagã katy tape oo vaꞌe rupi. Haꞌe rami teĩ Jeú ma hakykue monha avi vy aipoeꞌi: — Pejuka avi — heꞌi ramo oipyxo ikaróxa py ae, Ibleão katyꞌi Gur katy ooa py. Haꞌe ramo Megido katy onhave vy haꞌe py mae omano.7'x “Kuee kaꞌaru Nabote haꞌe taꞌy kuery ruguy omoẽ rã aexa vaꞌekue rupi aipoaꞌe: Anhetẽ haꞌe vaꞌe mbaꞌety py ae avi ꞌrã ambopaga”, heꞌiague re. Haꞌe nunga rupi eraa haꞌe vaꞌe mbaꞌety py ae emombo, Senhor ijayvuague rami vy — heꞌi. m6Ux Haꞌe ramo Jeú aipoeꞌi oxondaro ruvixa Bidcar pe: — Eraa ke, haꞌe emombo Jezreel pygua Nabote yvykue py. Mbaꞌeta nemaꞌendu ke, ndereve tuu Acabe rakykue rupi kavaju áry jaa jave hovai Senhor aipoeꞌi ma voiague re:)5Mx Haꞌe rami teĩ Jeú ma ombaraetekuea haꞌe javi py guyrapa omoatã vy ojapi Jorão kupe mbyte py. Ikuraxõ rupi huꞌy oaxa oiny ramo okaróxa py ae hoꞌa. 41x Haꞌe ramove Jorão ma kavaju juru xã ombojeapa vy ogueronha heravy. Haꞌe vy aipoeꞌi ovy Acazias pe: — Nhanderovaigua ae raꞌe, Acazias! 3x Haꞌe gui Jorão ma Jeú rexa vy oporandu ixupe: — Jeú, peteĩ rami nhandekuai aguã pa reju? Ombovai: — Mbaꞌexa vy ꞌrã tu peteĩ rami nhandekuai, ndexy Jezabel tavy reia haꞌe imbaꞌevykya haꞌe javi rupi nhomoingo teria ja? — heꞌi. )2Mx Israel pygua huvixa Jorão aipoeꞌi: — Emoatyrõ xekaróxa — heꞌi. Haꞌe rami vy ikaróxa omoatyrõa ma ramo Jorão oo oiny, Judá pygua huvixa Acazias avi, peteĩ-teĩ okaróxa py ae jogueraa Jeú reve nhovaexĩ aguã. Haꞌe vy ovaexĩ okuapy Jezreel pygua Nabote mbaꞌety py. 1x Haꞌe gui oexa pota vaꞌety haꞌe nunga ju omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe voi haꞌe kuerya py ovaẽ teĩ ndojevyvei ju. Haꞌe gui karóxa ogueroguata heruvy vaꞌe ma ko Ninsi ramymino Jeú, mbaꞌeta ojerovia rei reve ou ta — heꞌi. ;0qx Haꞌe gui Jorão ma amboae ju omondouka kavaju árygua. Haꞌe rã haꞌe kuerya py haꞌe vaꞌe ovaẽ vy aipoeꞌi: — Po rami huvixa aipoeꞌi uka: “Peteĩ rami nhandekuai aguã pa peju?” heꞌi uka. Jeú ombovai: — Mbaꞌe tu rereko peteĩ rami ikuai vaꞌe reve? Eju ke xerakykue — heꞌi. / x Haꞌe ramo kavaju árygua ovaexĩ aguã oo vy aipoeꞌi: — Po rami huvixa aipoeꞌi uka: “Peteĩ rami nhandekuai aguã pa peju?” heꞌi uka. Haꞌe rã Jeú ombovai: — Mbaꞌe tu rereko peteĩ rami ikuai vaꞌe reve? Eju ke xerakykue — heꞌi. Haꞌe nunga ju oexa pota vaꞌety omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Haꞌe kuerya py tembiguai ovaẽ teĩ ndojevyvei ju — heꞌi. .x Haꞌe gui Jezreel py torre oĩ vaꞌe re oĩ peteĩ oexa pota vaꞌety. Haꞌe vaꞌe ma Jeú revegua kuery mbovy rei eꞌỹ ou jekuaa vaꞌe oexa vy aipoeꞌi: — Aexa mbovy rei eꞌỹ ou vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo Jorão aipoeꞌi: — Emondouka haꞌvy peteĩ kavaju árygua ovaexĩ vy haꞌe kuery pe oporandu aguã: “Peteĩ rami nhandekuai aguã pa peju?” heꞌi aguã. J-x Haꞌe rami vy Jeú ae peteĩ karóxa py ojeupi vy oo Jezreel katy, mbaꞌeta haꞌe py Jorão itui ramo tupa rupi. Haꞌe Judá pygua huvixa Acazias voi oo ma avi vaꞌekue Jorão oexa aguã. ,,Sx Haꞌe gui Jorão ojevy ju vaꞌekue Jezreel katy onhepoano uka aguã, Síria pygua huvixa Hazael pegua kuery re opuꞌã rã oipyxopaague gui. Haꞌe gui Jeú aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei penderuvixarã xepota ri vy avave rei toẽ eme tetã gui Jezreel py joupe omombeꞌu aguã — heꞌi.+x  Jorão haꞌe Acazias Jeú ojukaague Haꞌe gui ma Josafá raꞌy Jeú, Ninsi ramymino vaꞌe jogueroayvu rei Jorão rovai. Haꞌe rami teĩ Jorão ma Ramote-Gileade oarõ okuapy Israel kuery haꞌe javi reve, Síria pygua huvixa Hazael gui.d*Cx Haꞌe ramove haꞌe kuery ojapura vy peteĩ-teĩ oao puku omboi vy omoĩ okuapy tenda oĩ vaꞌe guy rupi escada oĩ vaꞌe áry rupi. Haꞌe vy mimby guaxu omonheꞌẽ vy ijayvu okuapy: — Jeú ma nhanderuvixa oĩ. |)sx Haꞌe ramo aipoeꞌi okuapy: — Ndeapu rima. Aỹ ma rojerure ndevy, emombeꞌu porã tema roikuaa aguã. Haꞌe ramo Jeú aipoeꞌi: — Peikuaaxe rã po rami ri ijayvu: “ Senhor aipoeꞌi: ‘Romoĩ Israel pygua huvixarã’, heꞌi.” ~(wx Haꞌe gui Jeú ma nguvixa rembiguai kuery ikuaia py ou ju ramo oporandu okuapy ixupe: — Haꞌeve vai pa? Mbaꞌerã tu ou pevaꞌe inhakã porã eꞌỹ vaꞌe? Jeú ombovai: — Peikuaa porã haꞌe vaꞌe ava, haꞌe ijayvua re — heꞌi. X'+x Haꞌe gui Jezreel tetã yvýry rupi jagua kuery hoꞌupa ꞌrã Jezabel retekue. Ijatyarã ndaꞌipoai ꞌrã guive”, heꞌi. Povaꞌe nunga kunumi vaꞌe omombeꞌupa vyve okẽ oipeꞌa ju vy onha ovy. &5x Mbaꞌeta Acabe ro pygua kuery re ajapo ꞌrã Nebate raꞌy Jeroboão ro pygua re ajapoague rami, haꞌe Aías raꞌy Baasa ro pygua kuery re rami.3%ax Haꞌe rami py Acabe ro pygua kuery omanomba ꞌrã. Israel gui amomba ꞌrã Acabe guigua avakue ikuai vaꞌe haꞌe javi, escravo, haꞌeꞌỹ vy escravo eꞌỹ teĩ.K$x Haꞌe gui rejukapa ꞌrã nderuvixa Acabe ro pygua kuery, ambopaga aguã Jezabel po py xerembiguai profeta kuery ruguy omoẽague re, haꞌe Senhor rembiguai kuery ojuka ukaague haꞌe javi re.i#Mx Haꞌe ramo Jeú opuꞌã vy oike opy katy. Haꞌe rã inhakã re kunumi vaꞌe azeite onhoẽ vy aipoeꞌi: — Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: “Romoĩ Israel pygua huvixarã, Senhor pegua kuery re repena aguã.0"[x Haꞌe py kunumi vaꞌe ovaẽ vy omaꞌẽ rã xondaro ruvixa kuery oguapypa okuapy raꞌe. Haꞌe rami vy aipoeꞌi ixupe: — Xeruvixa, areko ndevy amombeꞌu vaꞌerã — heꞌi. Jeú oporandu: — Mavaꞌe tu ore kuery haꞌe javive regua pe? Ombovai: — Ndevy pe ae, xeruvixa — heꞌi.F!x Haꞌe ramo profeta kunumi vaꞌe ma Ramote-Gileade katy oo. [ 1x Haꞌe gui azeite ryru reupi reve enhoẽ inhakã re. Haꞌe vy aipoꞌre: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Israel pygua huvixarã romoĩ’, heꞌi.” Haꞌe gui okẽ reipeꞌa ju vy enha pojava eovy — heꞌi.x Haꞌe py revaẽ vy ejou Josafá raꞌy Jeú, Ninsi ramymino. Eike haꞌe emopuꞌã tyvy kuery mbyte gui, haꞌe opyvea py ju eraa.i Ox Israel pygua huvixarã Jeú omoĩaague Haꞌe gui profeta Eliseu ma peteĩ oenoĩ profeta kuery remimboꞌe regua. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Eiko katu, eraa kovaꞌe azeite ryru, haꞌe tereo Ramote-Gileade katy. ;xHaꞌe ramo huvixa Jorão ma Jezreel tetã katy ju ojevy Síria kuery oipyxoague gui okuera aguã, Ramá py Síria pygua huvixa Hazael re opuꞌãa py. Haꞌe gui ma Jezreel py Acabe raꞌy Jorão imbaꞌeaxy oupya py Judá pygua huvixa Jeorão raꞌy Acazias oo avi oexa aguã. 1]xHaꞌe rami vy Acabe raꞌy Jorão reve jogueraa Ramote-Gileade katy, Síria pygua huvixa Hazael kuery re opuꞌã aguã. Haꞌe ramo Síria pygua kuery oipyxo Jorão. 1]xHaꞌe gui Acazias voi Acabe ro pygua kuery ikuaiague rupi oiko. Haꞌe vy mbaꞌemo vai anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Acabe ro pygua rami oiko, tajy me ae vy.DxAcazias ma huvixa oĩ ypyꞌi jave py vinte e dois maꞌetỹ oguereko, haꞌe gui peteĩ maꞌetỹ eteꞌi opena Jerusalém py. Ixy ma Israel pygua huvixa Onri rajy, Atalia hery vaꞌe.9x Haꞌe gui Acabe raꞌy Jorão doze maꞌetỹ re ma Israel pygua huvixa oĩ rire ma Jeorão raꞌy Acazias oĩ Judá pygua huvixarã.yxHaꞌe gui Jeorão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Apy “Opytuꞌu ma guamoĩ kueryague rami”, heꞌia ma omano maa rami ijayvu vy. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Acazias ju oĩ nguu rekovia. 1]xHaꞌe gui oĩve rei tema Jeorão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?4cxHaꞌe rami py Edom pygua kuery opuꞌãmba okuapy Judá kuery poꞌakaa gui oo jepe aguã, aỹ peve guarã. Haꞌe vaꞌe jave ae avi Libna pygua kuery opuꞌã okuapy. 'xHaꞌe nunga rupi Jeorão ma Zair katy ojeꞌoi karóxa oguereko vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe rã Edom pygua kuery ojoko okuapy, haꞌe ikaróxa ja ruvixa kuery voi, teĩ pyavyve Jeorão kuery opuꞌã vy oitypa. Haꞌe rami teĩ ixupegua kuery onhamba ju ngoo katy.*OxHaꞌe gui Jeorão oĩ jave Edom pygua kuery opuꞌã okuapy Judá kuery rovai, ipoꞌakaa guy py ndaꞌikuaixevei vy. Haꞌe rami vy omoĩ okuapy nguvixarã ae.QxHaꞌe rami teĩ Senhor guembiguai Davi re omaꞌẽ vy nomombaxei Judá pygua kuery, mbaꞌeta ixupe ijayvuague rami vy hekovia nhomoexakãarã omoĩ riae aguã re, haꞌe gui hamymino kuery rekovia ju. Davi pe Senhor ijayvuague ma 1 Reis 11.34-36, 15.4, 2 Crônicas 21.7 haꞌe Salmo 132.17 py. Haꞌe gui “Nhomoexakãa” heꞌia ma huvixave rakaꞌeve rã oiko aguã re ijayvu vy, haꞌe Jesus Cristo rekorã re guive (Lucas 2.30-32; João 8.12). <sxIsrael pygua huvixa kuery ikuaiague rupi oiko, Acabe ro pygua kuery ikuaiague rami avi, tajy re ae omenda rire. Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi mbaꞌemo vai anho ojapo oikovy. xHaꞌe vaꞌe ma huvixa oĩ ypyꞌi jave py trinta e dois maꞌetỹ oguereko. Haꞌe gui oito maꞌetỹ re opena Jerusalém py.Kx Peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ re ma Acabe raꞌy Jorão Israel pygua huvixa oĩ rire, Judá pygua huvixa Josafá oĩ teri reve taꞌy Jeorão ju omboypy Judá pygua huvixa oĩ aguã.$CxHaꞌe gui koꞌẽ jevy ma Hazael peteĩ nheovãa ogueraa yy py. Omoakỹ ma vy onhovã huvixa rova, omano peve. Haꞌe gui hekovia Hazael ju oĩ huvixa. 6gxEliseu oĩa gui Hazael oo ju vy nguvixaa py ovaẽ. Haꞌe rã ixupe oporandu: — Mbaꞌe heꞌi Eliseu ndevy? Ombovai: — Aipoeꞌi xevy rekuera ꞌrãa rami — heꞌi. r _x Haꞌe ramo Hazael aipoeꞌi: — Haꞌe gui mbaꞌexa tu xee nerembiguai jagua ramiguaꞌi vaꞌeri haꞌe ramigua ete ajapo aguã? Eliseu ombovai: — Senhor ma xevy oikuaa uka ndee ju Síria pygua ruvixarã reĩ aguã — heꞌi.  x Haꞌe ramo Hazael aipoeꞌi: — Xeruvixa, mbaꞌe re tu rejaeꞌo ri? Ombovai: — Mbaꞌeta aikuaa ma voi Israel kuery re mbaꞌemo vai rejapo ꞌrãa. Mbaꞌeta reapypa ꞌrã haꞌe kuery ro ikorapa vaꞌe, kyxe py rejukapa ꞌrã haꞌe kuery vaꞌe regua kunumigue, remouꞌũmba ꞌrã kyrĩgueꞌi, haꞌe remondoropa ꞌrã kunhague imemby ryruꞌi vaꞌe — heꞌi.  3x Haꞌe vy Hazael re Eliseu omaꞌẽ ngatu oiny. Hexe omaꞌẽ ngatu ete ramo ndaꞌevei reia oendu. Haꞌe gui Nhanderuete remimboꞌe ojaeꞌo. 2 _x Haꞌe ramo Eliseu ombovai: — Tereo, haꞌe aipoꞌre ixupe: “Rekuera ju ꞌrãe”, ꞌre. Haꞌe rami teĩ xevy Senhor oikuaa uka avi omano nho ꞌrãa — heꞌi.| sx Haꞌe gui Hazael ma mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reve oo ovaexĩ aguã katy. Haꞌe vy quarenta camelo áry ogueraa Damasco tetã py iporãgueve oĩ vaꞌekue regua. Eliseu oĩa py ovaẽ vy ojexa uka henonde py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Síria pygua huvixa nderaꞌy Ben-Hadade ae xembou aporandu aguã: “Akuera ꞌrã pa mbaꞌeaxy areko vaꞌe gui?” heꞌi uka. {xHaꞌe ramo huvixa aipoeꞌi Hazael pe: — Eiporavo mbaꞌemo Nhanderuete remimboꞌe pe remeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe tereo eovaexĩ. Ixupe eporandu uka xere Senhor pe, kovaꞌe mbaꞌeaxy areko vaꞌe gui akuera ꞌrãa aikuaa aguã — heꞌi. jOx Eliseu-a py Damasco pygua Hazael ooague Haꞌe gui ma Síria pygua huvixa Ben-Hadade imbaꞌeaxy oupy jave Eliseu oo Damasco tetã py. Huvixa pe omombeꞌua vy — Nhanderuete remimboꞌe ovaẽ raꞌe apy — ꞌea. <sxHaꞌe gui kunha vaꞌe pe huvixa oporandu ramo omombeꞌupa. Haꞌe ramo ipytyvõarã huvixa omoĩ peteĩ guembiguai. Haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi: — Ixupe emeꞌẽ ukapa ju oguereko vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe oyvy gui oẽa ára guive aỹ peve imbaꞌety gui omonoꞌõ mbyre repykue voi — heꞌi. 5exHaꞌe ramo huvixa pe Geazi omombeꞌu oiny Eliseu avaꞌi omano vaꞌekue omopuꞌã jevyague. Haꞌe ramove avaꞌi omboete ju vaꞌekue xy ae ovaẽ, haꞌe vy huvixa pe ojerure ngoo haꞌe oyvy re. Haꞌe ramo Geazi aipoeꞌi: — Xeruvixa, kovaꞌe kunha ae ma Eliseu omboete jevy vaꞌekue xy. eExHaꞌe vaꞌe jave py huvixa ijayvu oiny Nhanderuete remimboꞌe rembiguai Geazi reve. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi: — Xee ajerure, emombeꞌu ke xevy mbaꞌemo tuvixa vaꞌe Eliseu ojapo vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi.#AxSete maꞌetỹ opaa py ma filisteu kuery yvy gui kunha vaꞌe ojevy ju. Haꞌe vy huvixaa py oo ngoo haꞌe oyvy oguereko vaꞌekue re ojerure ju aguã. I xHaꞌe ramo kunha vaꞌe opuꞌã vy Nhanderuete remimboꞌe ijayvuague rami oiko. Haꞌe rami vy ngoo pygua kuery haꞌe javi reve ojeꞌoi vy sete maꞌetỹ re ikuai filisteu kuery yvy re. C x Kunha Suném pygua pe mbaꞌemo oguereko vaꞌekue omeꞌẽ ukapaa jevyague Haꞌe gui Eliseu ijayvu ju avaꞌi omboete ju vaꞌekue xy pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: Kunha vaꞌe piꞌa Eliseu omboete jevyague omombeꞌu 2 Reis 4.8-31 py. — Epuꞌã ke, tapeo ndero pygua kuery reve, haꞌe gui penderekoa ju ꞌrã mamo rã haꞌevea py rei. Mbaꞌeta pendeyvy re Senhor ombou ta karuai sete maꞌetỹ re oiko vaꞌerã — heꞌi. Y-xHaꞌekue rami ae oiko. Tetã rokẽ py heta vaꞌe kuery opyrõmba ramo omano. 7xHaꞌe jave ma xondaro ruvixa ombovai vaꞌekue Nhanderuete remimboꞌe pe: “ Senhor yva oipeꞌa teĩ povaꞌe ayvu oiko ꞌrã ndaꞌu?” heꞌi vaꞌekue. Haꞌe profeta ju “Haꞌe nunga nderexa py ae ꞌrã rexa vaꞌeri ndereꞌui ꞌrã taꞌvy”, heꞌi vaꞌekue.o~YxHaꞌe rami py ojeupity huvixa pe Nhanderuete remimboꞌe ijayvu ma voiague: “Koꞌe rã kovaꞌe hora rivyvyi mokoĩ varai cevada ovendea ꞌrã peteĩ hatãꞌi vaꞌe re Samaria py ae, peteĩ varai trigo guive”, heꞌiague.b}?xHaꞌe gui huvixa ma xondaro ruvixa ipytyvõaty pe oarõ uka tetã rokẽ. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery okẽ py ae opyrõmba okuapy ramo omano, Nhanderuete remimboꞌe oĩa py huvixa oo jave ijayvuague rami vy.)|Mx Eliseu ayvu ojeupityague Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery oẽmba ojeꞌoivy tetã gui. Haꞌe vy Síria pygua kuery ikuaiague gui oipeꞌapa. Haꞌe Senhor ijayvuague rami vy peteĩ varai trigo ovendea peteĩ hatãꞌi vaꞌe re rive, mokoĩ varai cevada guive haꞌe rami ae avi.w{ixHaꞌe ramo hakykue rupi ojeꞌoi Jordão yakã peve. Haꞌe vy oexa rã tape rupi omboty rei raꞌe ao haꞌe tembiporu Síria kuery onhamba vy omombopa vaꞌekue. Haꞌe ramo tembiguai kuery ojevypa ju vy omombeꞌupa okuapy huvixa pe. ,zSxHaꞌe ramo mokoĩ karóxa kavaju revegua ojou rã huvixa omondouka avakue Síria pygua xondaro kuery rakykue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tapeo pexa pota — heꞌi.8ykx Haꞌe ramo peteĩ hembiguai vaꞌe regua ombovai vy aipoeꞌi: — Ejou haꞌvy peteĩ nhiruĩ kavaju tetã py hembyre vaꞌekue regua. Nhamondouka ꞌrã avakue haꞌe py oikuaa pota aguã. Mbaꞌeta Israel kuery apy hembyrekue ikuai vaꞌe okanhymba avi ꞌrã Israel kuery mboae rami ae — heꞌi. 4xcx Haꞌe gui ma pyavyve huvixa opuꞌã vy aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Aỹ ma xee amombeꞌu ta pẽvy Síria pygua kuery nhandere ojapoague. Haꞌe kuery oikuaapa mbaꞌeve ndajarekoveia. Haꞌe rami vy ikuaia gui mombyryꞌi peve ojepeꞌapa raꞌe mbaꞌety rupi onhemi aguã. Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Tetã pygua kuery oẽmba jogueruvy ramo jajopypa ꞌrã oikove reve, tetã py jaike aguã”, heꞌi okuapy raꞌe. _w9x Haꞌe ramo okẽ rarõa kuery ju ojapukai reve omombeꞌu ukapa huvixa ro rupi peve. Xv+x Haꞌe rami vy haꞌe kuery oo vy ojapukai okuapy tetã rokẽ rarõa kuery pe. Onhemombeꞌu porãꞌi vy aipoeꞌi: — Rojeꞌoi kuri Síria pygua ikuaia py teĩ haꞌe py ma avave rei ndaꞌipoavei ma, nonhenduai guive. Kavaju haꞌe mburikaꞌi kuery ojokua pyre anho ikuai, haꞌe gui oguy voi haꞌekue rami ae ikuai — heꞌi.qu]x Haꞌe gui mae aipoeꞌi joupe-upe: — Haꞌeveꞌỹa ramigua jajapo. Kovaꞌe ára ma mbaꞌemo porã nhamombeꞌu aguã ára vaꞌeri nhakyrirĩmba jakuapy. Xapyꞌa rei koꞌẽ rã peve nhamombeꞌu aguã nharõ ramo pavẽ rei ꞌrã oikuaa jajejavy vaꞌea. Haꞌe nunga rupi aỹ ma voi jajeꞌoi, huvixa ro peve nhamombeꞌu aguã — heꞌi okuapy. 0t[xHaꞌe kuery ikuaiague py lepra revegua kuery ju ovaẽ ma jogueruvy. Peteĩ oguy py oike vy okaru haꞌe oyꞌu okuapy. Haꞌe gui ae oipeꞌa prata, ouro haꞌe ao. Ojeꞌoipa ju vy onhomimba. Haꞌe gui ojevy vy amboae oguy py ju oike vy haꞌe vaꞌe gui voi mbaꞌemo oipeꞌave vy onhomi. }suxHaꞌe nunga rupi haꞌe kuery ojeꞌoipa raꞌe. Haꞌe vy pytũ rupi onhamba vy oejapa ojeꞌoivy oguy ikuai vaꞌe haꞌe guymba kavaju haꞌe mburikaꞌi kuery. Ikuaiague haꞌe javi oeja haꞌekue rami ae. Onhamba ojeꞌoivy oo jepexe vy. grIxMbaꞌeta Síria pygua kuery ikuaia rupi Senhor oenduka ma voi vaꞌekue kavaju árygua, karóxa revegua haꞌe xondaro kuery hyapu rei nhendu vaꞌe. Haꞌe nunga Síria pygua kuery oendu vy joupe-upe “Pendu ke, Israel pygua huvixa nhanderovai oiporuka raꞌe huvixa heteu regua haꞌe Egito pygua, nhanderovai opuꞌã aguã”, heꞌi vaꞌekue.q!xHaꞌe rami vy haꞌe kuery ma pytũmba ramove opuꞌãmba Síria pygua ikuaia katy ojeꞌoi aguã. Haꞌe py ovaẽ vy ndoexai avave rei.pxXapyꞌa rei “Tetã py jaike” jaꞌe teĩ tetã rupi karuai nhaendu vy nhamanomba ꞌrã haꞌe py. Haꞌe rã “Apy ae ꞌrã jaguapyve nhainy” jaꞌe vy ma nhamanomba avi ꞌrã. Haꞌe nunga rupi aỹve jajeꞌoi Síria pygua kuery ikuaia katy. Haꞌe kuery nhanemoingove ri ramo jaikove ꞌrã. Haꞌe rã nhandejukapa ramo nhamanomba ꞌrãe ma vy — heꞌi okuapy.|osx Síria pygua kuery onhambaague irundy lepra revegua omombeꞌu okuapyague Tetã rokẽ py irundy avakue lepra revegua ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ma joupe-upe aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌerã tu apy jaguapy jakuapy nhamanomba peve teve? n;xHaꞌe ramo xondaro ruvixa huvixa pytyvõa vaꞌe ombovai Nhanderuete remimboꞌe: — Senhor haꞌe nunga ombou aguã yva oipeꞌa teĩ haꞌe nunga oiko ꞌrã ndaꞌu? — heꞌi. Profeta ombovai: — Haꞌe nunga nderexa py ae ꞌrã rexa vaꞌeri ndereꞌui ꞌrã taꞌvy. Nm xHaꞌe ramo Eliseu aipoeꞌi: — Pejapyxaka ke Senhor ijayvua re. Po rami Senhor ijayvu: “Koꞌẽ rã, kovaꞌe hora rupi rivyvyi, Samaria tetã rokẽ py peteĩ varai trigo kuꞌikue ovendea ꞌrã peteĩ hatãꞌi vaꞌe re rive, haꞌe mokoĩ ryru cevada guigua ma peteĩ hatãꞌi vaꞌe re ꞌrã ovendea”, heꞌi. clAx!Haꞌe kuery reve ijayvu teri jave ovaẽ nhendu tembiguai. Haꞌe gui huvixa voi ovaẽ, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Kovaꞌe mbaꞌemo vai ma Senhor-a gui ae ou ramo mbaꞌe re tu xee arõve ta orerepy aguã?” heꞌi. 0k[x Haꞌe rami vy huvixa peteĩ ava omondouka Eliseu-a katy, ngoo py oguapy oiny ramo nhomongeta vaꞌety kuery reve. Tembiguai ovaẽ eꞌỹ mbove ma voi Eliseu aipoeꞌi nhomongeta vaꞌety kuery pe: — Pexa ꞌrã jojuka rive vaꞌe raꞌy xeakã ayaarã ombou vaꞌe. Pexa pota ke, tembiguai ovaẽ jave pemboty okẽ, pejoko guive. Haꞌe vaꞌe rakykue rupi ou avi ꞌrã ri huvixa. Ipy ambua pendu ꞌrã — heꞌi. ejEx Eliseu “Heta mbaꞌe ju ꞌrã pejou”, heꞌiague Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi: — Kurive Safate raꞌy Eliseu akã ijaxiꞌy áry gui aipeꞌa eꞌỹ rã Nhanderuete taxemoingo axy oipotaa rami — heꞌi.FixHaꞌe rami kunha vaꞌe ijayvu rã huvixa oendu vy omondoro oao tetã kora rupi oaxa ovya pyve. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oexa rã oao guýry huvixa onhemonde raꞌe ajukue voxa guigua py rive. Haꞌe kuery reko rami vy ajukue voxa guigua py onhemonde ꞌrã ipyꞌa vai, eꞌỹ vy ndaꞌevei etea oendu vy. Samaria py karuai oikoague Haꞌe vaꞌe rire Síria pygua huvixa Ben-Hadade vaꞌe ma teĩgue ju ojeupegua xondaro kuery omboaty ramo ojeꞌoi vy ojokopa okuapy Samaria tetã.b xHaꞌe ramo haꞌe kuery pe huvixa ojapo ngaru tuvixa ete vaꞌe. Haꞌe ramo okaru haꞌe oyꞌu okuapy. Haꞌe ramo mae omondoukapa rã nguvixaa katy ju ojeꞌoi. Haꞌe rami rire Síria pygua kuery ndouvei ranhe Israel yvy re mbaꞌemo oipeꞌa aguã. a!xOmbovai: — Any teve, ejuka eme. Rejuka aguã haꞌeve vaꞌe ma ndee ae kyxe haꞌe nderapa reve rejopy vaꞌekue anho. Haꞌe rã kovaꞌe kuery pe ma eru ruka mbojape hoꞌu vaꞌerã haꞌe yy oyꞌu aguã. Haꞌe gui ma tojevypa ju nguvixaa katy ae — heꞌi.m`UxHaꞌe nunga Israel pygua huvixa oexa vy oporandu Eliseu pe: — Xeru, ajukapa ꞌrã? Tajukapa pa? _xHaꞌe gui ma Samaria tetã py haꞌe kuery ovaẽ ma ramo Eliseu aipoeꞌi: — Senhor, eipeꞌa ju kovaꞌe avakue rexa, haꞌe kuery oexa ju aguã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery rexa Senhor oipeꞌa ramo oexa rã Samaria tetã mbyte py raꞌe ma ikuai. ^/xHaꞌe gui ma haꞌe kuery vaꞌe regua pe Eliseu aipoeꞌi: — Kovaꞌe tape ma haꞌevea ramigua eꞌỹ, neĩ kovaꞌe tetã oĩ vaꞌe voi. Peju xerakykue, haꞌe rogueraa ꞌrã ava peka vaꞌea katy — heꞌi. Haꞌe rami vy Samaria tetã py ogueraa. Haꞌe kuery ma Eliseu re ae ojeꞌoi vaꞌekue ri oexa eꞌỹ rã Eliseu ogueraa ngovaigua Israel kuery retã mbyte peve, Samaria py ae. ] xHaꞌe gui ma hovaigua kuery haꞌe kuery rovai ou ramo Eliseu onhemboꞌe ju Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ajerure ndevy: Embogue ke haꞌe kuery rexa oexa eꞌỹ aguã — heꞌi ramo Eliseu ijayvuague rami vy omboguepa hexa, ndoexai aguã rami. \)xHaꞌe gui ma Eliseu onhemboꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor, ajerure hexa reipeꞌa aguã oexa kuaa aguã rami — heꞌi. Haꞌe ramo hembiguai rexa Senhor oipeꞌa ramo Eliseu yvýry rupi oexa tata revegua kuery kavaju árygua haꞌe karóxa yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe. |[sxEliseu ombovai: — Ekyje eme. Mbaꞌeta haꞌe kuery reve ikuai vaꞌe gui nhanderevegua kuery hetave — heꞌi. Z7xHaꞌe gui ma Nhanderuete remimboꞌe rembiguai ajeꞌiveꞌi reve ovy vy oẽ vy oexa mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌe, kavaju árygua haꞌe karóxa revegua kuery. Jovaive re ojokopa raꞌe. Haꞌe ramo hembiguai aipoeꞌi Eliseu pe: — Aikore xeruvixa! Mbaꞌe tu jajapo ta? YxHaꞌe ramo haꞌe katy omondouka kavaju, karóxa haꞌe xondaro kuery ipyꞌa guaxukueve. Pyávy haꞌe kuery ovaẽ vy ojokopa tetã. X;x Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Tapeo, pexa pota mamo pa oĩa re, xee ajopy uka aguã — heꞌi. Haꞌe gui ma ixupe — Dotã tetã py rima oĩ — ꞌea.gWIx Haꞌe ramo hembiguai vaꞌe regua ombovai: — Xeruvixa, avave rei ndorooi ri. Haꞌe rami avi profeta Eliseu Israel re oĩ vaꞌe ae ri Israel pygua huvixa pe omombeꞌu kuerei ꞌrã rekeaty py ndeayvua voi — heꞌi. tVcx Haꞌe nunga rupi Síria pygua huvixa opyꞌa py ndaꞌevei etea oendu. Haꞌe vy guembiguai kuery oenoĩ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pemombeꞌu na xevy nhande kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu Israel pygua huvixaa katy oo vaꞌe. nUWx Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe omombeꞌu ma voi rire ijayvuague katy Israel pygua huvixa voi omondouka guembiguai kuery oikuaa pota vaꞌerã. Haꞌe rami vy oo jepe nho. Haꞌe vaꞌe ramigua ma mbovykue rei eꞌỹ oiko. JTx Haꞌe rami teĩ Israel pygua huvixa pe Nhanderuete remimboꞌe aipoeꞌi uka: — Penheangu ke haꞌe rupi peaxa eꞌỹ aguã, mbaꞌeta haꞌe py ꞌrã Síria pygua kuery oo — heꞌi uka."S?x Síria pygua kuery reve jogueroꞌaa jave Eliseu nhopytyvõague Haꞌe gui Síria pygua huvixa opuꞌã Israel kuery rovai. Haꞌe vy yvatekueve reve nhomongeta vy peteĩ henda re onhembopyꞌaa rupi aipoeꞌi: — Haꞌe py ꞌrãe haꞌeve japyta ranhe aguã — heꞌi. LRxHaꞌe vy — Emoatã ju ke — heꞌi ramo okuaveꞌẽ vy ojopy. HQ xHaꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe oporandu: — Mamo tu hoꞌa raꞌe? Haꞌe gui ixupe oexa uka ramo Eliseu peteĩ yvyra ojaya vy omombo yy py. Haꞌe vy ojapo ferro guigua ovu aguã rami.6PgxHaꞌe gui peteĩ yvyra hiꞌaĩ vaꞌe oakeꞌo vy haxa oity yy py. Haꞌe ramo ojapukai vy aipoeꞌi: — Aikore xeruvixa! Haxa ma nhombaꞌe aiporu vaꞌekue — heꞌi. rO_xHaꞌe rami vy oo haꞌe kuery reve. Jordão yakã rembe re haꞌe kuery ovaẽ vy oakeꞌo okuapy yvyra.5NexHaꞌe ramo haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ aipoeꞌi: — Haꞌeve ꞌrã ndee voi reo aguã ore nerembiguai kuery reve. Eliseu ombovai: — Xee aa avi ꞌrã — heꞌi.0M[xHaꞌe nunga rupi toroo Jordão yakã re, haꞌe gui peteĩ-teĩ rogueru aguã yvyra, peteĩ oo nhandekuai atyrã rojapo aguã. Ombovai: — Tapeo haꞌvy — heꞌi. CL x Eliseu peteĩ haxa ovu aguã rami ojapoague Haꞌe gui profeta kuery remimboꞌe kuery ikuai vaꞌe aipoeꞌi okuapy Eliseu pe: — Apy ndereve orekuaia ma nhanemboty reiꞌi ete.TK#xHaꞌe nunga rupi ndere ju ꞌrã Naamã guigua lepra ova, neramymino kuery re guive, rakaꞌe rã peve guarã — heꞌi. Haꞌe ramove lepra yroꞌy rami xiĩ vaꞌe reve ae ojepeꞌa ovy henonde gui. JxHaꞌe ramo aipoeꞌi ixupe: — Ndea py xenheꞌẽ oĩ avi kuri, ava nerovaexĩ aguã karóxa gui oguejy ouvy jave. Aỹ voi pa haꞌeve prata haꞌe ao rejopy aguã, haꞌe gui oliveira haꞌe uvaty, vexaꞌi haꞌe vaka kuery, tembiguai avakue haꞌe kunhague?(IKxHaꞌe ramo oike vy nguvixa renonde py hiꞌaĩ. Ixupe Eliseu oporandu: — Geazi, magui tu reju? Ombovai: — Xee nerembiguai ma mamove rei ndaai — heꞌi. HxHaꞌe gui yvyꞌã áry peve ovaẽ ma vy haꞌe kuery po gui ju ojopy, haꞌe omoĩ porã oo py. Avakue omondoukapa ramo ojeꞌoi ju.%GExHaꞌe ramo Naamã aipoeꞌi: — Eraa haꞌvy mokoĩ poyikue prata guigua — heꞌi. Haꞌe rami vy ogueraa uka ete vy mokoĩ voxa py ojokua mokoĩ poyikue prata guigua haꞌe mokoĩ ao ngarua pygua. Haꞌe vaꞌe py ombovoyi mokoĩ guembiguai Geazi renonde rupi ogueraa vaꞌerã. yFmxOmbovai: — Haꞌevepa rei. Xeruvixa aipoeꞌi uka: “Aỹ ma ou mokoĩ kunumigue profeta remimboꞌe kuery Efraim yvyty reia gui. Emeꞌẽ haꞌe vaꞌe kuery pe peteĩ poyikue prata guigua haꞌe mokoĩ ao ngarua pygua”, heꞌi uka. 8EkxHaꞌe rami vy Geazi oo Naamã oupity aguã. Haꞌe rã Naamã ma hakykue rupi onha ouvy ramo oexa vy opo okaróxa gui ovaexĩ aguã. Haꞌe vy oporandu: — Haꞌeve vai pa? dDCx Geazi re ju lepra ovaague Nhanderuete remimboꞌe Eliseu rembiguai Geazi vaꞌe ma aipoeꞌi ojeupe ae: — Xeruvixa ma ndoipotai Síria pygua Naamã omeꞌẽ mbaꞌemo ogueru vaꞌekue. Haꞌe rami avi anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ae ꞌrã anha avy hakykue rupi, ixugui ajopy aguã mbaꞌemo — heꞌi. ~U}|{zz yxYwZu{tt-s5qq@pSon{mIkkljjnihrggf,edddncbb`_Q^}^\[[>=\<<;?:Q9887,615r4A33#10/.--,,N+N*))F(|(&%%3#<"!i %`.nrF(i X U~2Mw\ixHaꞌe gui Menaém ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe gui taꞌy Pecaías ju oĩ nguu rekovia. 2[_xHaꞌe gui oĩve rei tema Menaém rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?+ZQxHaꞌe vaꞌe peráta ma Israel haꞌe javi rupi gui Menaém ojopy Assíria pygua huvixa pe omeꞌẽ aguã. Ipoꞌakapa haꞌe oguerekopa vaꞌe peteĩ-teĩ gui ojopy cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua. Haꞌe rire ma Assíria pygua huvixa oo ju oyvy katy, Israel yvy re ndopytavei. 2Y_xHaꞌe ramo Síria pygua huvixa Pul ou ijyvy re opuꞌã aguã. Haꞌe vaꞌe Pul pe Menaém omeꞌẽ trinta e três toneladas prata guigua, onhembopoꞌaka ukavexe vy.KXxHaꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui. Haꞌe rami vy hekokue rupi ae oiko.\W3x Israel pygua huvixa Menaém oĩ jave guare Trinta e nove maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Azarias oĩ rire Gadi raꞌy Menaém oĩ Israel pygua ruvixarã. Haꞌe vy dez maꞌetỹ re opena Samaria py.cVAxHaꞌe ramo Menaém ojukapa Tifsa pygua kuery, Tirza guive ikuai vaꞌekue haꞌe javi reve, ixupe guetã rokẽ ndoipeꞌai ramo rive. Haꞌe rami vy omomba haꞌe omondoro ukapa kunhague hye guaxuꞌi vaꞌekue rye. SU!xHaꞌe gui oĩve rei tema Salum rekokue regua. Haꞌe rami avi nguvixa rovai opuꞌãague, haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?T/xHaꞌe gui ma Tirza tetã gui Gadi raꞌy Menaém Samaria py ou vy oipyxo Jabes raꞌy Salum, haꞌe vy ojuka. Haꞌe gui haꞌe ju oĩ hekovia. `S;x Israel pygua huvixa Salum oĩ jave guare Trinta e nove maꞌetỹ re ma Uzias Judá pygua huvixa oĩ rire Jabes raꞌy Salum oĩ Israel kuery ruvixarã. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ jaxy eteꞌi opena Samaria py.FRx Haꞌe rami vy ojeupity Jeú pe Senhor ijayvuague: “Neramymino jevy kuery ikuaia peve haꞌe kuery oguapy ꞌrã tenda Israel kuery re openaaty áry”, heꞌiague rami ae oiko rakaꞌe. 3Qax Haꞌe gui oĩve rei tema Zacarias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?P x Haꞌe vaꞌe rovai opuꞌã Jabes raꞌy Salum. Heta vaꞌe kuery oexaa py oipyxo vy ojuka. Haꞌe vy haꞌe ju oĩ hekovia. bO?x Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde, nguu kuery ojapoague ramigua ae. Ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui. Haꞌe rami vy hekokue rupi ae oiko.\N3x Israel pygua huvixa Zacarias oĩ jave guare Trinta e oito maꞌetỹ re ma Azarias Judá pygua huvixa oĩ rire Jeroboão raꞌy Zacarias oĩ Israel pygua ruvixarã. Samaria py opena seis jaxy re eteꞌi. Haꞌe gui Senhor omombaꞌeaxy huvixa. Haꞌe ramo lepra revegua oiko omano peve, oo haꞌe aeꞌi oĩ aguã py. Haꞌe ramo taꞌy Jotão ju opena oikovy hoo re, ijyvy pygua kuery re guive. >JwxHaꞌe rami teĩ nombovaipai guive ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe rupi heta vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ teri, haꞌe heakuã porã vaꞌe guive oapy okuapy. hIKxHaꞌe ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi, nguu Amazias ojapoague rami meme.1H]xHaꞌe vaꞌe ma dezesseis maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixa, haꞌe vy cinqüenta maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Jecolias, Jerusalém pygua ae.JG x Vinte e sete maꞌetỹ re ma Israel pygua huvixa Jeroboão oĩ jave py Amazias raꞌy Azarias oĩ Judá pygua huvixarã. Azarias rery mboae ma Uzias rakaꞌe (14.21, 15.13). F)xHaꞌe gui Jeroboão ndoikoveveiꞌi ma nguu kuery Israel pygua huvixa ikuai vaꞌekue rami. Haꞌe ramo taꞌy Zacarias ju oĩ nguu rekovia. (EKxHaꞌe gui oĩve rei tema Jeroboão rekokue regua. Haꞌe rami avi joe opuꞌãa rupi Judá regua tetã Damasco haꞌe Hamate re ipoꞌakaague Israel rekoarã, haꞌe mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?$DCxHaꞌe vaꞌe jave ma Senhor ndaꞌijayvui teri Israel rery ombogue aguã re yva guy rupi gui. Haꞌe rami vy Jeoás raꞌy Jeroboão pe ogueraa jepe uka. C5xMbaꞌeta Senhor oexa rã Israel kuery opa mbaꞌe py ojexavai okuapy, ndoikoi guive Israel kuery repyarã, neĩ escravo haꞌe escravo eꞌỹ voi.wBixHaꞌe vaꞌe ma Israel kuery omoĩ atã ju ijyvy apy rupi, Hamate py jaikeaty guive yvy joja reia regua yeꞌẽ rembe peve, Senhor Israel kuery ruete ijayvuague rami vy, guembiguai Amitai raꞌy profeta Jonas Gate-Hefer pygua ayvu rupi.4AcxHaꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo vai anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Neĩ ruxãꞌi ma voi ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui.-@Ux Israel pygua huvixa Jeroboão mokoĩa vaꞌe oĩ jave guare Jeoás raꞌy Jeroboão pe ma “Jeroboão mokoĩa vaꞌe” ꞌea, mbaꞌeta jypygua Jeroboão Nabote raꞌy vaꞌe oĩ ae ma vaꞌekue Israel pygua huvixa. Joás raꞌy Amazias Judá pygua huvixa quinze maꞌetỹ re ma oĩ jave Samaria py oĩ Jeoás raꞌy Jeroboão Israel pygua huvixarã. Haꞌe rami vy quarenta e um maꞌetỹ re oĩ huvixa.?xHaꞌe vaꞌe ma Elate tetã omoatyrõ ma vy ojapo Judá kuery rekoarã, tuu Amazias guamoĩ kueryague rami ndoikoveveiꞌi ma rire. z>oxHaꞌe gui taꞌy Uzias ma dezesseis maꞌetỹ oguereko reve Judá pygua kuery omoĩ okuapy tuu Amazias rekovia.=xHaꞌe rami vy kavaju áry ogueru vy Jerusalém tetã py ae onhono porãa, tetã Davi rekoague py tuu kuery rupa yvýry. (<KxHaꞌe vaꞌe rovai Jerusalém py jogueroayvua ramo onha Laquis katy. Haꞌe rami teĩ hakykue omondoukaa avakue Laquis peve. Haꞌe rami vy haꞌe pyve ojuka.A;}xHaꞌe gui oĩve rei tema Amazias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?:1x Jeoacaz raꞌy Jeoás Israel pygua huvixa omano ma rire Joás raꞌy Amazias Judá pygua huvixa oikove ranhe quinze maꞌetỹ re.K9xHaꞌe gui ma Jeoás ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py, Israel pygua huvixa kuery rupa yrýry ae. Haꞌe ramo taꞌy Jeroboão ju oĩ nguu rekovia. !8=x Israel pygua huvixa Jeoás omanoague Haꞌe gui oĩve rei tema Jeoás rekokue regua. Haꞌe rami avi Judá pygua huvixa Amazias re opuꞌãague, haꞌe mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?}7uxHaꞌe rami vy oipeꞌapa ouro, prata haꞌe mbaꞌemo ryru Senhor ropy ikuai vaꞌekue, huvixa ro py mbaꞌemo omoĩ porã mbyre haꞌe javi guive. Ogueraa avi avakue mbaꞌemo re omboekovia vaꞌerã. Haꞌe gui mae ma ojevy ju Samaria katy. 56ex Haꞌe gui Bete-Semes py ae Israel pygua huvixa Jeoás ojopy Judá pygua huvixa Joás raꞌy Amazias, Acazias ramymino vaꞌe. Haꞌe rami vy Jerusalém py oo vy oitypa tetã kora rokẽ Efraim ꞌepy vaꞌe guive ojerea katyꞌi okẽ hiꞌaĩague peve, cento e oitenta metros vaꞌekue haꞌe javi.t5cx Haꞌe gui ma Israel kuery renonde rupi Judá pygua kuery oitypaa. Haꞌe vy peteĩ-teĩ onhamba ngoo katy.,4Sx Haꞌe rami teĩ Judá pygua huvixa Amazias noendu potai. Haꞌe rami vy oo nho Judá regua Bete-Semes tekoa py joe opuꞌã aguã Israel pygua huvixa Jeoás reve.39x Haꞌe gui ndee ma anhetẽ ete Edom pygua kuery re ndepoꞌaka vaꞌekue, haꞌe rami vy nekuraxõ re oĩ renhemboyvate reixea. Haꞌe nungakue rerovyꞌa vy ndero py ae repyta ꞌrãgue. Mbaꞌe re tu rejeity ukaxe ri mbaꞌemo vai py, Judá pygua kuery reve? — heꞌi uka. s2ax Haꞌe rami teĩ Israel pygua huvixa Jeoás ombovai Judá pygua huvixa Amazias: — Haꞌe gui Líbano yvy re ma je peteĩ juu rakuaendy hiꞌaĩ vaꞌe oayvu omondouka yary haꞌe py hiꞌaĩ avi vaꞌe pe: “Emeꞌẽ na nderajy xeraꞌy raꞌyxyrã”, heꞌi uka. Haꞌe rami teĩ juu rakuaendy re mymba kuery Líbano yvy regua opyrõmba rive. “Juu rakua endy” heꞌia ma Amazias ombojaru reia rupi ijayvu vy, haꞌe rã “Yary hiꞌaĩ vaꞌe” heꞌia ma ojee ae ijayvu vy. E1x Israel pygua huvixa ma Jeoacaz raꞌy Jeoás, Jeú ramymino vaꞌe. Haꞌe vaꞌea katy Amazias omondouka ayvu mombeꞌuarã kuery. — Peju, jajogueroꞌa — heꞌi uka. G0 x Yvyugua Juky ꞌepy vaꞌe oĩa py Amazias ojuka Edom pygua kuery dez mil, haꞌe vy jogueroꞌaa py ojopy Sela tekoa. Haꞌe vaꞌe ma omboery ju Jocteel, aỹ peve guarã. R/xHaꞌe rã ijukaare raꞌy kuery ma ndojuka ukai, Moisés kuaxia re omboparaague rami vy, mbaꞌeta Senhor ojapo uka vy aipoeꞌi: “Tuu kuery ma ndojukaai ꞌrã taꞌy kuery ojapo vaiague re, taꞌy kuery voi ndojukaai ꞌrã tuu kuery ojapo vaiague re. Peteĩ-teĩ ojukaa ꞌrã haꞌe ae ojejavyague re”, heꞌiague rami. \.3xHaꞌe gui opoꞌakaa re oĩ atã ma rire ojuka ukapa guembiguai kuery tuu jukaare.F-xHaꞌe rami avi ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe nombovaipai. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe rupi teri heta vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ, haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy okuapy.2,_xHaꞌe ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi, teĩ guamoĩ Davi rami eteꞌỹ ju taꞌvy. Haꞌe rami vy nguu Joás ojapoague ramigua meme ojapo oikovy.8+kxHaꞌe vaꞌe ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py, haꞌe vinte e nove maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy rery ma Jeoadã, Jerusalém pygua ae.* !x Jeoacaz raꞌy Jeoás mokoĩ maꞌetỹ re ma Israel pygua huvixa oĩ rire Joás raꞌy Amazias oĩ Judá pygua huvixarã.|)sx Jeoacaz oĩ jave hexeve Ben-Hadade jogueroꞌa vy ojopy ixupegua tetã ikuai vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe tetã ma Jeoacaz raꞌy Jeoás ju ojopypa Ben-Hadade poꞌakaa gui. Mboapykuea ma Jeoás oitypa vy ojopy Israel kuery retã ikuai vaꞌekue. c(Ax Haꞌe gui Síria pygua huvixa Hazael omano ma ramo taꞌy Ben-Hadade ju oĩ nguu rekovia.U'%x Haꞌe ramo Senhor omboaxy nho oayvu vy. Haꞌe kuery re omaꞌẽ Abraão, Isaque haꞌe Jacó reve guexeve guarã ojapo vaꞌekue re imaꞌenduꞌa vy. Nomombaxe etei, guenonde gui nomomboi teri guive. _&9x Jeoacaz oĩa pukukue re Síria pygua huvixa Hazael ombojexavai imbokuapy Israel kuery.%x Haꞌe gui ma peteĩ ava retekue hetarã kuery ojaty jave oexa okuapy Moabe pygua kuery ou rã. Haꞌe rami vy hetekue ma Eliseu rupa py rive omombo okuapy. Haꞌe gui Eliseu kãgue re hetekue ojeꞌa ramove ava vaꞌe oikove jevy vy opuꞌã hoꞌamy. 8$kx Haꞌe gui ma Eliseu omano. Haꞌe ramo onhono porãa. Haꞌe gui Moabe pygua kuery regua ma ára pyau ojeupity nhavõ ijyvy re jogueru jepi ꞌrã mbaꞌemo oipeꞌapa aguã. #x Haꞌe rami rã ixupe Nhanderuete remimboꞌe ivai vaipa vy aipoeꞌi: — Cinco-kue eꞌỹ vy seis-kue reinupã vaꞌe rire Síria pygua kuery reity ete ꞌrãgue remomba peve. Haꞌe rami teĩ aỹ mboapykueꞌi ꞌrã reity Síria pygua kuery — heꞌi. l"Sx Haꞌe gui ma aipoeꞌive teri: — Huꞌy rembyrekue ju ejopy — heꞌi ramo Israel pygua huvixa huꞌy ojopy jevy ramo aipoeꞌi ixupe: — Einupã ke yvy re — heꞌi. Haꞌe ramo mboapykue yvy re oinupã ma vy opytuꞌu. j!Ox Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peipeꞌa janela kuaray puku-a katygua. Haꞌe kuery oipeꞌa ramo Eliseu aipoeꞌive ju: — Emombo ke — heꞌi ramo omombo. Aipoeꞌive ju: — Haꞌe vaꞌe huꞌy ma Senhor ipoꞌakaa regua kuaa ukaarã, huꞌy Síria kuery re ipoꞌaka aguã regua, mbaꞌeta Afeca py reitypa ꞌrã Síria kuery remomba peve — heꞌi.  x Aipoeꞌive ju Israel pygua huvixa pe: — Emoatã ke guyrapa — heꞌi ramo omoatã. Haꞌe gui ma huvixa po áry Eliseu omoĩ opo. x Haꞌe ramo ixupe Eliseu — Ejopy ke peteĩ guyrapa haꞌe huꞌy — heꞌi. Haꞌe ramo ojopy peteĩ guyrapa haꞌe huꞌy. -Ux  Eliseu opa vygua ayvu omombeꞌu rire omanoague Haꞌe gui Eliseu ma ojexavai oupy mbaꞌeaxy gui, omano raiꞌi ma. Haꞌe ramo Israel pygua huvixa Jeoás ou oipou aguã. Haꞌe vy hexe ojaeꞌo vy aipoeꞌi: — Xeru, xeru! Haꞌvy Israel kuery karóxa haꞌe kavaju árygua kuery! ;qx Haꞌe gui Jeoás ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py ae, Israel pygua huvixa kuery rupa yvýry. Haꞌe gui hekovia ma oĩ Jeroboão. wix Haꞌe gui oĩve rei tema Jeoás rekokue regua. Haꞌe rami avi Judá pygua huvixa Amazias rovai opuꞌãague, haꞌe mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?Rx Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo oikovy Senhor renonde. Haꞌe rami vy ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui. Haꞌe rami vy hekokue rupi ae oiko.b?x Israel pygua huvixa Jeoás oĩ jave guare Judá pygua huvixa Joás trinta e sete maꞌetỹ re ma oĩ rire Jeoacaz raꞌy Jeoás oĩ Israel pygua huvixarã. Haꞌe gui Samaria py opena dezesseis maꞌetỹ re.9x Haꞌe gui ma Jeoacaz ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py. Haꞌe ramo taꞌy Jeoás ju oĩ nguu rekovia. Bx Haꞌe gui oĩve rei tema Jeoacaz rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?jOx Haꞌe ramo Jeoacaz pegua xondaro kuery ma Síria pygua huvixa omomba rire ndokuavei, cinqüenta kavaju árygua eteꞌi eꞌỹ vy, haꞌe dez karóxa haꞌe dez mil avakue yvy rupigua. Yvy kuꞌi rami ojapo omouꞌũmba vy. Ox Haꞌe rami teĩ ndojepeꞌai tema okuapy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui, haꞌe vaꞌekue rupi ae tema ikuai, ndoipeꞌai guive taꞌangaarã yvyra Samaria py omopuꞌã mbyre.7ix Haꞌe rami vy Senhor peteĩ ombou Israel kuery reraa jepearã. Haꞌe ramo Israel kuery ma Síria kuery poꞌakaa gui oo jepe nho vy haꞌekue rami ae ju ikuai ngoogue rupi. x Haꞌe rami teĩ Senhor renonde Jeoacaz ojerure ramo oendu guive, mbaꞌeta oexa Síria pygua huvixa Israel kuery ombojexavai rã..Wx Haꞌe nunga rupi Senhor poxya hendy Israel kuery rovai. Haꞌe rami vy omboaxapa Síria pygua huvixa Hazael haꞌe taꞌy Ben-Hadade po py, Jeoacaz oĩa pukukue re.Jx Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde, mbaꞌeta Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague rupi ae ju oiko, ndojepeꞌai guive haꞌe rami oikoague gui.d Ex Israel pygua huvixa Jeoacaz oĩ jave guare Acazias raꞌy Joás vinte e três maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa oĩ rire Jeú raꞌy Jeoacaz oĩ Israel pygua huvixarã. Samaria py opena dezessete maꞌetỹ re.mUx Haꞌe vy hembiguai Simeate raꞌy Jozacar haꞌe Somer raꞌy Jozabate ae oipyxopa okuapy ramo omano. Haꞌe ramo onhono porãa tuu kuery rupa katyꞌi Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Amazias ju huvixarã oĩ nguu rekovia.  x  Haꞌe gui ma Joás rembiguai kuery hovai opuꞌã vy oipyxo okuapy Milo ro py, Sila katy jaguejyꞌi javya py.0[x Haꞌe gui oĩve rei tema Joás rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? o Yx Haꞌe ramo Judá pygua huvixa Joás ma oipeꞌapa mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã guamoĩ kuery Judá pygua huvixa vaꞌe Senhor pe omboaxa vaꞌekue, Josafá, Jeorão haꞌe Acazias. Oipeꞌa avi ouro Senhor ropy haꞌe huvixa ropy omoĩ porã mbyre. Haꞌe vaꞌe ma Síria pygua huvixa Hazael pe omondouka. Haꞌe ramo nopenavei Jerusalém tetã re. D x Haꞌe vaꞌe jave ma Síria pygua huvixa Hazael opuꞌã vy jogueroꞌa Gate tetã ojopy aguã, haꞌe vy ipoꞌaka. Haꞌe vaꞌe rire Hazael kuery Jerusalém katy ooxe avi ojopy aguã.1 ]x Haꞌe rã peráta mbaꞌemo omboekovia aguã regua haꞌe jejavya regua omeꞌẽmby ma ndogueruai Senhor pegua oo py. Haꞌe vaꞌe ma sacerdote kuery peguarã anho. C x Haꞌe ramive neĩ ndoikuaa potaavei avakue peráta jopyare re, ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe omeꞌẽ vaꞌerã kuery re. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma ojeroviapy meme ikuai ombaꞌeapoa py. 5x Haꞌe rami ꞌrãgue py omboaxapa ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe py omoatyrõ okuapy Senhor pegua oo._9x Haꞌe gui peráta Senhor pegua oo py ogueru pyre gui ma ndojapoai hyꞌa prata guigua, neĩ tapyĩ araa, hyꞌa guaxu, mimby guaxu, neĩ hyru Senhor pegua oo pyguarã ndojapoai haꞌe vaꞌe ouro haꞌe prata gui.yx ita re ombaꞌeapo haꞌe imboaꞌya kuery pe guive. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojogua ꞌrã yvyra haꞌe ita omoatyrõ mbyre Senhor pegua oo ivaipaa oĩa rupi omoatyrõ aguã. Opaga avi Senhor pegua oo omoatyrõa py oiporua vaꞌerã haꞌe javi.V'x Haꞌe rami vy peráta opesapa rire omboaxapa ꞌrã Senhor pegua oo moatyrõa kuery re opena vaꞌe kuery po py. Haꞌe vaꞌe kuery ju opaga ꞌrã oo apoa haꞌe oo ivaipaague omoatyrõ vaꞌe kuery pe,b?x Haꞌe gui hyru py heta ma peráta oĩ nhavõ oexa rã huvixa pegua kuaxia re opena vaꞌety oo kuerei ꞌrã sacerdote yvateve vaꞌe reve, haꞌe vy oipapa vy omboyrupa ꞌrã okuapy Senhor ropy peráta ogueru pyre.)Mx Haꞌe ramo sacerdote Joiada ma peteĩ hyru ojopy uka vy ombokua uka imbotya re. Haꞌe vy altar yvýry omoĩ, Senhor ropy oike vaꞌe kuery oiporu kuaa regua re. Haꞌe rami vy haꞌe py ae sacerdote kuery okẽ rarõa ikuai vaꞌe omoĩ peráta Senhor pegua opy ogueru pyre haꞌe javi.*Ox Haꞌe ramo sacerdote kuery ojou porã okuapy heta vaꞌe kuery gui peráta ojopy veꞌỹ aguã, oo ivaipaa oĩa rupi haꞌe kuery ae omoatyrõ veꞌỹ aguã. Dx Haꞌe ramo huvixa Joás oenoĩ sacerdote Joiada haꞌe sacerdote kuery mboae. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu napemoatyrõi ri oo ivaipaa oĩa rupi? Aỹ gui ma ndapejopyvei ma ꞌrã peráta peneirũ kuery gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py pemboaxapa ꞌrã oo moatyrõarã kuery pe — heꞌi.xkx Haꞌe gui vinte e três maꞌetỹ re ma huvixa Joás oĩ teĩ sacerdote kuery nomoatyrõi teri oo ivaipaague./Yx Haꞌe vaꞌe ma sacerdote ikuai vaꞌe ae ꞌrã ojopy, peteĩ-teĩ oirũ kuery gui. Haꞌe vaꞌe py haꞌe kuery omoatyrõ ꞌrã oo ivaipaa oĩa rupi — heꞌi. 1]x Haꞌe gui Joás aipoeꞌi sacerdote kuery pe: — Pemonoꞌõ ꞌrã peráta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe omeꞌẽ mbyre, imposto re peteĩ-teĩ omeꞌẽ vaꞌekue, amongue rekovia omeꞌẽ mbyre, haꞌe gui peráta peteĩ-teĩ onhenhanduaꞌi rami omeꞌẽ vaꞌekue Senhor ropy guarã.@~{x Haꞌe rami teĩ ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe nombovaipai. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy haꞌe py, heakuã porã vaꞌe oapy avi teri okuapy. h}Kx Joás ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde, sacerdote Joiada omboꞌe herekovya ja.8| mx Israel pygua huvixa Jeú sete maꞌetỹ re ma oĩ rire Joás oĩ huvixarã. Haꞌe gui quarenta maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Berseba pygua Zíbia.J{x Joás ma sete maꞌetỹ oguereko huvixarã omoĩa ypyꞌi jave. .zWx Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oyvy gui ou vaꞌekue haꞌe javi ovyꞌa okuapy, tetã rupi voi haꞌeve rei vaꞌe ikuai, huvixa ro py Atalia kyxe py ojukaa ma rire.yyx Haꞌe rami vy ogueraapa Cária guigua kuery ruvixa, harõa kuery ruvixa kuery haꞌe heta vaꞌe kuery oyvy haꞌe javi gui ou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi reve ogueraa huvixa Senhor pegua oo gui. Haꞌe rami vy nhoarõa kuery rokẽ rupi tape oo vaꞌe rupi oguenovaẽ huvixa ro py ae. Haꞌe ramo Joás oguapy oiny tenda huvixa vaꞌe nhavõ openaaty áry.Cxx Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oyvy haꞌe javi gui ou vaꞌekue oike okuapy Baal pegua oo py, haꞌe vy ombovaipa. Ixupegua altar ikuai vaꞌekue omopẽmba okuapy, taꞌangaa ikuai vaꞌe voi. Baal pegua sacerdote Matã voi ojuka altar yvyꞌiry. Haꞌe gui sacerdote Joiada omoĩ Senhor pegua oo rarõarã kuery. wx  Haꞌe gui ma Joiada ojapo Senhor pe ete haꞌe kuery ikuai aguã regua, haꞌe ae haꞌe heta vaꞌe kuery reve. vx Haꞌe ramo ojopy okuapy kunha vaꞌe. Haꞌe rami vy kavaju rape oĩ vaꞌe rupi ogueraa huvixa ro peve. Haꞌe py mae ma ojuka. #uAx Haꞌe ramo sacerdote Joiada ma xondaro ruvixa kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi: — Kunha vaꞌe penoẽ ke heravy hyxy okuapy vaꞌe kuery mbyte rupi. Amongue hupive oo ta ramo pejuka ꞌrã kyxe py — heꞌi. Mbaꞌeta sacerdote ae “Pejuka eme Senhor pegua opy” heꞌiague rami.tx Haꞌe py omaꞌẽ rã huvixa hiꞌaĩ ma oo yta yvýry huvixa vaꞌe nhavõ hiꞌaĩaty py ae. Huvixa renonde ikuai avi harõa kuery ruvixa haꞌe mimby guaxu monheꞌẽa kuery. Heta vaꞌe kuery haꞌe javi oguerovyꞌa okuapy, haꞌe omonheꞌẽa avi mimby guaxu. Haꞌe nunga Atalia oexa vy oao omondoro reve ojapukai: — Xerovaigua raꞌe! Xerovaigua raꞌe! — heꞌi. sx Harõa haꞌe heta vaꞌe kuery ojapukai okuapy rã Atalia oendu vy haꞌe kuerya py ou Senhor pegua opy.rx Haꞌe gui mae ma Joiada oguenoẽ huvixa raꞌykue. Inhakã re coroa omoĩ vy ixupe omeꞌẽ kuaxia para Nhanderuete ayvu oĩa. Haꞌe rami vy nguvixarã omoĩ okuapy azeite oikyty reve. Haꞌe vy ojepopete-pete reve ojapukai okuapy: — Toiko riae nhanderuvixa! "q?x Haꞌe ramo huvixa ro rarõa kuery ikuai, peteĩ-teĩ guembiporu reve, huvixa ro oiporu kuaa haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa rupi, altar haꞌe templo peve. +pQx Haꞌe ramo cem ikuai vaꞌe-vaꞌe ruvixa kuery pe sacerdote omboaxa huꞌy guaxu haꞌe huꞌy jokoa huvixa Davi mbaꞌekue, Senhor pegua opy omoĩ porã mbyre.yomx Haꞌe ramo cem ikuai vaꞌe-vaꞌe ruvixa kuery ojapo okuapy sacerdote Joiada ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ ogueraa guexevegua avakue sacerdote Joiada oĩa py, sábado ára py oike haꞌe oẽ ta vaꞌe kuery.n#x Haꞌe rami vy huvixa yvýry ae ꞌrã pendekuai, peteĩ-teĩ pendepo py tembiporu pereko reve. Haꞌe gui mavaꞌe rã rei penderyxy vaꞌe mbyte rupi oaxa ta vaꞌe pejuka ꞌrã. Huvixa reve ae ꞌrã peiko oẽ ovy jave, haꞌe gui oike ouvy jave voi — heꞌi. zmox Haꞌe gui mokoĩ regua sábado py ojeꞌoi vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã oarõ Senhor pegua oo, huvixa yvýry.Plx Haꞌe gui amboae regua ma Sur Okẽ ꞌepy vaꞌe py ꞌrã pearõ. Haꞌe gui amboae regua ma okẽ jopya kuery ikuai vaꞌe rovai rupi ꞌrã pearõ. Haꞌe rami ꞌrã pearõ pekuapy kovaꞌe oo.1k]x Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ma mboapy henda py ꞌrã pendekuai. Peteĩ regua ma sábado py peike vy pearõ ꞌrã huvixa ro py.j x  Haꞌe gui sete maꞌetỹa py Joiada oenoĩ uka Cária guigua kuery haꞌe harõa ikuai vaꞌe ruvixa kuery. Joiada ma sacerdote yvateve vaꞌe haꞌe Jeoseba me, Nhanderuete pe ete oiko vaꞌe. Guaꞌyxy reve onhomi huvixa raꞌy Joás sete maꞌetỹ oguereko peve, haꞌe gui omoĩ uka huvixarã. Haꞌe vy oĩa py omoinge ukapa Senhor pegua opy ae. Haꞌe kuery reve jogueroayvu. Ojapo avi haꞌe kuery oura aguã Senhor ropy ae. Haꞌe vy mae haꞌe kuery pe oexa uka huvixa raꞌykue.i x Senhor pegua opy ae Jeoseba onhomi mboapy meme maꞌetỹ re. Haꞌe vaꞌe jave ma Atalia ae huvixa oĩ haꞌe vaꞌe yvy re. hx Haꞌe rã Acazias raꞌy Joás ma haꞌe kuery ojukaa ta jave Jorão rajy Jeoseba Acazias reindy vaꞌe ogueraa jepe huvixa raꞌy kuery mbyte gui. Haꞌe rami vy onhomi peteĩ opy mbyteve katy hexe opena vaꞌety reve. Atalia gui onhomi vy ndojuka ukai nho.=g wx Haꞌe gui Acazias xy Atalia oendu opiꞌa omano maa. Haꞌe vy opuꞌã vy ojukapa guemiarirõ kuery voi. Guemiarirõ kuery ojukapa haꞌe ae onhembouvixaxe vy. Jfx $Samaria py Jeú vinte e oito maꞌetỹ re huvixa oĩ vaꞌekue. %eEx #Haꞌe gui ma Jeú ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py. Haꞌe gui taꞌy Jeoacaz ju oĩ huvixarã nguu rekovia.Ddx "Haꞌe gui oĩve rei tema Jeú rekokue regua. Haꞌe rami avi ipoꞌakaague haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?fcGx !Jordão yakã guive kuaray oua katy peve, haꞌe Gileade yvy haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe ma Gad, Rúben haꞌe Manassés regua yvy itui vaꞌekue Arnom yvyugua katyꞌi Aroer oĩ vaꞌe guive, Gileade haꞌe Basã yvy ae. b'x Jeú omanoague Haꞌe vaꞌe ára guive Senhor omboypy Israel kuery yvy omokyrĩve aguã, Hazael ojukapa rire ijyvy haꞌe javi rupi,>awx Haꞌe rami teĩ Jeú ma opyꞌa haꞌe javi py eꞌỹ oiko Senhor Israel kuery ruete guigua lei rupi, neĩ ndojepeꞌai guive Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui. `x Senhor ijayvu Jeú pe: — Ndee ma xerenonde rupi haꞌevea ramigua rejapo vy xee anhembopyꞌaague haꞌe javi rupi remomba Acabe ro pygua kuery, haꞌe rami rire neramymino jevy-jevy ikuai vaꞌe voi oguapy ꞌrã Israel kuery ruvixa renda áry — heꞌi.i_Mx Haꞌe rami teĩ Jeú ae ma ndojepeꞌai tema Nebate raꞌy Jeroboão ojejavyague ramigua gui, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma Israel kuery oguerojejavy aguã vaka raꞌy ouro guigua ojapo vaꞌekue, Betel haꞌe Dã py omoĩ vy.A^x Haꞌe rami vy Israel gui Jeú omomba Baal peguare kuery.6]gx Oguenoẽ avi Baal raꞌangaa omopuꞌã mbyre ae. Haꞌe rami vy oitypa okuapy Baal pegua oo oĩ vaꞌekue, haꞌe oĩague ma ojapo tepoxi rorã rive ju, aỹ peve guarã. y\mx Haꞌe rami vy oguenoẽ mbaꞌemo raꞌangaa omopuꞌã mbyre Baal ropy oĩ vaꞌekue. Haꞌe vy oapypa okuapy.][5x Haꞌe gui Jeú mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽmba ma vy aipoeꞌi uka jopya haꞌe xondaro ruvixa kuery pe: — Peike ke, pejukapa. Pemondouka eme neĩ peteĩve voi — heꞌi. Haꞌe ramo ojukapa okuapy kyxe py, haꞌe jopya haꞌe xondaro ruvixa kuery omombopa oka py. Haꞌe vaꞌe rire oikeve jogueravy Baal raꞌangaa oĩaty opyve katy..ZWx Haꞌe gui haꞌe kuery oike jogueravy mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ aguã. Haꞌe rã oka katy ma Jeú omoĩ ma voi vaꞌekue oitenta avakue. Haꞌe vaꞌe kuery pe “Avakue pendepo py amboaxa vaꞌekue regua oo jepe ri ramo hekovia aipeꞌa ꞌrã imondoukaare rekove”, heꞌi vaꞌekue. Yx Haꞌe gui mae Jeú oike Baal ropy Recabe raꞌy Jonadabe reve. Haꞌe vy aipoeꞌi Baal mbojeroviaa kuery pe: — Peikuaa pota, pexa pota porã apy peẽ kuery mbyte Senhor rembiguai kuery ndoikoi pa raꞌe, Baal mbojeroviaa anho eꞌỹ vy mbaꞌe — heꞌi. AX}x Haꞌe gui ma ao re opena vaꞌety pe Jeú aipoeꞌi: — Erupa ke ao Baal mbojeroviaa kuery pegua, haꞌe kuery haꞌe javi onhemonde aguã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami ojapo. iWMx Israel haꞌe javi rupi Jeú omondouka ayvu reraarã. Haꞌe ramo oupa okuapy Baal mbojeroviaa kuery haꞌe javi, neĩ peteĩꞌi ma voi ndou eꞌỹi. Haꞌe rami vy oikepa okuapy Baal pegua opy, haꞌe javi rupi omonyẽ. Vx Jeú aipoeꞌive ju: — Pejapo ke Baal pegua nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe ramo omombeꞌu okuapy. gUIx Haꞌe nunga rupi penoĩmba xea py Baal pegua profeta kuery, imbojeroviaa haꞌe ixupegua sacerdote ikuai vaꞌe haꞌe javi. Neĩ peteĩve ma voi toata eme, mbaꞌeta heta mbaꞌe areko Baal pe ameꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe javi oata vaꞌe ma ndoikovevei ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami Jeú ijayvu nhombotavy vy, Baal mbojeroviaa kuery ojukapaxe vy. tTcx  Baal mbojeroviaa kuery Jeú ojuka ukapaague Haꞌe gui Jeú omboatypa heta vaꞌe kuery, haꞌe vy aipoeꞌi: — Acabe ma amongue py eteꞌi ombojerovia vaꞌekue Baal. Haꞌe rã xee Jeú ma opa mbaꞌe py ꞌrã ambojerovia.S)x Haꞌe gui Samaria py Jeú ovaẽ ma vy ojukapa Acabe pegua kuery haꞌe py okuave vaꞌekue omomba peve, Elias pe Senhor ijayvuague rami vy. /RYx Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi: — Jaa haꞌvy xerupive, haꞌe vy rexa ꞌrã Senhor pe ete aikoa rupi ajapo vaꞌe — heꞌi. Haꞌe rami vy Jeú ogueraa okaróxa py. [Q1x  Jonadabe reve Jeú nhovaexĩague Haꞌe gui oove vy nhovaexĩ Recabe raꞌy Jonadabe reve, hexeve ovaexĩ aguã ae ou rã. Jeú oxarura reve oporandu ixupe: — Anhetẽ ete pa nekuraxõ py xea katy reiko, xee ma ndea katy anhenhandua rami? Jonadabe ombovai: — Tá, haꞌe rami ae ri aiko — heꞌi. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Haꞌe rami ete ri reiko vy xepopyy — heꞌi ramo Jonadabe oipopyy. Haꞌe gui Jeú ma okaróxa py ombojeupi ngupive oo aguã.{Pqx Haꞌe ramo Jeú ngupive ojeꞌoi vaꞌe pe — Pejopypa ke oikove reve — heꞌi. Haꞌe ramo oikove reve ojopypa vy ojukapa Bete-Equede ygua py ae. Quarenta e dois avakue ikuai vaꞌekue regua neĩ peteĩꞌi ma voi ndoejai hembyre aguã. -OUx nhovaexĩ Judá pygua huvixakue Acazias retarã kuery reve. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe: — Mavaꞌe kuery peẽ? Haꞌe kuery ombovai: — Acazias rãgueꞌi retarã kuery roiko. Oreruvixakue raꞌy kuery roexa aguã rima rojeꞌoi, haꞌe ixykue piꞌa kuery voi — heꞌi okuapy. |Nsx Haꞌe gui ma Jeú oiko katu vy Samaria katy ojepeꞌa ovy. Tape rupi oo oiny vy, Bete-Equede dos Pastores tekoa pyWM)x Haꞌe rami vy Jeú ojukapa Jezreel tetã py Acabe ro pygua kuery okuave vaꞌekue, ixupegua yvatekueve ikuai vaꞌekue voi, irũ haꞌe sacerdote kuery guive. Neĩ peteĩꞌi ma voi ndoejai hembyre aguã. HL x Haꞌe nunga rupi aỹ peikuaa ma Senhor oayvu Acabe rovai omombeꞌu ma voi vaꞌekue ndoaxa rivei ꞌrãe, mbaꞌeta Senhor ojapo ma oayvu guembiguai Elias pe omombeꞌu ukaague — heꞌi.K#x Haꞌe gui ma koꞌẽgue haꞌe oo haꞌe py. Haꞌe vy opyta hoꞌamy vy aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Kovaꞌe nunga ma peẽ kuery káuxa eꞌỹ oiko. Xee ae rima xeruvixa rovai anhembopyꞌa vy ajuka. Haꞌe rami teĩ mavaꞌe tu kovaꞌe kuery jukapaare??Jyx Jeú oĩa py peteĩ tembiguai ou vy aipoeꞌi ixupe: — Oguerupaa ma huvixa raꞌy kuery akãgue. Haꞌe ramo ombovai: — Pemoĩ mokoĩ aty okẽ jaikeꞌia py, koꞌẽ rã peve. FIx Haꞌe gui haꞌe kuerya py kuaxia para oguerovaẽa ramo nguvixakue raꞌy kuery ojopypa vy ojukapa setenta-ve. Haꞌe vy inhakãgue ajaka py omboyrupa vy ogueraa uka okuapy Jezreel katy. 'HIx Haꞌe ramo Jeú ma kuaxia mboae ju ombopara haꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xapyꞌa rei xea katygua ae peiko vy, haꞌe xenheꞌẽ rendu ta ri vy ma peipeꞌa ꞌrã penderuvixakue raꞌy kuery akã. Haꞌe gui ma koꞌẽ rã kovaꞌe hora ojeupity ju jave peru xea py Jezreel py”, heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave huvixakue raꞌy kuery setenta vaꞌe ma tetã pygua mongakuaa kuery yvatekuevea py ikuai. G~U}'|o{zyxx?wvvuttRssrq;ponmnlkjxiih7gDeFdcbbag``_$]];\$ZZ#YX|WVUbTSQP|OOMNMM,L?JIHGFEED2CNBA~@?>>J=="<;{::`98B776o543220_//-,b+*)('a&%$"!!s kQpWnnt%:Er~r y  D amGk)x— Haꞌe gui ndee Ezequias reikuaa aguã ma povaꞌe ꞌrã oiko: Aỹ kovaꞌe maꞌetỹ ma peẽ kuery pekaru ꞌrã mbaꞌemo haꞌe ae gui henhoĩ vaꞌekue re, haꞌe gui amboae maꞌetỹ ma haꞌe vaꞌekue gui ikuai vaꞌekue re ju ꞌrã pekaru. Haꞌe rã mboapy maꞌetỹa py ma penhotỹ ju ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe gui pemonoꞌõ ꞌrã. Penhotỹ ꞌrã uva, hiꞌa peꞌu aguã.qj]xHaꞌe ramo xerovai repuꞌã reia haꞌe renhemboyvate reia aendupa ma vy aỹ ma nexĩ re amoĩ ꞌrã tyꞌaĩ ndereruarã, ndejuru re amoĩ avi ꞌrã juru xã, haꞌe rami vy ajapo ꞌrã rejuague rupi ae ju rejevy aguã rami. ixHaꞌe rã xee ma aikuaa porã reguapy reiny rã, repuꞌã reovy haꞌe reike ju rejuvy nhavõ, haꞌe gui xerovai repuꞌã reia guive.(hKxHaꞌe nunga rupi ae haꞌe pygua kuery ikangypa, okyjepa haꞌe oxĩmba rei rakaꞌe. Haꞌe rami vy okanhymba vyvoi nhuũ rami rive, eꞌỹ vy jai rogue pyau, nhuũ oo aoꞌia áry henhoĩ rive vaꞌe rami, eꞌỹ vy mbaꞌemo onhotỹ mbyre ijaju eꞌỹ re okaipa vaꞌe rami rive.g9x— Haꞌe rami teĩ nerendui teve yma rupi ma voi xee ae amoĩ haꞌe vaꞌe nunga oiko aguã, ymave guive anhembopyꞌa ae ma haꞌe rami aguã re? Haꞌe rami vy aỹ ma amoingo ete ma haꞌe nungakue. Xee ae aipotaa rami vy ndee rembovaipa karamboae tetã ikorapa vaꞌekue.!f=xHaꞌe gui yvy ajoꞌo vy ayꞌu amboae regua kuery pegua yy gui, haꞌe Egito yvy re apyrõ vy rive amombirupa yakã ikuai vaꞌe”, ꞌre vaꞌekue. ]e5xMbaꞌeta nerembiguai kuery remboꞌe Senhor rovai ijayvu aguã re. Haꞌe vy aipoꞌre: “Xekaróxa reta vaꞌe vy ajeupi ꞌrã yvyty áry peve, Líbano yvy re mombyryvea rupi teĩ. Xee aitypa ꞌrã haꞌe py yary yvatekueve haꞌe cipreste iporãgueve ikuai vaꞌe, avaẽ ꞌrã mombyryvea py apyta aguã, kaꞌaguy inhanavea py peve.DdxMbaꞌeta mavaꞌe re tu ndeayvu vai? Mavaꞌe tu rejojai? Mavaꞌe rovai rupi tu ndeayvu haꞌe nderexa py remaꞌẽ vaikue rei? Xee Israel kuery ruete xekyꞌa eꞌỹ vaꞌe rovai ae.6cgxHaꞌe rami vy po rami xee Senhor xeayvu hexe. Ndere ma kunhataĩgueꞌi Sião pygua rajy kuery opuka rei okuapy. Nderakykue Jerusalém pygua rajy kuery oguerova-rova oakã.Qbx Haꞌe gui Amoz raꞌy Isaías oayvu ogueraa uka Ezequias pe: — Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Assíria pygua huvixa Senaqueribe káuxa xevy rejerure ramo xee aendu ae ma.a xHaꞌe ramo Senhor Oreruete, orereraa jepe ke ipo gui, yvy regua haꞌe javi oikuaa aguã ndee anho Senhor reikoa — heꞌi. Q`xHaꞌe gui oapypa guive haꞌe kuery ruete raꞌangaa oguereko vaꞌekue. Haꞌe rami avi haꞌe nunga ma tuuete eꞌỹ ae, avakue rembiapo, yvyra haꞌe ita guigua rive. Haꞌe nunga rupi ae omomba._xHaꞌe gui |yhwh{Senhor,} anhetẽ ete ae Assíria pygua huvixa kuery omomba rakaꞌe yvy regua ikuai vaꞌe, haꞌe kuery yvy guive.K^x|yhwh{Senhor,} ejapyxaka rendu pota aguã. Eipeꞌa ke nderexa, rexa pota aguã. Haꞌe vy endu pota Senaqueribe ijayvuague haꞌe javi re, mbaꞌeta Oreruete reikove vaꞌe, nderovai ae ijayvu.f]GxHaꞌe rami vy Senhor renonde ojapukai vy aipoeꞌi: — Senhor Israel kuery ruete, anjo kuery pepo áry rupi reguapy reiny vaꞌe repenaa py, ndee anhoꞌi reiko yvy jave regua kuery ruete. Ndee ma yva haꞌe yvy apoare.*\Ox Haꞌe gui ma tembiguai kuery po gui kuaxia para Ezequias ojopy vy ogueroayvu. Haꞌe rami vy Senhor pegua oo py oike vy oexa uka imoiny henonde.[x Haꞌe mamo tu oiko aỹ Hamate pygua huvixa, haꞌe Arpade, Sefarvaim tetã, Hena haꞌe Iva pygua huxixa kuery?” — heꞌi uka. nZWx Mbaꞌeta yvy regua ruete raꞌangaa ikuai vaꞌe ndaꞌu ogueraa jepe ri rakaꞌe xeramoĩ kuery omomba aguã gui? Haꞌe vaꞌe kuery ma Gozã, Harã haꞌe Rezefe pygua, haꞌe Éden ramymino kuery Telassar py ikuai vaꞌekue.%YEx Ndee nerendui teve Assíria pygua huvixa kuery yvy jave re ojapo vaꞌekue? Mbaꞌeta omomba ete. Haꞌe nunga rupi ndee rexaꞌã ri tyꞌy reo jepe aguã?[X1x — Po rami pendeayvu ꞌrã Judá pygua huvixa Ezequias pe: “Enhembotavy uka eme nderuete re rejeroviaa py. Mbaꞌeta aipoꞌre: ‘Jerusalém tetã ma nomboaxai ꞌrã Assíria pygua huvixa po py’, ꞌre.pW[x Assíria pygua huvixa oendu avi “Etiópia pygua huvixa Tiraca ma je ou oiny nderovai opuꞌã vy”, ꞌea ramo. Haꞌe rami vy peteĩgue ju Ezequias oĩa katy omondouka guembiguai kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi uka haꞌe kuery pe: OVx Haꞌe gui ma Rabsaqué oo ju vy oikuaa Assíria pygua huvixa kuery Libna tetã re opuꞌã okuapya, mbaꞌeta oendu ma voi huvixa Laquis tetã re opuꞌãa gui ojepeꞌa ma ovyague.qU]xHaꞌe rami teĩ hexe ambou ꞌrã peteĩ nheꞌẽ imongyjearã. Haꞌe ramo ixupe mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu vy ojepeꞌa ju ꞌrã ovy oyvy katy ae. Haꞌe gui ma haꞌe py ajapo ꞌrã kyxe py ojukaa aguã rami”, heꞌi. gTIxIsaías aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Aipopeje ke penderuvixa pe: “Po rami Senhor ijayvu: Ekyje eme ayvu rendu vaꞌekue káuxa. Haꞌe vaꞌe ayvu rupi ma xerovai ae Assíria pygua huvixa rembiguai kuery ijayvu okuapy.LSxHaꞌe ramo Isaías oĩa py huvixa Ezequias rembiguai kuery ou ramovRgxMbaꞌeta Assíria pygua huvixa remimbou Rabsaqué ijayvu vaꞌekue Nhanderuete oikove vaꞌe rovai. Ijayvua Senhor Nderuete oendu vy ijayvu ete ꞌrãgue. Haꞌe nunga rupi ejapukai ke ixupe jakuaveꞌi teri vaꞌe re”, heꞌi aguã. |QsxIsaías pe haꞌe kuery aipoeꞌi aguã: — Po rami Ezequias aipoeꞌi: “Kovaꞌe ára ma jajexavai aguã haꞌe nhanembopagaa rã nhaxĩmba aguã ára, kunha oikuavãꞌi ta teĩ oguereko ete aguã naꞌimbaraetevei vaꞌe rami nhandekuai.ePExHaꞌe rami vy Amoz raꞌy profeta Isaías oĩa katy omondouka ngoo re opena vaꞌety Eliaquim ajukue voxa guigua py onheovã vaꞌekue reve, kuaxia re opena vaꞌety Sebna haꞌe sacerdote kuery yvatekueve vaꞌe guive,O 'x Haꞌe nunga huvixa Ezequias oendu vy omondoro oao, haꞌe ajukue voxa guigua py rive onheovãmba vy oike Senhor pegua oo py.)NMx%Haꞌe ramo Hilquias raꞌy Eliaquim mbaꞌemo re opena vaꞌety, kuaxia re opena vaꞌety Sebna haꞌe Asafe raꞌy Joá mbaꞌemo oiko vaꞌekue ombopara vaꞌety jogueru ju Ezequias oĩa py. Oao omondoropa vaꞌekue reve ou vy ixupe omombeꞌu okuapy Rabsaqué ijayvuague haꞌe javi. Mx$Haꞌe rami heta vaꞌe kuery oendu teĩ okyrirĩmba okuapy, peteĩve ma voi nombovai, huvixa “Pembovai eme” heꞌi rire.ELx#Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ruete raꞌangaa regua mavaꞌe rei ogueraa jepe oyvy xepo gui. Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌvy Senhor ogueraa jepe Jerusalém xepo gui?” heꞌi. ]K5x"Mbaꞌeta mamo tu ikuai Hamate haꞌe Arpade pygua kuery ruete raꞌangaa? Mamo tu ikuai Sefarvaim, Hena haꞌe Iva pygua kuery ruete raꞌangaa? Haꞌe kuery ndaꞌu ogueraa jepe rakaꞌe Samaria tetã xepo gui?zJox!Mbaꞌeta yvy regua kuery ruete raꞌangaa ikuai vaꞌe ndaꞌu ogueraa jepe ri yvy Assíria pygua huvixa po gui?I-x xee pendeyvy re xee aju peve. Haꞌe gui ma xee rogueraa ꞌrã peteĩ yvy pendeyvy rami ae itui vaꞌe katy. Haꞌe vaꞌe yvy ma mbaꞌemo aju haꞌe uva rykue oikoa, mbojape haꞌe uva, oliveira ty haꞌe ei oata eꞌỹa, peiko puku aguã pemanomba eꞌỹ re. Haꞌe nunga rupi pejapyxa eme Ezequias ayvu re. Mbaꞌeta penembotavya rupi rive ‘ Senhor nhandereraa jepe ꞌrã’, heꞌi pẽvy.*HOxPejapyxaka eme Ezequias ayvu re. Mbaꞌeta po rami Assíria pygua huvixa ijayvu: “Pejapo ke xereve peteĩ rami nhandekuai aguã, haꞌe vy peju xea katy. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pekaru ꞌrã penembaꞌe vinho haꞌe figoꞌa re, haꞌe penembaꞌe ygua gui ae ꞌrã peyꞌu pekuapy,VG'xEzequias tapendeapo eme Senhor re pejerovia aguã rami, mbaꞌeta aipoeꞌi: ‘ Senhor nhandereraa jepe ꞌrãe, haꞌe vy kovaꞌe tetã nomboaxai ꞌrã Assíria pygua huvixa po py’, heꞌi ꞌrã.”~FwxPo rami xeruvixa ijayvu: “Penhembotavy uka eme Ezequias pe, mbaꞌeta haꞌe ma napendereraa jepei ꞌrã xepo gui..EWxHaꞌe rami vy Rabsaqué opuꞌã vy ijayvu atãve hoꞌamy judeu kuery ayvu py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejapyxaka ke Assíria pygua huvixa yvateve vaꞌe ayvu re.cDAxHaꞌe rami teĩ Rabsaqué ombovai: — Haꞌe gui pẽvy haꞌe penderuvixa remiendurã anho teve xeruvixa xembou xeayvu aguã? Avakue tetã kora áry rupi ikuai vaꞌe pe guive eꞌỹ teve xeayvu, mbaꞌeta peẽ kuery rami avi haꞌe kuery voi ikuai guepoxi hoꞌu haꞌe otyrai ae oyꞌu okuapy aguã rami — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu, mbaꞌeta tetã ojokopa haꞌe pygua kuery hoꞌu vaꞌerã haꞌe yy oyꞌu aguã ojou eꞌỹ aguã, tetã re ipoꞌakaxe vy. KCxHaꞌe rami rã Rabsaqué pe Hilquias raꞌy Eliaquim, Sebna haꞌe Joá ombovai vy aipoeꞌi okuapy: — Rojerure ndevy: Ore nerembiguai kuery pe ndeayvu ke aramaico ayvu py anho, roendu kuaa rã. Ndeayvuve eme judeu kuery ayvu py, heta vaꞌe kuery tetã kora áry rupi ikuai vaꞌe oendu kuaa eꞌỹ aguã — heꞌi. [B1xHaꞌe gui xapyꞌa rei xee ndaꞌu Senhor reveꞌỹ ri aju peneretã amomba aguã? Any, mbaꞌeta Senhor ae xevy aipoeꞌi: “Tereo ke, epuꞌã haꞌe kuery yvy re, haꞌe emomba”, heꞌi vaꞌekue xevy. "A?xMbaꞌe re tu rejerovia reikovy Egito pygua karóxa haꞌe kavaju árygua kuery re? Mbaꞌeta xeruvixa rembiguai yvyĩgueve teĩ nderakykue monha ꞌrã./@YxHaꞌe nunga rupi ejerure na xeruvixa Assíria pygua pe, haꞌe gui xee ma ameꞌẽ ꞌrã ndevy dois mil kavaju, xapyꞌa rei avakue hiꞌáry guarã rejou ri ramo.)?MxHaꞌe rã xapyꞌa rei xevy aipopeje ꞌrã: “Ore ma Senhor Oreruete re ae rojerovia vaꞌe”, peje teĩ haꞌe vaꞌe peguare eꞌỹ teve ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe haꞌe altar Ezequias oitypa vaꞌekue? Mbaꞌeta haꞌe ma Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery pe aipoeꞌi vaꞌekue: “Kovaꞌe altar Jerusalém py oĩ vaꞌe katy anho ꞌrã pembojerovia pekuapy”, heꞌi vaꞌekue pendevy.'>IxEgito pygua kuery re rima rejerovia, haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma popoka takua ovopa vaꞌe ramigua rive, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe re amongue ojeko rã ipo py oixuꞌupa ꞌrã. Haꞌe ramigua ae ꞌrã oiko Egito pygua huvixa Faraó haꞌe hexe ojerovia vaꞌe kuery haꞌe javi re.2=_xHaꞌe ramo ndevy pe xeayvu: Ndee ore kuery re repuꞌã aguã re renhembopyꞌaa ma ayvu riveꞌi. Marã ramigua kuery re tu rejerovia reikovy, xerovai repuꞌã aguã?<<sx ; Haꞌe ramo haꞌe kuery pe Rabsaqué aipoeꞌi: — Aipopeje ke Ezequias pe: Po rami Assíria pygua huvixa yvateve vaꞌe ijayvu: Mbaꞌe nunga re tu rejerovia?(;KxHaꞌe rami vy haꞌe kuery oenoĩ uka huvixa Ezequias. Haꞌe ramo haꞌe kuery ijaty okuapya py huvixa ombou uka guembiguai kuery Hilquias raꞌy Eliaquim huvixa ro re opena vaꞌety, kuaxia para re opena vaꞌe Sebna, haꞌe gui Asafe raꞌy Joá mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaaty. v:gxHaꞌe ramive ma Assíria pygua huvixa Laquis tetã py oĩa gui omondouka reta xondaro kuery Jerusalém py huvixa Ezequias oĩa katy, Tartã, Rabe-Saris haꞌe Rabsaqué rupive. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jerusalém tetã py oupa. Ovaẽmba ma vy ijatypa okuapy yy omboty pyre yvyꞌã re oĩ vaꞌe gui yy oxyry ouvyaty rovai katy, tape ao joiaty kuery yvy via yvýry.L9xHaꞌe rami vy Senhor pegua templo rokẽ haꞌe ijyta oĩ vaꞌe gui Ezequias omboipa ouro Judá pygua huvixa ae omonheovãague. Haꞌe nunga haꞌe javi omeꞌẽ avi Assíria pygua huvixa pe. 8xHaꞌe ramo ixupe Ezequias omeꞌẽ prata Senhor ropy ojou vaꞌekue haꞌe javi, ngoo py ae omoĩ porã vaꞌekue guive.57exHaꞌe ramo Judá pygua huvixa Ezequias ma Laquis tetã py omondouka guembiguai huvixa Assíria pygua oĩa katy. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Haꞌeveꞌỹa rami aiko vaꞌekue. Ejepeꞌa ke xeyvy gui. Haꞌe gui opa mbaꞌe remeꞌẽ uka vaꞌe tema ameꞌẽmba ꞌrã ndevy — heꞌi uka. Haꞌe ramo huvixa Assíria pygua ojapo Judá pygua huvixa Ezequias dez mil quilos prata haꞌe mil quilos ouro omeꞌẽ aguã rami.Z6/x ; Haꞌe gui catorze maꞌetỹa re ma huvixa Ezequias oĩ jave py ou Assíria pygua huvixa Senaqueribe. Haꞌe vaꞌe ma Judá regua tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi re opuꞌã vy ipoꞌaka. 5}x Haꞌe nunga oiko mbaꞌeta Senhor nguuete haꞌe kuery nonheꞌẽ rendui okuapy rire. Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuai, hembiguai Moisés ojapo uka vaꞌekue rupi eꞌỹ guive. Noendu potai, haꞌe ndojapoi guive okuapy. B4x Assíria pygua huvixa ma oyvy katy ae ogueraapa Israel kuery haꞌe javi. Hala py ju omboekoa, Habor katyꞌi Gozã yakã yvýry, tetã Média pygua kuery rekoa ikuai vaꞌe rupi guive.>3wx Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa py ipoꞌaka. Haꞌe vaꞌe jave py mboapy meme maꞌetỹ ma ojapo Ezequias oĩague, haꞌe nove maꞌetỹ ojapo Israel pygua huvixa Oséias oĩague.h2Kx Haꞌe gui ma irundy maꞌetỹ re ma huvixa Ezequias oĩ jave, haꞌe sete maꞌetỹ re ma Elá raꞌy Oséias Israel pygua huvixa oĩ jave py ou Assíria pygua huvixa Salmaneser kuery Samaria tetã re, haꞌe vy ojokopa.1#xOjukapa guive filisteu kuery Gaza haꞌe ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe peve, harõa kuery oikuaa potaaty haꞌe tetã ikorapa vaꞌe py voi. '0IxHaꞌe ramo hexeve Senhor oiko. Mamo rã rei ooa py tema haꞌevea ramigua meme ojapo. Assíria pygua huvixa rovai re opuꞌã, oipota vaꞌe ndojapoxevei vy. /xMbaꞌeta Senhor pe ae ma voi oiko, ndojepeꞌai ixupe oikoa gui, haꞌe vy omoĩ porãmba Moisés rupi Senhor ojapo uka vaꞌekue.?.yxEzequias ma ojerovia oikovy Senhor Israel kuery ruete re. Haꞌe oĩ rire ndaꞌipovei haꞌekue ramigua, Judá pygua huvixa kuery ma voi ndoikoi, neĩ haꞌe oiko eꞌỹ mbove voi.W-)xOmbojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌekue ombovaipa vy omopẽmba ita omopuꞌã mbyre, oitypa guive taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre. Omboaꞌypa mboi raꞌangaa overa vaꞌe guigua Moisés ojapo vaꞌekue, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave haꞌe vaꞌe pe Israel kuery oapy ꞌrã okuapy heakuã porã vaꞌe, Neustã omboery vy.v,gxHaꞌe vaꞌe ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guamoĩ Davi ojapoague haꞌe javi rami.+7xHaꞌe vaꞌe oĩ ypyꞌi jave vinte e cinco maꞌetỹ oguereko, haꞌe vy vinte e nove maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Zacarias rajy Abi. * =x , Haꞌe gui mboapy maꞌetỹ re ma Elá raꞌy Oséias Israel pygua huvixa oĩ jave py Acaz raꞌy Ezequias oĩ Judá pygua ruvixarã.)yx)Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe regua kuery ma Senhor ojererokyjea rupi ikuai vaꞌeri ombojerovia avi okuapy taꞌangaarã haꞌe kuery ae ojapo vaꞌekue. Guamoĩ kuery ikuaiague rami ae ju taꞌy kuery haꞌe hamymino kuery voi ikuai, aỹ peve. ~(wx(Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndojapyxakai haꞌe nunga re. Haꞌe rami ꞌrãgue py gueko ymague rupi ae tema ikuai.#'Ax'Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi anho ꞌrã pendekuai. Haꞌe ramo pendereraa jepepa ꞌrã penderovaigua kuery po gui”, heꞌi vaꞌekue. n&Wx&Penderexarai eme guive guexeve guarã ojapo vaꞌekue re. Pembojerovia eme tuuete mboae ramigua rive.D%x%Haꞌe gui oayvu haꞌe oipotaa oeja vaꞌekue, lei, haꞌe nunga pendevy ojapo uka vaꞌekue ma pemoĩ porã pota ꞌrã ára nhavõ. Haꞌe rã tuuete mboae ramigua ma pembojerovia eme.y$mx$Senhor pe anho haꞌeve, Egito yvy gui opoꞌaka etea rupi haꞌe opo oupi reve penerenoẽ vaꞌekue pe ae. Henonde ma pejererokyjea rupi pendekuai, henonde penerenapyꞌã re peĩ ꞌrã guive, haꞌe ixupe ae ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo.z#ox#Mbaꞌeta haꞌe kuery reve Senhor guexeve guarã ojapo vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Pembojerovia eme tuuete mboae rive, neĩ haꞌe nunga renonde rupi peĩ eme penerenapyꞌã re, haꞌe kuery pe pendekuai eme, pemeꞌẽ eme mbaꞌemo guive.*"Ox"Aỹ peve ma haꞌe kuery gueko ymague rupi ae tema ikuai. Senhor renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ ikuai, oayvu haꞌe oipotaa oeja vaꞌekue rupi eꞌỹ guive, neĩ lei Jacó ramymino kuery pe Senhor ombopara uka vy ojapo uka vaꞌekue rupi. Haꞌe vaꞌe ma omboery ju Israel rakaꞌe.!7x!Haꞌe rami py Senhor ojererokyjea rupi ikuai vaꞌeri nguuete raꞌangaa ombojeroviaa rupi avi ju, haꞌe kuery ikuaiague pygua kuery reko rami vy. ` ;x Haꞌe rami rei teĩ Senhor ojererokyjea rupi avi ikuai, vaꞌeri haꞌe kuery regua omoĩ avi okuapy sacerdote kuery ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe py, haꞌe pygua kuery re vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã.PxAveu kuery ma Nibaz haꞌe Tartaque raꞌangaa ojapo, haꞌe rã Sefarvaim guigua kuery ma guaꞌy haꞌe guajy kuery ae oapy okuapy tata py nguuete raꞌangaa Adrameleque haꞌe Anameleque peguarã..WxHaꞌe rami vy Babilônia guigua kuery ojapo okuapy Sucote-Benote raꞌangaa, Cuta guigua ma Nergal raꞌangaa ojapo okuapy, Hamate guigua ma Asima raꞌangaa ojapo,7ix Samaria pygua kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ rei ombojerovia okuapyague Haꞌe rami teĩ peteĩ-teĩ regua ojapo teri okuapy haꞌe kuery ruete raꞌangaa rive tetã py ikuaia rupi, haꞌe omopuꞌã imoꞌamy yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã Samaria pygua kuery ojapo vaꞌekue haꞌe javi py.2_xHaꞌe ramo oo ju peteĩ sacerdote Samaria gui ogueru pyre, haꞌe vy Betel py oiko. Haꞌe vaꞌe ma nhomboꞌe oikovy Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai aguã re. hKxHaꞌe ramo Assíria pygua huvixa aipoeꞌi uka: — Peraa ju haꞌe katy peteĩ sacerdote haꞌe gui peru vaꞌekue, haꞌe katy oo vy haꞌe kuery omboꞌe oikovy aguã haꞌe pygua tuuete ombojerovia aguã re — heꞌi.b?xHaꞌe ramo Assíria pygua huvixa pe omombeꞌua vy aipoꞌea: — Samaria tetã py hekoa aguã remondouka vaꞌekue ma ndoikuaai rei okuapy haꞌe vaꞌe yvy regua tuuete ombojerovia aguã. Haꞌe nunga rupi ae haꞌe kuery mbyte rupi ombou rima guary, haꞌe ramo ojukapa raiꞌi, haꞌe pygua tuuete nombojerovia kuaai okuapy ramo — ꞌea. 5exHaꞌe kuery ikuai ypy jave Senhor renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ ranhe ikuai. Haꞌe ramo haꞌe kuery mbyte rupi Senhor ombou guary haꞌe kuery vaꞌe regua jukaarã. x Assíria pygua huvixa Samaria tetã py hekoa vaꞌerã ogueru rukaveague Haꞌe gui ma huvixa Assíria pygua ogueru rukave ju Babilônia tetã pygua, Cuta, Ava, Hamate haꞌe Sefarvaim gui, Samaria tetã py hekoa vaꞌerã Israel kuery rekoague py. Haꞌe ramo Samaria tetã re haꞌe kuery ipoꞌaka ma vy onhemboekoa okuapy haꞌe katy tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi.iMxSenhor guenonde gui Israel kuery oipeꞌapa peve, guembiguai profeta kuery rupi ijayvuague haꞌe javi rami vy. Haꞌe rami vy Assíria yvy katy escravo-rã ogueraa ukapa rakaꞌe Israel kuery, aỹ peve haꞌe py ae ikuai.  xHaꞌe rami vy Israel kuery ikuai Jeroboão ojejavyague rupi anho, neĩ peteĩgueve ma voi ndojepeꞌai haꞌe rami ikuaia gui,uexMbaꞌeta Davi ramymino kuery po gui Senhor Israel kuery oipeꞌapa ma rire Nabote raꞌy Jeroboão nguvixarã haꞌe kuery omoĩ okuapy ramo haꞌe vaꞌe ojapo Israel kuery Senhor re ojeroviaague gui ojepeꞌa vy ojejavypa aguã rami.+xHaꞌe nunga rupi Senhor oeja Israel kuery regua haꞌe javi. Omoingo axy rei vy omboaxapa hovaigua kuery po py, guenonde gui oipeꞌapa peve. /xHaꞌe rami teĩ Judá kuery voi nomoĩ porãi Senhor nguuete ojapo uka vaꞌekue. Haꞌe rami ꞌrãgue py Israel kuery ikuaia rami ae ju ikuai. xHaꞌe nunga rupi Senhor ojou vai ete Israel kuery, haꞌe vy guenonde gui oipeꞌapa. Omombytave ranhe vaꞌe ma Judá kuery anho. $CxGuaꞌy haꞌe guajy kuery ae oapy okuapy nguuete ramigua pe omeꞌẽ vy. Haꞌe vy onhemboꞌe okuapy imbaꞌekuaa aguã re rive, oexaꞌã kuaa vaꞌe kuery re anho ojerovia vy. Senhor renonde rupi ojeko meꞌẽ okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo aguã, ombopoxy aguã rami rive.Y-xSenhor nguuete ojapo uka vaꞌekue haꞌe kuery omboykepa vy haꞌe kuery oikuaa rami rive ojapo okuapy taꞌangaarã mbaꞌemo rykukue gui. Mokoĩ toro raꞌy raꞌangaarã ojapo, haꞌe yvyra omopuꞌã avi imoꞌamy mbaꞌemo raꞌangaarã rive. Haꞌe vy omboete okuapy yva re ikuai vaꞌe, haꞌe tuuete ramigua Baal pe rive ikuai.xHaꞌe kuery noendu potai okuapy ayvu Senhor oeja vaꞌekue haꞌe guamoĩ kuery reve guexeve guarã ojapo vaꞌekue re, neĩ haꞌe kuery pe ijayvu ete jepiague re. Haꞌe rami ꞌrãgue py taꞌangaa ndovarei vaꞌe pe rive ikuai, haꞌe kuery ae ju ndovarei vaꞌe ikuai peve. Mbaꞌeta amboae regua kuery reko rupi ikuai, Senhor “Napendekuai ꞌrã haꞌe rami”, heꞌi vaꞌekue ri.I xHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu potai okuapy. Haꞌe rami ꞌrãgue py inhakã ratãve tema ojeꞌoivy nonheꞌẽ renduxei vy, guamoĩ kuery Senhor nguuete re ndojeroviaiague rami ae ju.u ex Mbaꞌeta profeta haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery haꞌe javi rupi Senhor ijayvu vaꞌekue Israel haꞌe Judá kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Pejepeꞌa nho ke tape vai rupi pendekuaia gui, haꞌe gui pemoĩ porã xee ajapo uka vaꞌe haꞌe ayvu aeja vaꞌekue, lei peneramoĩ kuery pe ambopara uka vaꞌekue xerembiguai profeta kuery pe”, heꞌi vaꞌekue.( Kx Mbaꞌemo raꞌangaa pe rive ikuai. Haꞌe vaꞌe nunga re Senhor ijayvu vy aipoeꞌi: “Haꞌe ramigua peẽ kuery ndapejapoi ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue ri.q ]x Ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi py oapy okuapy heakuã porã vaꞌe, haꞌe kuery renonde gui Senhor amboae regua oipeꞌapa vaꞌekue reko rami ae ju. Haꞌe vy opa marã ikuai Senhor ombopoxy aguã rami rive. #x Haꞌe vy yvyꞌã rupi haꞌe yvyra rogueana ikuai vaꞌe haꞌe javi guýry rupi omopuꞌã avi imoꞌamy ita haꞌe yvyra taꞌangaarã. x Haꞌe rami vy Senhor nguuete rovai Israel kuery ojapo haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vy yvyꞌã rupi ojapo okuapy haꞌe kuery oikuaa rami rive ombojerovia atyrã, guekoa ikuai vaꞌe rupi, nhoarõa kuery ikuaia haꞌe tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi rupi.3axYvy regua kuery reko rupi ikuai, Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa vaꞌekue rekokue rupi ae, haꞌe Israel pygua huvixa kuery amboae rami rei omboꞌeague rami.Fx Mbaꞌe ojapo vai rã pa ogueraapaa ague Haꞌe vaꞌe nunga oiko rakaꞌe mbaꞌeta Senhor nguuete pe Israel kuery ojejavypa ramo, Egito yvy gui oguerupa rire teĩ, Egito pygua huvixa Faraó poꞌakaa rupi ikuaiague gui. Haꞌe rami rire teĩ amboae regua tuuete ramigua kuery ju haꞌe kuery omboete okuapy.!xOséias nove maꞌetỹ re ma oĩ rire Assíria pygua huvixa ipoꞌaka Samaria re. Haꞌe vy ogueraapa Israel kuery oyvy Assíria katy. Haꞌe rami vy Hala tetã py ju omboekoa, Habar haꞌe Gozã yakã yvýry, haꞌe gui Média pygua kuery retã ikuai vaꞌe rupi. vgxMbaꞌeta huvixa Assíria pygua ma ijyvy jave rupi oiko vy Samaria tetã re ou vy mboapy maꞌetỹ re ojoko.lSxHaꞌe ramo Assíria pygua huvixa ojeupe “Xere Oséias opuꞌã” heꞌi, mbaꞌeta Egito pygua huvixa Sô oĩa katy ayvu mombeꞌuarã omondouka ramo, haꞌe jypy guare rami eꞌỹ nomeꞌẽvei kuerei mbaꞌemo huvixa Assíria pygua pe, maꞌetỹ nhavõ omeꞌẽague rami eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi Assíria pygua huvixa ojokua vy omboty nhuã py.kQx Samaria tetã re ipoꞌakaa haꞌe Israel kuery escravo-rã ogueraapaa ague Haꞌe gui ma Oséias rovai ou Assíria pygua huvixa Salmaneser. Haꞌe vaꞌe rembiguai Oséias oiko, ixupe mbaꞌemo omeꞌẽ oikovy guive.}xHaꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi, teĩ huvixa ymavegua kuery rami eꞌỹ guive. K x Israel pygua huvixa Oséias oĩ jave guare Doze maꞌetỹ re ma Acaz Judá pygua huvixa oĩ rire Elá raꞌy Oséias oĩ Israel pygua ruvixarã. Samaria py ae opena nove maꞌetỹ peve.3axHaꞌe gui Acaz ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa tuu kuery rupa yvýry, Davi rekoague py. Haꞌe ramo taꞌy Ezequias ju oĩ hekovia. @{x , Haꞌe gui oĩve rei tema Acaz rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?S~!xOmboi avi oo oikeaty aoꞌiarã omoĩ mbyre sábado py anhoꞌi oiporu vaꞌekue. Senhor ro roka katy gui omboi avi huvixa oikeaty. Haꞌe vaꞌekue ma omboipa, Assíria pygua huvixa oipotaa rami rive. 6}gxHaꞌe gui mbaꞌemo rendarã omoĩ mbyre gui ma huvixa Acaz ojaya imbotya oĩ vaꞌekue, haꞌe gui hiꞌáry gui omboi hyꞌa ikuai vaꞌekue. Haꞌe gui mbaꞌemo yy mbotya oĩ vaꞌe voi omboi vaka raꞌangaa overa vaꞌe guigua áry oĩague gui, haꞌe vy ita ombojopeague áry rive ju omboguejy.P|xHaꞌe ramo huvixa Acaz ojapo ukaague rami meme sacerdote Urias ojapo. z{oxHaꞌe gui huvixa Acaz ojapo ukave ju sacerdote Urias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Altar tuvixave vaꞌe áry ma eapy ajeꞌive nhavõ remeꞌẽ vaꞌe, haꞌe mbaꞌemo aju guigua kaꞌaru nhavõ remeꞌẽ vaꞌe guive, haꞌe xee huvixa mbaꞌemo apy uka vaꞌe, haꞌe mbaꞌemo aju guigua ameꞌẽ vaꞌe. Hiꞌáry rupi remboayvi ꞌrã mbaꞌemo oapya aguã omeꞌẽ mbyre ruguykue haꞌe javi. Haꞌe rã altar overa vaꞌe guigua ma xee ae aiporu ꞌrã xembaꞌekuaa aguã — heꞌi.ozYxHaꞌe rã altar overa vaꞌe guigua Senhor renonde oĩ vaꞌekue ma oipeꞌa heravy oo rexei oĩague gui, Senhor pegua oo haꞌe ombaꞌe altar mbyte gui, haꞌe vy ombaꞌe altar yvyꞌiry ju oguerova, kuaray apuꞌaꞌia katy. by?x Haꞌe rami vy oapy mymba, mbaꞌemo aju guigua guive omeꞌẽ. Altar áry onhoẽ mbaꞌemo rykue, haꞌe hiꞌáry rupi omboayvipa avi mymba kuery ruguykue, peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌekue guigua.wxix Damasco gui huvixa ou ma vy oexa altar. Haꞌe rami vy haꞌe katy onhemboja vy mbaꞌemo omeꞌẽ hiꞌáry.]w5x Haꞌe ramo sacerdote Urias ojapo peteĩ altar huvixa Acaz Damasco tetã py oexa vaꞌekue ramigua, ojapo ukaague haꞌe javi rami. Damasco tetã gui huvixa Acaz ou jevy eꞌỹ re ma voi sacerdote Urias ojapopa.vx Damasco tetã katy huvixa Acaz voi oo Assíria pygua huvixa Tiglate-Pileser reve joexa aguã. Haꞌe py ma peteĩ altar oexa vy sacerdote Urias pe omondouka oaꞌãmba haꞌe haꞌangaa ojapo uka vaꞌekue, haꞌe nunga haꞌe javiꞌi oĩa rami vy.u+x Haꞌe ramo Assíria pygua huvixa oendu vy Damasco tetã re ju oo opuꞌã aguã. Haꞌe vaꞌe tetã re ipoꞌaka ma vy haꞌe pygua kuery escravo-rã ogueraapa Quir katy. Haꞌe vy ojuka avi Rezim. Damasco ma Síria hyvy re opena vaꞌe huvixa retã, aỹ peve voi. @t{xHaꞌe rami vy prata haꞌe ouro guigua Senhor pegua templo ropy ikuai vaꞌekue Acaz oipeꞌa vy omondoukapa Assíria pygua huvixa pe, huvixa ro py ikuai vaꞌekue voi omboaxa ixupe.5sexHaꞌe ramo Acaz ma Assíria pygua huvixa Tiglate-Pileser pe omondouka ayvu mombeꞌuarã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Xee ma nerembiguai haꞌe nderaꞌy aiko. Eju haꞌvy, xereraa jepe Síria haꞌe Israel pygua huvixa poꞌakaa gui, mbaꞌeta haꞌe kuery opuꞌã okuapy orerovai — heꞌi uka.drCxHaꞌe vaꞌe jave py Síria pygua huvixa Rezim ipoꞌaka ju Elate tetã Síria reguarã. Haꞌe vaꞌe gui oipeꞌapa judeu ikuai vaꞌekue. Haꞌe gui Elate katy Síria pygua kuery ju oo vy haꞌe py ikuai aỹ peve. qq]x Haꞌe gui ma Jerusalém tetã re jogueru nhoguenoiny Síria pygua huvixa Rezim haꞌe Israel pygua huvixa Remalias raꞌy Peca reve, haꞌe pygua re opuꞌã aguã. Ojoko okuapy Acaz oĩa teĩ ndaꞌipoꞌakai hexe.3paxOmbojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe py voi mbaꞌemo omeꞌẽ oikovy, heakuã porã vaꞌe oapy avi yvyꞌã rupi, yvyra rogue ana ikuai vaꞌe guýry rupi guive. RoxMbaꞌeta Israel pygua huvixa kuery reko rami oiko. Haꞌe vy guaꞌy ae oapy nguuete ramigua pe, amboae regua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌa vaꞌekue ojeguarupy ojapo okuapyague rami.knQxAcaz ma oĩ ypyꞌi jave vinte maꞌetỹ ramoꞌi oguereko. Haꞌe gui dezesseis maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi, guamoĩ Davi rami eꞌỹ.m !x Dezessete maꞌetỹ re ma Remalias raꞌy Peca Israel pygua huvixa oĩ rire Jotão raꞌy Acaz oĩ Judá pygua ruvixarã.8lkx&Haꞌe gui Jotão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo tuu kuery rupa yvýry ae onhono porãa, Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Acaz ju oĩ nguu rekovia. kx%Haꞌe vaꞌe jave py Senhor omboypy Judá rovai guarã ombou aguã Síria pygua huvixa Rezim haꞌe Remalias raꞌy Peca.0j[x$Haꞌe gui oĩve rei tema Jotão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?ix#Haꞌe rami teĩ nombovaipai ae tema ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe rami rã yvyꞌã rupi heta vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy okuapy. Jotão ma ojapo uka Senhor pegua oo rokẽ yvate rupi guarã. ah=x"Haꞌe ma haꞌevea rami oiko Senhor renonde rupi, nguu Uzias oikoague haꞌe javi rami.-gUx!Haꞌe vaꞌe ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixarã. Haꞌe vy dezesseis maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Zadoque rajy Jerusa.fx Mokoĩ maꞌetỹ re ma Remalias raꞌy Peca Israel pygua huvixa oĩ rire Uzias raꞌy Jotão oĩ Judá pygua ruvixarã.0e[xHaꞌe gui oĩve rei tema Peca rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? \d3xHaꞌe gui ma Remalias raꞌy Peca rovai Elá raꞌy Oséias opuꞌã vy oipyxo, haꞌe vy ojuka. Haꞌe rami vy haꞌe ae ju oĩ hekovia, vinte maꞌetỹ re ma Uzias raꞌy Jotão Judá pygua huvixa oĩ rire. c%xIsrael pygua huvixa Peca oĩ jave py ou Assíria pygua huvixa Tiglate-Pileser. Haꞌe vaꞌe ou vy ipoꞌaka Ijom re, Abel-Bete-Maaca, Janoa, Quedes, Hazor, Gileade, Galiléia haꞌe Naftali yvy haꞌe javi re. Haꞌe rupi ikuai vaꞌekue ogueraapa oyvy Assíria katy."b?xHaꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui. Ya-x Israel pygua huvixa Peca oĩ jave guare Cinqüenta e dois maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Azarias oĩ rire Remalias raꞌy Peca oĩ Israel pygua ruvixarã. Samaria py ae opena vinte maꞌetỹ re.4`cxHaꞌe gui oĩve rei tema Pecaías rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? *_OxIxupegua xondaro ruvixa ma Remalias raꞌy Peca. Haꞌe vaꞌe ma Pecaías re opuꞌã vy oipyxo Samaria tetã py, huvixa ro ikorapa vaꞌe py ae. Ojuka avi Argobe haꞌe Arié. Peca revegua ma cinqüenta avakue ikuai Gileade pygua meme. Haꞌe vy huvixa ojuka rire haꞌe ju oĩ hekovia. F^xHaꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui. Haꞌe rami vy hekokue rupi ae oiko.]]5x Israel pygua huvixa Pecaías oĩ jave guare Cinqüenta maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Azarias oĩ rire Menaém raꞌy Pecaías oĩ Israel pygua huvixarã. Samaria py ae opena mokoĩ maꞌetỹa peve. {~}}|{{JzYy#xwwOv7uFtssr8qponmlkjihhgqfejddbc5b!a4`t_^^]\_[ZZYIXXWW6VVIUU'TgSRQPOOtNMbLL8KqJ&HHCGFuEDCBAf?= ; ; 52.12-27 Dezenove maꞌetỹ re ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oĩ jave py, peteĩ nhiruĩ jaxya re sete araa py ma peteĩ ou Jerusalém peve, Babilônia pygua huvixa rembiguai, jopya kuery ruvixa Nebuzaradã.4vcxHaꞌe rami vy Zedequias oexaa py ae ojukapa taꞌy kuery. Haꞌe gui ma hexa omombupa. Mokoĩ corrente overa vaꞌe guigua py ojokua reve ogueraa okuapy Babilônia katy. uuexHaꞌe ramo ojokua reve ogueraa Ribla py Babilônia pygua huvixa oĩa py. Haꞌe ramo ijayvu opaga aguã re.Ht xHaꞌe ramo caldeu regua xondaro kuery ma huvixa Zedequias rakykue ojeꞌoi vy oupity Jericó tetã katyꞌi yvy joja reia oĩ vaꞌe py. Hexevegua xondaro kuery oaĩmba vy oejapa ojeꞌoivy.BsxHaꞌe vaꞌe jave py oitya tetã kora. Haꞌe ramo haꞌe pygua avakue joe opuꞌãa pygua onhamba pyávy. Mokoĩ kora paꞌũ okẽ oĩ vaꞌe rupi ojeꞌoi huvixa mbaꞌe yvotyty oĩ vaꞌe yvýry tape oĩ vaꞌe rupi, caldeu kuery tetã jovaive re ikuai teĩ. Haꞌe rã huvixa ma yvy joja reia rupi tape oĩ vaꞌe rupi onha. Caldeu kuery ma Babilônia pygua kuery ae. Haꞌe gui caldeu kuery ruvixa ma Nabucodonosor (versículo 1). ~rwxIrundy jaxya re nove araa py ma tetã haꞌe javi rupi karuai oiko rã haꞌe pygua kuery ndojouvei hoꞌu vaꞌerã.?q{xOnze maꞌetỹ re ma Zedequias oĩ peve ojokopa tetã.`p =xZedequias nove maꞌetỹ re ma huvixa oĩ jave, dez jaxya re dez araa py ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalém py, oxondaro kuery haꞌe javi reve. Tetã re ipoꞌakaxe vy ojokopa okuapy jovaive re.woix ; 52.3-11 Haꞌe nunga oiko Jerusalém tetã haꞌe Judá pygua kuery rovai Senhor ipoxy ramo, guenonde gui oipeꞌapa aguã. Haꞌe gui ma huvixa Zedequias opuꞌã Babilônia pygua huvixa rovai. {nqxHaꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi, Joaquim ojapoague haꞌe javi rami. ; Zedequias ma vinte e um maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypy huvixa. Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Hamutal, Libna pygua Jeremias rajy. lxHaꞌe gui Joaquim rekovia ma Babilônia pygua huvixa omoĩ tuvyꞌi Matanias. Haꞌe vaꞌe rery oguerova vy Zedequias ju omboery. Vk'xAvakue ipyꞌa guaxukueve sete mil ikuai vaꞌe, mbaꞌemo apoa haꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery mil ikuai vaꞌe joe opuꞌã kuaa vaꞌekue meme ma Babilônia pygua huvixa ogueraapa escravo-rã. jxBabilônia katy ogueraa Joaquim. Jerusalém gui escravo-rã ogueraa avi huvixa xy, taꞌyxy kuery haꞌe hembiguai kuery haꞌe javi.ixHaꞌe rami py oipeꞌapa Jerusalém py ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Yvatekueve, avakue ipyꞌa guaxukue, mbaꞌemo apoa haꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi vy ma dez mil ogueraa. Avave rei ndopytai yvy re, iporiaukueꞌi eꞌỹ vy.}hux Ogueraa avi Senhor pegua opy mbaꞌemo omoĩ porã mbyre haꞌe javi, huvixa ro gui guive. Senhor ijayvuague rami vy omboaꞌypa tembiporu Israel pygua huvixa Salomão ojapo vaꞌekue, ouro guigua Senhor pegua templo ropy guarã vaꞌekue meme.g-x Haꞌe ramo Judá pygua huvixa Joaquim oo Babilônia pygua huvixa reve nhovaexĩ aguã. Ngupive ogueraa oxy, guembiguai kuery, ojeupegua yvatekueve haꞌe joe opena vaꞌety kuery. Haꞌe ramo Babilônia pygua huvixa ogueraa escravo-rã, oito maꞌetỹ re ma oĩ jave py.ofYx Haꞌe gui tetã re Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ae ou, guembiguai kuery ojokopa okuapy jave.Nex Jerusalém gui yvatekueve Nabucodonosor escravo-rã ogueraapaague Haꞌe vaꞌe jave py ma Jerusalém katy ou Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor rembiguai kuery. Haꞌe vy ojokopa tetã.d}x Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guamoĩ kuery ojapoague haꞌe javi rami. =cux Joaquim ma dezoito maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy. Haꞌe gui mboapy jaxy re eteꞌi opena Jerusalém py. Ixy ma Neústa, Jerusalém pygua Elnatã rajy.lbSxHaꞌe rã Egito pygua huvixa ma neĩ peteĩgue ma voi noẽvei oyvy gui. Mbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌekue haꞌe javi Babilônia pygua huvixa oipeꞌapa ma, Egito katyꞌi yakãꞌi oĩ vaꞌe guive Eufrates yakã peve. waixHaꞌe gui Jeoaquim ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo taꞌy Joaquim ju oĩ nguu rekovia.2`_xHaꞌe gui oĩve rei tema Jeoaquim rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?-_Uxojejavy eꞌỹ vaꞌe kuery ruguy omoẽague káuxa guive, Jerusalém tetã haꞌe javi rupi huguy omoẽ rire. Haꞌe rami ete ojejavyague ma Senhor nomboguexei. ^xHaꞌe nunga oiko Judá kuery re Senhor ijayvuague rami vy ae, guenonde gui oipeꞌapa aguã, Manassés opa marã ojejavyague káuxa,O]xHaꞌe ramo Jeoaquim rovai Senhor ombou caldeu kuery, Síria pygua, Moabe pygua haꞌe Amom raꞌy kuery. Judá yvy re ombou ombovaipa aguã, guembiguai profeta kuery rupi Senhor ijayvuague rami vy.G\ xJeoaquim oĩ jave py Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou hexe opuꞌã aguã. Haꞌe ramo mboapy maꞌetỹ peve Jeoaquim oiko hembiguai. Haꞌe vaꞌe rire ma Jeoaquim ju opuꞌã hexe.[}x%Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guamoĩ kuery ojapoague haꞌe javi rami. :Zox$ Jeoaquim ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy. Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Zebida, Ruma pygua Pedaías rajy.BYx#Haꞌe gui ma Jeoaquim prata haꞌe ouro omboaxa Faraó pe. Haꞌe rami vy oyvy jave rupi omeꞌẽ uka, Faraó ijayvuague rami vy ixupe omboaxapa aguã. Oyvy re ikuai vaꞌe prata haꞌe ouro omeꞌẽmba aguã rami ojapo, peteĩ-teĩ gui oipeꞌa haꞌe ae omeꞌẽ ukaa rami vy, Faraó-Neco pe omboaxa aguã. ^X7x"Huvixarã ma Faraó-Neco omoĩ Josias raꞌy Eliaquim, tuu Josias rekovia opena aguã. Haꞌe vy hery oguerova vy Jeoaquim ju omboery. Haꞌe rã Jeoacaz ma Egito yvy katy ju ogueraa. Haꞌe ramo omano haꞌe py. hWKx!Haꞌe ramo Faraó-Neco omboꞌa uka imoiny Ribla py Hamate yvy re, Jerusalém py opena veꞌỹ aguã. Haꞌe vy ijyvy re ikuai vaꞌe gui okobra três mil e trezentos quilos prata haꞌe trinta e três quilos ouro guigua.{Vqx Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guamoĩ kuery ojapoague haꞌe javi rami. Jeoacaz oĩ ypyꞌi jave py ma vinte e três maꞌetỹ oguereko, haꞌe gui mboapy jaxy re eteꞌi opena Jerusalém py. Ixy ma Hamutal, Libna pygua Jeremias rajy.T!xHetekue ma hembiguai kuery ogueru okuapy peteĩ karóxa py. Jerusalém py oguerovaẽ ma vy onhono porã okuapy huparã oĩ vaꞌekue py ae. Haꞌe rire ma haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe kuery Josias raꞌy Jeoacaz ogueraa vy omoĩ okuapy nguvixarã tuu rekovia. ?SyxJosias oĩ teri jave ma Egito pygua huvixa Faraó-Neco oo Eufrates yakã katy Assíria pygua huvixa rovai. Haꞌe ramo Neco rovai ju Josias oo vy hexe opuꞌã ramo ojuka, Megido py.@R{x Haꞌe gui oĩve rei tema Josias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?Q7xHaꞌe rami vy Senhor aipoeꞌi: — Judá regua voi aipeꞌapa ꞌrã xerenonde gui, Israel regua aipeꞌaague rami ae ju. Haꞌe rami vy aeja ꞌrã kovaꞌe tetã Jerusalém xejeupe guarã aiporavo vaꞌekue ri, xevygua oo “Haꞌe py oĩ ꞌrã xerery”, haꞌeague voi. P{xHaꞌe rami avi Senhor ndaꞌipoxy veꞌỹi guive Judá rovai, Manassés opa marã ombopoxy aguã rami ojapo vai rire.O5xHaꞌe oĩ eꞌỹ mbove ma ndoikoi teri huvixa haꞌe ramigua, mbaꞌeta opyꞌa, onheꞌẽ haꞌe ombaraetea haꞌe javi py Senhor pe ojeko meꞌẽ vaꞌe, Moisés lei ombopara vaꞌekue haꞌe javi rami vy. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌekue ramigua ete ju ndoikovei guive. hNKx Josias Nhanderuete pe ete oikoague Josias omomba avi omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery, opy rupi taꞌangaa ikuai vaꞌekue, taꞌangaa mboae, haꞌe Judá yvy re haꞌe Jerusalém py ojeguarupy ikuai vaꞌekue-ekue. Haꞌe rami oiko ojapopa aguã kuaxia para Senhor ropy sacerdote Hilquias ojou vaꞌekue re lei oĩa rami vy.xMkxHuvixa Josias dezoito maꞌetỹ re ma oĩa py ojapo okuapy Páscoa ára ngaru Senhor peguarã, Jerusalém py. MLxHaꞌe ramo Páscoa ára ngaru ojapo okuapy vaꞌe ramigua ma neĩ peteĩgueve ma voi ndojapoai teri Israel rerekoa kuery opena jave, neĩ Israel haꞌe Judá pygua huvixa kuery opena jave ma voi.lKSx Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe huvixa omombeꞌu uka vy aipoeꞌi: — Páscoa ára pejapo ngaru Senhor Penderuete peguarã, kuaxia para re guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa rami vy — heꞌi.VJ'xHaꞌe vy altar haꞌe py ikuai vaꞌe áry ae ojukapa sacerdote kuery ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe peguare, haꞌe vy ikãgue ma oapypa hiꞌáry. Haꞌe gui mae ma ojevy ju Jerusalém katy. wIixHaꞌe gui Samaria re tetã ikuai vaꞌe rupi ju Josias ombovaipa yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã Israel pygua huvixa kuery ojapo vaꞌekue Senhor ombopoxy aguã rami rive. Haꞌe vaꞌe re ju ojapo Betel rupi ojapoague haꞌe javi rami.pH[xHaꞌe ramo Josias aipoeꞌi: — Tove haꞌvy taꞌitui. Avave rei topena eme ikãgue re — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kãgue ma haꞌe kuery oeja okuapy, Samaria gui profeta ou vaꞌekue kãgue haꞌe py oĩ vaꞌe reve. EGxHaꞌe gui huvixa oporandu: — Mavaꞌe rupa markaague tu pe py xee aexa vaꞌe? Haꞌe rã tetã pygua avakue ombovai okuapy: — Pevaꞌe ma ava Nhanderuete remimboꞌe Judá gui ou vaꞌekue rupa. Haꞌe vaꞌe ma omombeꞌu ma voi vaꞌekue Betel py altar oĩ vaꞌe ndee remongyꞌa ꞌrãa — heꞌi okuapy. QFxHaꞌe gui huvixa Josias omaꞌẽ-maꞌẽ vy oexa yvyra rupa yvyꞌã re ikuai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui ma ikãgue ikuai vaꞌekue oguenoẽ ukapa vy oapypa altar oĩ vaꞌe áry. Haꞌe vy omongyꞌapa, Senhor ayvu Nhanderuete remimboꞌe omombeꞌu ma voiague rami vy. Haꞌe vaꞌe ayvu jaexa ꞌrã 1 Reis 13.1-32 py. {Eqx Betel py altar oĩ vaꞌekue ju omongyꞌapa haꞌe oitypaague Huvixa oity avi altar Betel py oĩ vaꞌekue, haꞌe yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã Nebate raꞌy Jeroboão ojapo vaꞌekue Israel kuery oguerojejavy aguã. Ombovaipa ombojeroviaaty yvyꞌã re oĩ vaꞌekue, altar oĩ vaꞌekue ma omonguꞌipa, haꞌe oapypa taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre.8DkxHaꞌe rami ae avi omboaꞌypa ita omopuꞌã mbyre, taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre voi ojayapa. Haꞌe vy haꞌe nunga ikuaiague rupi omonyẽmba imoiny avakue kãgue. C1x Huvixa omongyꞌapa avi ombojeroviaaty Jerusalém katyꞌi yvyꞌã rupi ikuai vaꞌekue, yvyty mbaꞌemo omombaaty katyꞌi ijaxu eꞌỹa re. Haꞌe vaꞌe ma Sidom pygua kuery haꞌeveꞌỹ vaꞌe Astarote pe ojapo atyrã Israel pygua huvixa Salomão omopuꞌã vaꞌekue, haꞌe Moabe pygua kuery Camo pe, haꞌe gui Amom raꞌy kuery ruete ramigua ojeguarupy Milcom pe ojapo atyrã vaꞌekue voi.>Bwx Huvixa oipeꞌapa avi Acaz rendakue yrýry rupi altar ikuai vaꞌekue, oo áry rupi. Haꞌe vaꞌe altar ma Judá pygua huvixa kuery haꞌe Manassés ojapo vaꞌekue Senhor pegua oka mokoĩ oĩ vaꞌe rupi. Haꞌe vaꞌe omboaꞌypa vy oipeꞌapa heravy. Haꞌe vy ikuꞌikue ma omombo Cedrom yakã áry rupi.#AAx Oipeꞌapa avi kavaju Judá pygua huvixa kuery kuaray re ojeroviaa rupi omboaxa vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua oka py opyta vaꞌekue jaikeaty rexei, opy rupi opena vaꞌety Natã-Meleque renda katyꞌi rupi. Haꞌe rã karóxa kuaray peguarã omboaxa vaꞌekue ma oapypa.@@{x Haꞌe gui huvixa omongyꞌapa avi Hinom raꞌy kuery yvyugua re Tofete oĩ vaꞌekue, haꞌe py avave rei guaꞌy eꞌỹ vy guajy kuery ndoapyavei aguã taꞌangaa Moloque peguarã.g?Ix Haꞌe rã ombojeroviaaty yvyꞌã rupi sacerdote kuery ikuai vaꞌekue pe ma mbaꞌeve ndoapy ukai Senhor pegua altar Jerusalém py oĩ vaꞌe áry, mbojape mbovua revegua eꞌỹ guyvy kuery reve hoꞌu okuapy vaꞌeri. k>QxHaꞌe gui ma ogueru rukapa sacerdote kuery Judá regua tetã py ikuaiague gui, haꞌe vy omongyꞌapa ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe haꞌe kuery heakuã porã vaꞌe oapyaty vaꞌekue, Geba guive Berseba peve. Haꞌe vy oitypa avi altar tetã rokẽ py oĩ vaꞌekue, tetã re opena vaꞌety Josué pegua okẽ regua oiporu kuaa eꞌỹa re.N=xOitypa avi Senhor pegua oka py oo avakue ombojeroviaa rupi itavy rei okuapyague. Haꞌe vaꞌe opy rupi kunhague ojapo vaꞌekue ooꞌi ajukue guigua taꞌangaarã yvyra omopuꞌã vaꞌekue rorã. < xHaꞌe rami vy Senhor pegua opy gui oipeꞌa avi taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, haꞌe vy Jerusalém gui mombyrya py ogueraa Cedrom yvyugua peve. Haꞌe vaꞌe ma oapypa vy omonguꞌipa, haꞌe vy haꞌe pyguare rupa ikuai vaꞌe áry rupi omombopa.?;yxOipeꞌapa guive sacerdote kuery Judá rupi haꞌe Jerusalém yvýry ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe peguarã Judá pygua huvixa kuery omoĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma tuuete ramigua pe heakuã porã vaꞌe oapy vaꞌekue, Baal pe, kuaray, jaxy, koꞌẽ mbija haꞌe jaxy-tata haꞌe javi pe.S:!x Haꞌe gui ma huvixa ijayvu sacerdote yvateve vaꞌe Hilquias, sacerdote yvyĩgueve haꞌe okẽ rarõa kuery pe, Senhor pegua templo ropy gui haꞌe kuery oipeꞌapa aguã tembiporu Baal peguarã ojapo pyre, haꞌe gui taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre haꞌe yva re jaxy-tata ikuai vaꞌe peguarã ojapo pyre haꞌe javi. Haꞌe rami vy Jerusalém gui mombyrya py oapypa, Cedrom nhuũndy py, haꞌe gui tanhimbukue ma ogueraa Betel katy.O9xHaꞌe vy oo yta hiꞌaĩ vaꞌe yvýry huvixa opuꞌã hoꞌamy vy Senhor renonde ojapo ixupe anho haꞌe kuery ikuai aguã, opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py ojapopa okuapy aguã Senhor ojapo uka vaꞌekue, ijayvua haꞌe oipotaa, haꞌe rami vy ayvu kuaxia para re oĩ vaꞌe rupi ikuai aguã, Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi anho. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi onhemboayvu okuapy haꞌe vaꞌe ayvu rupi ikuai aguã re. w8ixHaꞌe gui Judá regua avakue, Jerusalém pygua, sacerdote, profeta haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve huvixa oo Senhor pegua oo katy. Yvyĩgueve haꞌe yvatekueve guive ojeꞌoi. Haꞌe rami vy haꞌe kuery oendu pavẽa py huvixa ogueroayvu kuaxia para Senhor pegua opy ojou pyre. Guexeve guarã ojapo vaꞌekue regua ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi ogueroayvu.&7 Ix Haꞌe gui ma huvixa oenoĩ uka ijayvu nhomongeta vaꞌety kuery Judá re haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe oĩa py onhemboatypa okuapy aguã.6+x‘Haꞌe nunga rupi xee romombytuꞌu ꞌrã neramoĩ kueryague rami, haꞌe rã nenhono porãa ꞌrã, nderexa py rexa eꞌỹ aguã mbaꞌemo vai kovaꞌe tekoa re ambou rã’, heꞌi.” Haꞌe ramo kunha vaꞌe ombovaiague haꞌe kuery omombeꞌu okuapy huvixa pe. 5yx‘Ndee ma rendu kovaꞌe tekoa haꞌe apy hekoa vaꞌe kuery amomba aguã re xeayvu vai rã, haꞌe rami vy xee Senhor renonde py renhemoꞌyvyĩꞌi vy ndeao remondoro haꞌe rejaeꞌo vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma xee ju aendu’, heꞌi Senhor.G4 xHaꞌe rã Judá pygua huvixa Senhor pe peporandu uka aguã penembou vaꞌekue pe pemombeꞌu ꞌrã: “Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu, ayvu rendu vaꞌekue omombeꞌu porãve vy: 3xMbaꞌeta haꞌe kuery xerejapa vy amboae regua tuuete ramigua kuery pe oapy okuapy heakuã porã vaꞌe, opo py mbaꞌemo ojapo vaꞌekue py xembopoxy aguã rami rive. Haꞌe nunga rupi xepoxya hendy ma kovaꞌe tekoa áry, ndoguei ꞌrã guive”, heꞌi.<2sxPo rami Senhor ijayvu: Maꞌẽ, mbaꞌemo vai ambou ꞌrã kovaꞌe tekoa haꞌe apy ikuai vaꞌe re, kuaxia para Judá pygua huvixa ogueroayvu uka vaꞌekue haꞌe javi rami vy.1+xHaꞌe ramo haꞌe kuery pe kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Po rami Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi uka: “Aipopeje ava xea py penembouare pe:C0xHaꞌe ramo sacerdote Hilquias, Aicão, Acbor, Safã haꞌe Asaías ojeꞌoi Jerusalém tetã yvyꞌã guy katy profeta kunha Hulda oikoa py. Haꞌe vaꞌe ma Harás raꞌy Ticvá raꞌy Salum sacerdote kuery ao re opena vaꞌety raꞌyxy. Haꞌe gui kunha vaꞌe pe haꞌe kuery omombeꞌu okuapy oiko vaꞌekue. G/ x — Tapeo ke, peporandu uka Senhor pe xereko re, haꞌe heta vaꞌe kuery Judá regua haꞌe javi re. Mbaꞌeta nhanderovai Senhor poxya hendy vaipa, mbaꞌeta kovaꞌe kuaxia para re ayvu oĩ vaꞌe re nhaneramoĩ kuery ndojapyxaka potai, neĩ nhanderekorã re ipara oĩ vaꞌe haꞌe javi re ma voi rire — heꞌi. C.x Haꞌe rami vy huvixa ijayvu sacerdote Hilquias, Safã raꞌy Aicão, Micaías raꞌy Acbor, nhomongeta vaꞌety Safã haꞌe guembiguai Asaías pe. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: \-3x Kuaxia para lei oĩa ogueroayvu rã huvixa oendu vy omondoropa oao.G, x Haꞌe gui Safã omombeꞌuve ju huvixa pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Sacerdote Hilquias ma xevy omeꞌẽ kovaꞌe kuaxia para — heꞌi. Haꞌe rami vy huvixa renonde py Safã ogueroayvu. +3x Haꞌe gui kuaxia re opena vaꞌety Safã ma huvixaa py ou vy ixupe omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nerembiguai kuery oipapapa ma peráta Senhor pegua opy omoĩ porã mbyre, haꞌe omboaxapa ma Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe kuery po py. n*Wx Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe Hilquias aipoeꞌi kuaxia re opena vaꞌety Safã pe: — Senhor pegua opy xee ajou kuaxia para lei oĩa — heꞌi. Haꞌe rami vy Safã pe Hilquias omeꞌẽ ramo ogueroayvu. ) xOmbaꞌeapo vaꞌe kuery ma opa mbaꞌe py ojeroviapy ikuai ramo ndoikuaa potavei haꞌe kuery po py peráta omboaxa pyre re. ](5xYvyra gui mbaꞌemo ojapo vaꞌe, oo apoa haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe ꞌrã omboekovia. Haꞌe gui ojogua ꞌrã yvyra haꞌe ita omoatyrõ mbyre, opy rupi ivaipaague omoatyrõmba aguã — heꞌi. 'xHaꞌe kuery tomboaxapa Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe kuery po py. Haꞌe kuery ju omboekovia aguã Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe. Haꞌe rami vy ꞌrãe opy rupi ivaipaague ikuai vaꞌe omoatyrõmba okuapy.p&[xHaꞌe vy ixupe aipoeꞌi: — Tereo ke sacerdote yvateve vaꞌe Hilquias-a katy, reipapa aguã peráta Senhor pegua opy ogueru pyre. Haꞌe vaꞌe peráta ma heta vaꞌe kuery omeꞌẽ rã okẽ rarõa kuery omonoꞌõ vaꞌekue.3%ax Huvixa Josias dezoito maꞌetỹ re ma oĩ jave py omondouka kuaxia re opena vaꞌety Azalias raꞌy Safã, Mesulão ramymino vaꞌe Senhor pegua oo katy.G$ xHaꞌe vaꞌe ma Senhor renonde rupi haꞌevea ramigua ojapo oikovy, guamoĩ Davi ojapoague haꞌe javi rupi. Haꞌe vy ndojepeꞌai oiporu kuaa katy, neĩ oiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi. <# ux , Josias ma oito maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe vy trinta e um maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Jedida, Bozcate pygua Adaías rajy.m"UxHaꞌe gui onhono porãa yvotyty Uzá py oĩ vaꞌe py. Haꞌe ramo taꞌy Josias oĩ nguu rekovia. .!WxHaꞌe gui oĩve rei tema Amom rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?  xHaꞌe rã ijyvy re ae ikuai vaꞌe ju ojukapa huvixa Amom jukaare kuery. Haꞌe rami vy taꞌy Josias ju omoĩ okuapy hekovia. ]5xHaꞌe ramo huvixa Amom rovai hembiguai kuery jogueroayvu vy hoo py ae ojuka okuapy.cAxHaꞌe rami vy Senhor nguu kuery ruete gui ojepeꞌa vy Senhor guigua tape rupi ndoikovei.ymxNguu oikoague haꞌe javiꞌi rupi oiko, mbaꞌemo raꞌangaa tuu ojerovaiague re ae ju ojerovia, omboete guive.dCxSenhor renonde rupi haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy, nguu Manassés ojapoague rami.Fx Amom ma vinte e dois maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ re eteꞌi opena Jerusalém py. Ixy ma Mesulemete, Jotbá pygua Haruz rajy.4cxHaꞌe gui Manassés ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa hoo py yvotyty ituia py, Uzá py ae. Haꞌe gui taꞌy Amom ju oĩ nguu rekovia. W)x Haꞌe gui oĩve rei tema Manassés rekokue regua. Haꞌe rami avi ojejavyague, haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?V'xHaꞌe rami ae avi Manassés omoẽ reta ojejavy eꞌỹ vaꞌe ruguy, Jerusalém haꞌe javi rupi omonyẽmba peve. Oguerojejavypa avi Judá kuery, Senhor renonde rupi haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapoa py.” %Exmbaꞌeta xerenonde rupi haꞌe kuery ojapo okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe xembopoxy aguã rami rive, jypy tuu kuery Egito yvy gui oupaa ára guive aỹ peve.0[xHaꞌe rami vy aejapa ꞌrã xevygua kuery rembyrekue, hovaigua kuery po py amboaxapa vy. Haꞌe ramo hovaigua kuery ojuka haꞌe ogueraa aguã rami rive ꞌrã ikuai,xkx Haꞌe rami vy Jerusalém áry rupi amoatã ꞌrã ixã haꞌãarã, Samaria haꞌe Acabe ro pygua kuery aaꞌãague rami avi. Haꞌe rami vy Jerusalém tetã gui aipeꞌapa ꞌrã ikuai vaꞌe, hyꞌa oikyꞌaꞌo vy ombovapy vaꞌe rami.Nx Haꞌe rire Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi: “Maꞌẽ, Jerusalém haꞌe Judá re ambou ꞌrã mbaꞌemo vai, haꞌe nunga oendu vaꞌe rei ijapyxa jovaive nheꞌẽmba ꞌrã nhemondyi gui.p[x — Haꞌe rami ete Judá pygua huvixa Manassés ojeguaru pyrã ojapo oikovy. Haꞌe vaꞌe oĩ eꞌỹ mbove amorreu kuery ikuaiague gui ndaꞌeveive vaꞌe ojapo taꞌangaa oguereko vaꞌe rupi Judá kuery voi ojejavy aguã rami.1x Judá kuery ombopaga aguã re ijayvuague Haꞌe nunga rupi Senhor ijayvu guembiguai kuery profeta ikuai vaꞌe rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: <sx Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu potai okuapy. Haꞌe rami vy Manassés oguerojejavy ramo amboae regua Israel kuery renonde gui Senhor omomba vaꞌekue gui heko vaive okuapy. iMxMbaꞌeta xee ajapo uka vaꞌekue haꞌe lei xerembiguai Moisés ijayvuague haꞌe javi rupi Israel kuery ikuai ramo xee namoxẽvei ꞌrã tuu kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui oguata rei aguã rami”, heꞌiague py ae.xHaꞌe vy yvyra gui taꞌangaarã ojapo uka vaꞌekue omoĩ avi opy Davi haꞌe taꞌy Salomão pe Senhor aipoeꞌiague vaꞌe py: “Kovaꞌe oo haꞌe Jerusalém tetã aiporavo Israel regua haꞌe javi gui, haꞌe py xerery amoĩ aguã rakaꞌe rã peve guarã.)MxHaꞌe rami vy guaꞌy ae oapy reve omeꞌẽ, haꞌe arai rupi rive imbaꞌekuaa haꞌe oexaꞌã oikovy. Oporandu uka oikovy omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery pe rive. Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi ojapo oikovy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme, ombopoxy aguã rami rive.z oxSenhor pegua oo roka mokoĩve oĩ vaꞌe rupi ojapo avi altar jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe haꞌe javi peguarã.  xSenhor pegua opy rupi eteve voi ojapo altar-rã, Senhor aipoeꞌiague: “Jerusalém py amoĩ ꞌrã xerery”, heꞌiague py.P xHaꞌe rami vy omoatyrõmba ju ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe nguu Ezequias ombovaipa vaꞌekue, altar Baal peguarã ojapo reta guive. Omopuꞌã avi imoꞌamy taꞌangaarã yvyra guigua Israel pygua huvixa Acabe omopuꞌã vaꞌekue ramigua. Haꞌe vy guenapyꞌã re oĩ yva re jaxy-tata ikuaia katy omboetea rupi./ YxHaꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi, amboae regua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa vaꞌekue ikuaiague rami ae ju.*  Qx Manassés ma doze maꞌetỹ oguereko jave py oĩ huvixarã. Haꞌe vy cinqüenta e cinco maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy rery ma Hefzibá.zoxHaꞌe gui Ezequias ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo taꞌy Manassés ju oĩ nguu rekovia. 3x , Haꞌe gui oĩve rei tema Ezequias rekokue regua. Haꞌe rami avi yy omboty vy tetã mbyte peve yy ogueru aguã haperã ojapoague, haꞌe mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?saxHaꞌe ramo Ezequias aipoeꞌi Isaías pe: — Povaꞌe ayvu Senhor guigua remombeꞌu vaꞌe ma haꞌeve vaꞌe — heꞌi, ojeupe ae “Xee aikuaa rã aikovea ja mbyꞌa porã anho haꞌe haꞌevepa reiꞌi ta merami”, heꞌi vy. {qxNderaꞌy kuery rereko vaꞌekue ae voi ogueraapaa avi ꞌrã okuapy, Babilônia pygua huvixa ro py oaꞌyĩjo pyre meme ikuai aguã — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave ma huvixave kuery oaꞌyĩjo uka ꞌrã guembiguai kuery ngoo rupi guarã. fGx“Ovaẽ ꞌrã ára ndero py ikuai vaꞌe haꞌe javi Babilônia yvy katy oguerapaa aguã, ymave guive neramoĩ kuery omoĩ porã vaꞌekue kovaꞌe ára peve. Ndoejaai ꞌrã neĩ peteĩ regua ma voi”, heꞌi Senhor.hKxHaꞌe gui ma Isaías aipoeꞌi Ezequias pe: — Endu haꞌvy Senhor ixondaro reta vaꞌe ayvu. xHaꞌe ramo oporanduve ju: — Mbaꞌe tu haꞌe kuery oexa okuapy ndero py? Ezequias ombovai: — Xero py oexa okuapy mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi. Xembaꞌe amoĩ porãaty py oĩ vaꞌe regua neĩ peteĩve ndaexa ukai haꞌe kuery pe — heꞌi. xHaꞌe ramo huvixa Ezequias oĩa py profeta Isaías ou vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe nunga re tu avakue ou vaꞌekue ijayvu okuapy raꞌe? Magui tu ou okuapy ndea py? Ezequias ombovai: — Peteĩ yvy mombyryvea gui ou, Babilônia gui ae — heꞌi. 5x Haꞌe ramo herua kuery ovaẽ rã Ezequias oguerovyꞌa vy haꞌe kuery pe oexa uka mbaꞌemo omoĩ porãaty py oguereko vaꞌe haꞌe javi: prata, ouro, tembiꞌu irũrã, azeite iporãve vaꞌe haꞌe tembiporu joe opuꞌãa pygua. Omoĩ porãaty py ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa uka. Neĩ peteĩꞌi voi Ezequias ndoexa ukai haꞌe kuery pe, ngoo py ae, neĩ openaa haꞌe javi rupi oguereko vaꞌe. eEx Haꞌe vaꞌe jave py Babilônia pygua huvixa Baladã raꞌy Merodaque-Baladã vaꞌe ma “Huvixa Ezequias haxy oupy” ꞌea rã oendu vy oĩa katy ombou kuaxia para, mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reve.~x Haꞌe ramo Senhor pe profeta Isaías ojapukai ramo escada Acaz ojapo vaꞌekue rupi ojapo dez pyrõa hakykue katy ju ojevy aguã rami. Y}-x Haꞌe ramo Ezequias aipoeꞌi: — Ndaxyiꞌi ae guive dez pyrõa kuarayꞌã tenonde katy oove vyvoi. Haꞌe rami aguã ma ndaꞌevei. Haꞌe rami ꞌrãgue py tojevy ju dez pyrõa hakykue katy — heꞌi. d|Cx Isaías ombovai: — Povaꞌe nunga Senhor oexa uka ꞌrã ndevy, reikuaa aguã oayvuague ojapo ꞌrãa. Mavaꞌe pa reipotave? Escada rupi kuarayꞌã tenonde katy oove ma voi ꞌrã dez pyrõa, tyrã pa hakykue katy? +{QxEzequias aipoeꞌi Isaías pe: — Mbaꞌexagua hexa pyrã tu aexa ꞌrã aikuaa aguã Senhor xemonguera ete ꞌrãa, mboapy araa py Senhor pegua oo py aa aguã? z'xIsaías aipoeꞌive ju: — Peru ke peteĩ figo ruꞌũgue — heꞌi ramo haꞌe kuery ogueru vy omoĩ huvixa ai re. Haꞌe ramo okuera ju. myUxHaꞌe vy amoĩve ꞌrã ndeꞌára quinze maꞌetỹ peve ju, haꞌe rogueraa jepe ꞌrã Assíria pygua huvixa po gui, kovaꞌe tetã guive. Aepy ꞌrã kovaꞌe tetã xejee haꞌe xerembiguai Davi re amaꞌẽ vy”, heꞌi. x#x— Ejevy ke, haꞌe vy aipoꞌre xevygua kuery ruvixa Ezequias vaꞌe pe: Po rami Senhor neramoĩ Davi ruete vaꞌe ijayvu: “Xee aendu ma renhemboꞌea, nderexay aexa guive. Maꞌẽ, xee romonguera ꞌrã. Haꞌe ramo mboapy araa py reo ꞌrã Senhor pegua oo py.ywmxHaꞌe gui Isaías ma tetã mbyte gui oo eꞌỹ mbove ma voi ixupe Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: ^v7x— Senhor, ajerure ndevy. Nemaꞌenduꞌa ke nerenonde rupi haꞌevea rami aikoague re, xepyꞌa haꞌe javi py. Haꞌevea ramigua ajapo aikovy vaꞌekue nerenonde rupi — heꞌi. Haꞌe vy ojaeꞌo vaipa oupy. suaxHaꞌe ramo Ezequias ojere vy ngoo mbotya re ngova omboja oupy. Haꞌe vy Senhor pe ojerure vy aipoeꞌi: 2t ax ; Haꞌe vaꞌe jave py huvixa Ezequias imbaꞌeaxy vy omano ta ma oupy. Haꞌe ramo oĩa py ou Amoz raꞌy profeta Isaías. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Po rami Senhor ijayvu: “Emoatyrõ mbaꞌemo ndero py ikuai vaꞌe, mbaꞌeta remano ꞌrã, ndereikovevei ta ma”, heꞌi. msUx%Haꞌe gui ma nguuete raꞌangaa Nisroque pegua opy omboetea py oĩ jave taꞌy kuery ae Adrameleque haꞌe Sarezer ojuka kyxe py. Haꞌe vy onhamba jogueravy Ararate yvy katy. Haꞌe ramo taꞌy Esar-Hadom ju oĩ nguu rekovia. pr[x$Haꞌe ramo Assíria pygua huvixa Senaqueribe ojepeꞌa ju ovy. Ojevy vy ngetã ae Nínive py ju opyta.aq=x# , ; Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe pyavyve anjo Senhor-a guigua ou vy Assíria pygua kuery ijatya rupi ojuka cento e oitenta e cinco mil. Koꞌẽgue okuaveꞌi vaꞌe ovy vy oexa rã hetekue rive ikuai.xpkx"“Mbaꞌeta xee ae ajoko ꞌrã tetã araa jepe vy, xejee haꞌe xerembiguai Davi re amaꞌẽ vy”, heꞌi. {oqx!Haꞌe rami ꞌrãgue py tape ouague rupi ae ju ꞌrã ojevy. Kovaꞌe tetã py ndoikei ꞌrãe”, heꞌi Senhor."n?x — Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu Assíria pygua huvixa rekorã re: “Haꞌe ma kovaꞌe tetã py ndoikei ꞌrãe, neĩ peteĩve huꞌy nomomboi ꞌrã tetã katy, huꞌy jokoa reve nonhembojai ꞌrã ouvy, neĩ yvy nomboꞌyvatei ꞌrã guive tetã kora áry rupi ojeupi aguã.6mgxMbaꞌeta Jerusalém tetã py ikuai ꞌrã okuave vaꞌe, Sião yvyty re ikuai ꞌrã oo jepe vaꞌekue. Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã ojapo, nhanderayvu etea rupi. l}xHaꞌe gui Judá regua rembyre oo jepe vaꞌekue ma hapo ju ꞌrã yvy katy, haꞌe vy hiꞌárykue ma hiꞌa ju ꞌrã. A~}||F{{y^x:w7v~ukttXssds@srrMr qqtpppZpooono|> =^=< Levi ramymino kuery oporaei vaꞌerã omoĩ mbyre rery oĩa Povaꞌe kuery ma Davi omoĩ vaꞌekue jogueroporai vaꞌerã Senhor pegua oo py, ixupegua hyru ogueru ma imoiny rire.]u3Uzá raꞌy ma Siméia, Siméia raꞌy ma Hagias, haꞌe Hagias raꞌy ma Asaías. ct?Merari raꞌy ma Mali, Mali raꞌy ma Libni, Libni raꞌy ma Simei, Simei raꞌy ma Uzá,PsHaꞌe gui Samuel raꞌy jypygua ma Joel, haꞌe vaꞌe riregua Abias.Vr%Naate raꞌy ma Eliabe, Eliabe raꞌy ma Jeroão, Jeroão raꞌy ma Elcana. 7qiElcana raꞌy ma Zofai, Zofai raꞌy ma Naate,@p{Haꞌe gui Elcana raꞌy kuery ma Amasai haꞌe Aimote.eoCAssir raꞌy ma Taate, Taate raꞌy ma Uriel, Uriel raꞌy ma Uzias, Uzias raꞌy ma Saul. Vn%Assir raꞌy ma Elcana, Elcana raꞌy ma Ebiasafe, Ebiasafe raꞌy ma Assir,am;Haꞌe gui Coate raꞌy ma Aminadabe, Aminadabe raꞌy ma Coré, Coré raꞌy ma Assir,bl=Zima raꞌy ma Joá, Joá raꞌy ma Ido, Ido raꞌy ma Zerá, Zerá raꞌy ma Jeaterai. OkGérson raꞌy ma Libni, Libni raꞌy ma Jaate, Jaate raꞌy ma Zima, j Merari raꞌy kuery ma Mali haꞌe Musi. Haꞌe vaꞌe kuery ma Levi raꞌy kuery vaꞌe regua meme, tamoĩ kuery rery rami ae. Ai}Coate raꞌy kuery ma Anrão, Isar, Hebrom haꞌe Uziel.4hcGérson raꞌy kuery ma Libni haꞌe Simei.GgHaꞌe gui Levi raꞌy kuery ma Gérson, Coate haꞌe Merari. f Haꞌe gui Jeozadaque ma escravo-rã heraa, Judá regua haꞌe Jerusalém pygua kuery Nabucodonosor pe Senhor ogueraa uka ramo. DeAzarias raꞌy ma Seraías, Seraías raꞌy ma Jeozadaque.>dw Salum raꞌy ma Hilquias, Hilquias raꞌy ma Azarias,;cq Aitube raꞌy ma Zadoque, Zadoque raꞌy ma Salum,Ib  Haꞌe gui Azarias raꞌy ma Amarias, Amarias raꞌy ma Aitube,}as Joanã raꞌy ma Azarias. Haꞌe vaꞌe ma sacerdote oĩ vaꞌekue Jerusalém py Salomão oorã ojapo vaꞌekue py.=`u Aimaás raꞌy ma Azarias, Azarias raꞌy ma Joanã,=_uAitube raꞌy ma Zadoque, Zadoque raꞌy ma Aimaás,>^wMeraiote raꞌy ma Amarias, Amarias raꞌy ma Aitube,=]uUzi raꞌy ma Zeraías, Zeraías raꞌy ma Meraiote,5\eAbisua raꞌy ma Buqui, Buqui raꞌy ma Uzi,?[yEleazar raꞌy ma Finéias, Finéias raꞌy ma Abisua,zZmAnrão raꞌy kuery ma Arão, Moisés haꞌe Miriã. Arão raꞌy kuery ma Nadabe, Abiú, Eleazar haꞌe Itamar.AY}Coate raꞌy kuery ma Anrão, Isar, Hebrom haꞌe Uziel.lX S Levi ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Levi raꞌy kuery ma Gérson, Coate haꞌe Merari.MWHaꞌe nunga rupi ae Israel kuery ruete omokyreꞌỹ Assíria pygua huvixa Pul haꞌe Tiglate-Pileser. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ma escravo-rã ogueraapa Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue. Hala katy ogueraa, Habor haꞌe Hara py, Gozã yakã peve. Haꞌe py ae haꞌe kuery ikuai aỹ peve. PVHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojejavy nguu kuery ruete rovai. Haꞌe vy itavy rei haꞌe vaꞌe yvy regua kuery ruete pegua ikuaia rupi, henonde gui haꞌe vaꞌe kuery Nhanderuete omomba rire teĩ._U7Povaꞌe ma hetarã kuery akã ikuai vaꞌekue: Efer, Isi, Eliel, Azriel, Jeremias, Hodavias haꞌe Jadiel. Haꞌe vaꞌe kuery ma joe opuꞌãa py ipyꞌa guaxukueve, avakue omboetevepy haꞌe hetarã kuery akã.4TaHaꞌe gui Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ma haꞌe py ae hekoa Basã yvy re, Baal-Hermom, Senir haꞌe Hermom yvyty peve. Haꞌe kuery heta-etave tema ovy.;SoHeta ete avi ikuai kyxe py ojuka vaꞌekue, haꞌe kuery rovai opuꞌã okuapy aguã Nhanderuete gui ae ou ramo. Haꞌe rire hekoague py ae ju ikuai, escravo-rã heraapaa peve. R7Haꞌe rami rã ogueraapa hymba kuery: cinqüenta mil camelo, duzentos e cinqüenta mil vexaꞌi haꞌe dois mil mburika. Ogueraa avi cem mil avakue.uQcHaꞌe vaꞌe kuery reve jogueroꞌaa py oipytyvõa, haꞌe ipo py omboaxapaa Agar kuery re ipoꞌaka aguã, imoirũa kuery haꞌe javi re guive, jogueroꞌaa py Nhanderuete pe ojapukai okuapy ramo. Hexe ojerovia ete okuapy ramo oendu.aP;Haꞌe gui haꞌe kuery jogueroꞌa okuapy Agar kuery, Jetur, Nafis haꞌe Nodabe reve.KO Jordão yakã rovaigua rupi ikuai vaꞌe kuery rekokue oĩa Haꞌe gui Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ma avakue ipyꞌa guaxukueve meme ikuai rakaꞌe. Haꞌe kuery ma ojee omoĩ ꞌrã okuapy huꞌy jokoa haꞌe kyxe. Guyrapa voi oiporu kuaa, haꞌe joe opuꞌãa py ikuai kuaa vaꞌe. Haꞌe kuery vaꞌe regua ma quarenta e quatro mil setecentos e sessenta ikuai, joe opuꞌãa py ikuai kuaa vaꞌe meme.NHaꞌe kuery rery haꞌe javi ma omboparaa rakaꞌe, Judá pygua huvixave Jotão haꞌe Israel kuery ruvixave Jeroboão oĩ jave py. ,MQHaꞌe kuery ma Gileade py ae hekoa vaꞌekue, Basã py, haꞌe ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe py, haꞌe Sarom yvýry tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi peve.WL'Haꞌe gui Abdiel raꞌy Aí, Guni ramymino vaꞌe ma hetarã kuery akã oĩ.nKUHaꞌe vaꞌe kuery ma Abiail ramymino kuery ae. Haꞌe vaꞌe ma Huri raꞌy, Huri ma Jaroa raꞌy, Jaroa ma Gileade raꞌy, Gileade ma Micael raꞌy, Micael ma Jesisai raꞌy, Jesisai ma Jado raꞌy, haꞌe Jado ma Buz raꞌy.J5 Haꞌe rã tyvy kuery ma povaꞌe, tuu ro pygua kuery rery rami: Micael, Mesulão, Seba, Jorai, Jacã, Zia haꞌe Héber, haꞌe javi vy sete ikuai."I= Joel ma haꞌe kuery re opena vaꞌerã omoĩ mbyre yvateve vaꞌe, haꞌe gui jevy guare ma Safã omoĩa. Janai haꞌe Safate ikuai vaꞌekue Basã py."H= Gade ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Gade ramymino kuery ma hekoa avi rakaꞌe haꞌe kuery ikuaia rexeiꞌi rupi, Basã yvy re, Salca peve.SG Haꞌe gui Saul huvixave oĩ jave py ma haꞌe kuery opuꞌã okuapy Agar regua kuery rovai. Haꞌe rami vy haꞌe kuery rogue haꞌe javi rupi ju hekoa okuapy, Gileade katyꞌi rupi, kuaray oua katy. #F? Ikuai avi vaꞌekue kuaray oua katy, tekoa eꞌỹa re ovaẽ ovya peve. Ijyvy oo ꞌrã Eufrates yakã peve, hymba kuery Gileade yvy re heta-etave ramo.!E;Azaz raꞌy Bela, Sema ramymino haꞌe Joel ramymino kuery regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma Aroer py hekoa vaꞌekue, Nebo haꞌe Baal-Meom peve ojeꞌoi.5DcHaꞌe gui tyvy kuery rery omboparaa avi hamymino kuery ikuaia rami, peteĩ-teĩ oo pygua rery oĩa. Haꞌe vaꞌe kuery akãrã omoĩ mbyre ma Jeiel, haꞌe gui Zacarias,C+Baal raꞌy ma Beera, Assíria pygua huvixa Tiglate-Pileser escravo-rã ogueraa vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Rúben ramymino kuery ruvixa oiko. OBSimei raꞌy ma Mica, Mica raꞌy ma Reaías, Reaías raꞌy ma Baal,SAJoel raꞌy ma Semaías, Semaías raꞌy ma Gogue, Gogue raꞌy ma Simei,N@Haꞌe gui Rúben raꞌy kuery ma Enoque, Palu, Hezrom haꞌe Carmi.,?QHaꞌe rami avi Judá anhetẽ guyvy haꞌe guykeꞌy kuery gui ipoꞌakave vaꞌe, haꞌe hamymino oiko huvixarã, vaꞌeri José pe ae omboaxaa jypygua pegua.) > % Rúben ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Rúben ramymino kuery ju. (Haꞌe vaꞌe ma Israel raꞌy jypygua vaꞌeri otekoavy nguu rupa py ae. Haꞌe nunga rupi taꞌy jypygua oikoa regua ixugui oipeꞌaa vy Israel raꞌy José pe ju omboaxaa. Haꞌekue rami ju jypygua oikoa omombeꞌua py ma hery noĩ. Rúben ma nguu Israel pe otekoavy taꞌyxy jevy reve (Gênesis 35.22, 49.3-4). =+Haꞌe rami vy ojukapa nho amalequita kuery gui oo jepe vaꞌekue. Haꞌe vy haꞌe kuery ju ikuai haꞌe py, aỹ peve. c<?*Haꞌe gui haꞌe kuery vaꞌe regua ae, Simeão ramymino kuery, quinhentos avakue ojeꞌoi Seir yvyty katy. Haꞌe vaꞌe kuery rerekoa kuery ma Pelatias, Nearias, Refaías haꞌe Uziel, Isi raꞌy kuery vaꞌe meme.W;')Haꞌe gui hery ombopara pyre ma oupa okuapy Judá pygua huvixa Ezequias oĩ jave py. Haꞌe rami vy haꞌe py oo ikuai vaꞌe oitypa vy ojukapa meunita kuery haꞌe py ojou vaꞌe rei. Omomba ete aỹ peve guarã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ikuaiague py ae ikuai, mbaꞌeta haꞌe py oĩ nhuũndy hymba kuery vexaꞌi okaru aguã. A:{(Haꞌe py ma ojou nhuũndy oata eꞌỹ vaꞌe, haꞌeve reia, haꞌe yvy voi tuvixaa ojou, mbaꞌeve noĩa, haꞌe ovyꞌa rei aguã vaꞌe. Haꞌe py ma Cam ramymino kuery rekoague.9+'Haꞌe rami vy Gedor yvy re ovaẽ ovya peve ojeꞌoi, yvyugua gui kuaray oua katy ojeꞌoi nhuũ oeka vy guymba kuery vexaꞌi omongaru aguã.<8s&Haꞌe vaꞌe kuery ramymino kuery hetave tema ovy.7 %haꞌe gui Sifi raꞌy Ziza. Sifi ma Alom raꞌy, Alom ma Jedaías raꞌy, Jedaías ma Sinri raꞌy, Sinri ma Semaías raꞌy.U6#$Haꞌe gui Elioenai, Jaacobá, Jesoaías, Asaías, Adiel, Jesimiel, Benaia,q5[#haꞌe gui Joel haꞌe Josibias raꞌy Jeú. Josibias ma Asiel raꞌy, haꞌe Asiel ma Seraías raꞌy.`49"Peteĩ-teĩ regua huvixa omboparaa hery rupi: Mesobabe, Janleque, Amazias raꞌy Josa,)3K!Haꞌe vaꞌe tetã yvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi, Baal peve. Haꞌe py ae haꞌe kuery ikuai, haꞌe oguereko avi kuaxia guamoĩ kuery rery oĩa.s2_ Haꞌe kuery pegua tekoaꞌi ikuai vaꞌe ma Etã, Aim, Rimom, Toquém haꞌe Asã, peteĩ nhiruĩ tetã.x1iBete-Marcabote, Hazar-Susim, Bete-Biri haꞌe Saaraim py. Haꞌe vaꞌe tetã py ikuai Davi huvixave oĩ peve.!0=Betuel, Horma, Ziclague,/5Bila, Ezém, Tolade,Q.Haꞌe kuery ma Berseba py hekoa vaꞌe, haꞌe Moladá py, Hazar-Sual,>-uSimei raꞌy kuery ma dezesseis ikuai, haꞌe rã tajy kuery ma mboapy meme. Haꞌe rã tyvy kuery ma ndataꞌy retaive meme rei, ndaetaive guive Judá ramymino kuery rami eꞌỹ.[,/Haꞌe gui Misma raꞌy ma Hamuel, Hamuel raꞌy ma Zacur, Zacur raꞌy ma Simei.Z+-Haꞌe vaꞌe raꞌy ma Salum, Salum raꞌy ma Mibsão, Mibsão raꞌy ma Misma.*w Simeão ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Simeão raꞌy kuery ma Nemuel, Jamim, Jaribe, Zerá haꞌe Saul.)!Haꞌe kuery ma nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe, Netaim haꞌe Gedera py hekoa vaꞌe. Haꞌe py ae ikuai nguvixave pe ombaꞌeapo aguã. =(sOiko avi Joquim, Cozeba pygua kuery, Joás haꞌe Sarafe pygua kuery Moabe re ipoꞌaka vaꞌe, Jasubi-Leém pygua kuery guive. Haꞌe vaꞌe ma ymavegua kuery rery ombopara pyre.D'Haꞌe gui Judá raꞌy Selá raꞌy kuery ma Leca pygua kuery rurã Er haꞌe Maressa pygua kuery rurã Lada. Selá ma linho re ombaꞌeapo vaꞌe kuery ru avi, Asbéia py hekoa vaꞌe.}&sSimão raꞌy kuery ma Amnom, Rina, Ben-Hanã haꞌe Tilom. Haꞌe gui Isi raꞌy kuery ma Zoete haꞌe Bene-Zoete.{%oHaꞌe gui Hodias raꞌyxy Naã reindy vaꞌe piꞌa kuery ma Garmi pygua Abiqueila, haꞌe Maacá pygua Estemoa.*$MHaꞌe gui taꞌyxy Judá regua vaꞌe oikuavãꞌi Gedor pygua kuery rurã Jerede, Socó pygua kuery rurã Héber, haꞌe gui Zanoa pygua kuery rurã Jecutiel.F#Ezra raꞌy kuery ma Jéter, Merede, Efer haꞌe Jalom. Haꞌe gui Merede ma guaꞌyxyrã ogueraa Faraó rajy Bitia. Haꞌe vaꞌe piꞌa kuery ma Miriã, Samai haꞌe Estemoa rurã Isbá.D"Jealelel raꞌy kuery ma Zife, Zifa, Tiria haꞌe Asareel.s!_Haꞌe gui Jefoné raꞌy Calebe raꞌy kuery ma Iru, Elá haꞌe Naã. Haꞌe gui Elá raꞌy ma Quenaz.O Meonotai raꞌy ma Ofra, haꞌe Seraías raꞌy ma Joabe. Haꞌe vaꞌe ma yvyugua py mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe kuery retã ojapo ypy vaꞌekue, haꞌe py mbaꞌemo ojapoa rupi ikuai vaꞌe meme.\1 Quenaz raꞌy kuery ma Otniel haꞌe Seraías. Haꞌe rã Otniel raꞌy ma Hatate.w Estom raꞌy ma Bete-Rafa, Paséia haꞌe Ir-Naás pygua kuery rurã Teína. Haꞌe vaꞌe avakue ma Reca pygua meme.U# Haꞌe gui Suá rykeꞌy Quelube raꞌy ma Meir. Haꞌe vaꞌe ma Estom ru.)K Haꞌe gui Jabez ma ojerure Israel kuery ruete pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xemoingo porã tamo raꞌe, haꞌe emoĩve xeyvyrã. Tove xereve riae toĩ ndepo, haꞌe xepeꞌa mbaꞌemo vai gui, xemoingo axyarã ou eꞌỹ aguã rami — heꞌi. Haꞌe ramo Nhanderuete ojapo ojerureague. ^5 Jabez ma guyvy kuery gui omboeteave vaꞌe. Ixy Jabez omboery vy aipoeꞌi: “Mbaꞌeta haxy ete py aikuavãꞌi vaꞌekue”, heꞌi. Haꞌe kuery ayvu py ma tery Jabez “Haxy vaꞌe” ꞌea rami onhendu. X)Coz ma Anube haꞌe Zobeba ru, haꞌe Harum raꞌy Aarel guigua kuery ru avi. 8kHela piꞌa kuery ma Zerete, Izar haꞌe Etnã.wgNaara ma oikuavãꞌi Auzão, Héfer, Temeni haꞌe Haastari. Haꞌe vaꞌe kuery ma Naara piꞌa kuery meme.U#Haꞌe gui Tecoa ru Asur ma mokoĩ ogueraa guaꞌyxyrã: Hela haꞌe Naara.'GIkuai avi Gedor ru Penuel haꞌe Husa ru Ezer. Povaꞌe kuery ma Hur raꞌy kuery meme. Haꞌe vaꞌe ma Efrata raꞌy jypygua, haꞌe Belém pygua kuery ru.pYPovaꞌe ma Etã ru raꞌy kuery: Jezreel, Isma haꞌe Idbas. Haꞌe kuery reindy rery ma Hazelelponi.Sobal raꞌy Reaías raꞌy ma Jaate. Jaate raꞌy kuery ma Aumai haꞌe Laade. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma zoratita ikuai. x k Judá ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Judá raꞌy kuery ma Perez, Hezrom, Carmi, Hur haꞌe Sobal.}Elioenai raꞌy kuery ma Hodavias, Eliasibe, Pelaías, Acube, Joanã, Delaías haꞌe Anani, sete ikuai haꞌe javi vy. mSHaꞌe gui Nearias raꞌy kuery ma Elioenai, Ezequias haꞌe Azricão, mboapy ikuai haꞌe javi vy.)Secanias raꞌy ma Semaías. Haꞌe rã Semaías raꞌy kuery ma Hatus, Igal, Barias, Nearias haꞌe Safate, mboapy meme ikuai haꞌe javi vy./WHaꞌe gui Hananias raꞌy kuery ma Pelatias haꞌe Jesaías. Ikuai avi Refaías raꞌy kuery, Arnã raꞌy kuery, Obadias raꞌy kuery haꞌe Secanias raꞌy kuery.pYIkuai avi Hasuba, Oel, Berequias, Hasadias haꞌe Jusabe-Hesede, peteĩ nhiruĩ ikuai haꞌe javi vy.  %Pedaías raꞌy kuery ma Zorobabel haꞌe Simei. Zorobabel raꞌy kuery ma Mesulão haꞌe Hananias. Haꞌe vaꞌe kuery reindy ma Selomite.J  Malquirão, Pedaías, Senazar, Jecamias, Hosama haꞌe Nedabias.F Jeconias escravo-rã ogueraa pyrã raꞌy kuery ma Sealtiel,H  Haꞌe gui Jeoaquim raꞌy kuery ma Jeconias haꞌe Zedequias. Haꞌe gui Josias raꞌy kuery ma povaꞌe: taꞌy jypygua ma Joanã, mokoĩa ma Jeoaquim, mboapya ma Zedequias, irundya ma Salum.9mManassés raꞌy ma Amom, Amom raꞌy ma Josias.W' Jotão raꞌy ma Acaz, Acaz raꞌy ma Ezequias, Ezequias raꞌy ma Manassés,W' Joás raꞌy ma Amazias, Amazias raꞌy ma Azarias, Azarias raꞌy ma Jotão,V% Josafá raꞌy ma Jorão, Jorão raꞌy ma Acazias, Acazias raꞌy ma Joás,7 Salomão ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Salomão raꞌy ma Roboão, Roboão raꞌy ma Abias, Abias raꞌy ma Asa, Asa raꞌy ma Josafá,+ Haꞌe vaꞌe kuery ma Davi raꞌy kuery meme, taꞌyxy jevy piꞌa kuery rery oĩ eꞌỹ re. Haꞌe gui Tamar ma haꞌe kuery reindy ae avi. FElisama, Eliada haꞌe Elifelete, nove ikuai haꞌe javi vy.9Nogá, Nefegue, Jafia,DHaꞌe vaꞌe rire ju taꞌya ma Ibar, Elisama, Elifelete,'GPovaꞌe ma Jerusalém py taꞌy kuery ituiꞌi vaꞌekue: Siméia, Sobabe, Natã haꞌe Salomão. Haꞌe vaꞌe irundy ma Amiel rajy Bate-Seba piꞌa kuery.m~SHaꞌe vaꞌe mboapy meme taꞌy kuery Hebrom tetã py ituiꞌi vaꞌekue, haꞌe py sete maꞌetỹa haꞌe mboapy meme jaxy re huvixave oĩ jave. Haꞌe vaꞌe rire ma Jerusalém tetã py ju trinta e três maꞌetỹa re oĩ.c}?Peteĩ nhiruĩa ma Abital piꞌa Sefatias. Mboapy memea ma taꞌyxy Eglá piꞌa Itreão.y|kMboapya ma Gesur pygua huvixave Talmai rajy Maaca piꞌa Absalão. Haꞌe gui irundya ma Hagite piꞌa Adonias.8{ k Povaꞌe ma Davi raꞌy kuery Hebrom tetã py ituiꞌi vaꞌekue. Jypygua ma Jezreel pygua Ainoã piꞌa Amnom. Mokoĩa ma Carmelo pygua Abigail piꞌa Daniel.`z97Lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery Jabez py ikuai vaꞌe regua ma tiratita, simeatita haꞌe sucatita kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ae ma queneu kuery Hamate gui ou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Recabe regua kuery ru ae. yw6Haꞌe gui Salma raꞌy kuery ma Belém netofatita kuery reve, Atrote-Bete-Joabe haꞌe Hazi-Hamanaati, zoreu vaꞌe.8xi5Haꞌe gui Quiriate-Jearim pygua kuery regua ikuai vaꞌe ma itrita kuery, puteu, sumateu haꞌe misraeu kuery. Haꞌe vaꞌe kuery guigua ma zoratita haꞌe estaoleu kuery. gwG4Haꞌe gui Quiriate-Jearim pygua kuery ru Sobal raꞌy kuery ma Haroé haꞌe Hazi-Hamenuote.Sv3haꞌe gui Belém pygua kuery rurã Salma, haꞌe Bete-Gade rurã Harefe. u2Haꞌe vaꞌe kuery ma Calebe raꞌy kuery meme. Haꞌe gui Efrata raꞌy jypygua Hur raꞌy kuery ma Quiriate-Jearim rurã Sobal,t1Maaca oikuavãꞌi avi Madmana rurã Saafe, haꞌe gui Macbena haꞌe Gibeá rurã Seva. Haꞌe gui Acsa ma Calebe rajy ae.Ns0Haꞌe gui Calebe raꞌyxy jevy Maaca oguereko Seber haꞌe Tiraná.Qr/Jadai raꞌy kuery ma Regém, Jotão, Gesã, Pelete, Efá haꞌe Saafe.vqe.Haꞌe gui Calebe raꞌyxy jevy Efá ma oikuavãꞌi Harã, Mosa haꞌe Gazez. Haꞌe Harã raꞌy ma Gazez.>pw-Samai raꞌy ma Maom, haꞌe Maom raꞌy ma Bete-Zur.So,Sema raꞌy ma Jorqueão rurã Raão. Haꞌe gui Requém raꞌy ma Samai.Bn+Hebrom raꞌy kuery ma Coré, Tapua, Requém haꞌe Sema. m*Haꞌe gui Calebe raꞌy jypygua, Jerameel rykeꞌy vaꞌe ma Maressa. Haꞌe vaꞌe ma Zife ru oiko. Maressa raꞌy ma Abi-Hebrom.Kl)Salum raꞌy ma Jecamias, haꞌe rã Jecamias raꞌy ma Elisama. @k{(Eleasa raꞌy ma Sismai, haꞌe Sismai raꞌy ma Salum.@j{'Azarias raꞌy ma Heles, haꞌe Heles raꞌy ma Eleasa.=iu&Obede raꞌy ma Jeú, haꞌe Jeú raꞌy ma Azarias.>hw%Zabade raꞌy ma Eflal, haꞌe Eflal raꞌy ma Obede.=gu$Atai raꞌy ma Natã, haꞌe Natã raꞌy ma Zabade.cf?#Haꞌe gui Jara raꞌyxyrã ma Sesã omeꞌẽ guajy. Haꞌe vaꞌe ma oikuavãꞌi Atai. e"Haꞌe gui Sesã ma ndataꞌyi, tajy kuery anho. Haꞌe rami avi Sesã oguereko peteĩ guembiguai Egito guigua, Jara hery vaꞌe.edC!Jônatas raꞌy kuery ma Pelete haꞌe Zaza. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jerameel raꞌy kuery. zcm Haꞌe gui Samai ryvy Jada raꞌy kuery ma Jéter haꞌe Jônatas. Haꞌe rã Jéter ma omano taꞌy eꞌỹ re.Ib Apaim raꞌy ma Isi. Isi raꞌy ma Sesã. Sesã raꞌy ma Alai.ca?Nadabe raꞌy kuery ma Selede haꞌe Apaim. Haꞌe rã Selede ma taꞌy eꞌỹ re omano.T`!Abisur raꞌyxy rery ma Abiail. Haꞌe vaꞌe oguereko Abã haꞌe Molide.]_3Onã raꞌy kuery ma Samai haꞌe Jada. Samai raꞌy kuery ma Nadabe haꞌe Abisur.P^Jerameel raꞌy jypygua Rão raꞌy kuery ma Maaz, Jamim haꞌe Equer.m]SHaꞌe gui Jerameel amboae ju ogueraa guaꞌyxyrã, Atara hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Onã xyrã.\Haꞌe gui povaꞌe ma Hezrom raꞌy jypygua Jerameel raꞌy kuery: jypygua Rão, haꞌe gui Buna, Orém, Ozém haꞌe Aías.d[ACalebe-Efrata py Hezrom omano ma rire Hezrom raꞌyxy Abia oikuavãꞌi Tecoa rurã Asur. ZHaꞌe rami teĩ Jair pegua tekoa ikuai vaꞌekue ma Gesur haꞌe Arã oipeꞌapa, Quenate yvýry tekoaꞌi ikuai vaꞌe haꞌe javi guive, haꞌe javi vy ma sessenta tekoa ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma Gileade ru Maquir raꞌy kuery meme.`Y9Segube raꞌy ma Jair. Haꞌe vaꞌe ma vinte e três tetã re opena Gileade yvy rupi.XHaꞌe gui Hezrom ma Gileade ru Maquir rajy re omenda, sessenta maꞌetỹ ma oguerekoa py. Haꞌe ramo oikuavãꞌi Segube.:WoHur raꞌy ma Uri, haꞌe Uri raꞌy ma Bezalel. mVSHaꞌe gui Azuba omano ma rire guaꞌyxyrã Calebe ogueraa Efrata. Haꞌe vaꞌe re taꞌya ma Hur.$UAHaꞌe gui Hezrom raꞌy Calebe ma guaꞌy kuery oguereko guaꞌyxy Azuba haꞌe gui Jeriote re. Haꞌe vaꞌe piꞌa kuery ma Jeser, Sobabe haꞌe Ardom.UT#Abigail ma oikuavãꞌi Amasa. Haꞌe rã Amasa ru ma Ismael guigua Jéter.ySkHaꞌe vaꞌe reindy kuery ma Zeruia haꞌe Abigail. Zeruia piꞌa kuery ma mboapy: Abisai, Joabe haꞌe Asael.:Romboapy memea ma Ozém, haꞌe gui sete-a ma Davi.7Qiirundya ma Natanael, peteĩ nhiruĩa ma Radai,TP! Jessé raꞌy jypygua ma Eliabe, mokoĩa ma Abinadabe, mboapya ma Siméia,=Ou Boaz raꞌy ma Obede, haꞌe Obede raꞌy ma Jessé.>Nw Naassom raꞌy ma Salma, haꞌe Salma raꞌy ma Boaz.lMQ Haꞌe gui Rão raꞌy ma Aminadabe. Aminadabe raꞌy ma Naassom, Judá regua kuery ruvixa vaꞌe.QL Hezrom raꞌy kuery ikuai vaꞌekue ma Jerameel, Rão haꞌe Quelubai. K;Etã raꞌy ma Azarias.}JsCarmi raꞌy ma Acar. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery ikuai axy aguã rami ojapo haꞌeveꞌỹ vaꞌe py ojejavy vy.nIUZera raꞌy kuery ma Zinri, Etã, Hemã, Calcol haꞌe Dara. Haꞌe javi vy ma peteĩ nhiruĩ ikuai.>HwHaꞌe gui Perez raꞌy kuery ma Hezrom haꞌe Hamul.GHaꞌe rã guaꞌy raꞌyxy Tamar re Judá taꞌyague ma Perez haꞌe Zera. Judá raꞌy kuery haꞌe javi vy ma peteĩ nhiruĩ ikuai. F} Judá ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Judá raꞌy kuery ma Er, Onã haꞌe Selá. Haꞌe vaꞌe kuery mboapy ma Canaã pygua Bate-Sua piꞌa ikuai rakaꞌe. Haꞌe gui Judá raꞌy jypygua Er ma Senhor renonde rupi heko vai ramo ojuka.:EoDã, José, Benjamim, Naftali, Gade haꞌe Aser. tD c Haꞌe gui povaꞌe ma Israel raꞌy kuery: Rúben, Simeão, Levi, Judá, Issacar, Zebulom,VC '6Magdiel, haꞌe gui Irã. Haꞌe vaꞌe kuery ma Edom pygua yvatekueve meme. B 95Quenaz, Temã, Mibzar,A 94Oolibama, Elá, Pinom,k@ Q3Haꞌe gui Hadade ju omano. Po rami ma Edom pygua yvatekueve rery: yvatekueve Timna, Alva, Jetete,#? A2Baal-Hanã omano rire hekovia oĩ Hadade. Haꞌe vaꞌe retã openaaty ma Paí. Haꞌe rã taꞌyxy ma Matrede memby Meetabel, Me-Zaabe remiarirõ vaꞌe.H>  1Haꞌe gui Saul omano rire hekovia oĩ Acbor raꞌy Baal-Hanã.n= W0Samlá omano rire hekovia oĩ Saul. Haꞌe vaꞌe ma Eufrates yakã yvýry Reobote oĩ vaꞌe guigua.G<  /Haꞌe gui Hadade omano rire hekovia oĩ Masreca pygua Samlá.; .Husão omano rire hekovia oĩ Bedade raꞌy Hadade. Haꞌe vaꞌe ma oitypa Midiã pygua kuery Moabe yvy re. Hetã openaaty ma Avite.H:  -Jobabe omano rire hekovia oĩ temanita kuery yvy guigua Husão.O9 ,Haꞌe gui Bela omano rire hekovia oĩ Bozra pygua Zera raꞌy Jobabe.68 g+ Povaꞌe kuery ma Edom yvy re huvixave oĩ vaꞌekue, Israel kuery ruvixave oĩ eꞌỹ teri jave: Beor raꞌy Bela. Haꞌe vaꞌe retã openaaty ma Dinabá.a7 =*Eser raꞌy kuery ma Bilã, Zaavã haꞌe Jaacã. Disã raꞌy kuery ma Uz haꞌe Arã. Y6 -)Aná raꞌy ma Disom. Disom raꞌy kuery ma Hanrão, Esbã, Itrã haꞌe Querã.q5 ](Sobal raꞌy kuery ma Aliã, Manaate, Ebal, Sefô haꞌe Onã. Zibeão raꞌy kuery ma Aiá haꞌe Aná.S4 !'Lotã raꞌy kuery ma Hori haꞌe Homã. Haꞌe gui Lotã reindy ma Timna.n3 W& Haꞌe gui Seir raꞌy kuery ma Lotã, Sobal, Zibeão, Aná, Diso, Eser haꞌe Disã.@2 }%Reuel raꞌy kuery ma Naate, Zerá, Samá haꞌe Mizá. Y1 -$Elifaz raꞌy kuery ma Temã, Omar, Zefi, Gaetã, Quenaz, Timna haꞌe Amaleque.Y0 -# Esaú raꞌy kuery ma Elifaz, Reuel, Jeús, Jalão haꞌe Coré.Z/ /"Haꞌe gui Abraão raꞌy ma Isaque. Isaque raꞌy kuery ma Esaú haꞌe Israel. y. m!Midiã raꞌy kuery ma Efá, Efer, Enoque, Abida haꞌe Elda. Haꞌe vaꞌe kuery ma Quetura piꞌa kuery meme. H-  Haꞌe gui Abraão raꞌyxy jevy Quetura opiꞌa kuery oikuavãꞌi vaꞌekue ma Zinrã, Jocsã, Medã, Midiã, Isbaque haꞌe Suá. Jocsã raꞌy kuery ma Sabá haꞌe Dedã.X, +Jetur, Nafis haꞌe Quedemá. Haꞌe vaꞌe kuery ma Ismael raꞌy kuery meme. ,+ UMisma, Dumá, Massá, Hadade, Temá,v* gPo rami ma haꞌe vaꞌe raꞌy kuery: Ismael raꞌy jypygua ma Nebaiote, haꞌe gui Quedar, Adbeel, Mibsão,F)  Abraão raꞌy kuery ma Isaque haꞌe Ismael.6( ihaꞌe gui Abrão, hery mboae Abraão vaꞌe. ' 7Serugue, Naor, Terá,& 9Héber, Pelegue, Reú,8% m Sem, haꞌe gui Arfaxade, Selá,c$ AOfir, Havilá haꞌe Jobabe. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma Joctã raꞌy kuery meme. # 7Ebal, Abimael, Sabá," 9Hadorão, Uzal, Dicla,=! wJoctã raꞌy ma Almodá, Salefe, Hazar-Mavé, Jerá,D  Héber raꞌy kuery ma mokoĩ oiko: Peteĩ rery ma Pelegue, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe oiko jave py yvy ombojaꞌoa. Tery Pelegue ma “Mbojaꞌo” ꞌea. Haꞌe rã tyvy rery ma Joctã.@ }Arfaxade raꞌy ma Selá, haꞌe Selá raꞌy ma Héber.j OHaꞌe gui Sem raꞌy kuery ma Elão, Assur, Arfaxade, Lude, Arã, Uz, Hul, Geter haꞌe Meseque./ [arvadeu, zemareu haꞌe hamateu kuery.  7heveu, arqueu, sineu,0 ]haꞌe jebuseu kuery, amorreu, girgaseu,> y Canaã raꞌy kuery ma jypygua Sidom, haꞌe gui Hete,U % Patrusim, Casluim (haꞌe vaꞌe ma filisteu kuery ypyꞌi) haꞌe Caftorim.? { Mizraim raꞌy kuery ma Ludim, Anamim, Leabim, Naftuim,Z / Cuxe raꞌy ma Ninrode. Haꞌe vaꞌe ma jypyꞌi ipoꞌakapa vaꞌe oiko yvy re.x k Cuxe raꞌy kuery ma Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá haꞌe Sabtecá. Raamá raꞌy kuery ma Sabá haꞌe Dedã.J Haꞌe gui Cam raꞌy kuery ma Cuxe, Mizraim, Pute haꞌe Canaã.G  Javã raꞌy kuery ma Elisá, Társis, Quitim haꞌe Rodanim. ? {Gômer raꞌy kuery ma Asquenaz, Rifate haꞌe Togarma.j O Jafé raꞌy kuery ma Gômer, Magogue, Madai, Javã, Tubal, Meseque haꞌe Tiras.\ 3Noé, Sem, Cam haꞌe Jafé. Sem, Cam haꞌe Jafé ma Noé raꞌy kuery ikuai . $ EEnoque, Metusalém, Lameque,! ?Cainã, Maalalel, Jarede,  Jypya Crônicas huvixa kuery rekokue oĩa Adão ramymino kuery rery oĩa Adão, haꞌe gui Sete, Enos,` ;xHaꞌe vy koꞌẽ nhavõ huvixa po gui ae ojopy mbaꞌemo repyrã, oikovea ja guarã. xHaꞌe ramo Joaquim oao nhuã py oiporu vaꞌekue omboekovia vy huvixa renonde ae okaru oikovy koꞌẽ nhavõ, oikoa pukukue re. }xHaꞌe vy hexeve haꞌeve reiaꞌi rupi ijayvu vy omboyvateve amboae huvixa kuery Babilônia py hexeve ikuai vaꞌe gui. x Judá pygua huvixa Joaquim dezessete maꞌetỹ ma escravo-rã ogueraague ojapo rire, doze jaxya re vinte e sete araa py ma Evil-Merodaque oĩ Babilônia pygua huvixarã. Haꞌe vaꞌe ma Judá pygua huvixa Joaquim opoi nhuã py omboꞌaague gui.5 exHaꞌe ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi caldeu kuery gui okyje vy opuꞌãmba ojeꞌoivy, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve, xondaro ruvixa kuery voi ojeꞌoi Egito yvy katy. yxHaꞌe rami teĩ sete jaxya py ou Netanias raꞌy Ismael, Elisama ramymino vaꞌe, ipoꞌakave vaꞌe raꞌy. Hexeve ou avi dez avakue. Haꞌe vaꞌe kuery Gedalias oipyxo ramo omano, judeu haꞌe caldeu kuery Mispa py hexeve ikuai vaꞌekue voi. ;xHaꞌe ramo Gedalias onhemboayvu haꞌe kuery pe haꞌe hexevegua avakue ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pekyje eme caldeu kuery gui. Pepyta tema nhandeyvy re, haꞌe penheꞌẽ rendu Babilônia pygua huvixa. Haꞌe ramo peẽ kuery pendekuai porã ꞌrã — heꞌi. 1]x Ismael Gedalias ojukaague Haꞌe gui xondaro ruvixa kuery, hexevegua avakue reve oendu okuapy Babilônia pygua huvixa Gedalias ju huvixarã omoĩague. Haꞌe rami vy Mispa py Gedalias oĩa py haꞌe kuery ou okuapy oikuaa porãve aguã. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma Netanias raꞌy Ismael, Careá raꞌy Joanã, netofatita Tanumete raꞌy Seraías haꞌe maacatita raꞌy Jazanias. Guexevegua avakue reve ou okuapy. xBabilônia pygua huvixa Nabucodonosor ma Safã raꞌy Aicão raꞌy Gedalias omoĩ Judá yvy re oeja vaꞌekue re opena vaꞌerã. 9xHaꞌe ramo Ribla py ae Babilônia pygua huvixa oipyxo uka vy ojuka ukapa, Hamate yvy re. Haꞌe rami py Judá kuery ijyvy gui ogueraapaa escravo-rã.yxHaꞌe vaꞌe kuery ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã ojokua reve ogueraapa Ribla py Babilônia pygua huvixa oĩa py. &GxTetã gui ogueraa avi peteĩ xondaro kuery ruvixa oĩ vaꞌekue, haꞌe gui peteĩ nhiruĩ avakue huvixa mongetaaty tetã py ojou vaꞌekue, haꞌe xondarorã haꞌe py ikuai vaꞌe rery ombopara vaꞌety, haꞌe gui sessenta avakue haꞌe py hekoa vaꞌekue tetã rupi ojou vaꞌekue.#AxJopya kuery ruvixa ogueraa avi sacerdote yvateve vaꞌe Seraías, sacerdote yvyĩve vaꞌe Sofonias, haꞌe gui okẽ rarõa kuery mboapy ikuai vaꞌekue.cAxPeteĩ-teĩ oo yta yvatekuea ma oito metros, haꞌe gui hiꞌáry ma oĩ ju overa vaꞌe guigua mokoĩ metro yvatea vaꞌe. Hiꞌárygua yvýry rupi imbojeguaarã kya corrente guigua haꞌe yvyraꞌa raꞌangaa oĩ vaꞌekue ma overa vaꞌe guigua meme. Haꞌe rã hovai re ijyta hiꞌaĩ vaꞌe reve ma joegua, kya imbojeguaarã oĩ vaꞌe voi. ~n~}}b}|Y{{ozz\zyMxxw}vvduu;utt sSrrr qqpvooHnn\mllkOjjihqgg3fqf edd'czbbbXa``&_,^^-]]\[ZZZ*YYpY)XXXZX!VVbV"UUUTT}T SS7RR_QQQQ==\<;X::998876z54433I2*11L000 [ ! ^ ( V * 1 Ig"w'JOo Haꞌe kuery Gade ramymino ma xondaro kuery ruvixa ikuai. Haꞌe vaꞌe regua yvyĩve vaꞌe ma cem avakue rami ovare vaꞌe opuꞌãa py, haꞌe rã yvateve vaꞌe ma mil avakue rami ovare vaꞌe.5ne dez-a ma Jeremias haꞌe onze-a ma Macbanai..mW oito-a ma Joanã, nove-a ma Elzabade,/lY mboapy memea ma Atai, sete-a ma Eliel,9km irundya ma Mismana, peteĩ nhiruĩa ma Jeremias,hjI Haꞌe gui Ezer ma haꞌe kuery akã, haꞌe vaꞌe gui mokoĩa ma Obadias, mboapya ma Eliabe,2i] Gade regua kuery voi oaxa Davi-a katy, tekoa eꞌỹa py oo ikorapa vaꞌe py oĩ jave. Haꞌe vaꞌe avakue ma ipyꞌa guaxukueve joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme. Hembiporu ma huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe. Hova ma guary rami, haꞌe guaxu yvyty áry rupi onhaa rami inhakuã vaꞌe.Mh haꞌe gui Gedor pygua Jeroão raꞌy kuery Joela haꞌe Zebadias. Og Elcana, Issias, Azarel, Joezer haꞌe Jasobeão, Corá ramymino meme,Vf% haꞌe gui Eluzai, Jerimote, Bealias, Semarias haꞌe Harife pygua Sefatias,1e[ Gibeão guigua Ismaías ma trinta ipyꞌa guaxukueve ikuai vaꞌe regua, haꞌe kuery akã avi oiko, haꞌe gui Jeremias, Jaaziel, Joanã haꞌe Gedera pygua Jozabade,*dM Haꞌe kuery ruvixa ma Gibeá pygua Semaá raꞌy kuery Aiezer haꞌe Joás, haꞌe gui Azmavete raꞌy kuery Jeziel haꞌe Pelete, Beraca, Anatote guigua Jeú,^c5 Haꞌe vaꞌe kuery rembiporu ma guyrapa. Oiporu kuaa regua re haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa re oiporu ita momboa, huꞌy voi omombo ꞌrã guyrapa py. Haꞌe vaꞌe kuery ma Saul regua ae, Benjamim ramymino kuery.^b 7 Davi pegua xondaro kuery re ijayvua Povaꞌe kuery ma Davi-a katy ou vaꞌekue Ziclague py Quis raꞌy Saul gui onhaague py. Haꞌe vaꞌe kuery ma ipyꞌa guaxukueve joe opuꞌãa rupi ikuai vaꞌe regua.Ea /haꞌe gui Zobá guigua kuery Eliel, Obede haꞌe Jaasiel. _`7 .Maavá guigua Eliel, Elnaão raꞌy kuery Jeribai haꞌe Josavias, Moabe guigua Itma,;_q -Sinri raꞌy Jediael, haꞌe tyvy Joá Tiz guigua,Q^ ,Asterá pygua Uzias, Aroer pygua Hotão raꞌy kuery Sama haꞌe Jeiel,=]u +haꞌe gui Maaca raꞌy Hanã, Mitã guigua Josafá,b\= *Rúben regua Siza raꞌy Adina Rúben ramymino kuery ruvixa, hexevegua trinta avi ikuai,)[M )heteu Urias, Alai raꞌy Zabade,9Zm (haꞌe gui Jatir guigua kuery Ira haꞌe Garebe,cY? 'Amom guigua Zeleque, Beerote guigua Naarai, Zeruia piꞌa Joabe rembiporu reraaty vaꞌe,-XU &Natã ryvy Joel, Hagri raꞌy Mibar,3Wa %Carmelo guigua Hezro, Ezbai raꞌy Naarai,3Va $Mequerá guigua Hefer, Pelom guigua Aías,AU} #Aião pygua Sacar raꞌy Aião, haꞌe Ur raꞌy Elifal,FT "Gizom guigua Benê-Hasém, Aião pygua Sage raꞌy Jônatas,7Si !Baarum guigua Azmavete, Saalbom guigua Eliaba,@R{ Gaás yakãꞌi yvýry guigua Hurai, Arba guigua Abiel,YQ+ Gibeá pygua Ribai raꞌy Itai Benjamim ramymino vaꞌe, Piratom guigua Benaia,AP} Netofa guigua Maarai, Netofa pygua Baaná raꞌy Helede,/OY Husa guigua Sibecai, Aoí guigua Ilai,>Nw Tecoa pygua Iques raꞌy Ira, Anatote guigua Abiezer,3Ma Harode guigua Samote, Pelete guigua Heles,rL] Haꞌe gui xondaro kuery regua ipyꞌa guaxukueve ma Joabe ryvy Asael, Belém pygua Dodô raꞌy Elanã,5Kc Haꞌe vaꞌe ma trinta ikuai vaꞌe gui omboetevea vaꞌeri mboapyve tenonde re ikuai vaꞌe regua ndoikoi guive. Haꞌe gui Davi omoĩ guarõa kuery re opena vaꞌerã. J Haꞌe nunga Joiada raꞌy Benaia ojapo rire mboapyve tenondegua ipyꞌa guaxukueve re rami imaꞌenduꞌa porãmby oiko.I7 Ojuka avi peteĩ ava Egito pygua mokoĩ metros raxaꞌi yvate vaꞌekue. Egito pygua ma huꞌy guaxu ajukue popẽa ꞌy rami ipo guaxu vaꞌe reve ou rã Benaia ma popoka py rive opuꞌã ovy vy ipo gui huꞌy guaxu oguereko vaꞌekue oipeꞌa vy haꞌe vaꞌe py ae ju ojuka.H- Haꞌe gui Joiada raꞌy Benaia ma ipyꞌa guaxuve vaꞌe avi Cabzeel pygua, mbaꞌemo tuvixa vaꞌe ojapo avi vaꞌe. Haꞌe rami vy ojuka mokoĩ Moabe pygua joe opuꞌã kuaave vaꞌekue. Yroꞌy apĩ hoꞌa jave ma itakua py oguejy vy guary okua py oĩ vaꞌekue ojuka.G# Haꞌe ma trinta ikuai vaꞌe gui yvateve vaꞌe vy haꞌe kuery akã oiko, vaꞌeri mboapyve tenonde re ikuai vaꞌe regua eꞌỹ guive. F Haꞌe gui Joabe rykeꞌy Abisai ma trinta ikuai vaꞌe akã. Haꞌe vaꞌe ma guembiporu huꞌy guaxu reve opuꞌã trezentos ikuai vaꞌe rovai, haꞌe vy ojukapa. Haꞌe rami vy mboapyve tenonde re ikuai vaꞌe rami ete imaꞌenduꞌa porãmby oiko.UE# Haꞌe vy aipoeꞌi: — |yhwh{Senhor,} ndaꞌevei ete xee haꞌe vaꞌe ayꞌu aguã! Xee ayꞌu ꞌrã ri ndaꞌu avakue ojeayvu veꞌỹkue py ojeꞌoi vaꞌekue ruguy rami? Mbaꞌeta haꞌe kuery ndojeayvuveikue py ogueru okuapy vaꞌekue — heꞌi vy ndoyꞌuxei. Haꞌe ramigua ae mboapy ipyꞌa guaxukueve ojapo vaꞌekue. wDg Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe mboapyve ma filisteu kuery ijaty okuapya rupi ojeꞌoi vy ygua Belém kora rokẽ py oĩ vaꞌe gui yy oguenoẽ, haꞌe Davi oĩa py ogueru. Haꞌe rã haꞌe ndoyꞌuxei vy Senhor renonde onhoẽ ixupe guarã. C Haꞌe gui Davi ijyꞌuvei etea rupi aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu xemboyꞌu ta ygua Belém rokẽ py oĩ vaꞌe gui? — heꞌi.oBW Haꞌe rami vy Davi onhemia py oĩ, haꞌe rã filisteu regua xondaro kuery ma Belém tetã py ikuai.HA Haꞌe gui trinta yvatekueve ikuai vaꞌe regua mboapy ojeꞌoi avi Adulão itakua py Davi onhemia py. Haꞌe vaꞌe jave py filisteu regua xondaro kuery voi ijaty okuapy Refains yvyugua py.@ Haꞌe vaꞌe yvy mbyte py haꞌe kuery opuꞌã vy ojoko nho, oitypa filisteu kuery. Haꞌe rami py Senhor ogueraa jepepa rakaꞌe. F? Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ma Pas-Damim py Davi reve ikuai filisteu kuery ijaty okuapy jave py. Haꞌe py peteĩ yvy cevada-ty oĩa py xondaro kuery onhamba filisteu kuery renonde gui.> Haꞌe vaꞌe rire ma Dodô raꞌy Eleazar, Aoí ramymino. Haꞌe vaꞌe ma mboapyve ipyꞌa guaxukueve vaꞌe regua oiko.h=I Po rami ma Davi pegua kuery ipyꞌa guaxukueve rery: hacmonita Jasobeão ma trinta ikuai vaꞌe ruvixa. Haꞌe vaꞌe ma guembiporu huꞌy reve trezentos ikuai vaꞌe rovai opuꞌã vy peteĩgueꞌi pyve ojukapa vaꞌekue.c<? Povaꞌe kuery ma Davi pegua ipyꞌa guaxukueve yvateve vaꞌe. Haꞌe kuery ma Israel kuery haꞌe javi reve oipytyvõ okuapy huvixave oĩ aguã, haꞌe vaꞌe kuery reko re Senhor ijayvuague rami vy.V;% Davi ma ipoꞌakave tema ovy, hexeve Senhor ixondaro reta vaꞌe oiko ramo. ):K Haꞌe vaꞌe yvýry rupi mbaꞌemo ojapo avi. Milo guive tetã omoatyrõ heravy omboypyague py ovaẽ peve. Haꞌe rã tetã rembyre ma Joabe ju omoatyrõmba.u9c Haꞌe rami vy oo ikorapa vaꞌe py ae Davi oĩ. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe pe “Davi rekoa” ꞌea.8) Mbaꞌeta Davi aipoeꞌi ma voi vaꞌekue: “Amongue vaꞌe rei jypyꞌi jebuseu kuery oity vaꞌe amoĩ ꞌrã xondaro kuery ruvixarã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe ramo Zeruia piꞌa Joabe haꞌe ranhe opuꞌã ovy haꞌe kuery re. Haꞌe ramo omoĩ xondaro ruvixarã.e7C Haꞌe ramo Jebus py hekoa vaꞌe kuery aipoeꞌi Davi pe: — Apy ma ndereikei ꞌrã — heꞌi okuapy. Haꞌe rami teĩ Davi oipeꞌa oo ikorapa vaꞌe Sião py oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe ma “Davi rekoa” ꞌea.J6  Haꞌe gui Davi haꞌe Israel kuery haꞌe javi reve ojeꞌoi Jerusalém tetã hery mboae Jebus vaꞌe katy, mbaꞌeta haꞌe py ae jebuseu kuery haꞌe vaꞌe yvy regua rekoa..5U Haꞌe rami vy Israel regua nhomongetaa kuery haꞌe javi ou okuapy Hebrom py huvixa reve jogueroayvu aguã. Haꞌe ramo Hebrom py, Senhor renonde haꞌe kuery reve huvixa Davi ojapo oguereko porã aguã regua. Haꞌe rã omoĩ okuapy Davi nguvixarã Israel kuery haꞌe javi re opena aguã, Samuel ayvu rupi Senhor aipoeꞌiague rami vy. Davi huvixave oĩ aguã Samuel oikuaa ukaague omombeꞌu 1 Samuel 16.1-13 py. 4 Yma Saul oiko teri vy orere opena jave py ndee ae reo haꞌe rejevy ꞌrã vaꞌekue Israel regua xondaro kuery reve. Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi ndevy: “Ndee repena ꞌrã xevygua Israel kuery re, haꞌe reiko ꞌrã haꞌe kuery ruvixa”, heꞌi vaꞌekue. A3 } Haꞌe gui ma Israel regua kuery haꞌe javi ou okuapy Hebrom tetã py Davi oĩa py. Hexeve jogueroayvu vy aipoeꞌi okuapy: — Ore kuery voi ma nderegua kuery ae avi.x2i Senhor pe eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi Senhor ojuka uka vy Jessé raꞌy Davi pe ju omboaxa huvixave oĩ aguã. 1 Haꞌe rami py Saul omano Senhor rovai ojejavyague re, Senhor ijayvua noenduxei rire, omanogue mboayvua pe rive oporandu ramo guive,m0S Haꞌe rami vy avakue ipyꞌa guaxukueve vaꞌe opuꞌãmba vy omboi heruvy Saul haꞌe taꞌy kuery retekue. Jabes tetã py ogueru vy ojatypa haꞌe py, yvyra ikuai vaꞌe guy py. Haꞌe vy sete ára re okaru eꞌỹ re ikuai.]/3 Haꞌe gui Jabes-Gileade pygua kuery oendu okuapy filisteu kuery Saul re ojapoague..{ Saul rembiporukue ogueraa nguuete kuery pegua oo py. Haꞌe rã inhakãgue ma nguuete Dagom pegua oo re omboja imoiny. p-Y Haꞌe rami vy Saul akãgue ojaya vy hembiporukue ogueraapa. Filisteu yvy haꞌe javi rupi omondouka ayvu mombeꞌuarã, haꞌe nungakue omombeꞌu aguã taꞌangaa pegua oo ikuai vaꞌe rupi, haꞌe guetarã kuery haꞌe javi pe.@,y  Koꞌẽ jevy filisteu kuery ou omanogue mbaꞌekue ogueraapa aguã. Haꞌe rami vy ojou Saul haꞌe taꞌy kuery mboapyve retekue Gilboa yvyꞌã re hoꞌapaague py.+ Haꞌe gui avakue Israel regua yvyugua rupi hekoa vaꞌe oexa okuapy oirũ kuery onhambaa, haꞌe Saul guaꞌy kuery reve omanomba maa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi guekoa oejapa vy onhamba avi ojeꞌoivy. Haꞌe gui filisteu kuery ou vy haꞌe py ju ikuai. i*K Haꞌe rami py Saul omano guaꞌy kuery mboapyve reve. Hoo pygua kuery voi omanomba avi hexeve.l)Q Huꞌy jokoa reraa Saul omano ma ri ty raꞌea oexa vy haꞌe voi kyxe re onhemombo vy omano avi. +(O Haꞌe gui Saul aipoeꞌi huꞌy jokoa reraa pe: — Ekyi ndekyxe haꞌe xepyxo, haꞌe kuery opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue ou vy xejojai rei eꞌỹ aguã — heꞌi. Haꞌe rami teĩ huꞌy jokoa reraa okyje vaipa vy ndoipyxoxei. Haꞌe ramo Saul ae kyxe ojopy vy onhemombo hakua re.j'M Jogueroꞌaa py Saul oĩ vaive ovy. Huꞌy momboa kuery ojou ramo haꞌe kuery gui okyje vaipa. & Filisteu kuery ojoko avi Saul haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe vy ojuka Saul raꞌy kuery Jônatas, Abinadabe haꞌe Malquisua.-% U Haꞌe gui Israel kuery reve filisteu kuery jogueroꞌa ramo avakue Israel regua onhamba filisteu kuery gui. Haꞌe ramo Gilboa yvyꞌã re ojukapa.1$[ ,Haꞌe rã Azel raꞌy kuery ma mboapy meme ikuai. Hery ma Azricão, Bocru, Ismael, Searias, Obadias haꞌe Hanã. Haꞌe kuery haꞌe javi ma Azel raꞌy kuery meme. T#! +Mosa raꞌy ma Bineá, Bineá raꞌy ma Refaías, Refaías raꞌy ma Azel." *Haꞌe gui Acaz raꞌy ma Jaerá, haꞌe rã Jaerá raꞌy kuery ma Alemete, Azmavete haꞌe Zinri. Haꞌe rã Zinri raꞌy ma Mosa, Escravo ikuai rire Jerusalém py ju ikuai vaꞌe kuery rery oĩa Haꞌe gui Israel kuery haꞌe javi rery omboparapaa imoiny kuaxia Israel kuery ruvixa rekokue oĩa re. Haꞌe gui Judá regua kuery ma ojejavy okuapya re Babilônia katy ogueraapaa escravo ikuai aguã py.lxQ(Ulão raꞌy kuery ma avakue ipyꞌa guaxukueve, guyrapa oiporu kuaa vaꞌe. Haꞌe gui heta avi taꞌy haꞌe hamymino kuery, haꞌe javi vy cento e cinqüenta ikuai. Haꞌe kuery haꞌe javi ma Benjamim ramymino kuery meme. sw_'Haꞌe gui tyvy Eseque raꞌy kuery ma povaꞌe: Ulão ma jypykue, Jeú ma mokoĩa, Elifelete ma mboapya.Hv &Haꞌe gui Azel raꞌy kuery ma mboapy meme ikuai rakaꞌe. Haꞌe kuery rery ma Azricão, Bocru, Ismael, Searias, Obadias haꞌe Hanã. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma Azel raꞌy ikuai.euC%Mosa raꞌy ma Bineá, Bineá raꞌy ma Rafa, Rafa raꞌy ma Eleasa, Eleasa raꞌy ma Azel.tw$Acaz raꞌy ma Jeoada, haꞌe Jeoada raꞌy kuery ma Alemete, Azmavete haꞌe Zinri. Haꞌe gui Zinri raꞌy ma Mosa,Bs#Mica raꞌy kuery ma Pitom, Meleque, Taréia haꞌe Acaz.Pr"Jônatas raꞌy ma Meribe-Baal, haꞌe gui Meribe-Baal raꞌy ma Mica.zqm!Haꞌe gui Ner raꞌy ma Quis, Quis raꞌy ma Saul, Saul raꞌy ma Jônatas, Malquisua, Abinadabe haꞌe Esbaal.ypk Haꞌe gui Miclote raꞌy ma Siméia. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jerusalém py ikuai guyvy kuery reve joa katyꞌi.#oAGedor, Aiô haꞌe Zequer.Xn)Haꞌe py oiko avi taꞌy jypyguare Abdom, haꞌe gui Zur, Quis, Baal, Nadabe,Vm%Haꞌe gui Gibeão py oiko Gibeão rurã. Haꞌe rã taꞌyxy rery ma Maaca.{loHaꞌe kuery ma Jerusalém tetã py guetarã kuery re opena vaꞌe, haꞌe kuery vaꞌe regua rery oĩa rami vy. Hk Jaaresias, Elias haꞌe Zicri ma Jeroão ramymino kuery ikuai./jYHaꞌe gui Sanserai, Searias, Atalias,Ai}Ifdéias haꞌe Penuel ma Sasaque ramymino kuery ikuai. #hAHananias, Elão, Antotias,g5Abdom, Zicri, Hanã,)fMHaꞌe gui Ispã, Héber, Eliel,Je Adaías, Beraías haꞌe Sinrate ma Simei ramymino kuery ikuai. !d=Elienai, Ziletai, Eliel,)cMHaꞌe gui Jaquim, Zicri, Zabdi,Ib Ismerai, Izlias, haꞌe Jobabe ma Elpaal ramymino kuery ikuai. 7aiHaꞌe gui Zebadias, Mesulão, Hizqui, Héber,F`Micael, Ispa haꞌe Joá, Berias ramymino kuery meme ikuai. _;Zebadias, Arade, Éder,,^SHaꞌe gui Aiô, Sasaque, Jeremote,] Haꞌe gui Berias haꞌe Sema ma Aijalom py hetarã kuery akã ikuai. Haꞌe kuery ma Gate py hekoa vaꞌekue omoxẽmba. \ Elpaal raꞌy kuery ma Héber, Misã haꞌe Semede. Haꞌe vaꞌe ma ojapo Ono haꞌe Lode, haꞌe ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌerã.@[{ Haꞌe gui Husim raꞌy kuery ma Abitube haꞌe Elpaal.wZg Jeús, Saquias haꞌe Mirma. Haꞌe vaꞌe kuery ma taꞌy kuery ikuai, guetarã kuery re opena vaꞌe meme. WY' guaꞌyxyrã Hode ju ojou vaꞌe reve oguereko Jobabe, Zíbia, Messa, Malcã,oXWHaꞌe gui Saarim ma guaꞌyxy kuery Husim haꞌe Baara gui opoi ma rire Moabe regua yvy re oiko jave{WoHaꞌe kuery ma Naamã, Aías haꞌe Gera. Haꞌe vaꞌe ae oguerovapa, haꞌe gui taꞌya ma Uzá haꞌe Aiúde.V-Povaꞌe kuery ma Eúde ramymino kuery. Haꞌe kuery ma Geba pygua kuery re opena vaꞌekue ri haꞌe gui oguerovapaa Manaate py ju ikuai aguã.%UEGera, Sefufá haꞌe Hurão.T7Abisua, Naamã, Aoá,=SuHaꞌe gui Bela raꞌy kuery ma Adar, Gera, Abiúde,=Ruirundya ma Noá, haꞌe rã peteĩ nhiruĩa ma Rafa. Q  Benjamim ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Benjamim raꞌy ma Bela jypygua vaꞌe. Mokoĩa ma Asbel, mboapya ma Aará,.PU(Haꞌe kuery haꞌe javi ma Aser ramymino kuery ikuai, guetarã kuery re opena vaꞌerã oiporavo pyre, avakue ipyꞌa guaxukueve, huvixa yvatekueve ikuai, hetarã kuery rery oĩa py hery omboparaa joe opuꞌãa rupi ikuai vaꞌerã. Haꞌe javi vy ma vinte e seis mil avakue ikuai rakaꞌe. 6Og'Ula raꞌy kuery ma Ara, Haniel haꞌe Rizia.FN&Haꞌe gui Jéter raꞌy kuery ma Jefoné, Pispa haꞌe Ara.6Mg%Bezer, Hode, Sama, Silsa, Itrã haꞌe Beera.JL $Haꞌe gui Zofa raꞌy kuery ma Sua, Harnefer, Sual, Beri, Inra,DK#Tyvy Helém raꞌy kuery ma Zofa, Imna, Seles haꞌe Amal.IJ "Haꞌe gui Semer raꞌy kuery ma Aí, Roga, Jeubá haꞌe Arã.kIO!Jaflete raꞌy kuery ma Pasaque, Bimal haꞌe Asvate. Haꞌe kuery ma Jaflete raꞌy kuery ikuai.XH) Héber raꞌy kuery ma Jaflete, Somer, Hotão haꞌe Suá haꞌe kuery reindy.VG%Berias raꞌy kuery ma Héber haꞌe Malquiel. Malquiel raꞌy ma Birzavite.F3 Aser ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Aser raꞌy kuery ma Imna, Isvá, Isvi haꞌe Berias. Haꞌe rã Sera ma haꞌe kuery reindy oiko.EHaꞌe gui Manassés ramymino kuery rekoa rexei rupi ma Bete-Seã ijyvýry rupi tekoaꞌi ikuai vaꞌe reve, Taanaque, Megido haꞌe Dor ijyvýry rupi tekoaꞌi ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi rupi Israel raꞌy José ramymino kuery ikuaia. D}Haꞌe kuery yvy haꞌe hekoa ma povaꞌe: Betel ijyvýry rupi tekoaꞌi ikuai vaꞌe reve, haꞌe gui kuaray oua katy Naarã oĩ, haꞌe rã kuaray oikea katy oĩ vaꞌe ma Gezer, Siquém haꞌe Aia peve, ijyvýry rupi tekoaꞌi ikuai vaꞌe reve.=CuElisama raꞌy ma Num, haꞌe Num raꞌy ma Josué. SBTaã raꞌy ma Ladã, Ladã raꞌy ma Amiúde, Amiúde raꞌy ma Elisama,nAUHaꞌe gui Berias raꞌy ma Refa, Refa raꞌy ma Resefe, Resefe raꞌy ma Tela, Tela raꞌy ma Taã, @ Haꞌe gui tajy ma Seerá, Bete-Horom tetã ojapo vaꞌerã, yvyꞌã guy katy haꞌe yvyꞌã katy voi. Ojapo avi Uzém-Seerá.v?eHaꞌe vaꞌe rire ma guaꞌyxy reve joguereko ramo oguerekoꞌi vy oikuavã peteĩ opiꞌa. Haꞌe ramo tuu omboery Berias, hoo py mbaꞌemo vai oiko ramo. Haꞌe kuery ayvu py tery Berias ma “Mbaꞌemo vai” ꞌea rami onhendu. >)Haꞌe nunga rupi mbovy ára re rei eꞌỹ tuu Efraim ojaeꞌo oiny haꞌe kuery re. Haꞌe ramo tykeꞌy kuery ou ombopyꞌa porã ju aguã.B=}Haꞌe gui Taate raꞌy ma Zabade, haꞌe Zabade raꞌy ma Sutela. Haꞌe rã Ezer haꞌe Eleade ma avakue Gate pygua ae ojuka, haꞌe vaꞌe kuery rymba re imonda aguã ojeꞌoi ramo.L< Efraim ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Efraim raꞌy ma Sutela. Haꞌe gui Sutela raꞌy ma Berede, Berede raꞌy ma Taate, Taate raꞌy ma Eleada, haꞌe Eleada raꞌy ma Taate avi.Q;Haꞌe rã Semida raꞌy kuery ma Aiã, Siquém, Liqui, haꞌe Anião. L:Heindy Hamolequete ma oikuavãꞌi Is-Hode, Abiezer, haꞌe Macla.|9qUlão raꞌy ma Bedã. Haꞌe kuery ae Gileade ramymino ikuai. Haꞌe vaꞌe ma Maquir raꞌy, Manassés ramymino.)8KHaꞌe gui Maquir raꞌyxy Maaca ma peteĩ opiꞌa oguereko vy omboery Perez. Tyvy ma Seres hery vaꞌe. Haꞌe rã Perez raꞌy kuery ma Ulão haꞌe Requém.77gHaꞌe gui Maquir ma guaꞌyxyrã ojou Hupim haꞌe Supim reindy, Maaca hery vaꞌe. Haꞌe rã Maquir ryvy rery ma Zelofeade. Haꞌe vaꞌe ma guajy anho oguereko rakaꞌe.@6y Manassés ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Manassés raꞌy ma Asriel, taꞌyxy jevy Síria guigua oguereko vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe oikuavãꞌi avi Gileade rurã Maquir.c5? Haꞌe gui Naftali raꞌy kuery ma Jaziel, Guni, Jezer haꞌe Salum, Bila ramymino meme. b4= Haꞌe gui Supim haꞌe Hupim ma Ir raꞌy kuery ae. Haꞌe rã Husim ma Aer raꞌy ju. >3u Haꞌe vaꞌe Jediael raꞌy kuery haꞌe javi ma ma guetarã kuery re opena vaꞌe. Avakue ipyꞌa guaxukueve ma dezessete mil e duzentos ikuai joe opuꞌãa py ikuai kuaa vaꞌe.2 Haꞌe gui Jediael raꞌy ma Bilã. Haꞌe rã Bilã raꞌy kuery ma Jeús, Benjamim, Eúde, Quenaana, Zetã, Társis haꞌe Aisaar.(1I Haꞌe javi vy vinte mil e duzentos ikuai guamoĩ jypygua kuery rery ombopara pyre oĩa rami. Guetarã kuery re opena vaꞌe, avakue ipyꞌa guaxukueve ikuai.03Haꞌe gui Bequer raꞌy kuery ma Zemira, Joás, Eliézer, Elioenai, Onri, Jerimote, Abias, Anatote haꞌe Alemete, Bequer raꞌy kuery meme ikuai./yHaꞌe gui Bela raꞌy kuery ma Esbom, Uzi, Uziel, Jerimote haꞌe Iri, haꞌe javi vy peteĩ nhiruĩ ikuai. Guetarã kuery re opena vaꞌe meme, avakue ipyꞌa guaxukueve. Vinte e dois mil e trinta e quatro ikuai hery ombopara pyre oĩa rami vy.. Benjamim ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Benjamim raꞌy kuery ma Bela, Bequer haꞌe Jediael, haꞌe javi vy mboapy ikuai. -9Tyvy kuery Issacar ramymino kuery vaꞌe regua avakue ipyꞌa guaxukueve haꞌe javi vy ma oitenta e sete mil ikuai, hery ombopara pyre oĩa rami vy. B,}Haꞌe kuery vaꞌe regua rery ombopara pyre ma trinta e seis mil avakue ikuai joe opuꞌãa pygua, mbaꞌeta haꞌe kuery vaꞌe regua heta ete avi ikuai kunhague haꞌe taꞌy kuery.'+GHaꞌe gui Uzi raꞌy ma Izraías. Haꞌe gui Izraías raꞌy kuery ma Micael, Obadias, Joel haꞌe Issias, haꞌe javi vy peteĩ nhiruĩ ikuai, huvixa meme.*{Tola raꞌy kuery ma Uzi, Refaías, Jeriel, Jamai, Ibsão haꞌe Samuel, Tola ramymino kuery re opena vaꞌe, avakue ipyꞌa guaxukueve meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua rery huvixa Davi oĩ jave ombopara pyre ma vinte e dois mil e setecentos ikuai.) ! Issacar ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Issacar raꞌy kuery ma Tola, Puá, Jasube haꞌe Sinrom, haꞌe javi vy irundy ikuai.[(/Qhaꞌe Hesbom haꞌe Jazer ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve guive. ' PHaꞌe gui Gade regua Gileade re oĩ vaꞌe gui omeꞌẽa Ramote haꞌe Maanaim ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve,_&7Ohaꞌe Quedemote haꞌe Mefaate ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve guive.H% NHaꞌe gui Jordão yakã rovai, Jericó tetã rexei Jordão gui kuaray oua re oĩ vaꞌe voi omeꞌẽa avi Rúben regua gui Bezer haꞌe Jaza ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve,$'MHaꞌe gui Merari ramymino kuery mboae pe ma omeꞌẽa Zebulom regua gui Rimono haꞌe Tabor ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve.#)LHaꞌe gui Naftali regua Galiléia re ikuaia gui ma omeꞌẽa Quedes, Hamom haꞌe Quiriataim ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve.["/Khaꞌe Hucoque haꞌe Reobe ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve guive.t!aJHaꞌe gui Aser regua gui ma omeꞌẽa Masal haꞌe Abdom ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve,S IRamote haꞌe Aném ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve guive.xiHhaꞌe gui Issacar regua gui omeꞌẽa Quedes haꞌe Daberate ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve,3_GHaꞌe gui Gérson ramymino kuery pe ma omeꞌẽa Manassés regua mbytekue Basã yvy re oĩ vaꞌe Golã haꞌe Astarote ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve,6eFHaꞌe gui Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue yvy gui Coate ramymino kuery mboae pe omeꞌẽa Aner haꞌe Bileã ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve. SEAijalom haꞌe Gate-Rimom ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve.7DJocmeão, Bete-Horom,2]CHaꞌe kuery pe omeꞌẽa avi tetã onhemia aguã, povaꞌe: Siquém yvyty Efraim regua re oĩ vaꞌe ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve, haꞌe gui Gezer,pYBHaꞌe gui Coate ramymino kuery amongue regua pe ma omeꞌẽa tetã Efraim regua yvy re ikuai vaꞌe.AHaꞌe vaꞌe tetã peteĩ-teĩ rery rupi omeꞌẽa avi Judá, Simeão haꞌe Benjamim regua vaꞌekue, xorte oexaague rami.  @Haꞌe rami py Levi ramymino kuery pe Israel kuery omeꞌẽ haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe reve.}?Haꞌe gui Merari ramymino kuery pe ma doze tetã omeꞌẽa Rúben, Gade haꞌe Zebulom regua, xortea oexaague rami vy.+O>Haꞌe gui Gérson ramymino kuery pe ma treze tetã omeꞌẽa haꞌe kuery ikuai aguã, Issacar, Aser, Naftali haꞌe Manassés regua Basã yvy re ikuai vaꞌe.'=Haꞌe gui Coate ramymino kuery mboae pe ma xortea oexaague rami omeꞌẽa dez tetã Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ikuaia re.D Povaꞌe py ma haꞌe kuery hekoa okuapy, haꞌe kuery rekoarã omeꞌẽague rami vy, ijapya peve: Arão ramymino kuery Coate regua pe ranhe xortea oexa ramoJ  5Aitube raꞌy ma Zadoque, haꞌe rã Zadoque raꞌy ma Aimaás. \ 14Zeraías raꞌy ma Meraiote, Meraiote raꞌy ma Amarias, Amarias raꞌy ma Aitube,N 3Abisua raꞌy ma Buqui, Buqui raꞌy ma Uzi, Uzi raꞌy ma Zeraías,Y +2Arão raꞌy ma Eleazar, Eleazar raꞌy ma Finéias, Finéias raꞌy ma Abisua,1 Arão ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Arão ma guaꞌy kuery reve mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã okuapy altar mbaꞌemo oapyaty oĩ vaꞌe áry, heakuã porã vaꞌe oapyaty áry guive. Haꞌe kuery ma henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py avi ikuai guetarã Israel kuery ojejavyague ojaoꞌi uka aguã Senhor pe, Nhanderuete guembiguai Moisés pe ojapo ukaague haꞌe javi rami vy. ~}{zy xVwvuuLuttsyrrZqppoonhmvlkfjih^gg ee#d7ccHbb=a``'__^^^q^A]d] \MZZxZ Y2XWW V1U9TTESSeRRR QQ P*ONNHMLbK`JJWII+HGFF"DCBAA@i?>==8<<`;;;)::g99]88877066=55G44:33'22011%0/..4-,,+R*}))(v(!'&%$$6#i! CxK` rc>P4]%-Uj  { I K YQ3%_ Amom kuery ojeꞌoi vy oarõ okuapy tetã kora rokẽ py joe opuꞌã aguã. Haꞌe rã huvixa kuery ipytyvõarã ou vaꞌekue ma amboae rupi ranhe ikuai nhuũndy rupi. w$gHaꞌe nunga Davi oendu vy haꞌe kuery rovai ombou Joabe oxondaro kuery ipyꞌa guaxukueve haꞌe javi reve.:#mHaꞌe rami vy ojeupe guarã ogueru ruka trinta e dois mil karóxa haꞌe Maaca pygua huvixa ixupegua kuery reve. Haꞌe kuery haꞌe javi ou vy Medeba tetã rexeiꞌi ikuai. Amom kuery voi guetã ikuai vaꞌe haꞌe javi gui ou vy onoꞌõmba avi. Haꞌe rami vy mae ma ojeꞌoi joe opuꞌã aguã katy.+"OAmom kuery oikuaa okuapy Davi ndaꞌijaꞌevei aguã rami ojapoa. Haꞌe rami vy Hanum haꞌe Amom kuery omondouka trinta e três mil quilos prata guigua, Mesopotâmia gui ojeupe guarã ogueru ruka aguã karóxa haꞌe kavaju árygua kuery, Síria pygua kuery Maaca haꞌe Zobá gui guive.1![Haꞌe ramo amongue ojeꞌoi vy Davi pe omombeꞌupa hembiguai kuery re oiko vaꞌekue. Haꞌe kuery omoxĩmbaa rire huvixa ombou ayvu mombeꞌuarã haꞌe kuery ovaexĩ aguã. Aipoeꞌi uka: — Pepyta ranhe Jericó tetã py, penerendyva ipukupa ju peve. Haꞌe rire ma peju ju — heꞌi uka. 9Haꞌe rami rã Hanum omboty Davi rembiguai kuery, haꞌe vy onhopĩ hendyva, ijao ojaya guive hevi roꞌo ojekuaa peve. Haꞌe rire ma omondouka ju. OHaꞌe rami teĩ Amom regua yvatekueve aipoeꞌi okuapy Hanum pe: — Rexaꞌã teve Davi nderu rãgueꞌi omboetea rupi guembiguai ombou nembopyꞌa porãarã? Xapyꞌa rei ma ndea py merami guembiguai kuery ombou vy neretã re oikuaa pota haꞌe nhandeyvy re oexa pota rire ombovaipa aguã eꞌỹ teve? — heꞌi okuapy. +OHaꞌe ramo Davi aipoeꞌi: — Naás raꞌykue Hanum pe aexa uka ꞌrã ayvua, tuu xerayvu rire — heꞌi. Haꞌe rami vy Davi omondouka guembiguai kuery ombopyꞌa porã ju aguã tuu omanoague gui. Haꞌe gui Davi rembiguai kuery ovaẽ Amom kuery yvy re, Hanum ombopyꞌa porã aguã. m U Haꞌe rire ma Amom kuery ruvixa Naás omano, haꞌe rã taꞌy ju oĩ nguu rekovia.wHuvixa ro rarõa kuery ruvixa ma Joiada raꞌy Benaia. Haꞌe rã huvixa Davi revegua yvatekueve ma taꞌy kuery ae. ykSacerdote ma Aitube raꞌy Zadoque, haꞌe gui Abiatar raꞌy Abimeleque ju. Kuaxia re opena vaꞌety ma Sausa.{oIxupegua xondaro kuery ruvixa ma Zeruia piꞌa Joabe. Mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaa ma Ailude raꞌy Josafá.0Y ; 20.23-26 Haꞌe rami vy Davi opena Israel kuery haꞌe javi re. Mbaꞌemo re oikuaa potaa py haꞌevea rami meme oguereko. 9 Edom re voi omoĩ harõarã kuery. Haꞌe ramo Edom pygua kuery haꞌe javi ikuai Davi rembiguairã. Davi ooa nhavõ rupi Senhor ombopoꞌakave tema. iK Haꞌe gui Zeruia piꞌa Abisai ojuka avi dezoito mil Edom pygua juky yvyugua ꞌepy vaꞌe py.[/ Haꞌe nunga huvixa Davi ojopy vy omboaxapa Senhor peguarã, haꞌe javi regua gui prata haꞌe ouro ojopy vaꞌekue reve: Edom guigua, Moabe, Amom ramymino kuery, filisteu kuery haꞌe Amaleque guigua guive. 3 Haꞌe vy Davi-a py huvixa ombou guaꞌy Hadorão oxarura vy oguerovyꞌa aguã Hadadezer reve jogueroꞌaa py oitypaague re (mbaꞌeta Toú reve Hadadezer jogueroꞌa avi tema rire). Hadorão ou vy ogueru mbaꞌemo ouro, prata haꞌe overa vaꞌe guigua omeꞌẽ vaꞌerã.uc Haꞌe gui Hamate pygua huvixa Toú oendu Zobá pygua huvixa Hadadezer pegua xondaro kuery Davi oitypaague.J Hadadezer pegua tetã Tibate haꞌe Cum gui voi huvixa Davi oipeꞌave tema overa vaꞌe guigua. Haꞌe vaꞌe overa vaꞌe gui ma Salomão ojapo ꞌrã yy mbotya, oo ytarã haꞌe tembiporu. yHadadezer rembiguai kuery yvatekueve huꞌy jokoa ouro guigua oguereko vaꞌekue Davi ojopy vy oguerupa Jerusalém py.T!Haꞌe gui Síria Damasco regua py Davi omoĩ harõarã kuery. Síria pygua kuery voi Davi rembiguairã ikuai vy mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã okuapy ixupe. Davi ooa nhavõ rupi Senhor ombopoꞌakave tema."=Haꞌe ramo Síria pygua avakue ou Damasco gui, huvixa Zobá pygua Hadadezer pytyvõarã. Haꞌe rami teĩ Síria guigua ma Davi ojuka vinte e dois mil.DIxupegua kavaju árygua kuery regua ma Davi ogueraa mil e setecentos, vinte mil avakue yvy rupigua reve. Davi ojayapa avi kavaju karóxa regua pytaxã, cem eteꞌi ojaya eꞌỹ re oeja.Haꞌe gui Zobá pygua huvixa Hadadezer ma yakã Eufrates re ipoꞌaka ju aguã oo jave hexe voi Davi ipoꞌaka Hamate peve.| qOitypa avi Moabe pygua kuery. Haꞌe rire Davi rembiguairã ikuai, ixupe mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã okuapy guive. 5  e Haꞌe rire ma Davi filisteu kuery oitypa vy ipoꞌaka haꞌe kuery re. Haꞌe kuery po gui oipeꞌa avi Gate tetã haꞌe ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe.S Haꞌe nunga rupi aỹ, emoingo porã nerembiguai ro pygua kuery, nerenonde rupi orekuai riae aguã rami. Mbaꞌeta Senhor, ndee orereroayvu porã rire rakaꞌe rã peve ꞌrã roiko porã — heꞌi. g GAỹ ma Senhor, ndee ae ma Oreruete, haꞌe xee nerembiguai pe rejapo porã aguã re ndeayvu.. UMbaꞌeta Xeruete, xee nerembiguai pe reikuaa uka xevy pegua oorã rejapo ꞌrãa. Haꞌe nunga rupi ae xee nerembiguai xepyꞌa guaxu nami anhemboꞌe aguã ndevy.jMNderery toikuaa pavẽ, tomboetea riae, haꞌe vy aipo taꞌea: “ Senhor ixondaro reta vaꞌe ma Israel kuery Ruete, Israel kuery pegua ae”, taꞌea. Haꞌe ramo xee Davi nerembiguai ro ma oĩ atã riae ꞌrã nerenonde.#?Haꞌe gui aỹ ma Senhor, haꞌe vaꞌe ayvu xee nerembiguai rekorã re aipoꞌreague, haꞌe xero pygua re voi, toĩ atãve. Ejapo ndeayvuague rami ae.{oIsrael kuery ndejeupe guarã ae remoingo rakaꞌe rã peve, haꞌe gui |yhwh{Senhor,} ndee ju renhemoingo Tuuete.pYMavaꞌe regua tu ndevygua Israel kuery ikuaia ramigua? Xeruete, haꞌe kuery anhoꞌi ae yvy re ikuai vaꞌe mbyte gui ndejeupe guarã reipeꞌa vaꞌekue. Mbaꞌemo porã ete rejapoa py ndejeupe ae rejapo aguã nderery re imaꞌenduꞌaa aguã rami. Mbaꞌeta yvy regua kuery remoxẽmba rakaꞌe, ndevygua kuery Egito gui renoẽmba vaꞌekue renonde gui.'Haꞌe nunga rupi Senhor Xeruete, ndoikoi ndee ramigua eteꞌi, ndoikoi guive Oreruete mboae ndee eꞌỹ vy, oreapyxa py ae roenduague rami.'|yhwh{Senhor,} nerembiguai remboaxya haꞌe ndepyꞌa re rendua rami vy rejapo kovaꞌe nunga tuvixa vaꞌe haꞌe javi, oikuaa pavẽ aguã.yXee nerembiguai Davi nami xemboete uka rire mbaꞌe taꞌeve ju ndevy? Mbaꞌeta ndee ma xee nerembiguai xekuaa porã.KXeruete, haꞌe nunga tu ndevy pe mbaꞌeꞌỹ rima, ndeayvu ma voi guive xee nerembiguai ro pygua rakaꞌe rã guarã re. Senhor Xeruete, haꞌe rami xereroayvu porã avakue omboetevepy rami.gG Haꞌe gui ma Senhor pegua opy Davi oike vy hiꞌaĩ henonde. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor Xeruete, mbaꞌe nunga tu xee aiko, haꞌe mbaꞌe nunga tu xero pygua kuery ikuai, apy peve ndee xereru aguã?a;Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi, Natã pe oikuaa ukaague rami ae Davi pe ju omombeꞌu. E~Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe amoĩ atãve ꞌrã xero re opena aguã, haꞌe huvixave oĩ riae aguã rami. Haꞌe ramo huvixave oĩ riae ꞌrã rakaꞌe rã peve’, heꞌi.” G} Xee ma tuu ꞌrã, haꞌe rã haꞌe ma xeraꞌy ꞌrã oiko. Haꞌe rami vy ixugui ndaipeꞌai ꞌrã amboaxya, ndee reĩ eꞌỹ mbove guare gui aipeꞌa vy namboaxyveiague rami eꞌỹ. |  Haꞌe vaꞌe ae ma ojapo ꞌrã peteĩ oo xevy guarã, haꞌe rã xee ajapo ꞌrã rakaꞌe rã peve huvixave oĩ aguã rami.[{/ Mbaꞌeta nderekovea opa rã nderu kuery ooague py ndereraa avi ma jave nderekovia amoingo ꞌrã ndeguigua, nderaꞌy kuery ramymino vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe ma ajapo ꞌrã ipoꞌakaa oĩ atã aguã rami.7zg xevygua Israel kuery rerekoarã amoĩa ára guive. Haꞌe rami avi nderovaigua kuery aitypa, haꞌe aikuaa uka povaꞌe: Xee Senhor ae ꞌrã ajapo oo ndevy. Oo ojapo aguã re Senhor ijayvua py ma rakaꞌeve rã Davi ramymino kuery regua huvixarã omoingo aguã re ijayvu . Haꞌe vaꞌe regua Jesus Cristo ae oiko (Lucas 1.32-33,69; Atos 13.23). Haꞌe rami avi “Israel ro” heꞌia ma Israel ramymino kuery re ijayvu vy. Iy  Areko katu avi xevygua Israel kuery ikuai aguã, amboekoapa guive haꞌe py, mavaꞌeve omoangekoave eꞌỹ aguã, haꞌe heko vai vaꞌe ombojexavaive eꞌỹ aguã jypy guare rami eꞌỹ,x+Xee aa avi karamboae ndereve, reoa rupi tema. Nderovaigua kuery amomba nerenonde gui, amboyvate guive nderery, ipoꞌakakueve anho ikuaia rami.xwiHaꞌe gui aỹ ma po rami ꞌrã ndeayvu xerembiguai Davi pe: ‘ Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: Xee roiporavo karamboae vexaꞌi kuery re repenaa gui, haꞌe hakykue reikoa gui, huvixarã xevygua Israel kuery re ju repena aguã.rv]Opa rupi Israel kuery aru herekovya rupi ndaꞌu xeayvu ri rakaꞌe amongue herekoa pe, eꞌỹ vy xevygua kuery re apena uka vaꞌekue pe ndaꞌu aipoaꞌe: “Mbaꞌe re tu nderejapoi peteĩ xerorã yary guigua?” haꞌe teve?’NuMbaꞌeta neĩ peteĩve oo py ma voi xee naĩ teri Israel kuery Egito gui arupa guive aỹ peve. Haꞌe rami ꞌrãgue py ooꞌi py rive aiko vaꞌe, xembojerovia aty py ae mamo rã oĩa rupi rei.t— Tereo haꞌe aipoꞌre xerembiguai Davi pe: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Ndee ma oo xee aĩ aguã apoarã eꞌỹ reiko.RsHaꞌe vaꞌe pyavyve Senhor oayvu ombou Natã pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: r Natã ombovai huvixa pe: — Tereo, ejapo ndepyꞌa re rendu vaꞌe haꞌe javi, mbaꞌeta ndereve Nhanderuete oiko — heꞌi. `q ; Haꞌe gui huvixa Davi ngoo py ae oiko vy aipoeꞌi profeta Natã pe: — Maꞌẽ, xee ma xero ainy yary guigua py, haꞌe rã Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma ooꞌi py rive oĩ. p+Haꞌe vaꞌe rire mae ma onhemboaty vaꞌekue peteĩ-teĩ ngoo katy ojeꞌoi. Davi voi oo ju ngoo pygua kuery ogueroayvu porã aguã. Qo*Haꞌe kuery reve ikuai avi Hemã haꞌe Jedutum mimby guaxu omonheꞌẽ aguã, haꞌe hyꞌa pu haꞌe mbaꞌepu Nhanderuete pe ombopu aguã. Haꞌe rã Jedutum raꞌy kuery ma okẽ rarõa ikuai. ;no)Haꞌe kuery reve omoĩ avi Hemã haꞌe Jedutum, ikuaive ju hery rupi oiporavo pyre Senhor pe oporaei vaꞌerã, mbaꞌeta nhanemboaxya rupi oiko riae ꞌrã rakaꞌe rã peve.Pm(altar oĩ vaꞌe áry Senhor pe mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ riae aguã, ajeꞌivekue haꞌe kaꞌarukue. Haꞌe rami ikuai Israel kuery pe Senhor lei oeja vaꞌekue re ipara oĩa haꞌe javi rami.#l?'Haꞌe rã sacerdote Zadoque haꞌe tyvy sacerdote ikuai vaꞌe ma omoĩ ooꞌi Senhor pegua Gibeão yvyꞌã re oĩ vaꞌe renonde rupi ikuai vaꞌerã,$kA&Omoĩ avi Obede-Edom tyvy kuery haꞌe javi reve, sessenta e oito haꞌe javi vy. Jedutum raꞌy Obede-Edom haꞌe Hosa ma omoĩ okẽ re opena vaꞌerã.Fj%Haꞌe ramo Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oĩa renonde py ae Davi omoĩ Asafe tyvy kuery reve, haꞌe kuery opena riae aguã henonde py, koꞌẽ nhavõ opena ukaague rami vy.Ei$ Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor Israel kuery Ruete aỹ, haꞌe rakaꞌe rã peve! — heꞌi. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery “Amém!” heꞌi vy ogueroporaei okuapy Senhor. phY# Haꞌe gui aipopeje: “Oreruete orereraa jepea, orereraa jepe ke! Oremboatypa ju, orereraa jepe ke yvy regua kuery gui, nderery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi roguerovyꞌa aguã, haꞌe rovyꞌaa rupi rogueroporaei aguã.” ggG" Perovyꞌa ke Senhor, porayvu vaꞌe ramo, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. f! Tovyꞌapa yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe Senhor renonde, mbaꞌeta ou ꞌrã yvy regua kuery re oikuaa pota aguã. ew Taevovo yeꞌẽ haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi! Tovyꞌa nhuũndy haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi! |dq Haꞌe nunga rupi tovyꞌa yva haꞌe yvy. Yvy regua kuery ikuaia rupi “ Senhor ma huvixave oĩ”, peje. ucc Yvy jave regua kuery, peryryipa henonde. Mbaꞌeta yvy omoĩ atã rakaꞌe omyĩ eꞌỹ aguã rami. !b; Peroporaei Senhor rery iporã ete ramo. Pemeꞌẽ vaꞌerã peru vy peroike ixupegua roka py. Pembojerovia Senhor ikyꞌa eꞌỹa rexakãa py. kaO Yvy regua haꞌe javi, peroporaei ke Senhor! Peroporaei Senhor rexakãa haꞌe ipoꞌakaa. ` Henonde ma guexakãa haꞌe ijyvatea oexa uka. Ipoꞌakaa haꞌe iporãa ojekuaa ixupegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. {_o Mbaꞌeta yvy regua kuery ruete haꞌe javi ma mbaꞌemo raꞌangaa rive. Haꞌe rã Senhor ma yva apoare. ~^u Mbaꞌeta Senhor ma yvate ete vaꞌe. Haꞌevea rami ixupe japoraeia, tuuete ikuai vaꞌe gui okyjevepy oiko. r]] Yvy regua kuery pe peikuaa uka hexakãa, haꞌe javi regua pe pemombeꞌu mbaꞌemo porã ojapoa. k\O Peporaei ke Senhor pe yvy jave regua kuery! Koꞌẽ nhavõ peikuaa uka nhandereraa jepea. [{ Haꞌe vy aipoeꞌi: “Emoĩ eme ndepo xerembiporavo kuery re, pereko axy eme xevygua profeta kuery”, heꞌi. Z Haꞌe rami teĩ avave rei pe haꞌe ndoguereko axy ukai. Haꞌe kuery re omaꞌẽ vy ijayvu ete huvixave ikuai vaꞌe pe. OY oguata vaꞌekue yvy mboae-ae ikuai vaꞌe rupi, joyvy-yvy re. qX[ Haꞌe jave py haꞌe kuery mbovyꞌi teri ikuai, yvy mboae guigua mbovyꞌi ete ikuai rakaꞌe, eWC Haꞌe vy aipoeꞌi: “Ndevy ameꞌẽ ꞌrã Canaã yvy penembaꞌerã”, heꞌi. lVQ Haꞌe nungakue re ma Jacó reve ju ijayvu, rakaꞌe rã peve guarã re ijayvu Israel reve. jUM Abraão reve ngupive guarã ojapo vaꞌekue re, Isaque pe ouraa rupi ijayvuague re guive. T+ Imaꞌenduꞌa riae ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue re, mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌerã peve guarã ayvu omeꞌẽ vaꞌekue re, NS Haꞌe ma Senhor Nhanderuete. Oipotaa ma yvy jave re ojekuaa. nRU peẽ hembiguai Israel ramymino kuery, peẽ Jacó raꞌy kuery hembiporavo pendekuai vaꞌe. }Qs Penemaꞌenduꞌa ke mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue re, nhomondyipaa haꞌe oipota vaꞌe re ijayvuague re, PP Peka Senhor, ipoꞌakaa guive. Peka ke henonde peĩ riae aguã. aO; Perovyꞌa hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Senhor oeka vaꞌe kuery tovyꞌa opyꞌa py. fNE Peporaei ke ixupe, peporaei salmos. Pemombeꞌupa ke nhomondyipaarã ojapo vaꞌekue. lMQ — Perovyꞌa Senhor, hery rupi pejapukai. Yvy regua kuery pe peikuaa uka ojapo vaꞌekue. L/Salmos 105 Haꞌe vaꞌe ára ma Davi omoĩ ypyꞌi Asafe haꞌe tyvy kuery Senhor pe oporaeia rupi oguerovyꞌa aguã. Aipoeꞌi: 2K]Haꞌe gui sacerdote kuery Benaia haꞌe Jaaziel ma mimby guaxu omonheꞌẽa rupi riae ꞌrã ikuai Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oĩa renonde rupi. Jhuvixa Asafe, haꞌe gui mokoĩa ma Zacarias, haꞌe vaꞌe rire ma Jeiel, Semiramote, Jeiel mboae, Matitias, Eliabe, Benaia, Obede-Edom haꞌe Jeiel mboapya mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe reve guarã. Haꞌe gui Asafe ma omonhendu ratãve ꞌrã hyꞌa pu.HI Omoĩ avi levita kuery vaꞌe regua Senhor ayvu ryru renonde rupi ikuai vaꞌerã, Senhor Israel kuery ruete oguerovyꞌa, ogueroporaei haꞌe omboete aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ma povaꞌe:*HMHaꞌe gui ma Israel kuery avakue haꞌe kunhague ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ pe ombojaꞌo peteĩ mbojape, xoꞌo raꞌykue jaꞌea-ꞌea haꞌe uvaꞌa pirukue. )GKHaꞌe gui opa ma oapy vaꞌerã haꞌe hexeve peteĩ rami aguã regua Davi omeꞌẽmba ma vy Senhor rery rupi ogueroayvu porã heta vaꞌe kuery haꞌe javi. F  Mbaꞌemo omeꞌẽ okuapyague Haꞌe rire ma Nhanderuete pegua hyru ogueroike vy omoĩ ooꞌi Davi ojapo vaꞌekue mbyte py. Nhanderuete renonde py ogueru avi okuapy mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã, hexeve peteĩ rami ju ikuaia regua guive.vEe Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru Davi rekoa py ogueroikea jave ma Saul rajykue Mical janela gui omaꞌẽ hoꞌamy. Haꞌe rami vy huvixa Davi ovyꞌaa rupi ojeroky oikovy rã oexa vy ndojou porãi opyꞌa py. nDUHaꞌe rami py Israel kuery haꞌe javi ovyꞌa reve ogueru okuapy Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru, mimby haꞌe mimby guaxu omonheꞌẽ reve, haꞌe hyꞌa pu, mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe omonhendu ratãa rupi. `C9Haꞌe rã Davi ma onhemonde ovy peteĩ ao puku xiĩ porã rei haꞌe ipererĩꞌi vaꞌe py. Haꞌe rami ae avi levita kuery hyru reraa voi onhemonde okuapy, haꞌe oporaei vaꞌe kuery, hyru reraa kuery haꞌe oporaei vaꞌe kuery re opena vaꞌe Quenanias guive. Davi onhemonde avi manto sacerdote pegua, ajukue ipererĩꞌi vaꞌe guigua.B#Haꞌe gui levita kuery hyru oguerua rupi Nhanderuete oipytyvõ ramo ixupe omeꞌẽ okuapy sete vaka raꞌy haꞌe sete vexaꞌi ojuka vy.A Jerusalém tetã py lei ryru ogueru okuapyague Haꞌe gui ma Davi haꞌe Israel regua nhomongetaa kuery reve ojeꞌoi, xondaro kuery ruvixa ikuai vaꞌe reve. Ovyꞌaa rupi jogueraa Obede-Edom ro gui ogueru aguã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru. @ Haꞌe rã Sebanias, Josafá, Natanael, Amasai, Zacarias, Benaia haꞌe Eliézer sacerdote ikuai vaꞌe ma omonheꞌẽ ꞌrã okuapy mimby guaxu, Nhanderuete ayvu ryru renonde py. Haꞌe gui Obede-Edom haꞌe Jeías ma hyru oĩa rokẽ rarõa avi ikuai. J? Berequias haꞌe Elcana ma lei ryru oĩa rokẽ rarõarã omoĩ.>Haꞌe gui Quenanias levita kuery oporaeia re opena vaꞌe ma jogueroporaeiarã omoĩ mbyre, haꞌe rami aguã oikuaave vaꞌe ramo.=%Matatias, Elifeleu, Micnéias, Obede-Edom, Jeiel haꞌe Azazias ma oporaeia py ombojoguy ꞌrã ixã reta vaꞌe, irundy meme xã oĩa peve.<Haꞌe rã Zacarias, Aziel, Semiramote, Jeiel, Uni, Eliabe, Maaséias haꞌe Benaia ma mbaraka reve ꞌrã oporaei yvatea py.{;oHaꞌe rami py oporaei vaꞌe Hemã, Asafe haꞌe Etã ma onhendu ꞌrã okuapy hyꞌa pu overa vaꞌe guigua py.~:uHaꞌe kuery reve ma tyvy kuery yvyĩgueve avi. Haꞌe vaꞌe kuery ma Zacarias, Bene, Jaaziel, Semiramote, Jeiel, Uni, Eliabe, Benaia, Maaséias, Matitias, Elifeleu haꞌe Micnéias, haꞌe gui Obede-Edom haꞌe Jeiel ma okẽ raroãrã ikuai.*9MHaꞌe ramo levita kuery oiporavo Joel raꞌy Hemã tyvy kuery regua Berequias raꞌy Asafe reve, Merari ramymino kuery vaꞌe regua Cusaías raꞌy Etã guive.48a Imbaꞌepua rupi ikuai vaꞌerã omoĩague Haꞌe gui Davi aipoeꞌi levita ruvixa kuery pe guyvy kuery regua omoĩ aguã oporaei vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌepu reve, mbaraka, mbaꞌepu ixã reta vaꞌe haꞌe hyꞌa pu reve ovyꞌaa rupi oporaei aguã pavẽ oendu aguã rami.27]Haꞌe rami vy levita kuery ogueru okuapy Nhanderuete ayvu ryru oaxiꞌy áry, hiꞌyrã omoĩ vaꞌekue reve, Senhor ijayvuague rami vy Moisés ojapo ukaague rami vy. 6 Haꞌe rami rã sacerdote kuery ojekyꞌaꞌo uka okuapy, levita kuery guive, Senhor Israel kuery ruete ayvu ryru ogueru aguã.5/ Mbaꞌeta jypy peẽ kuery ndaperui ramo Senhor Nhanderuete ipoxy vaꞌekue nhande kuery rovai, ojapo ukaague rami eꞌỹ jaru rire — heꞌi. _47 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery ma levita kuery akã peiko. Pejekyꞌaꞌo uka ke haꞌvy penderyvy kuery reve, Senhor Israel kuery ruete ayvu ryru peru aguã hendarã areko katu vaꞌekue py.35 Davi oenoĩ avi sacerdote kuery vaꞌe regua Zadoque haꞌe Abiatar, haꞌe gui levita kuery Uriel, Asaías, Joel, Semaías, Eliel haꞌe Aminadabe.n2U Uziel ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa Aminadabe haꞌe tyvy kuery reve vy cento e doze ikuai. e1C Hebrom ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa Eliel haꞌe tyvy kuery reve vy oitenta ikuai,k0OElisafã ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa Semaías haꞌe tyvy kuery reve vy duzentos ikuai,l/QGérson ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa Joel haꞌe tyvy kuery reve vy cento e trinta ikuai,p.YMerari ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa Asaías haꞌe tyvy kuery reve vy duzentos e vinte ikuai,j-MCoate ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa Uriel haꞌe tyvy kuery reve vy cento e vinte ikuai,Y,+Davi omboaty avi Arão ramymino kuery, levita kuery guive, po rami hery vaꞌe:+!Haꞌe nunga rupi Jerusalém tetã py Davi omboatypa Israel kuery haꞌe javi, Senhor ayvu ryru ogueru aguã oĩ aguã ojapo vaꞌekue py.t*aHaꞌe gui Davi aipoeꞌi: — Avave rei ndaꞌevei Nhanderuete ayvu ryru ogueru aguã levita kuery eꞌỹ vy, Senhor ae omoĩ rire oayvu ryru reraarã, haꞌe ixupe anho ombaꞌeapo riae aguã rakaꞌeve rã peve guarã — heꞌi. X) + Levita kuery lei ryru reraarã omoĩague Haꞌe gui Davi pegua tetã ꞌepy vaꞌe py ojapo ngoorã. Oguereko katu avi Nhanderuete ayvu ryru oĩ aguã, haꞌe hiꞌáry guarã ma peteĩ ooꞌi ojapo.()Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe yvy jave rupi Davi rery re imaꞌenduꞌaave ovy, mbaꞌeta Senhor ojapo Davi gui pavẽ regua okyje aguã rami. l'QNhanderuete ojapo ukaa rami Davi ojapo vy ojukapa filisteu kuery Geba guive Gezer py ovaẽa peve.&%Haꞌe gui xapyꞌa rei rendu ꞌrã amora ty rovapy rupi opyrõ-pyrõ nhendu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rendu ramove peẽ ꞌrã haꞌe kuery re pepuꞌã aguã. Haꞌe vaꞌe ma nerenonde Nhanderuete oo nhendua, filisteu kuery ijaty okuapy vaꞌe jukapaarã — heꞌi. j%MPeteĩgue ju Nhanderuete pe Davi oporandu ramo ombovai: — Tereo eme hakykue rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py hakykue katy rupi ranhe ꞌrã pejeapa, haꞌe gui ma haꞌe kuery re pepuꞌã ꞌrã amora ikuai vaꞌe guy rupi.U$# Haꞌe gui filisteu kuery ou nho ju yvyugua gui mbaꞌemo oipeꞌapa aguã.v#e Haꞌe py ma filisteu kuery oejapa ojeꞌoivy nguuete kuery raꞌangaa. Haꞌe rã Davi oapy ukapa tata py. X") Haꞌe ramo Davi Baal-Perazim py oo vy oitypa haꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor xepo rupi omoaĩmba xerovaigua filisteu kuery ryxya xerenonde py ikuai vaꞌekue, yy mbaꞌemo ogueroxyry heravya rami — heꞌi. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa oenoĩa Baal-Perazim. Tery Baal-Perazim ma “Senhor omoaĩmba” ꞌea. ;!o Davi ma Senhor pe oporandu vy aipoeꞌi: — Taa pa filisteu kuery rovai? Remboaxa ꞌrã teve xepo py? Senhor ombovai: — Tereo, mbaꞌeta amboaxa ꞌrã ndepo py — heꞌi. U # Haꞌe rã filisteu kuery ou Refaim yvyugua py mbaꞌemo oipeꞌapa aguã. Y+ Filisteu kuery oendu avi okuapy Davi omoĩa Israel kuery haꞌe javi ruvixarã. Haꞌe vy ojeꞌoipa ojopy aguã Davi. Haꞌe nunga Davi oendu vy haꞌe voi oo avi haꞌe kuery ovaexĩ aguã.-UElisama, Beeliada haꞌe Elifelete. 9Nogá, Nefegue, Jafia, ;Ibar, Elisua, Elpelete,[/Po rami ma Jerusalém py ituiꞌi vaꞌekue rery: Samua, Sobabe, Natã, Salomão, ; Jerusalém tetã py Davi ojouve kunhague guaꞌyxy jevyrã. Haꞌe vy ikuaive ju taꞌy haꞌe tajy kuery.Haꞌe ramo Davi oikuaa Senhor omoĩ atãvea Israel re opena aguã, haꞌe ombopoꞌakave ojeupegua kuery re omaꞌẽ vy. > w , Davi oĩa py Tiro pygua huvixa Hirão ombou ayvu mombeꞌuarã. Ogueru ruka avi yvyra yary, oo apoa haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery, hoorã ojapo vaꞌerã.3_ Mboapy jaxy re Nhanderuete ayvu ryru opyta Obede-Edom kuerya py. Haꞌe rã Senhor omoingo porã Obede-Edom ro pygua kuery haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi. + Haꞌe rami vy Davi ndogueruxevei Senhor ayvu ryru guekoa katy. Haꞌe rami ꞌrãgue py Gate guigua Obede-Edom vaꞌe ro py ranhe ogueraa uka.  Haꞌe vaꞌe ára Nhanderuete gui Davi okyje vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexa vy ndaꞌu aru ꞌrã Nhanderuete ayvu ryru? — heꞌi.xi Senhor Uzá ojuka rã Davi ndojou porãi. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe tekoa omboery Perez-Uzá, aỹ peve guarã. kO Uzá hyru re opoko ramo hovai Senhor poxya hendy vy oity. Haꞌe pyve omano Nhanderuete renonde. ~u Haꞌe gui Quidom mbaꞌemo moaꞌyĩaty re ovaẽa py vaka onhepyxanga rã Uzá opoko hyru re hoꞌa eꞌỹ aguã.hI Israel kuery haꞌe javi reve Davi ovyꞌa ovy Nhanderuete renonde rupi ombaraetea haꞌe javi reve, oporaei okuapya py, ixã reta vaꞌe pu reve, mbaraka, pandeiro haꞌe hyꞌa pu py, mimby guaxu omonheꞌẽa py guive. *M Haꞌe rami vy Nhanderuete pegua hyru omoĩ okuapy peteĩ karóxa ipyau vaꞌe áry. Abinadabe ro gui ogueru okuapy. Uzá haꞌe Aiô ojeꞌoi karóxa reraarã.4a Haꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi reve Davi ojeꞌoi Baalá Quiriate-Jearim hery mboae vaꞌe, Judá re oĩ vaꞌe py, Nhanderuete ayvu ryru ogueru aguã haꞌe gui. Haꞌe vaꞌe renonde ma Senhor rery re imaꞌenduꞌaa riae, anjo kuery ipepo vaꞌe ikuai vaꞌe áry oguapy oiny vaꞌe re.I  Haꞌe gui ma Davi omboaty Israel kuery haꞌe javi Egito yvy re Sior oĩ vaꞌe guive Hamate py nhavãea peve, Nhanderuete ayvu ryru ogueru aguã Quiriate-Jearim py oĩa gui.  Haꞌe ramo onoꞌõmba vaꞌe haꞌe javi ojou porã okuapy haꞌe rami ae ojapo aguã, iporã vaꞌea oikuaa pavẽ vy. $ A Aỹ gui ma jaru ju ꞌrã Nhanderuete ayvu ryru nhanderekoa py. Mbaꞌeta Saul oĩ teri jave py haꞌe vaꞌe re nanhapenavei ranhe vaꞌekue — heꞌi. - Haꞌe vy Israel kuery haꞌe javi pe aipoeꞌi onhemboatya py: — Xapyꞌa rei pejou porã ri ramo, haꞌe Senhor Nhanderuete guigua ri ramo ma nhamondouka pojava ꞌrã ayvu mombeꞌuarã nhanderyvy kuery Israel yvy haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe pe, sacerdote kuery pe, haꞌe Levi regua kuery tetã haꞌe ijyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe, haꞌe kuery onoꞌõmba avi aguã nhande reve.>  w Davi Jerusalém py lei ryru ogueru aguã re ijayvuague Haꞌe gui ma Davi jogueroayvu huvixa kuery mil haꞌe cem re opena vaꞌe kuery, haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe reve.k O (Haꞌe rami ae haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe, Issacar, Zebulom haꞌe Naftali guigua kuery ogueru avi okuapy tembiꞌu. Mburika áry, camelo, kavaju haꞌe vaka áry ogueru farinha, figo haꞌe uvaꞌa pirukue, vinho, azeite, vaka haꞌe vexaꞌi guive, mymba kyrĩgueveꞌi voi ogueru oata aguã rami eꞌỹ, mbaꞌeta Israel kuery ovyꞌa ete okuapy. 3 'Haꞌe py ma ikuai mboapy ára re Davi oĩa py. Haꞌe rami vy okaru haꞌe oyꞌu okuapy haꞌe py, hoꞌu vaꞌerã tyvy kuery omeꞌẽmba rire.nU &Haꞌe vaꞌe avakue joe opuꞌã aguã omboꞌe pyre ma Hebrom tetã py ou okuapy Davi omoĩ aguã Israel kuery haꞌe javi ruvixaverã. Haꞌe gui Israel kuery ndoui vaꞌe voi peteĩ rami Davi omoĩxe avi okuapy nguvixaverã./W %Jordão yakã rovai guigua Rúben, Gade haꞌe Manassés regua kuery mboae ma cento e vinte mil ou okuapy opa marãgua tembiporu oguereko vaꞌe joe opuꞌã aguã. ve $Aser guigua ma quarenta mil ou joe opuꞌã aguã katy guarã hembiporu vaꞌe, jogueroꞌa kuaa rei vaꞌe.wg #Dã ramymino kuery regua ma vinte e oito mil e seiscentos ou joe opuꞌã aguã katy guarã hembiporu vaꞌe.7 "Naftali rekoa gui ma mil xondaro ruvixa ou. Haꞌe vaꞌe kuery reve ou avi trinta e sete mil huꞌy jokoa haꞌe huꞌy guaxu tuvixa vaꞌe revegua.N !Haꞌe gui Zebulom regua joe opuꞌãa katy oo vaꞌe, opa marãgua tembiporu oguereko vaꞌe ma cinqüenta mil ikuai. Haꞌe kuery ma jogueroꞌa aguã py ikyreꞌỹ vaꞌe, ndokyje kuaai guive.S Issacar ramymino kuery regua ou haꞌe vaꞌe ára Israel kuery mbaꞌe pa ojapo aguã re oikuaa pota kuaa vaꞌe. Haꞌe rami vy ou duzentos huvixa kuery, guyvy kuery hembiguai ikuai vaꞌe meme reve. Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ma dezoito mil ikuai hery rupi oiporavo pyre Davi nguvixaverã omoĩ aguã ou vaꞌekue. Efraim ramymino kuery regua ma vinte mil e oitocentos avakue ipyꞌa guaxukueve haꞌe omboetevepy nguu ro py ikuai vaꞌekue. ~ Benjamim ramymino kuery regua, Saul regua kuery ma três mil ou. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py heta teri ikuai Saul-a katygua.} Haꞌe gui Zadoque ma kunumi teri vaꞌeri ava ipyꞌa guaxu vaꞌe vy ogueru avi vinte e dois huvixa kuery nguu ro py ikuai vaꞌekue.i|K Joiada ma Arão ramymino kuery ruvixa oiko vaꞌe vy ngupive três mil e setecentos avi ogueru.A{} Levi ramymino kuery regua ma quatro mil e seiscentos ou.vze Haꞌe gui Simeão ramymino kuery regua avakue joe opuꞌã aguã ipyꞌa guaxu vaꞌe ma sete mil e cem ou.My Haꞌe gui Judá ramymino kuery regua huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi vy ma seis mil e oitocentos ou, joe opuꞌã aguã katy guarã hembiporu vaꞌe meme.x  Hebrom tetã py xondaro kuery Davi nguvixaverã omoĩ okuapyague Povaꞌe avakue ma joe opuꞌã aguã katy guarã hembiporu vaꞌe Davi Hebrom py oĩa py ou vaꞌekue, Saul rekovia haꞌe ju nguvixaverã omoĩ aguã, Senhor ijayvuague rami vy.2w] Haꞌe vaꞌe jave py koꞌẽ nhavõ ou retave ꞌrã Davi pytyvõarã. Haꞌe rami py mbovy eꞌỹ ikuai ixondaro kuery, Nhanderuete pegua xondaro kuery hetaa rami. 0vY Haꞌe vaꞌe kuery ma oipytyvõ Davi hexe opuꞌã vaꞌe mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌe rovai, avakue ipyꞌa guaxukueve haꞌe xondaro ruvixa meme ikuai vaꞌe vy. u Haꞌe ramo Ziclague tetã katy Davi ojevy ju ramo haꞌea katy oaxapa okuapy Manassés ramymino kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma Adna, Jozabade, Jediael, Micael, Jozabade, Eliú haꞌe Ziletai, Manassés regua mbovy rei eꞌỹ ruvixa kuery ikuai vaꞌekue.t7 Haꞌe gui Manassés vaꞌe regua voi Davi-a katy oaxa, filisteu kuery reve haꞌe ou jave Saul reve haꞌe kuery jogueroꞌa aguã katy. Haꞌe rami teĩ haꞌe noipytyvõi vaꞌekue filisteu kuery, mbaꞌeta haꞌe kuery vaꞌe regua huvixa kuery jogueroayvuague rami vy nomondoukai. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Nguvixave Saul-a katy ri Davi oaxa ramo ma nhaneakã ojayapaa ꞌrã — heꞌi okuapy.Ws' Haꞌe ramo trinta vaꞌe akã Amasai re Nheꞌẽ oĩ ramo aipoeꞌi: — Haꞌe rami avi ore kuery ma ndevygua ae, Davi! Jessé raꞌy, ndereve ete ꞌrã orekuai! Tereiko porã, nepytyvõa kuery voi taꞌikuai porã! Mbaꞌeta Nderuete ma nepytyvõ ꞌrã — heꞌi ramo Davi omovaẽ imbokuapy vy xondaro kuery ruvixarã omoĩ. r} Haꞌe ramo Davi ovaexĩ aguã oo vy ijayvu haꞌe kuery reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei rã peẽ kuery xepytyvõ aguã ri peju ramo xepyꞌa py anhemoirũ ꞌrã peẽ kuery reve. Haꞌe gui pẽvy ajapo vai eꞌỹ teĩ xerovaigua kuery pe xemboaxa aguã rive ri peju ramo ma tove nhaneramoĩ kuery ruete ae toexa pota, haꞌe vy taꞌijayvu pẽvy — heꞌi. jqM Haꞌe gui Davi oĩa py ou avi Benjamim haꞌe Judá ramymino kuery regua, oo ikorapa vaꞌe py.tpa Haꞌe vaꞌe kuery ma Jordão yakã rupi oaxa vaꞌekue jaxy ijypya re, hembe haꞌe javi áry rupi yy ojaoꞌi teĩ. Haꞌe rami vy omonhamba yvyugua rupi ikuai vaꞌekue haꞌe javi, kuaray oua katy haꞌe kuaray oikea katy guive. ~}}|c{\z[y>xGwjv tts-rEq9ppDo9n1ll@kOjjhitihdgf^egdc\b)`__^^][ZZBYgY$XYWW VDUaTTRdQQ=PNMMDLKJ/I}HH,GEE DDCOBBAA`@@_??0===]=1<N  |cq Yvatekueve haꞌe mbaꞌemo re oikuaa pota vaꞌerã kuery omoĩague Isar ramymino kuery regua Quenanias haꞌe taꞌy kuery avi omoĩa Israel kuery re opena vaꞌerã, yvatekueve mbaꞌemo hovai rupi oiko vaꞌe re oikuaa pota aguã.hbIHaꞌe rami ae avi opa mbaꞌe profeta Samuel omeꞌẽ vaꞌekue, haꞌe gui Quis raꞌy Saul, Ner raꞌy Abner, Zeruia piꞌa Joabe, haꞌe kuery haꞌe javi omboaxa vaꞌekue ma Selomite haꞌe tyvy kuery oarõ okuapy. laQJoe opuꞌãa py haꞌe kuery mbaꞌemo ojou vaꞌekue omboaxapa Senhor pegua oo omoatyrõa aguã.`Haꞌe gui Selomite haꞌe tyvy kuery reve omoĩa oarõ aguã mbaꞌemo hepyve vaꞌe Nhanderuete pe omboaxa pyre. Haꞌe vaꞌe ma huvixa Davi, guetarã kuery re opena vaꞌe kuery, haꞌe xondaro kuery mil haꞌe cem ikuai vaꞌe ruvixa kuery omboaxa vaꞌekue.!_;Tyvy kuery ma Eliézer, haꞌe taꞌy Reabias, Reabias raꞌy ma Jesaías, Jesaías raꞌy ma Jorão, Jorão raꞌy ma Zicri, Zicri raꞌy ma Selomite.^Gérson raꞌy Sebuel, Moisés ramymino. Haꞌe vaꞌe ma oiko hepyve vaꞌe omoĩ porã mbyre rarõa kuery re openaa rupi.d]AHaꞌe gui Anrão ramymino kuery, Isar, Hebrom haꞌe Uziel ramymino kuery vaꞌe regua ma\Jeieli raꞌy kuery ma Zetã haꞌe tyvy Joel. Haꞌe vaꞌe kuery ma opena hepyve vaꞌe Senhor pegua opy ikuai vaꞌe re.H[ Gérson raꞌy Ladã ramymino kuery re opena vaꞌe ma Jeieli.bZ= Hepyve vaꞌe rarõarã kuery omoĩague Tyvy kuery levita vaꞌe regua ma omoĩa mbaꞌemo hepyve vaꞌe Nhanderuete pegua opy ikuai vaꞌe haꞌe mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omoĩ porã mbyre rarõarã.nYUHaꞌe vaꞌe kuery ma Coré haꞌe Merari ramymino kuery vaꞌe regua okẽ rarõarã omoĩ mbyre. XHaꞌe gui oka kuaray oikea katy oĩ vaꞌe rarõarã ikuai irundya tape joaxa vaꞌe py, haꞌe gui oka katyveꞌi ma mokoĩ ju. WHaꞌe gui kuaray oua yke katy ma mboapy meme Levi regua kuery ikuai oarõa py. Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy irundy ꞌrã ikuai ára nhavõ. Haꞌe gui oo mbaꞌemo omoĩ porãaty jovaive re ikuai ꞌrã mokõ-mokoĩ oarõa py.BV}Supim haꞌe Hosa ma kuaray oikea katy oĩ vaꞌe rarõarã ikuai, okẽ Salequete ꞌea vaꞌe rexeiꞌi rupi, tape yvyꞌã katy oo vaꞌe regua yvýry. Jovaive rupi harõarã ikuai. U Obede-Edom ma kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe rarõarã oiko. Haꞌe gui taꞌy kuery ma mbaꞌemo omoĩ porãaty rarõarã ikuai.!T;Haꞌe rami vy okẽ kuaray oua katygua rarõarã omoĩ Selemias xortea oexaa rami vy. Haꞌe vaꞌe rire ma xortea oexa jevy vy omoĩ taꞌy Zacarias. Haꞌe vaꞌe ma nhomongetaa py ijayvu porã kuaa vaꞌe. Haꞌe ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy okẽ oĩ vaꞌe rarõarã oiko.'SG Peteĩ-teĩ okẽ ikuai vaꞌe rarõarã re oexa okuapy oxortea, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve ojapo vaꞌerã oikuaa aguã, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami vy.R1 Haꞌe vaꞌe okẽ rarõarã omoĩ mbyre ruvixa kuery pe omeꞌẽa ojapo vaꞌerã, guexegua kuery rami ombaꞌeapo aguã Senhor pegua opy rupi.Q Haꞌe gui mokoĩa ma Hilquias, mboapya ma Tebalias, haꞌe irundya ma Zacarias. Hosa raꞌy kuery, tyvy kuery reve vy ma treze ikuai. Py Haꞌe gui Merari ramymino Hosa raꞌy ma Sinri. Haꞌe vaꞌe ma huvixarã tuu omoĩ vaꞌekue, jypygua eꞌỹ teĩ.nOU Meselemias raꞌy kuery, haꞌe tyvy kuery reve vy ma dezoito ikuai, avakue ipyꞌa guaxukueve meme.2N]Haꞌe kuery haꞌe javi ma Obede-Edom ramymino meme. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy ma sessenta e dois ikuai, avakue mbaraetekue haꞌe ombaꞌeapo kuaa vaꞌe meme. MSemaías raꞌy kuery ma Otni, Rafael, Obede haꞌe Elzabade. Tyvy kuery Eliú haꞌe Semaquias ma avakue ipyꞌa guaxukueve meme.LHaꞌe gui taꞌy Semaías raꞌy kuery avi ikuai. Haꞌe kuery ma nguu ro re opena okuapy, avakue ipyꞌa guaxukueve meme. K mboapy memea ma Amiel, sete-a ma Issacar, haꞌe oito-a ma Peuletai, mbaꞌeta Nhanderuete haꞌe rami aguã omoingo porã rire. JObede-Edom raꞌy kuery ma jypygua Semaías, mokoĩa ma Jeozabade, mboapya ma Joá, irundya ma Sacar, peteĩ nhiruĩa ma Natanael,VI%peteĩ nhiruĩa ma Elão, mboapy memea ma Joanã, haꞌe sete-a ma Elioenai.sH_Meselemias raꞌy kuery ma jypygua Zacarias, mokoĩa ma Jediael, mboapya ma Zebadias, irundya ma Jatniel,IG  Okẽ rarõarã kuery omoĩague Haꞌe gui okẽ rarõarã omoĩa avi. Haꞌe kuery vaꞌe regua ma Coré ramymino kuery. Meselemias ma Coré raꞌy, Asafe ramymino kuery vaꞌe regua.^F5Vinte e quatro-a ma Romanti-Ézer. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. WE'Vinte e três-a ma Maaziote. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.UD#Vinte e dois-a ma Gidalti. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.QCVinte e um-a ma Hotir. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.]B3Vinte-a ma Eliata. Taꞌy kuery, haꞌe tykeꞌy tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.PADezenove-a ma Maloti. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.O@Dezoito-a ma Hanani. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.T?!Dezessete-a ma Josbecasa. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.S>Dezesseis-a ma Hananias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.P=Quinze-a ma Jerimote. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.Q<Catorze-a ma Matitias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.M;Treze-a ma Subael. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.N:Doze-a ma Hasabias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.L9Onze-a ma Azarel. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.J8 Dez-a ma Simei. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.N7Nove-a ma Matanias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.N6Oito-a ma Jesaías. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.N5Sete-a ma Jesarela. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.S4 Mboapy memea ma Buquias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.W3' Peteĩ nhiruĩa ma Netanias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.K2 Irundya ma Izri. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.W1' Haꞌe gui mboapya ma Zacur. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 09 Jypy xortea oexa vy oikuaa Asafe raꞌy kuery vaꞌe regua José. Mokoĩa ma Gedalias. Haꞌe vaꞌe ma guyvy haꞌe guaꞌy kuery reve vy doze ikuai.'/GHaꞌe kuery oexa okuapy oxortea peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapo aguã oikuaa aguã, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve, nhomboꞌea haꞌe hemimboꞌe kuery guive. .'Haꞌe kuery ryvy kuery ma Senhor pe oporaei aguã re omboꞌea rã oporaei kuaa vaꞌe meme. Haꞌe javi vy duzentos e oitenta e oito ikuai.-5Haꞌe kuery peteĩ-teĩ ombaꞌeapoa re tuu ae opena oikovy. Senhor pegua opy oporaei ꞌrã hyꞌa pu reve, mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe reve Nhanderuete pegua oo rupi ombaꞌeapo vy. Haꞌe rã tuu Asafe, Jedutum haꞌe Hemã ombaꞌeapoa re ma huvixave ae opena oikovy.R,Haꞌe kuery ma Hemã raꞌy kuery meme. Haꞌe rã haꞌe ma huvixave pegua profeta oiko. Nhanderuete oayvuague rami vy omombaraete, haꞌe vy ixupe omeꞌẽ catorze taꞌy haꞌe mboapy tajy kuery.2+]Haꞌe gui Hemã raꞌy kuery ma Buquias, Matanias, Uziel, Sebuel, Jerimote, Hananias, Hanani, Eliata, Gidalti, Romanti-Ézer, Josbecasa, Maloti, Hotir haꞌe Maaziote.*/Haꞌe gui Jedutum raꞌy kuery ma Gedalias, Zeri, Jesaías, Hasabias haꞌe Matitias, haꞌe javi vy mboapy meme ikuai. Haꞌe kuery ombaꞌeapoa re tuu Jedutum ae opena oikovy. Mbaꞌepu ixã reta vaꞌe reve omombeꞌu ꞌrã ayvu, Senhor oguerovyꞌaa rupi oporaeia py.Q)Asafe raꞌy kuery ma Zacur, José, Netanias haꞌe Asarela. Asafe raꞌy kuery meme ikuai, haꞌe ae opena haꞌe kuery ombaꞌeapoa re. Haꞌe rã Asafe ombaꞌeapoa re ma huvixave ae opena oikovy.|( s Oporaei vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã re ijayvuague Haꞌe gui Davi haꞌe ombaꞌeapo vaꞌe kuery ruvixa ikuai vaꞌe reve omoĩ Asafe, Hemã haꞌe Jedutum raꞌy kuery regua ombaꞌeapo aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ma ikuai ayvu omombeꞌu aguã mbaꞌepu ixã reta vaꞌe reve, mbaraka haꞌe hyꞌa pu reve. Haꞌe rami aguã omoĩ vaꞌekue rery ma po rami:;'oHaꞌe kuery voi guyvy kuery Arão ramymino ikuai vaꞌe ojapoague rami ae ju oexa okuapy xortea. Guetarã kuery re opena vaꞌe haꞌe yvyĩgueve voi oexa okuapy xortea huvixa Davi oexaa py, Zadoque haꞌe Aimeleque, haꞌe gui sacerdote haꞌe levita kuery akã ikuai vaꞌe haꞌe javi oexaa py guive. &#Musi raꞌy kuery vaꞌe regua Mali, Éder haꞌe Jerimote. Haꞌe vaꞌe kuery ma Levi ramymino kuery meme, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami.1%]Quis raꞌy kuery vaꞌe regua Jerameel,5$eMali ramymino Eleazar taꞌy eꞌỹ vaꞌe,^#5Merari ramymino Jaazias guigua ikuai vaꞌe regua ma Beno, Soão, Zacur haꞌe Ibri,d"AMerari raꞌy kuery vaꞌe regua Mali haꞌe Musi, Jaazias raꞌy kuery vaꞌe regua Beno,F!Mica ryvy Issias, Issias raꞌy kuery vaꞌe regua Zacarias,U #Uziel raꞌy kuery vaꞌe regua Mica, Mica raꞌy kuery vaꞌe regua Samir,Hebrom raꞌy kuery vaꞌe regua jypygua ma Jerias, mokoĩa ma Amarias, mboapya ma Jaaziel, haꞌe gui irundya ma Jecameão,^5Isar ramymino kuery vaꞌe regua Selomite, Selomite raꞌy kuery vaꞌe regua Jaate,9mReabias raꞌy kuery vaꞌe regua huvixa Issias,+OHaꞌe gui Levi ramymino kuery mboae ikuai vaꞌe ruvixa kuery rery ma po rami: Anrão raꞌy kuery vaꞌe regua Subael, Subael raꞌy kuery vaꞌe regua Jedias,&EHaꞌe rami hery ikuaia rami peteĩ-teĩ Senhor pegua opy oike ꞌrã ombaꞌeapo aguã, guamoĩ Arão haꞌe Senhor Israel kuery ruete ojapo ukaague rami. Bvinte e três-a ma Delaías, vinte e quatro-a ma Maazias.9mvinte e um-a ma Jaquim, vinte e dois-a ma Gamul,5edezenove-a ma Petaías, vinte-a ma Jeezquel,4cdezessete-a ma Hezir, dezoito-a ma Hapises,0[quinze-a ma Bilga, dezesseis-a ma Imer,2_ treze-a ma Hupá, catorze-a ma Jesebeabe,.W onze-a ma Eliasibe, doze-a ma Jaquim,,S nove-a ma Jesua, dez-a ma Secanias,*O sete-a ma Hacoz, oito-a ma Abias,=u peteĩ nhiruĩa ma Malquias, mboapy memea ma Miamim,-Umboapya ma Harim, irundya ma Seorim,W'Jypy xortea oexaa rami vy oiporavo Jeoiaribe, haꞌe gui mokoĩa ma Jedaías,7gHaꞌe rami vy haꞌe kuery rery Semaías omboparapa imoiny. Haꞌe vaꞌe ma levita Natanael raꞌy kuaxia mboparaa rupi oiko vaꞌe. Huvixave oexaa py ombopara, haꞌe gui huvixa kuery, sacerdote Zadoque haꞌe Abiatar raꞌy Aimeleque, haꞌe gui sacerdote haꞌe levita kuery akã ikuai vaꞌe haꞌe javi oexaa py guive. Haꞌe rami py xortea oexa vy jorire-rire oiporavo heravy Eleazar haꞌe Itamar ramymino vaꞌe regua.  }Haꞌe gui xortea oexa vy ombojaꞌopa peteĩ-teĩ regua rami ikuai aguã. Haꞌe rami py Eleazar haꞌe Itamar ramymino kuery vaꞌe regua ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re haꞌe mbaꞌemo Nhanderuete pegua ikuai vaꞌe re opena vaꞌerã ikuai.  Haꞌe rami vy ombojaꞌo vy oikuaa Itamar ramymino kuery ikuai vaꞌe gui Eleazar ramymino kuery re opena vaꞌe hetave raꞌea. Mbaꞌeta Eleazar ramymino kuery re opena vaꞌe ma dezesseis, haꞌe rã Itamar ramymino kuery regua ma oito eteꞌi ikuai.% CHaꞌe gui Davi ma Eleazar ramymino Zadoque haꞌe Itamar ramymino Aimeleque reve ombojaꞌo peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapoa py ojapo ꞌrã vaꞌekue rami.& EHaꞌe gui Nadabe haꞌe Abiú ma nguu omano eꞌỹ mbove omano rakaꞌe taꞌy eꞌỹ re. Haꞌe vaꞌe rire ma Eleazar haꞌe Itamar ju sacerdote ikuai.^  7 Sacerdote kuery peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapo aguã re ijayvuague Haꞌe gui Arão ramymino kuery ju ombojaꞌo-jaꞌopaa peteĩ-teĩ regua rami. Arão raꞌy kuery ma Nadabe, Abiú, Eleazar haꞌe Itamar.:m Haꞌe rami vy opena ꞌrã onhemboaty aty re, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re guive. Oipytyvõ avi ꞌrã guexegua Arão ramymino kuery Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapoa py. mShaꞌe gui Senhor pe mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ aguã, sábado ára haꞌe jaxy ipyauꞌia ára nhavõ ngaru oikoa py, ngaru aguã ára oaꞌanga pyre ojeupity nhavõ. Senhor renonde py ombaꞌeapo ꞌrã oipapaague rami vy.!Koꞌẽ nhavõ ajeꞌiveꞌi reve ikuai aguã Senhor oguerovyꞌaa rupi oporaei aguã, kaꞌarukue voi haꞌekue rami ae ju ꞌrã ikuai,  Haꞌe kuery opena ꞌrã mbojape Senhor renonde omoĩmby re, trigo kuꞌi mbaꞌemo irũ omeꞌẽ mbyrã oĩ vaꞌe re, mbojape imbovua revegua eꞌỹ ojapoa re, mbaꞌemo oexy haꞌe oxyryrya re, haꞌe mbaꞌemo opejaa haꞌe oaꞌãa haꞌe javi re.lQHaꞌe kuery omoĩa Arão ramymino kuery oipytyvõ aguã Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo ramo, oka rupi, opy jaꞌo ikuai vaꞌe rupi, mbaꞌemo oikyꞌaꞌoa rupi, haꞌe Nhanderuete pegua opy ombaꞌeapoa haꞌe javi rupi.Haꞌe nunga rupi Davi opa vy ijayvuague rami vy oipapapaa Levi ramymino kuery vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve. Haꞌe nunga rupi Levi ramymino kuery ndogueraavei ꞌrã ooꞌi, neĩ tembiporu oiporu vaꞌerã ma voi”, heꞌi vaꞌekue.3Mbaꞌeta Davi aipoeꞌiague rami: “ Senhor Israel kuery ruete ojapo ojeupegua kuery re nopuꞌãavei aguã rami, Jerusalém py hekoa riae aguã.pYHaꞌe vaꞌe kuery ma Levi ramymino kuery meme, peteĩ-teĩ regua re opena vaꞌe kuery reve. Peteĩ-teĩ oipapaa hery rupi. Haꞌe gui vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve omoĩa Senhor pegua oo rupi ombaꞌeapo vaꞌerã.I Musi raꞌy kuery ma Mali, Éder haꞌe Jeremote, mboapy ikuai. ~Eleazar ma taꞌy eꞌỹ re omano vaꞌeri tajy kuery ikuai. Haꞌe kuery re ikyvy kuery Quis raꞌy ikuai vaꞌe omenda okuapy.\}1Merari raꞌy kuery ma Mali haꞌe Musi. Mali raꞌy kuery ma Eleazar haꞌe Quis.G|Uziel raꞌy kuery ma huvixa Mica, haꞌe mokoĩa ma Issias. x{iHebrom raꞌy kuery ma huvixa Jerias, mokoĩa ma Amarias, mboapya ma Jaaziel, haꞌe gui irundya ma Jecameão.(zKIsar raꞌy ma huvixa Selomite.yEliézer raꞌy ma huvixa Reabias. Ndaꞌipoi ae taꞌy kuery mboae. Haꞌe rami avi Reabias ramymino kuery ma heta-etave ojeꞌoivy.)xMGérson raꞌy ma huvixa Sebuel.9wmMoisés raꞌy kuery ma Gérson haꞌe Eliézer.OvNhanderuete remimboꞌe Moisés raꞌy kuery voi Levi ramymino ikuai.Au{ Anrão raꞌy kuery ma Arão haꞌe Moisés. Haꞌe gui Arão ma omoĩa henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo aguã, hamymino kuery voi, rakaꞌe rã peve, haꞌe gui Senhor renonde py oapy aguã heakuã porã vaꞌe, ixupe ombaꞌeapo aguã, haꞌe hery rupi jogueroayvu porã aguã, rakaꞌe rã peve.[t/ Haꞌe gui Coate raꞌy kuery ma Anrão, Isar, Hebrom haꞌe Uziel, irundy ikuai.Ms Jaate ma huvixa oiko, haꞌe rã Ziza ma mokoĩa. Haꞌe gui Jeús haꞌe Berias ma ndataꞌy reta vaipai. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe mokoĩve ramymino kuery ma peteĩꞌi regua rive ikuai. sr_ Simei raꞌy kuery ma Jaate, Ziza, Jeús haꞌe Berias. Haꞌe kuery Simei raꞌy ikuai vaꞌe ma irundy.q Simei raꞌy kuery ma Selomite, Haziel haꞌe Harã, mboapy ikuai. Haꞌe kuery ma Ladã ramymino kuery re opena vaꞌe meme.hpILadã raꞌy kuery ma huvixa Jeiel, haꞌe gui Zetã haꞌe Joel, haꞌe javi vy mboapy ikuai.4ocGérson raꞌy kuery ma Ladã haꞌe Simei.n+Haꞌe kuery Levi ramymino ikuai vaꞌe ma Davi ombojaꞌo taꞌy kuery rery rupi peteĩ-teĩ regua ikuai aguã: Gérson, Coate haꞌe Merari. ,mQQuatro mil ikuai okẽ rarõarã, haꞌe gui quatro mil ju ikuai Senhor pe oporaei vaꞌerã, mbaꞌepu Davi haꞌe rami aguã ojapo uka vaꞌekue ombojoguy reve.Jl Haꞌe kuery vaꞌe regua ma vinte e quatro mil ikuai Senhor pegua oo py ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌerã, haꞌe gui seis mil ju ikuai huvixarã mbaꞌemo re oikuaa pota vaꞌerã.}ksLevita kuery trinta maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve oipapaa rã haꞌe javi vy trinta e oito mil avakue ikuai.ijKHaꞌe rami vy omboatypa Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe, sacerdote haꞌe levita kuery guive.Ai } Levita kuery peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapo aguã re ijayvuague Haꞌe gui Davi tujaꞌi ma, haꞌe hiꞌára opa raiꞌi ma ramo omoĩ guaꞌy Salomão Israel kuery ruvixarã. MhHaꞌe nunga rupi aỹ penekyreꞌỹ ke pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py Senhor Penderuete peka aguã. Pejapo ete oo Senhor Nhanderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, haꞌe py hery oĩ aguã, haꞌe Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru peru aguã, tembiporu ixupegua ikuai vaꞌe guive — heꞌi. g — Senhor Penderuete peẽ kuery reve oiko ojapo jova-jovai rupi pendere nopuꞌãavei aguã rami. Mbaꞌeta xepo py omboaxapa ma nhandeyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami rire haꞌe kuery Senhor rembiguai ikuai, ixupegua kuery rembiguai guive.fyHaꞌe gui Davi ijayvu avi Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe guaꞌy Salomão oipytyvõ aguã re. Haꞌe vy aipoeꞌi: Ie ouro haꞌe prata guigua, overa vaꞌe haꞌe ferro guigua re ombaꞌeapo vaꞌe mbovy eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi nekyreꞌỹ ke rejapopa aguã. Haꞌe tove Senhor toiko ndereve — heꞌi. .dUHaꞌe gui ndevy guarã ikuaive ju ombaꞌeapo vaꞌe kuery heta ete, ita moatyrõa, ita re ombaꞌeapo vaꞌe, oo apoa kuery, haꞌe opa mbaꞌe ojapo kuaa vaꞌe,cHaꞌe gui neꞌexa, xee ma ambaꞌeapo vaipaa rupi anho areko katu ma oo Senhor peguarã três milhões e trezentos mil quilos ouro guigua, haꞌe trinta e três milhões de quilos prata guigua, haꞌe gui overa vaꞌe haꞌe ferro oata aguã rami eꞌỹ, neĩ ndopejaai guive. Haꞌe gui yvyra haꞌe ita voi areko katu avi vaꞌekue. Haꞌe rami avi ndee ju rejou retave aguã haꞌeve.]b3 Haꞌe rami vy ꞌrãe reiko porã, nekyreꞌỹa rupi Israel kuery rekorã Senhor Moisés pe ombopara uka vaꞌekue rejapopa aguã. Nembaraete ke haꞌvy, ndepyꞌa guaxu, ekyje eme guive nekangy eꞌỹ aguã.a1 Tove Senhor tomeꞌẽ neꞌarandurã haꞌe reiko kuaa aguã, Israel kuery re repenaa ja Senhor Nhanderuete guigua lei rami ete reiko aguã rami.%`C Haꞌe gui aỹ ma xeraꞌy, tove Senhor toiko ndereve, reiko porã aguã, Senhor Nderuete peguarã oo rejapo aguã rami, nderekorã re ijayvuague rami vy.h_I Haꞌe vaꞌe ae ꞌrã ojapo oo xerery oĩ aguã. Xeraꞌy rami ae ꞌrã oiko, haꞌe rã xee ma tuu rami ꞌrã aiko. Haꞌe gui rakaꞌe rã peve amoĩ atã ꞌrã Israel kuery re opena aguã”, heꞌi vaꞌekue xevy.'^G Neꞌexa, oiko ꞌrã peteĩ nderaꞌy. Haꞌe vaꞌe ma joe opuꞌãa rupi eꞌỹ ꞌrã oiko, mbaꞌeta amombytuꞌu ꞌrã hovaigua kuery haꞌe javi gui. Haꞌe ma Salomão hery vaꞌerã. Haꞌe oĩ jave ma ajapo ꞌrã Israel kuery ikuai porã aguã rami, mbaꞌeve ndoikoi rã.5]cHaꞌe rami teĩ xevy Senhor ombou avi oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Ndee ma tuguy ndopavei aguã rami remoẽ vaꞌekue, joe repuꞌãa py rejogueroꞌaa rupi. Haꞌe rami vy ndee ndaꞌevei ꞌrã rejapo aguã oo xerery oĩ aguã, mbovy eꞌỹ tuguy remoẽ rire kovaꞌe yvy re, xerenonde rupi.z\mHaꞌe vy aipoeꞌi Salomão pe: — Xeraꞌy, xee aendu vaꞌekue oo Senhor Xeruete pe ajapoxea hery oĩ aguã.&[E Salomão pe Davi templo-rã ojapo ukaague Haꞌe ramo Davi oenoĩ guaꞌy Salomão. Haꞌe vy ixupe ojapo uka oo Senhor Israel kuery ruete peguarã..ZUMbaꞌeta Davi aipoeꞌi: “Xeraꞌy Salomão ma kunumiꞌi teri vy mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌeꞌỹ teri. Haꞌe gui oo Senhor peguarã ojapo pyrã ma iporãve ete vaꞌe ꞌrã, haꞌe vaꞌe re imaꞌenduꞌa porãa aguã rami yvy jave re. Haꞌe nunga rupi xee areko katupa ma voi ꞌrã mbaꞌemo ojapo vy oiporu vaꞌerã”, heꞌiague rami Davi omano eꞌỹ mbove voi oguereko katupa oata aguã rami eꞌỹ. Y{yary aygue guive heta avi. Haꞌe nunga ma Sidom haꞌe Tiro pygua kuery ogueru okuapy Davi pe oata aguã rami eꞌỹ.BX}Ikaravorã ma Davi ojou uka reta avi ferro, okẽ re omoĩ aguã ijaoꞌia haꞌe hexe guarã. Overa vaꞌe voi ojou uka oata aguã rami eꞌỹ, opejapaa rei aguã rami eꞌỹ guive,_W7Haꞌe rami vy Davi omboaty uka amboae guigua kuery Israel yvy haꞌe javi rupi hekoa vaꞌe. Haꞌe kuery vaꞌe regua omoĩ ita re ombaꞌeapo vaꞌerã, ita omoatyrõ aguã oo Senhor peguarã ojapoa rã guarã.XV + Templo ojapoa rã guarã Davi mbaꞌemo oguereko katuague Haꞌe gui Davi aipoeꞌi: — Apy ae ojapoa ꞌrã oo Senhor Nhanderuete peguarã, altar Israel kuery mbaꞌemo oapy aguã guive — heꞌi.UHaꞌe katy ndaꞌevei Davi oo aguã Nhanderuete pe oporandu aguã, Senhor-a guigua anjo kyxe oguereko vaꞌe gui okyje vy. +TOMbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py ma ooꞌi Senhor peguarã tekoa eꞌỹa py Moisés ojapo vaꞌekue ma Gibeão yvyꞌã re teri oĩ, altar mbaꞌemo oapyaty voi.GS Templo oĩ aguã py mbaꞌemo omeꞌẽague Haꞌe jave py Davi oexa rã jebuseu Ornã mbaꞌemo omoaꞌyĩaty py Senhor ombovai. Haꞌe rami vy mbaꞌemo omeꞌẽ ixupe haꞌe py.@R{Haꞌe gui anjo pe Senhor ijayvu ramo omboyru ju kyxe. WQ'Haꞌe py ma Davi ojapo altar Senhor peguarã. Hiꞌáry ma omeꞌẽ mymba oapy reve, hexeve peteĩ rami ju ikuaia regua guive. Haꞌe gui Senhor pe ojapukai ramo ombovai tata yva gui altar áry ombou vy.sP_Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe yvy repyrã Davi omeꞌẽ Ornã pe seiscentos hatãꞌi vaꞌe ouro guigua.OwHuvixa Davi ombovai Ornã: — Any, haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy pe xee amboekovia ꞌrã hepyrã porã re. Mbaꞌeta ndepo gui ndaꞌevei ajopy rive aguã Senhor pe ameꞌẽ vaꞌerã. Omeꞌẽ rive pyre ma xee nameꞌẽ reguai — heꞌi.PNHaꞌe rã Ornã aipoeꞌi Davi pe: — Xeruvixa, ejopy tema ndejeupe guarã, haꞌe ejapo reipota vaꞌe rei. Apy ma vaka ikuai, ameꞌẽ reapy reve remeꞌẽ vaꞌerã. Ameꞌẽ avi yvyrape mbaꞌemo moaꞌyĩaty regua yxakãrã, haꞌe trigo raꞌyĩgue guive remeꞌẽ vaꞌerã irũrã. Ameꞌẽmba rive — heꞌi. }MsDavi aipoeꞌi Ornã pe: — Xevy pe emeꞌẽ kovaꞌe yvy peteĩ altar Senhor peguarã ajapo aguã, mbaꞌeaxy vaikue heta vaꞌe kuery áry ombou vaꞌekue opytuꞌu aguã. Emboaxa xevy, haꞌe rã hepy xee ameꞌẽ ꞌrã haꞌevea rami. 4LaHaꞌe gui Ornã oĩa py Davi ovaẽ ouvy ramo omaꞌẽ. Oexa kuaa vy mbaꞌemo moaꞌyĩaty gui oẽ vy Davi renonde py oĩ guenapyꞌã re, ngova yvy re omovaẽ reve.DKOrnã ma haꞌe vaꞌe jave trigo moaꞌyĩa rupi oiko. Haꞌe gui ojere vy oexa anjo hiꞌaĩ rã. Haꞌe ramo hexeve taꞌy kuery irundy ombaꞌeapo okuapy vaꞌe onhemimba jogueravy. ^J5Haꞌe gui Senhor rery rupi Gade haꞌe rami ijayvu ramo Davi oo ijayvuague rami vy.;Io Haꞌe gui ma Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi Gade pe: — Davi too peteĩ altar Senhor peguarã tojapo, jebuseu regua Ornã mbaꞌemo moaꞌyĩaty py — heꞌi.uHcHaꞌe ramo Davi aipoeꞌi Nhanderuete pe: — Xee ae eꞌỹ ri tyꞌy heta vaꞌe kuery aipapa aguã re xeayvu vaꞌekue? Xee rima ajejavy, xee ae haꞌeveꞌỹ vaꞌe ajapo. Haꞌe rã kovaꞌe vexaꞌi kuery, mbaꞌe tu haꞌe kuery ojapo? Senhor Xeruete, xerovai anho eupi ndepo, haꞌe xeru ro pygua kuery rovai. Haꞌe rã ndevygua kuery ma embopaga eme. /GWHaꞌe gui Davi omaꞌẽ vy oexa anjo Senhor-a guigua yvy haꞌe yva mbyte opyta rã, opo py kyxe oekyi vaꞌekue oupi hoꞌamy Jerusalém rovai. Haꞌe ramo Davi haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery hexeve ikuai vaꞌe ajukue vaikue py onhemonde reve ojeroꞌapa vy yvy re ngova omovaẽ okuapy.rF]Jerusalém tetã py voi Nhanderuete ombou peteĩ anjo nhomombaarã. Haꞌe rami teĩ omomba ta ma ramo Senhor omaꞌẽ vy opytuꞌu ma mbaꞌemo vai omoingoa gui. Haꞌe vy aipoeꞌi anjo nhomombaarã ombou vaꞌekue pe: — Haꞌeve ma, emboguejy ju ndepo — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave ma anjo hiꞌaĩ jebuseu regua Ornã mbaꞌemo moaꞌyĩaty yvyꞌiry. EHaꞌe rami rã Senhor ombou mbaꞌeaxy vaikue Israel haꞌe javi rupi. Haꞌe ramo Israel kuery vaꞌe regua setenta mil avakue omano.sD_ Haꞌe ramo Davi ombovai Gade pe: — Xee ma ajexavai vaipaa aendu. Haꞌeveve Senhor po py anhemboaxa uka rã, mbaꞌeta haꞌe ma opa eꞌỹ vaꞌe nhanemboaxy vaꞌe. Haꞌe rã avakue po py ma xee nanhemboaxa ukaxei — heꞌi. C Mboapy maꞌetỹ re karuai oiko aguã, tyrã pa mboapy maꞌetỹ re nderovaigua kuery nhandereity aguã kyxe nderupitya py, tyrã pa mboapy ára re Senhor okyxe ae oiporu aguã. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌeaxy vaikue oiko aguã ndeyvy re, Israel haꞌe javi rupi Senhor-a guigua anjo nhomokanhymba aguã.” Eikuaa pota porã ke aỹ, xembouare pe ambovai kuaa aguã — heꞌi. |Bq Haꞌe ramo Davi oĩa py Gade ou vy aipoeꞌi ixupe: — Senhor ma po rami ijayvu: “Eiporavo reipota vaꞌe rei:5Ac — Tereo aipoꞌre Davi pe: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Mboapy regua vaꞌe peteĩ ma ambou ꞌrã ndere. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ eiporavo ajapo aguã’, heꞌi.” T@! Haꞌe gui Senhor ijayvu Davi pegua profeta Gade pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: p?YHaꞌe ramo Davi aipoeꞌi Nhanderuete pe: — Ajejavy vaipa raꞌe haꞌe rami ajapoa py. Haꞌe rami teĩ aỹ Senhor, ajerure xee nerembiguai ajejavyague rembogue aguã, inhakã porã veꞌỹ vaꞌe rami aiko rire — heꞌi. i>K Haꞌe nunga haꞌe javi Nhanderuete ndojou porãi vy omoingo axy Israel kuery.x=iHaꞌe rã haꞌe kuery reve Levi haꞌe Benjamim regua ma Joabe ndoipapai, huvixa ayvu ndojou porãi ete vy. m<Shaꞌe Davi pe omombeꞌu heta vaꞌe kuery mbovy pa ikuaia. Israel re avakue kyxe oiporu kuaa vaꞌe ma um milhão e cem mil ikuai raꞌe. Haꞌe rã Judá py ma quatrocentos e setenta mil ikuai avakue kyxe oiporu kuaa vaꞌe.&;EHaꞌe rami teĩ huvixa ayvu Joabe ijayvua gui ipoyive ramo Joabe oo vy Israel yvy haꞌe javi rupi oikuaa pota. Haꞌe gui mae ma ojevy ju Jerusalém katy,C:Joabe ombovai: — Haꞌe rami avi tove Senhor Nderuete tomboetave cem-kue ju. Haꞌe rami teĩ Xeruvixa, haꞌe kuery haꞌe javi eꞌỹ teve nerembiguai ikuai? Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete rejapoxe? Xeruvixa, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete rejapo Israel kuery haꞌe javi re jejavya ou aguã rami? — heꞌi. 9Haꞌe rami vy Davi aipoeꞌi Joabe haꞌe heta vaꞌe kuery ruvixa ikuai vaꞌe pe: — Tapeo, peipapapa Israel kuery ikuai vaꞌe, Berseba guive Dã peve. Haꞌe vy peikuaa vaꞌekue peru ju xea py, xee voi aikuaa aguã mbovy pa ikuaia — heꞌi. 8  Haꞌe gui Israel kuery rovai Satanás opuꞌã vy Davi pyꞌa re omoĩ Israel kuery oipapapa aguã. Davi oipapa uka avakue joe opuꞌã kuaa vaꞌe. Haꞌe nunga py ojejavy, oxondaro kuery re ojerovia vy, Nhanderuete re ꞌrãgue py. 7wHaꞌe vaꞌe avakue ma gigante ramymino ikuai Gate py. Haꞌe rami teĩ Davi haꞌe ixondaro kuery oitypa rakaꞌe. p6YHaꞌe vaꞌe ma Israel kuery mbojaru reia rupi ijayvu ramo Davi rykeꞌy Simei raꞌy Jônatas ojuka.5 Haꞌe gui teĩgue ju opuꞌã okuapy joe, Gate py ae. Haꞌe py oiko peteĩ ava yvate ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mboapy meme ikuã haꞌe ipyxã voi, haꞌe javi vy vinte e quatro ikuã haꞌe ipyxã oguereko. Haꞌe vaꞌe voi gigante ramymino regua.d4AHaꞌe gui filisteu kuery reve ju jogueroꞌa okuapy. Haꞌe vy Jair raꞌy Elanã ojuka Gate pygua Golias ryvy Lami. Haꞌe vaꞌe guembiporu huꞌy guaxu oguereko vaꞌekue ma ajukue popẽa ꞌy rami tuvixa vaꞌe. O3 Haꞌe vaꞌe rire ma Gezer py jogueroꞌa okuapy filisteu kuery reve. Haꞌe vy Husa pygua Sibecai ojuka gigante ramymino Sipai. Haꞌe rami vy ipoꞌaka okuapy filisteu kuery re. u2cHaꞌe pygua kuery ogueraa avi vy omombaꞌeapo yvyra ayaa py, picareta haꞌe haxa ferro guigua py. Haꞌe rami ae Davi ojapo Amom kuery retã haꞌe javi re. Haꞌe gui ojeupegua kuery haꞌe javi reve Davi ojevy ju Jerusalém katy. 1Haꞌe pygua kuery ruvixa akã gui Davi omboi coroa. Haꞌe gui opejaa rã oikuaa trinta e três quilos ouro guigua ipoyia. Hexe oĩ avi ita rexakã iporãve vaꞌe. Haꞌe rami vy Davi akã re ju omoĩa. Tetã gui imbaꞌe rei-rei vaꞌekue ogueraa reta avi.\0 3 Haꞌe gui peteĩ maꞌetỹa opaa py, huvixa kuery joe opuꞌã aguã katy oo ꞌrã jave py ma Joabe ogueraa xondaro kuery. Haꞌe rami vy Amom kuery yvy ombovaipa vy Rabá tetã peve ou haꞌe ojokopa okuapy. Haꞌe rã Davi ma Jerusalém tetã py opyta. Haꞌe gui Joabe kuery ma Rabá re opuꞌã vy omomba ete okuapy.Y/+Hadadezer rembiguai kuery oitypa ae maa oexa okuapy vy Davi reve ojapo ikuai porã aguã, haꞌe vy hembiguai ju ikuai. Haꞌe rami rire Síria pygua kuery neĩ rakaꞌe ramo voi noipytyvõxevei Amom kuery. s._Haꞌe rami teĩ Israel kuery renonde gui Síria pygua kuery onhamba ju. Haꞌe ramo Síria pygua kuery vaꞌe regua avakue ma Davi ojuka sete mil karóxa pygua haꞌe quarenta mil yvy rupigua. Ojuka avi xondaro kuery ruvixa Sobaque.-+Haꞌe nunga Davi pe omombeꞌua rã omboatypa Israel kuery haꞌe javi, haꞌe vy Jordão yakã oaxa ma vy haꞌe kuery ikuaia katy ojeꞌoi jogueroꞌa aguã. Síria pygua kuery rovai jogueroꞌa aguã Davi kuery ojeꞌoi ramo haꞌe kuery voi opuꞌã jogueruvy hovai.},sHaꞌe gui Síria pygua kuery ma Israel kuery renonde oitypaa oexa okuapy vy omondouka ayvu reraarã guetã pygua kuery yakã rovai re hekoa vaꞌe oupa avi aguã. Haꞌe kuery renonde ou oiny Sofaque, Hadadezer pegua xondaro kuery rerekoarã.+Síria pygua kuery onhamba maa Amom kuery oexa vy haꞌe kuery voi onhamba avi Joabe ryvy Abisai renonde gui. Haꞌe rami vy onhemimba ju guetã py. Haꞌe ramo Joabe ojevy ju Amom kuery reve joe opuꞌãague gui, haꞌe vy oopa ju Jerusalém katy. *1Haꞌe gui Joabe guexevegua kuery reve ojeꞌoi vy jogueroꞌa okuapy Síria pygua kuery reve. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery onhamba henonde gui.I)  Nhanembaraete ke haꞌvy. Jajogueroꞌa nhandepyꞌa guaxua rupi nhaneretarã kuery haꞌe Nhanderuete pegua tetã ikuai vaꞌe jaepya rupi. Haꞌe Senhor tojapo ojou porãa rami — heꞌi. K( Ixupe Joabe aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei Síria pygua kuery xegui imbaraeteve ramo ndee reo ꞌrã xepytyvõ aguã. Haꞌe rã Amom kuery ri ndegui imbaraeteve ramo xee aju ꞌrã roipytyvõ vy.z'm Haꞌe rã hembyrekue ma guyvy Abisai po py omboaxa, haꞌe rã haꞌe ma Amom kuery rovai ju omboyxy imbokuapy.`&9 Haꞌe gui Joabe oexa hovaigua kuery henonde haꞌe hakykue katy gui voi oarõ okuapy rã, haꞌe rami vy Israel kuery ikuai vaꞌe gui opuꞌã kuaave vaꞌe oiporavo vy omboyxy imbokuapy Síria pygua kuery rovai. ~}r|yyNxwwv[uttJssrVqqpioXnnSmmlXkjjhhRggfUeedcc)aa`'_g]\\G[{YXXW|VU%TSSRgQpP=ON5LKHHGsFmEJCCGBUAF@?6>=<;:T9g87L6C5(43322m11"0o/.-,,3+T*))b('&T$$"">! xGB#-l1Hj. & :*p 7 Ojapo avi peteĩ altar overa vaꞌe guigua. Ipuku-a ma nove metros, ipya ma nove metros avi, haꞌe rã yvatea ma irundy metros raxa.%oCOo ytarã ma omopuꞌã imoꞌamy templo rokẽ py. Peteĩ ma omopuꞌã oiporu kuaa regua re, haꞌe rã amboae ma oiporu kuaa eꞌỹa re. Oiporu kuaa regua re omopuꞌã vaꞌekue ma omboery Jaquim, haꞌe rã oiporu kuaa eꞌỹa re omopuꞌã vaꞌekue ma omboery Boaz. Tery Jaquim ma “Imoĩ atãa” ꞌea, haꞌe rã Boaz ma “Imombaraetea” ꞌea, Nhanderuete re imaꞌenduꞌaa rupi omboery vy. Hn Ojapo avi corrente henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oĩ vaꞌe rami guarã. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ijyta hiꞌaĩ vaꞌe áry. Ojapo avi cem yvyraꞌa raꞌangaa, haꞌe vy corrente re omoĩ."m= Oo yvyꞌiry ojapo avi mokoĩ oo ytarã dezesseis metros yvatea vaꞌe. Peteĩ-teĩ áry guarã ma mokoĩ metros raxaꞌi yvatea vaꞌe.l-Okẽrã ojapo avi hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe gui. Ombojegua avi imoiny anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py. xki Haꞌe rami vy omopuꞌã imoꞌamy mokoĩve, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy omaꞌẽ hoꞌamy aguã rami. j Amboae anjo pepo voi mokoĩ metros raxaꞌi ipuku vaꞌe, haꞌe oo mbotya mboae re ovaẽ oiny. Ipepo mboae voi mokoĩ metros raxaꞌi ipuku vaꞌe avi, haꞌe amboae anjo pepo re ovaẽ oiny. Mokoĩve anjo pepo haꞌe javi vy ma nove metros ipuku-a vaꞌe.i! Anjo pepo haꞌe javi oipyo imoinya ma nove metros. Peteĩ vaꞌe regua pepo ma mokoĩ metros raxaꞌi ipuku-a vaꞌe, haꞌe oo mbotya re ovaẽ oiny. Haꞌe rã amboae pepo mokoĩ metros raxaꞌi ipuku avi vaꞌe ma ovaẽ oiny amboae anjo hiꞌaĩ vaꞌe pepo re.h5 Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe pyguarã ma yvyra gui ojapo avi mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Ouro py ju onhovã.#g? Haꞌe rã karavo oiporu vaꞌe ma cinqüenta hatãꞌi vaꞌe ouro guigua rami ipoyi vaꞌe. Opy jaꞌo yvate rupi ikuai vaꞌe voi onhovãmba ouro py. 6feOjapo avi henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã. Ipuku-a haꞌe ipya ma nove metros, opy jaꞌo tuvixave vaꞌe rami avi ipya. Onhovãmba ouro ete vinte mil quilos vaꞌe py.PeOuro ete py onhovãmba opy rupi: yvyra hiꞌáry rupigua, okẽ yta, hiꞌáry rupigua haꞌe okẽ ikuai vaꞌe haꞌe javi. Oo mbotya haꞌe javi rupi ma ombojegua anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py.Ud#Opy jaꞌo ombojegua avi ita iporãve vaꞌe haꞌe ouro Parvaim guigua py.ScHaꞌe gui opy jaꞌo tuvixave vaꞌe mbotya rupi ma yvyrape cipreste guigua anho omoĩ, haꞌe ouro ete py ju onhovãmba. Haꞌe vaꞌe rupi ombojegua imoiny pindo rakã haꞌe corrente raꞌangaa py. b9Henonde py oguy oĩ vaꞌe ipya ma nove metros, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ipya rami ae. Yvatea avi nove metros. Opy rupi ma ouro ete py onhovãmba.#a?Po rami ma Salomão oaꞌã Nhanderuete pegua oo rendarã: ipuku-a ma vinte e sete metros ymave rupi oaꞌãague rami vy, haꞌe rã ipya ma nove metros.z`mSalomão irundy maꞌetỹa re ma huvixa oĩ jave py, mokoĩ jaxya re haꞌe mokoĩ araa py omboypy ojapo aguã.u_ e Haꞌe gui ma Jerusalém tetã py Salomão omboypy oo Senhor peguarã ojapo aguã, Moriá yvyty áry. Haꞌe py ma tuu Davi pe Senhor ojexa ukaague, haꞌe jebuseu Ornã mbaꞌemo moaꞌyĩaty py Davi oiporavo vaꞌekue.B^}Haꞌe kuery vaꞌe regua omoĩ setenta mil mbaꞌemo reraarã, oitenta mil yvyty rupi ita mbovoarã, haꞌe gui três mil e seiscentos ju ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌerã. Z]- Haꞌe gui ma Salomão oipapa ukapa avakue amboae guigua Israel yvy re hekoa vaꞌe, nguu Davi ojapoague rami. Haꞌe rami vy oikuaa cento e cinqüenta e três mil e seiscentos haꞌe javi vy.e\CHaꞌe ramo ore kuery ma Líbano yvy re rojayapa ꞌrã yvyra reipotaa rami. Haꞌe gui yeꞌẽ rupi ꞌrã romondouka ojokua-jokua pyre Jope tetã peve. Haꞌe gui ndee ju ꞌrã reru ruka Jerusalém katy — heꞌi. [Haꞌe gui aỹ ma xeruvixa, xea py xerembiguai kuery ikuaia katy eraa uka trigo, cevada, azeite haꞌe vinho ndeayvuague./ZWHaꞌe vaꞌe xy ma Dã ramymino kuery regua, haꞌe rã tuu ma Tiro tetã pygua ae. Haꞌe ma mbaꞌemo ojapo kuaa ꞌrã ouro gui, prata, overa vaꞌe, ferro, ita haꞌe yvyra gui, ajukue púrpura, hovy vaꞌe, ipererĩꞌi vaꞌe haꞌe pytã vaꞌe gui. Haꞌe ma yvyra ombojegua kuaa ꞌrã ixupe rexa ukaa rami rei, ndevygua haꞌe xeruvixa Davi nderu oiko vaꞌekue pegua ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi reve.yYk Haꞌe nunga rupi aỹ ambou ꞌrã peteĩ ava oikuaapa haꞌe hiꞌarandu raxa vaꞌe, Hirão-Abi hery vaꞌe.AX{ Hirão aipoeꞌive ju: — Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor Israel kuery ruete yva haꞌe yvy apoare. Haꞌe ma huvixa Davi pe omeꞌẽ avi rakaꞌe peteĩ taꞌy hiꞌarandu vaꞌerã, oiko kuaa haꞌe mbaꞌemo oikuaapa vaꞌe, oo Senhor peguarã ojapo vaꞌerã, haꞌe gui haꞌe ae opena atyrã guive.3W_ Haꞌe ramo Tiro pygua huvixa Hirão ombovai vy kuaxia para ombou Salomão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndevygua kuery oayvu vy ae Senhor nemoĩ huvixaverã — heꞌi. JV  Haꞌe ramo nerembiguai yvyra ayaa kuery pe xee ameꞌẽ ꞌrã trinta mil ryru trigo kuꞌikue, vinte mil ryru cevada, vinte mil ryru uva rykue, haꞌe vinte mil ryru avi azeite — heꞌi. eUC yvyra omoatyrõ retaa py. Mbaꞌeta oo ajapo vaꞌerã ma tuvixa haꞌe iporã raxa ꞌrã.TEmondouka avi Líbano gui yvyra yary, cipreste haꞌe sândalo aygue. Mbaꞌeta xee aikuaa porã nerembiguai kuery oikuaa yvyra Líbano regua ojaya aguã. Neꞌexa, apy xerembiguai kuery ikuai vaꞌe ma nerembiguai kuery reve ꞌrã ombaꞌeapo okuapy SHaꞌe nunga rupi aỹ emondouka xea katy peteĩ ava ouro re ombaꞌeapo kuaa vaꞌe, haꞌe prata re, overa vaꞌe, ferro, púrpura guigua, pytã haꞌe hovy vaꞌe guigua re, yvyra ombojegua kuaa vaꞌe, xereve Judá haꞌe Jerusalém py mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe kuery ikuai vaꞌe reve ombaꞌeapo vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe kuery ma xeru Davi ombaꞌeapo vaꞌerã omoĩ vaꞌekue.RHaꞌe rami avi mavaꞌe ꞌrã tu ojapo kuaa oo ixupe guarã? Mbaꞌeta yva oĩ vaꞌe, haꞌe yva yvatea peve ndaꞌevei haꞌe oĩ aguã. Mavaꞌe tu haꞌvy xee aiko oo ixupe guarã ajapo aguã, henonde heakuã porã vaꞌe oapya aguã eꞌỹ vy?Q}Haꞌe gui oo ajapo vaꞌerã ma tuvixa ꞌrã, mbaꞌeta Oreruete ma tuuete raꞌangaa ikuai vaꞌe gui yvateve vaꞌe.P{Mbaꞌeta maꞌẽ, xee aiko peteĩ oo Senhor Xeruete rery oĩ atyrã ajapo aguã rami. Ixupe guarã ae amboaxa ꞌrã, henonde py heakuã porã vaꞌe oapya aguã haꞌe henonde mbojape omoĩa riae jepi aguã, haꞌe gui ajeꞌive haꞌe kaꞌaru nhavõ mymba kuery oapy reve omeꞌẽa aguã, sábado nhavõ, haꞌe jaxy pyau jave guarã, haꞌe gui ngaru Senhor Oreruete pe oikoa ára py guive. Mbaꞌeta haꞌe rami aguã ae haꞌe oeja rakaꞌe ore Israel kuery rekorã rakaꞌe ꞌrã peve guarã.GOHaꞌe gui Salomão aipoeꞌi uka Tiro pygua huvixa Hirão pe: — Xeru Davi ndee reipytyvõ vy ngoorã ojapo aguã ixupe yvyra yary remeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌekue rami ae ju ke xepytyvõ.]N3Haꞌe rami vy Salomão omoĩ setenta mil avakue mbaꞌemo reraarã, haꞌe oitenta mil ju yvyty ikuai vaꞌe gui ita mbovoarã, haꞌe gui três mil e seiscentos ju ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌerã. M } Haꞌe gui ma Salomão onhembopyꞌa templo ojapo aguã Senhor rery oĩ atyrã, ngoo opena atyrã guive.#L AHaꞌe rã karóxa ma Egito yvy gui ꞌrã ogueru. Peteĩ-teĩ repy ma seiscentos hatãꞌi vaꞌe repy prata guigua, haꞌe rã kavaju repy ma cento e cinqüenta. Haꞌe rami ae avi mbaꞌemo vendea kuery amboae katy ꞌrã ogueraa heteu haꞌe Síria pygua huvixa kuery peguarã. K 1Salomão rymba kuery kavaju ma Egito haꞌe Cilícia gui ogueru. Cilícia guigua ma huvixa rembiguai mbaꞌemo vendea kuery ogueru hepy oĩa rami.1J ]Jerusalém tetã py ma prata haꞌe ouro ma ita rami rive huvixa omboetave, yvyra yary voi ojapo sicômoroꞌy tekoa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe rami oata eꞌỹ aguã.I - Salomão ma karóxa haꞌe kavaju áry guarã oguerekopave ovy. Mil e quatrocentos karóxa oguereko, haꞌe doze mil kavaju áry guarã. Haꞌe vaꞌe ma joa py eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã oguereko tetã karóxa ikuaiaty rupi, Jerusalém py ngoo katyꞌi guive.`H ; Haꞌe gui ma Salomão ma Gibeão py yvyꞌã re ombojeroviaaty oĩ vaꞌe gui ojevy ju Jerusalém tetã katy, oguy nhemboaty oĩaty renonde oĩague gui guive. Haꞌe rami vy Israel kuery re opena oikovy haꞌe py. \G 3 Haꞌe ramo ndevy pe xee ameꞌẽ ae ꞌrã neꞌarandurã haꞌe reiko kuaa aguã. Ameꞌẽ avi ꞌrã nandeporiauvei haꞌe rerekopa aguã, romboyvate ꞌrã guive. Haꞌe ramigua neĩ peteĩve huvixa pe ma voi nomeꞌẽai vaꞌekue ndee reĩ eꞌỹ mbove, haꞌe ndee nereĩvei ma rire ndoikovei ꞌrã ndee rami guarã — heꞌi. F ) Haꞌe rami rã Nhanderuete aipoeꞌi Salomão pe: — Haꞌe ramigua ae ndepyꞌa re oĩ ramo nderejerurei mbaꞌemo rerekopa aguã re, nembaꞌe rei-reirã, neĩ renhemboyvate aguã re, ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery omano aguã re, neĩ reiko pukuve aguã, haꞌe rami ꞌrãgue py neꞌarandurã haꞌe reiko kuaa aguã re ae rejerure xevygua kuery rereko kuaa aguã, huvixarã romoĩ rire. Haꞌe vaꞌe pyavyve Nhanderuete ojexa uka Salomão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ejerure ke xevy reipota vaꞌe re, haꞌe rã xee ameꞌẽ ꞌrã. AA }Haꞌe py Senhor renonde py ma Salomão omeꞌẽ mymba kuery, oguy nhemboaty oĩaty py altar overa vaꞌe guigua oĩ vaꞌe áry. Haꞌe vaꞌe áry ma mil mymba oapy reve omeꞌẽ. [@ 1Haꞌe rã altar overa vaꞌe guigua Uri raꞌy Bezalel, Hur ramymino ojapo vaꞌekue ma Senhor ombojeroviaaty renonde py oĩ. Haꞌe py ae Salomão guetarã kuery reve ojeꞌoi Senhor pe oporandu okuapy aguã. 1haꞌe kuery haꞌe javi reve ojeꞌoi aguã Gibeão py ombojeroviaaty yvyꞌã re oĩ vaꞌe py, mbaꞌeta haꞌe py ma oĩ oguy nhemboaty oĩ atyrã tekoa eꞌỹa py Senhor rembiguai Moisés ojapo vaꞌekue.Y= -Haꞌe gui Salomão ijayvu Israel kuery haꞌe javi pe, xondaro kuery mil haꞌe cem ikuai vaꞌe re opena vaꞌe, nhomboayvu vaꞌety, Israel regua yvatekueve haꞌe hetarã kuery akã ikuai vaꞌe pe guive,v< iMokoĩa Crônicas huvixa kuery rekokue oĩa Gibeão py Nhanderuete pe Salomão mbaꞌemo omeꞌẽague , Davi raꞌy Salomão imbaraeteve tema ovy openaa rupi. Hexeve Senhor tuuete oiko vy omboyvateve tema. B;}Oĩ avi haꞌe opena jave py mbaꞌemo oiko vaꞌekue haꞌe javi, ipoꞌakaa haꞌe hexe opa mbaꞌe oiko vaꞌekue, Israel kuery haꞌe yvy mboae re ikuai vaꞌe haꞌe javi re voi. /:WHaꞌe gui huvixa Davi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve omboparaa ma imoiny kuaxia profeta Samuel, profeta Natã haꞌe Gade ombopara vaꞌekue py voi.95Tujaꞌi raxa ma vy omano, heta ára oguereko reve. Iporiau eꞌỹ re haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe omano. Haꞌe rã taꞌy Salomão oĩ nguu rekovia.%8CQuarenta maꞌetỹ re opena Israel kuery re. Hebrom py ranhe sete maꞌetỹ re oĩ, haꞌe gui Jerusalém tetã py ju trinta e três maꞌetỹ re opena.c7? Davi omanoague Jessé raꞌy Davi ma Israel kuery haꞌe javi re opena vaꞌekue.e6CSenhor voi omboyvate ete Salomão Israel kuery renonde rupi. Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ huvixave rami ipoꞌaka aguã. Haꞌe oĩ eꞌỹ mbove neĩ peteĩve Israel regua huvixa noĩ teri haꞌe rami ete yvateve vaꞌe. t5aHaꞌe rami vy yvatekueve, omboetevepy haꞌe Davi raꞌy kuery mboae oguerovyꞌa okuapy huvixa Salomão.q4[ Salomão nguvixaverã omoĩ okuapyague Haꞌe ramo Salomão oguapy oiny Senhor pegua tenda openaaty py, nguu Davi rekovia huvixave oĩ vy. Haꞌe rire oiko porã, haꞌe rã Israel kuery haꞌe javi onheꞌẽ rendu okuapy.3'Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára okaru haꞌe oyꞌu okuapy Senhor renonde, ovyꞌa ete guive. Haꞌe gui mokoĩguea py ma Davi raꞌy Salomão omoĩ okuapy nguvixaverã. Haꞌe vy Senhor renonde hexe omoĩa azeite huvixaverã, haꞌe rã Zadoque re ma omoĩ sacerdote-rã.2Koꞌẽ jevy ma haꞌe kuery ogueru Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vy ixupe oapy okuapy mil vaka raꞌy, mil vexaꞌi raꞌy haꞌe mil vexa mbaꞌemo rykue onhoẽ reve. Omeꞌẽ mbyre guigua Israel kuery pe oata aguã rami eꞌỹ ombojoja.41aHaꞌe gui Davi aipoeꞌi onhemboaty vaꞌe kuery haꞌe javi pe: — Aỹ peporai Senhor Penderuete pe — heꞌi. Haꞌe ramo onhemboaty vaꞌe haꞌe javive oguerovyꞌa okuapy Senhor guamoĩ kuery ruete. Yvy re oakã omovaẽ reve omboete okuapy Senhor, nguvixa renonde guive ojeroꞌa okuapy. _07Xeraꞌy Salomão re voi emoĩ anhetẽ rupi ipyꞌa aguã, rejapo uka vaꞌekue ojapopa aguã rami, ndeayvua haꞌe ndeguigua lei haꞌe javi guive. Tojapopa kovaꞌe oo xee mbaꞌemo areko katu rire — heꞌi. i/KHaꞌe nunga rupi Senhor, oreramoĩ Abraão, Isaque haꞌe Israel ruete reiko vaꞌe, emoĩ riae ke ndevygua kuery pyꞌa re haꞌe rami onhembopyꞌa haꞌe omeꞌẽmbaxe aguã. Ipyꞌa re emoĩ avi ndevy ete ikuai aguã..Haꞌe gui Xeruete, xee aikuaa porã orepyꞌa re oĩ vaꞌe reikuaapa vaꞌea, haꞌe anhetẽ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe anho rerovyꞌa vaꞌea. Haꞌe gui xee voi xepyꞌa py anhetẽ rupi aiko vy kovaꞌe nunga haꞌe javi ameꞌẽxeaꞌi py ameꞌẽ. Haꞌe rami ae avi ndevygua kuery apy onhemboaty vaꞌe omeꞌẽxeaꞌi py mbaꞌemo ndevy omeꞌẽmba rã aexa vy avyꞌa vaipa.Z--Haꞌe gui Senhor Oreruete, kovaꞌe nunga oata aguã rami eꞌỹ rojou vaꞌekue peteĩ oo rojapo aguã nderery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rendarã. Haꞌe rami avi ndepo gui ae ou vaꞌekue, nembaꞌe meme ae.,Mbaꞌeta ore kuery ma nerenonde rupi oikuaapy eꞌỹ rami orekuai, oreramoĩ kuery ikuaiague rami ore kuery voi oguata rei vaꞌe orekuai. Ore kuery ára ma kuarayꞌã okanhya rami oaxa pojava avi yvy re, ropyta riae aguã ndoroguerekoi vaꞌe vy.v+eMbaꞌeta mavaꞌe tu xee aiko, xevygua kuery voi mavaꞌe regua tu ikuai kovaꞌe regua haꞌe javi romeꞌẽxeaꞌi py romeꞌẽ aguã haꞌeve vaꞌe? Mbaꞌeta ndegui meme ou opa marãgua, haꞌe ndepo guiguare meme romeꞌẽ ju.m*S Haꞌe gui aỹ ma Oreruete, roguerovyꞌa vy rogueroporaei rokuapy nderery hexakãmba vaꞌe rupi.W)' Ndegui ae ou amongue oguerekopa aguã, omboetea guive. Ndee ma haꞌe javi áry rupi repena vaꞌe. Ndepo py ae oĩ mbaraetea haꞌe poꞌakaa. Ndere anho oĩ renhomboyvatea haꞌe renhomombaraetepa aguã.1([ |yhwh{Senhor,} ndere ae oĩ poꞌakaa, tuvixaa, imaꞌenduꞌa porãa aguã, opa mbaꞌe re ndepoꞌaka aguã, haꞌe yvatea. Mbaꞌeta nembaꞌe meme oĩ yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe. Senhor, ndere ae oĩ ndepoꞌaka aguã, haꞌe pavẽ ikuai vaꞌe áryve rupi ndeyvateve vaꞌe repenaa py. ' Davi onhemboꞌeague Haꞌe gui onhemboaty vaꞌe kuery haꞌe javi oendua py Davi oguerovyꞌa Senhor. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor Israel kuery ruete, Oreruete reiko vaꞌe, ndere ae taꞌimaꞌenduꞌa porãa yma ete guive rakaꞌeve rã peve.n&U Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery haꞌe javi ovyꞌapa okuapy omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽmba vy. Mbaꞌeta anhetẽ rupi ipyꞌa reve Senhor pe omeꞌẽ oata aguã rami eꞌỹ. Haꞌe ramo huvixa Davi voi ovyꞌa vaipa avi. '%GIta iporãve vaꞌe oguereko vaꞌe ogueru avi okuapy Senhor pegua opy omoĩ porãaty pyguarã. Haꞌe nunga re Gérson ramymino Jeiel opena aguã rami oiko.T$!Haꞌe vy Nhanderuete pegua oo rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã omeꞌẽ okuapy cento e sessenta e cinco mil quilos ouro anho rei vaꞌe, dez mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua, trezentos e trinta mil quilos prata guigua, sessenta mil quilos overa vaꞌe guigua, haꞌe gui três milhões e trezentos mil quilos ferro guigua.#7Haꞌe ramo guetarã kuery re opena vaꞌe kuery omeꞌẽxeaꞌi py ogueru okuapy omeꞌẽ vaꞌerã, Israel kuery peteĩ-teĩ regua ruvixa kuery, xondaro kuery mil haꞌe cem ikuai vaꞌe ruvixa kuery, haꞌe huvixave pe ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe kuery guive."}Ouro oĩ ꞌrã mbaꞌemo ouro gui anho guarã, prata guive oĩ prata gui anho guarã, opa marãgua ojapo kuaa vaꞌe po py amboaxa vaꞌe. Haꞌe gui aỹ ma mavaꞌe ju omeꞌẽxeaꞌi py ogueru ꞌrã Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã? — heꞌi. !5Haꞌe vaꞌe ma cem mil quilos ouro Ofir yvy guigua, haꞌe duzentos e trinta mil quilos prata oikyꞌaꞌo pyre, oo mbotya haꞌe javi aoꞌiarã._ 7Haꞌe rami ae avi Xeruete pegua oo xee ayvu ete vy ouro haꞌe prata xembaꞌe ae areko vaꞌe ameꞌẽve ju ꞌrã Xeruete pegua oo reguarã, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reguarã areko katupa vaꞌekue áryve."=Haꞌe nunga rupi xee ma xembaraetea haꞌe javi py ajoupa ma Xeruete pegua oo reguarã: ouro mbaꞌemo ouro gui anho guarã, prata ma prata gui anho guarã, overa vaꞌe ma overa vaꞌe gui anho guarã, ferro ma ferro gui anho guarã, haꞌe yvyra ma yvyra gui anho guarã. Ajou uka vaꞌekue avi ita ônix, ita mbaꞌemo jeguarã, ita joo rami eꞌỹ-eꞌỹ pytã vaꞌe, ita mbaꞌemo raꞌangaa ojapoa aguã vaꞌe, ita porãgueve haꞌe javi regua, haꞌe gui ita mármore guive. Haꞌe javi regua ma oata aguã rami eꞌỹ oĩ.* O Davi haꞌe yvatekueve mbaꞌemo omeꞌẽague Haꞌe gui huvixa Davi ijayvuve ju onhemboaty vaꞌe kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy Salomão ae Nhanderuete oiporavo teĩ kunumiꞌi haꞌe mbaꞌeve ndojapo kuaai teri. Haꞌe rami avi kovaꞌe nunga ojapo vaꞌerã heta ete oĩ. Mbaꞌeta oo tuvixa vaꞌe ojapo pyrã ma avakue peguarã eꞌỹ, haꞌe rã Senhor Nhanderuete peguarã.eCApy ma ikuai sacerdote haꞌe levita kuery Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo vaꞌerã amoĩ vaꞌekue. Ndereve ikuai avi opa mbaꞌe py rei ombaꞌeapo vaꞌe oꞌarandua haꞌe ojapoxeaꞌi py, opa mbaꞌe rei tema ojapo kuaa vaꞌe. Yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi ikuai avi ꞌrã rejapo uka vaꞌe rei ojapo aguã — heꞌi. b=Haꞌe gui guaꞌy Salomão pe ju Davi aipoeꞌi: — Nembaraete ke, ndepyꞌa guaxu guive, rejapo vaꞌerã vaꞌe rejapopa aguã. Ekyje eme, ndekuerai eme guive, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete, Xeruete vaꞌe oiko ꞌrã ndereve. Nanderejai ꞌrã, nanepytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive, Senhor pegua oo haꞌe opy rupi oiporu pyrã rejapopa aguã.5Haꞌe nunga haꞌe javi raꞌangaa pejapo kuaapa aguã xevy pe omboparapa reve omeꞌẽa Senhor ijayvuague rami vy — heꞌi Davi nhomongeta vy. /WHaꞌe gui ouro oikyꞌaꞌopa pyre altar heakuã porã vaꞌe rapyaty reguarã avi oikuaa uka oaꞌangaague rami vy, haꞌe ouro anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa rendarã oĩ aguã voi, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe pepo oĩ ꞌrã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru áry rupi ojaoꞌipa aguã.s_Ouro ete gui anho ꞌrã ojapoa kuxa rakuarã, hyꞌa haꞌe karo. Haꞌe gui hyꞌaꞌi ouro guigua ikuai vaꞌe peguarã oikuaa uka peteĩ-teĩ poyia. Hyꞌaꞌi prata guiguarã voi haꞌe rami ae avi, peteĩ-teĩ poyia oikuaa uka./Whaꞌe gui ouro guigua mbovy poyia avi Nhanderuete renonde mesa ikuai vaꞌerã peguarã, peteĩ-teĩ oĩa rami vy, haꞌe gui mesa prata guigua avi mbovy poyia paa.0YHaꞌe rami vy peteĩ-teĩ tataendy renda haꞌe hiꞌáry tataendy ikuai vaꞌerã ojapoa rã oikuaa uka mbovy poyia ouro guigua pa peteĩ-teĩ re oiporu vaꞌerãa,7gDavi oikuaa uka avi tembiporu ouro guigua ikuai vaꞌe haꞌe javi poyia, peteĩ-teĩ ombaꞌeapoa rupi tembiporu ouro haꞌe prata guigua ojapo pyrã mbovy pa opejaa aguã.) haꞌe gui sacerdote haꞌe levita kuery peteĩ-teĩ regua Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo aguã, tembiporu opy rupi oiporu vaꞌerã guive.ve Onhembopyꞌaa haꞌe javi rami vy omeꞌẽ oo raꞌangaa opa mbaꞌe oĩa, Senhor pegua oo yvýry rupi oguy haꞌe opy jaꞌo ikuai vaꞌerã, haꞌe ixupegua opy mbaꞌemo hepyve vaꞌe haꞌe ixupe omboaxa pyre omoĩ porãaty guive,Y+ Guaꞌy Salomão pe Davi templo marã ramigua paa oexa ukaague Haꞌe gui Davi guaꞌy Salomão pe omeꞌẽ oo raꞌangaa ombopara pyre, haꞌe rami vy ojapo kuaa aguã oka pygua, oo mboae ikuai vaꞌerã, hepyve vaꞌe omoĩ porãaty, opy jaꞌo yvate rupi haꞌe opyve rupi ikuai vaꞌerã, haꞌe oo teko vai mbogue atyrã.X) Haꞌe gui aỹ ma, eikuaa pota porã haꞌe nunga haꞌe javi re, mbaꞌeta Senhor ndeporavo ixupe rejapo aguã oo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ aguã. Nembaraete ke haꞌvy, haꞌe ejapopa — heꞌi.  — Haꞌe gui ndee xeraꞌy Salomão, eikuaa porã pota ke nderu ruete. Ixupe ete ke eiko anhetẽ rupi ndepyꞌa haꞌe nenheꞌẽ haꞌe javi py. Mbaꞌeta Senhor ma oikuaa pota katuĩꞌi ꞌrã nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe re, oikuaa ꞌrã nhanhembopyꞌaa haꞌe javi. Ndee reka ri ramo ojejou uka ꞌrã ndevy. Haꞌe rã reja ri ramo haꞌe ju ndereja ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã.  Haꞌe gui aỹ Israel kuery Senhor pe penhemboaty vaꞌe haꞌe javi renonde, haꞌe Nhanderuete xeayvua oendu vaꞌe renonde py xee aipoaꞌe pẽvy: Pejapopa ete ke Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌe, penheaꞌã ke haꞌe vaꞌe rupi anho pendekuai aguã, kovaꞌe yvy porãa re pendekoa riae aguã, haꞌe gui penderaꞌy kuery rekoarã ju peja aguã, rakaꞌe rã peve guarã. H Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã ipoꞌakaa oĩ aguã rami, xapyꞌa rei xee ajapo uka vaꞌe haꞌe aipotaa haꞌe javi ri ojapopa ramo, aỹ peve oikoa rami”, heꞌi. 9Haꞌe rami vy aipoeꞌi xevy: “Nderaꞌy Salomão ae ꞌrã xevy oo ojapo, oka guive, xeraꞌyrã aiporavo rire, haꞌe gui xee ma tuu ꞌrã aiko.x iHaꞌe gui xeraꞌy kuery haꞌe javi gui — mbaꞌeta heta ete ikuai xeraꞌy kueryrã Senhor omeꞌẽ vaꞌekue — haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ vaꞌe oiporavo Salomão, Senhor pegua tenda Israel kuery re openaaty áry oĩ aguã.| qHaꞌe rami avi Senhor Israel kuery ruete xeporavo xeru ro pygua kuery haꞌe javi gui, Israel kuery ruvixarã aĩ aguã rakaꞌe rã peve guarã. Mbaꞌeta oiporavo rakaꞌe Judá regua huvixarã, haꞌe gui Judá regua mbyte gui ju oiporavo xeru ro pygua kuery, haꞌe gui xeru raꞌy kuery ikuai vaꞌe gui xeporavo, Israel kuery haꞌe javi ruvixaverã xemoĩ aguã.< qHaꞌe rami teĩ Nhanderuete aipoeꞌi xevy: “Ndee ma ndaꞌevei rejapo aguã oo xerery rendarã, mbaꞌeta ndee ma joe repuꞌãa py jouguy remoẽ vaipa vaꞌekue”, heꞌi.6 eHaꞌe rami vy Davi opuꞌã hoꞌamy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pendu ke, xeretarã kuery haꞌe xevygua kuery. Xee anhembopyꞌa vaꞌekue teĩ ajapo aguã peteĩ oo Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oĩ aguã, haꞌe Nhanderuete py rendarã. Haꞌe rami vy xee areko katupa ma ajapo aguã.D   Davi rekovia Salomão ju oĩ aguã re ijayvuague Haꞌe gui Davi oenoĩmba Israel regua yvatekueve, peteĩ-teĩ regua ruvixa kuery, ojeupegua xondaro kuery ruvixa kuery, xondaro mil haꞌe cem ikuai vaꞌe re opena vaꞌe, mbaꞌemo haꞌe ae haꞌe taꞌy kuery oguereko vaꞌe re opena vaꞌe, guembiguai yvatekueve haꞌe ipoꞌakave vaꞌe, haꞌe avakue ipyꞌa guaxukueve haꞌe javi. Jerusalém tetã py onhemboaty aguã oenoĩ."Haꞌe gui Aitofel noĩvei ma rire Benaia raꞌy Joiada ju oĩ, Abiatar guive. Haꞌe gui Joabe ma huvixave pegua xondaro kuery ruvixa. Z-!Aitofel ma huvixave mongetaa oiko. Arquita regua Husai ma huvixave irũ ae oiko.wg Huvixave mongetaa kuery rery oĩa Haꞌe gui Davi ruvyꞌi Jônatas ma nhomongetaa rupi oiko. Haꞌe vaꞌe ma lei re nhomboꞌe vaꞌety hiꞌarandu vaꞌe. Haꞌe rã Hacmoni raꞌy Jeiel ma huvixa raꞌy kuery re opena oikovy.5cHaꞌe rã mymba kyrĩgueveꞌi re opena vaꞌe ma hagareno regua Jaziz. Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa Davi mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi re opena vaꞌekue meme. {Mymba camelo kuery re opena vaꞌe ma Ismael ramymino Obil. Mburikaꞌi kuery re opena vaꞌe ma Meronote pygua Jedias.5cMymba kuery Sarom yvýry rupi okaru okuapy vaꞌe re opena vaꞌe ma Sarom pygua Sitrai. Haꞌe rã yvyugua rupi mymba ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma Adlai raꞌy Safate.1[Oliveira haꞌe sicômoro rembypy mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma Gedera pygua Baal-Hanã. Haꞌe gui azeite omoĩ porã mbyre re opena vaꞌe ma Joás. Uva onhotỹ mbyre re opena vaꞌe ma Ramá pygua Simei. Haꞌe gui vinho omoĩ porã mbyre re opena vaꞌe ma Sifã pygua Zabdi.lQMbaꞌety rupi ombaꞌeapo haꞌe omaꞌetỹ vaꞌe kuery re opena vaꞌe ma Querube raꞌy Ezri.O Davi mbaꞌemo oguereko vaꞌe re opena vaꞌe kuery rery oĩa Adiel raꞌy Azmavete ma huvixave mbaꞌe hepyve vaꞌe omoĩ porãaty re opena vaꞌe. Haꞌe rã yvy ituia rupi oguereko vaꞌe re, tetã mboae rupi, tekoa haꞌe oo imbaraete vaꞌe ikuaia rupi oguereko vaꞌe re opena vaꞌe ma Uzias raꞌy Jônatas.^~5Haꞌe gui Zeruia piꞌa Joabe ma omboypy heta vaꞌe kuery oipapa aguã teĩ ndoipapapai, oipapaa káuxa Israel kuery áry poxya ou ramo. Haꞌe nunga rupi ae oipapaague nomboparaai huvixa Davi rekokue oĩa re. ;}oHaꞌe gui Davi ma ndoipapa ukai vinte maꞌetỹ teri ndoguerekoi vaꞌe, mbaꞌeta Senhor ijayvu ae ma rire jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe rami Israel kuery omboetave aguã re.|7Dã ramymino kuery re opena vaꞌe ma Jeroão raꞌy Azarel. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery peteĩ-teĩ regua ruvixa kuery ikuai vaꞌekue meme.8{iHaꞌe rã Manassés ramymino kuery mboae Gileade yvy re hekoa vaꞌe re opena vaꞌe ma Zacarias raꞌy Ido. Benjamim ramymino kuery re opena vaꞌe ma Abner raꞌy Jaasiel.)zKEfraim ramymino kuery re opena vaꞌe ma Azazias raꞌy Oséias. Manassés ramymino kuery mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue re opena vaꞌe ma Pedaías raꞌy Joel.yZebulom ramymino kuery re opena vaꞌe ma Obadias raꞌy Ismaías. Naftali ramymino kuery re opena vaꞌe ma Azriel raꞌy Jerimote.xJudá ramymino kuery re opena vaꞌe ma Davi rykeꞌy Eliú. Issacar ramymino kuery re opena vaꞌe ma Micael raꞌy Onri.zwmLevi ramymino kuery re opena vaꞌe ma Quemuel raꞌy Hasabias. Arão ramymino kuery re opena vaꞌe ma Zadoque. v Israel kuery peteĩ-teĩ regua ruvixa kuery rery oĩa Haꞌe gui Israel kuery peteĩ-teĩ regua rerekoa ma po rami: Rúben ramymino kuery re opena vaꞌe ma Zicri raꞌy huvixa Eliézer. Simeão ramymino kuery re opena vaꞌe ma Maaca raꞌy Sefatias.$uADoze-a huvixa, doze jaxya reguarã ma Netofa pygua Heldai, Otniel ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. t5Onze-a huvixa, onze jaxya reguarã ma Piratom pygua Benaia, Efraim ramymino vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.s7 Dez-a huvixa, dez jaxya reguarã ma Netofa pygua Maarai, Zera ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.'rG Nove-a huvixa, nove jaxya reguarã ma Anatote pygua Abiezer, Benjamim ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. q9 Oito-a huvixa, oito jaxya reguarã ma Husa pygua Sibecai, Zera ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.!p; Sete-a huvixa, sete jaxya reguarã ma Pelom pygua Heles, Efraim ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.o# Mboapy memea huvixa, mboapy meme jaxya reguarã ma Tecoa pygua Iques raꞌy Ira. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.*nMPeteĩ nhiruĩa huvixa, peteĩ nhiruĩ jaxya re ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma Isar ramymino Samute. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.FmHaꞌe gui irundya, irundy jaxya re ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma Joabe ryvy Asael. Haꞌe vaꞌe rire ma oiko taꞌy Zebadias. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.7lgHaꞌe vaꞌe Benaia ae trinta avakue ikuai vaꞌe regua ipoꞌakave vaꞌe, haꞌe kuery akã oiko. Haꞌe rami vy ojeupegua kuery re opena uka guaꞌy Amizabade vaꞌe pe.\k1Haꞌe gui mboapya xondaro kuery ruvixa, mboapy jaxya re ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma Benaia. Haꞌe vaꞌe ma huvixa oiko, sacerdote Joiada raꞌy. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. Peteĩ-teĩ jaxy re huvixave pegua xondaro ikuai vaꞌerã omoĩague Israel ramymino kuery mbovy pa ikuaia rami vy peteĩ-teĩ regua re opena vaꞌe rery, haꞌe mil haꞌe cem ikuai vaꞌe ruvixa kuery rery oĩa. Haꞌe vaꞌe kuery ma nguvixave pe ombaꞌeapo ꞌrã mbaꞌemo ojapoa rupi, mbaꞌeta peteĩ-teĩ jaxy re oike ꞌrã haꞌe vaꞌe jaxy reguarã, haꞌe rã amboae kuery ma oẽ ꞌrã ojeꞌoivy, haꞌe rami ae tema ikuai maꞌetỹa pukukue re. Haꞌe peteĩ-teĩ regua ma vinte e quatro mil ikuai.hfI Haꞌe vaꞌe ryvy kuery ma dois mil e seiscentos ikuai avakue ipyꞌa guaxukueve, guetarã kuery re opena vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa Davi omoĩ Rúben, Gade haꞌe Manassés ramymino kuery ojaꞌo vaꞌekue re opena vaꞌerã. Opena avi ꞌrã mbaꞌemo Nhanderuete pegua re, huvixave mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi re guive. /eWHebrom ramymino kuery ruvixa ma Jerias oĩ. Haꞌe kuery vaꞌe regua tamoĩ kuery haꞌe hamymino kuery rery haꞌe javi re oikuaa potaa, quarenta maꞌetỹa re ma Davi huvixave oĩ jave py. Haꞌe rami vy haꞌe kuery vaꞌe regua ojoua avakue ipyꞌa guaxukueve Jazer pygua Gileade yvy re.Wd'Hebrom ramymino kuery vaꞌe regua ma omoĩa Hasabias haꞌe tyvy kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ma avakue ipyꞌa guaxukueve, mil e setecentos ikuai. Haꞌe kuery ma Israel kuery re openaa rupi ikuai, Jordão yakã rovai kuaray oikea katy. Senhor pe ombaꞌeapoa rupi ikuai, huvixave mbaꞌemo oguereko vaꞌe re openaa rupi guive.  ~w}g|{zzyxy+xtwvvvzuutss[sqpoo@nnm7l5kjjig{ee@dbbma`__^^I]Q\\0ZYY/WW_V^UTT3SRQ~PONMLKKIHaG;FEDTCXBB:A@p??==j=:9X87655463 211*/.-,++)**`));('&&%$M#" C>-"-Ys% A 9 2 p };@m \ 1 Haꞌe gui ma huvixa Roboão onhemongeta uka tujakueve nguu Salomão oikove teri jave henonde ikuai vaꞌekue pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexa tu peẽ kuery xemongeta ta heta vaꞌe kuery ambovai aguã?   Roboão ombovai haꞌe kuery pe: — Mboapy araa py ma peju ju xea py — heꞌi. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ojeꞌoipa. 8i — Nderu ma orerereko axy ete vaꞌekue. Haꞌe gui aỹ ma orerereko porãꞌi ju nderu orembojexavai haꞌe orerereko axyague gui. Haꞌe ramo ma ndevy ae ꞌrã orekuai. 9 oenoĩ ukaa okuapy. Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javia py ou Roboão reve jogueroayvu aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy Roboão pe: (I Haꞌe nunga Nebate raꞌy Jeroboão avi oendu. (Haꞌe vaꞌe ma Egito yvy re teri oiko, huvixa Salomão gui onhaague py.) Haꞌe gui Egito gui ojevy ju ramo  Haꞌe gui ma Roboão oo Siquém katy, haꞌe py Israel kuery onhemboatypa ma ramo nguvixarã omoĩ aguã.1 Haꞌe gui guamoĩ kueryague rami ndoikoveveiꞌi ma ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py ae. Haꞌe gui taꞌy Roboão ju oĩ nguu rekovia. a; Quarenta maꞌetỹ re Salomão opena oikovy Jerusalém py Israel kuery haꞌe javi re.C  Haꞌe gui oĩve rei tema Salomão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Nebate raꞌy Jeroboão rekokue profeta Natã haꞌe Siloé pygua Aías ombopara vaꞌekue py, profeta Ido mbaꞌemo oexa vaꞌekue ombopara vaꞌekue re guive?M Kavaju Salomão peguarã ma Egito yvy haꞌe yvy jave gui oguerua. $A Prata ma Jerusalém py huvixa omboetave ita rami rive, yvyra yary guive ojapo oata aguã rami eꞌỹ sicômoroꞌy tekoa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe rami.% Haꞌe gui Salomão ipoꞌaka oiny huvixa kuery haꞌe javi re, Eufrates yakã guive filisteu kuery yvy peve, haꞌe gui Egito yvy apy peve.o~W Haꞌe gui Salomão oguereko quatro mil kavaju oguy py karóxa regua. Kavaju árygua doze mil ju oguereko imboguataarã. Haꞌe vaꞌe kuery ma tetã ikuai vaꞌe rupi oguereko karóxa, Jerusalém tetã py ngoo katyꞌi py guive.>}u Maꞌetỹa nhavõ peteĩ-teĩ ogueru ꞌrã mbaꞌemo ixupe omeꞌẽ vaꞌerã: ouro haꞌe prata guigua, ajukue, tembiporu, kavaju haꞌe mburika kunha, tembiꞌu irũrã guive.q|[ Haꞌe ramo yvy jave gui huvixa kuery ou ꞌrã haꞌe oĩa py oꞌarandua rupi ijayvu rã oendu aguã.{ Haꞌe rami vy huvixa Salomão yvy jave re huvixa kuery ikuai vaꞌe gui ipoꞌakave, oꞌarandua py haꞌe mbaꞌemo oguerekopaa py.z Mbaꞌeta huvixa oguereko reta kanoã guaxu Társis katy oo vaꞌerã, Hirão rembiguai kuery reve omboguataa vaꞌe. Mboapy maꞌetỹa py kuerei ꞌrã Társis gui kanoã guaxu ojevy okuapy vy ogueru ouro, prata, marfim, karaja haꞌe jayru guaxu. `y9 Karo huvixa Salomão oyꞌuaty vaꞌe ma guive rã ouro guigua meme. Oo Líbano kaꞌaguy regua guigua py ikuai vaꞌe voi ouro guigua meme avi. Haꞌe rã prata ma Salomão oĩ jave mbaꞌeverã nombovarei merami.Cx Mboapy meme pyrõa ikuai vaꞌe áry ma doze avi omoĩ guary raꞌangaa, peteĩ-teĩ pyrõa apy reguarã. Haꞌe vaꞌe nunga ma neĩ peteĩve huvixa pe ma voi ojapoa vaꞌeꞌỹ teri.w Tenda renonde guarã ma ojapo mboapy meme pyrõa. Oĩ avi peteĩ py rendarã ouro gui ojapo pyre, tenda re omboja pyre. Ijyke jovaive re ma omoĩ avi jyva ytarã oguapyaty yvýry, haꞌe ijyva yta yvýry ma mokoĩ guary raꞌangaa omopuꞌã imoꞌamy.zvm Huvixa ojapo avi peteĩ tenda opena atyrã tuvixave vaꞌe marfim guigua, haꞌe vy onhovãmba ouro ete py anho.bu= Ouro ombope pyre gui ojapo avi trezentos huꞌy jokoa. Haꞌe vaꞌe regua huꞌy jokoarã peteĩ-teĩ ma três quilos raxa ouro opejaa. Haꞌe vaꞌe ma huvixa omoĩ porã ukapa oo Líbano kaꞌaguy regua guigua py.t% Haꞌe ramo ouro ombope pyre gui Salomão ojapo duzentos huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe. Peteĩ-teĩ huꞌy jokoarã ma seis quilos ouro opejaa.Cs mbaꞌemo vendea kuery haꞌe mbaꞌemo mboekoviaaty gui ojou vaꞌe áryve. Arábia pygua huvixa haꞌe vaꞌe yvy re opena vaꞌety kuery voi omeꞌẽ ꞌrã ixupe ouro haꞌe prata.prY Maꞌetỹa nhavõ ouro Salomão pe oguerua vaꞌe poyikue ma vinte e dois mil quilos,hqI Haꞌe gui Sabá pygua huvixa kunha pe huvixa Salomão ju omeꞌẽ ixupe ogueru vaꞌekue gui hetave, mbaꞌemo oipota haꞌe ojerurea haꞌe javi. Haꞌe ramo ojevy vy oyvy katy ju oo, guembiguai kuery haꞌe javi reve. sp_ Yvyra sândalo gui ma huvixa Salomão ojapo uka jopy-jopy ovyaty Senhor pegua opy haꞌe ngopy guarã, haꞌe gui harpa haꞌe mbaraka oporaei vaꞌe kuery peguarã. Haꞌe nunga ma neĩ peteĩve ma Judá yvy re oexapy eꞌỹ teri. -oS Haꞌe gui huvixa Hirão haꞌe Salomão rembiguai kuery Ofir gui ouro ogueru vaꞌe ma haꞌe katy gui ogueru avi yvyra sândalo aygue haꞌe ita iporãve vaꞌe.n Haꞌe rami vy huvixa Salomão pe kunha vaꞌe omeꞌẽ quatro mil quilos ouro guigua, heta tembiꞌu irũrã, ita iporãve vaꞌe guive. Neĩ peteĩgueve ma ndogueruai teri mbaꞌemo porã Sabá pygua huvixa kunha Salomão pe omeꞌẽ vaꞌekue ramigua ete. Jm Taꞌimaꞌenduꞌa porãa avi Senhor Nderuete re, mbaꞌeta ndererovyꞌa vy tenda Israel kuery re openaaty áry nemoĩ rire huvixa Senhor nderuete peguarã. Mbaꞌeta Senhor ma Israel kuery rakaꞌe rã peve omoingo porã aguã rami oayvu vy ae nemoĩ huvixarã, haꞌevea rami rereko aguã teko porã rupi — heꞌi.l7 Ovyꞌa ete ꞌrã okuapy ndevygua avakue, nerembiguai nerenonde rupi ikuai vaꞌety, mbaꞌeta haꞌe kuery oendu ꞌrã neꞌarandua rupi ndeayvua.?kw Haꞌe rami teĩ xee ma haꞌe vaꞌe ayvu ndaroviai vaꞌekue, apy aju vy xee ae rexa py aexa eꞌỹa ja. Anhetẽ neĩ mbyte rupi peve ma voi xevy nomombeꞌuai vaꞌekue, mbaꞌeta ndereko omombeꞌua rã aenduague gui neꞌarandupave raꞌe, rerekopave haꞌe ndere imaꞌenduꞌa porã mbyve ete vaꞌe.j Haꞌe vy aipoeꞌi huvixa pe: — Anhetẽ ete ae raꞌe ndereko regua ayvua xerekoa py aendu vaꞌekue haꞌe neꞌarandua regua voi.eiC mesa áry tembiꞌu oguerua vaꞌe, yvatekueve ikuaiaty, hembiguai haꞌe karo rerua kuery ombaꞌeapoa, ijao guive, haꞌe mymba kuery altar áry Senhor pe oapyaty. Haꞌe nunga haꞌe javi oexa vy onhemondyi rei oiny.vhe Haꞌe ramo Sabá pygua huvixa kunha oendu Salomão ꞌarandua haꞌe javi, oexa avi oo ojapo uka vaꞌekue,g Haꞌe ramo opa mbaꞌe re oporandu rã Salomão ombovai, mbaꞌeta ixupe ma neĩ peteĩ henda py ma voi ndaxyi omombeꞌu porãve aguã.f ! Haꞌe gui Sabá pygua huvixa kunha oendu Salomão reko omombeꞌua rã. Haꞌe rami vy Jerusalém py ou haxy-axy vaꞌe re oporandu aguã. Guembiguai kuery heta vaꞌe reve ovaẽ. Guymba camelo kuery ombovoyi heruvy tembiꞌu irũrã, ouro haꞌe ita iporãgueve vaꞌe heta re guive. Haꞌe gui Salomão renonde py ovaẽ vy ixupe oporandu onhembopyꞌaague haꞌe javi rami. eHaꞌe py oĩa py huvixa Hirão guembiguai kuery pe ogueru ruka kanoã haꞌe omboguata kuaa vaꞌe kuery. Haꞌe kuery ma Salomão rembiguai kuery reve Ofir py ojeꞌoi vy haꞌe gui ogueru okuapy quinze mil quilos ouro guigua. Huvixa Salomão pe ae ogueru. _d7Haꞌe gui ma Salomão oo Eziom-Geber haꞌe Elate py yeꞌẽ rembe re, Edom yvy re.c7Haꞌe rami py Salomão ojapopa Senhor pegua oo rupi ojapoxe vaꞌekue, omboypya ára guive ojapopa peve. Haꞌe rami py ae ojapopa oo Senhor pegua. bNeĩ peteĩve henda py ma voi sacerdote haꞌe levita kuery ndojapo eꞌỹi huvixa ojapo uka vaꞌekue, peráta omoĩ porãa rupi voi.Aa{Nguu Davi ojapo ukaague rami vy omoĩ avi sacerdote kuery peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapo aguã, levita kuery haꞌe rami ae avi peteĩ-teĩ omoĩ ombaꞌeapo aguã rami, Nhanderuete pe oporaei aguã, sacerdote kuery renonde rupi oipytyvõ aguã koꞌẽ nhavõ ojapo ꞌrã vaꞌekue ojapoa rupi, okẽ rarõa kuery peteĩ-teĩ regua okẽ ikuai vaꞌe oarõ aguã rami guive, haꞌe rami aguã ae Nhanderuete rembiguai Davi ojapo uka rire.=`s Koꞌẽ nhavõ ꞌrã omeꞌẽ Moisés ijayvuague rami vy, sábado nhavõ guive, ngaru jaxy ipyauꞌi jave haꞌe oaꞌangaague ára py, mboapykue kuerei ꞌrã omeꞌẽ maꞌetỹa nhavõ: ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹa ára, semana regua ngarua ára haꞌe oguyꞌi py ikuaia aguã ára guive. l_Q Altar Senhor peguarã Salomão ojapo vaꞌekue áry omeꞌẽ jepi mymba kuery, oikeaty rexeiꞌi.1^[ Haꞌe gui ma Salomão ojapo Faraó rajy tetã Davi rekoague py oĩague gui ova aguã rami hoorã ojapo uka vaꞌekue py. Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xeraꞌyxy ma ndaꞌevei Israel kuery ruvixa Davi rogue py oiko aguã, mbaꞌeta Senhor ayvu ryru oĩague ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme”, heꞌi. {]o Haꞌe kuery ae huvixa Salomão rembiguai yvatekueve, duzentos e cinqüenta ikuai guetarã kuery re openaa rupi. n\U Haꞌe rã Israel kuery vaꞌe regua ma neĩ peteĩve Salomão nomombaꞌeapoi escravo rami. Haꞌe vaꞌe kuery ma ixupe ikuai joe opuꞌãa rupi, huvixa kuery, haꞌe gui karóxa haꞌe imboguataaty kuery re openaa rupi ikuai.[+haꞌe taꞌy kuery okuave vaꞌe Israel kuery ndojukapai vaꞌekue, haꞌe vaꞌe kuery ae Salomão omombaꞌeapo nheaꞌã, aỹ peve guarã. ZHaꞌe gui heteu kuery regua okuave vaꞌe, amorreu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery Israel kuery regua eꞌỹ ikuai vaꞌe,Y+Omombaraete avi imoiny Baalate haꞌe tetã rupi tembiꞌu omoĩ porã atyrã haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi, haꞌe gui tetã karóxa haꞌe guymba kavaju ikuai atyrã. Jerusalém py voi ojapoxe vaꞌekue ojapopa, Líbano yvy re haꞌe oyvy openaa haꞌe javi rupi. &XEOmoatyrõ avi Bete-Horom, yvyꞌã katy haꞌe yvyꞌã guy katy. Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi omombaraete vy ojapo imoiny korarã, okẽ jokoarã guive.xWiTekoa eꞌỹa py ojapo avi Tadmor tetã. Hamate katyꞌi guive tetã ojapo reta tembiꞌu omoĩ porã atyrã.OVHaꞌe vaꞌe rire ma Hamate-Zoba tetã katy Salomão oo vy oipeꞌa.tUaOmoatyrõ avi huvixa Hirão tetã ipo py omboaxa vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe py ma Israel kuery ju omboekoa. hT K Vinte maꞌetỹa py mae ma Salomão ojapopa Senhor pegua oo, ngoorã ae guive.QSHaꞌe gui ombovaia ꞌrã: “Haꞌe rami ete oeja mbaꞌeta haꞌe kuery oejapa rire Senhor guamoĩ kuery ruete Egito yvy gui oipeꞌa vaꞌekue, haꞌe tuuete mboae pe ju ova vy omboete haꞌe ombojerovia okuapy ramo. Haꞌe nunga rupi ae rima haꞌe kuery áry ombou rakaꞌe guĩ rami ete ojexavai aguã”, ꞌea ꞌrã. RMbaꞌeta kovaꞌe oo aỹ omboeteave vaꞌeri haꞌe jave py oĩague rupi oaxa vaꞌe kuery oexa vy onhemondyipa ꞌrã. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌe re tu Senhor guĩ rami ete ri oeja kovaꞌe yvy haꞌe kovaꞌe oo?” heꞌi ꞌrã okuapy.Qhaꞌe ramo roipeꞌapa ꞌrã pendeyvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui, haꞌe kovaꞌe oo xerery rupi aikyꞌaꞌopa vaꞌekue amombo ꞌrã mombyry xerenonde gui. Haꞌe rami rire yvy regua kuery ojojai rei haꞌe ijayvu rei okuapy aguã rive ꞌrã oĩ.FP— Haꞌe rami avi xapyꞌa rei peẽ haꞌe penderaꞌy kuery xegui pejepeꞌa vy ajapo uka vaꞌekue haꞌe xeayvuague ndapejapovei vy tuuete kuery mboae re peo vy pembojerovia ri ramo,^O5ndevy pe voi amoĩ atã ꞌrã ndepoꞌakaa rakaꞌe rã peve guarã, nderu Davi pe xereve guarã ajapo vaꞌekue rami vy. Haꞌe vy ixupe aipoaꞌe vaꞌekue: “Ndoiko eꞌỹi ꞌrã nderekovia Israel kuery re opena vaꞌerã”, haꞌeague rami vy. Haꞌe rami Davi pe Nhanderuete ijayvu ma voi (1 Reis 9.6-9; 1 Crônicas 17.12-14). :NmHaꞌe gui ndee ma xapyꞌa rei xerenonde rupi nderu Davi oikoague rami ndee voi reiko ramo, haꞌe ajapo uka vaꞌekue, xeayvuague haꞌe aipotaa haꞌe javi rejapopa ri ramo,UM#Mbaꞌeta kovaꞌe oo ma aiporavo vy xevy guarã ae aikyꞌaꞌopa, haꞌe py xerery oĩ aguã rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe vaꞌe re amaꞌẽ vy xepyꞌa py xemaꞌenduꞌa riae ꞌrã ára nhavõ.\L1Xerexa ojepeꞌa riae ꞌrã, xeapyxa py voi aendu riae ꞌrã apy xevy pejerurea.Kxapyꞌa rei xevygua kuery xerery rupi ae aenoĩ vaꞌekue onhemoꞌyvyĩꞌi vy onhemboꞌea rupi xereka, haꞌe gueko vaia gui ojeko rerova ri ramo xee aendu ꞌrã yva re aĩa gui. Haꞌe vy aperdoa ꞌrã ojejavyague haꞌe amoingo porã ju ꞌrã ijyvy regua.cJ? Haꞌe gui ma xapyꞌa rei xee yva amboty ꞌrã ndaꞌokyvei aguã rami, eꞌỹ vy tuku karu yvy re onhotỹ mbyre hoꞌupa aguã re xeayvu, haꞌeꞌỹ vy xevygua kuery ikuaia rupi mbaꞌemo vai ambou, haꞌe ramo9Ik Haꞌe gui ma pyávy Senhor ojexa uka Salomão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Aendu rejerurea. Haꞌe rami vy xevy guarã aiporavo kovaꞌe oo mbaꞌemo pemeꞌẽ atyrã.SH Haꞌe rami py Senhor pegua oo huvixa Salomão ojapopa ma, ngoorã ae haꞌe opa mbaꞌe onhembopyꞌaa rami ojapoxe vaꞌekue voi. Senhor pegua oo haꞌe ngoo ae ojapoa py oiko porã. 1G[ Haꞌe gui sete jaxya haꞌe vinte e três araa py ma huvixa omondoukapa ju heta vaꞌe kuery. Haꞌe rã haꞌe kuery ojeꞌoipa ju ngoo katy, ovyꞌa ete haꞌe opyꞌa py oguerovyꞌa reve Davi pe Senhor mbaꞌemo porã ojapoague, Salomão haꞌe ojeupegua Israel kuery haꞌe javi pe guive. .FU Haꞌe gui oito araa guive ma omboypy ju ngaru oguyꞌi py ikuai aguã regua, sete ára re ma altar omboaxa okuapy rire. Haꞌe rami vy sete ára re ju ojapo ngaru. Haꞌe gui huvixa haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi Senhor renonde omeꞌẽ okuapy mymba kuery.@Haꞌe ramo Israel ramymino kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi ma tata reve Senhor rexakãa oo re oguejy rã oexa vy ojeroꞌa okuapy oka py ikuaia py. Ngova yvy re omovaẽ reve omboete okuapy. Oguerovyꞌa okuapy Senhor porayvua haꞌe nhomboaxya opa eꞌỹ vaꞌe. ?{Neĩ sacerdote kuery ma voi ndaꞌevei ikuaive aguã Senhor pegua opy, mbaꞌeta opy rupi Senhor rexakãa tynyẽ ramo.f> G Nhanderuete rexakãa templo ropy rupi tynyẽague Salomão onhemboꞌepa ma rire tata yva gui oguejy vy oapypa mymba kuery omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌekue. Haꞌe rami vy Senhor rexakãa omonyẽmba opy rupi.#=?*Senhor Oreruete, eipytyvõ eꞌỹ eme huvixaverã remoĩ vaꞌekue. Nemaꞌenduꞌa ke nerembiguai Davi reayvuague rami reiko riae aguã re — heꞌi. <7)Haꞌe gui Xeruete, epuꞌã ke, eike ejuvy repytuꞌu aguã py, ndee haꞌe ndeayvu ryru ndepoꞌakaa kuaa ukaa vaꞌe reve. Senhor Oreruete, tove ndevygua sacerdote kuery re toĩ reraa jepea kuaa ukaa, haꞌe ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery toguerovyꞌa iporã vaꞌe.k;O(— Haꞌe gui aỹ ma Xeruete, nderexa tojepeꞌa, haꞌe ndeapyxa toendu riae apy rojerure rã.,:Q'endu ke yva re neꞌamba py reĩa gui haꞌe kuery onhemboꞌe vy ojerure okuapya, haꞌe ejapo haꞌevea rami. Eperdoa ndevygua kuery nderovai rupi ojejavyague. x9i&Haꞌe rami vy yvy escravo-rã ogueraapaague py ae ndevy onhemboꞌe ꞌrã okuapy oyvyrã tuu kuery pe remeꞌẽ vaꞌekue katy omaꞌẽ reve, kovaꞌe tetã haꞌe kovaꞌe oo nderery oĩ atyrã ajapo vaꞌekue katy guive. Haꞌe ramoU8#%Haꞌe gui yvy mamo rã rei ogueraa ague re ikuaia py haꞌe kuery onhemboaxy vy ojeko rerova ꞌrã, haꞌe yvy escravo ikuaia py ae ndevy ojerure vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Rojejavypa, teko vai rupi anho orekuai vaꞌekue”, heꞌi ꞌrã, haꞌe ndevy guarã ju ojeko rerova ꞌrã opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py.*7M$— Xapyꞌa rei ma haꞌe kuery ojejavy ꞌrã nderovai (mbaꞌeta jipoi ava ojejavy eꞌỹ vaꞌerã), haꞌe ramo haꞌe kuery rovai ndepoxy vy remboaxapa ꞌrã hovaigua kuery po py, haꞌe kuery guekoa katy ogueraapa aguã escravo-rã, mombyry eꞌỹ vy haꞌeꞌi rupi teĩ ae ma.]63#endu yva re reĩa gui onhemboꞌe vy ojerure okuapya, haꞌe ejapo haꞌevea rami. "5="— Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua kuery ojeꞌoi ꞌrã ngovaigua kuery reve joe opuꞌã aguã katy, haꞌe gui tape rupi remondoukaa py onhemboꞌe ꞌrã ndevy, kovaꞌe tetã reiporavo vaꞌekue haꞌe kovaꞌe oo nderery oĩ atyrã rejapo uka vaꞌekue katy omaꞌẽ ramo=4s!endu yva re neꞌamba py reĩa gui, haꞌe ejapopa amboae regua kuery ndevy ojerurea, haꞌe rami vy yvy regua haꞌe javi nderery oikuaa aguã, ndevygua Israel kuery rami haꞌe kuery voi nerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe oikuaapa aguã kovaꞌe oo xee ajapo vaꞌekue py nderery remoĩague. ]33 — Haꞌe gui amboae regua voi, ndevygua Israel kuery regua eꞌỹ ikuai vaꞌeri oyvy mombyrya gui ou avi ꞌrã nderery tuvixa vaꞌe rupi ikuai aguã, ndejyva reupi vy ndepoꞌakaa rexa ukaague haꞌe kuery pe omombeꞌua rã oendu rire. Haꞌe gui haꞌe kuery onhemboꞌe avi ꞌrã kovaꞌe oo oĩa katy omaꞌẽ reve, haꞌe ramo25Haꞌe ramo nerenonde haꞌe kuery ojererokyjea rupi ikuai aguã ndeguigua tape rupi, oreru kuery yvyrã remeꞌẽ vaꞌekue re ikuaia pukukue re. c1?endu ke yva re neꞌamba py reĩa gui, haꞌe vy eperdoa. Emeꞌẽ peteĩ-teĩ pe oikoague repy, haꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe reikuaapa vaꞌe vy, mbaꞌeta ndee anhoꞌi pavẽ pyꞌa regua oikuaa vaꞌe reiko.0whaꞌe gui xapyꞌa rei mavaꞌe rã rei onhemboꞌe vy ojerure ꞌrã, haꞌeꞌỹ vy ndevygua Israel kuery haꞌe javi ꞌrã ojerure okuapy, peteĩ-teĩ haxy vaꞌe haꞌe poriaua hexe oĩ vaꞌe oendu vy kovaꞌe oo oĩa katy opo omoĩ ramoN/— Haꞌe gui ma xapyꞌa rei kovaꞌe yvy re oiko ꞌrã karuai eꞌỹ vy mbaꞌeaxy vaikue, haꞌeꞌỹ vy huꞌũmbaa, hatãmba reia, eꞌỹ vy tuku karu haꞌe apeꞌi okaru vaꞌe, xapyꞌa rei hovaigua kuery ojokopa ꞌrã haꞌe kuery retã, haꞌeꞌỹ vy oiko ꞌrã ai vaikue eꞌỹ vy mbaꞌeaxy vaꞌe rei,c.?endu yva re reĩa gui, haꞌe vy eperdoapa nerembiguai kuery, ndevygua Israel kuery ojejavyague. Emboꞌe ju tape porã rupi ikuai aguã, haꞌe embou nho oky yvy ndevygua kuery ikuai aguã remeꞌẽ vaꞌekue áry. -}— Haꞌe gui xapyꞌa rei yva rembotypa rã ndaꞌokyvei ꞌrã, nderovai heta vaꞌe kuery ojejavypa rire, haꞌe gui kovaꞌe henda py onhemboꞌe okuapy vy nderery rupi ojapukai ꞌrã, haꞌe remoingo axy rire ojejavypaa gui ojeko rerova ramo,,Qendu ke yva re reĩa gui, haꞌe vy eperdoapa ndevygua Israel kuery ojejavyague. Haꞌe gui ejapo tuu kuery yvyrã remeꞌẽ vaꞌekue katy ju ojevy aguã rami. +— Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua Israel kuery ndevy ojejavy ꞌrã, haꞌe gui ngovaigua kuery renonde rupi hoꞌapa ma vy ndevy ju ojeko rerova ꞌrã okuapy. Haꞌe vy nderery rupi ojapukai vy kovaꞌe oo py nerenonde py onhemboꞌe haꞌe ojerure ramo*endu ke yva re reĩa gui, haꞌe embovai. Eikuaa pota nerembiguai kuery re. Haꞌe rami vy embopaga ojejavy vaꞌekue, hexe ae ojeapa aguã ojapo vaiague. Haꞌe rã haꞌevea rami oiko vaꞌe ma emboeko porã, haꞌevea rami oikoa repy remeꞌẽ vy. )'— Xapyꞌa rei amongue oirũ pe otekoavy ramo haꞌekue re omboayvua ramo ou vy kovaꞌe ndevygua opy altar oĩ vaꞌe renonde py oura ramo)(KHaꞌe gui aỹ, endu nerembiguai haꞌe Israel kuery haꞌe javi kovaꞌe henda py rojapukai rokuapya. Endu ke yva re reĩa gui. Endu haꞌe oreperdoa guive. M'Haꞌe rami vy ara py haꞌe pyávy kovaꞌe oo re remaꞌẽ riae aguã, haꞌe kovaꞌe henda “Xerery oĩ atyrã”, ꞌreague re, kovaꞌe henda py nerembiguai onhemboꞌe oinya rendu aguã.)&KHaꞌe rami avi Senhor Xeruete, endu pota ke xee nerembiguai anhemboꞌe vy ajerurea re, rendu aguã aỹ nerenonde xee nerembiguai ajapukai reve anhemboꞌea.}%s— Haꞌe rami avi haꞌeve ꞌrã ri ndaꞌu ndee Oreruete yvy re reiko aguã ore avakue reve? Maꞌẽ, mbaꞌeta yva neĩ yva yvatevea rupi peve voi nandejai ꞌrã, haꞌe vy kovaꞌe oo xee ajapo vaꞌekue py katuve ma ndaꞌevei ꞌrã.`$9Haꞌe gui aỹ Senhor Israel kuery ruete, tojeupity nerembiguai Davi pe ndeayvuague. i#KHaꞌe gui aỹ Senhor Israel kuery ruete, ejapopa ke nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue: “Xerenonde ndoatai ꞌrã nderekovia tenda Israel kuery re openaaty áry oguapy oiny vaꞌerã, xapyꞌa rei xerenonde rupi nderaꞌy kuery avi lei rupi ikuai aguã omoĩ porã ramo, ndee reikoague rami ae”, ꞌre vaꞌekue. " Mbaꞌeta rejapo ae ma nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague. Ndee ae ndeayvu rire ndepoꞌakaa rupi rejapo, aỹ roexaa rami ae. ! aipoeꞌi: — Senhor Israel kuery ruete, yva re neĩ yvy re ndoikoi amboae ndee rami guarã ete, mbaꞌeta nerembiguai kuery opyꞌa haꞌe javi py nerenonde rupi ikuai vaꞌe ndee rereko ꞌrã ndereve guarã rejapo vaꞌekue rami, haꞌe remboaxya rupi.a ; Mbaꞌeta Salomão ojapo uka ma voi vaꞌekue peteĩ pyrõarã overa vaꞌe guigua. Haꞌe vaꞌe puku-a haꞌe ipya ma mokoĩ metros raxaꞌi vaꞌe, haꞌe rã yvatekuea ma peteĩ metro raxaꞌi. Haꞌe vaꞌe oka mbyte py omoĩ rire hiꞌáry hiꞌaĩ vy guenapyꞌã re oĩ Israel kuery haꞌe javi oexaa py. Haꞌe vy yva katy opo oupi vy Haꞌe gui ma Israel kuery haꞌe javi oexaa py Salomão oĩ Senhor pegua altar renonde py. Haꞌe vy opo oupi hoꞌamy. Haꞌe py ma amoĩ avi ijayvu ryru. Haꞌe vaꞌe py oĩ itape Israel kuery reve Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa. ta Haꞌe rami rire Senhor ojapopa ma ijayvuague, mbaꞌeta xeru Davi rekovia xee aĩ vy aguapy ma ainy tenda Israel kuery re openaaty áry, Senhor ijayvuague rami vy. Haꞌe rami vy ajapo ma oo Senhor Israel kuery ruete rery oĩ atyrã./ Haꞌe rami teĩ ndee eꞌỹ ꞌrã oo rejapo, haꞌe rã nderaꞌy ndegui oiko vaꞌekue ae ꞌrã ojapo xerery oĩ atyrã”, heꞌi rakaꞌe./Haꞌe rami teĩ xeru Davi pe Senhor aipoeꞌi: “Peteĩ oo xerery oĩ atyrã rejapoxea py haꞌevea rami ndepyꞌa re remoĩ haꞌe rami aguã.ucHaꞌe rami avi xeru Davi opyꞌa re omoĩ peteĩ oo Senhor Israel kuery ruete rery oĩ atyrã ojapo aguã."=Haꞌe rami avi aiporavo Jerusalém haꞌe py xerery oĩ atyrã, haꞌe Davi voi aiporavo avi xevygua kuery Israel regua ruvixarã”, heꞌi vaꞌekue. “Egito yvy gui xevygua kuery Israel regua aipeꞌapa ára guive, Israel kuery ikuaia tetã neĩ peteĩve ndaiporavoi haꞌe py peteĩ oo rejapo aguã xerery amoĩ aguã. Haꞌe rami ae avi neĩ peteĩve ava ndaiporavoi vaꞌekue Israel kuery ruvixarã.8iHaꞌe vy aipoeꞌi: — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Israel kuery ruete re, mbaꞌeta xeru Davi pe ijayvuague ojapopa ma opoꞌakaa rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi vaꞌekue: Haꞌe gui ma huvixa ojere ju vy ogueroayvu porã Israel kuery onhemboaty vaꞌe kuery haꞌe javi, opuꞌãmba teri okuapy reve.CHaꞌe ramo Senhor, xee ajapo peteĩ oo rakaꞌe rã peve reĩ aguã — heꞌi. Nhanderuete Moisés reve ijayvu jave aipoeꞌi vaꞌekue arai pytũa py oĩ aguã, heta vaꞌe kuery ijayvua oendu teĩ oexa eꞌỹ aguã . Haꞌekue rami ae avi templo ropy henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py Senhor ayvu ryru oĩa py ma pytũ rei, janela noĩ, haꞌe oikeaty onhemboty ramo, ajukue hokẽrã omoĩ mbyre Jesus omano jave omondoroa peve . z o Haꞌe gui Salomão aipoeꞌi: — Senhor aipoeꞌi vaꞌekue peteĩ arai ana mbyte oĩ aguã re.Haꞌe ramo sacerdote kuery ndaꞌevei opy rupi ombaꞌeapo aguã, arai Senhor guigua rexakãa oĩa opy rupi omonyẽ ramo. -S Haꞌe jave py peteĩ rami omonheꞌẽ okuapy mimby guaxu haꞌe oporaei okuapy pavẽ oendu aguã rami, Senhor oguerovyꞌa haꞌe omboetea rupi. Haꞌe rami vy oporaei atãve tema mimby guaxu, hyꞌa pu haꞌe mbaꞌepu mboae reve Senhor mboetea rupi, “Mbaꞌeta haꞌe ma porayvu vaꞌe, iporayvua ma opa vaꞌerã eꞌỹ”, heꞌia rupi. Haꞌe rami rã peteĩ arai ou vy omonyẽ templo Senhor pegua opy rupi. Levita kuery oporaei vaꞌe haꞌe javi ikuai avi haꞌe py. Haꞌe kuery vaꞌe regua ma Asafe, Hemã, Jedutum haꞌe tyvy kuery. Haꞌe kuery ma ajukue ipererĩꞌi vaꞌe py onhemonde reve opuꞌãmba okuapy altar yvýry, kuaray oua katy. Hyꞌa pu, mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe reve ikuai. Haꞌe kuery reve ikuai avi cento e vinte sacerdote mimby guaxu monheꞌẽa kuery.wg Haꞌe gui sacerdote kuery oẽmba ju henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui. Haꞌe vaꞌe jave guarã sacerdote ikuai vaꞌe haꞌe javi ojekyꞌaꞌo uka ma voi vaꞌekue, haꞌe vaꞌe ára ombaꞌeapo aguã rami ikuai vaꞌe anho eꞌỹ.W' Haꞌe py ma itui aỹ peve. Haꞌe gui hyru py ma mbaꞌeve ndaꞌipoi itape Moisés Horebe py omoĩ vaꞌekue eꞌỹ vy. Egito gui Israel kuery ojeꞌoipa jave py guexeve guarã Senhor ojapo vaꞌekue. 2] Yvyra poꞌiꞌi ipuku ete ramo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ojekuaa henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rexeiꞌi. Haꞌe rã oka katy gui ma haꞌe nunga ndojekuaai. 9Mbaꞌeta anjo pepo ma oipyo imoiny hyru itui aguã áry rupi. Haꞌe rami vy yvate rupi ojaoꞌi hyru haꞌe yvyra poꞌiꞌi hiꞌyrã ikuai vaꞌe.~ uHaꞌe gui Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma sacerdote kuery omoĩ okuapy oĩ aguã py ae, templo ropyve henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py ae, anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa ikuai vaꞌe pepo guy py.^ 5Haꞌe rã huvixa Salomão haꞌe Israel kuery onhemboaty vaꞌekue haꞌe javi reve ma hyru renonde rupi ojeꞌoi. Vexaꞌi haꞌe vaka ojuka ojeꞌoivy. Mymba kuery heta raxa ramo oipapaa aguã voi ndaꞌevei. L oguerova heravy yvyꞌã katy. Oguy nhemboaty oĩaty reve oguerova, haꞌe tembiporu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe py ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Levita regua sacerdote ikuai vaꞌe ae ogueraa.T !Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery oupa ramo levita kuery hyru oupi vyzmHaꞌe ramo avakue Israel regua haꞌe javi onhemboatypa okuapy huvixaa py. Ngaru ojapoa py ijaty sete jaxya py.&E Haꞌe gui Salomão omboatypa Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery, peteĩ-teĩ regua akã ikuai vaꞌe, Israel regua yvatekueve guive. Jerusalém py ae omboaty tetã Davi rekoague Sião vaꞌe gui templo katy ogueru aguã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru. } Haꞌe rami py huvixa Salomão ojapo ukapa oo Senhor peguarã. Haꞌe py ogueru avi mbaꞌemo nguu Davi omboaxa vaꞌekue: prata haꞌe ouro guigua, tembiporu haꞌe javi guive omoĩ Senhor pegua oo re mbaꞌemo hepyve vaꞌe reve. #Haꞌe gui tapyĩ araa, hyꞌa, hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe oapy atyrã, tapyĩ ryrurã ma ouro eteꞌi guigua meme. Haꞌe gui oo oike atyrã, henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rokẽ haꞌe templo ropy henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rokẽ ma ouro gui meme ojapo. Syvoty raꞌangaa, tataendyrã haꞌe tapyĩ jopyarã ma ouro guigua meme.tataendy haꞌe hiꞌy ouro eteꞌi guigua meme, gueko rami vy henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe renonde rupi omoendya aguã,1[Salomão ojapo uka avi tembiporu henda Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã: altar ouro guigua, mesa ouro guigua hiꞌáry Senhor renonde mbojape omoĩa aguã,}sHaꞌe vaꞌe haꞌe javi ma oata aguã rami eꞌỹ Salomão ojapo uka. Neĩ overa vaꞌe ipoyia ma voi ndopejaai.!Jordão yakã katyꞌi yvyꞌã guy py yvy yapo revegua oĩa py ae huvixa ojapo uka overa vaꞌe ryku gui, Sucote haꞌe Zereda mbyte py. DHaꞌe rami py huvixa Salomão pe Hirão-Abi ojapopa oja, pá ikyꞌaꞌoarã, kuxa rakua haꞌe tembiporu haꞌe javi. Overa vaꞌe oikyꞌaꞌo pyre gui ojapo Senhor pegua oo pyguarã.P~haꞌe gui yy mbotya, hendarã doze vaka raꞌangaa ikuai vaꞌe reve.(}KOjapo avi hyꞌarã ijyta reve,V|% Quatrocentos yvyraꞌa raꞌangaa ojapo avi mokoĩ kya oĩ vaꞌe reguarã, peteĩ-teĩ kya re mokoĩ ryxy yvyraꞌa oĩ aguã. Haꞌe vaꞌe py ma ojaoꞌi ojere rei vaꞌe mokoĩ oo yta áry oĩ vaꞌe.{5 Haꞌe vaꞌe ma oo yta mokoĩ vaꞌe, mokoĩ ijyta árygua ojere rei vaꞌe, haꞌe gui mokoĩ kya yta árygua ojere rei vaꞌe aoꞌiarã ojapopa.3z_ Haꞌe gui ma Hirão ojapo avi oja, pá ikyꞌaꞌoarã haꞌe hyꞌa. Haꞌe rami py ojapopa ma Nhanderuete pegua oo pyguarã huvixa Salomão pe ojapo ꞌrã vaꞌekue.Jy  Yy mbotya ma omoĩ oiporu kuaa regua re, kuaray puku-a yke katy.x1 Oka korarã ojapo avi sacerdote kuery anho ikuai aguã, haꞌe gui oka tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rokẽrã ojapo vy onhovãmba overa vaꞌe py.@wyOjapo avi dez mesa-rã. Haꞌe vaꞌe voi omoĩ templo py. Peteĩ nhiruĩ ma oiporu kuaa regua re omoĩ, haꞌe peteĩ nhiruĩ avi hovai re. Haꞌe gui ojapo avi cem hyꞌa ouro gui.>vuOuro gui ojapo avi dez tataendy ꞌyrã, ojapo ukaague rami ae. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ templo py. Peteĩ nhiruĩ omoĩ oiporu kuaa regua re, haꞌe rã peteĩ nhiruĩ avi hovai re.$uA Ojapo avi dez hyꞌa. Haꞌe vaꞌe regua ma peteĩ nhiruĩ omoĩ oiporu kuaa regua re, haꞌe rã peteĩ nhiruĩ ma hovai re. Haꞌe vaꞌe ma ojoia aguã mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe rã hyꞌa guaxu oĩ vaꞌe ma sacerdote kuery anho ojejoi aguã.t3Ipo guaxua ma irundy kuã oĩa rami. Ijyvýrykue ma karo rami hembe vaꞌe, yvoty rami ojekuaa. Yy henyẽa ma sessenta mil litros rivyvyi vaꞌe. sYy mbotya ma doze vaka raꞌangaa áry oĩ. Mboapy ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy hiꞌaĩ, mboapy ma oikea katy, mboapy ma ipuku-a katy, haꞌe rã mboapy ma kuaray oua katy hiꞌaĩ. Hevi ma mbyte katy ovaẽ oiny. Haꞌe vaꞌe kuery áry ae yy mbotya oĩ.rIguýry rupi ma omoĩ hyꞌakua raꞌangaa, meio metro-a py dez kuerei ꞌrã omoĩ. Mokoĩ ryxy omoĩ, yy mbotya reve jojavi ojapo vy.pqYOvera vaꞌe ryku gui ojapo avi peteĩ yy mbotyarã. Haꞌe vaꞌe ma ojere rei vaꞌe, irundy metros raxa ipya vaꞌe, haꞌe rã yvatea ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe gui ijyke rupi ixã treze metros raxaꞌi vaꞌe oaꞌãa. /5~}|{zzywu\tssriqqCpojo'onnn=mllLkpjihhgg/f9edd\cbb_a`O_^_]w\\[aYYX[WVVwU]T~S:RQPNMKJIHH GFF8EE DlCBBRAf@@?>=<;;9V8766T54y33g2118/..>--,,+**M))('&%_$g$#! ;o6NK[hB$~ ^  /&$E Micaías ombovai: — Haꞌe rami avi anhetẽ Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ma Xeruete aipoeꞌi ukaa rami ae ꞌrã xeayvu — heꞌi. #9 Haꞌe gui Micaías reruarã tembiguai oo vaꞌekue ixupe ijayvu vy aipoeꞌi: — Maꞌẽ, profeta kuery ikuai vaꞌe ma peteĩꞌi rami ijayvu kuri huvixa pe mbaꞌemo porã re anho. Ndeayvu ꞌrãgue haꞌe kuery ijayvuague rami ae, mbaꞌemo porã re anho. _"7 Haꞌe gui profeta kuery mboae ma haꞌe vaꞌe ayvu rupi meme ijayvu vy — Tereo ke Ramote-Gileade katy, oreruvixa, haꞌe py ma ndepoꞌaka ꞌrã, mbaꞌeta Senhor omboaxapa ꞌrã ndepo py — heꞌi okuapy. n!U Haꞌe gui Quenaana raꞌy Zedequias ma oguereko vaka rakua raꞌangaa ferro gui ojapo vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Po rami Senhor ijayvu: “Kovaꞌe ramigua py reipyxo ꞌrã Síria pygua kuery reitypa peve”, heꞌi. 6 e Haꞌe vaꞌe jave py ma Israel pygua huvixa haꞌe Judá pygua huvixa reve jogueroguapy nhoguenoiny peteĩ-teĩ guenda openaaty py ae, huvixa pegua ao py ae onhemonde reve, Samaria tetã kora rokẽ yvýry, mbaꞌemo moaꞌyĩaty py. Haꞌe kuery renonde ma profeta kuery haꞌe javi ijayvu okuapy. Haꞌe vaꞌe ma Inlá raꞌy Micaías — heꞌi. Josafá ombovai: — Huvixa, haꞌe rami ndeayvu eme — heꞌi. Haꞌe gui ma Israel pygua huvixa peteĩ guembiguai oenoĩ vy ixupe aipoeꞌi: — Tou pojava taꞌvy xea py Inlá raꞌy Micaías — heꞌi.}sHaꞌe rã Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe: — Peteĩꞌi teri oiko ixupe Senhor ayvu re nhaporandu uka aguã. Haꞌe rã hexe ma xee ndaxeaꞌei, mbaꞌeta xerenonderã re nomombeꞌui teri iporã vaꞌe, iporã eꞌỹ vaꞌe anho.Q— Tereo oreruvixa, mbaꞌeta Nhanderuete omboaxapa ꞌrã ndepo py — heꞌi okuapy. Haꞌe rã Josafá ma aipoeꞌi: — Ndaꞌipoi teri pa apy profeta Senhor pegua ete jaikuaa pota ranhe aguã? a;Haꞌe ramo Israel pygua huvixa omboatypa profeta kuery, quatrocentos avakue haꞌe javi vy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Taa pa Ramote-Gileade re apuꞌã aguã, tyrã pa taa eme? Haꞌe kuery ombovai:  Haꞌe gui ma Josafá aipoeꞌive ju Israel pygua huvixa pe: — Eikuaa pota ranhe ke Senhor ijayvua re. ?wHaꞌe vy huvixa Israel pygua Acabe oporandu Judá pygua huvixa Josafá pe: — Ndee pa reo avi ꞌrã xereve Ramote-Gileade katy? Josafá ombovai: — Xee ma aiko ꞌrã ndereve, haꞌe xevygua kuery voi ndevygua kuery revegua ae avi ꞌrã ikuai. Rojeꞌoi ꞌrã nderupive joe nhapuꞌã aguã — heꞌi. GHaꞌe rami vy mbovy maꞌetỹ re rei eꞌỹa py ma Acabe pou vy oo Samaria tetã py oĩa py. Haꞌe ramo Acabe omovaẽ vy ojuka vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy oata aguã rami eꞌỹ, Josafá haꞌe hupive ou vaꞌekue haꞌe javi pe. Haꞌe vy ijayvu joupive Ramote-Gileade re opuꞌã aguã katy jogueraa aguã re.  Josafá ma mbaꞌemo hepyve haꞌe iporã vaꞌe anho oguereko, oata aguã rami eꞌỹ. Acabe reve onhemoirũ guive."=Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa pe ikuai vaꞌe meme, xondaro kuery mboae Judá yvy re tetã ikuai vaꞌe rupi huvixa omoĩ vaꞌekue jaipapa eꞌỹ re. |qHaꞌe vaꞌe rire ma Jozabade haꞌe hexeve cento e oitenta mil ikuai joe opuꞌã aguã rami hembiporupa vaꞌe./Haꞌe gui Benjamim kuery vaꞌe regua ava ipyꞌa guaxuve vaꞌe ma Eliada. Hexevegua ma duzentos mil ikuai guyrapa haꞌe huꞌy jokoa revegua.OHaꞌe gui ma Zicri raꞌy Amasias ju. Haꞌe vaꞌe ma opyꞌa haꞌe javi py Senhor pe ombaꞌeapoxea rupi oiko. Hexevegua ma duzentos mil avakue ipyꞌa guaxukueve ikuai ijayvua ojapo vaꞌerã.PHaꞌe rire ma huvixa Joanã, haꞌe hexevegua duzentos e oitenta mil.oWPo rami ma haꞌe kuery mbovy pa peteĩ-teĩ regua ikuaia: Judá re ma ikuai huvixa kuery mil xondaro re opena vaꞌe. Haꞌe kuery ruvixa ma Adna oiko, haꞌe hexeve ikuai avi trezentos mil avakue ipyꞌa guaxukueve vaꞌe meme.&E Judá re tetã ikuai vaꞌe rupi ojapo reta mbaꞌemo. Jerusalém tetã py oguereko avi avakue joe opuꞌã aguã katy oo vaꞌerã ipyꞌa guaxukueve anho. Haꞌe ramo Josafá ipoꞌakave tema ovy. Haꞌe rami vy Judá re ojapove oo ikorapa vaꞌe, haꞌe tetã tembiꞌu omoĩ porã atyrã.% Haꞌe rami ae avi filisteu kuery vaꞌe regua ogueru okuapy mbaꞌemo Josafá pe, prata voi omeꞌẽ ukaa rami omeꞌẽ. Ixupe Arábia pygua kuery voi ogueru okuapy mymba kyrĩgueve vaꞌe: sete mil e setecentos vexaꞌi ava haꞌe sete mil e setecentos kavara ava. Haꞌe ramo Judá yvýry rupi huvixa ikuai vaꞌe áry ou Senhor poꞌakaa gui okyjepa aguã, huvixa Josafá rovai nopuꞌãi aguã rami.L  Haꞌe ramo Judá yvy jave rupi kuaxia Senhor guigua lei oĩa ogueraa vy nhomboꞌe jogueravy. Haꞌe rami vy Judá re tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi omboꞌe ojeꞌoivy heta vaꞌe kuery. e CHaꞌe vaꞌe kuery reve omondouka avi levita kuery Semaías, Netanias, Zebadias, Asael, Semiramote, Jônatas, Adonias, Tobias haꞌe Tobe-Adonias. Levita kuery reve omondouka avi sacerdote kuery Elisama haꞌe Jeorão.G Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa re ma huvixa oĩ jave py omondouka guembiguai yvatekueve Ben-Hail, Obadias, Zacarias, Natanael haꞌe Micaías, Judá regua tetã ikuaia rupi nhomboꞌe aguã.M Senhor guigua tape rupi oikoa rupi ipyꞌa guaxuve ovy. Haꞌe vy Judá yvy jave gui ombovaipa yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌekue, mbaꞌemo raꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre guive. * MHaꞌe ramo ipo py Senhor omoĩ atãve huvixa oĩ aguã, haꞌe ixupe Judá kuery pavẽ omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo hepyve haꞌe iporã vaꞌe oguerekopa peve.q[Haꞌe rami vy oeka oikovy nguu ruete, ojapo uka vaꞌe rupi oiko vy, Israel kuery ikuaia rami eꞌỹ.q[Senhor oiko Josafá reve, mbaꞌeta tamoĩ Davi jypy oikoague rami oiko ramo, Baal raꞌangaa peꞌỹ.-Judá yvy rupi tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi rupi omoĩ xondaro kuery harõarã, haꞌe Efraim yvy re tuu Asa tetã ojopy vaꞌekue rupi voi.7 i Josafá poꞌakaa omoĩ atãague Haꞌe gui ma Judá pygua huvixa Asa rekovia taꞌy Josafá ju oĩ. Haꞌe rami vy mbaꞌemo oguereko katu Israel kuery rovai guarã.b=Haꞌe ramo onhono porãa okuapy tetã Davi rekoague py nguparã ae ojoꞌo ukaague py. Haꞌe rami vy peteĩ tupa áry onhono okuapy, haꞌe ijyvýry rupi omonyẽ heakuã porã vaꞌe, mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe apoa kuery anho oikuaa rami vy oguereko katu vaꞌekue. Heta raxa avi hexe imaꞌenduꞌaa rupi mbaꞌemo oapy okuapy vaꞌe. wg Haꞌe gui ma Asa ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Quarenta e um maꞌetỹa re openaa py ma omano.H  Trinta e nove maꞌetỹa re ma Asa huvixa oĩ jave py opy raxy gui nopuꞌãvei. Imbaꞌeaxy raxa oupy. Haꞌe rami teĩ Senhor pe ma voi ndojerurei, poropoanoa kuery re rive ojeroviave vy.Q , Haꞌe gui oĩve rei tema Asa rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve oĩ ꞌrã kuaxia Judá haꞌe Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re.I  Haꞌe rami profeta ijayvu ramo Asa ivai vy omboty nhuã py, yvyra paꞌũ py omboꞌa, haꞌe nungakue re ixupe ipoxy vy. Haꞌe vaꞌe jave py Asa omoingo axyve ju heta vaꞌe kuery regua. - Mbaꞌeta Senhor ma yvy jave rupi oexa potapa oiny, opoꞌakaa oexa uka aguã opyꞌa haꞌe javi py ixupe ete ikuai vaꞌe pe. Haꞌe rã ndee ma reikoague py neꞌarandua rupi eꞌỹ reiko. Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma oiko ꞌrã nderovai opuꞌã vaꞌe — heꞌi. x~iHaꞌe rami avi xondaro kuery Etiópia haꞌe Líbia gui ou vaꞌekue pa heta raxa eꞌỹ rakaꞌe? Heta ete eꞌỹ teve karóxa haꞌe kavaju árygua kuery reve ou? Haꞌe rami teĩ Senhor re rejerovia ramo ndepo py omboaxapa rakaꞌe.#}? Asa pe Hanani ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave py Judá pygua huvixa Asa oĩa py ou Hanani. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe gui Síria pygua huvixa re rive rejerovia vy Senhor Nderuete re nderejeroviai ramo Síria pygua huvixa pegua xondaro kuery oo jepepa ma ndepo gui.^|5Haꞌe rire huvixa Asa ma Judá kuery ogueraapa vy Ramá tetã gui oguerupa ju ita haꞌe yvyra Baasa omombaraetea py oiporu vaꞌekue. Haꞌe vaꞌekue py ma huvixa Asa ju ojapo Geba haꞌe Mispa tetã korarã. d{AHaꞌe nunga Baasa oendu vy opytuꞌu Ramá tetã omombaraetea gui, ndojapove jevyi guive.tzaHaꞌe ramo Asa ijayvua Ben-Hadade oendu vy omondouka xondaro ruvixa kuery Israel kuery retã re opuꞌã aguã. Haꞌe rami vy oitypa Ijom, Dã, Abel-Maim haꞌe tetã tembiꞌu omoĩ porãaty Naftali yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi..yU— Jajapo ke jomeme nhandekuai porãꞌi aguã, nderu xeru reve ikuaiague rami. Neꞌexa, aru ruka ndevy ameꞌẽ rive vaꞌe, prata haꞌe ouro. Haꞌe rã tereo, Israel pygua huvixa Baasa-a py embovaipa hexeve guarã rejapo vaꞌekue, xee apenaa ojokoa gui ojepeꞌa aguã — heꞌi uka.}xsHaꞌe ramo Asa oipeꞌapa ouro haꞌe prata Senhor pegua opy haꞌe huvixa ropy omoĩ porã mbyre. Haꞌe rami vy guembiguai kuery ayvu reraarã omondoukapa Síria pygua huvixa Ben-Hadade pe Damasco py oĩa py. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi uka: w  Trinta e seis maꞌetỹa re ma huvixa Asa oĩ jave py Israel pygua huvixa Baasa ou Judá kuery rovai. Haꞌe rami vy omombaraete Ramá tetã, Judá pygua huvixa Asa openaa gui mavaꞌeve oo eꞌỹ aguã, neĩ ovaẽa eꞌỹ aguã haꞌe py.[v/Trinta e cinco maꞌetỹ re huvixa Asa oĩ peve ma joe opuꞌã vaꞌe ndoikoi. u5Senhor pegua opy ogueru mbaꞌemo porã tuu haꞌe rami aguã rami omboaxa vaꞌekue, haꞌe ae omboaxa vaꞌekue voi: prata, ouro haꞌe tembiporu.'tGHaꞌe rami teĩ Israel yvy re yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe ma nombovaipai, vaꞌeri Asa oikovea pukukue re haꞌevea rami anho oiko opyꞌa py.Ys+Ojaryi Maaca eteve voi huvixa Asa oipeꞌa huvixa xy poꞌakaa gui, Aserá pe peteĩ taꞌangaa ojeguarupy ojapo rire. Taꞌangaa ojapo vaꞌekue ma Asa ombovaipa, haꞌe ikuꞌikue oapypa Cedrom yvyugua py.frEHaꞌe rami Judá kuery opyꞌa haꞌe javi py oura ma vy ovyꞌa okuapy. Senhor oekaxeaꞌi py oeka ramo haꞌe kuery pe ojejou uka. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe Senhor omeꞌẽve ju oyvy jave rupi ikuai porã aguã.qq[Haꞌe rami aguã re oura okuapy Senhor pe onhendu atã reve, oporaei vy mimby haꞌe mimby guaxu reve.p haꞌe rã Senhor Israel kuery ruete ndoekai vaꞌe rei ojuka aguã, kyrĩgueve haꞌe tuvixakueve teĩ, avakue haꞌe kunhague guive.oy Jomeme jogueroayvu okuapy Senhor guamoĩ kuery ruete pe anho ikuai aguã re, opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py,n- Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor pe omeꞌẽ okuapy joe opuꞌãa gui ogueru vaꞌekue regua setecentos vaka raꞌy haꞌe sete mil vexaꞌi kuery.xmi Jerusalém py haꞌe kuery onhemboaty okuapy mboapy jaxya py, quinze maꞌetỹa re ma huvixa Asa oĩ jave py.ylk Haꞌe rami vy omboatypa Judá haꞌe Benjamim kuery haꞌe javi, haꞌe kuery mbyte rupi Efraim, Manassés haꞌe Simeão regua ikuai vaꞌe guive. Mbaꞌeta heta avi Israel yvy gui ou vaꞌekue hexe guarã, hexeve Senhor Tuuete oiko rã.~kuPovaꞌe ayvu profeta Odede raꞌy omombeꞌu rã huvixa Asa oendu vy ipyꞌa guaxu ju. Haꞌe rami vy omombopa ojeguarupy Judá haꞌe Benjamim yvy re ikuai vaꞌekue, Efraim regua tetã yvyty rupi ikuai vaꞌe gui guive. Haꞌe vaꞌe tetã ma haꞌe oipeꞌa vaꞌekue meme. Haꞌe rami vy oikyꞌaꞌo ukapa ju altar Senhor pegua, oo ixupegua okẽ renonde oĩ vaꞌe.jHaꞌe rami teĩ penembaraete ke, pemokangy eme pendepo. Mbaꞌeta pembaꞌeapoague repy omeꞌẽmbaa ꞌrã — heꞌi. jiMMbaꞌeta peteĩ-teĩ regua opuꞌã ꞌrã amboae regua re, haꞌe peteĩ-teĩ tetã opuꞌã ꞌrã amboae tetã re. Haꞌe rami vy nhomomba-mombave ꞌrã ojeꞌoivy, Nhanderuete opa marãgua jexavaia py omoingo axy ramo.5hcHaꞌe vaꞌe jave py ma oẽ ovy vaꞌe ndaꞌikuai porãi, neĩ ovaẽ ouvy vaꞌe kuery voi. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy ikuai vaꞌe haꞌe javi ndaꞌevei ete okuapy.gHaꞌe rami teĩ ojexavai etea anho oendu vy Senhor nguuete pe ju ikuai aguã ojevypa haꞌe oeka okuapy ramo ojejou uka ju.fMbaꞌeta Israel kuery are ete ikuai Nhanderuete anhetẽ vaꞌe reveꞌỹ, sacerdote imboꞌearã haꞌe lei eꞌỹ re.?ewHaꞌe ramo oẽ ovy huvixa Asa oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Pendu ke xeayvua, Asa, Judá haꞌe Benjamim kuery haꞌe javi. Senhor ma oiko peẽ kuery reve, hexeve peẽ kuery peikoa ja. Peẽ kuery peka ri ramo haꞌe ojejou uka ꞌrã pẽvy. Haꞌe rã peja ri ramo haꞌe voi pendereja ꞌrã.d # Haꞌevea rami ju Nhanderuete ombojeroviaa aguã rami Asa ojapoague Haꞌe gui ma Obede raꞌy Azarias re ou Nhanderuete Nheꞌẽ.cOitypa avi mymba ja kuery rekoa. Haꞌe rami vy oipeꞌa reta heravy vexaꞌi haꞌe camelo. Haꞌe gui ma ojevypa ju Jerusalém katy. ]b3Gerar tetã yvyꞌiry ikuai vaꞌe voi oitypa, Senhor gui okyje reia anho oendu okuapy rã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã ikuai vaꞌe gui oipeꞌapa heravy mbaꞌemo, haꞌe py heta ikuai vaꞌekue ogueraapa. a  Hakykue rupi Asa haꞌe hexeve ikuai vaꞌe ojeꞌoi Gerar peve. Haꞌe gui Etiópia pygua kuery hoꞌapa, neĩ peteĩve ma voi ndoikovevei. Haꞌe kuery omboaꞌypaa Senhor haꞌe ixupegua xondaro kuery renonde. Haꞌe ramo ogueraapaa tembiporu oeja pyre.{`o Haꞌe ramo Asa haꞌe Judá kuery renonde py Senhor oitypa Etiópia guigua kuery. Haꞌe ramo onhamba jogueravy.)_K Haꞌe rami vy Asa ojapukai Senhor nguuete pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor, ndee eꞌỹ vy amboae ndoikoi ikangy vaꞌe repyarã imbaraete vaꞌe reve joe opuꞌãa py. Haꞌe nunga rupi Senhor Oreruete, orepytyvõ ke. Mbaꞌeta ore ma ndere ae rojerovia vaꞌe, haꞌe nderery rupi roju kovaꞌe kuery heta ikuai vaꞌe rovai. |yhwh{Senhor,} ndee ma Oreruete. Avakue rive taꞌipoꞌaka eme ndere — heꞌi. ^! Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai Asa oo. Haꞌe vy Maressa katyꞌi Zefatá regua yvyꞌã guy py ma oiko katupa okuapy joe opuꞌã aguã. r]] Etiópia pygua Zerá re Asa ipoꞌakaague Haꞌe gui ma haꞌe kuery rovai guarã ou peteĩ Etiópia pygua Zerá. Avakue um milhão vaꞌe reve ou, trezentos karóxa reve guive. Haꞌe vy ovaẽmba okuapy Maressa tetã peve.J\ Haꞌe ramo haꞌe kuery tetã omoatyrõ vy ikuai porã. Huvixa Asa ma Judá regua xondaro kuery huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe revegua oguereko trezentos mil. Haꞌe gui Benjamim regua ma duzentos e oitenta mil ju ikuai huꞌy jokoa haꞌe guyrapa oiporu kuaa vaꞌe. Avakue ipyꞌa guaxukueve meme ikuai. [[/Haꞌe nunga rupi ae aipoeꞌi Judá kuery pe: — Nhamombaraete maꞌvy apy tetã ikuai vaꞌe, ikorarã haꞌe torre jajapo guive. Okẽrã ijokoa revegua avi jajapo, nhandeyvy nhanerenonde itui vaꞌe rupi mbaꞌeve ndoikoi teria ja, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete jaeka ramo jovaive rupi omeꞌẽ nhandekuai riveꞌi aguã — heꞌi.BZ}Judá kuery ikuaia jave rupi ojapo tetã korarã, ijyvy rupi ikuai porã ramo. Oĩa maꞌetỹ haꞌe javi re ma jipoi hexe opuꞌã vaꞌe, ikuai rive aguã rami Senhor omeꞌẽ rã.YY+Haꞌe rami ae avi Judá re tetã ikuai vaꞌe rupi gui omomba ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌekue, altar heakuã porã vaꞌe rapyaty guive. Haꞌe ramo huvixa oĩa pukukue re ma ikuai porã anho. X{Haꞌe rami vy omongeta Judá kuery Senhor guamoĩ kuery ruete oeka haꞌe lei ojapo uka vaꞌekue rupi ikuai aguã re.hWIMbaꞌeta ombovaipa altar amboae regua ruete raꞌangaa peguarã omopuꞌã mbyre, ombovaipa avi ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌekue. Oitypa ita omopuꞌã mbyre, oakeꞌo avi taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre.WV'Asa ma Senhor nguuete renonde rupi haꞌevea rami oiko, heko porã vaꞌe vy.U  Haꞌe gui ma Abias ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Asa ju oĩ nguu rekovia. Haꞌe vaꞌe ma dez maꞌetỹ peve huvixa oĩa ja ijyvy re joe opuꞌã vaꞌe ndoikoi.*TM Haꞌe gui oĩve rei tema Abias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia profeta Ido ombopara vaꞌekue re? S/ Haꞌe rã Abias ma imbaraeteve tema ovy vy guaꞌyxyrã ojou catorze kunhague. Haꞌe vy vinte e dois taꞌy, haꞌe dezesseis tajy kuery ikuai.Rw Haꞌe vaꞌe rire Abias oĩa pukukue re ma Jeroboão ndojouvei ipoꞌaka jevy aguã. Senhor omombaꞌeaxy rã omano.'QG Haꞌe gui Abias ma Jeroboão oakykue monha vy ixupe guare tetã re ipoꞌaka avi: Betel, Jesana, Efrom haꞌe tekoaꞌi haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe re voi.-PS Haꞌe vaꞌe jave py ma Israel ramymino kuery omoꞌyvyĩmbaa rakaꞌe. Judá ramymino kuery ae ipoꞌakapa okuapy, Senhor guamoĩ kuery ruete re ojerovia ete vy.)OK Haꞌe kuery regua Abias haꞌe hexeve ikuai vaꞌe ojuka reta. Haꞌe ramo Israel kuery vaꞌe regua hoꞌapa okuapy quinhentos mil avakue oiporavo pyre meme.pNY Haꞌe rami vy Judá kuery renonde gui Israel ramymino kuery onhamba, ipo py Nhanderuete omboaxa ramo.7Mg haꞌe Judá regua avakue ojapukai atã okuapy. Ojapukai okuapy ramo Nhanderuete omoingo axy Jeroboão haꞌe Israel kuery haꞌe javi, Abias haꞌe Judá kuery renonde gui.IL Haꞌe ramo Judá kuery omaꞌẽ vy oexa okuapy xondaro kuery henonde ikuai vaꞌe, hakykue guive. Haꞌe ramo Senhor pe ojapukai okuapy, sacerdote kuery voi omonheꞌẽ okuapy mimby guaxu,sK_ Haꞌe ramo Jeroboão ijayvu ixupegua kuery onhemia py ikuai vaꞌe ojere vy amboae kuery hakykue katy gui ou aguã re. Haꞌe rami py haꞌe kuery amongue vaꞌe ma Judá kuery renonde, haꞌe rã amboae kuery ma hakykue katy ikuai.QJ Haꞌe nunga rupi neꞌexa, Nhanderuete ma ore kuery reve ae oiko, orerenonde oo. Ixupegua sacerdote kuery ojeꞌoi avi mimby guaxu omonheꞌẽ heravy vaꞌe, peẽ Israel kuery rovai roo aguã. Haꞌe nunga rupi pepuꞌã eme Senhor peneramoĩ kuery ruete rovai, mbaꞌeta peẽ kuery ma napendepoꞌakai ꞌrãe — heꞌi. )IK Haꞌe rami vy koꞌẽ nhavõ, ajeꞌiveꞌi haꞌe kaꞌaru haꞌe kuery omeꞌẽ ꞌrã mymba haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy reve. Haꞌe gui mesa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry ma Senhor renonde omoĩ ꞌrã mbojape. Tataendy ꞌy ouro guigua, tataendy reve opena avi ꞌrã kaꞌaru nhavõ, mbaꞌeta ore kuery ae ma Senhor Nhanderuete lei ojapo uka vaꞌekue rojapopa vaꞌe. Haꞌe rã peẽ kuery ma pejapa.H5 Haꞌe rã ore kuery ma Senhor ae oiko Oreruete, haꞌe neĩ peteĩgue ma voi ndoroejai ꞌrã. Haꞌe gui sacerdote kuery ore roguereko vaꞌe ma Senhor pe ae ombaꞌeapo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Arão ramymino meme, haꞌe levita kuery voi ikuai avi ombaꞌeapoa rupi.[G/ Haꞌe rami teĩ ndapeipeꞌapai avi teve sacerdote kuery Arão ramymino Senhor pe ikuai vaꞌekue, haꞌe levita kuery voi? Haꞌe kuery rekovia pendejeupe guarã sacerdote ramigua rive ju pejou, yvy mboae regua oguerekoa rami. Mbaꞌeta amongue vaꞌe rei sacerdote-rã onhemoĩ ukaxe vy ogueru ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe sete vexaꞌi raꞌy omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe rami ramo peẽ kuery pemoĩ ꞌrã sacerdote-rã, Nhanderuete peguarã eꞌỹ guive.F} — Aỹ ma peẽ kuery peikuaa teĩ Senhor poꞌakaa Davi raꞌy kuery po py omeꞌẽ vaꞌekue gui pendepoꞌakavea, mbaꞌeta pendeta raxa, haꞌe pereko avi vaka raꞌy raꞌangaa penderuete raꞌangaarã ouro guigua Jeroboão ojapo vaꞌekue.pEY Ixupe guarã onoꞌõ avakue vareꞌỹ, mbaꞌemo vai apoa kuery rive. Haꞌe vaꞌe kuery reve onhemombaraete okuapy Salomão raꞌy Roboão rovai. Haꞌe jave py ma Roboão kunumiꞌi haꞌe ndoiko kuaai teri vy ndojoko kuaai. 1D[ Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery re Jeroboão kuery opuꞌã nho. Haꞌe vaꞌe ma Davi raꞌy Salomão rembiguai Nebate raꞌy. Haꞌe rami py onhembopoxy nguvixa rovai.@Cy Peẽ kuery ndapeikuaai ri tyꞌy Senhor Israel kuery ruete Davi pe ae omeꞌẽague haꞌe kuery ruvixa oĩ riae aguã? Mbaꞌeta hexeve, haꞌe taꞌy raꞌy kuery reve ojapo oguereko aguã juky revegua. Juky reve ma haꞌe kuery ojapo ꞌrã peteĩ rami ikuai aguã. Juky ma anhetẽ etea kuaa ukaarã . [B/ Haꞌe gui Abias ma Zemaraim yvyty áry opuꞌã hoꞌamy, Efraim regua yvyty ikuai vaꞌe mbyte. Haꞌe vy aipoeꞌi hoꞌamy: — Jeroboão haꞌe Israel kuery pendekuai vaꞌe haꞌe javi, pendu ke xeayvua.A% Haꞌe rami vy Abias ma joe opuꞌã aguã katy ogueraa oxondaro kuery ipyꞌa guaxukueve quatrocentos mil avakue oiporavo vaꞌekue. Haꞌe rã Jeroboão kuery ma hexe opuꞌã aguã katy ojeꞌoi oitocentos mil avakue reve, joe opuꞌãa py ipyꞌa guaxukueve meme. }@s Ixy ma Gibeá pygua Uriel rajy Micaía hery vaꞌe. Haꞌe gui ma Abias kuery joe opuꞌã ju Jeroboão kuery reve.#? A Jeroboão dezoito maꞌetỹ re ma huvixa oĩ jave py Abias oĩ Judá pygua huvixarã. Haꞌe vy mboapy maꞌetỹ re opena Jerusalém py.9>k Haꞌe gui Roboão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery reve onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Abias ju oĩ nguu rekovia. (=I Haꞌe gui oĩve tema Roboão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia yma guare kuery rekokue oĩa profeta Semaías haꞌe Ido ombopara vaꞌekue py? Jeroboão kuery reve Roboão kuery joe opuꞌã okuapy oikovea pukukue re.j<M Haꞌe rami teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy, opyꞌa re nomoĩ guive Senhor oeka aguã. i;K Jerusalém py huvixa Roboão ipoꞌakave ovy vy oĩve tema huvixa rami. Ixy ma Amom guigua, Naamá hery vaꞌe. Quarenta e um maꞌetỹ ma oguerekoa py Roboão omboypy huvixa oĩ aguã, haꞌe gui dezessete maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe tetã ma Israel re ikuai vaꞌe gui Senhor oiporavo vaꞌekue hery oĩ atyrã..:U Haꞌe rami py huvixa onhemoꞌyvyĩꞌi rire ixugui Senhor oipeꞌa ju opoxya, omomba vyvoi eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta Judá yvy re ma ikuai teri heko porã vaꞌe. ;9o Haꞌe gui Senhor pegua oo py huvixa oike nhavõ harõa kuery ou vy ogueraa avi ꞌrã huꞌy jokoa. Haꞌe vaꞌe rire ogueru kuerei ꞌrã opy jaꞌo harõa kuery ikuaiaty py.!8; Haꞌe vaꞌekue rekovia ma huvixa Roboão ojapo huꞌy jokoa overa vaꞌe gui rive. Haꞌe vaꞌe ma omboaxa huvixa rokẽ rarõa kuery rerekoa po py.d7A Haꞌe gui ma Egito pygua Sisaque ou vy Jerusalém re opuꞌã. Haꞌe rami vy ogueraapa Senhor pegua opy iporãgueve oĩ vaꞌekue, huvixa ropy gui guive. Ogueraa avi huꞌy jokoarã ouro gui Salomão ojapo vaꞌekue. 69 Haꞌe rami avi haꞌe kuery ikuai ꞌrã hembiguairã, oikuaa aguã yvy regua huvixa kuery pe ikuaia gui xevy pe ikuai aguã haꞌevevea — heꞌi. H5 Haꞌe kuery onhemoꞌyvyĩꞌi okuapy rã Senhor oexa vy teĩgue ju oayvu ombou uka Semaías pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe kuery onhemoꞌyvyĩꞌi okuapy ramo xee namombai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py are eꞌỹꞌi re araa jepe ꞌrã, Jerusalém tetã re xepoxya ambou uka eꞌỹ aguã Sisaque po rupi.54c Haꞌe ramo Israel regua yvatekueve onhemoꞌyvyĩꞌi okuapy, huvixa guive. Haꞌe rami vy aipoeꞌi okuapy: — Senhor ma haꞌevea rami nhanderereko vaꞌe — heꞌi. S3 Haꞌe gui ma Roboão-a py ou profeta Semaías, Judá regua yvatekueve Sisaque gui Jerusalém tetã py onoꞌõ vaꞌekue ikuaia py guive. Haꞌe vy profeta aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Po rami Senhor ijayvu: “Peẽ kuery ma xerejapa pekuapy. Haꞌe nunga rupi xee voi roeja ma Sisaque ju pendere ipoꞌaka aguã”, heꞌi. n2U Haꞌe rami vy Judá regua tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi oipeꞌapa ma vy Jerusalém katy ju oo. C1 Mil e duzentos karóxa haꞌe sessenta mil kavaju árygua kuery reve ou. Hupive Egito yvy gui ou vaꞌekue ma heta raxa ikuai, Líbia guigua, suquita haꞌe Etiópia guigua kuery guive.A0{ Haꞌe gui peteĩ nhiruĩ maꞌetỹa re ma Roboão huvixa oĩ jave py Egito pygua huvixa Sisaque ou Jerusalém re opuꞌã aguã, haꞌe pygua kuery Senhor rovai ojejavy okuapy rire./  Roboão opoꞌakaa py oĩ atã haꞌe imbaraete ma vy oeja Senhor guigua lei, Israel kuery haꞌe javi reve.\.1 Oꞌarandua rupi vy ojapo guaꞌy kuery Judá haꞌe Benjamim oyvy jave rupi hekoa aguã rami, tetã ikorapa vaꞌe rupi. Haꞌe kuery pe omeꞌẽ tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ, taꞌyxyrã ojou reta avi. q-[ Maaca piꞌa Abias ma Roboão omoĩ guaꞌy kuery mboae áryve, mbaꞌeta oipota hekovia huvixarã oĩ.r,] Guaꞌyxy haꞌe guaꞌyxy jevy kuery gui Roboão oayvuve vaꞌe ma Absalão rajy Maaca. Mbaꞌeta dezoito guaꞌyxy haꞌe sessenta guaꞌyxy jevy kuery oguereko. Vinte e oito taꞌy kuery haꞌe sessenta tajy kuery ikuai rakaꞌe. + Haꞌe vaꞌe rire ma guaꞌyxyrã ogueraa avi Absalão rajy Maaca. Haꞌe vaꞌe ma oguereko ju Abias, Atai, Ziza haꞌe Selomite.X*) Haꞌe vaꞌe omemby kuery oguereko vaꞌekue ma Jeús, Semarias haꞌe Zaã. C)  Roboão ro pygua kuery rery oĩa Haꞌe gui ma Roboão guaꞌyxyrã ogueraa Maalate. Haꞌe vaꞌe ru ma Davi raꞌy Jerimote, haꞌe rã ixy ma Jessé rajy Eliabe memby Abiail._(7 Haꞌe rami py haꞌe kuery omombaraete Judá kuery, ojapo avi Salomão raꞌy Roboão ipoꞌakave aguã rami, mboapy maꞌetỹ re. Mbaꞌeta mboapy maꞌetỹa peveꞌi ikuai Davi haꞌe Salomão oikoague rami. V'% Haꞌe rami rã Israel kuery haꞌe javi regua Jerusalém tetã py ou, opyꞌa py Senhor Israel kuery ruete oeka aguã omoĩ vaꞌekue haꞌe javi, Senhor guamoĩ kuery ruete pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã.M& Haꞌe kuery rekovia ma Jeroboão omoĩ sacerdote kueryrã haꞌe ae oikuaa rami, ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe pe, kavara haꞌe vaka raꞌy raꞌangaa ojapo vaꞌekue peguarã rive.X%) Mbaꞌeta levita kuery tetã katyꞌi rupi gui ou vy mbaꞌemo oguereko vaꞌekue oejapa vy oupa Judá haꞌe Jerusalém katy, Jeroboão haꞌe guaꞌy kuery omoxẽmba rire Senhor pe ikuaive eꞌỹ aguã./$W Jerusalém py sacerdote haꞌe levita kuery oupa okuapyague Haꞌe rami ae avi Roboão-a katy sacerdote haꞌe levita kuery Israel haꞌe javi rupi gui oupa.'#G Peteĩ-teĩ tetã py omoĩ reta huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe haꞌe huꞌy guaxu. Omombaraetepa. Haꞌe rami vy Judá haꞌe Benjamim yvy jave rupi ipoꞌaka. " Haꞌe vaꞌe tetã omombaraetepa ma vy haꞌe py omoingo harõarã kuery. Omoĩ avi mbaꞌemo hoꞌu vaꞌerã, azeite, vinho guive.!w Zorá, Aijalom haꞌe Hebrom tetã guive. Haꞌe vaꞌe tetã ikorapa vaꞌe ma Judá haꞌe Benjamim yvy regua meme. ; Adoraim, Laquis, Azeca,5 Gate, Maressa, Zife,"? Bete-Zur, Socó, Adulão,@{ Haꞌe rami vy ojapo Belém tetã korarã, Etã, Tecoa,1[  Roboão peteĩ-teĩ tetã ikorarã ojapoague rery oĩa Roboão ma Jerusalém py hekoa oikovy vy ojapo Judá re tetã ikuai vaꞌe korarã, ngovaigua kuery gui. 9 “Po rami Senhor ijayvu: ‘Tapeo eme, pepuꞌã eme penderyvy kuery rovai. Peteĩ-teĩ pejevy ju pendero katy, mbaꞌeta xee ae haꞌe nunga amoingo vaꞌekue’, heꞌi.” Haꞌe rami Senhor ijayvua haꞌe kuery oendu vy ndoo nhoi teve Jeroboão kuery rovai opuꞌã aguã. 0Y — Ndeayvu ke Salomão raꞌy Roboão Judá pygua huvixa vaꞌe pe, haꞌe Israel kuery Judá haꞌe Benjamim regua ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoꞌre:oW Haꞌe rami teĩ Senhor oayvu ombou peteĩ ava guemimboꞌe Semaías vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:  # Jerusalém tetã py Roboão ovaẽ ma vy omboatypa Judá haꞌe Benjamim regua kuery, cento e oitenta mil oiporavo pyre, joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme, Israel kuery rovai opuꞌã aguã, haꞌe rami vy Roboão pe ju omboaxa okuapy aguã ipoꞌakaague.a; Haꞌe rami py Israel kuery onhemoingo Davi ramymino kuery rovaigua, aỹ peve guarã.  Haꞌe gui huvixa Roboão omondouka omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery re opena vaꞌety Adorão, teĩ haꞌe vaꞌe ma Israel kuery haꞌe javi ojapipa ita py, haꞌe ramo omano. Haꞌe rã huvixa Roboão ma okaróxa ogueraa nho vy onha ovy Jerusalém katy. eC Haꞌe rã Israel kuery Judá regua tetã rupi hekoa vaꞌe re ma Roboão ae opena oikovy. /W  Haꞌe gui Israel kuery haꞌe javi ayvu re huvixa Roboão ndojapyxaka potai ramo oexa vy ivai vaipa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe haꞌvy jareko Davi ramymino kuery reve? Jessé raꞌy reve guarã noĩvei ri nhandevy! Israel kuery, jajeꞌoipa nhandero katy! Haꞌvy Davi ramymino kuery, pepena pendero re ae! — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy Israel kuery peteĩ-teĩ ojeꞌoipa ju ngoo katy.  Haꞌe rami vy huvixa Roboão noendu potai heta vaꞌe kuery ayvu re, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ma Nhanderuete gui ae oiko, Nebate raꞌy Jeroboão pe Siló pygua Aías ijayvuague Senhor omoingo aguã. Profeta Aías Jeroboão pe ijayvu ma voi Israel kuery Nhanderuete ombojaꞌo vaꞌerãa rami (1 Reis 11.29-33). Haꞌe gui Judá haꞌe Benjamim regua kuery reve kuaray puku-a katy ikuai vaꞌe gui ma Efraim regua, haꞌe kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe regua reve ojaꞌo. Mokoĩ regua “Judá kuery” ꞌea vaꞌe gui dez regua “Israel kuery” ꞌea vaꞌe ojaꞌo, haꞌe kuery ojejavyague re Nhanderuete ombopaga ramo. ^5 Kunumigue omongetaague rami rive ijayvu vy — Xeru penderereko axy, haꞌe rã xee ma roguereko axyve ꞌrã. Xeru ma penembojexavai vaka pi py, haꞌe rã xee ma japeuxa popia py ꞌrã rombojexavai — heꞌi.kO Haꞌe ramo huvixa Roboão ombovai vy ayvu poyi py ijayvu, tujakueve omongetaa noendu potai rire.0Y Haꞌe vaꞌe rire mboapy araa py Jeroboão haꞌe heta vaꞌe kuery reve joguerupa ju Roboão-a py, huvixa “Mboapy araa py pejevy ju xea py”, heꞌiague rami vy.Y+ Xeru penderereko axy ae, haꞌe rã xee ma roguereko axyve ete ꞌrã. Xeru penembojexavai vaka pi py penenupã vy, haꞌe rã xee ma japeuxa popia py ꞌrã rombojexavai”, ꞌre ꞌrã — heꞌi okuapy. .U Haꞌe ramo kunumigue ijavegua hupive ikuai vaꞌe ombovai: — Po rami ꞌrã ndeayvu haꞌe vaꞌe kuery aipoeꞌi vaꞌekue pe: “Nderu orerereko axy, vaꞌeri ndee orerereko porãꞌi ju”, heꞌi vaꞌe kuery pe. Po rami ꞌrã ndeayvu: “Xekuã kyrĩꞌi ma xeru poataa gui tuvixave.` 9 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery, mbaꞌexa tu xemongeta ta kovaꞌe kuery ambovai aguã? Mbaꞌeta xevy ojerure vy “Orerereko porãꞌi ju nderu orerereko axyague gui”, heꞌi okuapy ramo.  - Haꞌe rami teĩ haꞌe noendu potai tujakueve omongeta rã. Haꞌe vy guembiguai kunumigue ojavegua ngupive ikuai vaꞌe pe ju onhemongeta uka.G  Haꞌe kuery ombovai: — Xapyꞌa rei kovaꞌe kuery re repena porã, haꞌe rerorya rupi ndeayvu porãꞌi ramo haꞌe kuery rakaꞌe rã peve ꞌrã ikuai nerembiguai — heꞌi okuapy. F~}|{{zKyxwwhvv"uItosrqppioRnmllkjihagQfe!cbaaE`` _^]~\![ZYXWVVTSSWQPjONML^KlJII Huvixa aipoeꞌiague rami vy Zacarias ojukaa okuapyague Joiada omano ma rire ou okuapy Judá regua yvatekueve. Guenapyꞌã re ikuai huvixa Joás renonde py. Haꞌe kuery ijayvu rã huvixa oendu..+Haꞌe ramo tetã Davi rekoague py onhono porãa huvixa kuery rupa yvýry, Nhanderuete pe haꞌe ixupegua oo re vy ojapo porã rire Israel re. }-sHaꞌe gui ma Joiada tujaꞌi, haꞌe hiꞌára reta ma vy omano. Cento e trinta maꞌetỹ ma oguereko reve omano.,!Haꞌe nunga ojapopa ma vy huvixa haꞌe Joiada pe ogueru okuapy peráta rembyrekue. Haꞌe vaꞌekue gui ma ojapo uka mbaꞌemo Senhor pegua opy haꞌe ombojeroviaa rupi oiporu pyrã. Ouro haꞌe prata gui ojapo mbaꞌemo oapyaty rupi oiporu vaꞌerã, hyꞌaꞌi haꞌe tembiporu haꞌe javi. Haꞌe ramo Joiada oĩa pukukue re ma Senhor pegua opy mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽa jepi ꞌrã. D+ Haꞌe ramo ombaꞌeapo vaꞌerã omoĩ mbyre ombaꞌeapo okuapy vy omoatyrõ porã heravy. Haꞌe rami vy Nhanderuete pegua oo haꞌekueꞌi rami ae ju ojapo, omoꞌã ratãmbave guive.F* Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma huvixa haꞌe Joiada omeꞌẽmba Senhor pegua oo moatyrõa kuery re opena vaꞌe kuery po py. Opaga avi ita re ombaꞌeapo vaꞌe haꞌe oo apoarã kuery Senhor pegua oo omoatyrõmba aguã. Ojou avi ferro haꞌe overa vaꞌe re ombaꞌeapo vaꞌerã, Senhor pegua oo omoatyrõmba aguã.:)m Peráta ryru levita kuery ogueraa ꞌrã opena vaꞌerã kuery huvixa omoĩ vaꞌekue ikuaia py. Haꞌe gui heta peráta oĩ maa haꞌe kuery oexa ramo ou ju ꞌrã huvixa rembiguai kuaxia para re opena vaꞌety haꞌe sacerdote yvateve vaꞌe oĩa py. Haꞌe kuery ju hyru gui peráta oguenoẽmba vy hyru omoĩ ju ꞌrã henda py ae. Koꞌẽ nhavõ haꞌe rami ojapo vy peráta omonoꞌõ reta okuapy oata aguã rami rei eꞌỹ.&(E Haꞌe ramo yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi ovyꞌa reve ogueru okuapy peráta omeꞌẽ vaꞌerã. Hyru py ae omoĩ, oo omoatyrõmbaa peve.U'# Haꞌe rami vy Judá yvy haꞌe Jerusalém tetã rupi ijayvu Senhor pe ogueru aguã peráta hembiguai Moisés ogueru rukaague rami vy, Israel kuery tekoa eꞌỹa rupi ikuai jave omeꞌẽ uka vaꞌekue.&5Haꞌe nunga rupi huvixa ijayvua rami vy haꞌe kuery ojapo okuapy peráta ryrurã. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ oka py, Senhor pegua oo rokẽ rexeiꞌi.d%AMbaꞌeta Atalia haꞌe ipiꞌa kuery heko vaia rupi vy ombovaipa rei vaꞌekue Nhanderuete pegua oo. Mbaꞌemo Senhor pegua opy rupigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã oĩ vaꞌekue oiporupa Baal kuery pe ikuaia rupi rive. o$WHaꞌe ramo huvixa oenoĩ uka sacerdote yvateve vaꞌe Joiada. Haꞌe vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe re tu neremondoukai ri levita kuery Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery peráta omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue ogueru aguã? Haꞌe nunga Israel kuery haꞌe javi pe Senhor rembiguai Moisés omeꞌẽ uka rakaꞌe, oo ijayvu oĩaty omoatyrõa aguã — heꞌi.!#;Haꞌe rami vy sacerdote haꞌe levita kuery omboatypa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo Judá yvy re tetã ikuai vaꞌe rupi. Haꞌe vy pemonoꞌõ peráta Israel kuery haꞌe javi gui, maꞌetỹa nhavõ haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌerã, Penderuete pegua oo pemoatyrõmba aguã. Pejapo pojavaveꞌi ke haꞌe nunga — heꞌi. Haꞌe rami teĩ levita kuery ma nonheaꞌãi okuapy haꞌe rami aguã. ["/Haꞌe vaꞌe rire ma Joás onhembopyꞌa Senhor pegua oo omoatyrõ uka aguã re._!7Taꞌyxyrã Joiada ojou mokoĩ kunha. Haꞌe rami vy taꞌy haꞌe tajy kuery ikuai.  Ixy ma Berseba pygua Zíbia. Joás ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi, sacerdote Joiada oĩa pukukue re.  Joás ma sete maꞌetỹꞌi oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixa. Haꞌe gui quarenta maꞌetỹ re opena Jerusalém py.}Haꞌe vaꞌe yvy regua kuery ovyꞌa pavẽ okuapy. Tetã pygua kuery voi ikuai porãꞌi, Atalia kyxe py ojukaa rire. yJoiada ogueraa xondaro kuery cem ikuai vaꞌe-vaꞌe ruvixa kuery, yvatekueve, guetarã kuery re opena vaꞌe, haꞌe haꞌe vaꞌe yvy regua kuery haꞌe javi. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe kuery reve Senhor pegua oo gui ogueraa avi huvixave. Okẽ yvyꞌã katy oĩ vaꞌe rupi ogueroaxa heravy huvixa ro katy ojeꞌoi vy. Haꞌe py ma omboguapy imoiny tenda openaaty áry.zmOmoĩ avi Senhor pegua oo rokẽ rarõarã kuery, haꞌeveꞌỹa oĩa vaꞌe regua peteĩve oike eꞌỹ aguã.<qHaꞌe gui sacerdote regua levita ikuai vaꞌe po py Joiada omboaxa Senhor pegua oo re opena haꞌe opy rupi haꞌe kuery ombaꞌeapo aguã Davi omoĩague rami, haꞌe gui Senhor pe mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ aguã, Moisés kuaxia re lei oĩa rami vy, ovyꞌa haꞌe oporaei reve, Davi oejaague rami vy.{oHaꞌe ramo heta vaꞌe kuery oyvy haꞌe javi gui ou vaꞌekue ma Baal pegua oo py oike okuapy vy oitypa. Ixupegua altar ikuai vaꞌekue omopẽmba okuapy, taꞌangaa ikuai vaꞌe guive. Baal pegua sacerdote Matã voi ojuka altar yvyꞌiry.' Haꞌe gui ma Joiada ojapo Senhor pe ete haꞌe kuery ikuai aguã regua, haꞌe ae haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve.wHaꞌe ramo kunha vaꞌe ojopy okuapy vy kavaju rape oĩ vaꞌe rupi ogueraa huvixa ro peve. Haꞌe py mae ma ojuka. 7gHaꞌe ramo sacerdote Joiada xondaro ruvixa kuery oka katy ogueru vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Kunha vaꞌe penoẽ ke heravy hyxy okuapy vaꞌe kuery mbyte rupi. Amongue hupive oo ta ramo pejuka ꞌrã kyxe py — heꞌi. Mbaꞌeta sacerdote ae “Pejuka eme Senhor pegua opy” heꞌiague rami./ Haꞌe vy omaꞌẽ rã huvixa hiꞌaĩ ma oikeaty py oo yta yvýry. Huvixa renonde ikuai avi harõa kuery ruvixa haꞌe mimby guaxu monheꞌẽa kuery. Heta vaꞌe kuery haꞌe javi oguerovyꞌa okuapy, mimby guaxu omonheꞌẽ guive. Oporaei vaꞌety kuery voi ombaꞌepu reve ogueroporaei okuapy. Haꞌe ramo Atalia oao omondoro reve ojapukai: — Xerovaigua raꞌe! Xerovaigua raꞌe! — heꞌi. # Haꞌe gui heta vaꞌe kuery onha-onhaa rupi huvixa pe oporai okuapya Atalia oendu vy haꞌe kuerya py ou Senhor pegua opy.3 Haꞌe gui mae ma oguenoẽ heruvy huvixa raꞌykue. Inhakã re coroa omoĩ vy ixupe omeꞌẽ kuaxia para Nhanderuete ayvu oĩa. Haꞌe rami vy omoĩ okuapy nguvixarã. Inhakã rupi Joiada haꞌe taꞌy kuery azeite oikyty reve ojapukai okuapy: — Toiko riae nhanderuvixa! R Haꞌe gui heta vaꞌe kuery haꞌe javi ma peteĩ-teĩ opo py tembiporu oguereko vaꞌe reve haꞌe omoĩ huvixa ro yke jovaive re haꞌe altar hiꞌaĩa peve, huvixa ombojere vy oarõ okuapy aguã. L Haꞌe ramo cem ikuai vaꞌe-vaꞌe ruvixa kuery pe sacerdote Joiada omboaxa huvixa Davi mbaꞌekue huꞌy guaxu, huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe, Senhor pegua opy omoĩ porã mbyre.Haꞌe ramo levita haꞌe Judá pygua kuery haꞌe javi ma sacerdote Joiada ojapo ukaague rami ikuai. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ ogueraa guexevegua avakue, sábado ára py oike haꞌe oẽ ta vaꞌe kuery, mbaꞌeta sacerdote Joiada nomondoukai ombaꞌeapoaty gui.1Haꞌe gui levita kuery pendekuai vaꞌe ma huvixa yvýry ae ꞌrã pendekuai, peteĩ-teĩ pendepo py tembiporu pereko reve. Haꞌe gui mavaꞌe rã rei oo py oike ta vaꞌe pejuka ꞌrã. Huvixa reve ae ꞌrã peiko oẽ ovy jave, haꞌe gui oike ouvy jave voi — heꞌi. 3Haꞌe rami avi Senhor pegua opy ete avave rei ndoikeai ꞌrã, sacerdote haꞌe levita kuery ipytyvõa rupi ikuai vaꞌe eꞌỹ vy. Haꞌe kuery anho ꞌrã oike, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ma Senhor ijayvuague rami ae ꞌrã ikuai.\1Haꞌe gui amboae regua ma huvixa ro py ꞌrã pearõ. Haꞌe gui mboapya vaꞌe regua ma Okẽ Yta ꞌepy vaꞌe py ꞌrã pearõ. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã ikuai Senhor pegua oo roka py.X )Po rami ꞌrã peẽ kuery pendekuai. Mboapy henda py ꞌrã pendekuai. Haꞌe gui peteĩ regua sacerdote haꞌe levita kuery pendekuai vaꞌe ma sábado ára py peike vy okẽ rarõa rupi ꞌrã pendekuai.+ OHaꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi Nhanderuete pegua opy oua py huvixa reve ojapo okuapy peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi pe Joiada aipoeꞌi: — Neꞌexa, huvixa raꞌykue ae ꞌrã oĩ huvixarã, Davi ramymino kuery rekorã re Senhor ijayvu ma voiague rami vy.R Haꞌe vaꞌe kuery ma Judá yvy jave rupi ojeꞌoi vy Judá regua tetã haꞌe javi gui omonoꞌõmba heruvy levita kuery haꞌe Israel kuery akã ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo oupa okuapy Jerusalém py.   Sete maꞌetỹa py ma Joiada Joiada ma sacerdote vy oipytyvõ Senhor pegua templo ropy huvixa Joás onhomia aguã (22.11-12). ipyꞌa guaxu vy ojapo peteĩ rami ikuai aguã xondaro kuery ruvixa ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jeorão raꞌy Azarias, Joanã raꞌy Ismael, Obede raꞌy Azarias, Adaías raꞌy Maaséias haꞌe Zicri raꞌy Elisafate.& E Haꞌe ramo Joás ma mboapy meme maꞌetỹa peve oiko haꞌe kuery reve Senhor pegua opy. Haꞌe vaꞌe jave ma Atalia ae huvixa oĩ haꞌe vaꞌe yvy re. hI Haꞌe rã Acazias raꞌy Joás ma haꞌe kuery ojukaa ta jave huvixa Jeroão rajykue Jeosabeate ogueraa jepe huvixa raꞌy kuery mbyte gui. Haꞌe rami vy onhomi peteĩ opy mbyteve katy hexe opena vaꞌety reve. Atalia gui Jeosabeate onhomi vy ndojuka ukai nho. Jeosabeate ma huvixa Jeroão rajykue, sacerdote Joiada raꞌyxy, haꞌe Acazias reindy.W' Haꞌe gui ma Acazias xy Atalia oendu opiꞌa omano maa. Haꞌe vy opuꞌã vy ojukapa Judá pygua huvixa ramyminokue haꞌe javi. Guemiarirõ kuery ojukapa haꞌe ae onhembouvixaxe vy. yk Haꞌe vaꞌe rire oeka uka avi Acazias. Haꞌe rã Samaria tetã py ojoua onhemia rupi oikoa py. Haꞌe rami vy Jeú oĩa py ogueru vy ojuka okuapy. Hembiguai kuery ae onhono porã okuapy, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Josafá opyꞌa haꞌe javi py Senhor oeka vaꞌekue raꞌy”, heꞌi vy. Haꞌe rami rire Acazias ro pygua kuery regua ndoikovei huvixa oĩ vaꞌerã. J Haꞌe ramo Jeú Acabe ro pygua kuery ojukapa ma rire ojou avi Judá regua yvatekueve haꞌe Acazias ryvy raꞌy kuery oipytyvõa rupi ikuai vaꞌekue. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi ojukapa.   Jeú Acazias ojukaague Nhanderuete Acazias ojukaxe ramo ae oo huvixa Jorão pou vy. Mbaꞌeta haꞌe ou vyve Jorão reve jogueraa Ninsi raꞌy Jeú rovai opuꞌã aguã. Haꞌe vaꞌe ma Senhor oiporavo ma voi huvixa Acabe ro pygua kuery mombaarã.1Haꞌe ramo Acabe raꞌy huvixa Jorão ma Ramá tetã py Síria pygua huvixa Hazael re opuꞌãa py oipyxo okuapy. Haꞌe ramo Jezreel tetã py ju ojevy okuera aguã. Haꞌe gui Jezreel py Jorão imbaꞌeaxy oupya py ou Judá pygua huvixa Jeorão raꞌy Acazias oexa aguã. J Haꞌe kuery omongetaa rami oiko vy Israel pygua huvixa Jorão reve jogueraa Ramote-Gileade katy Síria pygua huvixa Hazael rovai opuꞌã aguã. Haꞌe ramo Síria pygua kuery oipyxo Jorão. 5Acabe kuery ikuaia rami ae mbaꞌemo vai anho ojapo Senhor renonde rupi, mbaꞌeta tuu omano rire haꞌe kuery ae omongeta okuapy okanhy aguã rami.^5Ixy ma Onri rajy Atalia. Ixy omboꞌe vai rire Acazias oiko Acabe kuery ikuaia rami.Acazias vinte e dois maꞌetỹ oguereko jave oĩ ypyꞌi huvixa. Haꞌe vy peteĩ maꞌetỹ eteꞌi opena Jerusalém py.2~ _ Jeorão rekovia Jerusalém pygua kuery nguvixarã omoĩ taꞌy kyrĩve vaꞌekue Acazias, mbaꞌeta haꞌe kuery ikuaia py mbaꞌemo peꞌapaarã Arábia pygua kuery reve ovaẽ vaꞌe tykeꞌy kuery ojukapa rire. Haꞌe rami vy Jeorão raꞌy Acazias ae oĩ Judá pygua ruvixarã.})Haꞌe vaꞌe ma trinta e dois maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypy jave. Haꞌe gui Jerusalém py opena oito maꞌetỹ re. Omano ramo avave rei ndaꞌipyꞌa vai. Haꞌe rami vy tetã Davi rekoague py onhono porãa teĩ yma guare huvixa kuery rupa yvýry eꞌỹ guive. |1Koꞌẽ nhavõ ojexavaive tema ovy. Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹa py ma mbaꞌeaxya gui hyekue oẽmba oiny. Haꞌe vy ojexavai ete reve omano. Haꞌe rã ixupe guare kuery ma heakuã porã vaꞌe ndoapyi imaꞌenduꞌa aguã, guamoĩ kuery omano rã ojapoaty rami eꞌỹ._{7Haꞌe nunga oikopa ma rire Senhor omoingo axy hyekue rupi okuera aguã rami eꞌỹ.zHaꞌe ramo haꞌe kuery oupa vy opuꞌã okuapy Judá kuery rovai. Haꞌe rami vy huvixa ro py imbaꞌe rei-rei ojou vaꞌe ogueraapa, taꞌy haꞌe taꞌyxy kuery voi. Neĩ peteĩ taꞌy kuery vaꞌe regua ndoejai, kunumiveꞌi vaꞌe Jeoacaz anho eꞌỹ vy. yHaꞌe gui ma Senhor ojapo Jeorão rovai filisteu kuery opuꞌã aguã rami, Arábia pygua kuery Etiópia katyꞌi hekoa vaꞌe guive.,xQHaꞌe ramo rejexavai ete ꞌrã nderyekue rupi mbaꞌeaxy rendu vaꞌe gui, koꞌẽ nhavõ rejexavaive tema ꞌrã reovy, nderyekue oẽmba peve’, heꞌi.” Bw}Haꞌe rami rire Senhor ombojexavai ꞌrã ndevygua kuery opa marãgua mbaꞌeaxya py, nderaꞌy haꞌe nderaꞌyxy kuery guive, haꞌe gui ndejeupe guarã rejou vaꞌekue haꞌe javi.9vk Israel pygua huvixa ikuaiague rami anho reiko vaꞌe. Haꞌe vy rejapo Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery mbaꞌemo raꞌangaa re rive ojerovia aguã rami, Acabe ro pygua kuery ombojeroviaa rami ae avi. Haꞌe gui nderyvy kuery nderu ro pygua ae rejukapa, haꞌe kuery ndegui hiꞌarandukueve vaꞌeri.wug Haꞌe gui ipo py omeꞌẽa peteĩ kuaxia para profeta Elias ombou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe re ipara oiny: “Po rami Senhor neramoĩ Davi ruete ijayvu: ‘Ndee ma nderu Josafá haꞌe Judá pygua huvixa Asa oikoague rami eꞌỹ reiko,ktO Judá re yvyꞌã ikuai vaꞌe áry Jeorão ojapo avi ombojerovia atyrã. Haꞌe vaꞌe py ma ojapo Jerusalém pygua kuery mbaꞌemo raꞌangaa re rive ojerovia aguã rami, Judá kuery haꞌe javi ndojejokoi aguã rami ojapo.osW Haꞌe rami py Edom pygua kuery opuꞌãmba okuapy Judá kuery poꞌakaa gui oo jepe aguã, aỹ peve guarã. Haꞌe vaꞌe jave ae avi Libna pygua kuery opuꞌã avi Jeorão rovai, Senhor guamoĩ kuery ruete gui ojepeꞌa rire. r  Haꞌe nunga rupi Jeorão ma guembiguai yvatekueve haꞌe karóxa oguereko vaꞌe haꞌe javi reve ojeꞌoi haꞌe katy. Haꞌe rã Edom pygua kuery ojoko imbokuapy, ikaróxa ja ruvixa kuery guive. Haꞌe rami teĩ pyavyve Jeorão kuery opuꞌã vy oitypa."q=Jeorão oĩ jave ma Edom pygua kuery opuꞌã okuapy Judá kuery rovai ipoꞌakaa guy py ndaꞌikuaixevei vy. Haꞌe rami vy omoĩ okuapy nguvixarã ae.Vp%Haꞌe rami teĩ Senhor nomombaxei Davi ramymino kuery, Davi reve ngupive guarã ojapo rire. Mbaꞌeta ixupe ijayvuague rami vy hekovia nhomoexakãarã omoĩ riae aguã re, haꞌe gui hamymino kuery rekovia ju. Davi pe Senhor ijayvuague ma 1 Reis 11.34-36, 15.4, 2 Crônicas 21.7 haꞌe Salmo 132.17 py. Haꞌe gui “Nhomoexakãa” heꞌia ma huvixave rakaꞌeve rã oiko vaꞌerã re ijayvu vy, Jesus Cristo rekorã re guive (Lucas 2.30-32; João 8.12). LoHaꞌe ma Israel pygua huvixa kuery ikuaiague rupi rive oiko, Acabe ro pygua kuery ikuaiague rami avi, tajy re ae omenda rire. Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi mbaꞌemo vai anho ojapo oikovy.nJeorão ma huvixa oĩ ypyꞌi jave py trinta e dois maꞌetỹa oguereko. Haꞌe gui oito maꞌetỹ re opena Jerusalém py.m Haꞌe gui ma nguu rekovia Jeorão oĩ ma vy onhemombaraeteve. Guyvy kuery voi ojukapa kyxe py, Israel pygua yvatekueve guive.`l9Haꞌe kuery peguarã ma tuu ojapo uka reta vaꞌekue prata haꞌe ouro guigua, mbaꞌemo iporãgue haꞌe Judá regua tetã ikorapa vaꞌe voi. Haꞌe rã huvixa oĩ aguã ma guaꞌy Jeorão pe oeja, jypykue ramo.8kiIkuai avi tyvy kuery Josafá raꞌykue mboae: Azarias, Jeiel, Zacarias, Azarias, Micael haꞌe Sefatias. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel pygua huvixa Josafá raꞌy kuery meme.:j o Haꞌe gui ma Josafá ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Jeorão ju oĩ nguu rekovia.$iA%Haꞌe rami teĩ Josafá rovai profeta Maressa guigua Dodavá raꞌy Eliézer ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Acazias reve renhemoirũ ramo Senhor omomba ma ꞌrã mbaꞌemo rejapo uka vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe rami rire kanoã guaxu haꞌe javi opẽmba vy Társis katy ndooi. mhS$Hexeve onhemoirũ kanoã guaxu ojapo okuapy aguã Társis katy oo vaꞌerã. Eziom-Geber py ojapo. ~gu#Haꞌe vaꞌe rire ma Judá pygua huvixa Josafá onhemoirũ Israel pygua huvixa Acazias reve, heko vai ete vaꞌeri.^f5"Haꞌe gui oĩve rei tema Josafá rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue Hanani raꞌy Jeú ombopara vaꞌekue re? 0eY!Haꞌe rami teĩ yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe ma nombovaipai, mbaꞌeta heta vaꞌe kuery opyꞌa re nomoĩ teri guamoĩ kuery ruete pe anho ikuai aguã. d Haꞌe ma nguu Asa oikoague rupi ae oiko. Haꞌe vaꞌe rupi oikoa gui ndojepeꞌai vy haꞌevea ramigua meme ojapo Senhor renonde.Uc# Haꞌe rami py Josafá opena Judá kuery re. Huvixa oĩ ypyꞌi jave trinta e cinco maꞌetỹ oguereko. Haꞌe vy vinte e cinco maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Sili rajy Azuba.xbiHaꞌe rami py Josafá openaa rupi ikuai porã ju, jovaive-ive re opytuꞌu aguã Nhanderuete omeꞌẽ rire. *aMHaꞌe gui amboae yvy regua kuery ma Israel rovaigua kuery re Senhor opuꞌãague oendu okuapy ramo haꞌe kuery re Nhanderuete ombou ndaekorãvei okuapy aguã.`Jerusalém tetã py ju ovaẽmba okuapy. Mbaraka, ixã reta vaꞌe haꞌe mimby guaxu py omonheꞌẽ reve jogueraa Senhor pegua oo peve.g_GHaꞌe gui Judá haꞌe Jerusalém pygua avakue ojevypa ju. Haꞌe kuery renonde ma Josafá oo. Haꞌe rami vy Jerusalém katy ojevypa ju jogueravy ovyꞌa reve, hovaigua kuery re Senhor ombopoꞌakapa vy ombovyꞌa rire.n^UHaꞌe gui irundy araa py mae ma onhemboaty ju okuapy yvyugua “Nhomoingo porãa” ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe py ma oporaei okuapy Senhor pe. Haꞌe nunga rupi ae haꞌe vaꞌe yvyugua pe “Nhomoingo porãa” ꞌea aỹ peve. _]7Haꞌe rami vy Josafá ngupivegua kuery reve oguejy jogueravy imbaꞌe rei-reikue ogueraa aguã. Haꞌe vy teꞌõgue ikuai vaꞌe mbyte rupi ojou okuapy mbaꞌemo porãgue haꞌe ovare ete vaꞌe oata aguã rami eꞌỹ. Ombaꞌerã oipeꞌapa vyvoi aguã ndaꞌevei. Heta vaipa rã mboapy ára re oipeꞌa okuapy mbaꞌemo ikuai vaꞌekue.T\!Haꞌe gui Judá pygua kuery ma yvyty áry ovaẽague gui yvyꞌã guy katy omaꞌẽ vy oexa pota rã heta vaꞌekue teꞌõgue anho rive ikuai raꞌe yvy rupi hoꞌapaague py, peteĩve ma ndoikovevei.s[_Mbaꞌeta Seir yvyty pygua kuery rovai re Amom haꞌe Moabe pygua kuery ae opuꞌã okuapy, omomba haꞌe ojukapa aguã. Haꞌe gui haꞌe kuery omomba Seir pygua kuery rire jomeme nhomoirũ-irũ okuapy jova-jovai gui jojukapa peve. VZ%Haꞌe gui haꞌe kuery oporaei reve omboete aguã omboypy ramove Senhor ojapo Amom, Moabe pygua haꞌe Seir yvyty pygua kuery Judá rovai guarã ou vaꞌekue re opuꞌãa aguã rami. Haꞌe ramo oitypaa.JY Heta vaꞌe kuery reve ijayvu ju ranhe vy omoĩ Senhor pe oporaei vaꞌerã. Haꞌe kuery ma ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde reve ojeꞌoi xondaro kuery renonde rupi. Haꞌe vy Nhanderuete pe oporaei vy aipoeꞌi: — Perovyꞌa tema Senhor, mbaꞌeta nhanemboaxya oĩ riae rakaꞌe rã peve — heꞌi jogueravy.X/Haꞌe gui ma koꞌẽgue ajeꞌiveꞌi reve ovypa ma vy tekoa eꞌỹa katy ojeꞌoi, Tecoa tetã rupi. Haꞌe kuery ojeꞌoi jave Josafá opuꞌã hoꞌamy vy aipoeꞌi: — Judá haꞌe Jerusalém py penderekoa vaꞌe, pendu ke xeayvu rã! Pejerovia tema Senhor Penderuete re, haꞌe ramo peĩ atã ꞌrã. Ixupegua profeta kuery ijayvuague perovia tema, haꞌe ramo peiko porã ꞌrã — heꞌi. sW_Levita Coate haꞌe Corá ramymino kuery voi oporaei atã reve omboete okuapy Senhor Israel kuery ruete. OVHaꞌe ramo huvixa Josafá oĩ guenapyꞌã re, ngova yvy re omovaẽ reve. Judá haꞌe Jerusalém py hekoa vaꞌe kuery voi guenapyꞌã re ikuai Senhor renonde py. Haꞌe rami vy omboete okuapy.\U1Haꞌe py peovaexĩ teĩ peẽ ma napepuꞌãi ꞌrã haꞌe kuery re. Pepyta ranhe peꞌamy, haꞌe gui pexa ꞌrã Senhor pendereraa jepe ramo, Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi. Pekyje eme, penhemondyi eme guive. Koꞌẽ ramo tapeo haꞌe kuery peovaexĩ aguã, mbaꞌeta Senhor oiko ꞌrã peẽ kuery reve — heꞌi. Moabe haꞌe Amom pygua kuery re Josafá ipoꞌakaague Haꞌe vaꞌe rire ma Moabe haꞌe Amom ramymino kuery ou okuapy Josafá re opuꞌã aguã, meunita kuery regua reve.D Haꞌe gui apy ma oĩ sacerdote yvateve vaꞌe Amarias. Haꞌe vaꞌe ma opena ꞌrã mbaꞌemo Senhor regua ikuai vaꞌe re. Haꞌe rã mbaꞌemo huvixa regua re opena vaꞌe ma Ismael raꞌy Zebadias, Judá regua yvateve vaꞌe. Levita kuery voi ikuai ꞌrã penepytyvõarã. Penembaraete ke haꞌvy pejoguereko porã aguã. Haꞌe gui Senhor oiko ꞌrã heko porã vaꞌe reve — heꞌi. #C? Haꞌe gui peẽ kuerya py ou ꞌrã penderyvy kuery tetã py ikuaia gui, jouguy omoẽague re oikuaa pota uka vy, haꞌeꞌỹ vy lei re oĩ vaꞌe re, ojapo uka pyre re, ombopara pyre eꞌỹ vy imongetaague re mbaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe pendeayvu ꞌrã Senhor renonde ojejavy eꞌỹ aguã, peẽ haꞌe penderyvy kuery re ipoxya ou eꞌỹ aguã. Haꞌe rami ae ke peiko pejejavy eꞌỹ aguã.B Haꞌe kuery omoĩ vy aipoeꞌi: — Peteĩ rami pendepyꞌaa py ojeroviapy ꞌrã peiko Senhor renonde pejererokyjea rupi. AHaꞌe rami ae avi Jerusalém tetã py ju Josafá ojevy ma rire haꞌe py voi omoĩ levita haꞌe sacerdote kuery vaꞌe regua, Israel kuery akã ikuai vaꞌe guive, Senhor gui vy nhomboayvu haꞌe joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa vaꞌe re oikuaa pota aguã. @9Haꞌe nunga rupi aỹ Senhor renonde peiko tema pejererokyjea rupi. Penheangu tema pejoguerekoa rupi, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete re ma noĩ haꞌeveꞌỹa rami joguereko aguã, mbaꞌeta haꞌe ma ndoayvuvei ꞌrã peteĩ anho, neĩ ndojopyi ꞌrã omeꞌẽmby — heꞌi. ?Joguerekoa kuery omoĩ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pexa pota ꞌrã mbaꞌexa pa pejapo aguã re, mbaꞌeta avakue ꞌarandua rupi rive eꞌỹ ꞌrã peikuaa pota, Senhor guigua rupi anho. Haꞌe ramo penhomboayvua py haꞌe oĩ ꞌrã peẽ kuery reve.|>qOyvy jave rupi omoĩ joguerekoarã kuery, tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi rupi, peteĩ-teĩ tetã py ikuai aguã.x=i Joguerekoarã kuery omoĩague Josafá ma Jerusalém pygua ae oiko vaꞌeri oo avi ꞌrã heta vaꞌe kuery ikuaia rupi Berseba guive Efraim re yvyty ikuai vaꞌe rupi. Ojapo ꞌrã ovy Senhor guamoĩ kuery ruete pe ju ojevy aguã.K<Haꞌe rami avi ndere ojou guive iporã vaꞌe, mbaꞌeta nhandeyvy gui reipeꞌapa vaꞌekue taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, ndepyꞌa re Nhanderuete reka aguã remoĩ guive — heꞌi. ;Haꞌe rã Hanani raꞌy profeta Jeú ma oẽ ouvy huvixa Josafá ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Haꞌeve ndaꞌu heko vai vaꞌe reipytyvõ Senhor re ndaꞌijaꞌei vaꞌe kuery reayvuvea rupi? Haꞌe nunga rupi ndeꞌáry ou ꞌrã Senhor poxya.: 1 Josafá pe profeta Jeú ijayvu eteague Haꞌe gui Judá pygua huvixa Josafá ma oiko porãꞌi reve ojevy ju Jerusalém py ngoo oĩa katy.:9m"Haꞌe vaꞌe ára ma joe opuꞌãve tema okuapy. Haꞌe rã huvixa ma Síria kuery oexaa py opuꞌã hoꞌamy okaróxa py kaꞌaru peve. Haꞌe gui kuaray oike ma jave omano. 8!Haꞌe gui peteĩ ava guyrapa omoatã vy opoia katy rei opoi vy onhyvõ Israel pygua huvixa pexo regua paꞌũa py rive. Haꞌe ramo aipoeꞌi guembiguai karóxa mboguataa vaꞌe pe: — Ejere joe opuꞌãa mbyte gui xereraa aguã, mbaꞌeta xepyxoa ma — heꞌi. s7_ Haꞌe gui huvixa karóxa mboguataa kuery ma Israel pygua huvixa eꞌỹ ae raꞌea oikuaa vy oejapa ju. 6Haꞌe gui huvixa karóxa mboguataa kuery ma Josafá oexa vy aipoeꞌi okuapy: — Pevaꞌe ae ri nhiꞌã Israel pygua huvixa — heꞌi vy haꞌe katy ojeꞌoi ojoko aguã. Haꞌe ramo Josafá ojapukai rã Senhor oepy vy ojoko oĩa katy ojeꞌoi veꞌỹ aguã.j5MSíria pygua huvixa aipoeꞌi ma voi okaróxa mboguataa trinta e dois huvixa ikuai vaꞌe pe: “Ou vaꞌe-vaꞌe rovai rive pepuꞌã eme yvatekueve teĩ, haꞌe rã Israel pygua huvixa rovai anhoꞌi”, heꞌi vaꞌekue. 4Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe: — Xee ma amboae rami anhemonde reve ꞌrã aa joe apuꞌã aguã katy. Haꞌe rã ndee ma ndeao py ae ꞌrã renhemonde — heꞌi. Haꞌe rami vy Israel pygua huvixa amboae rami onhemonde reve oo joe opuꞌãa py. y3k Haꞌe gui ma Ramote-Gileade katy Judá pygua huvixa Josafá reve Israel pygua huvixa jogueraa.V2%Haꞌe gui Micaías aipoeꞌi: — Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei anhetẽ ri rejevy porã ramo Senhor ayvu rupi eꞌỹ xeayvu ramo ma ꞌrã. Pendu pota povaꞌe re, peẽ kuery haꞌe javi! — heꞌi. U1#Haꞌe vy aipopeje: “Po rami huvixa ijayvu: ‘Pemboty nhuã py kovaꞌe ava, haꞌe pembojexavai mbojape haꞌe yy ruxãꞌi kuerei pemeꞌẽa py, ajevy porã ju eꞌỹa ja’, heꞌi uka”, peje. 0#Haꞌe gui ma Israel pygua huvixa ju aipoeꞌi: — Pejopy ke Micaías, haꞌe pemboaxa tetã ruvixa Amom haꞌe huvixa raꞌy Joás po py.)/K— Ma rupi tu haꞌvy xegui Senhor nheꞌẽ oẽ ndevy ijayvu aguã? Micaías ombovai: — Reikuaa ꞌrã opy jaꞌo py renhemi aguã reike jave — heꞌi. b.=Haꞌe gui Quenaana raꞌy Zedequias onhemboja vy oipete Micaías. Haꞌe vy aipoeꞌi: O-Haꞌe rami rã kovaꞌe profeta kuery ndevygua ikuai vaꞌe juru re Senhor omoĩ raꞌe nheꞌẽ nembotavyarã. Haꞌe rã Senhor ma nderovai ijayvu guive mbaꞌemo vai oiko aguã re — heꞌi. f,EOmbovai: “Aa ꞌrã nheꞌẽ imbotavyarã aĩ ixupegua profeta kuery haꞌe javi juru re”, heꞌi. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Ndee ma rembotavy ꞌrã, ndepoꞌaka ꞌrãe. Tereo, ejapo haꞌe rami”, heꞌi.=+sHaꞌe gui peteĩ nheꞌẽ ou vy ojexa uka Senhor renonde. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: “Xee ma aa ꞌrã ambotavy”, heꞌi. Haꞌe rã Senhor oporandu: “Mbaꞌe py haꞌvy?”G*Haꞌe gui Senhor oporandu: “Mavaꞌe ꞌrã tu Acabe mbotavyarã oo, Ramote-Gileade py hoꞌa aguã?” Haꞌe ramo peteĩ ma peteĩ rupi ijayvu, haꞌe rã amboae ma amboae rami ijayvu.d)AHaꞌe gui ma Micaías ijayvuve tema: — Endu haꞌvy Senhor ayvu. Xee aexa Senhor guenda openaaty py oguapy oiny rã, haꞌe oĩa py ikuai avi ixondaro kuery yva pygua haꞌe javi, ijaxu eꞌỹa re haꞌe ijaxua re.d(AHaꞌe ramo Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe: — Aipo ndaꞌei ri tyꞌy ndevy: “Haꞌe vaꞌe ma xerenonderã re nomombeꞌui ae iporã vaꞌe, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe anho”, haꞌe ma voi kuri? 'Haꞌe rã Micaías ombovai: — Haꞌe gui Israel kuery xee aexapa yvyty áry rupi omoaĩmbaa ramo, vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Pevaꞌe kuery ma ija eꞌỹ vaꞌe vy peteĩ-teĩ too porã ngoo katy”, heꞌi xevy. &Haꞌe rami rã huvixa aipoeꞌive ju ixupe: — Mbovykue ma tu ndevy xeayvu, Senhor rery rupi anhetẽ vaꞌe re anho ndeayvu aguã? s%_Haꞌe gui huvixaa py ovaẽ ramove ixupe oporandu: — Micaías, toroo ae pa Ramote-Gileade re ropuꞌã vy, tyrã pa toroo eme? Jypy Micaías ombovai: — Tapeo, haꞌe vy pendepoꞌaka ꞌrã, mbaꞌeta ndepo py Senhor omboaxapaa ꞌrã — heꞌi. Micaías ma profeta ramigua kuery ayvu rupi rive ranhe ijayvu, anhetẽ vaꞌeꞌỹa rami oikuaa uka vy. ~}|{zyyxwZvvu(sNrqpoNnamlkjsihg(e6d(cWbbQa1`(_^]]}\b[[ZYYXWW=<;d:9877;5\448222100Y.--,>+Y**))('&J%$$ #?!!r! #@<|ZN% # _ a x=,@Q Judá regua kuery voi oendu opyꞌa py Nhanderuete opo omoĩ rã peteĩ rami huvixa haꞌe yvatekueve ojapo uka vaꞌekue ojapo aguã, Senhor ijayvuague rami vy. ?} Haꞌe rami teĩ ma Aser, Manassés haꞌe Zebulom regua amongue onhemoꞌyvyĩꞌi reve ojeꞌoi Jerusalém tetã katy.1>[ Haꞌe gui ma ayvu reraa kuery ma tetã nhavõ rupi oguata ojeꞌoivy, Efraim haꞌe Manassés yvy guive Zebulom peve. Haꞌe rami teĩ ojojai rei, ojavyky rei okuapy.o=W Mbaꞌeta xapyꞌa rei rã Senhor peguarã ju pejeko rerova ramo omboaxy nho ꞌrã penderyvy haꞌe penderaꞌy kuery escravo-rã ogueraapa pyre, kovaꞌe yvy re ju haꞌe kuery ojevypa aguã. Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete nhomboaxy kuaa haꞌe poroayvu vaꞌe vy ngova nomoꞌãi ꞌrã peẽ kuerya gui, ixupe ete ri pejeko rerova ramo — heꞌi okuapy. 1<[Aỹ gui ma peneakã ratãve eme penderu kuery ikuaiague rami eꞌỹ. Pejerovia tema Senhor re, haꞌe peju ixupegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã oikyꞌaꞌo vaꞌekuea katy. Senhor Penderuete pe anho pendekuai, ipoxy etea peẽ kuery áry ou vaꞌekue oaxa nho aguã.P;Pendekuai eme penderu haꞌe penderykeꞌy kuery ikuaiague rami. Haꞌe kuery ma ojejavy vaꞌekue Senhor guamoĩ kuery ruete rovai. Haꞌe nunga rupi ae omboaxapa imombaarã pe, aỹ pexaa rami ae.i:KHaꞌe gui huvixa haꞌe yvatekueve kuaxia ombopara vaꞌekue reraa kuery ojeꞌoipa Israel haꞌe Judá jave rupi. Huvixa ijayvuague rami vy aipoeꞌi ojeꞌoivy: — Israel ramymino kuery, pejevy ju Senhor Abraão, Isaque haꞌe Israel ruetea katy. Haꞌe ramo ꞌrãe haꞌe ju ojevy Assíria pygua huvixa poꞌakaa gui peo jepe vaꞌekue repyarã.-9SHaꞌe rami vy onhembopyꞌa Israel kuery ikuaia haꞌe javi rupi omombeꞌu uka aguã, Berseba guive Dã peve, Jerusalém py oupa aguã Páscoa regua ngaru Senhor Israel kuery ruete peguarã. Haꞌe vaꞌe ngaru py haꞌe javi ete eꞌỹ teri ikuai rakaꞌe, ipara oĩa rami eꞌỹ teĩ. M8Haꞌe nunga rupi heta vaꞌe kuery reve huvixa oikuaa haꞌe rami.N7Mbaꞌeta oaꞌangaague ára py porã ndaꞌevei ngaru ojapo aguã, haꞌe vaꞌe ára peve sacerdote kuery mbovyꞌi ete ojekyꞌaꞌo uka ramo, haꞌe pavẽ eꞌỹ teri onoꞌõ Jerusalém py.'6GMbaꞌeta huvixa ma guembiguai yvatekueve haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi pe onhemongeta uka ma mokoĩ jaxya py Páscoa regua ngaru ojapo aguã re.65 g Páscoa regua ngaru ojapo okuapyague Haꞌe vaꞌe rire Ezequias omondouka ayvu reraarã Israel haꞌe Judá haꞌe javi rupi. Efraim haꞌe Manassés kuery pe voi ombopara kuaxia Jerusalém py oupa avi aguã, Senhor pegua oo py Páscoa ára py okaru okuapy aguã Senhor Israel kuery ruete pe.4$Heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve Ezequias oguerovyꞌa ete Nhanderuete oipytyvõague, mbaꞌeta ojapopa pojava okuapy vy. ~3u#Haꞌe gui mymba oapy vaꞌerã heta raxa ogueru vaꞌekue áryve oĩ avi mymba peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌekue kyrakue, haꞌe uva rykue mymba oapy reve omeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe rami py omboypy ju Senhor pe ombaꞌeapo aguã.%2C"Haꞌe rã sacerdote kuery ma mbovyꞌi ete vy ndoipiropa reguai. Haꞌe ramo hexegua levita kuery oipytyvõ okuapy oipiropa, haꞌe sacerdote kuery mboae ojekyꞌaꞌo ukapa peve. Mbaꞌeta sacerdote kuery gui levita kuery opyꞌa py heko porãve vaꞌe ikuai ojekyꞌaꞌo ukaa py.O1!Ixupe omeꞌẽ avi seiscentos vaka raꞌy haꞌe três mil vexaꞌi.60e Ijaty vaꞌe kuery mymba ogueru vaꞌe oipapaa rã setenta vaka ikuai, cem vexaꞌi ava haꞌe gui duzentos vexaꞌi raꞌy. Haꞌe nunga haꞌe javi Senhor pe oapy okuapy. /Haꞌe gui Ezequias aipoeꞌive ju: — Aỹ Senhor peguarã pejekyꞌaꞌo ukapa ma. Penhemboja ke haꞌvy, haꞌe peru mymba pemeꞌẽ vaꞌerã, perovyꞌa reve peru Senhor pegua oo oĩa katy — heꞌi. Haꞌe ramo ijaty vaꞌe kuery ogueru okuapy mymba omeꞌẽ vaꞌerã, Senhor oguerovyꞌaa rupi. Opyꞌa re omeꞌẽxea omoĩ vaꞌekue reve ogueru okuapy mymba oapy aguã py.y.kHaꞌe ramo huvixa haꞌe hexevegua kuery yvatekueve ijayvu levita kuery Senhor pe oporaei okuapy aguã re, Davi haꞌe profeta Asafe ijayvuague rupi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ovyꞌa reve oporai, haꞌe ojeroꞌa reve avi omboete okuapy. -Haꞌe gui mymba omeꞌẽmba ma ramo huvixa Ezequias haꞌe hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi voi guenapyꞌã re ikuai avi omboetea py.<,qHaꞌe ramo oporaei okuapy, haꞌe mimby guaxu omonheꞌẽ atã ramove ijaty vaꞌe kuery haꞌe javi ikuai guenapyꞌã re. Haꞌe rami ae tema ikuai mymba oapypa eꞌỹa ja. +yHaꞌe gui mae ma Ezequias ijayvu altar áry mymba oapya aguã re. Haꞌe ramo mymba oapy aguã omboypy ramove omboypy avi Senhor pe oporaei okuapy aguã mimby guaxu omonheꞌẽ reve, mbaꞌepu Israel pygua huvixa Davi oeja vaꞌekue reve guive.*Haꞌe gui ma levita kuery hiꞌaĩ okuapy mbaꞌepu Davi oeja vaꞌekue reve, haꞌe rã sacerdote kuery ma mimby guaxu reve ikuai. ))Omoĩ avi levita kuery Senhor pegua opy rupi hyꞌa pu, mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe reve ikuai aguã, Davi ojapo ukaague rami vy, huvixa pegua profeta kuery Gade haꞌe Natã ijayvuague rami guive. Haꞌe rami aguã ma Senhor ae ojapo uka profeta kuery pe ijayvu vy.(Haꞌe rami vy sacerdote kuery ojukapa ma vy huguykue ma jejavya reguarã omeꞌẽ altar yvyꞌiry rupi onhoẽ vy, Israel kuery haꞌe javi ojejavyague ojaoꞌi uka aguã, mbaꞌeta huvixa ijayvu rire Israel kuery ojejavyague re oapy reve omeꞌẽ aguã re. &'EHaꞌe gui jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã kavara kuery ju ogueru huvixa renonde heta vaꞌe kuery oexaa py. Haꞌe vaꞌe kuery áry ma omoĩ okuapy opo.U&#Vaka raꞌy ma sacerdote kuery ojukapa ma vy huguykue oupi vy omboayvipa altar áry rupi. Haꞌe gui vexaꞌi haꞌe vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe ju ojukapa ma vy huguykue omboayvipa avi altar áry rupi.K%Ogueru ruka avi sete vaka raꞌy, sete vexaꞌi, sete vexaꞌi raꞌy haꞌe sete kavara, jejavya regua omeꞌẽ aguã huvixa openaa rupi ikuai vaꞌe re vy, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe Judá kuery re guive. Haꞌe vaꞌe ma Arão ramymino kuery sacerdote ikuai vaꞌe pe omeꞌẽ ukapa Senhor pegua altar áry.a$; Nhanderuete ombojeroviaa aguã Ezequias omboypy jevyague Haꞌe ramo huvixa Ezequias ma koꞌẽ raiꞌi teri reve ovy vy omboatypa yvatekueve tetã rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe vy ogueraapa Senhor pegua oo py.v#eHaꞌe gui mbaꞌemo huvixa Acaz oĩ jave heko vai reia rupi oka katy rive omombo vaꞌekue ma romoatyrõmba ju, romboaxapa ma guive Senhor peguarã. Haꞌe nunga haꞌe javi ma Senhor pegua altar renonde py ju ikuai — heꞌi okuapy. "3Haꞌe gui mae ma ojeꞌoipa huvixa Ezequias ngoo py oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Roikyꞌaꞌopa ma Senhor pegua oo, altar mymba rapyaty, tembiporu ikuai vaꞌe, haꞌe mesa Senhor renonde mbojape omoĩaty vaꞌe, hexegua tembiporu ikuai vaꞌe haꞌe javi reve.#!?Jypygua jaxy haꞌe ára ypyꞌi py ma omboypy okuapy oikyꞌaꞌo aguã. Haꞌe gui ma oito araa py oikyꞌaꞌo ma Senhor pegua oo oikeaty peve. Haꞌe gui oito araa jevy py oikyꞌaꞌopa Senhor pegua opy rupi. Jypygua jaxy haꞌe dezesseis araa py ma oikyꞌaꞌopa ma okuapy. $ AHaꞌe rami vy sacerdote kuery ma Senhor pegua opy rupi oike jogueravy oikyꞌaꞌo aguã. Haꞌe rami vy oka py, Senhor pegua oka oĩ vaꞌe py oguenoẽmba ikyꞌakue templo ropy rupi ikuai vaꞌekue. Haꞌe nunga levita kuery oipeꞌapa vy mombyrya py ogueraa, Cedrom yakã peve.b=Haꞌe kuery ma guyvy kuery omboaty ukapa vy haꞌe kuery ae ranhe ojekyꞌaꞌo ukapa. Haꞌe rire mae ma ou Senhor pegua oo py ju huvixa aipoeꞌi ukaague rami vy oikyꞌaꞌopa aguã, Senhor ijayvuague rupi guive.fEHemã ramymino regua ma Jeuel haꞌe Simei. Jedutum ramymino regua ma Semaías haꞌe Uziel.jM Elisafã ramymino regua ma Sinri haꞌe Jeuel. Asafe ramymino regua ma Zacarias haꞌe Matanias.\1 Levita kuery templo oikyꞌaꞌopa jevyague Haꞌe ramo levita kuery opuꞌãmba okuapy. Coate ramymino kuery vaꞌe regua ikuai Amasai raꞌy Maate haꞌe Azarias raꞌy Joel. Merari ramymino regua ma Abdi raꞌy Quis haꞌe Jealelel raꞌy Azarias. Haꞌe gui Gérson ramymino regua ma Zima raꞌy Joá haꞌe Joá raꞌy Éden.J  Xeraꞌy kuery, penderexarai eme pejapo ꞌrã vaꞌe gui, mbaꞌeta Senhor ae pendeporavo henonde rupi pendekuai aguã, ixupe pembaꞌeapo haꞌe heakuã porã vaꞌe peapy aguã — heꞌi. A{ Haꞌe nunga rupi aỹ ma xejee amoĩ Senhor Israel kuery ruete reve ajapo aguã peteĩ rami ju nhandekuai aguã, nhandegui oipeꞌa nho aguã opoxya tata rami nhanembojexavai vaꞌe.+O Haꞌe ramo nhaneramoĩ kuery kyxe py ojukapaa, haꞌe gui nhanderaꞌy kuery, nhanderajy kuery haꞌe nhanderaꞌyxy kuery ju escravo-rã ogueraa ague py ikuai.EHaꞌe nunga rupi Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery áry ou Senhor poxya. Haꞌe vy omboaxapa imongyjearã, imondyiarã haꞌe ijojai reiarã pe, peẽ kuery penderexa py ae pexaa rami.NOka rokẽ ombotypa, tataendy ikuai vaꞌe omboguepa, ixupe ndoapyvei guive heakuã porã vaꞌe, neĩ mymba ma voi nomeꞌẽvei okuapy Israel kuery ruete pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi.a;Mbaꞌeta nhaneramoĩ kuery ma anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vy Senhor Nhanderuete renonde py haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo. Oejapa okuapy vy Senhor pegua oo oĩa katy gui ngova oguerova vy okupe rive oguerova okuapy.Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pendu ke xeayvua, levita kuery. Pejekyꞌaꞌo ukapa ke aỹꞌi ma voi, haꞌe gui peikyꞌaꞌopa avi Senhor peneramoĩ kuery ruete pegua oo. Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui peipeꞌapa ke mbaꞌemo kyꞌakue oĩ vaꞌe.r]Haꞌe rami vy sacerdote haꞌe levita kuery oguerupa vy omboatypa kuaray puku-a katy oka oĩ vaꞌe py.  Haꞌe gui jypygua maꞌetỹa haꞌe jypygua jaxya pyve oipeꞌapa ju Senhor pegua oo rokẽ ikuai vaꞌe, omoatyrõmba guive.fEHaꞌe ma haꞌevea rami oiko Senhor renonde rupi, guamoĩ Davi ojapoague haꞌe javi rami. S ! Ezequias templo oipeꞌa uka juague Ezequias ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe vy vinte e nove maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Zacarias rajy Abia.a;Haꞌe gui Acaz ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Jerusalém tetã py, teĩ Israel pygua huvixa kuery rupa yvýry eꞌỹ guive. Haꞌe gui ma taꞌy Ezequias ju oĩ nguu rekovia. E , Haꞌe gui oĩve rei tema Acaz rekokue regua. Haꞌe rami avi haꞌe oikoa jypy guive opaa peve ipara oiny kuaxia Judá haꞌe Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re.B}Judá regua tetã haꞌe javi katyꞌi yvyꞌã ikuai vaꞌe rupi omopuꞌã tuuete raꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe oapy atyrã. Haꞌe rami py ombopoxy Senhor guamoĩ kuery ruete. c ?Haꞌe rami vy Acaz oipeꞌapa mbaꞌemo ryru Nhanderuete pegua opy ikuai vaꞌekue. Omboaꞌypa ma vy ombotypa ju Senhor pegua okẽ ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy ojeupe guarã ojapo altar Jerusalém haꞌe javi rupi.! ;Haꞌe rami vy mbaꞌemo mymba omeꞌẽ tema Damasco pygua kuery ruete ramigua ikuai vaꞌe pe, hexe haꞌe kuery ipoꞌaka rire. Mbaꞌeta aipoeꞌi: — Síria pygua huvixa kuery ruete ramigua ma haꞌe kuery oipytyvõ rire xee voi haꞌe kuery pe ameꞌẽ ta mbaꞌemo anhepytyvõ uka vy — heꞌi. Haꞌe rami teĩ haꞌe rami oiko vy ojapo haꞌe ae okanhy aguã rami, Israel kuery haꞌe javi reve. w Nhanderuete ramigua rive pe huvixa Acaz oikoague Huvixa Acaz ojexavai jave pyve heko vai raxave Senhor rovai.a ;Haꞌe ramo Acaz ma mbaꞌemo porã Senhor pegua oo gui oguenoẽ vy omboaxapa Assíria pygua huvixa po py, ngoo gui ae, haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe ro gui guive. Haꞌe rami teĩ ae ma mbaꞌeve py noipytyvõi. o WHaꞌe ramo oĩa py ou Assíria pygua huvixa Tiglate-Pileser teĩ oipytyvõ ꞌrãgue py omoĩ vaive.EIsrael pygua huvixa Acaz káuxa ae Senhor omoꞌyvyĩꞌi Judá kuery, huvixa opa marã ikuai aguã rami ojapoague re. Haꞌe vaꞌe eteve voi ndojejokoi Senhor rovai heko vai aguã gui. 9kFilisteu kuery voi ou vy opuꞌã okuapy tetã yvyꞌãmbe reia rupi, Judá regua kuaray puku-a katy ikuai vaꞌe re guive. Haꞌe rami vy ipoꞌaka Bete-Semes tetã re, Aijalom, Gederote, Socó, Timna haꞌe Ginzo haꞌe ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe re. Haꞌe rire haꞌe kuery ju hekoa haꞌe py.oWMbaꞌeta Edom pygua kuery teĩgue ju ou vy Judá kuery re ipoꞌaka ramo, escravo-rã ogueraa guive..U Assíria pygua kuery pe Acaz oipytyvõ aguã re ojerureague Haꞌe vaꞌe jave py ma huvixa Acaz ojerure uka Assíria pygua huvixa kuery oipytyvõ aguã re.[/Haꞌe rami vy hery rupi oiporavo okuapy escravo-rã ogueru pyre re opena vaꞌerã. Haꞌe ramo haꞌe kuery opuꞌã vy omonhemondepa ju ipire rei vaꞌekue-ꞌekue mbaꞌemo ogueru pyre py ae. Omonhemonde, ipy ryrurã omeꞌẽ, omongarupa, omboyꞌu haꞌe oipoano porãmba. Haꞌe rã kangy gui ndoguatavei vaꞌe ma mburikaꞌi áry omoĩ vy ogueraa Jericó “Pindoty tetã” ꞌea vaꞌe py, hexegua kuery ikuaia py. Haꞌe gui ma ojevypa ju Samaria katy. !;Haꞌe ramo yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa py xondaro kuery oejapa ojokua reve ogueru vaꞌekue, imbaꞌe rei-rei vaꞌekue voi.# Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy haꞌe kuery pe: — Peroike eme apy escravo-rã peru vaꞌekue, mbaꞌeta pemboetave ꞌrã Senhor renonde py jajejavya haꞌe nhandepo kyꞌaa. Nhandepo kyꞌaa tuvixa ma ramo nhandeꞌáry hendy ma Senhor guigua poxya — heꞌi okuapy. ~u Haꞌe ramo amongue avakue Efraim regua opuꞌã okuapy nhombovake aguã joe opuꞌãague gui ojevy vaꞌe kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ma Joanã raꞌy Azarias, Mesilemote raꞌy Berequias, Salum raꞌy Jeizquias haꞌe Hadlai raꞌy Amasa.+O Haꞌe gui aỹ ma pendu ke xeayvua. Pembojevypa ju penderegua kuery escravo-rã peru vaꞌekue, mbaꞌeta Senhor guigua poxya hendy ma pendeꞌáry — heꞌi. 6e Haꞌe rami vy aỹ escravo-rã peru ta Judá haꞌe Jerusalém pygua avakue haꞌe kunhague. Haꞌe nunga py peẽ voi eꞌỹ teve Senhor Penderuete rovai pendepo kyꞌa? ~  Haꞌe rami teĩ haꞌe py oĩ peteĩ profeta Senhor pegua, Odede hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oẽ ovy xondaro kuery Samaria katy ojevy jogueruvy vaꞌe ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Neꞌexa, Senhor peneramoĩ kuery ruete Judá pygua kuery pe ipoxy vy omboaxapa pendepo py meme. Haꞌe ramo peẽ kuery pendepoxy reve pejukapa yva peve oendua aguã rami.n}UHaꞌe gui Israel ramymino kuery ju Judá gui ogueraa duzentos mil kunhague, ipiꞌa haꞌe imemby kuery, haꞌe kuery reve joegua ikuai vaꞌeri. Haꞌe rami vy imbaꞌe rei-rei vaꞌekue oipeꞌa reta vy Samaria py ogueraapa. Q|Haꞌe gui ma peteĩ ava Efraim regua ipyꞌa guaxuve vaꞌe Zicri hery vaꞌe ojuka huvixa raꞌy Maaséias. Ojuka avi huvixa ro re opena vaꞌety yvateve vaꞌe Azricão, huvixa irũ Elcana guive. &{EHaꞌe rami vy peteĩ ára pyve Remalias raꞌy Peca ojuka cento e vinte mil avakue Judá regua imbaraetekueve, Senhor guamoĩ kuery ruete gui hexarai rire.z Haꞌe nunga rupi Senhor tuuete omboaxa Síria pygua huvixa po py. Haꞌe vaꞌe kuery ma hexe ipoꞌaka vy ixupegua kuery reve ogueraa Damasco tetã katy escravo-rã. Omboaxa avi Israel kuery ruvixa po py. Haꞌe vaꞌe ju ipoꞌaka vy omoingo axy raxa.3y_Ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe py voi mbaꞌemo omeꞌẽ oikovy, heakuã porã vaꞌe oapy avi yvyꞌã rupi, yvyra rogue ana ikuai vaꞌe guýry rupi guive.SxYvyugua Hinom raꞌy rekoague py oapy avi heakuã porã vaꞌe, guaꞌy kuery aeꞌi guive oapy, amboae regua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa vaꞌekue opa marã rei ikuaiague rami ae.mwSIsrael pygua huvixa kuery reko rami oiko, haꞌe Baal kuery raꞌangaarã ojapo mbaꞌemo ryku gui.tv c Acaz oĩ ypyꞌi jave ma vinte maꞌetỹ ramoꞌi oguereko. Haꞌe gui dezesseis maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Haꞌe ma haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi, guamoĩ Davi rami eꞌỹ.'uG Haꞌe rire Jotão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe ramo taꞌy Acaz ju oĩ nguu rekovia. t{Vinte e cinco maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixarã. Haꞌe vy dezesseis maꞌetỹ re opena Jerusalém py.Ws'Haꞌe gui oĩve rei tema Jotão rekokue regua. Haꞌe rami avi joe opuꞌãague haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel haꞌe Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?Tr!Jotão ipoꞌakave tema ovy, Senhor nguu ete oipotaa rami oiko vaꞌe vy. ^q5Haꞌe gui ma Amom kuery ruvixa rovai re opuꞌã vy ipoꞌaka haꞌe kuery re. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ma ixupe Amom kuery omeꞌẽ três mil e trezentos quilos prata guigua, haꞌe dez mil voxa trigo haꞌe cevada. Haꞌe ramigua ma Amom kuery mokoĩ maꞌetỹ, haꞌe gui mboapy maꞌetỹa peve omeꞌẽ okuapy ixupe.zpmJudá re yvyty ikuai vaꞌe rupi ojapo avi tetã, haꞌe kaꞌaguy rupi ma oo ikorapa vaꞌe haꞌe torre ojapo. oJotão ojapo uka Senhor pegua oo rokẽ yvate rupi guarã, haꞌe tetã kora Ofel ꞌepy vaꞌe áry rupi heta avi ojapo mbaꞌemo.KnHaꞌe ma haꞌevea rami oiko Senhor renonde rupi, nguu Uzias oikoague rami ae ju. Haꞌe rami avi ndoikei guive Senhor pegua opy. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma mbaꞌemo vai rupi tema ikuai.7m i Jotão ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixarã. Haꞌe vy dezesseis maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Jerusa, Zadoque rajy.+lOHaꞌe rire Uzias opytuꞌu ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo tamoĩ kuery onhono porãague rami avi onhono porãa peteĩ yvy yvyra ruparã huvixa kuery oguereko katu vaꞌekue py, ixupe “Lepra revegua vaꞌekue” heꞌi okuapy vy. Haꞌe gui ma taꞌy Jotão ju oĩ nguu rekovia. Bk}Haꞌe gui oĩve rei tema Uzias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Amom raꞌy profeta Isaías ombopara vaꞌekue re?j7Haꞌe rami py huvixa Uzias ma omanoa ára peve lepra revegua oiko. Lepra revegua vy peteĩ oo haꞌe aeꞌi oĩ aguã ojapo pyre py oiko, Senhor pegua opy gui omoxẽ rire. Haꞌe gui taꞌy Jotão ju opena oikovy huvixa ro re. Oyvy re ikuai vaꞌe re oikuaa pota avi oikovy. fiESacerdote yvateve vaꞌe Azarias haꞌe sacerdote kuery mboae hexe omaꞌẽ vy oexa okuapy lepra hova re oĩ raꞌea. Haꞌe ramo ogueraa pojava oka katy. Haꞌe ae ma voi guive oẽ pojava ovy, Senhor omoingo axy rire.hyHaꞌe ramo Uzias ivai vaipa, opo py heakuã porã vaꞌe ryru oguereko reve. Sacerdote kuery pe ivai ramove hova mbyte re ojekuaa lepra haꞌe kuery haꞌe javi oexaa py, Senhor pegua opy altar heakuã porã vaꞌe oapyaty yvýry hiꞌaĩa pyve.gHaꞌe vy huvixa Uzias reve nhombovake okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Ndee huvixa Uzias pe ma ndaꞌevei Senhor renonde py heakuã porã vaꞌe reapy aguã, sacerdote kuery Arão ramymino ikuai vaꞌe pe anho, haꞌe rami aguã rami omoĩa rire. Eẽ ke henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui, mbaꞌeta rejejavy ma. Senhor Nhanderuete nanemboete ukavei ma ꞌrã — heꞌi okuapy. wfgHakykue sacerdote Azarias oike avi Senhor pegua sacerdote kuery oitenta ipyꞌa guaxukueve ikuai vaꞌe reve.e Haꞌe gui Uzias ipoꞌaka ete ma vy opyꞌa py onhemboyvate rei, okanhy aguã rami oiko peve. Haꞌe vy opa marã rei ojejavy Senhor nguuete rovai. Haꞌe rami vy ixupegua opy oike altar oĩ vaꞌe áry heakuã porã vaꞌe oapy aguã.!d;Jerusalém py ma mbaꞌemo tuvixa vaꞌe momboarã ojapo uka avi avakue ojapo kuaa vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ma torre haꞌe kora ojerea áry omoĩ ꞌrã huꞌy haꞌe ita tuvixakueve omombo aguã. Hexe imaꞌenduꞌaa mombyrya rupi peve, opa mbaꞌe py Senhor omombaraete ramo. cXondaro kuery haꞌe javi rembiporurã Uzias ojapo uka huꞌy jokoa, huꞌy guaxu, akã regua, pexo regua, guyrapa haꞌe ita momboa. , ; 15.1-7 Haꞌe gui ma Judá kuery haꞌe javi oiporavo Uzias dezesseis maꞌetỹ oguereko vaꞌe. Haꞌe rami vy nguvixarã omoĩ okuapy nguu Amazias rekovia. Uzias rery mboae ma Azarias rakaꞌe (2 Reis 14.21-22, 15.1-7). }UsHaꞌe rami vy kavaju áry ogueru vy Jerusalém py ae onhono porãa, tuu kuery rupa yvýry tetã Davi rekoague py. 6TeAmazias ma Senhor pe oikoa gui ojepeꞌa ramo hovai jogueroayvua Jerusalém py. Haꞌe ramo Laquis katy onha teĩ hakykue omondoukaa avakue. Haꞌe ramo Laquis py ae ojuka.IS Haꞌe gui oĩve rei tema Amazias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá haꞌe Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? R9 Jeoacaz raꞌy Jeoás Israel pygua huvixa vaꞌe omano rire Joás raꞌy Amazias Judá pygua huvixa oikove ranhe quinze maꞌetỹ re.QTetã gui oipeꞌapa avi ouro, prata haꞌe mbaꞌemo ryru Senhor ropy Obede-Edom openaague, haꞌe huvixa ro py mbaꞌemo omoĩ porã mbyre haꞌe javi. Ogueraa avi avakue mbaꞌemo re omboekovia vaꞌerã. Haꞌe gui ma Samaria tetã katy ju ojevy. P1Bete-Semes py ae Israel pygua huvixa Jeoás omboꞌa Judá pygua huvixa Joás raꞌy Amazias, Jeoacaz ramymino vaꞌe. Haꞌe rami vy Jerusalém re ogueraa vy oity tetã kora Efraim guive ojerea katyꞌi okẽ hiꞌaĩague peve, cento e oitenta metros vaꞌekue haꞌe javi.sO_Haꞌe gui ma Israel kuery renonde py Judá pygua kuery oitypaa. Haꞌe vy peteĩ-teĩ onhamba ngoo katy. NHaꞌe ramo Judá pygua huvixa Amazias oo nho Judá regua Bete-Semes tekoa py, Israel pygua huvixa Jeoás reve joe opuꞌã aguã.MMHaꞌe rami teĩ Judá pygua huvixa Amazias noendu potai. Mbaꞌeta haꞌe rami aguã ma Nhanderuete gui ae ou, hovaigua kuery po py omboaxa aguã, Edom pygua kuery ruete raꞌangaa pe oiko ramo. L Haꞌe gui ndee ma “Edom pygua kuery ma xee ajukapa” ꞌre vy nekuraxõ re oĩ renhemboyvate reixea haꞌe rejejou porã rivea. Aỹ ndero py ae repyta ꞌrãgue. Mbaꞌe re tu rejeity ukaxe ri mbaꞌemo vai py, Judá pygua kuery reve? — heꞌi uka. nKUHaꞌe rami teĩ Israel pygua huvixa Jeoás ombovai Judá pygua huvixa Amazias: — Líbano yvy re ma je peteĩ juu rakuaendy hiꞌaĩ vaꞌe aipoeꞌi uka yary haꞌe py hiꞌaĩ avi vaꞌe pe: “Emeꞌẽ na nderajy xeraꞌy raꞌyxyrã”, heꞌi. Haꞌe rami teĩ mymba Líbano yvy re ikuai vaꞌe opyrõmba rive juu rakuaendy re. “Juu rakua endy” heꞌia ma huvixa Amazias ombojaru reia rupi ijayvu vy, haꞌe rã “Yary hiꞌaĩ vaꞌe” heꞌia ma ojee ae ijayvu vy. oJW Judá pygua huvixa Amazias ma amboae rami onhemongeta uka rire omondouka ayvu mombeꞌuarã Israel pygua huvixa Jeoacaz raꞌy Jeoás pe, Jeú ramymino vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: — Peju, jajogueroꞌa. oIWHaꞌe ramo profeta ixupe ijayvu teri reve huvixa ombovai: — Xapyꞌa rei tu ndee huvixa mongetaarã renhemoĩ? Epytuꞌu ma taꞌvy. Mbaꞌe re tu rejapo rojuka aguã rami? — heꞌi. Haꞌe ramo profeta opytuꞌu vaꞌeri aipoeꞌi nho ju: — Haꞌe rami ete reiko ramo xee aikuaa Nhanderuete nemomba taa, xee romongeta teĩ nerendui rire — heꞌi. aH;Haꞌe ramo Amazias rovai Senhor poxya hendy rã oĩa py ombou peteĩ profeta ixupe oporandu aguã: — Mbaꞌe re tu remboete reikovy taꞌangaa, ndepo gui ojeupegua kuery ndogueraa jepei vaꞌekue ri? — heꞌi. HG  Amazias mbaꞌemo raꞌangaa pe oikoa re Nhanderuete omongeta ukaague Haꞌe gui Edom pygua kuery ojukaague gui Amazias ojevy vy ogueru Seir ramymino kuery ruete raꞌangaa oguereko vaꞌekue. Haꞌe rami vy nguueterã ae rive omopuꞌã imoꞌamy. Haꞌe vaꞌe omboetea rupi oapy imoiny heakuã porã vaꞌe.'FG Haꞌe rami teĩ xondaro kuery Amazias ngupive joe opuꞌãa katy ojeꞌoi eꞌỹ aguã omondoukapa ju vaꞌekue ma ombovaipa Judá re tetã ikuai vaꞌe Samaria guive Bete-Horom peve. Haꞌe rami vy três mil ojuka okuapy haꞌe pygua kuery, haꞌe imbaꞌe rei-reikue ma ogueraapa. ,EQ Haꞌe rami vy Judá kuery ma dez mil ju ojuka eꞌỹ re ojopy vy ogueraapa peteĩ itaova yvatevea py. Haꞌe vaꞌe gui ma omombopa ramo omanomba huꞌũmba vy.CD Haꞌe gui ma Amazias ipyꞌa guaxu reve ogueraa ojeupegua kuery ae. Haꞌe rami vy ojeꞌoi Yvyugua Juky ꞌea vaꞌe katy. Haꞌe py ma dez mil ojuka Seir ramymino kuery vaꞌe regua.iCK Haꞌe ramo ojeupegua kuery ae gui huvixa Amazias ombojaꞌopa xondaro kuery Efraim gui ou vaꞌekue, ngoo katy ju ojevypa aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ivai ete okuapy Judá kuery rovai. Ipoxy reve ojevypa ju ngoo katy. bB= Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe pe Amazias oporandu: — Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu haꞌvy ajapo ꞌrã três mil e trezentos quilos prata guigua ajou ju aguã, haꞌe vaꞌe re Israel regua xondaro kuery ajogua rire? Nhanderuete remimboꞌe ombovai: — Haꞌe vaꞌekue gui Senhor hetave oguereko ndevy omeꞌẽ vaꞌerã — heꞌi. .AUHaꞌe nunga rupi tereo tema nhande kuery reve anho. Haꞌe rami vy joe pepuꞌã ramo ndepoꞌaka ꞌrã. Haꞌe rami eꞌỹ ri ramo Nhanderuete ojapo ꞌrã nhanderovaigua kuery renonde reꞌa aguã rami, mbaꞌeta Nhanderuete ma nhopytyvõ haꞌe joity aguã ipoꞌaka vaꞌe — heꞌi. T@!Haꞌe rami teĩ oĩa py ou peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xeruvixa, eraa eme Israel regua xondaro kuery. Mbaꞌeta Israel haꞌe Efraim kuery reveꞌỹ Senhor oiko. ?Haꞌe gui Israel kuery vaꞌe regua ojoguave ju cem mil avakue ipyꞌa guaxukueve, três mil e trezentos quilos prata guigua re. V>% Haꞌe gui Amazias omboatypa Judá kuery haꞌe javi. Haꞌe vy peteĩ-teĩ ro pygua ikuai vaꞌe omoĩ xondarorã, omoĩ avi mil ikuai vaꞌe re haꞌe cem ikuai vaꞌe re opena vaꞌerã. Judá haꞌe Benjamim regua haꞌe javi omoĩ haꞌe rami aguã. Haꞌe vy vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve oipapa vy oikuaa trezentos mil ikuaia oiporavo pyre joe opuꞌãa py huꞌy guaxu haꞌe huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe ogueraa vaꞌe meme.v=eHaꞌe rã ijukaare raꞌy kuery ma haꞌe ndojuka ukai. Haꞌe rami ꞌrãgue py Moisés kuaxia re omboparaague rami oiko, mbaꞌeta Senhor ojapo uka vy aipoeꞌi: “Tuu kuery ma ndojukaai ꞌrã taꞌy kuery ojapo vaiague re, neĩ taꞌy kuery ndojukaai ꞌrã tuu kuery ojapo vaiague re. Peteĩ-teĩ ojukaa ꞌrã haꞌe ae ojejavyague re”, heꞌiague rami. R<Opoꞌakaa re oĩ atã ma rire ojuka ukapa guembiguai kuery tuu jukaare.`;9Senhor renonde rupi haꞌevea rami oiko vaꞌeri opyꞌa haꞌe javi py eꞌỹ guive.@: { Amazias ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe vy vinte e nove maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Jeoadã, Jerusalém pygua ae.a9;Haꞌe gui taꞌy kuery rekokue, hovai ijayvu jepiague, haꞌe Nhanderuete pegua oo omoatyrõague, haꞌe nunga haꞌe javi ma ipara oiny huvixa kuery rekokue oĩa re. Haꞌe gui taꞌy Amazias ju oĩ nguu rekovia. g8GHaꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py teĩ yma guare huvixa kuery rupa yvýry eꞌỹ guive. Hovai jogueroayvu vaꞌekue ma po rami: Amom pygua Simeate piꞌa Zabade haꞌe Moabe pygua Sinrite piꞌa Jeozabade.i7K , Joás oĩa gui Síria pygua kuery ojepeꞌapa vy oeja omano raiꞌi vaꞌe. Haꞌe ramo hovai hembiguai kuery jogueroayvu. Haꞌe rami vy hupa pyve ojuka, sacerdote Joiada raꞌy kuery ruguy omoẽague re.k6OSíria guigua xondaro kuery mbovyꞌi ete ou teĩ Senhor ombopoꞌaka Judá regua xondaro kuery heta raxa ikuai vaꞌe re, guamoĩ kuery ruete oejapa rire. Nhanderuete huvixa Joás ombopaga aguã ae Síria pygua kuery ombou. (5I Nhanderuete Joás ombopagaague Haꞌe vaꞌe maꞌetỹa pyve ou Síria pygua xondaro kuery Joás rovai opuꞌã okuapy aguã. Haꞌe rami vy Judá haꞌe Jerusalém peve ovaẽ vy heta vaꞌe kuery yvatekueve ojukapa. Imbaꞌe rei-reikue ma Damasco pygua huvixa pe omondoukapa.4{Haꞌe rami py huvixa Joás naꞌimaꞌenduꞌai Zacarias ru Joiada ixupe ojapo porãague re. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojuka uka taꞌykue. Haꞌe vaꞌe omano ta ma oupy vy aipoeꞌi: — Rejapo vaꞌe Senhor oexa vy nembopaga ꞌrã — heꞌi. 3 Haꞌe ramo Zacarias rovai haꞌe kuery jogueroayvu vy ojapipa ita py. Huvixa aipoeꞌia rami ojuka, Senhor pegua oo roka py ae.s2_Haꞌe gui Nhanderuete Nheꞌẽ ou sacerdote Joiada raꞌykue Zacarias re. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery renonde py opuꞌã hoꞌamy vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Po rami Nhanderuete ijayvu: “Mbaꞌe re tu Senhor ojapo uka vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuai? Mbaꞌeta napendekuai porãi ꞌrã. Senhor pejapa ramo haꞌe voi pendereja ꞌrã”, heꞌi. e~||zyxxwavutasurqpnqmlkUjmii^hgg2f9e-d bb a;`P_u^^]8\[ZYXWVUU)T8RR/QPOO5N MCLL6JIHHG!FPEZDCCA@??>b=E<<:987776:543211/.s--0,.++?** )?'&%M$#"z! XocE8r8{;[ Z J  [ IwH# Haꞌe gui tyvy kuery Conanias, Semaías haꞌe Natanael, haꞌe gui levita kuery ruvixa Hasabias, Jeiel haꞌe Jozabade reve ma levita kuery mboae pe omeꞌẽ cinco mil vexaꞌi haꞌe kavara, haꞌe gui quinhentos vaka raꞌy Páscoa ára py omeꞌẽ vaꞌerã.bG=#Hembiguai yvatekueve voi omeꞌẽxeaꞌi py avi omeꞌẽ heta vaꞌe kuery peguarã, sacerdote haꞌe levita kuery pe guive. Nhanderuete pegua opy rupi openaa vaꞌety Hilquias, Zacarias haꞌe Jeiel ma sacerdote kuery pe omeꞌẽ dois mil e seiscentos vexaꞌi haꞌe kavara, haꞌe gui trezentos vaka raꞌy Páscoa ára py oapy vaꞌerã.LF#Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe Josias omeꞌẽ vexaꞌi haꞌe kavara. Guymba kuery regua ae omeꞌẽ Páscoa ára py ojuka vaꞌerã. Haꞌe javi vy trinta mil mymba omeꞌẽ haꞌe py heta vaꞌe kuery mbovy pa ikuaia rami. Vaka raꞌy ma três mil ju huvixa omeꞌẽ, guymba kuery vaꞌe regua meme.gEG#Haꞌe rami vy pejuka ꞌrã vexaꞌi Páscoa ára pyguarã. Pejekyꞌaꞌo uka reve pereko katu ꞌrã penderyvy kuery hoꞌu vaꞌerã. Pejapopa tema Senhor oayvu Moisés pe omombeꞌu uka vaꞌekue rami vy — heꞌi. cD?#Pembaꞌeapo ke henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, heta vaꞌe kuery penderyvy ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ regua rekovia penemoĩague rami. Heta vaꞌe kuery peteĩ-teĩ regua rekovia toĩ peteĩ levita kuery vaꞌe regua.,CQ#Peiko katu ke peteĩ-teĩ regua pendekuaia rami pembaꞌeapo aguã, penemoĩague rami, pendevy Israel pygua huvixa Davi haꞌe taꞌy Salomão ijayvuague rami vy.B #Ijayvu avi levita kuery Senhor peguarã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌekue Israel kuery haꞌe javi mboꞌea rupi ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Lei ryru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma pemoĩ ju oo hendarã Davi raꞌy Israel pygua huvixa Salomão ojapo vaꞌekue py. Ndapevoyivei ma ꞌrã pendeaxiꞌy áry. Pembaꞌeapo ꞌrã Senhor Penderuete pe, ixupegua Israel kuery pe guive.A}#Haꞌe omoĩ sacerdote kuery ombaꞌeapo aguã rami. Haꞌe vy ombopyꞌa guaxuve Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapoa py.8@ k# Haꞌe gui huvixa Páscoa ára py Josias ojapo Senhor pegua ngaru Jerusalém py. Haꞌe ramo jypygua jaxya catorze araa py ojuka okuapy Páscoa regua vexaꞌi./?W"!Haꞌe gui Josias oipeꞌapa ojeguarupy Israel kuery oyvy re oguereko vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe rami vy ojapo Israel re hekoa vaꞌe haꞌe javi Senhor nguuete pe anho ikuai aguã rami. Haꞌe rami rire haꞌe oikovea ja haꞌe kuery ndojepeꞌai Senhor guamoĩ kuery ruete pe ikuaia gui. >" Haꞌe ramo Jerusalém haꞌe Benjamim py ikuai vaꞌe haꞌe javi onhemboayvu okuapy haꞌe vaꞌe ayvu rupi ikuai aguã re. Haꞌe rami vy Jerusalém pygua kuery haꞌe javi ikuai Nhanderuete guamoĩ kuery ruete vaꞌe guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi. ^=5"Huvixa hiꞌaĩaty py ae opuꞌã hoꞌamy vy Senhor renonde ojapo ixupe anho haꞌe kuery ikuai aguã, haꞌe vy opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py ojapopa okuapy aguã haꞌe ojapo uka vaꞌekue, ijayvua haꞌe oipotaa, haꞌe rami vy ayvu kuaxia para re oĩ vaꞌe rupi ikuai aguã, Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi anho.R<"Haꞌe gui Senhor pegua oo py huvixa oo Judá regua avakue, Jerusalém pygua, sacerdote, levita haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve guive. Haꞌe kuery haꞌe javi oendua py ogueroayvu kuaxia para Senhor pegua opy ojou pyre re guexeve guarã ojapo vaꞌekue regua ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi.;" Haꞌe rami rã huvixa ijayvu nhomongeta vaꞌety Judá re haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe onhemboatypa okuapy aguã.:5"‘Haꞌe nunga rupi xee romombytuꞌu ꞌrã neramoĩ kueryague rami, haꞌe rã nenhono porãa ꞌrã. Haꞌe gui ndee ae nderexai ꞌrã mbaꞌemo vai kovaꞌe tekoa re ambou rã’, heꞌi.” Haꞌe ramo kunha vaꞌe ombovaiague haꞌe kuery omombeꞌu okuapy huvixa pe. r9]"‘Ndee ma kovaꞌe tekoa haꞌe apy hekoa vaꞌe kuery rovai xeayvu rã rendu vaꞌekue, haꞌe xee Senhor renonde py renhemoꞌyvyĩꞌi vy ndeao remondoro haꞌe rejaeꞌo vaꞌekue guive. Haꞌe ramo xee aendu’, heꞌi Senhor.A8{"Haꞌe gui pemombeꞌu ꞌrã Judá pygua huvixa Senhor pe peporandu uka aguã penembouare pe: “Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu, ayvu rendu vaꞌekue omombeꞌu porãve vy: 7"Mbaꞌeta haꞌe kuery xerejapa vy amboae regua tuuete ramigua kuery pe rive oapy okuapy heakuã porã vaꞌe, opo py mbaꞌemo ojapo vaꞌekue py xembopoxy aguã rami. Haꞌe nunga rupi xepoxya ou ta ma kovaꞌe tekoa áry, ndoguei ꞌrã guive”, heꞌi.D6"Po rami Senhor ijayvu: “Maꞌẽ, mbaꞌemo vai ambou ꞌrã kovaꞌe tekoa haꞌe apy ikuai vaꞌe áry, ayvu vai kuaxia para Judá pygua huvixa pe ogueroayvuague haꞌe javi rami vy.5%"Haꞌe ramo haꞌe kuery pe kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Po rami Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi uka: Aipopeje ava xea py penembouare pe:B4}"Haꞌe ramo Hilquias haꞌe huvixa omondouka vaꞌekue mboae reve ojeꞌoi Jerusalém tetã yvyꞌã guy katy profeta kunha Hulda oikoa py. Haꞌe vaꞌe ma Harás raꞌy Tocate raꞌy Salum sacerdote kuery ao re opena vaꞌety raꞌyxy. Haꞌe gui kunha vaꞌe pe haꞌe kuery omombeꞌupa okuapy haꞌe nunga. <3q"— Tapeo ke, Senhor pe peporandu uka xereko re, haꞌe Israel haꞌe Judá pygua kuery haꞌe javi re. Mbaꞌeta nhande pavẽ áry Senhor ombou opoxy etea, mbaꞌeta kovaꞌe kuaxia para re ayvu oĩ vaꞌe rupi nhaneramoĩ kuery ndaꞌikuai rakaꞌe, ipara oĩ vaꞌe haꞌe javi ndojapoi vy — heꞌi. 92k"Haꞌe rami vy huvixa ijayvu Hilquias pe, Safã raꞌy Aicão, Mica raꞌy Abdom, nhomongeta vaꞌety Safã haꞌe guembiguai Asaías pe. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: k1O" Haꞌe gui ma kuaxia para lei oĩa ogueroayvu rã huvixa oendu vy omondoropa oao.H0 "Haꞌe gui Safã omombeꞌuve ju huvixa pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Sacerdote Hilquias ma xevy omeꞌẽ kovaꞌe kuaxia para — heꞌi. Haꞌe rami vy huvixa renonde py Safã ogueroayvu. B/}"Haꞌe rami vy peráta Senhor pegua opy oĩ vaꞌekue haꞌe kuery oipapa ma vy omeꞌẽmba ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe po py, haꞌe mbaꞌemo apoa kuery pe — heꞌi. >.u"Haꞌe gui kuaxia ma Safã pe Hilquias omeꞌẽ ramo ogueraa huvixa pe. Haꞌe vy ixupe omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Nerembiguai kuery ojapopa ma rejapo uka vaꞌekue haꞌe javi.-"Haꞌe rami vy Hilquias aipoeꞌi kuaxia re opena vaꞌety Safã pe: — Senhor pegua opy xee ajou kuaxia para lei oĩa — heꞌi. 5,c" Haꞌe gui peráta Senhor pegua opy ogueru pyre oguenoẽa jave ma sacerdote Hilquias ojou kuaxia para Senhor lei Moisés pe omeꞌẽ uka vaꞌekue oĩa. +-" Haꞌe gui levita kuery mbaꞌepu ombopu kuaa vaꞌe opena avi okuapy mbaꞌemo reraa kuery re, mbaꞌemo py ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi re guive. Haꞌe rã levita kuery mboae ma kuaxia re opena okuapy, haꞌeꞌỹ vy joe openaa haꞌe okẽ rarõa rupi ikuai. * " Haꞌe vaꞌe avakue ma anhetẽ rupi meme ikuai ombaꞌeapoa py. Haꞌe kuery re opena vaꞌe ma levita regua Merari ramymino kuery Jaate haꞌe Obadias, Coate ramymino kuery Zacarias haꞌe Mesulão guive, ombaꞌeapo vaꞌe kuery re openaa rupi ikuai.e)C" Oo apoa haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe omeꞌẽ peráta ita omoatyrõ mbyre ojogua aguã, haꞌe yvyra oo ytarã haꞌe hiꞌáry ipyaxa vaꞌerã, Judá pygua huvixa kuery ivaipa aguã rami rive oeja rire. C(" Haꞌe vaꞌe ma haꞌe kuery omeꞌẽ okuapy Senhor pegua oo py ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe pe, ombaꞌeapoague repy omeꞌẽ aguã, oo omoatyrõ vy ombopyaupa ju aguã.W''" Haꞌe kuery ma sacerdote yvateve vaꞌe Hilquias-a py ojeꞌoi vy ixupe omeꞌẽ peráta Senhor pegua opy ogueru pyre levita regua okẽ rarõa kuery omoĩ porã vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe peráta ma Manassés, Efraim haꞌe Israel kuery ikuaia haꞌe javi gui omonoꞌõ mbyre, Judá haꞌe Benjamim gui, Jerusalém tetã gui guive.H& " Dezoito maꞌetỹa re ma huvixa Josias oĩ jave py haꞌe vaꞌe yvy haꞌe Nhanderuete pegua oo oikyꞌaꞌo ukapa ma vy omboypy Senhor nguuete pegua oo omoatyrõ uka aguã. Haꞌe rami vy omondouka Azalias raꞌy Safã, tetã re opena vaꞌety Maaséias, haꞌe Joacaz raꞌy kuaxia mboparaaty Joá.X%)"Altar haꞌe taꞌangaa yvyra haꞌe ita guigua oitypa ma vy omonguꞌipa ju. Omboaꞌypa avi altar heakuã porã vaꞌe rapy atyrã Israel yvy jave rupi ojapo pyre. Haꞌe gui ma ojevy ju Jerusalém katy. '$G"Haꞌe rami ae avi ojapo Manassés, Efraim haꞌe Simeão regua tetã ikuai vaꞌe rupi, Naftali yvy haꞌe javi rupi peve, tekoague ikuai vaꞌe rupi guive.?#w"Haꞌe nunga pegua sacerdote ikuai vaꞌekue kãgue ma oapypa altar haꞌe kuery ombojeroviaague áry ae. Haꞌe rami py oikyꞌaꞌopa ju Judá haꞌe Jerusalém haꞌe javi rupi. "9"Haꞌe ae oexaa py oity Baal kuery pegua altar ikuai vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe áry rupi altar heakuã porã vaꞌe rapyaty omoĩ mbyre ma haꞌe ae ombovopa. Omopẽmba avi taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa ita haꞌe mbaꞌemo ryku gui ojapo pyre haꞌe javi. Haꞌe nunga omonguꞌipa ma vy ikuꞌikue omombopa haꞌe nunga pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌekue rupa rupi rive.!" Oito maꞌetỹa re ma huvixa Josias oĩ jave py kunumiꞌi teri reve omboypy guamoĩ Davi ruete oeka aguã. Haꞌe gui doze maꞌetỹa py ma omboypy Judá haꞌe Jerusalém oikyꞌaꞌo aguã yvyꞌã áry rupi ombojerovia atyrã ojapo pyre gui, taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, haꞌe gui taꞌangaa ita haꞌe mbaꞌemo ryku gui ojapo pyre haꞌe javi gui.H  "Haꞌe vaꞌe ma Senhor renonde rupi haꞌevea ramigua ojapo oikovy, guamoĩ Davi ojapoague haꞌe javi rupi. Haꞌe vy ndojepeꞌai oiporu kuaa katy, neĩ oiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi.  " , Josias ma oito maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe vy trinta e um maꞌetỹ re opena Jerusalém py.-!Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe yvy pygua kuery ojukapa ju huvixa Amom jukaare kuery haꞌe javi. Haꞌe rami vy hekovia omoĩ ju taꞌy Josias. R!Haꞌe ramo hovai hembiguai kuery jogueroayvu vy hoo py ae ojuka okuapy.%!Vaꞌeri nguu Manassés oikoague rami eꞌỹ Amom ma nonhemoꞌyvyĩꞌixei Senhor renonde py. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojejavyve tema ovy.~u!Haꞌe ma Senhor renonde rupi haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy, nguu Manassés ojapoague rami. Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaarã tuu Manassés ojapo vaꞌekue haꞌe javi pe taꞌy Amom ju omeꞌẽ tema mymba, haꞌe nunga pe rive oiko./! Amom ma vinte e dois maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ re eteꞌi opena Jerusalém py. 9!Haꞌe gui Manassés ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa hekoague py ae. Haꞌe gui taꞌy Amom ju oĩ nguu rekovia. `9!Haꞌe ojerureague, Nhanderuete omboaxyague, haꞌe ojejavyague haꞌe javi, heko vai reiague, haꞌe gui yvyꞌã áry rupi ombojerovia atyrã haꞌe yvyra gui taꞌangaarã ojapoague, haꞌe taꞌangaa ita guigua voi onhemoꞌyvyĩꞌi eꞌỹ mbove omopuꞌãmbaague, haꞌe nunga haꞌe javi ma oĩ profeta kuery rekokue ombopara pyre re.3_! , Haꞌe gui oĩve rei tema Manassés rekokue regua. Haꞌe rami avi Nhanderuete pe ojerureague, haꞌe ixupe Senhor Israel kuery ruete rery rupi profeta kuery ijayvuague, haꞌe gui mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi oĩ ꞌrã kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re.#!Haꞌe ramive ma yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi teri heta vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy, teĩ Senhor Nhanderuete pe anho guive. nU!Haꞌe rã Senhor pegua altar ma omoatyrõmba ju, haꞌe hiꞌáry omeꞌẽ hexeve peteĩ rami ju ikuaia regua haꞌe oguerovyꞌaa rupigua. Haꞌe rami vy Judá kuery pe ijayvu Senhor Israel kuery ruete pe anho ikuai aguã re.}!Haꞌe rami vy Senhor pegua opy gui oipeꞌapa tuuete ramigua, taꞌangaa hiꞌaĩ vaꞌekue voi. Oipeꞌa avi altar Senhor pegua yvyty áry ojapo pyre, Jerusalém tetã haꞌe javi gui guive. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi omombo tetã gui mombyryꞌi.4a!Haꞌe vaꞌe rire ma tetã Davi rekoague hovai katy rupi ojapo ikorarã, Giom regua kuaray oua katy, yvyugua rupi haꞌe Okẽ Pira ꞌepy vaꞌe rupi jaikea py. Ofel rupi ojapo ikora yvate ete vaꞌerã. Haꞌe gui Judá re tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi rupi omoĩ harõarã kuery huvixa reve.Q! Haꞌe rami ojerure ramo Nhanderuete omboaxy. Ojerurea oendu vy ojapo Jerusalém tetã katy ju ojevy aguã rami, huvixa ju oĩ aguã. Haꞌe ramo mae ma Manassés oikuaa Senhor ae Nhanderuete oikoa.  ! Haꞌe ramo ojexavaia oendu vy ojerure oiny Senhor nguuete pe. Opa mbaꞌe py onhemoꞌyvyĩꞌi guamoĩ kuery ruete renonde py.yk! Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery re Senhor ombou Assíria pygua huvixa rembiguai yvatekueve oxondaro kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ou vy ojopy okuapy Manassés tyꞌaĩ py. Haꞌe rami vy corrente py ju ojokua reve ogueraa Babilônia katy.{! Manassés omboꞌaa jave ojerureague Manassés haꞌe ixupegua kuery pe Senhor ijayvu teĩ noendu potai okuapy.L! Haꞌe rami py Manassés ojapo Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery ojejavy aguã rami. Haꞌe ramo amboae regua Israel kuery renonde gui Senhor omomba vaꞌekue gui eteve voi heko vaive okuapy. w g!Mbaꞌeta xee namoxẽvei ꞌrã Israel kuery tuu kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui, xapyꞌa rei xeguigua lei, anhomboꞌea haꞌe aipotaa xerembiguai Moisés pe ameꞌẽ uka vaꞌekue rupi haꞌe kuery ikuai ramo”, heꞌiague py. #!Haꞌe vy yvyra gui taꞌangaarã ojapo uka vaꞌekue omoĩ avi Nhanderuete pegua opy Davi haꞌe taꞌy Salomão pe aipoeꞌiague py: “Kovaꞌe oo haꞌe Jerusalém tetã aiporavo Israel regua haꞌe javi gui, haꞌe py xerery amoĩ aguã rakaꞌe rã peve guarã.q [!Haꞌe rami vy yvyugua Hinom raꞌy rekoague py guaꞌy ae oapy reve omeꞌẽ, haꞌe arai rupi rive imbaꞌekuaa haꞌe oexaꞌã oikovy. Haꞌe vy imbaꞌevykya rupi oiko, haꞌe omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery pe rive oporandu oikovy. Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi ojapo oikovy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme, ombopoxy aguã rami rive. {!Haꞌe vy Senhor pegua oka mokoĩve oĩ vaꞌe rupi ojapo avi altar jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe haꞌe javi peguarã.' G!Senhor pegua opy rupi eteve voi ojapo altar-rã, Senhor aipoeꞌiague: “Jerusalém tetã py amoĩ ꞌrã xerery rakaꞌe rã peve guarã”, heꞌiague py.+!Haꞌe rami vy omoatyrõmba ju ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe nguu Ezequias ombovaipa vaꞌekue, ojapo avi altar Baal kuery peguarã. Omopuꞌã avi imoꞌamy taꞌangaarã yvyra guigua. Haꞌe vy guenapyꞌã re oĩ yva re jaxy-tata ikuaia katy omboetea rupi.0Y!Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi, amboae regua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa vaꞌekue ikuaiague rami ae ju. %! Manassés ma doze maꞌetỹ oguereko jave py oĩ huvixarã. Haꞌe vy cinqüenta e cinco maꞌetỹ re opena Jerusalém py.!; !Haꞌe gui Ezequias ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa yvyꞌã re Davi raꞌy kuery rupa ikuaia py. Haꞌe omano ramo Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi imaꞌenduꞌa porã okuapy. Haꞌe gui taꞌy Manassés ju oĩ nguu rekovia. 5 , Haꞌe gui oĩve rei tema Ezequias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo porayvua rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Amoz raꞌy profeta Isaías mbaꞌemo oexa vaꞌekue, haꞌe Judá haꞌe Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?# Haꞌe rami teĩ haꞌe oĩa py Babilônia pygua yvatekueve ayvu reraarã omondouka oikuaa pota aguã ijyvy re iporã vaꞌe ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe jave py ma Nhanderuete noipytyvõi merami, anhetẽ pa ipyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi re oikuaa pota aguã. _7 Haꞌe vaꞌe Ezequias ae ojaoꞌi yvyꞌã Giom guive yvu gui oxyry vaꞌe, haꞌe vy ojapo tetã Davi rekoague regua kuaray oua katy rupi ju oxyry aguã rami. Mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi py Ezequias oiko porã.+ Ojapo uka avi tetã. Guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy oguereko avi oata aguã rami eꞌỹ, ixupe Nhanderuete heta raxa omeꞌẽ ramo.G Ojapo uka avi mbaꞌemo raꞌyĩgue omonoꞌõ mbyre omoĩ porã atyrã, vinho haꞌe azeite guive. Guymba kuery opa marãgua oguereko vaꞌe ikuai atyrã voi ojapo, vexaꞌi korarã guive.r] Haꞌe gui Ezequias ma oguerekopa oguerovyꞌaa anho oata rei aguã rami eꞌỹ. Ojeupe guarã ojapo uka prata omoĩ porã atyrã, ouro, ita porãgueve, tembiꞌu irũrã, huꞌy jokoa haꞌe opa marãgua iporãve vaꞌe oĩ aguã.M~ Haꞌe gui ma Ezequias opyꞌa py onhemoꞌyvyĩꞌi ju onhemboyvateague gui, Jerusalém pygua kuery reve. Haꞌe nunga rupi huvixa Ezequias oĩ teria ja Senhor poxya ndouvei haꞌe kuery rovai. j}M Haꞌe rami teĩ Ezequias ma Nhanderuete omoingo porãague rekovia mbaꞌeve ndojapoi. Haꞌe rami ꞌrãgue py opyꞌa py onhemboyvate rei. Haꞌe nunga rupi hexe ou ipoxy etea, Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery re guive.<|q  ; Haꞌe vaꞌe jave py Ezequias imbaꞌeaxy oupy vy omano aguã rami itui. Haꞌe rami vy Senhor pe ojerure ramo ombovai vy peteĩ mbaꞌe oexa uka oikuaa aguã.b{= Haꞌe ramo heta ete Jerusalém py ou vy ogueru okuapy Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe Judá pygua huvixa Ezequias pe voi ogueru mbaꞌemo hepyve vaꞌe. Haꞌe rami rire yvy jave regua kuery omboete pavẽ. ; dzA Haꞌe rami py Senhor ogueraa jepe Ezequias haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi, Assíria pygua huvixa Senaqueribe haꞌe hovaigua kuery haꞌe javi po gui, haꞌe kuery pe omeꞌẽ guive ovyꞌa aguã opa rupi.y#  Assíria pygua xondaro kuery omombaague Haꞌe gui ma Senhor omondouka peteĩ anjo Assíria pygua huvixa rembiguai kuery ikuaia py. Haꞌe rami vy ojukapa avakue ipyꞌa guaxukueve, huvixa kuery haꞌe yvatekueve haꞌe javi. Haꞌe ramo huvixa ma oxĩmbaa ngova re oexa uka reve onha ju ovy oyvy katy. Haꞌe rami vy nguuete raꞌangaa pegua opy oike ramo taꞌy kuery ae ojuka kyxe py.~xu Haꞌe rami teĩ huvixa Ezequias haꞌe Amoz raꞌy profeta Isaías ojerure haꞌe nunga re, Yva pygua pe ojapukai. w Jerusalém pygua kuery ruete re ijayvu yvy regua kuery ruete raꞌangaa re rami rive, avakue opo py ojapo vaꞌekue meme teĩ.Dv Hembiguai kuery voi judeu kuery ayvu py ojapukai atã okuapy Jerusalém pygua kuery tetã kora áry ikuai vaꞌe rovai. Tetã re ipoꞌakaxe vy omondyi haꞌe omongyjea rupi ijayvu teĩ.&uE Senaqueribe ombopara avi kuaxia Senhor Israel kuery ruete ombojaru reia rupi. Hexe ijayvu vai vy aipoeꞌi: “Amboae yvy regua ruete raꞌangaa xepo gui ojeupegua kuery ndogueraa jepeiague rami ae avi Ezequias ruete voi ojeupegua kuery ndogueraa jepei avi ꞌrã xepo gui”, heꞌi.t Haꞌe rami vy Senaqueribe rembiguai kuery ijayvuve tema ojeꞌoivy Senhor Nhanderuete haꞌe hembiguai Ezequias rovai rupi. s Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma penhembotavy ukave eme Ezequias pe. Ixupe pejerereko uka eme, neĩ pejerovia eme hexe. Mbaꞌeta peteĩve yvy re ikuai vaꞌe ruete, peteĩve yvy regua ruete taꞌangaa ndaꞌipoi xepo gui ojeupegua kuery ogueraa jepe vaꞌekue, xeramoĩ kuery po gui eꞌỹ guive. Haꞌe gui penderuete katuve ma napendereraa jepei ꞌrã ri xepo gui”, heꞌi uka teĩ. [r/ Mbaꞌeta xeramoĩ kuery omomba vaꞌekue ruete raꞌangaa kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu ojeupegua kuery ogueraa jepe rakaꞌe xepo gui? Haꞌe gui penderuete ju mbaꞌexa tu xepo gui pendereraa jepe kuaa ta?9qk Peẽ kuery ndapeikuaai teve xee haꞌe xeramoĩ kuery yvy regua kuery haꞌe javi re rojapoague? Haꞌe pygua kuery ruete raꞌangaa ri tyꞌy ogueraa jepe rakaꞌe xepo gui?Hp Haꞌe gui Ezequias ae eꞌỹ teve Penderuete pegua pembojeroviaaty haꞌe altar ikuai vaꞌe mboipaare? Haꞌe vy Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi vaꞌekue: ‘Peteĩꞌi altar oĩ vaꞌe py ꞌrã pejeroꞌa. Haꞌe vaꞌe áry anho ꞌrã peapy heakuã porã vaꞌe’, heꞌi vaꞌekue.moS Penhembotavy uka eme Ezequias pe, karuai haꞌe yuvei gui rive pemanomba eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: ‘Assíria pygua huvixa po gui ma Senhor Nhanderuete nhandereraa jepe ꞌrã’, heꞌi vaꞌekue teĩ.!n; — Po rami Assíria pygua huvixa Senaqueribe ijayvu: “Mbaꞌe nunga re tu peẽ kuery pejerovia pekuapy? Mbaꞌeta Jerusalém tetã pejoko ukapa ri.am; ; Haꞌe rire Assíria pygua huvixa Senaqueribe oxondaro kuery reve Laquis tetã ojoko okuapya gui omondouka guembiguai kuery Jerusalém py Judá pygua huvixa Ezequias-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: >lu Haꞌe kuery reve ikuai vaꞌe ma toꞌo guigua ijyva vaꞌe. Haꞌe rã nhanderevegua ma Senhor Nhanderuete. Haꞌe ma nhanepytyvõ aguã rami oiko, nhandere opuꞌã vaꞌe kuery rovai opuꞌã aguã — heꞌi. Haꞌe rami Judá pygua huvixa Ezequias ijayvu ramo heta vaꞌe kuery ipyꞌa guaxuve okuapy. k{ — Penembaraete ke, pendepyꞌa guaxu guive. Pekyje eme, penhemondyi eme guive Assíria pygua huvixa gui, neĩ hupive ou vaꞌe kuery gui heta teĩ. Mbaꞌeta hexeve ikuai vaꞌe gui ma nhande kuery reve peteĩ oiko pavẽ gui ipoꞌakave vaꞌe.4ja Heta vaꞌe kuery rerekoarã omoĩ avi xondaro ruvixa. Haꞌe rami vy tetã rokẽ rexei omboatypa vy haꞌe kuery pe ijayvu ombopyꞌa guaxua rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: (iI Haꞌe ramo huvixa ipyꞌa guaxu vy omoatyrõ ukapa ju tetã kora ivaipaague haꞌe javi, haꞌe hiꞌáry rupi ma ojapo torre. Ojapo avi kora hovai rupi oĩ vaꞌerã, haꞌe tetã Davi rekoague py ojapo Milo korarã. Ojapo avi tembiporu haꞌe huꞌy jokoarã oata aguã rami eꞌỹ.h' Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery onhemboaty okuapy vy ojaoꞌipa yvu ikuai vaꞌe haꞌe javi, yvyugua rupi yy oxyry oiny vaꞌe guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu jaeja rive Assíria pygua huvixa kuery ou vy yvu ikuai vaꞌe ojoupa aguã? — heꞌi okuapy.Pg onhemongeta uka guembiguai yvatekueve haꞌe avakue ipyꞌa guaxukueve pe. Haꞌe rami vy onhembopyꞌa yvu tetã rovai rupi ikuai vaꞌe ojaoꞌipa aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oipytyvõ okuapy.hfI Haꞌe gui Senaqueribe kuery ou vaꞌekue Jerusalém tetã re opuꞌã ta maa Ezequias oexa vybe ? ; Haꞌe gui haꞌe rami Ezequias anhetẽ rupi oiko rire teĩ Síria pygua huvixa Senaqueribe kuery ou Judá yvy re. Haꞌe kuery ovaẽmba ma vy ojoko tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi, oipeꞌaxe vy.d'Opyꞌa haꞌe javi py ojapo mbaꞌemo Nhanderuete pegua opy, lei haꞌe ojapo uka pyre rami vy. Nhanderuete oekaa rupi ojapo vy oiko porã. 8ciHaꞌe rami aguã huvixa Ezequias ojapo uka Judá yvy haꞌe javi rupi. Senhor nguuete renonde rupi iporã vaꞌe, haꞌevea ramigua haꞌe anhetẽ vaꞌe meme ojapo oikovy.Wb'Haꞌe gui Arão ramymino sacerdote kuery peteĩ-teĩ tetã yvýry rupi hekoa vaꞌe regua omoĩa hery rupi, sacerdote haꞌe levita kuery mboae hery omboparaa vaꞌekue pe mbaꞌemo ombojaꞌo vaꞌerã. gaGKuaxia re omboparaa avi haꞌe kuery regua kyrĩgueꞌi, kunhague, taꞌy kuery haꞌe tajy kuery rery haꞌe javi. Heta ete ikuai, mbaꞌeta haꞌevea rami ombaꞌeapo okuapy mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi.J` Sacerdote kuery rery omboparaa peteĩ-teĩ ramoĩ kuery ikuaiague rami, haꞌe rã levita kuery vinte maꞌetỹ guive vaꞌe rery ma peteĩ-teĩ ombaꞌeapo aguã omoĩague rami vy omboparaa.W_'Haꞌe rã avakue mboapy maꞌetỹ guive vaꞌe kuaxia re hery omboparaa vaꞌekue ma any guive, mbaꞌeta haꞌe kuery ma omoĩague rami vy koꞌẽ nhavõ Senhor pegua opy ꞌrã oike ombaꞌeapo aguã."^=Haꞌe vaꞌe rembiguairã ikuai Éden, Miniamim, Jesua, Semaías, Amarias haꞌe Secanias. Haꞌe kuery ma sacerdote kuery tetã ikuai vaꞌe rupi ojeꞌoi ꞌrã haꞌevea rami guyvy kuery pe ombojaꞌo aguã peteĩ-teĩ regua ikuaia rami, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve pe guive.]7Haꞌe gui levita Imna raꞌy Coré okẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe rarõa ma omoĩa avi Nhanderuete pe omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ mbyre re opena aguã. Haꞌe nungakue haꞌe javi ombojaꞌo ju ꞌrã, Senhor pe omeꞌẽ mbyre, mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe guive.\  Haꞌe gui Conanias haꞌe tyvy Simei pytyvõarã ma omoĩ avi Jeiel, Azarias, Naate, Asael, Jerimote, Jozabade, Eliel, Ismaquias, Maate haꞌe Benaia. Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa Ezequias haꞌe Nhanderuete pegua oo re opena vaꞌety Azarias ae omoĩ.u[c Haꞌe nunga ojapopaa ma ramo haꞌe py omoĩ porã tema mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre, dízimo haꞌe mbaꞌemo Senhor pe omboaxa pyre. Haꞌe nunga re openaa rupi oiko vaꞌe ma levita Conanias. Haꞌe rã ipytyvõarã ma tyvy Simei oĩ.YZ+ Haꞌe ramo Senhor pegua oo py Ezequias ojapo uka mbaꞌemo omoĩ porã atyrã.gYG Haꞌe ramo Zadoque ramymino sacerdote yvateve vaꞌe Azarias ombovai: — Haꞌe nunga gui ma ore kuery rokaru porã rokuapy Senhor pegua opy oguerua ypya ára guive aỹ peve, orerevyatãmba guive. Haꞌe gui hembyre ju oata aguã rami eꞌỹ, Senhor ojeupegua kuery omoingo porã ramo. Guĩ rami ete tuvixa vaꞌe ma hembyrekue itui — heꞌi. bX= Haꞌe gui mbaꞌemo omboaty pyre re Ezequias oporandu sacerdote haꞌe levita kuery pe.W!Haꞌe gui Ezequias haꞌe yvatekueve ou vy haꞌe nunga omboaty pyre oexa vy ogueroayvu porã |yhwh{Senhor,} ixupegua Israel kuery guive.tVaMboapy jaxya py ma omboypy okuapy omonoꞌõ aguã. Haꞌe gui sete jaxya py mae ma omonoꞌõmba okuapy. dUAHaꞌe gui Israel haꞌe Judá regua Judá yvy re hekoa vaꞌe ma dízimo-rã ogueru okuapy guymba vaka haꞌe vexaꞌi, Senhor nguuete peguarã omboaxa vaꞌekue guive. Haꞌe nunga omboaty reta joapy eꞌỹ-eꞌỹ.:TmHaꞌe vaꞌe ayvu omombeꞌua ramove Israel ramymino kuery oata aguã rami eꞌỹ ogueru mbaꞌemo aju omonoꞌõ ypyꞌi vaꞌekue iporãgueve, vinho, azeite, ei haꞌe mbaꞌety rupi onhotỹ vaꞌekue guigua haꞌe javi. Opa mbaꞌe oguereko vaꞌe gui ogueru okuapy dízimo oata aguã rami eꞌỹ.iSKHaꞌe rami vy heta vaꞌe kuery Jerusalém py hekoa vaꞌe pe ijayvu haꞌevea rami omeꞌẽ aguã re sacerdote haꞌe levita kuery peguarã, haꞌe vaꞌe kuery Senhor guigua lei oĩa rami anho ombaꞌeapo okuapy aguã. mRSHuvixa ma guymba kuery ae omeꞌẽ oapy reve omeꞌẽa vaꞌerã. Ajeꞌive haꞌe kaꞌaru ju ꞌrã omeꞌẽa oapy reve, sábado ára, jaxy pyauꞌi haꞌe ngaru oiko nhavõ guive, Senhor guigua lei re ipara oinya rami vy. Q9 Sacerdote haꞌe levita kuery peguarã huvixa Ezequias mbaꞌemo omeꞌẽ ukaague Ezequias omoĩ sacerdote haꞌe levita kuery peteĩ-teĩ regua jorire-rire ombaꞌeapo aguã, haꞌe kuery omoĩ ypyague rami ae. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai mymba oapy reve haꞌe peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ aguã rami, haꞌe Senhor pegua oo rokẽ py ombaꞌeapo haꞌe oporaei okuapy aguã guive.`P ;Haꞌe nunga haꞌe javi opa ma jave Israel kuery onhemboatypa vaꞌekue ma tetã Judá yvy re ikuai vaꞌe rupi ojeꞌoi vy omopẽmba taꞌangaa ikuai vaꞌe, oakeꞌopa taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, haꞌe ombovaipa yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã ojapo pyre, altar Judá rupi ikuai vaꞌekue, Benjamim, Efraim haꞌe Manassés rupi guive, omomba ete peve. Haꞌe rami vy mae ma Israel ramymino kuery peteĩ-teĩ ojevypa ju oyvy katy, eꞌỹ vy guetã katy. TO!Haꞌe ramo sacerdote haꞌe levita kuery opuꞌã okuapy heta vaꞌe kuery ogueroayvu porã aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ijayvua ma Nhanderuete ꞌamba ikyꞌa eꞌỹa py onhendu, yvate etea peve. N9Jerusalém tetã py ovyꞌa ete okuapy. Israel pygua huvixa Davi raꞌy Salomão oĩa guive Jerusalém py ndoikoi teri vaꞌekue haꞌe ramigua ngaru.hMIHaꞌe rami vy Judá kuery ijaty vaꞌe haꞌe javi ovyꞌa okuapy, sacerdote haꞌe levita kuery, Israel gui ou vaꞌekue haꞌe javi reve, amboae regua kuery Israel yvy gui ou vaꞌekue haꞌe Judá pygua kuery ae guive.&LEIjaty vaꞌe kuery pe Judá pygua huvixa Ezequias omeꞌẽ mil vaka raꞌy haꞌe sete mil vexaꞌi ojuka uka vaꞌerã. Haꞌe gui yvatekueve ju mil vaka raꞌy haꞌe dez mil vexaꞌi avi omeꞌẽ ijaty vaꞌe kuery pe. Haꞌe gui sacerdote kuery regua heta ete ojekyꞌaꞌo uka. K Haꞌe gui ijaty vaꞌe kuery ojou porãmba okuapy sete ára re ju ngaru ojapove aguã. Haꞌe rami vy ojapove ju oporaia rupi.EJHaꞌe gui levita kuery Senhor pe oꞌarandua rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe ma Ezequias ijayvu porãꞌi ombopyꞌa guaxua rupi. Haꞌe ramo sete ára re haꞌe kuery okaru okuapy ngaru pyguarã omeꞌẽ mbyre re. Omeꞌẽ avi peteĩ rami ikuai aguã regua, haꞌe oporai okuapy Senhor guamoĩ kuery ruete pe. I7Haꞌe rami py Jerusalém py Israel ramymino kuery ikuai vaꞌe ojapo okuapy ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Sete ára re ojapo ovyꞌa ete reve. Koꞌẽ nhavõ levita haꞌe sacerdote kuery oporaei okuapy Senhor pe, mbaꞌepu omonhendu atã guive Senhor omboetea rupi._H7Haꞌe rami Ezequias ojerurea Senhor oendu vy oikyꞌaꞌo heta vaꞌe kuery pyꞌa. :Gmopyꞌa py ndee Senhor guamoĩ kuery ruete ndereka aguã omoĩ vaꞌe haꞌe javi, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe regua lei rami ndojekyꞌaꞌo ukai teri vaꞌe teĩ — heꞌi.OFMbaꞌeta heta ete teri ikuai ndojekyꞌaꞌo ukai vaꞌekue: Efraim, Manassés, Issacar haꞌe Zebulom kuery vaꞌe regua. Haꞌe kuery voi okaru okuapy Páscoa regua re, ipara oĩa rami eꞌỹ teĩ. Haꞌe ramo Ezequias ojerure haꞌe kuery re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor haꞌevea rami orerereko vaꞌe, eperdoapa keEMbaꞌeta heta teri ikuai onhemboaty vaꞌe kuery regua ndojekyꞌaꞌo ukai teri vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi haꞌeveꞌỹ teri vaꞌe kuery re vy vexaꞌi Páscoa reguarã ogueru vaꞌekue levita kuery ju ojuka, Senhor peguarã oikyꞌaꞌopa aguã.eDCHaꞌe kuery ma ikuai aguã vaꞌekue py ae ju ikuai, Nhanderuete rembiguai Moisés lei omboparaague rami vy. Haꞌe rami vy sacerdote kuery pe levita kuery mymba ruguykue omeꞌẽ ramo omboayvi okuapy altar áry rupi..CUHaꞌe ramo mae ma ojuka okuapy vexaꞌi Páscoa regua, mokoĩ jaxya re haꞌe catorze araa py. Sacerdote haꞌe levita kuery haꞌe nunga oexa vy oxĩmba vy ojekyꞌaꞌo ukapa okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi ogueru mymba Senhor pegua oo py oapy reve omeꞌẽ aguã py. Sacerdote kuery oxĩmba mbaꞌeta naꞌikyreꞌỹi vaꞌekue ngaru oiko rã guarã ojekyꞌaꞌo uka aguã (versículo 3 haꞌe 29.34). DBHaꞌe rami vy ikyreꞌỹa oendu reve oipeꞌapa heravy altar mboae Jerusalém py ikuai vaꞌekue, altar heakuã porã vaꞌe rapyaty guive. Haꞌe vaꞌe ma Cedrom yvyugua py omombopa.A' Haꞌe gui ma Jerusalém tetã py heta onoꞌõ okuapy ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ ojapo aguã. Mokoĩ jaxya py heta ete ou okuapy. ~\}i|c{yxxvv4u?srqpoon{mmElekjcii-h"g#feddcbGaL_h^W]\Y,WVUFTlS~R>Q*PGFFF_F$EEE}EDDDQDCCCKBBB[AAAQA@@J??1?>>>>>k>,=====<<-+*)I('&6%Q"!!H eJLn|8uf` ` ' g@M0])xKHaꞌe ramo ndee oreruvixa rejou porã ri vy reikuaa pota uka ꞌrãgue Babilônia py huvixa kuery kuaxia ikuai vaꞌe re, roikuaa aguã anhetẽ pa raꞌe huvixa Ciro Nhanderuete pegua oo ojapo ukaague Jerusalém py, haꞌe gui orevy pe ju mbaꞌemo rejapo uka aguã”, heꞌi okuapy. Iw Haꞌe gui ma Jerusalém py Sesbazar ou ma vy onhonomba ju Nhanderuete pegua oo rendarã. Haꞌe jave gui ma voi rojapo rokuapy teĩ ndorojapopai teri’, haꞌe kuery heꞌi vaꞌekue orevy.Uv#aipoeꞌi ixupe: “Ejopy kovaꞌe tembiporu ikuai vaꞌe, haꞌe tereo. Eraapa Jerusalém py templo oĩ vaꞌe pyguarã. Haꞌe gui ejapo uka ju Nhanderuete pegua oo, oĩague py ae”, heꞌi vaꞌekue.FuHaꞌe gui ma tembiporu ouro haꞌe prata guigua Jerusalém py templo py ikuaiague gui Nabucodonosor ogueraapa vy Babilônia py templo oĩ vaꞌe py ju omoĩ vaꞌekue. Haꞌe nunga huvixa Ciro haꞌe gui oguenoẽmba vy omboaxa rakaꞌe peteĩ ava Sesbazar hery vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe joe opena vaꞌerã omoĩ vyt Haꞌe rami teĩ Babilônia pygua huvixa Ciro ma jypy maꞌetỹ re oĩ jave ojapo uka ju kovaꞌe oo Nhanderuete peguarã.s+ Haꞌe vaꞌe rire ma oreramoĩ kuery ma Nhanderuete yva pygua ipoxy aguã rami ikuai ramo omboaxapa rakaꞌe Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor caldeu vaꞌe po py. Haꞌe vaꞌe ae ma kovaꞌe oo ombovaipa, haꞌe Babilônia katy oreretarã kuery ogueraapa rakaꞌe.orW Po rami orembovai vy ijayvu okuapy: ‘Ore kuery ma Nhanderuete yva haꞌe yvy apoare rembiguai. Haꞌe vy romoatyrõ ju rokuapy kovaꞌe oo yma raxa ma ojapo pyre. Peteĩ huvixa Israel pygua yvateve vaꞌe ojapopa ypy vaꞌekue.q+ Haꞌe rami ae avi yvatekueve pe roporanduve tema hery re, ndevy romombeꞌu aguã, ndevy rombopara rã avakue opena vaꞌe rery reikuaa aguã.p Haꞌe gui ma yvatekueve pe roporandu vy ‘Mavaꞌe tu pẽvy ojapo uka ju upe vaꞌe oo haꞌe ikora?’ roꞌe vaꞌekue.o'Oreruvixa, reikuaa ae ma ore kuery Judá yvy katy rojeꞌoiague, Nhanderuete pegua oo tuvixa vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe ma ita tuvixa vaꞌe gui anho ojapoave heravy vaꞌe. Yvyrape py ma omboty-mbotyve heravy. Ombaꞌeapo aguã ikyreꞌỹ okuapy vy ojapo pojava heravy.fnEKuaxia para re ma ixupe omondouka okuapy povaꞌe ayvu: “Huvixa Dario, tove tereiko porã!8mi Huvixa Dario pe hovaigua kuery oayvu omondoukaague Haꞌe gui ma huvixa Dario pe Eufrates yakã kyvõ rupi opena vaꞌe Tatenai peteĩ kuaxia para omondouka, Setar-Bozenai haꞌe oirũ kuery afarsaquita vaꞌe yakã kyvõ rupi ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe kuaxia omboparaague ma apy ju oĩ.GlHaꞌe rami teĩ judeu kuery yvatekueve re Nhanderuete omaꞌẽ ramo hovaigua kuery nomombytuꞌu reguai huvixa Dario-a py ayvu ogueraa haꞌe kuaxia para rupi ombovaiague ou eꞌỹa ja. kkOHaꞌe gui marã rami tu upe vaꞌe ojapoa rupi ikuai vaꞌe rery? — heꞌi okuapy oporandu vy.|jqHaꞌe vaꞌe jave py ma haꞌe kuerya py ou Eufrates yakã kyvõ rupi opena vaꞌe Tatenai haꞌe Setar-Bozenai oirũ kuery reve. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe oporandu okuapy: — Mavaꞌe tu pẽvy ojapo uka ju upe vaꞌe oo haꞌe ikora?i}Haꞌe ramo Sealtiel raꞌy Zorobabel haꞌe Jozadaque raꞌy Jesua ma onhemoĩ vy omboypy ju okuapy Nhanderuete pegua oo Jerusalém py oĩ vaꞌe omoatyrõ aguã. Haꞌe vaꞌe kuery reve mokoĩve profeta Nhanderuete pegua avi ikuai oipytyvõ vy. h  Ageu haꞌe Zacarias nhomokyreꞌỹa rupi ijayvuague Haꞌe gui profeta Ageu haꞌe Ido raꞌy Zacarias ma ayvu omombeꞌu judeu kuery Judá haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe pe. Mokoĩve re Israel kuery ruete nheꞌẽ oĩ ramo hery rupi ae ijayvu.?gwHaꞌe rami py opytuꞌupa Nhanderuete pegua oo Jerusalém py oĩ vaꞌe re ombaꞌeapoa gui. Haꞌe rami vy Pérsia pygua huvixa Dario mokoĩ maꞌetỹ re ma oĩ peve ndojapovei. @fyHaꞌe vaꞌe kuaxia huvixa Artaxerxes ombopara vaꞌekue ma ogueroayvupaa Reum, kuaxia re opena vaꞌety Sinsai haꞌe irũ kuery renonde. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoipa pojava Jerusalém tetã py judeu kuerya katy. Opo py tembiporu oguereko reve oo vy omombytuꞌu nheaꞌã mbaꞌemo ojapo okuapya gui.e}Penekyreꞌỹ ke haꞌe pejapo ete xee aipotaa. Mbaꞌe re tu huvixa roiko vaꞌe ndorojopyive-ive ri rovy?” heꞌi. 7dgHaꞌe nunga rupi aỹ gui ma pendeayvu ꞌrã haꞌe vaꞌe avakue ombaꞌeapoa gui opytuꞌupa aguã rami, haꞌe vaꞌe tetã ndojapovei aguã, xee ajapo uka eꞌỹa ja.tcaJerusalém tetã py ikuai avi vaꞌekue huvixa ipoꞌakapa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Eufrates yakã rovai haꞌe javi rupi ipoꞌaka vaꞌekue. Haꞌe kuery pe ae opagapaa vaꞌekue imposto haꞌe pedágio opaga ꞌrã vaꞌekue.ibKHaꞌe rami rã xee ajapo uka rã oeka vy oikuaa yma guive ae ma haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery opuꞌã ae ri okuapyague huvixa kuery rovai re, haꞌe gui haꞌe py oiko rakaꞌe jogueroꞌaa haꞌe joe ijayvu rei vaꞌe.jaMHaꞌe gui kuaxia para orevy pembou vaꞌekue ma aendu kuaa aguã rami ogueroayvua xerenonde py.e`CHaꞌe ramo huvixa ombovai: “Xondaro kuery ruvixa Reum, kuaxia re opena vaꞌety Sinsai haꞌe irũ kuery Samaria py ikuai vaꞌe pe xeayvu araa uka, Eufrates rovai hembyrekue ikuai vaꞌe pe guive: Tapendekuai porã!E_Haꞌe nunga rupi oreruvixa, ndevy roikuaa uka xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe tetã haꞌe kora omoatyrõmba ma ramo Eufrates yakã kyvõ rupi yvy itui vaꞌe re nandepoꞌakavei ꞌrãa.” B^}Eikuaa pota ke haꞌvy kuaxia neramoĩ kuery rekokue oĩa re. Haꞌe vaꞌe kuaxia rejou vy reikuaa ꞌrã haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery opuꞌãmba vy ojapo rakaꞌe huvixa kuery ojexavai aguã rami, yvy openaa rupi voi. Yma guive tetã py oiko jepi jogueroꞌaa. Haꞌe nunga rupi ae tetã omombaa vaꞌekue.6]eHaꞌe rã ore kuery ma ndepo gui mbaꞌemo rojopy jepi vaꞌe vy orevy pe voi ndaꞌevei haꞌe kuery neremboetevei ramo. Haꞌe nunga rupi ae oreayvua rogueru ruka ndevy.l\Q Oreruvixa, eikuaa pota ke, mbaꞌeta haꞌe kuery tetã ojapo jevy vy ikora voi omoatyrõmba ma vy ndopagavei ma ꞌrã imposto neĩ pedágio opaga ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe rami vy ꞌrã ojapo peráta nderejopyvei aguã rami.h[I “Oreruvixa, ore nerembiguai kuery Eufrates yakã kyvõ rupi orerekoa vaꞌe, kovaꞌe ára rombopara rokuapy ndevy. Reikuaa ae ma judeu kuery ndea gui ojeꞌoiague Jerusalém tetã katy orerekoa peve ete. Aỹ haꞌe kuery ma ojapo ju okuapy haꞌe vaꞌe tetã ayvu vaipy joe opuꞌãaty. Ikora voi omoatyrõ heravy, omoatyrõ avi ꞌrã ijytarã.NZ Po rami ma kuaxia huvixa Artaxerxes pe haꞌe kuery omboparaa ague: ZY- haꞌe gui amboae kuery regua Samaria tetã py huvixa Osnapar ipoꞌakapa haꞌe imaꞌenduꞌapy vaꞌe orembou vy oremboekoa vaꞌekue, haꞌe gui amboae kuery Eufrates yakã kyvõ rupi orerekoa vaꞌe.” zXm “Rombopara vaꞌe ma xondaro kuery ruvixa Reum haꞌe kuaxia re opena vaꞌety Sinsai oirũ kuery reve: dinaíta kuery, afarsaquita, tarpelita, afarsita, arquevita, Babilônia guigua kuery, Susã guigua, deavita kuery, Elão guigua kuery,3W_Xondaro kuery ruvixa Reum haꞌe kuaxia re opena vaꞌety Sinsai voi ombopara avi peteĩ kuaxia. Jerusalém pygua kuery rovai re ombopara huvixa Artaxerxes pe, po rami: GVHaꞌe rami ae avi Pérsia pygua huvixa Artaxerxes oĩ jave Bislão, Mitredate haꞌe Tabeel oirũ kuery reve ixupe ombopara okuapy peteĩ kuaxia aramaico haꞌe Síria pygua kuery ayvu py.U#Haꞌe gui Assuero huvixa oĩ ypyꞌi guive ma voi hovaigua kuery ombopara okuapy Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery rekokue ramigua rive._T7Haꞌe rami vy peráta re ogueru haꞌeveꞌỹa rami omongeta vaꞌerã, Judá kuery ojapo ꞌrã vaꞌekue ndojapovei aguã. Pérsia pygua huvixa Ciro oĩa pukukue re haꞌe rami ijayvu, huvixa Dario oĩa peve. rS]Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy regua kuery Judá kuery ombaꞌeapoa py omongeta rei vy nomokyreꞌỹvei.=RsHaꞌe rami teĩ Zorobabel, Jesua haꞌe hetarã kuery akã ikuai vaꞌe ombovai: — Peẽ kuery ma mbaꞌeve ndaperekoi ore kuery reve Oreruete pegua oo rojapo jevya py. Ore kuery aeꞌi teĩ rojapopa ꞌrã Senhor Israel kuery ruete vaꞌe pe, Pérsia pygua huvixa Ciro ojapo ukaague rami vy — heꞌi. OQHaꞌe rami vy haꞌe kuery ovaẽmba okuapy Zorobabel haꞌe hetarã kuery akã ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Ore voi torombaꞌeapo peẽ kuery reve, mbaꞌeta peẽ kuery rami ae ore kuery voi Penderuete pe ꞌrã orekuai. Ore voi ixupe mbaꞌemo romeꞌẽ ae ma, Assíria pygua huvixa Esar-Hadom apy oreru guive — heꞌi. Haꞌe kuery ma Samaria pygua ikuai teĩ judeu regua eꞌỹ, mombyry ikuaiague gui Assíria ruvixa kuery oguerova vy haꞌe py omboekoa jevy vaꞌekue. Senhor omboete merami teĩ nguu ete kuery ae omboete avi okuapy (2 Reis 17.24-41). aP = Templo ojapo okuapya gui hovaigua kuery omombytuꞌuague Judá haꞌe Benjamim regua rovaigua kuery oendu avi okuapy ogueraapa pyre kuery ojevy ma vy Senhor Israel kuery ruete pegua templo ojapo jevy okuapya.XO) Haꞌe rami vy mavaꞌeve noendu kuaai ovyꞌaa rupi ojapukai vaꞌe, neĩ ojaeꞌo vaꞌe kuery onhendua. Mbaꞌeta pavẽ onhendu atã reve ojapukai okuapy mombyry rupi ikuai vaꞌe voi oendu aguã rami. N Heta avi ikuai sacerdote haꞌe levita kuery jypyꞌigua oo oexa vaꞌekue, hetarã kuery akã tujakueꞌi guive. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ma oo rendarã onhonoa rã oexa vy ojaeꞌo atã okuapy. Heta avi ikuai oguerovyꞌaa rupi ojapukai vaꞌe.,MQ Jorire-rire oporaei okuapy. Senhor omboete haꞌe oguerovyꞌa okuapy po rami: “Porayvu vaꞌe vy oexa uka riae ꞌrã Israel kuery omboaxya”, heꞌi okuapy. Haꞌe gui haꞌe kuery haꞌe javive oguerovyꞌa vy onhendu atã reve oporaei okuapy Senhor pe, oo rendarã onhonomba ma rire._L7 Haꞌe gui oo apoa kuery templo Senhor pegua rendarã onhonomba ramo sacerdote kuery onhemondepa reve ikuai mimby guaxu reve. Levita kuery Asafe ramymino kuery regua avi ikuai hyꞌa pu reve Senhor omboete aguã, Israel kuery ruvixa Davi ojapo ukaague rami vy. Hyꞌa pu ma hyꞌa overa vaꞌe gui ojapo pyre, ombotaa rã onhendu vaꞌe. K  Jesua guaꞌy haꞌe guyvy kuery reve, Cadmiel guaꞌy kuery reve guive onhemoirũ okuapy Judá ramymino kuery, Nhanderuete pegua oo rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena aguã, Henadade ramymino kuery, taꞌy haꞌe tyvy kuery levita regua reve guive. +JO Templo rendarã onhonombaa ague Jerusalém tetã py Nhanderuete pegua oo py ovaẽ rire mokoĩ maꞌetỹa haꞌe mokoĩ jaxya ma ojapo jave Sealtiel raꞌy Zorobabel omboypy ojapo jevy aguã, Jozadaque raꞌy Jesua reve, haꞌe tyvy kuery sacerdote haꞌe levita regua, haꞌe gui escravo-rã ogueraa pyre kuery Jerusalém katy ojevy vaꞌekue haꞌe javi reve. Haꞌe vaꞌe kuery omboypy okuapy Senhor pegua oo re ombaꞌeapo aguã. Haꞌe nunga re opena vaꞌerã omoĩ okuapy levita kuery vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve.SIOo apoa haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe omeꞌẽ okuapy peráta. Sidom haꞌe Tiro pygua kuery pe omeꞌẽ avi tembiꞌu, oyꞌu vaꞌerã haꞌe azeite, Líbano gui yvyra yary haygue haꞌe kuery ogueru aguã. Yeꞌẽ áry rupi ꞌrã ogueru Jope tetã peve, Pérsia pygua huvixa Ciro vaꞌe ojapo ukaague rami vy. H'Sete jaxya ijypyꞌi guive omboypy okuapy Senhor pe mymba omeꞌẽ aguã, haꞌe jave py Senhor pegua templo rendarã nonhonombai teri teĩ.zGmHaꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo omeꞌẽ jepi okuapy. Jaxy pyau nhavõ mbaꞌemo omeꞌẽ, haꞌe gui ngaru Senhor peguarã hiꞌára py porã oiko aguã oaꞌangaague rami vy. Ikuai avi Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽxeaꞌi py ogueru vaꞌe.NFIpara re oĩa rami vy ojapo avi okuapy ngaru ooꞌi regua. Haꞌe rami vy koꞌẽ nhavõ mymba kuery oapy vy omeꞌẽ okuapy, mbovy-mbovy ꞌrã pa peteĩ-teĩ ára py omeꞌẽ ukaague rami vy.BE}Hendarã py ae ojapo okuapy altar. Hekoa yvýry ikuai vaꞌe kuery gui okyje teri vaꞌeri altar áry mymba kuery oapy reve omeꞌẽ okuapy Senhor pe, ajeꞌivekue, kaꞌarukue guive.@DyHaꞌe ramo Jozadaque raꞌy Jesua haꞌe tyvy kuery sacerdote ikuai vaꞌe, Sealtiel raꞌy Zorobabel tyvy kuery reve onhemoĩ okuapy altar Israel kuery ruete peguarã ojapo ju aguã, haꞌe vaꞌe áry mymba kuery oapy reve omeꞌẽ aguã Nhanderuete remimboꞌe Moisés lei ombopara vaꞌekue oĩa rami vy.7C i Altar ojapo jevy okuapyague Sete jaxya ovaẽ jave Israel ramymino kuery ikuaipa ma guetã py ae-ae. Haꞌe rami vy peteĩꞌi rami onhemboatypa okuapy Jerusalém py.GBFHaꞌe gui Israel kuery haꞌe javi guetã rupi ae-ae ikuai: sacerdote kuery, levita haꞌe heta vaꞌe kuery regua, oporai vaꞌe, okẽ rarõa, templo py nhopytyvõ vaꞌety kuery guive. oAWEHaꞌe kuery mbaꞌemo ojoua rami vy omeꞌẽ okuapy ombaꞌeapo vaꞌe kuery oiporu vaꞌerã: sessenta e um mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua, cinco mil prata guigua tuvixakueve vaꞌe, haꞌe gui cem ao sacerdote kuery pegua. Y@+DHaꞌe gui ovaẽ okuapy Jerusalém tetã py. Senhor pegua oo oĩague py oo ramo hetarã kuery akã ikuai vaꞌe regua ma mbaꞌemo omeꞌẽxeaꞌi rupi omeꞌẽ okuapy oo oĩague pyve ju ojapo jevy aguã.r?]CMymba camelo ma quatrocentos e trinta e cinco ikuai. Mburika raꞌyꞌi ma seis mil setecentos e vinte. t>aBHymba kuery kavaju ma setecentos e trinta e seis. Haꞌe gui mburika ma duzentos e quarenta e cinco ikuai.'=GAhembiguai avakue haꞌe kunhague sete mil trezentos e sete ikuai vaꞌe reveꞌỹ vy. Haꞌe gui oporaei vaꞌe avakue haꞌe kunhague ma duzentos ju ikuai._<7@Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi vy ma quarenta e dois mil trezentos e sessenta ikuai,5;c?Haꞌe ramo haꞌe kuery pe huvixa aipoeꞌi: — Peꞌu eme tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Urim haꞌe Tumim rupi sacerdote oikuaa vaꞌe oiko eꞌỹa ja — heꞌi. :>Haꞌe vaꞌe kuery ma guery oeka okuapy kuaxia tery oĩa re teĩ ndojoui. Haꞌe nunga rupi sacerdote ikuai aguã haꞌeveꞌỹ vaꞌe.H9 =Haꞌe gui sacerdote ramymino kuery voi: Habaías ramymino kuery, Coz haꞌe Barzilai ramymino kuery. Haꞌe vaꞌe ma Barzilai Gileade pygua vaꞌe rajy re omenda rire hery rupi ae oenoĩa.i8Kw Azgade ramymino kuery ma mil duzentos e vinte e dois.<s Bebai ramymino kuery ma seiscentos e vinte e três.=u Bani ramymino kuery ma seiscentos e quarenta e dois.7i Zacai ramymino kuery ma setecentos e sessenta.>wZatu ramymino kuery ma novecentos e quarenta e cinco.EElão ramymino kuery ma mil duzentos e cinqüenta e quatro.b=Paate-Moabe ramymino kuery Jesua-Joabe raꞌy kuery regua ma dois mil oitocentos e doze.<sAra ramymino kuery ma setecentos e setenta e cinco.?ySefatias ramymino kuery ma trezentos e setenta e dois.BParós ramymino kuery ma dois mil cento e setenta e dois.L~Haꞌe kuery ma oupa okuapy Zorobabel reve, Jesua, Neemias, Seraías, Reelaías, Mordecai, Bilsã, Mispar, Bigvai, Reum haꞌe Baaná reve. Haꞌe gui apy ma avakue Israel regua mbovy pa ikuaia:} + Babilônia gui ojevy vaꞌekue rery oĩa Povaꞌe ma ijyvy gui Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oyvy katy ogueraa vaꞌekue ramymino kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma escravo ikuaiague gui oẽ vy ojevy ju Jerusalém haꞌe Judá katy, peteĩ-teĩ guekoa py ae. E|  Tembiporu ouro haꞌe prata guigua haꞌe javi vy ma cinco mil e quatrocentos. Haꞌe javi ma Sesbazar ogueraapa Babilônia gui, ogueru pyre kuery Jerusalém katy ju ojevy jogueravy jave. {  trinta hyꞌaꞌi ouro guigua, quatrocentos e dez hyꞌaꞌi prata guigua amboae regua vaꞌe, haꞌe gui mil avi tembiporu mboae.oz Y Apy ma oĩ mbovy pa oĩa regua: trinta hyꞌa ouro guigua, mil hyꞌa prata guigua, vinte e nove kyxe,Qy Haꞌe vaꞌe nunga ma Pérsia pygua huvixa Ciro ju oguenoẽ mbaꞌemo re opena vaꞌety Mitredate oexaa py. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe oipapapa ma vy Judá regua yvateve vaꞌe Sesbazar pe ju omboaxa."x ?Huvixa Ciro voi oguenoẽ tembiporu Senhor ropy ikuai vaꞌekue, Jerusalém gui Nabucodonosor ogueru vy nguuete raꞌangaa pegua ropy ju omoĩ vaꞌekue.jw OIjyvýry rupi ikuai vaꞌe voi oipytyvõ okuapy prata omeꞌẽ vy, haꞌe gui ouro, ombaꞌe rei-rei, mymba kuery oguereko vaꞌe haꞌe iporãgueve. Mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌekue áryve omeꞌẽve ju omeꞌẽxeaꞌi rupi.v Haꞌe ramo Judá haꞌe Benjamim kuery akã ikuai vaꞌe opuꞌãmba jogueravy, sacerdote haꞌe levita kuery guive, amboae kuery reve. Haꞌe kuery haꞌe javi pyꞌa re Nhanderuete omoĩ Jerusalém py ojeꞌoi vy oo Senhor pegua oĩ vaꞌekue ojapo jevy aguã.Esdras rekokue oĩa Huvixa Ciro oayvu omondoukaague , Peteĩ maꞌetỹ re ma Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ jave py Senhor ojapo oayvu Jeremias omombeꞌu vaꞌekue ojeupity aguã rami. Haꞌe vy Ciro pyꞌa re omoĩ openaa haꞌe javi rupi omombeꞌu uka povaꞌe ayvu, ombopara uka guive. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:Oq$“Pérsia pygua huvixa Ciro po rami ijayvu: Senhor Nhanderuete yvategua ma xevy omboaxapa yvy haꞌe javi re apena aguã, xemoĩ guive peteĩ oo ixupe guarã ajapo uka aguã Judá re Jerusalém tetã py. Haꞌe nunga rupi ixupegua pendekuai vaꞌe haꞌe javi tapeo. Senhor Penderuete toiko peẽ kuery reve”, heꞌi uka. )pK$ Haꞌe gui peteĩ maꞌetỹ re ma Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ jave py Senhor ojapo oayvu Jeremias omombeꞌu vaꞌekue. Haꞌe rami vy Ciro pyꞌa re omoĩ openaa haꞌe javi rupi povaꞌe ayvu omombeꞌu ukapa haꞌe ombopara uka guive aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:Ao{$Haꞌe nunga oiko Senhor oayvu Jeremias pe omombeꞌu uka vaꞌekue ojeupity aguã, haꞌe kuery yvy opyta rive aguã sábado regua opytuꞌu aguã maꞌetỹ haꞌe javi ojeupitypa eꞌỹa ja. Yvy ivaipa reve opyta rive oiny ára nhavõ, setenta maꞌetỹ oaꞌangaague ojeupitypa eꞌỹa ja. Nhanderuete lei oejaague rami vy haꞌe kuery oyvy re nombaꞌeapoi ꞌrã teĩ sete maꞌetỹa ojeupity nhavõ, ijyvy voi sábado regua maꞌetỹ re oĩ rive aguã . Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery maꞌetỹa nhavõ oyvy re ombaꞌeapo tema ramo Nhanderuete oaꞌanga ju sábado regua maꞌetỹ ijyvy noĩ riveiague rekovia, haꞌe ramia peve yvy ivaipa reve opyta rive aguã . Haꞌe nunga rupi setenta maꞌetỹ ijyvy noĩ riveiague rami avi setenta maꞌetỹ re ju ivaipa reve opyta rive aguã rami ojapo, haꞌe kuery Babilônia py escravo ikuai jave . Haꞌe rami vy setenta maꞌetỹ oaxapa rire ma haꞌe kuery ojevy ju ꞌrã oyvy katy. 3n_$Haꞌe rã kyxe gui oo jepe vaꞌekue ma Babilônia katy ogueraa. Haꞌe py ma hembiguai ikuai, taꞌy kuery rembiguai guive, Pérsia pygua huvixa ipoꞌaka eꞌỹa ja.+mO$Oapypa Nhanderuete pegua oo, oitypa guive Jerusalém kora. Huvixa ro ikuai vaꞌekue haꞌe javi oapypa avi, haꞌe py mbaꞌemo porã ikuai vaꞌekue ombovaipa. l$Babilônia katy ogueraapa avi mbaꞌemo ryru Nhanderuete pegua opy ikuai vaꞌekue, tuvixakue haꞌe kyrĩgueꞌi voi. Haꞌe rami vy mbaꞌemo porã Senhor pegua opy. haꞌe huvixa haꞌe yvatekueve ropy guive ikuai vaꞌekue ma Babilônia katy meme ogueraa.`k9$ ; ; 52.12-16 Haꞌe nunga rupi ae haꞌe kuery rovai Senhor ojapo caldeu kuery ruvixa opuꞌã aguã rami. Caldeu kuery ma Babilônia pygua kuery ae. Haꞌe gui caldeu kuery ruvixa ma Nabucodonosor (versículo 6). Haꞌe vaꞌe huvixa ma kyxe py ojuka kunumigue regua, oo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩa py eteve voi. Nomboaxyi kunumigue neĩ kunhataĩgue, tujakueꞌi neĩ tujakueveꞌi ma voi, ipo py omboaxa pavẽ rire.wjg$Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma Nhanderuete ayvu mombeꞌua kuery ombojaru rei vy noendu potai, ojojai rei guive okuapy profeta kuery. Haꞌe ramo Senhor ojeupegua kuery rovai opoxya ombou ramo haꞌe kuery pe noĩvei ma oo jepe aguã. Ei$Senhor tamoĩ kuery Ruete vaꞌe ma yma guive teĩ ijayvu haꞌe kuery pe, ayvu mombeꞌua kuery pe oayvu omombeꞌu uka tema, ojeupegua kuery omboaxy haꞌe ojeupegua oo re omaꞌẽ vy.sh_$Haꞌe gui sacerdote yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojejavyve tema ojeꞌoivy, amboae regua kuery reko vaia rami rive. Haꞌe rami vy omongyꞌapa okuapy oo Senhor ojeupe guarã Jerusalém py oikyꞌaꞌo vaꞌekue. Wg'$ Nabucodonosor rovai opuꞌã guive, Nhanderuete rery rupi oura aguã rami Nabucodonosor ojapo rire teĩ. Inhakã ratã vy opyꞌa py ndojeko rerovaxei tema Senhor Israel kuery ruete pe ojevy eꞌỹ aguã.f5$ Haꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi. Ixupe profeta Jeremias Senhor gui ijayvu teĩ nonhemoꞌyvyĩꞌixei.ey$ Zedequias ma vinte e um maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy. Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py.d'$ , Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ kuaray aku ypyꞌi jave py huvixa Nabucodonosor ogueraa uka Babilônia katy, mbaꞌemo ryru iporãgueve Senhor pegua opy ikuai vaꞌekue reve. Hekovia tyvy Zedequias ju omoĩ uka Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery ruvixarã. {co$ , Haꞌe gui Joaquim ma dezoito maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy. Haꞌe gui mboapy jaxy haꞌe dez ára re eteꞌi opena Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi. b$Haꞌe gui oĩve rei tema Jeoaquim rekokue regua. Haꞌe rami avi ojeguarupy ojapoague, haꞌe hexe oĩ vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel haꞌe Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? Haꞌe gui taꞌy Joaquim ju oĩ nguu rekovia. a!$Babilônia katy Nabucodonosor ogueraa avi mbaꞌemo ryru Senhor pegua opy ikuai vaꞌekue. Haꞌe py ma nguuete pegua templo py ju omoĩ. `-$Haꞌe ramo hexe ou Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor. Haꞌe vy mokoĩ corrente overa vaꞌe guigua py ojokua reve Babilônia katy ogueraa._+$2 Reis 23.36–24.6 Jeoaquim ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy. Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi.a^;$Jeoacaz rekovia Egito pygua huvixa omoĩ tyvy Eliaquim Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery ruvixarã. Haꞌe rami vy hery oguerova vy Jeoaquim ju omboery. Haꞌe rã tykeꞌy Jeoacaz ma Egito yvy katy Neco ogueraa. \]1$Mbaꞌeta Egito pygua huvixa ma oipeꞌa Jeoacaz Jerusalém tetã py huvixa oĩa gui. Haꞌe rami vy ijyvy re ikuai vaꞌe gui okobra três mil e trezentos quilos prata haꞌe trinta e três quilos ouro guigua.\}$Jeoacaz oĩ ypyꞌi jave py ma vinte e três maꞌetỹ oguereko, haꞌe gui mboapy jaxy re eteꞌi opena Jerusalém py.,[ S$ Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe yvy re hekoa vaꞌe kuery Josias raꞌy Jeoacaz ogueraa vy nguvixarã omoĩ okuapy tuu rekovia, Jerusalém tetã py ae.Z#haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel haꞌe Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? Y #Haꞌe gui oĩve rei tema Josias rekokue regua. Haꞌe rami avi Senhor guigua lei ipara oinya rami vy mbaꞌemo porã ojapoague, X9#Jeremias voi ombopara Josias re ipyꞌa vaia aguã regua. Haꞌe gui aỹ peve guarã oporaei vaꞌe kuery avakue haꞌe kunhague ojaeꞌo reve imaꞌenduꞌa ꞌrã Josias re. Haꞌe rami aguã ojepokuaa okuapy Israel yvy re, kuaxia ipyꞌa vaia oĩa re ombopara guive imoiny. .WU#Haꞌe ramo hembiguai kuery ma ikaróxa gui ae oguenoẽ vy amboae karóxa oguereko vaꞌe py oguerova vy ogueraa okuapy Jerusalém py. Haꞌe py ma omano. Haꞌe ramo onhono porãa guamoĩ kuery rupa yvýry. Huvixa Josias re Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi ojaeꞌopa okuapy.@Vy#Haꞌe gui ma huvixa Josias-a katy guyrapa revegua kuery omombo okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Xepeꞌa ke apy gui, mbaꞌeta xenhyvõa ete raꞌe — heꞌi.U#Haꞌe rami teĩ huvixa Josias guakykue re ndojevyi. Haꞌe rami ꞌrãgue py amboae rami onhemonde haꞌe kuery re opuꞌã aguã. Noendu potai Nhanderuete ayvu rupi Neco ijayvuague re. Haꞌe rami vy oo nho Megido yvyugua katy joe opuꞌã aguã. }Ts#Haꞌe ramo Josias oĩa py Neco ombou ayvu reraarã kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: “Judá pygua huvixa, mbaꞌe tu areko ndereve? Xee ma aỹ nderovai guarã eꞌỹ aju, xere opuꞌã vaꞌe kuery rovai anho. Haꞌe gui Nhanderuete ijayvu xepojavaveꞌi nho aguã re. Enheangu ke Nhanderuete re repuꞌã eꞌỹ aguã, haꞌe ju nemomba eꞌỹ aguã”, heꞌi uka.qS[# Haꞌe nunga oikopa rire Josias templo omoatyrõ ukapa ma ramo ou Egito pygua huvixa Neco, Carquemis tetã py joe opuꞌã aguã Eufrates yakã yvýry. Haꞌe ramo Josias voi oẽ ovy haꞌe kuery re opuꞌã aguã.^R5#Dezoito maꞌetỹa re ma huvixa Josias oĩ jave py Páscoa ára pygua ngaru ojapo. oQW#Páscoa ára pygua ngaru haꞌe ramigua Jerusalém py ndojapoai teri profeta Samuel oikoa ára guive. Mbaꞌeta peteĩve huvixa Israel py Páscoa ára pygua ngaru ndojapoi vaꞌekue Josias ngaru ojapoague ramigua, sacerdote haꞌe levita kuery reve, haꞌe gui Judá haꞌe Israel kuery haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi reve.7Pg#Haꞌe vaꞌe jave py Israel kuery haꞌe py ikuai vaꞌe ojapo okuapy ngaru Páscoa ára py, haꞌe gui ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ ju. Sete ára re ojapo okuapy.[O/#Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára peteĩ-teĩ regua omoĩmbaa Senhor pe ombaꞌeapo aguã py, Páscoa ára ngaru ojapo haꞌe Senhor pegua altar áry mymba omeꞌẽ aguã, huvixa Josias ojapo ukaague rami vy.wNg#Haꞌe gui Asafe ramymino kuery oporaei vaꞌety ikuai vaꞌe ma ikuai aguã py meme ikuai, Davi ojapo ukaague rami vy, haꞌe gui Asafe, Hemã haꞌe huvixa pegua profeta Jedutum ojapo ukaague rami. Okẽ rarõa kuery voi okẽ nhavõ rupi ikuai. Neĩ peteĩve ma voi ndojepeꞌai okẽ oarõa gui, haꞌe kuery peguarã tykeꞌy kuery levita regua oexy avi ramo. BM}#Haꞌe vaꞌe rire ma ojeupe guarã ju oexy okuapy, sacerdote kuery peguarã guive. Mbaꞌeta sacerdote kuery Arão ramymino ikuai vaꞌe ma pytũ peve ombaꞌeapo mymba ojukaa haꞌe ikyrakue rapya rupi. Haꞌe nunga rupi levita kuery ojeupe guarã ae oexy, sacerdote kuery Arão ramymino ikuai vaꞌe pe guive.L}# Tata py oexy okuapy vexaꞌi Páscoa ára pygua, hekorã oeja pyre rami vy. Oja py ombojy okuapy omeꞌẽmby ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, oja guaxu haꞌe oja pe py guive. Haꞌe gui levita kuery ju ombojaꞌopa okuapy heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe.oKW# Ombojaꞌo okuapy heta vaꞌe kuery oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami, heta vaꞌe kuery ae Senhor pe omeꞌẽ aguã, Moisés kuaxia omboparaague rami vy. Haꞌe rami ae avi ojapo vaka ikuai vaꞌe re.>Ju# Haꞌe gui ma ojuka okuapy vexaꞌi Páscoa ára pyguarã omeꞌẽ vaꞌekue. Huguykue ma levita kuery po gui sacerdote kuery ojopy vy omboayvi okuapy, oipiro avi ojuka vaꞌekue.^I5# Haꞌe rami py oguereko katupa haꞌe kuery ojapo vaꞌerã. Sacerdote kuery omoĩa ikuai aguã vaꞌekue py, levita kuery voi omoĩa avi peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapo aguã rami, huvixa ojapo ukaague rami meme. c~||{Kzyxwtvutsrr;qCpboomlkjjSiihggfeed#c]baa?`B_9^^]l\{[[YXWtVUTT2SS/RRZQQvPPPONNiMOLKZJjII%GFlEEDCEBA@?>>=O<;;9{8076|5432T00G/G-b,S+I*/('&f%$##! fd blCrkc5Q#hDh@:B q O `U?wHaꞌe ramo huvixa aipoeꞌi xevy: — Mbaꞌe re tu nembaꞌeaxy vy eꞌỹ nderova poriau rei ri? Ndepyꞌa py ae ꞌrã ndeporiau — heꞌi. Haꞌe rã xee aendu akyje etea reve! = Jerusalém tetã katy Neemias omondoukaa ague Vinte maꞌetỹ re ma huvixa Artaxerxes oĩ jave, jaxya nisã ꞌea py ma vinho oyꞌu vaꞌerã oguerua rã ajopy vy ameꞌẽ ixupe. Haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove ma neĩ peteĩgueve ma voi henonde xeporiaua ndaexa ukai teri. 5 Haꞌe nunga rupi |yhwh{Senhor,} ndeapyxa tojapyxaka tema xee nerembiguai ajerurea re, haꞌe nerembiguai kuery ovyꞌa reve nderery oendu vy nemboete vaꞌe ojerure okuapya re. Ejapo aỹꞌi ma voi xee nerembiguai ajapo taa py aiko porã aguã rami. Ava renonde py aa rã ejapo ajerurea oendu aguã rami — haꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave ma huvixave karo reruaty aiko. “Ava” heꞌia ma huvixave Artaxerxes pe ae . Haꞌe vaꞌe jave huvixa karo reruaty Neemias oiko vaꞌe vy onhembopyꞌa henonde guetarã kuery re ojerure aguã re. Haꞌe rami aguã re ojerure ma voi Nhanderuete pe, oo vy huvixa pe ojerure aguã irundy jaxy teri oata reve.   Mbaꞌeta kovaꞌe kuery ma nerembiguai ikuai, nembaraetepaa haꞌe ndepoꞌakaa rupi ndejeupe guarã reraa jepe vaꞌekue.n W Haꞌe rami teĩ xevy pe pejevy ju vy ajapo uka vaꞌekue rupi peiko vy pejapo ete ri ramo yva apy rupi ete penemomboa rire teĩ haꞌe gui romboatypa ju ꞌrã heruvy henda xerery amoĩ aguã aiporavoague py”, ꞌre vaꞌekue.T #Nemaꞌenduꞌa ke ayvu nerembiguai Moisés pe remombeꞌu vaꞌekue re. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue: “Xapyꞌa rei peẽ kuery naxenheꞌẽ rendui ramo romoaĩmba ꞌrã yvy regua kuery mbyte rupi.5 eOpa mbaꞌe vai rojapo vaꞌekue nderovai, ndorojapoi guive rejapo uka vaꞌekue, ndeayvu reja vaꞌekue, neĩ reipota vaꞌe nerembiguai Moisés rupi rejapo uka vaꞌekue.G  Tove ndeapyxa toendu, nderexa tojepeꞌa guive, xee nerembiguai ajerurea re reikuaa pota aguã. Aỹ nerenonde py aĩ. Ara py haꞌe pyávy Israel kuery nerembiguai ikuai vaꞌe re ajerure ainy. Amombeꞌu guive Israel kuery nderovai ojejavy okuapyague. Mbaꞌeta xee haꞌe xeru ro pygua kuery voi rojejavy vaꞌekue.t cHaꞌe vy aipoaꞌe: — Aỹ Senhor, Oreruete yva pygua ndepoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe! Ndereve guarã rejapo vaꞌekue haꞌe ndeporayvua rupi reiko, nderayvu vaꞌe kuery rejapo uka vaꞌekue rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe.(  KHaꞌe ramigua aendu vy ajaeꞌo ainy. Mbovy ára re rei eꞌỹ ndaꞌevei ete aiko. Akaru eꞌỹ re aiko reve ajerure ainy Nhanderuete yva pygua renonde py.  7Haꞌe ramo ombovai: — Escravo-rã ndogueraapaai vaꞌekue haꞌe py ae teri ikuai huvixa openaa yvy re. Haꞌe vaꞌe kuery ma ojexavai okuapy karuai gui, ndaꞌijaꞌeai guive. Haꞌe gui Jerusalém tetã kora ma oitypaa, hokẽ ikuai vaꞌe voi oapypaa — heꞌi okuapy. M  ou xeryvy Hanani. Avakue Judá yvy gui ou vaꞌekue reve ovaẽ. Haꞌe rã haꞌe kuery pe aporandu judeu kuery oo jepe rã escravo-rã ndogueraai vaꞌekue re. Jerusalém tetã re voi aporandu. t  eNeemias rekokue oĩa Jerusalém tetã re Neemias ojerureague Hacalias raꞌy Neemias ayvu oĩa. Haꞌe gui vinte maꞌetỹa re, jaxya Quisleu ꞌea jave py, Susã py huvixa ro imbaraete vaꞌe oĩ vaꞌe py xee aiko jave + ,Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javive ma amboae regua kunhague guaꞌyxyrã ogueraa vaꞌekue meme, amongue ma kunhague re taꞌy vaꞌekue guive. fE +Nebo ramymino kuery vaꞌe regua Jeiel, Matitias, Zabade, Zebina, Jadai, Joel haꞌe Benaia.%E *Salum, Amarias haꞌe José.$C )Azarel, Selemias, Semarias,!= (Macnadbai, Sasai, Sarai,"? 'Selemias, Natã, Adaías,3 &Bani, Binui, Simei,#A %Matanias, Matenai, Jaasai,$C $Vanias, Meremote, Eliasibe,!= #Benaia, Bedias, Queluí,A} "Bani ramymino kuery vaꞌe regua ma Maadai, Anrão, Uel,t~a !Hasum ramymino kuery vaꞌe regua ma Matenai, Matatá, Zabade, Elifelete, Jeremai, Manassés haꞌe Simei.+}Q Benjamim, Maluque haꞌe Semarias.]|3 Harim ramymino kuery vaꞌe regua ma Eliézer, Issias, Malquias, Semaías, Simeão,{y Paate-Moabe ramymino kuery vaꞌe regua ma Adna, Quelal, Benaia, Maaséias, Matanias, Bezalel, Binui haꞌe Manassés.gzG Bani ramymino kuery vaꞌe regua ma Mesulão, Maluque, Adaías, Jasube, Seal haꞌe Jerimote.Ty! Bebai ramymino kuery vaꞌe regua ma Joanã, Hananias, Zabai haꞌe Atlai.jxM Zatu ramymino kuery vaꞌe regua ma Elioenai, Eliasibe, Matanias, Jerimote, Zabade haꞌe Aziza.fwE Elão ramymino kuery vaꞌe regua ma Matanias, Zacarias, Jeiel, Abdi, Jerimote haꞌe Elias.v/ Haꞌe gui Israel kuery vaꞌe regua ju. Parós ramymino kuery vaꞌe regua ma Ramias, Jezias, Malquias, Miamim, Eleazar, Malquias haꞌe Benaia.xui Oporaei vaꞌety kuery vaꞌe regua ma Eliasibe. Okẽ rarõa kuery vaꞌe regua ma Salum, Telém haꞌe Uri. t Haꞌe gui levita kuery vaꞌe regua ma Jozabade, Simei, Quelaías hery mboae vaꞌe Quelita, Petaías, Judá haꞌe Eliézer.msS Pasur ramymino kuery vaꞌe regua ma Elioenai, Maaséias, Ismael, Natanael, Jozabade haꞌe Elasa. ^r5 Harim ramymino kuery vaꞌe regua ma Maaséias, Elias, Semaías, Jeiel haꞌe Uzias.Eq Imer ramymino kuery vaꞌe regua ma Hanani haꞌe Zebadias.]p3 Haꞌe vaꞌe kuery ma jopopyy reve jogueroayvu okuapy kunhague omondoukapa aguã re. Haꞌe rami vy ojejavyague re peteĩ-teĩ omeꞌẽ okuapy peteĩ vexaꞌi ikora py oguereko vaꞌekue gueko vaiague rekovia.ro] Haꞌe gui sacerdote ramymino kuery vaꞌe regua kunhague amboae regua re omenda vaꞌekue ma ojou okuapy povaꞌe: Jozadaque raꞌy Jesua ramymino kuery haꞌe tyvy kuery vaꞌe regua ma Maaséias, Eliézer, Jaribe haꞌe Gedalias. n Haꞌe rami vy peteĩ jaxya haꞌe jypyꞌia ára py oikuaa potapa ma okuapy amboae regua kunhague re avakue omenda vaꞌekue re. *mM Haꞌe rami ae escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue ojapo okuapy. Haꞌe rami vy sacerdote Esdras oiporavo avakue hery rupi, dez jaxya jypyꞌi araa py haꞌe nunga re oikuaa pota okuapy aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ma hetarã kuery akã, nguu kuery ro pygua kuery ikuaia rami omoĩ mbyre.*lM Haꞌe rami aguã Asael raꞌy Jônatas haꞌe Ticvá raꞌy Jazeías anho ndojou porãi. Haꞌe kuery reve levita regua Mesulão haꞌe Sabetai avi nhomoirũ. k Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma yvatekueve toikuaa nhande kuery haꞌe javi rekovia. Tove ára oaꞌangaague py ae haꞌe kuerya py tou tetã ikuai vaꞌe-vaꞌe pygua amboae regua kunha re omenda vaꞌekue. Haꞌe kuery reve tou avi peteĩ-teĩ tetã pygua nhomongetaa haꞌe joguerekoa kuery, nhandegui Nhanderuete oipeꞌapa peve orereko vaia káuxa opoxya ombou vaꞌekue — heꞌi okuapy.~ju Haꞌe ramive heta ae avi orekuai, oky vaipa ára guive. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei oka py nhandekuai aguã. Haꞌe rami avi haꞌe nunga ma peteĩ, mokoĩ áraꞌi guarã eꞌỹ guive, mbaꞌeta haꞌe nunga py heta orekuai rojejavy vaꞌe.i3 Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai vy ijayvu atã reve aipoeꞌi okuapy: — Haꞌe rami ma haꞌeve ꞌrã. Ndeayvua rami orekuai aguã ae haꞌeve.Hh Haꞌe gui aỹ ma penhemombeꞌupa ꞌrã Senhor peneramoĩ kuery ruete pe, pejapo haꞌe oipota vaꞌe anho. Pejeꞌave eme amboae yvy regua re, amboae regua kunhague re guive — heꞌi. _g7 Haꞌe gui ma sacerdote Esdras opuꞌã vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery ma pendereko vai pekuapy amboae regua kunhague re pemendaa py. Haꞌe rami vy pejapo Israel kuery re hetave oĩ aguã ojejavya.5fc Haꞌe ramo mboapy araa py Judá haꞌe Benjamim regua avakue haꞌe javive onhemboatypa okuapy Jerusalém py. Haꞌe rami vy nove jaxya haꞌe vinte araa py ete haꞌe kuery oguapypa okuapy Nhanderuete pegua oo rexeiꞌi. Oryryi okuapy haꞌe nunga káuxa, oky tuvixa vaꞌe oiko vaꞌe gui guive. e3 haꞌe gui xapyꞌa rei amongue mboapy araa py teĩ ndoui vaꞌe ma imbaꞌe rei-rei haꞌe javi omomba aguã, yvatekueve haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery ijayvuague rami vy, haꞌe gui haꞌe ae ma voi oipeꞌaa aguã escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue ikuaia mbyte gui. d Haꞌe gui Judá haꞌe Jerusalém rupi omombeꞌua escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue haꞌe javi onhemboatypa aguã Jerusalém py,c} Haꞌe gui Nhanderuete pegua oo renonde Esdras oĩague gui ojepeꞌa vy opy jaꞌo Eliasibe raꞌy Joanã pegua py ju oike. Haꞌe py ma ndoꞌui oiny mbojape, neĩ ndoyꞌui vinho. Ojaeꞌo oiny escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue ojejavypaa re.obW Haꞌe ramo Esdras opuꞌã vy ojapo sacerdote yvatekueve vaꞌe oura aguã rami, levita haꞌe Israel kuery haꞌe javi guive, haꞌe rami ijayvuague haꞌe kuery ojapopa aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oura okuapy haꞌe rami. Da Haꞌe nunga rupi epuꞌã ke, mbaꞌeta kovaꞌe nunga re ma ndee ae repena vaꞌerã reĩ. Haꞌe rã ore ma ndereve meme ꞌrã roiko. Nembaraete haꞌvy rejapo ete aguã — heꞌi. `- Mbaꞌeta aỹ gui ma Nhanderuete reve rojapo ꞌrã ixupe ju orekuai aguã, oreraꞌyxy kuery haꞌe imemby kuery haꞌe javi romondoukapa ju aguã Senhor ijayvuague rami vy, haꞌe Nhanderuete ayvu gui oryryi vaꞌe kuery ijayvua rami vy, lei oĩa rami ae ꞌrã rojapo.&_E Haꞌe ramo Elão ramymino kuery vaꞌe regua Jeiel raꞌy Secanias ijayvu vy aipoeꞌi Esdras pe: — Ore kuery ma Nhanderuete rovai orereko vai vaꞌekue amboae regua kunhague re romendaa py, amboae regua re ae. Haꞌe rami teĩ nhande Israel kuery pe oĩ teri nharõ jaikovy aguã.}^ u Avakue Israel regua guaꞌyxy heteu regua omondoukapa jevyague Haꞌe rami vy Nhanderuete pegua oo renonde py Esdras onhemboꞌe vy heta vaꞌe kuery reko vaia omombeꞌu, haꞌe ojeroꞌa reve ojaeꞌo oiny. Haꞌe rami jave oĩa py onoꞌõ reta ete jogueruvy Israel kuery avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue guive. Haꞌe rami vy pavẽ rei ojaeꞌo vaipa okuapy. ]% Senhor Israel kuery ruete vaꞌe! Ndee ma ndereko porã vaꞌe, haꞌe rã ore kuery ma oo jepe vaꞌekue regua rembyrekue rive, aỹ roexaa rami. Apy ma nerenonde py ma orereko vaia py orekuai, nerenonde peteĩve heko vai vaꞌe oĩ aguã ndaꞌevei teĩ — heꞌi. \ Haꞌe rami teĩ haꞌekue rami ae tema roejapa ju rejapo uka vaꞌekue, haꞌe vy apygua kuery re romenda rokuapy, ojeguarupy rojapo vy. Haꞌe rami rire orerovai nandepoxyi ꞌrã teve oremomba peve, neĩ peteĩve oo jepe vaꞌe naembyrei aguã rami? [ Haꞌe gui Oreruete, ore kuery orereko vaiague re haꞌe rami ete mbaꞌemo vai oiko, haꞌe rami avi rojejavyague re orembopaga aguã gui ndee norembopagaive guive, haꞌe rami ꞌrãgue py rejapo rokuaveꞌi vaꞌekue roo jepe nho aguã rami, roexaa rami.aZ; Haꞌe nunga rupi napemeꞌẽi ꞌrã penderajy kuery haꞌe kuery raꞌy kuery raꞌyxyrã, haꞌe kuery rajy kuery re voi napemomendai ꞌrã penderaꞌy kuery. Haꞌe kuery reve ndapejapoi ꞌrã peteĩ rami pendekuai aguã, neĩ pevyꞌa pekuapy aguã. Haꞌe rami vy ꞌrãe penembaraeteve kovaꞌe yvy re iporãgueve oiko vaꞌe re pekaru pekuapy aguã, haꞌe vy penderaꞌy kuery peguarã kovaꞌe yvy peja aguã rakaꞌe rã peve guarã”, ꞌre uka vaꞌekue.|Yq nerembiguai profeta kuery pe aipoꞌre uka vaꞌekue: “Yvy pendekoa aguã peoa vaꞌe re ma haꞌeveꞌỹa oĩ, haꞌe pygua kuery omongyꞌapa rire, mbaꞌeta jovaive-ive rupi haꞌe kuery ojejavypaa rupi vy omonyẽmba okuapy ojeguarupy.X — Haꞌe vy aỹ Oreruete, kovaꞌe nunga oiko rire mbaꞌe roꞌe ꞌrã tu? Mbaꞌeta roejapa ma rejapo uka vaꞌekueW} Ore kuery nhoembiguai roikoa py teĩ ndee Oreruete, norepytyvõ eꞌỹi. Haꞌe rami ꞌrãgue py oremboaxya rexa uka vy Pérsia pygua huvixa kuery renonde rupi voi oremboaxya roendu. Haꞌe rami vy orepyꞌa guaxuve ndevygua oo oitypaa vaꞌekue rojapo ju aguã, ivaipaague romoatyrõ vy, haꞌe gui Judá haꞌe Jerusalém py orekuaia rupi renhemoĩ kora rami orerepyarã. 9Vk Haꞌe gui aỹ ma xapyꞌaꞌi ndee Senhor Oreruete oremboaxya rexa uka vy rejapo roo jepe nho aguã rami, haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ju orekuai porã aguã. Haꞌe rami vy Oreruete, orevy remeꞌẽ orerexa pyxoꞌi jevy aguã, haꞌe teĩgue ju nhoembiguai orekuai teĩ rokuaveꞌi aguã.CU Oreramoĩ kuery ikuaia ára guive aỹ peve ore kuery voi orereko vai rokuapy. Rojejavypaague re ae oremboaxapa rakaꞌe huvixa amboae yvy regua po py, oreruvixa haꞌe sacerdote kuery voi. Haꞌe rami vy orere ou kyxe revegua, escravo orekuai aguã, imonda vaꞌe haꞌe roxĩmba aguã, aỹ peve roexaa rami ae.ET Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruete! Xee ndaꞌevei rei aiko, ndea katy amaꞌẽ aguã axĩmba guive. Mbaꞌeta rojejavya ma oĩ-oĩve tema oreakã áryve rupi, orereko vaia ma yva peve oo.WS' Haꞌe gui kaꞌaru mymba omeꞌẽa jave py ma apuꞌã haꞌamy anhemoꞌyvyĩꞌi ainya gui, xeao haꞌe manto oxorokue rei reve. Haꞌe vy xerenapyꞌã re ju aĩ vy xepo aupi Senhor Xeruete oĩa katy. R Haꞌe ramo xea py onhemboatypa okuapy Israel kuery ruete ayvu oendu vy oryryipa vaꞌe, escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue ojejavypa rei okuapya re ndaꞌevei vy. Haꞌe ramo xee ma aguapy tema ainy ajou vai ete reve, kaꞌaru mymba omeꞌẽa jave peve. Q7 Haꞌe nunga xee aendu vy ajou vai vaipa. Haꞌe rami vy amondoropa xeao, xe-manto guive. Xeapyte gui xeꞌa haꞌe xerendyva aekyi reve aguapy ainy.GP Mbaꞌeta haꞌe kuery vaꞌe regua rajy kuery ae ogueraa guaꞌyxyrã, guaꞌy kuery raꞌyxyrã guive. Haꞌe rami vy nhande kuery nhandekyꞌa eꞌỹ aguã vaꞌekue jajeꞌapa ma jakuapy kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe re. Yvatekueve haꞌe huvixa kuery ranhe hoꞌapa ma haꞌe rami ojejavya py — heꞌi okuapy. O % Esdras onhemboꞌe vy haꞌe kuery reko vaia omombeꞌupaague Haꞌe nunga oikopa ma rire xea py ou okuapy yvatekueve vaꞌe. Haꞌe vy haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy: — Israel kuery vaꞌe regua sacerdote haꞌe levita kuery ma ndojepeꞌai okuapy amboae yvy regua reko vaia gui, cananeu kuery, heteu, ferezeu, jebuseu, Amom pygua, Moabe, Egito pygua haꞌe amorreu kuery reko vaia gui.JN $Haꞌe gui ma huvixave ayvu omombeꞌu okuapy hembiguai huvixa kuery Eufrates yakã kyvõ rupi opena vaꞌe pe. Haꞌe ramo haꞌe kuery orepytyvõ okuapy Nhanderuete pegua oo romoatyrõa py. M #Haꞌe gui escravo ikuaiague gui ou vaꞌekue ma omeꞌẽ okuapy mymba Israel kuery ruete peguarã. Noventa e seis vexaꞌi, setenta e sete vexaꞌi raꞌy omeꞌẽ. Haꞌe gui ma doze kavara ava ju jejavya reguarã. Oapy reve meme omeꞌẽ Senhor pe.^L5"Haꞌe nunga roipapa haꞌe ropejapa ma rire ipoyia haꞌe javi ombopara kuaxia re. 5Kc!Haꞌe gui irundy araa py ma Nhanderuete pegua oo py roo vy ropeja ju prata, ouro haꞌe tembiporu. Haꞌe vy sacerdote Urias raꞌy Meremote pe je romboaxapa. Haꞌe vaꞌe reve oĩ Finéias raꞌy Eleazar. Haꞌe kuery reve ikuai avi levita kuery Jesua raꞌy Jozabade haꞌe Binui raꞌy Noadias.\J1 Haꞌe rami vy rovaẽ ma Jerusalém py. Haꞌe py ma mboapy ára re ranhe ropyta.I Jerusalém py ovaẽmbaague Haꞌe gui Aava yakã gui ma ijypy jaxya doze araa py rojeꞌoi, Jerusalém katy roo aguã. Orere Nhanderuete opo py opena porã vy orereraa jepe orerovaigua kuery haꞌe tape rupi jojukaa kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi gui..HUHaꞌe ramo sacerdote haꞌe levita kuery ma prata, ouro haꞌe tembiporu opeja pyre ojopypa, Jerusalém py Nhanderuete pegua oo oĩ vaꞌe pyguarã ogueraa aguã. QGHaꞌe nunga rupi pepena porã ꞌrã, pearõ ꞌrã Jerusalém py sacerdote yvatekueve vaꞌe, levita haꞌe Israel kuery akã ikuai vaꞌe renonde py ju pepeja reve pemboaxaa ára peve — haꞌe. F%Haꞌe rami vy aipoaꞌe haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery ma Senhor pegua omboaxa pyre pendekuai, kovaꞌe tembiporu ikuai vaꞌe voi omboaxa pyre meme. Mbaꞌeta kovaꞌe prata haꞌe ouro ma Senhor peneramoĩ kuery ruete peguarã omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ mbyre.'EGvinte karo ouro guigua oito quilos vaꞌe meme, haꞌe gui mokoĩ tembiporu overa vaꞌe iporãve vaꞌe guigua hexakãmba vaꞌe, ouro rami avi hepy vaꞌe.=DsHaꞌe rami vy haꞌe kuery po py amboaxa vinte mil quilos raxa prata guigua, tembiporu prata guigua três mil e trezentos quilos vaꞌe, três mil e trezentos quilos ouro guigua,CHaꞌe vaꞌe kuery pe ma apena uka prata, ouro haꞌe tembiporu Nhanderuete pegua opy guarã omeꞌẽ mbyre re, apeja rire. Haꞌe nunga ma huvixave, imongeta vaꞌety kuery, yvatekueve haꞌe Israel kuery haꞌe py ikuai vaꞌe omeꞌẽ vaꞌekue.BB} Sacerdote kuery pe mbaꞌemo re opena ukaa ague Haꞌe ramo aiporavo doze yvatekueve vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma Serebias, Hasabias haꞌe tyvy kuery dez ikuai vaꞌe.AHaꞌe nunga rupi ore kuery rokaru eꞌỹ re orekuai vy Nhanderuete pe rojerure tema rokuapy. Haꞌe ramo oreayvua oendu vy orepytyvõ. @ Mbaꞌeta xee axĩ huvixa pe xondaro haꞌe kavaju árygua kuery re ajerure aguã roguataa rupi orerovaigua kuery gui orerarõarã, mbaꞌeta ixupe oreayvu ae ma vaꞌekue: “Nhanderuete oeka vaꞌe kuery haꞌe javi re ipo iporã vaꞌe oĩ imoingo porãarã. Haꞌe rã ixugui hexaraipa vaꞌe haꞌe javi rovai ma opoꞌakaa haꞌe javi reve ombou ꞌrã opoxya”, roꞌe rire.)?K Okaru eꞌỹ re ikuaiague Haꞌe gui ma Aava yakã yvýry orekuaia pyve ae xeayvu rokaru eꞌỹ re orekuai aguã, Nhanderuete renonde py ronhemoꞌyvyĩꞌi reve ixupe roguata porã aguã re rojapukai aguã, oreraꞌy kueꞌiry haꞌe orembaꞌe rei-rei haꞌe javi reve guive.*>MHaꞌe gui templo rupi levita kuery pytyvõarã Davi haꞌe yvatekueve omoĩ vaꞌekue ma duzentos e vinte ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ma hery rupi meme omoĩa. =Ogueru avi Hasabias, Merari ramymino kuery vaꞌe regua Jesaías guive. Haꞌe vaꞌe kuery ryvy haꞌe taꞌy kuery reve vy vinte ikuai.l<QHaꞌe ramo orere Nhanderuete po iporã vaꞌe oĩ ramo orea py ogueru peteĩ ava hiꞌarandu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Mali ramymino Serebias, Israel raꞌy Levi ramymino vaꞌe. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy dezoito ikuai.+;OHaꞌe vaꞌe kuery ma Casifia pygua huvixa Ido oĩa katy amondouka vy haꞌe kuery pe ameꞌẽ ayvu ixupe omombeꞌu vaꞌerã, haꞌe gui tyvy kuery Casifia pygua templo rupi nhopytyvõ vaꞌety kuery pe voi, orea py haꞌe kuery ogueru aguã Nhanderuete pegua opy rupi opena vaꞌerã.B:}Haꞌe rami vy aenoĩ uka huvixa kuery Eliézer, Ariel, Semaías, Elnatã, Jaribe, Elnatã, Natã, Zacarias haꞌe Mesulão, haꞌe gui hiꞌarandukueve vaꞌe Joiaribe haꞌe Elnatã.9% Esdras levita kuery ogueru rukaague Haꞌe vaꞌe kuery ae amboatypa Aava katy yakã oxyry ovy vaꞌe yvýry. Haꞌe py ma mboapy ára re ranhe ropyta. Haꞌe kuery haꞌe sacerdote kuery re aikuaa pota vy neĩ peteĩ ma voi ndajoui Levi ramymino vaꞌe regua.k8OBigvai ramymino kuery vaꞌe regua ma Utai haꞌe Zabude, haꞌe hexevegua setenta avakue ikuai. @7y Adonicão ramymino kuery vaꞌe regua ma opa vygua ovaẽague. Haꞌe kuery rery ma povaꞌe: Elifelete, Jeiel haꞌe Semaías, haꞌe gui haꞌe kuery revegua sessenta avakue ikuai.q6[ Azgade ramymino kuery vaꞌe regua ma Hacatã raꞌy Joanã, haꞌe hexevegua cento e dez avakue ikuai.q5[ Bebai ramymino kuery vaꞌe regua ma Bebai raꞌy Zacarias, haꞌe hexevegua vinte e oito avakue ikuai.w4g Bani ramymino kuery vaꞌe regua ma Josifias raꞌy Selomite, haꞌe hexevegua cento e sessenta avakue ikuai.v3e Joabe ramymino kuery vaꞌe regua ma Jeiel raꞌy Obadias, haꞌe hexevegua duzentos e dezoito avakue ikuai.p2YSefatias ramymino kuery vaꞌe regua ma Micael raꞌy Zebadias, haꞌe hexevegua oitenta avakue ikuai.n1UElão ramymino kuery vaꞌe regua ma Atalias raꞌy Jesaías, haꞌe hexevegua setenta avakue ikuai.h0IAdim ramymino kuery vaꞌe regua ma Jônatas raꞌy Ebede, haꞌe hexevegua cinqüenta avakue.g/GSecanias ramymino kuery vaꞌe regua ma Jaaziel raꞌy, haꞌe hexevegua trezentos avakue ju.s._Paate-Moabe ramymino kuery vaꞌe regua ma Zeraías raꞌy Elioenai, haꞌe hexevegua duzentos avakue ju. - Secanias haꞌe Parós ramymino kuery vaꞌe regua ma Zacarias, haꞌe gui hexeve cento e cinqüenta avakue rery avi omboparaa.,Finéias ramymino kuery vaꞌe regua ma Gérson. Itamar ramymino kuery vaꞌe regua ma Daniel. Davi ramymino kuery vaꞌe regua ma Hatus.B+  Esdras rupive ojevy ju vaꞌekue rery oĩa Haꞌe ramo Artaxerxes huvixa oĩ jave py heta vaꞌe kuery akã regua ojeꞌoi xerupive Babilônia gui. Haꞌe kuery rery ma po rami:*7Xevy pe ojapo avi huvixa xemboaxy aguã rami, imongeta vaꞌety kuery haꞌe yvatekueve ipoꞌakapa vaꞌe renonde py aĩ jave. Haꞌe rã xere Senhor Xeruete po oĩ ramo aendu xembaraetea. Haꞌe rami vy Israel kuery ruvixa vaꞌe kuery regua amboaty xerupive ojeꞌoi aguã. >)uTaꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor nhaneramoĩ kuery ruete re, mbaꞌeta haꞌe rami aguã oguerova huvixa pyꞌa, Jerusalém py Nhanderuete pegua oo oĩ vaꞌe omoatyrõ uka aguã.(Haꞌe rã Nhanderuete guigua haꞌe huvixa guigua lei rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma rembopaga vy rejuka ꞌrã, eꞌỹ vy mombyrya katy ꞌrã remondouka, imbaꞌe rei-rei vaꞌekue reipeꞌapa ꞌrã, eꞌỹ vy remboꞌa mbaꞌe ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. b'=“Haꞌe gui ndee Esdras, neꞌarandua Nhanderuete gui ae rereko vaꞌe rami vy emoĩ joe opena vaꞌerã haꞌe nhomongetaarã. Haꞌe vaꞌe kuery ma opena ꞌrã Eufrates yakã rovai rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re, nderuete guigua lei oikuaa vaꞌe kuery haꞌe javi re. Haꞌe rã oikuaa eꞌỹ teri vaꞌe ma ndee remboꞌe avi ꞌrã.&Haꞌe rami avi peteĩ re ju xeayvu pẽvy. Sacerdote haꞌe levita kuery, oporaei vaꞌe, okẽ rarõa, Nhanderuete pegua opy ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi, haꞌe kuery vaꞌe regua pe ma peteĩve henda py napemeꞌẽ ukai ꞌrã imposto neĩ pedágio. ?%wHaꞌe gui ma Nhanderuete yva pygua ojapo ukaague rami vy tojapopaa vyvoi ixupegua oo pyguarã. Mbaꞌeta ndaꞌevei ipoxy etea ou aguã xee huvixa haꞌe xeraꞌy kuery ropenaa re.2$]Trinta e três mil quilos prata guigua peve teĩ, cem voxa trigo, cem ryru vinho haꞌe cem ryru azeite peve, haꞌe gui juky oata aguã rami eꞌỹ ꞌrã pemeꞌẽ.m#S“Haꞌe gui ma Eufrates yakã rovai mbaꞌemo re pepena vaꞌety kuery pe ju xee huvixa Artaxerxes xeayvu: Pendevy sacerdote Esdras Nhanderuete yva pygua lei re nhomboꞌe vaꞌe mbaꞌemo re ojerure ramo pemeꞌẽmba vyvoi."!Haꞌe rã amboae nunga Nhanderuete pegua opy guarã reikotevẽ vaꞌe rei tema reraa avi ꞌrã xeropy mbaꞌemo omoĩ porãaty gui ae. !7Haꞌe gui tembiporu Nhanderuete pegua opy rupi oiporu pyrã ndevy omeꞌẽ mbyre ma Penderuete renonde remeꞌẽmba ju ꞌrã Jerusalém tetã py. Haꞌe rã prata haꞌe ouro rembyrekue ma ndee haꞌe nderyvy kuery peikuaa rami ae ꞌrã peiporu. Penderuete oipotaa rami pejapo.Haꞌe vaꞌe peráta re ma rejogua ꞌrã vaka raꞌy, vexaꞌi, vexaꞌi raꞌy, mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe mbaꞌemo rykue remeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe nunga haꞌe javi remeꞌẽ ꞌrã Jerusalém py Nhanderuete pegua opy altar oĩ vaꞌe áry.ykHaꞌe rami ae avi prata haꞌe ouro Babilônia yvy haꞌe javi rupi rejou vaꞌe reraapa avi ꞌrã, neretarã kuery haꞌe sacerdote kuery omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ vaꞌe reve, Jerusalém py Nhanderuete pegua oo oĩ vaꞌe pyguarã.4aReraa avi ꞌrã prata haꞌe ouro xee haꞌe xemongeta vaꞌety kuery Israel kuery ruete pe romeꞌẽxeaꞌi rupi romeꞌẽ vaꞌe, Jerusalém py ixupegua oo oĩ ramo.4aHaꞌe gui ma xee haꞌe xemongeta vaꞌety kuery reve romondouka Judá haꞌe Jerusalém tetã re reikuaa pota aguã, nderuete guigua lei ndepo py rereko vaꞌe rami vy.*M Po rami xeayvu: Xee apenaa rupi Israel kuery vaꞌe regua ikuai vaꞌe, sacerdote haꞌe levita kuery nderupive Jerusalém tetã katy ooxe vaꞌe rei tojeꞌoi.B} “Xee ma Artaxerxes huvixa ikuai vaꞌe ruvixa aiko. Kovaꞌe kuaxia amondouka sacerdote Esdras, Nhanderuete yva pygua vaꞌe guigua lei re nhomboꞌe vaꞌety pe: Tove tereiko porã!gG Sacerdote Esdras ma Senhor ayvu re nhomboꞌe vaꞌety, ojapo uka vaꞌekue haꞌe oayvu Israel kuery peguarã oeja vaꞌekue haꞌe javi re. Ixupe kuaxia para huvixa Artaxerxes omeꞌẽ vaꞌekue ma po rami ipara oiny: kO Mbaꞌeta Esdras opyꞌa re omoĩ ae ma vaꞌekue Senhor guigua lei oĩa rami ixupe ete oiko aguã, haꞌe gui ojapopa aguã, haꞌe Israel haꞌe javi rupi nhomboꞌe aguã Nhanderuete ayvu haꞌe oipotaa oeja vaꞌekue re. #? Mbaꞌeta peteĩ jaxya ára ypyꞌi py Babilônia gui ou rire peteĩ nhiruĩ jaxya ára ypyꞌi py ma ovaẽ Jerusalém py, hexe Nhanderuete po oĩ ramo.oWHaꞌe gui huvixa sete maꞌetỹ re ma oĩ jave peteĩ nhiruĩ jaxya py Esdras ovaẽ Jerusalém py.c?Jerusalém katy jogueru avi Israel ramymino kuery vaꞌe regua sacerdote, levita, oporaei vaꞌety, okẽ rarõa haꞌe templo py nhopytyvõ vaꞌety kuery. Huvixa Artaxerxes sete maꞌetỹ re ma oĩ jave py jogueru.QHaꞌe vaꞌe ma Senhor Israel kuery ruete lei oeja rã Moisés ombopara vaꞌekue re nhomboꞌe vaꞌety oikuaapa vaꞌe. Hexe Senhor Tuuete po oĩ ramo ixupe huvixa omeꞌẽmba ojerurea rami tema.J Buqui ma Abisua raꞌy, Abisua ma Finéias raꞌy, Finéias ma Eleazar raꞌy, Eleazar ma Arão sacerdote yvateve vaꞌe raꞌy rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe jave py ma Esdras ou avi Babilônia gui.SMeraiote ma Zeraías raꞌy, Zeraías ma Uzi raꞌy, Uzi ma Buqui raꞌy,Z-Aitube ma Amarias raꞌy, Amarias ma Azarias raꞌy, Azarias ma Meraiote raꞌy,V%Hilquias ma Salum raꞌy, Salum ma Zadoque raꞌy, Zadoque ma Aitube raꞌy,h K Jerusalém katy huvixa Artaxerxes Esdras omondoukaague Haꞌe vaꞌe rire Pérsia pygua huvixa Artaxerxes oĩ jave ou Esdras. Haꞌe vaꞌe ma Seraías raꞌy, Seraías ma Azarias raꞌy, Azarias ma Hilquias raꞌy,1Sete ára re ovyꞌaa rupi ojapo okuapy ngaru mbojape mbovua revegua eꞌỹ vaꞌe regua, ovyꞌa aguã Senhor ombou ramo. Mbaꞌeta haꞌe kuery re omaꞌẽ vy huvixa Assíria pygua pyꞌa oguerova vaꞌekue, Israel kuery ruete pegua oo ojapoa py omombaraete aguã rami. 7 gHaꞌe rami vy Páscoa ára py Israel ramymino kuery escravo ikuaiague gui ou vaꞌekue haꞌe javi okaru okuapy, haꞌe gui haꞌe kuery reve onhemoirũ avi amboae regua kuery Senhor Israel kuery ruete oeka aguã haꞌe vaꞌe yvy re amboae regua kuery hekoa vaꞌe reko vaia gui ojepeꞌa vaꞌekue. )Mbaꞌeta sacerdote haꞌe levita kuery ma peteĩꞌi rami ojekyꞌaꞌo ukapa ma vy haꞌeve vaꞌe ju ikuai. Haꞌe rami vy ojuka okuapy Páscoa pygua vexaꞌi escravo ikuaiague gui ou vaꞌekue haꞌe javi re, guykeꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe re, ojee ae guive.1 [ Ngaru Páscoa regua ojapo okuapyague Escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue haꞌe javi ma ngaru Páscoa regua ojapo okuapy peteĩ jaxya haꞌe catorze araa py. -Omoĩ avi okuapy sacerdote haꞌe levita kuery peteĩ-teĩ Nhanderuete pe ombaꞌeapo aguã Jerusalém py, Moisés kuaxia omboparaague rami vy. ] 3Omboaxa vy omeꞌẽ okuapy cem vaka raꞌy, duzentos vexaꞌi raꞌy, quatrocentos vexaꞌi haꞌe doze kavara raꞌy. Israel kuery haꞌe javi ojejavyague reguarã omeꞌẽ okuapy, mbovy regua pa ikuaia rami.ta Nhanderuete po py templo omboaxa okuapyague Haꞌe gui Israel kuery, sacerdote, levita haꞌe escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue mboae kuery ou vy ma Nhanderuete pegua oo ojapopaague oguerovyꞌa reve omboaxa okuapy ipo py.taOo ojapopa okuapy jaxya Adar ꞌea py mboapy araa py, huvixa Dario mboapy meme maꞌetỹ re ma oĩ jave. -Haꞌe ramo judeu kuery regua yvatekueve ojapo tema heravy oo, ikuai porã guive profeta Ageu haꞌe Ido raꞌy Zacarias ijayvuague rami. Oo ojapopa Israel kuery ruete ojapo ukaague rami, haꞌe gui huvixa Ciro, Dario haꞌe Pérsia pygua Artaxerxes ijayvuague rami guive.D Templo ojapopa ma okuapyague Haꞌe gui ma huvixa Dario ijayvuague rami ae Eufrates yakã kyvõ rupi opena vaꞌe Tatenai, Setar-Bozenai haꞌe oirũ kuery ojapopa pojava okuapy.5c Haꞌe rami ae avi xapyꞌa rei Jerusalém py Nhanderuete pegua oo oĩ vaꞌe amongue huvixa eꞌỹ vy pavẽ regua ombovaipaxe vy opo py kovaꞌe ipara oguerova vaꞌe rei tove Nhanderuete tomokanhymba, haꞌe py guery omoĩ rire. Xee Dario ae kovaꞌe ayvu amondouka vaꞌe. Tojapopaa pojava.” c? Po rami avi xeayvu: Ava oiko vaꞌe rei kovaꞌe kuaxia re oĩ vaꞌe oguerova ramo ma hoo gui peteĩ yvyra omboia ꞌrã, haꞌe gui haꞌe vaꞌe re ae oupia ꞌrã imoiny, haꞌe rã hoogue ma ojapoa ꞌrã ytyrã.8i haꞌe kuery omeꞌẽ aguã mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe Nhanderuete yva pygua ojou porã vaꞌerã, huvixa haꞌe taꞌy kuery re haꞌe kuery ojerure okuapy aguã guive.9k Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery pe ára nhavõ pemeꞌẽ kuerei ꞌrã pemeꞌẽ aguã vaꞌe: vaka raꞌy, vexaꞌi haꞌe vexaꞌi raꞌy oapy vy Nhanderuete yva pygua pe omeꞌẽ mbyrã. Trigo, juky, vinho haꞌe azeite voi pemeꞌẽ ꞌrã, Jerusalém py sacerdote kuery mbovy pa ikuaia rami vy,#?Xeayvu avi judeu kuery regua yvatekueve pe mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã, Nhanderuete pegua oo ojapo ju aguã. Yakã rovai peráta huvixa pegua omoĩaty py oĩ vaꞌe regua ma haꞌe vaꞌe avakue pe pemeꞌẽ jepi ꞌrã hiꞌára py porã, ombaꞌeapoa gui opytuꞌu eꞌỹ aguã.'GPemombytuꞌuve eme Nhanderuete pegua oo re ombaꞌeapo vaꞌe kuery. Tove judeu kuery ruvixa haꞌe yvatekueve tojapo ju Nhanderuete pegua oo oĩague py ae.D~“Haꞌe nunga rupi Eufrates yakã rovai rupi repena vaꞌe Tatenai, Setar-Bozenai haꞌe peneirũ kuery afarsaquita yakã rovai pendekuai vaꞌe, pejepeꞌa ke haꞌe gui mombyry katy.f}EHaꞌe rami ae avi mbaꞌemo ryru ouro haꞌe prata guigua Nhanderuete pegua opygua Jerusalém py templo oĩ vaꞌe gui Nabucodonosor oguenoẽ vy Babilônia katy ogueraa vaꞌekue ma omeꞌẽmbaa ju ꞌrã Jerusalém py templo oĩ vaꞌe pyguarã. Peteĩ-teĩ tembiporu oĩague py ae ju ꞌrã omoĩa, Nhanderuete pegua opy’, heꞌi vaꞌekue. >|wHuvixa ro gui ae ꞌrã omeꞌẽa mbaꞌemo repyrã.({I“Huvixa Ciro ma peteĩ maꞌetỹa re oĩ jave oikuaa uka povaꞌe ayvu: ‘Jerusalém py Nhanderuete pegua oo oĩ vaꞌe ma haꞌeve ojapoa ju aguã mymba oapy vy omeꞌẽ atyrã. Haꞌe rami aguã ma omoĩ atãave ꞌrã hendarã. Ijyvatea ma vinte e sete metros peve ꞌrã. Ipya voi vinte e sete metros ae avi ꞌrã. Mboapy ryxy ita tuvixa vaꞌe anho omoĩa ꞌrã, haꞌe gui peteĩ ju yvyra pyau guigua.=zsHaꞌe gui Média yvy re Acmetá py oo imbaraete vaꞌe oĩ vaꞌe py ojou peteĩ kuaxia oimama pyre. Haꞌe vaꞌe re ma nhomomaꞌenduꞌaarã ipara oiny po rami ijayvu vaꞌe: y - Dario oayvu omondoukaague Haꞌe ramo huvixa Dario ijayvu rã oikuaa potaa Babilônia py huvixa mbaꞌe kuaxia para omoĩ porãaty rupi. ,~}|{zyy.xwvv%urtsrnqnpnmmSldkjji hggwfee)cbbBaa4``_^^V]}\\:[ZZYXiWV=UTTJSRR!QPOON4LKJJI7HMGGFEVDCCXBA9@?>=c<;:\87n55#4K22F10y// .-`,+*)Q(''9&d%$$%#Q"! wy7QWGW!b}:n#N|]:Q ] E +t:Q+Haꞌe gui ma Yy Rokẽ rexei tetã mbyte py Esdras ogueroayvu hoꞌamy kuaxia lei oĩa, koꞌẽmbaꞌi guive kuaray mbyte peve ogueroayvu, avakue, kunhague haꞌe haꞌe javi oendu kuaa vaꞌe pe. Kuaxia lei oĩa ogueroayvu rã heta vaꞌe kuery ojapyxaka porã okuapy.CPHaꞌe ramo heta vaꞌe kuery ijatya py sacerdote Esdras ogueru lei. Avakue haꞌe kunhague ikuai, haꞌe javi oendu kuaa vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe ára ma sete jaxya, jypyꞌia ára. {O q Heta vaꞌe kuery oendua py Neemias lei ogueroayvuague Haꞌe gui sete jaxya py Israel kuery guekoa py ikuaia gui ou vy peteĩꞌi rami onoꞌõmba okuapy tetã mbyte py Yy Rokẽ oĩ vaꞌe yvýry. Haꞌe rami vy lei re nhomboꞌe vaꞌety Esdras pe ojerure okuapy kuaxia Israel kuery peguarã lei oĩa ogueru aguã, Moisés pe Senhor ombopara uka vaꞌekue ae.CNIHaꞌe gui sacerdote kuery, levita, okẽ rarõa, oporaei vaꞌety, heta vaꞌe kuery regua, templo py ombaꞌeapo vaꞌety haꞌe Israel kuery haꞌe javi ma guekoague py ae ju ikuai. 7MgHHeta vaꞌe kuery mboae ma hatãꞌi vaꞌe ouro guigua omeꞌẽ vinte mil, haꞌe dois mil prata guigua tuvixakueve vaꞌe, sessenta e sete ao puku sacerdote pegua guive. 4LaGHaꞌe rã hetarã kuery akã mboae ma omoĩ porãaty py omeꞌẽ avi vinte mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua, haꞌe dois mil e duzentos prata guigua tuvixakueve vaꞌe. Templo reguarã omeꞌẽ okuapyague Haꞌe gui hetarã kuery akã ikuai vaꞌe regua ma mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã. Huvixa ma mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua omeꞌẽ omoĩ porãaty py, cinqüenta hyꞌa haꞌe quinhentos e trinta ao puku sacerdote pegua guive.tJaEHymba camelo ma quatrocentos e trinta e cinco. Mburikaꞌi ma seis mil setecentos e vinte haꞌe javi vy. I DHaꞌe kuery rymba kavaju ma setecentos e trinta e seis oguereko. Haꞌe rã hymba mburika ma duzentos e quarenta e cinco ikuai.QHChembiguai avakue haꞌe kunhague jaipapa eꞌỹ re. Haꞌe vaꞌe kuery ju ma sete mil trezentos e trinta e sete ikuai. Ikuai avi duzentos e quarenta e cinco oporaei vaꞌety avakue haꞌe kunhague._G7BHaꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi vy ma quarenta e dois mil trezentos e sessenta ikuai,$FAAHaꞌe ramo haꞌe kuery pe huvixa aipoeꞌi tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hoꞌu eꞌỹ aguã, sacerdote Urim haꞌe Tumim revegua oiko eꞌỹa ja. )EK@Haꞌe kuery ma kuaxia para tery oĩa re guery oeka teĩ ndojoui okuapy. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei sacerdote ikuai aguã, haꞌeve vaꞌe ndoikoi vaꞌe vy.3D_?Sacerdote kuery haꞌe rami ae avi: Habaías, Coz haꞌe Barzilai ramymino kuery ikuai. Haꞌe vaꞌe Barzilai ma Gileade pygua rajy re omenda rire hery rupi ae oenoĩa.^C5>Delaías, Tobias haꞌe Necoda ramymino kuery ma seiscentos e quarenta e dois ikuai.B%=Povaꞌe kuery ma Tel-Melá gui ojevy vaꞌekue, haꞌe Tel-Harsa, Querube, Adom haꞌe Imer gui teĩ ndoikuaai ae tema Israel regua ikuaia:A19Salomão rembiguai kuery ramymino kuery ma Sotai ramymino kuery, Soferete, Perida,4=c8Nesias haꞌe Hatifa ramymino kuery guive. <97Barcos, Sísera, Tama, ;;6Bazlite, Meída, Harsa,#:A5Baquebuque, Hacufa, Harur,"9?4Besai, Meunim, Nefusesim,893Gazão, Uzá, Paséia, 7;2Reaías, Rezim, Necoda,631Hanã, Gidel, Gaar, 5;0Lebana, Hagaba, Salmai,43/Queros, Sia, Padom,V3%.Templo py ombaꞌeapo vaꞌety kuery ma Zia ramymino kuery, Hasufa, Tabaote,w2g-Okẽ rarõa kuery: Salum, Ater, Talmom, Acube, Hatita haꞌe Sobai ramymino kuery ma cento e trinta e oito. Q1,Oporai vaꞌety kuery: Asafe ramymino kuery ma cento e quarenta e oito.f0E+Haꞌe gui levita kuery ju: Jesua, Cadmiel haꞌe Hodeva ramymino kuery ma setenta e quatro.2/_*Harim ramymino kuery ma mil e dezessete. @.{)Pasur ramymino kuery ma mil duzentos e quarenta e sete.8-k(Imer ramymino kuery ma mil e cinqüenta e dois.},s'Haꞌe gui sacerdote kuery ju: Jedaías ramymino kuery Jesua ramymino ikuai vaꞌe ma novecentos e setenta e três.I+ &Senaá guigua ramymino kuery ma três mil novecentos e trinta. S*%Lode, Hadide haꞌe Ono guigua ramymino kuery ma setecentos e vinte e um.H) $Jericó guigua ramymino kuery ma trezentos e quarenta e cinco.:(o#Harim guigua ramymino kuery ma trezentos e vinte.R'"Elão mboae guigua ramymino kuery ma mil duzentos e cinqüenta e quatro.7&i!Avakue Nebo mboae guigua ma cinqüenta e dois.@%{ Avakue Betel haꞌe Ai guigua ma cento e vinte e três.7$iAvakue Micmás guigua ma cento e vinte e dois.E#Avakue Ramá haꞌe Geba guigua ma seiscentos e vinte e um.`"9Avakue Quiriate-Jearim, Cefira haꞌe Beerote guigua ma setecentos e quarenta e três.8!kAvakue Bete-Azmavete guigua ma quarenta e dois.7 iAvakue Anatote guigua ma cento e vinte e oito.GAvakue Belém haꞌe Netofa guigua ma cento e oitenta e oito.3aGibeão ramymino kuery ma noventa e cinco./YHarife ramymino kuery ma cento e doze.<sBezai ramymino kuery ma trezentos e vinte e quatro.:oHasum ramymino kuery ma trezentos e vinte e oito.?yAter haꞌe Ezequias ramymino kuery ma noventa e oito.@{Adim ramymino kuery ma seiscentos e cinqüenta e cinco.=uBigvai ramymino kuery ma dois mil e sessenta e sete.BAdonicão ramymino kuery ma seiscentos e sessenta e sete.EAzgade ramymino kuery ma dois mil trezentos e vinte e dois.;qBebai ramymino kuery ma seiscentos e vinte e oito.>wBinui ramymino kuery ma seiscentos e quarenta e oito.7iZacai ramymino kuery ma setecentos e sessenta.>w Zatu ramymino kuery ma oitocentos e quarenta e cinco.E Elão ramymino kuery ma mil duzentos e cinqüenta e quatro.Z- Paate-Moabe, Jesua haꞌe Joabe ramymino kuery ma dois mil oitocentos e dezoito.>w Ara ramymino kuery ma seiscentos e cinqüenta e dois.?y Sefatias ramymino kuery ma trezentos e setenta e dois.X )Parós ramymino kuery vaꞌe regua ma dois mil e cento e setenta e dois ojevy.l QHaꞌe vaꞌe kuery ma Zorobabel reve ojevy vaꞌekue, haꞌe gui Jesua reve, Neemias, Azarias, Raamias, Naamani, Mordecai, Bilsã, Misperete, Bigvai, Neum haꞌe Baaná reve. Povaꞌe ma Israel kuery vaꞌe regua avakue meme.  Po rami ma yvy mboae re escravo-rã ogueraa ague gui ojevy ju vaꞌekue rery. Haꞌe vaꞌe kuery ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor escravo-rã ogueraa uka vaꞌekue ri ojevypa ju Jerusalém tetã haꞌe Judá yvy katy, peteĩ-teĩ guekoague py ae.# ? Haꞌe gui xepyꞌa re Nhanderuete omoĩ amboatypa aguã yvatekueve, huvixa haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi, tery ambopara uka aguã hamymino kuery rery oĩa rami. Haꞌe rami vy ajou kuaxia jypyꞌi ojevy vaꞌekue rery oĩa. Haꞌe vaꞌe re ma po rami oĩ: | qmbaꞌeta tetã ma tuvixa vaꞌeri mboapyꞌi orekuai haꞌe py. Oo ikuai vaꞌerã ma mbovyꞌi ete teri ojapoa. iKHaꞌe gui haꞌe kuery mokoĩve pe xee aipoaꞌe: — Peipeꞌa uka eme Jerusalém kora rokẽ kuaray hakupa porã eꞌỹa ja. Haꞌe gui kaꞌaruꞌi pemboty ju ꞌrã imoiny okẽ rarõa kuery ikuai teria ja, ijokoa pemoĩ guive. Pemoĩ avi Jerusalém py hekoa vaꞌe kuery harõarã, peteĩ-teĩ omoĩague py toarõ ngoo rexei rupi ae — haꞌe,\1Jerusalém tetã re opena vaꞌerã ma mokoĩ amoĩ: xeryvy Hanani haꞌe huvixa ro re opena vaꞌety Hananias reve. Hananias ma Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oiko, amboae kuery gui ojerovia pyve guive.E  Jerusalém tetã rarõarã kuery Neemias omoĩague Haꞌe gui tetã kora rojapopa haꞌe okẽ romoĩmba ma rire amoĩ okẽ rarõarã kuery, oporaei vaꞌerã haꞌe levita kuery.@yHaꞌe kuery ma xee aendua py ijayvu okuapy mbaꞌemo porã Tobias ojapoa re. Haꞌe rami avi xeayvuague ju ꞌrã omombeꞌua ixupe. Heta ma Tobias ombopara kuaxia xemongyje aguã. PMbaꞌeta Judá py mbovy eꞌỹ ikuai Tobias pe ikuai aguã re oura vaꞌekue, Ará raꞌy Secanias rajy me oiko ramo. Haꞌe gui taꞌy Joanã ma Mesulão rajy Berequias ramymino re omenda vaꞌe.#?Haꞌe vaꞌe jave py Judá regua yvatekueve voi heta ombopara kuaxia Tobias pe ogueraa uka vaꞌe, haꞌe Tobias ju haꞌe kuery pe kuaxia ombopara avi._7Haꞌe nunga orerovaigua kuery oendupa vy yvy regua kuery oreyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi okyjepa rei, okangya anho oendu okuapy, mbaꞌeta oikuaa nho Nhanderuete poꞌakaa rupi haꞌe nunga rojapopaague. 1[ Tetã kora omoatyrõmba ma okuapyague Tetã kora rojapopa aguã ma cinqüenta e dois ára re rombaꞌeapo, jaxya elul ꞌepy vaꞌe re vinte e cinco araa peve.QHaꞌe nunga rupi Xeruete, nderexarai eme Tobias haꞌe Sambalate ojapo vaiague re. Eikuaa pota avi profeta kunha Noadia haꞌe profeta ramigua mboae kuery re, xemongyje reia rupi ijayvu okuapy rã.   Xemongyje reixe vy rive peráta omeꞌẽ, xee haꞌe ramia py ajejavy aguã, haꞌe kuery xemboetea rupi eꞌỹ ijayvu aguã.;~o Haꞌe rami xeayvu mbaꞌeta aikuaa Nhanderuete eꞌỹ ae haꞌe vaꞌe ayvu mbouare. Ixupe Sambalate haꞌe Tobias peráta omeꞌẽ rire rive haꞌe rami ijayvu xerekorã re.H}  Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: — Haꞌe rami avi ava xee ramigua teve onha ꞌrã? Mavaꞌe tu xee ramigua oike ꞌrã templo ropy oikove aguã? Xee ndaikei ꞌrã neĩ peteĩgueve — haꞌe.I|  Haꞌe gui ma aa Semaías ro py. Haꞌe vaꞌe Delaías raꞌy, Meetabel ramymino, ngoo py ae onhemboty vaꞌekue. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe aipoeꞌi xevy: — Jaa na Nhanderuete pegua oo py, haꞌe templo ropy apy katy nhaĩ. Templo rokẽ ma nhamboty porã ꞌrã. Mbaꞌeta pyávy oua ꞌrã ndejukaarã — heꞌi. q{[ Haꞌe kuery oremongyje reixe tema okuapy, mbaꞌeta aipoeꞌi: — Haꞌe kuery ojepeꞌa ꞌrã ombaꞌeapoa gui, ombaꞌeapoague gui mbaꞌeve oiko eꞌỹ aguã rami — heꞌi. Haꞌe nunga rupi Xeruete, xemombaraete ke aỹ. zHaꞌe ramo xee aipoaꞌe uka ju: — Ndeayvuague ma neĩ teĩgue ma ndoikoi. Neakã gui rive rima ndeayvu — haꞌe uka. @yyHaꞌe rami aguã vy rive ae ma je profeta kueryrã remoĩ Jerusalém py, nderekorã re ijayvu vy ‘Haꞌe vaꞌe ma Judá pygua ruvixa’, heꞌiarã. Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvua omombeꞌua rã nhanderuvixave avi ꞌrã oendu. Eju vyvoi haꞌvy haꞌe nunga re jajogueroayvu aguã”, heꞌi uka xevy. $xAHaꞌe vaꞌe re ma po rami oĩ: “Yvy regua kuery ikuaia rupi oendu ndee haꞌe judeu kuery haꞌe javi reve nhanderuvixave re pepuꞌãxe vy rive pemoatyrõ tetã kora. Gesém voi haꞌe rami ae omombeꞌu. Haꞌe kuery oikuaa rami vy ma je ndee ae reĩxe haꞌe kuery ruvixarã.w{Haꞌe gui peteĩ nhiruĩguea ma xea py Sambalate ombou guembiguai opo py kuaxia para omboja pyreꞌỹ ogueraa vaꞌe.tvaIrundykue haꞌe kuery xerenoĩ uka haꞌekue rami ae. Haꞌe rã xee voi haꞌekue rami ae tema ambovai. qu[Haꞌe ramo haꞌe kuery pe amondouka po rami omombeꞌua aguã: — Xee ndaa reguai teve, mbaꞌemo tuvixa vaꞌe rojapo rokuapy ramo. Mbaꞌe re tu ambaꞌeapoa gui apytuꞌupa ta, peẽ kuerya katy aa aguã rive? — haꞌe uka.t/Haꞌe rami vy Sambalate aipoeꞌi uka xevy: — Eju ke orerovaexĩ Ono yvyugua py tekoa oĩa py — heꞌi, mbaꞌemo vai xevy ojapoxe vy rive. *s O Hovaigua kuery omongyjea rupi ijayvu okuapyague Haꞌe gui Sambalate, Tobias, Arábia pygua Gesém haꞌe orerovaigua kuery haꞌe javi oendupa okuapy kora romoatyrõmba maa, mbaꞌeta ndaꞌipovei ma kora paꞌũ ikuai vaꞌekue, haꞌe vaꞌe jave kora rokẽ noromoĩ teri teĩ. r Haꞌe nunga rupi Xeruete, nemaꞌenduꞌa ke xere xemoingo porã aguã, kovaꞌe kuery pe ajapo porã aikovya haꞌe javi re. tqaÁra nhavõ haꞌe kuery hoꞌu vaꞌerã ajuka uka ꞌrã peteĩ vaka haꞌe mboapy meme vexaꞌi oiporavo pyre. Uru ma heta ajuka uka avi, haꞌe gui dez araa py nhavõ ajogua reta avi vinho joegua eꞌỹ-eꞌỹ. Haꞌe rã tembiꞌu huvixa peguarã omeꞌẽa vaꞌekue ma xee ndajopyi xejeupe ae, kovaꞌe kuery pe mbaꞌemo omeꞌẽ ukaa reta ae ma ramo.Tp!Haꞌe rami ae avi xero py amovaẽ cento e cinqüenta avakue judeu regua huvixa kuery reve ou vaꞌekue, haꞌe gui orea py yvy regua oreyvýry rupi hekoa vaꞌe kuery ou rã amovaẽmba avi imbokuapy.RoHaꞌe rami ꞌrãgue py tetã kora re ombaꞌeapoa py xee voi amoatyrõ aikovy. Neĩ peteĩ henda py ma voi ndajoguai xeyvyrã. Xerembiguai kunumigue voi onoꞌõmba haꞌe py ombaꞌeapo avi aguã. qn[Haꞌe rã yma huvixa kuery xee aĩ eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue ma heta vaꞌe kuery ojavyky rei vy haꞌe kuery gui oipeꞌapa vaꞌekue tembiꞌu haꞌe vinho, quarenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua guive. Hembiguai kuery kunumigue voi oguereko rei vaꞌekue heta vaꞌe kuery. Haꞌe rã xee ma haꞌekue rami ndajapoi Nhanderuete renonde ajererokyje vy.(mIHaꞌe gui ma Judá yvy rupi opena vaꞌerã xemoĩague ára guive, Artaxerxes huvixa oĩa vinte maꞌetỹa guive trinta e dois maꞌetỹa peve, haꞌe javi vy doze maꞌetỹ re aĩ jave ma xee neĩ xeryvy kuery voi ndoroꞌui tembiꞌu huvixa peguarã xevy omeꞌẽa vaꞌekue gui.>lu Neemias ojapo porãa re ijayvuague Haꞌe gui xeao ambovava ratã reve aipoaꞌe: — Nami avi Nhanderuete tojapo, tombovava imondovy ava oayvuague ojapopa eꞌỹ vaꞌe. Ixugui toipeꞌapa hoo haꞌe ombaꞌeapoa rupi ojou vaꞌe haꞌe javi — haꞌe. Haꞌe ramo ijaty vaꞌe kuery haꞌe javi ombovai vy — Haꞌeve vaꞌe! — heꞌi okuapy. Haꞌe vy omboete okuapy Senhor. Haꞌe rire ma haꞌe kuery ojapo oayvuague. -kS Haꞌe ramo ombovai okuapy: — Haꞌe kuery pe romeꞌẽmba ju ꞌrã haꞌvy, ndorojerurevei ma ꞌrã guive. Ndee aipoꞌrea rami ae ꞌrã rojapo — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo aenoĩ avi sacerdote kuery, haꞌe vy ajapo haꞌe kuery oura aguã rami haꞌe vaꞌe ayvu ojapo avi aguã. j  Haꞌe nunga rupi aỹꞌi ma voi peẽ kuery pemeꞌẽ ju haꞌe kuery yvy, uvaty, oliveira ty haꞌe hoo peipeꞌa vaꞌekue. Pemeꞌẽmba avi peráta pemboekovia retaveague, trigo, uvaty haꞌe azeite haꞌe kuery gui peipeꞌa vaꞌekue — haꞌe. Ei Haꞌe gui xee voi, xeryvy kuery haꞌe xerembiguai kunumigue reve haꞌe kuery pe roiporuka avi peráta haꞌe trigo. Haꞌe rami teĩ nhamboekovia retave eme jaiporuka vaꞌekue áryve.h7 Haꞌe rami rã haꞌe kuery okyrirĩmba okuapy nombovai kuaai vy. Haꞌe ramo aipoaꞌe ju: — Peẽ kuery pejapo vaꞌe ma haꞌeve eꞌỹ. Ndaꞌevei ri tyꞌy Nhanderuete renonde pejererokyje aguã, amboae regua nhanderovaigua ikuai vaꞌe nhanembojaru rei eꞌỹ aguã?g Haꞌe vy aipoaꞌe haꞌe kuery pe: — Ore ma mbaꞌemo rojou vaꞌekue re rojogua ju oreryvy kuery judeu ikuai vaꞌe yvy regua kuery pe ovendeague gui. Haꞌe rã peẽ ju ri tyꞌy penderyvy kuery pevende ta joupe, ore ju rojogua aguã? — haꞌe. GfHaꞌe rami vy xee ae aikuaa pota porã ma vy xeayvu ete yvatekueve haꞌe huvixa kuery pe. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoaꞌe: — Peẽ kuery tu peteĩ-teĩ penderyvy kuery pe mbaꞌemo peiporuka rire pemboekovia retave rima — haꞌe. Haꞌe gui ma haꞌe kuery ikuaia re aikuaa pota aguã ajapo nhemboaty guaxu.Ye+Haꞌe rami ete haꞌe kuery ojapukai reve ijayvu ramo aendu vy xeporiau vaipa.dOreryvy kuery reve peteĩꞌi toꞌo orekuai, oreraꞌy kuery voi haꞌe kuery raꞌy kuery rami ae avi heko porã vaꞌe. Haꞌe rami teĩ neꞌexa, oreraꞌy haꞌe orerajy kuery romboaxa ma oreryvy kuery escravo-rã. Orerajy kuery vaꞌe regua ma ogueraa ma escravo-rã. Ndorepoꞌakavei ma guive rogueru ju aguã, mbaꞌeta orembaꞌety haꞌe uvaty ma jopo py opyta — heꞌi okuapy. cHaꞌe gui ikuaive ju aipoeꞌi vaꞌe: — Peráta orevy oiporukaa vaꞌekue oreyvy haꞌe uvaty regua imposto ropaga aguã.b'Ikuai avi aipoeꞌi vaꞌe: — Oreyvy, orembaꞌety uva haꞌe orero voi jopo py romboaxa ma trigo rekovia, kovaꞌe karuai gui — heꞌi. 5acHaꞌe vy amongue aipoeꞌi: — Orereta raxa rima, oreraꞌy haꞌe orerajy kuery reve. Haꞌe rami vy pemeꞌẽ na trigo roꞌu vaꞌerã rokuaveꞌi aguã — heꞌi. &` G Peráta omboekovia retave eꞌỹ aguã re ijayvuague Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery kunhague reve ojapukai okuapy guyvy kuery judeu regua rovai.8_iHaꞌe gui xee neĩ namboivei xeao xejegui, xeryvy kuery, xepytyvõa kuery, neĩ avakue tetã rarõa xerupive ikuai vaꞌe ma voi. Peteĩ-teĩ roke rojupy orerembiporu reve. n^UHaꞌe vaꞌe jave ma voi aipoaꞌe heta vaꞌe kuery pe: — Peteĩ-teĩ pepyta ꞌrã Jerusalém tetã py ae penerembiguai kunumigue reve, pyávy tetã rarõa rupi pendekuai, haꞌe gui ara py ju pembaꞌeapo aguã — haꞌe.]#Haꞌe rami py tema rombaꞌeapo. Amongue vaꞌe ma opo py huꞌy guaxu reve ikuai kuaray hexakã guive kaꞌaru jaxy-tata ojekuaapa peve. ,\QHaꞌe nunga rupi mimby guaxu nheꞌẽ pendu vyve taꞌvy penha reve penoꞌõmba orea py. Mbaꞌeta Nhanderuete ae ꞌrã opuꞌã nhanderepya rupi — haꞌe. f[EAipoaꞌe yvatekueve, huvixa haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe: — Jajapo vaꞌerã oĩ vaꞌe ma tuvixa ete, joapy eꞌỹ-eꞌỹ guive. Haꞌe rami avi kora áry rupi ikuai vaꞌe ma joegui mombyry-mbyry ikuai.VZ%Ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe rami ae avi peteĩ-teĩ okuꞌa re oguereko ꞌrã kyxe. Haꞌe rami py ombaꞌeapo okuapy. Haꞌe rã mimby guaxu monheꞌẽarã amoĩ vaꞌekue ma xeyvyꞌiry riae oiko.Y!Haꞌe rã mbaꞌemo reraa kuery ma peteĩ-teĩ opo rovai py oupi ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe rã hovai re ma ojopy ꞌrã heravy guembiporu.X7Haꞌe vaꞌe ára guive xerembiguai kunumigue regua mbytekue ma ombaꞌeapo ꞌrã okuapy kora re, haꞌe rã amboae kuery ma huꞌy guaxu reve ikuai, huꞌy jokoa, guyrapa haꞌe pexo regua reve guive. Haꞌe gui opena vaꞌe kuery ma Judá kuery mbopyꞌa guaxua rupi ikuai.>WuHaꞌe gui orerovaigua kuery oendu okuapy roikuaa ae maa, Nhanderuete ojoko ramo haꞌe kuery ojapoxea. Haꞌe ramo kora oĩa katy ju roopa, peteĩ-teĩ rombaꞌeapo aguã katy ae."V=Haꞌe vy aexa potapa ma vy apuꞌã reve aipoaꞌe yvatekueve, huvixa kuery haꞌe heta vaꞌe kuery mboae pe: — Pekyje rei eme. Penemaꞌenduꞌa tema Senhor re, mbaꞌeta haꞌe ma ipoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe. Haꞌe rami vy pejogueroꞌa penderyvy haꞌe penderykeꞌy kuery repya rupi, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery, penderaꞌyxy haꞌe pendero ikuai vaꞌe repya rupi guive — haꞌe. bU= heta vaꞌe kuery peteĩ-teĩ hoo pygua ikuaia rami amoĩ kora yvyꞌã guy katy teri oĩa py oarõ aguã, onhembotypa eꞌỹ teria rupi. Kora ropy katy amombytapa imoꞌamy kyxe, huꞌy guaxu haꞌe hapa reve-reve.FT Haꞌe gui haꞌe kuery yvyꞌiry judeu kuery hekoa vaꞌe mbovykue rei eꞌỹ ou vy aipoeꞌi orevy: — Opa rupi haꞌe kuery ikuaia gui ou ta nhanderovai opuꞌã aguã — heꞌi ramolSQ Orerovaigua kuery aipoeꞌi avi: — Haꞌe kuery mbaꞌeve ndoikuaai neĩ ndoexai ꞌrã haꞌe vaꞌe kuery mbyte rupi roike vy rojukapa rã. Haꞌe rami vy romombytuꞌupa ꞌrã ombaꞌeapo vaꞌe kuery — heꞌi okuapy. MR Haꞌe gui Judá regua avakue aipoeꞌi: — Mbaꞌemo reraa kuery naꞌimbaraetevei ma, mbaꞌemo raꞌykue-ꞌykue aty heta vai ete rã. Kora jajapopa aguã ndaꞌeve reguai — heꞌi okuapy. yQk Haꞌe rami teĩ Nhanderuete pe rojerure rokuapy. Harõarã romoĩ guive kuery ara py haꞌe pyávy ijokoarã. {PoHaꞌe rami vy haꞌe kuery peteĩ rami onoꞌõmba okuapy Jerusalém tetã re opuꞌã vy oremoangeko rei aguã.O#Haꞌe rami teĩ Sambalate haꞌe Tobias haꞌe nunga oendu. Arábia guigua kuery, Amom haꞌe Asdode guigua kuery avi oendu okuapy Jerusalém kora romoatyrõve tema heravya. Kora paꞌũ ikuai vaꞌekue rombotypa raiꞌi maa haꞌe kuery oikuaa vy ivai vaipa okuapy.NHaꞌe rami py romoatyrõ heravy kora. Haꞌe vy yvatea mbyte peve rombotypa, heta vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã ikyreꞌỹ ramo. M)Ejaoꞌi eme haꞌe kuery reko vaiague, nerenonde gui embogue eme ojejavyague, mbaꞌeta ombaꞌeapo vaꞌe kuery oendua py nembopoxy okuapy. L3Oreruete, endu ke mbaꞌeta ombojaru reipy orekuai. Haꞌe kuery re ae tojeapa ju orembojaru reiague. Escravo-rã togueraapaa guive yvy mboae katy.2K]Hexeve hiꞌaĩ avi Amom guigua Tobias. Haꞌe vy aipoeꞌi avi: — Kora ita gui anho haꞌe kuery ojapo teĩ hiꞌáry mbyku rive ojeupi vy oitypa ꞌrã — heꞌi. JGuyvy kuery haꞌe Samaria pygua xondaro kuery haꞌe javi oendua py ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu pevaꞌe judeu kuery ikangykue ojapo ta? Haꞌe rami aguã ojapo ukaa ꞌrã ri ndaꞌu? Mbaꞌemo mymba ojuka vy ndaꞌu omeꞌẽ ꞌrã ri? Peteĩ ára pyveꞌi ndaꞌu omomba ꞌrã? Ita raꞌykue oapypa pyre aty gui ndaꞌu omoatyrõve ju ꞌrã? — heꞌi. !I = Ngovaigua kuery jokoarã omoĩague Haꞌe gui kora romoatyrõmba maa Sambalate oendu vy ipoxy ete. Ivai vaipa reve ijayvu vai judeu kuery rovai.H) Haꞌe gui kora ojerea py opy oĩa guive Vexaꞌi Rokẽ peve omoatyrõ vaꞌe ma ouro re ombaꞌeapo vaꞌety haꞌe mbaꞌemo vendea kuery. GHaꞌe vaꞌe rire omoatyrõ vaꞌe ma ouro re ombaꞌeapo vaꞌety raꞌy Malquias. Haꞌe vaꞌe ma omoatyrõ heravy templo py ombaꞌeapo vaꞌety haꞌe mbaꞌemo vendea kuery ro ikuaia peve, Harõa kuery Rokẽ rexei rupi, kora ojerea py opy oĩa peve.dFAHaꞌe vaꞌe rire amboae rupi omoatyrõ vaꞌe ma Selemias raꞌy Hananias haꞌe Zalafe raꞌy mboapy memea vaꞌe Hanum. Haꞌe vaꞌe kuery rire ma Berequias raꞌy Mesulão ju omoatyrõ heravy ngoo yvýry rupi ae.@EyHaꞌe vaꞌe kuery rire ma Imer raꞌy Zadoque ju omoatyrõ heravy ngoo yvýry rupi ae. Haꞌe vaꞌe rire ma Secanias raꞌy Semaías ju omoatyrõ, okẽ kuaray oua katygua rarõa.wDgHaꞌe gui Kavaju Rokẽ rovai guive ma sacerdote kuery ae omoatyrõ heravy, peteĩ-teĩ ngoo yvýry rupi ae. C Haꞌe vaꞌe rire ma Tecoa tetã pygua kuery amboae rupi ju omoatyrõ okuapy, torre guaxu hiꞌaĩa guive Ofel kora oĩa peve. 1B[haꞌe gui templo py ombaꞌeapo vaꞌety kuery Ofel py ikuai vaꞌe guive. Yy Rokẽ oĩa guive omoatyrõ heravy kuaray oua katy, torre yvateve vaꞌe hiꞌaĩa peve.UA#Haꞌe gui opa ovyaꞌi guive ma Uzai raꞌy Palal ju omoatyrõ, haꞌe nhuã roka yvýry huvixa ro oĩ vaꞌe áry torre hiꞌaĩ vaꞌe guive. Haꞌe vaꞌe rire ma Parós raꞌy Pedaías ju omoatyrõ, @ Haꞌe vaꞌe rire ma Henadade raꞌy Binui ju omoatyrõ amboae rupi, Azarias ro guive opa ovyaꞌi peve, kora ojerea peve ete.@?yHaꞌe gui ma Benjamim haꞌe Hassube ju omoatyrõ heravy ngoo yvýry rupi ae. Haꞌe vaꞌe kuery rire ma Maaséias raꞌy Azarias ju omoatyrõ, Hananias ramymino, ngoo yvýry rupi.Z>-Haꞌe vaꞌe rire sacerdote kuery tetã rovai rupi ikuai vaꞌe ju ombaꞌeapo.=Haꞌe vaꞌe rire ma Urias raꞌy Meremote, Coz ramymino vaꞌe ju omoatyrõ heravy Eliasibe ro rokẽ guive hoo apy peve.#<?Haꞌe vaꞌe rire ma Zabai raꞌy Baruque ju ikyreꞌỹ reve omoatyrõ amboae rupi, kora ojerea guive sacerdote yvateve vaꞌe Eliasibe ro rokẽ peve.;+Ijyvýry ma Mispa pygua huvixa Jesua raꞌy Ezer ju omoatyrõve heravy tembiporu moĩ porãaty via tape oẽ ovy vaꞌe rupi, kora ojerea peve.n:UHaꞌe vaꞌe rire ma tyvy ju ombaꞌeapo, Queila yvy mbyte rupi opena vaꞌe Henadade raꞌy Bavai.79gHaꞌe vaꞌe rire levita kuery ju omoatyrõ okuapy Bani raꞌy Reum revegua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ma Queila yvy mbyte rupi opena vaꞌe Hasabias ju ombaꞌeapo.18[Haꞌe rire Bete-Zur pygua huvixa Azbuque raꞌy Neemias ju omoatyrõ heravy. Davi rupa rexei peve omoatyrõ, yy omboty pyre haꞌe ipyꞌa guaxukueve rogue rupi peve.s7_Yakã Ryapy Rokẽ omoatyrõ vaꞌe ma Mispa pygua huvixa Col-Hozé raꞌy Salum. Omoatyrõmba ma vy ojaoꞌi. Haꞌe gui okẽ ju omoĩ imoꞌamy, ijokoarã ferro haꞌe yvyra guigua reve. Kora omoatyrõve heravy yy omboty pyre Selá py oĩ vaꞌe yvýry rupi, huvixa mbaꞌe yvotyty rexei, Davi rekoague katy gui tape pyrõ-pyrõaꞌi oguejy ouvy vaꞌe peve.36_Haꞌe gui Yty Renda Rokẽ ae ma Bete-Haquerém pygua huvixa Recabe raꞌy Malquias omoatyrõ. Haꞌe vaꞌe omoatyrõ okẽ, ijokoarã ferro haꞌe yvyra guigua reve. 5  Haꞌe gui Yvyugua Rokẽ omoatyrõ vaꞌe ma Hanum, Zanoa pygua kuery mboae reve. Haꞌe kuery omoatyrõmba imoꞌamy okẽ, ijokoarã ferro haꞌe yvyra guigua reve. Kora quatrocentos e cinqüenta metros peve omoatyrõ avi, Yty Renda Rokẽ oĩa peve. 4 Ijyvýry ombaꞌeapo avi Jerusalém tetã mbyte rupi opena vaꞌe Haloés raꞌy Salum. Guajy kuery reve ombaꞌeapo okuapy. {3o Amboae rupi ma Harim raꞌy Malquias haꞌe Paate-Moabe raꞌy Hassube omoatyrõ heravy, Torre Tatakua ꞌea voi.21 Ijyvýry ombaꞌeapo avi Harumafe raꞌy Jedaías. Ngoo yvýry rupi ae omoatyrõ. Haꞌe vaꞌe yvýry ma Hasabnéias raꞌy Hatus ju ombaꞌeapo.r1] Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ombaꞌeapo avi Jerusalém tetã mbyte rupi opena vaꞌe Hur raꞌy Refaías.0Haꞌe kuery yvýry ma ombaꞌeapo avi Haraías raꞌy Uziel ouro re ombaꞌeapo vaꞌety. Haꞌe vaꞌe yvýry ma Hananias ju ombaꞌeapo, heakuã porã vaꞌe apoa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery Jerusalém rupi omoatyrõmba Kora Ipyve Vaꞌe oĩa peve.]/3Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ma Gibeão pygua Melatias haꞌe Merom pygua Jadom ju ombaꞌeapo, haꞌe gui avakue Gibeão haꞌe Mispa guigua, Eufrates yakã rovai huvixa oĩ vaꞌe rembiguai ikuai vaꞌekue meme.@.yHaꞌe gui Paséia raꞌy Joiada haꞌe Besodias raꞌy Mesulão omoatyrõ Okẽ Ymague. Haꞌe rami vy omboyta vy omoĩ ju imoꞌamy okẽ, ijokoarã ferro haꞌe yvyra guigua reve.'-GHaꞌe vaꞌe kuery yvýry ma Tecoa tetã pygua kuery omoatyrõ. Haꞌe rã haꞌe pygua yvatekueve ma nombaꞌeapoxei okuapy opena vaꞌerã oĩ vaꞌe pe. k,OHaꞌe kuery yvýry ma Urias raꞌy Meremote ju ombaꞌeapo, Coz ramymino vaꞌe. Haꞌe vaꞌe yvýry ma Berequias raꞌy Mesulão ju omoatyrõ, Mesezabel ramymino. Haꞌe vaꞌe yvýry ma Baaná raꞌy Zadoque ju omoatyrõ.+1Haꞌe gui Hassenaá raꞌy kuery ma omoatyrõ okuapy Pira Rokẽ ꞌea. Omboytapa ma vy okẽ ju omoĩ, ijokoarã ferro haꞌe yvyra guigua reve.*Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ma avakue Jericó guigua ju ombaꞌeapo okuapy. Haꞌe vaꞌe kuery yvýry Inri raꞌy Zacur ju ombaꞌeapo. s) a Tetã kora omoatyrõa rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery rery oĩa Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe Eliasibe voi onhemoĩ avi tyvy kuery sacerdote ikuai vaꞌe reve Vexaꞌi Rokẽ omoatyrõ ju aguã. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete peguarã omboaxa, haꞌe hokẽrã omoĩ. Haꞌe gui Torre dos Cem haꞌe Torre Hananel pegua oĩa peve omoatyrõ heravy kora.j(MHaꞌe rã xee ambovai: — Oreruete yva pygua ae orepytyvõ ꞌrã rojapopa aguã rami. Haꞌe nunga rupi hembiguai kuery orekuai vaꞌe ronhemoĩ ꞌrã romoatyrõmba ju aguã. Haꞌe rã peẽ kuery ma ore kuery reve mbaꞌeve rei ndaperekoi Jerusalém tetã py. Haꞌe py ndaꞌevei guive peike aguã, pendere naꞌimaꞌenduꞌaai rã — haꞌe. |'qHaꞌe rã Horonaim pygua huvixa Sambalate, hembiguai Amom guigua Tobias haꞌe Arábia guigua Gesém haꞌe nunga oikuaa vy orejojai rei okuapy. Orembojaru reia rupi aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu pejapo ta? Tyrã pa huvixave rovai pepuꞌã ta? &#Haꞌe kuery pe amombeꞌu avi Xeruete po ipoꞌakapa vaꞌe xere oĩa haꞌe huvixave xereve ijayvuague. Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi: — Ronhemoĩ ꞌrã haꞌvy nhamoatyrõ aguã — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy ikyreꞌỹ okuapy ombaꞌeapo porã aguã. {%oHaꞌe gui ma xee aipoaꞌe haꞌe kuery pe: — Pexa ma aỹ opa mbaꞌe py nhandekuai axya. Jerusalém tetã ivaipa, hokẽ voi oapypaa tata py. Peju haꞌvy nhamoatyrõ ju Jerusalém kora. Haꞌe ramo ꞌrãe nanhandejojaiavei — haꞌe.h$IHuvixa kuery ma ndoikuaai marã katy pa aa ague, neĩ mbaꞌe pa ajapoague voi, mbaꞌeta mbaꞌeve rei namombeꞌui teri judeu kuery pe, sacerdote kuery, yvatekueve, huvixa kuery, neĩ ombaꞌeapo vaꞌerã kuery pe voi. /#WHaꞌe rami vy pytũ teri reve aẽve avy yakã rembe rupi. Haꞌe py aexave ju tetã kora oĩ vaꞌe. Haꞌe gui ajevy vy Yvyugua Rokẽ rupi aike vy xero py ju aa."Haꞌe gui ma aave Yvu Rokẽ haꞌe huvixa pegua yy omboty pyre peve. Haꞌe rami teĩ mamove noĩ xerymba aĩa oaxa aguã.[!/ Pyavyve aẽ avy Yvyugua Rokẽ gui, haꞌe gui Teju Jagua Yvu oĩa katy ju aa Yty Renda Rokẽ katy aa vy. Haꞌe py mae ma aexa Jerusalém tetã kora ivaipaa haꞌe hokẽ ikuai vaꞌekue tata py oapypaague.x i Haꞌe gui peteĩ pytũ apuꞌã avy. Xerupive mbovyꞌi ete avi avakue ojeꞌoi, mbaꞌeta avave pe namombeꞌui teri Jerusalém py ajapo aguã xepyꞌa re Xeruete omoĩ vaꞌekue. Mymba kuery voi ndaraai xereve, xerymba aĩa eꞌỹ vy. 9 Heta vaꞌe kuery tetã kora omoatyrõ ju aguã re Neemias ijayvuague Haꞌe gui Jerusalém tetã py avaẽ vy mboapy ára re ranhe aiko rive.*M Haꞌe nunga ma Horonaim pygua huvixa Sambalate haꞌe hembiguai Amom guigua Tobias oikuaa vy ndojou porãi. Ojou vai ete Israel kuery aipytyvõ aguã ajuague. U# Haꞌe gui ma Eufrates yakã rovai huvixa kuery openaa py avaẽ vy haꞌe kuery pe amboaxa kuaxia para huvixa ogueru ruka vaꞌekue. Xerupive huvixa ombou avi xondaro ruvixa haꞌe kavaju árygua kuery."=Emeꞌẽ avi kuaxia huvixa pegua kaꞌaguy re opena vaꞌety Asafe pegua, xevy yvyra omeꞌẽ aguã templo kora rokẽ ytarã, tetã korarã, haꞌe oo aĩ aguã ojapoa avi aguã — haꞌe. Haꞌe ramo huvixa omeꞌẽmba xevy, xere Nhanderuete po ipoꞌakapa vaꞌe oĩ ramo. iKHaꞌe gui aipoaꞌeve ju huvixa pe: — Xeruvixa, rejou porã ri vy emeꞌẽ haꞌvy kuaxia para Eufrates yakã rovai rupi huvixa opena vaꞌe kuery peguarã, haꞌe kuery oyvy rupi xemboaxa rã Judá yvy re avaẽ aguã.eCHaꞌe gui huvixa, ijyvýry taꞌyxy oĩ avi vaꞌe reve aipoeꞌi xevy: — Rakaꞌe peve ꞌrã tu nereĩvei apy? Rakaꞌe ꞌrã tu rejevy ju? Haꞌe rã amombeꞌu rakaꞌe peve pa haꞌe py aiko haꞌe ajevy aguã.ucHaꞌe rami vy ambovai huvixa: — Xeruvixa, ndevy pe haꞌeve ramo, haꞌe nerenonde py xee nerembiguai xemboaxy ri ramo ajerure Judá yvy katy xemondouka aguã re, tetã xeramoĩ kuery rupa oĩa vaꞌe amoatyrõ ju aguã — haꞌe. wHuvixa oporandu ju xevy: — Mbaꞌe nunga re tu rejerure ta xevy? Haꞌe rã Nhanderuete yva pygua pe ranhe ajerure.Pambovai: — Xeruvixa, tereikove riae! Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu xerova re avyꞌaa aexa uka ꞌrã tetã xeramoĩ kuery rupa oĩa ivaipa teria ja, hokẽ tata py oapypaa rire guive? — haꞌe. ~~$}|{ozxx wvugtPs4r-qEpTonn3lkxjii;hgJfedccDa`_^^B]i\[ZkYjX;W UTTRMQPOO N$MLLvLQL,LKKKhJJJJgJ?IIIItISI0I HHHHuHPH1HFE7DCBf@?;>=U;:9d77[6433`2f11o1$0/3.[--,,++*{))('~&%%v%$$$#v#S#2# ""m!!w!R!2! R5&uZLe~  l 5 68x zm Haꞌe vaꞌe lei heta vaꞌe kuery oendu vy Israel kuery mbyte gui oipeꞌa imondovy amboae regua haꞌe javi. ~u mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ndogueraai rakaꞌe tembiꞌu haꞌe yy Israel kuery ovaexĩ aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Balaão pe opaga okuapy Israel kuery rovai ijayvu vai aguã re. Haꞌe rami teĩ ijayvu vaikue ꞌrãgue py Nhanderuete ojapo ogueroayvu porã aguã rami. Balaão rekokue omombeꞌua ma jaexa ꞌrã Deuteronômio 23.3-5 haꞌe Números 22-24 py.  - Israel kuery mbyte gui amboae regua oipeꞌapaa ague Haꞌe vaꞌe ára ma heta vaꞌe kuery pe ogueroayvua Moisés ombopara vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe re ojou “Amonita haꞌe moabita kuery Nhanderuete pegua kuery re ndaꞌevei ae onhemoirũ aguã” heꞌia oĩa,T! /Haꞌe nunga rupi Zorobabel haꞌe Neemias oĩ jave voi Israel kuery pavẽ omeꞌẽ ꞌrã okuapy jogueroporaei vaꞌe haꞌe okẽ rarõa kuery pe koꞌẽ nhavõ hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe kuery omeꞌẽ avi ꞌrã levita kuery peguarã oipeꞌa pyre, haꞌe gui levita kuery ju ꞌrã omeꞌẽ Arão ramymino kuery peguarã. <q .Mbaꞌeta ymave rupi Davi haꞌe Asafe oiko jave voi ikuai avi rakaꞌe oporaei vaꞌe kuery re opena vaꞌe, jogueroporaei, haꞌe Nhanderuete rerovyꞌaa kuery re opena vaꞌe.R~ -Mbaꞌeta haꞌe kuery ombaꞌeapo ꞌrã Nguuete pe anho, mbaꞌemo oikyꞌaꞌo ꞌrã guive, oporaei vaꞌe haꞌe okẽ rarõa kuery rami ae avi, Davi haꞌe taꞌy Salomão ojapo ukaague rami vy.$}A , Sacerdote haꞌe levita kuery pegua omeꞌẽa aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe árave omoĩa avakue templo ropy jaꞌo mbaꞌemo porãgue omoĩ porãaty re opena vaꞌerã. Haꞌe py ma mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre, hiꞌa ypyꞌi vaꞌekue regua iporãgueve haꞌe dízimo guive omoĩ porãa. Haꞌe py ae haꞌe kuery omonoꞌõ ꞌrã tetã ikuai vaꞌe gui sacerdote haꞌe levita kuery peguarã omeꞌẽa vaꞌerã lei oĩa rami vy. Haꞌe ramo Judá kuery ovyꞌapa okuapy haꞌe py sacerdote haꞌe levita kuery opena ramo.{|o +Haꞌe vaꞌe ára ae avi mymba kuery heta ete oapy vy omeꞌẽ okuapy ovyꞌa reve, Nhanderuete ombovyꞌa ete ramo. Kunhague haꞌe kunumigue ovyꞌapa avi okuapy. Mombyry rupi peve oendua Jerusalém tetã py ovyꞌa reve oporaei vaꞌe. ,{Q *Maaséias, Semaías, Eleazar, Uzi, Joanã, Malquias, Elão haꞌe Ezer guive. Haꞌe gui oporaei vaꞌe kuery ma Jezraías ogueroporaei rã oporaei nhendu okuapy.z )Sacerdote kuery Eliaquim, Maaséias, Miniamim, Micaías, Elioenai, Zacarias haꞌe Hananias ma mimby guaxu reve ojeꞌoi,(yI (Haꞌe gui oporaei vaꞌe kuery jovaive rupi gui ou vaꞌekue opytapa Nhanderuete pegua oo py, xee voi, xereve huvixa kuery mbytekue ojeꞌoi vaꞌekue guive.txa 'Haꞌe gui Efraim regua Rokẽ guive oaxa jogueravy Okẽ Yma haꞌe Pira Rokẽ oĩ vaꞌe áry rupi. Haꞌe gui Hananel Torre rupi oaxave vy Cem Torre rupi avi oaxa Vaka Rokẽ peve. Haꞌe gui opytapa Okẽ Rarõa ꞌea vaꞌe py. Kw &Haꞌe gui jevygua oporaei vaꞌe kuery ma haꞌe kuery rovai katy rupi ojeꞌoi. Heta vaꞌe kuery mboae ojeꞌoi avi kora áry rupi Torre Tatakua hiꞌaĩa guive Kora Ipyve ꞌea vaꞌe peve.Pv %Yakã Ryapy Rokẽ katy oẽ jogueravy tape pyrõ-pyrõaꞌi Davi rekoague katy oo vaꞌe rupi. Haꞌe py ma kora oaxa ꞌrã ovy Davi rogue áry rupi Yakã Rokẽ oĩ vaꞌe peve, kuaray oua katy. uuc $Tyvy kuery ojeꞌoi avi vaꞌe ma Semaías, Azareel, Milalai, Gilalai, Maai, Natanael, Judá haꞌe Hanani, mbaꞌepu Nhanderuete rembiguai Davi oeja vaꞌekue revegua. Haꞌe kuery renonde ma lei re nhomboꞌe vaꞌety Esdras oo oiny.xti #Haꞌe gui sacerdote raꞌy kuery mimby guaxu revegua ojeꞌoi avi vaꞌe ma Jônatas raꞌy Zacarias. Jônatas ma Semaías raꞌy, Semaías ma Matanias raꞌy, Matanias ma Micaías raꞌy, Micaías ma Zacur raꞌy, Zacur ma Asafe raꞌy.3sa "Judá, Benjamim, Semaías haꞌe Jeremias..rW !haꞌe gui Azarias, Esdras, Mesulão,lqQ Haꞌe kuery rakykue rupi ma Hosaías haꞌe Judá regua yvatekueve mbytekue ojeꞌoi nhoguenoiny,}ps Haꞌe gui ma xee ajapo Judá pygua huvixa kuery yvatekueve ojeupipa aguã kora áry. Mokoĩ henda rupi ajapo oporaei vaꞌe kuery ojerojy jogueravy aguã rami. Peteĩ regua ma kora áry rupi ojerojy aiporu kuaa regua re Yty Renda Rokẽ katy.o+ Haꞌe gui sacerdote kuery ojekyꞌaꞌo ukapa okuapy, levita kuery guive. Oikyꞌaꞌo avi heta vaꞌe kuery, tetã rokẽ haꞌe kora guive. 'nG haꞌe gui Bete-Gilgal, Geba haꞌe Azmavete katyꞌi yvy itui vaꞌe gui, mbaꞌeta oporaei vaꞌety kuery ma guekoarã Jerusalém yvýry rupi ae ojou rire.m- Haꞌe ramo oporaei vaꞌety raꞌy kuery voi oupa okuapy Jerusalém katyꞌi oyvy itui vaꞌe gui, netofatita kuery rekoa ikuai vaꞌe gui voi, l9  Nhanderuete po py tetã kora omboaxa okuapyague Haꞌe gui Jerusalém tetã kora Nhanderuete po py omboaxa aguã ma oeka okuapy levita kuery opa rupi ikuaia gui oupa aguã, ovyꞌa reve kora omboaxa aguã, mboraei py, hyꞌa pu, mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe py guive.?kw Haꞌe vaꞌe kuery ma Jesua raꞌy Joiaquim, Jozadaque ramymino oĩ jave py ikuai, Neemias huvixa oĩ jave, haꞌe Esdras sacerdote haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety oĩ jave voi. ?jw Haꞌe okẽ rarõa kuery ma Matanias, Baquebuquias, Obadias, Mesulão, Talmom haꞌe Acube. Haꞌe vaꞌe kuery okẽ katyꞌi mbaꞌemo omoĩ porãaty oĩ vaꞌe oarõ avi okuapy. i Haꞌe gui levita kuery vaꞌe regua akã ma Hasabias, Serebias haꞌe Cadmiel raꞌy Jesua. Haꞌe vaꞌe kuery guyvy kuery reve ikuai jogueroporai haꞌe ombojerovia aguã Nhanderuete rembiguai Davi oejaague rami vy, jorire rire oporaei aguã rami ikuai. h Levi ramymino kuery peteĩ-teĩ regua akã rery omboparaa kuaxia huvixa kuery rekokue oĩa re, Eliasibe raꞌy Joanã oĩ peve.ugc Haꞌe gui levita kuery vaꞌe regua Eliasibe oĩ jave py povaꞌe kuery rery omboparaa peteĩ-teĩ regua akã ikuai ramo: Joiada, Joanã haꞌe Jadua, sacerdote kuery rery omboparaague rami avi, Pérsia pygua huvixarã Dario oĩ peve.^f5 Hilquias ramymino kuery akã ma Hasabias, Jedaías ramymino kuery akã ma Natanael. Se Salai ramymino kuery akã ma Calai, Amoque ramymino kuery akã ma Héber,Wd' Joiaribe ramymino kuery akã ma Matenai, Jedaías ramymino kuery akã ma Uzi,Wc' Bilga ramymino kuery akã ma Samua, Semaías ramymino kuery akã ma Jônatas,dbA Abias ramymino kuery akã ma Zicri, Miniamim haꞌe Moadias ramymino kuery akã ma Piltai,Wa' Ido ramymino kuery akã ma Zacarias, Ginetom ramymino kuery akã ma Mesulão,T`! Harim ramymino kuery akã ma Adna, Meraiote ramymino kuery akã ma Helcai,Y_+ Maluqui ramymino kuery akã ma Jônatas, Sebanias ramymino kuery akã ma José,X^) Esdras ramymino kuery akã ma Mesulão, Amarias ramymino kuery akã ma Joanã,*]M Sacerdote Joiaquim oĩ jave py sacerdote peteĩ-teĩ regua akã ma povaꞌe: Seraías ramymino kuery akã ma Meraías, Jeremias ramymino kuery akã ma Hananias,>\w Joiada raꞌy ma Jônatas, Jônatas raꞌy ma Jadua. f[E Haꞌe gui Jesua raꞌy ma Joiaquim, Joiaquim raꞌy ma Eliasibe, Eliasibe raꞌy ma Joiada,zZm Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ma tyvy kuery Baquebuquias haꞌe Uni ikuai, peteĩ-teĩ ojapo aguã vaꞌekue py ae.Y1 Haꞌe levita kuery regua ikuai avi Jesua, Binui, Cadmiel, Serebias, Judá haꞌe Matanias. Haꞌe vaꞌe ma guyvy kuery reve jogueroporai vaꞌe.X Salu, Amoque, Hilquias haꞌe Jedaías. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jesua oĩ jave sacerdote kuery re opena vaꞌekue, guyvy kuery re voi. &WG Semaías, Joiaribe, Jedaías, V; Miamim, Maadias, Bilga,U5 Ido, Ginetoi, Abias,"T? Secanias, Reum, Meremote,!S= Amarias, Maluque, Hatus,NR  Jerusalém py sacerdote kuery ou vaꞌekue rery oĩa Povaꞌe ma sacerdote haꞌe levita kuery Sealtiel raꞌy Zorobabel reve ojevy ju vaꞌekue, Jesua reve voi: Seraías, Jeremias, Esdras,RQ $Haꞌe gui levita kuery vaꞌe regua ma Judá haꞌe Benjamim re ikuai. HP #Lode, Ono, haꞌe gui yvyugua mbaꞌemo apoa kuery ikuaia py. "O? "Hadide, Zeboim, Nebalate,N7 !Hazor, Ramá, Gitaim, M; Anatote, Nobe, Ananias, L Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery ma Geba tekoa py ikuai, Micmás, Aia, Betel haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py voi,K) Zanoa, haꞌe Adulão, Laquis haꞌe Azeca haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py. Berseba guive Hinom yvyugua peve haꞌe kuery ikuai. %JE En-Rimom py, Zorá, Jarmute,RI Ziclague py, haꞌe Mecona haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py,VH% Hazar-Sual, haꞌe gui Berseba haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py,3Ga haꞌe gui Jesua py, Moladá, Bete-Pelete,+FO  Tekoa ikuai vaꞌe rupi hekoa vaꞌe kuery rery oĩa Haꞌe gui amongue Judá ramymino kuery hekoa okuapy imbaꞌety katyꞌi tekoa ikuai vaꞌe py: Quiriate-Arba haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py, Dibom haꞌe Jecabzeel haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py voi,E7 Haꞌe gui Judá regua Mesezabel raꞌy Petaías, Zera ramymino vaꞌe ma huvixa ojapo ukaa rami oiko, heta vaꞌe kuery re openaa haꞌe javi rupi. D Mbaꞌeta haꞌe kuery ombaꞌeapo aguã re huvixa ae ijayvu, jogueroporaei vaꞌe kuery pe voi oeja avi koꞌẽ nhavõ ojapo aguã.Cy Haꞌe gui levita kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma Bani raꞌy Uzi. Haꞌe gui Bani ma Hasabias raꞌy, Hasabias ma Matanias raꞌy, Matanias ma Mica raꞌy, Mica ma Asafe raꞌy kuery Nhanderuete pegua opy oporai vaꞌe regua.wBg Templo py ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma Ofel py ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery re opena vaꞌe ma Zia haꞌe Gispa.hAI  Judá regua tetã ikuai vaꞌe rupi hekoa vaꞌe kuery rery oĩa Haꞌe gui Israel kuery mboae, sacerdote haꞌe levita kuery mboae voi tetã Judá yvy re ikuai vaꞌe rupi hekoa, peteĩ-teĩ ijyvyrã oeja pyre py.@ Haꞌe gui okẽ rarõa kuery ma Acube, Talmom haꞌe tyvy kuery. Okẽ rarõa kuery haꞌe javi vy ma cento e setenta e dois ikuai. s?_ Levita kuery tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi vy ma duzentos e oitenta e quatro. >- Haꞌe gui Mica raꞌy Matatias. Mica ma Zabdi raꞌy, Zabdi ma Asafe raꞌy. Haꞌe vaꞌe ma onhemboꞌe okuapya py jogueroporaei ꞌrã. Haꞌe gui Baquebuquias ma tyvy ju oiko. Haꞌe vaꞌe riregua ma Samua raꞌy Abda. Samua ma Galal raꞌy, Galal ma Jedutum raꞌy.= Sabetai haꞌe Jozabade ma levita kuery akã ikuai, Nhanderuete pegua oo roka rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe.< Haꞌe gui levita kuery ma Hassube raꞌy Semaías. Hassube ma Azricão raꞌy, Azricão ma Hasabias raꞌy, Hasabias ma Buni raꞌy.;) Tyvy kuery avakue ipyꞌa guaxukueve ikuai vaꞌe reve ma cento e vinte e oito ikuai. Haꞌe kuery re opena vaꞌe ma Gedolim raꞌy Zabdiel. T:! Tyvy kuery peteĩ-teĩ regua akã ikuai vaꞌe reve ma duzentos e quarenta e dois ikuai. Haꞌe gui Amasai ma Azarel raꞌy, Azareel ma Azai raꞌy, Azai ma Mesilemote raꞌy, Mesilemote ma Imer raꞌy.X9) Meraiote ma Aitube raꞌy. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete pegua opy re opena vaꞌe. Guyvy kuery reve mbaꞌemo ojapo okuapy templo py, oitocentos e vinte e dois ikuai. Haꞌe gui Adaías ma Jeroão raꞌy, Jeroão ma Pelalias raꞌy, Pelalias ma Anzi raꞌy, Anzi ma Zacarias raꞌy, Zacarias ma Pasur raꞌy, Pasur ma Malquias raꞌy.8 haꞌe Seraías. Haꞌe vaꞌe ma Hilquias raꞌy, Hilquias ma Mesulão raꞌy, Mesulão ma Zadoque raꞌy, Zadoque ma Meraiote raꞌy,H7 Haꞌe gui sacerdote kuery ma Joiaribe raꞌy Jedaías, Jaquim6 Zicri raꞌy Joel ma haꞌe kuery re opena vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rire ju Senua raꞌy Judá voi opena avi ꞌrã tetã re. k5O Haꞌe vaꞌe rire jevygua ma Gabai haꞌe Salai. Haꞌe javi vy novecentos e vinte e oito ikuai.v4e Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery ma povaꞌe: Salu ma Mesulão raꞌy, Mesulão ma Joede raꞌy, Joede ma Pedaías raꞌy, Pedaías ma Colaías raꞌy, Colaías ma Maaséias raꞌy, Maaséias ma Itiel raꞌy, Itiel ma Jesaías raꞌy.3 Perez ramymino kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe haꞌe javi vy ma quatrocentos e sessenta e oito avakue ipyꞌa guaxukueve. s2_ Haꞌe gui Maaséias ju. Haꞌe vaꞌe ma Baruque raꞌy, Baruque ma Col-Hozé raꞌy, Col-Hozé ma Hazaías raꞌy, Hazaías ma Adaías raꞌy, Adaías ma Joiaribe raꞌy, Joiaribe ma Zacarias raꞌy, Zacarias ma Siló pygua raꞌy.11[ Haꞌe gui Jerusalém tetã py ae ikuai Judá haꞌe Benjamim ramymino kuery vaꞌe regua. Judá kuery vaꞌe regua ma Ataías. Haꞌe vaꞌe ma Uzias raꞌy, Uzias ma Zacarias raꞌy, Zacarias ma Amarias raꞌy, Amarias ma Sefatias raꞌy, Sefatias ma Maalalel raꞌy, Maalalel ma Perez raꞌy.A0{ Povaꞌe ma huvixa kuery oyvy re openaa rupi Jerusalém py ikuai vaꞌe. Haꞌe rã Judá regua tetã ikuai vaꞌe rupi ma peteĩ-teĩ guekoa py ae ikuai, guetã rupi ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery, sacerdote haꞌe levita kuery, templo py ombaꞌeapo vaꞌety haꞌe Salomão rembiguai ramymino kuery.p/Y Heta vaꞌe kuery imaꞌenduꞌa porã avakue Jerusalém py hekoa aguã ooxeaꞌi py oo vaꞌekue re. .  Jerusalém py hekoa vaꞌe kuery rery oĩa Heta vaꞌe kuery ruvixa kuery yvatekueve ma Jerusalém tetã py ae ikuai. Haꞌe rã amboae kuery ma oexa okuapy xortea ikuai aguã oikuaa aguã. Haꞌe rami vy dez ikuai vaꞌe-vaꞌe gui peteĩ-teĩ haꞌe kuery ogueru ꞌrã Jerusalém tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ikuai aguã, haꞌe rã nove vaꞌe ma amboae tetã rupi ꞌrã ikuai.- 'Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe opy jaꞌo py ae Israel haꞌe Levi ramymino kuery ogueru ꞌrã mbaꞌemo aju omeꞌẽ mbyre, vinho haꞌe azeite. Mbaꞌeta haꞌe py ae ꞌrã ikuai mbaꞌemo ryru henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pygua, sacerdote kuery voi haꞌe py ae ꞌrã ombaꞌeapo, okẽ rarõa haꞌe oporaei vaꞌety kuery guive. Haꞌe rami vy ꞌrãe ndorerexarai Nhanderuete pegua oo gui. B,} &Sacerdote Arão ramymino vaꞌe oĩ avi ꞌrã levita kuery dízimo ojopya py. Haꞌe rã levita kuery oguerupa ꞌrã dízimo Nhanderuete pegua opy jaꞌo mbaꞌemo omoĩ porãaty py.+ %haꞌe gui romoapomo ypy vaꞌekue, haꞌe mbaꞌemo aju jypygua romeꞌẽ avi aguã, opa marãgua yvyraꞌa gui, vinho haꞌe azeite rogueru aguã sacerdote kuery pe Nhanderuete pegua opy. Haꞌe gui orembaꞌety gui oiko vaꞌekue guigua dízimo ma levita kuery pegua meme, mbaꞌeta tetã omaꞌetỹ vaꞌe ikuaia vaꞌe haꞌe javi rupi haꞌe kuery ae ikuai dízimo ojopy aguã rami.-*S $haꞌe jypygua oreraꞌy oiko vaꞌekue, orerymba vaka kuery jypy oiko vaꞌekue guive romeꞌẽ aguã lei re ipara oinya rami vy, kavara haꞌe vexaꞌi kuery haꞌe rami ae avi jypy oiko vaꞌekue rogueru aguã Nhanderuete pegua opy, haꞌe py sacerdote kuery ombaꞌeapo vaꞌe peguarã;1)[ #Haꞌe gui maꞌetỹa nhavõ orembaꞌety gui rogueru aguã iporãgueve romonoꞌõ ypyꞌi vaꞌe, yvyra hiꞌa vaꞌe gui jypyꞌigua guive Senhor pegua opy guarã,h(I "Haꞌe gui ore kuery regua sacerdote, levita haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve roexa rokuapy xortea mavaꞌe pa xakã Nhanderuete pegua opy ogueru aguã roikuaa aguã. Maꞌetỹa nhavõ, ára oaꞌangaa ague py porã, peteĩ-teĩ regua orekuaia rami vy rogueru aguã xakã Senhor Nhanderuete pegua altar áry oapy pyrã, lei re oĩa rami vy.;'o !haꞌe henonde mbojape omoĩ mbyrã ojapo aguã, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo oapy pyrã omeꞌẽ jepi aguã, sábado pyguarã, ngaru jaxy pyau nhavõ guarã, ngarua ára oaꞌangaa ague py mbaꞌemo ojapo aguã, mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ojapo aguã, jejavya re mbaꞌemo omeꞌẽ aguã, Israel kuery ojejavya ojaoꞌi uka aguã regua omeꞌẽ aguã, haꞌe Nhanderuete pegua oo pyguarã mbaꞌemo ojapo aguã.2&] Haꞌe rami ae orerekorã romoĩ avi maꞌetỹa nhavõ hatãꞌi vaꞌe irundy grama ipoyikue romeꞌẽ aguã Nhanderuete pegua opy ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã,{%o haꞌe gui sábado ára py yvy regua kuery guembiapo eꞌỹ vy mbaꞌemo aju ovende vaꞌerã ogueru ramo haꞌe kuery gui mbaꞌeve ojogua eꞌỹ aguã sábado ára py, neĩ ára mboae Nhanderuete peguarã omboaxa pyre py ma voi; haꞌe gui sete maꞌetỹa re ombaꞌeapoa gui opytuꞌu aguã, haꞌe mbaꞌemo oiporuka vaꞌekue áryve omboekoviave eꞌỹ aguã. $) haꞌe gui yvy regua kuery re guajy kuery omomenda eꞌỹ aguã, neĩ haꞌe kuery rajy kuery re ma voi guaꞌy kuery omomenda eꞌỹ aguã;{#o guyvy haꞌe guykeꞌy kuery reve ojapo okuapy haꞌe rami ikuai aguã. Haꞌe rami vy huvixa kuery yvatekueve ou vy oura reve ojapo okuapy Nhanderuete guigua lei rupi anho ikuai aguã, Nhanderuete rembiguai Moisés rupi oikuaa uka rire. Haꞌe kuery ojee omoĩ Senhor Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue ojapopa aguã, oipotaa haꞌe ijayvuague oeja vaꞌekue haꞌe javi;M" Haꞌe gui heta vaꞌe kuery mboae, sacerdote haꞌe levita kuery, okẽ rarõa, oporai vaꞌety kuery, templo py ombaꞌeapo vaꞌety, amboae yvy regua kuery gui ojaꞌo vaꞌekue Nhanderuete guigua lei rupi ikuai aguã, haꞌe gui haꞌe kuery raꞌyxy, guaꞌy haꞌe guajy kuery reve, oendu kuaa vaꞌe haꞌe javive ma'!I Maluque, Harim haꞌe Baaná.  3 Aías, Hanã, Anã,"? Reum, Hasabna, Maaséias,!= Haloés, Pilha, Sobeque,$C Oséias, Hananias, Hassube,"? Pelatias, Hanã, Anaías,#A Mesezabel, Zadoque, Jadua,"? Magpias, Mesulão, Hezir, ; Harife, Anatote, Nebai,7 Hodias, Hasum, Bezai,7 Ater, Ezequias, Azur,9 Adonias, Bigvai, Adim,5 Buni, Azgade, Bebai,eC Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ruvixa ikuai vaꞌe ma Parós, Paate-Moabe, Elão, Zatu, Bani,%E Hodias, Bani haꞌe Beninu. #A Zacur, Serebias, Sebanias,9 Mica, Reobe, Hasabias,F tyvy kuery reve: Sebanias, Hodias, Quelita, Pelaías, Hanã,mS Haꞌe gui levita kuery ma Azanias raꞌy Jesua, haꞌe gui Henadade ramymino kuery Binui, Cadmiel,S Maazias, Bilgai haꞌe Semaías. Haꞌe vaꞌe kuery ma sacerdote ikuai. ! = Mesulão, Abias, Miamim," ? Daniel, Ginetom, Baruque," ? Harim, Meremote, Obadias," ? Hatus, Sebanias, Maluque," ? Pasur, Amarias, Malquias,%E Seraías, Azarias, Jeremias,` ; Kuaxia re guery ombopara vaꞌekue ma huvixa Hacalias raꞌy Neemias, haꞌe Zedequias,7 & Heta vaꞌe kuery lei rupi ikuai aguã ojapo okuapyague Haꞌe nunga haꞌe javi rupi ore kuery rojapo rokuapy lei rupi ju orekuai aguã. Romoĩ atã aguã rombopara imoiny. Haꞌe vaꞌe re ma oreruvixa yvatekueve, levita haꞌe sacerdote kuery ombopara imoiny guery. xi %Mbaꞌemo aju iporãve vaꞌe ma huvixa kuery orere rembopoꞌaka vaꞌekue pe remboaxa jepi rojejavypaague káuxa. Haꞌe kuery oipotaa rami ae orerereko, orerymba kuery guive. Haꞌe rami rã ore kuery rojexavai ete rokuapy — heꞌi. 2] $Neꞌexa, aỹ ma nhoembiguai orekuai. Yvy oreramoĩ kuery mbaꞌemo aju re okaru porã aguã remeꞌẽ vaꞌekue re ae orekuai teĩ haꞌe py voi nhoembiguai orekuai.  #Mbaꞌeta haꞌe kuery ma guetã py ikuaia py, opa mbaꞌe remeꞌẽ vaꞌekue oguereko teĩ, yvy tuvixa haꞌe iporã vaꞌe ikuai aguã remeꞌẽ vaꞌekue re ikuai teĩ ndevy pe ma haꞌe kuery ndaꞌikuai, ndojeko rerovai guive mbaꞌemo vai ojapoa gui.D "Oreruvixa kuery, yvatekueve, sacerdote haꞌe oreramoĩ kuery voi ojee nomoĩ ndeguigua lei rupi ikuai aguã, noendu potai guive rejapo uka vaꞌekue re, haꞌe kuery rovai ndeayvu teĩ.- !Haꞌe nunga haꞌe javi orere ou teĩ ndee ma haꞌevea rami orerereko. Ndee ma ojeroviapy reiko, haꞌe rã ore ma ojeroviapy eꞌỹ orekuai.H — Haꞌe nunga rupi aỹ Oreruete, ndeyvate ete haꞌe ndepoꞌakapa vaꞌe, okyjevepy guive reiko. Ndereve guarã rejapo vaꞌekue rupi, haꞌe nhomboaxya rupi reiko vaꞌe vy “Mbaꞌeꞌỹ” ꞌere eme rojexavaia ou vaꞌekue pe. Haꞌe nunga ma ore kuery re, oreruvixa, yvatekueve, oreregua sacerdote haꞌe profeta kuery, oreramoĩ kuery haꞌe ndevygua kuery haꞌe javi re ou vaꞌekue, Assíria pygua huvixa kuery ou guive aỹ peve. Haꞌe rami teĩ Oreruete, ndeporayvua opa eꞌỹ vaꞌe rupi vy neremombai neĩ nderejai, ndeporayvu haꞌe renhomboaxy vaꞌe vy. u~c Mbovy maꞌetỹ re rei eꞌỹ reropoꞌaka vy haꞌe kuery rovai ndeayvu Nenheꞌẽ rupi, profeta kuery pe ndeayvu remombeꞌu uka vy. Haꞌe rami teĩ ndojapyxakaxei ae okuapy. Haꞌe rami rã remboaxa amboae yvy regua kuery po py.d}A Haꞌe kuery pe ndeayvu jepi teĩ lei reja vaꞌekue rupi ikuai ju aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemboyvate rei vy noendu potai rejapo uka vaꞌe. Haꞌe rami vy ojejavy tema okuapy ndeayvu rovai rupi, haꞌe vaꞌe rupi jaiko vy jaikove ꞌrã teĩ. Inhakã ratã vy okupe rive oguerova ndea katy. Onhemoakã ratã vy ndojapyxaka potai.*|M Haꞌe ramia gui ikaneꞌõguapa ma vy nerenonde ojapove ju okuapy mbaꞌemo vai. Haꞌe ramo remboaxa ju hovaigua kuery po py ipoꞌaka aguã. Haꞌe rami rã haꞌe kuery ojeko rerova vy ojapukai ju okuapy ndevy. Haꞌe ramo yva py reĩa gui rendu vy ndeporayvua rupi reraa jepe kuerei.+{O Haꞌe nunga rupi imoingo axyarã kuery po py remboaxa ramo ombojexavai ete imbokuapy. Haꞌe ramo ojexavai ma vy mae ojapukai okuapy ndevy. Haꞌe rã yva py reĩa gui rendu. Haꞌe rami vy ndee nhomboaxya opa eꞌỹ vaꞌe vy rembou imoingo axy reia kuery po gui ogueraa jepe vaꞌerã.}zs — Haꞌe rami teĩ nanenheꞌẽ rendui jepi, nderovai guive opuꞌã okuapy. Ndea katy okupe rive oguerova, haꞌe profeta kuery ndevy pe ju haꞌe kuery ojevy aguã re ijayvu ramo ojuka. Haꞌe rami vy opa marã rei ijayvu okuapy nderovai.Ny Haꞌe rami ramo ojopy tetã imbaraeteve vaꞌekue haꞌe yvy porãa. Ojopy avi oo mbaꞌemo porãgue anho oĩa, yy rendarã yvy ojoꞌo pyre, uvaty, oliveira-ty haꞌe yvyra oata aguã rami eꞌỹ ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo okaru porã okuapy hevyatãmba peve, ikyrapa guive. Iporã vaꞌe re anho okaru, ndeporayvua rupi. x Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy re taꞌy kuery oo vy ojopy. Haꞌe kuery renonde gui cananeu kuery hekoa vaꞌekue reitypa vy ndevygua kuery po py ju remboaxa ijyvykue, haꞌe pygua huvixa haꞌe yvy regua kuery guive, oipotaa rami ae oguereko aguã.!w; Taꞌy kuery remboetave guive jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe rami. Haꞌe rami vy reru yvy tuu kuery pe “Tapeo, pejopy penderekoarã”, ꞌreague py.Uv# Haꞌe kuery po py remboaxa avi joyvy haꞌe amboae regua kuery. Haꞌe kuery peguarã rembojaꞌo-jaꞌo yvy. Haꞌe rami vy oyvyrã ojopy Hesbom pygua huvixa Seom haꞌe Basã pygua huvixa Ogue yvykue."u= Haꞌe rami py quarenta maꞌetỹ re tekoa eꞌỹa rupi rereko jave haꞌe kuery pe ndoatai mbaꞌeve. Ijao voi naꞌinhymai, ndaꞌipy rurupai guive.%tC Haꞌe kuery rekomboꞌearã rembou avi Nenheꞌẽ Porã. Maná voi neremeꞌẽ eꞌỹi guive hoꞌu vaꞌerã, haꞌe ijyꞌuvei rã remeꞌẽ avi yy.s/ Haꞌe rami teĩ ndee riae tema ndeporayvua ndopai vaꞌe vy nderejai rakaꞌe tekoa eꞌỹa re. Haꞌe kuery renonde gui ndereipeꞌai ara py arai hiꞌaĩ vaꞌe oo aguã kuaa ukaa, neĩ tataendy pyávy hiꞌaĩ vaꞌe voi ndereipeꞌai guive, rexa uka ae tema oo aguã._r7 haꞌe kuery nguueterã vaka raꞌy raꞌangaa rive ojapo okuapy teĩ. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe ae ma Nhanderuete Egito yvy gui nhandereru vaꞌekue”, heꞌi vy opa marã rei ijayvu okuapy nderovai.-qS Nanenheꞌẽ renduxei vy naꞌimaꞌenduꞌai guive haꞌe kuery pe mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue re. Inhakã ratãve ojeꞌoivy vy nderovai ete ikuai vy peteĩ omoĩ okuapy nguvixarã, Egito yvy re escravo ikuaiague py ju ojevypaxe vy. Haꞌe rã ndee Oreruete oreperdoa kuaa vaꞌe, orerayvu haꞌe oremboaxy kuaa vaꞌe. Nandevai voi vaꞌe, haꞌe opa mbaꞌe py mborayvu rupi reiko vaꞌe vy nderejai rakaꞌe,~pu — Haꞌe rami teĩ oreramoĩ kuery ndojapyxaka potai rakaꞌe. Inhakã ratã vy noendu potai rejapo uka vaꞌe re.o} Haꞌe kuery inhembyayi ramo remeꞌẽ rakaꞌe mbojape yva guigua, haꞌe gui ijyꞌuvei rã rejapo itaova gui yy oxyry ouvy aguã rami. Haꞌe kuery pe aipoꞌre avi ojeꞌoi vy yvy ndepo reupi haꞌe reura reve remeꞌẽ aguã py hekoa aguã. =ns Haꞌe kuery pe reikuaa uka avi sábado ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã reja vaꞌekue. Nerembiguai Moisés pe remombeꞌu uka rejapo uka vaꞌe, remboꞌea haꞌe lei haꞌe javi. m Haꞌe gui Sinai yvyty apyte áry peve reguejy vy haꞌe kuery reve ndeayvu rakaꞌe yva py reĩa gui. Haꞌe vy haꞌe kuery pe reikuaa uka reipota vaꞌe haꞌevea ramigua, lei anhetẽ vaꞌe haꞌe gui ndeayvu rejapo uka vaꞌe iporã vaꞌe haꞌe javi.*lM Ara py ndevygua kuery reraa peteĩ arai hiꞌaĩ vaꞌe py, haꞌe gui pyávy ma tata hexakãmba vaꞌe hiꞌaĩ vaꞌe py reraa, haꞌe kuery oexa vy oo aguã.@ky Haꞌe kuery renonde rembojaꞌo avi yeꞌẽ, yvy piru rupi oaxa aguã. Haꞌe rã hakykue monhaa kuery ma yy typyvea py remombopa, yy oxyry atã reia py ita oike vyvoi vaꞌe rami.)jK Haꞌe rami vy huvixa Faraó rovai rejapo oikuaa pyrã haꞌe ndepoꞌakaa regua, hembiguai kuery haꞌe ijyvy re ikuai vaꞌe rovai, mbaꞌeta reikuaa ae onhemboyvate reia rupi ndevygua kuery oguerekoa. Haꞌe rami vy rejapo nderery re imaꞌenduꞌaa aguã rami, aỹ peve roexaa rami.i Haꞌe rami vy Egito yvy re oreramoĩ kuery ojexavai rã rexa rakaꞌe, rendu guive Yeꞌẽ Pytã yvýry ojapukai okuapy rã.h+ Nerenonde py ojeroviapy oiko aguã ipyꞌa re oĩa reikuaa vy ixupe rejapo rakaꞌe nderupive guarã, hamymino kuery pe remeꞌẽ aguã yvy cananeu kuery, heteu, amorreu, ferezeu, jebuseu haꞌe girgaseu kuery ikuaia. Ndeayvuague rejapopa guive, ndereko porã vaꞌe vy.g Ndee Senhor Oreruete, ndejeupe guarã Abrão reiporavo vy reipeꞌa rakaꞌe caldeu kuery rekoa Ur gui. Haꞌe vy remboery ju Abraão.f% Mbaꞌeta ndee anho Senhor reiko. Rejapo rakaꞌe yva yvate oĩ vaꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, yvy haꞌe yeꞌẽ voi hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe nunga haꞌe javi moingovea ma ndee ae reiko. Haꞌe ramo yva re ikuai vaꞌe nemboete okuapy.e3 Haꞌe rami vy levita kuery Jesua, Cadmiel, Bani, Hasabnéias, Serebias, Hodias, Sebanias haꞌe Petaías aipoeꞌi okuapy: — Pepuꞌãmba ke, pemboete Senhor Penderuete imarã eꞌỹ vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery aipoeꞌi okuapy: — Tove nderery imaꞌenduꞌa porãmby toiko hexakãmba vaꞌe, oremaꞌenduꞌaa haꞌe romboetea haꞌe javi gui yvateve vaꞌe vy.?dw Haꞌe gui levita kuery ikuai aguã pyrõa oĩ vaꞌe áry ma Jesua, Bani, Cadmiel, Sebanias, Buni, Serebias, Bani haꞌe Quenani opuꞌã vy ojapukai atã okuapy Senhor Nguuete pe.Lc Três horas re opuꞌãmba okuapy jave haꞌe kuery pe ogueroayvua kuaxia Senhor Nguuete guigua lei oĩa. Haꞌe gui três horas re ju ojejavya omombeꞌupa haꞌe Senhor Nguuete omboete okuapy. b Israel kuery amboae regua kuery gui ojaꞌopa vy opuꞌãmba reve omombeꞌupa okuapy ojejavya, guamoĩ kuery ojejavyague guive.ma U Ojejavya omombeꞌu haꞌe ojeko rerova okuapyague Haꞌe vaꞌe jaxy re vinte e quatro araa py ma Israel kuery onhemboaty ju. Okaru eꞌỹ re ikuai, voxa vaikue py rive onhemonde okuapy, oꞌáry yvy kuꞌi omoĩ reve.d`AKoꞌẽ nhavõ tema Esdras ogueroayvu kuaxia Nhanderuete guigua lei oĩa, jypyꞌia ára guive opa peve. Sete ára re okaru okuapy. Haꞌe gui oito araa py ma ipara oĩa rami vy oiko nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. _Escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue haꞌe javi oguyꞌi ojapo vy ikuai haꞌe py. Teĩgueve ma voi haꞌe ramigua Israel kuery ndojapoi vaꞌe teri Num raꞌy Josué oikoa guive haꞌe vaꞌe ára peve. Haꞌe rami vy ovyꞌa porãmba rei okuapy.^)Haꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy mbaꞌemo rogue ogueru vy ojapo imoiny oguyꞌi ikuai aguã. Peteĩ-teĩ ojapo ngoo aoꞌia áry, haꞌeꞌỹ vy ngoka py, Nhanderuete pegua roka py mbaꞌe, eꞌỹ vy tetã mbyte py Yy Rokẽ haꞌe Efraim Rokẽ avi vaꞌe rexei.]Haꞌe ramo Jerusalém haꞌe tetã haꞌe javi rupi ojeꞌoi vy omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tapeo yvyty ikuai vaꞌe rupi, peru oliveira rogue, zambujeiro, murta, pindo haꞌe yvyra hovana vaꞌe rogue, ipara oĩa rami vy oguyꞌi pejapo aguã — heꞌi.\/Haꞌe rami vy lei Moisés pe Senhor ombopara uka vaꞌekue re ojou imoiny sete jaxya regua ngaru oiko jave Israel kuery oguyꞌi py ikuai aguã. [  Oguyꞌi py ikuai aguã regua ngaru ojapo okuapyague Koꞌẽ jevy lei re nhomboꞌe vaꞌety Esdras oĩa py hetarã kuery akã ikuai vaꞌe haꞌe javi onhemboatypa ju okuapy sacerdote haꞌe levita kuery reve, lei regua ayvu oikuaa porãvexe vy. Z  Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ngoo rupi ae ju oo okaru haꞌe oyꞌu aguã, haꞌe oguereko eꞌỹꞌi vaꞌe kuery pe tembiꞌu ogueraa uka avi. Haꞌe rami vy ovyꞌa porãmba rei okuapy, ayvu oendu vaꞌekue omombeꞌua porãve rã oikuaa porã rire. +YO Levita kuery voi heta vaꞌe kuery omokyrirĩmba vy aipoeꞌi: — Pekyrirĩ, mbaꞌeta kovaꞌe ára ma Senhor pegua. Pendeporiau eme pekuapy — heꞌi okuapy.x== <*; :i9v876u5(4,3J20/8.b-G,+}*_)(;''#& %%d##S"o!0 ?e$u3p8 ~ ]  N>uEster ombovai: — Orerovaigua oremombaxe vaꞌe ma pevaꞌe mbaꞌemo vai apoa Hamã — heꞌi. Haꞌe rami rã Hamã ma huvixa haꞌe taꞌyxy renonde py okyje reia anho oendu. 7 gHaꞌe ramo huvixa Assuero oporanduve vy aipoeꞌi guaꞌyxy Ester pe: — Mavaꞌe tu ndeayvua vaꞌe? Mamo tu oiko haꞌe rami ete pendeapo aguã opyꞌa re oendu vaꞌe? A {Mbaꞌeta ore kuery ma orevendepaa ma, xee haꞌe xeretarã kuery reve, oremomba aguã, orejukapa haꞌe oremokanhymba vyvoi aguã. Nhoembiguairã rive orevendea vaꞌe rire xee akyrirĩ ꞌrãgue, mbaꞌeta xeruvixa, haꞌe rami vaꞌe rire orerovaigua káuxa ndaꞌevei ꞌrãgue romoangeko aguã — heꞌi. v eHaꞌe ramo taꞌyxy Ester ombovai: — Xeruvixa, xapyꞌa rei nerenonde py xemboaxy, haꞌe ndevy pe haꞌeve ri ramo emeꞌẽ xee ajerurea xerekoverã re ae. Haꞌe gui xee aipota vaꞌe ma xeretarã kuery rejuka ukapa eꞌỹ aguã.| qMokoĩguea ma vinho oyꞌu okuapya py huvixa oporandu Ester pe: — Xeraꞌyxy Ester, mbaꞌe nunga re ete tu rejerure ta? Ndevy pe xee ameꞌẽ ꞌrã. Mbaꞌe haꞌvy reipota? Xee ajapopa ꞌrã ndevy apenaa mbyte rupi peve rejerure teĩ.   - Hamã ojapoxea Ester omombeꞌu rire ojyryvipya ague Haꞌe gui ma huvixa oguerovaẽ Hamã guaꞌyxy Ester reve oyꞌu okuapy aguã py.2]Hexeve haꞌe kuery ijayvu teri reve ovaẽ okuapy huvixa rembiguai eunuco kuery. Haꞌe vyve ogueraa pojava Hamã ngaru Ester oguereko katu vaꞌekue oiko aguã katy.  Haꞌe gui ma guaꞌyxy Zeres pe omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi, oirũ kuery pe guive. Haꞌe ramo irũ kuery hiꞌaranduve vaꞌe taꞌyxy Zeres reve aipoeꞌi okuapy ixupe: — Haꞌe gui ma Mordecai renonde nemoꞌyvyĩꞌia ma. Judeu kuery regua oiko ramo nandepoꞌakai ꞌrã hexe. Haꞌe rami ꞌrãgue py anhetẽ henonde py nemoꞌyvyĩꞌi ete ꞌrã — heꞌi. 3 Haꞌe vaꞌe rire ma huvixa rokẽ py ju Mordecai ojevy. Haꞌe rã Hamã ma oẽ vy onha ovy ngoo katy. Ndaꞌevei ete reve oakã onhovãmba ovy.r] Haꞌe gui Hamã ma ao haꞌe kavaju ogueraa vy omonhemonde Mordecai. Haꞌe vy kavaju áry omoĩ vy tetã rupi ogueraa. Henonde rupi omombeꞌu herekovy: — Haꞌe rami ae ojapoa ava huvixa omboete ukaxe vaꞌe pe — heꞌi ovy.  Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi Hamã pe: — Ejapura ke haꞌvy. Ndeayvuague rami ae ejopy ao haꞌe kavaju, haꞌe huvixa rokẽ py judeu Mordecai oguapy oiny vaꞌe pe ejapo. Neĩ peteĩ hendaꞌi py ma voi ejapo eꞌỹ eme ndeayvuague — heꞌi. U# Ndee xeruvixa rembiguai yvatekueve vaꞌe ae tomeꞌẽ ijao haꞌe kavaju ixupe, tomonhemonde avi ndee xeruvixa remboete ukaxe vaꞌe. Haꞌe gui ma kavaju áry togueraa tetã rupi tape ikuai vaꞌe rupi, haꞌe henonde rupi tomombeꞌu herekovy: “Haꞌe rami ae ojapoa ava huvixa omboete ukaxe vaꞌe pe”, teꞌi — heꞌi. Rtoguerua ijaorã iporãve vaꞌe ndee xeruvixa ae renhemondea vaꞌety regua, haꞌe kavaju hiꞌáry riae ndee xeruvixa reikoaty vaꞌe guive. Inhakã re ma tomoĩa akã regua ndee xeruvixa pegua ae.`9Haꞌe rami vy huvixa pe ombovai: — Ava remboete ukaxe vy rejapo porãa vaꞌe pe ma3Hamã oike ma ramo huvixa oporandu ixupe: — Ava xee amboete ukaxe vaꞌe pe ma mbaꞌexa ndaꞌu haꞌeve ꞌrã ojapo porãa aguã? — heꞌi. Haꞌe rami rã Hamã ojeupe ae “Mavaꞌe haꞌvy oiko huvixa omboete uka vy oguerovyꞌave ꞌrã, xee eꞌỹ vy?” heꞌi.wgHembiguai kuery ombovai: — Hamã rima oka py hiꞌaĩ — heꞌi. Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi oike aguã. ~}Haꞌe vaꞌe jave py Hamã oike ae ma raꞌe huvixa roka apy rupi, jojyryvipya rendarã Hamã ojapo uka vaꞌekue py huvixa pe ojerure aguã Mordecai ojyryvipy uka aguã. Haꞌe ramo huvixa vaꞌe oporandu: — Mavaꞌe tu oĩ oka py? — heꞌi. }Haꞌe gui ma huvixa oporandu: — Mordecai haꞌe rami ojapoague re mbaꞌe nunga tu ixupe ojapo porãa rakaꞌe omboete ukaa rupi? Huvixa renonde hembiguai kuery ikuai vaꞌe ombovai: — Mbaꞌeve rei ixupe ndojapo porãai teri — heꞌi okuapy. `|9Haꞌe vaꞌe kuaxia para re ojou Bigtã haꞌe Teres ojapo vaixea Mordecai oikuaa ukaague. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe mokoĩve eunuco huvixa rokẽ rarõa kuery vaꞌe regua ae huvixa Assuero ojukaxe teĩ vaꞌekue. H{  Hamã pe Mordecai omboete ukaa ague Haꞌe vaꞌe pyávy ma huvixa ndokei re oiko. Haꞌe rami vy kuaxia mbaꞌemo oiko vaꞌekue-ꞌekue oĩa ogueru ruka ramo henonde py ogueroayvua.?zwHaꞌe ramo ixupe taꞌyxy Zeres haꞌe irũ kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi aipoeꞌi: — Ejapo uka haꞌvy peteĩ jojyryvipya rendarã, vinte e dois metros yvatea vaꞌe ejapo. Haꞌe gui koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi reve huvixa pe aipoꞌere Mordecai ojyryvipya aguã. Haꞌe gui ma revyꞌa reve ꞌrã reo huvixa reve ngarua py — heꞌi. Haꞌe rami ijayvua Hamã oendu vy ojou porã. Haꞌe rami vy ojapo uka jojyryvipya rendarã. y Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga haꞌe javi ma naxembovyꞌai, huvixa rokẽ py judeu Mordecai oguapy oiny rã aexaa ja — heꞌi. Wx' Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Huvixa raꞌyxy Ester ae ma voi avave noenoĩ ngaru oguereko katuague py oo aguã, xee eꞌỹ vy. Haꞌe rami ae avi koꞌẽ rã guarã voi xerenoĩ ju huvixa reve aa aguã.Sw Haꞌe kuery reve Hamã ijayvu iporiau eꞌỹa re, guaꞌy kuery heta ikuaia re, opa mbaꞌe py huvixa omboete ukaague re, haꞌe huvixa rembiguai kuery yvatekueve mboae áry omboyvateveague re guive.tva Haꞌe rami teĩ Hamã ojejoko vy ngoo katy oo. Haꞌe vy oirũ kuery oenoĩ ukapa, guaꞌyxy Zeres guive.fuE Haꞌe vaꞌe árave Hamã ojepeꞌa ovy ovyꞌaa onhenhandu reve. Haꞌe rami teĩ huvixa rokẽ py Mordecai oguapy oinya py oexa rã henonde py nopuꞌãi neĩ nomboetei guive oiny ramo oendu Mordecai rovai ipoxy etea.htIXeruvixa, xapyꞌa rei xemboaxy ramo, haꞌe aipota vaꞌe ojapoa aguã ndevy haꞌeve ri ramo tove koꞌẽ ramo ju terevaẽ Hamã reve ngaru areko katu aguã py. Haꞌe ramo mae ma rombovai ꞌrã, xeruvixa — heꞌi. _s7Haꞌe ramo Ester ombovai vy aipoeꞌi: — Xee aipota vaꞌe re ajerurea ma po rami:KrVinho oyꞌu okuapya py huvixa oporandu Ester pe: — Mbaꞌe nunga re tu rejerure? Mbaꞌeta xee ameꞌẽ ꞌrã. Mbaꞌe tu rejapo ukaxe? Apenaa mbyte rupi peve rejerure teĩ ojapoa ꞌrã. aq;Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi: — Pejapo haꞌvy Hamã ojapura aguã rami, Ester oipota vaꞌe rei rojapo aguã — heꞌi. Haꞌe gui huvixa haꞌe Hamã ovaẽ ngaru tuvixa vaꞌe Ester oguereko katu vaꞌekue py. p Ester ombovai: — Xeruvixa, ndevy pe haꞌeve ri ramo tereo ndee Hamã reve. Aỹꞌi areko katupa ma ngaru ndevy — heꞌi. -oSHuvixa aipoeꞌi ixupe: — Xeraꞌyxy Ester, mbaꞌe tu rereko, mbaꞌe nunga re haꞌvy rejerure ta? Mbaꞌeta apenaa mbyte rupi peve teĩ xee ameꞌẽ ꞌrã. 3n_Ester oka py opyta hoꞌamy rã huvixa oexa vy oendu omovaẽxea vy ixupe omokuaveꞌẽ po pygua ouro guigua. Haꞌe rami rã Ester onhemboja vy po pygua apy re opoko. m - Huvixa haꞌe Hamã okaru aguã py Ester oenoĩague Mboapy araa py Ester onhemoatyrõ vy oao porãgueve py onhemonde. Haꞌe vy oo vy huvixa ro roka py hiꞌaĩ, huvixa openaaty rexei. Haꞌe rã huvixa ma guenda openaaty py oguapy oiny okẽ oĩ vaꞌe yvyꞌiry.RlHaꞌe ramo Mordecai oo vy ojapo Ester ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi. -kS— Tereo haꞌvy, emboatypa judeu kuery Susã tetã py ikuai vaꞌe haꞌe javi. Pekaru eꞌỹ re pendekuai xere pejerure vy. Mboapy ára re peꞌu eme mbaꞌeve, peyꞌu eme guive, ara py haꞌe pyávy. Xee voi xerembiguai kuery reve rokaru eꞌỹ re avi ꞌrã orekuai. Haꞌe vaꞌe rire ma aa ꞌrã huvixa oĩa py, lei oĩ vaꞌe rovai teĩ ae ma. Xapyꞌa rei xejukaa aguã rami ri rã amano ꞌrã — heꞌi.=juHaꞌe rami rã Ester ju aipoeꞌi uka Mordecai pe: ;ioMbaꞌeta haꞌe rami ete oiko taa ára rekyrirĩ ri ramo amboae henda gui ju ꞌrã oiko judeu kuery pytyvõarã haꞌe heraa jepearã. Haꞌe rã ndee ma rekanhy ꞌrã nderu ro pygua kuery haꞌe javi reve. Xapyꞌa rei nhiꞌã haꞌe rami aguã ae nemoĩa rakaꞌe huvixa raꞌyxyrã — heꞌi uka. `h9 Haꞌe ramo imombeꞌua kuery pe Mordecai ombovai Ester pe omombeꞌu aguã: — Haꞌe rami avi huvixa ro py ndee reiko vaꞌeri exaꞌã eme ndee anhoꞌi reo jepe aguã re, ore judeu kuery mboae orejukapaa teĩ.Fg Haꞌe rami Ester ijayvuague ma Mordecai pe ju omombeꞌua. Df — Haꞌe rami avi huvixa rembiguai kuery haꞌe javi, haꞌe ijyvy ikuai vaꞌe regua oikuaa pavẽ ava eꞌỹ vy kunha teĩ haꞌe ae rive opy jaꞌo py huvixa pe ojexa uka vy oike vaꞌe rei, haꞌe vaꞌe peguarã peteĩꞌi ayvu oĩ, ojukaa aguã, xapyꞌa rei ixupe huvixa opo pygua ouro guigua omokuaveꞌẽ eꞌỹ vy, oikove aguã. Haꞌe gui xee ma kovaꞌe jaxy haꞌe javi re huvixa naxerenoĩ teri oĩa py aa aguã — heꞌi.Me Haꞌe ramo Hataque pe Ester ombovai vy aipoeꞌi uka Mordecai pe: Vd% Ester oĩa py Hataque ojevy vy omombeꞌupa Mordecai ijayvuague haꞌe javi.cIxupe omeꞌẽ avi ipara oguerova pyre Susã tetã rupi ogueraa uka pyre, judeu kuery omombaa aguã regua, Ester pe hembiguai oexa uka vy oikuaa avi aguã, haꞌe ju huvixa oĩa py oo vy omboaxy aguã re ojerure aguã, henonde py guetarã kuery re ojerure aguã. "b=Ixupe Mordecai omombeꞌupa hexe oiko vaꞌekue haꞌe javi, huvixa pe Hamã prata omeꞌẽ vy judeu kuery omomba aguã re ijayvuague guive omombeꞌu.oaWHaꞌe ramo tetã mbyte py Hataque oo Mordecai reve nhovaexĩ aguã huvixa rokẽ py oguapy oinya py.\`1Haꞌe ramo Ester oenoĩ huvixa rembiguai eunuco vaꞌe regua Hataque hery vaꞌe, Ester rembiguairã ju omboaxa vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Mordecai oĩa py Ester omondouka mbaꞌe nunga pa oikoa oikuaa aguã.@_yHaꞌe gui Ester oĩa py hembiguai kunhague haꞌe eunuco kuery ou vy ixupe omombeꞌu okuapy Mordecai oikoa haꞌe javi. Haꞌe nunga huvixa raꞌyxy oendu vy ndaꞌevei etea oendu. Haꞌe vy ajukue mboae omondouka Mordecai pe voxa guigua ojegui omboi vy onhemonde aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe ma ndoipotai.^-Haꞌe gui yvy mboae-mboae rupi huvixa ijayvuague haꞌe lei ojapo vaꞌekue omombeꞌua rupi judeu kuery ipyꞌa vai ete okuapy, okaru eꞌỹ re ikuai, ojaeꞌo haꞌe hexay vaipa reve. Mbovy rei eꞌỹ tanhimbu áry onheno okuapy voxa vaikue guigua py onhemonde reve. ]3Haꞌe rami vy huvixa rokẽ peveꞌi ovaẽ, mbaꞌeta huvixa rokẽ rupi ma avave rei ndaꞌevei oike aguã voxa vaikue guigua py onhemonde reve.%\ E Judeu kuery re Ester ojerure aguã re ijayvuague Haꞌe nunga haꞌe javi Mordecai oendu vy omondoro oao haꞌe ajukue voxa vaikue guigua py rive onhemonde, tanhimbu guive omoĩ ojee. Haꞌe gui oẽ vy tetã rupi oiko-iko. Ipyꞌa vai nhendu rei ovy ndaꞌevei etea oendu vy.['Haꞌe gui ma ayvu reraa kuery huvixa ojapo uka vaꞌekue oikuaa vy ojeꞌoi pojava. Haꞌe ramo Susã tetã py omombeꞌua oo yvateve vaꞌe oĩ vaꞌe rupi. Huvixa haꞌe Hamã ma oyꞌu aguã py oguapy okuapy, haꞌe rã Susã tetã rupi ma onhemondyipa rei okuapy. RZHaꞌe vaꞌe ayvu oguerova avi peteĩ-teĩ yvy re lei ojapo pyre ogueroayvua aguã. Haꞌe vy oguerova vaꞌekue ma haꞌe javi regua pe omondouka, haꞌe vaꞌe ára pyguarã oiko katu pavẽ aguã.tYa Haꞌe vaꞌe kuaxia para omondouka ayvu reraaty kuery pe. Huvixa pegua yvy haꞌe javi rupi omondouka judeu kuery omomba, ojukapa haꞌe omokanhymba vyvoi aguã regua, kunumigue haꞌe tujakue, kyrĩgueꞌi haꞌe kunhague guive. Peteĩ ára pyve ojukapa aguã, doze jaxya adar ꞌepy vaꞌe treze araa py, haꞌe gui imbaꞌe rei-reikue oipeꞌapa aguã guive.wXg Judeu kuery ojukapaa aguã huvixa oikuaa ukaague Haꞌe gui peteĩ jaxya haꞌe treze araa py ma oenoĩa huvixa rembiguai kuaxia mboparaa kuery. Haꞌe ramo Hamã ijayvua ombopara okuapy huvixa kueryrã huvixave omoĩ vaꞌekue peguarã, ijyvy haꞌe javi re opena vaꞌe pe, peteĩ-teĩ regua yvatekueve pe guive. Peteĩ-teĩ regua ayvu py ombopara okuapy, peteĩ-teĩ regua oendu kuaa aguã rami. Huvixa Assuero rery rupi ae ombopara, huvixa kuã regua py omboja vy hery omoĩ guive.W/ Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe vaꞌe prata ma ndepo py ae topyta, judeu kuery haꞌe rami ae avi. Haꞌe kuery re ma reikuaa rami ejapo. ^V5 Haꞌe ramo huvixa okuã gui kuã regua omboi vy omeꞌẽ Hamedata raꞌy Hamã, Agague ramymino haꞌe judeu kuery rovaigua oiko vaꞌe pe. Kuã regua omboi vy Hamã pe omeꞌẽ guery rupi ojapo uka aguã. xUi Xeruvixa, haꞌeve ri ramo embopara uka haꞌe kuery ojukapaa aguã regua. Haꞌe rami aguã ijukaarã kuery po py ameꞌẽ ꞌrã trezentos e trinta mil quilos prata guigua, ndee huvixa mbaꞌemo remoĩ porãaty pyguarã ae — heꞌi. IT Haꞌe ramo Hamã aipoeꞌi huvixa Assuero pe: — Xeruvixa, repenaa haꞌe javi rupi pavẽ regua mbyte rupi peteĩ regua ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery reko ma amboae regua ikuai vaꞌe reko reve joo rami eꞌỹ rei, lei remombeꞌu uka vaꞌe rami eꞌỹ guive ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ma ndaꞌevei reja rive aguã.9Sk Hamã judeu kuery ojukapaxeague Haꞌe gui doze maꞌetỹa re ma huvixa Assuero oĩ jave, jaxy ijypyꞌia nisã ꞌepy vaꞌe py ma Hamã guenonde py oexa uka xortea Pur ꞌepy py. Koꞌẽ nhavõ guarã doze jaxya peve ojapo. Haꞌe rami vy oikuaa jaxy adar ꞌepy vaꞌe py haꞌeve ꞌrãa. DRHaꞌe rami avi onhembopyꞌa Mordecai ojuka uka aguã re, haꞌe anho riveꞌỹ guive ojukaxe. Mbaꞌeta Hamã pe omombeꞌua ma mavaꞌe regua pa Mordecai oikoa. Haꞌe rami vy Hamã onhembopyꞌa Mordecai retarã kuery judeu ikuai vaꞌe haꞌe javi ojuka uka aguã re, huvixa Assuero openaa haꞌe javi rupi. yQkHaꞌe ramo Hamã oexa rã henonde py Mordecai ndojeroꞌai neĩ guenapyꞌã re voi noĩ ramo ipoxy ete ixupe.oPWKoꞌẽ nhavõ ixupe haꞌe rami ijayvu okuapy teĩ ndojapyxaka potai. Haꞌe ramo haꞌe kuery omombeꞌu Hamã pe, oikuaaxe vy Mordecai pa ayvu py ipoꞌaka ꞌrãa. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe onhemombeꞌu ma voi judeu oikoa. 3O_Haꞌe rami rã huvixa rembiguai kuery hokẽ py ikuai vaꞌe aipoeꞌi okuapy Mordecai pe: — Mbaꞌe re tu huvixa ojapo ukaague rami eꞌỹ reiko? — heꞌi okuapy.NHaꞌe ramo huvixa rembiguai kuery hokẽ py ikuai vaꞌe haꞌe javi ma Hamã oaxa nhavõ ojeroꞌa vy guenapyꞌã re ꞌrã ikuai henonde, haꞌe rami ae huvixa ojapo uka rire. Haꞌe rã Mordecai ma henonde ndojeroꞌai, guenapyꞌã re noĩ guive._M 9 Mordecai re Hamã ndaꞌijaꞌeiague Haꞌe nunga oikopa ma rire huvixa Assuero omboyvate Hamedata raꞌy Hamã, Agague ramymino vaꞌe. Haꞌe vy oirũ kuery yvatekueve ikuai vaꞌe haꞌe javi áry omoĩ.MLHaꞌe ramo haꞌe nunga re oikuaa potaa rã anhetẽgua raꞌe. Haꞌe rã mokoĩve ojyryvipy imoiny yvate. Haꞌe nunga ma huvixa renonde py omboparaa imoiny kuaxia mbaꞌemo oikoague oĩa re. K%Haꞌe nunga Mordecai oikuaa vy omombeꞌu uka huvixa raꞌyxy Ester pe. Haꞌe rã Ester ma huvixa pe ju omombeꞌu uka Mordecai rery rupi.EJ Huvixa ojukaxe okuapy rã Mordecai oikuaa ague Haꞌe vaꞌe jave huvixa rokẽ py Mordecai oguapy oiny jave py ma huvixa Assuero rembiguai mokoĩ ikuai eunuco meme vaꞌe, okẽ rarõa vaꞌe regua Bigtã haꞌe Teres hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma nguvixa pe ivai vaipa vy jogueroayvu ojuka aguã re.MIHaꞌe jave py ma Mordecai ijayvuague rami vy Ester ndoikuaa ukai teri guetarã kuery haꞌe imongakuaare mavaꞌe regua paa. Ester onheꞌẽ rendu teri oikovy Mordecai omongakuaa jave rami ae. qH[Haꞌe gui mokoĩguea kunhataĩgue omboaty ukaa jave ma Mordecai oguapy oiny tenda huvixa ro rokẽ py.7GgHaꞌe gui ma huvixa ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe ojeupegua kuery yvatekueve haꞌe guembiguai kuery haꞌe javi pe. Ester peguarã ae ojapo ngaru. Haꞌe rami vy openaa haꞌe javi rupi oikuaa uka pavẽ opytuꞌu aguã ára, haꞌe huvixa omeꞌẽxeaꞌi py mbaꞌemo omeꞌẽ rive pavẽ pe. F}Haꞌe gui huvixa ma kunhague mboae gui oayvuve Ester. Kunhataĩgueꞌi mboae huvixa oĩa py ou vaꞌe haꞌe javi gui ojou porãve, oayvuve ete. Haꞌe rami vy inhakã re akã regua ouro guigua huvixa omoĩ reve Vasti rekovia ogueru guaꞌyxyrã. EHaꞌe rami py huvixa Assuero ro py heraa Ester. Dez jaxya tebete ꞌea vaꞌe py ogueraa, sete maꞌetỹ re ma huvixa opena oiny jave.DwHaꞌe gui ovaẽ ma Ester ju huvixa oĩa py oo aguã. Haꞌe ma Mordecai ryvy Abiail rajykueꞌi, guajy aeꞌi rami omongakuaa vaꞌekue. Haꞌe gui oo ta ma vy haꞌe ae ndojerurei mbaꞌeve ogueraa vaꞌerã re, huvixa rembiguai eunuco Hegai kunhague ro rarõaty vaꞌe ogueraa uka vaꞌe anho ogueraa. Haꞌe rami vy Ester rexaa kuery haꞌe javi ojou porã rei okuapy.^C5Kaꞌarukue ma oike ꞌrã opy, haꞌe rã ajeꞌivekue ma oo ju ꞌrã amboae py kunhague ikuai aguã py. Haꞌe vaꞌe py huvixa rembiguai eunuco Saasgaz ju opena ꞌrã oikovy taꞌyxy jevy kuery ikuai vaꞌe re. Haꞌe pygua kunhague neĩ peteĩve ndouvei ju ꞌrã huvixa oĩa py, huvixa oipota vy hery rupi ae oenoĩ uka eꞌỹa ja. -BS Haꞌe gui ma peteĩ-teĩ kunhataĩ ovaẽ ꞌrã huvixa oĩa py. Kunhague ikuaia gui huvixa ro katy oo ta ramo peteĩ-teĩ omeꞌẽa ꞌrã ogueraaxe vaꞌe rei.6Ae Haꞌe gui doze jaxy re ma kunhague rekorã vaꞌekue oĩa rami vy openambaa ma rire ovaẽ ta ma ára peteĩ-teĩ kunhataĩ huvixa Assuero oĩa py ojexa uka aguã. (Mbaꞌeta haꞌe rami ae ꞌrã oiko kunhague onhemoatyrõa ára ojeupitypa peve. Mboapy memea jaxy re azeite mirra guigua oikyty ꞌrã ojee, haꞌe gui mboapy memea jaxy re ju amboae regua heakuã porã vaꞌe haꞌe kunhague pegua pire poã ae ꞌrã oikyty.)"@= Haꞌe gui koꞌẽ nhavõ Mordecai ou ꞌrã kunhague ikuaia roka py, oikuaa pota ꞌrã Ester oiko porã paa, haꞌe mbaꞌe pa hexe oiko ꞌrãa re. ?1 Haꞌe vaꞌe jave py Ester nomombeꞌu porãi teri hetarã kuery mavaꞌe regua pa ikuaia, neĩ imongakuaare voi, Mordecai nomombeꞌu ukai rire.e>C Haꞌe vaꞌe ma kunhataĩ oexa rã iporã vaipa, ojou porãa aguã rami oiko guive. Haꞌe ramo Ester pe ojapura pire poã ogueru aguã, tembiꞌu hoꞌu vaꞌerã guive. Hembiguairã omeꞌẽ avi sete kunhataĩgue oiporavo pyre huvixa ro py ikuai vaꞌe. Haꞌe vy hembiguai kunhataĩgue reve omboaxapa kunhague pegua opy jaꞌo haꞌevevea py.)=KHaꞌe gui ma huvixa ojapo uka vaꞌekue, ixuguigua lei omombeꞌupaa ramo heta omboaty heruvy kunhataĩgueꞌi anho Susã tetã py oo yvateve vaꞌe oĩ vaꞌe py, Hegai opena aguã. Haꞌe vaꞌe kuery reve Ester voi herua huvixa ro py, kunhague re opena vaꞌety Hegai opena aguã py.{<oHaꞌe vaꞌe ava ma omongakuaa otuty rajy aeꞌi Hadassa. Haꞌe vaꞌe ma Ester hery mboae, tuu haꞌe ixy veꞌỹ vaꞌe, kunhataĩ porã. Tuu haꞌe ixy ndaꞌipovei ma ramo Mordecai ogueru vaꞌekue guajy aeꞌi rami omongakuaa aguã. 8;iHaꞌe vaꞌe ma Jerusalém tetã gui escravo-rã ogueraapa pyre regua. Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ae ogueraa uka vaꞌekue Judá pygua huvixa Jeconias kuery reve.$:AHaꞌe gui ma Susã tetã py oiko peteĩ ava judeu, Benjamim ramymino vaꞌe, Mordecai hery vaꞌe, Jair raꞌy, haꞌe Quis raꞌy Simei ramymino vaꞌe.99kHaꞌe gui oreruvixa, kunhataĩ rexa vy reayvuve vaꞌe rei tema toĩ Vasti rekovia — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu ramo huvixa ojou porã. Haꞌe vy ojapo uka haꞌe rami ae. /8WTove repenaa haꞌe javi rupi tomoĩa haꞌe nunga re opena vaꞌerã, kunhataĩgueꞌi iporãgueve vaꞌe anho tomboatypa, Susã tetã py oupa aguã. Kunhague ro py ae toupa, nerembiguai eunuco Hegai kunhague ro rarõaty vaꞌe opena aguã. Haꞌe gui ma haꞌe kuery pe tomeꞌẽ pire poã. 7Haꞌe ramo ixupe aipoeꞌi okuapy hembiguai kunumigue: — Oreruvixa, toguerua nerenonde kunhataĩgueꞌi iporãgueve vaꞌe anho.@6 { Ester ju huvixa guaꞌyxyrã oiporavoague Haꞌe vaꞌe rire huvixa Assuero opoxya noenduvei ma vy imaꞌenduꞌa ju Vasti oikoague re, haꞌe hexe ombopara uka vaꞌekue re. :5 oHaꞌe rami vy kuaxia huvixa ombopara uka ma vy omondouka openaa haꞌe javi rupi. Peteĩ-teĩ yvy re ikuai vaꞌe pe ombopara okuapy haꞌe kuery oexa kuaa aguã rami, peteĩ-teĩ regua ayvu py ombopara, peteĩ-teĩ ava ngoo pygua kuery re ipoꞌaka aguã, haꞌe guetarã kuery ayvu py ae ijayvu aguã. 4 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ayvu huvixa ojou porã, yvatekueve ikuai vaꞌe avi. Haꞌe rami vy ojapo Memucã ijayvuague rami.<3 sOreruvixa, haꞌe vaꞌe ayvu repenaa haꞌe javi rupi remombeꞌu uka rã oikuaapa ramo pavẽ kunhague omboete ꞌrã okuapy ome, yvatekueve haꞌe yvyĩgueve guive — heꞌi. G2  Haꞌe gui ndee xeruvixa, rejou porã ri vy embopara uka peteĩ ayvu Pérsia haꞌe Média pygua lei reguarã, ombovaipa pyrã eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe re toĩ ndee huvixa Assuero renonde py taꞌyxy Vasti ndouvei aguã, haꞌe nderaꞌyxy oikoague gui oipeꞌaa vy amboae kunha haꞌeveve vaꞌerã pe omeꞌẽa aguã.1 {Ange ma voi kunhague Pérsia haꞌe Média pygua yvatekueve ma nderaꞌyxy oikoague oendupa vy haꞌekue rami ae ju ꞌrã ijayvu nerembiguai yvatekueve vaꞌe pe. Haꞌe rami rã heta ꞌrã ikuai nhomboetea rupi veꞌỹ, joupe ivaia rupi guive.Y0 -Mbaꞌeta nderaꞌyxy oikoague regua ma kunhague ikuai vaꞌe haꞌe javi oendupa ꞌrã. “Huvixa Assuero oĩa py guaꞌyxy Vasti oenoĩ uka teĩ ndoui”, ꞌea rã oendu vy nomboeteveipa ꞌrã ome kuery.|/ sHaꞌe gui ma Memucã aipoeꞌi huvixa haꞌe yvatekueve vaꞌe renonde py: — Oreruvixa, nderaꞌyxy Vasti ma nderovai anho eꞌỹ ojapo vai, haꞌe javi regua yvatekueve ndee huvixa Assuero openaa haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe rovai guive.>. wHaꞌe gui haꞌe kuery ma lei oĩa rami vy jogueroayvu okuapy mbaꞌexa pa huvixa Assuero guaꞌyxy Vasti re ojapo aguã re, huvixa ayvu eunuco kuery omombeꞌu rã ndojapoi rire. - 9Haꞌe vaꞌe regua irũ kuery aeꞌive vaꞌe ma kovaꞌe: Carsena, Setar, Admata, Társis, Meres, Marsena haꞌe Memucã. Haꞌe vaꞌe sete-ve ma Pérsia haꞌe Média pygua yvatekueve ikuai. Yvateve vaꞌe vy huvixa renonde ikuai riae, openaa rupi oguapy avi ꞌrã okuapy.)M,  Haꞌe gui ma huvixa oporandu hiꞌarandu vaꞌe kuery ára nhavõ mbaꞌemo oikuaa porã vaꞌe pe, (mbaꞌeta haꞌe rami ae ꞌrã huvixa oikuaa pota uka lei oĩa rami oikuaapa vaꞌe kuery pe.P+  Haꞌe rami teĩ huvixa raꞌyxy Vasti ma sete-ve eunuco kuery ijayvua rami eꞌỹ ndouxei, huvixa ayvu ae haꞌe kuery omombeꞌu teĩ. Haꞌe rami rã huvixa oendu vy ojou vai, ipoxy vaipa guive. ?* y Haꞌe vaꞌe kuery pe huvixa ijayvu henonde py ogueru aguã taꞌyxy Vasti akã regua reve, iporã ete ramo amboae regua kuery haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa aguã.G)  Ngarua py huvixa raꞌyxy Vasti ndouxeiague Sete araa py huvixa opyꞌa re vinho gui ovyꞌa anho rei. Haꞌe rami vy ijayvu guembiguai kuery Meumã, Bizta, Harbona, Bigtá, Abagta, Zetar haꞌe Carcas pe. Haꞌe vaꞌe avakue sete-ve vaꞌe ma eunuco meme ikuai huvixa Assuero renonde rupi ombaꞌeapo vaꞌe.d( C Huvixa Assuero ro py taꞌyxy Vasti voi ojapo avi ngaru tuvixa vaꞌe kunhague pegua anho. J' Haꞌe ramo huvixa oipotaa rami vy haꞌe kuery oyꞌuxea rami oyꞌu okuapy, mbaꞌeta ngoo rupi opena vaꞌe kuery haꞌe javi pe huvixa ijayvu peteĩ-teĩ oyꞌuxea rami omeꞌẽ aguã re. 4& cHaꞌe kuery oyꞌu aguã ogueru ruka karo ouro guigua joegua eꞌỹ-eꞌỹ py. Heta avi oĩ vinho huvixa pegua anho rei, huvixa omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ vaꞌekue. % Haꞌe py ma omoĩa ajukue xiĩ ipererĩꞌi vaꞌe haꞌe púrpura regua, ixã ipererĩꞌi vaꞌe haꞌe púrpura py ojokua pyre. Haꞌe vaꞌe ma inhapyĩ vaꞌe prata guigua re ojokuaa, oo yta ita alabastro guigua hiꞌaĩ vaꞌe re guive. Tenda ikuai vaꞌe ma ouro haꞌe prata guigua py ombojeguaa. Pyrõa ma ita xiĩ, mármore, alabastro haꞌe ita iporãve vaꞌe guigua anho. $ Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ára opa ma rire huvixa ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe. Susã tetã py oo yvateve vaꞌe oĩ vaꞌe py ojapo tetã pygua kuery haꞌe javi pe, yvatekueve haꞌe yvyĩgueve pe guive. Sete ára re ojapo ngoka py yvotyty oĩ vaꞌe py.5# eHaꞌe kuery pe huvixa oexa uka iporãgueve haꞌe hepykueve openaa rupi oguereko vaꞌe, yvate ete vaꞌe vy iporãa guive. Heta ára ma ikuai, cento e oitenta ára peve. -" UMboapy maꞌetỹa re ma huvixa oĩ jave ojapo peteĩ ngaru ojeupegua kuery yvatekueve haꞌe guembiguai kuery haꞌe javi pe. Haꞌe kuery ma Pérsia haꞌe Média pygua ipoꞌakave vaꞌe. Haꞌe ramo yvatekueve haꞌe hembiguai kuery yvy ikuai vaꞌe re opena vaꞌe oupa vy henonde ikuai.g! Ihuvixa Assuero tenda openaaty áry oguapy oiny Susã tetã py oo yvateve vaꞌe oĩ vaꞌe py.N  Ester rekokue oĩa Huvixa Assuero ngaru tuvixa vaꞌe ojapoague Huvixa Assuero ma Índia guive Etiópia peve opena oikovy cento e vinte e sete yvy oĩ vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe jave pyQ Haꞌe gui ára oaꞌangaague py porã xakã oguerua aguã re xeayvu, haꞌe mbaꞌemo aju ypyꞌi vaꞌekue regua iporãgueve omeꞌẽa aguã re. Xeruete, nemaꞌenduꞌa ke xere aiko porã aguã. zm  Neemias joguereko kuaa jevyague Haꞌe rami py heta vaꞌe kuery aikyꞌaꞌopa amboae regua kuery re onhemoirũague gui. Haꞌe rami vy amoĩ ju sacerdote haꞌe levita kuery peteĩ-teĩ ojapo ꞌrã vaꞌekue py ombaꞌeapo aguã./ Xeruete, eikuaa pota haꞌe kuery re, mbaꞌeta omongyꞌapa sacerdote ikuaia regua, sacerdote haꞌe levita kuery rekorã reja vaꞌekue guive. &E Haꞌe gui ma peteĩ ava sacerdote Joiada raꞌy, Eliasibe ramymino vaꞌe ma horonita pygua Sambalate rajy me oiko. Haꞌe nunga rupi xee amoxẽ aĩa gui.E Haꞌe gui mbaꞌexa tu roendu haꞌe rami ete haꞌeveꞌỹ vaꞌe pejapoa? Mbaꞌeta Nhanderuete rovai anhetẽ rupi eꞌỹ pendekuai amboae regua kunhague re pemendaa py — haꞌe. gG Haꞌe nunga py eꞌỹ ri tyꞌy Israel kuery pegua huvixa Salomão ojejavy rakaꞌe? Huvixa haꞌe vaꞌe ramigua ete ndoikoi rakaꞌe yvy regua kuery mbovy eꞌỹ mbyte rupi, tuuete rembiayvu oiko avi, Nhanderuete ae omoĩ vaꞌekue huvixarã Israel kuery haꞌe javi re opena aguã. Haꞌe ramive ma amboae regua kunhague oguerojejavy rakaꞌe.dA Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery amongeta ete vy xeayvu vai, amondyi ete amongue, haꞌe kuery reguaꞌa voi amondoro. Haꞌe vy Nhanderuete rery py aura reve aipoaꞌe: — Pemomendave eme taꞌvy penderajy kuery amboae regua raꞌy kuery re. Peruve eme guive haꞌe kuery rajy kuery penderaꞌy kuery raꞌyxyrã, neĩ penderaꞌyxyrã eteve voi. Taꞌy kuery ma Asdode pygua ayvu py ijayvu vai-vai okuapy, nhande judeu ayvu py ndaꞌijayvu kuaai, amboae regua ayvu py anho rive.7g  Amboae regua re omenda vaꞌekue pe ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave aexa avi Asdode guigua kunhague re judeu kuery omenda vaꞌekue, Amom haꞌe Moabe guigua re guive. Haꞌe gui levita kuery reve xeayvu kora rokẽ oikyꞌaꞌo ju aguã, haꞌe ou vy oarõ aguã, sábado ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã. Haꞌe nunga rupi voi Xeruete, nemaꞌenduꞌa ke xere. Xeperdoa avi opa mbaꞌe py renhomboaxy vaꞌe vy. mS Haꞌe ramo haꞌe kuery pe xeayvu vy aipoaꞌe: — Mbaꞌe re tu penepytũ rive pekuapy tetã kora yvýry? Haꞌekue rami ju pejapo ramo romboꞌa ꞌrã — haꞌe. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌe kuery ndouvei sábado ára py.kO Haꞌe gui ma mokoĩgue mbaꞌemo vendea haꞌe ijoguaa kuery ipytũ okuapy Jerusalém roka rupi.3 Xeayvu avi Jerusalém kora rokẽ sábado ára ovaẽ ta nhavõ ombotya aguã kuarayꞌã ojeroꞌa ramove, haꞌe gui sábado ára oaxa eꞌỹa ja oipeꞌaa jevy eꞌỹ aguã. Okẽ py amoĩ avi xerembiguai kuery, sábado ára peteĩve ivoyi revegua omoinge eꞌỹ aguã. Peneramoĩ kuery haꞌe ramigua ojapo rire eꞌỹ ndaꞌu nhandere Nhanderuete ombou rakaꞌe opa mbaꞌe vai, kovaꞌe tetã re guive? Haꞌe ramive ma poxya tuvixave vaꞌe ju pejapo Israel áry ou aguã, sábado ára pemongyꞌaa py — haꞌe. # Haꞌe rami vy Judá regua huvixa kuery pe xeayvu vy aipoaꞌe: — Mbaꞌe re tu mbaꞌemo vai rive pejapo sábado ára pemongyꞌaa rupi?^5 Haꞌe gui Jerusalém py ikuai avi avakue Tiro tetã guigua. Haꞌe vaꞌe kuery ma sábado ára teĩ ogueru ꞌrã okuapy pira haꞌe opa mbaꞌe rei Judá kuery pe ovende vaꞌerã, Jerusalém tetã rupi guive.zm  Sábado ára omboetea jevy aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave Judá py aexa avi sábado ára py teĩ uva onhami vaꞌe, trigo py kavaju ombovoyi heruvy vaꞌe guive. Haꞌe gui vinho, uva, figo haꞌe opa mbaꞌe rei sábado ára py teĩ ogueru avi ꞌrã Jerusalém tetã katy. Haꞌe kuery pe xeayvu ete haꞌe vaꞌe ára py tembiꞌu ovende okuapy rã.1[ Haꞌe nunga rupi Xeruete, nemaꞌenduꞌa ke xere. Embogue eme guive mbaꞌemo ndee Xeruete pegua oo re ajapo porãague, haꞌe py ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe guive. k O Haꞌe gui mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre re opena vaꞌerã amoĩ sacerdote Selemias, kuaxia re ombaꞌeapo vaꞌe Zadoque haꞌe levita Pedaías. Haꞌe kuery pytyvõarã amoĩ avi Zacur raꞌy Hanã, Matanias ramymino vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ma pavẽ oikuaa ojeroviapy memea. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ambojaꞌo uka tyvy kuery peguarã.  5 Haꞌe ramo Judá regua kuery haꞌe javi ogueru ju okuapy dízimo mbaꞌemo raꞌyĩgue guigua omoĩ porãaty py, vinho haꞌe azeite guigua guive.R  Haꞌe rami vy huvixa kuery pe xeayvu vy aipoaꞌe: — Mbaꞌe re tu napenavei ri Nhanderuete pegua oo re? — haꞌe. Haꞌe rami vy levita kuery teĩgue ju aru vy amoĩ ju ojapo aguã vaꞌekue py. % Levita kuery pegua omeꞌẽa jevyague Haꞌe gui aendu avi levita kuery peguarã nomeꞌẽaveia. Haꞌe nunga rupi levita haꞌe jogueroporaei vaꞌe kuery Nhanderuete pe ombaꞌeapo aguã omoĩ mbyre teĩ oejapa ma raꞌe ojeꞌoivy peteĩ-teĩ guekoa katy.> u Haꞌe rami vy opy jaꞌo ikuai vaꞌe aikyꞌaꞌo ukapa vy haꞌe py aru rukapa ju tembiporu Nhanderuete pegua opygua, mbaꞌemo aju omeꞌẽ mbyre, heakuã porã vaꞌe guive. `9 Haꞌe nunga aendu vy xevai vaipa reve opy jaꞌo gui amombopa Tobias mbaꞌe rei-rei.!; Haꞌe gui mae ma aendu Eliasibe mbaꞌemo vai ojapoague Tobias ombopyꞌa porãxe vy, mbaꞌeta ixupe omboaxa opy jaꞌo Nhanderuete pegua oo roka py.yk Haꞌe nunga oiko Jerusalém tetã py xee naĩ jave, mbaꞌeta trinta e dois maꞌetỹ re ma Babilônia pygua huvixa Artaxerxes oĩ jave py haꞌe oĩa katy aa rire. Haꞌe gui kueve ma rire huvixa pe ajerure Jerusalém py ajevy ju aguã.} Haꞌe rami vy Tobias pe omboaxa peteĩ opy jaꞌo tuvixa vaꞌe mbaꞌemo aju omeꞌẽ mbyre omoĩ porãaty vaꞌekue, haꞌe heakuã porã vaꞌe, mbaꞌemo ryru, dízimo mbaꞌemo raꞌyĩ guigua, vinho haꞌe azeite guigua omoĩ porã aty. Haꞌe nunga ma levita kuery peguarã omeꞌẽ ukaa vaꞌekue, oporaei vaꞌety, okẽ rarõa haꞌe sacerdote kuery peguarã avi.<q  Templo gui Tobias oipeꞌaa ague Haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove ma sacerdote Eliasibe onhemoirũ Tobias kuery re, Nhanderuete pegua opy mbaꞌemo re opena aguã omoĩa teĩ. }|%{zyyx|wvhutsrGq\oo$n&mel-kji6h:gffUeeee_dd[baS`_^v]\[[ ZYXWVVTSRRPPdONM}LSLKJXHGGQFFEDD;C_BB1Ar@c?A>==I<\;;F:9E8877665322A1110x/..t-,,++**i))'(( 'j&&%$$[$ ""!x hK^YC?bF{ME:E,m M * %  fU]9eW&~>u — Mbaꞌe tu arõve ta, xembaraete vy eꞌỹ? Mbaꞌerã tu aikove riae ta, amano aguã rami tema aiko vy? C= Haꞌe nunga oiko ma vaꞌe rire xepyꞌa guaxu ꞌrãgue, haxy aendu temaa py teĩ apo-apo ꞌrãgue avy. Mbaꞌeta xee ma Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ayvu rovai xeayvu vaꞌeꞌỹ. g<G Nhanderuete pe haꞌeve vaꞌe rire xemokanhy voi aguã, opo oupi vy xejuka ete aguã! f;E — Nhanderuete ajerurea ojapo vaꞌe rire, aipota vaꞌe haꞌe omoingo vaꞌe rire! !:; Xenheꞌẽ py ndaꞌuxei vaꞌekue aỹ ajeguaru reve teĩ haꞌu. Apy tembiꞌu hee eꞌỹ vaꞌe re Jó ombojoja, ojexavaia re ijayvu vy. ~9u Juky eꞌỹ re teve jaꞌu ꞌrã heꞌẽ eꞌỹ vaꞌe? Tyrã uru rupiꞌa xiĩa re oĩ ꞌrã teve heea? 8) Mburikaꞌi yvyꞌãa rupigua ndaꞌu nhuũ re okaru reve onheꞌẽ ꞌrã teve? Vaka kuery ndaꞌu onheꞌẽ ꞌrã okaru porãa py? 37_ Mbaꞌeta Ipoꞌakapave vaꞌe ma guembiporu huꞌy py xenhyvõmba, haꞌe ramo xenheꞌẽ py aendu veneno ramigua. Xerovai meme Nhanderuete ombou xemongyjearã. 67 haꞌe vaꞌe ma anhetẽ ita kuꞌi yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe gui ipoyive ꞌrãgue. Haꞌe nunga rupi ae xevai reve xeayvu vaꞌekue. ~5u — Ai! Xeayvua re anhetẽ oikuaa potaa vaꞌe rire, haꞌe mbaꞌemo opejaa py xeporiaua opejaa vaꞌe rire P4  Jó onhemboeko porãa rupi ijayvuague Haꞌe ramo Jó ombovai: !3; — Maꞌẽ, haꞌe nunga re roikuaa pota rã haꞌe rami ae. Ejapyxaka ndee voi, haꞌe nunga re eikuaa pota avi reiko porã aguã — heꞌi. 2 Ndetujaꞌi jave teĩ nembaraete reve ꞌrã reo yvyra rupa py, trigo ojokua pyre hiꞌára py porã omonoꞌõa rami. 1} Reikuaa avi ꞌrã neramymino kuery heta ꞌrãa, ndeguigua kuery yvy re jai rogue ikuai vaꞌe rami ꞌrã heta. 0) Reikuaa ꞌrã ndero py mbyꞌa porã oĩa, haꞌe mbaꞌemo rereko vaꞌe ikuaia rupi reikuaa pota reovy rã ndoatai ꞌrã mbaꞌeve. /9 Mbaꞌeta yvy rupi ita ikuai vaꞌe reve voi rejapo ꞌrã peteĩ rami ikuai porã aguã, mymba yvy regua voi ndereve ikuai ꞌrã peteĩ rami. |.q Mbaꞌemo mbovaipaa haꞌe karuai oiko rã repuka ꞌrã, vixo kaꞌaguy regua gui guive nderekyjei ꞌrã. x-i Nderepy ꞌrã ayvu vai gui, haꞌe ramo mbaꞌemo mbovaipaarã ovaẽ rã rexa teĩ nderekyjei ꞌrã. , Karuai py teĩ ndereraa jepe ꞌrã remano aguã gui, joe opuꞌãa py guive ndereraa jepe ꞌrã kyxe poꞌakaa gui. }+s Seis-kue rejexavaia gui haꞌe ndereraa jepe ꞌrã, haꞌe sete-a py voi mbaꞌemo vai nanderupityi ꞌrã. *7 Mbaꞌeta haꞌe ma nhomboai ꞌrã, haꞌe gui haꞌe ae ju oipoano ꞌrã. Nhomombaꞌeaxy ꞌrã, haꞌe gui opo py ae ju ꞌrã omonguera. )' — Ovyꞌa ete ꞌrã avakue Nhanderuete omoꞌarandu vaꞌe. Haꞌe nunga rupi endu rive eme Ipoꞌakapave vaꞌe nemoꞌarandu rã. ({ Haꞌe rami rã oĩ ꞌrã iporiaukueꞌi oarõ okuapy aguã, haꞌe rã joapo vaia kuery ma okyrirĩmba ꞌrã. '7 Nhanderuete ma jogueraa jepe ꞌrã haꞌe kuery juru gui kyxe oẽ vaꞌe gui, ipoꞌakave vaꞌe po gui ogueraa jepe ꞌrã ojexavai vaꞌe. & Haꞌe kuery ma ara py teĩ ojou ꞌrã pytũa anho, kuaray mbyte jave teĩ pytũ rupi merami ikuai, opovyvy ꞌrã ojeꞌoivy. % Omboꞌa ꞌrã oikuaapave vaꞌe nhombotavya py ae. Haꞌe ramo oikuaapa vaꞌe onhembopyꞌaague opa rive ꞌrã. $} Haꞌe rã jokorea kuery onhembopyꞌaa ma haꞌe ombovaipa ꞌrã, opo py ojapoxe vaꞌekue ndojapo kuaai aguã. # Haꞌe rami vy ogueraa jepe ꞌrã yvyĩgueꞌi peteĩ henda yvatea py, ojaeꞌo vaꞌekue oiko porãa rupi ovyꞌa nho aguã. Y"+ Omboꞌoky ꞌrã yvy áry rupi, omoakỹ ꞌrã mbaꞌety ikuai vaꞌe. !# Mbaꞌeta haꞌe ma ojapo ꞌrã mbaꞌemo tuvixa vaꞌe oikuaa pyrã eꞌỹ, haꞌe nhomondyipaarã omombeꞌu kuaa pyrã eꞌỹ. s _ — Haꞌe gui xee vaꞌe rire ma aeka ꞌrãgue Nhanderuete, ixupe anho amboaxa ꞌrãgue xereko.  Haꞌe rami ꞌrãgue py avakue ojexavai aguã rami ae ꞌrã ituiꞌi, tapyĩ gui tata raviju yvate katy ae ꞌrã ovevea rami. kO Mbaꞌeta teko axy ma yvykuꞌi gui rive ndoikoi, yvy gui eꞌỹ henhoĩ jajexavai aguã. zm Haꞌe kuery onhotỹ vaꞌekue ma ijajupa rã ikaruai vaꞌe kuery hoꞌupa rive ꞌrã, juu mbyte rupi henhoĩ vaꞌekue voi oipeꞌapa ꞌrã. Haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌekue ma oikuaa pota rei vaꞌe kuery omokanhymba ꞌrã. ) Taꞌy kuery voi mombyry ikuai ipytyvoarã gui. Tetã kora rokẽ py haꞌe kuery ojexa uka rã ombopagaa, heraa jepearã ndoikoi ramo. 7 Xee ma aexa porã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe onhemoingo porã merami ramo. Haꞌe rami teĩ areꞌỹꞌi re aikuaa hoo oĩa ayvu vaipy oikoa.  Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ipoxya ae ombovaipa ꞌrã. Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe ivaia rive ꞌrã ojuka. G  Jó Nhanderuete oeka aguã re Elifaz ijayvuague — Ejapukai aỹ! Haꞌe rami teĩ oiko ri ndaꞌu nerenduarã? Mavaꞌe anjo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe tu renhepytyvõ uka ta? iK Haꞌe kuery rekove oipeꞌaa ramo omano ꞌrã ꞌarandua oupity eꞌỹ re”, heꞌi. ,Q Ajeꞌive haꞌe kuery ituiꞌi ꞌrã, haꞌe gui kaꞌarukue ju omombaa ꞌrã. Okanhy ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã, avave rei oikuaa pota eꞌỹ re. !; Haꞌe rã yapo guigua py hoo vaꞌe re katuve ma. Haꞌe kuery ma yvykuꞌi gui rive ojapo pyre, haꞌe tanambi rami rive ju ꞌrã omouꞌũa. ! Maꞌẽ, Nhanderuete ma guembiguai kuery re ndojeroviai ꞌrã. Mbaꞌeta guembiguai anjo kuery re eteve voi oikuaa teko vai oĩa. 1 “Imarã vaꞌe kuery ndaꞌu heko porã ꞌrã Nhanderuete renonde? Avakue ndaꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko imoingoare renonde? 6e Haꞌe vaꞌe opyta hoꞌamy vaꞌeri ndaexa kuaai hova. Peteĩ mbaꞌe rive ojekuaa aexaa py. Jypy nonhendui mbaꞌeve. Haꞌe gui ma aendu peteĩ aipoeꞌi vaꞌe:  Haꞌe ramo peteĩ nheꞌẽ oaxa xerenonde rupi. Haꞌe rami vy ojapo xeꞌa xerete rupi ikuai vaꞌe opuꞌãmba aguã rami. \1 ou karamboae xemondyi haꞌe xemboryryipaarã. Xekãgue eteve voi oryryipa. U# Pyávy, ajexa raꞌua re aikuaa pota ete reve, avakue oke vaipa jave |q — Peteĩ ayvu aendu xee aeꞌia py omombeꞌua rã. Haxyꞌi py aendu kuaa xeapyxa py ijayvua mbegue rã.  Haꞌe rami vy guary kuery ikangy ꞌrã ojeꞌoivy mbaꞌeve ndojukavei vy. Guary kunha raꞌy kuery voi opa rupi ꞌrã oaĩmba.   Haꞌe ramo guary kuery voi inharõ teĩ okyrirĩ ꞌrã okororõa gui, guary raꞌy kuery raĩ guive opẽmba ꞌrã. w g Nhanderuete ipytuẽ ramo rive haꞌe kuery ikuai axy ꞌrã. Opoxya rupi oipeju rã okanhymba ꞌrã. k O Xee aexaa rami, mbaꞌemo vai nhotỹare kuery ma haꞌe nungakue ae ju ꞌrã omonoꞌõ. | q — Nemaꞌenduꞌa pota ke: Ojejavy eꞌỹ vaꞌe pa okanhy ꞌrã? Mamo tu heko porã vaꞌe omombaague?  - Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi veꞌỹ ri tyꞌy rejerovia, rearõ reikovya haꞌe ndereko porãa rupi veꞌỹ ri tyꞌy reiko? |q Haꞌe rã aỹ ma ndere ju haꞌe nunga ou ramo ndee nerenduxei ꞌrã. Ndee rejexavai vy nanderekorãvei.  Ndeayvua py reipytyvõ vaꞌekue onhepyxanga vaꞌe kuery, haꞌe remombaraete ju vaꞌekue henapyꞌã kangy vaꞌe. } Maꞌẽ, ndee ma mbovy eꞌỹ rei rekomboꞌe vaꞌekue, haꞌe ipo kangy vaꞌe remombaraete kuerei vaꞌekue. ' — Xapyꞌa rei amongue ndevy ijayvu ramo nerendui ꞌrã ri tyꞌy? Haꞌe rami avi mavaꞌe tu ojejoko ꞌrã ijayvu eꞌỹ aguã? r _ Jó pe Elifaz ijayvu eteague Haꞌe ramo Temã pygua Elifaz ombovai. Haꞌe vy aipoeꞌi Jó pe: { Ndapytuꞌuvei, naĩ rivevei, neĩ naxekaneꞌõgua kuaavei, xepyꞌa reta rei aguã anho ou ramo — heꞌi. Jó ndoikuaai rakaꞌe mbaꞌe re pa ojexavaia. Haꞌe rami vy ndovyꞌaia rupi ijayvu Nhanderuete re. Haꞌe gui opaa py Nhanderuete ijayvu ixupe omoꞌarandua rupi, capítulo 38 guive 40 peve, haꞌe rã Jó ma ndaꞌevei ramo haꞌe rami ijayvuague re. K Mbaꞌeta akyjea ou ma xeꞌáry, aexaꞌãa oiko ma xere.  Mbaꞌe re tu xee haꞌu vaꞌerã ꞌrãgue py ajou xepytuẽ atã aguã, haꞌe yy onhoẽ vaꞌe rami ajaeꞌo ete aguã? (I Mbaꞌerã tu avakue pe oexa ukaa ꞌrã hexakã vaꞌe haperã oikuaa uka eꞌỹ re? Mbaꞌeta Nhanderuete ojoko ꞌrã joa katy gui eꞌỹ-eꞌỹ. ve Haꞌe kuery ma onhono porãa rã ovyꞌa ꞌrã okuapy, oguerovyꞌa rei ꞌrã yvykua py ovaẽ vy. @~y Haꞌe kuery ma omano aguã anho oarõ okuapy, haꞌe rã novaẽi. Haꞌe kuery omano aguã oekave ꞌrã okuapy hepyve vaꞌe onhomi mbyre oekaa rupi yvy ojoꞌo vaꞌe gui. } — Mbaꞌerã tu iporiaukue ojapoa ri hendy vaꞌe oexa riae aguã rami? Mbaꞌerã tu ikuerai vaꞌe okuave aguã rami ojapoa? |3 Haꞌe py yvyĩgueve haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌekue itui pavẽ ꞌrã, tembiguai ikuai vaꞌekue voi opatõ pe veꞌỹ ma ꞌrã ikuai. x{i Haꞌe py ma escravo-rã ogueraa pyre ikaneꞌõgua ꞌrã okuapy, herekoa kuery ayvu nonhenduvei ramo. z3 Haꞌe py ma haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌekue nanhomoangekovei ma ꞌrã. Ikaneꞌõ vaꞌekue guive ikaneꞌõgua nho ꞌrã haꞌe py. 6ye haꞌe rami eꞌỹ vy hyruꞌi py oĩ vaꞌe ojuka nhemi vaꞌe rami xee ndaikoi ma voi vaꞌe rire, kyrĩꞌi vaꞌe hexakãa peteĩgueve oexa eꞌỹ vaꞌe rami. x haꞌe rami eꞌỹ vy yvatekueve ouro haꞌe prata oguereko vaꞌekue py ngoo omonyẽ vaꞌekue itui vaꞌe rami, w huvixave haꞌe nhomongeta vaꞌety yvy re ikuai vaꞌekue onhono porãa aguã ojapo ma voi vaꞌekue py itui vaꞌe rami, v Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ndoikoi vaꞌe rire aỹ apytuꞌu porã rei ꞌrãgue. Ake ramo xevy oĩ ꞌrãgue apytuꞌu aguã, kuO Mbaꞌe re tu oiko rakaꞌe oꞌu áry xekuavãarã? Mbaꞌe re tu oĩ ikã xemokambuarã? t — Mbaꞌe re tu xee namanoi rakaꞌe xeryruꞌi pyve? Mbaꞌe re tu haꞌe vaꞌe gui aikoꞌi vy ndaxeayvuẽvei? xsi Mbaꞌeta haꞌe jave py nombotyi rakaꞌe haꞌi ryepy rokẽ, xerexa py ajexavaia aexa eꞌỹ aguã. ]r3 Tá, haꞌe vaꞌe pytũ jaxy-tata koꞌẽ mbijarã ndojekuaai vaꞌe rire, haꞌe hendy vaꞌe oarõmby ndojekuaai vaꞌe rire. Koꞌẽ rai jave koꞌẽ oexaxe vaꞌe kuery ndoexai ma voi vaꞌe rire. q! Ijayvu vai kuaa vaꞌe kuery ma haꞌe vaꞌe ára re ijayvu vai ma vaꞌe rire, vixo vaikue yeꞌẽ rupigua momyĩ kuaa kuery ae. ypk Haꞌe vaꞌe pytũ imemby eꞌỹa vaꞌe rire, haꞌe vaꞌe py nonhenduai vaꞌe rire ovyꞌa vaꞌe. Vo% Haꞌe vaꞌe pyávy re ma pytũ ete vaꞌe omoꞌã vaꞌe rire. Maꞌetỹ re ára mboae ikuai vaꞌe rami toguerovyꞌaave eme. Haꞌe vaꞌe jaxy pe “Jaxy ikuai vaꞌe regua” taꞌeave eme. *nM Pytũ reia haꞌe kuarayꞌã manoa anho oĩ vaꞌe rire, hiꞌáry rupi araipa vaꞌe rire guive. Haꞌe vaꞌe ára omoũmba vaꞌe rire opa marã rei. m Haꞌe vaꞌe ára pytũmba vaꞌe rire, Nhanderuete yvate gui nopenai ramo, yvate oĩa gui omoexakã eꞌỹ vaꞌe rire. l — Xetuiꞌiague ára ndoikoi ma voi vaꞌe rire, haꞌe vaꞌe pytũ “Ixy oguereko peteĩ avaꞌi”, ꞌea vaꞌe avi. k7Haꞌe vy aipoeꞌi: j  Jó otuiꞌiague ára re ijayvu vaiague Haꞌe vaꞌe rire Jó ae ijayvu. Haꞌe vy ijayvu vai otuiꞌiague ára re.9ik Haꞌe rami vy hexeve oguapy okuapy yvy py. Sete ára haꞌe sete pytũ re ikuai vaꞌeri peteĩve hexeve ndaꞌijayvui peteĩ ayvu py ma voi, haxy ete vaꞌe oendua oexa vy. khO Mombyry rupi teri haꞌe kuery omaꞌẽ jogueru vy ndoexa kuaai okuapy. Haꞌe rami vy onhendu ratã haꞌe ojaeꞌo okuapy. Haꞌe vy peteĩ-teĩ oao puku omondoro, haꞌe yvate rami oakã áry rupi omombo-mombo yvy kuꞌi.g Haꞌe gui ma mboapy Jó irũ kuery mbaꞌemo vai hexe oikoague oendu vy peteĩ-teĩ ou guekoa gui: Temã pygua Elifaz, Sua pygua Bildade haꞌe Naamá pygua Zofar. Haꞌe vaꞌe kuery jogueroayvu vy Jó oĩa katy jogueru omombaraete haꞌe ombopyꞌa porã aguã.}fs Ombovai: — Oikuaa veꞌỹ rei vaꞌe rami ndeayvu. Nhanderuete gui iporã vaꞌe anho ri tyꞌy jajopy ꞌrã, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe ma ndajajopyi avi ꞌrã teve? — heꞌi. Haꞌe ramia haꞌe javi py Jó ndojejavyi oayvu py. !e; Haꞌe gui taꞌyxy ou vy aipoeꞌi ixupe: — Reĩ atã teri vaꞌe tyꞌy haꞌevea rami reikoa py? Ndeayvu vai na Nhanderuete re, haꞌe gui emano. rd]Haꞌe ramo Jó oguapy oiny tanhimbu áry, haꞌe vy ojopy peteĩ nhaeꞌũ raꞌykue onhekaraĩ aguã. jcMHaꞌe gui Senhor-a gui anha oo vy omombaꞌeaxy Jó ai vaikue py, ipy mbyte guive ijapyte peve.rb]Senhor aipoeꞌi anha pe: — Maꞌẽ, ndepoꞌakaa py amboaxa, vaꞌeri ejuka eme taꞌvy — heꞌi. aEkuaveꞌẽve ju haꞌvy, ikãgue haꞌe hoꞌo re epoko. Haꞌe rami vy rexa ꞌrã nerenonde py nderovai ijayvu vai rã — heꞌi. ,`QHaꞌe ramo anha aipoeꞌi Senhor pe: — Opire haꞌe javiꞌi haꞌvy tomeꞌẽ, mbaꞌeta avakue opa mbaꞌe oguereko vaꞌe omeꞌẽ ꞌrã guekove rekovia.k_OSenhor oporandu anha pe: — Rexa pota pa xerembiguai Jó re? Mbaꞌeta yvy re jipoi avave rei haꞌe vaꞌe ramigua anhetẽ rupi ipyꞌa haꞌe heko porã vaꞌe, Nguuete renonde ojererokyjea rupi vy mbaꞌemo vai gui ojepeꞌa vaꞌe. Haꞌe ma oĩ atã haꞌevea rami oikoa py, hovai apuꞌã vy amomba rive aguã rami ndee xeapoxe teĩ — heꞌi. ^Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi anha pe: — Magui tu reju? Anha ombovai Senhor: — Yvy haꞌe javi rupi aikoague gui aju — heꞌi. ] %Peteĩ ára Nhanderuete raꞌy kuery ou ju Senhor renonde ojexa uka aguã, haꞌe anha voi haꞌe kuery reve ou henonde ojexa uka avi aguã.z\ oHaꞌe nunga haꞌe javi py Jó ndojejavyi, neĩ ndaꞌijayvui Nhanderuete haꞌeveꞌỹa rami joguerekoa rami. i[ Maipoeꞌi: — Xepire rei reve aikoꞌi vaꞌekue haꞌi rye gui, haꞌe xepire rei reve ju ꞌrã aa. Senhor ma mbaꞌemo meꞌẽa, haꞌe oipeꞌa vaꞌerã avi oiko. Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery re! — heꞌi.uZ eHaꞌe ramo Jó opuꞌã vy omondoro oao, onhopĩ oakã haꞌe ipukupa oupy yvy rupi. Nhanderuete omboete vyPY tekoa eꞌỹa katy gui yvytu atã opuꞌã ouvy vy oo re ojeapi jova-jovai katy gui. Haꞌe ramo haꞌe kuery áry hoꞌa ramo omanomba. Xee anhoꞌi aa jepe, ndevy pe amombeꞌu vy aju — heꞌi. (X KHaꞌe vaꞌe voi ijayvu teri reve ou amboae. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nderaꞌy haꞌe nderajy kuery tujave vaꞌe ro py okaru haꞌe vinho oyꞌu okuapy javeW 7Haꞌe vaꞌe ijayvu teri reve ou amboae ju. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: — Caldeu kuery mboapy henda rupi nhombojaꞌo vy camelo kuery re ou vy ogueraapa raꞌe. Haꞌe vy ojukapa nerembiguai kuery kyxe py. Xee anhoꞌi aa jepe, ndevy pe amombeꞌu vy aju — heꞌi. V Haꞌe vaꞌe ijayvu teri reve ou amboae ju. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tata Nhanderuete-a guigua yva gui hoꞌa vy oapypa raꞌe vexaꞌi haꞌe nerembiguai kuery ikuai vaꞌekue. Haꞌe vy omomba. Xee anhoꞌi aa jepe, ndevy pe amombeꞌu vy aju — heꞌi. ;U qore kuery re sabeu kuery ou xapyꞌa vy ogueraapa. Haꞌe rami vy nerembiguai kuery ikuai vaꞌekue ojukapa kyxe py. Xee anhoꞌi aa jepe, ndevy pe amombeꞌu vy aju — heꞌi. T 5Haꞌe gui Jó-a py ou peteĩ hembiguai aipoeꞌi vaꞌe: — Vaka kuery reve yvy roikaraĩ, haꞌe kuery katyꞌi rupi mburika kuery avi okaru jave S  Jó ojexavaia py teĩ ndojejavyiague Peteĩ ára, taꞌy kuery guykeꞌy jypygua ro py okaru haꞌe vinho oyꞌu okuapy.XR + Haꞌe rã Senhor aipoeꞌi anha pe: — Maꞌẽ, Jó oguereko vaꞌe haꞌe javi ma ndepoꞌakaa py oĩ, haꞌe rã hexe anho taꞌvy emoĩ eme ndepo — heꞌi. Haꞌe ramo Senhor renonde gui anha oo ju. 2Q _ Haꞌe rami teĩ emokuaveꞌẽ ndepo, haꞌe ixugui eipeꞌapa opa mbaꞌe oguereko vaꞌe. Haꞌe rami vy rexa ꞌrã nerenonde py ijayvu vai rã nderovai — heꞌi. ^P 7 Mbaꞌeta ndee ma repena porã hexe, hoo re haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re guive. Haꞌe rami vy opo py ojapo vaꞌe rei remoingo porã, haꞌe rejapo mbaꞌemo yvy re oguereko vaꞌe hetave ovy aguã rami.pO [ Haꞌe ramo anha aipoeꞌi Senhor pe: — Jó ndaꞌu rive teve nguuete renonde ojererokyjea rupi oiko?N  Senhor oporanduve ju anha pe: — Rexa pota pa xerembiguai Jó re? Mbaꞌeta yvy re jipoi avave rei haꞌe vaꞌe ramigua anhetẽ rupi ipyꞌa haꞌe heko porã vaꞌe, Nguuete renonde ojererokyjea rupi vy mbaꞌemo vai gui ojepeꞌa vaꞌe — heꞌi. M Haꞌe ramo Senhor oporandu anha pe: — Magui tu reju? Anha ombovai Senhor: — Yvy haꞌe javi rupi aikoague gui aju — heꞌi. RL Haꞌe gui peteĩ ára Nhanderuete raꞌy kuery ou okuapy Senhor renonde ojexa uka aguã. Haꞌe kuery reve anha voi ou. “Nhanderuete raꞌy kuery” heꞌia ma hembiguai anjo kuery re ijayvu vy. K 5Haꞌe kuery okarupa ma nhavõ Jó guaꞌy kuery oenoĩmba kuerei vy oikyꞌaꞌo ukapa ꞌrã teko vai gui. Haꞌe rami vy koꞌẽ ramove opuꞌã vy mymba oapy reve omeꞌẽ ꞌrã Nhanderuete pe haꞌe kuery mbovy pa ikuaia rami vy, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xapyꞌa rei ma xeraꞌy kuery ojejavy raꞌe, opyꞌa py nguuete rovai ijayvu vai vy”, heꞌi vy. Haꞌe ramigua ae Jó ojapo riae oikovy. AJ }Taꞌy kuery ma peteĩ-teĩ ro rupi ojeꞌoi ꞌrã jorire-rire ngaru ojapo aguã. Haꞌe rami vy mboapy gueindy kuery oenoĩ kuerei ꞌrã haꞌe kuery reve okaru haꞌe oyꞌu aguã.wI iHymba kuery ma sete mil vexaꞌi, três mil camelo, quinhentos toro meme haꞌe quinhentos mburikaꞌi. Ixupe ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi mbovy rei eꞌỹ ikuai. Haꞌe rami vy kuaray oua katy ikuai vaꞌe gui oguerekopave vaꞌe oiko. 8H mSete guaꞌy haꞌe mboapy guajy kuery oguereko.&G IJó rekokue oĩa Jó heko porã haꞌe mbaꞌemo oguerekopaa re ijayvua Oiko peteĩ ava Uz yvy pygua, Jó hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ava ma anhetẽ rupi ipyꞌa haꞌe heko porã vaꞌe. Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi vy mbaꞌemo vai gui ojepeꞌa kuerei vaꞌe.F/ Mbaꞌeta judeu Mordecai ma huvixa Assuero rembiguai yvateve vaꞌe oiko. Judeu kuery voi omboete vaipa, hetarã kuery haꞌe javi omboetepa okuapy, mbaꞌeta haꞌe kuery pe mbaꞌemo porã ojapoa rupi anho oiko, haꞌe kuery ikuai porã aguã re onheaꞌã oikovy guive. E Haꞌe gui oĩve rei tema huvixa Assuero rekokue regua. Haꞌe rami avi opoꞌakaa rupi mbaꞌemo ovareve vaꞌe ojapo vaꞌekue, haꞌe Mordecai omboyvateveague haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Média haꞌe Pérsia pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?7D i Mordecai yvatevea re ijayvua Haꞌe nunga oikopa ma rire huvixa Assuero ojapo haꞌe vaꞌe yvy haꞌe yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi ixupe opaga aguã.yCk Haꞌe rami py Purim ára re marã rami pa haꞌe kuery ikuai aguã Ester ae ojapo uka, kuaxia re ombopara vy. 2B] Haꞌe vy omoĩ atãve aguã Purim oaꞌangaague ára py porã ikuai aguã judeu Mordecai, huvixa raꞌyxy Ester reve ojapo ukaague rami, mbaꞌeta haꞌe kuery ae ranhe ikuai haꞌe rami, haꞌe gui guamymino kuery peguarã ju oeja, iporiau vy okaru eꞌỹ re ikuaiague re imaꞌenduꞌa aguã.,AQ Opa rupi judeu kuery pe kuaxia para ogueraa uka cento e vinte e sete yvy huvixa Assuero openaa haꞌe javi rupi. Ombovyꞌa aguã ombopara ombopyꞌa guaxua rupi.B@} Haꞌe gui ma Abiail rajy huvixa raꞌyxy Ester, judeu Mordecai reve teĩgue ju ombopara kuaxia. Opoꞌakaa haꞌe javi rupi ombopara Purim omombeꞌu ypy vaꞌekue omoĩ atãve aguã.7?g Haꞌe rami vy hamymino kuery ikuai jevy-jevy vaꞌe peguarã haꞌe vaꞌe ára re imaꞌenduꞌa okuapy aguã, peteĩ-teĩ oo pygua kuery, yvy haꞌe tetã ikuai vaꞌe pygua haꞌe javi. Haꞌe rami vy Purim ára ojeupity nhavõ judeu haꞌe hamymino kuery hexarai eꞌỹ aguã rakaꞌe rã peve. O> Haꞌe rami rire judeu kuery guekorã ojou porã okuapy haꞌe vaꞌe mokoĩ ára ojeupity nhavõ haꞌe rami ikuai aguã hexarai eꞌỹ re, hamymino kuery haꞌe onhemoirũ vaꞌe kuery haꞌe javi peguarã. Haꞌe rami vy ojee omoĩ ombopara pyre oĩa rami ikuai aguã, maꞌetỹa nhavõ oaꞌangaague ára ojeupity jave.J= Haꞌe nunga rupi ae haꞌe vaꞌe ára pe “Purim” ꞌea, tery Pur vaꞌe rami. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuaxia para re oĩa rami haꞌe nunga haꞌe javi oiko rã haꞌe kuery oexa okuapy.><u Haꞌe rami teĩ huvixa renonde py Ester oo ramo kuaxia ombopara vy ojapo Hamã judeu kuery ojukaxea hexe ae ju ojeapa aguã rami. Haꞌe rami vy ojyryvipy uka, taꞌy kuery guive.h;I Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py Hamedata raꞌy Hamã Agague ramymino judeu kuery rovaigua vaꞌe onhembopyꞌa teĩ judeu kuery omomba aguã. Haꞌe rami vy xorte Pur ꞌepy vaꞌe oexa avi ombovaipa haꞌe ojukapa aguã.: Haꞌe ramo judeu kuery ojou porã okuapy guekorã vaꞌekue py ae haꞌe rami ikuai aguã, Mordecai ojapo ukaague rami vy.p9Y haꞌe vaꞌe ára py ae ngovaigua kuery gui oo jepepa rire. Haꞌe vaꞌe jaxy re ma iporiaupa okuapyague gui judeu kuery ovyꞌaa rupi ju ikuai, ojaeꞌopa reiague gui ngaru py ju ovyꞌa okuapy. Haꞌe nunga rupi haꞌe oeja ovyꞌa reve ngaru ojapo okuapy aguã, haꞌe ngarua gui tembiꞌu ogueraa vy joupe-upe omeꞌẽ aguã, iporiaukueꞌi pe guive. 8 Haꞌe kuery rekorã ombopara maꞌetỹa nhavõ jaxy adar ꞌepy vaꞌe re catorze araa py ngaru ojapo aguã quinze araa peve,?7w Haꞌe nunga Mordecai ombopara vy kuaxia omondouka huvixa Assuero openaa yvy haꞌe javi rupi judeu kuery ikuai vaꞌe pe, haꞌeꞌi rupi haꞌe mombyry rupi ikuai vaꞌe pe guive.6} Haꞌe rami ae avi judeu kuery tetãꞌi ikora eꞌỹ vaꞌe py ikuai vaꞌe ma jaxy adar ꞌepy vaꞌe re catorze araa py ae avi ojapo ngaru ovyꞌa okuapy vy. Haꞌe vaꞌe ára ngaru ojapoa gui tembiꞌu ogueraa vy joupe-upe ombojaꞌo okuapy. V5% Haꞌe rã Susã tetã py judeu kuery ikuai vaꞌe ma haꞌe vaꞌe jaxy re treze haꞌe catorze araa py ju onhemboaty okuapy. Haꞌe vaꞌe kuery ma quinze araa py opytuꞌu vy ojapo ngaru ovyꞌa aguã./4W Haꞌe nunga ma jaxy adar ꞌepy vaꞌe re oiko treze araa py. Haꞌe gui catorze araa py ma opytuꞌupa okuapy. Haꞌe vaꞌe ára ojapo okuapy ngaru ovyꞌa aguã.S3  Ngaru Purim ꞌepy vaꞌe ojapo ypy okuapyague Haꞌe rami ae avi judeu kuery huvixa openaa yvy mboae rupi ikuai vaꞌe voi onoꞌõmba okuapy vy guekove oepya rupi ikuai, ngovaigua kuery gui oo jepe aguã. Haꞌe rami vy setenta e cinco mil ojuka ijaꞌe eꞌỹ vaꞌekue. Haꞌe rã imbaꞌe rei-reikue re ma ndopokoi.P2 Haꞌe gui jaxya adar ꞌepy vaꞌe haꞌe catorze araa py ma judeu kuery Susã tetã py ikuai vaꞌe onoꞌõmba okuapy vy trezentos avakue ju ojuka. Haꞌe rã imbaꞌe rei-reikue re ma ndopokoi. .1U Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi haꞌe rami ae tojapoa. Haꞌe ramo Susã tetã py oikuaa ukapaa. Haꞌe gui Hamã raꞌy kuery dez vaꞌekue retekue ombovavaa imoiny.H0 Haꞌe ramo Ester ombovai: — Haꞌe rami rã xeruvixa, xapyꞌa rei rejou porã ramo tove Susã tetã py judeu kuery ikuai vaꞌe koꞌẽ rã ju taꞌikuai aỹ guarã re ndeayvuague rami. Haꞌe rã Hamã raꞌy kuery dez ikuai vaꞌekue retekue ma tombovavaa imoiny jojyryvipya rendarã ojapo pyre re — heꞌi. 8/i Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi guaꞌyxy Ester pe: — Susã tetã py judeu kuery ojuka vy omomba vaꞌekue haꞌe javi vy ma je quinhentos avakue, haꞌe Hamã raꞌy kuery dez vaꞌekue ju. Haꞌvy yvy mboae rupi ikuai vaꞌe ma mbovy ju ꞌrã ndaꞌu ojukaa? Haꞌe rami vy mbaꞌe re tu aỹ rejerureve ju? Mbaꞌeta haꞌe nunga omeꞌẽa ꞌrã ndevy. Mbaꞌe nunga ju reipota ajapo? Haꞌe nunga ojapoa ꞌrãe — heꞌi. Z.- Haꞌe vaꞌe árave huvixa pe omombeꞌua mbovy pa Susã tetã py ojukapa pyre.#-? Haꞌe vaꞌe kuery ma judeu rovaigua Hamedata raꞌy Hamã raꞌy kuery dez ikuai vaꞌekue. Haꞌe rã haꞌe kuery mbaꞌe rei-reikue re ma ndopokoi. 1,] Farmasta, Arisai, Aridai haꞌe Vaizata.!+= Porata, Adalia, Aridata,=*u Haꞌe rami ae ojuka avi Parsandata, Dalfom, Aspata,[)/ Susã tetã py voi judeu kuery ojuka vy omomba quinhentos avakue ikuai vaꞌekue.( Haꞌe rami py judeu kuery oitypa ngovaigua kuery. Kyxe py ojukapa, omomba. Ngovaigua kuery oguerekoxea rami tema oguereko.'5 Mbaꞌeta Mordecai ma huvixa ro pygua kuery gui yvateve vaꞌe oiko, yvy haꞌe javi rupi oikuaa guive. Haꞌe rami vy ipoꞌakave ovy tema ꞌrã. 6&e Haꞌe gui yvy haꞌe javi pygua yvatekueve, opena vaꞌe haꞌe huvixa kuery huvixave omoĩ vaꞌekue haꞌe javi ma oipytyvõ okuapy judeu kuery, Mordecai gui okyjepa vy.x%i Mbaꞌeta huvixa Assuero openaa yvy haꞌe javi rupi judeu kuery ikuai vaꞌe guekoa tetã nhavõ rupi onoꞌõmba okuapy imombaxea kuery omomba aguã. Avave rei ndojoko kuaai, mbaꞌeta yvy regua haꞌe javi oendu okuapy okyje reia anho.`$ ; Ngovaigua kuery judeu kuery ojukapaague Haꞌe gui doze jaxya adar ꞌepy vaꞌe haꞌe treze araa py ma ojeupity ma huvixa ayvu ojapoa aguã. Haꞌe rami vy judeu kuery re hovaigua kuery ipoꞌaka aguã re oarõ okuapya ára ma oexaꞌãague rami eꞌỹ oiko, mbaꞌeta judeu kuery ae ipoꞌaka okuapy ndaꞌijaꞌei vaꞌe kuery re.#1Haꞌe rami ae avi yvy haꞌe javi haꞌe tetã ikuai vaꞌe rupi huvixa ayvu oikuaa ukaa py rei tema judeu kuery ovyꞌa vaipa okuapy, joguerovyꞌa, ngaru guive ojapo. Haꞌe gui yvy regua kuery heta avi judeu rami onhemoingo, judeu kuery gui okyjea anho oendu okuapy vy. p"YHaꞌe rami vy judeu kuery oendu okuapy ovyꞌaa. Oguerovyꞌapa okuapy, haꞌe kuery omboetepaa ramo.4!aHaꞌe gui Mordecai ma huvixa renonde gui oẽ vy onhemonde ovy ao iporãve vaꞌe yva rami hovy haꞌe xiĩ rei vaꞌe py. Inhakã re ma akã regua tuvixave vaꞌe ouro guigua oĩ. Imanto-rã ma omoĩ ajukue xiĩ ipererĩꞌi vaꞌe púrpura revegua. Haꞌe ramo Susã tetã rupi ovyꞌapa okuapy.= sHaꞌe rami vy ayvu reraa kuery ma huvixa rymba kavaju áry ikuai vy ojeꞌoipa pojava. Huvixa ijayvuague oikuaa vy inhakuãve tema ojeꞌoivy. Susã tetã rupi voi oikuaa ukapa. zm Haꞌe vaꞌe kuaxia lei ombopara pyre oĩa ma yvy ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi ogueroayvu pavẽ aguã. Haꞌe javi regua kuery pe ogueraa, haꞌe vaꞌe ára pyguarã judeu kuery oiko katu aguã, ngovaigua kuery re opuꞌã okuapy aguã./ Peteĩ ára pyve haꞌe nunga ojapo ꞌrã okuapy yvy huvixa Assuero openaa haꞌe javi rupi, doze jaxya adar ꞌepy vaꞌe haꞌe treze araa py.# Haꞌe vaꞌe kuaxia re ma tetã nhavõ rupi judeu kuery ikuai vaꞌe pe huvixa po rami ojapo uka, onoꞌõmba okuapy vy guekove oepya rupi joe opuꞌã aguã. Haꞌe kuery re, kyrĩgue eꞌỹ vy kunhague re haꞌe vaꞌe yvy regua amongue tembiporu reve ou vaꞌe rei tema judeu kuery haꞌeve ojuka aguã. Omomba ꞌrã okanhymba vyvoi aguã rami, oipeꞌapa ꞌrã guive imbaꞌe rei-reikue.gG Huvixa Assuero rery rupi ombopara, haꞌe huvixa kuã regua py ju omboja. Haꞌe rami vy kuaxia para ogueraa uka ayvu reraaty kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma kavaju iporãgueve huvixa rymbarã imoingo pyre áry ojeꞌoi.(I Haꞌe ramove oenoĩ huvixa rembiguai kuaxia mboparaaty kuery, mboapy jaxya sivã ꞌepy vaꞌe haꞌe vinte e três araa py. Haꞌe vy Mordecai ijayvua haꞌe javi rami ombopara okuapy judeu kuery pe, opena vaꞌe haꞌe huvixa kuery pe guive, haꞌe yvy mboae Índia haꞌe Etiópia rupi yvatekueve opena vaꞌe kuery pe. Cento e vinte e sete yvy re opena vaꞌe kuery pe ombopara peteĩ-teĩ regua ayvu py, peteĩ-teĩ regua oendu kuaa aguã rami. Judeu kuery pe voi haꞌe rami ae avi ombopara haꞌe kuery ayvu py, oendu kuaa aguã rami.5Aỹ ma pembopara avi haꞌvy judeu kuery pe. Xee penderuvixa rery rupi pembopara peikuaa rami ae. Haꞌe gui pemboja avi xekuã regua py xerery remoĩ reve. Mbaꞌeta huvixa rery rupi pembopara vy ikuã regua py pemboja rire imbovaipa rive pyrã eꞌỹ ae opyta — heꞌi. OHaꞌe ramo huvixa Assuero aipoeꞌi guaꞌyxy Ester haꞌe judeu regua Mordecai pe: — Haꞌe gui ma Hamã judeu kuery ojukapaxe ramo Ester pe xee amboaxa ma hogue, ajyryvipy uka guive imoꞌamy.%CMbaꞌexa ꞌrã tu xee aexa haꞌe rami ete mbaꞌemo vai xeretarã kuery re oiko rã? Mbaꞌexa ꞌrã tu aexa xeretarã kuery ojukapaa rã? — heꞌi. gGHaꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xeruvixa, xapyꞌa rei ndevy pe haꞌeve ramo, xemboaxya rendu haꞌe haꞌevea ramigua reikuaa ramo, po rami aguã rejou porã ri ramo tomboparaa Hamedata raꞌy Hamã Agague ramymino onhembopyꞌaague ombovaipaa aguã regua, mbaꞌeta yvy repenaa haꞌe javi rupi judeu kuery ikuai vaꞌe omombaa aguã ombopara uka.Haꞌe ramo Ester-a katy peteĩgue ju huvixa omokuaveꞌẽ po pygua ouro guigua. Haꞌe ramo Ester opuꞌã hoꞌamy huvixa renonde py.J Huvixa renonde py Ester ijayvuve tema. Haꞌe vy ipy rupi ojeroꞌa oiny vy ojaeꞌo reve ojerure oiny ombovaipa aguã Agague ramymino Hamã judeu kuery ojukapa aguã regua ombopara vaꞌekue.$AHaꞌe ramo huvixa okuã regua Hamã gui ojopy ju vaꞌekue omboi vy Mordecai pe ju omeꞌẽ. Hamã rogue re opena vaꞌerã ma Ester omoĩ Mordecai ae.   Ngovaigua kuery re judeu kuery opuꞌã aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe árave judeu kuery rovaigua Hamã rogue huvixa Assuero omeꞌẽ guaꞌyxy Ester pe. Mordecai avi oguerua huvixa renonde py, huvixa pe Ester hetarã ae oikoa omombeꞌu rire.  Haꞌe ramo Mordecai ojyryvipy aguã Hamã ojuka uka vaꞌekue py ae ojuka okuapy. Haꞌe ramo mae ma huvixa noenduvei opoxyague. |q Haꞌe ramo peteĩ huvixa rembiguai eunuco regua Harbona hery vaꞌe aipoeꞌi: — Hamã ro katyꞌi ko hiꞌaĩ peteĩ jojyryvipya rendarã ojapo vaꞌekue vinte e dois metros yvatea vaꞌe, haꞌe vaꞌe py huvixa reraa jepeare Mordecai ojyryvipy aguã ojapo uka vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe py ae pejyryvipy Hamã — heꞌi.W'Haꞌe gui yvotyty ngoka py oĩ vaꞌe gui huvixa oike ju ramo opy vinho oyꞌu okuapyague py, haꞌe vaꞌe jave tenda Ester oĩa áry Hamã hoꞌa raꞌe. Haꞌe nunga huvixa oexa vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe taꞌvy omoangeko teve raꞌe xeraꞌyxy Ester xerenonde, xero py ae? Huvixa haꞌe rami ijayvu ramove onhovãa Hamã rova. |qHuvixa ipoxy ete vy vinho oyꞌu oinya gui opuꞌã vy oẽ ovy yvotyty ngoka py oĩ vaꞌe katy. Haꞌe rã Hamã ma opy opyta huvixa raꞌyxy Ester pe ojerure aguã guekoverã re, mbaꞌeta oikuaa huvixa ombopaga aguã re onhembopyꞌa maa. V*~~}}&|f{{Rzz ypxxdww5vvurttLssrr2qq.ppKoo)nn$mlll1kjjiihthgffFeedocc|bbEaaO``4__^^]] \[[[ZZ8YY2XXWWVZUUU$TcSSRAQQPPOuNNnNMLLL5KKJIIYHHmGGG#FFDEEmDD-CBBpAAb@@N??h>>B=<<;`;:99488`77>6615444 3}211$0O//G..Y--L,,=++)**-))0(('&&'%%5$$'##-"!!!. O;vtKekAk0>bp /@ d J > d LWG iV*{ Haꞌe kuery ndogueroviai pytũ vaikuea gui ojevy ju aguã, haꞌe rami ꞌrãgue py oarõ kyxe imombaarã rive. )  Haꞌe kuery apyxa py onhendu ꞌrã imongyjearã. Mbaꞌemo oguerekopa rei teĩ haꞌe kuery re ou ꞌrã imbovaipaarã. (1 Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma koꞌẽ nhavõ ꞌrã ojexavai, ikuaia maꞌetỹ ijapuꞌaꞌi ꞌrã, nhomoingo axya kuery pegua ae. y'k (Haꞌe vaꞌe kuery pe ae yvy omeꞌẽa rakaꞌe, peteĩve henda rupi amboae regua kuery ndaꞌikuai.) {&o hiꞌarandu vaꞌe kuery omombeꞌu vaꞌekue ae, nguu kuery gui oendu vy ndoikuaa uka eꞌỹi vaꞌekue. ;%o Heko vai vaꞌe kuery opagaa aguã re Elifaz ijayvuague — Ejapyxaka ke xeayvua re, haꞌe rã romboꞌe ꞌrã. Mbaꞌemo aexa vaꞌekue amombeꞌu ꞌrã ndevy, ${ Avakue katuve ma ojou vaipy haꞌe ojeguarupy meme ikuai, yy oyꞌu vaꞌe rami mbaꞌemo vai ojee omoĩ vaꞌe! "#= Maꞌẽ, Nhanderuete ma ndojeroviai neĩ ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery re. Haꞌe oexa rã neĩ yva re voi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe noĩ. "- Marã ramigua tu avakue, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã? Marã ramigua tu kunha gui ituiꞌi vaꞌekue, heko porã vaꞌe oiko aguã? O! Nhanderuete rovai ndevaia rupi, haꞌe rami ete ndeayvu aguã? w g Mbaꞌe re tu rejereraa uka nekuraxõ py oĩ vaꞌe rupi rive? Mbaꞌe re tu remaꞌẽ vaikue rei ri, {o Ndee teve nerembovareive ta Nhanderuete nembopyꞌa guaxu ukaa, haꞌe ayvu porãꞌi rupi ndevy oreayvua? ta Mbaꞌeta oreregua ikuai avi tujakueꞌi hiꞌa xiĩmba vaꞌe, nderu gui voi tujakueꞌive vaꞌe. ) Mbaꞌe nunga tu ndee reikuaa, ore kuery roikuaa avi vaꞌeꞌỹ? Mbaꞌe nunga ꞌarandu tu ndere oĩ, ore kuery re oĩ vaꞌeꞌỹ? yk Ndee teve rendu rakaꞌe Nhanderuete opyꞌa re mbaꞌemo omoĩ rã? Ndere anhoꞌi teve oĩ ꞌarandua? wg — Ndee teve ava jypyꞌi itui vaꞌekue reiko? Yvyty ikuai eꞌỹ mbove ma voi teve reiko rakaꞌe? ]3 Ndejuru guigua ae ꞌrã nembopaga, xee eꞌỹ. Nerembe ae ijayvu nderovai. pY Mbaꞌeta ndereko vaia rupi ae ndeayvu, haꞌe nhombotavy vaꞌe kuery ayvu anho rejou porãve. # Mbaꞌeta ndee ma Nhanderuete renonde ojererokyje vaꞌe pe “Ovare vaꞌeꞌỹ” ꞌre, haꞌe rejapoxe nomboeteavei aguã rami. w Ayvu mbaꞌeverã ovareꞌỹ vaꞌe py ndaꞌu ijayvu ꞌrã, ayvu nhomoingo porã vaꞌerã py ꞌrãgue py? ! — Hiꞌarandu vaꞌe ndaꞌu ombovai ꞌrã yvytu rami rive? Onhemonyẽ ꞌrã ri tyꞌy kuaray oua katy gui yvytu ou vaꞌe py? \ 3 Jó reko vaia re Elifaz ijayvuague Haꞌe ramo Temã pygua Elifaz ombovai: zm Haꞌe kuery ma guete re anho ꞌrã oendu haxy vaꞌe, haꞌe guekovea re ae ꞌrã ojexavai — heꞌi. % Taꞌy kuery omboetea teĩ tuu kuery ndoikuaai ꞌrã. Haꞌe rami eꞌỹ vy omoꞌyvyĩꞌia teĩ ae ma tuu kuery ndoikuaai ꞌrã. 'G Haꞌe kuery re ndepoꞌaka riae ramo haꞌe kuery opa ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe kuery pe nderova amboae rami rexa uka reve remondouka ꞌrã mombyry. &E yy omomba ꞌrã ita, haꞌe tyguaxu vy ogueroxyry ꞌrã heravy yvy kuꞌi. Haꞌe rami ae avi ndee rembovaipa ꞌrã mbaꞌemo avakue oarõ vaꞌe. pY Haꞌe rami avi yvyty ikuꞌipa haꞌe ivaipa ꞌrã ovy, itaova voi hoꞌa ꞌrã oĩague gui, s_ Xereko vaiague re nderexarai ꞌrã voxa py omboyru pyre re rami, rejaoꞌipa ꞌrã atekoavyague. lQ Haꞌe rami vy reipapapa ꞌrã aguataa, haꞌe nanemaꞌenduꞌavei ꞌrã ajejavyague re.  } Ndee xerenoĩ ꞌrã, haꞌe rã xee ma rombovai ꞌrã. Rexaxe ju ꞌrã neremimoingo ndepo py rejapo vaꞌekue. $ A Avakue omano ma rire ndaꞌu ovy ju ꞌrã ri? Haꞌe rami rã xee ambaꞌeapo poyi aikovya pukukue re arõ ꞌrã aikovy xerekoviarã ovaẽ peve. 7 g Xenhono porãa ma ramo ndee xemoꞌã ꞌrãgue, xenhomi ꞌrãgue ndepoxya ára oaxa peve! Haꞌe gui peteĩ ára reaꞌanga ꞌrãgue xere nemaꞌenduꞌa ju aguã!  ! haꞌe rami ae avi avakue onheno vy nopuꞌãvei ma ꞌrã. Yva oime teria ja nomyĩvei ꞌrã, okeague gui nombovya jevyi ꞌrãe. W ' Yupa py yy oĩ vaꞌekue typa, haꞌe yakã typa vy ipiru vaꞌe rami, dA Haꞌe rã avakue ma omano ma vy itui tema ꞌrã. Avakue omano rire mamo tu opyta? r] yy reakuã gui rive ju ꞌrã henhoĩ. Haꞌe rami vy hapo ju ꞌrã ovy yvyra ipyau vaꞌe rami. I  Yvy re hapo inhyma ramo, haꞌe yvy py hiꞌy ipiru ramo "= — Mbaꞌeta yvyra voi oguereko oarõ aguã, mbaꞌeta ojayaa ma teĩ hoky jevy nho ꞌrã, mbovy rei eꞌỹ ꞌrã ikuai henhoĩ ju vaꞌekue.  Haꞌe kuery re emaꞌẽve eme ikaneꞌõguaꞌi aguã, ombaꞌeapo vaꞌe rami oꞌára opaa py ovyꞌaꞌi aguã. .U Haꞌe kuery ikuai aguã ára reipapa ma voi imoiny, ndereve ae oĩ mbovy jaxy pa ikuai aguã. Avakue rekove rejoko rire haꞌe vaꞌe rovai ndoaxai ꞌrãe. mS Mavaꞌe ndaꞌu haꞌeveꞌỹa gui oguenoẽ kuaa ta mbaꞌemo haꞌeve vaꞌe? Avave rei. c? Haꞌe ramigua avakue re ri tyꞌy reikuaa pota ta, haꞌe nerenonde remboayvu ta? r] Ituiꞌi ꞌrã yvoty ixorĩ vaꞌerã rami rive. Kuarayꞌã rami okanhy vy ndojekuaavei ꞌrã. 1 ] Nhanderekove oaxa pojava ovya re Jó ijayvuague — Kunhague gui ituiꞌi vaꞌekue ma xapyꞌaꞌi ꞌrã ikuai, haꞌe kuery re oĩ ojexavai aguã anho. p~Y  mbaꞌemo ruꞌũgue opa ovy vaꞌe, eꞌỹ vy ajukue vixoꞌi hoꞌupa vaꞌe rami aiko teĩ. }  Haꞌe rami vy xepy remboty yvyra paꞌũ py, reikuaa pota aikoa haꞌe javi re. Xejoko imoiny aẽ eꞌỹ aguã, j|M  Mbaꞌeta xerovai rembopara mbaꞌemo ipoyi vaꞌe, xekunumi reve ajejavyague reikuaa vy. v{e  Remongyje ta teve yvyra rogue yvytu ogueroveve heravy vaꞌe rive? Remonha ta teve jai rogue pirukue? Nz  Mbaꞌe re tu nderova remoꞌã nderovaigua rami xerereko vy? ry]  — Mbovy henda py tu xereko vai haꞌe ajejavy? Emombeꞌu porã ke xereko vaia haꞌe ajejavya. x+  Haꞌe gui eporandu xevy, haꞌe rã xee rombovai ꞌrã. Haꞌe rami eꞌỹ vy xee ranhe taxeayvu, haꞌe gui ndee ju xembovai ꞌrã. Nw  Eipeꞌa ke ndepo xegui, haꞌe xemondyive eme xemongyjea py. rv]  Emeꞌẽ xevy po rami mokoĩ eteꞌi ajerurea. Haꞌe rami ri rã nanhemivei ꞌrã nderova gui. u  Mavaꞌe tu xereve ijayvu ete ꞌrã? Haꞌe rami oiko ramo xee akyrirĩ ꞌrã, haꞌe xenheꞌẽ amondouka ꞌrã. utc  Areko katu porãmba ma xereko amombeꞌu aguã. Aikuaa porã guive Nhanderuete xemboeko porã aguã. Ks  Pendu pota ke xeayvua re, pejapyxaka amombeꞌu vaꞌe re. tra  Haꞌe rami aiko vy aikuaa aa jepe aguã, mbaꞌeta heko vai vaꞌe ma ndojexa ukai ꞌrã henonde. q  Mbaꞌeta anhetẽ ri haꞌe ma xejuka ta ramo ndarekovei arõ aguã. Haꞌe rami teĩ ae ma xeayvu ꞌrã xereko re. p  Xeayvu ta xeraĩ py xeroꞌo areko reve, haꞌe xerekove xepo py ajopy reve. Apy ma ndojeayvuveikue py Jó ijayvu. voe — Pekyrirĩ ranhe ke xerenonde, xee ju xeayvu aguã. Haꞌe vaꞌe rire xere toiko oiko vaꞌe rei. cn? Pendeayvu jepiaty ma ayvu tanhimbu ramigua rive, penhemboytaa ma yapo guigua rive. nmU Napenemongyjei ꞌrã teve guexakãmbaa py? Pendeꞌáry nomboui ꞌrã teve penemongyjearã? Ql Joegui peteĩ peayvuve nhemi ramo pendevy pe ijayvu atã ꞌrã. 1k[ Peẽ kuery re haꞌe oikuaa pota vaꞌe rire ndaꞌu peo jepe ꞌrãgue? Haꞌe rami eꞌỹ vy pembotavy kuaa ꞌrã teve, amongue vaꞌe rei pembotavya rami? j{  Ixupe vy ae ndaꞌu peikuaa potaa py peteĩ peayvuve ta joegui? Haꞌe rami ri tyꞌy peipytyvõ ta Nhanderuete? i  Penhombotavya rupi ndaꞌu pendeayvu ta Nhanderuete pemboete ukaxe vy? Pemboete ukaxe vy ri ndaꞌu pendeayvu ta apu rupi? hhI  Aỹ ma pejapyxaka xereko amombeꞌu rã, pendu pota xejuru py mbaꞌemo re xeayvua re. fgE  Peẽ pekyrirĩmba vyvoi vaꞌe rire! Haꞌe rami vy ꞌrãe pexa uka peneꞌarandua! !f;  Mbaꞌeta peẽ ma anhetẽgua ꞌrãgue py apu rive pemoĩ. Peẽ kuery haꞌe javi ma poropoanoa mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe rami peiko. ey  Haꞌe rami avi Ipoꞌakapa vaꞌe pe anho ꞌrã anhemombeꞌu, Nhanderuete renonde ae anhemboeko porã ukaxe. kdO  Peẽ kuery peikuaa rami ae avi xee voi aikuaa. Xee ma pendegui xeꞌyvyĩve vaꞌeꞌỹ. #c A Jó anhetẽ vaꞌe rupi oikoa re ijayvuague — Maꞌẽ, haꞌe nunga haꞌe javi xerexa oexa ma, xeapyxa voi oendu ramo xee aikuaa ae ma. 5bc  Haꞌe ramo pytũ reia rupi haꞌe kuery opovyvy ꞌrã ojeꞌoivy hendy vaꞌe ndoguerekoi vy, ojapo ꞌrã okaꞌu vaꞌe rami hoꞌa-oꞌa ojeꞌoivy aguã rami. a  Yvy regua yvatekueve gui oipeꞌa ꞌrã ꞌarandua, ojapo ꞌrã tekoa eꞌỹ rupi oguata rei aguã rami, tape rupi eꞌỹ. `  Yvy regua kuery haꞌe omboetave ꞌrã, haꞌe gui omokanhymba ju ꞌrã. Omoaĩmba ꞌrã, haꞌe gui omboatypa ju ꞌrã. _{  Pytũ reia gui oexa uka ꞌrã mbaꞌemo ndoikuaai pyre, pytũ ana eteve voi ogueru ꞌrã omoexakã aguã katy. v^e  Yvatekueve re omoĩ ꞌrã nomboeteavei aguã, haꞌe ojora ꞌrã imbaraete vaꞌe kuery kuꞌakuaa. ]y  Ijayvu kuaa vaꞌe kuery gui haꞌe oipeꞌa ꞌrã ayvu, haꞌe tujakueve gui ma oipeꞌa ꞌrã hiꞌarandua. \  Sacerdote kuery ma haꞌe oipeꞌa ꞌrã sacerdote ikuaiague gui, haꞌe iporiau eꞌỹ vaꞌekue ma oitypa vyvoi ꞌrã. i[K  Ombovaipa ꞌrã huvixave kuery poꞌakaa, haꞌe omoxã uka ꞌrã heravy ikuꞌa rupi. Z  Oipeꞌa ꞌrã nhomongeta vaꞌety kuery nhomongetaague gui, nhomboayvua kuery voi ojapo ꞌrã naꞌinhakã porãvei aguã rami. zYm  Hexe anho oĩ mbaraetea haꞌe ꞌarandua. Ombotavy pyre haꞌe imbotavya ma haꞌe oguereko vaꞌe meme. wXg  Yy haꞌe ojoko ramo opa mbaꞌe ipirupa ꞌrã. Haꞌe rã yy haꞌe ombou ramo ombovaipa ꞌrã yvy. W  Mbaꞌemo haꞌe oity vaꞌekue ma nomopuꞌãavei ꞌrã. Nhuã py haꞌe omboꞌa vaꞌekue avave rei ndoipeꞌa kuaai ꞌrã. V — Any! Nhanderuete re ae oĩ ꞌarandua haꞌe mbaraetea. Hexe ma oĩ nhomongeta haꞌe mbaꞌemo oikuaapa aguã. U{ Tyrã pa tujakueꞌi re anho teve oĩ ꞌarandua? Oikove puku vaꞌekue re anho teve oĩ mbaꞌemo oikuaa aguã? yTk Xeapyxa py ndaꞌu naendu kuaa potai ꞌrã ayvu aendu vaꞌe, xejuru py tembiꞌu heea aendua rami avi? oSW Mbaꞌeta opo py oguereko guemimoingo kuery haꞌe javi, avakue haꞌe javive nheꞌẽ guive. oRW Mavaꞌe ndaꞌu haꞌe vaꞌe kuery regua ndoikuaai ꞌrã Senhor opo py haꞌe nunga ojapopaague? Q  Haꞌe rami eꞌỹ vy eporandu na yvy pe, haꞌe ramo nemboꞌe ꞌrã. Pira yeꞌẽ rupigua voi omombeꞌu porã ꞌrã ndevy. QP  — Haꞌe rami teĩ eporandu na aỹ mymba ikuai vaꞌe pe. Haꞌe rã haꞌe kuery nemboꞌe ꞌrã haꞌe nunga re. Guyra oveve vaꞌe pe reporandu rã haꞌe kuery oikuaa uka ꞌrã ndevy. UO#  Porayvu eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia py ovyꞌapa rei ꞌrã, Nhanderuete re ijayvu rei vaꞌe kuery ma iporiau eꞌỹ vaꞌe meme merami. Haꞌe kuery nguueterã rami oguereko opo mbaraetea rive. *NM  Iporiau eꞌỹ vaꞌe kuery oikuaa rã iporiaukueꞌi ojou vaipy ikuai. Haꞌe rami vy haꞌe kuery omoanha-anha ꞌrã hoꞌa raiꞌi vaꞌe oityxe vy. NM  Haꞌe gui xee ma xeirũ kuery xejojai rei vaꞌe aiko, Nhanderuete pe ajapukai rã xembovai teĩ. Mbaꞌeta heko porã haꞌe haꞌevea rami ikuai vaꞌe ma ojojai rei pyrã meme ae ikuai. L7  Haꞌe rami avi xee voi peẽ rami xeꞌarandu vaꞌe. Xee ma pendegui xeꞌyvyĩve vaꞌeꞌỹ. Mavaꞌe tu ndoikuaai ꞌrã haꞌe ramigua? wKg  — Peẽ kuery anho ma nhiꞌã avakue peiko, haꞌe pemano ramo ndoikovei ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe. QJ  Oirũ kuery ijayvuague Jó ombovaiague Haꞌe ramo Jó ombovai: RI  Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ndaexa pyxovei ꞌrã, haꞌe kuery onhemi aguã vaꞌekue ivaipa ꞌrã. Haꞌe kuery oarõ okuapya ma ojeapo ꞌrã inheꞌẽ okanhy aguã rami rive — heꞌi. jHM  Renheno rejupy ramo avave rei nanemondyi ꞌrã. Heta ꞌrã ou ndevy onhepytyvõ uka vy. G  Renhenhandu porã ꞌrã, mbaꞌeta oĩ ju ꞌrã rearõ reikovy aguã. Ndeyvýry rupi remaꞌẽ ma vy reke porã ꞌrã. {Fo  Reikoa ma kuaray mbyte jave hexakãa gui hexakãve ꞌrã. Pytũ oĩa py teĩ koꞌẽa rami ꞌrã ndevy. E  Haꞌe rami vy nderexarai ꞌrã rejexavaiague re, haꞌe nungakue re nemaꞌenduꞌa teĩ yy oxyry ovy vaꞌekue re rami rive. D  haꞌe rami vy mae nderova reupi ꞌrã ndekyꞌa eꞌỹ reve, haꞌe reĩ atã ꞌrã mbaꞌeve nemongyjeve eꞌỹ re. }Cs  xapyꞌa rei ndepo py rejapo vaiague mombyry remombo, haꞌe ndero gui haꞌeveꞌỹa ramigua reipeꞌa vy, QB — Xapyꞌa rei nekuraxõ rerova vy Nhanderuete pe ndepo reupi, >Au Haꞌe gui ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe onhemoingo kuaa ꞌrã teve hiꞌarandu vaꞌe? Mburikaꞌi yvyꞌã rupigua raꞌy ava ojeapo kuaa ramo mae haꞌe nunga haꞌeve. @ Mbaꞌeta haꞌe ma oikuaa avakue ovare eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi, oexa pota eꞌỹ re oexa ma voi ꞌrã heko vaia. ?{ Xapyꞌa rei haꞌe oaxaa rupi amongue omboꞌa vy omboayvu aguã katy ogueraa ta ramo mavaꞌe ꞌrã tu ojoko? W>' Ko yvy gui eteve voi ipukuve vaꞌe, haꞌe yeꞌẽ gui ipyve vaꞌe. 0=Y  Mbaꞌeta hiꞌarandua ma yvatea rupi peve oo. Mbaꞌe tu ndee rejapo kuaa ta? Hiꞌarandua ma yvykua vaikue gui ipy pukuve vaꞌe. Mbaꞌe tu ndee reikuaa ta? $<A  — Ndee teve reikuaa ꞌrã Nhanderuete mbaꞌemo oikuaa uka eꞌỹ vaꞌe? Reikuaa pota ta teve Ipoꞌakapa vaꞌe re oĩ vaꞌe haꞌe javi re? #;?  omombeꞌu porãve ꞌrãgue ꞌarandua ndoikuaa ukai teri vaꞌe, mbaꞌeta hiꞌarandua ma anhetẽ vaꞌe meme, joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa uka teĩ. Haꞌe rami teĩ reikuaa pota povaꞌe re: Amongue henda py Nhanderuete neĩ ndoikuaa potai rejejavya haꞌe javi re. \:1  Ai! Nhanderuete ijayvu ma vaꞌe rire, nderovai ojuru oipeꞌa vaꞌe rire, 9  Mbaꞌeta aipoꞌre: “Xee ma anhetẽgua meme aikuaa vaꞌe, haꞌe nerenonde ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko”, ꞌre vaꞌekue. 8  Ndeayvu reta rivea gui teve avakue okyrirĩ ꞌrã? Haꞌe rã ndee rejojai ꞌrã teve avave rei nemoxĩmbaa ju eꞌỹ re? 7y  — Nanembovaiai ꞌrã ri tyꞌy po rami ndeayvu reta rei rã? Haꞌevea rami teve reiko ndeayvu kuaa etea py? _6 9 Jó ojejavya rami Zofar ijayvuague Haꞌe ramo Naamá pygua Zofar ju ombovai: 5  yvy huũ reia, pytũ etea, yvy manoaꞌã haꞌeveꞌỹa ramigua anho oĩa, hendy vaꞌe eteve voi pytũa py”, heꞌi. 4}  haꞌe xee aa eꞌỹ mbove peteĩ henda haꞌe gui ajevy ju eꞌỹa katy, yvy pytũa haꞌe manoaꞌã oĩa py, 3w  Mbovyꞌi eꞌỹ teve oĩ xeꞌára? Epytuꞌu ke haꞌvy, xereja, xapyꞌaꞌi ri jepe xekaneꞌõgua aguã, 2  xee ndaikoi ma voiague rami ꞌrãgue aĩ, haꞌe xeryruꞌi py aĩa guive xereraa ꞌrãgue xenhono porãa aguã katy. ~1u  Mbaꞌerã tu haꞌvy xerenoẽ rakaꞌe haꞌi rye gui? Ai! Avave xerexa eꞌỹ re amano ma voi vaꞌe rire 03  Rembou ju ꞌrã xerovai ijayvu vaꞌerã, haꞌe remboeta ꞌrã xerovai ndevaia. Mbaꞌemo vai anho rembou ꞌrã xere opuꞌã vaꞌerã. /'  Mbaꞌeta xeakã amopuꞌã ramo ndee xemboꞌa ꞌrã guary inharõ vaꞌe rami. Haꞌe vy xerovai rexa uka ju ꞌrã ndepoꞌakapaa. C.  Xapyꞌa rei xereko vai ramo ndaꞌevei ete ꞌrã xevy! Haꞌe rami avi xereko porã vy ma ndaꞌevei avi xeakã amopuꞌã aguã, mbaꞌeta axĩmba reve anho aexa xeporiaukuea. v-e  Xapyꞌa rei ajejavy ramo ndee reikuaa pota ꞌrã. Haꞌe rami vy neremboguei ꞌrã xereko vaiague. b,= Haꞌe nunga renhomi nekuraxõ py. Vaꞌeri aikuaa porã po rami renhembopyꞌaa. o+W Xerekoverã remeꞌẽ vaꞌekue ndeporayvua rupi, haꞌe xere repenaa rupi xerarõ vaꞌekue. u*c Xepire haꞌe xeroꞌorã py xemonhemonde, haꞌe gui xekãgue haꞌe xerajyrã reipopẽ vaꞌekue. d)A Kamby rami eꞌỹ teve renhoẽ xerekove, haꞌe kamby kekue rami rive teve xeapo? q([ Nemaꞌenduꞌa ke yapo gui rive xeapoague re. Haꞌe rã aỹ taꞌvy yvy kuꞌi ju xemoingoxe? U'#  Ndepo py ae xemboypy haꞌe xeapopa vaꞌekue. Aỹ ma xemombaxe ju. {&o  Ndee ma reikuaa porã ojejavy vaꞌety eꞌỹ aikoa. Haꞌe rami teĩ ndoikoi ndepo gui xereraa jepearã. W%'  xereko vaia re reikuaa pota aguã, haꞌe ajejavya re rexa pota aguã? $  Imarã vaꞌe kuery oikoa ára rami teve ndeꞌára voi oĩ? Haꞌe ndee reikoa maꞌetỹ teve avakue oikoa maꞌetỹ rami, l#Q  Ndee voi teve toꞌo guigua nderexa vaꞌe? Avakue oexaa rami ae avi teve ndee voi rejoexa? 7"g  Ndee ndaꞌu xembojexavaixe vai ri? Mbaꞌeta reja merami neremimoingo ndepo py ae rejapo vaꞌekue. Tyrã pa heko vai vaꞌe kuery onhembopyꞌaa rive rejou porãve? z!m  Aipoaꞌe ꞌrã Nhanderuete pe: “Xembopagave eme. Eikuaa uka porã ke mbaꞌemo vai xere rejou vaꞌe. C   Nhanderuete rovai Jó ijayvuague — Xenheꞌẽ py ndarovyꞌavei ma xerekove. Xeayvu ꞌrã ndavyꞌaia haꞌe javi re, xenheꞌẽ py ajexavaia aendu reve ꞌrã xeayvu. kO # haꞌeve ꞌrãgue akyje eꞌỹ re xeayvu aguã. Haꞌe rami eꞌỹ rã ndaꞌevei xevy. jM " Xeꞌáry rupi gui yvyra poꞌiꞌi haꞌe oipeꞌa, haꞌe naxemongyjevei ma vaꞌe rire F ! Ndoikoi orembyte ore mokoĩve re opo omoĩ vaꞌerã. +O Mbaꞌeta Nhanderuete ma xee ramigua ava eꞌỹ oiko. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xee ambovai ꞌrãgue oremboayvu aguã katy rojoguerua rupi ma voi. ve  teĩ ndee yapo py ju ꞌrã xemombo. Haꞌe ramo xeao ae voi ojapo ꞌrã xegui ojeguarua aguã rami. X)  Xapyꞌa rei yroꞌy rykukue py ajau, haꞌe kavõ py xepo aikyꞌaꞌo ]3  Haꞌe rami vy xembopaga ꞌrãe. Haꞌe ramo mbaꞌerã tu anheaꞌãve ta? #?  Haꞌe rami vaꞌe rire teĩ haxy aendu vaꞌe xemongyje teri ꞌrãgue, mbaꞌeta aikuaa porã ndee xekuaa ꞌrã heko porã vaꞌe rami eꞌỹ. 5  Xapyꞌa rei xee aipoaꞌe ꞌrã: “Xee xerexarai ꞌrã ajexavaia re, ajepeꞌa ꞌrã xeporiaua gui, haꞌe vy avyꞌa ꞌrã”, haꞌe. ~u  Oaxa pojava ovy kanoã jai rogue gui ojapo pyre rami, haꞌe taguato vixoꞌi re oguejy xapyꞌa vaꞌe rami. y  — Xeꞌára aikoa ma onha vaꞌe gui oaxa pojavave. Oaxa vyvoi, haꞌe rã ndaexai xembovyꞌaarã vaꞌekue. 1[  Heko vai vaꞌe kuery po py omboaxaa ma yvy teĩ Nhanderuete omoꞌã joguerekoa kuery rova. Haꞌeꞌỹ ri haꞌe nunga moingoa oiko ramo mavaꞌe tu omoingo? mS  Mbaꞌemo vai jojuka xapyꞌa ramo haꞌe ojojai ꞌrã ojejavy eꞌỹ vaꞌe ojexavai rã. B}  Xevy pe ma opa mbaꞌe peteĩꞌi rami meme merami. Haꞌe rami vy aipoaꞌe: “Haꞌe ma joo rami ꞌrã omomba anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe”, haꞌe. %  — Haꞌe rami avi xee ma anhetẽ rupi xepyꞌa vaꞌe, xenheꞌẽ py ndajeayvuveikue py aiko, neĩ xerekove re ae ma voi napenai. >u  Xee ma heko porã vaꞌe aiko vaꞌe rire teĩ xeayvu py ae rive ꞌrãgue aexa uka xereko vaia. Anhetẽ rupi xepyꞌa teĩ ae ma haꞌe xekuaa ꞌrã otekoavy vaꞌe rami. =s  Xapyꞌa rei ipoꞌakaa re aikuaa potaxe ramo ma haꞌe aipoeꞌi ꞌrã: “Apy ma aĩ.” Haꞌe gui anhemboeko porãxe ri ramo “Mavaꞌe tu xerenoĩ?” heꞌi ꞌrã. iK  Haꞌe ndoejai xepytuẽ aguã rive. Haꞌe rami ꞌrãgue py xere ombou xereko axyarã. h I  Mbaꞌeta xemouꞌũ yvytu atã vaꞌe py, haꞌe mbaꞌe reꞌỹ xemoingo axyve tema. \ 1  Hery rupi ajapukai rã ombovai teĩ xee aikuaa rã noendui ꞌrã ajerurea. % C  Xee xereko porã vaꞌe rire teĩ ixupe ma ndaxeayvu kuaai ꞌrãgue. Haꞌe rami ꞌrãgue py xemboayvuarã pe ajerure ꞌrãgue xemboaxy aguã re. z m  Haꞌe ramo mbaꞌexa tu xee ambovai ta? Mbaꞌexa tu aikuaa ꞌrã xeayvurã, hexeve ajogueroayvu aguã?   — Nhanderuete ma nomboaxa rivei ꞌrã opoxya. Haꞌe ramo henonde rupi ojeroꞌa ꞌrã okuapy Egito pygua pytyvõa kuery.  Mbaꞌemo haꞌe oipeꞌa ta ramo mavaꞌe tu ojoko ꞌrã? Mavaꞌe tu aipoeꞌi ꞌrã ixupe: “Mbaꞌe tu rejapo?”  Maꞌẽ, xapyꞌa rei xeyvyꞌiry rupi haꞌe oaxa rã xee ndaexai ꞌrã. Xerenonde rupi ete oiko teĩ xee ndaikuaai ꞌrã. zm Haꞌe ma mbaꞌemo tuvixa vaꞌe oikuaapy eꞌỹ apoa, mbaꞌemo porã omombeꞌu kuaapy eꞌỹ guive.  Haꞌe ma jaxy-tata apoare: Ursa, Hendy guaxu vaꞌe, Eixu, jaxy-tata kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe guive. c?  Haꞌe aeꞌi oipyo vaꞌekue yva, haꞌe yeꞌẽ áry rupi oguata ꞌrã oikovy. mS  Kuaray pe haꞌe ijayvu rã ndojopevei ꞌrã. Omoꞌã ꞌrã guive jaxy-tata ikuai vaꞌe. q[  Haꞌe ma yvy omomyĩ vy oguerova ꞌrã oĩa gui, haꞌe ramo ijyta oĩ vaꞌe oryryipa ꞌrã. s_  Haꞌe ma oipeꞌa ꞌrã yvyty ikuai vaꞌe oikuaa okuapy eꞌỹ re. Opoxya py ombovaipa ꞌrã.   Haꞌe ma opyꞌa py oikuaapa haꞌe ipoꞌakapave vaꞌe. Mavaꞌe tu hexe opuꞌã reiague gui oo porã ju ꞌrã?   Mbaꞌeta xapyꞌa rei hexeve avakue nhombojovake ramo mil-kue oporandua regua neĩ peteĩve ma nombovai kuaai ꞌrã. ~'  — Anhetẽ, xee voi aikuaa rã haꞌe rami ae. Haꞌe rami teĩ marã rami vy ꞌrã tu avakue onhemboeko porã Nhanderuete renonde? j} O Nhanderuete pe Jó nombovai kuaaia rami ijayvuague Haꞌe ramo Jó ombovai vy aipoeꞌi: | Haꞌe rã ndejojai reiare kuery ma ojee ae omoĩ ꞌrã oxĩmba reia. Heko vai vaꞌe kuery ro okanhymba ꞌrã — heꞌi. m{S Haꞌe ma ndejuru py omoĩ ꞌrã nderory nho aguã, nerembe re omoĩ ꞌrã revyꞌa aguã. z# — Haꞌe rã anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe kuery ma Nhanderuete ndoejai ꞌrã, nomboaxai ꞌrã guive heko vai vaꞌe kuery po py. y} Haꞌe rami rire hekove mbaꞌeverã ndovarei! Haꞌe gui yvy kuꞌi py henhoĩague gui amboae ju ꞌrã henhoĩ. x Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei oĩague gui Nhanderuete omondoro ramo oĩague py ae teĩ hexe naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã. w Hapo ma onhemamamba ꞌrã ovy ita ijaty oupy vaꞌe áry rupi, henhoĩ vy oike ꞌrã kora hiꞌaĩ vaꞌe re voi. vy Haꞌe kuery ma ikuai kuaray py mbaꞌemo rogue oiko porã vy yvotyty haꞌe javi rupi hoky pojava vaꞌe rami. ouW Ikya re amongue ojeko rã oxopa ꞌrã. Haꞌe vaꞌe re amongue ojopy rã ivaipa rive ꞌrã. t Haꞌe kuery oĩ atã merami teĩ opa xapyꞌa ꞌrã, haꞌe kuery ojeroviaa ma nhandu kya rami rive ꞌrã ivaipa. *sM Haꞌe rami ae avi ikuai Nhanderuete gui hexarai vaꞌe kuery haꞌe javi. Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery mbaꞌemo oarõ okuapy vaꞌe opa rive ꞌrã. tra Haꞌe vaꞌe nunga ipyau teri reve ojayaa eꞌỹ re teĩ amboae jai rogue gui ipiru voive ꞌrã. yqk Mbaꞌeta papiro renhoĩ ma yapo py anho ꞌrã yvate, junco renhoĩ guive yy py anho ꞌrã oiko porã. 'pG Neramoĩ kuery nanemboꞌei ri tyꞌy, haꞌe kuery nanemongetai ri tyꞌy? Haꞌe vy haꞌe kuery ae oꞌarandua rupi nomombeꞌui ri tyꞌy po rami? o1 Mbaꞌeta nhande ma kueꞌive guare jaiko vy mbaꞌeve ndajaikuaai. Haꞌe nhandeꞌára yvy re jaikoa ma kuarayꞌã rami oaxa ovy vaꞌe. n  — Haꞌe gui aỹ ma xee ajerure ndevy, eporandu na ymagua kuery rekokue re, eikuaa pota neramoĩ kuery ikuaiague re. sm_ Jypy reikoague py ma anhetẽ neꞌyvyĩꞌi vaꞌekue, haꞌe rã opaa py ma ndeyvate ete ꞌrã. Ll xapyꞌa rei nandekyꞌaia haꞌe ndereko porãa rupi ri reiko ramo, areꞌỹ re haꞌe onhemoĩ ꞌrã nepytyvõ aguã, haꞌe vy nemoĩ ju ꞌrã ndereko porãa ojekuaa porã aguã py. k Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ndee Nhanderuete reka rã, haꞌe Ipoꞌakapa vaꞌe pe nemboaxy aguã re rejerure rã, \j1 Hovai nderaꞌy kuery ojejavy rire omombo ma ojejavyague re opaga aguã py. i' Nhanderuete ndaꞌu haꞌeveꞌỹa rami ꞌrã oikuaa pota? Ipoꞌakapa vaꞌe ndaꞌu gueko porãa rupi eꞌỹ ꞌrã nhanderereko? h — Rakaꞌe peve ꞌrã tu povaꞌe nunga re ndeayvu? Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndejuru gui ndeayvuẽ yvytu atã vaꞌe rami rive? fg G Nhanderuete reko porãa re Bildade ijayvuague Haꞌe ramo Sua pygua Bildade ombovai: Cf Mbaꞌe re tu neremboguei xereko vaia, haꞌe ndereipeꞌai ajejavyague? Mbaꞌeta aỹ haꞌa ta ma yvy rupi. Haꞌe vaꞌe rire ndee xereka vy ndaxejouvei ma ꞌrã — heꞌi. We' Xapyꞌa rei ajejavy vy mbaꞌe nunga haꞌeveꞌỹ vaꞌe tu ajapo ndevy, ndee avakue re reikuaa pota vaꞌe? Mbaꞌe re tu xeapo huꞌy reaꞌanga aguã, xejeupe ae ipoyi vaꞌe apyta aguã rami? }ds Rakaꞌe peve tu ndereipeꞌai ꞌrã nderexa xegui? Rakaꞌe peve ꞌrã ndaꞌevei xerendyry amokõ aguã? dcA Mbaꞌeta ára nhavõ reju reikuaa pota aguã, haꞌe hora nhavõ ꞌrã rexa pota. _b7 Mbaꞌe nunga tu avakue ikuai rejou porã aguã, haꞌe kuery re repena aguã? a# Xevy pe haꞌeve ma aikovea. Rakaꞌe rã peve xee ndaikovexei. Xereja haꞌvy, mbaꞌeta xeꞌára ma yvytu rami rive oaxapa vyvoi. ` Haꞌe nunga rupi xenheꞌẽ pe haꞌeveve ꞌrãgue xejyryvipya vaꞌe rire. Aiko axy ꞌrãgue py haꞌeveve amano aguã. z_m Haꞌe rami teĩ ndee xemondyi ꞌrã mbaꞌemo aexa raꞌu vaꞌe gui, xemongyje aexa merami vaꞌe gui. ^ Xee aipoaꞌe: “Xerupa py aĩa py avyꞌa ꞌrã, xerupa py apytuꞌu ꞌrã ajexavaia re xeayvua gui”, haꞌe. e]C Xee ndaꞌu yeꞌẽ, eꞌỹ vy vixo yeꞌẽ rupigua teve, ndee xerarõ uka aguã? 6\e — Haꞌe nunga rupi ae xee ndajokoi xejuru. Haꞌe rami vy xeayvu ꞌrã xenheꞌẽ py ajexavaia aendu vaꞌe re, anhemombeꞌu ꞌrã xerekove re ajexavaia rupi. [} Haꞌe kuery ndojevyvei ꞌrã ngoo katy, ikuaiague py ae teĩ haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã. ZZ- Arai ivaipa reve oaxa vaꞌe rami avi onhono porã mbyre noẽvei ꞌrã. Y Aỹ xerexa okuapy vaꞌe ma ndaxerexavei ma ꞌrã. Haꞌe kuery rexa oxareko rei teĩ xee ndajekuaavei ma ꞌrã. yXk Nemaꞌenduꞌa ke xerekovea yvytu rami rive oaxapa vyvoia re. Xerexa ndoexavei ma ꞌrã iporã vaꞌe. hWI Xeꞌára ma mbaꞌemo mbovyvya gui ipojavave, haꞌe vy opa ꞌrã arõ eꞌỹkue re. eVC Xeroꞌo re oĩ taxo haꞌe pekue vaikue. Xepire re ipekue oĩ vaꞌe gui ipeu jepi. /UW Anheno vy aipoaꞌe: “Mbovy hora ndaꞌu haꞌeve ꞌrã avy ju aguã?” Haꞌe rami teĩ pytũ ipuku ramo xerupa rupi ajere-jere tema ajupy koꞌẽ peve. T xevy pe haꞌe rami ae avi omeꞌẽa mbaꞌerã eꞌỹ aiko aguã jaxy nhavõ re, haꞌe pytũ aiko axy aguã omeꞌẽa avi. uSc Escravo kuarayꞌã oeka teĩ vaꞌe rami, haꞌe ombaꞌeapo vaꞌe opagaa aguã oarõ vaꞌe rami, *R O Nhanderuete pe Jó ijayvuague — Yvy re avakue ojexavai aguã rami eꞌỹ teve ikuai? Oikovea ára ombaꞌeapo vaꞌe rami eꞌỹ teve ojexavai? Q7 Xeayvua py teve haꞌeveꞌỹa ramigua pendu? Xejuru py haꞌeveꞌỹ vaꞌe re xeayvu vaꞌe rire ndaꞌu xee voi ndaikuaai ꞌrãgue teve? P7 Peikuaa pota ju ke, ajerure pẽvy, haꞌeveꞌỹa rami xekuaa eꞌỹ aguã. Peikuaa pota ju, haꞌe vy peikuaa ꞌrã haꞌevea rami aikoa. zOm Haꞌe gui aỹ peẽ kuery xemboaxyꞌi ri vy pemaꞌẽ porã xere, haꞌe pexa penerenonde ndaxeapuia. N9 Tyreꞌỹ kuery re teve pexa ꞌrã xortea, haꞌe pejogueroayvu ꞌrã teve peneirũ repyrã re? Apy Jó ijayvu oirũ kuery nomboaxyia re. M Peẽ kuery xemongetaxe ri tyꞌy xeayvua re, peteĩ ndaekorãvei vaꞌe yvytu pe rive ijayvu vaꞌe rami xeayvu rire? L Anhetẽ ayvu haꞌevea ramigua ma oenduxe vai pyrã meme! Haꞌe rã peẽ kuery ma mbaꞌerã tu pendeayvu ete xevy? ~Ku — Xerekomboꞌe na, haꞌe rã xee akyrirĩ ꞌrã. Pemombeꞌu porãve na mbaꞌe nunga py pa ajejavyague. J' “Xereraa jepe ke xemoingo axya poꞌakaa gui”, eꞌỹ vy “Xerepy ke porayvu eꞌỹ vaꞌe kuery po gui”, haꞌe teve pẽvy? (II Xee ndaꞌu aipoaꞌe: “Pemeꞌẽ ke mbaꞌemo xevy”, haꞌe teve? Tyrã pa “Pemeꞌẽ mbaꞌemo pereko vaꞌe xepytyvõ aguã”, haꞌe teve? H' Haꞌe rami ae peẽ kuery voi xevy pe mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe pendekuai. Mbaꞌeta ajexavai rã pexa vy penhemondyipa rive. Gy Yy oĩ aguã re ojerovia vaꞌekue oxĩmba ꞌrã okuapy. Oxyryague py ovaẽ vy ndoikuaavei rei ꞌrã okuapy. F Temá yvy gui oguata vaꞌe kuery oeka teĩ yy oxyry atã vaꞌe, Sabá gui oguata vaꞌe kuery voi iporiaupa ꞌrã yy re. haꞌe vy tekoa eꞌỹa katy ojeꞌoi vy omanomba ꞌrã haꞌe py. D haꞌe rami teĩ haku jave oxyry atã vaꞌekue typa rive vaꞌe rami, ndaevovovei haꞌe oxyryague rupi ndoxyryvei vaꞌe rami. EC yroꞌy ogueroxyry reve, yroꞌy apĩ hyku ovy jave, B Haꞌe rã xeryvy kuery ma anhetẽ rupi eꞌỹ xerereko. Haꞌe kuery ikuai peteĩ yakã oxyry atã vy hembe rupi oĩa rami A — Ojexavai vaꞌe pe irũ kuery omboaxyaꞌi oexa uka vaꞌe rire, Nhanderuete renonde ojererokyjea gui ojepeꞌa eꞌỹ rã. ]@3 Any! Naendui ae xepytyvõarã. Xegui oipeꞌapaa ma xembaraeterã vaꞌekue. s?_ Xembaraetea ndaꞌu ita rami hatã vaꞌe? Xeroꞌo ndaꞌu overa vaꞌe guigua rami hatã vaꞌe? *m~~_}}})||{{1zz8yyxx4wvvpuu]ttoss]rrKqqtq ppMoosnnmmSllkkjiiHhh#gg"ffee,dd-ccbbaaU``s__^^^#]]H\\2[[>ZZZ YXXQWWVVV"UU-TT(SSPRR{RQQ?PPlOOpNNFMMMLL!KKJzIIVHHxH)GGFFMEDDsDCCBBA`@@|??i?>{>== Nhanderuete ipoꞌakapaa re Jó ijayvuague Haꞌe ramo Jó ombovai:  Haꞌe gui avakue katuve ma taxo rami rive ꞌrã yvyĩgueveꞌi. Avakue raꞌy kuery ma taxo ramigua meme ae ikuai — heꞌi. w Maꞌẽ, haꞌe oexa rã jaxy eteve voi naendyi haꞌe jaxy-tata ikuai vaꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndoikoi. /W Haꞌe rami rã mbaꞌexa tu avakue onhemboeko porã ꞌrã Nhanderuete renonde? Mbaꞌexa tu kunha gui ituiꞌi vaꞌekue oiko ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe? yk Guembiguai xondaro kuery ma ndajaipapapa kuaai ꞌrã. Ixuguigua hexakãa ojope ꞌrã haꞌe javi áry. 1 — Haꞌe rami avi Nhanderuete pegua anho oĩ opena haꞌe ipoꞌaka aguã. Haꞌe ma ojapo yva yvatevea rupi voi ikuai porãa aguã rami.   Nhanderuete renonde avave rei nonhemboeko porã kuaaia rami Bildade ijayvuague Haꞌe ramo Sua pygua Bildade ombovai: ta Haꞌe rami eꞌỹ rã mavaꞌe ꞌrã tu oikuaa uka xeapua, haꞌe ombovaipa xeayvua? — heꞌi. 9k Haꞌe kuery ma xapyꞌaꞌi ꞌrã omboyvatea. Haꞌe rire oaxa ju xapyꞌa ꞌrã, amboae kuery rami oipeꞌapaa ꞌrã, mbaꞌemo raꞌyĩgue rami avi ojayaa ꞌrã. 7 Haꞌe kuery pe haꞌe omeꞌẽ ꞌrã opytuꞌu aguã. Haꞌe ramo ikuai atã ꞌrã. Nhanderuete omaꞌẽ ꞌrã haꞌe kuery ikuaia rupi. 7g — Any! Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete ombaraetea rupi ombopukuve ꞌrã ojerovia rei vaꞌe kuery ára. Haꞌe kuery ndaekorãvei teĩ opuꞌã ju nho ꞌrã. ~u imemby vaꞌerã eꞌỹ haꞌe kuery omomba rire, haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe pe ndojapo porãi rire”, peje. X) Haꞌe ramo haꞌe kuery re ixy ae hexarai ꞌrã, hoꞌokue re taxo ovyꞌa reve okaru ꞌrã okuapy. Heko vai kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã. Haꞌe kuery omopẽmbaa ꞌrã yvyra rami, oW Ipirua haꞌe haku ma yroꞌy omboyku-a rami avi manoa voi omomba ꞌrã ojejavy vaꞌe kuery. ]3 — Peẽ aipopeje: “Heko vai vaꞌe kuery ma ogueraapaa vyvoi ꞌrã yxyrya py. Yvy re haꞌe kuery pegua oĩ vaꞌe ma ayvu vaipy anho. Ndoovei ꞌrã tape uvaty katy oo vaꞌe rupi ombaꞌeapo aguã. (I Mbaꞌeta haꞌe kuery ma koꞌẽa pe “Manoa pytũ guigua” heꞌi ꞌrã, haꞌe rã pyávy nhomongyje reia ma haꞌe kuery oexa vaꞌety ae oiko.   Pytũ jave avakue oike ꞌrã joo rupi, haꞌe gui ara py ma ngoo rupi ae ꞌrã ikuai. Neĩ ndoexaxevei ꞌrã hendy vaꞌe. - S Itavy rei vaꞌe voi oarõ ꞌrã pytũꞌi ta maa. Haꞌe vy aipoeꞌi ojeupe: “Avave rei ndaxerexa kuaai ꞌrã”, heꞌi vy omoꞌã ꞌrã ovy ngova. / W Koꞌẽ rai jave jojuka rive-rive vaꞌe opuꞌã vy ojuka ꞌrã iporiaukueꞌi haꞌe ojexavai vaꞌe. Haꞌe gui pyávy ma oo ju ꞌrã imonda aguã katy. $ A — Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma hendy vaꞌe rovaigua ikuai, ndoikuaai ꞌrã guive tape hendya katy oo vaꞌe, haꞌe vaꞌe rupi ndooxei guive. . U Tetã rupi voi avakue ipoaẽ ꞌrã okuapy, ojeaipy kuery ojapukai ꞌrã onheꞌẽ py. Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga re Nhanderuete ndoikuaa potai merami. zm Heko vai vaꞌe kuery roka py onhami ꞌrã azeite-rã, uva oumbiri avi teĩ oendu riae ꞌrã oyꞌuxea. + Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ipire rei vaꞌe ikuai ao oguereko eꞌỹ vy. Karuai oendu vy ogueraa ꞌrã mbaꞌemo aju ojokua pyre. } Tyreꞌỹꞌi kuery omboia ꞌrã okambua gui, haꞌe iporiaukueꞌi gui oipeꞌa ꞌrã oguerekoꞌi vaꞌekue. w Yvyty rupi inhakỹmba ꞌrã oky gui. Onhemi aguã oguereko eꞌỹ vy itaova rupi rive ꞌrã onhemi okuapy. ve Ipire rei reve oaxa ꞌrã pytũ ao oguereko eꞌỹ vy. Onheovã aguã ndoguerekoi vy yroꞌy oendu. jM Heko vai vaꞌe mbaꞌety py omonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo aju, haꞌe omondoro ꞌrã uva.  Haꞌe vaꞌe kuery ma ombaꞌeapo aguã katy ojeꞌoi ꞌrã kavajuꞌi tekoa eꞌỹa rupigua rami, iporiaukueꞌi voi yvy joja reia rupi oeka ꞌrã ojeꞌoivy hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe rami vy ꞌrãe ojou tembiꞌu ojeupe haꞌe guaꞌy kuery pe.  Ojexavai vaꞌe kuery pe ojavy uka ꞌrã tape. Haꞌe kuery gui iporiaukueꞌi yvy re ikuai vaꞌe onhemimba ꞌrã okuapy, ~u Haꞌe kuery oipeꞌa ꞌrã tyreꞌỹ rymba mburika, imeveꞌỹ vaꞌe gui voi oipeꞌa ꞌrã hymba vaka. { Mbaꞌeta ikuai yvy markaa oguerova rive vaꞌe, haꞌe mymba re imonda vy guymba kuery reve ae omongaru vaꞌe. w~ i Mbovykue rei eꞌỹ heko vai vaꞌe kuery nombopagaaia rami Jó ijayvuague — Mbaꞌe re ndaꞌu Ipoꞌakapa vaꞌe noaꞌangai ri joe oikuaa pota aguã ára? Mbaꞌe re tu oikuaa vaꞌe kuery ndoikuaai haꞌe vaꞌe ára? x}i Mbaꞌeta pytũ vaikue gui eꞌỹ xekangya aendu, pytũ reia xerova ojaoꞌi vaꞌe gui eꞌỹ guive. t|a Nhanderuete ojapo xepyꞌa re xekangya aendu aguã rami, Ipoꞌakapa vaꞌe ae xembopyꞌa eta rei. i{K Haꞌe nunga rupi xepyꞌa eta rei ꞌrã henonde. Haꞌe nunga re aikuaa pota vy akyje. z Haꞌe rami vy ojapopa avi ꞌrã xerekorã re ijayvuague. Haꞌe vaꞌe ramigua ma mbovy rei eꞌỹ ojee omoĩ ojapo vaꞌerã. y% Haꞌe rã haꞌe ma mbaꞌemo ojapo aguã re onhembopyꞌa ramo mavaꞌe ꞌrã tu ojoko? Mbaꞌeta haꞌe ojapoxe vy ojapo ꞌrãe. fxE Ojuru py ojapo uka vaꞌe gui xee ndajepeꞌai, xepyꞌapy py amoĩ porã ijayvuague. ywk Mbaꞌeta xepy ma haꞌe oikoa rupi anho oiko. Aĩ atã ixuguigua tape rupi aikoa rupi, ndajepeꞌai ae. v Haꞌe rã haꞌe ma oikuaapa xee aikoa. Xeraꞌanga vaꞌe rire ouro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami ajekuaa ꞌrãgue. tua Xeaxua katy mbaꞌemo ojapo teĩ xee ndaexa reguai. Xeaxua katy voi onhemi rã xee ndaexai ꞌrãe. t — Haꞌe rami teĩ maꞌẽ, xerenonde katy xee aa rã noĩ ꞌrã haꞌe py. Xerakykue katy ajevy teĩ haꞌe py voi ndajoui. s Haꞌe py ma heko porã vaꞌe ijayvu ꞌrãgue hexeve, haꞌe rakaꞌe rã peve xee aa jepe ꞌrãgue xemboayvu aguã gui. rr] Opoꞌaka etea rupi ndaꞌu ijayvu ete ꞌrãgue xevy? Any, oikuaa pota porãꞌi ꞌrãgue xere. dqA Haꞌe rami vy xembovai rã aikuaa ꞌrãgue, aendu kuaa ꞌrãgue xevy ijayvu rã. hpI Henonde anhemombeꞌu porã ꞌrãgue, xejuru amonyẽ ꞌrãgue aikoa re xeayvu aguã. |oq Ai! Xee aikuaa vaꞌe rire Nhanderuete ajou aguã! Haꞌe rami vy ajexa uka ꞌrãgue oikuaa pota oinya py. bn= — Aỹ voi ju xeayvu ta opuꞌã rei vaꞌe rami, xepo py xepoaẽa ajoko teĩ. ]m 5 Nhanderuete renonde Jó ojexa ukaxea re ijayvuague Haꞌe ramo Jó ombovai: {lo oepy ꞌrã ojejavy vaꞌekue teĩ. Ndepo ikyꞌa eꞌỹa re omaꞌẽ vy ꞌrã ogueraa jepe — heꞌi. k Nhomoꞌyvyĩꞌia rã rexa vy “Emopuꞌã ju ke” ꞌre ramo Nhanderuete ogueraa jepe ꞌrã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue, ~ju Mbaꞌemo rejapo aguã re renhembopyꞌa ramo oiko porã ꞌrã, haꞌe tape reikoa rupi omoexakãmba ꞌrã. ci? Ixupe rejapukai ramo oendu ꞌrã, haꞌe ixupe ju rejapo ꞌrã renhemboayvuague. whg Mbaꞌeta rerovyꞌa ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe anho, haꞌe nderova rembovy ꞌrã Nhanderuete-a katy. mgS haꞌe ramo Ipoꞌakapa vaꞌe ae ꞌrã ndevygua oiko ouro haꞌe prata oiporavo pyre rami. f7 haꞌe ouro rereko vaꞌe yvy kuꞌi py remombo ramo, ouro Ofir guigua rereko teĩ yakãꞌi rupi ita ikuai vaꞌe mbyte rupi remombo ri ramo, e Mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe pe rejeko rerova uka ramo reiko porã ju ꞌrã. Xapyꞌa rei ndero gui mbaꞌemo vai reipeꞌa ramo, idK Ajerure ndevy, ejapyxaka porã pota ke nemboꞌe rã, haꞌe ndepyꞌa re emoĩ ijayvua. c — Haꞌe nunga rupi peteĩ rami ju pota ke eiko Nhanderuete reve, revyꞌa nho aguã. Haꞌe ramo ndere ou ꞌrã iporã vaꞌe. .bU Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Anhetẽ, nhanderovaigua kuery omombaa raꞌe, haꞌe rã mbaꞌemo oeja vaꞌekue ma tata ju omomba”, heꞌi ꞌrã okuapy. a  Haꞌe kuery opa rã heko porã vaꞌe kuery oexa vy ovyꞌa ꞌrã. Haꞌe kuery re ojejavy eꞌỹ vaꞌe opuka ꞌrã. ,`Q Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ro haꞌe omonyẽ mbaꞌemo porã anho. Haꞌe rã xevy pe ndaꞌevei ae heko vai vaꞌe kuery onhemongetaa rami aiko aguã. _ Mbaꞌeta Nhanderuete pe aipoeꞌi: “Ejepeꞌa ke orea gui! Mbaꞌe tu Ipoꞌakapa vaꞌe ojapo ꞌrã orere?” heꞌi rire. $^A Haꞌe vaꞌe kuery ma oipeꞌapaa vyvoi rakaꞌe hiꞌára ovaẽ eꞌỹ mbove. Haꞌe kuery ytarã oĩ vaꞌekue ma yxyry atã vaꞌe ogueraapa. l]Q Haꞌe gui ndee ndaꞌu reikoxe teri tape ymague rupi, heko vai vaꞌe kuery ikuaiaty rupi? \  Mbaꞌeta yva apy rupi haꞌe oguata oikovya rupi arai ana ojaoꞌi ꞌrã mbaꞌemo oexa aguã rami eꞌỹ”, ꞌre. [7 Haꞌe rami teĩ aipoꞌre: “Mbaꞌe tu Nhanderuete oikuaa? Haꞌe ndaꞌu oikuaa pota ꞌrã mbaꞌemo re, oexa ꞌrã teve pytũ ana rupi? $ZA — Yva re yvatevea py eꞌỹ teve Nhanderuete oĩ? Emaꞌẽ haꞌvy jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma ndaꞌyvate ma raꞌagai! nYU pytũa guive, mbaꞌeve rexa eꞌỹ teĩ. Haꞌe ramo ae yy tyguaxu vaꞌe ndeaoꞌi ꞌrã. jXM Haꞌe nunga rupi ae nhuã ndejokopa, haꞌe rekyjea rendu xapyꞌa vy renhemondyipa rei, zWm Haꞌe rã imeveꞌỹ vaꞌe kuery ma ipo rei reve rembojevy, haꞌe tyreꞌỹ kuery mbaraetea remomba. `V9 Ipoꞌakakueve pe rive yvy itui, avakue yvatekueve anho ꞌrã ikuai haꞌe py. {Uo Ikaneꞌõ vaꞌe pe ma yy neremeꞌẽi oyꞌu aguã, okaruxe vaꞌe pe voi nerakãteꞌỹ tembiꞌu re. zTm Mbaꞌeta mbaꞌe reꞌỹ reipeꞌa mbaꞌemo nderyvy gui, haꞌe iporiaukueꞌi gui voi reipeꞌa ijao. WS' Ndereko vaia ndatuvixai teve? Rejejavya ma opa vaꞌerã eꞌỹ teve? _R7 Nhanderuete renonde rejererokyjea re teve nembopaga, nderovai oikuaa potaa py? "Q= Tyrã pa ndereko porãa teve ombovyꞌa ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe? Xapyꞌa rei ndee rejejavy eꞌỹ re reiko rã haꞌe ojou porã ꞌrã teve? P  — Haꞌe gui avakue ndaꞌu mbaꞌemo ovare ꞌrã ri Nhanderuete pe? Any, oikuaapa vaꞌe teĩ ojeupe ae ovare vaꞌe. dO C Jó ojejavy etea rami Elifaz ijayvuague Haꞌe ramo Temã pygua Elifaz ju ombovai: N+" Haꞌe nunga rupi mbaꞌe re tu xembopyꞌa porãa rupi merami teĩ pendeayvu rive? Pembovaia haꞌe javi re ma apu anho oĩ — heꞌi. ?Mw! Haꞌe kuery rupa áry yvy itui vaꞌe ndaꞌipoyi ꞌrã, haꞌe avakue haꞌe javi ojeꞌoi ꞌrã hetekue rakykue, henonde ojeꞌoi vaꞌe voi mbovy rei eꞌỹa rami avi. L  Mbaꞌeta opaa py haꞌe kuery retekue ogueraa ꞌrã onhono porãa aguã katy, haꞌe onhono porãague re openaa ꞌrã. rK] Mavaꞌe tu omboayvu ꞌrã haꞌe kuery ikuaia re? Mavaꞌe tu ombopaga ꞌrã ojapo vaiague re? J5 Mbaꞌeta aipoeꞌi ꞌrã: “Jexavaia ára py heko vai vaꞌe kuery omboaxya ꞌrã, ogueraa jepea ꞌrã poxya ára gui”, heꞌi ꞌrã. I Haꞌe rami teĩ peporandu na oguataa rupi ikuai vaꞌe pe. Napendu potai teve mbaꞌemo haꞌe kuery omombeꞌu rã? uHc Mbaꞌeta aipopeje: “Mamo tu opyta yvateve vaꞌe teko vai rupi oiko vaꞌe rogue?” peje ꞌrã. G{ — Maꞌẽ, xee aikuaa ae ma pejapoxea, mbaꞌeta haꞌeveꞌỹa rami penhembopyꞌa xembojexavaive aguã re. lFQ Haꞌe rami teĩ mokoĩve regua joapy ꞌrã ikuai yvy kuꞌi py, taxo ojaoꞌipa aguã py. hEI Haꞌe rã amboae kuery ma ikuerai rei reve ꞌrã omano, mbaꞌemo porã ndojoui rire. eDC imbaꞌe yryru kamby tynyẽ reve, haꞌe ikãgue ratã eꞌỹa hexaĩmba rei reve. tCa Amongue ma imbaraete reve ꞌrã omano, heko eta rei eꞌỹ, mbaꞌeve rei oendu eꞌỹ re guive, B  Amongue ndaꞌu omoꞌarandu kuaa ꞌrã Nhanderuete? Mbaꞌeta haꞌe ma yva re ikuai vaꞌe re voi oikuaa pota vaꞌe. A! Mbaꞌeta haꞌe kuery omano ma rire, hekove oipeꞌaa ma ramo, mbaꞌexa tu haꞌe kuery oendu ꞌrã ngoo pyguare kuery reko gui? o@W Haꞌe kuery ae toexa imombaarã ou rã, haꞌe kuery ae toyꞌu Ipoꞌakapa vaꞌe poxya gui. s?_ Haꞌe rã peẽ kuery aipopeje: “Nhanderuete ma oarõ ꞌrã heko vai vaꞌe raꞌy kuery ombopaga aguã”, peje ꞌrã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ae Nhanderuete ombopaga vaꞌe rire, haꞌe kuery ae oendu aguã haxya. '>G Mbovykue tu haꞌe kuery omoxẽa ꞌrã jai pirekue yvytu ogueroveve heravy vaꞌe rami, eꞌỹ vy mbaꞌemo pirekue yvytu jere ogueraa vaꞌe rami? P= — Mbovykue tu heko vai vaꞌe kuery rataendy omboguea? Mbovykue tu haꞌe kuery áry omboua ꞌrã imombaarã? Mbovykue tu Nhanderuete opoxya rupi ombou ꞌrã haꞌe kuery ikuai axy aguã? -<S Haꞌe rami teĩ maꞌẽ, haꞌe kuery oguerekopa aguã ma ipo gui ae eꞌỹ ou. Xevy pe ndaꞌevei ae heko vai vaꞌe kuery onhemongetaa rami aiko aguã! ;/ Mbaꞌeta mavaꞌe tu Ipoꞌakapa vaꞌe, ixupe jaiko aguã? Mbaꞌe tu jajopy ꞌrã ixupe nhanhemboꞌeague re?” heꞌi ꞌrã okuapy. w:g Haꞌe kuery ae ꞌrã aipoeꞌi Nhanderuete pe: “Ejepeꞌa ke oregui! Ndoroikuaaxei ndeguigua tape. s9_ Ára nhavõ haꞌe kuery oaxa ꞌrã oguerekopaa py, mbyꞌa porã reve oguejy peve yvyra rupa py. 8y Oporaei ꞌrã okuapy pandeiro haꞌe ixã reta vaꞌe reve, mimby pu guive oendu vy oguerovyꞌa vaipa ꞌrã. 7{ Hoo pygua kyrĩgueꞌi ma onha-onha ꞌrã okuapy vexaꞌi rami, taꞌy kueꞌiry voi opo-opo ꞌrã ovyꞌa vy. h6I Hymba toro ma taꞌyꞌi ꞌrã maꞌetỹ nhavõ, hymba vaka taꞌy vy ndoityi ꞌrã. n5U Haꞌe kuery ro rupi oĩ mbyꞌa porã, haꞌe Nhanderuete nombopagai ꞌrã yvyra poꞌi py. a4; Henonde ma taꞌy kuery ikuai porã ꞌrã. Guamymino kuery voi oexa avi ꞌrã. 3 — Haꞌe gui mbaꞌexa tu heko vai vaꞌe kuery okuave are? Mbaꞌeta haꞌe kuery tujaꞌi teĩ ipoꞌakapave tema ꞌrã. 2 Mbaꞌeta haꞌe nunga re xemaꞌenduꞌa vy rive ndaxerekorãvei, haꞌe xeroꞌo haꞌe javi re aendu xepirĩmbaa. p1Y Pemaꞌẽ xere, haꞌe vy pekyrirĩ ꞌrã. Haꞌe rami vy pejoko ꞌrã pendejuru pendepo py. r0] Avakue re rive teve xee xeayvu ndavyꞌaia rupi? Mbaꞌe reꞌỹ teve arõ are aguã ndaꞌevei? / Xereroangekove eme, haꞌe rã xee ju xeayvu ꞌrã. Haꞌe gui xeayvupa ma ramo mae haꞌeve ꞌrã xejojaive aguã. a.; — Pendu porã pota ke xeayvua. Haꞌe ramia py peẽ xembopyꞌa porã ꞌrã. [- 1 Heko vai vaꞌe kuery ovyꞌaa re Jó ijayvuague Haꞌe ramo Jó ombovai: 1,[ Haꞌe ramigua ae ꞌrã avakue heko vai vaꞌe ojopy Nhanderuete po gui. Haꞌe nunga anho haꞌe kuery peguarã oĩ Nhanderuete ijayvuague rami vy — heꞌi. t+a Ngoo py oguerekopa vaꞌekue oipeꞌapaa ꞌrã Nhanderuete poxya ára py, yy onhoẽa vaꞌe rami. j*M Yva gui oikuaa ukaa ꞌrã heko vaia. Haꞌe rã yvy gui ma opuꞌã ꞌrã hovai guarã. ,)Q Haꞌe kuery peguarã omoĩa ꞌrã opa marã ojexavai aguã. Tata omomba ꞌrã avave rei oipeju eꞌỹ teĩ, hoo py opyta vaꞌekue-ꞌekue omomba peve. x(i Haꞌe ramo okupe gui huꞌy oekyi rã overa rei ꞌrã huguy re. Haꞌe ramo oendu ꞌrã onhemondyia. s'_ Tembiporu ferro guigua gui haꞌe kuery ojava teĩ guyrapa overa vaꞌe guigua py ꞌrã onhyvõa. $&A Haꞌe kuery rye monyẽarã Nhanderuete ombou ꞌrã opoxy etea. Tembiꞌu ꞌrãgue py haꞌe nunga anho ombou ꞌrã oky rami haꞌe kuery áry. m%S Ojoupa ete maa py ae ꞌrã ojexavai. Haꞌe kuery re ou ꞌrã opa marãgua imomboriauarã. W$' Oipotapa reia gui ndopytuꞌui rire imbaꞌe rei-rei noĩ arei ꞌrã. y#k — Oipotapa reia gui ndojepeꞌai rire ndaꞌevei ꞌrã mbaꞌemo oipota vaꞌekue ogueraa jepe aguã. " haꞌe kuery iporiaukueꞌi omoingo axy haꞌe noipytyvõi rire, haꞌe oo ojapo vaꞌekueꞌỹ gui mbaꞌemo oipeꞌapa rire. F! Mbaꞌeta ombaꞌeapoague repy ojou vaꞌekue omokanhymba ju ꞌrã mbaꞌeve hoꞌu eꞌỹ re. Ojeupe guarã ojopy vaꞌekue regua peteĩve henda py ndojoui ꞌrã ombovyꞌaarã, u c Haꞌe kuery ndoguerovyꞌai ꞌrã yakãꞌi oexa vy, neĩ ei haꞌe kamby yakã rami oxyry vaꞌe. M Mboi guigua veneno oyꞌu rire inhapekũ ae ju ojuka ꞌrã.  Mbaꞌemo oguerekopa vaꞌe omokõ vaꞌekue ombojevypa ju ꞌrã. Nhanderuete ae ꞌrã ojapo guyepy gui ombojevypa aguã rami. |q Haꞌe rami teĩ hyepy py ma amboae rami ꞌrã ojeapo. Mboi guigua rami ꞌrã iro vaikue ojeapo hyepy py. L Heꞌẽ ramo nomokõxei vy oguereko ranhe ꞌrã ojuru py. s_ — Haꞌe kuery pe rã ijuru py mbaꞌemo vai heꞌẽ ꞌrã, haꞌe vy oapekũ guy py oguereko. eC Ikãgue kunumi jave rami imbaraete teĩ, imbaraete reve ꞌrã itui yvy kuꞌi rupi. "= Taꞌy kuery ju onheaꞌã ꞌrã iporiaukueꞌi oguerorya rupi, haꞌe vy opo py ae omeꞌẽmba ju ꞌrã imbaꞌe rei-rei oipeꞌaa vaꞌekue. {o Hexaare kuery ndoexavei ma ꞌrã, ikuaiague py ae teĩ haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã. 7 Haꞌe kuery ma oexa raꞌu pyre rami okanhymba ꞌrã, haꞌe rã ndojouavei ꞌrã. Omonhaa ꞌrã imondovy pyávy mbaꞌemo oexa pyre rami. ) huꞌũmba ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã, hepoxi rami rive. Haꞌe rã oexa vaꞌety kuery “Mamo tu ikuai?” heꞌi ꞌrã okuapy. eC Haꞌe kuery ojejou porãa yva re peve oo, haꞌe arai re peve oakã oupi teĩ ae ma  heko vai vaꞌe kuery xapyꞌaꞌi rive ovyꞌa okuapya, ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery ovyꞌa xapyꞌaꞌi ꞌrãa? c? Ndee ndereikuaai teve haꞌe javi oiko ypy guive, yvy re avakue omoingo ypya guive oW Xee aendu ndeayvu etea xemoxĩmba vaꞌe, xenheꞌẽ py aendu aikuaa vaꞌe rupi rombovaixea. I  — Aikuaa vaꞌe re xeayvuxe vy ajapura rombovai aguã. u e Heko vai vaꞌe kuery ojexavai aguã re Zofar ijayvuague Haꞌe ramo Naamá pygua Zofar ju ombovai: # pejererokyje ikyxe gui, mbaꞌeta xere pendeayvua re ou ꞌrã ipoxya, pendere oikuaa pota vaꞌerã oikoa peikuaa aguã — heꞌi.  Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã: “Marã rami ꞌrã tu romoingo axy? Ndekáuxa ae upe vaꞌe mbaꞌemo vai oiko”, peje teĩ   Aexa ꞌrã xee ae, xerexa py ae aexa ꞌrã, amboae ndaꞌei. Aexaxe ete rã xekuraxõ naꞌimbaraetevei ma xeryepy py. l Q Haꞌe vaꞌe rire kovaꞌe xepire ivaipa ma teĩ xeroꞌo reve ae ꞌrã aexa Nhanderuete. k O — Mbaꞌeta xee aikuaa xerepyarã oikoa, haꞌe opaa py opuꞌã ꞌrã kovaꞌe yvy re. b = Ferro rakua haꞌe chumbo reve ita re ipara vaꞌe rire rakaꞌe rã peve guarã! Q  Xeayvua omboparaa vaꞌe rire! Kuaxia re ipara oiny vaꞌe rire!  Mbaꞌe re tu xemonha rei pekuapy Nhanderuete xemonhaa rami? Mbaꞌe re tu ndapepytuꞌui ri xeroꞌo pemombaa gui? ]3 Xemboaxy ke, xerembiayvu kuery. Xemboaxy, mbaꞌeta Nhanderuete po xerupity. ]3 Xepire ojapa ma xekãgue haꞌe xeroꞌo re, haꞌe haxyꞌi py aa jepe nho. r] Xerayvu ete vaꞌekue xembojeguarupa okuapy, haꞌe xee ayvu vaꞌekue voi xerovaigua onhemoingo. V% Kyrĩgue voi naxemovaẽxevei, xee apuꞌãxe rã xejojai rei okuapy. |q Xeraꞌyxy ma noetũxevei ma xepytuẽa, haꞌe xeryvy kuery pe ojeguarupy aiko xereakuã vaikue vaꞌe vy. oW Amongakuaa vaꞌekue ma aenoĩ teĩ naxembovaivei, mbaꞌemo re xee ae ajerure porãꞌi teĩ.  Xero py amovaẽ vaꞌekue haꞌe xerembiguai kuery ma amboae yvy regua rami xekuaa, haꞌe kuery pe rã yvy mboae regua aiko. dA Xeretarã kuery xerejapa ojeꞌoivy, haꞌe xekuaa vaꞌe kuery hexaraipa ma xegui.   Xegui haꞌe oipeꞌa xeryvy kuery mombyry. Xekuaa vaꞌe kuery voi ojepeꞌapa xegui, xerexa vaꞌety eꞌỹ rami rive. ~ Ixondaro kuery ou okuapy xere. Xerupity aguã haꞌe kuery oguereko katu guaperã, haꞌe vy xero yvýry rupi xejoko okuapy. D} Xerovai hendy ipoxya, ngovaigua rami xerereko ramo. | Jova-jovaive gui xereity rire aa ma ainy. Xegui oipeꞌa arõ vaꞌekue yvyra hiꞌaĩague gui oapoꞌo vaꞌe rami. b{= Omboetepy aikoague gui xepeꞌa vy xeakã gui omboi xembojeguaarã oĩ vaꞌekue. fzE Xerape haꞌe ojoko rã ndaꞌevei aave aguã. Xee aa aguã rupi haꞌe omoĩ pytũa. ~yu Ajapukai: “Xemomba ta!” haꞌe teĩ noenduai. “Xepytyvõ ke!” haꞌe teĩ ndoikoi xemboeko porãarã. Jx  peikuaa porã pota aỹ povaꞌe re: Nhanderuete ae xemoingo axy vaꞌekue okya py xejoko vy. Jó ma “Nhanderuete xemoingo axy” heꞌi vaꞌeri oayvu haꞌe oguerovyꞌa (2.3-6). iwK Xapyꞌa rei xerovai penhemboyvatexe, haꞌe xemoꞌyvyĩꞌiague re pendeayvu reixe vy, rv] Xapyꞌa rei anhetẽ xee ajejavy vaꞌe rire xere anho ꞌrãgue oĩ ajejavyague re apaga aguã. Nu Dez-kue ma pendeayvu rei xere, xembojexavai aguã napexĩ vy. itK — Rakaꞌe peve ꞌrã tu pemoingo axy xenheꞌẽ, haꞌe ayvu py xemouꞌũmba rive? [s 1 Jó ojexavai teĩ hepyarã oikoa rami ijayvuague Haꞌe ramo Jó ombovai: r Anhetẽ haꞌe rami ae heko vai vaꞌe kuery reko, haꞌe rami ae opa ꞌrã Nhanderuete oikuaa eꞌỹ vaꞌe kuery — heꞌi. q Okanhyague ára gui kuaray oikea katygua kuery onhemondyipa ꞌrã, koꞌẽa katygua kuery voi okyjepa ꞌrã okuapy. p Ndataꞌyi neĩ namyminoi ꞌrã guetarã kuery mbyte, haꞌe hoo pygua kuery peteĩve ma ndoikovevei ꞌrã hogue py. ^o5 Hendya gui haꞌe kuery omomboa ꞌrã pytũa py, oipeꞌapaa ꞌrã yvy gui. wng Haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã yvy re, haꞌe tetã mbyte gui nonhenduvei ꞌrã hery. bm= Iguy rupi hapo ipirupa ꞌrã, haꞌe rã hakã ma hiꞌáry rupi ꞌrã ipirupa. ql[ Hoo pygua kuery peteĩve ma noĩvei ꞌrã hogue py, haꞌe oĩague rupi omoaĩa ꞌrã enxofre. k Heko vai vaꞌe kuery oipeꞌaa ꞌrã ngoo py ojerovia oinyague gui, haꞌe vy ogueraa ꞌrã imongyjea tuvixave vaꞌea py. ijK Haꞌe nunga ombovaipa ꞌrã hete regua haꞌe javi. Manoa regua jypygua omomba ꞌrã. vie Haꞌe kuery áry ou ꞌrã imoingo axyarã omomba aguã, haꞌe iporiau aguã oarõ ꞌrã ijyvýry. ohW Jova-jovai katy gui imongyjearã ou vy omondyi ꞌrã, omonha ꞌrã heravy oikoa nhavõ rupi. mgS Haꞌe kuery ndoexai ꞌrã ixã yvy rupi itui vaꞌe, neĩ imboꞌaarã tape py oĩ vaꞌe. Wf' Mbaꞌemo mboꞌaa ojopy ꞌrã ipyta rupi, haꞌe nhuã ojopy ꞌrã. _e7 Mbaꞌeta haꞌe kuery py ae omboꞌa ꞌrã, nhuã juru áry rupi ae oo rire. udc Oguata porã ojeꞌoivyague gui ipyxyry ꞌrã ovy, haꞌe gui onhembopyꞌaague py ae oitya ꞌrã. c Haꞌe kuery ro rupi hendy vaꞌe oĩ vaꞌekue pytũmba ꞌrã, yvate tataendy oupi imoiny vaꞌekue ogue ꞌrã. wbg — Anhetẽ, heko vai vaꞌe kuery rataendy ogue ꞌrã, neĩ hata raviju ma voi ndojekuaavei ꞌrã. a7 Ai! Ndee ndepoxya py ae renhemboaꞌypa vaꞌe, ndere vy ri ndaꞌu roejapa ta yvy? Haꞌe itaova ikuai vaꞌe ndaꞌu ova ꞌrã oĩague gui? q`[ Mbaꞌe re tu mymba rami ri ndee orekuaa, haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe roikoa rami reikuaa? _ — Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndeayvu aguã re renheaꞌã? Eikuaa pota porã ranhe, haꞌe gui ma jajogueroayvu ꞌrã. q^ ] Heko vai vaꞌe kuery opa aguã re Bildade ijayvuague Haꞌe ramo Sua pygua Bildade ju ombovai: p]Y Haꞌe nunga oguejy ꞌrã manoa rokẽ peve xereve yvy kuꞌi py apytuꞌu ma jave — heꞌi. m\S Haꞌe gui mbaꞌe tu oĩ arõ aikovy aguã? Tá, xee arõ vaꞌe mavaꞌe ꞌrã tu oikuaa? [/ Xenhono porãarã pe ajapukai vy “Ndee ma xeru”, haꞌe. Taxo ikuai vaꞌe pe voi “Peẽ ma haꞌi haꞌe xereindy kuery”, haꞌe. eZC Haꞌe rã xee ma xenhono porãa aguã py arõ xerorã, pytũa py ae xeruparã itui. Y# Xevy pe pytũ peikuaa uka ára oĩa rami rive. Haꞌe vy aipo peje: “Pytũ teri teĩ hendy vaꞌe ovaẽ raiꞌi ma”, peje rive. ~Xu Xeꞌára oaxa ma ovy, anhembopyꞌaague voi oaxa rivepa ma, xepyꞌa re aipotaa amoĩ vaꞌekue haꞌe javi. W9 Haꞌe gui peẽ kuery haꞌe javi pejevy, peju ju kyvõ katy. Haꞌe rami avi peẽ kuery regua peteĩve ma ndajoui ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe. V% Haꞌe rami teĩ heko porã vaꞌe kuery oo tema ꞌrã guape rupi ae, ipo kyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery imbaraeteve ꞌrã ojeꞌoivy. U5 Heko porã vaꞌe kuery xerexa vy onhemondyipa rei okuapy. Haꞌe rami vy ojejavy eꞌỹ vaꞌe kuery opuꞌã ꞌrã heko vai vaꞌe rovai. T Haꞌe nunga rupi ae ndaxerexa pyxovei ma xeporiau rã, haꞌe xerete regua haꞌe javi kuarayꞌã rami ndojekuaa porãvei. S — Haꞌe rã xee ma xemoĩa heta vaꞌe kuery xejojai rei okuapy aguã. Xemoingoa xerova re onyvõmbaa rei aguã. gRG Amongue oirũ kuery imombaarã pe omboaxa ramo taꞌy kuery voi ndaexa pyxovei ꞌrã. {Qo Mbaꞌe haꞌe kuery kuraxõ remboty ma hiꞌarandua oĩ eꞌỹ aguã. Haꞌe rami vy neremboyvatevei ma. JP  Haꞌe gui emeꞌẽ xevy mbaꞌemo aikuaa aguã ndee xemboeko porã ꞌrãa. Enhemoĩ ndee ae haꞌe nunga kuaa ukaarã. Mbaꞌeta ndee eꞌỹ vy mavaꞌe ꞌrã tu ikuaa ukaarã oĩ? yOk Anhetẽ porojojai rei vaꞌe kuery xembojere rei okuapy, xerexa py xemoangeko reia kuery anho rei aexa. .N W Jó mbaꞌeve noarõveia re ijayvuague — Xenheꞌẽ opa ovy ma, xeꞌára voi opa avi ovy, haꞌe xerenonde oĩ vaꞌe ma xenhono porãa aguã anho. iMK Mbaꞌeta maꞌetỹa oĩ reta veꞌỹa py aa ꞌrã peteĩ tape rupi ndajevyvei aguã. L} arõ vy Nhanderuete pe haꞌe vaꞌe ojerure aguã avakue re, oirũ pe avakue raꞌy kuery joe ojerurea rami avi. `K9 Xeirũ kuery xejojai rei okuapy ramo Nhanderuete renonde xerexay reve tema aĩ, tJa Maꞌẽ, aỹ ma voi xereko mombeꞌu porãvearã oĩ yva re, yvate ma oĩ xere ojerure vaꞌerã. _I7 — Ndee yvy, ejaoꞌi eme xeruguy, toĩ eme guive ajapukaia onhendu eꞌỹa! ZH- xepo re ajojukaague noĩ, haꞌe xekyꞌa eꞌỹa rupi anhemboꞌe teĩ. eGC Ajaeꞌo rã xerova ma pytãmba rei, haꞌe xerexa pepi ma manoa guigua omoꞌãmba, nFU Xejee amoĩ ae ajukue voxa guigua, haꞌe yvy kuꞌi py aity anhemboyvate reia rupi aikoague. cE? Xemboguaiague rupi ae ju xemboguai, haꞌe vy xere ou joe opuꞌã vaꞌe ramigua. yDk Xejoko nguꞌy py, oipyxo xepyky raxĩ re xemboaxy eꞌỹ re, haꞌe ramo xepyꞌa upia onheẽ yvy re. C Xee aiko porã rei vaꞌekue ri haꞌe xemopẽmba. Xeajuꞌy re ojopy vy xemboaꞌypa. Xemoĩ guembiporu huꞌy oaꞌanga aguã. yBk Ojerovia eꞌỹ vaꞌe po py Nhanderuete xemboaxa, heko vai vaꞌe kuery po py haꞌa aguã rami xeapo. A Avakue voi xerovai oipeꞌa okuapy ojuru. Haꞌe rami vy xere ijaꞌe eꞌỹa rupi xepetepa, xerovai haꞌe javive ijaty okuapy. ~@u Ndepoxya py xemboaꞌypa, xere nandeaꞌei vy. Xerovai neraĩ jekyty haꞌe remaꞌẽ ratã xerovaigua rami. j?M Haꞌe nunga aexa uka xexorĩmbaa py, xeangaia voi xerovai opuꞌã vy xembojexavai riae. s>_ Anhetẽ opa ma xembaraetea areko vaꞌekue. Ndee Xeruete remomba ma xero pygua kuery haꞌe javi. =+ — Xeayvu ainy teĩ haxy aendu vaꞌe ndoaxai ꞌrã. Haꞌe rami eꞌỹ vy akyrirĩ teĩ mbaꞌe nunga py ꞌrã tu anhenhandu porã? <  Xee romombaraete kuaa avi ꞌrãgue xeayvua py, xejuru py romboaxya aexa uka vaꞌe py aipeꞌa aguã haxy pendu vaꞌe! >;u Xee voi xeayvu kuaa peẽ pendeayvua rami. Xee aiko axya rami peẽ peiko axy vaꞌe rire xee voi xeayvu reta kuaa ꞌrãgue peẽ kuery pe, penderovai xeakã ambovava reve. r:] Ndopai ꞌrã teve yvytu rami pendeayvua? Mbaꞌe tu pendu raꞌe haꞌe rami ete xembovai aguã? x9i — Aendu riae ma haꞌe ramigua. Peẽ haꞌe javive ma xembopyꞌa porã ꞌrãgue py xemoangeko rei. O8  Nhanderuete openaa re Jó ijayvuague Haꞌe ramo Jó ombovai: 7/# Haꞌe kuery ma mbaꞌemo vai anho oguerekoꞌi rire oikuavãꞌi ꞌrã teko vai, nhombotavy aguã rive opyꞌa re omoĩ rire — heꞌi. 6!" Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery heta ikuai teĩ ndataꞌyi ꞌrã, haꞌe tata oapypa ꞌrã nhombaꞌe rei-rei peꞌaare kuery ro. |5q! Haꞌe kuery ikuai ꞌrã uva akyꞌi oitypa pyre rami, haꞌe oliveira ipoty hoꞌapa vaꞌekue rami rive. w4g Haꞌe nunga omomba ꞌrã hiꞌára ovaẽ eꞌỹ mbove, haꞌe ramo hakã ndaꞌipyauvei ma ꞌrã. 3- Haꞌe nunga rupi ovare eꞌỹ vaꞌe re ejerovia eme, ndee ae rejekore vy, mbaꞌeta ovare eꞌỹ vaꞌe rive ꞌrã oĩ ndevy guarã. )2K Haꞌe kuery ndoo jepei ꞌrã pytũ vaikue gui. Tata rendy vuku-vuku overepa ꞌrã hoky. Haꞌe gui Nhanderuete ojuru gui oipejua rive ꞌrã ogueraa. )1K Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ndojou retai ꞌrã mbaꞌemo, mbaꞌemo ojapo vaꞌe noĩ arei ꞌrã guive, imbaꞌe rei-rei voi ndaetai ꞌrã yvy re. r0] teĩ tetã ivaipa vaꞌekue py hekoa, oo oĩ aguã ndaꞌeveia py, ombovaipa pyrã py rive ikuai. 8/k Hova re ikyra anho oĩ, ijyke kyrapa avi .} Haꞌe rami vy hexe opuꞌã okuapy onheaꞌã rei reve, huꞌy jokoa inhana vaꞌe re rive ojerovia vaꞌe rami. U-# Nhanderuete rovai opo oupi rire, Ipoꞌakapa vaꞌe ombojaru rei vy. 2,] Jexavaia haꞌe moingo axya ma omongyjepa rei ꞌrã. Haꞌe kuery re haꞌe nunga ipoꞌaka ꞌrãe, huvixave joe opuꞌã aguã oiko katu porã vaꞌekue rami, + Hoꞌu vaꞌerã oeka ojeꞌoivy vy “Mamo tu oĩ?” heꞌi ꞌrã okuapy. Oikuaa porã avi pytũ aguã ára hexe ou ta maa. Y~~}}%||Y| {{Qzz*yyxx:ww2vvuuttsarrAqqppoxnnmmJllUkkjjWiiHhhRgg9ffEeedscccbbAaaca`v__B^^-]]H\\\[[['ZZ YxXXVWW6VVLUUFTT7SRQQPPuOOOWNNsN MLLoKKsJJzIII&HHOGG;FF?EEjEDCCUBBMAAsA@x??J>>c==h<<;;:99q8877f766F55 44<33A211B009/..=--3,,+a**)) ({''&&'%%9$$<##A"" !!L [O`?{&PMMSRp:/ R 9 @ &tJR^Y(I" Nhanderuete okyrirĩ teĩ mavaꞌe ꞌrã tu ombopaga? Ngova omoꞌã rã mavaꞌe ꞌrã tu oexa, peteĩ regua haꞌe javi eꞌỹ vy peteĩ ava teĩ? -" Haꞌe kuery ojapo Nhanderuete renonde iporiaukueꞌi ojapukaia onhendu aguã rami. Haꞌe ramo oendu ae ojexavai vaꞌe kuery ojaeꞌoa. `9" ixugui haꞌe kuery ojepeꞌa rire, peteĩve ma voi ndoikuaaxei ixuguigua tape. U#" Pavẽ oexaa py omoingo axy ꞌrã heko vai vaꞌe haꞌe javi reve, ` 9" Haꞌe kuery ikuaia haꞌe oikuaa ae vy pyávy oity ramo omonguꞌi pyre ikuai. " Haꞌe rami vy oikuaa pota eꞌỹ re omopẽmba ꞌrã imbaraete vaꞌe kuery, haꞌe vy hekovia omoĩ ꞌrã amboae kuery.  " Mbaꞌeta Nhanderuete ma avakue reko re oikuaa pota are eꞌỹ teĩ ojapo ꞌrã henonde ojexa uka aguã rami omboayvu aguã. b =" Jipoi pytũa neĩ kuarayꞌã ana mbaꞌemo vai apoare kuery ixugui onhemi aguã.  w" — Nhanderuete ma omaꞌẽ ꞌrã avakue ikuaia rupi. Haꞌe kuery oguataa haꞌe javi haꞌe oexapa ꞌrã. F" Haꞌe kuery omano xapyꞌa vaꞌerã meme. Pytũ mbyte jave haꞌe kuery oryryipa reve oaxa ꞌrã, ipoꞌaka vaꞌekue teĩ Ipoꞌakapa vaꞌe jaexa eꞌỹ vaꞌe ogueraa ꞌrã. Z-" Yvatekueve rive oayvuve eꞌỹ vaꞌe pe katuve ma ndaꞌevei. Haꞌe ma iporiaukueꞌi gui ndoayvuvei ꞌrã oguerekopa rei vaꞌe kuery. Mbaꞌeta haꞌe javive ma opo py ojapo vaꞌekue meme ikuai. .U" Huvixave oiko vaꞌe pe ndaꞌu “Mbaꞌe vareꞌỹ” ꞌea ꞌrã teve? Haꞌe rami eꞌỹ vy yvatekueve pe: “Pendeko vai vaꞌe” ꞌea ꞌrã teve? .U" Haꞌeveꞌỹa rami joguereko vaꞌe teve oĩ ꞌrã joe opena aguã? Mbaꞌe re tu haꞌvy ndee ndeayvu Heko porã haꞌe Ipoꞌakapa vaꞌe ojejavya rami? eC" — Haꞌe gui Jó, ndere ꞌarandu oĩ ramo endu ke povaꞌe. Ejapyxaka xeayvua re. kO" toꞌo ikuai vaꞌe haꞌe javi omanomba ꞌrãgue, haꞌe yvykuꞌi ju jajeapo ꞌrãgue. " Xapyꞌa rei Nhanderuete ojee rive opena vaꞌe rire, haꞌe ojea katy onheꞌẽ haꞌe pytuẽa oguerupa vaꞌe rire " Mbaꞌeta mavaꞌe tu omoĩ rakaꞌe yvy re opena vaꞌerã? Mavaꞌe tu ipo py omboaxa rakaꞌe haꞌe javi regua? " Anhetẽ ete, Nhanderuete haꞌeveꞌỹa rami ndoikoi ꞌrã. Ipoꞌakapa vaꞌe ndajoguerekoi ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami. ve" Mbaꞌeta omeꞌẽ ꞌrãe jaikoague repy, ojapo ꞌrã peteĩ-teĩ jaikoague repy jajou aguã rami. T~!" — Haꞌe nunga rupi peẽ avakue peneakã porã vaꞌe, pejapyxaka xeayvua re. Nhanderuete ma peteĩve henda py ndojapo vai ꞌrã, Ipoꞌakapa vaꞌe haꞌeveꞌỹa rami ndajoguerekoi ꞌrã. y}k" Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Nhanderuete jarovyꞌa teĩ mbaꞌeverã ndovarei nhandevy”, heꞌi vaꞌekue. |" Haꞌe rami vy onhemoirũ ꞌrã oikovy ojapo vai rei vaꞌe kuery re, avakue heko vai vaꞌe kuery reve anho oiko. {" — Oiko ꞌrã ndaꞌu ava Jó ramigua? Mbaꞌeta haꞌe ma ojojai ꞌrã Nhanderuete, yy oyꞌu vaꞌe rami rive. z%" Haꞌevea rami aiko teĩ ijapu vaꞌe rami xekuaa. Xeai okuera vaꞌerã eꞌỹ oĩ, ajejavya oĩ ramo eꞌỹ”, heꞌi vaꞌekue. nyU" Mbaꞌeta Jó aipoeꞌi: “Xereko porã vaꞌeri Nhanderuete oipeꞌa xevy guarã vaꞌekue. exC" Haꞌevea ramigua jaiporavo ꞌrã nhandejeupe. Jojavi ꞌrã jaikuaa iporã vaꞌe. wwg" Mbaꞌeta nhandeapyxa py nhaendu kuaa ꞌrã ayvu, nhandejuru py tembiꞌu heea nhaendu kuaa rami avi. wvg" — Peneꞌarandu vaꞌe, pendu ke xee aikuaa vaꞌe. Penemboꞌepaa vaꞌekue, pejapyxaka xeayvua re. bu ?" Eliú Nhanderuete mboeko porãa rupi ijayvuague Haꞌe gui Eliú aipoeꞌive ju: t!!! Haꞌe gui mbaꞌeve ndererekoi ri ramo ejapyxakave tema xeayvua re. Ekyrirĩ, haꞌe rã romboꞌe ꞌrã ꞌarandu re — heꞌi. fsE! Ndee ndeayvu aguã rereko ri vy xembovai. Ndeayvu ke, mbaꞌeta xee romboeko porãxe. qr[! Haꞌe nunga rupi Jó, endu ke, ejapyxaka xeayvua re. Ekyrirĩ ke, haꞌe rã xee xeayvu ꞌrã. rq]! yvykua gui nhanderekove ogueru ju aguã, oikove vaꞌe kuery moexakãa py nhanderexape avi aguã. jpM! — Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Nhanderuete ojapo nhandevy mokoĩgue, mboapykue mbaꞌe, {oo! Nhanderuete ojogua xenheꞌẽ yvykua py ooa gui, xerekove reve aexa aguã hendy vaꞌe”, jaꞌe ꞌrã. =ns! Haꞌe ramo avakue oendua py japoraei reve aipojaꞌe ꞌrã: “Ajejavy vaꞌekue, haꞌeveꞌỹa ramigua ajapo, teĩ apaga aguã vaꞌekue rami eꞌỹ guive xembopagaa. >mu! Haꞌe ramo jajerure ꞌrã Nhanderuete pe, haꞌe rã nhanepytyvõ ꞌrã. Haꞌe ramo javyꞌa reve ꞌrã jaexa Nhanderuete rova. Haꞌe ramo nhanemboeko porã ju ꞌrã. l-! Haꞌe rami rã nhanderoꞌo hexaĩ ju ꞌrã nhanekyrĩ jave nhanembaraeteague rami, nhanekunumi jave jaikoague rami ae ju ꞌrã jaiko. %kC! Haꞌe ramo Nhanderuete nhanemboaxy vy aipoeꞌi ꞌrã anjo pe: “Eraa jepe ke, yvykua py hoꞌa eꞌỹ aguã. Ajou ma hepyrã”, heꞌi ꞌrã. /jW! — Xapyꞌa rei ou ꞌrã peteĩ anjo nhandere ojerure vaꞌerã, mbovy eꞌỹ ikuai vaꞌe regua, nhandevy oikuaa uka aguã haꞌevea ramigua jajapo aguã. vie! Nhanenheꞌẽ oo tema ꞌrã yvykua katy, nhanderekove onhemboja ꞌrã ovy ipeꞌaarã kuerya katy. h! Nhanderoꞌo oĩ porã vaꞌekue aỹ ndojekuaavei. Haꞌe rã nhanekãgue ndojekuaai vaꞌekue ma aỹ ojekuaapa. ygk! Haꞌe ramo jajeguaru ꞌrã tembiꞌu gui, tembiꞌu hee vaꞌe teĩ nhanenheꞌẽ py ndajaꞌuxei ae. f! — Nhanderupa rupi nhandetui ramo nhanembopaga ꞌrã haxy vaꞌe py, nhanekãgue re haxy nhaendu riae vaꞌe py. Ye+! yvykua katy nhanderekove oo rã ojoko vy, kyxe py nhandejukaa gui guive. wdg! ojapo aguã nhanhembopyꞌaa gui jajepeꞌa aguã rami, jajejou porã reia gui nhandereraa jepe aguã, Rc! Nhandeapyxa voi oipeꞌa vy nhanemboꞌe ꞌrã oipota vaꞌe re, b%! Nhandevy pe oexa raꞌu uka ꞌrã mbaꞌemo, pyávy mbaꞌemo jaexaa rupi, nhanderopeyi vaipa reve nhanderupa rupi jake jajupy jave. 5ac! Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete ma peteĩ rami ijayvu ma vy teĩgue ju ꞌrã omombeꞌu porãve. Haꞌe rami teĩ ijayvua re avakue noendu porã potai ꞌrã. n`U! Mbaꞌe re tu ixupe ndeayvu ete vy “Peteĩve henda py nerenhemombeꞌu porãi ri”, ꞌre? _)! Haꞌe rami ndeayvuague haꞌeveꞌỹa ramigua ramo xee rombovai ꞌrã. Mbaꞌeta avakue ikuai vaꞌe gui Nhanderuete yvateve vaꞌe. ^{! Haꞌe rami vy yvyra paꞌũ py omboty xepy, haꞌe oikuaa pota ꞌrã aikoa haꞌe javi re”, ꞌre vaꞌekue. d]A! “Maꞌẽ, Nhanderuete xembopagaa rupi onheaꞌã, hovaigua aikoa rami xekuaa vy. \! “Haꞌeve vaꞌe aiko, ajejavy vaꞌeꞌỹ. Xekyꞌa vaꞌeꞌỹ haꞌe xereko vai vaꞌeꞌỹ”, ꞌre ramo. G[! — Anhetẽ xee aendua py ndeayvu rã ange aendu kuri XZ)! Haꞌe ramo xee noromongyjei ꞌrã, ndeꞌáry noĩ ꞌrã xepo poyia. dYA! Maꞌẽ, Nhanderuete renonde ma ndee ramigua ae avi aiko, Yapo gui avi xeapo rire. tXa! Xapyꞌa rei rembovai kuaa vy ke xembovai, ereko katu reikuaa vaꞌe xevy pe remombeꞌu vaꞌerã. wWg! Nhanderuete Nheꞌẽ ae xemoingo vaꞌekue, Ipoꞌakapa vaꞌe oipejua py rive omeꞌẽ xerekoverã. Vy! Xeayvua oikuaa uka ꞌrã xepyꞌa re anhetẽ vaꞌe anho oĩa, xeayvu ꞌrã mbaꞌemo aikuaa vaꞌe re anho. MU! Aỹ ma xeayvu ta, xejuru py xeapekũ ijayvu aguã rami oĩ. T ! Jó pe Eliú ijayvu eteague — Haꞌe gui Jó, endu ke aikuaa vaꞌe re xeayvu rã, ejapyxaka xeayvua haꞌe javi re. S  Mbaꞌeta xee ma ajejou porã ukaa rupi ndaxeayvu kuaai. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xemoingoare xereraa voi ꞌrãgue. R  Xee ma peteĩ rive joegui ayvuvea rupi eꞌỹ ꞌrã xeayvu, neĩ avakue pe ajejou porã ukaa rupi eꞌỹ guive. qQ[  Haꞌe rami vy tove taxeayvu oẽmba ovy aguã. Aipeꞌa ꞌrã xejuru rombovaia rupi xeayvu vy. P!  Mbaꞌeta xepyꞌapy rupi aendu vinho ryru mbaꞌemo pirekue guigua ipyau vaꞌe ramigua, onhembotypa vy oxoro raiꞌi vaꞌe rami. bO=  Mbaꞌeta heta areko xeayvu aguã, xenheꞌẽ oĩ vaꞌe ae xemokyreꞌỹ ramo. VN%  Haꞌe rami vy xee ju ꞌrã xeayvu, amombeꞌu ꞌrã aikuaa vaꞌe. M  Haꞌe gui xee pa arõve ta haꞌe kuery ndaꞌijayvui ma rire? Mbaꞌeta okyrirĩmba ma, peteĩ henda py ma voi nombovaivei vy. vLe  — Jó, neirũ kuery mboapyve onhemondyi vy nanembovai kuaavei, haꞌe kuery pe oata ma merami ayvu. mKS  Maꞌẽ, xevy peꞌỹ haꞌe ijayvu rire xee ma pendeayvuague rupi eꞌỹ ꞌrã ambovai. +JO Haꞌe gui ndaꞌevei penhemboeko porã ukaa rupi aipopeje aguã: “Ore rojou ma ꞌarandu. Nhanderuete ju tombovai, avakue ma ndaꞌevei”, peje aguã. 8Ii Haꞌe gui pendeayvu aendu rã peẽ kuery peteĩve ma voi ndapeikuaa ukai Jó haꞌeveꞌỹa rami ijayvua, napembovai kuaai pekuapy haꞌe ae oikuaa rami ijayvu rã. H — Maꞌẽ, xee amoĩ porã pendeayvuague, pendeayvua re ajapyxaka pota porã pendeayvurã re teri peikuaa pota peiny reve. G Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe: “Pejapyxaka ke xere, haꞌe gui xee voi amombeꞌu ꞌrã aikuaa vaꞌe”, haꞌe. |Fq Hiꞌarandukueve ma tujakueve anho eꞌỹ ikuai, tujakueꞌi anho eꞌỹ ꞌrã oikuaa haꞌevea ramigua. E#  Haꞌe rami teĩ anhetẽ avakue re oĩ ꞌrã peteĩ Nheꞌẽ, mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe oipejua py rive nhomoꞌarandu ꞌrã. -DS  Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Heta ára haꞌe maꞌetỹ mbovy eꞌỹ oguereko vaꞌe kuery ranhe taꞌijayvu ꞌarandu re nhomboꞌea rupi”, haꞌe vaꞌekue. C/  Jó pe ombovai ypy vy Eliú ijayvuague Haꞌe gui buzita Baraquel raꞌy Eliú aipoeꞌi: — Xee ma xekunumive vaꞌe, haꞌe rã peẽ ma pendetujakueve meme. Haꞌe rami vy xee arõ ranhe, pendua py xee aikuaa vaꞌe amombeꞌu aguã ndaxepyꞌa guaxui vy. UB# Haꞌe rami avi mboapy avakue nombovai kuaaveia Eliú oexa vy ivaive oiny. XA) Haꞌe gui Eliú ma Jó gui kunumive vaꞌe vy oarõ ranhe ixupe ijayvu aguã.w@g Irũ kuery mboapyve pe voi ivai, mbaꞌeta haꞌe kuery nombovai kuaavei vaꞌeri Jó rovai tema ijayvu rire. ? Haꞌe ramo buzita Baraquel raꞌy Eliú, Rão ramymino regua ju ivai Jó pe, Nhanderuete gui eteve voi onhemboeko porãvexe ramo.(> K Jó haꞌe irũ kuery mboapy ikuai vaꞌe pe Eliú ivaiague Haꞌe gui mboapyve avakue opytuꞌu ma Jó onhemboeko porãa rupi ijayvu rã ombovaia gui.*=M( haꞌe rami ri ramo trigo ꞌrãgue py juu rive toiko xevy, haꞌe cevada ꞌrãgue py toiko trigo ramigua rive — heꞌi. Apy ma opa ma Jó ijayvuague. <5' xapyꞌa rei ijaju ma ramo haꞌu ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe haꞌevea rami apaga eꞌỹ re, haꞌe ijopyarã vaꞌekue amomba vaꞌe rire, ;w& — Xapyꞌa rei xembaꞌety káuxa xere ijayvua, haꞌe yvy aikaraĩ heravyague káuxa ojaeꞌoa vaꞌe rire, :% Nhanderuete pe xee aikuaa uka ꞌrãgue aikoa haꞌe javi. Haꞌe oĩa py ajexa uka ꞌrãgue yvateve vaꞌe rami. r9]$ Haꞌe vaꞌe kuaxia para araa ꞌrãgue xeaxiꞌy áry, xeakã áry ajokua ꞌrãgue coroa rami. b8=# Xeayvu renduarã oĩ vaꞌe rire! Maꞌẽ, apy ma oĩ xereko regua xerery reve ambopara vaꞌekue! Ipoꞌakapa vaꞌe xembovai vaꞌe rire, haꞌe rami eꞌỹ vy xerovaigua ombopara vaꞌe rire xere ijayvua! 79" Mbaꞌeta xee ma heta vaꞌe kuery gui ndakyjei, xeretarã kuery xere ijaꞌe eꞌỹa naxemongyjei akyrirĩ haꞌe xero gui naẽi aguã rami. a6;! Haꞌe gui Adão rami eꞌỹ xepyꞌapy py nanhomi xereko vaia haꞌe ajejavya. 5 mbaꞌeta xee ndaejai yvy mboae guigua tape py rive pytũ oaxa aguã, xerokẽ aipeꞌa jepi riae oguata vaꞌe kuery amovaẽ vy. 4y Haꞌe xero py ikuai vaꞌe aipo ndeꞌi: “Xoꞌo haꞌe nomeꞌẽ porãi rire ndajakaru porãi”, ndeꞌi, ]33 Haꞌe rami avi ndarojejavyi xejuru haꞌe kuery omano aguã re ajerurea py. 2# — Haꞌe gui xere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery ojexavai rã aexa vy ndavyꞌai, haꞌe kuery re mbaꞌemo vai oiko rã ndarovyꞌai. 1  haꞌe vaꞌe py voi ajejavy ꞌrãgue joguerekoa kuery xembopaga aguã rami, Nhanderuete yvategua eꞌỹ amboete rire. V0% xepyꞌa py ajekore nhemia rupi xepo py ayvua aikuaa uka vaꞌe rire, `/9 xapyꞌa rei kuaray rexakãa re, eꞌỹ vy jaxy hendy porãa re amaꞌẽ reve a.; xapyꞌa rei arekopa etea haꞌe xepo py ajou reta vaꞌe arovyꞌa vaꞌe rire, z-m — Xapyꞌa rei ouro re rive ajerovia vy ouro oikyꞌaꞌo pyre pe “Ndere ajeko” haꞌe vaꞌe rire, ,+ Mbaꞌeta haꞌe rami vaꞌe rire Nhanderuete xembopaga aguã gui ndaxerekorãvei ꞌrãgue, hexakãa rive xee ndaropoꞌakai ꞌrãgue. e+C haꞌe rami ri ramo toꞌa rive xeaxiꞌy kãgue, haꞌe tomboia xejyva oĩague gui. * xapyꞌa rei okẽ py joguerekoa kuery ikuai vaꞌe xemboeko porã reve teĩ tyreꞌỹ rovai xepo aupi vaꞌe rire, )y xapyꞌa rei xerymba vexaꞌi rague py namboakui ramo haꞌe kuery opyꞌa py ndaxereroayvu porãi vaꞌe rire, (% xapyꞌa rei ijao eꞌỹ vaꞌe ojexavai rã amaꞌẽ rive vaꞌe rire, eꞌỹ vy onheovã aguã oguereko eꞌỹ vy ojexavai rã, ' (mbaꞌeta xekunumi guive xereve ae areko tuu rami, haꞌe xeryruꞌi py aĩ guive imeveꞌỹ vaꞌe rerekoa aiko,) m&S haꞌe rami eꞌỹ vy xee aeꞌia py akaru vaꞌe rire tyreꞌỹ pe ambojaꞌo eꞌỹ re, % — Xapyꞌa rei iporiaukueꞌi oipota vaꞌe nameꞌẽi vy imeveꞌỹ vaꞌe ndaexa pyxovei aguã rami ajapo vaꞌe rire, >$u Mbaꞌeta xeryruꞌi py aĩ aguã xemoingo vaꞌekue eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe kuery voi omoingo rakaꞌe? Haꞌe eꞌỹ teve nhanderyruꞌi py nhanemoingo pavẽ vaꞌekue? #  mbaꞌe tu xee ajapo ꞌrãgue Nhanderuete xere opuꞌã ramo? Xere oikuaa pota ramo mbaꞌexa tu xee ambovai ꞌrãgue? v"e — Xapyꞌa rei xerembiguai ava eꞌỹ vy kunha mbaꞌe haꞌeveꞌỹa rami xee areko vaꞌe rire, !w Haꞌe ramigua ma tata rami ombovaipa ꞌrãgue opa peve, omomba ꞌrãgue mbaꞌemo areko vaꞌe haꞌe javi.  } Mbaꞌeta haꞌe rami aiko vaꞌe rire ndaꞌevei ete ꞌrãgue, ajejavyague re huvixa kuery xembopaga ꞌrãgue. ^5 haꞌe ramo xeraꞌyxy tojapo tembiꞌu amboae ava pe, hexeve amboae tonheno. ! — Xapyꞌa rei xekuraxõ py kunha mboae re anhembotavy uka, haꞌe xea katygua rokẽ py amaꞌẽ mbeguea rupi aiko vaꞌe rire,  haꞌe rami ri ramo amboae kuery rive toꞌu xee amaꞌetỹague gui, haꞌe xembaꞌety rupi henhoĩ vaꞌekue tomondoropa rive. / xapyꞌa rei tape porã gui ajepeꞌa vy mbaꞌemo aexa vaꞌe rupi rive anhembopyꞌa, eꞌỹ vy xepo re ikyꞌa vaꞌe oĩ vaꞌe rire, Y+ (Nhanderuete toikuaa pota porã xere, anhetẽ rupi aikoa oikuaa aguã,) |q — Haꞌe gui aiko porã merami rive vaꞌe rire, haꞌe ajokore aguã katy xepy inhakuã ovy vaꞌe rire, X) Haꞌe rã xee aikoa ma Nhanderuete oexapa, oipapa aguataa haꞌe javi. s_ Mbaꞌeta heko vai vaꞌe peguarã omoĩ okanhy aguã, mbaꞌemo vai apoa pe omoĩ oiko axy aguã.  Haꞌe rami rire mbaꞌe ꞌrã tu xee ajopy Nhanderuete yvategua gui, mbaꞌe nunga tu yvate oĩa gui omeꞌẽ ꞌrã xevy? & G Jó anhetẽ rupi oikoa re ijayvuague — Xerexa reve ajapo ma areko aguã. Mbaꞌexa tu haꞌvy xee apena reia rupi amaꞌẽ ta kunhataĩ re? +O Haꞌe nunga rupi ixã reta vaꞌe ambopu ꞌrãgue py xeraxẽ ainy xepyꞌa vai vy, haꞌe mimby amonheꞌẽ ꞌrãgue py ojaeꞌo vaꞌe rami anhendu. a; Xepire huꞌũmba reve hoꞌapa xegui, xekãgue voi okai merami xepire raku gui. U# Xee ma jagua-tuvy nheꞌẽ rykeꞌy, haꞌe guyra nhandu ryvy aiko. zm Xeporiau aikovy kuaray ojope eꞌỹa rupi. Heta vaꞌe kuery mbyte py ajerure haꞌamy xepytyvõa aguã. U# Xeryepy rupi omyĩ vaꞌe ndopytuꞌui, xere aiko axya ára ou ramo. }s Iporã vaꞌe xee arõ teĩ xere ou mbaꞌemo vai. Hendy vaꞌe arõ vaꞌe ꞌrãgue py pytũ anho ou xere. yk Xee ndajaeꞌoi vaꞌekue teve ojexavai vaꞌe re, haꞌe xenheꞌẽ py namboaxyi teve oiko axy vaꞌe? !; — Haꞌe rami avi yty áry ava omomboa imoinyague gui nokuaveꞌẽi ꞌrã teve, ojexavaia gui ndojapukai ratãi ꞌrã teve ipytyvõarã pe? l Q Haꞌe gui xee aikuaa amano aguã katy xereraa, oikove vaꞌe haꞌe javi ikuai aguã katy. j M Rejapo yvytu xereupi vy hiꞌáry xereraa aguã rami. Xemouꞌũmba ára vai revovo rupi. g G Porayvu eꞌỹ vaꞌe renhemoingo xevy. Haꞌe vy ndepo mbaraete reve repuꞌã xere. a ; Ndevy ajapukai rã ndee naxembovai. Apuꞌã haꞌamy teĩ remaꞌẽ rive xere. d A Xeruete, ndee ae xemombo yapo py, haꞌe ramo yvy kuꞌi haꞌe tanhimbu rami aiko.  Mbaꞌemo vai aendu vaꞌe gui xeao voi ojepokapa rei ꞌrã, mbaꞌemo vai xejyryvipy ꞌrã xeao puku jyryvi rami. { Pyávy xekãgue huꞌũmba haꞌe ovapa vaꞌe ramigua aendu, haꞌe mbaꞌemo vai xexuꞌu vaꞌe ndopytuꞌui. q[ — Aỹ ma xepyꞌapy py anhenhandu xenheꞌẽ ivaipa maa rami. Xembojexavaia ára ou ma xere. ta Xere ou xemongyjearã, yvytu ombovevepa rire omboetepy aikoague. Avyꞌaague oaxa ma ovy arai rami. { Xere ou okuapy tetã kora oitypaague rupi oike vaꞌe rami, haꞌe kuery ouve tema ꞌrã ivaipaague mbyte rupi. } Ombovaipa okuapy xee aa aguã vaꞌe rupi, xeapo ajexavai aguã rami. Haꞌe kuery ma oipytyvõ pyrã eꞌỹ ae.  Haꞌe rami vy xeaxu eꞌỹa re opuꞌã okuapy xemoanha rei aguã, haꞌe xerovai jogueroayvu okuapy xemomba vy ou aguã re. ~u Mbaꞌeta Nhanderuete ombopyu xerapa xã xembojexavai vy. Haꞌe ramo haꞌe kuery ndojejokovei ma xerenonde. gG Xegui ojeguaru vy ojepeꞌa ꞌrã mombyryꞌi, ndokyjei guive xerova re onyvõ aguã. b= — Haꞌe rã aỹ ma haꞌe kuery xembojaru rei okuapy, ojojai pyrã aiko ramo. |~q Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe raꞌy kuery ikuai, imaꞌenduꞌapy eꞌỹ regua, ijyvy gui omoxẽmba pyre. I}  Onhendu okuapy jai rupi, juu guy rupi rive ijaty okuapy. W|' Yvyꞌã peguy kuarayꞌã reia rupi ikuai, yvykua haꞌe itakua rupi. u{c Avakue mbyte gui omoxẽa. Haꞌe kuery rovai ojapukaia okuapy imonda vaꞌe rakykue ojapukaia rami. az; Jai rogue haꞌe yvyraꞌi rogue rive oipoꞌo, zimbro rapo guive hoꞌu okuapy. +yO Jexavai haꞌe karuai gui haꞌe kuery ikangypa okuapy. Oixuꞌu okuapy mbaꞌemo pirukue, yma ma tekoa noĩveia rupi mbaꞌemo vaikue ikuai vaꞌe guive. oxW Mbaꞌeta haꞌe kuery inhangaipa ramo mbaꞌe nunga py tu xevy ovare ꞌrãgue ipo mbaraetea? Yw - Jó iporiaua oguerojaeꞌoague — Haꞌe gui aỹ ma xegui kyrĩgueve xejojai okuapy, haꞌe vaꞌe kuery ru ma neĩ jagua reve xerymba vexaꞌi kuery oarõ aguã katy namondoukai vaꞌekue ri. Rv Haꞌe kuery raperã xee aiporavo vaꞌekue huvixa rami aguapy ainy reve, huvixave oxondaro kuery mbyte oĩ vaꞌe rami, haꞌe ojaeꞌo vaꞌe kuery mbopyꞌa porãa rami ajoguereko vaꞌekue. u Haꞌe kuery ndaꞌipyꞌa guaxui jave haꞌe kuery pe xerory vaꞌekue. Xerova omoexakã rã xererovyꞌa vaꞌekue. t Haꞌe kuery xerarõ vaꞌekue oky re rami, ojuru oipeꞌa reve oarõ okuapy xeayvu aguã, haku-a ára py oky oarõ vaꞌe rami. wsg Xee xeayvupa ma rã naxembovai kuaai vaꞌekue. Haꞌe kuery áry xeayvua oguejy vaꞌekue yxapy rami. r — Xeayvu rã ojapyxaka vaꞌe kuery oarõ okuapy vaꞌekue amongeta aguã, xeayvua oendua rupi okyrirĩ pavẽ vaꞌekue. sq_ Xemboeteave tema ꞌrã, haꞌe xepo py xerapa ajopy atã tema ꞌrã aikovy”, haꞌe vaꞌekue. sp_ Xee aiko ꞌrã yy peve yvyra rapo ovy vaꞌe rami, haꞌe pyávy hakã re yxapy oĩa vaꞌe rami. qo[ Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Xero py ae ꞌrã amano, amboetave ꞌrã xeꞌára ita kuꞌi rami. "n= Haꞌe rã porayvu eꞌỹ vaꞌe kuery raĩꞌy kã ma xee amopẽmba vaꞌekue, haꞌe kuery raĩ gui xee araa jepe vaꞌekue omokõ ta vaꞌe. wmg Iporiaukueꞌi pe ma tuu aiko vaꞌekue, oikuaapy eꞌỹ ikuai vaꞌe re guive aikuaa pota vaꞌekue. ulc Xee ajeapo vaꞌekue ára revegua eꞌỹ rexarã rami, hiꞌu rovaikueꞌi vaꞌe pyrã rami guive. &kE Xejee amoĩ vaꞌekue teko porã, haꞌe vaꞌe anho oĩ vaꞌekue xeao rami. Manto haꞌe akã nhovãa rami oĩ vaꞌekue haꞌevea rami joe apenaa. j Omano ta vaꞌe voi xereroayvu porã vaꞌekue, xee ajapo avi vaꞌekue imeveꞌỹ vaꞌe kuery okuraxõ py ovyꞌa aguã rami. i  Mbaꞌeta xee ma iporiaukueꞌi ojapukai rã aepy vaꞌekue, tyreꞌỹ opytyvõarã oguereko eꞌỹ vaꞌe kuery guive. h  Xeayvua rendua kuery ma “Ovyꞌa vaꞌe” heꞌi okuapy xevy, xerexaa kuery voi xere imaꞌenduꞌa porã vaꞌekue. cg? Omboetevepy kuery ayvu nonhenduvei vaꞌekue, ijurupy py inhapekũ nomyĩvei ramo. cf? Yvatekueve voi ijayvu ta vy ojuru ojoko okuapy vaꞌekue, ojuru re opo omoĩ reve. feE kunumigue xerexa vy ojepeꞌapa, haꞌe tujakueꞌi voi opuꞌãmba okuapy vaꞌekue. mdS — Tetã kora rokẽ katy aa, haꞌe tetã mbyte py guive aguapy ainy aguã omeꞌẽa jave yck Kamby py xepy ajoi ainy vaꞌekue, haꞌe itaova gui yakãꞌi oxyry vaꞌe rami azeite oxyry oiny jave. sb_ Haꞌe jave ma Ipoꞌakapa vaꞌe oiko teri xereve, haꞌe xeraꞌy kuery voi xeyvýry teri ikuai. laQ Haꞌe jave ma xerexaĩ aikovy vaꞌekue, xero áry rupi Nhanderuete xerayvua oexa uka rã. `% Haꞌe jave ma xeakã áry rupi omoexakã vaꞌekue, haꞌe hendy vaꞌe xerereko heravy ramo pytũ rupi ete aguata aikovy vaꞌekue. x_i — Ai! Kueveꞌigua jaxy re aikoague rami ju aiko vaꞌe rire, Nhanderuete xere opena javegua re rami! m^ U Jó ymave rupi oiko porãague re imaꞌenduꞌaague Jó ijayvuve tema. Haꞌe vy aipoeꞌi: @]y Haꞌe vy aipoeꞌi avakue pe: “Pendu ke: Senhor renonde pejererokyjea ma peneꞌarandurã oĩ, haꞌeveꞌỹ vaꞌe gui pejepeꞌa vy ꞌrãe peikuaa mbaꞌemo”, heꞌi. \ haꞌe vaꞌe jave py ae ꞌarandu oexa avi vy oikuaa uka rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe re oikuaa pota ma vy omoĩ atã rakaꞌe. Z[- oky nhavõ guarã oeja, haꞌe yapu overa reve vaꞌe raperã omoĩ jave, dZA Yvytu poyia haꞌeveaꞌi rami Nhanderuete oeja yy guive ituia peve oaꞌanga jave, tYa Mbaꞌeta haꞌe ma yvy apy rupi peve oexa pota, yva guýry ikuai vaꞌe haꞌe javi ꞌrã oexapa. _X7 Nhanderuete anho oikuaa ꞌarandua katy tape oo vaꞌe, haꞌe ae oikuaa oĩa. mWS Yvykua vaikue haꞌe manoa aipoeꞌi: “Oreapyxa py roendu rive ꞌarandu oikoa”, heꞌi. nVU Mbaꞌeta temimoingo ikuai vaꞌe oexaa gui onhomia, guyra yvate rupi oveve vaꞌe gui guive. bU= — Haꞌe nunga rupi magui tu ou ꞌarandu? Mamo tu oĩ mbaꞌemo jaikuaa aguã? T Etiópia gui topázio herua teĩ haꞌe vaꞌe ma ꞌarandu rami eꞌỹ ovare, neĩ ouro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe voi. S/ ꞌArandu oĩa py ma ita coral haꞌe itaendy ikuai vaꞌe re nhanderexaraipa ꞌrã. Pérola jajoua gui voi haꞌeveve ꞌarandu jarekoa. R3 Ouro teĩ ma ꞌarandu rami eꞌỹ iporã vaꞌe, neĩ itaendy ma voi. Jeguaa ouro oikyꞌaꞌo pyre guigua re teĩ nanhamboekoviai ꞌrã. Q Mbaꞌeta ouro Ofir gui ogueru pyre haꞌe javi gui ovareve vaꞌe, ônix hepyve vaꞌe haꞌe safira ikuai vaꞌe gui guive. yPk Ouro oikyꞌaꞌo pyre re teĩ ndaꞌevei jajogua aguã, neĩ prata voi ndaꞌevei hekovia japeja aguã. uOc Yvykua vaikue aipoeꞌi: “Xere ma haꞌe nunga noĩ”, yeꞌẽ voi “Xea py noĩ avi” heꞌi. cN? Haꞌe vaꞌe repy ma avave ndoikuaai, yvy re avakue ikuaia rupi ndojouai ꞌrãe. /MW Arandu anhetẽ vaꞌe meꞌẽa Nhanderuete oikoa re Jó ijayvuague — Haꞌe rã ꞌarandua ma mamo tu oĩ? Mamo tu oĩ mbaꞌemo jaikuaa ete aguã? L% Omboty ꞌrã yy rape ikuai vaꞌe peteĩve henda py otyky eꞌỹ aguã rami, hexakãa katy oguerupa aguã hiꞌã py oĩ vaꞌekue. YK+ Ombokua ꞌrã ita rupi oexa aguã hepyve vaꞌe oĩ vaꞌe haꞌe javi. J — Avakue opo py tembiporu oguereko vaꞌe py ombota-mbota ꞌrã ita re, haꞌe vy yvyty ikuai vaꞌe oipeꞌa ꞌrã iguy peve. uIc Vixo inharõ haꞌe tuvixa vaꞌe nopyrõi ꞌrã haꞌe rupi, guary raꞌy voi ndoaxai haꞌe rupi. dHA — Haꞌe vaꞌe tape ma guyra joꞌua kuery ndoikuaai, taguato ndoexai vaꞌe ae. ]G3 Haꞌe pygua ita re oĩ ꞌrã safira, haꞌe gui ikuꞌikue re ma ouro oĩ. nFU Yvy gui ma oiko ꞌrã tembiꞌu, haꞌe rã iguýry ma tata py okaiague rami ꞌrã ojekuaa. BE} Ojoꞌo ꞌrã yvy oike aguã avakue ikuaia gui mombyry, oguata vaꞌe kuery oikuaa eꞌỹa py. Haꞌe kuery ikuaia gui mombyry ꞌrã ikuai peteĩ ixã re ovava-vava oinya py. D Avakue omoexakã ꞌrã pytũ anaa rupi, haꞌe hexakãa opaa peve oo vy oeka ꞌrã ita porãgueve pytũ anaa py oĩ vaꞌe. `C9 Ferro guive oguenoẽa ꞌrã yvy gui, haꞌe rã overa vaꞌe ma ita py ojoua. *B O Yvy guýry mbaꞌemo porã oĩ vaꞌe avakue oguenoẽ kuaa re Jó ijayvuague — Anhetẽ, prata re yvy joꞌoa ikuai, oĩ avi ouro kyꞌaꞌoaty. A Heko vai vaꞌe hoꞌa rã ojepopetepaa ꞌrã, okanhy ovy ramo otuvy nheꞌẽ pavẽ ꞌrã imondovy — heꞌi. z@m Nhanderuete po gui ojava vyvoixe teĩ hiꞌáry haꞌe nunga haꞌe javi ombou ꞌrã omboaxy eꞌỹ re. y?k Kuaray oua katy gui yvytu ou vaꞌe ogueraa ramo okanhymba ꞌrã. Oipeꞌapa ꞌrã heravy oĩague gui. >  Haꞌe kuery re imongyjearã ou vy ipoꞌaka ꞌrã yy oxyry atã vaꞌe rami, pyávy ma yvytu vaikue ogueraapa ꞌrã. =} Iporiau eꞌỹ vaꞌe ma mbaꞌemo oguerekopa vaꞌe mbyte py onheno teĩ guexa oipeꞌa ju vy ndoexavei ꞌrã. <  Heko vai vaꞌe ngoorã ojapo vaꞌe ma tanambi raity rami, haꞌe oguyꞌirã mbaꞌety rarõa ojapo vaꞌe rami rive. 2;] Haꞌe nunga omoĩ porã teĩ heko porã vaꞌe kuery ju ꞌrã onhemonde, prata oguereko vaꞌekue voi ojejavy eꞌỹ vaꞌe kuery ju ombojaꞌo ꞌrã okuapy. r:] Heko vai vaꞌe ma yvykuꞌi rami ꞌrã omboaty prata, oaorã guive yapo rami ojou-jouve ꞌrã. 9 Haꞌe kuery vaꞌe regua hembyre vaꞌekue ma mbaꞌeaxy omomba ꞌrã, haꞌe rã taꞌyxykue ndojaeꞌoi ꞌrã. 8! Haꞌe kuery raꞌy kuery hetave ojeꞌoivy teĩ kyxe pyguarã meme ikuai, hamymino kuery voi ndojou retai ꞌrã hoꞌu vaꞌerã. 73 Maꞌẽ, po ramigua anho heko vai vaꞌe ojopy ꞌrã Nhanderuete po gui, Ipoꞌakapa vaꞌe gui nhomoingo axya kuery ojopy ꞌrã po rami. 6  Mbaꞌeta peẽ kuery haꞌe javi pexa ae ma haꞌe nunga. Mbaꞌe re tu haꞌvy ovare eꞌỹ vaꞌe anho pejou porã? 5 — Xee romboꞌe ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa re, namombeꞌu eꞌỹi ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe reve mbaꞌemo oĩ vaꞌe. 4{ Heko vai vaꞌe ndaꞌu oguerovyꞌa ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe? Ixupe ojapukai ꞌrã teve oikoa haꞌe javi py? \31 Haꞌe kuery áry teko axy ou ramo Nhanderuete oendu ꞌrã teve ojapukaia? 2+ Mbaꞌeta ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery ma mbaꞌe tu oĩ oarõ aguã, hekove ojayaa, haꞌe inheꞌẽ Nhanderuete oipeꞌa rã guarã? 1 — Xerovaigua kuery topa heko vai vaꞌe rami, xerovai opuꞌã vaꞌe kuery ma haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌe rami topa. |0q Aĩ atã ꞌrã xereko porãa re, ndajepeꞌai ꞌrãe. Aikoa ára nhavõ xepyꞌapy py ndaikuaai ajejavya. / Ndaꞌevei ete “Haꞌevea rami pendeayvu”, haꞌe aguã! Amano peve ndajepeꞌai ꞌrã anhetẽ rupi aikoa gui. f.E xejuru ndaꞌijayvui ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami, xeapekũ ndaꞌijapui ꞌrã guive. i-K xee aikove teria ja, haꞌe xeapyĩgua py xepytuẽ aguã Nhanderuete omeꞌẽ teria ja #,? — Anhetẽ ete Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe xevy guarã vaꞌekue peꞌaa haꞌe xenheꞌẽ moingo axya vaꞌe rekove rupi aura vy aipoaꞌe: q+ ] Heko vai vaꞌe kuery ikuai axy aguã re Jó ijayvuague Jó ijayvuve tema. Haꞌe vy aipoeꞌi: 4*a Maꞌẽ, haꞌe ramigua ma hembiapo ypy rive! Mbaꞌeta ixugui ma nhaendu mbegueiꞌi anho. Haꞌe gui mavaꞌe tu oendu kuaa ꞌrã ipoꞌakaa ryapu atã vaꞌe? l)Q Opejua py rive omoexakã ꞌrã yva, haꞌe opo py ojuka ꞌrã teju jagua inhakuã vaꞌe. l(Q Ombaraetea rupi ombojaꞌo rakaꞌe yeꞌẽ, haꞌe oꞌarandua rupi oity ngovaigua kuery. H'  Ijayvu atã ramo yva yta oryryi ꞌrã onhemondyipa vy. K& Omoĩ rakaꞌe yy apyrã, hexakãa haꞌe pytũa mbyte py. \%1 Ojaoꞌi ꞌrã guenda opena oinyaty, hiꞌáry arai pytũa py ojaoꞌi vy. j$M Arai ana ikuai vaꞌe mbyte ojoko ꞌrã yy, haꞌe rami teĩ arai ndoxoi ꞌrã iguy py. # Mbaꞌeve oĩ eꞌỹa áry haꞌe oipyo kuaray apuꞌaꞌia katygua, mbaꞌeve oĩ eꞌỹa áry ae avi onhono yvy. e"C Nhanderuete gui manoa pygua kuery nonhemi kuaai, yvykua vaikue aoꞌiarã noĩ ramo. h!I — Haꞌe gui omano vaꞌekue nheꞌẽ ma oryryipa ꞌrã okuapy yy guy py ikuaia py. y Mavaꞌe nemboꞌea rupi tu ndeayvu haꞌe rami ete? Mavaꞌe guigua nheꞌẽ tu ndere oĩ ndeayvu kuaa aguã? y Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe remongeta kuaa merami rive, haꞌe anhetẽ vaꞌe reikuaa uka porãmba merami rive! ta — Ikangy vaꞌe pytyvõa merami rive reiko, ijyva mbaraete eꞌỹ vaꞌe reipytyvõ merami rive! y~~h}U||^{{@zzDyy@xxawwvuu6ttVssUrrKqqUppHonnmmZllkLjji?hggugfeeddccc>bb3aaB``2__`^^)]p\\[[[=ZZ,YYHXXWVVwUUSTTSSRR*QQBPP'OO{NN9MMLLKK=JJJIIHHGG+FFMEEhDDbCCmBB5AA6@@:??>>>:==:<<`;;X::T99a88=77Z66G55443E22q11s000//C..!--;,,A++I*** ))Z((z'''*&&(%%$$"#""" ! PS3V}*y}!ZV"t  t #oekgG “Xee ma xejeupegua huvixarã amoĩ ae ma yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Sião áry.”  Haꞌe rami vy ipoxya rupi ijayvu ete ꞌrã haꞌe kuery pe. Opoxya oexa uka vy omondyipa ꞌrã. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: d~A Haꞌe rã yva re oguapy oiny vaꞌe ma opuka ꞌrã, Senhor ojojai ꞌrã haꞌe kuery. p}Y “Nhamondo ꞌrã haꞌe kuery nhanemoxãague, jajora ꞌrã nhandepokuaague” heꞌi okuapy. D| Mbaꞌeta yvy regua huvixa kuery opuꞌã okuapy, huvixa ikuai vaꞌe Senhor rovai jogueroayvu okuapy, huvixarã Senhor omoĩ vaꞌekue rovai guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: K{  Huvixarã Nhanderuete omoĩ vaꞌekue poꞌakaa re ijayvua Mbaꞌe re tu yvy regua kuery ipoxypa ri? Mbaꞌe re tu yvy re ikuai vaꞌe onhembopyꞌa okuapy ovare eꞌỹ vaꞌe re? yz m Mbaꞌeta Senhor omaꞌẽ heko porã vaꞌe oikoa re. Haꞌe rã heko vai vaꞌe oikoa ma okanhy ꞌrã. y ) Haꞌe nunga rupi nhomboayvua ára heko vai vaꞌe ndoo jepei ꞌrã, ojejavypa rei vaꞌe ndopytai ꞌrã heko porã vaꞌe ikuaia py. x - Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌe rami eꞌỹ ikuai. Haꞌe kuery ma mbaꞌemo pire yvytu opa rupi ogueraa vaꞌe rami ꞌrã okanhy. ^w 7 Haꞌe vaꞌe ma yvyra yakã yvýry onhotỹ mbyre rami oiko, hiꞌa aguã ára py porã hiꞌa vaꞌe rami, neĩ hogue ma ipiru riveꞌỹ vaꞌe rami. Haꞌe ma ojapo vaꞌe haꞌe javi oiko porã ꞌrã. v  Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor ayvu oguerovyꞌa vy ara py haꞌe pyávy ijayvua re anho oikuaa pota oikovy vaꞌe. !u ?Salmos Israel kuery oporaeiaty Heko porã haꞌe heko vai vaꞌe ikuaia re ijayvua Ovyꞌa ete ꞌrã ava heko vai vaꞌe kuery nhomongetaa rami ndoikoi, ojejavypa rei vaꞌe ikuaia rupi ndopytai, neĩ nhombojaru rei vaꞌe kuerya py voi oguapy eꞌỹ vaꞌe. Tt!*Haꞌe rire Jó omano, tujaꞌi haꞌe hiꞌára mbovy rei eꞌỹ ma vy. 4sa*Haꞌe vaꞌe rire ma cento e quarenta maꞌetỹ re ju Jó oiko. Haꞌe rami vy oexa guaꞌy kuery, guaꞌy raꞌy haꞌe guajy memby kuery guive, irundykue ikuaia peve./rW*Ijyvy haꞌe javi rupi kunhague ndoikoi Jó rajy kuery rami iporã vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe tuu omeꞌẽ mbaꞌemo ikyvy kuery pe omeꞌẽa ramigua ae. `q9*Jypygua guajy omboery Jemima, amboae ma Quezia, haꞌe rã mboapya ma Quéren-Hapuque.Ap}* Taꞌy jevy avi sete taꞌy haꞌe mboapy tajy kuery re.,oQ* Haꞌe rami py Senhor omoingo porãve Jó jypy guare gui. Haꞌe ramo vexaꞌi kuery oguerekove ju catorze mil, seis mil camelo, mil toro meme haꞌe mil mburika.$nA* Haꞌe ramo haꞌe oĩa py ou tyvy haꞌe heindy kuery, ymave rupi oexa vaꞌety haꞌe javi reve. Hexeve okaru okuapy hoo py. Omboaxy vy ombopyꞌa porã okuapy hexe Senhor mbaꞌemo vai ombouague haꞌe javi gui. Ixupe peteĩ-teĩ omeꞌẽ peráta haꞌe kuã regua ouro guigua. Pm* Nhanderuete Jó omoingo porã jevyague Haꞌe gui Jó oirũ kuery re ojerure ma rire Senhor omoingo porã ju. Haꞌe vy mbaꞌemo oguereko vaꞌekue gui mokoĩguea ju omeꞌẽ retave ixupe.)lK* Haꞌe ramo Temã pygua Elifaz, Sua pygua Bildade haꞌe Naamá pygua Zofar ojeꞌoi vy ojapo okuapy Senhor ijayvuague. Haꞌe ramo Senhor oendu Jó ojerurea. *kM*Haꞌe nunga rupi peraa sete vaka raꞌy haꞌe sete vexaꞌi ava, haꞌe tapeo xerembiguai Jó-a py. Haꞌe vy peapy reve pemeꞌẽ ꞌrã pejejavyague re. Haꞌe gui xerembiguai Jó ojerure ꞌrã pendere, mbaꞌeta haꞌe ojerurea ma aendu ꞌrã, peneꞌarandua rupi eꞌỹ peikoague re rombopaga eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta anhetẽ rupi eꞌỹ peẽ kuery xemombeꞌu, xerembiguai Jó rami eꞌỹ — heꞌi. 0jY* Jó irũ kuery mboapyve pe Nhanderuete ijayvu eteague Haꞌe rami Jó pe Senhor ijayvupa ma rire aipoeꞌi avi Temã pygua Elifaz pe: — Xepoxya hendy ma nderovai, neirũ kuery mokoĩve rovai guive. Mbaꞌeta anhetẽ rupi eꞌỹ peẽ kuery xemombeꞌu, xerembiguai Jó rami eꞌỹ.iw* Haꞌe rami vy aỹ anhereroangeko vy anhemboaxy, yvy kuꞌi haꞌe tanhimbu áry aguapy ainy reve — heꞌi. hw* Haꞌe rami avi xee roikuaa vaꞌekue omombeꞌua rã aendu vy rive, haꞌe rã aỹ ma xerexa py ae roexa ma. (gI* Aipoꞌre avi: “Ejapyxaka ke xeayvu re, haꞌe rã xee xeayvu ꞌrã. Xee aporandu ꞌrã ndevy, haꞌe rã ndee xembovai ꞌrã”, ꞌre vaꞌekue. f'* Ange xevy reporandu vy “Mavaꞌe tu ndee mbaꞌeve reikuaa eꞌỹ vy xepyꞌaa haꞌeveꞌỹa rami remombeꞌu vaꞌe?” ꞌre vaꞌekue. Anhetẽ ri aikuaa vy eꞌỹ xeayvu vaꞌekue, mbaꞌemo xevy pe iporã vaipa haꞌe aikuaa vaꞌerã eꞌỹ re anho. e* — Aỹ aikuaa porã ma opa mbaꞌe rejapo kuaa vaꞌea, haꞌe renhembopyꞌaague peteĩve ndoiko eꞌỹi ꞌrãa. Wd )* Jó onhemombeꞌuague Haꞌe ramo Jó ombovai vy aipoeꞌi Senhor pe: c)" Yvatekueve haꞌe javi re omaꞌẽ vy nombovarei ꞌrã, vixo yvatekueve ikuai vaꞌe ruvixave oiko vy — heꞌi. fbE)! Yvy re jipoi ꞌrã haꞌe ramigua, mbaꞌeta okyjea oendu vaꞌerã eꞌỹ amoingo. a) Guakykue oeja ꞌrã hape ovy vaꞌe overa aguã rami. Yy haꞌe oĩa ma hiꞌa xiĩmba vaꞌe rami yjuipa ꞌrã. `#) Yy guy katy oike vy ojapo ꞌrã oja opupu vaꞌe yjuipaa rami, yeꞌẽ eteve voi mbaꞌemo rykue ombojyaty rami ombokururu ꞌrã. x_i) Hye guy rupi oĩ ipekue hakua vaꞌe. Yapo áry rupi otyryryague ma mbaꞌemo raꞌyĩ ykya rami ipore. r^]) Yvyra aygue py ojapia rã jai ꞌygue rami rive ꞌrã oendu, ojojai ꞌrã huꞌy guaxu revegua. p]Y) Huꞌy gui ma haꞌe nonhai ꞌrã. Ita momboa py omomboa rã haꞌe oikuaa kapiꞌi rami rive. \ ) Ferro guigua haꞌe oikuaa rã jai rogue pirukue rami rive, haꞌe overa vaꞌe guigua ma yvyra ruꞌũgue rami oikuaa. [) Xapyꞌa rei kyxe py omboguaia teĩ mbaꞌeve ndojapoi ꞌrã, neĩ huꞌy guaxu py, huꞌyꞌi eꞌỹ vy huꞌy ete py teĩ. Z) Haꞌe opuꞌã ramo ipyꞌa guaxukueve voi onhemondyi ꞌrã okuapy. Haꞌe ou xapyꞌa ramo ndaekorãvei vaꞌe rami ikuai. PY) Ipyꞌa ma ita rami hatã, ita mbaꞌemo monguꞌia regua rami. hXI) Hoꞌo regua ma ojeꞌa ratã ꞌrã. Hexe oĩ atã ꞌrã, oi rive aguã rami eꞌỹ. kWO) Ijajuꞌy re ma imbaraetea oĩ. Haꞌe henonde gui opoa ꞌrã ovy onhemondyipa reia rupi. ^V5) Ipytuẽa ma omoendy ꞌrã tapyĩũ. Ijuru gui ma oẽ ꞌrã tataendy vuku. yUk) Inhapyĩgua gui ma oẽ ꞌrã hataxĩ, oja opupu vaꞌe gui, eꞌỹ vy jai rogue okai vaꞌe gui rami. VT%) Ijuru gui ma oẽ ꞌrã hendy vaꞌe, ixugui tata raviju opo ꞌrã. oSW) Ipytuẽ nhavõ ojekuaa ꞌrã hendy vaꞌe, haꞌe rã hexa ma koꞌẽa rami hexakã vaꞌe. RR) Peteĩ-teĩ joe ovy vy oja ratã oiny ojaꞌo aguã rami eꞌỹ. ^Q5) Peteĩ-teĩ joe ovaẽ oiny ipaꞌũ rupi neĩ yvytu oike aguã rami eꞌỹ. bP=) Ipekue hyxy ovya re ma ojejou porã, peteĩ-teĩ joe oja ꞌrã omboja pyre rami. jOM) Mavaꞌe tu oipeꞌa ꞌrã ijuru? Mbaꞌeta haĩ re onhemboja vaꞌe oendu ꞌrã ngyje. rN]) Mavaꞌe tu oipiro ꞌrã ikupe rupi, eꞌỹ vy oikutu ꞌrã ipekue joꞌa vaꞌe paꞌũ rupi? RM) — Xeayvuve ta jakare reko re, imbaraete etea haꞌe iporãa re. L) Mavaꞌe tu haꞌe ranhe xevy omeꞌẽ mbaꞌemo, xee ju amboekovia aguã? Mbaꞌeta yva guy re ikuai vaꞌe ma xembaꞌe meme. $KA) Avakue ipyꞌa guaxukueve teĩ ndoikoi omyĩ vaꞌerã. Haꞌe rami rã xerenonde katuve ma mavaꞌe tu haꞌvy onhemboyvate aguã haꞌeve vaꞌe? yJk) Maꞌẽ, pemboꞌa aguã pearõ ri vy pejekore ꞌrã. Hexe avakue omaꞌẽ vy rive ꞌrã ojeity uka. |Iq) Hexe repoko ri vy nemaꞌenduꞌa riae ꞌrã ndereroꞌaague re, haꞌe rami vy neremoangekovei ma ꞌrã. tHa) Pira kutua py teve reikutupa ꞌrã ipire, eꞌỹ vy inhakã rupi renhyvõ ꞌrã pira nhyvõa py? G/) Neirũ kuery teve jogueroayvu ꞌrã hepyrã oikuaa aguã? Haꞌe rami eꞌỹ vy mbaꞌemo vendea kuery teve ombojaꞌo ꞌrã hoꞌokue? Fy) Rembojaru ꞌrã teve guyraꞌi rami? Haꞌe rami eꞌỹ vy remoxã ꞌrã teve heruvy nderajy kuery rymbarã? E) Ndereve ojapo ꞌrã teve peteĩ rami pendekuai aguã? Haꞌeve ꞌrã teve reraa aguã nerembiguai rakaꞌe rã peve guarã? hDI) Ndevy pe haꞌe ojerure ꞌrã teve mbaꞌemo re? Ijayvu porãꞌi ꞌrã teve ndereve? C ) Jai ꞌygue remboaxa ꞌrã teve inhapyĩgua rupi? Haꞌe rami eꞌỹ vy remombu ꞌrã teve haĩnhykã jepoꞌoia py? zB o) — Ndee renoẽ ꞌrã teve jakare pytã pinda py rive, haꞌeꞌỹ vy inhapekũ rejokua ꞌrã ixã py? A( Haꞌe rã omaꞌẽ hoꞌamy ramo amongue ndaꞌu ojopy kuaa ꞌrã? Haꞌeve ꞌrã ndaꞌu ixĩ rupi omoxãa aguã? t@a( Yakã tyguaxu teĩ ndojapurai ꞌrã. Ijuru peve ete Jordão yakã typy teĩ oiko porã rei ꞌrã. l?Q( Haꞌe ramo yvoty ae omoꞌã ꞌrã inony. Yy rembe rupi yvyra ikuai vaꞌe mbyte py itui. b>=( Onheno ꞌrã yvoty ikuai vaꞌe guy rupi, takuaꞌi haꞌe yapo oĩ vaꞌe rupi. y=k( Anhetẽ, yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi oĩ nhuũ hoꞌu vaꞌerã, vixo nhuũndy regua ikuaiaty rupi. v<e( Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete remimoingo regua omboetevepy. Imoingoare ae omeꞌẽ kyxe hembiporurã. d;A( Ikãgue ma overa vaꞌe aygue rami imbaraete vaꞌe. Hetyma ma ferro aygue ramigua. `:9( Huguai ma yary rakã rami hatã vaꞌe. Hiꞌu rajy ma oipopẽ mbyre rami oĩ. L9( Imbaraetea ma hye re oĩ, ipoꞌakaa ma hyepy roꞌo re ae. 8 ( — Eikuaa pota aỹ hipopótamo ndereve amoingo avi vaꞌekue re. Haꞌe vaꞌe ma vaka rami nhuũ hoꞌu oikovy vaꞌe. ^75( Haꞌe rami rã mae ꞌrã xeayvu reiporu kuaa regua py ae ndepoꞌakaa rami. K6( Ejatypa imbokuapy yvy kuꞌi py. Ejaoꞌipa hova ituia py. 5( Exa pota onhemboyvate rei vaꞌe haꞌe javi re, haꞌe emoꞌyvyĩꞌimba. Epyrõmba vyvoi heko vai vaꞌe kuery ikuaia re. d4A( Xevy pe exa uka ndepoxya. Exa pota onhemboyvate rei vaꞌe kuery re, haꞌe eitypa. s3_( — Ndejee emoĩ haꞌvy ndeyvatea haꞌe ndetuvixaa. Enhemonde ndepoꞌakaa haꞌe nerexakãa py. 2y( Tyrã ndee teve Nderuete rami ndejyva mbaraete vaꞌe? Ndee voi ndeayvu ryapu rei ꞌrã teve xee xeayvua rami? t1a( Ndee taꞌvy remboyke rive ꞌrã xereko porãa? Xemboeko vai ꞌrã teve renhemboeko porãvexe vy? l0Q( — Eiko katu haꞌvy ava rami. Xee aporandu ꞌrã ndevy, haꞌe rã ndee xembovai ꞌrã. !/;( Nhanderuete poꞌakaa hembiapo oexa uka vaꞌe re ijayvuague Haꞌe ramo yvytu jere mbyte gui Senhor ombovai ju. Haꞌe vy aipoeꞌive Jó pe: z.m( Peteĩgue xeayvu rire teĩ nambovai kuaavei ma. Mokoĩgue katu vaꞌeri ndaxeayvu reguavei ma — heꞌi. b-=( — Xevy pe ma ndaꞌevei. Mbaꞌexa tu rombovai ta? Ajoko ꞌrã xejuru xepo py. p,Y( Jó onhemoꞌyvyĩꞌia rupi ombovaiague Haꞌe ramo Jó ombovai Senhor. Haꞌe vy aipoeꞌi: +-( — Haꞌe gui ijayvu poyi vaꞌe ndaꞌu nhombovake ta Ipoꞌakapa vaꞌe reve? Nguuete rovai ijayvu vaꞌekue tombovai aỹ — heꞌi. (* M(Jó pe Senhor aipoeꞌive tema: )' Haꞌe vaꞌe rire taꞌy kuery oipyte ꞌrã tuguy. Mamo rã rei teꞌõgue ituia py haꞌe voi ovaẽ ꞌrã — heꞌi. [(/' Haꞌe py oĩa gui oexa pota ꞌrã guembiarã. Mombyry guive ꞌrã oexa. '1' Haꞌe vaꞌe ma itaova yvate vaꞌe re oĩ ꞌrã guaityrã ojapo aguã py, itaova yvate vaꞌe apyte áry, mbaꞌeve rei nomoangekoia py. d&A' Ndeayvua rupi teve taguato guaxu oo ꞌrã yvate, haꞌe yvatea py guaityrã ojapo? j%M' — Ndee neꞌarandua rupi teve taguato oveve, kuaray apuꞌaꞌia katy opepo oipyo reve? I$ ' Mimby guaxu omonheꞌẽa ramo “Tenonde katy!” heꞌi ꞌrã. Joe opuꞌãa gui mombyry teri oo reve oetũ ꞌrã, oendu ꞌrã huvixa kuery ojapukai atãa haꞌe tembiporu revovo. }#s' Ipoxy haꞌe ivai reve omouꞌũmba ꞌrã heravy tape, mimby guaxu nheꞌẽ oendu ma vy ndojejokoi ꞌrã. "y' Oꞌáry huꞌy ryru ogueraa vaꞌe omoparã ꞌrã heravy, huꞌy guaxu haꞌe huꞌyꞌi hexakã vaꞌe reve. ! ' Ojojai ꞌrã nhomongyjea kuery onhemondyi eꞌỹ re. Haꞌe rami vy guakykue katy ndojevyi ꞌrã kyxe revegua gui voi.  7' Ojoꞌo ꞌrã heravy yvyugua ombaraetea ae oguerovyꞌaa rupi. Haꞌe vy ojepeꞌa ꞌrã ovy tembiporu revegua kuery reve jogueroꞌa aguã. {' Rejapo kuaa teve tuku rami opo ovy aguã rami? Nhomondyi ꞌrã oapyĩgua gui ipytuẽ raku rei reve onhendu vy.  ' — Haꞌe gui ndee teve kavaju pe remeꞌẽ ꞌrã imbaraeterã, eꞌỹ vy ijajuꞌy áry rupi remoĩ ꞌrã haguerã? yk' Haꞌe rami teĩ opo reve onha ovy aguã opuꞌã ma vy ojojai ꞌrã heravy kavaju haꞌe hiꞌárygua. dA' hiꞌarandurã Tuuete nomeꞌẽi rire, nomeꞌẽi mbaꞌemo re oikuaa pota aguã.  ' Nopena porãi ꞌrã guaꞌy kuery re, guaꞌy kuery eꞌỹ re rami. Ndoikuaa potai ꞌrã guaꞌyꞌi okanhymba teĩ, !' Mbaꞌeta hexarai ꞌrã amongue opyrõ vy ombovopa vaꞌerãa gui, vixo nhuũndy rupi ikuai vaꞌe opyrõmba vaꞌerãa gui guive. Y+' Any, ngupiꞌa oeja ꞌrã ovy yvy py, yvy kuꞌi py rive haku aguã py. ' — Guyra-nhandu ma opepo ombota-mbota ꞌrã ovyꞌa reve. Haꞌe rami teĩ guague haꞌe opepo ndaꞌu joayvu aguã ri oguereko? yk' Hexe rejerovia teve renhotỹ vaꞌekue nderopy ogueru aguã, eꞌỹ vy mbaꞌemo remoaꞌyĩ aguã py? ' Hexe teve ndee rejerovia ꞌrã imbaraete vaipa vaꞌe ramo? Ixupe teve reja ꞌrã rembaꞌeapoa rupi opena aguã? {o' Remoxã kuaa ꞌrã teve yvy karaĩa re? Haꞌe vaꞌe ndaꞌu nderakykue rupi oikaraĩ ꞌrã heravy yvy? ' — Toro kaꞌaguy rupigua teve ombaꞌeapoxe ꞌrã ndevy? Haꞌe vaꞌe teve pytũ oaxa ꞌrã nerymba okaruaty py? jM' Yvyꞌã ikuai vaꞌe rupi ae okaruaty oĩ, mbaꞌeta hogue pyau vaꞌe rekaa rupi ikuai. jM' Haꞌe kuery ojojai ꞌrã tetã revovo, noendui ꞌrã guive mymba reraa ojapuka-pukaia. pY' Haꞌe vaꞌe rekoarã ma tekoa eꞌỹa ameꞌẽ, yvy reꞌẽroa rive ameꞌẽ ikuai aguã.  ' — Mavaꞌe tu opoi ꞌrã mburikaꞌi kaꞌaguy regua? Haꞌe mavaꞌe tu ojora kuaa ꞌrã mburika onha ratã vaꞌe? ' Taꞌy kuery ma imbaraetepa ꞌrã okuapy, nhuũndy rupi ae ꞌrã tuvixapa. Oopa vy ndojevyvei ꞌrã oxy kuerya py. wg' Haꞌe kuery ma taꞌyꞌi aguã ojeroꞌa ꞌrã, haꞌe rami vy ojegui omoẽ ꞌrã haxy vaꞌekue.  w' Reipapa kuaa teve mbovy jaxy peve pa haꞌe kuery ipuruꞌaa? Reikuaa teve haꞌe kuery taꞌyꞌi aguã ára? w  i' — Ndee teve reikuaa kavara yvyꞌãa rupigua taꞌya ára? Repena kuaa teve guaxu taꞌyꞌi ta jave?  7&) Mavaꞌe tu uruvu kuery pe ojou uka ꞌrã hoꞌu vaꞌerã, taꞌy kueꞌiry Nguuete pe ojapukai reve hoꞌu vaꞌerã rekaa rupi ikuai ramo? V %&( okua rupi ikuai jave, eꞌỹ vy onhemiaty gui omaꞌẽ mbegue jave?  &' — Ndee teve rejuka ꞌrã guary kunha hoꞌu vaꞌerã? Haꞌe guary raꞌy kueꞌiry okaruxe rã remoevyatã kuaa ꞌrã teve gG&& yvy kuꞌi oĩ vaꞌe ojeapo aguã oja vaꞌe, haꞌe yvy hakytã joe ojeꞌapa aguã? 5c&% Mavaꞌe ndaꞌu oꞌarandu rupi oipapa kuaa ꞌrã arai ikuai vaꞌe? Haꞌe rami eꞌỹ vy mavaꞌe ndaꞌu onhoẽ kuaa ꞌrã yy yva re yryru ikuai vaꞌe gui, |q&$ Mavaꞌe tu omoĩ ꞌarandu arai ikuai vaꞌe áry? Haꞌe mavaꞌe tu omoꞌarandu jaxy-tata ova aguã re? y&# Tyrã overa vaꞌe pe ndeayvu kuaa ꞌrã teve, nembovai vy haꞌe kuery “Apy ma roĩ” heꞌi okuapy aguã? nU&" — Tyrã ndee teve renhendu kuaa ꞌrã arai ikuaia peve, oky vaipa aguã yy ndeaoꞌi peve? w&! Reikuaa teve yva re ikuai vaꞌe rekorã oeja pyre? Reikuaa teve marã rami pa yvy re haꞌe kuery ipoꞌakaa? y& Ndee teve reru kuaa ꞌrã jaxy-tata ijaty vaꞌe, eꞌỹ vy reraa ꞌrã teve henoiny Ursa taꞌy kuery reve? wg& — Tyrã ndee teve rejokua kuaa Eixu jaxy-tata, eꞌỹ vy rejora kuaa Hendy guaxu vaꞌe ojokuaague? hI& Mbaꞌeta yy hatã ꞌrã ita rami, yy typy rei teĩ hiꞌáry rupi ma hatãmba ꞌrã. zm& Magui ndaꞌu oiko yroꞌy hatã vaꞌe? Haꞌe mavaꞌe tu omoingo ꞌrã yroꞌy yva gui hoꞌa vaꞌe? ^~5& Oky ndaꞌu tuu vaꞌe oiko? Mavaꞌe tu ojapo ꞌrã yxapy otyky aguã rami? m}S& amoakỹ aguã yvy tekoa eꞌỹa ipirupa vaꞌe, ajapo aguã jai roky yvate ovy aguã rami. h|I& Mbaꞌeta amboꞌoky ꞌrã yvy áry avave rei oĩ eꞌỹa py, tekoa eꞌỹa rupi ae, z{m& Mavaꞌe tu oipeꞌa ꞌrã oky xapyꞌa-pyꞌa ou aguã, haꞌe tape hyapu haꞌe overa vaꞌe ou aguã? z& — Mamo rupi tu oĩ tape hendy vaꞌe oẽ ovy aguã katy, haꞌe yvytu kuaray oua katy gui yvy áry rupi oipeju ouvya katy? y}& Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma xee amboyru imoiny anhombojexavai aguã, jogueroꞌa haꞌe joe opuꞌãa jave guarã. rx]& — Ndee teve revaẽ ma yroꞌy apĩ amoĩ porãaty py, haꞌe rexa teve amandau amoĩ porãaty? ywk& Ndee nhiꞌã reikuaa ꞌrã, haꞌe vaꞌe jave reiko ae ma rire, haꞌe reikoa ára mbovy rei eꞌỹ! Bv& Erojevy haꞌvy hekoa katy, hoo via reikuaa ri vy. iuK& — Mamo rupi tu oĩ tape hendy vaꞌe ro katy oo vaꞌe? Pytũa oĩaty voi mamo tu oĩ? at;& Reikuaa teve marã rami ete pa yvy ipya? Ndeayvu ke, xapyꞌa rei reikuaa ri vy. ss_& Ndevy pe teve oexa ukaa omanogue ikuaia rokẽ? Ndee rexa ma teve hokẽ pytũ anaa py oĩ vaꞌe? hrI& — Ndee teve revaẽ ma yeꞌẽ ryapy py, eꞌỹ vy reguata ma iguýry typyvea rupi? q}& Heko vai vaꞌe kuery gui amokanhy ꞌrã “Nhandevygua hexakã vaꞌe” heꞌia vaꞌe, Heko vai vaꞌe kuery pegua hendy vaꞌe ma pytũ ae, pytũ rupigua ae ikuai ramo (24.16-17). haꞌe amopẽ ꞌrã ijyva jojuka aguã oupi vaꞌe. Yp+& Yvy ojekuaa ꞌrã yapo omouꞌũ mbyre haꞌe ao ixorĩmba vaꞌe rami. Ro& yvy apy re ovaẽ aguã, heko vai vaꞌe kuery omondyi heravy vy? n& — Ndee teve reikoa ára guive ndeayvu rakaꞌe koꞌẽ rai ouvya vaꞌe pe, koꞌẽ vaꞌe pe reikuaa uka vy hexakã aguã, *mM& Haꞌe vy aipoaꞌe: “Apy peveꞌi ꞌrã reju, ndereaxavei ꞌrã. Apy ae ꞌrã ndeguigua yai onhemboyvate reve ojeapi vy oxopa”, haꞌe vaꞌekue. Il & Xee ae amoĩ rakaꞌe yy apyrã, okẽ py rami ajoko vy. ]k3& Mbaꞌeta xee ae arai amoĩ ijaorã, haꞌe pytũ py anhovã ajukue py rami. ejC& — Haꞌe mavaꞌe tu okẽ py rami ojoko rakaꞌe yeꞌẽ iguy gui ovu ouvy jave? /iW& Haꞌe vaꞌe jave py ma jaxy-tata koꞌẽ raiꞌi javegua ovyꞌa ete reve oporaei okuapy, haꞌe Nhanderuete raꞌy kuery ikuai vaꞌe oguerovyꞌa okuapy. dhA& Mbaꞌe nunga áry tu ijyta oĩ? Haꞌe mavaꞌe tu omoĩ rakaꞌe ita jypy guarã? ~gu& Mavaꞌe tu oaꞌã rakaꞌe yvy, xapyꞌa rei reikuaa rã? Mavaꞌe tu ixã omoatã rakaꞌe hiꞌáry rupi? tfa& — Mamo tu reĩ rakaꞌe yvy ytarã anhono jave py? Ndeayvu ke, anhetẽ ri neꞌarandu vaꞌe vy. uec& Eiko katu haꞌvy ava rami, mbaꞌeta xee aporandu ꞌrã ndevy. Haꞌe rã ndee ma xembovai ꞌrã. udc& — Mavaꞌe tu ndee mbaꞌeve reikuaa eꞌỹ vy xepyꞌaa haꞌeveꞌỹa rami remombeꞌu vaꞌe? nc W&Haꞌe vaꞌe rire ma Senhor peteĩ yvytu jere mbyte gui ijayvu vy ombovai Jó. Haꞌe vy aipoeꞌi: b% Haꞌe rami rã henonde avakue ojererokyje ꞌrã. Haꞌe ma onhemoꞌarandu rei vaꞌe kuery re nomaꞌẽi ꞌrã — heꞌi. 9ak% Ipoꞌakapa vaꞌe ma ndajaeko upityi ꞌrã. Haꞌe ma opoꞌakaa py yvate ete vaꞌe, haꞌevea rami meme joguereko vaꞌe guive, opa mbaꞌe py heko porã vaꞌe vy. `% Kuaray apuꞌaꞌia katy gui hexakã ꞌrã ouvy iju vaꞌe, Nhanderuete yvýry rupi ojekuaa ꞌrã hexakãa nhomondyipaarã. _% — Maꞌẽ, avakue ma yva re kuaray rexakãa re nomaꞌẽ mbaraetei ꞌrã, yvytu oipejua rupi yva oikyꞌaꞌopa ma jave. ^}% Amongue ndaꞌu ixupe omombeꞌu ꞌrã xeayvuague? Haꞌe rami avakue ikuai vaꞌe onhemomba ukaxe vy ma ꞌrã. ]1% Oremboꞌe haꞌvy ore voi ixupe oreayvu kuaa avi aguã. Mbaꞌeta ore ma pytũ rupi orekuai vaꞌe vy mbaꞌeve noromombeꞌu kuaai ixupe. z\m% Hexeve voi teve ndee yva reipyo kuaa avi yvate rupi, jajexaa mbaꞌemo ryku guigua rami overa rei vaꞌe? [% — Mavaꞌe tu ojapo ndeao raku-a rendu aguã rami kuaray puku-a katy gui yvytu ou rã yvy jave rupi okyrirĩmba rei oiny jave? Z#% Omombeꞌua teve ndevy arai ikuai vaꞌe marã rami pa yvate rupi ova-ova, eꞌỹ vy Oikuaapa vaꞌe rembiapo porãgue haꞌe javi? lYQ% Ndee reikuaa teve marã rami pa Nhanderuete ojapo overa vaꞌe arai gui ojekuaa aguã rami? rX]% — Jó, ejapyxaka pota na povaꞌe re, Nhanderuete rembiapo iporã vaꞌe re reikuaa pota aguã. ~Wu% Haꞌe nunga haꞌe javi ombou ꞌrã yvy regua kuery re omaꞌẽ vy, omoꞌarandu eꞌỹ vy omboaxy aguã. V% Haꞌe ramo arai ikuai vaꞌe omondouka rã oaĩmba ꞌrã ojeꞌoivy opa rupi, yvy jave áry rupi, ijayvuague ojapo aguã. EU% Arai ana overa vaꞌe oua ma omonyẽ ꞌrã okyrã. vTe% Nhanderuete oipejua py rive hoꞌa ꞌrã yroꞌy, haꞌe ramo yupa itui vaꞌe hatãmba ꞌrã oupy. S{% Yvytu jere oẽ ꞌrã ouvy opy jaꞌo oĩaty gui, haꞌe rã yvytu roꞌy ma kuaray yke katy gui ꞌrã oipeju. `R9% Vixo ikuai vaꞌe voi oike ꞌrã onhemiaty py, haꞌe vy okua py ꞌrã ikuai. Q% Haꞌe rami vy ojapo ꞌrã avakue haꞌe javi po oĩ rive aguã rami, hembiapo re ju haꞌe kuery oikuaa pota aguã. 5Pc% Mbaꞌeta yroꞌy apĩ pe aipoeꞌi ꞌrã: “Heꞌa ke yvy áry”, haꞌe gui oky haꞌe oky xapyꞌa-pyꞌa vaꞌe pe ma “Penembaraeteve ke”, heꞌi ꞌrã. O% Nhanderuete ijayvu reve hyapu ꞌrã nhomondyipaa rupi. Ojapo ꞌrã mbaꞌemo tuvixa vaꞌe, jaikuaa eꞌỹ vaꞌe. )NK% Haꞌe vaꞌe rire ijayvu atã nhendu ꞌrã, yvatevea py onhemboxi ꞌrã hyapu reve. Haꞌe ndopoi eꞌỹi ꞌrã overa vaꞌe ijayvua onhendua rupi. gMG% Yva guy haꞌe javi rupi gui omondouka ꞌrã ojea gui overa vaꞌe reve yvy apy peve. eLC% Pendu pota ke Nhanderuete guigua yapu re, ijuru gui hevovo vaꞌe onhendu vaꞌe re. vK g% — Haꞌe nunga re xemaꞌenduꞌa vy xekuraxõ oryryi rei, opo-opo guive, oĩaty gui oẽ ta merami. J$! Ára vai revovo voi oikuaa uka ꞌrã heko, mbaꞌeta ndaꞌevei etea oexa uka ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami joguereko vaꞌe rovai. TI!$ Opo py overa vaꞌe ojopy reta vy omombo ꞌrã ngovaigua kuery re. H%$ Haꞌe nunga py oguereko ꞌrã yvy regua ikuai vaꞌe, haꞌe vy haꞌe kuery pe omeꞌẽ ꞌrã tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ. G$ Maꞌẽ, haꞌe vaꞌe áry rupi oexa uka ꞌrã imondovy nhemboxi, yeꞌẽ typyvea haꞌe javi rupi peve omoexakã vaꞌerã. sF_$ Amongue ndaꞌu oikuaa ꞌrã ri marã rami pa arai oipyo heravya, yapu guive oĩa gui omonhendua? YE+$ Haꞌe rami vy arai gui onhoẽ ꞌrã avakue áry otyky reta vaꞌerã. [D/$ Mbaꞌeta ojea katy ogueru ꞌrã yy tykyrã, yvyxĩ gui omboꞌoky aguã. C$ Maꞌẽ, Nhanderuete ma yvate ete vaꞌe, jaikuaa aguã rami eꞌỹ. Oikoa maꞌetỹ guive ndajaipapa kuaai ꞌrã. fBE$ Haꞌe nunga re avakue haꞌe javi omaꞌẽ vy mombyry gui ojou porã ꞌrã okuapy. A'$ Nhanderuete yvate etea re Eliú ijayvuague — Nemaꞌenduꞌa porã Nhanderuete rembiapo avakue pavẽ oguerovyꞌa vaꞌe re. s@_$ Mavaꞌe tu omboeko mboꞌe ta, haꞌeꞌỹ vy ixupe “Haꞌeveꞌỹa rami rejapo” heꞌi ta? ?y$ Maꞌẽ, Nhanderuete opoꞌakaa py yvate ete vaꞌe ojekuaa! Mavaꞌe poromboꞌea ꞌrã tu haꞌe rami oiko? >w$ Enheangu ke teko vai re reo eꞌỹ aguã, haꞌe vaꞌe pe “Jexavai gui haꞌeveve vaꞌe” ꞌre vy rive. o=W$ Earõ eme eikovy pytũ pyguarã, mbaꞌeta heta ikuaiague gui oipeꞌapaa heravy aguã ae oĩ. <{$ Rejaeꞌo rei haꞌe opa mbaꞌe py renheaꞌã ramo rive ndaꞌu nemboaxy ꞌrã rejexavaia gui reo jepe aguã? ;'$ Enheangu ke haꞌvy ipoxya rendua py rejojai rei eꞌỹ aguã, ejepeꞌa uka eme guive “Xerekovia heta omeꞌẽa” ꞌre vy rive. &:E$ Haꞌe rã ndee ma renhemonyẽ heko vai vaꞌe kuery reve repaga aguã. Haꞌe nunga rupi nderupity ꞌrã ndejou vaia haꞌe nembopagaa aguã anho. N9$ — Haꞌe rami ae ndee voi reiko axya gui Nhanderuete ndepeꞌaxe avi peteĩ henda tuvixaa py, reiko axy veꞌỹ aguã py, haꞌe rekaru aguã mesa áry tembiꞌu hee vaꞌe anho oĩa py. %8C$ Haꞌe rã ojexavai vaꞌe kuery ma haꞌe ogueraa jepe ꞌrã ojexavaia py ae oeko mboꞌe vy, mbaꞌeta ombojexavaia rupi oipeꞌa ꞌrã ijapyxa. 7$ Haꞌe rami vy kunumi teri reve teĩ omokanhy ꞌrã guekove. Omano ꞌrã avakue taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌe mbyte py. 26]$ Opyꞌa py heko vaia anho omoĩ vaꞌe ma ojeupe guarã omboaty ꞌrã poxya. Nhanderuete omboꞌa uka teĩ ndojapukai ꞌrã okuapy heraa jepearã vaꞌekue pe. 5$ Haꞌe rã haꞌe kuery noendu potai ri ramo huꞌy guaxu py rami onhyvõa ꞌrã, haꞌe ramo omano ꞌrã hexa ogue reve. D4$ Xapyꞌa rei haꞌe kuery onheꞌẽ rendu haꞌe ixupe ju ikuai ramo opaa py oiko ꞌrã haꞌe kuery ovyꞌa aguã ára, haꞌe maꞌetỹ mbaꞌemo re ovyꞌa rei okuapy aguã. 3$ Haꞌe kuery apyxa oipeꞌa ꞌrã omboꞌe aguã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe ijayvu ꞌrã heko vaia gui ojeko rerova aguã. 2$ Haꞌe rami haꞌe ojapo ꞌrã haꞌe kuery haꞌeveꞌỹa rami ojapoague oikuaa aguã, ojejou porã reia rupi ikuai rire. z1m$ Xapyꞌa rei haꞌe kuery corrente py omboꞌaague py ꞌrã ikuai, ixã imoingo axyarã py ojokuaa rire. ?0w$ Ndopytuꞌui ꞌrã heko porã vaꞌe kuery re omaꞌẽa gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py omboyvate vy huvixave kuery reve omboguapy ꞌrã henda openaaty py rakaꞌe rã peve. /$ Ndogueraa jepei ꞌrã heko vai vaꞌe rekove, haꞌe rã ojexavai vaꞌe kuery ma haꞌevea rami ꞌrã oguereko. ./$ — Neꞌexa, Nhanderuete ma tuvixa ete vaꞌe. Haꞌe rami teĩ nopena eꞌỹi ꞌrã peteĩve re. Oikuaa py avi tuvixa ete vaꞌe oiko. k-O$ Mbaꞌeta anhetẽ, xeayvu ma riveꞌỹ. Ndereve oĩ vaꞌe ma mbaꞌemo oikuaapa vaꞌe. W,'$ Mombyry gui ꞌrã aru xeꞌarandurã Xemoingoare amboeko porã aguã. +)$ — Ejapyxakaveꞌi ranhe, haꞌe rã amombeꞌu porãve ꞌrã ndevy Nhanderuete amboeko porãa rupi xeayvu aguã arekove teri vaꞌe. * !$ Eliú “Avakue ojexavaia py Nhanderuete oikuaa uka ꞌrã iporã vaꞌe”, heꞌiague Eliú ijayvuve tema. Haꞌe vy aipoeꞌi: p)Y# ndejuru reipeꞌa vy ayvu ovareꞌỹ vaꞌe rupi ndeayvu. Ndeayvu reta ma, reikuaa vy eꞌỹ. r(]# Aỹ peve Nhanderuete opoxya rupi nanhombopagai, neĩ heko vai vaꞌe re ndoikuaa potai teri ramo ' # Jó, ndee ma Nhanderuete nderexaia rami ndeayvu, haꞌe rã henonde ma ndereko ojekuaapa. Haꞌe nunga rupi earõ hexe. v&e# Ojapukai rive ramo Nhanderuete noendui ꞌrã, haꞌe kuery re Ipoꞌakapa vaꞌe nomaꞌẽi ꞌrã. d%A# Haꞌe kuery ojapukai teĩ haꞌe nombovai, gueko vaia rupi rive onhemboyvate ramo. %$C# Haꞌe ma yvy rupi vixo ikuai vaꞌe gui nhanderekomboꞌeve vaꞌe, haꞌe guyra yvate rupi oveve vaꞌe gui nhanemoꞌaranduve vaꞌe”, ndeꞌi. #1# Haꞌe rami teĩ avave rei aipo ndeꞌi ꞌrã: “Mamo tu oĩ Nhanderuete xemoingoare, pyávy avyꞌa reve aporaei aguã omeꞌẽ vaꞌe? "+# — Haꞌe gui avakue omoingo axya vaipa rã haxẽ ꞌrã, haꞌe vy ojapukai ꞌrã ipoꞌaka vaꞌe kuery po gui ogueraa jepea aguã. E!# Haꞌe rami ꞌrãgue py ndereko vaia ma avakue ndee ramigua pe ae ꞌrã ojapo vai. Haꞌe ndereko porãa ma voi haꞌe rami ae avi avakue raꞌy kuery pe anho ꞌrã ojapo porã. y k# Haꞌe rami eꞌỹ vy ndereko porãa py mbaꞌe tu remeꞌẽ ixupe? Mbaꞌe tu ojopy ꞌrã ndepo gui? ve# Rejejavya py mbaꞌe nunga py tu hexe rejapo vai? Ndereko vaia hetave ovy rã mbaꞌe tu rejapo hexe? c?# Emaꞌẽ yva re haꞌe exa. Exa pota ndeꞌáry rupi arai yva re ikuai vaꞌe re. Q# Haꞌe ramo xee rombovai ꞌrã, ndee haꞌe neirũ kuery guive. ,Q# Mbaꞌeta aipoꞌre: “Mbaꞌe nunga py tu xereko porãa ovare? Mbaꞌe tu xereko porãa py ajouve ꞌrã ajejavya py ajou vaꞌe gui?” ꞌre vaꞌekue. jM# — Haꞌevea rami teve aipoꞌre: “Nhanderuete gui xereko porãve”, ꞌre vaꞌekue?  # Eliú “Ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery ojexavai vy ojapukai teĩ Nhanderuete noendui”, heꞌiague Eliú aipoeꞌive ju: *M"% Mbaꞌeta ojejavya áryve omoĩ Nhanderuete re opuꞌã rei aguã. Nhanembyte py ojepopete ombojaru reia rupi, haꞌe Nhanderuete rovai ijayvu reta rive. mS"$ Haꞌe nunga rupi tove Jó reko re toikuaa pota opa peve, heko vai vaꞌe rami ombovai rire. b="# “Jó ma oikuaa vy eꞌỹ ijayvu, ijayvua re ꞌarandua noĩ”, heꞌi ꞌrã. "" — Avakue hiꞌarandukueve omombeꞌu ꞌrã xevy, inhakã porã vaꞌe kuery xeayvua re ojapyxaka vy aipoeꞌi ꞌrã xevy: "! Haꞌe rami rã Nhanderuete omboekovia kuaa aguã ndaꞌu oporandu ꞌrã teve ndee reipotaa eꞌỹ vy ndee ndereipotaia re? Ndevy pe teve aipoeꞌi ꞌrã: “Ndee ae eiporavo, xeeꞌỹ. Emombeꞌu ke reikuaa vaꞌe, ndeayvu ke”, heꞌi ꞌrã teve? " Xemboꞌe ke mbaꞌemo xee ndaikuaai vaꞌe re. Haꞌeveꞌỹa rami ajapo vaꞌekue teĩ ndajapovei ma ꞌrã”, heꞌi ꞌrã. xi" — Xapyꞌa rei amongue aipoeꞌi ꞌrã Nhanderuete pe: “Aiko axy vaipa ma, ndajejavyvei ma ꞌrã. " Haꞌe rami oiko heko vai vaꞌe ipoꞌaka eꞌỹ aguã, haꞌe oiko eꞌỹ aguã heta vaꞌe kuery mbotavyarã. R~}}L|| {{!zzyyVxx=vv2uu tt#ssr#qqBppUoonmll#kjj ii@hh>ggLgfeeSddc)beaa[`}`_^^^]]B\[ZZ3YYXXZWWVVUU.TSSSRQQuPP_OO`NN>MM+LL KvJJ/IHHAGFFFEE D1CCFBBHAQ@?x>>C==;;v::L9|888 7,6t65e44322?110y/..a-,++H**I))((G''t&%$$E#~"""M!!]! 9Ka C>K"/BSrtFwn 6 n  , [ 4vbm_S Yva apy gui oẽ vy oaxa ꞌrã ovy ijapy rovai peve. Jipoi ꞌrã haku-a oguerovy eꞌỹa. ^  Haꞌe vaꞌe ma omenda ramo vaꞌe rami ꞌrã oẽ ouvy ngoo gui, ovyꞌa ꞌrã ovy imbaraetepa vaꞌe onha ovya rami. P] Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga ꞌarandu ma yvy jave rupi oikuaa, yvy apy peve ꞌrã haꞌe nunga re ayvua. , 10.16-18 Haꞌe vy yva apy re omoĩ kuaray oike aguã. p\Y Ndaꞌijayvui ꞌrã, neĩ ndaꞌijayvuai ꞌrã, haꞌe vaꞌe gui mbaꞌeve nonhendui ꞌrã. t[a Ára nhavõ oikuaa uka ꞌrã ara pygua pe, haꞌe pytũ nhavõ oikuaa uka ꞌrã pytũ rupigua pe. Z  Nhanderuete rembiapo haꞌe ijayvua oguerovyꞌaa ague Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue. Yva re mbaꞌemo ikuai vaꞌe oikuaa uka Nhanderuete hexakãmba vaꞌea, yvate rupi ikuai vaꞌe oikuaa uka ꞌrã opo py ojapoague. "Y=2 Haꞌe ae ombopoꞌaka ꞌrã huvixaverã omoĩ vaꞌekue, oexa uka ꞌrã guembiporavo oayvua, Davi haꞌe hamymino kuery pe, rakaꞌe rã peve. xXi1 Haꞌe ramo |yhwh{Senhor,} roguerovyꞌa ꞌrã yvy regua kuery oendua py, aporaei ꞌrã nderery rupi. W/0 Nhanderuete ae xereraa jepe xerovaigua kuery gui. Ndee ma xemboyvate xerovaigua kuery áryve, haꞌe xerepy avakue jojuka vaꞌety po gui. TV!/ Nhanderuete xerepy vy jojukapa, heta vaꞌe kuery re xembopoꞌaka. nUU. Senhor ma oikove vaꞌe, togueroayvu porãa xeꞌitaova! Tomboetea Nhanderuete xereraa jepea! VT%- amboae regua kuery okanhymba, onhemiague gui oẽmba onhemondyipa vy. bS=, Xeayvu oendu vyve xenheꞌẽ rendu okuapy. Yvy mboae regua oexa uka xevy ikuaia, R1+ Heta vaꞌe kuery xere opuꞌã teĩ xereraa jepe, xemoĩ yvy regua kuery ruvixarã. Amboae regua kuery ndaexai vaꞌety voi xevygua ikuai. Q* Haꞌe ramo amonguꞌipa yvy kuꞌi yvytu rupi ovevepa vaꞌe rami, yapo tape guiguare nhamomboa rami amokanhymba. pPY) Guepyarã pe haꞌe kuery ojapukai teĩ ndoepyai. Senhor pe voi haꞌe kuery ojapukai teĩ nombovai. [O/( Xerovaigua kuery rejapo ojavapa aguã rami. Xerayvu eꞌỹ vaꞌe amomba. ~Nu' Mbaꞌeta ndee xemombaraete ajogueroꞌa kuaa aguã, rejapo xere opuꞌã vaꞌekue re xepoꞌaka aguã rami. UM#& Amouꞌũmba opuꞌã aguã ndaꞌevevei peve. Xepy yvýry hoꞌapa. fLE% Xerovaigua kuery amonha ꞌrã aupitypa peve. Haꞌe gui amomba rire ajevy ju ꞌrã. FK$ Apyrõ aguã tape rembopyve ramo ndaxepyxyryi ꞌrã. |Jq# Mbaꞌemo vai jokoarã remeꞌẽ xereraa jepea, reiporu kuaa regua xemoĩ atã, xemboaxya rupi xemboyvate. Iw" Xepo pe voi omeꞌẽ joe apuꞌã kuaa aguã. Haꞌe ramo guyrapa overa vaꞌe guigua teĩ xee aipira ꞌrã. `H9! Xepy ojapo ꞌrã guaxu rami inhakuã aguã. Yvatea rupi aẽ teĩ xemoĩ atã. PG Xeruete xemombaraetea oiko, omoatyrõ ꞌrã aguata aguã rupi. yFk Mavaꞌe tu Nhanderuete oiko Senhor eꞌỹ vy? Mavaꞌe tu nhandeꞌitaova oiko Nhanderuete eꞌỹ vy? E9 Nhanderuete guigua tape ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Senhor ayvu ma oaꞌanga pyre. Hexe onhemi vaꞌe haꞌe javi pe ma mbaꞌemo vai jokoa oĩ. iDK Ndereve vy amomba ꞌrã xondaro kuery, Xeruete reve vy apo ꞌrã tetã kora áry rupi. zCm Ndee rejapo xerata endy hexakãve aguã rami. Pytũ rupi aikoa rupi ma ndee Senhor Xeruete remoexakãmba. B! Mbaꞌeta reraa jepe ꞌrã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe, haꞌe rã omaꞌẽ vaikue reia rupi onhemboyvate vaꞌe ma remomba ꞌrã. A1 ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe rejekuaa uka ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma rejekuaa uka ꞌrã nhombopaga kuaa vaꞌe. @ Heko porã vaꞌe kuery pe rejekuaa uka ꞌrã heko porã vaꞌe, anhetẽ rupi ikuai vaꞌe pe rejekuaa uka anhetẽ rupigua avi, k?O Haꞌe ramo xevy Senhor omeꞌẽ xereko porãa repy, henonde rupi ndaxereko kyꞌai rire. \>1 Henonde aiko anhetẽ rupi, ajejoko guive teko vai rupi aiko eꞌỹ aguã. ^=5 Xejee amoĩ ijayvuague haꞌe javi, xejegui ndaipeꞌai ayvu omoĩ vaꞌekue. < Mbaꞌeta xee ma Senhor guigua tape rupi anho aiko vaꞌe, Xeruete gui ndajepeꞌai guive haꞌeveꞌỹa rami aiko aguã. l;Q Xereko porãa rekovia Senhor omeꞌẽ iporã vaꞌe, xevy omeꞌẽ ndaxepo kyꞌaia repy. i:K Haꞌe rami vy xereru peteĩ henda ipaꞌũ jaꞌeavea py. Xererovyꞌa vy xereraa jepe. r9] Haꞌe kuery ma ajexavai jave opuꞌãmba rei vaꞌekue xere, teĩ Senhor onhemoĩ xepytyvõarã. 8 Xereraa jepe xerovaigua kuery imbaraete vaꞌe gui, xemomboriau rei vaꞌe kuery gui ae, xegui ipoꞌakave ete vaꞌekue ri. [7/ Yvate gui Senhor okuaveꞌẽ vy xerupity, xerenoẽ yy tuvixa vaꞌe gui. 6! Haꞌe ramo ojekuaa yy rupa peve, yvy yta avi ojekuaapa, ndeayvu atãa py Senhor, ndepoxya rupi neapyĩgua gui nepytuẽ ramo. R5 Nguꞌy omombo vy omoaĩmba xerovaigua kuery. Overa vy omondyipa. 4{ Haꞌe gui ma Senhor yapu yva re. Yvate ete vaꞌe ijayvu atã ramo hoꞌa amandau haꞌe tapyĩ hexakã vaꞌe. k3O Hexakã henonde oo vaꞌe gui ma arai ivaipa, amandau haꞌe tapyĩ hexakã vaꞌe hoꞌa. y2k Pytũ gui ojapo onheovã aguã. Haꞌe vaꞌe ojee omoĩ ouvy. Yy haꞌe arai pytũ vaꞌe hoo rami oĩ. V1% Anjo ipepo vaꞌe áry oĩ vy oveve ouvy, yvytu opepo áry ou pojava. Q0 Yva omoꞌyvyĩꞌi vy oguejy, ipy guýry pytũ vaikue oĩ reve. r/] Inhapyĩgua gui opuꞌã hataxĩ, ijuru gui ma tata nhomombaarã oẽ, tapyĩ hexakã vaꞌe avi. {.o Haꞌe ramo yvy omyĩ haꞌe oryryi. Yvyty yta ikuai vaꞌe voi ovavapa, oryryipa, Senhor ogueropoxy ramo. ?-w Haꞌe ramo ajexavaia py ajapukai karamboae Senhor pe. Xeruete pe ajapukai xereraa jepe aguã. Haꞌe rã oĩaty templo gui oendu xeayvua, ijapyxa peve ajapukaia ovaẽ ramo. ?,y Manoa pygua xejokua, nhuã xã xejura xapyꞌa. i+K Nhuã manoa regua xejura vaꞌekue, yai rami heko vai vaꞌe xere opuꞌã vy xemongyje. n*U Senhor ogueroporaeipy vaꞌe pe xee ajapukai vy aa jepe kuery ꞌrã xerovaigua kuery po gui. T)! |yhwh{Senhor,} ndee ma xeꞌitaova. Ndee ma oo ikorapa vaꞌe haꞌe xerepya. Xeruete ma xeꞌitaova anhemiaty, mbaꞌemo vai jokoa, xereraa jepea imbaraete vaꞌe haꞌe oo imbaraete ete vaꞌe. f( G Jogueroporaei vaꞌe pe Davi Senhor xemombaraetea, xee roayvu. +'O Haꞌe rã xee ma teko porã rupi vy amaꞌẽ ꞌrã nderova re. Apuꞌã ju vy avyꞌa ꞌrã roexa vy. Omanoague gui onhemboete ju aguã re ijayvu . 7&g |yhwh{Senhor,} ndepo py ae xereraa jepe avakue yvy regua gui. Haꞌe kuery ma aỹ oikove teri reve anho ꞌrã ojou iporã vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe kuery rye remonyẽ mbaꞌemo porã. Haꞌe kuery taꞌy reta ꞌrã. Haꞌe gui mbaꞌemo ndoiporupai vaꞌekue ma oeja ꞌrã guaꞌy kuery pe. p%Y Senhor, epuꞌã ke, ejoko haꞌe eitypa. Ndekyxe py eraa jepe xerekove heko vai vaꞌe po gui. x$i Guary guembiarã ojouxe vaꞌe rami ikuai, guary raꞌy onhemia gui omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami guive. [#/ Aỹ voi orejoko rei okuapy, orere omaꞌẽ vaipa yvy rupi orereityxe vy. g"G Mbaꞌeta ipyꞌa ratã vaꞌe kuery ma opyꞌa omboty reve ijayvu vaikue-ikue ꞌrã. Y!+ heko vai vaꞌe kuery xembojexavaia gui, xerovaigua kuery xejukaxea gui. V % Epena ke xere nderexa raꞌyĩ re rami ae, xeaoꞌi ke ndepepo guy py  Exa uka opa mbaꞌe py ndeporayvu etea. Mbaꞌeta ndere onhemi vaꞌe kuery reraa jepe ꞌrã haꞌe kuery re opuꞌã vaꞌe gui. lQ Xeruete, xee ajapukai ndevy, mbaꞌeta ndee xembovai ꞌrã. Ejapyxaka haꞌe endu xeayvua. @{ Ndeguigua tape rupi anho aiko, ajavy eꞌỹ re. |q Avakue opa marã ikuai teĩ xee ma ndeayvua rami vy ajejoko jojuka vaꞌety ikuaia rupi aiko eꞌỹ aguã. C Xekuraxõ re reikuaa pota teĩ, pyávy voi reikuaa pota vy tata py rami xereko reaꞌã teĩ peteĩ henda py ma xere nderejoui ꞌrã teko vai. Xejuru gui noẽi ꞌrã ayvu vai. wg Nerenonde gui eikuaa uka xemboeko porãa regua. Mbaꞌeta orerexa vy haꞌevea rami meme reikuaa pota.   Nhanderuete oepy aguã re ojerurea ague Davi onhemboꞌeague. |yhwh{Senhor,} endu ke ajerure ramo haꞌevea rami xerereko aguã, eikuaa pota ajapukaia re, ejapyxaka ajerurea re, mbaꞌeta ijapu vaꞌe juru gui eꞌỹ xeayvu onhendu. 3 Xevy rexa uka ꞌrã tape tekove katy oo vaꞌe. Nerenonde oĩ avyꞌa ete aguã, ndeyvýry oĩ xembovyꞌa vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã. Kovaꞌe ayvu rupi Pedro ijayvu Jesus rekokue omombeꞌu vy , haꞌe gui Paulo ju ijayvu (Atos 13.32-37; 1 Coríntios 15.4). w Mbaꞌeta xerekovea nderejai ꞌrã manoa py, Ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nderejai ꞌrã ivaipa aguã py. iK Haꞌe rã xekuraxõ py avyꞌa, xenheꞌẽ ovyꞌa, xerete avi opytuꞌu porã ꞌrã. dA Xemaꞌenduꞌa riae Senhor xereve oikoa re. Xeyvýry oĩ ramo ndaxereityai ꞌrã. ^5 Aroayvu porã ꞌrã Senhor xemoꞌarandua, pyávy voi xemongeta xepyꞌa re. [/ Haꞌe ramo xevygua ma haꞌeve vaꞌe, xevy guarã ma iporã vaꞌe meme. {o Senhor anho oiko mbaꞌemo xevygua meꞌẽa, xekaro pygua meꞌẽa guive. Ndee anho remoĩ xerenonderã. A{ Haꞌe rã amboae tuueterã re Senhor omboekovia vaꞌe kuery ma ikuai axy ꞌrã. Haꞌe kuery ruete pe xee nameꞌẽi ꞌrã tuguy revegua, neĩ ndaxeayvui ꞌrã hery rupi.  Haꞌe gui ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ma xee arovyꞌa vy haꞌe kuery pe ‘Yvatekueve’ haꞌe.” iK Senhor pe aipoaꞌe: “Ndee ma xe-Senhor. Iporãve vaꞌe xee ndarekoi ndee eꞌỹ vy.  ; Nhanderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reko re ijayvua Davi oporaeiague. Xeruete, epena porã ke xere, ndere anhemi rire. O  Operáta oiporuka rire nomboekovia retavei ꞌrã, neĩ nombopagai ꞌrã ojejavy eꞌỹ vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽa ta teĩ. Haꞌe rami ikuai vaꞌe ma mbaꞌeve py ndoityai ꞌrã. h I Haꞌe kuery ndoguerovyꞌa rei ꞌrã ojou vaipy, haꞌe rã omboete ꞌrã Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe kuery anho. Ijayvuague ndojapo eꞌỹi ꞌrã guive, haꞌe nungakue py oiko axy teĩ. 2 ] oapekũ py joe ijayvu vai eꞌỹ vaꞌe, amboae kuery pe ojapo vai eꞌỹ vaꞌe, neĩ ngoo katy raiꞌi ikuai vaꞌe re voi imaꞌenduꞌa vai eꞌỹ vaꞌe. y k Teko porã rupi ikuai vaꞌe anho, gueko porãa oexa uka vaꞌe, opyꞌa py anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe, `  ; Yva pygua re ijayvua Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, marã ramigua ndaꞌu oiko ꞌrã ndevygua opy? Marã ramigua ndaꞌu oĩ ꞌrã ndevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py? 4a Sião gui ou ma vaꞌe rire Israel kuery reraa jepearã! Senhor ojeupegua kuery omoingo porã jevy ramo Jacó ramymino kuery, Israel kuery ovyꞌapa ꞌrã okuapy.   Haꞌe kuery ma yvyĩgueꞌi nhomongeta ramo ojojai rei okuapy, haꞌe rã Senhor ma onhemoĩ haꞌe kuery onhemi aguã. ~u Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemondyipa ꞌrã oexa vy heko porã vaꞌe kuery reve Nhanderuete oiko ramo. 4a Teko vai rupi ikuai vaꞌe ꞌarandurã noĩ teve? Haꞌe kuery ma xevygua kuery omomba rivepa ꞌrã mbojape hoꞌua rami. Ndojapukai ꞌrã guive Nhanderuete pe. % Haꞌe rami teĩ haꞌe javive ojepeꞌa, opa marã rei ikuai pavẽ rei. Ndoikovei ae teko porã rupi oiko vaꞌe, neĩ peteĩve ma. 2] Haꞌe rã Senhor ma yva gui omaꞌẽ ꞌrã avakue raꞌy kuery ikuaia re, oexa aguã amongue pa ꞌarandu rupi oikoa, amongue pa oiko Nhanderuete oeka vaꞌe.   Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue. Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opyꞌa py: “Nhanderuete ndoikoi” heꞌi. Haꞌe kuery opa marã ikuai ojejokoa rupi eꞌỹ. Neĩ peteĩve ma ndoikoi heko porã vaꞌe. N  Aporaei ꞌrã Senhor pe, opa mbaꞌe py xemoingo porã rire. uc  Haꞌe rã xee ma ajerovia ndere xemboaxya rupi xerereko aguã. Xepyꞌa py arovyꞌa xereraa jepea. )  xerovaigua kuery “Xepoꞌaka ma hexe” heꞌi eꞌỹ aguã, haꞌe xerovaigua kuery xekangy ramo oexa vy ovyꞌa rei eꞌỹ aguã. p~Y  Senhor Xeruete, eikuaa pota ke xere, xembovai guive! Xemboexa pyxo, manoa py ake eꞌỹ aguã, 4}a  Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndaꞌevei riae xepyꞌa py? Mbaꞌeta koꞌẽ nhavõ xepyꞌa py aendu ndavyꞌaia. Rakaꞌe peve ꞌrã tu xerovaigua xere opuꞌã rei? ]| 5 Ojeroviaa rupi ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue. |yhwh{Senhor,} rakaꞌe peve ꞌrã tu nderexarai xegui? Rakaꞌe peve ꞌrã tu xevy pe nderejexa ukavei? q{[  Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma opa rupi ikuai, avakue raꞌy kuery ma teko vai anho oguerovyꞌa. ozW  Tá Senhor, ndee ma orerepy ꞌrãe. Aỹgua kuery gui orereraa jepe ꞌrã rakaꞌe rã peve. y  Senhor ayvu ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme, prata sete-kue oikyꞌaꞌo pyre rami, tata rupa yapo gui ojapo pyre py. Lx  Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Iporiaukueꞌi omoingo axya haꞌe ojexavai vaꞌe ipoaẽ ramo xee aendu vy apuꞌã ta aỹ. Araa jepe ꞌrã aepy aguã oarõ oikovy vaꞌe”, heꞌi. .wU  Mbaꞌeta aipoeꞌi okuapy: “Nhaneapekũ py ꞌrãe nhandepoꞌaka, nhanerembe ma nhanembaꞌe ae. Mavaꞌe tu nhandere ipoꞌaka ꞌrã?” heꞌi okuapy. uvc  |yhwh{Senhor,} ejaya ijayvu mbegue rei vaꞌe kuery rembe, opa marã rei ijayvu vaꞌe apekũ guive. {uo  Haꞌe ramo anhetẽ rupi eꞌỹ ꞌrã ijayvu jomeme, opyꞌa py nhombotavy vy ijayvu mbegue rei okuapy. !t = Apu gui onhepytyvõ ukaa ague Jogueroporaei vaꞌe pe ixã irundy meme vaꞌe py ombojoguy reve guarã Davi ombopara vaꞌekue. |yhwh{Senhor,} orereraa jepe ke! Mbaꞌeta ndevygua avakue ndoikovei. Avakue raꞌy kuery mbyte gui okanhymba ma ojeroviapy. s  Mbaꞌeta Senhor ma heko porã vaꞌe oiko vy oayvu teko porã rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo heko porã vaꞌe oexa ꞌrã hova. r  Heko vai vaꞌe áry ombou ꞌrã tapyĩ rexakã enxofre revegua. Haꞌe kuery oyꞌu aguã ombou ꞌrã yvytu tata revegua. , q  Senhor oikuaa pota ꞌrã heko porã haꞌe heko vai vaꞌe re. Ojou vai ꞌrã jojukaa rupi anho ikuaixe vai vaꞌe. 'pG  Haꞌe rã Senhor ma oĩ ojeupegua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Yva re Senhor oĩ guenda openaaty py. Omaꞌẽ oiny avakue ojapo vaꞌe re. 7og  Yvy ytarã omoĩ vaꞌekue omombaa ramo mbaꞌe tu heko porã vaꞌe ojapo ꞌrã?” Apy ma huvixave irũ kuery oguerokyje vy ixupe ijayvu okuapy hovaigua kuery ojukaxea gui onha aguã re. Haꞌe gui “Yvy ytarã omoĩ vaꞌekue” heꞌia ma huvixa openaa re ijayvu vy (Salmo 75.3, 82.5). n-  Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery omoxã ma guyrapa, ixã re ma omoĩ ma huꞌy oaꞌanga vy, nhemia py heko porã vaꞌe rovai opoi aguã. sm a Senhor re nhanhemi aguã regua Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue. Xee ma Senhor re anhemi vaꞌe. Haꞌe nunga rupi mbaꞌexa tu xenheꞌẽ pe aipopeje: “Ejava ke yvyty katy guyraꞌi rami. hlI  repy aguã tyreꞌỹ haꞌe omoingo axy reipy, avakue yvy regua nanhomongyjevei aguã. k  |yhwh{Senhor,} rendu ae ma onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe kuery oipotaa. Haꞌe rami vy rembopyꞌa guaxu haꞌe reraa jepe ꞌrã, ijK  Senhor ma Huvixave imarã eꞌỹ vaꞌe. Ijyvy gui okanhymba ꞌrã amboae regua kuery. |iq  Emopẽ ke heko vai haꞌe joupe ojapo vai vaꞌe jyva. Eikuaa pota haꞌe kuery reko vaia re rejoupa peve. Vh%  Haꞌe rami teĩ ndee ma rexa ae, reikuaa pota guive rojexavaia rupi rombaꞌeapoa re, ndepo py orerepy aguã. Ndepo py onhemboaxa openamby eꞌỹ ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo repy ꞌrã tyreꞌỹ. g Mbaꞌe nunga rupi tu heko vai vaꞌe omboyke Nhanderuete? Mbaꞌeta opyꞌa py “Nhanderuete nopenai ꞌrãe” heꞌi. dfA |yhwh{Senhor,} epuꞌã ke! Xeruete, eupi ndepo! Nderexarai eme iporiaukueꞌi gui. e Aipoeꞌi ꞌrã opyꞌa py: “Nhanderuete ma nopenai. Ngova ombojere vy peteĩve henda py ndoexa potai ꞌrã ajapo vaꞌe.” Sd Onhemombe ovy ꞌrã, ipoꞌakaa py iporiaukueꞌi hoꞌapa aguã. 1c[ Nhoarõ ꞌrã oiny guary okua yvyꞌã peguy re oĩ vaꞌe py nhoarõ oinya rami. Oarõ ꞌrã oity aguã iporiaukueꞌi, nhuã py omboꞌa vy oimamamba aguã. b3  Nhoarõ ꞌrã tetã yvýry jojuka aguã. Ojuka ꞌrã heko porãꞌi vaꞌe nhemia py. Omaꞌẽ mbegue ꞌrã openamby eꞌỹ oity aguã. a+  Ijuru tynyẽ oiny ayvu vai, nhombotavyarã haꞌe ayvu poyi, haꞌe rami vy nhomboeko vai haꞌe joapo vai aguã re anho ꞌrã ijayvu. `9  Mbaꞌeta opyꞌa py aipoeꞌi: “Avave rei ndaxereityai ꞌrã. Aỹ haꞌe rakaꞌe rã voi ndoui ꞌrã mbaꞌemo vai xeꞌáry”, heꞌi. )_K  Haꞌe kuery oikoa nhavõ rupi ojoupa rei ꞌrã mbaꞌemo. Ndoikuaai ꞌrã guive neꞌarandua rupi ndeayvua. Ojojai rei ꞌrã okuapy ngovaigua kuery. ^  Heko vai vaꞌe ojee rive ojerovia vy ndoikuaa potai ꞌrã mbaꞌeve re. Haꞌe rami vy “Nhanderuete ndoikoi”, heꞌi ꞌrã. ,]Q  Mbaꞌeta heko vai vaꞌe ovyꞌa ꞌrã oipotapa reia re rive, mbaꞌemo ojoupaxe vaꞌe ijayvu vaikue-ikue ꞌrã Senhor re, ijayvu vai ꞌrã hexe. &\E  Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery ma ayvu vaikue-ikue py omoingo axy ꞌrã iporiaukueꞌi. Haꞌe kuery tojejurapa jojopy aguã omoĩ vaꞌekue py ae. [ 5 Heko vai vaꞌe kuery hoꞌapa aguã re ijayvua ague Senhor, mbaꞌe re tu mombyry reĩ? Mbaꞌe re tu rojexavai rã nderejekuaa ukai? gZG  |yhwh{Senhor,} emongyje ete haꞌe kuery. Yvy regua toikuaa imarã vaꞌe meme ikuaia. |Yq  |yhwh{Senhor,} epuꞌã ke. Imarã vaꞌe kuery taꞌipoꞌaka eme. Yvy regua kuery tombopagapaa nerenonde. X  Haꞌe rã ojexavai rei vaꞌe kuery gui ma Senhor ndaexarai riaei ꞌrã, nomboaxa rivei ꞌrã ojexavai vaꞌe oarõ okuapya. W  Heko vai vaꞌe kuery ma omomboa ꞌrã ikuai axya aguã py, haꞌe javi regua Nhanderuete gui hexarai vaꞌe meme. V%  Senhor ojekuaa uka ꞌrã haꞌevea rami joguerekoa py. Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery ojexavai ꞌrã opo py ae ojapo vaꞌekue py. xUi  Yvy regua kuery ma yvykuarã ojoꞌoague py ae hoꞌapa. Nhuã omoĩ nhemi vaꞌekue py ipy ae ojejura. Ty  Sião tetã rokẽ py ju amombeꞌu aguã ndereko porãa haꞌe javi. Roguerovyꞌa ꞌrã xereraa jepeague re. S |yhwh{Senhor,} xemboaxy ke. Eikuaa pota ke xerayvu eꞌỹ vaꞌe xemoingo axya re. Ndee ma xemopuꞌã ju manoa rokẽ gui, R{ Mbaꞌeta imaꞌenduꞌa ꞌrã jouguy moẽare nhombopaga aguã, ndaexarai ꞌrã ojexavai vaꞌe ojapukaia re. }Qs Senhor Sião py oiko vaꞌe pe peporaei pemboete vy. Yvy regua kuery mbyte rupi peikuaa uka hembiapo porãa. P Haꞌe nunga rupi Senhor, nderery oikuaa vaꞌe kuery ojerovia ndere, mbaꞌeta ndee nereipytyvõ eꞌỹi ꞌrã ndereka vaꞌe. sO_ Ojexavai vaꞌe pe ma onhemi aguã yvate vaꞌe Senhor oiko, omoingo axya rã onhemi kuerei aguã. }Ns  Haꞌe rami vy omboayvu ꞌrã yvy regua kuery haꞌevea rami. Haꞌevea rami meme oguereko yvy regua kuery. vMe  Haꞌe rã Senhor ma oĩ riae ꞌrã guenda openaaty py, nhomboayvu oiny aguã omoĩ vaꞌekue py ae. L  Haꞌe ramo orerovaigua kuery okanhymba, hetã voi rembovaipa rakaꞌe rã peve. Noĩvei ma haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaa. K7  Haꞌe rami vy yvy regua kuery pe ndeayvu ete ꞌrã, remomba ꞌrã heko vai vaꞌe. Haꞌe kuery rery voi rembogue rakaꞌe rã peve guarã. J  Mbaꞌeta ndee xerepy ꞌrã xemboeko porã vy. Tenda repenaaty py reguapy vy haꞌevea rami meme renhomboayvu reiny. ]I3  Mbaꞌeta xerovaigua kuery oguevipa. Onhepyxanga vy okanhymba nerenonde gui. gHG  Avyꞌa ndere, roguerovyꞌa ꞌrã. Ndeyvate ete vaꞌe, aporaei ꞌrã nderery rupi. G Jarovyꞌa ete aguã regua Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue “Taꞌy omano” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Senhor, ndevy aporaei ꞌrã xepyꞌa haꞌe javi py. Amombeꞌupa ꞌrã nerembiapo porãa. JF  Senhor, ore kuery Senhor, yvy jave re nderery iporã ete. }Es haꞌe gui guyraꞌi yva regua, pira yeꞌẽ rupigua, haꞌe yeꞌẽ guýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. OD vexaꞌi haꞌe vaka kuery haꞌe javi, mymba oka regua guive, `C9 Ndepo py rejapo vaꞌekue re rembopoꞌaka vy opa marãgua remoĩ ipy guýry: ; }Bs Haꞌe rami teĩ rembopoꞌaka haꞌe remboete uka vy rejapo Nhanderuete gui yvyĩveꞌi ikuai aguã rami. ; A9 marã ramigua tu avakue ikuai, haꞌe kuery re nemaꞌenduꞌa aguã? Marã ramigua ru avakue raꞌy kuery, haꞌe kuery pe rejekuaa uka aguã? y@k Haꞌe gui ma yva regua aexa ndepo py rejapo vaꞌekue, jaxy, jaxy-tata remoĩ vaꞌekue haꞌe javi — P? Kyrĩgueꞌi haꞌe okambu vaꞌe pe remeꞌẽ oporaia aguã. Haꞌe kuery oporaia ma remoĩ nderovaigua kuery jokoarã, remokyrirĩ aguã nderovaigua kuery haꞌe joepya rupi jojuka vaꞌe. &> G Nhanderuete yvatea haꞌe avakue poꞌakaa re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue “Uvaꞌa nhamia” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Senhor, ore kuery Senhor, yvy jave re nderery iporã ete! Yva gui voi reikuaa uka ndeyvatevea. = Haꞌe rã xee ma arovyꞌa ꞌrã Senhor anhetẽ rupi joe oikuaa potaa re, aporaei ꞌrã guive Senhor yvate vaꞌe rery rupi. k<O Inhakã re ae ju ojeapa ꞌrã joupe ojapo vaiague, ijapyte re ae ꞌrã ojeapa ipoxyague. ^;5 Ojoꞌo puku ꞌrã yvy, teĩ ikua ojoꞌoague py haꞌe ae ju ꞌrã hoꞌa. !:; Heko vai vaꞌe ma imemby raxy vaꞌe rami oendu ꞌrã teko vai ojapoxea, oguerekoꞌi ꞌrã nhombotavy aguã, haꞌe gui oikuavã ꞌrã apu. @9{ Oguereko katu avi huꞌy hendy vaꞌe ijukaarã. 8! Haꞌe rami vy avakue ndojeko rerovai ri ramo Nhanderuete oaĩmbeꞌe ꞌrã okyxe. Omoxã ae ma guive guyrapa, oguereko katupa ma. o7W Nhanderuete ma anhetẽ rupi nhomboayvu vaꞌe, koꞌẽ nhavõ oendu ꞌrã nhombopaga aguã. w6g Nhanderuete ma xejoko ꞌrã opa mbaꞌe vaꞌe gui. Ogueraa jepe ꞌrã opyꞌa py heko porã vaꞌe. Z5- Topa heko vai vaꞌe kuery reko vaia, haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery ma emoĩ atãve. Mbaꞌeta Xeruete ndereko porã vaꞌe, ndee reikuaa pota nhaneꞌarandua haꞌe nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe re. 4 Mbaꞌeta Senhor omboayvu ꞌrã yvy regua kuery. |yhwh{Senhor,} xere voi eikuaa pota xereko porãa haꞌe anhetẽ rupi aikoa re. p3Y Nerenonde tonhemboatypa yvy regua kuery. Haꞌe gui haꞌe kuery áryve rupi ndee ke eĩ yvate. @2y |yhwh{Senhor,} epuꞌã ke ndepoxya rupi. Exa uka ndepoꞌakaa xerovaigua kuery ipoxypaa rejoko vy. Epuꞌã ke xerepy aguã, haꞌe kuery rembopaga aguã re ndeayvua rami vy. r1] haꞌe rami ajoapo vai vaꞌe rire ma xerovaigua kuery haꞌevea rami ꞌrãgue xerakykue monha xenheꞌẽ oupity peve, xerekove re haꞌevea rami opyrõ ꞌrãgue yvy re, yvy kuꞌi rupi arovyꞌave vaꞌekue ombotyryry vy. ,0Q eꞌỹ vy xereve peteĩ rami ikuai porã vaꞌe pe ajapo vai vaꞌe rire — haꞌe rã xee ma araa jepe kuerei mbaꞌe py eꞌỹ xembojexavai vaꞌe — /y Senhor Xeruete, xere haꞌe kuery ijayvu reia vaꞌe nunga xee ajapo vaꞌe rire, xapyꞌa rei xepo py ajejavy, s._ Haꞌe rami eꞌỹ rã xivi rami xereroꞌapa ꞌrã, xerepyarã ndoikoi ramo xemondoropa ꞌrã. 3- a Nhanderuete heko porã vaꞌe kuery oepya re ijayvua Senhor Xeruete, ndere anhemi vaꞌe. Xerepy ke xerakykue ou vaꞌe haꞌe javi gui, xereraa jepe guive. ,y Haꞌe ramo xerovaigua kuery oxĩmba haꞌe onhemondyipa ꞌrã okuapy. Ojepeꞌapa xapyꞌa ꞌrã oxĩmba vy. E+ Ajapukaia oendu vy oikuaa pota ma guive ajerurea re. *w Teko vai rupi pendekuai vaꞌe, pejepeꞌapa ke xea gui, ; mbaꞌeta Senhor oendu ma ajaeꞌo reve xeayvu rã. m)S Xerovaigua kuery káuxa ajexavai ramo xerexa irurupa ma, tujaꞌi rami ndaexa porãi aikovy. i(K Xekaneꞌõ ma xepoaẽ riae vy. Pytũ nhavõ xerexay omoakỹ xerupa, inhakỹmba peve. ' Mbaꞌeta manoa py ma ndoikoi ꞌrã ndere imaꞌenduꞌa vaꞌe. Onhono porãague py ituia gui mavaꞌe ꞌrã tu oporaei ndevy? U&# |yhwh{Senhor,} ejevy ju, eraa jepe xerekovea, xerepy ke xemboaxy vy. n%U xenheꞌẽ voi ndaꞌevei ete. Haꞌe gui ndee Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã tu naxepytyvõi? $ Xemboaxy ke Senhor, mbaꞌeta aendu xekangypaa. |yhwh{Senhor,} xemonguera ju ke, mbaꞌeta xekãgue okuꞌepa rei ma, #  Nhanderuete omboaxy aguã re Davi ojerureague Jogueroporaei vaꞌe pe ixã irundy meme vaꞌe py ombojoguy reve guarã Davi ombopara vaꞌekue. |yhwh{Senhor,} ndepoxya rupi eꞌỹ ke xemongeta, ndevaia rupi eꞌỹ xembopaga. "{ Mbaꞌeta ndee Senhor, remoingo porã ꞌrã heko porã vaꞌe. Reayvu ete vy rejoko ꞌrã opa mbaꞌe vai gui. D! Haꞌe rã ndere ojerovia vaꞌe kuery ma tovyꞌapa. Ndererovyꞌaa rupi toporaei atã okuapy rakaꞌe rã peve, ndee repy ramo. Tove nderery oayvu vaꞌe tandererovyꞌa okuapy. C  Haꞌe nunga rupi Xeruete, eikuaa uka haꞌe kuery reko vaia. Emboꞌapa ke jogueroayvuague py ae. Opa marã rei ikuaia ramo eipeꞌapa nerenonde gui, nderovai opuꞌã rei rire. ]3 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma ijuru re anhetẽ vaꞌe noĩ. Joupe ojapo vai aguã re anho ꞌrã ipyꞌa okuapy. Ijyryvi ma omanogue rupa ojepeꞌa vaꞌe rami. Oapekũ py ma ijayvu porã merami rive ꞌrã.  Senhor, xerovaigua kuery gui xerereko ke heravy ndeguigua teko porã rupi, emboꞌyvi ke ndeguigua tape xerenonderã. 5c Haꞌe rã xee ma xemboaxy ete ramo aike ꞌrã ndevygua opy, ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rexei, xerenapyꞌã re aĩ ꞌrã nerenonde ajererokyjea rupi. |q Ndee remomba ꞌrã ijapua re ikuai vaꞌe. Senhor ojou vai ꞌrã jouguy moẽa haꞌe nhombotavypa rei vaꞌe. uc Nerenonde ijayvu vaikue-ikue vaꞌe ndopytai ꞌrã. Teko vai re ikuai vaꞌe rejou vai vaꞌe meme. r] Mbaꞌeta ndee Xeruete, ndererovyꞌai ꞌrã teko vai, nerenonde ma heko vai vaꞌe noĩ ꞌrã.  |yhwh{Senhor,} ajeꞌive guive rendu ꞌrã xeayvua. Ajeꞌive anhemboꞌe ꞌrã ndevy, haꞌe rire roarõ ꞌrã aikovy. O Xeruvixa, Xeruete, endu ke ajapukai rã. Ndevy pe ae ajapukai. o Y Heko vai vaꞌe kuery gui ogueraa jepe aguã re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe mimby py ombojoguy reve guarã Davi ombopara vaꞌekue. |yhwh{Senhor,} ejapyxaka ke xeayvu re, endu ke xepoaẽ rã. ta Xepyꞌa porã reve anheno vyve ake ꞌrã, mbaꞌeta |yhwh{Senhor,} ndee anho xemombytuꞌu porã.  Xepyꞌa re ma remoĩ avyꞌa aguã. Haꞌe kuery mbaꞌemo raꞌyĩ haꞌe vinho ojou reta vy ovyꞌa okuapya gui xee avyꞌave. # Heta ikuai aipoeꞌi vaꞌe: “Mavaꞌe ndaꞌu nhandevy ombou ꞌrã mbaꞌemo porã?” Senhor, ore kuery pe exa uka nderova rexakãa. J  Pemeꞌẽ haꞌevea ramigua, haꞌe pejerovia Senhor re. {o Pendevai teĩ pejejavy eme. Peneakãngyta áry pendetui vy pendepyꞌa py penhemongeta, haꞌe pepytuꞌu. 'G Peikuaa pota ke povaꞌe re: Senhor pe ikuai vaꞌe kuery ma haꞌe oiporavo ꞌrã ojeupe guarã. Haꞌe rami vy Senhor oendu ꞌrã ixupe ajapukaia. F Peẽ avakue, rakaꞌe peve ꞌrã tu axĩmba aguã rami xeapo pekuapy xemboete ꞌrãgue py? Rakaꞌe peve ꞌrã ovare eꞌỹ vaꞌe rive pejou porã, haꞌe peikuaa pota apu re? = u Oiko axy teĩ Nhanderuete re ojeroviaa re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe ixã vaꞌe py ombojoguy reve guarã Davi ombopara vaꞌekue. Xeruete xemboeko porãa, xembovai ke ajapukai ramo. Xee ajexavai ramo xemoingo porã jevy vaꞌekue. Xemboaxy jevy ke, haꞌe endu anhemboꞌea. lQ Mbaꞌeta Senhor gui ou ꞌrã jaa jepe aguã. Tove ndevygua kuery re toĩ remoingo porãa. & E |yhwh{Senhor,} epuꞌã ke. Xerepy ke, Xeruete. Xerovaigua kuery haꞌe javi reunga ꞌrã haĩnhykã, remopẽmba ꞌrã heko vai vaꞌe kuery raĩ. ^ 5 Xee ma ndakyjei ꞌrã mbovy eꞌỹ jovaive-ive re xere opuꞌã vaꞌe gui. [ / Anheno vyve ake vyvoi ꞌrã, avy ju ꞌrã guive, xere Senhor opena ramo. p Y Xeayvu atã reve ajapukai Senhor pe. Haꞌe rã yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry gui xembovai.  # Haꞌe rami teĩ Senhor, ndee ma mbaꞌemo vai jokoa reiko xevy. Ndee ae roguerovyꞌa, haꞌe rã xeakã remopuꞌã kuerei ꞌrã. iK Heta ete xevy aipoeꞌi okuapy vaꞌe: “Nhanderuete tu ndogueraa jepei ꞌrã rima.” { q Senhor, heta pojava vaꞌe tyꞌy xerovaigua kuery ikuai! Aipapapa aguã rami eꞌỹ xere opuꞌã vaꞌe. \1 Peayvua rupi pemboete Taꞌy ipoxy eꞌỹ aguã, peikoa gui pekanhy eꞌỹ aguã. Haꞌe rami eꞌỹ rã are eꞌỹ re oexa uka ꞌrã opoxya. Ovyꞌa ete ꞌrã hexe onhemi vaꞌe kuery haꞌe javi. ^5 Senhor pe ete ke pendekuai pejererokyjea rupi, peporaei ixupe peryryipa reve. uc Haꞌe nunga rupi huvixa kuery, penheangu ke aỹ, yvy regua huvixa kuery, pendu ke penemongeta rã. y Popygua ferro guigua py remopẽ ꞌrã, hyru yapo guigua ombovopaa rami ꞌrã remopẽmba’, heꞌi vaꞌekue xevy.” Apy Taꞌy omombeꞌu Nguu ixupe aipoeꞌiague (Atos 13.33; Hebreus 1.5, 5.5; Apocalipse 2.26-27, 12.5, 19.11-16).  Ejerure ke xevy, haꞌe ramo ndevy guarã xee ameꞌẽ ꞌrã amboae regua kuery, yvy apy re peve ndepoꞌaka aguã. *M Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ju aipoeꞌi: “Xee amombeꞌu ꞌrã Senhor ijayvuague. Haꞌe aipoeꞌi xevy: ‘Ndee ma xeraꞌy. Kovaꞌe ára romoĩ. ; , .~x}}!||{Rzyyyxxwwvbuutt[sssrrqbppkooomll!kkPjjPiiIhhzgg9ffeeddWccbb7a`__;^s^ ]4\\ZZiYY?WW[V|VUzTT+SS?RR+QQ PPONNMMcLLAKKxJJ?III&HH:GGOGF3EEVDDmCCC`BBvB!A@??_>w==<<*;X; :|99z98766(5|54Z33k11X0K//|...,-t-,++)**/)X)(=''-&&%$$###""!! 1>#n5NHZ6@ i i < g 5 AHWkBi>7" Senhor rembiporavo pendekuai vaꞌe, pendekuai henonde pejererokyjea rupi, mbaꞌeta haꞌe rami ikuai vaꞌe pe ndoatai ꞌrã mbaꞌeve rei. f=E" Peikuaa pota pexa aguã Senhor porayvua. Ovyꞌa ete ꞌrã hexe onhemi vaꞌe kuery. p<Y" Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe yvýry ma ixuguigua anjo oiko ogueraa jepe aguã. o;W" Xee ajexavai vy ajapukaia Senhor oendu vy xereraa jepe karamboae opa mbaꞌe py aiko axya gui. d:A" Pemaꞌẽ hexe, haꞌe ramo penemoexakã ꞌrã. Pendere noĩvei ꞌrã pexĩmbaa. i9K" Senhor pe ajapukai ramo xere opena karamboae. Xereraa jepe guive akyjea haꞌe javi gui. H8 " Pemboete ke Senhor xereve, peteĩ rami jarovyꞌa hery. o7W" Xenheꞌẽ py voi aporaei ꞌrã Senhor pe. Haꞌe ramo yvyĩgueꞌi oendu vy ovyꞌa ꞌrã. ,6 S" “Peikuaa pota Senhor porayvua re”, heꞌia Abimeleque renonde Davi inhakã porã eꞌỹa rami onhemoingo ramo omoxẽ jave oo vy mboraeirã ombopara vaꞌekue (1 Samuel 21.10-15). Ára nhavõ xemaꞌenduꞌa porã ꞌrã Senhor re. Ixupe aporaei riae ꞌrã. R5! |yhwh{Senhor,} orerereko ke oremboaxya rupi, ndee ae roarõ ramo. d4A! Hexe ae nhanekuraxõ ovyꞌa ꞌrã, hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re jajerovia ramo. v3e! Nhanenheꞌẽ py nharõ Senhor nhanepytyvõ aguã, nhanderepya haꞌe mbaꞌemo vai jokoa oiko ramo. u2c! Haꞌe kuery rekovea ogueraa jepe ꞌrã omanoa gui, karuai jave voi opena ꞌrã okuave aguã rami. 1! Haꞌe rã Senhor ma omaꞌẽ ꞌrã oiny henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe re, omboaxy aguã oarõ okuapy vaꞌe re. f0E! Kavaju voi nanhombopoꞌakai ꞌrã. Imbaraete teĩ ndogueraa jepei ꞌrã avave rei. /!! Ndaꞌipoi huvixave oxondaro kuery poꞌakaa rupi oo jepe vaꞌerã, ojerovia rei vaꞌe teĩ ombaraetea py rive ndoo jepei ꞌrã. Y.+! Peteĩ-teĩ kuraxõ apoare oexapa haꞌe kuery ojapo vaꞌe haꞌe javi. /-Y! Oꞌamba gui oexapa yvy regua kuery. [,/! Yva gui Senhor omaꞌẽ oiny vy oexapa ꞌrã avakue raꞌy kuery ikuaia. t+a! Senhor pe “Oreruete” heꞌi vaꞌe regua ma ovyꞌa ete ꞌrã, ojeupe guarã ae oiporavo rire. #*?! Haꞌe rã Senhor onhembopyꞌaa ma ndoaxa rivei ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã, opyꞌa re omoĩ vaꞌe oĩ ꞌrã taꞌy jevy-jevy ikuaia peve. )}! Senhor omboaxa rivepa ꞌrã yvy regua kuery onhembopyꞌa okuapya, ombovaipa ꞌrã haꞌe kuery ojapoxe vaꞌe. o(W! Mbaꞌeta ijayvu ramo rive opa mbaꞌe ojekuaa, haꞌe ijayvua rupi opa mbaꞌe oiko rakaꞌe. ' ! Yvy jave re pendekuai vaꞌe, pemboete Senhor. Yvy re pendekuai vaꞌe haꞌe javi, henonde pejererokyjea rupi pendekuai. q&[! Yy avi omboaty rakaꞌe yeꞌẽ tuvixa vaꞌerã, onoꞌõ reta vy omonyẽ hendarã vaꞌekue. `%9! Yva ma oayvu py rive ojapo rakaꞌe, ijayvuẽ gui yva regua haꞌe javi ikuai. x$i! Oguerovyꞌa ꞌrã heko porã haꞌe haꞌevea rami joguereko vaꞌe. Yvy jave re oĩ Senhor porayvua. x#i! Mbaꞌeta Senhor ayvu ma anhetẽ ete vaꞌe, haꞌe mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi rupi ojeroviapy oiko. G"! Pemonhendu mboraei pyau, pembopu ke pevyꞌaa rupi. , ~!u! Penemaꞌenduꞌa Senhor re ixã reta vaꞌe reve pembojoguy vy. Ixupe peporaei mbaraka dez ixã vaꞌe reve. 4  c! Opa mbaꞌe moingoare haꞌe opena vaꞌe pe oporaeia Pendereko porã vaꞌe, perovyꞌa Senhor! Anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ogueroporaeia ma haꞌeve vaꞌe. 3 Pendereko porã vaꞌe, perovyꞌa ke Senhor, pevyꞌa ete. Pevyꞌaa rupi peporaei atã, pendepyꞌa re teko porã oĩa vaꞌe haꞌe javi. w Heko vai vaꞌe ma ojexavai ete ꞌrã. Haꞌe rã Senhor re ojerovia vaꞌe ma omboaxya rupi ꞌrã oguereko. dA Kavaju, mburika rami eꞌỹ eme eiko. Haꞌe kuery ijuru xã, eꞌỹ vy hova regua reve vy ꞌrãe rereko. Haꞌe rami eꞌỹ ramo ndoikoi ꞌrã reipotaa rami” ꞌre. Apy ma Nhanderuete ijayvu nhandevy. y  Aipoꞌre: “Romoꞌarandu haꞌe romboꞌe ꞌrã tape reo aguã re. Ndere amaꞌẽ haꞌe romongeta ꞌrã.   Ndee ma anhemiaty. Xereraa jepe ꞌrã ajexavaia gui, haꞌe xereraa jepeague re remoĩ avyꞌa reve rogueroporaei aguã. /W  Haꞌe ramo ndevygua kuery haꞌe javi tojapukai ndevy ndejou aguã haꞌeve teria ja. Haꞌe rami vy haꞌe kuery re yy tyguaxu ouvy teĩ ndoguerovyi ꞌrã. A{  Haꞌe gui ma ajejavyague amombeꞌupa ndevy, xereko vaia nanhomivei. Xejeupe aipoaꞌe: “Amombeꞌu ꞌrã Senhor pe xereko vaia.” Haꞌe ramo remboguepa ajejavyague.   Mbaꞌeta ara py haꞌe pyávy xere aendu vaꞌekue ndepo poyia. Haꞌe ramo xembaraetea opa ovy kuaray puku py yy typaa rami. L  Xee ma ajejavyague namombeꞌui teri jave xekãgue voi inhymave ovy koꞌẽ nhavõ xepoaẽ ramo. Davi ojejavyague haꞌe onhemombeꞌuague re ijayvua ma 2 Samuel 11.1–12.14 py oĩ. y  Ovyꞌa ete ꞌrã ava ixupe Senhor “Heko vai vaꞌe” ndeꞌi ramo, ipyꞌa re onhenhomi aguã noĩ vaꞌe. ] 5 Ojejavyague omboguepa rire oguerovyꞌaa ague Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue nhanemboꞌe aguã. Ovyꞌa ete ꞌrã heko vaiague omboguepaa vaꞌe, ojejavyague ojaoꞌipaa ma ramo. U# Senhor pearõ vaꞌe kuery, penembaraete ke, pendepyꞌa guaxu tema! 1[ Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi, peayvu ke. Senhor ndoity ukai ꞌrã hexe ojerovia vaꞌe. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ombopaga vaipa ꞌrã. 'G Xee ajapura reve “Navaẽvei ma ꞌrã nerenonde py” haꞌe vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ ndee rendu ajapukaia, xereraa jepe aguã re ajapukai ramo. mS Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re! Mbaꞌeta xemboaxy ete peteĩ tetã py xejokopaa ramo. w Haꞌe kuery renhomi ꞌrã ndejee ae avakue ojapo vaixea gui. Haꞌe py renhomi ꞌrã opa marãgua ayvu gui. W' Ndeporayvua ma yvate ete vaꞌe, nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe rexa uka aguã rereko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma rexa uka ꞌrã avakue raꞌy kuery gui ndere onhemi vaꞌe kuery pe anho.  Emokyrirĩ ijapu vaꞌe kuery, heko porã vaꞌe re opa marã rei ijayvu vaꞌe, onhemboarai rei, ojee ae ojerovia okuapy vaꞌe.    Senhor, ndevy pe ajapukai rire ejapo eme axĩmba aguã rami. Toxĩmba heko vai vaꞌe kuery ae, tokyrirĩmba omanoa py. U # Emoexakã ke nderova xee nerembiguai áry. Xemboaxy vy xereraa jepe. s _ Ndepo py oĩ xeꞌára. Xepeꞌa ke xerovaigua kuery po gui, xerakykue monhaa kuery xejukaxea gui. ] 3 Haꞌe rã xee ma ajerovia Senhor re. Ndevy pe “Ndee ma Xeruete” haꞌe. 1 [ Mbaꞌeta xee aendu heta ijayvu mbegue okuapy ramo, xeyke jovaive rupi ikuai xemongyjexe vy. Xere ijayvu mbegue vy onhembopyꞌa okuapy xerekove oipeꞌa aguã. ve Xegui haꞌe kuery hexaraipa ma opyꞌa py, omanogue gui rami, karo nhaeꞌũ guigua vokue rami aiko. T! Xerovaigua kuery haꞌe javi ojeguaru aguã rami aiko, xero katyꞌi ikuai vaꞌe kuery voi onhemondyipa xegui. Xerexa vaꞌety kuery ndaxerexa xeveipa okuapy, tape rupi xerexa vaꞌe onha xegui. #? Xerekovea ma iporiaua re anho oaxa ovy, xepoaẽa rupi tema aiko maꞌetỹa nhavõ. Ajejavypa rire naxembaraeteive-ive avy, xekãgue voi opa ovy. {o Senhor, ajexavaia aendu rã xemboaxy ke. Xeporiau reia gui xerexa voi opa ovy. Xerekove, xerete guive opa. nU Naxemboaxai xerovaigua kuery po py. Xemopuꞌã imoꞌamy peteĩ henda tuvixaa py aiko aguã.  Xee roguerovyꞌa, ajou porã ꞌrã ndeporayvua, mbaꞌeta reikuaa pota ajexavaia re, reikuaa xenheꞌẽ oiko axya. nU Rejou vai mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe. Haꞌe rã xee ma Senhor re anho ajerovia. 3 Ndepo py ae amboaxa xenheꞌẽ. Kovaꞌe ayvu rupi Jesus Cristo ijayvu kuruxu re omano jave . Senhor Xeruete anhetẽ vaꞌe, ndee ae xerepy. c? Xepeꞌa ꞌrã nhuã nhemi rupi omoĩ mbyre gui, mbaꞌeta ndee ma xemombaraetea.  Mbaꞌeta ndee ae xeꞌitaova haꞌe oo ikorapa vaꞌe reiko. Nderery remboete ukaa rupi vy xerereko haꞌe xemboꞌe ꞌrã. ~  Endu ke ndeapyxa py, xereraa jepe pojava aguã. Enhemoĩ xevy oo ikorapa vaꞌe, oo imbaraete vaipa vaꞌe aa jepe aguã. p} [ Iporiauague gui oguerovyꞌaa ague Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. |yhwh{Senhor,} ndere ae anhemi vaꞌe. Taiko eme oxĩmba rei vaꞌe. Xereraa jepe ke ndereko porãa rupi vy. s|_ xenheꞌẽ opytuꞌu eꞌỹ re oporaei aguã. Senhor Xeruete, roguerovyꞌa ꞌrã rakaꞌe rã peve. G{ Xerexaya gui xemombytuꞌu avyꞌa ju aguã. Xegui reipeꞌa ma ajukue vaikue, Ajukue vaikue py haꞌe kuery onhemonde ꞌrã ipyꞌa vai vy . hekovia avyꞌa ete aguã ju remoĩ, Lz Senhor, endu haꞌe xemboaxy ke. Senhor, enhemoĩ xepytyvõarã. 6ye Mbaꞌerã tu xeruguy ovare ꞌrã yvykua py aguejy rã? Ndevy pe ikuꞌikue oporaei ꞌrã ri tyꞌy? Haꞌe nunga oikuaa uka ꞌrã teve ndeguigua anhetẽ vaꞌe? Sx |yhwh{Senhor,} ndevy pe ajapukai. |yhwh{Senhor,} ndevy ae ajerure. @wy Ndee Senhor xemboaxya rupi ae rejapo xee aĩa yvyty oĩ atã aguã rami. “Xevygua yvyty” heꞌia ma opoꞌakaa re ijayvu vy. Mbaꞌeta nderejexa ukai ramo xee ajexavai. Tv! Xee aiko porã rei jave “Ndaxereityai ꞌrã” haꞌe vaꞌekue. Su Mbaꞌeta ipoxya ma xapyꞌaꞌi guarã anho. Haꞌe rã nhanderayvua ma jaikovea pukukue re ꞌrã oĩ. Pytũ ouvy rã onhendu ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe. Vaꞌeri koꞌẽ ma rã ou ꞌrã vyꞌa. tw Peẽ ixupegua pendekyꞌa eꞌỹ vaꞌe, peporaei pekuapy Senhor pe, perovyꞌa hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. usc Rejapo yvykua gui xenheꞌẽ oẽ ju aguã rami. Xerekove re repena yvykua py aguejy eꞌỹ aguã. hrI Senhor Xeruete, ndevy pe ajapukai vaꞌekue xereraa jepe aguã. Haꞌe ramo xemonguera. q ! Omano ta ramo ogueraa jepe rire oguerovyꞌaa ague Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue oo guaxu Nhanderuete pe omboaxa jave. |yhwh{Senhor,} xee ma romboete ꞌrã, xereraa jepe rire. Nderejapoi xerovaigua kuery xere ovyꞌa rei aguã rami. cp? Senhor omombaraete ꞌrã ojeupegua kuery. Senhor omoingo porã ꞌrã ojeupegua kuery. `o9 Senhor opena rakaꞌe yy ou jave. Huvixave rami opena ꞌrã rakaꞌe rã peve. 4na Senhor ayvu ma ojapo ꞌrã guaxu kuery taꞌyꞌi aguã rami, oitypa ꞌrã kaꞌaguy. Haꞌe ramo ixupegua templo py haꞌe javi “Iporã ete!” heꞌi okuapy. }ms Senhor ayvu omboryryi ꞌrã tekoa eꞌỹa. Senhor ojapo ꞌrã Cades tekoa eꞌỹa rupi yvy oryryi aguã rami. >lw Senhor ayvu ojapo ꞌrã tata hendy ovy aguã rami. k Líbano haꞌe Siriom yvyty áry ikuai vaꞌe ojapo ꞌrã vaka raꞌy rami opo-opo aguã rami, vaka kaꞌaguy regua rami. {jo Senhor ayvu omopẽ ꞌrã yary ikuai vaꞌe. Tá, Senhor omboaꞌypa ꞌrã yary Líbano py ikuai vaꞌe. Ni Senhor ayvu ma ipoꞌakapa vaꞌe. Senhor ayvu re yvatea anho oĩ. h  Yy áry rupi onhendu Senhor ijayvua. Apy ma omombeꞌu Nhanderuete opoꞌakaa oexa uka vy oky ryapu haꞌe overa yvytu reve ombou. Hyapu pe “Nhanderuete ijayvua” heꞌi. Nhanderuete yapu guexakãa gui. Yy tuvixa vaꞌe áry rupi Senhor oiko. vge Pemboete Senhor hery pemboete aguã haꞌevea rami. Pembojerovia Senhor ikyꞌa eꞌỹa rexakãa py. f ' Yapu haꞌe overa rupi Nhanderuete ayvu onhendua re ijayvua Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Nhanderuete raꞌy kuery pendekuai vaꞌe, pemboete Senhor, “Nhanderuete raꞌy kuery” heꞌia ma amongue henda py yva pygua anjo kuery pe ijayvu vy , haꞌe rami eꞌỹ vy ojerovia vaꞌe kuery pe (Salmo 82.6, 96.7-9). perovyꞌa Senhor rexakãa haꞌe imbaraetea. e Eraa jepe ke ndevygua kuery, emoingo porã ndevygua kuery. Haꞌe kuery re epena haꞌe emboyvate rakaꞌe rã peve. cd? Senhor omombaraete ꞌrã ixupe ikuai vaꞌe, hembiporavo onhemi vy oo jepe aguã. 3c_ Senhor ae xemombaraetea haꞌe mbaꞌemo vai jokoa. Hexe xekuraxõ ojerovia. Haꞌe xereraa jepe ramo xekuraxõ ovyꞌa, haꞌe ixupe aporaei reve amboete ꞌrã. hbI Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re, xereraa jepe aguã re ajapukai ramo xerendu rire. (aI Haꞌe kuery ndoikuaa potai Senhor ojapo vaꞌe re, neĩ opo py ojapo vaꞌekue re. Haꞌe ramo Senhor oitypa ꞌrã, nomopuꞌã jevyvei ꞌrã guive. .`U Embopaga ke haꞌe kuery ojapoague rami, mbaꞌemo vai ojapoague re. Emeꞌẽ haꞌe kuery opo py ojapoague rekovia, embojoja haꞌe kuery ojapoague repy. ; F_ Xembotyryry eme ke heko vai vaꞌe kuery opa marã rei ikuai vaꞌe reve. Haꞌe kuery ma ikuai porã aguã re merami rive ijayvu oirũ pe, teĩ ipyꞌa re ma opa marãgua anho oĩ. q^[ Endu ke xereraa jepe aguã re ajapukai ramo, nerenda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy xepo aupi reve. {] q Oguerovyꞌa reve ojerurea Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. |yhwh{Senhor,} ndevy pe ajapukai. Xeꞌitaova, endu eꞌỹ eme ke xeayvua, mbaꞌeta naxembovai ramo yvykua py oguejy vaꞌe kuery rami akanhy ꞌrã. `\9 Pearõ ke Senhor. Pendekuerai eme, pendepyꞌa guaxu haꞌe pearõ tema Senhor. Q[ Xee ajerovia Senhor porayvua aexa aguã yvy re aikove teri reve. *ZM Xemboaxa eme xerovaigua kuery oipotaa rami xerereko aguã. Mbaꞌeta xerovai opuꞌã rei okuapy ayvu rive py, joapo vai aguã re anho nhomongeta vaꞌe. Y |yhwh{Senhor,} xemboꞌe ke ndeguigua tape rupi aiko aguã, tape jojaa rupi xerereko xere omaꞌẽ mbegue vaꞌe kuery gui. HX  Mbaꞌeta xeru haꞌe xexy xereja teĩ Senhor xereru ꞌrã. NW |yhwh{Senhor,} ejexa uka eꞌỹ eme xevy. Ndepoxy reve xemoxẽ eme xee nerembiguai. Mbaꞌeta ndee ma xepytyvõa reiko. Xeruete xereraa jepea, epena eꞌỹ eme xere, xereja eme xeaeꞌi. V} Xepyꞌa re amoĩ “Xereka ke xereve reiko aguã” ꞌrea. Haꞌe ramo roeka ꞌrã Senhor, ndereve aiko aguã. ^U5 |yhwh{Senhor,} endu ke xeayvua, ndevy ajapukai rã. Xemboaxy haꞌe xembovai. IT  Haꞌe jave py xeakã omboꞌyvate ju ꞌrã xerovaigua kuery xembojere rei vaꞌe áry. Ixupegua oo py arovyꞌa vy mbaꞌemo ameꞌẽ ꞌrã. Aporaei haꞌe ambopu ꞌrã Senhor pe. S# Haꞌe rami vy aĩ vaia ára xenhomi ꞌrã ojeupegua opy, xemoinge ꞌrã ojeupegua oo py anhemi aguã. Xereraa ꞌrã itaova áry. dRA Peteĩ regua re tema ajerure Senhor pe, haꞌe vaꞌe anho ajouxe: haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua oo py aiko aguã aikovea pukukue re, Senhor rexakãa aexa aguã, haꞌe ixupegua templo py anhemboꞌe aguã. Q Xondaro kuery heta xembojere teĩ xepyꞌa py nanhemondyi ꞌrã. Xere anho opuꞌãmba teĩ ajerovia riae ꞌrã. .PU Haꞌe gui joapo vai vaꞌety kuery xere ou vy xemomba aguã, xeavyky rei vaꞌe haꞌe xerovaigua kuery, haꞌe kuery onhepyxanga vy hoꞌapa ꞌrã okuapy. ~O w Nhanderuete reve oikoxea rupi ijayvua Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor ma xemoexakãa haꞌe xereraa jepea oiko. Mavaꞌe gui ꞌrã tu akyje? Senhor ma xerekovea onhemi aguã. Mavaꞌe gui tu akyje ta? N Xepy oĩ atã yvy joja reia py. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery oendua py xemaꞌenduꞌa porã ꞌrã Senhor re. RM Haꞌe rã xee ma xereko porãa rupi aiko. Xerepy ke xemboaxy vy. rL] Haꞌe kuery po ma jojukaague re ikyꞌa, oiporu kuaa regua re ma teko vai repyrã rive oguereko. rK] Eipeꞌa eme xerekove heko vai vaꞌe kuery reve, xerekove eipeꞌa eme jouguy moẽa kuery reve. BJ Senhor, xee ma ayvu ndevygua oo, nerexakã oĩaty. PI aporaei atã aguã ndevy, nerembiapo porãa amombeꞌupa aguã. rH] Ajepoei ajejavy eꞌỹa aikuaa uka vy. Haꞌe rami vy |yhwh{Senhor,} aiko ndevygua altar yvýry, kGO Opa marã rei ikuai vaꞌe xee ndajou porãi, haꞌe heko vai vaꞌe kuery reve ndaguapyi. xFi Ndaguapyi guive avakue nhombotavypa rei vaꞌe reve, joayvu merami rive vaꞌe kuery reve nanhemoirũi. kEO Mbaꞌeta ndeporayvua re xemaꞌenduꞌa riae aikovy, ndeguigua anhetẽ vaꞌe rupi aiko. lDQ Senhor, eikuaa pota ke aikoa re haꞌe xekuaa. Exa pota xepyꞌaa haꞌe anhembopyꞌaa re. IC  Heko porã vaꞌe ojapukaia Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, xemboeko porã ke, anhetẽ rupi anho aiko haꞌe Senhor re ajeroviaa gui ndajepeꞌai rire. LB Xeruete, eraa jepe Israel kuery ikuai axya haꞌe javi gui. {Ao Anhetẽ rupi haꞌe teko porã rupi aikoa tojapo akanhy eꞌỹ aguã rami, mbaꞌeta ndee ae xee roarõ. j@M Earõ xenheꞌẽ re, haꞌe xerepy. Taiko eme axĩmba rei aguã rami, ndere anhemi rire. ?y Eikuaa pota ke xerovaigua kuery re, heta vaipa ramo. Xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery xembojeguaru rei okuapy. e>C Eikuaa pota aiko axya haꞌe ajexavaia re, haꞌe emboguepa ajejavyague haꞌe javi. Y=+ Xemombytuꞌu ke xepyꞌa py ndaꞌeveia gui, xepeꞌa ke ajexavaia gui. R< Ejevy ju xea py, xemboaxy ju, mbaꞌeta xeaeꞌi aĩ vy ajexavai. e;C Amaꞌẽ riae aikovy Senhor re, mbaꞌeta haꞌe ae oipeꞌa ꞌrã xepy nhuã gui. %:C Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma haꞌe omonhemboja ꞌrã. Haꞌe vaꞌe kuery pe oikuaa uka ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue. 9 Haꞌe ramo haꞌe kuery nheꞌẽ opytuꞌu ꞌrã ovyꞌa reve, haꞌe gui hamymino kuery jevy ikuai porã ꞌrã yvy re. i8K Avakue Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe oikuaa uka ꞌrã tape oo aguã. Z7- Senhor, nderery remboete ukaa rupi vy emboguepa xereko vaiague heta teĩ. "6= Senhor guigua tape haꞌe javi rupi oĩ nhomboaxya haꞌe anhetẽ vaꞌe, guexeve guarã ojapo vaꞌekue haꞌe ijayvuague rupi ikuai vaꞌe pe. y5k Yvyĩgueve ma haꞌe oguereko ꞌrã teko porã rupi, omboꞌe ꞌrã ojeguigua tape rupi oiko aguã re. q4[ Senhor ma iporayvu haꞌe heko porã vaꞌe vy ojejavypa vaꞌe kuery pe oikuaa uka ꞌrã tape. 83i Nemaꞌenduꞌa eme ke xekunumi jave ajejavyague re, neĩ nderovai xereko vaiague re. |yhwh{Senhor,} xemboaxya rupi anho ke nemaꞌenduꞌa xere, ndeporayvu vaꞌe vy. e2C Senhor, nemaꞌenduꞌa ke renhomboaxy haꞌe ndeporayvua rupi jypy guive reikoa re. 15 Xerereko ndeguigua anhetẽ vaꞌe rupi, xerekomboꞌe guive, mbaꞌeta ndee ma Xeruete xereraa jepea, ndee ae roarõ aikovy koꞌẽ nhavõ. a0; Senhor, eikuaa uka xevy ndeguigua tape. Xemboꞌe ke reikoa rupi aiko avi aguã. / Haꞌe rã nerarõ vaꞌe kuery ma peteĩve noxĩmbai ꞌrã. Oxĩmba vaꞌerã ma nhemi rupi joapo vai vaꞌe kuery. . Xeruete, ndere xee ajerovia vaꞌe. Axĩmba rei aguã rami eꞌỹ ke xerereko, xerovaigua kuery xere ovyꞌa rei eꞌỹ aguã. -  Nhanderuete pe onhepytyvõ ukaa ague Davi ombopara vaꞌekue. Ndere Senhor, aromaꞌenduꞌa xenheꞌẽ. {,o Mavaꞌe tu Huvixave hexakãmba vaꞌe? Senhor ixondaro reta vaꞌe, haꞌe ae Huvixave hexakãmba vaꞌe. +{ Peipeꞌa ke okẽ ikuai vaꞌe, peipeꞌapave okẽ guaxu marã eꞌỹ, Huvixave hexakãmba vaꞌe oike aguã. * Mavaꞌe tu Huvixave hexakãmba vaꞌe? Senhor imbaraete haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe, Senhor joe opuꞌãa rupi ipoꞌaka vaꞌe. ){ Peipeꞌa ke okẽ ikuai vaꞌe, peipeꞌapave okẽ guaxu marã eꞌỹ, Huvixave hexakãmba vaꞌe oike aguã. d(A Haꞌe rami ikuai ixupe ojapukai vaꞌe kuery, Jacó Ruete oekaa rupi ikuai vaꞌe. ' Haꞌe vaꞌe kuery re ma ou ꞌrã Senhor omoingo porãa, haꞌe ramo Nhanderuete heraa jepea po gui ojopy ꞌrã teko porã. 8&i Opo py ojejavy eꞌỹ vaꞌe, ipyꞌa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe, tuuete ramigua ovare eꞌỹ vaꞌe re onheꞌẽ nogueromaꞌenduꞌai vaꞌe, neĩ ndoura rivei vaꞌe. %' Marã ramigua tu haꞌeve Senhor pegua yvyty re oẽ aguã? Marã ramigua ndaꞌu haꞌeve henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiko aguã? d$A Mbaꞌeta haꞌe onhono rakaꞌe yeꞌẽ áry rupi, yy oxyry vaꞌe áry omombyta. [# 1 Huvixave hexakãmba vaꞌe ou aguã re ijayvua Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor mbaꞌe ae itui yvy haꞌe opa mbaꞌe hexe ikuai vaꞌe, yvy regua kuery haꞌe javi guive. "9 Anhetẽ xereve oĩ ꞌrã ndeporayvua haꞌe xemboaxya ára nhavõ, aikovea pukukue re. Haꞌe gui Senhor ro py aiko ꞌrã rakaꞌe rã peve. Apy ma hoo vaꞌe nhomovaẽ porã vaꞌe re ombojoja. Haꞌe vaꞌe jave py hoo vaꞌe ipoua kuery omovaẽ porã vy azeite onhoẽꞌi vy oikyty ꞌrã inhakã re . xerovaigua kuery oexaa py. Xeakã re renhoẽ ꞌrã azeite. Xekaro remonyẽ ꞌrã onheẽmba rei peve. * M Yvyugua manoa guy pytũ reia rupi aiko teĩ ndakyjei ꞌrã mbaꞌeve rei gui, xereve ndee reiko ramo. Ndepo pygua haꞌe ndepopoka ma xembopyꞌa guaxu. yk Omombaraete kuerei ꞌrã xenheꞌẽ. Tape teko porã rupi ꞌrã xerereko, guery omboete ukaa rupi vy. pY Xemombytuꞌu ꞌrã inony nhuũndy porã py rami. Xereraa ꞌrã yy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. ' I “Xere Senhor opena” heꞌia Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor ma vexaꞌi mongarua rami xere opena vaꞌe oiko. Apy ma vexaꞌi mongarua re ombojoja, Nhanderuete nhandere openaa re ijayvu vy . Haꞌe ramo xevy pe ndoatai ꞌrã mbaꞌeve rei. ) Haꞌe kuery ou vy omombeꞌu ꞌrã ixuguigua teko porã. Rakaꞌeve rã ikuai vaꞌerã pe omombeꞌua ꞌrã haꞌe ojapo vaꞌekue.  Tamymino kuery voi haꞌe oipotaa rami ꞌrã ikuai. Mbaꞌeta rakaꞌeve rã ikuai vaꞌe pe ijayvua ꞌrã Senhor reko re. R Yvy regua oguerekopa rei vaꞌe kuery voi okaru vy ombojerovia ꞌrã okuapy. Yvy re onhono porã mbyre haꞌe javi ꞌrã oĩ guenapyꞌã re henonde, guekove aeꞌi re nopena kuaai vaꞌekue. fE Mbaꞌeta Senhor pegua ae ipoꞌaka aguã. Haꞌe ae ꞌrã opena yvy regua kuery re. D Haꞌe nunga rupi yvy apy peve imaꞌenduꞌaa ꞌrã Senhor re, ixupe guarã ojeko rerova ꞌrã okuapy. Henonde guenapyꞌã re yvy regua kuery haꞌe javi oĩmba ꞌrã okuapy. #? Haꞌe ramo iporiaukueꞌi okaru ꞌrã okuapy hevyatãmba peve. Senhor oeka vaꞌe oguerovyꞌa ꞌrã okuapy. Haꞌe kuery kuraxõ toikove riae! zm Mbaꞌeta ndegui ae ou ijaty vaꞌe kuery mbyte xee rogueroporaei aguã. Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe oexaa py ajapo ꞌrã anhemboayvuague. “Anhemboayvuague ajapo ꞌrã” heꞌi vy ma mbaꞌemo mymba ojuka aguã re ijayvuague re imaꞌenduꞌa. Haꞌe gui hoꞌokue ombojaꞌo ꞌrã guetarã kuery pe Nhanderuete oguerovyꞌa okuapy aguã . S Mbaꞌeta haꞌe naxemboaxy eꞌỹi ajexavai rã, ndojeguarui guive aiko axya gui, ngova voi nomoꞌãi xegui. Haꞌe rami ꞌrãgue py oendu xereraa jepe aguã ajapukai ramo”, haꞌe ꞌrã. ?w “ Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe, peroporaei. Pembojerovia, peẽ Jacó ramymino kuery haꞌe javi. Israel ramymino kuery haꞌe javi, pemboete pekuapy.  Haꞌe rami rire xeryvy kuery oendua py xemaꞌenduꞌa ꞌrã nderery re, heta vaꞌe kuery mbyte rogueroporaei ꞌrã, po rami: c? Xereraa jepe ke guary juru gui, búfalo rakua gui guive. Tá, ndee ma xembovai ma! ^5 Eraa jepe xerekove haꞌe kuery kyxe gui, jagua kuery oipeꞌa ta vaꞌe gui. gG Haꞌe rã ndee Senhor, ejepeꞌa eme xea gui. Xemombaraetea, ejapura ke xerepy aguã. R Xeao jomeme ombojaꞌopa ma. Xekamixa puku re oexa okuapy xortea. jM Aexapa xekãgue haꞌe javiꞌi. Haꞌe kuery xere omaꞌẽ okuapy xere ovyꞌa reia py. | q Jagua kuery xembojere rei okuapy, joapo vai vaꞌety kuery nhomoirũmba vaꞌe. Xepo haꞌe xepy ombokuapa. + O Yapo guigua pẽgue ipirupaa rami xembaraetea voi opa ma, xeapekũ guive xejurupy re oja ma oiny. Haꞌe rami py ndee xereity yvy kuꞌi rupi amano aguã.   Yy rami anheẽ, haꞌe xekãgue haꞌe javi okuꞌepa, xeryepy re xekuraxõ ma ei raity hykupa vaꞌe rami ojeapo. W ' Xere haꞌe kuery ijuru jai, guary nhomboaꞌypa vaꞌe rami okororõ. c ? Heta ikuai toro nharõ rami xejoko vaꞌe, toro mbaraetekueve Basã pygua xembojere rei okuapy. Basã yvy re ma heta ikuai rakaꞌe vaka. Haꞌe rã apy ma toro re eteꞌỹ, heko vai vaꞌe kuery re ijayvu. q[ Aỹ ma enhemombyry eme xegui, mbaꞌeta ovaẽ ma ajexavai aguã, haꞌe xepytyvõarã ndoikoi. X) Xetuiꞌi guive ndevy aiko. Xeryruꞌi py aĩa pyve ndee Xeruete reiko. { Haꞌe rami teĩ ndee ma xetuiꞌi aguã rami xeapo vaꞌekue. Xere repena porã vaꞌekue akambuꞌi teri jave. w “ Senhor re rejerovia ramo tanderepy. Haꞌe ae tandereraa jepe, hexe ndererovyꞌa ri vy”, heꞌi okuapy. gG Xerexaa kuery haꞌe javi xejojai rei. Hembeꞌa rei reve oakã ombovava vy aipoeꞌi:  Haꞌe rã xee ma taxo, ava eꞌỹ merami, mbaꞌeta avakue pe ovare eꞌỹ vaꞌe, heta vaꞌe kuery oipota vaꞌeꞌỹ aiko. uc Ndevy pe haꞌe kuery ojapukai ramo reo jepe rakaꞌe. Ndere ojerovia, ndaꞌeve eꞌỹi nho guive. V% Oreramoĩ kuery ma ndere ojerovia rakaꞌe. Ojerovia ramo reraa jepe. ! Haꞌe rami teĩ ndee ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reiko. Nerenda repenaaty py reguapy reiny Israel kuery oporaei okuapy vaꞌe mbyte. W' Xeruete, ára py ajapukai ramo naxembovai, pyávy voi ndapytuꞌui ae. m~ U Messias oiko axy rire ipoꞌaka ju aguã re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue, “Guaxu ajeꞌivegua” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Xeruete, Xeruete, mbaꞌe re tu xereja ri? Kovaꞌe salmo haꞌe javi omombeꞌu ma voi Jesus kuruxu re omano jave guarã (Mateus 27.33-54, Marcos 15.22-32, João 19.17-30, Filipenses 2.5-11). Mbaꞌe re tu ajexavaia rupi ajapukai teĩ mombyry ri repyta xegui xereraa jepe eꞌỹ aguã? }w |yhwh{Senhor,} tandeyvate ndepoꞌakaa py. Haꞌe rã ore ma roporaei ꞌrã ndepoꞌakaa roguerovyꞌaa rupi. c|? Rejapo ꞌrã oguevipa aguã rami, haꞌe kuery rova re reaꞌanga ꞌrã nderapa. |{q Nderovai haꞌe kuery mbaꞌemo vai ojapoxe teĩ nopuꞌã kuaai ꞌrã, ndojapo kuaai ꞌrã haꞌe nunga. Wz' Yvy gui remomba ꞌrã hamymino kuery, avakue raꞌy kuery ikuaia gui. y+ Haꞌe kuery pe rejekuaa uka vy rejapo ꞌrã tata rupa haku raxa vaꞌe rami. Senhor opoxya rupi omomba ꞌrã, tata oapypaa rami. 3x_ Haꞌe rami vy ndepo oupity ꞌrã nderovaigua kuery haꞌe javi, Apy guive huvixave pe ijayvu. reiporu kuaa regua ojopypa ꞌrã ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe. w Mbaꞌeta huvixave ojerovia Senhor re. Haꞌe rami vy Yvate ete vaꞌe omboaxy ramo peteĩve henda py ndoꞌai ꞌrã. qv[ Rakaꞌe rã peve guarã remoĩ nhomoingo porãarã. Hexeve reiko ramo vyꞌa anho ꞌrã oendu. ouW Reraa jepeague ma pavẽ rei oguerovyꞌa okuapy. Hexe remoĩ hexakãrã haꞌe yvateve aguã. Ut# Guekove re haꞌe ojerure ramo remeꞌẽ, rakaꞌe rã peve guarã. vse Mbaꞌeta reayvu vy iporã vaꞌe anho remeꞌẽ ixupe. Inhakã re remoĩ coroa ouro eteꞌi guigua. ^r5 Mbaꞌeta rejapo ma opyꞌa py ojapoxe vaꞌekue, nerendu eꞌỹi ojapukaia. Yq - Ngovaigua kuery re huvixave ipoꞌaka rã oguerovyꞌaa ague Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, nembaraetea re oreruvixave ovyꞌa, reraa jepeague re oporaei. Op Senhor, embopoꞌaka ke oreruvixave. Rojapukai ramo orembovai. toa Haꞌe kuery ma ojeroꞌa vy hoꞌapa ꞌrã. Haꞌe rã nhande kuery ma nhapuꞌã ꞌrã jakuapy. )nK Amongue ma ojerovia ꞌrã mbaꞌeyru re, amboae kuery ma kavaju re ꞌrã ojerovia. Haꞌe rã nhande kuery ma Senhor Nhanderuete rery anho jarovyꞌa. @my Aỹ ma xee aikuaa Senhor ogueraa jepe ꞌrãa huvixarã omoĩ vaꞌekue. Ombovai ꞌrã oꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui, haꞌe rami vy opo py oexa uka ꞌrã opoꞌakaa. Nhanderuete rery rupi roupi ꞌrã imoiny bandeira. Ixupe Senhor tomoingo renhemboayvua haꞌe javi. fkE Tomeꞌẽmba ndepyꞌa re reipotaa oĩ vaꞌe, tojapopa rejapoxe vaꞌe haꞌe javi. zjm Taꞌimaꞌenduꞌa ixupe guarã remeꞌẽ vaꞌe haꞌe javi re, tojou porã mbaꞌemo ixupe reapy rã. eiC Tombou nderepyarã guenda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui. Sião gui ma voi topena ndere. Lh  Huvixave re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue. Rejexavaia ára tove Senhor tanembovai. Jacó Ruete rery tandereraa jepe reĩ atã aguã py. g3 Senhor, xeꞌitaova haꞌe xerepya, tove ayvu xejuru gui oẽ vaꞌe haꞌe xepyꞌaa xepyꞌa re oĩ vaꞌe nerenonde toĩ nembovyꞌaarã. Df Xejoko xee nerembiguai anhemboyvate reia gui voi. Haꞌe nunga taꞌipoꞌaka eme xere. Haꞌe rami rã ikyꞌa vaꞌeꞌỹ ꞌrã aiko, haꞌe aa jepe ꞌrã ajejavyve etea gui. zem Mavaꞌe ndaꞌu oikuaapa ꞌrã haꞌe ae ojejavyague? Emboguepa ke aikuaa eꞌỹ-eꞌỹ vaꞌe guive. d Haꞌe vaꞌe rupi nerembiguai kuery remongeta ꞌrã guive. Haꞌe vaꞌe jajapo vy jajou reta ꞌrã iporã vaꞌe. c9 Haꞌe nunga ma ouro gui jaipotave vaꞌerã, ouro oikyꞌaꞌo pyre gui iporãve ramo. Heꞌẽve ꞌrã ei hetãgue gui onhami vaꞌekue gui. /bW Senhor renonde jajererokyjea ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe rã peve guarã guive. Senhor joe oikuaa potaa ma anhetẽ rupigua, haꞌevea rami meme. 2a] Senhor nhomboꞌea ma haꞌevea ramigua vy ombovyꞌa ꞌrã nhanekuraxõ. Senhor ojapo uka vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy omoexakã ꞌrã nhanderexa. N` Haꞌe gui Senhor guigua lei ma haꞌeve vaipa ete vy omombaraete ju ꞌrã nhanderekove. Senhor omombeꞌu vaꞌe ma ogueroviapy vy omoꞌarandu ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe. s~~v}}c|||{{pzz2yy5xfxwvvvuttPs:rr^qKpooonmmJllkk(jiihggffee[dd)cc/bb0a``I__^^]\\y\ [z[ ZYYYXXWVVNUUpUTNSSkRvRQQ>PPOO_NNFMMILKKxKJJgIIIFHHrGGCFFtF EzEDD@CChC&BA@@v?>>t> ==W<;;=:Q998O7g66Z55=4Y3222100 /.\--T,, ++*h)))('&%$#""]!! \?29aIs$,!S<}v`  L _ o ^ . Haꞌe nunga rupi ndajakyjei ꞌrã amboae rami yvy ojeapo teĩ, haꞌe yvyty ikuai vaꞌe yeꞌẽ mbyte py onhemombo, ! =. Nhanderuete nhanhemiaty imbaraete vaꞌe re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery kunhague oporaei aguã ombopara vaꞌekue. Nhanderuete ma nhanhemiaty imbaraete vaꞌe oiko, nhandereraa jepearã jajexavai jave nhandeaꞌi pyve oĩ vaꞌe. - Xee ajapo ꞌrã nderery re imaꞌenduꞌaa riae aguã rami. Yvy regua kuery ndereroporaei ꞌrã rakaꞌe rã peve. {o- Nderu kuery rekovia nderaꞌy kuery ikuai ꞌrã. Haꞌe vaꞌe kuery remoĩ ꞌrã huvixarã yvy jave re. P- Ovyꞌa ete reve ꞌrã ogueru, huvixave ropy ogueroike ꞌrã. - Ijao potypa vaꞌe reve ogueroikea ꞌrã heruvy huvixave renonde. Irũ kunhataĩgue hakykue ou vaꞌe ogueru ꞌrã oĩa py. r]- Opy ma oĩ ꞌrã huvixave rajy pavẽ gui iporãve vaꞌe. Ijao ma ouro guigua py ojegua vaꞌe. #?- Ndea py ou ꞌrã Tiro pygua rajy mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reve. Heta vaꞌe kuery regua oguerekopave vaꞌe ojerure ꞌrã reipytyvõ aguã. ~u- Haꞌe ramo ma huvixave oguerovyꞌa ꞌrã neporãa. Haꞌe ma nde-Senhor ramo henonde eĩ nerenapyꞌã re. "=- Xerajy, endu ke. Eikuaa pota xeayvua re. Apy ma huvixave raꞌyxy pe ju ijayvu. Nderexarai ke neretarã kuery haꞌe nderu ro pygua kuery gui. )K- Kunhague ikuai ꞌrã nerembiguai, huvixave rajy kuery guive. Reiporu kuaa regua re oĩ nderaꞌyxy, ouro iporãve vaꞌe Ofir guigua py ombojegua pyre. "=- Ndeao ma mirra, aloés haꞌe cássia gui heakuã porãmba. Ndero ma marfim gui ojapo pyre. Opy ma onhendu ꞌrã ixã vaꞌe pu nembovyꞌaarã. G - Rerovyꞌa teko porã, haꞌe rã teko vai ma rejou vai. Haꞌe nunga rupi ae Nhanderuete Nderuete huvixaverã nemoĩ vy neakã áry azeite omoĩ neirũ kuery gui ndererovyꞌave vy. y k- Xeruete, ndepoꞌakaa ma rakaꞌe rã peve ꞌrã oĩ. Ndepoꞌakaa py anhetẽ rupi ꞌrã rejoguereko. # ?- Oreruvixave, nderuꞌy ma hakua porã, nderovaigua kuery kuraxõ re oike ꞌrã. Haꞌe ramo yvy regua kuery nenheꞌẽ rendua rupi ꞌrã ikuai. 3 _- Ndepoꞌakaa rupi tereo kavaju áry, anhetẽ vaꞌe haꞌe teko porã re vy. Haꞌe gui ndepo reiporu kuaa regua ojapo ꞌrã nhomondyipaarã ojekuaa aguã rami. i K- Ndepyꞌa guaxuve vaꞌe, emoĩ ndejee ndekyxe. Emoĩ avi ndeyvatea haꞌe ndepoꞌakaa. ;o- Ndee ma avakue raꞌy kuery ikuai vaꞌe gui neporãve vaꞌe. Ndejuru gui ayvu porã anho oẽ. Haꞌe nunga rupi ae Nhanderuete nemoingo porã rakaꞌe rã peve guarã.  - Huvixarã Nhanderuete omoĩ vaꞌe haꞌe hembirekorã re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue. Mboraei mborayvu regua, “Yvoty lírio” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Ayvu porã anho oĩ xekuraxõ re. Huvixave peguarã ae kovaꞌe mboraei ajapo. Ombopara porã kuaa vaꞌe rami ꞌrã xeayvu. K, Epuꞌã ke orerepy aguã. Orereraa jepe ndeporayvua rupi. fE, Mbaꞌeta orerekovea ojexavai yvy kuꞌi peve, orerete voi yvy re ojeꞌapa maa rami. \1, Mbaꞌe re tu nderejexa ukavei? Nderexarai teve roiko axy vy rojexavaia re? iK, Emyĩ ke! |yhwh{Senhor,} mbaꞌe re tu reke? Emaꞌẽ ju ke orere, orejou vai riae eme. -, Haꞌe rami avi ndevygua orekuai ramo ae koꞌẽ nhavõ oremboaxaa orejukaarã pe. Vexaꞌi ojukaa aguã katy heraa vaꞌe rami orekuai. ve, haꞌe ramo ndaꞌu Oreruete ndoikuaai ꞌrãgue teve? Haꞌe ma nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe oikuaapa. y, Oreruete rery gui orerexarai vaꞌe rire, haꞌe rami eꞌỹ vy tuuete ramigua rive pe orepo roupi vaꞌe rire b=, Oremouꞌũ ukapa jagua-tuvy nheꞌẽ ikuaia py, haꞌe manoaꞌã py oreaoꞌi. W~', orepyꞌa py ndorojevyi haꞌekue py, ndorojavyi guive ndeguigua tape. }#, Haꞌe nunga haꞌe javi orere oiko. Haꞌe rami teĩ ndorerexarai ndegui, ndorojepeꞌai guive ndereve guarã rejapo vaꞌekue gui, {|o, aendu xembojaru rei vaꞌe, ijayvu vaikue-ikue vaꞌe ojapukai ramo, xerovaigua kuery xejukaxea aikuaa vy. I{ , Axĩmbaa oĩ riae xere, xerova re axĩmbaa anho ojekuaa, zw, Omombeꞌu pyrã rami oremoĩ yvy regua kuery mbyte. Amboae regua oremboetea rupi eꞌỹ ombovava-vava oakã. y, Ndee oreapo orea katyꞌi ikuai vaꞌe gui roxĩmba aguã rami. Orembojere okuapy vaꞌe orere ijayvu rei haꞌe orejojai rei. uxc, Mbaꞌeve reꞌỹ guive remboekovia ndevygua kuery, hepykue re mbaꞌeve rejou aguã eꞌỹ guive. gwG, Vexaꞌi rami oremboaxa ma orejuka aguã katy. Oremoaĩmba yvy regua kuery mbyte rupi. v , oreapo guive orerovaigua kuery gui ronhamba aguã rami. Haꞌe orere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery orereraa guembiguairã. juM, Haꞌe rã aỹ ma ndee oremombo ma mombyry, Apy ma ijayvu Nhanderuete haꞌe kuery re hovaigua kuery ipoꞌaka aguã rami oejaague re. ore kuery ju roxĩmba aguã py oremoĩ. Ndereovei guive orexondaro kuery reve, ^t5, Oreruete re ae rovyꞌa riae, rakaꞌe rã peve roporaei ꞌrã nderery rupi. zsm, Mbaꞌeta ndee anho orerovaigua kuery gui orerepya reiko, remoxĩmba ꞌrã orere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe. Vr%, Xerapa re eꞌỹ ajerovia, xekyxe eꞌỹ guive xereraa jepe ꞌrã. q, Ndee orepytyvõ ramo orepoꞌaka ꞌrã orerovaigua kuery re. Nderery rupi ropyrõ ꞌrã orere opuꞌã vaꞌe re. p, Xeruete, ndee ma xeruvixave. Rejapo Jacó kuery ipoꞌaka aguã. “Jacó kuery” heꞌia ma Israel kuery re ijayvu vy. To!, Okyxe py eꞌỹ haꞌe kuery oipeꞌa yvy, imbaraete vy eꞌỹ guive ipoꞌaka. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndepo, ndejyva haꞌe nderova rexakãa py rembopoꞌaka rakaꞌe haꞌe kuery reayvu vy. `n9, Haꞌe jave py ma ndepo py reipeꞌapa rakaꞌe yvy regua kuery, ikuaiague py oreramoĩ kuery ju remoĩ atã aguã. Yvy regua kuery remoingo axy, haꞌe rã oreru kuery pe ma remeꞌẽ opa rupi ikuai aguã. m , Nhanderuete pe ojepy ukaa ague Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue. Oreruete, oreramoĩ kuery orevy omombeꞌu rã roendu ma oreapyxa py yma rupi rejapo vaꞌekue, haꞌe kuery ikuai teri jave. @ly+ Xenheꞌẽ, mbaꞌe re tu ndeporiau ri? Mbaꞌe re tu ndaꞌevei rei reĩ xepyꞌapy py? Earõ Nhanderuete, mbaꞌeta aroporaei nho ꞌrã. Haꞌe ma Xeruete xepytyvõa oiko. -kS+ Haꞌe ramo aa aguã Xeruete pegua altar oĩa py, Xeruete arovyꞌa vaꞌe renonde. Xeruete, rogueroporaei ꞌrã mbaꞌepu ixã reta vaꞌe amonhendu reve. j!+ Emboguejy nerexakã haꞌe anhetẽ vaꞌe, xereraa aguã ndevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry nembojeroviaaty oĩ vaꞌe py. i+ Mbaꞌeta Xeruete, ndere ae anhemi. Mbaꞌe re tu naxepytyvõi? Mbaꞌe re tu ajexavai aikovy xerovaigua kuery xeavyky rei rã? Ah }+ Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ooxea rami ijayvua ague Xeruete, xemboeko porã ke xere opuꞌã vaꞌe kuery gui. Xereraa jepe avakue nhombotavy haꞌe ijapu vaꞌe gui. @gy* Xenheꞌẽ, mbaꞌe re tu ndeporiau ri? Mbaꞌe re tu ndaꞌevei rei reĩ xepyꞌapy py? Earõ Nhanderuete, mbaꞌeta aroporaei nho ꞌrã. Haꞌe ma Xeruete xepytyvõa oiko. (fI* Mbaꞌeta aendu xekãgue haꞌypa vaꞌe rami, xerovaigua kuery xere ijayvu rei ramo. Haꞌe kuery ijayvu vy “Mamo tu Nderuete oĩ?” heꞌi okuapy. $eA* Nhanderuete xeꞌitaova pe aipoaꞌe: “Mbaꞌe re tu nderexarai xegui? Mbaꞌe re tu ajexavai aikovy xerovaigua kuery xeavyky rei rã?” haꞌe. )dK* Haꞌe rami teĩ ara nhavõ Senhor oexa uka ꞌrã xemboaxya, haꞌe pytũ nhavõ ou ꞌrã ixupe aporaei aguã, xenheꞌẽ Ruete pe anhemboꞌe aguã. c* Peteĩ yvykua gui onhendu amboae yvykua peve ytu revovo. Haꞌe rami aendu ndeguigua yai xeꞌáry oaxa-axa vaꞌe. )bK* Xepyꞌa py aendu ndaꞌevei etea. Haꞌe nunga rupi ndere xemaꞌenduꞌa aikovy Jordão yvýry aikoa py, Hermom yvyty re haꞌe Mizar yvyꞌãꞌi re. {ao* Xenheꞌẽ, mbaꞌe re tu ndeporiau ri? Apy “Xenheꞌẽ” heꞌia ojeupe ae ijayvu vy. Mbaꞌe re tu ndaꞌevei rei reĩ xepyꞌapy py? Earõ tema Nhanderuete, mbaꞌeta aroporaei nho ꞌrã. Haꞌe ma Xeruete xepytyvõa oiko. `7* Ymave rupi aikoague re xemaꞌenduꞌa vy xepyꞌa vai aikovy xenheꞌẽ py guive, mbaꞌeta xemaꞌenduꞌa heta vaꞌe kuery reve aa ague re. Ajogueraa vaꞌekue Nhanderuete pegua oo katy. Rovyꞌaa rupi rojapukai rovy vaꞌekue roporaei reve, heta orekuai ngarua py. +_O* Ara py haꞌe pyávy xerexay re anho aiko akaru eꞌỹ re. Haꞌe ramia ja xevy aipoꞌea riae: “Mamo tu oĩ Nderuete?” Ipyꞌa vai oikovy mbaꞌeta yvy mboae re heraa escravo-rã, Nhanderuete pegua templo gui mombyry. Haꞌe py ma ooxea oendu, Nhanderuete ombojeroviaxe vy. ^-* Xepyꞌa py aendu Nhanderuete re ndaꞌevei etea, Nhanderuete oikove vaꞌe re. Rakaꞌe ndaꞌu aa ꞌrã Nhanderuete renonde aĩ aguã? ] {* Nhanderuete ombojeroviaaty py ooxea rami ijayvua ague Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue. Yy oxyry vaꞌe gui guaxu oyꞌuxe vaꞌe rami xenheꞌẽ py xee avi roeka, Xeruete. x\i) Senhor Israel kuery Ruete toiko imaꞌenduꞌa porãmby jypyꞌi guive rakaꞌe rã peve. Amém, amém. [y) Haꞌe rami ꞌrãgue py anhetẽ rupi aikoa py xemombaraete, haꞌe xemoĩ nerenonde rakaꞌe rã peve guarã. lZQ) Haꞌe nunga rupi xee aikuaa ndee xemboaxya, mbaꞌeta xerovaigua kuery pe ndaxereity ukai. rY]) Haꞌe rã ndee Senhor xemboaxy ke. Xemopuꞌã ju, haꞌe kuery ambopaga aguã ojapo vaiague re. /XW) Xeirũ ayvuve vy ajeroviave vaꞌety voi opuꞌã avi xerovai, xereve okaru vaꞌety ae. Judas rekorã re ijayvu ma voi Jesus omboꞌa uka nhemi aguã re . Ww) “Mbaꞌeaxy vaikue hexe oĩ vaꞌe gui rima imbaꞌeaxy oupy, nopuꞌãvei ma ꞌrã guive” heꞌi okuapy. jVM) Ndaxerayvui vaꞌe kuery ijayvu mbegue rei ꞌrã xere. Mbaꞌemo vai rupi xere ijayvu vy 3U_) Haꞌe kuery regua xerexa aguã ou vy ovareꞌỹ vaꞌe rupi ꞌrã ijayvu. Opyꞌa re mbaꞌemo vai anho omoĩ. Oẽ vy haꞌe nunga re teri rive ꞌrã ijayvu. T) Xerovaigua kuery xere ijayvu vai vy “Rakaꞌe tu omano ꞌrã, haꞌe hery naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã?” heꞌi okuapy. S}) Haꞌe gui xee aipoaꞌe: “ |yhwh{Senhor,} xemboaxy ke! Emonguera xerekovea, ndevy ajejavy rire teĩ” haꞌe. Rw) Senhor omombaraete ju ꞌrã imbaꞌeaxya gui. Imbaꞌeaxy teĩ hupa ituia rejapo haꞌeve reiꞌi aguã rami. #Q?) Senhor oepy haꞌe opena porã ꞌrã hekovea re. Ojapo ꞌrã yvy re ovyꞌa aguã rami. Nomboaxai ꞌrã hovaigua kuery po py ojavyky rei aguã. P ) Hovaigua kuery ijayvu reia gui Nhanderuete oepyague re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue. Ovyꞌa ete ꞌrã iporiaukueꞌi mboaxya kuery. Haꞌe vaꞌe kuery Senhor ogueraa jepe ꞌrã ndaꞌeveia ára. .OU( Haꞌe gui xee ma iporiaukueꞌi, ojexavai reiꞌi vaꞌe teĩ xere Senhor opena porã. Ndee ma xepytyvõarã haꞌe xerepyarã. Xeruete, ndeare eme ke! CN( Haꞌe rã ndereka vaꞌe kuery haꞌe javi ma tandererovyꞌa oporaei reve. Rejogueraa jepea oguerovyꞌa vaꞌe “ Senhor imaꞌenduꞌa porãmby toiko!” teꞌi riae okuapy. wMg( Tove “Haꞌevea rami! Haꞌevea rami!” heꞌi rive okuapy vaꞌe toxĩmba ndaꞌijayvu kuaavei vy. L-( Xerekove oipeꞌaxe vaꞌe toxĩmba, oxĩmbaa anho toendu. Ajexavai ramo ovyꞌa rei vaꞌe kuery oxĩmba reve tojevypa ju guakykue katy. XK)( |yhwh{Senhor,} xereraa jepe na! |yhwh{Senhor,} ejapura ke xerepy aguã. HJ ( Mbaꞌeta mbovy eꞌỹ ikuai mbaꞌemo vai xejoko rei vaꞌe. Xereko vaia xerupity ma. Heta ete ramo ndaexapai. Xeꞌa xeakã re ikuai vaꞌe gui voi hetave. Xekuraxõ voi okanhy ma. I( Haꞌe nunga rupi Senhor, exa uka eꞌỹ eme xemboaxya. Xemboaxya rupi riae ke xerereko, ndeguigua anhetẽ vaꞌe rupi guive. `H9( Xepyꞌa py ndaikuaa uka eꞌỹi ndeguigua teko porã. Arojapukai anhetẽ rupigua haꞌe orereraa jepea reikoa. Ijaty vaꞌe kuery gui namombeꞌu eꞌỹi ndee oremboaxya haꞌe ndeguigua anhetẽ vaꞌe. &GE( Heta vaꞌe kuery ijatya py amombeꞌu ayvu porã teko porã regua. Neĩ peteĩ henda py ma voi namombeꞌu eꞌỹi. |yhwh{Senhor,} ndee ma reikuaa. pFY( Ndee reipota vaꞌe xee ajapoxe, Xeruete. Xepyꞌa re oĩ ndeguigua lei ajapo aguã”, haꞌe. `E9( Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: “Apy ma aĩ. Kuaxia re ipara oiny xerekorã regua. &DE( Ndee ndereipotai mymba ajuka vy ameꞌẽ ndevy. Neĩ mbaꞌemo apy reve jejavya regua neremeꞌẽ ukai. Haꞌe rami ꞌrãgue py reipeꞌa xeapyxa. dCA( Senhor Xeruete, heta ete ikuai iporã vaꞌe remoingo vaꞌekue, orevy rejapo porã aguã re ndepyꞌaa guive. Ndereve joo ramigua ndoikoi. Ndereko haꞌe javi amombeꞌu ta vaꞌe rire namombeꞌupai ꞌrãgue. /BW( Ovyꞌa ete ꞌrã Senhor re ojerovia oikovy vaꞌe. Haꞌe kuery ndaꞌikuai ꞌrã ojee anho rei ojerovia vaꞌe rami, neĩ apu rupi oiko vaꞌe rami guive. +AO( Haꞌe xejuru py omoĩ mboraei pyau Nhanderuete arovyꞌa aguã. Haꞌe nunga heta oendu vy ojererokyje ꞌrã Senhor renonde, hexe ojerovia ꞌrã guive. @1( Haꞌe rami vy xerenoẽ yvykua py akanhyague gui, yapo huꞌũ rei vaꞌe mbyte haꞌaague gui. Haꞌe gui xepy omoĩ atã ju itaova áry. h? K( Psalmo 40.3-17 Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue. Arõ Senhor ajerovia ete reve. Haꞌe ramo xere oikuaa pota vy oendu xereraa jepe aguã re ajapukaia. S>' Eikuaa potave eme xere, akanhy avy eꞌỹ re avyꞌa ju aguã.” j=M' |yhwh{Senhor,} endu ke ajerurea. Xerepy aguã re ajapukai ramo ejapyxaka. Ekyrirĩ eme xerexay rã rexa vy, mbaꞌeta nerenonde ma mombyry guigua rami rive aiko, oguata rei vaꞌe aiko xeru kuery ikuaiague rami avi. ; R<' Avakue ojejavypaague re ndeayvu ete haꞌe rembopaga vy rembovaipa ꞌrã haꞌe kuery oguerovyꞌa vaꞌekue, vixoꞌi mbaꞌemo hoꞌupaa rami. Avakue ikuai vaꞌe ma opa rive vaꞌerã meme. V;%' Eipeꞌa ke xegui ndee xemoingo axya. Ndepo ipoyi ramo akanhy ma avy. X:)' Akyrirĩ haꞌe ndaxeayvui vaꞌekue ndee ae haꞌe rami xemoingo ramo. f9E' Xereraa jepe ke xereko vaiague haꞌe javi gui. Xembojaru uka eme heko vai vaꞌe pe. U8#' Haꞌvy xee, Senhor, mbaꞌe tu xee arõ? Ndee ae xee roarõ vaꞌe. E7' Haꞌe rami ae avakue oaxa ꞌrã ovy kuarayꞌã rami. Heko eta reia mbaꞌeverã ndovarei. Ojeupe guarã opa marãgua omoĩ porã teĩ ndoikuaai guive mavaꞌe ꞌrã pa ogueraa. ]63' Ndee aikoa ára remeꞌẽ vaꞌekue mokoĩ, mboapy po puku-aꞌi rami ipuku aguã. Nerenonde aikoa opa rive vaꞌerã. Anhetẽ ae avakue haꞌe javi oĩ atãve vaꞌekue teĩ mbaꞌe eꞌỹ meme ikuai. 5{' “ Senhor, eikuaa uka ndaikovei aguã ára, haꞌe mbovy ára eteꞌi ma ꞌrã pa aiko, xemarãa aikuaa aguã. 4 ' Xepyꞌa re aendu tata rami hendy vaꞌe. Haꞌe aikuaa pota rã hendyve ovy. Haꞌe ramo xee anhemombeꞌu vy aipoaꞌe: w3g' Haꞌe rami vy akyrirĩ, neĩ iporã vaꞌe rupi voi ndaxeayvuvei. Haꞌe rami teĩ haxy aenduve tema. 2 9' Imarãa re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe Jedutum pe Davi ombopara vaꞌekue. Xejeupe ae aipoaꞌe vaꞌekue: “Aỹ aiko kuaa pota ꞌrã xeayvu py ajejavy eꞌỹ aguã. Amboty ꞌrã xejuru, heko vai vaꞌe xerenonde ikuai jave” haꞌe vaꞌekue. ?1y& Senhor, xereraa jepea, ejapura ke xerepy aguã. V0%& |yhwh{Senhor,} xepytyvõ eꞌỹ eme. Xeruete, ejepeꞌa eme xea gui. |/q& Haꞌe rami ae ikuai ojapo porã vaꞌekue pe ojapo vai vaꞌe. Xerovaigua ikuai, teko porã rupi aiko rã. .}& Haꞌe rã xerovaigua kuery ma hexaĩ haꞌe imbaraete. Heta ikuai mbaꞌe py eꞌỹ xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe. U-#& Haꞌe rami vy amombeꞌu xereko vaia. Ajejavyague py aendu mboriau. Y,+& Mbaꞌeta xee haꞌa aguã rami aiko, xejee ndaꞌeveia aendu riae tema. +& Mbaꞌeta aipoaꞌe jepi: “Haꞌe kuery tovyꞌa rei eme xere, xepyxyry rã xerovai opuꞌã rei eꞌỹ aguã”, haꞌe. f*E& Mbaꞌeta |yhwh{Senhor,} ndee ae roarõ. Senhor Xeruete, ndee ma xere reikuaa pota ꞌrã. T)!& Oendu eꞌỹ vaꞌe rami ajeapo, xejuru ndaipeꞌai ambovai aguã. u(c& Haꞌe rami teĩ xee ma ijapyxa eꞌỹ vaꞌe rami aendu rive, ijayvu eꞌỹ vaꞌe rami nambovai. /'W& Xerekove oipeꞌaxe vaꞌe onhembopyꞌa okuapy xejopy aguã, xevy ojapo vaixe vaꞌe opa marã ijayvu okuapy, ára pukukue re oikuaa pota xembotavy aguã re. y&k& Xereve xeirũ kuery ikuai vaꞌekue ojepeꞌapa ma xembaꞌeaxya gui, xeretarã kuery voi onheguaẽmba. W%'& Xekuraxõ ma otyty atã xembaraetea opa ramo, ndaxerexa pyxovei guive. w$g& |yhwh{Senhor,} xee aipota vaꞌe haꞌe javi ndevy pe meme amboaxa, xepoaẽa nerendu eꞌỹi ꞌrã. d#A& Ajexavai aikovy, naxembaraetevei ma. Xepyꞌa py ndaꞌevei ete vy xepoaẽ aikovy. B"& Xekupe oikoꞌõ rei, noĩvei ma xeroꞌo rexaĩa. r!]& Ojeroꞌa rei vaꞌe rami anhenhandu naxembaraetevei vy. Xepyꞌa vai rei aikovy ára pukukue re. ? y& Xeai ivaipa rei, ipeupa ma ovy, ajekoreague re. oW& Mbaꞌeta xeakã áry peve ajejavyague oo, ndaropoꞌakavei guive mbaꞌemo ipoyi vaꞌe rami. Z-& Ndepoxy ramo xeroꞌo naexaĩvei, xekãgue voi naexaĩvei ajejavyague re. X)& Mbaꞌeta xere nderuꞌy onhexyvõ ae, haꞌe ndepo poyi xeꞌáry oĩ. g I& Ojejavyague gui ojeko rerovaa rupi ijayvua ague Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue nhomomaꞌenduꞌa aguã. |yhwh{Senhor,} ndepoxya rupi eꞌỹ ke xemongeta, ndevaia rupi eꞌỹ ke xembopaga. %( Senhor oipytyvõ haꞌe ogueraa jepe ꞌrã, heko vai vaꞌe po gui oipeꞌa ꞌrã ogueraa jepe vy, hexe onhemi ramo. }s%' Senhor gui ae ou heko porã vaꞌe oo jepe aguã. Haꞌe kuery ojexavaia ára py hexe onhemi aguã onhemoĩ. zm%& Haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe ma omombaa voi ꞌrã. Heko vai vaꞌe ramymino kuery voi omombaa ꞌrã. ,Q%% Eikuaa pota ke anhetẽ rupi ikuai vaꞌe re, exa pota heko porã vaꞌe oikoa re. Mbaꞌeta mbyꞌa porã re ikuai vaꞌe oguereko ꞌrã guamymino kuery. fE%$ Haꞌe gui teĩgue ju aaxa vy amaꞌẽ rã okanhy ma raꞌe. Aeka teĩ ndajouvei ma. q[%# Xee aexa vaꞌekue heko vai vaꞌe ipoꞌakaa, yary Líbano regua rami ipoꞌakave ovy opa rupi. *M%" Earõ ke Senhor, haꞌe ixuguigua tape rupi eiko. Haꞌe ramo nemboyvate ꞌrã yvy re reiko porã aguã, haꞌe rexa ꞌrã heko vai vaꞌe omombaa rã. [/%! Senhor nomboaxai ꞌrã ipo py, nombopaga ukai ꞌrã guive omboayvua rã. \1% Heko porã vaꞌe re ma heko vaꞌe vaꞌe ojukaxe vy omaꞌẽ mbegue teĩ b=% Opyꞌa re omoĩ ꞌrã Nguuete guigua lei. Naꞌikangyi ꞌrã guive oikoa rupi. `9% Heko porã vaꞌe ijayvu ꞌrã ꞌarandu re, anhetẽ rupi meme ꞌrã ijayvu. mS% Heko porã vaꞌe kuery ikuai porã ꞌrã yvy re, haꞌe py ikuai ꞌrã rakaꞌe rã peve. q[% Mbaꞌeta Senhor oguerovyꞌa heko porã vaꞌe. Ndoeja rivei ꞌrã ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery. Haꞌe kuery re opena ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ramymino kuery ma omombaa ꞌrã. lQ% Ejepeꞌa ke mbaꞌemo vai gui, ejapo iporã vaꞌe anho. Haꞌe rami vy reiko riae ꞌrã. q [% Haꞌe kuery joayvua rupi vy oiporuka ꞌrã joupe. Hamymino kuery voi joapo porã vaꞌe ikuai. = s% Xekunumi vaꞌekue ri aỹ ma xetujaꞌi ma vaꞌeri xee ndaexai teri heko porã vaꞌe re nopenaai rã, neĩ hamymino kuery voi mbojape re ojerurea rupi ikuai rã ndaexai. ^ 5% Haꞌe kuery hoꞌa teĩ ndaꞌitui ꞌrã yvy rupi, ipo re Senhor ojopy rã. a ;% Heko porã vaꞌe Senhor oikoa oguerovyꞌa vy ojapo ꞌrã oĩ atã aguã rami. w g% Senhor ogueroayvu porã vaꞌe hekoa ꞌrã yvy re. Haꞌe rã ijayvu vaia vaꞌe ma okanhymba ꞌrã. #?% Heko vai vaꞌe ma oiporu aguã re ojerure teĩ nomboekoviai ꞌrã. Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma nhomboaxy vy omeꞌẽ rive ꞌrã mbaꞌemo. 'G% Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma okanhymba ꞌrã. Nhuũndy rami ꞌrã Senhor rovaigua kuery okanhymba, hataxĩrã rive nhuũ okai vy ojeapoa rami. mS% Mbaꞌemo vai oiko teĩ haꞌe kuery noxĩmbai ꞌrã, karuaia ára teĩ hevyatãmba ꞌrã. s_% Senhor oikuaa anhetẽ rupi oiko vaꞌe oikoa, haꞌe kuery pegua ma rakaꞌe rã peve guarã oĩ. ~u% Mbaꞌeta heko vai vaꞌe poꞌakaa ma omombaa ꞌrã. Haꞌe rã heko porã vaꞌe re ma Senhor onhangareko. ~u% Peteĩ heko porã vaꞌe mbovyꞌi oguereko teĩ mbovy eꞌỹ heko vai vaꞌe oguerekopa vaꞌe gui ovareve. eC% Haꞌe rami teĩ ikyxe py ae ꞌrã oikutua ipyꞌa re, hapa avi omopẽmbaa ꞌrã. -S% Heko vai vaꞌe kuery oekyi okyxe, guapa guive oipira ꞌrã ojuka aguã iporiaukueꞌi haꞌe ojexavai rei vaꞌe, ojuka aguã tape porã rupi oiko vaꞌe. fE% Haꞌe rami teĩ Senhor ojojai ꞌrã, opaga aguã ára ovaẽ raiꞌi maa oikuaa vy. mS% Heko vai vaꞌe onhembopyꞌa ꞌrã heko porã vaꞌe rovai, haĩ jekyty ꞌrã ojukaxe vy. ~% Haꞌe rã oiko riveꞌi vaꞌe ma ikuai porã ꞌrã yvy re, haꞌe kuery ovyꞌa ꞌrã okuapy ikuai porã aguã ojou vy. l}Q% Areꞌỹꞌi re heko vai vaꞌe ndoikovei ꞌrã. Oĩague py reka teĩ nderejouvei ꞌrã. z|m% Mbaꞌeta heko vai vaꞌe ma omombaa ꞌrã. Haꞌe rã Senhor oarõ vaꞌe ma ikuai porã ꞌrã yvy re. {% Ejepeꞌa ndevaia gui, ndepoxyve eme. Ndaꞌevei opa marã ndepyꞌa aguã. Haꞌe rami eꞌỹ vy ndee ju ꞌrã ndereko vai. z% Epytuꞌu ke Senhor re, haꞌe earõ. Eroangeko eme avakue mamo rã ooa rupi ojoupa ramo, neĩ joapo vaixea rupi ikuai ramo voi. y% Haꞌe vy ojapo ꞌrã ndereko porãa tataendy rami ojekuaa aguã, anhetẽ rupi reikoa oikuaa uka ꞌrã kuaray mbyte rami. exC% Senhor po py emboaxa reikoa, hexe ejerovia guive. Haꞌe ramo haꞌe ojapopa ꞌrã. gwG% Senhor ae erovyꞌa. Haꞌe ramo haꞌe ojapo ꞌrã ndepyꞌa py reipotaa oĩ vaꞌe. Dv% Ejerovia Senhor re, ndereko porã tema. Eiko tema yvy re, anhetẽ vaꞌe re anho eĩ atã. Apy “Yvy” heꞌia ma ojeupegua kuery pe Nhanderuete oeja vaꞌekue re ijayvu vy. zum% Mbaꞌeta haꞌe kuery ma areꞌỹ re ipiru ꞌrã nhuũ rami, jai rogue pyau ipirua rami ꞌrã okanhy. ft G% “Heko vai vaꞌe ovyꞌaa opa voi ꞌrã” heꞌia Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Heko vai vaꞌe kuery rexa teĩ eroangeko eme, ejou vai eme guive joapo vai rei vaꞌe oguerekopa ramo. }ss$ Mbaꞌeta teko vai rupi ikuai vaꞌe hoꞌapa ꞌrã. Haꞌe kuery hoꞌaague gui nopuꞌãvei ꞌrã guive. xri$ Ojee rive ojerovia vaꞌe kuery topyrõ eme xere, neĩ heko vai vaꞌe tojapo eme ajepeꞌa aguã rami. qy$ Ndekuaa vaꞌe kuery pe exa uka riae reayvua, haꞌe ndereko porãa eikuaa uka anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe pe. mpS$ Mbaꞌeta ndere ae oĩ yvu tekove meꞌẽa. Nerexakãa py anho roexa ꞌrã hexakã vaꞌe. o$ Ndero py orerevyatã ꞌrã mbaꞌemo porã re anho, haꞌe rã royꞌu aguã ma orembovyꞌa vaꞌe anho remeꞌẽ. nw$ Xeruete, ndeporayvua ma haꞌeve ete! Haꞌe nunga rupi ae avakue raꞌy kuery onhemi ꞌrã ndepepo ꞌã py. ,mQ$ Ndereko porãa ma ndevygua yvyty rami tuvixa, haꞌe gui neꞌarandua ma yvykua puku rami. Ndee Senhor rejapo ꞌrã avakue haꞌe mymba okuave aguã rami. rl]$ Haꞌe rã ndee Senhor, ndeporayvua ma yva peve ꞌrã oo, arai peve ꞌrã oo ojeroviapy reikoa. k$ Ngupa py voi opa mbaꞌe vai re rive onhembopyꞌa. Tape iporã eꞌỹ vaꞌe rupi anho ooxe, ndojejokoi guive mbaꞌemo vai py. j%$ Ijuru gui ayvu oẽ vaꞌe ma ayvu vai anho, haꞌe nhombotavyarã. Hiꞌarandua rupi veꞌỹ oiko, joupe ndojapo porãvei ma guive. Xi)$ Mbaꞌeta teko vai ojapo ꞌrã ojejou porã rei aguã rami rive. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã ojeupe: “Opa marã aiko teĩ avave rei ndoikuaai ꞌrã, neĩ ndaxejou vai ꞌrã guive”, heꞌi teĩ. ;h q$ Avakue reko vaia haꞌe Nhanderuete reko porãa re ijayvua Heko vai vaꞌe pyꞌa re ma oĩ heko vaixea anho. Haꞌe kuery re noĩ Senhor renonde ojererokyje aguã. |gq# Xee avi xeayvu reve xemaꞌenduꞌa ꞌrã haꞌevea rami rejapoa re. Ára pukukue re aporaei ꞌrã ndevy. Tf!# Haꞌe rã xereko porãa oguerovyꞌa vaꞌe ma toporaei okuapy ovyꞌaa rupi. Haꞌe kuery ma aipo teꞌi riae: “Omboetepy toiko Senhor, hembiguai kuery ikuai porã rã ovyꞌa vaꞌe.” +eO# Haꞌe rami ꞌrãgue py toxĩmba, tojekuaa heko vaia ajexavai rã ovyꞌa rei okuapyague re. Taꞌikuai oxĩmba ete vaꞌe xerovai onhemboyvate rei rire. d# Haꞌe kuery aipo teꞌi eme opyꞌa py: “Aỹ ma oiko ma jaipotaa rami! Aỹ ma nhamomba ꞌrã!” teꞌi eme. c# Senhor Xeruete, xereko re eikuaa pota ndereko porãa rupi. Ejapo eme xere haꞌe kuery ovyꞌa rei okuapy aguã rami. bb=# Emyĩ, evy ke xemboeko porã aguã. Xe- Senhor Xeruete, eikuaa uka xereko porãa. a# Haꞌe rami teĩ ndee Senhor rexa reiny haꞌe kuery ikuaia. Haꞌe rami vy ekyrirĩ eme. |yhwh{Senhor,} ejepeꞌa eme xea gui. `/# Ijuruja-rujai ꞌrã okuapy xere. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Jajopy ma, jajopy ma teve! Mbaꞌemo ojapo rã nhanderexa py ae jaexa.” ,_Q# Peteĩ rami ikuai aguã re eꞌỹ ae haꞌe kuery ijayvu. Haꞌe rami ꞌrãgue py yvy re ikuai riveꞌi vaꞌe ombotavy aguã re anho jogueroayvu okuapy. ^# Haꞌe rã ndaxerayvui rive vaꞌe ma tovyꞌa reive eme. Mbaꞌe py eꞌỹ xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe toxapymi reive eme. s]_# Haꞌe ramo xee roguerovyꞌa ꞌrã heta vaꞌe kuery ijatya py. Ndevy aporaei ꞌrã heta mbyte. \# |yhwh{Senhor,} rakaꞌe peve ꞌrã tu remaꞌẽ rive? Eraa jepe xerekove haꞌe kuery ipoxya gui, guary kuery gui epy xerekove. ^[5# Ngarua py opa marã ovyꞌa vaꞌe rami haꞌe kuery haĩ jekyty okuapy xere. ,ZQ# Haꞌe rã xee anhepyxanga ramo haꞌe kuery ovyꞌa vy onhemboaty okuapy xerovai. Omboetepy eꞌỹ neĩ xee aexa vaꞌety eꞌỹ ijayvu rei okuapy xere. Y9# Haꞌe kuery re xepyꞌa vai aikovy xeirũ aeꞌi re rami, xeryvy re rami ae. Jexavai gui ajeroꞌa reiꞌi aikovy oxy re ojaeꞌo vaꞌe rami. X# Haꞌe gui xee ma haꞌe kuery imbaꞌeaxy ramo ajukue vaikue py anhemonde vaꞌekue. Ajukue vaikue py onhemonde ꞌrã ipyꞌa vai vy (Salmo 30.11; Mateus 11.21). Xepyꞌa vai aikovy vaꞌekue akaru eꞌỹ re, xeakã amboguejy reve anhemboꞌe ainy. qW[# Mbaꞌemo porã ajapoague rekovia mbaꞌemo vai haꞌe kuery ojapo xere, xerekove omokanhyxe vy. eVC# Heko vai vaꞌe kuery opuꞌã vy xere ijayvu ꞌrã xee aikuaa vaꞌe rupi eꞌỹ. U# Xerete haꞌe javi py aipoaꞌe ꞌrã: “ Senhor, mavaꞌe ndaꞌu ndee rami guarã oiko? Mbaꞌeta ndee ma ojexavai vaꞌe reraa jepe ꞌrã imbaraeteve vaꞌe gui. Ndovyꞌai vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi reraa jepe ꞌrã imbojexavaia kuery gui.” uTc# Haꞌe ramo xenheꞌẽ py xee avyꞌa ꞌrã Senhor re, xereraa jepeague re xemaꞌenduꞌa ꞌrã. ;So# Haꞌe ramo xerovaigua kuery tokanhymba xapyꞌa noexaꞌãvei ma jave. Haꞌe kuery ae toꞌa nhuã nhemi rupi ojapo vaꞌekue py. Haꞌe vaꞌe py ae hoꞌa vy tokanhy. R# Mbaꞌeta mbaꞌe py eꞌỹ haꞌe kuery xemboꞌaxe okuapy nhuã py, mbaꞌe py eꞌỹ yvy ojoꞌo xerekovea oipeꞌa aguã. dQA# Tojevy ju tape kyjea yxyĩ vaꞌe rupi, haꞌe Senhor-a guigua anjo toakykue monha. mPS# Taꞌikuai mbaꞌemo pire yvytu omboveve heravy vaꞌe rami, Senhor-a guigua anjo omondyipa ramo. O# Tove xejukaxe okuapy vaꞌe ndaꞌevei nho taꞌikuai haꞌe toxĩmba. Xere ijayvu mbegue rei vaꞌe toguevipa oxĩmba reve. ~Nu# Eru huꞌy guaxu, haꞌe ejoko xerakykue monhaa kuery. Xenheꞌẽ pe aipoꞌre: “Xee ma ndereraa jepea.” _M7# Eru huꞌy jokoa haꞌe nemoꞌãa tuvixa vaꞌe, epuꞌã ejuvy xerepy aguã. KL # Hovaigua kuery ombopaga aguã re ojerurea ague Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, emoingo axy ke xemoingo axy vaꞌe kuery, epuꞌã xere opuꞌã vaꞌe re. K}" Haꞌe rã guembiguai kuery rekove ma Senhor oepy ꞌrã. Hexe ojerovia vaꞌe regua peteĩve nombopagaai ꞌrã. tJa" Teko vai ae ojuka ꞌrã heko vai vaꞌe. Heko porã vaꞌe ndoayvui vaꞌe kuery ombopagaa ꞌrã. I+" Opena ꞌrã ikãgue haꞌe javi re, neĩ peteĩ ma nomopẽ ukai ꞌrã. Kovaꞌe ayvu rami vy Jesus omano jave ikãgue nomopẽai . H3" Mbovykue rei eꞌỹ ꞌrã oiko heko porã vaꞌe ojexavai aguã. Haꞌe rami teĩ Senhor ogueraa jepe ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi gui. G}" Senhor nonhemombyryi ꞌrã opyꞌa py ndaꞌevei vaꞌea gui, ogueraa jepe ꞌrã onheꞌẽ py ojexavai vaꞌe. F}" Haꞌe rã heko porã vaꞌe ojapukai ramo ma Senhor oendu ꞌrã, ogueraa jepe ꞌrã oiko axya haꞌe javi gui. }Es" Haꞌe rã mbaꞌemo vai apoa ma Senhor ndoexaxei, yvy gui omboguepa ꞌrã haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaa. dDA" Heko porã vaꞌe re Senhor omaꞌẽ ꞌrã oiny, ojapyxaka oendu aguã ojapukaia. C!" Pejepeꞌa mbaꞌemo vai gui, iporã vaꞌe rupi anho peiko. Peka peteĩ rami pendekuai aguã, penheaꞌã haꞌe rami aguã re ae. xBi" Haꞌe rami ri vy pejoko peneapekũ mbaꞌemo vaia rupi pendeayvua gui, pendejuru guive pejoko apu gui. pAY" Peẽ kuery tu pendekove reve peikoxe haꞌe peikove pukuxe, iporã vaꞌe rupi pevyꞌa aguã? @" Xeraꞌy kuery, peju ke, pejapyxaka xeayvu re. Xee romboꞌe ꞌrã Senhor renonde pejererokyjea rupi peiko aguã re. ? " Guary raꞌy kueꞌiry ojexavai haꞌe oendu ꞌrã karuai. Haꞌe rã Senhor oeka vaꞌe pe ma mbaꞌemo porã ndoatai. ~~}x}||${w{zyy8xxKwwtvuttssOs rr:qrqpupoonmmSllHkkPjjSii+hgggcfkfedddcbbjaaI``>__ ^^"]]\[[1ZPZYY%XWW*VU+TTySSCRPPpP%OO8NN3MMNLKK9JnIHbGGhFF"EPDCBAA=@I?]>=%<<;;G::Y9_88?77766W5543321100j//.g-,+Y**)){)((''&&3%$##"3!! dhNvg<CYv oy# @ N]Rn/UIxji= Remoĩve ꞌrã huvixave ára. Hiꞌára ipukuve ete ꞌrã aỹgua haꞌe rakaꞌe rãgua ikuaia peve. i9= Mbaꞌeta Xeruete, ndee rendu anhemboayvu rã. Haꞌe rami vy xevy pe remeꞌẽ iporã vaꞌe, nderery oendu vy ojererokyje vaꞌe kuery reve. ehC= Taiko riae nembojeroviaaty rupi rakaꞌe rã peve. Ndepepo guýry xee anhemi vaꞌe. `g9= Mbaꞌeta ndee ma anhemiaty, xerovaigua kuery gui torre imbaraete vaꞌe reiko. tfa= Yvy apy gui ajapukai ndevy, xepyꞌapy py ajexavai vy. Xereraa ke itaova xegui yvateve vaꞌe áry. De = Huvixave re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã. Xeruete, endu ke ajapukaia. Eikuaa pota anhemboꞌe ramo. tda< Nhanderuete re vy ae ꞌrã nhandepoꞌaka, mbaꞌeta haꞌe opyrõ ꞌrã nhanderovaigua kuery re. ocW< Orereraa jepe nho ke rojexavaia gui, mbaꞌeta avakue orereraa jepea ma mbaꞌeverã ndovarei. obW< Mbaꞌeta Oreruete, ndee orereja rive vaꞌekue. Oreruete, ndereovei ma orexondaro kuery reve! wag< Mavaꞌe ndaꞌu xereraa ꞌrã tetã ikorapa vaꞌea py? Mavaꞌe ndaꞌu xereraa ꞌrã Edom yvy re? `< Haꞌe rã Moabe yvy ma hyꞌa ajejoiaty itui, Edom yvy áry amombo ꞌrã xepy regua, haꞌe Filístia pygua kuery re xepoꞌaka vy avyꞌa nhendu ꞌrã.” Haꞌe jave py ma joyvy ojogua vy hiꞌáry omombo ꞌrã opy regua, oikuaa uka aguã ija oikoa. w_g< Gileade haꞌe Manassés yvy ma xembaꞌe meme itui. Efraim yvy ma xengora ratã. Judá ma xepo pygua. m^S< Nhanderuete ijayvu okyꞌa eꞌỹa rupi: “Xepoꞌakaa rupi vy ambojaꞌo ꞌrã Siquém yvy, aaꞌã ꞌrã Sucote regua yvyugua guive. Apy ma ijayvu joyvy oipeꞌa vaꞌekue ojeupegua kuery pe ombojaꞌo aguã re. ~]u< Ore kuery nerembiayvu orekuai vaꞌe roo jepe aguã orereraa jepe ke reiporu kuaa regua py, haꞌe orembovai. p\Y< Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe peguarã reupi uka bandeira, Bandeira hiꞌy reve ma joe opuꞌãa rupi ꞌrã ogueraa, oupia rã xondaro kuery oexa vy oĩa py oupa aguã . guyrapa revegua gui onhemi kuaa aguã. z[m< Rejapo vaꞌekue ndevygua kuery mbaꞌemo vai py ikuai axy aguã rami, oremboyꞌu vinho oremoakanhyarã. rZ]< Remomyĩmba vaꞌekue yvy, rembovopa guive. Embotypa ju ke ipaꞌũ, mbaꞌeta oipave ꞌrã ovy. VY '< Salmo 5-12 Jogueroporaei vaꞌe pe “Yvoty lírio omombeꞌua vaꞌe” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue nhomboꞌe aguã, Síria regua kuery Mesopotâmia haꞌe Zobá guigua re opuꞌã jave, haꞌe Joabe ou vy doze mil avakue Edom regua re Juky Ugua py ipoꞌaka jave . Xeruete, ndee nerepenavei vaꞌekue orere, oremoaĩmba guive ndepoxy vy. Oremonoꞌõmba ju ke aỹ. X; Haꞌe nunga rupi Xemombaraetea, ndevy pe aporaei ꞌrã aikovy. Xeruete anhemiaty yvate vaꞌe reiko, Xeruete xemboaxy vaꞌe. ^W5; Haꞌe rã xee ma aporaei ꞌrã ndepoꞌakaa re. Haꞌe ajeꞌive reve aporaeive ju ꞌrã xemboaxya re avyꞌaa rupi. Mbaꞌeta ndee ae anhemiaty yvate vaꞌe reiko, ajexavaia ára ndee ae xerepy ꞌrã. qV[; Opa rupi ikuai hoꞌu vaꞌerã oeka vaꞌe rami, haꞌe naevyatãi vy opa marã onhendu okuapy. XU); Pytũ ma ramo jagua rami haꞌe kuery onhendu okuapy tetã yvýry rupi. T'; Emokanhy ndepoxya rupi, emokanhymba, haꞌe kuery opa peve, yvy apy peve oikuaa pavẽ aguã Jacó raꞌy kuery re Nhanderuete openaa. -SS; Tove haꞌe kuery onhemboyvatea rupi ae toꞌapa ojuru py ojejavyague re, guembe rupi ayvu oẽague re, opa marã ikuaiague re haꞌe apu omombeꞌuague re. ]R3; Haꞌe rami avi ejukapa eme guive, xejavegua kuery hexaraipa eꞌỹ aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py emoaĩmba opa rupi ndepoꞌakaa py hoꞌapa peve, mbaꞌeta Senhor, orevy pe mbaꞌemo vai jokoa reiko. Q; Xeruete xemboaxy vy ou ꞌrã xembojoyvyarã. Xerovaigua kuery re aipota vaꞌe oiko ramo Nhanderuete oexa uka ꞌrã xevy. hPI; Xemombaraetea, ndee ae roarõ vaꞌe, mbaꞌeta ndee ma Xeruete anhemiaty yvate vaꞌe. wOg; Haꞌe rã Senhor, ndee repuka ꞌrã haꞌe kuery re. Rejojai rei ꞌrã yvy regua kuery haꞌe javi. N{; Opa marã onhendu okuapy. Ijuru py ayvu oĩ vaꞌe ma kyxe, “Mavaꞌe tu oiko nhanerenduarã?” heꞌi guive. [M/; Haꞌe kuery ma pytũ ma ramo onhendu okuapy jagua rami tetã yvýry rupi. fLE; Ndee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete reiko. Haꞌe nunga rupi emyĩ, eju voi guive yvy regua kuery re reikuaa pota aguã. Neĩ peteĩve emboaxy eme hiꞌã rupi teko vai ojapo vaꞌekue. K ; Mbaꞌeve py atekoavy ramo eꞌỹ haꞌe kuery ojapura xemoingo axy aguã. Emyĩ ke, eju xerepy aguã, exa pota guive. >Ju; Mbaꞌeta haꞌe kuery ma nhuã ojayvy xerekove oipeꞌa aguã. |yhwh{Senhor,} imbaraetekueve onhemboaty okuapy xerovai, xereko vai ramo eꞌỹ, ajejavy ramo eꞌỹ guive. WI'; Xereraa jepe teko vai apoa kuery gui, xerepy avakue jouguy moẽa gui. MH ; Ojepy ukaa rupi ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe “Xemomba eme ke” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue Saul ojukaxe vy oo py oĩa oarõ uka ramo (1 Samuel 19.11-12). Xeruete, xereraa jepe xerovaigua kuery gui. Xereupi xerovaigua kuery xererovy eꞌỹ aguã py. &GE: Haꞌe ramo aipoꞌea ꞌrã: “Anhetẽ ae raꞌe heko porã vaꞌe ojopy ꞌrã ojeupegua. Mbaꞌeta Nhanderuete oiko yvy re nhombopaga vaꞌe.” ~Fu: Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma hepyarã ou rã ovyꞌa ꞌrã. Omoakỹ ꞌrã opy heko vai vaꞌe ruguy py. E: Juuꞌy okai vyvoi vaꞌe eꞌỹ vy ipyau vaꞌe teĩ oja omboaku eꞌỹ mbove yvytu jere ombovevepa vaꞌe rami avi taꞌikuai. D1: Hevoꞌipe yvy re ijayxy ovy vaꞌe rami taꞌikuai, haꞌe kyrĩꞌi vaꞌe ixy oityꞌi vaꞌekue rami kuaray oexa eꞌỹ re taꞌikuai. fCE: Tokanhymba yy oxyry vaꞌe rami, haꞌe huꞌy omomboa rã opẽmba rive vaꞌe rami. lBQ: Xeruete, emopẽ ke haꞌe kuery raĩ ijuru py. Senhor, emboi guary raꞌy kueꞌiry raĩnhykã. lAQ: oendu eꞌỹ aguã imboꞌea ayvu, omboꞌe porãve teĩ. Apy ijayvu mboi mboꞌea re . f@E: Jojukaarã oguereko mboi rami. Oapyxa omboty ꞌrã mboi ijapyxa eꞌỹ vaꞌe rami, ? : Heko vai vaꞌe ma oguerekoꞌi ramove ojepeꞌa ꞌrã haꞌeve eꞌỹa katy. Ituiꞌi vyve ojavy ꞌrã onhemboapu vy. > : Any teve. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendepyꞌa re pemoĩ teko vairã, haꞌe yvy jave re pejapo jogueroꞌa aguã rami. 3= a: Heko vai vaꞌe kuery renonderã re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue “Xemomba eme ke” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Peẽ joe pepena vaꞌe, haꞌevea rami teve pendeayvu? Anhetẽ rupi ri ndaꞌu peikuaa pota avakue raꞌy kuery re? X<)9 Xeruete, enhemboyvate yva áryve rupi. Yvy jave re tojekuaa nerexakãa. g;G9 Mbaꞌeta renhomboaxya oo ꞌrã yva peve, ndereko porãa avi arai peve ꞌrã oo. j:M9 Roguerovyꞌa ꞌrã yvy regua kuery mbyte, ndevy aporaei ꞌrã haꞌe javi regua mbyte. X9)9 Xenheꞌẽ, evy ke! Mbaraka haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe, pevy avi ke. Xee ambovy ꞌrã koꞌẽ ju. “Xee ambovy ꞌrã koꞌẽ ju” heꞌi ajeꞌiveꞌi reve Nhanderuete pe oporaei vy. e8C9 Xeruete, xekuraxõ oĩ atã ma, xekuraxõ oĩ atã. Aporaei vy roguerovyꞌa ꞌrã. 87i9 Haꞌe kuery ma xerenonde rupi omoĩ xemboꞌa aguã. Haꞌe ramo xerekovea oiko axy. Xerenonde ojoꞌo okuapy yvy, teĩ haꞌe kuery ae ju hoꞌa haꞌe vaꞌekue py. _679 Xeruete, enhemboyvate yva áryve rupi, haꞌe yvy jave re tojekuaa nerexakãa. Z5-9 Mbaꞌeta xerekovea ma guary ikuai vaꞌe mbyte oiko. Haꞌe vaꞌe kuery omondoropa ꞌrã avakue raꞌy kuery. Huꞌy guaxu haꞌe huꞌy rami haĩ, haꞌe inhapekũ ma kyxe haimbe porã vaꞌe rami. 419 Haꞌe ramo yva gui xepytyvõarã ombou vy xereraa jepe. Omoxĩmba xeavyky rei vaꞌe kuery. Exa uka renhomboaxya haꞌe ojeroviapy reikoa. c3?9 Ajapukai Nhanderuete Yvate ete vaꞌe pe, mbaꞌeta opa mbaꞌe gui xerepy vaꞌe. |2 s9 Salmo 57.7-11 Jogueroporaei vaꞌe pe “Xemomba eme ke” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue, Saul gui ojava vy itakua py onhemi jave (1 Samuel 24.1-7). Xeruete, xemboaxy ke. Xemboaxy mbaꞌeta ndere ae xerekovea anhomi. Ndepepo ꞌã py anhemi, mbaꞌemo vai oiko vaꞌe oaxapa peve. 1)8 Mbaꞌeta manoa gui xerekovea reraa jepe, xepy guive reraa jepe haꞌa aguã gui, Xeruete renonde aiko aguã hexakã nhomoingovea rupi. a0;8 Xeruete, ndevy anhemboayvuague ajapo ete ꞌrã, roguerovyꞌa ete ꞌrã guive. /y8 Nhanderuete re ajerovia aguã amoĩ vy ndakyjei ꞌrã mbaꞌeve gui. Mbaꞌe ꞌrã tu avakue ojapo kuaa xere? j.M8 Nhanderuete re ajerovia, ijayvua arovyꞌa guive. Senhor re ajerovia, ijayvua arovyꞌa guive. w-g8 Ndevy ajapukaia ára guive xerovaigua kuery ojepeꞌapa ꞌrã. Aikuaa porã Nhanderuete xereve oikoa. ,8 Reipapa ma ajexavaia rupi aikoague. Xerexay voi remboyrupa ndeꞌyryru py. Xerekokue haꞌe javi eꞌỹ teve ipara ndekuaxia re? e+C8 Embopaga haꞌe kuery ojapo vaiague re. Xeruete, eitypa yvy regua kuery ndepoxya py. x*i8 Nhomboatypa okuapy nhemi rupi, omaꞌẽ mbegue ꞌrã aikoa re oikuaa pota vy, xemomba aguã oarõ vy. )w8 Ára pukukue re haꞌe kuery omombeꞌu ꞌrã xeayvukue ramigua. Onhembopyꞌaa ma xere ojapo vai aguã anho. -(S8 Nhanderuete re ajerovia, ijayvua arovyꞌa guive. Nhanderuete re ajerovia vy ndakyjei ꞌrã mbaꞌeve gui. Mbaꞌe ꞌrã tu imarã vaꞌe ojapo kuaa xere? 6'g8 Akyjea aendu vy ajerovia ꞌrã ndere. o&W8 Xere opuꞌã vaꞌe xejukaxe okuapy. Heta ete ikuai xere opuꞌã vaꞌe onhemboyvatevexe vy. |% s8 Ojexavaia gui ombopyꞌa guaxu aguã re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe “Apykaxu yvyra mombyrygua rupi ikuai” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue Gate tetã py filisteu kuery ojopy ramo (1 Samuel 21.10-15). Xeruete, xemboaxy ke, mbaꞌeta avakue xejukaxe okuapy. Ára pukukue re xemoingo axy xereroꞌa vy. \$17 Xeruete, yvykua vaikue py remombo ꞌrã avakue tuguy moẽa haꞌe nhombotavypa rei vaꞌe. Haꞌe kuery ndoupityi ꞌrã oikove aguã vaꞌekue mbyte peve. Haꞌe rã xee ma ajerovia tema ꞌrã ndere. *#M7 Senhor po py pemboaxa pendepyꞌa eta reia. Haꞌe ramo penemombaraete ꞌrã. Peteĩve henda py ndoity ukai ꞌrã heko porã vaꞌe. 1 Pedro 5.7 py. /"W7 Ijuru ma manteiga gui yxyĩve, haꞌe rã ipyꞌa re ma joe opuꞌã aguã anho oĩ. Ijayvua ma azeite gui iporãve merami teĩ kyxe oekyi pyre rami nhomomba. !7 Haꞌe vaꞌe ava ma opuꞌã hexeve peteĩ rami ikuai vaꞌekue re, omboaxa rive peteĩ rami ikuai aguã ijayvuague. B }7 Nhanderuete oendu vy ombovai ꞌrã, jypyꞌi guive opena vaꞌe vy. Mbaꞌeta haꞌe kuery re noĩ ojeko rerova aguã, Nhanderuete renonde teĩ ojererokyjea rupi eꞌỹ ikuai. }7 Eraa jepe ke xerekovea xerakykue monha vaꞌe kuery gui aiko porã ju aguã, mbaꞌeta heta ete ikuai xerovaigua. /7 Ajeꞌive, kuaray mbyte haꞌe kaꞌaruꞌi ju amombeꞌu ꞌrã aikotevẽ vaꞌe ajapukai reve. Haꞌe ramo Senhor oendu ꞌrã xeayvua. jM7 Haꞌe rã xee ma ajapukai ꞌrã Nhanderuete pe. Haꞌe ramo Senhor xereraa jepe ꞌrã. '7 Manoa tojopy voi haꞌe kuery, haꞌe oikove reve toguejy yvykua py. Mbaꞌeta ngoo rupi mbaꞌemo vai re anho oikuaa pota opyꞌa py. xi7 Joupive jaiko vaꞌekue, joupive javyꞌa vaꞌekue, teta rupi jaa vaꞌekue Nhanderuete pegua oo katy. 7 Haꞌe rami ꞌrãgue py ndee ava xee ramigua reiko vaꞌe, xereve renhemoirũ vaꞌekue ae, xeirũ xepyꞌa py roayvuve vaꞌe. |q7 Haꞌe rami avi xerovaigua eꞌỹ vaꞌekue ae xembojaru rei oikovy. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire aropoꞌaka kuaa ꞌrãgue. Ndaxerexaxei vaꞌekue eꞌỹ xere ovyꞌa rei, haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire ixugui anhemi ꞌrãgue. hI7 Tetã mbyte oĩ ꞌrã nhomombaa. Tape rupi ma ikuai nhomoingo axya haꞌe nhombotavya. 7 Ara py haꞌe pyávy ojere okuapy tetã kora yvýry rupi. Kora mbyte py ikuai opa marã rei haꞌe mbaꞌemo vai apoa kuery. 0Y7 Senhor, emomba ke xerovaigua kuery, ejapo nhomongetaa py ndoikuaavei aguã rami, mbaꞌeta tetã py xee aexa jogueroꞌa haꞌe joe ndaꞌijaꞌei vaꞌe anho. iK7 Ajou voi ꞌrãgue anhemi aguã, yvytu vaikue haꞌe yai opuꞌã vaꞌe gui”, haꞌe. M7 Ajava ꞌrãgue mombyry, tekoa eꞌỹa rupi aiko ꞌrãgue. ~u7 Haꞌe rami vy xee aipoaꞌe: “Apykaxu rami xepepo vaꞌe rire aveve avy vy ajou ꞌrãgue apytuꞌu aguã. B7 Aryryipa reve aendu akyjea, akyje vaipaa xere oĩ. c?7 Xekuraxõ otytypaa aendu xepyꞌa re. Amano aguã gui akyjea aendu xere ou vaꞌe. 2]7 xerovaigua kuery ijayvu rei haꞌe heko vai vaꞌe xemoingo axy rei ramo. Mbaꞌeta xere haꞌe kuery ombou xembojexavaiarã. Xevy ipoxy vaipa vy xemomba ꞌrã. gG7 Eikuaa pota ke xere, embovai xeayvua. Ajexavai vy ndaikuaai rei, ndaꞌevei rei aikovy v g7 Joapo vai vaꞌe kuery omombaa aguã re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe nhomboꞌe aguã Davi ombopara vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã. Xeruete, ejapyxaka ke ajerurea re. Endu eꞌỹ eme ajapukaia. s _6 Mbaꞌeta xereraa jepe ajexavaia haꞌe javi gui. Haꞌe ramo aexaa py xerovaigua kuery okanhymba. u c6 Ndevy ameꞌẽxeaꞌi py ameꞌẽ ꞌrã omeꞌẽmby. Senhor, aporaei ꞌrã nderery rupi iporã ramo. l Q6 Ombopaga ꞌrã heko vai vaꞌe xemoingo axyague re. Ojeroviapy reikoa rupi remomba ꞌrã. Y +6 Haꞌe rã xee ma Nhanderuete oiko xepytyvõarã. Senhor oiko xemoingovearã. / W6 Mbaꞌeta xere opuꞌã okuapy porojojai vaꞌe kuery, jojuka vaꞌety kuery xejukaxe okuapy. Haꞌe kuery ma Nhanderuete re imaꞌenduꞌaa rupi ndaꞌikuai. ]36 Xeruete, endu ke anhemboꞌe ramo, ejapyxaka ayvu xejuru gui oẽ vaꞌe re. f G6 Nhanderuete oepy aguã re ojapukaia ague Jogueroporaei vaꞌe pe nhomboꞌe aguã Davi ombopara vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã, Zife pygua kuery Saul pe aipoeꞌi ramo: “Orerekoa py eꞌỹ teve Davi onhemi?” (1 Samuel 23.19, 26.1). Xeruete, xereraa jepe ke nderery rupi, xemboeko porã guive ndepoꞌakaa rupi. J 5 Sião tetã gui Israel kuery reraa jepearã ou vy ojekuaa ma ꞌrãgue! Nhanderuete ojeupegua kuery omoingo porã jevy ramo Jacó ramymino kuery, Israel kuery ovyꞌa ete ꞌrã okuapy. hI5 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemondyipa ꞌrã, okyje aguã jipoi teĩ. Peẽ kuery re opuꞌã rei vaꞌekue kãgue Nhanderuete omoaĩmba ꞌrã. Haꞌe kuery oxĩmba ꞌrã pendegui, Nhanderuete nopenavei ramo. pY5 “Teko vai rupi ikuai vaꞌe ꞌarandurã noĩ teve? Haꞌe kuery ma xevygua kuery omomba rivepa ꞌrã mbojape hoꞌua rami. Nhanderuete pe ndojapukai ꞌrã guive.” Apy ma Nhanderuete ijayvu heko vai vaꞌe reko re. 95 Haꞌe rami teĩ haꞌe javive ojepeꞌa vy opa marã rei ikuai. Ndoikovei ma teko porã rupi oiko vaꞌe, neĩ peteĩve. Romanos 3.9-20 py. -S5 Haꞌe rã Nhanderuete ma yva gui omaꞌẽ ꞌrã avakue raꞌy kuery re, oexa aguã amongue pa oꞌarandua rupi, Nhanderuete oekaa rupi ikuaia oexa aguã. R 5 Jogueroporaei vaꞌe pe nhomboꞌe aguã Davi ombopara vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã. Opa marã rei heko vaꞌe ma opyꞌa py ijayvu vy “Ndoikoi rima Nhanderuete” heꞌi ꞌrã. Haꞌe kuery opa marã ꞌrã ikuai teko vai ojapo vy. Neĩ peteĩve ma ndoikoi ꞌrã heko porãa rupi. 6e4 Haꞌe rami repena rire xee roguerovyꞌa ꞌrã rakaꞌe rã peve. Ndere ojerovia vaꞌe kuery oendua py roarõ reve xemaꞌenduꞌa ꞌrã nderery re, iporã ramo. *M4 Haꞌe rã xee ma oliveira rembypy ipyau vaꞌe Nhanderuete pegua roka py hiꞌaĩ vaꞌe rami aiko. Nhanderuete xemboaxya re ajerovia rakaꞌe rã peve. N~4 “Haꞌe rami ꞌrã okanhy avakue Nhanderuete re eꞌỹ imbaraete vaꞌe. Mbaꞌeta ombaꞌe rei-rei retaa re rive ojerovia, haꞌe opa marã rei ikuaia re rive onhemombaraete vaꞌe.” } 4 Haꞌe nunga oiko rã heko porã vaꞌe kuery oexa vy ojererokyje ꞌrã. Haꞌe rami vy ojojai rei vy aipoeꞌi ꞌrã: 5|c4 Haꞌe rami avi Nhanderuete nemomba ꞌrã rakaꞌe rã peve. Ndejopy vy ndepeꞌa ꞌrã heravy nderopy reĩa gui, okuave vaꞌe yvy gui ndepeꞌa xapyꞌa ꞌrã. p{Y4 Ndee rejou porã vaꞌe ma ayvu nhomokanhyarã anho, renhombotavya rupi rive ndeayvu vaꞌe vy. z4 Iporã vaꞌe ꞌrãgue py mbaꞌemo vai anho rejou porãve. Anhetẽ rupi ndeayvu ꞌrãgue py ndeapuxe vai rive. y-4 Haꞌe rã ndee ma ndeayvu ꞌrã renhomomba aguã re anho. Kyxe haimbe vaꞌe jojuka vaꞌe rami ꞌrã ndeayvu, renhombotavy vaꞌe vy. jx O4 Heko vai vaꞌe ombopagaa aguã re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe nhomboꞌe aguã Davi ombopara vaꞌekue, Doegue Edom pygua Saul pe oikuaa uka ramo Abimeleque ro py Davi ovaẽague (1 Samuel 22.6-23). Ava ndepoꞌakapa vaꞌe, mbaꞌe re tu teko vai ri rejou porã? Mbaꞌeta Nhanderuete porayvua ma opa vaꞌerã eꞌỹ. Gw3 Haꞌe rami vy rerovyꞌa ꞌrã teko porã rupi ikuai vaꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ ramo, mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ vaꞌe. Ndevygua altar áry omeꞌẽ ꞌrã okuapy vaka raꞌy. nvU3 Emoingo porã ke Sião pygua kuery remboaxya rupi vy. Emoatyrõ uka ju Jerusalém tetã kora. Wu'3 Ndee Oreruete pe romeꞌẽ rã rerovyꞌa vaꞌerã vaꞌe ma orenheꞌẽ py ndaꞌeveia roendua. Orepyꞌa re rojejou vai haꞌe ronhemboaxy ramo ma ndee Oreruete, noremboaxy eꞌỹi ꞌrã. ; ; Et3 Mbaꞌeta ndererovyꞌai mymba rojuka vy romeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xee ameꞌẽ ma ꞌrãgue. Mbaꞌemo roapy reve romeꞌẽ vaꞌe guive ndererovyꞌai. Ns3 Senhor, eipeꞌa ke xejuru, haꞌe ramo rogueroporaei ꞌrã. r3 Xeruete, xereraa jepe ke tuguy amoẽague gui, Xeruete xereraa jepea. Haꞌe ramo aporaei reve arovyꞌa ꞌrã ndereko porãa. q 3 Haꞌe ramo ꞌrãe amboꞌe heko vai vaꞌe kuery ndereko re, haꞌe ramo ojejavypa vaꞌekue ojeko rerova ꞌrã ndevy. tpa3 Xere emoĩ ju xereraa jepeague re avyꞌaa. Xenheꞌẽ py xemombaraete ju xekyreꞌỹ aguã rami. foE3 Xemoxẽ eme nerenonde gui, neĩ xegui eipeꞌa eme guive Nenheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ. ny3 Xeruete, xere emoĩ kuraxõ pyau ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, xenheꞌẽ py xembopyau xereitya veꞌỹ aguã rami. Hm 3 Emaꞌẽ eme ajejavyague re, emboguepa ke xereko vaia. lw3 Ejapo ke oporaeia haꞌe ovyꞌaa rã aendu ju aguã rami, xekãgue remouꞌũmba rire teĩ avyꞌa nho aguã. 6ke3 Xekyꞌaꞌo ke hissopo rogue py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju aiko aguã, Haꞌe kuery reko rami vy sacerdote kuery jokyꞌaꞌo vy hissopo rogue ojopy ꞌrã mymba ruguy oĩa. Haꞌe vaꞌe py ojejavy vaꞌekue áry omboayvi ꞌrã oikyꞌaꞌo aguã (Levítico 14.1-7; Hebreus 9.19). Haꞌe rã apy ma Nhanderuete pe ojapukai ipyꞌa oikyꞌaꞌo aguã. xejoi ke, yroꞌy xiĩ vaꞌe gui xiĩ porãve vaꞌe aiko aguã. j3 Haꞌe rã ndee ma orepyꞌa re anhetẽ vaꞌe oĩ vaꞌe rerovyꞌa vaꞌe, haꞌe rami vy xepyꞌapy py reikuaa uka ꞌarandua. vie3 Xee ma teko vai py ma voi aikoꞌi vaꞌekue, haꞌi xererekoꞌi guive xere oĩ ae ma ajejavy aguã. 9hk3 Nderovai ae ajejavy vaꞌekue, ndevy anho, ndee rexaa py ajapo mbaꞌemo vai. Haꞌe nunga rupi xee aikuaa anhetẽ meme xere ndeayvua, haꞌevea rami xembopagaa guive. dgA3 Mbaꞌeta xee ma aikuaa ae xereko vaia, xemaꞌenduꞌa riae aikovy ajejavyague re. Hf 3 Xekyꞌaꞌo xereko vaia gui, xejoi ke ajejavyague gui. Te #3 Davi onhemombeꞌu haꞌe ojeko rerovaa rupi ijayvuague Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue, Bate-Seba reve joguerekoague re profeta Natã ou vy ijayvu jave guare (2 Samuel 11.1–12.20). Xeruete, xemboaxy ke ndereko porãa rupi. Opa mbaꞌe py renhomboaxya rupi vy emboguepa ke ajejavyague. #d?2 Xererovyꞌaa omeꞌẽ vaꞌe ma xemboetea rupi ikuai. Haꞌe rami guape omoatyrõ vaꞌe pe ma aikuaa uka ꞌrã Penderuete pendereraa jepea.” 3c_2 Peẽ kuery Penderuete gui penderexarai vaꞌe, peikuaa pota povaꞌe re. Haꞌe rami eꞌỹ ri ramo xee romondoropa ꞌrã, haꞌe ndoikoi ꞌrã penderepyarã. Xb)2 Haꞌe rami pendekuai teĩ xee akyrirĩ ranhe vaꞌekue. Haꞌe ramo pexaꞌã ndee ramigua ae xee aikoa re. Haꞌe rami teĩ xee romboayvu ꞌrãe. Haꞌe nunga haꞌe javi amoĩmba ꞌrã pexaa py. eaC2 Pendeayvu rei peiny penderyvy re, pendeayvu vaikue-ikue ꞌrã pendexy piꞌa re ae. a`;2 Mbaꞌemo vai re anho pendeayvu, pendejuru py penhombotavya rupi anho pendekuai. t_a2 Haꞌe rã imonda vaꞌe ma pexa vy perovyꞌa ꞌrã, itavy rei vaꞌe re guive penhemoirũxe vai. M^2 Mbaꞌeta napenhemoꞌarandu ukai, xeayvua napendu potai vy. ]]32 Haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma Nhanderuete aipoeꞌi: “Ndaꞌevei peẽ kuery xeayvua aeja vaꞌekue re pendeayvu aguã haꞌekue-ꞌekue rami, neĩ xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi pendeayvu aguã. \ 2 Pejapukai ke xevy pejexavaia ára. Haꞌe ramo xee rogueraa jepe ꞌrã, haꞌe rã peẽ ma xemboete ꞌrã”, heꞌi. s[_2 Any, Penderuete pe pemeꞌẽ perovyꞌaa, “Pemeꞌẽ ꞌrã perovyꞌaa”, heꞌia ma mboraei, eꞌỹ vy nhandepyꞌa haꞌe javi py nhamboetea re ijayvu vy . haꞌe Yvate ete vaꞌe pe pejapo kuerei penhemboayvuague. gZG2 Tyrã xee ndaꞌu haꞌu ꞌrã ri vaka roꞌo? Ayꞌu ꞌrã ri ndaꞌu kavara ruguy? Y2 Xee akaruxe vaꞌe rire aipo ndaꞌei ꞌrãgue pẽvy, mbaꞌeta yvy ma xembaꞌe itui, hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi avi. pXY2 Xee aikuaa guyra yvyty áry ikuai vaꞌe haꞌe javi, xerymba meme ikuai vixo nhuũndy rupigua. tWa2 Mbaꞌeta xerymba meme ikuai kaꞌaguy regua, yvyty áry mbovy rei eꞌỹ vaka ikuai vaꞌe guive. pVY2 Haꞌe rami teĩ pendero gui xee ndaipotai vaka raꞌy, neĩ kavara kora gui pemeꞌẽ vaꞌe. U{2 Mbaꞌemo pemeꞌẽague re eꞌỹ xeayvu pẽvy, mbaꞌemo peapy reve xerenonde pemoĩ riaea re eꞌỹ guive. )TK2 “Xevygua kuery, pejapyxaka ke, haꞌe rã xee xeayvu ꞌrã. Israel kuery, amombeꞌu ta penderekokue. Xee ma Penderuete, ‘Oreruete’ pejea vaꞌe. YS+2 Yva gui oikuaa uka heko porãa, mbaꞌeta nhomboayvua ma Nhanderuete ae. +RO2 “Pemboatypa ke xevygua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe py xereve guarã onhemoingo vaꞌekue”, heꞌi. Q2 Ojeupegua kuery omboayvu aguã ou. Haꞌe rami vy yvate yva katy ojapukai ꞌrã, yvy katy guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: P2 Haꞌe rami vy Nhanderuete ou ꞌrã, nokyrirĩ ꞌrã guive. Henonde ma ou tata nhomombaarã, ijyvýry rupi yvytu vaikue hevovo. [O/2 Sião tetã iporãve ete vaꞌe gui Nhanderuete oexa uka ꞌrã guexakãa. |N s2 Anhetẽ rupi Nhanderuete nhamboete aguã regua Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue. Senhor Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe ijayvu vy oenoĩmba ꞌrã yvy regua kuery kuaray oua katy gui oikea katy peve ikuai vaꞌe. TM!1 Avakue ojou porãmby naiꞌarandui vy mymba rami avi ꞌrã okanhy. ]L31 haꞌe vaꞌe oo avi ꞌrã tuu kuery ooague py, hexakã ndoexavei aguã py. pKY1 Oikove teri jave ojejou porã ꞌrã, haꞌe ojeupe guarã ojou reta rã pavẽ ojou porã teĩ J1 Mbaꞌeta haꞌe kuery omano vy mbaꞌeve ndogueraai ꞌrã ngupive, mbaꞌemo porã oguereko vaꞌekue nomoirũvei ꞌrã. |Iq1 Penhemondyi eme amongue imbaꞌe rei-reipave ovy rã, haꞌe ngoo pyguarã mbaꞌemo porã ojouve ovy teĩ. gHG1 Haꞌe rã xerekove ma Nhanderuete oepy ꞌrã manoa poꞌakaa gui, ojea py xereru vy. tGa1 Haꞌe rami teĩ vexaꞌi rami avi omboguejya ꞌrã yvykua py. Haꞌe kuery re opena vaꞌerã ma manoa. Yvykua katy meme ꞌrã oguejy. Haꞌe py ma iporãague huꞌũmba ꞌrã. Haꞌe kuery rekoarã oĩ vaꞌe ma yvykua ae. nFU1 Haꞌe rami ikuai ojee ae ojerovia vaꞌe, hemimboꞌe kuery ijayvua oguerovyꞌa vaꞌe voi. E1 Haꞌe rami teĩ avakue ojejou porã vaꞌeri ndaꞌikuai riaei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py mymba rami avi okanhy ꞌrã. @Dy1 Opyꞌa py aipoeꞌi: “Xero opa eꞌỹ vaꞌe hiꞌaĩ, xerekoague ma rakaꞌeve rã ikuai vaꞌe peguarã” heꞌi teĩ. Haꞌe rami vy guery rupi ae ꞌrã omboery oyvy. LC1 Haꞌe gui jaexa rã hiꞌarandu vaꞌe voi omano ꞌrã. Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe haꞌe ndoikuaai vaꞌe joo rami meme ꞌrã opa, haꞌe amboae pe ju oeja ꞌrã ombaꞌe rei-reikue. UB#1 jajapo aguã oikove riae aguã rami, yvykua py oguejy eꞌỹ aguã. mAS1 Mbaꞌeta joekove jajogua aguã ma hepy vaipa. Rakaꞌe rã peve nanhanheaꞌãvei ꞌrãgue @ 1 Anhetẽ avave rei ndojogua kuaai ꞌrã guyvy rekove. Nhanderuete pe nomeꞌẽ kuaai ꞌrã jogueraa jepe aguã regua. u?c1 Haꞌe kuery ma ombaꞌe rei-rei re rive ojerovia, mbaꞌemo oguereko vaꞌe re rive ovyꞌa vaꞌe. }>s1 Mbaꞌe re tu jexavaia ára py akyje ꞌrã? Xerakykue monha okuapy vaꞌe ma teko vai rupi xejoko rei teĩ. =1 Ajapyxaka porã ꞌrã mbaꞌemo re ombojoja vy ijayvua rã, ndoikuaai pyre amombeꞌu porãve ꞌrã ixã reta vaꞌe pu rupi. t<a1 Haꞌe gui xejuru py xeayvu ꞌrã ꞌarandu re, xepyꞌa py ꞌarandua re anho ꞌrã aikuaa pota. g;G1 Yvyĩgueꞌi haꞌe yvatekueve, perekopa vaꞌe haꞌe pendeporiaukueꞌi haꞌe javi. c: A1 Avakue okanhymba aguã re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue. Haꞌe javi regua, pendu pota ke povaꞌe. Yvy re pendekoa vaꞌe haꞌe javi, pejapyxaka ke. o9W0 “Haꞌe rami oiko Nhanderuete rakaꞌe rã peve guarã. Nhanderereko ꞌrã nhamano peve.” 890 Peikuaa pota porã ikora yvatea re, haꞌe pexa pota oo ikorapa vaꞌe ikuai vaꞌe re, rakaꞌe rã ikuai vaꞌerã pe pemombeꞌu kuaa aguã: \710 Peguata ke Sião rupi, haꞌe javi rupi pejere. Peipapa torre ikuai vaꞌe. Y6+0 Tovyꞌaa Sião yvyty re, Judá rajy kuery avi tovyꞌa neꞌarandua re. 5/0 Oreruete, nderery oikuaa pavẽ ꞌrã. Haꞌe rami vy ndevy oporaei rã yvy apy peve ꞌrã onhendu. Ndepo py haꞌevea rami rejoguereko. [4/0 Oreruete, renhomboaxya re oremaꞌenduꞌa ndevygua templo mbyte roĩa py. D30 Omombeꞌua rã nhaenduague rami jaexa Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua tetã py oiko vaꞌe, Nhanderuete pegua tetã py ae. Nhanderuete omoĩ atã ꞌrã rakaꞌe rã peve. c2?0 Yvytu kuaray oua katy gui ou vaꞌe py rembovaipa Társis gui kanoã ou vaꞌekue. h1I0 Haꞌe py ngyje rive ipoꞌaka haꞌe kuery re, oendu guive haxy imemby ta vaꞌe rami. A0}0 Tetã oexa vyve onhemondyipa. Okyjepa vy onhamba. [//0 Haꞌe nunga rupi huvixa kuery nhomoirũmba jogueruvy vaꞌekue okanhymba. j.M0 Tetã py oo ikorapa vaꞌe rupi Nhanderuete ojekuaa uka nhanhemi aguã yvate vaꞌe rami. #-?0 Ixupegua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma yvate ete, yvy jave re oguerovyꞌaa vaꞌe. Sião yvyty oĩ kuaray puku-a yke katy, huvixave retã oĩa. P, 0 Nhanderuete pegua tetã re ijayvua Mboraeirã Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue. Yvate ete vaꞌe ma Senhor oiko, haꞌevea rami jaroporaei Nhanderuete pegua tetã py. _+7/ Yvy regua ruvixa kuery onhemboatypa vy Abraão Ruete pegua ju ikuai. Mbaꞌeta Nhanderuete peguarã ae ikuai yvy regua kuery huꞌy jokoa oguereko vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe jave py xondaro kuery omoĩ ꞌrã imoiny huꞌy jokoa nguvixa retã kora re, ixupegua ikuaia oikuaa uka aguã . Haꞌe anho yvate ete vaꞌe oiko. y*k/ Nhanderuete ipoꞌaka ꞌrã yvy regua kuery re. Oguapy ꞌrã tenda openaaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. `)9/ Nhanderuete ma yvy jave regua ruvixave oiko. Ixupe peporaei mboraei porã rupi. q([/ Peporaei Nhanderuete pe, peporaei porã ixupe. Peporaei nhanderuvixave pe, peporaei porã ixupe. q'[/ Nhanderuete oẽ ovy oguerojapukai vaꞌe mbyte rupi. Mimby guaxu pu rupi guive Senhor oaxa ovy. v&e/ Nhandevy guarã oiporavo nhandekuai aguã. Haꞌe vaꞌe yvy ma hembiayvu Jacó ojou porã vaꞌekue. a%;/ Amboae regua kuery re nhanembopoꞌaka vy nhandepy guýry omoĩ yvy regua kuery. z$m/ Mbaꞌeta Senhor yvateve ete vaꞌe ma omboetevepy, huvixave yvateve vaꞌe yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe. w# i/ Nhanderuete yvy regua kuery ruvixave pe oporaeia Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue. Haꞌe javi regua kuery, pejepopete ke. Penemaꞌenduꞌa Nhanderuete re, pevyꞌaa rupi penhendu. `"9. Nhandereve oiko Senhor ixondaro reta vaꞌe, Jacó Ruete ae oĩ nhanhemi aguã. )!K. Aipoeꞌi: “Pepytuꞌu peikuaa aguã xee ae Penderuete aikoa. Xee ma xeyvate ꞌrã yvy regua kuery áryve, yvy jave re ete ꞌrã xeyvate”, heꞌi.  %. Mbaꞌeta yvy apy peve omomba joe opuꞌãa. Omopẽmba guyrapa haꞌe yvyra rakua, karóxa joe opuꞌãa pygua guive oapypa tata py. Q. Peju ke pexa Senhor rembiapokue, yvy re mbaꞌemo ombovaipaague. c?. Nhandereve ma oiko Senhor ixondaro reta vaꞌe, Jacó Ruete ae oĩ nhanhemi aguã. . Yvy regua kuery haxẽmba, tetã ikuai vaꞌe omyĩ ꞌrã. Haꞌe rã Nhanderuete oayvu omonhendu ramo yvy tykupa ꞌrã. fE. Tetã mbyte ma Nhanderuete ae oĩ. Haꞌe ramo neĩ peteĩ henda py ma voi ndoityai ꞌrã. Nhanderuete oipytyvõ ꞌrã koꞌẽmba guive. Tetã Nhanderuete pegua omombeꞌu porãve Apocalipse 21.23–22.5 py. .U. Oĩ peteĩ yakã Nhanderuete pegua tetã mbyte rupi oxyry vy ombovyꞌa ꞌrã haꞌe pygua kuery, Yvate ete vaꞌe pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi voi. Z-. yy opuꞌã-puꞌã vy yjuipa, opuꞌã ovy ramo yvyty voi oryryipa teĩ. ~}||*{{)zyyxcww~vuuttsrrrqpoonntmmlkkLjiiIhgffeed+cwbbuaa!``+__^{]]]'\\d[[;ZZHYYbYXXWVV3UU&TT]SgRR6QQOONJMM,LL=K;JJcIHHGGFEEcDD-CBBnA@@??&>=<<<::h99X88t879655e44Y333211M000/_..7--],,7++9*p))+(('L&&"%%/$$7##K"""!!7 +|z?\AT[0EQ8L+wS ' 3 6 D &Ux2Lm I!I Haꞌe rã xevy ma haꞌeve vaipa Nhanderuete reve aikoa. Senhor Nhanderuete re anhemi, hembiapokue haꞌe javi amombeꞌupa aguã. {HoI Ndegui ojepeꞌa vaꞌe ma okanhymba ꞌrã, remomba ꞌrã ndere ojeroviaague rupi veꞌỹ ikuai vaꞌe. G}I Xeroꞌo, xekuraxõ ikangypa teĩ Nhanderuete oiko xepyꞌa mombaraetearã, xevygua oĩ rakaꞌe rã peve guarã. pFYI Mavaꞌe ꞌrã tu areko yva re ndee eꞌỹ vy? Yvy re voi ndoikoi ndee rami arovyꞌa vaꞌe. eECI Ndee xerereko ꞌrã xemongetaa rupi. Haꞌe rire ma xemovaẽ ꞌrã nerexakãa py. aD;I Haꞌe rami avi ndereve riae xee aiko, ndee ma xepo aiporu kuaa regua re xejopy. xCiI xevai rei aikovy vaꞌekue aikuaa eꞌỹ vy. Nerenonde hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe rami aiko vaꞌekue. ZB-I Haꞌe gui xepyꞌa raxy jave, xekuraxõ py ndaꞌevei reia anho aendu vy AI Oexa raꞌua gui omaꞌẽ xapyꞌa vaꞌe rami ꞌrã ndee voi Senhor repuꞌã vy haꞌe kuery re neremaꞌẽvei. J@ I Opa xapyꞌa ꞌrã, nhemondyi gui rive ꞌrã okanhymba. u?cI Anhetẽ ndee remoĩ ꞌrã haꞌe kuery yxyĩ reia py, rejapo ꞌrã hoꞌapa vy okanhy aguã rami. ~>uI Nhanderuete pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py aike peve. Haꞌe gui mae ma aikuaa haꞌe kuery opa aguã. `=9I Haꞌe rami avi haꞌe nunga re aikuaa pota vy xevy pe ipoyi ete vaꞌe aikuaa, w<gI Haꞌe rami xeayvu vaꞌe rire ajapo ꞌrãgue nderaꞌy kuery haꞌe javive pe ndaꞌevei aguã rami. M;I Mbaꞌe re tu aiko axy riae koꞌẽ nhavõ xembopagaa rupi? ~:uI Haꞌe nunga rupi xepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi aikoa mbaꞌeverã ndovarei, neĩ xepo kyꞌa eꞌỹa guive. |9qI Haꞌe rami ae ikuai heko vai vaꞌe. Haꞌe kuery noĩ vai ꞌrãe, ombaꞌe rei-reirã ojou-jouve ꞌrã. 8/I Aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌexa ndaꞌu Nhanderuete oikuaa ꞌrã? Xapyꞌa rei ndaꞌu Yvate ete vaꞌe re oĩ ri oikuaa aguã?” heꞌi. w7gI Haꞌe nunga rupi heta vaꞌe kuery ojeꞌoi ꞌrã hupive, yvu gui oyꞌuxea rami oyꞌu vaꞌe rami. u6cI Yva pygua gui onhemboyvateve aguã re tema ijayvu ꞌrã okuapy, yvy jave re ikuai vaꞌe re ijayvu. 5I Nhombojaru rei haꞌe ijayvu vai rei ꞌrã okuapy joe, nhomoingo axy rei aguã re anho ꞌrã ijayvu onhemboyvate vy. o4WI Ikyra ete gui hexa ẽmba rei ꞌrã, haꞌe ipyꞌa re ma opa marã rei ikuai aguã anho oĩ. g3GI Ojee omoĩ ꞌrã ojejou porã reia mboꞌy rami, jojukaxea omoĩ ꞌrã ao puku rami. 2I Haꞌe kuery ma avakue imarã vaꞌe rami eꞌỹ naꞌikaneꞌõi, neĩ ndojexavai ꞌrã avakue mboae rami eꞌỹ. `19I Haꞌe kuery re noĩ ipyꞌa eta reia merami. Hete rexaĩ, imbaraete rei guive. 0I Mbaꞌeta xee ma amoaruã vaꞌekue ojee rive ojerovia vaꞌe kuery, opa marã rei ikuai vaꞌe imbaꞌe rei-reipa rã aexa vy. _/7I Haꞌe rã xee ma aikoa rupi ajavy rai, kyrĩꞌi oata ajavy aguã aguataa py. O. I Heko vai vaꞌe kuery reko re ijayvua Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue. Nhanderuete anhetẽ Israel kuery oayvua rupi ete oiko, ipyꞌa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe. 2-_H Opa ma Jessé raꞌy Davi onhemboꞌea. w,gH Taꞌimaꞌenduꞌa porãa riae hery re, iporã ete ramo. Hexakãa tojekuaa yvy jave re. Amém! Amém! + H Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor Nhanderuete, Israel kuery Ruete, haꞌe anho nhomondyipaarã ojapo kuaa vaꞌe ramo. c*?H Hery re taꞌimaꞌenduꞌaa riae rakaꞌe rã peve, taꞌimaꞌenduꞌa porãa kuaray hexakã teria ja. Hexe vy toiko porã haꞌe javi regua avakue, ixupe yvy regua kuery “Imaꞌenduꞌa porãmby” teꞌi. 0)YH Ijyvy re toiko porã mbaꞌemo aju, tomyĩmba jekuaa yvyty apyte peve. Taiꞌa porã Líbano yvy pygua rami. Tetã pygua kuery voi taetave ovy jai ipotya rami. #(?H Toikove puku, haꞌe gui ixupe omeꞌẽa ꞌrã ouro Sabá guigua. Hexe ojerurea riae ꞌrã, imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã guive koꞌẽ nhavõ. w'gH Ojogua ꞌrã omoingo axy rei pyre haꞌe ojuka pyrã rekove. Ixupe rã haꞌe kuery ruguy hepyve ete. m&SH Omboaxy ꞌrã ikangyꞌi haꞌe ojexavai vaꞌe, ogueraa jepe ꞌrã iporiaukueꞌi rekove. y%kH Mbaꞌeta haꞌe ma oepy ꞌrã iporiaukueꞌi ojapukai ramo, ojexavai vaꞌe haꞌe yvyĩgueꞌi guive. p$YH Henonde huvixave ikuai vaꞌe toĩmba guenapyꞌã re. Haꞌe javi regua taꞌikuai ixupe anho. "#=H Ixupe Társis tetã haꞌe yy paꞌũ pygua huvixa kuery tomeꞌẽ imposto repy, Sabá haꞌe Sebá pygua huvixa voi tomeꞌẽ mbaꞌemo ixupe. "H Henonde toĩ tekoa eꞌỹa regua kuery haꞌe javi guenapyꞌã re. Hovaigua kuery tojeroꞌapa yvy kuꞌi oere peve. f!EH Taꞌipoꞌaka yeꞌẽ haꞌe javi peve, haꞌe yakã oĩ vaꞌe guive yvy apy peve. t aH Haꞌe oĩa ára heko porã vaꞌe taꞌikuai porã, jaxy hexakã teria ja toiko ikuai porã aguã. q[H Huvixa toiko nhuũndy rupi oky hoꞌa vaꞌe rami, oky xapyꞌa pyávy yvy omoakỹ vaꞌe rami. ~uH Haꞌe ma oiko riae ꞌrã kuaray hexakã teria ja, jaxy hexakãa ja guive, yvy regua haꞌe javi okuavea ja. &EH Haꞌe gui huvixa toikuaa pota heta vaꞌe kuery iporiaukueꞌi re, toepy ojexavai vaꞌe raꞌy kuery, haꞌe rã nhomoingo axyare ma tomouꞌũmba. |qH Yvyty ikuai vaꞌe gui ou ꞌrã heta vaꞌe kuery moingo porãarã, yvyꞌã gui voi ou ꞌrã teko porã. wgH Haꞌevea rami meme toikuaa pota ndevygua kuery re, teko porã rupi topena ojexavai reiꞌi vaꞌe re. i MH Huvixave rakaꞌe rã peve ipoꞌaka aguã re ojerurea ague Salomão ombopara vaꞌekue. Oreruete, huvixave re emoĩ ke neꞌarandua, huvixave raꞌy guive emoꞌarandu joguereko porã aguã rami. )G Xeapekũ py ára nhavõ aromaꞌenduꞌa ꞌrã rejoguereko porãa, mbaꞌeta xemoĩ vaixe vaꞌe oxĩmba haꞌe ndaꞌevei nho okuapy. |qG Roguerovyꞌaa rupi xejuru py aroporaei ꞌrã, xerekovea rupi voi roguerovyꞌa ꞌrã, xereraa jepe rire. _7G Xee voi mbaraka py rogueroporaei ꞌrã. Xeruete, xemaꞌenduꞌa ꞌrã ndeguigua anhetẽ vaꞌe re. Ndevy aporaei ꞌrã mboraei ixã reta vaꞌe pu rupi, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe ae. 8kG Xemoingo porã jevy ke, xemombaraete ju. %G Opa marãgua teko vai haꞌe jexavaia rupi xemboaxa rire teĩ xerekovea remoĩ porã jevy ꞌrã, yvykua vaikue gui xerenoẽ kuerei. -G Xeruete, ndereko porãa ma yva peve ꞌrã oo. Mbaꞌemo vaipa ete rejapo vaꞌe, Xeruete. Mavaꞌe ndaꞌu ndee ramigua ete ꞌrã oiko? FG Haꞌe nunga rupi Xeruete, xereja eme, xetujaꞌi ete ma, xeꞌa xiĩmba ma teĩ, aỹgua kuery pe nembaraetea aikuaa ukapa peve, ndepoꞌakaa guive rakaꞌe rã ikuai vaꞌerã pe. G Xeruete, ndee ma xekunumi guive xerekomboꞌe reikovy. Haꞌe gui aỹ peve amombeꞌu aikovy iporã ete vaꞌe rejapo vaꞌekue. G Anhenhandu Senhor Xeruete mbaraetea rupi. Haꞌe rami vy xemaꞌenduꞌa jepi ꞌrã rejoguereko porãa re, ndeguigua re anho. }G Xejuru py amombeꞌu ꞌrã rejoguereko porãa, ára nhavõ amombeꞌu ꞌrã rejogueraa jepea, ndaikuaapai teĩ. X)G Haꞌe rã xee ma ndee ae roarõ ára nhavõ, rogueroporaei riae guive. -SG Haꞌe rã xerekovea rovaigua kuery ma toxĩmba haꞌe tokanhymba. Ejapo ke xemoĩ vaixe vaꞌe kuery ae oxĩmba aguã rami, omboeteve eꞌỹpy taꞌikuai. R G Xeruete, ejepeꞌa eme xea gui. Xeruete, ejapura ke xerepy aguã. G Haꞌe vy aipoeꞌi: “Nhanderuete ndoepyvei ma ꞌrã. Nhamonha ke, jajopy, heraa jepearã ndoikoi ramo”, heꞌi okuapy. u cG Mbaꞌeta xerovaigua kuery ma ijayvu okuapy xere. Xerekovea oipeꞌaxe vaꞌe nhomboaty tema okuapy. c ?G Xetujaꞌi ma teĩ xereja eme xee aeꞌi. Xembaraetea opa ramo xerepy eꞌỹ eme. M G Ndevy anho ꞌrã aporaei, roguerovyꞌa ꞌrã ára nhavõ. Z-G Heta pe nhomondyipaa aiko, teĩ ndee ma anhemiaty imbaraete vaꞌe reiko. G Ndere ae ajeko vaꞌe xetuiꞌi guive. Xeryruꞌi gui xepeꞌa vaꞌekue. Haꞌe gui ndere vy ꞌrãe aporaei ára nhavõ. nUG Mbaꞌeta Senhor Xeruete, ndee ma roarõ aikovy vaꞌe, xekunumi guive ndere ajerovia vaꞌe. G Xeruete, xereraa jepe ke heko vai vaꞌe po gui, avakue heko vai vaꞌe, porayvu eꞌỹ vaꞌe xejopy vaꞌe gui. G Ndee ma xeꞌitaova anhemiaty. Ndeayvu aa jepe aguã re, mbaꞌeta ndee ma xeꞌitaova haꞌe oo imbaraete vaꞌe. iKG Xereraa jepe rejoguereko porãa rupi vy, xejogua ju. Endu ke ndeapyxa py, haꞌe xerepy. t cG Tujaꞌi ojerureague |yhwh{Senhor,} ndere ae xee anhemi vaꞌe. Taiko eme oxĩmba rei vaꞌe. /WF Haꞌe gui xee ma iporiaukueꞌi, ojexavai rei vaꞌe aiko. Xeruete, ejapura xerepy aguã. Ndee ma xepytyvõa haꞌe xerepyarã. |yhwh{Senhor,} ndeare eme ke! GF Haꞌe rã ndereka vaꞌe kuery haꞌe javi ma tandererovyꞌa oporaei reve. Rejogueraa jepea oguerovyꞌa vaꞌe “Nhanderuete imaꞌenduꞌa porãmby toiko!” teꞌi riae okuapy. r]F Tove ovyꞌa rei vaꞌe xevy “Haꞌevea rami! Haꞌevea rami!” heꞌi vaꞌe kuery toguevipa. ~/F Tove xerekove oipeꞌaxe vaꞌe toxĩmba, oxĩmbaa anho toendu. Ajexavaia re ovyꞌa rei vaꞌe kuery oxĩmba reve tojevypa guakykue katy. 4} cF Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue imaꞌenduꞌa aguã. Xeruete, xereraa jepe ke. Ejapura ke |yhwh{Senhor,} xerepy aguã. | E$ Haꞌe gui hembiguai ramymino kuery ju ꞌrã ikuai porã haꞌe py, hery oayvu vaꞌe kuery ikuai avi ꞌrã haꞌe py. E{E# Mbaꞌeta Nhanderuete ogueraa jepe ꞌrã Sião pygua kuery, ojapo ukapa ju ꞌrã guive Judá yvy regua tetã. Haꞌe py ma haꞌe kuery hekoa ju ꞌrã, ixupegua ae ꞌrã ikuai. tzaE" Haꞌe gui yva haꞌe yvy regua, toporaei ixupe, yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe hexe omyĩ vaꞌe avi. yE! Mbaꞌeta Nhanderuete ombovai ꞌrã iporiaukueꞌi ojapukaia, ndaexarai ꞌrã nhuã py ixupegua omboty pyre gui. x1E Haꞌe vaꞌe ojexavai vaꞌe kuery oexa vy ovyꞌa ꞌrã okuapy. Peẽ Nhanderuete re penemaꞌenduꞌa vaꞌe, tapendekyꞌa guaxuve ju. w}E Namigua ma Senhor ojou porãve ꞌrã vaka raꞌy, eꞌỹ vy vaka hakua haꞌe ipyapẽ vaꞌe omeꞌẽmby gui. Uv#E Nhanderuete rery rupi aporaei ꞌrã, amboete ꞌrã arovyꞌa reve. uwE Haꞌe rã xee ma ndavyꞌai ete aikovy ajexavai vy. Xeruete anhemiaty yvate vaꞌe, exa uka ju xereraa jepea. .tUE Hery emboguepa kuaxia tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa gui, ; , , , 20.11-15, toĩve eme heko porã vaꞌe kuery rery reve. ss_E Haꞌe kuery re emoĩve tema teko vai káuxa opaga aguã, remboaxy aguã rami eꞌỹ ikuai aguã. $rAE Mbaꞌeta haꞌe kuery omoingo axy raxave rire ndee remoingo axy vaꞌe, ndee remboguai vaꞌekue haꞌe kuery ojapo haxy oendu vaipave aguã rami. qE Hekoa topyta tekoa eꞌỹa rami, avave rei toiko eme hoogue py. Kovaꞌe ayvu rupi Judas rekokue re ijayvu Atos 1.15-26 py. FpE Haꞌe kuery pe exa uka ndepoxya, ndepoxya toupitypa. foEE Haꞌe kuery rexa voi tapytũmba ndoexavei aguã, ikupe ma ejapo oryryipa aguã rami. qn[E Haꞌe kuery mesa tojeapo nhuã rami haꞌe kuery renonde, imbaꞌe rei-rei topyta imboꞌaarã. DmE Haꞌu vaꞌerã iro vaꞌe rive omeꞌẽa xevy, haꞌe xeyꞌuvei ramo vinagre omeꞌẽa. Haꞌe ramigua oiko Jesus kuruxu re oĩ jave (Mateus 27.33-34, 48; João 19.28-30). wlgE Axĩmbaa gui xepyꞌa ovopa, xekangy vy. Xemboaxyarã ma arõ rive, xembovyꞌaarã aeka teĩ ndajoui. k)E Ndee ma reikuaa ae xembojaru rei okuapya, xemoxĩmbaa haꞌe xemoĩ vai reia guive. Xerovaigua kuery haꞌe javi rexaa rupi meme ikuai. SjE Enhemboja xerekovea re, xerepy, xereraa jepe xerovaigua kuery gui. ai;E Xee nerembiguai pe ejexa uka eꞌỹ eme, ajexavai aikovy ramo. Xembovai voi ke. hyE Senhor, xembovai ke renhomboaxya rupi rejoayvu vaꞌe vy. Opa mbaꞌe py renhomboaxy vaꞌe vy ejevy ju xea py. gE Xereroxyry uka eme yy oxyry atã vaꞌe pe, yy jere py guive xemoinge uka eme, yvykua voi xeꞌáry tonhemboty eme. f%E Xereraa jepe ke ijaxuru vaꞌe py aike eꞌỹ aguã. Xereraa jepe xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery gui, yy typyvea py aikeague gui. 5ecE Haꞌe rã Senhor, xee ma ndevy anhemboꞌe haꞌeve jave. Xembovai ke Xeruete, opa mbaꞌe py renhomboaxya rupi, mbaꞌeta ojeroviapy reiko vy renhopytyvõ ꞌrã. ~duE Okẽ py oguapy vaꞌe opuka rei okuapy xere. Okaꞌu rei vaꞌe kuery voi xerery rupi oporaei ꞌrã okuapy. _c7E Ajukue voxa guigua py anhemonde ramo Haꞌe kuery ipyꞌa vai vy onhemonde ꞌrã ajukue vaikue voxa guigua py gueko rami vy (Lucas 10.13; Apocalipse 11.3). haꞌe kuery xembojaru rei rive ꞌrã okuapy. Ub#E Ajaeꞌo akaru eꞌỹ re aikoa py. Haꞌe rami aikoa re ju ijayvua. taaE Mbaꞌeta ndevygua oo ayvu etea xemomba, ndere ijayvu rei vaꞌe kuery ijayvu reia ma xere ae ou. ; j`ME Xeryvy kuery rexaaty rami veꞌỹ ma aiko, haꞌi piꞌa kuery voi ndaxerexa kuaavei ma. e_CE Mbaꞌeta ndevy aiko ramo xere ijayvua vaikue-ikue. Xerova re axĩmbaa anho ojekuaa. $^AE Senhor, Xeruete nexondaro reta vaꞌe, xekáuxa toxĩmba eme ndere ojerovia vaꞌe. Israel kuery Ruete, xekáuxa toĩ vai eme ndereka vaꞌe kuery. w]gE Xeruete, ndee reikuaa porã xee ae ꞌarandua rupi eꞌỹ aikoague, atekoavyague ndereikuaa eꞌỹi. \1E Mbaꞌe py eꞌỹ ndaxerayvui vaꞌe kuery ma xeꞌa xeakã regua gui hetave ikuai. Xemombaxe vaꞌe kuery ma ipoꞌaka vaꞌe meme, mbaꞌe py eꞌỹ xerovaigua kuery xere opuꞌã vaꞌe. Haꞌe rami vy xeapo okuapy xemonda agueꞌỹ voi ameꞌẽ ju aguã rami. [E Ajapukai riae ete vy xekaneꞌõ ma, xejyryvi pirupa ma guive. Xerexa voi ndoexavei ma, Xeruete arõ riae ete rã. \Z1E Xepija ma yapo py, yvy ndarovyi. Yy typyvea py aĩ. Oxyry atã vy xemoinge. kY QE Messias ndaꞌeveia re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue “Yvoty lírio” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Xeruete, xereraa jepe ke, mbaꞌeta yy ou ma xerekovea peve. LXD# Oreruete, omboetevepy reiko ndevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Israel kuery Ruete omombaraete haꞌe ombopoꞌaka ꞌrã ojeupegua kuery. Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Nhanderuete! |WqD" Peroporaei Nhanderuete Israel áry rupi ipoꞌakaa oexa uka vaꞌe, ombaraetea oexa uka arai yvatevegua re. VD! Haꞌe ma yva áryve rupi oĩ, yva ymave guare áry rupi. Haꞌe ojapo ꞌrã ijayvua oendua aguã rami, ijayvua ipoꞌakapa ramo. XU)D Yvy regua pendekuai vaꞌe, peporaei Nhanderuete pe, peroporaei Senhor. TD Huvixa kuery ou Egito yvy gui, Etiópia pygua avi onha ꞌrã jogueruvy, opo tynyẽ vaꞌe omokuaveꞌẽ reve Nhanderuete pe. GSD Emondyipa vixo takuaty rupigua, “Vixo takua ty rupigua” heꞌia ma Egito pygua ruvixa re ijayvu vy (Ezequiel 29.3, 32.2). heta regua kuery guive vaka rami imbaraete teĩ, haꞌe gui amboae regua vaka raꞌy rami ikuai vaꞌe. Epyrõ prata oipota rei vaꞌe kuery re. Emoaĩmba joe opuꞌãxe vai vaꞌe. tRaD Jerusalém tetã py ndevygua templo guigua. Huvixa kuery omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo nemboetea rupi. mQSD Oreruete, exa uka ju ke nembaraetea, mbaraete marã eꞌỹ orerepya rupi reiporu vaꞌekue, AP{D Pe py ma oĩ kyrĩve vaꞌe Benjamim regua, amboae kuery renonde re oo, haꞌe Judá regua huvixa kuery ngupivegua kuery reve. Ou avi huvixa kuery Zebulom haꞌe Naftali regua. OD Teta mbyte penemaꞌenduꞌa porã ke Nhanderuete re. Peẽ Israel ramymino kuery, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re. N/D Henonde ma ojeꞌoi oporaei vaꞌe, hakykue ma ixã vaꞌe mbopua kuery ojeꞌoi. Mbyte rupi ma kunhataĩgue oparãꞌi vaꞌe revegua ou. MD Xeruete, ojekuaa ndevygua kuery hyxy ovy vaꞌe. Xeruete, Xeruvixave pegua hyxy jogueravy vy oike henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. wLgD Haꞌe ramo pepyrõ ꞌrã penderovaigua kuery ruguy re, haꞌe penerymba jagua kuery oyꞌupa ꞌrã. $KAD Senhor aipoeꞌi: “Basã yvy gui arojevy uka ju ꞌrã haꞌe kuery, yeꞌẽ typyvea peve ojava teĩ haꞌe gui aru rukapa ju ꞌrã”, heꞌi. JD Mbaꞌeta Nhanderuete ombovo ngovaigua kuery akã, hiꞌa vuku vaꞌe haꞌe kuery ae oipotaa rupi ikuai vaꞌekue akã ombovopa. eICD Nhanderuete ma jogueraa jepea. Nhanderuete Senhor reve vy jaa jepe ꞌrã manoa gui. H{D Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor koꞌẽ nhavõ nhandevoyi ogueraa vaꞌe. Nhanderuete ma nhanderepya oiko. 6GeD Yvate katy reo ju vy reraa nerembiguairã rejopy vaꞌekue. Rejopy avakue ndejeupe guarã, heko vai vaꞌekue guive, Senhor Oreruete, haꞌe kuery mbyte reiko aguã. ZF-D Nhanderuete pegua karóxa joe opuꞌãa pygua ma vinte mil ikuai, tá, mbovy rei eꞌỹ oguereko. Haꞌe vaꞌe kuery mbyte rupi Senhor oiko. Sinai yvyty ojeapo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami. ?EwD Haꞌe gui ndee yvyty yvateve vaꞌe, mbaꞌe re tu remoaruã reia rupi remaꞌẽ yvyty Nhanderuete oiporavo vaꞌekue re? Haꞌe py ma Senhor oiko ꞌrã rakaꞌe rã peve. `D9D Nhanderuete pegua yvyty ma Basã, yvyꞌã yvateve vaꞌe ma Basã regua yvyty. rC]D Haꞌe py Ipoꞌakapa vaꞌe huvixave kuery omoaĩmba jave Zalmom yvyty áry hoꞌa yroꞌy apĩ. ~BuD Mbaꞌe re tu pepytuꞌu peiny mymba kora yvýry? Kovaꞌe ayvu rupi Débora ijayvu rakaꞌe Rúben kuery pe joe opuꞌã aguã katy ndooi ramo . Apykaxu pepo ma prata py onhovãmbaa mbyre, hague ipukuve vaꞌe re ma ouro rexakã oĩ. AD Huvixave kuery onhamba, oxondaro kuery reve ojavapa, haꞌe gui imbaꞌe rei-rei vaꞌekue ma kunha hoo vaꞌe ju ombojaꞌo. Z@-D Senhor ae oikuaa uka ayvu. Heta ete ikuai kunhague ayvu porã mombeꞌua. @?yD Haꞌe py ma ikuai nerymba kuery. “Nerymba kuery” heꞌia ma Nhanderuete pegua kuery re ijayvu vy . Oreruete, oikotevẽ vaꞌe pe rejou uka mbaꞌemo ndeporayvua rupi. W>'D Oreruete, oky jaꞌea rembou ndeyvy re. Naꞌiporãvei ramo rembopyau. B=}D yvy oryryipa rakaꞌe, yva voi otykypa ndee Oreruete renonde. Sinai yvyty voi omyĩmba ndee ore Israel kuery Ruete renonde. Egito yvy gui Nhanderuete judeu kuery ogueraa jepe vy henonderã omondouka arai haꞌe tata . Haꞌe gui Sinai yvyty yvýry haꞌe kuery ovaẽ ramo ojapo yvy oryryi aguã rami . f<ED Oreruete, ndevygua kuery renonde reẽ reovy ramo, tekoa eꞌỹa rupi reroguata ramo ; D Nhanderuete ojapo ꞌrã amongue haꞌe aeꞌi oiko vaꞌekue ngoo pygua heta reve ju oiko aguã rami. Nhuã py omboty pyre voi ogueraa jepe ꞌrã ikuai porã aguã py. Onheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe kuery anho ꞌrã ikuai yvy porã eꞌỹa re. !:;D Haꞌe ma tyreꞌỹ ikuai vaꞌe ru, haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe re oikuaa pota vaꞌe oiko. Nhanderuete oiko oꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. 9D Peporaei ke Nhanderuete pe, hery rupi peporaei. Pemboete arai áry rupi oiko vaꞌe. Senhor ae hery. Pevyꞌa henonde. 8D Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ovyꞌa ꞌrã okuapy, Nhanderuete renonde oporaei ꞌrã. Oguerovyꞌa pavẽ ꞌrã. "7=D Hataxĩ oaĩmba ovya rami ndee remoaĩ ꞌrã. Tata gui ei raity hykupaa rami avi heko vai vaꞌe kuery okanhymba ꞌrã Nhanderuete renonde gui. r6 _D Nhanderuete ngovaigua kuery re ipoꞌakaa re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Nhanderuete opuꞌã vy omoaĩmba ngovaigua kuery. Henonde gui onhamba oayvu eꞌỹ vaꞌe. r5]C Oreruete, oremoingo porã ke, haꞌe ramo yvy apy guive ojererokyjea rupi ikuai ꞌrã nerenonde. Q4C Nhanderuete nhanemoingo porã ramo yvy re oiko ma mbaꞌemoꞌa. e3CC Oreruete, yvy regua kuery tandereroporaei, tandereroporaei haꞌe kuery haꞌe javi. !2;C Amboae regua kuery voi tandererovyꞌa, tandereroporaei. Mbaꞌeta yvy regua re reikuaa pota ꞌrã anhetẽ rupi, yvy re ikuai vaꞌe rerekopa. e1CC Oreruete, yvy regua kuery tandereroporaei, tandereroporaei haꞌe kuery haꞌe javi. {0oC yvy re ikuai vaꞌe oikuaa aguã ndereko, yvy regua haꞌe javi ikuaia rupi oikuaa aguã rejogueraa jepea. / yC Yvy regua kuery oguerovyꞌa aguã regua Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã ombopara pyre mbaraka py ombojoguy aguã. Nhanderuete topena porã nhandere, tanhanemoingo porã, haꞌe jaikoa rupi tomboguejy ngova rexakã, .yB Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Nhanderuete. Anhemboꞌea noendu rivei, neĩ ndoexa uka eꞌỹi guive xemboaxya. a-;B Haꞌe rami rã Nhanderuete xerendu ae, oikuaa pota guive ajerure vy xeayvu rã. [,/B Xepyꞌa re ovare eꞌỹ vaꞌe amoĩ vaꞌe rire Senhor naxerendui ꞌrãgue. E+B Ixupe ajapukai karamboae, xejuru py aroporaei guive. *-B Nhanderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe haꞌe javi, peju ke, pendu, pẽvy amombeꞌu ꞌrã xevy ojapo porã vaꞌekue. )B Ndevy ameꞌẽ ꞌrã ikyra vaꞌe ojuka pyre, kavara roꞌokue reakuã reve. Ajuka ꞌrã vaka haꞌe kavara raꞌy. e(CB haꞌe rami aguã re xeayvu rire, mbaꞌeta ajexavaia ára haꞌe rami aguã xeayvu. k'OB Aike ꞌrã nderopy mbaꞌemo ameꞌẽ vaꞌerã reve, ndevy ajapo aguã anhemboayvuague, 7&gB Rejapo avakue kavaju árygua kuery oreakã áry rupi oo aguã rami. Oremboaxa vaꞌekue tata haꞌe yy rupi. Haꞌe rami rire teĩ peteĩ henda tuvixaa py ju orereru. ^%5B Oreapo vaꞌekue nhuã py orembotya aguã rami, orevoyirã remoĩ orekupe re. _$7B Mbaꞌeta ndee Oreruete, orereko rexa, orekyꞌaꞌo prata oikyꞌaꞌoa rami. d#AB Haꞌe ma ojapo jaikove aguã rami, haꞌe ndojapoi ꞌrã nhandepyxyry aguã rami. a";B Yvy regua kuery, penemaꞌenduꞌa porã ke Nhanderuete re, pendu uka peporaeia. !B Opoꞌakaa rupi opena riae ꞌrã, oexa pota ꞌrã yvy regua kuery re. Nonheꞌẽ rendui vaꞌe tonhemboyvate eme.  /B Yeꞌẽ omboypa rakaꞌe yvy piru reia rive opyta aguã rami, haꞌe yakã mbyte rupi guive oaxaa yvy rupi. , Haꞌe py ma javyꞌa hexe. {oB Peju ke, pexa Nhanderuete rembiapokue, avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue haꞌe javi. B Yvy jave regua nerenonde ꞌrã oĩ guenapyꞌã re, mboraei rupi oporaei ꞌrã ndevy, nderery rupi oporaei ꞌrã okuapy.” &EB Nhanderuete pe aipo peje: “Rejapo vaꞌekue ma iporã ete! Ndepoꞌaka etea rupi nderovaigua ikuai vaꞌekue ojexa uka ꞌrã nenheꞌẽ rendu vy. I B Peporaei hery rupi iporã ramo, perovyꞌa mboraei rupi. & GB Nhanderuete oguerovyꞌaa ague Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã ombopara pyre. Yvy jave re pendekuai vaꞌe, peroporaei Nhanderuete! &EA Mymba heta ꞌrã ikuai nhuũndy rupi, haꞌe yvyꞌã guy rupi ma hary anho ꞌrã ikuai. Haꞌe nunga haꞌe javi ovyꞌa vy oporaei ꞌrã okuapy. nUA teko eꞌỹa rupi jai rogue ikuai vaꞌe re guive. Yvyꞌã ikuai vaꞌe voi ovyꞌa ꞌrã. A Maꞌetỹa opaa py rexa uka ꞌrã ndeporayvua coroa rami iporã vaꞌe. Repyrõague rupi reja ꞌrã yvy moingo porãarã, 0YA Haꞌe rami vy remoakỹ ꞌrã yvy roikaraĩague rupi, rembojojapa ꞌrã yvyꞌã ikuai vaꞌe. Oky rayvi py remoakỹ ronhotỹ vaꞌekue remoingo porã vy. T!A Yvy re reikuaa pota vy remoakỹ ꞌrã, remoingo porã ete ꞌrã. Yakãꞌi Nhanderuete pegua typy porã meme ꞌrã. Mbaꞌemo raꞌyĩ oiko porã ꞌrã, haꞌe rami aguã rami remoingo rire. [/A Haꞌe ramo hexa pyrã rejapo vaꞌe yvy apy re ikuai vaꞌe oexa vy onhemondyipa ꞌrã okuapy. Kuaray oua katy gui haꞌe oikea katy gui ou vaꞌe rejapo ꞌrã ovyꞌa reve oporaei okuapy aguã rami. 'GA Yeꞌẽ revovo onhendu ramo remombytuꞌu ju, yai opuꞌã-puꞌã vaꞌe revovo, yvy regua kuery revovo guive. ; 21.25-26 eCA Nembaraetea rupi vy remombyta porã rakaꞌe yvyty, ndepoꞌakaa py renhemonde reve. `9A Oreruete orereraa jepea, ndeguigua teko porã re rojapukai ramo ndee orembovai ꞌrã nhomondyipaarã rejapo vy. Yvy apy re ikuai vaꞌe haꞌe yeꞌẽ mombyryve oĩ vaꞌe rupigua ndee anho nerarõ okuapy. {A Ovyꞌa ete ꞌrã ndejeupe guarã reiporavo vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery onhemboja ꞌrã ndere, nderoka py ikuai aguã. Haꞌe ramo rovyꞌa vaipa ꞌrã ndero py oremboaxya rexa uka vaꞌe re, ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. hIA gueko vaiague re ndovyꞌai vy. Rojejavyague orere ipoꞌaka ramo ndee rembogue ꞌrã. RA Ronhemboꞌea rendu vaꞌe, ndea py ou ꞌrã opa marãgua avakue  A Mbaꞌemo aju omonoꞌõmbaa ogueromaꞌenduꞌaa ague Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Oreruete, ndere rojeroviaa rupi rogueroporaei ꞌrã Sião tetã py! Ndevy pe rojapo ꞌrã ronhemboayvuague. ! ;@ Haꞌe gui heko porã vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã Senhor, hexe ojerovia ꞌrã guive. Anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe haꞌe javi ovyꞌa ꞌrã.  @ haꞌe avakue ikuai vaꞌe haꞌe javi ma ojererokyje reve oikuaa uka ꞌrã Nhanderuete rembiapo, haꞌe ojapo vaꞌe oikuaa vy. % C@ Po ramigua py haꞌe kuery hoꞌa ꞌrã: ijayvuague rami ae oiko ꞌrã haꞌe kuery re. Haꞌe ramo hexaa kuery haꞌe javi oakã ombovava ꞌrã,  }@ Haꞌe gui ma haꞌe kuery re Nhanderuete ju ꞌrã opoi nguꞌy. Haꞌe kuery oendu xapyꞌa ꞌrã onhyvõague. ) K@ Teko vai re rive oikuaa pota ꞌrã, haꞌe gui ojou ꞌrã haꞌekue rami ete ojapo aguã. Yvykua vaikue rami onhembopyꞌaa haꞌe peteĩ-teĩ pyꞌa. 2]@ Mbaꞌemo vai rupi ikuaia gui ndojepeꞌai ꞌrãe, nhemi rupi ijayvu ꞌrã joapo vai aguã re. Haꞌe vy joupe-upe “Mavaꞌe tu nhanderexa ꞌrã?” heꞌi. {@ nhemi rupi ojapo vai aguã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe re, haꞌe kuery re opoi xapyꞌa ꞌrã okyje eꞌỹ re. @ Haꞌe vaꞌe kuery ma kyxe oaĩmbeꞌea rami oguereko katu ꞌrã oapekũ, huꞌy oaꞌangaa rami oguereko katu ꞌrã ayvu vai, kO@ Xenhomi heko vai vaꞌe ojapoxe vaꞌe gui, heko vai vaꞌe opa marã onhendu okuapya gui. g I@ Hovaigua kuery gui oepy aguã re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Xeruete, endu ke ajexavai vy ajapukaia. Eraa jepe xerekovea xerovaigua kuery poxya gui. 5c? Haꞌe rã huvixave ma ovyꞌa ꞌrã Nhanderuete re. Hery rupi oura vaꞌe kuery avi ovyꞌa ꞌrã okuapy. Haꞌe rã apu rupi ikuai vaꞌe ma okyrirĩmba ꞌrã. wg? Remboaxa ꞌrã kyxe py ipoꞌaka vaꞌe kuery pe, jagua-tuvy nheꞌẽ rembiꞌurã rive ikuai aguã. lQ? Haꞌe rã xerekovea oipeꞌaxe vy xereka vaꞌe kuery ma hoꞌapa ꞌrã yvykua vaikue py. S? Xenheꞌẽ ma ndere anho oĩ. Ndepo reiporu kuaa regua re xejopy. )K? xepytyvõa reiko ramo. Ndepepoꞌã py anhemi vy aporaei ꞌrã vyꞌa rupi. “Ndepepoꞌã py” heꞌia ma Nhanderuete opena porãa re ijayvu vy . u~c? Xerupa py xetuia rupi voi xemaꞌenduꞌa ꞌrã ndere, pyávy ndakevei vy aikuaa pota ꞌrã ndere, }? Xenheꞌẽ py avyꞌa nhandy haꞌe xoꞌo hee vaꞌe haꞌu vy avyꞌaa rami avi. Roguerovyꞌaa rupi xejuru py rogueroporaei. j|M? Haꞌe rami vy roguerovyꞌa ꞌrã aikove teria ja, nderery rupi xepo aupi ꞌrã guive. u{c? Mbaꞌeta xerekove ꞌrãgue py xee arovyꞌave ndee xemboaxya. Haꞌe rami vy rogueroporaei ꞌrã. z}? Mbaꞌeta ndevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py aĩ vy aikuaa pota vaꞌekue nembaraetea haꞌe nerexakãa re. uy e? Nhanderuete jaeka aguã regua Mboraeirã Judá regua teko eꞌỹa rupi Davi oiko vy ombopara vaꞌekue (2 Samuel 15.1-30, 16.5-14). Xeruete, ndee ma Xeruete imbaraete vaꞌe. Xee ma roekaa rupi anheaꞌã aikovy. Ndere ma xerekovea ndaꞌeveive. Xerete re voi aendu ndere anhembojaxea, yvy ipiru reia rupi yy re ndaꞌevei vaꞌe rami. mxS> Senhor, ndere anho oĩ oremboaxy aguã. Peteĩ-teĩ pe remeꞌẽ ꞌrã ojapoague repy. ; ; rw]> Peteĩgue Nhanderuete ijayvu, mokoĩguea ma aendu povaꞌe: Poꞌakaa ma Nhanderuete guigua meme. ,vQ> Pejerovia eme pejokorea re, neĩ penemondaa re pevyꞌa eme guive. Penembaꞌe rei-rei hetave ovy teĩ haꞌe nunga re rive pejerovia eme pendepyꞌa py. ; duA> Avakue yvyĩgueꞌi ma mbaꞌeꞌỹ ikuai, ijyvatekueve voi anhetẽ rupigua eꞌỹ meme ikuai. Mbaꞌemo opejaa py ipoyia oexaa rã haꞌe kuery haꞌe javi teĩ mbaꞌeꞌỹ vaꞌe gui ndaꞌipoyive ꞌrã. t3> Xerevegua kuery, pejerovia hexe ára nhavõ. Ixupe pemombeꞌu guive pendepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Nhanderuete ma nhanhemiaty oiko. s > Nhanderuete gui ae ou aa jepe aguã haꞌe xemboetea aguã. Nhanderuete re oĩ xembaraete aguã haꞌe itaova anhemiaty. }rs> Haꞌe anho oiko itaova aĩ aguã, xereraa jepea, anhemiaty yvate vaꞌe. Haꞌe ramo ndaxereityavei ꞌrã. ~qu> Nhanderuete anho xenheꞌẽ py arõ aikovy xeayvu eꞌỹ re, mbaꞌeta ixugui ou ꞌrã arõ aikovy vaꞌe. 3p_> Haꞌe vaꞌe kuery xereityxe okuapy naxemboeteavei aguã. Apu rive haꞌe kuery ojou porãve. Ojuru py ijayvu porã teĩ opyꞌa py ma ijayvu vaikue-ikue ꞌrã. 9ok> Peẽ kuery haꞌe javive, rakaꞌe peve tu xee peteĩ ava re pepuꞌã rei ꞌrã xereity aguã oo mbotya ojeroꞌa vaꞌe, eꞌỹ vy kora hoꞌa raiꞌi vaꞌe rami. }ns> Haꞌe anho oiko itaova, xereraa jepea haꞌe anhemiaty yvate vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ndaxereityai ꞌrã. um e> Jajerovia aguã regua Jogueroporaei vaꞌe Jedutum oporaeia rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue. Nhanderuete anho arõ aikovy xenheꞌẽ py, xeayvu eꞌỹ re. Mbaꞌeta ixugui ae ou xereraa jepearã. |lq= Haꞌe rami rã nderery rupi aporaei ꞌrã rakaꞌe rã peve, anhemboayvuague ajapo aguã koꞌẽ nhavõ. gkG= Toĩ riae Nhanderuete renonde. Ndereko porãa haꞌe ndeporayvua rupi vy toikove riae. ~~ }~|||{zzByy(xwwRvvkvuQtt?ssBrqqp6oonmll kjjii>hh7gglgfyeemdQcc9bbYaaa!``__^^]\\3[[-ZYYxYX3WVVU*TT=SSsSRR)QQPPO8NN>6=v<))A(f(''J&&]%%K$$V##J""!!? GQJ[qT$/HLuW2 ` ] ( UnFm7X+)U Ndepoxya nderexa ukai orevy, ndepoxya rupi eꞌỹ orerereko vaꞌekue. [*/U Ndevygua kuery ojejavyague remboguepa vaꞌekue, heko vaiague rejaoꞌipa. s) aU Ojejavyague Nhanderuete ombogue aguã re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue. Senhor, remoingo porã vaꞌekue ndeyvy, Jacó kuery guive remoingo porã ju. X()T Senhor nexondaro reta vaꞌe, ndere ojerovia vaꞌe ovyꞌa ete ꞌrã. @'yT Senhor Nhanderuete ma kuaray haꞌe mbaꞌemo vai jokoa. Senhor nhanemboaxy haꞌe nhanemoexakãarã. Teko porã rupi ikuai vaꞌe pe nomeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã iporã vaꞌe. R&T Amboae henda py mil ára aĩ ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩꞌi ára ndevygua roka py aĩ aguã. Heko vai vaꞌe rekoa py xerekoa ꞌrãgue py haꞌeveve Xeruete pegua rokẽ arõ aikovy aguã. z%mT Oreruete mbaꞌemo vai gui jokoa reiko vaꞌe, eikuaa pota ke, emaꞌẽ huvixave reiporavo vaꞌekue re. l$QT |yhwh{Senhor,} Xeruete nexondaro reta vaꞌe, endu anhemboꞌea. Jacó Ruete, ejapyxaka ke. U##T Haꞌe kuery ma imbaraeteve teve ꞌrã ojeꞌoivy. Peteĩ-teĩ ojexa uka ꞌrã Nhanderuete renonde Sião py. Apy ma ijayvu Jerusalém py Nhanderuete omboete aguã katy oguata vaꞌe kuery re. "-T Yvyugua ipiru rei vaꞌe rupi oaxa teĩ haꞌe kuery pe ojeapo ꞌrã yy oxyry porã reia. Oky ypy vaꞌe omoakỹ porãmba ꞌrã guive. !T Ovyꞌa ete ꞌrã avakue ndere vy imbaraete vaꞌe, haꞌe ipyꞌa re oĩ taperã omoatyrõ mbyre rupi oguata aguã. c ?T Senhor, ovyꞌa ete ꞌrã ndevygua oo py ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery oporaei riae ꞌrã ndevy. “Ndevygua oo py ikuai vaꞌe” heꞌia ma levita haꞌe sacerdote kuery templo py ikuai vaꞌe re ijayvu vy. OT Kykyꞌi ma oo ꞌrã ojou oke atyrã, mbyjuꞌi voi ojou ꞌrã guaityrãꞌi guaꞌy kueꞌiry oguereko aguã, ndevygua altar yvýry, Senhor nexondaro reta vaꞌe, Xeruvixa haꞌe Xeruete. -T Xenheꞌẽ py xepoaẽ Senhor pegua oka re ndaꞌevei vy. Mbaꞌeta xepyꞌa, xerete haꞌe javi py arovyꞌa Nhanderuete oikove vaꞌe.  !T Templo re imaꞌenduꞌa etea Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue “Uvaꞌa onhamiaty” heꞌia py oporaeiaty rami oporaei aguã. Xeruete nexondaro reta vaꞌe, xevy pe nembojeroviaaty ma iporã ete! }sS Haꞌe ramo ꞌrãe oikuaa ndee anho Senhor nderery vaꞌe reikoa, haꞌe yvy jave áryve Yvate ete vaꞌea.  S Tove haꞌe kuery toxĩmba haꞌe ndaꞌevei nho taꞌikuai rakaꞌe rã peve. Ndaꞌevei reia toendu haꞌe tokanhymba. s_S |yhwh{Senhor,} ejapo haꞌe kuery oxĩmba aguã rami, nderery rupi haꞌe kuery voi ndereka aguã. nUS Haꞌe rami ae avi eakykue monha ndeꞌyvytu vaikue py, emondyipa heravy ndeꞌyvytu atã py. ^5S kaꞌaguy rupi tata oapypaa rami, tata rendy yvyty ikuai vaꞌe oapypaa rami. {S Xeruete, emoaĩmba ke yvyra rogue yvytu jere omboipa heravya rami, mbaꞌemo pire yvytu opa rupi ombovevea rami, X)S Mbaꞌeta “Jajopy ꞌrã Nhanderuete yvy nhanderekoarã”, heꞌi okuapy. Z-S Haꞌe kuery regua yvatekueve re ejapo Orebe haꞌe Zeebe re rejapoague rami, huvixa kuery re ejapo Zeba haꞌe Zalmuna re rejapoague rami. Haꞌe vaꞌe kuery Gideão ojukapa (Juízes 7.25–8.21). dAS Haꞌe vaꞌe kuery ma rejukapa vaꞌekue En-Dor py, haꞌe ramo huꞌũmba yvy re. -S Haꞌe kuery re ejapo Midiã regua kuery re rejapoague rami, Sísera haꞌe Jabim kuery re Quisom yakã yvýry rejapoague rami. Midiã regua re Nhanderuete mbaꞌemo ojapoague omombeꞌu Juízes 7 py, haꞌe rã Sísera haꞌe Jabim re ojapoague ma Juízes 4 py. nUS Assíria pygua kuery voi onhemoirũ ꞌrã haꞌe kuery reve Ló ramymino kuery oipytyvõ vy. c?S Gibal pygua, haꞌe Amom, Amaleque, Filístia haꞌe Tiro pygua kuery haꞌe javi. a;S Edom regua haꞌe Ismael guigua kuery, Moabe regua haꞌe Agar remiarirõ kuery, OS Peteĩ rami ꞌrã jogueroayvu okuapy nderovaigua ikuai aguã: !;S Haꞌe vy aipoeꞌi: “Peju ke, jaa jaipeꞌa yvy re ikuai vaꞌe mbyte gui, Israel kuery re imaꞌenduꞌaave eꞌỹ aguã”, heꞌi okuapy. h IS Nhomongeta rei okuapy ndevygua kuery rovai, jogueroayvu ꞌrã repenaa vaꞌe kuery re. m SS Mbaꞌeta nderovaigua kuery opuꞌãmba okuapy, ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe onhemboyvatepa. B  S Nhanderuete nhombopaga aguã re ojerurea ague Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue. Oreruete, ekyrirĩ eme! Oreruete, ndeayvu eꞌỹ eme, eĩ rive eme guive. q [R Oreruete, epuꞌã ke, eikuaa pota yvy regua kuery re. Mbaꞌeta yvy regua ma ndevy guarã meme. p YR Haꞌe rami teĩ avakue rami rive ꞌrã pemano, pendekovea opa ꞌrã huvixa kuery mboae rami. {R Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Peẽ kuery ma tuuete, Yvate ete vaꞌe raꞌy kuery pendekuai”, haꞌe vaꞌekue. ]3R Haꞌe kuery ma mbaꞌeve ndoikuaai, neĩ ndoikuaa potai vaꞌe, pytũ reia rupi ikuai. Haꞌe ramo yvy yta omyĩmba. “Yvy yta” heꞌia ma haꞌevea rami joguerekoa re ijayvu vy (Salmo 11.3, 75.3). eCR Peipytyvõ yvyĩgueꞌi haꞌe iporiaukueꞌi, peraa jepe heko vai vaꞌe po gui.” &ER Haꞌevea rami ete ꞌrãgue peikuaa pota yvyĩgueꞌi haꞌe tyreꞌỹ re. Pepena porã ke ojexavai vaꞌe haꞌe oipytyvõ pyrã eꞌỹ kuery re. zmR “Rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌeveꞌỹa rami peikuaa pota joe? Heko vai vaꞌea katy jepi ri ty peiko. , SR Haꞌeve eꞌỹa rami joe opena vaꞌe kuery pe ijayvua Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue. Nhanderuete renonde ijapy okuapy ojeupegua kuery. Haꞌe ramo tuuete kuery mbyte omboayvu oiny. “Tuuete kuery” heꞌia ma joguerekoarã omoĩ mbyre re ijayvu vy . +Q Haꞌe rã peẽ kuery ma trigo iporãve vaꞌe re romongaru ꞌrãgue, ei ita paꞌũ gui guare ameꞌẽ ꞌrãgue penevyatãmba peve. }sQ Senhor re ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery ikuai ꞌrãgue ixupe, haꞌe rami ikuai ꞌrãgue rakaꞌe rã peve. ucQ xee amomba voi ꞌrãgue hovaigua kuery, xepoꞌaka ꞌrãgue ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi re. oWQ Xevygua kuery xenheꞌẽ rendu vaꞌe rire, Xeguigua tape rupi ae Israel kuery oo vaꞌe rire ~Q Haꞌe rire xee ajapo haꞌe kuery ae akã ratãa rupi ikuai aguã rami, haꞌe kuery oipotaa rami rive ikuai aguã. c}?Q Haꞌe rami teĩ xevygua kuery naxenheꞌẽ rendui. Israel kuery ndaxekuaa potai. |/Q Xee ae ma Senhor Penderuete, Egito yvy gui penerenoẽare. Peipeꞌapa ke pendejuru, haꞌe rã xee romongaru ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue. e{CQ Penembyte pereko eme Penderuete ramigua rive, tuuete mboae renonde pembojerovia eme. }zsQ “Xevygua kuery, pejapyxaka ke pendevy xeayvu rã. Israel kuery, peẽ kuery xenheꞌẽ rendu vaꞌe rire. vyeQ Pejexavai vy xevy pejapukai ramo xee rogueraa jepe vaꞌekue. Yapu mbyte gui xee rombovai, roeko aꞌã vaꞌekue guive Meribá py yy oĩ vaꞌe yvýry”, heꞌi. Meribá py oeko aꞌãague re ijayvua ma Êxodo 17.1-7 py oĩ. yxkQ “Pendevoyi amboguejy vaꞌekue pendeaxiꞌy áry gui, pendepo voi aipeꞌa ajaka peupi heravyague gui. w/Q José kuery rekorã oeja rakaꞌe Egito pygua kuery re opuꞌã vy oo jave. Peteĩ ayvu xee naendu kuaai vaꞌekue aendu ju aipoeꞌi rã: Vv%Q Haꞌe rami aguã ae Jacó Ruete oeja vaꞌekue Israel kuery rekorã. muSQ Pembopu ke mimby guaxu jaxy pyau haꞌe jaxy inhypytũ nhavõ, nhandevygua ngaru oikoa ára. ptYQ Peporaei vy pembojoguy pandeiro pu py. Pembopu porã mbaꞌepu ixã reta vaꞌe haꞌe mbaraka. $s CQ Jaroporai haꞌe nhanheꞌẽ rendu aguã regua Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue “Uvaꞌa onhamiaty” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Peporaei ke pevyꞌaa rupi Nhanderuete nhanemombaraetea pe. Perovyꞌa Jacó Ruete. {roP Senhor Oreruete nexondaro reta vaꞌe, oremoingo porã ju. Orevy exa uka nderova rexakãa, roo jepe aguã. q P Haꞌe rire ore kuery ndorojepeꞌavei ma ꞌrã ndea gui. Oremoingove ju ke. Haꞌe ramo ꞌrãe nderery rupi rojapukai. zpmP Tove ndepo toĩ ndeyke re ikuai vaꞌe kuery re, ava raꞌy ndejeupe guarã ae remombaraete vaꞌekue re. uocP Ojayapaa ma rire oapypaa ma tata py. Tokanhymba orerovaigua kuery ndepoxya nderova py rexa uka ramo. nnUP Epy ke ndepo py ae renhotỹ vaꞌekue, hakã pyau ndejeupe guarã ae remombaraete vaꞌekue. m3P Oreruete nexondaro reta vaꞌe, rojerure ndevy: Ejevy ju orea py. Pe yva gui emaꞌẽ orere, eju eikuaa pota aguã ndevygua uva rembypy re. al;P Tajaxu omouꞌũmba ꞌrã, haꞌe mymba kuery nhuũndy rupigua hoꞌupa ꞌrã. kP Haꞌe rire teĩ mbaꞌe re tu haꞌvy reity uka ikora? Haꞌe ramo tape rupi oaxa vaꞌe tema omondo ꞌrã hiꞌa. LjP Yeꞌẽ peve oo oiny hovapy, haꞌe hoky ma yakã peve oo. diAP Haꞌe rami vy omokuarayꞌãmba yvyty ikuai vaꞌe, yary tuvixakueve vaꞌe guive. ch?P Yvy remboaꞌeveague rupi hapo porã ovy, haꞌe yvy áry rupi hakãꞌi oaĩ ovy. Wg'P Egito yvy gui reru rakaꞌe peteĩ uva rakãgueꞌi. “Uva rakãgueꞌi” heꞌia ma Israel kuery re ijayvu vy (Isaías 5.1-7, 27.2-6; Lucas 20.9-19). Yvy regua kuery remoxẽague py renhotỹ. zfmP Oreruete nexondaro reta vaꞌe, oremoingo porã ju ke. Orevy pe exa uka nderova rexakãa, roo jepe aguã. }esP Rejapo orea katyꞌi ikuai vaꞌe orere opuꞌã aguã rami, haꞌe orerovaigua kuery orere opuka rei aguã. odWP Orerexay re ae oremongaru tembiꞌu ꞌrãgue py, karo remonyẽ orepyꞌa vaia royꞌu aguã. wcgP Senhor Oreruete nexondaro reta vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu rendu rive ndevygua kuery onhemboꞌea? dbAP Oreruete, oremoingo porã ju ke. Orevy pe exa uka nderova rexakãa, roo jepe aguã. vaeP Efraim, Benjamim haꞌe Manassés regua kuery pe exa uka ndepoꞌakaa, eju guive orereraa jepe aguã. P` P Omoingo porã ju aguã re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe Asafe ombopara vaꞌekue “Yvoty lírio” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Israel kuery re repena vaꞌety, ejapyxaka ke. Ndee rereko José ramymino kuery mymba rami. Anjo ipepo vaꞌe ikuaia áry reĩa gui exa uka nerexakãa. /_WO Haꞌe rã ore ma ndevygua orekuai, nerymba vexaꞌi kuery remongaru vaꞌe ae. Roguerovyꞌa riae ꞌrã. Aỹ guive rakaꞌe rã peve roporaei ꞌrã ndevy. g^GO Senhor, orea katy rai ikuai vaꞌe ndere ijayvu vai rei ramo embopaga sete-kue áryve. u]cO Endu ke nhuã py ikuai vaꞌe poaẽa. Ndepoꞌakaa rupi emoingove ju omano aguã rami ikuai vaꞌe. (\IO Mbaꞌerã tu yvy regua kuery “Mamo tu Penderuete oĩ?” heꞌi okuapy? Nerembiguai kuery ruguy onhoẽague re yvy regua rembopaga vy exa uka orevy. [#O Oreruete orereraa jepea, orepytyvõ ke nderery remboete ukaa rupi vy. Orereraa jepe, haꞌe emboguepa rojejavyague nderery re ae vy. ZO Orere emoĩ eme oreramoĩ kuery ojejavyague. Haꞌe rami ꞌrãgue py orea py eju pojava oremboaxy aguã, noronhanimavei ma ramo. [Y/O Mbaꞌeta haꞌe kuery ma omokanhymba Jacó kuery, orerekoa voi ombovaipa. ~XuO Yvy regua kuery pe jevy ke ndepoxy, ndekuaa eꞌỹ vaꞌe kuery pe, nderery rupi eꞌỹ ojapukai vaꞌe pe. 'WGO Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌe rami oiko? Orevy rexa uka riae ꞌrã teve ndaꞌevei etea? Orejou vaia ndaꞌu tata rami riae ꞌrã ri hendy? zVmO Haꞌe ramo orea katy raiꞌi rupi ikuai vaꞌe ijayvu vaikue-ikue orere. Opuka, ovyꞌa rei guive orere. nUUO Jerusalém haꞌe javi rupi omoẽ huguy yy rami, ndaꞌipovei guive hetekue nhono porãarã. TO Nerembiguai kuery retekue oeja guyra rembiꞌurã, ndevy ikuai vaꞌekue roꞌokue ma kaꞌaguy rupigua rembiꞌurã oeja. "S ?O Ngovaigua kuery ombopaga aguã re ojerurea okuapyague Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue. Oreruete, yvy regua xondaro kuery ndevygua yvy re ou. Ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omongyꞌapa, haꞌe Jerusalém tetã haꞌe javi rupi ombovaipa. ; ; kRONH Haꞌe ramo opena oikovy anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe vy, arandu rupi ete oguereko opo py. |QqNG Vexaꞌi re opena oikovya gui ogueru vy omoĩ Jacó kuery re opena vaꞌerã, ojeupegua kuery Israel re ae. WP'NF Haꞌe rami vy oiporavo guembiguai Davi vexaꞌi kora gui oipeꞌa vy. )OKNE Haꞌe áry ojapo ojeupegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe yva rami ete oĩ atã vaꞌerã, omoĩ atã rakaꞌe rã peve guarã yvy onhono vaꞌekue rami. _N7ND Haꞌe rami ꞌrãgue py Judá regua oiporavo, Sião yvyty oayvu vaꞌe guive. jMMNC Haꞌe gui huvixarã ma José ramymino kuery vaꞌe regua ndoiporavoi, neĩ Efraim regua. rL]NB Haꞌe vy ngovaigua kuery ojuka vy omboguevi atãmba, ojapo rakaꞌe rã peve oxĩmba aguã rami. K#NA Haꞌe gui mae Senhor oikuaa pota okeague gui omyĩ vaꞌe rami, ipyꞌa guaxu vaꞌe vinho oyꞌu vy ojapukai atã vaꞌe rami avi. `J9N@ Sacerdote kuery voi kyxe py ojukapaa rã taꞌyxykue ojaeꞌo aguã ndaꞌevei. uIcN? Haꞌe ramo kunumigue tata omomba ramo kunhataĩgue ogueroporaei vaꞌerã jipoi, neĩ omenda aguã. `H9N> Ojeupegua kuery omboaxapa kyxe py ijukaarã pe, ojeupegua kuery rovai ipoxy vy. G#N= Lei ryru ipoꞌakaa kuaa ukaa voi ogueraa uka amboae yvy katy, hexakãa rexa ukaa oĩ vaꞌekue guive ngovaigua kuery po py omboaxa. F%N< Noĩvei ombojeroviaaty Siló tetã py oĩ vaꞌe py, avakue mbyte ooꞌi oĩ atyrã ojapo rire teĩ. 1 Samuel 4; ^E5N; Haꞌe nunga Nhanderuete oendu vy ipoxy. Haꞌe vy nopenavei Israel kuery re. %DCN: Mbaꞌeta yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã ojapo vy ombopoxy, mbaꞌemo raꞌangaa rive omboetea rupi ojapo okuapy ndaꞌevei etea oendu aguã rami. C!N9 Tamoĩ kuery ikuaiague rami ete ojepeꞌapa, ojeroviaa rupi veꞌỹ ikuai. Opa marã rei ikuai guyrapa hembia eꞌỹ vaꞌe rami. BN8 Haꞌe rami teĩ Nhanderuete Yvate ete vaꞌe pe “Taexa” heꞌi ju okuapy, hexe opuꞌãa rupi. Ijayvuague rami eꞌỹ ikuai. haꞌe gui ijyvy vaꞌekue ma Israel kuery peguarã ju ombojaꞌo ukapa, hoogue py omoingo Israel kuery. @N6 Ogueraa yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy, yvyty opoꞌakaa rupi oipeꞌa vaꞌekue peve. Josué 3, l?QN5 Oguereko porã ramo okyjea noendui okuapy. Haꞌe rã hovaigua kuery ma oikepa yeꞌẽ py. t>aN4 Haꞌe rã ojeupegua kuery ma oipeꞌapa vexaꞌi rami, vexaꞌi rami oguereko tekoa eꞌỹa rupi. j=MN3 Ojukapa Egito pygua raꞌy kuery jypyguare haꞌe javi, jypygua imbaraetekueve Cam regua. <7N2 Opoxya rupi ete oiko vaꞌekue, haꞌe kuery rekovea ndogueraa jepei manoa gui, haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌeaxy vaikue pe omboaxa hekovea. ; N1 Haꞌe kuery pe oexa uka opoxya, opa mbaꞌe vai py omoingo axy opoxya rupi, anjo kuery mbaꞌemo vai rerua pe omboaxa. e:CN0 Amandau py omomba hymba vaka kuery, haꞌe onhemboxi vaꞌe py vexaꞌi kuery ojuka. 9N/ Amandau ombou vy omomba vaꞌekue haꞌe kuery uva ty, haꞌe yvyra sicômoro ikuai vaꞌe voi ojukapa yroꞌy py. 8N. Haꞌe kuery mbaꞌemo omonoꞌõ ꞌrã vaꞌekue omboaxapa yxo rembiꞌurã, tuku karu py omomba onhotỹ vaꞌekueꞌa. h7IN- Haꞌe kuerya py ombou heta mberu oixuꞌupa aguã, juꞌi voi heta ombou omomba aguã. y6kN, Mbaꞌeta haꞌe py yakã oĩ vaꞌe tuguy ju ojapo vaꞌekue, yy gui haꞌe kuery oyꞌu eꞌỹ aguã. g5GN+ neĩ Egito yvy re hexa pyrã ojapoague re, Zoã regua py nhomondyipaarã ojapoague re. i4KN* Naꞌimaꞌenduꞌavei okuapy ipoꞌakaa re, hovaigua kuery gui ogueraa jepeague re voi, x3iN) Nhanderuete pe “Taexa” heꞌi jepi, ijayvu rei okuapy Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re. 2%N( Haꞌe rami teĩ mbovykue rei eꞌỹ hexe opuꞌã rei okuapy tekoa eꞌỹa py, haꞌe kuery aeꞌi ikuaia py ombopoxya rupi ikuai. w1gN' Imaꞌenduꞌa haꞌe kuery toꞌo rive ikuaia re, yvytu oaxa rire ndojevyveia rami ikuai vaꞌe ramo. w0gN& Haꞌe rami teĩ Nhanderuete nhomboaxy vaꞌe vy omboguepa ꞌrã teko vai, nanhomombai ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py mbovykue rei eꞌỹ nomoĩ ꞌrã ipoxy aguã, opoxya oendu vaꞌeri ndajoguerekoi ꞌrã haꞌe rami. i/KN% Mbaꞌeta opyꞌa py ndojerovia etei, guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuai. i.KN$ Haꞌe rami teĩ ixupe ojapukai vy ijayvu porã merami rive okuapy, oapekũ py ma ijapu. -wN# Imaꞌenduꞌa ju Nhanderuete haꞌe kuery pegua itaova oikoa re, Nhanderuete Yvate ete vaꞌe heraa jepea re. o,WN" Ojukapa ta ma ramo mae ma ojapukai okuapy ixupe, onhemboaxya oendu vy oeka okuapy Nhanderuete. "+=N! Haꞌe nunga rupi haꞌe ojapo haꞌe kuery oikovea yvytu rami rive oaxapa vyvoi aguã rami, oikovea pukukue re okyje reia rupi anho ikuai aguã. t*aN Haꞌe rami rire teĩ haꞌe kuery ojejavy riae tema, ndojeroviai okuapy tembiapo porã ojapo teĩ. )N Nhanderuete oexa uka opoxya haꞌe kuery rovai. Haꞌe kuery regua imbaraetekueve voi ojuka, oity inony Israel regua kunumigue. f(EN Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery nonhandu kuaavei. Ijuru py tembiꞌu oime rei teri reve c'?N Haꞌe ramo hoꞌu okuapy hevyatãmba peve, haꞌe kuery oipota vaꞌe ojapo ramo. c&?N Ojapo haꞌe kuery ikuaia mbyte hoꞌa aguã rami, haꞌe kuery ro yvýry rupi ae. %'N Haꞌe rami vy xoꞌo ju ombou haꞌe kuerya py yvy kuꞌi rami, guyra ombou ita kuꞌi yeꞌẽ rembe re oĩ vaꞌe rami heta vaꞌe. $N Haꞌe gui ojapo yva gui yvytu kuaray oẽa katy gui oipeju aguã rami, opoꞌakaa rupi ombou yvytu kuaray puku-a katy gui. #}N haꞌe ramo peteĩ-teĩ hoꞌu okuapy mbojape anjo kuery rembiꞌu regua. Hevyatãmba aguã rami ombou tembiꞌu. y"kN Ojapo haꞌe kuery áry hoꞌa aguã maná hoꞌu aguã. Haꞌe kuery pe omeꞌẽ tembiꞌu yva guigua, R!N Haꞌe rami teĩ yva pe haꞌe ijayvu vy oipeꞌa uka yva rokẽ. j MN Mbaꞌeta haꞌe kuery ndojeroviai Nhanderuete re, ndogueroviai guive ogueraa jepe aguã. N Haꞌe nunga Senhor oendu vy ojou vai. Haꞌe rami vy Jacó raꞌy kuery re omoendy tata, Israel kuery pe oexa uka opoxya. RN Ita re ombota uka vy haꞌe vaꞌe gui yy omboxyry vaꞌekue mbojape voi ndaꞌu omeꞌẽ kuaa ꞌrã jaꞌu vaꞌerã? Xoꞌo voi ndaꞌu ojou uka ꞌrã ojeupegua kuery pe?” heꞌi okuapy. }N Nhanderuete re ijayvu vy aipoeꞌi okuapy: “Nhanderuete ndaꞌu tekoa eꞌỹa py ojou ꞌrã jaꞌu vaꞌerã? xiN Opyꞌa py Nhanderuete pe “Taexa” heꞌia rupi ikuai. Hoꞌu vaꞌerã re rive tema ojerure okuapy. GN Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojejavy tema okuapy henonde. Tekoa eꞌỹa py ikuai rakaꞌe Yvate ete vaꞌe rovai. Êxodo 16; Números 11 LN Ita gui omoẽ yy oxyry atã vaꞌe, yakã rami omboxyry. ; `9N Tekoa eꞌỹa py itaova ombovo vy omboyꞌu pavẽ typy vaipa vaꞌe gui rami. r]N Ara py peteĩ arai ojekuaa vaꞌe rupi ogueraa, haꞌe rã pyávy ma tata hexakãa rupi oguereko. oWN Yeꞌẽ ombojaꞌo vy omboaxapa heravy haꞌe vaꞌe rupi, yy omopuꞌã imoꞌamy omboty vy. fEN Nhomondyipaarã tamoĩ kuery renonde ojapo teĩ, Egito yvy Zoã regua nhuũndy rupi. ^5N Hexaraipa okuapy hembiapokue haꞌe opa mbaꞌe porã oexa uka vaꞌekue gui. r]N Ojepeꞌapa Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue gui, ixuguigua lei rupi ndaꞌikuaixei vy. ucN Efraim raꞌy kuery guyrapa reve-reve ikuai rakaꞌe vaꞌeri onhamba ojeꞌoivy joe opuꞌãa ára. b=N tamoĩ kuery ikuaiague rami eꞌỹ ikuai aguã, nonheꞌẽ rendui vaꞌeꞌỹ ikuai aguã. Haꞌe kuery ma haꞌekueꞌỹ-kueꞌỹ rami ipyꞌa vaꞌe, onheꞌẽ py Nhanderuete pe eꞌỹ ikuai rakaꞌe. +ON Nhanderuete re ojerovia aguã, haꞌe hexarai eꞌỹ aguã Nhanderuete rembiapokue re, haꞌe rami ꞌrãgue py ojapo uka vaꞌekue rupi ete ikuai aguã, H N ikuai jevy vaꞌe kuery voi oikuaa aguã, kyrĩgue oikoꞌi vaꞌerã teri vaꞌe kuery voi. Haꞌe gui haꞌe kuery ju opuꞌã vy haꞌe nungakue re ijayvu aguã guamymino kuery pe, $AN Haꞌe ae oeja rakaꞌe oayvu Jacó kuery pe, Israel kuery pe oeja lei. Haꞌe nhaneramoĩ kuery pe ijayvu guaꞌy kuery pe ju omombeꞌu aguã re, [/N haꞌe nungakue nanhamombeꞌu eꞌỹi ꞌrã nhanderaꞌy kuery pe. Rakaꞌeve rã ikuai vaꞌerã pe voi nhamombeꞌu ꞌrã Senhor opoꞌakaa rupi opa mbaꞌe porã ojapo vaꞌekue jarovyꞌa aguã. c ?N Mbaꞌemo nhanderu kuery nhandevy omombeꞌu rã nhaendu haꞌe jaikuaa vaꞌekue, l QN Xeayvu ꞌrã mbaꞌemo re ambojojaa rupi. Amombeꞌu porã ꞌrã ymagua kuery ꞌarandua. b  ?N Nhanderuete opena porãa re ijayvua Mboraeirã nhomboꞌe aguã Asafe ombopara vaꞌekue. Xeretarã kuery, pejapyxaka ke xee romboꞌe ramo. Pejapyxaka porã ayvu xejuru gui oẽ vaꞌe re. ] 3M Ndevygua kuery rereko vaꞌekue vexaꞌi rami, Moisés haꞌe Arão po rupi. ~ uM Yeꞌẽ rupi nderape ojekuaa, repyrõa ma yy tuvixa vaꞌe rupi oo. Haꞌe rami teĩ ndepypo ete ndojekuaai. {M Ndeguigua yapua hiꞌãgue-ꞌãgue nhendu opa rupi, overa vaꞌe voi omoexakã ovy yvy re. Yvy omyĩ vy oryryi. M Arai inhana vaꞌe ojeapo yy. Yva re yapu atã onhendu. Haꞌe gui huꞌy voi oaxa jekuaa joa katy eꞌỹ-eꞌỹ. wgM Haꞌe gui Oreruete, yy nderexa. Yy nderexa vy okyjea oendu rakaꞌe. Apy ijayvu Yeꞌẽ Pytã Nhanderuete ombojaꞌoague re (Êxodo 14). Haꞌe gui yapu, overa vaꞌe Nhanderuete ombou vaꞌekue re ijayvu. Typya voi omyĩmba. c?M Ndejyva py reraa jepe vaꞌekue ndevygua kuery, Jacó haꞌe José ramymino kuery. jMM Ndee ma Oreruete nhomondyipaarã rejapo vaꞌe. Yvy regua kuery pe rexa uka ndepoꞌakaa. M Xeruete, ndee reikoa ma peteĩ tape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Marã ramigua tuuete ndaꞌu ndee Oreruete rami ipoꞌaka ꞌrã? oWM Aikuaa pota nerembiapokue haꞌe javi re, xemaꞌenduꞌa nhomondyipaarã rejapo vaꞌekue re. ~uM Xemaꞌenduꞌa Senhor rembiapokue re, mbaꞌemo porã ymave rupi rejapo vaꞌekue re xemaꞌenduꞌa aikovy. 9M Aipoaꞌeve ju: “Povaꞌe aroangeko aikovy, mbaꞌeta Yvate ete vaꞌe oiporu kuaa regua oiporuaty rami veꞌỹ oiporu”, haꞌe vaꞌekue. lQM Nhanderuete hexarai ma teve joayvua gui? Tyrã ipoxy vy teve ndoexa ukavei nhanemboaxya?” k~OM Opa ete ma ndaꞌu iporayvua? Ijayvuague voi ndaꞌu oaxa rive ꞌrã rakaꞌeve rã peve? i}KM “Rakaꞌe rã peve ꞌrã ndaꞌu Senhor nopenavei? Ndoexa ukavei ꞌrã nhanemboaxya? [|/M Pyávy ma aikuaa pota xepyꞌa py, haꞌe rami vy xenheꞌẽ py aporandu: f{EM Aikuaa pota ymave guare re, xemaꞌenduꞌa ymave rupi maꞌetỹa oaxa vaꞌekue re. tzaM Ndee rejapo ake aguã xerexa nambotyvei aguã rami, ajexavai ete rã xeayvu aguã voi ndaꞌevevei. ~yuM Nhanderuete re xemaꞌenduꞌa vy xepoaẽ ainy. Mbaꞌemo re aikuaa pota ramo xenheꞌẽ naꞌimbaraetevei. xM Xee ajexavai ára nhavõ aeka Senhor. Pytũ mbukukue re aupi xepo xekaneꞌõ eꞌỹ re, xenheꞌẽ py nanhembovyꞌa ukaxei vy. w +M Nhanderuete rembiapokue haꞌe nhanemboaxya re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe Jedutum pe mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue. Nhanderuete pe amonhendu xeayvua, ixupe ajapukai guive. Amonhendu ꞌrã xeayvua Nhanderuete pe xere oikuaa pota aguã. sv_L Haꞌe ma omomba ꞌrã huvixa kuery ojejou porãa. Ixugui huvixa yvy regua okyjepa ꞌrã okuapy. uL Senhor Penderuete pe penhemboayvu vy pejapo ete. Ijyvýry pendekuai vaꞌe peru pemeꞌẽ vaꞌerã, mbaꞌeta nhomongyjea oiko. tL Mbaꞌeta avakue poxya voi rejapo ꞌrã ndereroporaeia aguã rami, haꞌe gui poxya mboae ma ndejee ae ꞌrã remoĩ. esCL Nhanderuete opuꞌã ramo nhomboayvu aguã haꞌe yvyĩgueveꞌi ogueraa jepe aguã. ]r3L Yva guive rendu uka ndeayvua. Yvy jave rupi oryryi haꞌe okyrirĩmba okuapy hqIL Anhetẽ ndee ma nhomongyjea reiko. Ndepoxy ramo mavaꞌe ꞌrã tu opyta nerenonde py? gpGL Ndee Jacó Ruete, ndeayvu atã ramo opytapa karóxa joe opuꞌãa pygua haꞌe kavaju. o+L Ipyꞌa guaxukueve gui reipeꞌapa imbaꞌe rei-rei. Haꞌe kuery okepa ma oupy, peteĩve ojerovia vai vaꞌekue ndoiporuvei ꞌrã opo. cn?L Ndee ma yvate ete haꞌe ipoꞌakapave vaꞌe yvyty imarã eꞌỹ vaꞌe gui voi. sm_L Haꞌe py omopẽmba huꞌy rexakãgue, huꞌy jokoa, kyxe haꞌe joe opuꞌã vaꞌe haꞌe javi. ~luL Salém tetã py oĩ ombojeroviaaty, Sião ma oĩaty ete. Salém ma Jerusalém tetã rery mboae, Sião voi. k L Nhanderuete yvatea haꞌe ipoꞌakaa re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue mbaraka py ombojoguy reve oporaei aguã. Nhanderuete reko ma Judá yvy re oikuaapy, hery ma omboetepy Israel kuerya py. vjeK Amomba ꞌrã heko vai vaꞌe mbaraetea. Haꞌe rã heko porã vaꞌe mbaraetea ma omboyvatea ꞌrã. uicK Haꞌe rã xee ma rakaꞌe rã peve ꞌrã aroporaei. Arovyꞌaa rupi aporaei ꞌrã Jacó Ruete pe. Zh-K Mbaꞌeta Senhor po py ma oĩ peteĩ karo. Haꞌe vaꞌe py ma oĩ vinho yjui vaꞌe opa marãgua re omoirũ mbyre. Haꞌe vaꞌe gui omeꞌẽ ꞌrã oyꞌua aguã. Haꞌe ramo heko vai vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi oyꞌupa ꞌrã ikyꞌakue reve. Haꞌe vaꞌe karo re ijayvu ju Apocalipse 14.9-10 haꞌe 16.19 py. gK Nhanderuete ae joe oikuaa pota vaꞌerã oiko. Amongue ma haꞌe omomba ꞌrã, haꞌe rã amboae kuery ma omboyvate ꞌrã. fK Mbaꞌeta kuaray oua katy gui eꞌỹ ou nhanepytyvõarã, kuaray oikea katy eꞌỹ, neĩ tekoa eꞌỹa gui eꞌỹ guive. |eqK Peropuꞌã rive eme penembaraetea pendeyvatea py, pendeayvu vaikue eme guive itaova aiko vaꞌe re.’ ” d/K Aipoaꞌe ojee ae ojerovia vaꞌe pe: ‘Penhemboyvate eme.’ Haꞌe opa marã rei ikuai vaꞌe pe voi: ‘Peropuꞌã eme penembaraetea. McK Yvy omyĩmba, hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi guive. Haꞌe rami teĩ xee amoĩ atãve ꞌrã ijytarã. “Yvy yta” heꞌia ma haꞌevea rami joguerekoa re ijayvu vy (Salmo 11.3, 82.5). wbgK Mbaꞌeta aipoꞌre: “Xee ma ambojeupity ꞌrã ára aaꞌangaague haꞌevea rupi anhomboayvu aguã. 3a aK Nhanderuete nhomboayvua re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue “Xemomba eme” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã. Oreruete, roguerovyꞌa. Roguerovyꞌa, rojapukai ꞌrã nderery rupi, haꞌe roikuaa ukapa ꞌrã nerembiapo porãa. `J Nderexarai eme nderovaigua kuery ojapukai rei okuapya re, mbaꞌeta nderovaigua kuery opa marã ijayvuve tema okuapy. _J Xeruete, epuꞌã ke, eikuaa uka porã ndereko. Nemaꞌenduꞌa heko vai vaꞌe koꞌẽ nhavõ nembojaru reia re. s^_J Ojexavai vaꞌe toxĩmba rei eme. Ojexavai vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi togueroporaei nho nderery. ]J Nemaꞌenduꞌa ke ndereve guarã rejapo vaꞌekue re, mbaꞌeta yvy re ndaꞌevei etea py heko vai vaꞌe anho ikuai. \J Emboaxa eme nerymba pykuꞌi kuery hoꞌu vaꞌerã pe, nderexarai eme ndevygua kuery rojexavai rokuapy vaꞌe re. +[OJ Eikuaa pota ke povaꞌe nunga re: ndee Senhor re nderovaigua kuery ijayvu rei okuapy, hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe regua ijayvu vaikue-ikue nderery re. hZIJ Remoĩ avi yvy apy peve guarã. Kuaray puku-a haꞌe yroꞌya ndee ae rejapo vaꞌekue. eYCJ Ára haꞌe pytũ voi ndevygua. Jaxy haꞌe kuaray guive ndee rejapo vaꞌekue meme. |XqJ Ndee reipeꞌa vaꞌekue yvurã haꞌe yakã ikuai vaꞌerã, haꞌe rã yakã guaxu ma remboypa vaꞌekue. kWOJ jakare akã rembovopa, haꞌe hetekue remeꞌẽ vixo tekoa eꞌỹa rupigua hoꞌu aguã. [V/J Ndee ma ndepoꞌakaa rupi rembojaꞌo rakaꞌe yeꞌẽ. Haꞌe gui yy re ae ju remouꞌũ vaꞌekue ypo akã, “Ypo” heꞌia ma Egito pygua huvixa re ijayvu vy (Isaías 27.1, 51.9; Êxodo 14-15). UJ Haꞌe gui Xeruete Xeruvixave ma yvy itui ypyꞌi guive oiko. Haꞌe ae ojapo rakaꞌe oo jepe aguã rami yvy mbyte. nTUJ Mbaꞌe re tu ndereupivei ri ndepo reiporu kuaa regua, ndepexo yvýry remboapuꞌa vaꞌekue? %SCJ Oreruete, rakaꞌe peve ꞌrã tu nderovaigua kuery orere opuꞌã rei? Rakaꞌe peve ndaꞌu nderovaigua kuery ijayvu vaikue rei ꞌrã nderery re? $RAJ Haꞌe rami rire ndoroexavei ma orevy guarã oikuaa uka pyre. Jipovei ma profeta, orembyte ndoikoi guive rakaꞌe peve ꞌrã paa oikuaa vaꞌerã. 9QkJ Haꞌe kuery opyꞌa py “Aỹ ma nhamomba vyvoi”, heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy oreyvy jave re oapypa Nhanderuete pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌekue haꞌe javi. kPOJ Ndevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re omboja tata, yvy peve oapy aguã nderery oĩague. OJ Haꞌe gui aỹ yvyrape ombojegua pyre haꞌe javi haꞌe kuery omopẽmba vaꞌekue haxa haꞌe karavo mbotaa py. ONJ Haꞌe kuery ma kaꞌaguy re haxa oiporu vaꞌe rami avi ombovaipa. MJ Mbaꞌeta ronhemboatyague py nderovaigua kuery hevovo rei okuapy, haꞌe ojeupegua raꞌangaa rive ju omopuꞌã imoꞌamy. L J Eju ke ndevygua oo ivaipa are ma vaꞌe py, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nderovaigua kuery opa marã omongyꞌapaague py. SKJ Nemaꞌenduꞌa ke ndevygua orekuai vaꞌe re, yvy itui ypyꞌi guive ndejeupe guarã orejogua rire. Orejogua rakaꞌe ndevy guarã orekuai aguã. Nemaꞌenduꞌa ke Sião yvyty py reikoague re. J -J Oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omongyꞌapaa re ndaꞌeveia ague Mboraeirã nhomboꞌe aguã Asafe ombopara vaꞌekue. Oreruete, mbaꞌe re tu orereja rakaꞌe rã peve? Mbaꞌe re tu ndepoxy nerymba vexaꞌi kuery ndeyvy regua ae orekuai vaꞌe pe? 3~~}}F||e{{zzzz-yyUy xxOwwNvvuutxssYrgqqqpyoommxmlkkk%jii}hhJggdfff@edd@cbba``C__^^ ]\\n\[ZYYGXXX$WWLVV!UU=TTJSScRRyQQ^PPoPOpNNN0MM> ==<hoka py peike mboraei reve. Perovyꞌa, peroporaei hery rupi. 7gd Peikuaa pota povaꞌe re: Senhor ma Nhanderuete oiko. Haꞌe ae nhanemoingo rire ixupegua meme jaiko. Nhande kuery ma ixupegua ae, hymba kuery vexaꞌi openaa vaꞌe. a;d Pevyꞌaa rupi pendekuai Senhor pe ete. Henonde pejexa uka pejuvy peporaei reve. & Gd Templo py oporaeia aguã regua Mboraei oguerovyꞌaa aguã regua. Yvy jave re pendekuai vaꞌe, peroporaei Senhor pevyꞌaa rupi! &Ec Peroporaei Senhor Nhanderuete. Ixupegua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe renonde peĩ penerenapyꞌã re, Senhor Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. 7gc Senhor Oreruete, ndee ma rembovai vaꞌekue haꞌe kuery ojapukai rã. Haꞌe kuery pe rexa uka Oreruete joperdoa vaꞌe reikoa, ojejavyague remboekovia vaꞌe guive. 9c Arai oĩ vaꞌe gui ijayvu rakaꞌe haꞌe kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe kuery onheꞌẽ rendu, lei hekorã oeja vaꞌekue rupi ikuai rakaꞌe. (Ic Moisés haꞌe Arão ma ixupegua sacerdote ikuai rakaꞌe, Samuel voi hery rupi ojapukai vaꞌekue regua. Senhor pe haꞌe kuery ojapukai ramo ombovai. vec Pemboete ke Senhor Nhanderuete! Ipyrõa renonde peĩ penerenapyꞌã re, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. :mc Ndee ma huvixave ipoꞌakapa vaꞌe reiko, teko porã reayvu vaꞌe. Peteĩ rami joguerekoa remoĩ. Jacó kuery mbyte rejoguereko anhetẽ ete rupi, haꞌevea rami meme. gGc Haꞌe kuery togueroporaei hery yvate ete vaꞌe okyjepy, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. \1c Senhor ma yvate ete Sião tetã py, yvy regua kuery haꞌe javi áryve oĩ. :  oc Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea re ijayvua Senhor ma huvixave oĩ. Yvy regua kuery toryryipa. Haꞌe oguapy oiny anjo ipepo vaꞌe kuery áryve. Yvy tomyĩmba. 6 eb Senhor renonde, mbaꞌeta ou yvy re ikuai vaꞌe re oikuaa pota aguã. Teko porã rupi oikuaa pota ꞌrã yvy haꞌe yvy regua kuery re, peteĩ rami joguerekoa rupi. ] 3b Yakã haꞌe javi tojepo pete! Yvyty ikuai vaꞌe voi toporaei ovyꞌaa rupi l Qb Tonhendu yeꞌẽ haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi, yvy haꞌe hexe ikuai vaꞌe guive! s _b Pemonheꞌẽ mimby guaxu haꞌe vaka rakuakue guigua. Pevyꞌa Senhor renonde, huvixave oĩ ramo. lQb Mbaꞌepu ixã reta vaꞌe reve peroporaei Senhor, ixã reta vaꞌe pu rupi guive peporaei. %b Yvy jave re haꞌe javi regua pendekuai vaꞌe, peroporaei ke Senhor pevyꞌaa rupi! Peporaei, pevyꞌa haꞌe perovyꞌa mboraei py! 9kb Ndaexarai guive Israel kuery omboaxy rupi ojeroviapy oiko aguã re. Haꞌe ramo yvy jave re haꞌe javi regua ikuai vaꞌe oexa okuapy Nhanderuete nhandereraa jepeague. tab Senhor oikuaa uka jogueraa jepeague. Yvy regua kuery oexaa rupi oexa uka haꞌevea rami joguerekoa.  b Senhor haꞌevea rami joguerekoa re ijayvua Mboraeirã ombopara pyre. Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau, mbaꞌemo iporã ete vaꞌe haꞌe ojapo ramo. Ojyva oiporu kuaa regua imbaraete haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ipoꞌaka. gGa Pendeko porã vaꞌe, perovyꞌa ke Senhor. Peporaei hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi! a Heko porã vaꞌe pe ma omeꞌẽ ꞌrã hexakã vaꞌe, haꞌe anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe pe omeꞌẽ ꞌrã ovyꞌa aguã. Pa Peẽ kuery Senhor peayvu vaꞌe, pembojeguaru ke teko vai. Mbaꞌeta onhangareko ꞌrã ojeupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nheꞌẽ re, ogueraa jepe ꞌrã guive heko vai vaꞌe po gui. a Mbaꞌeta ndee anho Senhor Yvate ete vaꞌe reiko, yvy jave re ndepoꞌaka vaꞌe. Ndee ma tuuete ikuai vaꞌe áryve reĩ vaꞌe.  a Sião tetã rupi haꞌe nunga oendu vy ovyꞌaa ꞌrã okuapy, Judá regua tekoa ikuai vaꞌe rupi voi ovyꞌapaa ꞌrã, |yhwh{Senhor,} ndereko porãa rexa uka ramo. “Judá rajy kuery” heꞌia ma Judá yvy re tekoa ikuai vaꞌe re ijayvu vy. [~/a Tove mbaꞌemo raꞌangaa pe ikuai vaꞌe haꞌe javi ndaꞌevei nho taꞌikuai, mbaꞌemo raꞌangaa rive oguerovyꞌa vaꞌe. Senhor renonde toĩmba tuuete ramigua ikuai vaꞌe Senhor guenapyꞌã re. j}Ma Yva ma oikuaa uka ꞌrã heko porãa. Haꞌe ramo haꞌe javi regua oexa ꞌrã hexakãa. k|Oa Yvyty ikuai vaꞌe voi ei raity rami ꞌrã tykupa Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe renonde. i{Ka Ixuguigua overa vaꞌe ma omoexakã ꞌrã yvy. Haꞌe ramo yvy oexa vy oryryipa ꞌrã. Xz)a Henonde oo ꞌrã tata hovaigua kuery ijyvýry ikuai vaꞌe rapypaarã. ya Ijyvýry rupi oĩ arai haꞌe pytũ reia. Tenda openaaty ytarã ma teko porã haꞌe haꞌevea rami joguerekoa oĩ. 'x Ia Nhanderuete yvatea haꞌe ipoꞌakaa re ijayvua Senhor ma huvixave oĩ. Tovyꞌa yvy re ikuai vaꞌe! Tovyꞌa ypaꞌũ heta ikuai vaꞌe regua! >wu` Senhor renonde, mbaꞌeta ou ꞌrã. Ou vy oikuaa pota ꞌrã yvy regua kuery re. Teko porã rupi ꞌrã oikuaa pota yvy haꞌe yvy regua kuery re, ojeroviapy oikoa rupi ae. zvm` Tovyꞌa nhuũndy haꞌe haꞌe rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi! Tovyꞌapa yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe euC` Tovyꞌa yva haꞌe yvy. Taevovo yeꞌẽ haꞌe haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi! Ft` Yvy regua kuery ikuaia rupi aipopeje: “ Senhor ma huvixave oĩ. Yvy omoĩ atã rakaꞌe omyĩ eꞌỹ aguã rami. Anhetẽ rupi oikuaa pota ꞌrã yvy regua kuery re”, peje. ksO` Pembojerovia Senhor ikyꞌa eꞌỹa rexakãa py. Yvy jave regua kuery, peryryipa henonde. prY` Peroporaei Senhor rery, iporã ete ramo. Pemeꞌẽ vaꞌerã peru vy peroike ixupegua roka py. eqC` Yvy regua kuery, peroporaei ke Senhor! Peroporaei Senhor rexakãa haꞌe ipoꞌakaa. p` Guenonde oexa uka ꞌrã guexakãa haꞌe ijyvatea. Ipoꞌakaa haꞌe iporãa ojekuaa henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. {oo` Mbaꞌeta yvy regua kuery ruete haꞌe javi ma mbaꞌemo raꞌangaa rive. Haꞌe rã Senhor ma yva apoare. n` Mbaꞌeta Senhor ma yvate ete vaꞌe. Haꞌevea rami ixupe japoraeia, mbaꞌeta tuuete ramigua ikuai vaꞌe gui okyjevepy. rm]` Yvy regua kuery pe peikuaa uka hexakãa, haꞌe javi regua pe pemombeꞌu mbaꞌemo porã ojapoa. nlU` Peporaei Senhor pe, peromaꞌenduꞌa hery re. Koꞌẽ nhavõ peikuaa uka nhandereraa jepea. nk W` Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau! Yvy jave regua kuery, peporaei Senhor pe! j}_ Haꞌe nunga rupi xepoxya rupi aura: “Haꞌe kuery ndoikei ꞌrãe opytuꞌu aguã ameꞌẽ vaꞌe py.” ; ; Haꞌe rami vy “Haꞌe kuery ma opyꞌa py ojerovia eꞌỹ vaꞌe! Ndoikuaai ae xeguigua tape!” haꞌe vaꞌekue. h%_ Mbaꞌeta haꞌe py ma peneramoĩ kuery xereko aꞌã vy xembopoxya rupi ikuai vaꞌekue, opa mbaꞌe porã ajapo rã oexa rire teĩ. pgY_ peneakã ratã eme, Meribá py guare rami eꞌỹ, Massá tekoa eꞌỹa py guare rami eꞌỹ. "f=_ Mbaꞌeta haꞌe ma Nhanderuete. Haꞌe rã nhande ma hymba kuery vexaꞌi nhandekuai, ikora rupi opo py openaa vaꞌe. Aỹ voi ijayvua pendu vy }es_ Peju ke, nhanderova yvy re nhamovaẽ nhamboete vy, nhanerenapyꞌã re nhaĩ Senhor nhanemoingoare renonde. fdE_ Yeꞌẽ avi ixupegua oĩ, haꞌe ae ojapo rire, yvy voi opo py ojapo vaꞌekue itui. Oc_ Ipo py oĩ yvy guýry vegua, yvyty yvatevea voi ixupegua meme. bw_ Mbaꞌeta Senhor ma Nhanderuete Yvate ete vaꞌe, Huvixave ipoꞌakapa vaꞌe oiko tuuete ikuai vaꞌe áryve. Sa_ Jarovyꞌaa rupi jaa oĩa py, jaroporaei ipoꞌakaa jarovyꞌa vy. Z` /_ Peju ke, japoraei Senhor pe! Jarovyꞌa nhandeꞌitaova nhandereraa jepea! _#^ Haꞌe kuery ma ombopaga ꞌrã heko vaiague re, teko vai rupi ikuaiague re omokanhymba ꞌrã. Senhor Nhanderuete ae ꞌrã omomba. a^;^ Haꞌe rã xevy pe ma Senhor oo ikorapa vaꞌe oĩ, Xeruete ma itaova anhemiaty. ]^ Mbaꞌeta haꞌe kuery ma nhomoirũ ꞌrã heko porã vaꞌe rekove rovai, ijayvu ꞌrã okuapy heko porã vaꞌe ojuka aguã re. \^ Ndereve ndaꞌu onhemoirũ ꞌrã ri teko vai rupi joe opena vaꞌe, lei oĩa rami merami joguereko teĩ joapo vai vaꞌe? [[/^ Xepyꞌa eta reia aendu ramo ndee xembopyꞌa porã haꞌe xembovyꞌa ju. oZW^ Haꞌe rami ꞌrãgue py “Xepyxyry ta ma”, haꞌe nhavõ ndee xejoko ꞌrã xerayvua rupi. nYU^ Senhor naxepytyvõi vaꞌe rire xenheꞌẽ oo ma ꞌrãgue okyrirĩ vaꞌe anho ikuaia katy. X'^ Mavaꞌe ndaꞌu heko vai vaꞌe re opuꞌã ꞌrã xerepyarã? Mavaꞌe ndaꞌu onhemoĩ ꞌrã xea katy mbaꞌemo vai apoa jokoarã? W^ Haꞌe rami rã teko porã ojekuaa nho ꞌrã nhomboayvuaty py. Haꞌe vaꞌe rupi anho ꞌrã ikuai anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe. pVY^ Mbaꞌeta Senhor ndoejai ꞌrã ojeupegua kuery, noipytyvõ eꞌỹi ꞌrã ixupe ikuai vaꞌe. U ^ Haꞌe vaꞌe kuery re ojexavaia ára ou teĩ remombytuꞌu ꞌrã, yvykua heko vai vaꞌe kuery mboꞌaarã rejapo peve. mTS^ Senhor, ovyꞌa ete ꞌrã avakue remoꞌarandu vaꞌe, ndeguigua lei rupi remboꞌe vaꞌe. vSe^ Senhor oikuaa ae ma avakue onhembopyꞌaa, oikuaa haꞌe kuery onhembopyꞌaa mbaꞌeverã ndovareia. R^ Yvy regua kuery pe ijayvu vaꞌe ndaꞌu nanhombopagai ꞌrã? Avakue moꞌarandua re ndaꞌu noĩ ꞌrã ꞌarandua? mQS^ Apyxa apoare ndaꞌu noendui ꞌrã ri pejapo vaꞌe? Texa apoare ndaꞌu ndoexai ꞌrã ri? P^ Xeretarã kuery peikuaa axy vaꞌe, peikuaa pota! Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe ndaꞌu pemoĩ ꞌrã peneꞌarandurã? O ^ Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “ Senhor ndoexai oiny. Haꞌe nunga re Jacó Ruete ndoikuaa potai ꞌrã”, heꞌi okuapy. kNO^ Ojuka ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe haꞌe mombyry guigua, tyreꞌỹ kuery voi omomba ꞌrã. lMQ^ Senhor, haꞌe kuery omouꞌũmba ndevygua kuery, ojavyky rei ꞌrã ndevygua ikuai vaꞌe. L-^ Haꞌe kuery ma nhombojaru haꞌe nhomotareꞌỹ reia rupi ijayvu. Teko vai rupi ikuai vaꞌe ojejou porã reia rupi rive ꞌrã ijayvu. K^ Rakaꞌe peve ꞌrã ndaꞌu heko vai vaꞌe kuery ovyꞌa rei? |yhwh{Senhor,} rakaꞌe peve ꞌrã ndaꞌu haꞌe ramigua oiko? kJO^ Epuꞌã ke yvy regua haꞌe javi remboayvu aguã. Embopaga ojejou porã rei vaꞌe kuery. 5I e^ Nhanderuete haꞌevea rami oikuaa pota aguã re ojerurea ague Ndee Senhor Oreruete ma nhombopaga vaꞌe reiko. Oreruete nhombopaga vaꞌe, exa uka nerexakãa! H] Ndeayvuague ma oaxa rive vaꞌerã eꞌỹ. Senhor, nderopy ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã oĩ rakaꞌe rã peve guarã. #G?] Haꞌe rã Senhor yvate oĩ vaꞌe ma yy tuvixa vaꞌe revovo gui ipoꞌakapave, yeꞌẽ py yai vaikue opuꞌã-puꞌã vaꞌe poꞌakaa gui voi. lFQ] Senhor, yakã ikuai vaꞌe opuꞌã okuapy, yakã opuꞌã vy hevovo, yakã hyapu rei teĩ. KE] Jypyꞌi guive repenaa oĩ atã, jypyꞌi ete guive reiko. JD ] Nhanderuete ipoꞌakaa haꞌe yvatea re ijayvua Senhor ma huvixave oĩ. Hexe oĩ yvatea, Kuꞌaxã rami Senhor ojee omoĩ opoꞌakaa. Omoĩ atã yvy omyĩ eꞌỹ aguã rami. zCm\ Haꞌe rami vy oikuaa uka ꞌrã Senhor heko porã vaꞌea. Haꞌe ma xeꞌitaova, hexe ma teko vai noĩ. uBc\ Haꞌe nunga ma hiꞌyvyma ma teĩ hiꞌa riae ꞌrã, tykue tynyẽ riae, haꞌe ipyau riae ꞌrã. A\ Senhor roka py onhotỹ mbyre rami ꞌrã haꞌe kuery ikuai, oiko porã ꞌrã okuapy Nhanderuete pegua roka rupi. @\ Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma pindo rami ꞌrã oiko porã, yvateve ꞌrã Líbano yvy re yary ikuai vaꞌe rami. 4?a\ Avyꞌa reve aexa ꞌrã xerovaigua kuery xemoĩ vai vaꞌe re mbaꞌemo oiko ramo, aendu ꞌrã guive heko vai vaꞌe xere opuꞌã rei vaꞌe kuery hoꞌapa rã. x>i\ Haꞌe rã xee ma xemombaraete ꞌrã toro kaꞌaguy regua rami, xere azeite iporãve vaꞌe remoĩ vy. =\ Senhor, eexa pota nderovaigua kuery re. Mbaꞌeta nderovaigua kuery okanhymba ꞌrã, teko vai rupi ikuai vaꞌe oaĩmba ꞌrã. X<)\ Haꞌe rã |yhwh{Senhor,} ndee ma Yvate ete vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã. +;O\ Heko vai vaꞌe kuery ma jai rogue opa rupi henhoĩ vaꞌe rami ikuai, teko vai rupi ikuai vaꞌe hetave ojeꞌoivy teĩ omombaa ꞌrã rakaꞌe rã peve. v:e\ Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndoikuaai ꞌrãe, inhakã porã eꞌỹ vaꞌe ndoikuaai ꞌrã povaꞌe: t9a\ |yhwh{Senhor,} nerembiapo ma tuvixa ete vaꞌe! Haꞌe renhembopyꞌaa guive haxy ete aikuaa aguã. z8m\ Mbaꞌeta Senhor, mbaꞌemo porã rejapo rã aexa vy avyꞌa. Arovyꞌa mbaꞌemo ndepo py rejapo vaꞌe. ^75\ mbaraka dez ixã vaꞌe, mbaraka reve, haꞌe ixã reta vaꞌe pu rupi guive. o6W\ Ajeꞌive aikuaa uka ꞌrã ndeporayvua, haꞌe pyávy ju aikuaa uka ꞌrã ojeroviapy reikoa, B5 \ Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi oporaeia Mboraei sábado pyguarã ombopara pyre. Senhor, haꞌeve roguerovyꞌa haꞌe nderery rupi aporaei, Yvate ete vaꞌe. i4K[ Amoingo porã ꞌrã hekove puku aguã rami, haꞌe ixupe aexa uka ꞌrã araa jepea.” 3[ Xevy pe ojapukai ramo xee ambovai ꞌrã. Ojexavaia py xee aĩ ꞌrã hexeve. Araa jepe ꞌrã, haꞌe amboete uka ꞌrã. k2O[ Aipoeꞌi ꞌrã: “Xerayvu vaꞌe ma araa jepe ꞌrã, aepy ꞌrã xerery oikuaa vaꞌe. ~1u[ Haꞌe ramo repyrõ ꞌrã guary haꞌe mboi vaikue re, guary raꞌy haꞌe mboi re voi repyrõ ꞌrã inony. B0}[ Haꞌe ramo haꞌe kuery opo py ndejopy ꞌrã peteĩve ita re renhepyxanga eꞌỹ aguã. Kovaꞌe ayvu rupi Satanás ijayvu Jesus omoangeko vy (Mateus 4.5-7; Lucas 4.9-12). }/s[ Mbaꞌeta ndere omopena uka ꞌrã ojeupegua anjo kuery pe, reikoa haꞌe javi rupi onhangareko aguã ndere. w.g[ neĩ peteĩ henda py ma voi nderejexavai ꞌrã, neĩ peteĩve mbaꞌemo vai novaẽi ꞌrã ndero py. v-e[ Mbaꞌeta Nhanderuete pe “Anhemia”, ꞌre, haꞌe Yvate ete vaꞌe pe “Xee aĩaty” ꞌre ramo L,[ Nderexa py rive ꞌrã rexa heko vai vaꞌe ombopagaa ramo. w+g[ Ndeyvýry mil hoꞌa, ndeaxu eꞌỹa katy dez mil hoꞌa teĩ ndere ma mbaꞌeve rei novaẽi ꞌrã. x*i[ mbaꞌeaxy pytũ rupi jojuka vaꞌe gui, neĩ mbaꞌemo vai kuaray mbyte jave jojuka vaꞌe gui ma voi. z)m[ Haꞌe ramo pytũ rupi jojukaa oiko teĩ ndee nderekyjei ꞌrã, neĩ ára py huꞌy ndere ou vaꞌe gui, 9(k[ Nemoꞌã ꞌrã guague guy py. Ipepo guy py reĩ rã mbaꞌeve rei ndoikoi ꞌrã. Ixuguigua anhetẽ vaꞌe ma huꞌy jokoa haꞌe nhomoꞌãa tuvixa vaꞌe rami oĩ. '[ Mbaꞌeta haꞌe ma ndereraa jepe ꞌrã nhuã py rami nemboꞌaxe vaꞌe gui, mbaꞌeaxy jojuka vaꞌe gui guive. {&o[ aipoeꞌi ꞌrã Senhor pe: “Anhemia imbaraete vaꞌe, Xeruete, hexe ajeroviaa vaꞌe”, heꞌi ꞌrã. k% Q[ Yvate ete vaꞌe oĩa py onhemi vaꞌe, Ipoꞌakapa vaꞌe ꞌã py ikaneꞌõgua vaꞌe ma $Z Orere toĩ Senhor Oreruete oremboaxya. Emoingo porã orepo py mbaꞌemo rojapo vaꞌe. Tá, emoingo porã mbaꞌemo rojapo vaꞌe. #{Z Ore nerembiguai kuery pe ju tojekuaa mbaꞌemo rejapo vaꞌe, haꞌe oreramymino kuery pe exa uka ju nerexakãa. |"qZ Orembovyꞌa ju orembojexavaia ára oĩague rami, mbovy maꞌetỹ rei eꞌỹ rojexavaia anho roendu rire. u!cZ Ajeꞌiveꞌi reve exa uka orerayvua, roporaei aguã. Haꞌe ramo rovyꞌa ꞌrã roikoa pukukue re. h IZ |yhwh{Senhor,} eju ju! Rakaꞌe peve ꞌrã tu nerepenai? Emboaxy ju nerembiguai kuery. jMZ Orerekomboꞌe ke roikoa ára re roikuaa pota aguã re, orepyꞌa re ꞌarandu oĩ aguã. {oZ Mavaꞌeve ndoikuaai ndepoꞌaka etea rupi ndepoxya. Mbaꞌeta ndepoxya rupi orererekoa gui ma rokyje ete. 7Z Setenta maꞌetỹ eteꞌi ꞌrã roiko. Amongueꞌi imbaraeteve vaꞌe tema oikove ꞌrã oitenta maꞌetỹ peveꞌi. Haꞌe rami teĩ roiko porãvea py voi nganeꞌõ haꞌe jexavai tema ꞌrã roendu. Mbaꞌeta roikovea oaxapa voi ꞌrã, haꞌe gui ma roopa ꞌrã. Z Roikoa ára ma ndepoxya rupi meme ꞌrã oaxa ovy, maꞌetỹa roguereko vaꞌe ma xapyꞌaꞌi ropẽxaa rami ꞌrã oaxa. oWZ Mbaꞌeta nerenonde reru orereko vaia, nhemi rupi rojejavyague voi remoĩ nderova rexakãa py. I Z Ndepoxya ma oremokanhy ꞌrã, ndevaia oremondyi ꞌrã. ykZ Mbaꞌeta haꞌe nunga ma yvate vyve ipotypa ꞌrã teĩ kaꞌaru jave heꞌõmba haꞌe ipirupa ꞌrã. :mZ Ndee ma orembotyryry ꞌrã yy mbaꞌemo ogueroxyry heravy vaꞌe rami. Haꞌe ramo oke vaꞌe rami meme ꞌrã ropyta, jai rogue ajeꞌiveꞌi reve henhoĩ vaꞌe rami. ~uZ Ndevy pe mil maꞌetỹ oaxa vaꞌe ma kuegua ára guare rami, peteĩ horaꞌi pyávy oaxa vaꞌe rami guive. Z Ndee ma avakue remombytapa ju ꞌrã yvy kuꞌi rive, “Haꞌekue rami ju pepyta, avakue raꞌy kuery”, ꞌre vy. zmZ Yvyty oiko eꞌỹ mbove, yvy renhono eꞌỹ mbove ma voi, jypyꞌi guive opa peve ndee ae Senhor reiko. ] 5Z Nhanderuete imarã eꞌỹa haꞌe avakue imarãa re ijayvua Nhanderuete remimboꞌe Moisés onhemboꞌeague. Senhor, ndee ma ronhemiaty reiko, ymave rupi oreramoĩ kuery ikuaia guive. V%Y4 Senhor re taꞌimaꞌenduꞌa porãa rakaꞌe rã peve. Amém! Amém! kOY3 Nderovaigua kuery ijayvu vaikue-ikue, Senhor. Nerembiporavo oikoa re ijayvu vaikue okuapy. Y2 Senhor, nemaꞌenduꞌa ke nerembiguai kuery re ovyꞌaa rei okuapya re, haꞌe heta regua ombojaru reia aropoꞌaka vaꞌe re. )Y1 Senhor, mbaꞌe tu oiko ymave rupi ndeporayvu aguã re ndeayvuague, haꞌe rami aguã re ojeroviapy reikoa rupi Davi pe reuraague rire? 1Y0 Mavaꞌe ava ndaꞌu oikove ꞌrã manoa oexa eꞌỹ re? Mavaꞌe ndaꞌu onheꞌẽ ae ogueraa jepe kuaa ꞌrã yvyra rupa poꞌakaa gui? oWY/ Nemaꞌenduꞌa xapyꞌaꞌi aikoa re. Mbaꞌeverã eꞌỹ teve remoingo avakue raꞌy kuery. 9Y. Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã haꞌe ramigua oiko, rakaꞌe peve ndaꞌu nderejexa ukai ꞌrã? Ndepoxya ndaꞌu hendy riae ꞌrã ri tata rami? M Y- Ikunumia ára remomba voi, haꞌe oxĩmba aguã rami rejapo. O Y, Iporãague ma reipeꞌapa, haꞌe henda oĩaty reity yvy rupi. t aY+ Haꞌe rã ikyxe ma rejapo naĩmbei rei aguã rami, haꞌe jogueroꞌaa py oo ramo nereipytyvõvei. t aY* Hovaigua kuery ma rembopoꞌaka, rejapo hexe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi ovyꞌa aguã rami. "=Y) Mbaꞌemo oguereko vaꞌekue-ꞌekue ma tape rupi oaxa vaꞌe-vaꞌe ogueraapa ꞌrã, hoo katy raiꞌi ikuai vaꞌe voi ovyꞌa rei okuapy hexe. V%Y( Ixupegua tetã kora ma reitypa, hoo ikorapa vaꞌekue voi rembovaipa. zmY' Nerembiguai pe ndereve guarã rejapo vaꞌekue rembovaipa, ixupegua coroa nerembovarei vy remombo yvy re. oWY& Haꞌe rami teĩ Senhor, oreruvixa re ndee nerepenavei vy reja. Ndevai guive nerembiporavo pe. )Y% Rakaꞌe rã peve guarã amoĩ ꞌrã jaxy rami, oaxa rive vaꞌeꞌỹ ꞌrã oiko yva re ojekuaa vaꞌe rami’, haꞌe vaꞌekue.” |qY$ Aipoaꞌe: ‘Hamymino kuery ikuai riae ꞌrã, haꞌe ipoꞌakaa ma kuaray rami ꞌrã oĩ riae xerenonde. {oY# Peteĩgueꞌi xee aura karamboae xekyꞌa eꞌỹa rupi ae (haꞌe xee aipo ndaꞌe rivei ꞌrã Davi pe). iKY" Xereve guarã ajapo vaꞌekue ndajapo eꞌỹi ꞌrã, xeayvuague ndarovai ꞌrã guive. pYY! Haꞌe rami teĩ ixugui ma ndaipeꞌai ꞌrã ayvua, ndajapo eꞌỹi ꞌrã hexeve xeayvuague. q[Y Haꞌe rami ri ramo yvyra rovi py ambopaga ꞌrã otekoavyague re, ambopi ꞌrã ojejavyague re. d~AY xapyꞌa rei xeayvuague rami ndaꞌikuai ꞌrã, ajapo uka vaꞌekue ndojapoxei vy. } Y Haꞌe rã xapyꞌa rei taꞌy kuery ndaꞌikuaixei ꞌrã lei aeja vaꞌekue rupi, amboꞌeague rami eꞌỹ ikuai vy, l|QY Hamymino kuery ajapo ꞌrã ikuai riae aguã rami, ipoꞌakaa voi yva rami ꞌrã oĩ riae. r{]Y Amboaxya rupi riae ꞌrã areko, haꞌe hexeve amoĩ atãve ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌekue. z5Y Haꞌe rã ixupe aipoaꞌe: ‘Xeraꞌy jypy guare. Yvy regua ruvixave ikuai vaꞌe gui ndeyvateve’, haꞌe ꞌrã. Apocalipse 1.4-5 py. yY Xevy pe ojapukai vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Ndee ma Xeru, Xeruete, haꞌe itaova xereraa jepea guive’, heꞌi ꞌrã. Yx+Y Ajapo ꞌrã yeꞌẽ haꞌe yakã ikuai vaꞌe re ipoꞌaka aguã rami. ywkY Ojeroviapy aikoa haꞌe xeporayvua rupi ꞌrã areko. Haꞌe ramo xerery rupi vy ipoꞌakave ꞌrã ovy. hvIY Henonde amouꞌũmba ꞌrã hovaigua kuery, ajukapa ꞌrã hexe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe. duAY Haꞌe ramo hovaigua kuery nomoĩ vai ꞌrã, heko vai vaꞌe nomoingo axyi ꞌrã. NtY Xepo py amoĩ atã ꞌrã, xepoꞌakaa py amombaraete ꞌrã. s7Y Haꞌe rami vy xerembiguairã Davi ajou vy amoĩ rakaꞌe, azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe amoĩ uka vy hexe. , 16.1-13 rY Ymave rupi ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe ndeayvu vaꞌekue mbaꞌemo rexa ukaa rupi. Haꞌe vy aipoꞌre: “Xee ambopoꞌaka peteĩ ipyꞌa guaxu vaꞌe penepytyvõ aguã. Peẽ kuery mbyte gui amboyvateve peteĩ aiporavo vaꞌekue. q#Y Mbaꞌeta orevygua mbaꞌemo vai jokoarã ma Senhor pegua ae oĩ, oreruvixaverã ma Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pegua. pyY Mbaꞌeta ndee ma haꞌe kuery mombaraetea haꞌe imoexakãa. Ndee oremboaxy ramo ꞌrãe ojekuaa orepoꞌakaa. [o/Y Nderery rupi ovyꞌa riae ꞌrã okuapy, oporaei ꞌrã ndereko porãa re. nY Ovyꞌa ete ꞌrã ndereroporaeia rupi ikuai vaꞌe. Mbaꞌeta Senhor, haꞌe kuery ndereve vy ikuai ꞌrã nerexakãa rupi. m)Y Haꞌevea rami rejoguereko, ndereko porãa rupi reiko huvixa reĩa py. Renhomboaxya haꞌe anhetẽ vaꞌe ma nerenonde ꞌrã ojekuaa. nlUY Ndejyva ma opa mbaꞌe gui ipoꞌakave. Reiporu kuaa regua reupi vy rexa uka ndepo mbaraetea. k Y Ndee rejapo vaꞌekue kuaray puku-a haꞌe ijapuꞌaꞌia. Tabor haꞌe Hermom yvyty oporaei ꞌrã okuapy nderery rupi. rj]Y Yva ma nembaꞌe oĩ, yvy voi. Yvy haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi ndee ae rejapo vaꞌekue. >iuY Remokyrirĩ Raabe jogueroꞌaa py ojuka pyre rami. Apy “Raabe” heꞌia ma ypo yeꞌẽ rupigua re ijayvu vy. Ndejyva ipoꞌaka vaꞌe py remoaĩmba nderovaigua kuery. phYY Yeꞌẽ opa marã omyĩ teĩ ndee ndepoꞌaka ꞌrã. Yai opuꞌã-puꞌã ramo remombytuꞌu. g1Y Senhor Oreruete nexondaro reta vaꞌe, mavaꞌe ꞌrã tu ndee rami ipoꞌakapa vaꞌe oiko? Senhor, ndejee remoĩ ojeroviapy reikoa aguã. (fIY Mbaꞌeta ixupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ijatya py Nhanderuete yvateve ete vaꞌe avi oĩ, ijyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javi gui okyjevepy oiko. eY Mbaꞌeta mavaꞌe ndaꞌu Senhor rami ete oiko ꞌrã yva re? Yva regua kuery mavaꞌe ꞌrã tu Senhor ramigua ete oiko? 4daY Senhor, yva re oporaeia okuapy mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue rupi, ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ijatya py ogueromaꞌenduꞌa okuapy ojeroviapy reikoa. jcMY ‘Neramymino kuery amoĩ atã ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã, rakaꞌe rã peve amoĩ ꞌrã ndepoꞌakaa’, haꞌe”, ꞌre. Davi reve Nhanderuete ijayvuague ma 2 Samuel 7 py oĩ. (Salmo 132.11-12; Atos 2.30). ybkY Aipoꞌre: “Xerembiguai Davi aiporavo vaꞌekue pe aura reve ajapo xereve guarã. Haꞌe vy aipoaꞌe: xaiY Mbaꞌeta aipoaꞌe: “Ndeporayvua ndopai ꞌrã, haꞌe ndereko porãa yva re remoĩ atã”, haꞌe. x` kY Messias ipoꞌaka aguã re ijayvua Mboraeirã Ezra ramymino Etã nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue. Senhor, aporaei riae ꞌrã renhomboaxya re, rakaꞌe rã peve xejuru py aikuaa uka ꞌrã ojeroviapy reikoa. _X Xerayvu vaꞌe haꞌe xeirũ kuery ma xea gui mombyry reipeꞌapa. Haꞌe ramo pytũa rive opyta aexa vaꞌety rami. b^=X Haꞌe nunga haꞌe javi xembojere riae yy ou vaꞌe rami, jova-jovai gui xejoko. @]{X Ndepoxya xere ou, ndeguigua ngyje xemomba ta ma. y\kX Xekunumi guive ajexavaia re aiko, amano raiꞌi ma aikovy. Ndee xemongyje ramo xee ndaikuaai rei aikovy. c[?X |yhwh{Senhor,} mbaꞌe re tu xereja ri? Mbaꞌe re tu xevy pe nderejexa ukavei ri? }ZsX Haꞌe gui Senhor, xee ma ndevy ae ajapukai xepytyvõ aguã. Koꞌẽ teꞌỹꞌi re xee anhemboꞌe ndevy. Y1X Pytũ reia py ndaꞌu ojekuaa ꞌrã ri hexa pyrã rejapo vaꞌe? Yvy hexarai pyre ikuaia re teĩ ndaꞌu ojekuaa ꞌrã ri ndereko porãa? XX Haꞌe kuery ndaꞌu ituia py ijayvu ꞌrã ri ndeporayvua re? Yvykua vaikue py ndaꞌu ijayvu ꞌrã ri ojeroviapy reikoa re? {WoX Omanogue pe ndaꞌu rejapo ꞌrã ri hexa pyrã? Haꞌe kuery ndaꞌu ovypa ꞌrã ri ndevy oporaei aguã? V{X Ajexavai ete vy ndaxerexa pyxovei ma. |yhwh{Senhor,} ndevy pe anho ajapukai koꞌẽ nhavõ, ndevy ae xepo aupi. !U;X Rejapo xerexa vaꞌety kuery xerejapa aguã rami, haꞌe kuery ojeguaru rei ma okuapy xegui. Nhuã py xemboꞌaa rire aa jepe aguã ndaikuaavei. ZT-X Mbaꞌeta xeꞌáry ndepoxya ipoyi oiny, yai py rami ndeguigua xemokangy. XS)X Ndee ae xemombo yvykua pukuvea py, ijavaetevea haꞌe yvykua vaikue py. 8RiX Omanogue mbyte omombo pyre rami aiko, yvykua py ojuka pyre itui vaꞌe rami. Haꞌe kuery re ma nanemaꞌenduꞌavei ma ꞌrã, haꞌe ndepo py nereipytyvõvei ꞌrã. jQMX Yvykua katy oguejy ma ovy vaꞌe rami xekuaa, ava imbaraete vaꞌe veꞌỹ ma aiko ramo. oPWX Mbaꞌeta xenheꞌẽ py aendu opa marãgua ndaꞌeveia, xerekove ma manoa katyꞌi ma ovaẽ. LOX Anhemboꞌea tonhendu nerenonde. Ejapyxaka ke ajapukaia re. :N oX Ojexavai vaꞌe ndovyꞌaia rupi ijayvuague Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Coré raꞌy kuery nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã, Ezra ramymino Hemã oporaei vaꞌekue. Senhor ma Xeruete xereraa jepea. Ára pukukue re, pyávy voi ajapukai ndevy. M}W Oporaei vaꞌe kuery haꞌe javi opo-opo reve aipoeꞌi ꞌrã: “Ndere anho oĩ xemoingo porãa haꞌe javi.” jLMW Senhor yvy regua rery ombopara vy aipoeꞌi ꞌrã: “Kovaꞌe ma haꞌe pygua ae.” “Haꞌe py ituiꞌi” heꞌia ma ojeupegua kuery re ijayvu vy, Jerusalém pygua ae pe rami, mombyry ituiꞌi vaꞌekue teĩ. KW Mbaꞌeta Sião tetã pe aipoꞌea ꞌrã: “Kovaꞌe haꞌe pevaꞌe voi haꞌe pygua ae. Yvate ete vaꞌe omoĩ atã ꞌrã.” J5W “Xekuaa vaꞌe kuery rekoa regua ma Egito haꞌe Babilônia. Oĩ avi ꞌrã Filístia, Tiro haꞌe Etiópia, haꞌe py ae ituiꞌi rire.” HI W Ndevy Nhanderuete pegua tetã, ayvu iporã ete vaꞌe ꞌea: gHGW oayvu hokẽ ikuai vaꞌe voi. Jacó kuery rekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi gui oayvuve. nG WW Nhanderuete Jerusalém tetã oayvua re ijayvua Mboraeirã Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue. Yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry Senhor Sião Sião ma Jerusalém tetã rery mboae. tetã omoĩ atã rire F3V Eikuaa uka xerayvua, xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery oexa vy oxĩmba aguã. Mbaꞌeta Senhor, ndee ae xepytyvõ haꞌe xembopyꞌa guaxua. {EoV Emaꞌẽ ke xere, xemboaxy guive. Xemombaraete, mbaꞌeta nerembiguai aiko, eraa jepe nerembiguai piꞌa. "D=V Haꞌe rã ndee Senhor Xeruete ma renhomboaxy haꞌe ndeporayvu vaipa, nandekuerai, opa mbaꞌe py renhomboaxy haꞌe anhetẽ rupi reiko vaꞌe. C+V Xeruete, ojejou porã rei vaꞌe kuery opuꞌã ma xere, ojerovia rei vaꞌe xejukaxe okuapy. Haꞌe kuery nemboetea rupi eꞌỹ ikuai. WB'V mbaꞌeta ndee xerayvu ete vy xerekove reraa jepe manoa poꞌakaa gui. zAmV Senhor Xeruete, xee roguerovyꞌa xepyꞌa haꞌe javi py, nderery rupi aporaei ꞌrã rakaꞌe rã peve, 8@iV Senhor, xemboꞌe ke nderape rupi aa aguã. Haꞌe ramo aiko ꞌrã ndeguigua anhetẽ etea rupi. Xepyꞌa re emoĩ nderery aendu vy ajererokyjea rupi anho aiko aguã. d?AV Mbaꞌeta ndee ma yvate ete vaꞌe, nhomondyipaarã apoa guive. Ndee anho Oreruete. >%V Haꞌe javi regua remoingo vaꞌekue ou vy guenapyꞌã re oĩmba ꞌrã okuapy nerenonde, haꞌe gui omboete ꞌrã nderery, Senhor. k=OV |yhwh{Senhor,} ndee ramigua tuuete mboae ndaꞌipoi. Ndaꞌipoi avi rejapo vaꞌe ramigua. J< V Ajexavaia ára ajapukai ꞌrã ndevy, ndee xembovai ramo. H; V Senhor, endu ke anhemboꞌea, eikuaa pota ajapukaia re. w:gV Mbaꞌeta Senhor, porayvu haꞌe nhomboaxy vaꞌe reiko, reayvu ete ndevy ojapukai vaꞌe haꞌe javi. [9/V Embovyꞌa ju nerembiguai pyꞌa, ndere xenheꞌẽ aromaꞌenduꞌa ramo. J8 V Senhor, xemboaxy ke, ára pukukue re ndevy ajapukai ramo. s7_V Ndere ajerovia ramo eraa jepe xerekove. Xeruete, reraa jepe ꞌrã nerembiguai ndere ojerovia rã. 16 ]V Ojerure haꞌe ojerovia etea Davi onhemboꞌeague. Senhor, ejapyxaka ke ajapukai rã, xembovai guive, mbaꞌeta ajexavai vy xeporiau aikovy. T5!U Teko porã oo ꞌrã henonde, oguereko katu aguã haperã oo aguã. f4EU Senhor omeꞌẽ ꞌrã iporã vaꞌe, haꞌe nhandeyvy re oiko ꞌrã mbaꞌemoꞌa. d3AU Yvy gui henhoĩ ꞌrã anhetẽ vaꞌe, haꞌe teko porã omaꞌẽ ꞌrã yva gui. w2gU Mborayvu nhomoirũ anhetẽ vaꞌe reve, teko porã haꞌe jaiko porãa ojeꞌa jova pyte vaꞌe rami. 1yU Ou ma oiny henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌea py, ogueraa jepe aguã, nhandeyvy re hexakãa ojekuaa aguã. 20]U Ajapyxaka ꞌrã Senhor ijayvua re, mbaꞌeta ijayvu ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery omoingo porã aguã re, oꞌarandu eꞌỹa py hoꞌa veꞌỹ aguã. N/U Senhor, exa uka ndeporayvua orevy, ejapo roo jepe aguã rami. _.7U Noremoingo porãve jevyi ꞌrã ri tyꞌy, ndevygua kuery ndererovyꞌa aguã? `-9U Tyrã ndepoxy riae ꞌrã teve orevy? Rakaꞌe rã peve ꞌrã ndaꞌu ndepoxy? g,GU Oreruete orereraa jepea, peteĩgue ju ke oremoingo porã, oregui eipeꞌa ju ndepoxya. c~}}||{ezzKyyiyxx9wwnvvvuu tussTsrrqq.pp,oo7nn mm2lTkkkjciiihhRggJffdeeWdccbbLa``]__K^^^]]C\\P[[RZZ!YY)XX:WWCVVnUU/TT$SS4RWQQ{QPP OO)NNdMMrM!LKKK)JJcIIKHH\HGGdFFvF EDDDCC.BBB4AAu@@@?? >>2==H<Ldz=  g%2AinE , Z N 4H_ Kj wgm Mbaꞌemo oguereko vaꞌekue toipeꞌapaa oreveague re, amboae yvy guigua tojopy ombaꞌeapoague repy. m Taꞌy kuery ma hoo eꞌỹ vaꞌe taꞌikuai mbaꞌemo re ojerurea rupi. Tomoẽmbaa hoo ombovaipaa vaꞌekue gui. mSm Taꞌy kuery ma tyreꞌỹ meme taꞌikuai, haꞌe rã taꞌyxy ma imeveꞌỹ vaꞌe toiko. m Hekove topa voi, haꞌe gui ojapo aguã vaꞌekue amboae ju tojapo. Kovaꞌe ayvu rupi ma Judas rekokue re ijayvu . [/m Haꞌe gui ma omboayvua py tombopagaa. Ojerureague tojekuaa teko vai rami. q[m Hovai guarã emoĩ peteĩ heko vai vaꞌe. Oiporu kuaa regua re topuꞌã hekokue mombeꞌuarã. jMm Ajapo porãague repy omeꞌẽ mbaꞌemo vai, ayvuague repy ma xere ijaꞌe eꞌỹa oĩ. \1m Xee ayvuague repy ma xevy ivai okuapya oĩ. Haꞌe rã xee ma ajerure ainy. s_m Haꞌe kuery xembojere rei vy xerayvu eꞌỹa rupi ijayvu, mbaꞌe reꞌỹ opuꞌã okuapy xere. }sm Mbaꞌeta xerovai ijapu vaꞌe kuery ma nhombotavya rupi ijayvu, oapekũ ijapu vaꞌe py ijayvu okuapy xere. ;  qm Ngovaigua kuery ombopagaa aguã re ojerurea ague Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Xeruete rogueroporaei vaꞌe, ekyrirĩ eme ke! t al Nhanderuete re vy ae ꞌrã nhandepoꞌaka, mbaꞌeta haꞌe opyrõ ꞌrã nhanderovaigua kuery re. o Wl Orereraa jepe nho ke rojexavaia gui, mbaꞌeta avakue orereraa jepea ma mbaꞌeverã ndovarei. o Wl Mbaꞌeta Oreruete, ndee orereja rive vaꞌekue. Oreruete, ndereovei ma orexondaro kuery reve! w gl Mavaꞌe ndaꞌu xereraa ꞌrã tetã ikorapa vaꞌea py? Mavaꞌe ndaꞌu xereraa ꞌrã Edom yvy re? %l Haꞌe rã Moabe yvy ma hyꞌa ajejoiaty itui, Edom yvy áry ma amombo ꞌrã xepy regua, Haꞌe jave py ma joyvy ojogua vy hiꞌáry omombo ꞌrã opy regua, oikuaa uka aguã ija oikoa. haꞌe Filístia pygua kuery re xepoꞌaka vy avyꞌa nhendu ꞌrã.” wgl Gileade haꞌe Manassés yvy ma xembaꞌe meme itui. Efraim yvy ma xengora ratã. Judá ma xepo pygua. 9l Salmo108.6-13 Nhanderuete ijayvu okyꞌa eꞌỹa rupi: “Xepoꞌakaa rupi vy ambojaꞌo ꞌrã Siquém yvy, aaꞌã ꞌrã Sucote regua yvyugua guive. Apy ma ijayvu joyvy oipeꞌa vaꞌekue ojeupegua kuery pe ombojaꞌo aguã re. kOl ore nerembiayvu kuery roo jepe aguã. Orereraa jepe ke reiporu kuaa regua py, haꞌe orembovai. ]3l Xeruete, enhemboyvate yva áry rupi, haꞌe yvy jave re tojekuaa nerexakãa, oWl Mbaꞌeta renhomboaxya oo ꞌrã yva peve, haꞌe ndereko porãa ma arai rovai peve ꞌrã oo. r]l Senhor, roguerovyꞌa ꞌrã yvy regua kuery mbyte, ndevy aporaei ꞌrã haꞌe javi regua mbyte. c?l Mbaraka haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe, pevy ke. Xee ambovy ꞌrã koꞌẽ ju. P l Salmo 108.1-5 Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Xeruete, xekuraxõ oĩ atã ma. Aporaei vy roguerovyꞌa ꞌrã xenheꞌẽ haꞌe javi py. gGk+ Hiꞌarandu vaꞌe ma toikuaa pota haꞌe nunga re, toikuaa pota Senhor nhomboaxya re. ~k* Haꞌe nunga heko porã vaꞌe oexa vy ovyꞌa ꞌrã. Haꞌe rã heko vai vaꞌe haꞌe javi ma omboty ꞌrã ojuru. }/k) Haꞌe rã iporiaukueꞌi ma ogueraa jepe ꞌrã ojexavai reia gui yvatea py oĩ porã aguã, hoo pygua kuery voi omboetave vexaꞌi rami. {|ok( Senhor ojapo huvixa kuery nomboeteavei aguã rami, ojapo avi oguata rei aguã rami tape oĩa rupi eꞌỹ. z{mk' Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojavyky reia ramo iporiaupa haꞌe ndaetavei, ojexavai haꞌe ikuai axy vy. ezCk& Senhor omoingo porã heta ete ojeꞌoivy aguã rami, hymba kuery vaka ndoatai guive. mySk% Mbaꞌetyrã mbaꞌemo omoaĩ, uva guive onhotỹ. Haꞌe vy heta ojou omonoꞌõ vaꞌerã. mxSk$ Haꞌe py omboekoa okaruxe rei vaꞌekue. Haꞌe ramo ojapo okuapy peteĩ tetã ikuai aguã. ~wuk# Ojapo tekoa eꞌỹa vaꞌekue yupa ju opyta aguã rami, haꞌe yvy piru rei vaꞌekue ma yvu oĩ aguã rami. xvik" Yvy porã vaꞌekue ma ojapo juky reꞌẽ rive opyta aguã rami, haꞌe pygua kuery heko vai rei ramo. uuck! Haꞌe ojapo yakã ikuai vaꞌe typa aguã rami, haꞌe rã yvu ma ipiru reia meme opyta aguã rami. htIk Tomboete avi heta vaꞌe kuery onhemboatya py, toguerovyꞌa yvatekueve nhomongetaa py. esCk Toguerovyꞌa Senhor porayvua re, avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo rire. lrQk Haꞌe ramo ovyꞌapa ju opytuꞌupa ramo. Haꞌe rami ogueraa ojaaty py ovaẽxeague peve. Eqk Omombytuꞌu yvytu vaikue, yai guive omombytuꞌupa. dpAk Haꞌe gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe. Haꞌe ramo ogueraa jepe ojexavaia gui. ooWk Oguataa rupi hoꞌa rai-raiꞌi okuapy okaꞌu vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ndoikuaavei rei ma. nk Haꞌe ramo yvate peve ojeꞌoi, haꞌe gui yai oguejy ju iguy katy peve. Haꞌe rami ete ojexavai ramo inheꞌẽ ikangy ma ovy. nmUk Mbaꞌeta haꞌe ijayvu vy ojapo yvytu vaikue oipeju, haꞌe yai opuꞌã-puꞌã aguã rami. wlgk Haꞌe vaꞌe kuery oguataa rupi oexa Senhor rembiapo, mbaꞌemo porã ete yy typyvea rupi ojapo ramo. kk Haꞌe gui amongue ma kanoã guaxu ojou vy yeꞌẽ rupi oguata ꞌrã, mbaꞌemo vendea kuery yy tuvixa vaꞌe rupi oo vaꞌe. ijKk Ixupe tomeꞌẽ mbaꞌemo oguerovyꞌa vy. Ovyꞌaa rupi toikuaa ukapa ojapo vaꞌekue. viek Haꞌe kuery toguerovyꞌa avi Senhor porayvua re, avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo rire. Qhk Oayvu ombou vy omonguerapa, ogueraa jepe omanomba ꞌrãgue gui. dgAk Haꞌe gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe. Haꞌe ramo ogueraa jepe ojexavaia gui. ^f5k Ojeguaru opa marãgua tembiꞌu gui. Haꞌe rami vy ovaẽ manoa rokẽ peve. teak Haꞌe gui hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ojejavypaa rupi anho ikuaia re ojexavai okuapy gueko vaia py. bd=k Mbaꞌeta oitypa okẽ overa vaꞌe guigua, ijokoa ferro guigua guive omopẽmba. vcek Haꞌe kuery toguerovyꞌa avi Senhor porayvua re, avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo rire. nbUk Oguenoẽ pytũ vaikue haꞌe manoa guy gui, haꞌe kuery gui omondopa corrente ferro guigua. daAk Haꞌe gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe. Haꞌe ramo ogueraa jepe ojexavaia gui. ~`uk Haꞌe ramo haꞌe kuery ikaneꞌõmba omombaꞌeapoa vaipa ramo. Hoꞌa teĩ avave rei ndoikoi ipytyvõarã. q_[k Nhanderuete nonheꞌẽ renduiague re ojexavai, Yvate ete vaꞌe omboꞌea re ndojapyxakai rire. {^ok Amongue ma pytũ reia rupi oiko, manoa guy py ae, ojexavai oiny nhuã py ferro guigua py ojokua pyre reve. ]wk Mbaꞌeta ijyꞌuvei vaꞌe pe omeꞌẽ oyꞌu aguã, haꞌe okaruxe vaꞌe pe heta ojou uka mbaꞌemo porã. r\]k Haꞌe kuery toguerovyꞌa Senhor porayvua re, avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo rire. J[ k Tape hiꞌyvi vaꞌe rupi ogueraa tetã ikuai aguã peve. dZAk Haꞌe gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe. Haꞌe ramo ogueraa jepe ojexavaia gui. OYk Karuai haꞌe yuvei omokanhy ma heravy haꞌe kuery nheꞌẽ. X}k Tekoa eꞌỹa rupi haꞌe kuery oguata rei rakaꞌe, tape oikuaa eꞌỹa rupi, tetã ikuai aguã ndojoui guive. W5k Mbaꞌeta onoꞌõmba ju amboae yvy re ikuaiague gui, kuaray oua katy gui, oikea katy gui, ipuku-a katy gui, haꞌe yeꞌẽ katy gui ma voi. \V1k teꞌi Senhor oepy vaꞌekue, hovaigua kuery po gui ogueraa jepe vaꞌekue. 'U Ik Jajexavaia gui Nhanderuete nhandereraa jepea re ijayvua “Perovyꞌa ke Senhor porayvu vaꞌe ramo, haꞌe nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ”, +TOj0 Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor Israel kuery Ruete aỹ, haꞌe rakaꞌe rã peve! Heta vaꞌe kuery haꞌe javive aipo teꞌi: “Amém!” Aleluia! CSj/ Senhor Oreruete, orereraa jepe ke! Orenoꞌõmba ju yvy regua kuery mbyte gui, nderery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi roguerovyꞌa aguã, haꞌe rovyꞌaa rupi rogueroporaei aguã. VR%j. Ojapo escravo-rã heraa are kuery haꞌe javi omboaxy nho aguã rami. Q{j- Haꞌe kuery re vy imaꞌenduꞌa guexeve guarã ojapo vaꞌekue re. Haꞌe vy porayvu ete vaꞌe vy omboaxy ju. sP_j, Haꞌe rami rire teĩ haꞌe oikuaa pota ju ojexavaia re, haꞌe oendu nho haꞌe kuery ojapukaia. %OCj+ Mbovykue rei eꞌỹ ogueraa jepe, haꞌe rami teĩ haꞌe kuery nhomongetaa rupi ikuai vy ombopoxy reive tema. Gueko vaia py ojexavaive ojeꞌoivy. TN!j* hovaigua kuery oguereko axy, haꞌe kuery poꞌakaa guy py omoingo. wMgj) Haꞌe vy omboaxapa amboae regua po py. Haꞌe kuery re ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery ipoꞌaka okuapy, {Loj( Haꞌe nunga rupi Senhor poxya hendy ixupegua kuery rovai, haꞌe ojeguaru ojeupe guarã vaꞌekue gui ae. rK]j' Haꞌe rami ikuai vy onhemongyꞌapa haꞌe kuery ae ojapoa py, itavy rei okuapy guembiapokue py. WJ'j& Haꞌe vy omoẽ mbaꞌeve py ojejavy eꞌỹ vaꞌe ruguy teĩ, guaꞌy, guajy kuery ruguy ae, mbaꞌemo raꞌangaa Canaã pygua pe ojuka uka vy. Haꞌe vy ijyvy ikyꞌapa vaꞌe opyta huguykue py. EIj% Guaꞌy haꞌe guajy kuery oapy ukapa anha kuery pe. mHSj$ Haꞌe vy ombojerovia okuapy haꞌe pygua kuery taꞌangaa. Haꞌe nunga opyta imboꞌaarã. lGQj# Haꞌe rami ꞌrãgue py yvy regua kuery reve nhomomendapa vy haꞌe pygua reko rami ikuai. 2F]j" Haꞌe kuery ndojukapa etei amboae regua kuery Senhor ojapo ukaague rami eꞌỹ. Haꞌe kuery ojejavy ramo Nhanderuete omboaxy kuereiague omombeꞌu Juízes 2 py. {Eoj! Mbaꞌeta Nhanderuete Nheꞌẽ rovai opuꞌã rei okuapy ramo Moisés ijayvu ꞌrãgueꞌỹ rupi ijayvu. 9Dkj Haꞌe gui ma Meribá py yy oĩa py ju ombopoxy. Haꞌe vaꞌe kuery káuxa mbaꞌemo vai oiko rakaꞌe Moisés pe. Meribá py ojejavyague omombeꞌu Números 20 py. PCj Haꞌe nunga py oexa uka heko porãa, rakaꞌe rã peve guarã. jBMj Haꞌe ramo Finéias opuꞌã vy otekoavy vaꞌekue ombopaga rire mbaꞌeaxy opytuꞌupa. sA_j Haꞌe rami ete ikuai vy ombopoxy rive Nhanderuete. Haꞌe rami vy oendu okuapy mbaꞌeaxy vaikue. S@j Haꞌe gui ovapa ojeꞌoivy Peor pygua kuery ruete ramigua Baal re. Haꞌe vy hoꞌu okuapy taꞌangaa hekove eꞌỹ vaꞌe pe omeꞌẽ mbyre. Peor py ojejavyague omombeꞌu Números 25 py. v?ej haꞌe gui hamymino kuery ju yvy regua kuery ikuaia rupi oitypa vy yvy mboae rupi omoaĩmba aguã re. m>Sj Haꞌe ramo opo oupi reve oura haꞌe kuery pe, tekoa eꞌỹa rupi ae omokanhymba aguã re, p=Yj Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ ropy rupi ijayvu rei okuapy, Senhor ijayvua re noendu potai vy. %<Cj Haꞌe rami avi haꞌe kuery ndooxei yvy iporã vaꞌe py, ijayvua ndogueroviai vy. Yvy porã py ndooxei okuapyague omombeꞌu Números 13-14 py. 8;ij Hembiporavo Moisés henonde nonhemoĩ vaꞌe rire ijayvuague rami vy omomba ete ꞌrãgue. Haꞌe rami py Moisés ojapo rakaꞌe opoxya rupi omomba eꞌỹ aguã rami. p:Yj Nhomondyipaarã ojapo Cam yvy re, haꞌe Yeꞌẽ Pytã py mbaꞌemo porã ete ojapo rire teĩ. g9Gj Hexaraipa Nhanderuete heraa jepeare gui, Egito yvy re mbaꞌemo porã ojapo rire teĩ. j8Mj Haꞌe rami Nhanderuete rexakãa omboekovia mymba nhuũ hoꞌu vaꞌe raꞌangaa re rive. H7 j Horebe yvyty py ojapo okuapy peteĩ vaka raꞌy raꞌangaa, haꞌangaa ouro ryku gui ojapo pyre ombojerovia okuapy. Vaka raꞌy raꞌangaa ojapo okuapyague omombeꞌu Êxodo 32 py. ^65j Haꞌe vaꞌe kuery re tata omoendy vy oapypa rakaꞌe heko vai vaꞌe kuery. a5;j Haꞌe ramo yvy ojepeꞌa vy omokõ Datã, Abirão kuery regua guive ojaoꞌipa. 4'j Haꞌe kuery rekoa py ijayvu rei okuapy Moisés haꞌe Arão Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re. Números 16 3j Haꞌe rã haꞌe omeꞌẽmba haꞌe kuery ojerurea, vaꞌeri ojapo avi haꞌe kuery nheꞌẽ ikangy ovy aguã rami. }2sj Tekoa eꞌỹa py haꞌe kuery ae oipotapa reia rupi rive ikuai vy Nhanderuete pe “Taexa” heꞌi okuapy. 1!j Haꞌe gui are eꞌỹ re hexaraipa ju ojapo vaꞌekue re, haꞌe oipotaa rupi veꞌỹ ju ikuai. Números 11 m0Sj Haꞌe ramo mae oguerovia okuapy ijayvuague, haꞌe vy oporaei ixupe oguerovyꞌaa rupi. k/Oj Imoingo axyare kuery áry rupi yy ojaoꞌipa, haꞌe kuery regua neĩ peteĩve ndoo jepei. e.Cj Ogueraa jepe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery po gui, oepy hovaigua kuery poꞌakaa gui. |-qj Yeꞌẽ Pytã pe ijayvu ramo ipiru. Haꞌe vy ojapo yy rupakue rupi oaxapa aguã rami, yvy piru reia rupi. ,}j Haꞌe rami teĩ Senhor ogueraa jepe rakaꞌe guery omboete ukaa rupi vy, haꞌe kuery pe opoꞌakaa oexa uka vy. I+ j Egito yvy re oreramoĩ kuery ikuai jave ndoikuaa potai rakaꞌe iporã ete vaꞌe rejapoa re. Egito gui Nhanderuete ogueraa jepeague omombeꞌu Êxodo 14-15 py. Naꞌimaꞌenduꞌai okuapy mbovykue rei eꞌỹ omboaxyague re. Haꞌe rami vy yeꞌẽ yvýry nonheꞌẽ rendui okuapy, Yeꞌẽ Pytã vaꞌe py. v*ej Ore kuery ma oreramoĩ kuery rami avi rojejavy rokuapy. Opa marã orekuai, orereko vai guive rokuapy. ")=j nerembiporavo kuery ovyꞌa rã xee aexa aguã, haꞌe avyꞌa avi aguã ndevygua kuery ovyꞌaa py, ndevygua kuery reve xee roguerovyꞌa aguã. z(mj Senhor, nemaꞌenduꞌa ke xere, ndevygua kuery reayvua rexa uka vy. Eikuaa pota xere xereraa jepe aguã, m'Sj Ovyꞌa ete ꞌrã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe, ára nhavõ teko porã rupi ikuai vaꞌe. &j Mavaꞌe ndaꞌu omombeꞌu kuaa ꞌrã Senhor opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue, tyrã pa ogueroporaei kuaa ꞌrã? +% Qj Salmo 106.47,48 , Aleluia! Perovyꞌa ke Senhor, porayvu vaꞌe ramo, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. u$ci- haꞌe kuery onheꞌẽ rendu aguã ijayvuague, haꞌe lei oeja vaꞌekue rupi ikuai aguã. Aleluia! u#ci, Haꞌe kuery pe omeꞌẽ amboae regua yvy vaꞌekue, haꞌe ramo oipeꞌapa amboae regua mbaꞌety, y"ki+ Haꞌe rami py ojeupegua kuery oguenoẽ haꞌe gui, hembiporavo kuery oporaei ojeꞌoivy ovyꞌaa rupi. k!Oi* Ijayvuague ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re imaꞌenduꞌa vy ojapo, guembiguai Abraão re guive. a ;i) Peteĩ itaova ombovo uka ramo oẽ yy, tekoa eꞌỹa rupi oxyry ovy yakã rami. tai( Haꞌe kuery ojerure ramo ombou reta guyra, yva gui mbojape ombou vaꞌekue re guive hevyatãmba. ; }i' Senhor ombou peteĩ arai ojeupegua kuery áry rupi ijaoꞌiarã, haꞌe pyávy tataendy ju ombou omoexakã aguã. pYi& Haꞌe kuery ojeꞌoi ramo Egito pygua kuery ovyꞌapa okuapy, haꞌe kuery gui okyje teria ja. i% Haꞌe gui ojeupegua kuery oguenoẽ ouro haꞌe prata reve. Haꞌe kuery regua peteĩve jipoi hexaĩ eꞌỹ vaꞌe. jMi$ Ojukapa avi jypygua yvy re ikuai vaꞌekue, jypygua imbaraete teri vy oguereko vaꞌekue. uci# Haꞌe vaꞌe kuery ma yvy jave rupi hoꞌupa jai rogue, omonoꞌõ vaꞌerã ikuai vaꞌekue guive. fEi" Haꞌe ijayvu rã ou tuku-karu, opo vaꞌe heta ete ikuai oipapaa aguã rami eꞌỹ. Si! Omomba uva haꞌe figo ty, yvyra ikuai vaꞌe rakã omopẽmba vy. X)i Oky ꞌrãgue py ombou amandau, haꞌe overa vaꞌe gui tata ou yvy re. Oi Haꞌe ijayvu rã ou mberu arai rami, ky voi ou yvy jave rupi. J i Haꞌe kuery yvy re juꞌi heta ombou, huvixa ro py peve. fEi Haꞌe kuery ikuaia rupi yy itui vaꞌe ojapo tuguy, pira ikuai vaꞌekue ojukapa vy. vei Haꞌe rami vy pytũ ombou ramo opa rupi pytũ teĩ Moisés haꞌe Arão ndojapo eꞌỹi ijayvuague. q[i Haꞌe vaꞌe kuery po rupi ojapo uka hexa pyrã ikuaia mbyte, nhomondyipaarã ojapo Cam yvy re. eCi Haꞌe gui haꞌe kuery ikuaia py ombou guembiguai Moisés, hembiporavo Arão guive. #i Haꞌe kuery pyꞌa oguerovapa guive ixupegua kuery re ndaꞌijaꞌevei aguã, hembiguai kuery ombotavypaa rupi oguereko aguã rami. yi Nhanderuete ojapo ojeupegua kuery taꞌy reta aguã rami, ojapo imoingo axya kuery gui imbaraeteve aguã rami. jMi Haꞌe gui ma Egito yvy re Israel ju ovaẽ, Jacó onhemboekoa Cam ramymino kuery yvy re.  {i Omoĩ haꞌe pygua ruvixa kuery re avi ipoꞌaka vaꞌerã, ꞌarandu re omboꞌe aguã nhomongeta vaꞌe kuery. f Ei Haꞌe vy ngoo re ae opena uka, mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi re opena aguã. \ 1i Haꞌe ramo huvixave opoi uka, yvy regua ipoꞌakapave vaꞌe oipeꞌa uka. S i hekorã re ijayvuague ojeupity peve, Senhor ijayvuague hexe oiko aguã. @ {i Ipy corrente py ojokua, ferro guigua omoĩ reve, gGi Haꞌe kuery renonde omondouka peteĩ ava José hery vaꞌe, tembiguairã ovende pyre. {i Haꞌe gui ma yvy re ombou karuai, haꞌe vy ndojou ukavei tembiꞌu. José rekokue ma Gênesis 37-50 py oĩ. i Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xerembiporavo kuery re pemoĩ eme pendepo, pereko axy eme xevygua profeta kuery”, heꞌi. i Haꞌe rami teĩ avave rei pe Senhor ndoguereko axy ukai. Haꞌe kuery re omaꞌẽ vy ijayvu ete huvixave ikuai vaꞌe pe. Oi oguata vaꞌekue yvy mboae-ae ikuai vaꞌe rupi, joyvy-yvy re. q[i Haꞌe jave py haꞌe kuery mbovyꞌi teri ikuai, yvy mboae guigua ikuai rakaꞌe mbovyꞌi ete, a;i Haꞌe vy aipoeꞌi: “Ndevy pe ameꞌẽ ꞌrã Canaã pendeyvyrã”, heꞌi. lQi Haꞌe nungakue re ma Jacó reve ju ijayvu, rakaꞌe rã peve guarã re ijayvu Israel reve. i Abraão reve ngupive guarã ojapo vaꞌekue re, Isaque pe ouraa rupi ijayvuague re guive. , 26.2-5 i Imaꞌenduꞌa riae ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue re, mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌerã pe ojapo ukaa rupi ijayvuague re, N~i Haꞌe ma Senhor Nhanderuete. Oipotaa ma yvy jave re ojekuaa. o}Wi peẽ hembiguai Abraão ramymino kuery, peẽ Jacó raꞌy kuery hembiporavo pendekuai vaꞌe. }|si Penemaꞌenduꞌa ke mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue re, nhomondyipaa haꞌe oipota vaꞌe re ijayvuague re, S{i Peka ke Senhor, ipoꞌakaa guive. Peka riae ke henonde peĩ aguã. lzQi Perovyꞌa hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi. Senhor rekaa rupi ikuai vaꞌe tovyꞌa opyꞌa py. iyKi Peporaei ke ixupe, peporaei salmos rupi. Pemombeꞌu ke nhomondyipaarã ojapo vaꞌekue. rx _i Perovyꞌa Senhor, hery rupi pejapukai. Yvy regua kuery pe peikuaa uka hembiapokue. %wCh# Haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe kuery ma tokanhymba yvy gui, tokuave eme opa marã rei ikuai vaꞌe. Xenheꞌẽ, eroporaei ke Senhor! Aleluia! av;h" Hexe xemaꞌenduꞌa ramo toguerovyꞌa. Xee ma avyꞌa ꞌrã aikovy Senhor re. au;h! Aporaei ꞌrã Senhor pe aikovea ja. Xeruete pe aporaei ꞌrã aikoa pukukue re. ltQh Yvy re haꞌe omaꞌẽ ramo rive oryryipa ꞌrã. Yvyty re opoko ramo oẽ ꞌrã hataxĩ. jsMh Tove Senhor rexakãa toĩ rakaꞌe rã peve. Senhor toguerovyꞌa mbaꞌemo omoingo vaꞌekue. Yr+h Haꞌe gui ma nenheꞌẽ rembou vy remoingoꞌi ꞌrã. Haꞌe rami vy rembopyau ꞌrã yvy re. Yvy re ikuai vaꞌe re Nhanderuete openaa re ijayvu avi Atos 17.24-28 haꞌe Colossenses 1.15-17 py. zqmh Nderejexa ukai ri ramo okyjepa ꞌrã. Ipytuẽa reipeꞌa ramo omano ꞌrã, yvy kuꞌi ju ꞌrã opyta. ppYh Remeꞌẽ ramo ꞌrãe haꞌe kuery ojou. Rejou uka reta ramo haꞌe kuery hevyatãmba ꞌrã. oyh Haꞌe kuery haꞌe javi oarõ ꞌrã okuapy ndepo guigua hiꞌára py porã hoꞌu vaꞌerã remeꞌẽ aguã. nh Hiꞌáry rupi oaxa ꞌrã kanoã guaxu. Oiko avi ꞌrã ypo guaxu remoingo vaꞌekue haꞌe py ovyꞌa vaꞌerã. m/h Oĩ avi yeꞌẽ hembeꞌỹ haꞌe tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py mbovy eꞌỹ ikuai neremimoingo kuery kyrĩꞌi haꞌe tuvixa vaꞌe. l1h Senhor, joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ rejapo vaꞌekue ikuai! Neꞌarandua rupi rejapo. Yvy ma tynyẽ oiny mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue. tkah Haꞌe rã avakue ju ma ojeꞌoi ꞌrã ombaꞌeapo aguã. Kaꞌaru peve ꞌrã ombaꞌeapo okuapy. [j/h Kuaray oẽ ju ramo haꞌe kuery ojevypa ju ꞌrã, okua py ꞌrã oikepa. ih Guary raꞌy kuery ma okororõ ꞌrã guembiarã re, oeka ꞌrã ojeꞌoivy Nhanderuete ojou uka vaꞌekue hoꞌu vaꞌerã. ch?h Haꞌe gui pytũ ma rembou ꞌrã kaꞌaguy regua pyávy oẽmba ojeꞌoivy aguã. mgSh Jaxy ma rejapo ára kuaa ukaarã, haꞌe rã kuaray ma oike aguã hora py porã ꞌrã oike. |fqh Yvyty áry ikuai ꞌrã kavara kaꞌaguy regua, haꞌe itape guy rupi ma tapixi kuery ꞌrã onhemi okuapy. xeih Haꞌe vaꞌe re ma guyraꞌi ojapo ꞌrã guaityrã. Haꞌe rã oko ma cipreste rakã re ꞌrã ojapo. zdmh Yvyra ikuai vaꞌe voi Senhor gui vy oiko porã avi ꞌrã, yary Líbano yvy re onhotỹ vaꞌekue guive. jcMh uva rykue imbovyꞌaarã, azeite hova moexakãarã, haꞌe mbojape imombaraetearã guive. @byh Nhuũ ma rejapo ꞌrã mymba kuery rembiꞌurã henhoĩ aguã rami, haꞌe rã mbaꞌemo rogue ma avakue pe reja. Haꞌe ramo yvy re oiko vaꞌe gui ojou ꞌrã guembiꞌurã: a h Yva re reĩa gui remoakỹ ꞌrã yvyty ikuaia rupi. Haꞌe ramo ndepo py mbaꞌemo rejapo ramo yvy oĩmba porã ꞌrã. n`Uh Yakã yvýry ma guyraꞌi ojapo ꞌrã guaityrã, yvyra rakã mbyte ꞌrã onheꞌẽ okuapy. z_mh Haꞌe vaꞌe gui kaꞌaguy rupigua haꞌe javi oyꞌu ꞌrã, mburika kaꞌaguy regua voi oyꞌu ꞌrã. s^_h Haꞌe gui yvyugua rupi rejapo yvu oĩ aguã rami, yvyty paꞌũ-paꞌũ rupi yy oxyry aguã rami. `]9h Yy remberã guive remoĩ oaxave eꞌỹ aguã, yvy ojaoꞌi jevy eꞌỹ aguã. r\]h Haꞌe ramo yvyty opuꞌã jekuaa ju, yvyuguarã voi oguejy, hendarã rereko katu vaꞌekue peve. h[Ih Haꞌe gui ma ndeayvu ramove oxyry ju ovy, yapu rupi ndeayvua oendu vy ojepeꞌa vyvoi. iZKh Ijaorã typya remoĩ vy renhovã. Haꞌe ramo yvyty ikuai vaꞌe áry rupi peve yy itui. VY%h Yvy ma remboyta rakaꞌe neĩ peteĩ henda py ma omyĩ eꞌỹ aguã. pXYh Ndevygua anjo kuery rejapo ꞌrã yvytu, nerembiguai kuery rejapo ꞌrã hendy vuku aguã rami. W/h Yy yvate rupi oĩ vaꞌe áry nderorã rejapo. Arai ma remboguata ꞌrã heravy ndekaróxarã. Yvytu ndereroveve ꞌrã heravy opepo áry. mVSh Ajukue puku py rami renheovã ꞌrã nerexakãa py. Yva ma reipyo ꞌrã heravy ajukue rami. SU !h Nhanderuete opa mbaꞌe apoare pe japoraei aguã regua Xenheꞌẽ, eroporaei ke Senhor! Senhor Xeruete, yvate ete vaꞌe reiko! Renhemonde ꞌrã nerexakãa py, nemarã eꞌỹa py guive. $TAg Hemimoingo pendekuai vaꞌe haꞌe javi, peroporaei |yhwh{Senhor,} mamo rã ipoꞌakaa py ma guive rã! Xenheꞌẽ, ndee voi eroporaei avi Senhor! Sg Ixondaro kuery pendekuai vaꞌe haꞌe javi, peẽ kuery voi peroporaei Senhor, peẽ hembiguai kuery oipota vaꞌe pejapo vaꞌe! !R;g Ixupegua anjo kuery, peroporaei ke Senhor, penembaraete haꞌe pendepoꞌakapa vaꞌe, ojapo uka vaꞌe pejapo, haꞌe penheꞌẽ rendu vaꞌe! iQKg Senhor ma yva re omoĩ guenda opena atyrã. Huvixave vy opa mbaꞌe re ipoꞌaka vaꞌe. P)g guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe, ojapo uka vaꞌekue ojapo ete aguã re imaꞌenduꞌa vaꞌe kuery pe. COg Haꞌe rã Senhor ma jypyꞌi guive rakaꞌe rã peve omboaxy ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe. Gueko porãa oexa uka ꞌrã hamymino kuery rakaꞌeve rãgua pe voi, N#g Mbaꞌeta yvytu oipeju ramo ipoty okanhymba ꞌrã. Haꞌe rire ikuaiague py teĩ haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã. qM[g Haꞌe rã avakue ma nhuũ rami avi hekove apuꞌaꞌi, jai ipoty vaꞌe rami rive ꞌrã ikuai. iLKg Mbaꞌeta oikuaa mbaꞌe nunga gui pa jaiko, oikuaa ae ma yvy kuꞌi guigua rive jaikoa. wKgg Tuu kuery guaꞌy kueꞌiry omboaxya rami Senhor voi omboaxy ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe. mJSg Kuaray oẽa gui kuaray oikea mombyrya rami avi jajejavyague oipeꞌa mombyry ete nhandegui. I!g Mbaꞌeta yvy gui yva yvatevea rami avi Senhor nhomboaxya voi yvate ete, oexa uka ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe. gHGg Jajejavyague rami ete eꞌỹ nhanembopaga, nhandereko vaia rami eꞌỹ nhanderereko. XG)g Nhandevy ndaꞌijayvu ete riaei ꞌrã, mboxy rupi riae ndoikoi ꞌrã. ~Fug Senhor ma nhomboaxya haꞌe iporayvua rupi oiko vaꞌe. Ivai ma rei-rei ꞌrã eꞌỹ, iporayvu vaipa guive. cE?g Moisés pe oikuaa uka rakaꞌe ojeguigua tape, Israel kuery pe oexa uka guembiapo. bD=g Senhor haꞌevea rami joguereko vy oikuaa pota ꞌrã ojexavai reiꞌi vaꞌe re. ,CQg Xetujaꞌi teĩ xembovyꞌa ꞌrã opa mbaꞌe porã py, taguato rami xembopyau vy. Taguato rague hekoviaa rami omeꞌẽ ꞌrã nhanembaraete pyaurã . rB]g Xereraa jepe ꞌrã amano aguã gui, haꞌe xemboaxya haꞌe xerayvua rupi xemoingo porã ꞌrã. [A/g Mbaꞌeta omboguepa ajejavyague, xemonguera ꞌrã guive xembaꞌeaxy gui. k@Og Eroporaei Senhor, xenheꞌẽ, nderexarai eme guive neĩ peteĩve xevy ojapo porãague re. Z? /g Nhanderuete nhanemboaxya re ijayvua Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Xenheꞌẽ, eroporaei ke Senhor. Xere oĩ vaꞌe haꞌe javi togueroporaei hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi! q>[f Nerembiguai raꞌy kuery voi ikuai porã ꞌrã, hamymino kuery ma remoingo ꞌrã nerenonde.” b==f Haꞌe rã ndee ma haꞌekue ae ꞌrã reiko. Nderekove ma opa vaꞌerã eꞌỹ. E<f Haꞌe nunga haꞌe javi okanhymba ꞌrã, haꞌe rã ndee ma reiko riae ꞌrã. Haꞌe nunga inhymave ꞌrã ovy ajukue rami, ao rami remboekovia ꞌrã. Amboae rami ꞌrã opyta. `;9f Jypyꞌi ete ma renhono vaꞌekue yvy ytarã, ndepo py ae rejapo vaꞌekue yva. :f Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Xeruete, xereraa eme ke, aikovea mbyte teria ja. Haꞌe rã ndee ma reikove ꞌrã rakaꞌe rã peve. \91f Haꞌe rami teĩ haꞌe ma oipeꞌa xembaraetea, omboapuꞌaꞌive aikovea. 8f Haꞌe nunga oiko ꞌrã yvy regua kuery onoꞌõmba, huvixa kuery ipoꞌaka vaꞌe voi Senhor pe ikuai aguã oupa jave.” o7Wf Sião tetã py imaꞌenduꞌaa aguã Senhor rery re, haꞌe Jerusalém py ogueroporaeia aguã. t6af oendu aguã nhuã py ikuai vaꞌe poaẽa, haꞌe ogueraa jepe aguã omano aguã rami omoingo pyre. q5[f “Guenda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ijyvate vaꞌea gui, yva gui ae Senhor omaꞌẽ oiny yvy katy, 4f Haꞌe nunga taꞌipara toiny rakaꞌeve rã guarã. Haꞌe rire ikuai jevy vaꞌe voi ogueroporaei ꞌrã Senhor: _37f Oendu iporiaukueꞌi ojerurea, ndojapyxaka eꞌỹi haꞌe kuery ojapukaia re. O2f Mbaꞌeta Senhor Sião tetã omoĩ atã vy oexa uka guexakãa. 11f Yvy regua kuery haꞌe javi Senhor rery oendu vy ikuai ꞌrã ojererokyjea rupi, yvy regua ruvixave kuery voi ogueroporaei ꞌrã hexakãa. ~0uf Nerembiguai kuery oayvu Sião py ita ikuai vaꞌe voi, haꞌe pygua kuꞌikue re eteve voi oexaxe vai okuapy. /f Ndee repuꞌã vy remboaxy ꞌrã Sião tetã pygua kuery. Ovaẽ ma haꞌe kuery remboaxya rexa uka aguã, hiꞌora ovaẽ ma. .}f Haꞌe rã ndee Senhor, rakaꞌe rã peve ꞌrã reiko. Nderery re imaꞌenduꞌaa ꞌrã avakue okuave teria ja. s-_f Xeꞌára opa ovy pytũ raiꞌi ouvy vy kuarayꞌã ovya rami. Nhuũ ipiru ovy vaꞌe rami akanhy. z,mf Haꞌe ramigua ae aendu ndee xejou vai vy ndevai ramo, mbaꞌeta xemboyvate vaꞌekue ri aỹ ma xereity. e+Cf Mbojape ꞌrãgue py tanhimbu re akaru, xerexay re irũmba rei vaꞌe ayꞌu aikovy. *yf Xerovaigua kuery ma ára pukukue re xere ovyꞌa reia rupi ikuai. Xevy ipoxy vy xerery rupi ijayvu vaikue-ikue. X))f Ndake kuaavei, guyraꞌi haꞌe aeꞌi vaꞌe oo áry oiko vaꞌe rami. m(Sf Xee ma guyra tekoa eꞌỹa rupigua rami aiko, urukureꞌa oogue rupi rive oiko vaꞌe rami. Q'f Xepire voi ojapa ma xekãgue re, xepoaẽ atã ainya vaꞌe gui. q&[f Nhuũ ojaya pyre ipirupaa rami avi xepyꞌa re oĩ vaꞌe aendu. Akaru aguã voi xerexarai jepi. e%Cf Mbaꞌeta xerekove opa ma ovy hataxĩ rami, xekãgue ma tata py okaia ramigua aendu. `$9f Xee ajexavaia ára ejexa uka eꞌỹ eme. Endu ke. Ajapukai ramo xepytyvõ voi! |# sf Jajeko rerova vy Nhanderuete nharõ aguã regua Senhor, endu ke ajerurea. Ndea py tonhendu ajapukaia. "e Koꞌẽ nhavõ amokanhy ꞌrã heko vai vaꞌe yvy gui, Senhor pegua tetã gui aipeꞌa aguã teko vai rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. !ye Xero py ma neĩ peteĩve jokore vaꞌe ndoikoi ꞌrã, neĩ peteĩve ijapu vaꞌe voi ndoikoi ꞌrã xerenonde. . Ue Xee aexaxe vaꞌe ma ojeroviapy yvy re ikuai vaꞌe anho, aru ꞌrã xero py xereve ikuai aguã. Tape porã rupi ikuai vaꞌe ma amoĩ ꞌrã xerembiguairã. 5e Haꞌe gui nhemi rupi joe ijayvu vai vaꞌe ma amokanhy ꞌrã. Opyꞌa py ojejou porã haꞌe onhemboyvate rei vaꞌe ma xee ndaropoꞌakai. ]3e Xevy pe ndaꞌevei ete xepyꞌa kyꞌaa oĩ aguã. Xee ndaikuaaxei teko vai. "=e Xee aexaa py ma namoĩ ꞌrã teko vai. Ndajou porãi ojepeꞌa vaꞌe kuery ikuaia. Haꞌe kuery reko neĩ peteĩ henda py voi noĩ ꞌrã xere. ?we Anheaꞌã ꞌrã xeꞌarandua rupi tape porã rupi anho aiko aguã. Rakaꞌe ndaꞌu reju ꞌrã xea py? Xero py aikoa py voi xepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi pota ꞌrã aiko. ] 5e Huvixave opena porã vaꞌe reko re ijayvua Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Xee aporaei ꞌrã ndeporayvu haꞌe haꞌevea rami rejoguerekoa re. |yhwh{Senhor,} ndevy pe ae aporaei. +d Mbaꞌeta Senhor ma porayvu vaꞌe. Nhanemboaxya rupi oiko ꞌrã rakaꞌe rã peve, ojeroviapy ꞌrã oiko ikuai jevy-jevy vaꞌe peve. X2~~V}|||1{{> ==<<<;;Y::j:999888077f6655t444=33>22v2 11`00o0//)..H---,,Q,++N**m*))2((t'''7&&l&%%0$$U###""9!!w 07hi_k2`2C2X2`|H U  $ f)c(` /Xg)Ew Ndeguigua teko porã ma opa vaꞌerã eꞌỹ, ndeguigua lei ma anhetẽ vaꞌe meme. j(Kw Xee ma yvyĩꞌi vaꞌe, oayvupy eꞌỹ aiko vaꞌeri ndaxerexarai renhomboꞌeague re. f'Cw Ndeayvua ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. Haꞌe nunga rupi xee nerembiguai arovyꞌa. r&[w Ndeayvu gui xerovaigua kuery hexaraipa rã aexa vy ndaꞌevei etea aendu vaꞌe xemomba raiꞌi. P%w Reikuaa uka vaꞌekue ma anhetẽ rupi reja, ojeroviapy guive. _$5w Senhor, ndee ma ndereko porã vaꞌe, ndeayvua guive anhetẽ vaꞌe meme. , c#=w Xerexay ma yakã rami oxyry, ndeguigua lei rupi eꞌỹ avakue ikuai rã aexa vy. U"!w Xee nerembiguai áry taexakã nderova, haꞌe xemboꞌe ndeayvu re. h!Gw Xerepy ke avakue xemoingo axy reia gui, haꞌe ramo aiko ꞌrã renhomboꞌeague rami. u aw Emoĩ atã ke ndeayvuague rupi aikoa. Haꞌe rã teko vai vaꞌe guive rã taꞌipoꞌaka eme xere. b;w Eju ju xea py, haꞌe xemboaxy, nderery oayvu vaꞌe kuery pe rejapoaty rami vy. ^3w Xejuru aipeꞌa vy xepytuẽ atã, rejapo uka vaꞌekue aikuaa porãvexe vy. nSw Ndeayvu reikuaa uka ramo omoexakã vy omoꞌarandu ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌekue. gEw Reikuaa uka vaꞌekue ma iporã ete. Haꞌe vaꞌe rupi aiko xepyꞌa haꞌe javi py.  w Haꞌe nunga rupi renhomboꞌeague pe “Anhetẽ vaꞌe meme” haꞌe. Haꞌe rã ijapu vaꞌe kuery reko ma ajou vai. b=w Xee ma ouro gui arovyꞌave rejapo uka vaꞌekue, ouro oikyꞌaꞌo pyre gui voi. lQw~ Senhor, ovaẽ ma reikuaa pota aguã ára, mbaꞌeta ndeguigua lei rupi ndaꞌikuaiai ramo. ^5w} Xee ma nerembiguai aiko. Xemoꞌarandu ke reikuaa uka vaꞌekue aikuaa aguã. Z-w| Ereko nerembiguai remboaxya rupi. Xemboꞌe ke ndeayvu reja vaꞌekue re. }sw{ Xerexa ikaneꞌõmba ma xereraa jepearã arõ riae vy, ndereko porãa rupi ndeayvuague ojeupity aguã guive. xiwz Xee nerembiguai xerepy ke aiko porãve ju aguã. Xembojexavai uka eme ojejou porã rei vaꞌe kuery pe. r]wy Xee ma anhetẽ haꞌe teko porã rupi ajoguereko vaꞌe. Xemboaxa eme ke xerovaigua kuery po py. X)wx Nerenonde ajererokyje vy xeroꞌo pirĩmba, ndeayvua re ae ajererokyje. ww Yty rami rive remombo ꞌrã heko vai vaꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe. Haꞌe nunga rupi xee arovyꞌa reikuaa uka vaꞌekue. r]wv Rejou vai ndeayvuague gui ojepeꞌa vaꞌe, mbaꞌeta apu py ae haꞌe kuery nhombotavypa ꞌrã. \1wu Xemombaraete ramo ꞌrãe aa jepe, haꞌe ndeayvu reja vaꞌekue rupi aiko. xiwt Xepytyvõ ke ndeayvuague rami vy, aikove aguã. Emoingo eꞌỹ eme arõ vaꞌe, axĩmba eꞌỹ aguã. ucws Mbaꞌemo vai rupi pendekuai vaꞌe, pejepeꞌa ke xea gui. Xee ma ajapoxe Xeruete ojapo uka vaꞌe. ] 3wr Ndee ma anhemiaty haꞌe mbaꞌemo vai jokoa reiko. Ndeayvua re ae ajerovia. f Ewq Mokoĩ rupi rei ijayvu vaꞌe ma xee ajou vai. Haꞌe rã ndeguigua lei ma arovyꞌa. h Iwp Xepyꞌa re amoĩ ndeayvu reja vaꞌekue rupi aiko aguã, rakaꞌe rã haꞌe opa peve. p Ywo Reikuaa uka vaꞌekue ma rakaꞌe rã peve guarã amoĩ xejee, mbaꞌeta xepyꞌa py arovyꞌa. n Uwn Heko vai vaꞌe kuery ma nhuã omoĩ xerovai, teĩ xee ndajepeꞌai ꞌrã renhomboꞌea gui. ]3wm Xejukaxea kuerya rupi riae aiko, teĩ ndeguigua lei gui ndaxerexarai ꞌrã. oWwl Senhor, ejopy ke ameꞌẽxeaꞌi py xeayvu ameꞌẽ vaꞌe, haꞌe xemboꞌe ndeayvuague re. \1wk Xee ma aiko axy vaipa ma. |yhwh{Senhor,} xemoingove ke ndeayvuague rami vy. nUwj Aura karamboae, haꞌe auraague amoĩ atã guive, haꞌevea rami ndeayvuague rupi aiko aguã. Swi Ndeayvu ma tataendy oĩ aguata aguã, aikoa rupi omoexakã vaꞌe. xiwh Renhomboꞌeague rupi vy xeꞌarandu ꞌrã. Haꞌe rã tape anhetẽ eꞌỹ vaꞌe ma ajeguarua meme. \1wg Ndeayvu aaꞌanga rã heꞌẽ vaꞌe ramigua, ei gui heꞌẽve xejuru pe. `9wf Haꞌe rã ndeayvuague gui ma xee ndajepeꞌai ꞌrã, ndee xerekomboꞌe ramo. Z-we Tape vai haꞌe javi gui xee ajepeꞌa, ndeayvuague re aikuaa pota aguã. Nwd Tujakue gui voi xeꞌaranduve, renhomboꞌeague rami aiko vy. r~]wc Xemboꞌea kuery haꞌe javi gui xee aendu kuaave, reikuaa uka vaꞌekue re aikuaa potaa rupi vy. w}gwb Rejapo uka vaꞌekue ojapo xerovaigua kuery gui xeꞌaranduve aguã rami, xepyꞌa re amoĩ riae ramo. V|%wa Xee ma ayvu ete ndeguigua lei! Ára pukukue re hexe anho aikuaa pota. { w` Xee aexa rã iporãgue ikuai vaꞌe haꞌe javi opa vaꞌerã. Haꞌe rã rejapo uka vaꞌekue ma opa vaꞌerã eꞌỹ. zw_ Heko vai vaꞌe kuery xerarõ okuapy xemokanhy aguã, haꞌe rã xee ma aikuaa pota ꞌrã reikuaa uka vaꞌekue re. Uy#w^ Xereraa jepe ke ndevygua aiko ramo, mbaꞌeta aeka renhomboꞌeague. dxAw] Xee ma ndaxerexarai ꞌrã renhomboꞌeague re, haꞌe vaꞌe rupi xemoingove rire. ewCw\ Ndeguigua lei reꞌỹ avyꞌa vaꞌe rire yma ma amano ꞌrãgue aiko axy vaipa vy. gvGw[ Ndeayvuague rami vy opa mbaꞌe oĩmba porã aỹ peve, mbaꞌeta ndevygua meme ikuai. muSwZ Ojeroviapy riae ꞌrã reiko rakaꞌe rã peve guarã. Yvy renhono rire haꞌekue py ae oĩ. Ut#wY Senhor, yva re ndeayvuague oĩ atã ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. nsUwX Xembopyꞌa guaxu ke xemboaxya rupi vy, haꞌe rã ajapo ꞌrã ayvu ndejuru gui oẽ vaꞌe. wrgwW Haꞌe kuery xemomba raiꞌi ma ko yvy re. Haꞌe rami teĩ xee ndajepeꞌai ꞌrã renhomboꞌea gui. wqgwV Rejapo uka vaꞌekue ma anhetẽ vaꞌe meme. Xerepy ke mbaꞌe py eꞌỹ xerakykue monhaa kuery gui. pywU Ojejou porã rei vaꞌe kuery ndeguigua lei rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma yvykua ojoꞌo okuapy xemboꞌa aguã. o}wT Mbovy ára teri ꞌrã ndaꞌu xee nerembiguai aikove? Rakaꞌe ndaꞌu xerepy ꞌrã xerakykue monhaa kuery gui? n'wS Tata áry hyru ipirekue guigua omoĩ mbyre ipirupaa ramigua aiko, Haꞌe vaꞌe jave py vinho ryrurã ojapo ꞌrã vexaꞌi eꞌỹ vy kavara pirekue gui. Hataxĩa py omoĩa ramo ipiru haꞌe ivaikueve ꞌrã ovy. teĩ ndaxerexarai ndeayvu reja vaꞌekue gui. rm]wR Xerexa ikaneꞌõmba ma ndeayvuague arõ rã. “Rakaꞌe ꞌrã tu xembopyꞌa guaxu?” haꞌe. llQwQ Ndee xereraa jepe aguã arõ vy xenheꞌẽ ikangy. Haꞌe rami teĩ arõ tema ndeayvuague. Tk!wP Xepyꞌa py tajapopa ndeayvu reja vaꞌekue, axĩmba eꞌỹ aguã. ujcwO Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe toupa xeirũrã, reikuaa uka vaꞌekue oikuaa vaꞌe guive. i'wN Ojejou porã rei vaꞌe kuery toxĩmba, mbaꞌe py eꞌỹ xembojexavai rire. Haꞌe rã xee ma aikuaa pota ꞌrã ndee xemboꞌea re. [h/wM Xere embou xemboaxya aikove aguã, mbaꞌeta ndeguigua lei re xee avyꞌa. igKwL Tou haꞌvy ndeporayvua xembopyꞌa guaxu aguã, xee nerembiguai pe ndeayvuague rami vy. tfawK Senhor, xee aikuaa porã haꞌevea rami ndeayvua, ojeroviapy reikoa rupi ae xemoingo axy vaꞌekue. qe[wJ Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe xerexa vy ovyꞌa okuapy, ndeayvuague re ajerovia ramo. ldQwI Ndepo py ae xeapo haꞌe xemoingo rakaꞌe. Xemboꞌe ke aikuaa aguã rejapo uka vaꞌekue. ~cuwH Mbovy eꞌỹ ouro haꞌe prata guigua oĩ vaꞌe rire xevy pe ovareve ꞌrãgue ndejuru gui lei oẽ vaꞌe. [b/wG Ajexavaiague ma ojapo porã xevy, ndeayvu reja vaꞌekue aikuaa nho aguã. aa;wF Haꞌe kuery ma ipyꞌa ratã vaꞌe. Haꞌe rã xee ma arovyꞌa ndeguigua lei. w`gwE Ojejou porã rei vaꞌe kuery ma xere ijayvu rive teĩ xepyꞌa haꞌe javi py ajapo renhomboꞌeague. g_GwD Ndee ma heko porã haꞌe ojapo porã vaꞌe. Xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue re. r^]wC Ajexavai eꞌỹ mbove haꞌeve eꞌỹa rami aiko vaꞌekue, teĩ aỹ ma ajapo aikovy ndeayvua. h]IwB Xemboꞌe ke ꞌarandu haꞌe aikuaa aguã re, rejapo uka vaꞌekue rupi ajerovia ramo. U\#wA |yhwh{Senhor,} xee nerembiguai pe rejapo porã, ndeayvuague rami vy. j[Mw@ |yhwh{Senhor,} yvy jave re rexa uka ndeporayvua. Xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue re. kZOw? Anhemoirũ ꞌrã nerenonde ojererokyjea rupi haꞌe remboꞌeague rami ikuai vaꞌe reve. Yww> Pytũ mbyte jave teĩ apuꞌã ꞌrã roporaei aguã, neꞌarandua rupi ndeayvuague anhetẽ vaꞌe meme ramo. _X7w= Heko vai vaꞌe kuery nhuã xejura teĩ ndaxerexarai ꞌrã ndeguigua lei gui. UW#w< Anheaꞌã ꞌrã, namboarei guive rejapo uka vaꞌekue ajapo aguã. dVAw; Xee ae aikoa re aikuaa pota vy ajevy ju ndee reikuaa uka vaꞌekue rupi aiko aguã. aU;w: Xepyꞌa haꞌe javi py ajerure xemboaxy aguã. Xemboaxy ke ndeayvuague rami vy. gTGw9 Senhor ae xevygua oiko. Haꞌe ramo aipoaꞌe: “Ajapo ꞌrã ndeayvuague”, haꞌe. US#w8 Povaꞌe ma xevy guarã oĩ vaꞌe, ndee xemboꞌea rupi aiko aguã. xRiw7 |yhwh{Senhor,} pyávy xemaꞌenduꞌa ꞌrã nderery re. Haꞌe rami vy ndeguigua lei rupi ꞌrã aiko. ^Q5w6 Mamo rã aguataa rupi oo py akea py aroporaei aikovy ndeayvua reja vaꞌekue. ZP-w5 Xee aendu xevaia, heko vai vaꞌe ndeguigua lei rupi veꞌỹ ikuai ramo. tOaw4 Xemaꞌenduꞌa ymave neꞌarandua rupi ndeayvuague re. Haꞌe vaꞌe ma xembopyꞌa guaxu, Senhor. eNCw3 Ojejou porã rei vaꞌe kuery xejojai riae, teĩ xee ndajepeꞌai ndeguigua lei gui. YM+w2 Ajexavaia py xembovyꞌa vaꞌe ma povaꞌe: ndeayvu xembopyꞌa guaxua. gLGw1 Nemaꞌenduꞌa ke xee nerembiguai pe ndeayvuague re, mbaꞌeta xeapo arõ aguã rami. tKaw0 Rejapo uka vaꞌekue ayvu vy aupi ꞌrã xepo, ndeayvua reja vaꞌekue re aikuaa pota ꞌrã guive. HJ w/ Xee arovyꞌa ꞌrã rejapo uka vaꞌekue, xee ayvu vy. dIAw. Huvixave kuery renonde voi axĩ eꞌỹ re amombeꞌu ꞌrã reikuaa uka vaꞌekue. NHw- Aiko ꞌrã aa jepea rupi, ndee xemboꞌea rupi pota aiko vy. WG'w, Haꞌe rami vy ndeguigua lei rupi aiko riae ꞌrã, rakaꞌe rã peve. jFMw+ Xejuru gui eipeꞌa eme ayvu anhetẽ rupigua, mbaꞌeta xee ma arõ aikovy neꞌarandua. gEGw* Haꞌe ramo ꞌrãe ambovai kuaa xembojaru rei okuapy vaꞌe, ndeayvua re ajerovia vy. SDw) Senhor, exa uka xemboaxya. Xereraa jepe guive ndeayvuague rami vy. mCSw( Maꞌẽ, ndee xemboꞌea rami anho aikoxe vaꞌe. Xembopyꞌa guaxu ke ndereko porãa rupi. eBCw' Eipeꞌa ke xere ijayvu reia xemongyje vaꞌe, mbaꞌeta neꞌarandua anho haꞌeve. vAew& Nerembiguai pe emoĩ atãve ndeayvuague, nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe remeꞌẽ rire. d@Aw% Xemomaꞌẽ eme ovare eꞌỹ vaꞌe re. Xembopyꞌa guaxu ke ndeguigua tape rupi. p?Yw$ Xepyꞌa re emoĩ reikuaa uka vaꞌekue rupi aiko aguã, mbaꞌemo ajoupave aguã rupi eꞌỹ. i>Kw# Xerereko ke tape rejapo uka vaꞌekue oĩa rupi, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe anho arovyꞌa. t=aw" Xemoꞌarandu ke, haꞌe ramo aiko ꞌrã ndeguigua lei rupi. Xepyꞌa haꞌe javi py ꞌrã ajapo. w<gw! Senhor, xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue rupi aiko aguã. Haꞌe vaꞌe rupi aiko ꞌrã opa peve. c;?w Anha ꞌrã avy tape rejapo uka vaꞌekue oĩa rupi, xepyꞌa py xembovyꞌa rire. W:'w Reikuaa uka vaꞌekue rupi pota aiko. Senhor, xeapo eme axĩmba aguã rami. S9w Aiporavo tape vyꞌaa katygua, amoĩ neꞌarandua rupi aiko aguã. d8Aw Xepeꞌa ke ijapu vaꞌe kuery rape gui. Xemboaxy ke ndeguigua lei re oĩa rami vy. ^75w Xepyꞌa py xeporiau ndavyꞌavei vy. Xemombaraete ju ke ndeayvuague rami vy. 6w Eikuaa uka ke renhomboꞌeague rami aiko aguã, haꞌe xee aikuaa pota ꞌrã iporã ete vaꞌe reikuaa uka vaꞌe re. q5[w Xerekokue amombeꞌupa ramo ndee xembovai. Xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue rupi aiko aguã. P4w Yvy rupi xereitya ma. Xemoingo porã ju ke ndeayvuague rami vy. `39w Reikuaa uka vaꞌekue ma xembovyꞌa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma xemongetaa guive. ~2uw Xere huvixa kuery ijayvu aguã nhomboatypa teĩ xee nerembiguai aikuaa pota aikovy ndeayvu reja vaꞌekue re. y1kw Eipeꞌa ke xere ijayvu reia haꞌe ovyꞌa reia, mbaꞌeta xee ma reikuaa uka vaꞌekue rupi aiko ramo. 0'w Ndee ma ojejou porã rei vaꞌe haꞌe ayvu vaipy kuery pe ndeayvu ete vaꞌe. Haꞌe kuery ojepeꞌa okuapy rejapo uka vaꞌekue gui. b/=w Xepyꞌa py aendu ndaꞌevei etea, neꞌarandua rupi ndeayvuague aenduxe riae vy. s._w Ko yvy re aikoa ja hekoa eꞌỹ vaꞌe rami aiko. Eikuaa uka eꞌỹ eme ke rejapo uka vaꞌekue. i-Kw Eipeꞌa ke xerexa jokoa, aexa kuaa aguã ndeguigua lei re iporã ete vaꞌe oĩ vaꞌe. [,/w Ejapo porã xee nerembiguai pe, aikove haꞌe ndeayvuague rupi aiko aguã. \+1w Ndeayvua reja vaꞌekue re xee avyꞌa. Ndaxerexarai ꞌrã ndeayvuague re. V*%w Anhemboꞌe aikovy ndee oremboꞌea re, aikuaa pota ꞌrã reikoa re. N)w Opa mbaꞌe porã gui arovyꞌave ndee reikuaa uka vaꞌekue. ^(5w Xeayvu tema xemaꞌenduꞌa vy reikuaa potaa rupi ndeayvuague haꞌe javi re. u'cw |yhwh{Senhor,} xee ma rogueroporaei ꞌrã. Xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue rupi aiko aguã re. U&#w Xepyꞌa re amoĩ ꞌrã ndeayvuague nderovai ajejavy eꞌỹ aguã. v%ew Xee ma xepyꞌa haꞌe javi py roeka vaꞌe. Ejapo eme rejapo uka vaꞌekue gui ajepeꞌa aguã rami. s$_w Mbaꞌexa vy ndaꞌu kunumigue onhemongyꞌa eꞌỹ re oiko ꞌrã? Ndeayvu rupi oiko ri vy tema. K#w Xee ma ajapo ꞌrã ndeayvu reja vaꞌekue. Xereja eme ke. h"Iw Peteĩ rami xepyꞌa reve roguerovyꞌa ꞌrã, haꞌevea rami ndeayvuague aikuaa rire. w!gw Haꞌe rami vy axĩmba aguã rami eꞌỹ ꞌrã aiko rejapo uka vaꞌe haꞌe javi re aikuaa pota vy. J  w Aguataa toĩ atã ndeayvu reja vaꞌekue rupi aiko aguã. A}w Rejapo uka vaꞌe reikuaa uka rojapopa ete aguã. lQw Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌemo vai rupi eꞌỹ ikuai, Nhanderuete guigua tape rupi anho. zmw Ovyꞌa ete ꞌrã oikuaa uka vaꞌekue rupi oiko vaꞌe, opyꞌa haꞌe javi py onheꞌẽ rendu vaꞌe.  w Nhanderuete guigua lei iporãa re ijayvua Ovyꞌa ete ꞌrã ikyꞌa eꞌỹa rupi oiko vaꞌe, Senhor guigua lei rupi ae. nUv Perovyꞌa ke |yhwh{Senhor,} porayvu vaꞌe ramo. Mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. jMv Ndee ma Xeruete, xee rogueroporaei ꞌrã. Ndee Xeruete, xee aikuaa uka ꞌrã ndeyvatea. yv Senhor ma Nhanderuete haꞌe nhanemoexakãa. Ngaru oiko aguã py pembojegua mbaꞌemo rogue py, altar apy peve. ;ov Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor rery rupi ou vaꞌe! , 23.37-39; ; , ; Senhor pegua opy peẽ kuery haꞌe javi peike vaꞌe rogueroayvu porã. Pv Senhor, orereraa jepe ke, rojerure! Oremoingo porã ke, Senhor! jMv Kovaꞌe ára ma Senhor omoingo vaꞌekue. Haꞌe ramo javyꞌa haꞌe jarovyꞌa ꞌrã. ]3v Haꞌe nunga ma Senhor ae ojapo, haꞌe jaexa rã iporã ete vaꞌe. , , , ; \1v Oo apoa kuery ita omombo vaꞌekue ma yvatevea py opyta iporãvea pyguarã. J v Xee rogueroporaei ꞌrã, xepytyvõ vy xereraa jepe rire. jMv Haꞌe vaꞌe ae ma Senhor rokẽ, haꞌe vaꞌe rupi heko porã vaꞌe anho ꞌrã oike. hIv Peipeꞌa ke xevy teko porã rokẽ, haꞌe vaꞌe rupi aike vy Senhor aroporaei aguã. Gv Senhor xembopaga ete, teĩ manoa pe naxemboaxai guive. |qv Xee ma namanovei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py aikove ꞌrã, Senhor ojapo vaꞌekue amombeꞌupa aguã. Kv Senhor opo oupi vy mbaꞌemo porã ojapo” heꞌi vaꞌe.  v Heko porã vaꞌe rekoa rupi onhendu heraa jepeare oguerovyꞌa vaꞌe: “ Senhor opoꞌakaa rupi ojapo mbaꞌemo porã! [ /v Senhor ma xemombaraetea oiko, aroporaei vaꞌe guive, xereraa jepe rire. ; X )v Opoxya rupi xemoanha ratã heravy xereity aguã, teĩ Senhor xepytyvõ. l Qv Eiru rami ete xeaoꞌi okuapy, teĩ tata py juu okaia rami okaipa. Senhor rery rupi amomba. G v Jova-jovai gui xejokopa, teĩ Senhor rery rupi amomba. V%v Haꞌe javi regua xembojere rei okuapy, teĩ Senhor rery rupi amomba. V%v Huvixa kuery re jajerovia ꞌrãgue py haꞌeveve Senhor re nhanhemi. Pv Avakue re jajerovia ꞌrãgue py haꞌeveve Senhor re nhanhemi. v Senhor xereve oiko xepytyvõarã. Haꞌe nunga rupi aexa ꞌrã xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery re aipotaa ojeupity ramo. b=v Xereve Senhor oiko ramo xee ndakyjei ꞌrã. Mbaꞌe tu avakue ojapo ꞌrã xere? q[v Haꞌe gui xee ma ajexavaia py ajapukai Senhor pe. Haꞌe ramo Senhor oendu vy xerepy karamboae. v Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi aipo teꞌi: “Tá, nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.” _7v Arão ramymino kuery aipo teꞌi: “Tá, nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.” W'v Israel kuery aipo teꞌi: “Tá, nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.”  5v Nhandereraa jepea jarovyꞌa aguã regua Perovyꞌa ke |yhwh{Senhor,} porayvu vaꞌe ramo. Mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. z~mu Mbaꞌeta Senhor ma opa mbaꞌe py nhanemboaxy, haꞌe ojeroviapy ꞌrã oiko rakaꞌe rã peve. Aleluia! b} ?u Peẽ yvy regua haꞌe javi, peporaei ke Senhor pe! Peroporaei, haꞌe javi regua! B|t Senhor pegua roka Jerusalém mbyte py ae. Aleluia! `{9t Senhor pe ajapopa ꞌrã anhemboayvuague, ixupegua kuery haꞌe javi ikuaia py, lzQt Haꞌe ramo ndevy ameꞌẽ ꞌrã roguerovyꞌaa, haꞌe Senhor rery rupi aroporai ꞌrã. nyUt Senhor, xee ma nerembiguai ete aiko, nerembiguai piꞌa guive aiko. Remondopa ma xejokuaague. exCt Hepy ete vaꞌe Senhor oexa ꞌrã ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery omano rã. ^w5t Senhor pe ajapopa ꞌrã anhemboayvuague ixupegua kuery haꞌe javi oexaa py. 9vkt Xereraa jepeague arovyꞌa vy aupi ꞌrã karo, Apy ijayvu judeu kuery gueko rami vy Nhanderuete pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re. Tembiꞌu haꞌe vinho oupi ꞌrã ixupe, haꞌe gui oguerovyꞌaa rupi hoꞌu ꞌrã (Salmo 22.23-26; Levítico 7.11-16). haꞌe Senhor rery rupi aroporai ꞌrã. fuEt Senhor opa mbaꞌe py xevy ojapo porãague re mbaꞌe ndaꞌu ameꞌẽ ꞌrã ixupe? ftEt Xepyꞌa eta rei vy “Avakue ikuai vaꞌe ma ijapu vaꞌe meme”, haꞌe vaꞌekue. ksOt Hexe ajerovia vaꞌeri xejeupe xeayvu vy “Ajexavai ete rima aikovy”, haꞌe vaꞌekue. Mrt Haꞌe ramo Senhor renonde aiko ꞌrã okuave vaꞌe yvy re. {qot Haꞌe rami vy xenheꞌẽ oepy amano taa gui. Oepy xerexa xerexaya gui, xepy guive oepy onhepyxangaa gui. pt Xenheꞌẽ, ejevy ju ke repytuꞌu aguã py, mbaꞌeta xevy Senhor mbaꞌemo porã omeꞌẽ oata aguã rami eꞌỹ. o)t Senhor ma hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe kuery re opena porã vaꞌe. Haꞌe rami vy haꞌa ajupya py xerexa vy xereraa jepe karamboae. jnMt Senhor ma porayvu haꞌe heko porã vaꞌe, Nhanderuete ma nhanemboaxya rupi oiko vaꞌe. rm]t Haꞌe rami vy ajapukai Senhor rery rupi: “ Senhor, eraa jepe ke xerekove!” haꞌe vaꞌekue. +lOt Manoa regua nhuã xemboty vaꞌekue, jexavaia yvykua vaikue guigua xere ipoꞌaka vaꞌekue. Haꞌe ramo aiko axya haꞌe ndavyꞌaia py haꞌa karamboae. Wk't Xea katy ojeroꞌa vy ojapyxaka rire ixupe ajapukai ꞌrã aikovea ja. wj it Oporai vy Nhanderuete oguerovyꞌaague Xee ma ayvu Senhor, mbaꞌeta ajerure ramo oendu xeayvua. liQs Haꞌe rã nhande kuery ma jarovyꞌa ꞌrã Senhor, aỹ guive rakaꞌe rã peve. Aleluia! rh]s Omanogue ma ndogueroporaei ꞌrã |yhwh{Senhor,} okyrirĩ vaꞌe anho ikuaia py oguejy vaꞌekue. ]g3s Yva ma Senhor pegua oĩ. Haꞌe rã yvy ma omeꞌẽ avakue raꞌy kuery pe. Yf+s Senhor yva haꞌe yvy apoare vaꞌe ogueroayvu porã vaꞌe tapendekuai. eeCs Senhor tomoĩve tema peiko porã aguã, peẽ kuery haꞌe pendaꞌy kuery pe guive. rd]s omoingo porã ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, yvatekueve haꞌe yvyĩgueve voi. , $cAs Mbaꞌeta nhandere Senhor imaꞌenduꞌa vy nhanemoingo porã ꞌrã. Omoingo porã ꞌrã Israel kuery, omoingo porã ꞌrã Arão ramymino kuery, b+s Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi tojerovia Senhor re. Haꞌe anho ma ipytyvõa haꞌe mbaꞌemo vai jokoa oiko. taas Arão ramymino kuery tojerovia Senhor re. Haꞌe anho ma ipytyvõa haꞌe mbaꞌemo vai jokoa oiko. }`ss Haꞌe gui Israel kuery ma Senhor re ae tojerovia. Haꞌe anho ma ipytyvõa haꞌe mbaꞌemo vai jokoa oiko. \_1s Ijapoare kuery topyta haꞌe nunga rami ae, hexe ojerovia vaꞌe kuery voi. ^ s ipo vaꞌeri mbaꞌeve re ndopokoi, ipy vaꞌeri ndoguatai, ijyryvi vaꞌeri haꞌe kuery gui neĩ peteĩ ayvu nonhendui. H] s ijapyxa vaꞌeri noendui, inhapyĩgua vaꞌeri noetũi, E\s Ijuru vaꞌeri ndaꞌijayvui, hexa vaꞌeri ndoexai, [ws Haꞌe rã haꞌe kuery pegua tuuete ma prata eꞌỹ vy ouro guigua rive, avakue opo py ojapo vaꞌekue meme. fZEs Mbaꞌeta Nhanderuete ma yva re oĩ, opa mbaꞌe ojapo oikovy haꞌe ae oipotaa rami. Ys Mbaꞌe re tu amboae regua kuery joupe-upe oporandu vy “Mamo tu oĩ haꞌe kuery Ruete?” heꞌi ꞌrã okuapy? LX s Nhanderuete anho nhamboete aguã regua Senhor, ore kuery eꞌỹ toremboetea, ore eꞌỹ, haꞌe rami ꞌrãgue py nderery anho tomboetea, renhomboaxya haꞌe ojeroviapy reikoa re. W5r Mbaꞌeta itaty gui ojapo yy ruparã, itaova ratã gui ojapo rakaꞌe yvu. Êxodo 17; Números 20 :Vor Ndee yvy, eryryi ke Senhor Jacó Ruete renonde. Ur Peẽ yvyty, mbaꞌe re tu pepopa ri vexa ava rami? Haꞌvy peẽ yvyꞌã, mbaꞌe re tu vexaꞌi raꞌy rami pepo? Twr Yeꞌẽ, mbaꞌe tu oĩ haꞌe rami rejava aguã? Haꞌvy ndee Jordão, mbaꞌe re tu nderakykue katy rejevy? lSQr Yvyty ikuai vaꞌe opopa vexa ava rami, yvyꞌãꞌi voi vexaꞌi raꞌy rami opopa okuapy. bR=r Haꞌe nunga yeꞌẽ oexa vy ojava ovy, Jordão yakã voi guakykue katy oxyry rakaꞌe. Yeꞌẽ Pytã ojavaague ma Êxodo 14 py omombeꞌu, haꞌe rã Jordão yakã guakykue katy ojevyague ma Josué 3 py. zQmr Judá kuery gui Nhanderuete ojapo guenda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, ojapo Israel kuery ojeupe guarã ete. ?P yr Egito yvy gui oẽmba jave guare re imaꞌenduꞌaague Israel kuery Egito yvy gui oẽ jave, Jacó ramymino kuery ayvu mboae py ijayvu vaꞌe ikuaia gui oẽmba jave ma O+q Ojapo ꞌrã kunha imemby eꞌỹ vaꞌekue omemby kuery reve oiko aguã rami. Haꞌe ramo ovyꞌa ꞌrã, kyrĩgue xy oiko vy. Aleluia! uNcq huvixa kuery yvýry ju omboguapy imoiny aguã, tá, omoĩ ꞌrã ojeupegua ruvixa kuery reve guarã. rM]q Omopuꞌã ju ꞌrã imoꞌamy yvy kuꞌi py omombo pyre, yty gui oipeꞌa ꞌrã iporiaukueꞌi, [L/q Ojeroꞌa ꞌrã guive oexa aguã yva haꞌe yvy re mbaꞌemo oiko vaꞌe. pKYq Mavaꞌe ndaꞌu Senhor Nhanderuete reve joo rami heko vaꞌe? Henda openaaty ma yvatea py oĩ. _J7q Senhor ma yvate ete vaꞌe, yvy jave regua áryve, hexakãa voi yva áryve oo. JI q Kuaray oẽa guive oikea peve togueroporaeia Senhor rery! ZH-q Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery re, aỹ haꞌe rakaꞌe rã peve! `G ;q Aleluia! Senhor rembiguai pendekuai vaꞌe, peporaei ke, peroporaei Senhor rery. F1p Haꞌe nunga heko vai vaꞌe oexa vy ivai ꞌrã teĩ, haĩ jekyty rei ꞌrã okanhy peve. Mbaꞌeta heko vai vaꞌe oipotaa ma opa ꞌrã. CEp Mbaꞌemo oguereko vaꞌe ombojaꞌo vy omeꞌẽ ꞌrã iporiaukueꞌi pe. Heko porãa oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve. Ipoꞌaka ramo omboetea haꞌe imaꞌenduꞌaa porã ꞌrã. nDUp Ipyꞌaa oĩ atã vy ndokyjei ꞌrã, oexa ꞌrã oipotaague hovaigua kuery re ojeupity ramo. jCMp Nhomondyiarã oendu teĩ nonhemondyi ꞌrã. Ipyꞌa guaxu ꞌrã, Senhor re ojerovia vy. iBKp Haꞌe kuery ndoityai ꞌrãe. Haꞌe kuery re rakaꞌe rã peve ꞌrã imaꞌenduꞌaa. Ap Nhomboaxy vy mbaꞌemo oiporuka vaꞌe ma ovyꞌa ꞌrã, haꞌe imboayvua py teĩ oikuaa uka ꞌrã heko porã vaꞌe oikoa. @p Heko porã vaꞌe pe ma pytũ ꞌrãgue py ojekuaa ꞌrã imoexakãarã. Porayvu, nhomboaxya haꞌe teko porã rupi ikuai. a?;p Hoo py ma opa mbaꞌe ꞌrã oguereko, heko porãa oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve. >!p Haꞌe vaꞌe kuery ramymino kuery voi ipoꞌakapa ꞌrã yvy re, heko porã vaꞌe ramymino kuery re imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã. G= p Heko porã vaꞌe oikove aguã re ijayvua Aleluia! Ovyꞌa ete ꞌrã avakue Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, haꞌe ojapo uka vaꞌekue oguerovyꞌa vaꞌe. F<o Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe jaupity ꞌarandua. Haꞌe rami ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa uka ꞌrã ꞌarandu. Jaroporaeia oĩ riae ꞌrã rakaꞌe rã peve! ;5o Ojeupegua kuery pe ombou heraa jepearã, guexeve guarã ojapo vy rakaꞌe rã peve guarã. Hery ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe nhomongyjea. t:ao Haꞌe nunga oĩ porã ꞌrã rakaꞌe rã peve, ojeroviapy oikoa haꞌe teko porã rupi oeja rire. v9eo Opo py ojapo vaꞌe ma anhetẽ haꞌe teko porã rupi meme ojapo, nhanemboꞌea voi ojeroviapy meme. 8 o Ojeupegua kuery pe oexa uka ꞌrã opoꞌakaa mbaꞌemo ojapoa py, ijyvyrã amboae regua kuery ikuaiague omeꞌẽa py. 7o Omongaru ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, imaꞌenduꞌa riae ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue re. m6So Hembiapo porã re nhanemaꞌenduꞌa aguã rami ojapo. Senhor ma porayvu haꞌe nhomboaxy vaꞌe. }5so Guembiapo haꞌe javi py oexa uka guexakãa haꞌe opoꞌakaa, heko porãa avi oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve. }4so Senhor rembiapokue ma tuvixa meme. Oguerovyꞌa vaꞌe kuery haꞌe javi oikuaa pota ꞌrã haꞌe nunga re. 3 7o Nhanderuete opena porãague re ijayvua Aleluia! Xepyꞌa haꞌe javi py aroporaei ꞌrã Senhor heko porã vaꞌe kuery ijatya py. o2Wn Oikoa rupi yxyry oĩ vaꞌe gui oyꞌu ꞌrã oiny, haꞌe gui oakã omopuꞌã ju ꞌrã ovy. {1on Ombopaga ꞌrã yvy regua kuery, omonyẽ ꞌrã teꞌõgue anho. Nhoakã omouꞌũmba ꞌrã yvy jave re. k0On Senhor reiporu kuaa regua re oĩ vaꞌe ma ipoxya ára omouꞌũmba ꞌrã huvixave kuery. E/n Senhor ouraague ndoguerovai ꞌrã: “Ndee ma sacerdote reĩ rakaꞌe rã peve guarã, Melquisedeque reko rami ndereko vaꞌe vy”, heꞌi rire. , 7.1-28 ^.5n Haꞌe gui ma ndepoꞌakaa ára ndevygua kuery ojexa ukapa ꞌrã ndere ouxeaꞌi rami. Ndevygua kunumigue ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde reve ꞌrã ikuai, ajeꞌiveꞌi yxapy ojekuaa vaꞌe rami. (-In Sião tetã gui Senhor omboaxa ꞌrã po pygua ndepoꞌaka aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Ndepoꞌaka ke nderovaigua kuery re”, heꞌi ꞌrã. 5, en Messias ipoꞌakaa haꞌe sacerdote oikoa re ijayvua Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor aipoeꞌi xeruvixa pe: “Eguapy ke aiporu kuaa regua re, nderovaigua kuery ndepy guýry amoĩ peve”, heꞌi. Apy “Xeruvixa” heꞌia ma Cristo re ae ijayvu vy. Haꞌe gui “Eguapy ke aiporu kuaa regua re” heꞌia ma Nhanderuete ojee rami avi ombopoꞌaka aguã re ijayvu vy (Mateus 22.41-26; Marcos 12.36, Lucas 20.42-42, Atos 2.32-36; 1 Coríntios 15.24-28; Efésios 1.20; Colossenses 3.1; Hebreus 1.13, 8.1, 10.11-13). q+[m mbaꞌeta iporiaukueꞌi ikuaia katy onhemoĩ ramo, ojukaxe vaꞌe kuery gui ogueraa jepe aguã. e*Cm Xejuru py arovyꞌa ete ꞌrã Senhor. Rogueroporaei ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte, Y)+m Xerovaigua kuery re toĩ oxĩmbaa. Oxĩmbaa tojaoꞌipa ao puku py rami. B(}m Haꞌe kuery joe ijayvu vai vaꞌe. Haꞌe rã ndee ma rejogueroayvu porã vaꞌe. Tove xere opuꞌã vaꞌe kuery ndaꞌevei nho taꞌikuai. Haꞌe rã nerembiguai ma tovyꞌa. f'Em haꞌe kuery oikuaa aguã ndepo gui ae xereraa jepearã oua, ndee Senhor rejapo rire. N&m Senhor Xeruete, xepytyvõ ke! Xereraa jepe ke xemboaxya rupi, %+m Haꞌe kuery pe rã ojou vaipy aiko. Xerexa vy oakã ombovava-vava ꞌrã. Kovaꞌe ayvu rupi ijayvu Jesus kuruxu re oĩ javegua re . r$]m Akaru eꞌỹ re riae aiko ramo xerenapyꞌã ikangypa ma, xeangai gui xeroꞌo voi ipiru ma ovy. f#Em Xerekove opa ovy kuaray ojeroꞌa ovya rami. Mombyry omombo pyre aiko tuku karu rami. e"Cm Mbaꞌeta xee ma ajexavai, iporiaukueꞌi aiko. Xepyꞌapy rupi ma xeaia anho aendu. !m Haꞌe rã ndee Senhor Xeruete, enhemoĩ xerepyarã nderery remboete ukaa rupi vy. Xereraa jepe ke, ndeporayvua tuvixa ramo. a ;m Haꞌe rami ae Senhor tombopaga xerovaigua kuery, xerekove re ijayvu vai vaꞌe. U#m Hexe toĩ oao onheovãa rami, haꞌe kuꞌakuaa omoĩ vaꞌety rami. r]m Ojee ayvu vai ao puku rami omoĩ rire toike ipyꞌapy katy yy rami, ikãgue peve too azeite rami. m Joe ijayvu vaia rupi anho oiko rire hexe ae ju haꞌe nungakue tojeapa. Ndajogueroayvu porãxei rire togueroayvu porãa eme. Cm Mbaꞌeta ojee nomoĩ rire nhomboaxya. Haꞌe rami ꞌrãgue py oakykue monha ojexavai vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi, ipyꞌa vaia rupi ikuai vaꞌe guive, manoa pe omboaxa aguã. nUm Haꞌe nunga tojekuaa riae Senhor renonde, haꞌe kuery re taꞌimaꞌenduꞌaave eme yvy re. hIm Senhor taꞌimaꞌenduꞌa riae tuu kuery ojejavyague re, tombogue eme ixy ojejavyague. tam Taꞌikuai eme hamymino kuery, haꞌe kuery ikuai aguã ꞌrãgue taꞌimaꞌenduꞌaa eme hery re. T!m Avave rei tomboaxy eme, neĩ taꞌykue re voi avave rei topena eme. ~~o~}}Y||~|{{Dzz{zyyxx4wwTvv}vuuNttltssJrrrMqqppoo)nnKmmFlll.kk\jj iihhxh ggffeAdd7cDbbb0aa{``__^^%]\[[[/ZZAXXWWVuUTTCSSeS RBQQQ2PPmOODNNIMM|M(LKK9IIHH GG+FEDDgCC|CBLAjA@??M==PHaꞌe kuery oendu ꞌrã haꞌevea rami xeayvua anho, eA Xevy pe heko porã vaꞌe ijayvu ete teĩ ajou porã ꞌrã. Xevy rã ijayvu okuapya ma azeite xeakã re omoĩa rami. Xee ma naendu eꞌỹi ꞌrã. Heko vai vaꞌe jajapo vai okuapy teĩ xee anhemboꞌe ꞌrã. =q Ajapo vaixea toĩ eme xepyꞌa re, teko vai rupi aiko eꞌỹ aguã avakue joapo vai vaꞌe ikuaia rupi eꞌỹ, haꞌe kuery okaru okuapya py xee voi akaru eꞌỹ aguã. <q Senhor, ejoko xejuru, earõ xeayvua rokẽ. xg Ajerurea toẽ ndea py heakuã porã vaꞌe rami. Xepo aupia toĩ kaꞌaruꞌi jave omeꞌẽmby rami. _ 7 Kaꞌaruꞌi jave oikyꞌaꞌo haꞌe oipytyvõ aguã re ojerureague Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, ndevy ae ajapukai. Eju pojava ke xepytyvõ! Ndevy pe ajapukai ramo endu.  Haꞌe ramo heko porã vaꞌe kuery oguerovyꞌa ꞌrã nderery, anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe ikuai ꞌrã nerenonde. qY Xee aikuaa Senhor oepy ꞌrãa iporiaukueꞌi, opena ꞌrã oikotevẽ reiꞌi vaꞌe kuery re. ~s Joe ijayvu rei vaꞌe toĩ atã eme yvy re. Teko vai toakykue monha avakue ojerovia rei vaꞌe, omomba peve. xg Haꞌe kuery áry tou tapyĩ, tomomboa tata py. Yvykua vaikue py tomomboa, opuꞌã veꞌỹ aguã py. ~s Xejokopa rei vaꞌe kuery onhemboyvate ri ramo ejapo haꞌe kuery re ae ju ijayvu vaiague ojeapa aguã rami. pW Senhor, emoingo eme heko vai vaꞌe oipota vaꞌe. Eja eme joapo vaixea rupi ikuai aguã rami. iI Senhor xereraa jepea ndepoꞌakapa vaꞌe, joe opuꞌãa ára py ndee xeakã rejaoꞌi. [- Aipoaꞌe Senhor pe: “Ndee ma Xeruete.” Senhor, ajerure ramo xepytyvõ ke. 1 Y Ojejou porã rei vaꞌe kuery ma nhemi rupi omoĩ ꞌrã nhuã xã xemboꞌa aguã, tape yvýry oipyo ꞌrã xemboꞌaarã. Omoĩ ꞌrã nhuã xemboꞌa aguã. $ ? Senhor, xerepy ke heko vai vaꞌe po gui, xereraa jepe avakue ojerovia rei vaꞌe gui, xembojepekuavo aguã re onheaꞌã okuapy vaꞌe kuery gui. ^ 3 Mboi rami oaĩmbeꞌe ꞌrã oapekũ, ijayvua ma mboi guigua veneno rami ae. f C Haꞌe kuery ma mbaꞌemo vai anho opyꞌa re omoĩ. Jogueroꞌaxea rupi rive ikuai. g  G Ngovaigua kuery apu gui oo jepe aguã ojerureague Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, xereraa jepe ke heko vai vaꞌe gui. Xerepy avakue ojerovia rei vaꞌe gui. nS Exa xere pa oĩ haꞌeveꞌỹa rami aikoa, haꞌe xerereko tape imarã eꞌỹ vaꞌe rupi.  Xeruete, xerexa pota, haꞌe eikuaapa xepyꞌa re oĩ vaꞌe. Xeraꞌanga, haꞌe eikuaa anhembopyꞌaa haꞌe javi. ]1 Haꞌe kuery re ndaxeaꞌeveia oĩmba, nderovaigua kuery ete ikuaia aikuaa. kM Senhor, xee ajou vai ndejou vaia kuery. Ndere opuꞌã rei vaꞌe kuery gui xee ajeguaru. iI Haꞌe kuery ma ndere opuꞌã rei okuapy, nderovaigua kuery ijayvu vaikue-ikue ꞌrã. lO Xeruete, remomba voi ꞌrãgue heko vai vaꞌe! Avakue tuguy moẽa, pejepeꞌapa xea gui! t_ Xee aipapa vaꞌe rire ita kuꞌi gui hetave ꞌrãgue. Aipapa, aipapa teĩ ndaipapapai ꞌrãgue. U! Xeruete, renhembopyꞌaa ma iporã ete xevy. Mbovy rei eꞌỹ oĩ. ,O Naxeratãi teri jave ndee ma xerexa. Ndekuaxia re ipara ma voi xee aiko aguã ára haꞌe javi, peteĩ-teĩ ipara oiny peteĩve oiko eꞌỹ mbove ma voi. vc Xekãgue nderejaoꞌi teri jave hiꞌã py xeapo, haꞌe gui xembotuvixaꞌi imoiny yvy guy py rami. ~! Xee roguerovyꞌa, anhemondyi aguã rami xeapo rire. Nerembiapokue ma iporã ete vaꞌe meme. Haꞌe rami aikuaa porã xepyꞌa py. T} Mbaꞌeta ndee ma xepyꞌa apoare, xexy rye py xemoingo vaꞌekue. z|k ndevy pe pytũvea ete voi napytũi ꞌrãgue, mbaꞌeta ndevy pe pytũ haꞌe hexakãa ma joo rami meme. w{e Xee aipoaꞌe ramo: “Pytũ xeaoꞌi ꞌrã, hexakã xeyvýry rupigua pytũmba ꞌrã” haꞌe teĩ dz? haꞌe py voi ndepo xerereko ꞌrãgue, reiporu kuaa regua xemombaraete ꞌrãgue. Jy Kuaray oẽa katy aveve avy vy yeꞌẽ apy peve aa teĩ xy Yva re aa teĩ haꞌe py ndee reĩ ꞌrãgue. Yvykua vaikuevea py anhemboupa teĩ haꞌe py voi reĩ ꞌrãgue. ywi Marã katy ndaꞌu anhemombyry ꞌrãgue Nenheꞌẽ gui? Marã katy ndaꞌu ajava ꞌrãgue rexaa gui? \v/ Haꞌe rami xekuaapaa ma iporã ete xevy. Yvate ete rã ndaikuaai ꞌrãe. Vu# Xejoko ꞌrã xerakykue haꞌe xerenonde katy, xere ndepo remoĩ vy. \t/ Xeayvu aguã xejuru py oĩ eꞌỹ mbove voi ndee Senhor reikuaapa ꞌrã. cs= Aguata haꞌe anheno ramo ndee xerexa ꞌrã. Reikuaapa ꞌrã aikoa haꞌe javi. |ro Reikuaa ꞌrã aguapy haꞌe apuꞌã ju rã. Mombyry gui teĩ reikuaa xepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Qq  Nhanderuete oikuaapa haꞌe ipoꞌakapa vaꞌea re ijayvua Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, ndee ma xere reikuaa pota vy xekuaa porã vaꞌe. /pU Xevy pe Senhor ojapo ꞌrã ojapo ꞌrã vaꞌekue haꞌe javi. |yhwh{Senhor,} renhomboaxya ma opa vaꞌerã eꞌỹ. Eja eme ndepo py ae remoingo vaꞌekue. #o= Xee ajexavai aikovy ramo rembopyau ꞌrã xerekovea. Ndepo reupi ꞌrã xerovaigua kuery poxya káuxa. Reiporu kuaa regua py xereraa jepe ꞌrã. n# Senhor ma yvate ete vaꞌeri yvyĩgueꞌi re omaꞌẽ avi ꞌrã. Ojejou porã rei vaꞌe kuery haꞌe oikuaa mombyry gui teĩ. Nm Ogueroporaei ꞌrã Senhor reko, Senhor rexakãa tuvixa ete ramo. zlk Senhor, yvy regua huvixave kuery haꞌe javi oporaei ꞌrã okuapy ndevy, ndejuru gui ndeayvua oendu vy. ekA Mbaꞌeta ndevy pe ajapukai ramo xerepy, xembopyꞌa guaxu vy xemombaraeteve guive. rj[ Ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩa katy amaꞌẽ reve aĩ ꞌrã xerenapyꞌã re nderery aroporaei aguã, ndeporayvu haꞌe ndereko porã vaꞌe ramo. Mbaꞌeta opa mbaꞌe gui remboyvateve nderery haꞌe ndeayvu. ei C Nhanderuete ojeroviapy oikoa jarovyꞌa aguã regua Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, xee roguerovyꞌa ꞌrã xepyꞌa haꞌe javi py. Ipoꞌakakueve oendua py rogueroporai ꞌrã. ]h1 Ovyꞌa ꞌrã pendaꞌy kuery voi ojopy vy ita re omouꞌũmba avi vaꞌe. Rg Babilônia tetã pygua kuery, peneretã voi ombovaipa pyrã oĩ. Ovyꞌa ete ꞌrã orere pejapoague re penembopaga vaꞌe. Babilônia pygua kuery ombopaga aguã re Apocalipse 18 py ijayvu. Yf) Senhor, nemaꞌenduꞌa ke Edom pygua kuery rembopaga aguã Jerusalém tetã oitya jave ikuaiague re. Jerusalém tetã re Babilônia pygua kuery ipoꞌaka rã Edom pygua kuery oexa vy ovyꞌa rei okuapy, judeu kuery regua rai teĩ . Mbaꞌeta haꞌe kuery ma “Peitypa ke, peitypa yvy katy peve!” heꞌi okuapy vaꞌekue. e Xeapekũ tojapa xejuru py re xapyꞌa rei ndere naxemaꞌenduꞌavei rã, eꞌỹ vy Jerusalém gui mbaꞌemo arovyꞌave ramo. ldO Mbaꞌeta ndee Jerusalém tetã gui xerexarai ri ramo xepo aiporu kuaa regua taꞌipirupa. gcE Haꞌe gui mbaꞌexa ꞌrã tu roporaei mboraei Senhor pegua yvy mboae re orekuai vy? b Mbaꞌeta escravo-rã orereraa are kuery ojerure roporaei aguã. “Peporaei na orevy Sião regua mboraei”, heꞌi okuapy. maQ Orembaꞌepu ixã reta vaꞌe roupi imoiny vaꞌekue haꞌe py yvyra ikuai vaꞌe rakã re. 5` c Guetã oexa ngaꞌua rupi ijayvuague Babilônia tetã py yakã oĩ vaꞌe yvýry roguapy roinya py rojaeꞌo vaꞌekue Jerusalém tetã re oremaꞌenduꞌa vy. Babilônia pygua kuery ma oipeꞌa rakaꞌe Jerusalém tetã, haꞌe guembiguairã ogueraa haꞌe pygua judeu kuery regua. b_; Peroporaei ke Nhanderuete yva regua, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. ^w Guemimoingo kuery haꞌe javi pe ojou uka ꞌrã hoꞌu vaꞌerã, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. u]a Haꞌe vy nhanderovaigua kuery po gui nhandereraa jepe, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. n\S Nanhanembaraetevei ramo imaꞌenduꞌa nhandere, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. g[E Guembiguai Israel kuery yvyrã omeꞌẽ, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. mZQ Haꞌe kuery yvykue omboaxa ojeupegua kuery pe, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. fYC Ojuka avi Basã pygua kuery huvixa Ogue, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. ^X3 Ojuka amorreu kuery ruvixa Seom, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. YW) Huvixave omboetevepy ojuka, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. V+ Ojuka huvixave kuery ipoꞌakapa vaꞌekue, Huvixave ojukaague omombeꞌu Números 21 py. mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. uUa Tekoa eꞌỹa rupi ogueroguata heravy ojeupegua kuery, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. T Haꞌe gui yeꞌẽ py omoinge Faraó, oxondaro kuery haꞌe javi reve, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. uSa Ombojaꞌoague rupi ojapo Israel kuery oaxa aguã rami, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. jRK Ombojaꞌo Yeꞌẽ Pytã mokoĩ henda rupi, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. ^Q3 Opo oupi vy oexa uka opoꞌakaa, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. uPa Haꞌe vy haꞌe kuery mbyte gui oipeꞌa Israel kuery, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. -OQ Egito pygua kuery raꞌy jypy guare ojukapa rakaꞌe, Egito gui ogueraa jepeague omombeꞌu Êxodo 12-14 py. mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. xNg Jaxy haꞌe jaxy-tata ojapo avi pytũ omoexakã vaꞌerã, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. ^M3 Kuaray ojapo ara py ojope aguã, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. oLU Ojapo rakaꞌe omoexakã vaꞌerã tuvixa vaꞌe, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. cK= Yvy avi onhono rakaꞌe yy áry rupi, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. J{ Oꞌarandua rupi ojapo rakaꞌe yva, Gênesis 1 mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. nIS Haꞌe anho ojapo mbaꞌemo porã tuvixa vaꞌe, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. dH? Perovyꞌa senhor ikuai vaꞌe Senhor, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. cG= Perovyꞌa tuuete ikuai vaꞌe Ruete, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. F  Nhanderuete nhomboaxya re ijayvua Perovyꞌa ke Senhor porayvu vaꞌe ramo, mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ. kEM Sião tetã guive taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Jerusalém py oĩ vaꞌe re. Aleluia! D- Levi ramymino kuery, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re! Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re! C Israel ramymino kuery, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re! Arão ramymino kuery, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re! qBY Ijapoare kuery ma haꞌe rami ae ju ꞌrã ikuai, hexe ojerovia vaꞌe kuery haꞌe javi guive. JA  ijapyxa vaꞌeri noendui, ipytuẽ aguã voi ndaꞌevei. F@ Ijuru vaꞌeri ndaꞌijayvui, hexa vaꞌeri ndoexai, ?y Haꞌe rã yvy regua kuery ruete kuery ma prata haꞌe ouro guigua rive, avakue ae opo py ojapo vaꞌekue meme. m>Q Mbaꞌeta Senhor ma ojeupegua kuery re oikuaa pota ꞌrã, omboaxy ꞌrã guembiguai kuery. =y |yhwh{Senhor,} nderery oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve, rakaꞌe rã ikuai vaꞌe voi imaꞌenduꞌa ꞌrã ndere. M< Haꞌe gui ma ijyvykue ojeupegua Israel kuery pe omboaxapa. ; Ojuka amorreu kuery ruvixa Seom haꞌe Basã pygua huvixa Ogue, haꞌe gui Canaã yvy regua huvixa kuery haꞌe javi. a:9 Senhor ma heta regua omomba vaꞌekue, huvixave ipoꞌakapa vaꞌe guive ojuka. h9G Haꞌe py ojapo hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã Faraó haꞌe hembiguai kuery rovai. t8_ Egito yvy re haꞌe ae ojukapa vaꞌekue taꞌy kuery jypy guare, avakue haꞌe mymba kuery guive. $7? Arai omopuꞌã ꞌrã heruvy yvy apy katy gui, overa vaꞌe voi oguereko katu ꞌrã oky aguã. Yvytu ma ojapo ꞌrã oĩa gui oipeju aguã rami. w6e Senhor ma oipota vaꞌe haꞌe javi ojapo vaꞌe, yva haꞌe yvy re, yeꞌẽ py haꞌe iguýry rupi. p5W Xee aikuaa ae Senhor yvate ete vaꞌea, mbaꞌeta tuuete ikuai vaꞌe áryve Nhanderuete oiko. f4C Mbaꞌeta ojeupe guarã Senhor oiporavo Jacó, oiporavo Israel kuery oguereko aguã. a39 Peroporaei ke Senhor, porayvu vaꞌe ramo. Peporaei hery rupi, iporã ete ramo. Z2+ ixupegua oo rupi pembaꞌeapo vaꞌe, Nhanderuete pegua roka rupi guive. 1 - Nhanderuete pe japoraei aguã regua Aleluia! Peporaei Senhor rery rupi, peroporaei |yhwh{Senhor,} hembiguai pendekuai vaꞌe, U0! Sião tetã gui Senhor yva haꞌe yvy apoare tapendereroayvu porã. U/! Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy peupi ke pendepo Senhor peroporaei vy. l. Q Kaꞌaruꞌi jave oporaeia aguã oenoĩa ague Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Peroporaei ke Senhor, hembiguai pendekuai vaꞌe haꞌe javi, Pyávy Senhor pegua opy rupi pembaꞌeapo vaꞌe. "-; Haꞌe rami ikuaia ma Hermom yvyty gui yxapy ou vaꞌe Sião yvyty omboꞌyxapypa vaꞌe rami. Yxapy py Nhanderuete omoingo porã ꞌrã haꞌe kuery onhotỹ vaꞌekue . Mbaꞌeta haꞌe py Senhor ombou nhomoingo porãarã, haꞌe tekove rakaꞌe rã peve guarã. ",; Haꞌe rami ikuaia ma azeite hepyve vaꞌe sacerdote Arão akã re onhoẽ ramo hendyva re oxyry ovy vy ijao ajuꞌy peve ovaẽ vaꞌe rami. Sacerdote-rã Arão omoĩa vy inhakã re omoĩ rakaꞌe azeite , Nhanderuete ojeupegua kuery omoingo porã aguã kuaa ukaarã . V+ % Joegua-egua peteĩ rami ikuaia re ijayvua Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue. Joegua kuery peteĩ rami ikuaia ma haꞌeve ꞌrã, iporã ete guive. w*e Hexe coroa oĩ vaꞌe ma ipoty ꞌrã. Haꞌe rã hovaigua kuery re ma ambou ꞌrã imoxĩmbaarã.” )u Haꞌe py ajapo ꞌrã Davi poꞌakakue ojekuaa jevy aguã rami. Xerembiporavo rekovia ambou ꞌrã nhomoexakãarã. Kovaꞌe ayvu rupi ijayvu 1 Reis 11.34-36, 15.4, 2 Reis 8.19 haꞌe 2 Crônicas 21.7 py. Haꞌe gui “Hendy vaꞌerã” heꞌia ma huvixa rakaꞌeve rã oiko aguã re ijayvu vy, haꞌe Jesus Cristo rekorã re guive (Lucas 2.30-32; João 8.12). '(E Haꞌe pygua sacerdote kuery ma amonhemonde ꞌrã ajogueraa jepea kuaa ukaa py. Haꞌe pygua ojerovia vaꞌe kuery ovyꞌa vy oporaei ꞌrã okuapy. ') Haꞌe py anhomoingo porã ꞌrã tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ ajou uka vy, iporiaukueꞌi pe voi ameꞌẽ reta ꞌrã tembiꞌu. i&I “Apy apytuꞌu riae ꞌrã rakaꞌe rã peve, apy ae ꞌrã apena ainy, aĩxea py ae. f%C Mbaꞌeta Senhor oiporavo rakaꞌe Sião tetã, haꞌe py oĩ riae aguã. Aipoeꞌi: ^$3 Xapyꞌa rei xereve guarã ajapo vaꞌekue nderaꞌy kuery ikuai ramo, xeayvua re amboꞌeague rupi guive, haꞌe ramo haꞌe kuery raꞌy kuery ju ꞌrã oguapy tenda repenaaty py rakaꞌe rã peve.” ; D# Davi pe Senhor oura ete rakaꞌe, oayvuague gui ndaexarai ꞌrã guive. Aipoeꞌi: “Nderekovia peteĩ nderoꞌo guigua ae amoĩ ꞌrã tenda repenaaty py opena oiny aguã rami. e"A Nerembiguai Davi re nemaꞌenduꞌa vy emaꞌẽ eꞌỹ eme nerembiporavo rova re. q!Y Ndevygua sacerdote kuery re toĩ teko porã, haꞌe ndevy ete ikuai vaꞌe toporaei ovyꞌa vy. t _ Senhor, epuꞌã ke, eike ejuvy repytuꞌu aguã py, ndee haꞌe hyru ndepoꞌakaa kuaa ukaa reve. T Haꞌe gui ma jaike ke oĩaty py. Nhambojerovia ipy renda renonde.  Nhaendu omombeꞌua rã Efrata yvy re lei ryru oĩa, haꞌe ramo Jaar yvy re ae jajou. Jaar yvy Efrata regua yvy re Quiriate-Jearim tetã py ranhe Nhanderuete ayvu ryru opyta rakaꞌe, Jerusalém py Davi ogueru ruka eꞌỹ mbove (1 Crônicas 13.5-6). ]1 Senhor oĩ aguã ajou eꞌỹa ja, Jacó Ruete Ipoꞌakapa vaꞌe oĩ atyrã”, heꞌi. Apy ma oĩ Davi ouraague Nhanderuete ayvu ryru ogueru vy hendarã py porã omoĩ aguã re (1 Crônicas 13.1-4). ua xerexa nambotyvei ꞌrã ake aguã, neĩ peteĩgueꞌi nanhenovei ꞌrã xerexa amombytuꞌu aguã, c= “Xee ma akeaty py ndaikevei ꞌrã, tupa anheno ajupyaty py ndajeupivei ꞌrã, yi Senhor pe Davi onhemboayvu vy Jacó “Ipoꞌakapa vaꞌe” heꞌia vaꞌe pe ijayvu rakaꞌe po rami: # ? Ymave ijayvua ague Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Senhor, nemaꞌenduꞌa ke Davi re, opa mbaꞌe py oiko axy ramo. O Israel kuery, pearõ ke Senhor, aỹ guive rakaꞌe rã peve. D Haꞌe rami ꞌrãgue py akyrirĩ vy apytuꞌu ꞌrã xepyꞌa py. Kyrĩꞌi vaꞌe nokambuvei vaꞌe oxy jyva áry oĩ riveꞌi vaꞌe rami ae avi xekuraxõ voi oĩ xepyꞌa py. g G Nhanderuete re vy japytuꞌu aguã regua Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, xepyꞌa py xee ajejou porã rei vaꞌeꞌỹ. Amaꞌẽa py nanhemboyvatei guive, mbaꞌemo tuvixa vaꞌe re ndaꞌeveia rupi eꞌỹ aiko. Mbaꞌeta mbaꞌemo iporãve ete vaꞌe ma xevy guarã eꞌỹ ae. Y) Haꞌe ae ma ogueraa jepe ꞌrã Israel kuery heko vai haꞌe javi gui. w Israel kuery toarõve Senhor. Mbaꞌeta Senhor re oĩ nhomboaxy aguã, opa mbaꞌe gui joepy aguã guive.   Tetã rarõa kuery koꞌẽ aguã re ojapuraa gui xenheꞌẽ py Senhor arõve. Haꞌe vaꞌe jave py pytũ mbukukue re tetã rarõa kuery opyta ꞌrã ikora áry, ngovaigua kuery ovaẽ rã oexa aguã. Harõa kuery koꞌẽ aguã re ojapuraa gui Q Xee ma arõ aikovy Senhor, xenheꞌẽ py arõ ijayvuague rupi. fC Haꞌe rami avi ndere oĩ oreperdoa aguã, nerenonde rojererokyjea rupi roiko aguã. a9 Senhor, rojejavyague re reikuaa pota vaꞌe rire mavaꞌe ꞌrãgue tu oo jepe? [- |yhwh{Senhor,} endu ke ajapukaia! Ndevy pe ajerurea re ejapyxaka pota ke.  + Yy typyvea gui ojapukaia ague Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. |yhwh{Senhor,} yy typyve etea gui ajapukai ndevy.  5 Haꞌe kuerya rupi oaxa vaꞌe kuery aipo teꞌi eme: “ Senhor topena porã pendere! Senhor rery rupi ore rogueroayvu porã!” teꞌi eme.  { Haꞌe nunga mbaꞌeverã ndovarei ramo avave rei opo py nomonoꞌõai, neĩ ojyva áry ndojokuaai heruvy guive. i I Oo áry mbaꞌemo rogue henhoĩ vy ipoty eꞌỹ re ipirupa vaꞌe rami avi tokanhymba. V # Sião tetã re opuꞌã vaꞌe haꞌe javi toxĩmba, tojavapa guive. c = Haꞌe rami teĩ Senhor heko porã vaꞌe vy ojayapa heko vai vaꞌe xejokuaague. R Xekupe rupi xekaraĩmbaa ma, yvy karaĩa py rami xemboperepa vy. R Xekunumi guive xembojexavaia okuapy teĩ xere ndaꞌipoꞌakaai. E  Ogueraa jepeague re imaꞌenduꞌaa Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Xekunumi guive mbovykue rei eꞌỹ xembojexavaia — Israel kuery aipo teꞌi — W% Rexa ꞌrã neramymino kuery. Israel kuery re toĩ ikuai porã aguã. yi Senhor tanemoingo porã Sião tetã gui, reikove reve rexa aguã Jerusalém tetã py omoingo porã rã. _5 Haꞌe rami Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma omoingo porã ꞌrã. 5a Ndero py ma nderaꞌyxy uva hiꞌa reta vaꞌe rami ꞌrã oiko, haꞌe nderaꞌy kuery ma oliveira rembypy pyauꞌi rami meme ꞌrã ikuai mesa yvýry oguapya py.  Rembaꞌeapoa rupi rejou ꞌrã reꞌu vaꞌerã. Revyꞌa ete ꞌrã, haꞌe opa mbaꞌe oiko porã ꞌrã ndevy. m S Nhanderuete renonde jajererokyjea rupi vy javyꞌa aguã regua Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Ovyꞌa ete ꞌrã Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, ixuguigua tape rupi ikuai vy. 7 Ovyꞌa ete ꞌrã avakue hyru py oguereko reta vaꞌe. Tetã rokẽ py ngovaigua kuery reve jogueroayvu teĩ ndaꞌipoꞌaka eꞌỹi ꞌrã. q~[ Nhanekunumi jave nhanderaꞌy kuery jareko vaꞌe ma opo py xondaro huꞌy oguereko vaꞌe rami. } Nhanderaꞌy kuery ma Senhor omeꞌẽ vaꞌekue meme, guyruꞌi gui oikoꞌi vaꞌe ma nhandevy guarã omeꞌẽ. T|! Ndaꞌeve ranhei koꞌẽ eꞌỹ mbove nhapuꞌãa, ndajake voia, neĩ jajexavaia rupi mbojape jajoua. Mbaꞌeta hembiayvu kuery okepa okuapy reve voi haꞌe kuery pe omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo. R{  Nhanderuete gui iporã vaꞌe haꞌe javi oua re ijayvua Oguataa rupi ikuai vaꞌe Salomão ombopara vaꞌekue. Senhor ae oorã ojapo eꞌỹ ramo ijapoa kuery ombaꞌeapoa mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã. Tetã re Senhor nonhangarekoi ri ramo harõa kuery onhangarekoa mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã. ~zu~ Ojaeꞌo reve onhotỹ ovy vaꞌekue ma ovyꞌa vaipa reve ꞌrã ojevy ouvy, mbaꞌemo aju jokuaa ogueru vy. jyM~ Hexay reve mbaꞌemo raꞌyĩgue onhotỹ vaꞌekue ma ovyꞌa reve ju ꞌrã omonoꞌõ. \x1~ Senhor, peteĩgue ju ke oremoingo porã, Neguebe rupi yy oxyry vaꞌe rami. \w1~ Anhetẽ Senhor nhanemoingo porã vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi ae javyꞌa. =vs~ Haꞌe jave py nhanderory, javyꞌaa rupi nhandeayvu guive. Haꞌe ramo amboae regua kuery joupe-upe aipoeꞌi: “Haꞌe kuery pe Senhor ojapo porã ete”, heꞌi okuapy. ^u 7~ Ojaeꞌo vaꞌe ombopyꞌa porãa jevy aguã regua Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Senhor Sião tetã py nhanemoingo porã ju ramo oexa raꞌu vaꞌe rami nhandekuai vaꞌekue. t} Haꞌe rã tape karẽ rupi opia vaꞌe ma Senhor ombopaga ꞌrã heko vai vaꞌe kuery reve. Israel kuery re toĩ ikuai porã aguã. `s9} Senhor, emoingo porã ke heko porã vaꞌe, anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe kuery. r} Heko porã vaꞌe kuery re heko vai vaꞌe ndaꞌipoꞌaka riaei ꞌrã, heko porã vaꞌe opo py ojapo vai eꞌỹ aguã. q} Jerusalém tetã yvýry rupi yvyty ikuai vaꞌe rami Senhor opena ꞌrã ojeupegua kuery yvýry, aỹ guive rakaꞌe rã peve. qp ]} Jajeroviaa re nhaĩ atã aguã regua Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Senhor re ojerovia vaꞌe ma Sião yvyty rami ikuai. Haꞌe vaꞌe ma nomyĩ ꞌrã, oĩ atã ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. [o/| Senhor yva haꞌe yvy apoare rery rupi jajapukai ramo ou nhanepytyvõarã. {no| Haꞌe rami rã nhanenheꞌẽ oo jepe guyra mboꞌaa nhuã gui oo jepea rami. Nhuã omondo ramo jaa jepe. hmI| Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re, haꞌe kuery pe nanhanemondoro ukai rire haĩ py. Gl| yy oxyry atã vaꞌe oaxa ꞌrãgue nhanderekove áry. ]k3| Nhandeꞌáry yy ou ꞌrãgue, ty guaxu vy oaxa ꞌrãgue nhanderekove áry, Xj)| haꞌe kuery jaikove reve nhanemokõmba ꞌrãgue, nhandevy ipoxypa vy. Vi%| Nhandere avakue opuꞌã ramo Senhor eꞌỹ nhandea katy oiko vaꞌe rire oh Y| Nhanderuete nhanderepya haꞌe nhandereraa jepea re ijayvua Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor eꞌỹ nhandea katy oiko vaꞌe rire — Israel kuery aipo teꞌi — g%{ Orenheꞌẽ py roendu haꞌe kuery ae oipotaa rami orembojaru reia anho, ojejou porã rei vaꞌe kuery orere ndaꞌijaꞌeia roendu. mfS{ Senhor, endu ke oremboaxya, oremboaxy ke, mbaꞌeta orere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe anho ikuai. Ae{{ Tembiguai herekoa po gui mbaꞌemo oarõ vaꞌe, tembiguai kunha mbaꞌe herekoa po re omaꞌẽ vaꞌe rami ore kuery voi romaꞌẽ ndea katy oremboaxy peve, Senhor Oreruete. d 9{ Nhanderuete oipytyvõ aguã ojerureague Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Xee amaꞌẽ neꞌamba re reiko vaꞌea katy. fcEz Senhor Nhanderuete pegua oo re amaꞌẽ vy anheaꞌã ꞌrã aikovy oĩ porã aguã. b z Xeryvy kuery, xeirũ kuery re amaꞌẽ vy Jerusalém tetã re ajerure: “Toĩ haꞌe py ikuai porã aguã”, haꞌe. kaOz Ndekora mbyte ikuai vaꞌe taꞌikuai porã, huvixave ro pygua kuery voi topytuꞌu porã. i`Kz Pejerure ke Jerusalém oĩ porã aguã. Ndererovyꞌa vaꞌe kuery taꞌikuai porã avi. p_Yz Haꞌe py ma ikuai haꞌevea rami oikuaa pota vaꞌe renda, Davi ramymino kuery openaaty ikuai. ^#z Haꞌe katy ojeꞌoi ꞌrã Senhor pegua kuery haꞌe javi regua, Senhor rery oguerovyꞌa aguã Israel kuery ojeꞌoi aguã vaꞌe. >]wz Jerusalém ma tetã peteĩ hendaꞌi py ojapo pyre. D\z Ndee Jerusalém tetã, orepy ovaẽ ma nerokẽ py. `[ ;z Jerusalém tetã oĩ porã aguã re ojerurea Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue. Xevy pe “Jajeꞌoi ke Senhor pegua oo py” ꞌea rã aendu vy avyꞌa ete. iZKy Reẽ haꞌe reike ju ramo Senhor onhangareko ꞌrã ndere aỹ guive rakaꞌe rã peve. cY?y Senhor ndereraa jepe ꞌrã opa mbaꞌe vai gui. Nderekovea re opena porã ꞌrã. iXKy Haꞌe ramo ara py kuaray nandeapo vai ꞌrã, pyávy teĩ jaxy voi nandeapo vai ꞌrã. dWAy Senhor ae opena porã ꞌrã ndere. Nemoꞌãarã Senhor oĩ reiporu kuaa regua re. WV'y Israel kuery rarõa ma oke vaꞌerã eꞌỹ, ndojaparai ꞌrã guive. TU!y Haꞌe ma nandereity ukai ꞌrã. Nerarõa rupi ndoke oinyi ꞌrã. JT y Senhor yva haꞌe yvy apoare vaꞌe gui ae ou xerepyarã. 4S cy Nhandere Nhanderuete onhangarekoa re ijayvua Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Yvyty katy amaꞌẽ. Magui ndaꞌu ou ꞌrã xerepyarã? ~Rux Xee ma peteĩ rami orekuai aguã re xeayvu teĩ haꞌe kuery ma joe opuꞌã aguã re anho onheaꞌã okuapy. ZQ-x Yma ete ma haꞌe py aiko, peteĩ rami ndaꞌikuaixei vaꞌe kuery mbyte. ePCx Xevy pe ndaꞌevei ete yvy mboae regua Meseque, Quedar pygua kuery rekoa rupi aikoa. Owx Nembopagaa ꞌrã ipyꞌa guaxuve vaꞌe ruꞌy hakua vaꞌe py, tapyĩ hexakã vaꞌe zimbro guigua py guive. N x Nhombotavypaa rupi ndeayvu vaꞌe, mbaꞌe ꞌrã tu ndereko rekovia omeꞌẽa, mbaꞌe ꞌrã tu ndevy guarã omboua? pMYx Senhor, xereraa jepe ke apu rupi ijayvu vaꞌe gui, nhombotavypaa rupi ijayvu vaꞌe kuery gui. 2L _x Ijayvu rei vaꞌe kuery rovai ojerureague Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã. Ajexavaia py ajapukai Senhor pe. Haꞌe ramo oendu xeayvu. Kyw Vexaꞌi kanhygue rami aiko. Xereka ke, mbaꞌeta xee nerembiguai ndaxerexarai ꞌrã rejapo uka vaꞌekue gui. UJ!w Emoingove xenheꞌẽ rogueroporaei aguã. Ndeayvuague taxepytyvõ. TIw Senhor, arõ ete xereraa jepe aguã. Ndeguigua lei anho arovyꞌa. KH w Embou ndepo xerepy aguã, renhomboꞌeague aiporavo rire. lGOw Xeayvu py tarovyꞌa ndeguigua lei, mbaꞌeta rejapo uka vaꞌekue haꞌevea ramigua meme. XF'w Xejuru tandereroporaei, mbaꞌeta xemboꞌe ndeayvu reja vaꞌekue re. UE!w Nerenonde py tovaẽ ajerurea. Xereraa jepe ke ndeayvuague rami vy. cD=w |yhwh{Senhor,} ajapukaia tovaẽ ndea peve. Xemoꞌarandu ke ndeayvuague rami vy. yCiw Renhomboꞌeague haꞌe reikuaa uka vaꞌekue rupi aiko, mbaꞌeta nerenonde ojekuaa aikoa haꞌe javi. PBw Xepyꞌa py aiko reikuaa uka vaꞌekue rupi, arovyꞌa ete vy. _A5w Senhor, arõ aikovy ndee xereraa jepe aguã, rejapo uka vaꞌekue ajapo reve. w@ew Ndeguigua lei oguerovyꞌa vaꞌe ma ovyꞌa ete ꞌrã, ndoikoi ꞌrã guive haꞌe kuery reityarã. l?Ow Ára nhavõ sete-kue kuerei ꞌrã rogueroporaei, ndeayvuague haꞌevea ramigua meme ramo. e>Aw Xee ma ajeguaru apu gui, ajou vai ete guive. Haꞌe rã ndeguigua lei ma arovyꞌa. h=Gw Mbaꞌemo rejapo aguã re ndeayvuague aendu vy avyꞌa, amongue ojou reta vaꞌe rami. r<[w Huvixa kuery mbaꞌe py eꞌỹ xemoingo axy teĩ xepyꞌa py ajererokyjea vaꞌe ma ndeayvu ae. s;]w Ndeayvua ma jypy guive anhetẽ vaꞌe meme. Haꞌevea rami ndeayvuague rakaꞌe rã peve guarã. l:Ow Eikuaa pota ke renhomboꞌeague arovyꞌaa re. |yhwh{Senhor,} ndeporayvua rupi xemoingove. q9Yw Ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery aexa vy aendu ndajou porãia, ndeayvuague rami eꞌỹ ikuai rã. 8yw Heta ete ikuai xerovaigua kuery xerakykue monha vaꞌe, teĩ xee ndajepeꞌai ꞌrã reikuaa uka vaꞌekue gui. f7Cw |yhwh{Senhor,} opa mbaꞌe py ndee oremboaxy ꞌrã! Ndeayvuague rami vy xemoingove. r6[w Heko vai vaꞌe kuery ma oo jepe aguã gui mombyry ikuai, ndeayvu reja vaꞌekue ndoikuaaxei vy. Q5w Xerepy ke, haꞌe xereraa jepe. Ndeayvuague rami vy xemoingove. z4kw Eikuaa pota ke aiko axya re, xereraa jepe guive, mbaꞌeta xee ma ndeguigua lei gui ndaxerexarai ꞌrã. T3w Yma ma aikuaa ndeayvuague rakaꞌe rã peve guarã reja vaꞌekue. c2=w Senhor, mombyry eꞌỹ ndee reiko, rejapo uka vaꞌekue ma anhetẽ vaꞌe meme. z1kw Teko vai rupi ikuai vaꞌe ovaẽ raiꞌi ma xea py. Haꞌe kuery ma ndeguigua lei gui ojepeꞌa vaꞌe. [0-w Senhor, ndeporayvua rupi endu ke xeayvua. Ndeayvuague rami vy xemoingove. T/w Pytũ mbukukue re xerexa ndokei, ndeayvuague re aikuaa pota aguã. S.w Koꞌẽ eꞌỹ mboveꞌi ajapukai, ndeayvua arõ ajerovia reve. f-Cw Ndevy ajapukai. Xereraa jepe ke, haꞌe ramo aiko ꞌrã reikuaa uka vaꞌekue rupi. ~,sw Xepyꞌa haꞌe javi py xee ajapukai ndevy. Senhor, xembovai ke, haꞌe ramo ajapo ꞌrã ndeayvu reja vaꞌekue. +-w Reikuaa uka vaꞌekue ma haꞌevea ramigua meme rakaꞌe rã peve guarã. Xemoꞌarandu ke haꞌe vaꞌe rupi, haꞌe ramo aikove ꞌrã. n*Sw Xeꞌáry jexavai haꞌe ndavyꞌai etea ou teĩ rejapo uka vaꞌekue ma xembovyꞌa kuerei. $~~M}c}|w{{2zyyxxww"vv uputtsyrlqpppoo2nn,mll-kjj;iJhhpgggff{fe{dd_cbbaaa}```__ ^^:]\\[[5ZYY2XXWWfVVVUxUTTSS%RR.QQ5PPPOOONNWMMM LLKKIJJ`II/HhHGpGFFEEPDDCC:BBbBA)@@?y?>l== <}<;z::S99X8877<654433K22 1~100P//..---,,$+n**$))4((X''x&&S%%($$ #z#"!!b uis@<;RwPba^-$ "  g V;a4-Nhs _ Haꞌe nunga rupi aỹ xeraꞌy, ejapyxaka xeayvu re, ejepeꞌa eme aipoaꞌeague rami reikoa gui.   Ndoikuaa potai ovy tape tekove katy oo vaꞌe re, ooa katy rei-rei oo vaꞌe rupi ꞌrã oo oiny oikuaa eꞌỹ vy. Y + Ipy ma manoa katy oguejy ovy, oguata ꞌrã tata ogueꞌỹ vaꞌe katy. d A opaa py ma tai vaꞌe rami ꞌrã haxy ndevy, kyxe hakua haĩmbe jovai vaꞌe rami. s _ Haꞌe rã kunha itavy rei vaꞌe ijayvua ma ei rami ete heꞌẽ, azeite gui iporãve merami teĩ Y+ ꞌarandu re reiko aguã, haꞌe reikuaa vaꞌe rupi anho ndeayvu aguã. % E Tavy reia rupi jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua Xeraꞌy, eikuaa pota ke ꞌarandu rupi xeayvua re. Ejapyxaka, aikuaa vaꞌe re xeayvu rã endu, r] Epia eme reiporu kuaa katy neĩ reiporu kuaa eꞌỹa katy. Ejoko ndepy teko vai katy oo ta ramo. U# Eikuaa pota porã ke repyrõa re, reikoa haꞌe javi hiꞌyvi aguã. Z- Nderexa toexa porã ovy nerenonderã ae. Nderova ma nerenonde re ae toĩ. b= Emombytuꞌu ndejuru ndeapu reiaty gui, eipeꞌa ndejegui ayvu vai rupi ndeayvua. pY Opa mbaꞌe re repenaa gui epena porãve ndepyꞌa re, mbaꞌeta haꞌe py ae oĩ nderekoverã. iK Mbaꞌeta oupity vaꞌe pe ma tekove meꞌẽa oĩ, omeꞌẽ avi ꞌrã hete rexaĩrã. V% Emboyke eme nderexa py rexa vaꞌekue. Ndepyꞌa py re ꞌrã remoĩ. P Xeraꞌy, endu pota xeayvua re. Ejapyxaka ke xee romboꞌea re. ~' Haꞌe rã heko vai vaꞌe reko ma pytũ rupi oo vaꞌe rami. Haꞌe kuery ndoikuaai mbaꞌe nunga re ꞌrã pa onhepyxanga aguã voi. } Haꞌe rã heko porã vaꞌe ikuaia ma koꞌẽ ouvy vaꞌe rami hexakã, hexakã porã-porãve ꞌrã ovy koꞌẽmba porã peve. ||q Mbaꞌeta haꞌe kuery mbojape hoꞌu vaꞌe ma teko vai anho, haꞌe vinho oyꞌu vaꞌe ma ojerovia reia. z{m Mbaꞌeta haꞌe kuery ma mbaꞌemo vai ojapo eꞌỹa ja ndokei ꞌrã. Ndokei ꞌrã joity eꞌỹa ja. pzY Ejapo eme haꞌe kuery ojapo vaꞌe. Ejepeꞌa, tereo eme haꞌe rupi. Ejepekuavo mombyry rupi. gyG Nderepiai ꞌrã heko vai vaꞌe kuery ooa katy. Eiko eme heko vai vaꞌe ikuaia rupi. "x= Haꞌe nunga rupi emoĩ porã ete romboꞌeague, nderexarai eme. Emoĩ atã ndejee, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi vy ꞌrãe reupity nderekoverã. wy Haꞌe vaꞌe rupi reguata ramo mbaꞌeve rei nandejokoi ꞌrã reikoa rupi. Renha teĩ nerenhepyxangai ꞌrã. v  Mbaꞌeta xee romboꞌea ma tape ꞌarandua katy oo vaꞌe rupi reo aguã, heko porã vaꞌe ikuaia rupi avi reiko aguã. ]u3 Xeraꞌy, ejapyxaka ke, haꞌe ejopy xeayvu. Haꞌe vy ꞌrãe reikove puku. t Neakã re omoĩ ꞌrã akã regua iporãve vaꞌe, coroa hexakãmba vaꞌe omeꞌẽ ꞌrã ndevy”, heꞌi vaꞌekue xevy. xsi Embovare ete ke ꞌarandua, haꞌe ramo ꞌrã nemboyvateve. Remoĩ ete ramo nemoingo ꞌrã omboetepy. r ꞌArandua ma iporãve vaꞌe ramo emoĩ neꞌarandurã. Tá, mbaꞌemo rejoua rupi rejou avi ꞌrã mbaꞌemo reikuaa aguã. q  Ejepeꞌa eme ꞌarandua rupi reikoa gui. Haꞌe ramo ꞌrãe ndere opena porã. Embovare ke, haꞌe ramo ꞌrã nderepy. vpe Emoĩ neꞌarandurã haꞌe mbaꞌemo reikuaa aguã. Nderexarai eme, ejepeꞌa eme guive xeayvua gui. o# Haꞌe jave py xeru xemboꞌe vy aipoeꞌi: “Emoĩ ke xeayvua ndepyꞌa re. Ejapo tema ajapo uka vaꞌe, haꞌe vy ꞌrã reikove. n Haꞌe gui xee voi taꞌy aiko vaꞌekue xeru ro py. Naxembaraetei teri vaꞌekue, haꞌi reve ipiꞌa peteĩꞌi vaꞌe aiko vy. rm] Mbaꞌeta xee ma iporã vaꞌe re romboꞌe. Haꞌe nunga rupi penderexarai eme romboꞌeague re. l  Nhanderuete nhanemongetaa Xeraꞌy kuery, pendu ke penderu penemboꞌea. Pejapyxaka porã ke peikuaa porã aguã. ~ku# Hiꞌarandu vaꞌe omboetepy ꞌrã ikuai, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oxĩmba aguã rami ikuai. {jo" Mbaꞌeta haꞌe ojojai ꞌrã ojojai reia rupi ikuai vaꞌe, haꞌe rã yvyĩgueveꞌi ma omboaxy ꞌrã. i%! Senhor ijayvu vaiague opyta ꞌrã heko vai vaꞌe ro re, haꞌe rã heko porã vaꞌe rekoa re ma imoingo porãarã anho oĩ ꞌrã. ~hu mbaꞌeta Senhor ojeguaru heko vai vaꞌe gui, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oirũ ae rami ꞌrã oguereko. `g9 Erovyꞌa rei eme ojerovia rei vaꞌe, eiko eme guive haꞌe kuery ikuaia rami, ifK Ndaꞌevei joupe ndeayvu ete-ete aguã mbaꞌeve py eꞌỹ, ndevy ojapo vai eꞌỹ re. leQ Enhembopyꞌa eme neirũ re rejapo vai aguã, ndere ojeroviaa rupi ndero katyꞌi oĩ ramo. Bd} Xapyꞌa rei aỹ ma voi mbaꞌemo rereko ri vy aipoꞌre eme neirũ pe: “Tereo ju, haꞌe gui koꞌẽ rã ma eju ju. Haꞌe ramo ma ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo”, ꞌre eme. ncU Eipytyvõ eꞌỹ eme ojexavai reiꞌi vaꞌe kuery, ndepo py rembojaꞌo aguã rereko ri vy. zbm Mbaꞌeta Senhor oĩ ꞌrã ndere ou vaꞌe jokoarã, ndepy re voi opena ꞌrã nemboꞌaa eꞌỹ aguã. sa_ Enhemondyi eme mbaꞌemo oiko xapyꞌa teĩ, neĩ heko vai vaꞌe kuery mokanhyarã ou vaꞌe gui. ``9 Renheno ta ma vy nderekyjei ꞌrã, haꞌe gui renheno ma vy reke porã ꞌrã. f_E Haꞌe rami vy tape rupi reikoa rupi voi reiko porã ꞌrã, renhepyxanga eꞌỹ re. {^o Mbaꞌeta nenheꞌẽ pe omeꞌẽ ꞌrã tekove, ndeajuꞌy re mboꞌy remoĩ vy renhembojeguaa rami avi. {]o Xeraꞌy, emboyke eme rexaa py remoĩ vaꞌekue, ereko riae ke ꞌarandu anhetẽ vaꞌe reiko kuaa aguã. ~\u Opa mbaꞌe oikuaapa vaꞌe vy yy ombovu rakaꞌe yvy guýry oĩague gui, haꞌe rã arai gui ma ombou yxapy. ^[5 Oꞌarandua rupi Senhor yvy onhono rakaꞌe, oikuaapaa rupi ojapo imoiny yva. sZ_ Oupity vaꞌe pe ma yvyra tekove meꞌẽa hiꞌaĩ. Ovyꞌa ete ꞌrã oupity vaꞌe haꞌe javi. rY] Haꞌe vaꞌe tape ma iporã vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe rupi jaa vy jaupity ꞌrã mbyꞌa porã. 0XY Opo oiporu kuaa regua re ꞌarandu oguereko nderekove ombopukuve aguã, haꞌe rã oiporu kuaa eꞌỹa re ma oĩ mbaꞌemo porã haꞌe nemboetea aguã regua. hWI Pérola gui voi ovareve ꞌrã. Opa mbaꞌe reipota vaꞌe ma ꞌarandu gui ndovareive. mVS Mbaꞌeta haꞌe rami jaikoague repy ma prata gui ovareve, ouro iporãve vaꞌe gui ovareve. aU; Ovyꞌa ete ꞌrã ava oꞌarandurã ojou vaꞌe, oikuaa aguã oupity vaꞌekue. xTi mbaꞌeta Senhor ma guembiayvu kuery pe ae ꞌrã ijayvu, tuu guaꞌy oayvu vaꞌe pe ijayvua rami avi. qS[ Xeraꞌy, endu rive eme taꞌvy Senhor nemoꞌarandu rã, ndekuerai eme guive ndevy ijayvu ramo, xRi Haꞌe ramo nderoguy tynyẽmba ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩgue, vinho hyru gui voi onheẽmba rei ꞌrã. vQe Emboete ke Senhor mbaꞌemo rereko vaꞌe py, haꞌe jypyꞌi rejou vaꞌekue-ꞌekue remeꞌẽa py. xPi Haꞌe rami reikoa ma ojapo ꞌrã nderete imbaraeteve aguã rami, nekãgue voi omokaneꞌõgua ꞌrã. O Enhemoꞌarandu eme ndee ae reikuaa rupi rive. Eiko tema Senhor renonde rejererokyjea rupi, haꞌe ejepeꞌa teko vai gui. nNU Opa mbaꞌe rejapoa py nemaꞌenduꞌa hexe. Haꞌe ramo haꞌe oipeꞌa ꞌrã nerenonderã. wMg Ndepyꞌa haꞌe javi py ejerovia tema Senhor re ae, haꞌe rã ndee ae ꞌarandua re ma ejerovia eme. aL; Haꞌe rami vy reupity ꞌrã Nhanderuete nemboaxya, avakue voi nemboete ꞌrã. ?Kw Nderexarai eme mborayvu haꞌe anhetẽ vaꞌe rupi reikoa aguã gui. Haꞌe rami reiko aguã emoĩ ndeajuꞌy re mboꞌy remoĩa rami. Ndepyꞌa re embopara yvyrape re rami. xJi Mbaꞌeta haꞌe nunga ma nemoingove puku ꞌrã, ndere omoĩ retave ꞌrã maꞌetỹa re reiko aguã. oI Y Xeraꞌy, nderexarai eme xee romboꞌeague re. Ndepyꞌa re emoĩ porã ke ajapo uka vaꞌekue. H  Haꞌe rã opa marã heko vaꞌe kuery ma oipeꞌapaa ꞌrã yvy gui, jokorepa vaꞌe kuery omoẽmbaa ꞌrã haꞌe gui. G# Mbaꞌeta yvy pyau ma heko porã vaꞌe peguarã itui, haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌerã ma anhetẽ rupi oiko vaꞌe kuery anho. Fy ꞌArandua rupi vy reiko ꞌrã avakue heko porã vaꞌe ikuaia rupi, nderejavyi ꞌrã teko porã rupi ikuaia. E Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kunha pou vy oo vaꞌe ma ndojevyvei ꞌrã, ndojouvei ꞌrã tape tekove katy oo vaꞌe. D3 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ro katy reo vy manoa katy ae ꞌrã reo. Haꞌe oikoa haꞌe javi ndereraa ꞌrã pytũ guy py manoa poꞌakaa katy. C5 Haꞌe nunga ma oeja ꞌrã kunhataĩ guive ome reve joguerekoa gui, haꞌe Nhanderuete pe oiko aguã re ijayvuague gui voi hexaraipa ꞌrã. ~Bu ꞌArandua ndereraa jepe ꞌrã kunha itavy rei vaꞌe gui voi, kunha mboae tavy reia rupi ijayvu vaꞌe gui. WA' tape karẽ rupi ikuai vy oiko aguã vaꞌekue gui ojepeꞌapa vaꞌe. @y Haꞌe kuery ma teko vai ojapo vy ovyꞌa rei ꞌrã, heko vai vaꞌe kuery oexa vy anho ꞌrã ovyꞌa okuapy, N? teko porã gui ojepeꞌa vy pytũ rupi anho ikuai vaꞌe gui. > Haꞌe rami vy ndereraa jepe aguã tape vai rupi ikuai vaꞌe gui, haꞌe avakue ndaꞌeveia rupi ijayvu vaꞌe gui, b== Haꞌe ramo ꞌarandua opena ꞌrã ndere, neꞌarandua ae nemoingo porã ꞌrã. < Mbaꞌeta ndepyꞌa re oĩ ꞌrã neꞌarandurã, reikuaave reikovya voi nenheꞌẽ py nembovyꞌave ꞌrã heravy. 4;a Haꞌe rami vy reikuaa ꞌrã teko porã rupi reikoa, mbaꞌemo re reikuaa potaa, haꞌe joo-jooꞌi rami rejoguereko aguã. Haꞌe rami jaikoa ma tape porã meme. : Opena porã ꞌrã teko porã rupi ikuai vaꞌe re, opena ꞌrã Nhanderuete pegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikoa rupi. 19[ Heko porã vaꞌe kuery peguarã omoĩ porã ꞌrã ꞌarandua anhetẽ ete vaꞌe, haꞌe ramo anhetẽ rupi ikuai vaꞌe pe oĩ ꞌrã mbaꞌemo vai jokoarã. t8a Mbaꞌeta Senhor ae omeꞌẽ ꞌarandurã, ijuru gui ae ou nhaneꞌarandurã haꞌe jaikuaa aguã. 7 haꞌe rami vy ꞌrã reikuaa Senhor renonde rejererokyjea rupi reiko aguã, haꞌe rejou ꞌrã Nhanderuete reikuaa aguã. x6i neꞌarandurã reka reikovy vy prata oeka vaꞌe rami, mbaꞌemo porã onhomi mbyre rekaa rami reka vy, i5K xapyꞌa rei neꞌarandurã re rejapukai vy, haꞌe rendu kuaa aguã re rejerure ete vy, q4[ ꞌarandua re rejapyxaka pota vy, haꞌe ndepyꞌa re mbaꞌemo reikuaa aguã re rejerure ri vy, 3 { Arandua iporã vaꞌe re ijayvua Xeraꞌy, xeayvu rejopy vy, haꞌe ndejee ajapo uka vaꞌe remoĩ ri vy, |2 s! Haꞌe rã xeayvu oendu vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã, ikuai porã rei ꞌrã mbaꞌeve gui okyje eꞌỹ re.” ;1 q Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe kuery omanomba ꞌrã ojepeꞌaague py, hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ojeupe ‘Aiko porã’ heꞌi riveague py ae ꞌrã okanhymba. n0 W haꞌe rami rire ma peikoague repy ae ꞌrã pejopy, pejeguaru ꞌrã penhemongetaague gui ae. Q/  Xee apomongeta ramo napenduxei, pendevy xeayvu rã ndapeikuaaxei, c. A Mbaꞌeta ꞌarandua ndapeipotai rire, Senhor renonde pejererokyje aguã napemoĩxei vy. -   Haꞌe jave py peẽ pejapukai ꞌrã xevy teĩ xee nambovai ꞌrã. Opa rupi peẽ kuery xereka teĩ ndaxejoui ꞌrã, 1, ] mbaꞌeta penemongyjea ou ꞌrã yvytu atã rami, penemombaarã ou ꞌrã yvytu jere rami, haꞌe penembojexavaiarã haꞌe penemoingo axyarã ovaẽ avi ꞌrã. +  Haꞌe nunga rupi pejexavai rã xee ju ꞌrã rojojai. Penemongyjearã ou rã aexa vy apuka rei ꞌrã peẽ kuery re, V* ' Haꞌe rami ꞌrãgue py pendu rivepa apomongetaa, napenduxei xeayvua. u) e Peẽ kuery xee roenoĩ teĩ napendu potai, pendea katy akuaveꞌẽ ramo oikuaa pota vaꞌe ndoikoi. (  Pendu pota ke xeayvu re, mbaꞌeta pẽvy amombeꞌupa ꞌrã xepyꞌa re oĩ vaꞌe, ajapo ꞌrã xeayvua peikuaapa aguã rami. ' # “Peneꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe! Rakaꞌe peve ꞌrã tu perovyꞌa peneꞌarandu eꞌỹa? Pendeporojojai rei vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu pendeporojojai reia rive pejou porã? Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu pejou vai ꞌarandua? b& ? Tetã kora áry gui voi ijayvu ꞌrã, okẽ jaikea py haꞌe tetã ikuai vaꞌe rupi ijayvu ꞌrã po rami: Apy gui ma ijayvu vaꞌe ma Arandua. Haꞌe rami avi jaikuaa pota porã vy Nhanderuete ae ijayvua. %  Arandua ijayvua Haꞌe gui ꞌArandua ojapukai ꞌrã tape rupi, tetã mbyte rupi onhendu atã ꞌrã oikovy. $ ; Haꞌe rami ojoupa reixe vaꞌe kuery haꞌe javi opyta vai ꞌrã, ipyꞌa re oguerekopa reixea oĩ vaꞌe ma hekove ae oipeꞌa ꞌrã heravy. # 1 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma nguguy ae ꞌrã omoẽ uka omaꞌẽ mbeguea py, guekove ae oipeꞌa uka ꞌrã nhemi rupi joapo vaia py. J"  Guyra kuery oexaa py ndaꞌevei imboꞌaarã jajapo aguã. !  Mbaꞌeta haꞌe kuery onha-onha ꞌrã mbaꞌemo vai ojapo aguã, ojapura ꞌrã jogueravy tuguy omoẽ aguã katy. w  i Xeraꞌy, haꞌe rami ijayvu ramo eiko eme haꞌe kuery reve, neĩ epyrõ eme haꞌe kuery ikuaia rupi. | s Eju haꞌvy enhemoirũ ore kuery reve, haꞌe rami vy peteĩꞌi voko jareko aguã”, heꞌi ꞌrã okuapy. } u “Iporãgue jajou ꞌrã opa marãgua nhanembaꞌerã, haꞌe vy nhanderopy nhamonyẽ ꞌrã nhanemondakue. ! = Haꞌe kuery ma oikove reve teĩ nhamomba ꞌrã yvykua py rami, oikove teĩ yvyra rupa py onhono porã mbyre rami opyta aguã”, heꞌi ꞌrã.  ! Haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã: “Eju ke orerupive, jaa nhanhemi vy, nhamaꞌẽ mbegue ikuai riveꞌi vaꞌe ruguy nhamoẽ aguã. g I Xeraꞌy, heko vai vaꞌe kuery nembotavy aguã rupi ri ijayvu rã enhembotavy uka eme.   Mbaꞌeta haꞌe nunga ndeapo porã ꞌrã akã regua iporã vaꞌe rami, haꞌe mboꞌy ndeajuꞌy re oĩ vaꞌe rami. " ? Heko vai vaꞌe kuery ayvu rupi jaiko eꞌỹ aguã Xeraꞌy, endu ke nderu nemboꞌe ramo, ejepeꞌa eme ndexy ijayvuague rupi reikoa gui. 7 i Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe mbaꞌemo jaikuaa. Haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma noenduxei ꞌrã hiꞌarandurã re omboꞌea teĩ.  ) oikuaa aguã ꞌarandu regua ayvu haꞌe mbaꞌemo re ombojoja reve ijayvua, hiꞌarandu vaꞌe kuery haxy-axyve vaꞌe re ijayvu teĩ. m U Hiꞌarandu vaꞌe toendu hiꞌaranduve aguã, omboꞌe pyre voi toendu oikuaa porãve aguã,    hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe kuery nhamoꞌarandu kuaa aguã, kunumigue pe voi jaikuaa uka ꞌarandua rupi ikuai aguã.  7 haꞌe nhanemboꞌea nhaendu vy ꞌarandua rupi jaiko aguã, teko porã rupi jaiko vy jaikuaa pota, haꞌe joo-jooꞌi rami jajoguereko aguã, { q jaikuaa porã aguã ꞌarandua haꞌe nhanemboꞌeague, jaikuaa avi aguã hiꞌarandu vaꞌe kuery ijayvua, e GꞌArandu regua ayvu Provérbios Salomão omombeꞌu vaꞌekue Mbaꞌerã pa ꞌarandu regua ayvu omombeꞌuague ꞌArandu regua ayvu Davi raꞌy Salomão Israel pygua huvixave vaꞌe omombeꞌu vaꞌekue, K  Ipytuẽ vaꞌe haꞌe javi togueroporaei Senhor! Aleluia!^3 Peroporaei hyꞌa pu reve! Peroporaei hyꞌa pu onhendu ratãve vaꞌe reve! r[ Peroporaei pandeiro py haꞌe pejeroky reve! Peroporaei mbaꞌepu ixã vaꞌe haꞌe mimby reve! lO Peroporaei mimby guaxu pu rupi! Peroporaei mbaraka haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe reve! c = Peroporaei opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue re! Peroporaei, yvate ete vaꞌe ramo! !  ; Oguerovyꞌaa opa vygua Aleluia! Peroporaei Nhanderuete, ixupegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py! Peroporaei yvate ipoꞌakaa oĩa rupi!   haꞌe kuery ombopaga aguã ayvu ombopara pyre rami vy, ixupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi omboetea aguã. Aleluia! ] 1 huvixave kuery corrente py oipokua aguã, haꞌe yvatekueve ferro guigua py \ / yvy regua kuery ikuaia rupi nhombopaga aguã, amboae regua ombopaga aguã, ~s Haꞌe kuery juru py toĩ Nhanderuete pe oporaei atã aguã, haꞌe ipo py ma toĩ kyxe haimbe jovai vaꞌe, pW Ixupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe toguerovyꞌa hexakãa. Ovyꞌaa rupi toporaei ngupa py. eA Mbaꞌeta Senhor oguerovyꞌa ojeupegua kuery. Yvyĩgueꞌi re omoĩ oo jepe aguã.  Peroporaei hery mimby pemonheꞌẽ reve. Ixupe peporaei salmos, pandeiro haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe pembojoguy vy. c= Israel kuery toguerovyꞌa imoingoare. Sião pygua kuery toguerovyꞌa nguvixave. B } Nhanderuete re ojerovia vaꞌe kuery ogueroporaei aguã regua Aleluia! Pemonhendu Senhor pe mboraei pyau! Peroporaei ixupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ijatya py. $? Ombopoꞌakave ojeupegua kuery, ixupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi ogueroporaei aguã, hembiayvu Israel kuery regua guive. Aleluia! } Togueroporaei okuapy Senhor rery, mbaꞌeta hery anho yvateve vaꞌe. Hexakãa ma yvy haꞌe yva áryve rupi oĩ. W% kunumigue haꞌe kunhataĩgue, kakuakueveꞌi vaꞌe haꞌe kyrĩgue.  yvy regua huvixave kuery, haꞌe javi regua guive, yvatekueve haꞌe yvy regua joe oikuaa pota vaꞌe kuery haꞌe javi, i~I mymba inharõ vaꞌe haꞌe vaka kuery, yvy rupi otyryry haꞌe guyraꞌi oveve vaꞌe, g}E yvyty haꞌe yvyꞌãꞌi ikuai vaꞌe, yvyra hiꞌa vaꞌe haꞌe yary ikuai vaꞌe, w|e Onhemboxi vaꞌe haꞌe amandau, yroꞌy apĩ haꞌe yvy rataxĩ, yvytu atã onheꞌẽ rendu vaꞌe, o{U Yvy re pendekuai vaꞌe, peroporaei Senhor, ypo tuvixa vaꞌe haꞌe typya regua haꞌe javi! |zo Omoĩ atã guive rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe kuery ikuai aguã oeja vaꞌekue oaxa vaꞌerã eꞌỹ. kyM Togueroporaei okuapy Senhor rery! Mbaꞌeta haꞌe ijayvu ramo opa mbaꞌe oiko rakaꞌe. \x/ Yva yvatevea rupi oĩ vaꞌe, eroporaei avi, yva áry yy ikuai vaꞌe voi. qwY Kuaray haꞌe jaxy, peroporaei pekuapy! Jaxy-tata hendy vaꞌe haꞌe javi, peroporaei pekuapy! vw Ixupegua anjo kuery haꞌe javi, peroporaei pekuapy. Ixondaro kuery yva regua haꞌe javi, peroporaei pekuapy! u  Pavẽ ogueroporaei aguã regua Aleluia! Peroporaei Senhor yva áryve rupi, peroporaei yvate etea rupi! vtc Haꞌe ramigua ma amboae regua pe ma ndoejai. Amboae kuery ma nhomboꞌea ndoikuaai okuapy. Aleluia! isI Oayvu oikuaa uka Jacó kuery pe, ojeguigua lei haꞌe nhomboꞌea oeja Israel kuery pe. vrc Haꞌe gui ma oayvu ombou ramo tykupa ju ꞌrã. Yvytu oipeju aguã rami ojapo ramo yy oxyry ꞌrã. q Yroꞌy hatã vaꞌe haꞌe omombo ꞌrã ikurekue rami. Mavaꞌe ndaꞌu ogueropoꞌaka ꞌrã yroꞌy ombou rã? npS Vexaꞌi rague rami ombou ꞌrã yroꞌy apĩ, yroꞌy xiĩ voi omoaĩ ꞌrã tanhimbu rami. hoG Yvy rupi haꞌe oikuaa uka ꞌrã ojapo uka vaꞌe, ijayvua ojekuaa pojava ꞌrã ovy. n Pendeyvy katy raiꞌi rupi ikuai vaꞌe reve omoĩ pendekuai porã aguã, haꞌe trigo iporãve vaꞌe re penemongaru. ~ms Mbaꞌeta peneretã mbyte rupi omoĩ atãve ikora rokẽ jokoa, haꞌe pendaꞌy kuery omoingo porã ꞌrã. ilI Jerusalém pygua kuery, peroporaei ke Senhor! Sião tetã pygua, peroporaei Penderuete! kw Senhor oguerovyꞌa ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, haꞌe nhomboaxya oarõ okuapy vaꞌe anho. mjQ Haꞌe ma kavaju mbaraetea oguerovyꞌa vaꞌeꞌỹ, neĩ xondaro mbaraetea eꞌỹ guive. oiU Mymba kuery pe omeꞌẽ ꞌrã hoꞌu vaꞌerã, uruvu raꞌy kuery pe guive, ojapukai ramo. h Haꞌe ma yva onhovã ꞌrã arai py. Oky oguereko katu yvy re guarã. Yvyty ikuai vaꞌe re ojapo mbaꞌemo henhoĩ aguã rami. {gm Peporaei Senhor pe perovyꞌaa rupi. Mbaꞌepu ixã reta vaꞌe py pembojoguy vy peporaei Nhanderuete pe. jfK Senhor ma yvyĩgueꞌi repya oiko, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma omombo ꞌrã yvy rupi. jeK Nhande-Senhor ma yvate ete haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe. Hiꞌarandua ndajaikuaapai ꞌrã. Ud! Oipapa jaxy-tata ikuai vaꞌe, peteĩ-teĩ hery rupi ꞌrã oenoĩ. \c/ Omonguerapa ꞌrã opyꞌa py ikangy vaꞌe, ijai oipoanomba ꞌrã guive. `b7 Senhor omoatyrõ ju Jerusalém tetã, oguerupa ju Israel kuery omoaĩmba pyre. .a U Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe ogueroporaeia Peporaei Senhor pe! Haꞌeve haꞌe iporã ete Nhanderuete pe japoraeia. Jaroporaeia ma iporã ixupe voi. `! Senhor oĩ ꞌrã huvixave rakaꞌe rã peve. Sião pygua kuery, Penderuete ipoꞌaka ꞌrã aỹ guive rakaꞌe rã peve. Aleluia! C_} Senhor opena porã ꞌrã oyvy rupi eꞌỹ oguata vaꞌe re. Oipytyvõ ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe haꞌe tyreꞌỹ kuery. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ikuaia ma ombovaipa ꞌrã. ^5 Senhor oipeꞌa ꞌrã ára revegua eꞌỹ vaꞌekue rexa. Senhor omopuꞌã ꞌrã omoꞌyvyĩꞌi mbyre. Senhor oayvu ꞌrã heko porã vaꞌe. >]s Haꞌevea rami oikuaa pota ꞌrã ombojexavaia vaꞌe kuery re, haꞌe okaruxe vaꞌe pe ma omeꞌẽ ꞌrã tembiꞌu. Senhor oguenoẽmba ꞌrã nhuã py ikuai vaꞌekue. \ Haꞌe ae yva haꞌe yvy apoare, yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe hexe ikuai vaꞌe guive. Rakaꞌe rã peve oiko ꞌrã ojeroviapy. , k[M Ovyꞌa ete ꞌrã Jacó Ruete pe “Xepytyvõa” heꞌi vaꞌe, Senhor Nguuete oarõ vaꞌe. Z Haꞌe kuery nheꞌẽ oẽ ramo yvy kuꞌi ju ꞌrã opyta. Haꞌe vaꞌe árave opa ꞌrã ojapo ꞌrã vaꞌekue haꞌe javi. #Y= Pejerovia eme huvixa ikuai vaꞌe re rive. Pejerovia eme avakue raꞌy kuery ikuai vaꞌe re, mbaꞌeta haꞌe kuery re noĩ jogueraa jepe aguã. `X7 Xee aikovea pukukue re aroporaei ꞌrã. Xeruete pe aporaei ꞌrã aikovea ja. jW M Nhanderuete ojeroviapy oikoa re ijayvua Aleluia! Xenheꞌẽ, eroporaei ke Senhor. V Xejuru py taroporaei Senhor. Temimoingo kuery haꞌe javi togueroporaei hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi, rakaꞌe rã peve. oUU Senhor opena porã ꞌrã oayvu vaꞌe kuery re. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma omomba ꞌrã. Tu Henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe ojapo ꞌrã oipota vaꞌe. Ojapukaia oendu vy ogueraa jepe ꞌrã. lSO Ixupe ojapukai vaꞌe haꞌe javi yvýry onhemoĩ ꞌrã, anhetẽ ete rupi ojapukai ramo. {Rm Senhor haꞌevea rami nhanderereko oikoa haꞌe javi py, opa mbaꞌe ojapoa py oexa uka ꞌrã oporayvua. eQA Ndepo reipeꞌa vy neremimoingo haꞌe javi pe remeꞌẽ ꞌrã oikotevẽ vaꞌe. yPi Ndere anho pavẽ omaꞌẽ ꞌrã okuapy hiꞌára py porã hoꞌu vaꞌerã rejou uka aguã oarõ vy. nOS Senhor oipytyvõ ꞌrã ikangy vaꞌe haꞌe javi, omopuꞌãmba ju ꞌrã hoꞌa vaꞌekue. oNU Ndepoꞌakaa ma rakaꞌe rã peve guarã, ndee ma huvixave riae ꞌrã reĩ, ikuai jevy vaꞌe peve. Senhor ijayvua haꞌe javi py ojeroviapy oiko, ojapo vaꞌe haꞌe javi py oexa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea. M# avakue raꞌy kuery oikuaa aguã ndepoꞌakaa rupi rejapo vaꞌekue, haꞌe repenaa rupi ndeyvatea haꞌe nerexakãa ojekuaa vaꞌe. uLa Ijayvu ꞌrã ndepoꞌakaa rupi nerexakãa ojekuaa vaꞌe re, omombeꞌu porã ꞌrã ndepoꞌakaa, K7 |yhwh{Senhor,} remoingo vaꞌekue haꞌe javi ndereroporaei ꞌrã. Ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery voi ndererovyꞌa ete ꞌrã okuapy. Jy Pavẽ pe Senhor oexa uka ꞌrã mborayvu, nhomboaxya rupi opena porã ꞌrã guemimoingo kuery haꞌe javi re. xIg Senhor ma porayvu haꞌe nhomboaxy kuaa vaꞌe. Ndaꞌivai voi kuaai, nhomboaxy aguã oĩ riae vaꞌe. sH] Nhomomaꞌenduꞌaa ꞌrã ndeporayvu etea re, ovyꞌaa rupi ogueroporaeia ꞌrã ndereko porãa. sG] Ijayvua ꞌrã okuapy ndepoꞌakaa rupi rejapo vaꞌekue re, xee voi amombeꞌu ꞌrã ndeyvatea. sF] Aikuaa pota ꞌrã ndeyvate etea haꞌe nerexakãa re, mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue re guive. E Tuu kuery voi guaꞌy kuery oendua py ogueroporaei ꞌrã nerembiapo, omombeꞌupa ꞌrã ndepoꞌakaa rupi rejapo vaꞌekue. mDQ Senhor yvate ete ramo haꞌevea rami jaroporaei. Yvate etea ma jaikuaapa vaꞌerã eꞌỹ. gCE Koꞌẽ nhavõ roguerovyꞌa ꞌrã, nderery rogueroporaei ꞌrã rakaꞌe rã peve. mB S Nhanderuete porayvu, yvate ete haꞌe opena porãa re ijayvua Ogueroporaeia rupi Davi ombopara vaꞌekue. Xeruete xeruvixave, xee romboete ꞌrã. Rakaꞌe rã peve rogueroporaei ꞌrã nderery rupi. A Ovyꞌa ete ꞌrã haꞌe rami ikuai vaꞌe kuery. Tá, ovyꞌa ete ꞌrã Senhor pe “Nhanderuete” heꞌi okuapy vaꞌe. 2@[ Orerymba vaka voi taꞌimbaraete, toity eme guaꞌyꞌi, taꞌikuai porã eꞌỹ eme guive. Oreretã mbyte rupi tonhendu eme ipyꞌa vaia rupi ojaeꞌo vaꞌe. &?C Oreroguy tatynyẽ romonoꞌõ vaꞌekue, opa marãgua tembiꞌu toĩ. Orerymba kuery vexaꞌi taetave tovy, oreyvy rupi mbovy rei eꞌỹ tataꞌy. ;>m Oreraꞌy kuery ipyau vaꞌe taꞌikuai mbaꞌemo rogue iporã vaꞌe rami, haꞌe orerajy kuery taꞌikuai ita oo ytarã rami, huvixave ro reguarã ombojegua pyre rami. ;=m Xereraa jepe ke, xepeꞌa amboae regua poꞌakaa gui. Haꞌe kuery ojuru gui apu rupi anho ꞌrã ijayvu, haꞌe oiporu kuaa regua py anhetẽ vaꞌeꞌỹ ꞌrã ojapo. ~<s Senhor ojapo ꞌrã huvixa kuery ipoꞌaka aguã rami. Guembiguai Davi ogueraa jepe ꞌrã kyxe jojukaa gui. z;k Xeruete, ndevy pe amonhendu ꞌrã mboraei pyau. Mbaraka dez ixã vaꞌe ambopu vy rogueroporaei ꞌrã. : Haꞌe kuery ojuru gui apu rupi anho ꞌrã ijayvu, haꞌe oiporu kuaa regua py anhetẽ vaꞌeꞌỹ ꞌrã ojapo. z9k Ekuaveꞌẽ yvate gui, xereraa jepe haꞌe xerenoẽ yy typya gui, amboae regua kuery poꞌakaa gui ae. e8A Embou overa vaꞌe xerovaigua kuery moaĩmbaarã. Emombo nderuꞌy omondyipa aguã. j7K Senhor, eipeꞌa ke yva, haꞌe eguejy. Epoko yvyty re, haꞌe ramo oẽ ꞌrã hataxĩ. u6a Mbaꞌeta avakue ma yvytu rami rive ikuai. Oikovea ára ma kuarayꞌã rami ꞌrã oaxa ovy vaꞌe. 5  Senhor, marã ramigua tu avakue, haꞌe kuery re reikuaa pota aguã? Marã ramigua tu avakue raꞌy kuery, reayvu aguã? ^43 Haꞌe ma xemboaxya haꞌe oo ikorapa vaꞌe aĩ aguã, anhemiaty yvate vaꞌe haꞌe xereraa jepea, mbaꞌemo vai jokoa oiko ramo ajerovia hexe. Haꞌe ojapo xeretarã kuery apenaa rupi ikuai aguã rami. 3 Nhanderuete oepy rire oguerovyꞌaa ague Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor xeꞌitaova. Haꞌe ma omombaraete ꞌrã xepo joe apuꞌã aguã, xekuã voi omboꞌe ꞌrã joe apuꞌã aguã. 2 Xemboaxya rupi emokanhymba xerovaigua kuery. Emomba ke xenheꞌẽ mbojexavaia kuery haꞌe javi, nerembiguai aiko ramo. x1g Senhor, nderery re vy xemoingove. Haꞌevea rami rejoguerekoa rupi eipeꞌa xenheꞌẽ ojexavaia gui. 0 Xemboꞌe ke ndee reipotaa rupi aiko aguã, mbaꞌeta ndee ae Xeruete. Nenheꞌẽ Porã taxerereko yvy joja porãa rupi. \// Senhor, xereraa jepe ke xerovaigua kuery gui, mbaꞌeta ndee ma anhemiaty. .% Ndere ajerovia ramo ajeꞌive reve taendu ndegui xemboaxya. Ndere xenheꞌẽ aromaꞌenduꞌa ramo exa uka tape aguata aguã vaꞌe. )-I Senhor, xembovai voi ke, mbaꞌeta xenheꞌẽ py nanhanimavei ma. Ejexa uka eꞌỹ eme xevy, omanogue rupa py oguejy vaꞌe rami apyta eꞌỹ aguã. g,E Haꞌe nunga rupi xepo aupi ndevy. Xenheꞌẽ ndaꞌevei ndere, yvy ipiru reia rami. + Xemaꞌenduꞌa teĩ yma guare re. Aikuaa pota aikovy nerembiapokue haꞌe javi re, xemaꞌenduꞌa ndepo py rejapo vaꞌekue re. X*' Haꞌe nunga rupi xenheꞌẽ nonhanimavei, xepyꞌa eta rei ma guive. )' Haꞌe gui xerovaigua kuery ma xerakykue monha, yvy rupi xereity vy xere opyrõmba. Xemoĩ pytũa py, yma ete ma omano vaꞌekue rami. k(M Nerembiguai aiko ramo xemboayvu eme, mbaꞌeta nerenonde heko porã ete vaꞌe ndoikoi. ; X' ) Ogueraa jepe aguã ojerureague Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue. Senhor, endu ke anhemboꞌea. Ejapyxaka ajerurea re. Xembovai ke, ojeroviapy haꞌe heko porã vaꞌe reiko vy. &7 Enoẽ xerekovea nhuã gui, nderery rupi arovyꞌa aguã. Heko porã vaꞌe kuery oupa ꞌrã xeyvýry, xevy pe haꞌe rami rejapo porã rire. % Endu ke ajapukaia, xekangy vaipa ete ramo. Xereraa jepe xerakykue monha vaꞌe kuery gui, xegui haꞌe kuery imbaraeteve ramo. $ Senhor, ndevy pe ae ajapukai. Haꞌe vy aipoaꞌe: “Ndee ae anhemiaty. Xevy guarã ndee anho reiko ko yvy re aikoa py.” 0#W Emaꞌẽ na aiporu kuaa regua re, haꞌe exa pota, mbaꞌeta avave rei ndoikoi xerexa kuaa vaꞌe. Jipoi anhemi aguã, xere avave rei nomaꞌẽ potai guive. " Xee nanhanimavei ma aikovy ramo ndee reikuaa ꞌrã aikoa haꞌe javi. Tape aguata aguã rupi xerovaigua kuery omoĩ ꞌrã nhuã. Q! Ixupe amombeꞌupa ndavyꞌaia, henonde amombeꞌupa ajexavaia. f  E Ijava etea py ojerureague Itakua py Davi oĩ jave py onhemboꞌeague ombopara vaꞌekue nhomboꞌe aguã (1 Samuel 24). Senhor pe ajapukai, xeayvu ainy. Ajapukai vy xepytyvõ aguã re ajerure. mQ Heko vai vaꞌe ae toꞌa nhuã omoĩ vaꞌekue py, haꞌe rã xee ma aikove reve taa jepe. d? Xereraa jepe ke heko vai vaꞌe kuery nhuã xã xemboꞌaarã omoĩ vaꞌekue gui. kM Mbaꞌeta Senhor, ndere ae amaꞌẽ aikovy. Ndere ae ajerovia vaꞌe. Eja eme xerekovea. kM xerupa gui xekãgue oipeꞌa vy ijyvýry rupi omoaĩmba teĩ, yvy oikaraĩague rupi rive. ~k}}^|||{{OzzoyyWxxmx w1vvuuYtt;ssrqqNpponnlmmTll7kjjcii2hh}ggff^ee[dd=cc6bb5aa*``P__?^^.]]`\\\6[[kZZ7YY:XXDWWVV7UUTTNSSDRRJQPP_OOxONwMMcLL!KKjJJJ IIHeGGG9FF0EDD\CC_BBlAA@???>6==y=<`;;$:9988y77366554q33D221V00=//.--,i++B**>));(('&&-%$$T##'"!!B ~P5M u5z@'z5$ R [ 6  M5'vtw  Avakue oguerekopa vaꞌe omeꞌẽmba ꞌrã guekovia, haꞌe rã iporiaukueꞌi ma avave nomoangekoai ꞌrã. ,sQ  Amongue ma “Arekopa” heꞌi vaꞌeri mbaꞌeve oguereko vy eꞌỹ, haꞌe rã amboae kuery ma “Xeporiauꞌi” heꞌi vaꞌeri opa mbaꞌe oguereko. r  Teko porã ogueraa jepe ꞌrã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe, haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe ma teko vai oity ꞌrã. qy  Heko porã vaꞌe ndojou porãi ꞌrã apu, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma oxĩmba rei ꞌrã, ojou vaipy ae vy. p  Inhateꞌỹ vaꞌe ma mbaꞌemo oipota rei teĩ ndojoui ꞌrã, haꞌe rã ikyreꞌỹ vaꞌe ma ojoupave ꞌrã mbaꞌemo. o{  Ayvu py ojejoko vaꞌe omoĩ atã ꞌrã guekovea, haꞌe rã ijayvu katu raxa vaꞌe ma haꞌe ae onhemoĩ vai. n  Avakue ijayvu porãa rupi vy ojou ꞌrã iporã vaꞌe, haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma jogueroꞌaxe vai rive. m ) Taꞌy hiꞌarandu vaꞌe oendu pota porã ꞌrã tuu omboꞌe rã, haꞌe rã jojojai rei vaꞌe ma noendu potai ꞌrã omongetaa rã. bl=  Teko porã rupi oo vaꞌe ojou ꞌrã tekove, haꞌe vaꞌe tape rupi manoa noĩ. k-  Inhateꞌỹ vaꞌe ndoexyi ꞌrã xoꞌo ojuka vaꞌekue, haꞌe rã ikyreꞌỹ vaꞌe ma mbaꞌemo ojou vaꞌekue ombovare ete ꞌrã. j{  Heko porã vaꞌe oguereko ꞌrã heravy oirũ kuery, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma ojavy uka ꞌrã tape. i  Avakue pyꞌa re heko eta reia oĩ vaꞌe ombojeroꞌa rei ꞌrã, haꞌe rã ayvu porãꞌi ma ombovyꞌa ꞌrã. h{  Ikyreꞌỹ vaꞌe ipoꞌaka ꞌrã joe, haꞌe rã inhateꞌỹ vaꞌe ma omombaꞌeapo nheaꞌãa rive ꞌrã. ,gQ  Hiꞌarandu vaꞌe ndoikuaa ukapa rei ꞌrã mbaꞌemo oikuaa vaꞌe, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oexa ukapa vyvoi ꞌrã oꞌarandu eꞌỹa. ifK  Ijapu vaꞌe gui Senhor ojeguaru, haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma oguerovyꞌa. e  Heko porã vaꞌe re mbaꞌemo vai ndoikoi ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe re ma imoingo axyarã rive ꞌrã ou. d'  Heko vai vaꞌe pyꞌa re oĩ nhombotavy aguã rive, haꞌe rã peteĩ rami ikuai aguã re nhomongeta vaꞌe ma oendu ꞌrã ovyꞌaa. tca  Anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe ikuai riae ꞌrã, haꞌe rã ijapu vaꞌe ma xapyꞌaꞌi guarã rive. {bo  Kyxe xĩ py rami avi ijayvuxe vaꞌe ayvu nhomboperepa ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ayvu ma moã. a#  Anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe ojapo haꞌevea rami oikuaa potaa aguã rami, haꞌe rã ijapu vaꞌe ma ojapo nhombotavypaa aguã rami. `!  Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opoxya oexa uka vyvoi ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma hexe ijayvua teĩ ojejoko kuaa ꞌrã. _-  Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ojeupe ae haꞌevea rami merami oiko, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omongetaa rã ojapyxaka pota ꞌrã. x^i  Avakue ijayvu porãa rupi ojou ꞌrã imoingo porãarã, peteĩ-teĩ ojou ꞌrã opo py ojapoague repy. ] Heko vai vaꞌe onhemboꞌa uka ꞌrã haꞌe ae ijayvua py, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oo jepe ꞌrã ojexavai aguã gui. \/ Heko vai vaꞌe ikuai ꞌrã teko vairã joua rupi rive, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma yvyra hapo porã haꞌe hiꞌa porã vaꞌe rami. [9 Oyvy re ombaꞌeapo vaꞌe oguereko reta ꞌrã tembiꞌu, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma mbaꞌemo rive ojou aguã rupi ikuai. Z Heko porã vaꞌe opena porã ꞌrã guymba kuery re, haꞌe rã heko vai vaꞌe pyꞌa re ma nhomoingo axyxea rive oĩ. Y Nhanhemboyvate rei teĩ karuai nhaendu jepi ꞌrãgue py haꞌeveve nhanhemoꞌyvyĩꞌi reve nhambaꞌeapo jaikovy aguã. X  Avakue hiꞌarandu vaꞌe re imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã, haꞌe rã opa marã onhembopyꞌa vaꞌe ma ojou vaia ꞌrã. Ww  Heko vai vaꞌe oitya rã noĩvei ma ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ramymino kuery ma ikuai riae ꞌrã. V  Heko vai vaꞌe ayvu ma jouguy omoẽxe vy omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami, haꞌe rã heko porã vaꞌe ayvu ma jogueraa jepearã. U  Heko porã vaꞌe ipyꞌa ꞌrã haꞌevea rupi anho, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nhombotavya rupi rive ꞌrã nhomongeta. #T?  Kunhague hiꞌarandu vaꞌe ma ime oguerovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã oxĩmba rei aguã rami ikuai vaꞌe ma ikãgue omouꞌũmba heravy vaꞌe rami. S  Avakue ojejavy reia rupi ikuai vaꞌe noĩ atã kuaai ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ndoipeꞌaai ꞌrã. R  Heko porã vaꞌe oupity ꞌrã Senhor omboaxya, haꞌe rã opa marã rei onhembopyꞌa vaꞌe ma ombopaga ꞌrã. Q Onhemoꞌarandu uka vaꞌe oguerovyꞌa ꞌarandua, haꞌe rã nonhemongeta ukai vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae. P  Yvy re heko porã vaꞌe ikuai teria ja ombopagaa ꞌrã. Heko vai haꞌe ojejavypa rei vaꞌe kuery katuve ma ombopagaa ꞌrã. O}  Heko porã vaꞌe ma yvyraꞌa tekove meꞌẽa rami ikuai, tekoverã joua ma hiꞌarandu vaꞌe ae vy ma ꞌrã. N7  Ngopygua kuery ndoguereko kuaai vaꞌe ojou ꞌrã yvytu rive, haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ikuai ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe rembiguairã. M'  Ombaꞌe rei-rei re rive ojerovia vaꞌe hoꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ijaguyje ꞌrã mbaꞌemo rogue ipyaupaa rami. &LE  Joupe ojapo porãa rupi ikuai vaꞌe omboetea ꞌrã, haꞌe rã teko vai rupi rive ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery re ae ju ꞌrã ojeapa heko vaiague. K)  Mbaꞌemo aju nombojaꞌoxei vaꞌe re ma heta vaꞌe kuery ijayvu vai ꞌrã okuapy, haꞌe rã ivendeare ma ogueroayvu porãa ꞌrã. J  Imbaꞌemeꞌẽ porã kuaa vaꞌe ma oiko porã ꞌrã, joupe oyꞌu vaꞌerã omeꞌẽ vaꞌekue ju omboyꞌua ꞌrãe. I'  Joupe mbaꞌemo omeꞌẽ rive-riveꞌi vaꞌe ojou retave ꞌrã heravy, haꞌe rã nomeꞌẽ rivexei vaꞌe ma oipotapa rei ꞌrã. 2H]  Heko porã vaꞌe oipotaa rami vy oiko ꞌrã nhomoingo porãarã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo oarõ vaꞌekue ꞌrãgue py oiko ꞌrã imbopagaarã. G  Ouro guigua ma poryko xĩ jeguarã oĩ ramo ndaꞌevei. Haꞌe rami ae kunha porã re hiꞌarandu eꞌỹa oĩ ramo ndaꞌevei. F{  Heko vai vaꞌe nombopagaa eꞌỹi ꞌrã, jaikuaa, haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery regua ma oo jepe ꞌrã. E  Opyꞌa py opa marã ikuai vaꞌe gui Senhor ojeguaru ete ꞌrã, haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã. vDe  Heko porã vaꞌe oo ꞌrãe tekove katy, haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe ma omano ete ꞌrãe. /CW  Heko vai vaꞌe ojeupe guarã ojou vaꞌe ma imarã vaꞌerã, haꞌe rã teko porã rupi oiko vaꞌe ma anhetẽ ete vaꞌe guigua ojou ꞌrã oikoague repy. B  Mborayvu rupi ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery pe ae ojapo porã, haꞌe rã joapo vai rei vaꞌe ma haꞌe kuery ae onhemoĩ vai uka. eAC  Kunha porayvu vaꞌe ojou ꞌrã imboetearã, ipoꞌakakueve ojou-joupavea rami avi. @  Oirũ orevea opaga aguã rami oiko vaꞌe ojexavai ꞌrã, haꞌe rã haꞌe rami ndoikoi vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã. ?  Joguerekoa hiꞌarandu vaꞌe ndoikoi ramo avakue pavẽ ꞌrã hoꞌapa, teĩ nhomongetaa heta ikuai ramo ma ikuai porã ꞌrã. >3 Joekokue ramigua rive omombeꞌu vaꞌe onheaꞌã ꞌrã onhomi mbyre oikuaa aguã, haꞌe rã ojeroviapy ma onhomi mbyre nomboaxai ꞌrã. =! Oirũ pe “Mbaꞌe vareꞌỹ” heꞌi vaꞌe re ma noĩ ꞌarandua, haꞌe rã ava hiꞌarandu vaꞌe ma okyrirĩ ꞌrã oikovy. #<? Heko porã vaꞌe ogueroayvu porãa rupi tetã haꞌe javi rupi ꞌrã ikuai porã, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ijayvua rupi ma oitya ꞌrã. ;7 Heko porã vaꞌe ikuai porã ramo tetã pygua kuery haꞌe javi ꞌrã ovyꞌa okuapy, ovyꞌa avi ꞌrã okuapy heko vai vaꞌe okanhy ramo. ":= Anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma ayvu py rive oity ꞌrã oirũ kuery, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma mbaꞌemo oikuaa rupi oo jepe ꞌrã. 9{  Heko porã vaꞌe ogueraa jepea ꞌrã ojexavaia gui, haꞌe gui heko vai vaꞌe re jevy ꞌrã haꞌe nunga ou. {8o  Heko vai vaꞌe omano ramo mbaꞌemo oarõague voi opa ꞌrã, heko vai vaꞌe oarõague opa rive ꞌrãe. (7I  Heko porã vaꞌe oo jepe ꞌrã haꞌe kuery ae reko porãa py, haꞌe rã jokorea rupi ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery ae reko vaia py ꞌrã omboꞌaa. (6I  Anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe pe ma heko porãa ae omoatyrõ ꞌrã haperã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma hoꞌapa ꞌrã haꞌe kuery ae reko vaia py. $5A  Nhombopagaa ára py opa mbaꞌe jarekopa vaꞌekue ndovarei ꞌrã mbaꞌeverã, haꞌe rã nhandereko porãa ma nhandereraa jepe ꞌrã manoa gui. /4W  Heko porã vaꞌe anhetẽ rupi ikuaia ma oguereko ꞌrã haꞌevea rupi, haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma anhetẽ eꞌỹa ae ꞌrã omomba. 3  Jajejou porã rei rive ramo avave rei nanhanemboeteai ꞌrã, teĩ nhanhemoꞌyvyĩꞌi vy ma jajou ꞌrã nhaneꞌarandurã. 2  Jokorea rupi mbaꞌemo opeja vaꞌe gui Senhor ojeguaru, haꞌe rã haꞌeveaꞌi rami opeja vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã. 1 Heko porã vaꞌe ayvu nhombovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌeveꞌỹa rupigua re anho ꞌrã ijayvu. w0g  Heko porã vaꞌe ayvu nhomoꞌaranduve ꞌrã, haꞌe rã ijayvu vaikue rei vaꞌe ma omombaa ꞌrã. /  Heko porã vaꞌe ma rakaꞌeve rã peve ndoityai ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nomombytaai ꞌrã yvy re. .  Senhor guigua tape ma anhetẽ rupi ikuai vaꞌe onhemi aguã, haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma imombaarã rive oĩ. v-e  Heko porã vaꞌe oarõa ma ombovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe oarõa ma oaxa rive ꞌrã. ,{  Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaikove puku ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ikuaia ma ijapy voi ꞌrã. +1  Nhaneraĩ pe vinagre ndaꞌevei, haꞌe nhanderexa pe ma hataxĩ ndaꞌevei, haꞌe rami ae inhateꞌỹ vaꞌe ndaꞌevei avi ijokuaia pe. '*G  Yvytu vaikue opytuꞌu xapyꞌaa rami avi heko vai vaꞌe kuery reko voi okanhy xapyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oĩ atã riae ꞌrã. -)S  Heko vai vaꞌe mbaꞌemo gui okyjea vaꞌe ae ꞌrã oiko hexe, haꞌe rã heko porã vaꞌe oarõ oikovya ma Nhanderuete ojapo ꞌrã ojeupity aguã rami. F(  Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oikuaa ramo opa marã rei nhandekuaia rupi merami ꞌrã javyꞌa, haꞌe rã avakue oikuaa ete vaꞌe pe ma nhaneꞌarandua rupi vy ꞌrãe javyꞌa. ~'u  Senhor nhandereroayvu porã vy ojapo jajou-jouve aguã rami, neĩ peteĩve henda py nanhanemomboriaui ꞌrã. !&;  Heko porã vaꞌe ayvu ma teta omongaru vaꞌe rami, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma omanomba rive ꞌrã, ndoikuaa potaxei rire. %w  Heko porã vaꞌe ayvu ma prata oiporavo pyre rami, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuraxõ ma mbaꞌerã ndovarei. z$m  Ijayvu reta rei vaꞌe ojejavy ꞌrãe, haꞌe rã ayvu py ojejoko kuaa vaꞌe ma oiko kuaa vaꞌe vy ae. #%  Ijapu vaꞌe ma opyꞌa re omoĩ ꞌrã joe ndaꞌijaꞌeia, joekokue omombeꞌu merami rive vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae. <"q  Omboꞌea ague rami ikuai vaꞌe ma tape tekove katy oo vaꞌe rupi ojeꞌoi, haꞌe rã omongeta ague rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma haꞌeve eꞌỹa katy ꞌrã ojeꞌoi. z!m  Heko porã vaꞌe oikoague repy ma tekove, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojejavyague repy ae ꞌrã ojou. * M  Oguerekopa vaꞌe ma ombaꞌe rei-rei re oĩ atã, tetã ikorapa vaꞌe py rami, haꞌe rã iporiaukueꞌi ma ikuai axy ꞌrã mbaꞌeve ndoguerekoia py.   Hiꞌarandu vaꞌe omoĩ porã ꞌrã ꞌarandua, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma onhemokanhy uka aguã rupi rive ijayvu. / Oiko kuaa vaꞌe ijayvu rã nhaendu vy jajou ꞌrã nhaneꞌarandurã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oinupãa aguã rami ikuai.  Mborayvu rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe nhomopuꞌãmba rei ꞌrã. Haꞌe rã porayvu vaꞌe ma ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavya ague. |q Heko porã vaꞌe ayvu ma tekove meꞌẽa ae, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma jojuka aguã rupi anho ijayvu.  Nhombotavya rupi oxapymi-pymi vaꞌe ma nhomomboriau vaꞌe vy, oꞌarandua rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe oĩ vai ꞌrãe. { Anhetẽ rupi ikuai vaꞌe oĩ atã ꞌrã, haꞌe rã tape karẽ rupi ikuai vaꞌe re ma oikuaa potaa ꞌrãe. %  Opyꞌa py hiꞌarandu vaꞌe omoĩ porã ꞌrã ojapo uka pyre, haꞌe rã oꞌarandua rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe ma oĩ vai ꞌrã. 0Y  Heko porã vaꞌe re nhanemaꞌenduꞌaa ma nhanemoingo porã ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe rery re nhanemaꞌenduꞌaa ma mbaꞌemo ruꞌũgue rami rive.   Heko porã vaꞌe akã re oĩ ꞌrã imoingo porãarã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nhomoingo vai aguã rupi anho ijayvu. :m  Kuaray aku porã jave taꞌy hiꞌarandu vaꞌe omonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe rã mbaꞌemo omonoꞌõa ára py oke rive vaꞌe ma omoxĩmba rei ꞌrã nguu kuery. $A  Inhateꞌỹa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ndojoui ꞌrã mbaꞌeve, haꞌe rã ikyreꞌỹa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ma ojou-jouve ꞌrã oipota vaꞌe. -S  Senhor ndoejai ꞌrã heko porã vaꞌe karuai oendu oikovy aguã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma Senhor ojoko ꞌrã oipotapa rei vaꞌe ojou eꞌỹ aguã.   Mbaꞌemo jajejavya rupi jajou vaꞌe ma mbaꞌeverã ndovarei, haꞌe rã teko porã ma nhandereraa jepe ꞌrã manoa gui.  # Taꞌy kuery hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu, haꞌe rã taꞌy kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma omomboriau ꞌrã oxy. 5  Haꞌe rã haꞌe pyguarã oenoĩ vaꞌekue ma ndoikuaai oĩa py manogue anho ikuaia, haꞌe py oike vaꞌekue ma yvykua manoa py meme ikuai. 3  “Yy mondakue ma yroꞌyxã porãve, haꞌe mbojape nhemi rupi jaꞌu vaꞌe ma heeve”, heꞌi. Apy ma ijayvu nhemi rupi jajejavya re. s_  “Ndapeikuaai rei vaꞌe, pejupa ke apy!” Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery pe aipoeꞌi ꞌrã: ]3  oaxa vaꞌe-vaꞌe haꞌe ombaꞌeapo vy ojeꞌoi vaꞌe pe aipoeꞌi aguã: X )  Oguapy ꞌrã oiny ngokẽ py, tetã yvatevea py tenda áry oĩ ꞌrã, I  Kunha hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe nhoenoĩ oinya ꞌArandu eꞌỹa ma kunha ojejoko kuaa eꞌỹ haꞌe opa marã rei onhendu vaꞌe. Haꞌe nunga ma mbaꞌeve ndoikuaai ꞌrã.   Peneꞌarandu ri vy pendejeupe guarã ae ꞌrã pejou, haꞌe rã pejojojai reia py ma peẽ ae ꞌrã penhemoĩ vai. l Q Mbaꞌeta xereve vy anho peiko pukuve ꞌrã, penerenonderã maꞌetỹa amoĩ retave ramo.  Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe jaupity ꞌarandua, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaikuaa vy ꞌrãe jaiko kuaa.  Hiꞌarandu vaꞌe nhamboꞌe ramo ma hiꞌaranduve ꞌrã, heko porã vaꞌe nhamboꞌe ramo oiko kuaave ꞌrã ovy. $A  Ndaꞌevei ae porojojaia pe nhandeayvu aguã, nhandevy ipoxy eꞌỹ aguã. Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe pe nhandeayvu ramo ma nhanderayvu ꞌrã. "=  Haꞌe gui porojojai rei vaꞌe kuery pe pendeayvu vy peẽ ae pejejojai uka rei, heko vai vaꞌe kuery pe pendeayvu vy pejeavyky uka rei ꞌrã.   Pendekuaive eme ꞌarandu eꞌỹa rupi, haꞌe vy ꞌrã peiko areve. Tape ꞌarandu oĩa rupi anho peiko”, heꞌi uka. _7  “Peju ke peꞌu mbojape xea py, haꞌe peyꞌu vinho areko katupa vaꞌekue. }s  “Ndapeikuaai rei vaꞌe, peikepa ke apy!” heꞌi uka. Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery pe aipoeꞌi uka: xi  Haꞌe rami vy guembiguai kuery omondouka tetã yvateve vaꞌe áry rupi nhoenoĩ aguã. Aipoeꞌi uka: jM  Ojuka uka mymba ngaru ojapo aguã, oguereko katu ma vinho, haꞌe gui mesa áry omoĩmba. G Arandua ngaru ojapo vaꞌe re ijayvua ꞌArandua ojapo ngoorã, haꞌe vy omoatyrõ sete ijytarã. Apy ma Arandua re ijayvu, hoo vaꞌe ngaru pavẽ pe ojapo vaꞌe re rami. #$ Haꞌe rã xerovai ojejavy vaꞌe ma onheꞌẽ pe ae ojapo vai. Haꞌe javi xejou vai vaꞌe omano aguã rive oguerovyꞌave vy.” o~W# Mbaꞌeta xejou vaꞌe ojou avi ꞌrã tekove, haꞌe oupity ꞌrã Senhor oguerovyꞌa aguã. }" Ovyꞌa ete ꞌrã xenheꞌẽ rendu vaꞌe, koꞌẽ nhavõ xerokẽ py oĩ vaꞌe, xero katy aikeaꞌi py xerarõ oiny vaꞌe. R|! Pendu ke xee romboꞌea peneꞌarandu aguã, penduxe eꞌỹ eme. a{; Aỹ ma xeraꞌy kuery, pendu ke. Ovyꞌa ete ꞌrã xee aikoa rupi oiko vaꞌe. mzS Xee arovyꞌa vaꞌekue yvy tekoarã ojapo vaꞌekue, avakue raꞌy kuery haꞌe javi guive. .yU haꞌe vaꞌe jave py ma xee aĩ ae ma hexeve, haꞌe oipota vaꞌe apoarã. Koꞌẽ nhavõ aĩ vaꞌekue ambovyꞌaa rupi, henonde avyꞌaa rupi tema aiko. x yeꞌẽ remberã oaꞌanga jave voi haꞌe vaꞌe rupi yy oxyry ovy eꞌỹ aguã, haꞌe yvy ytarã omoĩ jave py, ewC Yva re arai omoĩ jave py xee aĩ ae ma, yeꞌẽ iguy gui oẽ aguã oipeꞌa jave, wvg Haꞌe gui yva hendarã py omoĩ jave xee aĩ ae ma, haꞌe yva apy yeꞌẽ áry rupi oaꞌanga jave. muS Haꞌe vaꞌe jave py ma yvy haꞌe nhuũndy nomoingoi teri, neĩ yvy kuꞌi nomboypyi teri. otW Yvyty onhono eꞌỹ mbove, yvyꞌã hendarã py omoĩ eꞌỹ mbove xee aiko ae ma vaꞌekue. as; Yeꞌẽ oiko eꞌỹ mbove voi xee aiko ae ma vaꞌekue, yvu ndoikoi teri reve. Nr Yma voi xemoĩ, jypyꞌi ete guive, yvy onhono eꞌỹ mbove. /qW Jypyꞌi guive ꞌArandu oikoague re ijayvua Senhor mbaꞌemo omoingo ypyꞌi guive xee ma voi xerereko, guembiapo ymavegua ojapo eꞌỹ mbove ma voi. p  haꞌe rami vy xerayvu vaꞌe kuery pe ameꞌẽ aguã iporã vaꞌe, haꞌe kuery ro amonyẽ aguã iporã vaꞌe anho. ~ou Xee ma tape teko porã rupi anho aiko vaꞌe, tape joguereko kuaa aguã oĩa vaꞌe mbyte rupi aguata vaꞌe, n Mbaꞌemo xee areko vaꞌe ma ouro gui ovareve ete, ouro oikyꞌaꞌo pyre haꞌe prata oiporavo pyre gui haꞌeveve vaꞌe. m+ Xereve vy ꞌrã pejou mbaꞌemo porã, haꞌe omboetepy peiko, mbaꞌemo porã ivaipa vaꞌerã eꞌỹ haꞌe teko porã ꞌrã pejou. _l7 Xee ma ayvu ꞌrã xerayvu vaꞌe kuery, haꞌe xereka vaꞌe ma xejou ꞌrã. nkU Xegui ma joguerekoa kuery opena kuaa ꞌrã, yvatekueve haꞌe nhomboayvua kuery haꞌe javi. qj[ Xegui ae huvixave kuery opena kuaa, haꞌe huvixa ikuai vaꞌe anhetẽ rupi ꞌrã ijayvu kuaa. i+ Xegui ae ꞌrã pendu penemongetaa haꞌe ꞌarandua anhetẽ ete vaꞌe. Xee ma peikuaa porã aguã ae aĩ, haꞌe penembopoꞌakaarã. Mh Senhor renonde ojererokyjea rupi oiko vaꞌe ma ojou vai ꞌrã teko vai. Haꞌe gui xee ajou vai vaꞌe ma nhemboyvate reia, jejou porã reia, teko vai rupi ikuaia haꞌe opa marã ayvua. wgg Xee ꞌArandua ma peiko kuaa aguã rupi aĩ. Xee areko vaꞌe ma peikuaa aguã haꞌe penemongetaarã. ufc Mbaꞌeta ꞌarandua ma ita ovareve vaꞌe gui iporãve vaꞌe, opa mbaꞌe peipotaa gui haꞌeveve. }es Prata ꞌrãgue py pejopy ke romboꞌea, ouro oiporavo pyre ꞌrãgue py pejopy mbaꞌemo aikuaa uka vaꞌe. rd] Oendu kuaa vaꞌe pe ma anhetẽ vaꞌe meme, haꞌeve vaꞌe meme oikuaa aguã oupity vaꞌe pe. c Xee aipoaꞌea ma anhetẽ ete vaꞌe meme. Xeayvua re ma peteĩve henda py noĩ nhombotavyarã, neĩ opa marã nhomoingoarã. Xb) Mbaꞌeta xeayvua ma anhetẽ meme, haꞌe rã apu gui ma xee ajeguaru. haI Mbaꞌemo iporã vaꞌe re xeayvu rã pendu pota ke. Xeayvu ꞌrã haꞌevea rami anho. `/ Haꞌe gui peneꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe, peikuaa pota ke peiko kuaa aguã re. Peẽ hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, peikuaa ke ꞌarandua. }_s Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Xee voi aĩ peẽ avakue roenoĩ ainya py, xeayvu ainy avakue haꞌe javi pe. [^/ tetã kora rokẽ py nhavaẽꞌi javya py, okẽ py ojapukai ꞌrã oiny. h]I Mbaꞌeta oĩ ꞌrã yvyty yvateve vaꞌe áry, tape yvýry, tape pia rexei rupi guive, C\  Arandua opa mbaꞌe gui iporãve vaꞌea re ijayvua ꞌArandua voi ndaꞌu ndojapukai avi ꞌrã ri? Haꞌe rami vy nanhanerenoĩ ꞌrã ri tyꞌy mbaꞌemo kuaa ukaa rupi? v[e Haꞌe vaꞌe ro via ma yvyra rupa katy nhandereraa vaꞌe, nhandereroguejy ꞌrã heravy manoa katy. oZW Mbaꞌeta haꞌe nunga heta ma oity avakue, ombojexavai guive. Mbovy eꞌỹ ma omano ikáuxa. Yw Neĩ ndepyꞌa eme haꞌe vaꞌe nunga kunha reve rejereraa uka aguã, enhemokanhy uka eme oikoa rupi reoa py. TX! Aỹ ma xeraꞌy, ejapyxaka porã ke, eikuaa pota porã xeayvua re. W9 ipyꞌa rupi huꞌy onhyvõ peve, haꞌe rami eꞌỹ vy guyraꞌi mondepi katy oveve ovy vaꞌe rami, haꞌe py omano aguã oikuaa eꞌỹ vy. 8Vi Haꞌe ramo kunumi vaꞌe ma areꞌỹꞌi re oo oiny hexeve, vaka ojukaa aguã katy oo vaꞌe rami, haꞌe rami eꞌỹ vy guaxu nhuã oĩa katy onha ovy vaꞌe rami, sU_ Haꞌe rami vy kunha vaꞌe ijayvu porã kuaa vy ombotavy ete, oayvu kuaa rupi ojopy heravy aguã. rT] Peráta heta ogueraa ovoko py. Rakaꞌeve rã jaxy inhypytũ jave mae ma ou ju ꞌrã”, heꞌi. QS Haꞌe gui xeme ma noĩ xero py. Mombyry ete rupi oguata oikovy. iRK Jaa ke, jajoayvua py nhaĩ pytũ mbukukue re. Javyꞌa vaipa ꞌrã jajoayvua rupi anho. VQ% Xerupa amoeakuãmba ma avi mirra py, aloés haꞌe cinamomo py guive. _P7 Haꞌe gui xerupa ma anhovãmba ma voi ajukue iporãve vaꞌe Egito guigua py. QO Haꞌe rami vy aju ainy roeka vy. Haꞌe vy aỹ ma rovaexĩ ma. uNc “Tembiꞌu areko jaꞌu aguã, ange amboaxa vaꞌekue regua. Ange ajapopa ma kuri anhemboayvuague. vMe Haꞌe gui ma kunumi vaꞌe re onhemboja vy oayvu. Haꞌe vy omaꞌẽ tavy rei reve aipoeꞌi ixupe: L Amongue py tape pia rupi ꞌrã hekony, amongue py ma tetã mbyte rupi ꞌrã oo, opa rupi omaꞌẽ ꞌrã oikovy nhoarõa rupi. tKa Itavy aguã re anho ꞌrã ipyꞌa vaꞌe, ndopytai ꞌrã guive ngoo py, ndopyta kuaai rei ꞌrã. J! Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe kunha oẽ ovaexĩ aguã. itavy rei vaꞌe ao py onhemonde ouvy, ombotavy aguã re onhembopyꞌaa rupi. LI kaꞌaruꞌi, kuaray oike ramoꞌi jave, pytũ hoꞌa jave. H Haꞌe vaꞌe ma peteĩ tapeꞌi rupi oo oiny, kunha tavy rei vaꞌe ro rexeiꞌi rupi. Haꞌe vy hoo via rupi ae oo G3 aexa reta karamboae hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kunumigue aexa vaꞌe mbyte py peteĩ aexa avi hiꞌarandu eꞌỹ ete vaꞌe. eFC Haꞌe gui xero re janela yvate oĩ gui, janela jokoa paꞌũ rupi amaꞌẽ ainy vy pEY Mbaꞌeta haꞌe nunga ndejoko ꞌrã kunha mboae gui, kunha itavy reia rupi ijayvu vaꞌe gui. D  ꞌArandua pe ma aipoꞌere: “Xereindy aeꞌi”, haꞌe mbaꞌemo reikuaa aguã pe ma “Xeretarã aeꞌi” ꞌere. mCS Emoĩ ke xee romboꞌea nekuã regua rami, ndepyꞌapy re emoĩ, yvyrape re remboparaa rami. B Ejapo ke ajapo uka vaꞌe, haꞌe vy ꞌrã reikove. Ndejee emoĩ atã xeguigua lei, nderexa raꞌyĩ huũaꞌi re repenaa rami. A  Kunha itavy rei vaꞌe re ijayvu jevyague Xeraꞌy, nderexarai eme xeayvua re, emoĩ ndepyꞌa re ajapo uka vaꞌe. @ # Neĩ mbaꞌeve ndojopyxei ꞌrã onhemboaxy ukaa rupi omeꞌẽ vaꞌe voi, ixupe mbaꞌemo porã omeꞌẽ reta ta teĩ. w?g" Mbaꞌeta ime hakateꞌỹ vy ipoxy ꞌrãe, haꞌe vy ombopaga aguã ára py noendui ꞌrã omboaxya. >! Haꞌe rire oendu ꞌrã oinupãmba rã oxĩmba aguã. Rakaꞌe rã peve imaꞌenduꞌaa riae ꞌrã haꞌekue re. =- Haꞌe rã kunha mboae reve itavy rei vaꞌe ma naꞌinhakã porãvei ae. Haꞌe rami ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery ae onhemomba ukaxe vy. < Mbaꞌeta haꞌe nunga ojoua ri vy sete-kue áryve ꞌrã ombopagaa. Ngoo py oguereko vaꞌekue haꞌe javi omeꞌẽmba ꞌrã. Z;- Imonda vaꞌe minha karuai gui imonda teĩ ndajajou vai ꞌrã ri tyꞌy? : Haꞌe rami ae ꞌrã oirũ raꞌyxy reve itavy vaꞌe re oiko. Hexeve itavy rei vaꞌekue ma ndopaga eꞌỹi ꞌrã. [9/ Haꞌe rami eꞌỹ vy tapyĩ áry oguata vy ndaꞌu ipy ndokai ꞌrã ri? R8 Amongue opexo re tata oikuavã heravy ramo ijao ndokai ꞌrã ri? =7s Mbaꞌeta kunha itavy rei vaꞌe pe ma mbovyꞌi ꞌrã opagaa peteĩ mbojape repyrã rive, haꞌe rã omenda vaꞌe reve itavy reia rekovia ma guekove ae ꞌrã omeꞌẽ. k6O Haꞌe nunga iporãa rexa teĩ emoaruã rei eme, enhembotavy uka eme omaꞌẽ ngatu teĩ. n5U ndejoko aguã kunha itavy rei vaꞌe gui, kunha mboae nembotavy aguã rupi ijayvu vaꞌe gui. '4G Mbaꞌeta ojapo uka pyre ma tataendy rami ꞌrã oĩ, nhanemboꞌea nhanemoexakã ꞌrã, arandu rupi nhanemongetaa ma tape tekove katy oo vaꞌe oĩ, 13[ Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu ma reguataa rupi nderereko ꞌrã, reke jave voi opena porã ꞌrã ndere, haꞌe rekeague gui revy jave nemoꞌarandu teri ꞌrã. c2? Emoĩ porã ke ndepyꞌa re, mboꞌy ndeajuꞌy re remoĩa rami emoĩ riae ndejee. 11[ Kunha mboae reve nhandetavy rei eꞌỹ aguã re ijayvua Xeraꞌy, nderexarai eme nderu ijayvuague re, ejepeꞌa eme ndexy nemboꞌeague rupi reikoa gui. 0 joekokue ramigua rive ijapu vy omombeꞌu vaꞌe, haꞌe joegua kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ikuai aguã rami ojapo vaꞌe. /y opyꞌa py mbaꞌemo vairã re rive oikuaa pota vaꞌe, opy py mbaꞌemo vai ojapo aguã katy ojapurave vaꞌe, . haꞌe vaꞌe ma guexa py onhemboyvate rei vaꞌe, oapekũ py ijapu vaꞌe, opo py heko porãꞌi vaꞌe ruguy omoẽ vaꞌe, -y Mbaꞌeta mboapy meme regua oiko Senhor ndojou porãi vaꞌe, sete-a voi oiko onheꞌẽ py ojou vai vaꞌerã: ,  Haꞌe nunga rupi imokanhyarã ou xapyꞌa ꞌrã. Ou xapyꞌa ꞌrã imopẽmbaarã, haꞌe jipoi ꞌrã imongueraarã. :+m Haꞌe gui ipyꞌa re ma haꞌeve eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã oĩ, teko vai re ae ꞌrã onhembopyꞌa okuapy, haꞌe joo rami eꞌỹ-eꞌỹ nhomoingoa re ꞌrã ikuai. y*k Oxapymi-pymi haꞌe opy omomy-momyĩ rei ꞌrã okuapy, opo ombovava-vava ꞌrã guive nhombotavya rupi. )5 Teko vai rupi jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua Avakue mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe, heko vai vaꞌe ma opa marã rei ꞌrã ijayvu. (3 Haꞌe rami ae ꞌrã ovaẽ xapyꞌa nemomboriauarã imonda vaꞌe rami, nemoĩ axyarã ou xapyꞌa ꞌrã ava guembiporu revegua rami avi. y'k Mbaꞌeta “Takeveꞌi ju ranhe” ꞌre vy repytuꞌuve tema ꞌrã, haꞌe renhekuavã ꞌrã rejupy. w&g Ndee inhateꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve tu renheno ꞌrã rejupy? Rakaꞌe peve ꞌrã tu reke rejupy? +%O Haꞌe rami teĩ kuaray puku py voi haꞌe kuery omoĩ porã ꞌrã hoꞌu vaꞌerã, nhamonoꞌõa ára haꞌe kuery voi omonoꞌõ ꞌrã guembiꞌurã. [$/ Haꞌe kuery ma ndoguerekoi nguvixa, neĩ herekoa, neĩ imombaꞌeapoarã. :#m Nhaneateꞌỹ eꞌỹ aguã re ijayvua Ndee inhateꞌỹ vaꞌe, tereo eikuaa pota tay kuery reko re, haꞌe kuery reko re reikuaa pota vy neꞌarandu nho aguã. i"K Tereo jepe nho pota ke, guaxu eꞌỹ vy guyra imbaꞌejuka vaꞌe po gui oo jepea rami. G! Ndaꞌevei reke ranhe aguã, emboty eme ranhe nderexa. ' G Xeraꞌy, haꞌe rami ri ramo aỹ ma po rami ꞌrã reiko reo jepe aguã, neirũ po py reꞌa ma rire teĩ tereo pojava, ejerure tema einy neirũ pe. pY Xapyꞌa rei rã aipoꞌreague py ae reiko ꞌrã ojokua pyre, ndeayvua py renhemboꞌa uka vy. V ' Jarevea re jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua Xeraꞌy, xapyꞌa rei neirũ orevea repaga aguã rami reiko ꞌrã, eꞌỹ vy rexa vaꞌety eꞌỹ reve haꞌe rami aguã re pejogueroayvu ꞌrã. ]3 Omano ꞌrã ndojejokoi reia py, hoꞌa-oꞌa rei ꞌrã oikovy okanhy peve. ~u Heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai ojapoague py ae ꞌrã hoꞌa. Haꞌe ae ojejavyague py ojejokua uka ꞌrã. dA Mbaꞌeta nhande jaikoa ma Senhor oexapa, oikuaa pota ꞌrã jaikoa haꞌe javi re.  Xeraꞌy, mbaꞌe re ꞌrã tu renhembotavy uka kunha mboae pe? Mbaꞌe re ꞌrã tu kunha mboae kã rupi reikuavã?   Haꞌe ae ndevygua toiko guaxu iporã vaꞌe rami. Ikã anho erovyꞌa riae. Reikoa pukukue re erovyꞌa pejoayvua rupi. _7 Toiko porã ndeꞌygua, haꞌe erovyꞌa ke nekunumi guive remendaague vaꞌe. yk Haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy guarã ae ꞌrã rereko, amboae kuery pe rive remboaxa vaꞌerã eꞌỹ. yk Tyrã pa oka katy rive ri tyꞌy renhoẽ ta ndeꞌygua gui, tetã mbyte rupi rive oxyry ovy aguã rami? +O Haꞌe nunga rupi eyꞌu ndeꞌygua gui ae, ndevy guarã yxyry oiny vaꞌe gui ae. Apy ma ijayvu nhanderaꞌyxy aeꞌi reve anho jajoguereko aguã re . ta Mbaꞌeta aỹ ma aĩ vai aguã rami aiko heta vaꞌe kuery ijaty vaꞌe oexaa py”, ꞌre ꞌrã. fE Naendu potai xemboꞌea kuery ijayvua, ndajapyxakaxei karamboae xemoꞌaranduxea rã.  Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Mbaꞌe re tu xee naenduxei karamboae xemboꞌea rã! Xepyꞌa re namoĩxei xemongetaa ramo. xi Haꞌe rami eꞌỹ vy remano ta ma vy nepoaẽ ꞌrã rejupy, nderoꞌo haꞌe nderete opave ovy ramo. !; reikuaa eꞌỹ vaꞌe pe rive remboaxa eꞌỹ aguã nembaꞌe rei-rei, haꞌe rembaꞌeapoague repy opyta eꞌỹ aguã amboae kuery peguarã.   joupe remboaxa eꞌỹ aguã nemboetea aguã vaꞌekue, haꞌe joayvu eꞌỹ vaꞌe pe reperde eꞌỹ aguã nderekovea, \1 Ejepeꞌa ke kunha tavy rei gui, neĩ hoo rokẽ katy ma voi enhemboja eme, )J~~4}||{{czzyaxx)w]vv2uut|ssreqq2pooTnn[mm*lkk]jjiihQgg7ffeedhccbaah``9__ ^]]m\\9[[MZZGYYXoWW>==><~;;i::N998X776l55K44833(211l00U//..5-,,z+**m))e) ((''' &&%%$##Q""N!!T eO2dcWC.9CrkJ ? a ; \ 5+=)V} Nhanenheꞌẽ ma Senhor ae omoĩ nhanemoexakãarã, nhandepyꞌapy rupi oĩ vaꞌe haꞌe javi oikuaa uka aguã. fUE Huvixa hiꞌarandu vaꞌe oikuaa pota kuaa ꞌrã heko vai vaꞌe re, ombopaga aguã. !T; Jaikuaa pota eꞌỹ re mbaꞌemo pe “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” jaꞌe vy jajekore ꞌrã, nhanhemboayvupa rire mae ma ndaꞌevei ramo ꞌrã. ySk Avakue oguataa rupi Senhor ae ꞌrã oguereko. Mbaꞌexa tu haꞌe kuery ae oikuaa ꞌrã tape oo aguã? pRY Jokorea rupigua poyia ma Senhor jeguarua meme, jokorea rupi mbaꞌemo oaꞌãa ma naꞌiporãi. vQe “Xee ae ajepy ꞌrã mbaꞌemo vai re”, ꞌre eme. Earõ tema Senhor, haꞌe ramo nderepy ꞌrã. rP] Mbaꞌemo jajopy aguã ára ovaẽ eꞌỹ re ri jajopy ramo opaa py noĩ porãi ꞌrã nhandevy. pOY Nguu haꞌe oxy re ijayvu vai vaꞌekue rekovea ogue rive ꞌrã tataendy rami pytũve etea py. N  Ijayvu katu raxa vaꞌe omombeꞌupa ꞌrã ndaꞌevei rei vaꞌe. Haꞌe nunga rupi neirũ eme ijayvuxe rei vaꞌe re. M Nhanhemongeta ukaa rupi nhanhembopyꞌaa ma oiko porã ꞌrã. Haꞌe nunga rupi eikuaa pota porã ranhe joe repuꞌã aguã. $LA Jokorepa reia rupi avakue mbojape ojou vaꞌekue ma hee ꞌrã merami, haꞌe rami teĩ opaa py ma ita raꞌy kuꞌi rami rive ꞌrã oĩ ijuru py. 9Kk Oreve vaꞌe rekovia opaga aguã rami amongue oiko rire ixugui ijao oipeꞌaa ꞌrã, oexa vaꞌety eꞌỹ rekovia onhemoingo vaꞌekue gui katuve ma oipeꞌaa ꞌrã. zJm Heta oiko ouro haꞌe ita iporãve vaꞌe, haꞌe rã ꞌarandu rupi ijayvu vaꞌe ma ovareve ete vaꞌe. 0IY Mbaꞌemo ojoguaxe vaꞌe ma haꞌe nunga pe “Ovare vaꞌeꞌỹ, ovare vaꞌeꞌỹ”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe gui ma ojogua ma rire oguerovyꞌa rei ꞌrã. H  Enhembopeyi pota rei eme, iporiau vaꞌe reiko eꞌỹ aguã. Eipeꞌa nderexa, haꞌe vy ꞌrãe rejou reta tembiꞌu. bG= Nhandeapyxa nhaendu aguã, haꞌe nhanderexa jaexa aguã, Senhor ojapo vaꞌekue meme. uFc Kyrĩgue teĩ mbaꞌemo ojapoa jaexa vy jaikuaa ꞌrã ojapo porãa, haꞌe haꞌevea rami pa oikoa. zEm Jokorea rupigua poyia haꞌe hyru mbaꞌemo oaꞌã pyrã oiporua teĩ mokoĩve ma Senhor ojeguarua meme. #D? Mavaꞌe tu haꞌeve ꞌrã aipoeꞌi aguã: “Xee ae pyꞌa aikyꞌaꞌopa ma vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju aiko ajejavyague gui” heꞌi aguã? eCC Huvixa nhomboayvuaty py oguapy vaꞌe omaꞌẽ vy rive omomba ꞌrã mbaꞌemo vai. qB[ Heko porã vaꞌe anhetẽ rupi ꞌrã ikuai, haꞌe rire taꞌy kuery ju ovyꞌa ꞌrã okuapy. A Heta ꞌrã iporayvua rami rive onhemombeꞌu, haꞌe rã ava ojeroviapy ete vaꞌe ma mavaꞌe ꞌrã tu ojou kuaa? }@s Avakue pyꞌa re oĩ vaꞌe ma yy typy vaꞌe rami rive, teĩ hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota kuaa ꞌrã. ? Inhateꞌỹ vaꞌe yroꞌy py ombaꞌetyrã ndoguereko katui rire omonoꞌõ aguã vaꞌekue py ndojoui ꞌrã mbaꞌeve. %>C Avakue omboetepy ojepeꞌa ꞌrã jogueroꞌapa reia gui, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oike ꞌrã ovy ijayvu ete vaꞌe kuery mbyte py. =w Guary okororõa rami huvixa oexa uka ꞌrã opoxya. Amongue ombopoxyve rive vy haꞌe ae rekove rovai ojejavy. V< ' Vinho nhomoingo ꞌrã jojojai rei aguã rupi, iro vaꞌe ma nhomoingo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rupi. Haꞌe nunga haꞌe javi py ojeity uka vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae vy ma ꞌrã. ; Jojojai rei vaꞌekue ma ombopagaa aguã rami ae ikuai, hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oinupãmbaa aguã rami ikuai. : Heko vai vaꞌe joekokue omombeꞌua py ombojaru rei ꞌrã imboayvua, heko vai vaꞌe kuery teko vai re anho ꞌrã ijayvu. q9[ Xeraꞌy, nemboꞌea nerendu potai ri vy rejepeꞌa ꞌrã nemoꞌaranduarã vaꞌekue ayvu gui. j8M Taꞌy nguu ojavyky rei, haꞌe oxy omoxẽ rire ma nomboeteavei ramo oxĩmba rei ꞌrã. ;7o Jojojai rei vaꞌekue nhambopaga ramo hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌekue oexa vy oiko kuaa pota nho ꞌrã okuapy, haꞌe hiꞌarandu vaꞌe nhamongeta rã oiko kuaave ꞌrã. b6= Inhateꞌỹ vaꞌe ma hyꞌa py opoꞌẽ teĩ ojuru katy ndogueru potai ꞌrã. !5; Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaupity ꞌrã tekove. Haꞌe rami ikuai vaꞌe ovyꞌa ꞌrã, haꞌe kuery re ndoui ꞌrã mbaꞌemo vai. 4 Nhanhomboaxya rupi nhandekuai ramo nhandererovyꞌaa ꞌrã, ijapu rei vaꞌe ꞌrãgue py oguerovyꞌaave ꞌrã iporiaukueꞌi. o3W Avakue ma opa mbaꞌe re onhembopyꞌa teĩ, haꞌe rã Senhor onhembopyꞌaa ma oiko ꞌrãe. 2w Nemongetaa rã ejapyxaka porã ke, endu pota nemboꞌea rã, hiꞌarandu vaꞌe reiko aguã reikoa pukukue re. l1Q Ivai ja topaga ipoxy reiague re, mbaꞌeta ndee repy teĩ haꞌekue rami ae ju ꞌrã oiko. d0A Haꞌeve teri reve emoꞌarandu ke nderaꞌy, teĩ rejuka aguã peveꞌỹ taꞌvy. / Iporiaukueꞌi mboaxya ma Senhor pe ae oiporuka vaꞌe, haꞌe ramo haꞌe ju ꞌrã omboekovia joapo porãague repy. . Ojapo uka pyre rami ikuai vaꞌe ma guekove re ae onhangareko vaꞌe, haꞌe rã ojee ndoikuaa potai vaꞌe ma omano ꞌrã. l-Q Ateꞌỹ gui ae nhanderopeyi riae ꞌrã, haꞌe nhaĩ rive riae vy nhaendu ꞌrã karuai. ,9 Nguu kuery gui avakue ojopy ꞌrã ngoorã haꞌe ombaꞌe rei-reirã, haꞌe rã guaꞌyxyrã hiꞌarandu vaꞌe ma Senhor gui ae ꞌrã ojou. +1 Taꞌy kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omoxĩmba rei ꞌrã nguu, haꞌe taꞌyxy ijayvu mbegue rei vaꞌe ma otyky tema oiny vaꞌe rami. o*W Huvixa ipoxya ma guary okororõa rami, haꞌe rã iporayvua ma yxapy jai rogue omoakỹa rami. u)c Jajejokoa rupi vy nanhandevai vyvoi ꞌrã, nhandere ijayvu vaiague japerdoaa ma nhandejeguarã oĩ. ( Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oguerekopa rei aguã ndaꞌevei, tembiguai katuve ma ndaꞌeveive huvixa kuery re ipoꞌaka aguã. s'_ Joekokue ramigua rive mombeꞌuare ma nombopagaa eꞌỹi ꞌrã, ijapu rei vaꞌe okanhy ꞌrãe. & Oꞌarandurã ojou vaꞌe ma guekove oayvu vy ae, mbaꞌemo re oikuaa pota porã vaꞌe ojou ꞌrã haꞌeve vaꞌe. I%  Iporiaukueꞌi ma hexegua kuery aeꞌi voi ndoexaxei ꞌrã, irũ kuery katuve ma ojepeꞌapa ꞌrã ixugui. Haꞌe kuery rakykue mbaꞌemo re ojerure aguã onha teĩ ndoupityi ꞌrã. $ Mbaꞌemo ombojaꞌo-jaꞌo vaꞌe oguerovyꞌa pavẽ ꞌrã, mbaꞌemo omeꞌẽ rive vaꞌe re onhemoirũ pavẽ ꞌrã. # Joekokue ramigua rive mombeꞌuare ma nombopagaa eꞌỹi ꞌrã, haꞌe apu rupi ijayvu vaꞌe voi ndoo jepei ꞌrã. "  Oguerekopa rei vaꞌe heta ꞌrã ojou oirũrã, haꞌe rã iporiaukueꞌi gui ma irũ kuery ae voi ojepeꞌapa ꞌrã. ! Nhande ae ꞌarandu eꞌỹa rupi vy jajavy ꞌrã tape, vaꞌeri Senhor rovai ae ꞌrã nhandevai nhandepyꞌa py.  Jaikuaa porã pota eꞌỹ re mbaꞌemo jajapo aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta oikuaa pota porã eꞌỹ vaꞌe ojejavy ꞌrã. 5 e Nanhamboetei ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery anhetẽ rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe. Haꞌe rã iporiaukueꞌi vaꞌeri anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma nhamboete. 7 Avakue irũ reta vaꞌe omokanhy tema ꞌrã imondovy. Haꞌe rami teĩ peteĩ oiko avi nhaneirũ nhanderegua aeꞌi gui nhanderayvuve vaꞌe.  Iporiaukueꞌi ma mbaꞌemo re ojerurea rupi ꞌrã ijayvu, haꞌe rã oguerekopa vaꞌe ma ombovai atã rei ꞌrã. lQ Nhanderaꞌyxyrã jajou vy mbaꞌemo porã jajou, haꞌe jaupity Senhor nhanemoingo porãa. w Nhandeayvua py jajoapo ꞌrã omano, eꞌỹ vy oikove aguã rami. Ijayvu porã kuaa vaꞌe oiko porã ꞌrã. |q Nhandeayvuague rami oiko ramo javyꞌa ꞌrã nhanekuraxõ py, nhandeayvua ojeupity ramo jarovyꞌa ꞌrã. / Nhanderegua nhambopoxy rire haxy ete ꞌrã haꞌeve vai ju aguã, ijayvu atãa rupi onhemboty ꞌrã oo ikorapa vaꞌe rokẽ jokoa rami.  Nhombovake vaꞌe kuery xortea oexa vy opytuꞌupa ꞌrã joupe ijayvu atãa gui, ipoꞌakakueve teĩ oikuaa vyvoi ꞌrã. ! Haꞌe ranhe ojepy ukaa rupi ijayvu rã ixupe “Haꞌevea ramigua” jaꞌe ranhe ꞌrã, amboae kuery ou vy omboayvu eꞌỹa ja. q[ Joupe avakue mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã tape oipeꞌa uka vy, yvatekueve reve ijayvu aguã peve. { Hiꞌarandu vaꞌe opyꞌa re omoĩ ꞌrã oikuaa porãve aguã, oapyxa rupi voi onheaꞌã ꞌrã oikuaa aguã.   Avakue imbaꞌeaxy teĩ ipyꞌa guaxua omombaraete ꞌrã, haꞌe rã onheꞌẽ py ikueraia ma noguerombaraetei ꞌrã. fE Nhaendu kuaa eꞌỹ re nhambovai vy nhaxĩmba rei ꞌrã nhaneꞌarandu eꞌỹa py.   Avakue ikuai axy eꞌỹa ja ojejou porã rei ꞌrã opyꞌa py, haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe ma omboetea ꞌrã.  Oguerekopa vaꞌe pe rã imbaꞌe rei-rei ma tetã ikorapa vaꞌe rami, haꞌe oikuaa rã ikora yvate vaꞌe rami ae. q[ Senhor rery ma torre imbaraeteve vaꞌe, haꞌe py heko porã vaꞌe onhemi vy oiko porã aguã. kO Inhateꞌỹa rupi rive ombaꞌeapo vaꞌe ma mbaꞌemo ojavyky rei vaꞌe regua ae ikuai. V% Ijayvuxe reia ma heꞌẽve vaꞌe rami oguejy ꞌrã ipyꞌapy katy. y Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ayvu ma haꞌe kuery ae imombaarã rive, ijayvua ma nhuã py inheꞌẽ mboꞌaarã.  w Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvua ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami, onhenupã ukaa rupi merami ijayvu. x i Ndaꞌevei otekoavy vaꞌekue nhamboeko porã aguã, neĩ heko porãꞌi vaꞌe nhambopaga aguã guive.  { Avakue ijayvua ma yy typy vaꞌe ramigua, haꞌe hiꞌarandu vaꞌe ayvu ma yakãꞌi oxyry vaꞌe rami ꞌrã. Yy typyve vaꞌe ramigua ayvu ma haxyve vaꞌe . Haꞌe rã yakãꞌi oxyry ovy vaꞌe ramigua ayvu ma nhanembovyꞌa vaꞌe.   Teko vai oĩ ramo oĩ avi ꞌrã jojou vaia, haꞌe nhaxĩmba aguã rami nhandekuai ramo nanhanemboeteavei ma ꞌrã. ve Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndoikuaaxei ꞌrã ꞌarandu, haꞌe kuery ae akã gui rive ꞌrã ijayvu.   Joexaxe eꞌỹ rei vaꞌe ma haꞌe kuery ae oipotaa rami rive ikuai, haꞌe vy noenduxei ꞌrã ꞌarandu anhetẽ ete vaꞌe. 'G Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe teĩ okyrirĩ oiny rã jaikuaa ꞌrã hiꞌarandua rami, ijayvua py ojejoko vaꞌe jaikuaa ꞌrã oiko kuaa vaꞌe rami ae. kO Ayvu py ojejoko vaꞌe ma hiꞌarandu vaꞌe, oiko riveꞌi vaꞌe ma oiko kuaa vaꞌe ae. ve Heko porã vaꞌe nhambopaga aguã ndaꞌevei, huvixa nhamoingo axy reia ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae. s_ Taꞌy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omomboriau ꞌrã nguu, omonguerai rei avi ꞌrã herekoꞌiare. ;o Mbaꞌemo oikuaa vaꞌe onheaꞌã ꞌrã hiꞌaranduve aguã anho, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma yvy re mbaꞌemo ikuai vaꞌe re rei ꞌrã omaꞌẽ oikovy. s_ Heko vai vaꞌe onhevende nhemi ꞌrã peráta re, haꞌeve eꞌỹa ramigua rupi joguereko aguã. / Nhandepyꞌa py vyꞌaa ma moã porã rami ꞌrã oĩ, haꞌe rã nhanenheꞌẽ py nhandekueraia oĩ vy ma omombirupa ꞌrã nhanekãgue.  Taꞌy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omomboriau ꞌrã nguu kuery. Ndoiko kuaai rei vaꞌe ru kuery ma ndovyꞌai ꞌrã. ~' Anhetẽ rupi eꞌỹ ipyꞌa vaꞌe ndojoui ꞌrã haꞌeve vaꞌe, peteĩ rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe hoꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai py. } Jogueroꞌa reixe vai vaꞌe ojejavy reia rupi rive ꞌrã ikuai, haꞌe ngokẽ ombotuvixa vaꞌekue py ae ꞌrã ojeity uka. {|o Avakue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe onhemoĩ vai uka rive vy ojea katyꞌigua orevea opaga aguã rami ikuai. { Nhaneirũ kuery nhanderayvu ꞌrã jaikoa jave re, haꞌe rami vy jajexavaia py onhemoingo ꞌrã nhaneretarã aeꞌi rami. z Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oꞌarandurã ojoguaxe vy merami peráta oguereko opo py, naiꞌarandui ae ma vaꞌeri. y Senhor ndojou porãi ꞌrã heko vai vaꞌe omboeko porã rivea rã, neĩ heko porã vaꞌe ombopaga rivea rã guive. x/ Yy ombotyague gui oxyry xapyꞌaa rami avi jajogueroꞌa ypya. Haꞌe nunga rupi haꞌeveve japytuꞌu voi, joegui jajaꞌo eꞌỹ aguã. }ws Amongue pe ojapo porãa ꞌrãgue py mbaꞌemo vai re omboekovia rire hoo py oiko riae ꞌrã mbaꞌemo vai. )vK Urso guaꞌyꞌi re inharõ vaꞌe reve nhanhovaexĩa gui ndaꞌeveive hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijarakuaa rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe reve nhanhovaexĩ. u+ Nanhonheꞌẽ rendui vaꞌe kuery onheaꞌã mbaꞌemo vai re anho. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery rovai omboua ꞌrã imbojexavaiarã. t/ Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe cem-kue oinupãa teĩ noendui ꞌrã merami, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omongetaa rã oenduxe ete ꞌrã. ;so Amboae kuery ojejavyague ndoikuaa ukai vaꞌe oexa uka oayvua, haꞌe rã mbaꞌekue omboaxa-axa rei vaꞌe ma ojapo ꞌrã joe irũve vaꞌety joegui ojaꞌo aguã rami. 4ra Haꞌeveꞌỹa rami ojapo ukaxe vy mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe oikuaa teĩ oipota vaꞌe rei ita ojapoa rami, mbaꞌeta mamo rã oikoa py tema oipotaa oiko ꞌrã. yqk Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌijayvu porã kuaai ꞌrãe, haꞌe huvixa kuery ndaꞌevei ijapu aguã. p} Tamoĩ kuery oguerovyꞌa ꞌrã guamymino kuery, haꞌe rami ae avi taꞌy kuery oguerovyꞌa ꞌrã nguu kuery. o Iporiaukueꞌi jojai reia kuery ma Imoingoare re voi ijayvu rei rire jexavaia oguerovyꞌa rei vaꞌe ndopaga eꞌỹi ꞌrã. ~nu Heko vai vaꞌe ojapyxaka ꞌrã mbaꞌemo vai rupi ijayvu vaꞌe re, ijapu vaꞌe oenduxe vai ꞌrã ayvuxe. m Prata ma hiꞌangaarã py ꞌrã nhamoĩ, haꞌe ouro ma tata py, haꞌe rã nhandepyꞌa re oikuaa pota vaꞌe ma Senhor ae. ;lo Taꞌy kuery oxĩmba aguã rupi ikuai vaꞌe gui ma tembiguai kuery hiꞌarandu vaꞌe ipoꞌakave ꞌrã, haꞌe rami vy ojopy ꞌrã taꞌy kuery peguarã vaꞌekue ae. k  Nhandero py jajogueroꞌapa rei reve xoꞌo jaꞌu vaipa ꞌrãgue py haꞌeveve nhandekuai rivea py peteĩꞌi mbojape jaꞌu. >jw! Xortea jaexa teĩ Senhor gui meme ou jaikuaa aguã. Ai{ Joe nhapuꞌã rei aguã re jajerovia rei ꞌrãgue py haꞌeveve nhandevai vyvoi eꞌỹa, tetã haꞌe javi re nhandepoꞌaka ꞌrãgue py haꞌeveve nhande ae jajejoko kuaa. uhc Omboetepy ꞌa xiĩa ma ijeguarã oĩ, tape teko porã katy oo vaꞌe rupi ojeꞌoi vaꞌe pegua ae. zgm Oxapymi rei vaꞌe onhembopyꞌa ꞌrã oiny teko vai re, haꞌe gui onhembexuꞌu reve ojapo ete ꞌrã. bf= Avakue ojerovia rei vaꞌe oirũ kuery ombotavy vy oguereko ꞌrã tape vai rupi. e- Avakue heko vai vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami, ijayvu rei vaꞌe ma joe irũ porã vaꞌekue teĩ omomboi ꞌrã joegui. dw Avakue vareꞌỹ vaꞌe onheaꞌã ꞌrã okuapy teko vai re anho, haꞌe ijayvua ma tata mbaꞌemo rapyarã. fcE Ombaꞌeapo vaꞌe ma nhembyayi gui ae ꞌrã ombaꞌeapo, okaruxea ae omokyreꞌỹ. obW Oĩ tape avakue oexa rã haꞌeve rei vaꞌe merami teĩ opaa py ma manoa katy ꞌrã ogueraa. jaM Ayvu porã ma ei heꞌẽa rami oĩ nhanekuraxõ re, moã nhanderete moexaĩa rami guive. ` Hiꞌarandu vaꞌe okuraxõ py onhemboꞌe ranhe ꞌrã ijayvu kuaa aguã, haꞌe ramo onheꞌẽ rendu pavẽ ꞌrã. _) ꞌArandu ojou vaꞌe pe ma tekove meꞌẽarã oĩ, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opaga ꞌrã ndaꞌijarakuaai reiague re. ^ Okuraxõ py hiꞌarandu vaꞌe pe “Oiko kuaa vaꞌe” ꞌea ꞌrã, haꞌe ijayvu porã kuaa vaꞌe ma nhomboꞌe porã ꞌrã. ]{ Omboꞌea rã ojapyxaka vaꞌe ojou ꞌrã mbaꞌemo porã, haꞌe Senhor re ojerovia vaꞌe ovyꞌa ete ꞌrã. \ Yvatekueve reve mbaꞌemo jajoupa vaꞌekue nhambojaꞌo ꞌrãgue py haꞌeveve yvyĩgueveꞌi reve nhanhemoꞌyvyĩꞌi. [  Jajejou porã reia ma opaa py nhanembojexavai ꞌrã, haꞌe nhandepyꞌa py nhanhemboyvate reia ma nhandereityarã oĩ. Z Heko porã vaꞌe oikoa ma teko vairã katy eꞌỹ ꞌrã oo, oiko aguã oikuaa pota porã vaꞌe ma ogueraa jepe ꞌrã guekove. rY] Ouro jajoua gui haꞌeveve nhaneꞌarandurã jajou, prata gui haꞌeveve vaꞌe ma jaiko kuaavea. pXY Huvixa ovyꞌa ramo jaikuaa nhomoingove ju aguã. Iporayvua ma ára pyau py arai gui okya rami. W  Huvixa ipoxya nhaendu vy jaikuaa ꞌrã jojuka ukaxea, teĩ haꞌe ramia gui hiꞌarandu vaꞌe omombytuꞌu kuaa ꞌrã. vVe Anhetẽ rupigua ayvu huvixa oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã, oayvu ꞌrãe anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe. oUW Huvixa kuery ojeguaru ꞌrã teko vai haꞌe javi gui, gueko porãa rupi ae ꞌrã opena oiny. T7 Senhor gui ae ꞌrã ou haꞌevea rami mbaꞌemo japeja haꞌe nhaꞌanga aguã, voko py haꞌevea ramigua poyia oĩ vaꞌe ma ixuguigua meme. iSK Huvixa ijayvu ꞌrã oikuaapaa rupi ae. Haꞌe ramo nemboayvu rã ejavy eme ndeayvua py. kRO Jaiko aguã re nhande nhanhembopyꞌa teĩ jaguataa rupi nhanderereko vaꞌe ma Senhor ae. |Qq Jarekopa rei reve teko vai rupi jaiko ꞌrãgue py haꞌeveve mboapyꞌi jareko reve teko porã rupi jaiko. zPm Xapyꞌa rei ava oikoa Senhor oguerovyꞌa vy ojapo ꞌrã ngovaigua kuery reve voi irũ jevy aguã rami. "O= Nhanhomboaxya haꞌe anhetẽ rupi jaiko ramo jajejavyague ojaoꞌipaa ꞌrã, Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaa jepe ꞌrã mbaꞌemo vai gui. fNE Opyꞌa py ojejou porã rei vaꞌe gui Senhor ojeguaru vy nombopaga eꞌỹi ꞌrãe. oMW Senhor opa mbaꞌe omoingo haꞌe ae oipotaa rami, heko vai vaꞌe voi omoingo ojexavai aguã. qL[ Emboaxa Senhor po py mbaꞌemo rejapoxe vaꞌe, haꞌe ramo omoingo ꞌrã reipotaa haꞌe javi. iKK Nhandevy ma jaikoa haꞌe javi haꞌevepa rei teĩ Senhor oikuaa pota ꞌrã nhandepyꞌa re. ~J w Nhande nhanhembopyꞌa ꞌrã mbaꞌemo jajapo aguã, haꞌe rã Senhor gui ae ꞌrã ou nhambovai kuaa aguã. I#! Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko ramo nhanemboꞌe ꞌrã ꞌarandu re, haꞌe nhanhemoꞌyvyĩꞌi ramo nhanemboetea ꞌrã. H Nonhemoꞌarandu ukai vaꞌe haꞌe ae guekove nombovarei, haꞌe rã omongetaa rã oendu pota vaꞌe ma ojou ꞌrã ꞌarandu. rG] Haꞌevea rupi nhanemongetaa rã jajapyxaka vy hiꞌarandu vaꞌe kuery reve ꞌrã nhanhemoirũ. F7 Nhandererovyꞌaa rupi omaꞌẽa ramo javyꞌa ꞌrã, ayvu porã omombeꞌua rã nhaendu vy nhanekãgue rupi voi nhanembaraeteve avi ꞌrã. zEm Heko vai vaꞌe ikuaia gui Senhor mombyry oĩ, haꞌe rã heko porã vaꞌe onhemboꞌea ma oendu ꞌrã. D Heko porã vaꞌe onhembopyꞌa porã ranhe ꞌrã ombovai kuaa aguã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma opa marã rei ꞌrã ijayvu. C5 Jokorea rupi ojou-joupavexe vaꞌe ombojexavai ꞌrã ngoo pygua kuery, haꞌe rã teko vai rekoviarã ndojopyi vaꞌe ma oikove riae ꞌrã. B{ Senhor ojeguaru heko vai vaꞌe kuery onhembopyꞌaa gui, haꞌe rã ayvu porã ma oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã. A{ Senhor oitypa ꞌrã ojejou porã rei vaꞌe ro, haꞌe rã imeveꞌỹ vaꞌe kuery pegua ma omoĩ atã ꞌrã. w@g Hiꞌarandu vaꞌe tape ooa vaꞌe ma yvate ꞌrã oo tekove katy, manoa katy oguejy ovy ꞌrãgue py. g?G Avakue haꞌevea rami ombovai vy ovyꞌa ꞌrã, ayvu oĩ porã aguã rami ijayvua py. > Nhanemongetaarã ndoikoi ramo jaipota vaꞌe voi ndoikoi avi ꞌrã, haꞌe rã nhanemongetaa heta ikuai rã haꞌeve ꞌrã. =1 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oguerovyꞌa rei ꞌrã ijarakuaa eꞌỹa, haꞌe rã avakue hiꞌarandu vaꞌe ma haꞌevea rami ꞌrã ikuai. <} Taꞌy hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma neĩ oxy voi ndoayvui. ; Inhateꞌỹ vaꞌe oikoa ma tape juu anho ikuaia rami, haꞌe rã heko porã vaꞌe oikoa ma tape ijoja porã vaꞌe rami. : Ivai ja rei vaꞌe jogueropoxy rive ꞌrã, haꞌe rã ivai rive eꞌỹ vaꞌe ma nhomombytuꞌu ꞌrã jogueroꞌaa gui. 95 Jajoayvua rupi eꞌỹ vaka ikyrave vaꞌe roꞌo mbixy jaꞌu ꞌrãgue py haꞌeveve tembiꞌu jaexaꞌi vaꞌe tema jaꞌu jajoayvua rupi. 8 Jarekopa reve nhandereko eta rei ꞌrãgue py haꞌeveve nhandeporiaukueꞌi teĩ Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko. 77 Ojexavai rei vaꞌe ára ma ndaꞌevei vaꞌe meme, haꞌe rã nhandepyꞌa py mbyꞌa oĩ vy ojapo ꞌrã nhanhenhandu porã riae aguã rami. 6 Hiꞌarandu vaꞌe pyꞌa re oĩ oiko kuaaxea, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvua py voi ndaꞌijarakuaaive tema. 53 Nhandepyꞌa re vyꞌa oĩ vaꞌe ojapo ꞌrã nhanderova porã rei aguã rami, haꞌe rã nhandeporiau reia ma nhanemonguerai reive ꞌrã. y4k Jojojai rei vaꞌe ma imongetaa re ndaꞌijaꞌei ꞌrã, neĩ nonhembojai ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe re. 3 Yvy manoa haꞌe ikua vaikue Senhor oikuaapa vaꞌe vy avakue raꞌy kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe katuve ma oikuaapa! x2i Tape porã gui ojepeꞌa vaꞌe ma ombopagaa raxa ꞌrã, omongetaa rã noenduxei vaꞌe omano ꞌrãe. l1Q Heko vai vaꞌe reko gui Senhor ojeguaru, haꞌe rã teko porã rupi ikuai vaꞌe ma oayvu. 01 Heko vai vaꞌe Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ teĩ ojeguaru ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe onhemboꞌea oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã. / Hiꞌarandu vaꞌe ijayvua py oexa uka ꞌrã hiꞌarandua, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌe ramigua reꞌỹ ae ipyꞌa. . Heko porã vaꞌe ro py heta ꞌrã oĩ iporã vaꞌe anho, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojou ꞌrã ojexavai aguã rive. -' Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma tuu omboꞌe ta teĩ noenduxei ꞌrã, haꞌe rã omongetaa rã oendu vaꞌe ma oupity ꞌrã ꞌarandu. p,Y Ayvu porã ma yvyra tekove meꞌẽa, haꞌe rã ayvu vaikue rei ma nhanemonguerai rive ꞌrã. +y Senhor oexa ꞌrã opa rupi, heko vai vaꞌe haꞌe heko porã vaꞌe kuery haꞌe javi re onhangareko oiny vy. "*= Hiꞌarandu vaꞌe ijayvu rã jajou porã ꞌrã hiꞌarandua, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu rã jaikuaa ꞌrã ndaꞌijarakuaaia. )  Nhambovai porãꞌi ramo ipoxy vaꞌe opytuꞌu ꞌrã ipoxya gui, vaꞌeri nhandeayvu poyi rei vy ma nhambopoxyve ꞌrã. (/# Huvixave oguerovyꞌa ꞌrã tembiguai kuery hiꞌarandu vaꞌe, haꞌe ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌe ma ombopaga vaipa ꞌrã. '" Peteĩ-teĩ regua teko porã rupi ikuaia py yvateve ꞌrã, haꞌe rã jejavya re anho ikuai vaꞌe ma ojou vai pavẽ ꞌrã. & ! Hiꞌarandu vaꞌe pyꞌa re oĩ hiꞌarandua, haꞌe rã heko vai vaꞌe pyꞌa re oĩ vaꞌe ma oikuaa pavẽ ꞌrã. % Heko vai vaꞌe hoꞌa ꞌrã gueko vaia py ae, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma omanoa py voi oguereko ꞌrã oarõ aguã. &$E Iporiaukueꞌi momboriau reia kuery ma Imoingoare re voi opuꞌã rei, haꞌe rã iporiaukueꞌi mboaxya kuery ma Nhanderuete mboetea rupi avi ikuai. #7 Haꞌeve reiꞌia nhaendu vy nhanderete haꞌe javi oiko porã ꞌrã, haꞌe rã joe nhandeaꞌe eꞌỹa py ma nhanekãgue huꞌũmbaa rami. &"E Ivai rive eꞌỹ vaꞌe ma opa mbaꞌe py oexa uka ꞌrã oꞌarandu, haꞌe rã ipoxy rive vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹa rive. w!g Huvixa pegua kuery heta ramo oguerovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã oatapa ramo huvixa ndaꞌevei rei ꞌrã.  w Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaupity ꞌrã yvu tekove meꞌẽa, nhuã manoa py jaꞌa eꞌỹ aguã.  Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jajou nhanhemi aguã imbaraete vaꞌe, nhanderaꞌy kuery voi ojou ꞌrã onhemi aguã.  Anhetẽ vaꞌe rupi joeko mombeꞌua ma ogueraa jepe ꞌrã joekove, haꞌe rã ijapu rei vaꞌe ma nhombotavypa rive ꞌrã.  Hiꞌarandu vaꞌe mbaꞌe rei-rei retaa ijegua ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pegua ma ndaꞌijarakuaai reia. } Nhambaꞌeapoa haꞌe javi rupi jajou retave ꞌrã, teĩ nhandeayvu katu rivea py ma nhandeporiauve rive ꞌrã. 1[ Mbaꞌemo vairã rupi rive onhembopyꞌa vaꞌe ndojejavyi ꞌrã teve? Haꞌe rã iporã re nhanhembopyꞌa ramo nhanderayvua haꞌe ojeroviaa ꞌrã nhandere.  Ngoo katyꞌi rupi ikuai vaꞌe re ijaꞌeꞌỹ vaꞌe ojejavy, haꞌe rã iporiaukueꞌi mboaxya ma ovyꞌa ꞌrã.   Iporiaukueꞌi re hoo katyꞌigua kuery ae voi ndaꞌijaꞌei ꞌrã, haꞌe rã oguerekopa vaꞌe ma irũ reta ꞌrã. )K Heko vai vaꞌe guenapyꞌã re ꞌrã oĩ heko porã vaꞌe renonde, anhetẽ rupi eꞌỹ oiko vaꞌe ojerure ꞌrã oiny heko porã vaꞌe rokẽ py.  Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ꞌarandu rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma oiko kuaa-a py ijegua. ve Ipoxy rei rive vaꞌe opa marã ꞌrã ikuai, avakue joapo vai rei vaꞌe re ndaꞌijaꞌeai ꞌrãe. +O Hiꞌarandu vaꞌe oikuaa pota vy ojepeꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai gui, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ivai vyvoi ꞌrã ojee ae rive ojerovia vy. 5 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ijayvua rã oendu vy ogueroviapa rei ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota ꞌrã oiko aguã re. .U Opyꞌa py anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ojopy ꞌrã ikuaiague repy haꞌe javi, heko porã vaꞌe oiko porãague repy ojopy vaꞌerã ramigua eꞌỹ. zm Nhanderory rei reve teĩ nhandepyꞌa py ma ndajavyꞌai, javyꞌaa opa ramove mboriau ju ꞌrã nhaendu. zm Oĩ tape jaexa rã haꞌeve rei vaꞌe merami, haꞌe rami teĩ opaa py ma nhandereraa ꞌrã manoa katy. wg Heko vai vaꞌe kuery ro ombovaipaa ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe roguy rupi ma ipotypa ꞌrã. / Nhandepyꞌa re ndaꞌeveia oĩ vaꞌe nhande ae ꞌrã nhaendu, haꞌe javyꞌaa voi ndajaexa uka kuaai ꞌrã jaexa vaꞌety eꞌỹ pe. / Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ojejavy teĩ “Mbaꞌeꞌỹ” heꞌi rive ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma joayvua rupi ꞌrã ikuai.  + Hiꞌarandu vaꞌe oexa uka oꞌarandua ojee ae oikuaa potaa py, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ijarakuaa eꞌỹa py ojekore.  ! Ejepeꞌa ke avakue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌea gui, mbaꞌeta haꞌe kuery ijayvu teĩ peteĩve henda py ndereikuaa porãi ꞌrã.  # Jojojai rei vaꞌe oꞌarandurã oeka teĩ ndojoui ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe pe ma ndaxyi ꞌrã mbaꞌemo oikuaa aguã.  + Anhetẽ rupi joeko mombeꞌua ndaꞌijapui ꞌrã, haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ nhomombeꞌu vaꞌe ma opa mbaꞌe py ꞌrã ijapu. I   Toro raꞌy ombaꞌeapo vaꞌe ndoikoi rã mbaꞌemo raꞌyĩ mboapyꞌi ae ꞌrã jareko nhamoĩ porãaty py, haꞌe rã toro raꞌy ovare vaꞌe jareko vy nhamonoꞌõ retave ꞌrã. &E Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oiko axy ꞌrã ojejou porã reia rupi ijayvuague py, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma ijayvu porãague py oo jepe ꞌrã. # Heko porã vaꞌe ma Senhor renonde ojererokyjea rupi ꞌrã ikuai, haꞌe rã tape vai rupi ikuai vaꞌe ma omboete eꞌỹ vaꞌe.  ) Kunha hiꞌarandu vaꞌe ojapo porã ꞌrã ngoorã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opo py ae ngoo ombovaipave ꞌrã heravy. |q  Heko porã vaꞌe oguereko reta ꞌrã hoꞌu vaꞌerã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma oendu ꞌrã karuai. {  Guaꞌy kuery noinupã potai vaꞌe ma ndoayvui vy, haꞌe rã oayvu vy are eꞌỹ re omoꞌarandu pota ꞌrã. 9  Iporiaukueꞌi oyvy omboaꞌeve ramoꞌiague py opa mbaꞌe hiꞌa porã ꞌrã, haꞌe rã teko porã rupigua ndoikoi ramo oipeꞌapaa ꞌrã. G  Avakue heko porã vaꞌe ma guaꞌy raꞌy kuery pe ꞌrã oeja ombaꞌe rei-reikue, haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe mbaꞌe rei-reikue ma heko porã vaꞌe peguarã ae ꞌrã opyta.   Mbaꞌemo vai oupity ꞌrã ojejavypa rei vaꞌe, haꞌe rã heko porã vaꞌe pe ma mbaꞌemo porã anho ꞌrã omeꞌẽa. !;  Hiꞌarandu vaꞌe reve ikuai vaꞌe hiꞌaranduve ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe reve onhemoirũ vaꞌe ma ojexavai rive ꞌrã. +O  Jaipota vaꞌekue oiko ramo javyꞌa ꞌrã nhandepyꞌa py, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ojeguaru ꞌrã gueko vaia gui ojepeꞌa vaꞌe gui. '~G  Omongetaa rã noendu potai vaꞌe ma iporiau haꞌe oxĩmba rei aguã rami ikuai, haꞌe rã omongetaa rã oendu porã pota vaꞌe ma omboetea ꞌrã. !};  Heko vai vaꞌe pe mbaꞌemo omombeꞌu ukaa ramo oiko ꞌrã mbaꞌemo vai, haꞌe rã ojeroviapy pe ri omombeꞌu ukaa ramo ma moã rami oiko. |  Hiꞌarandu vaꞌe haꞌe javi oiko kuaa ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oexa uka ꞌrã oꞌarandu eꞌỹa. {  Hiꞌarandu porã vaꞌe omboetea ꞌrã, haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe reve ma ndaꞌevei nhandekuai aguã. izK  Hiꞌarandu vaꞌe nhanemboꞌea ma tekoverã meꞌẽa, nhuã manoa gui jaa jepe aguã. y9 Omongetaa rã noendu potai vaꞌekue ombopagaa ꞌrã, haꞌe rã ijayvua oendu vy ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe ma omeꞌẽa reta ꞌrã. x! Mbaꞌemo nharõ jaikovya ndoiko voi ramo nhandekuerai ꞌrã, teĩ jaipota vaꞌekue ojeupity rã yvyra tekove meꞌẽa rami oĩ. w Mbaꞌe rei-rei jajou rive vaꞌekue opa rive avi ꞌrã, haꞌe rã nhambaꞌeapoa rupi jajou vaꞌekue ma hetave ꞌrã ovy. ~vu Jajejou porã reia ma joe nhapuꞌã rei aguã rive oĩ, teĩ nhanhemongeta uka vy ma jajou ꞌrã ꞌarandu. 1u[ Heko porã vaꞌe rataendy hexakã porã ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe rataendy ma oguepa rive ꞌrã. “Hataendy” heꞌia py ma tekove re ijayvu vy. I~j}}y||n{{Lzzcyyuxx0ww vpvuott6ssrrqzqpmooOnn5mm"llkqjjTii6hhggfyee{dd(ccLbbJaa@``Q__*^^C]]o\\[[\ZZY{Y XX+WWYVVV UU(TTSS RR#QQ-POO%NN#MMDL}LKKJJII HHGGCFCEDDMCC'BB:AA5@??>><==O<<;;V::h9988'77U6655.44%3]22C11v00P//+.1--H,,=++j** )((N''&y%%<$$#z#""(!!O 61{ sK|(M=nr . \  hP/WIs>_ Avakue tuguy moẽa rupi ikuai vaꞌe okanhy ꞌrã yvykua katy oo vy. Mavaꞌeve rei tojokoa eme. = Huvixa hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe nhombojexavaive rive ꞌrã, haꞌe rã akateꞌỹ reia ojou vai vaꞌe ma oikove riae ꞌrã. <+ Heko vai vaꞌe guetarã kuery iporiaukueꞌi vaꞌe re ipoꞌaka vaꞌe ma guary okororõ, eꞌỹ vy urso jogueroꞌa vaꞌe rami avi. ;) Ovyꞌa ete ꞌrã Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oĩ atã vaꞌe, haꞌe rã inhakã ratã vaꞌe ma hoꞌa ꞌrã teko vai py. :) Ojejavyague onhomi vaꞌe ndoiko porãi ꞌrã, haꞌe rã ojejavyague omombeꞌu haꞌe oejapa vaꞌe ma oupity ꞌrã omboaxya aguã. 9 Heko porã vaꞌe ipoꞌaka ramo ovyꞌa pavẽ ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ipoꞌakave ramo ma avakue onhemimba ꞌrã. @8y Avakue oguerekopa vaꞌe haꞌe kuery ae oikuaa rami ojeupe “Hiꞌarandupa vaꞌe”, heꞌi ꞌrã, haꞌe rã iporiaukueꞌi hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota kuaa ꞌrã. B7} Tape vai rupi heko porã vaꞌe reropiaare kuery ma haꞌe kuery ae hoꞌa ꞌrã yvykua ojoꞌoague py, haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma iporã vaꞌe anho ꞌrã ojou. 6  Lei py oĩ vaꞌe re ndojapyxakaxei vy oapyxa omboty vaꞌekue ma mbaꞌemo re ojerure ára teĩ ixugui ojeguarua ꞌrã. 5 Jokorea haꞌe ojou retavexea rupi mbaꞌemo ojouve heravy vaꞌe ma iporiaukueꞌi mboaxya peguarã ae omonoꞌõ. 45 Lei rupi taꞌy oiko vaꞌe ma hiꞌarandu vaꞌe, haꞌe rã opa marã rei ikuai vaꞌe reve onhemoirũ vaꞌe ma omoxĩmba rei ꞌrã nguu. 3 Iporiau eꞌỹ vaꞌe teko vai rupi ikuai vaꞌe gui haꞌeveve iporiaukueꞌi ikyꞌa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe. 2{ Avakue heko vai vaꞌe ndoikuaai ꞌrã mbaꞌe pa teko porã, haꞌe rã Senhor oeka vaꞌe ma oikuaapa ꞌrã. 1- Lei rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe oguerovyꞌa rei ꞌrã heko vai vaꞌe reko, haꞌe rã lei rupi ete ikuai vaꞌe ma ndojou porãi ꞌrã. 05 Ava iporiaukue oirũ kuery iporiaukueꞌi avyky reia omomba ꞌrã, oky mbaꞌemo aju ogueroxyrypa haꞌe neĩ mbaꞌeve ndoejai vaꞌe rami. M/ Yvy re ikuai vaꞌe heko vai rei ramo huvixa kuery nhomboekovia jepi ꞌrã, vaꞌeri peteĩ hiꞌarandu haꞌe oiko kuaa vaꞌe oĩ vy ojapo ꞌrã ikuai porã haꞌe oĩ atã aguã rami. H.  Arandu regua ayvu joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ oĩa Heko vai vaꞌe ojava ꞌrã ovy oakykue monhaa eꞌỹ teĩ, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma guary rami ꞌrã ipyꞌa guaxu. -3 Kavara kunha gui ndoatai ꞌrã kamby reyꞌu aguã, ndero pygua kuery haꞌe javi okaru porã aguã, nerembiguai kunhague ikuai vaꞌe voi. s,_ haꞌe rire rereko ꞌrã vexaꞌi rague ndeaorã, haꞌe kavara ava gui rejou ꞌrã yvy repyrã. Z+- Yvyty ikuai vaꞌe gui jai rogue reru aguã rejaya rire hokypa ju ꞌrã, * mbaꞌeta mbaꞌemo jareko vaꞌe noĩ riaei ꞌrã, huvixa poꞌakaa voi ndoiko riaei ꞌrã hamymino jevy-jevy kuery peve. f)E Eikuaa pota porã ke nerymba vexaꞌi ikuaia re, haꞌe epena porã nerymba kuery re, ( Mbaꞌemo raꞌyĩ nhamonguꞌia rami avi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe re jajeai teĩ, ndajaipeꞌai ꞌrã ijarakuaa eꞌỹa. '3 Prata nhamboyku-a py, haꞌe ouro tata rupa py jaikyꞌaꞌoa rami avi, nhande voi nhaneraꞌangaa ꞌrã nhandererovyꞌaa rã nhaendua py. i&K Manoa haꞌe yvykua vaikue py oĩve tema ꞌrã, haꞌe avakue rexa voi oexapavexe tema. % Yy py nhanderova ꞌã ojekuaa ꞌrã, haꞌe rami ae avi nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe ojekuaa ꞌrã nhandekuaia re. $7 Figo rembypy re opena porã vaꞌe pe haꞌeve ꞌrã hiꞌa gui hoꞌu aguã, haꞌe opatõ re oikuaa pota porã vaꞌety ma omboetea ꞌrã. n#U Ferro guigua ma ferro py ae nhaĩmbeꞌe, haꞌe rami ae avi avakue oirũ reve nhomombaraete. "+ haꞌe vaꞌe nanhamokyrirĩ kuaai ꞌrã yvytu nanhamombytuꞌu kuaaia rami, haꞌe azeite nhandepo py rive nanhanoẽ kuaaia rami avi. a!; Oky vaipa oiny jave otyky tema vaꞌe ma kunha ivai ja rei vaꞌe reve joo rami; r ] Ajeꞌiveꞌi reve ngoo katyꞌigua pe oxarura atã vaꞌe ma ijayvu vai vaꞌe rami rive ojeapo. .U Orevea rekovia opaga aguã rami opyta vaꞌekue gui ijao oipeꞌaa ꞌrã, oexa vaꞌety eꞌỹ rekovia onhemoingo vaꞌekue gui katuve ma oipeꞌaa ꞌrã. 9 Hiꞌarandu vaꞌe ma mbaꞌemo vai ou rã oexa vy onhemi ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oove tema vy oiko axyve rive ꞌrã.  Xeraꞌy, neꞌarandu ke. Haꞌe ramo ꞌrãe avyꞌa xepyꞌa py, xere ijayvu rei vaꞌe kuery pe ambovai kuaa ꞌrã guive. \1 Nderexarai rei eme neirũ gui, neĩ nderu irũ gui, haꞌe rã nderegua ro py ma evaẽ eme rejexavaia ára. Mbaꞌeta ndero katyꞌi oĩ vaꞌe nepytyvõve ꞌrã nderegua aeꞌi mombyry oĩ vaꞌe gui.  Nhaneirũ nhanemongeta porã ramo jajou porã ꞌrã, azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe nhanembovyꞌaa rami avi. { Ngoo gui mombyry rupi ava oguata rei oikovy vaꞌe ma guyraꞌi guaity gui mombyry oveve oikovy vaꞌe rami avi.  Hevyatã vaꞌe ma ei retãgue omombo rive ꞌrã, haꞌe rã inhembyayi vaꞌe pe ma iro vaꞌe teĩ heꞌẽ ꞌrã. 8i Nhanderayvu vaꞌe nhandevy ijayvu ete teĩ ojapo porã ꞌrã, haꞌe rã nhandere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe ma nhandejuru rayvu teĩ jaikuaa ꞌrã nhanembotavy vy ria. oW Jajoayvua ndajaexa ukai ꞌrãgue py haꞌeveve anhetẽ ete vaꞌe rupi nhanhomongeta porãa. 0Y Ivai ja rei vaꞌe nhomoingo axy ꞌrã, ojerovia rei vaꞌe voi nhombojexavai ꞌrã, haꞌe rã oexaꞌã vaikue rei vaꞌe ma mavaꞌe ꞌrã tu ojoko kuaa? 5 Ita ma ipoyi vaꞌe, ita kuꞌi voi voyi avi, haꞌe rami teĩ mokoĩve gui ipoyive vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ipoxya rupi ijayvua. zm Tove amboae kuery tandererovyꞌa, ndee ae eꞌỹ. Mombyry guigua tandererovyꞌa, ndee ae ꞌrãgue py. v g Ndaꞌevei koꞌẽ rã guarã rerovyꞌa ma voi aguã, mbaꞌeta ndereikuaai mbaꞌe pa oiko ꞌrãa.  Apu rupi rive ijayvu vaꞌe ombojexavai ꞌrã hendua kuery, anhetẽ rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe ma nhomoingo axy ꞌrãe. gG Yvy joꞌoare hoꞌa ꞌrã haꞌekue py ae, haꞌe ita mbojerea áry ae ꞌrã ojere. ve Haꞌe vaꞌe onhenhomi ꞌrã ndajoayvui reia jaikuaa eꞌỹ aguã, teĩ jaikuaa pavẽ nho ꞌrã. zm Ndereve haꞌe vaꞌe ijayvu porãꞌi teĩ erovia eme, mbaꞌeta ipyꞌa re oĩ sete-kue otekoavy aguã. ve Porayvu vy eꞌỹ ijayvu porãꞌi merami vaꞌe ma opyꞌa re omoĩ ꞌrã nhombotavypa aguã rive. 1 [ Porayvua rupi merami ijayvu vaꞌeri ipyꞌa re mbaꞌemo vai anho oĩ vaꞌe ma mbaꞌemo ryru yapo guigua hiꞌáry rupi rive prata py onhovã mbyre rami avi. q [ Ijayvu vaikue rei vaꞌe ijayvua ma tembiꞌu hee vaꞌe rami oguejy ꞌrã nhandepyꞌapy katy.  Tapyĩgue ma tapyĩrã, haꞌe yxakã ma tatarã oĩa rami avi ava ivai ja vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami.  + Yxakã eꞌỹ ramo tata ogue ꞌrã, haꞌe rami ae avi ijayvu vaikue rei vaꞌe ndoikoia py opytuꞌupa ꞌrã jogueroꞌa rei vaꞌe. w g haꞌe rami ae ava oirũ ombotavypa rire teĩ “Xeroryai vy rima haꞌe rami ajapo”, heꞌi vaꞌe. eC Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe jojukaxe vy tata haꞌe huꞌy omombo rive vaꞌe rami, lQ Jagua oaxa ovy vaꞌe nambi re omoatã vaꞌe ma joe rive oikuaa pota vaꞌe reve joo rami. { Inhateꞌỹ vaꞌe haꞌe ae oikuaa rami rive sete avakue ombovai porã kuaa vaꞌe gui oikuaave merami ꞌrã. _7 Inhateꞌỹ vaꞌe hyꞌa py opoꞌẽ teĩ ndogueru potai ꞌrã ojuru katy. eC Inhateꞌỹ vaꞌe ngupa py itui vaꞌe ma okẽ oĩa re ae ojevy-jevy vaꞌe rami.  Inhateꞌỹ vaꞌe ma aipoeꞌi: “Peteĩ guary oiko tape rupi, peteĩ guary oĩ tapeꞌi py”, heꞌi rive ꞌrã. 1 Rexa ma pa peteĩ ava haꞌe ae oikuaa rami rive onhemoꞌarandu vaꞌe? Haꞌe vaꞌe gui hiꞌarandu eꞌỹve vaꞌekue oikuaave ꞌrã.  Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijarakuaa eꞌỹague rami ae ikuai vaꞌe ma jagua haꞌe ae ombojevyague py ju oo vaꞌe rami avi.  Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe haꞌe otekoavy rei vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã ojou vaꞌe ma hapa vaꞌe nhonhyvõmbaa rami avi. "= Okaꞌu vaꞌe opo py juu rakãgue oguereko aguã ndaꞌeveia rami avi arandu regua ayvu rupi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu aguã ndaꞌevei. ~ Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌeve ranhei nhamboete aguã, ita hepyve vaꞌe mbaꞌemo vaikue reiaty py omombo vaꞌe rami avi. }! Hetyma rovaikue vaꞌe oguata aguã ndaꞌeveia rami avi arandu regua ayvu rupi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu aguã ndaꞌevei. |9 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe ri ayvu nhamombeꞌu uka vy jajexavai ꞌrã nhandepy rupi nhanhekyxĩ, eꞌỹ vy veneno jayꞌu rivea rami avi. {5 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ꞌarandu eꞌỹa rupi ijayvu rã rembovai ꞌrãe, haꞌe ae oikuaapa vaꞌe rami rive onhemoingo eꞌỹ aguã. z% Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe embovai eme ꞌarandu eꞌỹa rupi ijayvuague rami, haꞌe vaꞌe reko rami ndee voi reiko eꞌỹ aguã. y Vakapi ma kavaju peguarã, juruxã ma mburika peguarã, haꞌe rã yvyra roviꞌi ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kupe peguarã. }xs Mbaꞌe py eꞌỹ joe ijayvu vaia oaxapa rive ꞌrã, guyraꞌi haꞌe mbyjuꞌi oveve jogueravya rami avi. Dw  Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌeve ranhei nhamboete aguã, kuaray puku py yroꞌy apĩ hoꞌaa rami, eꞌỹ vy mbaꞌemo nhamonoꞌõa ára py oky riae rã ndaꞌeveia rami avi. lvQ Avakue ojejoko eꞌỹ vaꞌe ma peteĩ tetã ndaꞌikoravei vy oitypa pyre rami avi ikuai. _u7 Nhande ae rive jajejou porã reia ma ei jaꞌu vaipa rã ndaꞌeveia rami avi. t Heko porã vaꞌekue ri heko vai vaꞌe pe ojerereko uka vaꞌe ma yvu yapo rei haꞌe ikyꞌa rei vaꞌe rami avi. ~su Tekoa mombyrya guigua ayvu porã omombeꞌu rã nhaendua ma nhandeyꞌuvei reve yroꞌyxã jayꞌua rami avi. drA Opy kunha ivai ja rei vaꞌe reve nhaĩa gui haꞌeveve ꞌrã oo apyte áry nhaĩ. }qs Kuaray apuꞌaꞌia katy gui yvytu oky oguerua rami avi nhombotavya rupi ijayvu vaꞌe nhombopoxypa ꞌrãe. upc mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrã rejapo inhakã áry tapyĩ hexakã vaꞌe ramigua oendu aguã rami, Apy ma ijayvu nhanderovaigua kuery oxĩmbaa oendu vaꞌe re . haꞌe rã ndevy pe ma Senhor omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo porã. o Ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery okaruxe ramo emeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã, ijyꞌuvei ramo emeꞌẽ oyꞌu aguã, n' Iporiauꞌi vaꞌe oĩa py oporaei rive reia ma yroꞌy teĩ oao omboi vaꞌe rami, eꞌỹ vy joai py vinagre oikyty vaꞌe rami avi. m' Jajexavaia py ojeroviapy reꞌỹ jajeroviaa ma nhaneraĩ opẽ vaꞌe py jakaru, eꞌỹ vy nhandepy vaikueꞌi py jaguataa rami avi. l Avakue guetarã rekokue rive mombeꞌua ma nhomboguaiaty, kyxe haꞌe huꞌy haimbe vaꞌe rami avi ꞌrã nhomomba. ikK Tereo riae eme ndero katyꞌi oĩ vaꞌea py, ndejou vai vy ndereroporiau eꞌỹ aguã. \j1 Ei rejou ri vy heꞌu vaipa eme, reꞌu vaipa vy rembojevypa eꞌỹ aguã. i1 Nhandevaia rupi eꞌỹ nhandeayvu ramo huvixa kuery ojapo ꞌrã jajerurea, nhandeayvu porãꞌia ma ombovopa ꞌrã mbaꞌemo kãgue voi. uhc Mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re ijayvu rive vaꞌe ma arai haꞌe yvytu oky vy eꞌỹ vaꞌe rami avi. Cg Mbaꞌemo omonoꞌõa ára py yroꞌy nhanemoroꞌyxãmba vaꞌe rami avi tembiguai ojeroviapy ombovyꞌa ꞌrã imondoukaare kuery, ipatõ kuery onheꞌẽ py oguerovyꞌa ramo. f# Namixã haꞌe jegua ouro eteꞌi gui ojapo pyre rami avi, hiꞌarandu vaꞌe nhomongetaa haꞌeve ꞌrã ojapyxaka porã vaꞌe pe. keO Haꞌeve jave ayvu nhamombeꞌu vaꞌe ma maçã ouro guigua prata py ombojeguaa rami avi. gdG nerenduare ijayvu rei eꞌỹ aguã ndere, haꞌe rexĩmbaa py reĩ vai eꞌỹ aguã. wcg Eikuaa pota haꞌe nungakue re ndea katyꞌigua reve anhoꞌi, eikuaa uka eme oikuaa uka eꞌỹ pyre, b ndaꞌevei remombeꞌupa vyvoi rei aguã nemboayvua py. Mbaꞌeta opaa py mbaꞌexa ꞌrã tu rejapo nderovaigua nemoĩ vai ramo? %aC mbaꞌeta huvixa renonde reĩ jave nemoꞌyvyĩꞌi ꞌrãgue py haꞌeveve ndevy “Ejuve kyvõ katy” heꞌi. Mbaꞌemo nderexa py rexa vaꞌekue U`# Enhemboyvate rei eme huvixa renonde, eĩ eme guive yvatekueve mbyte, u_c Huvixa renonde gui heko vai vaꞌe oipeꞌaa ramo ipoꞌakaa oĩ atãve ꞌrã teko porã rupi anho. g^G Prata gui ikyꞌa oĩ vaꞌekue oipeꞌaa ramo opyta ꞌrã mbaꞌemo ryrurã apoa pe. ]w Huvixa kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe jaikuaa vaꞌerã eꞌỹ, yva yvatea haꞌe yvy guýry oĩ vaꞌe rami avi. \ Nhanderuete gueko ndoikuaa ukapai ramo nhamboete, haꞌe rã huvixa kuery ma mbaꞌemo re oikuaa pota porã ramo nhamboete. =[ u Mbaꞌemo re ombojoja reve nhanderekomboꞌea oĩa Po rami voi ꞌarandu regua ayvu Salomão omombeꞌu rã Judá pygua huvixa Ezequias rembiguai kuery ombopara vaꞌekue. Zw" ou xapyꞌa ꞌrã nemomboriauarã imonda vaꞌe rami, nembojexavaiarã ou ꞌrã ava guembiporu revegua rami. gYG! Xapyꞌaꞌi rekeve jave, xapyꞌaꞌi nderopeyi vy repytuꞌua py renhekuavã jave ma PX Haꞌe nunga aexa vy aikuaa porã pota vy ajopy xeꞌarandurã: lWQ Haꞌe vy aexa rã juuty anho itui, pyno ojaoꞌipa ma yvy, ikora ita guigua voi ivaipa ma. wVg Xee aaxa avy inhateꞌỹ vaꞌe mbaꞌety rupi, ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe uva onhotỹague rupi. 5Uc Aipoꞌre eme: “Haꞌe vaꞌe xere ojapo vaiague rekovia hexe ju ꞌrã xee ajapo haꞌekue rami. Peteĩ-teĩ pe amboekovia ꞌrã ojapo vaiague re”, ꞌre eme. jTM Ndero katyꞌigua re ndeayvu rive eme mbaꞌe py eꞌỹ, embotavy eme guive ndeayvua py. {So Enheaꞌã oka rupi mbaꞌemo rejapo aguã, ereko katupa nembaꞌetyrã, haꞌe gui mae ma ejapo nderorã. PR Jojuru rayvu vaꞌe rami avi ayvu porã rupi nhombovaia iporã. Q  Haꞌe rã heko vai vaꞌe mbopagaare re ma imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã, haꞌe hexe oĩ reta ꞌrã imoingo porãarã. P Heko vai vaꞌe mboeko porãare re heta vaꞌe kuery voi ijayvu vai ꞌrã, amboae regua avi ndaꞌijaꞌei ꞌrã okuapy. oOW Hiꞌarandu vaꞌe kuery ꞌarandu regua omombeꞌu vaꞌekue oĩa Povaꞌe ayvu voi ꞌarandu regua hiꞌarandu vaꞌe kuery omombeꞌu vaꞌekue. Renhomboayvua py ndaꞌevei peteĩ reepyvea rupi rejoguereko aguã. N mbaꞌeta haꞌe kuery mombaarã ou xapyꞌa ꞌrã. Senhor haꞌe huvixa gui imoingo axyarã ou vaꞌe tu mavaꞌe ꞌrã oikuaa? M Xeraꞌy, eiko Senhor haꞌe huvixa kuery renonde rejererokyjea rupi. Enhemoirũ eme opuꞌã rei vaꞌe kuery reve, wLg mbaꞌeta heko vai vaꞌe renonderã ma iporã vaꞌeꞌỹ, haꞌe kuery rataendy oguepa rive ꞌrã. ~Ku Mbaꞌemo vai apoa kuery káuxa eiko eme ndaꞌevei reia rupi, neĩ eroangeko rei eme heko vai vaꞌe ikuaia, gJG ndereko Senhor oexa vy ndojou porãi vy nderovaigua gui oipeꞌa eꞌỹ aguã opoxya. I Nderovaigua hoꞌa ramo ndaꞌevei revyꞌa rei aguã, onhepyxanga rã ndaꞌevei ndepyꞌa py rerovyꞌa rei aguã, H' mbaꞌeta heko porã vaꞌe ma sete-kue hoꞌa rire teĩ opuꞌã ju ꞌrã. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma jexavaia py ꞌrãe hoꞌa. G+ Ndee heko vai vaꞌe, ndaꞌevei remaꞌẽ mbegue aguã heko porã vaꞌe ro gui nemondaxe vy. Embovaipa eme haꞌe kuery opytuꞌuaty, IF  Haꞌe rami ae avi ꞌarandu voi nemoingo porã ꞌrã nenheꞌẽ py. Haꞌe vaꞌe rejou ramo ojapo ꞌrã nerenonderã oĩ porã aguã rami, rearõ reikovya voi ndoaxa rivei ꞌrã. E Xeraꞌy, heꞌu ke ei, mbaꞌeta nemoexaĩ ꞌrã, hetãgue guive, mbaꞌeta ndejurupy rupi voi heꞌẽmba ꞌrã. {Do Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã: “Ndoroikuaai vaꞌekue rima”, teĩ nhandepyꞌa haꞌe javi Rexaa ndoexai ꞌrã ri tyꞌy? Nhandereko Kuaa potaa ndoikuaai ꞌrã ri tyꞌy? Haꞌe nombopagai ꞌrã tyꞌy peteĩ-teĩ oikoague re? , Cw Peepy pota ke omano aguã katy heraa vaꞌe kuery, peraa jepe ojukaa aguã katy hoꞌa-oꞌa jogueravy vaꞌe. NB Rejexavaia ára py nekangy ri vy ma nembaraetea ruxãꞌi ae. ~Au Hiꞌarandu eꞌỹa rupi onhembopyꞌaa ma jejavya meme, jojojai rei vaꞌe re avakue ndaꞌijaꞌei ꞌrã. l@Q Teko vairã re rive onhembopyꞌa vaꞌe pe ma “Nhomboꞌe vaikue vaꞌe” ꞌea ꞌrã. ?y Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe haxy ete ꞌrã ꞌarandu oikuaa aguã, omboayvua py nombovai kuaai ꞌrã guive. >w Mbaꞌeta jaikuaa pota vy ꞌrãe joe nhapuꞌã kuaa, nhanemongetaarã heta ikuai ramo nhandepoꞌaka ꞌrã. = Imbaraete vaꞌe gui hiꞌarandu vaꞌe ipoꞌakave, hexaĩ rei vaꞌe gui oiko kuaa vaꞌe mbaꞌemo ojapo kuaave ꞌrã. w<g Jaiko kuaa vy ꞌrãe opy jaꞌoꞌi haꞌe javi rupi nhamonyẽ opa mbaꞌe porã nhanembovyꞌaarã. l;Q ꞌArandu rupi vy jajapo ꞌrã nhanderorã, mbaꞌemo jaikuaa rupi nhamoꞌã atã ꞌrã. : Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opyꞌa re omoĩ ꞌrã jojukaxe aguã, haꞌe ojuru py ijayvu ꞌrã teko vairã re rive. b9 ? Eroangeko rei eme avakue heko vai vaꞌe ikuaia, neirũ eme guive haꞌe kuery re. B8}# Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Xepetea raꞌe vaꞌeri ndaxyi! Xenupãa raꞌe teĩ naendui! Rakaꞌe ꞌrã tu akuera ju? Ayꞌuve ju ramo ꞌrãe ma haꞌeve”, ꞌre ꞌrã. {7o" Renhenhandu ꞌrã yeꞌẽ mbyte oguataa rupi onheno oupy vaꞌe rami, ajukue ꞌy áry itui vaꞌe rami. \61! Rexa ꞌrã mbaꞌemo vaikue, haꞌe opa marã ꞌrã ndeayvu ndepyꞌa py. a5; vaꞌeri opaa py ma ndexuꞌu ꞌrã mboi rami, nekaraĩ ꞌrã jai raꞌy rami. 4) Emaꞌẽ rive ke vinho pytã porã rei vaꞌe re, karo py oĩ vaꞌe jaexa rã hexakã reiꞌi haꞌe onheẽ porã reiꞌi oiny teĩ, t3a Vinho oyꞌua rupi tema ikuai vaꞌe pegua ae, oyꞌu vaꞌerã omoirũ mbyre re onheaꞌã vaꞌe. 2w Mavaꞌe pe ꞌrã tu haxypa rei? Mavaꞌe pe ꞌrã tu ipoyi ete? Mavaꞌe re ꞌrã tu jogueroꞌaa rei? Mavaꞌe pe ꞌrã tu onhemombeꞌu? Mavaꞌe ꞌrã tu mbaꞌe py eꞌỹ ojejukapa rei? Mavaꞌe ꞌrã tu hexa pytã rei vaꞌe? 1 Haꞌe nunga kunha ma jojuka vaꞌety rami omaꞌẽ mbegue ꞌrã oiny joe, heta avakue ma ojapo heko vai aguã rami. 0 Mbaꞌeta kunha itavy rei vaꞌe ma yvykua puku vaꞌe rami, haꞌe amboae ava raꞌyxy ma yguarã ojoꞌo poꞌiꞌi pyre rami. \/1 Xeraꞌy, emeꞌẽ xevy nekuraxõ, haꞌe nderexa toguerovyꞌa xee aikoa. e.C Tandererovyꞌa nderu haꞌe ndexy, ejapo ndererekoꞌiare ndererovyꞌa aguã rami. z-m Heko porã vaꞌe ru ma ovyꞌa vaipa ꞌrã, hiꞌarandu vaꞌe re taꞌy vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã. , Ejogua ke anhetẽ vaꞌe, haꞌe gui emboekovia ju eme. Ejogua avi ꞌarandu haꞌe nemboꞌearã, reiko kuaa aguã. +{ Endu ke nderu ndere taꞌy vaꞌekue ayvu. Ndexy gui nderexarai rei eme guive, guaimiꞌiveꞌi ma ovy ramo voi. * Mbaꞌeta oyꞌu raxa haꞌe okaru guaxu vaꞌe ma iporiaupa ꞌrã, avakue hopeyi rei vaꞌe ijao vaikue rei ꞌrã okuapy. w)g Enhemoirũ eme vinho gui okaꞌu rei vaꞌe kuery reve, neĩ xoꞌo hoꞌu raxa rei vaꞌe kuery reve. g(G Xeraꞌy, endu ke neꞌarandu aguã, haꞌe ereko nekuraxõ tape hiꞌyvi vaꞌe rupi. r'] Mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrãe nerenonde oĩ porã, haꞌe rearõ reikovya ndoaxa rivei ꞌrã. &+ Ndepyꞌa py eroangeko rei eme ojejavypa rei vaꞌe ikuaia. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor renonde rejererokyjea rupi eiko ára nhavõ. H%  Haꞌevea rupi ndeayvu ramo xepyꞌapy re avyꞌa riae. b$= Xeraꞌy, ndepyꞌa py neꞌarandu ramo xee voi xepyꞌa py roguerovyꞌa ꞌrã. \#1 Yvyra roviꞌi py reinupã vy inheꞌẽ reraa jepe ꞌrã omano aguã gui. n"U Emoꞌarandu eꞌỹ eme kyrĩgue. Mbaꞌeta yvyra rovi py reinupãa gui rive nomanoi ꞌrã. `!9 Emoĩ ndepyꞌa re nemboꞌeague, haꞌe ejapyxaka ayvu mbaꞌemo kuaa ukaa re. w g mbaꞌeta haꞌe kuery Repyarã ma imbaraete, haꞌe penderovai onhemoĩ ꞌrã haꞌe kuery repyarã. mS Perova eme yvy markaarã yma omoꞌã mbyre, neĩ peike eme taꞌvy tyreꞌỹ kuery yvy re, { Ndeayvu eme hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery oendu aguã, mbaꞌeta oendu rivepa ꞌrã ꞌarandu rupi ndeayvua.  Haꞌe gui rembojevypa ju ꞌrã reꞌu vaipa vyvoi vaꞌekue, haꞌe ijayvu porãa rerovyꞌaague oaxapa rive ꞌrã. J  Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe oikuaa pota rei ꞌrã ndere, haꞌe ramigua ae vy. Ndevy pe “Heꞌuve haꞌe eyꞌuve tema” heꞌi ꞌrã teĩ opyꞌa py anhetẽ rupi eꞌỹ oĩ ndereve. ~u Ndaꞌevei hakateꞌỹ vaꞌe rembiꞌu re rekaru aguã, neĩ heꞌupaxe rei eme tembiꞌu porã omoĩ teĩ. 6e Mbaꞌemo rei re rive teve remaꞌẽ riae ta? Mbaꞌeta anhetẽ ete nembaꞌe rei-rei okanhymba vyvoi ꞌrã ipepo vaꞌe rami, taguato yvate rupi oveve ovya rami. b= Enheaꞌã rei eme rerekopaxea rupi rive, emoĩ eme haꞌe nunga neꞌarandua py. lQ Heꞌuxepa rei eme tembiꞌu porã omoĩmba teĩ, mbaꞌeta tembiꞌu ma nembotavyarã oĩ. R Emboaxa peteĩ kyxe ndejyryvi re, okaru guaxu vaꞌe ri reiko vy. z o Huvixa reve rekaru aguã nemboguapy ri ramo eikuaa pota porã nerenonde py marã ramigua pa oĩ vaꞌe re.  Rexa pa avakue ombaꞌeapo porã kuaa vaꞌe? Haꞌe kuery ma huvixa kuery renonde ꞌrã omoĩa, yvyĩgueve mbyte py eꞌỹ. O Erova eme yvy markaarã neramoĩ kuery yma omoꞌã vaꞌekue. }s mbaꞌeta xapyꞌa rei nderejoui ꞌrã repaga aguã. Mbaꞌe re ꞌrã tu nderupa reipeꞌa uka ndeguy gui? !; Ndaꞌevei ndee voi reiko aguã haꞌe ae oĩ vai aguã rami ijayvu vaꞌe regua, oreve vaꞌe rekovia opaga aguã rami opyta vaꞌe kuery rami,  ndee avi reiko eꞌỹ aguã haꞌe kuery reko vaia rupi, mbaꞌeta haꞌe ramia py remboꞌa uka ꞌrã nderekovea. a; Neirũ eme ivai ja rei vaꞌe re, neĩ eiko eme avakue ojerovia rei vaꞌe reve, yk Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe regua ma Senhor ae oepy ꞌrã, haꞌe vy oipeꞌa ꞌrã imbojexavaiare rekove.   Nemonda eme iporiaukueꞌi gui, mbaꞌeta iporiaukueꞌi ae ma, ojexavaiꞌi vaꞌe ekorepa rei eme guive omboayvua py. k O ndevy aikuaa uka aguã ayvu anhetẽ ete vaꞌe, nemondoukaare kuery rembovai porã aguã?   Xapyꞌa rei ndaꞌu ndevy namboparai ri tyꞌy mbaꞌemo iporã ete vaꞌe re, nhomongetaa haꞌe mbaꞌemo kuaa ukaa regua, ] 3 Senhor re rejerovia riae aguã rami aỹ ameꞌẽ neꞌarandurã, ndevy ae. w g Mbaꞌeta ndepyꞌa re remoĩ ramo nembovyꞌa ꞌrã, haꞌe nunga haꞌe javi re ndeayvu kuaa aguã. 0 Y Nhanemboꞌea haꞌe nhanemongetaa oĩa Ejapyxaka porã ke rendu aguã hiꞌarandu vaꞌe kuery ijayvua. Emoĩ ndepyꞌa re mbaꞌemo aikuaa uka vaꞌe. + Iporiaukueꞌi gui ombaꞌe rei-reirã oipeꞌa vaꞌe, haꞌe oguerekopa vaꞌe pe mbaꞌemo meꞌẽa kuery ma iporiau vaꞌerã meme. yk Kyrĩgue pyꞌa re oĩ ꞌrã ꞌarandu eꞌỹa, teĩ yvyra rovi py nhamoꞌarandu vy jaipeꞌa ꞌrã. }s Kunha reko rei ijayvua ma yvykua puku rami, haꞌe py hoꞌa ꞌrã Senhor ombopaga aguã rami ikuai vaꞌe.  Inhateꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi ꞌrã: “Guary oka py hiny, tape rupi aa ramo xejuka ꞌrã”, heꞌi rive ꞌrã.   Hiꞌarandu vaꞌe re Senhor omaꞌẽ vy omoĩ atã ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ijayvua ma omboaxapa rive ꞌrã. mS Opyꞌa re teko porã anho omoĩ reve ijayvu porã kuaa vaꞌe ma oiko ꞌrã huvixave irũ. 7 Pemoxẽ ke jojojai reiaty, haꞌe ramo opa avi ꞌrã jogueroꞌa reiaty, opytuꞌupaa ꞌrã ndaꞌevei rei haꞌe nanhomboetei reiague gui.  Akateꞌỹa rupi eꞌỹ omeꞌẽ vaꞌekue omoingo porãa ꞌrã, iporiaukueꞌi pe hoꞌu vaꞌe regua omeꞌẽ rire. { Teko vai rive omoaĩ vaꞌekue omonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo vai ae, haꞌe yvyra py nhombojexavaiague opa ꞌrã.  Oguerekopa vaꞌe oguereko axy ꞌrã iporiaukueꞌi, haꞌe nhombaꞌe oiporu vaꞌekue ma oiko ꞌrã iporukaare rembiguai rami. z~m Pemboꞌe ke kyrĩgue oiko aguã re. Haꞌe rami rire tuja ma teĩ ndojepeꞌai ꞌrã pemboꞌeague gui. }- Heko vai vaꞌe oikoa rupi oĩ nhuã haꞌe juu vaikue, haꞌe rã guekovea ombovare vaꞌe ma haꞌe vaꞌe gui mombyrya rupi ꞌrã oo. | Senhor renonde jajererokyjea rupi vy nhanhemoꞌyvyĩꞌi vy jaupity ꞌrã mbaꞌemo porã, nhanemboetea aguã haꞌe tekove. {- Hiꞌarandu vaꞌe mbaꞌemo vai oexa vy onhemi ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oo tema ꞌrã ojexavai aguã katy rive. zzm Oguerekopa rei vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi ma peteĩꞌi guigua meme, mokoĩve moingoare Senhor ae oiko. y 7 Nhanembaꞌe rei-rei retaa gui ovareve vaꞌe ma nhanderery re imaꞌenduꞌa porãa. Prata haꞌe ouro gui haꞌeveve vaꞌe ma nhanemboetea. lxQ Joe opuꞌã aguã kavaju oguereko katupaa teĩ ipoꞌaka aguã ma Senhor gui ae ꞌrã ou. {wo Senhor rovai rupi ma ndoikoi ꞌarandua, neĩ mbaꞌemo kuaapa vaꞌe, neĩ nhomongeta kuaa vaꞌerã voi. v% Ava heko vai vaꞌe ma ngova re voi oexa uka ꞌrã ipyꞌa ratãa, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oikuaa pota ꞌrã oiko aguã re. u/ Joekokue ramigua rive omombeꞌu vaꞌekue okanhy ꞌrã, haꞌe rã mbaꞌemo oendu porã vaꞌekue mombeꞌua ma nombovaia kuaai ꞌrã. ztm Heko vai vaꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe ma jeguarua meme, otekoavypa rei reve omeꞌẽ rã katuve ma. s1 Mbaꞌemo omoaruã rei vaꞌe ma koꞌẽ nhavõ ꞌrã omoaruã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma omeꞌẽ ꞌrã hakateꞌỹ reveꞌỹ. hrI Inhateꞌỹ vaꞌe omano ꞌrã mbaꞌemo oikotevẽa py, opo py nombaꞌeapoxei rire. q' Onhemboyvatea py ojejou porã rei vaꞌe rery ma jojojai rei vaꞌe. Haꞌe kuery ma ojerovia rei haꞌe ndaꞌijaꞌei rei vaꞌe ae. fpE Ojuru py ijayvu aguã gui ojejoko vaꞌe ma ojoko avi onheꞌẽ imoingo axyarã gui. o Ojerovia rei vaꞌe kuery retã kora re hiꞌarandu vaꞌe ojeupi vy oitypa ꞌrã haꞌe kuery onhemiaty ojeroviavea vaꞌekue. sn_ Teko porã haꞌe porayvua rupi ikuai vaꞌe ojou ꞌrã tekove, teko porã haꞌe omboetea aguã. $mA Hiꞌarandu vaꞌe ro py oĩ ꞌrã imbaꞌe rei-rei haꞌe hoꞌu vaꞌerã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma haꞌe nunga mokanhymbaarã. l Kunha ivai rei haꞌe ijayvu vaipa-ipa vaꞌe reve nhaĩ ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ yvy tekoa eꞌỹa py nhaĩ. *kM Heko vai vaꞌe omeꞌẽa ꞌrã heko porã vaꞌe rekovia, haꞌevea rupi ikuai vaꞌe ꞌrãgue py haꞌeve eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe ojexavai aguã. j Vyꞌaa rive oguerovyꞌa vaꞌekue ma iporiaupa ꞌrã, vinho haꞌe azeite hoꞌuxe riae vaꞌe ma mbaꞌeve ndojouvei ꞌrãe. fiE Oiko kuaa rupi oikoa gui ojepeꞌa vaꞌekue ma omanogue ikuaia py ꞌrã opyta oupy. h# Haꞌevea rami jajoguereko ramo heko porã vaꞌe kuery ovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma onhemondyipa rei ꞌrã. )gK Mbaꞌemo nhemi rupi amongue omeꞌẽ rã nhomombytuꞌu ꞌrã ipoxy reiague gui, mbaꞌemo oexaa py eꞌỹ omeꞌẽ rã ndaꞌipoxy reiavei ꞌrã. tfa Iporiaukueꞌi ojapukaia noendu potai vaꞌekue ma haꞌe ju ojapukai rã noendu potaai avi ꞌrã. e Heko vai vaꞌe ngoo py ae ojapo vaꞌe re Heko porã ete vaꞌe oikuaa pota vy omokanhymba ꞌrã heko vaia rupi ae. 5dc Jojojai rei vaꞌekue ombopagaa rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌekue oexa vy hiꞌarandu nho ꞌrã okuapy, haꞌe hiꞌarandu vaꞌe omboꞌea rã oiko kuaave ꞌrã. xci Heko vai vaꞌe opyꞌa re omoĩ ꞌrã mbaꞌemo vai anho, neĩ nomboaxyi ꞌrã ngoo katyꞌigua voi. nbU Nhanderopy kunha ivai ja rei vaꞌe reve nhaĩa gui haꞌeveve ꞌrãgue oo apyte áry nhaĩ. vae Ava otekoavypa rei vaꞌe oikoa ma ikarẽ rei, haꞌe rã heko porã vaꞌe oikoa ma hiꞌyvi porã. k`O Heko vai vaꞌe ma nhomoingo axyague py ae omombaa ꞌrã, teko porã rupi ndoikoxei rire. _1 Apu rupi nhanheaꞌã vy mbaꞌemo jajoupa vaꞌekue ma opaa py ma mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã, haꞌe nhanemboꞌa ꞌrã manoa nhuã py. }^s Oikuaa pota porãa rupi onhembopyꞌa vaꞌe ojoupa ꞌrã, haꞌe rã ojapura rei vaꞌe ma iporiau ꞌrã. ] Jejou porã reia haꞌe opyꞌa py nhemboyvate reia ma heko vai vaꞌe kuery pe rã tataendy rami teĩ jejavya meme. }\s Senhor pe mymba nhameꞌẽa gui oguerovyꞌave ꞌrã nhandereko porãa haꞌe haꞌevea rami jajoguerekoa. }[s Avakue pe rã ikuaia haꞌe javi haꞌevea rami meme, haꞌe rami teĩ Senhor oikuaa pota ꞌrã ipyꞌa re. lZ S Yxyry rami huvixa pyꞌa oĩ Senhor po py, mbaꞌeta Senhor oipotaa rupi ae ꞌrã oguereko. !Y; Nhandeai pore ojapo ꞌrã mbaꞌemo vai gui ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju jaiko aguã rami, nhanenupãa ma nhanekuraxõ oĩ porã aguã rami ojapo. kXO Kunumigue imbaraetea ma ijeguarã oĩ, haꞌe rã ikakuaa jeguaarã ma hiꞌa xiĩ porãa. }Ws Huvixa ma porayvua haꞌe ojeroviapy oiko vy ꞌrãe oĩ atã, nhomboaxya rupi ipoꞌakave tema ꞌrã oiny. ~~I}}&||={{zmyyTxxw{wvuuGttssrr q^pp9oo/nnmlldkkCjiili ggkffedd9cc;baa`{__a^]]w\\m[[jZZZYYX_WWVUU|TT[SSQRRCQQPP7OO1NNAMMM'LLKK JyJII HGGKEE8DCCBB3A@@5?g>> =B<;::;9R877S66533.270//.C-$,+*=)&('|&&U%%X##\"">!! F'OHl@&F2' h  m Kz6jM Haꞌe rã yvy ma pavẽ oiporu vaꞌerã itui. Huvixave voi okaru ꞌrã oikovy mbaꞌety gui. ~' Mbaꞌemo jareko vaꞌe opa rive ꞌrãa re ijayvuague Xapyꞌa rei yvy re rexa ꞌrã iporiaukueꞌi oguereko axya rei rã, haꞌe haꞌevea rami joguerekoa ꞌrãgue py imonda vaꞌe rive oĩ rã. Haꞌe ramigua rexa vy enhemondyi eme. Mbaꞌeta joe opena vaꞌe kuery áryve ikuai yvatekueve imbopagaarã, haꞌe haꞌe vaꞌe kuery áryve amboae yvateve ete vaꞌe ju imbopagaarã oĩ.}%Mbaꞌe ta, nhandeke raia haꞌe nhandeayvu reta reia ma opa rive vaꞌerã. Haꞌe nunga rupi Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi eiko. |!Ndeayvuague tojapo eme rejejavy aguã rami, haꞌe aipoꞌre eme Nhanderuete ayvu mombeꞌua pe: “Haꞌe rami eꞌỹ xeayvu ta vaꞌekue ri”, ꞌre eme. Mbaꞌerã tu ndeayvua káuxa rejapo Nhanderuete ivai aguã rami, ndepo py rejapo vaꞌekue ombovaipa aguã?c{?Renhemboayvuague nderejapoia gui haꞌeveve ꞌrãgue nerenhemboayvui ma voi vaꞌe rire.-zSNhanderuete pe mbaꞌemo rejapo aguã re renhemboayvu rire ejapo voi. Mbaꞌeta haꞌe ma ndoguerovyꞌai ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe. Ejapo ete ndeayvuague. yMbaꞌeta nhambaꞌeapo vaipaa gui ou nhandeke raia, haꞌe rami ae avi nhandeayvu retaa py haꞌeveꞌỹa rami ꞌrã nhandeayvu.LxEjapura eme ndejuru py, neĩ nekuraxõ py ma voi Nhanderuete renonde renhemboayvu aguã. Mbaꞌeta Nhanderuete oĩ yva re, haꞌe rã ndee ma yvy py reiko. Haꞌe nunga rupi mbovyꞌi tandeayvu.w ! “Ndaꞌevei jaikuaa pota porã eꞌỹ re nhanhemboayvu ma voi mbaꞌemo jajapo aguã re”, heꞌiague Nhanderuete pegua opy reike ta vy eikuaa pota porã ranhe reiko aguã re. Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe rami rejapo vy reike ꞌrãgue py haꞌeveve ayvu rendu aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery ma gueko vaia re oikuaa pota eꞌỹ re omeꞌẽ mbaꞌemo.yvkHaꞌe ramo opena ꞌrã oikovy mbovy rei eꞌỹ re. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire ju oĩ vaꞌe naꞌimaꞌenduꞌa porãi ꞌrã hexe. Anhetẽ, haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami. uMbaꞌeta aexa kuaray guýry ikuai vaꞌe haꞌe javi huvixave tujaꞌi rekovia kunumi oĩ vaꞌekuea katy anho ojeꞌoi rã.&tEXapyꞌa rei kunumi vaꞌe huvixave oĩ aguã oguenoẽa ꞌrã nhuã gui, eꞌỹ vy haꞌe vaꞌe yvy py ae iporiaukueꞌi reve itui vaꞌekue teĩ ae ma.s5 Peteĩ kunumi poriaukueꞌi hiꞌarandu vaꞌe ma opena porãve ꞌrã huvixave tujaꞌi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe vy nonhemongeta ukai vaꞌe gui.(rI Haꞌe rami ae avi peteĩꞌi re opuꞌãa vy ipoꞌakaa ꞌrã, haꞌe rã mokoĩ ikuai vy ojoko ꞌrã. Ixã mboapy ombojoyvy pyre rã nomondoa voi ꞌrã. q{ Haꞌe mokoĩ joyvy okea py haꞌe kuery oendu ꞌrã haku. Haꞌe rã peteĩꞌi oĩa py ma marã rami ꞌrã tu haku?Ap{ Mbaꞌeta xapyꞌa rei hoꞌa ramo peteĩ-teĩ omopuꞌã ju ꞌrã oirũ. Haꞌe rã haꞌe aeꞌi oiko vaꞌe pe ndaꞌevei ete, mbaꞌeta hoꞌa ramo ndoikoi ꞌrã imopuꞌãarã.ooW Haꞌe aeꞌi oiko ꞌrãgue py haꞌeveve mokoĩ joguereko, mbaꞌeta ombaꞌeapoa py ojouve ꞌrã.3n_Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ava haꞌe aeꞌi oiko vaꞌe, taꞌy vaꞌeꞌỹ neĩ heindy eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe rami teĩ ombaꞌeapoa gui ndopytuꞌui vaꞌe, haꞌe ndoexaxe veꞌỹi oguerekopaa. Haꞌe rami teĩ aipo ndeꞌi: “Mavaꞌe pe tu xee ambaꞌeapo aikovy? Mbaꞌerã pa xenheꞌẽ py ajejoko mbaꞌemo porã arovyꞌa aguã gui?” ndeꞌi. Haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã, tembiapo nhomongueraiarã rive. OmHaꞌe ramo kuaray guýry amboae nunga aikuaa avi opa rive vaꞌerã.l5“Xepo jovaive py ambaꞌeapo vaipa vy yvytu jereꞌi rakykue anha ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ po renyẽ reve apytuꞌu ainy aguã”, heꞌi. mkSHiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma onhekuavã ꞌrã oiny ngoꞌo ae hoꞌupa peve. Mbaꞌeta aipoeꞌi:[j/Haꞌe ramo aexa avakue ombaꞌeapoa haꞌe mbaꞌemo ojapo kuaa haꞌe javi ojapo, oirũ kuery gui oguerekopavexe vy rive. Haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami.+iOHaꞌe gui haꞌe vaꞌe mokoĩ gui ovyꞌave vaꞌe ma ndoikoi teri vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo vai kuaray guýry rupi ojapoa rã neĩ ndoexai.fhEHaꞌe nunga rupi aikuaa rã okuave vaꞌe kuery gui omano vaꞌekue ovyꞌave vaꞌe ikuai.'g I Jajexavai jaikovya re ijayvuague Aexa avi nhomoingo axy reia kuaray guýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. Aexa oguereko axy reipy kuery rexay, avave rei nombopyꞌa guaxuai rã. Aexa avi joguereko axy reia kuery imbaraeteve okuapya, haꞌe ikuai axy vaꞌe pytyvõarã ndoikoia.Wf'Aikuaa rã avakue pe haꞌeveve vaꞌe ma ombaꞌeapoa oguerovyꞌa aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery peguarã oejaa. Mbaꞌeta haꞌe kuery oiko rire mavaꞌe tu ogueru ju ꞌrã mbaꞌe pa oikoa oexa aguã? eMavaꞌe oikuaa ta avakue raꞌy kuery nheꞌẽ yva re oo ꞌrãa, haꞌe rã mymba nheꞌẽ ma yvy katy, yvy re rive oo ꞌrãa?qd[Pavẽ rei ꞌrã oo peteĩ henda py anho. Yvy kuꞌi gui meme oiko rire yvy kuꞌi ae ju ꞌrã opyta.1c[Mbaꞌeta avakue raꞌy kuery re oiko vaꞌe ramigua ae oiko avi ꞌrã mymba kuery re. Peteĩ regua omanoa rami ae avi ꞌrã amboae regua omano. Oikove vaꞌe haꞌe javi joo rami ipytuẽ ꞌrã. Ndoikoi avakue mymba gui oiko areve vaꞌerã, mbaꞌeta haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme.b3Aipoaꞌeve ju xejeupe: “Nhanderuete oeko aꞌã ꞌrã avakue raꞌy kuery, haꞌe kuery oikuaa okuapy aguã mymba kuery rami ikuaia”, haꞌe.eaCHaꞌe ramo aipoaꞌe xejeupe: “Nhanderuete ma omboayvu ꞌrã heko porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe. Mbaꞌeta oĩ ae haꞌe oipota vaꞌe haꞌe javi oiko aguã ára, haꞌe hembiaporã haꞌe javi pe”, haꞌe.~`u Mymba rami avi avakue omano aguã re ijayvuague Peteĩ mbaꞌe ju aexa kuaray guýry. Mbaꞌeta haꞌevea rami joguerekoa aguã ꞌrãgue py haꞌeveꞌỹa ramigua oiko, teko porã oĩ ꞌrãgue py haꞌeveꞌỹa ramigua ae tema oiko.O_Mbaꞌemo aỹ oĩ vaꞌe ramigua oiko vaꞌekue ae ma, haꞌe oiko vaꞌerã ramigua voi oiko ae ma. Mbaꞌeta Nhanderuete ojapo ꞌrã mbaꞌemo oaxa vaꞌekue ramigua oiko jevy-jevy aguã rami. g^GXee aikuaa rami Nhanderuete ojapo vaꞌe haꞌe javi ndopai vaꞌerã meme. Haꞌe vaꞌe re ndaꞌevei mbaꞌeve omoĩave aguã neĩ oipeꞌaa aguã guive. Haꞌe rami Nhanderuete ojapo, henonde avakue ojererokyje aguã.n]U Avakue pe Nhanderuete omeꞌẽ avi okaru, oyꞌu haꞌe ombaꞌeapoague rekovia oguerovyꞌa aguã.N\ Aikuaa avakue pe haꞌeveve vaꞌe ovyꞌa haꞌe ikuai porã aguã.i[K Opa mbaꞌe Nhanderuete ojapo hiꞌára py iporã aguã rami. Avakue pyꞌa re omoĩ avi opa eꞌỹ vaꞌerã nunga, teĩ haꞌe kuery ndoikuaapai ꞌrã mbaꞌemo Nhanderuete jypy guive opaa peve ojapo vaꞌe haꞌe javi.wZg Mbaꞌeta xee aexa rã avakue raꞌy kuery ombaꞌeapo aguã ma imoꞌaranduarã Nhanderuete ombou vaꞌekue.Y Ára oaꞌangaague avakue ndoikuaaia re ijayvuague Mbaꞌe tu ombaꞌeapo vaꞌe ojou ꞌrã ombaꞌeapo poyi oikovyague rekovia?X{Oĩ jajoayvu aguã haꞌe ndajajoayvuvei aguã ára. Oĩ joe nhapuꞌã aguã haꞌe nhandekuai porãaꞌi aguã ára. yWkOĩ mbaꞌemo nhamondoro aguã haꞌe nhambovyvy aguã ára. Oĩ nhakyrirĩ aguã haꞌe nhandeayvu aguã ára.VwOĩ mbaꞌemo jaeka aguã haꞌe nhamokanhy aguã ára. Oĩ mbaꞌemo nhamoĩ porã aguã haꞌe nhamombo aguã ára.UOiko ꞌrã ita nhamoaĩ aguã haꞌe nhamboaty aguã ára. Ovaẽ ꞌrã nhanhokuavã aguã haꞌe nhanhokuavã veꞌỹ aguã ára.TOvaẽ ꞌrã jajaeꞌo aguã haꞌe japuka aguã ára. Ovaẽ ꞌrã nhandepyꞌa vai aguã haꞌe gui jajeroky aguã ára.uScOĩ jojukaa aguã haꞌe nhomongueraa aguã ára. Oĩ mbaꞌemo nhambovaipa aguã haꞌe jajapo aguã ára. R9Ovaẽ ꞌrã nhandetuiꞌi aguã haꞌe nhamano aguã ára. Ovaẽ ꞌrã nhamaꞌetỹ aguã haꞌe nhanhotỹ vaꞌekue nhamondoropa ju aguã ára.vQ g Opa mbaꞌe oiko aguã ára re ijayvuague Opa mbaꞌe yva guýry ikuai vaꞌe pe oiko aguã ára oĩ.}PsMbaꞌeta avakue Nhanderuete mbovyꞌaa vaꞌe pe haꞌe omeꞌẽ ꞌrã hiꞌarandurã, oikuaa haꞌe ovyꞌa aguã. Haꞌe rã ojejavy vaꞌe pe ma omeꞌẽ ꞌrã ombaꞌeapo aguã, mbaꞌemo omonoꞌõ haꞌe omboaty aguã Nhanderuete mbovyꞌaa kuery pe ju omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami. VO%Mbaꞌeta ixugui eꞌỹ vy mbaꞌexa ꞌrã tu jakaru, eꞌỹ vy javyꞌa?N5Avakue pe haꞌeveve vaꞌe ma okaru, oyꞌu haꞌe ombaꞌeapoa oguerovyꞌa aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami aguã aikuaa Nhanderuete po gui meme oua.#M?Mbaꞌeta ára nhavõ haxy oendu, haꞌe ombaꞌeapoa re ikuerai ꞌrã. Pyávy teĩ ipyꞌa ndopytuꞌui ae. Ombaꞌeapoa regua voi opa rive vaꞌerã. {LoHaꞌe gui mbaꞌe ꞌrã tu avakue ojou kuaray guýry rupi opyꞌa py guive ombaꞌeapo poyiague haꞌe javi re?K1Mbaꞌeta ikuai avakue oꞌarandua rupi ombaꞌeapo vaꞌe, oikuaa haꞌe ikyreꞌỹa rupi. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ombaꞌeapoague repy oeja ꞌrã haꞌe vaꞌe re nombaꞌeapoi vaꞌekue peguarã. Haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã, haꞌe ndaꞌevei ete vaꞌe.JHaꞌe rami vy amboae rami aikuaa vy xekuraxõ py xekuerai etea aendu kuaray guýry rupi ambaꞌeapo poyia haꞌe javi re.IHaꞌe mavaꞌe tu oikuaa haꞌe nunga jopyarã hiꞌarandu vaꞌe, eꞌỹ vy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrãa? Haꞌe rami teĩ ma haꞌe vaꞌe ae ꞌrã ojopypa kuaray guýry xeꞌarandua rupi ambaꞌeapoague repy. Haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã. SH Ombaꞌeapoa regua voi opa rive aguã re ijayvuague Xekuerai avi kuaray guýry rupi ambaꞌeapo poyia haꞌe javi re, mbaꞌeta hekovia repykue aejapa ꞌrã aiko rire ikuai vaꞌerã kuery pe.gGGHaꞌe nunga rupi xekuerai xerekove re, mbaꞌeta xee ndajou porãvei ma kuaray guýry rupi ambaꞌeapoa. Anhetẽ ete, haꞌe nunga haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami. F5Mbaꞌeta hiꞌarandu vaꞌe re haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe re teĩ naꞌimaꞌenduꞌaa riaei ꞌrã. Mbaꞌeta areꞌi eꞌỹ re opa mbaꞌe re hexaraia ꞌrã. Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omano ꞌrã, haꞌe rami ae avi hiꞌarandu vaꞌe voi omano ꞌrã.E-Haꞌe nunga rupi xejeupe ae aipoaꞌe: “Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe oiko vaꞌe ramigua ma xevy pe voi oiko avi ꞌrã. Haꞌe rami rã mbaꞌerã tu xee aekave ta xeꞌarandurã?” haꞌe. Xejeupe ae aipoaꞌe avi: “Xeꞌarandua voi opa rive vaꞌerã”, haꞌe.RDHiꞌarandu vaꞌe ma oakã re guexa oguereko ꞌrã oexa aguã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ rei vaꞌe ma pytũa rupi ꞌrã oiko. Haꞌe rami teĩ aikuaa avi mokoĩve pe joo ramigua oiko ꞌrãa.Cy Haꞌe gui aikuaa rã ꞌarandu eꞌỹ reia gui ꞌarandu haꞌeveve, pytũ vaꞌe gui hendy vaꞌe haꞌevevea rami.?Bw Hiꞌarandua voi opa rive ꞌrãa re ijayvuague Haꞌe gui aikuaa pota ꞌarandu re, haꞌe gui akã porã eꞌỹa haꞌe ꞌarandu eꞌỹ reia re guive. Mbaꞌeta huvixave rekovia ju ava mboae oĩ vaꞌe, mbaꞌe tu ojapove ꞌrã? Mbaꞌeta amboae kuery ojapo vaꞌekue ramigua ae ju ꞌrã ojapo.OA Haꞌe gui tembiapo xepo py ajapo vaꞌekue haꞌe javi re aikuaa pota, xekaneꞌõ peve ambaꞌeapoa haꞌe javi re guive. Haꞌe rã haꞌe nunga haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme ae raꞌe, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami. Haꞌe nunga haꞌe javi py mbaꞌeve rei ndajoui iporã vaꞌe kuaray guýry. r@] Mbaꞌemo aexaxeve vaꞌe rei tema xerexa pe ndaexa uka eꞌỹi, haꞌe peteĩve py nambovyꞌa eꞌỹi xekuraxõ, mbaꞌeta haꞌe nunga py ambaꞌeapoague rekovia ajou. Xee arovyꞌa vaꞌekue mbaꞌemo ajapo vaꞌe haꞌe javi.? Haꞌe gui xeyvate haꞌe arekopave xee aiko eꞌỹ mbove Jerusalém py ikuai vaꞌekue haꞌe javi gui. Xere oĩ tema avi xeꞌarandua.^>5Xejeupe ajou reta avi prata haꞌe ouro, mbaꞌemo hepyve vaꞌe ajogua avi amboae yvy re huvixave kuery opena vaꞌe gui. Xejeupe ajou avakue raꞌy kuery ojou porãve vaꞌe: oporaei vaꞌerã avakue haꞌe kunhague, haꞌe kunhague oata aguã rami eꞌỹ guive. Huvixa Salomão ma heta oguereko rakaꞌe guaꞌyxy haꞌe guaꞌyxy jevy kuery. Haꞌe vaꞌe kuery taꞌangaa re ojerovia vaꞌe káuxa Salomão ojepeꞌa Nhanderuete pe oikoa gui (1 Reis 11.1-8). a=;Heta guive ajogua xerembiguairã avakue haꞌe kunhague. Xero py ae ituiꞌi avi xerembiguairã. Areko avi vaꞌekue vaka haꞌe vexaꞌi, xee aiko eꞌỹ mbove Jerusalém tetã py ikuai vaꞌekue gui hetave areko.P<Xejeupe yy ajoko vy yvyraty amoakỹ, yvyra ikuai vaꞌe iporã aguã.l;QXejeupe ajapo yvotyty haꞌe yvyraty, haꞌe py yvyra hiꞌa vaꞌerã haꞌe javi regua anhotỹ.d:AAjapo avi tembiapo tuvixa vaꞌe. Xejeupe guarã ajapo reta oo, haꞌe anhotỹ uva tyrã.(9IHaꞌe gui xepyꞌa re amoĩ vinho ayꞌua rupi aiko aguã, teĩ xeꞌarandua py ajejoko teri reve. Haꞌe rami vy anhemboaxa ovare eꞌỹa rupi aiko aguã, aikuaa peve avakue raꞌy kuery yva guýry rupi ikuai vaꞌe oꞌára mboapyꞌi oĩ teri jave py ojapo aguã haꞌeveve vaꞌe.f8EMbaꞌeta xerorya pe ae “Ovare eꞌỹ vaꞌe” haꞌe. Avyꞌaa ma mbaꞌerã tu ovare? d7 C Mbaꞌemo oguereko vaꞌe opa rive aguã re ijayvuague Aipoaꞌe xejeupe ae: “Aa ta! Xejee ae aikuaa pota ꞌrã vyꞌaa py. Taendu haꞌvy vyꞌaa”, haꞌe vaꞌekue ri haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã.6 {Mbaꞌeta ꞌarandua retaa py ma heta oĩ avi kueraia. Mbaꞌemo oikuaapave vaꞌea py ma heta oĩ avi ꞌrã poriaua. ]5 5Haꞌe rami vy xepyꞌa re amoĩ aikuaa aguã mbaꞌe pa ꞌarandu haꞌe ꞌarandu eꞌỹa ovare eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe rami teĩ aikuaa haꞌe rami aguã voi yvytu jereꞌi rakykue onha rive vaꞌe rami aikoa.,4 SXejeupe ae aipoaꞌe: “Maꞌẽ, xee ma xeyvate, haꞌe vy xee aiko eꞌỹ mbove Jerusalém py ikuai vaꞌekue haꞌe javi gui xeꞌaranduve vaꞌe”, haꞌe vaꞌekue, mbaꞌeta anhetẽ ete aikoa haꞌe javi rupi xekuraxõ py xeꞌarandu haꞌe mbaꞌemo aikuaa potaa rupi aiko vaꞌe.k3 QIkarẽ vaꞌe ma nomboꞌyviavei ꞌrã, haꞌe mbaꞌemo noĩ vaꞌe ma ndoipapaai ꞌrã guive.B2 Haꞌe rami vy aikuaa pota tembiapo kuaray guýry rupi ojapoa vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe nunga haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami.^1 7 Haꞌe rami vy xepyꞌa re amoĩ xeꞌarandua rupi aikuaa pota aguã mbaꞌemo yva guýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe vaꞌe tembiapo poyi ma avakue raꞌy kuery re Nhanderuete omoĩ imoꞌaranduarã.w0 i Ayvu mombeꞌua gueko re ae ijayvuague Xee ayvu mombeꞌua ma Israel pygua huvixave aĩ Jerusalém py.I/  Avave rei naꞌimaꞌenduꞌai ꞌrã mbaꞌemo ymave rupi oiko vaꞌekue re. Haꞌe rami ae mbaꞌemo oiko vaꞌerã re voi haꞌe rire ikuai vaꞌerã kuery naꞌimaꞌenduꞌai avi ꞌrã. (. K Oiko ri ndaꞌu mbaꞌemo jaexa vy “Maꞌẽ, kovaꞌe ma ipyau vaꞌe”, jaꞌe aguã? Any! Jaiko eꞌỹ mbove ára oiko jave py ma voi oiko vaꞌekue ae.)- M Mbaꞌemo oiko vaꞌekue ramigua ae ju ꞌrã oiko. Mbaꞌemo ojapo pyre ae ju ꞌrã ojapoa. Haꞌe rami vy ipyau ete vaꞌe ndoikoi ꞌrã kuaray guýry rupi., 7Opa mbaꞌe ma nhanemongueraiarã ae ikuai, avave rei nomombeꞌu porã kuaai ꞌrã, guexa py omaꞌẽ haꞌe oapyxa py ojapyxakave riae tema teĩ. + ;Yakã ikuai vaꞌe ma yeꞌẽ katy oxyry vaꞌe meme, haꞌe rami teĩ yeꞌẽ ndatyguaxui ꞌrã. Yakã oxyry oinyague katy ae ju ꞌrã oxyry oiny..* WYvytu ma oo ꞌrã kuaray puku-a katy, haꞌe gui ojere vy kuaray ijapuꞌaꞌia katy ju ꞌrã oipeju. Ojeapa ꞌrã ovy, haꞌe gui ojevy ju ꞌrã ojeapaaty rupi.o) YKuaray ma oẽ ꞌrã, haꞌe gui oike ju ꞌrã. Haꞌe gui oĩague katy ju ꞌrã oo, oẽ ju aguã.B(  Mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌekue rami ae ju ikuaia re ijayvuague Peteĩ javegua kuery oaxa ꞌrã, haꞌe gui amboae javegua ju ꞌrã ikuai. Haꞌe rã yvy ma itui riae ꞌrã.o' YMbaꞌe ndaꞌu avakue ojou ꞌrã kuaray guýry rupi ombaꞌeapoague haꞌe javi rekovia?” heꞌi. v& gHaꞌe vy ayvu mombeꞌua aipoeꞌi: “Opa vaꞌerã rive, opa mbaꞌe ikuai vaꞌe opa rive vaꞌerã meme.% %Eclesiastes ayvu mombeꞌua ombopara vaꞌekue “Opa rive vaꞌerã meme”, heꞌiague Kovaꞌe ma ayvu mombeꞌua ijayvuague. Haꞌe vaꞌe ma Davi raꞌy oiko Jerusalém pygua huvixave. Huvixa Davi raꞌy Salomão ma nguu rekovia oĩ rakaꞌe Jerusalém pygua huvixa. Haꞌe vaꞌe ma pavẽ gui hiꞌaranduve vaꞌe, oguerekopa rei vaꞌe guive (1 Reis 4.29-34, 10.14-29). x$i Nhanemaꞌenduꞌa porã ꞌrã opo py ojapo porãa re, pavẽ oendua py jarovyꞌa ꞌrã oiko porãa. @#y Onhemoporãa re ikuai vaꞌe ojekore ꞌrã, onhemoatyrõa voi opa rive ꞌrã. Haꞌe rã kunhague Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma oguerovyꞌaa riae ꞌrã. z"m “Kunhague hiꞌarandu vaꞌe heta ikuai teĩ ndee ma pavẽ gui neꞌaranduve vaꞌe”, heꞌi ꞌrã. !) Haꞌe ramo imemby kuery opuꞌãmba vy oxy pe “Ovyꞌa ete vaꞌe” heꞌi ꞌrã okuapy. Ime voi oguerovyꞌa vy aipoeꞌi ꞌrã: p Y Opena porã ꞌrã ngoo pygua kuery re, haꞌe inhateꞌỹ reiague re eꞌỹ ꞌrã omongaru. Z- ꞌArandu rupi ꞌrã ijayvu, haꞌe joayvua rupi nhomboꞌe kuaa ꞌrã.  Ojee omoĩ vaꞌe ma ombaraeterã haꞌe omboetepy oiko aguã. Haꞌe rami vy koꞌẽ rã guarã re ma ndojapura rei ꞌrã.  Taꞌyxy ma nhimbo porãgue gui ojapo ꞌrã aorã, ovende ꞌrã guive, kuꞌaxã ma mbaꞌemo vendea kuery peguarã voi. ve Ime ma huvixa kuery omboete pavẽ ꞌrã, oyvy re ikuai vaꞌe mongetaa kuery reve oguapy oiny ramo. xi Kunha vaꞌe ojapo avi ꞌrã onheovã aguã, haꞌe onhemonde ꞌrã ao porã púrpura guigua py anho.  Haꞌe gui ngoo py ikuai vaꞌe re omaꞌẽ vy ndoguerokyjei ꞌrã yroꞌy vaipa teĩ, ao raku py peteĩ-teĩ onhemonde ramo. `9 Opo oipeꞌa ꞌrã ojexavai vaꞌe haꞌe oipota vaꞌe kuery oipytyvõ aguã. b= Okuaveꞌẽ ꞌrã nhimbo onhemama vaꞌe re, opo rovai py hiꞌy re ojopy reve. L Mbaꞌemo repyrã ojouxe ramo pyávy teĩ hataendy ndoguei. W' Kyreꞌỹ py onhemonde vy omombaraete ꞌrã ojyva ombaꞌeapo aguã.  Mbaꞌetyrã re oikuaa pota porã ma vy ojogua ꞌrã, uva renhoĩ onhotỹ ꞌrã ombaꞌeapoague repykue re ojogua vaꞌekue. # Pytũ rei teri reve opuꞌã ꞌrã omongaru aguã ngoo pygua kuery, haꞌe guembiguai kuery kunhague pe mbaꞌemo ojapo uka ꞌrã. hI Kanoã guaxu mbaꞌemo rerua rami avi mombyry gui ꞌrã kunha vaꞌe ogueru tembiꞌu. pY Ogueru ꞌrã vexaꞌi rague haꞌe nhimbo, haꞌe gui ovyꞌaa rupi ꞌrã ombaꞌeapo opo py. fE Ome pe ojapo vai rei ꞌrãgue py ojapo porã ꞌrã, ára nhavõ oikovea pukukue re. jM Haꞌe vaꞌe re ime ojerovia ꞌrã okuraxõ py, ixupe ndoatai ꞌrã mbaꞌemo repyrã. ;o Kunhague hiꞌarandu vaꞌe oguerovyꞌaa Mavaꞌe ndaꞌu ojou kuaa ꞌrã kunha hiꞌarandu vaꞌe? Haꞌe ramigua ma ita iporãve vaꞌe gui voi ovareve vaꞌe.  Haꞌevea rami ke ndeayvu renhomboayvua py, reikuaa pota porã aguã iporiaukueꞌi haꞌe oipotapa reiꞌi vaꞌe pytyvõa rupi. s _ Ndeayvu ke ijayvu eꞌỹ vaꞌe repya rupi, openamby eꞌỹ ikuai vaꞌe haꞌe javi repy aguã. | q haꞌe kuery oyꞌu vy hexaraipa aguã iporiau reia re, ojexavai reia re riae imaꞌenduꞌa eꞌỹ aguã.   Iro vaꞌe ma omano raiꞌi vaꞌe pe anho ꞌrã nhameꞌẽ, haꞌe vinho ma ipyꞌa raxy vaꞌe kuery pegua anho, u c reyꞌua rupi rive lei gui nderexarai vy ojexavai reiꞌi vaꞌe repya gui rejepeꞌa eꞌỹ aguã. # ? Lemuel, ndaꞌevei huvixave haꞌe rami oiko aguã, ndaꞌevei huvixave vinho oyꞌu oikovy aguã, neĩ iro vaꞌe re rive yvatekueve ikuai aguã, q[ Emboaxa rive eme nembaraetea kunhague mboae káuxa, emboaxa eme reikoa huvixave reitya kuery pe. !; Xepiꞌa, mbaꞌe pa aipoaꞌe ꞌrã ndevy, xepiꞌa xeryepy pyguare? Mbaꞌe pa ndevy aipoaꞌe ꞌrã, xepiꞌa anhemboayvu ma voi vaꞌekue?   Huvixave Lemuel ixy omongetaague Povaꞌe ayvu ma Massá pygua huvixave Lemuel ixy omboꞌe vy ijayvuague regua. *M! Mbaꞌeta kamby nhamomy-momyĩ ramo manteiga ojeapoa rami, haꞌe oxĩmby rã huguy oẽa rami avi, ipoxy aguã rami joapo ramo jogueroꞌapa rei ꞌrã.  Neꞌarandua rupi eꞌỹ renhemboyvate ri vy, eꞌỹ vy ndepyꞌa re mbaꞌemo vairã remoĩ ri vy ejoko ndejuru ndepo py. 7 haꞌe uru ava opexo omopuꞌã rei reve oguata vaꞌe, haꞌe kavara ava, haꞌe gui huvixave ma hexe nhapuꞌã aguã voi ndaꞌevei vaꞌe.  haꞌe vaꞌe ma guary mymba kuery pavẽ gui imbaraeteve vaꞌe, haꞌe neĩ avave gui guakykue katy ojevy vaꞌerã eꞌỹ; ~u Mboapy ikuai jaexa rã ojejou porã reia rupi oguata vaꞌe, tá, irundy onhemboyvate reia rupi ikuai vaꞌe: r] haꞌe gui ambereꞌi ma nhandepo py jajopy riveꞌi vaꞌerã, teĩ huvixa ro py ae oiko vaꞌe. hI tuku karu ma huvixa vaꞌeꞌỹ vaꞌeri oguataa rupi hyxy porãꞌi ꞌrã jogueravy; k~O haꞌe anguja guaxu ipoꞌaka vaꞌeꞌỹ, haꞌe rami teĩ ita paꞌũ re ae ꞌrã hoo; }  haꞌe vaꞌe ma tayꞌi, haꞌe kuery ma imbaraete vaꞌeꞌỹ vaꞌeri kuaray aku py guembiꞌurã omoĩ porã vaꞌe; p|Y Irundy regua ikuai yvy re kyrĩꞌi vaꞌeri hiꞌarandu vaꞌe kuery gui hiꞌaranduve vaꞌe: {w kunha omenda vaꞌeri oayvupy eꞌỹ, haꞌe gui tembiguai kunha herekoa rekovia haꞌe ju onhemoingo vaꞌe. z} haꞌe vaꞌe ma tembiguai huvixarã oĩxe vaꞌe, hiꞌarandu eꞌỹa rupi tembiꞌu re hevyatã oikovy vaꞌe, gyG Mboapy oiko yvy yta mboryryiarã, tá, irundy jaexa vy jaropoꞌaka vaꞌerã eꞌỹ: /xW Po rami ma kunha itavy rei vaꞌe reko. Okaru haꞌe ojuru oikyꞌaꞌopa ma vy “Mbaꞌeve py ndatekoavyi”, heꞌi ꞌrã. Apy ma ijayvu itavy reia re. Fw haꞌe vaꞌe ma taguato yvate rupi oveve oikovy vaꞌe, mboi ita áry otyryry ovy vaꞌe, kanoã guaxu yeꞌẽ mbyte rupi oaxa ovy vaꞌe, haꞌe avakue kunhataĩgue reve joayvua. cv? Mboapy nunga oiko xevy iporã ete vaꞌe, tá, irundy ikuai aikuaa eꞌỹ vaꞌe: .uU Nguu ojojai rei vaꞌe, haꞌe oxy nonheꞌẽ rendui vaꞌe rexa ma xapirẽ yakã yvýrygua omondoropa ꞌrã, haꞌe taguato raꞌy kuery hoꞌupa ꞌrã. t# Haꞌe vaꞌe ma yvyra rupa, kunha imemby eꞌỹ vaꞌe ae, yvy pirukue yy noĩa, haꞌe tata voi “Haꞌeve ma” ndeꞌi vaꞌe. ^s5 Tuguy pytea ma oguereko mokoĩ guajy, haꞌe vaꞌe ma “Emeꞌẽ, emeꞌẽ”, heꞌi vaꞌe. Haꞌe mboapy oiko hevyatã kuaa eꞌỹ vaꞌe, tá, irundy ikuai “Haꞌeve ma!” ndeꞌi kuaai vaꞌe. -rS Ikuai kyxe guaxu rami haĩ vaꞌe, kyxe rami haimbe vaꞌe oguereko yvy gui omomba aguã iporiaukueꞌi, haꞌe oipotapa rei vaꞌe kuery, avakue mbyte gui. q Ikuai ojejou porã rei vaꞌe, onhemboyvate rei vaꞌe haꞌe kuery ae oikuaa rami, haꞌe yvate rupi rei omaꞌẽ vaꞌe. p Ikuai haꞌe kuery ae ojeupe ae “Ojejavy vaꞌeꞌỹ” heꞌi vaꞌeri peteĩgueve ma voi gueko vaia gui ndojekyꞌaꞌo ukai. bo= Ikuai nguu kuery re ijayvu vai vaꞌe, haꞌe oxy voi ndogueroayvu porãi vaꞌe. n3 Tembiguai re ndeayvu rei eme ipatõ renonde, haꞌe vaꞌe ju ndere ijayvu poyi eꞌỹ aguã, haꞌe repaga aguã rami reiko eꞌỹ aguã. umc xapyꞌa rei arekopa ma rire ndegui xerexarai vy “Mavaꞌe tu Senhor?” haꞌe eꞌỹ aguã. Haꞌe rami eꞌỹ vy xeporiaukueꞌi vy xemonda aikovya rupi Nhanderuete rery ikyꞌa vaꞌea rami aikuaa uka eꞌỹ aguã. /lW Eipeꞌa ke xegui anhetẽ rupi eꞌỹ aikoa haꞌe xeapu reixea. Emeꞌẽ eme xeporiaukue aguã, neĩ arekopa aguã. Emeꞌẽ tembiꞌu aikotevẽ nhavõ, Wk' Mokoĩ regua re ajerure ndevy, emeꞌẽ eꞌỹ eme, aikove teria ja. j} Emoĩve eme ijayvuague ramigua, ndevy ijayvu atã eꞌỹ aguã, haꞌe ijapu vaꞌe reikoa oikuaa eꞌỹ aguã. yik Nhanderuete ayvu ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme, hexe ojerovia vaꞌe kuery pe mbaꞌemo vai jokoa oiko. h3 Mavaꞌe tu yva re oo, haꞌe gui oguejy ju? Mavaꞌe tu opo py ojopy kuaa ta yvytu? Mavaꞌe tu yy ojokua ꞌrã oao apy py? Mavaꞌe tu onhono rakaꞌe yvy haꞌe javi, ijapy peve? Mbaꞌexa tu hery, haꞌe taꞌy rery? Ndee ndaꞌu ndereikuaai ri?” heꞌi ꞌrã. ^g5 ndaikuaai ꞌarandu, neĩ Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guigua voi ndaikuaai vaꞌe. efC Mbaꞌeta xee ma ava rami eꞌỹ aikuaa axy raxa, neĩ ava ꞌarandua xee ndarekoi, Le  Agur ayvu oĩa Massá pygua Jaque raꞌy Agur ijayvuague oĩa: Amongue aipoeꞌi: “Xeruete, anheaꞌã riae ete ma. Anheaꞌã riae ete ma, Xeruete. Haꞌe rami vy xekaneꞌõ ma. d) Heko porã vaꞌe pe rã heko vai vaꞌe ma ojeguarupy, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojeguaru ꞌrã heko porãa rupi oiko vaꞌe gui. c  Heta ꞌrã ikuai huvixa ojou porãa aguã rive onheaꞌã vaꞌe, haꞌe rã ava mboeko porãarã ma Senhor gui ae ou. b Avakue gui okyjea rupi rive ikuai vaꞌe ojejopy uka ꞌrã nhuã py, haꞌe rã Senhor re ojerovia vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã. a Imonda vaꞌe re onhemoirũ vaꞌe ma onheꞌẽ re ae ndaꞌijaꞌei, ayvu poyi oendu teĩ mbaꞌeve py nonhemombeꞌui ꞌrã. ` Onhemboyvate vaꞌe omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã, haꞌe rã onheꞌẽ py onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboeteave ꞌrã. _ Ivai ja rei vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌapa rei aguã rami, ojerovia rei vaꞌe joapo ꞌrã otekoavyve aguã rami. }^s Nerembiguai kuery kyrĩꞌi guive rerory rive rire rakaꞌeve rã onhemoingoxe ꞌrã nderaꞌy aeꞌi rami. ]! Rexa ma pa peteĩ ava oikuaa pota eꞌỹ re ijayvu vaꞌe? Haꞌe vaꞌe gui hiꞌarandu eꞌỹve vaꞌekue hiꞌaranduve ꞌrã. t\a Tembiguai ma nomoꞌaranduai ꞌrã ayvu py rive, oendu kuaa rei teĩ nanhonheꞌẽ rendui ꞌrã. [ Profeta ayvu nonhendui rã heta vaꞌe kuery opa marã rei ꞌrã ikuai, haꞌe rã lei rupi ikuai vaꞌe ma ovyꞌa ꞌrã. Z} Emoꞌarandu ke nderaꞌy kuery, haꞌe ramo nembovyꞌa ꞌrã, ojapo ꞌrã nenheꞌẽ py revyꞌa aguã rami. Y+ Heko vai vaꞌe hetave ovy ramo teko vai voi hetave ꞌrã ovy, vaꞌeri haꞌe kuery okanhymba rã heko porã vaꞌe kuery oexa ꞌrã. (XI Yvyra roviꞌi py ꞌrã nhanhomoꞌarandu, oikuaa aguã, haꞌe rã kyrĩgue haꞌe kuery ae oikuaa rami rive ikuai vy omoxĩmba rei ꞌrã oxy kuery. W Iporiaukueꞌi re huvixa haꞌevea rami oikuaa pota vaꞌe ojapo opoꞌakaa oĩ atã aguã rakaꞌe rã peve guarã. V{ Iporiaukueꞌi haꞌe imbojexavaiare pe joo ramigua oiko, mbaꞌeta mokoĩve pe ma Senhor oiko omoexakã vaꞌe. xUi Ayvu anhetẽ eꞌỹ vaꞌe re rive huvixa ojapyxaka ramo hembiguai kuery haꞌe javi heko vai ꞌrã. vTe Heko vai vaꞌe oexa ukapa rei ꞌrã opoxya, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma onhenhomi kuaa ꞌrã. "S= Jouguy moẽaty kuery ndaꞌijaꞌei ꞌrã anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe re, haꞌe vy onheaꞌã ꞌrã oipeꞌa aguã heko porã vaꞌe rekove. R  Heko vai vaꞌe pe hiꞌarandu vaꞌe ijayvu ramo ipoxy, eꞌỹ vy jojojai reia gui opytuꞌu eꞌỹ re ae ꞌrã oiko. .QU Avakue porojojai rei vaꞌe ojapo ꞌrã tetã haꞌe javi rupigua jogueroꞌa aguã rami, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omombytuꞌu ꞌrã ipoxy vaꞌe. P Heko porã vaꞌe oikuaa pota ꞌrã iporiaukueꞌi re, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌe kuery re ndoikuaa potai ꞌrã. O{ Heko vai vaꞌe ojejavya py oĩ nhuã imboꞌaarã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oporai ꞌrã ovyꞌaa rupi. eNC Ava ojea katyꞌigua oguerorya rupi rive oiko vaꞌe ma nhuã omoĩ oikoaty rupi ae. M  Huvixa heko porã vaꞌe opena porã ꞌrã yvy re, haꞌe rã imposto re anho oiko vaꞌe ma nhomoingo axy rei ꞌrã. L7 Ava hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu, haꞌe rã kunha itavy rei vaꞌe re irũ vaꞌe ma omokanhymba rive ꞌrã oguereko vaꞌekue. #K? Heko porã vaꞌe heta-etave ramo heta vaꞌe kuery ovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ipoꞌaka ramo heta vaꞌe kuery ndovyꞌai ꞌrã. tJ c Ava omongetaa riae teĩ inhakã ratã vaꞌe pe ma ou xapyꞌa ꞌrã heityarã, oo jepe eꞌỹ re. I1 Heko vai vaꞌe ipoꞌakave ovy ramo avakue onhemimba ꞌrã, haꞌe gui heko vai vaꞌe okanhymba ma rire heko porã vaꞌe hetave ꞌrã. +HO Iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe pe ma mbaꞌeve ndoatai ꞌrã, haꞌe rã iporiaukueꞌi gui ojeova moꞌã vaꞌe re ma ijayvu vaia ꞌrã. G Opyꞌa py ojee ae ojerovia vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã ꞌarandu rupi ikuai vaꞌe ma oo jepe ꞌrã. F  Oipotapa rei vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌapa rei aguã rami, haꞌe rã Senhor re ojerovia vaꞌe ma oiko porã ꞌrã. qE[ Nguu eꞌỹ vy oxy gui imonda vy “Ajejavya eꞌỹ” heꞌi vaꞌe ma nhomombaaty irũ oiko. pDY Oapekũ py ijayvu porã rei rive vaꞌe ꞌrãgue py nhomongeta porã vaꞌe omboeteave ꞌrã. !C; Guexa py oipotapa rei vaꞌe ma ombaꞌe rei-reirã rakykue rupi rive ꞌrã onha-onha oikovy, vaꞌeri ndoikuaai guive imomboriauarã ou oinya. yBk Peteĩ rive jayvuve ramo ndaꞌevei, mbaꞌeta avakue onhemboapu ꞌrã peteĩ juruꞌi mbojape re rive. A! Avakue ojeroviapy vaꞌe omoingo porãa ꞌrã, haꞌe rã oguerekopa aguã re rive ndaꞌeveive vaꞌe ma ndopaga eꞌỹi ꞌrã. @- Oyvy karaĩ riae vaꞌe ojou reta ꞌrã mbojape, haꞌe rã ovare eꞌỹ vaꞌe kuery reve onhemoirũ vaꞌe ma iporiaukue riae ꞌrã. {?o Anhetẽ rupi ikuai vaꞌe oo jepe ꞌrã, haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe ma hoꞌapa vyvoi ꞌrã. ^~}}R||{fzyxwwutss_rr]qpp>onmll>krjjRiiJhh?gg@feddXcc7bbSaal``F_0]]Q\[[ ZZYXXaWVV-UTSS RPP;OMLdKXJII9HHEGOFLDCCMBAA@{??K>i==0<<*;;::9x88t77 66)5P44Q3v2p21^0/..-,++9*)c(i&&:%%F$n##<"n! Y=Sl10K=dn(^k"Pg { v (  f+aSZ:3m Ndeajuꞌy ma Davi torre tembiporu moĩ porã atyrã ojapo vaꞌekue rami. Haꞌe vaꞌe re mil huꞌy jokoa ikuai xondaro ipyꞌa guaxukueve oupi imoiny vaꞌekue rami. 82i Nerembe ma nhimbo pytã iporã vaꞌe rami. Ndejuru ma iporã ete. Nderova ma romãꞌa ombojaꞌo pyre rami xiĩ porã rei, nderova moꞌãa rovai teĩ iporã jekuaa. t1a Neraĩ ma vexaꞌi kuery hague ojayapaa ramoꞌi vaꞌekue ombojauague gui oẽ jogueravy vaꞌe rami xiĩ. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ oguereko mokoĩꞌi ma voi vaꞌe, haꞌe neĩ peteĩve ma voi ndataꞌy eꞌỹi vaꞌe rami. 0  Ime ijayvuague Maꞌẽ xerembiayvu, ndee neporã vaipa! Neporã ete! Nderexa ma apykaxu rexa rami iporã, nderova moꞌãa rovai teĩ nderexa pyxo porã. Ndeꞌa ma kavara kuery Gileade regua yvyty áry gui oguejy jogueruvy vaꞌe rami huũ. E/ Haꞌe gui Sião memby kuery, peju, pemaꞌẽ huvixa Salomão akã re coroa oĩ vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma ixy ae omeꞌẽ vaꞌekue omendaa ára py, opyꞌa py oguerovyꞌa vy. I.  Ijytarã ma ojapo prata gui, hendarã ma ojapo ouro gui, haꞌe rã oguapya aguã ma púrpura gui ojapo. Opy haꞌe javi rupi Jerusalém pygua kunhague ombojegua porãꞌi oayvua rupi. i-K Karóxa ma huvixa Salomão ojeupe guarã ae ojapo uka vaꞌekue yvyra Líbano regua gui. ,9 Haꞌe kuery haꞌe javi ma kyxe oiporu kuaa, joe opuꞌã kuaa vaꞌe vy. Peteĩ-teĩ okuꞌa re kyxe oguereko, pytũ rupigua gui joepy aguã. + Neꞌexa, huvixa Salomão karóxa ae ou jekuaa. Ijyke jovaive rupi sessenta avakue ogueru, Israel regua ipyꞌa guaxukueve. )*K Irũ kuery ijayvuague Mbaꞌe tu pevaꞌe tekoa eꞌỹa gui jogueru jekuaa nhoguenoiny vaꞌe? Tata rataxĩ opuꞌã vaꞌe ramigua ou, haꞌe heakuãmba ouvy mirra haꞌe heakuã porã vaꞌe okaia py, opa marãgua heakuã porã vaꞌe vendeaty kuery ogueru vaꞌekue py. <)q Jerusalém memby kuery, pendevy pe ajerure guaxu haꞌe guaxu kunha kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe rupi: Pemomyĩ eme rojoayvua, tove toke ranhe, haꞌe ae ovyxe eꞌỹa ja. () Haꞌe gui ma ajepeꞌaꞌi avy vy mae ma aovaexĩ xerembiayvu. Aikuavã vy namondoukavei. Haꞌe gui aroike haꞌi xemokambuare ro py. #'? Haꞌe gui tetã rarõa kuery xerovaexĩ tetã rupi onhangarekoa rupi. Haꞌe rã haꞌe kuery pe xee aporandu: “Pexa pa xerembiayvu?” haꞌe. !&; Haꞌe gui apuꞌã avy vy tetã rupi ajere aikovy. Tetã mbyte haꞌe tape ikuai vaꞌe rupi aa vy aeka xerekovea rembiayvu, aeka teĩ ndajoui. \% 3 Pyávy xerupa py xetui jave aeka xerekovea rembiayvu. Aeka-eka teĩ ndajoui. $9 Xerembiayvu, ára yroꞌy reiꞌi haꞌe pytũ eꞌỹ teria ja ejevy ju. Enha ejuvy guaxu eꞌỹ vy guaxu raꞌyꞌi rami, yvyty itatya rupi. #{ Xerembiayvu ma xembaꞌe, haꞌe xee ma imbaꞌe aiko. Haꞌe ma omongaru ꞌrã guymba kuery yvoty ikuaia rupi. " Taꞌyxy ijayvuague Pejopy na mbyku haꞌe mbykuꞌi uvaty ombovaipa vaꞌe, mbaꞌeta orembaꞌe uvaty rupi ipotypa ma. L! Xerymba apykaxu, ita paꞌũ haꞌe itaova yvateve renhemia rupi reiko vaꞌe, exa uka na nderova, haꞌe taendu ndeayvu. Mbaꞌeta ndeayvua heꞌẽ, haꞌe nderova ma aexaxe vai vaꞌe.   Figoꞌy voi ijypy ma hiꞌa aguã, uva poty reakuã voi nhaetũ ma. Epuꞌã na xerembiayvu. Xembaꞌe porã, eju ke.  Yvoty henhoĩmba ma yvy re, ovaẽ ma guyra kuery onheꞌẽ aguã ára. Pykuꞌi voi onheꞌẽ nhendu ma nhandeyvy rupi. T! Ime ijayvuague Mbaꞌeta yroꞌy oaxa ma, oky voi oaxapa ma. q[ Haꞌe gui xerembiayvu ijayvu vy aipoeꞌi xevy: Xerembiayvu, epuꞌã ke. Xembaꞌe porã, eju. M Xerembiayvu ma guaxu eꞌỹ vy guaxu raꞌyꞌi rami inhakuã vaꞌe. Neꞌexa, orero mbotya kupe py hiꞌaĩ, janela rupi omaꞌẽ hoꞌamy, oexa pota hoꞌamy janela jokoa paꞌũ gui.  Aendu xerembiayvu ijayvu rã. Maꞌẽ, haꞌe ou pojava yvyty áry rupi, yvyꞌã ikuai vaꞌe rupi opo-opo ouvy. <q Jerusalém memby kuery, pendevy pe ajerure guaxu haꞌe guaxu kunha kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe rupi: Pemomyĩ eme rojoayvua, tove toke ranhe, haꞌe ae ovyxe eꞌỹa ja. ]3 Ijaxua regua toĩ xeakã guýry, haꞌe rã oiporu kuaa regua ma taxekuavã.  Anhemombaraete ꞌrã uva pirekue py, anhenhandu porã ꞌrã maçã haꞌu vy. Mbaꞌeta ayvu vaipa vy naxepytuẽ kuaavei. q[ Xereraa opy jaꞌo okaruaty py, haꞌe xeꞌáry rupi omopuꞌã bandeira xerayvua kuaa ukaarã. X) Taꞌyxy ijayvuague Haꞌe gui yvyra ikuai vaꞌe mbyte maçãꞌy hiꞌaĩ vaꞌe rami kunumigue mbyte xerembiayvu iporã. Ikuarayꞌã py aguapyxe vai, haꞌe hiꞌa voi heꞌẽ porã xevy. ta Ime ijayvuague Yvoty juu mbyte oĩ vaꞌe rami ae avi kunhataĩgue mbyte xerembiayvu iporã. a = Xee ma rosa poty Sarom rupigua rami, haꞌe yvoty yvyugua rupi ikuai vaꞌe rami. c A Nhandero yta rami guarã yary ikuai, haꞌe rã yvyra ijaoꞌia ma cipreste guigua. v g Taꞌyxy ijayvuague Xerembiayvu, ndee voi neporã, roayvu. Nhanderupa ma jai rogue pyau guigua. r _ Ime ijayvuague Maꞌẽ xerembiayvu, ndee ma neporã. Nderexa voi apykaxu rexa rami iporã. | s Yvoty En-Gedi katy uvaty ikuai vaꞌe rupi henhoĩ vaꞌe rami, xevy pe xerembiayvu haꞌe rami ae haꞌeve. d C Xevy pe ma xerembiayvu iporã heakuã porã vaꞌe ryru xekã mbyte oĩ vaꞌe rami. m U Taꞌyxy ijayvuague Xeruvixave okaruaty py oĩa py oetũ ꞌrã oiny xereakuã porãa. U  % Ndejeguarã rojapo ꞌrã ouro gui, prata py ijeguapa vaꞌe gui voi. S  ! Nderova ma iporã nenamixã mbyte, ndeajuꞌy voi mboꞌy oĩ reve. Z  / Xerembiayvu, neporã vaipa kavaju kunha Faraó mbaꞌe karóxa regua rami. `  ; Ime ijayvuague Kunhague pavẽ gui neporãve vaꞌe, haꞌe nunga ndereikuaai ri vy tereo haꞌvy mymba kuery pypo rupi, haꞌe emongaru nerymba kavara kuery vexaꞌi re opena vaꞌe kuery ikuaia rupi. |  s Haꞌe gui ndee xerekovea rembiayvu, emombeꞌu xevy: Mamo tu remongaru ꞌrã herekovy nerymba kuery? Mamo tu remombytuꞌu ꞌrã kuaray mbyte jave? Emombeꞌu ke, xee roekaa rupi avaẽ eꞌỹ aguã neirũ kuery guymba re openaa py. 6 g Pemaꞌẽ ngatu eme xepire huũa re, mbaꞌeta kuaray ae ma xemoũmba. Xekyvy kuery xemotareꞌỹ rei vy xemondouka karamboae uvaty re apena aguã. Haꞌe rami rã xembaꞌe uvaty re ma xee napenai. “Xembaꞌe uvaty re napenai” heꞌia ma ojee ae ijayvu vy, ipire kuaray omoũmba ramo. b ? Irũ kuery ijayvuague Taꞌyxy ijayvuague Kunhague Jerusalém pygua, xeũ vaꞌeri xeporã. Xepire ma Quedar rupi oo pirekue guigua rami huũ vaꞌe, haꞌe ajukue Salomão ro py oĩ vaꞌe rami. e E Xereraa ndereve! Jaa pojava! Xeruvixave xereraa ndero py. Ndee ae roguerovyꞌa rovyꞌa etea rupi. Rejoayvua re oremaꞌenduꞌa porã ꞌrã, vinho gui haꞌeveve ramo. Haꞌevea rami haꞌe kuery nderayvu. ' I Nereakuã porãa aetũ rã iporã, nderery voi heakuã vaꞌe onhoẽ mbyre rami haꞌeve vaꞌe. Haꞌe ramo kunhataĩgue haꞌe javi ꞌrã nderayvu. l S Taꞌyxy ijayvuague Xerayvu ndejuru py, mbaꞌeta vinho gui haꞌeveve ndee xerayvua.  Mboraei iporãve vaꞌe Cântico Salomão ojapo vaꞌekue Kovaꞌe mboraei iporãve vaꞌe Salomão ojapo vaꞌekue. !; Mbaꞌeta Nhanderuete oikuaa pota ꞌrã jaikoa haꞌe javi re, ojekuaa voi eꞌỹ vaꞌekue guive, iporã vaꞌe, haꞌe iporã eꞌỹ vaꞌe teĩ. a; Haꞌe gui opa mbaꞌe rendu vaꞌekue gui ma yvateve vaꞌe po rami: Nhanderuete renonde eiko rejererokyjea rupi, haꞌe emoĩ porã ojapo uka vaꞌekue, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma avakue pavẽ ojapo aguã vaꞌe.I Xeraꞌy, enheangu ke haꞌe nunga rovai rupi reiko eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta kuaxia ombopara pyre ma ndoatai ꞌrãe, haꞌe vaꞌe re nhanhemboꞌe riae vy nhanderoꞌo kaneꞌõmba ꞌrã. -S Hiꞌarandu vaꞌe kuery ayvu ma yvyra rakua mymba mondyia haꞌe karavo ombota porã mbyre rami oĩ, Opena vaꞌe peteĩꞌi oiko vaꞌe omeꞌẽ vaꞌekue meme.|~q Ayvu mombeꞌua onheaꞌã ayvu iporãgueve ojou aguã, haꞌe haꞌevea rami ombopara aguã ayvu anhetẽ vaꞌe.S} Opa vy ijayvuague Ayvu mombeꞌua hiꞌarandu vaꞌe vy omboꞌe heta vaꞌe kuery oikuaa aguã rami. Haꞌe gui ayvu re ojapyxaka haꞌe oikuaa potaa rupi heta omombeꞌu ayvu ꞌarandu regua.h|I Opa vaꞌerã rive, opa mbaꞌe ikuai vaꞌe opa rive vaꞌerã meme, heꞌi ayvu mombeꞌua. { Haꞌe rire yvy kuꞌi reikoague ojevy ju ꞌrã yvy re, haꞌe rã nenheꞌẽ ma ojevy ꞌrã Nhanderuete imbouarea py.>zu Haꞌe vaꞌe jave py ixã prata guigua oxo ꞌrã, haꞌe karo ouro guigua ovo ꞌrã, haꞌe ygua py ovo ꞌrã yryru, haꞌe yvu áry yryru renoẽa oĩ vaꞌekue ivaipa ꞌrã.gyG Haꞌe rami ae avi rekyje ꞌrã yvate vaꞌe gui, haꞌe tape rupi oo vaꞌe gui rive renhemondyi ꞌrã. Haꞌe gui ndeꞌa xiĩmba ꞌrã yvyra ipoty xiĩ vaꞌe rami. Tuku rive teĩ ipoyi ꞌrã ndevy, haꞌe rekaruxea nerenduvei ꞌrã, mbaꞌeta reo ꞌrã reiny oo opa eꞌỹ vaꞌe katy, haꞌe ojaeꞌo vaꞌe kuery ikuai ꞌrã tape rupi.uxc Haꞌe gui okẽ tape katygua rami nerembeta onhemboty ꞌrã. Renhendu atã aguã ndaꞌevevei ꞌrã, haꞌe guyraꞌi nheꞌẽ rendu vyve ꞌrã revy. Haꞌe rami teĩ kunhague oporaei vaꞌe ayvu ma nonhendu atãvei merami ꞌrã.w) Oo re opena vaꞌe rami ndejyva oryryipa ꞌrã, haꞌe ava imbaraete vaꞌekue rami neretyma ikarẽ rei ꞌrã. Mbaꞌemo monguꞌia ndejuru py ikuai vaꞌe mbovyꞌi ma vy nombaꞌeapo porãvei ꞌrã, haꞌe janela rupi hendy vaꞌekue rami nanderexa pyxovei ꞌrã.4va Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py ma kuaray pytũmba merami ꞌrã, jaxy haꞌe jaxy-tata nderekove rupi nemoexakã vaꞌekue guive, haꞌe oky rire teĩ arai ou ju ꞌrã.9u m Tujaꞌi ma vaꞌe pe ijayvuague Nemaꞌenduꞌa ke nemoingoare re nekunumi teri reve, ára vai haꞌe “Noĩvei avyꞌa aguã” ꞌrea maꞌetỹa ovaẽ eꞌỹ re.#t? Haꞌe nunga rupi nekuraxõ gui eipeꞌa imongueraiarã haꞌe nderoꞌo moingo axyarã, mbaꞌeta nekunumia haꞌe ndepyaua ma opa rive vaꞌerã meme. s Kunumi teri vaꞌe pe ijayvuague Kunumi, erovyꞌa ke ndepyaua, haꞌe nekuraxõ py erovyꞌa nekunumia. Eiko tape nekuraxõ haꞌe nderexa ovyꞌa aguã rupi. Haꞌe rami teĩ eikuaa pota, mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi re Nhanderuete nemboayvu ꞌrã.qr[ Ava heta maꞌetỹ oguereko vaꞌe taꞌimaꞌenduꞌa oꞌára oaxa vaꞌekue haꞌe javi re. Haꞌe rami teĩ toikuaa pota avi pytũ aguã ára heta ou vaꞌerã re. Mbaꞌemo oiko vaꞌe haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme. Lq Hendy vaꞌe ma haꞌeve, haꞌe kuaray rexakãa jaexa rã iporã.Zp- Ajeꞌive reve ke enhotỹ haꞌyĩgue, kaꞌarukue voi emombytuꞌu eme ndepo, mbaꞌeta ndereikuaai marã ramigua pa oiko porã ꞌrãa, jypygua tyrã amboae, tyrã mokoĩve joo rami oiko porã ꞌrã paa. co? Ndee ndereikuaai marupi pa yvytu rape oĩa, neĩ kunha hye guaxuꞌi vaꞌe ryepy kyrĩꞌi vaꞌe kãgueꞌi ojeapo tema ovya voi. Haꞌe rami ae avi Nhanderuete opa mbaꞌe apoare rembiapokue katuve ma ndereikuaai. n# Yvytu re omaꞌẽ-maꞌẽ oikovy vaꞌe mbaꞌeve ꞌrã nonhotỹi, haꞌe arai re omaꞌẽ-maꞌẽ vaꞌe nomonoꞌõi ꞌrã guive. "m= Araipa ramo oky xapyꞌa vaꞌe hoꞌa ꞌrã yvy áry. Yvyra kuaray puku-a katy eꞌỹ vy ijapuꞌaꞌia katy hoꞌa rire haꞌekue py ae ꞌrã itui.glG Embojaꞌo sete eꞌỹ vy oito pe, mbaꞌeta ndereikuaai mbaꞌemo vai yvy re ou vaꞌerã. k } Hiꞌarandu vaꞌe oiko kuaa-a re ijayvuague Yy áry rupi emoaĩ nerembiꞌu, mbaꞌeta hare ma rire rejou ju ꞌrã. Apy ma ijayvu mbaꞌemo Nhanderuete ojou uka vaꞌekue nhambojaꞌo aguã re, mbaꞌeta omboekovia ju ꞌrã nhandevy. Vj% Ndepyꞌa py voi ndeayvu vai eme huvixave re, neĩ nderopy jaꞌo ndeayvu eme oguerekopa rei vaꞌe re. Mbaꞌe guyra oveve vaꞌe ogueraa ꞌrã ndeayvu, ipepo vaꞌe kuery oendu uka ꞌrã ndeayvuague. i Ngaru ojapoa ꞌrã ovyꞌa aguã, vinho nhombovyꞌa ꞌrã oikoaꞌi py, haꞌe rã peráta ma opa mbaꞌe repyrã haꞌeve.nhU Hoo vaꞌe inhateꞌỹ ramo oo aoꞌia hoꞌapa ꞌrã. Opo py nombaꞌeapoxei ramo otykypa ꞌrã.Tg! Haꞌe rã yvy yvateve vaꞌe kuery raꞌy huvixave openaa pe ma haꞌeve ꞌrã, mbaꞌeta haꞌeve jave py yvatekueve oguapy ꞌrã okuapy mesa py onhemombaraete aguã, okaꞌu okuapy aguã ndaꞌei. fy Yvy huvixave kyrĩ vaꞌe openaa pe ndaꞌevei ete ꞌrã, yvatekueve koꞌẽmba ramove ngaru ojapo okuapya pe guive.neU Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ombaꞌeapoa rupi ikaneꞌõ ꞌrã, tetã re oo aguã ma voi ndoikuaai. !d; Ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu reta ꞌrã, mbaꞌemo oiko vaꞌerã avave ndoikuaai teĩ. Mavaꞌe ꞌrã tu oikuaa haꞌe rire oiko vaꞌerã?)cK Jypy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu ꞌrã oikuaa eꞌỹ reia rupi, haꞌe rã opaa py ma ijayvu ꞌrã ꞌarandu eꞌỹa haꞌe joguerojejavya rupi anho.b Hiꞌarandu vaꞌe oayvu py onhemboete uka ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oayvu py onhemomba uka ꞌrã.wag Xapyꞌa rei mboi omboꞌe porãa eꞌỹ re ri joxuꞌu ramo imboꞌeare ndojopyi ꞌrã hepyrã vaꞌekue. "`= Tembiporu ferro guigua naĩmbei vaꞌe avave noaĩmbeꞌeai ramo iporua onhemomburuve ꞌrã. Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe omoatyrõ porã kuaa ꞌrã._w Ita omboi vaꞌe ma haꞌe vaꞌe py ae ꞌrã oiko axy, haꞌe yxakã ombovo vaꞌe ma oexa ꞌrã ijavaete vaꞌe. w^g Yvykua ojoꞌo vaꞌekue ma haꞌe py ae ju ꞌrã hoꞌa, haꞌe kora ombovo vaꞌe ma mboi oixuꞌu ꞌrã.z]m Aexa tembiguai kuery kavaju áry oo vaꞌe, haꞌe rã yvatekueve ma yvy rupi oguata ojeꞌoivy tembiguai rami. \ Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe yvatevea py, haꞌe rã oguerekopa vaꞌe kuery ma yvyĩꞌia py omoĩ._[7 Peteĩ ju aexa mbaꞌemo vai kuaray guýry, huvixa haꞌeveꞌỹa rami opena vaꞌe.Z5 Nderovai huvixa ivai reve opuꞌã teĩ ejepeꞌa eme reĩa gui, mbaꞌeta ndepyꞌa guaxua omombytuꞌu ꞌrã opa marã ojapo vaixe vaꞌe kuery. Y Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma tape rupi oo vy voi ndoiko kuaai ꞌrã. Haꞌe rami vy pavẽ pe oexa uka ꞌrã oꞌarandu eꞌỹa.!X; Hiꞌarandu vaꞌe ipyꞌa ꞌrã oiporu kuaa katy oo aguã re, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oiporu kuaa eꞌỹa katy oo aguã re ipyꞌa.]W 5 Arandu iporãa re ijayvuague Heakuã porã vaꞌe ryru py mberu omano vaꞌekue omoeakuã vaikuea rami ae avi nhaneꞌarandu eꞌỹa ruxãꞌi oĩ teĩ ombovai ꞌrã nhaneꞌarandua haꞌe nhanemboetea.V/ Tembiporu joe opuꞌãa pygua gui voi ꞌarandua haꞌeveve. Haꞌe rami avi peteĩꞌi ojejavy vaꞌe teĩ mbaꞌemo porã heta ꞌrã ombovai. U Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ruvixa ojapukaia gui haꞌeveve hiꞌarandu vaꞌe ijayvu rã nhakyrirĩ reve nhaendu.T5 Haꞌe ramo “Imbaraete vaꞌe gui hiꞌarandu vaꞌe haꞌeveve”, haꞌe, iporiaukueꞌi ꞌarandua ndojou porãai, haꞌe ijayvu noenduai teĩ.MS Haꞌe py oiko peteĩ ava poriaukue hiꞌarandu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oꞌarandua rupi ogueraa jepe guetã. Haꞌe rami rire teĩ haꞌe vaꞌe iporiaukue re avave rei naꞌimaꞌenduꞌaavei.MR Mbaꞌeta oĩ peteĩ tetã kyrĩꞌi vaꞌe mbovyꞌi avakue ikuaia. Haꞌe vaꞌe tetã re ou peteĩ huvixa ipoꞌakave vaꞌe. Ojokopa haꞌe hovai re omopuꞌã okuapy tetã kora mbovaipaarã.Q Arandu ovarea kuaa ukaa omombeꞌuague Kuaray guýry peteĩ aexa avi ꞌarandu kuaa ukaa, xevy pe rã tuvixa vaꞌe.qP[ Mbaꞌeta avakue ndoikuaai oꞌára ae. Pira imboꞌaa py hoꞌa xapyꞌa, haꞌe guyraꞌi nhuã py ojejura vaꞌe rami ae avi avakue raꞌy kuery voi ojejopy uka ꞌrã mbaꞌemo vai oiko ramo, haꞌe kuery re oiko xapyꞌa rã. O Onheaꞌã rive vaꞌe re ijayvuague Kuaray guýry aexave ju inhakuã vaꞌe kuery peguarã eꞌỹ oĩ hekovia, haꞌe ipyꞌa guaxukueve pegua eꞌỹ oĩ ipoꞌaka aguã, hiꞌarandu vaꞌe peguarã eꞌỹ guive oĩ mbojape hoꞌu aguã, haꞌe oiko kuaa vaꞌe kuery peguarã eꞌỹ oĩ mbaꞌemo oguerekopa aguã, neĩ oikuaapa rei vaꞌe kuery peguarã eꞌỹ oĩ oguerovyꞌaa aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py pavẽ ára oaxa ꞌrã ovy, haꞌe pavẽ re oiko ꞌrã oexaꞌãmby eꞌỹ.~Nu Mbaꞌemo ndepo py rejapo aguã rejou vaꞌe haꞌe javi ke ejapo nembaraetea rupi, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rire reo aguã py noĩvei ꞌrã rembaꞌeapo aguã, mbaꞌemo re renhembopyꞌa eꞌỹ vy reikuaa pota aguã, neĩ neꞌarandu aguã. qM[ Evyꞌa ke kunha reayvu vaꞌe reve, ndeꞌára kuaray guýry Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌe re, reikovea opa voi vaꞌe pukukue re. Haꞌe nunga ma Nhanderuete omeꞌẽ kuaray guýry rembaꞌeapo poyia rupi nekaneꞌõague rekovia.SL Taxiĩ porã riae renhemondea, haꞌe toata eme neakã remoatyrõ porãa.K) Haꞌe nunga rupi tereo, heꞌu mbojape revyꞌa reve, haꞌe eyꞌu porã vinho, mbaꞌeta Nhanderuete ndererovyꞌa ae mbaꞌemo rejapoa py.;Jo Haꞌe kuery joayvua, ndajoayvuia haꞌe ndaꞌevei reia opa ma. Haꞌe kuery rakaꞌe rã peve mbaꞌeve ndoguerekovei ꞌrã kuaray guýry ombaꞌeapo teri vaꞌe kuery reve. XI) Mbaꞌeta oikove vaꞌe kuery oikuaa omano ꞌrãa, haꞌe rã omanogue ma mbaꞌeve ndoikuaavei, oikoague repy ndojouvei ꞌrã guive, mbaꞌeta haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaa ꞌrãgue py oĩ hexaraipaa.~Hu Oikove vaꞌe pe ma oĩ teri oarõ oikovy aguã, mbaꞌeta guary omano vaꞌekue gui haꞌeveve jagua oikove vaꞌe.G Haꞌe ramigua ndaꞌevei vaꞌe oiko kuaray guýry pavẽ ikuaia re, mbaꞌeta pavẽ re ꞌrã oiko joo ramigua ae. Avakue pyꞌa voi tynyẽ mbaꞌemo vai, haꞌe kuery re oĩ ꞌrã akã porã veꞌỹ oikovea ja. Haꞌe rire ma manoa katy ojeꞌoi.4Fa Opa mbaꞌe oiko ꞌrã joo rami ae haꞌe kuery haꞌe javi re. Joo rami ae ꞌrã oiko heko porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe re, mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe haꞌe omeꞌẽ eꞌỹ vaꞌe re, ojapo porã vaꞌe haꞌe ojejavy vaꞌe re, oura vaꞌe haꞌe oura aguã gui okyje vaꞌe re guive.mE U Haꞌe javi pe joo rami merami omeꞌẽa re ijayvuague Anheaꞌã ete haꞌe nunga haꞌe javi aikuaa aguã, mbaꞌeta Nhanderuete po py ikuai heko porã haꞌe hiꞌarandu vaꞌe kuery, haꞌe kuery reko haꞌe javi guive. Haꞌe rami teĩ avakue ndoikuaai guenonderã mborayvu tyrã pa ivaia oĩa. Henonde guarã haꞌe javi ma oikuaapy eꞌỹ.'DGHaꞌe rami vy Nhanderuete rembiapokue haꞌe javi re aikuaa pota vy aikuaa rã avakue ndoikuaapa reguai ꞌrã mbaꞌemo kuaray guýry ikuai vaꞌe. Avakue oikuaa aguã onheaꞌã vaipa teĩ ndoupityi ꞌrã. Hiꞌarandu vaꞌe voi “Aikuaa ꞌrã”, heꞌi teĩ ndoupityi ꞌrãe. C7Anheaꞌã avi aikuaa aguã ꞌarandu, haꞌe aexa aguã yvy re ombaꞌeapoa haꞌe javi, mbaꞌeta ara py neĩ pyávy voi avakue ndoke kuaai ꞌrã.B3Haꞌe nunga rupi xevy pe haꞌeveve vaꞌe ma vyꞌaa, mbaꞌeta avakue pe kuaray guýry haꞌeveve vaꞌe ma okaru, oyꞌu haꞌe ovyꞌa aguã. Mbaꞌeta haꞌe ramigua ombovyꞌa ꞌrã ombaꞌeapo oikovya rupi, kuaray guýry Nhanderuete hiꞌára omeꞌẽa pukukue re. AOĩve teri amboae nunga ju opa rive vaꞌerã yvy re. Mbaꞌeta heko porã vaꞌe ikuai heko vai vaꞌe rami ombopagaa vaꞌe, haꞌe heko vai vaꞌe avi ikuai heko porã vaꞌe rami omboekoviaa vaꞌe. Aipoaꞌe haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã.I@  Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma iporã vaꞌe ndojoui ꞌrãe, hiꞌára ndaꞌipukui ꞌrã guive. Kuarayꞌã rami oaxa ꞌrã, Nhanderuete renonde ojererokyje rupi eꞌỹ ikuai rire. F? Haꞌe gui xapyꞌa rei ojejavy vaꞌety cem-kue ꞌrã ojapo vai vaꞌeri hiꞌára ipuku teĩ, aikuaa porã Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ojou ꞌrãa iporã vaꞌe.l>Q Joapo vaiare nombopagaa voi ramo avakue raꞌy kuery opyꞌa re omoĩ ꞌrã ojapo vai aguã anho.=% Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ jajopy aguã re ijayvuague Aexa avi heko vai vaꞌe kuery onhono porãa py opytuꞌu rã, haꞌe rã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oo jepi vaꞌekue re ma hexaraipaa, ikuai porãague tetã py voi. Haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã.%<C Haꞌe nunga haꞌe javi kuaray guýry aexa mbaꞌemo ojapo pyre re aikuaa potaa rupi, mbaꞌeta amongue py avakue joe ipoꞌaka ꞌrã omomba aguã rive. {;oAvave rei ndojoko kuaai ꞌrã yvytu oipejua, haꞌe omano aguã ára re katuve ma ndaꞌipoꞌakaai ꞌrã. Haꞌe nunga re nhanheaꞌãa py ma noĩ ꞌrã japytuꞌu aguã, heko vai vaꞌe kuery katuve ma ndoo jepei ꞌrã gueko vaia rupi.:Mbaꞌeta haꞌe kuery ndoikuaai ꞌrã mbaꞌe pa oiko ꞌrãa. Marã rami paa guive nomombeꞌuai ꞌrã haꞌe kuery pe.9}Mbaꞌeta opa mbaꞌe pe oĩ oiko aguã ára haꞌe marã rami pa ojapoa aguã, avakue re mbaꞌemo vai ipoyi ete teĩ. %8CHaꞌe ojapo uka vaꞌe moĩ porãa ma ndoiko axyi ꞌrã. Hiꞌarandu vaꞌe opyꞌa py oikuaa ꞌrã rakaꞌe haꞌe marã rami pa mbaꞌemo ojapo aguã.r7]Mbaꞌeta huvixave ayvu ma ipoꞌakave vaꞌe. Mavaꞌe tu ixupe “Mbaꞌe tu rejapo?” heꞌi ꞌrã?6)Ejapura eme huvixave renonde gui rejepeꞌa aguã, neĩ enheaꞌã eme mbaꞌemo vai rejapoa py, mbaꞌeta haꞌe ae oikuaa rami ꞌrã ojapo.b5=Xee aipoaꞌe ndevy: Enheꞌẽ rendu ke huvixave Nhanderuete renonde reuraague rami vy.n4 W Huvixave nhanheꞌẽ rendu aguã re ijayvuague Mavaꞌe tu oiko hiꞌarandu vaꞌe rami mbaꞌemo omombeꞌu porãve kuaa ꞌrã? Mbaꞌeta avakue ꞌarandua ma omoexakã ꞌrã hova, oguerova ꞌrã ivaia oexa ukaa gui.3Maꞌẽ, peteĩ anho aikuaa: Nhanderuete omoingo avakue heko porã vaꞌerã, vaꞌeri haꞌe kuery opa marã onhembopyꞌa okuapy.” 72gaikuaa pota aikovy teĩ ndaikuaa porãi teri: mil avakue mbyte peteĩꞌi anho ajou haꞌeve vaꞌe, haꞌe rã mbovy rei eꞌỹ kunha mbyte ma peteĩve ma voi xee ndajoui. 1Ayvu mombeꞌua aipoeꞌi: “Maꞌẽ, po ramigua xee ajou vaꞌekue. Mbaꞌemo amboae ramigua re ambojoja vy aikuaa porã aguãJ0 Haꞌe rami vy peteĩ ajou manoa gui ndaꞌeveive vaꞌe: peteĩ kunha opyꞌa re jojopy haꞌe nhomboꞌa aguã anho omoĩ vaꞌe, haꞌe opo py corrente jokuaarã oguereko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui Nhanderuete renonde heko porã vaꞌe oo jepe ꞌrã, haꞌe rã ojejavy vaꞌety ma ou vy onhemboꞌa uka ꞌrã ixupe./Haꞌe gui anheaꞌã ꞌarandu aikuaa porã aguã, haꞌe gui aikuaa pota haꞌe aeka ete aguã opa mbaꞌe ikuai vaꞌe haꞌe javi regua aikuaa aguã. Aikuaaxe avi heko vai vaꞌe ꞌarandu eꞌỹa, haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe akã porã eꞌỹa guive.M.Mavaꞌe tu oupity ꞌrã mbaꞌemo mombyry haꞌe haxy ete vaꞌe?P- Kunhague nhombotavya re ijayvuague Haꞌe nunga haꞌe javi re aikuaa pota vaꞌekue xeꞌarandua rupi. Aipoaꞌe avi: “Xeꞌarandu pota ꞌrã”, haꞌe vaꞌeri ndaupityi ae ꞌarandua.f,Embaꞌeta nemaꞌenduꞌa mbovykue rei eꞌỹ ndee voi amboae kuery re ndeayvu vaiague re. y+kNdepyꞌa py erovia eme ayvu omombeꞌua vaꞌe ma guive rã, endu rive guive nerembiguai ndere ijayvu vai rã,d*AYvy re ndoikoi ava heko porã vaꞌe, ojejavy eꞌỹ re iporã vaꞌe anho ojapo vaꞌe. x)iꞌarandu ojapo ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe dez ipoꞌakakueve tetã py ikuai vaꞌe gui imbaraeteve aguã rami.('Neĩ peteĩ rupi, neĩ amboae rupi eiko eme. Mbaꞌeta Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma oo jepe ꞌrã opa mbaꞌe gui. 'yEiko eme heko vai ete vaꞌe, neĩ inhakã porã eꞌỹ vaꞌe. Mbaꞌe re tu remano ta ndeꞌára ovaẽ eꞌỹ re?q&[Enhemboeko porã raxa rei eme, enhemoꞌarandu raxa eme guive. Mbaꞌerã tu ndee ae renhemomba uka ta?p%Y Opa mbaꞌe py jaiko kuaa aguã re ijayvuague Opa rive vaꞌe rami aiko vy po ramigua avi aexa: Heko porã vaꞌe ikuai gueko porã reve omano vaꞌerã, haꞌe heko vai vaꞌe ikuai gueko vai reve oikove pukuve vaꞌerã.m$SMbaꞌemo rejoupaa ára erovyꞌa tema iporã vaꞌe. Haꞌe rã reiko axya ára ma eikuaa pota povaꞌe re: Nhanderuete ae mokoĩve ombou, haꞌe ramo avakue ndoikuaai ꞌrã haꞌe kuery oiko ma rire mbaꞌe pa oiko ꞌrãa. # Eikuaa pota ke Nhanderuete rembiapokue re, mbaꞌeta mavaꞌe tu omboꞌyvi kuaa ꞌrã mbaꞌemo haꞌe omokarẽ vaꞌekue?" Peráta rami avi ꞌarandua nhanderepy ꞌrã mbaꞌemo vai gui. Hiꞌarandu vaꞌe pe ꞌarandu omeꞌẽ avi ꞌrã tekove.o!W Mbaꞌemo ojou vaꞌe pe ma ꞌarandua haꞌeve. Ojapo porã avi ꞌrã kuaray rexaa kuery pavẽ pe. 5 Aipoꞌre eme: “Mbaꞌexa tu aỹgua ára gui yma guare haꞌeveve rakaꞌe?” ꞌre eme, mbaꞌeta haꞌe rami oporandu vaꞌe ma naiꞌarandui.dA Ndevai vyvoi eme, mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pyꞌa re ae ꞌrã oĩ ivai aguã.nUMbaꞌemo ypya gui haꞌeveve ꞌrã opaa. Onhemboyvate vaꞌe gui haꞌeveve oarõ are kuaa vaꞌe.Anhetẽ hiꞌarandu vaꞌe voi omoingo axya rã naꞌinhakã porãvei ꞌrã, haꞌe omeꞌẽmby ojopy rã ombovaipa ꞌrã ikuraxõ.-Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery opuka okuapya ma juuꞌy pirukue oja guy py hendy vy hevovoa ramigua rive. Haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã.}sHiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oporaia nhaendu ꞌrãgue py haꞌeveve hiꞌarandu vaꞌe nhandevy ijayvu etea nhaendu.GHiꞌarandu vaꞌe okuraxõ py imaꞌenduꞌa ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe ikuaia re, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma okuraxõ py imaꞌenduꞌa ꞌrã ovyꞌa rei vaꞌe ikuaia re rive.Nhanderorya gui haꞌeveve nhandeporiaua, mbaꞌeta nhandeporiaua nhanderova py jaexa uka vaꞌe ma ojapo porãve ꞌrã nhanekuraxõ pe.eCNgarua py jaa aguã gui haꞌeveve peteĩ oo py ojaeꞌo vaꞌe ikuaia py jaa aguã, mbaꞌeta haꞌe py jaikuaa ꞌrã avakue haꞌe javi opa aguã. Haꞌe nunga re ma nhande jaikove vaꞌe jaikuaa pota aguã haꞌeve.K  Arandua haꞌe ꞌarandu eꞌỹa re ijayvuague Heakuã porã vaꞌe hepyve vaꞌe gui haꞌeveve nhandere imaꞌenduꞌa porãa rã. Nhandetuiague ára gui nhamanoa ára haꞌeveve avi.+O Mavaꞌe ndaꞌu oikuaa ꞌrã mbaꞌe nunga pa avakue pe haꞌeveve vaꞌea? Mbaꞌeta haꞌe kuery ikuaia ma kuarayꞌã rami xapyꞌaꞌi ꞌrã oaxa, mbaꞌemo opa rivea rami. Mavaꞌe ndaꞌu avakue pe omombeꞌu kuaa ꞌrã haꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo kuaray guýry oiko vaꞌerã? zm Anhetẽ heta ikuai mbaꞌemo ndovarevei vaꞌe. Haꞌe rami teĩ mbaꞌerã tu avakue pe haꞌe nunga haꞌeve?)K Mbaꞌemo oiko vaꞌerã rery ma oikuaa pyre ae. Oikuaa avi marã ramigua pa avakue ikuaia, haꞌe imbaraeteve vaꞌe reve jogueroꞌa aguã ndaꞌeveia guive.A{ Mbaꞌemo jarekopave ꞌrãgue py haꞌeveve nhanderexa py jaexa vaꞌe jarovyꞌaa. Haꞌe rami eꞌỹ rã opa rive vaꞌerã jaiko, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami. &ETyrã hiꞌarandu vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe gui ojouve ꞌrã teve? Mbaꞌe ꞌrã tu iporiaukueꞌi ojouve amboae kuery oexaa py oiko kuaa rupi?b=Avakue ombaꞌeapo ꞌrã ojuru py guarã re anho teĩ noendu veꞌỹi ꞌrã okaruxea.'amboae kuery iporã vaꞌe oguerovyꞌa eꞌỹ vaꞌe dois mil maꞌetỹ re oiko teĩ. Mbaꞌeta mokoĩve eꞌỹ ꞌrã teve joa katy oo? !Haꞌe vaꞌe ma neĩ ndoexai ꞌrã kuaray, mbaꞌeve ndoikuaai ꞌrã guive. Haꞌe rami teĩ amboae kuery gui opytuꞌu porãve ꞌrã,)Mbaꞌeta hyruꞌi gui oity pyre ma ou ꞌrã opa aguã rive, haꞌe gui oo ju ꞌrã pytũa katy. Haꞌe rami rire pytũ py ma hery noenduai.3 _Xapyꞌa rei amongue oguereko ꞌrã cem guaꞌy kuery, haꞌe vy heta maꞌetỹ re ꞌrã oiko tujaꞌi ete peve. Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei onheꞌẽ py mbaꞌemo porã ndoguerovyꞌai, neĩ nonhono porãai ꞌrã guive. Xee aikuaa rã haꞌe vaꞌe gui ma hyruꞌi gui oity pyre ovyꞌave.F Mbaꞌeta amongue py avakue pe Nhanderuete omeꞌẽ ꞌrã oguerekopa aguã mbaꞌemo porã anho, haꞌe omboetevepy ikuai aguã guive. Haꞌe kuery pe mbaꞌeve ndoatai ꞌrã opyꞌa py oipota vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe Nhanderuete nomeꞌẽi ꞌrã haꞌe nunga gui okaru aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py oexa vaꞌety eꞌỹ kuery ꞌrã hoꞌu okuapy. Haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã, haꞌe ojexavai etea. c  AHaꞌe gui peteĩ ju aexa kuaray guýry ndaꞌevei ete vaꞌe avakue áry ipoyi vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe avakue ma ndoikuaa pota vaipai ꞌrã haꞌe kuery ae reko re, mbaꞌeta ipyꞌa re Nhanderuete omoĩ ovyꞌa aguã anho.  %Haꞌe gui amongue avakue pe ma Nhanderuete omeꞌẽ ꞌrã oguerekopa aguã mbaꞌemo porã anho, omeꞌẽ avi ꞌrã haꞌe nunga gui okaru haꞌe hekovia ojoupa aguã, ombaꞌeapoague oguerovyꞌa aguã guive. Haꞌe ramigua voi Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌe meme.-SHaꞌe gui xee aexa avi jakaru haꞌe jayꞌu aguã ma haꞌeve haꞌe iporã vaꞌe meme, haꞌe kuaray guýry nhambaꞌeapo poyi rire nhambaꞌeapoague peteĩ-teĩ jarovyꞌa aguã, mbovyꞌi ára re jaiko aguã Nhanderuete omeꞌẽa pukukue re. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma nhandevygua ae.wMbaꞌeta ára nhavõ ombaꞌeapopa ma rire okaru ꞌrã pyávy, ikuerai haꞌe imbaꞌeaxy reve vy ndovyꞌai reve. 1Haꞌe nunga voi ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta ouague rami ae ju ꞌrã oo. Haꞌe gui mbaꞌe ꞌrã tu ojou yvytu pe rive ombaꞌeapoague re?=sGuyruꞌi gui mbaꞌeve reveꞌỹ oikoague rami avi, mbaꞌeve reveꞌỹ ae ju ꞌrã oo. Ouague rami ae ju ꞌrã oo, mbaꞌeta mbaꞌeve ndogueraai ꞌrã ombaꞌeapoague gui.Haꞌe rami avi xapyꞌa rei mbaꞌemo oiko rã ija omokanhymba ramo taꞌy kuery voi mbaꞌeve ndoguerekoi ꞌrã opo py.' Amboae nunga ju aexa kuaray guýry ndaꞌevei ete vaꞌe, mbaꞌeta amongue ojouve ꞌrã ombaꞌe rei-reirã ojeupe ae ojapo vai aguã rive.=s Ombaꞌeapo vaꞌe oke porã ꞌrã, okaru porã eꞌỹ vy ndokaru porãi teĩ. Haꞌe rã oguerekopa vaꞌe ma mbaꞌemo oguerekopa vaꞌe káuxa rive ndoke porã kuaai ꞌrã. )K Omonoꞌõ mbyre heta ramo heta avi ꞌrã ikuai okaru vaꞌerã. Haꞌe nunga rupi mbaꞌe ꞌrã ndaꞌu ija kuery ojou, guexa py oexa rive aguã eꞌỹ vy?3 Peráta re ndaꞌeveive vaꞌe ma ojouvexe tema ꞌrã. Mbaꞌemo oguerekopa vaꞌe voi ojouvexe avi ꞌrã. Haꞌe ramigua voi opa rive vaꞌerã. ~~}}|p{{TzzyxlwEvuHtt)sarrqpponnDmml5kpjjEihhZgfeddQccbbBad```1_^^^.]b\[[ZZ XWWVgUUT#S8RR P/OaMLL@KrJIHVG8F1ED{CC*BA@@}?>>L=Wu" Ndaꞌevei ete ꞌrã okaꞌu vaꞌe kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma koꞌẽꞌi ramove vinho oyꞌu aguã omboypy vy pytũ mbyte raxa peve ꞌrã oo, vinho py onhemboakupa peve!;Vo" Haꞌe vaꞌe jave peteĩ alqueire uvaty rape omeꞌẽ ꞌrã vinte litro eteꞌi, haꞌe dez voxa trigo raꞌyĩgue gui ma teĩ dez quilo eteꞌi ꞌrã omeꞌẽ”, heꞌi. "U=" Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi xevy: “Anhetẽ heta oo opyta rei ꞌrã, tuvixakueve haꞌe iporãgueve voi, avave rei noĩavei rã.T1" “Heko vai vaꞌe pe ndaꞌevei ete ꞌrã” heꞌiague Ndaꞌevei ete ꞌrã peẽ kuery penderorã pejapo-japove vaꞌe haꞌe pendeyvyrã pejou-jouve vaꞌe pe, amboae kuery oĩ aguã ndaꞌevevei peve. Haꞌe rami vy peẽ kuery anho peiko pendeyvy mbyte rupi.>Su"Mbaꞌeta uvaty ojeupe guarã Senhor onhotỹ vaꞌekue ma Israel kuery ae, uva rembypy oguerovyꞌa vaꞌekue ma Judá kuery. Haꞌe oarõ oikovy teĩ haꞌe kuery teko porã rupi ikuai aguã oexaxe vy. Haꞌe rami teĩ lei rovai rupi rive ikuai raꞌe. Teko porã ꞌrãgue py haxẽ reia rupi anho ikuai. R"Ajapo ꞌrã opyta rive aguã rami. Haꞌe ramo uva rembypy nomoatyrõavei ꞌrã, neĩ yvy voi nomboaꞌeveavei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py juu haꞌe juu rakuaendy rive ꞌrã ikuai. Haꞌe arai pe xeayvu ꞌrã hiꞌáry ndaꞌokyvei aguã re”, heꞌi.WQ'"Aỹ ma xee amombeꞌu ta pẽvy xeꞌuvaty re ajapo aguã. Aipeꞌapa ꞌrã ikorarã juu anhotỹ vaꞌekue, xeꞌuvaty opyta aguã mymba okaru atyrã rive. Aity ꞌrã ikora mymba kuery opyrõmba aguã.5Pc"Mbaꞌe nunga tu anhotỹ vaꞌekue re ajapove aguã haꞌeve ꞌrãgue ajapoague áryve? Haꞌe mbaꞌe re tu iporã vaꞌe arõ vaꞌe ꞌrãgue py iro vaꞌe anho oiko?O"Haꞌe rire aipoeꞌi: “Aỹ ma Jerusalém haꞌe Judá py pendekoa vaꞌe, ajerure pẽvy: Peikuaa pota xere haꞌe xeꞌuvaty re.gNG"Haꞌe rami vy ojoꞌo yvy, oguenoẽmba ita ikuai vaꞌekue, haꞌe gui uva yky porãgueve anho onhotỹ. Uvaty mbyte ojapo torre yvate vaꞌe omaꞌẽ jepi atyrã, ojapo avi oja guaxu uvaꞌa oumbiri atyrã. Haꞌe gui ma oarõ oikovy onhotỹ vaꞌekue hiꞌa porã aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ꞌrãgue py iro vaꞌe anho oiko hiꞌa.M )"Aỹ ma aporaei ta xerembiayvu pe, ixupegua uvaty re ꞌrã aporaei. Mbaꞌeta xerembiayvu ma peteĩ uvatyrã onhotỹ rakaꞌe yvy porãa py.L+"Haꞌe nunga ma ara py oĩ ꞌrã kuarayꞌãrã, mbaꞌeta haꞌe py onhemi okuapy vaꞌe pe ojoko ꞌrã kuaray haku, yvytu atã haꞌe oky. K"Haꞌe gui Sião yvyty áry, haꞌe haꞌe py ijatypa okuapy vaꞌe áry Senhor omoĩ ꞌrã peteĩ arai ara py, haꞌe gui pyávy ma ombou ꞌrã tata rendy vuku hataxĩ reve. Haꞌe ramo haꞌe javi áry rupi hexakãa ojaoꞌi ꞌrã oo aoꞌia rami.cJ?"Mbaꞌeta Senhor oikyꞌaꞌopa ju ꞌrã Sião memby kuery, Jerusalém pygua kuery gui omboguepa ꞌrã tuguy omoẽague haꞌe kuery re oĩ vaꞌe, Onheꞌẽ teko porã rexa ukaa haꞌe jokyꞌaꞌo vaꞌe rupi ae.EI"Haꞌe gui Sião pygua okuave vaꞌe Jerusalém py opyta vaꞌekue pe ma “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” ꞌea ꞌrã, oikove aguã Jerusalém py guery ombopara uka vaꞌekue haꞌe javi pe.xHi"Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor guigua Yvyra Rapytakue Renhoĩ oiko vy yvate porã ꞌrã, ojou porãmbaa ꞌrã guive. Ijyvy rupi ikuai vaꞌe voi iporã vaꞌerã meme, Israel kuery oo jepe vaꞌekue oguerovyꞌapa haꞌe ojou porã aguã.G "Haꞌe vaꞌe ára sete kunhague ojopy ꞌrã peteĩꞌi ava, ixupe aipoeꞌi ꞌrã: “Ore ae rojou ꞌrã roꞌu vaꞌerã haꞌe oreaorã, ri teĩ tove nderery rupi toronhemboery rive, roxĩmba reia rupi veꞌỹ roiko aguã”, heꞌi ꞌrã okuapy. F"Haꞌe ramo tetã rokẽ py kunhague opa marã ojaeꞌo ꞌrã okuapy ipyꞌa vai vy. Sião tetã ivaipa ramo yvy py rive oguapy ꞌrã. jEM"Ime kuery ma ojukapaa ꞌrã kyxe py, ipyꞌa guaxukueve voi omanomba ꞌrã joe opuꞌãa rupi.Dw"Haꞌe vaꞌe rire haꞌe kuery onhemoeakuãmba rei oikovy ꞌrãgue py heakuã vaikue rei ꞌrã oikovy. Ikuꞌaxã ꞌrãgue py oiporu ꞌrã ixã vaꞌe. Haꞌe gui ojeꞌavyky porã rei ꞌrãgue py inhakã pire rei ꞌrã. Ao iperirĩꞌi vaꞌe ꞌrãgue py voxa inhana rei vaꞌe guigua ꞌrã oiporu. Haꞌe iporã rei ꞌrãgue py opyta ꞌrã ipere okaiague rupi.aC;"ojexaa, kamixa perirĩꞌi, ꞌa regua haꞌe tova moꞌãa ipukuve vaꞌe haꞌe javi.8Bk"ao iporãve vaꞌe, manto, ajuꞌy regua, voko,#AA"kuã regua, xĩ apy regua,@}"ajukue akã regua, correnteꞌi opy nhuꞌã re oguereko vaꞌe, kuꞌaxã, heakuã porã vaꞌe ryru, mbaꞌekuaa ryru,A?}"haꞌe namixã, poapy regua, hova moꞌãa ovava vaꞌe, >9"Haꞌe vaꞌe ára Senhor oipeꞌapa ꞌrã onhembojeguaa haꞌe kuery opy nhuꞌã re oguereko vaꞌe, akã regua haꞌe ijegua jaxy pẽgue ramigua,="Haꞌe nunga rupi Sião pygua memby kuery akã Senhor omboaipa ꞌrã, oexa ukapa ꞌrã guive haꞌe kuery oxĩmba aguã.P<" Sião pygua kunhague ombopaga aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju: “Pexa na Sião pygua kunhague ojejou porã rei okuapy vaꞌe! Oajuꞌy omoatã reve rei ꞌrã oguata, omaꞌẽ ꞌrã ndaꞌevei reia rupi, opyrõ pyꞌiꞌi rei, haꞌe opy nhuꞌã regua oparã rei reve ꞌrã oguata”, heꞌi.;"Mbaꞌe nunga rupi tu pemoingo axy xevygua kuery, haꞌe pembojexavai iporiaukueꞌi?” heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. Z:-"Senhor omboayvu ꞌrã ojeupegua kuery mongetaaty haꞌe huvixa kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Peẽ kuery ae ma xeꞌuvaty mombaare peiko. Iporiaukueꞌi gui peraa rive vaꞌekue ma pendero py ae oĩ.r9]" Haꞌe nunga rupi Senhor ae ꞌrã oikuaa pota, oiko katu ma omboayvu aguã yvy regua kuery haꞌe javi.P8" Xeretarã kuery re opena vaꞌe ma kunumigue meme, haꞌe kuery re opena aguã ma kunhague po py oĩ. Xeretarã kuery, pendererekoa kuery ma penembotavypa, mbaꞌeta ombovaipa tape peo aguã vaꞌe.77" Haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã, opa mbaꞌe py ikuai axy ꞌrã. Mbaꞌeta ojapo vaiague ae ju ꞌrã ojeapa haꞌe kuery re.)6K" Haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery pe ma aipoꞌre: “Pẽvy pe iporã vaꞌe oiko ꞌrã”, ꞌre, mbaꞌeta haꞌe kuery ojopy ꞌrã ikuai porãague repy.H5 " Haꞌe kuery rova re ojekuaa ojejavypa vaꞌea. Sodoma pygua kuery rami ete oexa uka ꞌrã ojejavypa reia onhomi eꞌỹ re. Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe, ojeupe ae ojapo vai rire.B4}"Mbaꞌeta Jerusalém ivaipa, Judá regua voi oitypaa, mbaꞌeta oayvu py haꞌe mbaꞌemo ojapoa py haꞌe kuery Senhor re opuꞌã okuapy, Hexakãmba vaꞌe ombopoxya rupi rive ikuai.f3E"Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe árave tykeꞌy ombovai vy aipoeꞌi ꞌrã: “Xee tu poropoanoa eꞌỹ, haꞌe xero py ndarekoi mbojape, neĩ ao. Ndaꞌevei xee aĩ aguã heta vaꞌe kuery ruvixarã”, heꞌi ꞌrã. Y2+"Haꞌe vaꞌe jave ma amongue nguu ro py ovaẽ vy guykeꞌy pe aipoeꞌi ꞌrã: “Ndee tu ndeao rima. Haꞌeve reiko aguã oreruvixarã. Epena haꞌvy kovaꞌe tekoa ivaipa vaꞌekue re”, heꞌi ꞌrã.M1"Haꞌe rire nhomoingo axy ꞌrã jomeme, peteĩ-teĩ ngoo katyꞌi ikuai vaꞌe reve. Kunumigueꞌi opuꞌã ꞌrã tujakueve re, haꞌe opa marã rei ikuai vaꞌe opuꞌã ꞌrã omboetevepy re.0/"Haꞌe rire huvixa ikuai vaꞌekue ꞌrãgue py kunumigueꞌi ju ꞌrã omoĩ. Haꞌe ramo kyrĩgue po py oĩ ꞌrã haꞌe kuery re opena aguã.>/u"haꞌe xondaro ruvixa cinqüenta re opena vaꞌe, haꞌe omboetevepy, nhomongetaa kuery, mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã oipeꞌapa..}"haꞌe gui ipyꞌa guaxukueve, xondaro kuery, nhomboayvu vaꞌety, profeta, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery, haꞌe tujakueve,"- ?"Mbaꞌeta maꞌẽ, Jerusalém haꞌe Judá gui Senhor ixondaro reta vaꞌe oipeꞌa ꞌrã mbojape, yy haꞌe guekoverã oguereko vaꞌekue haꞌe javi,},s"Haꞌe nunga rupi pejeroviave eme avakue oapyĩgua rupi rive ipytuẽ vaꞌe re. Mbaꞌerã tu haꞌe kuery ovare? 2+]"Haꞌe rami vy onhemimba ꞌrã itakua py haꞌe itaova guy rupi Senhor gui okyje vy, hexakãa haꞌe ipoꞌakaa gui, ko yvy regua omondyipa aguã haꞌe opuꞌã ramo./*W"Haꞌe vaꞌe ára anguja haꞌe mbopi pe rive avakue omombo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa prata haꞌe ouro guigua, haꞌe kuery ae omboete vaꞌerã ojapo vaꞌekue.+)O"Haꞌe ramo avakue onhemimba ꞌrã itakua py haꞌe yvykua rupi Senhor gui okyje vy, hexakãa haꞌe ipoꞌakaa gui, ko yvy regua omondyipa aguã opuꞌã ramo.G("Haꞌe gui ombovaipa ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe javi."'="Haꞌe rami vy omomba ꞌrã avakue ojejou porãague, omoꞌyvyĩꞌimba ꞌrã onhemboyvatevea. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára Senhor anho yvate ꞌrã. h&I"haꞌe gui kanoã guaxu Társis katy oo vaꞌe haꞌe javi, jaexa rã iporãve vaꞌekue teĩ._%7"haꞌe gui torre yvate vaꞌe haꞌe javi, haꞌe tetã kora oĩ atã vaꞌekue meme,K$"haꞌe gui yvyty yvate vaꞌe haꞌe javi, yvyꞌã ikuai vaꞌe,t#a" oity aguã yvyra yary Líbano yvy regua yvatekueve, haꞌe carvalho Basã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi,K"" Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã ára Senhor ixondaro reta vaꞌe omoꞌyvyĩꞌimba aguã ojejou porã rei vaꞌekue, onhemboyvateve vaꞌekue-ꞌekue haꞌe yvateve vaꞌekue haꞌe javi oitypa aguã,)!K" Mbaꞌeta omomba ꞌrã avakue ojejou porã reiague, omoꞌyvyĩꞌi ꞌrã onhemboyvate rei vaꞌekue. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára Senhor anho yvate ꞌrã. u c" Tapeo, peike itakua py penhemi! Yvy kuꞌi py penhemi Senhor gui pekyje vy, hexakãa haꞌe ipoꞌakaa gui.wg" Haꞌe vaꞌe rire ma omoꞌyvyĩꞌimbaa, avakue pavẽ omoxĩmbaa teĩ ndereperdoai haꞌe kuery ojejavya. M"Haꞌe kuery yvy re tynyẽ avi mbaꞌemo raꞌangaa ombojeroviapy. Haꞌe kuery guenapyꞌã re oĩ ꞌrã haꞌe kuery ae po py ojapo vaꞌekue renonde, omboete ꞌrã haꞌe kuery ae rembiapo.3_"Ijyvy re ma heta oĩ prata haꞌe ouro. Ndoipapa kuaavei ma opa mbaꞌe porã oguereko vaꞌe. Haꞌe py oĩ kavaju anho, haꞌe karóxaꞌi voi mbovy rei eꞌỹ ikuai.X)" Avakue onhemboyvate vaꞌekue omoꞌyvyĩꞌi aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor, ndee rejapa vaꞌe tyꞌy ndevygua Jacó ramymino kuery. Mbaꞌeta ndevygua kuery ma kuaray oua katygua gui oikuaa amboae rami onhemboꞌe aguã, filisteu kuery rami ae ꞌrã imbaꞌekuaa, yvy mboae regua raꞌy kuery re ꞌrã irũ okuapy.Z-"Peju ke Jacó ramymino kuery, nhande kuery voi nhandekuai Senhor rexakãa rupi. R"Haꞌe gui ma Senhor oikuaa pota ꞌrã yvy regua kuery re, omoꞌarandu ꞌrã heta regua. Haꞌe ramo haꞌe kuery okyxe gui ojapo ꞌrã yvy karaĩarã, haꞌe huꞌy guaxu gui ojapo ꞌrã kyxe yvyra rakã ayaarã. Mbaꞌeta yvy regua kuery okyxe ndoguerojeroviavei ꞌrã, neĩ joe opuꞌã aguã voi ndoikuaavei ma ꞌrã.c?"Heta regua kuery oo vy aipoeꞌi ꞌrã joupe-upe: “Peju ke, jajajeꞌoi Senhor pegua yvyty re, Jacó kuery Ruete pegua oo oĩa katy. Haꞌe ma nhanemboꞌe ꞌrã oikoa re, haꞌe vaꞌe rupi nhande kuery voi nhandekuai aguã. Mbaꞌeta Sião gui ma oikuaa ukaa ꞌrã lei, Jerusalém gui onhendu ꞌrã Senhor ayvu”, heꞌi ꞌrã okuapy. -S"Haꞌe gui opaa ára yvyty Senhor pegua oo oĩa omboꞌyvateve ꞌrã yvyty ikuai vaꞌe áry. Haꞌe ramo yvy regua kuery haꞌe javi ojeꞌoi ꞌrã haꞌe katy. " Povaꞌe ma Amoz raꞌy Isaías pe mbaꞌemo oexa uka reve ayvu ombou vaꞌekue Judá haꞌe Jerusalém re.  "Peẽ kuery vaꞌe regua ipoꞌakave vaꞌekue ri mbaꞌemo pire rami ꞌrã ikuai, haꞌe haꞌe kuery mbaꞌemo ojapo vaꞌekue ma tata raviju rami ꞌrã opyta, mbaꞌeta mokoĩve okanhymba ꞌrã tata py, imboguearã ndoikoi ꞌrã guive”, heꞌi.  y"Haꞌe nunga rupi yvyra rogue omanomba rei vaꞌekue rami ꞌrã pendekuai, haꞌe yvotyty ipirupa vaꞌekue rami avi.- U"Mbaꞌeta peẽ kuery pexĩmba ꞌrã yvyra pejou porã reiague re, haꞌe ndaꞌevei nho ꞌrã yvotyty pejou porãveague re. Haꞌe kuery ma yvyra ikuai vaꞌe guýry, haꞌe yvotyty rupi onhemboꞌe vaꞌekue amboae rami rei. Mbaꞌemo raꞌangaa ombojeroviaa rupi opa marã rei ikuai.  9"Haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe haꞌe ojejavypa rei vaꞌe ma amomba vyvoi ꞌrã. Haꞌe ramo Senhor gui ojepeꞌa vaꞌekue okanhymba ꞌrã.| s"“Aepy ju ꞌrã Sião tetã haꞌevea rami, teko porã rupi araa jepe ꞌrã ojeko rerova uka vaꞌe haꞌe javi.L "Xee amoĩ ju ꞌrã joguerekoarã yma guare rami. Amoĩ ꞌrã penemongetaarã jypy guare rami. Haꞌe ramo mae peneretã pe ‘Teko porã oĩa’ haꞌe ‘Ojeroviapy ikuaia’ ꞌea ju ꞌrã.  y"Penderovai aupi ꞌrã xepo, roikyꞌaꞌo ꞌrã kavõ py rami, pendea gui aipeꞌa aguã ikyꞌa vaꞌe haꞌe javi.J "Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ipoꞌakapa vaꞌe aipoeꞌi: “Aỹ gui xepoxya aexa uka ta ma xerovaigua kuery pe. Ajepy ꞌrã ndaxerayvuvei okuapyague re.+ Q"Pendea py huvixa kuery ikuai vaꞌe voi heko vai vaꞌe anho ikuai, imonda vaꞌe kuery irũ. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ ojeupe guarã mbaꞌemo omeꞌẽ uka opena aguã, ojoupave aguã re rive ꞌrã oo. Haꞌe rami avi ndoepyvei ma tyreꞌỹ kuery, imeveꞌỹ vaꞌe re voi nopenavei ma.r  _"Prata pereko vaꞌekue ma omombo pyrã rive opyta. Pende-vinho iporãve vaꞌekue ri yy re rive omoirũa.*  O" Jerusalém pygua kuery ombopaga rire oepy ju aguã re ijayvuague Tetã Nhanderuete pe ojeroviapy peiko vaꞌekue ri kunha itavy rei vaꞌe rami ju pendekuai. Pendea py heta ikuai vaꞌekue ri iporayvuꞌi haꞌe peteĩ rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe rã aỹ ma jojukaa rive anho ikuai.   "Haꞌe rã naxenheꞌẽ rendui vy pepuꞌã rei ramo pendejukapaa ꞌrã kyxe py.” Senhor ae haꞌe rami ijayvu vaꞌekue. {  q"Haꞌe rami peikoxe, haꞌe xenheꞌẽ rendu ri ramo romongaru ꞌrã mbaꞌemo porã yvy omoingo vaꞌe re anho.Z  /" Imboaxya rupi “Peju ke” heꞌiague Senhor aipoeꞌi: “Peju ke toromongeta. Pejejavya pytã rei rire teĩ xee romoxiĩ ꞌrã yroꞌy rami. Pytã huũ rei teĩ romoxiĩ ꞌrã vexaꞌi rague rami.^ 7"haꞌe peikuaa pota iporã vaꞌe rupi ju pendekuai aguã. Pejoguereko pota teko porã rupi. Pejoko nhombojexavaixe vaꞌe, pepy tyreꞌỹ kuery ojavyky reia rã, haꞌe peipytyvõ imeveꞌỹ vaꞌe”, heꞌi. h K"Pejejoi ke, pejekyꞌaꞌo, pendereko vaia peipeꞌa xerenonde gui! Pejepeꞌa pejapo vaia gui,3 a"Haꞌe nunga rupi xevy pe pejapukaia rupi pendepo peupi ramo xee namaꞌẽi ꞌrã. Mbovykue rei eꞌỹ pejerure teĩ xee naendui ꞌrã, jouguy py pendepo kyꞌa ramo. #"Jaxy pyauꞌi ára ngaru oikoa py, haꞌe amboae ára pendeatya py ma xembopoxy pekuapy, ndaropoꞌakavei ma. Xekaneꞌõ ma arojexavai vy.C " Peruve eme xevy ndovarei vaꞌe regua pemeꞌẽ vaꞌerã. Heakuã porã vaꞌe xevy peapy vaꞌe xembojeguaru ma, haꞌe jaxy pyauꞌi ára ngaru pejapo vaꞌe, haꞌe gui sábado haꞌe amboae ára py pendeatya voi, mbaꞌeta ndaropoꞌakavei ma nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oiko aguã py pejejavy pekuapya.j O" Xerenonde pejexa uka aguã peju vy mavaꞌe oipotaa rami tu penha-penha xevygua templo roka rupi? " Senhor aipoeꞌi: “Mbaꞌerã tu haꞌe rami ete xevy pemeꞌẽ mbaꞌemo? Xee ndaipotavei ma vexaꞌi ava haꞌe mymba ikyra vaꞌe peapy reve pemeꞌẽ vaꞌe. Xee ndarovyꞌavei ma toro raꞌy ruguy, xee ndaipotavei ma vexaꞌi haꞌe kavara. -" Ombojerovia merami rive vaꞌe re ijayvuague Peẽ Sodoma pygua huvixa kuery, pendu ke Senhor ayvu! Gomorra tetã py pendekuai vaꞌe, pejapyxaka Nhanderuete guigua lei rupi penemboꞌea re. Apy ma guetarã kuery pe ae “Sodoma haꞌe Gomorra pygua” heꞌi. D " Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe amongueꞌi jakuave aguã rami ndoejai vaꞌe rire nhakanhymba ꞌrãgue Sodoma haꞌe Gomorra tetã rami. Tetã Sodoma haꞌe Gomorra ma Nhanderuete omomba vyvoi rakaꞌe tata omboguejy vy, haꞌe pygua kuery opa marã rei ikuai rire (Gênesis 18.1–19.29). Romanos 9.29 c A"Sião memby “Sião memby” heꞌia ma Jerusalém tetã re ae ijayvu vy. voi opyta haꞌe aeꞌi, oguy vaikueꞌi uvaty, eꞌỹ vy pepino-ty mbyte py oĩ vaꞌe rami, haꞌe eꞌỹ vy tetã ojokopaa vaꞌe rami.f~ G"Pendeyvy ma ivaipa ma, peneretã ikuai vaꞌe voi omombaa ma tata py. Peẽ kuery pexaa py amboae yvy guigua kuery hoꞌupa penereminhotỹgue. Haꞌe ramo pendeyvy rupi tekoague rive opyta, amboae yvy guigua omomba rire.I}  "Pendepy mbyte guive pendeapyte peve penderete ivaipa ma, opa marãgua ai vaikue oĩ penderete re. Haꞌe nunga ndoikyꞌaꞌoai ꞌrã, ndojokuaai ꞌrã, neĩ azeite py voi noipoanoai ꞌrã.t| c"Mbaꞌe re tu pendekuai axy reivexe ri pejejavypa vy? Mbaꞌeta peneakã raxypa, pendepyꞌa voi ijaipa ma.1{ ]"Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe rami ete pendeko vai vaꞌe pe. Peẽ kuery pejejavya anho pereko vaꞌe, heko vai vaꞌe regua, haꞌe ikyꞌapa vaꞌe raꞌy kuery pendekuai. Pepoipa ma Senhor gui, pendeayvu vai Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe, haꞌe vy jypy guare rami ju pendekuai.nz W"Vaka kuery minha oikuaa ꞌrã oja, haꞌe mburikaꞌi voi oikuaa ꞌrã ija omongaruaty. Haꞌe rã Israel kuery ma ndoikuaai mbaꞌeve, xevygua kuery ndoikuaai mbaꞌeve ete”, heꞌi. Amongue py “Israel kuery” ꞌea ꞌrã Israel kuery pe ae, haꞌe rã amboae henda py ma mokoĩve regua Judá haꞌe Israel pe ijayvu. Apy ma mokoĩve re ijayvu. Iy  "Ndee yva, endu ke, haꞌe ndee yvy, eikuaa pota ke, mbaꞌeta ijayvu vaꞌe ma Senhor ae. Aipoeꞌi: “Amongakuaa xeraꞌy kuery, haꞌe kuery ambotuvixapa rire teĩ xere opuꞌã rei okuapy.Vx )"Isaías ayvu oĩa Ojejavypa vaꞌe kuery pe ijayvuague Kovaꞌe ma Amoz raꞌy Isaías pe oexa uka pyre Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery reko re, Judá pygua huvixa Uzias oĩ jave, haꞌe gui Jotão, Acaz haꞌe Ezequias ju. Judá kuery kuaray puku-a katy, haꞌe gui Israel kuery kuaray apuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe. Judá regua tetã tuvixave vaꞌe ma Jerusalém Isaías rekoa, haꞌe rã Israel regua tetã tuvixave vaꞌe ma Samaria. &wE Taꞌyxy ijayvuague Xerembiayvu, eju pojava! Enha ejuvy guaxu eꞌỹ vy guaxu raꞌy yvyty heakuã vaꞌe áry rupi opo-opo ouvy vaꞌe rami. vw Ime ijayvuague Ndee yvotyty rupi reiko vaꞌe, nhaneirũ kuery oenduxe okuapy ndeayvua. Xee voi taendu. fuE Taꞌyxy ijayvuague Haꞌe rã xe uvaty ma xereve ae oĩ xee aipotaa rami areko aguã. Haꞌe gui ndee Salomão, eju ejopy mil hatãꞌi vaꞌe, haꞌe hiꞌa re opena vaꞌe kuery ju duzentos ꞌrã ojopy. ktO Irũ kuery ijayvuague Baal-Hamom py Salomão oguereko peteĩ uvaty. Haꞌe vaꞌe omboaxa rakaꞌe opena vaꞌerã kuery pe. Haꞌe ramo hiꞌa rekovia peteĩ-teĩ ogueru ixupe mil hatãꞌi vaꞌe prata guigua. s3 Taꞌyxy ijayvuague Xee ma tetã kora, haꞌe rã xekã ma torre rami oĩ. Haꞌe rami rã xerembiayvu xerexa vy xererovyꞌa ꞌrã. -rS Tetã kora haꞌe oiko vaꞌe rire ixupe rojapo ꞌrãgue peteĩ torre prata guigua. Haꞌe rã okẽ vaꞌe rire ronhovã ꞌrãgue yvyrape yary guigua py. #q? Irũ kuery ijayvuague Ore kuery orereindy roguereko ikã eꞌỹ teri vaꞌe. Mbaꞌe tu rojapo ꞌrã ixupe guaꞌyxyrã re ojerurea ramo? Bp} Yy tuvixa vaꞌe teĩ nomboguei ꞌrã jajoayvua, yakã ikuai vaꞌe ndojaoꞌi ꞌrã. Joayvua repyrã amongue oguereko vaꞌe haꞌe javi omeꞌẽ teĩ mbaꞌeverã ndovarei. o1 Ime ijayvuague Emoĩ xerery nekuraxõ re imbojaarã rami, ndejyva re guive. Mbaꞌeta jajoayvua ma manoa rami ipoꞌaka. Haꞌe rã takãteꞌỹ ma yvyra rupa rami ndaꞌevei ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe regua tapyĩ ma hendy revegua, tata rami okai oiny vaꞌe. $nA Irũ kuery ijayvuague Mavaꞌe tu pevaꞌe, tekoa eꞌỹa katy gui oẽ ouvy vy guembiayvu reve joe ojeko jogueruvy vaꞌe? Maçãꞌy rembypy guy py xee romomyĩ. Haꞌe py ae ndexy ndererekoꞌi rakaꞌe. Haꞌe py ae ju nekuavãare oendu rakaꞌe haxy vaꞌe. ~mu Jerusalém memby kuery, ajerure pẽvy: pemomyĩ eme rojoayvua, tove toke ranhe, haꞌe ae ovyxe eꞌỹa ja. plY Ndeaxua regua oĩ ꞌrãgue xeakã guýry, haꞌe rã reiporu kuaa regua ma xekuavã ꞌrãgue. Pk Xee rogueraa vy rogueroike ꞌrãgue xexy ropy. Haꞌe gui ndee xemboꞌe ꞌrãgue. Haꞌe rã ndevy ameꞌẽ ꞌrãgue reyꞌu aguã vinho iporãve vaꞌe regua, haꞌe xe yvyraꞌa rykue. 'j I Ndee xekyvy vaꞌe rire, xexy omokambu vaꞌekue ae! Haꞌe rami vaꞌe rire tape rupi rovaexĩ vy xee roayvu ꞌrãgue avave rei xejou vai eꞌỹ re. Fi Mandrágora reakuã nhaetũ, haꞌe nhanerokẽ rupi ikuai yvyraꞌa iporãgueve, ipyau haꞌe yma guare guive. Xerembiayvu, haꞌe nunga haꞌe javi xee amoĩ porã ndevy peguarã. Gh Koꞌẽmbaꞌi ramove javy voi vy jaa uvaty re nhamaꞌẽ vy. Jaexa uva poty ojepeꞌa ma paa, haꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe henhoĩ paa. Haꞌe py ma xee aexa uka ꞌrã roayvu etea. \g1 Eju xerembiayvu, jaa nhuũndy rupi jaiko, pytũ jaaxa aguã tekoaꞌi rupi. af; Taꞌyxy ijayvuague Xee ma xerembiayvu mbaꞌe, haꞌe rã haꞌe xepota. e  Xerayvua ma vinho iporã vaꞌe rami. Haꞌe vaꞌe vinho ma xerembiayvu toyꞌu tema, toxyry ovy ijuru haꞌe haĩ rupi. *dM Xee aipoaꞌe: “Ajeupi rã pindo re, ajopy ꞌrã ixã rapo re”, haꞌe. Nekã toĩ xevy uva arupỹ xã rami, nepytuẽa taeakuã porã maçã rami. Mc Ndeꞌyvia ma pindo rami, haꞌe rã nekã ma guapytã rami. Ub# Ndee ma neporã haꞌe arovyꞌa vaipa, xembovyꞌa ete xerayvua py. a Neakã ma Carmelo yvyty rami. Ndeꞌa ma púrpura rami iporã. Huvixave ojejopy uka ndeꞌa reipopẽ vaꞌekue re. Y`+ Ndeajuꞌy ma torre marfim guigua rami iporã. Nderexa ma yy omboty pyre Hesbom py, Bete-Rabim rokẽ yvyꞌiry oĩ vaꞌe rami. Nexĩ ma Líbano yvy re torre Damasco katy ooa py hiꞌaĩ vaꞌe rami. <_s Nekã mokoĩve ma guaxu taꞌyꞌiague meme rami. ~^u Nepuruꞌã ma karo ojere vaꞌe vinho oĩ riaea rami. Ndekuꞌa ma trigo omboaty pyre yvoty ombojerepy rami. "] ? Ime ijayvuague Huvixa rajy, ndepy regua reve reguataa ma iporã meme. Neretyma kuꞌa ma mboꞌy hembiapo kuaa vaꞌe rembiapo rami iporã. !\; Irũ kuery ijayvuague Sulamita, ejevy ju na. Ejevy ju, ore kuery roexaxeve ju. Mbaꞌe re tu pexaxe sulamita Maanaim py ojeroky rã? _[7 Mbaꞌexa vy ete rã xeretarã kuery yvatekueve mbaꞌe karóxa py merami aĩ. WZ' Taꞌyxy ijayvuague Aguejy avy yvotyty haꞌe yvyraty katy, mbaꞌemo renhoĩ pyau yvyugua rupi ikuai vaꞌe aexa aguã, haꞌe uva henhoĩ paa aexa aguã, haꞌe yvyra romãꞌy ipotypaa re. wYg Irũ kuery ijayvuague Mavaꞌe tu pevaꞌe koꞌẽ ramoꞌia rami ojekuaa vaꞌe? Haꞌe vaꞌe ma jaxy rami iporã haꞌe kuaray rexakã rami ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Xondaro kuery bandeira revegua rami omboete reipy oiko. @Xy Haꞌe rã ayvu ete vaꞌe ma peteĩꞌi ae, xerymba apykaxu rami ivaikuea oĩ eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ma peteĩꞌi vaꞌe ixy oguereko vy ikuavãare oayvuve vaꞌe. Kunhataĩgue oexa vy ijayvu okuapy iporãa rami. Huvixa raꞌyxy haꞌe taꞌyxy jevy ikuai vaꞌe voi oexa vy oguerovyꞌa vaipa okuapy. W Sessenta huvixa raꞌyxy ikuai, haꞌe oitenta ikuai taꞌyxy jevy. Hembiguai kunhataĩ ma mbovy rei eꞌỹ ikuai. uVc Nderova ma romãꞌa ombojaꞌo pyre rami xiĩ porã rei, nderova moꞌãa oĩ teĩ iporãa ojekuaa. RU Neraĩ ma vexaꞌi kuery ombojauague gui oẽ jogueravy vaꞌe rami xiĩ. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ oguereko mokoĩꞌi ma voi vaꞌe, haꞌe neĩ peteĩve ma voi ndataꞌy eꞌỹi vaꞌe rami. T% Erova nderexa xegui, mbaꞌeta xembopyꞌa eta rei. Ndeꞌa ma kavara kuery Gileade yvyty áry gui oguejy jogueruvy vaꞌe rami huũ. *SM Ime ijayvuague Xerembiayvu, Tirza tetã rami neporã, haꞌe xembovyꞌa Jerusalém rami. Xondaro kuery bandeira revegua rami omboete reipy reiko. xRi Xee ma xerembiayvu mbaꞌe, haꞌe xerembiayvu ma xembaꞌe. Yvotyty rupi omongaru oikovy guymba kuery. @Qy Taꞌyxy ijayvuague Xerembiayvu ma ojeupegua yvotyty haꞌe bálsamo ty katy oguejy, guymba kuery omongaru aguã yvotyty rupi, haꞌe yvoty ikuai vaꞌe oiporavo aguã. FP  Irũ kuery ijayvuague Kunhague pavẽ gui neporãve vaꞌe, marã katy tu oo raꞌe nerembiayvu? Mavaꞌe tape rupi tu nerembiayvu oo raꞌe? Ore roipytyvõ ꞌrã reka aguã. *OM Ijayvua ma heꞌẽ porã vaꞌe rami. Haꞌe ma opa mbaꞌe py xembovyꞌa. Haꞌe rami rima xerembiayvu oiko. Haꞌe rami xeme, Jerusalém memby kuery. N Hetyma ma ita mármore guigua yta ouro ete áry omoꞌã mbyre rami. Yvatea ma Líbano yvyty rami, yvyra yvate vaꞌe rami ete. M Ijyva ma ouro guigua aygue ita porãgueve oĩa rami. Ikuꞌa ma marfim xiĩ vaꞌe ita safira py ombojegua pyre rami. 0LY Hova ma yvyra bálsamo ty rami heakuã vaꞌe, haꞌe yvyra rogue heakuã porã vaꞌe omboaty pyre rami. Hembe ma yvoty gui mirra iporãve vaꞌe otykya rami. yKk Hexa ma apykaxu yakã rembe re ikuai vaꞌe rexa rami. Kamby py omoxiĩ haꞌe ombojegua pyre rami hexa. ~Ju Inhakã ma ouro oikyꞌaꞌo porã mbyre rami. Hiꞌa ma guapytã xã haꞌe xapirẽ rague rami huũ vaꞌe. Iw Taꞌyxy ijayvuague Xerembiayvu ma xiĩ pytã rei, haꞌe ma dez mil ikuai vaꞌe gui teĩ omboetevepy. H Irũ kuery ijayvuague Haꞌe gui ndee pavẽ kunhague gui neporãve vaꞌe, mbaꞌe py tu nerembiayvu amboae kuery gui haꞌeveve? Mbaꞌe tu nerembiayvu amboae kuery gui iporãve vaꞌe oguereko, haꞌe rami aguã re orevy rejerure aguã? G/ Jerusalém memby kuery, ajerure pẽvy. Xerembiayvu pexa vy mbaꞌe pa pendeayvu ꞌrã ixupe? Pemombeꞌu xee amano ta maa ayvu vaipa vy. *FM Tetã rarõa kuery xerovaexĩ tetã re onhangarekoa rupi. Haꞌe rami vy xepetepa vy xembojexavai. Haꞌe gui tetã kora rarõa kuery ju omboi xeao puku. CE Xerembiayvu pe aipeꞌa vaꞌeri ojepeꞌa ju ma, oo ma raꞌe. Haꞌe rami rã xenheꞌẽ py xekangypa ijayvu rire. Aeka avy teĩ ndajoui, haꞌe aenoĩ aikovy teĩ naxembovai. (DI Haꞌe rami vy avy okẽ aipeꞌa aguã xerembiayvu pe. Xepo gui mirra amoeakuãague otyky rei oiny, xekuã gui voi okẽ peꞌaa áry otyky ajopy rã. nCU Peteĩ yvyra paꞌũ oĩ vaꞌe rupi xerembiayvu opoko rã xekuraxõ omyĩmba ayvu vaipa rã. AB{ Ime ijayvuague Taꞌyxy ijayvuague Haꞌe gui xee ma amboipa ma xeao puku. Amoĩ ju ꞌrã ndaꞌu? Haꞌe xepy voi ajoipa ma, teĩ amongyꞌa ju ꞌrã ndaꞌu? 2A] Taꞌyxy ijayvuague Xee ake teĩ xekuraxõ ma ndokei. Aendu xerembiayvu okẽ re ombota nhendu reve aipoeꞌi rã: “Xereindy xerembiayvu, eipeꞌa na. Xerymba apykaxu, ndevaikuea oĩ eꞌỹ vaꞌe. Mbaꞌeta xeakã inhakỹmba yvyxĩ rayvi gui, xeꞌa yxapypa ma”, heꞌi. "@ ? Ime ijayvuague Xereindy xerembireko, xee aike ma xeyvotyty py. Xee amonoꞌõ ma mirra heakuã porã vaꞌe reve. Haꞌu ma ei hetã revegua, haꞌe ayꞌu ma vinho kamby reve. Xeirũ kuery, pekaru haꞌe peyꞌu. Peyꞌu ndapeyꞌuxevei peve, xerembiayvu kuery. ?' Taꞌyxy ijayvuague Yvytu kuaray apuꞌaꞌia katygua, eju na. Eju, ndee yvytu kuaray puku-a katygua. Eipeju xe yvotyty rupi, eraa heakuã porã vaꞌe oetũa aguã katy. Haꞌe gui ma xerembiayvu tou ombaꞌe yvotyty py, toꞌu yvyraꞌa iporãve vaꞌe! > Ndee ma yvu yvotyty moakỹa rami, ygua yy oxyry vaꞌe oĩa, yakã Líbano regua yvyty gui oxyry atã vaꞌe rami! <=q nardo haꞌe açafrãoꞌy, cálamo haꞌe canelaꞌy. Opa marãgua yvyra ikuai avi heakuã porã vaꞌe: mirra haꞌe aloés, haꞌe heakuã porãgueve haꞌe javi ikuai. ~<u Nderegua ma romãꞌy ty ikuaia vaꞌe rami, hiꞌa porã vaꞌe meme. Haꞌe py ikuai hena haꞌe nardoꞌy, p;Y Xereindy xerembireko, ndee ma yvotyty ikorapa vaꞌe rami reiko, peteĩ yvu ojaoꞌi pyre rami. #:? Xerembireko, ndejuru gui ei rami heꞌẽ vaꞌe otyky, neapekũ guy py ma ei haꞌe kamby oĩ. Ndetupyja ma Líbano yvy regua rami heakuã porã. "9= Ndee xerayvua haꞌeve vaipa, xereindy xerembireko. Vinho gui xeayvua haꞌeveve, haꞌe nereakuãa ma pavẽ heakuã vaꞌe gui iporãve vaꞌe. (8I Xereindy xerembireko, reipeꞌa ma xekuraxõ. Reipeꞌa ma xekuraxõ remaꞌẽa py riveꞌi, haꞌe peteĩꞌi apuꞌaꞌi ndepoꞌy re oĩ vaꞌe py. D7 Xerembireko, eju xereve Líbano gui, eguejy xereve yvyty Líbano regua gui. Emaꞌẽ Amana yvyty apyte gui, Senir haꞌe Hermom yvyty gui, guary kua haꞌe yvyty xivi ikuaia gui. \61 Ime ijayvuague Xerembiayvu, ndee ma neporã. Ndere jipoi ndevaikuea. 51 Taꞌyxy ijayvuague Ára yroꞌy reiꞌi haꞌe pytũ eꞌỹ teria ja aa ꞌrã yvyꞌã mirra haꞌe heakuã porã vaꞌe oĩa py. n4U Nekã mokoĩve ma guaxu taꞌyꞌiague meme yvoty ikuai vaꞌe rupi okaru okuapy vaꞌe rami. ~}R||{wyxwvuusrrq9pooncm~lkoj`jhgedcc1brba`A__E^^ \\l[ZdYYXCWW V_UTSSyRQQePO[NMLLJK:JII$HH%FEDCCHA{@??>c=4;;(:b9877-66654U32100Z/.-,++ **)((&%$#""(! 2COuV1p{99  4RHv " Mbaꞌeta po rami xeayvu xevygua kuery pe, aenoĩmba xevygua xondaro kuery ipyꞌa guaxukueve, haꞌe kuery nhombopaga aguã xepoxya rupi. Haꞌe kuery ma xepoꞌakaa re anho ꞌrã ovyꞌa.8ui" “Eupi peteĩ bandeira yvyty ikatu rei vaꞌe áry, haꞌe ejapukai xondaro kuery pe ou aguã. Enoĩ ndepo py haꞌe kuery oike aguã nhomoingo axya kuery retã rokẽ rupi.t #" Babilônia pygua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ma Isaías mbaꞌemo oexa reve Babilônia pygua kuery rovai ayvu oendu vaꞌekue. 'sG" Haꞌe peẽ Sião pygua kuery voi pevyꞌa peporaei reve, mbaꞌeta Israel kuery ruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe penembyte oĩ vaꞌe yvate ete ramo”, peje. erC" Peroporaei ke Senhor, mbaꞌemo porã ete ojapo rire. Yvy jave rupi toikuaapa haꞌe nunga! Israel kuery oguerupa jevy rã oporaei okuapy aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe ára ma aipopeje ꞌrã: “ |yhwh{Senhor,} xee rogueroporaei, mbaꞌeta xevy ndepoxy vaꞌekue ri aỹ oaxapa ma ndepoxyague. Haꞌe gui aỹ ma xembovyꞌa ju ma."m=" Haꞌe ixupegua kuery Assíria re opyta teri vaꞌekue pe oĩ ꞌrã peteĩ tape porã ojevy aguã, Egito yvy gui Israel kuery oẽmba jave guare rami. mlS" Senhor omboypa ꞌrã yeꞌẽ rakã Egito yvýry oĩ vaꞌekue. Yvytu atã ombou vy ipoꞌaka ꞌrã Eufrates yakã re voi. Haꞌe rami vy ombojaꞌo ꞌrã sete yakã raperã, ipy regua vaꞌe teĩ oaxa aguã haꞌeve vaꞌe.Uk#" Haꞌe rami ꞌrãgue py jogueraa ꞌrã kuaray oikea katy filisteu kuery rovai opuꞌã aguã. Jojavi ꞌrã ipoꞌaka kuaray oua katy ikuai vaꞌe re. Haꞌe vy ojopy ꞌrã amboae kuery oguereko vaꞌekue-ꞌekue haꞌe javi. Edom haꞌe Moabe pygua kuery re voi ipoꞌaka ꞌrã. Amom pygua kuery voi ikuai ꞌrã hembiguairã.tja" Haꞌe ramo Efraim kuery noenduvei ma ꞌrã ndajoayvuia, haꞌe Judá kuery rovaigua kuery haꞌe javi ꞌrã ndojouavei. Efraim kuery ndoayvu eꞌỹvei ꞌrã Judá regua, haꞌe Judá kuery voi nomoingo axyvei ꞌrã Efraim regua.vie" Peteĩ bandeira oupi ꞌrã yvy regua mbyte rupi ikuai vaꞌe oexa aguã. Haꞌe rami vy omboatypa ꞌrã Israel kuery yvy mboae re ikuaiague gui, haꞌe Judá kuery oguerupa ju ꞌrã yvy apy jovaive irundy henda katy omoaĩa ague gui.0hY" Israel kuery moexakãa oiko pyau vaꞌerã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe ára Senhor opo omokuaveꞌẽ ꞌrã oguerupa ju aguã ojeupegua kuery rembyrekue oejaague gui: Assíria yvy gui, Egito, Patros, Etiópia, Elão, Babilônia, Hamate haꞌe yeꞌẽ yvýry rupi yvy ikuai vaꞌe gui.wgg" Haꞌe vaꞌe ára ma Jessé rapokue gui oiko ꞌrã peteĩ henhoĩ pyau jevy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma opuꞌã ꞌrã bandeira oupi imoꞌamy mbyre rami, oĩa katy haꞌe javi regua kuery oexa vy oo aguã. Guexakãa re ae ꞌrã hekoa. ifK" Mbaꞌeta xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ma ndoikovei ma ꞌrã mbaꞌemo vai neĩ joapo vai vaꞌe, mbaꞌeta yvy jave re tynyẽ ꞌrã Senhor oikuaa vaꞌe, yeꞌẽ renda haꞌe javi rupi yy tynyẽa rami avi. e'" Kyrĩgue okambuꞌi vaꞌe teĩ onhemboarai ꞌrã mboi ituia rupi, haꞌe nokambuvei vaꞌe ikua py opoꞌẽ teĩ mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã.d" Urso reve vaka kuery okaru ꞌrã joa py, haꞌe taꞌyꞌi kuery opytuꞌu ꞌrã joa py. Reõ voi nhuũ re okaru ꞌrã vaka rami.{co" Haꞌe rami ramo vexaꞌi kuery reve aguaraꞌi ikuai porã ꞌrã, haꞌe xivi ipara vaꞌe teĩ kavara raꞌyꞌi reve opytuꞌu ꞌrã okuapy joa py. Reõ reve vaka raꞌy ikuai ꞌrã peteĩ rami, kyrĩꞌi vaꞌe rive oguerekopa ꞌrã.gbG" Kuꞌakuaa rami ojee omoĩ ꞌrã teko porã, haꞌe joguereko ꞌrã ojeroviapy oikoa rupi. a" Haꞌe rami ꞌrãgue py teko porã rupi ete ꞌrã oikuaa pota iporiaukueꞌi re, haꞌevea rami oepy ꞌrã iporiaukueꞌi yvy re ikuai vaꞌe. Oayvu py rive ꞌrã ombopaga yvy re ikuai vaꞌe yvyra rovi py rami, opytuẽ py rive ojuka ꞌrã heko vai vaꞌe.=`s" Haꞌe ramo ovyꞌa reve ꞌrã oiko Senhor renonde ojererokyjea rupi. Mbaꞌemo oexa vy rive eꞌỹ ꞌrã oikuaa pota, haꞌe mbaꞌemo oendu vy rive eꞌỹ nhomongeta ꞌrã.p_Y" Haꞌe vaꞌe re ma oĩ ꞌrã Senhor Nheꞌẽ. Haꞌe vaꞌe Nheꞌẽ ma imoꞌaranduarã haꞌe oikuaa ukapa vaꞌe, imongetaa haꞌe imbopoꞌakaarã, haꞌe gui Senhor kuaa ukaa haꞌe henonde ojererokyje aguã re imboꞌea.<^ s" Jessé ramymino opena porã vaꞌe rekorã re ijayvuague Haꞌe gui Jessé rembypykue gui oiko ꞌrã peteĩ hoky, hapytakue rapo gui oiko ꞌrã henhoĩ pyau jevy vaꞌe.]" "Haxa py oitypa ꞌrã yvyra kaꞌaguy regua. Haꞌe ramo Líbano re yvyra ikuai vaꞌe hoꞌapa ꞌrã imbaraete vaꞌe oakeꞌoa rami. G\" !Haꞌe rami teĩ Senhor ixondaro reta vaꞌe ojaya ꞌrã yvyra rakã ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy oitypa ꞌrã yvyra yvatekueve, haꞌe omoꞌyvyĩꞌimba ꞌrã onhemboyvateve vaꞌekue.=[s" Haꞌe vaꞌe árave Assíria pygua kuery opytuꞌu ꞌrã okuapy Nobe rekoa py. Haꞌe gui ma opo oupi ꞌrã, Sião yvyty memby kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe omongyje aguã. Z" Haꞌe gui Madmena re hekoa vaꞌe kuery voi ojavapa ꞌrã ojeꞌoivy, haꞌe Gebim pygua kuery voi ojavapa ꞌrã oo jepe aguã. Y " Galim re penderekoa vaꞌe, pejapukai atã ke! Laís pygua kuery, pendu ke! Ndaꞌevei ete ꞌrã peẽ Anatote pygua kuery pe!UX#" Haꞌe gui oaxa ꞌrã ojeꞌoivy yvyty paꞌũ rupi, haꞌe oke ꞌrã okuapy Geba py. Haꞌe ramo Ramá pygua kuery oryryipa rei ꞌrã okyje vy, haꞌe Saul rekoague Gibeá pygua kuery ojavapa ꞌrã.W)" Haꞌe gui ma Assíria pygua kuery ou ꞌrã Aiate py, haꞌe oaxa ꞌrã Migrom rupi. Haꞌe gui Micmás py ovaẽ vy omboguejy ꞌrã ovoyi.?Vw" Haꞌe vaꞌe ára pendekupe áry gui aipeꞌa ꞌrã ipoyi vaꞌe, pendeajuꞌy gui aipeꞌa ꞌrã canga omoĩ mbyre. Haꞌe nunga ma opẽ ꞌrã pendekyraa gui rive — heꞌi. bU=" Haꞌe rami vy Senhor ixondaro reta vaꞌe oinupã ꞌrã midianita kuery re ojukapaague rami, itaova Orebe py hiꞌaĩ vaꞌe katyꞌi. Yeꞌẽ áry rupi oupi ju ꞌrã opopoka Egito yvy re ojapoague rami. Orebe py Nhanderuete omomba rakaꞌe midianita ruvixa kuery . Haꞌe gui Egito py ma Egito pygua kuery ju omomba yeꞌẽ mbyte py . T" Mbaꞌeta areꞌi eꞌỹ re opa ꞌrã peẽ kuery rombopagaa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ju amomba ꞌrã xepoxya rupi.S" Haꞌe nunga rupi ae Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Xevygua kuery Sião re penderekoa vaꞌe, pekyje eme Assíria pygua kuery gui yvyra rovi py penemoingo axy teĩ, haꞌe Egito pygua kuery pendererekoague rami yvyra py pendeavyky rei teĩ.R" Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe nhomomba aguã re onhembopyꞌa ma voiague rami omoingo ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi. jQM" Mbaꞌeta peẽ Israel kuery, peẽ kuery aỹ peve ita kuꞌi yeꞌẽ rembe rupigua rami pendereta teri teĩ amongue eteꞌi ꞌrã ojevy. Mbaꞌeta oiko ꞌrãe nhomombaarã teko porã rupigua, yy tyguaxua rami ꞌrã ou.iPK" Haꞌe rami vy Jacó ramymino kuery rembyrekue ojevy ju ꞌrã Nhanderuete imbaraete vaꞌe pe.^O5" Haꞌe vaꞌe ára Israel kuery Jacó ramymino okuave vaꞌe ma ijukaare kuery re ndojeroviavei ma ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojerovia ꞌrã okuapy Senhor Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re anho.!N;" Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌe py kaꞌaguy re yvyra hoꞌame vaꞌe mbovyꞌi ete ꞌrã opyta, kyrĩgue teĩ oipapa vy ombopara kuaa ꞌrã mbovy paa. FM" Oapypa ꞌrã haꞌe vaꞌe regua kaꞌaguy haꞌe mbaꞌety oiko porãve vaꞌe teĩ. Omomba ꞌrã haꞌe kuery nheꞌẽ haꞌe hete, imbaꞌeaxy vy ikangyve ovy vaꞌe rami opyta peve.CL" Mbaꞌeta Israel kuery moexakãa ma omomba ꞌrã tata rami, peteĩ ára pyve Nhanderuete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oapypa ꞌrã juuꞌy haꞌe juu rakuaendy Assíria yvy re ikuai vaꞌe.mKS" Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe ombou ꞌrã mbaꞌeaxy haꞌe vaꞌe regua avakue mbaraetea mombaarã, ikyrakueve meme teĩ. Haꞌe kuery mbaꞌemo ojou porã vaꞌe omoendy ꞌrã, tata rami oapypa vaꞌerã py.1J[" Haꞌe rami avi haxa ndaꞌu haꞌeve ri ava iporua gui ojejou porãve aguã? Yvyra kyxĩa ndaꞌu haꞌeve ri oiporu oiny vaꞌe gui oikuaave aguã? Haꞌe rami vaꞌe rire ma yvyra rovi haꞌe ae porua oinupã ꞌrãgue, haꞌe yvyra rive opuꞌã ꞌrãgue ava yvyra guigua eꞌỹ vaꞌe re.cI?" Aipeꞌapa amboae regua kuery mbaꞌemo oguereko vaꞌekue. Guyraꞌi rupiꞌa oeja pyre peꞌaa rami xee voi xembaꞌerã ajopy yvy jave rupi. Mavaꞌeve nomboguyi opepo, neĩ naxẽiꞌi guive”, heꞌi vaꞌekue. 6He" Mbaꞌeta aipoeꞌi rire: “Haꞌe nunga haꞌe javi xee ae poꞌakaa py ajapo, xeꞌarandu haꞌe aikuaapa vaꞌe vy. Haꞌe rami vy amarka pyau amboae regua kuery yvy, haꞌe aipeꞌapa imbaꞌe rei-rei vaꞌekue haꞌe javi. Ipyꞌa guaxuve vaꞌe rami aipeꞌa huvixa kuery henda py oĩague gui.GG" Haꞌe nunga rupi Sião yvyty haꞌe Jerusalém re Senhor oipotaa rami nhombopagapa ma vy Assíria pygua huvixa ju ꞌrã ombopaga, opyꞌa py onhemboyvateve haꞌe ojejou porã reiague re.9Fk" Haꞌe gui Samaria haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa hexe ikuai vaꞌe re ambovaipaague rami ae ju ndajapoi ꞌrã teve Jerusalém haꞌe hexe ikuai vaꞌe re?” heꞌi vaꞌekue. E" Xepoꞌaka ma tetã mbaꞌemo raꞌangaa oĩa re, Jerusalém haꞌe Samaria py ikuai vaꞌe gui ipoꞌakave vaꞌekue teĩ.%DC" Calno tetã namombai ri tyꞌy Carquemis rami? Hamate tetã Arpade rami eꞌỹ ri tyꞌy opyta? Haꞌe Samaria tetã Damasco rami eꞌỹ ri tyꞌy opyta?XC)" Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xevygua yvatekueve ndaꞌu huvixave meme eꞌỹ teve?JB " Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma haꞌe rami eꞌỹ oexaꞌã, opyꞌa py haꞌe rami eꞌỹ oikuaa. Haꞌe rami ꞌrãgue py opyꞌa re omoĩ heta regua omokanhymba haꞌe omomba ete aguã.AA{" Xee amondouka ma heko vai vaꞌe haꞌe xembopoxya kuery rovai. Haꞌe vy aipoaꞌe haꞌe kuery gui imbaꞌe rei-rei oipeꞌapa vy opyrõmba aguã, tape rupi yapo oĩ vaꞌe re rami.r@]"  Assíria pygua kuery rovai ijayvuague — Ndaꞌevei ete ꞌrã Assíria pygua kuery pe, xepoxya rupi nhombopaga aguã amondouka vaꞌekue ri. Mbaꞌeta yvyra haꞌe kuery opo py oguereko vaꞌe ma xepoxya aexa uka aguã ae.W?'" Po rami anho ꞌrã haꞌeve pendekuai aguã: pejeroꞌa ꞌrã omboꞌa pyre mbyte, eꞌỹ vy peꞌa ꞌrã omanogue mbyte. Haꞌe rami ete teĩ Senhor poxya ndoaxai ꞌrã, opo oupi teri ꞌrã imoiny. v>e" Haꞌe rami rire teĩ ma mbaꞌe ndaꞌu peẽ kuery pejapo ꞌrã nhombopagaa ára py jexavaia mombyry gui ou jave py? Mavaꞌe pe tu pejapukai ꞌrã penderepy aguã? Mamo tu haꞌeve ꞌrã mbaꞌemo pejou porã vaꞌe penhomi aguã?R=" mbaꞌeta opa marã oguereko ꞌrã iporiaukueꞌi, neĩ noipytyvõ ukai ꞌrã xevygua kuery ojexavai rei vaꞌe, oipeꞌapa ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe kuery gui, imondapa ꞌrã tyreꞌỹ kuery gui.< " Haꞌe kuery vaꞌe regua ojapo ꞌrã lei haꞌeve eꞌỹa ramigua nhombojexavai aguã rive. Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe,;" Manassés kuery omokõ ꞌrã Efraim kuery, haꞌe rã Efraim regua ma Manassés regua ju ꞌrã omokõ. Haꞌe gui haꞌe kuery mokoĩve ma opuꞌã ꞌrã Judá kuery re. Haꞌe rami ete teĩ ndoaxai ꞌrã Senhor poxya, opo oupi teri ꞌrã imoiny. S:" Mbaꞌemo oiporu kuaa re oĩ vaꞌe omokõmba ma teĩ okaruxeve ꞌrã. Oiporu kuaa eꞌỹa re oĩ vaꞌe ju omokõmba teĩ nonhandui ꞌrã. Haꞌe vy peteĩ-teĩ hoꞌu ꞌrã oirũ kuery roꞌokue.19[" Senhor ixondaro reta vaꞌe ipoxy ramo yvy opyta tapyĩ rami, haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma nhuũ oapy pyrã rami ikuai. Avave rei nomboaxyvei ma ꞌrã guyvy kuery.J8 " Mbaꞌeta teko vai omomba ꞌrã heravy tata rami, omokanhy ꞌrã juuꞌy haꞌe juu rakuaendy. Yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe okaipa ꞌrã, hataxĩ arai huũ vaikue rami opuꞌã ovy reve.P7" Haꞌe nunga rupi Senhor ndoguerovyꞌavei haꞌe kuery vaꞌe regua ipyaukue, nomboaxyvei ꞌrã guive tyreꞌỹ neĩ imeveꞌỹ vaꞌe kuery, mbaꞌeta haꞌe kuery haꞌe javi heko vai vaꞌe ikuai, joapo vai haꞌe ijayvu vaikue-ikue vaꞌe meme. Haꞌe rami ete teĩ ndoaxai ꞌrã ipoxya, opo oupi teri ꞌrã imoiny. 6" Mbaꞌeta kovaꞌe kuery rerekoa ma nhombotavypa rei vaꞌe meme. Haꞌe ramo haꞌe kuery oguereko vaꞌe kuery voi omombaa.t5a" Inhakã ma nhomongeta vaꞌety kuery omboetevepy, haꞌe rã huguai ma profeta ramigua kuery ijapu vaꞌe.{4o" Haꞌe nunga rupi peteĩ ára pyve Senhor ojayapa ꞌrã Israel regua akã haꞌe huguai, pindo haꞌe nhuũꞌy.|3q" Haꞌe rami ete teĩ kovaꞌe kuery ndojevyi okuapy Imoingo axyare pe, ndoekai okuapy Senhor ixondaro reta vaꞌe.t2a" Kuaray oua katy gui ou ꞌrã Síria pygua kuery, haꞌe kuaray oikea katy gui ma filisteu kuery ou ꞌrã. Haꞌe ijuru jai vy omokõmba ꞌrã Israel kuery. Haꞌe rami ete teĩ Senhor poxya ndoaxai ꞌrã, opo oupi ae tema ꞌrã. n1U" Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery rovai guarã Senhor omopuꞌã ꞌrã Rezim rovaigua kuery, omboupa ꞌrã hovaigua kuery. “Rezim rovaigua kuery” heꞌia ma Israel kuery re Assíria pygua kuery opuꞌã aguã re ijayvu vy. D0" “Yvy jykue ombojoꞌa pyre yvy py oitypaa teĩ oo jajapo ju ꞌrã ita ombope pyre gui. Yvyra sicômoro oitypaa ramo yary guigua py ju ꞌrã jajapo oĩague py”, heꞌi vaꞌe kuery.A/{" Haꞌe vaꞌe ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi oikuaapa ꞌrã okuapy, Efraim haꞌe Samaria pygua kuery, ojejou porã haꞌe opyꞌa py onhemboyvate reia rupi aipoeꞌi vaꞌe kuery:.3"  Israel kuery ikuai axy aguã re ijayvuague Haꞌe gui ma peteĩ ayvu Senhor ombou Jacó kuery rovai guarã, haꞌe ramo Israel kuery re ou.e-C" Ipoꞌakave ꞌrã ovy, mbyꞌa porã voi opa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ou. Tenda Davi openaaty áry ꞌrã oĩ vy opena ꞌrã oikovy Davi ipoꞌakaague re ae. Haꞌe rami vy anhetẽ vaꞌe haꞌe teko porã rupi vy ipoꞌakaa oĩ atã ꞌrã, aỹ guive rakaꞌe rã peve guarã. Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã ojapo, nhanderayvu etea rupi. *,M" Mbaꞌeta peteĩ avaꞌi oiko nhandevy, peteĩ guaꞌy omeꞌẽa nhandevy. Haꞌe gui ijaxiꞌy áry ma oĩ ꞌrã ipoꞌaka aguã. Hery ma po rami ꞌrã ꞌea vaꞌe: Nhomongeta Porã vaꞌe, Nhanderuete Imbaraete vaꞌe, Nhanderu Imarã eꞌỹ vaꞌe, haꞌe Huvixa Nhomoingo porãa.+-" Mbaꞌeta oapypaa ꞌrã xondaro kuery xapatu ikuai vaꞌe, ijao tuguy py ikyꞌapa rei vaꞌekue voi okaipa ꞌrã mbaꞌemo pirekue rami rive.@*y" Mbaꞌeta ndee remopẽ ma canga haꞌe kuery ajuꞌy rupi ipoyi oiny vaꞌekue, yvyra ikupe rupi oinupãaty, haꞌe herereko axya poꞌakaa, midianita kuery remomba jave guare rami.u)c" Haꞌe kuery vaꞌe regua ndee remboetave ju vy rembovyꞌave ete. Haꞌe ramo nerenonde ovyꞌa ꞌrã okuapy, mbaꞌemo omonoꞌõa rupi ovyꞌaa rami, haꞌe rami eꞌỹ vy mbaꞌemo porã ojou vaꞌekue ombojaꞌo-jaꞌoa py rami.5(c" Haꞌe kuery pytũ reia rupi ikuai vaꞌekue ri oexa okuapy peteĩ hendy guaxu vaꞌe. Hendy vaꞌe ma hexakãmba kuarayꞌã reia manoa rupi ikuai vaꞌekue ikuaia rupi. H' " Huvixa Nhomoingo porãa oiko haꞌe ipoꞌaka aguã re ijayvuague Haꞌe rami teĩ yvy re ojexavai vaꞌekue ma pytũ vaikuea rupi riae eꞌỹ ꞌrã ikuai. Mbaꞌeta jypyꞌi ma Nhanderuete omoꞌyvyĩꞌi rakaꞌe Zebulom haꞌe Naftali yvy re ikuai vaꞌe. Haꞌe rã opaa py ma ojapo ꞌrã Galiléia judeu eꞌỹ vaꞌe kuery rekoa ojou porãmbaa aguã rami, tape yeꞌẽ rembe rupi oaxa vaꞌe guive Jordão yakã kyvõ rami peve.'&G"Haꞌe gui yvy re ju omaꞌẽ vy oexa ꞌrã jexavai, pytũ vaikue haꞌe kuarayꞌã reia mboriau anho. Haꞌe gui ma omombopaa ꞌrã pytũ vaikuea katy. \%1"Haꞌe rami vy yvy haꞌe javi rupi haꞌe kuery oguata rei vy ojexavai haꞌe okaruxe reve ꞌrã ikuai. Haꞌe gui okaruxe vy ipoxypa vy ijayvu vai ꞌrã nguvixave haꞌe Nguuete re, yvate katy omaꞌẽ vy./$W"Haꞌe rami ꞌrãgue py lei haꞌe ayvu oikuaa uka pyre re tapeo! Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu rupi eꞌỹ ri haꞌe kuery ijayvu vy ndoexai ꞌrã hexakã vaꞌe.M#"Haꞌe gui pendevy aipoꞌea ꞌrã: “Peporandu ke omanogue mboayvua kuery pe, haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe, ojapukai rei haꞌe ijayvu mbegue rei vaꞌe kuery pe”, ꞌea ꞌrã. Haꞌe rami teĩ nhande kuery ndaꞌu nanhaporandui ꞌrã Nhanderuete pe? Jaikove vaꞌe nhanhepytyvõ uka ꞌrã ndaꞌu omano vaꞌekue pe?E""Apy ma aĩ, xeraꞌy kuery Senhor xevy omeꞌẽ vaꞌekue reve. “Xeraꞌy kuery Senhor xevy omeꞌẽ vaꞌekue” Isaías heꞌia ma guemimboꞌe kuery re ijayvu vy. Ore kuery ma hexa pyrã, haꞌe Israel kuery mondyipaarã. Haꞌe rami aguã Senhor ixondaro reta vaꞌe Sião yvyty re oĩ vaꞌe oremoingo. !"Haꞌe rami rã xee arõ ꞌrã Senhor, Jacó ramymino kuery gui ngova omoꞌã ranhe teĩ. Hexe ae xee amaꞌena ꞌrã.s _"Haꞌe nunga rupi emoĩ porã aikuaa uka vaꞌekue, emboty lei xeremimboꞌe kuery pyꞌa re — heꞌi. "Haꞌe kuery regua heta ꞌrã onhepyxanga vy hoꞌa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery opẽmba ꞌrã, ojurapaa haꞌe omboꞌapaa ꞌrã.dA"Haꞌe ramo haꞌe oĩ ꞌrã penhemi atyrã. Haꞌe rã Israel kuery mokoĩve regua pe ma oĩ ꞌrã ita onhepyxanga aguã haꞌe kuery hoꞌapa aguã. Jerusalém py ikuai vaꞌe pe oĩ ꞌrã nhuã xã haꞌe nhuã. " Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor ixondaro reta vaꞌe pe ae “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” peje. Henonde pejererokyje, ixugui anho peryryi. " — Amongue pe kovaꞌe kuery “Opuꞌã nhemimba raꞌe” heꞌi okuapy teĩ peẽ kuery ma ndaꞌevei “Opuꞌã nhemimba” peje aguã. Pekyje eme haꞌe kuery mbaꞌemo okyjea vaꞌe gui, ndaꞌevei haꞌe nunga pe “Nhanemondyipaarã” peje aguã.&E" Mbaꞌeta xevy Senhor ijayvu opo imbaraete vaꞌe xere omoĩ reve. Haꞌe vy ijayvu kovaꞌe kuery ikuaia rupi xee aiko eꞌỹ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: I " Pejogueroayvu ꞌrã mbaꞌemo pejapo aguã re, haꞌe rami teĩ ndaꞌevei ꞌrã pejapo ete aguã. Mbaꞌemo pejapo uka teĩ haꞌe nungakue ndojapoai ꞌrã, Nhanderuete orereve oiko ramo.D" Peẽ yvy regua kuery, pendepoxypa teĩ penemboꞌipaa ꞌrã. Yvy mombyrygua re pendekuai vaꞌe, pendu ke. Peiko katu teĩ penemboꞌipaa ꞌrã, peiko katu teĩ penemboꞌipaa ꞌrã.J "Haꞌe vy Judá yvy re ae oo vy omonyẽmba ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rupi oaxa vy ijajuꞌy peve ꞌrã ovaẽ. Mbaꞌeta xondaro kuery jova-jovai gui oua rupi ojaoꞌipa ꞌrã ndeyvy, Emanuel. \1"haꞌe rami rire haꞌe kuery áry Senhor ombou ꞌrã Eufrates yakã guigua, imbaraete haꞌe oxyry atã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Assíria pygua huvixave ae ou vaꞌerã, mbaꞌemo porã oguereko vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe nunga yy ma omonyẽ ꞌrã yakã rugua haꞌe javi rupi, haꞌe oẽ-oẽ rei ꞌrã ovy yvyꞌã rupi peve.$A"— Kovaꞌe kuery ma Siloé yakã oxyry mbegueiꞌi vaꞌe ndojou porãi ramo, haꞌe Rezim renonde haꞌe Remalias raꞌy oua gui okyje ete okuapy rire,E"Haꞌe gui Senhor ijayvuve tema. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: Y+"Mbaꞌeta avaꞌi “Xeru” eꞌỹ vy “Xexy” heꞌi kuaa eꞌỹ mbove voi Damasco haꞌe Samaria tetã pygua kuery mbaꞌe rei-rei ogueraapaa ꞌrã Assíria pygua huvixave renonde guarã — heꞌi. hI"Haꞌe ramo xee ma profeta kunhaa py aa. Haꞌe ramo oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe, haꞌe vy oikuavãꞌi avaꞌi. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: — Heryrã emoĩ “Eipeꞌa pojava ndejeupe guarã, ejopy ratã” ꞌea.s_"Haꞌe nunga kuaa ukaarã ojeroviapy vaꞌe xee ajou sacerdote Urias haꞌe Jeberequias raꞌy Zacarias. y m" Assíria pygua kuery ou aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi avi xevy: — Ejopy peteĩ kuaxia tuvixa vaꞌe, haꞌe embopara porãꞌi pavẽ oexa kuaa aguã rami: “Eipeꞌa pojava ndejeupe guarã, ejopy ratã!” heꞌia vaꞌe.Y+"Haꞌe gui yvyty avakue enxada reve oo jepiaty haꞌe javi rupi ndoovei ma ꞌrã, juu haꞌe juu rakuaendy gui okyje vy. Haꞌe py ma vaka anho ꞌrã haꞌeve okaru aguã, haꞌe vexaꞌi opyrõmba aguã. "Haꞌe py ma huꞌy haꞌe guyrapa reve ꞌrãe avakue oike, mbaꞌeta juuꞌy haꞌe juu rakuaendy ojaoꞌi ꞌrã yvy haꞌe javi.)K"Haꞌe vaꞌe ára ma mil uva rembypy mil hatãꞌi vaꞌe prata guigua re hepy ꞌrã vaꞌekue ikuaiague py opyta ꞌrã juu haꞌe juu rakuaendy tyrã rive.1 ["Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ae ikamby porã ete ꞌrã haꞌe kuery hoꞌu aguã kamby kekue. Oyvy re okuave vaꞌe haꞌe javi hoꞌu ꞌrã kamby kekue haꞌe ei.| q"Haꞌe vaꞌe ára ma avakue oguerekove ꞌrã peteĩꞌi vaka taꞌyꞌi ramo vaꞌe haꞌe mokoĩ vexaꞌi anho.S "— Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor onhopĩmba ꞌrã peneakã, haꞌe hiꞌa penderete regua. Omboipa avi ꞌrã penerendyva. Tendyva ayaa rami oiporu ꞌrã yakã rovai guigua, Assíria pygua huvixa ae. 9"Haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery oupa ꞌrã, oguejypa ꞌrã yvyty paꞌũ haꞌe javi re, itakua rupi, juuꞌy haꞌe mymba oyꞌuaty haꞌe javi re.  7"Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára Senhor otuvy nheꞌẽ ꞌrã mberu yakã mombyry Egito re ikuai vaꞌe pe, haꞌe eiru Assíria yvy re ikuai vaꞌe pe.S" Jerusalém re mbaꞌemo vai ou aguã re ijayvuague — Haꞌe gui ma ndeꞌáry Senhor ombou ꞌrã haꞌe rami ete aguã ára, ndevygua kuery haꞌe nderu ro pygua kuery áry guive. Haꞌe rami aguã ma Judá gui Efraim kuery ojepeꞌaague guive ndoikoi teri vaꞌe ramigua. Assíria pygua huvixave rupi vy ombou ꞌrã.+O"Mbaꞌeta avaꞌi mbaꞌemo vai ꞌrãgue py iporã vaꞌe ojapo kuaa eꞌỹ mbove voi mokoĩ huvixave gui rekyje reia vaꞌe yvy ombovaipaa ꞌrã — heꞌi. w"Haꞌe vaꞌe ma teko vai ꞌrãgue py iporã vaꞌe ojapo kuaa jave kamby kekue haꞌe ei rive ꞌrã hoꞌu oikovy.+"Haꞌe rami teĩ Senhor ae ꞌrã oexa uka peikuaa aguã. Haꞌe gui peteĩ kunhataĩ oguerekoꞌi ꞌrã kyrĩ vaꞌe, oikuavãꞌi ꞌrã opiꞌaꞌi. Haꞌe vy omboery ꞌrã Emanuel. Tery Emanuel ma “Nhandereve Senhor oĩ” ꞌea, Mateus 1.23 py oĩa rami avi. B}" Haꞌe ramo profeta aipoeꞌi: — Davi ramymino kuery, pendu haꞌvy! Haꞌe rami avi ndaꞌevei teri teve avakue pemomboriaua? Haꞌe gui aỹ ma Nhanderuete eteve voi pemomboriauxe.mS" Haꞌe ramo Acaz aipoeꞌi: — Xee ma ndajerurei ꞌrã, ndaeko aꞌãi ꞌrã Senhor — heꞌi. " — Ejerure Senhor nderuete pe hexa pyrã reikuaa aguã, yvy katy ooa katy eꞌỹ vy yvatea katy ojekuaa aguã teĩ — heꞌi. hI" Emanuel rekorã re ijayvu ma voiague Haꞌe Acaz pe Senhor oayvu omombeꞌu ukave ju: B}" Efraim re tetã yvateve vaꞌe ma Samaria, haꞌe Samaria py opena vaꞌe ma Remalias raꞌy anho. Haꞌe gui peẽ kuery voi ndapejeroviai ri vy ndapekuavei avi ꞌrã’, heꞌi.” "Mbaꞌeta Síria re peteĩꞌi anho oĩ tetã yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Damasco. Haꞌe Damasco tetã py opena vaꞌe ma Rezim anho. Haꞌe rami ae avi Efraim kuery voi sessenta e cinco maꞌetỹa py omombaa ꞌrã, haꞌe rire ndaꞌikuaivei ꞌrã.U~#"Haꞌe rã Senhor Nhanderuete ma aipoeꞌi: ‘Haꞌe nunga ndoikoi ꞌrã.:}m"‘Nhapuꞌã ke Judá yvy re. Nhamondyipa vy nhandepoꞌaka ꞌrã nhanembaꞌerã. Haꞌe vy haꞌe kuery mbyte nhamoĩ ꞌrã Tabeal raꞌy huvixaverã’, heꞌi vaꞌekue.|1"Anhetẽ Síria kuery jogueroayvu okuapy vaꞌekue ndere ojapo vai aguã re, Efraim kuery haꞌe Remalias raꞌy reve. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:{{"Ixupe ma aipoꞌere: “Enhearõ kuaa ke, enhemondyi eme guive huvixa Rezim poxya gui, Síria pygua kuery haꞌe huvixa Peca gui. Ekyje eme, ndepyꞌa py ndekuerai rei eme guive. Haꞌe kuery ma mokoĩ tataꞌy hataxĩ oupy vaꞌe rami rive ikuai."z="Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Isaías pe: — Aỹ tereo, haꞌe eraa nderaꞌy hery “Okuave vaꞌe ojevy vaꞌerã” ꞌea vaꞌe, huvixa Acaz reve penhovaexĩ aguã. Haꞌe vaꞌe ma oĩ ꞌrã tape ajukue joiaty via rupi yupa yvyꞌã katyve oĩ vaꞌe py, yy rape apy py ae.y7"Haꞌe jave Davi ramymino kuery oendu okuapy “Israel kuery reve Síria kuery onhemoirũ okuapy nhanderovai”, ꞌea rã. Judá yvy re Síria kuery opuꞌã okuapy Israel kuery rupive. Judá pygua ruvixave ma Acaz oĩ tamoĩ Davi oĩague py. Haꞌe rami vy Acaz haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi opyꞌa py okyjepa ete, yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe yvytu atã omomyĩmbaa rami oryryipa okuapy. Israel haꞌe Síria pygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui Jotão raꞌy Acaz, Uzias ramymino vaꞌe Judá pygua huvixa oĩ jave ma Jerusalém tetã re ou okuapy Síria pygua huvixa Rezim haꞌe Israel pygua huvixa Remalias raꞌy Peca. Tetã re haꞌe kuery opuꞌã okuapy teĩ ndaꞌipoꞌakai.w5" Xapyꞌa rei dez ikuaiague py peteĩꞌi opyta teĩ haꞌe vaꞌe voi ojukaa ꞌrã. Haꞌe rami avi yvyra terebinto haꞌe carvalho oakeꞌoa rã hapytakue opytaa rami avi xevygua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe voi opyta ꞌrã hapytakue re, haꞌyĩgue re rami ae — heꞌi. Uv#" xee Senhor mombyry amondoukapa peve, haꞌe ijyvy py hepyarã ndoikoi ramo. u " Haꞌe ramo xee aporandu: — |yhwh{Senhor,} rakaꞌe peve ndaꞌu haꞌe rami tema rereko ꞌrã? Ombovai: — Haꞌe kuery retã ombovaipaa peve, haꞌe pygua vaꞌekue jipoavei peve, haꞌe oo ikuai vaꞌe voi opyta rivepa aguã, ijyvy voi omombaa peve,(tI" Haꞌe rami vy emoakã ratã kovaꞌe kuery. Ejapo ndaꞌijapyxakavei haꞌe hexa pytũmba aguã rami, guexa py oexa eꞌỹ aguã, oapyxa py oendu eꞌỹ aguã, haꞌe opyꞌa py oikuaa eꞌỹ aguã, haꞌe kuery xea py ojevypa ju vy ojereraa jepe uka eꞌỹ aguã rami — heꞌi. ]s3" Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Tereo haꞌvy, aipoꞌre heta vaꞌe kuery pe: “Peẽ kuery pejapyxaka porã teĩ napendui ꞌrã mbaꞌeve. Pexa porã nheaꞌã teĩ ndapexai ꞌrã mbaꞌeve rei”, ꞌre.`r9"Haꞌe rireꞌive aendu Senhor ayvu aipoeꞌi ramo: — Mavaꞌe ndaꞌu amondouka ta? Mavaꞌe ndaꞌu oo ꞌrã oreayvu mombeꞌuarã? Haꞌe ramo xee ambovai vy — Xee ma apy aĩ. Xee ri xemondouka — haꞌe. 6qe"Haꞌe vy ma tapyĩ omboja xejuru re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ kovaꞌe ma ndejuru re oja ma rire retekoavyague oipeꞌapaa ma, rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi. p+"Haꞌe gui ma xea katy peteĩ anjo hexakãmba vaꞌe oveve ouvy. Opo py ogueru peteĩ tapyĩ altar áry gui tapyĩ araa py oguenoẽ vaꞌekue.o}"Haꞌe rami rã xee aipoaꞌe: — Ndaꞌevei ete ꞌrã xevy! Akanhy ta ma rima aỹ! Mbaꞌeta xejuru kyꞌa vaꞌe vy, haꞌe ijuru kyꞌa vaꞌe kuery mbyte rupi guive aiko vy ae xerexa py aexa Huvixave Senhor ixondaro reta vaꞌe! — haꞌe. rn]"Haꞌe kuery ayvu revovo gui templo yta ikuai vaꞌe omyĩmba, haꞌe opy rupi hataxĩ omonyẽmba ovy. Tm!"Haꞌe kuery ijayvu atã reve joupe-upe aipoeꞌi: — Senhor ixondaro reta vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ, ikyꞌa eꞌỹ, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ae. Hexakãa ma yvy jave rupi omonyẽ! — heꞌi okuapy. \l1"Hiꞌáry rupi anjo kuery hexakãmba vaꞌe ojekuaa. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ oguereko mboapy meme opepo: mokoĩ py ojaoꞌi ngova, mokoĩ py ma ojaoꞌi opy, haꞌe gui amboae mokoĩ py ma oveve ꞌrã oikovy.k " Isaías pe mbaꞌemo oexa ukaa haꞌe ojapo ukaa ague Huvixave Uzias omanoa maꞌetỹ re ma xee aexa |yhwh{Senhor.} Peteĩ tenda openaaty yvate haꞌe iporã ete vaꞌe áry oguapy oiny rã aexa. Ijao ma templo haꞌe javi rupi ojepyo oiny.j"Haꞌe vaꞌe ára haꞌe vaꞌe kuery yeꞌẽ rami ꞌrã onhendu Israel kuery rovai. Haꞌe ramo amongue yvy re omaꞌẽ vaꞌe oexa ꞌrã pytũa haꞌe jexavai anho. Mbaꞌeta arai pytũ vaꞌe ojaoꞌipa ramo kuaray rexakãa ndojekuaavei ꞌrã. Di"Haꞌe kuery ma reõ rami ꞌrã okororõ okuapy, reõ raꞌy kuery rami ete. Haꞌe kuery onhendu reve guembia ombotyryry ꞌrã heravy mombyry, ipo gui avave rei ojoguaa eꞌỹ aguã.sh_"Huꞌy voi hakua porã ꞌrã, guyrapa oguereko vaꞌe xã voi oĩ atã porã vaꞌe meme. Hymba kavaju pyapẽ voi ita rami hatã ꞌrã, haꞌe karóxa joe opuꞌãa rupi oiporu vaꞌe ruéra ma yvytu jere rami ojere pojava ꞌrã.gy"Haꞌe kuery vaꞌe regua oua rupi neĩ peteĩve naꞌikaneꞌõi ꞌrã, nonhepyxangai ꞌrã guive. Neĩ peteĩve ma ndopytuꞌui ꞌrã, neĩ ndokei ꞌrã. Haꞌe kuery kuꞌakuaa voi oĩ atã porã ꞌrã, ixapatu xã voi ndoxo rivei ꞌrã.bf="Haꞌe gui ma Senhor oupi ꞌrã peteĩ bandeira oenoĩ aguã mombyry ikuai vaꞌe. Haꞌe pygua xondaro kuery pe otuvy nheꞌẽ ꞌrã yvy apy re ikuaia gui ou aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery onha ꞌrã jogueruvy.e)"Haꞌe nunga rupi ae Senhor poxya hendy ojeupegua kuery pe. Haꞌe kuery rovai opo oupi reve ombopaga ramo yvyty ikuai vaꞌe voi oryryipa. Haꞌe ramo haꞌe kuery reꞌõgue ma yty rami rive opyta tape rupi. Haꞌe rami ete teĩ ipoxya ndoaxai teri. Opo oupi ae tema. "d="Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery opa ꞌrã tata mbaꞌemo pire oapya rami, tataendy nhuũ pirukue omombaa rami. Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery voi okanhymba ꞌrã, mbaꞌemo rapo huꞌũmbaa rami avi, haꞌe ipotykue yvytu ogueraapaa rami, yvy kuꞌi rami rive, mbaꞌeta haꞌe kuery ndaꞌikuaixei rire Senhor ixondaro reta vaꞌe guigua lei rupi, noenduxei Israel kuery ruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ayvu.c"Haꞌe kuery ma omeꞌẽmby ojopy ꞌrã omboeko porã aguã otekoavypa vaꞌe, haꞌe heko porã vaꞌe omboeko vai aguã. ,bQ"Ndaꞌevei ete ꞌrã vinho oyꞌu aguã anho ipyꞌa guaxuve vaꞌe pe, haꞌe iro vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ omoirũa rupi ojerovia ete vaꞌe kuery pe.a+"Ndaꞌevei ete ꞌrã ojeupe ae “Hiꞌarandupa vaꞌe” heꞌi vaꞌe pe, mbaꞌeta haꞌe kuery anho oikuaapa vaꞌea rami oexaꞌã teĩ. `"Ndaꞌevei ete ꞌrã iporã vaꞌe pe “Mbaꞌemo vai” heꞌi vaꞌe kuery pe, haꞌe rã mbaꞌemo vai pe ma “Iporã” heꞌi vaꞌe kuery pe. Haꞌe kuery ma “Hexakãa” heꞌi ꞌrã pytũ vaꞌe pe rive, haꞌe rã hexakãa pe ma “Pytũa” heꞌi ꞌrã. Heꞌẽ vaꞌe pe “Iro vaꞌe” heꞌi ꞌrã, haꞌe rã iro vaꞌe pe ma “Heꞌẽ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. _%"Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã: “Tove Nhanderuete tojapura, tojapopa vyvoi ojapoxe vaꞌe, nhande kuery jaexa aguã. Tove Israel kuery ruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe onhembopyꞌaa toiko pojava jaikuaa aguã mbaꞌe nunga paa”, heꞌi ꞌrã okuapy. Y~c}}|{{^ztzyOxbwwkvuuYtwsqrqxpoonnmm%lRk jRithggPfeddlcuba``!_k^]]\[ZYXWVUUSSgRRQ+PPO?NFMvLKJIYHNGG FE>DtCBBTA@k??>%=3<~;:997T654320/.--n,++**S)(Z'&{%C$w#f"M! k{X ;+^O)a X l h6CY) K"Haꞌe rami py peneretã yvýry rupi yvyugua iporãve vaꞌe-vaꞌe tynyẽ ꞌrã oiny karóxa anho, penerokẽ py kavaju árygua kuery voi opytapa ma okuapy.: m"Mbaꞌeta Elão pygua kuery huꞌy ryru reve ou ma okuapy, karóxa haꞌe kavaju árygua kuery reve. Quir pygua kuery voi huꞌy jokoa moĩ porãaty oipeꞌa vy ojopypa heruvy. '"Mbaꞌeta kovaꞌe ára ma hevovo, jogueroꞌapa rei haꞌe ndoikuaai reipa aguã ára Senhor ixondaro reta vaꞌe oaꞌanga vaꞌekue. Yvyugua mbaꞌemo oexa ukaaty py haꞌe nunga oiko ꞌrã. Haꞌe ramo tetã kora oitya rã ojapukaia onhendu ꞌrã yvyty áry peve.C "Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe: “Xere eꞌỹ ke pemaꞌẽ, ndaꞌevei etea rupi ajaeꞌove aguã. Ndaꞌevei xembovyꞌa ju pekuapy aguã, xeretarã rajy kuery omombaa rire”, haꞌe.!"Ndea pygua yvatekueve ojavapa vyvoi teĩ omboꞌapaa guyrapa eꞌỹ re. Ndea pygua ovaexĩa ma guive rã omboꞌapaa, mombyry ma oo teĩ.nU"Ndee tetã renhendu porã riae vaꞌety, tetã oguerovyꞌa haꞌe ovyꞌa rei vaꞌe anho ikuaiaty reiko vaꞌekue ri! Ndea py manogue ikuai vaꞌerã ma kyxe py ojuka pyreꞌỹ, neĩ joe opuꞌãa py eꞌỹ ojukaa vaꞌekue.I " Jerusalém pygua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ayvu ma yvyugua mbaꞌemo oexa ukaaty peguarã ou vaꞌekue. Mbaꞌe tu oĩ ndea pygua kuery haꞌe javi ngoo áry ojeupi okuapy aguã?'G"Hapa vaꞌe kuery opave ovy ꞌrã, Quedar pygua ipyꞌa guaxukueve voi mbovyꞌi ete ꞌrã ikuai”, haꞌe rami ae Senhor Israel kuery Ruete ijayvu rire. 3_"Mbaꞌeta xevy pe Senhor aipoeꞌiague rami: “Peteĩ maꞌetỹaꞌi pyve ombaꞌeapo vaꞌe oipapaa rami okanhymba ꞌrã Quedar yvy re mbaꞌemo porã oĩ vaꞌekue.2]"Mbaꞌeta haꞌe kuery ma ojukapaa ta rã ojava, kyxe oekyia haꞌe guyrapa omoatãa vaꞌe gui ojava vaꞌe, haꞌe opoxya rupi haꞌe kuery re opuꞌã vaꞌe gui.”"Peraa ke yy oyꞌuxe vaꞌe kuery pe. Haꞌe peẽ Tema yvy re pendekoa vaꞌe, peraa ke mbojape ojava ojeꞌoivy vaꞌe pe.#?" Arábia pygua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ayvu ma Arábia pygua kuery rovai ou vaꞌekue. “Peẽ Dedã pygua kuery peguataa rupi Arábia kaꞌaguy re peaxa ꞌrã pekuapy pytũ. Dedã (versículo 13), Tema (versículo 14) haꞌe Quedar ma Arábia yvy regua meme. ;o" Haꞌe ramo nhoarõa ombovai ꞌrã: “Ovaẽ ma ouvy koꞌẽ, haꞌe gui pytũ ju ꞌrã ou. Reporanduvexe vy ke eporandu. Any vy ejevy, haꞌe gui eju ju”, heꞌi ꞌrã. U#" Dumá pygua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ma Dumá pygua kuery rovai ayvu ou vaꞌekue. Seir yvy gui ojapukaia xevy: “Nhoarõa, mbovy hora ma tu nhaĩ pytũ py? Nhoarõa, mbovy hora ma tu?”g~G" Maꞌẽ, xeretarã kuery! Ojyky haꞌe oinupã mbyre penemoingoa, mbaꞌemo moaꞌyĩaty rupi oĩ vaꞌe rami rive! Haꞌe ramigua Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery ruete gui aendu vaꞌekue ae amombeꞌu pẽvy. }" Pee ma avakue ou reta, kavaju árygua kuery mokõ-mokoĩ jogueru jekuaa”, heꞌi. Haꞌe gui teĩgue ju ojapukai vy aipoeꞌi: “Oitya ma, oitypaa ma Babilônia tetã! Haꞌe rami vy haꞌe kuery ruete raꞌangaa haꞌypa oupy yvy rupi”, heꞌi.C|"Haꞌe ramo oikuaa pota vaꞌe ojapukai ꞌrã guary rami: “ Senhor, torre oikuaa potaaty áry ára pukukue re ma apuꞌã haꞌamy, pytũ mbukukue re guive haꞌã anhangarekoa rupi.{"Haꞌe gui kavaju árygua mokõ-mokoĩ ou ramo, eꞌỹ vy mburika, camelo árygua kuery ou ramo oexa vy ke tojapyxaka porã”, heꞌi. z "Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu xevy: “Tereo, emoĩ peteĩ oikuaa pota vaꞌerã, haꞌe tomombeꞌu ou vaꞌe-vaꞌe oexa vy.!y;"Haꞌe kuery omoĩ ma mesa, pyrõa rupi popẽ mbyre guive omoĩ, okaru haꞌe oyꞌu okuapy aguã. Yvatekueve, pepuꞌã ke, pereko katu huꞌy jokoa.exC"Teko vai gui anhemondyi vy xepyꞌa tytypa. Pytũ xee arõ teĩ xemongyjearã rive ju oĩ. Hw "Haꞌe nunga aendu vy xerye rupi haxy vaꞌe anho aendu, xere tekoaxy ipoꞌaka ma imemby raxy vaꞌe rami. Haxy rã ajepoka-poka vy naendu kuaavei rei, xekangya gui ndaexa kuaavei ma guive.ivK"Ipoyi ete vaꞌe xevy oexa ukaa po rami amombeꞌu vaꞌerã: “Anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe anhetẽ rupi eꞌỹve ꞌrã ikuai, haꞌe mbaꞌemo mombaa rupi ikuai vaꞌe nhomombave ꞌrã heravy. Elão pygua kuery, pepuꞌã ke haꞌe kuery re. Média pygua kuery, pejoko ke. Mbaꞌeta xee amombytuꞌupa ma haꞌe kuery ipoaẽa”, heꞌi.Gu " Babilônia pygua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ayvu ma yeꞌẽ yvýry tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe pygua kuery rovai ou vaꞌekue. Apy ma Babilônia tetã rovai ijayvu. Mbaꞌeta kuaray puku-a katy gui yvytu vaikue ou vaꞌe rami avi peteĩ ou ꞌrã vai tekoa eꞌỹa gui, nhomongyjea kuery ikuaia gui ae.Qt"Haꞌe vaꞌe ára haꞌe vaꞌe yvy re hekoa vaꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Pexa, evoko rami ete vaꞌe tyꞌy oiko nhande kuery nharõ jakuapy vaꞌekue re, mbaꞌeta haꞌe katy ae jajava Assíria pygua huvixa gui, haꞌe kuery nhandereraa jepe aguã teĩ! Mbaꞌexa ꞌrãꞌvy jaa jepe?” heꞌi ꞌrã okuapy. Rs"Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe nunga oexa vy onhemondyipa rei, oxĩmba rei ꞌrã okuapy Etiópia pygua kuery re ojerovia rire, haꞌe Egito pygua kuery pe voi “Ipoꞌakapave vaꞌe” heꞌi rire.vre"Mbaꞌeta Assíria pygua huvixave ogueraapa ꞌrã Egito haꞌe Etiópia pygua kuery escravo-rã. Kunumigue haꞌe tujakueꞌi voi ojeꞌoi ꞌrã ipire rei, ipy rei haꞌe hoꞌoa ojekuaa rei reve, Egito pygua kuery oxĩmba aguã rami.bq="Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi: — Guĩ rami xerembiguai Isaías mboapy maꞌetỹ re ipire rei haꞌe ipy rei oikovyague rami avi oiko ꞌrã Egito haꞌe Etiópia pygua kuery re, mbaꞌeta ikuaa ukaarã Isaías oiko.Cp"Haꞌe vaꞌe maꞌetỹa re ae Senhor oayvu omombeꞌu uka Amoz raꞌy Isaías pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo, ndeaxiꞌy áry gui emboi ajukue puku inhana rei vaꞌe profeta pegua reiporu vaꞌe. Emboi avi ndepy regua — heꞌi. Haꞌe rami ojapo vy omboipa, haꞌe ipy rei oikovy. Isaías pe ijayvu escravo rami onhemonde aguã kaxõ py rive, haꞌe kuery oikuaa aguã Egito haꞌe Etiópia pygua kuery voi escravo ikuai ꞌrãa. Xo +" Egito haꞌe Etiópia pygua kuery escravo-rã heraapaa aguã re ijayvuague Haꞌe gui Assíria pygua huvixave Sargão ma Asdode tetã katy omondouka guembiguai Tartã, joe opuꞌã vy oipeꞌa aguã. n9"Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe ogueroayvu porã vy aipoeꞌi ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Imaꞌenduꞌa porãmby taꞌikuai xevygua Egito pygua kuery, Assíria pygua kuery xepo py amoingo vaꞌekue, haꞌe Israel kuery xevy guarã aiporavo vaꞌekue’, heꞌi ꞌrã.” m#"Haꞌe vaꞌe ára ma Israel kuery mboapya ꞌrã ikuai Egito haꞌe Assíria pygua kuery reve. Yvy mbyte nhomoingo porãarã ꞌrã ikuai.l5"“Haꞌe vaꞌe ára oĩ ꞌrã peteĩ tape Egito yvy gui Assíria peve oo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rupi ma Assíria pygua kuery ou ꞌrã Egito py, haꞌe Egito pygua kuery ma Assíria katy ꞌrã oo. Senhor pe Egito pygua kuery oporaei ꞌrã okuapy Assíria pygua kuery reve.kkO"Senhor ombojexavai ꞌrã Egito pygua kuery, haꞌe gui ombojexavai rire omoingo porã ju ꞌrã, mbaꞌeta Senhor pe haꞌe kuery ojeko rerova ꞌrã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapukaia re oikuaa pota vy omonguerapa ꞌrã. =js"Haꞌe rami py Senhor ojekuaa uka ꞌrã Egito pygua kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ára Egito pygua kuery oikuaa nho vy omboete ꞌrã okuapy, ixupe ogueru ꞌrã guive mymba haꞌe mbaꞌemo aju omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe rami vy Senhor pe anho ꞌrã onhemboayvu, ijayvuague ojapo ete ꞌrã guive.uic"Haꞌe vaꞌe nunga oĩ ꞌrã Egito yvy regua kuery Senhor ixondaro reta vaꞌe re imaꞌenduꞌa aguã. Haꞌe ramo Senhor pe haꞌe kuery ojapukai ꞌrã omoingo axy reia rã, haꞌe ramo ombou ꞌrã heraa jepearã haꞌe hepyarã.!h;"“Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor peguarã ojapoa ꞌrã peteĩ altar Egito yvy mbyte py, yvy jaꞌoa rupi voi ita omopuꞌã ꞌrã imoꞌamy Senhor pe.g!"“Haꞌe vaꞌe ára ma oĩ avi ꞌrã peteĩ nhiruĩ tetã Egito yvy re, Canaã pygua ayvu py ijayvu haꞌe Senhor ixondaro reta vaꞌe rery rupi oura vaꞌe kuery ikuaia. Canaã ma judeu kuery ikuaia. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma Tetã Kuaray hery vaꞌerã. f"Haꞌe gui Egito pygua kuery onhemondyipa ꞌrã okuapy, Judá yvy gui mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu vy rive. Haꞌe nunga re oikuaa pota vy ndaꞌevei ete ꞌrã, okyje reia oendu ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe haꞌe kuery rovai ojapo taa oikuaa vy. Ge"“Haꞌe vaꞌe ára ma Egito pygua kuery kunha rami rive ꞌrã ikangypa. Ngyje gui oryryipa ꞌrã okuapy Senhor ixondaro reta vaꞌe gui, haꞌe kuery rovai opo oupi reve omongyje ramo.3d_"Haꞌe rami vy ndaꞌevei ꞌrã Egito py mbaꞌeve avave rei ojapoa aguã, inhakã neĩ huguai, pindo neĩ jai rogue voi. “Inhakã haꞌe pindo” heꞌia ma Egito pygua kuery vaꞌe regua yvatekueve re ijayvu vy, haꞌe rã “Huguai haꞌe jai rogue” heꞌia ma yvyĩgueve re (9.14-15). c"Mbaꞌeta haꞌe kuery pyꞌa re Senhor omoĩ naꞌinhakã porãvei aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ju ojapo Egito pygua kuery haꞌeveꞌỹa rami ikuai aguã mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi py, okaꞌu vaꞌe haꞌe ae ombojevyague py rive hoꞌa vaꞌe rami avi.Eb" Zoã pygua huvixa kuery ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ikuai, Mênfis pygua yvatekueve teĩ ojekorepa okuapy. Mbaꞌeta Egito regua joguerekoa kuery ojapo ojeupegua kuery ojavy aguã rami.?aw" Mamo tu haꞌvy oĩ nemongetaa kuery hiꞌarandu vaꞌekue? Tove haꞌvy ndevy haꞌe kuery tomombeꞌu, toikuaa ukapa Egito pygua kuery rovai Senhor ixondaro reta vaꞌe ojapo taa.0`Y" “Anhetẽ ete ae Zoã tetã pygua yvatekueve naiꞌaranduvei. Faraó mongetaaty kuery hiꞌarandukueve teĩ haꞌeveꞌỹ rami rei omongeta ꞌrã. Mbaꞌexa tu peẽ kuery Faraó pe aipopeje ta: ‘Xee ma hiꞌarandu vaꞌe raꞌy, yma ete huvixave oiko vaꞌekue ramymino aiko’, peje ta?S_" Yvatekueve ikangypa ꞌrã, hembiguai kuery voi iporiaupa ꞌrã okuapy. f^E" Haꞌe gui ajukue perirĩꞌi apoa kuery ojexavai ꞌrã, mandyju gui ajukue apoa kuery voi.:]m"Haꞌe nunga rupi pira mboꞌaa rupi ikuai vaꞌekue ipoaẽ ꞌrã okuapy, ipytuẽ atã ꞌrã. Yy py pinda haꞌe pira mboꞌaa omombo vaꞌe ikuerai rei rive ꞌrã okuapy.^\5"Haꞌe gui Nilo yakã yvýry rupi nhuũ ikuai vaꞌe ipirupa ꞌrã, haꞌe py yakãꞌi hoꞌa vaꞌe rembe rupi, haꞌe ijyvýry rupi mbaꞌemo onhotỹ mbyre haꞌe javi. Yvytu ogueraapa ramo okanhymba ꞌrã.3[_"Yy rape ikuai vaꞌe heakuã vaikue rei ꞌrã, haꞌe Nilo py yakãꞌi hoꞌa vaꞌe voi typave ovy ꞌrã opa peve. Haꞌe ramo takua haꞌe jai rogue ipirupa ꞌrã.eZC"“Haꞌe gui ma yy noĩvei rã Nilo yakã typa ꞌrã, yakã ikuai vaꞌe typa avi ꞌrã.SY"Haꞌe gui Egito pygua kuery amboaxa ꞌrã peteĩ huvixa nhomboaxy eꞌỹ vaꞌe po py, huvixave ndaꞌevei ete vaꞌe haꞌe kuery re opena poyi vaꞌerã pe”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. }Xs"Haꞌe ramo Egito pygua kuery ndaꞌipyꞌa guaxuvei ꞌrã onheꞌẽ py, nhomongetaa amboaxa rivepa ramo. Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa pe, imbaꞌekuaa vaꞌe, omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe pe.W'"Haꞌe gui xee ajapo ꞌrã Egito pygua kuery joe-joe opuꞌã aguã rami, peteĩ-teĩ opuꞌã ꞌrã okuapy guyvy haꞌe oirũ re. Peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opuꞌã ꞌrã amboae tetã pygua re, haꞌe peteĩ-teĩ yvy guigua amboae yvy guigua re ꞌrã opuꞌã.GV " Egito pygua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ayvu ma Egito pygua kuery rovai ou vaꞌekue. “Maꞌẽ, Senhor ma arai inhakuã vaꞌe áry rupi oiko vy ou oiny Egito yvy katy. Haꞌe ramo henonde Egito re mbaꞌemo raꞌangaa ikuai vaꞌe oryryipa ꞌrã. Egito pygua kuery voi ndaꞌipyꞌa guaxuveipa ꞌrã.-US"“Haꞌe vaꞌe jave py ma Senhor ixondaro reta vaꞌe pe peteĩ regua yvateve haꞌe ipire overa rei vaꞌe ogueraa ꞌrã mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe kuery gui ma mombyry haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe okyjea, ipoꞌakapa haꞌe nhomouꞌũmba vaꞌe, ijyvýry rupi yakã oxyrya vaꞌe. Haꞌe kuery voi mbaꞌemo ogueraa avi ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe pe, Sião yvyty re hery oĩa py ae”, heꞌi. T"Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery oejapaa ꞌrã yvyty rupi guyra haꞌe mymba yvy regua hoꞌupa aguã rive. Haꞌe kuery retekue re uruvu okaru ꞌrã okuapy kuaray aku-a pukukue re, haꞌe gui yroꞌya pukukue re ma mymba yvy regua ju okaru ꞌrã hetekue re. (SI"Mbaꞌeta uva omonoꞌõa eꞌỹ mbove ipoty hoꞌa vy hiꞌa ijaju ma ramo, haꞌe gui mae ma imoatyrõa kyxe py ojaya ꞌrã hakã mombyry-mbyry oo vaꞌe.~Ru"Mbaꞌeta Senhor xevy aipoeꞌi: ‘Xee ma xerenda aĩa gui amaꞌẽ vy akyrirĩ ꞌrã ainy ranhe kuaray hexakãa rupi haku nonhendu reia rami, haꞌe mbaꞌemo omonoꞌõa ára kuaray aku-a rupi arai yxapy revegua oaxa oinya rami’, heꞌi.@Qy"Haꞌe gui peẽ kuery yvy jave re pendekuai vaꞌe, yvy re pendekoa vaꞌe haꞌe javi, pexa ꞌrã yvyty áry bandeira oupia rã, haꞌe pendu ꞌrã mimby guaxu omonheꞌẽa rã. Etiópia pygua kuery rovai ijayvuague Ndaꞌevei ete ꞌrã Etiópia yvy pe. Haꞌe vaꞌe yvy ma yakã rovai re vixo ipepo nheꞌẽ rei vaꞌe ikuaia.XN)"Mbaꞌeta pytũ ovaẽ ramo haꞌe kuery oendu ꞌrã okyjea. Haꞌe gui koꞌẽ eꞌỹ mbove ndokuavei ꞌrã. Haꞌe rami ae ꞌrã oiko nhandegui mbaꞌemo oipeꞌapa haꞌe imonda vaꞌe kuery re.” )MK" Haꞌe kuery hevovo rei ꞌrã yai revovo rami, teĩ haꞌe kuery pe Nhanderuete ijayvu ete ꞌrã, haꞌe ramo ojavapa ꞌrã mombyry. Okanhymba ꞌrã mbaꞌemo pirekue yvyꞌã re oĩ vaꞌe yvytu ogueroveve heravya rami, haꞌe yvy rataxĩ yvytu hatã vaꞌe oupi heravy vaꞌe rami.+LO" “Ndaꞌevei etea gui yvy regua kuery hevovo rei ꞌrã, onhendu ꞌrã yeꞌẽ onhendua rami, yvy regua kuery opoxya rupi onhendu ꞌrã yeꞌẽ revovo rami.0KY" penhotỹa árave yvate aguã, haꞌe koꞌẽ ju ipotypa aguã rami pejapo teĩ hiꞌa opa rive ꞌrã jexavaia ára py, teko axy okueraa veꞌỹ vaꞌe oiko jave. mJS" mbaꞌeta Nhanderuete pendereraa jepea gui penderexaraipa vy napenemaꞌenduꞌavei Itaova imbaraete vaꞌe penhemiaty re. Haꞌe nunga rupi mbaꞌety porãve vaꞌerã pejapo vy mbaꞌemo renhoĩ mombyry guigua penhotỹ teĩ,]I3" Haꞌe vaꞌe ára ma Israel kuery gui haꞌe kuery oejapa ꞌrã guetã ikorapa vaꞌekue. Haꞌe ramo opyta ꞌrã peteĩ oguy kaꞌaguy re eꞌỹ vy yvyty áry oeja pyre rami. Oĩ ꞌrã ombovaipa pyre rive,EH"Haꞌe kuery nomaꞌẽvei ꞌrã altar opo py ae ojapo vaꞌekue re, ndoexaxevei ꞌrã okuã py ojapo vaꞌekue, mbaꞌemo raꞌangaa, neĩ altar mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe oapyaty.G#"“Haꞌe vaꞌe ára ma avakue omaꞌẽ ju ꞌrã Imoingoare re, imaꞌenduꞌa ꞌrã Israel kuery Ruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re anho.;Fo"Haꞌe rami teĩ amongue henda py eteꞌi opyta ꞌrã hembyrekueꞌi, azeitona omonoꞌõa ma rire rami: mokoĩ, mboapy azeitona opyta ꞌrã hovapy yvatevea re, irundy, eꞌỹ vy peteĩ nhiruĩa hakã mbyte pyve oĩ vaꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe re opyta vaꞌe rami”, heꞌi Senhor Israel kuery ruete. $EA"Haꞌe kuery oipeꞌapaa ꞌrã, trigo monoꞌõa kuery hiꞌygue ojopy vy hiꞌa omonoꞌõa rami avi, Refaim yakã rugua rupi trigo omonoꞌõague rami.{Do"“Haꞌe vaꞌe ára ma Jacó kuery mbaꞌemo oguerovyꞌa vaꞌekue okanhy ꞌrã, ikyraa voi okanhymba ꞌrã.C"Efraim py voi okanhymba ꞌrã oo ikorapa vaꞌekue, Damasco pygua huvixa openaa haꞌe javi rupi avi. Haꞌe gui Assíria pygua kuery okuave vaꞌe ndaetavei ꞌrã, Israel kuery mbaꞌemo oguerovyꞌave vaꞌekue rami avi”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. B"Aroer regua tetã ikuai vaꞌe voi oejapaa ꞌrã. Haꞌe py ma vexaꞌi kuery rive ꞌrã onheno, imondyiarã ndoikoi rã.EA " Damasco haꞌe Efraim pygua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ma Damasco pygua kuery rovai ayvu ou vaꞌekue. “Damasco tetã opyta ꞌrã tekoa veꞌỹ haꞌe ombovaipa pyre rive.k@O"Haꞌe rã aỹ ma ijayvu jevy vy aipoeꞌi: — Mboapy maꞌetỹa py ombaꞌeapo vaꞌe oipapaa rami Moabe pygua kuery mbaꞌemo oguerovyꞌa vaꞌekue ndojou porãavei ꞌrã, tetã pygua kuery mbovy eꞌỹ vaꞌekue haꞌe javi guive. Haꞌe gui oo jepe vaꞌekue ma mboapyꞌi ete ꞌrã ikuai, ndaetavei neĩ naꞌimbaraetevei ꞌrã — heꞌi. W?'" Haꞌe vaꞌe ayvu ma Senhor yma ma voi Moabe rovai omombeꞌu uka vaꞌekue.9>k" Pexa ꞌrã Moabe pygua kuery yvyty ikuai vaꞌe áry rupi ombojeroviaa py ikaneꞌõmba rive rã, mbaꞌeta taꞌangaa oĩaty py oike vy onhemboꞌe rã noenduai”, heꞌi. =}" Haꞌe nunga rupi xee voi Moabe re ndaꞌevei vy xekuraxõ oryryi ixã reta vaꞌe rami, Quir-Heres re voi xepyꞌa vai.<" Opa ma vyꞌaa haꞌe poraeia uvaty rupi onhendu vaꞌekue. Uvaty rupi avave rei ndoporaeiavei ma, ndovyꞌa nhenduavei ma. Neĩ uvaꞌa ma voi noumbiriavei oumbiriaty py. Mbaꞌeta xee ajapo ꞌrã oumbiri vaꞌe kuery ovyꞌaa nonhenduvei aguã rami.Z;-" Haꞌe nunga rupi xee voi ajaeꞌo ꞌrã Jazer tetã pygua kuery Sibma re uvaty oĩ vaꞌekue re ojaeꞌo okuapya rami. Peẽ Hesbom haꞌe Eleale pygua, romoakỹ ꞌrã xerexay py. Mbaꞌeta pendea py kuaray puku py uvaꞌa oiko vaꞌe oumbiri vaꞌe kuery ovyꞌa okuapy ꞌrãgue py onhendu nderovaigua kuery opuꞌã vy ojapukaia.q:["Mbaꞌeta Hesbom re mbaꞌety oĩ vaꞌe ipirupa ma. Haꞌe amboae regua huvixa kuery omomba uva rakã iporãve vaꞌe Sibma pygua, Jazer haꞌe tekoa eꞌỹa peve oo vaꞌekue, haꞌe gui oove vy yeꞌẽ rovai re oaxa vaꞌekue.]93"“Haꞌe nunga rupi Moabe pygua kuery haxẽmba ꞌrã peteĩ-teĩ Moabe re ipyꞌa vai vy. Mbyꞌa vai rupi ipoaẽ ꞌrã okuapy, Quir-Haresete py uva pirukue ikuai jave hoꞌu vaꞌekue re imaꞌenduꞌa vy.a8;"Nhande kuery ma nhaendu Moabe pygua kuery onhemboyvate rei okuapya. Haꞌe kuery ma amboae kuery gui onhemboyvateve ojejou porã rei vy, ipoxy rei guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemboyvatea opa rive ꞌrã. K7"tenda openaaty py oĩ ꞌrã peteĩ teko porã rupi opena vaꞌe. Davi ro openaaty py oĩ ꞌrã oikuaa potaa py ojeroviapy. Haꞌe ma opena ꞌrã teko porã rupi, oikuaa pota voi ꞌrã joe. t6a"Tove penembyte taꞌikuai Moabe yvy gui oipeꞌa pyre, pendea py tonhemi imombaxea kuery gui”, heꞌi okuapy. Haꞌe gui ava ojerovia rei vaꞌe okanhy ma ramo, nhomombaare noĩvei haꞌe nhombojexavai vaꞌety yvy gui oo ju ma ramoC5"“Oremongeta ke, peikuaa pota orekuaia re, penhemoĩ oremokuarayꞌãarã, kuaray mbyte javegua rami. Oreyvy gui orepeꞌapaa ramo orenhomi ke, orerexa uka eme guive ronhemi vaꞌekue.4"Moabe memby kuery ma guyraꞌi haity gui omomboa rã onhemondyi ovy vaꞌe rami ikuai Arnom yakã rugua rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:3 "Peraa uka ke vexaꞌi yvy re ipoꞌaka vaꞌe peguarã. Sela gui peraa uka tekoa eꞌỹa rupi Sião yvyty áry oĩ vaꞌe pe.d2A" Mbaꞌeta Dimom yvy rupi yakã ikuai vaꞌe ma tynyẽmba tuguy. Haꞌe rami teĩ amoĩve ju ꞌrã Dimom mbopagaarã. Haꞌe ramo Moabe gui oo jepe vaꞌekue haꞌe yvy re okuave vaꞌe haꞌe javi re ou ꞌrã reõ. )1K"Mbaꞌeta haꞌe kuery raxẽa ma Moabe yvy haꞌe javi rupi onhendu. Eglaim peve ete onhendu ꞌrã ojapukaia, haꞌe Beer-Elim peve ꞌrã ojaeꞌoa onhendu. 09"Haꞌe gui haꞌe kuery mbaꞌemo omoĩ porã vaꞌekue, ojou ma vy omboyrupa vaꞌekue haꞌe kuery ae ju ꞌrã ogueroaxa Salgueiros yakã rovai re.x/i"Mbaꞌeta Ninrim re yy oĩ vaꞌe typa ma. Ipirupa ma nhuũ mymba rembiꞌurã, haꞌe jai rogue ndaꞌipovei.3._"Xepyꞌa py xee voi ajapukai Moabe re ndaꞌevei vy. Mbaꞌeta haꞌe kuery ojava ꞌrã Zoar tetã “Vaka raꞌy mboapy maꞌetỹ vaꞌe” ꞌea vaꞌe peve. Ojaeꞌo reve oẽ ꞌrã jogueravy Luíte yvyty re, haꞌe tape Horonaim katy oo vaꞌe rupi ojapukai nhendu ꞌrã ndaꞌevei ete vy.N-"Hesbom haꞌe Eleale pygua kuery voi ojapukai avi ꞌrã. Jaza tetã peve ꞌrã onhendu. Haꞌe nunga rupi Moabe pygua xondaro kuery voi ojapukai ꞌrã okuapy, ipyꞌa tytypa ꞌrã”, heꞌi. ,#"Ao vaikue voxa guigua py onhemonde reve ꞌrã ikuai tape rupi. Ngoo áry haꞌe tetã mbyte rupi haxẽ ꞌrã okuapy ojaeꞌo vaipa reve.+"Haꞌe gui Dibom tetã gui haꞌe pygua kuery oẽ ꞌrã jogueravy taꞌangaa pegua templo katy ojaeꞌo aguã. Moabe pygua kuery ojaeꞌo ꞌrã okuapy Nebo haꞌe Medeba yvyty áry. Haꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã oakã onhopĩ haꞌe guendyva ojayapa reve oo.q* ]" Moabe pygua kuery rovai ijayvuague Po rami ma Moabe pygua kuery rovai ayvu ou vaꞌekue. “Anhetẽ ete peteĩ pytũ pyve omombaa ꞌrã Ar tetã Moabe yvy re oĩ vaꞌe. Quir tetã voi peteĩ pytũ pyve avi ꞌrã omombaa.z)m" Marã rami ndaꞌu pembovai ꞌrã judeu eꞌỹ vaꞌe regua ayvu mombeꞌua pe oporandu rã? Aipopeje ꞌrã: “ Senhor Sião tetã ojapo rire haꞌe py ae ꞌrã ixupegua kuery ojexavai reiꞌi vaꞌe ojou onhemi aguã”, peje ꞌrã. u(c"Ndee tetã rokẽ, neraxẽ ke. Haꞌe ndee tetã, ejapukai. Peẽ filisteu kuery haꞌe javi, peryryipa ke. Mbaꞌeta kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ou ꞌrã hataxĩ rami, haꞌe jipoi hyxy vaꞌe gui ojepeꞌa vaꞌerã — heꞌi. '"Haꞌe gui iporiaukueꞌi raꞌy jypygua kuery re ma apena porã ꞌrã, oipotapa reiꞌi vaꞌe kuery ma opytuꞌu porã ꞌrã okuapy. Haꞌe rã penderaꞌy kuery re ma ajapo ꞌrã karuai gui omanomba aguã rami, haꞌe pekuave vaꞌekue voi penemombaa ꞌrã.a&;"— Peẽ filisteu kuery, ndaꞌevei pevyꞌa aguã penenupãaty yvyra opẽague pendu vy rive. Mbaꞌeta mboi omano vaꞌekue gui oiko ꞌrã amboae ndaꞌeveive vaꞌe, hupiꞌa gui ma oiko ꞌrã mboi opo vaꞌe.%" Filístia pygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui huvixave Acaz omanoa maꞌetỹ re ma povaꞌe ayvu aendu omombeꞌua rã. M$"Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe haꞌe rami aguã rami onhembopyꞌa ma rire mavaꞌe tu omboaxa rive ta? Opo omokuaveꞌẽ imoiny rire mavaꞌe tu ojapo ꞌrã omboapuꞌa ju aguã rami? ##"Haꞌe rami ae xee anhembopyꞌa yvy jave re oiko aguã. Kovaꞌe ma xepo yvy regua haꞌe javi áry rupi amokuaveꞌẽ vaꞌe — heꞌi.\"1"Haꞌe rami vy amomba ꞌrã Assíria pygua kuery xeyvy re ou vaꞌekue. Xevygua yvyty re apyrõ ꞌrã, Israel kuery re haꞌe kuery poꞌakaague opa aguã, haꞌe kuery voyi aipeꞌa aguã ijaxiꞌy áry gui.1![" Assíria pygua kuery rovai ijayvuague Senhor ixondaro reta vaꞌe oura vy aipoeꞌi: — Xee anhembopyꞌaa oiko ꞌrãe. Xee ajapo ukaa rami ae ꞌrã ojapoa.F "Haꞌe gui hetã ikuaiague ajapo ꞌrã yapo opyta aguã rami, kuĩꞌi rive ikuai aguã. Haꞌe xee aipei ꞌrã yty peia nhomokanhymbaa vaꞌe py — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. b="Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Xee apuꞌã ꞌrã haꞌe kuery re, Babilônia yvy gui ambogue ꞌrã hery. Amomba ꞌrã okuave vaꞌekue, taꞌy kuery haꞌe hamymino kuery haꞌe javi guive.J "Taꞌy kuery voi tojukapaa tuu kuery heko vaiague re, haꞌe kuery ju opuꞌã vy yvy re ipoꞌaka eꞌỹ aguã, haꞌe yvy omonyẽ eꞌỹ aguã haꞌe kuery retã”, peje ꞌrã pekuapy. N"Ndee ma amboae kuery rami eꞌỹ nanenhono porãai vaꞌekue, mbaꞌeta yvy remomba haꞌe ndevygua kuery ae rejukapa rire. Tove heko vai vaꞌe ramymino kuery rery re taꞌimaꞌenduꞌaave eme.r]"Haꞌe rã ndee ma nembojeguarua vy nenhono porãa aguã ojoꞌo pyre gui mombyry nemomboa vaꞌekue yvyra rakã ojaya pyre rami rive. Haꞌe gui ndeꞌáry omomboa ꞌrã kyxe py ojuka pyre retekue, yvykua py ita reve opyrõa rire.  "Haꞌe gui amboae yvy regua huvixave ikuai vaꞌekue onhono porãa rakaꞌe omboetea rupi, peteĩ-teĩ huparã vaꞌekue py ae.hI"Haꞌe eꞌỹ ri ndaꞌu yvy jave re ojapo rakaꞌe tekoa veꞌỹ opyta aguã rami, haꞌe tetã mbovaipaare? Haꞌe gui guembiguairã ogueraa vaꞌekue voi ndopoi rakaꞌe ngoo katy ojevy aguã’, heꞌi ꞌrã okuapy."“Haꞌe ramo omanogue nderexa vy onhemondyipa rei reve omaꞌẽ ngatu ꞌrã ndere. Haꞌe vy ndere ijayvu vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: ‘Kovaꞌe ava eꞌỹ teve yvy omboryryipa vaꞌekue, haꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe oryryi aguã rami ojapo vaꞌekue?R"Haꞌe rami teĩ omanogue ikuaia py nemomboa ꞌrã, yvykua pukuvea py. y"Ajeupi ꞌrã arai yvateve vaꞌe áry, haꞌe vy Nhanderuete yvateve vaꞌe rami ete ꞌrã aiko’, ꞌre vaꞌekue.yk" Ndepyꞌa py ndee aipoꞌre vaꞌekue: ‘Xee ajeupi ꞌrã yva re peve. Haꞌe vy aguapy ꞌrã apena aguã Nhanderuete pegua jaxy-tata áryve. Xepoꞌaka ꞌrã ainy yvyty nhomboaty aty oĩ vaꞌe áry, pe kuaray ijapuꞌaꞌia apy katy.1" “Jaxy-tata koꞌẽ mbija rami reĩ vaꞌekue ri reꞌa ma yvate reĩague gui. Yvy re ju ndereitya, yvy regua kuery re ndepoꞌaka vaꞌekue ri.Y+" Yvykua py ndereitya ma rejejou porãveague gui, haꞌe ixã reta vaꞌe pu renduxe vaiague gui. Haꞌe gui ndeguýry nderuparã oĩ vaꞌe ma mberu raꞌy anho, haꞌe hevoꞌi anho ꞌrã neovãarã ikuai. 5c" Haꞌe vy haꞌe kuery haꞌe javi ijayvu vy aipoeꞌi ꞌrã ndevy: ‘Ndee voi nanembaraetevei teve raꞌe! Aỹ ndee voi ore rami ae ma repyta!’ heꞌi ꞌrã okuapy.A{" “Pe yvy guy py manogue yvy re ma omyĩmba okuapy revaẽ taa oendu vy. Haꞌe rami vy oẽmba ꞌrã jogueravy nerovaexĩ aguã. Nemovaẽ aguã opuꞌãmba ꞌrã jogueruvy yvatekueve haꞌe huvixave yvy re ikuai vaꞌekue ꞌãgue. Yvy regua ruvixa ikuai vaꞌekue opuꞌã ꞌrã okuapy guenda py oĩa gui.N"Yvyra cipreste haꞌe yary Líbano re ikuai vaꞌe voi ovyꞌa rei ꞌrã ndere. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: ‘Ndee ndereitya ma rire avave rei ndouavei orerakeꞌoarã’, heꞌi okuapy. yk"Haꞌe gui aỹ ma yvy jave rupi opytuꞌu, mbyꞌa porã oĩ. Haꞌe rami vy pavẽ oporaei okuapy ovyꞌa vy.X)"Haꞌe kuery ma ipoxy vy amboae kuery oguereko axy vaꞌekue, jojukaa gui ndopytuꞌui vaꞌekue guive. Opoxya rupi ipoꞌaka vaꞌekue yvy regua kuery re, opytuꞌu eꞌỹ re oakykue monha jepi vaꞌekue.b="Mbaꞌeta Senhor omopẽ ma heko vai vaꞌe yvyra, omomba ma nhanemoingo axya poꞌakaa.< q"Haꞌe vaꞌe ára pevyꞌa rei ꞌrã Babilônia pygua huvixave re. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: “Pexa ke nhanemoingo axyare okanhy raꞌea! Opa raꞌe nhanderereko axy reiague!D "Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã Nhanderuete ou vy pembaꞌeapo poyiague gui penemombytuꞌu aguã ára, pejexavai reiague haꞌe ipoyi vaꞌe rupi amboae regua escravo rami pembaꞌeapoague gui. "Heta regua ma Israel kuery ogueraa vy oguerojevy ꞌrã ijyvy re. Haꞌe gui Senhor pegua yvy re ma Israel kuery ju oguereko ꞌrã yvy regua kuery guembiguairã. Yma rupi hexe hembiguai haꞌe ipoꞌaka vaꞌekue re haꞌe kuery ju ꞌrã ipoꞌaka.9  m" Babilônia tetã opa rã oguerovyꞌa okuapy aguã re ijayvua Mbaꞌeta teĩgue ju Senhor omboaxy ꞌrã Jacó kuery, oiporavo nho ꞌrã Israel kuery. Haꞌe rami vy ogueru ju ꞌrã ijyvy re ae. Haꞌe kuery reve amboae yvy regua kuery voi ikuai ꞌrã, onhemoirũ ꞌrã okuapy Jacó kuery re.6 e" Oo tuvixakueve rendakue rupi ma aguaraꞌi haꞌe jagua-tuvy nheꞌẽ tema onheꞌẽ ꞌrã. Haꞌe nunga oiko aguã ovaẽ ma ouvy, oaꞌangaague ára ndarei ꞌrã.” {" Haꞌe rami ꞌrãgue py vixo kaꞌaguy regua rive ꞌrã ikuai haꞌe py, haꞌe oogue ikuai vaꞌe rupi urukureꞌa anho ꞌrã ikuai. Guyra nhandu rive avi ꞌrã hekoa haꞌe py. Haꞌe kavara kaꞌaguy regua opo-opo ꞌrã okuapy haꞌe rupi.]3" Haꞌe py ma avave ndopytaavei ma ꞌrã, noĩavei ꞌrã haꞌe py. Neĩ árabe voi haꞌe py ndoupivei ꞌrã ngoorã, haꞌe vexaꞌi re opena vaꞌe ndogueraavei ꞌrã guymba kuery haꞌe py omongaru aguã.5" Babilônia ma yvy regua ojou porãve haꞌe caldeu kuery oguerovyꞌave vaꞌekue ri Nhanderuete omomba rã opyta ꞌrã Sodoma haꞌe Gomorra rami.(I" Haꞌe kuery guapa py ojukapa ꞌrã kunumigue. Neĩ kyrĩgueꞌi itui ramoꞌi vaꞌe voi nomboaxyi ꞌrã, kyrĩꞌi vaꞌe oexa vy ndojuka eꞌỹi ꞌrã.=s" “Mbaꞌeta Babilônia pygua kuery rovai xee ambou ꞌrã Média pygua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma prata re ndaꞌevei rei vaꞌeꞌỹ, neĩ ouro re voi ndoikuaa potai vaꞌe. " Haꞌe kuery oexaa py taꞌy kuery omouꞌũmbaa ꞌrã. Hoo gui oipeꞌapaa ꞌrã, haꞌe taꞌyxy kuery voi ogueroꞌaa ꞌrã. a;" Haꞌe gui ojou pyre-pyre ma oixyvõmbaa ꞌrã, ojopy pyre ma ojukapaa ꞌrã kyxe py.hI" Haꞌe kuery peteĩ-teĩ onha ꞌrã ojeꞌoivy guaxu ijukaarã gui onha vaꞌe rami, haꞌe vexaꞌi kuery ija eꞌỹ vaꞌe rami. Peteĩ-teĩ ojevy ꞌrã guetarã kuery rekoa katy, ojava ꞌrã ojeꞌoivy oyvy katy ae.<q" Ajapo ꞌrã yva oryryipa aguã rami, haꞌe yvy voi oryryi ete vy guenda gui ojepeꞌa aguã rami, Senhor ixondaro reta vaꞌe poxya gui, nhombopagapa ete aguã ára ovaẽ rã.`9" Ajapo ꞌrã avakue ouro porãgueve gui ndaetaive aguã rami, ouro ete Ofir regua gui.e~C" Xee ambopaga ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe heko vaiague re, haꞌe opa marã rei ikuai vaꞌe ojejavyague re. Amomba ꞌrã ojejou porã rei vaꞌe kuery onhemboyvatea, haꞌe amoꞌyvyĩꞌimba ꞌrã ojerovia rei vaꞌe. }" Jaxy-tata ijaty vaꞌe yva re ikuai vaꞌe naendyvei ꞌrã. Kuaray oẽ ouvy vyve pytũmba ꞌrã, jaxy voi naexakãvei ꞌrã. 4|a" “Emaꞌẽ, ovaẽ ma ouvy Senhor ára. Haꞌe vaꞌe ma nanhomboaxyvei aguã ára, poxya rexa ukaarã, yvy omomba haꞌe ojejavypa vaꞌekue omokanhymba aguã yvy gui.c{?" Onhemondyipa rei ꞌrã okuapy, haꞌe kuery oendu ꞌrã haxy ogueroaxẽ peve. Kunha imemby raxy vaꞌe rami ꞌrã ojepoka-poka. Joe-joe omaꞌẽ ꞌrã okyje rei reve, haꞌe hova pytãmba rei ꞌrã oxĩmba vy. cz?" Haꞌe ramo pavẽ jyva naꞌimbaraetevei ꞌrã, avakue ndaꞌipyꞌa guaxuveipa ꞌrã.iyK" Pejaeꞌo ke, mbaꞌeta ovaẽ ta ma Senhor ára. Ipoꞌakapa vaꞌe ombou ꞌrã nhomombaarã.4xa" “Mbaꞌeta haꞌe kuery ou ꞌrã yvy mombyrygua gui, yva apy guive ꞌrã ou Senhor guembiporu opoxya oexa uka vaꞌe reve, omomba aguã haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi._w7" Haꞌe ramo yvyty áry onhendu ꞌrã heta vaꞌe ojapukaia! Heta regua joe opuꞌã aguã py nhomboaty okuapy. Senhor ixondaro reta vaꞌe oexa pota ꞌrã oxondaro kuery joe opuꞌã aguã katy oo ta vaꞌe re. E~_}||Gzz%y&wwhvNuutss:riq^oonl_kk{jirhh+gfe,dcba`_^.]\\[\ZZcYYXXWVUTT7SXRR(QPOO0NgMLKJIHGG6FfEE!DDPCC]BBLAA@?O>>@=j<<];:9e8766I554M322L00..,*h)f(''>&$$1#8"! O9!}pnv " f &n!U"Ndaꞌevei ete ꞌrã opyꞌa re oĩ vaꞌe Senhor gui onhomi vaꞌe pe, haꞌe pytũ rupi mbaꞌemo ojapo oikovy vaꞌe pe. Haꞌe kuery ma joupe-upe “Mavaꞌe tu nhanderexa? Mavaꞌe tu nhandekuaia oikuaa ta?” heꞌi teĩ.t a"Kovaꞌe kuery mbyte rupi ajapo riae ꞌrã tembiapo porã, tembiapo porã ete imondyipaarã. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery regua hiꞌarandukueve ꞌarandua voi opa aguã, haꞌe ikuai kuaakue ikuaia voi okanhymba aguã”, heꞌi. Q" Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Kovaꞌe kuery xere onhemboja teĩ ojuru py, oayvu py rive xemboete, haꞌe rã opyꞌa py ma xegui mombyry ikuai. Xerenonde ojererokyje merami teĩ avakue ojapo ukaa rupi rive ikuai. Kovaꞌe ayvu rupi Jesus ijayvu heta vaꞌe kuery pe, hexe ndojeroviai ramo (Mateus 15.8-9, Marcos 7.6-7). 'G" Haꞌe gui ogueroayvu kuaa eꞌỹ vaꞌe pe ju omeꞌẽa vy “Eroayvu kovaꞌe, ajerure”, heꞌi ramo “Xee tu ndaroayvu kuaai rima”, heꞌi ꞌrã. 3" Haꞌe nunga rupi pendevy pe oexa ukapy haꞌe javi ma kuaxia para imbojaa py omboty pyre rami rive opyta. Haꞌe nunga ma ogueroayvu kuaa vaꞌe pe omeꞌẽa vy “Ajerure, eroayvu kovaꞌe”, heꞌi ramo “Ndaꞌevei, mbaꞌeta imbojaa py ombotya rire”, heꞌi ꞌrã.O" Mbaꞌeta pendere Senhor ombou nheꞌẽ penembopeyiarã. Haꞌe rami vy omboty penderexa (haꞌe vaꞌe ma profeta kuery), haꞌe onhovã peneakã (haꞌe vaꞌe ma oexa ukapy oexa vaꞌe kuery). E" Israel kuery onheꞌẽ py oexa eꞌỹa haꞌe anhetẽ rupi eꞌỹ ikuaia re ijayvuague Peguejy ke, haꞌe pendepukupa tema pejupy. Pejexa mboguepa ke, ára revegua veꞌỹ riae pendekuai. Okaꞌupa rei vaꞌe rami pendekuai teĩ vinho gui eꞌỹ taꞌvy. Peꞌa-peꞌa rei teĩ iro vaꞌe gui eꞌỹ.nU"Haꞌe gui haꞌe kuery re oiko ꞌrã jakaruxe vaipa vy jakaru nhainy taa rami jaexa raꞌu rire teĩ javy vy nhanenhembyayia ju nhaendua rami avi, haꞌe rami eꞌỹ vy nhandeyꞌuvei vy jayꞌu taa rami jaexa raꞌu rire teĩ javy vy nhandeyꞌuvei ae tema nhainya rami. Haꞌe rami ae avi ꞌrã yvy regua kuery re oiko, Sião yvyty re opuꞌã jave. \1"Pyávy jaexa raꞌua rami yvy regua kuery heta ꞌrã ou Nhanderuete peguarã oapyaty re opuꞌã aguã. Haꞌe rami vy pavẽ ꞌrã opuꞌã tetã haꞌe torre imbaraete vaꞌe re. Haꞌe vy omoĩ vai ꞌrã.5c"Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe gui ou ꞌrã imbopagaarã yapu reve, yvy ryryi, opororo hatã vaꞌe, yvytu apuꞌa, yvytu vaikue haꞌe tataendy nhomombaarã reve.}s"Haꞌe rã penderovaigua kuery heta ete vaꞌeri yvy kuꞌiꞌi rami ꞌrã amoingo, ojerovia reia rupi ikuai vaꞌe ma mbaꞌemo pire yvytu omboveve heravy vaꞌe rami ꞌrã okanhymba. Haꞌe nunga ma oiko xapyꞌa ꞌrã, xapyꞌaꞌi pyve.eC"Haꞌe gui yvy rupi romombo rire yvy gui ju pendeayvu ꞌrã. Yvy kuꞌi gui onhendu vai-vaiꞌi ꞌrã pendeayvua. Yvy gui oẽ ꞌrã pendeayvu ꞌãgue rami, ayvu mbegue rami ꞌrã pendeayvua onhendu yvy kuꞌi gui.#"Mbaꞌeta pendekuaia jovaive rupi rombojere uka ꞌrã, rojoko uka ꞌrã torre py, haꞌe penderovai rupi amopuꞌã ꞌrã pendejokoarã.X)"Haꞌe rami teĩ xee amoĩ vai ꞌrã “Nhanderuete peguarã oapyaty” ꞌepy vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojaeꞌo haꞌe hexay ꞌrã okuapy. Haꞌe gui ma opyta ꞌrã xevy guarã oapyaty ete rami.U %" Jerusalém tetã haꞌe hovaigua kuery re ijayvuague Ndaꞌevei ete ꞌrã tetã “Nhanderuete peguarã oapyaty” ꞌepy vaꞌe pe! Haꞌe vaꞌe tetã ma Nhanderuete peguarã oapyaty ae, Davi rekoague guive. Toĩ-toĩve maꞌetỹa nhavõ, haꞌe tojeupity-pityve tema ngarua maꞌetỹa pukukue re haꞌe py oiko vaꞌe.$A"Haꞌe nunga haꞌe javi ma Senhor ixondaro reta vaꞌe gui meme jaikuaa. Haꞌe nhanemongeta rã jarovyꞌa ete, opa mbaꞌe py hiꞌarandu vaꞌe ramo. kO"Xapyꞌa rei ndaꞌu nhamboaꞌypa ete ꞌrã ri mbaꞌemo raꞌyĩ? Any. Omaꞌetỹ vaꞌe ma riae eꞌỹ ꞌrã ojyky mbaꞌemo raꞌyĩ, riae eꞌỹ ꞌrã guive omboaxa karóxa ruéra hiꞌáry rupi guymba kavaju reve.s_"Mbaꞌeta endro ma nanhamoaꞌyĩ ꞌrã mbaꞌemo moaꞌyĩguea py, neĩ cominho raꞌyĩgue áry voi namboaxai ꞌrã karóxa ruéra. Haꞌe rami ꞌrãgue py endro ma nhainupãꞌi ꞌrã yvyra roviꞌi py, cominho raꞌyĩ guive.ve"Mbaꞌeta haꞌe kuery Ruete ma haꞌe rami aguã rami ae omoꞌarandu, haꞌevea rami meme ꞌrã omboꞌe. "Haꞌe rami ꞌrãgue py yvy ombojojapa ma rire omoaĩ ꞌrã endro haꞌe cominho raꞌyĩgue. Omoaĩ ꞌrã trigo hiꞌa aguã rupi, haꞌe eꞌỹ vy cevada mbaꞌe omoaĩ ꞌrãgue py, eꞌỹ vy amboae nunga raꞌyĩgue voi omoaĩ ꞌrã ijyvýry rupi.K "Xapyꞌa rei ndaꞌu yvy oikaraĩ vaꞌe koꞌẽ nhavõ ꞌrã ri oyvy oikaraĩ riae mbaꞌemo raꞌyĩ omoaĩ aguã? Koꞌẽ nhavõ ꞌrã ri tyꞌy oyvy ojoꞌo haꞌe oikaraĩa rupi ikuai?# ?" Nhanderuete opa mbaꞌe py hiꞌarandua re ijayvuague Peipeꞌa ke pendeapyxa, haꞌe pendu xeayvua. Peikuaa pota porã xeayvua pendu kuaa aguã.  "Haꞌe nunga rupi aỹ pendeayvu vaikue-ikueve eme, corrente pendepokua ratãve heravy eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe gui aendu penemombaarã ou aguã re ijayvu rã. Haꞌe nunga ma pendeyvy haꞌe javi re oiko ꞌrãe. ? w"Mbaꞌeta Senhor opuꞌã ꞌrã Perazim yvyty áry rami, opoxya oexa uka ꞌrã Gibeão yvyugua py rami, Perazim yvyty áry haꞌe Gibeão yvyugua py ma Senhor opuꞌã rakaꞌe ojeupegua kuery repy vy (2 Samuel 5.17-25). ojapo aguã guembiapo ojapo vaꞌety eꞌỹ, haꞌe nhaendu vaꞌety eꞌỹ teri.A {"Mbaꞌeta haꞌe nunga tupa ma ijapuꞌaꞌi ete ramo ndaꞌevei ꞌrã hiꞌáry avave rei onheno aguã. Nheovãa voi ipoꞌiꞌi ete ramo avave rei ndaꞌevei ꞌrã onheovã aguã.#"Haꞌe nunga oaxa nhavõ pendereraa ꞌrã. Koꞌẽ nhavõ oaxa ꞌrã, pytũ nhavõ guive. Haꞌe nunga oendu vaꞌe okyjepa rei ꞌrã. 5c"Haꞌe ramo manoa reve pejogueroayvuague oaxapa rive ꞌrã, yvyra rupa reve pendeayvuague ndoikovei ꞌrã. Haꞌe gui yy rami penenupãarã ou vy penemouꞌũmba ꞌrã.w"Haꞌe gui xee amoĩ ꞌrã haꞌevea rami oikuaa pota vaꞌerã metro rami, haꞌe teko porã ma prumo rami ꞌrã aikuaa uka peneraꞌãarã. Haꞌe rã apu penhemiague ma amandau ombovaipa ꞌrã, yy ogueroxyrypa ꞌrã penhemiaty”, heꞌi.U#"Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: “Haꞌe gui xee ma peteĩ ita amoĩ Sião py, ita oiporavo pyre, ovare ete vaꞌe, iporãvea py amoĩ atã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re ojerovia vaꞌe ma ndojapurai ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ita omombeꞌu porãve Romanos 9.33–10.11 haꞌe 1 Pedro 2.4-8 py, Jesus reko re ijayvu vy. "Mbaꞌeta aipopeje: “Ore ma manoa haꞌe yvyra rupa reve rojapo orepeꞌa eꞌỹ aguã. Haꞌe rami rire yy oxyry atã vaꞌe rami orenupãarã ou teĩ ndorerupityi ꞌrã, mbaꞌeta ronhemi aguã ma roguereko apu, ronhombotavya py ae ꞌrã ronhemi”, peje. ~u"Haꞌe gui peẽ avakue penhombojaru reia rupi Jerusalém pygua kuery re pendepoꞌaka vaꞌe, pendu ke Senhor ayvu.F" Haꞌe rami rire haꞌe kuery pe Senhor ayvu ou ꞌrã po rami: “Penemboꞌeague áryve ꞌrã penemboꞌe, penemboꞌea ramive penemboꞌeve tema. Oikuaa ukaague áryve oikuaa uka ꞌrã, oikuaa ukaague oikuaa ukave tema ꞌrã. Mbovyꞌi ꞌrã apy ijayvu, haꞌe mbovyꞌi avi ꞌrã upe py ijayvu”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ojeꞌoia rupi hoꞌapa aguã guakykue katy, opẽmba haꞌe ojejurapa vy onhemoĩ vai aguã. s_" Haꞌe kuery pe aipoeꞌi vaꞌekue: “Kovaꞌe ma aikuaa uka pepytuꞌu aguã, ikaneꞌõ vaꞌe pe ameꞌẽ ꞌrã opytuꞌu aguã. Kovaꞌe ae ma pepytuꞌu aguã ameꞌẽ vaꞌe”, heꞌi rire teĩ haꞌe kuery noendu potai. {" Haꞌe nunga rupi xeretarã kuery pe Senhor ijayvu ꞌrã ijayvu kuaa porã eꞌỹ vaꞌe rami, ayvu mboae rupi guive.+" Mbaꞌeta oremboꞌeague áryve oremboꞌe riae ꞌrã, oremboꞌe-mboꞌeve tema. Reikuaa ukaague áryve reikuaa uka riae ꞌrã, reikuaa ukaague ramive reikuaa ukave tema. Mbovyꞌi ꞌrã apy ndeayvu, haꞌe mbovyꞌi avi ꞌrã upe py ndeayvu”, heꞌi okuapy xevy. t~a" Haꞌe ramo xevy oporandu rive vy “Mavaꞌe tu remboꞌe ta ꞌarandu re?” heꞌi okuapy. “Mavaꞌe pe tu reikuaa uka ta rendu vaꞌekue? Xapyꞌa rei ndaꞌu nokambuvei vaꞌe ixy kã gui omboia ramoꞌi pyre pe ri reikuaa uka?e}C"Mbaꞌeta haꞌe kuery mesa haꞌe javi rupi ombojevyague anho oĩ, ikyꞌa eꞌỹa noĩ. e|C" Jerusalém pygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe rami teĩ kovaꞌe kuery voi hoꞌa-oꞌa ꞌrã okuapy vinho gui, nopuꞌã hoꞌamy kuaavei ꞌrã iro vaꞌe gui. Sacerdote haꞌe profeta kuery voi hoꞌa-oꞌa ꞌrã iro vaꞌe gui, vinho pe ꞌrã ojeity uka. Neĩ opuꞌã hoꞌamy aguã voi ndaꞌevei ꞌrã iro vaꞌe gui. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ojavy ꞌrã mbaꞌemo oexa ukaa rã ndoexa kuaa porãi vy, haꞌe onhepyxanga ꞌrã joe oikuaa potaa py.5{c"Inheꞌẽ oĩ ꞌrã joe opena oiny vaꞌety moꞌaranduarã anhetẽ rupi oikuaa pota kuaa aguã, haꞌe ngovaigua kuery tetã rokẽ gui omoanha vaꞌe mombaraetearã. %zC"Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã oiko ojeupegua okuave vaꞌe kuery coroa oguerovyꞌa vaꞌe, ipotypa haꞌe iporã ete vaꞌe.y"Ipoty ipiru vaꞌekue ma haꞌe kuery ojou porã vaꞌe yvyꞌã re yvyugua opa mbaꞌe oiko porãa áry oĩ vaꞌe, haꞌe vaꞌe ma figo ijajua ára py eꞌỹ ijaju vaꞌe rami opyta, mbaꞌeta amongue oexa vai-vaiꞌi vyve oipoꞌo vy hoꞌupa vyvoi ꞌrã. exC"Haꞌe vaꞌe ma opyrõ ꞌrã Efraim kuery okaꞌu vaꞌe coroa oguerovyꞌa vaꞌekue re.}ws"Mbaꞌeta Senhor oiporavo peteĩ ava ipyꞌa guaxuve haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma amandau hoꞌa xapyꞌa vaꞌe rami ꞌrã ou, yvytu vaikue omomba vaꞌe rami, oky yvytu reve yy omonyẽ vyvoi vaꞌe rami oitypa ꞌrã yvy py.v " Efraim kuery ombopaga aguã re ijayvuague Ndaꞌevei ete ꞌrã Efraim kuery retã okaꞌu vaꞌe kuery ikuaia “Coroa” ꞌea vaꞌe pe. Haꞌe nunga ma yvoty iporã vaꞌekue teĩ ipirupa ꞌrã, yvyꞌã re oĩ yvyugua vinho gui okaꞌu rei vaꞌe ikuaia áry. Efraim kuery retã ma Samaria. Peteĩ yvyugua yvýry oĩ yvyꞌã re, ikorapa vaꞌe guive. Haꞌe nunga rupi jaexa rã coroa rami ojekuaa, eꞌỹ vy yvoty rami. Haꞌe pygua kuery ma okaꞌu rupi anho ikuai. Haꞌe kuery judeu regua ikuai teĩ Nhanderuete nomboetevei okuapy. Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai Nhanderuete ombou Assíria pygua kuery omomba aguã. u/" Haꞌe vaꞌe ára ma omonheꞌẽa ꞌrã peteĩ mimby guaxu. Haꞌe ramo Assíria yvy rupi okanhygue rami ikuai vaꞌe, haꞌe Egito yvy katy omondoukapa pyre voi ojevypa ju ꞌrã. Haꞌe vy omboete ꞌrã okuapy Senhor Jerusalém py, yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry. Nt" Haꞌe vaꞌe ára Senhor oipoꞌo ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ Eufrates yakã guive Egito katyꞌi yakãꞌi oĩ vaꞌe yvýry peve. Haꞌe rami vy peẽ Israel kuery pendeporavo ꞌrã peteĩ-teĩ.s/" Haꞌe py hakã ikuai vaꞌe ipirupa ramo omopẽmbaa ꞌrã. Haꞌe ramo kunhague ou vy omoĩ ꞌrã tata py. Haꞌe rami oiko ꞌrã kovaꞌe kuery oꞌarandua rupi eꞌỹ ikuai rire. Haꞌe nunga rupi ijapoare noenduvei ꞌrã omboaxya, imoingoare ndoperdoavei ꞌrã. Cr" Mbaꞌeta tetã ikorapa vaꞌekue ma haꞌe aeꞌi opyta, omboyke haꞌe oejapa pyre, tekoa eꞌỹa rami. Haꞌe py ma vaka raꞌy kuery rive ꞌrã okaru, onheno haꞌe hoꞌupa hoky.wqg" Haꞌe gui po rami ojaoꞌi ꞌrã Jacó kuery heko vaiague, po rami oikuaa uka ꞌrã ojejavyague omboguepa maague: Mbaꞌeta ita haꞌe kuery altar re oĩ vaꞌe haꞌe javi Senhor omboaꞌypa ꞌrã ita cal haꞌykue-ꞌykueꞌi rami. Haꞌe ramo nomopuꞌãvei ma ꞌrã taꞌangaarã yvyra gui ojapo vaꞌekue, neĩ altar heakuã porã vaꞌe oapy atyrã voi. !p;"Any teve! Haꞌe rami ꞌrãgue py escravo-rã ogueraa ukaa py rive omoingo axy. Oipeju ratã reve omondouka yvytu kuaray oua katy guigua oipejua rami.:om"Xapyꞌa rei ndaꞌu Senhor ju omoingo axy ri Israel kuery imoingo axyare omoingo axyague rami? Xapyꞌa rei ndaꞌu haꞌe kuery vaꞌe regua ojuka ri ijukaare ojukaague rami?n'"Haꞌe gui rakaꞌeve rã Jacó kuery hapo porã ꞌrã, Israel kuery hoky vy ipoty ꞌrã. Haꞌe rami vy yvy jave re tynyẽ ꞌrã hiꞌa. Nhanderuete ojeupegua kuery oayvu vy ogueraa jepe aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe ára Senhor ombopaga ꞌrã teju-jagua mboi inhakuã vaꞌe, teju-jagua mboi ikarẽ-karẽ vaꞌe. Okyxe hatã vaꞌe, tuvixa haꞌe imbaraete vaꞌe py ꞌrã ojuka. Ojuka avi ꞌrã vixo tuvixa vaꞌe yeꞌẽ rupigua. Hh "Mbaꞌeta Senhor oẽ ꞌrã ouvy oĩaty gui, yvy regua kuery ombopaga aguã heko vaiague re. Haꞌe gui yvy re ojekuaapa ꞌrã tuguy omoẽ mbyre, ndojaoꞌivei ma ꞌrã omano vaꞌekue. !g;"Haꞌe nunga rupi xeretarã kuery, tapeo ranhe, peike opy jaꞌoꞌi py, haꞌe pemboty okẽ peike rire. Penhemi ranhe xapyꞌaꞌi, ipoxya oaxa peve.Ef"Haꞌe rami teĩ penderegua omano vaꞌekue oikove ju ꞌrã, onhemboetepa ju ꞌrã, xeretekue voi. Yvy kuꞌi guýry pendekuai vaꞌe, pemyĩ ke, haꞌe pevyꞌa. Oreruete, ndeguigua ae nhomoingovearã rembou, koꞌẽ raiꞌi jave yxapy remboua rami avi. Haꞌe ramo yvy gui oikove ju ꞌrã omano vaꞌekue.” jeM"Mbaꞌeta ore voi roguerekoꞌi ma, rojepoka-poka haxy ramo oiko aguã, haꞌe rã roguerekoꞌi vaꞌekue ma yvytu rive. Haꞌe rami vy ore ma yvy re ndoroguerui jogueraa jepearã, ndorojapo kuaai yvy re oikoave aguã rami.:dm"Kunha hye guaxuꞌi vaꞌe oikuavãꞌi aguã ovaẽ raiꞌi ma ramo ojepoka-poka haꞌe haxy rã haxẽ ꞌrã, haꞌe rami ae avi ore voi orekuai vaꞌekue nerenonde, Senhor.xci"Haꞌe kuery ojexavai vy ndereka ꞌrã. Senhor, haꞌe kuery remoꞌarandu ramo onhemboꞌea re ꞌrã ikuai. b"Haꞌe rã ndevygua kuery ma remboetave ꞌrã. Senhor, ndevygua kuery remboetave ramo nemboetepa. Ijyvy voi rembotuvixave heravy.Qa"Haꞌe kuery omanomba ma, ndoikove jevyi ꞌrã guive, hiꞌãgue rive nonhemboetevei ꞌrã. Haꞌe rami aguã ae rembopaga vy remomba ete. Rejapo haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã rami.t`a" Senhor Oreruete, huvixa kuery mboae orere ipoꞌaka vaꞌekue, teĩ nderery anho ꞌrã ore rogueroporaei._" Haꞌe rã orevy pe ma |yhwh{Senhor,} emeꞌẽ ke mbyꞌa porã, mbaꞌeta mbaꞌemo rojapo vaꞌe haꞌe javi ma ndee ae rejapo orevy.:^m" Senhor, ndepo reupi reiny teĩ haꞌe kuery ndoexai. Haꞌe rami teĩ ndevygua kuery repy ramo haꞌe kuery oexa vy oxĩmba ꞌrã. Ndepoxya rupi emokanhymba nderovaigua kuery.n]U" Mbaꞌeta heko vai vaꞌe remboaxya rexa uka teĩ haꞌe kuery ndoikuaai ꞌrãe teko porã rupi ikuai aguã. Haꞌe kuery ma heko porã vaꞌe ikuaia rupi teĩ gueko vaia rupi tema ikuai, ndoikuaa potai ꞌrã Senhor yvatea re.M\" Xenheꞌẽ py pyávy xepytuẽ atã ndere. Xenheꞌẽ haꞌe xepyꞌa py roeka riae aikovy. Mbaꞌeta yvy re reipotaa oiko ramo mae ma yvy regua kuery oikuaa ꞌrã teko porã rupi ikuai aguã.u[c"|yhwh{Senhor,} roarõ rokuapy reipotaa oiko aguã. Orepyꞌa re oĩ nderery re oremaꞌenduꞌa riae aguã.Z)"“Heko porã vaꞌe oguataa ma ijoja porã rei vaꞌe meme. Ndee ndereko porã vaꞌe ae rembojoja porã ꞌrã heko porã vaꞌe oiko aguã.pYY"Haꞌe ramo opyrõa ꞌrã opy py. Oiko axy reiꞌi vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi ae ꞌrã opyrõmba. X "Haꞌe oitypa ꞌrã yvyꞌã áry tetã oĩ vaꞌe pygua kuery. Oity vy omoꞌyvyĩꞌi ꞌrã yvy re, yvy kuꞌi opyta peve.bW="Pejerovia riae ke Senhor re, mbaꞌeta Nhanderuete ma itaova imarã eꞌỹ vaꞌe oiko.cV?"Ndee |yhwh{Senhor,} rembopyꞌa porã riae ꞌrã ndere ojerovia aguã omoĩ atã vaꞌe.fUE"Peipeꞌa ke okẽ yvy regua kuery heko porã haꞌe ojeroviaa rupi ikuai vaꞌe oike aguã.6T g"Haꞌe vaꞌe ára ma Judá yvy rupi oporaeia ꞌrã po rami: “Nhaneretã ma imbaraete ete. Ikora haꞌe torre nhanhemi aguã ma Nhanderuete ae omoĩ nhandereraa jepearã.S" Oitypa ꞌrã tetã kora yvate haꞌe imbaraete vaꞌekue. Ombovaipa ꞌrã, oitypa ꞌrã yvy rupi yvy kuꞌi opyta peve. KR" Haꞌe nunga mbyte gui ma haꞌe kuery okuaveꞌẽ ꞌrã, oꞌyta vaꞌe oꞌytaa rupi okuaveꞌẽ-veꞌẽa rami. Haꞌe rami teĩ Senhor omomba ꞌrã onhemboyvate reia, okuaveꞌẽ teĩ.!Q;" Mbaꞌeta kovaꞌe yvyty re Senhor omoĩ ꞌrã opo. Haꞌe rã Moabe yvy re ma opyrõmba ꞌrã, mbaꞌemo pire mbaꞌemo repoxi re nhapyrõmbaa rami.Py" Haꞌe vaꞌe ára aipoꞌea ꞌrã: “Upe ma Nhanderuete nharõ jakuapy vaꞌekue. Haꞌe ae ma nhanderepy ꞌrã. Upe vaꞌe ma Senhor nharõ jakuapy vaꞌekue. Haꞌe nhandereraa jepe ramo jaroporaei haꞌe jarovyꞌa ꞌrã”, ꞌea ꞌrã.~Ou"Haꞌe rami vy omomba ꞌrã manoa poꞌakaa rakaꞌe rã peve. Senhor Nhanderuete texay omombirupa ꞌrã pavẽ rova gui, haꞌe ojapo ꞌrã ixupegua kuery oxĩague noenduvei aguã rami yvy jave rupi, Senhor ae haꞌe rami ijayvu rire. , , lNQ"Kovaꞌe yvyty re ombovaipa ꞌrã ajukue heta vaꞌe kuery ojaoꞌiague, haꞌe yvy regua kuery haꞌe javi rexa mbotyarã omoĩa vaꞌekue. Apy ma ijayvu manoa poꞌakaa Senhor ombovaipa aguã re (1 Coríntios 15.54-58). ^M5"Haꞌe gui kovaꞌe yvyty re Senhor ixondaro reta vaꞌe ojapo ꞌrã peteĩ ngaru guaxu yvy regua kuery haꞌe javive pe, ngaru vinho ymague oĩa, haꞌe hyꞌa xoꞌo kyra haꞌe vinho xiĩ porã vaꞌe ikuaia.uLc"ipiru reia rupi kuaray ojope raxya rami avi. Haꞌe rã ndee ma remomba ꞌrã yvy mboae regua poxya. Mbaꞌeta arai huũ vaꞌe kuaray aku ojokoa rami avi ndee remokyrirĩ ꞌrã joguereko axy vaꞌe kuery ovyꞌa reia rupi oporaeia. K"Mbaꞌeta renhemoĩ iporiaukueꞌi onhemi aguã, oipotapa reiꞌi vaꞌe onhemi atyrã reiko ikuai axy rã, yvytu atã gui renhomi aguã, haꞌe kuaray aku gui kuarayꞌã rami. Mbaꞌeta joguereko axy vaꞌe poxya ma tetã kora re yvytu atã oipejua rami ou,J5"Haꞌe nunga rupi yvy regua imbaraetekueve nemboete ꞌrã okuapy, haꞌe tetã pygua nhomoingo axy reia rupi ikuai vaꞌekue okyjepa ꞌrã ndegui.DI"Mbaꞌeta tetã ikuai vaꞌe rembovaipa rire itaty rive opyta, tetã imbaraete vaꞌe teĩ tekoague rejapo. Yvy mboae regua tetã voi tetã veꞌỹ meme opyta, nomoatyrõavei ma ꞌrã.AH }"|yhwh{Senhor,} ndee ma Xeruete. Xee romboete haꞌe aroporaei ꞌrã nderery, nerembiapokue iporã ete ramo. Yma rupi ndeayvuague anhetẽ ete haꞌe ojeroviapy vaꞌe meme rupi reiko.eGC"Jaxy oxĩmba vy naendyvei ꞌrã, kuaray voi okanhy ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe ou ramo Sião yvyty áry opena aguã Jerusalém tetã py. Haꞌe rami vy ojeupegua ruvixa kuery oexaa py oexa uka ꞌrã guexakãa. *FM"Haꞌe kuery omonoꞌõmba ꞌrã monde py hoꞌa vaꞌekue rami. Haꞌe vy ombotypa ꞌrã nhuã py. Mbovy ára re rei veꞌỹ ma rire teĩ ombopagapa ꞌrã.E!"Haꞌe vaꞌe ára Senhor yva re ranhe ombopaga ꞌrã yva re ikuai vaꞌe, haꞌe gui yvy re ju ombopaga ꞌrã huvixave kuery yvy regua.ND"Yvy hoꞌapa rei ꞌrã ovy okaꞌu vaꞌe rami, ovava ꞌrã kya okeaty rami. Yvy re hekoa vaꞌe kuery reko vaia ma ipoyi ete ma oiny yvy re. Haꞌe nunga rupi hoꞌa vy nopuꞌãvei ma ꞌrã. YC+"Haꞌe vy yvy opẽmba rei ꞌrã oiny, haꞌypa haꞌe oryryi atã ete ꞌrã.ZB-"Mbaꞌeta ngyjea gui ojava vaꞌe hoꞌa ꞌrã yvykua py, haꞌe yvykua gui oẽ ramo nhuã ju ꞌrã ojura. Mbaꞌeta yy yvate rupi ojoko pyre onhoẽmba ꞌrã, haꞌe yvy yta ikuai vaꞌe omyĩmba ꞌrã.A7" Heko vai vaꞌe kuery okanhymba aguã re ijayvuague Haꞌe nunga rupi yvy re penderekoa vaꞌe, pendere ou ꞌrã ngyje, yvykua haꞌe nhuã.@+"Haꞌe ramo yvy apy gui nhaendu “Toguerovyꞌaa Heko porã ete vaꞌe pe” oporaeia rã. Haꞌe rami teĩ xee aipoaꞌe: “Xee ma ndavyꞌaia anho aendu, ndaꞌevei ete xevy. Mbaꞌeta anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma nhombotavya rupi ae ꞌrã ikuai”, haꞌe.,?Q"Haꞌe nunga rupi peẽ kuaray oua katy pendekuai vaꞌe peroporaei ke Senhor, yeꞌẽ yvýry penderekoa vaꞌe voi peporaei Senhor Israel kuery ruete rery rupi.>" Heko porã vaꞌe kuery ovyꞌa aguã re ijayvuague Haꞌe gui okuave vaꞌe kuery ma oporaei nhendu ꞌrã ovyꞌa vy. Yeꞌẽ guive Senhor rexakã oguerovyꞌa ꞌrã okuapy. Apy ma ijayvu heko porã vaꞌe kuery oo jepe vy ovyꞌaa re. G=" Mbaꞌeta ko yvy regua kuery ma mbovyꞌi ete okuave ꞌrã yvy re, azeitonaꞌy gui hiꞌa oipoꞌopaague rami, haꞌe uva onoꞌõa ma rire nomonoꞌõmbaiꞌi vaꞌekue oeka jevya rami. M<" Tetã rupi ma omomba pyre anho oĩ, tetã rokẽ voi ombovaipaa ma.);K" Haꞌe kuery ojapukai okuapy tape rupi vinho re ojerure vy. Vyꞌa oĩ aguã vaꞌekue py pytũ vaikue rive oĩ, ovyꞌa vaꞌekue oipeꞌapaa ma rire yvy gui.u:c" Haꞌe rire tetã oeja rive pyre ma ombovaipaa ete. Oo ombotypaa ramo avave rei ndaꞌevevei ma oike aguã.g9G" Ndoporaeiavei ꞌrã vinho oyꞌu reve. Iro vaꞌe oyꞌu vaꞌe kuery pe ma iro raxa ꞌrã.8w"Opytuꞌupa pandeiro pu rupi ovyꞌa vaꞌekue, opa ovyꞌa nhendu haꞌe ixã reta vaꞌe pu rupi ovyꞌa vaꞌekue.r7]"Vinho opa ovy, uvaꞌy ikuai vaꞌe voi ipirupa ma. Haꞌe ramo opyꞌa py ovyꞌa vaꞌekue ipoaẽmba.96k"Haꞌe nunga rupi ayvu vai omokanhy heravy yvy, hexe ikuai vaꞌe voi ikyꞌa vaꞌe meme ikuai. Haꞌe nunga rupi yvy regua kuery oapypaa ꞌrã, mbovyꞌi ete ꞌrã okuave.\51"Anhetẽ ae yvy ikyꞌapa vaꞌe itui hekoa vaꞌe kuery káuxa, lei haꞌe hekorã omeꞌẽ mbyre rovai ikuai ramo, haꞌe ombovaipa rive rire Nhanderuete guexeve guarã imarã eꞌỹ vaꞌe ojapo vaꞌekue.4#"Haꞌe gui yvy jave rupi ipirupa vy overepa ꞌrã. Naꞌiporãvei haꞌe ipirupa ꞌrã, yvy regua yvatekueve voi ndaꞌeveive ovy ꞌrã.3!"Mbaꞌeta yvy haꞌe javi rupi omombaa ꞌrã, hexe ikuai vaꞌekue oipeꞌapaa ꞌrã guive, Senhor ae haꞌe rami aguã re ijayvu rire. 92k"Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery re mbaꞌemo oiko vaꞌe ma sacerdote kuery re avi ꞌrã oiko. Tembiguai kuery re oiko vaꞌe ma ipatõ re avi ꞌrã oiko. Tembiguai kunha re oiko vaꞌe ma herekoa re avi ꞌrã oiko. Mbaꞌemo joguaa re oiko vaꞌe ma mbaꞌemo vendea re avi ꞌrã oiko. Mbaꞌemo oiporuka vaꞌe re oiko vaꞌe ma iporua re avi ꞌrã oiko. Nhomboreve vaꞌe re oiko vaꞌe ma oreve vaꞌe re avi ꞌrã oiko.1 7"Maꞌẽ, Senhor omomba ꞌrã yvy, ombovaipa ete ꞌrã. Amboae rami ojapo ꞌrã hiꞌáry rupi, haꞌe omoaĩmba ꞌrã haꞌe py hekoa vaꞌekue.@0y"Haꞌe rami teĩ gueko vaia rupi ojou vaꞌekue Senhor pe ae ꞌrã omboaxaa. Hepykue nomoĩ ꞌrã hyru py, neĩ nomoĩ porãi ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py hepykue opyta ꞌrã Senhor renonde ikuai vaꞌe pe, haꞌe kuery ojou reta aguã hoꞌu vaꞌerã, haꞌe iporã vaꞌe py anho onhemonde aguã.” p/Y"Mbaꞌeta setenta maꞌetỹ ojeupity maa py ma Senhor omoingo porã ju ꞌrã Tiro tetã. Haꞌe ramo haꞌe kuery gueko vaia rupi ju ojouve ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe rami vy yvy jave rupi itavy ꞌrã huvixave ikuai vaꞌe reve.].3"‘Kunha itavy rei vaꞌe hexaraipy, ejopy ju ke mbaꞌepu ixã reta vaꞌe, haꞌe tereo tetã rupi. Eporaei porã ke, rembopu vy ke jovaive-ive tema eovy, ndere imaꞌenduꞌaa nho aguã’, ꞌea vaꞌe rami.~-u"“Haꞌe vaꞌe ára rire ma Tiro tetã re hexaraia ꞌrã setenta maꞌetỹ re, huvixave oiko puku-a ára peve. Haꞌe gui setenta maꞌetỹ opaa py ma Tiro re oiko ju ꞌrã kunha itavy rei vaꞌe regua mboraei py oĩ vaꞌe rami, po rami:z,m"Kanoã guaxu Társis guigua py peguata vaꞌe, pejaeꞌo ke, mbaꞌeta omombaa ma penhemiaty ikorapa vaꞌekue. a+;" “Peikuaa pota ke caldeu kuery yvy re oiko vaꞌekue re. Haꞌe pygua kuery ma kueꞌi peve peteĩ regua neĩ ndaꞌikuaivei vaꞌekue, haꞌe ijyvy Assíria kuery ombovaipa vaꞌekue vixo tekoa eꞌỹa rupigua rive ikuai aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ae torre ojapo vy ombovaipa rakaꞌe Tiro pygua huvixave ro, haꞌe vy omomba ete.k*O" Haꞌe vy aipoeꞌi: ‘Aỹ ma Sidom pygua memby, nemoingo axya rire nerenduvei ma ꞌrã rejejou porã reia. Epuꞌã ke, tereo Chipre katy. Haꞌe rami teĩ neĩ haꞌe py voi nderejoui ꞌrã repytuꞌu aguã’, heꞌi. $)A" Mbaꞌeta yeꞌẽ áry rupi Senhor opo oupi vy omoingo axy tetã ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy ijayvu Canaã re voi oo ikorapa vaꞌe ombovaipaa aguã re.(" Társis pygua memby kuery, peguata ke peovy peguataxea katy rei pendeyvy rupi, Nilo yakã oxyrya rami. Ndoikovei ꞌrã pendejokoarã.-'S" Senhor ixondaro reta vaꞌe ae onhembopyꞌa haꞌe rami, omomba aguã pavẽ gui ojejou porãve vaꞌe, haꞌe omoꞌyvyĩꞌimba aguã yvy jave rupi omboetevepy._&7"“Haꞌe gui mavaꞌe ndaꞌu Tiro pygua kuery re haꞌe rami ete oiko aguã re onhembopyꞌa vaꞌekue? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tetã pygua ma heta regua pe ovende vaꞌekue akã pyxĩa. Haꞌe pygua mbaꞌemo joguaa rupi ikuai vaꞌe ma yvatekueve meme, haꞌe mbaꞌemo vendea rupi ikuai vaꞌe yvy jave rupi omboetevepy ikuai vaꞌekue. %9"Haꞌe rami ete ri tyꞌy oiko xapyꞌa peneretã pejou porã rei vaꞌekue re, yma pejapo vaꞌekue teĩ, haꞌe mombyry katy ju peo pendekoa aguã? U$#"Yeꞌẽ yvýry rupi pendekoa vaꞌe, tapeo ke Társis katy pejaeꞌo reve.#"Haꞌe gui Tiro pygua kuery re oiko vaꞌekue Egito py omombeꞌua ramo haꞌe pygua kuery voi oendu ꞌrã ndaꞌevei etea.9"k"Peẽ Sidom pygua kuery yeꞌẽ yvýry tetã ikorapaa py penderekoa vaꞌe, pexĩmba ke, mbaꞌeta yeꞌẽ ijayvu vy aipoeꞌi: ‘Xee naendui kyrĩ vaꞌe raxy, neĩ kyrĩ vaꞌe voi naikuavãi. Xee nambotujai avakueꞌi, neĩ kunhataĩgue voi namboꞌei’, heꞌi. Tiro haꞌe Sidom pygua kuery pe “Yeꞌẽ raꞌy kuery” ꞌea vaꞌekue teĩ haꞌe kuery okanhymba rire yeꞌẽ “Xeraꞌy kuery ndokuavei” heꞌi. c!?"Paraguaxu rupi ndevy guarã oguerua vaꞌekue mbaꞌemo raꞌyĩgue yy rape Egito re ikuai vaꞌe haꞌe Nilo yakã yvýry omonoꞌõ vaꞌekue. Tiro tetã, ndea py ma yvy regua kuery mbaꞌemo vendeaty oĩ vaꞌekue.% C"Yeꞌẽ yvýry rupi penderekoa vaꞌe, pekyrirĩmba ke. Peẽ kuery ma Sidom tetã gui mbaꞌemo pejogua vy perekopa rei, yeꞌẽ rupi riae pendekuai vy.* O" Tiro pygua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ayvu ma Tiro pygua kuery rovai ou vaꞌekue. “Kanoã guaxu Társis guigua py peguata vaꞌe, pendepyꞌa vai ke, mbaꞌeta peneretã ombovaipaa ꞌrã. Oo ikuai vaꞌe noĩvei ꞌrã, neĩ kanoã onhembojaaty ma voi. Tiro tetã ma yeꞌẽ yvýry oĩ kanoã guaxu onhembojaaty. Sidom voi haꞌe kuery vaꞌe regua retã. Chipre yvy gui haꞌe nunga omombeꞌua."Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe ára yvyra rakua oekyia ju ꞌrã oĩ atãague gui. Oipeꞌaa ramo hoꞌa ꞌrã. Haꞌe ramo hexe oupi pyre voi hoꞌapa avi ꞌrã”, heꞌi. Po rami ae Senhor ijayvu, ꞌre ꞌrã. L"Hexe oĩ ꞌrã tuu ro py ikuai vaꞌe haꞌe javi re opena aguã, guetarã kuery, guamymino kuery, haꞌe gui tembiporu kyrĩgueve, hyꞌaꞌi haꞌe hyꞌa kua ikuai vaꞌe re voi”, heꞌi. "Amoĩ atã ꞌrã yvyra rakua peteĩ henda oĩ atã aguã py rami. Haꞌe ramo opyta ꞌrã nguu ro pygua kuery omboetepa aguã rami.D"Ijaxiꞌy áry xee amoĩ ꞌrã Davi ro peꞌaa. Haꞌe rami rire amongue henda py oipeꞌa ramo avave rei nombotyavei ꞌrã. Haꞌe gui omboty ri ramo avave avi ndoipeꞌaai ju ꞌrã.eC"Haꞌe vaꞌe ju amonhemonde ꞌrã ao puku remoĩ vaꞌekue py, haꞌe nekuꞌaxãgue py amokuꞌaxã ꞌrã. Ipo py ju amboaxa ꞌrã ndepoꞌakaague. Haꞌe ramo oiko ꞌrã Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery rurã.W'"“Haꞌe vaꞌe ára ma aenoĩ ꞌrã xerembiguai Eliaquim, Hilquias raꞌy.nU"Xee romombo ꞌrã reĩaty gui mombyry. Roipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo rejapo aguã rami reikoague gui. #"nenhovã ꞌrã peteĩ nheovãa py. Haꞌe vy bola rami nembojere ꞌrã heravy peteĩ yvy tuvixaa katy. Haꞌe py ma remano ꞌrã. Haꞌe py ae avi opa ꞌrã karóxaꞌi rejou porãve vaꞌekue. Haꞌe ramo ndekáuxa nderuvixa ro pygua kuery oxĩmba ꞌrã okuapy.jM"Haꞌe rami avi Senhor nemokanhy ꞌrã peteĩ ava imbaraete vaipa vaꞌe rami. Ndejopy ratã vyK"“Mbaꞌe tu apy oĩ? Mavaꞌe tu ndevy upe vaꞌe ojapo uka, apy ndevygua yvyra ruparã rejoꞌo aguã? Mbaꞌeta apy yvyty áry rejapo ndevygua yvyra ruparã, itaova re ndetui aguã. Haꞌe vaꞌe jave py ojejou porã rei vaꞌe haꞌe ae ruparã ojapo ma voi ꞌrã iporãvea py, hexe imaꞌenduꞌa porãa aguã. zm" Sebna omoꞌyvyĩꞌi aguã, haꞌe rã Eliaquim ma omboyvateve aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Epuꞌã ke, tereo huvixave ro re opena vaꞌety Sebna oĩa py. Haꞌe rami vy eporandu ixupe:P"Haꞌe ramo xee aendua py Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Anhetẽ ae, guĩ rami ete pendeko vaia namboguei ꞌrã pemanomba peve”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. H " Haꞌe rami teĩ peẽ kuery pevyꞌa rei haꞌe penderory rive anho teri pekuapy. Haꞌe rami vy pejuka ꞌrã vaka, pejyryvi kyxĩ ꞌrã vexaꞌi. Peꞌu ꞌrã xoꞌo, haꞌe peyꞌu ꞌrã vinho. Haꞌe rami vy aipopeje ꞌrã: “Jakaru haꞌe jayꞌu, mbaꞌeta koꞌẽ rã nhamanomba ꞌrã”, peje pekuapy. 0Y" Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu haꞌe vaꞌe ára pejaeꞌo aguã re, haꞌe pendepyꞌa vai vy peneakã penhopĩmba, haꞌe ajukue vaikue py penhemonde aguã re._7" Haꞌe gui mokoĩ kora oĩ vaꞌe mbyte pemboty ꞌrã ygua ymague gui yy ou vaꞌe. Haꞌe rami teĩ napenemaꞌenduꞌai ꞌrã yva pygua re, haꞌe nunga haꞌe javi ombou aguã re onhembopyꞌa vaꞌekue teĩ.{o" Peipapa ꞌrã Jerusalém tetã py oo ikuai vaꞌe, haꞌe vaꞌe regua peity ꞌrã tetã kora pemoatyrõ aguã.a;" Haꞌe gui Davi rekoague tetã kora pexa pota vy ipaꞌũ pejou reta ꞌrã. Haꞌe vy pemboyru ꞌrã yy omboty pyre gui peru vaꞌe. Haꞌe kuery omboyru yy hovaigua kuery ou rã guarã, yy oata eꞌỹ aguã. 6 e"Mbaꞌeta oipeꞌapaa ma Judá pygua kuery repyarã vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ára penemaꞌenduꞌa ꞌrã penembiporu oo yvyra gui ojapo pyre py pemoĩ porã vaꞌekue re. x~}}|{{zRyxwvputtsaqqppnnGm\lkjihgff.e0dcbaa`_^]t\\-[zZXX%VUTTtSRQQ/PWOO=NM4LEKJJ=IyHHEG=F^EE'DDCpA@@]??1>3=n<;;o::N98k76Q543211//?.S-,,+{*))B(:'8&Q%$$#>"F!d P1Z(~*! CePv R & I Ju= nmxp4Y"%Isaías pe aipoeꞌi aguã: — Po rami Ezequias aipoeꞌi: “Kovaꞌe ára ma jajexavai aguã haꞌe nhanembopagaa rã nhaxĩmba aguã ára, kunha oikuavãꞌi ta teĩ oguereko ete aguã naꞌimbaraetevei vaꞌe rami nhandekuai.|3q"%Haꞌe rami vy Amoz raꞌy profeta Isaías oĩa katy omondouka ngoo re opena vaꞌety Eliaquim, kuaxia re opena vaꞌety Sebna haꞌe sacerdote yvatekueve vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery ajukue voxa guigua py onheovã vaꞌekue reve jogueraa2 '"% Haꞌe nunga huvixa Ezequias oendu vy omondoro oao, haꞌe ajukue voxa guigua py rive onheovãmba vy oike Senhor pegua oo py./1W"$Haꞌe ramo Hilquias raꞌy mbaꞌemo re opena vaꞌety Eliaquim, kuaxia re opena vaꞌety Sebna haꞌe Asafe raꞌy mbaꞌemo oiko vaꞌekue ombopara vaꞌety Joá jogueraa ju Ezequias oĩa py. Oao omondoropa vaꞌekue reve ovaẽ vy ixupe omombeꞌu okuapy Rabsaqué ijayvuague haꞌe javi. |0q"$Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery okyrirĩmba okuapy, peteĩve ma voi nombovai, huvixa “Pembovai eme” heꞌi rire.>/u"$Haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ruete raꞌangaa regua mavaꞌe tu ogueraa jepe oyvy xepo gui? Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌvy Senhor ogueraa jepe Jerusalém xepo gui?’ heꞌi.” p.Y"$Mbaꞌeta mamo tu ikuai Hamate haꞌe Arpade pygua kuery ruete? Mamo tu ikuai Sefarvaim pygua kuery ruete raꞌangaa? Haꞌe kuery ndaꞌu xepo gui ogueraa jepe rakaꞌe Samaria tetã? Hamate, Arpade, Sefarvaim haꞌe Samaria. P-"$Penhembotavy uka eme Ezequias pe “ Senhor nhandereraa jepe ꞌrã”, heꞌi ramo. Mbaꞌeta yvy regua kuery ruete raꞌangaa ikuai vaꞌe ndaꞌu ogueraa jepe ri yvy Assíria pygua huvixa po gui?J, "$xee pendea py aju peve. Haꞌe gui xee rogueraa ꞌrã peteĩ yvy pendeyvy rami ae itui vaꞌe katy. Haꞌe vaꞌe yvy ma mbaꞌemo aju haꞌe uva rykue oĩa, mbojape haꞌe uva oata eꞌỹa.++O"$Pejapyxaka eme Ezequias ayvu re. Mbaꞌeta po rami Assíria pygua huvixa ijayvu: ‘Pejapo ke xereve peteĩ rami nhandekuai aguã, haꞌe vy peju xea katy. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pekaru ꞌrã penembaꞌe vinho haꞌe figoꞌa re, haꞌe penembaꞌe ygua gui ae ꞌrã peyꞌu pekuapy,X*)"$Neĩ Ezequias tapendeapo eme Senhor re pejerovia aguã rami, mbaꞌeta aipoeꞌi: ‘ Senhor nhandereraa jepe ꞌrã, haꞌe vy kovaꞌe tetã nomboaxai ꞌrã Assíria pygua huvixa po py’, heꞌi ꞌrã.v)e"$Po rami xeruvixa ijayvu: “Penhembotavy uka eme Ezequias pe, mbaꞌeta haꞌe ma napendereraa jepei ꞌrã.-(S"$ Haꞌe rami vy Rabsaqué opuꞌã vy ijayvu atã hoꞌamy judeu kuery ayvu py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejapyxaka ke Assíria pygua huvixa yvateve vaꞌe ayvu re.D'"$ Haꞌe rami teĩ Rabsaqué ombovai: — Haꞌe gui pẽvy haꞌe penderuvixa remiendurã anho teve xeruvixa xembou xeayvu aguã? Avakue tetã kora áry rupi ikuai vaꞌe pe guive eꞌỹ teve xeayvu, mbaꞌeta peẽ kuery rami avi haꞌe kuery voi ikuai guepoxi hoꞌu, otyrai ae oyꞌu okuapy aguã rami — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu, mbaꞌeta tetã ojokopa ramo haꞌe pygua kuery ndojoui ꞌrã hoꞌu vaꞌerã neĩ yy oyꞌu aguã. V&%"$ Haꞌe ramo Rabsaqué pe Hilquias raꞌy Eliaquim, Sebna haꞌe Joá ombovai vy aipoeꞌi okuapy: — Rojerure ndevy: Ndeayvu ke aramaico ayvu py anho ore nerembiguai kuery pe, mbaꞌeta ore roendu kuaa rã. Ndeayvuve eme judeu kuery ayvu py, heta vaꞌe kuery tetã kora áry rupi ikuai vaꞌe oendu kuaa eꞌỹ aguã — heꞌi. U%#"$ Haꞌe gui xapyꞌa rei xee ndaꞌu Senhor reveꞌỹ ri aju peneretã amomba aguã? Any, mbaꞌeta Senhor ae xevy aipoeꞌi: ‘Tereo ke, epuꞌã haꞌe kuery yvy re, haꞌe emomba’, heꞌi xevy.” *$M"$ Haꞌe gui mbaꞌe re tu rejerovia Egito pygua karóxa haꞌe kavaju árygua kuery re? Mbaꞌeta xeruvixa rembiguai yvyĩgueve re teĩ napendepoꞌaka kuaai ri.0#Y"$Haꞌe nunga rupi ejerure na xeruvixa Assíria pygua pe, haꞌe gui xee ma ndevy ameꞌẽ ꞌrã dois mil kavaju, xapyꞌa rei avakue hiꞌáry guarã rejou ri ramo.,"Q"$Haꞌe rã xapyꞌa rei xevy aipoꞌre ꞌrã: “Ore ma Senhor Oreruete re ae rojerovia vaꞌe”, ꞌre teĩ haꞌe vaꞌe peguare eꞌỹ teve ombojeroviaaty yvyty rupi ikuai vaꞌe haꞌe altar Ezequias oitypa vaꞌekue? Mbaꞌeta haꞌe ma Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery pe aipoeꞌi vaꞌekue: “Kovaꞌe altar Jerusalém py oĩ vaꞌe katy anho ꞌrã pembojerovia pekuapy”, heꞌi vaꞌekue pendevy.’&!E"$Egito pygua kuery re ri rejerovia, haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma popoka takua ovopa vaꞌe ramigua rive, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe re amongue ojeko rã ipo py oixuꞌupa ꞌrã. Haꞌe ramigua ae ꞌrã oiko Egito pygua huvixa Faraó haꞌe hexe ojerovia vaꞌe kuery haꞌe javi re.. U"$Ndevy pe ae xee xeayvu: Ndee ore kuery re repuꞌã aguã re renhembopyꞌaa ma ayvu riveꞌi. Marã ramigua kuery re tu rejerovia reikovy, xerovai repuꞌã aguã?C"$ ; Haꞌe ramo haꞌe kuery pe Rabsaqué aipoeꞌi: — Aipopeje ke Ezequias pe: “Po rami Assíria pygua huvixa yvateve vaꞌe ijayvu: ‘Mbaꞌe nunga re tu rejerovia?E"$Haꞌe ramo Rabsaqué reve nhovaexĩ vy ojeꞌoi Hilquias raꞌy Eliaquim huvixa ro re opena vaꞌety, kuaxia mboparaa Sebna haꞌe Asafe raꞌy mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaaty Joá. G"$Haꞌe gui huvixa Ezequias-a katy Assíria pygua huvixave omondouka guembiguai Rabsaqué. Laquis tetã gui omondouka Jerusalém katy xondaro kuery heta ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vy haꞌe kuery ijatypa okuapy yy omboty pyre yvyꞌã re oĩ vaꞌe gui yy rape ou vaꞌe rovai katy, tape ao joiaty kuery yvy via yvýry. "$ ; Haꞌe gui catorze maꞌetỹ re ma huvixave Ezequias oĩ jave py Assíria pygua huvixa Senaqueribe ou Judá yvy re tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi re opuꞌã aguã. Haꞌe vy oipeꞌapa haꞌe kuery oguereko vaꞌekue haꞌe javi.O"# Haꞌe rami vy Senhor ogueraa jepe vaꞌekue ojevypa ꞌrã, Sião py oupa ꞌrã ovyꞌaa rupi oporaei reve. Haꞌe kuery re oĩ ꞌrã vyꞌa opa eꞌỹ vaꞌe, inhakã re coroa oĩa rami. Haꞌe kuery oupity vaꞌerã vaꞌe ma mbyꞌa porã haꞌe vyꞌa anho. Haꞌe rã mboriau haꞌe mbyꞌa vai ma okanhymba ꞌrã. %C"# Haꞌe rupi ndoikoi ꞌrã guary, peteĩve mymba inharõ vaꞌe ndoexaai ꞌrã haꞌe rupi. Mbaꞌeta haꞌe rupi oguata vaꞌe ma ogueraa jepe pyre anho.-S"#Haꞌe vaꞌe rupi ma oĩ ꞌrã peteĩ tape porã. Haꞌe vaꞌe tape pe ma “Tape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” ꞌea ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rupi ma ndojekyꞌaꞌo ukai vaꞌe kuery ndoguatai ꞌrã, ixupegua kuery anho. Haꞌe vaꞌe rupi oguata vaꞌe ma ndojavyi ꞌrã, ndoiko kuaai teĩ.R"#Haꞌe ramo ita kuꞌi xiĩ reia vaꞌekue ojeapo ꞌrã yuparã, yvy yy jipoi reiague voi yvupa ꞌrã. Ymave rupi jagua-tuvy nheꞌẽ oikoague rupi henhoĩmba ꞌrã yvyra, takua haꞌe jai rogue. O"#Oguata eꞌỹ vaꞌekue opo ꞌrã guaxu rami, haꞌe ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ma oporaei ꞌrã. Mbaꞌeta tekoa eꞌỹa rupi oxyry xapyꞌa ꞌrã yy, yakãꞌi oxyry ꞌrã yvy joja reia rupi.xi"#Haꞌe rami rã ára revegua eꞌỹ rexa ojepeꞌa ꞌrã, ojepeꞌa avi ꞌrã ijapyxa eꞌỹ vaꞌe apyxa.J "#Aipopeje ipyꞌa kangy vaꞌe pe: “Penembaraete ke, pekyje eme. Upe ma Nhanderuete ou. Nhanderepya ou ma oiny, Nhanderuete nhombopagaa vaꞌe. Haꞌe ou vy nhandereraa jepe ꞌrã”, peje. `9"#Penhemombaraete ju ke napendepo mbaraeteveia gui, haꞌe penerenapyꞌã ryryipaa gui.hI"#Ipoty reta rã oporaeia ꞌrã oguerovyꞌa ete vy. Haꞌe py ma omoporãa ꞌrã Líbano rami. Carmelo haꞌe Sarom rami ete ꞌrã iporã. Haꞌe gui haꞌe pygua kuery oexa ꞌrã Senhor rexakãa, Nhanderuete poꞌakaa.> w"# Sião pygua kuery ovyꞌa okuapy aguã re ijayvuague Tekoa eꞌỹa rupi ovyꞌaa ꞌrã, yvy haꞌe javi rupi guive. Yvy joja reia voi ovyꞌa vy ipoty ꞌrã yvotyty rami.]3""Mbaꞌeta oexa ma ixortea haꞌe kuery ikuai aguã oaꞌanga vy, opo py ijyvyrã ombojaꞌo ixã py. Haꞌe py ae haꞌe kuery ikuai ꞌrã rakaꞌe rã peve, taꞌy kuery jevy-jevy peve ikuai ꞌrã haꞌe py. s_""Peikuaa pota ke Senhor guigua kuaxia re, haꞌe peroayvu. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe regua temimoingo neĩ peteĩve ndoiko eꞌỹi ꞌrã, peteĩve irũ ndoatai ꞌrã, haꞌe rami ae Senhor ijayvu rire. Inheꞌẽ ae omboatypa ꞌrã.L""Urukureꞌa onhemboaity ꞌrã haꞌe py. Omboꞌa haꞌe omboaku ꞌrã guive, kuarayꞌã py oguereko ꞌrã guaꞌy kuery. Xapirẽ voi haꞌe py ae avi ꞌrã ijaty, peteĩ-teĩ oirũ reve. C""Vixo vaikue tekoa eꞌỹa regua anho ꞌrã ikuai aguara para reve, haꞌe sátiro kuery rive ꞌrã onheꞌẽ okuapy joupe-upe. Haꞌe py ma pyavygua voi ojou ꞌrã opytuꞌu aguã.t a"" Haꞌe gui huvixave rogue py voi juu rive ꞌrã henhoĩ, pyno guive. Oo ikorapa vaꞌe py haꞌe kuery onhemiaty vaꞌekue voi jaipa ꞌrã. Haꞌe py ma jagua-tuvy nheꞌẽ rive ꞌrã ikuai, haꞌe guyra nhandu onhemboaity ꞌrã.} s"" Haꞌe rami vy ndoikovei ma ꞌrã yvatekueve nguvixaverã omoĩ vaꞌerã, huvixa kuery voi ndaꞌikuaivei ꞌrã.b ="" Haꞌe rami ꞌrãgue py pelicano haꞌe kuĩꞌi rive haꞌe py ikuai ꞌrã. Juꞌi haꞌe xapirẽ ikuai ꞌrã haꞌe py. Haꞌe vaꞌe áry rupi omoatãa ꞌrã ixã nhomombaarã, haꞌe prumo nhomokanhymbaarã.} s"" Haꞌe vaꞌe ndoguei ꞌrã ara py neĩ pyávy. Hataxĩ opuꞌã ꞌrã rakaꞌe rã peve. Haꞌe ramo ijyvy opyta rivepa ꞌrã taꞌy kuery raꞌy kuery ikuai jevy-jevy peve. Haꞌe vy rakaꞌe rã peve haꞌe vaꞌe rupi ndoaxaavei ꞌrã. "" Haꞌe ramo yakãꞌi Edom yvy re ikuai vaꞌe ojeapo ꞌrã piche rami, yvy kuꞌi ma enxofre rami ꞌrã opyta. Haꞌe vaꞌe yvy ma opyta ꞌrã piche hendy vaꞌe rami. Piche haꞌe enxofre ma hendy vuku vaꞌe meme, mbaꞌemo moendya guive. ""Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma Senhor nhombopaga aguã ára, haꞌe vaꞌe maꞌetỹ ma Sião pygua kuery oepy aguã oaꞌanga.W'""Toro kaꞌaguy regua voi oity ꞌrã haꞌe kuery reve, vaka raꞌy hoꞌa avi ꞌrã toro reve. Haꞌe ramo ijyvy tynyẽ ꞌrã huguy, haꞌe yvy kuꞌi ꞌrãgue py yvy porã opyta ꞌrã ikyrakue gui. H ""Senhor kyxe re ma tuguy anho oĩ, vexaꞌi haꞌe kavara ava ruguy, vexaꞌi pyky raxĩ kyra anho oĩ. Mbaꞌeta Senhor oaꞌanga Bozra tetã py jojuka aguã, ojukapa ete ꞌrã Edom yvy re./""Mbaꞌeta xekyxe okaꞌu vaꞌe rami oguejy ꞌrã yva gui. Edom yvy re ꞌrã oguejy nhombopaga aguã, haꞌe kuery opa aguã rami amboaxa rire.R""Haꞌe gui yva re ikuai vaꞌe okanhymba ꞌrã, haꞌe yva oĩ vaꞌe onhemama ꞌrã ovy mbaꞌemo pirekue rami. Yva regua haꞌe javi hoꞌapa ꞌrã, uva haꞌe figoꞌy rogue hoꞌapaa rami avi. !;""Haꞌe kuery vaꞌe regua ojukaa ma rire omombopaa ꞌrã mombyry. Hetekue heakuã vaikue ꞌrã, haꞌe huguy ma ojaoꞌipa ꞌrã yvyty ikuai vaꞌe.6e""Mbaꞌeta yvy regua haꞌe javi pe Senhor ipoxy, opoxya oexa uka haꞌe kuery regua xondaro kuery haꞌe javi pe. Haꞌe rami vy imombaarã haꞌe ijukapaarã pe omboaxapa.g I"" Yvy regua kuery pe Nhanderuete ipoxya re ijayvuague Yvy regua kuery, penhemboja ke pendu aguã. Heta vaꞌe kuery, pejapyxaka pekuapy. Pendu ke yvy haꞌe opa mbaꞌe hexe oĩ vaꞌe, hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi.(I"!Haꞌe gui rakaꞌeve rã Jerusalém py hekoa vaꞌe kuery neĩ peteĩve “Xembaꞌeaxy” ndeꞌi ꞌrã, haꞌe kuery ojejavyague omboguepaa ꞌrã guive. #"!Haꞌe rã aỹ ma ixã ikuai vaꞌe ma ipyupa, hiꞌy naiꞌaĩ atãvei, haꞌe ajukue oipyo aguã voi ndaꞌevevei. Haꞌe ramo haꞌe kuery mbaꞌemo oguerekopa vaꞌekue ombojaꞌopaa ꞌrã. Haꞌe nungakue oguata eꞌỹ vaꞌe kuery voi oipeꞌa ꞌrã heravy.~"!Mbaꞌeta Senhor ae ꞌrã oĩ nhandere oikuaa pota vaꞌe, nhanderekorã rejaa haꞌe nhanderuvixave. Haꞌe ae ꞌrã nhandereraa jepe.w}g"!Haꞌe py ma Senhor jaexa rã yvate ete ꞌrã. Ojapo ꞌrã yakã ipyve vaꞌe oxyry aguã rami. Haꞌe rami teĩ peteĩve kanoã oipykui vaꞌe ma voi novaẽi ꞌrã haꞌe rupi, neĩ kanoã tuvixa vaꞌe voi haꞌe rupi ndoui ꞌrã.'|G"!Pemaꞌẽ ke Sião tetã re. Haꞌe py ma nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jajapoaty. Haꞌe vy penderexa py pexa ꞌrã Jerusalém haꞌevepa reia, oguy oguerova pyrã veꞌỹ rami avi oĩ atã, yvyra rakua omoꞌã mbyre ndoekyiaveia, haꞌe ixã ikuai vaꞌe nomondoa riveia rami.J{ "!Mbaꞌeta haꞌe kuery ojejou porã rei vaꞌekue teĩ ndapexavei ma ꞌrã, neĩ amboae rami ijayvu vaꞌe napendu kuaai rei vaꞌekue, amboae ayvu jaikuaa eꞌỹ vaꞌe py ijayvu vaꞌekue.Bz}"!Pendepyꞌa py mbaꞌemo vai ete oiko vaꞌekue re penemaꞌenduꞌa vy “Mamo tu opyta tery mboparaa, mamo tu opyta imposto-rã opejaa kuery? Haꞌe mamo tu opyta torre ikuai vaꞌe papaaty?” peje ꞌrã. Hovaigua kuery imbojexavaiare haꞌe tetã re opena vaꞌekue re imaꞌenduꞌa, ndoikovei ma rire. qy["!Haꞌe gui penderexa py ae pexa ꞌrã huvixave guexakãa rupi opena rã yvy mombyry peve oo vaꞌe re.0xY"!Haꞌe kuery anho ꞌrã ikuai yvatevea py. Itaova yvatevea oĩ ꞌrã onhemi atyrã. Hoꞌu vaꞌerã omeꞌẽa kuerei ꞌrã, oyꞌu aguã guive ojou ukaa ꞌrã. `w9"!Teko porã rupi ikuai vaꞌe anho ꞌrã haꞌeve, haꞌe anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe, nhomoingo axya rupi ojoupa vaꞌeꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opo py “Any” heꞌi reve ndojopyi ꞌrã teko vai repyrã. Oapyxa omboty ꞌrã oendu eꞌỹ aguã jojuka aguã re ijayvua rã, haꞌe guexa omboty ꞌrã teko vai oexa eꞌỹ aguã..vU"!Haꞌe gui Sião pygua kuery ojejavypa vaꞌe ma okyjepa ꞌrã, heko vai vaꞌe oryryipa ꞌrã okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery oporandu ꞌrã: “Nhande kuery regua mavaꞌe ndaꞌu ogueropoꞌaka ꞌrã tata nhomombaarã haꞌe tataendy ogue eꞌỹ vaꞌe mbyte py?” heꞌi ꞌrã.+uO"! Peẽ mombyry pendekuai vaꞌe, pendu ke ajapo vaꞌekue omombeꞌua rã. Haꞌe peẽ haꞌeꞌi py pendekuai vaꞌe ma peikuaa pota xepoꞌakaa re”, heꞌi. t{"! Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oapypaa ꞌrã tata rugue rami opyta peve, juuꞌy ojaya pyre tata py okaipa vyvoia rami.s%"! Mbaꞌemo pirukue pereko vaꞌekue gui mbaꞌemo ꞌygue rive pejou. Haꞌe gui pendepoxya rupi pendekuaiague ma tata rami ꞌrã penemomba.mrS"! Senhor aipoeꞌi: “Aỹ ma xee apuꞌã ꞌrã. Xee ae apuꞌã ꞌrã, xemboyvatea ꞌrã guive.'qG"! Yvy voi ipoaẽ vy opa ma ovy. Líbano rupi oxĩmba vy ipirupa. Sarom ma tekoa eꞌỹa rami opyta. Basã haꞌe Carmelo gui oipeꞌapaa ma mbaꞌemo rogue. ]p3"!Tape ikuai vaꞌe opyta rivepa, haꞌe rupi oguata vaꞌekue opytuꞌupa rã. Mbaꞌeta ombovaipaa ma peteĩ rami ikuai aguã re ijayvuague. Tetã ikuai vaꞌe voi oejapaa ma, haꞌe jipovei ma nhomboete vaꞌe.@oy"!Haꞌe rã nhande kuery vaꞌe regua ipyꞌa guaxukueve ma ojaeꞌo ꞌrã okuapy oka rupi. Peteĩ rami ikuai aguã re ojerure ojeꞌoivy vaꞌekue ojaeꞌo ꞌrã ipyꞌa vaia rupi.ynk"!Haꞌe ramo Sião pygua kuery, peikovea ja oĩ ꞌrã peĩ atã aguã. Opa rupi oiko ꞌrã oo jepe vaꞌe, hiꞌarandu haꞌe oikuaa vaꞌe. Senhor renonde pejererokyjea rupi peiko ramo haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã oĩ pendevy guarã. m"!Haꞌe rã Senhor ma yvate ete ꞌrã, yvate etea py ae oĩ vaꞌe. Sião py omonyẽ ꞌrã anhetẽ rupi joguerekoa haꞌe teko porã.l"!Haꞌe kuery mbaꞌe rei-rei oipeꞌapaa ꞌrã tuku onoꞌõ vaꞌe rami. Tuku opo-opoa rami avi avakue opo ꞌrã haꞌe nunga áry.k"!Mbaꞌeta ndeguigua hevovo vaꞌe yvy regua kuery oendu vy onhamba ꞌrã. Joe repuꞌã ramo yvy regua kuery oaĩmba ꞌrã.j-"!Senhor, endu ke oremboaxya. Ndee ae roarõ rokuapy vaꞌe. Koꞌẽ nhavõ ke eiko oremombaraetearã, rojexavaia ára py orereraa jepearã eiko.ci A"! Jerusalém pygua kuery ojexavaiague gui ogueraa jepea aguã re ijayvuague Ndaꞌevei ete ꞌrã peẽ kuery penhomomba vaꞌety ri napenemombaai teri vaꞌe, haꞌe anhetẽ rupi eꞌỹ pejoguereko vaꞌeri anhetẽ rupi eꞌỹ napendererekoai teri vaꞌe pe. Mbaꞌeta penhomomba ma rire peẽ ju ꞌrã penemombaa, haꞌe anhetẽ rupi eꞌỹ pejoguereko rire peẽ ju ꞌrã anhetẽ rupi eꞌỹ pendererekoa. Apy ma ijayvu Israel kuery rovaigua kuery re. #h?" peẽ ma pevyꞌa ete reve ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ pemoaĩ yy ikuai vaꞌe yvýry, haꞌe penerymba vaka, mburika pepoi okaruxea rupi rei okaru aguã. jgM" Xapyꞌa rei amandau vaikue gui kaꞌaguy hoꞌapa haꞌe tetã haꞌe javi rupi ombovaipa teĩ,f1" Haꞌe rami vy xeretarã kuery rekoa py oĩ ꞌrã mbyꞌa porã anho. Hekoa oĩ atã ꞌrã, mbaꞌeve ndoikoia haꞌe mbaꞌeve rei jipoia meme.e)" Haꞌe rami vy teko porã rupi ikuai vy ikuai porã ꞌrã okuapy. Teko porã gui ma ojeroviaa haꞌe oĩ atãa ꞌrã oiko rakaꞌe rã peve.d#" Haꞌe vy tekoa eꞌỹaty rupi anhetẽ rupi joguereko vaꞌe ju ꞌrã ikuai, haꞌe yvyraꞌa ty rupi ma heko porã vaꞌe ikuai ꞌrã.Zc-" Haꞌe rami ꞌrã oiko pe yvate gui Nheꞌẽ ombou peve nhandere. Haꞌe ramo tekoa eꞌỹague ojeapo ꞌrã yvyraꞌa tyrã, haꞌe gui yvyraꞌa ty ikuai vaꞌe ma kaꞌaguy regua rami ꞌrã oiko porã.b" Huvixave ro voi oejaa ꞌrã, mbaꞌeta tetã heta vaꞌe kuery ikuaiague opyta rive ꞌrã. Torre haꞌe oikuaa potaaty ma itakua rami rive ꞌrã opyta rakaꞌe rã peve, mburika kaꞌaguy rupigua opytuꞌu aguã haꞌe vexaꞌi okaru atyrã rive.0aY" Mbaꞌeta xeretarã kuery yvy re oiko ꞌrã juu haꞌe juu rakuaendy rive, oo ovyꞌa okuapy vaꞌe ikuaiague haꞌe javi rupi, tetã ovyꞌapa okuapyaty rupi guive.{`o" Pendepexo re peipete-pete mbaꞌety oiko porã vaꞌekue haꞌe uva hiꞌa porã vaꞌekue re pendepyꞌa vai vy.?_w" Peryryipa ke, kunhague mbaꞌeve re peikuaa pota eꞌỹ vaꞌe, tajy kuery pevyꞌa rive vaꞌe. Pemboi ke penhemondea pendepire rei aguã, haꞌe gui voxa guigua py ju penhemonde.^7" Kunhague mbaꞌeve re peikuaa pota eꞌỹ vaꞌe, peteĩ maꞌetỹa py ovaẽ ꞌrã peryryipa aguã, mbaꞌeta uva opa ꞌrã, ndaiꞌavei ꞌrã.O]" Jerusalém pygua kunhague pe ijayvuague Kunhague mbaꞌeve re peikuaa pota eꞌỹ vaꞌe, pepuꞌã ke haꞌe pendu xeayvu. Tajy kuery pevyꞌa rive vaꞌe, pejapyxaka porã ke xeayvua re. \" Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma teko porã rupi oiko aguã re anho ꞌrã onhembopyꞌa, teko porã re ae ꞌrã guive oĩ atã. j[M" Jokorepa rei vaꞌe guembiporu oguereko vaꞌe ma ndaꞌevei vaꞌe meme. Mbaꞌeta nhombotavypaa rupi anho ꞌrã onhembopyꞌa, ojexavai vaꞌe ojavyky aguã apu rupi ijayvu vy, iporiaukueꞌi haꞌevea rami ae ikuai teĩ.RZ" Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oꞌarandu eꞌỹa rupi ae ꞌrã ijayvu, haꞌe mbaꞌemo vai re anho ꞌrã ipyꞌa opa marã rei ikuai aguã, Senhor rovai eteve voi onhemboapu aguã, okaruxeꞌi vaꞌe pe ojou uka eꞌỹ aguã hoꞌu vaꞌerã, haꞌe gui oyꞌuxe rei vaꞌe pe ojou uka eꞌỹ aguã oyꞌu aguã.-YS" Haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe ma “Hiꞌarandu vaꞌe” ndaꞌeavei ma ꞌrã, jokorepa rei vaꞌe pe “Iporayvuꞌi vaꞌe” ndaꞌeavei ma ꞌrã.X!" Inhakã porã eꞌỹ vaꞌekue ma opyꞌa py oikuaa nho ꞌrã, ijayvu eꞌỹ vaꞌekue apekũ ma ijayvu kuaa vy haꞌeve rei ju ꞌrã.}Ws" Haꞌe jave py ma omaꞌẽ oiny vaꞌe ndoexa eꞌỹvei ma ꞌrã, ojapyxaka oiny vaꞌe voi oendu potapa ꞌrã.SV" Haꞌe ramo haꞌe kuery peteĩ-teĩ oĩ ꞌrã yvytu haꞌe yvytu vaikue gui onhemia aguã, yvy piru reia rupi yy oxyry vaꞌe rami, haꞌe itaova tuvixa vaꞌe ꞌã yvy piru reia py oĩ vaꞌe rami.5U e" Huvixave teko porã rupi opena vaꞌerã re ijayvuague Haꞌe gui oĩ ꞌrã peteĩ huvixave teko porã rupi opena vaꞌe, anhetẽ rupi ꞌrã oguereko yvatekueve.nTU" Okyje vy rive haꞌe kuery oeja ꞌrã itaova onhemiaty. Huvixa kuery voi onhemondyipa rei vy onhamba ꞌrã ojeꞌoivy bandeira omopuꞌãa rã oexa vy”, heꞌi Senhor Sião py hataypy vaꞌe, Jerusalém py hata rupa vaꞌe. eSC"Haꞌe gui Assíria pygua kuery oiko vai ꞌrã avakue kyxe gui eꞌỹ. Avakue kyxe py eꞌỹ ꞌrã omombaa. Onhamba ꞌrã kyxe gui ramo haꞌe kuery vaꞌe regua kunumigue omombaꞌeapo nheaꞌãa ꞌrã imbokuapy.)RK"Haꞌe vaꞌe ára ma peteĩ-teĩ pemombo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa pereko vaꞌekue prata haꞌe ouro guigua, pejejavy aguã pendepo py ae pejapo vaꞌekue.sQ_"“Haꞌe nunga rupi Israel kuery, pejeko rerova ju opa marã rei pendekuai vy penderexarai vaꞌekue re.)PK"Guyraꞌi yvate rupi oveve-vevea rami avi Senhor ixondaro reta vaꞌe voi oarõ ꞌrã Jerusalém. Onhangareko vy ogueraa jepe ꞌrã, omboaxy vy oepy ꞌrã. RO"Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu xevy: “Guary guaꞌy kuery reve guembia re okororõ oiny rã hovai vexaꞌi re opena vaꞌe heta ete ou teĩ nonhemondyi ꞌrã haꞌe kuery ijayvua gui, nonhai ꞌrã guive heta ikuai teĩ, haꞌe rami ae avi Senhor ixondaro reta vaꞌe ou ꞌrã Sião ojeupegua yvyty áry joe opuꞌã aguã.0NY"Mbaꞌeta Egito pygua kuery ma avakue rive ikuai, Nhanderuete eꞌỹ. Hymba kavaju kuery voi hoꞌo vaꞌe, nheꞌẽ eꞌỹ. Haꞌe gui Nhanderuete okuaveꞌẽ ramo yvy re hoꞌapa ꞌrã nhopytyvõa haꞌe onhepytyvõ uka vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami vy mokoĩve okanhymba vyvoi ꞌrã.JM "Haꞌe ma hiꞌarandu vaꞌe haꞌe nhomombaarã mboua, ijayvuague gui ojepeꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ma opuꞌã ꞌrã joapo vai vaꞌe haꞌe teko vai apoa rupi nhomoirũ vaꞌe kuery re.L 7" “Egito pygua kuery avakue rive ikuai, Nhanderuete eꞌỹ”, heꞌiague Ndaꞌevei ete ꞌrã Egito yvy katy ojereraa jepe uka vy ojeꞌoi vaꞌe pe, neĩ kavaju re rive ojerovia vaꞌe kuery pe. Haꞌe kuery ma karóxa re ojerovia ꞌrã heta ramo, kavaju árygua re ojerovia imbaraete rã. Haꞌe rã Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ma naꞌimaꞌenduꞌai, Senhor pe ndojapukai.^K5"!Mbaꞌeta yma ete guive ma oguereko katu tata guaxu haꞌe kuery ruvixave rapyarã. Oapy aguã ma yvate haꞌe ipyve vaꞌe oĩ, tata haꞌe yxakã reve. Haꞌe gui Senhor oipejua py omoendy ꞌrã enxofre rami. .JU" Haꞌe gui Senhor ombopaga vy yvyra rovi py ombopi nhavõ pandeiro haꞌe ixã reta vaꞌe ombopua reve ꞌrã ombopi. Haꞌe kuery re opuꞌã vy ꞌrã ipoꞌaka.sI_"Mbaꞌeta Senhor ayvu gui Assíria pygua kuery onhemondyipa ꞌrã okuapy, yvyra roviꞌi py ombopi ramo.KH"Haꞌe gui Senhor oendu uka ꞌrã oayvu ipoꞌakapa vaꞌe, oexa uka ꞌrã opo jojuka vaꞌe opoxya rupi omboguejy vy tataendy nhomombaarã mbyte, oky vaipa, yvytu vaikue haꞌe amandau reve.,GQ"Haꞌe rã peẽ kuery mbyte ma onhendu ꞌrã peteĩ mboraei, pyávy ngaru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikoa py ovyꞌa vaꞌe kuery onhendua rami. Pendepyꞌa py pevyꞌa ꞌrã pekuapy, mimby omonheꞌẽ reve Senhor pegua yvyty katy oẽ ovy vaꞌe rami, Israel kuery pegua itaova oĩa katy.bF="Ipytuẽa ma nhomomba ꞌrã yy oxyry atã vaꞌe nhandejyryvi peve oua rami avi, mbaꞌeta omomba ꞌrã yvy regua kuery yrupẽ py rami. Haꞌe gui yvy regua kuery juru re omoĩ ꞌrã ijuru xãrã ojavy uka aguã.E'" Assíria pygua kuery ombopaga aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor guery oendu uka reve ꞌrã ou mombyry gui. Ipoxya hendy reve ꞌrã ou, arai huũ rei vaꞌe mbyte rupi. Ijuru py ma ipoxya anho ꞌrã oĩ, haꞌe inhapekũ ma tata nhomombaarã rami ojekuaa. D"Haꞌe jaxy voi kuaray rami ete ꞌrã ojope, haꞌe kuaray ma sete-kue ojope ratãve ꞌrã, sete ára pukukue ojope vyvoia rami ꞌrã hexakã. Haꞌe vaꞌe ára py ma Senhor ojokuapa ꞌrã ojeupegua kuery ai, omonguera ju ꞌrã haꞌe ae oikyxĩague. $CA"Haꞌe gui yvyty yvate vaꞌe, yvyꞌã tuvixave vaꞌe haꞌe javi rupi ikuai ꞌrã yy oxyryꞌi vaꞌe, jojukapa etea ára torre oitypaa jave py guive.2B]"Haꞌe gui penerymba vaka haꞌe mburika yvy oikaraĩ vaꞌe ma hoꞌu ꞌrã mbaꞌemo kure juky reve, pá haꞌe yvyra rakãmby py hembiꞌurã pemonoꞌõ vaꞌekue.wAg"Haꞌe gui mae ma Senhor ombou ꞌrã oky yvy mbaꞌemo raꞌyĩ pemoaĩague áry. Haꞌe ramo mbojape heta ju ꞌrã oiko yvy gui, penemombaraetearã. Haꞌe vaꞌe ára penerymba vaka kuery voi okaru ꞌrã nhuũndy tuvixa vaꞌe rupi.@'"Haꞌe ramo prata mbaꞌemo raꞌangaa penhovãague pe ma “Ojeguarupy” peje ꞌrã, ouro mbaꞌemo raꞌangaa penhovãague pe guive. Haꞌe nunga pemombopa ꞌrã mbaꞌemo ovare eꞌỹ vaꞌe rami. Haꞌe vy peteĩ-teĩ aipopeje ꞌrã: “Topa vyvoi apy gui.” y?k"Haꞌe gui peiporu kuaa regua katy pejavy ta vy, eꞌỹ vy peiporu kuaa eꞌỹa katy mbaꞌe, haꞌe rami vy pendeapyxa py pendu ꞌrã penderakykue katy gui ijayvu vy “Kovaꞌe ae ma tape, kovaꞌe rupi ꞌrã peiko”, heꞌi vaꞌe.>)"Haꞌe gui Senhor penembojexavai vy mbojape haꞌe yy rive ojou uka teĩ nonhomivei ma ꞌrã penemboꞌea kuery, penderexa py ae pexa ꞌrã._=7"Mbaꞌeta haꞌe kuery ikuai nho ꞌrã Sião haꞌe Jerusalém tetã py. Ndapejaeꞌovei ꞌrã, mbaꞌeta anhetẽ ae pejapukaia oendu vy penemboaxy ꞌrã. Haꞌe rami pendeayvu rã oendu vy penembovai ꞌrãe. < " Sião pygua kuery ombopyꞌa guaxua rupi ijayvuague Po ramigua ae Senhor oarõ penemboaxy aguã. Senhor Nhanderuete ma oiko katu ma penderepy aguã, teko porã rupi joguerekoa vaꞌe vy. Haꞌe ramo hexe ojerovia vaꞌe ovyꞌa ete vaꞌerã meme.n;U"Peẽ vaꞌe regua mil onha ꞌrã peteĩꞌi gui rive. Peteĩ nhiruĩꞌi gui rive peẽ kuery haꞌe javi penhamba ꞌrã, mbaꞌemoꞌy eꞌỹ vy bandeira yvyꞌã re haꞌe aeꞌi oeja pyre rami penderejaa peve”, heꞌi. l:Q"Haꞌe rami ꞌrãgue py aipopeje: ‘Any, kavaju áry rojavapa ꞌrã’, peje rire haꞌe rami ae ꞌrã pejava. Haꞌe ‘Kavaju inhakuã vaꞌe áry roguata ꞌrã’, peje rire penderakykue monhaa kuery inhakuãve ꞌrã. 9"Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete, Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi: “Pejeko rerova haꞌe pejerovia vy ꞌrãe peo jepe. Pejapura rei eꞌỹ re pejerovia ete vy ꞌrãe penembaraete. Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma ndapeikuaaxei haꞌe rami.c8?"Senhor ae ombovo ꞌrã, nhaeꞌũ guigua hyꞌa ombovo vy omboaꞌypa katuĩꞌia rami. Haꞌe nungakue mbyte py ma ndojouai ꞌrã ipẽgue neĩ tataypy gui tapyĩ ojopy aguã, neĩ yy renda gui ojaraa aguã voi.”<7q" Haꞌe rami ete pendeko vaia pendevy opyta ꞌrã tetã kora yvate vaꞌe re ipaꞌũ oĩ vaꞌe rami, mbaꞌeta tye rami ojeapo vy hoꞌa xapyꞌa ꞌrã pexaꞌã eꞌỹ jave.f6E" Haꞌe nunga rupi Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi: “Povaꞌe ayvu napendu potai, haꞌe rami ꞌrãgue py joavyky rei vaꞌe re anho pejerovia, teko vai re guive. Haꞌe nunga re rive pejeko vaꞌe."5=" Pejepekuavo ke tape gui, pejepeꞌa ke roiko aguã gui. Orevy pendeayvuve eme Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re’, heꞌi ꞌrã okuapy.” 47" Haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã oexa ukapy oexa vaꞌe kuery pe: ‘Pexave eme oexa ukapy’, heꞌi ꞌrã. Haꞌe gui profeta kuery pe aipoeꞌi: ‘Pemombeꞌuve eme orevy anhetẽ vaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py roenduxe vai vaꞌe anho ke pemombeꞌu orembotavya rupi rive.3{" Mbaꞌeta kovaꞌe kuery ma xenheꞌẽ raxave vaꞌe, taꞌy kuery ijapu haꞌe Senhor guigua lei noendu potai vaꞌe.~2u"“Tereo, embopara yvyrapeꞌi re haꞌe kuery oexaa py, embopara kuaxia re oĩ riae aguã rakaꞌe rã peve guarã.51c"Mbaꞌeta Egito pygua kuery oipytyvõa ma mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe ‘Mbaꞌeve ojapo vy eꞌỹ ijayvu rive rei vaꞌe’, haꞌe. 0 "Haꞌe gui kovaꞌe ayvu ma vixo kuery kuaray puku-a katygua re ou vaꞌekue. “Peteĩ yvy ma jexavai haꞌe ngyje oĩa, guary haꞌe guary kunha, haꞌe gui mboi haꞌe mboi opo vaꞌe ikuaia. Haꞌe vaꞌe yvy rupi mburikaꞌi áry ogueraa ꞌrã mbaꞌemo ovareve vaꞌe, camelo kupe áry mbaꞌemo porã ogueraa ꞌrã peteĩ regua noipytyvõi vaꞌerã pe omeꞌẽ vaꞌerã./"Haꞌe ramive ma haꞌe kuery haꞌe javi oxĩmba ꞌrã peteĩ regua mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe gui, mbaꞌeta Egito pygua kuery ma ndaꞌevei ꞌrã oipytyvõ neĩ omoingo porã aguã, haꞌe rã omoxĩmba aguã rive, omboete uka aguã eꞌỹ”, heꞌi. V.%"Mbaꞌeta Judá pygua huvixa kuery ma Zoã tetã py ikuai, ayvu reraa kuery ma Hanes py ovaẽ. Judá kuery re Assíria pygua kuery opuꞌã okuapy ramo onhepytyvõ uka okuapy Egito pygua huvixa Faraó pe. Egito regua tetã Zoã haꞌe Hanes py haꞌe kuery oo rakaꞌe onhepytyvõ uka vy, Nhanderuete re ojerovia ꞌrãgue py . -1"Haꞌe rami teĩ pendereraa jepea Faraó ma penemoxĩmbaarã rive ꞌrã oiko, haꞌe Egito re kuarayꞌã py penhemia py ma penemoĩ vaia ꞌrã.*,M"Mbaꞌeta xevy pe oporandu eꞌỹ re ojeꞌoi ꞌrã Egito yvy katy, haꞌe Faraó pe rive ꞌrã ojereraa jepe uka, Egito re kuarayꞌã oĩ vaꞌe py onhemi.d+ C" Egito pygua kuery pe haꞌe kuery ojereraa jepe uka eꞌỹ aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Ndaꞌevei ete ꞌrã xeraꞌy kuery xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe pe. Haꞌe kuery ma xee ajapo uka vaꞌe rupi eꞌỹ ikuai. Mbaꞌeta amboae regua pe ojereraa jepe uka ꞌrã xee aipota ramo eꞌỹ, ojejavya áryve ojejavyve rive.*"Haꞌe gui onheꞌẽ py ojavy vaꞌekue ma oikuaa nho ꞌrã, haꞌe joe ijayvu rei vaꞌety voi onhemboꞌe uka ꞌrã”, heꞌi. 1)["Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe kuery, haꞌe taꞌy kuery hexeve ikuai vaꞌe xepo py mbaꞌemo ajapo ramo oexa vy omboete ꞌrã okuapy xerery. Tá, Jacó ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe ‘Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe’ heꞌi avi ꞌrã, Israel kuery ruete renonde ikuai ꞌrã ojererokyjea rupi.1(["Haꞌe nunga rupi Senhor Abraão reraa jepeare aipoeꞌi Jacó ramymino kuery pe: “Jacó pe ma ndoikovei ma ꞌrã oxĩmba aguã rami, ndaova mboae reivei ma ꞌrã.^'5"Haꞌe kuery ma peteĩ ayvuꞌi py rive nhomboeko vai ꞌrã, haꞌe ombotavy ꞌrã huvixa kuery okẽ py oikuaa pota oiny vaꞌe, haꞌe gui mbaꞌeve py eꞌỹ onhemboapu vy nomboeko porãi heko porã vaꞌe.#&?"Haꞌe rã joguereko axy vaꞌe ma omombaa ꞌrã, ijayvu vaikue-ikue vaꞌe ndaꞌikuaivei ꞌrã, mbaꞌeta teko vai re anho ipyꞌa vaꞌe opa ꞌrã.%"Yvyĩgueveꞌi vaꞌe ovyꞌa ꞌrã Senhor re, iporiaukueꞌi ovyꞌa ꞌrã Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re.2$]"Haꞌe vaꞌe ára ma ijapyxa eꞌỹ vaꞌekue oendu ꞌrã ayvu kuaxia para re oĩ vaꞌe, ára revegua eꞌỹ vaꞌekue voi oexa ꞌrã, pytũa gui oo jepe ma rire.s#_" Israel kuery ogueraa jepea aguã re ijayvuague Haꞌe rami teĩ ma are eꞌỹꞌi re Líbano yvy haꞌe javi rupi ojeapo ꞌrã yvyraꞌa tyrã, haꞌe yvyraꞌa ty ikuai vaꞌe ma kaꞌaguy regua rami ete ꞌrã oiko porã./"W"Teko vai rupi ete rima pendekuai! Mbaꞌeta nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe rovai nhaeꞌũ onhemboyvate vaꞌe rami pendekuai, haꞌe tembiapokue ijapoare pe “Haꞌe eꞌỹ ae ma xeapo”, heꞌi vaꞌe rami, tembiapokue ijapoare pe “Haꞌe tu ndoikuaai rima”, heꞌi vaꞌe rami avi. b~~}|{zzyfxrww.vv5u_tssgrqq*oo mll5k>iih^g6ff9ehddbb\ama`;__R^a]]\T[hZYXX WEV|UTTMSRQ1P(ONMLKKuJ}IHGFF.EDiCBAA]@\?[>==t<;;=:5987665&44.3P2$00Nu"+Mbaꞌeta xevy rã ovare ete vaꞌe haꞌe omboeteve pyrã pendekuai, xee roayvu guive. Haꞌe nunga rupi ae penderekovia ameꞌẽ ꞌrã amboae regua kuery, penderekovia aepy vy.oMW"+Mbaꞌeta xee ma Senhor Penderuete, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe pendereraa jepea aiko. Haꞌe rami vy penderekovia ameꞌẽ ꞌrã Egito pygua kuery. Etiópia haꞌe Sebá pygua voi ameꞌẽ ꞌrã pendere.EL"+Haꞌe rami rire yy rupi peaxa ramo xee aiko ꞌrã pendereve. Yakã rupi peaxa teĩ napendeaoꞌi ꞌrã. Tata rupi peaxa ramo napenderapyi ꞌrã, hendy vaꞌe voi napendeoverei ꞌrã. K "+ Nhanderuete anho Israel kuery reraa jepea oikoa re ijayvuague Haꞌe gui aỹ ma po rami ijayvu Senhor nemoingoare, Jacó haꞌe Israel kuery apoare. Aipoeꞌi: “Pekyje eme ke, mbaꞌeta xee ma roepy. Penderery rupi roenoĩ rire xembaꞌe pendekuai.fJE"*Haꞌe nunga rupi ae haꞌe kuery re ombou opoxy etea, joe opuꞌãa py hoꞌapa aguã. Haꞌe rami py tata omboja ijyvýry rupi. Haꞌe rami ete teĩ haꞌe kuery ndoikuaai. Oapypaa teĩ haꞌe nunga re ndoikuaa potai. "I="*Mavaꞌe tu Jacó regua kuery omboaxa rakaꞌe heraapa pyrã, haꞌe Israel kuery omboaxa ipeꞌaarã pe? Senhor eꞌỹ ri ndaꞌu omboaxa rakaꞌe, hovai haꞌe kuery ojejavy rire? Mbaꞌeta ixuguigua tape rupi haꞌe kuery ndaꞌikuaixei, ixuguigua lei re ndojapyxakaxei guive.:Hm"*Haꞌe gui peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu oendu kuaa ꞌrã haꞌe nunga? Mavaꞌe ndaꞌu oikuaa pota reve oendu kuaa ꞌrã haꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo oiko vaꞌerã?8Gi"*Haꞌe rã kovaꞌe kuery ma oipeꞌapaa rã okanhygue rami avi ikuai. Haꞌe kuery haꞌe javi ma itakua py ojokuapaa reve ombotya, nhuã py omboty pyre ikuai. Hoꞌu pyrã rami rive ombotya, heraa jepearã ndoikoi guive. Heraapa pyre ikuai, haꞌe avave rei aipo ndeꞌi ꞌrã: “Tapeo porã ju.”rF]"*Senhor gueko porãa oikuaa uka vy ojeguigua lei omboyvate haꞌe omoexakãmba rakaꞌe, oipotaa rami vy.E"*Mbaꞌeta peẽ kuery ma opa mbaꞌe pexa teĩ peteĩve ndapexa kuaai. Pendeapyxa ojepeꞌa porã vaꞌeri napendui ꞌrã mbaꞌeve.[D/"*Mavaꞌe ndaꞌu oiko ára revegua eꞌỹ, xerembiguai eꞌỹ vy? Mavaꞌe ndaꞌu xeayvu mombeꞌuarã amondouka vaꞌe rami ndaꞌijapyxai vaꞌe oiko? Mavaꞌe ndaꞌu xerevegua “ Senhor rembiguai” haꞌea vaꞌe rami ára revegua eꞌỹ oiko? Apy “Xerembiguai” heꞌia ma ojeupe guarã oiporavo vaꞌekue re ijayvu vy. 6Ce"* Israel kuery ára revegua eꞌỹ rami ikuaia re ijayvuague Pendeapyxa eꞌỹ vaꞌekue, pendu ke. Haꞌe peẽ ára revegua eꞌỹ vaꞌe, pemaꞌẽ pexa aguã.eBC"*Haꞌe rã mbaꞌemo raꞌangaa ojapo pyre re ojerovia vaꞌe kuery ma ojevy rivepa ꞌrã. Haꞌe rami vy oxĩmba ꞌrã okuapy ndoikuaai rei vy, mbaꞌemo raꞌangaa ojapo pyre pe rive ‘Oreruete’, heꞌi rire.” CA"*Haꞌe gui ára revegua eꞌỹ vaꞌe kuery ma areko ꞌrã heravy tape ndoikuaai vaꞌe rupi, aroguata ꞌrã oikuaa eꞌỹa rupi. Haꞌe kuery renonde amoexakãmba ꞌrã pytũ rei oĩ vaꞌekue rupi, tape vaikue rei vaꞌekue voi ambojojapa ꞌrã. Haꞌe nunga ajapo ꞌrã haꞌe kuery pe, ndaejai ꞌrãe.w@g"*Mbaꞌeta amomba ꞌrã yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe, haꞌe amombirupa ꞌrã jai haꞌe rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. Yakã ikuai vaꞌekue ajapo ꞌrã yvy piru rei oĩ aguã rami, haꞌe yupa ikuai vaꞌekue amombirupa ꞌrã.i?K"*Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi: “Xee ma yma ete guive akyrirĩ vaꞌekue, ajejoko vy mbaꞌeve ndaꞌei vaꞌekue. Haꞌe rã aỹ ma ajapukai ꞌrã imemby raxy vaꞌe rami, anheaꞌã ꞌrã ipytuẽ atã vaꞌe rami.x>i"* Mbaꞌeta Senhor ma ipyꞌa guaxuve vaꞌe rami avi oẽ ouvy vy kyreꞌỹ re ꞌrã oo joe opuꞌã vaꞌe rami. Ojapukai atã ꞌrã joe opuꞌã aguã katy oo vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ngovaigua kuery pe oexa uka ꞌrã opoꞌakaa. U=#"* Pemboete Senhor. Pemombeꞌu hexakãa yeꞌẽ yvýry rupi ikuai vaꞌe pe.E<"* Pemonhendu ke pendeayvua tekoa eꞌỹa rupi, tetã haꞌe tekoa Quedar regua py pendekuai vaꞌe voi. Itaova rupi pendekoa vaꞌe, pevyꞌa ke, pejapukai yvyty apyte áry pendekuaia gui.;"* Nhandereraa jepea re japoraei aguã Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau. Peẽ kuery yeꞌẽ rupi peguata vaꞌe, pendu uka peporaeia yvy apy peve, yeꞌẽ rupigua haꞌe javi reve, haꞌe yeꞌẽ yvýry rupi pendekoa vaꞌe haꞌe javi.F:"* Maꞌẽ, jypy amombeꞌu vaꞌekue-ꞌekue ma ojeupitypa ma, haꞌe gui mbaꞌemo ipyau vaꞌe ju aikuaa uka pẽvy. Haꞌe nunga oiko eꞌỹ mbove xee ajapo ꞌrã pendu aguã rami.” &9E"*Xee ma Senhor, po rami ae xerery. Haꞌe rami vy xerexakãa ma nameꞌẽi ꞌrã amboae pe, xerekovia namboete ukai ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa ojapo pyre.8)"*Haꞌe rami vy reipeꞌa aguã omaꞌẽ eꞌỹ vaꞌe rexa, haꞌe nhuã gui reipeꞌa aguã omboty pyre, nhuã pytũa py oĩ vaꞌekue voi.7"*“Xee Senhor ma roenoĩ vaꞌekue teko porã rupi. Haꞌe rami rire ajopy ꞌrã ndepo re. Ndere anhangareko reve romoĩ ꞌrã neretarã kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue reikuaa uka aguã, haꞌe amboae regua kuery voi remoexakã aguã rami.6#"*Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete yva ojapo haꞌe oipyo vaꞌekue, ko yvy onhono vy opa mbaꞌe hiꞌa aguã rami ojapo vaꞌekue. Haꞌe ae yvy regua kuery pe omeꞌẽ rakaꞌe ipytuẽrã oikove aguã, haꞌe kuery re omoĩ avi inheꞌẽrã. Haꞌe vy aipoeꞌi:N5"*Haꞌe ma ndopai ꞌrã, nokanhyi ꞌrã guive, yvy jave re teko porã regua oikuaa ukapa eꞌỹa ja. Haꞌe gui yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe voi oarõ ꞌrã okuapy oeko mboꞌe aguã.” Apy ma ijayvu ikangy vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi Jesus Cristo nomombai ꞌrãa re, haꞌe rami ꞌrãgue py ogueraa jepe ꞌrã . F4"*Takua omopẽ mbyre nomouꞌũi ꞌrã, neĩ nomboguei ꞌrã tataendy raꞌy hataxĩ riveꞌi vaꞌe voi. Haꞌe rami ꞌrãgue py anhetẽ vaꞌe rupi ꞌrã oikuaa uka teko porã regua. 3"*Haꞌe rami avi haꞌe ma nanhomotareꞌỹi ꞌrã, ndojapukai atãi ꞌrã, neĩ tetã mbyte rupi voi noendu ukai ꞌrã oayvu.J2 "*“Apy ma oĩ xerembiguai ambopoꞌaka vaꞌe. Xerembiporavo oiko, xenheꞌẽ py arovyꞌa vaꞌe. Hexe amoĩ Xenheꞌẽ. Haꞌe ramo amboae regua kuery pe oikuaa uka ꞌrã teko porã regua.81i")Peẽ kuery haꞌe javi ma mbaꞌeverã ndapevarei. Penerembiapo voi mbaꞌe eꞌỹ meme. Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaa ojapo pyre ma yvytu rive, hyrukue rei vaꞌe ae.” 0)")Xee amaꞌẽ vy ndaexai peteĩve, peẽ kuery vaꞌe regua ndoikoi nhomongeta kuaa vaꞌe, haꞌe vaꞌe pe nhaporandu rã ombovai vaꞌerã.!/;")Xee ae ma jypy Sião pe amombeꞌu vy ‘Maꞌẽ, upe ma oĩ!’ haꞌe vaꞌekue. Mbaꞌeta Jerusalém pygua kuery pe ambou ayvu porã mombeꞌuarã.|.q")Mavaꞌe ndaꞌu jypyꞌi guive haꞌe nunga omombeꞌu, oiko eꞌỹ mbove ma voi jaikuaa vy ‘Haꞌe rami ae ri’, jaꞌe aguã? Haꞌe rami avi jipoi avave rei imombeꞌuarã, ikuaa ukaarã ndoikoi, pendeayvu oendu vaꞌekue voi ndoikoi.-")“Haꞌe gui xee ma kuaray apuꞌaꞌia katy gui peteĩ ambou ramo ou ꞌrã. Kuaray oẽa katy oiko teri reve aenoĩ ramo ojapukai xerery rupi. Haꞌe vaꞌe ma opyrõ ꞌrã huvixa kuery re yapo rami, nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe yapo omouꞌũa rami avi.,'")Haꞌe rami avi peẽ kuery ma mbaꞌeverã ndapevarei, penerembiapokue voi ndovareive vaꞌe meme. Pendeporavoa kuery voi ojeguarupy ikuai. U+#")Peikuaa uka ke rakaꞌeve rã guarã, peẽ kuery ete pa tuuete peikoa roikuaa aguã. Pemoingo ke mbaꞌemo porã, eꞌỹ vy mbaꞌemo vai teĩ, haꞌe rami vy rokyjepa aguã, haꞌe jaexa pavẽ aguã.w*g")“Peru ke peikuaa vaꞌe, pemombeꞌu mbaꞌemo oiko vaꞌerã. Pemombeꞌu ke ayvu yma guare, haꞌe nunga re jaikuaa pota aguã, jaikuaa aguã ojeupity ete ma paa. Haꞌe rami eꞌỹ vy rakaꞌeve rã guarã pemombeꞌu roendu aguã.=)s")Senhor aipoeꞌi: “Pemombeꞌu porã ke peikuaa vaꞌe. Pendeayvu anhetẽ rupi peikoa re”, heꞌi Jacó kuery Ruvixave. Apy ma tuuete ramigua kuery pe Nhanderuete ijayvu. ,(Q")pavẽ oexa vy oikuaa aguã, oikuaa pota haꞌe oikuaa porã aguã Senhor po ae haꞌe nunga ojapoague, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omoingoague.” $'A")Tekoa eꞌỹa py anhotỹ ꞌrã yary, acácia, murta haꞌe oliveira. Haꞌe joyvy-yvy tekoa eꞌỹa py amoenhoĩ ꞌrã cipreste, olmeiro haꞌe buxo,o&W")Haꞌe rami vy yvyꞌã ipiru reia gui teĩ xee amboxyry ꞌrã yy, ajapo ꞌrã yvyugua mbyte rupi yvu oiko aguã. Tekoa eꞌỹa rupi voi ajapo ꞌrã yupa oĩ aguã, haꞌe yvy piru reia vaꞌekue ajapo ꞌrã yypa aguã rami.`%9")“Haꞌe gui ojexavai haꞌe oipota reiꞌi vaꞌe kuery ma yy oeka teĩ ndojoui ꞌrã. Inhapekũ ipirupa ꞌrã yuvei gui. Haꞌe rami teĩ xee Senhor aendu ꞌrã. Xee Israel kuery Ruete vy ndaeja rivei ꞌrã.6$e")Pembovevepa ramo yvytu ogueraapa ꞌrã, yvytu jere omoaĩ ꞌrã. Haꞌe rã peẽ ma perovyꞌa ꞌrã Senhor, pemboete ꞌrã Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 2#]")Haꞌe gui peẽ rojapo ꞌrã mbaꞌemo moaꞌyĩa haimbe haꞌe ipyau vaꞌe, haĩ jovai vaꞌe rami. Haꞌe ramo yvyty ikuai vaꞌe pemboaꞌy ꞌrã pemonguꞌipa peve, yvyꞌã ikuai vaꞌe voi pemombytapa ꞌrã mbaꞌemo pirekue aty rami. Apy ma ijayvu ngovaigua kuery omomba aguã re. @"y")“ ‘Ekyje eme Jacó haꞌe Israel kuery, taxoꞌi rami mbovyꞌi ete pendekuai teĩ. Xee roipytyvõ ꞌrã’, heꞌi Senhor penderepya, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.%!C") Mbaꞌeta xee Senhor Nderuete ma rojopy ꞌrã ndepo reiporu kuaa regua re. Haꞌe vy aipoaꞌe ꞌrã: “Ekyje eme ke, xee roipytyvõ ꞌrã”, haꞌe.  !") Haꞌe vaꞌe rire ndere opuꞌã vaꞌekue reka teĩ nderejouvei ꞌrã. Nderovai opuꞌã vaꞌekue omombytaa ꞌrã ovareꞌỹ vaꞌe.nU") Haꞌe rã nderovai ipoxypa vaꞌe kuery ma oxĩmba rei haꞌe ndaꞌevei nho ꞌrã okuapy. Haꞌe vaꞌe kuery ma omomba rivea ꞌrã ovareꞌỹ vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery okanhymba ꞌrã.=s") Ekyje eme, mbaꞌeta xee aiko ndereve. Enhemondyi eme, mbaꞌeta xee ma Nderuete. Xee romombaraete ꞌrã, roipytyvõ haꞌe teko porã rupi roguereko ꞌrã aiporu kuaa regua py.#?") Ndee ma yvy apy gui rogueru vaꞌekue, roenoĩ mombyryvea py reĩa gui. Haꞌe vy aipoaꞌe: ‘Ndee ma xerembiguai. Xee roiporavo rire ndoroejai ꞌrã.oW")“Haꞌe rã ndee Israel ma xerembiguai reiko. Ndee Jacó ma xerembiporavo, xeirũ Abraão ramymino.E")Haꞌe rami vy mbaꞌemo raꞌangaa apoa omokyreꞌỹ ꞌrã ouro re ombaꞌeapo vaꞌe, haꞌe gui karavo mbotaa py ombojoja vaꞌe ju aipoeꞌi ꞌrã ferro áry ombope vaꞌe pe: “Rejapo porã rima raꞌe”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rami vy karavo py mbaꞌemo raꞌangaa re ombota ꞌrã hoꞌa eꞌỹ aguã. iK")Peteĩ-teĩ nhomombaraete ꞌrã. Haꞌe vy oirũ kuery pe “Nembaraete ke”, heꞌi ꞌrã. 3")Haꞌe nunga yeꞌẽ yvýry hekoa vaꞌe kuery haꞌe nunga oexa vy onhemondyipa ꞌrã. Yvy apy gui voi oryryipa reve ꞌrã onhemboja jogueruvy.O")Mavaꞌe tu ojapo haꞌe nunga haꞌe javi oiko aguã rami? Jypyꞌi guive oayvu py rive heta vaꞌe kuery omoingo vaꞌekue ae. Xee ae Senhor jypyꞌi guive haꞌe opaa py guarã aiko”, heꞌi. ")Mbaꞌeta haꞌe ma oakykue monhamba ma vy henonderã oove ꞌrã mbaꞌeve oiko eꞌỹ re, oguataaty rupi eꞌỹ teĩ.[/")Haꞌe gui mavaꞌe tu kuaray oua katy gui ombou oguataa rupi rei joe ipoꞌaka vaꞌerã? Mavaꞌe tu ojapo heta vaꞌe kuery onheꞌẽ rendu aguã rami, haꞌe huvixave kuery ikuai vaꞌe re opyrõ oiny aguã, okyxe py yvy kuꞌi rami omboaꞌypa aguã, haꞌe guapa py omoaĩmba aguã yvytu mbaꞌemo pirekue ombovevepa heravya rami?' I") Nhanderuete re ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery oenoĩ vy omboayvuague “Peẽ kuery yy paꞌũ re pendekoa vaꞌe, pekyrirĩ ke xerenonde. Haꞌe pygua pendekuai vaꞌe, penhemombaraete ke, haꞌe gui mae ma penhemboja xere, xee romboayvu rã pembovai aguã. Peju, jajogueroayvu.Y+"(Haꞌe rã Senhor oarõ oikovy vaꞌe kuery ma ojouve ju ꞌrã ombaraeterã. Haꞌe rami vy opuꞌã ju ꞌrã taguato oveve ovy vaꞌe rami. Onha teĩ naꞌikaneꞌõi ꞌrã, oguata teĩ ndaxypai ꞌrã. hI"(Mbaꞌeta ipyaukue voi ikaneꞌõ haꞌe haxypa ꞌrã. Kunumigue ikangypa vy hoꞌapa ꞌrã."(Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe ae omombaraete ju ꞌrã ikaneꞌõ vaꞌe, omombaraeteve ꞌrã naꞌimbaraetevei vaꞌekue.U#"(Haꞌe rami teĩ ndapeikuaai, napendui ri tyꞌy Nhanderuete Imarã eꞌỹ vaꞌe, Senhor yvy apy apoare naꞌikaneꞌõi haꞌe ndaxypai ꞌrãa? Hiꞌarandua re ma nhande ndajaikuaa pota kuaai ꞌrã.B}"(Haꞌe nunga rupi mbaꞌe re tu peẽ Jacó haꞌe Israel kuery pendeayvu vy aipopeje: “Xee aikoa re ma Senhor ndoexa potai, Nhanderuete ndoikuaa potai anhepytyvõ uka teĩ”, peje.-S"(Penderova yva, haꞌe pemaꞌẽ. Mavaꞌe tu haꞌe nunga haꞌe javi ojapo rakaꞌe? Haꞌe ma jaxy-tata oipapa porãmba rire oxondaro kueryrã rami oguenoẽ ꞌrã heravy, peteĩ-teĩ rery rupi oenoĩ vy. Mbaꞌeta imbaraete haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe ramo peteĩve ma voi ndoatai ꞌrã./"(Haꞌe nunga rupi Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi: “Mavaꞌe re ndaꞌu peẽ kuery xembojoja ꞌrã? Mavaꞌe tu xee ramigua oiko?” heꞌi. #"(Haꞌe kuery ma mbaꞌemo raꞌyĩgue rami onhotỹa eꞌỹ vy omoaĩa ramo yvy re hapo vy hiꞌy ypyꞌi ꞌrã, haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rupi yvytu oipeju ovy ramo ipirupa vyvoi ꞌrã, haꞌe gui ma yvytu vaikue ogueraapa ꞌrã mbaꞌemo pirekue rami avi. ~ u"(Haꞌe ae avi omoꞌyvyĩꞌi ꞌrã huvixa kuery ikuai vaꞌe, omokanhymba ꞌrã yvy regua joe oikuaa pota vaꞌe. "(Mbaꞌeta Nhanderuete ma yvy apy jerekue áryve oguapy oiny vaꞌe, haꞌe oexa rã haꞌe py hekoa vaꞌe kuery tuku rami avi kyrĩꞌi. Haꞌe ae avi oipyo rakaꞌe yva ajukue puku rami, ooꞌi ajukue guigua rami ojora vy oupi haꞌe py oĩ aguã.3 _"(Xapyꞌa rei ndaꞌu haꞌe nunga ndapeikuaai ri? Napendui teve? Pẽvy ndaꞌu nomombeꞌuai ri jypy guive ma voi? Tyrã pa ndapeikuaa potai ae yvy omboytaa ára guive?; o"(Haꞌe rã iporiaukueꞌi ma yvyra ovo rive vaꞌerã eꞌỹ ꞌrã oiporavo ꞌrã. Haꞌe vy ojou ꞌrã ojapo kuaapa vaꞌe ojapo aguã taꞌangaa omyĩ aguã rami eꞌỹ. :m"(Mbaꞌeta mbaꞌemo apoa ma ojapo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa. Haꞌe gui ouro re ombaꞌeapo vaꞌe ju ꞌrã onhovãmba ouro py, haꞌe gui ixãrã ma prata gui ojapo ꞌrã.{o"(Mavaꞌe ndaꞌu Nhanderuete reve joo rami ete ꞌrã heko vaꞌe? Mbaꞌe nunga ndaꞌu hexe nhambojoja ꞌrã? 5c"(Haꞌe oexa rã yvy regua haꞌe javi mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe rami ikuai. Haꞌe oikuaa rã mbaꞌeve gui ma voi ndovareive vaꞌe, mbaꞌeve oĩ eꞌỹ vaꞌe rami.)K"(Ixupe guarã japy aguã neĩ Líbano yvy re yvyra ikuai vaꞌe haꞌe javi ndaꞌevei, haꞌe py mymba ikuai vaꞌe voi ndaꞌevei japy reve nhameꞌẽ aguã.|q"(Mbaꞌeta ixupe rã yvy regua ikuai vaꞌe ma yryru gui peteĩ otyky vaꞌe rami ikuai, haꞌe eꞌỹ vy mbaꞌemo opejaa py peteĩ kuꞌi apĩꞌi oĩ vaꞌe rami. Ixupe rã yy paꞌũ ikuai vaꞌe voi yvy kuꞌi opuꞌã vaꞌe rami ikuai.|q"(Mavaꞌe pe ndaꞌu onhemongeta uka rakaꞌe oikuaapa aguã rami? Mavaꞌe ndaꞌu omboꞌe rakaꞌe tape teko porã rupi oo aguã re, eꞌỹ vy omboꞌe ꞌarandu re, haꞌe rami eꞌỹ vy ixupe oikuaa uka tape oikuaa aguã katy oo vaꞌe?}s"( Mavaꞌe ndaꞌu omboꞌe rakaꞌe Senhor Nheꞌẽ? Mavaꞌe ndaꞌu imongetaarã oiko rakaꞌe omboꞌe aguã? , lQ"( Haꞌe gui mavaꞌe ndaꞌu opo ruguaa py yy oaꞌanga, haꞌe okuã py yva oaꞌã rakaꞌe? Mavaꞌe ndaꞌu yvy kuꞌi ojopy ajaka py rami, haꞌe gui yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe mbaꞌemo opejaa py oaꞌã rakaꞌe?Y+"( Haꞌe rami vy onhangareko ꞌrã ojeupegua kuery re vexaꞌi re opena vaꞌe rami. Ojyva áry ogueru ꞌrã vexaꞌi raꞌy, oikuavã ꞌrã heruvy. Haꞌe taꞌyꞌi vaꞌe ma mbegueiꞌi ꞌrã oguereko. 7g"( Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete ma opoꞌakaa reve ou ꞌrã, ojyva py ipoꞌaka aguã. Haꞌe ogueru ꞌrã jaikoague repy, guenonde ombou ꞌrã nhandevy omeꞌẽ vaꞌerã.6~e"( Haꞌe gui ndee Sião pygua, eẽ ke yvyty yvateve vaꞌe áry mbaꞌemo pyau remombeꞌu aguã. Remombeꞌu ꞌrã mbaꞌemo pyau Jerusalém pygua kuery pe, ayvu atã reve ꞌrã ndeayvu. Epuꞌã ke, ekyje eme, emombeꞌu porã Judá tetã pygua kuery pe: “Pee ma ou oiny Nhanderuete!” ꞌere. }"(Jai ipiru ramo ipoty okuipa ꞌrã. Haꞌe rã Nhanderuete ayvu ma oĩ riae ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã’, ꞌere.” |7"(Mbaꞌeta jai rogue ipiru ꞌrã, haꞌe ipoty okuipa ꞌrã, haꞌe vaꞌe re Senhor oipeju ramo rive. Anhetẽ avakue ma jai rogue rami meme ikuai.{{"(Haꞌe gui peteĩ ayvu onhendu vy “Ejapukai”, heꞌi. Haꞌe gui amongue oporandu: “Mbaꞌe tu arojapukai ta?” “Aipoꞌere: ‘Avakue haꞌe javi ma jai rogue, haꞌe haꞌe kuery oguerovyꞌave vaꞌe haꞌe javi ma ipoty rami rive oĩ.xzi"(Haꞌe gui ma ojekuaa ꞌrã Senhor rexakãa. Avakue haꞌe javi ꞌrã oexa, Senhor ojuru py ae ijayvu rire.” Kovaꞌe ayvu rupi João Batista ijayvu Jesus ou ꞌrãa omombeꞌu vy (Mateus 3.3, Marcos 1.3, Lucas 3.4-6, João 1.23). ay;"(Mbaꞌeta yvyugua haꞌe javi omonyẽmba ꞌrã. Haꞌe gui yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe ombojojapa ꞌrã. Ikarẽ rei vaꞌekue-ꞌekue omboꞌyvipa ꞌrã, haꞌe yvyꞌã guy rei vaꞌekue ijojapa ꞌrã.=xs"(Haꞌe gui ma onhendu ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi ojapukai vaꞌe po rami: “Pereko katu ke Senhor raperã. Pemboꞌyvi ke tape tekoa eꞌỹa rupi oo vaꞌe Nhanderuete ou aguã.sw_"(Pendeayvu porãꞌi ke Jerusalém pygua kuery pe. Haꞌe vy aipopeje: ‘Opa ma pendere opuꞌãa ague, mbaꞌeta pendereko vaiague omboguepaa ma. Pejejavyague re pepaga aguã vaꞌekue mokoĩgue ma pejopy Senhor po gui’, peje.” cv A"(Nhanderuete aipoeꞌi: “Xevygua kuery pe pendeayvu pembovyꞌaa rupi, pembovyꞌa ju ke.tua"'Haꞌe ramo Ezequias aipoeꞌi Isaías pe: — Povaꞌe ayvu Senhor guigua remombeꞌu vaꞌe ma haꞌeve vaꞌe — heꞌi, ojeupe ae “Xee aikuaa rã aikovea ja mbyꞌa porã anho haꞌe haꞌevepa reiꞌi ta merami”, heꞌi vy. |tq"'Nderaꞌy kuery rereko vaꞌekue ae voi ogueraapaa avi ꞌrã okuapy, Babilônia pygua huvixa ro py oaꞌyĩjo pyre meme ikuai aguã — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave ma huvixave kuery oaꞌyĩjo uka ꞌrã guembiguai kuery ngoo rupi guarã. hsI"'“Ovaẽ ꞌrã ára ndero py ikuai vaꞌe haꞌe javi Babilônia yvy katy ogueraapaa aguã, ymave guive neramoĩ kuery omoĩ porã vaꞌekue kovaꞌe ára peve. Ndoejaai ꞌrã neĩ peteĩ regua ma voi”, heꞌi Senhor.Tr!"'Haꞌe gui ma Isaías aipoeꞌi Ezequias pe: — Endu haꞌvy Senhor ayvu.q "'Haꞌe ramo oporanduve ju: — Mbaꞌe tu haꞌe kuery oexa okuapy ndero py? Ezequias ombovai: — Xero py oexa okuapy mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi. Xembaꞌe amoĩ porãaty py oĩ vaꞌe regua neĩ peteĩve ndaexa ukai haꞌe kuery pe — heꞌi. p"'Haꞌe ramo huvixa Ezequias oĩa py profeta Isaías ou vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe nunga re tu avakue ou vaꞌekue ijayvu okuapy raꞌe? Magui tu ou okuapy ndea py? Ezequias ombovai: — Peteĩ yvy mombyryvea gui ou, Babilônia gui ae — heꞌi. o5"'Haꞌe ramo herua kuery ovaẽ rã Ezequias oguerovyꞌa vy haꞌe kuery pe oexa uka mbaꞌemo omoĩ porãaty py oguereko vaꞌe haꞌe javi: prata, ouro, tembiꞌu irũrã, azeite iporãve vaꞌe haꞌe tembiporu joe opuꞌãa pygua. Omoĩ porãaty py ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa uka. Neĩ peteĩꞌi voi Ezequias ndoexa ukai haꞌe kuery pe, ngoo py ae, neĩ openaa haꞌe javi rupi oguereko vaꞌe. en E"' Haꞌe vaꞌe jave py Babilônia pygua huvixa Baladã raꞌy Merodaque-Baladã vaꞌe ma “Huvixa Ezequias haxy oupy” ꞌea rã oendu vy oĩa katy ombou kuaxia para, mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reve. m "&Ezequias voi aipoeꞌi vaꞌekue: “Mbaꞌe nunga tu oiko ꞌrã aikuaa aguã Senhor ro py ju aa ꞌrãa?” heꞌi vaꞌekue. +lO"&Mbaꞌeta Isaías aipoeꞌi ae vaꞌekue: “Peru figoꞌa oumbiri pyre, haꞌe pemboja ijai re. Haꞌe ramo okuera ꞌrã imbaꞌeaxya gui”, heꞌi vaꞌekue.@ky"& Mbaꞌeta Senhor ou vy xereraa jepe. Haꞌe nunga rupi mbaꞌepu ixã vaꞌe nhambojoguy reve jaroporaei ꞌrã ára nhavõ jaikovea pukukue re, Senhor pegua oo py — heꞌi. 5jc"& Okuave vaꞌe anho ꞌrã ndereroporaei, kovaꞌe ára xee rogueroporaeia rami. Haꞌe tuu kuery omombeꞌu ꞌrã guaꞌy kuery pe anhetẽ ete vaꞌe rupi reikoa. Di"& Haꞌe gui yvyra rupa py ma avave nandererovyꞌaai ꞌrã, manoa py nanemboeteai ꞌrã. Yvy kua katy oguejy vaꞌekue ma noarõvei ꞌrã okuapy anhetẽ ete vaꞌe rupi reikoa. Vh%"& Xembopyꞌa porã ju aguã ae xembojexavai vaꞌekue. Mbaꞌeta ndee ma xerekovea reayvu vy xereraa jepe yvykua py xevaipa aguã gui, mbaꞌeta nderakykue katy remombopa ma ajejavyague haꞌe javi. &gE"& |yhwh{Senhor,} haꞌe rami ndee orereko ramo ore avakue roikove, xenheꞌẽ voi haꞌe nunga re ae ꞌrã oĩ. Mbaꞌeta xemoexaĩ vy xemoingove ju. Rf"& — Haꞌe gui aỹ ma marã rami ndaꞌu xeayvu ꞌrã? Ndee ndeayvuague rami ae xerereko. Haꞌe nunga rupi aikovea pukukue re haꞌevepa reiꞌi ꞌrã aikovy, xerekovea ojexavai vaipa rire. ew"& — Mbyjuꞌi eꞌỹ vy jeruxi rami avi anheꞌẽ aikovy vaꞌekue, apykaxu rami xepoaẽ rei vaꞌekue. Xerexa voi ikangypa ma yvate katy amaꞌẽ riae ete rã. “ |yhwh{Senhor,} ajexavai rei aikovy, xembovai ke”, haꞌe vaꞌekue. =ds"& Xee arõ are ma ainy koꞌẽ rai peve, haꞌe rã haꞌe ma guary rami omopẽmba xekãgue. Ára oaxa rã pytũa rami rejapo xerekovea opa aguã rami”, haꞌe vaꞌekue. gcG"& Mbaꞌeta xegui aikoveaꞌi oipeꞌaa ta heravy mombyry, vexaꞌi re opena vaꞌe okeaty ombovaipaa rami. Ajukue apoa rami rejaya ta xerekovea nhimbo rami. Ára oaxa rã pytũa rami rejapo xerekovea opa aguã rami. )bK"& Aipoaꞌeve ju vaꞌekue: “Okuave vaꞌe yvy re xee ndaexavei ma ꞌrã Senhor. Neĩ peteĩve ava ma voi ndaexavei ma ꞌrã yvy re hekoa vaꞌe. Ba}"& — Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Xembaraete rei reve aikovea py teĩ aỹ aike ta yvyra rupa rokẽ rupi. Mbaꞌeta xegui oipeꞌaa ta ma aikovea maꞌetỹ”, haꞌe vaꞌekue. `"& Ezequias oporaeiague Haꞌe ramo Judá pygua huvixa Ezequias imbaꞌeaxy vaipa oupyague gui opuꞌã ju ma rire po rami oporaei: l_Q"&“Tape pyrõ-pyrõarã Acaz ojapo vaꞌekue re ajapo ꞌrã kuarayꞌã dez pyrõa hakykue katy ju ojevy aguã rami”, heꞌi. Haꞌe gui haꞌekue rami ae ojapo kuarayꞌã dez pyrõa peve hakykue katy ju ojevy aguã rami. ]^3"&Povaꞌe nunga Senhor oexa uka ꞌrã ndevy, reikuaa aguã oayvuague ojapo ꞌrãa.]"&Haꞌe vy rogueraa jepe ꞌrã Assíria pygua huvixa po gui, kovaꞌe tetã guive. Aepy ꞌrã kovaꞌe tetã”, heꞌi.]\3"&— Ejevy ke, haꞌe vy aipoꞌre Ezequias pe: Po rami Senhor neramoĩ Davi ruete vaꞌe ijayvu: “Xee aendu ma renhemboꞌea, nderexay aexa guive. Haꞌe vy amoĩve ꞌrã ndeꞌára quinze maꞌetỹ peve ju.L["&Haꞌe gui Isaías pe Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: jZM"&aipoeꞌi: — Senhor, ajerure ndevy. Nemaꞌenduꞌa ke nerenonde rupi haꞌevea rami aikoague re, xepyꞌa haꞌe javi py. Haꞌevea ramigua ajapo aikovy vaꞌekue nerenonde rupi — heꞌi. Haꞌe vy ojaeꞌo vaipa oupy. hYI"&Haꞌe ramo Ezequias ojere vy ngoo mbotya re ngova omboja oupy. Haꞌe vy Senhor pe ojerure vy3X a"& , Haꞌe vaꞌe jave py huvixa Ezequias imbaꞌeaxy vy omano ta ma oupy. Haꞌe ramo oĩa py ou Amoz raꞌy profeta Isaías. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Po rami Senhor ijayvu: “Emoatyrõ mbaꞌemo ndero py ikuai vaꞌe, mbaꞌeta remano ꞌrã, ndereikovevei ta ma”, heꞌi. nWU"%&Haꞌe gui ma nguuete raꞌangaa Nisroque pegua opy omboetea py oĩ jave taꞌy kuery ae Adrameleque haꞌe Sarezer ojuka kyxe py. Haꞌe vy onhamba jogueravy Ararate yvy katy. Haꞌe ramo taꞌy Esar-Hadom ju oĩ nguu rekovia. qV["%%Haꞌe ramo Assíria pygua huvixa Senaqueribe ojepeꞌa ju ovy. Ojevy vy guetã ae Nínive py ju opyta.LU"%$ , , Haꞌe gui ma anjo Senhor-a guigua ou vy Assíria pygua kuery ijatya rupi ojuka cento e oitenta e cinco mil. Koꞌẽgue okuaveꞌi vaꞌe ovy vy oexa rã hetekue rive ikuai.yTk"%#“Mbaꞌeta xee ae ajoko ꞌrã tetã araa jepe vy, xejee haꞌe xerembiguai Davi re amaꞌẽ vy”, heꞌi. |Sq"%"Haꞌe rami ꞌrãgue py tape ouague rupi ae ju ꞌrã ojevy. Kovaꞌe tetã py ndoikei ꞌrãe”, heꞌi Senhor.#R?"%!— Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu Assíria pygua huvixa rekorã re: “Haꞌe ma kovaꞌe tetã py ndoikei ꞌrãe, neĩ peteĩve huꞌy nomomboi ꞌrã tetã katy, huꞌy jokoa reve nonhembojai ꞌrã ouvy, neĩ yvy nomboꞌyvatei ꞌrã guive tetã kora áry rupi ojeupi aguã.7Qg"% Mbaꞌeta Jerusalém tetã py ikuai ꞌrã okuave vaꞌe, Sião yvyty re ikuai ꞌrã oo jepe vaꞌekue. Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã ojapo, nhanderayvu etea rupi. P}"%Haꞌe gui Judá regua rembyre oo jepe vaꞌekue ma hapo ju ꞌrã yvy katy, haꞌe vy hiꞌárykue ma hiꞌa ju ꞌrã.O)"%— Haꞌe gui ndee Ezequias reikuaa aguã ma povaꞌe ꞌrã oiko: Aỹ kovaꞌe maꞌetỹ ma peẽ kuery pekaru ꞌrã mbaꞌemo haꞌe ae gui henhoĩ vaꞌekue re, haꞌe gui amboae maꞌetỹ ma haꞌe vaꞌekue gui ikuai vaꞌekue re ju ꞌrã pekaru. Haꞌe rã mboapy maꞌetỹa py ma penhotỹ ju ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe gui pemonoꞌõ ꞌrã. Penhotỹ ꞌrã uva, hiꞌa peꞌu aguã.rN]"%Haꞌe ramo xerovai repuꞌã reia haꞌe renhemboyvate reia aendupa ma vy aỹ ma nexĩ re amoĩ ꞌrã tyꞌaĩ ndereruarã, ndejuru re amoĩ avi ꞌrã juru xã, haꞌe rami vy ajapo ꞌrã rejuague rupi ae ju rejevy aguã rami. M"%Haꞌe rã xee ma aikuaa porã reguapy reiny rã, repuꞌã reovy haꞌe reike ju rejuvy nhavõ, haꞌe gui xerovai repuꞌã reia guive.)LK"%Haꞌe nunga rupi ae haꞌe pygua kuery ikangypa, okyjepa haꞌe oxĩmba rei rakaꞌe. Haꞌe rami vy okanhymba vyvoi nhuũ rami rive, eꞌỹ vy jai rogue pyau, nhuũ oo aoꞌia áry henhoĩ rive vaꞌe rami, eꞌỹ vy mbaꞌemo onhotỹ mbyre ijaju eꞌỹ re okaipa vaꞌe rami rive. K9"%— Haꞌe rami teĩ nerendui teve yma rupi ma voi xee ae amoĩ haꞌe vaꞌe nunga oiko aguã, ymave guive anhembopyꞌa ae ma haꞌe rami aguã re? Haꞌe rami vy aỹ ma amoingo ete ma haꞌe nungakue. Xee ae aipotaa rami vy ndee rembovaipa karamboae tetã ikorapa vaꞌekue."J="%Haꞌe gui yvy ajoꞌo vy ayꞌu amboae regua kuery pegua yy gui, haꞌe Egito yvy re apyrõ vy rive amombirupa yakã ikuai vaꞌe”, ꞌre vaꞌekue. ^I5"%Mbaꞌeta nerembiguai kuery remboꞌe Senhor rovai ijayvu aguã re. Haꞌe vy aipoꞌre: “Xekaróxa reta vaꞌe vy ajeupi ꞌrã yvyty áry peve, Líbano yvy re mombyryvea rupi teĩ. Xee aitypa ꞌrã haꞌe py yary yvatekueve haꞌe cipreste iporãgueve ikuai vaꞌe, avaẽ ꞌrã mombyryvea py apyta aguã, kaꞌaguy inhanavea py peve.EH"%Mbaꞌeta mavaꞌe re tu ndeayvu vai? Mavaꞌe tu rejojai? Mavaꞌe rovai rupi tu ndeayvu haꞌe nderexa py remaꞌẽ vaikue rei? Xee Israel kuery ruete xekyꞌa eꞌỹ vaꞌe rovai ae.(GI"%po rami xee Senhor xeayvu hexe. Ndere ma kunhataĩgueꞌi Sião pygua rajy kuery opuka rei okuapy. Nderakykue Jerusalém pygua rajy kuery oguerova-rova oakã.AF{"% Haꞌe gui Amoz raꞌy Isaías oayvu ogueraa uka Ezequias pe: — Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Assíria pygua huvixa Senaqueribe káuxa xevy rejerure ramoE "%Haꞌe ramo Senhor Oreruete, orereraa jepe ke ipo gui, yvy regua haꞌe javi oikuaa aguã ndee anho Senhor reikoa — heꞌi. RD"%Haꞌe gui oapypa guive haꞌe kuery ruete raꞌangaa oguereko vaꞌekue. Haꞌe rami avi haꞌe nunga ma tuuete eꞌỹ ae, avakue rembiapo, yvyra haꞌe ita guigua rive. Haꞌe nunga rupi ae omomba.C"%Haꞌe gui |yhwh{Senhor,} anhetẽ ete ae Assíria pygua huvixa kuery omomba rakaꞌe yvy regua ikuai vaꞌe, haꞌe kuery yvy guive.QB"%|yhwh{Senhor,} ejapyxaka rendu pota aguã. Eipeꞌa ke nderexa, rexa pota aguã. Haꞌe vy endu pota Senaqueribe ijayvuague haꞌe javi re, mbaꞌeta ndee Oreruete reikove vaꞌe, nderovai ae ijayvu.2A]"%— Senhor Israel kuery ruete, anjo kuery pepo áry rupi reguapy reiny vaꞌe repenaa py, ndee anhoꞌi reiko yvy jave regua kuery ruete. Ndee ma yva haꞌe yvy apoare.>@w"%Haꞌe rami vy Senhor renonde ojapukai vy aipoeꞌi: +?O"% Haꞌe gui ma tembiguai kuery po gui kuaxia para Ezequias ojopy vy ogueroayvu. Haꞌe rami vy Senhor pegua oo py oike vy oexa uka imoiny henonde.>"% Haꞌe mamo tu oiko aỹ Hamate pygua huvixa, haꞌe Arpade, Sefarvaim tetã, Hena haꞌe Iva pygua huvixa kuery?” — heꞌi uka. o=W"% Mbaꞌeta yvy regua ruete raꞌangaa ikuai vaꞌe ndaꞌu ogueraa jepe ri rakaꞌe xeramoĩ kuery omomba aguã gui? Haꞌe vaꞌe kuery ma Gozã, Harã haꞌe Rezefe pygua, haꞌe Éden ramymino kuery Telassar py ikuai vaꞌekue.&<E"% Ndee nerendui teve Assíria pygua huvixa kuery yvy jave re ojapo vaꞌekue? Mbaꞌeta omomba ete. Haꞌe nunga rupi ndee rexaꞌã ri tyꞌy reo jepe aguã?\;1"% — Po rami pendeayvu ꞌrã Judá pygua huvixa Ezequias pe: “Enhembotavy uka eme nderuete re rejeroviaa py. Mbaꞌeta aipoꞌre: ‘Jerusalém tetã ma nomboaxai ꞌrã Assíria pygua huvixa po py’, ꞌre.y:k"% Assíria pygua huvixa oendu avi “Etiópia pygua huvixa Tiraca ma je ou oiny nderovai opuꞌã vy”, ꞌea ramo. Haꞌe rami oendu vyve peteĩgue ju omondouka guembiguai kuery Ezequias oĩa katy. Haꞌe vy aipoeꞌi uka haꞌe kuery pe: P9"% Haꞌe gui ma Rabsaqué oo ju vy oikuaa Assíria pygua huvixa kuery Libna tetã re opuꞌã okuapya, mbaꞌeta oendu ma voi huvixa Laquis tetã re opuꞌãa gui ojepeꞌa ma ovyague.r8]"%Haꞌe rami teĩ hexe ambou ꞌrã peteĩ nheꞌẽ imongyjearã. Haꞌe ramo ixupe mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu vy ojepeꞌa ju ꞌrã ovy oyvy katy ae. Haꞌe gui ma haꞌe py ajapo ꞌrã kyxe py ojukaa aguã rami”, heꞌi. h7I"%Isaías aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Aipopeje ke penderuvixa pe: “Po rami Senhor ijayvu: Ekyje eme ayvu rendu vaꞌekue káuxa. Haꞌe vaꞌe ayvu rupi ma Assíria pygua huvixa rembiguai kuery xerovai ae ijayvu okuapy.Q6"%Haꞌe ramo Isaías oĩa py huvixa Ezequias rembiguai kuery ovaẽ ramo}5s"%Mbaꞌeta Assíria pygua huvixa remimbou Rabsaqué ijayvu vaꞌekue Nhanderuete oikove vaꞌe rovai. Ijayvua Senhor Nderuete oendu vy ijayvu ete ꞌrãgue ixupe. Haꞌe nunga rupi ejapukai ke ixupe jakuaveꞌi teri vaꞌe re”, heꞌi aguã. <~~4|{q{#z1ywwhvuctsrrtqpoo6nnMmm'lgkyjiigfee d?ca`_^][\[^ZaYcXWMVUTSR POONqMMkLKJIHH\FE3DD@CBA@?">=V<<998N77 6544$392.10/.a--F,++**('&%$#"!w #zU= l[~cPY'?[ [ !(Tz_<_5"1Emaꞌẽ ndeyvýry rupi rexa aguã, mbaꞌeta ndea py onoꞌõ jogueruvy. Anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: ‘Haꞌe kuery ma ndejee remoĩ ꞌrã renhembojeguaa rami, haꞌe kuery re vy neporã ꞌrã kunhataĩ omenda ta vaꞌe rami’ ”, heꞌi Senhor. +^O"1Haꞌe ramo nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery ma ojevy voi ꞌrã okuapy. Haꞌe rã nemombaare haꞌe nderereko axy reia kuery ma ojepeꞌa ꞌrã reĩa gui.g]G"1Emaꞌẽ, xepo mbyte re ambopara nderery, xejee riae amoĩ ndekora re xemaꞌenduꞌa aguã.U\#"1“Haꞌe rami teĩ imemby kambu vaꞌe ndaꞌu hexarai ꞌrã ri omembyꞌi re, nomboaxyi ꞌrã ri ndaꞌu oguerekoꞌi vaꞌekue? Xapyꞌa rei omemby re hexaraia teĩ xee ma ndaxerexarai ꞌrã ndere.O["1Haꞌe rami teĩ Sião aipoeꞌi: “ Senhor xereja ri, Senhor hexarai ma xere”, heꞌi. Apy ma Sião Jerusalém tetã ma peteĩ kunha rami ijayvu, haꞌe ramo Senhor ombovai ꞌrã tetã pe. 8Zi"1 Yva, eporaei ke! Yvy, evyꞌa ke! Haꞌe peẽ yvyꞌã pendekuai vaꞌe voi pemonhendu mboraei, mbaꞌeta Senhor ombovyꞌa ju ojeupegua kuery, ikuai axy vaꞌe omboaxy vy. BY}"1 Maꞌẽ, xevygua kuery ou ꞌrã mombyry gui, amongue ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui, amboae kuery ma kuaray oikea katy gui, haꞌe rã amboae kuery ma Sinim yvy gui ꞌrã ou.” qX["1 Xeyvy re yvyty ikuai vaꞌe rupi ajapo ꞌrã haperã, haꞌe amoatyrõmba ju ꞌrã tape ikuai vaꞌe.@Wy"1 Haꞌe rami vy haꞌe kuery noenduvei ꞌrã karuai neĩ yuvei. Haku-a neĩ kuaray ojopea voi nomoingo axyvei ꞌrã. Mbaꞌeta imboaxya oguereko vy ogueraa ꞌrã yy porã oĩa py. (VI"1 Haꞌe rami vy nhuã py omboty pyre pe aipoꞌre aguã: ‘Peẽ ke’, haꞌe pytũ rupi ikuai vaꞌe pe ‘Peju, pejekuaa ju’, ꞌre ꞌrã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai ꞌrã vexaꞌi tape rupi okaru vaꞌe rami, haꞌe yvyꞌã piru reia rupi teĩ ojou ꞌrã hoꞌu vaꞌerã. U"1 Israel kuery oguerupa ju aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi avi: “Xee romboaxy aguã ára aendu ndeayvua, rogueraa jepe aguã ára roipytyvõ. Haꞌe rami vy anhangareko ꞌrã ndere, haꞌe xevygua kuery pe romeꞌẽ ꞌrã xereve guarã ajapo vy. Haꞌe ramo rembopyau ju ꞌrã haꞌe kuery yvy omombyta rive pyre, haꞌe peteĩ-teĩ pe remeꞌẽ ju ꞌrã. 2T]"1Po rami Senhor Israel kuery reraa jepea Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ijayvu guembiguai avakue ndoayvui ete vaꞌe pe, mbaꞌeta heta vaꞌe kuery ndoipotai ae, huvixa kuery ojokuai guive. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: ‘Huvixave kuery nderexa vyve opuꞌãmba ꞌrã, yvatekueve voi. Haꞌe kuery nemboete ꞌrã okuapy xee Senhor Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re vy, ojeroviapy aikoa rupi roiporavo rire’, heꞌi.” {So"1Haꞌe rami vy aipoeꞌi xevy: ‘Tá, haꞌe rami avi Jacó haꞌe Israel regua okuave vaꞌe rerupa ju aguã anho eꞌỹ romoĩ xerembiguairã. Amboae regua kuery moexakãarã guive romoĩ, yvy apy rupi peve jogueraa jepearã’, heꞌi. _R7"1“Haꞌe gui aỹ ma Senhor xeryruꞌi py guembiguairã xemboeteare vaꞌe ijayvu Jacó regua kuery aru ju aguã, haꞌe oĩa py Israel kuery amboatypa aguã, mbaꞌeta Senhor ae xemboyvate, Xeruete xemombaraete.cQ?"1“Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: ‘Haꞌe rami avi xee ambaꞌeapo rive, mbaꞌeverã ndovarei anheaꞌãague. Haꞌe rami teĩ Senhor renonde ma oĩ xemboeko porã aguã, ambaꞌeapo repy oĩ Xeruete po py’, haꞌe. yPk"1Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: ‘Ndee ma xerembiguai, Israel reiko. Ndee reikoa re vy xemboetea ꞌrã’, heꞌi. 0OY"1Haꞌe vy xejuru gui oẽ vaꞌe ojapo kyxe haimbe porã vaꞌe rami, haꞌe opo py xemoꞌã. Xeapo huꞌy hyxyĩ porã vaꞌe rami, haꞌe nguꞌy ryru py xerereko.@N {"1“Peẽ yeꞌẽ yvýry pendekuai vaꞌe, pendu ke xeayvu. Peẽ mombyrygua kuery, pejapyxaka ke. Mbaꞌeta aikoꞌi ramove Senhor xerenoĩ, xeryruꞌi pyve ma voi omombeꞌu xerery.bM="0Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery pe ma noĩ ꞌrã ikuai porã aguã”, heꞌi Senhor. GL"0Mbaꞌeta peneramoĩ kuery ma tekoa eꞌỹa rupi Senhor ogueraa teĩ noendui rakaꞌe yuvei. Haꞌe kuery pe ojapo avi itaova gui yy oẽ aguã rami. Itaova ombovo rã yy onheẽ rakaꞌe.K"0“Haꞌe nunga rupi tapeopa Babilônia tetã gui, pejava caldeu kuery mbyte gui. Haꞌe gui povaꞌe nunga peikuaa uka ke peporaeia rupi. Perojapukai ke, yvy apy peve peikuaa uka. Haꞌe vy aipopeje: ‘ Senhor ogueraa jepe ma guembiguai Jacó kuery’, peje. J9"0Neramymino kuery ma ita kuꞌi haꞌe mbaꞌemo raꞌyĩ rami ꞌrãgue heta. Hery voi xerenonde gui nomokanhyai haꞌe ndoipeꞌaai ꞌrãgue guive. ,IQ"0Haꞌe rami avi xeayvuague rendu vaꞌe rire reiko porã ꞌrãgue yakã rami, haꞌe ndereko porãa opa rupi ojekuaa ꞌrãgue yeꞌẽ re yai ikuai vaꞌe rami.@Hy"0Po rami Senhor ndereraa jepea ijayvu, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe: “Xee ma Senhor Nderuete. Romboꞌe iporã vaꞌe re, haꞌe tape reiko aguã rupi roguereko vaꞌe.XG)"0Penhemboja ke xere, pendu povaꞌe nunga: Nhemi rupi eꞌỹ xeayvu jypy guive. Haꞌe nunga oiko ypyꞌi guive xee aiko haꞌe py”, heꞌi. Haꞌe gui aỹ ma Senhor Nhanderuete xembou, Onheꞌẽ reve. F"0Xee amombeꞌu ae ma, haꞌe gui xee ae ju aenoĩ xerembiguairã. Xee aru vy ajapo ꞌrã oikoa haꞌe javi rupi ojapopa aguã rami.oEW"0Penhemboatypa ke, haꞌe pendu: Mavaꞌe taꞌangaa ikuai vaꞌe regua ndaꞌu haꞌe nunga oikuaa uka ma voi? Mbaꞌeta xee Senhor ma Ciro ayvu vy aity uka ꞌrã Babilônia tetã aipotaa rami, caldeu kuery rovai xejyva aupi vy.D"0 Xepo py ae yvy anhono vaꞌekue, haꞌe aiporu kuaa regua py ae aipyo yva. Haꞌe nunga xee aenoĩ ramo ojekuaapa rakaꞌe.C"0 “Jacó haꞌe Israel kuery roenoĩ vaꞌekue, pejapyxaka ke. Xee ma haꞌekue ae aiko. Xee ma jypyꞌi guive haꞌe opaa pyguarã.'BG"0 Haꞌe rami ete teĩ xejee ae vy aiko haꞌe rami. Mbaꞌexa tu xee roguereko ta xerery nomboeteai aguã rami? Xee ma xerexakãa namboaxai ꞌrã amboae pe. qA["0 Haꞌe rami avi xee roikyꞌaꞌopa teĩ prata rami ndapejekuaai, tata kua jexavaia py roaꞌanga teĩ.@7"0 Haꞌe rami ete teĩ xerery amboete ukaa rupi vy ndaexa uka voi ꞌrã xepoxya, xee anhemboete ukaa re ae ajejoko ꞌrã romomba vyvoi eꞌỹ aguã.c??"0Mbaꞌeta haꞌe nunga peẽ napendui, ndapeikuaai teri, neĩ napendui guive pendeapyxa py, mbaꞌeta xee aikuaa anhetẽ rupi eꞌỹ pendekuaia, penderyruꞌi gui peikoꞌi guive ‘Heko vai vaꞌe’ ꞌea pendevy. >"0Haꞌe nunga ma aỹ mae amoingo, ymave rupi eꞌỹ. Kovaꞌe ára eꞌỹ mbove napendui, ‘Aikuaa ae ma’ peje eꞌỹ aguã.="0Haꞌe nunga pendu ae ma rire aỹ peikuaa pota ke haꞌe nunga haꞌe javi re. Haꞌe nunga pe ‘Anhetẽ ete vaꞌe’ ndapejei ꞌrã teve? Haꞌe gui aỹ ma mbaꞌemo pyau ju aendu uka ꞌrã pendevy, mbaꞌemo ndaikuaa ukai teri haꞌe ndapeikuaai vaꞌekue. <9"0Haꞌe nunga rupi ae amombeꞌu haꞌe vaꞌe ára guive, haꞌe nunga oiko eꞌỹ mbove voi aikuaa uka pẽvy, peẽ kuery aipopeje eꞌỹ aguã: ‘Haꞌe nunga ma oreruete raꞌangaa omoingo’, eꞌỹ vy ‘Taꞌangaa mbaꞌemo ryku guigua omoingo’, peje eꞌỹ aguã.$;A"0Mbaꞌeta xee aikuaa peneakã ratãa haꞌe pendeajuꞌy kãgue ferro rami hatã vaꞌea, penderova voi overa vaꞌe gui ojapo pyre rami ete hatã vaꞌe.":="0Haꞌe gui xee ma jypy mbaꞌemo amombeꞌu yma guive. Xejuru rupi ae amombeꞌu, aendu uka porã guive. Haꞌe gui ma amoingo xapyꞌa ramo ojeupitypa.(9I"0Pendejeupe ‘Tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pygua’ peje, haꞌe ‘Ore roĩ atã Israel kuery ruete Senhor ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe re’, peje teĩ.V8 '"0 Israel kuery anhetẽ rupi eꞌỹ ikuaia re ijayvuague “Peẽ Jacó kuery, pendu ke povaꞌe nunga. Israel rery rupi penderery vaꞌe, haꞌe Judá ramymino kuery pendekuai, haꞌe Senhor rery rupi peura vaꞌe. Nhanderuete Israel kuery Ruete pe pejapukai vaꞌeri anhetẽ rupi eꞌỹ, teko porã rupi eꞌỹ pendekuai. 7"/Haꞌe rami py ndovareveipa ꞌrã ndevy ombaꞌeapo vaipa vaꞌekue, nekunhataĩ guive haꞌe kuery reve mbaꞌemo rejapoa vaꞌety. Haꞌe kuery ma okaꞌu vaꞌe rami oaĩmba ꞌrã peteĩ-teĩ guape rupi ae. Haꞌe gui avave rei nandereraa jepei ꞌrã. 6"/Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery re oiko ꞌrã mbaꞌemo pirekue tata oapypaa ramigua. Haꞌe vy ndojereraa jepe kuaai ꞌrã tata gui. Haꞌe vaꞌe rire neĩ peteĩ tapyĩ ma ndopytai ꞌrã ojapeꞌea aguã, neĩ tataypy yvýry oguapya aguã ma voi.W5'"/ Ndekuerai ma haꞌe rami ete rejekuaa pota ukaague gui! Toupa aỹ yva regua re oikuaa pota vaꞌe, jaxy-tata re omaꞌẽ oiny vaꞌe, jaxy pyauꞌi nhavõ mbaꞌemo ndere oiko vaꞌerã mombeꞌua kuery.=4s"/ “Tereove tema mbaꞌevyky haꞌe mbaꞌekuaa rupi nekunhataĩ guive reikoague rami. Xapyꞌa rei ma mbaꞌemo rejou nho ꞌrã haꞌe nunga py, xapyꞌa rei renhomongyje ꞌrã.f3E"/ Haꞌe nunga rupi ndere ou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe vaꞌe ma ndevygua kuery mbaꞌekuaa rupi ikuai vaꞌe ndojoko kuaai ꞌrã. Haꞌe rami ete jexavai oiko ꞌrã ndere, haꞌe vaꞌe gui ndereo jepei ꞌrã nderekove rekovia mbaꞌemo remeꞌẽ teĩ. Mbaꞌeta ndere oiko xapyꞌa ꞌrã haꞌe ramigua ete teko vai nerexaꞌãi vaꞌekue. x2i"/ Mbaꞌeta ndereko vaia re rive rejerovia vy ‘Jipoi avave rei xerexa vaꞌerã’, ꞌre. Haꞌe rami teĩ neꞌarandua haꞌe reikuaapaa py ae rejekore ꞌrã, ndejeupe ae: ‘Xee anho aiko, xee eꞌỹ vy ndoikoi amboae’, ꞌre teĩ.$1A"/ Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga mokoĩve ma ou xapyꞌa ꞌrã ndere, mbaꞌeta peteĩ ára pyve nememby kuery omanomba ꞌrã, haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe reiko ꞌrã. Haꞌe nunga haꞌe javi oiko xapyꞌa ꞌrã ndere, ndevygua imbaꞌevyky haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe heta ete teĩ. 0 "/“Haꞌe nunga rupi reipotaa rupi rei reiko vaꞌe, endu povaꞌe nunga. Reĩ atã teri vy ndejeupe ae aipoꞌre: ‘Xee anho aiko, xee eꞌỹ vy ndoikoi amboae. Xee ma imeveꞌỹ vaꞌe ndaikoi ꞌrã, neĩ xememby kuery ndoatai ꞌrã guive’, ꞌre.,/Q"/Ndee ma ‘Xee ma xepoꞌaka ꞌrã rakaꞌe rã peve!’ ꞌre vaꞌekue teĩ aỹ peve xeguigua neremoĩ ndepyꞌa re, neĩ repa aguã re voi ndereikuaa potai. <.q"/Anheaꞌã ete ma xevygua kuery re, ambovaipa uka xembaꞌerã vaꞌekue. Haꞌe rami vy amboaxa ndepo py, teĩ ndee ma remboaxya rupi eꞌỹ rereko, tujakueꞌi voi rereko axy.%-C"/“Caldeu rajy, eguapy ke rekyrirĩ reve, haꞌe gui tereo pytũa katy, mbaꞌeta ndevy pe ‘Tetã ikuai vaꞌe re ipoꞌaka vaꞌe’ ndaꞌeavei ꞌrã.w,g"/Mbaꞌeta nhande kuery repya ma Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hery. +/"/Mbaꞌeta ndepire reia oexa pavẽ ꞌrã, oexa ꞌrã rexĩmba rei rã. Mbaꞌeta xee ajoepy vy namboaxyi ꞌrã avakue ma guive rã”, heꞌi.**M"/Ejopy ke mbaꞌexoa, haꞌe emonguꞌi mbaꞌemo raꞌyĩ. Eipeꞌa nderova moꞌãa reiporu vaꞌety, eupi ndeao apy, haꞌe neretyma rei reve eaxa eovy yakã.G) "/ Babilônia tetã okanhymba aguã re ijayvuague “Kunhataĩ Babilônia pygua rajy, eguejy ke reĩa gui, haꞌe yvy kuꞌi py ju eguapy. “Babilônia pygua rajy” heꞌia ma tetã Babilônia pygua kuery haꞌe javi re ijayvu vy. Haꞌe gui apy omombeꞌu haꞌe kuery ikuai axy ꞌrãa. Caldeu rajy, eguapy ke yvy py ae, mbaꞌeta jipovei ma tenda repenaaty, haꞌe ndevy pe ‘Kunhataĩ porã ojou porãvepy’ ndaꞌeavei ma ꞌrã.j(M". Ajapo ꞌrã xeguigua teko porã ovaẽ aguã rami, namombyryvei ma ouvy, ajogueraa jepe aguã voi ndarei ꞌrã. Haꞌe rami vy aexa uka ꞌrã ajogueraa jepea Sião py, Israel kuery mbyte py aexa uka ꞌrã xerexakãa.” _'7". “Pendu ke xeayvua, mbaꞌeta peneakã ratã vaꞌe vy teko porã gui mombyry peiko.&". Haꞌe rami vy kuaray oua katy gui aenoĩ peteĩ xapirẽ, yvy mombyrya gui peteĩ ava aenoĩ xee amongetaa rupi oiko vaꞌerã. Haꞌe rami aguã re xeayvu rire amoingopa avi ꞌrã. Haꞌe nunga xepyꞌa re amoĩ rire haꞌe rami ae ju ꞌrã ajapo. f%E". Mbaꞌeta jypyꞌi guive aikuaa uka vaꞌekue mbaꞌemo oiko vaꞌerã, yma voi mbaꞌemo ndoikoi teri vaꞌe aikuaa uka. Haꞌe vy aipoaꞌe: ‘Xeayvua oiko ae ꞌrã, ajapo ꞌrã aipota vaꞌe haꞌe javi’, haꞌe.u$c". Penemaꞌenduꞌa ke ymave rupi oiko vaꞌekue re, mbaꞌeta xee ae Penderuete, ndoikoi amboae xee ramigua.w#g".“Penemaꞌenduꞌa ke povaꞌe re, pendepyꞌa guaxu aguã. Pejejavy vaꞌety kuery, pemoĩ pendepyꞌa re.r"]".Haꞌe gui oaxiꞌy áry ogueraa ꞌrã hendarã py omoĩ aguã. Haꞌe rã haꞌe py ae ꞌrã oĩ. Guenda gui ndovai ꞌrã. Haꞌe nunga pe ojapukai teĩ nombovai ꞌrã, neĩ peteĩve ndogueraa jepei ꞌrã guive ojexavaia gui. w!g".Amongue ma ovoko gui ouro oguenoẽ ꞌrã, eꞌỹ vy mbaꞌemo opejaa py prata oaꞌã vy opaga ꞌrã ouro re ombaꞌeapo vaꞌe pe nguueterã ojapo uka vy. Haꞌe rami vy henonde oĩ ꞌrã guenapyꞌã re yvy re ngova omovaẽ reve.~ u".Mavaꞌe ndaꞌu xere pembojoja ꞌrã joo rami ete roikoa rami? Mbaꞌe nunga xee ramigua ndaꞌu pemombeꞌu kuaa?<q".Haꞌe gui pendetujaꞌipa peve xee haꞌekue ae ꞌrã aiko, pendeꞌa xiĩmba peve xee roguereko ꞌrã. Haꞌe rami vy ꞌrãe xee rogueraa, romombaraete haꞌe rogueraa jepe.-S".“Jacó haꞌe Israel kuery pekuave vaꞌe, pendu ke xeayvu. Peẽ kuery ma peikoꞌi guive xee roguereko, penderyruꞌi py peĩ reve rogueraa vaꞌe xejyva áry.\1".Haꞌe rami vy tuuete raꞌangaa ojeroꞌa rei ꞌrã oiny. Haꞌe nunga ma ndogueraa jepei ꞌrã hexe ojerovia vaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe nunga ae heraa ꞌrã amboae yvy re oguereko aguã katy. ( K". Babilônia py mbaꞌemo raꞌangaa ikuai vaꞌekue okanhymba aguã re ijayvuague Bel haꞌe Nebo raꞌangaa ma ojeroꞌa-roꞌa rei ꞌrã oiny, mbaꞌeta taꞌangaa omoĩa ꞌrã mymba áry. Nguuete raꞌangaa ma ogueraa ꞌrã guymba kuery áry. Hymba kuery ikaneꞌõ ma teĩ omokaneꞌõve ꞌrã heravy taꞌangaa ogueraa uka vy. Bel haꞌe Nebo ma Babilônia pygua kuery ruete ramigua oguereko vaꞌekue. Haꞌe gui apy ma omombeꞌu haꞌe kuery ojava vy mymba áry taꞌangaa omoĩ rã ojeroꞌa-roꞌave ꞌrã ojeꞌoivy. ve"-Haꞌe rã Israel ramymino kuery ma Senhor re vy omboeko porãmbaa ꞌrã, hexe anho ovyꞌa ꞌrã okuapy. I "-Haꞌe ramo xevy pe aipoꞌea ꞌrã: ‘ Senhor re anho oĩ teko porã haꞌe mbaraete. Haꞌe oĩa py oxĩmba reve oupa ꞌrã hexe ndaꞌijaꞌei vaꞌekue haꞌe javi’, ꞌea ꞌrã.”@y"-Xejee ae aura vaꞌekue, xejuru gui anhetẽ ete vaꞌe oẽ, haꞌe xeayvuague ndopyta rivei ꞌrã. Haꞌe vy aipoaꞌe: ‘Xerenonde ma pavẽ guenapyꞌã re oĩ ꞌrã, pavẽ oapekũ py oura ꞌrã xerery rupi’, haꞌe. Kovaꞌe ayvu rupi ma Jesus reko re ijayvu (Romanos 14.11, Filipenses 2.9-11). }"-Peẽ yvy regua kuery haꞌe javi, xere ae ke pemaꞌẽ peo jepe aguã. Mbaꞌeta xee ae ma Penderuete, ndoikoi amboae.Z-"-Penhemombeꞌu ke, pemombeꞌu peikuaa vaꞌe. Penhomongeta porã ranhe pekuapy. Mavaꞌe tu haꞌe nunga ymave guive oikuaa uka? Mavaꞌe tu haꞌe vaꞌe ára guive omombeꞌu uka? Xee Senhor aiko vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy? Mbaꞌeta ndoikoi tuuete mboae xee eꞌỹ vy. Tuuete heko porã vaꞌe jogueraa jepea ndoikoi, xee eꞌỹ vy.(I"-Haꞌe nunga rupi peẽ kuery yvy regua ikuaia gui peo jepe vaꞌekue, penhemboaty ke pejuvy. Jojavi pevaẽmba, mbaꞌeta yvyra gui mbaꞌemo raꞌangaa ojapo vaꞌekue ojaxei heravy vaꞌe kuery ma mbaꞌeve ndoikuaai, ojapukai ꞌrã okuapy nguuete ndogueraa jepei vaꞌerã pe rive.b="-“Xee ma nhemi rupi eꞌỹ xeayvu, neĩ yvy pytũa py eꞌỹ guive. Jacó ramymino kuery pe aipo ndaꞌei: ‘Xereka rive rima’, ndaꞌei. Xee Senhor ma anhetẽ rupi xeayvu, anhetẽ ete vaꞌe anho aikuaa uka.zm"-Mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor yva moingoare, Nhanderuete yvy nhono porãare, haꞌe yvy oĩ atã aguã rami ojapo vaꞌekue. Opyta rive aguã eꞌỹ onhono, nhanderekoarã ae ojapo vaꞌekue: “Xee ae Senhor, ndoikoi amboae”, heꞌi. 'G"-Haꞌe rã Israel kuery ma Senhor ogueraa jepe ꞌrã rakaꞌe rã guarã. Haꞌe kuery ma noxĩmbai ꞌrã, ndaꞌeve eꞌỹi nho ꞌrã rakaꞌe rã peve.w"-Haꞌe gui taꞌangaa ojapo vaꞌe kuery ma oxĩmba haꞌe ndaꞌevei nho ꞌrã okuapy. Hoꞌapa ꞌrã oxĩmbaa py.lQ"-Anhetẽ ete ndee ma Oreruete ndereko roikuaapa ꞌrã eꞌỹ, Israel kuery ruete orereraa jepea.>u"-Po rami ijayvu Senhor: “Ndepo py amboaxapa ꞌrã mbaꞌemo porã Egito haꞌe Etiópia yvy re ikuai vaꞌe, avakue Sabeu regua tuvixakueve guive. Haꞌe vaꞌe kuery ma nderakykue ꞌrã ojeꞌoi oipokuapaa reve, haꞌe vy nerenonde ju ꞌrã ikuai guenapyꞌã re mbaꞌemo re ojerurea py. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Ndereve anho Nhanderuete oiko, haꞌe Nhanderuete mboae ndoikoi haꞌe eꞌỹ vy’, heꞌi ꞌrã okuapy.” a;"- Haꞌe gui xereko porãa rupi vy amoĩ Ciro huvixaverã, haꞌe amboꞌyvi oguata aguã haꞌe javiꞌi rupi. Haꞌe ramo haꞌe omoatyrõ uka ju ꞌrã xevygua tetã, haꞌe omboupa ju ꞌrã xevygua kuery mombyry ogueraa pyre. hepy re eꞌỹ ꞌrã ojapo, mbaꞌemo omeꞌẽ rivepy re eꞌỹ guive”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. 3"- Mbaꞌeta xee ma ajapo yvy, haꞌe hexe guarã amoingo vaꞌekue avakue. Xepo py ae aipyo yva, haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ajokuai.{ o"- Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe kuery moingoare: “Peikuaaxe ri tyꞌy rakaꞌeve rã guarã? Xapyꞌa rei ndaꞌu peẽ xemboꞌexe ri xeraꞌy kuery haꞌe xepo py ae ajapo vaꞌekue areko aguã re?( I"- Ndaꞌevei ete avi ꞌrã nguu pe “Mbaꞌerã tu xemoingo?” heꞌi vaꞌe, eꞌỹ vy oxy pe “Mbaꞌe re tu xererekoꞌi rakaꞌe?” heꞌi vaꞌe pe.  7"- Ndaꞌevei ete ꞌrã imoingoare re opuꞌã rei vaꞌe kuery pe, mbaꞌeta nhaeꞌũ pẽgue ramigua rive ikuai. Tyrã nhaeꞌũ guigua aipoeꞌi ꞌrã teve ijapoa pe: “Mbaꞌe tu rejapo?” haꞌe rami eꞌỹ vy “Nerembiapo tu oata rima ixãrã”, heꞌi ꞌrã teve? N "-“Toguejy teko porã yva yvatevea gui, taꞌoky arai gui. Haꞌe yvy re ma teko porã toike jogueraa jepea oiko aguã, toiko avi teko porã. Xee Senhor ae haꞌe nunga amoingo vaꞌe”, heꞌi. D "-Xee ma hendy vaꞌe rexa ukaa aiko, haꞌe pytũ moĩa guive. Haꞌe rami ae avi ambou ꞌrã mbyꞌa porã haꞌe mbaꞌemo vai. Xee Senhor ae haꞌe nunga haꞌe javi moingoa aiko.”  "-Haꞌe ramo kuaray oua haꞌe oikea katy peve oikuaa pavẽ aguã xee eꞌỹ vy amboae ndoikoia. Xee ae Senhor, ndoikoi amboae.s_"-Xee ma Senhor, ndoikoi amboae. Xee eꞌỹ vy ndoikoi tuuete. Xee ma romombaraete ꞌrã ndaxekuaai teĩ./"-Xerembiguai Jacó kuery, xerembiporavo Israel kuery ayvu vy ae xee roenoĩ nderery rupi, haꞌe ndere amoĩ nderery apyrã, ndee ndaxekuaai teĩ.4a"-Ndevy pe amboaxapa ꞌrã mbaꞌemo porã onhomi mbyre, haꞌe hepykueve ojaoꞌi pyre, reikuaa aguã xee ae Senhor aikoa, Israel kuery ruete nderery rupi roenoĩ vaꞌe.N"-Haꞌe rami vy xee aa ꞌrã nerenonde rupi. Ndevy amboꞌyvi ꞌrã tape ikarẽ-karẽ vaꞌe, amopẽmba ꞌrã okẽ overa vaꞌe guigua, haꞌe ambovopa ꞌrã ijokoa ferro guigua oĩ vaꞌe.k Q"- Huvixa Ciro Israel kuery omondoukapa ju aguã re ijayvuague Po rami Senhor ijayvu guembiporavo huvixave Ciro reko re: “Ipo oiporu kuaa regua re ajopy herekovy, haꞌe henonde gui aipeꞌapa ꞌrã yvy regua kuery. Hexe amaꞌẽ vy amokangy ꞌrã huvixave ikuai vaꞌe, henonde rupi okẽ ikuai vaꞌe aipeꞌapa ꞌrã nombotyavei aguã rami.q[",Haꞌe gui Ciro pe ma aipoaꞌe: ‘Haꞌe ma xerymba vexaꞌi kuery re opena vaꞌe vy ojapopa ꞌrã xee aipotaa haꞌe javi’, haꞌe. Ciro ma Pérsia pygua huvixave. Babilônia re ipoꞌaka ma vy Israel kuery omondoukapa ju ijyvy katy . Jerusalém tetã pe avi aipoaꞌe: ‘Omoatyrõa ju ꞌrã.’ Templo pe voi ‘Omboytaa ju ꞌrã’, haꞌe.” yk",Yy tyguaxu vaꞌe pe aipoaꞌe: ‘Ndepiru ke, haꞌe nderegua yakã ikuai vaꞌe voi xee amombirupa ꞌrã.’zm",Haꞌe rã xerembiguai ijayvuague ma xee amoingo ꞌrã, ajapo ꞌrã xeayvu mombeꞌua kuery ijayvua ojeupity aguã rami. Haꞌe rami vy Jerusalém tetã pe aipoaꞌe: ‘Haꞌe py ma ikuaia ju ꞌrã.’ Haꞌe Judá yvy re tetã ikuai vaꞌekue pe ma ‘Ojapoa ju ꞌrã’, haꞌe. Haꞌe py oogue hoꞌapa vaꞌekue pe ma ‘Xee amoatyrõmba ju ꞌrã’, haꞌe.{",Xee ajapo profeta ramigua rive apu rupi ijayvua ojeupity eꞌỹ aguã rami, haꞌe namoꞌaranduveipa ꞌrã imbaꞌekuaa vaꞌe. Mbaꞌeta hiꞌarandu vaꞌekue ajapo ꞌrã ndoikuaavei aguã rami, hiꞌaranduague mbaꞌemo vairã opytapa aguã.C~",Po rami ijayvu Senhor pendereraa jepea, penderyruꞌi py ma voi penemboeteꞌi vaꞌekue: “Xee ma Senhor opa mbaꞌe apoa. Xee aeꞌi aipyo vaꞌekue yva, haꞌe anhono vaꞌekue yvy.U}#",Haꞌe nunga Senhor ojapo rire peporai ke, yva regua pendekuai vaꞌe. Haꞌe peẽ yvy guyrygua kuery, peroporaei avi ke. Peẽ yvyty haꞌe kaꞌaguy pendekuai vaꞌe, haꞌe yvyra pendekuai vaꞌe haꞌe javi, penhendu ke mboraei rupi, mbaꞌeta Senhor oepy Jacó kuery, haꞌe Israel kuery ogueraa jepe vy onhemboete uka rire. 7|g",Haꞌe rami ꞌrãgue py pejejavyaty amokanhymba ꞌrã yvyxĩ rami, haꞌe pendereko vaiaty amomba ꞌrã arai rami. Pejevy ju haꞌvy xea katy, xee rogueraa jepe rire.” y{k", Ogueraa jepe aguã re ijayvuague “Jacó haꞌe Israel kuery, penemaꞌenduꞌa ke povaꞌe nungakue re, mbaꞌeta peẽ ma xerembiguai kuery! Xee ae rojapo vaꞌekue xerembiguairã. Israel kuery, xee ndaxerexarai ꞌrã pendegui.xzi",Haꞌe nunga avakue ma tanhimbu rive hoꞌu oiny vaꞌe rami ikuai, okuraxõ py onhembotavy uka vy ojekore vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ndogueraa jepe kuaai guekove, neĩ aipo ndeꞌi kuaai: “Apu re eꞌỹ ri ndaꞌu ajerovia?” ndeꞌi. myS",Neĩ peteĩve ma ndoikuaa pota porãi ꞌrã, naiꞌarandui haꞌe mbaꞌeve ndoikuaai aipoeꞌi aguã: “Peteĩ ijaygue ma apy tata py, haꞌe tapyĩ áry aexy mbojape. Hiꞌáry ma xoꞌo aexy ma vy haꞌu. Haꞌe ijaygue mboae gui ndaꞌu ajapo ꞌrã ri ojeguaru pyrã? Xerenapyꞌã re ꞌrã ri ndaꞌu aĩ yvyra pẽgue renonde?” ndeꞌi ꞌrã.x",Haꞌe kuery ma mbaꞌeve ndoikuaai, oꞌarandurã nomoĩ, hexa ojapa ma oexa eꞌỹ aguã, ikuraxõ py voi ndoikuaavei ma./wW",Haꞌe gui ijaygue mboae gui ma ojapo ꞌrã nguueterã, mbaꞌemo raꞌangaa rive. Haꞌe vaꞌe renonde ma oĩ ꞌrã guenapyꞌã re. Ngova yvy re omovaẽ reve ojerure ꞌrã oiny haꞌe nunga pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Xereraa jepe ke, mbaꞌeta ndee ma xeruete”, heꞌi ꞌrã.pvY",Peteĩ ijaygue ma oapy ꞌrã tata py. Haꞌe vaꞌe py ma ombojy ꞌrã xoꞌo hoꞌu aguã. Oexy ma vy hevyatã ꞌrã, haꞌe ojapeꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã oiny: “Haꞌeve ajapeꞌe ma, haꞌe aexa hexakãa”, heꞌi ꞌrã.^u5",Haꞌe nunga yvyra ma avakue oapy aguã ikuai. Amongue yvyra pẽgue omoendy vy ojapeꞌe ꞌrã oiny, mbojape ombojy ꞌrã guive. Haꞌe vaꞌe yvyra gui ae avi ojapo ꞌrã nguuete raꞌangaarã. Haꞌe rami vy henonde oĩ ꞌrã guenapyꞌã re. Mbaꞌemo raꞌangaarã ojapo vaꞌekue renonde oĩ ꞌrã guenapyꞌã re ombojerovia vy.Xt)",Haꞌe rami aguã ma avakue oakeꞌo ꞌrã yary, haꞌe eꞌỹ vy cipreste, carvalho, yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe gui oiporavo vy. Xapyꞌa rei onhotỹ ꞌrã pinho yky, oky ramo yvate ovy vaꞌerã.Hs ", Haꞌe gui yvyra gui mbaꞌemo raꞌangaa ojapo kuaa vaꞌe voi ixã omoatã vy lápis py oaꞌã ꞌrã heravy mbaꞌemo raꞌangaarã. Haꞌe rami vy yvyra nhopĩa py ju ꞌrã onhopĩ-nhopĩ, haꞌe oaꞌã ju ꞌrã imarkaa py. Haꞌe vy ojapo ꞌrã ava rami ete iporã rei vaꞌe, ooꞌi oĩ atyrã py oĩ aguã.)rK", Haꞌe gui ferro re ombaꞌeapo vaꞌe ma ojapo ꞌrã peteĩ haxa. Haꞌe gui ma tata py ombaꞌeapo vy mbaꞌemo raꞌangaa ju ꞌrã ojapo ombota-mbota vy. Ojapo ꞌrã heravy ojyva mbaraetea py. Haꞌe rami teĩ okaruxe vy ikaneꞌõ ꞌrã, yy ndoyꞌui vy naꞌimbaraetevei ꞌrã.Iq ", Mbaꞌeta haꞌe nunga mboetea ma guive rã ndaꞌevei nho ꞌrã, ijapoare ava meme ramo. Haꞌe kuery toupa xerenonde ojexa uka aguã. Haꞌe gui ma tonhemondyipa ju ojeꞌoivy oxĩmba vy. p#", Mavaꞌe ndaꞌu tuueterã ojapo, eꞌỹ vy mbaꞌemo ryku gui mbaꞌemo raꞌangaarã ojapo ꞌrã, mbaꞌeverã ndovarei vaꞌerã rive?:om", Mbaꞌemo raꞌangaa mbojeroviaa rupi ikuai vaꞌe naiꞌaranduia re ijayvuague Mbaꞌemo raꞌangaa apoa ikuai vaꞌe haꞌe javi ma mbaꞌeverã ndovarei, taꞌangaa haꞌe kuery ojou porãve vaꞌe voi. Haꞌe kuery ae oikuaa uka mbaꞌeve ndoexai haꞌe ndoikuaaia, ndaꞌevei nho aguã rami.n",Penhemondyi eme, pekyje eme guive. Haꞌe vaꞌe ára guive namombeꞌui teve haꞌe nunga pẽvy? Ndaikuaa ukai ri tyꞌy? Peẽ kuery ma xekuaa ukaarã pendekuai. Oiko avi ꞌrã ndaꞌu amboae tuuete xee ramigua? Any, amboae itaova ndoikoi xee aikuaa vaꞌe.” m",Mavaꞌe ndaꞌu xee ramigua oiko ymave rupi mbaꞌemo oiko vaꞌerã mombeꞌua, ymavegua kuery amoingo guive? Haꞌe rami ri ramo tove toikuaa uka, tomombeꞌu porã haꞌvy xerenonde. Tomombeꞌu mbaꞌemo oiko vaꞌerã, mbaꞌemo ndojeupityi teri vaꞌe.:lm",Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruvixave, heraa jepea, Senhor ixondaro reta vaꞌe: “Xee ma jypyꞌi guive haꞌe opaa py guarã aiko. Xee eꞌỹ vy ndoikoi tuuete mboae.k/",Haꞌe kuery vaꞌe regua ma ‘Xee ma Senhor pegua’, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rã amboae ma Jacó rery rupi onhemboery uka ꞌrã. Haꞌe rã amboae ju opo re ae ombopara ꞌrã: ‘Xee ma Senhor pegua’ heꞌia vaꞌe, haꞌe guery apyrã omoĩ ꞌrã Israel rery py.” j",Haꞌe ramo haꞌe kuery ma jai ipotypa vaꞌe rami avi ikuai porã ꞌrã, haꞌe yakã yvýry yvyra hiꞌaĩ vaꞌe rami.iiK",Mbaꞌeta oyꞌuxe rei vaꞌe kuery pe anhoẽ ꞌrã yy, amboxyry ꞌrã yvy piru reiague rupi. Haꞌe rami ae avi Xenheꞌẽ voi anhoẽ ꞌrã neramymino kuery áry, haꞌe kuery áry anhoẽ ꞌrã amoingo porã aguã.;ho",Po rami ijayvu Senhor penemoingoare, penderyruꞌi py ma voi pendeapo vaꞌekue, haꞌe penepytyvõa: Jacó kuery xerembiguai, xerembiayvu kuery roiporavo vaꞌekue, pekyje eme.pg [",“Aỹ ma peẽ Jacó kuery xerembiguai, haꞌe Israel kuery xerembiporavo pendekuai vaꞌe, pendu ke.-fS"+Haꞌe nunga rupi ae amboyke ꞌrã pembojeroviaaty rupigua yvatekueve. Jacó kuery ma amboaxa ꞌrã imombaarã pe, Israel kuery amboaxa ꞌrã ijojaiarã pe.” tea"+Mbaꞌeta penderu ypy ma heko vai, haꞌe gui nhanembyte guarã amoĩ vaꞌekue ju ojejavy okuapy xerovai.mdS"+Xemomaꞌenduꞌa ke, jaa ke romboayvu aguã py. Penhemombeꞌu porã ke romboeko porã kuaa aguã.c%"+Haꞌe ramive ma xee, xee ae pendereko vaiaty ambogue vaꞌe, xejee ae amaꞌẽ vy. Haꞌe rami vy naxemaꞌenduꞌavei ma pejejavyague re.zbm"+Xevy peguarã ndapejoguai takua heakuã porã vaꞌe pendeperáta re, naxembovyꞌai guive mbaꞌemo peapy aguã pejuka vaꞌekue kyra pemeꞌẽ vy. Haꞌe rami ꞌrãgue py pejejavya py rive xembovoyi, xemokaneꞌõ guive pendeko vaia py.vae"+Mbaꞌeta xevy pe ete ndaperui vexaꞌi raꞌy peapy reve pemeꞌẽ vaꞌerã, naxemboetei guive mbaꞌemo pejukaa py. Xee ma norombovoyi mbaꞌemo aju xejeupe guarã ameꞌẽ uka vy, noromokaneꞌõi guive heakuã vaꞌe aapy uka vy.$`A"+“Haꞌe rami teĩ Jacó kuery, xevy pe ma peẽ kuery ndapejapukai. Haꞌe rami ꞌrãgue py Israel kuery, penekaneꞌõmba rive xevy pe pendekuaia gui.p_Y"+peteĩ regua xejeupe guarã ae amoingo vaꞌekue pe, xere imaꞌenduꞌaa rupi xereroporaei aguã.” w^g"+Haꞌe ramo mymba kaꞌaguy regua voi xemboete ꞌrã okuapy, jagua-tuvy nheꞌẽ haꞌe guyra nhandu raꞌy, tekoa eꞌỹa rupi yy amoĩ ramo, haꞌe yakã yvy piru reiague rupi. Xevy guarã aiporavo vaꞌekue oyꞌu aguã rami ajapo,{]o"+Mbaꞌeta xee ajapo ꞌrã mbaꞌemo pyau aỹꞌi ma voi ojekuaa oiny aguã rami. Xapyꞌa rei ndaꞌu ndapexai ri? Mbaꞌeta tekoa eꞌỹa rupi ju ꞌrã xee aexa uka tape, haꞌe yvy piru reiague rupi ajapo ꞌrã yakã oxyry aguã rami.{\o"+“Aỹ gui ma penemaꞌenduꞌave eme mbaꞌemo oiko vaꞌekue re rive, yma guare-guare re anho pendepyꞌa eme.[+"+Haꞌe gui haꞌe kuery rakykue ojapo vaꞌekue karóxa haꞌe kavaju ojeꞌoi avi aguã rami, xondaro kuery imbaraetekueve guive. Haꞌe py ae haꞌe kuery hoꞌapa, nopuꞌãvei, neĩ ndoikovei ꞌrã guive, tataendy ogue vaꞌekue rami avi. Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi:bZ="+Po rami Senhor ijayvu. Haꞌe ma ymave yeꞌẽ rupi ojapo vaꞌekue peteĩ tape, yy oxyry atã vaꞌekue mbyte rupi ixupegua kuery oaxa aguã. Apy ma ijayvu Yeꞌẽ Pytã mbyte rupi Israel kuery oaxapaague re . mYS"+Xee ma Senhor Penderuete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Israel kuery moingoare, penderuvixave”, heꞌi. "X="+ Babilônia pygua poꞌakaa gui ogueraa jepe aguã re ijayvuague Senhor pendereraa jepea, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma po rami ijayvu: “Peẽ kuery roayvu vy Babilônia yvy re amondouka ꞌrã hovaigua kuery tetã re opuꞌã okuapy vaꞌerã. Haꞌe rã haꞌe pygua caldeu kuery ma ajapo ꞌrã onhamba aguã rami. Kanoã haꞌe kuery oguerovyꞌa rei vaꞌekue py ae ꞌrã ojava.,WQ"+ Ára oiko eꞌỹ mbove ma voi xee ae aiko rakaꞌe. Ndoikoi guive xepo gui jopeꞌaarã. Mbaꞌeta xee mbaꞌemo ajapo ta ramo mavaꞌe tu xejoko ta?” heꞌi. mVS"+ Xee ma amombeꞌu uka ma voi ajogueraa jepe aguã. Haꞌe vaꞌe ambou ma vy aikuaa uka ju. Penembyte ndoikoi amboae ramigua tuuete, haꞌe rã peẽ kuery ma xekuaa ukaarã pendekuai”, heꞌi Senhor. “Xee ae ma Penderuete.JU "+ Xee, xee ae ma Senhor. Xee eꞌỹ vy ndoikoi jogueraa jepearã.JT "+ “Haꞌe rã peẽ ae ma xereko mombeꞌuarã pendekuai”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Peẽ ma xerembiguairã aiporavo vaꞌekue xeayvua pendu vy perovia aguã, haꞌe rami vy xee anho aikoa peikuaa aguã, mbaꞌeta xee aiko eꞌỹ mbove peteĩve tuuete ndoikoi rakaꞌe, haꞌe xee aiko rire voi amboae ndoikoi ꞌrã.oSW"+ Tou avi yvy regua kuery haꞌe javi, taꞌijatypa opa marãgua kuery ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu omombeꞌu kuaa ꞌrã haꞌe nunga, haꞌe nhandevy oikuaa uka yma rupi amombeꞌu uka vaꞌekue-ꞌekue? Haꞌe rami vy toexa uka imombeꞌuarã oguereko ri vy, heko porãa kuaa ukaarã, nhaendu vy ‘Anhetẽ ete ae’ jaꞌe aguã. uRc"+“Peru ke hexa oĩ vaꞌeri ndoexai vaꞌe kuery, haꞌe ijapyxa oĩ vaꞌeri ndojapyxakaxei vaꞌe guive.mQS"+xerery rupi aenoĩ vaꞌekue haꞌe javi, xee ae anhemboete uka vy amoingo haꞌe ajapo vaꞌekue. ]P3"+Kuaray ijapuꞌaꞌia katygua pe aipoaꞌe ꞌrã: ‘Emeꞌẽmba ju ke.’ Haꞌe kuaray puku-a katygua pe avi ‘Ejoko eme’, haꞌe ꞌrã. Peru ke xeraꞌy kuery mombyry gui, peru xerajy kuery yvy apy gui, ~~|0{yxwvztsrqq+p{oonpmlkki}hgfxedcc,aa#`_>^]]\_[ZZAYXrW`VV-UaTfSRRQRPOO(NN"MLKJII HdGxFEDCB@?>> =L< Haꞌevea rami okaru eꞌỹ re ikuai aguã re ijayvuague “Ejapukai atã, ejejoko eme, ejapukai mimby guaxu rami. Xevygua kuery pe eikuaa uka heko vaia, Jacó kuery pe emombeꞌu ojejavya.bc="9Haꞌe rami vy heko vai vaꞌe re ma noĩ ꞌrãe mbyꞌa porã”, heꞌi Nhanderuete. +bO"9“Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma yeꞌẽ omyĩ vaꞌe rami ikuai. Mbaꞌeta haꞌe nunga ndopytuꞌui ꞌrã, yy ojegui ae omombo ꞌrã yapo haꞌe ikyꞌakue.^a5"9Haꞌe kuery xereroporai ramo ameꞌẽ ꞌrã mbyꞌa porã. Mbyꞌa porã ameꞌẽ ꞌrã mombyry ikuai vaꞌe pe, haꞌeꞌi py ikuai vaꞌe pe guive. Haꞌe rami vy xee amonguerapa ꞌrã”, heꞌi Senhor. }`s"9Haꞌe kuery ikuaia aexa teĩ amonguera ꞌrã. Haꞌe vy areko haꞌe ambovyꞌa ju ꞌrã ojaeꞌo okuapy vaꞌe.`_9"9Heta vaꞌe kuery mbaꞌemo oipotapa reia rupi ikuai ramo ma xepoxy vy amoingo axy vaꞌekue. Haꞌe rami vy xerova amoꞌã, xepoxy teĩ xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe ma haꞌe kuery ae oipotaa rami rive ikuai.r^]"9Mbaꞌeta riae eꞌỹ ꞌrã xee ajojou vai, ndaxepoxy riaei ꞌrã guive. Mbaꞌeta haꞌe rami aiko vaꞌe rire haꞌe kuery nheꞌẽ ikangypa vy hoꞌapa ꞌrãgue xerenonde, haꞌe xee amoingo vaꞌekue pytuẽa opa ꞌrãgue.[]/"9Mbaꞌeta po rami ijayvu Yvate ete vaꞌe, Ipoꞌakapa vaꞌe, Hiꞌamba marã eꞌỹ vaꞌe, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hery vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xee ma yvate ete ikyꞌa eꞌỹa py aiko vaꞌe. Aiko avi iporiau rei haꞌe ikangy vaꞌe reve, ambopyꞌa guaxu aguã ikangy vaꞌe, haꞌe ambovyꞌa ju aguã iporiau rei vaꞌe.^\5"9 Ojeko rerova vaꞌe kuery ikuai porã aguã re ijayvuague Aipoꞌea ꞌrã: “Pembojoja ke taperã, pembojoja haꞌe pereko katu, xevygua kuery renonde gui peipeꞌapa onhepyxanga aguã oĩ vaꞌekue.”Q["9 Rejapukai ramo tove mbaꞌemo raꞌangaa rereko vaꞌe ae tandereraa jepe! Haꞌe nunga ma yvytu rive ꞌrã ombovevepa heravy, peteĩgueꞌi oipeju teĩ ogueraapa vyvoi ꞌrã. Haꞌe rã xere ojerovia vaꞌe kuery pe ma yvy ameꞌẽ ꞌrã imbaꞌerã, haꞌe ramo hekoa ꞌrã xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry.” zZm"9 Xee aikuaa ukapa ꞌrã haꞌe rami ete reikoa. Haꞌe ramo nerembiapokue ma mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã ndevy.IY "9 “Haꞌe gui mavaꞌe gui ndaꞌu rekyje, apu rupi reiko aguã? Mbaꞌeta nanemaꞌenduꞌai xere, xereko re ndereikuaa potai guive. Yma guive akyrirĩ teve xerenonde nderejererokyjei aguã?9Xk"9 Mombyry ete reguata vy nekaneꞌõ teĩ ‘Ovare vaꞌeꞌỹ ma taꞌvy ajapo’, nderei ꞌrã. Mbaꞌeta rejou ꞌrãe reka vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ae nanekangyi ꞌrã. ?Ww"9 Haꞌe gui huvixavea py reo ꞌrã mbaꞌemo kyra haꞌe heakuã porã vaꞌe remeꞌẽ vaꞌerã reve. Haꞌe gui mombyry katy ꞌrã remondouka ndeayvu reraarã, yvyra rupa peve.>Vu"9Nerokẽ kupe haꞌe okenda rupi rembopara ꞌrã ndaꞌevei ete vaꞌe py. Haꞌe gui remoatã ꞌrã nheovãa, haꞌe rejeupi ꞌrã tupa py, rembopy ꞌrã ndetavy aguã. Haꞌe kuery reve pejogueroayvu ꞌrã reipota vaꞌe re. Haꞌe vy ‘Nhandetavy haꞌvy’ ꞌre vy remaꞌẽ ꞌrã ipire reia re. U"9Haꞌe gui yvyty yvateve vaꞌe áry remoĩ ꞌrã nderupa. Haꞌe katy ju reẽ ꞌrã taꞌangaa pe mbaꞌemo remeꞌẽ aguã.T"9Haꞌe rami vy ita yxyĩ rei vaꞌe mbyte rupi pendereko rami ae ꞌrã pendekuai. Haꞌe vaꞌe áry ae avi penhoẽ ꞌrã heakuã porã vaꞌe, haꞌe taꞌangaa pe rive pemeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo aju. Xee ndaꞌu arovyꞌa ꞌrã ri haꞌe rami pendekuaia?@Sy"9Peẽ kuery ma tavy reia rupi anho pendekuai yvyra hogue ana vaꞌe mbyte rupi. Haꞌe py ma penderaꞌy kuery ae pejuka uka ꞌrã yvyugua oĩ vaꞌe py, haꞌe itaova paꞌũ rupi.!R;"9Mbaꞌexagua tu pembojaru rei pekuapy? Mbaꞌexagua rovai tu peipeꞌa pendejuru, haꞌe pendeayvu rei? Peẽ kuery tu teko vai haꞌe apu guigua meme.|Qq"9“Haꞌe gui peẽ kunha imbaꞌevyky vaꞌe piꞌa kuery, peju ke apy, itavy rei rã ojavyky reipy piꞌa kuery.P"9haꞌe ramo oike ꞌrã mbyꞌa porã oendu aguã py. Mbaꞌeta teko porã rupi ikuai vaꞌekue opytuꞌu ꞌrã ngupa rupi. QO "9 Mbaꞌemo raꞌangaa mboetea rupi Israel kuery ikuaia re ijayvuague “Heko porã vaꞌe kuery omano teĩ avave rei ndoikoi haꞌe nunga re oikuaa pota vaꞌe. Avakue ojeroviapy heraa ramo avave rei noexaꞌãi ꞌrã haꞌe nunga re, mbaꞌeta heko porã vaꞌe kuery ranhe ꞌrã heraa nhomoingo axyarã ou eꞌỹ re,lNQ"8 Haꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi ꞌrã: “Peju ke, aru ꞌrã vinho irove vaꞌe jakaꞌu aguã. Haꞌe gui koꞌẽ rã ange guare rami ae ju ꞌrã nhandekuai, haꞌe rami eꞌỹ vy jakaꞌupave ꞌrã”, heꞌi okuapy. M7"8 Haꞌe kuery regua ma jagua rami hoꞌupa rei vaꞌe guive, okaru teĩ naevyatãi ꞌrã. Joe opena vaꞌe mbaꞌeve oikuaa vaꞌeꞌỹ ikuai. Peteĩ-teĩ oiko ꞌrã haꞌe ae oipotaa rami, peteĩ-teĩ ojoupavexea rupi rive ꞌrã oiko, haꞌe rami ikuai vaꞌe ma guive rã.L3"8 Mbaꞌeta haꞌe kuery retã rarõa kuery ma ára revegua eꞌỹ rami meme ikuai, mbaꞌeve ndoikuaai. Jagua onheꞌẽ eꞌỹ vaꞌe ikuai vaꞌe meme, onheꞌẽ aguã ndaꞌevei vaꞌe. Haꞌe kuery ma oexa raꞌua re rive ꞌrã ikuai, inhateꞌỹ vy okexe vai vaꞌe.;Ko"8 Israel kuery rerekoa kuery ára revegua eꞌỹ rami ikuaia re ijayvuague Peẽ mymba jai rupi pendekuai vaꞌe, haꞌe kaꞌaguy rupigua inharõ vaꞌe, peju ke pekaru.4Ja"8Israel kuery opa rupi oaĩmba vaꞌekue Senhor Nhanderuete omboaty ju vy aipoeꞌi: “Xee amboatyve ju ꞌrã, onoꞌõ ma voi okuapy vaꞌekue amboetave vy”, heꞌi. [I/"8haꞌe kuery voi xee araa ꞌrã xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, ambovyꞌa ꞌrã xevygua oo onhemboꞌeaty py. Haꞌe ramo haꞌe kuery omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo ogueru vaꞌe, haꞌe xee ajou porã ꞌrã xevygua altar áry mbaꞌemo haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌe. Mbaꞌeta xevygua oo pe ma ‘Yvy regua kuery haꞌe javi onhemboꞌe atyrã oĩ’, ꞌea ꞌrã.” Kovaꞌe ayvu rupi Jesus ijayvu Mateus 21.13, Marcos 11.17 haꞌe Lucas 19.46 py. nHU"8Haꞌe gui amboae yvy regua teĩ Senhor omboete aguã onhemboja, haꞌe Senhor rery omboetea rupi hembiguairã ikuai aguã, tá, sábado ára omongyꞌaa rupi eꞌỹ omboete, haꞌe xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi ikuai ramo7Gg"8xero py ajapo ꞌrã haꞌe vaꞌe re imaꞌenduꞌa porãa aguã rami, xero korapy py, haꞌe ixupe ameꞌẽ ꞌrã peteĩ tery guaꞌy haꞌe guajy kueryrã vaꞌekue gui oguerovyꞌave vaꞌerã. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ pe ameꞌẽ ꞌrã heryrã imarã eꞌỹ vaꞌe, ivaipa vaꞌerã eꞌỹ.6Fe"8Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Eunuco teĩ xevygua sábado ára nhavõ xemboetea rupi oiko, xee aipota vaꞌe ojee omoĩ haꞌe xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi oiko ramoE"8Amboae yvy guigua Senhor re onhemboja vaꞌe aipo teꞌi eme: “ Senhor xepeꞌa ꞌrã ojeupegua kuery mbyte gui.” Neĩ eunuco voi ojeupe “Yvyra pirukue rami rive aiko”, teꞌi eme. Eunuco ma tembiguai oaꞌyĩjo pyre. Ymave rupi eunuco haꞌe amboae yvy guigua kuery ma ndaꞌevei vaꞌekue Nhanderuete pegua kuery mbyte py ikuai aguã . Aỹ gui ma haꞌeve, apy ijayvua rami. _D7"8Ovyꞌa ete ꞌrã avakue haꞌe rami ikuai vaꞌe, avakue raꞌy kuery haꞌe nunga re oĩ atã vaꞌe, sábado ára omongyꞌa rei eꞌỹ aguã ojejoko, haꞌe opo py mbaꞌemo vai ojapo rei eꞌỹ vaꞌe.” jC O"8 Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery avi oenoĩ aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Teko porã rupi ete ke peiko, anhetẽ rupi pendekuai, mbaꞌeta rogueraa jepea ovaẽ raiꞌi ma, xeguigua teko porã ojekuaa raiꞌi ma.,BQ"7 Haꞌe gui juuꞌy ikuaiague py yvyra tuvixa vaꞌe henhoĩ ꞌrã, jai rogue rekovia henhoĩ ꞌrã murta. Murta ma yvyra tuvixa haꞌe ovareve vaꞌe. Haꞌe nunga ma Senhor re imaꞌenduꞌa porãa haꞌe omboetea aguã oiko ꞌrã imarã eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe rã peve guarã.” kAO"7 “Haꞌe rami rã peẽ kuery peo ꞌrã pevyꞌa reve, pendekuai porãꞌia rupi roguereko ꞌrã heravy. Penerenonde yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe poraei onhendu ꞌrã, yvyra ikuai vaꞌe voi ojepopete ꞌrã okuapy.X@)"7 haꞌe rami ae avi xeayvu xejuru gui oẽ vaꞌe voi ndojevy rivei ꞌrã xea py. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojapo ꞌrã xee aipota vaꞌe, anhembopyꞌaague ojapopa ꞌrã, haꞌe rami aguã ae ambou rire. r?]"7 Mbaꞌeta oky haꞌe yroꞌy yva gui hoꞌa vy haꞌekue katy ju ndooi ꞌrã yvy omoakỹ eꞌỹ re, haꞌe rami vy ojapo ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩare ojouve ju aguã rami, haꞌe mbojape hoꞌuxe vaꞌe voi ojou aguã rami,>3"7 “Mbaꞌeta yvy gui yva yvate etevea rami avi pendereko gui xereko voi yvateve, haꞌe peẽ kuery penhembopyꞌaa gui anhembopyꞌaa yvateve avi.=7"7“Mbaꞌeta xee anhembopyꞌaa ma peẽ kuery penhembopyꞌaa ramigua eꞌỹ, haꞌe xereko voi peẽ kuery reko ramigua eꞌỹ”, heꞌi Senhor.m<S"7Tove heko vai vaꞌe tojepeꞌa oikoaty gui, ojejavy rei vaꞌe tojepeꞌa haꞌeveꞌỹa rami onhembopyꞌaa gui. Tojeko rerova Senhor pe, mbaꞌeta omboaxy ꞌrã. Tojevy Nhanderuetea py, opa mbaꞌe py joperdoa vaꞌe ramo.Y;+"7Peka ke Senhor ojejou uka teria ja, pejapukai ixupe haꞌeꞌi py teri oĩa ja.':G"7Maꞌẽ, peẽ kuery penoĩ ꞌrã pexa vaꞌety eꞌỹ regua kuery. Haꞌe kuery penderexa vaꞌety eꞌỹ teĩ onha ꞌrã jogueruvy pendea katy. Haꞌe kuery ma Senhor Penderuete, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ojerovia etea rupi ou okuapy, penemboete uka ramo.” 9'"7Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma amoĩ rakaꞌe xepoꞌakaa kuaa ukaarã yvy regua kuery pe, huvixa yvateve vaꞌe haꞌe kuery re opena vaꞌerã.H8 "7Pejapyxaka porã ke, haꞌe peju xea py. Pendu, peikove riae aguã. Mbaꞌeta pendevy ajapo ꞌrã xereve guarã rakaꞌe rã peve guarã, haꞌe romboaxy ꞌrã Davi pe xeayvuague rami vy. X7)"7Mbaꞌe re tu peráta pemeꞌẽ ꞌrã tembiꞌu reꞌỹ? Mbaꞌe re tu penderyꞌai ꞌrã penembovyꞌaarã reꞌỹ? Pendu ke, peꞌu iporã vaꞌe. Haꞌe rami vy pevyꞌa ꞌrã iporã ete vaꞌe re.6 "7 Nhomboaxypa aguã re ijayvuague “Peẽ kuery pendeyꞌuvei vaꞌe, pendu ke, haꞌe peju yvu oĩa py peyꞌu. Pendeperáta eꞌỹ vaꞌeri peju pejogua haꞌe pekaru. Tá, peju ke pejogua vinho haꞌe kamby, peráta reꞌỹ, hepy reꞌỹ.o5W"6Haꞌe rã nderovai ma tembiporu revegua ou vy ndojapoi ꞌrã mbaꞌeve. Ndere ijayvu rei vaꞌe ou teĩ ndee ꞌrã ndepoꞌaka. Haꞌe ramigua ma xee Senhor ambou xerembiguai kuery peguarã amboeko porã vy”, heꞌi Senhor. 04Y"6Mbaꞌeta xee ma ferro re ombaꞌeapo vaꞌe moingoare, tata py hatapyĩ re oipeju vy tembiporurã ojapo vaꞌety. Amoingo avi nhomombaarã mbaꞌemo ombovaipa aguã.3"6Xapyꞌa rei ndere opuꞌã vaꞌe oiko teĩ xee ambou vaꞌe eꞌỹ ꞌrã. Haꞌe ramo ndere opuꞌã vaꞌe oitypaa ꞌrã nerenonde.F2"6Teko porã rupi ꞌrã anhangareko ndere nemoingo axyarã vaꞌekue gui mombyry, haꞌe ramo nderekyjevei ꞌrã. Nemondyiarã vaꞌekue gui voi mombyry ꞌrã reiko, ndouvei ꞌrã ndere. 1"6 Nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery haꞌe javi ma xee Senhor ae ꞌrã amboꞌe. Haꞌe ramo ikuai porã ꞌrã opa mbaꞌe py. !0;"6 Ndea py torre ajapo ju ꞌrã rubi gui, kora rokẽ ma carbúnculo gui, haꞌe tetã kora haꞌe javi rupi ma itaendy iporãve vaꞌe gui ꞌrã ajapo.q/["6 “Ndee Sião tetã, reiko axy haꞌe nanembovyꞌaavei rã rejexavai rei vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ emaꞌẽ, ndea py ita oity pyre ambojoꞌa ju vy pytã vaꞌe py ꞌrã amboja, haꞌe ita safira py ju ꞌrã amboyta. Safira ma itaendy hovy vaꞌe, rubi ma pytã vaꞌe, haꞌe rã carbúnculo ma pytã vaꞌe tuvixave vaꞌe. Ita hepyve vaꞌe meme. [./"6 Mbaꞌeta yvyty ikuai vaꞌe ojepeꞌapa, haꞌe yvyꞌã voi ovapa ꞌrã teĩ romboaxya ma ndopai ꞌrã, haꞌe ndevy pe xereve guarã ajapo vaꞌekue nombovaipaai ꞌrã”, heꞌi Senhor nemboaxy vaꞌe. k-O"6 “Xevy pe rã haꞌe nunga Noé oiko jave guare rami, mbaꞌeta aura Noé oiko jave guare rami veꞌỹ yy py yvy ndajaoꞌivei aguã re. Haꞌekue rami ae aỹ ma ndevy pe ju aura ndaxevaivei, neĩ ndorojou vaivei aguã re. ,"6Xepoxy etea rupi ndegui xerova amoꞌã xapyꞌaꞌi vaꞌekue ri romboaxya opa eꞌỹ vaꞌe ju aendu”, heꞌi Senhor nderepya.W+'"6Xapyꞌa raiꞌi xee roeja vaꞌekue ri romboaxy etea rupi ju ꞌrã rogueru. *"6Nderuete aipoeꞌi: “Kunha opoi pyre iporiau rei vaꞌe, haꞌe kunhataĩ oeja pyre rami reiko vaꞌekue ri Senhor nerenoĩ ju.9)k"6Mbaꞌeta nemoingoare ae oiko neme, Senhor ixondaro reta vaꞌe ma hery. Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma nderepya, ‘Yvy jave regua ruete’ ꞌepy vaꞌe ae.”f(E"6“Ekyje eme, mbaꞌeta nanemoxĩmbaavei ꞌrã. Exĩmba rei eme, nanemoꞌyvyĩꞌiavei ꞌrã. Mbaꞌeta nderexaraipa ꞌrã nekunhataĩ jave rexĩmba reia rupi reikoague re, imeveꞌỹ vaꞌe rami reikoague re guive.g'G"6Mbaꞌeta peẽ kuery penderetave ꞌrã peovy reiporu kuaa regua haꞌe reiporu kuaa eꞌỹa katy. Haꞌe gui neremiarirõ kuery ipoꞌaka ꞌrã yvy regua kuery re, haꞌe hekoa ju ꞌrã tetã opyta rei vaꞌekue py. ?&w"6Haꞌe nunga rupi embopyve ke ndero reĩa renda, emoatãve ke ndero aoꞌia peĩ aguã. Embotuvixa eꞌỹ eme, embopukuve ikuaarã, haꞌe emoꞌã ratãve ke yvyra rakua ijytarã.w% i"6 Sião pygua kuery ikuai porã aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Ndee kunha, nememby eꞌỹ vaꞌe ae kyrĩ vaꞌe nereikuavãi vaꞌekue, eporaei ke revyꞌaa rupi. Kyrĩ vaꞌe raxy nerendui teri vaꞌekue, evyꞌa ke reporaei reve, erojapukai. Mbaꞌeta kunha opoi pyre rami reiko vaꞌekue ri nememby kuery hetave ꞌrã ome reve riae oiko vaꞌe memby kuery gui. Apy ma Israel kuery haꞌe Jerusalém tetã opyta rei vaꞌekue pe ijayvu, peteĩ kunha opoi pyre pe rami . 1$["5 Haꞌe nunga rupi heta ꞌrã xee ameꞌẽ ixupe guarã. Haꞌe ramo ipoꞌakapa vaꞌe kuery mbyte ombojaꞌo ꞌrã mbaꞌemo porã, omanoa py guekovea omeꞌẽ rire. Heko vai vaꞌe oikoa rami jaikuaa vaꞌekue teĩ ojee ae ogueraa heta ojejavyague, heko vai vaꞌe kuery re ojerure guive. \#1"5 Haꞌe gui ojexavaiague gui iporã vaꞌe oiko ramo oexa vy ovyꞌa vaipa ꞌrã. Mbaꞌeta Xerembiguai heko porã vaꞌe oikuaa rupi vy heta ꞌrã omboeko porã, ojee ae haꞌe kuery ojejavyague ogueraa rire. " "5 Haꞌe rami teĩ Senhor oipotaa rami ae omouꞌũ haꞌe omoingo axy uka. Haꞌe ramo jejavya regua omeꞌẽ mbyrã guekove omeꞌẽ rire oexa nho ꞌrã guaꞌy kuery, oiko pukuve ꞌrã guive. Haꞌe ramo ipo py Senhor oipota vaꞌe oiko porã ꞌrã.S!"5 Haꞌe hetekue ruparã ma ojoua heko vai vaꞌekue mbyte py, omano vy iporiau eꞌỹ vaꞌe revegua opyta teĩ. Haꞌe rami avi teko vai ndojapoi, neĩ peteĩ henda py ma ayvu vai noenduai ijuru gui. U #"5Anhetẽ rupi eꞌỹ oikuaa potaa reve ogueraa. Haꞌe rami rã taꞌy kuery re avave rei neĩ noexaꞌãi. Mbaꞌeta oikove vaꞌe kuery ikuaia gui oipeꞌaa. Xeretarã kuery ojejavyague re ae ojukaa. gG"5Haꞌe ma omoingo axya haꞌe omoꞌyvyĩꞌia teĩ ndoipeꞌai ojuru. Vexaꞌi ojukaa aguã katy ogueraa vaꞌe rami, vexaꞌi rague ayaa renonde ogueraa rã okyrirĩ ratãꞌi vaꞌe rami ogueraa teĩ ojuru ndoipeꞌai.7g"5Nhande kuery haꞌe javi nhakanhymba javy vexaꞌi rami, peteĩ-teĩ jajepeꞌa vaꞌekue tape gui. Haꞌe ramo hexe ma Senhor omoĩ nhande kuery haꞌe javive reko vaiaty. 4a"5Haꞌe rami teĩ nhande nhandereko vaiaty py ma oipyxoa, jajejavyague re ae omouꞌũa. Hexe oĩ tekoaxy nhanemoingo porãarã, haꞌe oinupãa ague re vy nhande jakuera.K"5Mbaꞌeta anhetẽ ojee ae ogueraa nhandereko axykue, nhanembaꞌeaxy omoĩmba ojee. Haꞌe rã nhande ma jaikuaa vaꞌekue ombopaga pyrã rã Nhanderuete omoingo axy haꞌe ombojexavaia rami. uc"5Oayvupy eꞌỹve oiko, avakue pavẽ gui oipotapy eꞌỹve ete. Ava oiko axy vaꞌe, tekoaxy oendu jepi vaꞌe guive. Haꞌe ma avakue ndoayvui vy ixugui ngova omoꞌã okuapy. Haꞌe ramo nhande voi ndajaikuaa potai vaꞌekue hexe. "5Mbaꞌeta henonde hembiguai yvate-vateve ovy yvyra rapytakue renhoĩ rami, yvy piru reia py yvyra rapo gui hiꞌyky hoky vaꞌe rami. Jaexa rã omboete pyrã eꞌỹ merami, naꞌiporãi guive. Neĩ peteĩ henda py voi noĩ iporãa jarovyꞌa vaꞌerã.j O"5Mavaꞌe tu oguerovia ayvu romombeꞌu vaꞌekue? Mavaꞌe pe tu Senhor oikuaa uka opoꞌakaa? , y"4Haꞌe rami ae avi yvy regua kuery áry rupi omboayvi ꞌrã. Haꞌe ramo huvixave kuery onhemondyipa vy ombotypa ꞌrã ojuru, mbaꞌeta oexa ꞌrã haꞌe kuery pe omombeꞌua vaꞌekueꞌỹ, haꞌe oikuaa nho ꞌrã oendu vaꞌekueꞌỹ.” wg"4Haꞌe rami avi heta oexa vy onhemondyi, mbaꞌeta pavẽ gui ombovaikueave, ava rami veꞌỹ omombytaa rã."4 “Haꞌe gui xerembiguai ma oiko kuaa ꞌrã. Haꞌe ramo omboyvatea haꞌe omboetea ete ꞌrã, pavẽ áryve ꞌrã oiko. 9"4 Pejepeꞌa pojava rei eme guive, pejava eme, mbaꞌeta Senhor oo ꞌrã penerenonde, Israel kuery ruete penderakykue rupi avi ꞌrã oo penerarõ vy. X)"4 Haꞌe nunga rupi pejepeꞌa ke, pejepeꞌa upe gui, haꞌe peju ju. Pejopy eme haꞌeveꞌỹ vaꞌe re. Pejepeꞌa ke haꞌe kuery mbyte gui. Senhor pegua tembiporu peraa vaꞌe kuery, pejekyꞌaꞌo ke. #?"4 Yvy regua kuery haꞌe javi oexaa py Senhor oupi ojyva ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ramo yvy apy guive oexapa ꞌrã Nhanderuete nhandereraa jepe rã. 8i"4 Peporaei ke pekuapy, peẽ tekoague Jerusalém py pendekuai vaꞌe. Pevyꞌa pekuapy peteĩ rami, mbaꞌeta Senhor ombovyꞌa ju ma ojeupegua kuery, oepy ma Jerusalém tetã.5"4Aipo ma, peneretã rarõa kuery ojapukai nhendu. Haꞌe kuery ovyꞌa reve ojapukai atã okuapy, mbaꞌeta oexa Sião tetã katy Senhor ou jevy rã.}"4Iporã ete! Yvyty áry rupi mbaꞌemo pyau mombeꞌua ou jekuaa! Haꞌe vaꞌe ma omonhendu ouvy nhandekuai porã ju aguã, omombeꞌu iporã vaꞌe, nhandereraa jepea regua. Haꞌe vy Sião pygua kuery pe ma “Penderuete ipoꞌaka ma”, heꞌi. (I"4“Haꞌe rami teĩ xevygua kuery oikuaa nho ꞌrã xerery. Haꞌe vaꞌe ára ma oikuaa ꞌrã okuapy xee ‘Apy ma aĩ’ haꞌe vaꞌea”, heꞌi Senhor. ve"4Haꞌe gui aỹ teĩgue ju mbaꞌe tu haꞌe py oiko? Mbaꞌeta xevygua kuery ogueraapaa rive ju hepy reꞌỹ. Ijavyky reia kuery ojapukai atã okuapy. Haꞌe nunga rupi xerery re ijayvu vaikue-ikuea koꞌẽ nhavõ”, heꞌi Senhor. G "4Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju: “Jypyꞌi ma xevygua kuery Egito yvy katy ojeꞌoi rakaꞌe haꞌe py ikuai aguã. Haꞌe gui ma Assíria pygua kuery ju mbaꞌe py eꞌỹ ombojexavai. w"4Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Hepy re eꞌỹ nevendeague rami peráta re eꞌỹ ju ꞌrã rojogua”, heꞌi.+ O"4Enhembojaity ke yvy kuꞌi gui. Evy ke Jerusalém, haꞌe eguapy ju einy. Eipeꞌa ke corrente ndeajuꞌy jokuaague, Sião memby escravo-rã ndereraa vaꞌekue.  "4Emyĩ ke, ndee Sião tetã. Emyĩ ke, emoĩ nembaraete aguã. Ndee Jerusalém tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, enhemonde ke ndeao iporãve vaꞌe py. Mbaꞌeta ndea py ma opire omboi uka vaꞌe eꞌỹ ndoikevei ꞌrã, neĩ ndojekyꞌaꞌo ukai vaꞌe kuery voi. %"3Haꞌe gui nembojexavai reia kuery po py ju ꞌrã amoĩ, ndevy pe ‘Ejeroꞌa ke, ndeꞌáry rupi roaxa aguã’, heꞌi vaꞌekue po py ae. Mbaꞌeta renheno ramo ndekupe áry rupi haꞌe kuery oguata vaꞌekue, yvy eꞌỹ vy tape oĩ vaꞌe rupi oguataa rami.” /W"3Senhor Nderuete, ojeupegua kuery repya aipoeꞌi: “Ndepo gui aipeꞌa ju ꞌrã karo nemoakanhyarã haꞌe xepoxya oĩa. Haꞌe vaꞌe gui ma ndereyꞌuvei ꞌrã.uc"3Ndee rejexavai haꞌe rekaꞌu ri teĩ vinho gui eꞌỹ taꞌvy. Haꞌe nunga rupi endu ke povaꞌe nunga.kO"3Mbaꞌeta nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery hoꞌapa ma inhakanhy vy. Tape oĩ vaꞌe-vaꞌe rupi ma onheno okuapy, nhuã py guaxu omboꞌa pyre rami. Mbaꞌeta haꞌe kuery re ou Senhor poxya, Nhanderuete ijayvu eteague. 0Y"3Mavaꞌe tu nemboaxyarã oĩ? Mbaꞌeta ndere ou vaꞌekue mokoĩ regua: nembojexavaia haꞌe nemombaa, karuai haꞌe kyxe. Mbaꞌexa tu haꞌvy nembovyꞌaarã noĩ?3_"3Nememby kuery, ndepiꞌa kuery rerekoꞌi vaꞌekue regua neĩ peteĩve ma nanepytyvõia rupi oiko. Remongakuaꞌi vaꞌekue neĩ peteĩve ma ndepo re ndojopy herekovyi.A{"3Emyĩ ke, ndee Jerusalém tetã! Emyĩ ke, haꞌe epuꞌã ju! Senhor po gui karo ipoxya oĩa rejopy vaꞌekue gui reyꞌu ae ma. Karo nhomoakanhymbaarã oĩa vaꞌe gui reyꞌupa ma.L"3Amoĩ ꞌrã xeayvu ndejuru py, haꞌe romoꞌã ꞌrã xepo py, yva pyau aipyo haꞌe yvy pyau anhono aguã. Haꞌe rami vy Sião pygua kuery pe ‘Peẽ ma xevygua kuery’, haꞌe ꞌrã.” "3Mbaꞌeta xee ma Senhor Nderuete. Yai revovo onhendu aguã yeꞌẽ omomyĩ vaꞌe ma xee ae. Senhor ixondaro reta vaꞌe xerery.?w"3Mbaꞌeta escravo-rã heraa pyre opoipaa voi ꞌrã, nomanoi ꞌrã haꞌe py, yvyra rupa py nomboguejyai ꞌrã haꞌe py. Haꞌe rami ꞌrãgue py hoꞌu vaꞌerã ndoatai ꞌrã.1"3 Mbaꞌexa ꞌrã tu ndee nderexarai Senhor nemoingoare gui? Mbaꞌeta haꞌe ae yva pyoare haꞌe yvy nhonoare oiko. Mbaꞌe re tu ndee koꞌẽ nhavõ rekyje reikovy joavyky rei vaꞌe nhomomba aguã rami ikuai vaꞌe poxya gui rive? Mamo tu opyta joavyky rei vaꞌe poxya?<~q"3 “Xee, xee ae rombovyꞌa vaꞌe. Mbaꞌexa tu haꞌvy ndee rekyje ꞌrã avakue omano vaꞌerã gui rive, haꞌe avakue raꞌy kuery jai rogue rami okanhy vaꞌerã vaꞌe gui?C}"3 Haꞌe rami vy Senhor oepy vaꞌe kuery ojevypa ju ꞌrã. Sião tetã py oupa ꞌrã okuapy oporaei reve. Haꞌe kuery akã re ma vyꞌa opa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã oĩ coroa rami. Haꞌe kuery oupity vaꞌerã vaꞌe ma mbyꞌa porã haꞌe vyꞌa anho. Haꞌe rã mboriau haꞌe mbyꞌa vai ma okanhymba ꞌrã. |+"3 Ndee eꞌỹ ri tyꞌy yeꞌẽ typya mombiruare? Mbaꞌeta yeꞌẽ mbyte rupi taperã rejapo vaꞌekue, reraa jepe vaꞌe kuery oaxapa aguã.v{e"3 Emyĩ ke, Senhor ndepoꞌakapa vaꞌe, emyĩ ke. Ndejee emoĩ nembaraetea rexa uka aguã. Emyĩ ke ymave rupi ymagua kuery ikuai jave guare rami. Haꞌe rami vy ndee eꞌỹ ri tyꞌy Egito yvy mombaare, haꞌe yeꞌẽ rupigua jukaare?kzO"3Mbaꞌeta haꞌe kuery ma omombaa ꞌrã ajukue vaikue rami, vexaꞌi rague vixoꞌi hoꞌupaa rami ae. Haꞌe rã xeguigua teko porã ma oĩ riae ꞌrã, haꞌe ajogueraa jepea ma taꞌy jevy-jevy ikuaia peve ꞌrã oĩ.” >yu"3“Peẽ kuery teko porã peikuaa vaꞌe, pendu ke xeayvu, penekuraxõ re xeguigua lei oĩa vaꞌe. Pekyje eme avakue pendejojai rei teĩ, penhemondyi eme pendere ijayvua rei ramo.Ax{"3Pemaꞌẽ ke yva re, haꞌe gui yvy katy ju pemaꞌẽ. Mbaꞌeta yva okanhymba ꞌrã hataxĩ rami, haꞌe yvy ma inhymamba ꞌrã ao vaikue rami, hexe hekoa vaꞌe kuery voi omanomba vyvoi ꞌrã mbarigui rami rive. Haꞌe rã ajogueraa jepea ma oĩ riae ꞌrã, xeguigua teko porã voi nombovaipaai ꞌrã. nwU"3Mbaꞌeta xeguigua teko porã ma mombyry eꞌỹ oĩ, ojekuaa ma ajogueraa jepea voi. Haꞌe rami vy xepoꞌakaa rupi areko ꞌrã yvy regua kuery. Yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe voi xerarõ okuapy, xere ojerovia xepoꞌaka aguã.Gv"3“Peikuaa pota ke, xevygua kuery. Xevygua tetã pygua kuery, pendu ke xeayvua. Mbaꞌeta xegui ae ojekuaa ꞌrã lei, xeguigua teko porã aikuaa uka ꞌrã yvy regua kuery moexakãmbaarã.~uu"3Mbaꞌeta xee Senhor ma Sião voi amboaxy. Amboaxy avi ꞌrã tetã rupi tekoague ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vy ajapo ꞌrã haꞌe rupi tekoa eꞌỹ oĩ vaꞌe Éden pyguare rami iporã ju aguã, ajapo ꞌrã opyta rei vaꞌekue-ꞌekue xevygua yvotyty rami. Haꞌe ramo oendua ju ꞌrã ovyꞌa vaꞌe haꞌe py, oguerovyꞌaa rupi oporaei vaꞌe mbaꞌepu reve. /tW"3Penemaꞌenduꞌa ke penderu Abraão haꞌe penekuavãare Sara re ae. Mbaꞌeta Abraão aenoĩ jave peteĩꞌi oiko. Haꞌe gui aroayvu porã vy amboetave karamboae._s 9"3 Sião pygua kuery ovyꞌa ju aguã re ijayvuague “Teko porã rupi peikoxe haꞌe Senhor peka vaꞌe, pendu ke xeayvua. Penemaꞌenduꞌa ke itaova haꞌe itakua haꞌe vaꞌe gui penemoingoague vaꞌe re.vre"2 Haꞌe rã peẽ kuery tata pemoendy haꞌe huꞌy endy vaꞌe pereko katu vaꞌe ma tata haꞌe huꞌy pemoendy vaꞌekue rexakãa rupi tema peiko. Haꞌe rami avi xegui ae ꞌrã ou penembopagaarã, roitypa ꞌrã pejexavai aguã py. Xq)"2 Mavaꞌe peẽ kuery regua ndaꞌu Senhor mboetea rupi ete peiko, haꞌe hembiguai penheꞌẽ rendu vaꞌe? Pytũ rupi tataendy reveꞌỹ oiko vaꞌe ma tojerovia Senhor rery re, toĩ atã Nhanderuete re.%pC"2 Senhor Nhanderuete ae xepytyvõarã oiko ramo mavaꞌe tu xembopaga ꞌrã? Haꞌe rã haꞌe kuery ma okanhymba ꞌrã ajukue vixoꞌi hoꞌupaa rami.” ?ow"2Xemboeko porã vaꞌe xea katyꞌi oĩ ramo mavaꞌe tu ijayvu rei ta xere? Jajexa uka haꞌvy joa py. Mavaꞌe tu xerovai guarã oiko ta? Penhemboja ke haꞌvy nhanhomboayvu aguã.n)"2Mbaꞌeta Nhanderuete xepytyvõ axĩmba eꞌỹ aguã rami. Haꞌe ramo xerova ajapo ita rami hatã aguã, mbaꞌeta aikuaa naxĩmbai ꞌrãa.+mO"2Haꞌe rami vy xekupe rupi anhenupã ukapa, xerova voi nanhomi xeꞌa moatãa kuery gui, xerova ndarovai xere ijayvu vaikue-ikue haꞌe onyvõmba rei vaꞌe gui.mlS"2Senhor Nhanderuete xeapyxa oipeꞌa ramo xee nanheꞌẽ rendu eꞌỹi, ixugui ndajepeꞌai guive.vke"2“Haꞌe gui xevy pe Senhor Nhanderuete omeꞌẽ hiꞌarandu vaꞌe ayvu, ikaneꞌõ vaꞌe pe xeayvu kuaa aguã ambopyꞌa guaxua rupi. Koꞌẽ nhavõ ajeꞌive xembovy ꞌrã, xeapyxa oipeꞌa ꞌrã hembiguai rami ajapyxaka aguã.ejC"2Xee ae ma yva amoũmba vaꞌe, inhovãarã ajukue voxa guigua ramigua amoĩ vy”, heꞌi. i7"2Mbaꞌexa tu haꞌvy xee aju teĩ avave rei ndojekuaai, haꞌe xee roenoĩ teĩ avave rei naxembovai? Xepo ndaꞌu ijapuꞌaꞌi vai ete ri rogueraa jepe aguã? Tyrã pa naxembaraetevei ma rogueraa jepe aguã? Mbaꞌeta yeꞌẽ pe xeayvu vy rive amombirupa, haꞌe yakã ꞌrãgue py ajapo tekoa eꞌỹa opyta aguã rami, pira haꞌe py ikuai vaꞌe inemba peve. Yy jipoi ramo omanomba ꞌrã yuvei gui.Qh "2Po rami Senhor ijayvu: “Mamo tu oĩ kuaxia para pendexy re amendaa gui xee ajepeꞌa haꞌe amondouka aguã regua? Apy ma Israel kuery pe Senhor ijayvu. Mbaꞌeta Senhor eꞌỹ opoi Israel gui, haꞌe rã Israel kuery ae ojejavypaa rupi ojepeꞌa okuapy ixugui. Haꞌe nunga ndoikoi ae. Haꞌe rami eꞌỹ vy mavaꞌe tu xemboreveaty oiko ixupe peẽ kuery rovendeague? Any, pendereko vaia káuxa ae penevendepaa, pejejavyague re pendexy omondoukaa.0gY"1Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã nderereko axyare kuery ngoꞌo re ae okaru aguã rami, haꞌe nguguy py ae vinho py rami okaꞌu okuapy aguã rami. Haꞌe rami rã avakue haꞌe javi oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, ndereraa jepea haꞌe nderepya, Jacó kuery ruete Ipoꞌakapa vaꞌe aiko.” 9fk"1Haꞌe rami teĩ po rami Senhor ijayvu: “Haꞌe rami avi nhuã py omboꞌa pyre kuery oo jepe nho ꞌrã ipyꞌa guaxuve vaꞌe gui, joguereko axya gui omboꞌa vaꞌekue ojepeꞌa ꞌrãe, mbaꞌeta ndere opuꞌã vaꞌe kuery re xee apuꞌã vy araa jepe ꞌrã nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery.3e_"1Peteĩ ipyꞌa guaxuve vaꞌe gui ndaꞌu oipeꞌaa ꞌrã ombaꞌerã ojou vaꞌekue? Peteĩ joguereko axya gui ndaꞌu oo jepe ꞌrã teve nhuã py omboꞌa vaꞌekue?pdY"1Haꞌe ramo huvixave kuery ma onhemoingo ꞌrã tuvyrã, haꞌe huvixa kunha ma omokambu ꞌrã. Haꞌe rami vy nerenonde haꞌe kuery guenapyꞌã re ikuai ꞌrã, haꞌe yvy re ngova omovaẽ reve onhemoꞌyvyĩꞌi ꞌrã okuapy ndepy yvýry. Haꞌe ramo reikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, haꞌe xere ojerovia vaꞌe kuery noxĩmbai ꞌrãa”, heꞌi. c"1Haꞌe gui po rami Senhor ijayvu: “Xee ma aupi ꞌrã xepo yvy regua kuery oexa pavẽ aguã, heta vaꞌe kuery oexaa py aupi ꞌrã xevygua bandeira. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojyva áry oguerupa ꞌrã nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery, oaxiꞌy áry guive.Pb"1Haꞌe gui ndejeupe ae aipoꞌre ꞌrã: ‘Mavaꞌe tu kovaꞌe kuery omoingo vaꞌekue xememby haꞌe xepiꞌarã? Mbaꞌeta xegui ma xememby kuery haꞌe xepiꞌa kuery oipeꞌapaa, haꞌe naꞌimembyvei aguã rami aiko vaꞌekue, amboae yvy katy xereraa, haꞌe oayvupy eꞌỹ aiko vaꞌekue. Mavaꞌe tu haꞌvy omoingo kovaꞌe kuery xememby haꞌe xepiꞌarã? Xee ma xeaeꞌi xerejaa vaꞌekue ri kovaꞌe kuery magui tu ou?’ ꞌre ꞌrã.” Qa"1Nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery ndegui oipeꞌaa pyre heta ju vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy ndevy: ‘Kovaꞌe henda ma kyrĩꞌi vai ete orevy. Embotuvixave ke roĩ aguã’, heꞌi ꞌrã okuapy. `9"1“Nerenda ma tekoa veꞌỹ haꞌe ombovaipa pyre ranhe itui vaꞌekue. Ndeyvy voi ombovaipa pyre itui vaꞌekue teĩ aỹ ma ndee Sião, nekyrĩꞌi vai ete ꞌrã ndere hekoa vaꞌe kuery haꞌe javi oĩmba aguã. Haꞌe gui nemombaare kuery ma mombyry ꞌrã ikuai ndea gui. ~} |zjykxwwLv!utsrqq p6onmllk,j9i4hgWfIeed2cb#a!`^^^]2\[ZQYLXW>VQUTSSQ/PRNNMeLkKjJhIHGFEE[D CeBB@??>1=[<;::!9j87665:43R210W/..-- ,E++*((,'O&&%Q$#"! 0};Ldl{} ] K +e*GxduA"B Sião tetã py rakaꞌe rã peve ovyꞌaa aguã re ijayvuague “Peẽ kuery Jerusalém tetã peayvu vaꞌe haꞌe javi, pevyꞌa ke haꞌe pygua kuery reve. Perovyꞌa ke, hexe pejaeꞌo vaꞌekue haꞌe javi.Jt "B Mbaꞌeta kyrĩ vaꞌe ryruꞌi xee aipeꞌa teĩ namoingoi ꞌrã teve? Xee ndaꞌu anhomoingo vaꞌeri amboty ꞌrã teve kyrĩ vaꞌe ryru oiko eꞌỹ aguã?” heꞌi Senhor Nhanderuete. 8si"BMavaꞌe ndaꞌu haꞌe ramigua oendu, eꞌỹ vy oexa ma? Haꞌeve ri ndaꞌu peteĩ yvy haꞌe javi re ikuai vaꞌerã peteĩ ára pyve oiko aguã? Haꞌeve ri ndaꞌu peteĩ regua kuery haꞌe javi oiko vyvoi aguã? Haꞌe rami avi Sião ma haxy oendu eꞌỹ mbove oguerekoꞌi ꞌrã omemby kuery.r"B“Peteĩ kunha ma kyrĩ vaꞌe raxy oendu eꞌỹ mbove oikuavãꞌi ma ꞌrã kyrĩ vaꞌe, haxy eꞌỹ mbove oikoꞌi ꞌrã avaꞌi.#q?"BMbaꞌeta tetã gui onhendu ꞌrã joe opuꞌã ete vaꞌe ayvu ramigua, templo gui ae ꞌrã onhendu. Senhor ijayvu ꞌrã ngovaigua kuery ombopaga vy. ap;"BHaꞌe gui peẽ Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe, pendu ke ijayvu: “Penderyvy kuery ma xerery rupi pendekuai ramo pendere ndaꞌijaꞌei vy penemoxẽ mombyry. Haꞌe vy pendejojai vy ‘ Senhor toexa uka guexakãa, pevyꞌa ri rã roexa aguã’, heꞌi okuapy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndaꞌevei nho ꞌrã okuapy.6oe"BHaꞌe ramo xee aipotaa rami vy amoingo axy ꞌrã, haꞌe kuery re ambou ꞌrã okyje etea vaꞌe. Mbaꞌeta aenoĩ ramo peteĩve rei nombovai, xeayvu ramo noendu potai guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌemo vai anho ojapo okuapy xerenonde, haꞌe oipota xee arovyꞌa eꞌỹ vaꞌe”, heꞌi. An{"BHaꞌe rã vaka xevy ojuka vaꞌe ma jojukaa rami ꞌrã aikuaa, vexaꞌi raꞌy oapy vaꞌe ma jagua ajuꞌy omopẽ vaꞌe rami rive, haꞌe mbaꞌemo aju xevy omeꞌẽ vaꞌe ma poryko ruguy omeꞌẽ vaꞌe rami aikuaa. Haꞌe rami ae avi heakuã porã vaꞌe oapy vaꞌe ma mbaꞌemo raꞌangaa ogueroayvu porã vaꞌe rami aikuaa. Mbaꞌeta haꞌe kuery ae oipotaa rami rive ikuai, onheꞌẽ py ojeguarupy anho oguerovyꞌa vaꞌe.m/"BMbaꞌeta xepo py ae haꞌe nunga haꞌe javi ajapo rakaꞌe. Haꞌe ramo mae opa mbaꞌe oiko”, heꞌi Senhor. “Haꞌe rami avi xee ma po ramigua re amaꞌẽ ꞌrã: onheꞌẽ py ojexavai reiꞌi haꞌe ipyꞌa raxy rei vaꞌe, haꞌe xeayvu oendu vy oryryi vaꞌe. l "B Jerusalém pyau py Nhanderuete pe onhemboꞌe merami rive vaꞌe kuery oike eꞌỹ aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Yva ma xerenda apenaaty, haꞌe rã yvy ma xepy rupa itui. Mbaꞌe nunga oo tu xevy pe pejapo ta? Mamo tu apytuꞌu atyrã oĩ?Mk"AAguara haꞌe vexaꞌi raꞌy reve joa py ꞌrã okaru okuapy, haꞌe guary ma vaka rami avi ꞌrã hoꞌu oikovy mbaꞌemo pirekue. Mboi ma yvy kuꞌi re rive ꞌrã okaru. Mbaꞌeta joupe ndojapo vaiavei ꞌrã, mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã guive xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry haꞌe javi rupi”, heꞌi Senhor. kjO"AHaꞌe kuery ojapukai eꞌỹ mbove ma voi xee ambovai ꞌrã. Ijayvu teri reve xee aendu ꞌrã.Pi"AHaꞌe rami vy nombaꞌeapo rivevei ꞌrã, neĩ kyrĩgue ndoguerekoi ꞌrã oiko vai vaꞌerã, mbaꞌeta Senhor ogueroayvu porã vaꞌe meme ikuai, taꞌy kuery voi ikuai ꞌrã haꞌe kuery reve.h"ANgoorã vaꞌekue ndojapovei ꞌrã amboae kuery rive oĩ aguã, haꞌe mbaꞌemo nonhotỹvei ꞌrã amboae kuery rive ju hoꞌu aguã. Mbaꞌeta xevygua kuery oiko puku ꞌrã yvyra rami, xerembiporavo kuery oiporu kuerei ꞌrã opo py ojapo vaꞌekue-ꞌekue.qg["AHaꞌe pygua kuery ngoorã ojapo vy haꞌe py ae ꞌrã ikuai. Uva onhotỹ ma vy hoꞌu ꞌrã hiꞌa.bf="AHaꞌe py ma ndoikovei ꞌrã kyrĩ vaꞌe xapyꞌaꞌi peve oiko vaꞌe, neĩ tujaꞌi voi oikove aguã ára ndoupityi vaꞌe. Mbaꞌeta cem maꞌetỹ oguerekoa py omano vaꞌe pe ma ‘Ipyau reve teri omano’ ꞌea ꞌrã, haꞌe cem maꞌetỹa peve ndoupityi vaꞌe pe ma ‘Ojejavy vaꞌe vy ayvu vaipy oiko vy ma ꞌrã’ ꞌea ꞌrã.e"AArovyꞌa ꞌrã Jerusalém, arovyꞌa avi ꞌrã xevygua kuery. Mbaꞌeta haꞌe py ma noenduavei ꞌrã ojaeꞌo haꞌe haxẽ vaꞌe.ldQ"AHaꞌe ramo peẽ kuery pevyꞌa ete ꞌrã pekuapy, rakaꞌe rã peve perovyꞌa ꞌrã mbaꞌemo xee amoingo vaꞌe. Mbaꞌeta Jerusalém py amoingo ꞌrã vyꞌa oendua vaꞌerã, haꞌe pygua kuery oguerovyꞌa ete ꞌrã.sc_"A Yva pyau haꞌe yvy pyau re ijayvuague “Haꞌe gui ma xee ajapo ꞌrã yva pyau haꞌe yvy pyau. Haꞌe rami rire naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã mbaꞌemo oaxa vaꞌekue re, avave rei ndoikuaavei ꞌrã haꞌe nungakue. 3b_"AHaꞌe nunga rupi yvy re jogueroayvu porã vaꞌe ma Nhanderuete anhetẽ ete vaꞌe rupi meme ꞌrã jogueroayvu porã, haꞌe yvy re oura vaꞌe ma Nhanderuete anhetẽ ete vaꞌe rupi ꞌrã oura. Mbaꞌeta hexaraipaa ꞌrã ikuai axya oaxapa vaꞌekue re, xee voi naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã. +aO"APenderery peja ꞌrã xerembiporavo kuery imaꞌenduꞌa vai aguã. Senhor Nhanderuete pendejukapa ꞌrã, haꞌe rã guembiguai kuery ma omboery pyau ju ꞌrã.>`u"AXerembiguai kuery oporaei ꞌrã ipyꞌa py ovyꞌa vy, haꞌe rã peẽ kuery ma peneraxẽ ꞌrã pendepyꞌa raxy vy, pejaeꞌo ꞌrã penenheꞌẽ py peiko axya anho pendu vy.'_G"A Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: “Xerembiguai kuery okaru ꞌrã, haꞌe rã peẽ kuery ma pendu ꞌrã karuai. Xerembiguai kuery oyꞌu ꞌrã, haꞌe rã peẽ kuery ma pendu ꞌrã yuvei. Xerembiguai kuery ovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã peẽ kuery ma pexĩmba ꞌrã.j^M"A Haꞌe rami rã peẽ kuery xee romboaxa ꞌrã kyxe revegua pe. Haꞌe ramo peẽ kuery haꞌe javive penerenapyꞌã re peĩ ꞌrã pendejukaarã renonde. Mbaꞌeta xee roenoĩ ramo napembovai rire, xeayvu teĩ ndapeikuaa potai guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py teko vai rupi tema pendekuai xerenonde, haꞌe peiporavo xee arovyꞌa eꞌỹ vaꞌe.” ]"A “Haꞌe rã peẽ kuery ma Senhor gui ojepeꞌa rive vaꞌe pendekuai, xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui penderexarai guive. Pereko katu ngaru pendexyete ramigua Xortea hery vaꞌe pe, haꞌe vinho pemoirũ tuuete ramigua Renonderã hery vaꞌe peguarã.8\i"A Haꞌe rami vy Sarom yvy itui ꞌrã nhuũndy vexaꞌi rembiꞌu tyrã, haꞌe Acor yvyugua rupi ꞌrã vaka kuery opytuꞌu. Xevygua kuery xereka vaꞌe pe ae ꞌrã ajapo. [ "A Haꞌe rami vy amoingo ꞌrã Jacó ramymino kueryrã, haꞌe Judá ramymino kuery vaꞌe regua amoingo avi ꞌrã xevygua yvyty re ipoꞌaka vaꞌerã. Haꞌe rami vy xerembiporavo kuery hekoa ju ꞌrã yvy re, haꞌe py ae ꞌrã xerembiguai kuery hekoa.uZc"A Nhanderuete “Araa jepe ꞌrã xere ojerovia vaꞌe”, heꞌiague Senhor aipoeꞌi: “Peẽ kuery ma peteĩ xã uva revegua peipoꞌo vy amongue py hykue iro vaꞌe pejou vy aipopeje ꞌrã: ‘Nhamombo vaꞌerã eꞌỹ, mbaꞌeta iporã vaꞌe oĩ ruxãꞌi teĩ’, pejea rami avi xee voi amboaxy ꞌrã xerembiguai kuery, haꞌe vy namombai ꞌrã.%YC"Apendereko vaiaty haꞌe peneramoĩ kuery reko vaiague re. Mbaꞌeta haꞌe kuery voi heakuã porã vaꞌe oapy rire yvyty ikuai vaꞌe áry rupi, haꞌe xembopoxya rupi ikuai yvyꞌã ikuai vaꞌe áry. Haꞌe nunga rupi ambopagapa ꞌrã yma guive ojejavyague re”, heꞌi Senhor. (XI"AMaꞌẽ, haꞌe nunga haꞌe javi omboparaa imoiny xerenonde. Haꞌe ramo xee nakyrirĩvei ꞌrã. Rombopaga ꞌrãe, romomba ꞌrã peẽ kuery haꞌe javi,rW]"AHaꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi ꞌrã: ‘Peĩ ke peĩa py ae, pevaẽ eme xere, mbaꞌeta xee ma pendegui ndaxekyꞌaive vaꞌe’, heꞌi rive ꞌrã. Haꞌe nunga ma hataxĩ koꞌẽ nhavõ xeapyĩgua koꞌõ vaꞌe rami ikuai.EV"AYvyra rupa rupi haꞌe kuery ikuai, haꞌe pyávy henda ndaꞌevei reia rupi ꞌrã oo. Hoꞌu ꞌrã poryko roꞌokue, haꞌe oyꞌa py ojara ꞌrã mymba ndaꞌevei vaꞌe roꞌo rykue.)UK"AHaꞌe kuery ma xembopoxy riae tema okuapy oxĩa py eꞌỹ, mbaꞌeta taꞌangaa pe mbaꞌemo ojuka ꞌrã okuapy yvotyty rupi, haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy ꞌrã altar yvy jykue gui ojapo vaꞌekue áry rive. Altar-rã haꞌe kuery ojapo vy ndaꞌevei yvy jykue oiporu aguã . RT"AKoꞌẽ nhavõ xepo py ‘Peju ke’ haꞌea rami ajapo xenheꞌẽ raxave vaꞌe kuery pe. Haꞌe kuery ma tape porã rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe, haꞌe kuery ae onhembopyꞌaa rupi rive ikuaixe vy. /S Y"A Nhanderuete ombovai vy “Ambopaga ꞌrã xenheꞌẽ raxave vaꞌekue”, heꞌiague Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe gui xere oporandu eꞌỹ vaꞌe kuery pe ma ajeka uka, xereka eꞌỹ vaꞌekue pe ajejou uka. Xerery rupi omboery eꞌỹ pyre kuery pe ‘Apy ma aĩ, apy aĩ’, haꞌe.vRe"@ Haꞌe ramigua ete oiko teĩ ndereikuaa potai teri tyꞌy? Rekyrirĩ reve orembojexavaive tema ꞌrã teve? ?Qw"@ Orevy pegua templo ikyꞌa eꞌỹ haꞌe hexakãmba vaꞌe oreramoĩ kuery nemboeteague ma oapypaa tata py, haꞌe mbaꞌemo porã roguereko vaꞌekue ma ombovaipa pyre meme opyta. P"@ Ndevygua tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai vaꞌekue ma tekoague meme opyta. Sião tetã voi tekoa eꞌỹa, Jerusalém omombaa.%OC"@ Senhor, ndepoxy ete eme, haꞌe nemaꞌenduꞌa riae eme rojejavyague re. Rojerure, emaꞌẽ ju ke orere, mbaꞌeta ore haꞌe javive ma ndevygua orekuai.XN)"@Haꞌe rami avi aỹ ma Senhor, ndee ae oreru reiko. Ore kuery ma nhaeꞌũ rami, haꞌe rã ndee ma nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe rami reiko. Ore kuery haꞌe javi ma ndepo py remoingo vaꞌekue orekuai.8Mi"@Mavaꞌeve rei ndoikoi nderery rupi ojapukaia rupi, neĩ reikuaa pota aguã re omaꞌena rupi. Mbaꞌeta nderova remoꞌã oregui, haꞌe vy orereko vaia re oremomba heravy. L#"@Mbaꞌeta ore kuery haꞌe javi ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe orekuai, haꞌe ore ae orereko porãa ma ajukue ikyꞌapa rei vaꞌe rami meme opyta. Ore kuery haꞌe javive orereꞌõguepa ꞌrã jai rogue ixorĩmbaa rami, haꞌe orereko vaia ma yvytu rami ꞌrã orereraa.~Ku"@Ndererovyꞌa reve teko porã rupi ikuai, haꞌe ndereko re imaꞌenduꞌa vaꞌe kuery ikuaia py ndee reo ꞌrã reovaexĩ vy. Haꞌe rami avi rojejavy ramo ndepoxy ꞌrã guive. Yma ete rojejavya re orekuai rire teĩ roo jepe nho ꞌrã teve?J-"@Mbaꞌeta yvy itui ypyꞌi guive noenduai, apyxa noendui, neĩ texa voi ndoexai tuuete harõa kuery pe mbaꞌemo ojapo vaꞌe, ndee eꞌỹ vy. I/"@Mbaꞌeta ymave rupi reguejy vy rejapo ndaꞌevei ete vaꞌe noroexaꞌãi vaꞌekue, haꞌe ramo yvyty ikuai vaꞌe oryryipa rakaꞌe nerenonde.BH}"@Tata yvyra raꞌykueꞌi re hendya rami, haꞌe yy ombopupu vaꞌe rami ke ndee voi eguejy nderovaigua kuery nderery oikuaa pavẽ aguã rami, nerenonde yvy regua kuery oryryipa aguã.rG _"@Haꞌe gui yva rembovo vy reguejy ꞌrãgue! Haꞌe ramo yvyty ikuai vaꞌe oryryipa ꞌrãgue nerenonde.~Fu"?Haꞌe ramo ore ma ndee nerepenai ae vaꞌety rami orekuai, haꞌe nderery rupi onhemboery uka eꞌỹ vaꞌe rami. -ES"?Mbaꞌeta xapyꞌa raiꞌi ndevygua kuery po py oĩ rakaꞌe ndevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe gui ma orerovaigua kuery ou vy opyrõmba nemboeteaty re.mDS"?Senhor, mbaꞌe re tu rejapo ndeguigua tape rupi veꞌỹ roo aguã rami? Mbaꞌe re tu oreapo oreakã ratã aguã rami, ndere rojerovia veꞌỹ aguã? Eju ju ke nerembiguai kuery reayvua rupi, ndevygua kuery re remaꞌẽ vy.*CM"?Haꞌe rami teĩ ndee ma Oreruete ae reiko, Abraão ndorekuaavei teĩ. Israel voi ndorerexa kuaavei teĩ ndee ma Senhor oreru reiko. Nderery ma Orerepya yma ae.AB{"?Haꞌe gui aỹ ma eikuaa pota ke yva reĩa gui, neꞌamba ikyꞌa eꞌỹ haꞌe hexakãmba vaꞌe py reĩa gui emaꞌẽ orere. Mamo tu oĩ nekyreꞌỹa, ndepoꞌakaa rupi mbaꞌemo porã rejapoa py rexa uka vaꞌekue? Mbaꞌeta xee aexa rã ndojekuaavei rejoayvu haꞌe renhomboaxya ndepyꞌa re oĩ vaꞌe. A "?Mbaꞌeta mymba kuery yvyꞌã guy katy ikaneꞌõgua aguã oguejy vaꞌe rami avi ojeupegua kuery pe Senhor Nheꞌẽ omeꞌẽ rakaꞌe opytuꞌu aguã. Haꞌe rami ae rereko rakaꞌe ndejeupegua kuery, nderery re imaꞌenduꞌa porã pavẽ aguã rami. !@;"? Haꞌe gui yy typyague rupi ogueroaxapa rakaꞌe, kavaju onhepyxanga eꞌỹ ovy vaꞌe rami haꞌe kuery oaxapa peve tekoa eꞌỹa”, heꞌi okuapy.:?m"? “Mbaꞌeta opoꞌakaa hexakãmba vaꞌe ombou rakaꞌe Moisés yvýry guarã. Haꞌe kuery renonde rupi omombyta imoiny yy, rakaꞌe rã peve hery re imaꞌenduꞌapaa aguã.$>A"? Haꞌe ramo ma haꞌe kuery imaꞌenduꞌa ju yma Moisés oiko jave guare re. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Mamo tu aỹ oĩ Senhor yeꞌẽ rupi ojeupegua kuery renoẽare, haꞌe kuery re opena vaꞌety reve? Mamo tu oĩ hexe Onheꞌẽ ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe moĩare?” heꞌi okuapy.A={"? Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onheꞌẽ raxave okuapy, haꞌe omomboriau Inheꞌẽ kyꞌa eꞌỹ. Haꞌe ramo hovaigua ju onhemoingo vy haꞌe ae opuꞌã rakaꞌe haꞌe kuery re.O<"? Haꞌe kuery ikuai axya haꞌe javi py haꞌe voi oendu oiko axya, haꞌe ramo ixuguigua anjo ogueraa jepe. Oayvu haꞌe omboaxya rupi oepy. Haꞌe rami vy ogueraa vy ára nhavõ oguereko rakaꞌe./;W"?Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Haꞌe kuery ma anhetẽ xevygua ikuai, xeraꞌy kuery ijapu vaꞌerã eꞌỹ”, heꞌi vy onhemoingo rakaꞌe haꞌe kuery reraa jepearã.1:["? Peteĩgue ju profeta Isaías ojerureague Aroporaei ꞌrã Senhor porayvua haꞌe hembiapokue iporã ete memea re, mbaꞌeta nhandevy pe Senhor opa mbaꞌe py ojapo porã, Israel kuery haꞌe javi oayvua rupi. Mbaꞌeta haꞌe kuery omboaxy haꞌe opa mbaꞌe py oayvu vy ojapo porã ete.'9G"?Haꞌe rami vy yvy regua kuery re apyrõ xepoxya rupi, xevaia rupi ajapo okaꞌu vaꞌe rami ikuai aguã. Haꞌe vy huguy amoẽ heravy yvy rupi”, heꞌi. 28]"?Haꞌe rami avi aexa rã ndoikoi xepytyvõ vaꞌerã. Xereve guarã ndoikoi ramo anhemondyi. Haꞌe nunga rupi xee ae jyva py ajogueraa jepe, xepoxya ae xerevegua oiko.q7["?Mbaꞌeta ajoepy aguã ára reguarã amoĩ xepyꞌa re, ajogueraa jepe aguã maꞌetỹ ovaẽ ma ramo.z6m"?“Mbaꞌeta uva aumbiria rupi xee aeꞌi apyrõ aikovy vaꞌekue, peteĩve ava yvy regua xereve ndoikoi ramo. Xepoxya rupi uva re apyrõ, xevaia rupi amouꞌũmba vaꞌekue. Haꞌe ramo tykue hayvipa vy omongyꞌapa anhemondea haꞌe javi.n5U"?Mbaꞌe re tu haꞌvy renhemondea pytãmba rei, uva oumbiria rupi ikuai vaꞌe rami ndeao pytãmba? O4 "? Nhanderuete ojeupegua kuery oepy aguã re ijayvuague Mavaꞌe ndaꞌu pevaꞌe Edom yvy gui guexakãa rupi ou vaꞌe? Mavaꞌe ndaꞌu Bozra tetã gui ou ao omopytãmba pyre py onhemonde reve, ombaraetea rupi oguata vaꞌe? “Xee ma teko porã rupi xeayvu, haꞌe ajogueraa jepe aguã xepoꞌakapa vaꞌe”, heꞌi. Q3"> Haꞌe ramo pendevy “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe regua Senhor ogueraa jepe vaꞌekue” ꞌea ꞌrã. Haꞌe gui Sião, ndevy pe ma “Oipotapy” haꞌe “Tetã tekoague rei eꞌỹ”, ꞌea ꞌrã. N2"> Mbaꞌeta yvy apy peve Senhor omonhendu ꞌrã povaꞌe ayvu. Aipopeje ke Sião memby kuery pe: “Upe ma ou pendereraa jepearã. Pendevy guarã ogueru, henonde oguerua peikoague rekovia”, peje.Y1+"> Tapeo, peẽ ke tetã rokẽ oĩ vaꞌe rupi, haꞌe pereko katu tape heta vaꞌe kuery ou aguã. Pembojojapa ke tape, pemboaꞌeve ita gui. Haꞌe gui pemopuꞌã bandeira yvy regua kuery oexa pavẽ aguã.^05"> Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌemo raꞌyĩ monoꞌõare kuery ae ꞌrã hoꞌu, Senhor ogueroporaei reve. Haꞌe uva poꞌoare kuery ae ꞌrã oyꞌu tykue, xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe roka py”, heꞌi. >/u">Po rami Senhor oura opo oiporu kuaa regua haꞌe ojyva ipoꞌakapa vaꞌe rupi ae. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Aỹ gui ma mbaꞌemo raꞌyĩ remonoꞌõ vaꞌekue namboaxavei ꞌrã nderovaigua kuery pe hoꞌu aguã, neĩ amboae yvy regua pe voi ndayꞌu ukavei ma ꞌrã vinho rembaꞌeapo vy rejapo vaꞌekue.u.c">pemombytuꞌu uka eme guive Jerusalém tetã ombopyau eꞌỹa ja, yvy regua kuery ogueroporaei aguã rami._-7">Jerusalém tetã, ndevygua kora áry xee amoĩ ꞌrã harõarã. Haꞌe kuery ma nokyrirĩ ꞌrã ára pukukue neĩ pytũ mbukukue re. Peẽ Senhor pemomaꞌenduꞌa vaꞌe voi pepytuꞌu eme ixupe pejapukaia gui,!,;">Mbaꞌeta kunhataĩ re ava omendaa rami avi ndepiꞌa kuery hekoa ꞌrã ndere. Guaꞌyxyrã ava oguerovyꞌaa rami avi Nderuete ndererovyꞌa ꞌrã. K+">Ndevy aipo ndaꞌeavei ꞌrã “Oejapa reipy”, neĩ ndeyvy pe voi “Ombovaipa pyre” ndaꞌeavei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy aipoꞌea ꞌrã “Oguerovyꞌapy”, haꞌe ndeyvy pe ma “Omenda vaꞌe” ꞌea ꞌrã, mbaꞌeta Senhor ovyꞌa ꞌrã ndere, haꞌe ndeyvy re omenda vaꞌe rami ꞌrã oiko. * ">Senhor po py reiko vy coroa hexakãmba vaꞌe rami ꞌrã reiko, Nderuete po py vy akã pyxĩa huvixave pegua rami ꞌrã reĩ.x)i">Mbaꞌeta yvy regua kuery oikuaa pavẽ ꞌrã ndereko porãa, huvixave kuery voi oexa ꞌrã nerexakãa. Haꞌe vy nemboerya ꞌrã tery pyau Senhor ae oikuaa uka vaꞌerã py. Apy “Ndee” heꞌia ma Jerusalém tetã re ijayvu vy. R( ">Sião tetã re xeaꞌe vy nakyrirĩ ꞌrã hexe ajerurea gui, Jerusalém re xeaꞌe vy ndapytuꞌui ꞌrã heko porãa overa vaꞌe rami ojekuaa eꞌỹa ja, haꞌe oo jepea tataendy rami ojekuaa peve.F'"= Mbaꞌeta yvy re mbaꞌemo roky, haꞌe yvotyty rupi onhotỹ mbyre henhoĩa rami ae avi Senhor Nhanderuete omoingo ꞌrã teko porã haꞌe mboraei, yvy regua kuery haꞌe javi oexaa py. .&U"= Xee arovyꞌa vaipa Senhor, xenheꞌẽ py avyꞌa ete Nhanderuete re, mbaꞌeta xemonhemonde ao jogueraa jepea regua py, ao puku py rami xemonheovã teko porã py, ava omenda vaꞌerã onhemoatyrõ porã vaꞌe rami, haꞌe omerã oarõ vaꞌe iporã vaꞌe py anho onhembojegua vaꞌe rami.(%I"= Hamymino kuery voi omboete pavẽ ꞌrã yvy regua kuerya rupi, mbaꞌeta hexaa kuery haꞌe javi oikuaa ꞌrã Senhor raꞌy kuery omoingo porã vaꞌea.” }$s"=Mbaꞌeta xee Senhor ayvu anhetẽ rupi joguereko vaꞌe, haꞌe rã imondaa rupi heko vai vaꞌe ma ajou vai. Haꞌe rami vy xevygua kuery pe ameꞌẽ ꞌrã ixupe guarã, haꞌe kuery pe ajapo avi ꞌrã xereve guarã imarã eꞌỹ vaꞌe.|#q"=Pexĩmba ꞌrãgue py penemboeteave ꞌrã, haꞌe penembojarua rei ꞌrãgue py pevyꞌa ꞌrã pendevy guarã oĩ vaꞌe re. Haꞌe nunga rupi pendeyvy re pendekuaia py hetave ete ꞌrã pereko mbaꞌemo, pevyꞌa riae ꞌrã pekuapy guive.u"c"=Haꞌe vy pendevy ‘ Senhor pegua sacerdote kuery’ haꞌe ‘Nhanderuete rembiguai’ ꞌea ꞌrã. Peꞌu ꞌrã yvy regua kuery rembiꞌu iporãve vaꞌe gui, haꞌe penhembojegua ꞌrã mbaꞌemo porãgueve oguereko vaꞌekue py..!U"=Pexa vaꞌety eꞌỹ pendevy ojexa uka jogueruvy vy opena ꞌrã penerymba kuery re. Amboae yvy regua kuery ombaꞌeapo ꞌrã pendevy mbaꞌety haꞌe uvaty rupi.H  "=“Haꞌe kuery omoatyrõmba ju ꞌrã tetã ymague ombovaipa pyre, ojapo ju ꞌrã ymave rupi oity pyre, haꞌe omoatyrõmba ꞌrã tetã ivaipa vaꞌekue-ꞌekue, yma guive ombovaipa pyre.hI"=haꞌe Sião tetã py iporiaupa rei vaꞌe kuery re tanhimbu ꞌrãgue py amoĩ aguã coroa iporãve vaꞌe, texay ꞌrãgue py azeite imbovyꞌaarã, mbyꞌa vai ꞌrãgue py xererovyꞌaa py amonhemonde aguã, haꞌe kuery pe ‘Yvyra imbaraetekueve vaꞌe teko porã kuaa ukaa, Senhor onhotỹ vaꞌekue omboete pavẽ aguã’, ꞌea aguã rami. X)"=Senhor nhomboaxy aguã vaꞌe maꞌetỹ ovaẽ ꞌrãa amombeꞌu avi aguã, Nhanderuete nhombopaga aguã ára ovaẽ ꞌrãa guive amombeꞌu aguã, haꞌe gui ojaeꞌo vaꞌe kuery ambovyꞌapa ju aguã,O "= Jogueraa jepea regua ayvu porã rupi ijayvuague “Xere oĩ Senhor Nhanderuete Nheꞌẽ, mbaꞌeta Senhor xemoĩ ojexavai rei vaꞌe pe ayvu porã amombeꞌu aguã. Xembou ikuraxõ raxy vaikue rei vaꞌe amonguera aguã, nhuã py omboty pyre pe amombeꞌu aguã oo jepe ju aguã, haꞌe oipokua pyre ajorapa ju aguã, Apy ma “Xee” heꞌia py Senhor rembiguai jaikuaa. Haꞌe gui kovaꞌe ayvu rupi Jesus ijayvu ojee ae, Lucas 4.16-21 py. [/"<Haꞌe kuery vaꞌe regua mbovyveꞌi vaꞌekue hetave ꞌrã mil ikuai peve, haꞌe ikangyve vaꞌekue oiko ꞌrã imbaraeteve vaꞌe. Haꞌe rami aguã xee Senhor ajapopa vyvoi ꞌrã hiꞌára py porã.” H "<Ndea pygua kuery ma heko porã vaꞌerã meme, haꞌe hekoa ꞌrã yvy re. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã yvyra renhoĩ xee anhotỹ vaꞌekue rami xepo py ae amoingo rire, xemboete pavẽ aguã.R"<Haꞌe rami vy ndeꞌáry rupi kuaray ndoikevei ꞌrã, haꞌe jaxy ndopave ovyi ꞌrã. Mbaꞌeta Senhor ae ꞌrã oĩ nemoexakãarã opa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã ndeporiau reia ára ma opa ꞌrã.E"<Haꞌe gui ara py kuaray naexakãvei ꞌrã ndeꞌáry, jaxy voi nanderexapevei ꞌrã. Mbaꞌeta Senhor ae ꞌrã oĩ nemoexakãarã opa eꞌỹ vaꞌe, Nderuete oĩ ꞌrã nerexakãrã.hI"<Haꞌe gui ndeyvy rupi noenduavei ꞌrã jojukaa, nhomombaa, neĩ ombovaipa pyre. Haꞌe rami ꞌrãgue py neretã kora pe ‘Jogueraa jepea’ ꞌea ꞌrã, haꞌe rã tetã rokẽ pe ma ‘Mboraei rokẽ’ ꞌea ꞌrã.A{"<Haꞌe gui ndea py overa vaꞌe oĩague py aru ruka ꞌrã ouro, ferro rekovia ma prata ꞌrã aru ruka, yvyra rekovia ma overa vaꞌe, haꞌe ita rekovia ma ferro ꞌrã aru ruka. Haꞌe gui ndere oikuaa pota vaꞌekue rekovia ma amoĩ ꞌrã mbyꞌa porã, nembopagaare kuery rekovia ma teko porã ꞌrã oĩ.C"<Reyꞌu ꞌrã yvy regua kamby, huvixa kunhague ae ꞌrã nemokambu. Haꞌe ramo reikuaa ꞌrã xee Senhor ae ndereraa jepea aikoa, nderepya haꞌe Jacó kuery ruete ipoꞌakapa vaꞌe.y"<“Hexarai reipy haꞌe oeja reipy reiko vaꞌekue, haꞌe ndea rupi avave rei ndoaxaai vaꞌekue. Haꞌe rã xee ma ndere amoĩ ꞌrã hexakãa imarã eꞌỹ vaꞌe, neremiarirõ jevy-jevy ikuai vaꞌerã vaꞌe ndererovyꞌa okuapy aguã rami.S"<Ndea py jogueru avi ꞌrã nembojexavaiare raꞌy kuery. Ndepy yvýry ndere ndaꞌijaꞌei vaꞌekue ojeroꞌa reve ꞌrã onhemboja okuapy, haꞌe guenapyꞌã re oĩ ꞌrã ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe rami vy ndevy pe ‘Sião tetã Senhor pegua, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩa’, heꞌi ꞌrã okuapy. fE"< “Líbano yvy gui yvyra porãgueve oguerua ꞌrã ndea py: cipreste, olmeiro haꞌe buxo oguerua ꞌrã xevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ombojegua aguã. Haꞌe rami py ajapo ꞌrã xepy renda iporã ete aguã rami.+"< Haꞌe rã amongue yvy regua, eꞌỹ vy tetã pygua ndevy ndoikoi vaꞌe ma omombaa ꞌrã. Haꞌe vaꞌe tetã ombovaipaa katuĩꞌi ꞌrã. `9"< Neretã kora rokẽ ikuai vaꞌe ojepeꞌa riae ꞌrã. Ara py haꞌe pyávy teĩ nonhembotyi ꞌrã, ndea py yvy regua kuery mbaꞌemo porã ogueru aguã. Haꞌe nunga reve ndevy ogueru avi ꞌrã nguvixave kuery.F"< “Haꞌe gui amboae regua kuery omoatyrõ ꞌrã tetã kora ndevy, huvixave voi onhemoingo ꞌrã nerembiguairã. Mbaꞌeta xepoxya rupi rombopaga vaꞌekue teĩ roayvua rupi ju romboaxy.wg"< Mbaꞌeta anhetẽ yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe kuery xerarõ avi okuapy. Jypyꞌi ma Társis guigua kanoã ranhe ou ndepiꞌa kuery haꞌe nememby kuery mombyry gui ogueru vaꞌe. Haꞌe kuery reve ndea py ogueru avi ꞌrã ouro haꞌe prata oguereko vaꞌekue, Senhor Nhanderuete, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rery omboetea rupi, nemoexakãmba rire. >u"<“Mbaꞌexagua ndaꞌu ou arai yvate rupigua rami, eꞌỹ vy apykaxu guaity katy oveve vaꞌe rami? Apy ma ijayvu kanoã ajukue tuvixa xiĩ rei vaꞌe ojekuaa ouvy vaꞌe re. } s"<Ndea py oguerua avi ꞌrã vexaꞌi kuery Quedar yvy gui. Nerymbarã oguerua ꞌrã vexaꞌi ava Nebaiote gui. Haꞌe rami vy xemboetea rupi oguerupaa ꞌrã xevygua altar peve. Haꞌe nunga py amboete ukave ꞌrã xevygua oo xerexakãa oĩa. q ["<Mymba camelo heta ou vy omonyẽ ꞌrã nderekoa rupi, camelo iporãve vaꞌe Midiã haꞌe Efa guigua. Sabá pygua kuery voi oupa vy ogueru ꞌrã ouro haꞌe heakuã porã vaꞌe. Haꞌe rami vy oguerovyꞌa ꞌrã okuapy Senhor. !"<“Haꞌe nunga rexa vy revyꞌa ete ꞌrã. Revyꞌaa rupi ndepyꞌa tytypa haꞌe ndepyꞌa guaxu ꞌrã, mbaꞌeta yeꞌẽ rupi mbaꞌemo porã ikuai vaꞌekue oguerupaa ꞌrã ndevy, haꞌe yvy regua kuery mbaꞌemo oguerekopa vaꞌekue oguerupa ꞌrã ndea py.P "<Emaꞌẽ ke ndeyvýry rupi rexa aguã. Mbaꞌeta kovaꞌe kuery onoꞌõmba vaꞌe haꞌe javi ma ou ndea py. Ndepiꞌa kuery ou ju ꞌrã mombyry gui, nememby kuery voi oguerua ꞌrã ojyva áry. "<Haꞌe ramo nemoexakãa katy yvy regua kuery oupa ꞌrã, huvixave kuery voi ou ꞌrã hexakã vaꞌe ndea py ojekuaa vaꞌe katy.,Q"<Mbaꞌeta maꞌẽ, yvy re pytũ anho oĩ, yvy regua kuery áry oĩ pytũ reia. Haꞌe rã ndeꞌáry rupi ma Senhor omoexakãmba ma, ndeꞌáry hexakãa ojekuaa.  "< Jerusalém pyau hexakãmba vaꞌe re ijayvuague “Epuꞌã ke, enhemoexakã uka, mbaꞌeta nemoexakãarã ou ma oiny, Senhor rexakãa ojekuaa ma ndeꞌáry. Apy ma Jerusalém tetã pe ijayvu peteĩ kunha pe rami, capítulo 54 py oĩa rami avi. K";Haꞌe gui xee ma po rami ꞌrã ajapo xereve guarã haꞌe kuery pe. Mbaꞌeta xeguigua Nheꞌẽ pendere oĩ vaꞌe, haꞌe xeayvu pendejuru py amoĩ vaꞌekue ma ndojepeꞌai ꞌrã. Neĩ penderaꞌy kuery gui, neĩ penderaꞌy raꞌy kuery gui voi ndojepeꞌai ꞌrã, aỹ guive rakaꞌe rã peve”, heꞌi Senhor.  ";Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe gui ma Sião py ou ꞌrã joepyarã, Jacó regua kuery ojeko rerova vaꞌekue ikuaia py ꞌrã ou.y";Haꞌe rami vy kuaray oikea katygua kuery Senhor rery oendu vy ojererokyjea rupi ꞌrã ikuai, haꞌe kuaray oua katygua kuery ma oexa ꞌrã hexakãa. Mbaꞌeta yy oxyry atã xapyꞌa vaꞌe rami ꞌrã ou, Senhor guigua Nheꞌẽ ombou vaꞌe. nU";Haꞌe rami vy nhombopaga ꞌrã peteĩ-teĩ ikuaiague rami. Opoxya oexa uka ꞌrã hexe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery pe, ngovaigua kuery ombopaga ꞌrã haꞌevea rami. Yeꞌẽ yvýry rupi ikuai vaꞌe voi ombopaga avi ꞌrã.dA";Haꞌe rami vy pexo regua py rami onhemonde teko porã py, haꞌe oakã re ma ngora ratã rami omoĩ jogueraa jepea. Haꞌe vy ao rami omoĩ joepya rupi oiko aguã, haꞌe ajukue puku py rami onhemonde ikyreꞌỹa py.F";Joepyarã Senhor oeka teĩ ndojoui, onhemondyi guive nhandere ojerure vaꞌerã ndoikoi rã. Haꞌe ramo haꞌe ae onhemoĩ ojyva py nhandereraa jepe aguã, gueko porãa rupi ae imbaraete.P";Tá, anhetẽ vaꞌe ma okanhy. Haꞌe gui teko vai rupi oikoa gui ojepeꞌa vaꞌekue ma ojuka pyrã ikuai. Haꞌe ramo Senhor ma haꞌe rami nhandekuaia oexa vy ndojou porãi, teko porã noĩ rã.[/";Haꞌe nunga rupi ae anhetẽ rupi jajoguereko aguã ojepeꞌa, teko porã ma mombyry oĩ. Mbaꞌeta anhetẽ vaꞌe ma onhepyxangapa oikovy nhaneretã mbyte rupi, haꞌe teko porã ma ndaꞌevei ovaẽ aguã.j~M"; Mbaꞌeta Senhor rovai jajekore haꞌe nhandeapu ꞌrã. Jajepeꞌa Nhanderuete gui, nhandeayvu ꞌrã nhanhombojexavai haꞌe nhanheꞌẽ raxave aguã re anho. Nhandepyꞌa re nhamoĩa rami apu rupi anho ꞌrã nhandeayvu.-}S"; Mbaꞌeta nerenonde ma rojejavyague heta-etave ovy, orereko vaiaty ma orekuaa ukaarã oĩ, mbaꞌeta orere oĩ ꞌrã orereko vaiaty anho, roikuaa guive rojejavya.O|"; Nhande kuery haꞌe javi nhakororõ ꞌrã urso rami, haꞌe apykaxu rami ꞌrã nhanepoaẽ rei. Anhetẽ rupi joguerekoarã nharõ teĩ ndajajoui. Jaa jepe aguã jaeka teĩ mombyry oĩ nhandegui.g{G"; Oo mbotya rupi japovyvya rupi jaiko, ára revegua eꞌỹ rami avi, hexa eꞌỹ vaꞌe rami japovyvy jaikovy. Kuaray mbyte teĩ nhanhepyxanga ꞌrã javy pytũ rupi rami. Imbaraetekue mbyte rupi teĩ omanogue rami jaiko.Zz-"; Haꞌe nunga rupi rima nhandegui mombyry oĩ anhetẽ rupi jajoguerekoa, teko porã voi nanhanderovyi. Nharõ tema hexakãa, haꞌe rami teĩ pytũ anho oĩ. Hexakãa rupi ꞌrãgue py pytũa rupi nhandekuai.Yy+";Ndoikuaavei ma tape peteĩ rami ikuai aguã katy oo vaꞌe, teko porã noĩ avi ꞌrã ikuaia re. Haꞌe kuery ma teko vai rupi rive ikuai. Haꞌe vaꞌe rupi ikuai vaꞌe ma ndoikuaai ꞌrã mbyꞌa porã. bx=";Ipy ma onha ꞌrã ojejavy aguã katy, ojapura ꞌrã heko porãꞌi vaꞌe ruguy omoẽ aguã. Haꞌe kuery ma teko vairã re rive ꞌrã ipyꞌa. Haꞌe kuery ikuaia rupi ma nhomombaague haꞌe jojukaague anho oĩ.fwE";Haꞌe gui ikya ojapo vaꞌekue ma ndovarei ꞌrã aorã, mbaꞌeta haꞌe kuery rembiapo py avave rei nonheovãai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe kuery rembiapo ma teko vai anho, haꞌe ipo re ma jojukaague oĩ.v'";Omboaku ꞌrã mboi rupiꞌa, ojapo ꞌrã nhandu kya. Hupiꞌa hoꞌu vaꞌe omano ꞌrã, haꞌe hupiꞌa re opyrõa ramo oiko ꞌrã mboi.&uE";Mbaꞌeta avave rei ndoikoi teko porã re ojapukai vaꞌerã, ndoikoi anhetẽa rupi ojexa uka vaꞌerã huvixa kuery renonde. Haꞌe rami ꞌrãgue py ovare eꞌỹ vaꞌe re rive ojerovia, ijapu rei ꞌrã okuapy. Ojejavy aguã tema oguerekoꞌi ꞌrã, haꞌe teko vai ju oikuavã.*tM";Mbaꞌeta pendepo huguypa riae, haꞌe penekuã re ma pejejavya anho oĩ. Pendejuru ma apu rupi ꞌrã ijayvu, haꞌe peneapekũ re ma teko vai anho ꞌrã oĩ.,sQ";Haꞌe rami ꞌrãgue py pejejavya rima penembojaꞌo Nhanderuete gui, pendereko vaia ae ojapo pendegui ngova omoꞌã aguã rami, pendeayvua oendu eꞌỹ aguã.:r o"; Israel kuery reko vaia re ijayvuague Senhor po ma ijapuꞌaꞌi vaꞌeꞌỹ pendereraa jepe eꞌỹ aguã, ndaꞌijapyxa veꞌỹi guive pendeayvua oendu eꞌỹ aguã.zqm":haꞌe rami rã xee Senhor re ae ꞌrã pevyꞌa. Haꞌe ramo xee ajapo ꞌrã yvyty yvate vaꞌe re peẽ peovy aguã rami, haꞌe romombaraete ꞌrã peneramoĩ Jacó peguarã ameꞌẽ vaꞌekue re”, heꞌi. Senhor ojuru py ae ijayvu. /pW": “Xapyꞌa rei sábado ára penhemongyꞌaa gui pejejoko, haꞌe mbaꞌemo peẽ ae pejapoxe vaꞌe pejapoa gui xevygua ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, haꞌe rami ꞌrãgue py sábado ára pe ‘Iporã ete Senhor ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nhamboete aguã’ peje ramo, haꞌe pendekuaiaty rami veꞌỹ xemboete ramo, peẽ ae peipotaa rami veꞌỹ pendekuai aguã, neĩ ayvu reko rei py voi pendeayvu eꞌỹ aguã,ioK": Haꞌe gui pendaꞌy kuery ju omoatyrõ ꞌrã tekoa ivaipa vaꞌekue. Pemboyta pyau ju ꞌrã oo ymague. Pendevy aipoꞌea ꞌrã ‘Kora paꞌũ moatyrõa’, haꞌe ‘Tekoa haꞌe tape ymague mbopyaua’, ꞌea ꞌrã. tna": Haꞌe ramo Senhor penderereko riae ꞌrã, penemoevyatã ꞌrã tekoa eꞌỹa py teĩ, haꞌe omombaraetepa ꞌrã penekãgue. Peiko porã ꞌrã yvotyty omoakỹ riaepy rami, haꞌe yvu peteĩgueve ma ipiru eꞌỹ vaꞌe rami avi.m": xapyꞌa rei okaruxe vaꞌe pe mbaꞌemo pembojaꞌo aguã pendepyꞌa re pemoĩ, haꞌe ojexavai rei vaꞌe pemoevyatãmba aguã, haꞌe ramo ma penerexakãa ojekuaa ꞌrã pytũa py, pendea py pytũa oĩ vaꞌekue ma kuaray mbyte rami ꞌrã hexakã.klO": Haꞌe ramo pejapukai ramo Senhor ombovai ꞌrã. Pendereraa jepe aguã re pejapukai ramo ‘Apy ma aĩ’, heꞌi ꞌrã. Xapyꞌa rei penembyte gui peipeꞌa ramo pejoguerereko axya, penhomongyje reia haꞌe ayvu rei guive, }}A|I{{yxw#uutgssrhqqpponnQmll k%jixh6gQfseWddBbaa{`_\^n][\[ZZ}YXWWVUTSFRQPONNLKKmJI~HGG$FaEDBAB@@?=>=m;L::98`7s65k43A2]1=0/..-%,&+|*)('&%$$E#["T! !5MVAu  > 4 /DY[meC,“Haꞌe gui ndevy pe haꞌe kuery oporandu ꞌrã: ‘Mbaꞌe re tu Senhor Nhanderuete haꞌe nunga haꞌe javi omoingo nhandere?’ heꞌi ꞌrã ndevy. Haꞌe ramo rembovai ꞌrã: ‘Peẽ kuery xereja, haꞌe pendeyvy re amboae ramigua tuuete pe pendekuai rire amboae regua kuery pe ju ꞌrã pendekuai pendeyvy re eꞌỹ’, ꞌre ꞌrã. dA,Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe ára teĩ xee noromomba katuĩꞌi ꞌrã”, heꞌi Senhor.G,Haꞌe kuery hoꞌupa ꞌrã mbaꞌemo pemonoꞌõ haꞌe mbojape pejapo vaꞌekue. Omomba ꞌrã penderaꞌy haꞌe penderajy kuery. Hoꞌupa ꞌrã penerymba vexaꞌi haꞌe vaka kuery. Uva haꞌe figo penhotỹ vaꞌekue voi hoꞌu ꞌrã. Okyxe py oitypa ꞌrã peneretã ikorapa vaꞌe pejeroviaague haꞌe javi.3,“Haꞌe kuery ruꞌy ryru ma yvyra rupa py ikua ojepeꞌa vaꞌe rami nhomomba vaꞌe. Haꞌe vaꞌe regua avakue ma ipyꞌa guaxuve vaꞌe meme.yk,Neꞌexa peẽ Israel kuery, mombyry gui ambou ꞌrã peteĩ regua pendeꞌáry. Haꞌe vaꞌe kuery ma imbaraete vaꞌe, yma guare haꞌe ijayvu peikuaa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe kuery ijayvu rã peẽ napendu kuaai ꞌrã”, heꞌi Senhor.fE,Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Haꞌe rami ete haꞌe kuery ijayvu ramo ndejuru py xeayvu amoĩ ꞌrã tata rami, haꞌe rã haꞌe kuery ma ajapo ꞌrã xakã rami huguepa aguã.), Profeta kuery eteve voi yvytu rami rive ikuai, mbaꞌeta ayvu ndoguerekoi. Haꞌe kuery nhomongyjeague haꞌe kuery re ae ju ꞌrã ojeapa.”a;, “Mbaꞌeta Senhor gui ojepeꞌapa vy aipoeꞌi: ‘Haꞌeꞌỹ rima Nhanderuete’, haꞌe ‘Mbaꞌemo vai peteĩve henda py ndoikoi ꞌrã nhandere. Ndajaexai ꞌrã kyxe revegua, neĩ karuai’, heꞌi okuapy.d~A, Mbaꞌeta anhetẽ rupi eꞌỹ Israel haꞌe Judá kuery ikuai xerovai”, heꞌi Senhor.A}{, “Tapeo ke uvaty ikuai vaꞌe rupi, peitypa, vaꞌeri haꞌe javi eꞌỹ taꞌvy. Pemopẽ ke hakã, mbaꞌeta Senhor pegua eꞌỹ ramo. Apy ma Israel rovaigua kuery pe ijayvu. &|E, Xee ndaꞌu aeja rive ꞌrã ri haꞌe rami ikuaia ambopaga eꞌỹ re? Nambopagai ꞌrã teve haꞌe rami ete ikuai vaꞌe regua?” heꞌi |yhwh{Senhor.} {,Kavaju omongaru porãmby rami haꞌekue-ꞌekueꞌỹ katy onha vaꞌe rami peteĩ-teĩ opena rei ꞌrã okuapy oirũ raꞌyxy re ae.z,“Haꞌe rami pendekuaia xee aexa vy mbaꞌexa ꞌrã tu roperdoa? Mbaꞌeta penderaꞌy kuery ma xerejapa vy oura ꞌrã okuapy nguuete eꞌỹ rery rupi. Haꞌe kuery xee amoevyatãmba rire teĩ itavy rei okuapy, onoꞌõ ete okuapy kunhague ro py.Ky,Haꞌe nunga rupi guary kaꞌaguy regua ojukapa ꞌrã, aguaraꞌi guaxu tekoa eꞌỹa regua ombovaipa ꞌrã, haꞌe xivi omaꞌẽ mbegue ꞌrã oiny haꞌe kuery retã yvýry. Haꞌe ramo tetã gui peteĩ vaꞌe rei oẽ ramo omboaꞌypa ꞌrã, mbaꞌeta gueko vaia haꞌe itavy nhemia rupi ikuaive tema ojeꞌoivy. vxe,Haꞌe nunga rupi aa ꞌrã yvatekueve ikuaia py, haꞌe kuery reve xeayvu aguã. Mbaꞌeta haꞌe kuery nhiꞌã oikuaa ꞌrã Senhor guigua tape haꞌe nguuete oipota vaꞌe”, haꞌe vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery voi peteĩ rami omopẽ okuapy canga, haꞌe omondopa ijokuaarã omoĩ mbyre. Apy “Canga” heꞌia ma Israel kuery reko re ijayvu vy, mbaꞌeta vaka ombaꞌeapo vaꞌeri inharõ teri, imãxo porã eꞌỹ vaꞌe rami ikuai (Deuteronômio 32.15; Atos 26.14). w,Xejeupe ae aipoaꞌe: “Iporiaukueꞌi anho rima naiꞌarandui, mbaꞌeta ndoikuaai Senhor guigua tape neĩ nguuete oipota vaꞌe.qv[,Haꞌe gui Senhor, anhetẽ rupi ikuai vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy rexaxe? Ndee rembojexavai teĩ haꞌe kuery ma haxy noendui. Remomba teĩ haꞌe kuery nonhemoꞌarandu ukai. Itaova gui hova ratãve vaꞌe vy ndojevyxei ae ma ndevy.u',Mbaꞌeta haꞌe kuery oura vy ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura’ heꞌi vaꞌeri anhetẽ rupi eꞌỹ oura”, heꞌi. Yt -, Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery ojejavya re ijayvuague “Peiko-iko Jerusalém tetã py tape ikuai vaꞌe rupi. Pexa pota aỹ, peikuaa pota, peka tetã mbyte rupi peteĩꞌi ri jepe pejou aguã ava teko porã rupi oiko vaꞌe, anhetẽ vaꞌe rekaa. Mbaꞌeta pejou ri ramo xee aperdoa ꞌrã tetã pygua kuery haꞌe javi.esC,Mbaꞌeta peteĩ ayvu onhendu rã aendu kyrĩ vaꞌe oikuavãꞌi ta vaꞌe rami, jypygua kyrĩ vaꞌe raxy oendu vy ojexavai vaꞌe rami haxẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Sião memby raxẽ, ipytuẽ atã reve opo oupi vy aipoeꞌi vaꞌe: ‘Aỹ ndaꞌevei ete xevy! Mbaꞌeta xenheꞌẽ py xekangy ma xejukaarã kuery gui’, heꞌi vaꞌe.” Gr,“Haꞌe gui aỹ ma ndee tetã ombovaipa pyre, mbaꞌe re tu guĩ rami rejapo? Mbaꞌeta pytã vaꞌe py renhemonde, ouro guigua remoĩ, nderexa rembojegua, haꞌe renhemoporã rive. Haꞌe rami teĩ remoaruã vaꞌekue ndere ndaꞌijaꞌevei vy ndejukaxe okuapy. Judá kuery ma Nhanderuete gui ojepeꞌapa vy kunha itavy vaꞌe rami ikuai, amboae regua pe onhepytyvõ ukaxe vy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndaꞌijaꞌei vy noipytyvõi. Pq,Kavaju árygua haꞌe huꞌy revegua kuery revovo gui tetã pygua kuery ojavapa. Kaꞌaguy re oikepa, yvyꞌã ikuai vaꞌe rupi oẽ. Guetã ikuai vaꞌe haꞌe javi oeja rive, avave rei noĩavei. “Guary” heꞌia ma Babilônia pygua kuery ombou aguã re Nhanderuete ijayvu vy, ojeupegua kuery ojejavyague re ombopaga aguã. Ou ae ma, oĩaty oeja ma ouvy pendeyvy haꞌe peneretã ikuai vaꞌe ombovaipa aguã, avave rei noĩavei aguã rami.BZ},Pemopuꞌã ke imoꞌamy bandeira Sião katy peo aguã. Pejava na, pemboare eme. Mbaꞌeta xee ajapo ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui mbaꞌemo vai ou aguã rami nhomomba etearã.@Yy, Kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui mbaꞌemo vai ou aguã re ijayvuague “Pendu uka na Judá yvy re, pejapo Jerusalém tetã py oendua aguã rami. Haꞌe vy aipopeje: ‘Pemonheꞌẽ ke mimby guaxu yvy re!’ Pejapukai ratã vy aipopeje: ‘Penoꞌõmba ke, nhanha jaike tetã ikorapa vaꞌe py!’ peje.pXY,Avakue Judá haꞌe Jerusalém pygua, pendepire pemboiague rami Senhor peguarã peikyꞌaꞌo avi ke penekuraxõ, xepoxya tata rami oẽ vy penderapy eꞌỹ aguã imboguearã oiko eꞌỹ re, pendeko vaia rupi pendekuai rire.” W-,Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi Judá haꞌe Jerusalém pygua avakue pe: “Pereko katu pyau penembaꞌetyrã, haꞌe penhotỹve eme juu mbyte rupi.rV],Anhetẽ rupi, ꞌarandua haꞌe teko porãa rupi pendekuai reve peura xee Senhor aikove vaꞌe rery rupi. Haꞌe rami ri pendekuai ramo yvy regua kuery xereroporaei ꞌrã okuapy, haꞌe rã xee amoingo porãmba ꞌrã”, heꞌi. %U E,“Haꞌe ramo Israel kuery, pejevyxe ri vy ke xevy pe ete pejevy”, heꞌi Senhor. “Peipeꞌapa ojeguarupy xerenonde gui, haꞌe pejepeꞌave eme xegui.zTm,Roꞌapa ꞌrãꞌvy roxĩmbaa py, mbaꞌeta roiko kuaa eꞌỹ reia oreaoꞌipa. Mbaꞌeta rojejavy Senhor Oreruete rovai, ore haꞌe oreru kuery, orekyrĩ guive kovaꞌe ára peve. Noroendu potai vaꞌekue Senhor Oreruete ayvu”, ꞌea. ^S5,Mbaꞌemo orekyrĩ jave guive oremoxĩmbaarã pe rive orekuaia rupi rombovaipa oreramoĩ kuery ombaꞌeapoa rupi ojou vaꞌekue. Haꞌe ramo hymba vexaꞌi kuery, vaka jipovei, taꞌy kuery haꞌe tajy kuery voi.?Rw,Anhetẽ ete ae yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi rojekorea rupi orekuai, yvyty áry rupi oretavy rei vaꞌekue. Mbaꞌeta Senhor Oreruete re anho oĩ ore Israel kuery roo jepe aguã.rQ],Pejevy ke, xeraꞌy kuery xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ramo xee amonguera ꞌrã xenheꞌẽ rendu eꞌỹague gui”, heꞌi. Haꞌe ramo aipoꞌea: “Apy ma orekuai, roju ma ndea py. Mbaꞌeta ndee ma Senhor oreruete.VP%,“Yvyty yvateve vaꞌe-vaꞌe rupi onhendu peteĩ ayvu, Israel kuery ojaeꞌo haꞌe ojerure nhendu okuapy ramo. Mbaꞌeta haꞌeve eꞌỹa rami rei pendekuai, Senhor penderuete gui penderexaraipa rire.O-,Haꞌe rami teĩ peẽ Israel kuery, kunha ome gui opoi nhemi vaꞌe rami avi peẽ voi xero py peiko itavy nhemi vaꞌe rami”, heꞌi Senhor.N/,“Xejeupe ae aipoaꞌe vaꞌekue: ‘Xee rogueruxe teĩ xeraꞌy kuery mboae mbyte, haꞌe pendevy ameꞌẽxe yvy oipotavepy, amboae regua kuery yvy gui iporãve vaꞌe.’ Aipoaꞌeve ju: ‘Xevy pe “Xeru” peje ꞌrã, xegui ndapejepeꞌavei ꞌrã guive’, haꞌe._M7,Haꞌe vaꞌe ára ma Judá kuery peteĩ rami ꞌrã ikuai Israel kuery reve. Haꞌe vy kuaray ijapuꞌaꞌia katy yvy itui vaꞌe gui joupive peju ꞌrã pendeyvyrã peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ vaꞌekue katy. UL#,“Haꞌe vaꞌe jave ma Jerusalém tetã pe ‘ Senhor renda’ ꞌea ꞌrã. Haꞌe py ma haꞌe javi regua onoꞌõmba ꞌrã Senhor rery rupi, haꞌe vy inhakã ratã reia rupi veꞌỹ ꞌrã ikuai.KK,Haꞌe rami rire pendereta ju ꞌrã yvy re, penderaꞌy kuery reta ꞌrã guive. Haꞌe vaꞌe jave ma napendeayvuvei ꞌrã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru re, mbaꞌeta haꞌe nunga re naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã, ‘Oata’ ndaꞌeai ꞌrã guive. Neĩ hekovia ndojapoai ꞌrã amboae”, heꞌi Senhor.(JI,“Haꞌe py amoĩ ꞌrã peẽ kuery re opena vaꞌerã xee rami ipyꞌa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma pendere opena ꞌrã oikuaapa haꞌe oꞌarandu reve.VI%, “Pejeko rerova ke”, heꞌiague “Xeraꞌy kuery xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe, pejeko rerova ke, mbaꞌeta xee ae ma peneme rami aiko. Haꞌe nunga rupi peteĩ-teĩ tetã gui xee rogueru ꞌrã peteĩ, haꞌe peteĩ-teĩ regua gui mokõ-mokoĩ ꞌrã rogueru. Haꞌe vy rogueraa ju ꞌrã Sião py”, heꞌi Senhor.hHI, Haꞌe rami avi peikuaa pota na pendeko vaia re, peikuaa pota Senhor penderuete rovai pejejavyague re, mbaꞌeta yvyra hovana vaꞌe haꞌe javi guy rupi pendetavy rei, xeayvu re ndapejapyxakai guive’, heꞌi Senhor.” .GU, Haꞌe nunga rupi tereo, povaꞌe ayvu emombeꞌu kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi. Haꞌe vy aipoꞌre: ‘Israel kuery pendetavy rei vaꞌe, pejevy na. Haꞌe ramo ma pendeꞌáry xee nambouvei ꞌrã xepoxya, anhomboaxy vaꞌe vy’, heꞌi |yhwh{Senhor.} ‘Ndaxepoxy riaevei ꞌrã guive.~Fu, Senhor aipoeꞌi xevy: “Haꞌe rami ete Israel kuery itavy rei vaꞌeri Judá kuery gui heko porãve vaꞌe ikuai.E3, Haꞌe rami ete teĩ ikypyꞌy Judá anhetẽ rupi eꞌỹgua vaꞌe vy ndojevyi xevy opyꞌa haꞌe javi py, ojevy merami rive”, heꞌi Senhor. D, Haꞌe gui itavy reia gui nonhemboaxyi vy omongyꞌapa oyvy. Mbaꞌeta ita haꞌe yvyra guigua pe rive oikoa py itavy rei tema oikovy.C1,Mbaꞌeta Israel kuery itavy reia haꞌe javi re xee amondoukapa, haꞌe ixupe ameꞌẽ imondovy kuaxia romendaague ambovaipa aguã regua. Haꞌe rami teĩ ikypyꞌy Judá nonhemboaxyi aexaa py. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe voi oo vy itavy reia rupi oiko avi. Apy mokoĩ kunha joegua oikoa rami ijayvu Israel haꞌe Judá kuery re, Israel kuery ojejavyague rami ae ju Judá kuery ojejavy avi ramo. Haꞌe vaꞌe jave py ma Israel kuery ojejavyague re Nhanderuete escravo-rã omondoukapa ijyvy gui mombyry (2 Reis 17.6-20). %BC,Haꞌe gui xee aexaꞌã teĩ haꞌe rami ete oiko ma rire xevy ju ojevy aguã, vaꞌeri ndojevyi. Haꞌe nunga ma ikypyꞌy itavy rei vaꞌe Judá oexapa.!A;,Haꞌe gui huvixa Josias oĩ jave Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Rexa teve Israel kuery kunha itavy rei vaꞌe rami anhetẽ rupi eꞌỹ ikuaia? Mbaꞌeta oopa ꞌrã yvyty yvate vaꞌe áry, haꞌe yvyra hovana vaꞌe haꞌe javi guy rupi, opa marã rei ꞌrã itavy haꞌe py.]@3,Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndepoxya rupi reiko? Tyrã pa opa peve ete ꞌrã teve ndepoxy?’ peje. Tá, haꞌe rami ae xevy pendeayvu vaꞌeri pejejavyve tema ꞌrã peẽ ae peipotaa rami rive”, heꞌi Senhor. t?a,Anhetẽ aỹ ma voi xevy pejapukai rive vy aipopeje: ‘Xeru, ndee ma xekyrĩ guive xerayvu vaꞌe reiko.&>E,Haꞌe nunga rupi ae xee namboꞌokyvei, maꞌetỹa pyau jave teĩ. Haꞌe rami teĩ peẽ ma itavy rei vaꞌe rami penderova re pexa uka napexĩ kuaaveia.B=},“Pemaꞌẽ na yvyty ita anho reia re, haꞌe pexa. Mamo tu oĩ pendetavy rei eꞌỹague? Mbaꞌeta tape ikuai vaꞌe rupi peguapy pemoaruã vaꞌe kuery pearõ vy, Arábia pygua tekoa eꞌỹa rupi omaꞌẽ mbegue oinya rami. Haꞌe rami vy pemongyꞌapa ma pendeyvy pendetavy reia haꞌe pendereko vaia py.i< M, Heta vaꞌe kuery ojejavy vaꞌekue ri Nhanderuete omboaxy ju aguã re ijayvuague “Xapyꞌa rei peteĩ ava opoi ꞌrã guaꞌyxy gui, haꞌe rã kunha vaꞌe omeguea gui oo vy omenda ju ꞌrã ava mboae re. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kunhaa py ndaꞌu ime ae ojevy ꞌrã imerã? Any, haꞌe ramigua oiko vaꞌe rire yvy haꞌe javi opyta ꞌrãgue omongyꞌa pyre. Haꞌe kuery pegua lei rami vy itavy reia py ijyvy opyta ꞌrã ikyꞌapa vaꞌe . Haꞌe gui peẽ kuery voi mbovy eꞌỹ pemoaruã vaꞌe kuery reve pendetavy rei vaꞌekue. Haꞌe rami ete teĩ pejevy ju xevy”, heꞌi Senhor.5;c,%Mbaꞌeta haꞌe kuerya gui peo ju ꞌrã peneakã re pepoko reve, mbaꞌeta pejeroviaa vaꞌe kuery ma Senhor oeja ramo haꞌe kuery po py ndapejoui ꞌrã mbaꞌeve.” +:O,$Peikoaty gui pejepeꞌa merami rive ꞌrã. Mbaꞌeta Assíria pygua kuery napenepytyvõi vy penemoxĩmbaague rami avi Egito pygua kuery voi penemoxĩmba ꞌrã.>9u,#teĩ aipopeje ꞌrã: ‘Xee ma xepo kyꞌa vaꞌeꞌỹ teve. Xere ma ndoui ꞌrã Nhanderuete poxya’, peje. Neꞌexa, ‘Ndajejavyi’ peje ramo xee aikuaa pota ꞌrã pendere.H8 ,"Haꞌe rami teĩ pendeao apy re ma iporiaukueꞌi haꞌe oiko riveꞌi vaꞌekue ruguy oĩ. Haꞌe kuery imondaa rupi eꞌỹ teĩ pexa vy pejuka vaꞌekue. Haꞌe ramigua haꞌe javi pejapo7',!“Peẽ ma peikuaa porã pemoaruã vaꞌe rakykue rupi peo aguã. Haꞌe rami aguã re kunhague itavy rei vaꞌe voi oikuaa ꞌrã pendegui.l6Q, Haꞌe rami avi kunhataĩgue ndaꞌu hexarai ꞌrã ri ojeguaarã re, haꞌe rami eꞌỹ vy omenda vaꞌerã vaꞌe hexarai ꞌrã ri okuꞌakuaa re? Haꞌe rami teĩ xevygua kuery ma hexaraipa xegui, mbovy ára rei eꞌỹ. 35_,Peẽ aỹgua kuery, peikuaa pota na Senhor ayvu re. Xee ndaꞌu peẽ Israel kuery pe ajapo vai ri teve tekoa eꞌỹa, eꞌỹ vy yvy pytũ poyivea py rami? Haꞌe rami teĩ mbaꞌe re tu xevygua kuery aipoeꞌi: ‘Ore ma rooxea katy rei ꞌrã roo! Ndorojevyvei ꞌrã ndevy!’ heꞌi okuapy?24],“Penderaꞌy kuery ambopaga rive, mbaꞌeta xevy pe nonhemoꞌarandu ukai. Haꞌe peẽ kuery ma pendekyxe py ae pejuka profeta kuery, guary nhomondoropa vaꞌe rami.{3o,Mbaꞌe re tu pendeayvu rei ri xere? Mbaꞌeta peẽ kuery haꞌe javi xerovai pejejavy vaꞌe”, heꞌi Senhor.p2Y,Haꞌe gui mamo tu ikuai penderuete kueryrã peẽ ae pejapo vaꞌekue? Tove haꞌe kuery ae tomyĩ, pendekuai axy rã pendereraa jepe aguã. Mbaꞌeta peẽ Judá pygua kuery, penderuete ramigua heta pereko, peteĩ-teĩ tetã py.01Y,Mbaꞌeta haꞌe kuery ma yvyra guigua pe rive ꞌrã ‘Ndee ma xeruete’, heꞌi, haꞌe ita guigua pe ‘Ndee ma xemoingoare’, heꞌi ꞌrã. Mbaꞌeta xea katy haꞌe kuery ikupe okuapy, hova eꞌỹ. Haꞌe rami teĩ ikuai axy vy ma ‘Epuꞌã ke, orereraa jepe’, heꞌi ꞌrã xevy.>0u,“Haꞌe gui imonda vaꞌe ojopya rã oxĩmbaa rami avi Israel kuery voi oxĩmba aguã rami ikuai: heta vaꞌe kuery, huvixa kuery, yvatekueve, sacerdote haꞌe profeta kuery voi._/7,Enheangu ke ndepy rei re eꞌỹ renha aguã, neĩ ndejyryvi remo peve eꞌỹ guive. Vaꞌeri ndee aipoꞌre: ‘Any, ndaꞌevei teve. Mbaꞌeta amboae regua ruete kuery xee ayvu vy aa ꞌrãe hakykue’, ꞌre. .},haꞌe mburika kaꞌaguy regua tekoa eꞌỹa rupi ava oeka vy yvytu rupi oetũ oikovy vaꞌe rami. Avave rei ndojokoi ꞌrã ojapoxe vaꞌe ojapo aguã gui, hekaa kuery ikaneꞌõ eꞌỹ re ojou ꞌrã guive, haꞌe rami aguã jaxy ovaẽ nhavõ.0-Y,“Mbaꞌexa tu aipoꞌre: ‘Xekyꞌaa noĩ, xee tu ndaikoi rima Baal raꞌangaa kuery re’, ꞌre? Haꞌe rami teĩ emaꞌẽ na yvyꞌã guy rupi ndepypo ojekuaa vaꞌe re, eikuaa pota na mbaꞌe pa rejapoague re. Camelo raꞌy inhakuã vaꞌe tape rupi ojevy-jevy oikovy vaꞌe rami reiko,,,Kavõ py rejau, haꞌe ikyꞌakue mboia reikyty vaipa teĩ xerenonde ojekuaa teri ndereko vaia kyꞌa”, heꞌi Senhor Nhanderuete. 4+a,Xee ae ronhotỹ vaꞌekue uva rembypy iporã vaꞌe rami, haꞌyĩgue iporãve vaꞌe anho regua. Haꞌe rami rire teĩ mbaꞌexa tu uva iro vaꞌe anho remeꞌẽ xevy?9*k, Baal pe rive Israel kuery ikuaia re ijayvuague “Yma ma canga ndere oĩ vaꞌe amopẽmba, haꞌe ndejokuaague amondopa ꞌrãgue, teĩ ndee ma ‘Xee ndaikoxei ndevy’, ꞌre xevy. Mbaꞌeta yvyꞌã yvate ikuai vaꞌe rupi, haꞌe yvyra hovana vaꞌe haꞌe javi guy rupi renheno vy ndetavy.P),Ndereko vaia ae ndeapo vai ꞌrã, rejerovia etea rupi eꞌỹ reikoa oikuaa ukaa ꞌrã ndereko vaia. Haꞌe gui ma eikuaa pota povaꞌe nunga re, mbaꞌeta Senhor nderuete gui rejepeꞌa rire rendu ꞌrã ndaꞌevei etea haꞌe iro vaikue vaꞌe anho, xerenonde nderejererokyjei rire”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. @(y,Haꞌe gui aỹ mbaꞌerã tu Egito yvy katy reo ꞌrã Nilo yakã gui reyꞌu aguã? Haꞌe rami eꞌỹ vy, mbaꞌerã tu Assíria katy reo ꞌrã Eufrates yakã gui reyꞌu aguã?u'c,Haꞌe nunga haꞌe javi oiko ndevy, tape porã rupi Senhor nderuete nderereko teĩ ixugui rejepeꞌa rire.&-,Neakã ma Mênfis haꞌe Tafnes pygua kuery voi onhopĩmba. Haꞌe vaꞌe jave py hovaigua kuery ojavyky rei ꞌrã inhakã onhopĩmbaa py . )%K,Haꞌe kuery rovai ma guary raꞌy kuery okororõ ratã ꞌrã okuapy, ombovaipa ꞌrã guive ijyvy. Apy guary raꞌy kuery re ijayvua py ma haꞌe kuery rovaigua kuery re ijayvu (50.7; Salmo 57.4; Isaías 5.29). Haꞌe ramo haꞌe kuery retã okaipa, jipovei haꞌe py oĩ vaꞌerã.,$Q,“Israel kuery ndaꞌu escravo ikuai teve? Joo py tembiguairã haꞌe kuery ituiꞌi vaꞌekue teve? Haꞌe rami eꞌỹ ramo mbaꞌe re tu omboꞌa pyrã ikuai?c#?, “Mbaꞌeta xevygua kuery ma mokoĩ henda py ojapo vai: jypy ojepeꞌapa yy imarã eꞌỹ vaꞌe xee ameꞌẽ vaꞌe gui, haꞌe gui ygua ojeupe guarã ae ojoꞌo. Haꞌe vaꞌe ma ovopa rei vy yy ndopytaia guive. i"K, Yva regua kuery, penhemondyi ke haꞌe nunga gui! Pekyjepa, haꞌe peryryipa”, heꞌi Senhor.M!, Tyrã pa oiko teve amboae regua nguuete kuery omboekovia vaꞌe, nguuete eꞌỹ guive oguereko teĩ? Haꞌe rami teĩ xevygua kuery tu mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe re omboekovia Omoexakãa.m S, Peaxa haꞌvy yeꞌẽ rovai Chipre haꞌe ijyvýry yvy ikuai vaꞌe re, haꞌe peikuaa pota. Quedar katy guive pemondouka penembiguai kuery, toikuaa pota porãmba, peikuaa aguã haꞌe ramigua peteĩve henda py ndoikoi paa re.(I, Ndojeroviai reipa okuapyague re ijayvuague Senhor aipoeꞌive ju: “Xeayvuve tema ꞌrã peẽ kuery reko re. Penderaꞌy raꞌy kuery pe voi xeayvu.,Sacerdote kuery ‘Mamo tu oĩ Senhor?’ ndeꞌi, lei re nhomboꞌe vaꞌety voi ndaxekuaa potai okuapy. Joe opena vaꞌety kuery xenheꞌẽ raxave okuapy, haꞌe rã profeta kuery ma Baal rery rupi rive ijayvu vy ovare eꞌỹ vaꞌe rakykue rupi ikuai.” iK,Haꞌe gui xee rogueru vaꞌekue yvy porãa re, pekaru aguã mbaꞌemoꞌa haꞌe mbaꞌemo porã oiko vaꞌe re. Haꞌe rami teĩ haꞌe py pevaẽmba ma rire pemongyꞌapa, yvy xevy guarã vaꞌekue pejapo ojeguaru pyrã..U,Haꞌe kuery joupe-upe neĩ noporandui: ‘Mamo ndaꞌu oĩ Senhor Egito yvy gui nhanerenoẽare? Mbaꞌeta tekoa eꞌỹa rupi nhandereraa vaꞌekue, yvy piru reia haꞌe yvykua anho oĩa, yvy piru haꞌe manoa ꞌã oĩa rupi, yvy avave rei oguataa eꞌỹa haꞌe noĩaia rupi’, ndeꞌi.gG,Po rami Senhor ijayvu: “Mbaꞌe nunga ndaꞌu peneramoĩ kuery oexa xere, xegui ojepeꞌapa aguã? Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaa ovare eꞌỹ vaꞌe re rive ovapa vy haꞌe kuery ae ju ovare eꞌỹ vaꞌe onhemoingo.F,Pendu ke Senhor ayvu, Jacó haꞌe Israel kuery haꞌe javi.,Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py ma Senhor pe ete Israel kuery ikuai, mbaꞌemo raꞌyĩgue porãgueve ixupe guarã omonoꞌõ ypy pyre rami. Haꞌe kuery mombaxea kuery ma ipo kyꞌa vaꞌe meme onhemoingo, hiꞌáry mbaꞌemo vai ou guive’ ”, heꞌi Senhor. b=,“Tereo, haꞌe ejapukai Jerusalém pygua kuery oendupa aguã: Po rami Senhor ijayvu: ‘Xee ma xemaꞌenduꞌa nekunhataĩ jave xee aipotaa rami reikoague re, haꞌe xere remenda ramo jave xerayvuague re, tekoa eꞌỹa, yvy mbaꞌety jipoia rupi teĩ xerupive reikoague re. Apy ma ojeupegua kuery pe Nhanderuete ijayvu guaꞌyxy pe rami.  , Nhanderuete oayvu teĩ heta vaꞌe kuery onheꞌẽ raxavea re ijayvuague Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: {,Haꞌe kuery ndere opuꞌã teĩ ndaꞌipoꞌakai ꞌrã, xee rogueraa jepe aguã ndereve aiko ramo”, heꞌi Senhor.  ),Neꞌexa, kovaꞌe ára romoĩ peteĩ tetã ikorapa vaꞌe rami, haꞌe ijyta ferro guigua haꞌe tetã kora overa vaꞌe guigua rami neretã pygua kuery haꞌe javi rovai ndeayvu aguã, Judá pygua huvixa kuery, yvatekueve, sacerdote kuery haꞌe neretarã kuery rovai.Y -,Haꞌe rã ndee ma eiko katu ke. Haꞌe vy tereo, haꞌe kuery pe emombeꞌu xeayvuague haꞌe javi. Enhemondyi eme haꞌe kuery renonde, ajapo eꞌỹ aguã haꞌe kuery renonde renhemondyive ete aguã rami.` ;,“Haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery rovai xeayvu ꞌrã heko vaiague re ambopaga aguã. Mbaꞌeta xerejapa vy amboae ramigua nguuete pe oapy okuapy heakuã porã vaꞌe, opo py ae ojapo vaꞌekue rive ombojerovia vy.= u,Mbaꞌeta xee aenoĩmba ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe regua. Haꞌe ramo haꞌe kuery oupa ꞌrã. Haꞌe rami vy Jerusalém tetã rokẽ katyꞌi peteĩ-teĩ regua ruvixa omoĩ ꞌrã guenda opena atyrã, tetã kora yvýry, Judá regua tetã haꞌe javi kora yvýry guive”, heꞌi Senhor. /,Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui onheẽ ꞌrã ouvy mbaꞌemo vai yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi áry.   , Oja tata áry oĩ vaꞌe oexa ukaague Teĩgue ju Senhor ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu rexa? Ambovai: — Aexa peteĩ oja tata áry oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ijuru kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ojeroꞌa oiny — haꞌe. v g, Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌive ju: — Haꞌevea rami rexa, mbaꞌeta xeayvuague re xee amaꞌẽ ꞌrã ojeupitypa aguã. Haꞌe kuery ayvu py ma ayvu “Amêndoa ꞌy” nhaendu rã “Amaꞌẽ ꞌrã” nhaendua rami raiꞌi. : o, Amêndoa ꞌy oexa ukaague Teĩgue ju Senhor ijayvu vy aipoeꞌi xevy: — Jeremias, mbaꞌe nunga tu rexa? Ambovai: — Aexa peteĩ yvyraꞌi amêndoa ꞌy — haꞌe. m  U, Haꞌe rami vy kovaꞌe ára guive ma rombopoꞌaka yvy regua kuery haꞌe huvixa kuery openaa ikuai vaꞌe re, reipeꞌa haꞌe reity aguã, rembovaipa haꞌe remboaꞌy aguã, haꞌe gui remopuꞌã haꞌe renhotỹ ju aguã. |  s, Haꞌe gui Senhor okuaveꞌẽ vy opoko xejuru re. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: — Neꞌexa, ndejuru py amoĩ xeayvu.r  _,Ekyje eme haꞌe kuery renonde, mbaꞌeta xee aiko ꞌrã ndereve rogueraa jepe aguã — heꞌi Senhor. @  {,Vaꞌeri Senhor aipoeꞌi xevy: — Ndaꞌevei “Xekyrĩ teri” ꞌre aguã. Mbaꞌeta reo ꞌrã xee romondoukaa katy rei, haꞌe remombeꞌupa ꞌrã ndevy xeayvuague haꞌe javi.s  a,Haꞌe ramo xee ambovai: — Ai Senhor Xeruete! Neꞌexa, xee ma ndaxeayvu kuaai, mbaꞌeta xekyrĩ teri. < s,— Nderyruꞌi py xee romoingo eꞌỹ mbove xee roikuaa ma voi, ndetuiꞌi eꞌỹ mbove roiporavo vy romoĩ profeta-rã yvy regua kuery pe xeayvu remombeꞌu aguã — heꞌi. < u,Haꞌe gui xevy pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: m U,Haꞌe gui Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ jave ju ayvu omombeꞌu Josias raꞌy Zedequias treze maꞌetỹ re oĩa peve, haꞌe gui Jerusalém tetã gui escravo-rã ogueraapaa ma rire peteĩ nhiruĩ jaxy peve ju. n W,Ixupe ma Senhor ombou oayvu Amom raꞌy Josias Judá pygua huvixa treze maꞌetỹ re ma oĩ jave py. ',Jeremias ayvu oĩa Hilquias raꞌy Jeremias ayvu oĩa. Haꞌe vaꞌe ma Benjamim yvy re Anatote tetã py sacerdote ikuai vaꞌe regua.]3"B“Haꞌe gui haꞌe kuery oo vy oexa ꞌrã okuapy xere opuꞌã rei vaꞌekue retekue. Haꞌe py ma taxo nomanovei ꞌrã, hata voi ndoguevei ꞌrã. Haꞌe nunga gui ma avakue haꞌe javi ojeguaru ꞌrã.” w"BJaxy pyau haꞌe sábado ojeupity nhavõ ma avakue haꞌe javi ou ꞌrã xerenonde xemboete aguã”, heꞌi Senhor. 'G"B“Mbaꞌeta yva pyau haꞌe yvy pyau ajapo vaꞌerã vaꞌe ma xerenonde riae ꞌrã oĩ. Haꞌe rami ae peneramymino kuery ikuai avi ꞌrã, penderery voi.lQ"B“Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe regua voi amoĩ ꞌrã sacerdote haꞌe levita-rã”, heꞌi Senhor./"BHaꞌe gui ma oguerupa ꞌrã penderyvy kuery haꞌe javi. Yvy regua kuery mbyte gui ogueru ꞌrã Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã rami. Kavaju áry ꞌrã ogueru, karóxa py, mburika haꞌe camelo áry ogueru ꞌrã Jerusalém tetã py xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, hyru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py Israel kuery mbaꞌemo aju omeꞌẽ vaꞌerã oguerua rami avi Senhor pegua oo py”, heꞌi.=~s"BHaꞌe kuery mbyte amoĩ ꞌrã xekuaa ukaarã. Haꞌe araa jepe vaꞌekue regua amongue amondouka ꞌrã yvy regua kuerya katy, Társis tetã katy, guyrapa oiporu kuaa vaꞌe ikuaia Pul haꞌe Lude yvy katy, haꞌe gui Tubal, Javã haꞌe yeꞌẽ yvýry mombyryvea peve guive. Haꞌe pygua kuery ma noendui teri xeregua ayvu, ndoexai teri guive xerexakã. Haꞌe vaꞌe yvy regua kuery pe ae ꞌrã haꞌe kuery omombeꞌu xerexakã.}{"BMbaꞌeta xee aikuaa ae haꞌe kuery ikuaia haꞌe onhembopyꞌaa haꞌe javi. Haꞌe rami vy aju ꞌrã amboatypa aguã yvy regua kuery haꞌe amboae ayvu py ijayvu vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ou vy oexa ꞌrã okuapy xerexakãa.(|I"BSenhor aipoeꞌi: “Amongue kuery oxyete ramigua oguereko vaꞌe peguarã rive onhemboaxa haꞌe ojekyꞌaꞌo vaꞌekue, haꞌe rami vy yvotyty mbyte peve oike vy hoꞌu okuapy poryko roꞌo, tembiꞌu ojeguarupy haꞌe anguja roꞌo rive. Haꞌe vaꞌe kuery ma omombaa vyvoi ꞌrã. { "BMbaꞌeta tata haꞌe kyxe reve Senhor ou vy oikuaa pota ꞌrã avakue haꞌe javi re. Haꞌe ramo heta ete ꞌrã Senhor ojuka.z3"BMbaꞌeta Senhor ou ꞌrã tata rupi, ikaróxa ma yvytu jere rami ꞌrã ou, ipoxya oexa uka aguã nhomombaa rupi. Ijayvu ete ꞌrã tataendy rami.sy_"BPeẽ ae pexa ꞌrã, pendepyꞌa py pevyꞌa ꞌrã, penekãgue voi ipyau ꞌrã jai rogue pyau rami. Mbaꞌeta haꞌe jave py Senhor oexa uka ꞌrã opoꞌakaa guembiguai kuery pe, haꞌe rã ngovaigua kuery pe ma ipoxy ꞌrã.” x}"B Ixy omemby omomboꞌo vaꞌe rami avi xee rombovyꞌa ꞌrã peẽ kuery, haꞌe pevyꞌa ju ꞌrã Jerusalém tetã re.Qw"B Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Peẽ kuery pe ameꞌẽ ꞌrã mbyꞌa porã yakã oxyry vaꞌe rami, haꞌe yvy regua kuery mbaꞌemo porã oguereko vaꞌekue ma peẽ kuery pe ju ꞌrã amboaxa yakã tyguaxu vaꞌe rami. Haꞌe ramo pekambu ꞌrã peiny. Ojyva áry pendereru ꞌrã, haꞌe oꞌu áry pendererovyꞌa ꞌrã.]v3"B Mbaꞌeta ikã penembovyꞌa vaꞌe re pekambu vy penerevyatã ꞌrã, penhemongaru vy perovyꞌa ꞌrã hexakãa oĩ vaꞌe haꞌe javi pexa vy.” Apy ma Jerusalém tetã re ijayvu haꞌe kuery xy re rami. C~}|{{1zWyxx?wvuZtssr5qRponmlkk[jihmggf0edc2bar`__^a]]=\[['ZYXXGWWVAUT_SRR(QMPO&NMQLZKIHH GLFED\CBA}@?>=& Judá yvy ombovaipaa ague re ijayvuague Ndee tetã ojokopaa vaꞌe py nderekoa vaꞌe, eupi ke yvy gui nembaꞌe rei-rei reraa aguã.*M, Haꞌe rã Jacó Ruete ma haꞌe rami eꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe ma opa mbaꞌe moingoare, Israel kuery voi ixupegua ikuai. Hery ma Senhor ixondaro reta vaꞌe. ta, Haꞌe nunga ma mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe, ojojai rei pyrã rive. Nhombopagaa ára py okanhymba ꞌrã./, Haꞌe rã avakue ma naiꞌarandui haꞌe mbaꞌeve ndoikuaai vaꞌe meme. Ouro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi oxĩmba vaꞌerã meme ikuai mbaꞌemo raꞌangaarã ojapoague re, mbaꞌeta taꞌangaa ikuai vaꞌe avi anhetẽ vaꞌeꞌỹ meme, ipytuẽ vaꞌeꞌỹ guive.eC, Haꞌe ma yapu onhendu atã aguã rami ojapo ramo yva re yy oĩ vaꞌe omyĩmba ꞌrã, haꞌe yvy apy gui opuꞌã ꞌrã ouvy yvyxĩ. Omoingo avi ꞌrã overa vaꞌe oky aguã, yvytu guive oguenoẽ ꞌrã oĩaty gui.  , Mbaꞌeta yvy ma Senhor ae ojapo rakaꞌe opoꞌakaa rupi. Oꞌarandua rupi onhono yvy, haꞌe rã yva ma oikuaapaa rupi oipyo.! ;, “Haꞌe kuery pe aipoꞌere: ‘Penderuete kuery ramigua ma yva haꞌe yvy apoare eꞌỹ vy okanhymba ꞌrã yvy gui, haꞌe yva guýry gui.’ ” Z -, Haꞌe rã Senhor Nhanderuete ma anhetẽ ete vaꞌe. Nhanderuete oikove vaꞌe oiko, Nhanderuvixave imarã eꞌỹ vaꞌe. Ipoxy ramo yvy oryryipa ꞌrã, yvy regua kuery voi ndogueropoꞌakai ꞌrã ipoxya.i K, Haꞌe nunga peguarã Társis gui ogueru ꞌrã prata ombope pyre, haꞌe Ufaz yvy gui ogueru ꞌrã ouro. Taꞌangaa ikuai vaꞌe ma hembiapo kuaa vaꞌe rembiapo, haꞌe ouro re ombaꞌeapo vaꞌe opo py ojapo vaꞌekue rive. Omonhemonde ꞌrã heravy hovy vaꞌe haꞌe púrpura guigua py. Haꞌe nunga ma avakue hembiapo kuaa vaꞌe rembiapo meme.) K, Haꞌe kuery ma naiꞌaranduvei haꞌe naꞌinhakã porãvei vaꞌe meme. Haꞌe kuery mboꞌea ma mbaꞌeverã ndovarei, yvyra pẽgue oikove vaꞌeꞌỹ vy.x i, Ndee ma yvy regua kuery ruvixave. Mavaꞌe tu ndojererokyjei ꞌrã nerenonde? Mbaꞌeta haꞌe rami aguã ma ndevygua ae. Haꞌe rã yvy regua hiꞌarandukueve mbyte ndoikoi ꞌrã ndee ramigua, haꞌe kuery openaa haꞌe javi rupi teĩ.|q, Haꞌe rã ndee Senhor, avave rei ndoikoi ꞌrã ndee ramigua. Ndee ma ndeyvate, nderery voi ipoꞌaka ete vaꞌe.>u, Haꞌe nunga ijayvu vaꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo raꞌangaa ma pepino-ty py guyra mondyiarã omoꞌã mbyre rami rive hiꞌaĩ. Oguata vaꞌeꞌỹ vy amongue ogueraa ramo mae ma ꞌrã oo. Haꞌe nunga gui pekyje eme, mbaꞌeta pendevy ndojapo vai ꞌrã, hexe noĩ guive pendevy ojapo porã aguã”, heꞌi. , Haꞌe gui ombojegua ꞌrã prata haꞌe ouro py, haꞌe gui martelo py ombota-mbota ꞌrã karavo re hoꞌa eꞌỹ aguã.N, Mbaꞌeta yvy regua kuery reko ma mbaꞌeverã ndovarei. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma kaꞌaguy re oo vy ojaya ꞌrã peteĩ yvyra, haꞌe gui hembiapo kuaa vaꞌe ma omoatyrõ ꞌrã heravy haxa py.K, Senhor aipoeꞌi: “Penhemboꞌeve eme amboae regua kuery reko rami pendekuai aguã re, penhemondyi eme guive yva re hexa pyrã oiko vaꞌe gui, haꞌe nunga gui amboae regua okyjepa rei teĩ.? {, Peẽ Israel kuery, pendu ke Senhor pendevy ijayvu rã.J , Haꞌe kuery ma Egito pygua, Judá haꞌe Edom pygua kuery, Amom haꞌe Moabe pygua kuery, oꞌa ojaya apuꞌaꞌi vaꞌe, haꞌe yvy piru reia rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. Mbaꞌeta yvy regua ma guive rã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe ikuai, Israel kuery voi opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe rami ikuai opyꞌa py.” 9, Senhor aipoeꞌive ju: “Neꞌexa, ovaẽ ta ma ouvy ára ambopaga aguã opire omboi uka vaꞌekue haꞌe omboi uka eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi.%, Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌemo rerovyꞌaa tovyꞌa xekuaa haꞌe Senhor aikoa oikuaa re anho. Mbaꞌeta xee yvy re aexa uka vaꞌe ma anhomboaxya, anhetẽ rupi ajoguerekoa haꞌe teko porã. Mbaꞌeta xee arovyꞌa vaꞌe ma haꞌe nunga anho”, heꞌi Senhor. %,  Nhanderuete jaikuaa rupi anho jarovyꞌa aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Tove hiꞌarandu vaꞌe toguerovyꞌa rei eme oꞌarandua, imbaraete vaꞌe toguerovyꞌa eme ombaraetea, haꞌe oguerekopa rei vaꞌe ma toguerovyꞌa eme mbaꞌemo oguerekopaa.w~g, Ndeayvu ke: “ Senhor aipoeꞌi: ‘Avakue reꞌõgue mbaꞌemo repoxi rami ꞌrã ikuai mbaꞌety rupi, mbaꞌemo raꞌyĩ imonoꞌõa kuery rakykue rupi hoꞌaa rami. Haꞌe rã ndoikoi ꞌrã avave rei imonoꞌõarã’ ”, ꞌere. I} , Mbaꞌeta manoa oike ma nhande janela ikuai vaꞌe rupi, oo tuvixave vaꞌe rupi guive. Haꞌe rami vy omomba ma kyrĩgue tape rupi, kunumigue tetã mbyte rupi ikuai vaꞌekue guive ojuka.”H| , Peẽ kunhague, pendu ke Senhor ayvu, pejapyxaka ijuru gui onhendu vaꞌe re. Pemboꞌe penememby kuery ojaeꞌo avi aguã re, peteĩ-teĩ pemboꞌe ꞌrã peneirũ kuery ojaeꞌo ete aguã.H{ , Mbaꞌeta Sião tetã gui onhendu peteĩ ojaeꞌo vaꞌe: “Nhanemoingo axya haꞌe nhanemoxĩmbaa ete ma! Mbaꞌeta jaeja ꞌrã nhandeyvy, nhanderovaigua kuery nhanderekoa ombovaipa rire.z-, Tove haꞌe kuery tou pojava, nhande áry rupi tajoguerojaeꞌo rei nhendu, nhande voi nhanderexaypa haꞌe nhanderexa gui yy oẽ vaipa aguã. y, Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Pendu ke! Penoĩ ke kunhague joguerojaeꞌo kuaa vaꞌe, peka uka ou aguã”, heꞌi. 6xe, Amoaĩmba ꞌrã yvy regua haꞌe kuery tuu kuery oikuaa eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi. Haꞌe gui haꞌe kuery rakykue amondouka ꞌrã kyxe revegua, amomba peve”, heꞌi. Nw, Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Neꞌexa, haꞌe kuery xee amongaru ꞌrã veneno re, haꞌe yy veneno re irũ vaꞌe ameꞌẽ ꞌrã oyꞌu aguã.v, Haꞌe rami ꞌrãgue py inhakã ratã vaꞌe vy taꞌangaa Baal ikuai vaꞌe re rive ikuai, tuu kuery omboꞌeague rami ae”, heꞌi. Ju , Haꞌe ramo Senhor ombovai: “Mbaꞌeta haꞌe kuery rekorã xeguigua lei aeja vaꞌekue gui ojepeꞌapa rire. Haꞌe kuery ndojapyxakai xeayvua re, neĩ haꞌe vaꞌe rupi ndaꞌikuai guive.t%, Haꞌe gui mavaꞌe ava ndaꞌu hiꞌarandu vaꞌe haꞌe nunga oendu kuaa aguã, ixupe Senhor oayvu oikuaa uka rã? Mavaꞌe ndaꞌu omombeꞌu porãve kuaa ꞌrã mbaꞌe re pa yvy ivaipa haꞌe okai tekoa eꞌỹa rami, haꞌe rupi avave rei ndoaxaavei aguã rami? s, Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xee ajapo ꞌrã Jerusalém tetã mbaꞌemo raꞌykuerã rive, haꞌe jagua-tuvy nheꞌẽ ikuai atyrã. Haꞌe Judá yvy re tetã ikuai vaꞌe ma ajapo ꞌrã tekoague oĩ aguã, avave rei noĩavei aguã rami”, heꞌi rire. 0rY, Xee ajaeꞌo ꞌrã yvyty ikuai vaꞌe re, xerexay vaipa ꞌrã nhuũndy tekoa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe re. Mbaꞌeta okaipa ma, haꞌe avave rei ndoaxaavei ma haꞌe rupi. Vaka voi nonheꞌẽ nhenduvei ma haꞌe py. Guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba kuery okanhymba ma ojeꞌoivy. &qE, Xee ndaꞌu aeja rive ꞌrã ri haꞌe rami ikuaia ambopaga eꞌỹ re? Nambopagai ꞌrã teve haꞌe rami ete ikuai vaꞌe regua?” heꞌi |yhwh{Senhor.} bp=, Mbaꞌeta haꞌe kuery apekũ ma huꞌy jojukaarã ramigua oĩ, nhombotavya rupi rive ijayvu vaꞌe vy. Ojuru py ijayvu ꞌrã oirũ kuery reve ikuai porã aguã re, haꞌe rã opyꞌa py ma omoĩ ꞌrã ojuka aguã.o},  Haꞌe kuery operdepa, haꞌe escravo-rã ogueraapaa aguã re ijayvuague Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Neꞌexa, haꞌe kuery xee aikyꞌaꞌo vy aaꞌanga ꞌrã. Tyrã pa marã rami pa areko ta xevygua kuery?inK, Anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai, anhetẽ rupi eꞌỹ vy ndaxekuaa potai guive”, heꞌi Senhor. am;, Peteĩ-teĩ ojojai rei ꞌrã ojea katyꞌi rupi ikuai vaꞌe, haꞌe anhetẽ vaꞌe rupi eꞌỹ ꞌrã ijayvu. Apu rupi rive onhemboꞌe ꞌrã ijayvu aguã re. Ikaneꞌõ ꞌrã okuapy mbaꞌemo vai ojapoa rupi.Vl%, Penheangu ke peteĩ-teĩ peneirũ kuery gui, pejerovia eme penderyvy ae re teĩ. Mbaꞌeta penderyvy kuery nhombotavypa reia rupi anho ikuai, haꞌe peneirũ kuery omombeꞌu rive ꞌrã joekokue ramigua.ykk, Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe kuery ma guyrapa rami oapekũ omokarẽ vaꞌe, ijapu aguã rive. Yvy re imbaraeteve ꞌrã ojeꞌoivy vaꞌeri anhetẽ rupi eꞌỹ. Heko vaive aguã katy oove tema ꞌrã, haꞌe rã xee ma ndaxekuaai okuapy.|jq, Haꞌe rami eꞌỹ vy tekoa eꞌỹa py oguata vaꞌe okeaty ramigua areko vaꞌe rire xeretarã kuerya gui mombyry ꞌrãgue aĩ, haꞌe kuerya gui ajepeꞌa ꞌrãgue. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma itavy rei haꞌe nhombotavy rei vaꞌe meme. i , Xeakã yvu ramigua ojeapo vy xerexay oẽ riae vaꞌe rire ara py haꞌe pyávy xee ajaeꞌo ꞌrãgue xeretarã kuery regua omanogue re. h ,Gileade yvy re jipovei teve moã? Haꞌe py nhanepoanoarã jipovei teve? Mbaꞌexa tu ndoikoi ri xeretarã kuery mongueraarã? }gs,Xeretarã kuery ikuai axy rã xee ndaꞌevei ete aiko, ajaeꞌo aikovy haꞌe kuery re. Anhemondyi reia anho aendu.dfA,Oaxa ma mbaꞌemo nhamonoꞌõ aguã ára, opa ma haku-a teĩ nhande ma ndajaa jepei teri.tea,Mbaꞌeta xeretarã rajy kuery yvy mombyrya py ikuaia py ojapukai okuapy: “Sião tetã py ndaꞌu Senhor noĩvei teve? Noĩvei teve haꞌe py Nhanderuvixave?” heꞌi okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi: “Haꞌe rami avi mbaꞌe re tu xembopoxy pekuapy mbaꞌemo raꞌangaa pejapo vaꞌekue py, haꞌe amboae regua kuery pegua taꞌangaa pemboetea py?” heꞌi. d/, Hetarã kuery ikuai axy rã profeta ndovyꞌaiague Ai, xee anhembopyꞌa porã kuaa vaꞌe rire xeporiaua gui! Xekuraxõ voi ikangypa ma.$cA,“Mbaꞌeta penembyte ambou ꞌrã mboi vaikue haꞌe popia vaꞌe, imomãxoarã jipoi ꞌrã guive. Haꞌe ramo pendexuꞌupa ꞌrã”, heꞌi Senhor. b7,Dã tetã guive onhendu ma nhanderovaigua kuery renda kavaju pytuẽ. Yvy haꞌe javi rupi oryryipa hymba kavaju onhendua gui. Haꞌe kuery ou ꞌrã, ombovaipa ꞌrã nhandeyvy, yvy re mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi guive, tetã haꞌe haꞌe pygua kuery haꞌe javi reve.qa[,Mbaꞌemo porã nharõ teĩ iporã vaꞌe jipoi, jakuera aguã ára ꞌrãgue py nhanemongyjepaarã ou.`},Mbaꞌe re tu apy teri jaguapy nhainy? Pendeaty ke tetã ikorapa vaꞌe py jaikepa aguã nhamanomba aguã haꞌe py. Mbaꞌeta Senhor ijayvu ae ma nhandejuka aguã re, jayꞌu aguã omeꞌẽ ma yy veneno re irũ vaꞌe, Senhor rovai jajejavy rire.J_ , “Mbaꞌeta xee amokanhymba ꞌrãe. Noĩvei ma ꞌrã uvaꞌa hakã re, neĩ figo hiꞌy re. Hogue voi overepa ma. Xeayvu ae ma haꞌe kuery áry haꞌe nunga ou aguã re”, heꞌi Senhor. ^, Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery omoxĩmbaa ꞌrã, mbaꞌeta oxĩ eꞌỹa py ojapo okuapy ojeguarupy, noxĩ kuaavei guive. Haꞌe nunga rupi hoꞌapa ꞌrã amboae kuery hoꞌaague rami. Xee ambopaga rã onhepyxangapa ꞌrã okuapy”, heꞌi Senhor.A]{, Haꞌe kuery ma hiꞌaꞌiry rive ꞌrã omonguera xevygua kuery. Haꞌe vy ‘Haꞌevepa rei, mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã’, heꞌi rive ꞌrã okuapy teĩ haꞌevepa rei ramo eꞌỹ. \, Haꞌe nunga rupi taꞌyxy kuery amboaxa ꞌrã amboae kuery pe, imbaꞌety guive amboaxapa ꞌrã ija pyaurã pe. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ jokorepaa rupi ikuai, yvyĩꞌigueve haꞌe yvatekueve voi. Profeta haꞌe sacerdote kuery ma apu rupi ikuai vaꞌe meme.8[i, Haꞌe ramo hiꞌarandupa vaꞌekue oxĩmba ꞌrã, omboꞌapaa rã ndaekorãvei rei vy. Senhor ayvu haꞌe kuery oeja ma ramo mbaꞌe nunga ꞌarandu tu haꞌe kuery re oĩ?EZ,Mbaꞌexa tu peẽ kuery aipopeje: ‘Nhande kuerya py Senhor guigua lei oĩ ramo nhaneꞌarandupa vaꞌe’, peje? Mbaꞌeta lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery lei oguerova vy penembotavy.zYm,Haꞌe rã cegonha yvate rupi oveve vaꞌe ma oikuaa ꞌrã ojevy aguã ára. Pykuꞌiꞌi, mbyjuꞌi haꞌe grou voi oveve ovy aguã ára re oikuaa pota vaꞌerã meme. Haꞌe rã xevygua kuery ma ndoikuaa potai xee Senhor ambopaga ta rã. X9,Xee ajapyxaka, aendu pota ainy teĩ haꞌe kuery ndaꞌijayvui ae haꞌevea ramigua re. Avave rei ndoikoi heko vaia gui onhemboaxy vy ‘Mbaꞌe tu ajapo?’ heꞌi vaꞌe. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ ma guape rupi ae oiko atã ꞌrã, kavaju joe opuꞌãa katy onha atã vaꞌe rami.-WS,Haꞌe rami teĩ mbaꞌexa tu Jerusalém pygua kuery ojeroviaa gui ojepeꞌa ma vy oeja riae ri? Mbaꞌeta haꞌe kuery ojekorea rupi ae tema ikuai, ndojevyxei vy.KV, Nhombopaga aguã re ijayvuague Aipoꞌereve tema: “Po rami Senhor ijayvu: Avakue hoꞌa vy ndaꞌu nopuꞌã jevyi ꞌrã ri? Tape ojavy vaꞌekue ndaꞌu ndojevyi ꞌrã ri guape py?@Uy,Kovaꞌe kuery heko vai vaꞌe okuave vaꞌe amoaĩ ꞌrã opa rupi. Haꞌe ramo haꞌe kuery oikovexe ꞌrãgue py omano voixe ꞌrã okuapy”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. FT,Haꞌe rami vy omoaĩmbaa ꞌrã kuaray ojopea haꞌe jaxy rexakãa rupi, haꞌe yva re ikuai vaꞌe haꞌe javi guýry rupi, mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi haꞌe kuery omboete vy haꞌe vaꞌe pe ikuai rire, hakykue rupi mbaꞌemo re oporandua rupi oo, haꞌe henonde guenapyꞌã re oĩ rire. Haꞌe vaꞌe rire ma ikãgue nomonoꞌõave imbokuapyi ꞌrã, nonhono porãa jevyvei ꞌrã guive. Mymba repoxi rami rive ꞌrã opyta yvy re.bS ?,Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe jave ma Judá regua huvixa kuery haꞌe yvatekueve kãgue oguenoẽmbaa ꞌrã onhono porãague gui, sacerdote haꞌe profeta kuery, haꞌe Jerusalém pygua kuery kãgue haꞌe javi.fRE,"Mbaꞌeta Judá re tetã ikuai vaꞌe haꞌe Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi amombytuꞌupa ꞌrã ovyꞌa rei vaꞌe ayvu, omenda vaꞌerã avakue haꞌe kunhague ayvu guive. Ijyvy ojeapo ꞌrã ombovaipa pyre.” 5Qc,!“Haꞌe ramo haꞌe kuery retekue opyta ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy guy rupigua hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe nunga mondyiarã ndoikoi ꞌrã guive.=Ps, Neꞌexa, ou ꞌrã ára haꞌe vaꞌe pe ‘Tofete’ ndaꞌeavei aguã, neĩ ‘Hinom raꞌy rekoague yvyugua’ ndaꞌeavei voi. Haꞌe rami ꞌrãgue py ‘Yvyugua jojukaaty’ ꞌea ꞌrã. Mbaꞌeta Tofete py ma ojatya ꞌrã omano vaꞌekue retekue, amboae henda py ndaꞌevei ramo”, heꞌi Senhor.XO),Hinom raꞌy rekoague yvyugua py voi ojapo avi altar Tofete ꞌepy vaꞌe, haꞌe py guaꞌy kuery haꞌe guajy kuery oapy aguã. Haꞌe ramigua ma xee ajapo uka vaꞌekueꞌỹ, neĩ nanhembopyꞌai guive.;No,Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Xerenonde Judá kuery heko vai okuapy. Haꞌe rami vy xerery oĩaty py omoĩ okuapy mbaꞌemo raꞌangaa ojeguarupy, omongyꞌapa aguã rami rive.^M5, Judá kuery re Nhanderuete nopenavei aguã re ijayvuague Peẽ Jerusalém pygua kuery, pejayapa ke pendeꞌa xevy pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã pemboaxa vaꞌekue, haꞌe pejaeꞌo peovy yvyty yvateve vaꞌe áry katy. Mbaꞌeta Senhor nopenavei ma ꞌrã peẽ aỹgua kuery re, pendejou vai vy napendereraa jepevei ma ꞌrã guive.^L5,Aipoꞌere haꞌe kuery pe: ‘Peẽ kuery ma Senhor Penderuete ayvu re peikuaa pota vaꞌeꞌỹ, napenhemoꞌarandu ukai guive. Haꞌe ramo anhetẽ vaꞌe nonhenduvei ma, pendejuru py noĩvei ma’, ꞌre.” %KC,“Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe xeayvu haꞌe javi remombeꞌu teĩ haꞌe kuery ndojapyxakai ꞌrã ndeayvu re. Renoĩ teĩ nanembovai ꞌrã okuapy.Egito gui Nhanderuete haꞌe kuery oguenoẽ jave py ma onheꞌẽ rendu aguã re anho ranhe ijayvu, mbaꞌemo omeꞌẽ aguã reꞌỹ . Mbaꞌeta mbaꞌemo ixupe nhameꞌẽa gui oipotave nhanheꞌẽ rendu (6.20; Salmo 40.6-8; Isaías 1.11-17). &FE,Mbaꞌeta jypyꞌi Egito yvy gui peneramoĩ kuery anoẽmba jave py ma ndaxeayvui vaꞌekue mbaꞌemo oapy aguã re, neĩ mbaꞌeve nameꞌẽ ukai xejeupe.rE], Mbaꞌemo nhameꞌẽ jepia rive mbaꞌeverã ndovareia re ijayvuague Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery ruete aipoeꞌi: “Mymba peapy reve pemeꞌẽ vaꞌerã peru teĩ pendejeupe ae topyta hoꞌokue peꞌu aguã.*DM,Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: “Neꞌexa, kovaꞌe tekoa áry anhoẽ ꞌrã xepoxya haꞌe ajou vaia, avakue haꞌe mymba ikuai vaꞌe áry, yvyra ikuai vaꞌe haꞌe mbaꞌemo aju yvy gui oiko vaꞌekue áry guive. Haꞌe gui haꞌe nunga okai vy ndoguei ꞌrãe.” !C;,Haꞌe rami avi xee ae ri ndaꞌu haꞌe kuery ombopoxya? Tyrã pa haꞌe kuery ae eꞌỹ teve onheroangeko, oxĩmba rei aguã rami?” heꞌi Senhor.B%,Mbaꞌeta taꞌy kuery ogueru ꞌrã yxakã, haꞌe tuu kuery ju omoendy ꞌrã tata. Haꞌe rã kunhague ma omoapomo ꞌrã trigo mbojape ojapo aguã xyete ramigua yva pygua peguarã. Apy “Xyete yva pygua” heꞌia ma Babilônia pygua kuery xyete “Rainha” ꞌepy vaꞌe re ijayvu vy (44.17-19, 25). Tuuete kuery mboae pe voi omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo rykue, xembopoxy aguã rami rive.A,Ndee ndaꞌu nderexai teve haꞌe kuery ojapo vaꞌe Judá re tetã ikuai vaꞌe haꞌe Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi?V@%, Guetarã kuery re profeta ojerure eꞌỹ aguã re ijayvuague “Haꞌe nunga rupi ejerureve eme kovaꞌe kuery re, ejapukaive eme, enheaꞌãve eme renhemboꞌea py, mbaꞌeta xee naendui ꞌrã.?},Haꞌe rami vy peẽ kuery roipeꞌapa ꞌrã xerenonde gui, penderyvy kuery Efraim regua aipeꞌapaague rami ae ju.” k>O,Haꞌe ramo Siló tetã re ambovaipaague rami ambovaipa avi ꞌrã kovaꞌe oo xerery oĩaty re, haꞌe vaꞌe re rive pejerovia ramo, haꞌe kovaꞌe tekoa re guive, pendevy haꞌe peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ vaꞌekue ri.;=o, Aỹ ma haꞌekue nunga ae peẽ voi pejapo avi”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Pendevy xeayvu jepi koꞌẽ rai guive teĩ napendui. Peẽ kuery xee roenoĩ teĩ peẽ naxembovai.<<q, “Haꞌe gui tapeo opy xevygua Siló tetã py oĩague katy. Haꞌe py ma jypyꞌi xerery amoĩague. Haꞌe gui pexa ke haꞌe py ajapo vaꞌekue, xevygua Israel kuery heko vaiague re ambopagaague. Haꞌe kuery tuuete mboae ramigua re ikuai ramo Senhor ombovaipa rakaꞌe Siló tetã (1 Samuel 4.1-11). ;1, Kovaꞌe oo xerery oĩaty ma imonda vaꞌe kuery onhemiaty rami teve peikuaa? Neꞌexa, xee ma haꞌe nunga haꞌe javi aexapa”, heꞌi Senhor. =:s, Haꞌe rire teĩ peju vy xerenonde pepuꞌã ꞌrã pekuapy kovaꞌe oo xerery oĩaty py. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: ‘Jaa jepe ma’, peje teĩ mbaꞌemo vai pejapove tema rive.Q9, Mbaꞌe tu pejapo? Penemonda, pejojuka, pendetavy rei haꞌe peura merami rive. Heakuã porã vaꞌe peapy ꞌrã tuuete ramigua Baal pe, haꞌe amboae ramigua tuuete peikuaa eꞌỹ vaꞌe katy peo.j8M,“Neꞌexa, peẽ kuery ma ayvu rive perovia vaꞌe, pendevy mbaꞌeverã ovareꞌỹ vaꞌeri.37_,Haꞌe rami ri pendekuai ramo xee ajapo ꞌrã kovaꞌe yvy re pendekuaive aguã rami, yma guive peneramoĩ kuery yvy rakaꞌeve rã peve guarã ameꞌẽ vaꞌekue py. n6U,Pejavyky rive eme amboae yvy regua, tyreꞌỹ neĩ imeveꞌỹ vaꞌe kuery guive. Kovaꞌe henda py pemoẽve eme heko porã vaꞌe ruguy, peiko eme guive amboae ramigua tuuete kuery re, pendejeupe ae pejapo vai eꞌỹ aguã. 5,Haꞌe rami ꞌrãgue py pejeko rova ke amboae rami pendekuai aguã, haꞌe peteĩ-teĩ haꞌevea rami pejapo peneirũ kuery reve.47,Pejeroviave eme po ramigua ayvu rive: ‘Apy ma oĩ templo Senhor pegua, templo Senhor pegua, templo Senhor pegua’, heꞌi vaꞌe re pejerovia eme.C3,Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery ruete aipoeꞌi: “Pejeko rova ke amboae rami pendekuai aguã. Haꞌe ramo xee ajapo ꞌrã kovaꞌe tekoa py pendekuaive aguã rami.Y2+,“Eĩ ke Senhor pegua oo rokẽ py xeayvu remombeꞌu aguã. Haꞌe vy aipoꞌere: ‘Judá regua kuery kovaꞌe okẽ rupi Senhor pemboete aguã peike vaꞌe haꞌe javi, pendu ke Senhor ayvu’, ꞌre.”l1 S, Templo re rive haꞌe kuery ojeroviaa re ijayvuague Po rami Senhor oayvu ombou Jeremias pe:_07,Haꞌe kuery pe ma ‘Prata kyꞌakue rive’ ꞌea ꞌrã, Senhor omombopa ramo.” Oikyꞌaꞌo nheaꞌã rivea re ijayvuague “Xevygua kuery mbyte ndee romoĩ prata kyꞌaꞌoarã, haꞌe oo imbaraete vaꞌe rami, haꞌe kuery reko rexa vy reikuaa pota aguã.y,k,Xeretarã rajy kuery, pemoĩ ke ao penhemboaxya regua, haꞌe penhembojere pejupy tanhimbu rupi. Pejaeꞌo ipiꞌa peteĩꞌi vaꞌe re ojaeꞌo vaꞌe rami, pejexavaia gui ae. Mbaꞌeta nhandeꞌáry ou xapyꞌa ꞌrã nhanemombaarã.” +,Tapeo eme mbaꞌety rupi, neĩ peguata eme tape rupi, mbaꞌeta nhanderovaigua kuery kyxe reve ou. Jova-jovai re ikuai nhanemongyjearã.*3,“Haꞌe kuery oua omombeꞌua rã nhaendu vy nhandepo huꞌũmba. Nanhanderekorãveipa, omemby oikuavãꞌi ta vaꞌe raxy ramigua nhaendu guive.)+,Guyrapa haꞌe huꞌy reve ꞌrã ou. Haꞌe kuery ma porayvu vaꞌeꞌỹ, nhomboaxy kuaa vaꞌeꞌỹ. Yeꞌẽ rami ꞌrã hevovo. Kavaju áry ꞌrã ou. Haꞌe rami vy xondaro kuery hyxypa ꞌrã jogueruvy peẽ Sião pygua kuery re opuꞌã okuapy aguã”, heꞌi. _(7, Kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui hovaigua kuery ou aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Peteĩ regua ou ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui, heta ete vaꞌe regua opuꞌã ꞌrã jogueruvy yvy apy gui.y'k,Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, xee amoĩ ꞌrã kovaꞌe kuery reityarã. Haꞌe ramo hoꞌapa ꞌrã okuapy, tuu kuery haꞌe taꞌy kuery voi. Haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe voi omanomba ꞌrã, irũ kuery guive.” &',Haꞌe nunga rupi mbaꞌerã tu xea py haꞌe kuery ogueru Sabá yvy guigua heakuã porã vaꞌe haꞌe yvyra aygueꞌi heakuã porã vaꞌe yvy mombyryve guigua oapy aguã? Mbaꞌeta xevy guarã peapy vaꞌe ma xee ndarovyꞌai, xee ndajou porãi pemeꞌẽ vaꞌe.”O%,Yvy regua kuery, pendu ke! Mbaꞌeta haꞌe kuery áry xee ambou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe kuery ae ikuaixeague repy ꞌrã ambou, xeayvu re ndojapyxakai haꞌe xeguigua lei omboyke okuapy rire. $,Haꞌe rami rire yvy regua kuery, pendu ke. Penoꞌõ vaꞌe kuery, peikuaa pota ke xevygua kuery mbyte oiko vaꞌerã vaꞌe re.T#!,Haꞌe rami rã amoĩ peẽ kuery rekoa rarõarã kuery. Haꞌe vy aipoaꞌe: ‘Pejapyxaka ke peiny mimby guaxu ipu rã guarã’, haꞌe teĩ haꞌe kuery ‘Ore ma noroendui ꞌrã’, heꞌi okuapy.9"k,“Po rami Senhor ijayvu: ‘Pepyta peꞌamy tape joaxaa yvýry peexa pota aguã. Peporandu tape porã yma oĩ vaꞌekue re, haꞌe tapeo haꞌe vaꞌe rupi ae. Haꞌe rami vy pejou ꞌrã penenheꞌẽ opytuꞌu aguã’, haꞌe vaꞌekue teĩ haꞌe kuery ma ‘Ore ma ndorooi ꞌrã’ heꞌi okuapy.i!K,Haꞌe kuery oxĩmba ꞌrã, mbaꞌeta oxĩ eꞌỹa py ojapo okuapy ojeguarupy, noxĩ kuaavei guive. Haꞌe nunga rupi hoꞌapa ꞌrã amboae kuery hoꞌaague rami. Xee ambopaga rã onhepyxangapa ꞌrã”, heꞌi Senhor. = s,Haꞌe kuery ma hiꞌaꞌiry rive ꞌrã omonguera xevygua kuery. Haꞌe vy ‘Haꞌevepa rei, mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã’, heꞌi rive ꞌrã okuapy, haꞌevepa rei ramo eꞌỹ.+, “Mbaꞌeta peteĩ-teĩ ojou reta-retavea rupi ikuai, kyrĩgueve haꞌe tujakueve voi. Profeta haꞌe sacerdote kuery voi jokorepa rei okuapy.7g, Haꞌe kuery rogue omboaxapaa ꞌrã amboae kuery pe, imbaꞌety haꞌe taꞌyxy oguereko vaꞌekue voi, kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe rovai xepo aupi ramo”, heꞌi Senhor.>u, Haꞌe rã xere ma oĩ Senhor poxya amombeꞌu aguã. Xekaneꞌõ ma aendu riae vy. Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Anhoẽ ꞌrã xepoxya kyrĩgue tape rupi ikuai vaꞌe haꞌe kunumigue nhomboaty vaꞌe áry. Haꞌe ramo omboꞌapaa ꞌrã ime kuery taꞌyxy reve, tujakueꞌi haꞌe ikarẽmba reiꞌi vaꞌe voi.Q, Haꞌe rami xeayvu vy ndeayvu amombeꞌu teĩ mavaꞌe tu oendu ꞌrã? Neꞌexa, haꞌe kuery oapyxa ombotypa rire noendui ꞌrã. Haꞌe kuery pe rã Senhor ayvu ma ojeguarupy rami, noenduxei ramo., Haꞌe kuery ojejavya py hetã ombovaipaa aguã re ijayvuague Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Kyreꞌỹ rupi oeka-ekaa ꞌrã Israel kuery okuaveꞌi vaꞌe, uvaꞌa monoꞌõa hakã ikuai vaꞌe mbyte rupi opovyvya rami”, heꞌi. *M,Ndee Jerusalém, enhemoꞌarandu uka nho ke, ndegui xee ajepeꞌa eꞌỹ aguã, haꞌe gui xee rombovaipa vy oĩa veꞌỹ aguã rami rojapo eꞌỹ aguã.” E,Yguarã ojoꞌo pyre yy oĩ riaea vaꞌe rami avi tetã re oĩ riae heko vai vaꞌe. Haꞌe py ikuai jojukaa haꞌe mbaꞌemo mbovaipaarã. Xerenonde ma imbaꞌeaxya haꞌe ijai oĩ riae.^5,Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Pejayapa yvyra, haꞌe pemopuꞌã Jerusalém pejoko aguã. Haꞌe vaꞌe tetã ma ambopaga vaꞌerã ae oĩ. Mbaꞌeta mbyte rupi ma nhomoingo axya anho ikuai.J ,Pepuꞌã ke, haꞌe kuery rovai jajeꞌoi pyavyve. Nhambovaipa haꞌe kuery ro ikorapa vaꞌe onhemiaty”, heꞌi ꞌrã okuapy. Apy ma xondaro kuery jogueroayvu tetã re opuꞌã aguã. 9k,“Peiko katu ke tetã re pepuꞌã aguã! Pepuꞌã ke, jajeꞌoi kuaray mbyte jave. Ai kore, ndaꞌevei ete ꞌrã nhandevy! Kaꞌaru ma, kaꞌarua omokuarayꞌã ma heravy.5c,Haꞌe ramo hovaigua kuery ou ꞌrã guymba kuery reve. Ijyvýry rupi ojapo ꞌrã ooꞌi. Haꞌe vy peteĩ-teĩ guymba kuery omongaru ꞌrã ikuai aguã py ae.” Apy xondaro kuery Jerusalém jokoarã ou vaꞌe re ijayvu. “Guymba kuery reve ꞌrã ou” heꞌia ma xondaro kuery re ijayvu vy. Z-,Mbaꞌeta tetã porã Sião memby ꞌepyre ma xee aeja ꞌrã omboaꞌypa pyrã.M , Jerusalém tetã ojokopaa aguã re ijayvuague “Benjamim kuery, penhamba ke Jerusalém tetã mbyte gui. Pemonheꞌẽ mimby guaxu Tecoa tetã py, haꞌe Bete-Haquerém áry rupi pemoendy tata ikuaa ukaarã, mbaꞌeta kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ou ꞌrã mbaꞌemo jaꞌea haꞌeveꞌỹ vaꞌe nhomomba etearã.3_,Mbaꞌeta profeta kuery omombeꞌu merami rive ꞌrã xeayvu, haꞌe haꞌe kuery re sacerdote kuery onhemoirũ vy joguereko poyi ꞌrã okuapy. Haꞌe nunga ae rima xevygua kuery ojou porã okuapy. Haꞌe rami teĩ mbaꞌe tu haꞌe kuery ojapo ꞌrã ovaẽ ramo haꞌe nunga opa aguã ára?” W',“Haꞌe gui ma mbaꞌemo nhomondyipaarã haꞌe nhomokanhyarã oiko yvy re.3,Xee ndaꞌu aeja rive ꞌrã ri haꞌe rami ikuaia ambopaga eꞌỹ re? Nambopagai ꞌrã teve haꞌe rami ete ikuaia re?” heꞌi |yhwh{Senhor.} J ,Ikyrapa ꞌrã guive, hevyatãmba riae. Pavẽ gui heko vai raxave ꞌrã. Noipytyvõi ꞌrã tyreꞌỹ kuery mbaꞌemo oguerekoꞌi aguã, iporiaukueꞌi reko re ndoikuaa potai ꞌrã guive."=,Guyraꞌi gaiola tynyẽ vaꞌe rami haꞌe kuery ropy tynyẽ ꞌrã jokoreague repy. Haꞌe rami vy ipoꞌakave haꞌe oguerekopave ꞌrã ojeꞌoivy.U #,“Mbaꞌeta xevygua kuery mbyte ikuai mbaꞌemo vai ojapo vaꞌe. Peteĩ-teĩ joe omaꞌẽ mbegue ꞌrã okuapy guyraꞌi omboꞌaxe vaꞌe rami. Haꞌe kuery nhuã ojayvy ꞌrã avakue omboꞌa aguã. 1,Haꞌe rami ꞌrãgue py pendereko vaia ojapo mbaꞌemo porã noĩvei aguã, pejejavya ojapo pendekuai porã aguã vaꞌekue novaẽi aguã rami. % C,Mbaꞌeta haꞌe kuery aipo ndeꞌi: ‘Aỹ ma nhandekuai ꞌrã Senhor Nhanderuete gui jajererokyjea rupi, mbaꞌeta haꞌe ma haꞌevea ára py oky ombou vaꞌe, haku-a ypya ára haꞌe opaa py voi, haꞌe mbaꞌemo nhamonoꞌõ aguã ára ojeupity aguã ojapo vaꞌe’, ndeꞌi. /,Haꞌe rã kovaꞌe kuery ma opyꞌa re omoĩ xevy eꞌỹ ikuai aguã, inhakã ratãa rupi. Haꞌe rami vy xere opuꞌã vy xerejapa ojeꞌoivy.3 _,Xerenonde ndapejererokyjei ꞌrã teve?’ ” heꞌi |yhwh{Senhor.} “Xerenonde teĩ napekyrirĩ ꞌrã ri? Mbaꞌeta xee ma ita kuꞌi reia amoĩ vaꞌekue yeꞌẽ jokoa rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe vaꞌe re yai ojeapi-api teĩ ndojapoi ꞌrã mbaꞌeve, hevovo ratã teĩ ndoaxai ꞌrã.0Y,‘Napeneꞌarandui haꞌe napendu kuaai vaꞌe kuery, pendu ke aỹ povaꞌe ayvu, mbaꞌeta penderexa oĩ teĩ ndapexai, haꞌe pendeapyxa oĩ teĩ napendui vaꞌe.s_,“Po rami emombeꞌu Jacó ramymino kuery pe, ejapo Judá kuery oendupa aguã rami. Haꞌe vy aipoꞌre: '~}|{zzQyDxwgv}utsrr`qp!oZnmlkjih@gUffedIcba``^^,]P\\[[ZZJZ YXeWjVTTS{RQQ%PkOON?LL*KK2JImHGG,FF(EDCCSBA@?:=<;Y:98876543M231}00/}.-o,/+7*)(('`&d%$Y#X""!! d$%)\7 4 4 @}W'I0 ,Xeavyky reia kuery toxĩmba, haꞌe rã xee ma taxĩmba eme. Haꞌe kuery tonhemondyipa, haꞌe rã xee ma tanhemondyi eme. Haꞌe kuery áry ae embou ára vai, haꞌe emokanhymba jevy-jevy. ^/5,Enhemoingo eme xemondyiarã, mbaꞌeta ndaꞌeveia ára ma ndere anho ꞌrã anhemi..1,Xee ndajepeꞌai ndevygua kuery re apenaa gui, ikuai axy ára ou rã ndaexaxei teĩ. Ndee ma reikuaa. Xeayvu xejuru gui oẽ vaꞌe voi reikuaapa.-y,Neꞌexa, xevy pe haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Mamo tu oĩ Senhor ayvu? Tojeupity vyvoi!” heꞌi okuapy.},s,|yhwh{Senhor,} xemonguera ke akuera ete aguã. Xereraa jepe ke aa jepe ete aguã. Mbaꞌeta ndee anho rogueroporai.v+e, Ndee Senhor ma Israel kuery oarõ okuapy vaꞌe reiko. Haꞌe rã nderejaare kuery ma oxĩmba vaꞌerã meme. “Tá, xegui ojepeꞌa vaꞌe rery ma yvy py rive ꞌrã ipara oiny, Senhor yy marã eꞌỹ meꞌẽa oeja rire”, heꞌi. +*O, Nhanderuete oepy aguã re Jeremias ojapukaiague Ore rombojerovia atyrã ma hexakãmba haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, jypyꞌi guive yvate ete vaꞌe oĩ.n)U, Inambu pytã ngupiꞌa ae eꞌỹ omboaku-a rami avi haꞌevea rami eꞌỹ ojoupave vaꞌe. Haꞌe kuery oikove teri reve haꞌe nunga oipeꞌapaa xapyꞌa ꞌrã, haꞌe gui opaa py hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai.” (7, Xee Senhor ae aikuaa pota ꞌrã ipyꞌa re, xee haꞌã ꞌrã guive onhembopyꞌaa, oikoague rekovia ameꞌẽ aguã, peteĩ-teĩ oikoague rami ae.', “Haꞌe gui avakue pyꞌa ma opa mbaꞌe gui nhombotavypave haꞌe ndaꞌevei vaꞌe ae. Mavaꞌe ndaꞌu oikuaa ꞌrã?}&s,Mbaꞌeta haꞌe kuery ikuai porã ꞌrã yy yvýry yvyra onhotỹ mbyre rami. Hapo yakãꞌi peve oo ramo ndokyjei ꞌrã haku gui. Hogue ma hovy porã riae ꞌrã. Ndaꞌokyveia ára teĩ ndaꞌipirui ꞌrã, ndaiꞌa eꞌỹi ꞌrã guive. e%C,Haꞌe rã ayvu porãmby ꞌrã ikuai Senhor re ojerovia haꞌe Senhor oarõ oikovy vaꞌe.{$o,Haꞌe kuery ikuai ꞌrã jai rogue haꞌe aeꞌi tekoa eꞌỹa py henhoĩ vaꞌe rami. Iporã vaꞌe teĩ ndoexai ꞌrã, mbaꞌeta tekoa eꞌỹa py ae tema ꞌrã ikuai, yvy piru reia haꞌe juky rive oĩa rupi, avave rei noĩaveia rupi.<#q,Senhor aipoeꞌi: “Ayvu vaipy ꞌrã ikuai avakue re rive ojerovia vaꞌe. Haꞌe kuery ma toꞌo imarã vaꞌerã re rive ojerovia, haꞌe opyꞌa py Senhor gui mombyry ikuai.a";,Ndekáuxa ae oipeꞌapaa ꞌrã ndevy guarã ameꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe ramo ajapo ꞌrã nderovaigua kuery pe reiko aguã rami yvy reikuaa eꞌỹa re, xepoxya tata rami rakaꞌe rã peve guarã remoendy rire.” n!U,Haꞌe gui ndee yvy mbyte yvyty repuꞌã vaꞌe, ndere mbaꞌemo porã haꞌe hepykueve oĩ vaꞌekue. Haꞌe nunga haꞌe javi ma jejavya káuxa amboaxa ꞌrã ipeꞌaarã pe, ombojeroviaaty ndee yvyty áry ikuai vaꞌe guive.< q,Haꞌe vaꞌe altar re taꞌy kuery voi imaꞌenduꞌa ꞌrã, haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa yvyra hovana vaꞌe guýry haꞌe yvyꞌã áry rupi omopuꞌã imoꞌamy vaꞌekue re. , Teko vai nhanembotavy haꞌe nhanemokanhya re ijayvua “Haꞌe gui Judá kuery ojejavya ma ferro rakua py ipara oiny, diamante omboakua pyre py guive. Haꞌe nunga ma haꞌe kuery kuraxõ re ae ipara, haꞌe altar ojapo vaꞌekue apy re guive.+,“Neꞌexa, aỹ haꞌe kuery pe aexa uka ꞌrã xembaraetea haꞌe xepoꞌakapaa. Haꞌe ramo ma haꞌe kuery oikuaa ꞌrã Senhor aikoa.” "=,Haꞌe gui avakue haꞌe kuery ae ndaꞌu ojapo ꞌrã ri nguueterã? Haꞌe rami avi haꞌe nunga ma tuuete eꞌỹ ae guive”, heꞌi ꞌrã okuapy. +O,Haꞌe gui ndee Senhor ma xemombaraetea reiko, ajexavaia ára anhemi aguã. Haꞌe gui ndea py ou ꞌrã yvy regua kuery yvy apy guive. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Oreramoĩ kuery ma apu regua anho oguereko vaꞌekue, mbaꞌemo raꞌangaa ovareꞌỹ vaꞌe, iporã vaꞌe noĩa.oW,Jypyꞌi ma ambopagave ete ꞌrã heko vaiague haꞌe ojejavyague re, mbaꞌeta xevygua yvy omongyꞌapa rire mbaꞌemo raꞌangaa ojou vaipy peguare kuery reꞌõgue py, yvy xevy guarã vaꞌekue omonyẽmba ojeguarupy rive.” 5,Mbaꞌeta aexa pota ꞌrã haꞌe kuery ikuaia haꞌe javi rupi. Avave rei nonhemi ꞌrã xegui, gueko vai voi nonhomi ꞌrã aikuaa pota aguã gui.Q,Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ambou reta ꞌrã pira mboꞌaa kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma Judá regua kuery ae ꞌrã omboꞌa. Haꞌe vaꞌe rire ma imbaꞌejuka vaꞌe kuery ju ꞌrã ambou reta, pira mboꞌaa kuery ojuka aguã yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi, ita paꞌũ rupi guive ikuai vaꞌe ojuka aguã.\1,Haꞌe rami ꞌrãgue py po rami ꞌrã peura: ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe kuaray apuꞌaꞌia katy gui haꞌe yvy jave rupi omondoukapaague gui Israel kuery ogueru vaꞌekue rery rupi aura’, peje ꞌrã. Mbaꞌeta xee ajapo ꞌrã pendeyvy katy ae ju pejevypa aguã rami, peneramoĩ kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py ae.” H ,Senhor aipoeꞌive ju: “Haꞌe rami teĩ neꞌexa, ou ma oiny ára, ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe Egito yvy gui Israel kuery oguenoẽ vaꞌekue rery rupi aura’, ndapejeveia ára.kO, Haꞌe nunga rupi kovaꞌe yvy gui roipeꞌapa ꞌrã peteĩ yvy peẽ haꞌe peneramoĩ kuery ndapeikuaaiague katy. Xee noromboaxyvei ramo haꞌe py ju ꞌrã pendekuai amboae ramigua tuuete pe, ara py haꞌe pyávy.’ ” *M, Haꞌe gui peẽ kuery ma peneramoĩ kuery ikuaiague gui pendereko vaive ju, mbaꞌeta peneakã ratãa rupi peteĩ-teĩ pendekuai, xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vy.-S, Haꞌe ramo ndee rembovai ꞌrã: ‘Mbaꞌeta peneramoĩ kuery xerejapa’, heꞌi |yhwh{Senhor.} ‘Haꞌe rami vy ojeꞌoi amboae ramigua tuuete kuery re rive, haꞌe kuery pe ju ikuai vy ombojerovia aguã. Haꞌe rã xee ma xerejapa okuapy, xeguigua lei rami voi ndaꞌikuaixei rakaꞌe.&E, “Neretarã kuery pe remombeꞌu ꞌrã povaꞌe ayvu haꞌe javi. Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu ꞌrã: ‘Mbaꞌe re tu Senhor haꞌe rami ete oremongyje ndaꞌevei ete vaꞌe py? Mbaꞌe nunga py tu orereko vai haꞌe rojejavy Senhor Nhanderuete rovai?’ heꞌi ꞌrã ndevy.zm, Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Neꞌexa, peikove teri reve, haꞌe pexaa py ae amombytuꞌu ꞌrã pevyꞌaa kovaꞌe tekoa gui, peporaeia, haꞌe omenda vaꞌerã oguerovyꞌaa rupi oporaeia guive. jM,Eike eme oo ngaru oikoa py, haꞌe kuery reve reguapy vy rekaru haꞌe reyꞌu eꞌỹ aguã.”M,Ojaeꞌo vaꞌe kuery pe ma nomeꞌẽavei ꞌrã mbojape omanogue re ombopyꞌa porã ju aguã, neĩ peteĩve karo yy nomeꞌẽai ꞌrã opoꞌo aguã regua, tuu eꞌỹ vy ixy omano rire teĩ.,“Mbaꞌeta kovaꞌe yvy re omano ꞌrã yvatekueve haꞌe yvyĩgueve. Haꞌe vaꞌe kuery ma ndojatyai ꞌrã, ndojaeꞌoai ꞌrã, haꞌe kuery re ipyꞌa vaia rupi nonhekyxĩmba reiai ꞌrã, neĩ oakã nonhopĩai ꞌrã guive. Hetarã omano rã amongue onhekyxĩmba rei ꞌrã, haꞌeꞌỹ vy oakã onhopĩ ꞌrã ipyꞌa vai vy (41.5; Ezequiel 7.18; Miquéias 1.16). q[,Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Eike eme omanogue re ojaeꞌo okuapya py, ndepyꞌa vai eme, eronhemboaxy eme guive, mbaꞌeta haꞌe kuery gui aipeꞌa ma mbyꞌa porã, ayvua haꞌe amboaxya rupi aiko aguã”, heꞌi Senhor. ),“Haꞌe kuery omano ꞌrã mbaꞌeaxy gui teĩ ndojaeꞌoai ꞌrã, nonhono porãai ꞌrã guive. Yvy irũrã rive ꞌrã opyta. Kyxe haꞌe karuai py ꞌrã omano, haꞌe heꞌõgue opyta ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy rupigua rembiꞌurã.” / W,Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu kovaꞌe tekoa py taꞌy haꞌe tajy kuery ituiꞌi vaꞌerã rekorã re, tuu haꞌe ixy kuery rekorã re guive. Haꞌe vy aipoeꞌi:j M,“Ejou eme nderaꞌyxyrã, nderaꞌy haꞌe nderajy eꞌỹ aguã kovaꞌe tekoa py”, heꞌi.  1, Profeta haꞌe aeꞌi oiko aguã re ijayvuague, heta vaꞌe kuery oikuaa aguã Haꞌe gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: ,Haꞌe rami vy roipeꞌa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery po gui, rogueraa jepe ꞌrã ipyꞌa ratã vaꞌe kuery po gui”, heꞌi Senhor. |q,Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai xee romombaraete ꞌrã tetã kora overa vaꞌe guigua rami. Haꞌe ramo nderovai haꞌe kuery opuꞌã teĩ ndaꞌipoꞌakai ꞌrã ndere, mbaꞌeta ndereve xee aiko ꞌrã haꞌe kuery gui rogueraa jepe aguã.O,Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: “Haꞌe gui rejeko rerova ri ramo xee rogueru ju ꞌrã xerenonde rupi reiko aguã. Ovare eꞌỹ vaꞌe ꞌrãgue py haꞌevea ramigua re anho ndeayvu ri vy reiko ꞌrã xeayvu mombeꞌuarã. Haꞌe kuery regua tojeꞌoi ndea katy, haꞌe rã ndee ma ndereaxai ꞌrã haꞌe kuerya katy.2],Mbaꞌe re tu haxy vaꞌe aendu riae tema? Mbaꞌe re tu xeai haxy riae oiny ndokuera reguai vy? Ndee ndaꞌu xembotavy ꞌrã teve yy ramoꞌi typa vyvoi vaꞌe rami? wg,Haꞌe nunga rupi peteĩgueve ma voi aguapy vaꞌeꞌỹ teri ovyꞌa rei vaꞌe kuery reve, ndarovyꞌai guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndepo poyia xeꞌáry oĩ ramo xee aeꞌi aguapy ainy, mbaꞌeta xee aendu vaꞌe ma ndepoxya anho.8i,Ndeayvu ajou vy haꞌu vyvoi. Mbaꞌeta ndeayvu ma arovyꞌa vaꞌe xekuraxõ mbovyꞌaarã, mbaꞌeta nderery rupi anherenoĩ uka ramo, Senhor Xeruete nexondaro reta vaꞌe.Z-,Haꞌe gui Senhor, ndee ma reikuaa. Haꞌe rami avi nemaꞌenduꞌa ke xere, xepytyvõ haꞌe xerepy ke xerakykue monhaa kuery gui. Renhomboaxya rupi vy xereraa uka eme. Reikuaa ma roayvu vy ae ajejojai ukaa.9k,Haꞌe rami vy penderovaigua kuery pe xee rogueraa uka ꞌrã yvy peikuaa eꞌỹa katy, mbaꞌeta pendeꞌáry xepoxya hendy ae ma, tata hendy vaꞌe rami okai vaꞌerã.” lQ, Haꞌe rami rã peẽ kuery romoingo axy ꞌrã pendeyvy jave rupi teko vai pejapoague re. Haꞌe rami vy penembaꞌe rei-rei pemoĩ porã vaꞌekue hepy reꞌỹ amboaxapa ꞌrã heraarã pe. Apy ma judeu kuery pe ijayvu. , “Haꞌe gui amongue ndaꞌu omopẽ kuaa ꞌrã ri ferro kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ou vaꞌe, eꞌỹ vy overa vaꞌe?s_, Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe gui anhetẽ xee romombaraete ꞌrã reiko porã aguã. Haꞌe rã nderovaigua kuery ma ojexavai haꞌe ikuai axya ára ajapo ꞌrã ndere onhemboja vy ojerure porãꞌi aguã rami”, heꞌi. ;~o, Ndaꞌevei ete xevy, haꞌe haꞌi pe voi xekuavãꞌi rire, mbaꞌeta ava opuꞌãa rei pyrã, pavẽ rei ogueroꞌa rei vaꞌerã oikuavã! Mbaꞌeta xee nanhomborevei mbaꞌemo hiꞌáryve ajopyve vy, amboae kuery voi naxemborevei ojopyve vy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery peteĩ-teĩ ijayvu vai xere. "}=, Sete opiꞌa kuery oguereko vaꞌekue ma omano xapyꞌa inheꞌẽ oata vaꞌe rami, ara py teri teĩ haꞌe kuery pe rã pytũmba ma. Oxĩmba, ndaꞌevei nho okuapy. Haꞌe gui haꞌe pygua okuaveꞌi vaꞌe ma amboaxapa kyxe revegua pe hovaigua kuery renonde”, heꞌi Senhor. b|=,Haꞌe pygua imeveꞌỹ vaꞌe hetave yeꞌẽ rembe rupi ita kuꞌi ikuai vaꞌe gui. Kuaray mbyte jave teĩ ambou kyrĩgueꞌi xy kuery mombaarã. Haꞌe kuery áry ambou xapyꞌa ojexavai haꞌe okyje aguã teĩ.{1,“Ndeyvy re tetã ikuai vaꞌe rokẽ py ambogua uka yrupẽ py rami, amokanhy taꞌy kuery, amomba xevygua kuery teĩ ikuaiaty gui ndojepeꞌai.'zG,Mbaꞌeta rejepeꞌa xegui, nderakykue katy ju rejevy vy. Haꞌe ramo nderovai aupi ꞌrã xepo romomba aguã. Xekaneꞌõ ma romboaxya py”, heꞌi Senhor..yU,“Haꞌe gui ndee Jerusalém, mavaꞌe tu oiko ꞌrã nemboaxyarã? Mavaꞌe tu ojaeꞌo ꞌrã ndere? Mavaꞌe tu ovaẽ ꞌrã reiko porã paa re oporandu aguã?1x[,Amboaxapa ꞌrã yvy regua kuery oexa vy onhemondyipa aguã, Ezequias raꞌy Judá pygua huvixa Manassés Jerusalém tetã py ojapo vaiague haꞌe javi káuxa.’ ” w#,Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: ‘Xee ma irundy rupi ꞌrã ambopaga haꞌe kuery. Kyxe py ojukaa ꞌrã, jagua kuery omoatã heravy ꞌrã, haꞌe gui guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba inharõ vaꞌe nhuũndy rupi ikuai vaꞌe ma omondoropa vy hoꞌupa ꞌrã.ivK,Haꞌe gui ndevy pe haꞌe kuery oporandu vy ‘Marã katy ꞌrã tu roo?’ heꞌi ramo aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Po rami Senhor ijayvu: Omano vaꞌerã kuery too omano aguã katy, haꞌe rã kyxe py ojuka pyrã too kyxe revegua ikuaia katy, karuai pyguarã ma too karuaia katy, haꞌe gui escravo-rã ogueraa pyrã ma ogueraa katy too.’Ju ,Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: “Moisés haꞌe Samuel xerenonde ojerure vaꞌe rire xepyꞌa re noĩ ꞌrãgue kovaꞌe kuery amboaxy aguã. Toipeꞌapa haꞌe kuery xerenonde gui, toopa.Qt,Mbaꞌeta oiko ꞌrã teve mbaꞌemo raꞌangaa amboae regua kuery omboete vaꞌe regua omboꞌoky kuaa vaꞌe? Haꞌe rami eꞌỹ vy yva haꞌe ae ombou ꞌrã teve oky? Haꞌe nunga moingoa ma ndee Senhor Oreruete anho reiko. Haꞌe nunga rupi ndegui ae roarõ oky, mbaꞌeta ndee anho haꞌe nunga haꞌe javi mboua reiko. Ks,Haꞌe rami avi nderery remboete ukaa rupi vy orereja eme. Mbaꞌemo vai py ejaoꞌi uka eme nerenda iporãve vaꞌe. Nemaꞌenduꞌa na orevy ndereve guarã rejapo vaꞌekue re, embovaipa eme.r,|yhwh{Senhor,} ore kuery ma roikuaa orereko vaia haꞌe oreru kuery ojapo vaiague, mbaꞌeta nderovai ae rojejavy vaꞌe.cq?, Mboapykuea Jeremias ojerure rã “Ndaꞌevei ae ma” heꞌiague Haꞌe rami avi rejapa ma teve Judá kuery? Ndepyꞌa py nderexaxevei teve Sião tetã? Mbaꞌe re tu oremoingo axy oremonguera eꞌỹ re? Oremoingo porã ju aguã roarõ rokuapy vaꞌeri iporã vaꞌe ndoikoi ae. Rokuera aguã ꞌrãgue py ndorerekorãveia anho roendu.gpG,Haꞌe rami vy mbaꞌety rupi aa vy aexa kyxe py ojuka pyre. Haꞌe rã tetã py ju aike vy aexa ꞌrã karuai gui omano vaꞌekue. Profeta haꞌe sacerdote kuery oguata rei ꞌrã yvy re, oo aguã ndoikuaavei vy.’ ” Ho ,“Haꞌe gui haꞌe kuery pe remombeꞌu ꞌrã po rami: ‘Xerexay oẽ ꞌrã ara py haꞌe pyávy. Ndopytuꞌui ꞌrã, mbaꞌeta xeretarã kuery omoingo axya ramo ai haxy ete vaꞌe py./nW,Mbaꞌeta ijayvu renduare kuery karuai haꞌe kyxe gui omano vaꞌekue retekue omombopaa ꞌrã Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi. Jipoi ꞌrã avave rei inhono porãarã: haꞌe kuery, taꞌyxy, taꞌy haꞌe tajy kuery reve. Mbaꞌeta haꞌe kuery áry ambou ꞌrã heko vaiague rekovia. ,mQ,Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi profeta ramigua kuery re: “Xerery rupi omombeꞌu vaꞌeri xee amombeꞌu uka ramo eꞌỹ. Haꞌe kuery ma ‘Kyxe revegua haꞌe karuai ndoui ꞌrã kovaꞌe yvy re’ heꞌi okuapy teĩ haꞌe vaꞌe profeta kuery ae ꞌrã kyxe haꞌe karuai py opa.wlg,Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: — Profeta ramigua kuery ma apu rive omombeꞌu okuapy xerery rupi. Teĩgueve xee namboui, neĩ namombeꞌu ukai haꞌe kuery pe, haꞌe kuery pe ndaxeayvui guive. Haꞌe kuery pendevy omombeꞌu vaꞌe ma oexa raꞌu merami rivea, imbaꞌekuaa ramigua, ovare eꞌỹ vaꞌe rupi ikuaia, haꞌe opyꞌa py onhembotavy ukaa rive. ak;, Teĩgue ju Jeremias ojerure ramo “Ndaꞌevei” heꞌiague Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: — Ai Senhor Xeruete! Neꞌexa, profeta kuery ma aipoeꞌi vaꞌekue heta vaꞌe kuery pe: “Ndoui ꞌrã kyxe revegua neĩ karuai. Haꞌe rami ꞌrãgue py kovaꞌe tekoa py ou ꞌrã pendekuai porã aguã anho”, heꞌi vaꞌekue — haꞌe. j', Mbaꞌeta haꞌe kuery okaru eꞌỹ re ikuai teĩ xee naendui ꞌrã ojapukaia. Mymba haꞌe mbaꞌemo aju guigua oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã ogueru teĩ xee ndarovyꞌai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py amomba ꞌrã kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py.” [i/, Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Ejerureve eme haꞌe kuery amoingo porã aguã re.3h_, Haꞌe ramo Senhor ijayvu xeretarã kuery reko re. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Haꞌe rami avi haꞌe kuery ma oguata reixe vai ꞌrã, ndojejokoi ꞌrã oo aguã gui. Haꞌe nunga rupi Senhor ndoguerovyꞌavei vy imaꞌenduꞌa ꞌrã haꞌe kuery reko vaiague re, ombopaga ꞌrãe ojejavyague re.”kgO, Mbaꞌe re tu ava ojopy xapyꞌa reipy rami reiko, ipyꞌa guaxuve vaꞌeri jogueraa jepe kuaa eꞌỹ vaꞌe rami? Haꞌe rã ndee Senhor ma reĩ ae orembyte, haꞌe ore ma nderery rupi oenoĩmby roiko. Orerepy eꞌỹ eme. Vf%,Ndee ma Israel kuery oarõ okuapy vaꞌe, haꞌe ikuai axy jave heraa jepea reiko. Mbaꞌe re tu haꞌvy yvy mboae regua rami reiko, peteĩ oguata vaꞌe pytũ oaxa aguã amboae rupi oo vaꞌe rami reiko?e, Jeremias jypy ojerure rã “Ndaꞌevei” heꞌiague Haꞌe nunga rupi Senhor, ore kuery orereko vaia anho roexa uka teĩ orepytyvõ ke nderery remboete ukaa rupi vy. Mbaꞌeta ore ma nenheꞌẽ raxave vaꞌekue. Nderovai ae rojejavy vaꞌe.&dE,Mburika kaꞌaguy regua voi yvyꞌã ita anho reia rupi ipoaẽ reve oetũ-etũ ꞌrã jagua-tuvy nheꞌẽ rami. Ndaexa pyxovei ma, nhuũ jipovei ramo.” Uc#,Guaxu voi nhuũndy rupi taꞌy vy oeja rive ꞌrã, jai rogue ndojouvei vy.b+,Yvy re ndaꞌokyvei ramo ikangypa. Haꞌe nunga rupi mbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery onhemondyi rei reve ꞌrã onheakã aoꞌi okuapy.yak,Haꞌe pygua ipoꞌakakueve omondouka ꞌrã guemimongakuaa kuery yy re. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery ygua py oo vy yy ndojouvei vy yryru oguerojevypa rive ju ꞌrã. Onhemondyi haꞌe ndoikuaavei rei vy onheakã aoꞌi ꞌrã jogueruvy. `9,“Judá kuery ojaeꞌopa okuapy, haꞌe tetã rokẽ re nopenavei ma. Ojaeꞌo reve oakã omboguejy yvy peve. Jerusalém py voi ojapukai ratãve ovy._ , Judá yvy re ndaꞌokyvei puku-a re ijayvuague Ndaꞌokyvei puku jave Senhor ombou ju oayvu Jeremias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:-^S, Mbaꞌeta aexa ma yvyꞌã ikuai vaꞌe haꞌe nhuũndy rupi ojeguarupy pejapo pekuapya. Haꞌe vaꞌe ma pendetavy reia, penhomoaruãa haꞌe pendetavyxea rupi pendekuaia. Ndaꞌevei ete ꞌrã pendevy, Jerusalém pygua kuery! Rakaꞌe peve teri ꞌrã tu ndapejekyꞌaꞌoi?’ heꞌi.” e]C, ‘Haꞌe nunga rupi pendeao aupi uka ꞌrã peneakã áry peve, pexĩmbaa ojekuaapa aguã. \ , Haꞌe nunga ae oiko ꞌrã pendere, pendevy guarã amoĩ ꞌrã, xegui penderexarai vy apu rive perovia rire’, heꞌi Senhor.y[k, Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery amoaĩ ꞌrã mbaꞌemo pirukue yvytu tekoa eꞌỹa guigua ogueraa vaꞌe rami.Z, Etiópia pygua kuery ndaꞌu omboekovia kuaa ꞌrã ri opire, eꞌỹ vy xivi voi ndaꞌu omboekovia kuaa ꞌrã ri oparaa? Etiópia pygua ma kamba vaꞌe. Haꞌe gui haꞌe kuery opire nomboekovia kuaaia rami avi nhande voi ndajapytuꞌu kuaai ꞌrã jajejavya gui. Haꞌe rami aguã ndaꞌevei ramo ae peẽ kuery voi mbaꞌemo vai pejapo vaꞌety vy ndapejapo kuaai ꞌrã iporã vaꞌe.?Yw, Ndejeupe ae ndeayvu vy “Mbaꞌe re tu haꞌe nunga ou xere?” ꞌre ꞌrã. Haꞌe rami vy reikuaa ꞌrã rejejavypaaty re ae ndeao oupia, haꞌe rejexavai ete aguã rami reikoa.8Xi, Mbaꞌe ꞌre ꞌrã tu neirũ kuery ikuai vaꞌekue ndere ipoꞌaka vaꞌerã omoĩa ramo? Ndere haxy vaꞌe ndaꞌipoꞌakai ꞌrã teve, kunha oikuavãꞌi ta vaꞌe rami?&WE, Pemaꞌẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy pexa aguã ou vaꞌe. Aỹ ma mamo tu ikuai vexaꞌi kuery ndevy apena uka vaꞌekue, iporãgue anho rereko vaꞌekue?5Vc, Mbaꞌeta kuaray puku-a katy tetã ikuai vaꞌe tynyẽmba ma mbaꞌemo raꞌykue, ipeꞌaarã ndoikoi guive. Judá kuery voi escravo-rã ogueraapaa ma, oipokuapaa heravy.U#, “Aipoꞌere huvixa haꞌe ixy pe: ‘Penhemoꞌyvyĩꞌi ke, haꞌe peĩ yvy py, mbaꞌeta peneakã gui hoꞌa ma coroa penemboyvateague.aT;, Mbaꞌeta napendu potai ri ramo xepyꞌa py ajaeꞌo nhemi ꞌrã penhemboyvate reia re. Xerexa ojaeꞌo vaipa ete ꞌrã, xerexay vaipa ete ꞌrã, peẽ Senhor rymba vexaꞌi kuery escravo-rã pendereraapaa rire. QS, Pemboete na Senhor Penderuete, pytũ ombou eꞌỹ aguã, haꞌe yvyꞌã vaikuea re pejeapi eꞌỹ aguã, haꞌe hexakãa pearõ ꞌrãgue py manoa ꞌã haꞌe pytũ reia anho ombou eꞌỹ aguã.R#,  Ojeko rerova haꞌe ombopagaa aguã re ijayvuague Pendu ke, haꞌe peikuaa pota. Penhemboyvate rei eme, mbaꞌeta Senhor ae ijayvu.CQ, Amboaꞌypa ꞌrã joe-joe amombo vy, tuu haꞌe taꞌy kuery voi. Ndaraa jepei ꞌrã, amboaxya naendui ꞌrã, namboaxyi ꞌrã guive amokanhy eꞌỹ aguã”, heꞌi Senhor.’ ” P5, Haꞌe rã ndee ju aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘ Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi xee amongaꞌupa ꞌrã, huvixa kuery Davi renda openaaty py oguapy vaꞌe, sacerdote, profeta kuery haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe haꞌe javi.eOC, Hyru omboaꞌypaa py mbaꞌemo oikuaa ukaague “Haꞌe kuery pe emombeꞌu povaꞌe ayvu. Senhor Israel kuery Ruete aipoeꞌi: ‘Peteĩ-teĩ hyru tynyẽmba ꞌrã vinho’, ꞌere. Haꞌe rã haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã ndevy: ‘Ore kuery ndoroikuaa porãi ri tyꞌy hyru ikuai vaꞌe vinho tynyẽmba aguã?’ heꞌi ꞌrã okuapy.vNe, Mbaꞌeta kuꞌakuaa avakue kuꞌa re oĩa rami avi xee voi aipota teĩ Israel haꞌe Judá kuery xere ikuai xevy guarã, xerery oguerovyꞌa haꞌe xemboete pavẽ aguã, vaꞌeri haꞌe kuery ma ndojapyxakai okuapy”, heꞌi Senhor. M/, Mbaꞌeta haꞌe kuery heko vai vaꞌe vy noenduxei okuapy xeayvu, inhakã ratãa rupi anho ikuai vaꞌe, haꞌe vy amboae ramigua tuuete kuery re ovapa, ixupe rive ikuai haꞌe omboete aguã. Haꞌe rami vy kovaꞌe kuꞌakuaa rami ꞌrã ikuai mbaꞌeverã ndovarevei vy.L}, “Po rami Senhor ijayvu: Nami ae avi xee ambovaipa ꞌrã Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery onhemboyvate rei okuapya.:Ko, Haꞌe ramo Senhor oayvu xevy ombou vy aipoeꞌi:J3, Haꞌe ramo Eufrates py aa vy yvy ajoꞌo vy anoẽ ju kuꞌakuaa anhomiague gui. Haꞌe rã kuꞌakuaa huꞌũmba ma, ndovarevei ma mbaꞌeverã. (II, Haꞌe gui kueve ma rire Senhor aipoeꞌi ju xevy: — Epuꞌã, tereo ju Eufrates katy, haꞌe ejopy ju kuꞌakuaa haꞌe py anhomi uka vaꞌekue — heꞌi.SH, Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌiague rami vy aa vy anhomi Eufrates rembe re. +GO, — Ejopy ju kuꞌakuaa rejogua haꞌe rejekuꞌa jokuaague. Haꞌe gui epuꞌã, tereo Eufrates yakã katy, haꞌe enhomi haꞌe py peteĩ itakua py — heꞌi.JF , Haꞌe ramo mokoĩguea ma Senhor oayvu xevy ombou vy aipoeꞌi: ^E5, Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌiague rami vy ajogua kuꞌakuaa, haꞌe ajekuꞌa jokua. WD ), Kuꞌakuaa ajukue iporãve vaꞌe guigua py mbaꞌemo oikuaa ukaague Senhor aipoeꞌi xevy: — Tereo, ejogua peteĩ kuꞌakuaa iporãve vaꞌe. Haꞌe gui ejekuꞌa jokua, yy py emoakỹ eme guive.C, Haꞌe rã peteĩ vaꞌe regua noendu potai ri ramo xee aipeꞌa ꞌrã. Aipeꞌa vy amokanhymba ꞌrã”, heꞌi Senhor. cB?, Haꞌe gui xapyꞌa rei xevygua kuery reko rami haꞌe kuery voi ikuaixe ꞌrã, haꞌe xerery rupi anho oura vy ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura’ heꞌi ꞌrã okuapy, ymave rupi xevygua kuery Baal rery rupi oura aguã re omboꞌe vaꞌekue ri. Haꞌe rami rã haꞌe kuery voi amoĩ ꞌrã xevygua kuery mbyte ikuai aguã. A, Haꞌe kuery aipeꞌapa ma rire amboaxy ju ꞌrã. Haꞌe vy ajapo ꞌrã peteĩ-teĩ guekoa haꞌe oyvy katy ju ojevy aguã rami.;@o,  Mbaꞌerã pa Nhanderuete nhombopagaa re ijayvua Senhor aipoeꞌi: “Xevygua Israel kuery peguarã aeja vaꞌekue ma ijyvýry ikuai vaꞌe heko vai vaꞌe oipeꞌapa. Neꞌexa, haꞌe vaꞌe kuery ma xee aipeꞌapa ꞌrã ijyvy gui, haꞌe gui haꞌe kuery mbyte gui araa jepe ꞌrã Judá kuery.\?1, Haꞌe rami vy trigo pemoaĩ teĩ juu rive ju pemonoꞌõ. Pembaꞌeapoa rupi penekaneꞌõmba vaꞌeri mbaꞌeve rei ndapejoui. Mbaꞌeve napemonoꞌõi ma vy pexĩmba ꞌrã, pendere Senhor poxya ou rire.” P>, Yvyty ita anho reia haꞌe tekoa eꞌỹ regua áry rupi ou imbovaipaarã kuery, mbaꞌeta Senhor guigua kyxe nhomokanhymba ꞌrã yvy apy peve, haꞌe avave rei pe noĩvei ꞌrã ikuai porã aguã.=7, Ombovaipa ramo xevy pe ju ojapukai okuapy avave rei noipytyvõavei rã. Yvy haꞌe javi rupi noĩavei, haꞌe vaꞌe re opena vaꞌerã ndoikoi ramo.:<m, Mbaꞌeta joe opena vaꞌe kuery mbovy eꞌỹ ou vy ombovaipa xembaꞌe uvaty, opyrõmba xembaꞌety re. Haꞌe rami vy xevygua arovyꞌa vaꞌekue ma tekoa eꞌỹa omombyta.;, Haꞌe rami vy xevy pe rã xevygua kuery ma peteĩ guyra vaikue pytãmba rei vaꞌe rami ikuai, mbaꞌeta amboae guyra teꞌõgue ꞌua ou vy oipyxopa ꞌrã. Haꞌe nunga rupi tapeo tema, peru mymba kuery inharõ vaꞌe nhuũndy rupi ikuai vaꞌe hoꞌupa aguã.v:e, Mbaꞌeta xevygua kuery ma guary kaꞌaguy regua rami onhendu ratã xerovai. Haꞌe ramo xee ndaipotavei ma.89i,  Yvy mbovaipaare kuery ombopaga aguã re ijayvuague “Xee aeja ma xevygua oo, aeja xevy guarã vaꞌekue haꞌe javi. Xerembiayvu voi amboaxa ma hovaigua kuery po py.f8E, Mbaꞌeta nderyvy haꞌe nderu ro pygua kuery eteve voi nemboꞌa nhemixe okuapy. Haꞌe kuery ae ꞌrã nderakykue monha okuapy ojapukai atã reve. Haꞌe kuery re ejerovia eme, ndereve ijayvu porãꞌi merami teĩ.” 7,  Nhanderuete ombovaiague “Haꞌe rami avi avakue yvy rupi oguata vaꞌe reve renha vy ri nekaneꞌõ vy mbaꞌexa ꞌrã tu renha kuaa kavaju árygua kuery reve? Peteĩ yvy mbaꞌeve ndoikoia py ri rekyjea rendu vy mbaꞌexagua ꞌrã tu rendu Jordão yakã yvýry kaꞌaguy re reo vy? Jordão yakã yvýry kaꞌaguy oĩ vaꞌe re ma mymba inharõ vaꞌe ikuai (49.19, 50.44). 6 , Arakaꞌe peve tu yvy ndaꞌevei ꞌrã, haꞌe nhuũndy rupi jai rogue ipirupa? Mymba haꞌe guyra omanomba haꞌe pygua kuery reko vaia káuxa. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery aipoeꞌi: “Haꞌe ma ndoexai ꞌrã opaa py nhandere oiko vaꞌe”, heꞌi. w5g, Haꞌe rã xee ma ndee xekuaa porã. |yhwh{Senhor,} ndee xerexa vy reaꞌã ꞌrã xepyꞌa py ndere apẽxaa oĩ vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe kuery ma eraapa vexaꞌi ojukaa aguã katy ogueraa vaꞌe rami, emoĩmba na ojukaa ára pyguarã.L4, Haꞌe kuery ma ndee renhotỹ ramo hapo porã haꞌe yvate ꞌrã, hiꞌa porãmba ꞌrã guive. Ndere imaꞌenduꞌa ꞌrã ojuru py rive, haꞌe rã opyꞌa py ma ndegui mombyry ꞌrã ikuai.53 e, Nhanderuete pe Jeremias oporanduague Senhor, ndee ma haꞌevea rami meme ꞌrã xerereko nerenonde xee ajexa uka ramo. Haꞌe rami avi ndevy pe aporandu ta rejoguerekoa re. Mbaꞌe re tu heko vai vaꞌe kuery ikuai porã? Mbaꞌeta anhetẽ rupi eꞌỹ rei ikuai vaꞌe pe mbaꞌeve ndoikoi.2#, Haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve ndoikovevei ꞌrã, mbaꞌeta Anatote pygua avakue áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai ambopaga vy.” Q1, Haꞌe ramo Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Neꞌexa, xee ae ꞌrã ambopaga haꞌe kuery. Haꞌe ramo ipyaukue omano ꞌrã kyxe py, taꞌy kuery, tajy kuery ma karuai gui ꞌrã omanomba.B0}, Haꞌe gui Senhor ijayvu Anatote pygua avakue xejukaxe vaꞌe re. Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi: “Ndeayvuve eme Senhor rery rupi, orepo py ae rojuka eꞌỹ aguã”, heꞌi xevy.i/K, Haꞌe rã ndee ma Senhor ixondaro reta vaꞌe haꞌevea rami reikuaa pota, haꞌe nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe rexapa vaꞌe. Haꞌe nunga rupi taexa haꞌe kuery rembopaga rã, mbaꞌeta ndevy pe aikuaa pota uka xereko re. L., Xee ma vexa raꞌyꞌi ojukaa aguã katy heraapy rami haꞌevepa rei vaꞌekue, xerovai ojapo vai aguã re jogueroayvu okuapy teĩ xee ndaikuaai vaꞌekue. Haꞌe rami vy aipoeꞌi okuapy: “Jajayapa ke yvyra hiꞌa reve. Nhamomba okuave vaꞌe kuery yvy gui, hery re naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã rami”, heꞌi okuapy.-),  Jeremias ojuka aguã re jogueroayvu nhemi okuapyague Haꞌe kuery nhemi rupi jogueroayvua ma Senhor xevy oikuaa uka rã aikuaa ma voi.t,a, Mbaꞌeta xee Senhor ixondaro reta vaꞌe nenhotỹare ae xeayvu ndere mbaꞌemo vai ou aguã re. Haꞌe nunga ma Israel haꞌe Judá kuery oꞌáry ae ombou uka, Baal raꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe oapya py xembopoxy vy rive.” ?+w, Ndevy pe Senhor ‘Oliveira ipyau haꞌe hiꞌa iporãve vaꞌe’ heꞌi vaꞌekue ri aỹ ma hevovo rei vaꞌe kuery ndeyvýry omoendy ma tata, haꞌe vy oapypa ꞌrã nerakãgue.x*i, “Xevygua opy rupi xerembiayvu oiko teĩ opa marã ojejavya rupi rive. Ndee xerembiayvu, renhemboayvua haꞌe xoꞌo reapy vaꞌe ndekyꞌaꞌo ꞌrã ri tyꞌy ndereko vaia oĩ vaꞌe gui? Haꞌe rami vaꞌe rire revyꞌa ete ꞌrãgue.A){, Haꞌe nunga rupi ndee Jeremias, ejerureve eme haꞌe kuery re, ejapukaive neĩ enhemboꞌeve eme, mbaꞌeta xevy pe haꞌe kuery ojapukai teĩ xee naendui ꞌrã heko vaiaty káuxa. e(C, Mbaꞌeta peẽ Judá pygua kuery, penderuete ramigua rive heta pereko, peteĩ-teĩ tetã py. Jerusalém tetã py voi peteĩ-teĩ tape py heta pejapo altar ojeguarupy Baal peguarã rive heakuã porã vaꞌe peapy aguã.'!, Haꞌe ramo Judá regua tetã haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe ovapa ꞌrã tuuete ramigua kuery re, haꞌe vaꞌe pe heakuã porã vaꞌe oapy haꞌe ojapukai okuapy vy. Haꞌe rami teĩ tuuete kuery ma neĩ peteĩve henda py ndogueraa jepei ꞌrã ikuai axya gui.?&w, Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, haꞌe kuery áry xee ambou ꞌrã mbaꞌemo vai, ndoo jepe kuaai aguã rami. Xevy pe haꞌe kuery ojapukai teĩ xee naendui ꞌrã.% , Mbaꞌeta yma tamoĩ kuery xeayvu re ndojapyxakaxeiague rami ae ju ikuai, haꞌe rami vy amboae ramigua tuuete re ju ovapa ixupe ikuai aguã. Haꞌe rami py Israel haꞌe Judá kuery ma tamoĩ kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuai.”v$e, Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Judá haꞌe Jerusalém pygua avakue ma nhemi rupi jogueroayvu teko vai rupi. # , Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu potai, ndojapyxakai. Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ inhakã ratãa rupi ikuai. Haꞌe rami rire haꞌe kuery áry ambou ayvu vai xeayvuague haꞌe javi, mbaꞌeta haꞌe kuery pe ajapo uka teĩ ndojapoi rire.” /"W, Mbaꞌeta Egito yvy gui peneramoĩ kuery anoẽ guive kovaꞌe ára peve xeayvu pendevy koꞌẽ nhavõ, koꞌẽ rai guive aipoaꞌe: ‘Pendu na xeayvu’, haꞌe.&!E, Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Emombeꞌu ke povaꞌe ayvu haꞌe javi Judá regua tetã ikuai vaꞌe, haꞌe Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi. Haꞌe vy aipoꞌere: ‘Pendu ke povaꞌe ayvu Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue regua, haꞌe pejapopa’, ꞌere.w g, Haꞌe rami vy ꞌrã ajapo xeayvuague peneramoĩ kuery yvyrã kamby haꞌe ei oata eꞌỹa ameꞌẽ aguã re, aỹ ojekuaa rami”, haꞌe vaꞌekue’ ”, heꞌi. Haꞌe ramo xee ambovai vy aipoaꞌe: “Haꞌeve vaꞌe, Senhor!” G, Haꞌe vaꞌe ayvu ma peneramoĩ kuery pe xee aeja vaꞌekue Egito yvy gui anoẽmba jave, haꞌe tatakua ferro guigua gui. Haꞌe vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Pendu ke xeayvu, haꞌe pejapopa pendevy ajapo uka vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami vy ꞌrã xevygua kuery pendekuai, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã Penderuete. g~~4}||{]yxwtwvvuqu@tfss/rqpToYnm+lkdjiEhgfyedccQa`_^]\[[Z>YX|WVUUT|SQPONML>JII[HH@GFFE)D?CBlAAJ?>==<;:R987665p32216/.H-,+*)('&&.%v$#""6!!{ mitKqj=<4& K  d J A!-gN>,!“Haꞌe gui ma ndevy pe heta vaꞌe kuery, eꞌỹ vy profeta, sacerdote mbaꞌe oporandu vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Mbaꞌexa tu Senhor guigua ayvu ipoyi vaꞌe?’ heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo rembovai ꞌrã: ‘ “Peẽ ae ma ipoyi vaꞌe pendekuai, haꞌe rã xee ma roipeꞌapa ꞌrã”, heꞌi Senhor’, ꞌre ꞌrã.n=U, Neꞌexa, xee ma apu rupi oexa raꞌu vaꞌekue mombeꞌua kuery rovaigua aiko”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Mbaꞌeta haꞌe nunga anhetẽ rupi eꞌỹ omombeꞌu vy oguerojejavypa xevygua kuery, xee namboui, mbaꞌeve namombeꞌu ukai guive teĩ. Peteĩve henda py haꞌe kuery ndojapoi ꞌrã heta vaꞌe kuery ikuai porã aguã rami”, heꞌi Senhor. 6<e,“Neꞌexa, xee ma haꞌe vaꞌe profeta kuery rovaigua aiko”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Mbaꞌeta oayvu ae omombeꞌu vy ‘Po rami Senhor ijayvu’, heꞌi rive ꞌrã.9;k,“Haꞌe nunga rupi xee ma haꞌe vaꞌe profeta kuery rovaigua aiko. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ oirũ gui imonda ꞌrã xeayvu merami rive omombeꞌu vaꞌe re”, heꞌi Senhor.m:S,“Mbaꞌeta xeayvu ma tata oiko, haꞌe martelo ita guaxu mbovoa ramigua”, heꞌi |yhwh{Senhor.}9,Haꞌe gui profeta oexa raꞌu vaꞌekue tomombeꞌu oexa raꞌu rive vaꞌekue rami. Haꞌe rã amongue hexe xeayvu oĩa vaꞌe ma tomombeꞌu porã xeayvu anhetẽ rupi. Mbaꞌeta mbaꞌe tu trigo ꞌygue rive oguereko hiꞌa reve?” heꞌi Senhor.X8),Mbaꞌeta haꞌe kuery oexa raꞌuague peteĩ-teĩ oirũ kuery pe omombeꞌu vy ojapoxe xevygua kuery xerery gui hexarai aguã rami, Baal raꞌangaa pe tuu kuery ikuaia rupi xerery gui hexaraiague rami avi.7%,Rakaꞌe peve ndaꞌu haꞌe nunga oĩ ꞌrã profeta kuery apu mombeꞌua pyꞌa re, opyꞌa re ojekorea oĩ vaꞌe anho omombeꞌu vaꞌe?#6?,“Mbaꞌeta aendu ae ma profeta ramigua kuery ijayvu rã, xerery rupi apu omombeꞌu vy ‘Peteĩ mbaꞌe aexa raꞌu, aexa raꞌu ae ri’ heꞌi ramo.5,“Amongue ndaꞌu aexaa gui onhemi kuaa ꞌrã? Xee ndaꞌu yva haꞌe yvy haꞌe javi rupi naĩ ꞌrã?” heꞌi Senhor.{4o,“Xee ndaꞌu Penderuete haꞌeꞌi rupi anho ri apena? Mombyry rupi guive eꞌỹ teve apena?” heꞌi Senhor.3#,Haꞌe gui anhetẽ ri anhembopyꞌa ainya py haꞌe kuery ikuai vaꞌe rire haꞌe kuery pe aendu uka ete ꞌrãgue xeayvu xevygua kuery peguarã, haꞌe ajapo ꞌrãgue haꞌe kuery haꞌeveꞌỹa rami ikuaia gui ojepeꞌa aguã rami, tape porã rupi ju oo aguã. 52c,Xee ma haꞌe ramigua profeta kuery namboui teĩ haꞌe kuery onhamba ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe kuery pe mbaꞌeve namombeꞌu ukai teĩ omombeꞌu ꞌrã ojeꞌoivy ayvu.,1Q,Haꞌe rami vy Senhor opoxya gui ndojepeꞌai ꞌrã, opyꞌa re omoĩ vaꞌekue ojeupity ꞌrã oikopa peve. Opaa ára py ma pexa kuaa porã ꞌrã haꞌe nunga.x0i,Neꞌexa, Senhor-a gui ou oiny ára vai! Ipoxya ou ma, yvytu jere vaikue ꞌrã ou heko vai vaꞌe kuery áry.V/%,Haꞌe rami avi haꞌe kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu oĩ Senhor reve onhembopyꞌa oinya py, mbaꞌemo oexa haꞌe ijayvu oendu aguã rami? Mavaꞌe tu Senhor ayvu re ojapyxaka porã vy oendu ete vaꞌe?p.Y,Xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery pe haꞌe kuery aipoeꞌi riae ꞌrã: ‘ Senhor ijayvu mbaꞌeve ndoikoi aguã re pendere’, heꞌi ꞌrã. Inhakã ratãa rupi ikuai vaꞌe pe ‘Pendere ndoui ꞌrã mbaꞌemo vai’, heꞌi.-!,Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Pejapyxaka eme profeta kuery penembyte rupi ayvu omombeꞌu vaꞌe re, mbaꞌeta haꞌe kuery penemonyẽ ꞌrã pearõ rive aguã anho. Mbaꞌemo haꞌe kuery ae oexa vaꞌekue ꞌrã omombeꞌu, Senhor juru guigua eꞌỹ.J, ,Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu profeta ramigua kuery reko re: “Neꞌexa, haꞌe kuery xee amongaru ꞌrã veneno re, haꞌe yy veneno re irũ vaꞌe ameꞌẽ ꞌrã oyꞌu aguã. Mbaꞌeta profeta ramigua kuery Jerusalém pygua ojapo yvy jave rupi haꞌeve eꞌỹa rami ikuaia aguã.”+y,Jerusalém pygua profeta kuery re voi aexa ndaꞌevei ete vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy rei ꞌrã okuapy, anhetẽ rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai, haꞌe omombaraete ꞌrã joapo vaia kuery po, avave rei gueko vai gui ojeko rerova eꞌỹ aguã rami. Xevy pe rã Sodoma pygua kuery ikuaiague rami meme, haꞌe rã Jerusalém pygua kuery ma Gomorra pyguare rami ikuai.” +*O, “Samaria pygua profeta ramigua kuery re ma xee aexa hiꞌarandu eꞌỹa. Mbaꞌeta Baal rery rupi rive ayvu omombeꞌu vy oguerojejavypa xevygua Israel kuery.a);, “Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ma tape yxyĩ reia rupi pytũ rupi ooa rami ikuai. Haꞌe ramo omoanhambaa rã hoꞌapa ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe kuery áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai ambopaga vy”, heꞌi Senhor.(+, “Mbaꞌeta profeta haꞌe sacerdote kuery onhemongyꞌapa okuapy. Xevygua oo py eteve voi ajou haꞌeveꞌỹa rami ikuaia”, heꞌi Senhor.|'q, Mbaꞌeta yvy tynyẽ ma tavy reia, haꞌe rupi ojaeꞌoa oiny Nhanderuete ijayvu vai rire. Tekoa eꞌỹa rupi nhuũndy ikuai vaꞌe ipirupa ma. Mbaꞌeta itavy rei vaꞌe ikuaia ma ndaꞌevei, haꞌeveꞌỹa rami rive ꞌrã ipoꞌaka joe.G&, Profeta ramigua rive ikuai vaꞌe rovai ijayvuague Haꞌe gui profeta kuery reko gui xekuraxõ opẽmba xepyꞌapy py, xekãgue voi oryryipa. Xee ma ava okaꞌu vaꞌe rami avi aiko, vinho oyꞌu vaipa vaꞌe rami, teĩ Senhor gui, haꞌe ijayvu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe amombeꞌua káuxa ae ndaꞌevei aikovy.-%S,Haꞌe rami ꞌrãgue py aipoꞌea ꞌrã: ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe yvy kuaray ijapuꞌaꞌia katygua haꞌe yvy jave rupi Israel ramymino kuery mamo rã rei heraapaague gui oguerupa vaꞌekue rery rupi aura’, ꞌea ꞌrã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai ꞌrã oyvy re ae.” P$,Senhor aipoeꞌive ju: “Ou ma oiny ára oura vaꞌe aipo ndeꞌivei aguã: ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe Egito yvy gui Israel kuery oguenoẽ vaꞌekue rery rupi aura’, ndeꞌivei ꞌrã.U##,Haꞌe oĩ jave ma Judá kuery oo jepe ꞌrã, Israel kuery voi mbaꞌeve gui okyjea rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai. Povaꞌe tery rupi ꞌrã omboerya: ‘ Senhor nhandereko porãrã meꞌẽa’, ꞌea.” %"C, Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára peteĩ amoingo ꞌrã Davi rapytakue renhoĩ, hamymino heko porã vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma huvixa oĩ vy oꞌarandua rupi ꞌrã ipoꞌaka haꞌe opena. Haꞌevea rami ꞌrã oikuaa pota haꞌe joguereko yvy re. ; , X!),Haꞌe gui haꞌe kuery re opena vaꞌerã amoĩ ꞌrã omongaru porã vaꞌerã kuery. Haꞌe ramo xerymba kuery ndokyjevei neĩ nonhemondyivei ꞌrã. Peteĩve ma voi nokanhyvei ꞌrã”, heꞌi Senhor. U #,“Haꞌe gui ma xee ae ꞌrã arupa xerymba kuery rembyrekue yvy jave mamo rã rei okanhymbaague gui. Ajapo ꞌrã okora py ae ju ojevypa aguã rami. Haꞌe ramo taꞌy reta haꞌe hetave ju ꞌrã ovy.$A,Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu ojeupegua kuery re opena vaꞌe re: “Peẽ kuery ma pemoaĩmba xerymba kuery, pemondoukapa, napepenai haꞌe kuery re. Haꞌe nunga rupi xee ma apena ꞌrã peẽ kuery pepaga aguã re pejapo vaiague re”, heꞌi Senhor.p [, Haꞌeveꞌỹa rami opena vaꞌe kuery rovai ijayvuague “Ndaꞌevei ete ꞌrã xerymba vexaꞌi kuery re opena vaꞌerã amoĩ vaꞌekue pe, mbaꞌeta omokanhymba haꞌe nhuũndy okaruaty gui omoaĩmba”, heꞌi Senhor.w,Po rami Senhor ijayvu: “Jeoaquim rery oĩa py pembopara taꞌy eꞌỹ vaꞌe rami, haꞌe ava oikoa pukukue re ndoiko porãi vaꞌe, haꞌe peteĩve taꞌy ndaꞌipoꞌakai ꞌrã tenda Davi openaaty py oguapy aguã Judá pygua huvixarã.” 1],Ndee yvy, yvy, yvy! Endu na Senhor ayvu.T!,Haꞌe gui ndee ava Jeconias ndaꞌu ojou vaipy, omopẽ rive pyre haꞌe oguerovyꞌa eꞌỹpy reiko? Mbaꞌeta nderaꞌy kuery reve penemomboa oka katy, yvy pexa eꞌỹa katy pendereraa”, heꞌi. <s,Haꞌe rã yvy pexaxea katy ma ndapejevyvei ꞌrã.wg,Yvy mboae ndetuiꞌiague katy eꞌỹ ꞌrã romombo, ndexy nekuavãꞌiare reve. Haꞌe py ma pemano ꞌrã.7,Ndee huvixa, romboaxa ꞌrã ndejukaxea haꞌe rekyjea vaꞌe kuery po py. Haꞌe kuery ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor haꞌe caldeu kuery.-, Judá pygua huvixa Jeconias rovai ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Jeoaquim raꞌy Judá pygua huvixa Jeconias ma aiporu kuaa regua re xekuã regua xerery oĩa vaꞌe oĩ vaꞌe rire xee amboi ꞌrãgue haꞌe gui.0Y,Ndee Líbano pygua rami yary guigua py ndero vaꞌe! Haꞌe rami teĩ rejexavai aguã ou ramo nepoaẽ ete ꞌrã, omemby oikuavã ta vaꞌe rami reiko axy aguã.” C,Haꞌe nunga rupi yvytu ogueraapa ꞌrã ndere opena vaꞌekue, neirũ kuery voi escravo-rã ogueraapaa ꞌrã. Haꞌe ramo ndereko vaiague káuxa rexĩmba haꞌe ndaꞌevei nho ꞌrã.3_,Ndeporiaua rupi eꞌỹ reiko jave ndevy xeayvu ramo ndee ‘Naendui ꞌrã’, ꞌre vaꞌekue. Haꞌe rami ete reiko ndepyau guive, peteĩgueve ma voi nerendui xeayvu.+O,“Ndee Jerusalém, ejeupi na Líbano yvyty áry, haꞌe ejapukai. Enhendu Basã yvy rupi, haꞌe ejapukai Abarim guive, mbaꞌeta neirũ kuery re opyrõmbaa ma.%C,Mbaꞌeta mburika reꞌõgue omomboa rami avi hetekue omomboa ꞌrã. Haꞌe rami vy ombotyryrya ꞌrã heravy Jerusalém rokẽ gui mombyry omombo aguã. C,Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ijayvu Josias raꞌy Judá pygua huvixa Jeoaquim re: “Pejaeꞌo eme hexe, joupe-upe aipopeje eme guive: ‘Ai, xeryvy!’ haꞌeꞌỹ vy ‘Ai, xereindy!’ peje eme. Neĩ hexe pendepyꞌa vaia rupi ‘Ai, xeruvixa!’ haꞌeꞌỹ vy ‘Ai, ipoꞌakapa vaꞌekue’, peje eme.[/,“Haꞌe rã ndee ma nderexa haꞌe ndepyꞌa py reikuaa pota reikovy ndee ae reipota vaꞌe re anho, heko porã vaꞌe ruguy remoẽ aguã, haꞌe rejerovia reia haꞌe rejokorea rupi reiko aguã re anho.”R,Haꞌe ma oikuaa pota vaꞌekue iporiaukueꞌi haꞌe ojexavai vaꞌe kuery re. Haꞌe ramo ixupe haꞌevea rami meme oiko. Haꞌe rami eꞌỹ teve xekuaa vaꞌe kuery ikuai?” heꞌi |yhwh{Senhor.}/,Haꞌe rami teĩ ndee ndaꞌu huvixa kuery mboae rami yary rereko reta vy rive teve huvixa reĩ? Nderu ndaꞌu ndokarui haꞌe ndoyꞌui teve rakaꞌe? Haꞌe ndaꞌu haꞌevea rami ndajoguerekoi, haꞌe joe ndoikuaa pota porãi teve? Haꞌe ramo opa mbaꞌe py oiko porã.g G,Mbaꞌeta aipoꞌre: ‘Xerorã ajapo ꞌrã tuvixa vaꞌe, haꞌe opy jaꞌoa ikuai vaꞌe ambopyve ꞌrã. Yvate rupi amoĩ ꞌrã janela-rã, yary guigua py aipyovãmba haꞌe amopytã ꞌrã pytã vaꞌe py’, ꞌre.2 ], Judá pygua huvixa Jeoaquim rovai ijayvuague “Ndaꞌevei ete ꞌrã anhetẽ rupi eꞌỹ joguerekoa rupi ngoo ojapo vaꞌe, jokorea rupi ngoorã ojapo aguã mbaꞌemo ojou vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ma ojeupegua kuery omombaꞌeapo teĩ ndopagai, ombaꞌeapoague repy nomeꞌẽi vaꞌe.z m, Haꞌe rami ꞌrãgue py escravo-rã ogueraa ague py ae ꞌrã omano. Ndoexavei ꞌrã kovaꞌe yvy”, heꞌi. L , Mbaꞌeta Senhor ijayvu Josias raꞌy Judá pygua huvixa Salum, nguu Josias rekovia oĩ vaꞌekue re, kovaꞌe tekoa gui oipeꞌa pyre re guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Ndojevyvei ma ꞌrã apy. ), Judá pygua huvixa Salum rovai ijayvuague Pejaeꞌo eme huvixa omano vaꞌekue re, penhendu eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py pejaeꞌo vaipa ete ꞌrã taꞌykue ogueraa pyre re. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma ndojevyvei ꞌrã, ndoexavei ꞌrã yvy ituiꞌiague. Huvixave Josias heko porã vaꞌe omano rire Israel kuery ojaeꞌo vaipa okuapy hexe. Haꞌe rã taꞌy Salum ma Egito pygua huvixa ogueraa oyvy re omano aguã py . Haꞌe gui Salum Jeoacaz hery mboae vaꞌe ogueraa ma rire tykeꞌy Jeoaquim ju oĩ hekovia. W', Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ombovaia ꞌrã: ‘Mbaꞌeta ojepeꞌapa rire Senhor nguuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue gui, haꞌe amboae ramigua tuuete ombojerovia, haꞌe ixupe rive ikuai rire.’ ” A{,Haꞌe rami rire pavẽ regua kovaꞌe tetã rupi oaxa vy peteĩ-teĩ aipoeꞌi ꞌrã oirũ pe: ‘Mbaꞌe re tu Senhor guĩ rami ete ojapo kovaꞌe tetã guaxu re?’ heꞌi ꞌrã.$A,Nderovai ambou ꞌrã nemombaarã. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ guembiporu reve ou vy ojayapa ꞌrã yary reiporavo vaꞌekue, haꞌe vy omombo ꞌrã tata py.jM,Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu Judá pygua huvixa ro re: “Ndee ma Gileade haꞌe Líbano yvyty apyte rami ajou porã vaꞌeri anhetẽ rojapo ꞌrã tekoague rive, tetã oĩa veꞌỹ aguã rami. Gileade haꞌe Líbano yvyty apyte re ikuai yvyra tuvixakueve anho, yary, haꞌe nunga. Haꞌe gui huvixave ro pe “Oo Líbano regua kaꞌaguy guigua” ꞌea (1 Reis 7.1-7). Haꞌe gui versículo 23 py ma huvixave pe ae “Líbano pygua, yary guigua py ndero vaꞌe” ꞌea. /,Haꞌe rã povaꞌe ayvu napenduxei ramo xee ae rery rupi ꞌrã aura kovaꞌe oo ombovaipa pyre rive amombyta aguã re”, heꞌi Senhor.’ ”R,Mbaꞌeta povaꞌe ayvu pejapo ete ramo kovaꞌe okẽ rupi oike nho ꞌrã huvixa kuery tenda Davi openaaty py oguapy vaꞌerã, karóxa py haꞌe kavaju áry, guembiguai haꞌe ojeupegua kuery reve.,Po rami Senhor ijayvu: “Pejoguereko ke anhetẽ rupi, pepena porã. Ojexavai vaꞌe peraa jepe imbojexavai reia kuery po gui. Pembojexavai rei eme amboae yvy regua, neĩ tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe. Emoẽ eme heko porã vaꞌe ruguy kovaꞌe tekoa re.W',Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Ndee Judá pygua huvixa, tenda Davi openaaty py reguapy vaꞌe, endu ke Senhor ayvu, nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery kovaꞌe okẽ rupi oike vaꞌe haꞌe javi reve.& G, Judá pygua huvixa ro pygua kuery rovai ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Tereo ke Judá pygua huvixa ro py, haꞌe emombeꞌu povaꞌe ayvu haꞌe py.I ,Haꞌe rami vy rombopaga ꞌrã pendekuaiague re. Peneretã re amoendy ꞌrã tata, kaꞌaguy re rami avi. Haꞌe vaꞌe ma pendeyvýrykue haꞌe javi ꞌrã omomba”, heꞌi Senhor.’ ” 4~a, Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, peẽ yvyugua pygua haꞌe ita guaxu nhuũndy reia mbyte oĩ vaꞌe rami pepuꞌã vaꞌe kuery, xee ma pendovaigua aiko. Peẽ kuery aipopeje: ‘Mavaꞌe tu ou ꞌrã nhanderovai?’ haꞌe ‘Mavaꞌe tu oike ꞌrã nhanderekoa py?’ peje teĩ penderovaigua aiko.} , Davi ramymino kuery, po rami Senhor ijayvu: “Ajeꞌive reve peikuaa pota na anhetẽ rupi, peraa jepe ikuai axy vaꞌe imoingo axya po gui, xepoxya tata rami hendy eꞌỹ aguã haꞌeveꞌỹa rami rei pendekuaia rovai, imboguearã oiko eꞌỹ re.”j|M, “Haꞌe gui Judá pygua huvixa ro pygua kuery pe ju aipoꞌre ꞌrã: ‘Pendu ke Senhor ayvu.h{I, Mbaꞌeta kovaꞌe tetã katy xerova haꞌamy mbaꞌemo vai ambou aguã, iporã vaꞌe eꞌỹ”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Haꞌe rami vy amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py oapypa aguã”, ꞌre ꞌrã.’ ” ]z3, Kovaꞌe tetã py opyta vaꞌekue omanomba ꞌrã kyxe py, karuai eꞌỹ vy mbaꞌeaxy gui. Haꞌe rã caldeu kuery tetã jokopaa vaꞌe pe ojereraa uka vaꞌe ma oikove ꞌrã, guekove ogueraa jepe uka ꞌrã.@yy,“Haꞌe gui heta vaꞌe kuery pe ju aipoꞌre ꞌrã: ‘Po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, penerenonde amoĩ ꞌrã tape tekove katy oo vaꞌe, haꞌe manoa katy oo vaꞌe guive.+xO,Senhor aipoeꞌive ju: “Haꞌe vaꞌe rire ma amboaxa ꞌrã Judá pygua huvixa Zedequias hembiguai kuery reve. Kovaꞌe tetã pygua kuery mbaꞌeaxy gui, kyxe haꞌe karuai gui nomanombai vaꞌekue haꞌe javi amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py, hovaigua ijukaxea kuery po py guive. Haꞌe ramo ojukapa ꞌrã kyxe py. Ndojuka eꞌỹi ꞌrã, noendui ꞌrã ndaꞌevei nhoa neĩ omboaxya. w,Haꞌe rami vy kovaꞌe tetã pygua kuery ajukapa ꞌrã, avakue haꞌe mymba kuery guive. Mbaꞌeaxy vaikue gui ꞌrã omanomba.” v ,Xee ae apuꞌã ꞌrã peẽ kuery rovai xepo aupi vy xepoꞌakaa aexa uka reve, xepoxya, rojou vaia haꞌe rombopaga etea rupi.`u9,Po rami Senhor Israel kuery Ruete ombovai: Neꞌexa, xee ajapo ꞌrã tembiporu joe opuꞌãa pygua pendepo py pereko vaꞌe penderovai ju oiporua aguã rami. Mbaꞌeta peneretã kora rovai Babilônia pygua huvixa haꞌe caldeu kuery re pepuꞌã aguã py tembiporu peiporu vaꞌekue xee ajapo ꞌrã peneretã mbyte ju omboatypaa aguã rami.jtM,Haꞌe ramo Jeremias aipoeꞌi haꞌe kuery pe: “Po rami pendeayvu ꞌrã huvixa Zedequias pe.esC,“Eporandu na Senhor pe orere, mbaꞌeta Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou orere opuꞌã aguã. Xapyꞌa rei Senhor orepytyvõ ꞌrã hexa pyrã ojapo vy, orea gui orerovaigua kuery ojepeꞌa aguã”, heꞌi. qr ], Nabucodonosor Jerusalém tetã ombovaipa aguã re ijayvu ma voiague Jeremias pe Senhor oayvu ombou vaꞌekue, mbaꞌeta huvixa Zedequias ombou Malquias raꞌy Pasur haꞌe Maaséias raꞌy sacerdote Sofonias aipoeꞌi aguã:q,Mbaꞌe re tu xeryruꞌi gui aẽ rakaꞌe ambaꞌeapo haꞌe xeporiaua aendu aguã rive, haꞌe aikoa ára opa peve axĩmba aguã? Np,Mbaꞌe re tu Nhanderuete ndaxejukai rakaꞌe xeryruꞌi pyve? Mbaꞌe re tu haꞌi ryepy aĩ reve norenhono porãai rakaꞌe? Haꞌeꞌỹ vy rakaꞌe rã peve ndaye guaxuꞌi ma voi vaꞌe rire.6oe,Tove haꞌe vaꞌe ava toiko tetã Senhor omboaxy eꞌỹ re ombovaipa vaꞌekue rami. Koꞌẽmba jave toendu ojapukai vaꞌe, haꞌe rã kuaray mbyte jave ma taevovo rei.znm,Ayvu vaipy toiko xeru pe ava haꞌe nunga mombeꞌuare, ovyꞌa ete reve “Itui ma nderaꞌy”, heꞌi vaꞌe.m), Jeremias ituiꞌiague ára re ijayvu vaiague Ayvu vaipy toiko xetuiꞌiague ára. Togueroayvu porãa eme haꞌi xekuavãꞌiague ára.l, Peporaei ke Senhor pe, perovyꞌa |yhwh{Senhor,} mbaꞌeta ojexavai rei vaꞌe nheꞌẽ ogueraa jepe ojavyky rei vaꞌe kuery po gui. ekC, Haꞌe gui ndee Senhor ixondaro reta vaꞌe, rexa ꞌrã heko porã vaꞌe, reikuaa pota ꞌrã jopyꞌa haꞌe nhokuraxõ re oĩ vaꞌe re. Tove xee taexa haꞌe kuery re repuꞌã rã, ndepo py xerekove amboaxa rire. ^j5, Haꞌe rami teĩ Senhor ma xereve oiko joe opuꞌã vaꞌety ipoꞌakapa vaꞌe rami. Haꞌe ramo xeavyky reia kuery ae ꞌrã onhepyxangapa, ndaꞌipoꞌakai ꞌrãe. Haꞌe kuery oxĩmba ete ꞌrã. Hiꞌarandu rupi eꞌỹ ikuai rire haꞌe kuery re ou ꞌrã oxĩmba aguã rakaꞌe rã peve guarã, haꞌe vaꞌe re ndaexaraivei ꞌrã.Ai{, Mbaꞌeta mbovy rei eꞌỹ aendu ijayvu rei rã: “Jovaive-ive re nhomongyjea! Pendeayvu na hexe, nhandeayvu na!” heꞌi vaꞌe. Xerayvu ete vaꞌekue eteve voi anhepyxanga aguã oarõ vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Onhembotavy uka ramo nhandepoꞌaka ꞌrã hexe, haꞌe vy jajepy ꞌrã”, heꞌi okuapy. h9, Haꞌe gui anhembopyꞌa vy “Haꞌe nunga namombeꞌuvei, ndaxeayvuvei ma ꞌrã hery rupi”, haꞌe teĩ xekuraxõ re ndeayvua hendy ꞌrã tata rami, xekãgue mbyte tata omboty pyre rami hendy. Haꞌe ramo aiko axy vaipaa py xekaneꞌõ ma, narombaraetevei ma ꞌrã guive.]g3,Mbaꞌeta ajapukai haꞌe xeayvu atã reve anho amombeꞌu aikovy remokanhy haꞌe rembopaga aguã regua. Haꞌe rami py ndee Senhor ayvu káuxa aiko ovare eꞌỹ vaꞌe haꞌe omoxĩmba pyrã, koꞌẽ nhavõ.f, Profeta iporiau reia rupi ijayvuague Senhor, guĩ rami aiko aguã re ndeayvu ramo aiko. Xegui nembaraeteve vaꞌe vy ndepoꞌaka. Haꞌe ramo koꞌẽ nhavõ ombojaru reipy aiko. Haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ-teĩ xejojai rei ꞌrã okuapy.He ,Haꞌe gui ndee Pasur ndero py ikuai vaꞌe haꞌe javi reve penemboꞌa vy pendereraapa avi ꞌrã. Haꞌe ramo Babilônia tetã katy ꞌrã peo. Haꞌe py ma pemanomba ꞌrã, pendeatya ꞌrã guive: ndee haꞌe neirũ kuery haꞌe javi, haꞌe vaꞌe kuery pe ayvu porã merami rive remombeꞌua vaꞌekue reve.” ,dQ,Kovaꞌe tetã py perekopa vaꞌekue amboaxa avi ꞌrã, pembaꞌeapoa gui pejoupa vaꞌekue haꞌe hepykueve haꞌe javi. Tá, Judá regua huvixa kuery omoĩ porã vaꞌekue haꞌe javi amboaxa ꞌrã hovaigua kuery po py. Haꞌe ramo haꞌe kuery oipeꞌapa ꞌrã heravy Babilônia katy.dcA,Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, xee rojapo ꞌrã ndee ae renhemongyje aguã rami, neirũ kuery haꞌe javi pe guive. Mbaꞌeta rexaa py ae hovaigua kuery ojukapa ꞌrã kyxe py. Judá yvy haꞌe javi amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py. Haꞌe ramo ogueraapa ꞌrã Babilônia katy escravo-rã, kyxe py ojuka ꞌrã guive.b',Haꞌe ramo ixupe Jeremias aipoeꞌi: — Senhor nanemboeryvei ma ꞌrã Pasur, haꞌe rã “Jovaive-ive re nhomongyje reia” heꞌia anho.ba=,Haꞌe vy Pasur profeta Jeremias oinupã uka ma vy ipy ojokua uka yvyra re. Haꞌe vaꞌe ma oĩ Benjamim regua okẽ yvatevea py, Senhor pegua oo yvýry. Haꞌe gui koꞌẽgue ma Pasur ojora ju Jeremias yvyra gui. :` o, Profeta Jeremias jokuaare re ijayvuague Haꞌe vaꞌe ayvu Jeremias omombeꞌu rã sacerdote Imer raꞌy Pasur oendu. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua oo pygua ruvixa oiko.t_a,“Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Neꞌexa, kovaꞌe tetã haꞌe tekoaꞌi ikuai vaꞌe áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai xeayvuague haꞌe javi, mbaꞌeta xeayvu noenduxei vy inhakã ratãmba rire.” @^y,Haꞌe gui Tofete py Senhor ayvu omombeꞌu aguã omondoukaague gui Jeremias ojevy vy opuꞌã hoꞌamy Senhor pegua oo roka py. Haꞌe vy aipoeꞌi heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe: ] , Mbaꞌeta Judá pygua huvixave kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery ro haꞌe javi ma Tofete rami avi ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme, yva re ikuai vaꞌe pe heakuã porã vaꞌe oapyague haꞌe amboae tuuete pe vinho onhoẽague guive”, heꞌi.’ ” .\U, Haꞌe rami ae ajapo ꞌrã kovaꞌe tekoa re, haꞌe py ikuai vaꞌe kuery re guive”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Kovaꞌe tetã amombyta ꞌrã Tofete ramigua ete.E[, Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Guĩ rami xee amomba ꞌrã kovaꞌe kuery haꞌe kovaꞌe tetã, yryru nhaeꞌũ gui ojapo pyre ombovoa rire ndojeapoveia rami avi. Haꞌe ramo hetekue ojatya ꞌrã Tofete py, amboae henda py ojatya aguã jipoi ramo.UZ#, “Haꞌe ramo avakue nderupive oo vaꞌekue oexaa py rembovo ꞌrã yryru.YY+, Hovaigua ijukaxea kuery ojokopa vy omoingo axy ramo ajapo ꞌrã haꞌe kuery guaꞌy kuery haꞌe guajy kuery roꞌokue hoꞌu aguã rami, haꞌe peteĩ-teĩ hoꞌu ꞌrã oirũ roꞌokue’, ꞌre ꞌrã. SX,Kovaꞌe tetã amoĩ ꞌrã nhomondyipaarã, amboae kuery ojojai rei aguã. Haꞌe rupi oaxa vaꞌe haꞌe javi onhemondyi vy ojojai rei ꞌrã, haꞌe kuery re haꞌe rami ete mbaꞌemo vai oiko rire.6We,Mbaꞌeta kovaꞌe tekoa py ambovaipa ꞌrã Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery nhomongetaague, ajapo ꞌrã kyxe gui hoꞌapa aguã rami ngovaigua kuery renonde, ijukaxea kuery po py. Haꞌe vy heꞌõgue amboaxa ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy rupi ikuai vaꞌe rembiꞌurã._V7,Haꞌe nunga rupi ou ma oiny ára kovaꞌe tekoa pe neĩ “Tofete”, neĩ “Hinom raꞌy rekoague yvyugua” ꞌea veꞌỹ aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py “Yvyugua jojukapaaty” ꞌea ꞌrã, heꞌi Senhor. U,Haꞌe vy yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi ojapo okuapy Baal raꞌangaa mbojerovia atyrã, tata py guaꞌy kuery oapy aguã Baal pe omeꞌẽ vy. Teĩgueve ma haꞌe ramigua ajapo uka vaꞌeꞌỹ, haꞌe rami aguã re ndaxeayvui, neĩ nanhembopyꞌai guive.,TQ,Mbaꞌeta haꞌe kuery xerejapa vy omongyꞌapa rei kovaꞌe tekoa, nguuete mboae pe heakuã porã vaꞌe oapy vy, haꞌe nunga peteĩgueve oexa vaꞌeꞌỹ teri, tuu kuery, neĩ Judá pygua huvixa kuery voi. Haꞌe vy kovaꞌe tekoa haꞌe javi rupi omoẽ okuapy heko porã vaꞌe ruguy.US#,Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Judá pygua huvixa kuery haꞌe Jerusalém py pendekuai vaꞌe, pendu ke Senhor ayvu. Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Neꞌexa, kovaꞌe tekoa áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe ramo haꞌe nunga oendu vaꞌe haꞌe javi nhemondyi gui ijapyxa nheꞌẽmba ꞌrã. R,Tapeo Hinom raꞌy rekoague yvyugua py, nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa rokẽ katy. Emombeꞌu haꞌe py ndevy amombeꞌu uka vaꞌe.NQ , Yryru ombovo aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Tereo, ejogua peteĩ yryru nhaeꞌũ gui ojapo pyre. Nderupive eraa avi neretarã kuery regua haꞌe sacerdote regua nhomongetaa kuery.sP_,Haꞌe rã |yhwh{Senhor,} ndee reikuaa ae ma xejukaxe vy nhomongeta okuapya haꞌe javi. Eperdoa eme haꞌe kuery reko vaiague re, embogue eme ojejavyague nerenonde gui. Nerenonde ojexa uka vy toꞌapa. Ndepoxya ára py embopaga ke. FO,Haꞌe kuery re opuꞌã vaꞌerã kuery rembou xapyꞌa ramo tojapukai okuapy ngoo gui. Mbaꞌeta haꞌe kuery yvy ojoꞌo okuapy rire xejopy aguã, xepy rupi ojokua nhuã xemboꞌaxe vy.=Ns,Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery raꞌy kuery emboaxa karuai pe, ejapo ke taꞌy kuery karuai haꞌe kyxe py omano aguã rami. Tove taꞌyxy kuery gui toipeꞌapaa imemby kuery, imeveꞌỹ vaꞌe taꞌikuai. Tove ime kuery tomanomba mbaꞌeaxy gui. Haꞌe gui kunumigue ma joe opuꞌãa py tojukapaa kyxe py.M/,Iporã vaꞌe re omboekovia ꞌrã teve haꞌeveꞌỹa ramigua? Mbaꞌeta haꞌe kuery ojoꞌo yvykua xenheꞌẽ omboꞌa aguã. Nemaꞌenduꞌa ke nerenonde xee ajexa ukaague re, mbaꞌeta haꞌe kuery remoingo porã aguã re ajerure vaꞌekue, rejou vai aguã reꞌỹ.fLE,Haꞌe gui Senhor, emaꞌẽ na xere, haꞌe endu pota xere ijayvu rei vaꞌe kuery ijayvua.`K9, Ngovaigua kuery rovai profeta ojerureague Haꞌe ramo aipoeꞌi okuapy: “Peju ke, mbaꞌemo jajapo Jeremias rovai. Mbaꞌeta oiko riae ꞌrã lei rupi sacerdote haꞌe hiꞌarandu vaꞌe nhanemongetaarã, haꞌe profeta ayvu omombeꞌu vaꞌerã. Peju na, nhamoĩ vai ayvu py, ijayvua nhaendu veꞌỹ aguã”, heꞌi okuapy xere. 5Jc,Mbaꞌeta yvytu kuaray oua katy gui ou vaꞌe py amoaĩmba ꞌrã hovaigua kuery renonde rupi. Haꞌe kuery ikuai axya ára aexa uka ꞌrã xekupe, xerova eꞌỹ.’ ” 4Ia,haꞌe kuery yvy nhomondyipaarã opyta aguã rami, haꞌe amboae kuery ojojai rei aguã rami. Mbaꞌeta haꞌe rupi oaxa vaꞌe kuery onhemondyi vy ombovava ꞌrã oakã. H ,Any, teĩ xevygua kuery ma hexaraipa okuapy xegui. Haꞌe rami vy mbaꞌemo raꞌangaa pe rive oapy ꞌrã okuapy heakuã porã vaꞌe. Haꞌe nunga ma ojapo tape yma guare rupi ikuai vy onhepyxangapa aguã rami, tape joja eꞌỹa rupi ju ojeꞌoi aguã,^G5,Haꞌe gui Líbano yvyty re itaova oĩ vaꞌe áry yroꞌy apĩ oĩaty gui ndaꞌu okanhy ꞌrã ri? Tyrã pa typa ꞌrã ri yroꞌy rykukue mombyry guigua? Líbano rery ma “Yvyty xiĩ vaꞌe” ꞌea, yvate etea py yroꞌy ojekuaa riae ramo. Haꞌe gui yroꞌy rykukue oxyry ouvy vy oata eꞌỹ re omoakỹ ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy. FF, “Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: ‘Peporandu na aỹ amboae regua kuery ikuaia rupi mavaꞌe pa haꞌe nunga oenduague re. Mbaꞌeta haꞌe ramigua ete Israel kuery ojapo vaꞌekue!vEe, Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã: ‘Ndaꞌevevei ae ma teve, mbaꞌeta ore kuery ma orekuaive tema ꞌrã ore ae roipotaa rami. Peteĩ-teĩ roiko ꞌrã oreakã ratãa rupi, orereko vaia rami ae’, heꞌi ꞌrã okuapy. }Ds, Haꞌe nunga rupi aỹ ma ndeayvu ke Judá regua avakue haꞌe Jerusalém pygua kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Po rami Senhor ijayvu: Neꞌexa, xee ma ambou ta mbaꞌemo vai, peẽ kuery rovai aiko aguã re anhembopyꞌa rire. Haꞌe nunga rupi aỹ peteĩ-teĩ pejeko rerova na haꞌeveꞌỹa rami pendekuaia haꞌe mbaꞌemo vai pejapoa gui,’ ꞌre ꞌrã.[C/, Haꞌe ramo xapyꞌa rei haꞌe kuery ma xerenonde rupi teko vai rupi tema ꞌrã ikuai xeayvua noendu potai vy. Haꞌe ramo xee amboae rami ꞌrã areko amoingo porã aguã re anhembopyꞌaague rami veꞌỹ.uBc, Haꞌe rami avi peteĩ regua eꞌỹ vy peteĩ tetã re xeayvu ꞌrã amombaraete haꞌe anhotỹ aguã re.*AM,Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery gueko vai gui ojeko rerova ri ramo xee voi amboae rami ꞌrã areko, mbaꞌemo vai ambou aguã re anhembopyꞌaague rami veꞌỹ.@,Mbaꞌeta peteĩ regua eꞌỹ vy peteĩ tetã re mbaꞌe xeayvu ꞌrã aipeꞌapa aguã, aity haꞌe ambovaipa aguã re.U?#,Haꞌe vy aipoeꞌi: “Upe vaꞌe nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa ojapoa rami haꞌeve xee voi peẽ Israel kuery roguereko aguã. Neꞌexa, ipo py yapo oĩ vaꞌe rami peẽ Israel kuery voi xepo py peĩ.->U,Haꞌe ramo Senhor oayvu ombou xevy.=,Haꞌe gui mbaꞌemo ryrurã nhaeꞌũ gui ojapo vaꞌekue ivaipa ramo haꞌe vaꞌekue gui amboae ju ojapo haꞌe ae oipotaa rami. <,Haꞌe ramo aa nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa ro py. Haꞌe py amaꞌẽ rã haꞌe vaꞌe ombaꞌeapo oiny ojere vaꞌe áry.q;[,— Epuꞌã ke, tereo nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa ro py. Haꞌe py ma rendu ꞌrã xeayvu — heꞌi.l: S, Mbaꞌemo ryru nhaeꞌũ guigua re ijayvuague Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: 95,Haꞌe rami avi napendu potai vy sábado ára napemboetei ramo, xapyꞌa rei sábado ára Jerusalém tetã rokẽ rupi voyi peroike ramo tata py apypa ꞌrã okẽ ikuai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe tata omomba ꞌrã Jerusalém py huvixa ro ikuai vaꞌe, ndoguevei ꞌrã guive.” M8,Haꞌe gui oupaa ꞌrã Judá regua tetã haꞌe Jerusalém yvýry rupi ikuaia gui, Benjamim yvy, yvy reia haꞌe yvyꞌã reia kuaray puku-a katy gui. Haꞌe rami vy ogueru ꞌrã mymba oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã, mbaꞌemo aju guigua haꞌe heakuã porã vaꞌe, Senhor oguerovyꞌaa rupi omeꞌẽ aguã ixupegua opy.o7W,Haꞌe rami ri ramo kovaꞌe tetã rokẽ rupi oike nho ꞌrã penderuvixave kuery guembiguai yvatekueve reve, tenda Davi openaaty áry oguapy vaꞌerã. Guembiguai kuery yvatekueve reve ꞌrã oaxa jogueruvy karóxa py, haꞌe kavaju áry, avakue Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery reve. Haꞌe rami rire kovaꞌe tetã py ikuaia ꞌrã rakaꞌe rã peve.:6m,“ Senhor ijayvuve ju: Haꞌe rã peẽ kuery ma pendu ke xeayvua, haꞌe pemboete sábado ára, tetã rokẽ rupi voyi peroike veꞌỹ haꞌe mbaꞌeve pejapo eꞌỹ aguã.B5},Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma xeayvua re nopenai vy ndojapyxakai rakaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py inhakã ratã okuapy xeayvua noendu potai vy, onhemoꞌarandu uka eꞌỹ aguã. 44a,Sábado ára penoẽve eme voyi pendero gui, mbaꞌeve pejapo eme guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py pemboete ꞌrã sábado ára, peneramoĩ kuery pe ajapo ukaague rami vy.3,Po rami Senhor ijayvu: Peẽ kuery peikove pukuxe vy sábado ára pevoyive eme mbaꞌemo, peroike eme guive Jerusalém tetã rokẽ rupi.F2,Haꞌe vy aipoꞌere ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Peẽ Judá pygua huvixa kuery, pendu ke Senhor ayvu, Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery kovaꞌe okẽ rupi peike vaꞌe haꞌe javive.’|1q, Sábado ára omboetea aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi xevy: “Tereo, epuꞌã eꞌamy haꞌe kuery retã rokẽ py, Judá pygua huvixa kuery oike haꞌe oẽaty py, haꞌe Jerusalém tetã rokẽ ikuai vaꞌe haꞌe javi yvýry. [~}}I||{zyCxwwvutsrrppGoNnmlkkii hUgQfeddbb a```.__c_(^ ]\[[XYXX(W UUTTSSERcQPP:NNWM}LCKJIIHGqFFDrBA@@h??>i=<<3;^:98V7N65433*240/.. -.,+m));(Z'M&%%4$R##)!!] }*!~N9 +G >  /Ag5B[bW=,Mbaꞌeta ou ma oiny ára xevygua Israel haꞌe Judá kuery ikuaia ambopyau aguã. Haꞌe vy ajapo ꞌrã tamoĩ kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py ju ojevypa aguã rami, haꞌe py ae hekoa aguã”, heꞌi Senhor. tVa,“Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Embopara ke peteĩ kuaxia re ayvu xee aipoaꞌea haꞌe javi.wU i, Nhanderuete ojeupegua kuery ogueru ju aguã re ijayvuague Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:-TS, Haꞌe ramo po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, ambopaga ꞌrã Neelão pygua Semaías, hamymino kuery reve. Haꞌe ramo hamymino ndoikoi ꞌrã kovaꞌe kuery mbyte hekoa vaꞌe, ndoexai ꞌrã guive mbaꞌemo porã xevygua kuery pe ajapo rã, xerovai ijayvu rire”, heꞌi Senhor.’ ” US#,“Aipoꞌere uka ke escravo-rã ogueraa pyre haꞌe javi pe: ‘Po rami Senhor ijayvu Neelão pygua Semaías re: “Semaías ma xee namboui vaꞌeri pendevy ayvu omombeꞌu apu re rive perovia aguã.”JR ,Haꞌe ramo Jeremias pe Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:jQM,Kuaxia para haꞌe vaꞌe ayvu oĩa ma sacerdote Sofonias ogueroayvu profeta Jeremias oendua py.-PS,Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma Babilônia katy omondouka po rami ayvu mombeꞌuarã kuery: ‘Are teri ꞌrã escravo pendekuaia. Haꞌe nunga rupi pejapo penderorã, penderekoa haꞌe py ae. Penhotỹ yvyra hiꞌa vaꞌerã, haꞌe peꞌu hiꞌa’, heꞌi vaꞌekue kuaxia para re.” ’ ” sO_,Haꞌe gui aỹ, mbaꞌe re tu nandeayvu etei profeta Jeremias Anatote pygua ayvu omombeꞌu vaꞌety pe?kNO,“Sacerdote-rã Senhor nemoĩ rakaꞌe sacerdote Joiada rekovia, Senhor pegua oo re repena aguã. Haꞌe ramo ava inhakã porã eꞌỹ vaꞌe profeta onhemoingo vaꞌe rei remboꞌa aguã, haꞌe yvyra re rejokua uka aguã.M ,‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: Ndee ma nderery rupi rive kuaxia para remondouka Jerusalém pygua kuery pe, Maaseías raꞌy sacerdote Sofonias haꞌe sacerdote kuery haꞌe javi pe guive. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue:RL,“Haꞌe gui ndeayvu ke Neelão pygua Semaías pe. Haꞌe vy aipoꞌre:K/,Israel kuery mbyte haꞌeveꞌỹa rami ojapoague re’, heꞌi ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy rei oirũ raꞌyxy kuery reve, haꞌe xerery rupi merami rive omombeꞌu ayvu xee amombeꞌu uka vaꞌekueꞌỹ. Xee aikuaa haꞌe aexa ae haꞌe nunga”, heꞌi Senhor. TJ!,Haꞌe rami rire Judá gui escravo-rã ogueraa pyre kuery ijayvu vai vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Tove Senhor tandeapo Acabe haꞌe Zedequias re ojapoague rami, mbaꞌeta Babilônia pygua huvixa oapy tata pyGI,Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ma po rami ijayvu hery rupi merami rive ayvu mombeꞌua kuery Colaías raꞌy Acabe haꞌe Maaséias raꞌy Zedequias rekorã re: “Neꞌexa, haꞌe kuery ma xee amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py. Haꞌe ramo ojuka ꞌrã peẽ kuery pexaa py.~Hu,Haꞌe nunga rupi pendu na Senhor ayvu, Jerusalém gui Babilônia katy escravo-rã pendereraa vaꞌekue haꞌe javi.lGQ,xeayvu re haꞌe kuery ndojapyxakai rire”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Haꞌe vaꞌe ayvu mombeꞌuarã ma haꞌe kuerya py ambou xerembiguai profeta kuery koꞌẽ rai guive. Haꞌe rã peẽ kuery napendui”, heꞌi Senhor. LF,Mbaꞌeta haꞌe kuery rakykue xee amondouka ꞌrã kyxe revegua, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue. Ajapo ꞌrã yvy regua tetã ikuai vaꞌe mongyjearã ikuai aguã rami, amoĩ ꞌrã nhomondyipaarã haꞌe ojojai rei pyrã. Haꞌe ramo yvy regua haꞌe javi mbyte ikuai ꞌrã oxĩmba reia rupi mamo rã amondoukaague py,`E9,Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: “Neꞌexa, haꞌe kuery rovai ambou ꞌrã kyxe, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue. Haꞌe kuery re ajapo ꞌrã figoꞌa vaikueve jaꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌe re rami.SD,Haꞌe rami avi po rami Senhor ijayvu tenda huvixa Davi openaaty py oguapy vaꞌe, haꞌe Jerusalém tetã pygua kuery haꞌe javi re, penderykeꞌy kuery escravo-rã pendereve ndogueraai vaꞌekue re.C,“Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma aipopeje: ‘Babilônia tetã py ae Senhor omoingo profeta kuery nhandevy’, peje.”_B7,Peẽ kuery xejou ꞌrãe. Haꞌe ramo ambopyau ꞌrã pendekuaia. Romboatypa ju ꞌrã haꞌe javi regua pendekuaia rogueraa ukaague gui, roguerupa ju ꞌrã escravo-rã rogueraa ukapaague gui”, heꞌi Senhor. eAC, Peẽ kuery xereka ju ꞌrã, xejou ete ꞌrã guive, pendepyꞌa haꞌe javi py xereka vy.t@a, Haꞌe vaꞌe jave pejapukai ꞌrã xevy, xevy ju ꞌrã pejerure. Haꞌe ramo xee aendu ꞌrã pejerurea.L?, Xee anhoꞌi aikuaa penerenonderã re anhembopyꞌaa”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Anhembopyꞌa pendekuai porã aguã re, pendekuai axy aguã ndaꞌei, opaa py pearõa rami romoingo porã aguã.l>Q, Po rami ijayvu Senhor: “Haꞌe gui Babilônia tetã ára setenta maꞌetỹa ojeupitypa ma ramo aikuaa pota ju ꞌrã peẽ kuery re. Haꞌe rami vy amoingo ꞌrã rogueroayvu porãague, kovaꞌe tekoa py roguerupa ju aguã.g=G, Haꞌe kuery ma xerery rupi omombeꞌu merami rive ꞌrã. Xee ma namboui”, heꞌi Senhor. <,Mbaꞌeta po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu: Penhembotavy uka eme profeta haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery penembyte ikuai vaꞌe pe. Pejapyxaka eme oexa raꞌu kuaa vaꞌe kuery ayvu re, mbaꞌeta penduxea rami rive oexa raꞌu ramo.5;c,Penheaꞌã ke tetã rogueraa ukaague oĩ porã aguã re, Senhor pe pejerure guive tetã re, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tetã oĩ porã ramo peẽ voi pendekuai porã ꞌrã.d:A,Pejou ke penderaꞌyxyrã, penderaꞌy haꞌe penderajy aguã. Pejou avi penderaꞌy kuery raꞌyxyrã, penderajy kuery guive pemomenda ꞌrã imemby haꞌe ipiꞌa aguã. Penderetave peovy haꞌe py, pepave peovy eme.9 ,Pejapo ke penderorã, penderekoa guive Babilônia py pendekuaia py ae. Penhotỹ yvyra hiꞌa vaꞌerã, haꞌe peꞌu hiꞌa.85,“Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery ruete ijayvu Jerusalém tetã gui Babilônia katy escravo-rã araa uka vaꞌekue haꞌe javi pe.7,Safã raꞌy Elasa haꞌe Hilquias raꞌy Gemarias pe ae ogueraa uka kuaxia para. Haꞌe ramo haꞌe kuery Judá pygua huvixa Zedequias omondouka Babilônia katy, Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oexa vaꞌerã. Kuaxia re oĩ vaꞌe ma po rami: Y6+,Jerusalém gui huvixa Jeconias oo rire, ixy haꞌe jopya kuery reve, Judá regua yvatekueve, haꞌe Jerusalém pygua oo apoa haꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery reve ogueraa avi rire ogueraa uka kuaxia.t5 c, Babilônia katy ogueraa pyre kuery pe Jeremias kuaxia omboparaague Povaꞌe ayvu profeta Jeremias ogueraa uka kuaxia para py. Jerusalém gui ogueraa uka nhomongeta vaꞌety kuery mboae escravo-rã ogueraa pyre pe, sacerdote haꞌe profeta kuery, haꞌe heta vaꞌe kuery Jerusalém gui Nabucodonosor Babilônia katy ogueraa vaꞌekue haꞌe javi pe guive.[4/,Haꞌe gui haꞌe vaꞌe maꞌetỹa reve profeta Hananias omano, sete jaxya py. Z3-,Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, roipeꞌa ꞌrã yvy áry reikoa gui. Kovaꞌe maꞌetỹa reve ꞌrã remano, mbaꞌeta remombeꞌu Senhor pe eꞌỹ nhandekuai aguã regua”, heꞌi. 92k,Haꞌe gui profeta Jeremias aipoeꞌi profeta Hananias pe: — Hananias, endu ke aỹ. Senhor nanemboui vaꞌeri ndee rejapo heta vaꞌe kuery apu re rive ojerovia aguã rami.K1,Mbaꞌeta po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu: Haꞌe vaꞌe regua kuery haꞌe javi ajuꞌy rupi amoĩ ꞌrã canga ferro guigua, Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor rembiguai ikuai aguã. Haꞌe ramo ikuai ꞌrãe ixupe. Ixupe guarã amboaxa avi mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe”, heꞌi. 0, — Tereo, Hananias pe ndeayvu ju. Haꞌe vy aipoꞌre: “Canga yvyra guigua remopẽ teĩ hekovia ferro guigua ju ꞌrã ajapo./, Haꞌe gui ma profeta Hananias canga profeta Jeremias ajuꞌy gui omopẽ rire Jeremias pe Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: 1.[, Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery oendua py ijayvu: — Po rami Senhor ijayvu: “Guĩ rami mokoĩ maꞌetỹa py amopẽ ꞌrã Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor guigua canga yvy regua haꞌe javi ajuꞌy rupi oĩ vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe rami rã profeta Jeremias ojepeꞌa ovy tape rupi. q-[, Haꞌe ramo profeta Hananias ma canga profeta Jeremias ajuꞌy rupi oĩ vaꞌe gui omboi vy omopẽmba./,W, Haꞌe gui peteĩ profeta mbaꞌeve ndoikoi ꞌrãa rami omombeꞌu teĩ ijayvuague rami ete oiko ramo mae jaikuaa ꞌrã anhetẽ Senhor remimbou oikoa — heꞌi. ]+3,Profeta kuery yma ma voi xee neĩ ndee reiko eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue ma omombeꞌu joe opuꞌãa vaꞌerã, mbaꞌemo vai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue oiko ꞌrãa heta yvy regua haꞌe tetã tuvixa vaꞌe re.m*S,Haꞌe rami avi endu povaꞌe ayvu ndevy haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe amombeꞌu vaꞌe.)+,Haꞌe vy profeta Jeremias aipoeꞌi: — Haꞌeve vaꞌe! Tove haꞌe rami ae ri Senhor tojapo. Tove Senhor tojapopa ndeayvuague remombeꞌu vaꞌekue rupi, apy toguerupa ju Babilônia gui tembiporu Senhor pegua oo pyguare, haꞌe escravo-rã ogueraapa pyre haꞌe javi.(,Haꞌe ramo profeta Jeremias ombovai profeta Hananias, sacerdote kuery haꞌe Senhor pegua opy heta vaꞌe kuery oendua py.' ,Aru avi ꞌrã Jeoaquim raꞌy Judá pygua huvixa Jeconias, haꞌe Judá regua kuery Babilônia tetã katy escravo-rã ogueraapa pyre. Babilônia pygua huvixa guigua canga amopẽ ma vy arupa ꞌrã apy”, heꞌi Senhor — heꞌi profeta ramigua rive. \&1,Haꞌe rami vy mokoĩ maꞌetỹa py apy ju aru rukapa ꞌrã tembiporu Senhor pegua oo py oĩ vaꞌekue haꞌe javi, apy gui Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oipeꞌa vy Babilônia katy ogueraa vaꞌekue.%,— Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu vy aipoeꞌi: “Amopẽ ma Babilônia pygua huvixa guigua canga.$ /, Profeta ramigua rive Hananias vaꞌe reve Jeremias ayvu py joakaague Haꞌe vaꞌe maꞌetỹa py ae, Judá pygua huvixa Zedequias oĩ ypy jave, irundy maꞌetỹ haꞌe peteĩ nhiruĩ jaxya re, haꞌe vaꞌe jave py ma Azur raꞌy profeta Hananias Gibeão pygua ijayvu xevy. Senhor pegua oo py, sacerdote kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendua py ijayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: #,‘Haꞌe nunga ma Babilônia katy ogueraapaa vaꞌerã meme. Haꞌe py ma opyta ꞌrã haꞌe kuery re aikuaa pota aguã ára ovaẽ eꞌỹa ja. Haꞌe gui mae ma aru rukapa ꞌrã. Haꞌe ramo kovaꞌe tekoa py ae ju ꞌrã oguerupaa’, heꞌi Senhor.” *"M,tá, po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu Jerusalém py Senhor pegua oo py haꞌe Judá pygua huvixa ropy mbaꞌemo opyta vaꞌekue re:Z!-,Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor Babilônia katy ndogueraapai vaꞌekue Jeoaquim raꞌy Judá pygua huvixa Jeconias Jerusalém gui ogueraa jave, Judá haꞌe Jerusalém pygua yvatekueve haꞌe javi reve,& E,Haꞌe rami avi po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu oo yta hiꞌaĩ vaꞌe re, yy mbotya, hyꞌa yta haꞌe tembiporu mboae tetã py opyta vaꞌekue,,Q,Xapyꞌa rei haꞌe kuery profeta ete ri ikuai rã, haꞌe kuery re anhetẽ ri Senhor ayvu oĩ ramo tojerure haꞌvy Senhor ixondaro reta vaꞌe pe, Jerusalém py Senhor pegua oo py haꞌe huvixa Judá pygua ropy tembiporu ndogueraapaai vaꞌekue ogueraa uka eꞌỹ aguã Babilônia katy.#?,Pejapyxaka eme haꞌe kuery ayvu re. Pendekuai tema Babilônia pygua huvixa pe. Haꞌe rami vy pekuave ꞌrã. Mbaꞌe re tu kovaꞌe tetã okanhymba ta?5,Haꞌe ramigua amombeꞌu sacerdote kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoaꞌe: “Po rami Senhor ijayvu: Pendu pota eme profeta kuery ayvu re, mbaꞌeta pendevy omombeꞌu vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Neꞌexa, mbaꞌemo ryru Senhor pegua oo pyguare ma are eꞌỹ re oguerojevypaa ꞌrã Babilônia gui’, heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramigua haꞌe kuery pendevy omombeꞌu vaꞌe ma apu.q[,Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: ‘Haꞌe kuery ma xee namboui. Xerery rupi teĩ omombeꞌu merami rive ꞌrã ayvu. Mbaꞌeta xee roipeꞌapa ꞌrã pemanomba aguã katy, pendevy ayvu omombeꞌu merami rive vaꞌe reve’, heꞌi.” /W,Pejapyxaka eme profeta kuery ayvu re, pendevy ‘Ndapeikoi ꞌrã Babilônia pygua huvixa rembiguai’, heꞌi ramo. Mbaꞌeta pendevy omombeꞌu vaꞌe ma apu meme.L, Mbaꞌe re tu remano ta ndevygua kuery reve, kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py? Mbaꞌeta haꞌe rami aguã Senhor ijayvu yvy regua Babilônia pygua huvixa pe ndaꞌikuaixei vaꞌe re.  , Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi amombeꞌu Judá pygua huvixa Zedequias pe. Haꞌe vy aipoaꞌe: “Pendeajuꞌy rupi ke pemoĩ uka Babilônia pygua huvixa guigua canga, ixupe pendekuai, guembiguai kuery pe guive. Haꞌe rami vy peikove ꞌrã.mS, Haꞌe rã yvy regua oajuꞌy rupi Babilônia pygua huvixa guigua canga omoĩ uka, haꞌe ixupe ikuai vaꞌe ma xee aeja ꞌrã ijyvy re ae ikuai aguã. Haꞌe py ae ꞌrã omaꞌetỹ haꞌe hekoa ꞌrã’, heꞌi Senhor.” -, Mbaꞌeta pendevy haꞌe kuery omombeꞌu ꞌrã apu rive pendeyvy gui mombyry peo aguã. Haꞌe ramo xee rogueraa ukapa ꞌrã pemanomba aguã., ‘Haꞌe nunga rupi pendea py profeta, imbaꞌekuaa vaꞌe, oexa raꞌu kuaa vaꞌe, oexaꞌã vaꞌety haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery ou vy ijayvu teĩ pejapyxaka eme, pendevy “Ndapeikoi ꞌrã Babilônia pygua huvixa rembiguai” heꞌi ramo.X),“ ‘Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue regua, eꞌỹ vy amongue tetã pygua ndaꞌikuaixei ꞌrã Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor pe, haꞌe oajuꞌy rupi nomoĩ ukaxei ꞌrã ixuguigua canga. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe regua ambopaga ꞌrã kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py, ipo py amomba uka peve’, heꞌi Senhor.nU,Ixupe ma yvy regua haꞌe javi ꞌrã ikuai, taꞌy haꞌe hamymino pe guive, ovaẽ peve ijyvy ju amboaxa aguã. Haꞌe vaꞌe jave py heta regua haꞌe huvixa kuery ipoꞌaka ete vaꞌe omboꞌa ꞌrã escravo-rã’, heꞌi. 3_,Aỹ ma yvy haꞌe javi amboaxa ꞌrã xerembiguai Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py. Ixupe amboaxa avi mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe, ixupegua ikuai aguã.P,Xee ae kovaꞌe yvy apoare, haꞌe gui avakue haꞌe mymba yvy re ikuai vaꞌe amoingo vaꞌekue, xepoꞌaka etea rupi, haꞌe xepo aupi reve. Haꞌe rami vy amboaxa ꞌrã arovyꞌaa vaꞌe pe rei.0Y,Haꞌe kuery pe aipoꞌre uka ꞌrã huvixa kuery pe: ‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu. Po rami pendeayvu ꞌrã penderuvixa kuery pe:,Haꞌe gui emondouka ayvu mombeꞌuarã Edom haꞌe Moabe pygua huvixaa py, Amom ramymino kuery ruvixaa py, Tiro haꞌe Sidom tetã pygua huvixaa py guive. Haꞌe guigua kuery Jerusalém py Judá pygua huvixa Zedequias pe ayvu reruare ae haꞌeve ndeayvu reraarã.fE,“Po rami Senhor ijayvu xevy: Ejapo peteĩ canga ixã vaꞌe, haꞌe emoĩ ndeajuꞌy rupi.+ Q, Canga mbaꞌemo kuaa ukaarã omoĩ aguã re ijayvuague Josias raꞌy Judá pygua huvixa Zedequias oĩ ypyꞌi jave povaꞌe ayvu Senhor ombou Jeremias pe. ,Haꞌe rã Jeremias ma Safã raꞌy Aicão vaꞌe oepy vy nomboaxa ukai rakaꞌe heta vaꞌe kuery ojukaxe vaꞌe po py. B },Haꞌe kuery ma Egito yvy gui Urias oguenoẽ vy huvixa Jeoaquim-a py ju ogueru. Haꞌe ramo huvixa ojuka uka kyxe py, heꞌõgue ogueraa uka guive iporiaukueꞌi pegua yvyra rupa py. a ;,Haꞌe gui Egito katy huvixa Jeoaquim omondouka Acbor raꞌy Elnatã avakue mboae reve.X ),Haꞌe ramo haꞌe ijayvu ramo huvixa Jeoaquim haꞌe ixupegua ipyꞌa guaxukueve haꞌe yvatekueve haꞌe javi oendu vy ojukaxe. Haꞌe rami teĩ Urias haꞌe nunga oendu vy okyje vy ojava ovy Egito katy.  +, Profeta Urias ojukaa ague Oiko avi rakaꞌe amboae ava Quiriate-Jearim pygua, Semaías raꞌy Urias. Haꞌe vaꞌe voi Senhor rery rupi ayvu omombeꞌu vaꞌety. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe tetã haꞌe yvy re ijayvu avi, Jeremias ijayvuague haꞌe javi rami ae.%C,Haꞌe rami Miquéias ijayvu teĩ Judá pygua huvixa Ezequias ojuka teve Judá pygua kuery reve? Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor renonde huvixa ojererokyjea rupi oiko rakaꞌe, haꞌe rami vy Senhor pe ojapukai omboaxy aguã re. Haꞌe ramo Senhor ndojapovei haꞌe kuery rovai ijayvuague. Haꞌe nunga rupi aỹ mbaꞌe re tu jaru ꞌrã haꞌe rami ete ndaꞌevei vaꞌe nhanenheꞌẽ mombaarã? — heꞌi. ,— Judá pygua huvixa Ezequias oĩ jave Moresete pygua Miquéias ayvu omombeꞌu oikovy vy haꞌe voi ijayvu rakaꞌe Judá pygua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Sião tetã oikaraĩa ꞌrã mbaꞌetyrã rami, Jerusalém opyta ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue atyrã, yvyꞌã templo oĩa ma jaipa rive ꞌrã guive”, heꞌi vaꞌekue. 9,Haꞌe gui opuꞌã avi haꞌe vaꞌe yvy re nhomongeta vaꞌety kuery regua. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery ijaty okuapy vaꞌe pe ijayvu vy aipoeꞌi: @y,Haꞌe ramo yvatekueve aipoeꞌi okuapy sacerdote haꞌe profeta kuery pe: — Kovaꞌe ava ma pejuka aguã ndaꞌevei, Senhor Nhanderuete rery rupi nhandevy ijayvu ramo — heꞌi. :m,Haꞌe rami avi peikuaa pota porã povaꞌe re. Xejuka ri vy pendejee ae ꞌrã pemoĩ heko porã vaꞌe ruguy pemoẽague re pepaga aguã, kovaꞌe tetã haꞌe apygua kuery haꞌe javi re guive. Mbaꞌeta anhetẽ ete Senhor xembou peẽ kuerya py, povaꞌe ayvu amombeꞌu rã pendu aguã — heꞌi. L,Haꞌe rã xee ma pendepo py aĩ. Xerereko peẽ ae peipotaa rami.+, Haꞌe gui aỹ ma pejeko rerova ke, haꞌe pendu Senhor Penderuete ijayvua. Haꞌe ramo Senhor ndojapovei ꞌrã peẽ kuery rovai ijayvuague.a;, Haꞌe ramo Jeremias ju ijayvu yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor ae ma xembou kovaꞌe oo haꞌe kovaꞌe tetã re ayvu pendu vaꞌekue haꞌe javi amombeꞌu aguã., Haꞌe ramo sacerdote haꞌe profeta kuery jogueroayvu yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ava ma jajuka vaꞌerã kovaꞌe tetã re ijayvu rire, peẽ pendeapyxa py ae pendua rami — heꞌi okuapy. /W, Haꞌe gui Judá regua yvatekueve ma povaꞌe ayvu oendu vy huvixa ro gui jogueru Senhor pegua oo py. Haꞌe vy oguapy okuapy Senhor pegua oo rokẽ ipyau vaꞌe py.5~c, Mbaꞌeta Senhor rery rupi ndeayvu vy aipoꞌre: “Kovaꞌe oo ombovaipa ꞌrã Siló tetã rami, haꞌe kovaꞌe tetã ivaipa ꞌrã. Haꞌe rã noĩavei ꞌrã haꞌe py”, ꞌre rire — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery haꞌe javi onoꞌõ Jeremias rovai, Senhor pegua oo pyve. U}#,Heta vaꞌe kuery pe Senhor ijayvuague haꞌe javi Jeremias omombeꞌupa ma ramo sacerdote kuery, profeta haꞌe heta vaꞌe kuery pavẽ ojopy okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi Jeremias pe: — Rojuka ꞌrã. | ,Haꞌe rami Senhor pegua oo py Jeremias ijayvu ramo sacerdote kuery, profeta haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendu okuapy.P{,haꞌe ramo ma kovaꞌe oo ambovaipa ꞌrã Siló tetã re ambovaipaague rami, haꞌe vy kovaꞌe tetã ajapo ꞌrã ayvu vaipy opyta aguã rami, yvy regua kuery haꞌe javi pe’, ꞌre ꞌrã.” Siló tetã py Senhor ojapo vaꞌekue ma tetã ombovaipa, haꞌe kuery tuuete mboae ramigua re ikuai ramo (1 Samuel 4.1-11). z,haꞌe xerembiguai profeta kuery koꞌẽ rai guive pendea py ambou vaꞌe ayvu pendu aguã, aỹ peve xeayvu napenduxeiague rami ae ju,0yY,Haꞌe nunga rupi aipoꞌre haꞌe kuery pe: ‘Po rami Senhor ijayvu: Xeayvu re ndapejapyxakai ri ramo xeguigua lei penerenonde amoĩ vaꞌekue rupi pendekuai aguã,Xx),Haꞌe ramo haꞌe kuery xeayvu oendu vy ojeko rerova ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami ikuaia gui. Haꞌe ramo xee voi amboae rami ꞌrã areko, haꞌe kuery ikuaia re ambopaga aguã re xeayvuague rami veꞌỹ.]w3,Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: “Tereo xeroka py. Haꞌe vy Judá regua tetã pygua kuery xevygua oo py omboete vy ou ramo haꞌe kuery pe emombeꞌu xeayvua haꞌe javi. Neĩ peteĩve ayvu emombeꞌu eꞌỹ eme.v , Jeremias ojukaxe okuapyague Haꞌe gui Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ ypyꞌi jave py ou povaꞌe ayvu Senhor gui.1u[,&Mbaꞌeta oꞌamba gui oẽ ꞌrã ouvy guary raꞌy rami. Haꞌe rami vy ojerovia rei vaꞌe kyxe py ombovaipa ꞌrã haꞌe kuery yvy, opoxya hendy vaꞌe py guive. Kt,%Kora ikuai porãaty ivaipa ꞌrã, Senhor poxya hendy vaꞌe gui.s/,$Neꞌexa, onhendu joe opena vaꞌe kuery ojapukaia, kora ja kuery ojaeꞌo ratã rei nhendu rã! Mbaꞌeta Senhor ombovaipa ma nhuũndy ikuaiaty.xri,#Haꞌe ramo joe opena vaꞌe kuery ndojouvei ꞌrã onhemi aguã, mymba ja kuery ndojoui ꞌrã oo jepe aguã. q ,"Joe pepena vaꞌe kuery, penhendu atã na, peneraxẽmba rei. Peẽ mymba ja kuery, penhembojere-jere pejupy tanhimbu rupi, mbaꞌeta ojeupity ma pendejukaa haꞌe penemoaĩmbaa ára. Haꞌe rami vy peẽ ae peꞌapa ꞌrã yryru hepyve ovopa vaꞌe rami.p),!Haꞌe vaꞌe ára ojuka pyrã Senhor omboaxa vaꞌekue retekue ma haꞌe vaꞌe yvy jave rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe rami teĩ ndojaeꞌoai ꞌrã, nomboatyai ꞌrã, nonhono porãai ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌemo repoxi rami rive ꞌrã ikuai yvy áry.@oy, Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Neꞌexa, mbaꞌemo vai oaxa ꞌrã ovy yvy regua ikuai vaꞌe-vaꞌe haꞌe javi rupi, yvy apy gui omboypy ꞌrã ouvy ára vai”, heꞌi.sn_,Haꞌe ramo yvy apy peve ꞌrã oendua ojapukaia, mbaꞌeta Senhor oguereko yvy regua kuery pe ijayvu ete aguã, toꞌo haꞌe javi omboayvu aguã oĩ. Haꞌe vy heko vai vaꞌe omboaxapa ꞌrã kyxe revegua pe’, heꞌi Senhor.” nmU,“Haꞌe gui ndee remombeꞌu ꞌrã povaꞌe ayvu haꞌe javi. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘ Senhor okororõ ꞌrã yvate oꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui, ijayvu nhendu ꞌrã. Guary rami okororõ ratã ꞌrã ojeupegua kuery rovai. Ijayvu atã ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi rovai, uva onhami okuapya py ojapukaia rami avi.~lu,Mbaꞌeta neꞌexa, tetã xerery rupi oĩa gui amboypy ꞌrã anhombopaga aguã. Haꞌe rã peẽ peo jepe ꞌrã teve? Any, ndapeo jepei ꞌrã, mbaꞌeta yvy jave re ikuai vaꞌe áry ambou ꞌrã kyxe’, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. /kW,Haꞌe gui karo ndepo gui oyꞌu aguã haꞌe kuery ndojopyxei ramo aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Peyꞌu ꞌrãe. j,“Haꞌe gui haꞌe kuery pe aipoꞌre ꞌrã: ‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: Peyꞌu na pekaꞌupa haꞌe pembojevypa peve. Peꞌa haꞌe napepuꞌãvei ꞌrã, kyxe peẽ kuery mbyte rupi amondouka vaꞌe gui’, ꞌre.i,kuaray ijapuꞌaꞌia katy huvixa ikuai vaꞌe, haꞌeꞌi rupi haꞌe mombyry rupi ikuai vaꞌe, haꞌe yvy jave rupi tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi oyꞌu vaꞌerã joakykue-kykue. Haꞌe gui opa vygua ma Babilônia pygua huvixa ju ꞌrã oyꞌu. 7hi,Zimri, Elão haꞌe Média pygua huvixa kuery,pgY,Arábia pygua huvixa kuery, haꞌe tekoa eꞌỹa re joegua eꞌỹ-eꞌỹ ikuai vaꞌe ruvixa kuery,Sf,Dedã, Tema, Buz haꞌe oꞌa ojaya apuꞌaꞌi vaꞌe kuery haꞌe javi,oeW,Tiro haꞌe Sidom tetã pygua huvixa kuery, haꞌe yeꞌẽ rovai re huvixa ikuai vaꞌe haꞌe javi,0d[,Edom, Moabe haꞌe Amom ramymino kuery,8ci,joegua eꞌỹ-eꞌỹ kuery haꞌe javi, Uz yvy regua huvixa kuery, filisteu kuery yvy re huvixa ikuai vaꞌe, Asquelom tetã, Gaza, Ecrom haꞌe Asdode pygua okuave vaꞌe,wbg,haꞌe gui Egito pygua huvixa Faraó pe, hembiguai kuery, yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe,jaM,Jerusalém, Judá regua tetã ikuai vaꞌe, haꞌe pygua huvixa kuery haꞌe hembiguai yvatekueve pe, haꞌe kuery yvy opyta aguã ombovaipa pyre nhomondyipaarã, ojojai reipy haꞌe ayvu vaipy opyta aguã, aỹ jaexaa rami;`5,Haꞌe ramo Senhor po gui xee karo ajopy vy ameꞌẽ yvy regua haꞌe javi pe oyꞌu aguã, mamo rã Senhor xemondoukaa rupi rei: Apy ma karo re ombojoja Nhanderuete ayvu Jeremias omombeꞌu vaꞌerã yvy regua kuery pe, haꞌe kuery ombopaga aguã regua (versículo 16). _,haꞌe kuery oyꞌu vy oryryipa haꞌe naꞌinhakã porãvei aguã, haꞌe kuery mbyte rupi kyxe amondouka vaꞌe gui — heꞌi. ^ , Karo Nhanderuete poxya oĩa re ijayvuague Haꞌe gui Senhor Israel kuery Ruete aipoeꞌi xevy: — Ejopy ke xepo gui kovaꞌe karo vinho xepoxya regua oĩa. Haꞌe vy emeꞌẽ yvy regua haꞌe javi pe oyꞌu aguã, mamo rã romondoukaa rupi rei,E],Mbaꞌeta haꞌe kuery voi ikuai ꞌrã heta regua haꞌe huvixa guaxu kuery rembiguai. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ambopaga ꞌrã ojapo vaiague haꞌe opo py mbaꞌemo ojapoague re.” E\, Haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi re ajapo ꞌrã xeayvuague ojeupitypa aguã rami, kovaꞌe kuaxia re ipara oĩ vaꞌe haꞌe javi, yvy regua haꞌe javi rovai Jeremias omombeꞌu vaꞌekue.[w, Haꞌe gui setenta maꞌetỹa ojeupitypa maa py ma ambopaga ꞌrã Babilônia pygua huvixa ojapo vaiague re, kovaꞌe yvy regua kuery guive”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Caldeu kuery yvy re voi anhombopaga ꞌrã, rakaꞌe rã peve ivaipa aguã.FZ, Haꞌe ramo kovaꞌe yvy haꞌe javi opyta ꞌrã tekoa eꞌỹa haꞌe nhomondyipaarã. Haꞌe gui haꞌe kuery regua ma setenta maꞌetỹ re ikuai ꞌrã huvixa Nabucodonosor rembiguai.GY, Haꞌe kuery ikuaia gui xee amombytuꞌu ꞌrã ikuai porã reia haꞌe ovyꞌaa, omenda vaꞌerã ijayvua, haꞌe mbaꞌemo monguꞌia onhendua, tataendy ikuai vaꞌe voi amboguepa ꞌrã.X, neꞌexa, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ambou ꞌrã haꞌe javi regua”, heꞌi Senhor. “Ambou avi ꞌrã xerembiguai Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor. Haꞌe kuery ambou ꞌrã kovaꞌe yvy re, apygua kuery haꞌe haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe kuery rovai. Haꞌe vy amomba katuĩꞌi ꞌrã, amoĩ ꞌrã nhomondyipaarã haꞌe ojojai rei pyrã, ivaipa aguã rakaꞌe rã peve.dWA,Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Xeayvua re ndapejapyxakai ramoIV ,Haꞌe rami xeayvu vaꞌekue teĩ peẽ kuery ndapejapyxakai. Haꞌe rami ꞌrãgue py xembopoxy pekuapy pendepo py mbaꞌemo vai pejapoa py, pendejee ae pejapo vai”, heꞌi |yhwh{Senhor.} XU),Tapeo eme amboae ramigua tuuete re ixupe peiko haꞌe pemboete aguã, xembopoxy eme guive pendepo py mbaꞌemo pejapo vaꞌe py. Haꞌe ramo peteĩgueve voi xee ndajapo vai ꞌrã peẽ kuery re’, heꞌi.mTS,Haꞌe kuery aipoeꞌi: ‘Peteĩ-teĩ pejeko rerova ke haꞌeveꞌỹa rami pendekuaiaty haꞌe pejapo vai reiaty gui, penderekoa aguã yvy peneramoĩ kuery pe yma ma voi Senhor omeꞌẽ vaꞌekue py rakaꞌe rã peve guarã.ES,Haꞌe rami ae avi koꞌẽ raiꞌi guive pendevy Senhor ombou guembiguai profeta kuery haꞌe javi, haꞌe rã peẽ kuery ma ndapejapyxakai, neĩ pendeapyxa ndaperova-rovai pendu aguã.tRa,“Vinte e três maꞌetỹa re ma Senhor ayvu ou xevy, Amom raꞌy Judá pygua huvixa Josias treze maꞌetỹ re ma oĩ guive aỹ peve. Haꞌe ramo koꞌẽ rai guive pendevy xee amombeꞌu aikovy, haꞌe rã peẽ ma napendu potai. Q,Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ayvu profeta Jeremias omombeꞌu Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi::P o, Setenta maꞌetỹa peve escravo ikuai aguã re ijayvuague Haꞌe gui Jeremias pe ou ayvu Judá pygua kuery regua. Josias raꞌy Judá pygua huvixa Jeoaquim irundy maꞌetỹ re ma oĩ jave py ou. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹa ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor peteĩ maꞌetỹ re oĩa vaꞌe.O5, Haꞌe kuery re ambou ꞌrã kyxe, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue, haꞌe kuery haꞌe tuu kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui okanhymba peve.” XN), “Haꞌe kuery xee amoingo ꞌrã yvy jave regua kuery mondyipaarã ijaꞌe eꞌỹ aguã. Oxĩmba aguã, ijayvua rei haꞌe ojojai reipy, haꞌe ayvu vaipy ꞌrã ikuai yvy jave rupi araa ukapaa rupi rei.&ME,“Haꞌe rã figo vaikueve jaꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌe ndajou porãia rami ae amoingo axy ꞌrã Judá pygua huvixa Zedequias haꞌe hembiguai yvatekueve, Jerusalém pygua kuery mboae, kovaꞌe yvy re opyta vaꞌekue haꞌe Egito yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi”, heꞌi Senhor.bL=,Haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã kuraxõ Senhor aikoa rami xekuaa aguã regua. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã xevygua, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã haꞌe kuery Ruete, mbaꞌeta opyꞌa haꞌe javi py ojevy ꞌrã xere. VK%,Haꞌe kuery re amaꞌẽ ꞌrã amoingo porã reve, haꞌe vy ajapo ꞌrã kovaꞌe yvy re ojevypa aguã rami. Amombaraete ꞌrã, amomba ꞌrã ndaꞌei. Anhotỹ ꞌrã, haꞌe namondoroi ꞌrã guive.J{,“Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Pevaꞌe figo porãgueve aexa vy ajou porãa rami avi Judá regua kuery escravo-rã ogueraa pyre aexa vy ajapo porã ꞌrã haꞌe kuery pe, kovaꞌe yvy gui caldeu kuery yvy katy araa uka vaꞌekue pe.@I{,Haꞌe gui xevy pe ou Senhor ayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:EH,Haꞌe gui Senhor oporandu xevy: — Jeremias, mbaꞌe tu ndee rexa? Ambovai: — Xee aexa vaꞌe ma figo iporãgueve, haꞌe gui ivaikueve ju, jaꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌe — haꞌe. &GE,Peteĩ varai py figoꞌa oĩ vaꞌe ma iporãgueve, hiꞌa ypyꞌi vaꞌekue. Haꞌe rã amboae py ma oĩ ivaikueve vaꞌe, jaꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌe. 5F e, Mokoĩ varai figoꞌa oĩa oexa ukaague Haꞌe gui Senhor oexa uka xevy mokoĩ varai figoꞌa oĩa, Senhor pegua templo rexei omoĩ mbyre. Haꞌe nunga oiko Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor haꞌe pygua kuery escravo-rã ogueraa rire: Jeoaquim raꞌy Judá pygua huvixa Jeconias, Judá regua yvatekueve, haꞌe gui Jerusalém pygua mbaꞌemo apoa haꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery. Babilônia katy ogueraapa.E,(Haꞌe rami vy pendeꞌáry ambou ꞌrã pevare veꞌỹ haꞌe pexĩmba aguã opa eꞌỹ vaꞌe, hexarai pyrã eꞌỹ’, heꞌi.” yDk,'xee roipeꞌapa ꞌrã xerenonde gui, tetã penderekoarã haꞌe peneramoĩ kuery rekoarã aeja vaꞌekue reve.1C[,&Haꞌe rami teĩ ‘ Senhor ayvu ipoyi vaꞌe’, peje rire po rami Senhor ijayvu peẽ kuery pe: ‘Xee aipotaa rami eꞌỹ “ Senhor ayvu ipoyi vaꞌe” peje rire~Bu,%Profeta ikuai vaꞌe pe aipopeje: ‘Mbaꞌe heꞌi tu ndevy Senhor? Mbaꞌexa tu Senhor ayvu ipoyi vaꞌe?’ peje./AW,$Haꞌe rami teĩ ndaꞌevevei ma ‘ Senhor guigua ayvu ipoyi vaꞌe’ peje aguã, mbaꞌeta peteĩ-teĩ re ijayvuague ae ꞌrã oĩ ipoyi vaꞌe. Mbaꞌeta peẽ kuery ma haꞌeveꞌỹa rami pemombeꞌu ayvu Nhanderuete oikove vaꞌe, Senhor ixondaro reta vaꞌe, nhande kuery Ruete guigua.@+,#Haꞌe rami teĩ peteĩ-teĩ peneirũ kuery pe aipopeje: ‘Mbaꞌe heꞌi tu Senhor? Mbaꞌexa tu Senhor ijayvu ipoyi vaꞌe?’ peje pekuapy.`?9,"Mbaꞌeta profeta, eꞌỹ vy sacerdote mbaꞌe, haꞌe rami eꞌỹ vy heta vaꞌe kuery regua ‘Povaꞌe ayvu ma Senhor guigua ipoyi vaꞌe’, heꞌi vaꞌe ma ambopaga ꞌrã, hoo pygua kuery haꞌe javi reve. tR~/}_|_{zy6xxxwwvu*tGsvrqq9poo(nmmm2lkkihggdf0e^dbba`_^^]Y\3[q[ZZYX}WWV/USRQPP:ONmMxLKJIIvHGCFFEyD?CBBBAe@?>==0<;:99M8765524j33b11//N.s-[,,+7)Y(w''H&@%$J##C! 3?)6=N:2A  ( V EtplY,"“Mbaꞌeta xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe, xerenonde ijayvuague ndojapoi vaꞌe ma xee ajuka ukapa ꞌrã vaka raꞌy re haꞌe kuery ojukaaty rami avi, mbaꞌeta haꞌe kuery vaka raꞌy ojuka vy mokoĩ rupi ojaya vaꞌekue mbyte rupi oaxa vaꞌekue. Haꞌe kuery reko rami vy haꞌe rami ikuai jogueroayvuague omoĩ atã vy . k,"Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ijayvu: “Peẽ kuery ma naxenheꞌẽ rendui, mbaꞌeta ndapepoi etei penderyvy haꞌe peneretarã kuery escravo rami pereko vaꞌe. Haꞌe ramo neꞌexa, xee ma peẽ kuery ropoipa ta imondovy kyxe, mbaꞌeaxy vaikue haꞌe karuai py pemanomba aguã katy. Xee rojapo ꞌrã yvy regua kuery haꞌe javi penderexa vy onhemondyipa aguã rami”, heꞌi Senhor.,jQ,"Haꞌe rami teĩ haꞌekue rami eꞌỹ pendekuai, xerery pemongyꞌapaa rupi. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ pende-escravo avakue haꞌe kunhague pejapo ojevy ju aguã rami, escravo veꞌỹ ikuai aguã rami pemondouka vaꞌekue ri. Haꞌe rami vy avakue haꞌe kunhague pemoingo ju escravo-rã.”\i1,"Haꞌe gui peẽ kuery ma aỹ raiꞌi pejogueroayvu xerenonde haꞌevea rami pejapo aguã re. Haꞌe vy peteĩ-teĩ pendeayvu peneretarã pepoi aguã re. Xerery oĩaty oo py ae pejogueroayvu haꞌe rami aguã.-hS,"‘Sete maꞌetỹa opa nhavõ peteĩ-teĩ pepoi ꞌrã peneretarã hebreu regua pendevy ovende pyre. Mboapy meme maꞌetỹa re ndevy haꞌe kuery ombaꞌeapo rire pepoi ꞌrã imondovy escravo veꞌỹ ikuai aguã’, haꞌe vaꞌekue. Haꞌe rami aguã ma Nhanderuete oeja Êxodo 21.1 haꞌe Deuteronômio 15.12 py. Haꞌe rami teĩ peneramoĩ kuery naxenheꞌẽ rendui, xeayvu re ndojapyxaka potai guive okuapy.Dg," “Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Egito yvy peneramoĩ kuery escravo ikuaiague gui anoẽmba vy haꞌe kuery reve ajapo vaꞌekue xereve guarã. Haꞌe vy aipoaꞌe vaꞌekue:Df," Haꞌe gui ma Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:Me," Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire ma ndaꞌevei nho ju ikuai. Haꞌe rami vy ojapo escravo avakue haꞌe kunhague omondouka vaꞌekue ojevypa ju aguã rami. Haꞌe vy escravo-rã ju omoingopa. ddA," Haꞌe ramo yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve haꞌe rami aguã re ijayvu vaꞌekue onheꞌẽ rendu, haꞌe vy peteĩ-teĩ escravo avakue eꞌỹ vy kunhague opoipa. Onheꞌẽ rendu vy omondoukapa. c9," Haꞌe ramo peteĩ-teĩ opoi imondovy escravo hebreu regua avakue haꞌe kunhague, guetarã kuery regua ae avave rei oguerekoa veꞌỹ aguã escravo.b{," Escravo rerekoa kuery rovai Nhanderuete ijayvuague Haꞌe gui povaꞌe ayvu ma Jeremias pe Senhor ombou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe jave py Jerusalém pygua kuery reve huvixa Zedequias ijayvu okuapy escravo oguereko vaꞌe opoipa ju aguã re.ay,"Haꞌe vaꞌe jave Babilônia pygua huvixa kuery opuꞌã okuapy Jerusalém re, haꞌe Judá regua tetã oĩve teri vaꞌe Laquis haꞌe Azeca re guive. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe anhoꞌi opyta Judá regua tetã ikorapa vaꞌe ikuai vaꞌekue gui. |`q,"Povaꞌe ayvu haꞌe javi rupi profeta Jeremias omombeꞌu Judá pygua huvixa Zedequias pe, Jerusalém py oĩa py.Q_,"Haꞌe rami ꞌrãgue py remano porãꞌi ꞌrã, haꞌe ndere imaꞌenduꞌaa rupi heakuã porã vaꞌe oapya ꞌrã guive, reiko eꞌỹ mbove neramoĩ kuery huvixa ikuai vaꞌekue re imaꞌenduꞌaague rami ae. Ojaeꞌo vy “Ai Senhor!” heꞌi ꞌrã okuapy, xee ae haꞌe rami aguã re xeayvu rire’, heꞌi Senhor.” ^%,"Haꞌe rami teĩ ndee Judá pygua huvixa Zedequias, endu ke Senhor ayvu. Po rami Senhor ijayvu nderekorã re: Kyxe py eꞌỹ ꞌrã remano.],"Ndee voi ndereo jepei ꞌrã ipo gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py nemboꞌaa vy nemboaxaa ꞌrã ipo py. Haꞌe ramo Babilônia pygua huvixa reve pejogueroayvu ꞌrã joaꞌi gui jova re pemaꞌẽ reve. Haꞌe ramo ndereraa ꞌrã Babilônia tetã py.\,"“Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Tereo ndeayvu Judá pygua huvixa Zedequias pe. Haꞌe vy ixupe aipoꞌre ꞌrã: ‘Po rami Senhor ijayvu: Neꞌexa, kovaꞌe tetã xee amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py. Haꞌe ramo oapypa ꞌrã tata py.v[ g," Zedequias rekorã re ijayvuague Povaꞌe ayvu ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oĩ teri reve Senhor ombou Jeremias pe. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave haꞌe vaꞌe ogueru ojeupegua xondaro kuery haꞌe openaa haꞌe javi pygua kuery, Jerusalém tetã re opuꞌãmba okuapy aguã, ijyvýry tetã ikuai vaꞌe re guive. Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌi:Z,!xee ndaejai avi ꞌrã Jacó ramymino kuery neĩ xerembiguai Davi ramymino kuery. Mbaꞌeta hamymino regua amoĩ ꞌrãe Abraão, Isaque haꞌe Jacó ramymino kuery re opena vaꞌerã. Mbaꞌeta ambopyau ju ꞌrã haꞌe kuery ikuaia, amboaxya aexa uka vy.” &YE,!Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Ára haꞌe pytũ oiko aguã re xeayvuague namboaxa riveia rami, haꞌe yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe xee ndaeja riveia ramiX!,!“Endu rive heta vaꞌe kuery ndevy ‘Mokoĩ regua Senhor oiporavo vaꞌekue ri aỹ ma ndoayvuvei ri?’ heꞌi ramo. Mbaꞌeta haꞌe kuery xevygua kuery ovare eꞌỹa rami rive ijayvu. Haꞌe kuery pe rã xevygua kuery peteĩ regua veꞌỹ ma merami ikuai.”=Wu,!Haꞌe gui Jeremias pe Senhor ijayvuve vy aipoeꞌi:V%,!Haꞌe rami ae avi mbaꞌemo yva re ikuai vaꞌe ndapeipapa kuaai, haꞌe ita kuꞌi reia yeꞌẽ rembe rupi oĩ vaꞌe napeaꞌã kuaaia rami avi ndapeipapa kuaai ꞌrã xerembiguai Davi ramymino kuery, neĩ levita regua xerenonde ombaꞌeapo vaꞌe kuery guive.” BU},!xee voi nambovaipai ꞌrã xerembiguai Davi reve xerupive guarã ajapo vaꞌekue, tenda openaaty áry hamymino oĩ aguã, haꞌe gui levita regua sacerdote kuery xevy ikuai riae aguã.vTe,!“Po rami Senhor ijayvu: Ára haꞌe pytũ oiko riae aguã re xeayvuague peẽ napembovaipa kuaaia rami avi@S{,!Haꞌe gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:0RY,!Neĩ sacerdote kuery levita regua voi ndoatai ꞌrã xerenonde ikuai vaꞌerã, koꞌẽ nhavõ xevy mbaꞌemo aju haꞌe mymba oapy reve omeꞌẽ aguã”, heꞌi. Q},!Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Davi rekovia ndoatai ꞌrã ava Israel kuery ruvixa tenda openaaty áry oguapy vaꞌerã.\P1,!Haꞌe vaꞌe ára ma Judá regua kuery oo jepe ꞌrã, haꞌe Jerusalém tetã py hekoa ꞌrã mbaꞌeve gui okyjea rupi eꞌỹ. Haꞌe ramo ixupe ‘ Senhor nhandereko porãrã meꞌẽa’ ꞌea ꞌrã.” iOK,!“Haꞌe vaꞌe ára, haꞌe vaꞌe jave py ma peteĩ amoingo ꞌrã Davi rapytakue renhoĩ, hamymino heko porã vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma haꞌevea rami meme ꞌrã joguereko, haꞌe teko porã rupi opena ꞌrã yvy re.N),! , Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára Israel haꞌe Judá kuery aroayvu porãague ojeupity aguã”, heꞌi Senhor.M,! Mbaꞌeta yvyꞌã haꞌe yvyugua reia rupi tetã ikuai vaꞌe yvýry rupi mymba kuery omboaxaa ju ꞌrã ipapaa kuery po guy rupi, kuaray puku-a katy Benjamim yvy re, Jerusalém yvýry haꞌe Judá re tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi guive”, heꞌi Senhor. oLW,! Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌive ju: “Kovaꞌe tekoa aỹ tekoa eꞌỹa, avakue haꞌe mymba kuery jipoi teĩ tetã yvýry haꞌe javi rupi vexaꞌi re opena vaꞌe kuery hekoa ju ꞌrã guymba kuery omombytuꞌua rupi.xKi,! ovyꞌa haꞌe opuka nhendu vaꞌe, omenda vaꞌerã ijayvu haꞌe oporaei nhendu vy aipoeꞌi vaꞌe: ‘Perovyꞌa ke Senhor ixondaro reta vaꞌe, mbaꞌeta joayvua haꞌe nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ’, heꞌi vaꞌe. Haꞌe gui oguerovyꞌa reve mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã Senhor ro py. Mbaꞌeta pendeyvy ambopyau ꞌrã jypy guare rami”, heꞌi Senhor. 2J],! Po rami Senhor ijayvu: “Kovaꞌe tekoa pe peẽ kuery ‘Tekoa veꞌỹ oĩ, avakue haꞌe mymba kuery ikuai eꞌỹa’, peje, mbaꞌeta Judá regua tetã haꞌe Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi aỹ ombovaipaa, avakue haꞌe mymba jipoi guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe py oendua nho ꞌrãWI',! Haꞌe ramo Jerusalém tetã oĩ ꞌrã xerery omboetepaa haꞌe xererovyꞌaa aguã, yvy regua kuery haꞌe javi oendua py, mbaꞌeta haꞌe kuery oendu ꞌrã omombeꞌua rã tetã re iporã vaꞌe ajapoa. Haꞌe rami vy onhemondyipa haꞌe oryryipa ꞌrã okuapy peẽ kuery romoingo porã vy iporã vaꞌe ambou rã oendu vy.” H5,!Aikyꞌaꞌopa ꞌrã heko vaia rupi xerovai ojejavyague haꞌe javi gui. Amboguepa ꞌrã heko vaiague, ojejavyague haꞌe xerovai ikuaiague guive.`G9,!Ambopyau ꞌrã Judá haꞌe Israel kuery ikuaia. Amoatyrõ ju ꞌrã jypy guare rami.DF,!Neꞌexa, haꞌe py ae ambou avi ꞌrã hexaĩ porãmba ju aguã amonguerapa vy. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe ambou ꞌrã opa mbaꞌe py ikuai porã aguã, mbaꞌeve gui okyje veꞌỹ re.(EI,!caldeu kuery jokoa rupi haꞌe pygua kuery opuꞌãa py. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Penderogue ma xee amonyẽ ꞌrã avakue reꞌõgue xepoxya haꞌe ajou vaia rupi ajuka vaꞌekue. Mbaꞌeta pendereko vaiague haꞌe javi káuxa ndajexa ukai ꞌrã kovaꞌe tetã pygua kuery pe.D,!Mbaꞌeta po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu kovaꞌe tetã py oo ikuai vaꞌe re, haꞌe Judá regua huvixa kuery ro ikuai vaꞌe re guive, mbaꞌeta ngoo oitypa vaꞌekue ngovaigua kuery yvy joꞌoa haꞌe kyxe revegua ou vaꞌekue jokoarã, C9,!Ejapukai ke xevy, haꞌe ramo rombovai ꞌrã. Haꞌe vy ndevy amombeꞌu ꞌrã mbaꞌemo porã anhomi rã ndee reikuaa eꞌỹ vaꞌekue”, heꞌi.B,!“Po rami ijayvu Senhor opa mbaꞌe moingoare: Xee Senhor ae amoingo mbaꞌemo oĩ atãmba aguã. Xerery ma |yhwh{Senhor.}]A 5,! Haꞌe kuery ikuai porã haꞌe mbaꞌemo ojoupa ju aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu mokoĩguea ombou Jeremias pe oka py xondaro harõa kuery ikuaiaty py ombotya teri reve. Haꞌe vy aipoeꞌi:Y@+, ,Peráta re ojogua ju ꞌrã ombaꞌetyrã, haꞌe gui ombopara uka ꞌrã ojoguaague regua kuaxia, selo py omboja ꞌrã, haꞌe oenoĩ ꞌrã guive ikuaa ukaarã. Benjamim yvy re voi ꞌrã ojogua, Jerusalém haꞌe Judá re tetã ikuai vaꞌe yvýry, yvyꞌã reia haꞌe yvyugua rupi tetã ikuai vaꞌe yvýry, haꞌe kuaray puku-a katy tetã ikuai vaꞌe yvýry ojogua ꞌrã mbaꞌetyrã, mbaꞌeta haꞌe kuery ikuaia xee ambopyau ꞌrã”, heꞌi Senhor. E?, +Haꞌe ramo kovaꞌe yvy re ojogua ju ꞌrã ombaꞌetyrã, haꞌe vaꞌe pe ‘Tekoa veꞌỹ oĩ, avakue neĩ mymba kuery jipoveia. Caldeu kuery po py ae ma omboaxaa’, pejeague py ae.C>, *Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Haꞌe kuery áry haꞌe rami ete mbaꞌemo vai ambouague rami avi haꞌe kuery re ambou avi ꞌrã iporã ete vaꞌe xeayvuague haꞌe javi rami vy. =, )Haꞌe kuery arovyꞌa vy amoingo porã ꞌrã. Amoĩ atã ꞌrã kovaꞌe yvy re, xekuraxõ haꞌe xenheꞌẽ haꞌe javi py.” <, (Haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã xerevegua opa eꞌỹ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe rupi vy ndajapo porã eꞌỹi ꞌrã haꞌe kuery pe. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe kuery kuraxõ re amoĩ ꞌrã xerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, xegui ojepeꞌa veꞌỹ aguã.V;%, 'Haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã peteĩꞌi rupi ipyꞌa aguã haꞌe peteĩꞌi tape, koꞌẽ nhavõ xerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe kuery ikuai porã aguã, haꞌe gui taꞌy kuery voi._:7, &“Haꞌe rami haꞌe kuery ikuai ꞌrã xevygua, haꞌe rã xee aiko ꞌrã Tuuete. K9, %Neꞌexa, tetã pyguare kuery ma xee amonoꞌõmba ju ꞌrã heruvy yvy jave rupi ikuaiague gui. Haꞌe katy xepoxya rupi, xeaꞌe eꞌỹa haꞌe ajou vai etea rupi amondoukapa vaꞌekue teĩ kovaꞌe tekoa py ju ꞌrã arupa. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌeve gui okyjea rupi eꞌỹ ikuai aguã rami. p8Y, $Haꞌe rã aỹ ma, po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu kovaꞌe tetã re: “Tetã re peẽ kuery pendeayvu vy ‘Omboaxaa ae ma Babilônia pygua huvixa po py, kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py guive’, peje teĩ.g7G, #Baal raꞌangaa pe ojapo okuapy imbojerovia atyrã Hinom raꞌy rekoague yvyugua py, haꞌe py guaꞌy kuery haꞌe guajy kuery oapy aguã nguuete ramigua Moloque pe. Haꞌe rami aguã ma teĩgueve xee ajapo uka vaꞌeꞌỹ, neĩ nanhembopyꞌai guive haꞌe ramigua ete ojeguarupy haꞌe kuery ojapo aguã, Judá regua kuery oguerojejavy aguã.”f6E, "Haꞌe rami ꞌrãgue py xerery oĩaty opy ete omoĩ okuapy ojeguarupy, omongyꞌapa rei vy.5+, !Haꞌe kuery ma okupe rive oguerova xea katy, ngova eꞌỹ. Koꞌẽ rai guive amboꞌe teĩ haꞌe kuery ndojapyxakai, xeayvua ndojopyxei vy.C4, Israel haꞌe Judá kuery ojapo vaia haꞌe javi rupi xembopoxy okuapy, huvixa kuery, yvatekueve, sacerdote haꞌe profeta kuery, avakue Judá haꞌe Jerusalém pygua haꞌe javi guive.-3S, “Mbaꞌeta kovaꞌe tetã pygua kuery ma xembopoxy haꞌe ndaxeaꞌeveia rupi anho ikuai, tetã ojapoa ára guive aỹ peve, xerenonde gui aipeꞌapa aguã rami..2U, Mbaꞌeta Israel haꞌe Judá kuery ma kunumi guive xerenonde ojapo mbaꞌemo vai anho, mbaꞌeve ndojapoi ꞌrã okuapy xembopoxyarã eꞌỹ vy”, heꞌi Senhor.?1w, Kovaꞌe tetã re caldeu kuery opuꞌã vy ovaẽmba ꞌrã okuapy. Tetã re tata omoĩ vy oapypa ꞌrã oo ikuai vaꞌe haꞌe javi, ijapyte áry Baal raꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe haꞌe pygua kuery oapyague, haꞌe nguuete ramigua mboae pe mbaꞌemo rykue onhoẽague guive, xembopoxy aguã rami rive.M0, Haꞌe nunga rupi Senhor ijayvu po rami: “Neꞌexa, kovaꞌe tetã amboaxa ꞌrã caldeu kuery po py. Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py ae ꞌrã amboaxa. Haꞌe ramo oipeꞌa ꞌrã.//, “Neꞌexa, xee ma |yhwh{Senhor,} oikove vaꞌe haꞌe javi Ruete aiko. Haꞌe rami vy oiko ꞌrã ri ndaꞌu xevy pe haxy vai ete vaꞌerã?”j.M,  Nhanderuete ombovaiague Haꞌe ramo Senhor ombou oayvu Jeremias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:X-), Haꞌe rami teĩ Senhor Oreruete, mbaꞌexa ru ndee aipoꞌre xevy: “Ejogua ke yvy peráta re, haꞌe enoĩ ikuaa ukaarã guive”, ꞌre vaꞌekue, caldeu kuery po py tetã omboaxaa ma teĩ? — haꞌe. u,c, Neꞌexa, kovaꞌe tetã jokoa kuery ma yvy ojoꞌo heruvy ipoꞌaka aguã. Anhetẽ tetã omboaxaa ma caldeu kuery orere opuꞌã vaꞌe kuery po py. Kyxe, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py ndeayvuague rami meme oiko. Ndee ae rexapa.+, Haꞌe ramo haꞌe py haꞌe kuery ovaẽ vy hekoa okuapy teĩ nanenheꞌẽ rendui rakaꞌe, ndeguigua lei rupi ndaꞌikuaixei vy. Rejapo uka vaꞌekue ma peteĩve voi haꞌe kuery ndojapoi. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery áry rembou guĩ nunga mbaꞌemo vai.*, Haꞌe kuery pe kovaꞌe yvy remeꞌẽ vaꞌekue, tamoĩ kuery pe reura reve ndeayvuague ae, kamby haꞌe ei oata eꞌỹa.2)], Ndevygua Israel kuery Egito yvy gui renoẽmba vaꞌekue hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã rexa uka vy, ndepo reupi vy ndepoꞌakaa rexa uka reve nhomondyipa etea rupi.p(Y, Ndee ma hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã rejapo vaꞌekue Egito yvy re, kovaꞌe ára peve Israel kuery mbyte rupi guive, amboae regua ikuaia rupi teĩ. Haꞌe rami rejapo nderery oikuaa pavẽ aguã rami, aỹ peve rejapoa rami.Z'-, Renhomongeta porã haꞌe nerembiapo porã ete vaꞌe. Mbaꞌeta nderexa ojepeꞌa oiny avakue raꞌy kuery ikuaia rexapa aguã, peteĩ-teĩ pe ikuaiague rekovia remeꞌẽ aguã, mbaꞌemo ojapoague rami ae.x&i, Ndee ma mbovy eꞌỹ pe rexa uka ꞌrã remboaxya, haꞌe oreramoĩ kuery ojejavyague re rembopagaague regua taꞌy kuery re remoĩ vaꞌe guive. Ndee ma Oreruete yvate haꞌe ipoꞌaka ete vaꞌe. Nderery ma Senhor ixondaro reta vaꞌe.(%I, — Ai Senhor Xeruete! Yva haꞌe yvy rejapo vaꞌekue ndepoꞌaka etea rupi haꞌe ndepo reupi reve. Mbaꞌeve rei ndaꞌipoi ndevy haxy vaꞌe nemondyiarã.X$),  Nhanderuete omombeꞌu porãve aguã re Jeremias ojerureague Haꞌe gui kuaxia para yvy ajoguaague regua ma Nerias raꞌy Baruque pe amboaxa ma rire Senhor pe anhemboꞌe ainy. Haꞌe vy aipoaꞌe: 5#c, Mbaꞌeta po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu: Kovaꞌe yvy re ma pejogua nho ꞌrã oo, mbaꞌety haꞌe uvaty’, heꞌi”, haꞌe vaꞌekue. l"Q, “Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu: ‘Ejopy ke kuaxia para yvy rejoguaague regua. Omboja pyre haꞌe omboja pyreꞌỹ reraa vy emoĩ porã hyru nhaeꞌũ guigua py, heta ára re oĩ porã aguã.N!, — Haꞌe kuery oendua py Baruque pe xeayvu vy aipoaꞌe vaꞌekue:5 c, Kuaxia mokoĩve amboaxa Nerias raꞌy Maaséias ramymino Baruque po py. Hananel xeruvyꞌi raꞌy oexaa py amboaxa, ajoguaague regua kuaa ukaarã kuery guery ombopara vaꞌekue oexaa py, haꞌe gui judeu kuery oka py xondaro harõa kuery ikuaiaty py oguapy okuapy vaꞌe haꞌe javi oexaa py guive. 1, Haꞌe rami vy araa ipara vaꞌe ajoguaague regua. Lei re oĩa rami vy amboja vaꞌekue araa, haꞌe oguerova pyre amboja eꞌỹ vaꞌekue guive., Kuaxia re xerery ambopara rire amboja selo py, ikuaa ukaarã aenoĩ guive. Haꞌe vy hepyrã aaꞌã mbaꞌemo opejaa py.1, Haꞌe rami vy xeruvyꞌi raꞌy Hananel gui ajogua yvy Anatote py itui vaꞌe. Hepyrã dezessete hatãꞌi vaꞌe prata guigua aaꞌã karamboae.fE, Haꞌe gui Senhor ayvu aipoeꞌiague rami xea py ou xeruvyꞌi raꞌy Hananel oka harõa xondaro kuery ikuaiaty py. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: “Ejogua na xeyvy Anatote py Benjamim regua yvy re itui vaꞌe, mbaꞌeta ndee anho haꞌeve rejogua vy rejopy aguã. Ejogua na haꞌvy”, heꞌi. Haꞌe rami aendu vy aikuaa Senhor ijayvuague rami oikoa.C, “Neꞌexa, nderuvyꞌi Salum raꞌy Hananel ndea py ou vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Ejogua na xeyvy Anatote py itui vaꞌe, mbaꞌeta ndee anho haꞌeve rejogua aguã’, heꞌi ꞌrã.”T!, Haꞌe ramo Jeremias ombovai: — Senhor oayvu xevy pe ombou vy aipoeꞌi:{, Haꞌe rire haꞌe vaꞌe ma Babilônia katy ogueraa ꞌrã Zedequias, haꞌe py opyta aguã Senhor hexe oikuaa pota ju peve, aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe gui caldeu kuery re pepuꞌã teĩ napendepoꞌakai ꞌrã”, ꞌre vaꞌekue — heꞌi. \1, “Haꞌe gui Judá pygua huvixa Zedequias ndoo jepei ꞌrã caldeu kuery po gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py omboaxaa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py. Haꞌe ramo jomeme ijayvu ꞌrã jova re omaꞌẽ reve.ve, Mbaꞌeta Judá pygua huvixa Zedequias omboty uka vy aipoeꞌi vaꞌekue: — Mbaꞌe re tu ndee remombeꞌu Senhor aipoeꞌia rami: “Kovaꞌe tetã omboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py, haꞌe rã oipeꞌapa ꞌrã”, ꞌre?C, Haꞌe vaꞌe jave py Babilônia pygua huvixa xondaro kuery ojokopa Jerusalém tetã, haꞌe profeta Jeremias ombotya imoiny Judá pygua huvixa roka py harõa xondaro kuery ikuaiaty py.p [, Peteĩ yvy Anatote py itui vaꞌe Jeremias ojoguaague Jeremias pe Senhor oayvu ombou ju dez maꞌetỹa re ma Judá pygua huvixa Zedequias oĩ jave py, haꞌe dezoito maꞌetỹ re ma huvixa Nabucodonosor oĩ jave py guive.7g,(Haꞌe gui yvyugua teꞌõgue haꞌe tanhimbu ikuaiaty, haꞌe nhuũndy Cedrom yakãꞌi peve itui vaꞌe, okẽ kavaju oikeaty kuaray oua katy oĩ vaꞌe peve, haꞌe vaꞌe voi omboaxapaa ꞌrã Senhor peguarã. Haꞌe vaꞌe rire Jerusalém tetã ndoityavei ꞌrã, nombovaipaavei ꞌrã guive.” ,'Haꞌe gui henondeve katy ju ꞌrã ixã oaꞌãaty omoatãa heravy Garebe yvyꞌã peve, haꞌe gui Goa katy ju ꞌrã ojere ovy.1[,&Senhor aipoeꞌive ju: “Neꞌexa, ou ma oiny ára kovaꞌe tetã Senhor peguarã ojapoa ju aguã, Hananel torre hiꞌaĩa guive tetã kora ojerea py okẽ oĩa peve.yk,%Senhor aipoeꞌive ju: “Yvate yva haꞌe javi rupi peaꞌã kuaapa eꞌỹa ja, haꞌe kyvõ yvy guýry pexa pota kuaapa eꞌỹa ja xee ndaejapa rivei ꞌrã Israel kuery, haꞌe rami ete haꞌe kuery ikuai rire teĩ”, heꞌi Senhor. 2],$“Haꞌe rami aguã aeja vaꞌekue xerenonde oaxa rive eꞌỹa ja Israel kuery voi nokanhymbai ꞌrã xerenonde gui, peteĩ regua riae ꞌrã ikuai”, heꞌi Senhor.3,#Po rami ijayvu Senhor ara py kuaray ojope aguã rami ojapo vaꞌekue, haꞌe gui jaxy haꞌe jaxy-tata pyávy hendy aguã oeja vaꞌekue, yeꞌẽ omyĩ aguã haꞌe yai opuꞌã-puꞌã vaꞌe hevovo-vovo aguã rami. Hery ma Senhor ixondaro reta vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi:O,"Haꞌe rami rire peteĩ-teĩ nomboꞌevei ma ꞌrã oirũ neĩ guyvy kuery, ‘Peikuaa na Senhor’ heꞌia py, mbaꞌeta xekuaa pavẽ ꞌrã, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve voi. Mbaꞌeta amboguepa ꞌrã heko vaiague, ojejavyague re naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã guive”, heꞌi Senhor. , 10.16-17  ,!Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ára oaxapa ma rire po rami ꞌrã Israel kuery reve ajapo pyau xereve guarã. Haꞌe kuery pyꞌa re ꞌrã ambopara xeguigua lei, ikuraxõ re ae ꞌrã ambopara. Xee aiko ꞌrã Tuuete, haꞌe rã haꞌe kuery ma ikuai ꞌrã xevygua.g G, tamoĩ kuery reve ajapo vaꞌekue ramigua eꞌỹ. Haꞌe jave ma haꞌe kuery po re ajopy reve anoẽmba vaꞌekue Egito yvy gui. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ombovaipa xereve guarã ajapo vaꞌekue, ime rami aiko teĩ.I  , Israel kuery pe Nhanderuete guexeve guarã ojapo pyau aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára Israel haꞌe Judá kuery reve xereve guarã ajapo pyau aguã, ,Haꞌe rami ꞌrãgue py ma peteĩ-teĩ omano ꞌrã gueko vaiague re ae. Uva akyꞌi ꞌuare kuery raĩ ae ma ndaꞌevei ꞌrã.”  1,“Haꞌe vaꞌe ára ma aipo ndaꞌeavei ma ꞌrã: ‘Tuu kuery uva akyꞌi hoꞌu rire taꞌy kuery raĩ voi ndaꞌevei’, ndaꞌeavei ꞌrã.ve,Mbaꞌeta ymave rupi haꞌe kuery re aikuaa pota vaꞌekue aipeꞌa aguã, aity, ambojexavai, ambovaipa haꞌe amoingo axy aguã, teĩ aỹ gui ma haꞌe kuery re aikuaa pota ꞌrã amopuꞌã haꞌe anhotỹ ju aguã”, heꞌi Senhor.,Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára Israel haꞌe Judá kuery amboetave ju aguã, avakue haꞌe mymba kuery guive.O,Haꞌe gui amyĩ vy amaꞌẽ ju. Akea ma xembovyꞌa ete vaꞌekue. jM,Mbaꞌeta amombaraete inheꞌẽ kangy vaꞌe, amongaru guive hoꞌa raiꞌi vaꞌe”, heꞌi. =s,Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvyty re ju ꞌrã Judá kuery ikuai, tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi re guive, mbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌe haꞌe vexaꞌi re opena vaꞌe kuery voi.!;,Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: “Judá kuery ikuaia ambopyau ramo oyvy haꞌe guetã ikuai vaꞌe rupi haꞌe kuery aipoeꞌi ju ꞌrã: ‘Ndee yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe teko porã oĩa, tove Senhor tandereroayvu porã’, heꞌi rã okuapy.9k,Xerajy xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌeveꞌỹa rami rei reiko? Mbaꞌeta yvy re Senhor omoingo mbaꞌemo pyau: kunha oikuavã ꞌrã ava.” S,“Pemopuꞌã ke pemoꞌamy yvy markaarã, peguataa rupi peja tape kuaa ukaarã, pexa pota ke peovy tape rupi peikoa re. Haꞌe gui ma kunhataĩ Israel regua, ejevy ke, ejevy ke neretã rejaague katy.[/,Haꞌe rami avi Efraim eꞌỹ teve xeraꞌy arovyꞌa haꞌe ayvu ete vaꞌe? Mbaꞌeta ixupe xeayvu nhavõ xemaꞌenduꞌa ju hexe ayvu etea rupi. Hexe vy xepyꞌa tyty atã amboaxy ete vy”, heꞌi Senhor.H ,Anhetẽ, ajeko rerova rire anhemboaxy vaꞌekue, xekunumi jave aikoague re xemaꞌenduꞌa vy. Xerekomboꞌe rire xepexo re aipete-pete. Axĩmba haꞌe ndaikuaavei rei vaꞌekue’, heꞌi.o~W,“Xee aendu Efraim kuery ijayvu vy aipoeꞌi rã: ‘Vaka raꞌy imãxo porã eꞌỹ vaꞌe rami aiko vaꞌekue teĩ ndee xemoꞌarandu. Aỹ gui ma xereko rerova ke teko pyau re ju aiko aguã, mbaꞌeta ndee ma Senhor Xeruete.} ,Rakaꞌeve rã oiko nho ꞌrã rearõ reikovy vaꞌe, mbaꞌeta nememby kuery ojevypa ju ꞌrã oyvy re ae”, heꞌi Senhor. |3,Haꞌe rami teĩ po rami Senhor ijayvu: “Ejaeꞌove eme, nderexayve eme guive. Mbaꞌeta nememby kuery ojevypa ju ꞌrã ngovaigua kuery yvy gui.|{q,Po rami Senhor ijayvu: “Ramá tekoa py onhendu vaꞌekue hevovo rei vaꞌe, hexay haꞌe ipyꞌa vai ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Raquel omemby kuery re ojaeꞌoa. Imemby kuery jipovei ma ramo nonhembovyꞌa ukai.” Raquel ma Jacó raꞌy José xy, haꞌe Israel kuery jaryi jypy rakaꞌe . Haꞌe gui Ramá tekoa ma Babilônia katy escravo-rã ogueraa pyrã kuery ojokuapaague . Aỹ ma Mateus 2.17-18 py kovaꞌe ayvu rupi ijayvu ju, mbaꞌeta Jesus ou jajaeꞌoa gui nhanemomboꞌo aguã. z+,Sacerdote kuery guive amongaru ꞌrã ikyra vaꞌe re, xevygua kuery hevyatãmba ꞌrã mbaꞌemo porã ameꞌẽ vaꞌe re”, heꞌi Senhor. My, Haꞌe vaꞌe jave py kunhataĩgue ovyꞌa ꞌrã okuapy ojerokya py, kunumigue haꞌe tujakueꞌi voi. Hexayague xee amomboꞌopa ramo ovyꞌa ju ꞌrã. Ndovyꞌaiague gui ambovyꞌa ju ꞌrã./xW, Haꞌe ramo ou vy oporaei ꞌrã okuapy Sião yvyty áry, haꞌe kuery pe Senhor mbaꞌemo omeꞌẽ rã oguerovyꞌa ete ꞌrã guive, mbaꞌemo aju, vinho, azeite, vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy. Haꞌe kuery nheꞌẽ oiko porã ꞌrã yvotyty omoakỹmby rami, ndaꞌipiruvei ma ꞌrã guive.aw;, Mbaꞌeta Senhor oepy Jacó kuery, ogueraa jepe haꞌe kuery gui imbaraetekueve po gui.hvI, Peẽ yvy regua kuery, pendu ke Senhor ayvu. Pemombeꞌu ke yeꞌẽ yvýry mombyry etea rupi. Haꞌe vy aipopeje: “Israel kuery moaĩmbaare ae ju omboatypa ta, haꞌe kuery re opena ꞌrã vexaꞌi re opena vaꞌe rami.u3, Ojaeꞌo reve ꞌrã ou, xevy pe ojapukai ꞌrã jogueruvy arua rupi. Areko ꞌrã heruvy yakãꞌi oxyry porã vaꞌe yvýry rupi, haꞌe tape hiꞌyvi porã vaꞌe onhepyxanga eꞌỹ aguã rupi, mbaꞌeta Israel kuery ru aiko, Efraim kuery ma xeraꞌy jypygua”, heꞌi. %tC,Mbaꞌeta neꞌexa, aru ꞌrã yvy kuaray ijapuꞌaꞌia katy itui vaꞌe gui, amboatypa ꞌrã yvy jave rupi gui. Haꞌe ramo haꞌe kuery oupa ꞌrã: ára revegua eꞌỹ, oguata vaikueꞌi vaꞌe, imemby ryru vaꞌe haꞌe oikuavã vaꞌerã teĩ. Ojevy pavẽ ꞌrã kyvõ katy.ss_,Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Peroporaei ke Jacó kuery pevyꞌa reve, yvy regua kuery akã ikuai ramo perovyꞌa. Pejapukai, peporaei. Haꞌe vy aipopeje: ‘ Senhor, eraa jepe avi ke ndevygua Israel kuery rembyrekue’, peje. Iporiauague gui ombovyꞌa ju aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe jave py aiko ꞌrã Israel regua haꞌe javi Ruete, haꞌe rã haꞌe kuery ma ikuai ꞌrã xevygua.”,lQ,Senhor poxya raku ma haꞌekue py ndojevyi ꞌrã guive, opyꞌa re oipotaa oĩ vaꞌe ojeupitypa eꞌỹa ja. Haꞌe nunga ma opaa ára py peikuaa porã ꞌrã. k ,Neꞌexa, ou oiny Senhor-a guigua yvytu atã! Ipoxya ojekuaa ma ouvy, yvytu jere rami heko vai vaꞌe kuery akã áry ou aguã.wjg,“Haꞌe ramo peẽ kuery ma xevygua ꞌrã pendekuai, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã Penderuete”, heꞌi. i},Huvixarã ma haꞌe kuery regua ae ꞌrã oĩ, haꞌe kuery mbyte gui oiko ꞌrã opena vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe amonhemboja ramo onhemboja ꞌrã xere. Mbaꞌeta mavaꞌe ꞌrã tu oakã gui ae ipyꞌa guaxu xere onhemboja aguã?” heꞌi Senhor.6he,Taꞌy kuery haꞌe tajy kuery ikuai porã ꞌrã jypy guare rami, haꞌe kuery rekoa voi amoĩ atã ꞌrã xerenonde. Haꞌe rã imoingo axyare kuery ma ambopagapa ꞌrã.Lg,Haꞌe kuery oporaei ꞌrã jogueruvy oguerovyꞌa vy, ovyꞌa ete vy oguerory ꞌrã okuapy. Amboetave ꞌrã, haꞌe nomombaavei ꞌrã. Amboyvateve ꞌrã, haꞌe nomoꞌyvyĩꞌiavei ꞌrã.^f5,Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, amoĩ porã ju ꞌrã Jacó kuery rekoa, amboaxy ꞌrã ikuaia rupi. Guetã ma ojapo ju ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue aty áry, haꞌe huvixa oĩ ju ꞌrã ngoo py, jypy guare rami ae.Se,Haꞌe gui xee ae romoexaĩ ju ꞌrã”, heꞌi Senhor. “Xee ae romonguera ju ꞌrã ndeai, ndevy pe ‘Oeja pyre’ haꞌe ‘Sião tetã re noporanduavei ma ꞌrã’, heꞌi okuapy rire teĩ.” d',Haꞌe rã nemombaare kuery voi omombaa ꞌrã, nderovaigua kuery peteĩ-teĩ oguerapaa ꞌrã escravo-rã. Nembaꞌe rei-rei peꞌaare kuery mbaꞌe rei-rei ju oipeꞌapaa ꞌrã, ndegui haꞌe kuery oipeꞌapa rive rire amboaxa ꞌrã oipeꞌapa rive vaꞌerã po py.#c?,Mbaꞌe re tu neraxẽ ri reikovy ndeai gui? Haxy rendu vaꞌe ma omonguera pyrã eꞌỹ. Ndereko vai haꞌe rejejavy ete ramo ae roguereko haꞌe rami.-bS,Neirũ kuery hexaraipa ma ndegui, noroporanduvei ma ndere. Ndereko vai haꞌe rejejavy ete rire rojapo vai nderovaigua rami, ipyꞌa ratã vaꞌe nhombopagaa rami.Ma, Avave ndoikoi nderepyarã. Ndeai pe ma jipoi moã, neĩ imbojaarã.i`K, Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Reiko axya ma omonguera pyrã eꞌỹ, ndeai ma haxy ete vaꞌe.S_, Mbaꞌeta xee aiko ꞌrã ndereve rogueraa jepe aguã”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Haꞌe rami aguã rami ae amomba ꞌrã yvy regua haꞌe kuery mbyte rupi romoaĩague vaꞌe. Haꞌe rã pende ma noromomba rivei ꞌrã. Haꞌe rami avi rombopaga ꞌrã haꞌevea rami, opa marã pendekuaiague re norombopaga eꞌỹi ꞌrã.” M^, “Haꞌe nunga rupi xerembiguai Jacó regua, ekyje eme. Israel regua, enhemondyi eme”, heꞌi Senhor. “Mbaꞌeta rogueraa jepe ꞌrã yvy mombyrya escravo-rã ndereraa ague gui, neramymino kuery guive. Haꞌe ramo Jacó kuery ojevypa ju vy ikuai riveꞌi ꞌrã avave rei nomoangekoai rã. Ndoikoi ꞌrã imongyjearã.{]o, Mbaꞌeta Senhor nguuete pe ae ꞌrã xevygua kuery ikuai, Davi haꞌe kuery ruvixarã amoĩ vaꞌerã pe guive. {\o,Haꞌe vaꞌe ára ma xee amopẽmba ꞌrã pendeajuꞌy rupi canga oĩ vaꞌe, amondopa ꞌrã guive ixã pendejokuaa”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. “Haꞌe rami rire yvy mboae regua ndogueraavei ꞌrã xevygua kuery escravo-rã.K[,Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ndaꞌevei ete ꞌrã, amboae ndoikoi ꞌrã guive haꞌe ramigua! Jacó ramymino kuery ojexavai aguã ára ae ꞌrã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery oo jepe ꞌrã.Z5,Haꞌe gui peporandu, pexa pota na povaꞌe re: Avakue ndaꞌu oendu ꞌrã ri kyrĩ vaꞌe raxy? Haꞌe ramigua ndoikoi ramo mbaꞌe re tu haꞌvy aexa peteĩ-teĩ ava guye rupi opo omoĩ rã, kyrĩ vaꞌe oikuavãꞌi ta vaꞌe rami? Mbaꞌe re tu hova xiĩguepa rei okuapy?^Y5,Haꞌe vy aipoeꞌi: “Roendu oryryipaa haꞌe okyjea nhendu, ikuai porãa eꞌỹ.HX ,Haꞌe gui Israel haꞌe Judá kuery reko re ju Senhor ijayvu. ]<~~}|{zz2yxgwvuutsUsrpnnLm l k^jwihgg7edd0c*bad`L_^a]\\[[ YY XWWVgUgTSRQPOhNMLLKKJIIGH6GGEE&DD'C/BtA@?>== ;; 98877544Q3721i0`/q.k--U+**(((O'v&&%$s#P"! fBtQl#T * lF'IY]&}E,)Haꞌe gui tetã mbyte peve haꞌe kuery ovaẽ ramo Netanias raꞌy Ismael ngupivegua kuery reve ojukapa. Haꞌe vy tetekue omombopa yvykua oĩ vaꞌe py. \|1,)Haꞌe ramo Netanias raꞌy Ismael ma haꞌe kuery ovaexĩ vy oẽ Mispa tetã gui. Ojaeꞌo reve oo. Haꞌe rami vy ovaexĩ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peju ke Aicão raꞌy Gedalias oĩa py — heꞌi. k{O,)haꞌe py ovaẽ avakue Siquém, Siló haꞌe Samaria tetã gui. Oitenta avakue ou guendyva onhopĩmba reve, oao omondoropa haꞌe onhekyxĩmba rei reve guive. Haꞌe rami haꞌe kuery ikuai Jerusalém tetã ombovaipaague re ipyꞌa vai vy. Haꞌe vaꞌe kuery ogueru okuapy tembiꞌu haꞌe heakuã porã vaꞌe Senhor pegua opy omeꞌẽ vaꞌerã.Gz,)Gedalias ojukaague avave rei ndoikuaai ranhe jave koꞌẽ ju y9,)Mispa py Ismael ojuka avi judeu kuery Gedalias revegua ikuai vaꞌekue haꞌe javi, caldeu kuery joe opuꞌãa pygua haꞌe py ikuai vaꞌekue guive. Yx+,)Haꞌe jave py Netanias raꞌy Ismael dez avakue ngupivegua kuery reve opuꞌã vy kyxe py ojuka Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe, yvy re opena vaꞌerã Babilônia pygua huvixa omoĩ vaꞌekue.w /,)Haꞌe gui sete jaxya py Netanias raꞌy Ismael ou. Haꞌe vaꞌe ma Elisama ramymino vaꞌe oiko, huvixa ro pyguare. Ngupive ogueru avi dez avakue huvixa rembiguai kuery. Mispa tetã py ovaẽmba Aicão raꞌy Gedalias oĩa py. Haꞌe rami vy hexeve okaru okuapy Mispa py.$vA,(Haꞌe rami teĩ Aicão raꞌy Gedalias ombovai vy aipoeꞌi Careá raꞌy Joanã pe: — Ejuka eme. Mbaꞌeta Ismael rovai ndeayvua ma anhetẽ eꞌỹ. xui,(Haꞌe ramo Careá raꞌy Joanã ma Mispa pyve ijayvu Gedalias pe haꞌe aeꞌia py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma aa ꞌrã nhemi rupi Netanias raꞌy Ismael ajuka aguã. Mbaꞌe re tu haꞌe ou ꞌrã ndejuka aguã? Haꞌe rami ri ramo Judá kuery ndereve ikuai vaꞌe haꞌe javi oaĩmba ꞌrã, Judá regua okuave vaꞌekue okanhymba ꞌrã guive — heꞌi. 9tk,(Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi okuapy: — Reikuaa pa Amom kuery ruvixa Baalis ombouague Netanias raꞌy Ismael ndejuka aguã? — heꞌi teĩ Aicão raꞌy Gedalias ndogueroviai. 9sk,( Gedalias rovai Ismael opuꞌãague Haꞌe gui Careá raꞌy Joanã haꞌe xondaro ruvixa kuery nhuũndy rupi ikuai vaꞌekue ou okuapy Mispa tetã py Gedalias oĩa py.Nr,( Haꞌe rami oendu vy ojevypa ju opa rupi omoaĩa ague gui. Judá yvy re ju ou, Mispa tetã py Gedalias oĩa py. Haꞌe rami vy omonoꞌõ reta okuapy uva, kuaray puku jave py hiꞌa vaꞌe guive. ?qw,( Haꞌe rami ae avi Moabe yvy re judeu kuery ikuai vaꞌe, Amom ramymino kuery mbyte, Edom haꞌe yvy haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe avi oendu okuapy Babilônia pygua huvixa oejaague Judá regua okuave vaꞌekue. Oendu avi Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe haꞌe kuery re opena vaꞌerã omoĩague.Pp,( Haꞌe gui xee ma apyta ꞌrã Mispa py, caldeu kuery nhandea py ou vaꞌekue ayvu rupi apena aguã. Haꞌe rã peẽ ma pemonoꞌõ vinho-rã, haꞌe gui kuaray puku jave py ma hiꞌa haꞌe azeite-rã pemonoꞌõ. Pemboyru ꞌrã hyrurã pereko vaꞌe py. Haꞌe rami vy ꞌrã pendekuai tetã pendekoague py ae — heꞌi. 1o[,( Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe hexevegua avakue pe Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe oura. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peteĩve henda py pekyje eme caldeu kuery gui. Pendekuai tema nhandeyvy re, pembaꞌeapo Babilônia pygua huvixa pe. Haꞌe rami vy pendekuai porã ꞌrã.n,(oupa Mispa py Gedalias oĩa py. Po rami ma ou vaꞌekue rery: Netanias raꞌy Ismael, Careá raꞌy kuery Joanã haꞌe Jônatas, Tanumete raꞌy Seraías, Netofa pygua Efai raꞌy kuery, Maaca pygua raꞌy Jazanias haꞌe hexevegua avakue haꞌe javi. m ,(Tetã rovai rupi ikuai teri Judá pygua xondaro kuery huvixa kuery reve. Haꞌe kuery oendupa okuapy Babilônia pygua huvixa omoĩague Aicão raꞌy Gedalias yvy re opena vaꞌerã. Ikuai avi Babilônia katy ndogueraapaai vaꞌekue avakue, kunhague, kyrĩgue haꞌe iporiaukueꞌi, oyvy re ae opyta vaꞌekue. Haꞌe kuery ma Gedalias po py pavẽ omboaxaague xondaro kuery oendu vy$lA,(Haꞌe ramo Jeremias ma Mispa tetã py oo Aicão raꞌy Gedalias oĩa py. Haꞌe vaꞌe oĩa py ju oiko, heta vaꞌe kuery oyvy re opyta vaꞌekue mbyte. Bk},(Jeremias nombovai voi ramo huvixa aipoeꞌive ju: — Ejevy ju haꞌvy Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe ro py. Haꞌe vaꞌe ma Babilônia pygua huvixa omoĩ Judá regua tetã pygua kuery ruvixarã. Eiko hexeve ae, neretarã kuery mbyte. Haꞌe rami eꞌỹ vy amboae katy reoxe vy ke haꞌe katy tereo — heꞌi. Haꞌe rami vy ixupe jopya kuery ruvixa omeꞌẽ riveꞌi mbaꞌemo, tembiꞌu guive. Haꞌe rami vy omondouka.~ju,(Haꞌe gui aỹ ma neꞌexa, kovaꞌe ára ropoi ꞌrã ndepo jovaive corrente py ndejokuaague gui. Babilônia tetã katy reoxe ri vy ke eju, haꞌe ramo xee apena porã ꞌrã ndere. Haꞌe rã xerupive Babilônia katy ndereoxei ri ramo haꞌeve avi. Neꞌexa, kovaꞌe yvy haꞌe javi itui nerenonde. Reoxea katy rei haꞌeve reo aguã, tereo haꞌe katy ae — heꞌi. 'iG,(Haꞌe nunga ma Senhor ombou ete, ijayvuague ojapo vy. Peẽ kuery Senhor rovai pejejavy, haꞌe ijayvua napendui rire haꞌe nunga haꞌe javi oiko pendere.%hC,(Haꞌe gui jopya kuery ruvixa ma Jeremias ojou vy aipoeꞌi ixupe: — Senhor nderuete ma kovaꞌe tekoa re haꞌe rami ete oiko aguã re ijayvu vaꞌekue.Ig ,( Gedalias openaa py Jeremias haꞌe okuave vaꞌe kuery ikuaiague Haꞌe gui ma Jeremias pe Senhor oayvu ombou Ramá tetã py jopya kuery ruvixa Nebuzaradã opoi ju rire. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py Jerusalém haꞌe Judá gui Babilônia katy ogueraa pyre kuery mbyte Jeremias avi oĩ corrente py ojokua reve.f,'Mbaꞌeta rogueraa jepe ꞌrãe, ndorojuka ukai ꞌrã kyxe py. Xere rejerovia vaꞌe vy reraa jepe ꞌrã nderekove”, heꞌi.’ ” e,'Haꞌe rã ndee ma rogueraa jepe ꞌrã haꞌe vaꞌe ára”, heꞌi Senhor. “Avakue rekyjea vaꞌe po py nanemboaxaai ꞌrã.4da,'“Tereo, ndeayvu Etiópia pygua Ebede-Meleque pe. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã ixupe: ‘Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: “Neꞌexa, kovaꞌe tetã re xee ambou ꞌrã xeayvu vaiague, aroayvu porãague ndaꞌei. Ndee ae rexaa py ojeupitypa ꞌrã haꞌe vaꞌe ára.ocW,'Harõa kuery ikuaiaty roka py teri Jeremias oĩ jave ixupe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi vaꞌekue:bb=,'Haꞌe ramo ogueraa uka Jeremias harõa kuery ikuaiaty roka py oĩague gui. Haꞌe vy omboaxa Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe pe, hoo py ae ogueraa aguã. Haꞌe ramo oiko tema heta vaꞌe kuery mbyte. Ia ,' Haꞌe rami ae ju jopya ruvixa Nebuzaradã ijayvu guembiguai kuery Nebusazbã, Rabe-Saris, Nergal-Sarezer, Rabe-Mague haꞌe Babilônia pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve haꞌe javi pe.*`M,' “Eraa Jeremias nderupive, epena porã guive hexe. Mbaꞌeve py ejapo vai eme hexe. Haꞌe rami ꞌrãgue py ereko haꞌe ae ijayvua rami”, heꞌi vaꞌekue.X_),' Jeremias re Nabucodonosor opena porã ukaague Haꞌe gui Jeremias re ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor opena uka ma voi vaꞌekue jopya kuery ruvixa Nebuzaradã pe. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi:I^ ,' Haꞌe rã Judá yvy re iporiaukueꞌi, mbaꞌeve ndoguerekoi vaꞌe ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã oeja ijyvy re ae. Haꞌe vaꞌe jave py haꞌe kuery pe omboaxa uvaty haꞌe mbaꞌety. E],' Haꞌe py ikuai amongue tetã py opyta vaꞌekue, ojejopy uka haꞌe heta vaꞌe kuery okuave vaꞌe. Haꞌe kuery ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã escravo-rã ogueraapa Babilônia katy. \ ,'Haꞌe gui ma Jerusalém tetã py caldeu kuery oapypa huvixa ro, haꞌe pygua kuery ro haꞌe javi guive. Oitypa avi tetã kora.[ ,'Haꞌe gui ma omombu Zedequias rexa jovaive, haꞌe mokoĩ corrente overa vaꞌe guigua py ojokua vy Babilônia katy ogueraa. Z!,'Haꞌe rami vy Babilônia pygua huvixa Ribla pyve ju ojuka uka Zedequias raꞌy kuery, tuu oexaa py. Ojuka uka avi Judá regua yvatekueve.0YY,'Haꞌe ramo caldeu regua xondaro kuery huvixa Zedequias rakykue ojeꞌoi vy oupity Jericó katyꞌi nhuũndy oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy omboꞌa vy Ribla tetã py ogueraa, Hamate yvy re. Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oĩa py ogueraa. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju ijayvu ombopaga aguã re.X5,'Haꞌe kuery oike rã Judá pygua huvixa Zedequias oexa vy ojava ojeupegua avakue opuꞌãa pygua haꞌe javi reve. Pyávy oẽmba tetã gui. Huvixa pegua yvotyty via tape rupi oo, mokoĩ kora mbyte py okẽ oĩ vaꞌe rupi. Haꞌe rã Zedequias ma yvy joja reia via rupi oo. W3,'Haꞌe rami vy Babilônia pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve oikepa vy oguapy okuapy Okẽ Mbytegua py. Haꞌe vaꞌe kuery ma Nergal-Sarezer, Sangar-Nebo, Sarsequim, Rabe-Saris, Nergal-Sarezer, Rabe-Mague haꞌe Babilônia pygua huvixa rembiguai yvatekueve haꞌe javi.hVI,'Haꞌe gui onze maꞌetỹa haꞌe irundy jaxya re, nove araa py ma ombokua okuapy tetã kora.yU m,'Po rami Jerusalém tetã oipeꞌaa rakaꞌe. Nove maꞌetỹ haꞌe dez jaxya re ma Judá pygua huvixa Zedequias oĩ jave py ou Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oxondaro kuery haꞌe javi reve. Jerusalém tetã re ou vy ojokopa okuapy.sT_,&Haꞌe gui Jeremias ma xondaro harõa kuery ikuaiaty roka py oiko, Jerusalém tetã oipeꞌaa ára peve. TS!,&Haꞌe vaꞌe rire yvatekueve Jeremias-a py ovaẽmba vy oporandu okuapy ixupe. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ombovai huvixa ijayvuague haꞌe javi rupi. Haꞌe ramo oeja porã ju, mbaꞌeve ndoikuaai vy.&RE,&aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: “Xee rima ajerure huvixa pe Jônatas ro py xemondouka ju eꞌỹ aguã, haꞌe py amano eꞌỹ aguã”, ꞌre ꞌrã. )QK,&Haꞌe gui xapyꞌa rei yvatekueve oendu ꞌrã ndereve xeayvuague, haꞌe ndea py ou vy aipoeꞌi ꞌrã ndevy: “Emombeꞌu ke aỹ huvixa reve ndeayvuague, ndereve ijayvuague guive. Mbaꞌeve emombeꞌu eꞌỹ eme orevy. Haꞌe rami eꞌỹ ramo rojuka ꞌrã”, heꞌi okuapy ramo P ,&Haꞌe ramo Zedequias aipoeꞌi Jeremias pe: — Avave rei toikuaa eme jajogueroayvuague. Haꞌe rami eꞌỹ vy remano ꞌrã..OU,&Haꞌe rami py ndea pygua kunhague oguerapaa ꞌrã caldeu kuery peguarã, nderaꞌy kuery guive. Ndee voi ndereo jepei ꞌrã haꞌe kuery po gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py Babilônia pygua huvixa opo py ae ꞌrã nemboꞌa, haꞌe ramo ndekáuxa ae kovaꞌe tetã oapypaa ꞌrã”, heꞌi. gNG,&“Neꞌexa, kunhague Judá pygua huvixa ropy opyta vaꞌe ogueraapaa ꞌrã Babilônia pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve peguarã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kunhague aipoeꞌi ꞌrã ndevy: ‘Neirũ kuery aeꞌi nembotavy vy ipoꞌaka okuapy ndere. Haꞌe gui aỹ ndepy yapo py ipija ma ramo haꞌe kuery nderejapa’, heꞌi ꞌrã okuapy.jMM,&Haꞌe rã haꞌe kuerya katy ndereoi ri ramo povaꞌe ae ayvu Senhor xevy oikuaa uka vaꞌekue:#L?,&Jeremias ombovai: — Any, nanemboaxai ꞌrãe. Endu ke Senhor ijayvua ndevy amombeꞌu vaꞌe, ajerure. Haꞌe rami vy ꞌrãe reo porã, reikove guive.K{,&Haꞌe ramo huvixa Zedequias aipoeꞌi Jeremias pe: — Haꞌe rami avi xee akyje nhaneretarã judeu kuery caldeu kuery re oaxa vaꞌekue gui. Mbaꞌeta haꞌe kuery po py Babilônia pygua kuery xemboaxa ramo xeavyky rei ꞌrã okuapy — heꞌi. jJM,&Haꞌe rã Babilônia pygua huvixave rembiguai yvatekueve re ndereaxai ri ramo kovaꞌe tetã amboaxa ꞌrã caldeu kuery po py. Haꞌe ramo oapypa ꞌrã, haꞌe ndee voi ndereo jepei ꞌrã haꞌe kuery po gui — heꞌi. I,&Haꞌe gui ma Jeremias aipoeꞌi Zedequias pe: — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Babilônia pygua yvatekueve re reaxa ri vy reikove ꞌrã, kovaꞌe tetã ndokai ꞌrã guive. Ndero pygua kuery reve peikovepa ꞌrã.H/,&Haꞌe ramo Zedequias oura Jeremias pe haꞌe kuery aeꞌia py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami avi anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe nhanderekoverã meꞌẽa rery rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ndorojukai ꞌrã, noromboaxai ꞌrã guive avakue ndejukaxea kuery po py. )GK,&Jeremias ombovai Zedequias: — Haꞌe gui ndevy pe amombeꞌu rã ndaxejukai ꞌrã ri tyꞌy? Xee romongeta ramo ndee nerendu potai ꞌrã guive — heꞌi. F#,& Profeta pe Zedequias oporanduague Haꞌe gui ma huvixa Zedequias oĩa py ogueru ruka profeta Jeremias, mboapya okẽ Senhor pegua opy oikea vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Peteĩ re ma aporandu ta ndevy. Emombeꞌu eꞌỹ eme mbaꞌeve — heꞌi. E3,& Haꞌe rami vy ixã re omoatã heruvy vy oguenoẽ okuapy Jeremias yvykua gui. Haꞌe rire xondaro harõa kuery ikuaiaty roka py ju Jeremias oiko. mDS,& Haꞌe rami vy Etiópia pygua Ebede-Meleque aipoeꞌi Jeremias pe: — Aỹ ma ndejyva guy rupi emoĩ upe vaꞌe ao ymague haꞌe ajukue raꞌykue, haꞌe ejavoa ixã haꞌe vaꞌe py — heꞌi ramo Jeremias ojapo haꞌe rami.C',& Haꞌe ramo Ebede-Meleque ma avakue ogueraa vy oo ranhe huvixa ropy jaꞌo mbaꞌemo omoĩ porãaty guýry oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy ao ymague haꞌe ajukue raꞌykue-ꞌykue ojou vy ogueraa haꞌe gui. Haꞌe rami vy ixã rupi haꞌe nunga omboguejy Jeremias oĩa peve.EB,& Haꞌe ramo huvixa ma Etiópia pygua Ebede-Meleque ombovai vy aipoeꞌi: — Tereo, eraa trinta avakue apy gui, haꞌe enoẽ profeta Jeremias yvykua gui, omano eꞌỹ aguã — heꞌi. 9Ak,& — Xeruvixa, profeta Jeremias re avakue ojapo vai ete, yguarã ojoꞌo pyre py omombo vy. Mbaꞌeta haꞌe py oĩa py omano ꞌrã karuai gui, tetã py mbojape jipovei ramo. S@,&Haꞌe gui Ebede-Meleque ma huvixa ropy gui oẽ ovy vy aipoeꞌi ixupe: v?e,&Huvixa ropy oĩ peteĩ Etiópia pygua Ebede-Meleque hery vaꞌe, eunuco oiko. Haꞌe vaꞌe ma oendu Jeremias yguarã ojoꞌo pyre py omboguejyague omombeꞌua rã. Haꞌe jave py huvixa oguapy oiny oka py, Benjamim yvy rape rokẽ py. ,>Q,&Haꞌe rami rã haꞌe kuery Jeremias ogueraa vy omombo peteĩ yguarã ojoꞌo pyre, huvixa raꞌy Malquias pegua py, harõa kuery ikuaiaty roka py ae. Haꞌe vaꞌe py ma omboguejy peteĩ ixã py. Yguarã ojoꞌo pyre py ma yy jipoi, yapo rive oĩ. Haꞌe ramo Jeremias ipija ovy yapo py. /=W,&Huvixa Zedequias ombovai: — Neꞌexa, pendepo py Jeremias oĩ. Penderuvixave aiko vaꞌeri mbaꞌeve ndajapoi ꞌrã peẽ kuery peipotaa rami eꞌỹ — heꞌi. D<,&Haꞌe ramo yvatekueve aipoeꞌi huvixa pe: — Pevaꞌe ava tomano, mbaꞌeta haꞌe rami ijayvu ramo heta vaꞌe kuery joe opuꞌã vaꞌe haꞌe kovaꞌe tetã py ikuai vaꞌe haꞌe javi oendu vy ipo ikangypa ꞌrã. Mbaꞌeta pevaꞌe ava ma ndojapo porãi ꞌrã heta vaꞌe kuery pe, ojapo vai ꞌrã anho. ?;w,&Po rami Senhor ijayvu: Kovaꞌe tetã omboaxaa ma ꞌrã Babilônia pygua huvixa pegua xondaro kuery po py. Haꞌe rã haꞌe kuery oipeꞌapa ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue Jeremias. {:o,&“Po rami Senhor ijayvu: Kovaꞌe tetã py opyta vaꞌe kuery omano ꞌrã ma kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui. Haꞌe rã caldeu kuerya katy oo vaꞌe ma oikove ꞌrã. Haꞌe rami vy guekove reve ꞌrã oo jepe, oikove ꞌrã.9 ,& Yy kuarã vaꞌekue gui Jeremias ogueraa jepea ague Haꞌe gui ma Matã raꞌy Sefatias, Pasur raꞌy Gedalias, Selemias raꞌy Jucal haꞌe Malquias raꞌy Pasur oendu okuapy ayvu Jeremias heta vaꞌe kuery pe omombeꞌu oikovy vaꞌe. Mbaꞌeta aipoeꞌi:8,%Haꞌe ramo huvixa Zedequias ogueraa uka Jeremias harõa kuery ikuaiaty roka py ju opyta aguã. Ára nhavõ ixupe ogueru ruka guive peteĩ mbojape, mbojape apoa gui ae, tetã rupi mbojape jipovei peve. Haꞌe rami py harõa kuery ikuaiaty roka py Jeremias opyta. (7I,%Haꞌe nunga rupi aỹ xeruvixa, endu ke. Tove ajerurea toiko. Xemondouka eme ju kuaxia mboparaaty Jônatas ro katy, haꞌe py amano eꞌỹ aguã — heꞌi.H6 ,%Mbaꞌeta mamo tu aỹ ikuai profeta ramigua kuery pendevy aipoeꞌi vaꞌekue: “Babilônia pygua huvixa ndoui ꞌrã peẽ kuery re, neĩ kovaꞌe yvy re opuꞌã aguã”, ꞌeare kuery?65e,%Jeremias aipoeꞌive ju huvixa Zedequias pe: — Mbaꞌe py tu ajejavy rakaꞌe nderovai, nerembiguai kuery, eꞌỹ vy heta vaꞌe kuery rovai, nhuã py xemboty uka aguã?s4_,%Haꞌe rire ma huvixa Zedequias ogueru ruka ju ngoo py. Haꞌe vy nhemi rupi oporandu ixupe: — Oĩ ꞌrã pa ayvu Senhor ombou vaꞌekue? Jeremias ombovai vy — Oĩ rima. Nemboaxaa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py — heꞌi. U3#,%Opy jaꞌoꞌi Jeremias omoinge rire mbovy ára rei eꞌỹ oĩ haꞌe py. !2;,%Haꞌe ramo yvatekueve ipoxypa okuapy Jeremias pe. Haꞌe vy oinupã ukapa vy omboty nhuã py kuaxia mboparaaty Jônatas ro py, nhuãrã ju oejaa rire.J1 ,%Jeremias ombovai: — Apua rima, xee ndajavai caldeu kuerya katy — heꞌi. Haꞌe rami teĩ ijayvua re Jerias ndojapyxakai. Haꞌe rami vy Jeremias oipokuaa vy ogueraa yvatekueve ikuaia py. 0#,% Haꞌe vy Benjamim yvy rape rokẽ py ovaẽ jave haꞌe py oĩ peteĩ xondaro ruvixa Jerias hery vaꞌe, Selemias raꞌy, Hananias ramymino vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma profeta Jeremias ojoko vy aipoeꞌi: — Ndee tu rejava ta rima reovy caldeu kuerya katy — heꞌi. /%,% Haꞌe vaꞌe rire Jerusalém gui Jeremias oo ta Benjamim yvy katy, peteĩ yvy ojeupe guarã ojopy aguã hetarã kuery rekoa py itui vaꞌe..,% Haꞌe gui caldeu regua xondaro kuery ma Faraó kuery oua omombeꞌua rã oendu vy onheguaẽmba ranhe Jerusalém tetã gui. -,% Mbaꞌeta caldeu regua xondaro kuery penderovai opuꞌã vaꞌe peitypa teĩ ae ma, haꞌe kuery vaꞌe regua mbovyꞌi ojuka raiꞌi pyre anho opyta vaꞌe rire peteĩ-teĩ oguyꞌi py ituiague gui opuꞌã vy oapypa ꞌrãgue kovaꞌe tetã’, heꞌi.” $,A,% Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: ‘Pejekore eme “Caldeu kuery oopa ꞌrã ri nhanderekoa gui”, pejea py. Mbaꞌeta haꞌe kuery ndojepeꞌai ꞌrãe.!+;,%Haꞌe ramo caldeu kuery ma oupa ju vy opuꞌã ꞌrã okuapy kovaꞌe tetã re. Haꞌe rami vy tetã re oipeꞌa haꞌe oapypa ꞌrã’, peje ꞌrã.*,%“Po rami ijayvu Senhor Israel kuery Ruete: Po rami ꞌrã peẽ kuery pembovai Judá pygua huvixa pe, xevy pe ojerure uka aguã penembou rire: ‘Neꞌexa, Faraó pegua xondaro kuery penderepyarã ou vaꞌekue ri ojevypa rive ju ꞌrã Egito yvy katy.<)s,%Haꞌe ramo profeta Jeremias pe Senhor oayvu ombou:0(Y,%Haꞌe eꞌỹ mbove ma Egito yvy gui Faraó pegua xondaro kuery ou. Haꞌe nunga omombeꞌua rã caldeu kuery oendu vy onheguaẽmba Jerusalém tetã ojokoague gui. _'7,%Haꞌe jave ma Jeremias oiko porã rei heta vaꞌe kuery mbyte, nomboꞌaai teria ja.k&O,%Haꞌe rami avi profeta Jeremias oĩa py huvixa Zedequias ombou Selemias raꞌy Jucal haꞌe Maaséias raꞌy sacerdote Sofonias, ixupe ojerure vy “ Senhor Nhanderuete pe ejapukai, haꞌe eporandu ke orere”, heꞌi aguã."%=,%Haꞌe rami teĩ ndojapyxakai Senhor oayvu profeta Jeremias omombeꞌu vaꞌe re. Hembiguai kuery haꞌe ijyvy re ikuai vaꞌe voi ndojapyxakai okuapy. R$ ,% Nhuã py Jeremias ombotya ague Haꞌe gui ma Jeoaquim raꞌy Conias rekovia Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor omoĩ Josias raꞌy Zedequias. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju opena Judá yvy re."#=,$ Haꞌe gui ma Jeremias kuaxia onhemama vaꞌe mboae ojou vy omboaxa Nerias raꞌy kuaxia mboparaaty Baruque pe. Haꞌe ramo haꞌe ju ombopara Jeremias ayvu kuaxia Judá pygua huvixa Jeoaquim oapy vaꞌekue re oĩague haꞌe javi rami. Omombeꞌuve ju ayvu mboae jypygua ramigua. o"W,$Mbaꞌeta ambopaga ꞌrã ojejavyaty re, hamymino haꞌe hembiguai kuery guive. Haꞌe rami vy hiꞌáry, Jerusalém haꞌe Judá pygua avakue áry guive ambou ꞌrã xeayvu vaiague haꞌe javi, noendui potai rire’, heꞌi.” 1![,$Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ijayvu ndee Judá pygua huvixa Jeoaquim rekorã re: ‘Heꞌõgue ma omomboa ꞌrã, ara py kuaray ojopea py rive itui aguã, pyávy yroꞌy hoꞌaague rupi guive. Haꞌe gui taꞌy haꞌe hamymino kuery neĩ peteĩve ma voi noĩ ꞌrã tenda Davi openaaty áry./ W,$Judá pygua huvixa Jeoaquim pe aipoꞌre ꞌrã guive: Po rami ijayvu Senhor: Ndee ma kuaxia onhemama vaꞌe reapy vy aipoꞌre vaꞌekue: ‘Mbaꞌe re tu rembopara Babilônia pygua huvixa ou vy kovaꞌe yvy ombovaipa, haꞌe avakue haꞌe mymba kuery omomba ꞌrãa rami?’ ꞌre vaꞌekue. 9,$“Ejou kuaxia onhemama vaꞌe mboae, haꞌe vaꞌe re ju embopara uka jypygua Judá pygua huvixa Jeoaquim oapy vaꞌekue re oĩague haꞌe javi rami.P,$ Teĩgue ju Baruque kuaxia omboparaague Haꞌe ramo kuaxia Jeremias ijayvuague Baruque ombopara vaꞌekue huvixa oapypa ma rire teĩgue ju Senhor oayvu ombou Jeremias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:{o,$Haꞌe rami ꞌrãgue py ijayvu Hameleque raꞌy Jerameel pe, haꞌe Azriel raꞌy Seraías haꞌe Abdeel raꞌy Selemias pe, haꞌe kuery omboꞌa aguã kuaxia mboparaare Baruque haꞌe profeta Jeremias. Haꞌe rami teĩ Senhor onhomi voi. &E,$Haꞌe rami avi Elnatã, Delaías haꞌe Gemarias ma kuaxia para oapy eꞌỹ aguã re huvixa reve onheaꞌã okuapy teĩ haꞌe kuery ayvu re ndojapyxakai.1,$Mbaꞌeta huvixa haꞌe hembiguai kuery ikuai vaꞌe haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi oendu teĩ peteĩve ma voi nonhemboaxyi, oao nomondoroi guive.W',$Haꞌe gui kuaxia para mboapy eꞌỹ vy irundy henda py Jeudi ogueroayvu nhavõ huvixa ojaya ꞌrã kyxeꞌi kuaxia mboparaa rembiporu oguereko vaꞌe py, haꞌe vy omombo ꞌrã tapyĩ ryru tata oĩa py.ve,$Nove jaxya huvixa oguapy oinya py yroꞌy oendu ramo ijyvýry oĩ peteĩ tapyĩ ryru hexakãmba oiny vaꞌe.R,$Haꞌe ramo huvixa omondouka guembiguai Jeudi kuaxia para ogueru aguã. Haꞌe rã Jeudi ma opy jaꞌo kuaxia mboparaaty Elisama oĩaty gui ojou vy ogueru huvixa haꞌe hexevegua yvatekueve ikuaia py.'G,$ Tata py huvixa kuaxia oapypaague Haꞌe gui yvatekueve ma kuaxia para onhemama vaꞌe omoĩ porã ranhe opy jaꞌo kuaxia mboparaa Elisama oĩaty pyve. Haꞌe rire mae jogueraa huvixa oka py oguapy oinya py. Haꞌe vy huvixa pe omombeꞌu okuapy haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi.}s,$Haꞌe ramo yvatekueve aipoeꞌi Baruque pe: — Tereo, enhemi, Jeremias voi. Avave rei toikuaa eme mamo pa peĩa.  ,$Baruque ombovai: — Haꞌe ete ae ri omombeꞌu povaꞌe ayvu xevy, haꞌe rã xee ju ambopara kuaxia re tinta py — heꞌi. K,$Haꞌe gui haꞌe kuery ijayvuve ju vy oporandu Baruque pe: — Emombeꞌu porã ke orevy, mbaꞌexa tu rembopara haꞌe nunga? Profeta eꞌỹ teve ndevy omombeꞌu povaꞌe ayvu haꞌe javi? M,$Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe kuery oendupa ma vy joe-joe omaꞌẽ okuapy onhemondyi vy. Haꞌe vy aipoeꞌi Baruque pe: — Huvixa pe romombeꞌu mate ꞌrãe povaꞌe ayvu haꞌe javi — heꞌi. 7,$Haꞌe ramo ixupe haꞌe kuery aipoeꞌi: — Aỹ ma eguapy, orevy ju ke eroayvu — heꞌi ramo Baruque ogueroayvu ju oiny haꞌe kuery oendua py. K,$Haꞌe ramo Baruque-a katy yvatekueve omondouka Netanias raꞌy Jeudi, Selemias ramymino, Cusi ramymino jevy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi uka Baruque pe: “Eru ke apy kuaxia para heta vaꞌe kuery oendua py reroayvu vaꞌekue”, heꞌi uka. Haꞌe ramo Nerias raꞌy Baruque kuaxia para ogueraa amboae kuerya py. %,$ Haꞌe vaꞌe kuery pe ju Micaías omombeꞌupa, heta vaꞌe kuery oendua py kuaxia para Baruque ogueroayvu rã oendu vaꞌekue haꞌe javi.,$ huvixa ro py oo, opy jaꞌo kuaxia mboparaaty oĩaty py ae. Haꞌe py ma yvatekueve haꞌe javi oguapy okuapy: kuaxia mboparaaty Elisama, Semaías raꞌy Delaías, Acbor raꞌy Elnatã, Safã raꞌy Gemarias, Hananias raꞌy Zedequias haꞌe yvatekueve mboae kuery.3_,$ Yvatekueve oendua py ju kuaxia ogueroayvuague Haꞌe vaꞌe kuaxia re Senhor ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi Gemarias raꞌy Micaías, Safã ramymino vaꞌe oendu vy  ,$ Haꞌe gui ma Baruque ogueroayvu kuaxia re Jeremias ayvu oĩa. Senhor pegua opy ogueroayvu, Safã raꞌy Gemarias lei re nhomboꞌe vaꞌety oĩaty py, oka yvateve oĩ vaꞌe py, Senhor pegua oo rokẽ pyau rexei, heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendua py.  {,$ Mbaꞌeta peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ haꞌe nove jaxya re ma Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ jave py oenoĩmba Jerusalém pygua haꞌe Judá regua tetã guigua kuery Jerusalém py ou aguã, Senhor renonde okaru eꞌỹ re ikuai aguã.2 ],$Haꞌe ramo Nerias raꞌy Baruque ojapopa profeta Jeremias ijayvuague haꞌe javi. Haꞌe rami vy Senhor pegua opy oike vy ogueroayvu Senhor ayvu kuaxia re oĩ vaꞌe.  {,$Xapyꞌa rei haꞌe kuery onhemoꞌyvyĩꞌia rupi ojapukai ramo Senhor oendu ꞌrã, peteĩ-teĩ ojeko rerova ramo haꞌeve eꞌỹa rami ikuaia gui. Mbaꞌeta kovaꞌe kuery rovai Senhor oexa uka reta ma ipoxya haꞌe ndaꞌevei etea — heꞌi.E ,$Haꞌe rami rã ndee ae haꞌe py reo vy heta vaꞌe kuery oendua py reroayvu ꞌrã Senhor ayvu amombeꞌu rã kuaxia onhemama vaꞌe re rembopara vaꞌekue haꞌe javi. Senhor pegua opy ae ꞌrã reroayvu, haꞌe kuery okaru eꞌỹ re ikuaia ára, Judá regua kuery guetã gui ou vaꞌekue haꞌe javi oendua py.,$Baruque pe Jeremias ijayvuve ju vy aipoeꞌi: — Xee ma xembotyague py aĩ vy ndaꞌevei Senhor pegua oo py xee aa aguã.:m,$Haꞌe gui Jeremias oenoĩ Nerias raꞌy Baruque. Haꞌe ramo kuaxia onhemama vaꞌe re Baruque ombopara Jeremias ijayvua haꞌe javi, ixupe Senhor ijayvuague haꞌe javi rami.,$Mbaꞌeta xapyꞌa rei Judá kuery ma mbaꞌemo vai haꞌe kuery re ambou taa remombeꞌu rã oendu vy peteĩ-teĩ ojeko rerova ꞌrã haꞌeve eꞌỹa rami ikuaia gui. Haꞌe rami ri ramo xee ambogue ꞌrã heko vaia haꞌe ojejavyague — heꞌi. jM,$— Ejou ke peteĩ kuaxia onhemama vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re ke embopara Israel kuery rovai xeayvuague haꞌe javi, Judá kuery haꞌe amboae regua haꞌe javi rovai guive, huvixa Josias oĩa ypya ára xeayvu guive aỹ peve.b ?,$ Kuaxia Jeremias ayvu oĩa templo py ogueroayvuaague Haꞌe gui Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa vaꞌe irundy maꞌetỹ re ma oĩ jave py povaꞌe ayvu Senhor ombou Jeremias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: *M,#Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: Xerenonde ikuai riae ꞌrã Recabe raꞌy Jonadabe ramymino regua”, heꞌi. zm,#Haꞌe gui ma Recabe ramymino kuery pe ju Jeremias aipoeꞌi: — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: “Peẽ kuery ma peneramoĩ Jonadabe ijayvuague rupi ae pendekuai, ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi pejapo vy.;o,#Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi: ‘Neꞌexa, Judá haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe áry xee ambou ꞌrã xeayvu vaiague haꞌe javi. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe xeayvu teĩ naxenheꞌẽ rendui okuapy, ajapuka-pukai teĩ haꞌe kuery naxembovai’, heꞌi.” #?,#Recabe raꞌy Jonadabe ramymino kuery minha ojapo ete okuapy guamoĩ ojapo ukaague rami. Haꞌe rã kovaꞌe kuery ma naxenheꞌẽ rendui ae’, heꞌi.E,#Mbaꞌeta koꞌẽ rai guive peẽ kuerya py xerembiguai kuery ambou vy aipoaꞌe uka: “Peteĩ-teĩ pejeko rerova ke aỹ pendeko vaiaty gui, iporã vaꞌe anho pejapo aguã. Tapeove eme guive amboae ramigua tuuete kuery re haꞌe kuery pe pendekuai aguã. Haꞌe rami vy ꞌrãe pendekuai puku pendeyvyrã peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ vaꞌekue re”, haꞌe uka. Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma ndapejapyxakai, naxenheꞌẽ rendui guive.[~/,#‘Mbaꞌeta Recabe raꞌy Jonadabe guamymino kuery pe ijayvu vy “Peyꞌu eme vinho”, heꞌiague rami haꞌe kuery ikuai pavẽ. Haꞌe rami vy aỹ peve haꞌe kuery ndoyꞌui ꞌrã okuapy vinho, guamoĩ ijayvuague rami ae ꞌrã ikuai. Haꞌe rã peẽ kuery ma koꞌẽ rai guive pendevy xeayvu teĩ naxenheꞌẽ rendui pekuapy.n}U,# “Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete: Tereo, aipoꞌere avakue Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery pe: ‘Romoꞌarandua rupi xeayvu rã napendui ꞌrã teve xenheꞌẽ rendu aguã?’ heꞌi Senhor.@|{,# Haꞌe gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:*{M,# Haꞌe rami avi kovaꞌe yvy re Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou ramo aiporoꞌe joupe-upe: “Peju ke, jajeꞌoi Jerusalém tetã py xondaro kuery Caldéia haꞌe Síria pygua gui nhanhemi aguã”, roꞌe vaꞌekue. Haꞌe rami vy ae Jerusalém py ju orekuai — heꞌi okuapy. z,# Haꞌe rami ꞌrãgue py oguyꞌi py rive ore kuery orekuai. Haꞌe rami py rojapopa rokuapy aguã oreramoĩ Jonadabe ijayvuague.yw,# Haꞌe rami ae ore ndorojapoi orerorã roĩ aguã. Ndoroguerekoi uvaty, mbaꞌety, neĩ mbaꞌemo raꞌyĩgue ma voi.x,#Haꞌe nunga rupi ore kuery ma ronheꞌẽ nhendu ꞌrã oreramoĩ Recabe raꞌy Jonadabe orevy ijayvuague haꞌe javi rupi. Haꞌe rami vy ae vinho ndoroyꞌui ꞌrã roikovea pukukue re, oreraꞌyxy kuery, oreraꞌy kuery haꞌe orerajy kuery voi.pwY,#Pejapo eme guive penderorã neĩ mbaꞌetyrã. Pemaꞌetỹ eme, uvaty pereko eme guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py oguyꞌi py rive ꞌrã pendekuai peikovea pukukue re, yvy peguata peikovya rupi peikove puku aguã”, heꞌi rire.Nv,#Haꞌe rã haꞌe kuery ombovai: — Ore kuery ma ndaꞌevei vinho royꞌu aguã, mbaꞌeta oreramoĩ Recabe raꞌy Jonadabe orevy aipoeꞌi rire: “Peyꞌu eme vinho, neĩ penderaꞌy kuery voi.(uI,#Haꞌe gui Recabe ramymino kuery amboguapypa ma vy henonde amoĩ reta hyru vinho oĩa, karo guive. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoaꞌe: — Peyꞌu ke vinho. t+,#Haꞌe rami vy Senhor pegua oo py araa peteĩ opy jaꞌo oĩ vaꞌe py, Nhanderuete remimboꞌe Jigdalias raꞌy Hanã raꞌy kuery ikuaiaty py. Haꞌe vaꞌe opy jaꞌo ma yvatekueve ikuaiaty oĩ vaꞌe yvyꞌiry, Salum raꞌy oikeaty rarõa Maaséias oĩaty áry guive.$sA,#Haꞌe ramo araa Recabe ramymino kuery haꞌe javi: Jeremias raꞌy Jazanias, Habazinias ramymino vaꞌe, tykeꞌy haꞌe taꞌy kuery haꞌe javi araapa.frE,#— Tereo Recabe ramymino kuerya py, haꞌe ndeayvu haꞌe kuery reve. Haꞌe gui eraapa Senhor pegua oo py, peteĩ opy jaꞌo oĩ vaꞌe py. Haꞌe py ma haꞌe kuery pe remeꞌẽ ꞌrã vinho oyꞌu aguã — heꞌi. Dq ,# Recabe ramymino kuery gueko rami vy ae ikuaia re ijayvuague Haꞌe gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou ju, Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ jave. Haꞌe vy aipoeꞌi: p,"Mbaꞌeta xeayvu vy rive ajapo ꞌrã kovaꞌe tetã re ju haꞌe kuery ojevypa aguã rami. Tetã re opuꞌã okuapy vy oipeꞌa haꞌe oapypa ꞌrã. Judá yvy re tetã ikuai vaꞌe guive ambovaipa ukapa ꞌrã, tekoa veꞌỹrã”, heꞌi Senhor. ao;,"Haꞌe rami vy Judá pygua huvixa Zedequias haꞌe ixupegua yvatekueve amboaxapa ꞌrã hovaigua kuery Babilônia pygua huvixa ijukaxea xondaro kuery po py, peneretã ojokoague gui haꞌe kuery ojepeꞌa ranhe teĩ.9nk,"Haꞌe rami ae avi xee amboaxa ꞌrã hovaigua ijukaxea kuery po py. Haꞌe ramo hetekue opyta ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy rupigua rembiꞌurã rive.?mw,"Mbaꞌeta Judá haꞌe Jerusalém pygua yvatekueve, huvixa haꞌe sacerdote kuery reve oaxa vaꞌekue vaka raꞌy ojaya vaꞌekue mbyte rupi, ijyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. ~}|o{zz/yy:wwMvutzsrqq pp(onmm|lkkjHigfeedXcyb=aq`_^^c]\[|ZY4XyWVVWUT"SkRQUP%ONMRKKIHH+F-E3DCBA@?=<;:98776544F22p10//P.B-E++8*5)(('&i%I$l#""7!!h*"L1h  " 4 { 1h- 9,0Haꞌe nunga rupi Moabe pygua kuery, pejapa ke peneretã, itaova guýry rive ju pendekuai aguã. Itakua rupi apykaxu onhemboaitya rami rive pendekuai.) K,0Mbaꞌeta peẽ kuery ndaꞌu Israel kuery napendejojai rei avi? Haꞌe kuery ndaꞌu imonda vaꞌe kuery reve ri omboꞌaa, pejojai reia rupi pendeayvu aguã?G ,0“Pemoakanhymba okaꞌu vaꞌe rami, Senhor rovai onhemboyvate rei rire. Haꞌe ramo Moabe pygua kuery onhembojere-jere ꞌrã nhoguenoiny ombojevyague rupi ae, ijojai reia kuery oexaa py.Z -,0Omombaa ma Moabe pygua kuery poꞌakaa, ijyva omopẽmbaa ma”, heꞌi Senhor. y,0Queriote haꞌe Bozra áry, Moabe yvy re tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi áry, mombyry haꞌe haꞌeꞌi rupigua guive.6g,0Quiriataim, Bete-Gamul haꞌe Bete-Meom áry,;q,0haꞌe gui Dibom, Nebo haꞌe Bete-Diblataim áry,a;,0Nhuũndy ikuai vaꞌe re voi ou imokanhymbaarã, Holom tetã, Jaza haꞌe Mefaate áry,D,0Ombovai ꞌrã: ‘Moabe pygua kuery oxĩmba ma okuapy, onhemondyipa rei guive. Penhendu haꞌe pejapukai, haꞌe Arnom yakã peve pemombeꞌu Moabe yvy ombovaipaa maa’, heꞌi ꞌrã.2],0Haꞌe gui Aroer pygua kuery voi, peĩ ke tape yvýry, haꞌe pexa pota peiny. Haꞌe vy peporandu ke ojava haꞌe oo jepe vaꞌe kuery pe: ‘Mbaꞌe tu oiko?’ peje.U#,0Haꞌe gui Dibom pygua rajy kuery, peguejy ma penerenda porã gui, haꞌe yvy py rive ju peguapy peiny. Mbaꞌeta penderovai oẽ ma ouvy Moabe yvy mombaarã, peneretã ikorapa vaꞌekue guive ombovaipa.A{,0Haꞌe kuery ijyvýry pendekuai vaꞌe pemboaxy ke, hery peikuaa vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vy aipopeje: ‘Mbaꞌexa tu yvyra imbaraete, popoka iporã vaꞌekue opẽ vyvoi!’ peje.fE,0“Ovaẽ raiꞌi ma Moabe pygua kuery okanhymba aguã, ovaẽ raiꞌi ete ma mbaꞌemo vai.wg,0Mbaꞌeta Moabe yvy ombovaipaa ramo haꞌe pygua kuery oẽmba ma jogueravy guetã gui. Haꞌe pygua kunumigue xondarorã oiporavo pyre voi heraapa ma ojukaa aguã katy”, heꞌi Huvixa guaxuve, Senhor ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe.  ,0Mbaꞌexa vy tu aipopeje: ‘Ore kuery ma orepyꞌa guaxukueve, ava mbaraetekue joe ropuꞌãa pyguarã meme orekuai’, peje?4~a,0 Haꞌe ramo Moabe pygua kuery oxĩmba ꞌrã nguuete ramigua Quemos re rive ojeroviaague gui, Israel kuery Betel py mbaꞌemo re ojeroviaague gui oxĩmba okuapyague rami.i}K,0 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára haꞌe kuery rovai ambou aguã vinho onhoẽa rami avi oipeꞌapa vaꞌerã kuery. Haꞌe ramo haꞌe kuery onhoẽmba ꞌrã hyru gui, hyrukue ombovopa ꞌrã guive.x|i,0 Mbaꞌeta Moabe pygua kuery ma jypyꞌi guive ikuai porãꞌi vaꞌekue, vinho hyru py okyꞌakue reve opyta riae oiny vaꞌe rami, haꞌe hyru mboae py teĩgueve ndoguerovaai teri vaꞌe rami, mbaꞌeta haꞌe kuery ma peteĩgueve ma voi escravo-rã heraa vaꞌeꞌỹ teri. Haꞌe rami vy jypy guare rami ae hee haꞌe heakuã porã tema vaꞌe rami ikuai teĩ.”z{m,0 Ayvu vaipy toiko Senhor pe kyreꞌỹa rupi eꞌỹ ombaꞌeapo vaꞌe, jouguy moẽa py okyxe ndoiporui vaꞌe.'zG,0 “Moabe pygua kuery pe tomeꞌẽa ipeporã, oveve vy oo jepe aguã. Mbaꞌeta haꞌe kuery retã ombovaipaa ꞌrã, avave rei noĩavei ma ꞌrã haꞌe py.fyE,0Mbaꞌeta peteĩ-teĩ tetã re ou ꞌrã imbovaipaarã, neĩ peteĩve ma ndoo jepei ꞌrã. Haꞌe ramo yvyugua rupi ikuai vaꞌekue omanomba ꞌrã, nhuũndy rupi ikuai vaꞌe voi, haꞌe rami aguã Senhor ijayvu rire. gxG,0Ndee ae mbaꞌemo rejapo vaꞌe re haꞌe mbaꞌemo rerekopa vaꞌekue re rive rejerovia rire ndee voi ndepeꞌaa ꞌrã. Mbaꞌeta tuuete ramigua Quemos voi heraa ꞌrã, ixupegua sacerdote kuery haꞌe yvatekueve guive.|wq,0Pejava ke penderekove peraa jepe aguã, yvy piru reia py peteĩ yvyraꞌi haꞌe aeꞌi hiꞌaĩ vaꞌe rami teĩ.Iv ,0Luíte yvyꞌã katy oẽ ovya rupi ojaeꞌoa ꞌrã jogueravy opoꞌo eꞌỹ re. Haꞌe gui Horonaim yvyꞌã guy katy oguejy ovya rupi ipyꞌa vai nhendu ꞌrã jogueravy omokanhymbaa rã.vue,0Haꞌe rami py Moabe yvy ivaipa ma. Haꞌe ramo haꞌe pygua raꞌy kueꞌiry ojapukai nhendu ꞌrã okuapy.Yt+,0Horonaim gui voi haxẽ rei vaꞌe onhendu, ombovaipaa haꞌe omombaa ete rire.gsG,0Mbaꞌeta Moabe yvy re ndojouavei ma iporãgueve ikuai vaꞌekue. Hesbom tetã py jogueroayvua ꞌrã haꞌe kuery rovai opuꞌã aguã re. Haꞌe vy aipoꞌea ꞌrã: ‘Peju ke, nhamomba, peteĩ regua ikuai veꞌỹ aguã’, ꞌea. Haꞌe ramo ndee Madmém tetã pygua kuery voi pekyrirĩmba ꞌrã, haꞌe kyxe revegua penderakykue monha ꞌrã.wr i,0 Moabe pygua kuery rekorã re ijayvuague Haꞌe gui Moabe yvy regua ayvu ju Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ombou vaꞌekue: “Ndaꞌevei ete ꞌrã Nebo tetã pygua kuery pe, ombovaipaa ma ramo. Quiriataim pygua kuery voi oxĩmba ꞌrã, haꞌe kuery re ipoꞌakaa rire. Tetã ikorapa vaꞌe py voi oxĩmba haꞌe onhemondyipa ꞌrã okuapy.[q/,/“Haꞌe rami avi kyxe, mbaꞌexa tu repytuꞌu ta Senhor ndevy mbaꞌemo ojapo uka teri ramo? Mbaꞌeta reo ꞌrã Asquelom tetã re, yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe re guive, mamo rã nemondoukaa katy rei.” :pm,/“Aipopeje: ‘Ai Senhor guigua kyxe, rakaꞌe peve ndaꞌu repytuꞌua rupi eꞌỹ ꞌrã reiko? Ejevy ju ke nderyru py, repytuꞌu haꞌe reĩ rive ju aguã’, peje teĩ. Qo,/Haꞌe ramo Gaza tetã pygua kuery onhopĩmba ꞌrã oakã, Asquelom pygua kuery voi okyrirĩmba ꞌrã okuapy, yvyugua rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. Rakaꞌe peve tu penhekyxĩmba rei ꞌrã? n,/Mbaꞌeta omombaa aguã ára ovaẽ ma oiny filisteu kuery, Tiro haꞌe Sidom tetã pytyvõarã ikuai vaꞌekue rembyrekue omokanhymbaa aguã. Haꞌe rami vy Senhor omomba ꞌrã filisteu kuery, Caftor yeꞌẽ paꞌũ re okuaveꞌi vaꞌekue guive.Nm,/mbaꞌeta oendu ꞌrã kavaju pyambu haꞌe hevovo rei ouvya, karóxa parãa haꞌe iruéra nheꞌẽ reia. Haꞌe rami vy tuu kuery noipytyvõ kuaavei ꞌrã guaꞌy kuery, ipo kangypaa gui rive.%lC,/Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui yy opuꞌã-puꞌã vy oxyry atã ꞌrã ouvy. Haꞌe rami vy ojaoꞌipa ꞌrã heravy yvy haꞌe ikuai vaꞌe haꞌe javi, tetã haꞌe haꞌe pygua kuery guive. “Yy ou” heꞌia ma Babilônia pygua kuery joe opuꞌã vy ou aguã re ijayvu vy. Haꞌe ramo avakue ojapukai pavẽ ꞌrã, yvy re ikuai vaꞌe ojaeꞌopa ꞌrã okuapy, Filisteu kuery rekorã re ijayvuague Haꞌe gui filisteu kuery regua ayvu ju profeta Jeremias pe Senhor ombou vaꞌekue, Gaza tetã re Faraó kuery opuꞌã eꞌỹ mbove.-jS,.Haꞌe nunga rupi xerembiguai Jacó kuery, pekyje eme, mbaꞌeta xee aiko pendereve. Xee amomba ꞌrã yvy regua kuery romondoukaague pygua. Haꞌe rã peẽ kuery ma noromombai ꞌrã. Xee rombopaga ꞌrã teĩ haꞌevea peveꞌi, mbaꞌeta noromboeko porã rivei ꞌrã”, heꞌi Senhor. Wi',.“Haꞌe nunga rupi xerembiguai Jacó kuery, pekyje eme. Israel kuery, penhemondyi eme. Mbaꞌeta xee rogueraa jepe ꞌrã yvy peoague gui mombyry teĩ, peneramymino kuery arupa ju ꞌrã yvy escravo-rã ogueraa ague gui. Haꞌe ramo Jacó kuery ojevypa ju ꞌrã, opytuꞌu haꞌe ikuai porãꞌi ꞌrã, imongyjearã jipovei ramo.qh[,.Haꞌe kuery amboaxapa ꞌrã ijukaxea kuery po py, Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py ae, hembiguai kuery po py guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire ma haꞌe py hekoa ju ꞌrã yma guare rami ae”, heꞌi Senhor. g9,.Haꞌe gui ma Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Neꞌexa, ambopaga ꞌrã Nô tetã pygua kuery ruete Amom, haꞌe gui Faraó, Egito yvy regua kuery, haꞌe pygua tuuete ramigua kuery guive. Faraó reve ambopaga avi ꞌrã hexe ojerovia vaꞌe kuery.fw,.Haꞌe nunga rupi Egito pygua rajy kuery oxĩmba ma, kuaray ijapuꞌaꞌia katy guigua kuery po py omboaxaa rire.” e5,.Haꞌe kuery ojayapa ꞌrã kaꞌaguy inhana ete teĩ”, heꞌi Senhor. “Haꞌe kuery ma tuku-karu gui hetave ꞌrã, mbovy eꞌỹ ꞌrã ikuai.7dg,.Haꞌe rami vy Egito pygua kuery ma mboi onha vy hevovo rei ovya rami ꞌrã onhendu, mbaꞌeta haꞌe kuery rovai hovaigua kuery ou ma oiny haxa reve, yvyra rakeꞌoa rami.cy,.Haꞌe ramo xondaro kuery peráta re haꞌe kuery ojou vaꞌekue voi vaka omongyra pyre rami ikuai teĩ ojekupe rerova vy ojavapa ꞌrã jogueravy. Joe nopuꞌãi ꞌrãe, mbaꞌeta haꞌe pygua kuery re ou imombaarã haꞌe ombopagaa aguã ára.pbY,.Egito yvy ma vaka raꞌy iporãve vaꞌe ramigua teĩ ou ma oiny mbytu kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui.Xa),.Haꞌe nunga rupi Egito pygua rajy kuery, pereko katu ke penembaꞌe rei-rei peraa aguã escravo-rã pendereraa katy. Mbaꞌeta Mênfis tetã ma ombovaipaa ma, omokanhymbaa ma avave rei noĩavei aguã rami.`/,.Haꞌe gui ma Huvixa Senhor ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe aipoeꞌi: “Anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Ou ꞌrã peteĩ ipoꞌakave ete vaꞌe, Tabor yvyty pavẽ gui yvatevea rami, haꞌe Carmelo yvyty yeꞌẽ yvýry oĩa rami ojekuaa porã vaꞌe.._U,.Haꞌe py ma Egito pygua huvixa Faraó ojavykya rei vy ixupe ‘Hevovo rei vaꞌe rive’, heꞌi ꞌrã okuapy, mbaꞌemo ojapoa ára omboaxa rive rire”, heꞌi.s^_,.Senhor ma heta ete ojapo onhepyxanga vy hoꞌa aguã rami. Haꞌe kuery joꞌa-joꞌa hoꞌa ovy vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Pevy ke, jajevypa ju nhaneretarã kuerya katy, nhanekyrĩꞌiague py, kyxe py nhanemombaa gui’, heꞌi ꞌrã.o]W,.Mbaꞌexa tu oitya ma penderuete raꞌangaa Toro pejea? Naiꞌaĩ ranhei ma voi, Senhor ae oity ramo.\,.“Pemombeꞌu ke povaꞌe ayvu Egito yvy re. Migdol py ke pendu uka, Mênfis haꞌe Tafnes tetã py guive. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: ‘Pejexa uka ke, peiko katupa, mbaꞌeta kyxe omomba ma heravy pendeyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javi’, peje ꞌrã.[5,. Haꞌe gui po rami Senhor ijayvu profeta Jeremias pe. Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou vy Egito yvy regua kuery re opuꞌã aguã re ijayvu.~Zu,. Yvy regua kuery oendu ma okuapy penemoxĩmbaarã ou rã, yvy jave rupi peneraxẽ rei nhendu ramo. Haꞌe vy pendea pygua ipyꞌa guaxukueve onha jogueravy vy ojeapi ꞌrã ipyꞌa guaxukueve mboae re. Haꞌe rami vy jojavi ꞌrã hoꞌapa.” +YO,. “Haꞌe gui Egito pygua rajy kuery, tapeo Gileade katy moã peru aguã. Haꞌe rami avi moã pejou reta teĩ ndaꞌevei, mbaꞌeta moã jipoi penemongueraarã.XX),. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma Senhor ára, Senhor ixondaro reta vaꞌe ngovaigua kuery ombopaga aguã. Haꞌe nunga rupi omomba ꞌrã kyxe py. Haꞌe ramo nhomomba ꞌrã inhakanhymba haꞌe tuguy py okaꞌupa peve. Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe ae oaꞌanga jojuka aguã, kuaray ijapuꞌaꞌia katy Eufrates yakã yvýry. xWi,. Neĩ ke kavaju árygua kuery, tapeo, pemondyi heravy karóxa mboguataa kuery, ipyꞌa guaxukueve haꞌe javi toẽmba avi. Etiópia pygua haꞌe Pute pygua kuery voi oo huꞌy jokoa reve, Líbia pygua kuery guyrapa oiporu kuaa vaꞌe voi. V ,.Egito pygua kuery ae ri Nilo yakã oxyry atãa rami oẽ jogueruvy vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy: ‘Nhaẽ vy jajaoꞌipa ꞌrã yvy jave rupi, nhambovaipa ꞌrã tetã ikuai vaꞌe, haꞌe pygua kuery haꞌe javi guive’, heꞌi teĩ.wUg,.“Mavaꞌe kuery tu Nilo yakã oxyry atãa rami oẽ jogueruvy vaꞌe, yakã yy omyĩ atã-atã vaꞌe rami?MT,.“Haꞌe kuery onha ratã teĩ ndaꞌevei ojava ete aguã, ipyꞌa guaxukueve teĩ ndoo jepei. Mbaꞌeta kuaray ijapuꞌaꞌia katy Eufrates yakã yvýry rupi onhepyxanga vy hoꞌapa joguerupy. S%,.Haꞌe rire teĩ mbaꞌexa tu aexa okyje vaꞌe ojevypa jogueruvy rã? Mbaꞌeta ipyꞌa guaxukueve re ipoꞌakaa raꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma guakykue re omaꞌẽ eꞌỹ re onhamba ojeꞌoivy, jovaive-ive re imongyjearã ombojere ouvy ramo”, heꞌi Senhor.3R_,.Pembokupe árygua kavaju, kavaju árygua kuery guive toĩmba. Haꞌe vy ngora hatã vaꞌe reve pejexa uka pavẽ. Pereko katu ke huꞌy, penhemonde guive pexo regua py.wQg,.“Pereko katu ke huꞌy jokoarã haꞌe nhomoꞌãa tuvixa vaꞌe. Haꞌe vy tapeo joe pepuꞌã aguã katy.VP%,.Egito yvy re ranhe ayvu oĩ, Egito pygua huvixa Faraó Neco xondaro kuery rovai. Mbaꞌe haꞌe vaꞌe xondaro kuery re Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor opuꞌã vy ipoꞌaka. Carquemis tetã re ipoꞌaka Eufrates yakã yvýry, irundy maꞌetỹ re ma Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ jave py. Haꞌe vy aipoeꞌi:~O w,. Egito pygua kuery rekorã re ijayvuague Po rami profeta Jeremias pe Senhor ombou oayvu yvy regua kuery rovai.N,-Haꞌe gui ndee haꞌvy ndeyvateve nheaꞌã teve? Enheaꞌãve eme haꞌe rami. Mbaꞌeta neꞌexa, avakue haꞌe javi áry xee ambou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe rã ndee ma rojapo ꞌrã nderekoverã rejou aguã rami, mamo rã rei reoa py”, heꞌi Senhor. PM,-Haꞌe ramo aipoeꞌi uka ndevy: “Po rami ijayvu Senhor: Neꞌexa, xee ma aitypa ju ꞌrã amopuꞌã vaꞌekue, haꞌe amondoro ju ꞌrã anhotỹ vaꞌekue. Haꞌe nunga oiko ꞌrã yvy jave re.VL%,-Ndee ma aipoꞌre vaꞌekue: “Xee tu ndaꞌevei ete aikovy! Mbaꞌeta xee aiko axya áryve Senhor ombou ndavyꞌaive aguã. Xekaneꞌõ ma xepoaẽ riaea py, ndajoui apytuꞌu aguã”, ꞌre vaꞌekue.KK,-— Baruque, po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu ndereko re.J },- Baruque pe Jeremias ayvu omombeꞌuague Josias raꞌy Joaquim Judá pygua huvixa vaꞌe irundy maꞌetỹ re ma oĩ jave profeta Nerias raꞌy Baruque ombopara oiny Jeremias ayvu kuaxia re. Haꞌe gui ixupe ju Jeremias ijayvu vy aipoeꞌi: I),,“Neꞌexa, po rami ꞌrã peikuaa. Egito pygua huvixa Faraó Hofra hery vaꞌe ma xee amboaxa ꞌrã hovaigua ijukaxea kuery po py, Judá pygua huvixa Zedequias minha hovaigua ijukaxea Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py amboaxaague rami ae”, heꞌi Senhor. HH ,,Povaꞌe nunga ajapo ꞌrã peikuaa aguã kovaꞌe tekoa py rombopaga ꞌrãa, haꞌe anhetẽ xeayvuague ojeupitypa ꞌrãa peẽ kuery re mbaꞌemo vai ambou aguã regua”, heꞌi Senhor.fGE,,Amongue eteꞌi ꞌrã kyxe gui oo jepe vy Egito yvy gui ojevy Judá yvy katy. Haꞌe rã Judá kuery Egito yvy re ikuai aguã oo vaꞌekue mboae ma oikuaapa ꞌrã xeayvu pa ojeupity vaꞌea, tyrã pa haꞌe kuery ayvu.vFe,,Mbaꞌeta neꞌexa, haꞌe kuery re xee aikuaa pota ꞌrã mbaꞌemo vai ambou aguã, mbaꞌemo porã ndaꞌei. Haꞌe ramo Judá kuery Egito yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi oiko vai ꞌrã kyxe py eꞌỹ vy karuai gui, okanhymba peve.IE ,,Haꞌe rami avi Judá regua Egito yvy re pendekuai vaꞌe, pendu ke Senhor ayvu: “Neꞌexa, xee ma aura ꞌrã xerery ipoꞌakapa vaꞌe rupi ae, rakaꞌe rã teĩ Egito yvy jave rupi Judá kuery juru gui nonhenduvei ma ꞌrã xerery rupi oura vy ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura’, heꞌi vaꞌe.gDG,,Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Peẽ haꞌe penderaꞌyxy kuery reve ma pendejuru py anho eꞌỹ pejejavypa pekuapy, pendepo py ae pejapo penhemboayvuague. Mbaꞌeta aipopeje: ‘Orexyete yva pygua pe ronhemboayvu rokuapy mbaꞌemo roapy haꞌe mbaꞌemo rykue romeꞌẽ aguã re. Haꞌe gui oreayvuague rojapopa ꞌrã’, peje vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi aỹ pejapopa na pendeayvuague, ojeupitypa ete aguã rami pejapo”, heꞌi.2C],,Jeremias aipoeꞌive ju heta vaꞌe kuery pe, kunhague pe guive: — Peẽ kuery Judá regua Egito yvy re pendekuai vaꞌe haꞌe javi, pejapyxaka ke Senhor ijayvua re.Bw,,Mbaꞌeta Senhor rovai ae pejejavy heakuã porã vaꞌe peapy pekuapya py. Napendu potai guive Senhor ayvu. Ixuguigua lei ojapo uka vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuai. Haꞌe nunga rupi ae ri pendere ou mbaꞌemo vai, aỹ jaexaa rami — heꞌi. \A1,,Any, pendeko vai pekuapya ma Senhor ndogueropoꞌakavei ma, ojeguarupy anho pejapo ramo. Haꞌe nunga rupi ae pendeyvy opyta tekoa veꞌỹ haꞌe nhomondyipaarã, haꞌe py jipoavei aguã, aỹ jaexaa rami ae.@,,— Senhor ndaꞌu hexarai haꞌe ndoikuaa potai ꞌrã ri haꞌe nungakue re, Judá regua tetã haꞌe Jerusalém mbyte rupi mbaꞌemo peapy pekuapyague re, peneramoĩ kuery voi, penderuvixa kuery, yvatekueve, haꞌe pendeyvy jave rupi ikuai vaꞌe ojapoague re?h?I,, Haꞌe kuery ombopagaa aguã re Jeremias ijayvuague Haꞌe ramo Jeremias ombovai heta vaꞌe kuery haꞌe javi: avakue, kunhague haꞌe pavẽ rei haꞌe rami ete ixupe ijayvu vaꞌekue guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: $>A,,Haꞌe rami avi oreme kuery reve eꞌỹ ri tyꞌy orexyete yva pygua pe romeꞌẽ heakuã porã vaꞌe haꞌe mbaꞌemo rykue roapy? — heꞌi okuapy. u=c,,Haꞌe gui aỹ ma orexyete yva pygua pe heakuã porã vaꞌe roapyaty gui roipytuꞌu rire, haꞌe ixupe mbaꞌemo rykue noromeꞌẽvei ma rire opa mbaꞌe oatapa orevy. Kyxe py roiko vaipa, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui guive.y<k,,Haꞌe rami ꞌrãgue py oreayvua rami ae ꞌrã rojapo. Haꞌe rami vy mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe roapyve tema ꞌrã yva re orexyete oĩ vaꞌe pe. Ixupe romeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo rykue orekuaiaty rami ae, oreramoĩ kuery ikuaiague rami guive, oreruvixave kuery haꞌe yvatekueve Judá regua tetã ikuai vaꞌe rupi haꞌe Jerusalém tetã mbyte rupi ikuaiague rami. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave ma orevy ndoatai vaꞌekue mbojape. Roiko porã vaꞌekue, mbaꞌemo vai ndoikoi guive.b;=,,— Nhanderuete rery rupi ayvu orevy remombeꞌu teĩ ore ma ndorojapoi ꞌrã ndeayvua.f:E,, Jeremias ayvu ombovai atã okuapyague Haꞌe gui Egito yvy re Patros py heta ikuai kunhague tuuete kuery mboae pe rive heakuã porã vaꞌe rapya kuery. Kunhague haꞌe rami ikuaia ma ime kuery oikuaa avi. Haꞌe rami vy ome kuery reve ijaty okuapy, heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve. Jeremias pe haꞌe kuery ombovai vy aipoeꞌi okuapy: 9#,,Haꞌe vaꞌe gui ma mavaꞌeve ndoo jepeai ꞌrã, Judá gui Egito yvy re ikuai aguã oo vaꞌekue regua. Ndoikoavei ꞌrã Judá yvy katy ojevy vaꞌerã, haꞌe katy ju ojevyxe teĩ. Haꞌe katy ndojevyavei ꞌrã, amongue eteꞌi oo jepe vaꞌekue eꞌỹ vy.” 8),, Mbaꞌeta Jerusalém tetã re ajapoague rami ae xee ambopaga ꞌrã Egito yvy re ikuai vaꞌe, kyxe, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue ambou vy.7-,, Haꞌe rami vy aipeꞌapa ꞌrã Judá regua okuaveꞌi vaꞌe Egito yvy re ikuai aguã onheaꞌã rei vaꞌekue. Haꞌe ramo haꞌe kuery omanomba ꞌrã haꞌe py ae. Kyxe py ojukaa ꞌrã, eꞌỹ vy karuai gui ꞌrã hoꞌa. Kyrĩgueꞌi haꞌe tujakueꞌi okanhymba ꞌrã. Kyxe py, eꞌỹ vy karuai gui omanomba ꞌrã. Ayvu vaipy ꞌrã ikuai, nhomondyipaarã, ojou vaipy haꞌe ojojai reipy.A6{,, Haꞌe rami vy Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Neꞌexa, aỹ penderovai arova ꞌrã xerova pendere ajapo vai aguã, Judá regua kuery amokanhymba aguã.t5a,, Mbaꞌeta aỹ peve peẽ kuery napenhemoꞌyvyĩꞌi, xerenonde teĩ pejererokyje rupi eꞌỹ pendekuai, mbaꞌeta xeguigua lei rupi eꞌỹ pendekuai, pendevy haꞌe peneramoĩ kuery pe xeayvu aeja vaꞌekue rupi eꞌỹ guive.” 4,, Penderexarai ma teve peneramoĩ kuery reko vaiague re, haꞌe Judá pygua huvixa kuery avakue haꞌe kunhague reko vaiague re? Penderexarai teve penderaꞌyxy kuery reve pendereko vaiague re, haꞌe Judá yvy re haꞌe Jerusalém mbyte rupi ae pendekuaiague re?+3O,,Mbaꞌe re tu xembopoxy teri pekuapy mbaꞌemo pendepo py pejapoa py rive? Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaa pe rive ꞌrã peapy heakuã porã vaꞌe Egito yvy re peoague py. Haꞌe rami py peẽ ae penhemokanhy peovy, haꞌe penhemoingo yvy regua kuery ojojai rei haꞌe ojou vai vaꞌerã.)2K,,Aỹ ma po rami ju ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: “Mbaꞌe re tu pendejeupe ae ri pejapo vaia rupi pendekuai? Mbaꞌeta Judá kuery mbyte gui pemokanhymba avakue, kunhague, kyrĩgue haꞌe okambu vaꞌe kuery voi, peẽ kuery vaꞌe regua oikove eꞌỹ aguã.c1?,,Haꞌe ramo mae ambou xepoxya haꞌe namboaxyveia. Judá re tetã ikuai vaꞌe áry ou, Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi guive. Haꞌe ramo ombovaipa pyre, tekoa veꞌỹ opyta, aỹ minha jaexaa rami”, heꞌi. 20],,Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu potai, neĩ ndojapyxakai gueko vai gui ojeko rerova eꞌỹ aguã, amboae ramigua tuuete kuery pe mbaꞌemo oapy okuapya gui guive.j/M,,Xee ma koꞌẽ raiꞌi guive haꞌe kuery pe ambou vaꞌekue xerembiguai profeta kuery, haꞌe kuery pe aipoeꞌi aguã: ‘Ndaꞌevei guĩ nunga ojeguarupy xee ajou vai vaꞌe pejapoa rupi pendekuai aguã’, heꞌi aguã.A.{,,Haꞌe kuery re haꞌe nunga oiko mbaꞌemo vai anho ojapoague re. Xembopoxy rive okuapy amboae ramigua tuuete re ovapa vy, haꞌe vaꞌe pe heakuã porã vaꞌe oapy aguã. Haꞌe nunga ma teĩgueve voi haꞌe kuery oikuaa vaꞌekueꞌỹ, neĩ peẽ kuery, peneramoĩ kuery voi oexa kuaa vaꞌekueꞌỹ teĩ.z-m,,“Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: Pexa ma opa mbaꞌe vai Jerusalém haꞌe Judá re tetã ikuai vaꞌe áry ambou vaꞌekue. Neꞌexa, aỹ minha tekoa veꞌỹ ma opyta, haꞌe py ikuai vaꞌekue jipoavei., 7,, Egito yvy re judeu kuery ikuai vaꞌe ojerovia eꞌỹa re ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou Jeremias pe, judeu kuery Egito yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi reko re, Migdol tetã py, Tafnes, Mênfis haꞌe Patros yvy re ikuai vaꞌe re guive. Haꞌe vy aipoeꞌi:6+e,+ Omboaꞌypa ꞌrã ita mbaꞌemo raꞌangaarã Egito yvy re omopuꞌã mbyre, Bete-Semes py ikuai vaꞌekue. Oapypa ꞌrã guive oo Egito pygua kuery ruete peguare.’ ” O*,+ Mbaꞌeta omoendy ꞌrã oo Egito pygua kuery ruete peguare, oapypa ꞌrã. Haꞌe rã mbaꞌemo raꞌangaa opyta vaꞌe ma oipeꞌapa ꞌrã heravy. Oipeꞌapa ꞌrã heravy mbaꞌemo Egito yvy re ikuai vaꞌekue, vexaꞌi re opena vaꞌe kamixa puku py onhemonde ovya rami avi. Haꞌe rami vy oo porã ju ꞌrã haꞌe gui.o)W,+ Haꞌe vaꞌe ou vy ombovaipa ꞌrã Egito yvy. Haꞌe rami vy ojuka ꞌrã ojuka pyrã ikuai vaꞌe haꞌe javi, escravo-rã heraa pyrã ma ogueraa ꞌrã escravo-rã, haꞌe rã kyxe py ojuka pyrã ma kyxe py ae ꞌrã ojukapa.|(q,+ Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Neꞌexa, apy ae xee ambou ꞌrã xerembiguai Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor. Haꞌe vy henda opena atyrã amoĩ uka ꞌrã kovaꞌe ita ambojeꞌa uka vaꞌekue áry. Haꞌe ramo kovaꞌe ita áry rupi ojapo ꞌrã oguyꞌi guenda openaaty aoꞌiarã.3'_,+ “Eraa ndepo py ita tuvixakueveꞌi, haꞌe embojeꞌapa pyrõa yvy jykue guigua py, Faraó rokẽ rexeiꞌi Tafnes py oĩ vaꞌe py. Judeu regua avakue oexaa py ejapo.)&K,+ Egito yvy re Nabucodonosor ipoꞌaka aguã re Jeremias ijayvuague Haꞌe gui ma Tafnes tetã py Senhor oayvu ombou ju Jeremias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:p%Y,+Haꞌe rami vy ovaẽmba Egito yvy re, Senhor ayvu noendu potai vy. Tafnes tetã py ovaẽmba okuapy. $,+Ogueraa avakue, kunhague, kunumigueꞌi, haꞌe huvixa rajy kuery. Ogueraa avi heta vaꞌe kuery Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌea py jopya kuery ruvixa Nebuzaradã oeja vaꞌekue haꞌe javi. Ogueraa avi profeta Jeremias, Nerias raꞌy Baruque guive.f#E,+Haꞌe rami ꞌrãgue py Careá raꞌy Joanã haꞌe xondaro ruvixa kuery ogueraapa Judá regua kuery okuaveꞌi vaꞌekue. Haꞌe javi regua mbyte rupi ojavapaague gui ojevypa vaꞌekue Judá yvy re ju ikuai aguã teĩ.",+Haꞌe rami py Careá raꞌy Joanã nonheꞌẽ rendui Senhor Judá yvy re opyta aguã, xondaro ruvixa kuery, neĩ heta vaꞌe kuery voi.G!,+Nerias raꞌy Baruque rima nemboꞌe raꞌe orerovai, caldeu kuery po py oremboaxa aguã, haꞌe kuery orejukapa, eꞌỹ vy Babilônia katy escravo-rã orereraapa aguã — heꞌi okuapy. 7 g,+Haꞌe ramo Jeremias pe ijayvu okuapy Hosaías raꞌy Azarias, Careá raꞌy Joanã haꞌe avakue onhemboyvate rei vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Po rami ndeayvua ma apu, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete nanemboui aipoꞌre aguã: “Peo eme Egito katy penderekoa aguã haꞌe py”, ꞌre aguã.Z /,+ Egito katy heta vaꞌe kuery Jeremias ogueraa okuapyague Haꞌe rami py heta vaꞌe kuery pe Jeremias omombeꞌupa Senhor Nguuete ijayvuague haꞌe javi, Senhor Tuuete omombeꞌu aguã ombou vaꞌekue.7g,*Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma peikuaa pota porã povaꞌe re: Pemanomba ꞌrã kyxe gui, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui, Egito yvy re penderekoa aguã peoxeague py ae. 6e,*Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga haꞌe javi aỹ peẽ kuery pe amombeꞌu porã teĩ ndapejapyxakai pekuapy Senhor Penderuete peteĩve ayvu pendevy amombeꞌu vaꞌe re voi.'G,*Mbaꞌeta peẽ ma penderekove rekovia ae pejekore, mbaꞌeta Senhor Penderuete pe aporandu aguã peju vy aipopeje vaꞌekue: “Eporandu orere Senhor Nhanderuete pe. Haꞌe gui orevy pe emombeꞌu ju Senhor ijayvuague haꞌe javi. Haꞌe ramo ma rojapopa ꞌrã”, peje vaꞌekue ri."=,*Mbaꞌeta Judá regua pekuaveꞌi vaꞌe, pendevy pe Senhor “Tapeo eme Egito katy” heꞌi rire penderexarai eme kovaꞌe ára pendevy xeayvuague re.pY,*Mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: “Jerusalém pygua kuery áry xepoxya haꞌe ajou vaia ambouague rami avi pendeꞌáry voi ambou ꞌrã xepoxya, Egito katy peo ramo. Ayvu vaipy ꞌrã peiko, nhomondyipaarã guive. Pendeavykya rei ꞌrã, napendejou porãavei ꞌrã. Haꞌe ramo ndapexavei ꞌrã kovaꞌe tekoa.”,Q,*Haꞌe ramigua ae ꞌrã oiko avakue Egito katy oo aguã ojee omoĩ vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe kuery omanomba ꞌrã kyxe gui, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui. Haꞌe kuery vaꞌe regua ndokuavei ꞌrã peteĩve, ndoo jepei ꞌrã mbaꞌemo vai haꞌe kuery áry ambou vaꞌe gui.”7g,*povaꞌe nunga oiko ꞌrã pendere: kyxe revegua pekyjeague penderupity ꞌrã Egito yvy re, karuai pekyjeague voi penderakykue monha ꞌrã, haꞌe py pemanomba aguã rami.lQ,*Haꞌe rami ri aipopeje ramo aỹ pejapyxaka Senhor ayvu re, Judá pygua pekuaveꞌi vaꞌe. Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Egito yvy re penderekoa aguã katy peo aguã pendejee pemoĩ ete ramowg,*aipopeje ꞌrã: ‘Any, Egito yvy re ꞌrã roo, mbaꞌeta haꞌe py ma ndoroexavei ꞌrã joe opuꞌã vaꞌe, noroenduvei ꞌrã guive mimby guaxu pu, haꞌe mbojape ndoatavei ꞌrã orevy. Haꞌe py ae ꞌrã orekuai’, peje ꞌrã.,* Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ‘Oreyvy re ndoropytai ꞌrã’ peje ꞌrã, xapyꞌa rei Senhor Nhanderuete ayvu napendui vys_,* “Haꞌe rami vy xee roipytyvõ ꞌrã, romboaxya rupi roguereko ꞌrã pendeyvy re ae penderekoa aguã.T!,* Pekyje eme guive Babilônia pygua huvixa gui, pekyjeague rami eꞌỹ. Pekyjeve eme ixugui, mbaꞌeta xee ae aiko ꞌrã peẽ kuery reve, rogueraa jepe haꞌe ipo gui roipeꞌa aguã”, heꞌi Senhor.J ,* “Kovaꞌe yvy re ri pepyta ramo romboyvate ꞌrã, roity ꞌrã ndaꞌei. Xee ronhotỹ ꞌrã, noromondorovei ꞌrã guive, mbaꞌeta xee ndaꞌevei aiko mbaꞌemo vai pendere ambouague re. ,* Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Po rami ijayvu Senhor Israel kuery Ruete, henonde peẽ kuery xevy pejerure uka rire.+,*Haꞌe ramo oenoĩ Careá raꞌy Joanã, hexevegua xondaro ruvixa kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve voi.B,*Haꞌe gui ma dez araa py Senhor oayvu ombou Jeremias pe.X),*Ijayvua iporã eꞌỹ vy ipoyi vaꞌe teĩ ronheꞌẽ rendu ꞌrã Senhor Nhanderuete, ixupe ndevy roporandu uka rire. Senhor Nhanderuete ronheꞌẽ rendu ꞌrã oremoingo porã aguã — heꞌi okuapy. V %,*Haꞌe kuery aipoeꞌive ju Jeremias pe: — Haꞌe gui Senhor Nderuete ayvu orevy guarã ndevy ombou vaꞌe ndorojapopai ri ramo tove Senhor anhetẽ rupi haꞌe ojeroviapy oikoa rupi topuꞌã orerovai.# ?,*Haꞌe ramo haꞌe kuery pe profeta Jeremias aipoeꞌi: — Pendeayvua xee roendu ma vy aporandu ꞌrã Senhor Penderuete pe pendeayvuague rami. Pendevy guarã Senhor ijayvua haꞌe javi ma amombeꞌu porã ꞌrã pendevy. Pendevy namombeꞌu eꞌỹi ꞌrã mbaꞌeve — heꞌi.  ,*Eporandu ke Senhor Nderuete pe orevy oikuaa uka aguã tape marã katy roo aguã, haꞌe mbaꞌe pa rojapo aguã re — heꞌi. ,*Haꞌe rami vy aipoeꞌi okuapy profeta Jeremias pe: — Ndevy pe rojerure Senhor Nderuete pe reporandu aguã orere haꞌe kovaꞌe kuery okuaveꞌi vaꞌe haꞌe javi re. Mbaꞌeta heta orekuai vaꞌekue ri mbovyꞌi aỹ orekuai, nderexa py ae rexaa rami.{  q,* Egito katy heta vaꞌe kuery oo eꞌỹ aguã re Jeremias ijayvuague Haꞌe gui Careá raꞌy Joanã reve xondaro ruvixa kuery ovaẽmba, Hosaías raꞌy Jezanias haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi, yvatekueve haꞌe yvyĩgueve voi.>u,)caldeu kuery gui. Mbaꞌeta okyje rei okuapy, mbaꞌeta Aicão raꞌy Gedalias yvy re opena vaꞌerã Babilônia pygua huvixa omoĩ vaꞌekue ri Netanias raꞌy Ismael ojuka rire. zm,)Haꞌe kuery ogueraa vy opyta ranhe Gerute-Quimã tekoa Belém katyꞌi oĩ vaꞌe py, Egito yvy katy ojavaxe vyjM,)Haꞌe gui Careá raꞌy Joanã haꞌe hexevegua xondaro ruvixa kuery ogueru ju heta vaꞌe kuery Netanias raꞌy Ismael oipokua reve Mispa gui ogueraa vaꞌekue, Aicão raꞌy Gedalias ojuka ma rire. Haꞌe vaꞌe kuery ma avakue ipyꞌa guaxukueve joe opuꞌãa pygua, kunhague, kunumigueꞌi haꞌe eunuco kuery Gibeão py ojou vy ogueraa vaꞌekue.s_,)Haꞌe rã Netanias raꞌy Ismael ma oo jepe Joanã gui. Oito avakue reve oo Amom ramymino kuery yvy re. zm,)Haꞌe rami vy Mispa gui Ismael oipokua reve ogueraa vaꞌekue ojevy vy oopa okuapy Careá raꞌy Joanã-a katy.!;,) Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery Ismael ogueraa vaꞌekue ma Careá raꞌy Joanã haꞌe hupivegua xondaro ruvixa kuery ou rã oexa vy ovyꞌa rei okuapy.0Y,) ogueraa ojeupegua avakue haꞌe javi. Haꞌe vy ojeꞌoi Netanias raꞌy Ismael re opuꞌã aguã. Haꞌe vy ojeupity yupa tuvixa vaꞌe Gibeão py oĩ vaꞌe yvýry.`9,) Oipokuaa reve ogueraa pyre kuery Joanã ogueraa jepepaague Haꞌe nunga Careá raꞌy Joanã oendu, hexevegua xondaro ruvixa kuery haꞌe javi voi. Netanias raꞌy Ismael ojapo vaiague haꞌe kuery oendu vyc?,) Haꞌe gui Mispa tetã py opyta vaꞌekue Ismael ogueraapa oipokua reve, huvixa rajy kuery haꞌe heta vaꞌe kuery Mispa py opyta vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe kuery re jopya kuery ruvixa Nebuzaradã opena ukaague Aicão raꞌy Gedalias pe. Haꞌe kuery ae Netanias raꞌy Ismael ogueraapa oipokua reve. Amom ramymino kuery yvy katy oo. dA,) Yvykua Gedalias revegua avakue reꞌõgue Ismael omomboague ma huvixa Asa ojoꞌo vaꞌekue, hexe Israel pygua huvixa Baasa opuꞌã ramo ojoko aguã. Haꞌe vaꞌekue ae ju Netanias raꞌy Ismael omonyẽ teꞌõgue. ;~o,)Haꞌe rã haꞌe kuery vaꞌe regua dez avakue okuave vaꞌe aipoeꞌi okuapy Ismael pe: — Orejuka eme, mbaꞌeta roguereko trigo, cevada, azeite haꞌe ei romoĩ porã vaꞌekue. Peteĩ mbaꞌety py ma ronhomi — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo ojuka eꞌỹ re oeja, amboae kuery ojukaague rami eꞌỹ. :~}|{xzyy5xZwsvvuIttWsarAqpnm-kjiigffedocpbu``V_b^]\'[7ZYXvWWPVV$UT SQPOO+NMLtKKcJI'H7G`F=ECCWAAS@?i>t=<;:988 6665]433 2]130//.^-Y,+*)(('Y&-%#""D!K s;IXahp-mBa @  ecJVKTZ-,3*Babilônia áry rupi yeꞌẽ ou ramo yai opuꞌã-puꞌã vy ojaoꞌipa ꞌrã.=s,3)“Haꞌe rami py ae ꞌrã Babilônia tetã oitya. Oipeꞌaa xapyꞌa ꞌrã, yvy regua ojou porãmba teĩ. Babilônia opyta ꞌrã yvy regua kuery onhemondyipa reia vaꞌe rive.),3(“Ajapo ꞌrã vexaꞌi raꞌy kuery ojukaa aguã katy oguejypaa rami avi haꞌe kuery voi okanhymba aguã, vexaꞌi haꞌe kavara rami ete. r],3'Haꞌe gui haꞌe kuery okaruxe ramo haꞌe kuery pe ajapo uka ꞌrã peteĩ ngaru, amongaꞌupa ꞌrã guive. Haꞌe ramo haꞌe kuery ovyꞌapa rei ma vy okepa ꞌrã okuapy, rakaꞌeve rã peve ꞌrã nomyĩvei”, heꞌi Senhor._7,3&Guary onhendua rami haꞌe kuery onhendu teĩ, guary raꞌy kuery okororõ reia rami.N,3%Haꞌe ramo Babilônia opyta ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue aty, jagua-tuvy nheꞌẽ ikuai atyrã rive, nhomondyipaarã haꞌe ojojai rei pyrã. Haꞌe gui ndaꞌipoai ꞌrã haꞌe py oĩ vaꞌerã.P,3$Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, aikuaa pota ꞌrã pendereko re, haꞌe roepy ꞌrã pendeapo vaiague re. Haꞌe rami vy amboypa ꞌrã haꞌe kuerya py yy haꞌe ygua ikuai vaꞌe.oW,3#Haꞌe gui ma Sião pygua aipoteꞌi: ‘Tove Babilônia re toiko xeapo vaiague haꞌe xeroꞌo ombovaipaague ramigua.’ Jerusalém pygua aipoteꞌi: ‘Tove caldeu kuery re toĩ xeruguy omoẽague re opaga aguã’, teꞌi.” !,3"“Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ma oremokanhymba, oremouꞌũmba haꞌe oreapo mbaꞌemo ryrukue oiporuve pyrã eꞌỹ. Yy rupigua rami rive oremondoropa, haꞌe vy guye omonyẽ tembiꞌu iporãve vaꞌe orerereko vaꞌekue, haꞌe gui ma orembojevypa ju.}s,3!Mbaꞌeta po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: “Babilônia tetã opyta mbaꞌemo moaꞌyĩaty ombojoja pyre, opyrõmba porãꞌi mbyre rami, mbaꞌeta hareꞌỹ re ovaẽ ꞌrã omonoꞌõa aguã ára”, heꞌi. 3,3 yakã oaxaaty ikuai vaꞌe re ipoꞌakapaague, oo ikorapa vaꞌekue oapypaague, haꞌe gui joe opuꞌãa pygua kuery ndaekorãveipa okuapya guive. :m,3Haꞌe nunga rupi kuaxia reraa haꞌe ayvu mombeꞌuarã kuery jorire-rire oẽ ꞌrã ojeꞌoivy, Babilônia pygua huvixa pe omombeꞌu aguã jovaive gui hetã oipeꞌapaague,zm,3Haꞌe ramo Babilônia pygua ipyꞌa guaxukueve teĩ nopuꞌãvei ꞌrã joe, oo ikorapa vaꞌe py tema ꞌrã onhemi. Naꞌimbaraetevei ma, kunhague rami ikangy vaꞌe. Haꞌe kuery ro okaipa, haꞌe tetã kora rokẽ jokoa omopẽmbaa ma.G,3Haꞌe gui yvy oryryi vy omyĩ rei oiny haxya re, mbaꞌeta Babilônia rovai Senhor onhembopyꞌaa oĩ atã vaꞌe meme, Babilônia yvy tekoa veꞌỹ ojapo aguã, haꞌe py noĩavei aguã.*M,3Hovai guarã penoĩ yvy regua kuery, Média pygua huvixave kuery voi, haꞌe pygua opena vaꞌe haꞌe huvixa kuery, openaa rupigua kuery haꞌe javi guive.” 1,3“Pemopuꞌã bandeira yvy re, pemonheꞌẽ mimby guaxu guive yvy regua kuery ikuaia rupi. Penoĩmba yvy regua kuery Babilônia rovai guarã. Penoĩ Ananote, Mini haꞌe Asquenaz tetã pygua kuery. Hovai guarã pemoĩ xondaro kuery ruvixa, peru ruka kavaju tuku-karu rami.3,3Reĩague gui ma noguenoẽai ꞌrã ita, neĩ oo ytarã haꞌe oo rendarã, tekoa veꞌỹ rojapo rire rakaꞌe rã peve guarã”, heꞌi Senhor. :m,3“Neꞌexa, ndee ma yvyty nhomokanhya yvateve vaꞌekue, yvyty haꞌe javi mokanhya reiko vaꞌekue ri xee ma nderovai aiko”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Nderovai aupi ꞌrã xepo, itaova áry gui roity ꞌrã yvyꞌã guy katy, haꞌe reĩague ajapo ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue aty okai oiny vaꞌe rive. #,3Haꞌe rami teĩ pexaa py ae ambopaga ꞌrã Babilônia haꞌe caldeu kuery haꞌe javi, Sião tetã py ojapo vaiague re”, heꞌi Senhor.0 Y,3Ndevy amokanhy uka vexaꞌi re opena vaꞌe haꞌe hymba kuery, yvy oikaraĩ vaꞌe haꞌe vaka ombaꞌeapo vaꞌe, yvy re opena vaꞌe kuery haꞌe yvatekueve guive.l Q,3Ndevy amokanhy uka avakue haꞌe kunhague, tujakue haꞌe ipyaukue, kunumigue haꞌe kunhataĩgue.h I,3Ndevy pe amokanhy uka kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery. Amokanhy uka karóxa haꞌe ija kuery.; o,3“Haꞌe gui ndee Babilônia ma xerembiporu mbaꞌemo mbotaa rami areko, joe apuꞌãa rupi aiporu vaꞌekue. Ndevy pe ambovaipa uka yvy regua, amokanhy uka huvixa kuery guive.F,3Haꞌe rã Jacó peguarã Meꞌẽare ma haꞌe rami eꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe ma opa mbaꞌe moingoare, haꞌe Israel kuery ma ixupegua ikuai. Hery Senhor ma Senhor ixondaro reta vaꞌe. ta,3Haꞌe nunga ma mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe, ojojai rei pyrã rive. Nhombopagaa ára py okanhymba ꞌrã.,3Haꞌe rã avakue ma naiꞌarandui haꞌe mbaꞌeve ndoikuaai vaꞌe meme. Ouro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi oxĩmba vaꞌerã meme mbaꞌemo raꞌangaarã ojapoague re, mbaꞌeta taꞌangaa ikuai vaꞌe ma anhetẽgua eꞌỹ meme, ipytuẽ vaꞌeꞌỹ guive.\1,3Haꞌe gui yapu onhendu atã aguã rami ojapo ramo yva re yy oĩ vaꞌe omyĩ ꞌrã, haꞌe yvy apy gui opuꞌã ꞌrã ouvy yvyxĩ. Omoingo avi ꞌrã overa vaꞌe oky aguã, oguenoẽ yvytu guive oĩaty gui.w,3“Haꞌe ae ma ko yvy ojapo vaꞌekue opoꞌakaa rupi. Oikuaapaa rupi onhono yvy, haꞌe oꞌarandua rupi oipyo yva.,3Mbaꞌeta ojee ae Senhor ixondaro reta vaꞌe oura vy aipoeꞌi: ‘Anhetẽ ndere ambou ꞌrã avakue tuku-karu rami heta vaꞌe nemonyẽarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ndere ovyꞌa rei ꞌrã uva umbiria kuery ovyꞌa reve ojapukaia rami’, heꞌi. ,3 Ndee Babilônia, yy heta rei vaꞌe yvýry reĩ haꞌe mbaꞌemo rerekopa vaꞌe, ovaẽ ma rekanhy aguã, rejoupaxe reiague reve.-,3 Pemopuꞌã bandeira Babilônia tetã kora rovai pepuꞌã aguã. Pemoĩ retave jopya kuery, pemoĩ nhoarõarã, pemaꞌẽ mbegue joe pepuꞌã xapyꞌa aguã. Mbaꞌeta Senhor haꞌe rami aguã re onhembopyꞌa, haꞌe gui ojapo ete Babilônia pygua kuery re ijayvuague.X),3 “Pemboakua huꞌy! Pereko katu huꞌy jokoa! Mbaꞌeta Senhor omokyreꞌỹ Média pygua huvixa kuery Babilônia rovai guarã, omombaxe vy. Haꞌe rami vy Senhor joepy ꞌrã, ojeupegua templo oepya rupi.jM,3 Senhor nhanemboeko porã ju. Peju, nhamombeꞌu Sião py Senhor Nhanderuete ojapo vaꞌekue.” T~!,3 “Haꞌe rami avi nhamongueraxe teĩ Babilônia vaꞌeri ndokuerai ae. Peja haꞌvy, peteĩ-teĩ tapeo pendeyvy katy ae. Mbaꞌeta yva re peve ovaẽ haꞌe kuery opaga aguã, arai yvateve vaꞌe peve.},3Haꞌe gui ma Babilônia oitya xapyꞌa ramo ivaipa. Pejaeꞌo hexe, haꞌe peru moã ijai reguarã. Xapyꞌa rei okuera nho ꞌrã.”r|],3“Babilônia ma karo ouro guigua Senhor po py oĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe py ma omongaꞌupa vaꞌekue yvy regua kuery haꞌe javi. Mbaꞌeta vinho haꞌe py oĩ vaꞌe ma yvy regua kuery oyꞌu vy naꞌinhakã porãvei vaꞌekue.l{Q,3Pejavapa ke Babilônia mbyte gui, peteĩ-teĩ penderekove reve peo jepe. Penhemokanhy uka eme haꞌe kuery reko vaia py. Mbaꞌeta ovaẽ ma Senhor ombopaga aguã ára. Haꞌe rami vy omboekovia ꞌrã haꞌe kuery ikuaiague. mzS,3Mbaꞌeta Israel haꞌe Judá kuery ma Nhanderuete Senhor ixondaro reta vaꞌe ndoejai imeveꞌỹ vaꞌe rami ikuai aguã. Haꞌe rã caldeu kuery ma ipo kyꞌapa vaꞌe ikuai Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe renonde.dyA,3Haꞌe kuery omano vy toꞌapa caldeu kuery yvy re, tape ikuai vaꞌe rupi topyaxapa oupy.Kx,3Tove huꞌy momboa kuery tomoxã guapa ngovaigua kuery huꞌy momboa haꞌe huꞌy jokoa revegua rovai. Pejuka eꞌỹ eme haꞌe kuery regua kunumigue, pemokanhymba ixondaro kuery haꞌe javi.Sw,3Babilônia re ambou ꞌrã mbaꞌemo pirekue mbovevea kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma omboveve vy oipeꞌapa ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy gui. Mbaꞌeta okanhya ára ou ꞌrã jova-jovai gui imbojexavaiarã.tv c,3 Babilônia pygua kuery ipoꞌakapa vaꞌekue oitypaa aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor ijayvu po rami: “Neꞌexa, Babilônia pygua kuery rovai xee ambou ꞌrã yvytu tetã mbovaipaarã, Lebe-Camai pygua kuery rovai guive.u ,2.Haꞌe gui Babilônia oipeꞌaa rã onhendu vaꞌe gui oryryipaa ꞌrã yvy jave rupi. Yvy regua ikuaia rupi haxẽa onhendu. #t?,2-Haꞌe nunga rupi pendu pota Babilônia rovai Senhor onhembopyꞌaa oikuaa uka vaꞌe, caldeu kuery yvy re ojapo aguã ojee omoĩ vaꞌekue re. Mbaꞌeta anhetẽ mymba kuery regua kyrĩveꞌi vaꞌe teĩ oipeꞌapaa ꞌrã, ikuaiaty voi ombovaipa ꞌrã haꞌe pygua kuery káuxa.s,2,Neꞌexa, guary raꞌy minha Jordão yakã yvýry kaꞌaguy oĩ vaꞌe gui ou ꞌrã vexaꞌi nhuũ hovya rupi okaru okuapy vaꞌe rovai, haꞌe rami ae avi xee voi aipeꞌapa vyvoi ꞌrã Babilônia tetã gui, haꞌe hekovia amoĩ ꞌrã xee ae amoĩxe vaꞌe. Mavaꞌe tu xee rami ete oiko? Mavaꞌe tu xere oikuaa pota kuaa ꞌrã? Mavaꞌe joe opena vaꞌe tu xejoko ꞌrã?”#r?,2+Haꞌe kuery reko omombeꞌua rã Babilônia pygua huvixa oendu avi. Haꞌe rami vy ipo kangypa. Tekorã veꞌỹ anho oendu, kunha imemby raxya ramigua.'qG,2*Guembiporu ogueru ꞌrã guyrapa haꞌe huꞌy guaxu. Haꞌe kuery ma ipyꞌa ratã vaꞌe, nanhomboaxy kuaai vy. Haꞌe kuery onhendua ma yeꞌẽ revovo ratãa rami ꞌrã nhaendu. Kavaju áry jogueru, peteĩ-teĩ hyxy porãꞌi ꞌrã pendere opuꞌã aguã, Babilônia pygua kuery."p=,2)“Neꞌexa, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ou ma oiny peteĩ regua. Yvy apy gui yvy regua opuꞌã reta ꞌrã jogueruvy, heta avi ꞌrã huvixa kuery.noU,2(Mbaꞌeta Nhanderuete Sodoma haꞌe Gomorra ombovaipaague rami tetã haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe reve, haꞌekue rami ae Babilônia py voi avave noĩavei ꞌrã, neĩ peteĩve ava ma voi ndoikoai ꞌrã”, heꞌi Senhor. n,2'Haꞌe nunga rupi Babilônia opyta ꞌrã mymba inharõ vaꞌe tekoa eꞌỹa regua ikuaiaty rive, jagua-tuvy nheꞌẽ, haꞌe nunga. Guyra-nhandu voi ikuai ꞌrã haꞌe py. Ndaꞌipoavei riae ꞌrã, ikuai jevy-jevy peve noĩavei ꞌrã haꞌe py.imK,2&Kyxe ou avi ꞌrã yy itui vaꞌe áry, haꞌe ramo typa ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy ma taꞌangaa ojapo pyre pegua, haꞌe py ikuai vaꞌe naꞌinhakã porãi okuapy haꞌe nunga ndaꞌevei ete vaꞌe rupi vy rive.l,2%Kyxe ou avi ꞌrã hymba kavaju kuery, joe opuꞌãa pygua karóxa, haꞌe joegua eꞌỹ-eꞌỹ ikuai vaꞌe áry. Haꞌe ramo kunhague rami meme ꞌrã opyta. Kyxe ou avi ꞌrã mbaꞌemo porã omoĩ porãaty áry, haꞌe ramo oipeꞌapaa ꞌrã.Mk,2$“Kyxe ou ꞌrã ijayvu rive vaꞌe kuery áry, haꞌe ramo opyta ꞌrã inhakã porã eꞌỹ vaꞌe meme. Haꞌe pygua ipyꞌa guaxukueve áry guive ou ꞌrã, haꞌe ramo onhemondyipa ꞌrã.j,2#Haꞌe rami ꞌrãgue py caldeu kuery áry ombou ꞌrã kyxe revegua, Babilônia pygua kuery haꞌe yvatekueve áry”, heꞌi Senhor.iy,2"Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery repyarã ma imbaraete, Senhor ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe. Haꞌe ma oikuaa pota ꞌrãe haꞌe kuery re. Haꞌe rami vy omombytuꞌu ꞌrã haꞌe kuery yvy, haꞌe rã Babilônia yvy ma nomombytuꞌui ꞌrãe.%hC,2!Haꞌe gui po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: “Israel haꞌe Judá kuery ojexavai okuapy. Heraare kuery oguereko tema guekoa py, nomondoukai ae._g7,2 Haꞌe ramo onhemboyvate vaꞌekue onhepyxanga vy hoꞌapa ꞌrã, imopuꞌãarã ndoikoai ꞌrã guive. Haꞌe rami vy haꞌe kuery retã ikuai vaꞌe re amboja ꞌrã tata jova-jovaive rupi omomba vaꞌerã.” f%,2“Renhemboyvate rei vaꞌe, neꞌexa, xee ma nderovai aiko”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. “Mbaꞌeta ou ma rombopaga aguã ára.'eG,2Haꞌe nunga rupi haꞌe pygua kunumigue hoꞌapa ꞌrã tape rupi, avakue joe opuꞌãa pyguare voi okyrirĩmba ꞌrã haꞌe vaꞌe ára”, heꞌi Senhor.%dC,2“Penoĩmba guyrapa revegua kuery Babilônia re oupa aguã. Pendeaty ijerea jovaive rupi, mavaꞌeve too jepe eme. Pemboekovia peteĩ-teĩ ojapo vaiague. Ojapoague haꞌe javi rami ae pembopaga, mbaꞌeta Senhor Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rovai onhemboyvate rei rire.*cM,2Haꞌe gui Babilônia yvy gui onha vy oo jepe vaꞌekue ma Sião py ovaẽa py omombeꞌu ꞌrã okuapy Senhor Nhanderuete pegua templo oepy vy nhombopagaague. 1b[,2Kyxe py pejukapa toro kuery ipyꞌa guaxukueve. Haꞌe kuery toguejypa ojukapaa aguã katy. Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe, hiꞌára ou ma ramo ambopaga aguã.Ga,2Haꞌe gui yvy apy re pendekuai vaꞌe, peju, pepuꞌã hovai, peipeꞌa mbaꞌemo omoĩ porãaty, pemombyta mbaꞌemo raꞌykue aty rive, pembovaipa katuĩꞌi, hembyre aguã rami eꞌỹ.J` ,2Senhor guembiporu omoĩ porãaty oipeꞌa vy haꞌe gui oguenoẽ opoxya rupi oiporu vaꞌerã. Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe ma mbaꞌemo oguereko caldeu kuery yvy re ojapo vaꞌerã._7,2Mbaꞌeta ndee Babilônia pygua, ndere nhuã ajayvy vy romboꞌa vyvoi, reikuaa eꞌỹ re. Xapyꞌa py rojopy vy romboꞌa, Senhor rovai reiko rire.^,2Yvy jave rupi karavo mbotaa nhomboaꞌypaare ma omboaꞌypaa avi. Haꞌe ramo Babilônia tetã opyta yvy regua kuery onhemondyipa aguã.A]},2“Yvy re oiko joe opuꞌã nhendua haꞌe nhomombaarã.+\O,2“Haꞌe gui ndee kyxe revegua, tereo naxenheꞌẽ rendui ete vaꞌekue yvy re, tereo haꞌe vaꞌe yvy regua opaga aguã rami ikuai vaꞌe kuery rovai. Emokanhymba ete, haꞌe gui haꞌe kuery rakykue rupi reo vy embovaipave ju heravy. Ejapopa tema ajapo ukaa rami ae”, heꞌi Senhor.d[A,2Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe ára, haꞌe vaꞌe jave ma Israel kuery ojejavyague oekaa teĩ ndojouavei ꞌrã. Judá regua ojejavya voi ndojouai ꞌrã, mbaꞌeta aperdoa ꞌrã okuave vaꞌerã aeja vaꞌekue. Z,2Haꞌe rã Israel kuery ma ajapo ꞌrã guekoa katy ae ju ojevypa aguã rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru ju ꞌrã okuapy nhuũndy Carmelo haꞌe Basã regua rupi, Efraim regua yvyty rupi, haꞌe Gileade yvy re ju ikuai vy okaru porã ꞌrã.”EY,2Haꞌe ramo po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: “Neꞌexa, ambopaga ꞌrã Babilônia pygua huvixa, ijyvy guive, Assíria pygua huvixa ambopagaague rami avi.JX ,2Mbaꞌeta Israel kuery ma vexaꞌi kanhygue rami ikuai, guary omonhamba vaꞌekue rami. Jypy hoꞌu vaꞌekue ma Assíria pygua huvixa, haꞌe gui opa vygua ma Nabucodonosor ju omokãguepa.”dWA,2Babilônia tetã gui pemomba omaꞌetỹ vaꞌe haꞌe foice py mbaꞌemo omonoꞌõ vaꞌe kuery. Haꞌe kuery kyxe py nhomomba rire haꞌe gui tojevy peteĩ-teĩ guetarã kuerya katy, peteĩ-teĩ tojava oyvy katy ae.V1,2Pejapukai tetã katy pembojere vy. Haꞌe rami avi haꞌe kuery ojejopy uka ma. Oo ikorapa vaꞌekue hoꞌapa ma, tetã kora hiꞌaĩ vaꞌekue oitypaa, haꞌe rami ete Senhor opoxya oexa uka ramo. Haꞌe nunga rupi pembopagapa, haꞌe kuery re ju pejapo joe ojapoague rami.NU,2Haꞌe gui penderyxy porã ke Babilônia re pepuꞌã aguã, penerembiporu guyrapa reve. Haꞌe rami vy pemombo huꞌy haꞌe kuery re, pemombo eꞌỹ eme, Senhor rovai haꞌe kuery ojejavy rire.pTY,2 Senhor ipoxy ramo ae ꞌrã noĩai. Haꞌe rami ꞌrãgue py opa rupi ojeapo ꞌrã tekoa eꞌỹa. Haꞌe rami rire Babilônia yvy rupi oaxa vaꞌe rei tema onhemondyi ꞌrã, ojojai rei ꞌrã ovy mbaꞌemo vai oikoague oexa vy.S,2 pendexy oxĩmba ete ꞌrã, penekuavãare ndovyꞌai ete ꞌrã. Apy “Pendexy” heꞌia ma haꞌe kuery retã Babilônia re ijayvu vy. Haꞌe rami vy opyta ꞌrã yvy regua pavẽ gui nomboetei vepy, tekoa veꞌỹ, yvy piru reia haꞌe avave rei noĩaveia.OR,2 “Haꞌe nunga rupi peẽ kuery xevygua yvy gui peipeꞌapa vaꞌekue pevyꞌapa rei pekuapy teĩ, vaka raꞌy nhuũndy rupi opo-opo vaꞌe rami pevyꞌa, kavaju ojeupixe vaꞌe rami penhendu teĩ{Qo,2 “Haꞌe rami py oipeꞌapa ꞌrã caldeu kuery yvy gui. Ipeꞌaa kuery oguerekopa rei ꞌrã”, heꞌi Senhor.Py,2 Mbaꞌeta neꞌexa, Babilônia yvy re xee ambou reta ꞌrã yvy regua kuery joe onhemoirũ vaꞌe. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy oyvy itui vaꞌe gui ꞌrã ou. Babilônia pygua kuery rovai ou ꞌrã opuꞌã aguã, oipeꞌapa ꞌrã guive. Huꞌy ma joe opuꞌã kuaa porã vaꞌe mbaꞌe rami ꞌrã omombo, mbaꞌeta haꞌe kuery ndojevy rivei ꞌrã oipeꞌapa eꞌỹ re. O,2Haꞌe nunga rupi pejava Babilônia mbyte gui, pejepeꞌa caldeu kuery yvy gui. Mymba kuery renonde rupi kavara ava oo vaꞌe rami peiko.N,2Haꞌe ramo ojou vaꞌe rei ojuka ꞌrã. Haꞌe vy hovaigua kuery aipoeꞌi ꞌrã: ‘Jajukapa teĩ nanhandepo kyꞌai ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe kuery ae Senhor rovai ojejavy rire. Hexe anho teko porã oĩ, tamoĩ kuery oarõ okuapy vaꞌekue’, heꞌi ꞌrã.4Ma,2Mbaꞌeta xevygua kuery ma mymba vexaꞌi okanhygue rami ikuai. Haꞌe kuery re opena vaꞌerã omoĩ mbyre ojapo okuapy ojavy aguã rami rive, oejapa yvyꞌã ikuaia katy rupi oguata rei aguã rami. Haꞌe ramo yvyꞌã ikuai vaꞌe-vaꞌe rupi oguata rei ꞌrã, okora ikuaiaty re hexaraipa rire.L5,2Haꞌe kuery oporandu ꞌrã tape Sião katy oo vaꞌe re. Haꞌe katy omaꞌẽ reve anho ꞌrã aipoeꞌi okuapy: ‘Peju, nhanoꞌõmba ju Senhor peguarã. Nhandekuai ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue opa eꞌỹ vaꞌe, hexaraipy eꞌỹ rupi’, heꞌi ꞌrã okuapy.RK,2Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe ára, haꞌe vaꞌe jave ma Israel kuery ojevypa ju ꞌrã jogueruvy, Judá kuery reve. Ojaeꞌo reve ꞌrã oguata jogueruvy, Senhor Nguuete oeka jevy vy.kJO,2Mbaꞌeta haꞌe kuery rovai jogueru kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui peteĩ regua Babilônia tetã mbovaipaarã. Haꞌe ramo ndaꞌipoavei ꞌrã haꞌe py, avakue haꞌe mymba kuery onhamba jogueravy rire’, ꞌre ꞌrã.”I,2“Emombeꞌu ke povaꞌe yvy regua ikuaia rupi. Endu ukapa, emopuꞌã bandeira-rã, haꞌe emombeꞌu porãve. Eikuaa uka eꞌỹ eme. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Babilônia yvy ma oipeꞌaa ma. Haꞌe ramo tuuete ramigua Bel ndaꞌevei nho, Merodaque voi ndovyꞌavei ma oikovy. Haꞌe pygua taꞌangaa ikuai vaꞌe re ma oxĩmbaa anho oĩ, oryryipa oiny guive okyjepa vy..H W,2 Babilônia pygua kuery rekorã re ijayvuague Haꞌe gui povaꞌe ayvu ma Babilônia haꞌe caldeu yvy re Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue profeta Jeremias pe.Gy,1'“Haꞌe rami teĩ opaa ára py ma Elão pygua kuery arupa ju ꞌrã escravo-rã ogueraa ague gui”, heꞌi Senhor. F,1&Haꞌe gui Elão py xerenda apena atyrã amoĩ vy amokanhymba ꞌrã haꞌe pygua huvixa haꞌe yvatekueve”, heꞌi Senhor..EU,1%Mbaꞌeta ajapo ꞌrã ngovaigua kuery renonde Elão pygua kuery oryryipa reve ojexa ukapa aguã rami, ijukaxea kuery renonde ae. Elão pygua kuery áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai, xepoxya hendy vaꞌe”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Haꞌe gui hakykue ju ambou ꞌrã kyxe revegua, omomba peve.aD;,1$Mbaꞌeta Elão re ambou ꞌrã yvytu yva apy irundy oĩ vaꞌe gui oipeju vaꞌe. Haꞌe rami vy amoaĩmba ꞌrã imondovy yvytu oipejua haꞌe javi rupi. Haꞌe ramo yvy haꞌe javi rupi ꞌrã Elão guigua ojava.C+,1#“Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Neꞌexa, xee amopẽ ꞌrã Elão pygua kuery rapa, haꞌe vaꞌe rupi vy ipoꞌakapa rei ramo.JB ,1" Elão pygua kuery rekorã re ijayvuague Haꞌe gui profeta Jeremias pe ayvu Elão pygua kuery rovai Senhor ombou, Zedequias Judá pygua huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe vy aipoeꞌi:MA,1!“Haꞌe rire ma Hazor tetã opyta ꞌrã jagua-tuvy nheꞌẽ ikuai atyrã rive, rakaꞌe rã peve ꞌrã ivaipa. Mavaꞌeve noĩai ꞌrã haꞌe py, peteĩve avakue ma voi noĩavei ꞌrã.” @-,1 Haꞌe kuery rymba camelo ma omoxãmbaa ꞌrã heravy, hymba vaka voi mbovy eꞌỹ ikuai teĩ oipeꞌapaa ꞌrã. Haꞌe rami vy yvytu oipejua katy rei amoaĩ ꞌrã imondovy oꞌa apy ojaya vaꞌe haꞌe javi. Jova-jovai gui ambou ꞌrã imbovaipaarã”, heꞌi Senhor. ?9,1Haꞌe gui peẽ Babilônia pygua kuery, pepuꞌã ke. Tapeo peteĩ yvy regua ikuai porãꞌi haꞌe mbaꞌeve gui okyjea rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe rovai”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Haꞌe vaꞌe kuery retã re ma okẽ noĩ, ijokoa voi jipoi. Haꞌe kuery aeꞌi ikuai vaꞌe.x>i,1Haꞌe nunga rupi Hazor py penderekoa vaꞌe, pejavapa, tapeo mombyry, itakua rupi ju pendekuai”, heꞌi |yhwh{Senhor.} “Mbaꞌeta Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor onhemongeta vy onhembopyꞌa peẽ kuery rovai opuꞌã aguã re.r=],1Peipeꞌapa haꞌe kuery rekoa, hymba kuery, ajukue oo aoꞌia, imbaꞌe rei-rei, hymba camelo kuery guive peraapa penembaꞌerã. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ‘Jova-jovai katy gui ou penemongyjearã’, ꞌea ꞌrã ojojai rei vy.</,1 Arábia pygua kuery rekorã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor ijayvu Quedar haꞌe Hazor yvy re tetã ikuai vaꞌe re Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor opuꞌã aguã re. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Pepuꞌã ke, tapeo Quedar yvy re, pemomba kuaray oua katygua kuery.b;=,1“Amoendy ꞌrã tata Damasco tetã kora re, huvixa Ben-Hadade ro guive imombaarã.” A:{,1Haꞌe rami teĩ tetã mbyte rupi hoꞌapa ꞌrã kunumigue. Haꞌe vaꞌe ára haꞌe pygua avakue joe opuꞌã vaꞌety omokyrirĩmbaa ꞌrã”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.p9Y,1Mbaꞌexa tu Damasco tetã oejapaa, pavẽ ojou porã vaꞌekue haꞌe xee voi arovyꞌa vaꞌekue ri!-8S,1Mbaꞌeta Damasco pygua kuery ikangypa. Onhamba aguã ojere vaꞌeri oryryipa rive okuapy. Nhemondyia haꞌe haxy vaꞌe anho oendu, kunha imemby raxy vaꞌe rami..7U,1 Damasco pygua kuery rekorã re ijayvuague Haꞌe gui Damasco tetã pygua kuery regua ayvu ma po rami: “Hamate haꞌe Arpade pygua kuery oxĩmba rei ꞌrã okuapy. Mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu vy onhemondyipa ꞌrã, yeꞌẽ omyĩ reia rami avi ndopytuꞌu kuaavei ꞌrã okuapy.m6S,1Neꞌexa, taguato ovevea rupi opepo oipyo ovya rami avi peteĩ oẽ ꞌrã ouvy Bozra tetã re. Haꞌe vaꞌe ára Edom pygua ipyꞌa guaxukueve ikuai vaꞌekue teĩ ipyꞌa tytypa ꞌrã okuapy, kunha imemby raxy vaꞌe rami. 5',1Haꞌe kuery hoꞌapa rã yvy oryryipa rei ꞌrã tevovo onhendu vaꞌe gui. Haꞌe kuery raxẽa ma Yeꞌẽ Pytã rupi peve ꞌrã onhendu.k4O,1Haꞌe nunga rupi pendu Edom rovai Senhor onhembopyꞌaa, Temã pygua kuery rovai guive. Mbaꞌeta mymba kuery regua kyrĩveꞌi vaꞌe teĩ anhetẽ oipeꞌapaa ꞌrã, ikuaiaty guive ombovaipa ꞌrã haꞌe kuery káuxa ae."3=,1“Neꞌexa, guary minha Jordão yakã yvýry kaꞌaguy oĩ vaꞌe gui oẽ ꞌrã ouvy vexaꞌi nhuũndy hovy rei vaꞌe rupi okaru okuapy vaꞌe re. Haꞌe rami ae xee voi amondyipa vyvoi ꞌrã imondovy Edom pygua kuery. Haꞌe rami vy haꞌe py amoĩ ꞌrã aiporavo vaꞌe rei. Mbaꞌeta mavaꞌe tu oiko xee rami etegua? Mavaꞌe tu oiko xemboayvuarã? Mavaꞌe joe opena vaꞌe tu oiko xejokoarã?” W2',1Mbaꞌeta Sodoma haꞌe Gomorra minha, haꞌe tetã haꞌe katyꞌi ikuai vaꞌe amokanhymbaague rami avi Edom yvy re voi avave rei ndaekoavei ꞌrã, avave rei noĩavei ꞌrã haꞌe py”, heꞌi Senhor.31_,1“Haꞌe nunga rupi Edom yvy itui ꞌrã nhomondyipaarã. Pavẽ rei haꞌe rupi oaxa vaꞌe onhemondyipa haꞌe ojojai rei ꞌrã jogueravy, ikuai axy ete rã oexa vy.o0W,1Mbaꞌeta renhomongyjea haꞌe renhemboyvate reia ndepyꞌa re remoĩa py ndee ae rejekore. Itakua haꞌe yvyty áry rupi reiko, haꞌe taguato rami yvate ete rupi renhemboaity teĩ xee roity ꞌrã haꞌe gui”, heꞌi Senhor. /-,1“Mbaꞌeta neꞌexa, yvy regua kuery mbyte rupi xee rojapo ꞌrã mbovyꞌi ete pendekuai aguã, haꞌe avave rei napenemboeteavei aguã rami.{.o,1 Edom pygua kuery ojejavyague re ombopagaa aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor gui ayvu mboae ju aendu ombou vaꞌekue. Mbaꞌeta yvy regua kuery pe peteĩ ayvu mombeꞌuarã omondouka. Haꞌe ramo aipoeꞌi ꞌrã: “Penhemboaty ke, tapeo haꞌe kuery rovai, peiko katupa ke Edom yvy re pepuꞌã aguã”, heꞌi ꞌrã. Obadias 1-4 v-e,1 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Xerery rupi ae aura Bozra tetã opyta aguã re nhomondyipaarã, ojou vaipy, ombovaipa pyre haꞌe ayvu vaipy. Haꞌe katyꞌi tetã ikuai vaꞌe voi opyta ꞌrã tekoa veꞌỹ meme, rakaꞌe rã peve.” z,m,1 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, karo gui oyꞌu aguã rami eꞌỹ ikuai vaꞌekue oyꞌupa ma. Haꞌe rã ndee ndaꞌu romboeko porã rive ꞌrã ri? Any, xee noromboeko porãi ꞌrãe, haꞌe ramo ndee voi reyꞌu ꞌrã.”+,1 Peja ke tyreꞌỹ kuery, haꞌe rã xee anhangareko ꞌrã okuave aguã rami. Pendegua imeveꞌỹ vaꞌe kuery voi tojerovia xere.”*,1 Haꞌe rã xee ma aipeꞌapa rei ꞌrã Esaú kuery gui, haꞌe onhemiaty ajou ukapa ramo nonhemi kuaavei ma ꞌrã. Haꞌe rami vy hamymino kuery omokanhymbaa ꞌrã, taꞌy kuery, haꞌeꞌi rupigua kuery guive. Haꞌe rami rire ndoikovei ma ꞌrã.Q),1 Haꞌe gui uva monoꞌõa kuery pendea py ou vaꞌe rire ndoejai ꞌrãgue ndaꞌu amongue uva xã? Eꞌỹ vy pyávy imonda vaꞌe ou vaꞌe rire oipota vaꞌe anhoꞌi ri ndaꞌu ogueraa ꞌrãgue?R(,1Dedã py pendekoa vaꞌe, pejava, pejere peovy, haꞌe peike itakua ikuai vaꞌe py. Mbaꞌeta peẽ kuery áry xee ambou ꞌrã Esaú ramymino kuery penembopagaarã, pepaga aguã ára ovaẽ ma ramo.['/,1 Edom pygua kuery rekorã re ijayvuague Haꞌe gui Edom pygua kuery re ma po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: “Temã tetã py ndaꞌu ndoikoi ri hiꞌarandu vaꞌe? Haꞌe vaꞌe kuery hexaraipa ma ndaꞌu hiꞌarandu vaꞌe omongetaague re? Tyrã pa hiꞌarandua okanhymba ete teve? Obadias 5-6 f&E,1Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire ma ambopyau ꞌrã Amom kuery ikuaia”, heꞌi Senhor. +%O,1Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Ndeꞌáry ambou ꞌrã nanderekorãvei rei aguã, ndeyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javi gui. Haꞌe rami vy peẽ kuery peteĩ-teĩ penemoxẽa ꞌrã heravy hovai katy, ndoikoai ꞌrã guive penha vaꞌekue pendereru ju vaꞌerã. $,1Haꞌe gui tajy onheꞌẽ raxave vaꞌe, mbaꞌe re tu yvyugua mbaꞌemo porã oĩa ndeyvy re ikuai vaꞌe rejou porãa rupi anho rei ri ndeayvu? Mbaꞌemo rerekopa vaꞌe re anho rejerovia. Haꞌe vy aipoꞌre: ‘Mavaꞌe tu ou ꞌrã xerovai?’ ꞌre.”`#9,1“Haꞌe nunga rupi Hesbom pygua kuery, penhendu rei pekuapy, mbaꞌeta Ai tetã ombovaipaa ma. Haꞌe Rabá tetã pygua kuery, pejapukai ke haꞌe penhemonde ajukue vaikue voxa guigua py. Pejaeꞌo reve pejere-jere peneretã kora rupi, mbaꞌeta penderuete ramigua Milcom ogueraa avi ꞌrã, ixupegua sacerdote kuery haꞌe yvatekueve reve. ",1Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ovaẽ ma ára ajapo aguã Amom regua Rabá tetã pygua kuery mimby guaxu oendupa aguã rami, haꞌe kuery re opuꞌãa ta ouvy rã. Haꞌe ramo tetã opyta ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue aty rive, haꞌe katyꞌi tekoa ikuai vaꞌe okaipa ꞌrã guive. Haꞌe gui Israel kuery ju oipeꞌa ꞌrã guetã jopyare kuery retã”, heꞌi Senhor.$! C,1 Amom pygua kuery rekorã re ijayvuague Haꞌe gui Amom ramymino kuery re ma po rami Senhor ijayvu: “Xapyꞌa rei ndaꞌu Israel kuery ndoikoi ri? Neĩ teĩve Israel ramymino teve ndoikoi? Haꞌe rami ri ramo mbaꞌe re tu tuuete ramigua Milcom pegua kuery ikuai Gade regua yvy re? Haꞌe katyꞌi tetã ikuai vaꞌe rupi voi ixupegua kuery ikuai.” Milcom ma Amom pygua kuery ruete ramigua. Haꞌe gui ixupegua kuery Amom regua ma Israel kuery retã oipeꞌa vy Gade yvy re hekoa, amboae kuery Israel kuery re opuꞌã jave.  +,0/Haꞌe rami teĩ opaa ára py ma ambopyau ꞌrã Moabe pygua kuery ikuaia”, heꞌi Senhor. Apy peve opa ma Moabe rovai ayvu ombou vaꞌekue. 6e,0.Moabe pygua kuery, ndaꞌevei ete ꞌrã pendevy. Pekanhymba ma, Quemos guigua pendekuai vaꞌe. Haꞌe ramo penderaꞌy kuery escravo-rã heraapaa ma, nderajy kuery guive./,0-“Haꞌe gui oo jepe vaꞌekue ikangypa vy opyta ꞌrã okuapy Hesbom tetã yvýry. Haꞌe rami teĩ Hesbom gui oẽ ꞌrã tata, Siom mbyte gui oẽ ꞌrã hendy vuku-a Moabe pygua kuery apyte rapyarã. Haꞌe rami vy oapypa ꞌrã hevovo rei vaꞌekue inhakã áry rupi.q[,0,“Haꞌe gui tekorã veꞌỹ gui onha vaꞌe hoꞌa ꞌrã yvykua py, haꞌe yvykua gui oẽ ovy vaꞌe ma nhuã xã re ju ꞌrã hoꞌa. Mbaꞌeta Moabe pygua kuery áry ambou ꞌrã ambopaga aguã maꞌetỹ”, heꞌi Senhor. nU,0+Moabe pygua kuery, pendeꞌáry ou oiny tekorã veꞌỹ, yvykua haꞌe nhuã xã”, heꞌi Senhor.|q,0*Haꞌe rami Moabe pygua kuery okanhymba ꞌrã, peteĩ regua ikuai veꞌỹ aguã, Senhor rovai onhemboyvate rire.H ,0)Haꞌe ramo tetã ikuai vaꞌe oipeꞌapa, oo ikorapa vaꞌekue guive. Haꞌe vaꞌe ára ma Moabe pygua ipyꞌa guaxukueve vaꞌekue ipyꞌa tytypa rei ꞌrã kunha imemby raxy vaꞌe rami.w,0(Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, Moabe rovaigua kuery ma taguato ovevea rupi opepo oipyo vaꞌe rami ou.U#,0'“Haꞌe ramo haꞌe kuery hevovo rei okuapy. Moabe pygua kuery okupe rive oguerova okuapy oxĩmba rei vy. Mbaꞌeta ijyvýry ikuai vaꞌe regua pe Moabe yvy itui ojojai reipy haꞌe nhomondyipaarã.”b=,0&Moabe yvy jave rupi ikuai ojaeꞌo vaꞌe ngoo áry haꞌe tetã mbyte rupi, Moabe amboaꞌypa rire mbaꞌemo ryrukue nhaeꞌũ guigua ndoipotaaveipy rami. Haꞌe nunga rupi ae ombovaipa pyre opyta”, heꞌi Senhor.V%,0%Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery haꞌe javi ojayapa oꞌa haꞌe guendyva. Opo rupi guive onhekyxĩmba, haꞌe voxa vaikue py rive onhemama. Gueko rami vy haꞌe rami ꞌrã ikuai onhemboaxya oendu vy. ?w,0$“Haꞌe nunga rupi Moabe pygua kuery re xepyꞌa py xepoaẽ ratã mimby pu rami. Mimby rami ajaeꞌo Quir-Heres pygua avakue re, haꞌe kuery oguerekopa vaꞌekue okanhymba ramo./W,0#Mbaꞌeta Moabe gui amokanhymba ꞌrã yvyꞌã rupi nguuete ramigua pe mbaꞌemo oapy vaꞌekue, heakuã porã vaꞌe rapyare kuery guive”, heꞌi |yhwh{Senhor.} F,0"Haꞌe rami ꞌrãgue py oendua ꞌrã Hesbom pygua kuery haxẽa, Eleale haꞌe Jaza peve. Zoar guive oendua ꞌrã Horonaim haꞌe Eglate-Selisias peve. Ninrim py yy oĩ vaꞌe typa avi.6e,0!Haꞌe rami vy Moabe yvy gui oipeꞌapa ma ikuai rive reia haꞌe mbaꞌety porã re ovyꞌa rei okuapya. Mbaꞌeta ajapo uva oumbiriaty gui vinho nonheẽvei aguã rami, haꞌe ramo ndoikoavei ma ꞌrã ovyꞌa reve vinho oumbiri vaꞌerã. Ojapukai vaꞌe ma ovyꞌaa rupi veꞌỹ ꞌrã ojapukai.B},0 Jazer kuery ojaeꞌoa gui xee ajaeꞌove peẽ Sibma tetã pygua kuery uva rembypy hiꞌaĩ vaꞌe rami pendekuai vaꞌekue re. Mbaꞌeta jypy ma penderapo oo yeꞌẽ rovai peve, yeꞌẽ rembe Jazer oĩa peve ete oo vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ imokanhyarã ou ma ndeꞌa kuaray puku jave py ikuai vaꞌekue re.!,0Haꞌe nunga rupi ae xepoaẽ Moabe yvy re, Moabe py ikuai vaꞌe haꞌe javi re ajaeꞌo, haꞌe avakue Quir-Heres pygua re xepyꞌa vai."=,0Senhor aipoeꞌi: “Xee aikuaa ma haꞌe kuery ojerovia reia. Haꞌe rami teĩ haꞌe rami ikuaia ma mbaꞌeverã ndovarei. Ijapu reia ndoikoi ꞌrãe.A{,0Roendu ma Moabe pygua kuery onhemboyvate reia omombeꞌua rã. Mbaꞌeta opa mbaꞌe py onhemboyvate haꞌe ojejou porã rei okuapy opyꞌa py. Okuraxõ py ojee anho rei ojerovia.” e~n}|{zz8y\xswvvuutsrcqQppo!nmll]kjj=aỹ ma opo py ae omomimoĩ ꞌrã omemby kuery. Haꞌe kueꞌiry re ae ꞌrã okaru xeretarã kuery omokanhymbaa ramo. ]N36 Mbaꞌeta karuai gui omano vaꞌe kuery gui ovyꞌave kyxe py ojukapy. Mbaꞌeta ndokarui vaꞌe ma mbegueiꞌi opa ojeꞌoivy. Hoꞌu vaꞌerã mbaꞌety rupi ndoikovei ramo omano tema ꞌrã ojeꞌoivy. 'MG6 aỹ ma hova tapyĩ gui ete huũve vaꞌe. Tape rupi ooa rupi avave rei ndoexa kuaavei. Ipire ma ojapa ikãgue re, yvyra rakã rami ipirupa vaꞌe vy. ,LQ6 Mbaꞌeta yvatekueve ma yroꞌy haꞌe kamby gui xiĩve vaꞌekue, ita coral vaꞌe gui ipire pytãve vaꞌekue, haꞌe ita safira rami iporã vaꞌekue ri >Ku6 Sodoma tetã minha xapyꞌaꞌi py omokanhymbaa rakaꞌe avave po py eꞌỹ. Haꞌe rami teĩ Sodoma pygua kuery ojejavyague gui voi xeretarã kuery ojejavyve vaꞌe ikuai. J%6 Tembiꞌu porã re okaru vaꞌekue ma hoꞌapa ꞌrã okuapy tape rupi. Onhemonde porãa rupi ikuai vaꞌekue ma yty rupi rive ikuai. /IW6 Haꞌe ramo kyrĩgue okambu vaꞌe apekũ ipirupa ma, ijyꞌuvei gui oja ijuru re. Kyrĩgue mbojape re ojerurea rupi ikuai teĩ avave rei nomeꞌẽai ꞌrã. oHW6 Jagua-tuvy nheꞌẽ minha omokambu ꞌrã guaꞌy kueꞌiry. Haꞌe rã xeretarã kuery ma porayvu veꞌỹ ma ikuai guyra-nhandu tekoa eꞌỹa rupigua rami. Guyra-nhandu ma omboꞌa ma vy ngupiꞌa oeja rive ꞌrã . KG6 Mbaꞌeta Sião pygua yvatekueve ma ouro oikyꞌaꞌo pyre rami ikuai vaꞌekue ri aỹ ma haꞌe kuery pe “Yapo guigua rive” ꞌea, nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe rembiapo ramigua! F #6 Tetã ojokopaa jave ikuai axya re ijayvuague Mbaꞌexa vy ndaꞌu ouro oĩ vaꞌekue huũmba? Mbaꞌexa vy tu ouro ombovera pyre ndoveravei? Haꞌe rami ae avi oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ita ikuai vaꞌekue omoaĩmbaa tape joaxa-axaa haꞌe javi rupi! lEQ6B Ndepoxya py remonha ꞌrã heravy. Haꞌe rami vy remokanhymba ꞌrã ndevygua yva guy gui. aD;6A Remopytũmba ꞌrã haꞌe kuery pyꞌa, haꞌe kuery re rembou ꞌrã ayvu vai. TC!6@ |yhwh{Senhor,} ndee rembopaga ꞌrã opo py mbaꞌemo ojapoague re. tBa6? Exa pota tema haꞌe kuery re, oguapy haꞌe opuꞌã ju ramo. Mbaꞌeta xembojaru rei rive okuapy. A}6> xerovaigua kuery xerekokue ramigua rive omombeꞌu rã, haꞌe ára pukukue re xere ijayvu mbegue rei okuapy rã. Y@+6= Senhor, rendu xere ijayvu rei okuapy rã, xerovai onhembopyꞌaa nhavõ, T?!6< Rexapa xeapo vai okuapya haꞌe xerovai onhembopyꞌaa haꞌe javi. i>K6; Senhor, rexa reiny haꞌeveꞌỹa rami xerereko okuapyague. Eikuaa pota ꞌrãgue xere! ^=56: Senhor, xerekove re reikuaa pota vy xereraa jepe vaꞌekue aikove aguã rami. o<W69 Ndevy pe ajapukaia ára ndee ae renhemboja xere. Haꞌe rami vy xevy pe “Ekyje eme” ꞌre. d;A68 Haꞌe ramo ndee rendu xeayvua. Emboty eme ndeapyxa ajaeꞌoa haꞌe ajapukaia gui. _:767 Haꞌe gui ma |yhwh{Senhor,} yvykua pukuvea py aĩa gui ajapukai nderery rupi. ]9366 Xeakã áry rupi yy oxyry atã ouvy. Haꞌe ramo “Akanhy ta ma!” haꞌe. G865 Xemombaxe vy xemombo yvykua py, haꞌe ita py xeapipa. W7'64 Mbaꞌe reꞌỹ xerovaigua kuery xejukaxe okuapy guyraꞌi rami rive. 6 63 Mbaꞌemo aexa vaꞌe gui xeporiau xenheꞌẽ py, kunhague xeretã rupi ikuai vaꞌe re mbaꞌemo oiko vaꞌekue káuxa. I5 62 Senhor opena eꞌỹa ja, haꞌe yva gui oexa pota peve. L461 Xerexa ojaeꞌo tema. Ndopoꞌoi, ndopytuꞌui ꞌrã guive I3 60 Xeretarã kuery omokanhymbaa rã xerexay oxyry atã ete. 2w6/ Oreꞌáry ou ndorerekorãvei aguã haꞌe yvykua py oremboꞌaarã, orereityarã haꞌe oremokanhymbaarã.” N16. Orerovai orerovaigua kuery haꞌe javi oipeꞌa okuapy ojuru. R06- Yty omombo pyrã rami rive oremoingo yvy regua kuery ikuaia rupi. R/6, Arai py renhemi ndea py peve ronhemboꞌea onhendu eꞌỹ aguã. i.K6+ Ndee ma ndepoxya py oreaoꞌi reve orerakykue monha. Oremboaxy eꞌỹ re oremokanhymba. X-)6* “Rojejavy, noronheꞌẽ rendui guive ramo ndee ma ndoreperdoai teri. w,g6) Nhandepo jaupi reve ke nhanekuraxõ voi jaupi Nhanderuete yva re oĩ vaꞌe pe. Haꞌe vy aipo jaꞌe: b+=6( Jaikuaa pota ke jaikoa re ae. Haꞌe gui jaikuaa porã ma vy jajevy ke Senhor pe. t*a6' Mbaꞌe re tu haꞌvy avakue imarã vaꞌe ndojou porãia rupi ijayvu, ojejavyague re ombopaga rã? c)?6& Yvate ete vaꞌe gui ndaꞌu ndoikoi ꞌrã ri mbaꞌemo vai haꞌe iporã vaꞌe? Y(+6% Mavaꞌe ayvu rupi rive tu mbaꞌemo oiko ꞌrã, Senhor omoingo eꞌỹ rã? 'y6$ haꞌe rami eꞌỹ vy avakue ojerure rã oendu rive ꞌrã, teĩ Senhor ndoexai ꞌrã teve haꞌe rami oikoa? r&]6# haꞌe rami eꞌỹ vy Yvate ete vaꞌe renonde teĩ haꞌeveꞌỹa rami oikuaa pota ꞌrã joe, T%!6" Xapyꞌa rei amongue opyrõ imoiny ꞌrã nhuã py ikuai vaꞌe re, [$/6! Mbaꞌeta nhomoingo axyxe reia py eꞌỹ ombojexavai avakue raꞌy kuery. q#[6 Xapyꞌa rei nhanemomboriau ranhe teĩ nhomboaxy ete vaꞌe vy oexa uka nho ꞌrã nhanemboaxya. >"w6 Mbaꞌeta Senhor ma nanhandereja riaei ꞌrã. p!Y6 Tanhaunga uka nhanderova nhaneungaxe vaꞌe pe. Tanhaendu rive opa marã nhandejojai reia teĩ.  w6 Tajajeroꞌa nhanderova yvy kuꞌi re omovaẽ peve. Xapyꞌa rei ma oiko nho ꞌrã nharõ jaikovy vaꞌekue. #6 Haꞌe rami vy tajaguapy nhande aeꞌia py, tanhakyrirĩ nhainy, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe canga ae nhandere Nhanderuete omoĩ vaꞌe. c?6 Nhandevy pe haꞌeve nhanekunumi teri reve canga jexavaia regua jaropoꞌaka kuaa. P6 Haꞌeve nharõ Senhor nhandereraa jepe aguã, nhakyrirĩ reve. _76 Senhor opena porã ꞌrã harõa kuery re, onheꞌẽ py oeka vaꞌe kuery ae. }6 Xejeupe ae aipoaꞌe: “Xevy guarã oĩ vaꞌe ma Senhor ae. Haꞌe nunga rupi arõ tema ꞌrã hexe”, haꞌe. Y+6 Opa mbaꞌe py ojeroviapy reiko vy rexa uka pyau ꞌrã koꞌẽ nhavõ. 3_6 Nhanderuete omboaxya rupi oipytyvõ aguã re ojerureague Mbaꞌeta Senhor nhanemboaxy ramo nanhanemombaai, mbaꞌeta nhanemboaxya ma opa vaꞌerã eꞌỹ. \16 Haꞌe rami teĩ xemaꞌenduꞌaxe ju povaꞌe nunga arõ aikovy vaꞌe re. 6 Xee ma haꞌe nunga re xemaꞌenduꞌa riae aikovy xenheꞌẽ py. Haꞌe ramo xeryepy rupi xenheꞌẽ ndaꞌevei ju. |q6 Nemaꞌenduꞌa nho ajexavaia haꞌe ajaeꞌo aikovya re, haxy vaꞌe haꞌe veneno ayꞌu vaꞌe re guive. R6 Haꞌe rami vy “Opa ma xeporãague, Senhor aarõague voi”, haꞌe. ve6 Xenheꞌẽ gui oipeꞌa aiko porã aguã vaꞌekue. Haꞌe ramo xerexarai iporã vaꞌe aexaague re. ]36 Xeapo ita raꞌy re xeraĩ amopẽmba aguã rami. Xeaoꞌi tanhimbu py rive. N6 Jexavaia re anho xemongaru, xevy hoꞌu uka reta haxy vaꞌe. lQ6 Xeapo xeretarã kuery haꞌe javi xejojai aguã rami. Ára pukukue re xembojaru rei okuapy. ;q6 Xekuraxõ re oipyxo nguꞌy hyru guigua py. 2_6 Guapa oipira vy xemoĩ guembiarã. oW6 Haꞌe rami vy xerape gui xepeꞌa xapyꞌa vy xemboaꞌypa. Ombovaipa pyre rami xereja inony. i K6 Xerarõ oiny urso omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami, haꞌe xivi onhemi oiny vaꞌe rami avi. Q 6 Ita guaxu omoatyrõ mbyre py ojopia xerape, omokarẽ rei guive. B 6 Ajerure haꞌe ajapukai teĩ noendui anhemboꞌea. h I6 Kora py xejoko rã ndaꞌevevei ma aẽ aguã. Corrente overa vaꞌe guigua py xejokua. c ?6 Ojapo pytũa py xerekoa aguã rami, rakaꞌe rã peve guarã omano vaꞌekue rami. ]36 Xerovai omopuꞌã xejokoarã kuery. Veneno haꞌe haxy vaꞌe py ae xejoko. M6 Omoxorĩmba xeroꞌo, xepire voi. Xekãgue omopẽmba guive. I 6 Mbovykue rei eꞌỹ xerovai omoĩ opo, ára pukukue re. c?6 Mbaꞌeta xereraa vy ojapo karamboae pytũ rupi aiko aguã, hexakãa rupi eꞌỹ.  6 Ojexavaia re ijayvuague Xee ma ava jexavai aendu vaꞌekue Nhanderuete opoxya rupi yvyra poꞌiꞌi ombou rã. s_6 Opa rupi gui rembou xemongyjearã, ndevygua nhemboaty oikoa py rami. Senhor opoxya oexa ukaa ára ma ndoikoi oo jepe vaꞌe neĩ opyta vaꞌerã. Mbaꞌeta hovaigua kuery omomba ma xee ayvuaꞌi rupi amongakuaa vaꞌekue. kO6 Mbaꞌeta kunumigue haꞌe tujakueꞌi reꞌõgue yvy rupi ikuai tape ikuai vaꞌe rupi. Xea pygua kunhataĩgue haꞌe kunumigue ojukapaa kyxe py. Ndee ae ma rejuka uka ndepoxya ára py. Remboaxy eꞌỹ re rejuka uka. R6 Emaꞌẽ Senhor, haꞌe eikuaa pota marã ramigua kuery haꞌe rami ete remoingoa re! Mbaꞌeta kunhague hoꞌu ꞌrã teve oikuavã vaꞌekue ae, omemby kuery oayvuaꞌi rupi oguereko vaꞌekue? Haꞌe nunga ae oiko tetã ojokopaa rã. Tembiꞌu oata rã ixy kuery hoꞌu omemby kuery ae (Jeremias 19.9; Levítico 26.29). Haꞌe rami eꞌỹ vy Senhor pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ojukapaa ꞌrã teve sacerdote haꞌe profeta kuery? 36 Epuꞌã ke, ejapukai pyávy pytũ ypyꞌi ramove. Senhor renonde enhoẽ yy rami ndepyꞌa re oĩ vaꞌe. Ixupe eupi ndepo nderaꞌy haꞌe nderajy kueꞌiry rekove re. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma karuai gui rive hoꞌapa okuapy tape ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi. P6 Jerusalém pygua kuery okuraxõ py ojapukai okuapy Senhor pe. Ndee Sião tetã kora, nderexay toxyry yakãꞌi rami, ara py haꞌe pyávy. Epytuꞌu eme, nderexa topytuꞌu eme ojaeꞌoa gui. ~w6 Mbaꞌeta Senhor ae ojapo onhembopyꞌaague. Yma guive nderovai ijayvuague ojapo ojeupitypa aguã rami. Haꞌe rami vy nemboaxy eꞌỹ re ndereity. Ojapo nderovaigua kuery ndere ovyꞌapa rei aguã rami, haꞌe kuery ombopoꞌakapave vy. }6 Ndere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery ojuru oipeꞌa ꞌrã nderovai, ndejojai rei reve haĩ jekyty rei ꞌrã okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Nhamondoropa ke. Anhetẽ ete, kovaꞌe ára ae nharõague. Ojeupity rã jaexa ma”, heꞌi okuapy. |16 Haꞌe nunga rupi tape rupi oaxa vaꞌe kuery ma ojepopete haꞌe oakã ombovava reve ojeꞌoi Jerusalém pygua kuery ojojai rei vy. “Pevaꞌe tetã pe teve ‘Pavẽ gui iporãve vaꞌe, yvy jave regua oguerovyꞌa vaꞌe’, ꞌea vaꞌekue?” heꞌi ojeꞌoivy. ?{w6 Ndea pygua profeta kuery ma ndevy pe omombeꞌu oexa raꞌu vaꞌekue ramigua mbaꞌeve ovareꞌỹ vaꞌe. Haꞌe rã ndereko vaia re ma haꞌe kuery ndaꞌijayvui nemoingo porã ju aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py oexa raꞌu vaꞌekue ramigua rive omombeꞌu vy ojapo escravo-rã ndereraa aguã rami. z6 Ndee Jerusalém pygua, marã rami tu xee rombovai ta? Ndee Sião pygua, mbaꞌe nunga re tu rombojoja ꞌrã, mavaꞌe re tu rombojeꞌa ꞌrã rombopyꞌa porã aguã? Mbaꞌeta nemombaarã ou vaꞌe ma yeꞌẽ rami tuvixa. Mavaꞌe tu nepytyvõ ꞌrã? y%6 Oxy kuery pe kyrĩgue aipoeꞌi: “Mamo ndaꞌu jajou ꞌrã mbojape haꞌe vinho?” heꞌi okuapy teĩ tetã rupi tape ikuai vaꞌe rupi, haꞌe rami teĩ kyxe gui rami hoꞌapa okuapy, haꞌe rami eꞌỹ vy oxy kuery jyva áry oĩ reve onheꞌẽ oeja ovy. x6 Xerexay py rive xerexa ndaꞌevevei ma, xenheꞌẽ py ndaxerekorãvei aikovy, xekuraxõ voi ojeroꞌa oiny aiko axy ramo, xevygua kuery omombaa ague re xepyꞌa vaia py. Mbaꞌeta kyrĩgue okambuꞌi vaꞌe voi omanomba tetã rupi tape ikuai vaꞌe rupi. fwE6 Sião pygua nhomongeta vaꞌety kuery ma okyrirĩmba reve oguapy okuapy yvy py. Oakã re omoĩ okuapy yvy kuꞌi, ajukue vaikue py rive onhemonde reve. Jerusalém pygua kunhataĩgue voi oakã oity okuapy yvy peve. v6 Kora rokẽ voi oitypa yvy rupi. Okẽ jokoa voi omopẽ, omboaꞌypa ete. Haꞌe pygua huvixa haꞌe yvatekueve reve ma yvy regua ikuaia rupi rive ikuai, lei oikuaa eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi, haꞌe profeta kuery pe ma Senhor ndoexa ukavei mbaꞌeve. u 6 Senhor ojee omoĩ avi Sião tetã kora ombovaipa uka aguã. Haꞌe rami vy omoatã uka ixã mbaꞌemo aꞌãarã, ndoipeꞌai guive opo ombovaipa eꞌỹa ja. Ojapo kora haꞌe imbotya opurupa rei aguã rami, haꞌe nunga haꞌe javi ikangypave ovy. |tq6 Senhor ndoipotavei ojeupegua altar, ojeupegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndojou porãvei vy. Hovaigua kuery po py omboaxa oo tuvixakueve kora. Haꞌe ramo Senhor pegua opy rupi haꞌe kuery ojapukai okuapy ngaru oikoa ára py rami. 3s_6 Ojeupegua templo voi ombovaipa vyvoi mbaꞌemo rogueꞌi onhotỹ mbyre rami rive. Ombovaipa ojeupegua kuery ombojeroviaaty. Senhor ojapo orerexaraipa aguã rami Sião py ngaru rojapo haꞌe sábado ára romboeteague re. Opoxya rupi omboyke avi huvixa haꞌe sacerdote ikuai vaꞌekue. ^r56 Hovaigua rami Senhor oiko vy omokanhymba Israel kuery. Ombovaipa huvixa kuery ro haꞌe javi, oo ikorapa vaꞌekue oitypa. Haꞌe vy Judá kuery ikuaia py omboetave tema ojaeꞌo haꞌe ipyꞌa vai vaꞌe. Sq6 Haꞌe kuery re oipira guapa hovaigua rami. Hovaigua rami ete onhemomburu oiporu kuaa regua re. Haꞌe vy omokanhymba iporã vaꞌekue haꞌe javi. Tata rami opoxya omonhemboja Sião tekoa áry. \p16 Opoxya py omomba Israel kuery poꞌakaa haꞌe javi. Hovaigua kuery ou teĩ omboapuꞌa ju oiporu kuaa regua. Haꞌe vy Jacó kuery rovai imoendyarã ombou tata rendy vuku ijyvýry rupi oapypa vaꞌerã. Yo+6 Haꞌe rami vy Senhor omboaxy eꞌỹ re ombovaipa Jacó regua kuery rekoa haꞌe javi. Opoxya rupi oity Judá kuery ro ikorapa vaꞌekue. Yvy rupi oitypa, nombovarevei ae yvatekueve haꞌe openaague. n )6 Arai rami Senhor ojaoꞌi Sião pygua kuery opoxya py. Yva gui oity Israel kuery poꞌakaa yvy py, Opoxya oexa ukaa ára ovaẽ ramo naꞌimaꞌenduꞌavei ipy renda oĩ vaꞌekue re. “Ipy renda” heꞌia ma Jerusalém py templo oĩ vaꞌekue re ijayvu vy . Lm 6 Tove haꞌe kuery ojejavyague tojekuaapa nerenonde. Ereko haꞌe kuery voi xere rejapoague rami, xee anhetẽ rupi eꞌỹ aikoa py. Mbaꞌeta xepoaẽ vaipa ete, xekuraxõ opa raiꞌi ma. l 16 Xepoaẽa onhendu teĩ avave rei ndoikoi xepytyvõarã. Mbaꞌemo vai aendua xere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery oikuaa vy ovyꞌa reipa okuapy, ndee xemoingo axy ramo. Haꞌe rami avi ára ndeayvuague ovaẽ ramo xee aiko axya rami avi haꞌe kuery voi ikuai axy ꞌrã. k 6 Emaꞌẽ |yhwh{Senhor,} mbaꞌeta xee ajexavai. Xenheꞌẽ py ndaꞌevei ete aikovy, xekuraxõ py ndaxerekorãvei ma xeryepy rupi, opa mbaꞌe py noronheꞌẽ rendui rire. Oka rupi xeraꞌy kuery ojukapaa kyxe py, haꞌe rã opy rupi ma mano anho oiko. Fj 6 Xeirũ kuery aenoĩ teĩ haꞌe kuery xembotavy. Xea pygua sacerdote haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery voi omanomba tetã rupi, tembiꞌu rekaa rupi ikuai vy imbaraetepaꞌi ju aguã. i  6 Haꞌe rami avi Senhor ma heko porã vaꞌe, haꞌe rã xee ma nanheꞌẽ renduxei vaꞌekue. Peẽ yvy regua kuery haꞌe javive, pendu ke, pemaꞌẽ guive haxy aendu vaꞌe re. Xea pygua kunhataĩgue haꞌe kunumigue ogueraapaa ma escravo-rã. h !6 Sião pygua kuery opo oupi teĩ avave rei ndoikoi ipytyvõarã. Mbaꞌeta Jacó regua kuery re Senhor ijayvu rire haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe hovaigua ju ikuai. Haꞌe ramo Jerusalém tetã pe haꞌe kuery “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi okuapy. cg A6 Haꞌe nunga re ae xee ajaeꞌo, xerexay gui xerexa ndoexavei. Xegui ojepeꞌa ma xembopyꞌa guaxuarã xembaraete ombopyau ꞌrã vaꞌekue. Xeraꞌy kuery voi ojexavai reia rupi ikuai, hovaigua ipoꞌaka ramo. if M6 Senhor omoaĩmba avi ma ipyꞌa guaxukueve xereve ikuai vaꞌekue. Ombou reta xerovai onoꞌõ vaꞌerã, xea pygua kunumigue omouꞌũmba avi aguã. Apy “Xee” heꞌia ma Jerusalém ae ijayvua rami Jeremias ijayvu vy, ojee eꞌỹ. Kunhataĩꞌi rami Judá pygua kuery ndojexavai vaꞌekue ri Senhor opyrõ ukapa uva omouꞌũaty py rami. je O6 Ajejavyague ma opo py ae ojokua vy ojapo xe-cangarã rami. Haꞌe vy oipopẽ vaꞌekue xeajuꞌy rupi peve ovaẽ. Haꞌe rami py Senhor omomba ma xembaraetea, xemboaxa guive xegui ipoꞌakave vaꞌe kuery po py. vd g6 Haꞌe rami vy yvate gui tata ombou xekãgue ikuai vaꞌe re ipoꞌaka ete vy. Haꞌe gui xepy rupi ju kya omoĩ vaꞌe py xerakykue katy gui xemoatã vy xereity. Haꞌe rami vy xemomba tema heravy, xemombaꞌeaxy koꞌẽ nhavõ. c 76 Peẽ kuery tape rupi peaxa vaꞌe, haꞌe nunga pexa vy napendui ri tyꞌy oremboaxya? Pemaꞌẽ haꞌe peikuaa pota. Oiko ꞌrã ndaꞌu haxy vaꞌe xee aendu vaꞌe ramigua, xeꞌáry ou vaꞌekue ramigua ete? Mbaꞌeta Senhor opoxya oexa ukaa ára xemoingo axy avi. 8b k6 Tetã pygua kuery haꞌe javi ipoaẽ ꞌrã okuapy tembiꞌuꞌi rekaa rupi ikuai vy. Ombaꞌe rei-rei haꞌe kuery oguerovyꞌave vaꞌekue omeꞌẽmba ma tembiꞌu hoꞌu vaꞌerã rekovia, imbaraeteveꞌi ju aguã. Senhor, exa ke, eikuaa pota guive, mbaꞌeta xere ndaꞌijaꞌeavei ma. 2a _6 Ore kuery mbaꞌe rei-rei roguerovyꞌave vaꞌekue ma orerovaigua kuery ojopy vy ombaꞌerã ae ogueraapa. Roexa avi yvy regua kuery oike okuapy rã rombojeroviaaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py voi, “Ndaꞌevei xevygua kuery ijatya py haꞌe kuery ikuai avi aguã” aipoꞌre vaꞌekue ri. ` 76 Ijao re ojekuaa haꞌeveꞌỹa, noexaꞌãi guive vaꞌekue omombaa aguã re. Haꞌe rami vy oitya rã onhemondyipa rei okuapy, haꞌe avave rei ndoikoi imbopyꞌa porã jevyarã. Senhor, exa ke aiko axya, mbaꞌeta hovaigua kuery ijayvu vaive rive tema okuapy. Jeremias “Aiko axya” heꞌi mbaꞌeta haꞌe ae voi opyta Judá yvy re Babilônia pygua kuery ndogueraapai vaꞌekue reve . ~_ w6 Jerusalém pygua kuery ojejavy vaipa ete okuapy. Haꞌe rami vy ae ojeguaru reipy ikuai. Imboeteare kuery ma nonhemoirũvei okuapy ipire reia rupi ikuai rã oexa vy. Haꞌe kuery ae voi ipoaẽ reve ojepeꞌa ꞌrã okuapy oxĩmba rei vy. Z^ /6 Aỹ mombyry ogueraa ague py ombojexavaia rã Jerusalém guigua kuery imaꞌenduꞌa ꞌrã okuapy ombaꞌe rei-rei oguerovyꞌa vaꞌekue re, ymave rupi mbaꞌemo oguereko vaꞌekue re, heraa jepearã ndoikoi ramo ngovaigua kuery po py hoꞌapaague re guive, haꞌe gui hoꞌa rã hovaigua kuery oexa vy ojojai rei okuapyague re. }] u6 Sião pygua kuery gui oaxapa ma iporãa oĩ vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe py yvatekueve ikuai vaꞌekue voi guaxu hoꞌu vaꞌerã ndojouvei vaꞌe rami ma ikuai, ikangypa rei vy hoꞌapa rive ꞌrã okuapy imonhaa kuery renonde py teĩ. \ 6 Haꞌe rami rã hovaigua kuery ovyꞌapa rei okuapy, ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery ikuai porãmba rei, haꞌe pygua kuery anhetẽ rupi eꞌỹ riae ikuai ramo Senhor omoingo axy rã oexa vy. Taꞌy kueꞌiry voi hovaigua kuery omondyi heravy escravo-rã. [ 56 Sião tetã katy tape oo vaꞌe rupi ojaeꞌoa, mbaꞌeta ndoikovei ma nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy oo vaꞌe. Tetã kora rokẽ haꞌe javi ombovaipaa. Haꞌe pygua sacerdote kuery ipoaẽ rei, kunhataĩgue voi iporiaupa okuapy. Tetã py ojexavaia anho oendu. iZ M6 Mbaꞌeta Judá kuery ma escravo-rã ogueraapaa, oguereko axya haꞌe omombaꞌeapoa poyi anho rei. Yvy regua kuery mbyte rupi ikuaia py ndojoui opytuꞌu aguã voi. Ikuai axy reia py hakykue monhaa kuery oupitypa ma. Y  6 Ojaeꞌo, ojaeꞌo tema okuapy pyávy, hexay oxyry tema ꞌrã hetovape rupi. Ndoikoi imbopyꞌa porãarã hembiayvu heta ikuai vaꞌekue ri. Hembiayvu ikuai vaꞌekue haꞌe javi ma anhetẽ rupi eꞌỹ oguereko, haꞌe hovai guarã rive ju ikuai. X 96Jeremias nhogueronhemboaxya rupi ijayvuague Jerusalém tetã ombovaipa haꞌe oejapaa ague re ndovyꞌaaiague Tetã yma heta riae ikuaiague teĩ aỹ ma oejapaa ma! “Tetã” heꞌia ma Jerusalém re ae ijayvu vy, Babilônia pygua kuery ombovaipa rire (2 Reis 24-25; 2 Crônicas 36; Jeremias 39, 52). Aỹ ma kunha imeveꞌỹ vaꞌe rami opyta, yvy regua kuery omboeteve vaꞌekue ri. Amboae tetã ikuai vaꞌe gui huvixa rajy rami yvateve vaꞌekue ri aỹ joupe rive haꞌe kuery omombaꞌeapo nheaꞌãa. W,4"Koꞌẽ nhavõ oikovea ja Babilônia pygua huvixa po gui ixupe omeꞌẽa mbaꞌemo oipota vaꞌe repyrã, omano 1peve. V,4!Haꞌe ramo Joaquim oao nhuã py oiporu vaꞌekue omboekovia vy huvixa renonde ae okaru oikovy koꞌẽ nhavõ, oikovea pukukue re. U ,4 Hexeve ijayvu haꞌeve vaiꞌi reve. Haꞌe vy omoĩ amboae huvixa kuery Babilônia py hexeve ikuai vaꞌe gui omboetevea rupi.T!,4 Haꞌe gui Judá pygua huvixa Joaquim trinta e sete maꞌetỹ re ma omboꞌaa jave, vinte e dois jaxya re vinte e cinco araa py, Babilônia pygua huvixa Evil-Merodaque oĩ ypyꞌi vyve opoi uka. Haꞌe rami vy omondouka ju nhuã py omboꞌaague gui.pSY,4haꞌe gui vinte e três maꞌetỹa re ma Nabucodonosor oĩ jave py jopya kuery ruvixa Nebuzaradã escravo-rã ogueraa avi judeu kuery regua setecentos e quarenta e cinco. Haꞌe javi vy ogueraa rakaꞌe quatro mil e seiscentos. R,4haꞌe gui dezoito maꞌetỹa re ma Nabucodonosor oĩ jave py Jerusalém gui escravo-rã ogueraa avi oitocentos e trinta e dois ju,AQ{,4Haꞌe rami py Judá kuery escravo-rã ogueraa ijyvy gui. Nabucodonosor escravo-rã ogueraa vaꞌekue ma po rami: sete maꞌetỹa re ma três mil e vinte e três judeu kuery ogueraa,`P9,4Haꞌe ramo Babilônia pygua huvixa oipyxo uka vy ojuka ukapa Ribla py, Hamate yvy re.|Oq,4Haꞌe vaꞌe kuery ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã ojopy vy ogueraapa Babilônia pygua huvixa Ribla py oĩa py.N,4Tetã gui ogueraa avi peteĩ xondaro kuery ruvixa oĩ vaꞌekue, haꞌe gui sete avakue huvixa mongetaaty tetã py ojou vaꞌekue, haꞌe xondarorã haꞌe py ikuai vaꞌe rery ombopara vaꞌety, haꞌe gui sessenta avakue haꞌe pygua tetã rupi ojou vaꞌekue.*MM,4Jopya kuery ruvixa ogueraa avi sacerdote yvateve vaꞌe Seraías, sacerdote yvyĩve vaꞌe Sofonias, haꞌe gui okẽ rarõa kuery mboapy ikuai vaꞌekue guive.QL,4Haꞌe rami ae ju amboae ijyta re yvyraꞌa raꞌangaa oĩ avi. Ijyvýry rupi oĩ rakaꞌe noventa e seis yvyraꞌa. Haꞌe gui ijyvýry yvyraꞌa raꞌangaa kya áry ikuai vaꞌe haꞌe javi vy cem.EK,4Hiꞌárygua rupi oĩ imbojeguaarã overa vaꞌe guigua. Peteĩ-teĩ yvatea ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe gui ijegua áry rupi oĩ kya haꞌe yvyraꞌa raꞌangaa overa vaꞌe guigua.>Ju,4Haꞌe gui ooyta hiꞌaĩ vaꞌekue yvatea ma oito metros, haꞌe rã ojerea rupi ma peteĩ ixã cinco metros raxaꞌi vaꞌe oo. Ipo guaxua ma irundy kuã, inhyvyĩ rei vaꞌe vy.WI',4Haꞌe gui mokoĩ ooyta hiꞌaĩ vaꞌekue, mbaꞌemo ojoiaty haꞌe henda Senhor pegua oo pyguarã Salomão ojapo vaꞌekue, haꞌe nunga haꞌe javi re overa vaꞌe oĩ vaꞌekue poyia ma noaꞌã kuaai.,4 Haꞌe ramo ojopy vy ogueraa Ribla py Babilônia pygua huvixa oĩa py, Hamate yvy re. Haꞌe ramo ijayvu ombopaga aguã re.H= ,4Haꞌe ramo caldeu regua xondaro kuery huvixa Zedequias rakykue ojeꞌoi vy oupity Jericó katyꞌi nhuũndya oĩ vaꞌe py. Haꞌe ramo hexevegua xondaro kuery oaĩmba vy oejapa ojeꞌoivy._<7,4Haꞌe vaꞌe jave py ombokuaa tetã kora. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pygua avakue joe opuꞌãa pygua onhamba pyávy. Mokoĩ kora paꞌũ okẽ oĩ vaꞌe rupi ojeꞌoi, huvixa mbaꞌe yvotyty oĩ vaꞌe yvýry tape oĩ vaꞌe rupi, caldeu kuery tetã jovaive re ikuai teĩ. Haꞌe rã huvixa ma yvy joja reia rupi tape oĩ vaꞌe rupi onha. ; ,4Haꞌe gui irundy jaxya re nove araa py ma tetã haꞌe javi rupi karuai oiko rã haꞌe pygua kuery ndojouvei hoꞌu vaꞌerã.I: ,4Onze maꞌetỹa re ma huvixa Zedequias oĩ peve ojokopa tetã. 9,4Huvixa Zedequias nove maꞌetỹ re ma huvixa oĩ jave, dez jaxya haꞌe dez araa py ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalém py. Oxondaro kuery haꞌe javi reve oupa vy ijaty okuapy tetã rovai rupi. Jovaive re omopuꞌã imoꞌamy ijokoarã.?8w,4Haꞌe nunga oiko Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery rovai Senhor ipoxy ramo, guenonde gui oipeꞌapa aguã. Haꞌe gui huvixa Zedequias ju opuꞌã Babilônia pygua huvixa rovai. 7},4Zedequias ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guykeꞌy Jeoaquim ojapoague haꞌe javi rami.v6 g,42 Reis 24.18–25.22; ; Zedequias ma vinte e um maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypy huvixa. Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy rery ma Hamutal, Libna pygua Jeremias rajy.X5),3@Haꞌe vy aipoꞌere: ‘Nami ꞌrã Babilônia omoingea, noẽvei ꞌrã guive, hexe mbaꞌemo vaia ára ambou rire. Haꞌe py ikuai vaꞌe omanomba ꞌrã’, ꞌere.” Apy ma Jeremias ayvu oĩa opa ma. a4;,3?Kuaxia reroayvupa ma vy ejokua ju peteĩ ita re, haꞌe emombo Eufrates yakã mbyte py.x3i,3>Aipoꞌre ꞌrã guive: ‘|yhwh{Senhor,} kovaꞌe tekoa re ndeayvu vaꞌekue remomba ete aguã re, haꞌe py mbaꞌeve re ndaꞌipoavei aguã, avakue neĩ mymba, haꞌe rakaꞌe rã peve ivaipa ete vaꞌe opyta aguã re’, ꞌre ꞌrã.2,3=Haꞌe vy Seraías pe Jeremias aipoeꞌi: “Babilônia py revaẽ vy neꞌexa, eroayvu ratã haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi."1=,3A=<<4;:9n876_54432w11@00E/-D,++*((r''&%$\#"! 9 @bzqg *  k k>`s9JPavẽ po ma ikangypa ꞌrã, haꞌe pavẽ renapyꞌã ma yy rami meme ꞌrã ikangy.DrJXapyꞌa rei haꞌe kuery regua amongue ojava vy oo jepe ꞌrã. Haꞌe rami vy yvyty áry rupi ꞌrã ikuai, yvyugua rupigua apykaxu rami peteĩ-teĩ ipoaẽ rei ꞌrã ojejavyague gui.eqCJOka rupi ma kyxe revegua ikuai, haꞌe rã opy ma mbaꞌeaxy vaikue haꞌe karuai oĩ. Mbaꞌety rupi oiko vaꞌekue ojukaa ꞌrã kyxe py, haꞌe rã tetã pygua kuery ma karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui ꞌrã opa.*pMJ— Omonheꞌẽa ma mimby guaxu, oguereko katupaa ma teĩ joe opuꞌã aguã katy ndooai ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe kuery haꞌe javi re ou xepoxya hendy vaꞌe.oJ Mbaꞌeta yvy vendeare ma ndojevyvei ma ꞌrã ovende vaꞌekue oiporu ju aguã, oikoveꞌi teĩ ae ma. Mbaꞌeta ndoiko eꞌỹi ꞌrã heta vaꞌe kuery regua ayvu omombeꞌu pyre. Haꞌe ramo avave rei ndoiko pukuvei ꞌrã gueko vaia py onhemombaraetea rupi. Vn%J Mbaꞌeta hiꞌára ou ma oiny, ovaẽ ae ma. Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo joguaa tovyꞌa eme, haꞌe rã mbaꞌemo vendea ma taꞌiporiau eme. Mbaꞌeta haꞌe kuery haꞌe javi re ou poxya hendy vaꞌe.Um#J Jojukaa kuery opuꞌã ma yvyra roviꞌi nhombojexavaiarã. Haꞌe ramo mbaꞌeve noĩvei ma haꞌe kuery peguare, imbaꞌe rei-reikue, haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaague, neĩ oguerovyꞌaa ague ma voi.lJ — Maꞌẽ, ára ovaẽ ma ouvy. Ojekuaa ma rombopagapa aguã, mbaꞌeta yvyra roviꞌi ipotypa ma, onhemboyvate reia voi hokypa ma.kyJ Haꞌe rami vy pendere namaꞌẽvei ꞌrã rogueraa jepea rupi, neĩ romboaxya rupi. Pendekuaiague re ae ꞌrã rombopaga. Haꞌe ramo ojeguarupy rupi pendekuaiague ojekuaapa ꞌrã penembyte. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee Senhor ae ajapoague. GjJAỹ pendeꞌáry anhoẽ ta xepoxya, roguereko ꞌrã xepoxya rupi. Aikuaa pota ꞌrã pendekuaiague re, haꞌe pendeꞌáry ambou ꞌrã ojeguarupy rupi pendekuaiague rekovia haꞌe javi.i#JYvy regua kuery, ou ma pekanhy aguã. Ovaẽ ma ára, yvyty ikuai vaꞌe áry rupi vyꞌaa ꞌrãgue py ovaẽ ma opa marã ipyꞌaa aguã.EhJOvaẽ ta ma opa aguã, ou ma oiny, opuꞌã ma penderovai.]g3JPo rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Maꞌẽ, mbaꞌemo vai ou-ouve tema ꞌrã.fJMbaꞌeta pendere namaꞌẽvei ꞌrã rogueraa jepea rupi neĩ romboaxya rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendere ambou ꞌrã pendekuaiague rekovia, haꞌe ojeguarupy rupi pendekuaiague ojekuaapa ꞌrã penembyte. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. >euJHaꞌe rami vy aỹ ma ou ma pepa aguã ára. Mbaꞌeta pendere ambou ꞌrã xepoxya, rombopaga ꞌrã pendekuaiague re, pendere ambou ꞌrã ojeguarupy rupi pendekuaiague rekovia.#d?J— Ava raꞌy, po rami Senhor Penderuete ijayvu Israel kuery yvy re: Opa ta ma! Irundy henda rupi haꞌe ijyvy apy rupi ikuaia peve ꞌrã ou opa aguã.qc ]J “Opa ta ma! Opa ta ma!” heꞌiague Teĩgue ju Senhor oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: MbJHaꞌe nunga áry rupi xepo amoĩ vy ambovaipa ꞌrã yvy tekoa eꞌỹa guive Ribla peve, tekoa ikuaiague haꞌe javi rupi ndaꞌikuaiavei aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. aJ Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, peẽ kuery regua taꞌangaa mbyte rupi kyxe py ojuka pyre ikuai ramo, haꞌe altar ikuai vaꞌe yvýry rupi, yvyꞌã haꞌe yvyty apyte ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi, haꞌe yvyra hogue ana haꞌe yvyra porãgueve ikuai vaꞌe guy rupi, mbaꞌeta haꞌe rupi ae opa marãgua taꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe pemeꞌẽaty ikuai.`J Mbaꞌeta mombyry rupi ikuai vaꞌe omano ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue gui, haꞌe rã haꞌeꞌi rupigua ma kyxe py ꞌrã omano. Haꞌe gui amongue hembyrekue ma ojokoa rã omano ꞌrã karuai gui. Haꞌe rami vy ꞌrãe haꞌe kuery pe xepoxyague oaxa._J Po rami Senhor Nhanderuete aipoeꞌi xevy: — Ejepopete ke, embota-mbota ndepy, haꞌe vy aipoꞌre: “Ndaꞌevei teve, mbaꞌeta Israel kuery opa marã ojeguarupy ojapoague re hoꞌapa ꞌrã kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui”, ꞌre.^!J Haꞌe rami vy ma haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, mbaꞌeta haꞌe kuery re mbaꞌemo vai ambou aguã re ndaxeayvu rivei. ]J Haꞌe gui amboae kuery yvy rupi escravo-rã ogueraa ague py oo jepe vaꞌekue imaꞌenduꞌa ju ꞌrã xere. Mbaꞌeta xee ma ndaꞌevei ete aiko opa marã pendepyꞌaa rupi xegui pejepeꞌa ramo, haꞌe penderexa taꞌangaa anho rive oexaxe rã xegui pejepeꞌa ramo. Haꞌe gui ma haꞌe kuery ojeguaru ꞌrã ojegui ae, opa marã ikuaia rupi ndaꞌevei ete vaꞌe ojapoague re.>\uJ— Haꞌe rami avi aeja ꞌrã hembyrekueꞌi, mbaꞌeta peẽ kuery regua amongue eteꞌi ꞌrã oo jepe kyxe gui yvy regua kuery ikuaia rupi, haꞌe kuery yvy rupi romoaĩ jave.k[OJHaꞌe gui penembyte rupi kyxe py ojuka pyre hoꞌapa ꞌrã, xee ae Senhor aikoa peikuaa aguã. jZMJHaꞌe gui tekoa haꞌe tetã pendekuaiague haꞌe javi rupi omombaa ꞌrã, taꞌangaa pembojeroviaague ombovaipaa ꞌrã, altar pembojeroviaague haꞌe javi oitya haꞌe ombovaipaa aguã, haꞌe taꞌangaa voi omopẽmbaa haꞌe omombaa aguã. Altar heakuã porã vaꞌe peapyaty voi oipeꞌapaa ꞌrã, penerembiapokue haꞌe javi ombovaipaa ꞌrã.Y/JTaꞌangaa ikuai vaꞌe renonde rupi aeja ꞌrã Israel kuery retekue, haꞌe rã ikãgue ma amoaĩmba ꞌrã altar ombojeroviaague renonde rupi.cX?JHaꞌe ramo pende altar ombovaipaa ꞌrã, haꞌe altar heakuã porã vaꞌe rapyaty ikuai vaꞌe voi omopẽmbaa ꞌrã. Kyxe py ajuka uka vaꞌekue aejapa ꞌrã imbokuapy taꞌangaa ombojeroviaague renonde rupi ae.AW{JIsrael regua yvyty pendekuai vaꞌe, pendu ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu yvyty, yvyꞌã, yakã haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe pe: Israel regua yvyty, yvyꞌã, yakã haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe pe Nhanderuete ijayvu mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi ma ikuai mbaꞌemo raꞌangaa mbojeroviaaty. Aỹ xee, xee ae ambou ꞌrã kyxe peẽ kuery re, pendeꞌáry taꞌangaa ombojeroviaaty ikuai vaꞌe mbovaipaarã.wVgJ— Ava raꞌy, emaꞌẽ Israel regua yvyty ikuaia katy, haꞌe kuery re ndeayvu aguã. Haꞌe vy aipoꞌre:U 3J Israel kuery mbaꞌemo raꞌangaa re rive ojerovia okuapya re ijayvuague Haꞌe gui ma xevy pe Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: mTSJPeẽ kuery re ambou ꞌrã karuai haꞌe mymba nharõ penderaꞌy haꞌe penderajy kuery mokanhymbaarã. Pendere ou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue haꞌe tuguy moẽarã. Kyxe revegua voi ambou ꞌrã pendere. Xee Senhor ae xeayvu. iSKJHaꞌe kuery rovai ma huꞌy rami ambou ꞌrã karuai. Huꞌy nhomombaarã ambou ꞌrã penemomba aguã. Haꞌe rami vy karuai amoĩve ju ꞌrã peẽ kuery re, peẽ kuery gui mbojape peꞌu ꞌrã vaꞌekue aipeꞌapa vy.RJHaꞌe rami rã pepyta ꞌrã ombojaru rei haꞌe ojojai pyrã, yvy regua kuery pendea katyꞌi ikuai vaꞌe oikuaa vy onhemondyipa aguã, mbaꞌeta rombopaga ꞌrã xepoxya haꞌe rojou vaia rupi, opa marã romoingo axya py, po rami xee Senhor ae xeayvu rire.Q'JMbaꞌeta ombovaipa pyre rami romoĩ ꞌrã yvy regua pendea katyꞌi rupigua kuery pendejojai aguã, oaxa vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa py.aP;J — Haꞌe rami vy ꞌrãe xepoxya oaxa. Haꞌe kuery re xepoxya amboupa ma rire “Haꞌeve ma” haꞌe ꞌrã apytuꞌu vy. Haꞌe ramo oikuaapa ꞌrã xekyreꞌỹa rupi xeayvuague, haꞌe kuery áry ambou ramo.\O1J Haꞌe ramo pende kuery regua peteĩ henda py pemano ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue gui, haꞌe penembyte py pekanhymba ꞌrã karuai gui. Haꞌe rã amboae henda py ma pendeyvyꞌiry rupi peꞌa ꞌrã pekuapy kyxe gui. Haꞌe gui amboae henda py ju romoaĩmba ꞌrã yvytu haꞌe javi rupi, haꞌe vy penderakykue rupi aekyi uka ꞌrã kyxe. 3N_J Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pemongyꞌapa rei rire mbaꞌemo vai pejapo haꞌe ojeguarupy pembojeroviaa py, haꞌe ramo xee namaꞌẽvei ꞌrã pendere romboaxya rupi, ndorogueraa jepei ꞌrã guive.MJ Haꞌe rami rã penembyte py tuu kuery hoꞌu ꞌrã okuapy guaꞌy kuery ae, haꞌe taꞌy kuery hoꞌu ꞌrã nguu kuery ae. Penembyte py rombopaga ꞌrã, haꞌe gui penderegua hembyre vaꞌekue ma amoaĩmba ꞌrã imondovy yvytu haꞌe javi rupi.L%J Ojeguarupy pejapoa haꞌe javi káuxa penembyte py ajapo ꞌrã peteĩgueve ajapo eꞌỹ teri vaꞌe, haꞌe neĩ ndajapovei ꞌrã vaꞌe.0KYJHaꞌe nunga rupi xee, xee ae ju ꞌrã aiko nderovai guarã — heꞌi Senhor Nhanderuete. — Haꞌe rami vy penembyte py rombopaga ꞌrã yvy regua kuery oexaa py.|JqJHaꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Peẽ kuery ma amboae regua pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe gui pepuꞌãve xerovai, ndapejapoxei guive xee aipotaa rami, neĩ amboae kuery pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe reko ndapeupityi.IJHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery xee aipota vaꞌe rovai opuꞌã vy yvy regua kuery gui voi ojapo vaive tema okuapy, haꞌe oyvýry rupi ikuai vaꞌe gui omboykepave xeayvu aeja vaꞌekue. Hexaraipa okuapy xee aipotaa gui, xeayvu rupi ndaꞌikuai guive. :HmJHaꞌe gui Senhor Nhanderuete po rami ijayvu: — Jerusalém tetã upe py oĩ vaꞌe ramigua ma yvy regua mbyte py amoĩ vaꞌekue, haꞌe ijyvýry rupi ikuai vaꞌe yvy mbyte.GJHaꞌe vaꞌe regua gui ae ju remombo ꞌrã tata py okai aguã. Haꞌe vaꞌe gui ma tata oẽ ꞌrã Israel kuery haꞌe javi rovai. VF%JHaꞌe gui mboapya regua amongue eteꞌi ma rejokua ꞌrã ndeao apyꞌi re.=EsJPeteĩ henda py oĩ vaꞌe ma reapy ꞌrã tetã mbyte py, ojokoa aguã ára opa ma rire. Haꞌe rã amboae henda py ndeꞌague oĩ vaꞌe ma reikutu ꞌrã kyxe py tetã yvýry. Haꞌe rã amboae ju ma yvytu ombovevea rupi ꞌrã remoaĩmba imondovy. Haꞌe vaꞌe kuery rakykue rupi aekyi uka ꞌrã kyxe.tD cJ— Haꞌe gui ava raꞌy, eru peteĩ kyxe haimbe porã vaꞌe nerendyva ayaarã. Haꞌe vy enhopĩmba neakã haꞌe nerendyva haꞌe javi rupi. Eru avi mbaꞌemo opejaa ndeꞌague repeja aguã. Repejaa rupi embojaꞌo mboapy henda py.CwJHaꞌe kuery pe tembiꞌu haꞌe yy oata ramo joexa vy rive onhemondyipa ꞌrã, gueko vai reia py opa jogueravy vy. B1JAipoeꞌive ju xevy: — Ava raꞌy, mbaꞌeta maꞌẽ, Jerusalém tetã py ajapo ꞌrã tembiꞌurã ojoua veꞌỹ aguã rami. Haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã tembiꞌu opeja pyre ndaꞌevei rei etea oendu reve, haꞌe yy oaꞌã mbyre oyꞌu ꞌrã okuapy ndaekorãveia reve.A!JHaꞌe ramo aipoeꞌi xevy: — Haꞌe ramo avakue repoxi ꞌrãgue py haꞌeve ꞌrã vaka repoxi áry mbojape rembojy aguã — heꞌi. Q@JHaꞌe ramo xee aipoaꞌe: — Kore Senhor Xeruete! Maꞌẽ, xekunumi guive aỹ peve xee nanhemongyꞌai ae vaꞌeri, mbaꞌeta haꞌu vaꞌeꞌỹ teri mymba omano rive vaꞌekue neĩ kaꞌaguy rupigua omondoropa pyre, xoꞌo ndaꞌevei vaꞌe xejuru py amoĩ eꞌỹ aguã — haꞌe. Ezequiel ma avakue repoxi pirukue áry mbojape oexy aguã re Senhor ijayvu, mbaꞌeta tetã ojokoa jave heta vaꞌe kuery ndojoui ꞌrã xakãrã. Haꞌe ramo Ezequiel ndojou porãi, mbaꞌeta haꞌe nunga áry oexy pyre ndaꞌevei sacerdote kuery hoꞌu aguã, onhemongyꞌa eꞌỹ aguã. &?EJ Mbaꞌeta haꞌe rami ae ꞌrã Israel kuery hoꞌu okuapy tembiꞌu haꞌeveꞌỹ vaꞌe, pavẽ regua ikuaia rupi aipeꞌa ukaague py — heꞌi Senhor. >{J Reꞌu vaꞌe ma mbojape cevada guigua rami ꞌrã. Rexy ꞌrã avakue repoxi pirukue áry, heta vaꞌe kuery oexaa py.q=[J Haꞌe gui yy voi oaꞌã mbyre meme ꞌrã reyꞌu, peteĩ karoꞌi haꞌeve jave-jave ꞌrã reyꞌu.}<sJ Opeja pyre anho ꞌrã reꞌu, duzentos e quarenta gramas ꞌrã koꞌẽ nhavõ. Haꞌeve jave-jave ꞌrã reꞌu.1;[J — Eru avi trigo haꞌe cevada, kumanda haꞌe kumanda peꞌi. Emoĩ peteĩ oja py mbojaperã, trezentos e noventa ára re ndeyke re renheno peve reꞌu rejupy aguã. : JAỹ rojokua uka ꞌrã ixã py, hovai katy neĩ kyvõ katy remaꞌẽ eꞌỹ aguã, tetã ojokoa aguã ára opa eꞌỹa ja. 9JHaꞌe rami vy quarenta ára re ju ajapo ꞌrã renheno aguã rami, peteĩ-teĩ ára peteĩ maꞌetỹ ovare aguã. Haꞌe ramo Jerusalém tetã ojokoa katy remaꞌẽ reiny ꞌrã ndejyva pire rei reve. Haꞌe rami vy ꞌrã ndeayvu ete haꞌe kuery rovai.8 JHaꞌe vaꞌe ára opa ma rire reiporu kuaa regua re ju ꞌrã renheno rejupy, Judá kuery ojejavyague ju ndejee rereko aguã.7JMbaꞌeta ndee romoĩ ꞌrã haꞌe kuery reko vaia maꞌetỹa kuaa ukaarã, peteĩ-teĩ ára renhenoa ma peteĩ maꞌetỹ ovare aguã, haꞌe javi vy trezentos e noventa ára peve. Haꞌe rami rã ndejee meme ꞌrã rereko Israel kuery ojejavyague..6UJ— Haꞌe gui ma enheno ejupy reiporu kuaa eꞌỹa re, ndejee remoĩ aguã Israel kuery reko vaia. Renheno rejupya ára haꞌe javi re ndere oĩ ꞌrã heko vaia.&5EJEru avi peteĩ oja ferro guigua, haꞌe vy ndee haꞌe tetã oĩa mbyte py emopuꞌã imoꞌamy oja ferro guigua kora rami. Haꞌe vy emaꞌẽ einy tetã katy. Haꞌe rami ꞌrã opyta tetã ojokopy rami, ijokoarã remoĩ ramo. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery oikuaa aguã ꞌrã oĩ. 4yJHaꞌe vaꞌe rovai emoĩ ijokoarã raꞌangaa jovaive rupi, ejapo oo imbaraete vaꞌe raꞌangaarã, tetã kora re emopuꞌã yvy ivã vaꞌerã, jova-jovaive re ejapo xondaro kuery nhoarõ aguã, haꞌe ijyvýry rupi emoĩ tetã kora reityarã.Z3 /J Jerusalém tetã jokoarã ramigua oexaague — Haꞌe gui aỹ ndee ava raꞌy, eru peteĩ yvy jykue, enhono imoiny nerenondeꞌi py, haꞌe vy haꞌe vaꞌe re embopara Jerusalém tetã raꞌangaarã.12[JHaꞌe rami teĩ ndereve xeayvu jevy vy aipeꞌa ju ꞌrã ndejuru ndeayvu aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu”, ꞌre ꞌrã. Haꞌe ramo oenduxe vaꞌe toendu, haꞌe rã noenduxei vaꞌe ma tove toendu eme, mbaꞌeta xere opuꞌã rei vaꞌety ae ikuai. r1]JHaꞌe gui xee ajapo ꞌrã neapekũ ndejuru re ojapa aguã rami, haꞌe kuery pe ndeayvu eꞌỹ aguã. Haꞌe ramo ijayvu eꞌỹ vaꞌe ꞌrã reiko remonheangu veꞌỹ ranhe aguã, mbaꞌeta xere opuꞌã rei vaꞌety ae ikuai.0!JMbaꞌeta ava raꞌy, maꞌẽ. Haꞌe kuery ma ndea py ixã ogueru vy ndejokua ꞌrã imoiny, haꞌe kuery mbyte katy reo veꞌỹ aguã./3JHaꞌe ramo xere Nheꞌẽ oĩ vy xemopuꞌã imoꞌamy. Haꞌe rami vy xevy ijayvu vy aipoeꞌi: — Tereo ndero katy, haꞌe enhemboty haꞌe py.Q.JHaꞌe ramove apuꞌã vy yvyugua katy aa. Haꞌe py amaꞌẽ rã Senhor rexakãa oĩ raꞌe, Quebar yakã yvýry hexakãa aexaague rami. Haꞌe vy xerenapyꞌã re aĩ xerova yvy re amovaẽ reve. -JHaꞌe gui xere Senhor opo omoĩ vy aipoeꞌi xevy: — Epuꞌã ke, tereo yvyugua katy, haꞌe py ma ndereve xeayvu aguã — heꞌi.?,wJHaꞌe rami teĩ heko porã vaꞌe pe ojejavy eꞌỹ aguã re ndee ndeayvu ramo ndojejavyi vy anhetẽ oikove ꞌrã haꞌe rami ndeayvu rire. Ndee voi reo jepe ꞌrã — heꞌi. ,+QJHaꞌe gui xapyꞌa rei heko porã vaꞌekue ma heko porãague gui ojepeꞌa ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo vy. Haꞌe gui haꞌe kuery renonde py xee amoĩ ꞌrã onhepyxanga aguã, haꞌe ramo omano ꞌrã. Ndee nandeayvui ramo haꞌe kuery omano ꞌrã gueko vaia py, haꞌe naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã teko porã rupi oikoague re. Haꞌe rami teĩ ndee rombopaga avi ꞌrã huguy ndepo re oĩ vaꞌe káuxa.m*SJHaꞌe rã xapyꞌa rei heko vai vaꞌe kuery pe haꞌe rami ndeayvu teĩ haꞌe kuery ndojeko rerovai ꞌrã teko vai rupi ikuaia gui. Haꞌe ramo haꞌe kuery omano ꞌrã gueko vaia py ae, haꞌe rã ndee ma reo jepe ꞌrã.3)_JHaꞌe gui ma xapyꞌa rei heko vai vaꞌe kuery pe “Pemano ꞌrã” haꞌe teĩ ndee ju haꞌe kuery pe neremombeꞌui ramo tape vai gui ojepeꞌa vy oo jepe aguã, haꞌe rami ri ramo heko vai vaꞌe omano ꞌrã gueko vaia py, teĩ ndee rombopaga avi ꞌrã huguy ndepo re oĩ vaꞌe káuxa.<(qJ— Ava raꞌy, xee ma tetã rarõa rami romoĩ Israel kuery pe ayvu remombeꞌu aguã. Haꞌe rami rã xejuru gui ayvu rendu vaꞌe remombeꞌu ꞌrã haꞌe kuery pe xerekovia.''J Tetã rarõa rami Israel kuery pe ijayvu aguã omoĩague Haꞌe gui sete araa py ma xevy pe Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: k&OJHaꞌe ramo Tel-Abibe tetã katy aa, Quebar yakã yvýry xeretarã kuery escravo-rã ogueraa pyre ikuaia py. Haꞌe vy haꞌe kuery ikuaia py ju aĩ. Haꞌe kuery mbyte py sete ára re aguapy ainy ndaꞌevei etea aendu reve. )%KJHaꞌe rami py Nheꞌẽ xereupi heravy. Xenheꞌẽ py ndaꞌevei etea aendu reve aa ainy. Haꞌe rami teĩ xere Senhor opo imbaraete vaꞌe omoĩ xejokoarã.$/J Aendu avi temimoingo kuery opepo jopepo re ombota-mbota rã, iruéra haꞌe kuery reve ikuai vaꞌe revovo guive. Aendu avi hyapu ratãve vaꞌe.]#3J Haꞌe gui ma Nheꞌẽ xereupi heravy. Haꞌe ramo xerakykue katy gui aendu peteĩ hyapu rei vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oĩa gui onhendu vy aipoeꞌi: — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rexakãa re — heꞌi.r"]J Haꞌe gui ma tereo, neretarã kuery escravo-rã ogueraa pyre ikuaia py. Haꞌe kuery oenduxe, eꞌỹ vy noenduxei teĩ ndeayvu tema haꞌe kuery pe. Haꞌe vy “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu”, ꞌre ꞌrã — heꞌi xevy. !J Haꞌe gui aipoeꞌive ju xevy: — Ava raꞌy, endu ke ndeapyxa py ndevy pe xeayvu haꞌe javi, emoĩ porãmba guive ndepyꞌa re.~ uJ Diamante rami hatã vaꞌe ajapo ꞌrã nderova, itaendy gui hatãve vaꞌe. Haꞌe ramo ekyje eme haꞌe kuery gui, neĩ enhemondyi eme guive haꞌe kuery ngova re oexa uka vaꞌe gui, mbaꞌeta xere opuꞌã rei vaꞌety ae ikuai — heꞌi. <qJHaꞌe nunga rupi nderova ajapo ꞌrã hatã aguã rami haꞌe kuery rova rami avi, haꞌe kuery akã ratãa rami ae avi ꞌrã rojapo haꞌe kuery rovai neakã ratã aguã rami.9kJHaꞌe rã Israel kuery ma ndojapyxakai ꞌrã, xeayvu re eteve voi ndojapyxakaxei vaꞌe vy. Mbaꞌeta Israel kuery ma inhakã ratã haꞌe opyꞌa py oikuaa axy vaꞌe meme.Y+JHeta regua pe eꞌỹ guive romondouka, amboae rami ijayvu vaꞌe nerendu kuaai aguã katy eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe kuery regua pe xee romondouka vaꞌe rire ma anhetẽ ojapyxaka ꞌrãgue okuapy ndeayvua re.q[JMbaꞌeta amboae rami rei ijayvu vaꞌe kuery pe eꞌỹ xee romondouka, haꞌe rã Israel kuery pe ae.#?J Profeta-rã Ezequiel omoĩague Haꞌe gui aipoeꞌive ju: — Ava raꞌy, tereo aỹ Israel kuery ikuaia py, ndeayvu haꞌe kuery pe xeayvu rupi.gGJHaꞌe vy aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, emokõ nderyepy katy peve guarã. Emonyẽ ete nderye kovaꞌe kuaxia para ndevy ameꞌẽ vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo xee haꞌu ramo xejuru py ei rami heꞌẽ vaꞌe aendu. V%JHaꞌe ramo xejuru aipeꞌa ramo xevy pe omeꞌẽ kuaxia para haꞌu aguã.% EJHaꞌe gui aipoeꞌive ju xevy: — Ava raꞌy, heꞌu rejou vaꞌe. Heꞌu ke kovaꞌe kuaxia para. Haꞌe gui ma tereo Israel kuery pe ndeayvu — heꞌi.QJ Haꞌe vaꞌe ma xerenonde rupi oipyo inony rã hiꞌáry haꞌe iguy rupi ipara oiny raꞌe. Haꞌe vaꞌe re ipara oiny ojaeꞌoa aguã, ipyꞌa vaia haꞌe ndaꞌevei vaꞌe oiko vaꞌerã regua. #J Haꞌe ramo amaꞌẽ rã haꞌe py peteĩ po xea katy okuaveꞌẽ jekuaa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py oĩ peteĩ kuaxia para onhemama vaꞌe.pYJ Kuaxia para onhemama vaꞌe oexaague — Ndee ava raꞌy, endu ke ndereve xeayvu rã. Epuꞌã rei eme xerovai opuꞌã rei vaꞌety kuery rami eꞌỹ. Eipeꞌa ke ndejuru, haꞌe vy heꞌu ameꞌẽ ta vaꞌe — heꞌi./JHaꞌe rã ndee ma haꞌe kuery pe remombeꞌu ꞌrã xeayvu, oenduxe, eꞌỹ vy noenduxei teĩ, mbaꞌeta xere opuꞌã rei vaꞌety ae ikuai. MJHaꞌe rã ndee ava raꞌy, ekyje eme. Ekyje eme guive haꞌe kuery ndere ijayvua gui, haꞌe nunga juu haꞌe juu rakuaendy rami ndekutu teĩ, mbaꞌeta japeuxa ramigua mbyte rupi reiko ꞌrã. Ekyje eme ndere haꞌe kuery ijayvua gui, enhemondyi eme guive haꞌe kuery rova gui, mbaꞌeta xere opuꞌã vaꞌety ae ikuai.,QJHaꞌe ramo haꞌe kuery xere opuꞌã vaꞌety ikuai vaꞌe oikuaa ꞌrã okuapy haꞌe kuery mbyte rupi profeta oikoa, oendu pota, eꞌỹ vy noendu potai teĩ.EJMbaꞌeta taꞌy kuery voi inhakã ratã okuapy, ipyꞌa ratã guive. Haꞌe kuery pe ae xee romondouka ta. Haꞌe vy haꞌe kuery pe “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu” ꞌre ꞌrã.]3JHaꞌe ramo aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, xee romondouka ꞌrã Israel kuery pe. Haꞌe kuery ma peteĩ regua xerovai opuꞌã okuapy vaꞌe. Nguu kuery rami avi anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai xerovai, aỹ peve.|qJHaꞌe ramo xereve ijayvu jave xere Nheꞌẽ oĩ vy xemopuꞌã imoꞌamy. Haꞌe rami vy aendu xevy ijayvu rã.  7J Ezequiel reve ijayvuague Ijayvu vaꞌe ma aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, epuꞌã ke heꞌamy, haꞌe ramo xeayvu ꞌrã ndereve — heꞌi.}  uJHaꞌe gui oky jave arai re karugua ojekuaa vaꞌe rexakãa rami ae avi hexakã jekuaa ijyvýry rupi. Haꞌe vaꞌe ma Senhor rexakãa ae aexa. Haꞌe nunga aexa vy xerenapyꞌã re aĩ, yvy re xerova amovaẽ reve. Haꞌe vy ma aendu ijayvua. {  qJHaꞌe vaꞌe aexa rã ikuꞌa guive yvate katykue ma itaendy rami ojekuaa oiny, haꞌe ijyvýry rupi ma tata rami avi hexakã. Haꞌe gui rã ikuꞌa guive yvy katykue ma tata ete rami ojekuaa. Ijyvýry haꞌe javi rupi tata rami hexakãmba.y  mJ Nhanderuete rexakãa oexaague Haꞌe gui haꞌe kuery akã áry rupi ijaoꞌia oĩ vaꞌe áry aexa peteĩ tenda huvixa openaaty ramigua, itaendy safira guigua rami. Haꞌe vaꞌe tenda áry ma peteĩ oguapy jekuaa oiny ava ramigua.&  GJHaꞌe gui ma haꞌe kuery akã áry rupi ijaoꞌia oĩ vaꞌe áry gui aendu peteĩ ayvu. Haꞌe ramo haꞌe kuery opytapa okuapy, opepo guive omboguejypa. u  eJHaꞌe kuery oguata ojeꞌoivy ramo aendu ipepo revovo reia yy revovo rami, Ipoꞌakapa vaꞌe onhendua rami avi. Hevovo aendu rã xondaro kuery pyambu rami onhendu. Haꞌe gui haꞌe kuery opyta vy opepo voi omboguejypa ju avi ꞌrã.  5JIjaoꞌia guýry rupi ae haꞌe kuery opepo oupi imoiny, peteĩ-teĩ joa katy. Peteĩ-teĩ ma mokoĩ opepo ju oguereko jovaive rupi ojeaoꞌi aguã.  JTemimoingo kuery akã áry rupi ma peteĩ ijaoꞌia oĩ itaendy guigua rami nhomongyjea. Haꞌe kuery akã áry rupi ojekuaa oiny.9 mJHaꞌe kuery oguata ojeꞌoivy ramo iruéra ikuai vaꞌe voi oo avi ꞌrã. Haꞌe kuery opyta ramo iruéra voi opyta avi ꞌrã. Yvy gui haꞌe kuery opuꞌã ojeꞌoivy ramo haꞌe kuery reve opuꞌã avi ꞌrã iruéra haꞌe javi, mbaꞌeta iruéra ikuai vaꞌe re ae oĩ temimoingo kuery nheꞌẽ. U %JNheꞌẽ ooa katy rei tema haꞌe kuery oo avi ꞌrã, Nheꞌẽ oguerekoa rupi. Haꞌe kuery reve iruéra ikuai vaꞌe oo avi ꞌrã, mbaꞌeta iruéra ikuai vaꞌe re ae temimoingo kuery nheꞌẽ oĩ. 3JTemimoingo kuery oguata ojeꞌoivy reve iruéra ijyvýry ikuai vaꞌe oo avi ꞌrã. Haꞌe kuery ojeupi ramo iruéra voi ojeupi avi ꞌrã hexeve. yJInhapyĩ vaꞌe ma yvate ete nhomongyje aguã rami. Peteĩ-teĩ ruéra apyĩ re ma texa anho tynyẽ haꞌe javi rupi.\ 3JHaꞌe vaꞌe ma ooa katy rei ꞌrã oo. Amboae katy ova-ova eꞌỹ re oguata ovy.. WJIruéra ikuai vaꞌe jaexa rã itaendy berilo rami hexakã vaꞌe. Irundyve ma joo rami ae ojekuaa. Peteĩ-teĩ ruéra jaexa rã amboae ruéra mbyte rupi joaxa oiny.  J Irundy iruéra oexaague Haꞌe gui temimoingo kuery aexa rã peteĩ-teĩ yvýry oĩ avi peteĩ ruéra yvy rupi oo vaꞌe. e EJTemimoingo kuery oguata vy overa vaꞌe rami avi ojevy-jevy haꞌekueꞌỹ-kueꞌỹ katy. 7~ iJ Temimoingo kuery jaexa rã tapyĩ hexakã vaꞌe rami hendy, tataendy rami guive. Haꞌe kuery mbyte rupi ma tata rendy vuku oaxa-axa. Haꞌe kuery gui oẽ avi overa vaꞌe.?} yJ Haꞌe kuery peteĩ-teĩ guenonde rami anho ꞌrã oguata ojeꞌoivy. Mamo rã rei Nheꞌẽ ooa katy haꞌe kuery voi ojeꞌoi avi. Amboae katy ova-ova eꞌỹ re oguata ojeꞌoivy.?| yJ Haꞌe rami ae hova ojekuaa. Ipepo ma mokõ-mokoĩ oupi ꞌrã oꞌáry rupi, temimoingo kuery mboae pepo re omovaẽ reve. Haꞌe rã opepo mboae mokoĩ py ma ojaoꞌi imoiny guete.!{ =J Haꞌe kuery rova ma avakue rova rami. Oiporu kuaa re ma guary rami hova. Ijaxua re ma vaka rova. Irundyve peteĩ-teĩ oguereko avi taguato guaxu rova. z J Haꞌe kuery ma ovaẽ okuapy joe, amboae katy ova-ova eꞌỹ re oguata guive. Peteĩ-teĩ ma guenonde katy anho oguata ojeꞌoivy. y JIpepo guy rupi ma avakue po ramigua oĩ, irundy henda jovaive rupi. Irundyve temimoingo ma irundy-rundy ngova haꞌe opepo oguereko.x JHetyma ma hiꞌyvi vaꞌe meme. Haꞌe rã ipy ma vaka raꞌy py rami ojekuaa, overa vaꞌe omoexakã mbyre rami hendy guive.Mw JPeteĩ-teĩ re ma irundy kuerei hova oĩ, ipepo ma irundy-rundy avi.iv MJArai mbyte gui oẽ avi irundy temimoingo kuery. Haꞌe vaꞌe kuery jaexa rã ava ramigua meme.#u AJHaꞌe gui ma amaꞌẽ rã kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ou oiny peteĩ arai tuvixa vaꞌe, tata rami joa py eꞌỹ-eꞌỹ hexakã vaꞌe. Arai yvýry rupi hendy vaꞌe ojekuaa avi. Haꞌe vaꞌe mbyte py ma peteĩ aexa overa vaꞌe rykukue ramigua, tata mbyte gui ojekuaa oiny.1t ]JSenhor ombou oayvu xee Buzi raꞌy Ezequiel aiko vaꞌe pe. Sacerdote aiko caldeu kuery yvy re, Quebar yakã yvýry rupi. Haꞌe py ae xere Senhor opo omoĩ rã aendu. %s EJHaꞌe vaꞌe jave py peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ ma ojapo huvixa Joaquim escravo-rã ogueraa ague. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe jaxy re peteĩ nhiruĩ araa py aer /JEzequiel ayvu oĩa Irundy temimoingo kuery oexaague Trinta maꞌetỹ re, irundy jaxya haꞌe peteĩ nhiruĩ araa py xee aiko Quebar yakã yvýry rupi, xeretarã kuery escravo-rã ogueraapa pyre mbyte. Haꞌe jave py ma profeta Ezequiel Babilônia yvy re oiko, heta vaꞌe kuery ogueraapaa ague py. Haꞌe vaꞌe jave py ma yva ojepeꞌa rã aexa mbaꞌemo Nhanderuetea oexa uka rã._q76 Mbaꞌe re tu orerejapa ete ri? Mbaꞌe re tu ndepoxy anho ta ore kuery rovai? p6 |yhwh{Senhor,} orereko rerova ju ke ndejeupe guarã. Haꞌe ramo ꞌrãe rojeko rerova. Embopyau ju oreꞌára yma guare rami. doA6 Mbaꞌe re tu riae ta ri nderexarai orere? Mbaꞌe re tu remboare orepytyvõ aguã? vne6 Haꞌe rã ndee Senhor, ndepoꞌaka riae ꞌrã. Tenda repenaaty oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. Jm 6 Sião yvyty ombovaipaa rire mbyku anho ikuai haꞌe rupi. ]l36 Haꞌe nunga rupi ae orekuraxõ py orembaꞌeaxy, ndorerexa pyxoveipa guive. ekC6 Oreakã gui hoꞌa ma akã regua oĩ vaꞌekue. Ndaꞌevei ete orevy, rojejavy rire! ijK6 Rovyꞌaague okanhymba ma orekuraxõ gui. Rojeroky ꞌrãgue py mboriau anho rei roendu. i6 Haꞌe ramo nhomongetaa rupi ikuai vaꞌekue ma ndoguapyvei ma tetã kora rokẽ py, kunumigue ndoporaeivei ma guive. %hC6 Haꞌe rã kunumigue ma ogueraa ꞌrã mbaꞌemo monguꞌia py ombaꞌeapo aguã, avakueꞌi voi yxakã re ombovoyi rã onhepyxanga rive ojeꞌoivy. ngU6 Hovaigua kuery ojyryvipypa yvatekueve vaꞌekue, tujakueꞌi voi ojou vy ombojaru rei okuapy. qf[6 Sião py ogueroꞌapaa kunhague ikuai vaꞌe, kunhataĩgue guive, Judá tetã ikuai vaꞌe rupi. Ne6 Karuai roendu vaipa ramo orepire ma tata kua rami hakupa rei. tda6 Rojeayvu eꞌỹkue py ꞌrã rojou roꞌu vaꞌerã, kyxe tekoa eꞌỹa rupi oguereko vaꞌe gui. zcm6 Escravo kuery rive ꞌrã ipoꞌaka orere. Ndoikoi avave rei haꞌe kuery po gui orereraa jepe vaꞌerã. b}6 Oreru kuery ma ojejavypa rire jipovei ma. Haꞌe gui ore kuery ju ꞌrã roiko axy haꞌe kuery ojapo vaiague re. eaC6 Egito haꞌe Assíria pygua kuery pe rojejopy uka roꞌu vaꞌerã rojou aguã teĩ. s`_6 Orerakykue monhaa kuery ma oreajuꞌy re ma ikuai. Orekaneꞌõ ma teĩ ropytuꞌu aguã voi noĩ. q_[6 Yy royꞌu vaꞌerã ma peráta re rive ꞌrã rojogua, yxakã voi peráta re anho ꞌrã rojou. ~^u6 Ore kuery ma tyreꞌỹ tuu veꞌỹ vaꞌe rami orekuai. Haꞌe rã orexy kuery ma imeveꞌỹ vaꞌe ikuai. ]{6 Oreyvyrã remeꞌẽ vaꞌekue oaxapa ma amboae regua kuery pe, orerogue voi amboae yvy guigua kuery pe ju oaxa. "\ ?6 “Oremboaxy ke” heꞌiague Senhor, nemaꞌenduꞌa ke mbaꞌemo vai orere oiko vaꞌekue re. Eikuaa pota haꞌe emaꞌẽ roiko axya re. w[g6 Haꞌe rã peẽ Sião pygua kuery, opa ma pendeko vaiague re penembopagaague. Senhor napendereraa ukavei ma ꞌrã escravo-rã. Haꞌe rã peẽ Edom pygua kuery, arakaꞌeve rã ojekuaapa ꞌrã pendeko vaia haꞌe pejejavyague. iZK6 Peẽ Edom pygua kuery Uz yvy re pendekuai vaꞌe, orejojai tema, pevyꞌa rei tema ꞌrã orere. Haꞌe rami avi pendea py voi ꞌrã omboaxaa kovaꞌe karo. Haꞌe ramo pekaꞌupa vy pendepire reipa ꞌrã peikovy. `Y96 Haꞌe gui oreruvixave orerekomboꞌearã Senhor omoĩ vaꞌekue ae omboꞌa ma okuapy nhuã py. Ixupe ma ore kuery “Nekuarayꞌã py ꞌrã orekuai yvy regua kuery mbyte rupi teĩ”, roꞌe vaꞌekue ri. @Xy6 Oremonhaa kuery ma guyra yvate rupi oveve vaꞌe gui inhakuãve vaꞌe. Yvyty ikuai vaꞌe áry rupi ete oremonha, tekoa eꞌỹa rupi voi nhuã omoĩ okuapy oremboꞌa aguã. ZW-6 Orerovaigua kuery ma orekuaia rupi omaꞌẽ mbegue okuapy ramo oreretã mbyte rupi orekuai aguã voi ndaꞌevevei. Ropa aguã ovaẽ raiꞌi ma, oreꞌára ojeupity ma, aỹ ovaẽ ma ropa aguã ára. RV6 Haꞌe gui ma ore kuery rexa ikangypa ma orepytyvõarã ou vaꞌerã re romaꞌena vy teĩ. Roikuaa potaaty py roarõ reve romaꞌẽ tema peteĩ regua orereraa jepe vaꞌerã re teĩ ndoui ae. sU_6 Mbaꞌeta Senhor ae omoaĩ imondovy opoxya rupi. Haꞌe rami vy nopenavei ma haꞌe kuery re. Hovaigua kuery katuve ma nomboetei ꞌrã sacerdote kuery, haꞌe nhomboaxya rupi eꞌỹ ꞌrã oguereko nhomongeta vaꞌety kuery. T6 Haꞌe kuery pe ojapukaia: “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe kuery, pejepeꞌa ke! Pejepeꞌa ke, pexyry ke, pepoko eme orere!” ꞌea. Haꞌe ramo ojava ojeꞌoivy, haꞌe ovaẽa py rei haꞌe kuery pe yvy regua kuery “Apy ma ndaꞌevei ae pendekuai aguã.” -SS6 Haꞌe kuery ma ára revegua eꞌỹ rami oguata rei tape rupi, tuguy omoẽ vaꞌekue py ikyꞌapa vaꞌe ikuai, haꞌe ijao re ma voi avave rei ndovyxeai. 8Ri6 Haꞌe vaꞌe oiko haꞌe pygua profeta kuery ojejavyague re, sacerdote kuery ojapo vaiague re guive, mbaꞌeta tetã mbyte rupi omoẽ okuapy heko porã vaꞌe ruguy. 'QG6 Yvy regua ruvixa kuery haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi ndogueroviai okuapy omombeꞌua rã Jerusalém rokẽ rupi hovaigua kuery oikepa maague. wPg6 Senhor opoxya rupi oiko vy ombou opoxya nhomoendyarã. Sião re tata omonhemboja vy ijyta peve oapypa. ]}}8|{{zyyzxwCvuOssZrGqpfponmWlk}ihgfedc9b(aA`I_F^\[ZZ YNXWvVV"U4TvT*S?RQQBPP8O*NSMMKK+JIHGF_EE DCCOBBDA@?y?=<;;Z:i988766>543 2N11)0 //*.-,+m**)((;&& %$##!! 5(d) ' S<J Nhanderuete haꞌevea rami nhombopaga aguã re ijayvuague Haꞌe gui teĩgue ju Senhor oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: ^5J Haꞌe ramo Israel kuery xea gui ojepeꞌa veꞌỹ aguã, nonhemongyꞌavei aguã gueko vaia haꞌe javi py. Haꞌe ramo xevygua ꞌrã ikuai, haꞌe rã xee ma Tuuete ꞌrã aiko — heꞌi Senhor Nhanderuete. 1J Haꞌe rami rã mokoĩve re ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã: xevy pe oporandu uka rive vaꞌe opaga ꞌrã, profeta ramigua opagaa rami avi.pYJ Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ profeta mbaꞌemo omombeꞌu ꞌrã ojekorea rupi, haꞌe vaꞌe ma xee Senhor ae ambotavy uka rã ijayvu. Haꞌe rami teĩ hexe xepo amokuaveꞌẽ vy aipeꞌa ꞌrã xevygua Israel kuery mbyte gui.a;JHaꞌe vaꞌe avakue rovai arova ꞌrã xerova ajou vaia rupi. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã ojojai haꞌe ayvu vai pyrã, xevygua kuery mbyte gui aipeꞌa ꞌrã guive. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.KJMbaꞌeta Israel kuery vaꞌe regua, eꞌỹ vy Israel yvy re amboae regua ikuai vaꞌe teĩ xegui ojepeꞌa vy opyꞌa py ae omopuꞌã ꞌrã taꞌangaa, haꞌe gui ma teko vai py ojeity uka aguã oguereko teri reve ou ꞌrã profeta oĩa py ixupe oporandu uka aguã xevy. Haꞌe vaꞌe ma xee Senhor ae ꞌrã ambovai.W'J— Haꞌe nunga rupi aipoꞌre Israel kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Pejeko rerova ke, haꞌe pejepeꞌa taꞌangaa pereko vaꞌe gui. Pendekupe ke ojeguarupy pereko vaꞌe haꞌe javi katy.JHaꞌe rami aiko ꞌrã xejeupe guarã ajopy ju aguã Israel kuery pyꞌa, taꞌangaa re ojeꞌoi vy xegui ojepeꞌapa rire. JHaꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe ndeayvu vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Israel kuery vaꞌe regua ma taꞌangaa omopuꞌã ꞌrã opyꞌa py ae, haꞌe gui haꞌe nunga teko vai py ojeity uka aguã oguereko teri reve ou ꞌrã profeta oĩa py oporandu aguã. Haꞌe kuery ou ramo xee Senhor ae ambovai vy xeayvu ꞌrã taꞌangaa mbovy rei eꞌỹ oguerekoa re.J— Ava raꞌy, kovaꞌe avakue ma opyꞌa py ae omopuꞌã okuapy taꞌangaa ombojerovia aguã. Haꞌe nunga ma guenonde py oguereko riae teko vai py ojeity uka aguã. Xapyꞌa rei ndaꞌu xee aeja ꞌrã ri haꞌe kuery oporandu uka aguã xevy? Any.;~qJHaꞌe ramo Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: I} J Taꞌangaa mbojeroviaa kuery ombopaga aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe rire xea py ovaẽ Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery. Haꞌe kuery ovaẽmba ma vy oguapy okuapy xerenonde.I| J Haꞌe nunga rupi ndapexavei ꞌrã anhetẽ rupi eꞌỹgua, napenembaꞌekuaavei ꞌrã guive. Xevygua kuery araa jepepa ꞌrã pendepo gui. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. a{;J Pendeapua rupi pemomboriau heko porã vaꞌe kuery pyꞌa xee namomboriau ukai vaꞌeri, haꞌe rã heko vai vaꞌe po ma pemombaraete, haꞌe kuery tape vai gui ojepeꞌa eꞌỹ aguã, tekove oupity eꞌỹ aguã. zJ Pendegui amondoropa avi ꞌrã pendeova moꞌãa peiporu vaꞌety. Haꞌe rami vy xevygua kuery araa jepepa ꞌrã pendepo gui. Haꞌe rami rire haꞌe kuery nonhembojavei ꞌrã pendere pejopy veꞌỹ aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.+yOJ — Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Maꞌẽ, xee ma aiko pajerã pejapo vaꞌe rovai, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe py nhonheꞌẽ pejopy guyra mboꞌaa rami. Haꞌe rami vy aipeꞌapa ꞌrã pendepo gui, haꞌe guyra rami araa jepepa ꞌrã nhonheꞌẽ pejopy vaꞌekue.;xoJ Peẽ kuery ma xevygua kuery mbyte naxemboetei pekuapy, peteĩ poꞌi cevada haꞌe peteĩ pẽgue mbojape rekovia rive. Haꞌe rami vy pejuka ꞌrã okuave aguã rami ikuai vaꞌekue, haꞌe rã omano aguã rami ikuai vaꞌekue ma ndapejukai. Xevygua kuery pe pendeapu rive, apu oenduxe vai okuapy ramo. `w9J haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndaꞌevei ete ꞌrã peẽ kunhague opa marãgua poapy kuaa haꞌe tova moꞌãa joo rami eꞌỹ-eꞌỹ pajerã pejapo vaꞌe pe, nhonheꞌẽ pendea katy guarã pejopy aguã rive! Tyrã pa pemokanhyxe vi xevygua kuery nheꞌẽ, haꞌe rã amboae kuery ma peraaxe pendejeupe guarã?QvJ  Kunhague profeta ramigua rive rovai ijayvuague — Ava raꞌy, xevygua kunhague regua ma oakã gui rive omombeꞌu Senhor guigua. Eiko ke haꞌe kuery rovai, ndeayvu guive haꞌe kuery rovai,?uwJ Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel pygua profeta kuery, mbaꞌeta Jerusalém tetã re mbaꞌeve ndoikoi ꞌrãa rami ijayvu, opa marãgua oiko ta vaꞌeri”, heꞌi Senhor Nhanderuete. At{J Haꞌe rami py aexa ukapa ꞌrã xepoxya kora rovai, pemoxiĩ rive vaꞌe kuery rovai guive. Haꞌe vy aipoaꞌe ꞌrã pendevy: “Kora ma noĩvei ma, imoxiĩare kuery okanhymba avi.msSJ Haꞌe rami vy aitypa ꞌrã kora pemoxiĩ vaꞌekue, ajapo ꞌrã yvy py rive itui aguã, haꞌe aexa uka ꞌrã ijytarã vaꞌekue. Kora hoꞌa ramo pekanhymba ꞌrã iguy rupi. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.+rOJ Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xepoxya rupi ambou ꞌrã yvytu guaxu, oky jaꞌea nhombopagaarã haꞌe amandau jojukapaarã, amomba aguã.qJ Haꞌe gui neꞌexa, kora hoꞌa ma jave “Mamo tu opyta xiĩ vaꞌe haꞌe vaꞌe py pemoxiĩague?” ꞌea ꞌrã pendevy.6peJ Haꞌe nunga rupi imoxiĩa kuery pe “Kora hoꞌapa ta ma” ꞌre. Mbaꞌeta oiko ꞌrã oky jaꞌea. Peẽ amandau kuery, peꞌa ke, haꞌe gui ndee yvytu guaxu, eipeju.ao;J Mbaꞌeta haꞌe kuery ma xevygua kuery mbotavypaa rupi ikuai. Haꞌe vy “Mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã”, heꞌi ꞌrã okuapy, opa marãgua oiko ta vaꞌeri. Kora ojapoa nhavõ profeta kuery omoxiĩ rei rive ꞌrã.sn_J Haꞌe gui xepo amokuaveꞌẽ ꞌrã profeta kuery anhetẽ rupi eꞌỹ oexa raꞌu haꞌe nhombotavya rupi imbaꞌekuaa vaꞌe rovai. Haꞌe rami rire haꞌe kuery nomongetavei ꞌrã xevygua kuery, hery noĩvei ꞌrã kuaxia Israel kuery rery oĩa re, neĩ ndoikevei ꞌrã guive Israel yvy re. Haꞌe rami rã peikuaa ꞌrã xee ae Senhor Penderuete aikoa.Um#J Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Anhetẽ rupi eꞌỹ mbaꞌemo pexa raꞌu, haꞌe penhombotavya rupi penembaꞌekuaa ramo xee aiko peẽ kuery rovai, heꞌi Senhor Nhanderuete.5lcJ Haꞌe kuery anhetẽ rupi eꞌỹ oexa raꞌu, nhombotavya rupi rive imbaꞌekuaa guive. Mbaꞌeta “ Senhor ae ijayvu”, heꞌi ꞌrã okuapy xee ndaxeayvui vaꞌeri. sk_J Haꞌe kuery ma anhetẽ rupi eꞌỹ oexa raꞌu, haꞌe nhombotavya rupi imbaꞌekuaa ꞌrã okuapy. Mbaꞌeta “ Senhor ae ijayvu”, heꞌi ꞌrã okuapy xee namboui vaꞌeri. Haꞌe kuery oarõ okuapy teĩ oayvuague oiko aguã.Zj-J Mbaꞌeta haꞌe kuery ma nomoatyrõi Israel kuery retã kora paꞌũ, neĩ kora ndojapo retavei guive peẽ kuery retã rupi, Senhor poxya ára py peẽ kuery re opuꞌã okuapy vaꞌe rovai peĩ atã aguã.liQJ Israel kuery, penderegua profeta kuery ma aguaraꞌi tetã ivaipaague rupi ikuai vaꞌe rami rive.DhJ Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Ndaꞌevei ete ꞌrã profeta kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe, mbaꞌeta haꞌe kuery ma onheꞌẽ ae gui ꞌrã ijayvu mbaꞌeve oexa eꞌỹ re..gUJ — Ava raꞌy, ndeayvu Israel pygua profeta kuery rovai, mbaꞌeta haꞌe kuery ma oakã gui rive ayvu omombeꞌu vy “Pendu Senhor ayvu”, heꞌi ꞌrã okuapy.qf ]J Profeta kuery ramigua rive rovai ijayvuague Haꞌe gui ma xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: Je J Haꞌe nunga rupi aipoꞌre haꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xeayvu peteĩve ma voi ndarei ꞌrã, haꞌe ayvu amombeꞌu vaꞌe oiko ꞌrãe — heꞌi Senhor Nhanderuete. Yd+J — Ava raꞌy, maꞌẽ, Israel kuery aipoeꞌi okuapy: “Ezequiel pe oexa ukaa vaꞌekue ma mbovy rei eꞌỹ ára reguarã, ayvu omombeꞌu vaꞌe ma rakaꞌeve rã teri oiko vaꞌerã”, heꞌi okuapy.Ic J Haꞌe gui xevy pe teĩgue ju Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: bJ Mbaꞌeta xee Senhor ae xeayvu ꞌrã, haꞌe ramo ayvu xee amombeꞌu vaꞌe ma areꞌi eꞌỹ ꞌrã oiko. Mbaꞌeta xere pepuꞌã rei vaꞌe kuery, pekuave teri reve xeayvu ꞌrã, haꞌe ayvu amombeꞌu vaꞌekue oiko ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete. aJ Mbaꞌeta Israel kuery mbyte rupi ndoikovei ma ꞌrã anhetẽgua eꞌỹ oexa raꞌu vaꞌe, neĩ nhombotavya rupi imbaꞌekuaa vaꞌe.5`cJ Haꞌe nunga rupi aipoꞌre haꞌe kuery pe: “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xee ajapo ꞌrã haꞌe vaꞌe ayvu rupi pendeayvu veꞌỹ aguã rami, Israel kuerya rupi nomombeꞌuavei ꞌrã. Mbaꞌeta ára ovaẽ ma ouvy xee Senhor ayvu haꞌe javi ojeupitypa aguã”, ꞌre haꞌe kuery pe.e_CJ — Ava raꞌy, mbaꞌe nunga ayvu tu nami peẽ kuery pemombeꞌu vaꞌety Israel yvy re? Mbaꞌeta aipopeje: “Are teri haꞌe vaꞌe ára ovaẽ aguã, ayvu Senhor ombou vaꞌekue ndojeupityi ꞌrãe guive”, peje.<^sJ Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌive: ,]QJ Haꞌe rami vy tetã ikuai vaꞌekue hoꞌapa ꞌrã ivaipa reve, yvy voi ombovaipa pyre ꞌrã opyta. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa — heꞌi. z\mJ Haꞌe rami vy aipoꞌre ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Israel yvy re Jerusalém pygua kuery haꞌe javi pe: Peꞌu ꞌrã mbojape napenderekorãveia py, haꞌe peyꞌu ꞌrã yy penhemondyipa reve, mbaꞌeta pendeyvy gui oipeꞌapaa ꞌrã mbaꞌemo ikuai vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe pygua kuery ojapo vaiague haꞌe javi re.[{J — Ava raꞌy, rekyje reve ꞌrã reꞌu reiny mbojape, haꞌe reryryipa haꞌe nanderekorãveia py reyꞌu ꞌrã yy.=ZuJ Haꞌe ramo xea py Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: YJ Haꞌe rami avi amongue eteꞌi ꞌrã aeja kyxe gui oo jepe vaꞌekue, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui guive, amboae regua ikuaia rupi haꞌe kuery omombeꞌu aguã ojeguarupy ojapoague haꞌe javi. Haꞌe ramo oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa — heꞌi. XJ Haꞌe ramo oikuaa pavẽ ꞌrã xee ae Senhor aikoa, amboae regua ikuaia rupi araa uka vy amboae yvy rupi amoaĩmba ramo.HW J Haꞌe rã hexevegua kuery oipytyvõa rupi ikuai vaꞌekue ma amoaĩmba ꞌrã yvytu ikuai vaꞌe oipejua katy, ixupegua xondaro kuery guive. Haꞌe kuery rakykue rupi aekyi uka ꞌrã kyxe.fVEJ Haꞌe rami teĩ hiꞌáry rupi aipyo ꞌrã xekya, haꞌe ramo hoꞌa ꞌrã xenhuã py. Araa uka ꞌrã Babilônia yvy katy, caldeu kuery yvy re ae. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe yvy ndoexavei ꞌrã, omano peve haꞌe py ae oiko teĩ. Huvixa Zedequias ndoexai rakaꞌe Babilônia yvy, mbaꞌeta haꞌe py ovaẽ eꞌỹ mbove hexa omombua . oUWJ Peẽ kuery ruvixa peẽ kuery mbyte oiko vaꞌekue voi ogueraa ꞌrã ovoyi okupe re ae. Pytũ jave ꞌrã oẽ. Haꞌe vaꞌe oo jepe aguã ma ombokuaa ꞌrã tetã kora. Ojeova moꞌãmba ꞌrã ovy yvy ooa oexa eꞌỹ aguã.;ToJ Aipoꞌre: Xee aikoa ma peẽ kuery peikuaa aguã. Xee ajapoague rami ae peẽ kuery re ojapoa ꞌrã. Haꞌe ramo escravo-rã pendereraa ꞌrã amboae yvy katy pendekuai aguã.S+J Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Kovaꞌe ma Jerusalém pygua huvixa haꞌe Israel kuery haꞌe javi oikuaa aguã. RJ — Ava raꞌy, Israel kuery xere opuꞌã okuapy vaꞌe noporandui teve ndevy: “Mbaꞌe tu ndee rejapo reiny?” ndeꞌi okuapy?JQ J Haꞌe gui koꞌẽgue ju xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: P-J Haꞌe rami rã xevy ojapo ukaague rami ae xee ajapo. Haꞌe rami vy ara py araa oka py amboae yvy katy araa vaꞌerã merami. Haꞌe gui kaꞌaruꞌi jave xepo py ae ambokua xero mbotya. Pytũ ma jave xee aẽ vy pavẽ oexaa py xekupe re amoĩmba xevoyi araa vaꞌerã. FOJ Pavẽ oexaa py ꞌrã rejaxei. Pytũ raiꞌi reve ꞌrã reraa. Ejeova moꞌãmba eovy yvy reoa rexa eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta ndee romoĩ Israel kuery nderexa vy oikuaa aguã — heꞌi. VN%J Haꞌe kuery oexaa py embokua ndero mbotya, haꞌe eẽ eovy haꞌekue rupi.8MiJ Ara py ae eraa tape py haꞌe kuery oexaa py pendevoyirã reguata aguã. Haꞌe gui kaꞌaruꞌi jave tereo haꞌe kuery oexaa py, amboae yvy katy amongue oguata vaꞌe rami.9LkJ Haꞌe rã ndee ava raꞌy, ereko katu ke nembaꞌe rei-rei amboae katy reguata aguã merami. Haꞌe gui ára pyve eẽ haꞌe kuery oexaa py, amboae yvy katy reo aguã merami. Tereo nderekoa gui amboae katy haꞌe kuery oexaa py ju. Xapyꞌa rei ma haꞌe kuery oikuaa ꞌrã okuapy, xere opuꞌãa rupi ae ikuai vaꞌeri. Ezequiel ma oguata ete aguã reꞌỹ ijayvu, haꞌe kuery pe Nhanderuete guigua oikuaa uka aguã rive. sK_J — Ava raꞌy, ndee ma xere opuꞌã vaꞌe kuery mbyte rupi reiko. Haꞌe kuery ma guexa oguereko omaꞌẽ aguã vaꞌeri ndoexai vaꞌe, oapyxa oguereko oendu aguã vaꞌeri noendui vaꞌe, mbaꞌeta xere opuꞌãa rupi ae ikuai.yJ mJ Escravo-rã ogueraa pyre kuery ikuaia re ijayvuague Haꞌe gui ma xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: wIgJ Haꞌe gui escravo-rã ogueraa pyre ikuai vaꞌe pe amombeꞌupa Senhor xevy oexa uka vaꞌekue haꞌe javi. KHJ Haꞌe gui ma raꞌu rupi Nhanderuete guigua Nheꞌẽ xereupi ju vy xereraa henoiny Caldéia yvy re escravo-rã ogueraapa pyre ikuaia katy. Haꞌe gui ma xee ndaexavei mbaꞌemo oexa uka pyre. GJ Haꞌe gui tetã mbyte gui Senhor rexakãa ojeupi ovy vy opyta oiny tetã gui mombyryꞌi yvyty kuaray oua katy oĩ vaꞌe áry. KFJ Haꞌe gui ma anjo ikuai vaꞌekue opepo oupi reve ojeupi, iruéra ikuai vaꞌe voi ojeupi avi ovy haꞌe kuery reve. Haꞌe rã haꞌe kuery áry oime Israel kuery ruete rexakãa yvateve rupi.GEJ Haꞌe rã amboae kuery opyꞌa py taꞌangaa ojou vaipy haꞌe ojeguarupy rive oguerovyꞌa vaꞌe ma ajapo ꞌrã inhakã re ae ikuaiague ojeapa aguã rami — heꞌi Senhor Nhanderuete. /DWJ xeayvua rupi ju haꞌe kuery ikuai aguã, haꞌe xee aipotaa omoĩ porã vy ojapo ete aguã. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã xevygua, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã Tuuete.lCQJ Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã peteĩꞌi rami ipyꞌa aguã, haꞌe kuery re amoĩ ꞌrã nheꞌẽ pyau. Haꞌe kuery gui amboi ꞌrã ikuraxõ ita guigua, haꞌe hekovia ameꞌẽ ꞌrã kuraxõ hoꞌo guigua, B J Haꞌe py ojevypa ju ma vy haꞌe gui oipeꞌapa ꞌrã taꞌangaa ojou vaipy haꞌe ojeguarupy oguereko vaꞌekue haꞌe javi.eACJ Aipoꞌreve ju: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xee amonoꞌõmba ju ꞌrã amboae regua kuery ikuaia mbyte gui, arupa ju ꞌrã yvy araa ukaague gui. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe ae ju ꞌrã ameꞌẽ Israel yvy.@+J Haꞌe nunga rupi aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Haꞌe kuery ma mombyry aipeꞌa amboae regua ikuaia rupi, haꞌe amboae yvy rupi amoaĩ teĩ haꞌe kuery pe xee ae aiko ꞌrã oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, yvy mboae rupi ooague py xapyꞌaꞌi ikuaia ja.?J — Ava raꞌy, nderyvy kuery, neretarã kuery aeꞌi, haꞌe Israel kuery haꞌe javi pe Jerusalém pygua kuery aipoeꞌi okuapy: “Peẽ kuery ma Senhor gui pejepeꞌapa mombyrya py. Haꞌe rã orevy pe ma kovaꞌe yvy omeꞌẽ orekuai aguã”, heꞌi okuapy.n>UJ  Israel kuery ogueru ju aguã re ijayvuague Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: =J Haꞌe gui xeayvu teri reve Benaia raꞌy Pelatias omano xapyꞌa. Haꞌe ramo xerenapyꞌã re aĩ, xerova yvy re amovaẽ reve. Haꞌe vy ajapukai atã reve aipoaꞌe: — Ai Senhor Xeruete! Israel kuery haꞌe javi ri tyꞌy remomba ta? — haꞌe. w<gJ Haꞌe ramo ꞌrã peikuaa xee ae Senhor aikoa. Mbaꞌeta xeayvuague rupi eꞌỹ pendekuai, xee aipotaa ndapejapoi guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py amboae regua kuery pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe oipotaa rupi rive pendekuai — heꞌi. ?;wJ Haꞌe gui kovaꞌe tetã ma oja rami eꞌỹ ꞌrã oĩ peẽ kuery pe, haꞌe tetã mbyte py xoꞌo rami eꞌỹ ꞌrã pendekuai. Mbaꞌeta rombopaga ꞌrã Israel yvy jave rupi.:J Haꞌe ramo pendereitya ꞌrã kyxe py. Israel yvy jave rupi ꞌrã rombopaga. Haꞌe ramo peikuaa aguã xee ae Senhor aikoa.{9oJ — Tetã mbyte gui xee roipeꞌa vy romboaxapa ꞌrã amboae regua kuery po py. Haꞌe rami py ꞌrã rombopaga.n8UJ Kyxe gui pekyje pekuapy vaꞌeri kyxe ae ꞌrã ambou peẽ kuery re — heꞌi Senhor Nhanderuete. S7J Haꞌe nunga rupi Nhanderuete aipoeꞌi: Pejuka haꞌe tetã mbyte rupi pemombo vaꞌekue ae rima xoꞌo rami, haꞌe rã tetã ma oja rami oĩ. Haꞌe rã peẽ kuery ma roipeꞌapa ꞌrã haꞌe gui.m6SJ Kovaꞌe tetã rupi heta ma pejuka, haꞌe tetã regua tape ikuai vaꞌe rupi pemonyẽ ma tetekue._57J Haꞌe gui xeꞌáry peve Senhor Nheꞌẽ oguejy vy aipoeꞌi xevy: — Emombeꞌu ke: Po rami Senhor ijayvu: Israel kuery, nami ae pendeayvu pekuapy, mbaꞌeta mbaꞌemo re penhembopyꞌaa ma xee aikuaapa ae ma.m4SJ Haꞌe nunga rupi ndeayvu ꞌrã haꞌe kuery rovai. Ndee ava raꞌy ae ꞌrã ndeayvu — heꞌi. 3J Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy: “Novaẽi teri ri tyꞌy oorã jajapo aguã? Mbaꞌeta kovaꞌe tetã ma oja rami oĩ, haꞌe rã nhande kuery ma xoꞌo rami”, heꞌi okuapy. Haꞌe rami ijayvu okuapy ojee anho ojeroviaa rupi, Nhanderuete omomba ta maa ndogueroviai vy. Tetã pe “Oja” heꞌi mbaꞌeta oexaꞌã teĩ tetã kora mbaꞌemo vai ojoko aguã re. -2SJ Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, kovaꞌe avakue ma mbaꞌemo vairã re rive jogueroayvu, haꞌeveꞌỹa rupi nhomongeta okuapy kovaꞌe tetã py.E1 J Nhanderuete yvatekueve ombopaga aguã re ijayvuague Haꞌe gui ma Nheꞌẽ xereupi vy xereraa Senhor pegua oo rokẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe py. Okẽ jaikeaꞌi py ikuai vinte e cinco avakue. Haꞌe kuery mbyte aexa heta vaꞌe kuery regua yvatekueve Azur raꞌy Jaazanias haꞌe Benaia raꞌy Pelatias.=0sJ Haꞌe kuery rova ma Quebar yakã yvýry aexa vaꞌekue rova rami. Joo rami ae ojekuaa, temimoingo kuery ae vy. Haꞌe peteĩ-teĩ ma guenonde katy anho ꞌrã oguata ojeꞌoivy. /yJ Haꞌe kuery peteĩ-teĩ ma irundy hova haꞌe irundy ipepo vaꞌe. Haꞌe rã opepo guýry ma avakue rami ipo vaꞌe.".=J Haꞌe vaꞌe kuery ae temimoingo Israel kuery ruete oĩa guy rupi aexa vaꞌekue, Quebar yakã yvýry. Haꞌe ramo mae aikuaa anjo ipepo vaꞌe ikuaia.)-KJ Haꞌe gui xee aexa rã anjo kuery opepo oupipa okuapy reve ojeupi yvy gui. Haꞌe kuery ojeꞌoi rã iruéra ikuai vaꞌe voi ojeꞌoi avi hexeve. Opytapa okuapy Senhor pegua oo rokẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe áry. Haꞌe kuery áry rupi ma Israel kuery ruete rexakãa ojekuaa oiny. #,?J  Templo gui Nhanderuete rexakãa ojepeꞌaague Haꞌe gui Senhor rexakãa ma oo jaikeaꞌi áry oĩa gui ova ovy vy anjo kuery áry rupi ju opyta.&+EJ Anjo kuery opyta ramo iruéra opyta avi. Ojeupi jogueravy ramo iruéra ojeupi avi ꞌrã, mbaꞌeta iruéra ikuai vaꞌe re oĩ temimoingo kuery nheꞌẽ. R*J Haꞌe gui anjo kuery oguata rã iruéra ikuai vaꞌe voi ojeꞌoi avi ꞌrã haꞌe kuery reve. Anjo kuery ma yvy áry ojeupi aguã opepo oupi okuapy teĩ haꞌe kuerya gui iruéra ikuai vaꞌe ndoi. ) J Haꞌe gui anjo ikuai vaꞌe ojeupiveꞌi. Haꞌe vaꞌe kuery ma temimoingo kuery Quebar yakã yvýry jypy aexa vaꞌekue ae. Capítulo 1 py “Temimoingo kuery aexa” heꞌia ma anjo ipepo vaꞌe kuery re ijayvu vy, Nhanderuete poꞌakaa kuaa ukaa. 1([J Temimoingo kuery peteĩ-teĩ ma hova irundy vaꞌe. Jypygua hova ma anjo rova ae, mokoĩa ma ava rova, mboapya ma guary rova, haꞌe rã hova irundya ma taguato rova. P'J Iruéra ikuai vaꞌe pe ma xee aendu rã “Opyryryĩ vaꞌe” ꞌea.&5J Anjo ikuai vaꞌe rete haꞌe javi rupi hexa oĩmba rei, ikupe, ipo haꞌe ipepo ikuai vaꞌe re guive, haꞌe iruéra irundyve ikuai vaꞌe re voi.\%1J Iruéra oguata vy haꞌeve rei irundyve katy rei oo aguã. Amboae katy ova-ova eꞌỹ re oguata ovy. Tenondegua ooa rupi tema amboae kuery voi ojeꞌoi ꞌrã, amboae katy ndovai guive oguata ojeꞌoivya rupi.u$cJ Irundyve jaexa rã joo rami meme ojekuaa. Jaexa rã peteĩ-teĩ ruéra amboae ruéra mbyte rupi joaxa oiny.f#EJ Irundy iruéra oexaague Haꞌe gui amaꞌẽ rã anjo ikuai vaꞌe yvýry ikuai irundy ruéra. Peteĩ-teĩ anjo ikuai vaꞌe yvýry ma iruéra ikuai. Iruéra ikuai vaꞌe jaexa rã itaendy berilo rami hexakãmba.H" J Anjo ikuai vaꞌe ma avakue po ramigua oguereko opepo guýry. 9!kJ Haꞌe ramo peteĩ anjo okuaveꞌẽ anjo kuery mbyte tata oĩ vaꞌe katy. Haꞌe vaꞌe oguenoẽ vy ma ava ijao xiĩ vaꞌe po py omoĩ. Haꞌe vaꞌe ju ojopy vy oẽ ovy.i KJ Haꞌe gui ma ava ijao xiĩ rei vaꞌe pe Senhor ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Eru tata iruéra ikuai vaꞌe mbyte gui, anjo kuery ikuaia gui ae — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe oike vy iruéra ikuai vaꞌe mbyte hiꞌaĩ.ucJ Anjo kuery pepo ma hevovo rei nhendu oka apy peve, Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe ijayvu vy onhendua rami. V%J Haꞌe ramove anjo ikuai vaꞌe áry gui Senhor rexakãa opuꞌã ovy oo jaikeaꞌi oĩ vaꞌe katy. Haꞌe ramo oo haꞌe javi rupi tynyẽ jekuaa arai. Oka rupi voi hexakãmba oiny Senhor poꞌakaa gui. J Ava oike jave ma anjo ipepo vaꞌe templo yke oiporu kuaa regua re ikuai. Haꞌe gui peteĩ arai omonyẽ opy jaꞌo mbyte pygua.CJ Haꞌe ramo Senhor ijayvu ava ijao xiĩ vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo iruéra ikuai vaꞌe mbyte rupi, anjo ipepo vaꞌe ikuai vaꞌe mbyte peve. Haꞌe vy emonyẽ ndepo tapyĩ hexakã vaꞌe anjo ikuaia gui. Tetã áry rupi remombopa ꞌrã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe oike ovy aexaa gui. 9 mJ Tapyĩ hexakã vaꞌe oexaague Haꞌe gui amaꞌẽ rã anjo ipepo vaꞌe kuery akã áry rupi ojekuaa peteĩ tenda huvixave openaaty ramigua ita safira gui ojapo pyre.@yJ Haꞌe gui ava ijao xiĩ rei vaꞌe ou, okuꞌa re mbaꞌemo mboparaaty ryru oguereko vaꞌe. Haꞌe rami vy omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Ajapopa ma rejapo uka vaꞌekue — heꞌi. B}J Haꞌe nunga rupi ae haꞌe kuery re namaꞌẽvei ꞌrã araa jepea rupi neĩ amboaxya rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe kuery akã re ae ambojeapa ꞌrã hembiapokue — heꞌi. 0YJ Haꞌe ramo xembovai: — Israel haꞌe Judá kuery reko vaia ma tuvixa ete. Ijyvy tynyẽ ma tuguy, haꞌe tetã rupi voi haꞌeveꞌỹa rami joguerekoa anho ikuai. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery aipoeꞌi: “ Senhor ma kovaꞌe yvy re nopenavei ma, nanhanderexai ae ꞌrã”, heꞌi okuapy.5cJ Haꞌe gui haꞌe kuery jojukaa rupi ojeꞌoi jave xee aeꞌi apyta haꞌe py. Haꞌe rami vy xerenapyꞌã re aĩ, xerova yvy re amovaẽ reve. Haꞌe vy ajapukai reve aipoaꞌe: — Ai Senhor Xeruete! Remomba ta pa Israel regua kuery rembyrekue haꞌe javi, Jerusalém áry ndepoxya renhoẽa py? :mJ Haꞌe ramo haꞌe kuery jypy ojuka oo renonde rupi nhomongeta vaꞌety kuery ikuai vaꞌekue. Haꞌe gui jojukaa kuery pe Nhanderuete aipoeꞌive ju: — Pemongyꞌapa ke oo. Haꞌe vy pemonyẽ oka omanogue anho. Haꞌe gui ma peẽ ju — heꞌi. Haꞌe ramo oẽmba vy jojukave jogueravy tetã rupi. ~uJ Pejuka ꞌrã tujakueꞌi, kunumigue haꞌe kunhataĩgueꞌi, kyrĩgueꞌi haꞌe kunhague, pemomba peve. Haꞌe rã avakue “x” py omarka pyre re ma napevaẽi ꞌrã. Pemboypy ꞌrã xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ranhe — heꞌi. s_J Haꞌe gui xee aendua py amboae kuery pe ju aipoeꞌi avi: — Peẽ voi peaxa ke peovy tetã rupi haꞌe vaꞌe rakykue rupi. Haꞌe rami vy pejojuka ꞌrã peovy. Haꞌe kuery re pemaꞌẽ eme peraa jepea rupi neĩ pemboaxya rupi.b=J Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Eaxa ke eovy Jerusalém tetã mbyte rupi, haꞌe gui emoĩ “x” avakue haꞌe kuery mbyte rupi ojeguarupy ojapo okuapya káuxa ojaeꞌo haꞌe ipoaẽ rei vaꞌe rova re — heꞌi. J Haꞌe gui ma Israel kuery ruete rexakãa opuꞌã ovy anjo ipepo vaꞌe ikuai vaꞌe mbyte gui. Haꞌe vy oẽ ovy okẽ jaikeaꞌi peve ranhe. Haꞌe gui ava ijao xiĩ rei vaꞌe pe Senhor ijayvu, mbaꞌemo mboparaaty ryru okuꞌa re oguereko vaꞌe pe ae.!J Haꞌe ramo amaꞌẽ rã kuaray apuꞌaꞌia katy okẽ tuvixa vaꞌe oĩ vaꞌe gui ou okuapy mboapy meme avakue. Haꞌe kuery ma peteĩ-teĩ opo py ogueru tembiporu nhomombaarã. Haꞌe kuery mbyte ma ou peteĩ ava ijao xiĩ rei vaꞌe, okuꞌa re oguereko voko mbaꞌemo mboparaaty ryru. Haꞌe gui haꞌe kuery oike ojeꞌoivy vy altar overa vaꞌe guigua yvyꞌiry ovaẽ nhoguenoꞌamy. c AJ Jerusalém pygua kuery mbopagaarã re ijayvuague Haꞌe ramo aendu rã ojapukai atã reve aipoeꞌi: — Peju ke, peẽ tetã pygua jukaarã kuery, peteĩ-teĩ pendepo py tembiporu nhomombaarã reve — heꞌi.LJHaꞌe ramo xepoxya rupi ae ꞌrã areko. Haꞌe kuery re namaꞌẽvei ꞌrã araa jepea rupi neĩ amboaxya rupi. Haꞌe gui xeapyxa py haꞌe kuery ojapukai atã teĩ xee naendu potai ꞌrã. )JHaꞌe ramo aipoeꞌi xevy pe: — Ava raꞌy, rexa pa? Haꞌe gui Judá kuery ma apy namigua ojeguarupy ojapo vaꞌe pe “Mbaꞌeꞌỹ” heꞌi okuapy, haꞌe gui oyvy rupi jogueroꞌa ꞌrã okuapy xembopoxya rupi. Maꞌẽ, oxĩ re omovaẽ okuapy yvyra rakãꞌi.P JHaꞌe gui ma Senhor pegua oo katy ju xereraa. Haꞌe py ikuai Senhor pegua opy oikeaꞌi okẽ haꞌe altar oĩ vaꞌe mbyte aexa rã vinte e cinco avakue ikuai. Haꞌe kuery ma ikupepa okuapy Senhor pegua templo katy, haꞌe gui kuaray oua katy hova okuapy. Kuaray omboetea rupi ikuai, kuaray oua katy omaꞌẽ okuapy reve. JHaꞌe vy aipoeꞌi: — Ava raꞌy, rexa pa? Haꞌe rami avi ojeguarupy rexave ju ꞌrã kovaꞌe gui ndaꞌeveive vaꞌe — heꞌi. e CJHaꞌe gui xereraa ju Senhor pegua oo rokẽ kuaray apuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe py aexa tuuete ramigua Tamuz omanoague re kunhague oguapy reve ojaeꞌo okuapy vaꞌe. Tamuz ma amboae regua kuery ruete ramigua. Haꞌe kuery oikuaa rã maꞌetỹ nhavõ omano ꞌrã yroꞌy ypyꞌi jave, haꞌe gui ára pyau py onhemboete kuerei ꞌrã. Imbojeroviaa kunhague ma ojaeꞌo ꞌrã okuapy omano rã, haꞌe opa marã ꞌrã itavy rei okuapy onhemboete ju aguã. J Haꞌe gui aipoeꞌive ju xevy: — Rexave tema ꞌrã ojeguarupy ndaꞌeveive vaꞌe haꞌe kuery ojapo okuapy vaꞌe — heꞌi. C J Haꞌe gui aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, rexa pa Israel kuery mongetaa kuery pytũ guy rupi ojapo okuapy vaꞌe? Haꞌe kuery peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã ooꞌi taꞌangaa kuery oĩaty rupi. Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi: “ Senhor ma nanhanderexai ꞌrã, nopenavei ma kovaꞌe yvy re”, heꞌi okuapy teĩ. LJ Haꞌe vaꞌe taꞌangaarã ombopara pyre renonde rupi opuꞌã okuapy setenta avakue Israel kuery mongetaa kuery regua. Haꞌe kuery mbyte py hiꞌaĩ avi Safã raꞌy Jazanias. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ opo py oguereko heakuã porã vaꞌe hyꞌaꞌi py okai vaꞌe. Heakuã porã vaꞌe rataxĩ ma ojeupi ovy arai rami. c?J Haꞌe gui aike vy aexa. Haꞌe rã haꞌe py imbotya jova-jovaive rupi iparapa raꞌe opa marãgua yvy rupi otytyry vaꞌe haꞌe mymba ojeguarupy, haꞌe gui taꞌangaa Israel kuery ombojerovia vaꞌety haꞌe javi.wJ Aipoeꞌi xevy: — Eike na, haꞌe vy rexa ꞌrã ojeguarupy tuvixa vaꞌe haꞌe py ojapo okuapy vaꞌe — heꞌi.OJHaꞌe ramo imbotya re ajoꞌo ma vy amaꞌẽ rã oĩ peteĩ okẽ. /WJHaꞌe gui okẽ jaikeaꞌi katy ju xereraa. Haꞌe py oo mbotya oĩ vaꞌe re oĩ peteĩ kua. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, ejoꞌo povaꞌe imbotya re.(IJAipoeꞌive ju xevy: — Ava raꞌy, rexa pa haꞌe kuery ojapo okuapy vaꞌe? Haꞌe vaꞌe ma ojeguarupy tuvixa vaꞌe Israel kuery apy ojapo vaꞌe, xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ajepeꞌa aguã rami. Haꞌe rami avi rexa ju ꞌrã ojeguarupy ndaꞌeveive vaꞌe — heꞌi. JHaꞌe gui haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: — Ava raꞌy, emaꞌẽ ke aỹ kuaray apuꞌaꞌia katy — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe katy amaꞌẽ rã altar rokẽ katy oĩ ae tema taꞌangaa Nhanderuete ndaꞌevei etea oendu aguã rami ojapo vaꞌe, jaikeaꞌi py. mSJHaꞌe py ojekuaa avi Israel kuery ruete rexakãa, tekoa eꞌỹa py hexakãa aexaague rami ae ju. wJOpo ramigua oguereko vaꞌe ma omokuaveꞌẽ vy ojopy xeakã re xeꞌa oĩ vaꞌe. Haꞌe rami vy yvate katy Nheꞌẽ xereupi heravy yvy áry rupi. Haꞌe vy Nhanderuete guigua aexa rã xereraa Jerusalém tetã re, templo roka py okẽ kuaray apuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe py ma oĩ raꞌe taꞌangaa Nhanderuete ndaꞌevei etea oendu aguã rami ojapo vaꞌe.<qJHaꞌe ramo amaꞌẽ rã oĩ peteĩ ava ramigua tata guigua. Ikuꞌa guive yvy katykue ma tataendy anho oĩ. Haꞌe rã ikuꞌa guive yvate katykue ma overa vaꞌe rami hexakã..~ WJ Jerusalém py ojeguarupy ikuai vaꞌe oexaague Haꞌe gui mboapy meme maꞌetỹa vaꞌe mboapy meme jaxya py, teĩ nhiruĩ araa py xero py aguapy ainy. Xerenonde py Judá pygua nhomongeta vaꞌety kuery oguapy avi okuapy. Haꞌe gui aĩa py Senhor Nhanderuete omboguejy opo xeꞌáry.>}uJHuvixave ojaeꞌo ꞌrã oiny, yvatekueve re voi oĩ ꞌrã tekorã veꞌỹ. Yvy re ikuai vaꞌe po ma oryryipa ꞌrã ngyje gui. Mbaꞌeta ambopaga ꞌrã haꞌe kuery ikuaiague rami ae, haꞌe aikuaa pota ꞌrã haꞌe kuery re joe oikuaa potaa rami ae avi. Haꞌe ramo oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. o|WJOu ꞌrã imbojexavaiarã haꞌe ayvuxe áry jevy-jevygua. Haꞌe ramo oporandu ꞌrã okuapy profeta kuery mbaꞌemo oexaa re, teĩ sacerdote kuery ndoguerekovei lei, haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery nanhomongeta kuaavei ꞌrã.m{SJOvaẽ ma imbovaipaarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oeka ꞌrã ikuai porã aguã teĩ noĩvei ae ma.vzeJHaꞌe ramo yvy regua mbyte gui ambou ꞌrã heko vaive vaꞌe hoogue peꞌaarã. Haꞌe rami vy amomba ꞌrã ojerovia rei vaꞌe kuery onhemboyvatea. Haꞌe ramo haꞌe kuery pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌekue omongyꞌapaa ꞌrã.yJ— Tojapoa corrente jojokuaarã, mbaꞌeta kovaꞌe yvy tynyẽ ma jouguy omoẽa vaꞌekue. Tetã rupi voi opa mbaꞌe vai anho oĩ.x/JHaꞌe kuery gui xerova arova rã omongyꞌapaa rive ꞌrã xembojeroviaaty. Haꞌe py imongyꞌaarã kuery oike vy oipeꞌapa ꞌrã mbaꞌemo. w)JHaꞌe rami teĩ xee ma haꞌe nunga ajapo ikyꞌapa vaꞌe rami haꞌe kuery pe opyta aguã rami, haꞌe gui amboae regua kuery po py amboaxapa ogueraa rive vaꞌerã. Yvy regua heko vai rei vaꞌe kuery pe ete amboaxa ogueraa vaꞌerã. Haꞌe ramo ojavyky rei ꞌrã. v9JHaꞌe kuery ita porãgueve oguerovyꞌa rei vaꞌe py ma taꞌangaa ojeguaru pyrã ojapo vaꞌekue, mbaꞌemo vai raꞌangaa ombojerovia pyrã guive.{uoJHaꞌe kuery prata oguereko vaꞌekue ma omombopa ꞌrã tape rupi, ouro eteve voi haꞌe kuery pe rã ikyꞌapa vaꞌe rami ꞌrã. Mbaꞌeta Senhor poxya ára py ma prata neĩ ouro ma voi ndogueraa jepei ꞌrã. Haꞌe nunga py ndaꞌevevei ꞌrã haꞌe kuery okaru neĩ guye omonyẽ aguã, mbaꞌeta haꞌe nunga ma teko vai py hoꞌa aguã imonhepyxangaarã rive.t5JAjukue voxa guigua py onhemonde ꞌrã okuapy tekorã veꞌỹ anho oendu vy. Haꞌe javi rova re ojekuaa ꞌrã oxĩa, oakã voi onhopĩmba ꞌrã. ~}|{zyywwutt^ssBrhqpoo=nnhm5l{kjihhEgtgfeed]cxbb"a2`c`_5^^2]\\[[Z}YXXgWVVWU@TS`R5QPPNNgM?LKJII7H.FF4EDDCCLBA@@K?>>=< Egito yvy gui Israel kuery oo rire ojeguarupy rupi ae tema ikuaia re ijayvuague Haꞌe gui sete maꞌetỹa haꞌe peteĩ nhiruĩ jaxya re, dez araa py ma Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery jogueru xea py, Senhor pe oporandu uka aguã. Haꞌe rami vy oguapypa okuapy xerenonde.k OJHaꞌe gui peteĩ hakã tuvixaveꞌi vaꞌe gui ma tata ou vy omomba hiꞌa. Haꞌe ramo hexe noĩvei hakã imbaraete vaꞌe huvixa po pyguarã — heꞌi. — Po rami ꞌrã reronhemboaxy, haꞌe peronhemboaxy pavẽ aguã. b=J Haꞌe gui aỹ ma tekoa eꞌỹa py rive ju onhotỹa yvy piru reia haꞌe yy noĩa py.^5J Haꞌe rami teĩ opoxy reve omondoroa, haꞌe yvy rupi oitya. Haꞌe ramo hiꞌa ma yvytu kuaray oua katy gui oipeju vaꞌe omombirupa. Hakã mbaraetekue ma omopẽmbaa rã ipirupa. Haꞌe gui tata py ju oapypaa. J Hakã ma imbaraete raxa, huvixa po pyguarã. Haꞌe vy hakã haꞌe hoguepa reve yvateve ovy rã pavẽ rei oexa okuapy yvate etea./WJ Uvaꞌy re ju ombojojaague — Haꞌe gui pendexy ma uvaꞌy yakã yvýry onhotỹ mbyre rami oiko. Yy reia py onhotỹa rire hiꞌa porã, hakã reta guive.LJ Tyꞌaĩ py ojopy vy omboꞌa nhuã py. Haꞌe rami vy Babilônia pygua huvixaa py ogueraa. Haꞌe py ma omboty peteĩ henda ikorapa vaꞌe py, Israel regua yvyty rupi ijayvua noenduavei aguã. -SJHaꞌe rami vy yvy regua kuery haꞌea katy ikuai vaꞌe onhemboatypa okuapy hovai. Haꞌe rami vy hiꞌáry rupi kya omombo vy omboꞌa yvykua ojapo vaꞌekue py.>uJAvakue ojukaa rupi ojapo reta avi imeveꞌỹ aguã, haꞌe tetã ikuai vaꞌe omombytapa tekoa veꞌỹ. Haꞌe ramo okororõ rã yvy regua kuery oendu vy ndaekorãvei rei okuapy.veJHaꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju tuja guary kuery mbyte rupi. Haꞌe vy imbaꞌejuka kuaa, avakue hoꞌupa peve.JHaꞌe ramo ixy guary kunha vaꞌe ma guaꞌy oarõ vaꞌekue ogueraa rã ndaꞌevei oikovy. Haꞌe rami vy guaꞌy mboae ju omongakuaa.GJHaꞌe ramo haꞌe nunga omombeꞌua rã yvy regua ikuai vaꞌe oendupa okuapy. Haꞌe rami vy omboꞌa yvykua haꞌe kuery ojapo vaꞌekue py. Haꞌe vy tyꞌaĩ re ogueraa Egito yvy katy._7JPeteĩ guaꞌy oguereko vaꞌekue tuja ma vy imbaꞌejuka kuaa, avakue hoꞌupa peve.MJHaꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: Marã ramigua tu pendexy rakaꞌe? Peteĩ guary kunha guary kuery mbyte oiko, haꞌe guaꞌy kuery mbyte onheno oupy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma omongakuaa guaꞌy kuery.} uJ Guary re Israel kuery ombojojaague — Haꞌe gui ndeayvu ke Israel regua yvatekueve pe omboaxy vaꞌe rami.  J Mbaꞌeta xee ma ndarovyꞌai peteĩve pemano rã. Haꞌe nunga rupi pejeko rerova peikove aguã — heꞌi Senhor Nhanderuete. OJHaꞌe rami vy peipeꞌa pendejegui pendereko vaia haꞌe javi, haꞌe gui pendejee pemoĩ uka penekuraxõ pyaurã haꞌe penenheꞌẽ pyaurã. Mbaꞌeta Israel kuery, mbaꞌe re ꞌrã tu pemano?kOJ— Haꞌe nunga rupi Israel kuery, xee roikuaa pota ꞌrã peteĩ-teĩ reko re — heꞌi Senhor Nhanderuete. — Pejeko rerova haꞌe pejepeꞌa ke pendeko vaia haꞌe javi gui. Haꞌe ramo ꞌrãe teko vai napendereityvei.Y+JHaꞌe rami teĩ Israel kuery ma “ Senhor reko ma haꞌeveꞌỹa ramigua”, heꞌi okuapy. Xereko ndaꞌu haꞌeveꞌỹa ramigua teve? Israel kuery, peẽ kuery reko eꞌỹ teve ikarẽ-karẽ vaꞌe? zmJMbaꞌeta ojee ae oikuaa pota vy teko vai rupi oikoague gui ojeko rerova ri vy oikove ꞌrã, nomanovei ꞌrãe.< qJHaꞌe rami teĩ xapyꞌa rei heko vai vaꞌe ma gueko vaiague gui ojeko rerova vy teko porã haꞌe haꞌevea ramigua anho ri ojapo vy ojapo ꞌrã onheꞌẽ oikove aguã rami.< qJHaꞌe nunga rupi xapyꞌa rei heko porã vaꞌekue ma gueko porãague gui ojepeꞌa vy teko vai rupi anho ri oiko vy omano ꞌrã haꞌe nunga py. Gueko vaia py ae ꞌrã omano.m SJ— Haꞌe rami teĩ aipopeje ꞌrã: “ Senhor reko ma haꞌeveꞌỹa ramigua”, peje ꞌrã. Aỹ ma Israel kuery, pendu ma: Xereko ndaꞌu haꞌeveꞌỹa ramigua teve? Peẽ kuery reko eꞌỹ teve ikarẽ-karẽ vaꞌe?r ]J— Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei heko porã vaꞌekue ma gueko porãague gui ojepeꞌa vy ojejavy ju ꞌrã, heko vai vaꞌe ojeguarupy ojapoa rami avi ojapo oikovy vy. Haꞌe vaꞌe ndaꞌu oikove ꞌrã teve? Any, mbaꞌeta teko porã rupi oikoague haꞌe javi re naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã. Haꞌe vaꞌe omano ꞌrã gueko vai haꞌe ojejavy reia py. ! ;JMbaꞌeta xee ndaꞌu arovyꞌa ri heko vai vaꞌe omano rã? Any, xee aipota ojejavyague gui ojeko rerova oikove aguã — heꞌi Senhor Nhanderuete. zmJHaꞌeveꞌỹa ramigua ojapoague re ma naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã. Teko porã rupi oiko rire oikove ꞌrã.r]J— Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ojejavy vaꞌekue ojeko rerova ꞌrã ojejavyague haꞌe javi gui, haꞌe xeayvuague omoĩ porãmba vy ojapo ꞌrã teko porã haꞌe haꞌevea ramigua. Haꞌe rami vy oikove ꞌrã, nomanoi ꞌrãe.+JMbaꞌeta ojejavy vaꞌe ae ꞌrã omano. Taꞌy ma ndopagai ꞌrã nguu ojejavyague re, neĩ tuu ma voi ndopagai ꞌrã guaꞌy ojejavyague re. Heko porã vaꞌe re oĩ ꞌrã teko porã rekovia, haꞌe gui heko vai vaꞌe re ma oĩ ꞌrã gueko vaiague re opaga aguã. &EJ— Haꞌe rami teĩ peporandu ꞌrã: “Mbaꞌe re tu taꞌy ndopagai ꞌrã nguu ojejavyague re?” peje ꞌrã. Haꞌe rami mbaꞌeta taꞌy ma teko porã haꞌe haꞌevea ramigua ojapo oikovy, haꞌe xeayvuague omoĩ porã vy ojapo avi oikovy. Haꞌe nunga rupi ae oikove ꞌrã.?wJHaꞌe rã tuu ma ojukaa ꞌrã heko vaiague re, jokorea rupi oiko rire, oirũ kuery gui imondaa rupi, haꞌe heta vaꞌe kuery mbyte rupi haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo guive rire. Jopo ndoipeꞌa eꞌỹi ꞌrã iporiaukueꞌi pe, peráta oiporu uka rire nomboekovia retavei ꞌrã, hiꞌáryve ndojopyi ꞌrã, ojapo ꞌrã guive xee aipota vaꞌe xeayvuague rupi oiko vy. Haꞌe vaꞌe ma nomanoi ꞌrã nguu ojejavyague re. Oikove ꞌrãe.>uJNeĩ nanhomomboriau rei ꞌrã, nomeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã ojerureague, naꞌimondai ꞌrã, guembiꞌu ombojaꞌo ꞌrã okaruxe vaꞌe pe, omonhemonde ꞌrã ijao eꞌỹ vaꞌe,J JHaꞌe rami vy ndoꞌui ꞌrã xoꞌo yvyty áry rupi taꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre, nomaꞌẽi ꞌrã taꞌangaa Israel kuery oguereko vaꞌe re, oirũ raꞌyxy ndoguerojejavyi ꞌrã guive. J— Haꞌe gui aỹ ma, xapyꞌa rei oiko ꞌrã peteĩ taꞌy nguu ojejavy rã oexapa teĩ haꞌekue ramigua ndojapoi vaꞌe.yJ peráta oiporu uka rire ojopy retavexe ꞌrã guive. Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe ndaꞌu oikove ꞌrã? Ndoikovei ꞌrãe. Haꞌe ramigua ojeguarupy haꞌe javi ojapo rire ojukaa ꞌrã, haꞌe hexe ae ꞌrã oĩ huguy omoẽague re opaga aguã. 1~[J ombojexavai ꞌrã iporiaukueꞌi haꞌe oipotapa rei vaꞌe, imondaa rupi ꞌrã oiko, nomeꞌẽvei ojerureague, taꞌangaa re rive omaꞌẽ, ojeguarupy anho ojapo,J} J Haꞌe vaꞌe ma peteĩve ojapo ꞌrã vaꞌekue ndojapoi. Haꞌe rami ꞌrãgue py hoꞌu ꞌrã xoꞌo yvyty áry rupi taꞌangaa pe rive omeꞌẽ mbyre, oguerojejavy ꞌrã oirũ raꞌyxy,(|IJ — Haꞌe gui xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe oguereko ꞌrã guaꞌy imonda vaꞌe, jojukaa, eꞌỹ vy haꞌe nunga vaꞌe rei tema guyvy kuery pe ojapo vaꞌe.N{J Haꞌe vaꞌe xeayvu aeja vaꞌekue rupi vy ojapo ꞌrã aipota vaꞌe, haꞌevea rami meme ꞌrã oiko. Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe heko porã vaꞌe oikove ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete. zJHaꞌe vaꞌe ma operáta oiporu uka rire nomboekovia retavei ꞌrã, hiꞌáryve ndojopyi ꞌrãe. Ojoko ꞌrã opo haꞌeveꞌỹa rami ojapo eꞌỹ aguã, haꞌe vy avakue re oikuaa potaa py haꞌevea rami meme ꞌrã joguereko anhetẽ ete rupi.jyMJNombojexavai ꞌrã avave rei, mbaꞌemo oiporu vaꞌekue omeꞌẽ kuerei ꞌrã iporukaare pe, naꞌimondai ꞌrã, guembiꞌu ombojaꞌo ꞌrã okaruxe vaꞌe pe, haꞌe omonhemonde ꞌrã guive ijao eꞌỹ vaꞌe kuery.xJHaꞌe rami vy ndoꞌui ꞌrã xoꞌo yvyty áry rupi taꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre, neĩ nomaꞌẽi ꞌrã guive Israel kuery taꞌangaa oguereko vaꞌe re, ndoguerojejavyi ꞌrã oirũ raꞌyxy, neĩ nonhembojai ꞌrã kunha gueko re oĩ vaꞌe re.sw_J— Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ ava heko porã vaꞌe vy ojapo ꞌrã haꞌevea ramigua joguerekoa py.(vIJMbaꞌeta temimoingo nheꞌẽ haꞌe javi ma xevygua meme. Tuu kuery nheꞌẽ haꞌe taꞌy kuery nheꞌẽ voi xevygua ae. Ojejavy vaꞌe ae omano ꞌrã. u JAnhetẽ ete xee Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoaꞌe: Povaꞌe ayvu ma napemombeꞌuvei ma ꞌrã Israel yvy rupi.'tGJ— Mbaꞌexa tu peẽ kuery Israel yvy re mbaꞌemo oiko vaꞌe pexa vy aipopeje: “Tuu kuery uva aky hoꞌu rire taꞌy kuery raĩ ju ndaꞌevei”, peje?zs oJ Peteĩ-teĩ gueko re ae oikuaa pota aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: rJHaꞌe rami rire yvyra ikuai vaꞌe haꞌe javi oikuaa ꞌrã xee Senhor ae yvyra yvatekueve reitya aiko, haꞌe rã yvyĩgueve ma amboꞌyvate vaꞌe. Yvyra pyau amombiru vaꞌe, haꞌe rã ipirukue ma ambopyau ju vaꞌe. Xee aipoaꞌeague xee Senhor ae ajapo ju. q)JIsrael regua yvyty re ae ꞌrã anhotỹ. Haꞌe ramo hakã reta haꞌe hiꞌa porã ꞌrã. Haꞌe rami vy yary iporãve vaꞌe ꞌrã oiko. Iguýry ma opa marãgua mymba kuery ikuai ꞌrã. Hakã rupi ma kuarayꞌãa py opa marãgua guyra ju ꞌrã onhemboaity okuapy.p{J— Po rami Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: Xee ma teĩgue ju aipeꞌa ꞌrã peteĩ yary rovapy anhotỹ aguã. Hakã iporãvea gui ajaya ꞌrã ipyauvea oĩ vaꞌekue, haꞌe gui peteĩ yvyty yvateve haꞌe iporãve vaꞌe áry ju ꞌrã anhotỹ.ao;JHexeve ojava vaꞌekue, ixondaro kuery haꞌe javi reve ojukapaa ꞌrã kyxe py. Haꞌe rã okuaveꞌi vaꞌe ma amoaĩmba ꞌrã yvytu haꞌe javi oipejua katy. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee Senhor ae xeayvuague. 6neJHaꞌe rami vy hiꞌáry aipyo ꞌrã xekya, haꞌe vy amboꞌa ꞌrã xenhuã py. Babilônia yvy katy araa uka vy haꞌe py aikuaa pota ꞌrã xerovai opuꞌã reiague re.nmUJHaꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xerery rupi ouraague omboykeague haꞌe peteĩ rami ikuai aguã ojapo vaꞌekue ombovaipaague ma ajapo ꞌrã inhakã re ae ojeapa aguã rami.ElJMbaꞌeta ouraague omboyke, haꞌe peteĩ rami ikuai aguã jopopyy ratã reve ojapo vaꞌekue ombovaipa vy haꞌe nunga haꞌe javi ojapo rakaꞌe. Haꞌe nunga rupi ae ndoo jepei ꞌrã.Tk!JHaꞌe rã Egito pygua huvixa Faraó ma ixondaro haꞌe hexegua kuery heta teĩ noipytyvõi ꞌrã joe opuꞌãa py, mbaꞌeta tetã rovai yvy omboaty ꞌrã kora áry rupi oaxa aguã jojuka retaa rupi.jJAny, anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe omano ꞌrã Babilônia yvy py, huvixarã moĩare yvy py ae, haꞌe oĩa py ae ꞌrã omano, ouraague haꞌe peteĩ rami ikuai aguã ojapoague ombovaipa rire.NiJHaꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe huvixa ma Babilônia pygua huvixa rovai opuꞌã vy guembiguai kuery omondouka rakaꞌe Egito katy, kavaju haꞌe heta avakue ogueru aguã haꞌe gui. Haꞌe rami ete mbaꞌemo vai apoare ndaꞌu oo jepe ꞌrã ri? Peteĩ rami ikuai aguã ojapo pyre ombovaipa rire ndaꞌu oo jepe ꞌrã teve??hwJopenaa haꞌe javi rupi yvyĩveꞌi aguã nonhemboyvatevei aguã rami. Haꞌe rami avi peteĩ rami ikuai aguã regua ojapo vaꞌekue rami ikuai vaꞌe rire okuaveꞌi nho ꞌrãgue.'gGJ Haꞌe vy huvixave raꞌy kuery regua peteĩ ojou vy hexeve ojapo peteĩ rami ikuai aguã, oura uka guive. Haꞌe gui ijyvy gui ogueraapa ipoꞌaka vaꞌekuef+J — Aỹ ma aipoꞌre xere opuꞌã rei vaꞌe kuery pe: Ndapeikuaai teve mbaꞌerã pa kovaꞌe nunga oikoa? Maꞌẽ, Babilônia pygua huvixa Jerusalém tetã re ou vy oipeꞌa heravy rakaꞌe huvixave haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌekue. Babilônia tetã katy ogueraapa.>ewJ Haꞌe ramo xevy pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: FdJ Haꞌe gui amboae henda py onhotỹ ramo haꞌe py ndaꞌu oiko porã ꞌrã ri? Any, mbaꞌeta yvytu kuaray oua katy oipeju ramo ipirupa rive ꞌrã. Hiꞌyvypy guive ꞌrã ipirupa ovy. Mbaꞌemo re ombojojaa rupi mokoĩ taguato haꞌe uvaꞌy omombeꞌuague Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: GZJ?nemaꞌenduꞌa haꞌe rexĩmba aguã, haꞌe romoꞌyvyĩꞌi rire rejejou porã reia rupi veꞌỹ ndeayvu aguã, reikoague haꞌe javi gui roperdoapa rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. cY?J>Mbaꞌeta ndevy pe ajapo ꞌrã xereve guarã, haꞌe peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa,XJ=Haꞌe vaꞌe ára py reikoague re nemaꞌenduꞌa vy rexĩmba ꞌrã ndekypyꞌy kuery removaẽ vy. Mbaꞌeta nderyke haꞌe ndekypyꞌy ikuai vaꞌekue ma ndevy ameꞌẽ ꞌrã nememby kuery rami, vaꞌeri xereve guarã ajapo vaꞌekue rami vy eꞌỹ taꞌvy.EWJJ#— Haꞌe nunga rupi kunha tavy rei reiko vaꞌe, endu ke Senhor ayvu.f=EJ"Haꞌe nunga rupi ndetavy reia py kunha tavy rei rami eꞌỹ reiko, mbaꞌeta itavy rei aguã ndereka okuapy vaꞌe ndevy mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrãgue py ndee ae mbaꞌemo remeꞌẽ ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi. K<J!Mbaꞌeta kunha tavy rei pe ma mbaꞌemo omeꞌẽa ꞌrã, haꞌe rã ndee ma mbaꞌemo remeꞌẽ rivepa jepi ꞌrã repenaa kuery pe, ndea katy opa rupi gui ou aguã ndereve itavy rei aguã.k;OJ Taꞌyxy itavy rei vaꞌe rami ae reiko, ome ꞌrãgue py avakue mboae omovaẽ vaꞌe rami rive.r:]JHaꞌe rami vy tetã rupi jaikeaꞌi nhavõ rupi rejapo reikovy ombojerovia atyrã, haꞌe rã tetã mbyte rupi ma altar-rã rejapo. Haꞌe rami avi kunha tavy rei rami eꞌỹ guive reiko, mbaꞌeta peráta reꞌỹ ndetavy rei vy.+9OJHaꞌe gui ma Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju: — Haꞌe rami reikoa py ndepyꞌa re nekangya anho oĩ, kunha tavy rei oxĩ kuaa eꞌỹ vaꞌe rami reiko vy.8JHaꞌe rami ꞌrãgue py Canaã yvy haꞌe javi rupi ndetavy reive tema Caldéia yvy peve. Haꞌe rami teĩ nderepytuꞌuxei ae tema. '7GJAssíria pygua raꞌy kuery reve voi ndetavy rei, haꞌe rami reiko aguã anho tema ndaꞌeveive vy. Haꞌe kuery reve ndetavy rei vaꞌeri nderepytuꞌuxei.n6UJHaꞌe nunga rupi ae nderovai amoĩ xepo ndeyvy namboetaive vy. Romboaxa avi filisteu kuery ndere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery pe, haꞌe kuery oipotaa rami rei nderereko aguã, opa marã rei reikoa gui haꞌe kuery ojeguaru rire.&5EJNdetavy rei avi ndea katygua kuery Egito guigua raꞌy kuery hete guaxupa rei vaꞌe reve. Haꞌe rami py xembopoxy aguã rami remboetave tema ndetavy reia.Q4JMbaꞌeta ndea py tape ojerea ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi rejapo altar-rã, neporãague remongyꞌapa vy. Haꞌe rami vy oaxa vaꞌe pe rei tema reipeꞌa neretyma, tavy rei rejapove tema reovy vy.e3CJtetã mbyte haꞌe javi rupi ae ju rejapo rembojerovia atyrã, altar-rã heta guive rejapo.2#JSenhor Nhanderuete aipoeꞌive ju: — Ndaꞌevei, ndaꞌevei ete ꞌrã ndevy! Mbaꞌeta opa marãgua haꞌeveꞌỹ vaꞌe rejapo ma rireH1 JHaꞌe rami ojeguarupy rejapoa haꞌe ndetavy reia haꞌe javi py nderexaraipa nekunhataĩ rã guare re, ndepire rei haꞌe nandeaoi reve nderuguy py remy-remyĩ rejupy jave guare re guive. ]03JMbaꞌeta xeraꞌy kuery rejuka uka vy taꞌangaa pe remboaxapa tata py reapy reve.J/ J— Haꞌe ramigua áryve nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery xeraꞌyague ae reraa avi vy rejuka uka taꞌangaa pe rive oapya py. Haꞌe rami ete ndetavy reia ndaꞌu mbaꞌe eꞌỹꞌi ri?k.OJHaꞌe gui tembiꞌu ameꞌẽ vaꞌekue, trigo iporãve vaꞌe, azeite haꞌe ei romongaruague voi remoĩmba haꞌe nunga renonde py heakuã porãve vaꞌe reve. Haꞌe rami ete rejapo reikovy — heꞌi Senhor Nhanderuete. 4-aJHaꞌe nunga ndeao ombojegua pyre remboi avi vy taꞌangaa renhovãmba. Haꞌe gui azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe ameꞌẽ vaꞌekue ma taꞌangaa renonde py remoĩ.,)JIta porãgueve, ouro haꞌe prata ndejeguarã ameꞌẽ vaꞌekue remboi vy ava raꞌangaarã rejapo. Haꞌe rami vy rejejavy haꞌe nunga re.`+9JHaꞌe rami vy ajukue rereko vaꞌekue regua reiporu yvyꞌã áry ombojerovia atyrã joegua eꞌỹ-eꞌỹ pytã vaꞌe py rembojegua vy. Haꞌe py ma ndetavy rei. Haꞌe vaꞌe nunga ma ndaꞌevei ae oiko aguã.6*eJ— Haꞌe rami teĩ neporã reia re rive rejerovia vy ndetavy reia rupi reiko, ndereko pavẽ oendu rã. Haꞌe rami vy oaxa vaꞌe pe rei renhemeꞌẽ ixupe guarã rive.))JYvy regua ikuaia rupi ndereko oendupaa neporã ete rã, mbaꞌeta ndevaikuea noĩ, ndere xerexakãa amoĩ rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. d(AJ Haꞌe rami py ouro haꞌe prata py ndejeguapa. Ndeao ma ajukue pererĩꞌi, seda guigua haꞌe ombojegua pyre py. Romongaru trigo iporãve, ei haꞌe azeite py. Haꞌe ramo neporã ete vy huvixave raꞌyxy rami reiko.}'sJ Nexĩ re ma rombojegua peteĩ ojereꞌi vaꞌe py, romonamixã, haꞌe neakã re ma akã regua iporã vaꞌe amoĩ.Q&J Rombojeguapa avi poapy regua py voi, ndeajuꞌy re amoĩ guive mboꞌy.L%J Romonhemonde avi ao ombojegua pyre py, ndepy reguarã ameꞌẽ mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe guigua, romokuꞌaxã ajukue ipererĩꞌi vaꞌe py, romonheovãmba guive ajukue seda guigua py.i$KJ — Haꞌe gui ma yy py rombojau vy roikyꞌaꞌopa nderuguy gui, haꞌe gui roikyty azeite py.!#;JHaꞌe gui ndea katyꞌi rupi aaxa avy vy roexa rã ovaẽ ma raꞌe rejoayvu aguã ára. Haꞌe ramo ndeꞌáry aipyo xeao puku apyꞌi, ndepire reia anhovã aguã. Haꞌe vy ndevy pe aura reve ajapo xereve guarã. Haꞌe rire xeraꞌyxyrã reiko — heꞌi Senhor Nhanderuete. W"'JHaꞌe gui ma xee romboetave mbaꞌety henhoĩ pyaupaa rami. Haꞌe ramo ndeyvate, ndetuvixave reovy vy neporã ete. Nekãrã ojeapo, ndeꞌa voi ipuku. Haꞌe rami teĩ ndepire rei teri, nerenhemondei vy.v!eJ— Haꞌe nunga rupi ndeaꞌi rupi xee aaxa vy aexa nderuguy re remy-remyĩ rejupy rã. Haꞌe vy ndevy pe aipoaꞌe vaꞌekue: “Nderuguy re teri ndetui teĩ eikove. Tá, nderuguy re teri ndetui teĩ eikove tema”, haꞌe vaꞌekue.G JAvave rei nanemboaxyai vy ndere nomaꞌẽai rakaꞌe haꞌe rami opena aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py reikoꞌia ára py nemomboa rakaꞌe mbaꞌety rupi rive, ndegui ojeguaru pavẽ vy. 5cJHaꞌe gui ndetuiꞌia ára py ma nepuruꞌã ndojayaai rakaꞌe, yy py nanemoakỹai guive ndekyꞌaꞌo aguã, juky py nandekytyai, neĩ nanenhovãai rakaꞌe ajukue py..UJHaꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Jerusalém tetã pe: Kovaꞌe capítulo py Jerusalém tetã re Nhanderuete ijayvu, peteĩ kunha re ombojoja vy. Cananeu kuery yvy re neramoĩ kuery ikuaia py ae reikoꞌi rakaꞌe. Nderu ma amorreu, haꞌe rã ndexy ma heteu rakaꞌe.[/J— Ava raꞌy, ndeayvu ke Jerusalém pygua kuery pe ojeguarupy ojapo okuapya re.r _J Jerusalém pygua kuery itavy reia re ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: ykJHaꞌe rami vy ambovaipa ꞌrã haꞌe kuery yvy, teko vai rupi anho ikuai rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. ucJ— Haꞌe rami vy haꞌe kuery re aikuaa pota ꞌrã ambopaga aguã. Xapyꞌa rei tata gui haꞌe kuery vaꞌe regua oo jepe teĩ tata omomba nho ꞌrã. Haꞌe rã peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, haꞌe kuery re aikuaa pota ramo.RJHaꞌe nunga rupi yxypo ꞌygue yvyra kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe mbyte gui peru vaꞌekue tata py pemombo rivea rami avi xee voi ajapo ꞌrã Jerusalém pygua kuery re — heꞌi Senhor Nhanderuete. X)JHaꞌe nunga rupi neꞌexa, okai eꞌỹ mbove mbaꞌeverã ndovarei vaꞌekue ma tata py okai rire katuve ma ndovarei, tapyĩũ rive opyta rire. Haꞌe nungakue gui ndaꞌeve ꞌrã mbaꞌemo pejapo aguã.U#JAny, yxypo ꞌygue ma tata py pemombo rive ꞌrã okai aguã. Haꞌe gui xapyꞌa rei ijapyꞌi jovaive re, haꞌe mbyte rupi voi okaipa ma ramo haꞌeve ꞌrã teve peiporu aguã mbaꞌemo pejapo aguã?JYxypo ꞌygue ndaꞌu pejou ꞌrã mbaꞌemo pejapo aguã? Tyrã pa oo mbotya re pemoꞌã ꞌrã imoiny, mbaꞌemo peupi imoiny aguã?{J— Ava raꞌy, yxypo ꞌygue ma amongue henda py ndaꞌu amboae yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe gui haꞌeveve vaꞌe?q ]J Yxypo ꞌygue re Jerusalém tetã ombojojaague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: hIJHaꞌe rami py haꞌe kuery penembopyꞌa porã ju ꞌrã pexa ramo haꞌe kuery reko mbaꞌemo vai ojapo rã. Haꞌe gui ma peikuaa ꞌrã rive eꞌỹ Jerusalém re mbaꞌemo vai ambouague — heꞌi Senhor Nhanderuete. QJHaꞌe rami teĩ hembyrekue opyta ꞌrã mbovyꞌi ete. Haꞌe vaꞌe kuery ma ogueraa jepe ꞌrã guaꞌy haꞌe guajy kuery. Haꞌe gui ma peẽ kuerya py ju ovaẽ ramo pexa ꞌrã haꞌe kuery reko mbaꞌemo vai ojapo rã. Haꞌe ramo pendepyꞌa porã ju ꞌrã mbaꞌemo vai Jerusalém re ambou vaꞌekue haꞌe javi gui.dAJMbaꞌeta Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Jerusalém tetã re katuve ma avakue haꞌe mymba kuery okanhy ꞌrã, nhombopagaarã irundyve regua ambou ramo: kyxe, karuai, mymba inharõ vaꞌe haꞌe mbaꞌeaxy vaikue. |qJAnhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe yvy re Noé, Daniel haꞌe Jó ikuai teĩ ndogueraa jepei ꞌrãgue guaꞌy neĩ guajy kuery. Gueko porãa re guekove anho ꞌrãgue ogueraa jepe — heꞌi Senhor Nhanderuete. ]3J— Haꞌe rami eꞌỹ vy haꞌe vaꞌe yvy rovai xapyꞌa rei ambou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue, eꞌỹ vy anhoẽ ꞌrã xepoxya tuguy moẽarã ambou vy, haꞌe gui amokanhymba aguã avakue vaꞌe mymba kuery.}JAnhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe yvy re haꞌe vaꞌe mboapyve avakue ikuai teĩ ndogueraa jepei ꞌrãgue neĩ guaꞌy neĩ guajy kuery ma voi. Haꞌe kuery anhoꞌi ꞌrãgue oo jepe — heꞌi Senhor Nhanderuete. I  J— Haꞌe rami eꞌỹ vy xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe yvy re kyxe ambou vy aipoaꞌe ꞌrã: “Kyxe, eaxa ke haꞌe vaꞌe yvy rupi, avakue haꞌe mymba kuery amomba aguã”, haꞌe ꞌrã.: mJHaꞌe gui anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe yvy re haꞌe vaꞌe mboapyve avakue ikuai teĩ ndogueraa jepei ꞌrãgue guaꞌy neĩ guajy kuery ma voi. Haꞌe kuery anhoꞌi ꞌrãgue oo jepe, haꞌe rã yvy ma ombovaipa pyre ꞌrãgue opyta — heꞌi Senhor Nhanderuete. w gJ— Haꞌe gui ma xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe yvy re xee ambou ꞌrã mymba inharõ vaꞌe nhomombaarã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy ombovaipa pyre ae ꞌrã opyta, haꞌe inharõ vaꞌe kuery gui avave rei ndoaxavei ꞌrã haꞌe rupi.1 [JHaꞌe vaꞌe yvy re mboapy avakue, Noé, Daniel haꞌe Jó ikuai teĩ guekove anho haꞌe kuery ogueraa jepe ꞌrãgue gueko porãa re — heꞌi Senhor Nhanderuete. S J — Ava raꞌy, xapyꞌa rei peteĩ yvy regua kuery ojejavy ꞌrã xerovai ndaꞌevei ete vaꞌe ojapoa py. Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai xepo amokuaveꞌẽ vy haꞌe kuery pe ndajou ukavei ꞌrã hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery re ambou ꞌrã karuai avakue haꞌe mymba kuery amomba aguã haꞌe vaꞌe yvy gui. ~}\}|i{zy7xnwwuu_trr=qppo nCll jihggfdee&dIcaw`y_^^]\[SZZ YY8X`WWVT{T)SR0QwPAONMMPLLKJIwH$G1EEjDCBAA@@??> =;;-:99U88 7[62544;3322#1&0///-,+X*)P(Q'&&%$$!#"!!k cI32Vm%q - / r &Zwj,B SJ Mbaꞌemo re ombojoja vy oja omombeꞌuague Haꞌe gui nove maꞌetỹa haꞌe dez jaxya vaꞌe, dez araa py Senhor ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: A J1 @J0 Haꞌe rami vy haꞌe kuery yvy gui amomba ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho ikuaiague, kunhague mboae kuery oexa vy onheangu aguã haꞌe vaꞌe kunhague ojejou porã reiague rami eꞌỹ ikuai aguã. Mbaꞌeta pendeꞌáry ou ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho peikoague re pepaga aguã, taꞌangaa reve pejejavyague re voi. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. )?KJ/Haꞌe ramo heta ete vaꞌe ojapipa ꞌrã ita py, kyxe py oikyxĩmba ꞌrã guive. Ojukapa ꞌrã imemby kuery haꞌe ipiꞌa kuery, haꞌe oapypa ꞌrã hoo.Q>J.Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe kunhague rovai ma heta ꞌrã ambou, mbaꞌeta opa marã oguereko vaꞌerã pe amboaxa ꞌrã, mbaꞌemo peꞌapaarã kuery pe guive.J= J-Haꞌe gui avakue heko porã vaꞌe ma ombopaga ꞌrã kunhague tavy rei haꞌe jojukaa kuery ombopagaa rami. Mbaꞌeta kunhague itavy rei vaꞌe ikuai, haꞌe ipo kyꞌapa jouguy omoẽa py. G<J,Haꞌe ramo kunha vaꞌe re onhemboja pavẽ, kunha itavy rei vaꞌe reve joguereko vaꞌe rami. Haꞌe rami vy joguereko okuapy Oolá haꞌe Oolibá reve, kunhague itavy rei vaꞌe ae rã.~;uJ+Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe ymave guive itavy rei vaꞌe re: “Itavy reia rupi ae ta ri tyꞌy oiko?” haꞌe.:J*Haꞌe gui kunhague yvýry rupi onhendu heta ete ovyꞌa reia rupi ikuai vaꞌe. Avakue ojou vaipy reve tekoa eꞌỹa gui oguerua okaꞌu vaꞌe regua. Haꞌe kuery ma kunhague po re omoĩ okuapy poapy regua, haꞌe gui inhakã re ma akã regua iporãgueve omoĩ.>9uJ)Haꞌe vy tenda iporãve vaꞌe áry peguapy peiny, peteĩ mesa oguereko katupa pyre yvýry. Haꞌe vaꞌe áry pemoĩ avi heakuã porã vaꞌe haꞌe azeite xevy guarã vaꞌekue.8J(Haꞌe gui oĩve teri, mbaꞌeta penoĩ uka avakue mombyry gui. Haꞌe vy haꞌe kuerya katy pemondouka pendeayvu reraa, haꞌe ramo ou okuapy. Haꞌe kuery reve pendetavy rei aguã ma pejau, penderexa rupi pemopytã, haꞌe penhembojegua porã rei.c7?J'Mbaꞌeta taꞌangaa pe omemby kuery haꞌe opiꞌa kuery oapy okuapy ma rire haꞌe vaꞌe árave ju xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ou okuapy omongyꞌa rei aguã. Haꞌe rami ete ojapo okuapy xevygua opy rupi.86iJ&Haꞌe gui ma po ramigua ju ojapo avi xerovai: Haꞌe vaꞌe árave ma voi omongyꞌapa xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, omboyke guive sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue.y5kJ%Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy rei, ipo kyꞌapa ma guive jouguy omoẽague re. Taꞌangaa oguereko vaꞌe reve avi itavy rei, haꞌe omemby kuery xeraꞌy kueryrã oguereko vaꞌekue ri taꞌangaa kuery pe rive omeꞌẽ tata py omombaa py.,4QJ$Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju xevy: — Ava raꞌy, aỹ ndeayvu ta pa Oolá haꞌe Oolibá reko vaia re? Eikuaa uka haꞌvy ojeguarupy haꞌe kuery ojapoague.S3J#Haꞌe nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: — Xegui nderexarai vy xea katy ndekupe rive rerova rire ndere oĩ ꞌrã repaga aguã rejejou porã reiague haꞌe ndetavy reiague re — heꞌi. 62eJ"Haꞌe vaꞌe gui ma ndee reyꞌupa ꞌrã. Ikyꞌakue voi reꞌupa ꞌrã, haꞌe nekã rupi reikaraĩmba ꞌrã. Xee ae haꞌe rami xeayvu — heꞌi Senhor Nhanderuete. 1+J!Haꞌe vaꞌe ma nemongaꞌu ꞌrã, nemoingo axy ꞌrã guive. Mbaꞌeta karo nderyke Samaria peguare ma nhomondyi rei haꞌe nhombovaipaarã.10[J Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Reyꞌu ꞌrã nderyke peguare karo tuvixa haꞌe iporuxu vaꞌe gui. Haꞌe vaꞌe py heta oĩ ojojai reipy haꞌe ayvu vaipy anho.\/1JNderyke oikoague rami ae reiko rire ndepo py ju ameꞌẽ ꞌrã karo ixupe guare.".=JHaꞌe rami ete nderereko ꞌrã amboae regua kuery reve ndetavy rei rire, haꞌe kuery taꞌangaa oguereko vaꞌe reve renhemongyꞌapa rei rire guive.-)JHaꞌe ramo haꞌe kuery nderereko axy ꞌrã opoxya rupi, ndegui oipeꞌapa ꞌrã rembaꞌeapoague repy. Ndeao oipeꞌapa ma vy ndereja ꞌrã ndepire rei reve, ojekuaapa aguã ndetavy reiague, haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho reikoague haꞌe renhemongyꞌapa reiague.#,?JMbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Aỹ ma xee romboaxa ꞌrã ndereayvuvei vaꞌe kuery po py, haꞌe kuery gui rejeguaru reve reja vaꞌekue.W+'JHaꞌe rami py amomba ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi Egito yvy guive reikoague, ndetavy reia rupi. Haꞌe rami rire neremaꞌẽvei ꞌrã Egito pygua kuery re, ijyvy re voi nanemaꞌenduꞌavei ꞌrã.Q*JNdeao oipeꞌapa ꞌrã, haꞌe gui ogueraapa ꞌrã renhembojeguaague.N)JNderovai aiko ꞌrã ndaꞌevei etea rupi, haꞌe ramo haꞌe kuery voi ndeavyky rei ꞌrã opoxya rupi. Haꞌe vy ojaya ꞌrã nexĩ haꞌe nenambi, haꞌe gui hembyrekue ma ojukapa ꞌrã kyxe py. Haꞌe vy nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery oipeꞌapa ꞌrã heravy, haꞌe gui hembyrekue ma omokanhymba ꞌrã tata py.<(qJNderovai kuaray apuꞌaꞌia katy gui jogueru ꞌrã karóxa, mbaꞌeyru haꞌe heta vaꞌe reve. Nderovai ꞌrã ikuai jova-jovaive rupi huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe, haꞌe gui ngora ratã reve. Haꞌe kuery pe xee rombopaga uka ramo nembopaga ꞌrã okuapy haꞌe kuery ae oikuaa rami vy.9'kJHaꞌe kuery ma Babilônia pygua raꞌy kuery, haꞌe caldeu kuery Pecode, Soa haꞌe Coa guigua, haꞌe gui haꞌe kuery reve ou avi ꞌrã Assíria pygua raꞌy kuery haꞌe javi, avakue pyau omoaruãmby, huvixa joe opena vaꞌe kuery, yvatekueve haꞌe omboetevepy, kavaju áry ou vaꞌe meme ꞌrã.}&sJHaꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Oolibá pe: — Aỹ ma xee ajapo ꞌrã avakue ndereve guare nderovai opuꞌãmba aguã rami. Haꞌe kuery re rejeguaru reve rejapa vaꞌekue ri nderovai arupa ju ꞌrã jova-jovai rupi gui.%'JHaꞌe ramia py imaꞌenduꞌa kunhataĩ teri reve haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho oikoague re, Egito pygua kuery okãmbiripa jave guare re. s$_JHaꞌe py oendu avakue reve itavyxea, mburika rami hakuaĩ haꞌe kavaju rami ityy vaꞌe rami ikuai rã.#JHaꞌe rã ikypyꞌy ma heko vaive tema, mbaꞌeta imaꞌenduꞌa Egito yvy re kunhataĩ teri reve itavy rei oikovyague re. "JHaꞌe vaꞌe ojekuaa uka haꞌe ipire reia rupi oiko rire ma xenheꞌẽ py aendu ndaxeaꞌeveia, tyke re ndaxeaꞌeveiague rami.!}JHaꞌe ramo Babilônia pygua raꞌy kuery oupa kunha vaꞌe reve guarã. Avakue reve hupa onhenoaty py onhemboja vy omongyꞌapa okuapy itavy reia py. Haꞌe ramo kunha vaꞌe ma haꞌe kuery reve onhemongyꞌapa ma vy ojeguarupa. Haꞌe vy oejapa.z mJHaꞌe kuery raꞌangaa oexa vy itavy reixea anho oendu. Haꞌe rami vy Caldéia yvy katy omondouka oayvu reraa.5cJHaꞌe kuery ma ikuꞌakuaa porã haꞌe inhakã regua vaꞌe. Haꞌe javi oexa rã Babilônia pygua raꞌy kuery yvatekueve rami, Caldéia yvy re ituiꞌi vaꞌekue meme.{JHaꞌe gui ojejavyve tema, mbaꞌeta oo mbotya re oexa avakue caldeu kuery oo raꞌangaa pytã vaꞌe py ombopara pyre.^5J Haꞌe gui xee aexa rã onhemongyꞌapa ma, guyke reve joo rami ae tema heko vai vy.b=J Haꞌe rami vy itavyxe haꞌe katyꞌi rupi Assíria pygua raꞌy kuery ikuai vaꞌe reve, mbaꞌeta huvixa joe opena vaꞌe, ao hepyve vaꞌe py onhemonde vaꞌe, kavaju árygua, haꞌe avakue omoaruãmby meme ramo. J — Haꞌe gui ikypyꞌy Oolibá ma haꞌe nunga oexapa teĩ guyke gui oenduve itavy reixea. Haꞌe rami vy guyke gui voi itavyve.J Haꞌe ramo haꞌe kuery ombopire reipa okuapy haꞌe oipeꞌapa heravy ipiꞌa kuery haꞌe imemby kuery. Haꞌe rã kunha vaꞌe ma haꞌe kuery ojuka okuapy kyxe py. Haꞌe ramo ixupe “Kunhague pavẽ gui ayvu vaivepy”, ꞌea, ombopagaa rã. J Haꞌe nunga rupi Assíria pygua raꞌy kuery po py amboaxa hexeve itavy rei vaꞌe, haꞌe kuery reve itavyxea anho rei oendu ramo.#?JHaꞌe rami vy ndoejai ae ojeguarupy Egito gui ogueru vaꞌekue, mbaꞌeta kunhataĩ teri reve hexeve onhenoa vy okãmbiripaa rire, hexeve itavy reia py.T!JHaꞌe vaꞌe avakue reve ae kunha vaꞌe itavy, Assíria pygua raꞌy kuery iporãve vaꞌe ramo. Haꞌe kuery haꞌe javi reve itavyxea oendu, haꞌe taꞌangaa oguereko vaꞌe rupi onhemongyꞌa avi.3JHaꞌe vaꞌe kuery ma hovy porã rei vaꞌe py anho onhemonde vaꞌe, huvixa joe opena vaꞌe kuery, avakue pyau omoaruãmby, kavaju árygua meme..UJ— Haꞌe gui Oolá ma xembaꞌe teri reve teĩ itavy rei. Haꞌe rami vy oendu avakue mboae reve itavyxea, haꞌe katyꞌi Assíria pygua kuery ikuai vaꞌe reve.s_JTyke ma Oolá hery vaꞌe, haꞌe rã ikypyꞌy ma Oolibá. Haꞌe vaꞌe kuery ma xembaꞌe ae, haꞌe ikuai avi ipiꞌa haꞌe imemby kuery. Haꞌe gui hery reikuaa porãve aguã Oolá ma Samaria, haꞌe rã Oolibá ma Jerusalém. 8iJHaꞌe vaꞌe kuery ma Egito yvy re ikuaia rupi itavy rei okuapy. Kunhataĩ teri reve itavy rei. Haꞌe rami rã okãmbiripaa, kunhataĩ teri reve okã rupi onhekuavã ukapa.T!J— Ava raꞌy, ikuai karamboae mokoĩ kunhague, peteĩꞌi re ixy vaꞌe. -J Kunhague itavy rei vaꞌe Oolá haꞌe Oolibá hery vaꞌe re ijayvuague Haꞌe gui Senhor ombou ju oayvu xevy pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: MJHaꞌe nunga rupi ae haꞌe kuery áry anhoẽ xepoxya tata rami, amokanhymba aguã ajou vaia rupi. Haꞌe rami vy haꞌe kuery áry ambou ikuaiague re opaga aguã — heꞌi Senhor Nhanderuete. zmJHaꞌe kuery mbyte xee aeka teĩ peteĩ ri jepe ava xerenonde py tetã kora omoatyrõ nho aguã, haꞌe rami eꞌỹ vy ipaꞌũ py oĩ aguã mbaꞌemo jokoarã, kovaꞌe yvy xee amokanhymba eꞌỹ aguã. Haꞌe rami teĩ ndajoui peteĩve.GJHaꞌe rami vy yvy re ikuai vaꞌe jokorea rupi ikuai, imondaa rupi oguereko axy ꞌrã ojexavai vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi, mbaꞌe reꞌỹ omoingo axy ꞌrã guive amboae guigua kuery.7 gJHaꞌe gui haꞌe kuery regua profeta kuery ma cal py haꞌe nunga haꞌe javi omoxiĩmba rive ꞌrã apu oexa raꞌuague omombeꞌua py. Mbaꞌeta ijapua rupi rive ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi ꞌrã: “ Senhor Nhanderuete ma po rami ijayvu”, heꞌi ꞌrã Senhor ijayvuague rupi eꞌỹ vaꞌeri.* MJHaꞌe kuery regua yvatekueve ma aguaraꞌi guaĩ axĩ py guembia omoatãa rami avi omoẽ ꞌrã jouguy, nhonheꞌẽ omombaa rupi ojopy aguã jokoreague rive.b =JHaꞌe kuery regua sacerdote kuery voi xeguigua lei rupi ndaꞌikuai, omongyꞌapa ꞌrã guive mbaꞌemo xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe kuery oikuaa rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre haꞌe omboaxa pyreꞌỹ ma joo ramigua. Ndoikuaai merami haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe joo ramigua eꞌỹa. Haꞌe rami vy sábado ára aeja vaꞌekue py oiko vaꞌe gui omboty ꞌrã guexa. Haꞌe rami vy omboetepy eꞌỹ rami aiko haꞌe kuery mbyte. JYvy mbyte rupi profeta kuery jogueroayvu ꞌrã nhonheꞌẽ mombaxe vy, guary okororõ reve guaĩ axĩ re guembia omoatãa rami. Mbaꞌeta oipeꞌapa ꞌrã joperáta haꞌe nhombaꞌe rei-rei. Haꞌe rami vy yvy mbyte rupi omboetave tema imeveꞌỹ vaꞌe kuery. J— Ava raꞌy, aipoꞌre haꞌe kuery yvy pe: Ndee yvy, nderejekyꞌaꞌo ukai rire xepoxya aexa ukaa ára ndaꞌokyi ꞌrã ndeꞌáry.FJHaꞌe gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Haꞌe vy aipoeꞌi: 2]JTata rupa py prata hykupaa rami avi peẽ kuery penderykupa ꞌrã haꞌe py. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee Senhor ae peẽ kuery áry xepoxya anhoẽague — heꞌi. }JRomonoꞌõague py peẽ kuery áry rupi aipeju ꞌrã xepoxya reve. Haꞌe ramo penderykupa ꞌrã Jerusalém mbyte py.xiJMbaꞌeta prata, overa vaꞌe, ferro, chumbo haꞌe estanho ma omoĩmbaa ꞌrã tata rupa py, oipejua rã tata raku py hykupa aguã. Haꞌe rami ae avi xepoxya rupi rojou vai reve romonoꞌõmba vy haꞌe py roeja ꞌrã romboykupa aguã.3JHaꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Mbaꞌemo kyꞌakue peẽ kuery pendekuai ramo aỹ xee romboatypa ꞌrã Jerusalém mbyte py.DJ— Ava raꞌy, xevy pe rã Israel kuery ikuai tata rupa py prata oikyꞌaꞌoa rã mbaꞌemo kyꞌakue opyta vaꞌe rami: overa vaꞌe, estanho, ferro haꞌe chumbo kyꞌakue rami rive.:oJHaꞌe gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: kOJHaꞌe gui yvy regua kuery oexaa py penhemongyꞌapa ma rire peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 9kJHaꞌe rami vy romoaĩmba ꞌrã yvy regua kuery ikuaia rupi, haꞌe rogueraa ukapa ꞌrã yvy mboae rupi. Haꞌe rami vy ꞌrãe pendegui aipeꞌa haꞌeveꞌỹa oĩ vaꞌe.{JPendepo imbaraete avi ꞌrã ri tyꞌy rombopaga vy ajua ára pyguarã? Mbaꞌeta xee Senhor xeayvu rire ajapo ꞌrãe..~UJ — Aỹ ma pejokore haꞌe jouguy pemoẽa py pendepo kyꞌapa ramo ajepopete ꞌrã xepoxya aexa uka vy. Haꞌe ramo penembaraete ꞌrã ri tyꞌy pendepyꞌa py?$}AJ Pendekuaia rupi mbaꞌemo omeꞌẽa rã ojopy ꞌrã jouguy omoẽ aguã. Peráta oiporu uka rire oipeꞌa retave ꞌrã okorea rupi. Oirũ kuery ombotavypaa py oipeꞌapa ꞌrã oguereko vaꞌekue. Haꞌe ramia py naꞌimaꞌenduꞌavei okuapy xere — heꞌi Senhor Nhanderuete. -|SJ Amongue ma ojejavy ꞌrã oirũ raꞌyxy reve, amboae ma omongyꞌapa rei ꞌrã guaꞌy raꞌyxy ae, haꞌe rã amboae ma onheno ꞌrã gueindy nguu rajy reve ae.p{YJ Pendekuaia mbyte rupi ojejavy ꞌrã nguu pe, onhemboja ꞌrã guive kunhague gueko re oiko vaꞌe re.OzJ Penembyte rupi ikuai avi avakue jouguy omoẽ ukaxe vy joe ijayvu rei vaꞌerã. Penembyte rupi ae hoꞌu ꞌrã okuapy xoꞌo taꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre yvyty áry rupi, opa marã rei ikuai vy.vyeJNomboetei mbaꞌemo xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, omongyꞌapa guive sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue.OxJHaꞌe rami vy penembyte rupi haꞌe kuery nomboetei ꞌrã nguu haꞌe oxy, okorepa rei ꞌrã amboae regua, haꞌe haꞌeveꞌỹa rami ꞌrã oguereko tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery.wJ— Haꞌe gui Israel regua yvatekueve voi, peteĩ-teĩ opoꞌakaa rupi mbaꞌeve ndojapoi ꞌrã jouguy omoẽ eꞌỹ vy.v-JPendea katyꞌi haꞌe mombyry rupi ikuai vaꞌe voi ijayvu vaikue rei ꞌrã okuapy pendere, mbaꞌeta oikuaa pavẽ opa marã rei pendekuaia. LuJMbaꞌeta jouguy pemoẽa py pendepo ae pemongyꞌapa. Mbaꞌeta taꞌangaa peẽ ae pejapo vaꞌekue rupi penhemongyꞌa vy pejapo pepaga aguã ára ovaẽ aguã rami. Penemaꞌetỹa opa ta ma. Haꞌe nunga rupi ae xee ajapo amboae regua kuery yvy jave rupi ikuai vaꞌe pendejojai rei haꞌe penembojaru rei aguã rami.~tuJHaꞌe gui aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndaꞌevei ete ꞌrã tetã jouguy moẽa ikuaia vaꞌe pe. Mbaꞌeta taꞌangaa pejapo vaꞌekue rupi penhemongyꞌa vy penderovairã ae pejapo pekuapy pepagaa ára pyguarã ovaẽ peve.as;J— Haꞌe gui ndee ava raꞌy, ndeayvu ta pa tetã pygua kuery jouguy omoẽague re? Ndeayvu ke haꞌvy ojeguarupy ojapo okuapya haꞌe javi re. “Tetã” heꞌia ma Jerusalém ae (Mateus 23.37; Lucas 13.34). r J Jerusalém pygua kuery ojeguarupy ojapo okuapya re ijayvuague Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou ju vy aipoeꞌi: -qSJ Haꞌe ramo reiko ꞌrã mbaꞌemo pirekue oapy pyrã rami. Nderuguy omoẽa ꞌrã ndeyvy re ae. Ndere naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã, xee Senhor ae xeayvu rire. OpJHaꞌe rami vy ndeꞌáry ambou ꞌrã xepoxya, nderovai rupi aipeju ꞌrã tata rami xepoxya regua, haꞌe gui romboaxa ꞌrã avakue nhomboaxya rupi eꞌỹ nhomoingo axy raxa vaꞌe kuery po py.4oaJ— Haꞌe gui emoĩ ju ndekyxe hyru py. Mbaꞌeta yvy reikoague py ae ju ꞌrã rombopaga. Apy ma Babilônia pygua huvixa pe ju Nhanderuete ijayvu ombopaga aguã re. qn[JHaꞌe vaꞌe ma ojaya ꞌrã opa marã heko vai vaꞌe kuery ajuꞌy, mbaꞌeta ovaẽ ma hiꞌára opaa py ambopaga aguã, mbaꞌeta peẽ kuery rekorã oexaꞌãa rupi rive omombeꞌu rire, haꞌe kuery ae oexa raꞌuague rupi. mJ— Haꞌe gui ndee ava raꞌy, emombeꞌu ke xeayvu. Po rami Senhor Penderuete ijayvu Amom pygua kuery ijayvu reia re. Haꞌe gui aipoꞌre ꞌrã: Kyxe, kyxe hyru gui oekyia ma, omboveraa jojuka aguã, nhomomba haꞌe overa vaꞌe rami hexakã aguã./lWJIvaipa, ivaipa ꞌrã! Aỹ ma xee ambovaipa ꞌrã neretã, haꞌe ramo noĩvei ꞌrã, opena kuaa vaꞌerã ou eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe pe ma amboaxa ju ꞌrã. ck?JPo rami Senhor Nhanderuete ijayvu ndevy: Emboi ke neakã regua haꞌe coroa, mbaꞌeta haꞌekue rami veꞌỹ ꞌrã oiko. Mbaꞌeta yvyĩgueveꞌi omboyvatea ꞌrã, haꞌe rã yvatekueve ma omoꞌyvyĩꞌia ꞌrã.jJHaꞌe gui ndee Israel kuery ruvixa opa marã rei ndereko vai ete vaꞌe, ovaẽ ma oiny ndeꞌára opaa py rombopaga aguã.7igJHaꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Anhetẽ ae peẽ kuery xemomaꞌenduꞌa pendereko vaia re aikuaa pota aguã, mbaꞌeta pendereko vaia ojekuaa porã, mbaꞌemo pejapoa haꞌe javi py pexa uka pejejavya. Haꞌe rami ete xemomaꞌenduꞌa rire romboꞌapa ꞌrã haꞌe nungakue re.nhUJHaꞌe gui judeu kuery hexeve peteĩ rami ikuai aguã re oura vaꞌekue ma haꞌe nunga oendu vy “Apu” heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery reko vaiague re Nhanderuete oikuaa pota ꞌrã omboꞌa ukapa aguã. NgJHaꞌe gui imbaꞌekuaa rupi oikuaa ꞌrã oiporu kuaa regua re Jerusalém tetã katy ae oo aguã. Haꞌe rami vy oiko katu ꞌrã tetã rokẽ omopẽ aguã, jojuka aguã re ijayvu atã, joe opuꞌãa aguã re ojapukai, okẽ mopẽa py tetã rokẽ re ombota, tetã kora re yvy omboaty vy omovã, haꞌe torre ojapo aguã.Yf+JMbaꞌeta Babilônia pygua huvixa opyta ꞌrã hoꞌamy tape rakãmby py, mokoĩ tape joa katy eꞌỹ oĩa py, nguu ete kuery pe ranhe imbaꞌekuaa aguã. Haꞌe rami vy huꞌy ombovava-vavaa ma ramo peteĩ oekyi ꞌrã, taꞌangaa ngoo gui ogueru vaꞌekue pe oporandu ꞌrã, haꞌe mbaꞌemo pyꞌakue rupi avi ꞌrã imbaꞌekuaa.&eEJEmbopara imoiny peteĩ tape Amom kuery rekoa Rabá katy kyxe reve oo aguã, haꞌe rã amboae ma Judá haꞌe Jerusalém tetã ikorapa vaꞌe katy oo aguã.dJ— Ndee ava raꞌy, ejapo ke mokoĩ tape raꞌangaa, haꞌe vaꞌe regua peteĩ rupi Babilônia pygua huvixa okyxe reve ou aguã. Mokoĩve ma peteĩꞌi yvy gui ou vaꞌe. Haꞌe gui tetã oẽaty katyꞌi emoĩ avi mokoĩ yvyrapeꞌi tape rexa ukaa.FcJHaꞌe gui xevy Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: xbiJHaꞌe ramo xee voi ajepopete avi ꞌrã xepoxyague gui apytuꞌu vy. Xee Senhor ae xeayvu vaꞌe — heꞌi. a!JHaꞌe gui ndee kyxe, tereo reiporu kuaa katy nembaraetea haꞌe javi reve, haꞌe gui reiporu kuaa eꞌỹa katy ju tereo, reoa katy rei._`7JHaꞌe kuery okuraxõ py onhemondyi rei aguã, haꞌe okẽ oẽaty haꞌe javi rupi heta hoꞌa aguã. Ajapo ꞌrã kyxe overa vaꞌe rami hexakã aguã. Mbaꞌeta jojuka aguã ae omboveraa haꞌe oaĩmbeꞌepaa./_WJ— Haꞌe gui ndee ava raꞌy, emombeꞌu ke xeayvu, ejepopete-pete guive. Tove kyxe mokoĩgue tajopyxo, mboapykue peve tajojuka, jova-jovaive gui tou jojukaa rupi.;^oJ Mbaꞌeta ou ꞌrã pendereko aꞌãarã. Haꞌe gui penderuvixa ipo pygua vaꞌe nhomoingo axy vaꞌekue noĩvei ramo mbaꞌexa ꞌrã tu peiko? — heꞌi Senhor Nhanderuete. 1][J Haꞌe nunga rupi ndee ava raꞌy, neraxẽ haꞌe nepoaẽ rei ke, mbaꞌeta xevygua kuery rovai ꞌrã oiporua, Israel regua yvatekueve haꞌe javi rovai guive. Haꞌe vaꞌe kuery ma amboaxapa ꞌrã kyxe revegua pe, xevygua kuery haꞌe javi reve. Haꞌe nunga rupi eipete-pete ndeꞌu rupi.4\aJ Haꞌe rami teĩ Nhanderuete ombovai: — Haꞌe vaꞌe kyxe ma omboveraa rei mbaꞌeta oiporua ꞌrãe. Oaĩmbeꞌe haꞌe omboverapaa ma jojukaarã po py amboaxa aguã.e[CJ Jojuka aguã oaĩmbeꞌea, haꞌe overa vaꞌe rami ete omboveraa. — Haꞌe rami teĩ Israel kuery aipoeꞌi ꞌrã: “Javyꞌa nho ꞌrã jakuapy! Xeraꞌy po pygua ma yvyra amboae kuery oguereko vaꞌe gui ipoꞌakapave”, heꞌi ꞌrã okuapy. Israel kuery “Xeraꞌy” heꞌia ma nguvixave re ijayvu vy, hexe anho rei ojeroviaa rupi. Z J — Ava raꞌy, emombeꞌu ju xeayvu. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor ijayvu: Kyxe oaĩmbeꞌepa haꞌe omboverapa pyre oĩ.NYJHaꞌe gui teĩgue ju Senhor oayvu xevy ombou. Haꞌe vy aipoeꞌi: XwJHaꞌe gui haꞌe kuery oporandu ꞌrã ndevy: “Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete nepoaẽ ri?” heꞌi ꞌrã ndevy. Haꞌe ramo aipoꞌre ꞌrã: “Mbaꞌemo aendu ramoꞌi vaꞌekue re rima xepoaẽ. Mbaꞌeta haꞌe nunga oiko rã pavẽ opyꞌa py onhemondyipa ꞌrã, pavẽ po ikangypa, pavẽ rei onheꞌẽ py ndaekorãvei ꞌrã okuapy, pavẽ renapyꞌã yy rami rive ꞌrã opyta naꞌimbaraetevei vy. Haꞌe nunga ou ma oiny, ojeupity ꞌrãe, heꞌi Senhor Nhanderuete”, ꞌre ꞌrã. W!J— Haꞌe nunga rupi ndee ava raꞌy, nepoaẽ nhendu ke. Haꞌe kuery oendua py nepoaẽ nhendu ꞌrã ndepyꞌa py ndaꞌevei ete reve.zVmJHaꞌe ramo oikuaa pavẽ aguã xee Senhor ae hyru gui xekyxe aekyi vaꞌea, hyru py noĩ jevyvei ꞌrã guive. EUJMbaꞌeta penembyte gui amomba ꞌrã heko porã haꞌe heko vai vaꞌe. Xekyxe aekyi ꞌrã hyru gui temimoingo haꞌe javi rovai rupi, kuaray puku-a katy guive ijapuꞌaꞌia katy peve.STJHaꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Maꞌẽ, peẽ kuery rovai aiko. Haꞌe rami vy xekyxe aekyi ꞌrã hyru gui penembyte gui amomba aguã heko porã haꞌe heko vai vaꞌe guive.&SEJ— Ava raꞌy, emaꞌẽ Jerusalém katy. Haꞌe vy ndeayvu haꞌe kuery ombojeroviaaty ikuai vaꞌe rovai. Emombeꞌu xeayvu Israel yvy haꞌe javi rovai.9R oJHaꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: FQJ1Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: — Ai Senhor Xeruete! Haꞌe kuery ijayvu ꞌrã xere: “Haꞌe vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy ayvu rive mombeꞌuaty oiko?” heꞌi ꞌrã okuapy xevy — haꞌe. dPAJ0Pavẽ avakue oikuaa ꞌrã xee Senhor ae imoendyare aikoa. Ndoguevei ꞌrãe — heꞌi. LOJ/Haꞌe vy aipoꞌre haꞌe py ikuai vaꞌe pe: Pendu ke Senhor ayvu. Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Aỹ ma amoendy ꞌrã tata pendea py yvyra pyau haꞌe ipirukue haꞌe javi mokanhyarã. Ndoguevei ꞌrã tata rendy. Haꞌe rami ꞌrãgue py penderova okaipa ꞌrã kuaray puku-a katy guive ijapuꞌaꞌia katy peve.dNAJ.— Ava raꞌy, emaꞌẽ kuaray puku-a katy, haꞌe vy ndeayvu haꞌe kuery rovai. Emombeꞌu xeayvu kaꞌaguy kuaray puku-a katygua rovai. Apy ma profeta ijayvu Jerusalém tetã haꞌe Judéia yvy regua kuery re. sM_J- Kuaray puku-a katygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou ju vy aipoeꞌi xevy: nLUJ,Haꞌe gui xerery amboete ukaa rupi vy romboaxy ju ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. Mbaꞌeta Israel kuery, pendeko vaiague re norombopagavei ꞌrã, opa marã pendekuaiague reꞌỹ guive — heꞌi Senhor Nhanderuete. FKJ+Haꞌe py ma penemaꞌenduꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai rupi pendekuaia py penhemongyꞌapaague re. Haꞌe rami vy pejeguaru ꞌrã pekuapy pendejegui ae, pendereko vaia rupi pendekuaiague re.2J]J*Haꞌe gui Israel yvy re roguerupa ma ramo peikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, haꞌe vaꞌe yvy xepo aupi reve peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã re auraague py ae.yIkJ)Yvy regua kuery mbyte gui roipeꞌa vy peaĩmbaague gui romboatypa ju rire xee rojou porã ꞌrã heakuã porã vaꞌe rami. Haꞌe ramo yvy regua kuery oexaa py aikuaa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa, peẽ kuery pendekuaia rupi. H9J(Mbaꞌeta xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Israel regua yvyty yvatevea áry ma Israel kuery haꞌe javi ꞌrã xembojerovia okuapy — heꞌi Senhor Nhanderuete. — Haꞌe vaꞌe yvy re ae ꞌrã haꞌe javive xembojerovia. Haꞌe py ma xee arovyꞌa ju ꞌrã. Haꞌe py ae aipota ꞌrã mbaꞌemo xevy pemeꞌẽ, mbaꞌemo pereko vaꞌe jypygua iporãgueve, mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guive.(GIJ'— Haꞌe rã peẽ Israel kuery pe xee Senhor Penderuete aipoaꞌe: Naxenheꞌẽ renduxei vy tapeo, peteĩ-teĩ pendekuai taꞌangaa pe rive aỹ haꞌe rakaꞌeveꞌi peve. Haꞌe rami teĩ pemongyꞌa reive eme xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, taꞌangaa pe mbaꞌemo pemeꞌẽa py.XF)J&Penembyte gui aipeꞌapa ꞌrã xere opuꞌã haꞌe naxenheꞌẽ rendui vaꞌekue. Haꞌe kuery ikuaiague yvy gui aipeꞌa teĩ ndooi ꞌrã Israel yvy re. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. EJ%— Ajapo ꞌrã xepopoka guýry rupi peaxa aguã rami. Haꞌe rami vy romoꞌarandu ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌekue rami vy.(DIJ$Mbaꞌeta Egito regua tekoa eꞌỹa rupi peneramoĩ kuery re aikuaa potaague rami ae ju peẽ kuery re voi aikuaa pota ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete. 0CYJ#Haꞌe rami vy yvy regua ikuaia katy ju rogueraa ꞌrã tekoa eꞌỹa katy rami. Haꞌe gui haꞌe py ma aikuaa pota ꞌrã peẽ kuery re, jova re nhamaꞌẽ reve.ZB-J"Haꞌe rami vy roipeꞌapa ju ꞌrã yvy regua kuery ikuaia mbyte romoaĩague gui, romboatypa ju ꞌrã yvy pendekuaiague gui. Xepo aupi vy xepoꞌakaa aexa uka reve ꞌrã ajapo, xepoxya anhoẽa rupi guive.7AgJ!Mbaꞌeta anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoaꞌe: Peẽ kuery re xepoꞌaka ꞌrã xepo aupi vy xepoꞌakaa aexa uka reve, xepoxya anhoẽa rupi.@wJ Peẽ kuery aipopeje: “Ore ma yvy regua kuery reko rami ꞌrã orekuai yvyra haꞌe ita guigua rive rombojeroviaa rupi, amboae yvy re ikuai vaꞌe reko rami”, peje. Haꞌe rami teĩ peneakã gui rive haꞌe rami pendekuaixea ndoikoi ꞌrãe.B?}JMbaꞌeta aỹ peve penhemongyꞌapa ꞌrã taꞌangaa pe mbaꞌemo pemeꞌẽa py, penderaꞌy kuery ae peapy vy guive. Haꞌe rami teĩ Israel kuery, peju ri tyꞌy xevy peporandu uka vy? Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoaꞌe: Peẽ kuery ma ndaꞌevei ae xevy peporandu uka aguã.>JHaꞌe nunga rupi aỹ aipoꞌre Israel kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Peẽ kuery voi penhemongyꞌapa pekuapy, peneramoĩ kuery rami ae ju. Mbaꞌeta peẽ kuery ju pendetavy tema ojeguarupy haꞌe kuery oguereko vaꞌekue rupi peo vy.S=JHaꞌe ramo xee aipoaꞌe haꞌe kuery pe: “Mbaꞌe yvyty tu kovaꞌe, haꞌe katy peẽ kuery peo pekuapy aguã?” haꞌe vaꞌekue. Mbaꞌeta hery ma Yvyty Ombojeroviaaty oĩa, kovaꞌe ára peve.]<3JMbaꞌeta yvy haꞌe kuery pe ameꞌẽ aguã re xepo aupi reve auraague py araa ma rire teĩ, haꞌe kuery peteĩ yvyꞌã yvate vaꞌe, eꞌỹ vy peteĩ yvyra hogue ana vaꞌe oexa nhavõ haꞌe py rive mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy taꞌangaa pe, heakuã porã vaꞌe omoĩ haꞌe mbaꞌemo rykue onhoẽ okuapy xembopoxy aguã rami rive.D;J— Haꞌe nunga rupi ndee ava raꞌy, ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Peneramoĩ kuery ma povaꞌe py ju opuꞌã rei okuapy xerovai.r:]JHaꞌe rami vy aeja taꞌangaa pe mbaꞌemo omeꞌẽa py onhemongyꞌapa rei aguã, guaꞌy kuery oiko ypyꞌi vaꞌekue tata py oapya py. Haꞌe rami ikuai aguã aeja namboekorãvei aguã, xee ae Senhor aikoa oikuaa pavẽ aguã. 39_JHaꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe aeja uka amboae regua ayvu iporã eꞌỹ vaꞌe rupi ikuai aguã, haꞌe heko mboaerã haꞌe vaꞌe rupi ikuai aguã vaꞌekueꞌỹ.b8=JMbaꞌeta xevygua kuery ndojapoi karamboae xeayvuague, ndaꞌikuaixei aipotaa rami, omongyꞌapa sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue, haꞌe taꞌangaa nguu kuery oguereko vaꞌekue oexa vy oendu avi ombojeroviaxea.7%JHaꞌe rami vy tekoa eꞌỹa py xepo aupi reve haꞌe kuery pe aura yvy regua kuery ikuaia rupi amoaĩmba aguã re, ijyvy haꞌe javi rupi.46aJHaꞌe rami teĩ xerery amboete ukaa rupi vy xepo ajoko vaꞌekue, xerery re yvy regua kuery ijayvu rei eꞌỹ aguã haꞌe kuery oexaa py xevygua kuery aipeꞌapa rire.65eJHaꞌe rami teĩ taꞌy kuery voi opuꞌãmba okuapy xerovai. Haꞌe rami vy xeayvuague rupi ndaꞌikuai, nomoĩ porãi guive aipota vaꞌe, haꞌe vaꞌe avakue ojapopa vy okuave ꞌrã vaꞌeri. Haꞌe rami ꞌrãgue py omongyꞌapa rei okuapy sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue. — Haꞌe rami rire xee xeayvu haꞌe kuery áry xepoxya anhoẽ aguã re, tekoa eꞌỹa py ikuaia py haꞌe kuery pe xepoxya aexa ukapa peve.)4KJPemboete sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue, mbaꞌeta oĩ ꞌrã xee roeko mboꞌe aguã, xee ae Senhor Penderuete aikoa peikuaa aguã”, haꞌe vaꞌekue. 3 JMbaꞌeta xee ae ma Senhor Penderuete aiko. Pendekuai ke xeayvuague rupi, haꞌe pemoĩ porã xee aipota vaꞌe pejapopa aguã.2!J— Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery raꞌy kuery pe ma xeayvu tekoa eꞌỹa py. Haꞌe vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Peiko eme penderu kuery ikuaiague rupi, pejapo eme haꞌe kuery oipotaa rami, penhemongyꞌa eme guive haꞌe kuery taꞌangaa oguereko vaꞌe rupi rive. 1 JHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery re amaꞌẽ aperdoaa rupi, amokanhymba ꞌrãgue py, namomba etei tekoa eꞌỹa rupi ikuaia py. T0!JMbaꞌeta haꞌe kuery ndojapoxei okuapy xeayvuague, aipotaa rami ndaꞌikuaixei guive, sábado ára pyguarã amoĩ vaꞌekue voi omongyꞌapa, mbaꞌeta okuraxõ py taꞌangaa kuery re rive ojeꞌoixe.D/JHaꞌe rami vy tekoa eꞌỹa py ju xepo aupi reve haꞌe kuery pe aura vaꞌekue ijyvyrã vaꞌekue py araa veꞌỹ aguã re, kamby haꞌe ei ndoataia haꞌe yvy jave gui iporãvea py.D.JHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery re amboae rami ju ajapo xerery amboete ukaa rupi vy, xerery re yvy regua kuery ijayvu rei eꞌỹ aguã, haꞌe kuery yvy gui xevygua kuery aipeꞌapa rire.8-iJ Haꞌe rami teĩ Israel kuery ma tekoa eꞌỹa py araa ague py ju opuꞌãmba okuapy xerovai. Haꞌe rami vy ndaꞌikuaixei xeayvuague haꞌe aipotaa aikuaa uka vaꞌekue rupi, haꞌe vaꞌe avakue ojapopa vy okuave ꞌrã vaꞌeri. Haꞌe rami vy opa mbaꞌe py omongyꞌa okuapy sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi tekoa eꞌỹ pyve xeayvu haꞌe kuery áry xepoxya anhoẽ aguã re, amokanhymba ete aguã.',GJ Haꞌe kuery rekorã ameꞌẽ avi sábado ára omboete aguã, xee aeko mboꞌe aguã, haꞌe gui haꞌe kuery oikuaa aguã xee Senhor ae ikyꞌaꞌoa aikoa.+!J Haꞌe kuery pe ameꞌẽ xeayvua, aikuaa uka guive aipota vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma avakue ojapopa ri vy okuave ꞌrã haꞌe vaꞌe rupi.V*%J Haꞌe rami vy aipeꞌapa Egito yvy gui, haꞌe tekoa eꞌỹa katy ju araa.)5J Haꞌe rami teĩ amboae rami ju haꞌe kuery re ajapo xerery amboete ukaa rupi vy, xerery re yvy regua ijayvu rei eꞌỹ aguã haꞌe kuery yvy re xevygua kuery ikuaia rupi, mbaꞌeta yvy regua kuery oexaa py ae xevygua kuery pe ajekuaa uka rire Egito yvy gui aipeꞌapaa py.|(qJHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery naxenheꞌẽ renduxei vy opuꞌãmba okuapy xerovai. Haꞌe rami vy mavaꞌeve rei ojegui ndoipeꞌai ojeguarupy oexaxe vai vaꞌe, ndojepeꞌai guive Egito pygua taꞌangaa ombojeroviaa gui. — Haꞌe ramo xee aipoaꞌe vaꞌekue haꞌe kuery áry xepoxya anhoẽ aguã re, haꞌe kuery pe xepoxya aexa ukapa peve Egito yvy re ikuaia py. p~n}}|{bzz)yyxwvvButssds qpoo-nMmll{ljiih5g@fIee dcba``#_^]] \[[}ZYXX&WV&TTtSRQP.O}NMTLLGKJJ'HH>GeFEDCCB8A@?>>=I<;;4:}998o765554w3211+0|0..C--,++@*))d('Y&&&$$""b!! l{V? O>=MB H a Xf#_r`]J Haꞌe rami vy hexevegua kuery reve amondoukapa ꞌrã Egito yvy mombaarã, mbaꞌeta pavẽ regua gui ijavaeteve vaꞌe. Haꞌe ramo okyxe oekyi ꞌrã okuapy Egito yvy re, haꞌe yvy jave rupi omonyẽmba ꞌrã ojukapa vaꞌekue._!J Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor pe xee amomba uka ꞌrã Egito pygua kuery onhemboyvate reia..^UJ Haꞌe vaꞌe ára ma xerenonde rupi ayvu reraa kuery kanoã guaxu py ojeꞌoi ꞌrã Etiópia katy, haꞌe ramo omondyipa ꞌrã onheangu eꞌỹ rei vaꞌekue. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy re voi ou ꞌrã teko vai, Egito pygua kuery ára py rami avi. Haꞌe nunga ou ae ma oiny — heꞌi. ]JHaꞌe ramo Egito yvy re tata amboja, haꞌe ipytyvõare kuery amokanhymba ma ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.\'J— Haꞌe ramo yvy mboae ivaipa vaꞌekue mbyte ombovaipa pyre ꞌrã opyta, haꞌe tetã mboae opa vaꞌekue rami avi ꞌrã omombaa tetã.h[IJPo rami Senhor ijayvu: — Egito yvy pygua pytyvõare kuery hoꞌapa ꞌrã, opoꞌakaa re ojejou porã reiague re omoꞌyvyĩꞌia rã. Migdol tekoa guive Sevene peve ꞌrã hoꞌa kyxe gui — heꞌi Senhor Nhanderuete. 5ZcJHaꞌe ramo amboae regua kuery Egito reve onhemoirũ vaꞌekue hoꞌapa avi ꞌrã kyxe gui: Etiópia, Pute, Lude, Arábia pygua haꞌe javi, haꞌe Cube pygua kuery voi. mYSJHaꞌe rami vy Egito yvy re ou ꞌrã kyxe revegua. Etiópia rupi voi ikuai axya ete ꞌrã, Egito rupi oipyxo pyre hoꞌapa jave. Mbaꞌeta haꞌe pygua kuery ogueraapaa ꞌrã escravo-rã, omombaa ꞌrã guive imbaraetekueve.2X]JMbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ovaẽ raiꞌi ma. Tá, ovaẽ raiꞌi ma Senhor ára. Araipa ꞌrã haꞌe vaꞌe ára, mbaꞌeta amboae regua kuery ikuai axy aguã ára.DWJ— Ava raꞌy, emombeꞌu ke xeayvu. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Haꞌe vaꞌe ára re peẽ kuery penepoaẽ ꞌrã. Apy ma Egito pygua kuery pe ijayvu. V J Egito yvy re Babilônia pygua kuery ipoꞌaka aguã re ijayvuague Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: bU=J— Haꞌe vaꞌe ára ma ajapo ꞌrã Israel kuery imbaraete ju aguã rami. Ndee voi rojapo avi ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi ndeayvu reikovy aguã rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. T JTiro tetã re ojeꞌoia py ombaꞌeapoague repyrã amboaxa ꞌrã Egito yvy, xevy pe ojapo rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. S1JHaꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Aỹ ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor pe amboaxave ju ꞌrã Egito yvy. Haꞌe ramo haꞌe gui ogueraapa ꞌrã haꞌe pygua kuery, oipeꞌapa ꞌrã imbaꞌe rei-rei vaꞌekue haꞌe javi, oxondaro kuery peguarã.FRJ— Ava raꞌy, Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ma Tiro tetã re oxondaro kuery omondoukaa py ombaꞌeapo vaipa vaꞌekue xevy. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ akã rupi ipire rei, haꞌe peteĩ-teĩ kupe rupi haxypa. Haꞌe rami teĩ ixupe ma Tiro gui ndogueraa porãi ombaꞌeapoague repy, neĩ ixondaro kuery pe voi. ~QuJHaꞌe gui sete maꞌetỹ haꞌe jypygua jaxya, jypyꞌia ára py ju Senhor oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: P9JHaꞌe rami rire haꞌe kuery re Israel kuery ndojeroviavei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Egito kuery re ojerovia haꞌe onhepytyvõ ukaague re haꞌe kuery imaꞌenduꞌa nhavõ oikuaa ꞌrã ojejavyaague. Haꞌe rami vy oikuaa ꞌrã okuapy xee ae Senhor aikoa — heꞌi. BO}JTetã mboae ikuai vaꞌe gui kyrĩꞌive ꞌrã opyta, neĩ amboae regua áryve nonhemboyvatevei ma ꞌrã. Xee amoꞌyvyĩꞌi ma rire ndaꞌipoꞌakavei ꞌrã amboae regua kuery re.N)JHaꞌe rami vy amoingo porã ju ꞌrã. Patros yvy ojeꞌoiague re ju aru rukapa ꞌrã. Haꞌe py ma peteĩ tetã kyrĩꞌia py ꞌrã ikuai./MWJ Haꞌe rami teĩ Senhor Nhanderuete ma po rami ijayvu avi: — Quarenta maꞌetỹ opaa py ma Egito pygua kuery arupa ju ꞌrã yvy regua ikuaia rupi amoaĩague gui.7LgJ Mbaꞌeta ajapo ꞌrã Egito yvy ivaipa vaꞌe gui ivaipave aguã rami. Haꞌe vaꞌe re tetã ikuai vaꞌe voi tetã ivaipa vaꞌe gui ivaipave ꞌrã opyta, quarenta maꞌetỹ opa peve. Haꞌe rami vy Egito pygua kuery amoaĩmba ꞌrã yvy regua kuery ikuaia rupi, yvy jave rupi ꞌrã araa ukapa. K J Haꞌe vaꞌe rupi ndoaxavei ꞌrã avakue neĩ mymba kuery ma voi, quarenta maꞌetỹ peve ꞌrã ndaekoavei ꞌrã haꞌe py.EJJ — Mbaꞌeta ndee aipoꞌre vaꞌekue: “Yakã oĩ vaꞌe xembaꞌe ae, xee ae ajapo vaꞌekue”, ꞌre rire aỹ ma nderovai aiko, ndea py yakã ikuai vaꞌe rovai guive. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã Egito ombovaipa pyre yvy tekoa veꞌỹ opyta aguã rami Migdol guive Sevene peve, haꞌe Etiópia yvy apy peve.IJ Haꞌe ramo Egito yvy opyta ꞌrã ombovaipa pyre haꞌe tekoa veꞌỹ. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. H/JHaꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Maꞌẽ, ndere ambou ꞌrã kyxe revegua, ndea gui avakue haꞌe mymba kuery mombaarã. GJMbaꞌeta haꞌe kuery ma opo py takua ojopy vy ojepytaxo ramove ovo rive vy ijaxiꞌy peve oixuꞌupa. Haꞌe rami ae avi ndere haꞌe kuery ojeko rã ndee nemopẽa ramo haꞌe kuery oendu ꞌrã haxy vaꞌe, haꞌe guyepy rupi voi oryryipa ꞌrã okuapy. F JHaꞌe ramo Egito pygua kuery oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. Ndee ma Israel kuery pe repyta popoka takuaꞌi guigua rive.'EGJRomombo ꞌrã tekoa eꞌỹ katy, ndee haꞌe pira ndere oja vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe ramo yvy piru reia py ꞌrã reꞌa. Ndereruavei ꞌrã, nderetekue ndojatyai ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py romboaxa ꞌrã mymba kuery yvy regua haꞌe guyra yva regua rembiꞌurã.nDUJHaꞌe rami teĩ neraĩꞌykã re xee amoĩ rã pinda, haꞌe ajapo ꞌrã ndepekue re pira yakã rupigua ojapa aguã rami. Haꞌe rami vy yy reĩa mbyte gui xee roguenoẽ ꞌrã, ndepekue re pira ojapa vaꞌe haꞌe javi reve.CJNdeayvu vy aipoꞌre ꞌrã: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Egito pygua huvixa Faraó, xee aiko nderovai. Ndee ma jakare tuvixa ete vaꞌe yy py itui vaꞌe rami reiko, mbaꞌeta aipoꞌre: “Kovaꞌe yy ma xembaꞌe ae, xejeupe guarã ae ajapo”, ꞌre.BJ— Ava raꞌy, emaꞌẽ Egito pygua huvixa Faraó-a katy, hovai ndeayvu aguã, Egito pygua kuery haꞌe javi rovai guive.!A =J Egito pygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui dez maꞌetỹ haꞌe dez jaxya re, doze araa py ju Senhor oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: @JHaꞌe py ma ikuai porã ꞌrã, ojapo ꞌrã ngoorã, uva onhotỹ ꞌrã guive. Tá, haꞌe py ikuai porã ꞌrã, mbaꞌeta ijyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi ambopaga ꞌrã ombojaru reiague re. Haꞌe ramo oikuaa ꞌrã okuapy xee ae Senhor Tuuete aikoa. E?JPo rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Xee amonoꞌõmba ju ꞌrã Israel kuery yvy regua ikuaia rupi amoaĩague gui, haꞌe kuery mbyte rupi aikuaa uka ꞌrã guive ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa yvy regua kuery oexaa py. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai ꞌrã oyvy re ae, xerembiguai Jacó pe ameꞌẽ vaꞌekue py.V>%JHaꞌe rã Israel kuery re ma imbojaru reia kuery ijyvýry ikuai vaꞌe regua ndouvei ꞌrã juu ikutuarã, neĩ juu rakuaendy rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery voi oikuaa ꞌrã xee ae Senhor Tuuete aikoa. l=QJMbaꞌeta peẽ kuery rovai ambou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue tape rupi tuguy onheẽ peve. Kyxe revegua jova-jovai gui ou ramo oipyxo pyre kuery hoꞌa ꞌrã peneretã mbyte rupi. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.<7JAipoꞌre ꞌrã: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Maꞌẽ, xee aiko peẽ Sidom pygua kuery rovai, haꞌe gui pendekuaia mbyte xemboetea ꞌrã. Haꞌe gui peneretã mbyte py rombopaga, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa aikuaa uka ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.X;)J— Ava raꞌy, emaꞌẽ Sidom tetãa katy, haꞌe kuery rovai ndeayvu aguã.r:]J Sidom tetã pygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui ma xevy Senhor oayvu ombou ju vy aipoeꞌi: |9qJMbaꞌeta yvy regua nderexaaty kuery onhemondyipa ndegui. Nhomondyipaarã repyta, nerepuꞌãvei ꞌrã guive.” 89JOpa mbaꞌe py rejejavya py, haꞌe mbaꞌemo vendea rupi rejoguereko axya py remongyꞌapa oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndea py ikuai vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi ndegui ae xee amoẽ tata romomba aguã. Haꞌe rami vy pavẽ oexaa py ajapo yvy re tanhimbu rive repyta aguã rami.s7_JMbaꞌeta neporã vaꞌe vy nekuraxõ py renhemboyvate, haꞌe nerexakãmba vaꞌe vy renhemongyꞌa neꞌarandupaa py. Haꞌe rami rire huvixa kuery ikuai vaꞌe renonde py romombo ꞌrã yvy katy, haꞌe kuery nderexa okuapy aguã."6=JHaꞌe gui ma mbaꞌemo vendea rupi reiko vy ndepyꞌa re remoĩ rejojukaa anho. Haꞌe rami vy rejejavy. Haꞌe rami rã romombo ꞌrã xevygua yvyty gui mombyry, renhemongyꞌapa rire. Itaendy ikuaia mbyte gui romokanhy ꞌrã, anjo ipepo vaꞌe nhoarõarã roiporavo rire teĩ.a5;JNemoingoa ára guive haꞌevea ramigua meme rejapo vaꞌekue, ndere teko vai ajou peve.I4 JNdee ma anjo ipepo vaꞌe nhoarõarã roiporavo vaꞌekue, haꞌe rami aguã rami ae romoĩ. Haꞌe ramo Nderuete pegua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi reiko vaꞌekue, itaendy ikuaia rupi.#3?J Nhanderuete pegua yvotyty Éden py ae reiko vaꞌekue. Ita iporãve vaꞌe anho ndejee remoĩ vaꞌekue: sárdio, topázio, diamante, berilo, ônix, jaspe, safira, carbúnculo haꞌe esmeralda. Ndejeguaarã ma ouro gui ojapoa. Nemoingoa ára guive ma voi haꞌe nunga ojapoa ndevy.^25J — Ava raꞌy, ndeayvu ke Tiro pygua huvixave re omboaxy vaꞌe rami. Haꞌe vy aipoꞌre ixupe: “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee ma pavẽ gui reiko porãve vaꞌekue, neꞌarandua haꞌe neporãa py. 1J Teĩgue ju Tiro pygua huvixave omboaxy vaꞌe rami ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: 0J Haꞌe rami vy remano ꞌrã xevygua kuery omanoa rami, amboae regua po py, haꞌe rami ae xeayvu rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. 1/[J Haꞌe ramo ndejuka ta vaꞌe pe ndaꞌu “Xee ma tuuete”, ꞌre ꞌrã ri tyꞌy? Mbaꞌeta ndejukaarã po py romboaxa ramo ava rive ꞌrã repyta, tuuete eꞌỹ.}.sJHaꞌe rami vy haꞌe kuery ndereity ꞌrã yvykua py, haꞌe ramo reiko vai ꞌrã yeꞌẽ mbyte py ojukapy rami.n-UJmaꞌẽ, aỹ ma ndere ambou ꞌrã amboae regua kuery pavẽ gui ijavaeteve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma okyxe oekyi ꞌrã okuapy neporã haꞌe neꞌarandupa reia rovai. Haꞌe vy ombovaipa ꞌrã ndepoꞌakaa haꞌe javi.f,EJHaꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Xee Nderuete rami ndepyꞌa reikovy ramo+JMbaꞌeta mbaꞌemo vendea rupi reiko kuaa vaꞌe vy rejoupave tema reovy vaꞌekue. Haꞌe rami vy ae renhemboyvate rei ndepyꞌa py. * JHaꞌe rami vy neꞌarandua haꞌe reikuaapaa rupi vy ndepoꞌaka haꞌe rejoupa vaꞌekue ouro haꞌe prata remoĩ porã aguã.R)JTá, Daniel gui renhemoꞌaranduve, reikuaa eꞌỹ vaꞌe jipoi merami.h(IJ— Ava raꞌy, ndeayvu Tiro pygua huvixa pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndepyꞌa py renhemboyvate rei, haꞌe vy aipoꞌre: “Xee ma tuuete aiko. Haꞌe rami vy tenda tuuete openaaty py ae aguapy ainy yeꞌẽ jova-jovai rupi oĩ vaꞌe mbyte”, ꞌre vaꞌeri ava rive reiko, tuuete eꞌỹ, xee Nderuete rami ndepyꞌa reikovy vaꞌeri.r' _J Tiro pygua huvixave rovai ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Haꞌe vy aipoeꞌi: *&MJ$Haꞌe kuery regua imbaꞌejogua vaꞌety kuery voi ndejojai rei ꞌrã jogueravy, nhomondyiarã rive repyta rire. Haꞌe vaꞌe rire nanemopuꞌãavei ꞌrã. ;%oJ#Haꞌe rami yeꞌẽ yvýry rupi ikuai vaꞌe onhemondyipa rei ꞌrã okuapy ndere. Haꞌe kuery regua huvixave kuery voi oryryipa reve ngova re oexa uka ꞌrã ndaꞌevei etea.7$gJ"Haꞌe rami teĩ aỹ ma yy mbyte py remopẽmbaa rã mbaꞌemo revende ꞌrã vaꞌekue oikepa ma yy typyvea py, nderevegua kuery haꞌe javi reve”, heꞌi ꞌrã okuapy.`#9J!Mbaꞌeta mbaꞌemo revende vaꞌerã yeꞌẽ rupi ogueraa jave ma heta regua kuery rejapo oguerekopa aguã rami, mbovy rei eꞌỹ rereko vaꞌe revendea rupi rejapo vaꞌekue yvy regua huvixa kuery ojoupa aguã.f"EJ Haꞌe rami vy ojaeꞌo reve nereronhemboaxy ꞌrã okuapy ndaꞌevei etea rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Mavaꞌe kuery tu Tiro pygua kuery rami ikuai, yeꞌẽ mbyte py okyrirĩ aguã katy oguejy vaꞌekue rami? 9!kJNdere vy oꞌa onhopĩmba ꞌrã oakã gui. Onheꞌẽ py ndere ndaꞌeveia anho oendu vy onhemonde ꞌrã ajukue vaikue voxa guigua py rive, ojaeꞌo haꞌe ipyꞌa vai reve.( IJHaꞌe rami vy pavẽ ꞌrã ojaeꞌo rei nhendu okuapy ndere. Oakã áry omombo-mombo ꞌrã yvy kuꞌi, haꞌe tanhimbu rupi onhembojere-jere ꞌrã okuapy.!;JHaꞌe gui yy rupi ikuai vaꞌekue ma kanoã gui oguejypa vy yvy reia py ju ꞌrã ikuai: kanoã pykuia kuery, imboguata haꞌe yy rupigua haꞌe javi.JHaꞌe gui kanoã mboguataa kuery haxẽmba rei rã yy rembe rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi oendu vy oryryipa ꞌrã okuapy.X)JHaꞌe ramo opa mbaꞌe rereko vaꞌekue oikepa ꞌrã yy guy py. Hepykueve rereko vaꞌekue, mbaꞌemo rejapo haꞌe revende vaꞌekue, ndevygua yeꞌẽ rupigua kuery, kanoã mboguataa, mbaꞌemo moatyrõaty, mbaꞌemo vendeaty, xondaro kuery, haꞌe kanoã py oguata vaꞌekue haꞌe javi. Ndevaipa ramo yy guy py meme ꞌrã oike.3JHaꞌe ramo ndevygua kanoã pykuia kuery ma ndereraa yy jaꞌea áry rupi, teĩ kuaray oua katy gui yvytu ou vaꞌe nemopẽmba ꞌrã yy mbyte py.6eJHaꞌe gui kanoã Társis guigua ma ndea gui mbaꞌemo ogueraa vaꞌekue. Haꞌe ramo opa mbaꞌe rejoupa ramo yeꞌẽ rupigua kuery haꞌe javi oendupa vaꞌekue ndereko.,QJHaꞌe kuery ma ndereve omboekovia vaꞌekue ajukue púrpura ombojegua pyre, tapete joo rami eꞌỹ-eꞌỹ pytã vaꞌe, haꞌe ixã oipoka pyre ijy ete vaꞌe.2]JNdereve mbaꞌemo re omboekovia avi vaꞌekue Harã, Cane haꞌe Éden pygua kuery, haꞌe gui Seba, Assíria haꞌe Quilmade pygua mbaꞌemo ojogua vaꞌety kuery voi.7gJSabá haꞌe Ramá pygua kuery voi mbaꞌemo ojogua vaꞌekue ndegui. Mbaꞌemo rereko vaꞌe re omboekovia vaꞌekue heakuã porã vaꞌe, ita hepykueve vaꞌe haꞌe ouro.}JHaꞌe gui Arábia haꞌe Quedar pygua yvatekueve ikuai vaꞌe voi ojogua vaꞌekue mbaꞌemo ndea py ojapo pyre. Haꞌe rami vy ndevy omeꞌẽ vaꞌekue vexaꞌi raꞌy, vexaꞌi haꞌe kavara ava. Haꞌe nunga re ndereve imbaꞌejogua vaꞌekue.NJDedã pygua kuery ma ndevy ovende vaꞌekue kavaju kupe áry guarã.FJDã haꞌe Javã pygua kuery voi Uzal yvy gui ou vy mbaꞌemo rereko vaꞌe rekovia omeꞌẽ vaꞌekue ferro guigua, cássia haꞌe cálamo. Haꞌe ramigua reve ou mbaꞌemo ojogua aguã.H JDamasco pygua kuery voi mbaꞌemo ojogua reta vaꞌekue ndea py ojapo pyre. Opa mbaꞌe porã rereko vaꞌe rekovia omeꞌẽ vaꞌekue Helbom guigua vinho haꞌe Saar guigua vexaꞌi rague.U#JJudá haꞌe Israel yvy regua kuery voi mbaꞌemo ojogua vaꞌekue ndegui. Mbaꞌemo rereko vaꞌe rekovia omeꞌẽ vaꞌekue trigo Minite guigua, tembiꞌu porãgueve, ei, azeite haꞌe yvyra bálsamo.taJSíria pygua kuery voi omboekovia vaꞌekue mbaꞌemo ndea py ojapo pyre re. Haꞌe nunga rekovia omeꞌẽ vaꞌekue ita esmeralda, ajukue púrpura haꞌe iperirĩꞌi vaꞌe ombojegua pyre, haꞌe gui ita coral, ita hepykueve guive.oWJDedã ramymino kuery voi mbaꞌemo omboekovia vaꞌekue ndereve. Heta ikuai vaꞌekue yeꞌẽ yvýry rupigua mbaꞌemo ndea py ojapo pyre joguaarã. Haꞌe nunga rekovia ogueru elefante raĩgue marfim haꞌe yvyra Ébano guigua. JHaꞌe rã Togarma guigua kuery ma mbaꞌemo rereko vaꞌe rekovia omeꞌẽ kavaju, kavaju joe opuꞌãa rupigua haꞌe mburika.W'J Javã, Tubal haꞌe Meseque tetã pygua kuery voi mbaꞌemo omboekovia vaꞌekue ndereve. Haꞌe kuery ma mbaꞌemo rereko vaꞌe re omboekovia vaꞌekue escravo kuery haꞌe tembiporu overa vaꞌe guigua.2]J — Opa mbaꞌe rerekopa ramo Társis pygua kuery voi mbaꞌemo omboekovia vaꞌekue ndereve. Mbaꞌemo rereko vaꞌe re omboekovia prata, ferro, estanho haꞌe chumbo. J Haꞌe gui ndekora áry rupi nerarõa kuery ma ndea pygua ae, Arvade guigua xondaro kuery guive. Haꞌe gui torre ikuai vaꞌe py nerarõa kuery ma Gamade pygua. Haꞌe kuery voi tetã kora rupi oupipa imoiny huꞌy jokoa, nembojegua porãmba aguã.  J — Haꞌe gui ndevygua xondarorã ma Pérsia, Lídia haꞌe Pute gui ou vaꞌekue, ndevygua ikuai joe opuꞌã vaꞌe meme. Haꞌe kuery ma ombaꞌe huꞌy jokoa haꞌe ngora ratã oupipa imoiny tetã kora haꞌe javi rupi, ndepoꞌakaa oikuaa uka aguã.r ]J Ndere mbaꞌemo moatyrõarã ma Gebal pygua nhomongeta vaꞌety haꞌe hiꞌarandukueve ojou. Haꞌe gui ndere onhembojapa okuapy kanoã yeꞌẽ rupigua haꞌe imboguataa kuery haꞌe javi, mbaꞌemo rereko vaꞌe omboekoviaxe vy.  JNdepykui vaꞌerã ma Sidom haꞌe Arvade pygua kuery ojou. Nemboguataarã ma ndee Tiro tetã pygua hiꞌarandukueve ae ojou.T !JNdere ajukue oipyo vaꞌerã ma Egito guigua iperirĩꞌi vaꞌe haꞌe ombojeguapa pyre anho omoĩ, bandeira-rã guive. Ndeaoꞌiarã ma ajukue hovy haꞌe púrpura vaꞌe ogueru yy paꞌũ Elisá gui.&EJNdepykuiarã ma yvyra carvalho Basã gui ogueru pyre gui ojapo. Tendarã ma ojapo marfim gui, yvyra pinho yy paꞌũ Quitim gui ogueru pyre py ombojegua vy.9kJHaꞌe rami vy nderegua pyrõa ma yvyra cipreste Senir gui ogueru pyre gui ojapoa vaꞌekue. Nderegua ajukue ꞌyrã ma Líbano gui oguerua yary. Apy ma Tiro tetã ombojoja kanoã guaxu re ajukue oipyo imoinya rami, mbaꞌeta haꞌe pygua kuery ma yeꞌẽ áry rupi ꞌrã oo mbaꞌemo vendea rupi. yJMbaꞌeta anhetẽ yeꞌẽ mbyte rupi peve ndepoꞌaka, haꞌe ndeapoa kuery neporã aguã rami ete ndeapo vaꞌekue.;oJMbaꞌeta Tiro ma yeꞌẽ paꞌũ re oĩ, haꞌe tetã mboae yeꞌẽ yvýry rupi ikuai vaꞌe katy haꞌe kuery oo vaꞌekue mbaꞌemo vendea rupi. Aipoꞌre Tiro tetã pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee Tiro aipoꞌre: “Xee ma kanoã guaxu opa mbaꞌe py iporãve vaꞌe rami aiko”, ꞌre.W'J— Haꞌe gui ndee ava raꞌy, ndeayvu ke Tiro tetã pe omboaxy vaꞌe rami.w iJ Tiro tetã omboaxy vaipaa rupi ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Haꞌe vy aipoeꞌi: JRojapo ꞌrã nhomondyipaarã, mbaꞌeta napeĩvei ma ꞌrã. Penderekaa teĩ napendejouavei ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete. Z-JAjapo avi ꞌrã peguejypa aguã rami, yvykua py oguejy vaꞌe kuery reve. Haꞌe rami vy ymagua kuery ikuaia py romoingo ꞌrã yvy guyvea py, tekoa eꞌỹa ymavea py pepyta aguã yvykua py oguejy vaꞌekue ikuaia py, penderekoague py ndaꞌikuaiavei aguã. Haꞌe rã temimoingo kuery ikuaia rupi ma ajapo ꞌrã mbaꞌemo porã ete.EJMbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Xee ma rojapo tetã oejapa pyre, tetã avave rei ndaꞌipoaveia rami, haꞌe gui pendeꞌáry rupi ambou yai, yy reta pendeaoꞌipa aguã.,QJHaꞌe gui aỹ ma yeꞌẽ paꞌũ pygua kuery haꞌe javi oryryipa ꞌrã reꞌa rã oendu vy, ndaꞌevei ete ꞌrã ikuai nereĩvei ma ramo”, heꞌi okuapy. T~!JHaꞌe rami vy ijayvu ꞌrã penereronhemboaxya rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Ndee tetã omboetevepy haꞌe heta ikuaia reiko vaꞌekue, mbaꞌexa tu rekanhy xapyꞌa? Mbaꞌeta yy áry rupi ndea pygua kuery ojeꞌoia rupi pendepoꞌakapa vaꞌekue, haꞌe ndea katyꞌi ikuai vaꞌe kuery remongyjepa rei vaꞌekue!}JHaꞌe rami vy yeꞌẽ rembe rupigua huvixa ikuai vaꞌe ma oguejypa ꞌrã guenda openaaty gui, haꞌe ojegui omboipa ꞌrã kamixa puku haꞌe oao ombojeguapa pyre. Pendegui onhemondyipa rei vy oryryipa reve ꞌrã oguapypa yvy py, oryryipa rei anho ꞌrã oiny.|JHaꞌe gui po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Tiro pygua kuery pe: — Yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe ma peneretã oitypaa rã hyapu rei vaꞌe gui ndoryryipai ꞌrã ri tyꞌy, penepoaẽ reia haꞌe tetã mbyte rupi pendejukapaa rã oendu avi vy?H{ JPeneretã aeja ꞌrã ita mbeju rive, pira mboꞌaa mombiru atyrã rive opyta aguã. Ndojapoavei ꞌrã guive, mbaꞌeta xee Senhor ae haꞌe rami xeayvu rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. zzmJ Haꞌe rami py amombytuꞌupa ꞌrã peporaeia revovo. Haꞌe rire nonhenduvei ꞌrã ixã reta vaꞌe pembopua./yWJ Haꞌe gui ogueraapa ꞌrã mbaꞌemo porã pereko vaꞌekue, oipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo pevende ꞌrã vaꞌekue, oitypa ꞌrã tetã kora haꞌe oo porãgueve penderekoa vaꞌekue. Haꞌe gui ita, yvyra haꞌe mbaꞌemo kuꞌikue pendea py ikuai vaꞌekue omombopa ꞌrã yeꞌẽ mbyte rupi.[x/J Hymba kavaju opoapẽ py ma ombovaipa rive ꞌrã tetã rape ikuai vaꞌe. Hiꞌárygua kuery ma kyxe py ojukapa ꞌrã peneretarã kuery, haꞌe ita tuvixa vaꞌe pemopuꞌã vaꞌekue oitypa ꞌrã yvy rupi.w/J Hymba kuery kavaju ma heta ete vy peneretã py oikepa vy ojaoꞌipa ꞌrã yvy kuꞌi py. Tetã rokẽ rupi kavaju árygua kuery, karóxa kyrĩve haꞌe tuvixakueve oike ramo tetã kora omyĩmba ꞌrã hevovo rei vaꞌe gui rive, tetã kora omopaꞌũague rupi oikepa ramo.|vqJ Haꞌe gui tetã kora re ombota-mbota ꞌrã yvyra aygue py. Torre ikuai vaꞌe voi oitypa ꞌrã ferro guigua py.uJHaꞌe rami peneretarã kuery yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe haꞌe ojukapa ꞌrã kyxe py. Haꞌe gui peneretã rovaiꞌi ojapo ꞌrã torre, haꞌe tetã kora re xondaro kuery omboaty ꞌrã imoiny yvy, huꞌy jokoa tuvixakueve oꞌáry rupi oguereko reve.!t;JMbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Mbaꞌeta Tiro tetã re ambou ꞌrã Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor, huvixa ikuai vaꞌe ruvixave vaꞌe. Haꞌe ramo kuaray apuꞌaꞌia katy gui ꞌrã ou kavaju reve, karóxa, kavaju árygua kuery haꞌe heta regua reve.s+JHaꞌe rã peneretarã kuery yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe ma kyxe py meme ꞌrã ojukapaa. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. Yr+JHaꞌe gui yeꞌẽ paꞌũ peĩague opyta ꞌrã pira mboꞌaa mombiru atyrã, haꞌe rami xeayvu ma voi rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. — Opyta ꞌrã yvy regua kuery mbaꞌemo oipeꞌapa aguã rive.-qSJHaꞌe ramo haꞌe kuery oitypa ꞌrã Tiro tetã kora, torre ikuai vaꞌe guive. Tetã gui xee aipeꞌa ukapa ꞌrã yvy kuꞌi peve, ita mbeju rive aejapa aguã.epCJHaꞌe rami teĩ Senhor Nhanderuete ijayvu po rami: Haꞌe gui Tiro pygua kuery, xee ma penderovai aiko. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã peneretã re heta regua opuꞌã aguã rami, yeꞌẽ rupi yai opuꞌã-puꞌãa rami.xoiJ— Ava raꞌy, Jerusalém tetã ombovaipaa rã Tiro pygua huvixa ijayvu: “Haꞌevea rami! Opẽmba ma tetã rokẽ yvy regua oikeaty. Haꞌe vy ojepeꞌa oiny xevy. Haꞌe ramo ajoupa ꞌrã mbaꞌemo, tetã ombovaipaa rire”, heꞌi.n +J Tiro pygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui onze maꞌetỹa, jaxya ypyꞌia ára py Senhor ombou ju oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: mJOpa marã ambopaga ꞌrã xepoxya rupi ajou vai reve. Haꞌe ramo haꞌe kuery ambopaga ma rire oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. Bl}JHaꞌe ramo Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: Maꞌẽ, xepo aupi ꞌrã filisteu kuery rovai, queretita kuery amomba, aguã, haꞌe yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe voi amokanhymba avi aguã.hkIJ Filisteu kuery rovai ijayvuague Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Filisteu kuery ma onheꞌẽ py Israel kuery jou vai etea rupi opuꞌã rei okuapy haꞌe kuery re, rakaꞌe rã peve guarã omomba aguã teĩ.pjYJEdom pygua kuery ambopaga uka ꞌrã xevygua Israel kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe kuery ombopaga ꞌrã Edom kuery xepoxya haꞌe ajou vaia rupi. Haꞌe ramo Edom kuery xekuaa avi ꞌrã ambopaga rã — heꞌi Senhor Nhanderuete. fiEJ Haꞌe rami rire Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: Edom pygua kuery rovai voi xepo aupi vy amomba ꞌrã avakue haꞌe hymba kuery, tekoa eꞌỹa ju oĩ aguã. Haꞌe vy Temã tetã guive Dedã peve ojukapaa ꞌrã kyxe py.DhJ Edom pygua kuery rovai ijayvuague Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Edom pygua kuery ma Judá kuery rovai opuꞌãmba vy ipo kyꞌapa vaꞌekue haꞌe kuery re opuꞌãa py.gJ Haꞌe rami vy ambou ꞌrã Moabe pygua kuery mbopagaarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery voi oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 8fiJ Haꞌe vaꞌe tetã amboaxapa ꞌrã kuaray oua katygua kuery rekoarã, Amom kuery re ajapoague rami avi, haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã yvy regua ikuaia rupi.~euJ aỹ aipeꞌa ꞌrã Moabe yvy jaꞌoa tetã oguerovyꞌave vaꞌe Bete-Jesimote, Baal-Meom haꞌe Quiriataim guive.rd]J Moabe pygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Moabe haꞌe Seir pygua kuery aipoeꞌi: “Maꞌẽ, Judá kuery ma yvy regua kuery haꞌe javi rami opyta ikangy vaꞌe”, heꞌi okuapy ramopcYJHaꞌe rami rire penderovai xepo aupi vy rojapo ꞌrã amboae regua kuery pendepeꞌapa aguã rami. Yvy regua mbyte gui roipeꞌa vy romokanhymba ꞌrã yvy gui. Romomba ete ꞌrã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. `b9J— Mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Peẽ kuery ma Israel yvy re pevyꞌa reia rupi pejepopete-pete haꞌe pendepy pembota-mbota vaꞌekue penenheꞌẽ py mbaꞌemo vai pereko vaꞌe haꞌe javi rupi.9akJHaꞌe gui Rabá tetã ajapo ꞌrã camelo kuery ikuai atyrã, haꞌe Amom kuery rekoague ajapo ꞌrã vexaꞌi kuery korarã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. `JHaꞌe nunga rupi aỹ romboaxapa ꞌrã kuaray oua katygua kuery pe. Haꞌe ramo pendeyvy re haꞌe kuery ovaẽmba vy hekoa ꞌrã penembyte py. Haꞌe vy haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã okuapy mbaꞌemo pemboaju vaꞌekue, oyꞌu ꞌrã guive kamby penoẽ vaꞌekue. _JAipoꞌre Amom raꞌy kuery pe: Pendu ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami ijayvu: Peẽ kuery ma xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omongyꞌapaa rã “Haꞌevea rami!” peje vaꞌekue, Israel yvy ombovaipaa, haꞌe Judá kuery escravo-rã ogueraapaa ramo.w^gJ— Ava raꞌy, emaꞌẽ eꞌamy Amom raꞌy kuery ikuaia katy. Haꞌe vy xeayvu emombeꞌu haꞌe kuery pe.n] WJ Amom pygua kuery rovai ijayvuague Peteĩgue ju Senhor oayvu ombou. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: e\CJHaꞌe vaꞌe ára ma ndeayvu nho ꞌrã oo jepe vaꞌekue oĩa py. Ndeayvu ꞌrã, nerekyrirĩvei ꞌrã. Haꞌe rami reiko ꞌrã haꞌe kuery oikuaa aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. r[]JHaꞌe vaꞌe ára ndea py ou ꞌrã peteĩ oo jepe vaꞌekue, haꞌe ae ma voi omombeꞌu ꞌrã ndevy.[Z/J— Ava raꞌy, rakaꞌeve rã haꞌe kuery gui aipeꞌa ꞌrã ojou porãve haꞌe oguerovyꞌave vaꞌe, oexaxeve haꞌe onheꞌẽ py ogueroporaei vaꞌe. Aipeꞌa avi ꞌrã taꞌy kuery haꞌe tajy kuery.:YmJMbaꞌeta Ezequiel ma nami oiko peikuaa aguã, haꞌe oikoa rami ae avi peẽ kuery voi pendekuai ꞌrã. Haꞌe nunga oiko ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa — heꞌi. iXKJPeneakã re pereko ꞌrã akã regua, haꞌe pendepy re oĩ ꞌrã py regua. Napendepyꞌa vai ꞌrã, ndapejaeꞌoi ꞌrã. Haꞌe rami avi pepa ꞌrã peovy pejejavyague re, haꞌe vy peteĩ-teĩ penepoaẽ ꞌrã joa py.KWJHaꞌe rire teĩ peẽ voi peiko avi ꞌrã xee aikoa rami. Haꞌe vy penerendyva ndapejai ꞌrã ipuku aguã rami, haꞌe ndapeꞌui ꞌrã tembiꞌu ipyꞌa vai vaꞌe pegua oguerua ramo voi.[V/JAipoꞌre Israel kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Aỹ ma xee ae ajapo ꞌrã xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nomboeteavei aguã rami, haꞌe vaꞌe perovyꞌave haꞌe pexaxeve vaꞌe, haꞌe pejou porã ete vaꞌe teĩ. Haꞌe gui penderaꞌy kuery haꞌe penderajy kuery haꞌe py peja vaꞌekue ojukapaa ꞌrã kyxe py.VU%JHaꞌe rã xee ambovai: — Xevy pe Senhor oayvu ombou. Haꞌe vy aipoeꞌi:oTWJHaꞌe rami rã heta vaꞌe kuery aipoeꞌi xevy: — Emombeꞌu ke orevy mbaꞌerã pa nami reikoa. 7SgJHaꞌe gui koꞌẽgue ajeꞌiveꞌi reve heta vaꞌe kuery pe xeayvu rire kaꞌarukue xeraꞌyxy omano ma. Haꞌe gui koꞌẽ jevy ma Nhanderuete aipoeꞌiague rami aiko. RJNepoaẽ ꞌrã rekyrirĩ reve, erojaeꞌo eme omano vaꞌekue. Haꞌe rami ꞌrãgue py neakã re emoĩ akã regua, ndepy re ma py regua emoĩ, nerendyva voi taꞌipuku eme, haꞌe ipyꞌa vai vaꞌe pegua tembiꞌu oguerua teĩ heꞌu eme — heꞌi. Q5J— Ava raꞌy, maꞌẽ, ndegui aipeꞌa xapyꞌa ta reayvuve vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ ndepyꞌa vai eme, ejaeꞌo eme, neĩ nderexay eme guive._P7J Ezequiel raꞌyxy omanoague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: O JXee Senhor ae aipoaꞌe: Haꞌe rami ae ꞌrã oiko, xee ajapo ꞌrãe. Ndajevyi ꞌrã haꞌekue py, noromboaxyi ꞌrã, amboae rami ndajapoi ꞌrã guive. Mbaꞌeta rombopaga ꞌrã pendekuaiague haꞌe pejapo vaiague re — heꞌi Senhor Nhanderuete. mNSJ Mbaꞌeta pendekyꞌaa ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho pendekuaia. Haꞌe gui xee roikyꞌaꞌoxe teĩ peẽ ma ndapejekyꞌaꞌo ukaxei. Haꞌe nunga rupi napendekyꞌaꞌoai ꞌrãe, pendevy xepoxya aexa ukapa eꞌỹa ja.iMKJ Haꞌe ramia py xee anheaꞌã rive, mbaꞌeta ikyꞌakue heta oĩ rã ndoipai, tata áry teĩ. LJ Haꞌe gui pemoĩ oja tapyĩ áry, hexakãmba peve haku aguã, haꞌe rami vy ikyꞌakue iporã eꞌỹague haꞌe javi oipa aguã.K{J Yxakã amoĩ reta ma vy amoendy ꞌrã tata, xoꞌo ambojy haꞌe tykue amoana aguã, ikãgue ikuai vaꞌe okaipa peve..JUJ Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndaꞌevei ete ꞌrã kovaꞌe tetã jouguy moẽa kuery ikuaia pe! Mbaꞌeta xee voi amoĩ reta ꞌrã yxakã.I{JHaꞌe gui xee ma itaova áry rupi ju amoĩ tuguy ojaoꞌipaa eꞌỹ aguã py, opoxya rupi nhombopagaarã ambou aguã.H3JMbaꞌeta tetã mbyte rupi ikuai jouguy omoẽague re ipo kyꞌa vaꞌe. Itaova áry ae omoẽ, yvy rupi yvy kuꞌikue ojaoꞌi aguã rupi eꞌỹ.GJMbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Ndaꞌevei ete ꞌrã kovaꞌe tetã jouguy moẽa kuery ikuaia pe, mbaꞌeta oja ikyꞌapa rei vaꞌe rami opyta, ndojekyꞌaꞌo ukai rire! Penoẽmba ke xoꞌo raꞌykue oja gui, peiporavo eꞌỹ re.?FwJpenerymba kuery vexaꞌi gui iporãve vaꞌe regua anho. Haꞌe gui oja guýry rupi pemoĩ reta yxakã. Pemboaku opupu porã aguã rami, oja py ojypa porã aguã ikãgue”, ꞌre. E%JHaꞌe vaꞌe py pemoĩ avi xoꞌo raꞌykue. Iporãgueve anho pemoĩ, hiꞌugue haꞌe ijaxiꞌykue. Pemonyẽ ikãgue peiporavo vaꞌekue,}DsJHaꞌe nunga rupi kovaꞌe kuery naxenheꞌẽ rendui vaꞌe rovai emombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re rembojoja vy. Haꞌe vy aipoꞌre haꞌe kuery pe: “Po rami Senhor ijayvu: Pemoĩ oja tata áry, pemoĩ ke aỹ, haꞌe gui pemoĩ avi yy. CJ— Ava raꞌy, embopara ke kovaꞌe ára rery. Mbaꞌeta kovaꞌe ára ae Babilônia pygua huvixa ou ꞌrã Jerusalém tetã re. ~}}|c{zzVyy wwvuutWsrqqpQonmmXlk]jigf__(^]]\[vZZ,YbXWWVUTT S!QPmO]MMKJIHHG FEDCCA@?><;;99_887~6544P3111/..,+**P)('&&9%%&##L!!l hx{ W-d.b7  !  S;}tsJ$Haꞌe rami teĩ, peẽ Israel regua yvyty pendekuai vaꞌe, pendu ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami Senhor ijayvu yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe pe, yakã haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe pe, haꞌe tekoa eꞌỹa ombovaipa pyre, haꞌe tetã oeja pyre ikuai vaꞌe pe, mbaꞌeta haꞌe katyꞌi rupi amboae regua kuery ikuai vaꞌe oipeꞌapa, ojojai rei okuapy guive.!s;J$Haꞌe rami rã ndee Ezequiel, emombeꞌu ke xeayvu, haꞌe vy aipoꞌre yvyty ikuai vaꞌe pe: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Amboae regua kuery penemomba haꞌe jova-jovai katy gui penemombaxe ojeupe ju penemombyta aguã, xevygua kuery re ijayvu vai guive ojojai reia rupi./rWJ$Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Penderovaigua kuery pendevy aipoeꞌi: “Haꞌevea rami! Tekoa imarã eꞌỹ vaꞌekue ma nhandevy meme opyta”, heꞌi okuapy.\q 3J$ Israel regua yvyty ikuai vaꞌe pe ijayvuague — Ndee ava raꞌy, emombeꞌu ke xeayvu Israel regua yvyty ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Israel regua yvyty pendekuai vaꞌe, pendu ke Senhor ayvu.mpSJ#Israel kuery omokanhymbaa jave pevyꞌa reiague rami ae ꞌrã xee ju ajapo pendere. Mbaꞌeta peẽ Seir yvyty re Edom kuery pendekuai vaꞌe, penemokanhymbaa katuĩꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. oJ#Haꞌe nunga rupi Senhor Penderuete ijayvu po rami: Yvy jave rupi ovyꞌa pavẽ jave teĩ peẽ kuery ma xee romokanhymba ꞌrã. n J# Mbaꞌeta peẽ kuery ma pendeayvu py penhemboyvate reive vaꞌekue xerovai, xere pendeayvu rei vaipa. Haꞌe ramo xee aendupa.nmUJ# Israel regua yvyty re pendeayvu vai vy aipopeje: “Ombovaipaa ma ramo nhandevy pe ju opyta ꞌrã nhuũndyrã rive”, peje vaꞌekue. Haꞌe rami pendeayvu rã xee Senhor aendupa, haꞌe peẽ voi peikuaa ꞌrã xee aenduague.>luJ# Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xee rombopaga ꞌrã joupe pendepoxy haꞌe joe napendeaꞌeia rami ae, mbaꞌeta pendevai rei reve pereko axy vaꞌekue xevygua kuery. Haꞌe gui peẽ kuery re aikuaa pota ramo haꞌe kuery voi oikuaa ꞌrã xereko.kJ# — Mbaꞌeta aipopeje vaꞌekue: “Mokoĩ regua haꞌe mokoĩve yvy opyta ꞌrã xembaꞌe ae. Xee ae ꞌrã aiko haꞌe py, Senhor haꞌe py oiko avi teĩ”, peje vaꞌekue. “Mokoĩ regua” heꞌia ma Judá haꞌe Israel kuery re ijayvu vy. 4jaJ# Haꞌe rami vy pendekuaia ma rakaꞌeve rã peve ajapo ꞌrã tekoa veꞌỹ oĩ aguã rami, peneretã py noĩavei aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. *iMJ#Haꞌe vaꞌe yvyty amonyẽ ꞌrã oipyxo pyre anho. Mbaꞌeta kyxe py oipyxo pyre hoꞌa ꞌrã pendeyvy rupi yvyty, yvyugua haꞌe yakã ikuai vaꞌe yvýry.whgJ#Mbaꞌeta Seir yvyty ambovaipa ete vy haꞌe gui amomba ꞌrã oaxa haꞌe ojevy aguã vaꞌekue haꞌe javi.g}J#Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Peẽ kuery voi xee romboaxa ꞌrã penderuguy moẽarã pe, penderakykue monha aguã. Jouguy pexaxe vai rire penderuguy moẽarã ju ꞌrã ou penderakykue. f J#Mbaꞌeta Israel kuery re napendeaꞌei riae vy pemboaxa kyxe py ojuka vaꞌerã pe, haꞌe kuery opaa py omoingo axya ete jave.veeJ#Peẽ kuery retã ambovaipa uka ꞌrã tekoague opyta aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.fdEJ#Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: Neꞌexa Seir yvyty re pendekuai vaꞌe, xee ma penderovai aiko. Haꞌe rami vy penderovai xepo aupi vy ajapo ꞌrã pekanhymba aguã rami nhomondyipaarã.;coJ#— Ava raꞌy, emaꞌẽ na Seir yvyty katy, haꞌe vy ndeayvu ke haꞌe kuery rovai. Seir yvyty ma Edom kuery ikuaia. Haꞌe kuery ma Israel kuery rovaigua ikuai rakaꞌe. tb cJ# Seir yvyty re ikuai vaꞌe kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: a J"— Peẽ xerymba vexaꞌi kuery pendekuai vaꞌe ma avakue peiko, haꞌe rã xee ma Penderuete — heꞌi Senhor Nhanderuete. `)J"Haꞌe ramo oikuaa ꞌrã haꞌe kuery reve xee Senhor tuuete aikoa, haꞌe rã Israel kuery ae xevygua ikuaia — heꞌi Senhor Nhanderuete. G_J"Haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã onhotỹ vaꞌekue oiko porã ete aguã, haꞌe ramo yvy re ikuai teri reve karuai omomba veꞌỹ aguã. Noenduvei ꞌrã guive amboae regua kuery ojojai reia.^^5J"Haꞌe rami rire haꞌe kuery ndaꞌikuaivei ma ꞌrã amboae regua kuery omokõ vaꞌerã, mymba yvy re ikuai vaꞌe voi nomondorovei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ikuai porã ꞌrã, imondyiarã ndoikoi rã.N]J"Haꞌe gui yvyra ikuai vaꞌe hiꞌapa ꞌrã, haꞌe yvy re oiko ꞌrã mbaꞌemo aju pyau. Haꞌe ramo yvy re haꞌe kuery ikuaia rupi mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã. Haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, mbaꞌeta haꞌe kuery re canga omoĩ mbyre amopẽmba vy aipeꞌapa ꞌrã escravo-rã ogueraa vaꞌekue po gui.\!J"Mbaꞌeta xee amoingo porã ꞌrã, xevygua yvyty yvýry rupi voi. Haꞌe rami vy hiꞌára py porã ꞌrã ambou oky amoingo porãa rupi.[wJ"— Haꞌe gui haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã xereve ikuai porã aguã. Haꞌe rami vy amomba ꞌrã mymba nharõ yvy re ikuai vaꞌekue. Haꞌe ramo xevygua kuery tekoa eꞌỹa rupi ikuai, haꞌe kaꞌaguy rupi oke teĩ mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã.Z3J"Xee aiko ꞌrã haꞌe kuery ruete, haꞌe rã xerembiguai Davi ma haꞌe kuery mbyte rupi ꞌrã oiko huvixave. Xee Senhor ae xeayvu haꞌe rami. YJ"Haꞌe kuery pe peteĩ ambou ꞌrã opena vaꞌerã omongaru porã aguã. Xerembiguai Davi ae ꞌrã omongaru haꞌe opena.XJ"Haꞌe rã xee ma araa jepepa ꞌrã xevygua kuery hoꞌupa pyrã rive ikuai eꞌỹ aguã, vexaꞌi ikuai vaꞌe re aikuaa potaa py.WJ"Mbaꞌeta peẽ kuery ma pendeaxiꞌy py penhomoanha-anha heravy, haꞌe penderakua py peikutu pekuapy ikangykueꞌi, pemoxẽmba peve..VUJ"Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu joguereko axya kuery pe: — Neꞌexa, xee ae aikuaa pota ꞌrã vexaꞌi kuery ikyrakueve haꞌe iporiaukue re.|UqJ"Mbaꞌeta xerymba kuery ma nhuũ pepyrõmbaague rupi rive okaru, haꞌe yy pemongyꞌapa vaꞌekue oyꞌu okuapy. T5J"Peẽ kuery peguarã nhuũndy porã reia ameꞌẽ vaꞌe ndaꞌu ndaꞌevei ri? Mbaꞌexa tu haꞌvy nhuũndy mboae rupi voi pepyrõmba rei rive? Peẽ kuery pe ndaꞌevei ri tyꞌy yy porã ameꞌẽ vaꞌekue? Mbaꞌexa tu haꞌvy yy mboae voi pepyrõ vy pemongyꞌapa rei?IS J"— Haꞌe gui peẽ kuery xevygua pendekuai vaꞌe re ma po rami Senhor Penderuete ijayvu: Neꞌexa, aikuaa pota ꞌrã xerymba kuery haꞌe javi re, vexaꞌi ava haꞌe kavara ava re guive.xRiJ"— Haꞌe rami vy aeka ꞌrã okanhygue, ojavy vaꞌekue ma arupa ju ꞌrã, opẽgue haꞌe ikangykue ma amombaraete ju ꞌrã. Haꞌe rã ikyra rei vaꞌe haꞌe ipoꞌakakueve ma amomba ꞌrã. Mbaꞌeta teko porã rupi ꞌrã apena. iQKJ"Xee ae ꞌrã apena xevygua kuery re, amombytuꞌu ꞌrã guive — heꞌi Senhor Nhanderuete. ,PQJ"Nhuũndy porãa rupi ꞌrã areko, Israel regua yvyty yvateve vaꞌe ikuaia rupi. Haꞌe ramo onheno ꞌrã okuapy nhuũndy porã reia rupi Israel regua yvyty re.MOJ" Opa rupi yvy regua ikuaia gui aipeꞌa vy amboatypa ꞌrã, haꞌe vy ijyvy re ae ju ꞌrã aru. Amongaru ꞌrã Israel regua yvyty ikuai vaꞌe rupi, yakã ikuai vaꞌe yvýry, tekoa rupi guive.NwJ" Mbaꞌeta mymba kuery re opena vaꞌe ma haꞌe kuery oaĩmba rã oexa vy oguerupa ju ꞌrã. Haꞌe rami ae avi xee voi aru ꞌrã xevygua kuery. Araipa haꞌe pytũmbaa ára py haꞌe kuery omoaĩague haꞌe javi rupi gui xee araa jepe ꞌrã.M}J" Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Neꞌexa, xee ae aeka ꞌrã xevygua kuery, arupa ꞌrã guive.TL!J" Po rami ijayvu Senhor Penderuete: Neꞌexa, xee ma aiko joe opena vaꞌe kuery rovai, haꞌe rami vy haꞌe kuery po py ndaejavei ꞌrã xevygua vexaꞌi kuery. Amomba ꞌrã joe openaa, ojee ae rive nopenavei aguã. Haꞌe kuery juru gui xee araa jepepa ꞌrã xevygua vexaꞌi kuery, hoꞌu vaꞌerã rive ikuai veꞌỹ aguã. _K7J" Haꞌe nunga rupi joe opena vaꞌerã romoĩ vaꞌekue, pejapyxaka ke Senhor ayvu re.rJ]J"Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xevygua vexaꞌi kuery pemboaxapa hiꞌuarã kuery pe, haꞌe ramo mymba inharõ vaꞌe nhuũndy rupigua kuery rembiꞌurã ikuai, opena vaꞌerã ndoikoi ramo, mbaꞌeta joe opena vaꞌerã amoĩ vaꞌekue ndoekai okuapy xevygua kuery, ojee ae rive opena okuapy, xevygua kuery reꞌỹ.\I1J"— Haꞌe nunga rupi joe opena vaꞌerã omoĩ mbyre kuery, pendu ke Senhor ayvu:.HUJ"Haꞌe ramo xerymba kuery ma opa rupi ikuai yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi. Yvy jave rupi oaĩmba okuapy, hekaarã haꞌe heru jevyarã ndoikoi ramo. G!J"Xerymba kuery re opena porã vaꞌe ndoikoi ramo oaĩmba ojeꞌoivy, haꞌe mymba inharõ vaꞌe nhuũndy rupigua rembiꞌurã rive ikuai.vFeJ"Mbaꞌeta ikangykue napemombaraetei, imbaꞌeaxy vaꞌe napeipoanoi, opẽ vaꞌekue napembojeꞌai, ojepeꞌa vaꞌekue ndaperu jevyi, haꞌe okanhygue ma voi ndapeka jevyi. Haꞌe rami ꞌrãgue py pereko poyi, pemboaxya rupi eꞌỹ.>EuJ"Mbaꞌeta xoꞌo ikyra-kyrave vaꞌe peꞌupa pekuapy, hague py ma penhemonde, haꞌe pemongyrapa vaꞌekue ma pejuka tema pekuapy. Haꞌe rami teĩ vexaꞌi kuery re ma napepenai.9DkJ"— Ava raꞌy, ndeayvu ke Israel kuery re opena vaꞌe kuery rovai. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete. Ndaꞌevei ete ꞌrã Israel kuery re opena vaꞌerã omoĩ mbyre vaꞌeri ojee ae rive opena vaꞌe kuery pe! Xevygua vexaꞌi kuery re opena vaꞌerã omoĩ mbyre eꞌỹ teve?~C wJ" Israel kuery re nopena porãi vaꞌe kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: BJ!!Haꞌe nunga haꞌe javi oiko, ojeupitypa ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi profeta oiko raꞌeague. \A1J! Mbaꞌeta haꞌe kuery pe rã ndee mborayvu rupi oporai vaꞌe rami reiko, amongue oporai porã haꞌe imbaꞌepu kuaa vaꞌe rami rive. Mbaꞌeta ndeayvua oenduxe vai merami teĩ ndaꞌikuaixei haꞌekue rami.@/J!Haꞌe rami vy haꞌekue rami ae ꞌrã ou ndea py, haꞌe nerenonde rupi oguapypa ꞌrã okuapy xevygua kuery rami. Haꞌe vy ndeayvua oendu ꞌrã teĩ ndaꞌikuaixei haꞌekue rami. Ojuru py porayvu vaꞌe rami ijayvu, haꞌe rã opyꞌa py ma jokorepaa rupi anho ikuai.1?[J!— Haꞌe gui ndee ava raꞌy, tetã kora haꞌe ngoo rokẽ rupi neretarã kuery ijayvu okuapy ndere. Joupe-upe ꞌrã ijayvu peteĩ-teĩ guyvy haꞌe guykeꞌy kuery reve. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Ajerure pẽvy, peju ke, jaa nhaendu aguã Senhor ayvu omombeꞌua rã”, heꞌi okuapy.>3J!Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, pendeyvy tekoa veꞌỹ opyta aguã xee ambovaipa uka ramo, ojeguarupy pejapoa rupi pendekuaia re. = J!Mbaꞌeta pendeyvy xee ambovaipa uka ꞌrã tekoa veꞌỹ opyta aguã, haꞌe ramo pendepoꞌakaa pejou porã ꞌrãgue py penemoꞌyvyĩꞌia ꞌrã. Israel regua yvyty ikuai vaꞌe rupi voi jipoavei ꞌrã avave rei, haꞌe rupi ndoaxaavei ꞌrã guive.j<MJ!— Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Tetã ombovaipa pyre ikuai vaꞌe ojukaa ꞌrã kyxe py, haꞌe rã tetã rovai rupi ikuai vaꞌe ma amboaxa ꞌrã mymba nharõ omondoropa haꞌe hoꞌupa aguã. Haꞌe gui onhemiaty haꞌe itakua rupi onhemi vaꞌe ma mbaꞌeaxy gui ꞌrã omano.8;iJ!Peẽ kuery ma pendekyxe re rive pejeroviave vaꞌe, ojeguarupy pejapo, peneirũ kuery raꞌyxy reve guive pejejavy. Haꞌe nunga rupi ndaꞌu yvy re penderekoa ꞌrã teve? $:AJ!Haꞌe rami teĩ aipoꞌre haꞌe kuery pe: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Peẽ kuery ma xoꞌo haꞌe huguy revegua peꞌu, haꞌe tuuete raꞌangaa pereko vaꞌe re pemaꞌẽ, jouguy pemoẽ pekuapy guive. Haꞌe nunga rupi peẽ kuery ndaꞌu penderekoa ꞌrã teve yvy re?49aJ!— Ava raꞌy, Israel kuery regua tetã ombovaipa pyre rupi ikuai vaꞌe ijayvu vy aipoeꞌi okuapy: “Abraão ma haꞌe aeꞌi oiko vaꞌeri ipo py omboaxaa rakaꞌe kovaꞌe yvy. Neꞌexa, nhande kuery katuve ma nhandereta ete ramo kovaꞌe yvy omeꞌẽa ae nhandekuai aguã”, heꞌi okuapy.D8J!Haꞌe ramo xevy Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: x7iJ!Neꞌexa, haꞌe vaꞌe kaꞌaru ma xere Senhor po oĩ vaꞌekue, onha vaꞌekue ovaẽ eꞌỹ mbove. Haꞌe rami vy koꞌẽgue ju haꞌe vaꞌe ava xea py ou eꞌỹ mboveꞌi xejuru oipeꞌa ju. Haꞌe ramo xeayvuve ju, nakyrirĩvei. 69J! Israel kuery ojee rive ojeroviaa re ijayvuague Haꞌe gui doze maꞌetỹ re ma escravo-rã nhandereraa ague py nhandekuai jave, dez jaxya haꞌe cinco araa py ma peteĩ ava ou xea py Jerusalém gui onha vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tetã oipeꞌaa ma — heꞌi.?5wJ!Haꞌe ramive ma peẽ kuery aipopeje: “ Senhor ma haꞌeveꞌỹa rami nhanderereko”, peje. Haꞌe nunga rupi peẽ Israel kuery, xee aikuaa pota ꞌrã peteĩ-teĩ peikoa re. 4J!Haꞌe rã heko vai vaꞌekue ma heko vaiaty gui ojeko rerova vy haꞌevea rami haꞌe teko porã rupi ju oiko vy ma oikove ꞌrã.3#J!Mbaꞌeta heko porã vaꞌekue ma xapyꞌa rei teko porã gui ojepeꞌa vy teko vai rupi ju oiko vy ma omano ꞌrã gueko vaia káuxa rive.02YJ!— Haꞌe rami teĩ neretarã kuery aipoeꞌi: “ Senhor ma haꞌeveꞌỹa rami nhanderereko”, heꞌi vaꞌeri haꞌe kuery ae haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌe.1J!Mbaꞌeta heko vaiague re naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã hovai. Haꞌevea rami haꞌe teko porã rupi ju oiko vy oikove ꞌrã. 0'J!Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe heko vai vaꞌekue omboekovia ju ꞌrã mbaꞌemo oiporu uka vaꞌekue, opaga ꞌrã ju mbaꞌemo re imondaague repy, haꞌe ayvu tekove meꞌẽa rupi oiko, heko vaiague rupi ꞌrãgue py. Haꞌe rami ri vy oikove ꞌrã, nomanovei ꞌrã.?/wJ!Haꞌe rami ae avi xapyꞌa rei heko vai vaꞌe pe “Anhetẽ remano ꞌrã” haꞌe teĩ ojejavyaty gui ojeko rerova vy haꞌevea rami haꞌe teko porã rupi anho ju ꞌrã oiko. .9J! Haꞌe gui xapyꞌa rei heko porã vaꞌe pe “Anhetẽ ete reikove riae ꞌrã” haꞌe teĩ haꞌe vaꞌe ma gueko porãa re rive ojeroviaa rupi ojejavy ramo xee naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã teko porã rupi oikoague re. Haꞌe rami ꞌrãgue py omano ꞌrã gueko vaia py ae.$-AJ! — Haꞌe nunga rupi ava raꞌy, aipoꞌre ꞌrã neretarã kuery pe: Xapyꞌa rei heko porã vaꞌekue heko vai ri ramo ymave rupi teko porã rupi oikoague ndogueraa jepei ꞌrã. Haꞌe rami ae avi heko vai vaꞌekue ojeko rerova ri ramo ymave rupi teko vai rupi oikoague ma nomokanhyi ꞌrã. Haꞌe rami ae avi heko pora vaꞌekue ri ojejavya ára py heko porãague rive ndojapoi ꞌrã oikove aguã rami.Z,-J! Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: “Xee ndavyꞌai heko vai vaꞌe kuery omano rã, haꞌe rã gueko vaiaty gui ojeko rerova vy oikove ju ramo anho. Haꞌe nunga rupi Israel kuery, pejeko rerova, pejeko rerova ke pendeko vaia gui. Mbaꞌerã tu pemano rive?” haꞌe. m+SJ! — Haꞌe gui ndee ava raꞌy, ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: Peẽ kuery aipopeje: “Nhandeapua haꞌe jajejavya nhandere oĩ vaꞌe káuxa ae japa javy. Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌvy jaikove?” peje.S*J! Haꞌe gui xapyꞌa rei heko vai vaꞌe kuery pe ndeayvu ikuaiaty gui ojepeꞌa aguã re, vaꞌeri haꞌe kuery ndojeko rerovai vy ma omano ꞌrã gueko vaia py ae. Haꞌe rã ndee ma reo jepe ꞌrã. <)qJ!Xapyꞌa rei heko vai vaꞌe kuery pe aipoaꞌe ꞌrã: “Ndee ndereko vai vaꞌe, anhetẽ ete remano ꞌrã”, haꞌe teĩ ndee haꞌe kuery pe nandeayvui ꞌrã ikuaiaty gui ojepeꞌa aguã re. Haꞌe rami rã haꞌe kuery omano ꞌrã gueko vaiague py teĩ huguy onheẽague re ndee ꞌrã rombopaga.(%J!— Haꞌe gui ma ndee ava raꞌy, xee romoĩ Israel kuery rarõarã, ayvu xejuru guigua ndee rendu vy haꞌe kuery pe ju remombeꞌu aguã.T'!J!Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei tetã rarõarã omoĩ mbyre ma kyxe revegua ou rã oexa teĩ mimby guaxu nomonheꞌẽi tetã pygua kuery omonheangu aguã. Haꞌe gui kyxe revegua ou vy oipeꞌapa ꞌrã tetã pygua rekove. Xapyꞌa rei ojuka pyre heko vaia reve ꞌrã ojukaa teĩ huguy omoẽague re ambopaga ꞌrã tetã rarõa. M&J!mbaꞌeta mimby guaxu nheꞌẽ oendu teĩ nonheangui rire. Hexe ae ꞌrã oĩ huguy omoẽague re opaga aguã. Haꞌe rã mimby nheꞌẽ oendu vy onheangu vaꞌe ma ogueraa jepe ꞌrã guekove.C%J!Haꞌe gui xapyꞌa rei mimby guaxu nheꞌẽ amongue oendu teĩ nonheangui rei ramo kyxe revegua ou vy ojuka ꞌrã. Haꞌe rami rã hexe ae ꞌrã oĩ huguy omoẽague re opaga aguã, $ J!Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ma yvy re kyxe revegua ou rã oexa vy mimby guaxu omonheꞌẽ ꞌrã guetarã kuery omonheangu aguã.k#OJ!— Ava raꞌy, ndeayvu ke neretarã kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre haꞌe kuery pe: Peteĩ yvy re kyxe revegua ambou ramo haꞌe pygua kuery oiporavo ꞌrã peteĩ ava haꞌe pygua ae, haꞌe vy omoĩ ꞌrã guetã rarõarã." {J! Tetã rarõa oikuaa pota porã aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: ! J — Mbaꞌeta Faraó haꞌe ixondaro kuery haꞌe javi ma nhomondyipaarã amoĩ vaꞌekue okuave vaꞌe kuery yvy re. Vaꞌekue ri haꞌe voi onhono porãa ꞌrã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue kyxe py ojuka pyre mbyte py — heꞌi Senhor Nhanderuete. s _J — Faraó ma haꞌe kuery haꞌe javi oexa vy ovyꞌapa ꞌrã ojeupegua kuery reve. Tá, Faraó haꞌe ixondaro kuery haꞌe javi ꞌrã ovyꞌa, kyxe py ojukaa avi vaꞌekue mbyte onhono porãa ramo — heꞌi Senhor Nhanderuete. Y+J — Haꞌe py ikuai avi kuaray apuꞌaꞌia katygua yvatekueve. Haꞌe kuery ma Sidom pygua kuery oipyxo pyre reve omboguejya avi, oxĩmba reve ikuai, opoꞌakaa py nanhomboekorãvei vaꞌekue ri. Haꞌe py opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue reve ikuai, kyxe py ojuka pyre kuery oxĩmba rei reve yvykua py omboguejypaa vaꞌekue mbyte. J — Haꞌe py ma Edom pygua huvixa kuery haꞌe yvatekueve haꞌe javi ikuai. Haꞌe kuery ipoꞌakapa vaꞌekue ri omboguejypaa kyxe py ojuka pyre-pyre reve. Haꞌe ramo opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue reve onhonoa yvykua py omboguejy pyre haꞌe javi reve. =sJ Haꞌe gui peẽ Egito pygua kuery voi penemopẽmbaa avi ꞌrã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe kuery mbyte py, penenhono porãa ꞌrã guive kyxe py ojuka pyre kuery mboae reve.  J Haꞌe kuery ma ymave rupigua ipyꞌa guaxukueve mbyte rupi eꞌỹ ikuai, opire nomboi ukai vaꞌekue yvykua py oguejy vaꞌekue guembiporu joe opuꞌãa py oiporu vaꞌekue inhakã guýry omoĩa reve-reve ikuaia rupi eꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe kuery reko vaiague re opaga aguã ma inhakã re ae opyta. Okuave teri jave joyvy rupi ipyꞌa guaxukueve voi nomboekorãvei vaꞌekue ri. J — Haꞌe gui haꞌe py ma ikuai Meseque haꞌe Tubal pygua ojeupegua kuery haꞌe javi reve. Haꞌe kuery rupa ma ijyvýry rupi ikuai. Opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue meme, kyxe py ojukapa pyre, okuave teri jave joyvy rupi nhomongyjepa rei vaꞌekue ri.Z-J Ojuka pyre kuery mbyte rupi ma ojapoa huparã, ojeupegua kuery haꞌe javi mbyte. Haꞌe kuery rupa ma ijyvýry rupi ikuai. Opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue meme, kyxe py ojukapa pyre. Okuave teri jave joyvy rupi nhomongyjepa rei vaꞌekue ri oxĩmba reve opytapa yvykua py oguejy vaꞌekue mbyte, ojuka pyre mbyte rupi onhono porãa. PJ — Haꞌe py oĩ avi Elão pygua ojeupegua kuery haꞌe javi reve, onhono porã mbyre yvýry rupi. Haꞌe kuery ma kyxe py oipyxo vy ojuka pyre meme. Haꞌe rami vy opire nomboi ukai vaꞌekue oguejypa yvykua py. Okuave teri jave joyvy rupi nhomongyjepa rei vaꞌekue ri oxĩmba reve opytapa yvykua py oguejy vaꞌekue mbyte.c?J Mbaꞌeta haꞌe kuery rupa ma yvykuapy rupi ikuai, haꞌe onhono porãague yvýry ikuai haꞌe pyguare kuery haꞌe javi. Kyxe py oipyxo vy ojuka pyre meme, okuave teri jave joyvy rupi nhomongyjepa rei vaꞌekue ri. 5cJ — Haꞌe py ma itui Assíria pygua huvixa ojeupegua kuery haꞌe javi reve. Ijyvýry rupi ikuai kyxe py ojukaa rã onhono porãmba pyre, kyxe py hoꞌapa vaꞌekue meme.veJ Haꞌe ramo ipyꞌa guaxukueve regua ipoꞌakave vaꞌekue haꞌe ipytyvõare kuery reve ma pendevy ojapukai ꞌrã okuapy manoa py ikuaia gui. Haꞌe py opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue oguejy vy onhonomba inony kyxe py ojukapa pyre. LJ Mbaꞌeta peẽ kuery voi peꞌa ꞌrã kyxe py ojuka pyre mbyte. Kyxe omboaxaa ma penderovaigua pe: “Pembovaipa ꞌrã Egito yvy, haꞌe py ikuai vaꞌekue haꞌe javive reve”, ꞌea ixupe. J Peẽ ndaꞌu amboae gui peneporãve ri tyꞌy? Peguejy ke haꞌvy, haꞌe penheno pejupy opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue reve.J J — Ava raꞌy, ejaeꞌo ke Egito yvy re heta ikuai vaꞌekue re, mbaꞌeta haꞌe kuery oguejypa ꞌrã yvy guyve katy, amboae regua kuery omboeteve pyre yvykua katy oguejy vaꞌe kuery reve.FJ  Egito pygua kuery amboae regua reve manoa py ikuai aguã re ijayvuague Haꞌe gui doze maꞌetỹa haꞌe jypygua jaxya re, quinze araa py ju Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: $AJ Haꞌe rami yvy regua kuery ijayvu ꞌrã Egito yvy haꞌe mbaꞌemo porã oĩ vaꞌekue haꞌe javi ogueronhemboaxya rupi — heꞌi Senhor Nhanderuete. EJ — Mbaꞌeta ambovaipa uka ꞌrã Egito yvy, opa mbaꞌe ikuai vaꞌekue noĩvei aguã rami. Ajuka ukapa ꞌrã haꞌe py ikuai vaꞌekue. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.:mJ Haꞌe rami vy yy haꞌe py ikuai vaꞌe ajapo ꞌrã itui porã ju aguã rami. Yakã ikuai vaꞌe ma ajapo ꞌrã azeite rami oxyry porã aguã — heꞌi Senhor Nhanderuete. J Nerymba kuery ma amokanhymba ꞌrã yy heta ikuai vaꞌe rupi. Haꞌe gui avakue neĩ mymba ma voi nomongyꞌavei ꞌrã yy. J Ndevygua kuery heta vaꞌekue teĩ ajapo ꞌrã ipyꞌa guaxukueve pavẽ regua gui ijavaeteve vaꞌe oitypa aguã rami okyxe py. Haꞌe ramo haꞌe kuery omomba ꞌrã Egito yvy re onhemboyvate vaꞌe ikuai vaꞌe, mbaꞌemo porã oĩ vaꞌekue haꞌe javi guive.p YJ Mbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Ndea py ou ꞌrã Babilônia pygua huvixa okyxe reve.O J Ndereko heta regua oendu vy onhemondyipa rei ꞌrã, huvixa kuery voi nderovai xekyxe aekyi rã oexa vy oryryipa ꞌrã. Ndee reꞌa ramo peteĩ-teĩ oryry-ryryipa ꞌrã, guekove oguerojeayvu vy. + OJ — Ajapo ꞌrã yvy regua heta rei ipyꞌa vai aguã rami, mbaꞌeta pavẽ regua oendu ꞌrã rekanhymba maa omombeꞌua rã, yvy reikuaa eꞌỹague rupi voi. 5J Ndekáuxa ajapo ꞌrã yva re hexakã vaꞌekue pytũmba aguã rami, haꞌe nderekoague rupi ambou ꞌrã pytũ reia — heꞌi Senhor Nhanderuete. #?J Xee rojuka ma vy ajaoꞌipa ꞌrã yva, jaxy-tata ikuai vaꞌe voi amopytũmba ꞌrã. Kuaray ma amoꞌãmba ꞌrã arai py, jaxy voi naexakãvei ꞌrã.jMJ Nderuguy onheẽ vaꞌekue ma omoakỹmba ꞌrã yvy yvyty áry peve, amonyẽ avi ꞌrã yakã.r]J Nderoꞌokue amoaĩ ꞌrã yvyty áry rupi, haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe rupi amonyẽ ꞌrã ndekyrakue.B}J Haꞌe rami vy xee roeja ꞌrã imoiny yvy py, romombo ꞌrã nhuũ reia py. Haꞌe vy ndeꞌáry ambou ꞌrã opa marãgua guyra, mymba yvy regua voi okaru ꞌrã okuapy nderoꞌo re. 9J Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: — Ndeꞌáry amombo ꞌrã xekya yvy regua kuery mbyte, haꞌe ramo haꞌe kuery nemoatã ꞌrã heravy xekya py.J — Ava raꞌy, ndeayvu ke Egito pygua huvixa Faraó pe omboaxy vaꞌe rami. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã ixupe: Ndevy ma “Guary raꞌy yvy regua mondoroa”, ꞌea vaꞌeri peteĩ jakare yakã oĩa py opyrõmba reve yy omongyꞌapa rei vaꞌe rami rive reiko. 9 mJ Egito pygua huvixa Faraó omboaxy vaꞌe rami ijayvuague Haꞌe gui doze maꞌetỹa, doze jaxya re ijypyꞌia ára py ju Senhor oayvu ombou. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: J— Haꞌe gui Faraó, ndee voi yvyra Éden py ikuai vaꞌe haꞌe javi gui neporãve haꞌe ndeyvateve vaꞌe. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery reve reguejy avi ꞌrã yvy guy katy. Haꞌe rami vy repyta ꞌrã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue mbyte, kyxe py ojuka pyre kuery reve guive. Haꞌe rami vy Faraó haꞌe iporãague haꞌe javi okanhymba ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete. 3_JHaꞌe gui ma amboae regua kuery ipytyvõare haꞌe ikuarayꞌã py oguapy okuapy vaꞌekue voi oopa ꞌrã hexeve yvykua vaikue py kyxe py ojuka pyre reve opyta aguã. [/JHaꞌe vaꞌe yvyra hoꞌa rã hevovo reia gui ajapo yvy regua haꞌe javi oendu vy okyjepa aguã, yvykua vaikue py omanogue mbyte amboguejy ramo. Haꞌe ramo yvyra hoꞌa vaꞌekue ovyꞌapa ju ꞌrã okuapy yvy guýry rupi ikuaia py, Éden pyguare, Líbano yvy regua iporãve vaꞌekue, haꞌe yy etaa rupi ikuai vaꞌekue haꞌe javi.y~kJPo rami ijayvu Senhor Nhanderuete: — Haꞌe vaꞌe yvyra okanhy jave xee ajapo yvy jave re ipyꞌa vaia aguã rami. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe káuxa yvy guýry yvu ikuai vaꞌe ajaoꞌipa vy ajokopa yy oxyry vaꞌekue, yy heta veꞌỹ aguã. Ikáuxa ma Líbano yvy haꞌe javi rupi ajaoꞌipa ajukue huũ rei vaꞌe py, haꞌe ramo yvy re yvyra ikuai vaꞌe ipirupa.(}IJHaꞌe rami yvate etea rami amboae yvyra yy rembe rupi ikuai vaꞌe onhemboyvate eꞌỹ aguã, amboae yvyra ikuai vaꞌe gui yvate veꞌỹ aguã, neĩ yy reta oĩa py yvateve hiꞌaĩ vaꞌe voi ojee ojerovia rei eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta ojejou porã reia haꞌe javi ma okanhy aguã rami omboaxaa. Haꞌe ramo hoꞌapa ꞌrã yvykua vaikue py, avakue raꞌy kuery yvykua py omboguejy pyre mbyte py opyta aguã. |J Hapytakue re ma haꞌe javi regua guyra ꞌrã ikuai, haꞌe rã hakãgue guy rupi ma haꞌe javi regua vixo ojeaity apo ꞌrã okuapy.S{J Haꞌe ramo amboae regua kuery pavẽ gui ijavaeteve vaꞌe ou vy oakeꞌo ꞌrã, oeja rive ꞌrã guive. Haꞌe ramo hakãgue hoꞌapa yvyty haꞌe yvyugua haꞌe javi rupi. Hoky voi omopẽmbaa ꞌrã yvy jave rupi yakã ikuai vaꞌe yvýry. Ikuarayꞌã py yvy regua ikuai vaꞌekue haꞌe javi ojepeꞌapa ꞌrã ojeꞌoivy.z5J Haꞌe ramo xee amboaxa ꞌrã yvy regua ipoꞌakakueve po py, haꞌe kuery omoingo axy aguã heko vaia re. Haꞌe rami vy aipeꞌa ꞌrã oka katy.y/J Haꞌe gui Senhor Nhanderuete ijayvuve ju: — Haꞌe vaꞌe yvyra yvateve tema ovy yvyra hovana vaꞌe áryve ramo okuraxõ py onhemboyvate rei.6xeJ Haꞌe rami ajapo vaꞌekue hakã reta vy iporã rei aguã rami. Yvyra Éden py Nhanderuete pegua yvotyty rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi ojou porãmba rei okuapy vaꞌekue. -wSJYary Nhanderuete pegua yvotyty rupi ikuai vaꞌe gui iporãve vaꞌekue. Yvyra cipreste voi haꞌe vaꞌe rami eꞌỹ hakã vaꞌekue, yvyra plátano voi haꞌe vaꞌe rami ndaokyi vaꞌe. Mbaꞌeta iporãa rami peteĩve yvyra Nhanderuete pegua yvotyty py hiꞌaĩ vaꞌe ndoikoi vaꞌekue.hvIJHaꞌe rami vy heta yy rupi hapo vaꞌe vy tuvixaa haꞌe hakã retaa py iporã ete vaꞌekue.DuJHakãꞌi ikuai vaꞌe rupi guyra ojeaity apo vaꞌekue, hakã guy rupi haꞌe javi mymba taꞌyꞌi okuapy, haꞌe ikuarayꞌã py ma yvy regua ipoꞌakakueve oguapypa okuapy vaꞌekue./tWJHaꞌe nunga rupi ae onhemboyvate vaꞌekue yvyra yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi áryve, hakã retave haꞌe ipukuve ovy guive, heta yy omoakỹ vy ombotuvixa ramo.:smJYvy guy katy gui yvu oĩ vaꞌe omoakỹ vy ojapo vaꞌekue yvate aguã rami. Ojapo avi ijyvypya gui yy omboxyry opa rupi, yvyra yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi omoakỹ aguã.-rSJEikuaa pota haꞌvy Assíria yvy re oiko vaꞌekue re. Haꞌe kuery ma peteĩ yary Líbano py hiꞌaĩ vaꞌe rami ikuai vaꞌekue, mbaꞌeta hakã porã vaꞌe vy kaꞌaguy rupi kuarayꞌã porã vaꞌekue. Yvateve vaꞌe hiꞌaĩ, hovapy ma yvyra rovapy rogue áryve rupi ovaẽ vaꞌekue.qJ— Ava raꞌy, aipoꞌre Egito pygua huvixa Faraó haꞌe ixupegua kuery haꞌe javi pe: Mavaꞌe regua tu ndee rami ipoꞌakapa vaꞌe?3p aJ Egito yvy re mbaꞌemo oiko aguã re ijayvuague Haꞌe gui onze maꞌetỹa, mboapy jaxya re, ijypyꞌia ára py ju Senhor ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: %oCJMbaꞌeta Egito pygua kuery amoaĩmba ꞌrã yvy regua ikuaia rupi, araa ukapa ꞌrã yvy jave rupi. Haꞌe ramo oikuaa pavẽ ꞌrã xee ae Senhor aikoa. an;JAupi ꞌrã Babilônia pygua huvixa jyva, haꞌe rã Faraó jyva ma hoꞌa rive ꞌrã. Haꞌe gui Babilônia pygua huvixa po py xekyxe amoĩ vaꞌekue Egito yvy rupi oiporu ramo oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa._m7JHaꞌe rã Babilônia pygua huvixa jyva ma amombaraete ꞌrã, haꞌe ipo py amoĩ ꞌrã xekyxe. Haꞌe rã Faraó jyva ma amopẽ ꞌrã. Haꞌe ramo Babilônia pygua renonde ipoaẽ rei ꞌrã oipyxo pyre rami.olWJHaꞌe gui Egito pygua kuery amoaĩmba ꞌrã yvy regua ikuaia rupi, araa ukapa ꞌrã yvy jave rupi.kJHaꞌe nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: — Maꞌẽ, xee aiko Egito pygua huvixa Faraó rovai. Haꞌe rami vy ijyva rovai imbaraeteveague ju ꞌrã amopẽ, hovai amopẽ ma voiague rami. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã ipo gui kyxe hoꞌa aguã rami.Ij J— Ava raꞌy, xee amopẽ ma Egito pygua huvixa Faraó jyva. Haꞌe rami teĩ ndojokuaai, noipoanoai, neĩ nombojeꞌaa jevyi, haꞌe rami eꞌỹ rã imbaraete ma vy kyxe oiporu ju aguã. zimJHaꞌe gui onze maꞌetỹa, jypygua jaxya re, sete araa py ju pe Senhor ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: h}JHaꞌe rami ꞌrã anhombopaga Egito yvy rupi. Haꞌe ramo haꞌe kuery oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa — heꞌi. xgiJTafnes py ma ára pytũmba ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe py amopẽmba ꞌrã Egito pygua poꞌakaa, amomba avi ꞌrã opoꞌakaa re onhemboyvate reia. Peteĩ arai ojaoꞌipa ꞌrã, haꞌe rã tajy kuery ma escravo-rã meme ꞌrã ogueraapaa.fJKunumigue Áven haꞌe Pi-Besete pygua hoꞌapa ꞌrã kyxe gui. Haꞌe vaꞌe tetã gui ma ogueraapaa ꞌrã escravo-rã.7egJEgito yvy jave rupi amboja ꞌrã tata. Haꞌe ramo Sim py oendua ꞌrã ojexavai etea, Nô py okanhymbaa ꞌrã, haꞌe ara py teĩ Mênfis rovaigua kuery ojekuaapa ꞌrã.pdYJSim tetã Egito yvy re ikorapave vaꞌe áry anhoẽ ꞌrã xepoxya, haꞌe heta ꞌrã amomba Nô py.yckJHaꞌe rami vy ambovaipa ꞌrã Patros tetã, Zoã re amboja uka ꞌrã tata, haꞌe anhombopaga ꞌrã Nô py.byJ Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Amokanhymba avi ꞌrã haꞌe kuery ruete kuery raꞌangaa, taꞌangaa Mênfis py ikuai vaꞌekue voi amomba ꞌrã. Egito yvy re yvatekueve ndaꞌikuaivei ꞌrã. Ijyvy jave rupi ambou ꞌrã ndaekorãveia.faEJ Xee amboypa ꞌrã yakã ikuai vaꞌe, ijyvy voi amboaxapa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery po py. Amboae kuery pe ambovaipa ukapa ꞌrã yvy, hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi guive. Xee Senhor ae ma haꞌe rami xeayvu vaꞌe. L~}c|{{?z^yxxwavluutsrrponnmcll kjjibhhg,f4eddcbb`a`__m^<]y\[[ZYXWWU]TSRQPONN7M~MLnKJJI>HG:F{EDCA@@>===<;c:9877-655_433N2)0//:.-,,y+*#)(('&&A%g$#"""! '7it(=k6 N  > ; If|L'J(-Haꞌe gui ava vaꞌe aipoeꞌi xevy: — Kovaꞌe opy jaꞌoꞌi kuaray puku-a katy ojepeꞌa vaꞌe ma templo rarõa sacerdote kuery pegua.J(,Haꞌe gui okẽ opyve katy oĩ vaꞌe rovai mokoĩ opy jaꞌoꞌi opyta oporai vaꞌe ikuai atyrã, opy jaꞌo mbyte pygua py. Peteĩ ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy okẽ oĩ vaꞌe rexei, haꞌe rã amboe ma okẽ kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe rexei.J(+Oo mbotya jerea rupi ikuai tyꞌaĩ peteĩ po ipuku vaꞌe. Haꞌe rã mesa áry ma omoĩa ꞌrã xoꞌo omeꞌẽ mbyrã. J(*Irundy mesa mymba kuery oapy reve omeꞌẽ mbyrã ojukaaty ma itape gui ojapo pyre. Ipuku-a haꞌe ipya ma meio metro raxaꞌi, haꞌe rã yvatea ma meio metro eteꞌi. Haꞌe vaꞌe áry omoĩa ꞌrã kyxe mymba oapy reve omeꞌẽ mbyrã ojuka aguã. J()Haꞌe rami vy jovaive re ma irundy mesa ikuai. Okẽ rexei ma haꞌe javi vy oito mesa ikuai mymba kuery ojuka vy onhono aty.=sJ((Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy okẽ oĩ vaꞌe rexei ma mokoĩ mesa oĩ, oikeaty rexei pyrõa oĩ vaꞌe yvýry. Okẽ rexei oka oĩ vaꞌe rovai re ma mokoĩ ju mesa oĩ.g GJ('Okẽ rexei oguy puku oĩ vaꞌe jovaive re ma mokoĩ mesa oĩ. Haꞌe vaꞌe áry ma ojukaa ꞌrã mymba kuery, oapy vy omeꞌẽ mbyrã, haꞌe gui jejavya regua haꞌe mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ mbyrã. 5J(&Haꞌe vaꞌe regua opy jaꞌoꞌi haꞌe oikeaty ma oka py ijyta ikuai vaꞌe rexeiꞌi opyta, mymba oapy reve omeꞌẽ mbyrã ojoiaty oĩa py ae. J(%Ijyta ikuai vaꞌe ma opy jaꞌo mbyte pygua katy opyta. Ijyta jovaive re hiny pindo raꞌangaa. Okẽ rexei pyrõa oito oĩ vaꞌe. 3 _J($Opy jaꞌoꞌi, ijyta haꞌe oguy puku, haꞌe gui ojerea rupi janela ikuai vaꞌe oaꞌã avi rã oguy puku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya ma doze raxaꞌi. J(#Haꞌe gui ma okẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe katy ju xereraa vy oaꞌã avi haꞌe py. Haꞌe rã haꞌekue rami ae tuvixa.J("Oguy puku ma opy jaꞌo mbyte pygua katy oo, oka katy ae. Ijyta jovaive re hiny pindo raꞌangaa. Okẽ rexei pyrõa oito oĩ vaꞌe. FJ(!Opy jaꞌoꞌi, ijyta haꞌe oguy puku ikuai vaꞌe voi haꞌekue rami ae ju tuvixa. Oka jerea rupi ikuai avi janela. Oguy puku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya ma doze raxaꞌi. J( Haꞌe gui ma kuaray oua katy ju xereraa opy jaꞌo mbyte pygua py. Haꞌe py ma okẽ oaꞌã rã haꞌekue rami ae tuvixa vaꞌe.J(Oguy puku oĩ vaꞌe ma opy jaꞌo mbyte pygua katy oo, oka katy. Ijyta re hiny pindo raꞌangaa, haꞌe rã pyrõa oito oĩ vaꞌe. kOJ(Ijyvýry rupi oĩ oguy puku. Ipuku-a ma doze metros raxaꞌi, haꞌe rã ipya ma mokoĩ raxaꞌi.Y+J(Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi, ijyta haꞌe oguy puku ikuai vaꞌe ma jypygua reve joo rami meme tuvixa avi. Oka jerea rupi ikuai avi janela. Oka puku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya ma doze raxaꞌi.7gJ(Haꞌe gui ma okẽ kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe rupi xereraa ju opy jaꞌo mbyte pygua py. Okẽ kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe oaꞌã rã haꞌekue rami ae tuvixa vaꞌe.:mJ(Haꞌe gui kuaray puku-a katy oĩ avi peteĩ okẽ opy jaꞌo mbyte pygua re. Haꞌe ramo kuaray puku-a katy rupi oaꞌã rã cinqüenta metros peteĩ okẽ guive amboae peve. }J(Okẽ rexei oĩ sete pyrõa, haꞌe henonde ma oguy puku oĩ. Ijyta jovaive re hiꞌaĩ vaꞌe re hiny pindo raꞌangaa..UJ(Opy jaꞌo ikuai vaꞌe jerea rupi ikuai avi janela, janela aexa ypy vaꞌekue ramigua. Opy jaꞌo puku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya ma doze raxaꞌi.:~mJ(Haꞌe gui kuaray puku-a katy ju xereraa. Haꞌe py ma aexa peteĩ okẽ kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe yta haꞌe oguy puku oaꞌã rã haꞌekue rami ae tuvixa.9}kJ(Haꞌe gui opy jaꞌo mbyte pygua rokẽ ma okẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe kuaray oua katygua rexeiꞌi oĩ. Mokoĩve okẽ mbyte rupi oaꞌã rã cinqüenta metros. D|J(Haꞌe gui janela ikuai vaꞌe, oguy puku haꞌe pindo raꞌangaa ojapo pyre ma kuaray oua katy okẽ oĩ vaꞌe regua rami tuvixa vaꞌe. Okẽ rexei ma sete pyrõa oĩ, opy jaꞌo voi.p{YJ(Jovaive re mboapy opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma jypygua rami tuvixa vaꞌe, ijyta voi. Haꞌe okẽ rexei opy jaꞌo oĩ vaꞌe ma jypygua rami avi tuvixa vaꞌe. Ipuku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya ma doze raxaꞌi.yzkJ(Haꞌe gui okẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe, oka katy oĩ vaꞌe ma oaꞌã avi ipuku-a haꞌe ipya.(yIJ(Haꞌe gui ipya ju oaꞌã okẽ yvyĩve vaꞌe guive opy jaꞌo mbyte pygua peve, kuaray oua katy haꞌe ijapuꞌaꞌia katy rupi ma cinqüenta metros meme. dxAJ(Haꞌe vaꞌe pyrõa ma okẽ ikuai vaꞌe rupi peve itui, pyrõa yvyĩveꞌi vaꞌe itui.Hw J(Haꞌe gui ma oka oĩ vaꞌe py ju xereraa. Haꞌe vaꞌe yvýry oĩ opy jaꞌoꞌi, haꞌe oka haꞌe javi rupi ita itui pyrõarã. Haꞌe vaꞌe rexei rupi ikuai avi trinta opy jaꞌoꞌi.MvJ(Ikuai avi janela yvyra poꞌiꞌi reve oo mbotya re yvate rupi, opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe haꞌe opy jaꞌo okẽ rexei oĩ vaꞌe mbotya jerea rupi. Haꞌe vaꞌe re ma pindo raꞌangaa hiny. \u1J(Okẽ oka katygua guive opy oguy puku oĩ vaꞌe peve ma vinte e cinco metros oĩ.tJ(Oo yta ikuaia peve oaꞌã rã trinta metros. Opy jaꞌo mbyte pygua ma oo yta okẽ yvýry hiꞌaĩ vaꞌe peve ovaẽ ovy.)sKJ( Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi rokẽ ikuai vaꞌe ma joexeiꞌi meme. Oaꞌã rã peteĩ opy jaꞌoꞌi rokẽ guive amboae oĩa peve ma doze metros raxaꞌi ipya.r+J( Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe renonde rupi ma meio metro vaꞌe meme. Peteĩ-teĩ opy jaꞌoꞌi ma mboapy metros ipya haꞌe ipuku-a.|qqJ( Haꞌe gui oaꞌãve ju okẽ oikeaty. Haꞌe vaꞌe pya ma cinco metros, haꞌe rã ipuku-a seis metros raxaꞌi.Ap{J( Haꞌe gui okẽ kuaray oikea katy oĩ vaꞌe jova-jovai rupi ikuai mboapy opy jaꞌoꞌi joo rami meme tuvixa vaꞌe. Ijyta jovaive rupi ikuai vaꞌe voi joo rami meme tuvixa vaꞌe.*oMJ( Okẽ rexei opy jaꞌoꞌi oĩ vaꞌe oaꞌã avi rã irundy metros ipya, haꞌe rã ijyta po guaxua ma peteĩ metro meme. Oguy puku ma opy guive okẽ peve oo.an;J(Haꞌe gui oguy puku okẽ opy katy oĩ vaꞌe regua oaꞌã avi rã peteĩ yvyra ipya.\m1J(Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma peteĩ yvyra ipuku-a haꞌe peteĩ yvyra ipya joo rami meme. Haꞌe rã opy jaꞌoꞌi mboae gui ma mboapy metros. Haꞌe rã okẽ oguy puku regua pya ma peteĩ yvyra.dlAJ(Haꞌe gui ma okẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe py ju ovaẽ vy ojeupi ovy pyrõa oĩ vaꞌe rupi. Haꞌe vy okẽ oĩ vaꞌe oaꞌã rã peteĩ yvyra ipya, haꞌe amboae voi haꞌe rami ae avi peteĩ yvyra ipya vaꞌe.ak;J(Haꞌe gui aexa oo roka haꞌe javi rupi peteĩ kora ojere oiny vaꞌe. Ava vaꞌe opo py yvyraꞌi mbaꞌemo aꞌãarã oguereko vaꞌe ma mboapy metros ipuku-a, mbaꞌeta mbaꞌemo nhaaꞌãaty ipukuveꞌi. Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe py oaꞌã oiny ikora. Haꞌe rã ikora po guaxua ma peteĩ yvyra, haꞌe rã yvatea voi peteĩ yvyra avi.4jaJ(Haꞌe gui ava vaꞌe aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, exa mbaꞌemo nderexa py, haꞌe endu ndeapyxa py. Haꞌe rami vy ndepyꞌa re emoĩmba ke aexa uka ta vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ae ndererua apy peve. Haꞌe gui ma Israel kuery pe ju emombeꞌu rexa vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi. kiOJ(Haꞌe katy ae ju xereraa rã oĩ peteĩ ava overa vaꞌe rami hexakãmba vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oo kora rokẽ py hiꞌaĩ, haꞌe opo py oguereko ixã ipoꞌiꞌi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ yvyraꞌi mbaꞌemo aꞌãarã. Th!J(Mbaꞌemo xevy oexa ukaa rupi Nhanderuete xereraa Israel yvy katy. Haꞌe vy xemopuꞌã imoꞌamy peteĩ yvyty yvateve vaꞌe áry. Haꞌe vaꞌe re ma kuaray puku-a katy ojekuaa oo guaxu tetã regua. g 5J( Templo pyau oexaague Haꞌe gui vinte e cinco maꞌetỹ re ma amboae yvy re orereraapaa rire, maꞌetỹ ypyꞌi jaxya haꞌe dez araa py, catorze maꞌetỹ re ma Jerusalém tetã oipeꞌaa rire, haꞌe vaꞌe ára py ae xere Senhor opo omoĩ vy xereraa haꞌe katy."f=J'Haꞌe kuery pe xee ndajexa uka veꞌỹi ma ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Israel kuery áry ambou ꞌrã Xenheꞌẽ — heꞌi Senhor Nhanderuete. leQJ'Haꞌe ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor Tuuete aikoa, oexa vy yvy regua ikuaia rupi araa uka rã, haꞌe gui oyvy katy ju amonoꞌõ ukapa heruvy rã guive, haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve aeja eꞌỹ re.mdSJ'Mbaꞌeta arupa ju ꞌrã yvy regua kuery ikuaia mbyte rupi gui, amboatypa ju ꞌrã heruvy hovaigua kuery yvy gui. Haꞌe rami vy haꞌe javi regua oexaa py xee aexa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa, haꞌe kuery mbyte.6ceJ'Haꞌe gui oyvy re ae ju ikuaia py imondyiarã ndoikoi ramo haꞌe kuery hexaraipa ꞌrã oxĩmbaague haꞌe xere ojerovia eꞌỹa rupi naxenheꞌẽ rendui okuapyague re.Ub#J'Haꞌe nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: — Haꞌe rami teĩ aỹ ma ambopyau ju ꞌrã Jacó kuery ikuaia, amboaxypa ju ꞌrã Israel kuery, xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe amboete uka ju vy.oaWJ'Haꞌe kuery onhemongyꞌapa rei haꞌe heko vai reia py ae areko haꞌe rami, xerova amoꞌã reve. l`QJ'Yvy regua kuery voi oikuaa ꞌrã okuapy Israel kuery ojejavyague py ae escravo-rã ogueraapaague, mbaꞌeta xere ndojeroviai rã haꞌe kuery gui amoꞌã vaꞌekue xerova. Hovaigua kuery po py amboaxapa ramo ojukapa kyxe py.\_1J'Haꞌe vaꞌe ára guive ma Israel kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor Tuuete aikoa.*^MJ'— Haꞌe rami vy aexa uka ꞌrã xerexakãa yvy regua kuery mbyte, haꞌe ramo pavẽ regua ꞌrã oexa xee aikuaa pota rã, haꞌe kuery áry xepo aupi ramo.G]J'Ngaru ajapoa py peꞌu ꞌrã pekuapy kavaju haꞌe ija kuery, ipyꞌa guaxukueve haꞌe joe opuꞌãa rupigua roꞌokue — heꞌi Senhor Nhanderuete. Apocalipse 19 \5J'Xee ajuka uka vaꞌekue, pendevy pe areko katu vaꞌekue gui peꞌu ꞌrã ikyrakue penevyatãmba peve, haꞌe peyꞌu ꞌrã huguy pekaꞌupa peve.Y[+J'Mbaꞌeta peꞌu ꞌrã ipoꞌakapa vaꞌe roꞌokue, haꞌe peyꞌu ꞌrã yvy regua yvatekueve ruguy, vexaꞌi ava haꞌe taꞌyꞌi, kavara haꞌe vaka raꞌy Basã yvy re omongyra pyre roꞌokue ramigua.sZ_J'— Haꞌe gui ndee ava raꞌy, endu ke. Po rami Senhor Penderuete ijayvu. Aipoꞌre ꞌrã guyra ikuai vaꞌe haꞌe mymba kaꞌaguy regua pe: Penoꞌõmba pejogueruvy, opa rupi gui peju ajuka uka vaꞌekue peꞌupa aguã. Pendevy pe areko katu, Israel regua yvyty ikuai vaꞌe rupi ajuka uka reta. Haꞌe ramo peꞌu ꞌrã xoꞌo haꞌe peyꞌu ꞌrã tuguy.sY_J'Haꞌe vaꞌe tetã voi omboery ꞌrã Gogue kuery ikuaia. Haꞌe rami vy ꞌrã oikyꞌaꞌopa ju oyvy. 9XkJ'Haꞌe kuery ma yvy jave rupi oiko-oiko temaa rupi ava kãgue oexa nhavõ omarka ꞌrã ijyvýry rupi, haꞌe gui ijatyarã ju ou vy ojaty aguã yvyugua Gogue kuery ikuaia py._W7J'— Haꞌe gui oiporavoa ꞌrã avakue yvy jave rupi oiko-oiko tema vaꞌerã, oeka vy amboae guigua reꞌõgue ojaty pyrã, yvy oikyꞌaꞌopa ju aguã. Sete jaxy rire mae ma omboypy ꞌrã teꞌõgue oeka aguã.#V?J' Haꞌe vaꞌe yvy regua kuery haꞌe javi ꞌrã ojaty. Haꞌe kuery imaꞌenduꞌa riae ꞌrã xee anhemboyvatea ára re — heꞌi Senhor Nhanderuete. \U1J' Sete jaxy peve ꞌrã Israel kuery ojaty heꞌõgue, oyvy oikyꞌaꞌopa ju aguã.XT)J' Gogue pegua xondaro kuery reꞌõgue ojatypaa ague — Haꞌe vaꞌe ára Gogue kuery pe ameꞌẽ ꞌrã Israel yvy re heꞌõgue ruparã rive, yvyugua yeꞌẽ regua kuaray oua katy oguataaty rupi. Haꞌe py ma ojatya ꞌrã Gogue ixondaro kuery haꞌe javi reve. Haꞌe rami rire omboerya ꞌrã yvyugua Gogue kuery ikuaia.-SSJ' Haꞌe vaꞌe jave ma ndoguerui ꞌrã yxakã mbaꞌety gui neĩ kaꞌaguy gui, mbaꞌeta tembiporukue gui ae ꞌrã ojapo tata. Haꞌe rami vy ogueraapa ju ꞌrã mbaꞌemo reraa are kuery mbaꞌekue, oipeꞌapa ju ꞌrã mbaꞌemo peꞌaare kuery mbaꞌekue — heꞌi Senhor Nhanderuete. R9J' — Haꞌe gui ma Israel regua tetã pygua kuery oẽmba jogueruvy vy oapypa ꞌrã ngovaigua kuery rembiporukue: huꞌy jokoa, imoꞌãa tuvixa vaꞌe, guyrapa, huꞌy, yvyra raimbe haꞌe huꞌy guaxu. Sete maꞌetỹ peve ꞌrã ogueraa haꞌe nunga haꞌe javi oapypa aguã.wQgJ'Neꞌexa, haꞌe nunga ou ma oiny, oiko ta ma. Kovaꞌe ára re ae xeayvuague — heꞌi Senhor Nhanderuete. kPOJ'Xevygua Israel kuery mbyte rupi aikuaa uka ꞌrã xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, namongyꞌa ukavei ma ꞌrã guive. Haꞌe ramo yvy regua kuery oikuaapa ꞌrã Israel kuery mbyte rupi xee Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa.!O;J'— Amboja ꞌrã tata Magogue yvy re haꞌe yeꞌẽ yvýry okyje eꞌỹ re ikuai vaꞌekue re. Haꞌe ramo oikuaa pavẽ ꞌrã xee ae Senhor aikoa.lNQJ'Peꞌa ꞌrã nhuũndy rupi rive, haꞌe rami aguã re xeayvu rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. eMCJ'Haꞌe ramo reꞌa ꞌrã Israel regua yvyty re nexondaro kuery haꞌe yvy regua kuery nderupive ou vaꞌekue haꞌe javi reve. Haꞌe ramo romboaxapa ꞌrã opa marãgua guyra haꞌe mymba yvy regua pe pendeꞌu aguã.pLYJ'Haꞌe gui nderapa aipeꞌa ꞌrã ndeaxua gui, haꞌe huꞌy ma aitypa ꞌrã reiporu kuaa regua gui. K J'Xee rojapo ꞌrã rejere aguã rami, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui roguenoẽ ꞌrã heruvy Israel regua yvyty ikuai vaꞌe re. J J' Gogue kuery oitypaa aguã re ijayvuague — Haꞌe nunga rupi ndee ava raꞌy, ndeayvuve ju Gogue rovai. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Neꞌexa Gogue, xee aiko nderovai, Rôs, Meseque haꞌe Tubal pygua ruvixa reiko vaꞌe.FIJ&Haꞌe rami vy xee anhemboyvate ꞌrã, aexa uka ꞌrã guive ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa. Pavẽ regua oexaa py ꞌrã ajekuaa uka. Haꞌe ramo pavẽ ꞌrã oikuaa xee ae Senhor aikoa. HJ&Mbaꞌeta ambopaga ꞌrã mbaꞌeaxy haꞌe huguy moẽarã py. Hiꞌáry ambou ꞌrã oky jaꞌea, amandau tuvixa vaꞌe haꞌe tata enxofre revegua. Haꞌe nunga hoꞌa ꞌrã ixondaro kuery haꞌe hexevegua yvy regua kuery heta ikuai vaꞌe áry.@GyJ&Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Haꞌe gui Gogue kuery rovai ambou ꞌrã kyxe, yvyty re haꞌe kuery ikuaia rupi. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ okyxe oiporu ꞌrã oirũ kuery rovai ae.BF}J&Haꞌe ramia gui xerenonde oryryipa ꞌrã pira yeꞌẽ rupigua, guyra yva regua, mymba yvy regua, yvy rupi otyryry vaꞌe, haꞌe avakue yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi. Yvyty ikuai vaꞌe hoꞌapa ꞌrã yvyꞌã guy katy, itaova haꞌypa ꞌrã, haꞌe tetã kora ikuai vaꞌekue voi hoꞌapa ꞌrã yvy py. EJ&Mbaꞌeta xee ndaꞌevei ete haꞌe xepoxya hendy vaꞌe rupi aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe ára amboryryipa ꞌrã Israel yvy jave rupi.|DqJ&Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju: — Haꞌe vaꞌe ára Israel yvy re Gogue ou ramo aexa uka ete ꞌrã xepoxya.C1J&Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Nderekorã re yma ma voi xeayvu vaꞌekue, xeremimboꞌe kuery Israel regua profeta ikuai vaꞌe rupi, mbaꞌeta haꞌe kuery mbovy eꞌỹ rei maꞌetỹ re ijayvu vaꞌekue xevygua kuery rovai guarã xee rogueru aguã re — heꞌi. B7J&Haꞌe vy peju ꞌrã xevygua kuery Israel regua rovai, arai yvy ojaoꞌipa vaꞌe rami avi. Opaa ára rogueru ꞌrã xeyvy rovai guarã pavẽ regua xekuaa aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery oexaa py aexa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa, ndee Gogue re mbaꞌemo ajapoa py. Israel yvy re Gogue kuery ou aguã re ijayvuague — Haꞌe gui ava raꞌy, ndeayvu ke Gogue pe, haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Haꞌe vaꞌe ára xevygua Israel kuery ikuai porã jave ndee Gogue ndaꞌu ndereikuaai ꞌrã ri ndere oiko vaꞌerã?2?]J& Ndevy pe Sabá haꞌe Dedã pygua kuery oporandu ꞌrã okuapy, Társis tetã py mbaꞌemo vendea haꞌe huvixa mbaꞌemo peꞌaaty kuery voi. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy ndevy: “Nhombaꞌe rei-rei peraa aguã pa peju? Mbaꞌemo peipeꞌa aguã pa nderupivegua kuery remboatypa? Peipeꞌa ta pa prata haꞌe ouro, peraa ta pa mymba kuery haꞌe mbaꞌe rei-rei? Peipeꞌapa ete ꞌrã teve?” heꞌi ꞌrã okuapy. C>J& Haꞌe rami vy reo ꞌrã imbaꞌe rei-rei reipeꞌa aguã, mbaꞌemo reraapa haꞌe haꞌe kuery rovai ndepo reupi aguã, mbaꞌeta yvy oeja pyre py haꞌe kuery hekoa ꞌrã yvy regua mbyte gui onoꞌõ jogueruvy rire. Haꞌe kuery ma guymba haꞌe ombaꞌe rei-rei oguerekopa, haꞌe yvy mbyte py ikuai vaꞌe. =J& Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Aa ꞌrã peteĩ yvy tekoa ikora eꞌỹ vaꞌe re apuꞌã aguã, aa ꞌrã opytuꞌu rei vaꞌe kuery rovai. Haꞌe kuery ma ikuai porã rei tekoa ikora eꞌỹ vaꞌe rupi, okẽ neĩ okẽ jokoa noĩa rupi”, ꞌre ꞌrã.}<sJ& — Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Haꞌe vaꞌe ára ma ndepyꞌa re remoĩ ꞌrã mbaꞌemo vai rejapo aguã.:;mJ& Haꞌe gui ma haꞌe kuery rovai peju ꞌrã yvytu atã rami. Peju ꞌrã arai yvy ojaoꞌipa vaꞌe rami, nexondaro kuery haꞌe mbovy eꞌỹ regua nderupive ou vaꞌe reve. t:aJ&Mbaꞌeta hare ma rire roenoĩ ꞌrã. Maꞌetỹa opaa py ma reo ꞌrã peteĩ yvy kyxe gui ndokyjeaveia katy. Haꞌe vaꞌe kuery ma yvy regua ikuaiague gui onoꞌõmba ꞌrã jogueruvy Israel regua yvyty hare ma ivaipa vaꞌekue áry. Haꞌe kuery ma yvy regua kuery mbyte gui oipeꞌaa heruvy rire ikuai porãmba ju ꞌrã mbaꞌeve gui okyje rei eꞌỹ re.9J&— Haꞌe nunga rupi Gogue, eiko katu ke. Epuꞌã ke nderupivegua kuery haꞌe javi reve, haꞌe vy epena haꞌe kuery re.T8!J&Ojeꞌoi avi ꞌrã Gômer pygua oxondaro kuery haꞌe javi reve, haꞌe kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui jogueru ꞌrã Togarma pygua oxondaro kuery haꞌe javi reve. Heta ete ꞌrã ojeꞌoi nderupive. 7J&Haꞌe kuery irũrã ojeꞌoi avi ꞌrã Pérsia, Etiópia haꞌe Pute pygua kuery, huꞌy jokoa haꞌe ngora ratã revegua meme.65J&Xee rojapo ꞌrã rejere aguã rami. Ndejuru py pinda amoĩ reve rogueraa ꞌrã mombyry, nexondaro kuery haꞌe javi reve. Kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery hembiporupa vaꞌe meme, heta ꞌrã ojeꞌoi huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe reve, opo py kyxe reve guive.57J&haꞌe vy aipoꞌre: Senhor Nhanderuete po rami ijayvu: Ndee Gogue, Rôs, Meseque haꞌe Tubal pygua kuery ruvixa reiko vaꞌe, xee ma nderovai aiko.$4AJ&— Ava raꞌy, emaꞌẽ Magogue pygua huvixa Gogue oĩa katy. Haꞌe vaꞌe ma Rôs, Meseque haꞌe Tubal pygua kuery re opena vaꞌe. Ndeayvu ke hovai,c3 AJ& Huvixa Gogue rovai ijayvuague Haꞌe gui ma Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: 42aJ%Yvy regua kuery voi oikuaa ꞌrã okuapy xee Senhor ae Israel kuery kyꞌaꞌoa aikoa, haꞌe kuery mbyte xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ ramo rakaꞌeve rã peve. 1J%Haꞌe kuery mbyte ae ꞌrã oĩ xembojerovia aty. Xee aiko ꞌrã Tuuete, haꞌe rã haꞌe kuery ma ikuai ꞌrã xevygua. b0=J%Haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã xereve ikuai porã aguã regua rakaꞌe rã peve guarã. Amoingo porã, amboetave ꞌrã guive. Haꞌe kuery mbyte amoĩ ꞌrã xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã. /J%Haꞌe kuery ikuai ꞌrã yvy xerembiguai Jacó pe ameꞌẽague re, tamoĩ kuery ikuaiague re ae. Haꞌe py ae ꞌrã hekoa, taꞌy kuery haꞌe hamymino kuery voi, rakaꞌeve rã peve. Huvixaverã ma xerembiguai Davi ae ꞌrã oiko rakaꞌe rã peve guarã.V.%J%— Haꞌe kuery re xerembiguai Davi ae ꞌrã opena. Peteĩꞌi ꞌrã oiko haꞌe kuery re opena vaꞌe. Haꞌe ramo xee aipotaa rami anho ꞌrã ikuai, omoĩ porã ꞌrã okuapy xeayvu ojapo ete aguã.>-uJ%Nonhemongyꞌavei ꞌrã guive taꞌangaa oguereko vaꞌekue py rive, neĩ ojeguarupy haꞌe teko vai rupi ikuaia py ma voi. Mbaꞌeta araa jepepa ꞌrã xegui ojepeꞌaa rupi ojejavyague gui, haꞌe gui aikyꞌaꞌopa ju ꞌrã. Haꞌe rami vy ikuai ꞌrã xevygua kuery, haꞌe rã xee aiko ꞌrã Tuuete. , J%Haꞌe vy haꞌe vaꞌe yvy re ajapo ꞌrã peteĩꞌi regua ikuai aguã, Israel regua yvyty re. Peteĩꞌi ꞌrã oĩ avi haꞌe kuery haꞌe javi ruvixaverã. Mokoĩ regua veꞌỹ ma ꞌrã ikuai. Rakaꞌeve rã teĩ ndojaꞌovei ꞌrã mokoĩ reguarã.+J%— Haꞌe gui aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Neꞌexa, xee anoẽmba ꞌrã Israel kuery yvy regua kuery mbyte haꞌe kuery ooague gui, opa rupi gui ꞌrã amboatypa. Haꞌe rami vy arupa ju ꞌrã ijyvy re ae.i*KJ%Haꞌe kuery renonde ndeayvu reve ndepo py rereko ꞌrã mokoĩve yvyraꞌi ipara oĩa vaꞌe. )5J%Haꞌe ramo ndee aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Neꞌexa, xee ajopy ꞌrã José regua yvyraꞌi Efraim po py oĩ vaꞌekue, haꞌe gui haꞌe kuery reve Israel kuery onhemoirũ vaꞌekue regua guive. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ma ambojeꞌa ꞌrã yvyraꞌi Judá regua reve, peteĩꞌi yvyra rami areko aguã, mbaꞌeta peteĩꞌi ꞌrã ojeapo xepo py”, ꞌre.4(aJ%Haꞌe gui ma neretarã kuery oporandu ꞌrã ndevy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Emombeꞌu ke orevy mbaꞌerã heꞌia pa nami rejapo vaꞌe?” heꞌi ꞌrã okuapy.V'%J%Haꞌe gui embojeꞌa mokoĩve, peteĩꞌi yvyra rami ndepo py rereko aguã.g&GJ%— Ndee ava raꞌy, ejou ke peteĩ yvyraꞌi, haꞌe vaꞌe re embopara po rami: Judá kuery regua, haꞌe gui haꞌe kuery reve Israel kuery onhemoirũ vaꞌekue regua guive. Haꞌe gui ma amboae yvyraꞌi ju ejopy vy haꞌe vaꞌe re embopara: José haꞌe Efraim regua, haꞌe gui haꞌe kuery reve Israel kuery onhemoirũ vaꞌekue regua guive.%J% Judá haꞌe Israel kuery reve peteĩꞌi regua ju ikuai aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: v$eJ%Haꞌe gui ma pendere amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ, haꞌe gui peikove ju ꞌrã. Rogueru ꞌrã pendeyvy re ae pendekuai aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee Senhor ae haꞌe rami aguã re xeayvu haꞌe ajapo ete guive”, heꞌi Senhor. l#QJ% Haꞌe ramo xevygua kuery, penderupa gui roguenoẽmba ma ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa."J% Haꞌe nunga rupi ndeayvu ke. Aipoꞌre haꞌe kuery pe: “ Senhor Nhanderuete ma po rami ijayvu: Neꞌexa xevygua kuery, aipeꞌapa ju ꞌrã penderupa penhono porãague, haꞌe rami vy roguenoẽmba ju ꞌrã haꞌe gui, Israel yvy re rogueru aguã.j!MJ% Haꞌe gui ma aipoeꞌive ju xevy: — Ava raꞌy, kovaꞌe kãgue ma Israel kuery ikuai. Mbaꞌeta aipoeꞌi okuapy: “Orekãgue ma ipirupa ma, haꞌe vy roarõ rokuapya voi opa ma. Noĩvei ma orerekovea”, heꞌi okuapy.> uJ% Haꞌe ramo ijayvuague rami xeayvu ramo ikãgue ikuai vaꞌe re ou Nheꞌẽ. Haꞌe ramo oikovepa jevy vy opuꞌãmba ju joguerokuapy, xondaro kuery rami mbovy rei eꞌỹ ikuai. ,QJ% Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, Nheꞌẽ pe ju ndeayvu. Ndeayvu vy aipoꞌere ixupe: “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee Nheꞌẽ, eju irundy henda yvytu oipejua katy gui. Haꞌe vy ke eipeju kovaꞌe omanogue áry rupi, okuave ju aguã rami”, ꞌre — heꞌi. J%Haꞌe ramo amaꞌẽ rã ikãgue ikuai vaꞌe hajy haꞌe hoꞌopa ma. Ipire voi ojekuaa, haꞌe rã inheꞌẽrã ma noĩ teri. QJ%Haꞌe ramo ijayvuague rami ae xeayvu. Xeayvu teri reve hevovo rei nhendu vaꞌe aendu, peteĩ-teĩ kãgue joe onhembota-mbota vy oparãgue rei. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ kãgue onhembojeꞌapa joe.zmJ%Haꞌe gui pendere amoĩ ꞌrã hajykuerã, ajapo ꞌrã guive penderoꞌo haꞌe pendepirepa ju aguã rami. Haꞌe gui ma pendere amoĩ ꞌrã Nheꞌẽ. Haꞌe ramo peikove ju ꞌrã, haꞌe peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa — heꞌi.  J%Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu ikãgue ikuai vaꞌe pe: Neꞌexa, peẽ kuery re amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ peikove ju aguã.  J%Aipoeꞌive ju xevy: — Ndeayvu na kovaꞌe ikãgue ikuai vaꞌe pe, haꞌe vy aipoꞌre: Ikãgue ymague, pendu ke Senhor ayvu.&EJ%Haꞌe gui ma oporandu xevy: — Ava raꞌy, kovaꞌe ikãgue ndaꞌu okuave ju ꞌrã? Xee ambovai: — Senhor Xeruete, ndee ae ꞌrã reikuaa — haꞌe. ykJ%Haꞌe vy ojapo ikãgue yvýry rupi aguata aguã rami. Ikãgue heta ete ikuai yvyugua rupi, ipiru ratã guive. < sJ% Yvyugua py ikãgue pirukue ikuai vaꞌe oexaague Haꞌe gui xere Senhor opo omoĩ vy xereraa Onheꞌẽ rupi. Haꞌe vy xemoĩ peteĩ yvyugua ikãgue anho ikuaia mbyte py.MJ$&Haꞌe ramo tetã oeja pyre rupi heta ju ꞌrã xevy guarã omboaxa pyre, Jerusalém tetã py ngaru oiko jave py mymba kuery heta vaꞌekue rami. Haꞌe ramo oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. J$%Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Israel kuery haꞌeve ju ꞌrã xevy ojerure aguã mymba kuery rami amboetave aguã.s_J$$Haꞌe ramo yvy regua kuery pendeyvýry rupi okuave vaꞌe oikuaa ꞌrã xee Senhor ae tetã ombovaipa pyre ajapo juague, haꞌe pendeyvy oeja pyre rupi amaꞌetỹ juague. Xee Senhor haꞌe rami aguã re xeayvu rire ajapopa ꞌrã. U#J$#Haꞌe rami ꞌrãgue py aipoꞌea ꞌrã: “Kovaꞌe yvy oeja pyre ma Éden yvotyty rami ju iporã. Tetã tekoa eꞌỹa, oeja pyre haꞌe ombovaipa pyre voi ikorapa haꞌe oĩmbaa ju”, ꞌea ꞌrã.xiJ$"Peikaraĩ ju ꞌrã yvy tekoa eꞌỹa rupi, oaxa vaꞌe kuery oexa vy “Oeja pyre itui” ndeꞌivei ꞌrã.[/J$!Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Pendereko vaia haꞌe javi gui roikyꞌaꞌo vy ajapo avi ꞌrã peneretã rupi pendekuai ju aguã rami. Haꞌe ramo penderorã pejapopa ju ꞌrã tekoa eꞌỹague rupi.1[J$ Peikuaa porã pota ke: pendere amaꞌẽ vy eꞌỹ haꞌe nunga ajapo. Israel kuery, pexĩmba ke haꞌe perovyꞌave eme pendekuaiague — heꞌi Senhor Nhanderuete. NJ$Haꞌe ramo penemaꞌenduꞌa ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami pendekuaiague haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe pejapoague re. Pendejegui ae ꞌrã pejeguaru pendereko vai haꞌe penhemongyꞌapaague káuxa. 9J$Ajapo ꞌrã yvyra hiꞌa porã haꞌe mbaꞌety rupi ipyau vaꞌe oiko porã aguã rami, karuai káuxa yvy regua kuery pendejojai rei veꞌỹ aguã. J$Rogueraa jepe ꞌrã haꞌeveꞌỹa haꞌe javi gui. Trigo voi ambou reta ꞌrã, haꞌe rã karuai ma nambouvei ꞌrã pendere.$ AJ$Haꞌe ramo pendekuai ꞌrã pendeyvyrã peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ vaꞌekue re. Peiko ꞌrã xevygua kuery, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã Penderuete. #J$Pendere amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ ae, ajapo ꞌrã guive xeayvu rupi pendekuai aguã, xee aipota vaꞌe pemoĩ porã vy pejapopa aguã rami.5 cJ$Pendevy ameꞌẽ ꞌrã kuraxõ pyau, pendere amoĩ ꞌrã nheꞌẽ pyau. Pendegui aipeꞌa ꞌrã kuraxõ ita guigua, haꞌe vy hekovia amoĩ ꞌrã penderoꞌo guigua.Z -J$Haꞌe vy pendeꞌáry rupi amboayvi ꞌrã yy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, napendekyꞌavei aguã. Haꞌe rami vy roikyꞌaꞌo ꞌrã haꞌeveꞌỹa haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa pereko vaꞌekue haꞌe javi gui.5J$— Haꞌe rami vy yvy regua kuery mbyte gui xee roguenoẽ ꞌrã, haꞌe yvy jave rupi gui pendeyvy py ae ju rogueru vy romboaty ꞌrã haꞌe py.:mJ$Haꞌe nunga rupi amboete uka ju ꞌrã xerery yvate haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, yvy regua kuery mbyte peoa rupi pemongyꞌa uka vaꞌekue ri. Haꞌe ramo yvy regua kuery oikuaa ꞌrã xee Senhor ae aikoa, haꞌe kuery renonde ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa aexa uka ramo — heꞌi Senhor Nhanderuete. 3_J$— Haꞌe nunga rupi aipoꞌre Israel kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Peẽ Israel kuery re amaꞌẽ vy eꞌỹ haꞌe nunga ajapo, haꞌe rã xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe amboete ukaa rupi vy, mbaꞌeta pee kuery ma yvy regua kuery mbyte rupi peoa py xerery napemboete ukai ramo. -SJ$Haꞌe rami rã Israel kuery ojeꞌoia rupi ojapo okuapy yvy regua kuery xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nomboetei aguã rami. Haꞌe rami teĩ xee amboete uka nho. J$Haꞌe rami py yvy regua kuery ikuaia py mamo rã haꞌe kuery ojeꞌoia rupi ojapo okuapy xerery ikyꞌa vaꞌea rami rive oikuaa aguã rami, mbaꞌeta haꞌe kuery pe aipoꞌea: “Pevaꞌe kuery ma Senhor pegua vaꞌeri ijyvy gui omoxẽmba vaꞌekue”, ꞌea.7J$Haꞌe rami vy amoaĩmba vaꞌekue yvy regua kuery ikuaia rupi, araa ukapa yvy jave rupi. Xee ambopaga opa marã ikuai haꞌe mbaꞌemo ojapoague re.'J$Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery re ambou xepoxya, haꞌe kuery yvy re jouguy omoẽ okuapy haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa py omongyꞌapaague re.Z-J$— Ava raꞌy, Israel kuery oyvy re ikuai teri reve opa marã ikuai haꞌe mbaꞌemo ojapoa py omongyꞌapa rei vaꞌekue. Kunha gueko re oiko vaꞌe rami haꞌe kuery voi haꞌeveꞌỹ vaꞌekue xerenonde.jMJ$ Israel kuery omoingo porã ju aguã re ijayvuague Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy: pYJ$— Xee ma amboae regua kuery pe ndorojojai rei ukavei ꞌrã rendu aguã, haꞌe ramo nerenduvei ꞌrã yvy regua kuery nembojaru reia, nderejapovei ꞌrã guive ndea pygua kuery ojejavy aguã rami — heꞌi Senhor Nhanderuete. ~9J$Haꞌe nunga rupi ndee neremombavei ma ꞌrã avakue, nderejapovei ꞌrã ndea pygua raꞌy kuery okanhymba aguã rami — heꞌi Senhor Nhanderuete. G}J$ Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu haꞌe kuery yvy pe: — Ndevy pe aipoꞌea: “Ndee ma yvy avakue mombaa, haꞌe taꞌy kuery okanhymba aguã rami rejapo vaꞌe”, ꞌea vaꞌekue teĩ.0|YJ$ Pendeꞌáry rupi ajapo ꞌrã xevygua Israel kuery oguata ju aguã rami. Pepyta ꞌrã haꞌe kuery pegua, ndapejapovei ꞌrã guive taꞌy kuery okanhy aguã rami. R{J$ Pendeꞌáry rupi amboeta ꞌrã avakue haꞌe mymba kuery. Haꞌe kuery heta haꞌe taꞌy reta ꞌrã ovy. Jypy guare gui xee romoingo porãve ꞌrã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.\z1J$ Pendeꞌáry amboeta ju ꞌrã avakue, Israel kuery haꞌe javi regua, tá, haꞌe javi ꞌrã ikuai. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma guetã rupi ae ju ꞌrã ikuai, mbaꞌeta ivaipaague py ojapo ju ꞌrã ngoorã.y/J$ Mbaꞌeta neꞌexa, xee aiko ꞌrã pendereve. Ajevy ꞌrã pendea py. Haꞌe ramo pendeꞌáry rupi yvy oikaraĩa haꞌe omaꞌetỹa ju ꞌrã.ExJ$— Haꞌe rã peẽ Israel regua yvyty pendekuai vaꞌe, pendere ikuai nho ꞌrã yvyra hakã haꞌe hiꞌa vaꞌe xevygua Israel kuery pe, mbaꞌeta haꞌe kuery ou ju aguã rami ikuai.5wcJ$Haꞌe nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Xepo aupi reve xee aura yvy regua kuery pendejojai reiague ma pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe áry ae ju ꞌrã ojeapa. v5J$Haꞌe nunga rupi emombeꞌu xeayvu Israel yvy re. Haꞌe vy aipoꞌre yvyty haꞌe yvyꞌã, yakã haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe pe: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Neꞌexa, xee ma ndaꞌevei etea haꞌe xepoxya rupi xeayvu, mbaꞌeta yvy regua kuery pendejojai rei okuapy.uucJ$Haꞌe rami teĩ po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Anhetẽ xee ndaꞌevei etea hendy vaꞌe rupi xeayvu yvy regua kuery haꞌe Edom pygua haꞌe javi pe, mbaꞌeta xeyvy haꞌe kuery ojopy vaꞌekue ombaꞌerã, okuraxõ py ovyꞌa rei haꞌe onheꞌẽ py xejojai rei reve. Haꞌe rami vy oipeꞌapa hekoa vaꞌekue, ogueraapa guive imbaꞌe rei-rei vaꞌekue. ~t}||x{{.ztyxwvvuu tss qq#poonnm ll/kkjihh\gafeedjcciba_^]]]X] \[[qZYYvXX9VU}TSQQ1P O&NN3MKJIIBHvGGoFFEDCBPAf@?]=<<;98j7Q654r321i00/.-,,+*)((@&&:%O$#Z"M!W \_Qx C y H1&[J.Haꞌe vaꞌe reve guarã ma koꞌẽ nhavõ pereko katu avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã. Mboapy litros ꞌrã pereko katu, azeite peteĩ litro raxaꞌi reve, trigo reve omoapomoa aguã. Haꞌe vaꞌe ayvu ma koꞌẽ nhavõ ꞌrã pejapo rakaꞌe rã peve guarã.8%iJ. — Koꞌẽ nhavõ Senhor pe pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe peapy reve. Koꞌẽ nhavõ tema ꞌrã pemeꞌẽ.t$aJ. Xapyꞌa rei huvixave omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã Senhor pe ogueru mbaꞌemo oapy reve, eꞌỹ vy hexeve peteĩ rami ikuaia reguarã. Haꞌe ramo ixupe oipeꞌaa ꞌrã okẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe, mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ aguã, hexeve peteĩ rami ikuaia regua guive, sábado ára py ojapoaty rami ae. Haꞌe gui oẽ ma ramo okẽ ombotya ju ꞌrã. r#]J. Nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe ngaru oiko vaꞌe py ma vaka raꞌy haꞌe vexaꞌi ava omeꞌẽ nhavõ mbaꞌemo aju guigua peteĩ ajaka omeꞌẽa avi ꞌrã. Haꞌe rã vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe reve guarã ma omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã omeꞌẽ. Haꞌe gui mbaꞌemo aju peteĩ ajaka omeꞌẽ nhavõ omeꞌẽ avi ꞌrã mboapy litros azeite.-"SJ. Haꞌe kuery oike jogueruvy jave huvixave voi oike ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi. Haꞌe gui ma haꞌe kuery oẽ jogueravy jave ma haꞌe voi oẽ ju ꞌrã ovy.>!uJ. Mbaꞌemo omeꞌẽmby re ijayvuague — Ngaru oikoa py |yhwh{ma} yvy re ikuai vaꞌe ou ꞌrã okuapy Senhor renonde omboete aguã. Haꞌe kuery vaꞌe regua kuaray ijapuꞌaꞌia katy okẽ oĩ vaꞌe rupi oike vaꞌekue ma kuaray puku-a katy ju ꞌrã oẽ, haꞌe rã kuaray puku-a katy gui oike vaꞌekue ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy ꞌrã oẽ jogueravy. Okẽ oikeague rupi eꞌỹ ju ꞌrã oẽ, hovai re ꞌrã oẽ.v eJ.Haꞌe gui huvixave ma okẽ regua oguy puku rupi ꞌrã oike, haꞌe gui haꞌekue rupi ae ju ꞌrã oẽ. .UJ.Vaka raꞌy haꞌe vexaꞌi ava omeꞌẽ nhavõ ogueru avi ꞌrã peteĩ ajaka mbaꞌemo aju guigua. Haꞌe rã vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe reve guarã ma omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã omeꞌẽ. Haꞌe gui mbaꞌemo aju peteĩ ajaka omeꞌẽ nhavõ omeꞌẽ avi ꞌrã mboapy litros azeite.<qJ.Haꞌe rã jaxy pyau jave ngaru oikoa ára py ma peteĩ vaka raꞌy ꞌrã omeꞌẽ mboapy meme vexaꞌi raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi ava reve, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.!;J.Mbaꞌemo aju guigua ma vexaꞌi ava omeꞌẽ nhavõ omeꞌẽ avi ꞌrã peteĩ ajaka. Haꞌe rã vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe reve guarã ma omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã omeꞌẽ. Haꞌe gui mbaꞌemo aju peteĩ ajaka omeꞌẽ nhavõ omeꞌẽ avi ꞌrã mboapy litros azeite.7J.Sábado ára ma huvixave oapy reve omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe mboapy meme vexaꞌi raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme."=J.Haꞌe vaꞌe okẽ rexei ae avi yvy re ikuai vaꞌe kuery ombojerovia ꞌrã okuapy Senhor renonde, sábado haꞌe jaxy pyau ngaru oikoa ára py guive.-SJ.Haꞌe gui huvixave ma oka katy gui oike ꞌrã okẽ regua oguy puku rupi. Okẽ yvýry opyta ꞌrã hoꞌamy. Haꞌe ramia ja sacerdote kuery ma mbaꞌemo oguereko katu ꞌrã oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã huvixave ogueru vaꞌekue, Nhanderuete reve peteĩ rami ikuaia regua guive. Haꞌe ramo huvixave ombojerovia ꞌrã okẽ py hiꞌaĩ reve, haꞌe gui oẽ ju ꞌrã. Kaꞌaru eꞌỹa ja okẽ nombotyai ꞌrã.W )J. Sábado ára haꞌe jaxy pyau nhavõ ngaru oiko jave pyguarã re ijayvuague Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: — Opy jaꞌo mbyte pygua rokẽ kuaray ou katy oĩ vaꞌe ma onhemboty tema ꞌrã pembaꞌeapoa ára mboapy meme vaꞌe re. Sábado ára anho ꞌrã ojepeꞌa, haꞌe gui jaxy pyau jave ngaru oikoa ára py guive.nUJ-Haꞌe gui sete jaxya haꞌe quinze araa guive haꞌekue rami ae tema ꞌrã ojapo sete ára re ngaru oikoa ja. Jejavya regua ꞌrã omeꞌẽ haꞌekue rami ae, mbaꞌemo oapy revegua, mbaꞌemo aju guigua haꞌe azeite guive. ^5J-Oguereko katu avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyrã. Vaka raꞌy nhavõ reve guarã ogueru ꞌrã peteĩ ajaka, vexaꞌi nhavõ guive, haꞌe gui peteĩ galão azeite ju ajaka mbaꞌemo aju oĩ nhavõ. J-Haꞌe gui sete ára re ngaru oikoa ja ma ogueru ꞌrã Senhor pe oapy reve omeꞌẽ mbyrã, sete vaka raꞌy haꞌe sete vexaꞌi raꞌy ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, sete ára pyguarã. Haꞌe gui koꞌẽ nhavõ omeꞌẽa ꞌrã peteĩ kavara jejavya re.#J-Haꞌe vaꞌe árave ma huvixave ogueru ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe ae ojejavyague reguarã, yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi pe guive.T!J- Páscoa ára pyguarã re ijayvuague — Haꞌe gui jypygua jaxya haꞌe catorze araa py ma pejapo ꞌrã ngaru Páscoa. Sete ára re ꞌrã pejapo. Mbojape imbovua revegua eꞌỹ ꞌrã peꞌu.(IJ-Haꞌekue rami ju ꞌrã pejapo sete araa py. Potae vy eꞌỹ, peikuaa vy eꞌỹ pejejavyague re ꞌrã pejapo. Haꞌe rami py ꞌrã peikyꞌaꞌo templo. H J-Huguykue ma sacerdote ogueru vy templo rokẽ yta ikuai vaꞌe rupi ꞌrã omoĩ, haꞌe gui altar irundy henda py ijapy ikuai vaꞌe py, haꞌe opy jaꞌo mbyte pygua rokẽ yta rupi guive.J- Ára pyau py mbaꞌemo omeꞌẽa aguã re ijayvuague Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Jypygua jaxya haꞌe jypyꞌi araa py ma peru ꞌrã peteĩ vaka raꞌy ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, haꞌe vaꞌe py oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peikyꞌaꞌo aguã.3_J-Haꞌe rã huvixave ma ogueru ꞌrã mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ mbyrã, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo rykue, jaxy pyaua ára py ngaru pyguarã, sábado ára nhavõ, haꞌe ngaru Israel kuery peguarã oaꞌangapy oiko nhavõ. Ogueru avi ꞌrã jejavya regua, mbaꞌemo aju guigua, mbaꞌemo oapy revegua mymba haꞌe Nhanderuete reve peteĩ rami ju pendekuaia reguarã, Israel kuery ojejavyague ojaoꞌi uka aguã. iKJ-— Pendeyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javive ꞌrã omeꞌẽ mbaꞌemo Israel pygua huvixave pe.%J-Haꞌe gui vexaꞌi kuery ma peteĩ-teĩ kora duzentos ikuaia nhavõ gui peteĩ peipeꞌa ꞌrã Israel re nhuũndy porãvea rupi pemongaru vaꞌekue anho. Haꞌe nunga haꞌe javi pemeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo aju guigua, oapy revegua, eꞌỹ vy Nhanderuete reve peteĩ rami ju pendekuaia reguarã. Haꞌe rami vy ꞌrã pejaoꞌi uka heta vaꞌe kuery ojejavyague — heꞌi Senhor Nhanderuete. 8 iJ-Haꞌe gui azeite ma mbaꞌemo pirekue renyẽ nhavõ gui mokoĩ litros ꞌrã peru, mbaꞌeta mbaꞌemo pirekue ma peteĩ ômer rami avi ꞌrã dez oja guaxu renyẽ vaꞌe./ WJ- — Po rami ꞌrã ma peru pemeꞌẽ vaꞌerã: trigo ma dez oja guaxu nhavõ gui mboapy litros ꞌrã peru, cevada ma haꞌe rami ae avi mboapy litros ꞌrã peru.3 _J- Haꞌe gui peteĩ hatãꞌi vaꞌe ma doze gramas ꞌrã ipoyi. Haꞌe rã peteĩ hatãꞌi vaꞌe ovareve vaꞌe ma sessenta hatãꞌi vaꞌe mboae rami ꞌrã ipoyia. H  J- Haꞌe gui ajaka renyẽ ma oja guaxu reve joo rami ꞌrã. Haꞌe rã peteĩ ômer ma dez oja guaxu renyẽ, haꞌe dez ajaka renyẽ ꞌrã oĩ. Ômer py ae ꞌrã mbaꞌemo peaꞌã kuaa.{ oJ- — Haꞌevea rami anho ke pepeja mbaꞌemo, ajaka haꞌe hyꞌakua haꞌeveaꞌi rami meme ꞌrã guive peiporu.@yJ- Yvatekueve ikuai vaꞌe pe ijayvuague Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Peẽ Israel kuery yvatekueve, haꞌeve ma pejoguereko axy. Pejepeꞌa pejojukaa haꞌe penhombojexavaia gui, haꞌe vy pejapo haꞌevea ramigua haꞌe teko porã. Pekoreve eme ma xevygua kuery — heꞌi Senhor Nhanderuete. veJ-Haꞌe vaꞌe yvy ma huvixave mbaꞌe ꞌrã itui Israel yvy re. Haꞌe gui xevygua yvatekueve ma nombojexavaivei ꞌrã xevygua kuery. Haꞌe rami ꞌrãgue py ombojaꞌopa ꞌrã Israel kuery yvyrã, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami vy. q[J-Haꞌe rã huvixave yvyrã ma yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe tetã yvýry rupigua jovaive re, kuaray oikea katy haꞌe oua katy. Ipuku-a ma peteĩ regua yvy oĩ vaꞌe reve joo rami ꞌrã, kuaray oikea katy guive oua katy peve. J-Haꞌe rã tetã yvýry rupi guarã ma pemeꞌẽ ꞌrã yvy dois quilômetros raxaꞌi ipya, haꞌe gui doze quilômetros raxaꞌi ipuku-a vaꞌe. Haꞌe rã tetã ma yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rexeiꞌi ꞌrã oĩ, Israel regua haꞌe javi ikuai aguã.;oJ-Haꞌe rã levita kuery oo re opena vaꞌe pe ma pemeꞌẽ avi ꞌrã yvy doze quilômetros raxaꞌi ipuku-a, haꞌe cinco ipya vaꞌe, haꞌe kuery rekoarã vinte ikuai aguã.0YJ-Haꞌe gui yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma sacerdote kuery rekoarã itui, mbaꞌeta oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re opena vaꞌe, haꞌe Senhor re onhemboja ꞌrã ombaꞌeapo aguã. Haꞌe vaꞌe henda ma haꞌe kuery pe pemeꞌẽ ꞌrã hoo ikuai aguã, oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ aguã guive.fEJ-Haꞌe vaꞌe yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe puku-a ma doze quilômetros raxaꞌi ꞌrã, haꞌe rã ipya ma cinco ꞌrã. Haꞌe py ae ꞌrã oĩ oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe henda ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.1[J-Haꞌe rã oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma ipuku-a haꞌe ipya joo rami, duzentos e cinqüenta metros meme. Ijyvýry rupi oĩ ꞌrã yvy vinte e cinco metros ipya vaꞌe.K J-— Haꞌe gui yvy ma xortea rami ꞌrã pembojaꞌo peteĩ-teĩ mbaꞌerã peikuaa aguã. Haꞌe jave py ma Senhor pe ranhe pemboaxa ꞌrã peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe puku-a ma doze quilômetros raxaꞌi ꞌrã, haꞌe rã ipya ma dez ꞌrã. Haꞌe javi rupi oĩ ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. J,Haꞌe rã mymba omano rive vaꞌekue ma sacerdote kuery ndoꞌui ꞌrã, neĩ guyra eꞌỹ vy mymba omondoropa vaꞌekue guive. }~sJ,Haꞌe rami vy sacerdote kuery mbaꞌerã opyta ꞌrã mbaꞌemo aju jypygua haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre gui iporãgueve haꞌe javi. Sacerdote kuery pe pemeꞌẽ avi ꞌrã jypygua trigo guigua, penderopy oĩ aguã penemoingo porãarã.`}9J,Haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre gui, jejavya regua haꞌe mbaꞌemo rekovia regua guive. Israel kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vaꞌekue ma haꞌe kuery mbaꞌe meme ꞌrã.|J, Haꞌe vaꞌe yvy ombojaꞌoa aguã re ijayvuague — Sacerdote kuery pe ma oĩ ae ꞌrã imbaꞌerã, mbaꞌeta xee ae aiko haꞌe kuery mbaꞌe. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe napemeꞌẽi ꞌrã ijyvyrã Israel yvy re. Xee ae aiko haꞌe kuery pegua.C{J,Haꞌe gui mae ma toike ju henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ombaꞌeapo aguã, opy jaꞌo mbyte pygua py ae. Haꞌe rami vy omeꞌẽ ꞌrã jejavya regua — heꞌi Senhor Nhanderuete. OzJ,Haꞌe gui ojekyꞌaꞌopa ma rire sete ára peve ranhe ꞌrã oarõ.9ykJ,Nonhembojai ꞌrã omanogue re onhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Nguu eꞌỹ vy oxy ae, guaꞌy, guajy, guyvy, gueindy imeveꞌỹ vaꞌe ae rã tema haꞌeve onhemongyꞌa aguã.;xoJ,Haꞌe gui jojoko-jokoa ramo haꞌe kuery oikuaa potaa rupi ꞌrã ikuai. Xeguigua teko porã rupi anho ꞌrã oikuaa pota. Haꞌe gui ngaru oiko nhavõ py ojapo uka ꞌrã xeguigua lei haꞌe xeayvu aeja vaꞌekue. Ojapo ꞌrã guive xevygua sábado ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea oikuaa pavẽ aguã rami.]w3J,Haꞌe kuery omboꞌe ꞌrã xevygua kuery mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre haꞌe omboaxa pyreꞌỹ reve joo rami eꞌỹa oikuaa aguã rami, haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe guive.@vyJ,Nomendai ꞌrã guive imeveꞌỹ vaꞌe re, neĩ opoi pyre re. Haꞌe rami ꞌrãgue py guaꞌyxyrã ogueraa ꞌrã Israel regua kunhataĩꞌi, eꞌỹ vy sacerdote raꞌyxykueꞌi.[u/J,Peteĩve sacerdote ndoyꞌui ꞌrã vinho opy jaꞌo mbyte pygua py oike ta jave.vteJ,Nonhopĩ ꞌrã oꞌa oakã regua, neĩ ndaiꞌa vukui ꞌrã guive. Haꞌevea rami anho ꞌrã ojaya oꞌa.}ssJ,Haꞌe gui opy jaꞌo mbyte pygua gui haꞌe kuery oẽ ju vy heta vaꞌe kuery ikuaia katy oka katy, haꞌe vy omboipa ꞌrã ao ombaꞌeapo aguã onhemondeague, haꞌe vy omoĩ porã ju ꞌrã opy jaꞌoꞌi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Haꞌe rami vy amboae ao py ju ꞌrã onhemonde, jypygua ao py heta vaꞌe kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami rive opyta eꞌỹ aguã.rJ,Onheakã jokua ꞌrã ajukue iporãve vaꞌe py, kaxõ iporãve vaꞌe py ꞌrã onhemonde guive. Nonheovãi ꞌrã imboyꞌaipaarã py.kqOJ,Haꞌe rami avi opy jaꞌo mbyte pygua rokẽ rupi haꞌe kuery oike vy ma ao iporãve vaꞌe py anho ꞌrã onhemonde. Vexaꞌi rague guigua ma ojee nomoĩ ꞌrã templo ropy rupi opy jaꞌo mbyte pygua py ombaꞌeapo aguã.%pCJ,— Haꞌe kuery ma xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike vy onhemboja ꞌrã xe-mesa re, xevy pe ombaꞌeapo haꞌe ajapo uka vaꞌekue ojapopa aguã.Io J, Sacerdote kuery mbaꞌemo ojapo aguã re ijayvuague — Haꞌe gui levita regua sacerdote kuery Zadoque ramymino ikuai vaꞌe, xegui Israel kuery ojepeꞌapa teĩ haꞌe kuery ma xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe regua ojapopa ete vaꞌekue. Haꞌe rami rire haꞌe kuery onhemboja ꞌrã xere, xevy pe ombaꞌeapo aguã. Haꞌe kuery ma xerenonde ꞌrã ikuai mbaꞌemo kyrakue haꞌe tuguy omeꞌẽ aguã — heꞌi Senhor Nhanderuete. cn?J,Haꞌe rami teĩ xee amoĩ ꞌrã templo rarõarã, mbaꞌemo apoa re opena aguã guive. m!J, — Haꞌe rami vy sacerdote rami eꞌỹ haꞌe kuery nonhembojavei ꞌrã xere, neĩ novaẽi ꞌrã guive peteĩve ma voi mbaꞌemo xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojee ae meme ꞌrã ogueraa ojeguarupy anho ojapoague re oxĩmba aguã.Bl}J, Mbaꞌeta Israel kuery mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe reve haꞌe kuery voi ombojerovia avi vaꞌekue, haꞌe rami vy nhomonhepyxangaarã ikuai vaꞌekue mbaꞌemo vai ojapoa py. Haꞌe nunga rupi xepo aupi reve aura haꞌe kuery re oĩ aguã gueko vaiague re opaga aguã — heꞌi Senhor Nhanderuete. Xk)J, Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma haꞌeve nho ꞌrã xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo aguã. Haꞌe rami vy templo rokẽ rarõa rupi ꞌrã ikuai, opy rupi voi. Haꞌe kuery ojuka ꞌrã guive mymba oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã heta vaꞌe kuery rekovia. Heta vaꞌe kuery renonde ꞌrã ikuai mbaꞌemo ojapoa py.qj[J, Haꞌe rã levita kuery ma xegui ojepeꞌapa vaꞌekue Israel kuery haꞌeveꞌỹ rami ikuai vy taꞌangaa re ojeꞌoia rupi xegui mombyry ojepeꞌapa vaꞌe reve. Haꞌe rire levita kuery re ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã.jiMJ, — Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Amboae regua Israel kuery mbyte rupi ikuai vaꞌe neĩ peteĩ ma voi ndoikevei ꞌrã xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, opyꞌa py haꞌe ngoꞌo py opire omboi uka vaꞌeꞌỹ vy.rh]J,Pendevy mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe xevy omboaxa pyre regua ayvu aeja teĩ haꞌe vaꞌe rupi eꞌỹ pendekuai vaꞌekue. Haꞌe rami ꞌrãgue py amboae regua rive pemoĩ xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re opena vaꞌerã. ngUJ,Mbaꞌeta xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py peroike vaꞌekue amboae regua kuery, ngoꞌo py haꞌe opyꞌa py opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue. Haꞌe rami vy pemongyꞌapa rei xevygua oo, xevy pe mbojape, mbaꞌemo kyrakue haꞌe tuguy pemeꞌẽ teĩ. Opa marãgua ojeguarupy pejapo vy xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuai vaꞌekue..fUJ,Haꞌe gui ma aipoꞌre Israel kuery naxenheꞌẽ rendui vaꞌe pe: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Israel kuery, haꞌeve ma pendekuai ojeguarupy pejapoa rupi!QeJ,Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, eikuaa pota porã ke. Exa nderexa py, haꞌe endu ndeapyxa py Senhor pegua oo re xeayvu ramo, haꞌe vaꞌe regua lei haꞌe javi re guive. Eikuaa pota porã ke mavaꞌe pa templo py oike aguã haꞌevea re, haꞌe oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike aguã ndaꞌeveia re guive.edCJ,Haꞌe gui ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy oo rokẽ oĩ vaꞌe py ju ava vaꞌe xereraa. Haꞌe py ma amaꞌẽ rã Senhor rexakãa omonyẽmba raꞌe ixupegua opy rupi. Haꞌe ramo ajeroꞌa yvy re xerova amovaẽ peve.2c]J,Haꞌe rã huvixave ma haꞌe py oguapy ꞌrã Senhor renonde okaru aguã, huvixave ae vy. Okẽ regua oguy puku rupi ꞌrã oike haꞌe oẽ ju ꞌrã ovy — heꞌi. ubcJ,Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy: — Kovaꞌe okẽ ma onhemboty ae ꞌrã oiny, ndojepeꞌaai ꞌrãe. Avave rei ndoikeai ꞌrã haꞌe rupi, haꞌe rupi Senhor Israel kuery ruete oike rire. Haꞌe rami rire onhemboty ae ꞌrã oiny.a J, Oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo vaꞌerã kuery omoĩ jevyague Haꞌe gui ma oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rokẽ py ju ava vaꞌe xereraa kuaray oua katy, oka katy ojepeꞌa vaꞌe py. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe okẽ onhemboty raꞌe. `J+Haꞌe vaꞌe ára haꞌe nunga sacerdote kuery ojapopa ma vy oito araa guive altar áry mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã oapy reve, haꞌe gui Nhanderuete reve peteĩ rami ju ikuaia regua guive. Haꞌe ramo xee roguerovyꞌa ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete. y_kJ+Sete ára re ꞌrã peikyꞌaꞌo altar pejejavya pejaoꞌi uka vy. Haꞌe rami py pemboaxa ꞌrã xevy guarã.N^J+Haꞌe gui sete ára re ma koꞌẽ nhavõ reru ꞌrã peteĩ kavara ava pejejavya regua pemeꞌẽ vaꞌerã. Peru avi ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe.]}J+Senhor renonde py ae ꞌrã remeꞌẽ. Hiꞌáry ma sacerdote kuery juky omoĩ vy omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe oapy reve.|\qJ+Reikyꞌaꞌopa ma vy remeꞌẽ ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.G[J+Haꞌe gui mokoĩ araa py ma remeꞌẽ ꞌrã peteĩ kavara ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe jejavya regua. Haꞌe gui altar peikyꞌaꞌo ju ꞌrã vaka raꞌy py peikyꞌaꞌoague rami ae.#Z?J+Haꞌe gui jejavya regua vaka raꞌy omeꞌẽ mbyre ma oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui mombyryꞌi ꞌrã reraa peteĩ henda oo oĩ vaꞌe py oapya aguã.uYcJ+— Haꞌe gui ma huguy reru vy altar áry ꞌrã remoĩ irundy hakua ikuai vaꞌe re, ita ombojoꞌaa irundyve apy re, haꞌe gui hembe ojerea haꞌe javi rupi voi. Haꞌe rami ꞌrã reikyꞌaꞌo altar pejejavyague rejaoꞌi uka vy.X J+Sacerdote kuery levita regua Zadoque ramymino ikuai vaꞌe ma xea katy onhemboja ꞌrã xevy pe mbaꞌemo ojapo aguã. Haꞌe kuery pe remeꞌẽ ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe kuery ojejavyague regua omeꞌẽ vaꞌerã — heꞌi Senhor Nhanderuete. W5J+ Altar Nhanderuete pe omboaxaa aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, po rami Senhor Penderuete ijayvu: Po rami pejapo vaꞌerã altar pemboaxaa ára, hiꞌáry mbaꞌemo peapy reve pemeꞌẽ, haꞌe hiꞌáry rupi tuguy pemboayvi aguã.V-J+Ita ombojoꞌaa puku-a haꞌe ipya ma sete metros meme ꞌrã, ijapy irundyve oĩa rupi. Ijyvýry rupi hemberã oĩ vaꞌe ma peteĩ po pukukue. Altar yvýry rupi ojoꞌoague ma meio metro eteꞌi ꞌrã. Haꞌe gui kuaray oua katy ꞌrã oĩ pyrõa yvate katy oo vaꞌe. aU;J+Tata renda puku-a haꞌe ipya ma seis metros meme, jovaive rupi ijapy irundy vaꞌerã. T J+Tata rendarã oĩ vaꞌe ma mokoĩ metros yvatea vaꞌerã. Haꞌe gui tata renda áry ma omoĩ avi ꞌrã irundy hakua vaꞌe.^S5J+Haꞌe gui yvy guive iguy rupi ita ombojoꞌaa peve ma peteĩ metro. Haꞌe rã ipya ma meio metro. Ita kyrĩgueveꞌi ombojoꞌaa gui tuvixakueve ombojoꞌaa peve ma mokoĩ metros. Haꞌe rã ipya ma meio metro.#R?J+ — Po rami ma altar oaꞌãague, mbaꞌemo peaꞌãaty raxaꞌi py. Ijyvýry rupi guarã pejoꞌo ꞌrã meio metro ipy puku-a, haꞌe ipya ma meio metro vaꞌe avi ꞌrã. Haꞌe rã hembe haꞌe javi rupi ma peteĩ po ꞌrã yvatea. Haꞌe vaꞌe opyta ꞌrã altar yvýry rupi.Q7J+ Po rami ma templo regua lei. Yvyty templo oĩa áry haꞌe ijyvýry rupi ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe meme ꞌrã. Haꞌe rami ma lei templo regua. MPJ+ Haꞌe gui xapyꞌa rei haꞌe kuery gueko vaia haꞌe javi gui oxĩmba ri ramo haꞌe kuery pe eikuaa ukapa kovaꞌe oo mbaꞌexa pa oĩa, mamo pa mbaꞌemo ikuaia, oẽaty haꞌe oikeaty ikuai vaꞌe, mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi, haꞌe gui hexegua ayvu, aipota vaꞌe haꞌe lei oĩ vaꞌe haꞌe javi. Embopara ke haꞌe nunga haꞌe javi haꞌe kuery oexaa py, ayvu oĩ vaꞌe haꞌe lei aeja vaꞌekue re oikuaa pota vy ojapopa ete aguã.O J+ Altar mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ atyrã re ijayvuague — Haꞌe gui ndee ava raꞌy, Israel kuery pe exa uka ke kovaꞌe templo, gueko vaia gui oxĩmba aguã. Haꞌe kuery ju templo raꞌangaa aexa uka vaꞌekue oaꞌã vy toikuaa pota porã.DNJ+ Haꞌe gui aỹ ma haꞌe kuery tomombopa xea gui mombyry itavy reiague haꞌe nguvixa kuery reꞌõgue mboetea rupi ikuaiague. Haꞌe rami rã haꞌe kuery mbyte rupi aiko riae ꞌrã. ]M3J+Mbaꞌeta haꞌe kuery ngoorã ojapo vy ngokẽ ombojeꞌa vaꞌekue xevygua oo rokẽ re rive, ijyta voi ombojeꞌa vaꞌekue xero yta re, haꞌe kuery haꞌe xee aĩa mbyte peteĩ oo mbotya rive oĩ aguã. Haꞌe rami ojeguarupy anho ojapo okuapy vy xerery omongyꞌapa rei vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi xee amomba vaꞌekue xepoxya rupi.UL#J+— Ava raꞌy, kovaꞌe henda ma xerenda apenaaty oĩa, apyrõ ainyaty guive, Israel kuery mbyte rupi aiko riae aguã. Haꞌe gui ma Israel kuery nomongyꞌavei ꞌrã xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, neĩ huvixa kuery voi, mbaꞌeta itavy reia rupi neĩ ombojeroviaaty py nguvixa kuery reꞌõgue ojatya rupi veꞌỹ ꞌrã ikuai.K-J+Haꞌe ramo peteĩ ayvu aendu templo mbyte gui onhendu vaꞌe. Haꞌe ramo ava vaꞌe opuꞌã hoꞌamy xeyvýry, haꞌe Senhor aipoeꞌi xevy: J+J+Haꞌe gui Nheꞌẽ xereupi heravy opy jaꞌo mbyte pygua oĩ vaꞌe katy. Haꞌe ramo aexa rã Senhor rexakãa templo ropy rupi omonyẽmba. `I9J+Haꞌe gui ma Senhor rexakãa ma templo py oike kuaray oua katy okẽ oĩ vaꞌe rupi.MHJ+Aexa vaꞌe ma jypy rã Jerusalém tetã ombovaipa aguã ou jave aexa vaꞌekue ramigua, haꞌe Quebar yakã yvýry aexa vaꞌekue rami avi. Haꞌe rami vy ajeroꞌa, yvy re xerova amovaẽ peve.@GyJ+Haꞌe ramo amaꞌẽ rã kuaray oua katy gui tape ou vaꞌe rupi ou jekuaa Israel kuery ruete rexakãa. Ijayvua ma heta yy revovo rami, haꞌe rã hexakãa ma yvy rupi omoexakãmba.QF J+Haꞌe gui ma okẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe py ju ava vaꞌe xereraa.aE;J*Haꞌe rami py irundy henda katy rupi oaꞌãmba. Oka yvýry rupi kora oĩ vaꞌe ma quinhentos yvyra ipuku haꞌe ipya, ombojaꞌo aguã mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre, haꞌe omboaxa pyreꞌỹ. \D1J*Haꞌe gui kuaray oikea katy ju ojevy vy oaꞌã rã quinhentos yvyra pukukue avi.HC J*Kuaray ipuku-a katy rupi oaꞌã rã quinhentos yvyra pukukue.RBJ*Kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi ju oaꞌã rã quinhentos yvyra pukukue.MAJ*Kuaray oua katy rupi yvyra py oaꞌã rã quinhentos yvyra pukukue.@#J*Haꞌe gui ava vaꞌe templo oaꞌãmba ma rire kuaray oua katy okẽ oĩ vaꞌe rupi ju xerenoẽ. Haꞌe vy oka ju oaꞌã ijyvýry rupi.?J*Haꞌe vaꞌe py sacerdote kuery oike vy ma oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui noẽi ꞌrã oka katy oao ombaꞌeapoa py onhemondea oejapa eꞌỹ re, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. Amboae regua ao py onhemonde ma vy ꞌrã oẽ heta vaꞌe kuery ikuaia katy — heꞌi. >7J* Haꞌe gui ma ava vaꞌe aipoeꞌi xevy: — Kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy oka haꞌe aeꞌia py oĩ vaꞌe rexei opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi sacerdote kuery Senhor renonde ombaꞌeapo vaꞌe okaru ꞌrã okuapy, mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omoĩ porã aguã. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre, jejavya regua haꞌe mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ mbyre. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe henda ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.7=gJ* opy jaꞌoꞌi kuaray puku-a katy hokẽ ikuai vaꞌe rami ae avi, mbaꞌeta oguy puku kuaray oua katy oĩ vaꞌe apy rupi gui ꞌrã oikea haꞌe vaꞌe opy jaꞌoꞌi py. S<J* Oĩ avi peteĩ oguy puku. Opy jaꞌoꞌi kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe rami ae avi ojapoa, ipuku-a haꞌe ipya ma joo rami ae, oẽaty voi joo rami ae, opa mbaꞌe py joo rami ae. Oikeaty voi;}J* Haꞌe gui kuaray oua katy oka oĩ vaꞌe kora rupi ikuai avi opy jaꞌoꞌi, oo haꞌe aeꞌia py oĩ vaꞌe rexeiꞌi.v:eJ* Haꞌe vaꞌe opy jaꞌoꞌi ma iguyve rupi ꞌrã oikea oĩ, oka katy gui ꞌrã oike kuaray oua katy gui. &9EJ*Mbaꞌeta opy jaꞌoꞌi oka katy ikuai vaꞌe puku-a ma vinte e cinco metros ae. Haꞌe rã templo renonde rupi oka oĩ vaꞌe ma cinqüenta metros vaꞌe.+8OJ*Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe rexeiꞌi oĩ oka kora. Haꞌe vaꞌe ma oka yvýry rupi oĩ, opy jaꞌoꞌi rexeiꞌi, vinte e cinco metros ipuku vaꞌe.i7KJ*Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe opy jaꞌoꞌi ma mboapy henda rupi yvate. Ijytarã ma noĩ, opy jaꞌo mbyte pygua rami eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi ae yvatevea py oĩ vaꞌe ma mbyte haꞌe iguyve rupi oĩ vaꞌe gui ipoꞌiveꞌi.)6KJ*Opy jaꞌoꞌi yvatevea py ikuai vaꞌe ma ipoꞌiveꞌi vaꞌe, mbaꞌeta oguy puku oĩ vaꞌe ma opy katy oove iguyvea rupi haꞌe mbyte rupi oĩ vaꞌe gui.v5eJ*Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi ikuaia rupi oĩ peteĩ oguy puku cinco metros ipya vaꞌe opy rexeiꞌi, haꞌe cinqüenta metros ipuku, opy katy rupi oo vaꞌe. Opy jaꞌoꞌi rokẽ ikuai vaꞌe ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy meme ojepeꞌa.4)J*Haꞌe py ma opy jaꞌoꞌi ikuai mboapy henda rupi yvatea py, oka dez metros vaꞌe renonde rupi, haꞌe opy jaꞌo mbyte pygua pyrõa rexei. 3J*Haꞌe vaꞌe oo kuaray ijapuꞌaꞌia katy ojepeꞌa vaꞌe ma cinqüenta metros ipuku vaꞌe, haꞌe rã ipya ma vinte e cinco.2 'J*Haꞌe vaꞌe rire ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy oka oĩ vaꞌe py ju ava vaꞌe xereraa, opy jaꞌoꞌi kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuaia peve. Haꞌe vaꞌe opy jaꞌoꞌi ma oo haꞌe aeꞌia py oĩ vaꞌe rexei, kuaray ijapuꞌaꞌia katy oo ojepeꞌa vaꞌe rexei.B1}J)Haꞌe gui oguy puku jovaive rupi, templo ropy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe rupi haꞌe okẽ aoꞌia rupi ikuai janela, yvyra ipoꞌiꞌi vaꞌe haꞌe pindo raꞌangaa py ombojegua pyre. ?0wJ)Templo rokẽ re ma ojapoa avi anjo ipepo vaꞌe haꞌe pindo raꞌangaa, oo mbotya rupi ojapoague rami avi. Oĩ avi okẽ aoꞌiarã yvyra guigua, oguy puku oka katy oĩ vaꞌe re.k/OJ)Peteĩ-teĩ okẽrã ma mokoĩ yvyrape guigua ojapoa. Mokoĩve yvyrape ma ojerea oĩ vaꞌe meme.g.GJ)Haꞌe gui templo haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rokẽ re ma mokoĩ ojepeꞌaa oĩ. - J)Haꞌe rã altar ma yvyrape gui ojapo pyre. Yvatea ma mokoĩ metros raiꞌi, haꞌe rã ipuku-a ma peteĩꞌi. Ijapy, henda haꞌe imbotya ma yvyra guigua meme. Haꞌe vy ava vaꞌe aipoeꞌi xevy: — Kovaꞌe mesa ma Senhor renonde ꞌrã oĩ — heꞌi.u,cJ)Templo rokẽ ma ijapy irundy vaꞌe. Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rokẽ ma haꞌe rami ae avi ojapoa.k+OJ)Pyrõa guive okẽ áry peve ojapoa anjo haꞌe pindo raꞌangaa, templo mbotya haꞌe javi rupi._*7J)Peteĩ hova ava rova ramigua ma omaꞌẽ ꞌrã pindo raꞌangaa oyke katy, haꞌe ꞌrã amboae guary raꞌy rova ramigua ma pindo mboae katy ꞌrã omaꞌẽ. Haꞌe rami tema ojapoa oo mbotya haꞌe javi rupi.")=J)anjo ipepo vaꞌe haꞌe pindo raꞌangaa hiny. Pindo raꞌangaa nhavõ ma mokoĩ anjo raꞌangaa mbyte oĩ. Haꞌe rã anjo ma mokoĩ hova vaꞌe meme.(J)Okẽ áry rupi haꞌe templo jerea rupi ikuai mbaꞌemo raꞌangaa ojapo pyre, oo mbotya haꞌe javi rupi, opy katy haꞌe oka katy voi,O'J)Haꞌe vaꞌe mboapyve henda yvýry rupi ma janela ikuai, yvyra poꞌiꞌi reve. Opy haꞌe javi rupi ma oo mbotya ojaoꞌia yvyrape py, pyrõa guive janela ikuaia peve. Ikuai avi janela mbotyarã. &J)Haꞌe gui templo rovai oo haꞌe aeꞌia py oĩ vaꞌe oaꞌã rã cinqüenta metros avi ipuku, jovaive re oguy ikuai vaꞌe reve. Templo ropy rupi ete ma ojaoꞌipaa, henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe haꞌe opy jaꞌo mbyte pygua jerea haꞌe javi rupi voi.%J)Haꞌe gui kuaray puku-a katy rupi templo mbotya ma cinqüenta metros avi, oka puku-a rami avi, ijapy ikuai vaꞌe mbyte. $J) Haꞌe gui ma oaꞌã templo. Ipuku-a ma cinqüenta metros, oka haꞌe oo mbotya reve joo rami ipuku cinqüenta metros meme.j#MJ) Haꞌe gui oĩ avi peteĩ oo haꞌe aeꞌia py, kuaray oikea katy. Haꞌe vaꞌe ma trinta e cinco metros ipya vaꞌe. Oo mbotya po guaxua ma mokoĩ metros raxaꞌi ijerea rupi, haꞌe rã ipuku-a ma quarenta e cinco metros."7J) Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi oikea ma oka katy opyta mokoĩ, kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy. Opy ma mokoĩ metros raxaꞌi ijerea rupi. c!?J) opy jaꞌoꞌi mboae ikuaia peve ma dez metros vaꞌe ipya templo jerea haꞌe javi rupi.) KJ) Haꞌe rã opy jaꞌoꞌi ijerea rupi ikuai vaꞌe mbotya oka katygua po guaxua ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe gui templo ropy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe guive9kJ)Haꞌe gui templo yvýry rupi aexa pyrõa yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe yta rendarã opyta. Yvatea ma peteĩ yvyra pukukue mboapy metros vaꞌe.LJ)Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi yvateve ikuai vaꞌe ma ipyve ꞌrã ovy yvyĩve rupigua gui, templo mbotya jerea rupi ipoꞌiꞌive ovya rami. Haꞌe rami py templo ropy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma yvatevea rupi ipyve vaꞌe ꞌrã. Haꞌe gui opy rupi oĩ peteĩ tape pyrõ-pyrõaꞌi yvy guive yvatevea katy peve nhaẽ aguã.dAJ)Ijerea rupi opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma mboapy henda rupi yvate ikuai. Peteĩ-teĩ pyrõa re ma trinta ikuai. Templo mbotya jerea rupi oĩ opy jaꞌoꞌi pyrõa yta rendarã, templo mbotya rupi omoĩa eꞌỹ aguã.2]J)Haꞌe gui ma templo mbotya po guaxua oaꞌã rã mboapy metros. Haꞌe gui ijyke rupi opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma mokoĩ metros meme, templo jerea haꞌe javi rupi.5cJ)Ipuku-a oaꞌã avi rã dez metros, haꞌe gui ipya ma dez avi templo renonde rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: — Kovaꞌe ma henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe — heꞌi. 1J)Haꞌe gui oike ma vy templo rokẽ yta ju oaꞌã rã peteĩ metro ipo guaxua. Oikea yvatea ma mboapy metros, haꞌe rã ipya ma mboapy raxaꞌi.$AJ)Oikeaty pya ma cinco metros, haꞌe rã ijyke jovaive pya ma mokoĩ metros raxaꞌi meme. Oikea rupi oaꞌã avi rã vinte metros, haꞌe rã ipya ma dez. {J)Haꞌe gui ma templo ropy ju xereraa vy oaꞌã okẽ yta, mboapy metros ipya vaꞌe meme, ombojerovia aty pya rami ae.(IJ(1Haꞌe rã oguy puku-a ma dez metros, haꞌe rã ipya ma mboapy meme. Pyrõa oĩ vaꞌe rupi jaike. Okẽ yta ikuai vaꞌe yvýry ma oo yta ikuai jovaive re. EJ(0Haꞌe gui ma templo rupi oguy puku oĩ vaꞌe py ju xereraa vy oaꞌã ijyta ikuai vaꞌe. Jovaive re ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe rã okẽ pya ma mokoĩ metros raiꞌi jovaive re. J(/Haꞌe gui opy jaꞌo mbyte pygua oaꞌã rã ipuku-a haꞌe ipya ma cinqüenta metros meme. Haꞌe rã altar ma templo rexei oĩ. ucJ(.Haꞌe rã opy jaꞌoꞌi kuaray ijapuꞌaꞌia katy ojepeꞌa vaꞌe ma altar rarõa sacerdote kuery pegua. Haꞌe vaꞌe kuery ma Zadoque ramymino ikuai, Levi ramymino kuery regua Senhor renonde rupi ombaꞌeapo vaꞌerã — heꞌi. i~}|{zIyxxiwvhutsrrzrq1pPoo'mlnkjj8iGhJgnffRe(dcWbbbaa0`__]\\M[aZYYXrWNVVJTSSRR5QQXPOO#NMMULL*K>J7IH5FFC1BYA@??,>Q>=k<;i:: 98766C5B4122$106.---,+**B)((K'&%$#"!!Cuq/jmp;W - ) =$2y;kT Haꞌe rã peteĩ vaꞌe rei ndojeroꞌai haꞌe nomboetei vaꞌe ma omomboa ꞌrã tata rupa haku ratãvea py.:#T Haꞌe gui oreruvixave, po rami ndeayvu vaꞌekue: avakue haꞌe javive mimby guaxu oendu vy, mimby, ixã reta vaꞌe, mbaraka ixã irundy vaꞌe, mbaraka, gaita haꞌe opa marãgua mbaꞌepu ombopua rã oendu vy ojeroꞌapa reve taꞌangaa ouro guigua omboete aguã.`99T Haꞌe vy huvixave Nabucodonosor pe aipoeꞌi okuapy: — Oreruvixave, tereikove riae!Z8-THaꞌe rami jave amongue avakue caldeu regua ou vy ijayvu okuapy judeu kuery re.7THaꞌe rami rã haꞌe kuery haꞌe javi ma mimby guaxu, mimby, ixã reta vaꞌe, mbaraka ixã irundy vaꞌe, mbaraka, gaita haꞌe opa marãgua mbaꞌepu ombopua rã oendu vy ojeroꞌapa okuapy: heta vaꞌe kuery, amboae yvy regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe haꞌe javive. Haꞌe vy omboetepa okuapy taꞌangaa ouro guigua huvixave Nabucodonosor omopuꞌã uka vaꞌekue. 67THaꞌe rã peteĩ vaꞌe rei xapyꞌa rei ndojeroꞌai haꞌe nomboetei vaꞌe ma haꞌe ramove omomboa ꞌrã tata rupa haku ratãvea py — heꞌi.5!TMimby guaxu pendu vy, mimby, ixã reta vaꞌe, mbaraka ixã irundy vaꞌe, mbaraka, gaita haꞌe opa marãgua mbaꞌepu ombopua rã pendu vy ma pejeroꞌapa ꞌrã pekuapy yvy re, taꞌangaa ouro guigua huvixave Nabucodonosor omopuꞌã uka vaꞌekue pemboete aguã.R4THaꞌe gui ma huvixa ayvu mombeꞌua ijayvu atã vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery pe ma po rami huvixa ojapo uka, heta vaꞌe kuery, amboae yvy regua haꞌe ayvu mboae py pendeayvu vaꞌe haꞌe javi pe:+3OTHaꞌe ramo huvixa kuery ijatypa okuapy, tetã haꞌe estado re opena vaꞌe, nhomboayvu vaꞌety, peráta re opena vaꞌe, joe opena vaꞌe, nhomongeta vaꞌety, haꞌe openaa rupi hembiguai ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe kuery ijatypa okuapy huvixave Nabucodonosor taꞌangaa omopuꞌã uka vaꞌekue omboete ypy aguã. Haꞌe vy opuꞌãmba okuapy taꞌangaa Nabucodonosor omopuꞌã uka vaꞌekue renonde rupi. `29THaꞌe gui huvixave Nabucodonosor omboaty ukapa huvixa kuery mboae, tetã haꞌe estado re opena vaꞌe, nhomboayvu vaꞌety, peráta re opena vaꞌe, joe opena vaꞌe, nhomongeta vaꞌety, haꞌe openaa rupi guembiguai ikuai vaꞌe haꞌe javi, haꞌe kuery ou vy huvixave Nabucodonosor taꞌangaa omopuꞌã uka vaꞌekue omboete ypy aguã.1 yT Daniel irũ kuery tata gui oo jepeague Huvixave Nabucodonosor ojapo uka peteĩ taꞌangaa ouro guigua. Yvatea ma trinta metros, haꞌe rã ipya ma mboapy metros. Haꞌe vaꞌe ma Dura nhuũndy py omopuꞌã imoꞌamy, Babilônia katyꞌi.N0T1Daniel ojerure rã huvixave irũ kuery omoĩ avi Babilônia py mbaꞌemo ikuai vaꞌe re opena aguã: Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego hery vaꞌe. Haꞌe rã Daniel ma huvixave ro py ae oiko. {/oT0Haꞌe ramo huvixave omboyvate Daniel. Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ reta iporã ete vaꞌe, omoĩ guive Babilônia katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re opena aguã, Babilônia py imbaꞌekuaa vaꞌe kuery haꞌe javi ruvixarã guive omoĩ.x.iT/Huvixave aipoeꞌi Daniel pe: — Anhetẽ ete peẽ kuery ruete ma tuuete ikuai vaꞌe gui yvateve vaꞌe, huvixave ikuai vaꞌe ruvixa, oikuaa eꞌỹ pyre kuaa ukaa guive, mbaꞌeta aikuaa eꞌỹ vaꞌekue reikuaa uka xevy — heꞌi.=-sT.Haꞌe gui ma huvixave Nabucodonosor guenapyꞌã re oĩ Daniel renonde, ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe vy ijayvu tembiꞌu haꞌe heakuã porã vaꞌe ixupe oguerua aguã re.,T-Haꞌe rami vy yvyty gui ita omboia ramo eꞌỹ oi ouvy vaꞌe rexa vaꞌekue ma omboaꞌypa ꞌrã: ferro guigua, overa vaꞌe, yapo, prata haꞌe ouro guigua haꞌe javi. Haꞌe rami xeruvixa, ndevy pe Nhanderuete yvate ete vaꞌe oikuaa uka raꞌe rakaꞌeve rã oiko vaꞌerã. Povaꞌe ae rexa raꞌu vaꞌekue, haꞌe mbaꞌerã paa voi haꞌe rami ae, oguerovia pyrã meme — heꞌi. ^+5T,Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe huvixave kuery oĩ jave Nhanderuete yva pygua peteĩ omoĩ ꞌrã ipoꞌakapa vaꞌe omomba pyrã eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe poꞌakaa ma amboae regua pe ndoaxai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py omboaꞌypa haꞌe ombovaipa ꞌrã amboae kuery poꞌakaa haꞌe javi, haꞌe vy haꞌe ae oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve.G*T+Haꞌe gui ferro yapo re irũ vaꞌe rexaague rami haꞌe vaꞌe kuery voi amboae regua re omenda vy irũmba ꞌrã okuapy teĩ joe nonhembojai ꞌrã guive, ferro yapo re ndojeꞌaia rami.0)YT*Ipyxã ma ferro guigua haꞌe yapo guigua reve ikuaia rami avi haꞌe vaꞌe poꞌakaa voi amongue henda py imbaraete ꞌrã, haꞌe rã amboae rupi ma ikangy ꞌrã.0(YT)Haꞌe rami avi ipy haꞌe ipyxã rexa vaꞌekue ma amongue henda py yapo guigua, haꞌe rã amboae henda py ma ferro guigua ꞌrã oĩ, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe openaa ma ojaꞌo ꞌrã. Haꞌe rami teĩ hexe oĩ ꞌrã ferro rami oĩ atã aguã, ferro haꞌe yapo re irũ vaꞌe rexaague rami.x'iT(Haꞌe vaꞌe gui irundya ipoꞌaka vaꞌe ma ferro rami ete ꞌrã imbaraete, ferro nhomopẽmbaa haꞌe nhomboaꞌypaa rami ꞌrã joguereko. Ferro opa mbaꞌe omopẽmbaa rami haꞌe vaꞌe voi nhomopẽmba haꞌe nhomboaꞌypa ꞌrã.x&iT'Haꞌe gui ndee ndereikovei ma ramo nderekovia amboae ju ꞌrã ipoꞌaka ndegui iporiauve vaꞌerã. Haꞌe gui peteĩ ju ꞌrã opuꞌã mboapya ipoꞌaka aguã. Haꞌe vaꞌe ma overa vaꞌe guigua, yvy jave re ipoꞌaka avi vaꞌerã.@%yT&Ndepo py omboaxa guive avakue opa rupigua, mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe, haꞌe guyra oveve vaꞌe, haꞌe kuery haꞌe javi re ndepoꞌaka aguã. Ndee ae ma inhakã ouro guigua.;$oT%Xeruvixa, ndee ae ma huvixa ikuai vaꞌe ruvixave reĩ. Ndevy pe Nhanderuete yva pygua omeꞌẽ huvixa reĩ aguã. Haꞌe rami vy nembopoꞌaka, nemombaraete haꞌe nemboyvate.~#uT$— Haꞌe ramigua rima rexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe gui xeruvixa, mbaꞌerã paa voi romombeꞌu avi ꞌrã ndevy.X")T#Haꞌe rami vy taꞌangaa haꞌe javi ikuꞌipa vyvoi: ferro guigua, yapo, overa vaꞌe, prata haꞌe ouro guigua. Ikuꞌipa vy mbaꞌemo pirekue aty ramigua rive ojeapo rã yvytu oguerovevepa heravy. Oĩague py haꞌe nungakue jipovei. Haꞌe rã ita ava raꞌangaa ombovaipa vaꞌekue ma yvyty guaxu ojeapo vy yvy jave re omonyẽ. "!=T"Remaꞌẽ rã peteĩ ita oi ouvy oĩague gui, avave rei omboia ramo eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe ma ipy ferro haꞌe yapo guigua áry hoꞌa vy omonguꞌipa.M T!Hetyma ma ferro guigua. Haꞌe rã ipy ma ferro haꞌe yapo guigua.ykT Inhakã ma ouro guigua. Ipexo haꞌe ijyva ma prata guigua. Hye haꞌe hiꞌu rupi peve ma overa vaꞌe guigua.W'T— Haꞌe gui xeruvixa, ndee rexa rã peteĩ ava raꞌangaa tuvixa vaꞌe ojekuaa. Haꞌe vaꞌe ma tuvixa ete, overaa ndaꞌevei ete vaꞌe opuꞌã hoꞌamy nerenonde, jaexa rã nhanemongyje rei vaꞌe.dATHaꞌe gui ma xevy pe ju oikuaa uka, pavẽ hiꞌarandu vaꞌe gui xeꞌaranduve ramo eꞌỹ guive, haꞌe rã ndee xeruvixa pe amombeꞌu aguã mbaꞌerã paa, ndee reikuaa porãve aguã ndeke rupi repẽxa reiague. I TXeruvixa, nderupa rupi ndetui reve repẽxa rejupy vaꞌekue rakaꞌeve rã mbaꞌemo oiko vaꞌerã re. Haꞌe ramo ndajaikuaai vaꞌe kuaa ukaa ae oikuaa uka ndevy mbaꞌemo oiko vaꞌerã.)KTHaꞌe rami teĩ peteĩ oiko Nhanderuete yva re. Haꞌe vaꞌe ae ma oikuaa uka ꞌrã ndajaikuaai vaꞌe. Haꞌe rami vy xeruvixa Nabucodonosor, ndevy pe oikuaa uka opaa ára mbaꞌemo oiko vaꞌerã. Haꞌe gui ma nderupa py reke rejupya py ndeke rupi rexa raꞌu vaꞌekue ma po rami:oWTHaꞌe ramo huvixave renonde Daniel oĩa py ombovai: — Xeruvixa, oikuaa eꞌỹ pyre remombeꞌu uka teĩ avave rei nomombeꞌu kuaai ꞌrã ndevy, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery, hexa pyrã apoa, neĩ imbaꞌevyky vaꞌe kuery voi.*MTHaꞌe ramo huvixave ombovai vy Daniel Beltessazar hery mboae vaꞌe pe aipoeꞌi: — Ndee pa remombeꞌu ta aexa raꞌu vaꞌekue, haꞌe gui mbaꞌerã paa? ~uTHaꞌe rami rã Arioque ma huvixave renonde ogueroike pojava Daniel. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Peteĩ ava ajou Judá gui escravo-rã jaru vaꞌekue regua. Haꞌe vaꞌe ma omombeꞌu ꞌrã rexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa — heꞌi. PTHaꞌe gui ma Babilônia py imbaꞌekuaa vaꞌe kuery jukapaarã omoĩ mbyre Arioque vaꞌea py ju Daniel oo. Haꞌe py oike vy aipoeꞌi ixupe: — Ejuka eme imbaꞌekuaa vaꞌe kuery Babilônia pygua. Xereroike huvixave renonde, haꞌe ramo huvixave pe xee amombeꞌu ꞌrã oexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa — heꞌi. Z-TXeru kuery ruete, ndee ae roguerovyꞌa haꞌe romboete, mbaꞌeta xevy pe remeꞌẽ xeꞌarandurã haꞌe xembaraete aguã. Ange reikuaa uka kuri huvixave oexa raꞌu vaꞌekue xee rojerureague — heꞌi. 5cTHaꞌe rami vy oikuaa uka ꞌrã ndoikuaai pyre haꞌe onhomi mbyre voi. Haꞌe ma pytũa py mbaꞌemo oĩ vaꞌe voi oikuaa vaꞌe. Haꞌe gui hendy vaꞌe ma hexegua ae.  THaꞌe ae ma oguerova ꞌrã ára, hiꞌára py porã mbaꞌemo ojapoa aguã. Oipeꞌa ꞌrã huvixa kuery, haꞌe gui amboae ju ꞌrã omoĩ huvixarã. Omoꞌaranduve ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe, mbaꞌeta oendu kuaa vaꞌe pe oikuaa ukave ꞌrã mbaꞌemo.7THaꞌe vy aipoeꞌi: — Tove Nhanderuete rery re taꞌimaꞌenduꞌa porãa rakaꞌe rã peve, mbaꞌeta ixuguigua ae ou ꞌarandu haꞌe poꞌakaa.7THaꞌe ramo oikuaa eꞌỹ pyre Daniel pe oikuaa uka pyávy mbaꞌemo oexa ukaa py. Haꞌe ramo Nhanderuete yva pygua re Daniel imaꞌenduꞌa porã.`9THaꞌe kuery reve Nhanderuete yva pygua pe ojerure okuapy, omboaxy vy oikuaa eꞌỹ pyre oikuaa uka aguã re, Babilônia py imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ojukapaa py Daniel haꞌe irũ kuery ojukaa avi eꞌỹ aguã. jMTHaꞌe gui ma Daniel ngoo py oo vy oirũ kuery Hananias, Misael haꞌe Azarias pe ju omombeꞌu.)KTHaꞌe ramo huvixavea py Daniel oo vy ixupe ojerure oaꞌanga pukuveꞌi ju aguã re, huvixave pe omombeꞌu porã aguã oexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa. LTHaꞌe vy huvixave rembiguai Arioque pe Daniel aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu po rami ete huvixave ijayvu? — heꞌi. Haꞌe ramo Arioque ombovai vy Daniel pe omombeꞌu mbaꞌemo oiko vaꞌekue.K TBabilônia pygua imbaꞌekuaa vaꞌe kuery jukapaarã oo vaꞌe ma huvixave pegua xondaro ruvixa Arioque hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe reve ma Daniel oꞌarandua haꞌe oiko kuaa rupi jogueroayvu. 'T Haꞌe ramo ijayvuague imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ojukapaa aguã regua oikuaa pavẽ ramo Daniel haꞌe irũ kuery voi oekaa avi ojuka aguã. " =T Haꞌe rami rã huvixave ivai vy ipoxy vaipa. Haꞌe vy oayvu omondouka imbaꞌekuaa vaꞌe kuery Babilônia py ikuai vaꞌe haꞌe javi ojukapaa aguã.V %T Oreruvixave, ndeayvua ma haxy vai ete vaꞌe. Avave rei jipoi ndevy omombeꞌu kuaa vaꞌerã, tuuete kuery eꞌỹ vy. Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe kuery ma nhande kuery reve ndoikoi — heꞌi okuapy.  }T Haꞌe ramo huvixave renonde caldeu kuery ombovai vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami avi oreruvixave, yvy re jipoi ndee remombeꞌu uka vaꞌe omombeꞌu kuaa vaꞌerã. Mbaꞌeta huvixa yvatekueve haꞌe ipoꞌakapave vaꞌe teĩ ae ma, peteĩve ma voi povaꞌe ramigua nomombeꞌu ukaai ꞌrã guembiguai kuery imbaꞌekuaa vaꞌe pe, hexa pyrã apoa, neĩ caldeu kuery pe guive.^5T po rami: Aexa raꞌu vaꞌekue napemombeꞌui ri ramo peteĩgueꞌi pyve rombopagapa ꞌrã. Mbaꞌeta apu rupi pejogueroayvu raꞌe, xerenonde xembotavya rupi pendeayvu teĩ, pemboare xemboexaraixe vy. Ndaꞌevei. Pemombeꞌu na aexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe ramo mae ma aikuaa ꞌrã mbaꞌerã paa voi pemombeꞌu porã kuaa — heꞌi. THaꞌe gui ma huvixa ijayvu vy aipoeꞌi: — Xee aikuaa pemboare rivea teĩ, mbaꞌeta peikuaa xeayvuague oiko ete ꞌrãa,NTHaꞌe gui mokoĩguea ma ombovai vy — Oreruvixave, ore nerembiguai kuery pe jypy remombeꞌu ꞌrãgue rexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe ramo ma romombeꞌu ꞌrã mbaꞌerã paa — heꞌi okuapy. 5cTHaꞌe rã xapyꞌa rei aexa raꞌu vaꞌekue ranhe pemombeꞌu porã, haꞌe guive mbaꞌerã paa guive pemombeꞌu ri ramo mbaꞌemo porã ete ameꞌẽ ꞌrã pẽvy, romboete uka ꞌrã guive. Haꞌe nunga rupi pemombeꞌu xevy aexa raꞌu vaꞌekue, haꞌe gui mbaꞌerã paa guive — heꞌi. THuvixa ombovai vy aipoeꞌi caldeu kuery pe: — Peteĩ mbaꞌe ma xee po rami aikuaa: Jypy xevy pemombeꞌu ꞌrã aexa raꞌuague, haꞌe gui mbaꞌerã paa guive. Haꞌe nunga napemombeꞌu porãi ri ramo pendeayapaa ꞌrã, pendero voi ombovaipaa ꞌrã.|qTHaꞌe ramo huvixa pe caldeu kuery aipoeꞌi okuapy aramaico ayvu py: — Toikove huvixa rakaꞌe rã peve! Emombeꞌu ke haꞌvy rexa raꞌu vaꞌekue ore nerembiguai kuery pe. Haꞌe ramo romombeꞌu porãve ꞌrã ndevy — heꞌi okuapy. THuvixa aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee aexa raꞌu kuri peteĩ. Xenheꞌẽ py ndaꞌeveia aendu guive aikuaaxe vy teĩ. s_THaꞌe rami vy huvixave oenoĩ uka imbaꞌekuaa vaꞌe kuery, hexa pyrã apoa, imbaꞌevyky vaꞌe haꞌe caldeu kuery, huvixa oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌu porãve aguã. Haꞌe kuery oupa ma vy huvixave renonde ojexa uka okuapy.g IT Nabucodonosor oexa raꞌuague mbaꞌerã paa Daniel omombeꞌu porãveague Huvixave Nabucodonosor mokoĩ maꞌetỹ re ma oĩa py peteĩ mbaꞌe oexa raꞌu. Haꞌe vy onheꞌẽ py onhemondyi rei vy ndoke kuaavei.e ETHaꞌe gui Daniel ma haꞌe py ae oiko tema huvixave Ciro peteĩ maꞌetỹ re ma oĩ peve. m~ UTMbaꞌeta opa mbaꞌe py haꞌe kuery oikuaa haꞌe hiꞌarandu aguã re huvixave oporandu vy oikuaa haꞌe kuery dez-kue hiꞌaranduvea imbaꞌekuaa haꞌe mbaꞌemo oikuaa vaꞌe kuery openaa rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi gui.G}  THaꞌe kuery reve huvixave ijayvu vy oikuaa pavẽ gui Daniel, Hananias, Misael haꞌe Azarias hiꞌaranduve vaꞌea. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ma huvixave ro py ikuai mbaꞌemo ojapoa py. | THaꞌe gui ma huvixave ogueru ruka aguã ára oaꞌangaague ovaẽ ma ramo tembiguai kuery rerekoa oguerupa Nabucodonosor renonde.{ %THaꞌe vaꞌe irundy kunumigue pe ma Nhanderuete omeꞌẽ oiko kuaa aguã, mbaꞌemo ojapo kuaa aguã guive guekorã ombopara pyre haꞌe ꞌarandua haꞌe javi py. Haꞌe rã Daniel pe ma omoꞌaranduve, mbaꞌemo oexa uka pyre haꞌe oexa raꞌu pyre oikuaa aguã. cz ATHaꞌe rami rã tembiꞌu mbojya haꞌe kuery pe nomeꞌẽvei tembiꞌu iporã rei vaꞌe regua hoꞌu vaꞌerã neĩ vinho oyꞌu vaꞌerã vaꞌekue. Mbaꞌemo rogueꞌi anho omeꞌẽ haꞌe kuery pe hoꞌu aguã. y ;TDez ára opaa py ma haꞌe vaꞌe oexa rã haꞌe kuery rova iporãve kunumigue huvixave rembiꞌu hoꞌu vaꞌe kuery gui, imbaraetepave okuapy guive.=x wTHaꞌe rami rã ojou porã vy dez ára re oaꞌanga. Vw 'T Haꞌe gui mae ma reikuaa pota ꞌrã orerova re, kunumigue huvixave tembiꞌu hoꞌu vaꞌe regua hoꞌu vaꞌe rova re guive. Haꞌe gui rexa kuaa rami ꞌrã orerereko nerembiguai kuery rami — heꞌi.Nguuete ramigua rery rupi omboery oayvu py ae, Israel kuery ayvu py Nhanderuete rery rupi ꞌrãgue py. Tery Daniel ma “Nhanderuete xerepya” ꞌea rekovia omboery Beltessazar “Bel oeko repya” ꞌea nguuete ramigua Bel rery rupi. Haꞌe gui tery Hananias “ Senhor nhanemboaxy” ꞌea rekovia omboery Sadraque “Aku rembiguai” ꞌea nguuete ramigua Aku rery rupi. Haꞌe gui tery Misael “Nhanderuete rami oiko vaꞌe” ꞌea rekovia omboery Mesaque “Aku rami oiko vaꞌe” ꞌea nguuete ramigua Aku rery rupi ae. Haꞌe gui Azarias “ Senhor oipytyvõ vaꞌe” ꞌea rekovia ma omboery Abede-Nego “Nego pegua” ꞌea nguuete ramigua Nego rery rupi. _p 9THaꞌe kuery regua ma Daniel, Hananias, Misael haꞌe Azarias, Judá regua meme ikuai.Fo THaꞌe vaꞌe kunumingue pe ma koꞌẽ nhavõ huvixave omeꞌẽ uka ꞌrã tembiꞌu iporãve vaꞌe anho, huvixave hoꞌu vaꞌe regua ae. Omeꞌẽ uka avi vinho haꞌe oyꞌu vaꞌe regua, mboapy maꞌetỹ re haꞌe kuery ikuai aguã haꞌe nunga re, haꞌe vaꞌe ára opaa py huvixave ro py ombaꞌeapo aguã.bn ?Tkunumigue ivaikue reia peteĩ henda py ma voi oĩ eꞌỹ vaꞌe, hova porã rei vaꞌe, ꞌarandua haꞌe javi re omboꞌe pyre, mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe guive huvixave ro py ombaꞌeapo aguã, caldeu kuery reko haꞌe ijayvu re omboꞌe porãa ma ramo. Caldeu kuery ma Babilônia pygua ae. Babilônia rery mboae ma Sinar (versículo 2). m 'THaꞌe gui huvixa aipoeꞌi tembiguai kuery rerekoa Aspenaz pe, ogueru avi aguã amongue Israel kuery regua, huvixa raꞌy kuery, yvatekueve,l TIpo py Senhor omboaxa Judá pygua huvixa Jeoaquim, Nhanderuete pegua opy mbaꞌemo ryru ikuai vaꞌekue guive. Haꞌe ramo Sinar yvy re mbaꞌemo ryru ogueraapa nguuete pegua oo oĩ vaꞌe pyguarã. Haꞌe vy omoĩ porãmba nguuete pegua vaꞌe py. gk KTDaniel ayvu oĩa Daniel haꞌe irũ kuery oeko aꞌãa ague Mboapy maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Jeoaquim oĩ jave, Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalém tetã py. Haꞌe vy ojokopa tetã. jJ0#Tetã ojerea haꞌe javi vy ma nove quilômetros. Haꞌe vaꞌe ára guive tetã omboerya ꞌrã “Haꞌe py Senhor oĩ” ꞌea. i!J0"Haꞌe gui kuaray oikea katygua dois quilômetros raxaꞌi oo vaꞌe re ma mboapy okẽ ju ꞌrã ikuai, Gade, Aser haꞌe Naftali rokẽ.hJ0!Kuaray puku-a katygua dois quilômetros raxaꞌi oo vaꞌe re ma mboapy okẽ ju ꞌrã ikuai, Simeão, Issacar haꞌe Zebulom rokẽ.gJ0 Haꞌe gui kuaray oua katygua dois quilômetros raxaꞌi oo vaꞌe re ma mboapy okẽ ju ꞌrã ikuai, José, Benjamim haꞌe Dã rokẽ.f1J0mboapy okẽ ꞌrã ikuai: Rúben rokẽ, Judá haꞌe Levi rokẽ, mbaꞌeta tetã rokẽ ikuai vaꞌe ma Israel kuery rery rupi ꞌrã omboerya.4eaJ0 Tetã kora rokẽ re ijayvuague — Haꞌe gui tetã kora rokẽ ma po rami ꞌrã opyta: Kuaray ijapuꞌaꞌia katygua dois quilômetros raxaꞌi oo vaꞌe re ma(dIJ0Haꞌe rami ae ꞌrã itui yvy xortea pexaa rupi Israel regua kuery pe pembojaꞌo vaꞌerã, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami vy — heꞌi Senhor Nhanderuete. Jc J0Haꞌe vy Gade yvy apy ma kuaray puku-a katy rupi oo ꞌrã Tamar guive Meribá-Cades regua yy ituia peve, haꞌe Egito katyꞌi yakã oĩ vaꞌe pukukue rupi yeꞌẽ tuvixave vaꞌe peve ju.ibKJ0Haꞌe gui Zebulom yvy re ma Gade yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.laQJ0Haꞌe gui Issacar yvy re ma Zebulom yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.l`QJ0Haꞌe gui Simeão yvy re ma Issacar yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.m_SJ0Haꞌe gui Benjamim yvy re ma Simeão yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.R^J0 Peteĩ nhiruĩ regua kuery pegua yvy re ju ijayvuague — Haꞌe gui Israel regua kuery mboae pegua yvy ju peikuaa aguã, Benjamim kuery yvy ma kuaray oua katy guive oikea katy peve ꞌrã oo.0]YJ0Haꞌe rami vy Judá haꞌe Benjamim regua yvy mbyte oĩ vaꞌe ma huvixave peguarã ꞌrã opyta, mbyte py levita kuery pegua haꞌe tetã oĩ vaꞌe reveꞌỹ vy. #\?J0 Huvixave yvy re ijayvuague — Yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe tetã yvýry rupigua rembyrekue ma huvixave pe ꞌrã opyta. Huvixave pegua ma yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe doze quilômetros raxaꞌi ipya vaꞌe regua kuaray oua katy haꞌe oikea katy oo, Israel regua kuery yvy ooa rami avi. Haꞌe vaꞌe mbyte py ꞌrã oĩ yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe templo regua.[ J0Haꞌe vaꞌe yvy ma doze quilômetros raxaꞌi jova-jovaive re, yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe tetã yvýry rupigua reve. sZ_J0Tetã py ombaꞌeapo vaꞌe kuery ae ꞌrã omaꞌetỹ okuapy haꞌe py, Israel kuery haꞌe javi regua.Y7J0Haꞌe gui yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ojeꞌa vaꞌe rembyrekue ma cinco quilômetros peve ꞌrã oo kuaray oua katy haꞌe oikea katy, yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe apy peve. Haꞌe vaꞌe rupi mbaꞌemo aju oiko vaꞌe opyta ꞌrã tetã py ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã.X'J0Haꞌe rã tetã yvýry rupigua ma cento e vinte cinco metros ꞌrã oo kuaray ijapuꞌaꞌia katy, ipuku-a katy, oua katy haꞌe oikea katy.WJ0Po rami ꞌrã tuvixaa oĩ: dois quilômetros raxaꞌi ꞌrã oo kuaray ijapuꞌaꞌia katy, ipuku-a katy, oua katy haꞌe oikea katy.VJ0 Tetã oĩ aguã re ijayvuague — Haꞌe gui yvy rembyrekue dois quilômetros raxaꞌi ipya haꞌe doze raxaꞌi ipuku-a vaꞌe ma opyta ꞌrã tetã pygua kuery ikuai aguã, tetã yvýry rupi guarã. Haꞌe rã tetã ma mbyte py ꞌrã opyta./UWJ0Haꞌe kuery ma neĩ peteĩve henda py novendei ꞌrã, nomboekoviai, neĩ yvy porãa nomboaxai ꞌrã amboae kuery peguarã, Senhor pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. gTGJ0 Levita kuery yvyrã re ijayvuague — Haꞌe gui levita kuery yvy ma sacerdote kuery yvy re ojeꞌa ꞌrã. Ipuku-a ma doze quilômetros raxaꞌi, haꞌe rã ipya ma cinco. Haꞌe rami ꞌrãe ipuku-a haꞌe ipya.S#J0 Haꞌe vaꞌe yvy ma yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe mbyte py oĩ ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe, haꞌe ojeꞌa ꞌrã levita kuery yvy re. sR_J0 Haꞌe vaꞌe yvy opyta ꞌrã Zadoque ramymino kuery sacerdote-rã oikyꞌaꞌo pyre peguarã, mbaꞌeta haꞌe kuery ma ojapo ꞌrã vaꞌekue ojapo ete rakaꞌe, Israel kuery mboae opa marã rei ikuai teĩ, levita kuery eteve voi.0QYJ0 Haꞌe vaꞌe yvy sacerdote kuery pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe puku-a ma doze quilômetros raxaꞌi ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia haꞌe ipuku-a katy rupi, haꞌe rã ipya ma cinco quilômetros ꞌrã kuaray oikea haꞌe oua katy rupi. Mbyte py oĩ ꞌrã Senhor pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.sP_J0 Senhor peguarã yvy pembojaꞌo vaꞌerã puku-a ma doze quilômetros raxaꞌi, haꞌe rã ipya ma cinco.3O_J0Haꞌe gui Judá yvy re ma ojeꞌa ꞌrã yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pembojaꞌo vaꞌerã, kuaray oua katy guive oikea katy peve. Israel regua yvy rami avi ꞌrã doze quilômetros raxaꞌi ipya haꞌe ipuku-a, kuaray oua katy guive oikea katy peve. Mbyte py oĩ ꞌrã oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.iNKJ0Haꞌe gui Rúben yvy re ma Judá yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.jMMJ0Haꞌe gui Efraim yvy re ma Rúben yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.mLSJ0Haꞌe gui Manassés yvy re ma Efraim yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.nKUJ0Haꞌe gui Naftali yvy re ma Manassés yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.iJKJ0Haꞌe gui Aser yvy re ma Naftali yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.eICJ0Haꞌe gui Dã yvy re ma Aser yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.[H 1J0 Sete regua haꞌe sacerdote kuery yvyrã re ijayvuague — Po rami ma Israel regua rery oĩ. Dã regua yvy apy ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy guive oo ꞌrã Hetlom rupi Hamate yvy re nhavaẽa haꞌe Hazar-Enom peve, haꞌe gui Damasco yvy apy kuaray ijapuꞌaꞌia katygua rupi Hamate peve, kuaray oua katy guive oikea katy peve.mGSJ/Amboae regua kuery mamo rã ikuaia py ae ꞌrã pemeꞌẽ ijyvyrã — heꞌi Senhor Nhanderuete. %FCJ/Xortea pexaa rupi ꞌrã pemeꞌẽ peẽ kuery pe ae haꞌe amboae regua penembyte ikuai vaꞌe taꞌy vaꞌe kuery pe. Pendevy rã haꞌe kuery Israel kuery mbyte ikuai ꞌrã haꞌe pygua ae rami avi. Peẽ kuery reve avi ojopy ꞌrã oyvyrã Israel regua ikuai vaꞌe mbyte rupi.uEcJ/— Haꞌe rami py pembojaꞌopa ꞌrã yvy peẽ kuery peguarã, Israel regua ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ pe.D5J/Haꞌe rã yvy apy kuaray oikea katygua ma yeꞌẽ tuvixa vaꞌe guive Hamate tetã py nhavãea peve. Haꞌe rami ꞌrã kuaray oikea katygua oĩ. WC'J/Kuaray puku-a katy rupi ma Tamar guive ꞌrã oo Meribá-Cades regua yy peve, haꞌe yakã Egito katyꞌi oĩ vaꞌe guive yeꞌẽ tuvixa vaꞌe peve. Haꞌe rami ꞌrã yvy apy kuaray puku-a katygua oĩ.xBiJ/Haꞌe gui kuaray oua katy rupi ma Haurã haꞌe Damasco guive oo ꞌrã Gileade haꞌe Israel yvy mbyte rupi, Jordão yakã rupi ae. Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe guive yeꞌẽ kuaray oua katygua peve ꞌrã peaꞌã.lAQJ/Haꞌe rami py yeꞌẽ guive Hazar-Enom peve ꞌrã oo, Damasco tetã katyꞌi peve. Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katyve opyta ꞌrã Hamate yvy. Haꞌe rami ꞌrã opyta yvy apy kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo vaꞌe.9@kJ/Haꞌe gui ma Hamate rupi, Berota, Sibraim tetã (haꞌe vaꞌe ma Damasco haꞌe Hamate mbyte oĩ vaꞌe), Hazer-Haticom tetã Haurã yvy apy katyꞌi oĩ vaꞌe rupi voi oo.?+J/— Po rami ꞌrã oĩ pendeyvy apy. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo ꞌrã yakã guaxu guive Hetlom tetã via rupi Zedade py nhavãea peve.U>#J/Peteĩ-teĩ regua pe pembojaꞌo ꞌrã joo rami guarã. Mbaꞌeta xepo aupi reve aura ae ma karamboae peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã. Haꞌe rami rire pendevy pe ju kovaꞌe yvy omeꞌẽa ꞌrã. =J/ Israel yvy apy re ijayvuague Haꞌe gui po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Po rami ꞌrã yvy pembojaꞌo Israel kuery regua doze ikuai vaꞌe peguarã. José kuery ma mokoĩ henda py ꞌrã ojopy. José ma mokoĩ taꞌy rakaꞌe, Efraim haꞌe Manassés, haꞌe José pe omeꞌẽa taꞌy jypygua pegua . Haꞌe nunga rupi guyvy kuery gui ojopyve, mokoĩ henda py. (<IJ/ Yakã rembe jovaive rupi ma yvyra ikuai. Opa marãgua hiꞌa vaꞌe ikuai, jaꞌu vaꞌerã meme. Hogue naꞌixorĩ ꞌrã, ndaiꞌa eꞌỹi ꞌrã guive. Jaxy nhavõ ꞌrã hiꞌa, oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui yy oẽ rire. Hiꞌa ma jaꞌu vaꞌerã, haꞌe rã hogue ma moã meme. Y;+J/ Haꞌe rã yapo jaxuru reia rupi ma yy naꞌiporãi ꞌrã, jukyrã rive opyta.G:J/ Hembe rupi ma pira mboꞌaa kuery ikuai. En-Gedi guive En-Eglaim peve oĩ ꞌrã pira mboꞌaa omomboa aguã. Pira peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma yeꞌẽ tuvixa vaꞌe py rami heta ete.\91J/ Kovaꞌe yakã oxyry oinya rupi rei ma temimoingo kuery omyĩ vaꞌe heta ete ikuai, pira voi. Mamo rã rei yy ovaẽa py ma yeꞌẽ rupi teĩ yy porã ete ꞌrã opyta. Yakã oaxaa rupi ma opa marãgua ikuai.`89J/Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: — Kovaꞌe yy ma kuaray oua katy oẽ vy oxyry ꞌrã ovy yvy joja reia rupi, haꞌe gui Yeꞌẽ Manoa ꞌepy vaꞌe py ꞌrã ovaẽ. Haꞌe ramo yy haꞌe py voi iporã rei ju ꞌrã.`79J/Haꞌe py avaẽ ju ma vy yakã rembe rupi heta aexa yvyra, jovaive rupi ikuai vaꞌe.x6iJ/Haꞌe gui aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, rexa pa haꞌe nunga? — heꞌi vyve yakã rembe peve ju xereraa. [5/J/Haꞌe gui quinhentos metros ju oaꞌãa py ma yakã ete ma oxyry, aaxa aguã ndaꞌevei vaꞌe, mbaꞌeta yakã ma typy raxa jaꞌyta reve jaaxa aguã haꞌeve vaꞌe, avave rei oaxaa vaꞌerã nunga eꞌỹ.Z4-J/Haꞌe vy quinhentos metros ju oaꞌãvea py ma teĩgue ju xemboaxa yy rupi. Haꞌe ramo xerenapyꞌã peve yy ovaẽ. Haꞌe gui quinhentos metros ju oaꞌãa py ma yy rupi xemboaxa rã xekuꞌa peve ovaẽ.W3'J/Haꞌe gui ava vaꞌe ma kuaray oua katy ju oẽ ovy, opo py ixã mbaꞌemo aꞌãarã oguereko reve. Haꞌe vy quinhentos metros oaꞌãa py xemboaxa yy rupi. Haꞌe rã yy ovaẽ ouvy xepy nhuꞌã peve.R2J/Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy okẽ ojepeꞌa vaꞌe py ju xereraa, haꞌe vy oka katy xererojere heravy, kuaray oua katy okẽ oĩ vaꞌe peve. Aexa rã yy oxyry oiny oiporu kuaa regua rupi. d1 CJ/ Yy mbaꞌemo kyꞌaꞌoarã oxyry vaꞌe re ijayvuague Haꞌe vaꞌe rire ma teĩgue ju xereraa templo rokẽ py. Haꞌe py aexa templo rokẽ guy rupi yy oẽ oiny rã. Kuaray oua katy oxyry. Mbaꞌeta templo ma kuaray oua katy ae ojepeꞌa oiny. Haꞌe gui yy ma iguy oiporu kuaa regua gui oẽ ouvy, altar regua kuaray puku-a katy gui. 0J.Haꞌe ramo xevy pe aipoeꞌi: — Koropi ma templo re opena vaꞌe kuery ombojy ꞌrã heta vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌekue. }/sJ.Haꞌe gui oguy ikuai vaꞌe nhavõ rupi oĩ ikora, irundyve rupi. Kora yvyꞌiry haꞌe javi rupi ikuai tata rupa.6.eJ.Mbaꞌeta oguy apy ikuai vaꞌe re oguy kyrĩveꞌi vaꞌe ju oĩ, vinte metros ipuku-a haꞌe quinze ipya vaꞌe. Haꞌe vaꞌe oguy irundyve vaꞌe ma joo rami ae tuvixa.-7J.Haꞌe gui ma oka katy oguy oĩ vaꞌe py ju xereraa, irundy henda py oguy apy ikuai vaꞌe rupi. Haꞌe gui ijapy oĩ vaꞌe py oguy mboae aexa avi.],3J.Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: — Kovaꞌe henda py ma sacerdote kuery ombojy ꞌrã mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ mbyre, jejavya regua haꞌe mbaꞌemo aju guigua guive, oka katy amboae henda py heta vaꞌe kuery ikuaia py ogueraa eꞌỹ aguã, heta vaꞌe kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami rive opyta eꞌỹ aguã — heꞌi. +J.Haꞌe vaꞌe rire ava xereraa vaꞌe ma oikeaty yke katy okẽ oĩ vaꞌe rupi ju xereraa. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy xereraa sacerdote kuery pegua opy jaꞌoꞌi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Haꞌe vy ijapy kuaray oikea katy oĩ vaꞌe re oexa uka peteĩ henda.w*gJ.Huvixave ma neĩ ruxãꞌi ma voi ndogueraai ꞌrã guembiguai kuery pegua oĩ vaꞌe, ndoipeꞌai ꞌrã guive ijyvy gui. Oyvy gui ae ꞌrã omeꞌẽ guaꞌy kuery pe, xevygua kuery peteĩ-teĩ ijyvy gui ndoipeꞌaai aguã — heꞌi. V)%J.Haꞌe rã guembiguai kuery pe ri yvy omeꞌẽ ramo imbaꞌe opyta ꞌrã maꞌetỹ jubileu ꞌepy vaꞌe oiko peveꞌi. Haꞌe ramo huvixave pe ae ju ꞌrã opyta, mbaꞌeta taꞌy kuery mbaꞌerã ae.N(J.Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: — Amongue py huvixave peteĩ yvy oguereko vaꞌe omeꞌẽ ꞌrã guaꞌy kuery pe. Haꞌe ramo taꞌy kuery mbaꞌe ae ꞌrã opyta, rakaꞌe rã peve guarã.'J.Haꞌe rami ae koꞌẽ nhavõ jepi ꞌrã pereko katu vexaꞌi raꞌy, mbaꞌemo aju guigua haꞌe azeite, oapy reve omeꞌẽ mbyrã. ~}}|{Izz+yYxww~vv[u0t>rqpnnXm#lkkUjji*h5g!ffe$dcbaG_^t\~\[JZXX5VUTTT*SxRQBP)NMLKJmIHGFFiDCCXBx@?@>s=<;(:9d8 7+55222A11C/... -S,+*))'Y&q& $$7"l!I v+|E 6 ~%&IzN C TAmaꞌẽ vy aexa rã haꞌe vaꞌe hakua ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery rovai opuꞌã vy ipoꞌaka ete haꞌe kuery re, , ; 'BGTHaꞌe gui ma inhakã re dez hakua oĩ vaꞌekue reko aikuaaxe avi, amboae ju oẽ vaꞌekue guive, haꞌe vaꞌe renonde mboapy oitya vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe hakua re ma hexa oĩ, haꞌe ojuru py ojejou porã reia rupi ijayvu, haꞌe aexa rã jypy guare kuery gui imbaraeteve vaꞌe.ATHaꞌe gui mymba irundya vaꞌe reko ju aikuaa porãvexe. Haꞌe vaꞌe ma amboae kuery ramigua eꞌỹ, mbaꞌeta nhomongyje ete vaꞌe, haĩ ferro guigua vaꞌe, ipoapẽ overa vaꞌe guigua, nhomondoropa, nhomboaꞌypa haꞌe hembyrekue re opyrõmba vaꞌe.7@gTHaꞌe rami teĩ Yvate ete vaꞌe pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe ꞌrã omeꞌẽ ipoꞌaka aguã. Haꞌe rã haꞌe kuery ma ipoꞌaka riae ꞌrã rakaꞌe rã peve.b?=TMymba tuvixakue irundy aexa vaꞌekue ma irundy huvixaverã yvy gui oẽ ouvy vaꞌerã.k>OTHaꞌe gui ma haꞌeꞌi py ikuai vaꞌe regua peteĩ re anhemboja vy ixupe ajerure haꞌe nunga haꞌe javi omombeꞌu porãve aguã re. Haꞌe ramo po rami omombeꞌu xevy, haꞌe nunga mbaꞌerã paa omombeꞌu porãve vy.=}T— Haꞌe gui xee Daniel ma xepyꞌa py aendu xenheꞌẽ onhemondyi rã, xeke rupi aexa vaꞌekue ndaꞌevei rei ramo.z<mTOmbopoꞌaka haꞌe omboyvate ete huvixave oĩ aguã, ixupe heta ikuai aguã, amboae regua kuery haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe guive. Ipoꞌakaa ma opa vaꞌerã eꞌỹ, ndoaxai ꞌrãe, openaa nombovaipaai ꞌrã guive. , ; , ; ; , T;!T — Pyávy oexa ukaa vaꞌe re amaꞌẽ ajupy vy peteĩ ju aexa arai reve yva gui ou ramo, ava raꞌy rami ojekuaa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Jypyꞌi guive guare oĩa py oo ramo omonhemboja. Mateus 24.30 haꞌe 26.64 py oĩa rami oexa Jesus Cristo Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ipoꞌaka aguã ou ramo (Apocalipse 11.15, 14.14). 3:_T Haꞌe gui mymba kuery mboae gui ma oipeꞌaa ipoꞌakaague. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe omeꞌẽa avi ikuaive ranhe aguã, oaꞌangaague ára ovaẽ eꞌỹa ja. O9T Haꞌe ramo amaꞌẽve tema vy hakua oẽ vaꞌekue aendu onhemboyvate etea rupi ijayvu rã. Amaꞌẽ vy aexa mymba ojukaa rã. Haꞌe gui heꞌõgue ma ombovaipaa vy tata py omombo okaipa aguã.Z8-T Henonde gui ma tata oẽ ouvy yakã rami. Henonde ma heta ete ikuai ixupegua kuery, jaipapapa aguã rami eꞌỹ. Haꞌe gui ma nhomboayvu vaꞌerã kuery ju oguapypa. Oipeꞌaa avi kuaxia para ikuai vaꞌe. 7'T — Amaꞌẽve tema vy aexa tenda omoĩa rã huvixa kuery opena atyrã. Haꞌe vaꞌe áry ma Jypyꞌi guive guare ranhe oguapy oiny. Ijao ma yroꞌy rami xiĩ vaꞌe. Hiꞌa inhakã regua ma vexaꞌi rague rami ete. Henda ma tata rendy, iruéra ikuai vaꞌe voi hendy oiny. Apy ma ijayvu Nhanderuete renda oexa ukaague re. Karóxaꞌi tata rendy ramigua ojekuaa, iruéra vaꞌe (Ezequiel 1). 6T— Hakua ikuai vaꞌe re xee aikuaa pota vy aexa mbyte gui hakua kyrĩꞌi vaꞌe ju oẽ oiny rã. Haꞌe vaꞌe renonde gui ma mboapy hakua jypy guare omboia. Haꞌe vaꞌe hakua re ma oĩ hexa ava rexa ramigua, haꞌe rã ojuru py ma onhemboyvatea rupi ijayvu. z5mTHaꞌe vaꞌe rire amaꞌẽve tema pyávy aexa vaꞌe re. Haꞌe vy mymba irundya ju aexa ndaꞌevei ete vaꞌe, nhomondyiarã haꞌe imbaraete vaipa vaꞌe. Haĩ ma tuvixa vaꞌe, ferro guigua meme. Nhomondoropa, nhomboaꞌypa, haꞌe rã hembyrekue re ma opyrõmba ꞌrã. Mymba kuery mboae ojekuaa ma vaꞌekue rami eꞌỹ ojekuaa vaꞌe, dez hakua vaꞌe guive. _47THaꞌe vaꞌe rire amaꞌẽve tema. Haꞌe vy amboae ju aexa xivi pytã ramigua. Haꞌe vaꞌe kupe re ma irundy guyra pepo oĩ. Haꞌe vaꞌe mymba ma inhakã irundy vaꞌe. Ixupe omeꞌẽa joe ipoꞌaka aguã.3{TAmaꞌẽve tema. Haꞌe vy ma mokoĩa mymba ju aexa, kaguare-jagua ramigua. Haꞌe vaꞌe ma opy jovaive re opuꞌã ouvy. Ojuru py ma guaĩ re ogueru mboapy inharukãgue. Haꞌe rã ixupe aipoꞌea: “Epuꞌã ke, heꞌu porã xoꞌo”, ꞌea.{2oTJypygua ma guary rami ojekuaa, taguato pepo rami ipepo vaꞌe guive. Xee amaꞌẽ rã ipepo oguereko vaꞌekue omboipaa. Haꞌe vy yvy gui omopuꞌã imoꞌamy ipy mokoĩꞌi re, ava rami ae. Ixupe omeꞌẽa avi ava rami hiꞌarandu aguã.1THaꞌe gui yeꞌẽ gui oẽ jogueruvy irundy mymba tuvixa vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ. Apocalipse 13.1 py oĩa rami mymba yeꞌẽ gui ou vaꞌe oexa. Haꞌe gui amongue py “Yeꞌẽ” heꞌia py Nhanderuete rovai opuꞌã vaꞌe kuery re ijayvu vy . )0KTDaniel ijayvu vy aipoeꞌi: — Haꞌe gui pyávy xevy pe oexa ukaa rã aexa raꞌu irundy henda gui yvytu oipeju vaꞌe yeꞌẽ tuvixa vaꞌe omomyĩmba rã.i/ MT Irundy mymba Daniel oexa raꞌuague Peteĩ maꞌetỹ re ma Babilônia pygua huvixave Belsazar oĩ jave Daniel ngupa rupi itui vy oexa raꞌu peteĩ. Haꞌe rami vy oexa raꞌu vaꞌekue ombopara vyvoi, omombeꞌupa..THaꞌe rire Daniel ma huvixave Dario oĩa pukukue re oiko porã ae tema, haꞌe gui Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ jave voi. - THaꞌe ma joepy haꞌe jogueraa jepe ꞌrã. Yva haꞌe yvy re ojapo avi ꞌrã hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã”, heꞌi. ,TXee ma po rami ajapo uka: Apenaa haꞌe javi rupi avakue oryryipa reve tojererokyje Daniel ruete renonde. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tuuete anho ma oikove vaꞌe, rakaꞌe rã peve oiko vaꞌerã guive. Ipoꞌakaa ma nombovaipaai ꞌrã, openaa ma ndopai ꞌrã.R+THaꞌe ramo huvixave Dario ombopara heta regua kuery pe, amboae regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Toĩ peẽ kuery re pendekuai porã aguã!*3THaꞌe ramo huvixave ma teĩgue ju ijayvu vy ogueru ruka avakue Daniel re ijayvu rei vaꞌekue. Haꞌe ramo yvykua guary kuery ikuaia py omombo ukapa, taꞌy kuery haꞌe taꞌyxy kuery reve. Haꞌe gui yvy py ovaẽ eꞌỹ re guary kuery ojukapa, ikãgue omopẽmba guive. <)qTHaꞌe ramo huvixave ovyꞌa ete vy yvykua gui oguenoẽ uka. Haꞌe gui Daniel oguenoẽa ramo neĩ peteĩ henda py ma voi hexe ndojouai guary raĩgua, nguuete re ojerovia ramo.Y(+TXeruete ma ojea pygua anjo ombou vaꞌekue guary kuery juru omboty aguã xere ojapo vai eꞌỹ aguã, henonde ojejavy eꞌỹ vaꞌe aiko ramo. Ndee xeruvixa rovai voi xee ndajapo vai mbaꞌeve — heꞌi. O'THaꞌe ramo Daniel ombovai huvixave pe: — Xeruvixa, tereikove riae!m&STHaꞌe py ovaẽ vy Daniel pe ojapukai ndaꞌevei ete reve. Po rami huvixave ijayvu Daniel pe: — Daniel, Nhanderuete oikove vaꞌe rembiguai, nderuete renheꞌẽ rendu vaꞌe ndaꞌu ndereraa jepe ri raꞌe guary kuery gui? f%ETHaꞌe gui ma koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve huvixave ovy vy onha ovy yvykua guary ikuaia katy.$THaꞌe gui huvixave ngoo katy oo vy okaru eꞌỹ re oaxa pytũ, guenonde mbaꞌepu ndogueru rukai guive. Ndoke kuaavei ae. f#ETHaꞌe gui ma peteĩ ita oguerua vy omboty guary ikuaia rokẽ. Ombojaague py ma huvixave okuã regua py ae hery omoĩ, ixupegua yvatekueve voi haꞌe rami ae avi ojapo okuapy, Daniel oguenoẽa eꞌỹ aguã haꞌe gui.P"THaꞌe ramo mae ma huvixave ijayvu Daniel heru haꞌe omomboa aguã yvykua guary ikuaia py. Huvixa aipoeꞌi Daniel pe: — Tove nderuete renheꞌẽ rendu reikovy vaꞌe tandereraa jepe — heꞌi.!!THaꞌe ramo haꞌe vaꞌe avakue ma huvixavea py ojevy vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Haꞌe rami avi Oreruvixa, ndeayvuague ma Média haꞌe Pérsia pygua kuery pegua lei oguerova pyrã eꞌỹ ae. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei ae oaxa rive aguã — heꞌi okuapy. 5 cTHaꞌe nunga huvixave oendu vy onhemboaxy ete vy haꞌe ae onhembopyꞌa Daniel ogueraa jepe aguã re. Haꞌe vy kuaray oike peve onheaꞌã teĩ oikovy ogueraa jepexe vy.5T Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi huvixave pe: — Haꞌe gui Oreruvixave, Judá gui escravo-rã heru pyre Daniel ma nanemboetei, neĩ ayvu rembopara uka vaꞌekue guive ndojapoi. Haꞌe rami ꞌrãgue py ára nhavõ mboapykue kuerei ꞌrã ojerure oikovy — heꞌi okuapy. FT Haꞌe rami vy huvixavea py ju oo vy huvixave omomaꞌenduꞌa oayvu omombeꞌu uka vaꞌekue re. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Oreruvixa, nerembopara ukai ri tyꞌy haꞌe javive avakue nguuete vaꞌe pe rei eꞌỹ vy avakue pe ojerure ramo yvykua guary ikuaia py omomboa aguã, haꞌe rã ndevy pe anho? Huvixave ombovai: — Haꞌe vaꞌe ayvu ma anhetẽ, Média haꞌe Pérsia pygua kuery pegua lei oguerova pyrã eꞌỹ ae — heꞌi. ykT Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe avakue jogueraa vy oexa okuapy Daniel nguuete pe onhemboꞌe haꞌe ojerure oiny rã.T!T Haꞌe gui Daniel ma ombopara haꞌe guery omoĩ maa oendu vy ngoo py ranhe oike. Haꞌe rami vy opy jaꞌo yvate oĩ vaꞌe py oo, okẽꞌi Jerusalém katy ojepeꞌa vaꞌe oĩa py. Haꞌe py ma ára nhavõ mboapykue kuerei ꞌrã guenapyꞌã re oĩ. Haꞌe py ae onhemboꞌe oiny haꞌe oguerovyꞌa nguuete, jepiaty rami ae. `9T Haꞌe rami rã huvixave Dario ma haꞌe vaꞌe ayvu ombopara uka, guery omoĩ guive. c?THaꞌe gui aỹ ma ndee oreruvixave, embopara uka ke ndeayvu, nderery emoĩ guive avave rei oguerova eꞌỹ aguã, mbaꞌeta Média haꞌe Pérsia pygua kuery pegua lei ma oguerova pyrã eꞌỹ ae — heꞌi okuapy.>uTRepenaa py huvixa orekuai vaꞌe haꞌe javi, tetã haꞌe estado re ropena vaꞌe, huvixa mboae haꞌe ronhomongeta vaꞌety kuery rojerure ndee oreruvixa remombeꞌu uka aguã peteĩ ayvu, po ramigua rejapo uka aguã: Avakue haꞌe javive ma trinta ára peve ojerure eꞌỹ aguã nguuete vaꞌe pe rei, neĩ avakue vaꞌe pe rei, haꞌe rã ndevy pe anho. Haꞌe rami eꞌỹ rã ndee oreruvixa remombo ꞌrã yvykua guary ikuaia py.(ITHaꞌe ramo huvixa yvatekueve haꞌe huvixa mboae kuery ma huvixavea py jogueraa. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Oreruvixa Dario, tereikove rakaꞌe rã peve.FTHaꞌe gui ma haꞌe vaꞌe avakue joupe-upe aipoeꞌi okuapy: — Mbaꞌeve py ndajajoui ꞌrã Daniel re nhandeayvu aguã, nguuete guigua lei rupi oikoa py eꞌỹ vy — heꞌi okuapy. s_THaꞌe ramo huvixa yvatekueve haꞌe huvixa mboae kuery ma Daniel openaa re oikuaa pota okuapy hexe ijayvu reixe vy. Haꞌe rami teĩ hexe ndojoui haꞌeveꞌỹa rami oikoa. Daniel ojeroviapy ramo hexe ndojoui ojavya, neĩ ojejavya.q[THaꞌe rã Daniel ma huvixa yvatekueve haꞌe huvixa kuery mboae gui hiꞌaranduve, mbaꞌeta hexe nheꞌẽ oĩ vaꞌe ma imoꞌarandu porã etea. Haꞌe nunga rupi huvixave onhembopyꞌa openaa haꞌe javi re ombopoꞌaka aguã. LTHaꞌe vaꞌe kuery áry mboapy ju omoĩ huvixa yvatekueverã. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma Daniel. Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa kuery mboae re opena, huvixave pegua nomeꞌẽa eꞌỹi aguã.H T Yvykua guary ikuaia py Daniel omomboa ague Haꞌe gui huvixave Dario ma oipotaa rami omoĩ rakaꞌe cento e vinte huvixarã, haꞌe kuery opena aguã huvixave openaa haꞌe javi rupi.ucTHaꞌe rire openaague re Média pygua huvixa Dario ju ipoꞌaka, sessenta e dois maꞌetỹ oguereko reve. FTHaꞌe vaꞌe pyavyve ojukaa caldeu regua huvixave Belsazar.U#THaꞌe rami rã Belsazar ijayvu Daniel omonhemondea aguã púrpura py, haꞌe ijajuꞌy re mboꞌy ouro guigua omoĩa aguã, haꞌe gui omombeꞌua aguã haꞌe openaa re ipoꞌakaa py mboapya oĩa rami.{THaꞌe rã “ |yhwh{Peres}” heꞌia py ma ndepoꞌakaa ombojaꞌoa ma, haꞌe Média haꞌe Pérsia pygua kuery pe ju omboaxa maa, reikuaa aguã — heꞌi. Ayvu |yhwh{mene, mene, tequel} haꞌe |yhwh{parsim} heꞌia ma “Oipapa, oipapa, opeja haꞌe ombojaꞌo” ꞌea. Haꞌe gui Média haꞌe Pérsia pygua kuery ma Babilônia pygua kuery rovaigua ikuai rakaꞌe. gGT“ |yhwh{Tequel}” heꞌia py ma mbaꞌemo opejaa py ndepeja vy ojoua oataa, reikuaa aguã. THaꞌe rã mbaꞌerã paa ma po rami: “ |yhwh{Mene}” heꞌia py ma ndepoꞌakaa Nhanderuete oipapa vy omomba maa, reikuaa aguã.f ETPovaꞌe ma ipara oiny vaꞌe: |yhwh{Mene}, |yhwh{mene}, |yhwh{tequel} haꞌe |yhwh{parsim}.E T— Haꞌe rami rire ixugui ae ou ipo kovaꞌe mboparaarã. 1THaꞌe rami ꞌrãgue py repuꞌã rakaꞌe Senhor yva pygua rovai. Haꞌe rami vy hoo gui nerenonde mbaꞌemo ryru oguerua ramo haꞌe vaꞌe py ndee haꞌe huvixa kuery ndereve ikuai vaꞌe peyꞌu pekuapy vinho, penderaꞌyxy haꞌe penderaꞌyxy jevy kuery reve. Haꞌe rami avi remboete tuuete ramigua kuery prata guigua, ouro, overa vaꞌe, ferro, yvyra haꞌe ita guigua rive, haꞌe nunga omaꞌẽ eꞌỹ vaꞌe, noendui vaꞌe, neĩ mbaꞌeve ndoikuaai vaꞌe teĩ. Nhanderuete po py reikovea oĩ vaꞌeri neremboetei.  {THaꞌe gui ndee Belsazar ma taꞌy reiko vy haꞌe nunga haꞌe javi reikuaapa teĩ ndepyꞌa py nerenhemoꞌyvyĩꞌi. TOmoxẽa rakaꞌe avakue mbyte gui. Ikuraxõ ma ojapoa mymba kuraxõ rami, haꞌe omboekoaa mburika kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe reve. Vaka pe rami omeꞌẽa nhuũ hoꞌu aguã, omoakỹ guive yxapy yva guigua py, oikuaa peve Nhanderuete yvate ete vaꞌe avakue poꞌakaa haꞌe javi re ipoꞌaka vaꞌea, haꞌe ombopoꞌakaxe vaꞌe rei ombopoꞌaka ꞌrã avakue re opena vaꞌerã.\1THaꞌe rami avi opyꞌa py onhemboyvate ete, onheꞌẽ py guive ndoikuaa potavei haꞌe ojejou porãve rive. Haꞌe rami rã oipeꞌaa rakaꞌe huvixave oĩa gui, ixupe oaxapa guive mbaꞌemo oguerovyꞌaague.STIpoꞌaka aguã omeꞌẽ rire ma henonde heta regua, amboae yvy regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe kuery oryryi reve ojererokyjepa okuapy. Mbaꞌeta ojukaxe vaꞌe rei ojuka rakaꞌe, haꞌe rã omoingovexe vaꞌe ma omoingove. Omboyvate omboyvatexe vaꞌe, haꞌe rã omoꞌyvyĩꞌixe vaꞌe ma omoꞌyvyĩꞌi rakaꞌe.0YTXeruvixa, neꞌexa! Nderu rãgueꞌi Nabucodonosor pe Nhanderuete yvate ete vaꞌe omeꞌẽ vaꞌekue huvixave oĩ aguã, ipoꞌaka, iporã haꞌe yvate aguã guive.  THaꞌe rami rã Daniel ombovai vy aipoeꞌi huvixave renonde: — Mbaꞌemo remeꞌẽ aguã ndeayvuague ma ndereve ae topyta, eꞌỹ vy emeꞌẽ amboae pe. Haꞌe rami avi ndevy pe xee aroayvu ꞌrã ipara vaꞌe, mbaꞌerã paa amombeꞌu ꞌrã guive.3THaꞌe rã ndere imaꞌenduꞌaa rã xee aendu remombeꞌu kuaa vaꞌea mbaꞌerã paa, haꞌe mbaꞌemo haxyve vaꞌe teĩ remombeꞌu porãve vaꞌea. Aỹ ma, xapyꞌa rei kovaꞌe ipara vaꞌe reroayvu vy mbaꞌerã paa xevy remombeꞌu ramo nemonhemondea ꞌrã púrpura py, rereko ꞌrã mboꞌy ouro guigua ndeajuꞌy re, haꞌe xee rire mboapya ꞌrã reĩ apenaa re ndepoꞌakaa py — heꞌi. TAngeꞌi xerenonde ogueroikea imbaꞌekuaa vaꞌe haꞌe hexa pyrã apoa kuery, kovaꞌe ipara vaꞌe haꞌe kuery ogueroayvu vy xevy pe omombeꞌu aguã mbaꞌerã paa. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma kovaꞌe ayvu mbaꞌerã paa nomombeꞌu kuaai./THaꞌe gui xee aendu omombeꞌua rã ndere Nhanderuete Nheꞌẽ oĩa, mbaꞌemo reikuaa aguã, neꞌarandu haꞌe nembaꞌekuaa ete aguã guive.H T Haꞌe ramo huvixave renonde omoingea Daniel. Huvixa ijayvu vy aipoeꞌi Daniel pe: — Ndee pa Daniel, Judá pygua escravo-rã xeru rãgueꞌi huvixave oĩ jave Judá gui ndereru vaꞌekue?xiT Mbaꞌeta Daniel re nheꞌẽ oĩ vaꞌe ma omoꞌarandu porã ꞌrã mbaꞌemo oikuaa aguã, oexa raꞌu pyre omombeꞌu aguã, haꞌe oikuaa eꞌỹ pyre haxyve vaꞌe teĩ oikuaa uka aguã. Haꞌe vaꞌe reryrã nderu rãgueꞌi omoĩ vaꞌekue ma Beltessazar. Haꞌe nunga rupi enoĩ uka Daniel. Haꞌe ramo ndevy pe omombeꞌu ꞌrã mbaꞌerã paa — heꞌi. 6~eT Mbaꞌeta repenaa re ma oiko peteĩ ava. Hexe ma oĩ Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Nheꞌẽ. Nderu oĩ jave py ma roikuaa hexe oĩa mbaꞌemo oikuaa aguã, haꞌe hiꞌarandu haꞌe imbaꞌekuaa nguuete ꞌarandua rupi. Haꞌe nunga rupi nderu rãgueꞌi huvixave Nabucodonosor oĩ jave omoĩa imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ruvixarã, hexa pyrã apoa kuery, caldeu haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery haꞌe javi ruvixarã guive.[}/T Haꞌe gui ma huvixave haꞌe hexeve ikuai vaꞌe re mbaꞌemo oiko rã ixy oendu vy oike avi okaruaty py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, tereikove riae! Ndepyꞌa eta rei eme, nderova mboae rei eme guive.| T Haꞌe ramo huvixave Belsazar onhemondyi ete vy hova mboaepa vaipa. Hexeve huvixa kuery ikuai vaꞌe voi onhemondyipa okuapy. {-THaꞌe ramo huvixave pegua imbaꞌekuaa vaꞌe kuery oike vaꞌekue ndogueroayvu kuaai, neĩ mbaꞌerã paa nomombeꞌu kuaai guive huvixave pe.`z9THaꞌe gui huvixave ojapukai reve ijayvu oguerupaa aguã hexa pyrã apoa kuery, caldeu haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery. Oguerua rã huvixave aipoeꞌi Babilônia pygua imbaꞌekuaa vaꞌe kuery pe: — Peteĩ vaꞌe rei kovaꞌe ipara ogueroayvu haꞌe mbaꞌerã paa xevy omombeꞌu porã vaꞌe ma amonhemonde ꞌrã púrpura py, haꞌe ijajuꞌy reguarã oguerua ꞌrã mboꞌy ouro guigua. Haꞌe gui xee reve mboapya ꞌrã oĩ apenaa re ipoꞌakaa py — heꞌi. ~yuTHaꞌe ramo huvixave ndaekorãvei vy onhemondyi rova vyvoi. Ijaxiꞌy okuꞌea, henapyꞌã voi onhembotapa rei joe.*xMTHaꞌe ramove peteĩ ojekuaa ava po. Haꞌe vaꞌe ma huvixave ro mbotya xiĩa re ombopara oiny tataendy rexei. Haꞌe rã huvixa oexa oiny ipo ombopara vaꞌe.wyTVinho oyꞌu reve omboete okuapy nguuete kuery ouro guigua, prata, overa vaꞌe, ferro, yvyra haꞌe ita guigua rive. lvQTHaꞌe ramo oguerua mbaꞌemo ryru ouro guigua Nhanderuete pegua oo Jerusalém py oĩague gui ogueru pyre. Haꞌe vaꞌe py ma huvixave haꞌe hexeve huvixa ikuai vaꞌe oyꞌu okuapy, taꞌyxy haꞌe taꞌyxy jevy kuery reve.Xu)TBelsazar vinho oyꞌuxea rupi oyꞌu tema oiny vy imaꞌenduꞌa mbaꞌemo ryru ouro haꞌe prata guigua Jerusalém py templo oĩague gui tuu Nabucodonosor ogueru vaꞌekue re. Haꞌe vaꞌe ma ogueru ruka huvixave haꞌe hexeve huvixa kuery ikuai vaꞌe haꞌe vaꞌe py oyꞌu okuapy aguã, taꞌyxy haꞌe taꞌyxy jevy kuery reve.#t AT Oo mbotya re ipara vaꞌe ojekuaa ague Haꞌe gui huvixave Belsazar ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe mil huvixa kuery pe. Haꞌe vy mil vaꞌe oexaa py oyꞌu oiny vinho. Belsazar ma Nabucodonosor ramymino rakaꞌe. Daniel tujaꞌi ma jave oĩ Babilônia pygua huvixave. sT%Haꞌe gui aỹ ma xee Nabucodonosor arovyꞌa haꞌe ambojerovia Huvixave yva pygua. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌe ma anhetẽ meme, oikoa voi haꞌevea rami meme. Omoꞌyvyĩꞌi kuaa avi ꞌrã onhemboyvate vaꞌekue”, heꞌi. :rmT$Haꞌe gui xeꞌarandua ou jevy ramove ou avi huvixa rami apena ju aguã, apenaague haꞌe javi re. Xeyvatea haꞌe xeporãa voi ou xere pavẽ oikuaa aguã rami. Xevygua nhomongetaaty kuery haꞌe huvixa kuery xea py oupa ju okuapy. Haꞌe rami py xemoĩa ju huvixave aĩ aguã. Haꞌe vy xeyvateve ete.qT#Ixupe rã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi ma mbaꞌeverã ndovarei. Haꞌe oipotaa rami ae ꞌrã opena oxondaro kuery yva re ikuai vaꞌe re, yvy regua kuery re guive. Avave rei jipoi hexe opo omoĩ vaꞌerã, neĩ ixupe ‘Mbaꞌe tu rejapo?’ heꞌi vaꞌerã.1p[T"“Haꞌe vaꞌe ára opaa py ma xee Nabucodonosor yva re amaꞌẽ ramo oĩ ju xeꞌarandua. Haꞌe vy Yvate ete vaꞌe re xemaꞌenduꞌa porã, arovyꞌa guive rakaꞌe rã peve oikove vaꞌerã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe openaa ma opa vaꞌerã eꞌỹ, ipoꞌakaa ma rakaꞌe rã peve guarã.o!T!Haꞌe ramove ojeupity xee Nabucodonosor regua ayvu. Haꞌe rami vy xemoxẽa avakue ikuaia gui. Haꞌe ramo vaka rami haꞌu aikovy nhuũ. Xerete ma yxapy yva guigua py inhakỹ. Xeꞌa ma taguato rague rami ipuku, haꞌe rã xepoapẽ ma guyra poapẽ rami opyta. znmT Haꞌe rami vy nemoxẽa ꞌrã avakue ikuaia gui, haꞌe mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe reve ju ꞌrã reiko. Ndere omoĩa ꞌrã vaka rami nhuũ reꞌu aguã. Haꞌe nunga ma sete maꞌetỹ re oiko ꞌrã ndere, reikuaa peve avakue ipoꞌaka vaꞌe gui Yvate ete vaꞌe ipoꞌakapave vaꞌea, mbaꞌeta ombopoꞌakaxe vaꞌe pe rei ombopoꞌaka ꞌrã’, heꞌi.2m]THaꞌe rami xee huvixave xeayvu teri reve yva gui oguejy peteĩ ayvu aipoeꞌi vaꞌe: ‘Huvixave Nabucodonosor, ndevy aipoꞌea: Ndegui oaxa ma ndepoꞌaka reinyague.-lSTxeayvu vy aipoaꞌe: ‘Kovaꞌe Babilônia tetã tuvixa vaꞌe eꞌỹ teve xerekoarã ajapo vaꞌekue, xepoꞌakaa haꞌe xeyvate etea aexa uka aguã?’ heꞌi.Xk)TDoze jaxy opaa py xee huvixave xero Babilônia tetã py oĩ vaꞌe py aĩ javeWj'T“Haꞌe gui ma haꞌe nunga haꞌe javi oiko xee huvixave Nabucodonosor re.}isTHaꞌe nunga rupi xeruvixa, ejapyxaka ke xeayvu re, haꞌe teko porã rupi vy ejepeꞌa rejejavya haꞌe ndereko vaia gui, iporiaukueꞌi remboaxya rupi ju reiko aguã. Haꞌe rami ri reiko vy reiko porã pukuve ꞌrã’, heꞌi Daniel xevy. .hUTHaꞌe gui “Hapytakue peja ꞌrã hapo reve”, heꞌia ma haꞌekue rami ae nembopoꞌaka ju aguã re ijayvu vy, Yva pygua ipoꞌakapave vaꞌea reikuaa ma rire.g-TMbaꞌeta nemoxẽa ꞌrã avakue ikuaia gui. Haꞌe ramo mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe mbyte ju ꞌrã nderekoa. Ndevygua ma nhuũ vaka hoꞌua rami reꞌu reiny aguã. Neakỹ ꞌrã yxapy yva guigua py. Haꞌe nunga ma sete maꞌetỹ re oiko ꞌrã ndere, avakue ipoꞌaka vaꞌe gui Yvate ete vaꞌe ipoꞌakapave vaꞌea reikuaa peve, mbaꞌeta ombopoꞌakaxe vaꞌe rei ombopoꞌaka ꞌrã.fTXeruvixa, po rami ma mbaꞌerã paa, povaꞌe ma Yvate ete vaꞌe oikuaa uka vaꞌekue. Haꞌe nunga ma ndere ae ꞌrã ou, xeruvixa.>euTHaꞌe gui ndee xeruvixa rexa avi mbaꞌemo rarõa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe yva gui oguejy ouvy rã. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: “Peakeꞌo ke yvyra, pembovaipa ete. Haꞌe rã hapytakue ma yvy re topyta hapo reve, nhuũndy mbyte oĩa py ae topyta ferro haꞌe overa vaꞌe guigua corrente py pejokua reve. Yxapy yva guigua tomoakỹ, haꞌe tokaru oikovy mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe okarua rami, sete maꞌetỹ oaxa peve”, heꞌi.9dkTHaꞌe vaꞌe yvyra ma ndee ae, xeruvixa. Mbaꞌeta ndeyvateve reovy, nembaraete guive. Ndeporiau eꞌỹa ma yva re peve ojekuaave ovy, ndepoꞌakapaa yvy apy re peve oendua.9ckTHogue porã, hiꞌa reta guive pavẽ hoꞌu vaꞌerã vaꞌe re. Iguy py ma mymba nhuũndy rupigua ojou kuarayꞌã, haꞌe hakã re ma guyra oveve vaꞌe onhemboaity okuapy.rb]THaꞌe gui yvyra rexa vaꞌekue ma yvateve haꞌe imbaraeteve ovy yva re peve, yvy jave gui oexaa guive.qa[T“Haꞌe ramo Daniel Beltessazar hery avi vaꞌe onhemondyi rei reve opyta are ranhe, opẽxa haꞌe ipyꞌa eta reia py. Haꞌe rami rã xee huvixave teĩgue ju xeayvu vy aipoaꞌe ixupe: ‘Beltessazar, ndepyꞌa eta rei eme aexa raꞌuague gui, neĩ mbaꞌerã paa re voi’, haꞌe. “Haꞌe ramo Beltessazar ombovai vy aipoeꞌi: ‘Xeruvixa, rexa raꞌuague ma ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery re oiko vaꞌe rire, mbaꞌerã paa voi oiko vaꞌe rire nderovaigua kuery re anho.\`1THaꞌe nunga ma xee huvixave Nabucodonosor aexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe gui ndee Beltessazar, emombeꞌu ke mbaꞌerã paa, mbaꞌeta imbaꞌekuaa vaꞌe kuery apenaa rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi nomombeꞌu kuaai. Haꞌe rã ndee ma remombeꞌu kuaa ꞌrã, mbaꞌeta ndere oĩ Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Nheꞌẽ’, haꞌe. m_STHaꞌe rami ae mbaꞌemo rarõa kuery ijayvuague, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery oayvu omondouka vaꞌekue, haꞌe ramo okuave vaꞌe haꞌe javi oikuaa aguã avakue ipoꞌaka vaꞌe gui Yvate ete vaꞌe ipoꞌakapave vaꞌea. Haꞌe rami vy ombopoꞌakaxe vaꞌe rei ꞌrã ombopoꞌaka, avakue regua yvyĩꞌigueve teĩ omoĩ ꞌrã pavẽ re opena aguã.o^WTAmboae rami taꞌikuraxõ, avakue regua kuraxõ oĩ veꞌỹ aguã rami. Haꞌe rami ꞌrãgue py ixupe tomeꞌẽa kuraxõ mymba regua. Haꞌe nunga toĩ hexe sete maꞌetỹ oaxa peve”, heꞌi. Apy ma huvixave ojee ae ijayvu vy “Yvyra” heꞌi. Mbaꞌeta Nhanderuete oipeꞌa ranhe huvixa oĩague gui, Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌea oikuaa peve. y]kTHaꞌe rã hapytakue ma yvy re topyta hapo reve. Pejokua ke ferro haꞌe overa vaꞌe guigua corrente py, nhuũndy mbyte oĩa py ae. Yxapy yva guigua tomoakỹ, haꞌe mymba ikuai vaꞌe rami tokaru oikovy jai rogue yvy re ikuai vaꞌe re.L\TIjayvu atã ete vy aipoeꞌi: “Peakeꞌo ke yvyra, hakã pejayapa guive. Pemboipa hogue, hiꞌa voi pemombopa. Pemondyipa mymba iguy gui, haꞌe rã hakã gui ma pemondyi imondovy guyra kuery.[#T Xerupa rupi xetui vy aexa raꞌu vaꞌe py ma peteĩ ju aexa mbaꞌemo rarõa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oguejy ouvy yva gui.lZQT Hogue ma iporã, hiꞌa reta guive. Hexe oĩ opa marãgua rembiꞌurã. Hiꞌyvypy rupi ma mymba nhuũndy rupigua ojou kuarayꞌã. Hakã re ma guyra oveve vaꞌe onhemboaity okuapy. Hexe ma temimoingo kuery haꞌe javi okaru.pYYT Haꞌe vaꞌe yvyra ma yvateve haꞌe imbaraeteve ovy, yva re ovaẽ peve. Yvy apy rupi gui voi oexaa.XT Xerupa rupi xetui vy xeke rupi aexa vaꞌekue ma po rami: Xee amaꞌẽ vy peteĩ aexa yvy mbyte yvyra hiꞌaĩ vaꞌe, yvate ete vaꞌe.WT ‘Beltessazar, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ruvixa, xee ma aikuaa ndere oĩa Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Nheꞌẽ. Haꞌe nunga rupi oikuaa eꞌỹ pyre teĩ ndevy pe ndaxyi ꞌrã. Po rami ma xeke rupi aexa raꞌu vaꞌekue. Emombeꞌu ke mbaꞌerã paa.pVYTOpaa py ma ou Daniel. Haꞌe vaꞌe ma Beltessazar hery vaꞌe xeruete rery rupi ae. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe re ma oĩ Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Nheꞌẽ. Haꞌe ramo ixupe aexa raꞌu vaꞌekue amombeꞌu vy aipoaꞌe:oUWTHaꞌe ramo oike okuapy imbaꞌekuaa vaꞌe kuery, hexa pyrã apoa, caldeu haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery haꞌe javi. Haꞌe kuery pe amombeꞌu aexa raꞌu vaꞌekue, vaꞌeri haꞌe kuery ma nomombeꞌu kuaai mbaꞌerã paa. T9THaꞌe rami vy aenoĩ ukapa imbaꞌekuaa vaꞌe Babilônia py ikuai vaꞌe haꞌe javi, xevy pe omombeꞌu aguã aexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa. STHaꞌe gui ma peteĩ aexa raꞌu vaꞌe xemondyi. Xerupa rupi xetui jave apẽxaa haꞌe xeke rupi aexa vaꞌe xembopyꞌa eta rei.pRYT“Haꞌe gui xee Nabucodonosor ma xero py aiko porã vaꞌekue, xevygua opy avyꞌa aikovy vaꞌekue.PQTMbaꞌeta ixuguigua hexa pyrã haꞌe oexa uka vaꞌe ma tuvixa ete. Nhomondyipaarã omoingo vaꞌe py oexa uka ipoꞌakaa. Ipoꞌakaa ma opa vaꞌerã eꞌỹ, openaa voi rakaꞌe rã peve guarã. PyTPeẽ kuery pe xee amombeꞌuxe hexa pyrã haꞌe iporã ete vaꞌe Nhanderuete yvate ete vaꞌe xere ojapo vaꞌekue.0O [T Huvixa Nabucodonosor naꞌinhakã porãvei ranhe oikovyague re ijayvua Haꞌe gui huvixave Nabucodonosor oayvu omondouka yvy regua kuery haꞌe javive pe, amboae regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Toĩ pendekuai porã ete aguã!gNGTHaꞌe rami vy Babilônia yvy re huvixave omoingo porã Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego. KMTHaꞌe nunga rupi xee ma po rami ajapo uka: Xapyꞌa rei heta vaꞌe kuery regua, amboae regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe ma Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ruete re ijayvu vai ramo ojayapaa ꞌrã, hoo ombovaipaa ꞌrã guive. Mbaꞌeta tuuete mboae jipoi kovaꞌe rami nhandereraa jepe vaꞌerã — heꞌi.tLaTHaꞌe rami rã Nabucodonosor ijayvu vy aipoeꞌi: — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ruete re, mbaꞌeta ojeupegua anjo ombou vy ogueraa jepe guembiguai kuery. Haꞌe kuery ma hexe ojerovia vy huvixave ayvu rupi eꞌỹ ikuai. Amboae ramigua tuuete re ojerovia haꞌe omboete ꞌrãgue py omboaxa guete, nguuete pe anho ikuai vy.eKCTHaꞌe ramo ikuaia py onoꞌõmba okuapy huvixa mboae kuery, tetã haꞌe estado re opena vaꞌe, haꞌe huvixave pegua nhomongeta vaꞌety kuery. Haꞌe kuery oexa okuapy rã mboapy avakue re mbaꞌeve py tata ndojapo vai raꞌe, hiꞌa inhakã áry ndoverei, oao oguereko vaꞌe amboae rami ndopytai, neĩ tata pixe noĩ raꞌe haꞌe kuery re. CJTNabucodonosor onhembojave ovy tata rupa py hendy oiny vaꞌe rokẽ katyveꞌi. Haꞌe vy ojapukai vy aipoeꞌi: — Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego, tuuete yvateve vaꞌe rembiguai kuery, peẽ ke upe gui, peju! — heꞌi. Haꞌe ramo Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ma tata mbyte gui oẽmba jogueruvy.mISTHaꞌe gui ijayvuve ju vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexa tu haꞌvy irundy avakue aexa ojokua pyre eꞌỹ tata mbyte rupi oguata okuapy rã, mbaꞌeve py ikuai axy eꞌỹ re. Irundya ma tuuete kuery raꞌy rami ojekuaa — heꞌi. &HETHaꞌe gui ma huvixave Nabucodonosor omaꞌẽ vy onhemondyi, haꞌe opuꞌã pojava ovy vy aipoeꞌi ojeupegua nhomongeta vaꞌety kuery pe: — Mboapy avakue eꞌỹ ri tyꞌy ojokua pyre tata py nhamombo vaꞌekue? Ombovai okuapy huvixave pe: — Anhetẽ ma oreruvixa — heꞌi. {GoTHaꞌe rã mboapy avakue Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ma ojokuapaa ague reve meme hoꞌapa tata mbyte py. F7THuvixave ojapo uka vyvoi, haꞌe tata kua py hendy guaxu oiny ramo hendy vuku vaꞌe ojukapa avakue Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego momboa kuery.yEkTHaꞌe ramo haꞌe kuery ijao puku, kamixa, xapeo haꞌe ijao mboae reve-reve ojokuapa vy omombo tata mbyte py.D7Tijayvu oxondaro kuery imbaraeteve vaꞌe pe ojokuapa aguã Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego, haꞌe gui tata rupa haku ratãvea py omombopa aguã.5CcTHaꞌe ramo Nabucodonosor ipoxy vaipa vy Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego pe hova vaikuepa. Haꞌe rami vy tata rupa py omoendy jepiaty áryve sete-kue omoendy ukave vyMBTHaꞌe rami eꞌỹ teĩ oreruvixave, eikuaa pota ke povaꞌe re: Ore ma nderuete kuery pe ndoroikoi ꞌrã, noromboetei ꞌrã guive taꞌangaa ouro guigua remopuꞌã uka vaꞌekue — heꞌi. mASTMbaꞌeta oreruete ixupe roikoa vaꞌe ma tata rupa gui orereraa jepe kuaa vaꞌe, ndepo gui guive.(@ITHaꞌe ramo Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ombovai huvixave pe: — Oreruvixa Nabucodonosor, haꞌe nunga py ma ore kuery rombovai eꞌỹ teĩ haꞌeve.?+THaꞌe gui aỹ ma pendu pota ꞌrãgue mimby guaxu, mimby, ixã reta vaꞌe, mbaraka ixã irundy vaꞌe, mbaraka, gaita haꞌe opa marãgua mbaꞌepu ombopua rã, pejeroꞌa vy taꞌangaa ajapo uka vaꞌekue pemboete aguã. Mbaꞌeta napemboetei ramo haꞌe ramoveꞌi penemomboa ꞌrã tata rupa haku ratãvea py. Haꞌe vaꞌe rire mavaꞌe tuuete ꞌrã tu pendereraa jepe xepo gui? — heꞌi. c>?THaꞌe ramo Nabucodonosor aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego, anhetẽ teve peẽ ndapejeroviai xeruete kuery re, neĩ napemboetei guive taꞌangaa ouro guigua amopuꞌã uka vaꞌekue?)=KT Haꞌe rami Nabucodonosor oendu vy ivai haꞌe ipoxy vaipa. Haꞌe rami vy oenoĩ uka Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego. Haꞌe rã huvixave renonde oguerua.~<uT Haꞌe gui apy ikuai amongue avakue judeu regua Babilônia katyꞌi rupi ikuai vaꞌe re opena vaꞌerã remoĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego. Oreruvixave, haꞌe vaꞌe avakue ma nanemboetei. Mbaꞌeta ndojeroviai nderuete kuery rereko vaꞌe re, nomboetei guive taꞌangaa ouro guigua remopuꞌã uka vaꞌekue — heꞌi okuapy. _@~;}H{zy}xwwKv6ut-srzqpp.onll9kjii8hh'gfedcbaaF_^]\\BZZ*YYWVUTTRQPONMM8LwJGED4BBAA@??>4==<#;?:f99e877]6}5432J10"/4-,+>*)l(y'&%${#"x!p < nhPZkyE y  q  j3v<_>HuT Haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ ma aipoeꞌi yy áry ava hiꞌaĩ vaꞌe ajukue perirĩꞌi py onhemonde vaꞌe aexa vaꞌekue pe: “Ava ajukue perirĩꞌi py onhemonde vaꞌe” heꞌia vaꞌe ma Daniel oexa ma voi vaꞌekue . — Rakaꞌe tu ojeupity ꞌrã haꞌe vaꞌe nhomondyipaarã? — heꞌi. G#T Haꞌe ramo xee Daniel amaꞌẽ vy mokoĩ ju aexa hiꞌaĩ vaꞌe. Peteĩ ma yakã kyvõgua re, haꞌe rã amboae ma hovaigua re hiꞌaĩ.5FcT Haꞌe gui ndee Daniel, emoĩ porã haꞌe vaꞌe ayvu, emboja guive kuaxia mbojaa py, opaa ára py guarã. Heta oikuaa pota ꞌrã, haꞌe oikuaave ꞌrã ojeꞌoivy — heꞌi. Apocalipse 10.4 py oĩa rami avi profeta kuery pe nomombeꞌu ukapaai ayvu oendu vaꞌekue, ára novaẽi teri ramo. 8EiT ꞌArandua rupi ikuai vaꞌekue ma hexakã ꞌrã yva re ikuai vaꞌe rami. Teko porã katy jogueraa reta vaꞌekue ma jaxy-tata rami ꞌrã hexakã riae, rakaꞌe rã peve. `D9T Yvy re onhono porã mbyre heta ꞌrã onhemboete ju okeague gui. Amongue oo ꞌrã tekove marã eꞌỹ oupity aguã katy, haꞌe rã amboae kuery ma oxĩmba haꞌe rakaꞌe rã peve ikuai axy aguã katy ꞌrã oo.#C AT Opaa ára py guarã re ijayvuague — Haꞌe vaꞌe jave ma anjo yvateve vaꞌe Miguel opuꞌã avi ꞌrã, neretarã kuery repya vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ára ma ikuai axy ete aguã. Haꞌe ramigua oiko vaꞌeꞌỹ teri, haꞌe kuery vaꞌe regua ikuai ypya ára guive haꞌe vaꞌe ára peve. Haꞌe rami teĩ haꞌe jave py neretarã kuery ogueraa jepe ꞌrã, kuaxia re hery oĩ vaꞌe haꞌe javive.OBT -Haꞌe rami vy yeꞌẽ paꞌũ py oupi ꞌrã ngoorã tuvixa ete vaꞌe, yvyty porã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rovai. Haꞌe rami teĩ ovaẽ ꞌrã imombaarã, haꞌe ndoikoi ꞌrã heraa jepearã. QAT ,Haꞌe rami teĩ kuaray oua katy haꞌe ijapuꞌaꞌia katy gui mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu vy onhemondyi ꞌrã. Haꞌe vy oove ju ꞌrã ipoxy reve, mbaꞌemo ombovaipa haꞌe ojuka reta aguã.%@CT +Oipeꞌapa ꞌrã ouro haꞌe prata guigua, hepykueve Egito yvy re ikuai vaꞌe guive. Líbia haꞌe Etiópia pygua kuery voi ojeꞌoi ꞌrã hembiguairã.Y?+T *Heta yvy áry oupi ꞌrã opo. Egito yvy re ikuai vaꞌe voi ndoo jepei ꞌrã.>1T )Yvy porãa re voi ovaẽ avi vy heta ꞌrã oity. Haꞌe rã ipoꞌakaa gui amongue oo jepe ꞌrã, Edom, Moabe haꞌe Amom pygua yvatekueve anho.b==T (— Haꞌe gui opa aguã ára ovaẽ ramo hexe opuꞌã ꞌrã huvixa kuaray puku-a katygua. Huvixa kuaray ijapuꞌaꞌia katygua voi opuꞌã ꞌrã hexe karóxa haꞌe kavaju árygua kuery reve, haꞌe mbovy eꞌỹ kanoã guaxu py ikuai vaꞌe reve. Heta yvy re haꞌe kuery ovaẽ vy omonyẽmba ꞌrã, haꞌe gui amboae katy ju ꞌrã oo. < T 'Haꞌe gui amboae regua ruete pe onhepytyvõ uka vy opuꞌã ꞌrã oo ikorapa vaꞌe re. Haꞌe gui amongue omovaẽ porã ramo omboete uka ete ꞌrã. Haꞌe vy omoĩ ꞌrã mbovy eꞌỹ re ipoꞌaka aguã, haꞌe kuery pe ombojaꞌo ꞌrã guive yvy. ; T &Tuuete ramigua ikuai vaꞌe omboete ꞌrãgue py omboete ꞌrã imbaraete vaꞌe ruete ramigua anho, haꞌe nunga tuuete ma tuu kuery ndoikuaai vaꞌekue ri. Ouro py ꞌrã ombojerovia, prata py, ita hepyve vaꞌe haꞌe mbaꞌemo iporãve vaꞌe py guive.*:MT %Haꞌe vaꞌe ma nomboetei ꞌrã nguu kuery ruete, neĩ kunhague ojou porãve vaꞌe, neĩ tuuete ramigua vaꞌe rei guive, pavẽ áry onhemboyvate vaꞌe vy.L9T $— Haꞌe gui huvixa ma haꞌe ae oipotaa rami ꞌrã oiko. Haꞌe vy opuꞌã vy onhemboyvateve ꞌrã tuuete ramigua ikuai vaꞌe haꞌe javi áry. Tuuete ikuai vaꞌe gui Nhanderuete yvateve vaꞌe rovai eteve voi ꞌrã ijayvu ndaꞌevei etea rupi. Haꞌe rami teĩ mbaꞌemo ojapo kuaapa ranhe ꞌrã, ixupe ipoxya aguã ojeupity peve. Mbaꞌeta hexe ijayvuague oiko ꞌrãe. Nhanderuete re ijayvu vaia re Apocalipse 13.6 py voi ijayvu avi. >8uT #Mbaꞌeta hiꞌarandu vaꞌe regua hoꞌa ꞌrã oeko aꞌãa aguã, oikyꞌaꞌoa haꞌe omoxiĩa aguã opa rã guarã, mbaꞌeta oaꞌangaague ára py haꞌe nunga oiko ꞌrãe. 7/T "Haꞌe kuery vaꞌe regua hoꞌa ramo ma xapyꞌaꞌi oipytyvõa ꞌrã. Haꞌe rã haꞌe kuery re heta onhemoirũ ꞌrã anhetẽ rupi eꞌỹ.m6ST !Haꞌe kuery vaꞌe regua hiꞌarandu vaꞌe ma omboꞌe ꞌrã heta vaꞌe kuery. Haꞌe rami teĩ ojukaa ꞌrã kyxe haꞌe tata py, escravo-rã ogueraa rupi, haꞌe ogueraa rive-rivea rupi. Are peve ꞌrã haꞌe nunga oiko.j5MT Ombotavy ꞌrã Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ojepeꞌa vaꞌe kuery, ijayvu porãꞌia rupi rive. Haꞌe rã Nguuete oikuaa vaꞌe kuery ma imbaraete vy ojapo ꞌrã okuapy mbaꞌemo.\41T Ixupegua imbaraetekueve oo vy omongyꞌa rei ꞌrã oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, oo yvate vaꞌe guive. Haꞌe vy koꞌẽ nhavõ omeꞌẽ mbyrã vaꞌekue oipeꞌa vy omoĩ ꞌrã ojeguarupy nhomokanhyarã. Apy haꞌe Daniel 9.27 py “Ojeguarupy nhomokanhya” heꞌia ma Jesus omombeꞌu porãve Mateus 24.15 haꞌe Marcos 13.14 py. 3T Mbaꞌeta hovai heta ꞌrã ou Quitim gui kanoã guaxu py. Haꞌe ramo ndaꞌipyꞌa guaxuvei ꞌrã. Haꞌe rami vy ojevy vy ipoxy ꞌrã Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe pe. Haꞌe ae oipotaa rami ꞌrã oiko. Ojevy ma ramo Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui amongue ojepeꞌa ramo oguerovyꞌa ꞌrã.=2sT — Haꞌe gui oaꞌangaague ára ovaẽ ramo oo ju ꞌrã kuaray puku-a katygua yvy re opuꞌã aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe jave ma jypy guare rami eꞌỹ ꞌrã oiko.Q1T Haꞌe ramo ava heko vai ete vaꞌe ojevy ꞌrã oyvy katy. Oguerekopa vy ovyꞌa reve ꞌrã ou. Haꞌe gui onhembopyꞌa ꞌrã omomba aguã Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe, haꞌe vy ojapoxea rami rei ojapo ranhe ꞌrã guive. Haꞌe gui mae ma ojevy ju ꞌrã oyvy katy. 0{T Haꞌe vaꞌe huvixa kuery mokoĩve ma mbaꞌemo vai ojapo aguã rami anho ꞌrã ikuai. Peteĩꞌi mesa pyve oguapya py ijapu ꞌrã oiny joupe. Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga oaxa rive ꞌrã, mbaꞌeta oaꞌangaague ára py ou ꞌrã imombaarã./7T Haꞌe gui ma hembiꞌu gui okaru vaꞌe kuery omokanhy ꞌrã. Oitypa ꞌrã okuapy ixondaro kuery, haꞌe ramo heta ete hoꞌa ꞌrã oipyxopa rã.s._T Haꞌe gui onhemombaraete haꞌe onhembopyꞌa guaxu ꞌrã huvixa kuaray puku-a katygua re opuꞌã aguã, oxondaro kuery imbaraetekueve mbovy eꞌỹ ogueraa vy. Haꞌe rami teĩ ndaꞌipoꞌakai ꞌrã, hovai opuꞌãa nhemi ramo.-T Okyrirĩ rei reve ovaẽ avi ꞌrã oguerekopave ete vaꞌe rekoa rupi. Haꞌe rami py ojapo vai ꞌrã tuu kuery haꞌe tamoĩ kuery ojapoague ramigua eꞌỹ. Haꞌe rami vy mbaꞌemo oipeꞌa vy ombojaꞌo ꞌrã ojeupegua kuery pe, imbaꞌe rei-rei vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe gui onhembopyꞌa ꞌrã oo ikorapa vaꞌe re voi opuꞌã aguã, teĩ xapyꞌaꞌi guarã rive.#,?T Haꞌe vaꞌe reve peteĩ rami ikuai aguã ojapoa ramive ma ombotavy ꞌrã. Haꞌe rami vy mbovyꞌi reve vaꞌeri opuꞌãve vy ipoꞌakave ꞌrã ovy.+%T Henonde ma xondaro kuery heta ou teĩ omokanhymba ꞌrã. Omomba ete ꞌrã, guexeve peteĩ rami omoingo vaꞌekue regua yvateve vaꞌe voi.K*T Haꞌe vaꞌe rire haꞌe vaꞌe rekovia oĩ ju ꞌrã peteĩ ava heko vai ete vaꞌe, huvixarã nomoĩai vaꞌeri. Haꞌe rami ꞌrãgue py okyrirĩ reve ou vy nhemi rupi ꞌrã oĩ huvixarã.$)AT — Haꞌe vaꞌe rire ma hekovia oĩ ju ꞌrã peteĩ. Haꞌe vaꞌe ma oyvy iporãvea rupi omondouka ꞌrã peteĩ guembiguai imposto re nhombopagaa rupi oiko aguã. Haꞌe rami teĩ are eꞌỹ re omomba ꞌrã, ixupe ivaia py eꞌỹ, neĩ hexe opuꞌã reia rupi eꞌỹ guive.(/T Haꞌe ramo ojevy rive ꞌrã oyvy re onhemiaty oĩ vaꞌe katy. Vaꞌeri onhepyxanga vy hoꞌa ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rire ma ndojouavei ꞌrã. 'T Haꞌe vaꞌe rire ma yeꞌẽ yvýry ju ꞌrã oo joe opuꞌã aguã, haꞌe vy heta re ipoꞌaka ꞌrã. Haꞌe rami teĩ peteĩ yvateve vaꞌe omomba ꞌrã ojerovia reia. Haꞌe vy ojapo ꞌrã ojerovia reiague hiꞌáry ae ju ojeapa aguã rami.D&T Openaa jave rupi ojeupegua ipoꞌakakueve oenoĩ vy ogueru vy huvixa kuaray puku-a katygua reve ojapo ꞌrã peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe rami vy ixupe omeꞌẽ ꞌrã peteĩ kunhataĩ omenda aguã, ipoꞌakaa ombovaipa aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga oaxa rive ꞌrã, ixupe ndovarei ꞌrã mbaꞌeverã.5%cT Haꞌe nunga rupi hovaigua ou vaꞌe ma oipotaa rami ete ꞌrã ojapo. Avave rei ndojoko kuaai ꞌrã. Yvy porãa py ma voi opyta ꞌrã, ipo py opa mbaꞌe omboaxaa ramo.E$T Haꞌe gui huvixa kuaray ijapuꞌaꞌia katygua ou vy omopuꞌã ꞌrã tetã kora áry rupi ojeupi aguã. Haꞌe rami vy oipeꞌa ꞌrã tetã ikorapa vaꞌe. Haꞌe rã kuaray puku-a katygua ipoꞌakakueve teĩ ndojoko kuaai ꞌrã. Haꞌe kuery vaꞌe regua oiporavo pyre voi ndaꞌipoꞌakai ꞌrã ojoko aguã.#yT Haꞌe jave ma mbovy eꞌỹ ꞌrã opuꞌã huvixa kuaray puku-a katygua re. Neretarã kuery vaꞌe regua ojerovia rei vaꞌe voi hexe opuꞌã ꞌrã profeta ijayvuague ojeupity aguã rami. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndaꞌipoꞌakai ꞌrã."T Mbaꞌeta hexe kuaray ijapuꞌaꞌia katygua huvixa ou jevy vy jypy guare gui hetave ꞌrã ogueru joe opuꞌã aguã. Haꞌe gui mbovy rei eꞌỹ maꞌetỹ opaa py ma ou pojava ꞌrã mbovy eꞌỹ xondaro kuery haꞌe mbaꞌemo oiporu vaꞌety reve.!5T Huvixa kuaray puku-a katygua ma heta vaꞌe kuery omomba vy onhemboyvate ꞌrã opyꞌa py. Mbovy eꞌỹ ojuka ꞌrã teĩ ndaꞌipoꞌakai ꞌrã.n UT Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ipoxy reve oo ꞌrã opuꞌã aguã huvixa kuaray ijapuꞌaꞌia katygua re. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ma heta ete ogueraa ꞌrã hexe opuꞌã aguã py teĩ hexeve oo vaꞌekue omboaxapaa ꞌrã ipo py.CT — Haꞌe gui ma taꞌy kuery ju joe opuꞌãa rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe vy mbovy eꞌỹ xondaro kuery omonoꞌõ. Haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ ma ou pojava ꞌrã. Opa marãgua ombovaipa ma vy oove ꞌrã guenonde katy. Haꞌe vy joe opuꞌã ju ꞌrã ovy kuaray puku-a katygua huvixa onhemiaty oĩa peve.T Haꞌe vaꞌe rire mae ma ou vy opuꞌã kuaray puku-a katygua huvixa re. Haꞌe rami teĩ ojevy rive ju ꞌrã oyvy katy. MT Haꞌe kuery nguuete ramigua oguereko vaꞌe haꞌe javi voi ogueraapa ꞌrã Egito yvy katy ojeupe guarã, mbovy eꞌỹ taꞌangaa mbaꞌemo rykukue gui ojapo pyre, mbaꞌemo hepyve vaꞌe haꞌe ouro guigua guive. Haꞌe gui ma mbovy maꞌetỹ re rei eꞌỹ nopuꞌãvei ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katygua huvixa re.ucT Haꞌe rã hemiarirõ kuery vaꞌe regua peteĩ oĩ ꞌrã hekovia. Haꞌe vaꞌe ma kuaray ijapuꞌaꞌia katygua huvixa xondaro kuery re opuꞌã vy oike ꞌrã haꞌe kuery onhemiaty py. Haꞌe kuery re opuꞌã vy ipoꞌaka ꞌrã.%CT Haꞌe gui oĩa maꞌetỹ opaa py ma haꞌe kuery onhemoirũ ꞌrã joe. Haꞌe rami vy kuaray ijapuꞌaꞌia katygua huvixa ma omenda ꞌrã kuaray puku-a katygua huvixa rajy re, peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe rami teĩ kunha vaꞌe ma ndajoguereko kuaai ꞌrã, ime voi ndaꞌipoꞌaka pukui ꞌrã. Mbaꞌeta kunha vaꞌe ma omboaxaa ꞌrã joupe, heruare kuery guive, tuu haꞌe ojeupe guarã heruare voi.iKT — Haꞌe gui kuaray puku-a katygua huvixa ma imbaraete ꞌrã, peteĩ hembiguai yvateve vaꞌe voi. Haꞌe vaꞌe ma herekoare gui voi imbaraeteve ꞌrã. Haꞌe vy haꞌe ju ꞌrã oĩ huvixa, openaa tuvixa ꞌrã guive.gGT Haꞌe rã ipoꞌakapave ma jave openaa ombojaꞌoa, haꞌe omboaxaa ꞌrã irundy henda yvytu oipejua katy ikuai vaꞌe pe. Vaꞌeri taꞌy kuery pe eꞌỹ ꞌrã omboaxaa, haꞌe ipoꞌakaague rami eꞌỹ ipoꞌaka vaꞌe kuery opena ꞌrã, mbaꞌeta ipoꞌakaague oipeꞌaa vy amboae kuery pe ju ꞌrã omboaxaa, taꞌy kuery pe ꞌrãgue py. 7gT Haꞌe vaꞌe rire ma peteĩ huvixa ju oiko ꞌrã ipoꞌaka vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ipoꞌaka etea rupi ꞌrã joguereko. Haꞌe vy oiko ꞌrã haꞌe ae oipotaa rami rei.-ST — Aỹ ma amombeꞌu porã ta ndevy anhetẽ vaꞌe. Neꞌexa, mboapy huvixa teri ꞌrã ikuai Pérsia pygua. Haꞌe gui irundya ma pavẽ gui oguerekopave ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma iporiau eꞌỹ vaꞌe vy imbaraeteve ꞌrã ovy. Haꞌe rami vy opa mbaꞌe py ꞌrã opuꞌã Grécia pygua huvixa re. Apy ma omombeꞌu porãve ju Pérsia haꞌe Grécia pygua huvixa kuery joe opuꞌã aguã (capítulo 8 py voi). W )T Huvixa kuery kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katygua re anjo ijayvuague — Peteĩ maꞌetỹ re ma Média pygua huvixa Dario oĩ jave xee apuꞌã amombaraete haꞌe amokyreꞌỹ aguã. Y+T Haꞌe rã ndevy amombeꞌu porãve ꞌrã ipara re anhetẽ vaꞌe oĩa rami. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery rovai apuꞌãa py jipoi avave rei xereve guarã, peẽ kuery re opena vaꞌe Miguel eꞌỹ vy. B}T Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Reikuaa pa mbaꞌe re pa aju ndea py? Mbaꞌeta aa ju ta Pérsia pygua huvixa re apuꞌã aguã. Haꞌe gui xee aa ma rire Grécia pygua huvixa ju ꞌrã ou.[/T Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ava oayvu etepy, ekyje eme. Evyꞌa ju. Nembaraete ke, nembaraete. Po rami ijayvu ramove xembaraete. Haꞌe vy aipoaꞌe: — Xeruvixa, ndeayvu ke aỹ, xembaraete ju rire — haꞌe. Y+T Haꞌe ramo ava ramigua vaꞌe teĩgue ju opoko xere. Haꞌe vy xemombaraeteve.B}T Haꞌe nunga rupi Xeruvixa, mbaꞌexa ꞌrã tu ndereve Senhor rembiguai aiko vaꞌe xeayvu? Mbaꞌeta xere noĩvei ete xembaraetea, neĩ xepytuẽ aguã ma voi noĩvei ma — haꞌe. _7T Haꞌe gui peteĩ ava raꞌy ramigua opoko xejuru re. Haꞌe ramo xeayvu jevy vy aipoaꞌe xerenonde hiꞌaĩ vaꞌe pe: — Xeruvixa, ange mbaꞌemo aexa rire ou xere haxy vaꞌe. Haꞌe ramo naxembaraetevei ete.QT Haꞌe rami xevy ijayvu ramo xee akyrirĩ vy amaꞌẽ haꞌamy yvy re.'GT Aỹ ma aju ndevy pe aikuaa uka aguã neretarã kuery opaa ára py oiko vaꞌerã. Mbaꞌeta mbaꞌemo rexa vaꞌekue ma rakaꞌe rã ete guarã — heꞌi. T !T Haꞌe rã Pérsia yvy re ipoꞌaka vaꞌe ma xejoko ranhe vinte e um ára peve. Haꞌe rami teĩ anjo yvateve vaꞌe Miguel ou vy xepytyvõ. Haꞌe ramo mae ma xepoꞌaka Pérsia pygua huvixa kuery re._ 7T Haꞌe ramo aipoeꞌive ju xevy: — Daniel, ekyje eme, mbaꞌeta ndepyꞌa re reikuaaxea remoĩ. Haꞌe ramo Nderuete renonde renhemoꞌyvyĩꞌi ypya ára guive oendu ndeayvu. Haꞌe gui ndeayvua rupi vy ae aju.w gT Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi xevy: — Daniel ava oayvupy ete vaꞌe, ejapyxaka ke ayvu re ndevy pe aipoaꞌe rã. Epuꞌã ke heꞌamy, mbaꞌeta ndea py xemboua — heꞌi. Po rami xereve ijayvu ramo xee apuꞌã haꞌamy aryryipa reve.  T Daniel omombaraetea juague Haꞌe gui peteĩ ou vy xere opoko. Xemomy-momyĩ vy xerenapyꞌã haꞌe xepo re xemoĩ. T Haꞌe rami teĩ aendu porã ijayvu nhendu vaꞌe. Aendu vyve haꞌa, xerova yvy re amovaẽ reve ndaikuaavei ranhe ajupy. Y+T Haꞌe gui ma xee aeꞌi apyta. Haꞌe rami vy aexave tema haꞌe vaꞌe iporã ete vaꞌe ojekuaa rã. Haꞌe vy naxembaraeteveia aendu. Naxembaraetevei vy xerova xiĩguepa rei, haꞌekue rami veꞌỹ oĩ.DT Xee Daniel anhoꞌi aexa haꞌe nunga. Haꞌe rã avakue xereve ikuai vaꞌe ma mbaꞌeve ndoexai. Haꞌe rami avi haꞌe kuery okyje ete aguã ou xapyꞌa rã onhamba, onhemimba okuapy.nUT Hete ma itaendy berilo rami hendy. Hova ma overa vaꞌe rami, hexa ma tataendy rami ojekuaa. Ipo haꞌe ipy ma overa vaꞌe guigua ombovera pyre rami overa rei. Haꞌe rã ijayvu vy mbovy eꞌỹ ikuai vaꞌe ayvu rami onhendu. 2]T xerova yva vy amaꞌẽ. Haꞌe vy peteĩ ava aexa ajukue perirĩꞌi py onhemonde vaꞌe. Ijaxiꞌy rupi ma ouro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guigua oĩ, Ufaz gui heru pyre.`9T Haꞌe gui jypygua jaxy vinte e quatro araa py ma Tigre yakã guaxu yvýry xee aiko vy7T Tembiꞌu haꞌuxe vai vaꞌety regua ndaꞌuvei, xoꞌo neĩ vinho namoĩ xejuru py. Neĩ azeite ma voi ndaikytyi xejee, mboapy semana oaxapa peve. V%T Haꞌe vaꞌe ára guive ma xee Daniel ndaꞌevei ete aiko mboapy semana re.H T Tigre yakã yvýry Daniel mbaꞌemo oexaague Mboapy maꞌetỹ re ma Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ jave peteĩ ayvu oikuaa ukaa xee Daniel Beltessazar xerery mboae vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ayvu ma anhetẽ vaꞌe, joe heta opuꞌã aguã regua guive. Xee aendu kuaa aguã rami ayvu ou, mbaꞌemo oexa ukaa reve.-ST Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ma heta vaꞌe kuery reve ojapo ꞌrã peteĩ rami oguereko aguã sete maꞌetỹ peve guarã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe jave mbyte py ma haꞌe kuery pe nomeꞌẽ ukavei ꞌrã mymba neĩ mbaꞌemo aju guigua. Mbaꞌemo ojeguarupy reve ꞌrã ou nhomombaarã, hexe ju ou peve imombaarã vaꞌekue. Daniel 11.36 py oĩa rami ijayvu templo py mbaꞌemo vai nhomokanhyarã ou aguã re . +OT Haꞌe gui sessenta e duas vezes sete maꞌetỹ oaxa ma rire ojukaa ꞌrã huvixarã Omoĩ mbyre, haꞌe ramo noĩvei ꞌrã ranhe. Haꞌe rã huvixa oiko teri vaꞌerã retã pygua kuery ju ou vy omomba ꞌrã Jerusalém tetã, oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guive. Imombaarã ma yy rami ꞌrã ou xapyꞌa. Haꞌe gui opaa ára peve oiko ꞌrã joe opuꞌã vaꞌe. Mbaꞌemo mombaarã ou aguã vaꞌekue avi ꞌrã ou.{~oT Endu ke haꞌvy reikuaa porã aguã. Jerusalém tetã omoatyrõa haꞌe ojapopaa ju aguã re ijayvua ára guive huvixarã Omoĩ mbyrã oiko peve ma sete vezes sete maꞌetỹ oiko ꞌrã, haꞌe gui sessenta e duas vezes sete ju. Apy ma ijayvu 483 maꞌetỹ re (7x7=49 mais 62x7=434). Haꞌe gui versículo 27 py omombeꞌu porãve sete maꞌetỹ opaa pygua ju, haꞌe javi vy 490 maꞌetỹ ojapo aguã. Haꞌe gui “Huvixarã Omoĩ mbyrã” heꞌia ma Cristo re ae ijayvu vy, hebraico ayvu py “Messias” ꞌea. Tape ikuai vaꞌe haꞌe tetã kora ma teĩgue ju ꞌrã omoatyrõmbaa, ikuai axy ete ma jave taꞌvy.\}1T — Setenta vezes sete maꞌetỹ teri oata neretarã kuery haꞌe peneretã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe renonderã oaꞌangaague, teko vai omombaa aguã, ojejavya opa aguã, ojapo vaiague gui oikyꞌaꞌoa aguã, teko porã opa eꞌỹ vaꞌe oguerua aguã, oexa raꞌu pyre haꞌe profeta kuery ijayvuague ojeupitypa aguã, haꞌe Ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe huvixarã omoĩa aguã. Apy “setenta vezes sete maꞌetỹ” heꞌi, versículo 2 py setenta maꞌetỹ re Daniel oikuaa potaague, haꞌe vaꞌe rire rakaꞌeve rã guarã omombeꞌu vy . Haꞌe javi py ma 490 maꞌetỹ oaꞌangaa. <|qT Rejerure ypy ramove xemboua. Haꞌe ramo xee aju amombeꞌu aguã ndevy, hayvupy ete reiko ramo. Haꞌe ramo eikuaa pota haꞌe nunga re, mbaꞌemo rexa vaꞌekue reikuaa aguã. '{GT Haꞌe vaꞌe ma xereve ijayvu xemboꞌe vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Daniel, aỹ ma apy aju, ndevy pe amombeꞌu porãve aguã haꞌe nunga mbaꞌerã paa.DzT Xee xeayvu haꞌe anhemboꞌe teri ainy reve ava rami aexa raꞌu ypy vaꞌekue ou pojava, Gabriel hery vaꞌe. Oveve ouvy vy opoko xere. Haꞌe rami oiko kaꞌarukuegua omeꞌẽa jave.y'T  Setenta vezes sete maꞌetỹ re ijayvuague Haꞌe rami xeayvu ainy, haꞌe anhemboꞌe vy amombeꞌu ainy xee ae ajejavyague, xeretarã Israel kuery ojejavyague guive. Haꞌe vy Senhor Xeruete renonde ajerure ainy Xeruete pegua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re.|xqT |yhwh{Senhor,} endu ke. |yhwh{Senhor,} oreperdoa ke. |yhwh{Senhor,} eikuaa pota orere, haꞌe orepytyvõ. Xeruete, emboare eme guive, ndee ae renhemboete uka aguã. Mbaꞌeta ndevygua tetã haꞌe ndevygua kuery re ma nderery oĩ — heꞌi. wT Xeruete, ejapyxaka ke haꞌe endu. Eipeꞌa nderexa, haꞌe emaꞌẽ orekuai axya re, tetã nderery oĩa re guive, mbaꞌeta ore kuery ma ore ae reko porãa rupi eꞌỹ rojerure nerenonde haꞌe rami, haꞌe rã ndee renhomboaxy ete vaꞌe ramo anho.\v1T Haꞌe gui aỹ ma Oreruete, xee nerembiguai anhemboꞌe haꞌe ajerure ramo endu. Haꞌe vy |yhwh{Senhor,} ndeporayvua rupi vy tove nderova tomoexakã ju ndevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ombovaipa pyre áry.GuT |yhwh{Senhor,} opa mbaꞌe py ndereko porãa rupi eipeꞌa nho ke ndepoxya haꞌe ndevaia ndevygua tetã Jerusalém haꞌe ndevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re rembou vaꞌekue. Rojejavy haꞌe oreru kuery voi heko vai rire orea katyꞌi rupi ikuai vaꞌe ojojai okuapy Jerusalém tetã, ore ndevygua kuery guive.ptYT Senhor Oreruete, anhetẽ Egito yvy gui ndevygua kuery renoẽ rakaꞌe ndepoꞌakaa rexa uka vy, nemboete pavẽ aguã rami rejapo aguã guive, aỹ peve ojekuaa rami. Haꞌe rã ore ma rojejavy, haꞌeveꞌỹa rami ete orekuai.Vs%T Haꞌe nunga rupi ae |yhwh{Senhor,} renhembopyꞌaague rami vy rembou oreꞌáry. Mbaꞌeta ndee Senhor Oreruete ma ndereko porã ete vaꞌe opa mbaꞌe rejapoa py. Haꞌe rã ore ma noronheꞌẽ rendui.rwT Moisés rupigua lei re oĩa rami vy haꞌe ramigua ete ou oreꞌáry. Haꞌe rami teĩ ore ma ndee Senhor Oreruete pe ndorojerurei rokuapy orepytyvõ aguã, orereko vaia gui rojeko rerova aguã, neĩ ndeguigua anhetẽ vaꞌe rupi orekuai aguã.q)T Mbaꞌeta ndee rejapo ndeayvu ojeupitypa aguã rami, orerovai haꞌe oreruvixa oremboayvu vaꞌety kuery rovai ndeayvuague. Haꞌe rami vy mbaꞌemo vai ete rembou oreꞌáry. Mbaꞌeta yva guy jave rupi oiko vaꞌeꞌỹ teri Jerusalém tetã re oiko vaꞌekue ramigua.p7T Tá, Israel kuery haꞌe javive ma ndeguigua lei ndojapoi okuapy, ojepeꞌapa guive ndeayvu oendu eꞌỹ aguã. Haꞌe nunga rupi ae orere ayvu vai ou nderovai rojejavya re. Mbaꞌeta Oreruete, nerembiguai Moisés lei ombopara vaꞌekue re oĩa rami vy ae oiko mbaꞌemo vai. oT Senhor Oreruete, ndorojapoi ndeayvua, ndeguigua lei rupi ndorekuai vy, nerembiguai profeta kuery rupi orerekorã reja vaꞌekue ri.}nsT Haꞌe rã Senhor Oreruete, ndere ma oĩ oremboaxy haꞌe oreperdoa aguã, mbaꞌeta ndere ore kuery ropuꞌã rei.}msT Senhor, orere ma roxĩmba reia oĩ, oreruvixa kuery re, yvatekueve haꞌe oreru kuery re, nderovai rojejavypa rire.lT |yhwh{Senhor,} ndere ma oĩ teko porã. Haꞌe rã orere ma oĩ roxĩmbaa rive oĩ, aỹ ojekuaa rami. Mbaꞌeta ore Judá pygua avakue haꞌe javi re oĩ, Jerusalém py orekuai vaꞌekue re, Israel kuery haꞌe javi, haꞌeꞌi rupi haꞌe mombyry orekuai vaꞌe, yvy jave re mamo rã rei oremomboague rupi orekuai vaꞌe re guive oĩ roxĩmbaa, haꞌeveꞌỹa rami nderovai orekuaiague re.8kiT Nerembiguai profeta kuery re ndorojapyxakai guive, haꞌe kuery nderery rupi ijayvu teĩ oreruvixa kuery pe, yvatekueve, oreru kuery haꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe pe guive.:jmT Ore kuery ma rojejavy, teko vai rojapo. Orereko vaia rupi orekuai, orekuai vaikue rei nderovai, rejapo uka vaꞌekue haꞌe ndereve guarã rejapo vaꞌekue gui rojepeꞌapa vy.iwT Haꞌe rami vy anhemboꞌe Senhor xeruete pe. Anhemombeꞌu vy aipoaꞌe: — Xe- Senhor! Xeruete ndepoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe, ndereve guarã rejapo vaꞌekue rupi reiko vaꞌe, renhomboaxya re ndeayvuague re nderexarai eꞌỹ vaꞌe.ShT Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuetea katy amaꞌẽ reve anhemboꞌe haꞌe ajerurea rupi aeka aguã, akaru eꞌỹ re, ao voxa gui guare py anhemonde haꞌe tanhimbu xejee amongure-ngure reve guive. 'gGT haꞌe vaꞌe ma peteĩ maꞌetỹ re ma opena jave xee Daniel aikuaa mbovy maꞌetỹ re pa Jerusalém tetã ombovaipa pyre opyta ꞌrãa, kuaxia para profeta Jeremias pe Senhor ijayvuague oĩa rami vy. Haꞌe rami vy setenta maꞌetỹ ꞌrãa aikuaa. Apy 70 maꞌetỹ re ijayvu (Jeremias 25.11-12, 29.10). Mbaꞌeta Jerusalém pygua kuery Senhor pe ojejavy ramo ombovaipa uka tetã (2 Crônicas 36.11-21). f T Guetarã kuery re Daniel ojerureague Peteĩ maꞌetỹ re ma Média pygua Assuero raꞌy Dario oĩ jave caldeu kuery ruvixa,leQTHaꞌe gui ma xee Daniel xekangy vy mbovy ára rei eꞌỹ xembaꞌeaxy. Haꞌe gui apuꞌã ju vy apena aikovy huvixave pegua ikuai vaꞌe re. Aexa raꞌu vaꞌekue gui anhemondyi rei aikovy, oikuaa ete vaꞌerã jipoi ramo. GdTKaꞌaru haꞌe koꞌẽ rã guarã rexa vaꞌekue amombeꞌu porãvea ma anhetẽ vaꞌe meme. Haꞌe rami teĩ emoĩ porã rexa vaꞌekue, mbaꞌeta heta ete ára guarã teri — heꞌi. 'cGTIjapua rupi onhemoꞌarandu oikovy vy ojapo ꞌrã apu ipoꞌakave aguã rami. Opyꞌa py onhemboyvate ꞌrã, haꞌe mbovy eꞌỹ ojuka ꞌrã ikuai riveꞌi vaꞌe. Opuꞌã ꞌrã yvatekueve re Ipoꞌaka vaꞌe rovai. Haꞌe rã omopẽa ꞌrã avakue poꞌakaa py eꞌỹ taꞌvy.b#THaꞌe vaꞌe ma ipoꞌaka ete ꞌrã, vaꞌeri haꞌe ae opoꞌakaa rupi eꞌỹ guive. Opa rupi ombovaipa ꞌrã oikovy mbaꞌemo, haꞌe imbaraeteve ovy vy ojapoxea rami rei ꞌrã ojapo. Ojukapa ꞌrã ipoꞌakakueve vaꞌekue, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery guive.Ja THaꞌe rã haꞌe vaꞌe huvixave kuery openaa ára opa ramo, haꞌe anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe opa ma ramo peteĩ ju opuꞌã ꞌrã huvixave ipoxy ete reve, nhombotavy kuaapa vaꞌe.d`ATHaꞌe vaꞌe omopẽa ague gui irundy ju oẽ vaꞌe ma irundy huvixave haꞌe vaꞌe regua ae. Haꞌe vaꞌe kuery opuꞌã avi ꞌrã teĩ jypygua imbaraeteague rami haꞌe kuery imbaraete vaꞌerã eꞌỹ taꞌvy._THaꞌe rã kavara tuja hague vuku vaꞌe ma Grécia pygua huvixave. Hova mbyte re hakua tuvixa vaꞌe oĩ vaꞌe ma jypygua huvixave.b^=TVexaꞌi ava hakua mokoĩ vaꞌe rexa vaꞌekue ma Média haꞌe Pérsia pygua huvixave.&]ETHaꞌe vy aipoeꞌi: — Neꞌexa, ndevy pe xee aikuaa uka ta poxya opaa ára py mbaꞌemo oiko vaꞌerã. Mbaꞌeta rexa raꞌu vaꞌekue ma opaa pyguarã.\7TXereve ijayvu ramo haꞌa vy ndaikuaavei ranhe ajupy, xerova yvy re amovaẽ reve. Haꞌe ramo xere opoko reve xemopuꞌã imoꞌamy xeꞌaĩague py.|[qTHaꞌe ramo xee aĩa katyꞌi ou. Ovaẽ ramo xee akyje. Haꞌe vy xerenapyꞌã re aĩ, xerova yvy re amovaẽ reve. Haꞌe rami teĩ aipoeꞌi xevy: — Ava raꞌy, endu kuaa ke, mbaꞌeta rexa raꞌu vaꞌekue ma opaa pyguarã — heꞌi. PZTHaꞌe gui peteĩ ava aendu Ulai yakã rembe gui ijayvu nhendu rã. Haꞌe vaꞌe ma ojapukai vy aipoeꞌi: — Gabriel, upe vaꞌe pe eikuaa uka na oexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa — heꞌi. Y}THaꞌe ramo xee Daniel aikuaaxe aexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa. Haꞌe rã peteĩ ou xea py ava rami hova vaꞌe. >XuTHaꞌe ramo xevy pe ju ombovai: — Dois mil e trezentos kaꞌaru haꞌe koꞌẽ jevy peve ꞌrã oo. Haꞌe rire ma oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikyꞌaꞌoa ju ꞌrã — heꞌi. 1W[T Haꞌe vaꞌe rire aendu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery regua peteĩ ijayvu rã. Haꞌe rã amboae ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi: — Arakaꞌe peve ndaꞌu oĩ ꞌrã oexa raꞌu pyre ojeupitypa aguã, mbaꞌemo omeꞌẽ jepi vaꞌe haꞌe onheꞌẽ raxavea py nhomombaarã vaꞌe regua? Mbaꞌeta oexa raꞌua ague rami vy oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omboaxaa ꞌrã, yva pygua kuery guive, opyrõmbaa aguã — heꞌi. [V/T Onheꞌẽ raxavea py hakua vaꞌe pe yva pygua kuery omboaxapaa, mbaꞌemo omeꞌẽ jepi vaꞌe regua guive. Haꞌe ramo oity yvy rupi anhetẽ vaꞌe ae, mbaꞌemo ojapo vaꞌe haꞌe javi oiko porã guive.U'T Tá, yva pygua ruvixa rami ete onhemboyvate vy omomba ixupe guarã oapy jepiaty vaꞌe. Ixupegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe voi oity yvy katy.T-T Yvate ete vy oupity yva pygua kuery poꞌakaa peve. Haꞌe vy oity yva pygua regua yvy rupi, amongue regua jaxy-tata guive. Haꞌe vy opyrõmba.1S[T Hakua ikuai vaꞌe regua peteĩ oĩ hakua kyrĩꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma imbaraete ete oiny kuaray puku-a yke katy haꞌe kuaray oẽa katy, yvy porãa katy guive.rR]TKavara ma ipoꞌakave ete. Haꞌe rami teĩ onhemombaraetea pyve hakua tuvixa vaꞌe omopẽa. Hakua opẽague gui irundy ju oẽ tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe nunga joa katy eꞌỹ-eꞌỹ ojeꞌoi irundy henda yvytu oipejua katy. QTAexa rã vexaꞌia py ovaẽ vy ixupe ipoxy etea rupi ombota. Haꞌe vy omopẽ hakua mokoĩve. Haꞌe rã vexaꞌi ma naꞌimbaraetevei hexe opuꞌã aguã. Haꞌe ramo kavara oity yvy rupi, opyrõmba hexe. Jipoi avi ipoꞌakaa gui vexaꞌi reraa jepearã.P5TKavara ma vexaꞌi hakua mokoĩ vaꞌea katy oo oiny, yakã rembe re hiꞌaĩ rã aexa vaꞌekuea py. Haꞌe vy onha ovy opoꞌakaa rupi ipoxy reve.NOTXee aexa pota vy peteĩ aexa kavara tuja, kuaray oikea katy gui ou oiny rã. Yvy jave áry rupi ou vaꞌeri yvy re opyrõ vy eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe kavara ma peteĩ guakua oguereko ngova mbyte re.1N[TAexa rã vexaꞌi ma guakua py jopyxo oikovy kuaray oikea katy, ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy guive. Haꞌe vaꞌe re ma peteĩve mymba ikuai vaꞌe ndaꞌipoꞌakai, ipoꞌakaa gui ndoo jepe kuaai guive. Haꞌe rami vy haꞌe ae oipotaa rami ojapo oikovy, imbaraeteve tema ovy guive. MTHaꞌe gui amaꞌẽ vy peteĩ vexaꞌi ava aexa yakã rembe re hiꞌaĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ hakua vaꞌe. Haꞌe gui mokoĩ hakua oguereko vaꞌe ma yvate ovy vaꞌeri peteĩ ma amboae gui yvateve. Haꞌe rami vy takykue yvate ovy vaꞌe ma yvateve.L+THaꞌe gui aexa raꞌu vy Susã tetã ikorapa vaꞌe py merami aiko, Elão yvy re. Haꞌe vy amaꞌẽ rã Ulai yakã yvyꞌiry merami haꞌã.0K [T Vexaꞌi ava haꞌe kavara tuja oexaague Mboapy maꞌetỹ re ma huvixave Belsazar oĩ jave xee Daniel peteĩ ju aexa raꞌu, jypyꞌi aexa raꞌu vaꞌe rire.ZJ-T— Haꞌe rami py opa aexa haꞌe aendu vaꞌekue. Haꞌe gui xee Daniel ma ndaꞌevei rei ete ranhe aiko, xerova voi xiĩmba rei. Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga haꞌe javi amoĩ porã herekovy xepyꞌa re. {IoTHaꞌe gui ma Yvate ete vaꞌe pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe ju omeꞌẽ ꞌrã ipoꞌaka aguã yva guy haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe re. Haꞌe kuery pe omeꞌẽ avi ꞌrã opena haꞌe yvateve aguã. Mbaꞌeta Yvate ete vaꞌe ma rakaꞌe rã peve ꞌrã ipoꞌaka. Ixupe ma haꞌe javi regua ꞌrã ikuai, onheꞌẽ rendu pavẽ ꞌrã okuapy”, heꞌi. 7HgTHaꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire ma nhomboayvu vaꞌerã kuery ou vy oipeꞌa ꞌrã ipoꞌakaague. Haꞌe rami vy omomba haꞌe omokanhy ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. G TYvate ete vaꞌe re voi ijayvu vai ꞌrã, ixupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ojavyky rei ꞌrã guive. Oguerova ꞌrã mbaꞌemo ojapoaty ára haꞌe lei. Ipo py ma peteĩ maꞌetỹ re omboaxapaa ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery, haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ re ju, irundya maꞌetỹ mbyte peve. Apy ma três anos e meio re ijayvu (Daniel 12.7; Apocalipse 11.2-3, 12.14). nFUTHaꞌe gui dez hakua ikuai vaꞌe ma dez huvixave ikuai vaꞌerã haꞌe vaꞌe jave py ae. Haꞌe vaꞌe kuery oaxapa ma rire amboae ju ꞌrã oiko. Haꞌe vaꞌe ma jypy guare rami eꞌỹ vaꞌe vy oity ꞌrã mboapy huvixa. EyT— Haꞌe ramo anjo aipoeꞌi: “Irundya mymba ma irundya ae ꞌrã ipoꞌaka yvy re. Haꞌe vaꞌe ma amboae poꞌakaague rami eꞌỹ ꞌrã ipoꞌaka. Haꞌe vy omondoropa ꞌrã yvy jave re ikuai vaꞌe, opyrõmba haꞌe omboaꞌypa ꞌrã.;DoTJypy guive guare ou peve. Haꞌe vaꞌe ma ou vy oepy ꞌrã Yvate ete vaꞌe pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery. Haꞌe gui ovaẽ ꞌrã haꞌe kuery ju ipoꞌaka aguã ára. }}|{zzZyx?w#vttsrprqSpnWml_kk2jihgffSedcb``q_]\\[[OYWWYVUFTcSIRQQPrOcNNM_LLHK_J HFEE}EDuC9BBAu@??Q>>I==5<;:99I87665h44]322120j//).-- ,y++N*))(V(&%%$#""!# hm0]{!F 0 7 R&\E^ Mbaꞌeta xee aipotaa rami ae ꞌrã anhombopaga. Mokoĩ rupi haꞌe kuery ojejavy rire ambopaga ramo yvy regua haꞌe javi ꞌrã ijaty haꞌe kuery rovai.7[g^ — Israel kuery, Gibeá py pejejavyague ára guive pejejavya re ae tema pendekuai. Haꞌe rami rire Gibeá pyve eꞌỹ ꞌrã teve penderupity heko vai vaꞌe mbopagaarã?Z)^ Áven tetã katyꞌi yvyꞌã áry ombovaipaa avi ꞌrã ombojeroviaaty Israel kuery ojejavyaty. Haꞌe py altar ojapo vaꞌekue áry ma jaia haꞌe juutya anho ꞌrã ikuai. Haꞌe ramo yvyty pe aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Oreaoꞌi!” Haꞌe yvyꞌã-vyꞌã pe ma “Peꞌa oreꞌáry!” heꞌi avi ꞌrã okuapy. Haꞌe rami ijayvu ꞌrã ojeayvua oendu vy (Lucas 23.30; Apocalipse 6.16). oYW^ Oipeꞌaa avi ꞌrã Samaria pygua huvixa, yy áry yvyra raꞌykueꞌi ogueroxyry heravy vaꞌe rami.iXK^ Vaka raꞌy raꞌangaa oipeꞌaa vy heraa ꞌrã Assíria yvy katy huvixave pe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe ramo Efraim kuery oendu ꞌrã oxĩmbaa anho, Israel kuery oxĩmba ꞌrã haꞌe kuery oipotaa rami rive ikuai rire.&WE^ — Bete-Áven py Samaria pygua kuery vaka raꞌy raꞌangaa omboete vaꞌety oipeꞌaa ramo okyjepa rei ꞌrã okuapy. Kovaꞌe ayvu omombeꞌu porãve 4.15 py. Iporã etea okanhy ramo ixupe guare kuery ojaeꞌo ꞌrã, taꞌangaa pegua sacerdote kuery voi oryryipa ꞌrã okuapy.`V9^ Ayvu rive rupi ijayvu: oura rive ꞌrã okuapy, amboae regua reve nhopytyvõ aguã ojapo guive. Haꞌe nunga rupi joekokue re oikuaa pota vaꞌe oiko jepi, mbaꞌety rupi mbaꞌemo rogue jojukaarã oikoa rami avi. pUY^ Haꞌe rami teĩ aỹ haꞌe kuery aipoeꞌi: “ Senhor renonde jajererokyjea rupi eꞌỹ nhandekuai rire ndajarekovei huvixave. Haꞌe gui nhanderuvixa oĩ vaꞌe rire mbaꞌexa haꞌvy nhanepytyvõ ꞌrãgue?” heꞌi okuapy.TT!^ Haꞌe kuery ma anhetẽ rupi eꞌỹ ipyꞌa vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ipo kyꞌa vaꞌe ikuai. Altar ojapo vaꞌekue Senhor omopẽmba ꞌrã, oitypa avi ꞌrã ita ombojerovia atyrã ojapo vaꞌekue.AS }^ Israel kuery mbaꞌemo vai onhotỹ rire imombaarã omonoꞌõ aguã re ijayvuague — Israel kuery ma uva rembypy porã hiꞌa riae vaꞌe rami ikuai vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ hiꞌa retaa rami heta avi ojapo altar. Haꞌe kuery yvy iporãvea rupi heta-etave tema omopuꞌã avi ita ombojerovia aguã.R^ Xeruete xeretarã kuery nonheꞌẽ renduvei ramo oejapa ꞌrã. Haꞌe ramo oguata rei vaꞌe rami ꞌrã ikuai yvy regua ikuaia rupi. iQK^ Efraim kuery ma imbaꞌeaxy okuapy, mbaꞌemo renhoĩ hapo guive ipirupa vaꞌe rami ikuai. Ndaiꞌavei ma ꞌrã. Guaꞌy kuery, guajy kuery oguereko teĩ hyruꞌi pyve xee ajuka uka ꞌrã, oayvuve vaꞌe voi — heꞌi. P3^ Senhor aipoeꞌi: — Gilgal py haꞌe kuery heko vai okuapy rã haꞌe py aendu ndaxeaꞌeveia. Haꞌe kuery ojapo vai rei okuapy ramo aipeꞌapa ꞌrã xevygua oo gui, ndayvuvei ma ꞌrã guive. Haꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve ma xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe meme.QO^ Haꞌe nunga rupi |yhwh{Senhor,} emeꞌẽ haꞌe kuery pe... mbaꞌe tu haꞌevea rami remeꞌẽ ꞌrã? Ejapo haꞌe kuery imemby eꞌỹ vaꞌerã, haꞌe ikãry eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã rami. ]N3^ Xee anhembopyꞌaague rami vy Tiro tetã rami Efraim tetã voi iporãvea py mbaꞌemo renhoĩ onhotỹ mbyre rami oĩ. Haꞌe rami teĩ guaꞌy kuery ae Efraim kuery ogueraa ꞌrã ojukaa aguã katy — heꞌi. 2M]^ Guaꞌy kuery omongakuaa teĩ xee aipeꞌapa ꞌrã, neĩ peteĩve ava oikove aguã rami eꞌỹ. Haꞌe kuery gui ajepeꞌa ramo ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe!VL%^ Mbaꞌeta Efraim kuery mbaꞌemo oguerovyꞌave vaꞌe ma guyra oveve vaꞌe rami ꞌrã okanhymba vyvoi. Ndoikovei ma ꞌrã imembya, imemby ryruꞌi vaꞌe, neĩ kyrĩ vaꞌe oguerekoꞌi vaꞌe ma voi.vKe^ Senhor aipoeꞌi: — Israel kuery ajou ypy vy uva rembypy tekoa eꞌỹa py ojou vaꞌe rami arovyꞌa rakaꞌe. Peneramoĩ kuery aexa vy figoꞌy hiꞌa ramoꞌi vaꞌe ojou vaꞌe rami rakaꞌe. Haꞌe rami teĩ Baal-Peor raꞌangaa katy haꞌe kuery oopa vy taꞌangaa imoxĩa pe rive ikuai. Haꞌe rami vy ojeguarupy ikuai, taꞌangaa omboete vaꞌe rami avi.ZJ-^ Opa mbaꞌe py heta vaꞌe kuery onhemongyꞌa Gibeá py ojapoague rami ae ju. Gibeá py ojapo vaꞌekue mbaꞌemo vai ete . Haꞌe kuery reko vaia re Senhor oikuaa pota vy ombopaga ꞌrã ojejavyague re. I+^ Mbaꞌeta ore profeta kuery ma Efraim kuery reko re ijayvu vaꞌerã oremoĩa vaꞌekue, Xeruete rami ae avi. Haꞌe rami teĩ ore kuery roo aguã haꞌe javi rupi omoĩa guyraꞌi mboꞌaa ramigua, Nguuete pegua opy rupi eteve voi ikuai ore kuery re opuꞌã rei vaꞌe.DH^ Ovaẽ ma haꞌe kuery re oikuaa potaa haꞌe opaga aguã ára. Haꞌe nunga oiko rã Israel kuery oikuaa ꞌrã. Israel kuery, pendeko vai riae haꞌe joe napendeaꞌevei ete vy profeta kuery pe “Oikuaa eꞌỹ rei vaꞌe” peje, haꞌe avakue Nheꞌẽ oĩa vaꞌe pe “Inhakã porã eꞌỹa vaꞌe” peje.3G_^ Mbaꞌeta imombaarã ou vaꞌe gui penetarã kuery oopa vaꞌeri Egito pygua kuery ju ꞌrã omboꞌapa. Haꞌe rami vy Mênfis tetã py ꞌrã ojatypaa. Prata guigua hepykueve haꞌe kuery oguereko vaꞌekue ma pynondy mbyte rive ꞌrã opyta. Haꞌe kuery rekoague rupi ma juu rive ꞌrã ikuai.oFW^ Mbaꞌexa tu pejapo ꞌrã Senhor pegua ngaru ojapoa ára py, haꞌe penhemboatya ára ojeupity jave?~Eu^ Haꞌe py ma Senhor pe napenhoẽvei ꞌrã uva rykue. Mymba kuery ixupe pemeꞌẽ vaꞌe voi ndoguerovyꞌai ꞌrã. Mbojape peꞌu vaꞌe ma ipyꞌa vai vaꞌe rembiꞌu, haꞌe vaꞌe re okaru vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe mbojape ma peẽ kuery ae ꞌrã peꞌu, mbaꞌeta Senhor pegua opy pemeꞌẽ aguã ndaꞌevei. Haꞌe rami ijayvu mbaꞌeta amboae yvy re escravo-rã ogueraa ague py jipoi ꞌrã Nhanderuete pegua oo, haꞌe py mbaꞌemo omeꞌẽ aguã. HD ^ Napendekuai riaei ꞌrã Senhor pegua yvy re. Haꞌe rami ꞌrãgue py Efraim kuery ma Egito katy ꞌrã ojevy. Assíria yvy re voi hoꞌu ꞌrã okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe imongyꞌaarã.C^ Haꞌe rami avi ndaꞌevei pekaru riae aguã mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe vinho re rive. Mbaꞌeta opa ꞌrã vinho pyau.B '^ Israel kuery ombopagaa maague re ijayvuague Israel kuery, pevyꞌa eme, amboae kuery rami eꞌỹ pevyꞌa eme. Mbaꞌeta pendetavya py pejepeꞌa Penderuete gui. Peipotave vaꞌe ma pendetavya repy mbaꞌemo raꞌyĩgue ojykyaty haꞌe javi rupi pejopy vaꞌe.+AO^Mbaꞌeta Israel kuery ma imoingoare gui hexarai vy ngoo tuvixa vaꞌerã rive ojapo. Judá kuery voi heta-etave ojapo heravy guetã ikorapa vaꞌerã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery retã re xee ambou ꞌrã tata. Haꞌe vaꞌe tata ma oapypa ꞌrã oo guaxu haꞌe kuery ojapo vaꞌekue. 8@i^ Haꞌe kuery ojukaxe vai mymba xevy omeꞌẽ aguã. Haꞌe rami avi mymba ojuka ꞌrã xoꞌo hoꞌuxe vai vy rive. Haꞌe kuery hoꞌu rã xee Senhor ndajou porãi. Aỹ ma haꞌe kuery reko vaia re aikuaa pota vy ambopaga ꞌrã ojejavya re. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma Egito katy ju ꞌrã ojevypa.? ^ Xapyꞌa rei xeguigua lei dez mil ayvu py xee ambopara vaꞌe rire haꞌe vaꞌe pe “Mbaꞌemo rei rive” heꞌi ꞌrãgue.j>M^ Efraim kuery ojejavyague re altar ojapo reta vaꞌekue ri ojejavyve aguã ae haꞌe nunga opyta.(=I^ Haꞌe rami avi ojereraa jepe ukaxe vy amboae regua ikuaia rupi oo teĩ xee ae amboatypa ꞌrã. Huvixa haꞌe yvatekueve omoingo axy rã mboapyꞌive ma ovy.<5^ Mbaꞌeta Assíria yvy katy haꞌe kuery oo mburika yvyꞌã regua haꞌe aeꞌi oiko vaꞌe rami. Efraim kuery opaga okuapy opena vaꞌety repyrã.g;G^Israel kuery eteve voi hoꞌupaa. Aỹ ma voi amboae regua ikuaia rupi ikuai ojou vaipy rami.s:_^— Yvytu haꞌe kuery onhotỹ rire yvytu vaikue ꞌrã omonoꞌõ. Ndoikoi ꞌrã mbaꞌemo aju omonoꞌõ aguã. Trigo rembypy gui ndoikoi ꞌrã ikuꞌikuerã. Haꞌe rami eꞌỹ vy oiko teĩ amboae guigua kuery hoꞌupa ꞌrã.H9 ^Mbaꞌeta haꞌe nunga ma Israel kuery rembiapo ae, hembiapo kuaa vaꞌe ojapo vaꞌekue rive, xee eꞌỹ aĩ. Haꞌe ramo vaka raꞌy raꞌangaa Samaria py oĩ vaꞌe omboaꞌypaa ꞌrã. Q8^Samaria pygua kuery vaka raꞌy raꞌangaa omboete vaꞌe ma xee ndajou porãi. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery rovai xepoxya hendy. Rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌe kuery ndojekyꞌaꞌo ukaxei okuapy?l7Q^Haꞌe kuery ma nguvixaverã omoĩ teĩ xegui eꞌỹ ojou. Nguvixa kueryrã omoĩ teĩ xee aikuaa ukaa rupi eꞌỹ. Ojeupegua mbaꞌemo raꞌangaarã ojapo prata haꞌe ouro gui. Haꞌe ramia py onhemokanhy uka rive. heꞌiae6C^teĩ Israel kuery omboyke ma iporã vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ae hovaigua kuery ou hakykue.e5C^Xevy pe ojapukai vy “Oreruete! Ore Israel kuery ma ndekuaa vaꞌe roiko”, heꞌi okuapy\4 3^ Opagaa aguã ovaẽ rai maa re ijayvuague — Pemoĩ pendejuru py mimby guaxu! Mbaꞌeta xee Senhor pegua oo re hovaigua kuery ou oiny taguato rami, “Taguato rami ou vaꞌe” heꞌia ma Assíria pygua kuery re ijayvu vy. xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi haꞌe kuery ndaꞌikuaixei rire, xeguigua lei rovai rupi rive ikuai.35^Haꞌe kuery ma Yvate ete vaꞌea katy eꞌỹ ojevy. Guyrapa ikarẽ rive vaꞌe rami ikuai. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve ojukapaa ꞌrã kyxe py, onhemboyvatea rupi rei ijayvu rire. Egito yvy re oo teĩ haꞌe pygua kuery ojojai rei ꞌrã okuapy. M2^Xee amoꞌarandu, amombaraete guive teĩ ijayvu vai ꞌrã xerovai.41a^Ngupa py onheno oupya py haxẽ rive okuapy teĩ opyꞌa py eꞌỹ ojapukai xevy. Trigo haꞌe vinho ojouxe vy onhemboaty, haꞌe rã xere ma opuꞌã rei ꞌrã okuapy./0W^ Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe, xegui ojepeꞌa rire! Xere opuꞌã rei rire hiꞌáry hoꞌa ꞌrã imombaarã! Xee aepy ꞌrãgue teĩ xerovai ijapu okuapy.X/)^ Haꞌe katy oo ramo haꞌe kuery áry rupi xee aipyo ꞌrã xekya, amboꞌapa ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ambopaga ꞌrã, haꞌe kuery ijatya py ayvu aendu ukaague rami vy ae.).K^ Mbaꞌeta Efraim kuery ma apykaxu ombotavy pyre rami ndoiko kuaai rei okuapy. Egito kuery pe oenoĩ ꞌrã onhepytyvõ uka vy, Assíria yvy katy avi ꞌrã oo.&-E^ Israel kuery onhemboyvatepa rei pavẽ oexaa py. Haꞌe rami teĩ Senhor Nguuete pe ndojevyi. Haꞌe kuery re haꞌe rami ete oiko teĩ ndoeka potai okuapy.|,q^ Imbaraetea ma amboae regua kuery ombovaipa teĩ ndoikuaai rei. Ijapyte rupi hiꞌa xiĩmba ma teĩ ndoikuaa potai.+^— Haꞌe gui ma Efraim kuery onhemoirũ ꞌrã okuapy amboae regua kuery reve. Mbojape ombojere eꞌỹ re oexy pyre rami ndovarei.6*e^Haꞌe kuery haꞌe javi ma tata rami inhakã raku vy omomba nguvixa kuery. Haꞌe ramo huvixa ikuai vaꞌekue omanomba. Haꞌe rami teĩ peteĩve ma xevy pe ndojapukaiai. 4)a^Haꞌe rã haꞌe kuery opyꞌa re omoĩ mbojape mbojyaty ramigua, joe omaꞌẽ mbegue okuapy vy. Pyávy ipoxya opytuꞌu teĩ koꞌẽgue hendy ju ꞌrã tataendy rami.#(?^Huvixave pegua ngaru oikoa ára py yvatekueve imbaꞌeaxy rai okuapy vinho py okaꞌua gui. Huvixa eteve voi onhemoirũ nhombojaru rei vaꞌe kuery reve.C'^Itavy reia rupi meme ikuai. Mbojape apoa imbojyaty py omoendyague rami hakupa. Mbaꞌeta omoendy ma vy omoapomo oiny jave omoendy veꞌỹ ranhe teĩ haꞌeve mbojaperã ovu porã peve.u&c^Haꞌe kuery reko vaia anho rive ꞌrã huvixa oguerovyꞌa. Yvatekueve voi oguerovyꞌa rei okuapy ijapua.C%^Haꞌe kuery opyꞌa py aipo ndeꞌi: “Nhandereko vaia re Nhanderuete oikuaa pota ꞌrã”, ndeꞌi. Haꞌe nunga rupi aỹ haꞌe kuery ojapo vaia ae ojoko, xerenonde voi ojekuaapa.f$ G^ Huvixa kuery haꞌe yvatekueve ojejavy okuapya re ijayvuague — Xevygua kuery aipytyvõ ta haꞌe Israel kuery amonguera ta nhavõ ojekuaa kuerei Efraim kuery ojejavya haꞌe Samaria pygua kuery reko vai, mbaꞌeta anhetẽ vaꞌe rupi eꞌỹ ikuai. Opy rupi imonda vaꞌe anho ikuai, oka rupi voi jojuka vaꞌe kuery imonda ꞌrã okuapy.4#c^ Judá kuery, peẽ voi pendeayapaa ꞌrã. ;"o^ Peteĩ mbaꞌe aexa ndaꞌevei ete vaꞌe Israel kuery ikuaia mbyte. Haꞌe py oĩ Efraim kuery itavy rei okuapya. Haꞌe vaꞌe gui ma Israel kuery haꞌe javi onhemongyꞌapa.C!^ Sacerdote kuery voi ikuai tape rupi oguata ou vaꞌe ojukaxe vy omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami, mbaꞌeta Siquém katy tape oo vaꞌe py jojuka ma. Haꞌe rami vy ojapo okuapy ojeguarupy.] 3^Mbaꞌeta Gileade tetã ma heko vai vaꞌe anho ikuaia, jouguy gui ikyꞌapa guive.%C^— Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma Adão rami ae avi ndaꞌikuaixei xereve guarã ajapo vaꞌekue rami. Xerovai haꞌe kuery ikuai anhetẽ rupi eꞌỹ.-S^Mbaꞌeta xee aipota vaꞌe ma penhomboaxya, mbaꞌemo rive xevy pe pemeꞌẽ ndaꞌei. Mbaꞌemo peapy reve pemeꞌẽa gui aipotave Nhanderuete peikuaa ete. , $A^Haꞌe nunga rupi xee roitypa ꞌrã profeta kuery ayvu py rive. Xejuru gui ayvu oẽ vaꞌe py ae rojuka, rombopaga aguã ma hexakã vaꞌe rami ojekuaa.^— Efraim kuery, mbaꞌe ꞌrã tu ajapo pendere? Haꞌe vy peẽ Judá kuery, mbaꞌe ꞌrã tu ajapo pendere? Mbaꞌeta peẽ kuery ma koꞌẽmbaꞌi arai ojekuaa rive ouvy vaꞌe rami xerayvu, haꞌe yxapy koꞌẽ rai ramove ipirupa ovy vaꞌe rami guive.S^Jaikuaa ke |yhwh{Senhor,} nhanheaꞌã tema jaikuaa ete peve. Mbaꞌeta ou ꞌrã kuaray oua rami. Nhandere oguejy ꞌrã oky rami, ára pyau jave oky ou vy yvy omoakỹ vaꞌe rami”, heꞌi okuapy. #^Mokoĩ ára rire nhanemombaraete ju ꞌrã. Mboapy araa py ma nhanemopuꞌã ꞌrã. Haꞌe ramo teĩgue ju ꞌrã nhandekuai henonde rupi. ^“Peju, jajevy ju Senhor pe. Mbaꞌeta nhanemopẽmba teĩ nhanemonguera ju ꞌrã. Nhanemboaipa teĩ nhanepoano ju ꞌrã.w^ Anhetẽ rupi eꞌỹ ojeko rerova okuapya re ijayvuague — Haꞌe rami vy xee aa ju ꞌrã aikoaty py ranhe apyta aguã, haꞌe kuery ojejavya omombeꞌu vy xereka peve. Mbaꞌeta haꞌe kuery ojexavai vy xereka voi ꞌrã. Aipoeꞌi: hI^Mbaꞌeta Efraim kuery amomba ꞌrã guary rami, Judá kuery guive amomba ꞌrã guary raꞌy rami. Xee, xee ae amopẽmba, aejapa ꞌrã guive. Xee aipeꞌapa heravy ramo ndaꞌipoai ꞌrã xegui ogueraa jepea vaꞌerã. r]^ Efraim kuery oikuaa ombaꞌeaxya, haꞌe Judá kuery voi oai vaikue oexa vy Efraim kuery ma Assíria katy oo. Haꞌe pygua huvixave pe ojerure oipytyvõ aguã. Haꞌe rami teĩ nomonguera kuaai imbaꞌeaxya gui, neĩ ijai gui guive.ve^ Haꞌe nunga rupi amomba ꞌrã Efraim kuery vixoꞌi rami, Judá kuery guive huꞌũgue rami ꞌrã amomba.xi^ Efraim kuery ambopaga rã ikuai axy, iporiaupa rei guive, ovare eꞌỹ vaꞌe re ndaꞌeveia rupi ikuai rire.^ Judá regua yvatekueve ma yvy markaa oguerova rive vaꞌe rami ikuai. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery áry anhoẽ ꞌrã xepoxya yy rami.}s^ Efraim kuery opaga aguã ára py ivaipa ete ꞌrã. Israel kuery mbyte rupi aikuaa uka ma mbaꞌemo oiko vaꞌerã.}^— Tombopua mimby guaxu Gibeá py, Ramá tetã py voi tonhendu! Tojapukaia Bete-Áven py! Penheangu ke, Benjamim kuery!&E^Senhor pe eꞌỹ haꞌe kuery ikuaia rupi kyrĩgue oguereko vaꞌe omendaa py eꞌỹ. Aỹ jaxy pyau re ngaru ojapoa py omokanhymbaa ꞌrã, ijyvy guive. 4a^Haꞌe vaꞌe kuery ma guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka omeꞌẽ vaꞌerã reve ꞌrã oo Senhor reka vy merami teĩ ndojoui ꞌrã, haꞌe kuery gui ojepeꞌa ma rire.;o^— Israel kuery onhemboyvatea py ae onhemoĩ vai. Israel haꞌe Efraim kuery ma haꞌe kuery reko vaia re ae ꞌrã hoꞌa, Judá kuery voi hoꞌa avi ꞌrã haꞌe kuery reve. '^Haꞌe rami ikuai riae vy ndaꞌevevei Nguuete pe ojevy aguã. Haꞌe kuery mbyte nheꞌẽ imbotavyarã oĩ ramo ndoikuaavei okuapy Senhor. / W^Aikuaa Efraim kuery reko haꞌe javi, Israel kuery nonhemi ꞌrã xegui. Mbaꞌeta aỹ Efraim kuery, pendetavya py Israel kuery haꞌe javi voi onhemongyꞌapa rei.p Y^Opa marã pendekuaive peovy pavẽ gui. Haꞌe rã xee rombopagapa ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi re.7  i^ Sacerdote kuery haꞌe yvatekueve pe ijayvu atãague — Sacerdote kuery, pendu ke. Israel kuery, pejapyxaka. Huvixave ro py pendekuai vaꞌe, pejapyxaka avi. Mbaꞌeta povaꞌe ayvu ma penderovai ae. Mispa tetã py nhuã pejayvy, haꞌe Tabor yvyty áry rupi guyraꞌi mboꞌaa ramigua peipyo. ^Haꞌe rami rire yvytu atã ogueraapa ꞌrã opepo py. Haꞌe ramo oxĩmba ꞌrã taꞌangaa pe mbaꞌemo omeꞌẽague re. yk^Haꞌe kuery okaꞌupa rei vy itavy reia rupi ju ꞌrã ikuai. Yvatekueve voi oxĩmba reia rupi rive ikuaixeve.X)^Mbaꞌeta Efraim kuery ma taꞌangaa pe rive onhemeꞌẽmba. Tove taꞌikuai.H ^Mbaꞌeta vaka oja rovai opuꞌã vaꞌe rami Israel kuery opuꞌã okuapy xere. Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌvy Senhor omongaru herekovy nhuũndy tuvixave vaꞌe rupi, vexaꞌi raꞌyꞌi rami?^— Haꞌe gui peẽ Israel kuery, pendetavy reia rupi tema peoxe teĩ tove Judá tojejavy eme haꞌe nunga py. Too eme Gilgal py, too eme Bete-Áven py, neĩ ouraa rupi “ Senhor oikove vaꞌe rupi aura” teꞌi eme. Tery Bete-Áven ma “Jejavya ro” ꞌea. Haꞌe vaꞌe tery py Betel “Nhanderuete ro” ꞌea vaꞌe re ijayvu, mbaꞌeta haꞌe katyꞌi huvixa omopuꞌã rire vaka raꞌy raꞌangaa haꞌe ombojerovia atyrã (10.5,8). Jaikuaa porãve aguã jaexa avi ꞌrã 1 Reis 12.28-33 py. U#^— Haꞌe rami teĩ penderajy kuery ma xee nambopagai ꞌrã itavy reia re, neĩ penderaꞌy raꞌyxy kuery guive. Mbaꞌeta avakue ae ojeꞌoi ꞌrã kunhague tavy rei reve itavy rei aguã, haꞌe kuery regua reve mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã taꞌangaa pe. Haꞌe rami vy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma okanhy aguã katy oo. Q^ Yvyꞌã yvate vaꞌe-vaꞌe rupi rive ꞌrã omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo, heakuã porã vaꞌe voi oapy ꞌrã yvyꞌã-vyꞌãꞌi rupi, yvyra carvalho, choupo haꞌe terebinto ikuai vaꞌe guy rupi guive, kuarayꞌã porã rei ramo rive. Haꞌe nunga rupi ae penderajy kuery itavy rei okuapy, penderaꞌy raꞌyxy kuery voi. dA^ Xevygua kuery oporandu ꞌrã yvyra raꞌykue oguereko vaꞌe pe rive, haꞌe ramo yvyra ipoꞌiꞌi vaꞌe ju ombovai ꞌrã. Nheꞌẽ imbotavy reia pe onhembotavy uka vy Nguuete gui hexaraipa okuapy itavy reia rupi.oW^ Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy reia, vinho haꞌe vinho pyau re okaꞌupa reia oipeꞌapa hiꞌarandua.7^ Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru teĩ naevyatãi ꞌrã. Itavy reia rupi ikuai vaꞌeri ndaetave ovyi ꞌrã, Senhor ombojeroviaa gui ojepeꞌapa rire.9k^ Haꞌe nunga rupi heta vaꞌe kuery xee areko ꞌrã sacerdote kuery arekoa rami avi. Mbaꞌeta mokoĩve ambopagapa ꞌrã heko vaiague re, ameꞌẽ ꞌrã ikuaiague repy ae.~{^Haꞌe kuery ma xevygua kuery ojejavya re rive ꞌrã onhemongaru, opa marã rei ikuai rã oexa vy rive ꞌrã ovyꞌa.;}o^Haꞌe kuery heta-etave ovya ramive ma xerovai ojejavyve tema ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery omboetepy ikuai ꞌrãgue py xee ajapo ꞌrã oxĩmba aguã rami. | ^Xevygua kuery ma hiꞌarandurã vaꞌekue noĩ ramo omombaa ma heravy. Ndee sacerdote, ꞌarandua reja rire xee ju roeja ꞌrã, xerenonde sacerdote reiko veꞌỹ aguã. Nderuete guigua lei gui nderexarai ramo xee voi xerexarai ꞌrã nderaꞌy kuery gui.%{C^Mbaꞌeta ara py teĩ penhepyxanga ꞌrã, pendereve profeta kuery ikuai vaꞌe voi onhepyxanga ꞌrã pyávy. Haꞌe nunga rupi xee amomba ꞌrã pendexy.z^— Haꞌe rami teĩ mavaꞌeve ndoikuaa potai, nanhomongetaai guive. Mbaꞌeta peẽ kuery ma sacerdote kuery ojou vaipy rami pendekuai.Oy^Haꞌe nunga rupi ae ijyvy ndaꞌevevei, hexe ikuai vaꞌe voi ikangypa okuapy, mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe, guyra yvate rupi oveve vaꞌe guive. Pira yeꞌẽ rupi ikuai vaꞌe voi omanomba. Israel kuery opa mbaꞌe py ojejavya re ijayvuague — Peẽ Israel kuery, pendu ke Senhor ayvu, mbaꞌeta Senhor oguereko yvy regua kuery re oikuaa pota aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery re ma anhetẽ vaꞌe noĩ, neĩ mborayvu, neĩ Nhanderuete oikuaaxea guive.^v5^Haꞌe vaꞌe rire Israel kuery ojevypa vy oeka ju ꞌrã okuapy Senhor nguuete haꞌe Davi nguvixarã. Haꞌe rami vy opaa ára haꞌe kuery oryryipa reve ꞌrã onhemboja jogueruvy Senhor re onhemboaxy uka vy. Bu}^Mbaꞌeta Israel kuery ma heta maꞌetỹ re ꞌrã ikuai nguvixa eꞌỹ re, opena vaꞌe eꞌỹ re, Nhanderuete pe mbaꞌemo omeꞌẽ eꞌỹ re, taꞌangaarã ita omopuꞌã vaꞌekue eꞌỹ re, sacerdote i-manto vaꞌe eꞌỹ re, haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa ngoo rupi oguereko vaꞌekue eꞌỹ re guive.Gt^Haꞌe vy ixupe aipoaꞌe: — Haꞌe gui ndee ma heta ára re teri ꞌrã xerarõve. Ndetavy reive eme, amboae ava reve eiko eme guive. Haꞌe ramo xee voi roarõ ꞌrã aikovy — haꞌe.s}^Haꞌe ramo xee ma xeraꞌyxyrã ju ajogua, quinze hatãꞌi vaꞌe prata guigua haꞌe quinze voxa cevada ameꞌẽ vy.r )^ Nhanderuete nhomboaxy aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌive ju xevy: — Teĩgue ju tereo, eayvu ju kunha neirũ oayvu vaꞌekue itavy rei teĩ. Senhor Israel kuery oayvua rami eiko, haꞌe kuery ma nguuete ramigua pe mbojape uva pirukue revegua omeꞌẽxe vai vaꞌeri — heꞌi. Apy ma Nhanderuete ijayvu Oséias guaꞌyxy ogueru ju aguã re, haꞌe ae nhandererua rami avi jajejavy vaꞌeri. Guaꞌyxy escravo oikoague gui Oséias ojogua, nhande voi jejavya pe jaikoague gui Nhanderuete nhandejoguaague rami. Nq^Mbaꞌeta Israel kuery yvy jave rupi xee amoaĩ ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ rami, xevy guarã. Amboaxy aguã rupi eꞌỹ ikuai vaꞌekue pe xee aexa uka ju ꞌrã amboaxya. “Xevygua eꞌỹ” haꞌe vaꞌekue pe aipoaꞌe ꞌrã: “Ndee ma xevygua ae!” Haꞌe ramo ombovai vy “Ndee ma Xeruete!” heꞌi ꞌrã xevy. p3^Haꞌe gui yvy ju omoingo porã ꞌrã trigo, vinho haꞌe azeite. Haꞌe ramo haꞌe nunga omoingo porã ꞌrã xevygua kuery Jezreel pygua kuery.o!^Senhor aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ára py ma xee rombovai ꞌrã roayvu porã vy. Yva voi aroayvu porã rã omoingo porã ju ꞌrã yvy.onW^Ojeroviapy aikoa rupi ꞌrã romomenda xejee. Haꞌe rami vy reikuaa ꞌrã Senhor aikoa — heꞌi. @my^Xejee ae romomenda ju ꞌrã rakaꞌe rã peve. Teko porã rupi roguereko vy romomenda ꞌrã xejee, haꞌevea rami aikuaa potaa py, roguereko porãꞌia haꞌe romboaxya rupi guive.Cl^Haꞌe vaꞌe ára haꞌe kuery re amaꞌẽ vy mymba kaꞌaguy re ikuai vaꞌe ajapo ꞌrã haꞌe kuery pe inharõ veꞌỹ aguã rami, guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe vixo yvy rupi onhembotyryry vaꞌe guive. Haꞌe gui haꞌe kuery yvy gui ma aipeꞌa ꞌrã guyrapa haꞌe kyxe oiporu pyre haꞌe javi, joe opuꞌãa veꞌỹ aguã. Haꞌe rami vy xevygua kuery ajapo ꞌrã opytuꞌu okuapy aguã rami, mbaꞌeve oiko eꞌỹa py.bk=^— Mbaꞌeta haꞌe kuery juru gui anoẽmba ꞌrã Baal rery, hery re imaꞌenduꞌa veꞌỹ aguã rami. Tery Baal ma “Nhandererekoa” ꞌea. Nhanderuete ndoipotavei haꞌe vaꞌe rery rupi ojapukai okuapy. }js^Haꞌe vaꞌe ára ju xevy pe “Xeme” heꞌi ꞌrã, xevy pe “Baal” ndeꞌivei ma ꞌrã — heꞌi Senhor. diA^Haꞌe gui ma ameꞌẽ ju ꞌrã uvaty oguereko vaꞌekue ramigua. Ixupe Acor yvyugua ajapo ꞌrã peteĩ okẽ rami, haꞌe vaꞌe rupi oaxa vy oendu ju aguã oarõ oikovy aguã. Tery Acor ma “Jexavaia” ꞌea. Yma Acor yvyugua py Israel kuery Egito gui ovaẽ jave ojejavy ramo ombopagaa rakaꞌe . Haꞌe rami teĩ aỹ haꞌe vaꞌe rupi oaxa jevy vy ojou ꞌrã oarõ vaꞌe. Haꞌe ramo xererovyꞌa ju ꞌrã, kunhataĩ jave Egito yvy gui oẽ jave guare rami.0hY^— Haꞌe rami teĩ ajapo ꞌrã xere ju imaꞌenduꞌa aguã rami. Haꞌe rami vy tekoa eꞌỹa katy araa vy xeayvu porãꞌi ꞌrã opyꞌa py oendu vaꞌerã re.}gs^ Xee ambopaga ꞌrã Baal raꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe oapy okuapyague re. Haꞌe vaꞌe jave ojereꞌi vaꞌe haꞌe ita hepykueve py onhembojegua vy opena vaꞌe kuery rakykue oo. Haꞌe rã xegui ma hexaraipa — heꞌi |yhwh{Senhor.} f)^ Ambovaipa ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌe uvaty haꞌe figoty aipoeꞌia vaꞌe: “Kovaꞌe ma apena vaꞌe kuery opaga vy xevy omeꞌẽ vaꞌekue”, heꞌia. Haꞌe nunga ma xee ajapo ꞌrã kaꞌaguy rive, haꞌe ramo kaꞌaguy regua mymba nharõ kuery hoꞌupa ꞌrã.e7^ Amomba ꞌrã ovyꞌaague haꞌe javi, jaxy pyau nhavõ ngaru ojapo jepiague, sábado nhavõ ijatyague, haꞌe ngaru oaꞌanga vaꞌekue haꞌe javi.rd]^ Aỹ ma oxĩa aexa uka ꞌrã opena vaꞌekue oexaa py. Xepo gui avave rei ndogueraa jepei ꞌrã guive.kcO^ Haꞌe nunga rupi xee ma trigo omonoꞌõa ára, vinho ojapoa ára aju vy aipeꞌapa ju ꞌrã ixugui. Aipeꞌapa ju ꞌrã vexaꞌi rague haꞌe ajukue perirĩꞌi, haꞌe nunga opire reia ojaoꞌi aguã ameꞌẽ vaꞌekue.Yb+^Mbaꞌeta ndoikuaai xee ae trigo, vinho, azeite haꞌe nunga omeꞌẽ vaꞌekuea. Ixupe guarã xee ae amboetave vaꞌekue prata haꞌe ouro. Haꞌe rã haꞌe ma Baal raꞌangaa pe rive omeꞌẽ vaꞌekue.gaG^Haꞌe ramo opena vaꞌekue rakykue oo teĩ ndoupityi ꞌrã. Oeka tema teĩ ndojoui ꞌrã. Haꞌe rami vy aipoeꞌi ꞌrã: “Aa ꞌrã, xeme ypya py ae ju ajevy, mbaꞌeta aỹgua gui haꞌeveve xevy guare”, heꞌi.~`u^Haꞌe rami teĩ xee ajoko ꞌrã hape rupi juu amoĩ vy. Hovai ajapo ꞌrã kora, tape oo aguã ojou eꞌỹ aguã.(_I^Mbaꞌeta ixy ma itavy rakaꞌe, ikuavãare gueko vaia rupi anho oiko. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: “Xee aa ꞌrã apena vaꞌe kuery rakykue. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma xevy pe omeꞌẽ ꞌrã mbojape, yy, vexaꞌi rague, ajukue perirĩꞌi, azeite haꞌe ayꞌu vaꞌerã”, heꞌi.X^)^Neĩ imemby kuery voi xee namboaxyi ꞌrã, itavy reia rupi ixy oguereko rire.L]^Haꞌe rami eꞌỹ rã xee aeja ꞌrã ipire rei vaꞌe, oiko ramoꞌi jave guare rami ae. Haꞌe rami tekoa eꞌỹa rami amoingo ꞌrã, yvy piru reia rami ete ajapo ꞌrã yuvei py ajuka vy.j\M^ Haꞌe kuery ndojeroviai teĩ Nhanderuete ojeroviapy oikoa re ijayvuague — Pendeayvu pendexy pe, pendeayvu ete ixupe, mbaꞌeta xeraꞌyxy veꞌỹ ma oiko, xee voi imeveꞌỹ ma. Haꞌe rami ajapo ojegui oipeꞌa aguã itavy reia, okã mbyte gui gueko vaia oipeꞌa aguã guive. “Pendexy” heꞌia py ma Israel kuery re ae ijayvu vy. [ ^— Haꞌe gui penderyvy kuery pe “Xevygua kuery” peje ꞌrã, haꞌe rã penereindy kuery pe ma “Omboaxypy” peje. 8Z k^ Haꞌe rami vy Judá haꞌe Israel kuery reve ju ꞌrã nhomoirũmba. Peteĩꞌi ꞌrã omoĩ okuapy nguvixarã. Haꞌe rami vy yvy pendekuaia gui peopa ju ꞌrã, mbaꞌeta iporã vaipa ꞌrã Jezreel ára py. Tery Jezreel ma “Nhanderuete omoaĩ vaꞌe” ꞌea. Jypy ma Nhanderuete omoaĩmba ijyvy gui omoxẽ vy, haꞌe gui opaa py ma mbaꞌemo raꞌyĩgue nhamoaĩa rami ju omoaĩ ꞌrã heruvy omboetave aguã (2.22-23). :Y o^ Haꞌe rami avi Israel kuery ma yeꞌẽ rembe rupi ita kuꞌi oĩa rami ꞌrã heta, mbaꞌeta ita kuꞌi oaꞌãa vaꞌerã eꞌỹ, neĩ oipapa kuaa vaꞌerã eꞌỹ guive. Haꞌe gui “Peẽ ma xevygua eꞌỹ” ꞌea ꞌrãgue py “Nhanderuete oikove vaꞌe raꞌy kuery”, ꞌea ꞌrã pẽvy. GX  ^ Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Oséias pe: — Haꞌe vaꞌe ma pemboery ꞌrã Xevygua eꞌỹ, mbaꞌeta xevygua eꞌỹ peẽ kuery pendekuai, haꞌe xee voi Penderuete eꞌỹ ꞌrã aiko.MW ^Haꞌe gui Omboaxypy eꞌỹ nokambuvei ma jave oguereko ju avaꞌi.V 3^Haꞌe rã Judá kuery ma amboaxy ꞌrã. Haꞌe rami vy araa jepe ꞌrã xee Senhor Tuuete poꞌakaa rupi ae. Guyrapa rupi eꞌỹ ꞌrã araa jepe, kyxe rupi eꞌỹ, joe opuꞌãa rupi eꞌỹ, kavaju rupi eꞌỹ, neĩ kavaju árygua kuery rupi eꞌỹ guive — heꞌi. mU U^Haꞌe gui taꞌyxy oguerekoꞌi vy kunhaꞌi ju oikuavã. Senhor aipoeꞌi Oséias pe: — Haꞌe vaꞌe ma pemboery ꞌrã Omboaxypy eꞌỹ, mbaꞌeta xee namboaxyvei ꞌrã Israel kuery, aperdoaa rupi veꞌỹ ꞌrã areko. xT k^Haꞌe vaꞌe ára py amopẽmba ꞌrã Israel kuery rapa Jezreel katyꞌi yvugua oĩ vaꞌe py ae — heꞌi. S '^Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Oséias pe: — Pemboery ꞌrã Jezreel, mbaꞌeta are eꞌỹ re ambopaga ꞌrã Jeú ramymino kuery Jezreel tetã py jouguy omoẽague re. Jezreel tetã py ma Jeú jojuka vy ojopy vaꞌekue Israel kuery re ipoꞌaka aguã (2 Reis 9.14-27). Haꞌe gui Jeroboão versículo 1 py ijayvua ma Jeú ramymino. Haꞌe rami vy amomba ꞌrã Israel kuery re ipoꞌakaa.R ^Haꞌe ramo oo vy guaꞌyxyrã ojou Diblaim rajy Gômer. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe oguerekoꞌi vy oikuavã peteĩ avaꞌi. Q )^Oséias pe oayvu omombeꞌu uka aguã Senhor ijayvu ypyꞌi vy aipoeꞌi: — Tereo, nderaꞌyxyrã eraa peteĩ kunha itavy rei vaꞌerã, itavy reia rupi omemby oguereko vaꞌerã, mbaꞌeta pendeyvy re ikuai vaꞌe Senhor gui opoipa vy itavy rei avi okuapy — heꞌi.MP ^Oséias ayvu oĩa Oséias omenda aguã re ijayvuague Israel kuery ndojeroviaia oikuaa uka aguã Beeri raꞌy Oséias pe Senhor oayvu ombou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ayvu ma Judá pygua huvixa kuery Uzias, Jotão, Acaz haꞌe Ezequias ikuai jave ombou, Israel pygua huvixa Joás raꞌy Jeroboão oĩ jave guive. DOT Haꞌe rã ndee ma tereo tema tape reikoa vaꞌe rupi ae, opa peve. Mbaꞌeta repytuꞌu ꞌrã, haꞌe gui opaa ára py repuꞌã ju ꞌrã ndevygua oĩ vaꞌe rejopy aguã — heꞌi. nNUT Ovyꞌa ete ꞌrã amongue oarõ porãa rupi mil trezentos e trinta e cinco ára peve oupity vaꞌe..MUT Haꞌe rami avi mymba koꞌẽ nhavõ omeꞌẽ jepiaty omombaa ma rire, haꞌe ojeguarupy nhomokanhyarã omoĩa ma rire mil duzentos e noventa ára ju ꞌrã oaxa.L{T Heta ꞌrã oikyꞌaꞌoa, omoxiĩa haꞌe oeko aꞌãa guive. Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma heko vaive tema ꞌrã, haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve noendu kuaai ꞌrã. Haꞌe rã ꞌarandua rupi ikuai vaꞌe ma oendu kuaapa ꞌrã.KT Ombovai: — Tereo Daniel, mbaꞌeta povaꞌe ma nomombeꞌu porãavei ꞌrã ranhe. Omoĩ porãa ma opaa ára peve guarã.J1T Haꞌe rami xee aendu vaꞌeri naendu kuaai. Haꞌe vy xee aporandu: — Xeruvixa, opaa py haꞌe nunga oiko ramo mbaꞌexa tu ꞌrã oiko orere? KIT Haꞌe ramo yy áry ava hiꞌaĩ vaꞌe ajukue perirĩꞌi py onhemonde vaꞌe ombovai rã xee aendu. Mbaꞌeta yva re opo oiporu kuaa haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa regua oupi vy oura rakaꞌe rã peve oiko vaꞌerã vaꞌe rery rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe nunga oiko ꞌrã peteĩ maꞌetỹ, haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ ju, haꞌe irundy maꞌetỹa mbytea py. Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery poꞌakaa ombovaipaa ma jave mae ojeupity ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi — heꞌi. Apy ma três anos e meio re ijayvu (Daniel 7.25 haꞌe Apocalipse 12.14 py oĩa rami). ~}y|{|zz y@xwwJvvttsGrqppoo=nmmPllkPjii*hgfe;d?ckc baa`__X^^ ][ZZ^YrX}WW#VUTSSRUQONMM3LKKpJIHGFHEDD4CCBeA*@P?>>==8<;::;9?8-765>4324100/p.r-,++H**Z('&%% $$#~"!!, ~j92Sek> T * N c X=Zw-r Penderaꞌy kuery vaꞌe regua amoĩ vaꞌekue profeta-rã, haꞌe peneramymino kuery ju amoĩ nazireu regua ikuai vaꞌerã. Haꞌe rami eꞌỹ ri tyꞌy Israel kuery? — heꞌi Senhor. Nazireu ma Nhanderuete pe anhoꞌi oiko aguã rami onhemboayvu vaꞌekue. Haꞌe rami vy ndojayai ꞌrã oꞌa, haꞌe ndoyꞌui ꞌrã vinho . "v=r Haꞌe rami ae avi Egito yvy gui xee roguerupa vy quarenta maꞌetỹ re roguereko vaꞌekue tekoa eꞌỹa rupi, amorreu kuery yvy re penderekoa aguã.duAr Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery renonde gui amomba vaꞌekue amorreu kuery yary rami yvate vaꞌekue teĩ, yvyra carvalho rami imbaraete vaꞌekue. Amomba vaꞌekue yvy guy hapo oĩa guive hovapy rupi hiꞌa ikuaia peve.Bt}rHaꞌe gui altar oĩ vaꞌe yvýry onheno ꞌrã oupy ajukue nhomborevea rupi ojopy vaꞌekue áry. Nguuete ropy eteve voi oyꞌu ꞌrã okuapy vinho jokorepaa rupi oipeꞌa vaꞌekue.s#rHaꞌe kuery ombojexavai ꞌrã iporiaukueꞌi oakã áry yvy kuꞌi omombo peve, haꞌe oiko riveꞌi vaꞌe pe omokarẽ tape. Taꞌy peteĩ kunhataĩ ogueronheno vaꞌekue ae tuu ju ꞌrã ojopy. Haꞌe rami vy omongyꞌa rive okuapy xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.0rYr Israel kuery rovai ijayvuague Po rami Senhor ijayvu: — Haꞌe gui Israel kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, mbaꞌeta joguerekoa kuery ma peráta re rive omoingo axy heko porã vaꞌe, iporiaukueꞌi omboꞌapa ꞌrã py regua repy re rive.qq[rHaꞌe nunga rupi Judá re amboja ꞌrã tata, Jerusalém py oo tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã. |pqr Judá kuery rovai ijayvuague Po rami Senhor ijayvu: — Haꞌe gui Judá kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma Senhor guigua lei rupi ndaꞌikuaixei vy ovapa rire ojapo uka vaꞌekue gui. Haꞌe gui anhetẽ vaꞌe rupi eꞌỹ ombojeroviaa rupi ju onhembotavy uka okuapy, guamoĩ kuery ikuaiague rami ae.orHaꞌe kuery mbyte gui amomba ꞌrã joguerekoa, ajuka ukapa avi ꞌrã ixupegua yvatekueve haꞌe javi — heꞌi Senhor. fnErHaꞌe nunga rupi Moabe yvy re amboja ꞌrã tata, Queriote tetã py oo tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã. Haꞌe ramo Moabe pygua kuery omanomba ꞌrã yapu rei, tevovo rei haꞌe mimby guaxu omonheꞌẽa mbyte py.Wm )rPo rami Senhor ijayvu: — Moabe pygua kuery voi mboapykue, irundykue ojapo vaipaague re xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma Edom pygua huvixa kãgue oapypa rire, ikuꞌikue rive opyta peve.pl [rHaꞌe ramo haꞌe pygua huvixa heraa ꞌrã escravo-rã, hembiguai yvatekueve reve — heꞌi Senhor. 1k ]rHaꞌe nunga rupi Rabá tetã kora re amboja ꞌrã tata oo tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã, joe opuꞌã vaꞌe ojapukaia reve, ára vai py yvytu vaikue ramigua.ej Er Po rami Senhor ijayvu: — Amom pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma Gileade pygua kuery memby ryruꞌi omondoropa rire oyvyrã ombotuvixave aguã rive.pi [r Haꞌe nunga rupi Temã tetã re amboja ꞌrã tata Bozra py oo tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã. Eh r Po rami Senhor ijayvu: — Edom pygua kuery voi mboapykue, irundykue ojapo vaiague re xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma guyvy kuery ae kyxe reve omonha rire, omboaxya noendui guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py opoxya anho oendu vy nhomboaꞌypa tema, haꞌe nunga anho oendu, rakaꞌe rã peve guarã.kg Qr Haꞌe nunga rupi Tiro tetã kora re amboja ꞌrã tata oo tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã. f ;r Po rami Senhor ijayvu: — Tiro tetã pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma nhomboꞌa vy omboaxapa rire Edom pygua kuery po py. Naꞌimaꞌenduꞌai okuapy joegua kuery reve ikuai porã aguã ojapo vaꞌekue re.Pe rAmomba ꞌrã Asdode pygua kuery, Asquelom re opena vaꞌe guive. Haꞌe gui Ecrom rovai ju ꞌrã apuꞌã xepoꞌakaa rupi. Haꞌe ramo filisteu kuery rembyrekue omanomba ꞌrã — heꞌi Senhor. ]d 5rHaꞌe nunga rupi Gaza tetã kora re amboja ꞌrã tata oo tuvixakueve mbovaipaarã.fc GrPo rami Senhor ijayvu: — Gaza pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, tetã re ikuai vaꞌe haꞌe javi escravo-rã ogueraapa rire Edom pygua kuery po py omboaxapa aguã.`b ;rAmopẽmba ꞌrã Damasco kora rokẽ jokoa. Amomba avi ꞌrã Biqueate-Áven ikuai vaꞌe, Bete-Éden re opena vaꞌe guive. Haꞌe gui Síria pygua kuery escravo-rã ogueraapaa ꞌrã Quir katy — heꞌi Senhor. ha KrHaꞌe nunga rupi amboja ꞌrã tata Hazael ro re. Haꞌe rami vy oapypa ꞌrã Ben-Hadade ro tuvixa vaꞌe haꞌe javi. Hazael haꞌe Ben-Hadade ma Síria yvy regua huvixa ikuai rakaꞌe. Haꞌe kuery retã ma Damasco. K` rPo rami Senhor ijayvu: — Mboapykue, irundykue Damasco pygua kuery ojapo vaiague re nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, mbaꞌeta ferro guigua py haꞌe kuery omouꞌũmba rire Gileade pygua kuery.Z_ /rHaꞌe gui ma aipoeꞌi: Senhor onhendu atã ꞌrã Sião gui, Jerusalém tetã guive oendupaa aguã ijayvua. Haꞌe ramo nhuũndy vexaꞌi re openaaty overepa ꞌrã, Carmelo yvyty apyte peve ꞌrã ipirupa. ^ rAmós ayvu oĩa Yvy regua kuery rovai ijayvuague Kovaꞌe ayvu ma Amós pe mbaꞌemo oexa ukaa rupi ombou pyre. Haꞌe vaꞌe ma Tecoa tetã pygua, vexaꞌi re opena vaꞌety kuery vaꞌe regua. Israel kuery reko re ijayvu Judá pygua huvixa Uzias haꞌe Joás raꞌy Israel pygua huvixa Jeroboão oĩ jave, mokoĩ maꞌetỹ teri yvy oryryi aguã oata jave guive.{]ohXee anhombopaga ꞌrã huguy omoẽague nambopagai teriague re — heꞌi, mbaꞌeta Senhor oiko ꞌrã Sião py.g\GhHaꞌe rã Judá yvy ma hekoa riae ꞌrã, Jerusalém tetã voi, taꞌy jevy-jevy ikuai peve.A[{hHaꞌe rã Egito yvy ma ombovaipaa ꞌrã, Edom voi yvy piru reia oejapa pyre ꞌrã opyta, Judá regua kuery jukaa rupi ikuaiague re, oyvy re huguy omoẽ rire mbaꞌe reꞌỹ teĩ.ZZ-h Israel kuery omoingo porã ju aguã re ijayvuague — Haꞌe vaꞌe ára ma yvyty ikuai vaꞌe gui oxyry ꞌrã oiny uva rykue. Yvyꞌã áry gui oxyry avi ꞌrã kamby. Haꞌe ramo Judá regua yakã haꞌe javi tyguaxupa ꞌrã. Haꞌe gui Senhor pegua oo gui yy oxyry ouvy vy omoakỹmba ꞌrã Sitim yvyugua haꞌe javi rupi.oYWh— Haꞌe ramo mae peikuaa ꞌrã xee Senhor Penderuete aikoa, haꞌe xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Sião py aĩ vaꞌea. Haꞌe gui Jerusalém tetã ndaꞌikyꞌavei ꞌrã. Haꞌe rupi ndoaxavei ma ꞌrã amboae regua. }XshHaꞌe gui Senhor ijayvu atã ꞌrã Sião gui, Jerusalém gui oendu uka ꞌrã. Haꞌe ramo yva haꞌe yvy oryryipa ꞌrã. Haꞌe rami teĩ Senhor oiko ꞌrã ixupegua kuery onhemi atyrã, Israel kuery pegua oo imbaraete vaꞌe ꞌrã oiko. >WwhKuaray haꞌe jaxy pytũmba, jaxy-tata voi naendyvei. VhHaꞌe gui heta-etave ꞌrã ou yvyugua ombopagaa aguã katy! Mbaꞌeta Senhor ára ovaẽ raiꞌi ma yvyugua nhombopaga aguã py.PUh Pejopy pavẽ ke foice, mbaꞌety ijajupa ma ramo. Peju, pepyrõ, mbaꞌeta uva rykue oumbiriaty py tynyẽ ma hiꞌa, hyru ikuai vaꞌe tynyẽmba guive, haꞌe kuery ojejavyague tuvixa ete rire. Haꞌe vaꞌe jave py haꞌe kuery oumbiri ꞌrã uva opyrõ vy. Haꞌe rami avi apy ijayvu Nhanderuete nhombopaga aguã re . Th — Topuꞌã yvy regua kuery, Josafá yvyugua katy toupa. Mbaꞌeta haꞌe py ma xee aguapy ꞌrã ainy yvy regua kuery ambopaga aguã.)SKh Ijyvýry pendekuai vaꞌe haꞌe javi, pejapura pejuvy, penhemboatypa”, peje. Haꞌe gui |yhwh{Senhor,} haꞌe py embou avi ke ndeguigua ipyꞌa guaxukueve. !R;h Yvy karaĩa pereko vaꞌe gui pejapo kyxerã, haꞌe mbaꞌemo ꞌygue gui pejapo huꞌyrã. Tove ikangy vaꞌe ‘Xee ma xembaraete vaꞌe’, teꞌi.SQh — Peikuaa uka povaꞌe nunga amboae regua kuery pe: “Pemombeꞌu joe pepuꞌã aguã, penoĩmba ipyꞌa guaxukueve. Haꞌe ramo avakue joe opuꞌãa pygua tovaẽmba, haꞌe toẽmba ju ojeꞌoivy.OPhPenderaꞌy kuery haꞌe penderajy kuery ju amboaxa ꞌrã Judá regua kuery pe. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ju omeꞌẽ ꞌrã sabeu kuery mombyry raxa ikuai vaꞌe pe, Senhor ae ijayvu rire. OwhNeꞌexa, xee arupa ju ꞌrã pemboaxaague gui. Haꞌe vy pendevaia ajapo ꞌrã peneakã re ae ju ojeapa aguã rami. N hhaꞌe Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery ma peráta re pevendepa vaꞌekue grego kuery pe, oyvy gui mombyry ikuai aguã rami.xMihMbaꞌeta peraa vaꞌekue xevygua prata haꞌe ouro. Xembaꞌe iporãgue voi templo pereko vaꞌe rupi pemoĩ,UL#hTiro haꞌe Sidom pygua, haꞌe Filístia pygua haꞌe javi, mbaꞌe tu pereko xereve? Pepuꞌãxe ri tyꞌy xere? Haꞌe ramo areꞌỹ re xee ajapo ꞌrã pendevaia peneakã re ae ju ojeapa aguã rami.JK hXevygua kuery re haꞌe kuery oexa okuapy vaꞌekue oxortea. Avakueꞌi haꞌe kuery omboekovia itavy rei vaꞌe re, haꞌe kunhagueꞌi ma vinho oyꞌu vaꞌerã re rive omboekovia vaꞌekue.$JAhAmonoꞌõmba avi ꞌrã haꞌe javi regua, ajapo ꞌrã Josafá yvyugua py oguejypa aguã rami. Haꞌe py ma ambopagapa ꞌrã xevygua kuery káuxa, mbaꞌeta xevygua Israel kuery haꞌe kuery omoaĩmba rire amboae regua ikuaia rupi, xeyvy guive jomeme ombojaꞌo-jaꞌo vaꞌekue.@I {h Ngovaigua kuery Nhanderuete ombopaga aguã re ijayvuague — Neꞌexa, haꞌe vaꞌe ára, haꞌe vaꞌe jave ma ambopyau ju ꞌrã Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery ikuaia.3H_h Haꞌe ramo haꞌe javi Senhor rery rupi ojapukai vaꞌe oo jepe ꞌrã. Sião yvyty re haꞌe Jerusalém tetã py ikuai ꞌrã oo jepe vaꞌe, Senhor ijayvuague rami. Okuave vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ikuai Senhor oenoĩ vaꞌekue. Kovaꞌe ayvu rupi ijayvua Pentecostes ára py (Atos 2.1-21, 38-40). Haꞌe gui “ Senhor rery rupi ojapukai vaꞌe oo jepe ꞌrã” heꞌia ma Romanos 10.12-13 py omombeꞌu porãve avi. GhSenhor ára opa mbaꞌe py ndaꞌevei vaꞌe ou ta ramo kuaray pytũmba ꞌrã, haꞌe rã jaxy ma tuguy rami ꞌrã ojekuaa.^F5hYva haꞌe yvy re aexa uka ꞌrã guive nhomondyipaarã: tuguy, tata haꞌe hataxĩ.dEAhTembiguai kuery avakue haꞌe kunhague re voi ambou ꞌrã Xenheꞌẽ haꞌe vaꞌe ára.&DEh Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ombou aguã re ijayvuague — Arakaꞌeve rã avakue haꞌe javi re anhoẽ ꞌrã imbouvy Xenheꞌẽ. Haꞌe ramo penderaꞌy haꞌe penderajy kuery ijayvu ꞌrã xegui. Kakuaakueve ma oexa raꞌu ꞌrã mbaꞌemo, ipyaukueve pe voi aexa uka ꞌrã.AC{hHaꞌe gui peikuaa ꞌrã Israel kuery mbyte aĩa, haꞌe xee Senhor Penderuete aikoa, mbaꞌeta ndoikoi amboae. Haꞌe ramo xevygua kuery nomoxĩmbaavei ma ꞌrã rakaꞌe rã peve. LBhHaꞌe ramo pekaru porã ju ꞌrã penevyatãmba peve. Haꞌe rami vy perovyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete rery, penderereko porã ramo. Haꞌe vaꞌe rire xevygua kuery nomoxĩmbaavei ma ꞌrã.yAkh— Pendevy amboekovia ꞌrã maꞌetỹ oaxa vaꞌekue py tuku oguata vaꞌe hoꞌupa vaꞌekue, haꞌe tuku mbaꞌemo mbovaipaa, tuku mbaꞌemo ayaa hoꞌu vaꞌekue guive, mbaꞌeta xevygua xondaro kuery penderovai ambou vaꞌekue meme.@hMbaꞌemo raꞌyĩgue ykya ma tynyẽ ju ꞌrã trigo, haꞌe mbaꞌemo ryru ikuai vaꞌe tynyẽmba ꞌrã uva rykue haꞌe azeite. \?1hPeẽ Sião pygua kuery, pevyꞌa avi ke, perovyꞌa Senhor Penderuete, mbaꞌeta omboꞌoky ju ꞌrã haꞌevea rupi. Haꞌekue rupi ae ju ꞌrã omboꞌoky pemaꞌetỹ jave, haꞌe gui henhoĩmba jave guive.S>hHaꞌe mymba nhuũndy rupi pendekuai vaꞌe, pekyjeve eme mbaꞌeta nhuũ iporãmba ju ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi, yvyra ikuai vaꞌe voi hiꞌapa ju ꞌrã, figo haꞌe uva voi hiꞌa porãmba ꞌrã.s=_hHaꞌe nunga rupi ndee yvy, ekyjeve eme. Evyꞌa haꞌe eĩ porã, Senhor mbaꞌemo porã ete ojapo ramo.</hHaꞌe rã kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui xondaro kuery ou vaꞌekue ma peẽ kuerya gui aipeꞌapa ju ꞌrã mombyry. Peteĩ yvy piru reia katy ꞌrã amondouka, tekoa eꞌỹa re. Henondevegua kuery amondouka ꞌrã kuaray oua katy yeꞌẽ oĩ vaꞌe re, haꞌe rã hakykuegua kuery ma yeꞌẽ kuaray oikea katy ꞌrã. Heꞌõgue ma heakuã vaikue ꞌrã, xepoꞌakaa rupi roepy rire — heꞌi. ;yhHaꞌe rami vy ombovai vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Neꞌexa, pendevy ambou ꞌrã mbaꞌemo aju, uva rykue haꞌe azeite. Haꞌe vaꞌe gui penerevyatã ju ꞌrã. Peẽ kuery noromboaxavei ꞌrã amboae regua kuery pe pendejojai rei aguã.a:;hHaꞌe rami rã Senhor oexa uka oyvy re opena porãa, ojeupegua kuery omboaxy ju guive.@9yhSenhor rembiguai sacerdote kuery avi tojaeꞌo templo rokẽ haꞌe altar mbyte rupi ikuaia py. Tojerure po rami: “ Senhor, emomba uka eme ndevygua kuery. Emboaxa eme ndevygua kuery ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe pe ojojai rei aguã, amboae regua kuery ‘Mamo tu Penderuete oĩ?’ heꞌi eꞌỹ aguã”, teꞌi. }8shPemboaty ke heta vaꞌe kuery haꞌe javi, peikyꞌaꞌo ukapa guive onhemboaty vaꞌe. Pemonoꞌõ tujakueve, pemboaty penderaꞌy kueꞌiry, okambuꞌi vaꞌe guive. Tou ava omenda ramo vaꞌe, taꞌyxy voi toẽ ouvy opy jaꞌo oĩague gui.#7?hHaꞌe nunga rupi mimby guaxu pemonheꞌẽ Sião py, peikuaa uka aguã pekaru eꞌỹ re pendekuai haꞌe nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pejapo aguã. 6hXapyꞌa rei ma nhandere Senhor ojevy vy ndojapovei ꞌrã ojapo ꞌrã vaꞌekue, haꞌe rami ꞌrãgue py oeja ꞌrã nhanemoingo porãarã, haꞌe ramo mbaꞌemo aju haꞌe mbaꞌemo rykue teĩgue ju jajou aguã Senhor Nhanderuete pe nhameꞌẽ vaꞌerã.w5gh Pemondoro pendepyꞌa, pendeao eꞌỹ — heꞌi. Haꞌe rami vy pejeko rerova Senhor peguarã. Mbaꞌeta nhomboaxy kuaa haꞌe poroayvu vaꞌe oiko. Ndaꞌivai rive-rivei ꞌrã, nhanderayvu ete haꞌe mbaꞌemo vai gui ojejoko vaꞌe.>4uh Haꞌe rami teĩ Senhor aipoeꞌi: — Aỹꞌi ma voi pejeko rerova pendepyꞌa haꞌe javi py, xevygua eterã. Pekaru eꞌỹ re pendekuai, pejaeꞌo haꞌe penhemboaxy rei reve.s3_h Senhor ma guembiguai kuery heta raxa ikuai vaꞌe renonde ijayvu ratã ꞌrã. Mbaꞌeta ijayvua rupi ikuai vaꞌe ma ipoꞌaka ete. Tá, Senhor ára ma ipoyi ete ꞌrã, ivaikue raxa ꞌrã guive! Mavaꞌe tu ogueropoꞌaka ꞌrã? 2h Haꞌe kuery renonde yvy oryryi ꞌrã, yva omyĩ ꞌrã guive. Kuaray haꞌe jaxy pytũmba ꞌrã. Jaxy-tata voi naendyvei ꞌrã.+1Oh Ojeꞌoi pojava ꞌrã tetã re opuꞌã vy. Onha ꞌrã kora áry rupi, ojeupi ꞌrã oo ikuai vaꞌe oipeꞌaxe vy, imonda vaꞌe rami ꞌrã oike janela rupi.0hNanhomoanha-anhai ꞌrã guive, peteĩ-teĩ ma oo aguã vaꞌekue rupi ae ꞌrã oo. Ndopyta rive-rivei ꞌrã tape rupi.g/GhHaꞌe kuery ma ipyꞌa guaxukueve rami ꞌrã onha. Avakue jogueroꞌaa py ikuai vaꞌe rami ꞌrã ojeupi tetã ikuai vaꞌe kora áry. Peteĩ-teĩ ojeꞌoi ꞌrã guape rupi ae, hyxy jogueravya gui ndojepeꞌai ꞌrã.H. hHenonde ma yvy regua okyjepa, hova xiĩguepa rei ꞌrã guive.c-?hOmoparãgue rei jogueruvy karóxa kavaju regua rami. Yvyty áry rupi oaxa, ombopororo-roro ꞌrã jogueravy kaꞌaguy okai vy opororo-roroa rami, avakue heta vaipa ete joe opuꞌã aguã katy ojeꞌoi vaꞌe rami avi.l,QhHaꞌe kuery jaexa rã kavaju rami ojekuaa. Kavaju joe opuꞌãa rupigua rami ete onha ojeꞌoivy.U+#hHaꞌe kuery renonde oo oiny tata nhomombaarã, haꞌe rã hakykue ma tataendy joapy vaꞌe ou. Henonde ma Éden yvotyty rami yvy itui, haꞌe rã hakykue ma yvy mbovaipaa. Avave rei ndoo jepeai ꞌrã. 6*ehHaꞌe vaꞌe ára ma pytũmba ꞌrã, arai huũmba rei ꞌrã. Yvyty áry koꞌẽ jekuaa ouvya rami avi peteĩ regua ou ꞌrã heta haꞌe imbaraete ete vaꞌe. Haꞌe ramigua ma yma guive oiko vaꞌekueꞌỹ teri, neĩ haꞌe vaꞌe rire voi ndoikovei ꞌrã guive, ikuai jevy-jevy vaꞌe pe voi.() KhPemonheꞌẽ ke mimby guaxu Sião py, pemonhendu atã xevygua yvyty áry. Senhor ára ou oiny ramo toryryipa yvy re ikuai vaꞌe, mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma."( ?hYy ipirupa rã haꞌe javi mymbaꞌi nhuũndy rupigua onheꞌẽ rei okuapy ndevy pe ipoaẽ vy, haꞌe nhuũndy ikuai vaꞌekue tata omomba rire guive. w' ih|yhwh{Senhor,} ndevy pe ajapukai, mbaꞌeta nhuũndy ikuai vaꞌe ma tata oapypa, yvyra voi tata omotapyĩmba.& /hNhuũ ndaꞌipovei rã vaka kuery iporiaupa okuapy, penerymba kuery haꞌe javi ndaꞌevevei rei ikuai. Vexaꞌi kuery voi okanhymba ojeꞌoivy. I%  hMbaꞌeta mbaꞌemo raꞌyĩgue ma ipirupa oiny yvy guýry. Mbaꞌemo moĩ porãaty ivaipa, mbaꞌemo pemonoꞌõ vaꞌekue moĩ porãaty hoꞌapa, pemonoꞌõ ꞌrã vaꞌekue okanhymba ramo."$ ?hPexaa py eꞌỹ ri tyꞌy peꞌu ꞌrã vaꞌekue okanhymba? Haꞌe Nhanderuete ro gui voi ndoipeꞌaai ꞌrã ri tyꞌy javyꞌaa haꞌe mbyꞌa porã?U# %hHaꞌe vaꞌe ára ma haꞌe rami ete ꞌrã! Mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma Senhor ára. Apy “ Senhor ára” heꞌia py ma rakaꞌeve rã Senhor nhombopaga aguã re ijayvu vy (Ezequiel 30.1-3; Joel 2.1-2; Amós 5.18-20; Obadias 15-17; Sofonias 1.7-18; 2 Pedro 3.10-13). Mbaꞌemo mbovaipaa rami ꞌrã ou Ipoꞌakapa vaꞌe gui.l" ShPavẽ pe pendu ukapa okaru eꞌỹ re ikuai aguã, pejapo nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, penoĩmba yvatekueve haꞌe nhandeyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi Senhor Nhanderuete ropy oupa aguã. Haꞌe gui pejapukai Senhor pe. ?! yh Sacerdote kuery, penhemonde ke ajukue voxa guigua py, haꞌe pejaeꞌo. Penhendu ratã, altar rupi pembaꞌeapo vaꞌe. Xeruete ropy rupi pendekuai vaꞌe haꞌe javi ke peju. Voxa guigua py penhemonde pytũ mbukukue re, mbaꞌeta Nhanderuete pegua oo py mbaꞌemo aju haꞌe mbaꞌemo rykue ndogueruavei ramo.]  5h Uva rembypy ikuai vaꞌe ipirupa, figoꞌy naꞌiporãvei, romã rogue, pindo haꞌe maçã ꞌy voi. Yvyra yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi ipirupa. Haꞌe vaꞌe gui noĩvei ma avakue raꞌy kuery ovyꞌa aguã.2 _h Mbaꞌety rupi peiko vaꞌe, pexĩmba ke. Haꞌe uva re pepena vaꞌe, penhendu ratã, trigo haꞌe cevada re guive, mbaꞌeta okanhymba ma pemonoꞌõ ꞌrã vaꞌekue.  h Mbaꞌety ikuai vaꞌe ivaipa, yvy ipirupa oiny guive, mbaꞌemo aju ivaipa, uva rembypy ipirupa, haꞌe oliveiraꞌa huꞌũmba.5 eh Haꞌe gui Senhor pegua oo py ndaꞌipovei mbaꞌemo aju haꞌe mbaꞌemo rykue pemeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue, rire Senhor rembiguai sacerdote kuery voi iporiaupa rei okuapy.v ghPejaeꞌo ke kunhataĩꞌi voxa vaikue py onhemonde reve omerã vaꞌekue kunumi re ipyꞌa vai vaꞌe rami. : ohXeyvy re haꞌe kuery ombovaipa uva rembypy onhotỹ mbyre, figoꞌy guive omomba. Oipiropa vy ipirekue rive omombo yvy re, rire hakã haꞌe javi ma ojepiropa rei vaꞌe opyta.w ihMbaꞌeta xeyvy rovai guarã ou oiny peteĩ regua imbaraetekue mbovy eꞌỹ vaꞌe. Haĩ ma guary raĩ rami, guary kunha rami ete haĩ apĩ vaꞌe. “Guary rami haĩ vaꞌe” heꞌia ma tuku-karu re ijayvu vy, mbaꞌemo ꞌua ramo. 7 ihPekaꞌu rei vaꞌe, pemyĩ ke, haꞌe pejaeꞌo. Vinho peyꞌu peikovy vaꞌe haꞌe javi penhendu ratã vinho pyau káuxa, mbaꞌeta pendejuru pyguarã vaꞌekue oipeꞌaa.   hMbaꞌeta tuku mbaꞌemo ayaa ndoꞌupai vaꞌekue ma tuku oguata vaꞌe hoꞌu, haꞌe tuku oguata vaꞌe ndoꞌupai vaꞌekue ma tuku mbaꞌemo ꞌua hoꞌu, haꞌe gui tuku mbaꞌemo ꞌua ndoꞌupai vaꞌekue ma tuku mbaꞌemo mbovaipaa hoꞌu. Apy ijayvu irundy regua tuku haꞌe py ikuai vaꞌe re. Haꞌe nunga ombovaipa haꞌe kuery yvy, hoꞌupa mbaꞌemo rogue, uva rogue, haꞌe yvyra pire guive. Nhanderuete ombou ojejavya re, rakaꞌeve rã Senhor ára py mbaꞌemo vai ombou vaꞌerã rami avi.  +hPemombeꞌu haꞌe nunga penderaꞌy kuery pe, haꞌe penderaꞌy kuery ju tomombeꞌu guaꞌy kuery pe, haꞌe gui taꞌy kuery jevy pe guive.+ QhPeẽ tujakue, pendu povaꞌe. Nhandeyvy re pendekuai vaꞌe, pejapyxaka pavẽ. Oiko ma pa haꞌe ramigua pendekuai jave? Tyrã pa penderu kuery ikuai jave oiko?% GhJoel ayvu oĩa Tuku-karu haꞌe ndaꞌokyveia pukukue gui ikuai axypaa re ijayvuague Ayvu Senhor guigua Petuel raꞌy Joel pe ombou vaꞌekue.1[^ Opa vy ijayvuague — Hiꞌarandu vaꞌe kuery toikuaa kovaꞌe nunga. Oiko kuaa vaꞌe kuery toikuaa avi. Mbaꞌeta Senhor reko ma tape hiꞌyvi porã vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe rupi anho ꞌrã heko porã vaꞌe kuery oo. Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma hoꞌapa ꞌrã haꞌe py. N^— Haꞌe gui Efraim kuery, mbaꞌe tu xee areko mbaꞌemo raꞌangaa reve? Pendeayvua xee aendu vy apena ꞌrã pendere. Yvyra pyau rami xee aiko, mbaꞌeta xere anho oĩ pendekuai porã aguã. V%^Haꞌe gui ma Israel kuarayꞌã py oguapy vaꞌekue ojevypa ju ꞌrã. Mbaꞌemo aju rami ꞌrã ikuai porã ju, ipotypa ju ꞌrã uva rakã rami avi. Uva rykue Líbano guigua rami oikuaa pavẽ ꞌrã. ^Haꞌe rami vy hakã ipukupave ꞌrã ovy, olivaꞌy rami ete ꞌrã iporã, haꞌe Líbano regua yary rami ꞌrã heakuã porã.&E^Israel kuery pe xee aiko ꞌrã yxapy rami. Haꞌe rami vy amoingo porã ꞌrã yvoty lírio rami, haꞌe Líbano regua yary rami avi hapove ovy aguã rami.*M^— Haꞌe rami rã xee romonguera ꞌrã pejeroviaa rupi eꞌỹ pendekuaiague gui. Xejegui ae roayvu ju ꞌrã, mbaꞌeta peẽ kuery pe xepoxyague oaxapa ma.pY^Assíria kuery ma ndorereraa jepei ꞌrã. Kavaju áry ore ndoroovei ꞌrã haꞌe katy. Orepo py rojapo vaꞌekue pe ‘Ndee ma oreruete’ ndoroꞌevei ꞌrã guive. Ndere anho tyreꞌỹ kuery ojou ꞌrã imboaxyarã”, peje. g G^Pejeko rerovaa rupi pendeayvu reve pejeko meꞌẽ Senhor pe. Aipopeje: “Embogue ke rojejavya haꞌe javi haꞌe oremovaẽ porã ju, mbaꞌeta vaka raꞌy ꞌrãgue py ayvu orejuru py roguereko vaꞌe romeꞌẽ ndevy.{  q^ Joperdoa aguã re ijayvuague — Israel kuery, pejevy ju Penderuete pe, mbaꞌeta pejejavya ae pendereity.w g^ Samaria pygua kuery re oĩ ꞌrã ojejavyague re opaga aguã, Nguuete rovai opuꞌã rire. Haꞌe kuery hoꞌapa ꞌrã kyxe py, taꞌy kuery omboaꞌypaa ꞌrã, haꞌe taꞌyxy kuery imemby ryruꞌi vaꞌe rye oipeꞌãa ꞌrã guive. ) K^ Guyvy kuery gui haꞌe kuery imbaraeteve teĩ kuaray oikea katy gui ou ꞌrã yvytu Senhor-a guigua. Tekoa eꞌỹa gui ou vy omombirupa ꞌrã ijyvy re yakã ikuai vaꞌe, omombirupa ꞌrã yvu haꞌe py. Oipeꞌa ukapa ꞌrã guive mbaꞌemo porã omoĩ porãaty py oguereko vaꞌekue.~ u^ Xee araa jepe ꞌrã tata ogueꞌỹ vaꞌe poꞌakaa gui, aepy ꞌrã manoa gui. Ndee manogue, mamo tu oĩ renhomoingo axy aguã? Haꞌvy ndee tata ogueꞌỹ vaꞌe, mamo tu oĩ renhomomba aguã? Teĩve henda py xee ndaexai anhomboaxy aguã. Y+^ Haꞌe kuery re ou ꞌrã kunha kyrĩ vaꞌe oguereko raiꞌi rã haxya ramigua. Taꞌy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ikuai, guyruꞌi gui hexakãa py noẽ kuaai vaꞌe rami avi, ituiꞌi aguã ovaẽ ma teĩ.lQ^ — Efraim kuery reko vaiague ma ojokuaa ma imoiny, ojejavyague regua oĩa ma omoĩ porãmbaa avi.s_^ Haꞌe ramo penderuvixaverã ma xepoxya rupi ambou rakaꞌe, haꞌe gui xepoxya rupi ae ju xee aipeꞌa. V%^ Mamo tu aỹ penderuvixa oĩ, peneretã haꞌe javi rupi pendereraa jepe aguã? Haꞌvy pendererekoa kuery, haꞌe kuery pe “Pejou nhanderuvixaverã haꞌe yvatekueve vaꞌerã kuery” pejeague vaꞌe?dA^ Israel kuery, pekanhy aguã ma pendegui ae ou, haꞌe rã peo jepe aguã ma xeguigua anho.c?^ Urso kunha taꞌyꞌi re imondaa pyre rami avi xee haꞌe kuery aroꞌa vy amondoropa ꞌrã ipyꞌa ryru guive. Guary rami amokõmba ꞌrã haꞌe py, inharõ vaꞌe kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe omboaꞌypaa rami avi. ^ Haꞌe rami rã xee ma guary rami ꞌrã ajekuaa uka haꞌe kuery pe, xivi ipara vaꞌe tape py omaꞌẽ mbegue oiny vaꞌe rami.^ Nhuũ ikuaia ja ma haꞌe kuery hevyatãmba. Haꞌe gui hevyatãmba vy onhemboyvate opyꞌa py. Haꞌe rami vy xegui hexaraipa okuapy.G^ — Xee roikuaa rakaꞌe tekoa eꞌỹa py, yvy piru reia py.O^ Haꞌe rã xee ma Senhor Nderuete, Egito yvy re pendekuaia ára guive. Haꞌe nunga rupi amboae tuuete ramigua ndapeikuaai ꞌrã xee eꞌỹ vy, mbaꞌeta xee eꞌỹ vy pendereraa jepea ndoikoi. w~g^ Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery okanhy ꞌrã ovy ajeꞌiveꞌi arai ojekuaa vaꞌe rami, yxapy koꞌẽmbaꞌi ramove ipirupa vyvoi vaꞌe rami, mbaꞌemo pirukue oka gui omomboa rive vaꞌekue, haꞌe hataxĩ janela rupi oẽ ovya rami.}1^ Aỹ ma haꞌe kuery ojejavyve tema ojeꞌoivy. Haꞌe rami vy prata oguereko vaꞌe ryku gui ojapo ꞌrã taꞌangaa, mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe kuery ojapo oikuaa rami rive. Haꞌe nunga haꞌe javi ma avakue ojapo kuaa vaꞌe rembiapo rive. Haꞌe gui ma joupe-upe “Pemeꞌẽ mbaꞌemo haꞌe nunga pe”, heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe ramo avakue oova rayvu ꞌrã okuapy vaka raꞌy raꞌangaa!Q| ^ Nhombopaga aguã re ijayvuague — Efraim ijayvu ramo oryryipaa vaꞌekue, Israel kuery voi omboetepa vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ Baal raꞌangaa pe oikoa rupi onhemongyꞌa vy omano rakaꞌe._{7^ Haꞌe rami teĩ Efraim kuery ma ombopoxy vaipa. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery re Senhor oeja ꞌrã jouguy omoẽ vaꞌekue opaga aguã, ojapo ꞌrã guive haꞌe kuery re ae ju joapo vaiague ojeapa aguã rami. z^ Haꞌe gui Senhor ma peteĩ profeta pe oguenoẽ uka rakaꞌe Israel kuery Egito yvy gui, profeta pe guive opena uka haꞌe kuery re.(yI^ Jacó Israel hery vaꞌe ma Assíria yvy katy ojava vy, peteĩ kunha re ombaꞌeapo oikovy vaꞌekue. Hexe omenda aguã mymba kuery re opena oikovy vaꞌekue.]x3^ — Gileade py ikuai ojejavy vaꞌe, mbaꞌeta ndovarei vaꞌe meme ae. Gilgal py ikuai avi vaka ojuka reve omeꞌẽ vaꞌe, teĩ altar oguereko vaꞌe ma mbaꞌety rupi ita omboaty pyre rami rive ꞌrã opyta.w^ Xeayvu ambou profeta kuery pe, mbaꞌemo aexa uka jepi guive. Mbaꞌemo re ambojojaa rupi guive xeayvu amombeꞌu uka profeta kuery pe. 1v[^ — Haꞌe rami ndeayvu teĩ xee ma Senhor Nderuete, Egito yvy gui rogueruague ára guive. Teĩgue ju ajapo ꞌrã ooꞌi py reĩ aguã rami, ngarua ára javegua rami..uU^ Haꞌe rami teĩ aipoeꞌi: “Anhetẽ arekopa, heta ma ajogua rire. Haꞌe rami aguã rami anho anheaꞌã teĩ xere ndojouai teko vai, ajejavya noĩ”, heꞌi. t^ Haꞌe gui Efraim kuery ma mbaꞌemo vendea rupi ikuai. Opo py oguereko mbaꞌemo opejaa jokorearã. Nhombojexavaia rupi anho ikuaixeve.{so^ Ejeko rerova Nderuete peguarã reiko aguã. Eiko mborayvu haꞌe teko porã rupi. Haꞌe vy earõ riae Nderuete. Ir ^ Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe, Senhor ae hery vaꞌe.q1^ Haꞌe rami vy anjo reve jogueroꞌaa py ipoꞌaka rakaꞌe. Ojaeꞌo reve ojerure omboaxy aguã re. Betel py ma ojou rakaꞌe Nhanderuete. Haꞌe ramo nhandereve Nhanderuete ijayvu rakaꞌe haꞌe py. Jacó Israel hery mboae vaꞌe rekokue omombeꞌu Gênesis 28-31 py. p+^ Mbaꞌeta guyruꞌi py Jacó oĩ teri jave ojopy oiny guykeꞌy pya re. Haꞌe gui tuja haꞌe imbaraete ma vy Nhanderuete reve ju jogueroꞌa.o^ Judá kuery re voi Senhor oguereko oikuaa pota aguã. Ombopaga ꞌrã Jacó kuery heko vaia re. Ojapo vaiague repy ae ꞌrã omboaxa. -n U^ Jacó rekokue rupi Israel kuery omboꞌeague Efraim kuery ma yvytu re rive onhemongaru, ára pukukue re oo ꞌrã yvytu kuaray oikea katy guigua rakykue rive. Ijapu haꞌe nhomombave tema ovy. Haꞌe rami vy Assíria kuery reve ojapo nhopytyvõ aguã, Egito katy guive ogueraa azeite.jmM^ — Efraim kuery xembojere vaꞌekue oapua rupi, Israel kuery nhombotavya aendu vaꞌekue jovaive rupi gui. Haꞌe rã Judá ma Nguuete reve vy ipoꞌaka nho ꞌrã, ojeroviapy teri ꞌrã ikuai Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reve. 1l[^ Oryryipa reve ꞌrã ou Egito yvy gui, guyraꞌi rami, apykaxu rami ꞌrã ou Assíria gui. Haꞌe ramo ajapo ꞌrã ngoo py ae ju ikuai aguã rami — heꞌi Senhor. :km^ — Haꞌe vaꞌe kuery oguata ꞌrã Senhor rakykue rupi. Senhor onhendu ꞌrã guary rami. Haꞌe rami onhendu rã taꞌy kuery oryryipa reve ꞌrã ou kuaray oikea katy gui.ejC^ Haꞌe rami vy xepoxya rupi veꞌỹ ma ꞌrã aiko. Efraim kuery, xee noromombavei ma ꞌrã, mbaꞌeta xee ma Penderuete, ava eꞌỹ aiko, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko penembyte. Xepoxya rupi ndajuvei ꞌrã pendere. i+^ — Haꞌe rami teĩ Efraim kuery, mbaꞌexa tu ꞌrã xee roeja? Israel kuery, mbaꞌexa tu ꞌrã romboaxa joupe? Mbaꞌexa vy ꞌrã tu rojapo Admá eꞌỹ vy Zeboim tetã re ajapoague rami teve? Xekuraxõ omyĩ nhendu, xee romboaxya aendu xapyꞌa hendy vaꞌe rami.h+^ Mbaꞌeta xevygua kuery ma xegui ojepeꞌa aguã rami ae ikuai. Yvate ete vaꞌe pe ojapukai aguã re omboꞌea teĩ ae ma avave rei ndojapoi. g+^ Haꞌe kuery retã re ou ꞌrã kyxe. Haꞌe rami vy omopẽmba ꞌrã okẽ jokoa, omomba ete ꞌrã, haꞌe kuery oipotaa rami ae ikuai rire.f^ — Haꞌe kuery ndojevyi ꞌrã Egito yvy katy. Haꞌe rami ꞌrãgue py Assíria pygua ae ꞌrã huvixarã, ndojeko rerovaxei rire.@ey^ Haꞌe kuery aru rakaꞌe ixã avakue oendu vaꞌe nunga py, ayvua py ae. Haꞌe kuery ajuꞌy gui kanga oipeꞌa vaꞌe rami aiko, ajeroꞌa guive hoꞌu vaꞌerã ameꞌẽ aguã. d)^ Haꞌe ramive ma Efraim kuery xee amboꞌe rakaꞌe oguata aguã re, xejyva py aikuavã guive teĩ ndoikuaa potai okuapy xee apena aikovya re.Dc^ Haꞌe rami aguã aenoĩvea ramive ma ojepeꞌave tema xegui. Haꞌe rami vy Baal raꞌangaa pe rive omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo, heakuã porã vaꞌe guive oapy taꞌangaa ojapo pyre pe.'b I^ Nhanderuete oayvu ete vaꞌeri Israel kuery ndoikuaaxeia re ijayvuague — Israel kyrĩ teri reve xee ayvu vy Egito yvy gui aenoĩ rakaꞌe xeraꞌy. Ba}^ Haꞌekue ramigua ae ju ꞌrã ojapoa peẽ Betel pygua kuery re voi, pendereko vaia tuvixa ramo. Koꞌẽ raiꞌi jave hexakãa oaxa ouvya rami avi ojukaa ꞌrã Israel pygua huvixa. `^ Haꞌe rami teĩ pendekuaia py voi onhendu ꞌrã joe opuꞌã vaꞌe. Haꞌe rami vy oitypa ꞌrã peneretã ikorapa vaꞌekue haꞌe javi, joe Salmã opuꞌã vy Bete-Arbel tetã oitypaague rami avi. Haꞌe jave py ma ixy kuery ojukapaa imemby kuery reve.h_I^ Haꞌe rami teĩ peẽ ma teko vai rive penhotỹ aguã yvy peikaraĩ rire teko vaia anho pemonoꞌõ. Haꞌe rami vy apuaꞌa rive peꞌu, mbaꞌeta pendekaróxa re ae pejerovia vy, penderegua ipyꞌa guaxukueve re guive.7^g^ Haꞌe gui xee aipoaꞌe: “Mbaꞌemo raꞌyĩgue rami pemoaĩ peikovy pendereko porãrã, haꞌe rami vy ꞌrãe pemonoꞌõ penemboaxya. Peikaraĩ yvy pemaꞌetỹague rupi eꞌỹ. Mbaꞌeta ovaẽ ma Senhor peka aguã, haꞌe ou vy oky rami pendere teko porã omboguejy peve”, haꞌe vaꞌekue.F]^ Mbaꞌeta Efraim kuery ma vaka raꞌy kunha omboꞌea pyre trigo oipiroa rupi ombaꞌeapoxe vai vaꞌe rami ikuai vaꞌekue. Haꞌe gui aỹ ijajuꞌy porãa re kanga amoĩ vy karóxa re amoxã ꞌrã Efraim kuery. Judá kuery voi oikaraĩ ꞌrã yvy, Jacó guigua kuery haꞌe javi oikaraĩ ꞌrã heravy yvy atãa. {a~~}||"{{Hzyy)xwvutss_rqpooEmlkjihgff+edwccbaa`q__^&]\[[ Z XWvVVUnTYSvS$RQQ?POKNCMMLKK8JIHTGFFED>CBAA@?>=<;;T:998a661543211#0z/.-u,++l*u((S'&%$##*"h! 7AHc:/<6  OQ{  9Haꞌe ramo Jonas ituia py kanoã ja kuery ruvixa ou vy aipoeꞌi ixupe: — Mbaꞌe tu oiko ndereve? Reke porã rei ri tyꞌy rejupy? Epuꞌã ke, ndee voi ejapukai avi nderuete pe. Xapyꞌa rei nderuete nhandere imaꞌenduꞌa nho ꞌrã nhakanhymba eꞌỹ aguã — heꞌi. w  iHaꞌe ramo kanoã mboguataa kuery onhemondyipa vy peteĩ-teĩ ojapukai nguuete ramigua pe. Haꞌe rami vy kanoã py mbaꞌemo ipoyikueve oĩ vaꞌekue omombopa yy py ivevuive aguã. Haꞌe rã Jonas ma yapy py oguejy ma vy oke rei oupy. 1 ]Haꞌe gui ma yeꞌẽ áry haꞌe kuery ooa rupi Senhor ombou peteĩ yvytu atã. Yvytu vaikue omoingo yeꞌẽ áry rupi. Haꞌe ramo kanoã opẽmba aguã rami ma oo.0 [Haꞌe ramo Jonas oiko katu vaꞌeri Senhor renonde gui oo aguã Társis katy ojava vy. Haꞌe rami vy Jope py ovaẽ vy ojou peteĩ kanoã guaxu Társis katy oo vaꞌerã. Oo aguã repy opaga ma vy haꞌe vaꞌe py oĩ haꞌe kuery reve ojeꞌoi aguã Társis katy, Senhor renonde gui mombyry.  5— Eiko katu ke haꞌe tereo tetã guaxu Nínive katy. Nínive tetã ma Assíria regua tuvixave vaꞌe. Haꞌe pygua kuery ma Israel kuery rovaigua ikuai, nhomboaxy kuaa eꞌỹ vaꞌe guive. Ndeayvu haꞌe kuery rovai, mbaꞌeta xea py peve heko vaia onhendu — heꞌi. " AJonas rekokue oĩa Nhanderuete Jonas oenoĩ rã ojava ramo omoingo axyague Senhor oayvu ombou Amitai raꞌy Jonas pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 9 m|Haꞌe rami vy jogueraa jepea kuery oẽ ꞌrã Sião yvyty áry, Esaú yvyty regua kuery re oikuaa pota aguã. Haꞌe gui opoꞌakaa rupi opena vaꞌe ma Senhor ae ꞌrã oĩ. {|Israel kuery escravo-rã ogueraa pyre ma cananeu kuery rekoa re ipoꞌaka ꞌrã Sarepta peve. Haꞌe rã Jerusalém guigua kuery escravo-rã ogueraa pyre Sefarade tetã py ikuai vaꞌe ma tetã kuaray puku-a katy ikuai vaꞌe re ꞌrã ipoꞌaka.0 [|Haꞌe rire Esaú yvyty ma Neguebe pygua kuery pe ꞌrã itui. Haꞌe rã filisteu kuery yvy ma yvy joja reia rupi ikuai vaꞌe pe ꞌrã itui. Haꞌe kuery ipoꞌaka avi ꞌrã Efraim haꞌe Samaria nhuũndya re, haꞌe rã Benjamim kuery ma Gileade regua re ꞌrã ipoꞌaka. Apy ma ijayvu Israel kuery hovaigua kuery rekoague re ipoꞌaka aguã re. Haꞌe vaꞌe ma Senhor ipoꞌaka ramo ꞌrã oiko (versículo 21). - U|Jacó kuery ma tata rami ꞌrã, haꞌe José kuery ma hendy ꞌrã, haꞌe rã Esaú kuery ma mbaꞌemo pirekue rami ꞌrã ikuai. Haꞌe gui haꞌe kuery omoendy ꞌrã Esaú kuery, oapypa ꞌrã. Haꞌe ramo mavaꞌeve ndoikovei ꞌrã Esaú regua, haꞌe rami aguã re Senhor ijayvu rire.B |Haꞌe rã Sião yvyty re ikuai vaꞌe pe ma ojekuaa ꞌrã oo jepe aguã. Haꞌe vaꞌe yvyty ma ikyꞌa vaꞌerã eꞌỹ. Haꞌe gui Jacó kuery ojopy ꞌrã ojeupe guarã vaꞌekue.q ]|mbaꞌeta xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry pekaꞌu pekuapy rakaꞌe. Haꞌe rami ae ju haꞌe javi regua oyꞌupa ꞌrã okuapy. Haꞌe kuery oyꞌu tema ꞌrã hevyatãmba peve. “Oyꞌu” heꞌia ma haꞌe kuery opaga aguã re ijayvu vy (Isaías 51.17; Habacuque 2.16; Apocalipse 14.10). Haꞌe rami vy opyta ꞌrã ndoikoi ae vaꞌekue rami. ~ }| Israel kuery ikuai porã haꞌe ovyꞌapa ju aguã re ijayvuague Mbaꞌeta Senhor ára ou ma oiny haꞌe javi regua áry. Haꞌe rami vy joe pejapoague ramigua pendere ae ju ꞌrã oiko. Joupe pejapo vaiague peneakã re ae ju ꞌrã ojeapa,(} K|Tape rakãmby haꞌe kuery regua onha vaꞌe pejukaxe vy napearõi, neĩ joupe okuaveꞌi vaꞌe napemboaxai rakaꞌe vaꞌe rire haꞌe kuery ojexavaia ára. ?| y| Xevygua kuery ikuai axya ára ma hetã rokẽ rupi ndapeikei, haꞌe perovyꞌa rei reve ikuai axya re napemaꞌẽi, neĩ imbaꞌe rei-rei ndapeipeꞌai heravy rakaꞌe vaꞌe rire.X{ +| Haꞌe rami avi penderyvy kuery ojexavaia ára ndaperovyꞌa rei vaꞌe rire, Judá ramymino kuery omombaa ára. Haꞌe kuery iporiau reia ára haꞌe kuery re napendeayvui vaꞌe rire pekaru porã rei reve.z #| Haꞌe vaꞌe jave Israel kuery mbaꞌe rei-rei amboae regua ogueraapa teĩ peẽ kuery ma peĩ rive rei pekuapy. Mombyry guigua kuery Jerusalém rokẽ rupi oike vy oexa okuapy oxortea mbaꞌemo ogueraa aguã. Haꞌe kuery reve peẽ kuery voi penhemoirũ vaꞌekue.y  | Penderyvy Jacó ramymino kuery rovai pejapo vai rakaꞌe. Haꞌe ramo pexĩmba haꞌe penemokanhya ꞌrã rakaꞌeve rã peve.{x q| — Temã tetã pygua ipyꞌa guaxukueve okyjepa ꞌrã, haꞌe ramo Esaú yvyty áry peteĩ-teĩ ojukapaa ꞌrã.w  |Haꞌe vaꞌe ára amomba ꞌrã Edom pygua hiꞌarandukueve, Esaú yvyty re ikuai vaꞌe ꞌarandua guive — heꞌi Senhor. $v C|Mbaꞌeta peneirũ vaꞌekue ae pendepeꞌa penderekoa gui. Pendereve peteĩ rami ikuai vaꞌekue penembotavy vy ipoꞌaka okuapy pendere. Pendereve okaru vaꞌekue ae omoĩ nhuã pendepy rupi penemboꞌa aguã. Haꞌe rami teĩ Edom yvy re ndoikoi ꞌrã haꞌe nunga oikuaa vaꞌe.`u ;|Haꞌe rami teĩ Esaú kuery, mbaꞌexaꞌvy tu penembaꞌe rei-rei ogueraapaa! Edom pe “Esaú” heꞌi, mbaꞌeta Esaú ma haꞌe kuery ramoĩ oiko rakaꞌe . Mbaꞌexaꞌvy peráta penhomi vaꞌekue ojoupaa?tt c|— Peẽ ma omomba pyrã pendekuai! Mbaꞌeta pyávy imonda vaꞌe kuery oo py ovaẽ vy nhombaꞌe rei-rei oiporavopa ꞌrã iporãgueve anho ogueraa vy. Uva re imonda vaꞌe voi ou vy ndoejai ꞌrã teve amongue uvaꞌa xã ri jepe?(s K|Haꞌe rami avi taguato rami pendeyvate peovy teĩ, haꞌe jaxy-tata mbyte peve pejeaity apo vaꞌe rire haꞌe gui voi xee roity ꞌrãgue — heꞌi Senhor. ?r y|Mbaꞌeta pendepyꞌa py penhemboyvate reia oĩ vaꞌe penembotavy. Yvatea py itaova paꞌũ rupi penderekoa vaꞌe vy pendepyꞌa py “Mavaꞌe tu xereity ꞌrã yvy katy?” peje.q {|Neꞌexa, Edom pygua kuery, peẽ kuery rojapo amboae regua gui peneꞌyvyĩꞌive aguã rami, ijaꞌepy eꞌỹ guive.Fp |Obadias ayvu oĩa Edom pygua kuery ojejavyague re ombopaga aguã re ijayvuague Kovaꞌe ma Obadias pe oexa uka pyre oĩa. Haꞌe gui Senhor Nhanderuete ijayvu Edom yvy re. Israel kuery re Babilônia pygua kuery opuꞌã jave ma Edom pygua kuery voi haꞌe kuery re opuꞌã avi, Israel kuery reve joeguaꞌi ae vaꞌeri (versículos 10-14; 2 Crônicas 28.17; Salmo 137.7; Amós 1.11-12). Haꞌe nunga rupi Edom pygua kuery pe Senhor ijayvu ombopaga aguã re (Isaías 34.5-15; Jeremias 49.7-22). Roendu ma Senhor po rami ijayvu rã: — Amboae regua kuery pe peteĩ omboua ayvu mombeꞌuarã, “Pepuꞌã ke, Edom yvy re nhapuꞌã jajojuka aguã”, heꞌi vaꞌerã.+oOr Mbaꞌeta haꞌe kuery voi xee anhotỹ ju ꞌrã ijyvy re. Haꞌe rami rire ijyvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui ndoipeꞌaavei ꞌrã — heꞌi Senhor Penderuete.n-r Mbaꞌeta ambopyau ꞌrã xevygua Israel kuery ikuaia. Haꞌe ramo ojapo ju ꞌrã guetã ombovaipa pyre, haꞌe gui ikuai ju ꞌrã haꞌe py. Onhotỹ ju ꞌrã uva, haꞌe oyꞌu ꞌrã hykue. Onhotỹ avi ꞌrã yvyra hiꞌa vaꞌerã, haꞌe gui hoꞌu ꞌrã hiꞌa. mr Senhor aipoeꞌi: — Neꞌexa, ovaẽ ma ouvy ára yvy karaĩa kuery oupity aguã mbaꞌemo monoꞌõa kuery, haꞌe uva umbiria kuery oupity aguã haꞌyĩgue nhotỹa kuery. Yvyty gui uva rykue oxyry ꞌrã ouvy, yvyꞌã ikuai vaꞌe gui oxyrypa ꞌrã.5lcr xevygua kuery oguereko aguã Edom pygua kuery okuaveꞌi vaꞌe, amboae regua kuery xerery rupi oenoĩmby haꞌe javi guive — heꞌi Senhor haꞌe nunga apoarã vaꞌe. Kovaꞌe ayvu rupi Tiago ijayvu Atos 15.16-18 py. Haꞌe gui “Davi rogue hoꞌa vaꞌekue” heꞌia ma Davi ramymino kuery naꞌimbaraetei vaꞌe re ijayvu vy, mbaꞌeta Nhanderuete omoatyrõ uka ju ꞌrã, haꞌe amboae regua voi ogueru avi ꞌrã. kr Nheꞌẽ rupi Israel kuery ikuai vaꞌe omoingo porã ju aguã re ijayvuague — Haꞌe vaꞌe ára ma ajapo ju ꞌrã Davi rogue hoꞌa vaꞌekue, amoatyrõmba ju ꞌrã ovoague. Hoꞌaague gui amopuꞌãmba vy jypy guare rami ju ꞌrã ajapo, Nhombopagaarã Nhanderuete ombou aguã re ijayvuague Haꞌe gui aexa altar yvýry Senhor hiꞌaĩ rã. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: — Emboguai na oo yta ikuai vaꞌe, okẽ pyrõa peve omyĩmba aguã. Emboaꞌypa, opy ikuai vaꞌe akã áry hoꞌapa aguã rami. Mbaꞌeta haꞌe kuery ajukapa katuĩꞌi ꞌrã kyxe py. Peteĩve ndojavai ꞌrã, peteĩve ma voi ndoo jepei ꞌrã.r`]rSamaria py taꞌangaa oĩ vaꞌe rupi oura vaꞌekue voi hoꞌapa ꞌrã, “Anhetẽ Ete Dã eꞌỹ vy Berseba pygua tuuete ramigua rekove rupi aura”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe kuery ma hoꞌapa ma vy ndovyvei ꞌrã — heꞌi. `_9r Haꞌe vaꞌe ára kunhataĩ porãgueve haꞌe kunumigue ma hoꞌapa ꞌrã yuvei gui.F^r Haꞌe ramo Senhor ayvu oenduxe vaꞌe oguata ꞌrã yeꞌẽ nhavõ rupi, kuaray ijapuꞌaꞌia katy guive kuaray oua katy peve. Opa rupi ꞌrã ikuai ayvu rekaa rupi teĩ ndojoui ꞌrã.U]#r Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Neꞌexa, ovaẽ ouvy ára yvy jave re karuai ambou aguã, tembiꞌu re okaruxea eꞌỹ, neĩ yy re ijyꞌuveia eꞌỹ guive, haꞌe rã Senhor ayvu oenduxea regua ae.V\%r — Ngaru pejapo vaꞌety xee amboekovia ꞌrã pendepyꞌa vai aguã. Peporaeia amboekovia ꞌrã pejaeꞌo anho aguã. Romonhemonde ꞌrã ajukue voxa guigua py, peneakã penhopĩmba reve. Haꞌe rami romoingo ꞌrã guaꞌy peteĩꞌi vaꞌekue re ipyꞌa vai vaꞌe rami. Haꞌe gui opaa py ma oiko ꞌrã pyꞌa vai etea ára. +[Or Haꞌe vaꞌe ára ma ajapo ꞌrã kuaray mbyte teĩ oike aguã rami. Haꞌe rami vy ara py teĩ amopytũmba ꞌrã yvy jave rupi — heꞌi Senhor Nhanderuete. uZcrHaꞌe nunga gui yvy oryryipa ꞌrã. Haꞌe ramo hexe ikuai vaꞌe ipyꞌa vai ꞌrã okuapy. Mbaꞌeta yvy haꞌe javi omy-omyĩ vy opuꞌã-puꞌã ꞌrã Nilo yakã rami, haꞌe gui typa ꞌrã Egito katyꞌi yakã oĩ vaꞌe rami.$YArHaꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete oura guery Jacó oguerovyꞌa vaꞌety rupi ae: — Xee ma rakaꞌe rã peve teĩ ndaxerexarai ꞌrã pejapo vaia re!GXrHaꞌe rami vy peráta re rive ꞌrã jajogua iporiaukueꞌi, haꞌe gui py regua repy re rive ꞌrã jajogua ojexavaiꞌi vaꞌe kuery, trigo ipire kuꞌikue revegua nhavendea py”, peje.>WurMbaꞌeta aipopeje: “Topa voi ngaru jaxy pyau regua, jaa vy mbaꞌemo aju nhavende ju aguã. Haꞌe sábado ára topa voi avi, trigo omoĩ porãaty jaipeꞌa aguã. Haꞌe rami vy nhaaꞌã ajaka kyrĩꞌi vaꞌe py hepyrã jajopyve aguã, haꞌe mbaꞌemo opejaa haꞌeveꞌỹa ramigua py jajokore aguã.[V/r “Israel kuery okanhymba aguã ovaẽ raiꞌi ma”, heꞌiague Peẽ kuery ma pekore iporiaukueꞌi, haꞌe yvy haꞌe javi rupi pemokanhymba ojexavai rei vaꞌe. Haꞌe nunga rupi pendu ke povaꞌe.UrHaꞌe vaꞌe ára ma templo haꞌe kuery oporaeiaty py taxẽmbei ꞌrã oiko. Mbaꞌeta haꞌe kuery reꞌõgue heta-etave ꞌrã ovy. Opa rupi omombopaa ꞌrã oka rupi. Haꞌe gui nonhenduavei ꞌrã mavaꞌeve rei — heꞌi Senhor Nhanderuete. TrHaꞌe vy oporandu xevy: — Amós, mbaꞌe tu rexa? Xee ambovai vy — Peteĩ ajaka yvyraꞌa kuaray aku javegua oĩa aexa — haꞌe. Haꞌe rã Senhor aipoeꞌi: — Ovaẽ ma xevygua Israel kuery opa aguã ára. Haꞌe kuery rupi xee ndaaxa rivevei ma ꞌrã. S r Ajaka yvyraꞌa oĩa oexa ukaague Haꞌe gui xevy pe Senhor oexa uka avi peteĩ ajaka yvyraꞌa kuaray aku javegua oĩa.R3rHaꞌe rã Senhor ma aipoeꞌi ndevy: “Nderaꞌyxy ma itavy rei ꞌrã oikovy tetã rupi. Haꞌe gui nderaꞌy kuery haꞌe nderajy kuery oiko vai ꞌrã kyxe py. Ndeyvy rereko vaꞌekue ma ombojaꞌopaa ꞌrã ixã py oaꞌãa vy. Haꞌe vy remano ꞌrã peteĩ yvy haꞌeveꞌỹ vaꞌe oĩa re. Haꞌe gui Israel kuery ma herapaa ꞌrãe, escravo-rã ogueraapaa ꞌrã oyvy gui mombyry”, heꞌi. ,QQrHaꞌe nunga rupi endu ke Senhor ayvu. Ndee aipoꞌre: “Emombeꞌuve eme ayvu Israel kuery rovai regua, Isaque ramymino kuery rovai ndeayvu eme guive”, ꞌre.P#rVaꞌeri mymba re apenaa gui Senhor xepeꞌa vy aipoeꞌi xevy: “Tereo ke xeayvu emombeꞌu xevygua Israel kuery pe”, heꞌi karamboae.rO]rHaꞌe ramo Amós ombovai vy aipoeꞌi Amazias pe: — Xee ma profeta eꞌỹ aiko vaꞌekue, neĩ profeta remimboꞌe eꞌỹ guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py mymba re apenaa rupi aiko vaꞌekue, sicômoroꞌa monoꞌõa rupi guive.,NQr Haꞌe rã apy Betel py ma aỹ guive emombeꞌuve eme ayvu. Mbaꞌeta apy ma oĩ huvixa pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe orerekoa pygua templo — heꞌi. "M=r Haꞌe gui Amós pe ju Amazias aipoeꞌi: — Ndee profeta, ejepeꞌa ke apy gui. Enha Judá yvy katy. Haꞌe py ju ekaru haꞌe ayvu emombeꞌu eikovy.0LYr Mbaꞌeta po rami Amós ijayvu: “Jeroboão oiko vai ꞌrã kyxe py. Haꞌe gui Israel kuery ma escravo-rã ogueraapaa ꞌrã oyvy gui mombyry”, heꞌi vaꞌekue. Kr “Amós ma je huvixa rovai ijayvu”, heꞌiague Haꞌe gui Betel pygua sacerdote Amazias omombeꞌu uka Israel pygua huvixa Jeroboão pe: — Amós ma je nderovai ijayvu vai raꞌe Israel kuery mbyte. Haꞌe vaꞌe ijayvua ma ndaꞌevei nhandeyvy pe.sJ_r Mbaꞌeta ambovaipa ꞌrã Isaque ramymino kuery ombojerovia aty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe, Israel kuery pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe voi amomba ꞌrã. Jeroboão ro pygua kuery rovai avi ꞌrã apuꞌã kyxe reve — heꞌi. -ISrSenhor aipoeꞌi xevy: — Amós, mbaꞌe tu rexa? Xee ambovai vy — Peteĩ ixã oo mbotya raꞌãa — haꞌe. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi ju xevy: — Neꞌexa, ixã py xee aaꞌã ꞌrã xevygua Israel kuery reko. Haꞌe vaꞌe rire xee ndaaxa rivevei ma ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi.3H_rHaꞌe gui ma povaꞌe nunga avi oexa uka. Aexa rã Senhor hiꞌaĩ peteĩ ikora hiꞌyvi porã vaꞌe áry. Opo py omboguejy hoꞌamy peteĩ ixã oo mbotya raꞌãarã.uGcrHaꞌe ramo haꞌe nunga voi Senhor Nhanderuete nomboui vy — Haꞌe nunga voi ndoikoi ꞌrã — heꞌi. F9rHaꞌe ramo xee aipoaꞌe: — Senhor Oreruete, haꞌeve ma. Mbaꞌexa ꞌrã tu ore Jacó kuery rokuave? Mbaꞌeta mbovyꞌi ete orekuai — haꞌe. `E9rHaꞌe gui peteĩ ju Senhor Nhanderuete oexa uka xevy. Aexa rã Senhor Nhanderuete ombou tata nhombopagaarã. Haꞌe vaꞌe ma omboypa yvy guýry yy oĩ vaꞌekue. Omomba avi heravy Senhor pegua yvy itui vaꞌekue.qD[rHaꞌe ramo Senhor haꞌe nunga nomboui. — Haꞌe nunga ma ndoikoi ꞌrã haꞌvy — heꞌi Senhor. C1rHaꞌe gui tuku-karu ma mbaꞌemo renhoĩ yvy gui oiko vaꞌekue haꞌe javi hoꞌupa ma ramo xee aexa vy aipoaꞌe: — Senhor Oreruete, oreperdoa ke, ajerure. Haꞌe rami eꞌỹ rã mbaꞌexa ꞌrã tu ore Jacó kuery rokuave? Mbaꞌeta mbovyꞌi ete orekuai — haꞌe. YB -r Tuku-karu, tata haꞌe ixã oexaague Haꞌe gui povaꞌe Senhor oexa uka xevy. Xee aexa rã omoingo tuku-karu mbaꞌemo roky henhoĩ ngypaꞌi jave, huvixave pegua omonoꞌõmbaa ma rire henhoĩ jave.bA=rHaꞌe rami teĩ Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Peẽ Israel kuery, penderovai xee ambou ꞌrã peteĩ regua penembojexavai arã, Hamá tetã re oikea guive Arabá yakã oĩa peve — heꞌi. "@=r Peẽ kuery ma Lo-Debar tetã peity vy pevyꞌa rei vaꞌekue. Aipopeje avi: “Nami ma Carnaim re voi nhandepoꞌakapa nhande ae mbaraetea py”, peje. ?r Itaova áry rupi ndaꞌu kavaju kuery onha ꞌrã? Haꞌe rami eꞌỹ vy vaka kuery ndaꞌu yvy oikaraĩ ꞌrã ri haꞌe rupi? Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma pejoguereko porã ꞌrãgue py pemeꞌẽ veneno, haꞌe teko porã ꞌrãgue py penhombojexavai.>!r Mbaꞌeta maꞌẽ, Senhor ojapo ukaague rami vy ombovaipaa ꞌrã oo guaxu ikuai vaꞌekue, omboaꞌypaa avi ꞌrã oo kyrĩꞌi vaꞌe. \=1r Haꞌe gui xapyꞌa rei ovaẽ ꞌrã hetarã aeꞌi hetekue oapy aguã. Haꞌe vy hetekue oka katy ogueraa aguã oupi vy oporandu ꞌrã opy rupi okuave vaꞌe pe rei: “Oĩa pa ndee reve?” heꞌi rã ombovai vy “Noĩavei” heꞌi ramo ixupe ju aipoeꞌi ꞌrã: “Ekyrirĩ haꞌvy, ndeayvu eme Senhor rery rupi”, heꞌi ꞌrã.V<%r Peteĩꞌi oo py dez avakue opyta teĩ haꞌe kuery voi omanomba avi ꞌrã.$;ArMbaꞌeta Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe guery rupi ae oura vy aipoeꞌi: — Ambojeguaru Jacó kuery onhemboyvatepa reia, ajou vai ete haꞌe kuery ro tuvixakueve vaꞌe ojapo rã. Haꞌe rami vy napenavei ꞌrã hetã re, neĩ haꞌe py ikuai vaꞌe re guive — heꞌi. *:MrHaꞌe nunga rupi ae aỹ peneranhe pendereraapaa ꞌrã escravo-rã ogueraa vaꞌe kuery reve. Haꞌe ramo ndoikovei ꞌrã peneateꞌỹa rupi pekaru guaxua. A9{rVinho peyꞌu ꞌrã pekuapy karo iporã-porãve vaꞌe py, haꞌe pendejee peikyty ꞌrã azeite iporãve vaꞌe. Haꞌe rami teĩ José regua kuery ojexavai rã pexa vy napemboaxyi.h8IrPeporaei ꞌrã guive mbaraka pembojoguy reve. Davi rami ae pejapo mbaꞌepurã pendejeupe ae. 79rPeke pekuapy tupa marfim guigua áry, peneateꞌỹ rei ꞌrã pejupy hiꞌáry. Pekaru ꞌrã vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy iporãgueve roꞌo re anho.6yrMbaꞌeta peẽ kuery ma “Ára vai novaẽ voi ꞌrã” peje teĩ pejapo penembojexavai arã ovaẽ voi aguã rami.5rPeaxa haꞌvy Calné py pexa aguã. Haꞌe gui ma tetã guaxu Hamate py ju tapeo, haꞌe gui filisteu kuery rekoa Gate py ju tapeo pexa pota. Haꞌe vaꞌe kuery rekoa teve peẽ kuery rekoa gui iporãve? Haꞌe kuery yvy teve pendeyvy gui tuvixave?L4 r Israel kuery opa marã ikuaia re omokanhymba aguã re ijayvuague Ndaꞌevei ete ꞌrã Sião py haꞌe kuery ae oipotaa rami ikuai vaꞌe pe, Samaria tetã py mbaꞌeve gui okyje eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe pe voi. Peẽ kuery ma omboetevepy pendekuai yvatekueve regua, peẽ kuerya katy anho ꞌrã ou Israel kuery!35rHaꞌe nunga rupi xee ma Damasco tetã rovai peve rogueraa ukapa ꞌrã escravo-rã — heꞌi Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe. 29rMbaꞌeta Sicute raꞌangaa rive peraa vaꞌekue penderuvixarã, Quium raꞌangaa, jaxy-tata raꞌangaa guive penderueterã peẽ ae pejapo vaꞌekue.)1KrHaꞌe gui peẽ Israel kuery, quarenta maꞌetỹ re tekoa eꞌỹa rupi pendekuai jave py xevy pe teve pemeꞌẽ rakaꞌe mymba haꞌe mbaꞌemo aju guigua? 0rHaꞌe rami ꞌrãgue py toĩ haꞌevea rami pejoguerekoa yy oxyry vaꞌe rami, toĩ pendereko porãa yakã oxyry riae vaꞌe rami.N/rXee naenduxei peporaeia revovo rive, naendui ꞌrãe penembaraka pu.^.5rXevy pe mbaꞌemo peapy vaꞌerã peru, mbaꞌemo aju guigua guive teĩ haꞌe nunga xee ndarovyꞌai, xereve peteĩ rami pendekuaia regua mymba iporãgueve pemeꞌẽ teĩ xee namaꞌẽi ꞌrã haꞌe nunga re.-r “Nhanderuete oipota mbaꞌemo nhameꞌẽ ꞌrãgue py haꞌevea rami jajoguereko”, heꞌiague Senhor aipoeꞌi: — Xee ndajou porãi, ajou vai ete ngaru pejapo pekuapya, peteĩ henda py ma voi xevy guarã nhemboaty pejapo vaꞌe ndarovyꞌai guive.%,CrSenhor ára ma hexakã aguã eꞌỹ, pytũ vaikue anho ꞌrã. Haꞌe javi ete rupi pytũmba ꞌrã, hexakã vaꞌe peteĩve henda py ojekuaa eꞌỹ re. +7rMbaꞌeta oiko ꞌrã xivi gui ava onha rã urso ju ojoua rami, haꞌeꞌỹ vy ngoo py oike vy oo mbotya re opoko hoꞌamy ramo mboi oixuꞌua rami.5*crNdaꞌevei ete ꞌrã Senhor ára pearõ vaꞌe pe! Mbaꞌerã tu pearõ pekuapy Senhor ára? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma pytũmba rive ꞌrã, hexakã ꞌrã eꞌỹ.[)/rUvaty haꞌe javi rupi ikuai ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe, pendekuaia mbyte rupi aaxa ramo — heꞌi Senhor. Nhanderuete Egito pygua kuery ombopaga vy haꞌe kuery mbyte rupi oaxa ovy vaꞌekue, haꞌe rã ojeupegua kuery áry rupi ma oaxa rive ogueraa jepe vy . Haꞌe rã apy ma ijayvu Israel kuery mbyte rupi ombopaga vy oaxa aguã re. .(UrMbaꞌeta po rami Senhor nhandererekoa ijayvu, Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe: — Tetã mbyte haꞌe javi rupi onhendu ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe. Tape ikuai vaꞌe rupi “Ai! Ai!” ꞌea ꞌrã. Ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi oenoĩmbaa ꞌrã ojaeꞌo aguã, ojaeꞌo kuaa vaꞌe kuery reve.~'urPejeguaru ke mbaꞌemo vai gui, perovyꞌa iporã vaꞌe anho. Haꞌevea rami pota ke pejoguereko tetã rokẽ py. Haꞌe ramo José ramymino kuery pekuaveꞌi vaꞌe, xapyꞌa rei Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe penemboaxy nho ꞌrã. &rPeka ke mbaꞌemo porã peikove aguã, mbaꞌemo vai ndaꞌei. Haꞌe ramo ꞌrãe Senhor oiko peẽ kuery reve, aipopejeaty rami ae.o%Wr Haꞌe nunga rupi oiko kuaa vaꞌe kuery okyrirĩ ꞌrã, mbaꞌeta kovaꞌe ára ndaꞌevei vaꞌe. $r Mbaꞌeta xee aikuaa mbovykue rei eꞌỹ pendeko vai rã, opa marã rei pejejavy ramo guive. Mbaꞌeta pembojexavai heko porã vaꞌe, haꞌeveꞌỹa rami guarã pejopy peráta, haꞌe tetã rokẽ py iporiaukueꞌi ojerure rã peẽ kuery napepenai.#r Haꞌe nunga rupi iporiaukueꞌi re pepyrõmba rei vy haꞌe kuery pe trigo pendejeupe guarã ae pemeꞌẽ uka rire napeĩvei ꞌrã penderorã ita gui pejapo vaꞌekue py, ndapeyꞌuvei ꞌrã guive vinho uva porãgueve penhotỹ vaꞌekue guigua.k"Or Haꞌe rã peẽ kuery ma napenduxei tetã rokẽ py penemongetaa rã, anhetẽ rupi ijayvua rã pejou vai guive. Haꞌe kuery reko rami vy tetã rokẽ py huvixa kuery nhomongeta haꞌe mbaꞌemo re oikuaa pota rakaꞌe. f!Er Haꞌe ae ombou ꞌrã imbaraetekueve mokanhymbaarã, oo ikorapa vaꞌe mbovaipaarã guive. l QrPeka ke jaxy-tata Eixu haꞌe Órion apoare, haꞌe koꞌẽ ju aguã pytũ reia oguerova vaꞌe, haꞌe pytũ aguã ju ára oguerova vaꞌe. Haꞌe ma yeꞌẽ ogueru vy yvy áry rupi ju onhoẽ vaꞌe. Senhor ma hery vaꞌe.+rPeẽ kuery ma haꞌevea rami pejoguerekoa gui pejepeꞌa vy penhombojexavai, yvy py rive peity vy teko porã rupi pejoguereko aguã vaꞌekue.:mrPeka ke Senhor anho peikove aguã. Haꞌe rami eꞌỹ rã José kuery ikuaia py ou ꞌrã tata rami imokanhymbaarã. Haꞌe vaꞌe mboguearã ma ndoikoi ꞌrã Betel tetã py.SrPeka eme mbaꞌemo Betel py oĩ vaꞌe, neĩ Gilgal haꞌe Berseba katy ma voi tapeove eme. Mbaꞌeta Gilgal pygua kuery ma ogueraapaa ꞌrã escravo-rã, Betel tetã voi ombovaipaa ꞌrã — heꞌi. X)rHaꞌe gui po rami Senhor ijayvu Israel kuery pe: — Xereka ke peikove aguã.OrMbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Tetã gui mil Israel regua joe opuꞌãa katy ojeꞌoi teĩ cem eteꞌi ju ꞌrã ojevy, haꞌe cem oo vaꞌekue regua ma dez eteꞌi ꞌrã ojevy. 1rMbaꞌeta hoꞌa ma Israel kuery kunhataĩgue rami ikuai vaꞌekue, nopuꞌã kuaavei ma guive. Oyvy re ae hoꞌa oupy, haꞌe ndoikoi imbovyarã. +r “Peka Nhanderuete peikove aguã”, heꞌiague Peẽ Israel kuery, pendu ke povaꞌe ayvu peẽ kuery re ndaꞌeveia rupi xeayvu rã.r Mbaꞌeta Nhanderuete ae yvyty onhono vaꞌekue, yvytu omoingo, haꞌe avakue pe oikuaa uka opyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Koꞌẽ jave teĩ omopytũmba ꞌrã, haꞌe yvyty áry rupi opyrõ ꞌrã ovy. Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe ae hery vaꞌe. (Ir — Haꞌe nunga rupi peẽ Israel kuery, po rami ꞌrã rojapo. Haꞌe po rami ete rojapo ta ma ramo peiko katu ke Penderuete pe pejexa uka aguã — heꞌi.U#r — Penembyte gui amokanhy amongue, Sodoma haꞌe Gomorra amokanhyague rami ae. Peẽ kuery ma tata gui tataꞌy oguenoẽ mbyre rami pepyta vaꞌekue ri ndapejeko rerovai xevy guarã — heꞌi Senhor. 7r — Pendere ambou mbaꞌeaxy Egito py pendu vaꞌekue ramigua. Penderaꞌy kuery avi ajuka uka kyxe py. Penerymba kavaju araa ukapa guive. Haꞌe rami ete ajapo pendekuaia rupi heakuã vaikue peetũ aguã rami. Haꞌe rami teĩ ndapejeko rerovai xevy guarã — heꞌi Senhor. {or — Xee romoingo axy vaꞌekue mbaꞌemo rogue verepa haꞌe imouꞌũmbaarã ambou vy. Mbaꞌemo rogueꞌi pereko vaꞌe tuku hoꞌupa, uvaty, figoty haꞌe oliveira-ty voi. Haꞌe rami teĩ ndapejeko rerovai xevy guarã — heꞌi Senhor. A{rMokoĩ, mboapy tetã pygua kuery pejogueraa tetã mboae py yy peyꞌuxe vy, teĩ ndaꞌevei peyꞌu porã aguã. Haꞌe rami ete teĩ ndapejeko rerovai xevy guarã — heꞌi Senhor. !r— Haꞌe rami rã mboapy jaxy re namboꞌokyvei pendeꞌáry, mbaꞌemo pemonoꞌõ aguã ára eꞌỹ mbove. Amongue tetã rupi amboꞌoky, haꞌe rã amboae tetã rupi ma namboꞌokyi. Amongue mbaꞌety áry oky, haꞌe rã amboae áry ma ndaꞌokyi rã ipirupa._7r— Haꞌe nunga rupi ae peneretã ikuai vaꞌe rupi ajapo tembiꞌu pejou veꞌỹ aguã rami, penderekoa nhavõ rupi mbojape oata ramo. Haꞌe rami teĩ xevy peguarã ndapejeko rerovai — heꞌi |yhwh{Senhor.} verMbojape mbovua revegua peru perovyꞌaa rupi pemeꞌẽ vaꞌerã, pemombeꞌupa rive ꞌrã mbaꞌemo pemeꞌẽxeaꞌi py pemeꞌẽ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe rami anho rive peikoxeve, peẽ Israel kuery — heꞌi Senhor Nhanderuete. ,Qr Israel kuery onheꞌẽ py ára revegua eꞌỹ rami ikuaia re ijayvuague — Pejejavyxe vy tapeo haꞌvy Betel py, Gilgal py voi peo pejejavyve aguã py rive. Koꞌẽ nhavõ peru mymba kuery pemeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe mboapy ára rire kuerei ꞌrã peru dízimo. Betel haꞌe Gilgal py haꞌe kuery ombojeroviaaty oĩ, teĩ Nhanderuete pe ikuaixea rupi eꞌỹ oo haꞌe py, onhemboeko porãxe vy rive. )rPeteĩ-teĩ peẽ ꞌrã pejeꞌoivy tetã kora paꞌũ ikuai vaꞌe gui. Haꞌe rami teĩ Hermom katy ꞌrã penemombopaa — heꞌi Senhor. l QrHaꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete okyꞌa eꞌỹa rupi ae oura vy aipoeꞌi: — Pendere ovaẽ ꞌrã ára pinda py rami tetã gui penerenoẽmbaa heravy aguã, haꞌe penerembyrekue ma pira renoẽa py ꞌrã pendereraa.  r Samaria pygua kunhague pe ijayvuague — Vaka kunha Basã pygua rami Samaria yvyty re pendekuai vaꞌe, pendu ke povaꞌe ayvu: Pereko axy rei iporiaukueꞌi, pemokanhy inhembyayiꞌi vaꞌe, peneme kuery pe “Eruve na vinho jayꞌu aguã”, peje guive.- SrAity ꞌrã oo yroꞌy jave ikuai aguã, kuaray aku pygua guive. Marfim gui oo ojapo pyre okanhymba ꞌrã, oo guaxu ikuai vaꞌe ivaipa ꞌrã — heꞌi Senhor. @ yr— Israel kuery ojejavyague re ambopagaa ára py ma Betel py altar ojapo vaꞌekue re avi ꞌrã aikuaa pota. Haꞌe ramo altar apy ikuai vaꞌe ojayaa rã hoꞌapa ꞌrã yvy rupi.k Or Pendu ke, haꞌe pendeayvu Jacó kuery rovai — heꞌi Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe. &Er Po rami Senhor ijayvu: — Xivi juru gui vexaꞌi re opena vaꞌe ogueraa jepe ꞌrã ipykue mokoĩve, haꞌeꞌỹ vy inambi apyrekueꞌi, haꞌe rami ae ꞌrã Israel kuery Samaria py ikuai vaꞌe voi amongueꞌi oo jepe ngupa pẽgueꞌi reve, eꞌỹ vy okeaty raꞌykueꞌi rive.zmr Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: — Penderovaigua kuery peteĩ regua ojokopa ꞌrã pendeyvy. Haꞌe rami vy penhemiaty ikorapa vaꞌekue oity vy oipeꞌapa ꞌrã heravy mbaꞌemo pendero tuvixakueve py oĩ vaꞌekue. U#r Mbaꞌeta Israel kuery ma ndoikuaai haꞌevea ramigua. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ngoo tuvixa vaꞌe py omoĩ porã ꞌrã jojukaa rupi ojou vaꞌekue, mbaꞌemo mbovaipaa rupi guive — heꞌi Senhor. $Ar — Povaꞌe nunga ke pendu uka Asdode py haꞌe Egito yvy re hoo tuvixakueve ikuaia rupi. Haꞌe vy aipopeje uka ꞌrã: “Penhemboatypa ke pejogueruvy Samaria regua yvyty ikuai vaꞌe áry. Haꞌe vy pexa ꞌrã haꞌe kuery hevovo rei haꞌe nhomoingo axya rupi ikuai vaꞌe.”rXivi okororõ rã ndaꞌu ndokyjeai ꞌrã? Haꞌe Senhor Nhanderuete oayvu ombou rã mavaꞌe profeta ndaꞌu nomombeꞌui ꞌrã? %rMbaꞌeta jaikuaa porã Senhor Nhanderuete mbaꞌeve ndojapoi ꞌrã guembiguai profeta kuery pe ranhe onhembopyꞌaa oikuaa uka eꞌỹ re.-SrTetã rupi mimby guaxu omonheꞌẽa ꞌrã ndaꞌu haꞌe pygua kuery oryryipa eꞌỹ re? Tetã re oiko ꞌrã ndaꞌu mbaꞌemo vai ete Senhor ombou eꞌỹ re?"=rGuyraꞌi ndaꞌu yvy py rive hoꞌa ꞌrã ri nhuãꞌi ojayvya eꞌỹ re? Nhuã yvy py oĩ vaꞌe ovy xapyꞌa ꞌrã ri mbaꞌemo hoꞌa eꞌỹ re?A{rXivi ndaꞌu mbaꞌeve ojou eꞌỹ re ri okororõ rei ꞌrã kaꞌaguy rupi? Haꞌe xivi raꞌy ndaꞌu guaity py ikuaia py hevovo rei ꞌrã ri hoꞌu vaꞌerã oguereko eꞌỹ vy?U#rHaꞌeve ꞌrã ndaꞌu mokoĩ joupive oguata aguã jogueroayvu eꞌỹ re?}~sr— Yvy regua kuery haꞌe javi gui peẽ kuery anhoꞌi aiporavo vaꞌekue ri rombopaga ꞌrã pejejavypa reia re.N} r Israel kuery ojapo vaia re ombopaga aguã re ijayvuague Peẽ Israel kuery, pendu ke Senhor penderovai ijayvu rã, Egito yvy gui pendererupa vaꞌekue haꞌe javi avi. Haꞌe vy aipoeꞌi: | rHaꞌe vaꞌe ára ma ojeroviakue ipyꞌa guaxukueve ikuai vaꞌekue ma opire rei reve rive ꞌrã onhamba — heꞌi Senhor. { rHapa vaꞌe ma nopuꞌã kuaavei ꞌrã joe, ipojava vaꞌe voi ndoo jepei ꞌrã, kavaju árygua eteve voi ndoo jepei ꞌrã.5zcrPeneakuãve vaꞌe teĩ ndaꞌevei ꞌrã pejava aguã, imbaraetekueve voi ndaꞌevei ꞌrã ombaraetea rupi ikuai aguã, neĩ ipyꞌa guaxukueve ma voi ndoo jepei ꞌrã.yr Haꞌe nunga rupi neꞌexa, yvy amboryryipa ꞌrã peẽ kuerya rupi, karóxa mbaꞌemo aju ojokuapaa rã tynyẽ vy ovava rei ovya rami.x-r — Haꞌe rami teĩ nazireu kuery pe peẽ kuery peyꞌu uka vinho, haꞌe profeta kuery pe pendeayvu vy “Pemombeꞌuve eme na ayvu”, peje. ~}]|{{)zTxxbww!vvuGtt7sWrr&qq5ppoInmTlokGjFihh4fe!dcbb_a>`t_v^]s\\&[tZ.Y$WW3VUTT0SgRRQ;POBNkMLRKJIHH"G&EDCCB@As@7?<>h=< Israel kuery opa marã ikuaia re ijayvuague Ndaꞌevei ete ꞌrã xevy, mbaꞌeta xee ma kuaray puku jave mbaꞌemoꞌa omonoꞌõmbaague rupi ndojouvei vaꞌe rami aiko, haꞌe rami eꞌỹ vy uva omonoꞌõmbaa ma rire ivaikue anho ojou vaꞌe rami avi, mbaꞌeta ndaꞌipovei ma hiꞌa oipyte pyrã, neĩ figo jypygua jaꞌuxe vai vaꞌe nunga voi. wMbaꞌeta huvixa Onri ojapo uka vaꞌekue rupi rive pendekuai, Acabe ro pygua kuery ikuaiague haꞌe nhomongetaa rami guive. Huvixave Onri haꞌe Acabe ma pavẽ gui heko vaive vaꞌe (1 Reis 16.25, 30). Haꞌe nunga rupi xee romokanhymba ꞌrã. Peneretã ikuai vaꞌe ajapo ꞌrã ojojai rei pyrã. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã yvy regua kuery pendejou vai aguã rami. 5cMbaꞌemo penhotỹ teĩ napemonoꞌõi ꞌrã. Azeitona reumbiri teĩ azeite ndaperekoi ꞌrã pendejee peikyty vaꞌerã. Uva voi peumbiri teĩ ndapeyꞌui ꞌrã vinho.wgHaꞌe ramo mbaꞌemo peꞌu teĩ napenhandui ꞌrã, penderye py pendu riae ꞌrã penenhembyayia. Penembaꞌe rei-rei pemoĩ porãmba teĩ ndapejouvei ꞌrã. Haꞌe rã mbaꞌemo pejou nho vaꞌe ma xee amboaxa ꞌrã kyxe revegua pe._7 Haꞌe rami rã xee rombojexavai ꞌrã, pejejavya káuxa aipeꞌapa ꞌrã pendegui.+O Mbaꞌeta tetã py oguerekopa rei vaꞌe kuery jojukaa rupi anho ikuai, haꞌe pygua kuery haꞌe javi ijapu vaꞌe meme, nhombotavya rupi anho ae ꞌrã ijayvu.% Xee amboeko porã ꞌrã teve mbaꞌemo opejaa haꞌeveꞌỹ ramigua peiporu rã, eꞌỹ vy poyia jokore aguã regua hyru gui penoẽ rã?uc Heko vai vaꞌe ro py oĩ teri teve jokorea rupi ojou vaꞌekue, haꞌe mbaꞌemo ryru jokore aguã vaꞌe?4a Haꞌeveꞌỹa rami joguerekoa kuery ombopaga aguã re Nhanderuete ijayvuague Haꞌe gui Senhor oenoĩ ꞌrã tetã pygua kuery. Haꞌe ramo hiꞌarandu vaꞌe kuery ma hery oendu vy ojererokyjea rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe gui ma Senhor aipoeꞌi: — Yvy regua kuery, pendu ke penerenoĩa.ykAny avakue, mbaꞌeta pendevy pe Senhor omombeꞌu ae ma iporã vaꞌe oipota vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma haꞌevea rami pejoguereko aguã, penhomboaxya rupi pejoayvu aguã, haꞌe Penderuete reve penhemboyvate reia rupi eꞌỹ peiko aguã. 'Senhor oguerovyꞌa ꞌrã teve mbovy eꞌỹ vexaꞌi, haꞌe eꞌỹ vy dez mil yakãꞌi azeite anho tynyẽ vaꞌe? Xereko vaiague re ameꞌẽ ꞌrã teve xeraꞌy peteĩꞌi vaꞌekue, xerete guigua aeꞌi teve ameꞌẽ ꞌrã xepyꞌa guive ajejavyague rekovia?  Haꞌe gui Senhor pe ajexa ukaxe vy mbaꞌe nunga ꞌrã tu aru, xerenapyꞌã re aĩ aguã Nhanderuete yvate ete vaꞌe renonde? Henonde aju vy mbaꞌemo aapy reve ameꞌẽ vaꞌerã teve ꞌrã aru? Vaka raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe aru ꞌrã teve?!~;Xevygua kuery, penemaꞌenduꞌa ke aỹ Moabe pygua huvixa Balaque penemombaxeague re, haꞌe ixupe Beor raꞌy Balaão ombovaiague re. Penemaꞌenduꞌa avi Sitim guive Gilgal peve pendere oiko vaꞌekue re, peikuaa aguã Senhor haꞌevea rami meme pendererekoague — heꞌi. &}EMbaꞌeta Egito yvy gui roguenoẽ vaꞌekue, escravo pendekuaiague gui roepy vy. Haꞌe gui penerenonderã amondouka rakaꞌe Moisés, Arão haꞌe Miriã.m|S— Haꞌe gui xevygua kuery, mbaꞌe tu ajapo pendere? Mbaꞌe nunga py tu rombovoyi? Xembovai na!r{]Haꞌe peẽ yvyty pendekuai vaꞌe voi ke pendu Senhor oikuaa vaꞌe omombeꞌu rã, haꞌe peẽ yvy yta ymagua peiko vaꞌe reve. Mbaꞌeta Senhor oguereko ojeupegua kuery regua omombeꞌu vaꞌerã, Israel kuery omboayvu aguã. z % Ojeupegua kuery re oikuaa pota aguã re Nhanderuete ijayvuague Pendu ke aỹ Senhor ayvu. Aipoeꞌi: — Pepuꞌã ke, yvyty ikuai vaꞌe renonde pemombeꞌu pendereko, yvyꞌã ikuai vaꞌe oendu aguã pendeayvua. Apy ma Nhanderuete ojeupegua kuery oenoĩ guenonde ojexa uka aguã, haꞌe kuery omboayvu aguã. Haꞌe gui yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe oenoĩ avi henduarã rami. qy[Haꞌe gui ajou vai haꞌe xepoxya rupi ambopaga ꞌrã yvy regua xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌekue. xPenembyte gui aipeꞌapa ꞌrã taꞌangaarã yvyra pemopuꞌã vaꞌekue, haꞌe ambovaipa ꞌrã peneretã ikuai vaꞌe.\w1 Peẽ kuery mbyte gui aipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa pejapo vaꞌekue, haꞌe ita pembojerovia aguã pemopuꞌã vaꞌekue. Haꞌe rami rire ndapejeroꞌavei ꞌrã pendepo py ae pejapo vaꞌekue renonde.cv? Pendepo gui aipeꞌapa ꞌrã mbaꞌevykya, ndapejouvei ma ꞌrã imbaꞌekuaa vaꞌerã.su_ Pendeyvy re ambovaipa ꞌrã tetã ikuai vaꞌe, haꞌe aitypa ꞌrã oo ikorapa vaꞌe pejapo vaꞌekue.st_ Senhor aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ára ma penembyte gui aipeꞌapa ꞌrã penerymba kavaju kuery, haꞌe ambovaipa ꞌrã penerenda karóxa joe opuꞌãa pygua. Haꞌe kuery ma joe opuꞌã aguã anho oguereko vaꞌekue kavaju. ss_ Haꞌe rami ae avi ndepoꞌaka ꞌrã nderovaigua kuery re. Haꞌe ramo haꞌe kuery omokanhymbaa ꞌrã.grGHaꞌe rami vy Jacó regua kuery rembyrekue ma amboae regua kuery mbyte rupi ikuai ꞌrã mymba kuery kaꞌaguy regua mbyte rupi guary oiko vaꞌe rami. Yvy regua kuery ikuaia rupi ikuai ꞌrã vexaꞌi kuery ikuaia rupi guary raꞌy oiko vaꞌe rami, mbaꞌeta guary oaxaa rupi joe opyrõ reve omboaꞌypa ꞌrã, heraa jepearã ndoikoi rã guive. qHaꞌe gui Jacó regua rembyrekue ma yvy regua kuery mbyte rupi ꞌrã ikuai Senhor guigua yxapy rami, jai rogue áry oky rayvi hoꞌa vaꞌe rami guive, mbaꞌeta haꞌe nunga ma avakue reꞌỹ oarõ vaꞌe, avakue raꞌy kuery reꞌỹ ojeko vaꞌe.jpMHaꞌe vaꞌe kuery ma kyxe py ombovaipa ꞌrã Assíria haꞌe Ninrode yvy, haꞌe kuery ropy ae. Haꞌe rami py nhandereraa jepe ꞌrã Assíria pygua kuery gui, haꞌe kuery nhandeyvy re ou vy nhanderekoa re opyrõ ramo. #o?Haꞌe ae ꞌrã oiko nhanemoingo porãarã. Haꞌe gui Assíria pygua kuery ma nhandeyvy re ou vy huvixa ro ikuai vaꞌe rupi oaxa jogueravy ramo nhande kuery vaꞌe regua opuꞌã ꞌrã haꞌe kuery rovai, sete joe opena vaꞌe haꞌe irundy meme avakue rerekoa ꞌrã opuꞌã.n)Haꞌe gui guetarã kuery re opena vaꞌe oĩ atã vy Senhor poꞌakaa rupi ꞌrã opena oikovy, Senhor nguuete rery iporã ete vaꞌe rupi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai porã ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe jave py huvixa pe “Yvate ete vaꞌe” ꞌea ꞌrã yvy apy peve.KmHaꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe kuery Senhor omboaxa ꞌrã ranhe, imemby raxy vaꞌe oikuavãꞌia ára peve. Haꞌe vaꞌe jave py ma tyvy kuery mboae ojevypa ju ꞌrã Israel kuery ikuaia py.5lcHaꞌe gui ndee Belém tekoa Efrata ꞌepy vaꞌe, ndee ma kyrĩꞌi ete Judá regua ikuai aguã teĩ ndegui ae ꞌrã ou xevygua Israel kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma yma guive ijypy vaꞌe, ijypy ete ára guive. Belém tekoa ma huvixa Davi ituiꞌiague (Rute 1.2; 1 Samuel 17.12). Haꞌe nunga rupi Belém pe “Davi rekoague” ꞌea . Haꞌe gui kovaꞌe ayvu rupi vy Jesus voi ituiꞌi rakaꞌe Belém py . .k WHaꞌe nunga rupi aỹ pemboatypa ke pendea pygua xondaro kuery. Mbaꞌeta nhandejokoa ꞌrã okuapy, haꞌe yvyra py oinupã ꞌrã Israel kuery rerekoa rova rupi. ;jo Haꞌe nunga rupi Sião pygua kuery, pepuꞌã ke haꞌe pejyky. Haꞌe rami aguã ameꞌẽ penderakuarã ferro guigua, haꞌe penepoapẽrã overa vaꞌe guigua. Haꞌe ramo heta ꞌrã pejyky yvy regua kuery. Haꞌe jave py ma mbaꞌemo raꞌyĩ haꞌe kuery ojyky ꞌrã vaka opyrõa rupi. Haꞌe gui apy ma Jerusalém pygua kuery pe Nhanderuete ijayvu guymba pe rami, yvy regua kuery ombopaga aguã. Haꞌe rã haꞌe kuery oguereko vaꞌekue ma pemboaxapa ꞌrã Senhor pe, imbaꞌe rei-reikue pemeꞌẽ ꞌrã Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe pe. /iW Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoikuaai Senhor opyꞌa re oguereko vaꞌe, ndoikuaai onhembopyꞌaague mbaꞌemo aju jokuaa ojykya aguã py rami omonoꞌõmba aguã.bh= Aỹ ma heta ete ikuai yvy regua kuery pendere opuꞌã okuapy vaꞌe. Haꞌe kuery aipoeꞌi: “Sião tetã tomongyꞌapaa, nhanderexa py ae tajaexa jaipota vaꞌe, haꞌe pygua kuery re oiko rã”, heꞌi okuapy.Qg Peẽ Sião pygua kuery, aỹ pejexavai reve penheaꞌã peiny imemby raxy vaꞌe rami, mbaꞌeta aỹ peo ꞌrã peneretã gui hovai rupi rive pendekuai aguã. Babilônia tetã peve ꞌrã peo. Haꞌe rami teĩ penemondoukaa ju ꞌrã haꞌe gui, mbaꞌeta haꞌe gui Senhor pendereraa jepe ꞌrã penderovaigua kuery po gui. :fm Haꞌe gui aỹ ma, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete peneraxẽ? Noĩ teve penderuvixave? Penemongeta vaꞌety okanhy ae teve? Pendere teve imemby raxy vaꞌe rami haxy vaꞌe ou?*eMHaꞌe gui ndee torre vexaꞌi kuery rarõaty, Sião yvyty, tá, ndea py ꞌrã ou jypy guare rami ipoꞌaka vaꞌerã, Jerusalém pygua ae ipoꞌaka ju aguã. kdOOguata vaikueꞌi vaꞌe amoingo ꞌrã peteĩ regua okuave vaꞌe, haꞌe mombyry ogueraa pyre ma amoingo ꞌrã ipoꞌakave vaꞌe. Haꞌe rami vy haꞌe kuery re apena ꞌrã Sião yvyty áry, aỹ guive rakaꞌe rã peve.)cKHaꞌe gui Senhor aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ára ma arupa ꞌrã oguata vaikueꞌi vaꞌe kuery, amonoꞌõmba avi ꞌrã ambopagaa rupi araa uka vaꞌekue."b=Yvy regua kuery ma nguuete ramigua rery rupi peteĩ-teĩ ikuai. Haꞌe rã nhande ma Senhor Nhanderuete rery rupi ꞌrã nhandekuai, rakaꞌe rã peve. Ta!Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ oguapy ꞌrã okuapy ombaꞌe uva rembypy, eꞌỹ vy figoꞌy guy rupi, mbaꞌeta ndoikovei ꞌrã imondyiarã, Senhor ixondaro reta vaꞌe ojuru py ae ijayvu rire.`Haꞌe gui ma Senhor oikuaa pota ꞌrã yvy regua mbovy eꞌỹ ikuai vaꞌe re, omoꞌarandu ꞌrã yvy regua ipoꞌakave vaꞌe haꞌe mombyrya rupigua. Haꞌe ramo haꞌe kuery kyxe gui ojapo ꞌrã yvy karaĩarã, haꞌe huꞌy guaxu gui ojapo ꞌrã kyxe yvyra rakã ayaarã. Mbaꞌeta yvy regua kuery ndoguerojeroviavei ꞌrã kyxe, neĩ joe opuꞌã aguã voi ndoikuaavei ma ꞌrã.j_MHeta vaꞌe regua kuery oo vy aipoeꞌi ꞌrã joupe-upe: “Peju ke, jajeꞌoi Senhor pegua yvyty re, Jacó kuery Ruete pegua oo oĩa katy. Haꞌe ramo nhanemboꞌe ꞌrã oikoa re, haꞌe vaꞌe rupi nhande kuery voi nhandekuai aguã”, heꞌi ꞌrã okuapy. Mbaꞌeta Sião gui ma oikuaa ukaa ꞌrã lei, Jerusalém gui onhendu ꞌrã Senhor ayvu. S^ ! Haꞌe rami teĩ opaa ára py ma yvyty Senhor pegua oo oĩa vaꞌe omboꞌyvateve ꞌrã yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe áry. Haꞌe ramo yvy regua kuery ojeꞌoi ꞌrã haꞌe katy.`]9 Haꞌe nunga rupi pendekáuxa Sião tetã ombovaipaa ꞌrã mbaꞌetyrã yvy oikaraĩa rami, Jerusalém opyta ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue aty rive. Yvyty templo oĩa voi opyta ꞌrã yvyꞌãꞌi jaipa vaꞌe rive. \ Haꞌe pygua huvixa pendekuai vaꞌe ma peráta pejopy vy rive ꞌrã peikuaa pota mbaꞌemo re, sacerdote kuery ma nhomboꞌe ꞌrã mbaꞌemo ojouxe vy rive, haꞌe profeta kuery ma peráta re rive ꞌrã imbaꞌekuaa. Haꞌe rami teĩ Senhor re pejeroviaa rupi merami pendeayvu vy “Nhanembyte eꞌỹ teve Senhor oĩ? Haꞌe ramo nhandere ndoui ꞌrã mbaꞌemo vai”, peje rive ꞌrã.~[u Peẽ kuery ma tuguy pemoẽa rupi rive pejapove oorã Sião tetã re, mbaꞌemo vai rupi anho pejapo Jerusalém re.8Zi Peẽ Jacó akã haꞌe Israel kuery ruvixa peiko vaꞌe, pendu ke aỹ, mbaꞌeta haꞌeveꞌỹa rami pejoguereko, haꞌe haꞌevea ramigua pe “Ndaꞌevei vaꞌe” peje._Y7Haꞌe rã xere ma Senhor Nheꞌẽ poꞌakaa anho oĩ. Haꞌe rami vy xere oĩ haꞌevea rami ajoguereko aguã haꞌe xembaraeterã, Jacó kuery pe amombeꞌu porã aguã heko vaia, haꞌe Israel kuery ojejavya. OXHaꞌe ramo mbaꞌemo oexa vaꞌety kuery oxĩmba ꞌrã, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ndoikuaavei rei ꞌrã. Tá, haꞌe kuery ojoko ꞌrã ojuru, Nhanderuete mbaꞌeve py nombovai ramo — heꞌi. vWeHaꞌe nunga rupi peẽ kuery áry ou ꞌrã pytũ mbaꞌeve ndapexavei aguã, oiko ꞌrã pytũ reia mbaꞌeve penembaꞌekuaa eꞌỹ aguã. Profeta kuery pe ma kuaray oike xapyꞌa ꞌrã, haꞌe kuery pe ara py teĩ pytũmba ꞌrã.7VgHaꞌe gui profeta ramigua kuery xeretarã kuery oguerojejavy ramo po rami Senhor ijayvu avi haꞌe kuery re. — Peẽ kuery ma peꞌu vaꞌerã omeꞌẽa ja “Haꞌevepa rei ꞌrã” peje. Haꞌe rã peꞌu vaꞌerã nomeꞌẽi vaꞌe kuery pe ma “Ou ꞌrã pendere opuꞌã vaꞌerã” peje.HU Haꞌe rami rire Senhor pe pejapukai ramo noendui ꞌrã pendeayvua. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe jave peẽ kuery pe ndojexa ukavei ꞌrã, haꞌeve eꞌỹa rami pendekuai ramo. PTHaꞌe rami vy peꞌu ꞌrã xevygua kuery roꞌokue, ipire pemboipa ꞌrã, haꞌe ikãgue ma pemopẽmba rive ꞌrã. Haꞌe vy pemboꞌipa ꞌrã hoꞌokue oja py, oja ixã vaꞌe pyguarã guive.KSMbaꞌeta peẽ kuery ma ndaperovyꞌai ꞌrã iporã vaꞌe, haꞌe rã mbaꞌemo vai rive pejou porã. Haꞌe rami vy peipiropa ꞌrã heta vaꞌe kuery, hoꞌo voi pemboi ꞌrã ikãgue gui.{R q Huvixa, sacerdote haꞌe profeta kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui xee aipoaꞌe: — Peẽ Jacó akã haꞌe Israel kuery ruvixa pendekuai vaꞌe, pendu ke aỹ. Peẽ kuery eꞌỹ teve haꞌevea rami joguerekoarã penemoingoa pyre? Q Haꞌe kuery renonde rupi peteĩ oo ꞌrã tape apoarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oẽmba ꞌrã, okẽ rupi oike haꞌe oẽ ju ꞌrã jogueravy. Haꞌe kuery renonde rupi oo ꞌrã Huvixave ae. Tá, Senhor ae ꞌrã oo haꞌe kuery renonde rupi — heꞌi. *PM — Haꞌe gui peẽ Jacó regua kuery ma xee romonoꞌõmba ju ꞌrã. Amboatypa ꞌrã Israel kuery okuaveꞌi vaꞌe. Joa py meme ꞌrã romoĩ, vexaꞌi kuery ma kora py, eꞌỹ vy nhuũndy mbyte py ikuai vaꞌe rami. Haꞌe ramo heta ete ju ikuai vy onhendu ratã rei ꞌrã okuapy.wOg Haꞌe gui penembyte xapyꞌa rei oiko ꞌrã yvytu rami rive ijapu vy aipoeꞌi vaꞌe: “Xee ma vinho haꞌe ngaꞌua rupigua rive amombeꞌu vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe vaꞌe rive ꞌrã haꞌeve peẽ kuery pegua profeta oiko aguã. :Nm Pepuꞌã ma haꞌvy, tapeopa, mbaꞌeta peĩague py ndaꞌevei pepytuꞌuve aguã. Tapeo, mbaꞌeta penhemongyꞌapaague ojapo penemokanhymba aguã rami, penemokanhya ꞌrãe.0MY Xevygua kunhague gui voi peipeꞌa ngoo py ovyꞌa aguã vaꞌekue. Imemby kuery gui voi peipeꞌa mbaꞌemo porã rakaꞌe rã peve guarã ameꞌẽ aguã vaꞌekue.iLKHaꞌe rã xevygua kuery ma kueꞌi teri xere opuꞌã okuapy xerovaigua rami. Haꞌe rami vy pendea rupi oaxa riveꞌi ovy vaꞌe gui peipeꞌa ꞌrã ijao, i-capa voi, pendere opuꞌã aguã re onhembopyꞌa eꞌỹ teĩ.{KoJacó kuery re ma ndoui ꞌrã remombeꞌu reikovy vaꞌe. Tyrã pa Senhor Nheꞌẽ ivai vi nhandevy? Po ramigua ae ꞌrã teve ojapo? — heꞌi okuapy. Senhor ombovai: — Tá, teko porã rupi ikuai vaꞌe pe ma xeayvu ojapo porã ꞌrã.IJ  Profeta ramigua rive re ijayvuague Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma aipoeꞌi okuapy xevy: — Ndeayvuve eme haꞌe rami, ndeayvu riae eme. Mbaꞌeta orere ndoui ꞌrã roxĩmba aguã.,IQHaꞌe nunga rupi Senhor pegua kuery teĩgue ju ijaty okuapy teĩ pendeyvyrã oaꞌã vaꞌerã ma ndoikoi ꞌrã, xorte oexaa rupi, neĩ ixã omoatãa rupi voi. cH?Haꞌe vaꞌe ára penderovai omombeꞌua ꞌrã peteĩ ayvu penereronhemboaxya rupi merami. Haꞌe vy aipoꞌea ꞌrã: “Nhanemokanhymba ma! Nhanderuete joupe omboaxapa ma xeretarã kuery yvy oguereko vaꞌekue! Xegui voi oipeꞌapa! Nhande kuery mbaꞌety ikuai vaꞌekue ma anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe pe ju omboaxa”, ꞌea ꞌrã.RGSenhor aipoeꞌi: — Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery re ambou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe vaꞌe gui ma ndapeo jepevei ꞌrã. Penhemboyvatea rupi veꞌỹ ꞌrã pendekuai, mbaꞌemo vai oikoa ára.WF'Haꞌe kuery ma nhombaꞌety ojopyxea oendu vy oipeꞌa ꞌrã, joo voi ojopy ꞌrã. Haꞌe rami vy omokanhy ꞌrã avakue haꞌe hoo py ikuai vaꞌe guive. Omomba ꞌrã hoo vaꞌe imbaꞌe rei-rei reve.E + “Joguereko axya kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã”, heꞌiague Ndaꞌevei ete ꞌrã ngupa py oĩa py ojejavy aguã anho opyꞌa re omoĩ vaꞌe kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma koꞌẽgueve haꞌekue rami ae ꞌrã ikuai, haꞌe rami aguã ipoꞌaka vaꞌe vy.WD )Pejayapa pendeꞌa hiꞌyvypyꞌi rupi penderaꞌy kuery perovyꞌa vaꞌekue re pendepyꞌa vai vy. Pendeapyte rupi penhopĩmba ke xapirẽ rami, pendegui haꞌe kuery oipokuaa reve ogueraapaa ta ma ramo. C +Haꞌe gui Maressa pygua kuery, pendea py voi ambou ꞌrã pendere ipoꞌaka vaꞌerã. Adulão peve voi ovaẽ ꞌrã Israel regua yvatekueve..B WHaꞌe Moresete-Gate pygua kuery pe ma pemeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo oxẽ ta ma ramo. Aczibe py oo ikuai vaꞌe ma Israel pygua huvixa kuery ojekore aguã rive opyta.DA  Haꞌe gui Laquis pygua kuery, pemoxãmba kavaju kuery karóxa re. Mbaꞌeta peẽ kuery ranhe pejapo Sião pygua kuery ojejavy aguã rami, pendere oĩ raꞌe Israel kuery heko vai aguã.@  Mbaꞌeta Jerusalém tetã rokẽ peve Senhor guigua mbaꞌemo vai ou ramo Marote pygua kuery oarõ okuapy mbaꞌemo porã oiko ꞌrã.P?  Peẽ Safir pygua kuery, pendepire rei haꞌe pexĩmba reve ꞌrã peo. Zaanã pygua kuery voi ndoo jepei ꞌrã. Bete-Ezel pygua kuery ojaeꞌo reia pendu vy peikuaa ꞌrã napenepytyvõvei ꞌrãa.p> [ — Haꞌe nunga pemombeꞌu eme Gate tetã py, pejaeꞌo eme guive. Profeta Miquéias ndoipotai hovaigua kuery Gate py ikuai vaꞌe haꞌe nunga oendu, ojojai rei eꞌỹ aguã. Bete-Leafra py penhembojere-jere yvy kuꞌi rupi.= 9 Mbaꞌeta xeretarã kuery ai ma okuera veꞌỹ ae vaꞌe. Mbaꞌemo vai ete ou Judá re, ovaẽ ma xeretarã kuery rekoa Jerusalém rokẽ peve ete. << sHaꞌe nunga rupi xee ajaeꞌo, anhendu ratã aikovy, xeporiaua rupi aiko xepire rei reve. Jagua-tuvy nheꞌẽ rami ajaeꞌo aikovy, haꞌe guyra-nhandu rami xepyꞌa vai nhendu.+; QHaꞌe gui taꞌangaa ojapo pyre ma omboaꞌypaa ꞌrã, onhemongyꞌa reia repy oapypaa ꞌrã, haꞌe taꞌangaa oguereko vaꞌe haꞌe javi xee ambovaipa ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy reia repykue re rive ojou rire haꞌe rami ikuai vaꞌe pe ae ju ꞌrã ogueraa uka — heꞌi. : Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: — Samaria tetã ma xee ajapo ꞌrã mbaꞌety mbyte ita omboaty pyre rami rive, haꞌe uva onhotỹa aguã. Mbaꞌeta haꞌe py ita ombojoja pyre ambojerepa ꞌrã heravy yvyꞌã guy katy, oo renda ojekuaapa peve.A9 }Haꞌe nunga haꞌe javi oiko ꞌrã Jacó kuery heko vaia re, Israel kuery ojejavya re ae. Haꞌe gui mavaꞌe kuery tu ikuai Jacó regua heko vai vaꞌe? Samaria pygua kuery eꞌỹ teve? Haꞌe mamo tu oĩ yvyty áry Judá kuery taꞌangaa mbojerovia atyrã ojapo vaꞌekue? Jerusalém tetã py eꞌỹ teve? -8 UIguýry yvyty ikuai vaꞌe ma hykupa ꞌrã, yvyugua voi ovopa ꞌrã tata raku py iraity omoĩ mbyre hykua rami, yvyꞌã guy katy yy oxyry atã vaꞌe rami guive.t7 cMbaꞌeta neꞌexa, Senhor ma oꞌamba gui oguejy ouvy vy oguata ꞌrã ovy yvyty yvateve vaꞌe áry rupi.P6 Yvy regua kuery haꞌe javi, pendu ke. Ndee yvy, ejapyxaka avi ke, haꞌe yvy re pendekuai vaꞌe haꞌe javi. Senhor Nhanderuete ijayvu ta penderovai, ojeupegua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ae. 5 Miquéias ayvu oĩa Israel haꞌe Judá kuery rovai opuꞌã okuapya re ijayvuague Moresete pygua Miquéias pe Senhor oayvu ombou vaꞌekue. Judá pygua huvixa Jotão, Acaz haꞌe Ezequias ikuai jave ijayvu Samaria haꞌe Jerusalém tetã re. o4W Haꞌe gui xee ma haꞌevea rami eꞌỹ teve tetã guaxu Nínive amboaxy? Haꞌe py ma cento e vinte mil raxa ikuai opo oiporu kuaa regua haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa oikuaa eꞌỹ vaꞌe. Heta avi ikuai mymba kuery — heꞌi. y3k Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Ndee ma remboaxy ri mbaꞌemo rokyꞌi rembaꞌeapo ramo eꞌỹ henhoĩ vaꞌekue, haꞌe remboꞌyvate vaꞌekueꞌỹ teĩ. Haꞌe nunga ma peteĩ pytũ re henhoĩ rire amboae pytũ ju okanhy ju vaꞌe.E2 Haꞌe ramo Nhanderuete oporandu Jonas pe: — Haꞌevea rami ri tyꞌy evoko rami ete ndevai reiny mbaꞌemo roky re rive? Ombovai: — Anhetẽa rupi xevai vy amanoxe guive — heꞌi. 11Kuaray yvateve ovy ramo Nhanderuete ombou avi peteĩ yvytu aku kuaray oẽa katy gui oipeju vaꞌe. Jonas akã re kuaray ojope ratã ramo ikangypaa oendu. Haꞌe rami vy omano aguã re ojerure. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aikove ꞌrãgue py haꞌeveve amano aguã — heꞌi. 0Koꞌẽ jevy rã kuaray oẽ ovy jave Nhanderuete ombou avi peteĩ mbii. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo roky hoꞌu rã ipirupa.t/aHaꞌe ramo Nhanderuete ojapo mbaꞌemo roky henhoĩ aguã rami. Haꞌe vaꞌe ma ojeupi ovy Jonas áry, inhakã áry rupi omokuarayꞌã, omeꞌẽ aguã opytuꞌu aguã. Haꞌe ramo Jonas ma mbaꞌemo roky oexa vy ovyꞌa ete oiny. K.Haꞌe gui ma tetã gui Jonas ojepeꞌa vy mombyryꞌi oguapy oiny kuaray oua katy. Haꞌe py ojapo ngoguyrã, iguy py opytuꞌu aguã kuarayꞌã py, mbaꞌemo tetã re oiko vaꞌe oexaxe vy. i-KHaꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Haꞌevea rami ri tyꞌy evoko rami ete ndevaia? — heꞌi. t,aHaꞌe nunga rupi |yhwh{Senhor,} ndevy pe ajerure, eipeꞌa na xerekove, mbaꞌeta aikove ꞌrãgue py haꞌeveve amano aguã — heꞌi. Jonas ndovyꞌai mbaꞌeta ndoipotai Nhanderuete omboaxy vy ogueraa jepe Nínive pygua kuery, hovaigua ikuai ramo. Haꞌe rã Nhanderuete ma nhomboaxy vaꞌe vy ndoipotai okanhy (Ezequiel 33.11; João 3.16; 2 Pedro 3.9). +#Haꞌe rami vy onhemboꞌe Nhanderuete pe. Aipoeꞌi: — Ai Senhor! Po rami eꞌỹ teve xeayvu vaꞌekue xeyvy re teri aiko reve? Haꞌe nunga rupi ae aa pojava vaꞌekue Társis katy ajava vy, mbaꞌeta aikuaa ndee Nhanderuete poroayvu vaꞌe reikoa, renhomboaxy, nandevai voi, haꞌe opa mbaꞌe py rejapo porã vaꞌea. Haꞌe rami vy aikuaa mbaꞌemo vai rejapo taa gui rejepeꞌa ꞌrãa.y* m Jonas ndovyꞌaiague Haꞌe rã Jonas ma haꞌe rami haꞌe kuery ikuaia ndojou porãi ete vy ivai oiny.])3 Haꞌe rami haꞌe kuery ikuai ramo Nhanderuete oexa, mbaꞌeta haꞌeve eꞌỹa rami ikuaia gui ojeko rerova okuapy. Haꞌe ramo Nhanderuete nomoingoi mbaꞌemo vai ombou ꞌrã vaꞌekue, ndojapoi oayvuague. .(U Xapyꞌa rei nhiꞌã Nhanderuete amboae rami onhembopyꞌa vy ojepeꞌa ꞌrã ojapo taa gui, haꞌe vy ndaꞌipoxyvei ꞌrã nhamanomba eꞌỹ aguã”, heꞌi. |'qHaꞌe rami ꞌrãgue py avakue haꞌe javi tonhemonde ajukue voxa guigua py, mymba kuery voi. Pejapukai atã ke Nhanderuete pe. Peteĩ-teĩ pejeko rerova ke haꞌeve eꞌỹa rami rei peikoa gui, mbaꞌemo vai pendepo py pejapoaty gui guive.#&?Haꞌe rami vy Nínive tetã haꞌe javi rupi omondouka po rami omombeꞌu vaꞌerã: “Huvixa haꞌe ixupegua yvatekueve ojapo ukaa rami vy avakue, mymba kuery vaka haꞌe vexaꞌi kuery voi ndoꞌui ꞌrã mbaꞌeve, ndaperaai ꞌrã okaruaty py, neĩ yy ndoyꞌui ꞌrã guive.`%9Haꞌe rami ikuaia Nínive pygua huvixa voi oendu. Haꞌe rami vy guenda openaaty gui opuꞌã hoꞌamy vy omboi oao huvixa pegua, haꞌe vy ajukue vaikue voxa guigua py ju onhemonde, tanhimbu py oguapy oiny guive.0$Y Nínive pygua kuery ojeko rerova okuapyague Haꞌe gui ma Nínive pygua kuery ojerovia okuapy Nhanderuete re. Haꞌe rami vy ojapo okaru eꞌỹ re ikuai aguã. Onhemonde okuapy ajukue voxa guigua py, yvatekueve, yvyĩgueve guive. Haꞌe kuery ma haꞌe rami ikuai onhemboaxya rupi. ;#oHaꞌe gui Jonas omboypy tetã rupi oiko aguã. Peteĩ ára re oguata oikovy. Ayvu omombeꞌu oikovy vy aipoeꞌi: — Quarenta araa py Nínive tetã omombaa ꞌrã — heꞌi. F"Haꞌe ramo Jonas ma Senhor ijayvuague rami vy opuꞌã vy oo Nínive tetã katy. Nínive tetã ma tuvixa ete itui Nhanderuete renonde. Haꞌe javi rupi mboapy ára mae ma jaexapa ꞌrã. !— Eiko katu ke, haꞌe tereo tetã guaxu Nínive katy. Emombeꞌu ke haꞌe kuery pe aipoaꞌe uka vaꞌe ndevy — heꞌi.   Nínive tetã py Nhanderuete ayvu Jonas omombeꞌuague Haꞌe gui teĩgue ju Senhor oayvu ombou Jonas pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: O Haꞌe gui ma pira pe Senhor ijayvu ramo ombojevy Jonas yy rembe re. + Haꞌe rã xee ma avyꞌaa amonhendu reve ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo ndevy, haꞌe ajapo ꞌrã vaꞌekue ajapopa nho ꞌrã — heꞌi. lQ Amongue mbaꞌemo raꞌangaa pe rive ojeko meꞌẽ vy ojepeꞌa imboaxyarã vaꞌekue gui. <q Xeryepy py xenheꞌẽ oĩ vaꞌe ikangy ramo xemaꞌenduꞌa Senhor re. Haꞌe vy ajerurea re aromaꞌenduꞌa ndea py, Ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ae. [/ Yvyꞌã guy py peve aguejy avy, yvy peve ete aguejy. Haꞌe nunga rakaꞌe rã peve xeꞌáry rupi xejokopa ta vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ omanogue ikuaia gui ndee renoẽ ju xerekovea, Senhor Xeruete. iK Yy xeaoꞌi xerekovea peve, yy typya ma xejoko. Yxypo ikuai vaꞌe onhemama xeakã rupi. 5 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: “Xemombo ma rexaa gui mombyry. Xapyꞌa rei ndaꞌu aexa ju ꞌrã ri ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe?” 5c Mbaꞌeta ndee ae xemombo uka yeꞌẽ typya py, yeꞌẽ mbyte py. Haꞌe ramo yy oxyry atã vy xejoko. Ndeguigua yai opuꞌã-puꞌã vy oaxa tema xeꞌáry rupi. /Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ajexavai vy ajapukai Senhor pe. Haꞌe ramo xembovai. Pytũ vaikue reia gui ajapukai ramo ndee rendu xeayvua. | s Pira rye py Jonas oĩa gui ojapukaiague Haꞌe gui Jonas ma pira rye py oĩa gui ojerure Senhor Nguuete pe. +Haꞌe gui Nhanderuete ma peteĩ pira guaxu ombou Jonas omokõ aguã. Haꞌe ramo pira rye py ma Jonas oĩ mboapy ára haꞌe mboapy pytũ re.  9Haꞌe rami rã haꞌe kuery okyje ete okuapy Senhor gui. Haꞌe vy Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy, onhemboayvu guive mbaꞌemo ojapo aguã re.   Haꞌe rami vy Jonas ojopy okuapy vy omombo yeꞌẽ py. Haꞌe ramo yeꞌẽ ma porã opuꞌã-puꞌãa gui opytuꞌupa porã.` ;Haꞌe ramo mae ma ojapukai okuapy Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe gui |yhwh{Senhor,} rojerure ndevy kovaꞌe ava káuxa rokanhymba eꞌỹ aguã. Orere emoĩ eme kovaꞌe ava ruguy onheẽague re ropaga aguã, mbaꞌeta orevy rã mbaꞌeve py ndojapo vai. Mbaꞌeta ndee Senhor rejapo reipotaa rami anho oiko aguã rami — heꞌi.P  Haꞌe rami teĩ avakue oipykui atãve tema okuapy, onheaꞌãve tema yvyꞌã re ovaẽ aguã. Haꞌe rami teĩ ndaꞌevei, mbaꞌeta yeꞌẽ ndaꞌeveive tema ovy haꞌe kuery oove eꞌỹ aguã. 4 c Ombovai: — Xejopy haꞌe xemombo yeꞌẽ py. Haꞌe ramo yeꞌẽ opytuꞌupa ꞌrã. Mbaꞌeta xee aikuaa xekáuxa ae haꞌe rami etegua yvytu vaikue oikoa — heꞌi. + Haꞌe gui yeꞌẽ opuꞌã-puꞌãve tema ovy ramo aipoeꞌive ju okuapy ixupe: — Mbaꞌe haꞌvy torojapo ndere yeꞌẽ opytuꞌu aguã? Y - Haꞌe rami rã avakue okyje vaipa ete okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Mbaꞌe tu haꞌvy rejapo? — heꞌi. Mbaꞌeta oikuaa okuapy Senhor renonde gui ojava ovya, haꞌe kuery pe omombeꞌu ae rire. ;  q Haꞌe ramo ombovai vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee ma hebreu, Senhor re ae ajerovia vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete yva pygua, yeꞌẽ haꞌe yvy apoare — heꞌi. o  YHaꞌe ramo aipoeꞌi okuapy ixupe: — Aỹ ma enhemombeꞌu porã orevy. Mavaꞌe káuxa tu kovaꞌe nunga ete ou nhandeꞌáry? Mbaꞌe nunga rupi tu ndee reiko? Mamo gui tu reju? Mamo ndeyvy vaꞌe tu? Mavaꞌe regua tu ndee? j  OHaꞌe gui haꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi: — Peju ke, jaexa xorte, mavaꞌe káuxa pa guĩ nunga ndaꞌevei ete vaꞌe oiko jaikuaa aguã — heꞌi. Haꞌe vy oexa okuapy xorte. Xorte oexaa py oikuaa okuapy Jonas re ae. x~y}|{HzeyxxwvvSuutVsrmq;onmmClPlkjLihgfeQdd c;b=a=`_^]]\y[[ZNYXWWVZUUT1SoRQ[PONN!MLTKJhIHIGFF@E`DC`AA@2??&>>$=F<<7:987726554413 211Y0//.--{,f+S**((f'~&%%R$o##"0! p~ZOxizx ? l2x1' Haꞌe rami ꞌrãgue py penembyte aeja ꞌrã ikuai riveꞌi haꞌe onhemoꞌyvyĩꞌi kuaa vaꞌe, xee Senhor rery rupi ojerovia vaꞌerã.0+ Haꞌe vaꞌe ára xee noromoxĩmbai ꞌrã mbaꞌemo pejapoague gui, naxenheꞌẽ rendui rire teĩ. Mbaꞌeta penembyte gui aipeꞌapa ꞌrã onhemboyvatea rupi ovyꞌa rei vaꞌe. Haꞌe rami rire napenhemboyvatevei ma ꞌrã xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry.H/  Haꞌe ramo Etiópia yvy regua yakã ikuai vaꞌe rovai rupi ikuai avi xemboetea kuery, amoaĩmba vaꞌekue ramymino kuery. Haꞌe vaꞌe kuery voi xevy pe ogueru ꞌrã omeꞌẽ vaꞌerã. .9 Haꞌe gui ma yvy regua kuery pe ameꞌẽ ju ꞌrã ijuru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, Senhor rery rupi ojapukai haꞌe hexeve peteĩ rami ikuai aguã.C- Jerusalém pygua kuery ogueraa jepe aguã re ijayvuague Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: — Xerarõ ke pekuapy, anhomokanhymba aguã apuꞌãa ára peve. Mbaꞌeta xepyꞌa re amoĩ yvy regua kuery amonoꞌõmba aguã. Haꞌe rami vy amboatypa ꞌrã peteĩ-teĩ regua, haꞌe kuery re xeayvu vaiague amoingo aguã, xepoxya haꞌe javi guive. Mbaꞌeta tata py amomba ꞌrã kovaꞌe yvy haꞌe javi, ndaꞌevei etea aexa uka vy.G,Haꞌe rire xee aipoaꞌe: “Aỹ ma ri nhiꞌã peẽ kuery xerenonde pejererokyjea rupi ꞌrã pendekuai, xevy pe penhemoꞌarandu uka ꞌrã guive, penderekoa ombovaipaa eꞌỹ aguã, ambovaipa aguã re xeayvu teĩ”, haꞌe. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery koꞌẽ rai reve ovy vy onhemongyꞌapa reive okuapy. &+EHaꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: — Amokanhymba yvy regua, haꞌe kuery pegua torre ikuai vaꞌekue voi ambovaipa ma. Hetã mbyte rupi ajapo noĩavei aguã rami, haꞌe rupi oaxa vaꞌerã jipoi ramo. Haꞌe kuery retã ikuai vaꞌekue ambovaipa ma, mavaꞌeve ete noĩavei aguã.y*kHaꞌe rã Senhor ma heko porã ete vaꞌe oiko haꞌe kuery mbyte, teko vai ojapo vaꞌeꞌỹ. Koꞌẽ nhavõ ꞌrã oexa uka teko porã rupi oikoa. Haꞌe ma ndojapo eꞌỹi oayvuague. Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma noxĩ kuaai. W)'Haꞌe pygua profeta kuery voi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe meme. Haꞌe pygua sacerdote kuery ma omongyꞌapa ꞌrã oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, lei rupi eꞌỹ ikuai vy.U(#Haꞌe pygua yvatekueve ma guary okororõ vaꞌe rami joguereko. Nhomboayvua kuery ma aguaraꞌi pytũ guýry jogueroꞌaa rami ikuai, ikãgue riveꞌi ma voi koꞌẽgue jevy guarã ndoejai vaꞌe rami.#'?Haꞌe kuery ma nomboetei avave rei, onhemoꞌarandu ukaxe eꞌỹ vaꞌe, Senhor re ojerovia eꞌỹ vaꞌe, neĩ Nguuete re onhembojaxe eꞌỹ vaꞌe.2& _ Jerusalém pygua kuery re ijayvuague Haꞌe gui ndaꞌevei ete ꞌrã nhomoingo axya kuery retã pe, mbaꞌeta nonheꞌẽ rendui haꞌe ikyꞌapa vaꞌe ikuaia.}%sHaꞌe vaꞌe tetã py ma ovyꞌa rei haꞌe okyjea rupi eꞌỹ ikuaia vaꞌekue. Haꞌe pygua kuery ojeupe ae “Xee ma peteĩꞌi vaꞌe aiko, xee rami etegua jipoi avave”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ tetã ombovaipa pyre opyta, kaꞌaguy rupigua opytuꞌu atyrã rive! Oaxa vaꞌe kuery ojojai reia rupi otuvy nheꞌẽ haꞌe okuaveꞌẽ ꞌrã jogueravy. G$Haꞌe vaꞌe tetã mbyte py vexaꞌi kuery opytuꞌu ꞌrã okuapy, mymba kuery mboae ijaty avi ꞌrã. Oo ytakue ikuai vaꞌe áry ma oko guaxu haꞌe kuĩꞌi onhemboaity ꞌrã. Janela ikuaiague rupi onhendu ꞌrã guyra nhendua, haꞌe rã okẽ py ma yty rive ꞌrã opyta, yvyrape yary guigua oipeꞌapaa rire.1#[ Kuaray ijapuꞌaꞌia katy opo oupi vy ombovaipa avi ꞌrã Assíria yvy. Haꞌe rami vy Nínive tetã ombovaipa ramo yvy piru reia ꞌrã opyta mbaꞌeve jipovei rã."/ Etiópia haꞌe Assíria pygua kuery rovai ijayvuague Haꞌe gui peẽ Etiópia pygua kuery ma pendejukapaa ꞌrã Senhor guigua kyxe py.g!G Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai Senhor oexa uka ꞌrã oavaetea, yvy gui tuuete ramigua ikuai vaꞌe omokanhymba vy. Haꞌe rami rire yy paꞌũ rupi ikuai vaꞌe kuery ombojerovia ꞌrã okuapy, peteĩ-teĩ guekoa py ae. - S Haꞌe kuery re haꞌe nunga oiko ꞌrã onhemboyvate reiague re, mbaꞌeta ojojai reia rupi onhemboyvate rei okuapy Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua kuery rovai.D Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Moabe opyta ꞌrã Sodoma tetã rami, haꞌe Amom pygua kuery ma Gomorra pygua rami ꞌrã opyta, pynondyrã, ygua juky rei vaꞌerã haꞌe ombovaipa pyre rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe rã xevygua kuery rembyrekue ma mbaꞌemo oipeꞌapa ꞌrã haꞌe gui, xevygua kuery okuave vaꞌe ojopy ꞌrã ombaꞌerã — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete.c? Moabe haꞌe Amom pygua kuery rovai ijayvuague — Xee aendu ma Moabe pygua kuery nhombojaru reia rupi ijayvu vaꞌe, Amom pygua kuery jojojai reia guive. Xevygua kuery rovai ijayvu rei okuapy, ijyvy re guive.  Yeꞌẽ yvýrygua ma Judá kuery mbaꞌerã opyta ꞌrã. Haꞌe py omongaru ꞌrã guymba kuery, haꞌe kaꞌaru nhavõ onhenomba ꞌrã Asquelom tetã py oo ikuai vaꞌe py, mbaꞌeta haꞌe kuery re Senhor Tuuete oikuaa pota vy ombopyau ꞌrã ikuaia. 'Yeꞌẽ yvýry ma opyta ꞌrã nhuũndy vexaꞌi okaru atyrã rive, vexaꞌi re opena vaꞌe rekoarã, haꞌe vexaꞌi kuery kora oĩ aguã.hINdaꞌevei ete ꞌrã Quere pygua kuery yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe pe. Haꞌe gui ndee Canaã yvy filisteu kuery ikuaia, nderovai Senhor ijayvu vy “Xee romomba ꞌrã, hekoa vaꞌekue ndoikoavei peve”, heꞌi ꞌrã.7gMbaꞌeta Gaza tetã ma oejaa ꞌrã, Asquelom voi opyta ꞌrã tekoa eꞌỹa. Asdode gui ma kuaray mbyte jave py omoẽmbaa ꞌrã, haꞌe Ecrom gui ma oipeꞌapaa ꞌrã.jMHaꞌe gui peẽ yvy re peiko riveꞌia rupi Senhor ayvu pejapopa vaꞌe, peka pota ke Senhor. Teko porã rupi pota ke pendekuai, peiko riveꞌia rupi reve. Haꞌe rami rã Senhor poxya ára py xapyꞌa rei penenhomi ꞌrã.oaꞌangaague ára ovaẽ eꞌỹ mbove, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ou ma oiny mbaꞌemo pirekue oveve ovya rami. Pendeꞌáry Senhor opoxya oexa uka aguã ou eꞌỹ mbove peikuaa pota pendejee, tá, pendere ou eꞌỹ mbove Senhor opoxya oexa uka aguã ára.   Filisteu kuery rovai ijayvuague Peẽ pexĩ kuaa eꞌỹ vaꞌe, penhemboaty ke haꞌe peikuaa pota porã pendereko re,  Haꞌe kuery prata haꞌe ouro oguereko vaꞌekue ma Senhor opoxya oexa ukaa ára ndogueraa jepei ꞌrã. Mbaꞌeta ndaꞌevei etea rupi yvy ombovaipa ꞌrã tata nhombopagaarã py. Anhetẽ ete omokanhymba vyvoi ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi.  9Senhor aipoeꞌi: — Avakue ikuai vaꞌe re ambou ꞌrã imbojexavaiarã. Senhor rovai haꞌe kuery ojejavy rire ára revegua eꞌỹ rami ꞌrã ikuai. Haꞌe kuery ruguy onhoẽa ꞌrã yvy kuꞌi rami, haꞌe rã hoꞌokue ma mbaꞌemo repoxi rami ꞌrã omomboa — heꞌi. !mimby guaxu omonheꞌẽa aguã, haꞌe gui tetã ikorapa vaꞌe haꞌe torre yvateve vaꞌe re opuꞌã vaꞌe kuery ojapukai aguã ára.: oHaꞌe vaꞌe ára ma opoxya oexa uka rã ojexavaia aguã ára, ndaꞌikuai kuaavei rei haꞌe okanhymbaa aguã ára, pytũ vaikue rei ete ꞌrã, arai haꞌe pytũ vaipaa ára,D Ovaẽ raiꞌi ma Senhor ára ijavaete vaꞌe. Ovaẽ raiꞌi ma, ou atã oiny. Pejapyxaka ke! Senhor ára ma nhomoingo axy aguã, avakue ipoꞌakapa vaꞌe voi haxẽmba rei aguã guive.M  Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery mbaꞌe rei-rei oipeꞌapaa ꞌrã, hoo ombovaipaa ꞌrã guive. Haꞌe kuery ngoorã ojapo ju teĩ noĩ ꞌrã haꞌe py, uva onhotỹ teĩ ndoyꞌui ꞌrã vinho.  - Haꞌe vaꞌe jave ma Jerusalém tetã haꞌe javi rupi aikuaa pota ꞌrã aikovy tataendy reve, ambopaga aguã avakue vinho gui okaꞌupa rei vy opyꞌa py “ Senhor ma iporã vaꞌe moingoa eꞌỹ, neĩ mbaꞌemo vai omoingo vaꞌeꞌỹ guive”, heꞌi vaꞌe kuery. 5 — Mactés tetã pygua kuery, peneraxẽ avi, mbaꞌeta Canaã yvy pygua kuery haꞌe javi omokanhymbaa ma, prata opeja vaꞌe kuery guive omombaa.e E Haꞌe vaꞌe ára peteĩ haxẽ vaꞌe onhendu ꞌrã Pira vendeaty rokẽ oĩa guive, ojaeꞌo nhendu ꞌrã tetã yvyꞌã guyve rupi guive, hevovo rei nhendu ꞌrã yvyꞌãꞌi ikuai vaꞌe guive — heꞌi Senhor. &  G Haꞌe vaꞌe ára ambopaga avi ꞌrã taꞌangaa pegua opy oike vaꞌe haꞌe javi, haꞌe opatõ kuery ro py jojukaa haꞌe jokorea rupi rive ikuai vaꞌe.%  ESenhor aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ára ma ambopaga ꞌrã joe opena vaꞌe, huvixave raꞌy kuery, haꞌe amboae regua ao py onhemonde vaꞌe haꞌe javi.^  7Pekyrirĩ Senhor Nhanderuete renonde, mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma Senhor ára. Mbaꞌeta Senhor oguereko katu mbaꞌemo ojuka vy ixupe omeꞌẽa aguã, oikyꞌaꞌopa ma guive haꞌe py ou aguã oenoĩ vaꞌekue.   Amomba avi ꞌrã Senhor gui ojepeꞌa vaꞌe, haꞌe Senhor oeka eꞌỹ, neĩ ixupe noporandui vaꞌe kuery guive — heꞌi. #  AAmomba avi ꞌrã oo áry yva re ikuai vaꞌe mbojeroviaa kuery, haꞌe Senhor ombojerovia vy hexe oura reve tuuete ramigua Milcom re voi oura avi vaꞌe.q ]— Aupi ꞌrã xepo Judá kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery rovai. Haꞌe vaꞌe gui amomba ꞌrã Baal raꞌangaa pegua haꞌe javi, taꞌangaa pe mbaꞌemo meꞌẽa kuery rery, taꞌangaa pegua sacerdote ikuai vaꞌekue guive.c AAmomba ꞌrã avakue haꞌe mymba, guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe pira yeꞌẽ rupigua. Amomba avi ꞌrã nhomboeko kyꞌaa rupi ikuai vaꞌe, heko vai reve. Yvy gui amokanhymba ꞌrã avakue — heꞌi Senhor. e EHaꞌe vy Senhor aipoeꞌi: — Anhetẽ ete, amomba ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi.> ySofonias ayvu oĩa Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery rovai ijayvuague Senhor oayvu Sofonias pe ombou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Cusi raꞌy, Cusi ma Gedalias raꞌy, Gedalias ma Amarias raꞌy, haꞌe Amarias ma Ezequias raꞌy. Amom raꞌy Josias Judá pygua huvixa oĩ jave py oayvu ombou. V% Senhor Nhanderuete ma anhemiaty oĩ. Haꞌe ojapo xepy oĩ atã aguã rami guaxu rami ae, yvate rupi aiko aguã. Jogueroporaei vaꞌe pe ombopara pyre, mbaraka ixã vaꞌe py ombojoguy reve guarã. b= xee ma arovyꞌa riae ꞌrã Senhor, avyꞌa ꞌrã Nhanderuete xereraa jepea re.  Xapyꞌa rei figoꞌy ndaꞌipoty porãi ꞌrã, haꞌe uvaꞌy re hiꞌa noĩ, oliveira ndaiꞌa porãi, haꞌe mbaꞌety rupi voi jaꞌu vaꞌerã ndoikoi, vexaꞌi kuery oipeꞌapaa ꞌrã heravy ikora gui, haꞌe vaka voi ikora py ndaꞌipovei teĩ,  Haꞌe nunga aendu vy anhemondyipa. Ndeayvua gui xerembe ryryipa. Xekãgue huꞌũmba rei, xerenapyꞌã voi ikangypa. Haꞌe rami teĩ akyrirĩ reve ꞌrã arõ aikovy jexavaia ára ovaẽ aguã, mbaꞌeta ou ꞌrãe orere opuꞌã rei vaꞌe kuery áry. }s Haꞌe gui ndee ma yeꞌẽ áry rupi reguata rejuvy nerymba kavaju kuery reve, yy ojeꞌapa vaꞌe rupi ae. J  Nderovaigua xondaro kuery ruꞌy py ae reikutu inhakã rupi, haꞌe kuery yvytu atã rami xemokanhy aguã ou jave. Ovyꞌa reve ou vaꞌekue nhemi rupi iporiaukueꞌi omokanhymbaa rami. 7~g Ndejeupegua kuery reraa jepe vy ae reo, huvixarã remoĩ vaꞌekue reraa jepe aguã. Haꞌe rami vy rembovaipa heko vai vaꞌe kuery ro aoꞌia, hoo yta voi remboipa. j}M Rejou vaia rupi reguata reovy yvy jave rupi, ndepoxya rupi repyrõmba yvy regua kuery re. |) Kuaray haꞌe jaxy ma oĩa py ae opyta nderuꞌy onheꞌẽ ovy vaꞌe hexakãmba rã, haꞌe nderuꞌy guaxu hexakã vaꞌe overa gui. B{} Yvyty ikuai vaꞌe nderexa vy ojeroꞌa okuapy, haꞌe vy ojapo yvyꞌã guy katy yy oxyry atã aguã rami. Yeꞌẽ voi typyvea guive hevovo nhendu, haꞌe yvate katy oupi opo. tza Nderapa renoẽ renhomiague gui, nderuꞌy ryru ma tynyẽ vaipa. Yvy rembojaꞌo yakã renhono vy. Oy |yhwh{Senhor,} yakã pe teve ndepoxy? Yakãꞌi ikuai vaꞌe pe teve, eꞌỹ vy yeꞌẽ pe ndevai? Mbaꞌeta reguata reovy nerymba kavaju áry, ndekaróxa py reju ndepoꞌakaa rexa uka vy. wxg Cusã yvy re aexa oguy py ikuai vaꞌe ojexavai rã, haꞌe Midiã yvy re ijaty vaꞌe kuery oryryipa. w Haꞌe opyta vy rive ojapo yvy oryryipa aguã rami. Omaꞌẽ hoꞌamy vy rive ombojaity yvy regua kuery. Haꞌe ramo yvy jypygua vaꞌe ikuꞌipa, yvyꞌã oĩ riae ꞌrã vaꞌekue voi hoꞌapa. Haꞌe rã Nhanderuete oikoa ma imarã eꞌỹ vaꞌe. av; Guenonde rupi ombou mbaꞌeaxy vaikue, guakykue rupi voi nhomoingo axya omoingo. juM Hexakãa ma tataendy rexakã rami, ipo gui ma nhemboxi ojekuaa, opoꞌaka onhomiague gui. t) Nhanderuete ma ou oiny Temã gui, Parã yvyty gui ou Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Hexakãa omonyẽ yva, yvy voi tynyẽ ogueroporai vaꞌe. s |yhwh{Senhor,} ndeayvua aendu vy aendu avi anhemondyia. |yhwh{Senhor,} ore kuery ára py ju ejapo ymave rupi rejapo vaꞌekue ramigua. Oreꞌára py ju ejapo haꞌe nunga oikuaapaa aguã rami. Ndepoxya ramive ma nemaꞌenduꞌa avi ke renhomboaxy aguã re. wr i Nhanderuete pe Habacuque onhemboꞌeague Po rami ma profeta Habacuque onhemboꞌe mboraei ojapo reve. qHaꞌe rã Senhor ma ojeupegua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oĩ. Tove yvy jave re ikuai vaꞌe tokyrirĩmba henonde.” )pK“Ndaꞌevei ete ꞌrã yvyra guigua pe rive ‘Evy ke!’ heꞌi vaꞌe kuery pe, haꞌe ita ijayvu eꞌỹ vaꞌe pe ‘Endu ke!’ heꞌi vaꞌe pe guive. Taꞌangaa rive ndaꞌu nhanderekomboꞌe ꞌrã? Neꞌexa, ouro haꞌe prata py ojaoꞌipaa vaꞌeri iguýry ma ipytuẽa noĩ.o“Mbaꞌerã tu ovare mbaꞌemo raꞌangaa, ijapoa kuery ae ojapo rire? Taꞌangaa mbaꞌemo ryku guigua voi apu ja meme. Mbaꞌexa ꞌrã tu ijapoare ojerovia haꞌe ae ojapo vaꞌekue re, mbaꞌeta taꞌangaa ijayvu eꞌỹ vaꞌe rive ojapo rire? lnQMbaꞌeta Líbano yvy rembovaipaague rekovia ndeaoꞌi ꞌrã, mymba inharõ vaꞌe rejukaague regua voi nemongyje rei ꞌrã, avakue ruguy remoẽague re, haꞌe yvy, tetã haꞌe tetã pygua kuery remokanhymbaague re guive. LmMbaꞌeta nemboetepaa ꞌrãgue py rexĩmba ꞌrã. Ndee voi reyꞌu ꞌrã haꞌe nunga, haꞌe rexa uka ꞌrã ndepire regua remboi uka eꞌỹ vaꞌekue reikoa. Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã ndee voi reyꞌu aguã karo Senhor oiporu kuaa regua py omeꞌẽ vaꞌe gui. Haꞌe ramo rexĩmbaa ojaoꞌipa ꞌrã ndepoꞌakaague.l+“Ndaꞌevei ete ꞌrã oirũ kuery omongaꞌupa vaꞌe pe, haꞌe vinho reve ndaꞌevei vaꞌe omoirũ vy oirũ kuery oxĩa oexaxe vaꞌe pe.mkSMbaꞌeta yvy jave re tynyẽ ꞌrã Senhor rexakãa oikuaa vaꞌe, yeꞌẽ yy tynyẽa rami avi. Yj+ Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe gui ae povaꞌe ou: Yvy re ikuai vaꞌe ombaꞌeapoa rupi mbaꞌemo ojou vaꞌekue ma tata oapypa vaꞌerã meme. Haꞌe nunga rupi haꞌe javi regua haxypa rive ꞌrã.}is “Ndaꞌevei ete ꞌrã jouguy moẽa rupi rive guetã ojapo vaꞌe pe, haꞌe teko vai rupi omoĩ atã vaꞌe pe.}hs Mbaꞌeta ndero mbotya re ita oĩ vaꞌe ae ꞌrã ijayvu nderovai, haꞌe yvyra opyaxa vaꞌe nemombeꞌu ꞌrã. kgO Ndero pygua kuery oxĩmba aguã rami rejapo. Heta regua remombaa py nenheꞌẽ pe ae rejapo vai.f) “Ndaꞌevei ete ꞌrã jokorea rupi oipeꞌa vaꞌekue ngoo py omboaty vaꞌe pe. Yvatea py renhemixe teĩ mbaꞌemo vai gui reo jepe aguã.^e5Yvy regua heta vaꞌe mbaꞌe rei-rei reipeꞌapa rire amboae regua kuery ju oipeꞌapa ꞌrã ndea gui, avakue ruguy remoẽague haꞌe ijyvy rembovaipaague re, tetã haꞌe tetã pygua kuery haꞌe javi guive. FdMbaꞌeta oreve vaꞌe kuery opuꞌãmba ꞌrã ndere. Haꞌe kuery omyĩ vy nemondyipa xapyꞌa ꞌrã. Haꞌe ramo mbaꞌemo rereko vaꞌe opyta ꞌrã haꞌe kuery oipeꞌapa vaꞌerã.{co Caldeu kuery pe “Ndaꞌevei ete ꞌrã pendekuai” heꞌiague Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery rovai amboae kuery ijayvu ꞌrã okuapy porojojai vaꞌe ayvu rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Ndaꞌevei ete ꞌrã imondaague omboaty vaꞌe pe, haꞌe oreve vaꞌekue ombopagaa rupi rive oguerekopa vaꞌe pe! Rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌe rami reiko?GbHaꞌe gui vinho nhombotavya rami ae avi onhemboyvate vaꞌe kuery voi noĩ riaei ꞌrã. Haꞌe kuery hoꞌupaxe vy ojuru oipeꞌa yvyra rupa rami, manoa rami ae avi “Haꞌeve ma” ndeꞌi kuaai vaꞌe. Haꞌe kuery voi ojeupe guarã oguerupa ꞌrã yvy regua kuery, amboae regua haꞌe javi re ꞌrã ipoꞌaka. /aWPeikuaa pota ke onhemboyvate rei vaꞌe kuery re! Haꞌe kuery nheꞌẽ ma haꞌeve eꞌỹa rami oĩ. Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ojeroviaa rupi ꞌrã ikuai. [`/Mbaꞌeta aexa uka vaꞌe ma rakaꞌe rã teri ojeupity vaꞌerã, hiꞌára py porã. Oo pojava guive ojeupitypa aguã, ndoaxa rivei ꞌrã. Hare teĩ earõ tema, mbaꞌeta anhetẽ ou ꞌrãe are eꞌỹ re._1Haꞌe gui Senhor xembovai vy aipoeꞌi: — Embopara ndevy aexa uka ta vaꞌe. Yvyrape re emboparapa, onha reve oaxa vaꞌe teĩ oexa kuaa aguã.I^ Haꞌe gui xee ma apuꞌã ꞌrã haꞌamy aarõaty torre py. Oo ikorapa vaꞌe áry aĩaty py amaꞌẽ ꞌrã aikuaa pota aguã ajerurea Nhanderuete ombovai vy mbaꞌe heꞌi pa raꞌea re. ] %Haꞌe rami ete pira mboꞌaa py haꞌe kuery nhoguenoẽ tema ꞌrã teve? Nhomboaxya rupi eꞌỹ ojuka tema ꞌrã teve yvy regua kuery? ;\ qHaꞌe nunga rupi ombaꞌe pira mboꞌaa pe ae ꞌrã haꞌe kuery omeꞌẽ mbaꞌemo ombojeroviaa rupi, pira renoẽa pe rive ꞌrã oapy okuapy heakuã porã vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi ae ꞌrã ojouve tema ovy. Haꞌe rami vy guembiꞌu mbaꞌemo kyrakue py omoirũ reve ꞌrã hoꞌu okuapy.Z[ /Mbaꞌeta avakue haꞌe javi re hovaigua kuery pinda reve opuꞌã ovy vy oguenoẽ atã ꞌrã. Pira mboꞌaa py omonoꞌõmba ꞌrã. Haꞌe nunga anho haꞌe kuery oguerovyꞌa vy ovyꞌa rei ꞌrã okuapy.2Z _Mbaꞌe re tu remoingo uka avakue pira yeꞌẽ rupigua rami, haꞌe eꞌỹ vy yvy rupi onhembotyryry vaꞌe rami? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ma nguvixa ndoguerekoi.0Y [ Nderexa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy ndaꞌevei mbaꞌemo vai rexa aguã, nhombojexavaia re ndaꞌevei remaꞌẽ rive aguã. Mbaꞌe re ꞌrã tu haꞌvy nerembopagai anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe, mbaꞌe re rekyrirĩ ꞌrã heko vai vaꞌe omokanhy ramo haꞌe kuery gui heko porãve vaꞌe?6X g Heta vaꞌe kuery re profeta ojerureague Haꞌe gui Senhor Xeruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ndee ma jypyꞌi guivegua eꞌỹ teve reiko? Haꞌe ramo ore kuery noromanoi ꞌrã. Senhor, ndee reiporavo Babilônia pygua kuery orembopaga aguã ae. Xeꞌitaova, ndee ae rembou oremoꞌarandu aguã. W  Haꞌe gui yvytu oipejua rami oopa ju ꞌrã. Ipo kyꞌapa vaꞌe meme, haꞌe ae poꞌakaa pe rive “Nhanderuete” heꞌi guive. DV  Haꞌe kuery ma huvixave kuery mbojaru reia rupi ikuai. Yvatekueve teĩ ojojai rive ꞌrã okuapy. Ojojai avi ꞌrã oo ikorapa vaꞌe haꞌe javi, mbaꞌeta yvy omboaty vy oipeꞌa kuaa..U W Haꞌe kuery ma jogueroꞌa reia rupi anho ꞌrã ou. Ngova re onheaꞌã rei ꞌrã oove tema aguã, haꞌe escravo-rã ojou vaꞌekue ma ita kuꞌi reia rami heta.9T mHymba kavaju kuery ma xivi para gui inhakuãve vaꞌe. Kavaju árygua kuery voi guary pytũ rupigua gui inharõve vaꞌe, opa rupi ogueronhaa rupi. Haꞌe vaꞌe regua kavaju árygua kuery mombyry gui ovaẽ xapyꞌa vy oveve merami jogueruvy, taguato hoꞌu vaꞌerã re hoꞌa xapyꞌa vaꞌe rami avi.|S sHaꞌe kuery ma nhomongyje haꞌe ijavaeteve vaꞌe. Haꞌe kuery ae guekorã oeja, haꞌe onhemboyvate rei okuapy.6R gMbaꞌeta ambou ꞌrã caldeu kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma nhomoingo axy etea haꞌe ivai ja. Yvy haꞌe javi rupi oguataa rupi oipeꞌapa ꞌrã okuapy amboae kuery rekoa.TQ # Judá pygua kuery heko vai ramo Nhanderuete ombopaga uka aguã re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: — Pexa pota haꞌvy yvy regua kuery re ajapo taa re. Pemaꞌẽ vy penhemondyipa rei ꞌrã peneakanhymba peve. Mbaꞌeta peikove teri reve voi ajapo ꞌrã mbaꞌemo, pendevy omombeꞌua teĩ perovia vaꞌerã nunga eꞌỹ. =P uHaꞌe nunga rupi lei rupi veꞌỹ joguerekoa, haꞌevea rami joguerekoa ndojekuaavei ma. Heko vai vaꞌe kuery heko porã vaꞌe ojokopa rei ramo haꞌeveꞌỹa rami joguereko. bO ?Mbaꞌe re tu xevy pe rexa uka heko vaia, haꞌe xeapo nhombojexavaia aexa aguã rami? Mbaꞌeta xerenonde oĩ riae mbaꞌemo mbovaipaa haꞌe jogueroꞌa reia. Jojoko-joko reia rupi ikuai, nhombojovake kuerei ꞌrã.-N U|yhwh{Senhor,} rakaꞌe peve ꞌrã tu ndevy ajapukai teĩ ndee nerendui? Ndevy ajapukai vy “Jogueroꞌa reia rupi ikuai!” haꞌe teĩ ndee ma ndorereraa jepei. M Habacuque ayvu oĩa Judá kuery reko vaia re ijayvuague Kovaꞌe ayvu ma profeta Habacuque pe oikuaa uka vaꞌekue. @LyNdeai pegua moã ma ndoikoi, okuera eꞌỹ vaꞌerã ae. Nderekokue oendu vaꞌe kuery ojepopetepa ꞌrã nderovai. Mbaꞌeta haꞌe javi regua re rembou vaꞌekue imoingo axyarã. ?KwNdee Assíria pygua huvixave, ndevygua joe opena vaꞌe kuery okepa okuapy, yvatekueve voi. Ndevygua kuery oaĩmba ma yvyꞌã ikuai vaꞌe katy, haꞌe ndoikoi imonoꞌõ jevyarã. JPenderegua yvatekueve ma tuku rami ikuai, haꞌe pendea py joe opena vaꞌe kuery ma tuku tuvixakueve rami, mbaꞌeta yroꞌy jave py onhemi ꞌrã oo mbotya re, vaꞌeri kuaray yvateꞌi ramo ovevepa ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe ramo ndoikuaavei ꞌrã ooague. #I?jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe gui mbaꞌemo vendea kuery pereko vaꞌe hetave teĩ tuku-karu oike ꞌrã pendea py, haꞌe gui oẽ ju ꞌrã oveve reve.,HQHaꞌe rami teĩ penemombaa ꞌrã tata py, kyxe py guive pendejukaa ꞌrã. Tuku rami ꞌrã penemokanhymba. Tuku rami pendereta, tuku-karu gui penderetave teĩ,/GWPenoẽ yy peneretã ojokoa jave guarã, pemombaraeteve pendero ikorapa vaꞌe. Tapeo yapo py, pepyrõ yapo hapomo rei re, yvy jykue ombojoꞌaague pemoatyrõ aguã.KF Neꞌexa, ndea py xondaro kuery ikuai vaꞌe ma kunhague rami meme opyta. Ndeyvy rupi tetã kora rokẽ ikuai vaꞌe ojepeꞌapa ꞌrã nderovaigua kuery oikepa aguã, okẽ jokoa okaipa rire. "E= Ndea py oo ikorapa vaꞌe haꞌe javi ma ára pyau jave figoꞌa rami rive opyta. Mbaꞌeta ombovavaa ramo rive hoꞌapa ꞌrã hiꞌuxea kuery juru py. D  Haꞌe rami ae avi Nínive tetã, ndee voi neakanhy vy renhemi ꞌrã. Ndee reka avi ꞌrã nderovaigua kuery gui renhemi aguã.VC% Haꞌe rami teĩ ogueraapaa rakaꞌe escravo-rã. Taꞌy kuery voi ojukapa tape ojerea ikuai vaꞌe rupi. Yvatekueve re oexaa okuapy xortea, haꞌe ipoꞌakakueve voi omboꞌapaa corrente py ojokua reve. !B; Etiópia haꞌe Egito yvy pygua opa mbaꞌe py oipytyvõ aguã rami ikuai vaꞌekue. Pute haꞌe Líbia yvy pygua voi ipytyvõarã ikuai avi vaꞌekue.eACNínive tetã, ndee teve Nô-Amom gui haꞌeveve vaꞌe? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tetã ma Nilo yakã haꞌe yy omboty pyre mbyte py oĩ vaꞌekue. Jovaive rupi yy oĩ. Haꞌe rami vy tetã kora ꞌrãgue py yeꞌẽ oĩ vaꞌekue hovaigua jokoarã. Nô-Amom ma tetã guaxu Egito yvy re oĩ vaꞌekue ri Assíria pygua kuery ombovaipa rakaꞌe. J@ Haꞌe ramo nderexaa kuery onhamba ꞌrã ndegui. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Nínive tetã ivaipa ma. Mavaꞌe tu omboaxy ꞌrã? Magui tu ajou ꞌrã heronhemboaxyarã?” heꞌi ꞌrã. w?gNdeꞌáry amombo ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe, rombojaru rei ꞌrã, haꞌe roeja ꞌrã pavẽ rembiexarã.{>oSenhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Neꞌexa, xee aiko nderovai. Aupi ꞌrã ndetupyja hapy gui nderova áry peve. Haꞌe rami vy amboae regua kuery pe aexa uka ꞌrã ndepire reia, haꞌe tetã ikuai vaꞌe pe aexa uka ꞌrã rexĩa.y=kHaꞌe nunga haꞌe javi ma kunha tavy reia iporã vaꞌe káuxa. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌevyky ja avi. Ovende amboae regua otavya py, oo pygua kuery ovende avi ombaꞌevykya py. Nínive tetã pe ae “Kunha tavy reia” heꞌi profeta. M<Neꞌexa, kavaju árygua kuery ogueronha atã, kyxe hexakãmba, huꞌy guaxu overapa, oikutu pyre heta ikuai, manogueaty, manogue opa eꞌỹ vaꞌe. Omanogue ikuai vaꞌe re onhepyxangapaa rive.o;WPendu ke: vaka pi revovo, karóxa ruéra ryapu, kavaju ou nhendua, haꞌe karóxa oaxa nhendu vaꞌe.L:  Nínive tetã ombovaipaa aguã re ijayvuague Ndaꞌevei ete ꞌrã tetã jouguy moẽa anho ikuaia vaꞌe pe. Ijapua haꞌe mondaa tynyẽ vaꞌe, haꞌe mbaꞌemo oipeꞌaague oĩ riaea!39_ Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Neꞌexa, xee ma nderovai aiko. Haꞌe rami vy aapypa ꞌrã ndekaróxa hataxĩ reta reve, kyxe py ajuka ukapa ꞌrã nderaꞌy kueꞌiry, haꞌe ndeyvy gui aipeꞌa ukapa ꞌrã nerembia. Haꞌe ramo noenduavei ma ꞌrã ndeayvu reraa kuery — heꞌi. t8a Guary ojuka reta vaꞌekue guaꞌy kueꞌiry hoꞌu vaꞌerã, guaĩ py ojuka vaꞌekue guary kunha pe ombojaꞌo vaꞌerã. Itakua oĩaty omonyẽmba vaꞌekue ojuka vaꞌekue-ꞌekue reꞌõgue, xoꞌo anho ikua rupi oĩ vaꞌekue. 7 Mamo tu oĩ aỹ guary kuery kua haꞌe taꞌyꞌi kuery okaruaty? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi guary oiko-ikoaty, guary kunha taꞌyꞌi reve mavaꞌeve omondyi eꞌỹ re oiko vaꞌekue. Nínive tetã pygua huvixa kuery pe ma “Guary kuery” ꞌea rakaꞌe. ~6u Haꞌe gui ma “Aikore! Mbaꞌeve noĩvei ma, ivaipa vaꞌe anho, ombovaipaa ma!” ꞌea. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pyꞌa hykupa, henapyꞌã ryryipa rei guive, pavẽ ryepy rupi ojexavaia anho oendu, haꞌe javi rova xiĩguepa rei guive. *5M Haꞌe gui “Peipeꞌa na prata haꞌe ouro oĩ vaꞌe, mbaꞌeta mbaꞌemo omoĩ porã mbyre ndogueraapaai teri. Oĩ reta teri opa mbaꞌe oipotapy”, ꞌea.54cNínive tetã ma oiko ypy guive yy omboty pyre rami ae tema oĩ vaꞌekue ri aỹ ma okanhymba ma ovy. Ojapukai reve “Pepyta! Pepyta!” ꞌea teĩ mavaꞌeve ndojevyai.|3qNínive tetã ma huvixa kunha rami opyta vaꞌekue ri ijayvuague rami vy ixugui oipeꞌapaa mbaꞌemo, haꞌe pygua kuery escravo-rã ogueraapaa guive. Haꞌe ramo hembiguai kunhataĩgue apykaxu rami ojaeꞌo okuapy opexo re oipete-pete reve.E2Yakã jokoa ikuai vaꞌe oipeꞌaa rã ombovaipa huvixa ro.n1UHaꞌe pygua yvatekueve oenoĩ ukapaa vaꞌeri haꞌe kuery onhepyxangapa ꞌrã ouvy tape rupi. Tetã kora yvýry ovaẽ aguã ojapura jogueravy teĩ nhovaexĩ ꞌrã ngovaigua kuery ojerovia rei haꞌe hembiporupa vaꞌe reve.+0OTape ikuai vaꞌe rupi karóxa oaxa-axa vaꞌe ma oo atã, haꞌe tetã mbyte rupi joaxa-axa ꞌrã inhakuã reve. Tataendy rami ꞌrã onha, overa vaꞌe rami. {/oNínive pygua kuery vaꞌe regua imbaraetekueve ma oguereko huꞌy jokoa pytã vaꞌe, avakue ipyꞌa guaxukueve ma pytã vaꞌe py ꞌrã onhemonde, karóxa oguereko katupa ára py aço oĩ vaꞌe overapa, huꞌy guaxu voi overa rei vaꞌe.f.E(Haꞌe rami avi Senhor omoĩmba ju ꞌrã Jacó kuery poꞌakaa, Israel kuery poꞌakaa omoĩ ju ꞌrãa rami ae avi, imbaꞌe rei-rei oguereko vaꞌekue oipeꞌapaa haꞌe uvaꞌy ikuai vaꞌekue ombovaipaa rire teĩ.)X- + Nínive tetã ojokoa vy ipoꞌakaa ete aguã re ijayvuague Nínive tetã pygua kuery, ou ma oiny penemokanhyarã. Penhangareko oo ikorapa vaꞌe re, pearõ tape, pemombaraete pendekupe, pemonoꞌõmba pendexondaro kuery teĩ. Apy ma Nhanderuete omombeꞌu uka ma voi Nínive tetã re hovaigua kuery opuꞌã okuapy ꞌrãa. -, UNeꞌexa, yvyty áry rupi ou oiny ayvu porã mombeꞌua, pendekuai porã aguã regua omombeꞌu vaꞌerã. Haꞌe nunga rupi Judá kuery, pejapo ju ngaru, haꞌe pejapo penhemboayvuague, mbaꞌeta pendea py avakue heko vai vaꞌe ndouvei ma ꞌrã. Haꞌe vaꞌe kuery ma omokanhymbaa ae ma. J+ Haꞌe rã peẽ Assíria pygua kuery, Senhor ijayvuague rami vy ndaꞌipoavei ꞌrã peneramymino kuery penderery rupi oenoĩ mbyrã. Penderuete ramigua kuery pegua oo gui ma amomba ꞌrã taꞌangaa ikuai vaꞌe, mbaꞌemo ryku guigua guive. Pendereko vai ramo ajapo ꞌrã yvykua py penenhonoa aguã rami. — heꞌi. * % Haꞌe gui peẽ Judá kuery, pendeꞌáry gui ma amopẽmba ꞌrã haꞌe kuery canga omoĩ vaꞌekue. Amondopa ꞌrã ixã pendejokuaague.?) y Po rami Senhor ijayvu: — Penembaraete haꞌe pendereta teĩ penemombaa ꞌrã. Haꞌe rami vy pekanhymba ꞌrã. Xee ae ꞌrã rombojexavai, haꞌe gui ma norombojexavaivei ꞌrã.(  Nínive tetã pygua kuery, pendea gui peteĩ oo Senhor rovai onhembopyꞌa vaꞌe, haꞌeveꞌỹa rami nhomongeta vaꞌe.,' S Mbaꞌeta peẽ kuery ma juuty mbyte py penhemimba, haꞌe okaꞌu vaꞌe rami vinho pendejee penhoẽmba teĩ penemokanhymba ꞌrã mbaꞌemo pirekue okaia rami. & 9 Mbaꞌexa tu penhembopyꞌa pekuapy Senhor rovai? Haꞌe ae ꞌrã penemomba vyvoi. Penembojexavaiarã ou vy peteĩgueꞌi pyve penemokanhymba ꞌrã. % Haꞌe rã Nínive tetã ma Senhor omomba vyvoi ꞌrã, yy tuvixa vaꞌe oua rami. Ngovaigua kuery oakykue monha ꞌrã pytũ rupi.$ Senhor ma poroayvu vaꞌe. Jajexavaia ára ma nhanhemi aguã oiko, mbaꞌeta oikuaa hexe onhemi vaꞌe kuery haꞌe javi.X# +Senhor ipoxy rã mavaꞌe ꞌrã tu ogueropoꞌaka kuaa? Mavaꞌe tu oikoveve ꞌrã opoxy etea oexa uka vaꞌe renonde? Mbaꞌeta ipoxya ma tata rami ꞌrã ou, itaova ikuai vaꞌe omboaꞌypa ꞌrã guive.1" ]Henonde ma yvyty ikuai vaꞌe oryryipa, yvyꞌã ikuai vaꞌe voi okanhymba. Henonde rupi yvy opuꞌã ꞌrã hoꞌamy, yvy haꞌe javi, haꞌe yvy re ikuai vaꞌe voi.>! wYeꞌẽ pe ijayvu vy omboypa, yakã ikuai vaꞌe voi omboypa kuaa vaꞌe. Haꞌe ramo Basã haꞌe Carmelo yvy rupi ipirupa. Líbano yvy re yvoty ikuai vaꞌe voi ixorĩmba ꞌrã.^  7Senhor ma ndaꞌivai ma rei ꞌrã vaꞌeri ipoꞌakapa vaꞌe vy nomboeko porãi ꞌrã heko vai vaꞌe. Yvytu jere haꞌe yvytu atãa rupi Senhor oguata vaꞌe, haꞌe arai re opyrõ ꞌrã yvy kuꞌi rupi rami.F Senhor Nhanderuete ma ndaꞌevei etea haꞌe opoxya oexa uka vaꞌe. Opoxya rupi nhombopaga ꞌrã opa mbaꞌe py. Ngovaigua kuery pe Senhor ipoxy vy ombopaga ꞌrã ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe.6 iNaum ayvu oĩa Nhanderuete poxya haꞌe nhomboaxya re ijayvua Nínive tetã pygua kuery rovai ayvu oĩa. Nínive tetã ma Assíria yvy regua tuvixave vaꞌe. Haꞌe katy Nhanderuete omondouka Jonas ojeko rerova aguã regua omombeꞌu aguã. Haꞌe kuery ojeko rerova vaꞌeri haꞌekue rami ae ikuai, nanhomboaxyi vy amboae regua omokanhymbaa rupi. Kovaꞌe kuaxia para re oĩ Elcos pygua Naum pe oexa uka pyre. &EHaꞌe ramo Jacó kuery pe oexa uka ꞌrã anhetẽ rupi oikoa, Abraão kuery pe oexa uka ꞌrã omboaxya, yma guive nhaneramoĩ kuery pe ouraague rami vy.  Haꞌe rami vy nhanemboaxy ju ꞌrã, opyrõmba ꞌrã nhandereko vaiague re, jajejavyague omombopa ꞌrã yeꞌẽ typyvea py.taOreruete, mavaꞌe tu oiko ndee rami ete? Ndee ma remboguepa ꞌrã orereko vaiague, nderexaraipa ꞌrã guive ndevygua kuery rokuave vaꞌe orereko vaiague re. Mbaꞌeta Senhor nhomboaxyxe vai vaꞌe vy riae eꞌỹ ꞌrã oĩ ivaia. H~~4}^|{{yxwVuu~ttksWrrLppso]n mll?kjj3iJgg_feeodcc4at`]]8\L[_Z{YY'XWVUU{TS\SQ|PjOYNMLKK>J~IHG_FFEDOCBBAA??>~=<;;:v9y88#7 332r1`08/n.->++K*(''S&$$#_""c!! M4o82*i: K< S E S 4Qf(H@7 Xee aenoĩ ramo haꞌe kuery noendu potai rire haꞌe kuery xevy ojapukai rã xee voi naendu potai vaꞌekue — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. 7?g Haꞌe rami py haꞌe kuery diamante rami onhemoakã ratã okuapy, lei aeja vaꞌekue oendu eꞌỹ aguã, neĩ Senhor ixondaro reta vaꞌe oayvu Onheꞌẽ rupi ae ombou vaꞌekue, neĩ profeta kuery ymave rupigua omombeꞌu vaꞌekue guive. Haꞌe nunga rupi ae ou Senhor ixondaro reta vaꞌe poxya.>- Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu potai okuapy. Haꞌe rami vy ivai rei reve okupe rive oguerova xea katy, oapyxa omboty guive, noenduxei vy.Z=- Pembojexavai eme imeveꞌỹ vaꞌe kuery, tyreꞌỹ, mombyry guigua kuery, neĩ iporiaukueꞌi ma voi. Haꞌe peteĩ-teĩ pendepyꞌa re pemoĩve eme peneirũ kuery pe pejapo vai aguã”, heꞌi vaꞌekue.;<o — Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu vaꞌekue: “Pejoguereko ke haꞌevea rami, anhetẽ rupi ete. Peteĩ-teĩ ke pexa uka mborayvu haꞌe penderyvy kuery pemboaxya.;) Haꞌe kuery Nhanderuete nonheꞌẽ rendui rire ogueraa ukapaague re ijayvua Haꞌe gui Zacarias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: I: Mbaꞌeta ymave rupi Jerusalém tetã py nhande kuery ikuai porãꞌi jave, ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe py guive, kuaray puku-a katy haꞌe yvy joja reia haꞌe javi rupi tekoa ikuai jave ma profeta kuery pe Senhor omombeꞌu uka ae ma rakaꞌe oayvu. Peẽ kuery napendui ri tyꞌy haꞌe nunga?” ꞌre ꞌrã. u9cHaꞌe rami ae avi pekaru haꞌe peyꞌua ára py ma pendejeupe ae eꞌỹ ri tyꞌy pekaru haꞌe peyꞌu?e8C— Rembovai ꞌrã sacerdote kuery haꞌe kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoꞌre: “Setenta maꞌetỹ oaxa vaꞌekue re ma peteĩ nhiruĩ jaxya haꞌe sete jaxya py ju pekaru eꞌỹ re pendekuai vaꞌekue pejaeꞌo reve, haꞌe rami teĩ xevy pe ete ri ndaꞌu pekaru eꞌỹ re pendekuai? Xevy pe ete ndaꞌu pejapo?Y7+Haꞌe ramo Senhor ixondaro reta vaꞌe ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: $6AHaꞌe ramo haꞌe kuery ma Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua ropy sacerdote kuery ikuai vaꞌe pe oporandu, profeta kuery pe guive: “Haꞌevea rami pa peteĩ nhiruĩ jaxya py rokaru eꞌỹ re rojaeꞌove ju aguã mbovy maꞌetỹ reꞌỹ ma orekuaiague rami?” heꞌi okuapy. 5!Mbaꞌeta Betel pygua kuery ombou vaꞌekue Sarezer haꞌe Regén-Meleque hexevegua avakue reve, Senhor pe ojapukai vy oporandu uka aguã.m4 U Okaru eꞌỹ re ikuai teĩ Nhanderuete ndoguerovyꞌaia re ijayvuague Haꞌe gui irundy maꞌetỹ re ma huvixave Dario oĩ jave py Senhor ombou oayvu Zacarias pe, nove jaxya quisleu ꞌepy vaꞌe haꞌe irundy araa py. 3 Mbaꞌeta mombyry guigua kuery voi ou ꞌrã penepytyvõ aguã Senhor pegua templo pejapoa rupi, haꞌe rami peikuaa aguã Senhor ixondaro reta vaꞌe ae pendea py xembouague. Senhor Penderuete ayvu pejapopa ete ramo haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã oiko. =2sHaꞌe gui coroa ma remoĩ porã uka ju ꞌrã Helém, Tobias, Jedaías haꞌe Sofonias raꞌy Hem pe. Senhor pegua templo py ae ꞌrã omoĩ porã penemaꞌenduꞌa pavẽ aguã."1= Haꞌe ae ꞌrã oiko Senhor pegua templo apoa rupi. Hexakãa py onhemonde reve oguapy ꞌrã oiny guenda openaaty áry. Joe opena ꞌrã oikovy, haꞌe guenda py joe opena oiny reve oiko avi ꞌrã sacerdote. Mokoĩ rupi ꞌrã oiko vaꞌeri haꞌevea rupi meme”, ꞌre ꞌrã. 0  Haꞌe rami vy aipoꞌre ꞌrã ixupe: “Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Neꞌexa, apy ava oĩ vaꞌe pe ma ‘Yvyra Rapytakue Renhoĩ’ ꞌea ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma oĩague gui henhoĩ jevy vy ojapo ꞌrã templo Senhor peguarã.//W Prata haꞌe ouro haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue rejopy vaꞌekue gui ejapo coroa. Haꞌe vaꞌe ma emoĩ Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué akã re..1 — Ndevy pe neretarã kuery escravo-rã ogueraa pyre regua omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo. Haꞌe vaꞌe kuery ma Heldai, Tobias haꞌe Jedaías, Babilônia tetã gui ou vaꞌekue meme. Haꞌe nunga rejopy vy haꞌe vaꞌe árave eraa, haꞌe eike Sofonias raꞌy Josias ro py.(-I Josué akã re coroa omoĩ, haꞌe Yvyra Rapytakue Renhoĩ omombeꞌu porãveague Haꞌe gui teĩgue ju Senhor oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: J, Haꞌe gui Senhor xerenoĩ vy aipoeꞌi xevy: — Kuaray ijapuꞌaꞌia katy yvy itui vaꞌe re kavaju oo vy ojapo ꞌrã haꞌe py Xenheꞌẽ opytuꞌu aguã rami — heꞌi. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ Babilônia haꞌe amboae regua Israel kuery rovai opuꞌã vaꞌekue, Nhanderuete pe eꞌỹ ikuai vaꞌe meme. Haꞌe gui kavaju oo ꞌrã haꞌe kuery ombopaga aguã heko vaia re. Haꞌe ramo ma Nhanderuete Nheꞌẽ opytuꞌu ꞌrã. g+GHaꞌe gui ma kavaju kuery pe Senhor ijayvu vy “Tapeo, yvy jave rupi peiko”, heꞌi. Haꞌe ramo imbaraetea rupi ojeꞌoi vy onheaꞌã jogueravy yvy jave rupi oguata aguã. Haꞌe rami py yvy jave rupi ete ojeꞌoi. *Haꞌe gui karóxa kavaju huũ vaꞌe omoatã vaꞌe oo ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy yvy itui vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe rakykue rupi ma xiĩ vaꞌe ju ꞌrã oo. Haꞌe rã xiĩ raiꞌi vaꞌe ma kuaray puku-a katy ꞌrã oo yvy itui vaꞌe re — heꞌi. )-Anjo ombovai: — Pevaꞌe kuery ma yva rupi irundy henda gui yvytu oipeju vaꞌe, Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe renonde ikuaiague gui ou.j(MHaꞌe ramo anjo xereve ijayvu vaꞌe pe xee aporandu: — Xeruvixa, mbaꞌe nunga tu pevaꞌe? 2']Mboapya re ma xiĩ vaꞌe, haꞌe rã irundya re kavaju ikuai vaꞌe ma xiĩ raiꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma imbaraete vaꞌe meme. Apocalipse 6.2-8 py oĩa rami oexa irundy kavaju joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ojekuaa vaꞌe, mbaꞌeta joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã ou nhomoingo axyarã. &Jypygua karóxa re kavaju ikuai vaꞌe ma pytã vaꞌe anho. Haꞌe rã mokoĩa re kavaju ikuai vaꞌe ma huũ vaꞌe anho.<% s Irundy karóxa oexaague Teĩgue ju amaꞌẽ vy aexa mokoĩ yvyty overa vaꞌe guigua. Haꞌe vaꞌe yvyty mbyte gui ma irundy karóxa joe opuꞌãa pygua omoatãa heruvy.$ Ombovai: — Sinar yvy katy rima ogueraa, kunha vaꞌe rorã ojapo aguã py. Haꞌe gui ojapopa ma vy omoĩ ꞌrã haꞌe py, henda py ae — heꞌi. Sinar ma Babilônia rery mboae. Babilônia tetã ma teko vai renda ae rakaꞌe (Apocalipse 17). u#c Haꞌe gui xee aporandu anjo xereve ijayvu vaꞌe pe: — Marã katy tu haꞌe kuery ogueraa ꞌrã ajaka? ]"3 Haꞌe gui teĩgue ju amaꞌẽ vy aexa mokoĩ kunhague jogueru nhoguenoiny rã. Guyra guaxu rami ipepo vaꞌe vy ipepo rupi yvytu oipeju reve ou. Haꞌe vaꞌe kuery ma ajaka oupi heravy yvy gui yvatevea peve. &!EHaꞌe gui anjo aipoeꞌive ju: — Pevaꞌe ma teko vai — heꞌi vyve ajakapy py ju kunha vaꞌe omoanha vy omboty ju chumbo guigua ipoyi ete vaꞌe py. t aHaꞌe gui ajaka juru mbotya chumbo guigua oipeꞌaa ramo peteĩ kunha vaꞌe oguapy oiny raꞌe ajaka py.:mXee aporandu: — Mbaꞌe tu pevaꞌe nunga? Xembovai: — Haꞌe vaꞌe ou jekuaa vaꞌe ma peteĩ ajaka. Haꞌe vaꞌe py ma oĩ yvy jave rupigua kuery reko vaia — heꞌi. @y Ajaka py kunha oĩ vaꞌe oexaague Haꞌe gui anjo xee reve ijayvu vaꞌe ou jevy vy aipoeꞌi xevy: — Aỹ ma yvate katy ju emaꞌẽ rexa aguã mbaꞌemo ou oiny vaꞌe. !Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Xee haꞌe nunga ambou vy ajapo ꞌrã imonda vaꞌe kuery ro py oike aguã rami, xerery rupi oura rive vaꞌe ro py guive. Haꞌe vaꞌe ma opy pytũ oaxa vy ombovaipa ꞌrã oo regua yvyra haꞌe ita”, heꞌi. FHaꞌe ramo xevy pe anjo aipoeꞌi: — Pevaꞌe ma ayvu vai mbouarã yvy jave rupi oo vaꞌe. Mbaꞌeta pevaꞌe ayvu vai rami vy imonda vaꞌe haꞌe oura rive vaꞌe omoxẽmbaa ꞌrã.OHaꞌe ramo anjo oporandu xevy: — Mbaꞌe nunga tu rexa? Xee ambovai: — Peteĩ kuaxia oveve vaꞌe rima aexa — haꞌe. Haꞌe vaꞌe puku-a ma dez metros, haꞌe rã ipya ma irundy raxaꞌi. s a Kuaxia oveve vaꞌe oexaague Haꞌe gui teĩgue ju amaꞌẽ vy aexa peteĩ kuaxia oveve-veve rã. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Pevaꞌe mokoĩ ma Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe pe ombaꞌeapo vaꞌerã omoĩ mbyre — heꞌi. fE Aipoeꞌi: — Ndereikuaai teri vaꞌe tyꞌy? Xee ambovai vy — Any, xeruvixa — heꞌi. #? Teĩgue ju xeayvu vy aporandu avi: — Haꞌvy mbaꞌerã tu mokoĩ oliveira rakãgue yvyꞌiry azeite iju porã rei vaꞌe rape ouro guigua oĩ vaꞌe? ,Q Haꞌe gui xee aporanduve ju ixupe: — Mbaꞌerã tu mokoĩ oliveira rembypy oiporu kuaa haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa re tataendyꞌy jovaive re hiꞌaĩ vaꞌe? lQ Haꞌe gui mbaꞌemo kyrĩꞌi vaꞌe anho ojapoa rã amongue oexa vy nombovarei teĩ haꞌe kuery ae ju ꞌrã oguerovyꞌa oexa vy Zorobabel opo py peteĩ ixã oo mbotya raꞌãa oiporu ramo — heꞌi. Haꞌe gui sete texa ikuai vaꞌe ma Senhor rexa yvy jave rupi oexa pota oikovy vaꞌe. Templo omboyta jave py hetarã kuery amongue ojaeꞌo rei templo yma guare tuvixave ete vaꞌekue re imaꞌenduꞌa vy . Sete texa ikuai vaꞌe re ma ijayvu ju ꞌrã Apocalipse 5.6 py. %C — Zorobabel ma opo py ae kovaꞌe oo omboypy rire haꞌe ae ju ꞌrã omomba, haꞌe rami peikuaa aguã Senhor ixondaro reta vaꞌe pendea py xembouague.FTeĩgue ju xevy pe Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: Haꞌe gui ndee yvyty tuvixa vaꞌe, marã ramigua tu ndee? Mbaꞌeta Zorobabel renonde ma yvy joja reia rive ꞌrã repyta. Mbaꞌeta ita opa vy guarã Zorobabel omoĩ ramo pavẽ oguerovyꞌa vy “Tomoingo porã! Tomoingo porã!” heꞌi ꞌrã okuapy. gGHaꞌe ramo ijayvuve vy aipoeꞌi xevy: — Pevaꞌe ma Zorobabel pe Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌiague: “Ndee ae mbaraetea rupi eꞌỹ ꞌrã mbaꞌemo rejapo, ndee ae poꞌakaa rupi eꞌỹ guive, haꞌe rã Xenheꞌẽ rupi ae ꞌrã rejapo”, heꞌiague. Haꞌe vaꞌe jave ma Zorobabel oĩ Israel kuery ruvixa Jerusalém py. Sacerdote yvateve vaꞌe Josué reve Zorobabel ojapo ju Nhanderuete pegua templo oity pyre, amboae regua kuery ndojapo ukaxei teĩ . -SHaꞌe ramo anjo xereve ijayvu vaꞌe ombovai: — Ndee ndereikuaai teri vaꞌe tyꞌy pevaꞌe nunga mbaꞌerã paa? Xee ambovai vy — Any, xeruvixa — haꞌe. iKHaꞌe gui xee aporandu ju anjo xereve ijayvu vaꞌe pe: — Xeruvixa, mbaꞌerã tu pevaꞌe? {Haꞌe nunga yvýry ma mokoĩ oliveira rembypy hiꞌaĩ. Peteĩ ma azeite ryru oiporu kuaa regua re, haꞌe rã amboae ma oiporu kuaa eꞌỹa re hiꞌaĩ — haꞌe. Apocalipse 11.3-4 py oĩa rami mokoĩ oliveira rembypy ma mokoĩ ava Nhanderuete pegua, Nheꞌẽ rupi vy mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe. Apy ma Josué haꞌe Zorobabel ꞌrã jaikuaa (versículos 13-14 py). ` 9Haꞌe rami vy oporandu xevy: — Mbaꞌe nunga tu rexa? Ambovai: — Xee aexa peteĩ tataendyꞌy ouro guigua hiꞌaĩ vaꞌe, haꞌe gui hiꞌáry oĩ peteĩ azeite ryru. Tataendyꞌy re ma sete tataendy renda ikuai, haꞌe sete ikuai avi tataendy rykue raperã, peteĩ-teĩ tataendy peve azeite ovaẽ aguã. Judas 9 F   Mokoĩ oliveira rembypy mbyte py tataendyꞌy hiꞌaĩ vaꞌe oexaague Haꞌe gui teĩgue ju anjo xereve ijayvu vaꞌekue ou vy xemomyĩ imoꞌamy, avakue okeague gui omomyĩa rami.E  — Haꞌe vaꞌe ára ma peẽ kuery peteĩ-teĩ pendea katyꞌi ikuai vaꞌe penoĩ ꞌrã pendereve oguapy aguã uvaꞌy haꞌe figoꞌy guy py — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. # ? Mbaꞌeta maꞌẽ, apy Josué renonde itui peteĩ ita aeja vaꞌekue. Kovaꞌe ita peteĩꞌi vaꞌe re ma sete texa oĩ. Haꞌe vaꞌe ita re ambopara ꞌrã, mbaꞌeta peteĩ ára pyve aipeꞌapa ꞌrã kovaꞌe yvy regua kuery reko vaia — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe Josué, endu ke, neirũ kuery nerenonde oguapy vaꞌe haꞌe javi reve, mbaꞌeta peẽ avakue ma rakaꞌeve rã guarã kuaa ukaarã peiko. Mbaꞌeta neꞌexa, ambou ꞌrã xerembiguai Yvyra Rapytakue Renhoĩ ꞌepy vaꞌe.*M— Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Xee aikoa rupi ndee reiko, haꞌe ajapo uka vaꞌe rejapopa ri vy ndee repena ꞌrã xevygua oo re, xevygua oguy ikuai vaꞌe re avi ꞌrã renhangareko. Haꞌe gui ajapo ꞌrã apy ikuai vaꞌe rami avi ndee voi xere renhemboja aguã rami.)Maipoeꞌi Josué mongetaa rupi: :mHaꞌe ramo xee ju aipoaꞌe: — Inhakã re ma pemoĩ avi akã regua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe — haꞌe. Haꞌe ramo inhakã re omoĩ akã regua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ao haꞌevea ramigua py omonhemonde guive. Sacerdote yvateve vaꞌe Josué ma anjo renonde hiꞌaĩ guetarã kuery rekovia ojejavya ombogue uka aguã, teĩ haꞌe voi ikyꞌa vaꞌe py onhemonde hoꞌamy ojejavy vaꞌe vy. Satanás haꞌe py hiꞌaĩ avi Josué ojejavya rami ijayvu aguã. Haꞌe rami teĩ anjo Senhor rery rupi oĩ vaꞌe ma ojejavyague ombogue vy ao porã py ju omonhemonde, Nhanderuete pe oiko aguã sacerdote-rã . Kovaꞌe Josué ma Moisés irũ eꞌỹ, amboae ava Jesua hery avi vaꞌe, Esdras haꞌe Neemias javegua sacerdote yvateve vaꞌe (Esdras 2.2; Neemias 7.7). Haꞌe gui ma Senhor guigua anjo hiꞌaĩ vaꞌe juHaꞌe gui ma anjo ju ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi guenonde ikuai vaꞌe pe: — Pemboi ijao ikyꞌapa rei vaꞌe — heꞌi. Josué pe aipoeꞌi avi: — Neꞌexa, ndegui aipeꞌapa ma ndereko vaiague, haꞌe gui ao porãgue py ju ꞌrã romonhemonde — heꞌi. Z-Josué ma anjo renonde hiꞌaĩ reve ao ikyꞌapa vaꞌe py onhemonde hoꞌamy. s_Haꞌe rã Senhor ma aipoeꞌi Satanás pe: — Satanás, Senhor taꞌijayvu ete ndevy. Tá, Senhor Jerusalém tetã poravoare taꞌijayvu ete ndevy. Mbaꞌeta pevaꞌe ava ma tataꞌy tata py okaia gui oipeꞌa pyre rami — heꞌi.x k Sacerdote yvateve vaꞌe Josué oexaague Haꞌe gui xevy pe Nhanderuete oexa uka sacerdote yvateve vaꞌe Josué, Senhor guigua anjo renonde hiꞌaĩ rã. Haꞌe vaꞌe oiporu kuaa regua re Satanás hiꞌaĩ avi hovai ijayvu aguã.% Haꞌe nunga rupi peẽ avakue haꞌe javi, pekyrirĩmba ke Senhor renonde, mbaꞌeta oꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui opuꞌã ma ouvy. 5c Haꞌe vaꞌe jave py Senhor ojeupe guarã ogueru ꞌrã Judá kuery. Yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re jevy ꞌrã ogueru, haꞌe teĩgue ju oiporavo ꞌrã Jerusalém tetã.E Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma heta regua ꞌrã onhemboaty xee Senhor re, xevy guarã. Haꞌe gui penembyte aiko ramo peikuaa ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe ae pendea py xembouague.w~g Senhor aipoeꞌi: — Sião pygua kuery, peporai ke pevyꞌa reve, mbaꞌeta aju ꞌrã penembyte aiko aguã.i}K Maꞌẽ, haꞌe kuery rovai xee xepo aupi ramo hembiguai ikuai vaꞌekue ae ju ꞌrã oipeꞌapa imbaꞌe rei-rei. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe ae xembouague”, heꞌi. Apy ma Senhor ae ijayvu vy “ Senhor xembou”, heꞌi. Mbaꞌeta Senhor remimbou hexeve joo rami ete, Marcos 12.35-37 py Jesus ojee ae ijayvua rami. |Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe po rami Senhor ijayvu: “ Senhor onhemboete ukaa rupi xembou yvy regua penembaꞌe rei-rei peꞌapaare kuery rovai, mbaꞌeta ixupe rã penderovai opo oupity vaꞌe ma hexa raꞌyĩ re opoko vaꞌe reve ndaꞌeveia rami.a{;Pendu ke! Peẽ Sião pygua kuery Babilônia kuerya py pendekuai vaꞌe, tapeo jepe ke. z Sião tetã katy ju Israel kuery ojevy aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi: — Pendu ke! Pendu ke! Pevapa ke peovy aỹ kuaray ijapuꞌaꞌia katy yvy oĩ vaꞌe gui, irundy henda katy yvytu yva rupi oipejua katy xee romoaĩmba rire teĩ.y3Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Xee ae ꞌrã aĩ tetã korarã tata guigua rami. Xee aiko ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi imoexakãarã”, heꞌi. hxIHaꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Tereo pojava ke, haꞌe emombeꞌu pevaꞌe kunumi vaꞌe pe: “Jerusalém tetã re heta ete avakue haꞌe mymba kuery ikuai ramo tekoaꞌi rami ꞌrã opyta ikora veꞌỹ vaꞌe”, ꞌre.Ww'Haꞌe gui anjo xereve ijayvu vaꞌe oo ta ma ramo amboae anjo ou vy ovaexĩ.v!Haꞌe ramo aporandu ixupe: — Marã katy reo? Ombovai: — Jerusalém tetã raꞌã vy aa, ipya haꞌe ipuku-a aikuaa aguã — heꞌi. @u { Jerusalém tetã rupi mbaꞌemo aꞌãarã oexaague Haꞌe gui amaꞌẽ vy peteĩ ava hiꞌaĩ vaꞌe ju aexa. Haꞌe vaꞌe ma opo py oguereko peteĩ ixã mbaꞌemo aꞌãa.kt QHaꞌe rã xee aporandu: — Haꞌvy pevaꞌe kuery, mbaꞌerã tu ou? Ombovai: — Vaka rakuakue ma yvy regua kuery Judá kuery rovai opuꞌã vy opoꞌakaa rupi omoaĩmba vaꞌekue, neĩ avave rei oakã nomopuꞌã kuaavei aguã rami. Haꞌe gui kovaꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma vaka rakuakue mongyjearã haꞌe heitypaarã ou — heꞌi. Us %Haꞌe rire ma Senhor oexa uka avi irundy ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery.Ur %Haꞌe rami vy aporandu anjo xereve ijayvu vaꞌe pe: — Mbaꞌe nunga tu pevaꞌe? Haꞌe rã xembovai: — Pevaꞌe vaka rakuakue ma Judá, Israel haꞌe Jerusalém pygua kuery moaĩmbaare — heꞌi. iq M Irundy vaka rakua oexaague Haꞌe gui teĩgue ju amaꞌẽ vy aexa irundy vaka rakuakue.-p U— Haꞌe gui teĩgue ju remombeꞌu atã vy aipoꞌre ꞌrã: Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: “Xevygua tetã ikuai vaꞌe tynyẽ nho ꞌrã mbaꞌemo porã”, heꞌi. Mbaꞌeta Senhor ombopyꞌa guaxu nho ꞌrã Sião pygua kuery, Jerusalém tetã oiporavo ju ꞌrã guive. o #Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ijayvu: Xee ma Jerusalém tetã re ajevy ju ꞌrã anhomboaxya rupi. Haꞌe gui xevygua oo ma ojapoa ju ꞌrã haꞌe py. Teĩgue ju ixã mbaꞌemo aꞌãa omoatãa ꞌrã Jerusalém tetã rupi — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. On Haꞌe rã amboae regua kuery pe ma xepoxy ete, mbaꞌeve gui okyje eꞌỹ re ikuai vaꞌe pe. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe amongue py eteꞌi xepoxy vaꞌekue ri aỹ ma haꞌe kuery xembopoxyve ete.;m qHaꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju ijayvu xevy: — Emombeꞌu atã ke: Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Xee ma ndaꞌevei etea aendu Jerusalém haꞌe Sião pygua kuery re.bl ? Haꞌe gui anjo xereve ijayvu vaꞌe pe Senhor ijayvu porãꞌi nhombopyꞌa porãa rupi.$k C Haꞌe ramo anjo Senhor pegua ombovai: — Senhor nexondaro reta vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu remboaxya nderexa ukavei Jerusalém tetã pygua kuery pe, neĩ Judá regua tetã ikuai vaꞌe pygua kuery pe? Mbaꞌeta haꞌe kuery re setenta maꞌetỹ re ma ndepoxya oĩ — heꞌi. j  Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ju ijayvu Senhor pegua anjo yvyra ikuai vaꞌe mbyte oĩ vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ore ma yvy jave rupi roikopa ma. Haꞌe ramo haꞌe pygua kuery opytuꞌupa, yvy haꞌe javi rupi ikuai porãmba guive — heꞌi okuapy. ;i q Haꞌe ramo yvyra ikuai vaꞌe mbyte ava oĩ vaꞌe ju ombovai. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe kuery ma yvy jave rupi oguata vaꞌerã Senhor ombou vaꞌekue — heꞌi. 3h a Haꞌe ramo xee aporandu: — Xeruvixa, marã ramigua tu pevaꞌe? Haꞌe ramo anjo xereve ijayvu vaꞌe ombovai: — Xee aikuaa uka ꞌrã marã ramigua paa — heꞌi. g Haꞌe ramo peteĩ pytũ aexa raꞌu rã ojekuaa peteĩ ava kavaju pytã vaꞌe árygua. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ yvyugua puku py oĩ, yvyra murteira ikuai vaꞌe mbyte. Hakykue re ojekuaave ju kavaju pytã vaꞌe, xiĩ raiꞌi vaꞌe haꞌe xiĩ vaꞌe guive. f  Jypy kavaju kuery oexaague Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹa haꞌe onze jaxya sebate ꞌepy vaꞌe, vinte e quatro araa py, huvixa Dario mokoĩ maꞌetỹa re ma oĩ jave py Senhor oayvu ombou ju Berequias raꞌy profeta Zacarias, Ido ramymino vaꞌe pe. e {Haꞌe rã xeayvu haꞌe aipota vaꞌe xerembiguai profeta kuery pe aikuaa uka vaꞌekue ma ojeupitypa ma peneramoĩ kuery ambojexavaia py. Haꞌe gui ma haꞌe kuery ojeko rerova vy aipoeꞌi: “ Senhor ixondaro reta vaꞌe ma nhanembopaga aguã re onhembopyꞌa rakaꞌe nhandereko vaiague haꞌe mbaꞌemo vai jajapoague re. Haꞌe rami vy ojapo ae ma”, heꞌi okuapy. Wd )— Mamo tu aỹ peneramoĩ kuery ikuai? Profeta kuery voi ndokuave riaei avi.ic MPendekuaive eme peneramoĩ kuery ikuaiague rami. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe ma profeta kuery yma guare ijayvu vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Pejeko rerova ke aỹ opa marã rei pendekuaia haꞌe mbaꞌemo vai pejapoa gui”, heꞌi vaꞌekue ri haꞌe kuery noendui, naxenheꞌẽ rendui guive — heꞌi Senhor. ,b SHaꞌe nunga rupi aipoꞌre neretarã kuery pe: Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Pejevy ju ke xevy. Haꞌe ramo xee voi aiko ju ꞌrã peẽ kuery reve.;a s— Peneramoĩ kuery pe Senhor ipoxy ete vaꞌekue.v` iZacarias ayvu oĩa “Pejeko rerova ke”, heꞌiague Mokoĩ maꞌetỹa haꞌe oito jaxya re ma huvixave Dario oĩ jave py Senhor ombou oayvu Berequias raꞌy profeta Zacarias, Ido ramymino vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: _}— Senhor aipoeꞌive ju: “Haꞌe gui ndee Salatiel raꞌy Zorobabel xerembiguai reiko vaꞌe, haꞌe vaꞌe ára py rogueru vy roguereko ꞌrã xekuã regua xerery oĩa vaꞌe rami, xee ae roiporavo rire”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. ^{Aity ꞌrã huvixa ikuai vaꞌe poꞌakaague, ambovaipa ꞌrã yvy regua kuery imbaraeteague. Ambovaipa ꞌrã karóxa, ogueroguata vaꞌe kuery guive. Haꞌe ramo kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery hoꞌapa ꞌrã kyxe py peteĩ-teĩ jokutu vy.” a];— Aipoꞌre ke Judá pygua huvixa Zorobabel pe: “Amboryryipa ꞌrã yva haꞌe yvy.|\qHaꞌe gui nove jaxya haꞌe vinte e quatro araa pyve Senhor teĩgue ju ombou oayvu Ageu pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: O[Mbaꞌeta jipovei ma mbaꞌemo raꞌyĩgue pemoĩ porãague py. Uvaꞌy ndaiꞌavei avi, figo voi, romã, neĩ oliva voi. Haꞌe rami teĩ kovaꞌe ára guive xee romoingo porã ꞌrã”, heꞌi. _Z7“Xee xeayvu ju: Aỹ guive peikuaa porã pota, nove jaxya haꞌe vinte e quatro ára guive, Senhor pegua templo pejapo aguã pemboypya ára guive, peikuaa pota haꞌe nunga haꞌe javi pendere oiko vaꞌekue re.hYIHaꞌe rami avi peẽ kuery re xee ambou yvytu raku, mbaꞌemo ruꞌũ haꞌe amandau, pendepo py pejapo vaꞌe haꞌe javi áry. Haꞌe ramive ma peẽ kuery neĩ peteĩve ndapejeko rerovai xevy guarã”, heꞌi Senhor. gXGhaꞌe vaꞌe jave eꞌỹ mbove ma vinte ryru mbaꞌemo pemoĩ porãague py peo vy dez eteꞌi ꞌrã pejou vaꞌekue. Vinho voi cinqüenta ryru pemboyruague py peo peraa aguã vy ma vinte eteꞌi ꞌrã pejou vaꞌekue.8WiAỹ ma peikuaa porã pota haꞌe vaꞌe ára jave guive pendere oiko vaꞌekue haꞌe javi re. Mbaꞌeta templo Senhor peguarã pejapo aguã ita pembojoja ypy eꞌỹ mbove,VHaꞌe ramo Ageu aipoeꞌive ju: — Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe rami ae avi kovaꞌe kuery ikuai, mbaꞌeta kovaꞌe regua ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme ikuai xerenonde. Haꞌe rami ae ju opyta opo py mbaꞌemo ojapo vaꞌe, xevy pe omeꞌẽ vaꞌe voi. Ikyꞌa vaꞌe meme opyta. Haꞌe kuery reko rami vy mbaꞌemo ikyꞌa vaꞌe amboae regua re ombovy rive teĩ haꞌe vaꞌe voi opyta ꞌrã ikyꞌa vaꞌe. Haꞌe kuery voi Nhanderuete nonheꞌẽ renduia rupi ikuai vy ixupe ikyꞌa vaꞌe opyta. oUW Haꞌe ramo Ageu oporanduve ju: — Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue mbaꞌemo reꞌõgue re opoko vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe opyta rire ma kovaꞌe nunga ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ju ojopy ꞌrã. Haꞌe rami rã kovaꞌe nunga ju ndaꞌu opyta ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe? Sacerdote kuery ombovai: — Tá, opyta ꞌrã ri haꞌeveꞌỹ vaꞌe — heꞌi. ;To “Xapyꞌa rei amongue xoꞌo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre onhovãa ꞌrã heravy oao py. Haꞌe gui xapyꞌa rei xoꞌo ombovya rive ꞌrã mbojape, tembiꞌu ombojy pyre, vinho ryru, azeite ryru, haꞌeꞌỹ vy tembiꞌu oĩ vaꞌe re rei. Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe tembiꞌu voi ndaꞌu opyta ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe?” ꞌre. Haꞌe rami sacerdote kuery pe aporandu rã ombovai: — Any — heꞌi okuapy. S — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Eporandu ke sacerdote kuery ikuai vaꞌe pe lei re oĩ vaꞌe re. Haꞌe vy aipoꞌre:pRY Heta vaꞌe kuery ndojeroviai ramo ijayvu eteague Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ re ma huvixa Dario oĩ jave py, nove jaxya haꞌe vinte e quatro araa py Senhor peteĩgue ju oayvu ombou profeta Ageu pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: ,QQ “Kovaꞌe oo ma jypy guare gui hexakãmbave ꞌrã. Haꞌe rami vy kovaꞌe henda re ambou ꞌrã pendekuai porã aguã”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. cP?“Prata haꞌe ouro oĩ vaꞌe ma xembaꞌe meme”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.gOGAmboryryi ꞌrã yvy regua haꞌe javi. Haꞌe ramo yvy regua haꞌe javi oguerupa ꞌrã mbaꞌemo ojou porãve vaꞌe. Haꞌe rã kovaꞌe oo xee amonyẽmba ꞌrã hexakã vaꞌe”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.N)Mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: “Teĩgue ju amboryryipa ꞌrã yva haꞌe yvy, yeꞌẽ haꞌe yvy yy eꞌỹa guive. M“Egito yvy gui pejupa jave xereve guarã ajapo vaꞌekue rami vy Xenheꞌẽ oiko ꞌrã penembyte rupi. Pekyje eme haꞌvy.”VL%Haꞌe rami teĩ po rami aỹ Senhor ijayvu: “Zorobabel, ndepyꞌa guaxu ke. Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué, ndee voi ke ndepyꞌa guaxu. Haꞌe heta vaꞌe kuery pendeyvy re pendekuai vaꞌe voi ke pendepyꞌa guaxu pembaꞌeapo aguã, mbaꞌeta peẽ kuery reve xee aiko”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.dKA“Mavaꞌe peẽ kuery aỹ peve pekuave vaꞌe regua pa pexa rakaꞌe kovaꞌe oo jypy guare iporãmba teri jave? Haꞌe gui aỹ ma mbaꞌexa tu pexa? Mbaꞌeverã ndovarevei vaꞌe rami eꞌỹ teve opyta aỹ?” GJ— Ndeayvu ke aỹ Salatiel raꞌy Judá pygua huvixa Zorobabel pe, Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué pe, haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe guive. Haꞌe vy aipoꞌre:hI K Mokoĩa templo omoexakã aguã re Nhanderuete ijayvuague Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ re ma huvixa Dario oĩ jave py, sete jaxya haꞌe vinte e um araa py profeta Ageu pe Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: OH Mboapy meme jaxya haꞌe vinte e quatro araa py ma haꞌe rami ikuai. (G KHaꞌe rami vy Senhor omokyreꞌỹ Salatiel raꞌy Judá pygua huvixa Zorobabel haꞌe Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué, heta vaꞌe kuery haꞌe javi guive. Haꞌe ramo haꞌe kuery oupa vy onhemoĩ ju okuapy oo ojapoa rupi Nguuete Senhor ixondaro reta vaꞌe peguarã./F Y Haꞌe gui Senhor remimbou Ageu ijayvu heta vaꞌe kuery pe. Senhor ijayvuague omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Senhor aipoeꞌi: “Xee aiko peẽ kuery reve”, heꞌi.8E k Haꞌe ramo Salatiel raꞌy Zorobabel haꞌe Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué onheꞌẽ rendu okuapy Senhor Nguuete heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve, profeta Ageu pe Senhor oayvu omombeꞌu uka vaꞌekue ojapopa vy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ojererokyjea rupi ikuai Senhor renonde. D  Pendeyvy haꞌe yvyty ikuai vaꞌe rupi amombirupa. Mbaꞌemo aju ikuai vaꞌe re, vinho, azeite, haꞌe yvy gui mbaꞌemo oiko ꞌrã vaꞌekue haꞌe javi re ambou ipirupa aguã, avakue re guive, mymba kuery haꞌe pendepo py pejapo vaꞌe haꞌe javi re guive. fC G Haꞌe nunga rupi ae yva gui ndaꞌokyvei pendeꞌáry, haꞌe yvy gui voi mbaꞌeve ndoikoi.jB O Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌive ju: — Mbaꞌemo pemonoꞌõ vaꞌerã pearõ reta teĩ mbovyꞌi ete oiko. Haꞌe gui mbovyꞌi vaꞌekue pendero py peraa ramo ma xee aipeju vy rive amoaĩmba imondovy. Mbaꞌe re tu oiko haꞌe rami? Mbaꞌeta xevygua oo ivaipa teri oiny, haꞌe rã peẽ kuery peteĩ-teĩ pendero re anho ndaꞌeveive peovy.A Aỹ ma tapeo, yvyty gui peru yvyra xevygua oorã pejapo aguã. Haꞌe vaꞌe ma arovyꞌa ꞌrã, xemboyvatea ꞌrã guive — heꞌi. q@ ]Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: — Peikuaa pota ke pendere mbaꞌemo oiko vaꞌe-vaꞌe re.? Mbaꞌeta mbaꞌemo penhotỹ vaipa vaꞌeri mbovyꞌi rive pemonoꞌõ. Pekaru vaꞌeri napenhandu kuaai. Peyꞌu vaꞌeri pendu teri yuvei. Penhemonde vaꞌeri peteĩve henda py napenderete rakui. Perataꞌi pejou vaꞌeri pendevoko opukue py merami pemboyru. > Neꞌexa haꞌvy. Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Peikuaa pota nho ke pendere mbaꞌemo oiko vaꞌe-vaꞌe re.= — Haꞌevea rami teve xevygua oo ivaipa oiny teri reve peẽ kuery ro yvyrape py penhovã porãmba vaꞌekue py peĩ aguã?L< Haꞌe nunga rupi profeta Ageu pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: ; — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Kovaꞌe kuery aipoeꞌi: “Novaẽi teri Senhor pegua oo jajapo ju aguã”, heꞌi okuapy. Haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove ma Nhanderuete pegua oo haꞌe kuery ojapo aguã omboypy teĩ hovaigua kuery omombytuꞌu ojapopa ete aguã gui (Esdras 3.8–4.5, 24). Haꞌe gui apy ma Ageu rupi Nhanderuete ijayvu ojapopa ete aguã re. f: IAgeu ayvu oĩa Guetarã kuery pe Ageu ijayvuague templo ojapo ju aguã re Mokoĩ maꞌetỹ re ma huvixa Dario oĩ jave, mboapy meme jaxya, ijypyꞌia ára py ma Senhor ombou oayvu. Profeta Ageu rupi ombou Salatiel raꞌy Judá pygua huvixa Zorobabel pe, Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué pe guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: 9Haꞌe vaꞌe jave py xee roguerupa vy romonoꞌõmba ju ꞌrã. Haꞌe rami vy anhetẽ ete ajapo ꞌrã yvy regua kuery haꞌe javi gui penderery re imaꞌenduꞌa porãave haꞌe penemboeteave aguã rami, pexaa py pendekuaia ambopyau ramo — heꞌi Senhor.F8Neꞌexa, haꞌe vaꞌe jave py ambopagapa ꞌrã penembojexavaiare kuery. Haꞌe rã oguata vaikueꞌi vaꞌe ma xee araa jepe ꞌrã, omoxẽ mbyre arupa ju ꞌrã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ajapo ꞌrã omboetepaa haꞌe hery re imaꞌenduꞌaa aguã rami, yvy haꞌe javi oxĩmba rei okuapyague nhavõ rupi ae.C7Senhor aipoeꞌi: — Xevygua ngaru oiko aguã py ndoo reguai vy iporiaupa vaꞌekue ma xee arupa ju ꞌrã. Haꞌe vaꞌe kuery ma penderegua ae teĩ ojojai poyi pyrã ikuai vaꞌekue.p6YMbaꞌeta penembyte rupi oiko Senhor Penderuete. Haꞌe ma ipoꞌakapa vaꞌe pendereraa jepe aguã, pendererovyꞌa ete ꞌrã guive. Penderayvua rupi vy penembopyau ꞌrã, pendererovyꞌa ꞌrã oporaeia rupi”, ꞌea ꞌrã. ~5uHaꞌe vaꞌe ára py Jerusalém pe aipoꞌea ꞌrã: “Sião pygua kuery, pekyje eme. Pemoeꞌõgue eme pendejyva.Q4Mbaꞌeta Senhor omboguepa ae ma pepaga aguã vaꞌekue, omoxẽ ma guive penderovaigua kuery. Penembyte oĩ Senhor Israel kuery ruvixa vaꞌe. Haꞌe ramo mbaꞌemo vai ndouvei ma ꞌrã pexa aguã.3-Sião pygua kuery, peporaei ke. Israel pygua kuery, pevyꞌa vaipa ke. Jerusalém pygua kuery, pevyꞌa ke pendepyꞌa haꞌe javi py, pevyꞌa.(2I Haꞌe ramo Israel kuery rembyrekue ndojejavyvei ma ꞌrã, neĩ ndaꞌijapuvei ma ꞌrã. Haꞌe kuery juru py noĩvei ꞌrã apekũ nhombotavya rupi ijayvu vaꞌe, mbaꞌeta arupa ꞌrã mymba kuery nhuũndy rupi onhenomba vaꞌe rami ikuai aguã, haꞌe jipoavei ꞌrã imondyiarã. ~6~~8}|e{{z`yxwvutssrqppnn6m=lkii(higffdca`w_^]\[}ZYXWpV8UT?S0RGQQP[O:NN0ML&KlJdI-GGEFFEECAA@E>==(7655>22&0/.-,+@*{)'&8%|## !w!^XaYn +p[6G>   — Haꞌe rã peẽ kuery ma pemongyꞌapa xerery, mbaꞌeta aipopeje: “ Senhor pegua mesa ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe, haꞌe hiꞌáry tembiꞌu nhameꞌẽ vaꞌe voi ojou vaipy”, peje.T= # — Haꞌe rã yvy regua ikuaia rupi ma xerery omboete ꞌrã okuapy, kuaray oẽa katy guive oikea katy peve. Opa rupi xevy oapy ꞌrã heakuã porã vaꞌe, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã ogueru omeꞌẽ vaꞌerã. Mbaꞌeta xerery omboetea ꞌrãe yvy regua kuery ikuaia rupi — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. >< w — Haꞌeveve ꞌrãgue peẽ kuery vaꞌe regua xero rokẽ pembotypa vaꞌe rire, xevygua altar áry tata napemoendy rivevei aguã. Mbaꞌeta xee ma ndoroguerovyꞌai ruxãꞌi ma voi. Haꞌe rami vy ndajopyi ꞌrã guive pemeꞌẽ vaꞌerã pendepo py peru vaꞌe — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. M;  — Aỹ ma pejapukai ke Penderuete pe penemboaxy nho aguã. Haꞌe rami avi namigua pendepo py pemeꞌẽ vaꞌerã peru ramo xee rojou porã ꞌrã teve? — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. : ;Mbaꞌeta xevy pe pemeꞌẽ ꞌrã mymba omaꞌẽ eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe nunga rive peru ramo ndaꞌevei eꞌỹ teve? Haꞌe rami eꞌỹ vy hetyma rovai vaꞌe, eꞌỹ vy imbaꞌeaxykue peru ramo ndaꞌevei eꞌỹ avi teve? Xapyꞌa rei penderuvixa pe haꞌe ramigua pemeꞌẽ vaꞌe rire haꞌe vaꞌe ndaꞌu pendejou porã vy pendererovyꞌa ꞌrãgue? Any”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. 9 — Ambovai: “Mbaꞌeta mbojape haꞌeveꞌỹ vaꞌe rive pemeꞌẽ xevygua altar áry”, haꞌe. — Haꞌe gui peporanduve tema: “Mbaꞌe nunga py tu ndee noromboetei?” — Ambovai: “Mbaꞌeta aipopeje: ‘ Senhor pegua mesa ma ojou vaipy’ pejea py.X8 +Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Taꞌy kuery ikuai vaꞌe omboete ꞌrã nguu, haꞌe tembiguai kuery voi omboete ꞌrã herekoa. Haꞌe rami teĩ xee ri Penderu aiko teĩ mamo tu oĩ xemboetea? Xee ri Pendererekoa ae avi aiko teĩ mamo tu haꞌvy oĩ xemboetea? Mbaꞌeta peẽ sacerdote kuery pendekuai vaꞌeri xerery napemboetei vaꞌe. — Haꞌe rã peẽ kuery ma peporandu ꞌrã: “Mbaꞌe nunga py tu noromboetei ri nderery?” peje ꞌrã. -7 UHaꞌe nunga penderexa py ae ꞌrã pexa. Haꞌe vy ‘ Senhor tu ipoꞌakapa vaꞌe rima raꞌe, Israel kuery ikuaia rupi anho eꞌỹ’, peje ꞌrã”, heꞌi. +6 QHaꞌe gui ma xapyꞌa rei Edom pygua kuery Edom ma Esaú rery mboae . Haꞌe rami vy Edom pygua kuery ma Esaú ramymino ikuai. Haꞌe rã Israel kuery ma Jacó ramymino ikuai. aipoeꞌi ꞌrã: “Kore nhanderekoa Senhor ombovaipa teĩ oityague py ae ju ꞌrã jajapopa”, heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe rã Senhor ixondaro reta vaꞌe ma aipoeꞌi: “Haꞌe kuery ojapopa teĩ xee aitypa ju ꞌrã. Haꞌe rami rire Edom yvy omboerya ꞌrã: ‘Yvy teko vai renda’, haꞌe ‘Haꞌe kuery pe Senhor ipoxy rakaꞌe rã peve’ ꞌea ꞌrã.F5 haꞌe rã Esaú re ma ndaxeaꞌei, haꞌe rami vy haꞌe kuery rekoarã yvyty omeꞌẽ mbyre ambovaipa vy amboaxa rakaꞌe jagua-tuvy nheꞌẽ tekoa eꞌỹa rupigua pe rive — heꞌi. _4 9— Xee ma roayvu vaꞌe — heꞌi Senhor. Haꞌe rã peẽ kuery ma peporandu: — Mbaꞌexa vy tu ndee orerayvu? Senhor ombovai: — Esaú ma Jacó rykeꞌy eꞌỹ teve rakaꞌe? Haꞌe rami teĩ Jacó ae ayvu,u3 gMalaquias ayvu oĩa Kovaꞌe ayvu ma Malaquias pe Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue Israel kuery rovai. .2UTá, Jerusalém tetã rupi haꞌe Judá yvy re oja ikuai vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã ikuai Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua. Haꞌe ramo mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌe kuery haꞌe javi ma oja oĩ vaꞌe rive ojou vy haꞌe vaꞌe py ae ꞌrã ombojy Senhor pegua xoꞌo. Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua oo py noĩvei ꞌrã mbaꞌemo vendea rupi rive ikuai vaꞌe.1-Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ára ma kavaju xã mbojeguaa oĩ vaꞌe re voi omboparaa ꞌrã imoiny “ Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” heꞌia. Senhor pegua opy oja oiporua vaꞌe rei ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã, altar yvýry hyꞌa guaxu oiporua vaꞌe rami ae.0Haꞌe rami ae ꞌrã omoingo axy Egito pygua kuery haꞌe yvy regua haꞌe javi, ngaru oguyꞌi pygua py ndooi vaꞌekue. f/EXapyꞌa rei Egito pygua kuery mbaꞌe ngaru oguyꞌi pygua py ndooi ramo haꞌe kuery yvy re ndaꞌokyi ꞌrã. Haꞌe kuery áry ou ꞌrã imoingo axyarã, yvy regua ndooi vaꞌekue áry Senhor ombou vaꞌe ramigua ae.5.cHaꞌe gui xapyꞌa rei amongue regua ndooi ꞌrã Jerusalém py huvixave Senhor ixondaro reta vaꞌe omboete aguã. Haꞌe rami rã haꞌe kuery yvy re ndaꞌokyi ꞌrã.I-  “Nhanderuete pegua tetã py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã oĩ” heꞌiague Haꞌe gui ma yvy regua kuery Jerusalém tetã re opuꞌã vaꞌekue rembyrekue ma maꞌetỹa nhavõ ꞌrã ojevy jogueruvy omboete aguã huvixave Senhor ixondaro reta vaꞌe, haꞌe ngaru oguyꞌi pygua ára ikuai aguã guive.,1Haꞌe rami ae omoingo axy avi ꞌrã hymba kuery kavaju, mburika, camelo, mburikaꞌi, haꞌe ikuaia rupi guymba oguereko vaꞌekue haꞌe javi. i+KJudá kuery voi Jerusalém tetã oepy vy opuꞌã ꞌrã okuapy joe. Haꞌe rami vy omboatypa ꞌrã haꞌeꞌi rupi yvy regua ikuai vaꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌekue, ouro haꞌe prata guigua, ao mbovy eꞌỹ ete guive.P* Haꞌe kuery ikuaia py Senhor ombou avi ꞌrã opa marãgua imondyipa reiarã. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ oirũ kuery po re ojopy vy ogueroꞌa ꞌrã, peteĩ-teĩ opuꞌã ꞌrã oirũ kuery re ae.)' Haꞌe rã yvy regua kuery Jerusalém tetã re opuꞌã vaꞌekue ma po rami ꞌrã Senhor omoingo axy. Hoꞌokue huꞌũmba ꞌrã, opuꞌã teri hoꞌamy reve teĩ. Hexa voi huꞌũmba ꞌrã okua py oĩ reve, haꞌe inhapekũ huꞌũmba avi ꞌrã ijuru py oĩ reve.s(_ Ikuaia ꞌrã haꞌe py ae. Ndouvei ꞌrã ayvu vai imbovaipaarã. Oĩ porãmba ꞌrã Jerusalém tetã. ' Haꞌe gui ma yvy haꞌe javi rupi opyta ꞌrã yvy joja reia Jerusalém regua kuaray oua katy Geba haꞌe Rimom yvýry rami. Haꞌe rã Jerusalém tetã ma yvateve ꞌrã oiny, oĩa py ae ꞌrã ikuaia guive, Benjamim rokẽ oĩa guive jypygua okẽ peve, haꞌe okẽ kora ojerea rupi oĩ vaꞌe peve, haꞌe gui Hananel regua torre oĩa guive huvixa pegua uva onhamiaty peve ju.0&Y Haꞌe gui Senhor ae ꞌrã oĩ huvixave yvy jave rupi opena vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ára ma peteĩꞌi anho ꞌrã oiko Senhor, haꞌe peteĩꞌi avi ꞌrã hery oĩ. Q%Haꞌe vaꞌe ára ma Jerusalém tetã guive oxyry ꞌrã ovy yy imarã eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe gui yy ojaꞌo vy amongue oxyry ꞌrã ovy kuaray oua katy yeꞌẽ oĩ vaꞌe katy, haꞌe rã amboae ma kuaray oikea katy yeꞌẽ oĩ vaꞌe katy ꞌrã oxyry ovy. Oxyry riae ꞌrã, kuaray puku jave eꞌỹ vy yroꞌy jave teĩ.@$yHaꞌe vaꞌe ára ma peteĩꞌi ꞌrã, Senhor anho oikuaa vaꞌe regua. Ndoikoi ꞌrã ára, neĩ pytũ ma voi noĩ ꞌrã. Haꞌe rami teĩ kaꞌaru peve ojekuaa ꞌrã hexakãa. W#'Haꞌe vaꞌe ára ma ndoikoi ꞌrã hexakãa, yroꞌy atã anho ꞌrã itui.J" Haꞌe ramo peẽ kuery pejava ꞌrã peovy xevygua yvyꞌã ugua rupi, mbaꞌeta Azal peve ꞌrã oo yvyꞌã ugua. Tá, pejava ꞌrã Judá pygua huvixa Uzias oĩ jave py yvy ryryi oiko vaꞌe gui ojavapaague rami. Haꞌe gui mae ma ou ꞌrã Senhor Xeruete, haꞌe hupive ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi voi.!5Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor hiꞌaĩ ꞌrã Jerusalém regua kuaray oua katy Oliveiras yvyty oĩ vaꞌe áry. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvyty ma xapyꞌa ꞌrã ovo mbyte rupi, kuaray oua katy gui oikea katy peve. Haꞌe rami vy yvyty mbyte rupi ojekuaa ꞌrã peteĩ yvyꞌã ugua, mbaꞌeta yvyty mbytekue ojaꞌo ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy, haꞌe rã hovaikue ma kuaray puku-a katy ꞌrã oo.r ]Haꞌe gui ma Senhor oẽ ꞌrã ouvy yvy regua kuery rovai opuꞌã aguã, joe opuꞌã vaꞌe rami ae.Mbaꞌeta yvy regua haꞌe javi amonoꞌõmba ꞌrã imbouvy Jerusalém tetã re opuꞌã aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ipoꞌaka ete ꞌrã tetã re. Haꞌe rami vy mbaꞌemo oipeꞌapa ꞌrã oo ikuai vaꞌe gui, kunhague ikuai vaꞌe ma ogueroꞌapaa rive ꞌrã guive. Tetã pygua kuery mbytekue peve ꞌrã ogueraa escravo-rã, haꞌe rã hembyrekue ma tetã gui ndoipeꞌaai ꞌrã. X + Jerusalém tetã pygua kuery haꞌe imbojexavaia kuery moingo axyarã ou aguã re ijayvuague Neꞌexa, ovaẽ ma ouvy Senhor ára, mbaꞌemo pereko vaꞌekue ombojaꞌopaa aguã pendekuaia mbyte gui.  Mbaꞌeta mboapya vaꞌe regua ma ajapo ꞌrã tata rupi oaxa aguã rami. Haꞌe rami vy aikyꞌaꞌo ꞌrã prata oikyꞌaꞌoa rami, aaꞌanga ꞌrã ouro oaꞌangaa rami. Haꞌe ramo mae ma haꞌe kuery ojapukai ꞌrã xerery rupi, haꞌe ramo xee aendu ꞌrã. Haꞌe kuery pe “Xevygua” haꞌe ꞌrã. Haꞌe rã haꞌe kuery ma “ Senhor ae ma Xeruete” heꞌi ꞌrã okuapy. 7g Senhor aipoeꞌi: — Ijyvy haꞌe javi rupi mboapy ikuai nhavõ py mokõ-mokoĩ ojukaa kuerei ꞌrã, okanhy ete ꞌrã. Haꞌe rã mboapya vaꞌe regua ma oikoveve ꞌrã.8i  Nhanderuete remimbou joe opena vaꞌe ojukaa aguã re ijayvuague Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Haꞌe gui ndee kyxe, epuꞌã ke xeremimbou xea katygua ete joe opena vaꞌe rovai. Ejuka ke joe opena vaꞌe. Haꞌe ramo hymba vexaꞌi kuery ma oaĩmba ꞌrã. Kovaꞌe ayvu rami ae oiko avi Jesus re (Mateus 26.31 haꞌe Marcos 14.27). Mbaꞌeta xepo aupi ꞌrã yvyĩgueveꞌi rovai — heꞌi. 5c Haꞌe gui xapyꞌa rei ixupe amongue oporandu ꞌrã: “Mbaꞌexaꞌvy tu ndepo re kyxĩague oĩ?” heꞌi ramo ombovai vy “Kyxĩague xere oĩ vaꞌe ma xeirũ kuery ro py aĩ jave xekyxĩa rive”, heꞌi rive ꞌrã. Amongue py profeta ramigua rive gueko rami vy onhekyxĩmba ꞌrã nguuete ramigua pe ojapukai reve (1 Reis 18.27-28). Mbaꞌemo rague py onhemonde ꞌrã guive, profeta Elias rami avi (2 Reis 1.7-8). G Haꞌe rami ꞌrãgue py aipoeꞌi ꞌrã: “Xee ma profeta eꞌỹ aiko, amaꞌetỹa rupi rive xee aiko vaꞌe. Mbaꞌeta xekunumi guive escravo-rã xejoguaa vaꞌekue”, heꞌi ꞌrã.@y Haꞌe vaꞌe ára ma profeta kuery peteĩ-teĩ oxĩmba rei ꞌrã oexa raꞌuague rive omombeꞌuague re. Haꞌe rami vy nhombotavya rupi nonhemondevei ma ꞌrã mbaꞌemo rague py.gG Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue onhemoingo ꞌrã profeta ramigua. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pe tuu haꞌe ixy imbotujaare kuery ae aipoeꞌi ꞌrã: “Ndaꞌevei reikoveve aguã, Senhor ayvu rupi merami rive ndeapu rire”, heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe rami vy tuu haꞌe ixy imbotujaare kuery ae ꞌrã ojuka profeta ramigua rive onhemoingo rire.' Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ára ma ijyvy gui amokanhymba ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa rery haꞌe javi, haꞌe vaꞌe re rive naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã. Ijyvy gui aipeꞌa avi ꞌrã profeta ramigua kuery, nheꞌẽ vai guive. ! Mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe profeta kuery ramigua rive oipeꞌapaa aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe ára ma ojekuaa ꞌrã peteĩ yvu Davi ramymino kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi pe, ojejavyague haꞌe ikyꞌapaa gui oikyꞌaꞌo vaꞌerã.Z- Haꞌe gui amboae oo pygua kuery voi haꞌe rami ae tema ꞌrã ikuai. Peteĩ-teĩ oo pygua kuery haꞌe kuery aeꞌia py ae ojaeꞌo, taꞌyxy kuery voi haꞌe kuery aeꞌia py ae ju ꞌrã ojaeꞌo okuapy. hI haꞌe gui Levi ramymino kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py ae, taꞌyxy kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py ae, Simei ramymino kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py ae, taꞌyxy kuery voi haꞌe kuery aeꞌia py ae ꞌrã ojaeꞌo.uc Haꞌe rami vy oyvy haꞌe javi rupi ojaeꞌo ꞌrã okuapy, peteĩ-teĩ oo pygua kuery ikuaia py ae. Haꞌe rami vy Davi ramymino kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py ꞌrã ojaeꞌo, taꞌyxy kuery voi haꞌe kuery aeꞌia py ae, Natã ramymino kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py ae, haꞌe gui taꞌyxy kuery voi haꞌe kuery aeꞌia py ae ju ꞌrã ojaeꞌo okuapy,  Haꞌe vaꞌe ára Jerusalém tetã py heta ete ꞌrã ikuai ojaeꞌo vaꞌe, Megido yvyugua re Hadade-Rimom py ojaeꞌoague rami.} Jerusalém pygua kuery ojeko rerovapa aguã re ijayvuague — Haꞌe gui Davi ramymino kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery re ambou ꞌrã Nheꞌẽ amboaxya rexa ukaarã, xevy pe ju haꞌe kuery ojapukai aguã rami ojapo vaꞌerã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oexa ju ꞌrã oipyxo vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe re ipyꞌa vai ꞌrã okuapy guaꞌy peteĩꞌi vaꞌe re ipyꞌa vai vaꞌe rami, hexe ojaeꞌo ꞌrã guaꞌy jypy guare re ojaeꞌo raxa vaꞌe rami. Kovaꞌe ayvu rupi ma João 19.37 py Jesus reko re ijayvu. Haꞌe gui rakaꞌeve rã judeu kuery hexe vy ojeko rerovapa ꞌrã (Romanos 11.25-27; Apocalipse 1.7). } Haꞌe vaꞌe ára guive amboypy ꞌrã amomba aguã haꞌe javi regua Jerusalém tetã re opuꞌã aguã ou vaꞌekue. / Haꞌe vaꞌe ára Senhor opena ꞌrã Jerusalém pygua kuery re. Haꞌe ramo haꞌe pygua ikangykueve vaꞌekue ma Davi rami ꞌrã imbaraete, haꞌe rã Davi ramymino kuery ma Nhanderuete rami ꞌrã imbaraete, mbaꞌeta haꞌe kuery renonde Senhor guigua anjo oo ꞌrã.- S Judá regua rekoa ikuai vaꞌe ranhe ꞌrã Senhor ogueraa jepe, Judá kuery áry gui Davi ramymino kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery onhemboyvate eꞌỹ aguã." = Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ajapo ꞌrã Judá pygua huvixa kuery tapyĩ yxakã guýry hendy vaꞌe rami. Ajapo ꞌrã takua ryxa mbaꞌemo ꞌygue hendy vaꞌe rami ikuai aguã rami. Mbaꞌeta oiporu kuaa regua haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa rupi haꞌe kuery omokanhymba ꞌrã ijyvýry ikuai vaꞌe regua haꞌe javi. Haꞌe ramo Jerusalém pygua kuery ma Jerusalém tetã py oikoague py ae ju ꞌrã hekoa.I   Haꞌe ramo Judá pygua huvixa kuery ma oexaꞌã ꞌrã: “Aỹ ma Jerusalém pygua kuery haꞌe javi ma Senhor ixondaro reta vaꞌe nguuete re vy imbaraete ꞌrã okuapy”, heꞌi ꞌrã. 1 Senhor aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ára ma amoingo axy ꞌrã kavaju kuery nhemondyi gui rive, haꞌe rã hiꞌárygua kuery ma akã porã veꞌỹ rupi ꞌrã amoingo axy. Aipeꞌa ꞌrã Judá kuery rexa, haꞌe yvy regua kuery rymba kavaju rexa voi amboguepa avi ꞌrã.  Haꞌe vaꞌe ára ma Jerusalém tetã ajapo ꞌrã peteĩ ita ipoyi ete vaꞌe, haꞌe javi regua kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe oupi vaꞌe rei oiko axy ete ꞌrã. Mbaꞌeta yvy jave regua haꞌe javi ꞌrã onoꞌõmba okuapy Jerusalém re opuꞌã aguã. ^5 — Neꞌexa, Jerusalém tetã ma xee ajapo ꞌrã peteĩ karo haꞌe javi regua ijyvýry ikuai vaꞌe oyꞌu aguã, haꞌe rami vy inhakanhymba aguã, haꞌe kuery Jerusalém tetã ojokopa rire, Judá yvy guive.   Po rami Senhor ijayvu Israel kuery rovai. Senhor yva pyoare, yvy nhonoare haꞌe avakue re inheꞌẽrã omoĩ vaꞌekue aipoeꞌi: "= Ndaꞌevei ete ꞌrã oꞌarandua rupi eꞌỹ opena, haꞌe mymba kuery oejapa ovy vaꞌekue pe. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jyva ma oikyxĩa ꞌrã kyxe py, hexa oiporu kuaa regua rupi avi oikyxĩa ꞌrã. Haꞌe ramo ijyva ipirupa ꞌrã, hexa oiporu kuaa regua voi oguepa ꞌrã. _7 mbaꞌeta neꞌexa, ijyvy re peteĩ amoĩ ꞌrã joe opena vaꞌerã teĩ haꞌe vaꞌe ma ndoikuaa potai ꞌrã omano raiꞌi ma okuapy vaꞌe re, okanhygue ndoekai ꞌrã, ijaipa vaꞌe noipoanoi ꞌrã, neĩ hexaĩ vaꞌe nomongarui ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py hoꞌu ꞌrã oikovy ikyrakueve roꞌo, ipyapẽ voi omboi ꞌrã.U#  Vexaꞌi re oꞌarandua rupi eꞌỹ opena vaꞌe re ijayvuague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju xevy: — Aỹ ma ndejeupe guarã eru vexaꞌi re oꞌarandua rupi eꞌỹ opena vaꞌe rembiporu,"= Haꞌe gui yvyraꞌi mboae ju amopẽ avi, “Peteĩ rami nhomoingo aguã” ꞌepy vaꞌe, Judá haꞌe Israel kuery joegua rami veꞌỹ ikuai aguã. 3_ Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: — Hatãꞌi vaꞌe emombopa ke nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe pe, rembaꞌeapoague repyrã mbovy rei eꞌỹ omeꞌẽ rire — heꞌi. Haꞌe ramo trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua ajopy vy araa Senhor pegua oo py, nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe oĩ vaꞌe peguarã. Profeta hetarã kuery nombovarei vy trinta hatãꞌi vaꞌe eteꞌi omeꞌẽ okuapy ixupe, escravo repy rami rive . Haꞌe gui Jesus oiko jave hemimboꞌe Judas omboꞌa uka ramo ixupe haꞌe rami ae avi opagaa (Mateus 26.14-16, 27.3-10).  Haꞌe gui xee aipoaꞌe vexaꞌi kuery pe: — Peẽ kuery pe haꞌeve ri ramo pemeꞌẽ haꞌvy ambaꞌeapoague repy. Haꞌe rami eꞌỹ vy tove ri — haꞌe. Haꞌe ramo xevy pe opeja okuapy trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua ambaꞌeapoague repyrã.  Haꞌe vaꞌe árave ambovaipa. Haꞌe rã vexaꞌi poriaukueꞌi xerexa vy oikuaa okuapy Senhor ayvu rupi ae ri ty ajapo raꞌea. 7 Haꞌe rami vy yvyraꞌi “Nhomboaxy aguã” amboery vaꞌekue ajopy vy amopẽ, ambovaipa aguã yvy regua haꞌe javi areko aguã ajapo vaꞌekue.z~m Haꞌe ramo xee aipoaꞌe haꞌe kuery pe: — Napenavei ma ꞌrã peẽ kuery re. Pemanoxe vaꞌe pemano tema. Pekanhyxe vaꞌe ma pekanhy tema. Haꞌe gui penerembyrekue ma peteĩ-teĩ ꞌrã peꞌu peneirũ kuery roꞌokue ae — haꞌe.-}S Haꞌe gui peteĩ jaxy pyve amoxẽ mboapy avakue opena vaꞌerã omoĩ mbyre. Haꞌe rami teĩ ndaropoꞌakavei ma vexaꞌi kuery. Haꞌe kuery voi ndaxerayvuvei.1|[ Epena haꞌvy vexaꞌi kuery ojuka pyrã ikuai vaꞌe, vexaꞌi mboae gui iporiaukueveꞌi vaꞌe re — heꞌi. Haꞌe ramo xee araa mokoĩ yvyraꞌi. Peteĩ ma amboery “Nhomboaxy aguã”, haꞌe rã amboae ma “Peteĩ rami nhomoingo aguã.” Haꞌe rami py apena aikovy vexaꞌi kuery re.2{] Haꞌe rami ae avi xee voi namboaxyvei ma ꞌrã kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe — heꞌi |yhwh{Senhor.} — Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ amboaxapa ꞌrã irũ kuery haꞌe huvixave po py. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ma kovaꞌe yvy regua omoingo axy teĩ xee ndaraa jepei ꞌrã ipoꞌakaa gui.z Mbaꞌeta ijoguaare kuery ojuka rive ꞌrã, ombopagaa eꞌỹ re. Haꞌe gui ivendeare kuery ma aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Tomboetea Senhor, mbaꞌeta aỹ arekopa ꞌrã”, heꞌi. Vexaꞌi re opena aguã omoĩ mbyre voi noendui okuapy omboaxya.5yc  Vexaꞌi re haꞌevea rami opena vaꞌe re mbaꞌemo ombojoja vy ijayvuague Po rami ijayvu Senhor Xeruete: — Epena ke vexaꞌi kuery ojuka pyrã ikuai vaꞌe re.sx_ Pendu ke vexaꞌi re opena vaꞌe raxẽmbei reia, mbaꞌeta haꞌe kuery ojou porãve vaꞌekue ombovaipaa ma ramo. Pendu ke guary raꞌy kuery hevovo reia, Jordão yakã yvýry rupi kaꞌaguy iporãve vaꞌekue ombovaipaa ma ramo. w Haꞌe ndee voi yvyra cipreste neꞌaĩ vaꞌe, ejaeꞌo avi yary oitypaa ma rire. Yvyra iporãgueve ikuai vaꞌekue ombovaipaa ma. Peẽ voi yvyra carvalho Basã yvy re pendekuai vaꞌe, pejaeꞌo, kaꞌaguy re yvyra heta ikuai vaꞌekue oakeꞌopaa ma rire.xv k Haꞌe gui Líbano pygua kuery, peipeꞌa ke peneretã rokẽ, tata oapypa aguã yary pendeyvy re ikuai vaꞌe. u  Haꞌe gui ajapo ꞌrã xee Senhor re vy imbaraetepa aguã rami. Haꞌe rami vy xerery rupi ae ꞌrã ikuai — heꞌi Senhor. t1 Yeꞌẽ rupi rami haꞌe kuery oaxa ꞌrã ojexavaia rupi. Haꞌe rami teĩ yai ainupã rã typa ꞌrã, Nilo yakã typyveague rupi voi ipirupa ꞌrã. Haꞌe rami py amomba ꞌrã Assíria pygua kuery onhemboyvate reia. Egito pygua kuery poꞌakaa voi omokanhymbaa ꞌrã.=ss Mbaꞌeta xee ae ajapo ꞌrã Egito yvy gui ojevypa aguã rami, Assíria gui voi amonoꞌõmba ꞌrã heruvy. Gileade haꞌe Líbano yvy gui ꞌrã aru, hoo rendarã noĩvei peve.r1 Yvy regua kuery mbyte rupi amoaĩmba teĩ mombyry ikuaia py imaꞌenduꞌa ꞌrã okuapy xere. Guaꞌy kuery reve okuave haꞌe ojevypa ju ꞌrã.q Mbaꞌeta haꞌe kuery aepy rire aenoĩ vy amonoꞌõmba ju ꞌrã. Haꞌe gui amboeta ju ꞌrã ymave rupi hetaague rami.dpA Haꞌe ramo Efraim kuery ikuai porã ꞌrã ipyꞌa guaxukueve rami. Opyꞌa py ovyꞌa ꞌrã okuapy vinho gui rami. Taꞌy kuery voi oexa vy ovyꞌa vaipa avi ꞌrã, haꞌe opyꞌa py xee Senhor xererovyꞌa ꞌrã. o  Senhor aipoeꞌi: — Xee amombaraete ꞌrã Judá kuery, araa jepe avi ꞌrã José kuery. Amboaxy ete vy ajapo ꞌrã ojevypa ju aguã rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai ꞌrã namoxẽi vaꞌekue rami, mbaꞌeta xee Senhor Tuuete aendu ꞌrã ijayvua.Fn Haꞌe kuery ikuai ꞌrã ipyꞌa guaxukueve, joe opuꞌãa py ngovaigua kuery re opyrõmba vaꞌe rami. Haꞌe vy opyrõmba ꞌrã tape rupi yapo oĩ vaꞌe re rami. Haꞌe kuery reve Senhor oiko ramo opuꞌã kuaa ꞌrã. Haꞌe rami vy ojapo ꞌrã hovaigua kuery kavaju áry ou vaꞌekue voi oxĩmba aguã rami. )mK Mbaꞌeta Judá gui ma oiko ꞌrã ita omboeteve pyrã, haꞌe kuery gui oiko avi ꞌrã oguy ytarã, guyrapa joe opuꞌãa pygua haꞌe huvixarã haꞌe javi.3l_ Haꞌe nunga rupi xepoxya hendy joe opena vaꞌe kuery rovai. Haꞌe rami vy ambopaga ꞌrã kavara joguerekoarã omoĩ mbyre. Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã opena guymba kuery Judá regua ikuai vaꞌe re, oguerovyꞌa ꞌrã guive, kavaju joe opuꞌã aguã katy oo vaꞌe rami.Wk' Haꞌe rã taꞌangaa oo pygua ma nhombotavya rupi ꞌrã ijayvu. Imbaꞌekuaa vaꞌe voi ijapua meme oikuaa. Nhombotavya rupi meme ꞌrã omombeꞌu oexa raꞌuague, ijayvu porã merami rive ꞌrã guive, anhetẽ rupi eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi ae heta vaꞌe kuery ojexavai rei ꞌrã vexaꞌi kuery re opena vaꞌe ndoikoia rami. j  Judá haꞌe Israel kuery omoingo porã aguã re Nhanderuete ijayvuague Ára pyau jave pejerure ke oky re Senhor pe, mbaꞌeta Senhor ae ꞌrã ojapo arai oky aguã. Haꞌe rami vy avakue pe ombou oky porã, haꞌe nhuũndy rupi omoingo nhuũ roky.@iy Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opa mbaꞌe py porayvu haꞌe iporã vaꞌe ꞌrã ikuai! Kunumigue hexaĩmba ꞌrã mbaꞌemo aju gui, haꞌe kunhataĩgue ma hexaĩ avi ꞌrã vinho gui. Yh+ Haꞌe vaꞌe ára ma Tuuete Senhor ogueraa jepe ꞌrã ojeupegua kuery guymba kuery rami. Mbaꞌeta ixupe rã haꞌe kuery coroa re ita porãgueve oĩ vaꞌe rami ikuai, ixupegua yvy re overa ꞌrã okuapy.Gg Haꞌe rami vy Senhor ixondaro reta vaꞌe oepy ꞌrã ojeupegua kuery. Haꞌe ramo haꞌe kuery omokanhymba ꞌrã inhyvõare kuery, opyrõmba ꞌrã guive. Vinho rami oyꞌupa ꞌrã huguy, omeꞌẽ mbyre hyꞌa tynyẽ vaꞌe rami ꞌrã hevyatãmba, opyta ꞌrã altar yvýry mbaꞌemo ruguykue onhoẽague rami.fw Haꞌe gui Sião raꞌy kuery ikuaia áry rupi ojekuaa ꞌrã Senhor, haꞌe oĩa gui huꞌy hendy vaꞌe omombo ꞌrã overa vaꞌe rami. Senhor Nhanderuete mimby guaxu omonheꞌẽ uka reve oo ꞌrã kuaray puku-a katygua yvytu jere áry rupi."e= Haꞌe gui Judá kuery aiporu ꞌrã guyrapa oipiraxa vaꞌe rami, haꞌe huꞌyrã amoĩ ꞌrã Efraim kuery. Mbaꞌeta peẽ Sião pygua kuery, penderaꞌy kuery ajapo ꞌrã Grécia pygua raꞌy kuery rovai opuꞌã aguã rami. Xee roiporu ꞌrã ojerovia rei vaꞌe kyxe rami.Od Escravo-rã pendereraa teĩ pearõ nho peikovy vaꞌe, pejevy ju ke peneretã ikorapa vaꞌe katy. Aỹ guive pendevy amombeꞌu mbaꞌemo ameꞌẽ retave ete aguã, pereko ae ma vaꞌekue áryve.*cM — Haꞌe gui peẽ Sião pygua kuery, tuguy amoẽ uka reve xereve guarã ajapo vaꞌekue rami vy roguenoẽ ꞌrã yvykua py yy noĩa py penemboꞌaague gui.gbG Mbaꞌeta Efraim gui ambovaipa ꞌrã karóxa joe opuꞌãa pygua, haꞌe Jerusalém gui ma amokanhymba ꞌrã kavaju kuery. Guyrapa joe opuꞌãa pygua guive ambovaipa ꞌrã. Mbaꞌeta Huvixave ma yvy regua kuery pe omombeꞌu ꞌrã peteĩ rami ikuai aguã. Ipoꞌakaa oo ꞌrã yeꞌẽ nhavõ rupi, Eufrates yakã guive ꞌrã oo yvy apy peve. a/ Sião gui Huvixave ou aguã re ijayvuague — Peẽ Sião pygua kuery, pevyꞌa ete ke. Jerusalém pygua kuery, pevyꞌa avi ke. Mbaꞌeta neꞌexa, ou ma oiny Penderuvixaverã. Haꞌe vaꞌe ma heko porã vaꞌe haꞌe jogueraa jepea. Onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe vy ou ꞌrã mburika áry, mburika ombovoyipy raꞌy áry. Kovaꞌe ayvu rami ae oiko Jesus re (Mateus 21.1-5; João 12.14-16). `+ Haꞌe gui xee ma xevygua oo aarõ ꞌrã aikovy ijyvýry rupi, xondaro kuery hexe opuꞌã vaꞌe ajoko aguã, haꞌe vaꞌe rupi ndoaxaavei neĩ ndoikeavei aguã, haꞌe pygua kuery re imbojexavaiarã ndouvei aguã, mbaꞌeta aỹ gui ma aexa pota ꞌrã xerexa py ae. m_S Haꞌe kuery juru gui anoẽ ꞌrã taꞌangaa pe mymba omeꞌẽ vaꞌekue ruguykue nomokõmbai vaꞌekue, haꞌe haĩ maꞌũ gui ma amboi ꞌrã xoꞌo raꞌykueꞌi. Haꞌe rire okuaveꞌi vaꞌe ma peteĩ regua ꞌrã ikuai Nhanderuete peguarã. Judá pygua kuery vaꞌe regua ꞌrã ikuai. Ecrom pygua kuery voi jebuseu kuery rami avi ꞌrã okuave. ^ Asdode py ma peteĩ regua joegua eꞌỹ-eꞌỹ hekoa ꞌrã. Haꞌe rami py xee amomba ꞌrã filisteu kuery onhemboyvate reia.]/ Haꞌe nunga Asquelom pygua kuery oexa vy okyjepa ꞌrã okuapy. Gaza pygua kuery voi ikuai axy ꞌrã. Ecrom pygua kuery haꞌe rami ae avi ꞌrã ikuai, guenonderã rupi oarõ vaꞌe ndoikovei rã. Gaza pygua huvixave omano ꞌrã, haꞌe Asquelom py voi noĩavei ꞌrã.!\; Haꞌe rami teĩ neꞌexa, haꞌe kuery mbaraetea Senhor oipeꞌapa vy omombopa ꞌrã yeꞌẽ mbyte py. Haꞌe rã hetã ma tata py ꞌrã ombovaipa.:[m Mbaꞌeta Tiro pygua kuery ma heta ojapo oo ikorapa vaꞌe onhemi aguã. Prata heta avi omoĩ porã yvy kuꞌi rami, ouro guive omoĩ porã yapo tape rupi oĩ vaꞌe rami rive.KZ Haꞌe rami vy oayvu ombou Hamate yvy re voi. Haꞌe vaꞌe ma Hadraque yvy katyꞌi itui. Haꞌe gui Tiro haꞌe Sidom tetã pygua kuery re voi ombou, haꞌe kuery hiꞌarandupa vaꞌeri teĩ.Y - Yvy regua kuery ombopaga aguã re ijayvuague — Kovaꞌe ayvu ma Hadraque yvy regua kuery rovai Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue, Damasco tetã re guive ombou. Mbaꞌeta Senhor ma avakue haꞌe javive re omaꞌẽ ꞌrã oikovy, Israel regua ikuai vaꞌe re guive.X#Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Haꞌe vaꞌe ára ma dez avakue ou vy peteĩ judeu reve onhemoirũ ꞌrã okuapy. Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu vaꞌe, haꞌe javi regua ou ꞌrã peteĩ judeu oikuavã vy ijao apy rupi ojopy reve. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã ixupe: “Ore avi toroo nderupive, mbaꞌeta omombeꞌua rã roendu pende kuery reve Nhanderuete oikoa”, heꞌi ꞌrã. W Jerusalém tetã py heta regua ipoꞌakakueve vaꞌe jogueru ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe reka vy, ixupe ojapukai aguã.tVaHaꞌe rami vy peteĩ-teĩ tetã pygua kuery amboae tetã katy oo vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi ꞌrã: “Pejapura ke, jajeꞌoi Senhor pe jajapukai aguã. Jaeka Senhor ixondaro reta vaꞌe. Xee avi aa ꞌrã”, heꞌi ꞌrã okuapy.UPo rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Povaꞌe nunga oiko avi ꞌrã: heta regua, heta tetã pygua kuery jogueru ꞌrã okuapy.:Tm— Senhor ixondaro reta vaꞌe po rami ijayvu: Peẽ Judá kuery, irundy jaxya py pekaru eꞌỹ re pendekuai vaꞌekue, haꞌe gui peteĩ nhiruĩ jaxya, sete haꞌe dez jaxya py voi pekaru eꞌỹ re pendekuai vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ aỹ gui ma haꞌe vaꞌe jave opyta ꞌrã pevyꞌa aguã. Pevyꞌa reve ꞌrã pejapo ngaru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, pendejee pemoĩ avi ke anhetẽ rupi haꞌe peteĩ rami penhomoingo aguã.[S/Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe oayvu ombou ju xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: IR Peteĩve opa marã penhembopyꞌa eme peneirũ kuery rovai, pendejee pemoĩ eme guive peura rivea rupi pendekuai aguã, mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi xee ajou vai ete — heꞌi Senhor. RQPo rami ꞌrã pendekuai: Peteĩ-teĩ anhetẽ rupi ꞌrã pendeayvu peneirũ kuery pe, haꞌevea rami ꞌrã pejoguereko peneretã kora rokẽ py, anhetẽ rupi haꞌe peteĩ rami penhomoingoa rupi. P Haꞌe rami teĩ aỹ gui ma anhembopyꞌa Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery pe ajapo porã ju aguã re. Pekyjeve eme haꞌvy.=OsMbaꞌeta po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Peneramoĩ kuery xembopoxya rupi ikuai jave py penderovai anhembopyꞌa mbaꞌemo vai ajapo aguã re, ndajapo eꞌỹi guive.sN_ Haꞌe gui peẽ Judá haꞌe Israel kuery, amboae regua kuery ikuaia rupi ayvu vaipy pendekuai vaꞌekue ri aỹ ma rogueraa jepe rire ayvu porãmby ju ꞌrã peiko. Haꞌe nunga rupi pekyjeve eme, haꞌe vy pemombaraete ke pendepo.M5 — Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌyĩgue onhotỹ ramo oiko porã ꞌrã. Uvaꞌy hiꞌa porã ꞌrã guive, yvy gui mbaꞌemo pyau henhoĩ ꞌrã, haꞌe yva gui hoꞌa ꞌrã oky rayvi. Mbaꞌeta kovaꞌe kuery rembyrekue pe ajapo ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi oiko aguã rami.L- Haꞌe rami teĩ aỹ gui ma kovaꞌe kuery okuaveꞌi vaꞌe jypy arekoague rami veꞌỹ ꞌrã areko — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. K7 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave eꞌỹ mbove ma avakue neĩ mymba kuery mbaꞌeve ndojoui ombaꞌeapoague gui. Ngovaigua kuery káuxa oẽ vaꞌe neĩ ovaẽ vaꞌe kuery ma voi ndojoui ikuai porã aguã, mbaꞌeta xee ajapo avakue peteĩ-teĩ oirũ kuery re opuꞌã aguã rami. J — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Aỹ ma peẽ kuery pendu pekuapy kovaꞌe ayvu profeta kuery yma guare omombeꞌu vaꞌekue Senhor pegua oo ojapo ypyꞌi jave. Haꞌe nunga rupi aỹ ma pemombaraete pendepo xevygua templo pejapopa ju aguã.CIXee aru ramo Jerusalém tetã py ju ꞌrã ikuai. Haꞌe gui haꞌe kuery ikuai ꞌrã xevygua, haꞌe rã xee ma tuuete ꞌrã aiko. Anhetẽ rupi haꞌe teko porã rupi ꞌrã areko. GH— Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Neꞌexa, mbaꞌeta xee araa jepe ꞌrã xevygua kuery. Haꞌe rami vy aipeꞌa ꞌrã kuaray oua katy haꞌe oikea katy yvy itui vaꞌe gui.2G]Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Haꞌe nunga kovaꞌe kuery rembyrekue oexa vy onhemondyipa rei teĩ xee voi teve ꞌrã anhemondyi? Any — heꞌi Senhor. rF]Tetã mbyte rupi avakueꞌi haꞌe kunhagueꞌi onoꞌõ avi ꞌrã okuapy onhevangaa rupi ikuai vaꞌe.SEPo rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Teĩgue ju Jerusalém tetã mbyte rupi tujakueꞌi haꞌe guaimigueꞌi oguapy ꞌrã okuapy. Okakuaꞌi ete ma vy peteĩ-teĩ opo py oguereko ꞌrã popoka.D)Po rami ijayvu |yhwh{Senhor:} Aju ju ꞌrã Sião tetã py, aiko ju ꞌrã Jerusalém tetã mbyte rupi. Haꞌe ramo Jerusalém pe “Tetã anhetẽ rupi ikuaia” ꞌea ꞌrã, haꞌe Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua yvyty pe ma “Yvyty kyꞌa eꞌỹ” ꞌea ꞌrã.1C[— Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Xee aendu Sião pygua kuery re ndaꞌevei etea. Ndajou porãi etea haꞌe ndaꞌeveia aendu haꞌe kuery ikuai axya re.B ! Sião tetã ojapo ju aguã re ijayvuague Haꞌe gui teĩgue ju Senhor ixondaro reta vaꞌe ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: +AO— Haꞌe rami vy yvytu guaxu rami amoaĩmba yvy regua ikuaia rupi, haꞌe kuery ndoexai teri vaꞌe rupi ae. Haꞌe oyvy oejaague voi ombovaipaa avi, haꞌe vaꞌe rupi avave rei ndoaxaavei neĩ ndojevyavei aguã rami. Mbaꞌeta yvy porã rei vaꞌekue ojapoa naꞌiporãvei aguã rami. ~}]|{ztyxwvutsroqpo}n(mkj}ihgf7ecd"cba`__^5]t\=[MZpY WW(VfTSRR|RQQEPP{P&OOwO NN)MM|ML K7JIHHGG1FEEDCC9BHA@??>>0< Jepya re ijayvua — Pendu ma aipoꞌea ague: “Joexa mombuare rexa ju ꞌrã omombua, haꞌe nhoaĩ mopẽare raĩ ju ꞌrã omopẽa” ꞌea ague. 3h_%Haꞌe rami ꞌrãgue py po rami ꞌrã pendeayvu: “Tá, tá”, eꞌỹ vy “Any, any”, peje ꞌrã. Haꞌe ramia gui pendeayvuve aguã ma poromboeko vaia guigua. pgY$Neĩ peura eme peneakã re, mbaꞌeta peteĩve pendeꞌa napemoxiĩ kuaai, neĩ napemoũ kuaai guive. jfM#neĩ yvy re, mbaꞌeta opyrõa; neĩ Jerusalém tetã re, mbaꞌeta Huvixa yvateve vaꞌe pegua.ew"Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Ndaꞌevei mbaꞌeve re peura aguã, neĩ yva re, mbaꞌeta Nhanderuete openaaty;&dE! Ouraa re ijayvua — Pendu avi ymagua kuery pe aipoꞌea ague: “Peura rive eme. Senhor pe pejapo ete ꞌrã peuraague” ꞌea ague.Bc} Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Guaꞌyxy itavy rei ramo eꞌỹ opoi vaꞌe ma ojapo ꞌrã itavy rei vaꞌe oiko aguã rami, haꞌe opoi pyre re omenda vaꞌe voi itavy rei avi. bAipoꞌea avi vaꞌekue: “Guaꞌyxy gui opoixe vaꞌe tomeꞌẽ ixupe kuaxia para omendaague ombovaipa aguã”, ꞌea vaꞌekue. LaXapyꞌa rei ndepo reiporu kuaa regua ri ndereity ramo ejaya, eipeꞌa ndejegui. Mbaꞌeta nderete haꞌe javi reve reiko axy aguã py reo ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ nderete regua remokanhy.R`Xapyꞌa rei nderexa reiporu kuaa regua ri ndereity ramo enoẽ, emombo ndejegui. Mbaꞌeta nderete haꞌe javi reve reiko axy aguã py nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ nderete regua remokanhy.{_oHaꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Kunhague re itavyxea rupi omaꞌẽ vaꞌe voi hexeve itavy ae ma opyꞌa py.h^I Tavy reia re ijayvua — Pendu aipoꞌea ague: “Ndetavy rei eme.” , `]9Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Nereẽi ꞌrã haꞌe gui repagapa katuĩꞌi eꞌỹa ja. a\;— Pejogueroayvu porã voi ꞌrã nderovaigua reve tape rupi peo reve, huvixa po py nderovaigua nemboaxa eꞌỹ aguã, haꞌe gui jopya pe ju huvixa nemboaxa eꞌỹ aguã, haꞌe nhuã py nemboꞌa eꞌỹ aguã.H[ Haꞌe rami vy eja ranhe altar yvyꞌiry mbaꞌemo remeꞌẽ vaꞌerã, tereo haꞌe peteĩ rami ju pejogueroayvu nderyvy reve. Haꞌe gui mae ma ejevy ju emeꞌẽ remeꞌẽxe vaꞌekue. Z+— Altar oĩa py mbaꞌemo remeꞌẽ vaꞌerã reru vy haꞌe py xapyꞌa rei nemaꞌenduꞌa ꞌrã nderyvy nderovai mbaꞌemo oguerekoa re.NYHaꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe javive [mbaꞌe reꞌỹ] guyvy kuery pe ivai vaꞌe ombopagaa ꞌrã. Guyvy pe “Mbaꞌe vareꞌỹ” heꞌi vaꞌe ma heraa ꞌrã nhomongeta vaꞌety ikuaia py. Haꞌe rã guyvy pe “Inhakã porã veꞌỹ vaꞌe” heꞌi vaꞌe ma tata ogue eꞌỹ vaꞌe py ꞌrã opaga. {Xo Ymagua kuery pe aipoꞌea ague Jesus omombeꞌu porãveague Jojukaa re ijayvua — Pendu ma ymagua kuery pe aipoꞌea ague: “Pejojuka eme.” Haꞌe rã “Amongue jojuka ramo ombopagaa ꞌrã”, ꞌea ague. 2W]Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery reko gui peẽ kuery napendeko porãvei vy yva pygua poꞌakaa py ndapeikei ꞌrãe. 0VY— Haꞌe gui ijayvua yvyĩꞌive vaꞌe teĩ haꞌe vaꞌe rami eꞌỹ ikuai haꞌe nhomboꞌe vaꞌe pe ma “Yvyĩveꞌi vaꞌe” ꞌea ꞌrã yva pygua poꞌakaa py. Haꞌe rã haꞌe rami ete ikuai haꞌe nhomboꞌe vaꞌe pe ma “Yvateve vaꞌe” ꞌea ꞌrã yva pygua poꞌakaa py.BU}Mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Yva haꞌe yvy okanhy eꞌỹa ja neĩ peteĩ iparaꞌi, neĩ peteĩ ikarẽꞌi vaꞌe nokanhyi ꞌrã lei gui, haꞌe javi ojeupity eꞌỹa ja. BT} Lei ojeupitypa aguã Jesus oua re ijayvuague — Pexaꞌã eme lei haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue ambovaipa aguã ajua re. Ambovaipa aguã eꞌỹ aju, ojeupity aguã.!S;Haꞌe rami ae hendy vaꞌe pereko vaꞌe voi taexakã avakue renonde, pendereko porãa haꞌe kuery oexa vy oguerovyꞌa avi aguã Penderu yva pygua. RTataendy voi avave rei omoendy vy nomoĩai ꞌrã ajaka guýry. Oĩaty py ae ꞌrã omoĩa, opy ikuai vaꞌe haꞌe javi omoexakã aguã.9Qk Guemimboꞌe kuery hendy vaꞌe re ombojojaague — Peẽ kuery ma hendy vaꞌe peiko yvy regua moexakãarã. Yvyty áry tetã ojapo pyre ma ndojekuaa eꞌỹi ꞌrã.P , ; , — Peẽ kuery ma juky rami peiko yvy regua moeꞌẽarã. Haꞌe rã xapyꞌa rei juky naeꞌẽvei ramo mbaꞌexa ꞌrã tu heꞌẽ ju? Ndovarevei ꞌrã mbaꞌeverã. Haꞌe ramo oka py rive ꞌrã nhamombo, avakue opyrõmba aguã py. 0OY Pevyꞌa haꞌe peporai, mbaꞌeta heta oĩ yva re pendevy guarã. Mbaꞌeta haꞌe rami ae oguereko axya rakaꞌe profeta kuery peiko eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue. N' — Pevyꞌa ete ꞌrã xekáuxa pendere ijayvu rei haꞌe penderereko axya rei ramo, haꞌe ijapu vy opa marã pendere ijayvu vai rã guive. M  — Ovyꞌa ete ꞌrã heko porã ramo rive oguereko axy reia vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery peguarã yva pygua poꞌakaa oĩ. L — Ovyꞌa ete ꞌrã peteĩ rami nhomoingo vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery pe “Nhanderuete raꞌy kuery” ꞌea ꞌrã. pKY— Ovyꞌa ete ꞌrã ipyꞌa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery oexa ꞌrã Nhanderuete. _J7— Ovyꞌa ete ꞌrã nhomboaxy vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery voi omboaxya ꞌrã. jIM— Ovyꞌa ete ꞌrã teko porã re okaruxe haꞌe ijyꞌuvei vaꞌe, mbaꞌeta ojoupa ꞌrã. dHA— Ovyꞌa ete ꞌrã ivai rei eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery peguarã yvy itui. SG— Ovyꞌa ete ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe, mbaꞌeta ombovyꞌaa ju ꞌrã. Fw— Ovyꞌa ete ꞌrã onheꞌẽ py iporiaukueꞌi vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery peguarã yva pygua poꞌakaa oĩ. ,ESHaꞌe ramo omboꞌe vy aipoeꞌi: D  Heta vaꞌe kuery ou rã Jesus oexa vy oẽ yvyꞌã re, haꞌe oguapy. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ma ijyvyꞌiry ou. CHaꞌe rire heta ju Galiléia gui ou, haꞌe Decápolis, Jerusalém, Judéia haꞌe Jordão rovaigua gui. Ou vy ojeꞌoi hakykue. 8BiHaꞌe ramo mbaꞌemo ojapo oikovya omombeꞌua rã oendu pavẽ Síria yvy haꞌe javi rupi. Haꞌe ramo oĩa py oguerua imbaꞌeaxy vaꞌe opa marãgua mbaꞌeaxy oendu vaꞌe gui omonguera aguã: anha onhemondea vaꞌe, heꞌoꞌã vaꞌe haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe guive. Haꞌe ramo omonguerapa.mAS Galiléia yvy haꞌe javi rupi Jesus oiko. Onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi nhomboꞌe vy omombeꞌu ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua. Heta vaꞌe kuery omonguera guive opa marãgua gui imbaꞌeaxy vaꞌe.R@Haꞌe ramove haꞌe kuery kanoã haꞌe nguu oeja vy ojeꞌoi hakykue. =?sOovea py mokoĩ joegua ju oexa: Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe tyvy João. Haꞌe vaꞌe kuery ma nguu reve kanoã py pira mboꞌaa omoatyrõ okuapy rã oexa. Haꞌe vy oenoĩ.U>#Haꞌe ramo haꞌe kuery ma pira mboꞌaa oejapa vyvoi vy ojeꞌoi hupive. =wHaꞌe rami vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouarã ju ꞌrã romoingo — heꞌi.I<  ; Galiléia regua yupa yvýry oikoa rupi oexa mokoĩ joegua: Simão Pedro hery vaꞌe haꞌe André. Yy py pira mboꞌaa omombo okuapy rã oexa, pira mboꞌaa rupi ikuai ramo.+;OHaꞌe vaꞌe guive Jesus omboypy ayvu omombeꞌu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejeko rerova ke, mbaꞌeta namombyryvei ma yva pygua poꞌakaa ojekuaa aguã. <:qhaꞌe pygua kuery ma pytũ rupi ikuai vaꞌekue ri oexa hendy tuvixa vaꞌe. Haꞌe rã hendy vaꞌe omoexakã manoa guy pytũ reia rupi ikuai vaꞌekue” heꞌi ukaague rami. 9-“Zebulom haꞌe Naftali yvy, yeꞌẽ katy tape oo vaꞌe yvýry, Jordão yakã rovaigua re, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia Galiléia rupi,=8uprofeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã:t7a Nazaré tetã oeja vy Cafarnaum py ju oo oiko aguã, yeꞌẽ yvýry, Zebulom haꞌe Naftali yvy katyꞌi,x6i , ; , João nhuã py ombotya ague omombeꞌua rã Jesus oendu vy ojepeꞌa ovy Galiléia katy.T5! Haꞌe rami rã anha oeja ovy, haꞌe rã anjo kuery ju ou vy opena hexe. 24] Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Satanás, ejepeꞌa ke apy gui, mbaꞌeta ipara oiny: “Senhor Nderuete anho ꞌrã remboete haꞌe rembojerovia” — heꞌi. 3% Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Pevaꞌe nunga haꞌe javi ameꞌẽmba ꞌrã ndevy, xapyꞌa rei nerenapyꞌã re reĩ reve xemboete ramo. 21Haꞌe gui yvyty yvateve vaꞌe áry ju anha ogueraa vy ixupe oexa uka ko yvy re tetã ikuai vaꞌe, mbaꞌemo porã oĩ vaꞌe haꞌe javi guive.^15Jesus ombovai: — Ipara avi oiny: “Eko aꞌã eme Senhor Nderuete” — heꞌi. 0Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy enhemombo apy gui yvy katy, mbaꞌeta ipara oiny: “Ombou ꞌrã ojeupegua anjo kuery ndere opena aguã.” Haꞌe rã “Haꞌe kuery ndejoko ꞌrã opo py, ita re renhepyxanga eꞌỹ aguã” — heꞌi. [//Haꞌe gui anha ogueraa tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, templo apyte áry omoĩ.5.cHaꞌe ramo Jesus ombovai: — Ipara oiny: “Mbojape re anho eꞌỹ ꞌrã avakue oikove, haꞌe rã ayvu Nhanderuete juru gui oẽ vaꞌe haꞌe javi re” — heꞌi. -3Haꞌe ramo oĩa py poroeko aꞌãa onhemboja vy aipoeꞌi: — Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy ndeayvu kovaꞌe ita oĩ vaꞌe pe tojeapo mbojape. f,EHaꞌe ramo quarenta ára, quarenta pytũ re oiko okaru eꞌỹ re. Haꞌe rire okaruxe ma. u+ e , ; Haꞌe rire tekoa eꞌỹa py ju Nheꞌẽ ogueraa Jesus, anha oeko aꞌã aguã py. ; *wHaꞌe gui onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Pevaꞌe ma Xeraꞌy ayvu ete haꞌe arovyꞌa vaꞌe — heꞌi vaꞌe. <)qJesus onhemongarai ma vy yy gui oẽ ju ramove yva ojepeꞌa jekuaa ramo oexa Nhanderuetea guigua Nheꞌẽ oguejy ouvy rã peteĩ apykaxuꞌi rami. Haꞌe vaꞌe ou vy hexe oĩ.!(;Haꞌe rã Jesus ombovai: — Tove haꞌe rami teĩ, mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrãe teko porã haꞌe javi jajapo — heꞌi. Haꞌe ramo omongarai. '!Haꞌe rami teĩ João nomongaraixei ranhe vy aipoeꞌi: — Xee ma haꞌeve ndevy pe anhemongarai uka aguã. Ndee ri tyꞌy xea py reju? ~&u ; , ; Haꞌe jave py Galiléia yvy gui Jesus oo Jordão yakã katy, João pe onhemongarai uka aguã.a%; Mbaꞌeta opo py oguereko ma trigo mbovevea, haꞌe vy ombovevepa ꞌrã haꞌyĩ oĩ vaꞌe. Trigo raꞌyĩ ete omoĩ porã ꞌrã omoĩ porãaty py, haꞌe rã ipirekue ma oapy ꞌrã tata ogue eꞌỹ vaꞌe py. 6$e , ; ; — Xee ma pejeko rerova ramo yy py rive romongarai vaꞌe. Haꞌe rã xerakykue ou vaꞌe ma xegui yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui xeꞌyvyĩve ete vaꞌe vy neĩ ipy regua araa aguã voi ndaꞌevei. Haꞌe ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve ꞌrã penemongarai, tata py guive.#w Haꞌe gui haxa py omboguai ta ma yvyra rapo re. Yvyra hiꞌa porã eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi ojaya vy omombo ꞌrã tata py. “Haxa py yvyra ojaya ꞌrã” heꞌia py Nhanderuete pe ndojeko rerovai vaꞌe ombopagapa ꞌrãa re ijayvu vy. G" Haꞌe jomeme pemboypy eme “Nhande ma Abraão ramymino jaiko” peje aguã. Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe ita ikuai vaꞌe gui voi Nhanderuete omoingo kuaa Abraão ramyminorã.]!3Pendekuai haꞌvy yvyra hiꞌa porã vaꞌe rami, pejeko rerovaague pexa uka aguã.[ /Nhomongaraia py heta avi ou fariseu haꞌe saduceu kuery. Haꞌe rã oexa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ mboi ramigua, mavaꞌe tu aipoeꞌi poxya ou vaꞌerã gui peo jepe ꞌrãa rami? Haꞌe kuery pe “Mboi ramigua” heꞌi mbaꞌeta mboi yma guare rami haꞌe kuery voi nhombotavya rupi ikuai, ndojeko rerovaxei guive. RIxupe onhemongarai ukapa Jordão yakã py, ojejavyague omombeꞌupa vy. !Haꞌe ramo haꞌe oĩa py ojeꞌoi Jerusalém tetã pygua kuery, Judéia haꞌe Jordão yakã yvýry ikuai vaꞌe kuery haꞌe javi reve.}João ao ma camelo rague guigua, haꞌe rã ikuꞌaxã ma ipire guigua. Hoꞌu vaꞌe ma tuku haꞌe ei kaꞌaguy regua.H Haꞌe vaꞌe rekorã ma profeta Isaías pe omombeꞌu ukaa vaꞌekue: “Tekoa eꞌỹa rupi onhendu ꞌrã ‘Pereko katu Senhor raperã, pemboꞌyvi ou aguã’, heꞌi oikovy vaꞌe.” gG— Pejeko rerova ke, mbaꞌeta namombyryvei ma yva pygua poꞌakaa ojekuaa aguã — heꞌi.+ Q ; Haꞌe vaꞌe jave py ojekuaa João Batista. Haꞌe vaꞌe ma Judéia katyꞌi tekoa eꞌỹa rupi omombeꞌu oikovy ayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: 9kpeteĩ tetã Nazaré hery vaꞌe py ikuai aguã. Haꞌe rami oiko ojeupity aguã profeta kuery pe aipoeꞌi ukaague: “Ixupe ‘Nazaré pygua’ ꞌea ꞌrã”, heꞌiague. fEHaꞌe gui Judéia pygua huvixa Herodes rekovia taꞌykue Arquelau ju oĩa oendu vy okyje haꞌe katy ju oo aguã. Haꞌe gui oexa raꞌu rã Nhanderuete oikuaa uka jevyague rami oiko vy Galiléia yvy katy ojepeꞌa ovy,U#Haꞌe ramo opuꞌã. Avaꞌi haꞌe ixy ogueraa vy ojevy ju Israel yvy re.— Epuꞌã ke, eraa avaꞌi haꞌe ixy. Tapeo ju Israel yvy re, mbaꞌeta avaꞌi jukaxeare kuery omanomba ma — heꞌi. +O Egito gui ojevyague Haꞌe gui Herodes omano ma rire Egito yvy re José oikoa py raꞌu rupi ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi: R“Ramá tekoa py onhendu hevovo rei vaꞌe. Hexay [haꞌe ojaeꞌo vaꞌe], ipoaẽ rei vaꞌe guive, Raquel opiꞌa kuery re ojaeꞌo okuapy vy. Imemby kuery jipovei ma ramo nonhembovyꞌa ukai.” Y+Haꞌe rami oiko rakaꞌe profeta Jeremias pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã:oW Avakueꞌi ojukapaague Herodes ma imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ombotavyague oikuaa vy ipoxy vaipa. Haꞌe rami vy ojuka ukapa avakueꞌi Belém tekoa, haꞌe haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. Mokoĩ maꞌetỹ eteꞌỹ-teꞌỹ oguereko vaꞌe guive ojuka ukapa, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery gui rakaꞌe pa oikoague omombeꞌuague rami vy. %Haꞌe py opyta Herodes omano eꞌỹa ja, profeta pe Senhor aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã: “Egito gui aenoĩ Xeraꞌy”, heꞌiague. [/Haꞌe ramo opuꞌã pyavyve. Avaꞌi haꞌe ixy ogueraa vy Egito katy ojeꞌoi. \1 Egito yvy katy oguerojava heravyague Haꞌe kuery ojeꞌoipa rire José oexa raꞌu jevy rã ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Epuꞌã ke, eraa avaꞌi haꞌe ixy. Pejava Egito yvy katy. Haꞌe py ma peiko xeayvu jevy eꞌỹa ja, mbaꞌeta Herodes oeka ta avaꞌi ojukaxe vy — heꞌi.# Haꞌe gui oexa raꞌu rã Nhanderuete oikuaa uka huvixa Herodes-a rupi veꞌỹ ojevy aguã. Haꞌe ramo tape mboae rupi ojevy oyvy katy. [ / Oo py oike vy oexa avaꞌi, ixy Maria reve. Haꞌe rami vy guenapyꞌã re oĩ vy omboete okuapy, haꞌe mbaꞌemo porã oguenoẽ vy ixupe omeꞌẽ ogueru vaꞌekue: ouro, heakuã porã vaꞌe haꞌe mirra. 4 c Haꞌe kuery jaxy-tata oexa vy ovyꞌa ete.` 9 Haꞌe ramo huvixa ayvu haꞌe kuery oendupa vy ojeꞌoi. Haꞌe gui jaxy-tata kuaray oua katy ikuai teri reve oexa vaꞌekue ma haꞌe kuery renonde ju oaxa ovy, avaꞌi ituia áry ovaẽ peve. Haꞌe py ma opyta.B }Haꞌe gui Belém katy omondouka vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo, peikuaa pota porã avaꞌi reko re. Pejou vy ke pemombeꞌu uka xevy, xee voi aa aguã amboete vy — heꞌi. 5 cHaꞌe nunga Herodes oendu vy imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ju oenoĩ uka haꞌe aeꞌia py. Haꞌe kuery pe oporandu vy oikuaa pota rakaꞌe ete pa jaxy-tata ojekuaa ague re.lQ“Ndee Judá yvy regua Belém tekoa, Judá regua tetã tuvixakueve ikuai vaꞌe gui mbaꞌeve py naneꞌyvyĩvei, mbaꞌeta ndea gui ae ꞌrã oiko Joguerekoarã, xevygua Israel kuery re opena vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe kuery ombovai: — Judéia regua Belém tekoa py ꞌrã ituiꞌi, mbaꞌeta po rami oĩ profeta ombopara vaꞌekue:@yHaꞌe rami vy oenoĩmba judeu kuery regua sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery. Haꞌe vaꞌe kuery pe oporandu mamo pa Cristo ituiꞌi ꞌrãa re.ykHaꞌe nunga omombeꞌua rã huvixa Herodes oendu vy onhemondyi, Jerusalém py ikuai vaꞌe haꞌe javive reve.`9Haꞌe kuery oporandu jogueruvy: — Mamo tu itui judeu kuery ruvixaverã oiko ramoꞌi vaꞌekue? Mbaꞌeta kuaray oua katy roexa karamboae ikuaa ukaa jaxy-tata. Haꞌe rami vy apy roju romboete aguã — heꞌi. S ! Imbaꞌekuaa vaꞌe kuery oipouague Huvixave Herodes oĩ jave, Judéia regua Belém tekoa py Jesus ituiꞌi rire ou amongue imbaꞌekuaa vaꞌe kuery. Kuaray oua katy gui ou Jerusalém tetã py.l SHaꞌe rami avi oguereko rive ranhe, avaꞌi oikuavã eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe ma omboery Jesus.  yHaꞌe rami rã José okeague gui ovy vy oiko Senhor-a guigua anjo aipoeꞌiague rami. Haꞌe vy ogueraa guaꞌyxyrã.` ;“Peteĩ kunhataĩ eteꞌi oiko vaꞌe oguerekoꞌi ꞌrã kyrĩ vaꞌe, oikuavã ꞌrã avaꞌi. Haꞌe vaꞌe pe ma ‘Emanuel’ ꞌea ꞌrã.” (Haꞌe vaꞌe tery ma “Nhanderuete nhandereve oiko” ꞌea.) X +Haꞌe nunga haꞌe javi ma ojeupity aguã profeta pe Senhor aipoeꞌi ukaague:~  Haꞌe ramo oikuavã ꞌrã peteĩ avaꞌi. Remboery ꞌrã Jesus, mbaꞌeta ojeupegua kuery ogueraa jepe ꞌrã heko vaia gui.} 9Haꞌe nunga re onhembopyꞌa oikovy. Haꞌe gui oexa raꞌu rã ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Davi ramymino José, ekyje eme Maria reraa aguã nderaꞌyxyrã, mbaꞌeta kyrĩ vaꞌe oguerekoꞌi vaꞌe ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ guigua. | Haꞌe rã imerã José heko porã vaꞌe vy ndoikuaa ukaxei. Haꞌe rami vy onhembopyꞌa oeja aguã avave rei oikuaa eꞌỹ re. N{  Haꞌe gui Jesus ituiꞌiague ma po rami: José re ixyrã Maria omenda vaꞌerã oikovy jave, joupe ojekuaa uka eꞌỹ mbove oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui.z  Haꞌe rami vy Abraão oiko guive Davi oiko peve ma catorze-kue hamymino ikuai. Haꞌe Davi oiko guive Babilônia katy escravo-rã ogueraapaa peve catorze-kue ju ikuai. Haꞌe gui Babilônia katy ogueraapaa guive Cristo oiko peve ma catorze-kue ju ikuai. ay =Haꞌe gui Jacó raꞌy ma Maria me José. Maria piꞌa ma Jesus, Cristo ꞌepy vaꞌe. Sx !Eliúde raꞌy ma Eleazar, Eleazar raꞌy ma Matã, Matã raꞌy ma Jacó.Rw Azor raꞌy ma Sadoque, Sadoque raꞌy ma Aquim, Aquim raꞌy ma Eliúde,Zv / Zorobabel raꞌy ma Abiúde, Abiúde raꞌy ma Eliaquim, Eliaquim raꞌy ma Azor,u y Haꞌe gui Babilônia katy escravo-rã ogueraapaa ma rire oiko Jeconias raꞌy Salatiel, Salatiel raꞌy ma Zorobabel,it M Josias raꞌy ma Jeconias haꞌe tyvy kuery, Babilônia katy ogueraapaa jave py oiko vaꞌekue. Ws ) Ezequias raꞌy ma Manassés, Manassés raꞌy ma Amom, Amom raꞌy ma Josias,Pr  Uzias raꞌy ma Jotão, Jotão raꞌy ma Acaz, Acaz raꞌy ma Ezequias,Qq Asa raꞌy ma Josafá, Josafá raꞌy ma Jorão, Jorão raꞌy ma Uzias,Rp Salomão raꞌy ma Roboão, Roboão raꞌy ma Abias, Abias raꞌy ma Asa,po [Jessé raꞌy ma huvixave Davi, haꞌe huvixa Davi raꞌy ma Salomão, Urias raꞌyxykue piꞌa vaꞌe.mn USalmom raꞌy Raabe guigua ma Boaz. Boaz raꞌy Rute guigua ma Obede, haꞌe Obede raꞌy ma Jessé.Zm /Arão raꞌy ma Aminadabe, Aminadabe raꞌy ma Naassom, Naassom raꞌy ma Salmom,dl CJudá Tamar re taꞌya ma Perez haꞌe Zerá. Perez raꞌy ma Esrom, Esrom raꞌy ma Arão,ck AAbraão raꞌy ma Isaque, Isaque raꞌy ma Jacó, Jacó raꞌy ma Judá haꞌe tyvy kuery.uj gMateus ayvu porã ombopara vaꞌekue Jesus Cristo ramoĩ kuery rery oĩa Kovaꞌe kuaxia re ma oĩ Jesus Cristo ramoĩ ypy kuery rery. Jesus ma Davi ramymino oiko, haꞌe Davi ma Abraão ramymino rakaꞌe. |iqHaꞌe vaꞌe ma oguerova ꞌrã tuu kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe, guaꞌy kuery oayvu ju aguã rami, haꞌe taꞌy kuery pyꞌa oguerova avi ꞌrã nguu kuery oayvu ju aguã. Haꞌe rami eꞌỹ ramo aju jevy vy yvy amomba ꞌrã ayvu vai py. h— Haꞌe gui xee Senhor ára tuvixa haꞌe ijavaete vaꞌe ovaẽ ta ramo pendea py ambou ju ꞌrã profeta Elias. João Batista ou jave heta vaꞌe kuery onheꞌẽ rendu vaꞌe rire ma haꞌe ae oiko ꞌrãgue Elias ou ju ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery nonheꞌẽ rendui ramo Elias ou teri aguã rami oiko (Mateus 11.13-14, 17.10-13; Lucas 1.17). =gs— Penemaꞌenduꞌa ke lei xerembiguai Moisés ombopara vaꞌekue re. Mbaꞌeta Israel kuery haꞌe javi pe aeja vaꞌekue Horebe yvyty áry, xeayvua haꞌe aipota vaꞌe reve. Bf}Haꞌe rami vy pepyrõmba ꞌrã heko vai vaꞌe re, pendepy guýry tanhimbu rami ꞌrã haꞌe kuery opyta, aikuaa pota aguã ára ovaẽ ramo — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. e#Haꞌe rã peẽ kuery xerery pendu vy xerenonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe pe ma kuaray rami ꞌrã ojekuaa teko porã. Hexakãa rupi ꞌrã ou nhomoingo porãarã. Haꞌe ramo pepo-pepo reve ꞌrã peẽmba, vaka raꞌy kuery kora gui oẽ vaꞌe rami avi.bd ? Kuaray rami teko porã ojekuaa aguã re ijayvuague Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Ou ma oiny ára tatakua rami haku raxa vaꞌerã. Onhemboyvate rei haꞌe teko vai rupi ikuai vaꞌekue ma okaipa ꞌrã mbaꞌemo pirukue rami rive, mbaꞌeta ára ou ramo okaipa ꞌrãe. Haꞌe rami vy ndopytai ꞌrã hapokue neĩ hiꞌygue.Xc)Haꞌe gui teĩgue ju peikuaa ꞌrã heko porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe joo ramigua eꞌỹ ikuaia, mbaꞌeta Nhanderuete ma ojeupegua kuery haꞌe ojeupegua eꞌỹ joo rami eꞌỹ ꞌrã oguereko. kbOSenhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Aikuaa pota aguã ára ovaẽ ramo haꞌe kuery ma xevygua arovyꞌa ete vaꞌe ikuai ꞌrã. Haꞌe kuery re apena ꞌrã peteĩ ava guaꞌy ixupe ae oiko vaꞌe re openaa rami avi.2a]Haꞌe rã Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma jomeme ijayvu okuapy. Haꞌe ramo Senhor oendu pota. Haꞌe rami vy Senhor renonde peteĩ kuaxia omboparaa, henonde ojererokyje haꞌe hery re imaꞌenduꞌaa rupi ikuai vaꞌe rery oĩa, haꞌe kuery re avi imaꞌenduꞌaa riae aguã. <`qMbaꞌeta nhande jaikuaa onhemboyvate rei vaꞌe kuery ovyꞌa reia. Haꞌe kuery opa marã rei ikuai teĩ ma ikuai porã. Senhor re voi opuꞌã vaꞌeri oo jepe”, peje rive. F_Mbaꞌeta aipopeje: “Ndaꞌeve ranhei Nhanderuete pe nhandekuaia. Mbaꞌe ꞌrã tu jajou ijayvua jajapo vy, haꞌe Senhor ixondaro reta vaꞌe renonde rupi jajaeꞌo reve nhandekuai vy?h^I Heko porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe joo ramigua eꞌỹ ikuaia re ijayvuague Senhor aipoeꞌi: — Pendeayvua ma ndaꞌevei ete xevy. Haꞌe rami teĩ peẽ ma aipopeje: “Mbaꞌexa tu oreayvu ndere?” peje."]= — Haꞌe gui pendeyvy iporã ete ramo pendevy haꞌe javi regua “Ovyꞌa ete vaꞌe” heꞌi ꞌrã okuapy — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. i\K Peẽ kuery re amaꞌẽ vy xeayvu ete ꞌrã mbaꞌemo aju ꞌupaa pe, pendeyvy gui mbaꞌemo aju oiko rã omomba eꞌỹ aguã, uva penhotỹ vaꞌekue voi ndaiꞌa veꞌỹi aguã — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. =[s Peru ke haꞌvy dízimo haꞌe javi mbaꞌemo omoĩ porãaty py, xevygua opy oĩ aguã tembiꞌu. Xeraꞌã ke haꞌe nunga py — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. — Haꞌe rami rã yva re janela oĩ vaꞌe aipeꞌa vy peẽ kuery áry anhoẽ ꞌrã penemoingo porãarã, oĩmba aguã ndaꞌevei peve.IZ  Xegui penemonda rire ayvu vaipy peiko, peẽ kuery haꞌe javi. YHaꞌe rami avi peẽ avakue penemonda ꞌrã ri tyꞌy Penderuete gui? Mbaꞌeta peẽ kuery penemonda xegui. Haꞌe ramo aipopeje: “Mbaꞌe nunga py tu oremonda ndegui?” peje ramo xee ambovai: “Dízimo haꞌe mymba napemeꞌẽ porãia py”, haꞌe. Dízimo haꞌe mymba nomeꞌẽ porãi okuapya py imonda rã ijayvuague — Mbaꞌeta xee Senhor ma ojeko rerova vaꞌeꞌỹ aiko. Haꞌe nunga rupi peẽ Jacó ramymino kuery, napekanhyi.4Va— Pendere aikuaa pota vy ꞌrã aju pendea py. Haꞌe rami vy areꞌỹꞌi re xeayvu ꞌrã imbaꞌevyky vaꞌe kuery rovai, itavy rei vaꞌe, oura rive-rive vaꞌe, ombaꞌeapo vaꞌe pe haꞌeveꞌỹa rami opaga vaꞌe kuery, imeveꞌỹ vaꞌe haꞌe tyreꞌỹ moingo axya, amboae yvy guigua rereko axya, haꞌe xerenonde ojererokyje rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe haꞌe javi rovai — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. U'Haꞌe ramo Senhor oguerovyꞌa ꞌrã mbaꞌemo Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery omeꞌẽ vaꞌe, yma guare rami, ára jypy guare rami. &TEMbaꞌeta openaaty py oguapy ꞌrã jokyꞌaꞌo aguã prata omboyku reve oikyꞌaꞌoa rami. Haꞌe vy oikyꞌaꞌo ꞌrã Levi ramymino kuery, ouro haꞌe prata rami ete ꞌrã oikyꞌaꞌo. Haꞌe ramo mae Senhor pe haꞌe kuery ogueru ꞌrã haꞌevea ramigua omeꞌẽ vaꞌerã.AS{Haꞌe rami avi mavaꞌe tu ogueropoꞌaka ꞌrã oua ára? Haꞌe ojekuaa ramo mavaꞌe tu opyta ꞌrã hoꞌamy? Mbaꞌeta tata ouro kyꞌaꞌoa rami oiko, kavõ ao joia rami guive.PR Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Xerenonde rupi amondouka ꞌrã xeayvu reraarã tape oguereko katu aguã. Haꞌe gui ma Senhor pearõ pekuapy vaꞌe ou xapyꞌa ꞌrã ojeupegua templo py. Haꞌe vaꞌe ma xeremimbou, xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã ambou vaꞌe, peipota vaꞌe ae. Neꞌexa, ou ma oiny. FQPeẽ kuery pemomboriau Senhor pendeayvu py. Haꞌe ramo aipopeje: “Mbaꞌe nunga py tu romomboriau?” peje. Mbaꞌeta pendejeupe ae aipopeje: “ Senhor omboeko porã ꞌrã teko vai apoa kuery, oguerovyꞌa guive”, peje. Haꞌe rami eꞌỹ vy “Mbaꞌexa tu oiko Nhanderuete nhombopaga aguã?” peje rive. PMbaꞌeta Senhor Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Xee ndajou porãi joegui opoi vaꞌe, neĩ jogueroꞌaa rupi onhemongyꞌapa rei vaꞌe”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. Haꞌe nunga rupi peikuaa pota pendejee ae, joupe pejejavy eꞌỹ aguã. POSenhor peteĩ rami eꞌỹ teve ava haꞌe kunha omoingo rakaꞌe, peteĩꞌi nheꞌẽ omoĩ reve? Mbaꞌerã tu peteĩ rami omoingo rakaꞌe? Mbaꞌeta oipota taꞌy kuery haꞌe hamymino kuery ixupe ete ikuai. Haꞌe nunga rupi peikuaa pota pendejee ae. Avave rei tojajevy eme guaꞌyxyrã kunumi jave ogueraa vaꞌekue pe.FNHaꞌe rami vy peporandu guive vy “Mbaꞌe re tu nanhandererovyꞌavei?” peje. Mbaꞌeta Senhor oikuaa porã nekunumi vy nderaꞌyxyrã reraa vaꞌekue reve peteĩ rami pejoguereko aguã pejapoague. Penderaꞌyxy kuery ma peneirũ oiko, peteĩ rami pendekuai aguã pejapoague regua teĩ haꞌe kuery pe pejejavy.qM[ Povaꞌe nunga pejapo avi vaꞌe. Mbaꞌemo pemeꞌẽ vaꞌe re haꞌe nomaꞌẽvei, pendepo gui ndojopyvei ndoguerovyꞌavei vy. Haꞌe ramo Senhor pegua altar pejaoꞌi ꞌrã pendexay py. Pejaeꞌo reve penepoaẽ rei pekuapy.,LQ Haꞌe gui avakue haꞌe rami ete ojapo vaꞌe rei Senhor omokanhymba ꞌrã Jacó kuery ikuaia gui, Senhor ixondaro reta vaꞌe pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌeri. K! Mbaꞌeta Judá kuery ma ojeroviapy rupi eꞌỹ ikuai vy ojeguarupy ojapo Israel yvy re, Jerusalém tetã py guive. Mbaꞌeta Senhor pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oguerovyꞌa ete vaꞌe ma Judá kuery omongyꞌapa vy omenda tuuete ramigua mboae mboetea kuery re.MJ Nhanderaꞌyxy kuery pe jajejavy eꞌỹ aguã re ijayvuague Nhanderu ma peteĩꞌi vaꞌeꞌỹ ri tyꞌy oiko? Nhanderuete eꞌỹ teve nhanemoingo pavẽ rakaꞌe? Mbaꞌe re tu haꞌvy anhetẽ rupi eꞌỹ jajoguereko? Haꞌe rami vy nhambovaipa nhaneramoĩ kuery pe Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue.xIi — Haꞌe nunga rupi ae xee rojapo ojou vaipy haꞌe omboetepy eꞌỹ pendekuai aguã rami heta vaꞌe kuery renonde, tape aeja vaꞌekue rupi napendekuai, haꞌe lei rupi eꞌỹ, haꞌeveꞌỹa rami anho pejoguereko rire — heꞌi. pHYHaꞌe rã peẽ kuery ma haꞌe vaꞌe tape gui pejepeꞌa vy penhomboꞌea rupi heta ma pejapo ojejavy aguã rami. Pejepeꞌa rive Levi ramymino kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue gui — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. EGMbaꞌeta sacerdote kuery ma ojuru py ꞌarandu re ijayvu aguã rami ikuai, haꞌe kuery juru gui avakue oendu aguã oꞌarandurã, mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe ayvu reraa ikuai.FIjuru py oĩ vaꞌekue anhetẽ ete rupi nhomboꞌea, haꞌe rã haꞌeve eꞌỹa rami joguereko aguã ma noĩ vaꞌekue ijuru py. Xereve peteĩ rami ikuai vaꞌekue teko porã rupi. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery omboꞌe ojejavya gui ojepeꞌa aguã rami.E5— Mbaꞌeta Levi ramymino kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue ma tekove haꞌe ikuai porã aguã regua. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ameꞌẽ xerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma xerenonde ojererokyjea rupi oryryi ete karamboae xerery oendu vy.#D?Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã Levi ramymino kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue oĩ riae aguã ajapo uka po rami — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. )CKNeꞌexa, peneramymino kuery pe voi xeayvu ꞌrã, haꞌe penderova re amombo ꞌrã mymba pemeꞌẽ vaꞌerã peru vaꞌekue repoxi, haꞌe nunga reve pendereraapaa avi aguã. Haꞌe kuery ikyꞌapa vaꞌe ikuaia rami ijayvu, mbaꞌeta mymba repoxi ma oapya aguã py ꞌrã heraa . BHaꞌe gui napendu potai, haꞌe pendepyꞌa re xerery pemboete aguã napemoĩ ramo pendeꞌáry ambou ꞌrã ayvu vai. Rogueroayvu porã ꞌrãgue py xeayvu vai ꞌrã pendevy. Xeayvu vai ae ma guive, haꞌe rami aguã pendepyꞌa re napemoĩ rire..A W Sacerdote kuery ombopaga aguã re ijayvuague Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: — Aỹ peẽ sacerdote kuery, pendevy pe xeayvu mbaꞌemo ajapo uka vy.r@ _— Ijayvu vaipy toiko xembotavypaxe vaꞌe, guymba hexaĩmba vaꞌe oguereko vy haꞌe vaꞌe ae Senhor pe omeꞌẽ aguã re ijayvu teĩ hekovia ivaikueꞌi rive omeꞌẽ vaꞌe. Mbaꞌeta xee ma huvixave yvate ete vaꞌe aiko. Haꞌe ramo yvy regua kuery ma xerery oendu vy oikuaa pavẽ ꞌrã ijavaete vaꞌe aikoa — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. '? I Aipopeje avi: “Ai nhanekaneꞌõ rive ma!” peje vy xemboetea rupi eꞌỹ pendekuai. Mbaꞌeta oixuꞌupa pyre pemeꞌẽ, hetyma rovaikue, haꞌe imbaꞌeaxykue guive. Namigua rive pemeꞌẽ ramo xee ajopy ꞌrã ri tyꞌy pendepo gui? Any — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. ">~~q}}3|{{z`yxwlvvRu t sarreqqqgpp"onUmm.l/kYkjkihgOf.eedlc|bb4a``m__[^^@]\l[[v[Z;YXX]W~VV UUXTT?S3RQQ,P{OOcNNNM\LqKK~K:JzIQHGG,FFEDDCCBFAAA"@@?8>=<<54339210/n.-,,<++V**))I((8'C&&C%%$X#""2!! lP+wfjK2mr {  J , g xOZf"v+e  Haꞌe kuery oopa ma rire heta vaꞌe kuery pe ju Jesus ijayvu João Batista reko re. Aipoeꞌi: — Marã ramigua pexa aguã tu peo rakaꞌe tekoa eꞌỹa py? Takuaꞌi yvytu omomy-momyĩ vaꞌe ramigua rive ri tyꞌy?E* Ovyꞌa ete ꞌrã xere ojeroviaa gui ndojepeꞌai vaꞌe. o)W mbaꞌeta ára revegua eꞌỹ omaꞌẽ ju, oguata eꞌỹ vaꞌekue oguata ju, lepra revegua ojekyꞌaꞌo ju, ijapyxa eꞌỹ vaꞌekue oendu ju, omano vaꞌekue onhemboete ju, haꞌe iporiaukueꞌi pe omombeꞌua ayvu porã. (  Haꞌe rã Jesus ombovai vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo ju João pe pemombeꞌu mbaꞌemo pendu haꞌe pexa vaꞌekue,c'? “Ndee ae teve reju ꞌrã vaꞌekue, tyrã pa roarõve ꞌrã amboae?” heꞌi aguã. '&G  Nhuã py João Batista oĩa py Cristo mbaꞌemo ojapo oikovya omombeꞌua rã oendu vy ixupe ombou guemimboꞌe kuery po rami oporandu aguã:i% M Tetã ikuai vaꞌe rupi Jesus ayvu omombeꞌuague Haꞌe rami guemimboꞌe kuery doze-ve Jesus omboꞌepa ma vy ojepeꞌa haꞌe gui. Nhomboꞌe haꞌe ayvu omombeꞌu oikovy haꞌe katyꞌi tetã ikuai vaꞌe rupi. a$; *Haꞌe rami ae avi anhetẽ aipoaꞌe pẽvy, amongue kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami ikuai vaꞌe pe “Jesus remimboꞌe” heꞌi vy peteĩ karo yroꞌyxã omeꞌẽ vaꞌekue voi ndojopy eꞌỹi ꞌrã hekovia. ; ; ~#u )Profeta kuery pe “Profeta” heꞌi vy omovaẽ vaꞌekue ma hekovia ojopy ꞌrã profeta pegua rami. Haꞌe heko porã vaꞌe kuery pe “Heko porã vaꞌe” heꞌi vy omovaẽ vaꞌekue ma hekovia ojopy ꞌrã heko porã vaꞌe pegua rami.!"; ( Mbaꞌemo rekovia re ijayvuague — Amongue penemovaẽ ramo xee avi haꞌe kuery xemovaẽ, haꞌe xemovaẽ vaꞌe ma xembouare avi omovaẽ.y!k 'Nomanoxei vaꞌekue omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã xekáuxa omano vaꞌe ma ojou ju ꞌrã guekove. , ; ; n U &Haꞌe ojeupegua kuruxu ndogueraaxei, haꞌe xerupive ndooxei vaꞌe ma ndaꞌevei xeremimboꞌerã.@y %Amongue xegui nguu, eꞌỹ vy oxy ri oayvuve vy ndaꞌevei xerupivegua oiko aguã. Haꞌe rami ae avi guaꞌy eꞌỹ vy guajy ri xegui oayvuve vy ndaꞌevei xerupivegua oiko aguã.S $Haꞌe rami vy avakue rovaigua ma hoo pygua kuery ae ꞌrã ikuai. , , , B} #Mbaꞌeta aju rire avakue joo rami eꞌỹ ꞌrã ikuai nguu reve, haꞌe imemby kuery haꞌe rami ae ꞌrã ikuai oxy reve, haꞌe ipiꞌa raꞌyxy kuery avi ome xy reve ꞌrã ikuai.2] " Haxy vaꞌe re ijayvuague — Pexaꞌã eme ko yvy re aju peteĩ rami nhomoingoarã aru aguã. Peteĩ rami nhomoingoarã aru aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã kyxe.ve !Haꞌe rã avakue renonde naxemombeꞌuxei vaꞌekue ma xee voi namombeꞌui ꞌrã Xeru yva pygua renonde. - Haꞌe nunga rupi avakue renonde xevy pe oikoa omombeꞌu vaꞌekue haꞌe javi ma xee voi haꞌe rami ꞌrã amombeꞌu Xeru yva pygua renonde.T! Haꞌe nunga rupi pekyje eme, mbaꞌeta heta guyraꞌi gui peẽ pevareve.b= Peẽ kuery re katuve ma opena, mbaꞌeta pendeꞌa peneakã re oĩ vaꞌe voi oipapapa.%C — Mokoĩ guyraꞌi ndaꞌu peteĩꞌi hatãꞌi vaꞌe repy eꞌỹ ri? Haꞌe rami teĩ yvy py neĩ peteĩve ndoꞌai ꞌrã Penderu oipota eꞌỹ rã.fE Pekyje eme penderete jukaa kuery gui, mbaꞌeta penenheꞌẽ ma haꞌe kuery ndojuka kuaai ꞌrã. Pejererokyje ꞌrã nhonheꞌẽ haꞌe joete tata ogue eꞌỹ vaꞌe py omokanhy aguã ipoꞌaka vaꞌe renonde anho. ! Pytũa py xee romboꞌeague ma hexakãa py ju ꞌrã pemombeꞌu, pendeapyxaꞌi py xeayvuague ma oo apyte áry gui ju ꞌrã pemombeꞌu.3 Haꞌe rami teĩ pekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta mbaꞌemo onhomi mbyre oexa ukapaa ꞌrã, haꞌe oikuaa eꞌỹ pyre voi oikuaapaa ꞌrã.X) Haꞌeve temimboꞌe kuery ikuai aguã imboꞌea reko rami, haꞌe tembiguai kuery ikuai aguã opatõ oikoa rami. Hoo vaꞌe pe “Anha ruvixa Belzebu” ꞌea ramo hoo pygua kuery pe katuve ꞌrã teve. ; (I  Omokyreꞌỹa rupi ijayvuague — Temimboꞌe kuery ma imboꞌea gui yvateve vaꞌeꞌỹ, tembiguai kuery voi opatõ gui yvateve vaꞌeꞌỹ guive.^5 Haꞌe gui tetã py pendere opuꞌã reia ramo amboae henda katy ju penha, mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou peve napevaẽmba jepei ꞌrã Israel regua tetã ikuai vaꞌe rupi. }s Xerery káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌei ꞌrã pendere. Haꞌe rami teĩ opa peve ogueropoꞌaka vaꞌe oo jepe ꞌrã.0Y Amongue ojopy uka ꞌrã guyvy ae ojuka uka aguã, haꞌe tuu kuery ojopy uka ꞌrã guaꞌy kuery ae. Taꞌy kuery opuꞌã ꞌrã nguu kuery re ojuka uka avi aguã.) Mbaꞌeta pendejegui ae eꞌỹ ꞌrã pendeayvu, haꞌe rã Penderu Nheꞌẽ ijayvu ꞌrã pẽgui. , ; ; 4.12-19 A { Haꞌe rami avi penemboaxaa ramo pepẽxa rei eme marã rami eꞌỹ vy mbaꞌe nunga re pa pendeayvu aguã re, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe hora-ve pendeayvurã oikuaa ukaa ꞌrã pẽvy.7 g Xekáuxa pendereraa ꞌrã huvixa kuery haꞌe huvixave renonde. Haꞌe ramigua oiko ꞌrã haꞌe kuery haꞌe judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe xeregua ayvu pemombeꞌu aguã.   Penheangu ke avakue gui, mbaꞌeta penemboaxa ꞌrã huvixa kuery po py, haꞌe penenupã ꞌrã onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe rupi.Q   Mbaꞌemo gui omonheanguague — Maꞌẽ, xee ma vexaꞌi rami romondouka aguara mbyte rupi. Haꞌe nunga rupi peiko kuaa ꞌrã mboi rami, haꞌe rã apykaxuꞌi rami ꞌrã pendekuai rive.  Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Nhombopagaa ára py haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery gui omboaxyave ꞌrã Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery. )K Haꞌe kuery napenemovaẽi, neĩ pendeayvu noenduxei ramo haꞌe vaꞌe oo eꞌỹ vy tetã gui peo ju vy pendepy regua gui peity-ity ꞌrã yvy kuꞌi. , ; (I Haꞌe ramo oo pygua kuery heko porã ri ramo haꞌe kuery re oĩ ꞌrã peroayvu porãague. Haꞌe rã heko vai ramo pendere ae ju tojevy peroayvu porãague.@{ Oo py pevaẽ vy pexarura ꞌrã haꞌe pygua kuery pe.=s Haꞌe tetã py eꞌỹ vy tekoa oĩ vaꞌe rupi pevaẽa py peporandu ꞌrã heko porã vaꞌe oiko vaꞌea re. Haꞌe vaꞌe kuery ro py ae ꞌrã pepyta, peove aguã ára peve.+O neĩ voko peraa eme tape rupi, neĩ mokoĩ kamixa, pendepy regua, neĩ pendepopoka guive, mbaꞌeta ombaꞌeapo vaꞌe rei haꞌeve ojopy aguã hoꞌu vaꞌerã.Q Pendekuꞌa re peraa eme peráta, ouro, prata neĩ overa vaꞌe guigua,5c Pemonguera imbaꞌeaxy vaꞌe, pemboete ju omano vaꞌekue, peikyꞌaꞌo lepra revegua, haꞌe peipeꞌa anha. Mbaꞌemo pejopy rive rire pemeꞌẽ rive ju ꞌrã joupe.S Peoa rupi pemombeꞌu yva pygua poꞌakaa ojekuaa aguã namombyryvei maa.J  Haꞌe rã tapeo vexaꞌi kuery Israel regua okanhy vaꞌe peka.G  ; Haꞌe gui doze guemimboꞌe kuery Jesus omondouka ta vy po rami ijayvu: — Tapeo eme judeu eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi, neĩ Samaria pygua kuery retã py voi pevaẽ eme.U~# Simão Zelote hery vaꞌe haꞌe ijopy uka nhemiarã Judas Iscariotes avi. y}k Filipe haꞌe Bartolomeu, Tomé haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌekue Mateus, Alfeu raꞌy Tiago haꞌe Tadeu,|- Doze apóstolo kuery rery ma po rami: Jypygua ma Simão Pedro hery vaꞌe, haꞌe gui tyvy André, Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe tyvy João,+{ Q ; Haꞌe gui guemimboꞌe kuery doze-ve Jesus oenoĩ vy ombopoꞌaka nheꞌẽ vai oipeꞌa, haꞌe opa marãgua mbaꞌeaxy gui nhomonguera aguã.xzi &Haꞌe nunga rupi pejerure Senhor mbaꞌety ja vaꞌe pe ombouve aguã imbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌerã. y# %Haꞌe rami vy guemimboꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Anhetẽ heta oĩ omonoꞌõa aguã, haꞌe rã ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma mbovyꞌi. |xq $Heta vaꞌe kuery oexa vy omboaxy, mbaꞌeta vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami ojexavai haꞌe ikangy okuapy ramo. 1w[ # Opa rupi Jesus ojapo porã, haꞌe ombaꞌeapo vaꞌe kuery re ombojojaague Haꞌe gui Jesus ma tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi oguata oikovy, onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe rupi guive. Nhomboꞌe vy omombeꞌu oikovy Nhanderuete poꞌakaa, nhomonguera guive opa marãgua mbaꞌeaxy gui.lvQ "Haꞌe rã fariseu kuery ma ijayvu rei okuapy: — Anha ruvixa poꞌakaa rupi rima oipeꞌa anha. @uy !Anha oipeꞌa rã ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery onhemondyipa vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe nunga jaexa vaꞌeꞌỹ teri Israel kuerya rupi — heꞌi. >tu Peteĩ ava ijayvu eꞌỹ vaꞌe omonguera ramo fariseu kuery ijayvu reiague Haꞌe kuery ojeꞌoi rire oĩa py oguerua peteĩ ava anha onhemonde ramo ndaꞌijayvui vaꞌe._s7 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery oo vy haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi omombeꞌupa. r Haꞌe ramove hexa ojepeꞌa. Haꞌe gui Jesus aipoeꞌive ju: — Pejejoko ke avave rei pe pemombeꞌu eꞌỹ aguã — heꞌi.lqQ Haꞌe ramo haꞌe kuery rexa re opoko vy aipoeꞌi: — Toiko haꞌvy pejeroviaa rami — heꞌi.ppY Haꞌe gui oo py Jesus oike jave hexe onhemboja jogueruvy ára revegua eꞌỹ. Haꞌe ramo oporandu haꞌe kuery pe: — Perovia pa pejerurea rami ajapo aguã xepoꞌaka vaꞌea? Haꞌe kuery ombovai: — Tá, Senhor — heꞌi. Ao{  Mokoĩ ára revegua eꞌỹ omongueraague Haꞌe gui Jesus oo rã hakykue rupi ou mokoĩ ára revegua eꞌỹ. Ojapukai jogueruvy: — Davi ramymino, oremboaxy ke — heꞌi. Gn Haꞌe nungakue oendupaa haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi. Ym+ Haꞌe gui Jesus omoẽmba vy oike. Kunhaꞌi vaꞌe po re ojopy ramo opuꞌã.mlS — Pejepeꞌa ke, mbaꞌeta kunhaꞌi nomanoi, oke rima — heꞌi. Haꞌe ramo ojojai rei okuapy. k  ; Huvixa ro py Jesus ovaẽ vy oexa mimby monheꞌẽa haꞌe heta vaꞌe kuery ojaeꞌo rã. Haꞌe vy aipoeꞌi: (jI Haꞌe ramo Jesus ojere vy oexa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xerajy, ndepyꞌa guaxu ke. Rejeroviaa ndereraa jepe — heꞌi. Haꞌe ramove kunha vaꞌe okuera. Vi% mbaꞌeta ojeupe ae “Ijao apy re rive apoko teĩ akuera ꞌrã” heꞌi. h Oiko avi peteĩ kunha, doze maꞌetỹ re ma gueko re riae oiko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma hakykue gui ou vy opoko ijao apy re,[g/  ; Haꞌe ramo Jesus opuꞌã vy oo hexeve, hemimboꞌe kuery voi.*fM Marcos 5.21-24a; Lucas 8.40-42a Haꞌe nunga re ijayvu teri reve ou peteĩ huvixa. Onhemboja vy omboete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xerajy omano angeꞌi. Haꞌe rami teĩ eju, emoĩ ndepo hexe oikove ju aguã — heꞌi. e{ Haꞌe avave rei hyru ymague py nomboyrui ꞌrã vinho pyau, mbaꞌeta ombovaipa ꞌrã hyru. Vinho onheẽmba ꞌrã, haꞌe hyru voi ivaipa avi ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py vinho pyau rã hyru pyau py ꞌrã omoĩ, mokoĩve oĩ porã aguã. d+ — Avave rei ao ymague re nombojai ꞌrã ajukue pyau raꞌykue, mbaꞌeta ombojaague omboi ꞌrã ao gui. Haꞌe ramo oxoroa tuvixave ꞌrã.#c? Jesus ombovai: — Omendaa py haꞌeve ndaꞌu oenoĩ mbyre kuery iporiau aguã, haꞌe kuery reve omenda vaꞌe oĩ teria ja? Haꞌe rami avi ovaẽ ꞌrã haꞌe kuerya gui omenda vaꞌe oipeꞌaa aguã ára. Haꞌe vaꞌe ára mae ma haꞌe kuery ikuai ꞌrã okaru eꞌỹ re. b  ; Haꞌe rire João Batista remimboꞌe kuery ou. Haꞌe vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe re tu ore kuery [mbovykue rei eꞌỹ] rokaru eꞌỹ re orekuai, fariseu kuery voi, haꞌe rã neremimboꞌe kuery ma haꞌe rami eꞌỹ ikuai? a Tapeo, peikuaa pota povaꞌe ayvu mbaꞌe heꞌia paa re: “Xevy pe mymba pemeꞌẽ ꞌrãgue py aipota teĩ penhomboaxy.” Mbaꞌeta xee ma heko porã vaꞌe aenoĩ aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã heko vai vaꞌe aenoĩ aguã [ojeko rerova aguã]. ` Haꞌe ramo Jesus oendu vy ombovai: — Hexaĩ vaꞌe kuery ma ndoipotai ꞌrã poropoanoa, imbaꞌeaxy vaꞌe anho ꞌrã oipota.7_g Haꞌe nunga fariseu kuery oexa vy oporandu hemimboꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu penemboꞌea okaru ri imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe ojejavypa vaꞌe kuery reve? T^! ; Haꞌe gui oo py mesa py Jesus oĩ ramo heta ou imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jesus haꞌe hemimboꞌe kuery reve onhemboja avi okuapy. \]1 , ; , Jesus haꞌe gui oo vy oexa peteĩ ava Mateus hery vaꞌe, imposto opagaaty py oguapy oiny ramo. Haꞌe vaꞌe pe ijayvu vy — Eju xerupive — heꞌi. Haꞌe ramo opuꞌã vy oo hupive. \  Haꞌe nunga heta vaꞌe kuery oexa vy okyjepa reve ombojerovia okuapy Nhanderuete, haꞌe rami aguã avakue ombopoꞌaka ramo. /[Y Haꞌe ramo opuꞌã vy ngoo katy oo. |Zq Haꞌe rami teĩ peikuaa aguã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ko yvy re oiko teĩ joeko vaiague ombogue aguã voi ipoꞌaka vaꞌea — Oguata eꞌỹ vaꞌe pe ju aipoeꞌi: — Epuꞌã haꞌvy, eupi nderupa, haꞌe tereo ndero py — heꞌi. Y Mbaꞌe ayvu rupi tu ndaxyive xeayvu aguã: “Rejejavyague omboguepaa ma”, tyrã pa “Epuꞌã, haꞌe eguata” haꞌe aguã?X  Haꞌe rã Jesus ma haꞌe kuery ojeupe ae ijayvua oikuaa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu po rami ri pendeayvu pendepyꞌa py?W Haꞌe ramo kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety ikuai vaꞌe aipoeꞌi ojeupe ae: — Pevaꞌe tu ijayvu vai — heꞌi okuapy. _V7 Haꞌe oĩa py oguerua peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌe hupa reve. Haꞌe kuery ojerovia etea Jesus oexa vy aipoeꞌi oguata eꞌỹ vaꞌe pe: — Xeraꞌy, ndepyꞌa guaxu ke. Rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi. `U ; ; Kanoã py Jesus oĩ vy yy rovaigua re oaxa. Haꞌe vy guetã katy oo.iTK"Haꞌe ramo tetã pygua kuery oupa Jesus oexa aguã. Oexa vy ojerure ijyvy gui oo ju aguã re. 0SY!Haꞌe ramo poryko re opena vaꞌe kuery onhamba ojeꞌoivy. Tetã py ovaẽ vy omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi, anha onhemondea vaꞌe re oiko vaꞌekue guive.IR  Haꞌe rã — Tapeo haꞌvy — heꞌi Jesus. Haꞌe gui haꞌe kuery ojepeꞌa vy poryko re ova. Haꞌe rã poryko kuery ma yvyꞌã guy katy onhamba. Hoꞌapa yeꞌẽ py, yy py omanomba. lQQHaꞌe ramo anha kuery ojerure Jesus pe: — Orepeꞌa vy taꞌvy oremondouka poryko kuerya katy. 5PeHaꞌe katyꞌi heta ikuai poryko okarua py.;OoHaꞌe gui haꞌe kuery ou vy ojapukai: — Nhanderuete Raꞌy, mbaꞌe tu xee areko ndereve? Oremoingo axy aguã teve reju oaꞌangaague ára ovaẽ eꞌỹ mbove? — heꞌi. fNE ; Yupa rovaigua Gadara pygua kuery yvy re ovaẽ ramo ovaexĩ jogueruvy mokoĩ ava anha onhemondea vaꞌe. Yvyra rupa oĩ vaꞌe gui ou. Ivai vaikue rei rã avave rei ndoguataavei haꞌe vaꞌe tape rupi.MHaꞌe ramo haꞌe kuery onhemondyipa vy aipoeꞌi: — Marã ramigua tu pevaꞌe ava, yvytu haꞌe yai voi onheꞌẽ rendu aguã? YL+Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu pekyje ri? — heꞌi. Haꞌe rami vy opuꞌã vy yvytu haꞌe yeꞌẽ pe ijayvu atã. Haꞌe ramove opytuꞌupa. K1Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ou vy omomyĩ. Haꞌe vy ojapukai reve aipoeꞌi: — Senhor, orereraa jepe ke! Nhamanomba ta ma — heꞌi okuapy. gJGYy rupi oaxa jave ou yvytu vaikue. Yai ojeapi-api kanoã re. Haꞌe ramia ja Jesus oke oupy. bI= ; Haꞌe gui kanoã py Jesus oĩ ramo hemimboꞌe kuery ojeꞌoi hupive.[H/Jesus ombovai: — Eju xerupive, tove omanogue ae tonhono porã omano vaꞌekue. [G/Amboae hemimboꞌe ju aipoeꞌi ixupe: — Senhor, taa ranhe xeru tanhono porã. KFHaꞌe rã Jesus ombovai: — Aguaraꞌi oguereko ꞌrã okua, guyra oveve vaꞌe voi oguereko guaity. Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma neĩ oakã omboguejyaty ndoguerekoi — heꞌi. E'Haꞌe vaꞌe jave py hexe peteĩ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety onhemboja vy aipoeꞌi: — Poromboꞌea, xee aa ta nderupive reoa katy rei. cD? Jesus oyvýry heta ikuai vaꞌe oexa vy ijayvu yy rovaigua re oaxa aguã..CUHaꞌe nunga oiko profeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã: “Haꞌe ae oipeꞌa jaiko axya, ogueraapa nhanembaꞌeaxya”, heꞌiague. Isaías 53.4 FB ; , Kaꞌaruꞌi jave oĩa py heta oguerua anha onhemondea vaꞌe. Haꞌe ramo ayvu py rive oipeꞌa nheꞌẽ ikyꞌa vaꞌe, omonguera avi imbaꞌeaxy vaꞌe haꞌe javi.kAOIpo re Jesus ojopy rã ipire raku oaxa. Haꞌe ramo opuꞌã vy mbaꞌemo ojapo haꞌe kuery pe. @ ; , Haꞌe gui ma Pedro ro py ju Jesus ovaẽ. Haꞌe vy haixo oexa ipire raku vaipa vy tupa py itui ramo.?) Haꞌe gui xondaro ruvixa pe ju Jesus aipoeꞌi: — Tereo ju. Ndee rejeroviaa rami toiko — heꞌi. Haꞌe vaꞌe hora-ve hembiguai okuera. *>M Haꞌe rã Nhanderuete poꞌakaa pyguarã vaꞌekue ma oka py ꞌrã omomboa pytũa py. Haꞌe py ojaeꞌopa haꞌe opa marã onhendu ꞌrã okuapy — heꞌi. =9 Aipoaꞌe pẽvy: Heta ou ꞌrã kuaray oua katy haꞌe oikea katy gui, yva pygua poꞌakaa py ikuai ꞌrã mesa py Abraão, Isaque haꞌe Jacó reve.L< Haꞌe nunga Jesus oendu vy onhemondyi. Haꞌe vy aipoeꞌi hakykue ojeꞌoi vaꞌe pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Neĩ Israel kuerya rupi voi ndajoui teri kovaꞌe rami ojerovia ete vaꞌe.$;A Mbaꞌeta xee voi huvixa oipotaa rami aiko vaꞌe. Ikuai avi xondaro kuery xeayvu rami ikuai vaꞌe. Peteĩ pe “Tereo”, haꞌe ramo oo ꞌrã. Haꞌe rã amboae pe ma “Eju”, haꞌe rã ou ꞌrã. Xerembiguai pe “Ejapo haꞌe nunga”, haꞌe ramo ojapo ꞌrã — heꞌi. ;:oHaꞌe rã xondaro ruvixa aipoeꞌive ju: — Xee ma xeꞌyvyĩꞌi ete xero py revaẽ aguã. Peteĩ ayvu rive ri eraa uka. Haꞌe ramo xerembiguai kunumi vaꞌe okuera ꞌrã.@9{Jesus ombovai: — Xee aa ꞌrã amonguera — heꞌi. i8K— Senhor, xero py amongakuaa vaꞌekue itui tupa py. Ndoguatavei, ojexavai guive — heꞌi. 7{ Cafarnaum tetã py Jesus ovaẽ ma ramo hexe onhemboja peteĩ xondaro ruvixa. Haꞌe vy ojerure ixupe: f6EHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, emombeꞌu eme avave rei pe. Haꞌe rami ꞌrãgue py tereo sacerdote pe anho ejexa uka, haꞌe emeꞌẽ mymba Moisés omboparaague rami, heta vaꞌe kuery oikuaa aguã. !5;Haꞌe ramo Jesus okuaveꞌẽ vy opoko hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma roikyꞌaꞌoxe ae, ekuera ke — heꞌi. Haꞌe ramove lepra okanhymba. 4'Haꞌe gui ma peteĩ lepra revegua onhemboja hexe. Omboete vy aipoeꞌi: — Senhor, lepra gui xekyꞌaꞌoxe vy ke xekyꞌaꞌo — heꞌi. S3 ! ; Yvyꞌã gui Jesus oguejy rã heta ete ojeꞌoi hakykue.j2Mmbaꞌeta ipoꞌakapa vaꞌe rami omboꞌe, kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery rami eꞌỹ. ; 1 Opa vy ma yvyty áry ijayvuague Jesus povaꞌe ayvu omombeꞌupa rã heta vaꞌe kuery onhemondyipa omboꞌea gui, 0 Haꞌe gui oky ou rã yy tyguaxu ꞌrã. Yvytu oipeju vy haꞌe vaꞌe oo re ojeapi vy oity, ombovaipa ete ꞌrã — heꞌi. ; ,/Q— Haꞌe rã xeayvua oendu teĩ haꞌekue rami ndoikoi vaꞌe kuery ma ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ngoorã ita kuꞌi reia áry rive ojapo vaꞌe rami ikuai.&.EMbaꞌeta oky ou rã yy tyguaxu vy oxyry atã ꞌrã. Yvytu oipeju atã vy haꞌe vaꞌe oo re ojeapi-api teĩ ndoityi ꞌrã, ita áry omboyta porã rire. +-O — Haꞌe javive haꞌe rami xeayvu rã oendu vy haꞌekue rami ikuai vaꞌe ma ava hiꞌarandu vaꞌe ngoorã ita áry ojapo vaꞌe rami ikuai.',G— Haꞌe ramo haꞌe kuery pe xee ambovai ꞌrã: “Peẽ kuery ma xee roikuaa vaꞌeꞌỹ. Pendeko vai vaꞌe, pejepeꞌa ke xea gui!” haꞌe ꞌrã. +Haꞌe vaꞌe ára heta ꞌrã aipoeꞌi xevy: “Senhor, Senhor, nderery rupi eꞌỹ ri tyꞌy ore romombeꞌu rakaꞌe Nheꞌẽ guigua? Haꞌe nderery rupi eꞌỹ ri tyꞌy roipeꞌa anha, haꞌe heta rojapo ndepoꞌakaa rupigua?” heꞌi ꞌrã. "*=— Pavẽ eꞌỹ xevy “Senhor, Senhor” heꞌi vaꞌe oike ꞌrã yva pygua poꞌakaa py, haꞌe rã Xeru yva pygua oipotaa rami ikuai vaꞌe anho.n)UHaꞌe nunga rupi haꞌe kuery reko re peikuaa pota vy peikuaa ꞌrã marã ramigua paa. , ; , ; ; P(Yvyra hiꞌa iporã eꞌỹ vaꞌe ojayapaa vy omomboa ꞌrã tata py.p'YYvyra porã ma ndaiꞌa vaikuei ꞌrã, haꞌe yvyra iporã eꞌỹ vaꞌe voi ndaiꞌa porãi ꞌrã.&Haꞌe rami avi yvyra porã ma hiꞌa porã avi ꞌrã. Haꞌe rã yvyra iporã eꞌỹ vaꞌe ma ndaiꞌa porãi ꞌrã.Q%Mbaꞌemo rembypyꞌa re peikuaa pota vy peikuaa ꞌrã mbaꞌe nunga paa. Tyrã uva ndaꞌu nhamondo ꞌrã ri juuꞌy gui? Haꞌe rami eꞌỹ vy juu rakua endy gui ndaꞌu nhamondo ꞌrã ri figo?Z$- Mateus 7.21-23 ; — Penheangu ke profeta ramigua kuery gui. Haꞌe kuery ma vexaꞌi pirekue py onhemonde vaꞌe, haꞌe rã iguýry ma guary nhomondoropa vaꞌe ikuai. l#QHaꞌe rã tekove katy okẽ haꞌe tape oo vaꞌe ma ipoꞌiꞌi ramo mbovyꞌi ete ꞌrã ojou. >"u — Peike okẽ ipoꞌiꞌi vaꞌe rupi. (Mbaꞌeta okẽ haꞌe tape okanhy aguã katy oo vaꞌe ma ipy vaipa ramo heta ꞌrã ikuai haꞌe vaꞌe rupi oo vaꞌe.)&!E — Pẽvy avakue ojapo aguã peipotaa rami ae avi peẽ voi pejapo haꞌe kuery pe, mbaꞌeta haꞌe rami ae oĩ lei haꞌe profeta kuery omboparaague re. [ / Haꞌe nunga rupi peẽ pendereko vai vaꞌeri penderaꞌy kuery pe mbaꞌemo porã pemeꞌẽ kuaa vaꞌe. Haꞌe gui Penderu yva pygua katuve ndaꞌu nomeꞌẽi ꞌrã ri mbaꞌemo porã ojerure vaꞌe pe? W' Haꞌe rami eꞌỹ vy pira re ojerure rã mboi ri ndaꞌu pemeꞌẽ ꞌrã?gG Mavaꞌe peẽ avakue ndaꞌu penderaꞌy kuery mbojape re ojerure rã pemeꞌẽ ꞌrã ita?Mbaꞌeta haꞌe javive ojerure vaꞌe ojopy ꞌrã, oeka vaꞌe ojou ꞌrã, haꞌe onhendu uka vaꞌe pe oipeꞌaa ꞌrã.$A — Pejerure, haꞌe ramo omeꞌẽa ꞌrã. Peka, haꞌe vy pejou ꞌrã. Penhendu uka, haꞌe ramo okẽ oipeꞌaa ꞌrã pẽvy. , ; , &E Jagua pe iporã vaꞌe nhameꞌẽ eꞌỹ aguã re ijayvua — Jagua kuery pe pemeꞌẽ eme mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe poryko ikuaia katy pemombo eme ovareve vaꞌe, haꞌe kuery opyrõmba riveꞌỹ aguã, haꞌe gui ojere vy penemondoropa avi eꞌỹ aguã. Heko porã merami rive vaꞌe, enoẽ ndee ranhe yvyra nderexa gui. Haꞌe vy ꞌrãe rexa porã nderyvy rexa gui ikyꞌa renoẽ aguã. wMbaꞌe re tu aipoꞌre nderyvy pe: “Tove tanoẽ ikyꞌa nderexa gui”, ꞌre, nderexa py ae yvyra oĩ teri reve?  Mbaꞌe re tu nderyvy rexa py ikyꞌa oĩ vaꞌe re rexa pota, haꞌe rã nderexa py ae yvyra oĩ vaꞌe re ma ndereikuaa potai?wMbaꞌeta penhombopagaague rami ae ꞌrã peẽ ju penembopagaa, haꞌe joe pejapoague rami pendere ju ojapoa ꞌrã.] 5 , , , — Penhombopagaxe rei eme, penembopagaa eꞌỹ aguã. ; ; , 3_"— Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa eta rei eme koꞌẽ rã guarã re, peja koꞌẽ ramo guarã ae. Mbaꞌeta ára nhavõ oiko ꞌrãe mbaꞌemo vai haꞌe jave guarã. )K!Haꞌe rami ꞌrãgue py jypyꞌi peka ꞌrã ipoꞌakaa haꞌe ixuguigua teko porã. Haꞌe ramo ꞌrãe peikotevẽ vaꞌe haꞌe javi omeꞌẽ avi pẽvy.  Mbaꞌeta haꞌe nunga jouxea rupi amboae regua kuery ikuai, haꞌe Penderu yva pygua oikuaa ae haꞌe nunga peikotevẽ vaꞌea.3_Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa eta rei eme, haꞌe aipopeje eme: “Mbaꞌe tu jaꞌu ꞌrã, haꞌe jayꞌu ꞌrã? Haꞌe mbaꞌe py tu nhanhemonde ꞌrã?” peje eme.kONhanderuete omonhemonde porã ꞌrã jai rogue aỹ nhuũndy re ikuai vaꞌe, haꞌe gui koꞌẽ tata py omomboa vaꞌerã vaꞌeri. Haꞌe gui peẽ ndapejerovia porãi vaꞌe, peẽ kuery re katuve ma opena porãve ꞌrã.Haꞌe rami teĩ xee aipoaꞌe pẽvy: Huvixa Salomão minha opa marãgua oguerekopa vaꞌeri kovaꞌe yvoty rami nonhemondei rakaꞌe.A{Mbaꞌe re tu pendeaorã re ri ndaꞌeveive pendekuai? Peikuaa pota haꞌvy yvoty nhuũndy rupi ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma ombaꞌeapo vaꞌeꞌỹ, neĩ oipopẽ vaꞌeꞌỹ.b=Mavaꞌe ndaꞌu pendepyꞌa eta rei vy pembopukuve kuaa ꞌrã ruxãꞌi peikove aguã? 1Peikuaa pota guyra kuery oveve vaꞌe reko re. Haꞌe kuery ma mbaꞌeve nonhotỹi, nomonoꞌõi, neĩ omoĩ porãaty py nomboatyi guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe Penderu yva pygua ojou uka ꞌrã hoꞌu vaꞌerã. Peẽ kuery ndaꞌu guyraꞌi gui ndapevareive ri?@ y — Haꞌe nunga rupi ae xee aipoaꞌe pẽvy: Pendepyꞌa eta rei eme pendekove re, neĩ peꞌu haꞌe peyꞌu vaꞌerã pejou aguã re guive, penderete re pemoĩ vaꞌerã re voi. Mbaꞌeta penderekove ndaꞌu tembiꞌu gui ndovareive teve? Haꞌe penderete ndaꞌu ao gui ndovareive teve? ; 7 g Mokoĩ patõ re ijayvua — Avave rei nombaꞌeapoi ꞌrã mokoĩ patõ pe. Mbaꞌeta peteĩ re ndaꞌijaꞌeive ꞌrã amboae oayvuve vy, haꞌeꞌỹ vy peteĩ ojou porãve vy amboae ma ndojou porãive ꞌrã. Ndaꞌevei Nhanderuete pe peiko aguã, mbaꞌemo perekopaa rupi ndaꞌevei reve.  %Haꞌe rã penderexa naꞌiporãi ri ramo penderete pytũmba ꞌrã. Haꞌe penemoexakãarã oĩ vaꞌe pytũ ramo pytũ ete ꞌrã pẽvy.   — Penderexa ma penderete moexakãarã oĩ. Xapyꞌa rei penderexa iporã ramo penderete haꞌe javi ꞌrã hexakãmba.SMbaꞌeta pendevy guarã pemoĩ porãa py ma penekuraxõ avi ꞌrã oĩ. QYva re ae pemoĩ porã uka ꞌrãgue pendejeupe guarã. Haꞌe py ma jipoi ꞌrã vixoꞌi hoꞌupa vaꞌerã, ikyꞌa nombovaipai ꞌrã, neĩ imonda vaꞌe ndoipeꞌa heravyi ꞌrã guive. , ; ; , zm Yva re nhandejeupe guarã nhamoĩ porã aguã re ijayvua — Ko yvy re pemoĩ porã eme mbaꞌemo pendejeupe guarã, mbaꞌeta vixoꞌi hoꞌupa haꞌe ikyꞌa ombovaipa ꞌrã, haꞌe imonda vaꞌe oipeꞌa haꞌe ogueraapa ꞌrã.9kpekaru eꞌỹ re peikoa amboae kuery oikuaa eꞌỹ aguã, Penderu pexa eꞌỹ vaꞌe anho. Haꞌe ramo peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia. eCHaꞌe rã peẽ ma pekaru eꞌỹ re peiko vy pemoatyrõ pendeꞌa, haꞌe pejeovai guive,S Nhanderuete pe jakaru eꞌỹ re jaikoa re ijayvua — Haꞌe gui pekaru eꞌỹ re peiko vy pexa uka eme pendeporiau reia heko porã merami rive vaꞌe rami, mbaꞌeta haꞌe kuery ma iporiaua oexa uka ꞌrã amboae kuery oikuaa aguã okaru eꞌỹ re ikuaia. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia.q[Haꞌe rã amboae kuery [otekoavyague] ndapeperdoai ri ramo Penderu voi nomboguei ꞌrã pejejavyague. r]— Mbaꞌeta amboae kuery otekoavyague peperdoa ramo Penderu yva pygua voi ombogue ꞌrã pejejavyague.J  Orereity uka eme poromoangekoa pe, orereraa jepe ke mbaꞌemo vai gui. [Mbaꞌeta ndepoꞌakaa, nembaraetea haꞌe nerexakãa oĩ riae ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. Amém,]” peje ꞌrã. [/ Haꞌe emboguepa ke ndevy rorevea, ore voi orevy oreve vaꞌe roperdoaa rami avi.3~a Koꞌẽ nhavõ ejou uka roꞌu vaꞌerã.d}A Tovaẽ ndepoꞌakaa ojekuaa aguã. Reipota vaꞌe tojapoa yvy re, yva re ojapoa rami avi.p|Y — Haꞌe vy po rami ꞌrã penhemboꞌe: “Oreru yva pygua, tove nderery tomboetea.{Haꞌe rã peẽ ma peiko eme haꞌe kuery rami, mbaꞌeta Penderu oikuaa ma voi peipota vaꞌe, pejerure eꞌỹ mbove. 'zG— Penhemboꞌea py haꞌekue-ꞌekueꞌi rupi pendeayvu eme amboae regua kuery rami, mbaꞌeta haꞌe kuery oexaꞌã teĩ ijayvu reta rã oendua aguã re.{yoHaꞌe rã peẽ ma penhemboꞌexe vy peike ꞌrã penderopy, okẽ pemboty ꞌrã guive. Haꞌe gui mae ma ꞌrã penhemboꞌe Penderu pexa eꞌỹ vaꞌe pe. Haꞌe ramo peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia. @xy Nhanhemboꞌe aguã re ijayvua — Haꞌe gui penhemboꞌe vy heko porã merami rive vaꞌe rami eꞌỹ pendekuai, mbaꞌeta haꞌe kuery ma onhemboꞌeaty py haꞌe tetã mbyte rupi onhemboꞌexe vai ꞌrã hoꞌamy avakue oexa aguã rive. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia.w#joupe mbaꞌemo pemeꞌẽ rã avave oikuaa eꞌỹ aguã. Haꞌe gui peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia. |vqHaꞌe rã peẽ ma mbaꞌemo pemeꞌẽ vy pendeaxua regua pe voi peikuaa uka eme pendeaxu eꞌỹa ojapo vaꞌe,guG Mbaꞌemo nhameꞌẽa re ijayvua — Haꞌe rami vy iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo pemeꞌẽ vy penerenonde rupi pemonheꞌẽ uka eme mimby guaxu. Haꞌe rami heko porã merami rive vaꞌe ojapo ꞌrã okuapy onhemboꞌeaty py haꞌe tape rupi, avakue pe onhemboete ukaxe vy rive. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia.zt o Nhanderuete pe mbaꞌemo jajapoa re ijayvua — Peiko kuaa pota avakue renonde eꞌỹ mbaꞌemo pejapo aguã Nhanderuete pe, haꞌe kuery oexa aguã rive. Haꞌe rami ri vy Penderu yva pygua gui mbaꞌeve ndapejopyi ꞌrã hekovia. s0Haꞌe rã peẽ ma heko porã vaꞌe ꞌrã peiko opa mbaꞌe py, Penderu yva pygua opa mbaꞌe py heko porãa rami avi. r3/Penderegua kuery pe anho ri pexarura vy mbaꞌe nunga py tu amboae kuery gui pendekuai porãve? Mbaꞌeta amboae regua kuery voi haꞌe rami ikuai.0qY.Haꞌe gui penderayvu vaꞌe kuery anho ri peayvu vy mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta imposto re nhombopaga vaꞌety kuery voi haꞌe rami ikuai._p7-Penderu yva pygua raꞌy kuery pendekuai aguã. Mbaꞌeta haꞌe ma kuaray ombou vy omoexakã ꞌrã heko vai vaꞌe haꞌe heko porã vaꞌe áry. Oky voi ombou ꞌrã heko porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe pe.o,Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Peayvu ꞌrã pendovaigua kuery voi, haꞌe Nhanderuete pe pejerure ꞌrã penderereko axy vaꞌe re,Bn}+ Mborayvu re ijayvua — Pendu aipoꞌea ague: “Peayvu ꞌrã peneirũ kuery, haꞌe rã penderovaigua kuery re ma pendeaꞌe eme” ꞌea ague. sm_*Pemeꞌẽ ꞌrã pẽvy ojerure vaꞌe pe rei, haꞌe pendekupe rei eme mbaꞌemo oiporuxe vaꞌe katy. flE)Xapyꞌa rei peteĩ quilômetro amongue pendereraa nheaꞌã ramo mokoĩa peve tapeo hupive._k7(Huvixa kuerya py pendereraa vy pendeparito oipeꞌaa rã pendecapa avi peipeꞌa uka.=js'Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Pẽvy amongue ojapo vai ta ramo pejoko eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py penderova peiporu kuaa regua oipete rã perova hovai re ju oipete aguã. <~~}]||^|{{zyxwvv>uFtssrr4q~q,poo^nm~mHl|lkjj:iiJhh[hgffheemdd&csbba6`__R^]\[[!ZZ3YXWVUU@TSqRRbQQqQPPOdNNlN(MMNMLsKKJOIHpHG7FEEWDCCBAA7@{??|>=<;;:A9877e66W559334221"00/i.:-,,!+***)M((t(''/&& %%k$##e"V!!< P9(=GW{NZ7nn9  ; f > QZEu#Haꞌe ramo Jesus heta vaꞌe kuery omboguapy ukapa yvy py. t"Jesus oporandu haꞌe kuery pe: — Mbovy haꞌvy pereko mbojape? Ombovai: — Sete, haꞌe mbovyꞌi piraꞌi guive — heꞌi. s'!Haꞌe rã hemimboꞌe kuery aipoeꞌi: — Mamo ndaꞌu kovaꞌe tekoa eꞌỹa py oĩ ꞌrã mbojape heta vaꞌe kuery nhamongarupa aguã? r' Haꞌe gui Jesus guemimboꞌe kuery oenoĩ vy aipoeꞌi: — Amboaxy kovaꞌe kuery, mbaꞌeta mboapy ára ma xerupive ikuai rire mbaꞌeve ndoguerekoi hoꞌu vaꞌerã. Namondoukaxei guive okaru eꞌỹ re, tape rupi hoꞌapa eꞌỹ aguã — heꞌi. qHeta vaꞌe kuery onhemondyipa oexa vy ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu rã, ikarẽgueꞌi vaꞌekue oiko porã, hetyma pirupa vaꞌekue oguata, haꞌe ára revegua eꞌỹ vaꞌekue voi oexapa ju ramo. Haꞌe rami vy omboete okuapy Israel kuery Ruete. Xp)Oĩa py heta ou. Heta ogueru hetyma rovai piru vaꞌe, ikarẽgueꞌi, ára revegua eꞌỹ, ijayvu eꞌỹ vaꞌe haꞌe amboae rami imbaꞌeaxy vaꞌe. Jesus py yvýry onhonomba. Haꞌe ramo omonguerapa. Ao{ Galiléia yeꞌẽ rembe katy Jesus ojevy vy heta ju omongueraague Jesus haꞌe gui oo vy Galiléia yeꞌẽ rembe rupi ranhe oo. Haꞌe gui yvyty re oẽ vy oguapy haꞌe py.n'Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi: — Kunha rejerovia ete vaꞌe, toiko reipota vaꞌe — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave py ma imemby okuera ma. m-Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Tá, Senhor. Haꞌe rami avi jaguaꞌi teĩ hoꞌu ꞌrã oja mesa gui tembiꞌu kure hoꞌa vaꞌekue. Il Jesus ombovai vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei taꞌy kuery po gui mbojape jajogua vy jaguaꞌi ikuai vaꞌe pe nhamombo aguã — heꞌi. Jesus “Taꞌy kuery” heꞌia ma guetarã kuery pe ijayvu vy, haꞌe rã “Jaguaꞌi” heꞌia ma amboae regua pe. Kunha vaꞌe ma amboae regua vaꞌeri Jesus re ojerovia ete. `k9Haꞌe gui kunha vaꞌe ou vy omboete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor, xepytyvõ ke. yjkHaꞌe rã Jesus ombovai: — Israel kuery regua vexaꞌi okanhy vaꞌekue anho aeka aguã xemboua — heꞌi. &iEHaꞌe rami teĩ Jesus nombovai ranhe. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery onhemboja vy aipoeꞌi ixupe: — Emondouka na, mbaꞌeta ojapukai ouvy nhanderakykue. PhHaꞌe rami jave ou peteĩ kunha Canaã pygua haꞌe katyꞌi gui. Haꞌe vaꞌe ojapuka-pukai: — Senhor, Davi ramymino, xemboaxy ke. Xememby re anha onhemonde ramo ndaꞌevei ete itui — heꞌi.Pg Haꞌe gui Jesus ojepeꞌa ovy Tiro haꞌe Sidom katy.ufcHaꞌe nunga anho imboeko kyꞌaarã oĩ. Haꞌe rã ojepoei eꞌỹ re okarua ma nomboeko kyꞌai ꞌrã. @eyMbaꞌeta avakue pyꞌa gui ae ꞌrã ou opa marã rei oikoxea: jojukaxea, itavy reixea, kunhague mboae re opena reixea, imondaxea, joe ijayvu reixea haꞌe gui ijayvu vaikue reixea.hdIHaꞌe rã avakue juru gui oẽ vaꞌe ma ipyꞌa gui ou. Haꞌe nunga ae oĩ imboeko kyꞌaa.cNapendu kuaai ri tyꞌy opa mbaꞌe pendejuru rupi oike vaꞌe penderyepy katy rive ꞌrã oguejy, haꞌe penderete gui ju oaxapa ꞌrã?>bwJesus ombovai: — Peẽ voi napendu kuaai teri teve?a!Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi ixupe: — Emombeꞌu porãve orevy povaꞌe ayvu mbaꞌemo re rembojoja vy remombeꞌu vaꞌekue — heꞌi. U`#Tove taꞌikuai. Haꞌe kuery ma ára revegua eꞌỹ vaꞌeri ára revegua eꞌỹ rerekoa rupi ikuai. Haꞌe gui ára revegua eꞌỹ ri oirũ oguereko vy mokoĩve ꞌrã hoꞌa hugua katy — heꞌi. __7 Ombovai: — Mbaꞌemo renhoĩ Xeru onhotỹ vaꞌekue eꞌỹ ma omondoropaa ꞌrã.^y Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery hexe onhemboja vy aipoeꞌi: — Reikuaa teve fariseu kuery ndeayvu oendu vy ojou vaia? ]} Pendejuru rupi oike vaꞌeꞌỹ penemboeko kyꞌa, pendejuru gui oẽ vaꞌe anho ꞌrã penemboeko kyꞌa — heꞌi. u\c Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ju oenoĩmba vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejapyxaka porã peikuaa aguã:f[E Avakue ijayvuague rupi rive nhomboꞌe vy xemboete merami rive okuapy”, heꞌi vaꞌekue. [Z/“Kovaꞌe kuery ma ojuru py rive xemboete, haꞌe rã ipyꞌa ma mombyry xegui.hYIHeko porã merami rive vaꞌe, haꞌevea rami peẽ kuery reko re Isaías ijayvu vy aipoeꞌi:2X]heꞌi teĩ haꞌeve”, peje. Haꞌe rami vy tuu haꞌe ixy napeipytyvõ ukai. Haꞌe rami py pemboyke Nhanderuete ayvu, ymagua kuery penemboꞌeague pejou porãve vy. W9Haꞌe rã peẽ kuery ma aipopeje: “Nguu eꞌỹ vy oxy pe amongue aipoeꞌi ꞌrã: ‘Pẽvy peguarã areko vaꞌekue ma Senhor pe ju amboaxa’,*VMMbaꞌeta Nhanderuete ma ojapo uka “Emboete nderu haꞌe ndexy. Haꞌe rã amongue nguu re, oxy re ijayvu vai vaꞌe ma topaga ojukaa py” heꞌiague. , ; ; U/Haꞌe ramo ombovai: — Haꞌvy peẽ kuery mbaꞌe re tu ndapejapoi Nhanderuete ojapo uka vaꞌe, ymagua kuery nhomboꞌeague pejou porãve vy?T— Mbaꞌe re tu neremimboꞌe kuery ndaꞌikuai ri ymagua kuery nhomboꞌeague rami? Mbaꞌeta ojepoei eꞌỹ re okaru. S 7 Haꞌe gui Jesus-a py onhemboaty fariseu haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery Jerusalém gui ou vaꞌekue. Haꞌe vy oporandu: cR?$Ixupe ojerure avi ijao apy re ri jepe opoko aguã. Haꞌe gui opoko vaꞌe rei okuerapa. Q9#Haꞌe vaꞌe yvy regua avakue oexa kuaa vy omombeꞌu uka haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. Haꞌe ramo oĩa py ogueru imbaꞌeaxy vaꞌe.RP" Haꞌe gui hovaigua re ovaẽ vy Genesaré yvy re ikuai.vOe!Haꞌe rã kanoã py opyta vaꞌekue omboete vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ete raꞌe ndee Nhanderuete Raꞌy! FN Haꞌe gui ma kanoã py mokoĩve oĩ ramove yvytu opytuꞌu.!M;Haꞌe ramove Jesus okuaveꞌẽ vy ojopy. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ava rejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu nderejeroviai ri? — heꞌi. yLkHaꞌe gui yvytu atãa re omaꞌẽ vy oendu okyjea. Haꞌe oike ovy vy ojapukai: — Senhor, xereraa jepe ke! uKcHaꞌe ramo — Eju haꞌvy — heꞌi. Haꞌe rã Pedro kanoã gui oguejy vy oguata yy áry, Jesus-a katy.tJaHaꞌe gui Pedro ijayvu vy aipoeꞌi: — Senhor, ndee ri vy aipoꞌre ndea py xee aa aguã yy áry rupi. oIWHaꞌe ramo Jesus ijayvu haꞌe kuery pe: — Pendepyꞌa guaxu ke. Xee rima, pekyje eme — heꞌi. HYy áry oguata rã hemimboꞌe kuery oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ãgue rima! — heꞌi. Okyje vy haxẽmba okuapy. SGKoꞌẽ rai jave Jesus ou haꞌe kuerya katy, yeꞌẽ áry oguata ouvy.tFaHaꞌe ramia ja kanoã mombyry ma oo yy rembe gui. Yai ojeapi-api, haꞌeve eꞌỹa katy gui yvytu ramo. 'EGHaꞌe gui heta vaꞌe kuery omondoukapa ma vy yvyty áry katy oẽ ovy, haꞌe aeꞌia py onhemboꞌe aguã. Kaꞌaru ete peve haꞌe py oiko haꞌe aeꞌi.5Dc ; Haꞌe rireꞌive guemimboꞌe kuery pe aipoeꞌi kanoã py oĩmba vy ojeꞌoi aguã henonderã hovaigua re, heta vaꞌe kuery haꞌe ae omondoukapaa ja.YC+Okaru vaꞌekue ma cinco mil avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue reve eꞌỹ vy. fBEHaꞌe javive okaru vy hevyatãmba. Haꞌe gui hembyrekue omonoꞌõ vy doze varai omonyẽ.8AiHaꞌe gui Jesus heta vaꞌe kuery nhuũ áry omboguapypa vy ojopy peteĩ nhiruĩve mbojape haꞌe mokoĩve pira. Yva re omaꞌẽ reve oguerovyꞌa Nhanderuete. Haꞌe rire mbojape oipeꞌã-peꞌãꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery pe, haꞌe kuery ju omeꞌẽ-meꞌẽ aguã heta vaꞌe kuery pe.A@}Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Peru haꞌvy apy — heꞌi. ?Haꞌe rã haꞌe kuery ombovai: — Mbaꞌeve ndoroguerekoi apy peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌe mokoĩ piraꞌi eꞌỹ vy. >Haꞌe rã Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ojeꞌoi eꞌỹ teĩ haꞌeve. Peẽ ae pemeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã — heꞌi. = Kaꞌaruꞌi jave hemimboꞌe kuery ou Jesus oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Apy ma tekoa eꞌỹa py nhandekuai, pytũ ta ma guive. Haꞌe nunga rupi emondoukapa heta vaꞌe kuery, tekoa rupi oo vy hoꞌu vaꞌerã ojogua aguã — heꞌi okuapy. y<kHaꞌe ramo kanoã gui Jesus oguejy vy oexa heta ikuai vaꞌe. Haꞌe vy omboaxy vy omonguera imbaꞌeaxy gui. ;} ; ; Jesus haꞌe nunga oendu vy ojepeꞌa haꞌe gui. Peteĩ kanoã py oo tekoa eꞌỹa py haꞌe kuery aeꞌi oĩ aguã katy. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery oikuaa avi vy tetã ikuai vaꞌe gui oupa, hakykue ojeꞌoi yvy rupi.~:u Haꞌe ramo João remimboꞌe kuery ou. Hetekue ogueraa vy onhono porã. Haꞌe rire ojeꞌoi, Jesus pe omombeꞌu. r9] Haꞌe gui inhakãgue peteĩ hyꞌa py oguerua vy kunhaꞌi vaꞌe pe omeꞌẽa ramo oxy pe ju ogueraa.;8q Haꞌe vy ijayvu João akã ojayaa aguã nhuã py.z7m Haꞌe ramo huvixa ndovyꞌavei. Haꞌe rami teĩ hexeve mesa py ikuai vaꞌe oendua py oura rire ojapo uka nho. 6Haꞌe ramo kunhataĩ ma ixy omboꞌeague rami vy aipoeꞌi: — Emeꞌẽ xevy peteĩ hyꞌa py João Batista akãgue — heꞌi.S5Haꞌe rami vy oura vy ijayvu ojerure vaꞌe rei tema omeꞌẽ aguã re.4Haꞌe gui Herodes ituiague ára ovaẽ ramo pavẽ ikuai vaꞌe renonde Herodias memby ojeroky ramo huvixa oguerovyꞌa.b3=Huvixa ojukaxe teĩ okyje heta vaꞌe kuery gui, profeta oikoa rami oikuaa okuapy ramo. S2Mbaꞌeta João “Ndaꞌevei nderaꞌyxyrã rereko aguã” heꞌi ramo.~1uMbaꞌeta Herodes ojopy ae vaꞌekue João, haꞌe ojokua vy nhuã py omboꞌa tyvy Filipe raꞌyxy Herodias káuxa.E0Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Haꞌe vaꞌe ma João Batista omanoague gui onhemboete ju vaꞌekue. Haꞌe rami vy ꞌrãe ipoꞌaka mbaꞌemo porã ojapo aguã — heꞌi.o/ Y ; Haꞌe jave py huvixave Herodes oendu omombeꞌua rã Jesus mbaꞌemo ojapo oikovya.a.; :Haꞌe rami vy mbaꞌemo porã ndojapo retai haꞌe py, haꞌe kuery ndojeroviai ramo. &-E 9Haꞌe rami vy ndojeroviai okuapy hexe. Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Profeta ikuai vaꞌe ma hekoa pygua haꞌe hoo pygua kuery anho nomboetei — heꞌi.,} 8Heindy kuery ndaꞌu nhanembyte rupi eꞌỹ ri ikuai? Magui haꞌvy oikuaa haꞌe nunga haꞌe javi? — heꞌi okuapy.++ 7Pevaꞌe ndaꞌu oo apoa raꞌy eꞌỹ ri? Maria ndaꞌu ixy eꞌỹ ri? Tiago, José, Simão haꞌe Judas eꞌỹ ri tyꞌy tyvy kuery ikuai?{*o 6Guekoa py ae ovaẽ vy nhomboꞌe oikovy onhemboꞌeaty py. Haꞌe ramo ijayvua haꞌe kuery oendu vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Magui ndaꞌu pevaꞌe ava oikuaa oꞌarandurã haꞌe opoꞌakaa rupi mbaꞌemo ojapo aguã?w)g 5 ; Povaꞌe nunga ayvu Jesus mbaꞌemo re ombojoja vy omombeꞌupa ma vy ojepeꞌa haꞌe gui.*(M 4Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Haꞌe rami vy yva pygua poꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe re ma kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety omboꞌea porã ramo hoo vaꞌe kuery rami avi ꞌrã oiko, mbaꞌeta omoĩ porãague gui oguenoẽ ꞌrã mbaꞌemo pyau haꞌe mbaꞌemo ymague. ; $'A 3 Mbaꞌemo pyau haꞌe inhymague re ijayvua Haꞌe vy oporandu guemimboꞌe kuery pe: — Pendu kuaa pa povaꞌe nunga? — Tá — heꞌi okuapy. y&k 2haꞌe vy omombo ꞌrã tata hendy vaꞌe py. Haꞌe py ma ojaeꞌopa haꞌe opa marã onhendu ꞌrã okuapy. % 1Haꞌe rami ae ꞌrã oiko opaa ára py. Anjo kuery ou vy heko vai vaꞌe kuery oipeꞌapa ꞌrã heko porã vaꞌe kuery mbyte gui,k$O 0Haꞌe gui tynyẽ ma ramo pira jopoia kuery omoatã ꞌrã heruvy yvyꞌã re, haꞌe oguapy vy oiporavo ꞌrã omboꞌa vaꞌekue. Iporãgueve omboyru ꞌrã ajaka py, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe ma omombopa ju ꞌrã. #9 / Pira mboꞌaa re ijayvua — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã pira mboꞌaa yeꞌẽ py omomboa rami avi. Opa marãgua omboꞌa ꞌrã pira.y"k .Haꞌe gui peteĩ pérola ovareve ete vaꞌe ojou vy opa mbaꞌe oguereko vaꞌe ovendepa ꞌrã ojogua aguã. ! - Pérola re ijayvua — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ ava pérola porãgueve ojoguaxe vy oekaa rupi oiko vaꞌe rami.i K , Mbaꞌemo ovareve vaꞌe onhomi mbyre re ijayvua — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã mbaꞌemo ovareve ete vaꞌe peteĩ mbaꞌety py onhomi mbyre rami. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ava ojou vy onhomive ju ranhe. Haꞌe gui ovyꞌa vaipa reve oo vy opa mbaꞌe oguereko vaꞌe ovendepa. Haꞌe vy ojeupe ae ojogua haꞌe vaꞌe mbaꞌety. , ; ,  +Haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery ma kuaray rami hexakã ꞌrã okuapy Nguuete poꞌakaa py. Ijapyxa [oendu aguã] oĩ vaꞌe toendu.  *Haꞌe vy omombopa ꞌrã tata hendy vaꞌe py. Haꞌe ramo ojaeꞌopa haꞌe opa marã onhendu ꞌrã okuapy haꞌe py. #? )Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omondouka ꞌrã ojeupegua anjo kuery, openaa gui oipeꞌapa aguã nhombojejavya haꞌe mbaꞌemo vai apoa kuery haꞌe javi.b= (Mbaꞌeta trigo ramigua omonoꞌõ vy tata py omomboa rami avi ꞌrã oiko opaa ára py.   'Haꞌe nunga moaĩa ma nhanderovaigua anha. Haꞌe gui omonoꞌõa aguã ma opaa ára, haꞌe rã imonoꞌõarã ma anjo kuery.'G &Mbaꞌety ma kovaꞌe yvy, mbaꞌemo raꞌyĩ iporãve vaꞌe ma Nhanderuete poꞌakaa pygua kuery, haꞌe rã trigo ramigua ma poromboeko vaia raꞌy kuery.oW %Haꞌe ramo ombovai: — Mbaꞌemo raꞌyĩ iporãve vaꞌe moaĩa ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ae.*M $ Trigo ramigua re ombojoja vaꞌekue omombeꞌu porãveague Haꞌe gui Jesus heta vaꞌe kuery omondoukapa ma vy oo avi oo oĩaty katy. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery hexe onhemboja vy aipoeꞌi: — Emombeꞌu porãve ju trigo ramigua mbaꞌety rupi onhotỹ mbyre re ndeayvuague. :m #profeta pe aipoꞌea ukaague ojeupity aguã: “Xeayvu ꞌrã mbaꞌemo re ambojoja vy. Aikuaa uka ꞌrã mbaꞌemo [yvy] itui ypyꞌi guive ndoikuaa ukai pyre”, heꞌiague. 6e " , Povaꞌe nunga haꞌe javi Jesus omombeꞌu heta vaꞌe kuery pe mbaꞌemo re ombojoja vy. Mbaꞌemo re ombojoja eꞌỹ re ndaꞌijayvui haꞌe kuery pe,b= ! , Amboae ayvu ju omombeꞌu haꞌe kuery pe mbaꞌemo re ombojoja vy: — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã trigo mbovua rami, mbaꞌeta peteĩ kunha ogueraa vy omoirũ ꞌrã trigo re irũmba peve. ve Haꞌe nunga ma anhetẽ haꞌyĩ ikuai vaꞌe gui ruxãveꞌi vaꞌe. Haꞌe rami teĩ yvate vy mbaꞌemo nhanhotỹ vaꞌe haꞌe javi gui tuvixave ꞌrã. Yvyra ete oiko ramo guyra oveve vaꞌe ou vy hakã re ojapo ꞌrã guaityrã. nU  ; , Amboae ayvu ju haꞌe kuery pe omombeꞌu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ mostarda raꞌyĩ peteĩ ava ojopy vy ombaꞌety re onhotỹ vaꞌe rami.gG Tove ranhe, taꞌyvate jojavi omonoꞌõa ára peve. Haꞌe gui mae ma aipoaꞌe ꞌrã imonoꞌõa kuery pe: ‘Trigo ramigua ranhe pemonoꞌõ, pejokua oapypaa aguã. Haꞌe rã trigo ma pemoĩ porã xeroguy py.’ ” X) Ombovai: “Any, trigo ramigua pemondoro vy trigo avi pemondoro eꞌỹ aguã.5 Ombovai: “Nhanderovaigua rima ojapo raꞌe”, heꞌi. — Haꞌe gui hembiguai kuery oporanduve ju: “Reipota pa roo romondoro trigo ramigua?”7g Haꞌe ramo ija rembiguai kuery ou vy aipoeꞌi ixupe: “Senhor, trigo raꞌyĩ iporã vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy remoaĩ nembaꞌety py? Magui ndaꞌu oiko trigo ramigua?”^5 Haꞌe gui onhotỹ mbyre yvate haꞌe hiꞌa ramo trigo ramigua avi ojekuaa raꞌe.w g Haꞌe gui pavẽ oke jave hovaigua ou vy trigo mbyte rupi omoaĩ trigo ramigua rive, haꞌe vy ojepeꞌa ju.} s  Trigo ramigua re ombojojaague Amboae ayvu ju haꞌe kuery pe omombeꞌu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ ava ombaꞌety rupi trigo raꞌyĩ iporãve vaꞌe omoaĩ vaꞌe rami.0 Y Haꞌe rã yvy porãa rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy oikuaa porã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma hiꞌa ꞌrã cem, sessenta, trinta peteĩ-teĩ gui. ^ 5 Haꞌe gui juu mbyte rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu teĩ ko yvy re mbaꞌemo ikuai vaꞌe re openavea haꞌe ombaꞌe rei-rei re ndaꞌeveivea ojaoꞌipa ꞌrã ayvu, hiꞌa eꞌỹ aguã rami.$ A Haꞌe rami teĩ ndapo pukui vaꞌe rami avi ikuai vy opa voi ꞌrã. Ayvu káuxa oguereko axya, eꞌỹ vy opuꞌãa rei ramo ndarei re ojepeꞌa ꞌrã.wg Haꞌe gui yvy itaty reia rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy ojopy voi ꞌrã ovyꞌa reve.wg Amongue Nhanderuete poꞌakaa regua ayvu oendu teĩ noendu kuaai ramo haꞌe kuery haꞌe javia py ou ꞌrã poromboeko vaia, haꞌe ipyꞌa gui oipeꞌa ꞌrã haꞌyĩ omoaĩ mbyre. Haꞌe vaꞌe ma tape yvýry omoaĩ mbyre rami ikuai.eC — Pejapyxaka ke haꞌvy mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩa re ambojojaague amombeꞌu porãve rã.I  Mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Heta ikuai rakaꞌe profeta kuery haꞌe heko porã vaꞌe peẽ kuery pexa vaꞌe oexaxe vaꞌeri ndoexai, haꞌe pendu vaꞌe oenduxe vaꞌeri noendui. gG Haꞌe rã peẽ kuery ma pevyꞌa ꞌrã, mbaꞌeta penderexa oexa, haꞌe pendeapyxa oendu.3_ Mbaꞌeta kovaꞌe kuery ma inhakã ratã vaꞌe. Oapyxa py noenduxei okuapy, haꞌe guexa omboty oexa eꞌỹ aguã, oapyxa py oendu eꞌỹ aguã, haꞌe opyꞌa py mbaꞌeve oikuaa eꞌỹ aguã, haꞌe rami vy ojeko rerova eꞌỹ aguã, xevy pe onhemonguera uka eꞌỹ aguã”, heꞌiague. "= Isaías aipoeꞌiague ojeupity aguã: “Pendeapyxa py pendu teĩ mbaꞌeve napendu kuaai ꞌrã. Penderexa py pexa teĩ mbaꞌeve ndapexa kuaai ꞌrã.4a Haꞌe nunga rupi ae mbaꞌemo re ambojoja vy xeayvu haꞌe kuery pe. Mbaꞌeta haꞌe kuery omaꞌẽ teĩ ndoexai, haꞌe oendu teĩ noendu kuaai, neĩ ndoikuaai guive,0Y Mbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã, oguereko retave aguã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oguerekoꞌi vaꞌe voi oipeꞌaa ꞌrã.1[ Haꞌe ramo ombovai: — Pendevy pe yva pygua oikuaa uka opoꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe ndoikuaa ukai teri vaꞌekue. Haꞌe rã haꞌe kuery pe ma ndoikuaa ukai. ~9 ; Haꞌe gui hemimboꞌe kuery onhemboja vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe re tu mbaꞌemo re rembojoja vy anho ndeayvu haꞌe kuery pe? 2}_ Ijapyxa [oendu aguã] oĩ vaꞌe toendu. | Haꞌe rã amboae ma yvy porãa rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma hiꞌa, cem, sessenta, trinta raꞌyĩ oiko peteĩ-teĩ gui.K{ Amboae ma juu mbyte rupi hoꞌa. Haꞌe gui juu yvate vy ojukapa.@z{ Haꞌe rami teĩ kuaray oẽ vy omombirupa, ndapoi rã.vye Amboae ma itaty yvy mbovyꞌi reia rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma yvy re ndoike pukui rire henhoĩ voiꞌi.zxm Haꞌe vaꞌe omoaĩ ramo amongue haꞌyĩgue hoꞌa tape yvýry rupi. Haꞌe nunga ma guyraꞌi ou vy hoꞌupa.w) Haꞌe gui haꞌe kuery pe opa mbaꞌe re ijayvu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peteĩ ava oo mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩ vy.v3 Heta ijyvýry onoꞌõ ramo peteĩ kanoã py ju oĩ vy oguapy oiny haꞌe py. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma ita kuꞌi reia rupi opuꞌã okuapy.Zu / ; Haꞌe vaꞌe árave oo gui Jesus oo vy oguapy yeꞌẽ yvýry.ltQ 2Mbaꞌeta Xeru yva pygua oipotaa rami ojapo vaꞌe ma haꞌi, xeryvy haꞌe xereindy kuery ikuai. wsg 1Haꞌe gui guemimboꞌe kuerya katy okuaveꞌẽ vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe ae ma haꞌi haꞌe xeryvy kuery.rr] 0Haꞌe ramo imombeꞌuare pe ombovai: — Marã ramigua tu haꞌi haꞌe xeryvy kuery ikuai? — heꞌi.q /Haꞌe ramo amongue aipoeꞌi ixupe: — Ndexy haꞌe nderyvy kuery, pee oka py ikuai. Ndereve ijayvuxe okuapy — heꞌi. py . ; Heta vaꞌe kuery pe Jesus ijayvu teri jave ixy haꞌe tyvy kuery ovaẽ oka py, hexeve ijayvuxe vy. o -Haꞌe gui oo ranhe vy sete nheꞌẽ ju ogueru ꞌrã ixugui ndaꞌeveive vaꞌe, haꞌe py oike vy ikuai vaꞌerã. Haꞌe rami rire opaa py jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã ava vaꞌe pe. Haꞌe ramigua ae ꞌrã oiko kovaꞌe kuery heko vai vaꞌe re. 9nk ,ojeupe aipoeꞌi ꞌrã: “Aa ju ta xero ajepeꞌaague py”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rami vy ou ju vy ojou ꞌrã oo avave rei noĩai vaꞌe, oipeipa haꞌe omoatyrõmba pyre.%mC + — Haꞌe rami avi avakue gui nheꞌẽ vai oẽ vy tekoa eꞌỹa rupi ju ꞌrã oiko, ikaneꞌõgua aguã oeka vy. Haꞌe gui ndojoui vymlS *Nhomboayvua ára py kuaray puku-a katygua huvixave kunha voi opuꞌã vy ijayvu ꞌrã aỹgua kuery re, mbaꞌeta yvy apy gui ou rakaꞌe Salomão arandua oendu aguã. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Salomão gui yvateve vaꞌe. |kq )Haꞌe nunga rupi nhomboayvua ára py Nínive pygua kuery opuꞌã vy ijayvu ꞌrã okuapy aỹgua kuery re, mbaꞌeta Jonas ayvu omombeꞌu rã haꞌe kuery oendu vy ojeko rerovapa rire. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Jonas gui yvateve vaꞌe.:jm (Mbaꞌeta Jonas mboapy ára haꞌe mboapy pytũ re pira guaxu rye py oĩague rami avi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi mboapy ára haꞌe mboapy pytũ re oĩ ꞌrã yvy guýry. ci? 'Haꞌe ramo ombovai: — Heko vai haꞌe itavy rei vaꞌe kuery ae ꞌrã ojerure hexa pyrã ajapo aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe peteĩve ndojapoai ꞌrã, profeta Jonas re oiko vaꞌekue ramigua eꞌỹ vy.*hM & Haꞌe ramo kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery regua aipoeꞌi: — Poromboꞌea, ore roexaxe hexa pyrã rejapo rã — heꞌi. xgi %Mbaꞌeta pendeayvuague re ae penemboeko porãa, haꞌe rami eꞌỹ vy pendeayvuague re penembopagaa ꞌrã. nfU $Aipoaꞌe pẽvy: Avakue ijayvuague ndovarei vaꞌe haꞌe javi re ꞌrã opaga nhomboayvua ára py.Ue# #Heko porã vaꞌe ma mbaꞌemo porã omoĩ porã vaꞌekue gui oguenoẽ ꞌrã mbaꞌemo porã anho. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai omoĩ porã vaꞌekue gui oguenoẽ ꞌrã mbaꞌemo vai.?dw "Mboi rami pendekuai vaꞌe, mbaꞌexa tu pendeko vai vaꞌeri pendeayvu ta mbaꞌemo porã re? Mbaꞌeta nhandejuru py nhandeayvu ꞌrã mbaꞌemo nhandepyꞌa re tynyẽ vaꞌe re.yck ! — Peiko ke yvyra porã haꞌe hiꞌa porã vaꞌe rami, haꞌe rami eꞌỹ vy yvyra porã eꞌỹ haꞌe hiꞌa iporã eꞌỹ vaꞌe rami peiko. Mbaꞌeta yvyra ikuai vaꞌe ma hiꞌa re jaikuaa pota vy ꞌrãe jaikuaa.[b/ Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue re teĩ amongue ijayvu vai ramo haꞌe nungakue omboguea ꞌrã. Haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ re ri ijayvu vaia ramo nombogueai ꞌrã kovaꞌe yvy re, neĩ yvy pyau re voi. 0aY Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Avakue ojejavyague haꞌe ijayvu vaiague haꞌe javi omboguea ꞌrã. Haꞌe rã Nheꞌẽ re ijayvu vaiague ma nombogueai ꞌrã.{`o Xerevegua eꞌỹ vaꞌe ma xerovaigua ikuai, haꞌe xea py ndajoguerui vaꞌe ma xegui nhomonheguaẽmba ꞌrã.?_w Haꞌe rami ae avi mbaꞌexa ꞌrã tu ojerovia vaipa vaꞌe ro py amongue oike vy ojokua ranhe eꞌỹ re imbaꞌe rei-rei re imonda? Mbaꞌeta ojokua vy ꞌrãe ogueraapa hoo gui.^1 Haꞌe rã Nhanderuete guigua Nheꞌẽ poꞌakaa rupi ae xee anha aipeꞌa ramo anhetẽ ete Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa raꞌe peẽ kuery pe.L] Anhetẽ ri Belzebu poꞌakaa rupi xee anha aipeꞌa ramo, mbaꞌexagua poꞌakaa rupi tu haꞌvy penderaꞌy kuery oipeꞌa? Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ae oikuaa uka ꞌrã pendeayvu rivea. \  Haꞌe rami ae avi Satanás kuery meme ri jopeꞌa vaꞌe rire ojee ae opuꞌã ꞌrãgue. Mbaꞌexa tu haꞌvy ipoꞌakave ta?Y[+ Haꞌe ramo haꞌe kuery pyꞌa py ijayvua Jesus oikuaa vy aipoeꞌi: — Tetã pygua kuery minha jomeme ri opuꞌã vy nhomomba ꞌrã. Tetã, haꞌe eꞌỹ vy oo pygua jomeme opuꞌã vy okanhymba ꞌrã..ZU Haꞌe rã fariseu kuery ma haꞌe nunga oendu vy ijayvu rei okuapy: — Pevaꞌe tu anha ruvixa Belzebu poꞌakaa rupi rima oipeꞌa oikovy anha kuery — heꞌi. Y Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy — Pevaꞌe eꞌỹ ndaꞌu Davi ramymino? — heꞌi okuapy. 6Xe  ; Jesus oĩa py oguerua peteĩ ava hexe anha onhemonde rã ndoexai neĩ ndaꞌijayvui vaꞌe. Omonguera ramo ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu haꞌe oexa ju.OW Haꞌe ramo hery rupi amboae regua kuery voi oarõ ꞌrã okuapy.” #V? Nomondoi ꞌrã takua opẽ vaꞌe, neĩ nomboguei ꞌrã tataendy ogue raiꞌi vaꞌe, haꞌevea rami joguerekoa ipoꞌaka aguã rami ojapo eꞌỹa ja.qU[ Nanhomotareꞌỹi ꞌrã, ndaꞌijayvu atãi ꞌrã, neĩ tetã mbyte rupi ndaꞌijayvui ꞌrã guive.cT? “Maꞌẽ, pee ma oĩ xerembiguairã aiporavo vaꞌekue, xerembiayvu Xenheꞌẽ py arovyꞌa vaꞌe. Hexe amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ. Haꞌe ramo amboae regua kuery pe voi omombeꞌu ꞌrã haꞌevea rami joguerekoa.=Su profeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã:QR Haꞌe vy omongeta avave rei pe haꞌe kuery omombeꞌu eꞌỹ aguã, Q  Jesus ojepeꞌaague Jesus haꞌe nunga oikuaa vy ojepeꞌa haꞌe gui. Heta avi ojeꞌoi hakykue. Haꞌe ramo omonguerapa.ZP- Haꞌe rã fariseu kuery ma ojepeꞌa vy jogueroayvu hovai, ojuka uka aguã re. }Os Haꞌe gui ava pe ju Jesus aipoeꞌi: — Emboꞌyvi ndepo — heꞌi. Ipo omboꞌyvi rã iporã ju ipo rovai rami.kNO Vexaꞌi gui nhande vaꞌe ovareve ramo haꞌeve sábado py joupe jajapo porã aguã — heꞌi. (MI Haꞌe ramo ombovai: — Mavaꞌe peẽ kuery regua ndaꞌu sábado py penerymba vexaꞌi yvykua py hoꞌa rã napenheaꞌãi ꞌrã haꞌe gui penoẽ aguã?XL) Haꞌe py oĩ peteĩ ava ipo rovai piru vaꞌe. Haꞌe ramo Jesus re haꞌe kuery ijayvu reixe vy oporandu okuapy Jesus pe: — Haꞌevea rami ri ndaꞌu sábado ára py nhanhomongueraa? — heꞌi okuapy. WK' ; Jesus haꞌe gui oo vy oike haꞌe kuery onhemboꞌeaty py.YJ+ Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma sábado ára re voi ipoꞌaka vaꞌe. GI Haꞌe nunga rupi povaꞌe ayvu: “Mbaꞌemo peapy reve xevy pemeꞌẽ ꞌrãgue py aipotave penhomboaxy”, heꞌiague peikuaa vaꞌe rire ndapejou vai ꞌrãgue ojejavy eꞌỹ vaꞌe. 2H_ Apy oĩ vaꞌe templo gui yvateve vaꞌe.G} Haꞌe ndaperoayvui teve lei re oĩ vaꞌe? Mbaꞌeta sábado py sacerdote kuery ma ikyꞌa vaꞌe opyta eꞌỹ re ojapo ꞌrã mbaꞌemo templo ropy rupi sábado py amboae kuery ojapo aguã ndaꞌevei vaꞌe. Haꞌe rami avi xee aipoaꞌe pẽvy:TF! Mbaꞌeta Nhanderuete ro py Davi oike vy hoꞌu rakaꞌe mbojape Senhor renonde pe omoĩ mbyre, haꞌe kuery hoꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌeri, neĩ hupive ikuai vaꞌe, sacerdote kuery pe anho haꞌeve.~Eu Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ndaperoayvui teve Davi okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo vaꞌekue?D/ Haꞌe nunga fariseu kuery oexa vy aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, neremimboꞌe kuery ojapo sábado ára py ndaꞌevei vaꞌe — heꞌi okuapy. 'C I ; Haꞌe jave py sábado ára Jesus oaxa trigoty rupi. Haꞌe gui hemimboꞌe kuery okaruxe vy omboypy hiꞌa oipoꞌo vy hoꞌu heravy aguã.NB Mbaꞌeta xeregua canga ma ndaxyi, haꞌe xevoyi ndaꞌipoyi guive. 1A[ Pendejee pemoĩ xeregua canga, peikuaa xegui, mbaꞌeta xepyꞌa re xevai reia noĩ, haꞌeve reiꞌia anho. Haꞌe rami vy pejou ꞌrã penenheꞌẽ opytuꞌu aguã.@5  “Peju ke xea py”, heꞌiague — Peju ke xea py penekaneꞌõ haꞌe pevoyi vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rã xee romokaneꞌõgua ꞌrã. E? — Opa mbaꞌe Xeru omboaxapa xevy. Avave rei ndoikuaai Taꞌy, Tuu eꞌỹ vy. Haꞌe avave rei ndoikuaai Tuu, Taꞌy eꞌỹ vy, haꞌe amongue pe Taꞌy oikuaa ukaxea vaꞌe eteꞌi. ,>S Tá, Xeru, haꞌe rami ae reipota. =   , Haꞌe jave py Jesus ijayvu atã: — Xeru yva haꞌe yvy re ndepoꞌaka vaꞌe, xee roguerovyꞌa, mbaꞌeta haꞌe nunga ma hiꞌarandukue pe eꞌỹ reikuaa uka, neĩ omboꞌe pyre pe eꞌỹ guive. Yvyĩgueveꞌi pe anho reikuaa uka.c<? Pẽvy aipoaꞌe: Nhombopagaa ára py pendegui omboaxyave ꞌrã Sodoma yvy regua kuery. s;_ Haꞌvy peẽ Cafarnaum pygua kuery, peo ꞌrã teve yva peve? Any, tata ogue eꞌỹ vaꞌe py ꞌrã peꞌa. Mbaꞌeta mbaꞌemo porã pendea py ajapo vaꞌe ramigua Sodoma py ojapoa vaꞌe rire ma kovaꞌe ára peve oĩ ꞌrãgue.:} Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Nhombopagaa ára py peẽ kuery gui omboaxyave ꞌrã Tiro haꞌe Sidom pygua kuery.*9M — Peẽ Corazim haꞌe Betsaida pygua kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Mbaꞌeta pendea py hexa pyrã ajapo vaꞌe ramigua Tiro haꞌe Sidom py ojapoa vaꞌe rire, haꞌe pygua kuery ojeko rerova voi ꞌrãgue. Haꞌe rami vy ajukue vaikue py onhemonde ꞌrãgue tanhimbu py oguapy reve.K8  Haꞌe gui Jesus omboypy tetã ikuai vaꞌe pygua kuery re ijayvu aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi mbaꞌemo porã heta ojapo teĩ ndojeko rerovai rire. Haꞌe vy aipoeꞌi: 17[ Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma ou vy okaru haꞌe oyꞌu ramo ixupe “Pevaꞌe ma okaru guaxu, vinho oyꞌu, haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌe kuery re irũ vaꞌe”, ꞌea. Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma mbaꞌemo ojapoa py oexa uka ꞌrã oꞌarandu. 6 Mbaꞌeta João Batista ou vy okaru haꞌe oyꞌu eꞌỹ re oiko. Haꞌe rami rã ixupe “Anha reve rima oiko” ꞌea.5! “Mimby romonheꞌẽ ramo peẽ ndapejerokyxei, haꞌe rã omanoa pygua ju romonhendu teĩ ndapejaeꞌoxei”, heꞌi vaꞌe kuery rami.04Y — Mbaꞌe nunga re ndaꞌu ambojoja ꞌrã aỹgua kuery reko? Haꞌe vaꞌe kuery ma ikuai kyrĩgue tetã mbyte rupi oguapy vy oirũ kuery pe ojapukai vaꞌe rami:23_ Ijapyxa [oendu aguã] oĩ vaꞌe toendu. T2! Haꞌe gui peẽ perovia ri ramo haꞌe ae Elias ou ꞌrã vaꞌekue oiko.V1% Mbaꞌeta profeta kuery haꞌe lei ma João oikoa ára peveꞌi omombeꞌua. 09 Mbaꞌeta João Batista oikoa ára guive aỹ peve ma onheaꞌãa ꞌrã oupity aguã yva pygua poꞌakaa, onheaꞌã vaꞌe kuery anho ꞌrã oupity.8/i Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kunhague gui oiko vaꞌekue jipoi João Batista gui yvateve vaꞌe. Haꞌe rami avi yva pygua poꞌakaa py yvyĩgueveꞌi vaꞌe ma ixugui yvateve. .  Mbaꞌeta hekorã re ae ipara oiny: “Nerenonderã xee amondouka ꞌrã peteĩ xerembiguai, nderaperã oguereko katu aguã.” - Marã ramigua tu haꞌvy peo pexa? Profeta? Tá, xee aipoaꞌe pẽvy: João Batista ma profeta ikuai vaꞌe gui voi yvateve vaꞌe.?,w Haꞌe rami eꞌỹ rã marã ramigua pexa aguã tu peo? Peteĩ ava ao porã py onhemonde vaꞌe ri tyꞌy? Haꞌe rami avi onhemonde porã vaꞌe ma huvixa ro py ikuai vaꞌe anho. 8~~v~}l|{zzcyyIxx wnvv#u[ttFssrTqmponnmVll%kpjj.ii/h=g\fff4eYdd]cDbbaa;`` _x^F]] \v[MZ:YXUWWUVV(UTT%SR6QNPPOONMpLKK?JJIHHGGOFF5EEIDDCCSBBJAAG@@?t>>*=c<<&;:Y99e877I66v5n54M33210//W.g--s,,V++ *@))%(( '@&&;%r$##("! oc4b)'hk W > G e^#5}"— Hiꞌa omonoꞌõa ára ovaẽ ramo opena vaꞌe kuerya py ija ombou guembiguai kuery, ojopy aguã uvaꞌa ixupegua.64e! ; — Pejapyxaka ke mbaꞌemo re ambojoja vy ayvu mboae amombeꞌu rã. Oiko peteĩ ava hoo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe onhotỹ uva, haꞌe rire ijyvýry rupi ojapo kora. Ojapo uva oumbiri atyrã haꞌe torre. Haꞌe rami vy omboaxa opena vaꞌerã kuery po py. Haꞌe rire oo guekoa gui. ,3Q Mbaꞌeta João Batista ou vy peẽ kuery pe oikuaa uka rakaꞌe tape porã, teĩ peẽ ma ijayvua ndapejeroviai. Haꞌe rã imposto re nhombopaga vaꞌety kuery haꞌe kunhague itavy rei vaꞌe ma oguerovia. Peẽ ma haꞌe nunga pexa vaꞌeri ndapejeko rerovai ijayvua, neĩ ndaperoviai. A2{Mavaꞌe ete ndaꞌu mokoĩ vaꞌe gui ojapo nguu oipotaa rami? Ombovai: — Tyvy rima — heꞌi okuapy. Jesus omombeꞌu porãve haꞌe kuery pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery gui imposto re nhombopaga vaꞌety kuery haꞌe kunhague itavy rei vaꞌekue ranhe ꞌrã oike Nhanderuete poꞌakaa py.+1O— Haꞌe gui tyvy oĩa py ju tuu oo vy haꞌekue rami ae ijayvu. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi: “Xee ndaa reguai” heꞌi rire ndaꞌevei nho vy oo.D0Haꞌe ramo “Haꞌeve senhor”, heꞌi vaꞌeri ndooi. M/ Mokoĩ taꞌy re ombojojaague — Mbaꞌexa tu peikuaa? Oiko peteĩ ava mokoĩ taꞌy vaꞌe. Tykeꞌy oĩa py oo vy aipoeꞌi: “Xeraꞌy, tereo aỹ, embaꞌeapo xembaꞌe uvaty py.”A.{Haꞌe rami vy aipoeꞌi Jesus pe: — Ore ma ndoroikuaai. Haꞌe rã haꞌe ju ombovai: — Xee voi namombeꞌui ꞌrã pẽvy mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapo aikovya. (-IHaꞌe rã “Ava gui”, jaꞌe aguã ndaꞌevei avi, heta vaꞌe kuery gui jakyje vy, mbaꞌeta oikuaa pavẽ João Batista profeta oikoa — heꞌi okuapy.0,YMaguigua ndaꞌu João Batista nhomongaraia? Yva guigua tyrã pa avakue guigua rakaꞌe? — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery joo meme ranhe ijayvu okuapy: — Xapyꞌa rei “Yva gui”, jaꞌe ramo haꞌe ombovai ju ꞌrã: “Mbaꞌe re haꞌvy ndapejeroviai hexe?” heꞌi ꞌrã nhandevy.+)Jesus ombovai: — Xee voi aporandu ta pẽvy. Xevy pe pembovai ramo xee voi amombeꞌu ꞌrã mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapoa. * ; Templo py Jesus ovaẽ vy nhomboꞌe oiny. Haꞌe ramo sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuery ombojere rei vy oporandu okuapy: — Mavaꞌe poꞌakaa rupi tu haꞌe nunga rejapo reikovy? Mavaꞌe tu nembopoꞌaka? F)Pejeroviaa rupi ri penhemboꞌe vy pejopy ꞌrã pejerurea. (!Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Pexaꞌã rei ꞌrãgue py pejerovia ete ramo figoꞌy re oiko vaꞌekue ramigua anho eꞌỹ ꞌrã oiko. Kovaꞌe yvyty pe “Ejepeꞌa, enhemombo yeꞌẽ py”, peje ramo voi oiko ꞌrã.r']Hemimboꞌe kuery haꞌe nunga oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ipiru vyvoi nda figoꞌy. e&CTape yvýry peteĩ figoꞌy hiꞌaĩ vaꞌe oexa vy ovaẽ haꞌe py, teĩ mbaꞌeve ndojoui hogue eꞌỹ vy. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi: “Toikove eme ndeꞌa”, heꞌi ramove figoꞌy ipirupa vyvoi. X%) Koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve tetã katy ojevya rupi inhembyayi.T$!Haꞌe rami vy tetã gui ojepeꞌa vy Betânia katy ju. Haꞌe py ma oke. x#i— Rendu maꞌã pevaꞌe kuery aipoeꞌia? Jesus ombovai: — Xee aendu ma. Haꞌvy peẽ ndaperoayvui ri tyꞌy po ramigua: “Kyrĩgueꞌi haꞌe okambuꞌi vaꞌe pe ma mboraei iporã ete vaꞌe py rejererovyꞌa uka”, heꞌiague? "5Haꞌe rã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery ma Jesus mbaꞌemo porã ojapo rã oexa vy ndojou porãi okuapy, haꞌe kyrĩgue “Toguerovyꞌaa Davi ramymino” heꞌi okuapy rã oendu vy guive. , ; , Haꞌe rami vy oporandu okuapy ixupe: !' Templo py nhomboꞌeague Templo py Jesus oĩa py ou ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe kuery. Haꞌe ramo omonguerapa. 9 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ipara oiny “Xero ma onhemboꞌe atyrã oĩ” ꞌea vaꞌeri peẽ ma pejapo imonda vaꞌe onhemiaty rami. Y+ ; , Templo py Jesus oike vy oipeꞌapa mbaꞌemo vendea haꞌe mbaꞌemo joguaa kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue. Oitypa guive peráta mboekoviaa kuery mesa, haꞌe apykaxu vendea kuery renda.pY Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojapukai: — Pevaꞌe ma profeta Jesus, Galiléia regua Nazaré pygua.  Jerusalém tetã py ovaẽ ma ramo tetã pygua kuery mavaꞌe paa ndoikuaai vy oporandu okuapy: — Mavaꞌe tu pevaꞌe? ta Haꞌe gui heta vaꞌe kuery tenonde haꞌe hakykue ojeꞌoi vaꞌe ojapukai vy aipoeꞌi: — Toguerovyꞌaa Davi ramymino! Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi ou vaꞌe re! Toguerovyꞌaa yvatevea py! — heꞌi ojeꞌoivy. Haꞌe gui heta vaꞌe kuery tape rupi oipyo okuapy oao, haꞌe amboae kuery ma yvyra rogue ojaya vy onhono avi tape rupi.iKHaꞌe vy ogueru mburika taꞌyꞌi reve. Hiꞌáry omoĩ oao. Haꞌe ramo Jesus oĩ hiꞌáry.MHaꞌe ramo hemimboꞌe kuery oo vy Jesus aipoeꞌiague rami ojapo.;o“Aipoꞌere Sião pygua kuery pe: ‘Pee ma ou oiny penderuvixaverã. Haꞌe ma onhemboyvate vaꞌeꞌỹ vy mburika áry ou, mburikaꞌi ombovoyipy raꞌy áry’, ꞌre.” H Haꞌe nunga oiko ojeupity aguã profeta pe aipoeꞌi ukaague:#?Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue pendevy ijayvu ramo haꞌe kuery pe “Senhor ma oipota” peje ꞌrã. Haꞌe ramo ogueru ruka ꞌrã pẽvy — heꞌi.B}— Tapeo peẽ ranhe pevaꞌe tekoa oĩ vaꞌe py. Haꞌe py pejou ꞌrã peteĩ mburika ixã re hiꞌaĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe reve peteĩ taꞌyꞌi avi hiꞌaĩ. Pejora vy ke peru.M  ; ; Haꞌe gui ma Jerusalém py Jesus ovaẽ raiꞌi ma vy Betfagé tekoa py ranhe ovaẽ, Oliveiras yvyty katyꞌi. Haꞌe gui omondouka mokoĩ guemimboꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: ve"Haꞌe ramo Jesus omboaxy vy opoko haꞌe kuery rexa re. Haꞌe ramove oexa ju, haꞌe vy ojeꞌoi hakykue. 8k!Ombovai: — Senhor, ore ma roexaxe — heꞌi.uc Haꞌe ramo Jesus opyta hoꞌamy vy oenoĩ. Oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe tu peipota ajapo pẽvy? 'Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ijayvu okyrirĩ aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojapukaive tema: — Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke! ,QHaꞌe jave tape yvýry mokoĩ ára revegua eꞌỹ oguapy oiny vaꞌe ma Jesus oaxa ovya oendu vy ojapukai: — Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke! — heꞌi. \1 ; Haꞌe kuery Jericó tetã gui oo jave heta ete ojeꞌoi hupive.6 eAva raꞌy ojeapo vaꞌekue rami avi, mbaꞌeta haꞌe ma jojokuai aguã eꞌỹ ou, haꞌe rã tembiguai rami ou guekove omeꞌẽ aguã heta rekovia, ogueraa jepe aguã. 4 cTenondexe vaꞌe ma nhoembiguai rami toiko,9 kHaꞌe rã pende kuery ma haꞌe rami eꞌỹ ꞌrã pendekuai. Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery vaꞌe regua joegui yvatevexe vaꞌe toiko pavẽ rembiguai rami. , , ; ; ) KHaꞌe ramo Jesus oenoĩmba vy aipoeꞌi: — Yvy jave regua huvixa kuery ma joguereko atã ꞌrã, haꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve ipoꞌaka ꞌrãe joe.u cHaꞌe rã hemimboꞌe kuery mboae dez ikuai vaꞌe ma haꞌe nunga oendu vy ivai okuapy mokoĩ joegua pe. taHaꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peyꞌu ꞌrãe xekaro gui. Haꞌe rã aiporu kuaa regua re haꞌe xeaxua re oguapy vaꞌerã ma xee eꞌỹ ꞌrã aiporavo. Haꞌe rami aguã ma Xeru oiporavo vaꞌekue pe anho — heꞌi. ^5Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Peẽ ndapeikuaai mbaꞌe nunga re pa pejerurea. Haꞌeve ꞌrã ri tyꞌy karo xee ayꞌu aguã vaꞌe gui peẽ voi peyꞌu aguã? Ombovai: — Haꞌeve ꞌrã — heꞌi okuapy. X)Haꞌe ramo Jesus oporandu ixupe: — Mbaꞌe tu reipota? Kunha vaꞌe ombovai: — Ndepoꞌakaa py ma kovaꞌe mokoĩ xepiꞌa toguapy peteĩ reiporu kuaa regua re, haꞌe amboae ma ndeaxua re — heꞌi. } Haꞌe gui Jesus oĩa py Zebedeu raꞌyxy ou opiꞌa kuery reve. Omboete vy ojerure oipytyvõ aguã re. #?Haꞌe gui amboae regua kuery pe ju ꞌrã omboaxa ojavyky rei, oinupã haꞌe kuruxu re omoĩ aguã. Haꞌe gui ma mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã. r]— Pendu ke. Aỹ ma jajeꞌoi nhainy Jerusalém katy. Haꞌe py ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery pe. Haꞌe rã haꞌe kuery ma ojuka uka ꞌrã.&E ; Jerusalém tetã katy Jesus oo vy doze guemimboꞌe kuery oenoĩ haꞌe kuery aeꞌi. Tape rupi ojeꞌoia rupi aipoeꞌi haꞌe kuery pe: DHaꞌe rami vy takykue pyguare ma opyta ꞌrã tenonde py. Haꞌe rã tenonde pyguare ma takykue py ꞌrã opyta. [Mbaꞌeta heta ꞌrã oenoĩa, haꞌe rã mbovyꞌi ꞌrã oiporavoa.] Ndaꞌevei ri ndaꞌu xee aipotaa rami mbaꞌemo areko vaꞌe aiporu aguã? Tyrã pa rejou vai teve xeporayvua?” heꞌi. wgEjopy haꞌvy ndeperáta, tereo, mbaꞌeta takykue py ou vaꞌekue pe avi ameꞌẽxe pẽvy ameꞌẽa rami.D~ — Haꞌe ramo haꞌe kuery vaꞌe regua pe ija ombovai vy aipoeꞌi: “Xeirũ, xee ma haꞌeve eꞌỹa rami ndoroguerekoi. Ndereve ndorojogueroayvui ri ty raꞌe peteĩ ára repy re?X}) Haꞌe vy aipoeꞌi: “Pevaꞌe kuery takykue py ou vaꞌekue tu peteĩ hora eteꞌi ombaꞌeapo vaꞌeri ore rami ae repaga, ore ára pukukue re kuaray aku rogueropoꞌaka vaꞌekue ri”, heꞌi okuapy. ;|q Haꞌe vaꞌe ojopy rire ija re ijayvu rei okuapy.{5 Haꞌe gui tenonde py oo vaꞌekue ju ovaẽ vy oexaꞌã ojopy retave aguã re. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe voi peteĩ ára repy ae omeꞌẽ.tza Haꞌe ramo kaꞌaru raiꞌi jave ombaꞌeapo vaꞌekue ou ramo peteĩ-teĩ pe omeꞌẽ peteĩ ára repy.Fy— Haꞌe gui kaꞌaru jave uvaty ja aipoeꞌi kapata pe: “Enoĩmba ombaꞌeapo vaꞌe kuery, haꞌe epaga. Takykue py oo vaꞌekue gui remboypy ꞌrã oo ypy vaꞌekue peve”, heꞌi.xOmbovai: “Mbaꞌeta avave rei noremombaꞌeapoai”, heꞌi okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi: “Peẽ voi ke tapeo haꞌvy uvaty py.” /wWHaꞌe gui kaꞌaru raiꞌi jave ju oo vy amboae kuery ojou ikuai rive vaꞌe. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe: “Mbaꞌe re tu ára pukukue re peĩ rive apy?”}vs— Kuaray mbyte jave teĩgue ju oo, haꞌe gui kuaray ojeroꞌa jave guive oo vy haꞌekue rami ae ju jogueroayvu.u'Haꞌe vy aipoeꞌi: “Tapeo peẽ voi uvaty py. Haꞌe rã xee ma haꞌevea rami ꞌrã apaga”, heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery avi oo. QtKuaray mbyte eꞌỹ mbove oo vy tetã mbyte py ojou ikuai rive vaꞌe.s-Haꞌe gui ombaꞌeapo vaꞌerã kuery reve jogueroayvu peteĩ-teĩ pe peteĩ ára repy omeꞌẽ aguã re. Haꞌe rami vy omondouka uvaty katy.kr Q Uvaty py ombaꞌeapo vaꞌe kuery omombeꞌuague — Mbaꞌeta yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ hoo vaꞌe oikoa rami. Haꞌe vaꞌe ma koꞌẽ rai ramove oo ombaꞌe uvaty rupi ombaꞌeapo vaꞌerã reka vy.qHaꞌe rami teĩ tenonde pyguare ma heta ꞌrã opyta takykue py, haꞌe rã takykue pyguare ma tenonde py ꞌrã ikuai. Xp)Haꞌe gui haꞌe javi xerery káuxa ngoo oeja vaꞌe, guyvy, gueindy, nguu, oxy, [guaꞌyxy,] guaꞌy eꞌỹ vy oyvy, haꞌe kuery ma ojou retave ꞌrã, haꞌe gui tekove marã eꞌỹ avi ꞌrã oupity. o9Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery xerupive peo vaꞌe, opa mbaꞌe ipyaupaa ára py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue tenda openaaty hexakãmba vaꞌe áry oguapy ramo peẽ voi peguapy ꞌrã doze tenda áry, Israel kuery doze regua ikuai vaꞌe re pepena vy.n/Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi ixupe: — Ore kuery ma opa mbaꞌe roejapa vaꞌekue nderupive orekuai aguã. Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ore rojopy? m)Haꞌe kuery re Jesus omaꞌẽ vy ombovai: — Haꞌe nunga ma avakue pe haxy ete, haꞌe rã Nhanderuete pe ma mbaꞌeve ndaxyi — heꞌi. lHemimboꞌe kuery haꞌe nunga oendu vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Haꞌe rami vy mbaꞌe xagua ꞌrã tu oo jepe? k#Aipoaꞌe avi pẽvy: Nhanderuete poꞌakaa py oguerekopa vaꞌe oikea gui ndaxyive juu nambi kua rupi mymba camelo oaxa aguã — heꞌi. 2j] ; Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haxy ete oguerekopa vaꞌe kuery yva pygua poꞌakaa py oike aguã. fiEHaꞌe rami ijayvu rã kunumi vaꞌe oendu vy iporiau reve ojepeꞌa, oguerekopa vaꞌe vy. hJesus ombovai: — Opa mbaꞌe py ndereko porãxe vy tereo, evendepa rereko vaꞌe haꞌe javi, haꞌe gui hepykue ma emeꞌẽmba iporiaukueꞌi pe. Haꞌe rami vy ꞌrã rereko ovareve vaꞌe yva re. Haꞌe gui mae ma eju xerupive — heꞌi. , ; jgMKunumi vaꞌe aipoeꞌi: — Haꞌe nunga haꞌe javi ajapopa ae ma. Mbaꞌe tu xevy oata teri? af;emboete nderu haꞌe ndexy, haꞌe gui eayvu neirũ ndee ae rejeayvua rami — heꞌi. e-Haꞌe ramo oporanduve ju ixupe: — Marã ramigua ojapo uka pyre haꞌvy? Jesus ombovai: — Ejojuka eme, ndetavy eme, nemonda eme, ndeapu eme,EdJesus ombovai: — Mbaꞌe re tu iporã vaꞌe rejapoa re reporandu ri? Heko porã vaꞌe ma peteĩꞌi anho oiko. Haꞌe gui tekove reupityxe vy ejapo haꞌvy ojapo uka pyre — heꞌi. .cU ; Haꞌe jave Jesus oĩa py peteĩ ou vy oporandu: — Poromboꞌea, mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã iporã vaꞌe, tekove marã eꞌỹ aupity aguã? Hb Haꞌe vy kyrĩgue re opo omoĩ ma rire ojepeꞌa haꞌe gui. #a?Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi: — Tove tou kyrĩgueꞌi xea py, pejoko eme, mbaꞌeta kovaꞌe ramiguaꞌi peguarã ae yva pygua poꞌakaa — heꞌi.2`] ; Haꞌe gui Jesus oĩa py oguerua kyrĩgue, haꞌe kuery re opo omoĩ reve onhemboꞌe aguã. Haꞌe ramo herua kuery pe hemimboꞌe kuery ijayvu ete. _ Mbaꞌeta ikuai ituiꞌi guive omenda eꞌỹ vaꞌerãe. Ikuai avi haꞌe rami aguã rami avakue ojapo vaꞌekue. Haꞌe amboae ju ikuai avi yva pygua poꞌakaa rupi vy omenda eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ayvu rami oiko aguã haꞌeve vaꞌe toiko haꞌe rami. ^  Jesus ombovai: — Haꞌe ramigua ayvu ma pavẽ pegua eꞌỹ, amongue pe eteꞌi, haꞌe rami aguã omeꞌẽa vaꞌe pe anho.)]K Haꞌe gui ma hemimboꞌe kuery ju aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe rami ri avakue guaꞌyxy kuery reve joguereko ramo haꞌeveve omenda eꞌỹ re ae ikuai aguã. B\} Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Itavy reiague reꞌỹ ri guaꞌyxy gui ava opoi vy amboae re omenda vaꞌe ma itavy, [haꞌe opoi pyre re omenda vaꞌe voi itavy avi] — heꞌi. ![;Jesus ombovai: — Peneakã ratã ramo Moisés penemomboi uka rakaꞌe penderaꞌyxy gui. Haꞌe rami teĩ jypyꞌi guive eꞌỹ oejaa haꞌe ramigua.Z7Haꞌe gui oporanduve ju ixupe: — Mbaꞌe re haꞌvy Moisés omeꞌẽ uka rakaꞌe kuaxia para omendaague mbovaipaarã, omenda vaꞌe opoi aguã? Y5Haꞌe rami vy mokoĩ veꞌỹ ma ikuai, peteĩꞌi toꞌo ma. Haꞌe nunga rupi Nhanderuete omoirũ rire avave rei tombojaꞌo eme — heꞌi. , ; 6XeHaꞌe vy aipoeꞌi: “Haꞌe nunga rupi ava oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, onhemoirũ ꞌrã guaꞌyxy re, mokoĩ ꞌrãgue py peteĩꞌi toꞌo ikuai aguã” heꞌiague? qW[Haꞌe ramo ombovai: — Ndaperoayvui teve Penemoingoare jypyꞌi guive ava haꞌe kunha ojapoague? , 2V] ; Jesus oĩa py ou amongue fariseu kuery. Oeko aꞌã vy oporandu okuapy: — Haꞌeve ndaꞌu mbaꞌemokue py rive ime kuery opoi aguã guaꞌyxy gui? HU Heta ete ojeꞌoi hakykue. Haꞌe ramo omonguerapa haꞌe py. T } Haꞌe rami Jesus ijayvupa ma vy ojepeꞌa Galiléia gui, Judéia katyꞌi oo Jordão yakã rovaigua re.Sw#Haꞌe rami ae avi Xeru yva pygua penderereko ꞌrã, pendepyꞌa py peteĩ-teĩ pende-irmão peperdoa eꞌỹ ramo. RR"Haꞌe vy ipoxy vy omboaxa hereko axyarã kuery pe, orevea opagapa peve.cQ?!Haꞌvy ndee ndaꞌevei ri tyꞌy xee romboaxyague rami neirũ remboaxy aguã?” heꞌi.!P; Haꞌe ramo ipatõ guembiguai oenoĩ uka ju vy aipoeꞌi ixupe: “Tembiguai heko vai vaꞌe, ndee rejerurea rami xee amboguepa rereveague haꞌe javi.O— Haꞌe rami joguereko axy rã irũ kuery oexa vy iporiaupa okuapy. Opatõa py jogueraa vy omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi.qN[Haꞌe rami teĩ noendu potai. Haꞌe rami ꞌrãgue py oo vy omboty uka nhuã py orevea opagapa peve. sM_Haꞌe ramo irũ ipy yvyꞌiry oĩ vy aipoeꞌi ixupe: “Xerarõveꞌi ranhe, apagapa ꞌrã”, heꞌi.DL— Haꞌe gui haꞌe vaꞌe tembiguai oo vy peteĩ oirũ ojou cem ára repy eteꞌi ixupe oreve vaꞌe. Haꞌe vy ogueroꞌa vy ojyryvipy. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Epagapa ke rerevea.”MKHaꞌe ramo ipatõ omboaxy vy omondouka rive, oreveague omboguepa. tJaHaꞌe ramo hembiguai guenapyꞌã re oĩ reve ojerure: “Xerarõveꞌi ranhe, apagapa ꞌrã”, heꞌi.?IwHaꞌe vaꞌe ma opaga aguã ndoguerekoi ramo ipatõ aipoeꞌi ovendea aguã escravo-rã, taꞌyxy, taꞌy kuery haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi guive, orevea omboekoviapa aguã.[H/Jypyꞌi haꞌe oĩa py peteĩ oguerua dez mil poyikue prata guigua oreve vaꞌe.>Gu Nhomboreveare nhomboaxy eꞌỹ vaꞌe re ijayvua — Haꞌe nunga rupi yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ huvixave guembiguai kuery orevea ombopaga uka vaꞌe rami.mFSOmbovai: — Sete-kue peveꞌi ndaꞌei, haꞌe rã setenta vezes sete-kue peve ꞌrã peperdoa. ; 'EG , Jesus oĩa py Pedro ou vy oporandu: — Senhor, xevy pe xe-irmão otekoavy ramo mbovykue peve ꞌrã tu aperdoa? Sete-kue peve ri ndaꞌu? qD[Mbaꞌeta mokoĩ eꞌỹ vy mboapy teĩ xerery rupi pendeatya py xee voi aĩ ꞌrã peẽ kuery mbyte. C9Anhetẽ aipoaꞌe avi pẽvy: Peẽ kuery vaꞌe regua mokoĩ teĩ mbaꞌemo re pejerure vy joo rami peikuaa ramo Xeru yva pygua ojapo ꞌrã pẽvy.,BQAnhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Yvy re pejokua vaꞌe rei yva re voi oiko ꞌrã ojokua pyre. Haꞌe rã yvy re pejora vaꞌe rei ma yva re voi oiko ꞌrã ojora pyre.VA%Haꞌe gui xapyꞌa rei noendu potai ae ramo remombeꞌu ꞌrã igreja kuery pe. Haꞌe rã igreja kuery ayvu re voi ndojapyxakai ramo amboae regua rami ꞌrã pereko, imposto re nhombopaga vaꞌety rami.@7Haꞌe rã ndeayvu re ndojapyxakaxei ramo peteĩ, mokoĩ ju eraa nderupive, mokoĩ eꞌỹ vy mboapy pendu rire ayvu oiko vaꞌe oikuaa porã aguã. }?s Irmão otekoavy vaꞌekue nhamongeta aguã re ijayvua — Xapyꞌa rei nde-irmão [ndevy] otekoavy ramo tereo haꞌe aeꞌia py ndeayvu ixupe. Haꞌe gui ndeayvu re ojapyxaka ramo peteĩ rami ju ꞌrã peiko nde-irmão reve. , ; , ; , p>YHaꞌe rami ae avi Penderu yva pygua voi ndoipotai neĩ peteĩ kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe regua okanhy. z=m Haꞌe gui anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ojou ma vy noventa e nove okanhy eꞌỹ vaꞌe gui oguerovyꞌave ꞌrã.j<M — Mbaꞌexa tu peẽ peikuaa? Xapyꞌa rei peteĩ ava oguereko ꞌrã cem vexaꞌi. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe regua peteĩ okanhy ramo noventa e nove ikuai vaꞌe oejapa ꞌrã yvyty áry, okanhy vaꞌekue oeka vy oo aguã.S; [Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou okanhygue ogueraa jepe aguã.] c:? — Maꞌẽ, ndaꞌevei kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami oiko vaꞌe pe rei “Mbaꞌe vareꞌỹ” peje aguã. Mbaꞌeta aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery rarõa anjo kuery ikuai riae Xeru yva pygua renonde.c9? Haꞌe peteĩ nderexa ri ndereity ramo enoẽ, haꞌe emombo ndejegui. Mbaꞌeta mokoĩve nderexa reve tata py reiko axy aguã py nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩꞌi nderexa reve reikove aguã py reike aguã. 8}Haꞌe nunga rupi ndepo, eꞌỹ vy ndepy ri ndereity ramo ejaya, emombo ndejegui. Mbaꞌeta ndepo eꞌỹ vy ndepy jovaive reve tata ogueꞌỹ vaꞌe py nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve ndepo, ndepy rovaikueꞌi reve reikove aguã py reike aguã.7!— Ndaꞌevei ete ꞌrã yvy regua kuery pe heityarã oiko ramo. Mbaꞌeta oiko ꞌrãe joityarã, teĩ joityare pe ma ndaꞌevei ꞌrã.y6k ; , — Haꞌe rã kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe ramigua xere ojeroviaa gui amongue oity ꞌrãgue py haꞌeveve oityxe vaꞌe ajuꞌy re ita guaxu mbaꞌemo monguꞌia ojokua pyre reve yeꞌẽ typyvea py oyꞌupa vaꞌe rire. h5IHaꞌe xerery rupi peteĩ kyrĩ vaꞌe kovaꞌe ramigua omovaẽ vaꞌe ma xee avi xemovaẽ. 4{Haꞌe nunga rupi kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe anho ꞌrã yvateve yva pygua poꞌakaa py. ; , "3=Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ndapejeko rerovai, haꞌe kyrĩ vaꞌe rami ndapeikoi ri vy ndapeikei ꞌrã yva pygua poꞌakaa py.V2%Haꞌe ramo Jesus peteĩ kyrĩ vaꞌe oenoĩ vy omoꞌã haꞌe kuery mbyte.!1 = ; Haꞌe jave hemimboꞌe kuery Jesus re onhemboja vy oporandu: — Mavaꞌe ndaꞌu yvateve vaꞌe oiko ꞌrã yva pygua poꞌakaa py? N0Haꞌe rami avi haꞌe kuery ivai eꞌỹ aguã tereo, eity pinda yy py, haꞌe enoẽ pira ogueraa ypy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe juru reipeꞌa vy rejou ꞌrã peteĩ peráta hatãꞌi vaꞌe ovareveꞌi vaꞌe. Eraa, haꞌe kuery pe emeꞌẽ xegui haꞌe ndeguigua. ; 1 Coríntios 10.32–11.1 /Pedro ombovai: — Amboae regua ri — heꞌi. Jesus aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe rami rã taꞌy kuery opaga eꞌỹ teĩ haꞌeve..— Tá, opaga ri — heꞌi ombovai vy. Haꞌe gui opy Pedro ovaẽ ramove ixupe Jesus oporandu vy aipoeꞌi: — Simão, mbaꞌexa tu reikuaa? Mavaꞌe kuery tu kovaꞌe yvy regua huvixa kuery ombopaga ꞌrã imposto re: guaꞌy kuery tyrã pa amboae regua? $-A Jesus imposto opaga ukaague Cafarnaum py haꞌe kuery ovaẽ jave Pedro oĩa py ou imposto re nhombopaga vaꞌety kuery. Haꞌe rami vy oporandu okuapy mokoĩ hatãꞌi vaꞌe opaga aguã re: — Penemboꞌea ndopagai ꞌrã teve mokoĩ hatãꞌi vaꞌe? — heꞌi okuapy. ,Haꞌe kuery ojuka ꞌrã. Haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rã hemimboꞌe kuery oendu vy iporiaupa. ;+o ; Haꞌe gui Galiléia yvy re hemimboꞌe kuery ijatypa ju ma ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã avakue po py.v*e[Haꞌe gui haꞌe vaꞌe nunga anha ma nhanhemboꞌe haꞌe jakaru eꞌỹ re jaiko vy ꞌrãe jaipeꞌa.] -)SOmbovai haꞌe kuery pe: — Mbaꞌeta pejeroviaa kyrĩꞌi rã. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peteĩ mostarda raꞌyĩꞌi rami ri jepe pejeroviaa oĩ vaꞌe rire kovaꞌe yvyty pe “Ejepeꞌa ke apy gui, ki katy tereo”, peje ramo ojepeꞌa ꞌrãgue. Mbaꞌeve rei ndaxyi ꞌrãgue pẽvy.(Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery Jesus re onhemboja vy oporandu haꞌe aeꞌia py: — Mbaꞌe re tu ore ndoroipeꞌa kuaai raꞌe anha? q'[Haꞌe gui anha pe Jesus ijayvu atã ramo ojepeꞌa avaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe hora-ve avaꞌi okuera. 4&aJesus aipoeꞌi: — Peẽ pejerovia eꞌỹ haꞌe pendeko vai vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu aiko pendereve, rogueropoꞌaka aguã? Eru haꞌvy avaꞌi apy — heꞌi.Z%-Neremimboꞌe kuerya py aru kuri teĩ haꞌe kuery nomonguera kuaai — heꞌi. |$q— Senhor, emboaxy xeraꞌy, mbaꞌeta heꞌoꞌã vy oiko axy. Mbovykue rei eꞌỹ hoꞌa tata py haꞌe yy py.O# ; Lucas 9.37-43a Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ikuaia py haꞌe kuery ovaẽ rã peteĩ ava onhemboja hexe. Haꞌe vaꞌe guenapyꞌã re oĩ vy aipoeꞌi: S" Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery oikuaa João Batista reko re ijayvua rami. !! Haꞌe rami avi xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Elias ma ou ae ma teĩ heta vaꞌe kuery ndoikuaai okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery oipotaa rami ae ojapo okuapy hexe. Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery po py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi oiko axy ꞌrã — heꞌi. [ / Jesus ombovai: — Anhetẽ ae Elias ou vy opa mbaꞌe omoĩmba porã ju ꞌrã. ) Haꞌe gui hemimboꞌe kuery oporandu: — Mbaꞌe re tu haꞌvy kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery ijayvu okuapy Elias ranhe ou ꞌrãa re? V% Yvyty áry gui haꞌe kuery oguejy rã Jesus aipoeꞌi: — Avave rei pe ke pemombeꞌu eme pexa vaꞌekue, Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omanoague gui onhemboete ju eꞌỹa ja — heꞌi. PHaꞌe kuery guexa oipeꞌa vy avave rei ndoexavei, Jesus eꞌỹ vy. lQHaꞌe kuery re Jesus onhemboja vy opoko. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pevy ke, pekyje eme — heꞌi.`9Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery oendu vy hoꞌapa okyje vy, yvy re ngova omovaẽ reve.\1Pedro ijayvu teria ja peteĩ arai hexakã vaꞌe ou vy ojaoꞌipa. Arai gui onhendu peteĩ ayvu aipoeꞌi vaꞌe: — Pevaꞌe ma Xeraꞌy ayvu ete haꞌe arovyꞌa vaꞌe. Pejapyxaka ijayvua re ae — heꞌi. mSHaꞌe ramo Pedro aipoeꞌi Jesus pe: — Senhor, haꞌeve apy nhaĩve aguã. Haꞌe ramo reipota rã ajapo ꞌrã mboapy ooꞌi: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, haꞌe gui amboae ju ma Elias peguarã — heꞌi. `9Hexeve ojekuaa avi Moisés haꞌe Elias. Haꞌe vaꞌe kuery ma hexeve ijayvu okuapy. %Haꞌe py haꞌe kuery oexaa py ma guexakã py ojekuaa. Hova hexakã kuaray rami, haꞌe rã ijao ma xiĩmba rei hendy vaꞌe rami ojekuaa.  9 ; Oito araa py Jesus ngupive ogueraa Pedro, tyvy Tiago haꞌe João haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã py peteĩ yvyty yvate vaꞌe áry.+Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Apy peĩ vaꞌe regua amongue napemanoi ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue opoꞌakaa reve ou rã pexa eꞌỹa ja. 0YMbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã Nguu rexakãa rupi, ojeupegua anjo kuery reve. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pe ombojoja ꞌrã ojapo vaꞌekue rekovia. 5Mbaꞌe ꞌrã tu avakue ojou, mbaꞌemo yvy regua oguerekopa vaꞌeri guekove ae omokanhy vy? Mbaꞌe nunga ꞌrã tu omeꞌẽ onheꞌẽ rekovia?  Mbaꞌeta nomanoxei ete vaꞌe kuery omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã xekáuxa omano vaꞌe ma ojou ju ꞌrã guekove. ; ; -S; Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Xerupive oikoxe vaꞌe taexarai ojegui ae, togueraa ojeupegua kuruxu, haꞌe tou xerakykue.EHaꞌe rã Jesus ojere vy ombovai Pedro pe: — Satanás, ejepeꞌa ke xea gui. Ndee ma ita xereityxea reiko, mbaꞌeta Nhanderuete guigua eꞌỹ reikuaa, haꞌe rã avakue guigua rive. 0YHaꞌe ramo Pedro oenoĩ haꞌe aeꞌia py. Haꞌe vy ndojou porãia rami ijayvu vy aipoeꞌi ixupe: — Senhor, enhemboaxy na haꞌe nunga ndere oiko eꞌỹ aguã. q[ ; Haꞌe vaꞌe ára guive Jesus Cristo omboypy guemimboꞌe kuery pe omombeꞌu aguã Jerusalém katy oo ꞌrãa, haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery po py oiko axy ꞌrãa opa mbaꞌe py, sacerdote yvatekueve haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery po py guive. Ojukaa ꞌrã, haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrãa voi omombeꞌu. l QHaꞌe gui ma guemimboꞌe kuery pe aipoeꞌi avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã Cristo oikoa. b =Ndevy pe ma yva pygua poꞌakaa rokẽ peꞌaa ameꞌẽ ꞌrã. Mbaꞌemo yvy re rejokua vaꞌe ma yva re voi ojokua pyre ꞌrã oiko. Haꞌe rã yvy re rejora vaꞌe ma yva re voi ojora pyre ꞌrã oiko — heꞌi.= sAipoaꞌe avi ndevy: Ndee ma Pedro, haꞌe kovaꞌe ita áry ajapo ꞌrã xevygua igreja. Haꞌe gui xevygua igreja re ma manoa rokẽ rupi nhomoingea voi ndaꞌipoꞌakai ꞌrã.E Haꞌe ramo ixupe Jesus aipoeꞌi: — Simão, João raꞌy, revyꞌa ete ꞌrã, mbaꞌeta hoꞌo haꞌe huguy vaꞌe eꞌỹ haꞌe nunga oikuaa uka ndevy, haꞌe rã Xeru yva pygua ae.b =Simão Pedro ombovai vy — Ndee ma Cristo Nhanderuete oikove vaꞌe Raꞌy — heꞌi. ROporanduve ju: — Haꞌvy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peikuaa? :mHaꞌe kuery ombovai: — Amongue ma “João Batista” heꞌi. Amboae ma “Elias” heꞌi. Haꞌe rã amboae kuery ma “Jeremias” eꞌỹ vy “Profeta mboae” heꞌi. C ; Cesaréia Filipe pegua tetã katy Jesus ooa rupi oporandu guemimboꞌe kuery pe: — Marã ramigua Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oikoa rami tu heta vaꞌe kuery oikuaa? # Haꞌe ramo mae ma haꞌe kuery oikuaa mbojape mbovua gui eteꞌỹ omonheangu-a, haꞌe rã fariseu haꞌe saduceu kuery nhomboꞌea gui. ,Q Mbaꞌexa tu napendu kuaai mbojape re eteꞌỹ xeayvua, haꞌe rã trigo mbovua rami fariseu haꞌe saduceu kuery nhomboꞌea gui penheangu aguã re — heꞌi. ' Neĩ quatro mil avakue peguarã sete mbojape haꞌeveague re napenemaꞌenduꞌai teve, neĩ mbovy ajaka pa hembyrekue pemboyruague re guive?,Q Ndapeikuaai teri, neĩ napenemaꞌenduꞌai teve cinco mil avakue peguarã peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌeveague re, neĩ mbovy varai pa hembyrekue pemboyruague re?  Jesus haꞌe nunga oikuaa vy aipoeꞌi: — Avakue pejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu mbojape ndaperekoia re pendeayvu?wHaꞌe ramo haꞌe kuery jomeme ijayvu vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami ijayvu mbojape ndajarui rire — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Maꞌẽ, penheangu ke fariseu haꞌe saduceu kuery regua trigo mbovua gui — heꞌi. ~  Haꞌe gui yupa rovaigua katy oo vy hemimboꞌe kuery oikuaa pota rã hexarai raꞌe mbojape ogueraa aguã re.}Heko vai haꞌe itavy rei vaꞌe kuery anho ꞌrã ojerure hexa pyrã re. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe neĩ peteĩ hexa pyrã ndojapoai ꞌrã, Jonas re oiko vaꞌekue ramigua eꞌỹ vy — heꞌi. Haꞌe rami vy ojepeꞌa ovy haꞌe kuerya gui. ; b|=Haꞌe rã koꞌẽmba jave ma “Kovaꞌe ára oiko ꞌrã ára vai, mbaꞌeta yva pytã rei”, peje ꞌrã. Haꞌe rami yva re pemaꞌẽ vy mbaꞌemo peikuaa vaꞌeri ndapexa kuaai vaꞌe tyꞌy aỹ oiko vaꞌe?{Haꞌe ramo ombovai: — Peẽ kuery ma kaꞌaru ramo aipopeje ꞌrã: “Ára porã ꞌrã, mbaꞌeta yva re pytãmba.”z  Haꞌe gui fariseu haꞌe saduceu kuery ju onhemboja hexe. Oeko aꞌã vy ojerure hexa pyrã yva guigua ojapo aguã re.qy['Haꞌe gui Jesus heta vaꞌe kuery omondoukapa ma rire kanoã py oĩ. Haꞌe vy Magadã regua katy oo. Vx%&Okaru vaꞌe ma quatro mil avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue reve eꞌỹ vy.dwA%Haꞌe javive okarupa vy hevyatãmba. Haꞌe gui hembyrekue ma sete ajaka renyẽ omboyru.Cv$Haꞌe vy ojopy sete-ve mbojape haꞌe pira. Nhanderuete oguerovyꞌa rire oipeꞌã-peꞌãꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery pe, haꞌe kuery ju heta vaꞌe kuery pe ombojoja aguã. s~}}}A|s{Yzz$yy*xxwvvuutts@rrqJppfo4nnmm l%kkjEiiLihNgg,feeedd)cc7bbHaa]``G__;^^<]X\[u[ZYYYXX VUvT*RQQ2P]OOJNMLJJHHFFKEEE4DBBAuA;@??6>==;.s--u-,j,+z**^))w(('D&&&%%$y##1""p" !!/ baS <IQ8da9i ? a * rd1kS,Q Haꞌe rami ijayvua Jesus oikuaa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu pendeayvu rei kovaꞌe kunha vaꞌe re? Mbaꞌeta mbaꞌemo porã ete ojapo xevy. Mbaꞌeta pevaꞌe heakuã porã vaꞌe ma heta peráta re ovende vaꞌe rire, iporiaukueꞌi pe omeꞌẽ aguã — heꞌi. Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery oexa vy ndojou porãi. Haꞌe vy joupe-upe aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu guĩ rami ojavyky rei?A~{hexe onhemboja peteĩ kunha. Peteĩ hyru ogueru ita xiĩ vaꞌe guigua, heakuã porã vaꞌe hepyve vaꞌe tynyẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mesa py Jesus oĩ jave onhoẽ inhakã re. m}S ; Haꞌe gui Betânia tetã py Simão lepra oguereko vaꞌekue ro py Jesus oĩ javev|eHaꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Ngaru oiko jave ma ndaꞌevei, heta vaꞌe kuery opuꞌãmba eꞌỹ aguã. D{Haꞌe py jogueroayvu Jesus ojopy nhemi vy ojuka aguã re.z1Haꞌe gui ma sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuery nhomboaty okuapy sacerdote yvateve vaꞌe Caifás hery vaꞌe ro py.!y;— Mokoĩ araa py oiko ꞌrã ngaru Páscoa regua, peikuaa. Haꞌe gui Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã kuruxu re omoĩa aguã — heꞌi. hx K , ; , ; Haꞌe nunga re Jesus nhomboꞌepa vy aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: w+.Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery oo ꞌrã ikuai axy riae aguã katy. Haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery ma tekove marã eꞌỹ katy ꞌrã oo. 8vi-— Haꞌe ramo ombovai ꞌrã: “Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe kuery yvyĩgueveꞌi ikuai vaꞌe pe haꞌe nunga ndapejapoi nhavõ, xevy pe avi ndapejapoi”, heꞌi. u,— Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu ꞌrã ixupe: “Senhor, arakaꞌe tu rekaruxe rã roexa, eꞌỹ vy ndeyꞌuvei rã, orea rupigua eꞌỹ reiko, eꞌỹ vy nandeaovei rã, nembaꞌeaxy, haꞌe eꞌỹ vy nhuã py reĩ rã roexa teĩ noroipytyvõi?” "t=+Peẽa rupigua eꞌỹ aiko ramo naxemovaẽi. Ndaxeaovei teĩ naxemonhemondei. Xembaꞌeaxy, haꞌe nhuã py aĩ ramo ndapeoi xerexa aguã”, heꞌi. lsQ*Mbaꞌeta akaruxe teĩ napemeꞌẽi haꞌu vaꞌerã. Xeyꞌuvei teĩ napemeꞌẽi ayꞌu aguã.erC)— Haꞌe gui oaxua re ikuai vaꞌe pe ju huvixa ijayvu vy aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy pendekuai vaꞌe, pejepeꞌa ke xea gui. Tapeo tata ogue eꞌỹ vaꞌe anha haꞌe hembiguai kuery pe oguereko katu pyre katy.Xq)(— Haꞌe ramo huvixa ombovai vy aipoeꞌi ꞌrã haꞌe kuery pe: “Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe xe-irmão kuery yvyĩgueveꞌi vaꞌe pe haꞌe nunga pejapo nhavõ xevy pe avi pejapo”, heꞌi. ipK'Arakaꞌe tu nembaꞌeaxy, eꞌỹ vy nhuã py reĩ rã roexa vy roo roipou?” heꞌi okuapy. moS&Arakaꞌe tu orea rupigua eꞌỹ reiko rã roexa vy romovaẽ, haꞌe nandeaovei rã romonhemonde?Gn%— Haꞌe ramo heko porã vaꞌe kuery oporandu ꞌrã: “Senhor, arakaꞌe tu rekaruxe rã roexa vy romeꞌẽ reꞌu vaꞌerã, haꞌe ndeyꞌuvei rã roexa vy romeꞌẽ reyꞌu aguã?tma$Ndaxeaovei ramo xemonhemonde. Xembaꞌeaxy rã xepou. Nhuã py xembotya rã peju xerexa aguã”, heꞌi. l#Mbaꞌeta akaruxe ramo pemeꞌẽ haꞌu vaꞌerã. Xeyꞌuvei ramo pemeꞌẽ ayꞌu aguã. Peẽa rupigua eꞌỹ aiko ramo xemovaẽ.Sk"Haꞌe gui oaxu eꞌỹa re ikuai vaꞌe pe huvixave aipoeꞌi ꞌrã: “Xeru penembovyꞌa vaꞌe, peju ke. Peike ke ipoꞌakaa py yvy itui ypyꞌi guive pendevy oguereko katu vaꞌekue pejopy aguã.sj_!Mbaꞌeta omoĩ ꞌrã vexaꞌi kuery oaxu eꞌỹa re, haꞌe rã kavara kuery ma oaxua re ꞌrã omoĩ.Ki Haꞌe gui henonde omboatypaa ꞌrã yvy regua kuery haꞌe javi. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ ombojaꞌo ꞌrã joa gui, vexaꞌi re opena vaꞌe kavara mbyte gui guymba kuery ombojaꞌoa rami avi.Yh+ Nhomboayvu aguã ára re ijayvua — Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã guexakã haꞌe anjo kuery haꞌe javive reve. Haꞌe rami vy guexakãa py oguapy ꞌrã oiny tenda openaaty áry.gHaꞌe gui tembiguai ovareꞌỹ vaꞌe ma pemombo oka py, pytũa py. Haꞌe py ma ojaeꞌopaa vy opa marã ꞌrã onhendu okuapy.” 0fYMbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã, oguereko retave aguã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oguerekoꞌi vaꞌe voi oipeꞌaa ꞌrã.e{Haꞌe gui amboae kuery pe ju aipoeꞌi: “Peipeꞌa ixugui prata guigua, haꞌe dez oguereko vaꞌe pe ju pemeꞌẽ.ydkHaꞌe rami vy xeperáta reiporu uka vaꞌe rire peráta porua kuery pe, xee ajevy vy hetave ju ajopy aguã.”Oc— Haꞌe rami rã ipatõ ombovai: “Tembiguai porã eꞌỹ haꞌe inhateꞌỹ vaꞌe, reikuaa vaꞌe ri tyꞌy anhotỹague gui eꞌỹ amonoꞌõa haꞌe amoaĩague gui eꞌỹ amoaꞌyĩgue?bHaꞌe rami vy akyje vy peráta reiporuka vaꞌekue anhomi karamboae yvy guy py. Koo, aru ju nembaꞌe peráta”, heꞌi. a}— Opa vygua ovaẽ peteĩꞌi poyikue jopyare. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Senhor, xee aikuaa rã ndee porayvu vaꞌeꞌỹ. Mbaꞌeta renhotỹague gui eꞌỹ ꞌrã remonoꞌõ, haꞌe remoaĩague gui eꞌỹ ꞌrã remoaꞌyĩgue, xee aikuaa rã.l`Q— Ixupe ipatõ aipoeꞌi: “Haꞌevea rami, tembiguai porã haꞌe ojeroviapy reiko vaꞌe. Mbovyꞌi re repena kuaa rire romoĩ ꞌrã heta vaꞌe re ju repena aguã. Eike ke xee nepatõ reve javyꞌa aguã py”, heꞌi. _— Haꞌe gui mokoĩ poyikue jopyare ou vy aipoeꞌi: “Senhor, mokoĩ poyikue xevy reiporuka. Apy mokoĩ ju aru angana vaꞌekue.” s^_— Ixupe ipatõ aipoeꞌi: “Haꞌevea rami, tembiguai porã haꞌe ojeroviapy reiko vaꞌe. Mbovyꞌi vaꞌe re repena kuaa rire romoĩ ꞌrã heta vaꞌe re ju repena aguã. Eike ke xee nepatõ reve javyꞌa aguã py”, heꞌi. n]UHaꞌe ramo teĩ nhiruĩ poyikue jopyare ou vy teĩ nhiruĩ mboae ju ogueru. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Senhor, xevy pe reiporuka vaꞌekue peteĩ nhiruĩ poyikue prata guigua. Koo, aru peteĩ nhiruĩ mboae ju angana vaꞌekue.” k\O— Yma ete ma rire tembiguai kuery patõ ojevy. Haꞌe vy oikuaa pota haꞌe kuery ojapoague re.[[/Haꞌe rã peteĩꞌi jopyare ma oo vy ojoꞌo yvy, haꞌe ojaty opatõ peráta. EZHaꞌe rami ae mokoĩ poyikue jopyare voi mokoĩ ju ongana.uYc— Peteĩ nhiruĩ poyikue jopyare oo voi mbaꞌemo ojogua aguã. Haꞌe vy teĩ nhiruĩ mboae ju onganave.\X1Haꞌe vy jypygua pe omeꞌẽ peteĩ nhiruĩ poyikue prata guigua, amboae pe ma mokoĩ, haꞌe rã opa vygua pe ma peteĩꞌi poyikue omeꞌẽ. Peteĩ-teĩ oiporu kuaa-a rami omeꞌẽ. Haꞌe gui mae ma oo. fWE Peráta oiporuka pyre re ombojojaague — Haꞌe nunga oiko ꞌrã peteĩ ava oyvy gui oo ta ma vy guembiguai kuery oenoĩ vaꞌe rami avi. Haꞌe vaꞌe ma guembiguai kuery pe oiporuka mbaꞌemo oguereko vaꞌe.TV! Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota, mbaꞌeta ndapeikuaai ára, neĩ hora. mUS — Haꞌe ramo ombovai: “Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ ma xee aikuaa vaꞌeꞌỹ”, heꞌi.T! — Are ma jave kunhataĩgue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ovaẽ vy ojapukai: “Senhor, Senhor, eipeꞌa ke okẽ orevy”, heꞌi okuapy. 5Sc Haꞌe gui haꞌe kuery ojogua aguã ojeꞌoi jave ovaẽ ma omenda vaꞌerã. Haꞌe ramo ngarua py oiko katu vaꞌekue oike ojeꞌoivy hupive. Haꞌe gui okẽ ombotya. )RK — Haꞌe ramo hiꞌarandu vaꞌe kuery ombovai: “Ndaꞌevei teve, orevy oata eꞌỹ aguã, haꞌe pẽvy voi. Tapeo ivendeaty py pejogua aguã”, heꞌi.HQ Haꞌe ramo hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery aipoeꞌi oirũ kuery hiꞌarandu vaꞌe pe: “Pembojaꞌo na orevy penderataendy rykue, mbaꞌeta orerataendy ma ogue ta ma”, heꞌi okuapy. QPHaꞌe ramo kunhataĩgue haꞌe javive opuꞌã vy omoatyrõ guataendy.O— Pytũ mbyte jave onhendu peteĩ ojapukai vaꞌe: “Ou ma oiny omenda vaꞌerã. Peẽ ke peovaexĩ”, heꞌi vaꞌe._N7Haꞌe gui ma omenda vaꞌerã ndou voi ramo kunhataĩgue hopeyipa. Haꞌe vy okepa. YM+Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe kuery ma tataendy reve tykue avi ogueraa hyru py.`L9Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma guataendy ogueraa, haꞌe rã tykue ma ndogueraai.xKiHaꞌe kuery regua peteĩ nhiruĩ hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã peteĩ nhiruĩ ma hiꞌarandu vaꞌe.GJ  Dez kunhataĩgue re ombojojaague — Haꞌe vaꞌe jave yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã dez kunhataĩgue guataendy ogueraa vy omenda vaꞌe ovaexĩ aguã ojeꞌoi vaꞌe rami avi.I/3Haꞌe rami rire ombopaga vy oguereko axy ꞌrã heko porã merami rive vaꞌe kuery reve. Haꞌe ramo ojaeꞌo haꞌe opa marã ꞌrã onhendu. eHC2Haꞌe rami vy tembiguai noexaꞌãi reia ára haꞌe ndoikuaai reia hora ꞌrã ipatõ ou.{Go1Haꞌe rami vy oinupãmba ꞌrã oirũ kuery. Haꞌe rã okaꞌu vaꞌe kuery reve ma okaru haꞌe oyꞌu ꞌrã.F}0Haꞌe rã xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe tembiguai heko vai vy ojeupe ae “Xepatõ ndou voi ꞌrã teve”, heꞌi ꞌrã.fEE/Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe pe opena uka ꞌrã opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re.ND.Ovyꞌa ete ꞌrã tembiguai ipatõ ou rã haꞌe rami ojapo vaꞌe.HC - — Haꞌe gui mavaꞌe ndaꞌu peiko tembiguai ojeroviapy haꞌe joe opena kuaa vaꞌe? Haꞌe ramigua ma ipatõ omoĩ ꞌrã oirũ kuery okaru aguã hora py omongaru aguã.%BC,Haꞌe nunga rupi peẽ voi peiko kuaa pota, mbaꞌeta napexaꞌãi rei jave Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã. ; 17.20-37, 7Ag+Peikuaa pota ke povaꞌe nunga re: Hoo vaꞌe ma mbaꞌe hora pa imonda vaꞌe ovaẽ ꞌrãa oikuaa vaꞌe rire oikuaa pota ꞌrãgue ngopy gui ogueraa ukapa eꞌỹ aguã.k@O*Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota, mbaꞌeta ndapeikuaai mbaꞌe ára pa pende-Senhor ou ꞌrãa.t?a)Mokoĩ kunhague ombaꞌeapo ꞌrã omonguꞌia py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae ma oejaa ꞌrã.y>k(Haꞌe vaꞌe jave py mokoĩ ꞌrã ikuai mbaꞌety py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae ma oejaa ꞌrã.=-'Noexaꞌãi rei okuapy rakaꞌe, yy ou vy ogueroxyrypa heravya ára peve. Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou jave voi haꞌekue rami ae ꞌrã oiko.<&Mbaꞌeta yy ou eꞌỹa ja okarua haꞌe oyꞌua okuapy, omendaa haꞌe nhomomendaa guive, kanoã py Noé oikea ára peve.b;=%Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oua ára ma Noé oiko jave py oikoague rami avi ꞌrã oiko./:W$— Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ára haꞌe hora rakaꞌe paa avave rei ndoikuaai, neĩ anjo kuery yva pygua, neĩ xee Taꞌy voi ndaikuaai. Xeru anhoꞌi oikuaa.S9#Opa ꞌrã yva haꞌe yvy. Haꞌe rã xeayvuague ma ndoaxa rivei ꞌrã. g8G"Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery opa eꞌỹ re haꞌe nunga haꞌe javi oiko ꞌrã.7!Haꞌe rami ae avi peẽ kuery voi xeayvuague haꞌe javi oiko rã pexa vy peikuaa ꞌrã xeꞌára ovaẽ raiꞌi maa, okẽ py ae.F6 ; — Peikuaa pota ke figoꞌy re mbaꞌemo ambojoja vy amombeꞌu rã. Mbaꞌeta hakã ipyaupa haꞌe hogue hokypa rã pexa vy peikuaa ꞌrã ára pyau ovaẽ raiꞌi maa.I5 Haꞌe vy mimby guaxu onheꞌẽ atã reve omondouka ꞌrã guembiguai anjo kuery. Haꞌe kuery omboatypa ꞌrã heruvy hembiporavo kuery irundy henda yvytu oipejua gui, yva guy jovaive gui. 4Haꞌe gui yva re ojekuaa ꞌrã hexa pyrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue guigua. Haꞌe ramo haꞌe javi regua yvy re ikuai vaꞌe ojaeꞌo ꞌrã okuapy oexa vy Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue yva gui ou rã arai rupi, opoꞌaka haꞌe guexakãmba reve. _37 ; — Haꞌe vaꞌe ára ojexavaia rireꞌive kuaray pytũmba ꞌrã, jaxy voi naendyvei ꞌrã. Jaxy-tata hoꞌapa ꞌrã yva gui, haꞌe yva re ipoꞌakakueve ikuai vaꞌe voi oitypaa ꞌrã. , J2 Mamo rã teꞌõgue ituia py xapirẽ onhemboaty ꞌrã okuapy. 1)Mbaꞌeta overa vaꞌe minha kuaray oua katy gui oẽ vy oikea peve ojekuaa vaꞌe rami avi ojekuaa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou rã.&0EHaꞌe nunga rupi xapyꞌa rei pẽvy “Tekoa eꞌỹa py Cristo oĩ”, ꞌea ramo tapeo eme. Xapyꞌa rei “Pee oopy ma hiny”, ꞌea ramo perovia eme.4/cPeiko kuaa pota ke, xee romonheangu ma voi.O.mbaꞌeta oiko ꞌrãe Cristo ramigua haꞌe profeta ramigua rive. Haꞌe kuery voi ojapo ꞌrã hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã oiporavo pyre kuery voi ombotavy aguã teĩ, haꞌeve vaꞌe rire.-— Haꞌe gui amongue pẽvy aipoeꞌi ꞌrã: “Maꞌẽ, apy ma Cristo”, eꞌỹ vy “Pee py ma hiny”, heꞌi ramo perovia eme,.,UHaꞌe vaꞌe ára Nhanderuete nomomba voi vaꞌe rire avave rei ndoo jepei ꞌrãgue. Vaꞌeri ojeupe guarã oiporavo vaꞌekue re omaꞌẽ vy omomba voi ꞌrã. (+Imbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára py ma ojexavaia ete ꞌrã. Jypyꞌi guive aỹ peve ndoikoi teri haꞌe ramigua ete, neĩ ndoikovei ma ꞌrã guive haꞌe rami.O*Pejerure ke yroꞌy py eꞌỹ penha aguã, neĩ sábado ára py voi,])3Haꞌe vaꞌe ára ndaꞌevei ꞌrã imemby ryruꞌi haꞌe imemby kambu vaꞌe pe.T(!haꞌe mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe tojevy eme guive oparito ogueraa aguã.O'Ngoo áry oĩ vaꞌe toguejy eme ngopy gui mbaꞌemo oguenoẽ aguã,;&qHaꞌe ramo Judéia pygua kuery tonhamba yvyty re.M% ; — Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py pexa ꞌrã ojeguarupy nhomokanhyarã oĩ rã, profeta Daniel omombeꞌu ma voi vaꞌekue. (Tove ogueroayvu vaꞌe toikuaa.) ; ; $Nhanderuete poꞌakaa regua ayvu porã omombeꞌua ꞌrã yvy jave re, haꞌe javi regua oikuaa aguã. Haꞌe gui mae ma opa ete ꞌrã. ?#y Haꞌe rã opa peve oĩ atã vaꞌe ma oo jepe ꞌrã.Z"- Haꞌe gui heta-etave heko vai ramo pavẽ rai ojepeꞌa ꞌrã porayvua gui. ; G! Heta ꞌrã ikuai profeta ramigua rive, heta ꞌrã ombotavy.R  Haꞌe vaꞌe jave heta ꞌrã ojeity uka vy jojopy uka ndajoayvuvei vy.}s — Haꞌe vaꞌe jave penembojexavai haꞌe pendejukaa ꞌrã. Xerery káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌei ꞌrã pendere.A}Povaꞌe nunga haꞌe javi ma ikuai axya ypyꞌi aguã. <qPeteĩ-teĩ tetã pygua kuery opuꞌã ꞌrã amboae tetã pygua kuery re, haꞌe peteĩ-teĩ regua amboae regua re ꞌrã opuꞌã. Opa rupi oiko ꞌrã karuai haꞌe yvy ryryi.SPendu avi ꞌrã “Joe opuꞌã ma”, eꞌỹ vy “Joe opuꞌã ꞌrã” ꞌea rã. Peikuaa pota ke penhemondyi eꞌỹ aguã, mbaꞌeta haꞌe nunga ranhe ꞌrãe oiko teĩ opa aguã eꞌỹ teri.~uMbaꞌeta heta ꞌrã ou xerery rupi “Xee ae ma Cristo” heꞌi rive vaꞌe. Haꞌe rami vy heta ꞌrã ombotavy.X)Ombovai: — Penheangu ke haꞌvy penhembotavy uka eꞌỹ aguã avave rei pe.) ; Oliveiras yvyty py Jesus oguapy oiny jave hemimboꞌe kuery onhemboja ju hexe. Haꞌe vy oporandu okuapy: — Emombeꞌu na orevy: Arakaꞌe ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Mbaꞌe nunga tu oiko ꞌrã roikuaa aguã reju jevy taa, haꞌe ára opa ta maa? 0YHaꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peexa pa pevaꞌe nunga haꞌe javi? Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Oitypaa ramo peteĩve ita ndopytai ꞌrã amboae ita áry.  1 , ; , Templo gui Jesus oẽ ovy jave hemimboꞌe kuery hexe onhemboja vy ixupe oexa uka templo mbaꞌemo porã gui anho ojapoague.+O'Aipoaꞌe porã pẽvy: Peẽ kuery ndaxerexavei ma ꞌrã, ovaẽ eꞌỹa ja “Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi reju vaꞌe re” peje aguã ára. 6g&Haꞌe rami rire pendero opyta rivepa ꞌrã.5% , — Jerusalém, Jerusalém, profeta kuery jukaaty, haꞌe ndea py ombou pyre kuery ita py rejapipa vaꞌety. Mbovykue rei eꞌỹ xee aikuavãmbaxe teĩ nememby kuery, uru guaꞌy kueꞌiry opepo py ojaoꞌipaa rami. Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ndapeipotai.b=$Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery re haꞌe nunga rekovia haꞌe javi ꞌrã ou. #peẽ kuery ae pepaga aguã heko porã vaꞌe ruguy omoẽague haꞌe javi re, heko porã vaꞌe Abel ruguy omoẽague guiveꞌi Baraquias raꞌy Zacarias ruguy omoẽa peve. Haꞌe vaꞌe ma pejuka vaꞌekue henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe altar mbyte.!;"Haꞌe nunga rupi peẽ kuery pe xee ambou ꞌrã profeta haꞌe hiꞌarandu vaꞌe kuery penemboꞌearã. Haꞌe vaꞌe kuery regua amongue pejuka ꞌrã kuruxu re pemoĩ vy. Haꞌe rã amboae kuery ma peinupã ꞌrã penhemboꞌeaty py, haꞌe tetã nhavõ gui pemoxẽ ꞌrã,ve!Peẽ mboi joxuꞌu vaꞌe regua, mbaꞌexa ꞌrã tu peo jepe tata ogue eꞌỹ vaꞌe py pepaga aguã gui?;q Pejapopa haꞌvy penamoĩ kuery omboypy vaꞌekue.Z-Haꞌe rami vy pendejee ae pendeayvu profeta jukaare ramymino kuery peikoa rami. 9Haꞌe vy aipopeje: “Nhaneramoĩ kuery ikuai jave ma voi jaiko vaꞌe rire haꞌe kuery rami profeta jukaa rupi nhande ndajaikoi ꞌrãgue”, peje. — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta profeta kuery rupa áry guarã pejapo oo raꞌangaaꞌi, haꞌe pemoatyrõmba ꞌrã guive heko porã vaꞌe onhono porãague.8 iHaꞌe rami ae avi peẽ kuery voi avakue penderexa rã heko porã vaꞌe merami peiko, haꞌe rã pendepyꞌa re ma pendeko porã merami rivea haꞌe pendeko vaia anho oĩ. G — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta omano vaꞌekue ryru omoxiĩmba pyre rami pendekuai. Haꞌe nunga ma hiꞌárykue rupi iporã rei, haꞌe rã ipy rupi ma omano vaꞌekue kãgue haꞌe opa marãgua kyꞌakue oĩ. -Fariseu kuery ára revegua eꞌỹ, karo ryepy rupi oĩ vaꞌe ranhe peikyꞌaꞌo. Haꞌe ramo ma hiꞌárykue rupi avi ꞌrã ndaꞌikyꞌai. lQ— Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta hiꞌárykue rupi rive pejoi karo haꞌe hyꞌa. Haꞌe rã pendepyꞌapy py ma oĩ pejokorea haꞌe pejejoko eꞌỹa anho. Lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery opa marãgua ojoi vaꞌerã okaru eꞌỹ mbove, nonhemongyꞌa ukaxei vy (Marcos 7.3,4). Haꞌe rã apy ma Jesus ijayvu haꞌe kuery pyꞌa re ikyꞌa vaꞌe oĩa re. xiÁra revegua eꞌỹ joguerekoa pendekuai vaꞌe, karo gui nhexĩ pemoẽ vaꞌeri pemokõ camelo oĩ vaꞌe. -S— Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta dízimo pemeꞌẽ hortelã, endro haꞌe cominho regua gui, haꞌe rã lei regua ojapo uka pyre yvateve vaꞌe rupi ma ndapeikoxei: haꞌe vaꞌe ma pendeko porã aguã, penhomboaxy haꞌe pejerovia aguã. Haꞌe vaꞌe rupi voi pendekuai ꞌrãgue, amboae nunga pejapoa rami avi.xiHaꞌe yva re amongue oura vaꞌe ma Nhanderuete renda openaaty re oura, guenda py oguapy oiny vaꞌe re avi.  Haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy re amongue oura vaꞌe ma haꞌe vaꞌe re oura, haꞌe haꞌe py oiko vaꞌe re avi.{Mbaꞌeta altar re amongue oura vaꞌe ma haꞌe vaꞌe re anho eꞌỹ, altar áry oĩ vaꞌe haꞌe javi re avi oura.PÁra revegua eꞌỹ pendekuai vaꞌe, mbaꞌe tu joegui omboetevepy: mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre, tyrã pa altar? Mbaꞌeta altar ma ojapo hiꞌáry oĩ vaꞌe avi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã.(I— Peẽ kuery aipopeje avi: “Altar re jaura teĩ ovare vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rã altar áry omoĩ mbyre re ri jaura rire jajapo ꞌrãe jauraague”, peje.{oHiꞌarandu eꞌỹ haꞌe ára revegua eꞌỹ pendekuai vaꞌe, mavaꞌe tu joegui omboetevepy: ouro rive, tyrã pa henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe? Mbaꞌeta henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma ojapo ouro avi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã. F— Peẽ kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, joguerekoa ára revegua eꞌỹ rami pendekuai ramo. Aipopeje ꞌrã: “Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy mbaꞌemo oĩ vaꞌe re jaura teĩ ovare vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ouro oĩ vaꞌe re ri jaura rire jajapo ꞌrãe jauraague”, peje.G~— Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta yeꞌẽ haꞌe yvy jave rupi peo ꞌrã peteĩꞌi ri jepe pejou aguã penemimboꞌerã. Haꞌe gui pejou vy tata ogueꞌỹ vaꞌe pyguarã pemoingo pendegui heko vaive vaꞌe. 4}a[— Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta peipeꞌa rivepa ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe kuery ro gui. Haꞌe penhemboeko porã ukaxe vy penhemboꞌe are ꞌrã. Haꞌe nunga rupi pepaga raxa ete ꞌrã.] U|# Jesus “Ndaꞌevei ete ꞌrã”, heꞌiague — Peẽ kuery kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta yva pygua poꞌakaa rokẽ pemboty amboae kuery oike eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta peẽ ndapeikei ꞌrã, haꞌe oikexe vaꞌe pejokopa. { Haꞌe javive onhemboyvateve vaꞌekue ma omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã. Haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboyvateave ꞌrã. cz? Haꞌe rã peẽ kuery regua yvatekueve vaꞌe ma pavẽ rembiguai rami ꞌrã pendekuai.|yq Neĩ joupe “Xererekoa” peje aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta peteĩꞌi oiko pendererekoa. Haꞌe vaꞌe ma Cristo.kxO Haꞌe apy yvy re avave rei pe “Oreru” peje eme, mbaꞌeta Penderu peteĩꞌi oiko yva pygua.4wa— Haꞌe rã peẽ ma pendejeupe “Xemboꞌea” peje uka aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta peteĩꞌi anho oiko penemboꞌea, haꞌe rã peẽ ma joeguaꞌi meme pendekuai.cv?Tetã mbyte rupi ikuai vy oipota ꞌrã avakue oxarura vy “Xemboꞌea” heꞌi aguã. ^u5Okarua py haꞌe onhemboꞌeaty py oguapy ꞌrã tenda tenondeve oĩ vaꞌe py anho.t3Haꞌe kuery ikuaia haꞌe javi ma amboae kuery oexa aguã rive. Haꞌe rami vy lei ryruꞌi ipyve vaꞌe anho ojee ojokua, haꞌe oao apy voi ombopotypa ꞌrã ipukuve vaꞌe py. Judeu kuery gueko rami vy ngova haꞌe ojyva re ojokua ꞌrã hyruꞌi lei regua ayvu oĩa. ; ; 20.45-47 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery pe ju Jesus aipoeꞌi, guemimboꞌe kuery guive: o.Haꞌe rã peteĩve nombovai kuaai. Haꞌe vaꞌe ára guive neĩ peteĩve ndaꞌipyꞌa guaxuvei ixupe oporandu aguã mbaꞌemo re. tna-Haꞌe rami vy Davi voi “Senhor” heꞌi ixupe. Mbaꞌexa tu haꞌvy hamymino avi ri oiko? — heꞌi. m',“Senhor aipoeꞌi xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re, ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ eꞌỹa ja’, heꞌi rakaꞌe.”vle+Jesus aipoeꞌi: — Mbaꞌexa tu haꞌvy ixupe Davi “Senhor” heꞌi Nheꞌẽ gui? Mbaꞌeta aipoeꞌi: k*— Mbaꞌexa tu peikuaa Cristo oikoa? Mavaꞌe ramymino tu oiko? Haꞌe kuery ombovai: — Davi ramymino rima — heꞌi okuapy. Vj%) ; Fariseu kuery ijatypa rã Jesus oporandu haꞌe kuery pe: si_(Povaꞌe mokoĩ ojapo uka pyre guigua ma lei haꞌe profeta kuery nhomboꞌeague haꞌe javi — heꞌi. tha'Haꞌe vaꞌe rire ma po rami ju: “Reayvu ꞌrã neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami”, heꞌi vaꞌe. Mg&Haꞌe vaꞌe ojapo uka pyre ma iporãve haꞌe yvateve vaꞌe oĩ.f1%Jesus ombovai: — “Reayvu ꞌrã Senhor Nderuete ndepyꞌa haꞌe javi py, ndereko haꞌe neꞌarandua haꞌe javi py guive”, heꞌi vaꞌe. ^e5$— Poromboꞌea, mbaꞌe nunga lei re ojapo uka pyre tu pavẽ gui yvateve vaꞌe? wdg#Haꞌe gui peteĩ haꞌe kuery regua lei re nhomboꞌe vaꞌety ou oeko aꞌã vy. Haꞌe vy oporandu ixupe: c" Haꞌe gui Jesus saduceu kuery omokyrirĩague fariseu kuery oendu vy haꞌe kuery ju nhomboaty jogueroayvu aguã.Lb!Haꞌe rami omboꞌe rã heta vaꞌe kuery oendu vy onhemondyipa. "a= “Xee ma Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete aiko” heꞌiague? Haꞌe ramo ma omanogue Ruete eꞌỹ oiko, haꞌe rã oikove vaꞌe Ruete — heꞌi. `-Haꞌe gui omanoague gui onhemboetepa ju ꞌrãa re ndaperoayvui teve Nhanderuete pendevy aipoeꞌiague: , 15.12-28; "_=Mbaꞌeta onhemboetepa ju vaꞌekue ma nomendaavei, neĩ nanhomomendaavei ma ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py anjo kuery rami ꞌrã ikuai yva re.w^gJesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejavy, mbaꞌeta ndapeikuaai ipara re oĩa, neĩ Nhanderuete poꞌakaa.-]SHaꞌe gui onhemboete jevya ára ndaꞌu sete joegua ikuai vaꞌe gui mavaꞌe eteꞌi ꞌrã oiko kunha vaꞌe me? Mbaꞌeta kunha vaꞌe re sete-ve omenda rire. H\ Haꞌe kuery haꞌe javi omanomba rire kunha vaꞌe avi omano.d[AHaꞌekue rami ae ju oiko tyvy re, mboapya, haꞌe gui sete ikuai vaꞌe haꞌe javive re. ZHaꞌe gui ikuai rakaꞌe sete joegua. Tujave vaꞌe ma omenda vaꞌekue ri taꞌy eꞌỹ re omano vy guaꞌyxykue oeja guyvy pe.IY — Poromboꞌea, Moisés aipoeꞌi: “Amongue taꞌy eꞌỹ re omano ramo tyvy ju omenda ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe re, omano vaꞌe raꞌyrã vaꞌekue oguereko aguã”, heꞌi rakaꞌe. 7Xg ; Haꞌe vaꞌe árave oĩa py ou saduceu kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma ndogueroviai nhanhemboete ju ꞌrãa. Haꞌe gui oporandu okuapy ixupe: RWHaꞌe nunga haꞌe kuery oendu vy onhemondyipa reve oejapa ojeꞌoivy. bV=Ombovai okuapy: — César mbaꞌe rima. Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — César mbaꞌe ri rã pemeꞌẽ haꞌvy César pe. Haꞌe rã Nhanderuete pegua ma Nhanderuete pe ae ꞌrã pemeꞌẽ — heꞌi. sU_Haꞌe rã oporandu haꞌe kuery pe: — Kovaꞌe re ma mavaꞌe raꞌangaa haꞌe mavaꞌe rery tu oĩ? TPexa uka haꞌvy xevy peteĩ hatãꞌi vaꞌe imposto peguarã — heꞌi. Haꞌe ramo ixupe ogueru peteĩ hatãꞌi vaꞌe. S Jesus haꞌe kuery ijaꞌe eꞌỹa oikuaa vy aipoeꞌi: — Pendeko porã merami rive vaꞌe, mbaꞌe re tu xereko aꞌãxe ri?RHaꞌe gui aipoꞌere ke orevy: Mbaꞌexa tu ndee reikuaa? Haꞌevea rami ri ndaꞌu César pe nhameꞌẽ imposto repy, tyrã pa any? -QSHaꞌe rami vy guemimboꞌe kuery ombou Herodes-a katygua kuery reve, Jesus pe aipoeꞌi aguã: — Poromboꞌea, ore roikuaa ndee anhetẽ vaꞌea, haꞌe anhetẽ rupi renhomboꞌe Nhanderuete oipota vaꞌe re. Neĩ joegui peteĩve ndereayvuvei, mbaꞌeta nderekuaa potai avakue yvatea re. P ; Haꞌe ramo fariseu kuery ojepeꞌa vy joo meme oikuaa pota okuapy marã rami vy pa omoĩ vai aguã re ayvu py.POMbaꞌeta heta ꞌrã oenoĩa, haꞌe rã mbovyꞌi ꞌrã oiporavoa. EN — Haꞌe ramo huvixave aipoeꞌi guembiguai kuery pe: “Pejokua ipo haꞌe ipy, haꞌe pemombo oka katy pytũa py”, heꞌi. Haꞌe py ma ojaeꞌopaa haꞌe opa marã onhendua ꞌrã.M Haꞌe vy oporandu ixupe: “Xeirũ, mbaꞌexa tu apy reike omendaa pygua ao remoĩ eꞌỹ re?” heꞌi ramo haꞌe vaꞌe nombovai. L — Haꞌe gui huvixave oike vy mesa py ikuai vaꞌe oexapa. Oexa avi peteĩ ava omendaa pygua ao py eꞌỹ onhemonde vaꞌe. ; , ; , >Ku Haꞌe ramo tembiguai kuery tape rupi ojeꞌoi vy omboaty ojou vaꞌe haꞌe javi, heko porã haꞌe heko vai vaꞌe guive. Haꞌe rã opy okaru aguã py tynyẽ oenoĩ vaꞌekue. J Haꞌe rami ri rã tapeo tape pia ikuai vaꞌe rupi, peovaexĩ vaꞌe rei penoĩ omendaa py ou aguã”, heꞌi imondovy. I— Haꞌe rire guembiguai kuery pe ju aipoeꞌi: “Areko katupa ma ngaru teĩ aenoĩ uka vaꞌekue ma ndaꞌevei amovaẽ aguã.HHaꞌe ramo huvixave ipoxy. Haꞌe vy xondaro kuery ju omondouka vy ojuka ukapa jojukaare kuery, haꞌe omoendy uka haꞌe kuery retã. LGAmboae kuery ma tembiguai kuery ojopy vy ojavyky rei, ojuka guive. F— Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoikuaa potai vy ojeꞌoipa. Peteĩ oo ombaꞌety katy, haꞌe rã amboae ma vendeaty katy oo.vEeAmboae guembiguai ju omondouka po rami ijayvu reve: “Aipoꞌre ke aenoĩ vaꞌe kuery pe: ‘Areko katupa ma ngaru. Xerymba vaka haꞌe vaka raꞌy ikyra vaꞌe ajuka, haꞌe javi oĩmba ma. Peju ke ngaru oĩa py’, ꞌre ꞌrã.” DHaꞌe gui guembiguai kuery omondouka omombeꞌu aguã omendaa py ou vaꞌerã vaꞌe pe ou aguã, teĩ haꞌe kuery ndouxei.pCY— Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ huvixave taꞌy omendaa py ngaru ojapo vaꞌe rami avi. B ) Omendaa py okaru okuapy vaꞌe re ombojojaague Teĩgue ju Jesus mbaꞌemo re ombojoja vy ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: eAC.Haꞌe vy ojopyxe teĩ okyje heta vaꞌe kuery gui, profeta oikoa rami oikuaa pavẽ ramo. @-Povaꞌe ayvu omombeꞌu rã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuery oendu vy oikuaa haꞌe kuery re ae ri Jesus ijayvua.?,Haꞌe vaꞌe ita re hoꞌa vaꞌe opẽmba ꞌrã. Haꞌe rã amongue áry ita hoꞌa ramo ikuꞌipa ꞌrã — heꞌi. (>I+Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Pendegui Nhanderuete oipeꞌa ꞌrã opoꞌakaa, amboae regua pe ju ꞌrã omboaxa, ixupegua omeꞌẽ vaꞌerã kuery pe.=#*Haꞌe ramo Jesus oporandu haꞌe kuery pe: — Haꞌvy peẽ ndaperoayvui teve ipara oĩ vaꞌe: “Oo apoa kuery ita ndoipotai vaꞌekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã. Haꞌe nunga ma Senhor gui ae oiko, haꞌe jaexa rã iporã ete vaꞌe”, heꞌiague? I< )Haꞌe ramo ombovai okuapy: — Ojuka ukapa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery, haꞌe vy amboae kuery pe ju ꞌrã omboaxa uvaty, hiꞌa ára py ixupegua omeꞌẽ vaꞌerã pe — heꞌi okuapy. \;1(— Haꞌe gui uvaty ja ou vy mbaꞌe ndaꞌu ojapo ꞌrã opena vaꞌe kuery re? 9:m'Haꞌe gui ojopy vy uvaty gui ogueraa vy ojuka. 99k&— Haꞌe rami teĩ ombaꞌeapo vaꞌe kuery taꞌy oexa vy aipoeꞌi joupe-upe: “Pevaꞌe ma uvaty jarã ete. Jajuka teve, uvaty nhandevy ju opyta aguã”, heꞌi okuapy.n8U%Opa vygua ombou guaꞌy ae. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xeraꞌy ete ramo omboete ꞌrã ko”, heꞌi. a7;$Haꞌe gui ma ija hetave ju ombou guembiguai. Haꞌe rã haꞌekue rami ae ju oguereko.6 #Haꞌe ramo opena vaꞌe kuery hembiguai kuery ojopy vy amongue oinupãmba, amboae ojuka, haꞌe rã amboae ma ojapipa ita py. ,~|}}+|{{ zz5yy,xwwovuuTttKs(rraqpponnm`lkkk:jjj(iAhh3gffleezdlcbbOaa"`{__^]I\\z\+[UZYYXX4WDVV:U'TgSS?RReQQ2PoOOONN8MM(L[KJJ_IHGGXFFEE1DDCC-BBBAA1@p??%>>G==2<<;;Y::298776665d44.3n2!110`//^/.}.-,t++*1))/(''-&&8%$$i#"l!! 98[M{&[,T!h Y U+R jTM ; Haꞌe gui Levi ro py Jesus oĩ mesa py. Hexeve haꞌe hemimboꞌe kuery reve heta ikuai imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌekue, mbaꞌeta haꞌe kuery ma Jesus rupive ikuai vaꞌety meme.&SEOovea py oexa Alfeu raꞌy Levi imposto opagaaty py oguapy oiny rã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Eju xerupive — heꞌi. Haꞌe ramove opuꞌã vy oo hupive. R ; , Teĩgue ju Jesus oo yupa katy. Heta vaꞌe kuery haꞌe javi ou ovaexĩ aguã. Haꞌe ramo omboꞌe. `Q9 Haꞌe ramove opuꞌã vy oupi ngupa ituiaty, haꞌe oẽ ovy pavẽ oexaa gui. Haꞌe kuery onhemondyipa vy ombojerovia Nhanderuete. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Guĩ ramigua jaexa vaꞌeꞌỹ teri aỹ peve. _P7 — Xee aipoaꞌe ndevy: Epuꞌã, eupi nderupa, haꞌe tereo ndero katy — heꞌi. +OO Haꞌe rami avi peikuaa aguã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ko yvy re joeko vaiague ombogue aguã voi ipoꞌaka vaꞌea — Oguata eꞌỹ vaꞌe pe ju aipoeꞌi: /NW Mbaꞌexa ndaꞌu ndaxyive xeayvu aguã oguata eꞌỹ vaꞌe pe: “Rejejavyague omboguepaa ma” tyrã pa “Epuꞌã, eupi nderupa, haꞌe tereo”, haꞌe aguã?qM[Haꞌe kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu po rami ri pendeayvu pendepyꞌa py?3L_— Mbaꞌe re tu po rami ijayvu? Po ramigua ma ayvu vai. Mavaꞌe tu ombogue kuaa joeko vaiague, peteĩꞌi eꞌỹ vy? Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete — heꞌi okuapy. nKUHaꞌe gui kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery haꞌe py oguapy okuapy vaꞌe opyꞌa py aipoeꞌi: J Haꞌe kuery ojeroviaa Jesus oexa vy aipoeꞌi oguata eꞌỹ vaꞌe pe: — Xeraꞌy, rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi. (IIheta vaꞌe kuery gui ndaꞌevei hexe onhemboja aguã. Haꞌe ramo oĩa áry oo aoꞌia oipeꞌa vy oipeꞌaague rupi omboguejy imbaꞌeaxy vaꞌe hupa reve. QHOĩa py peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌe oguerua. Irundy avakue ogueru teĩqG[Heta ete ou ramo okẽ rexeiꞌi oĩ aguã voi ndaꞌevei. Haꞌe rã haꞌe kuery pe ayvu omombeꞌu. wF i ; Kueve ma rire Jesus ovaẽ ju Cafarnaum py. Haꞌe ramove opa rupi omombeꞌupaa oo py oĩa.[E 1-Haꞌe rami teĩ ava vaꞌe oo vy opa rupi omombeꞌu. Haꞌe rami rire tetã ikuai vaꞌe rupi ndaꞌevevei Jesus ovaẽ aguã. Tekoa eꞌỹa rupi rive oiko mombyry. Haꞌe ramo opa rupi gui jogueru oĩa py. JD ,vy aipoeꞌi: — Emombeꞌu eme avave rei pe. Vaꞌeri tereo sacerdote pe ejexa uka, haꞌe rekueraague re emeꞌẽ mymba Moisés omboparaague rami, heta vaꞌe kuery oikuaa aguã — heꞌi.*C Q+Haꞌe gui ixupe ijayvuve imondovy3B c*Haꞌe ramove lepra okanhymba ramo okuera. |A s)Jesus omboaxy vy okuaveꞌẽ, haꞌe hexe opoko vy aipoeꞌi: — Xee ma roikyꞌaꞌoxe ae, ekuera ke — heꞌi.4@ c( ; Hexe onhemboja ouvy peteĩ lepra revegua. Haꞌe vy guenapyꞌã re oĩ reve ojerure: — Lepra gui xekyꞌaꞌoxe vy xekyꞌaꞌo ꞌrãgue — heꞌi. ? )'Haꞌe rami vy Galiléia yvy haꞌe javi rupi oiko. Haꞌe pygua onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi omombeꞌu ayvu, oipeꞌa guive anha kuery. D> &Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Amboae henda katy jaa kii raiꞌi tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi, haꞌe py voi ayvu amombeꞌu aguã, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ae aju — heꞌi.3= c%Ojou vy aipoeꞌi: — Pavẽ rei ndereka. D< $Haꞌe ramo Simão ma ou oeka vy, hupive ikuai vaꞌe reve.; 3# Koꞌẽ rai ramove Jesus opuꞌã vy oo peteĩ henda tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe katy. Haꞌe py ma onhemboꞌe oiny Nhanderuete pe.): M"Haꞌe ramo heta omonguera opa marãgua mbaꞌeaxy gui oiko axy vaꞌe, heta avi anha oipeꞌa omboayvu eꞌỹ re, mbaꞌeta haꞌe kuery oikuaa mavaꞌe paa. >9 y!Tetã pygua kuery haꞌe javi onhemboaty avi okẽ py.8  , ; , Kaꞌaru kuaray oike ta ma jave Jesus-a py oguerua imbaꞌeaxy vaꞌe haꞌe anha gui oiko axy vaꞌe haꞌe javi.7 {Haꞌe ramo onhemboja vy ipo re ojopy ramove ipire raku oaxa. Haꞌe ramo opuꞌã vy mbaꞌemo ojapo haꞌe kuery pe. ^6 7Oo py ma Simão raixo ipire raku oupy. Haꞌe ramo Jesus pe omombeꞌua imbaꞌeaxya.|5 s , ; , Onhemboꞌeaty gui Jesus oẽ vy Tiago haꞌe João reve jogueraa Simão haꞌe André ro py.b4 ?Haꞌe rire Galiléia yvy katy haꞌe javi rupi onhendu Jesus mbaꞌemo porã ojapoague. ~3 wIkuai vaꞌe kuery haꞌe javi onhemondyipa vy oporandu joupe-upe: — Mbaꞌerã ꞌrã ndaꞌu guĩ ramigua oiko? Mbaꞌemo pyau re nhomboꞌearã teve? Mbaꞌeta opoꞌakaa rupi ijayvu rã nheꞌẽ vai voi onheꞌẽ rendu — heꞌi okuapy.[2 1Haꞌe ramo nheꞌẽ vai omboryryipa haꞌe ojapukai atã reve ojepeꞌa ixugui. x1 kHaꞌe ramo ixupe Jesus ijayvu atã vy aipoeꞌi: — Ekyrirĩ, haꞌe ejepeꞌa upe vaꞌe ava gui — heꞌi.50 e— Jesus Nazaré pygua vaꞌe, mbaꞌe tu ndee rereko orereve? Oremokanhy aguã teve reju? Xee ma aikuaa ndee Nhanderuete guigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reikoa — heꞌi. {/ qAreꞌỹꞌi re onhemboꞌeaty py ou peteĩ ava nheꞌẽ vai onhemondea vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ojapukai atã: . Nhomboꞌe rã pavẽ oendu vy onhemondyi okuapy, mbaꞌeta opoꞌakaa rupi ijayvu, kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery rami eꞌỹ. ~- w Haꞌe rire ovaẽ Cafarnaum tetã py. Sábado ára py onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe py oo nhomboꞌe vy., {Haꞌe vyve oenoĩ. Haꞌe rã haꞌe kuery ma nguu Zebedeu haꞌe hembiguai kuery kanoã py oeja vy oo Jesus rakykue. p+ [Ooveꞌia py oexa Zebedeu raꞌy Tiago haꞌe tyvy João, kanoã py pira mboꞌaa omoatyrõ okuapy rã.X* +Haꞌe ramove haꞌe kuery oejapa vyvoi pira mboꞌaa, haꞌe ojeꞌoi hupive. |) sHaꞌe vaꞌe kuery pe Jesus aipoeꞌi: — Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouarã ju ꞌrã romoingo — heꞌi.5( e ; Galiléia yupa yvýry rupi oiko vy oexa mokoĩ joegua Simão haꞌe André. Haꞌe kuery ma pira mboꞌaa rupi ikuai vy yy py pira mboꞌaa omombo okuapy.' !Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ára ojeupity ma, namombyryvei ma Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa aguã. Pejeko rerova, haꞌe perovia ayvu porã. &   ; , Nhuã py João ombotya ma rire Jesus ojevy ju Galiléia katy, Nhanderuete guigua ayvu porã omombeꞌu vy.~% w Haꞌe py ma quarenta ára oĩ Satanás oeko aꞌã rã. Mymba inharõ vaꞌe mbyte py oĩ teĩ anjo kuery opena. , S$ ! ; Haꞌe rireꞌive tekoa eꞌỹa katy Nheꞌẽ ogueraa.# } Haꞌe ramo onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Ndee ma Xeraꞌy roayvu ete haꞌe roguerovyꞌa vaꞌe — heꞌi vaꞌe. e" E Yy gui oẽ vyve oexa yva ojepeꞌa, haꞌe apykaxuꞌi rami hexe Nheꞌẽ oguejy ouvy rã.! ! ; , ; Haꞌe vaꞌe jave Galiléia regua Nazaré tetã gui Jesus ou. Haꞌe vy João pe onhemongarai uka Jordão yakã py.j  OXee ma romongarai yy py. Haꞌe rã haꞌe ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve ꞌrã penemongarai. W ) ; , ; João ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Xerakykue ou ꞌrã peteĩ xegui yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui xeꞌyvyĩve vaꞌe vy ndaꞌevei ajeroꞌa vy ipy regua xã ajora aguã voi. João ao ma camelo rague guigua, haꞌe rã ikuꞌa xã ma ipirekue guigua. Tuku haꞌe ei kaꞌaguy regua hoꞌu oikovy. * OHaꞌe vaꞌe oikoa py jogueru Judéia katyꞌi ikuai vaꞌe haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi. Ojejavyague omombeꞌupa ramo omongarai Jordão yakã py.- UHaꞌekue rami ae João Batista ojekuaa rakaꞌe tekoa eꞌỹa py. Omombeꞌu oikovy pavẽ ojeko rerova vy onhemongarai uka aguã, ojejavyague omboguepaa aguã. @ {Haꞌe rami vy tekoa eꞌỹa py ijayvu atã ꞌrã: ‘Pereko katu Senhor raperã, pemboꞌyvi ou aguã’, heꞌi ꞌrã.” João Batista ma Jesus raperã oguereko katua rupi ijayvu rakaꞌe, mbaꞌeta heta vaꞌe kuery pe omombeꞌu oikovy opa marã rei ikuaia gui ojepeꞌa vy Jesus re ojerovia aguã . 3 a ; Profeta Isaías ombopara vy aipoeꞌiague rami oiko: “Neꞌexa, nerenonderã ambou ꞌrã xerembiguai. Haꞌe vaꞌe oguereko katu ꞌrã nderaperã. r aMarcos ayvu porã ombopara vaꞌekue Nhanderuete Raꞌy Jesus Cristo reko regua ayvu porã ijypya. $APemboꞌe ꞌrã pẽvy ajapo uka vaꞌekue haꞌe javi rupi ikuai aguã. Haꞌe rã xee ma koꞌẽ nhavõ aiko ꞌrã peẽ kuery reve, opaa ára peve. +OHaꞌe nunga rupi tapeo, penhomoingo xeremimboꞌerã haꞌe javi regua gui. ; Haꞌe vy pemongarai ꞌrã Tuu, Taꞌy haꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ rery rupi.- ; Haꞌe kuery re Jesus onhemboja vy aipoeꞌi: — Opa mbaꞌe py xembopoꞌakaa yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re.RHaꞌe py ma oexa vy omboete. Haꞌe rã amongue ma ndoguerovia porãi. 9k Galiléia yvy re guemimboꞌe kuery pe Jesus ojexa ukaague Haꞌe rã hemimboꞌe kuery onze-ve ma Galiléia katy ojeꞌoi, yvyty Jesus oikuaa uka vaꞌekue py. , ; , %CHaꞌe ramo xondaro kuery peráta ogueraa vy aipoeꞌi ukaague rami ijapu. Haꞌe rami rire haꞌe nungakue aỹ peve omombeꞌua judeu kuery ikuaia rupi. #Haꞌe gui xapyꞌa rei huvixave haꞌe nungakue oendu ramo oreayvu ꞌrã hexeve, pendere mbaꞌeve oiko eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy. } Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aipopeje ꞌrã: “Pyávy roke jave hemimboꞌe kuery ou vy imonda hetekue re”, peje ꞌrã.wg Haꞌe ramo nhomongeta vaꞌety kuery reve haꞌe kuery nhomboaty vy heta omeꞌẽ peráta xondaro kuery pe.Y+ Xondaro kuery ijapu aguã judeu kuery opagaague Haꞌe gui kunhague oo ma ramo onhono porãague rarõa kuery regua tetã re oo vy sacerdote yvatekueve vaꞌe pe omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi.8i Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pekyjeve eme. Tapeo pemombeꞌu xe-irmão kuery pe Galiléia katy ojeꞌoi aguã. Haꞌe py ma haꞌe kuery xererexa ꞌrã. # ? Haꞌe gui ma Jesus ae ovaexĩ ouvy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tapeiko porã — heꞌi. Haꞌe rã haꞌe kuery onhemboja vy oikuavã ipy rupi, omboete.  %Haꞌe ramo itakua gui haꞌe kuery ojepeꞌa vy oo pojava. Okyje haꞌe ovyꞌa reve onha jogueravy hemimboꞌe kuery pe omombeꞌu aguã. z mHaꞌe gui tapeo pojava, pemombeꞌu hemimboꞌe kuery pe omanoague gui onhemboete jevy maa, haꞌe vy penerenonderã oo ꞌrãa Galiléia katy. Haꞌe py ma pexa ju ꞌrã. Haꞌe vaꞌe anho areko pendevy amombeꞌu vaꞌerã — heꞌi. k OHaꞌe vaꞌe ma apy noĩvei, onhemboete ju ma aipoeꞌiague rami vy. Peju pexa onhono porãague. yHaꞌe gui kunhague pe anjo aipoeꞌi: — Pekyje eme, mbaꞌeta aikuaa peẽ kuery kuruxu re omoĩ mbyre Jesus pekaa.X)Haꞌe rã itakua rarõa kuery okyje vy oryryipa okuapy, omanogue rami ikuai. ]3Haꞌe vaꞌe ma overa vaꞌe rami ojekuaa, yroꞌy rami onhemondea xiĩmba vaꞌe.1Haꞌe gui yvy oryryi atã xapyꞌa, mbaꞌeta peteĩ anjo Senhor-a guigua yva gui oguejy rã. Oguejy vy ombojere ita, haꞌe vy oguapy hiꞌáry.! = ; ; Sábado oaxa rire semana ijypya ára koꞌẽ raiꞌi jave ma Maria Madalena haꞌe amboae Maria jogueraa itakua re omaꞌẽ aguã.1BHaꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy oarõ uka onhono porãague. Omboja ita imbotyarã oĩ vaꞌe, haꞌe oeja imbokuapy xondaro kuery haꞌe py. veAPilatos ombovai: — Apy ma xondaro kuery ikuai. Peraa, pearõ uka onhono porãague peikuaa rami — heꞌi.H @Haꞌe nunga rupi mboapy ára peve rearõ uka ꞌrãgue onhono porãague, hemimboꞌe kuery ou vy hetekue re imonda eꞌỹ aguã, haꞌe gui heta vaꞌe kuery pe omanoague gui onhemboete jevyague rami omombeꞌu eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami ri ijapu rire jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã — heꞌi okuapy. ;o?aipoeꞌi okuapy ixupe: — Oreruvixa, oremaꞌenduꞌa haꞌe vaꞌe ijapu vaꞌe oikove teri reve aipoeꞌiague re: “Mboapy ára rire anhemboete ju ꞌrã”, heꞌiague re.K> Onhono porãague huvixa oarõ ukaague Koꞌẽgue mbaꞌemo oguereko katupaa ára rire ma sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuery nhomboaty. Haꞌe gui Pilatos-a py jogueraa vyb==Haꞌe ramia ja onhono porãague rexei oguapy okuapy Maria Madalena haꞌe Maria mboae. '~G ; ; Kaꞌaruꞌi jave ou peteĩ ava Arimatéia pygua oguerekopa vaꞌe, José hery vaꞌe. Jesus remimboꞌe oiko.jzM8Haꞌe kuery regua ma Maria Madalena, Tiago haꞌe José xy Maria, haꞌe gui Zebedeu raꞌyxy. $yA7Haꞌe py heta avi ikuai kunhague mombyryꞌi gui omaꞌẽ okuapy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Galiléia guive Jesus rakykue ou vy oipytyvõ vaꞌekue.nxU6Haꞌe gui ma xondaro ruvixa haꞌe oirũ kuery Jesus rarõa ikuai vaꞌe ma yvy oryryi haꞌe opa mbaꞌe oiko rã oexa vy okyjepa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ae raꞌe pevaꞌe ava Nhanderuete Raꞌy — heꞌi. w+5haꞌe vy onhono porãague gui oẽmba. Jesus onhemboete ju rire haꞌe kuery voi tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ovaẽ vy heta pe ojexa uka. tva4Haꞌe gui yvyra rupa ikuai vaꞌe oipeꞌaa ramo heta onhemboete ju ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oke vaꞌekue,*uM3Haꞌe ramove henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe oxoro mbyte rupi. Yvate gui oxoro yvy peve. Yvy oryryi, haꞌe itaova ovopa guive.Rt2Haꞌe gui ma Jesus teĩgue ju ojapukai atã reve omondouka onheꞌẽ. lsQ1Haꞌe rã amboae kuery aipoeꞌi: — Tove, Elias ou vy ogueraa jepe rã jaexa aguã — heꞌi. 'rG0Haꞌe ramo haꞌe kuery regua peteĩ vaꞌe onha pojava ovy, peteĩ esponja ogueru. Vinagre py omoakỹ, haꞌe takua apy re omoĩ vy omovaẽ oyꞌu aguã.cq?/Haꞌe py ikuai vaꞌe regua oendu vy aipoeꞌi: — Elias rima oenoĩ — heꞌi okuapy.+pO.Haꞌe gui kuaray ojeroꞌa jave Jesus ojapukai atã reve aipoeꞌi: — Eli, Eli, lamá sabactâni — heꞌi, “Xeru, Xeru, mbaꞌe re tu xereja?” heꞌia. ao;- ; ; Kuaray mbyte jave pytũmba yvy jave re, kuaray ojeroꞌa puku peve.Kn,Imonda vaꞌe kuery hexeve kuruxu re omoĩ mbyre voi ojojai rei. m +Nhanderuete re ojerovia rire tou haꞌvy togueraa jepe, anhetẽ ri oayvu vy. Mbaꞌeta “Xee ma Nhanderuete Raꞌy” heꞌi. /lW*— Amboae kuery ogueraa jepe vaꞌeri haꞌe ae ndojereraa jepe kuaai. Israel kuery pegua huvixave ri oiko vy toguejy kuruxu gui. Haꞌe ramo jajerovia ꞌrã hexe.k)Haꞌe rami ae avi sacerdote yvatekueve vaꞌe, kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery ojojai rei vy aipoeꞌi: ; ; Haꞌe gui ovaẽ peteĩ henda Gólgota “Akãgue renda” ꞌepy vaꞌe py.b ; Haꞌe kuery ojeꞌoi vy ovaexĩ peteĩ Cirene pygua Simão hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe ogueraa uka okuapy kuruxu. ayHaꞌe gui ojojai reipa rire ao omboi vy ijao ae py ju omonhemonde. Haꞌe gui ma ogueraa kuruxu re omoĩ aguã katy. J` Haꞌe gui hexe onyvõ reve takua ojopy vy oinupã inhakã rupi._}haꞌe juu gui peteĩ coroa ramigua ojapo vy omoĩ inhakã re, haꞌe ipo oiporu kuaa regua re peteĩ takua ojopy uka. Haꞌe vy henonde guenapyꞌã re oĩ vy ojojai rei reve aipoeꞌi: — Iporã ete judeu kuery pegua huvixave! — heꞌi okuapy.?^yIjao omboipa vy omonhemonde peteĩ ao pytã vaꞌe py, ]  ; , Haꞌe rireꞌive huvixavea pegua xondaro kuery ma opy Jesus ogueroike vy omboaty xondaro kuery haꞌe javi.\!Haꞌe rami rã Pilatos haꞌe kuery ayvu oendu vy opoi Barrabás. Haꞌe rã Jesus ma oinupã ukapa rire omboaxa kuruxu re omoĩa aguã. [Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Orere ae toĩ huguy romoẽ ukaague re ropaga aguã, oreraꞌy kuery re guive — heꞌi.5ZcPilatos mbaꞌeve rei ndojapo kuaa reguai vy, haꞌe pavẽ ndaꞌeveive ojeꞌoivy rã oexa vy ogueru ruka yy, haꞌe vy heta vaꞌe kuery oexaa py ojepoei. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma mbaꞌeve ndarekoi kovaꞌe [heko porã vaꞌe] ruguy pemoẽ ukaxea reve. Pendereve ae topyta haꞌe nunga! Y-— Mbaꞌe nunga py tu ojapo vai rakaꞌe? — heꞌi Pilatos oporandu vy. Haꞌe rã ojapukaive tema: — Emoĩ kuruxu re! — heꞌi okuapy. X/Pilatos oporanduve ju haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ajapo Jesus, Cristo hery vaꞌe re? — Emoĩ kuruxu re! — heꞌi pavẽ. W-Teĩgue ju haꞌe kuery pe huvixave oporandu: — Mavaꞌe tu mokoĩve gui peipota apoi? Haꞌe kuery ombovai: — Barrabás — heꞌi okuapy. 8ViHaꞌe rami teĩ sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery omboꞌe heta vaꞌe kuery Barrabás re ojerure okuapy aguã, haꞌe rã ojuka uka aguã Jesus. HU Haꞌe gui nhomboayvuaty py huvixa oĩ jave taꞌyxy aipoeꞌi uka ixupe: — Mbaꞌeve ejapo eme pevaꞌe ava heko porã vaꞌe re, mbaꞌeta ange ajexavai vaipa raꞌu ikáuxa — heꞌi. TT!mbaꞌeta oikuaa haꞌe kuery ijaꞌe eꞌỹ vy rive ipo py omboaxaague. 3S_Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ijatypa rã Pilatos oporandu haꞌe kuery pe: — Mavaꞌe tu peipota apoi pẽvy: Barrabás tyrã pa Jesus, Cristo hery vaꞌe? — heꞌi,dRAHaꞌe vaꞌe jave py ma peteĩ oĩ nhuã py pavẽ oikuaa vaꞌety Barrabás hery vaꞌe.zQmNgaru oikoa ára nhavõ huvixa opoi jepi ꞌrã peteĩ nhuã py oĩ vaꞌe, heta vaꞌe kuery oipota vaꞌe rei.fPEHaꞌe rami teĩ Jesus neĩ peteĩ ayvu py nombovai. Haꞌe ramo huvixave onhemondyi vaipa. eOC Haꞌe ramo Pilatos oporandu ixupe: — Nerendui ri tyꞌy mbovy eꞌỹ ndere ijayvua rã?zNm Haꞌe gui sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery hexe ijayvu rei ramo mbaꞌeve ndeꞌi. >Mu ; ; Huvixave renonde Jesus hiꞌaĩ ramo oporandu vy aipoeꞌi: — Ndee ma nhiꞌã judeu kuery pegua huvixave? Jesus ombovai: — Ndee ae ma aipoꞌre — heꞌi.}Ls Haꞌe vy opaga nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌety yvy re. Haꞌe rami ae Senhor aipoeꞌi uka xevy”, heꞌiague. -KS Haꞌe rami oiko vy ojeupity profeta Jeremias pe aipoeꞌi ukaague: “Trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua hepyrã Israel kuery regua oikuaa vaꞌekue ogueraa vy.DJHaꞌe rami vy haꞌe vaꞌe yvy aỹ peve hery Yvy-Tuguy. IHaꞌe gui jogueroayvuve rire ojogua peteĩ yvy nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌety gui, amboae regua omano ramo onhono porãa aguã.4HaHaꞌe gui hatãꞌi vaꞌe ma sacerdote yvatekueve vaꞌe omonoꞌõ vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei omeꞌẽmby ryru py nhamoĩ aguã, mbaꞌeta tuguy repykue — heꞌi.kGOHaꞌe ramo Judas ma templo ropy katy hatãꞌi vaꞌe omombopa vy ojepeꞌa. Oo vy ojejyryvipy. ;Fo— Ojejavy eꞌỹ vaꞌe ruguy amoẽ ukaa py xee ajejavy — heꞌi. Haꞌe kuery ombovai: — Mbaꞌe tu ore roguereko guĩ nunga reve? Ndereve ae topyta — heꞌi okuapy. E Judas ojejukaague Haꞌe gui ijopy uka nhemiare Judas ma Jesus ojuka ta ma okuapy rã oexa vy onhemboaxy. Haꞌe vy trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua omeꞌẽ ju sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: ODHaꞌe rami vy oipokua vy ogueraa uka, huvixa Pilatos pe ju omboaxa. 2C _ ; , ; Koꞌẽgue ajeꞌive reve sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuery haꞌe javi jogueroayvu okuapy Jesus ojuka uka aguã re.kBOKHaꞌe ramo Pedro imaꞌenduꞌa Jesus ixupe aipoeꞌiague re: “Kuri uru ojapukai eꞌỹ mbove ndee mboapykue ꞌrã renhemombeꞌu xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami”, heꞌiague re. Haꞌe rami vy ojepeꞌa vy ojaeꞌo vaipa. A%JHaꞌe ramo ijayvu vaikue haꞌe oura reve aipoeꞌi: — Xee tu ndaikuaai haꞌe vaꞌe ava! — heꞌi. Haꞌe ramove uru ojapukai nhendu.3@_IHaꞌe rireveꞌi haꞌe py ikuai vaꞌe onhemboja vy aipoeꞌi Pedro pe: — Anhetẽ ndee voi haꞌe kuery regua reiko, mbaꞌeta haꞌe kuery rami ae ndeayvu vaꞌe. j?MHHaꞌe rã Pedro oendu vy oura reve onhenhomi ju: — Xee tu rima haꞌe vaꞌe ava — heꞌi. @>yGHaꞌe gui oka katy oẽ ovy rã amboae kunhaꞌi omongakuaapy ju oexa. Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi haꞌe py ikuai vaꞌe pe: — Pevaꞌe ma oiko avi kuri Nazaré pygua Jesus reve. =%FHaꞌe rã Pedro ma haꞌe javive oendua py onhenhomi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ndaikuaai rima mbaꞌe nunga re pa ndeayvua — heꞌi. Q<E ; ; Haꞌe ramia ja Pedro oguapy oiny oka py. Haꞌe gui hexe peteĩ kunhaꞌi omongakuaapy onhemboja vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee voi teve Galiléia pygua Jesus reve reiko vaꞌety. K;D— Cristo, emombeꞌu ke orevy, mavaꞌe ete pa nembota raꞌe? b:=CHaꞌe ramo amongue onyvõ hova re, oungapa guive. Amboae kuery ma oipete vy aipoeꞌi: e9CBMbaꞌexa tu peikuaa? Haꞌe kuery ombovai: — Jajuka aguã rami ijayvu — heꞌi okuapy.28]AHaꞌe ramo sacerdote yvateve vaꞌe oao omondoro vy aipoeꞌi: — Ijayvu vai rima! Mbaꞌerã tu jaipotave hekokue mombeꞌuarã? Pendu ae ma angeꞌi ijayvu vai rã.7@Jesus ombovai: — Ndee ae ri tu aipoꞌre. Haꞌe gui xee amombeꞌu porãve ta pẽvy: Aỹ gui ma pexa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue Ipoꞌakapa vaꞌe oiporu kuaa regua re oguapy oiny rã, haꞌe yva gui arai rupi ou ramo guive — heꞌi. c6??Haꞌe rami teĩ Jesus okyrirĩ. Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe aipoeꞌi ixupe: — Xee aipoaꞌe ndevy Nhanderuete oikove vaꞌe rery rupi: Emombeꞌu orevy ndee pa Cristo Nhanderuete Raꞌy reikoa — heꞌi. 5>Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe opuꞌã vy oporandu Jesus pe: — Nerembovai vaꞌe tyꞌy po rami ndere ijayvu vaꞌe?"4==— Pevaꞌe ma aipoeꞌi: “Xepoꞌaka Nhanderuete pegua templo ambovaipa aguã, haꞌe gui mboapy araa py ajapo ju aguã guive”, heꞌi vaꞌekue. 3 ; ; Haꞌe gui Jesus jopyare kuery ogueraa sacerdote yvateve vaꞌe Caifás ro py. Haꞌe py ma ijaty ma kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomboayvu vaꞌety kuery.1/[8Haꞌe rami avi guĩ nunga oiko profeta kuery ombopara vaꞌekue haꞌe javi ojeupitypa aguã — heꞌi. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery haꞌe javive oeja onhamba vy. . 7Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery pe ju Jesus aipoeꞌi: — Peẽ kuery kyxe haꞌe yvyra reve ri tyꞌy peju jojuka rive vaꞌety rami xejopy aguã? Koꞌẽ nhavõ templo py [peẽ kuery pendekuaia rupi] aiko vy xee anhomboꞌe teĩ ndaxejopyi vaꞌekue.y-k6Haꞌe rami avi namigua ajapo vaꞌe rire mbaꞌexa tu ojeupity ꞌrãgue ipara re xerekorã oĩa? — heꞌi. q,[5Ndereikuaai ri tyꞌy xepoꞌakaa Xeru pe ajerure ramo aỹꞌi ma voi doze aty anjo kuery ombou aguã?+4Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Emboyru ke ndekyxe, mbaꞌeta kyxe oiporu vaꞌekue ma kyxe py ae ju ꞌrã omano.*/3Haꞌe jave Jesus revegua kuery vaꞌe regua peteĩ oekyi xapyꞌa kyxe. Omboguai sacerdote yvateve vaꞌe rembiguai nambi rupi, haꞌe vy omboi.)-2Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Xeirũ, mbaꞌe re tu reju? — heꞌi. Haꞌe ramove haꞌe kuery oupa vy Jesus re opoko, ojopy okuapy. ~(u1Haꞌe gui ma Jesus re onhemboja ouvy vy aipoeꞌi: — Xemboꞌea, haꞌeve vai pa? — heꞌi vyve oayvu hova py. '0Mbaꞌeta haꞌe kuery pe ijopy uka nhemia aipoeꞌi vaꞌekue: “Hova py ayvu vaꞌe ae ꞌrã pejopy”, heꞌi vaꞌekue.b&=/ ; ; Jesus ijayvu teri jave ovaẽ ma ouvy hemimboꞌe kuery doze vaꞌe regua Judas. Hexeve heta ete ou kyxe haꞌe yvyra revegua, sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuerya gui.>%w.Pepuꞌã, jajeꞌoi. Pee ma ou oiny xejopy ukaarã. K$-Haꞌe vy guemimboꞌe kuerya py ojevy vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pekepa teri vaꞌe tyꞌy pejupy? Ovaẽ ma hora heko vai vaꞌe kuery po py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa aguã.`#9,Haꞌe gui oejapa ju vy mboapykuea ma oo onhemboꞌe. Haꞌekueꞌi rupi ae ju ijayvu.I" +Haꞌe gui ojevy vy oexa rã okepa ju raꞌe, hopeyi vaipa vy. 3!_*Haꞌe gui ojepeꞌa ju. Onhemboꞌe jevy vy aipoeꞌi: — Xeru, kovaꞌe karo gui ayꞌu eꞌỹ re oaxa aguã ndaꞌevei ri ramo toiko ndee reipota vaꞌe — heꞌi.8 i)Peikuaa pota, haꞌe penhemboꞌe pendereko aꞌãa py pejeity ukapa eꞌỹ aguã. Penenheꞌẽ ma anhetẽ ikyreꞌỹ, haꞌe rã penderoꞌo re ma penekangy — heꞌi. /W(Haꞌe gui guemimboꞌe kuerya py ojevy vy oexa rã okepa raꞌe. Haꞌe ramo aipoeꞌi Pedro pe: — Neĩ peteĩ hora voi teve ndaꞌevei xereve peikuaa pota aguã?fE'Ojepeꞌaveꞌi ovy vy ngova omovaẽ yvy re. Onhemboꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru, haꞌeve rã xegui oaxa ꞌrãgue kovaꞌe karo. Haꞌe rami avi xee aipota vaꞌe ma toiko eme, ndee reipota vaꞌe ae toiko — heꞌi. )&Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xepyꞌa re aendu ndaꞌevei etea xejuka ta vaꞌe rami. Pepyta apy, peikuaa pota xereve — heꞌi. r]%Ngupive ogueraa Pedro haꞌe Zebedeu raꞌy kuery mokoĩve. Haꞌe vy iporiaua haꞌe ndaꞌeveia oendu.`9$ ; Haꞌe rireꞌive Jesus oo guemimboꞌe kuery reve peteĩ henda Getsêmani ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peguapy ke apy, peꞌi py xee anhemboꞌe ainya ja — heꞌi.@y#Pedro aipoeꞌi: — Ndereve xejukaa ꞌrã teĩ ae ma peteĩve henda py ndaxeayvui ꞌrã roikuaa eꞌỹa rami — heꞌi. Hemimboꞌe kuery haꞌe javive haꞌe rami meme ijayvu. 9"Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Kovaꞌe pyavyve uru ojapukai eꞌỹ mbove, mboapykue renhemombeꞌu ꞌrã xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami. _7!Pedro aipoeꞌi ixupe: — Ndekáuxa haꞌe javive ojeity ukapa teĩ xee any ꞌrã. `9 Haꞌe gui anhemboete ju ma rire penerenonde xee aa ꞌrã Galiléia katy — heꞌi. 5 ; ; Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Kovaꞌe pytũ ma peẽ kuery haꞌe javive pejeity ukapa ꞌrã xekáuxa. Mbaꞌeta ipara oiny: “Ajuka uka ꞌrã vexaꞌi re opena vaꞌe. Haꞌe ramo vexaꞌi kuery oaĩmba ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. PHaꞌe gui peteĩ mboraei oporaei rire ojeꞌoi Oliveiras yvyty katy. 0YAipoaꞌe pẽvy: Aỹ gui ma kovaꞌe regua uva rykue xee ndayꞌuvei ranhe ꞌrã, peẽ kuery reve Xeru poꞌakaa py ipyau vaꞌe ju ayꞌu eꞌỹa ja — heꞌi./Mbaꞌeta kovaꞌe ma xereve guarã [ipyau vaꞌe] ajapo vaꞌe regua, heta re vy xeruguy amoẽ uka ta vaꞌe rupi ojejavyague omboguepaa aguã.Haꞌe rire karo ju ojopy. Oguerovyꞌa ma vy ombojoja guemimboꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peyꞌu haꞌe javive.jM ; ; Okaru okuapy jave Jesus ojopy peteĩ mbojape. Nhanderuete oguerovyꞌa ma vy oipeꞌã-peꞌãꞌi, haꞌe guemimboꞌe kuery pe omeꞌẽ vy aipoeꞌi: — Pejopy, peꞌu. Kovaꞌe ma xerete — heꞌi. Haꞌe ramo ijopy uka nhemiarã Judas oporandu: — Xemboꞌea, xee teve? Jesus ombovai: — Ndee ae aipoꞌre — heꞌi. V%Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma hekorã ipara oĩa rami ae ꞌrã oo. Haꞌe rã ijopy uka nhemiare pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã. Ixupe haꞌeveve ꞌrãgue ndoikoi ma voi vaꞌe rire — heꞌi. T!Ombovai: — Xereve hyꞌa py opoꞌẽ vaꞌe ae ꞌrã xejopy uka nhemi.p YHaꞌe ramo haꞌe kuery iporiaupa vy omboypy peteĩ-teĩ ixupe oporandu aguã: — Senhor, xee teve?  Okaru okuapy jave Jesus aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery regua peteĩ vaꞌe xejopy uka nhemi ꞌrã — heꞌi. ^ 5 ; ; Kaꞌaruꞌi ma jave doze guemimboꞌe kuery reve ikuai mesa py.o WHaꞌe ramo Jesus ijayvuague rami haꞌe kuery ojapo vy oguereko katu Páscoa py okaru okuapy aguã. m SOmbovai: — Tapeo haꞌvy tetã py peteĩ ava oĩa py. Ixupe aipopeje: “Oremboꞌea aipoeꞌi uka kuri: ‘Xeꞌára ovaẽ raiꞌi ma. Páscoa ára py rokaru ꞌrã ndero py xeremimboꞌe kuery reve’, heꞌi uka”, peje.N ; Ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ ijypya ára ma hemimboꞌe kuery ou Jesus-a py. Haꞌe vy oporandu okuapy: — Mamo tu reipota roguereko katu Páscoa ára py jakaru aguã? X)Haꞌe vaꞌe ára guive oikuaa pota oikovy haꞌeve jave ojopy uka aguã re.  — Mbaꞌe tu pemeꞌẽ ta xevy, pendepo py amboaxa aguã? — heꞌi ramo ixupe opaga trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua.?w , ; Haꞌe gui hemimboꞌe kuery doze ikuai vaꞌe regua Judas Iscariotes hery vaꞌe oo sacerdote yvatekueve vaꞌe ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: +O Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Mamo rã yvy jave re kovaꞌe ayvu porã omombeꞌua py omombeꞌua avi ꞌrã kunha vaꞌe ojapo vaꞌekue, hexe imaꞌenduꞌaa vy. ]3 Kovaꞌe kunha ma xerete re heakuã porã vaꞌe onhoẽ xenhono porãa rã guarã.oW Haꞌe rami avi iporiaukueꞌi ikuai riae ꞌrã pendereve. Haꞌe rã xee ma ndaxerexa riaei ꞌrã.  ~}|]{nzz#yDxwwvruuutt4sArjqq6poonnnmmTllZkkk!jihhhogg/ffeeUddXccqbgbaaD```)_e_^M]z\\ [[7ZYYXX7W`VVVUbTTSS)RrQQ!POOCNN7MLLZKKXJJIIhIH[GGiGFF>E>DrCC0BBjAA@@?}?">==e= <<;;::9<88C77666355=4322i11L00"//m..-,,+s***>)(''q&&2%%3$$`#""!! YtA6Z?k QwaA `  q [+r!) v0e Haꞌe ramo oĩa py peteĩ oguerua noendui haꞌe ndaꞌijayvui vaꞌe. Haꞌe vy ojerure hexe opoko aguã. /5 Noendui haꞌe ndaꞌijayvui vaꞌe omongueraague Tiro yvy gui ojepeꞌa vy oaxa ovy Sidom rupi. Galiléia yupa peve oo Decápolis yvy rupi.y.kHaꞌe ramo ngoo py ovaẽ vy ojou kunhaꞌi vaꞌe tupa rupi itui porã rã, ixugui anha ojepeꞌa ma raꞌe. w-gHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Po rami ri rembovai rire tereo ju. Nememby gui anha ojepeꞌa ma — heꞌi.,Kunha vaꞌe ombovai: — Tá, Senhor. Haꞌe rami avi jaguaꞌi teĩ mesa guýry hoꞌu ꞌrã kyrĩ vaꞌe rembiꞌu kure — heꞌi. (+IHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Tove taꞌy kuery ranhe tokarupa. Ndaꞌevei mbojape jajopy aguã taꞌy kuery po gui, jaguaꞌi ikuai vaꞌe pe nhamombo aguã. Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe judeu kuery “Jagua kuery” heꞌi. Haꞌe rami Jesus ijayvu ojerovia ete paa oexaxe vy. * Haꞌe vaꞌe kunha ma Siro-fenícia pygua, haꞌe grego ayvu py ijayvu vaꞌeri ojerure oiny imemby gui anha oipeꞌa aguã. ")=Mbaꞌeta peteĩ kunha ou imemby re nheꞌẽ vai onhemondea vaꞌe. Jesus re imaꞌenduꞌaa rã oendu vy ou, haꞌe vy guenapyꞌã re oĩ ipy yvýry..(U Jesus opuꞌã vy oo haꞌe gui Tiro [haꞌe Sidom] yvy katy. Peteĩ oo py ovaẽ vy oĩa ndoikuaa ukaxei avave rei pe teĩ ndaꞌevei onhemi aguã.['/Ikuraxõ gui haꞌe vaꞌe nunga oẽ vaꞌe anho ꞌrã imboeko kyꞌaarã oĩ. .&Unhombaꞌe re hakãteꞌỹa, ojapo vaixea, nhombotavypaxea, ndojejokoia, joapo vaixea, ijayvu vaixea, onhemboyvate reixea haꞌe naꞌinhakã porãveia rupi oikoa.y%kAvakue pyꞌa gui ae ꞌrã oẽ imboeko kyꞌaarã: opa marã rei oikoxea, imondaxea, jojukaxea, itavy reixea,Y$+Aipoeꞌi avi: — Mbaꞌemo avakue gui oẽ vaꞌe anho ꞌrã omboeko kyꞌa.4#ambaꞌeta ndoikei ꞌrã ikuraxõ re. Hye rupi oaxa vy oẽ ju ꞌrã hete gui — heꞌi. Haꞌe rami vy tembiꞌu ma guive rã nanhanemboeko kyꞌai ꞌrãa re ijayvu. "Haꞌe ramo ombovai: — Peẽ voi teve napendu kuaai, haꞌe ndapeikuaai? Avakue ryepy py oike vaꞌeꞌỹ ꞌrã omboeko kyꞌa,!/Haꞌe gui heta vaꞌe kuery oeja vy oike opy. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ou vy ojerure mbaꞌemo re ombojojaague omombeꞌu porãve aguã re.= u[Ijapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu] — heꞌi. xiAvakue ryepy py mbaꞌemo oike vaꞌeꞌỹ omboeko kyꞌa. Avakue gui oẽ vaꞌe anho ꞌrã omboeko kyꞌa.`9Teĩgue ju heta vaꞌe kuery oenoĩ vy aipoeꞌi: — Pejapyxaka pavẽ peikuaa aguã.A{ Haꞌe rami py pemboyke Nhanderuete ayvu, pendereko rami rive penhomoingo vy. Peẽ kuery haꞌe rami anho penhomboꞌe. Oĩ retave ju haꞌe vaꞌe ramigua pejapo vaꞌe — heꞌi. 9m Haꞌe rami vy tuu haꞌe ixy napeipytyvõ ukai.H  Haꞌe rã peẽ ma aipopeje: “Nguu eꞌỹ vy oxy pe amongue aipoeꞌi ꞌrã: ‘Mbaꞌemo pẽvy peguarã areko vaꞌekue ma Nhanderuete pe ju amboaxa’, heꞌi teĩ haꞌeve”, peje.(I Mbaꞌeta Moisés aipoeꞌi: “Remboete ꞌrã nderu haꞌe ndexy. Haꞌe rã nguu haꞌe oxy re ijayvu vai vaꞌe pejuka ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. , ; ;  Aipoeꞌive ju: — Peẽ kuery opa marã pemboyke Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue, pende ae reko rami rive pendekuai aguã.Haꞌe rami vy peẽ kuery Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue ndapejapoi pekuapy, avakue ojapo uka vaꞌe rive pejapoxeve vy — heꞌi. b=Avakue ojapo uka vaꞌe re nhomboꞌe vy xembojerovia merami rive”, heꞌi vaꞌekue. ucHaꞌe ramo ombovai: — Pendeko porã merami rive vaꞌe, peẽ kuery reko re profeta Isaías haꞌevea rami ijayvu rakaꞌe. Haꞌe vy ombopara imoiny: “Kovaꞌe kuery ma ojuru py rive xemboete, haꞌe rã ipyꞌa ma mombyry xegui.]3Haꞌe nunga rupi fariseu haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery oporandu Jesus pe: — Mbaꞌe re tu neremimboꞌe kuery ma ymagua kuery nhomboꞌeague rami ndaꞌikuai? Mbaꞌeta ojepoei eꞌỹ re okaru. OTetã mbyte gui ovaẽ vy voi onhemoakỹ ranhe ꞌrã okaru aguã. Haꞌe rami vy hekorã oeja pyre heta oguereko mbaꞌemo ojoi aguã: karo, yryru, oja overa vaꞌe guigua, [haꞌe tupa guive].) (Haꞌe rã fariseu haꞌe judeu kuery haꞌe javi ma ymagua kuery nhomboꞌeague rami vy ojepoei ma vy mae ꞌrã okaru.NHaꞌe vy oexa rã hemimboꞌe kuery regua ojepoei eꞌỹ re okaru.~ w Jesus-a py onhemboaty fariseu haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery Jerusalém gui ou vaꞌekue.4a8Haꞌe gui ma tekoa py Jesus ovaẽa py rei, tetã eꞌỹ vy imbaꞌety vaꞌe kuerya py, eꞌỹ vy tetã mbyte py mbaꞌe ovaẽ rã oguerua ꞌrã imbaꞌeaxy vaꞌe kuery. Ovaẽ aguã py omoĩ vy ixupe ojerure ijao apyꞌi re ri jepe opoko aguã. Haꞌe ramo opoko vaꞌe haꞌe javi okuera. 7Haꞌe rami vy tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi onha-onha vy ogueru imbaꞌeaxy vaꞌe kuery. Hupa reve ogueru Jesus oĩa oendua katy.Z-6Kanoã gui haꞌe kuery oẽmba ramove heta vaꞌe kuery oexa kuaa okuapy Jesus.e C5 Yy rovaigua re oaxa vy Genesaré yvy re ovaẽ. Haꞌe py ma kanoã omboja.` 94mbaꞌeta inhakã ratã vy ndoikuaai teri neĩ opoꞌakaa rupi mbojape omboetaveague. l Q3Haꞌe vy haꞌe kuery reve kanoã py oĩ ramove yvytu opytuꞌu. Haꞌe ramo onhemondyipa okuapy,* M2Mbaꞌeta haꞌe kuery Jesus oexa vy ndaekorãveipa. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi: — Pendepyꞌa guaxu ke, xee rima. Pekyje eme — heꞌi.h I1Yy áry rupi oguata ouvy rã haꞌe kuery oexa vy “ꞌÃgue po” heꞌi vy ojapukai okuapy.W'0Hemimboꞌe kuery renonde katy gui yvytu oipeju ramo ndopykui porãvei rã Jesus oexa. Haꞌe gui koꞌẽ rai jave mae haꞌe kuerya katy oo. Yy áry rupi oguata ouvy, haꞌe kuery renonde oaxa ta merami.a;/Pytũꞌi jave yy mbyte rupi kanoã oo oiny jave Jesus ma yvyty áry haꞌe aeꞌi oĩ.B.Omondoukapa ma vy yvyty áry oẽ ovy onhemboꞌe aguã. C- ; Haꞌe rireꞌive Jesus omondouka guemimboꞌe kuery kanoã py haꞌe kuery ranhe oaxa aguã yupa rovaigua re Betsaida katy, heta vaꞌe kuery haꞌe omondoukapa peve.9m,Mbojape re avakue okaru vaꞌekue ma cinco mil. W'+Haꞌe gui doze varai ju omonoꞌõ mbojape raꞌykue haꞌe pira rembyrekue./Y*Haꞌe javive okaru ma vy hevyatãmba.)Haꞌe gui Jesus ma peteĩ nhiruĩve mbojape haꞌe mokoĩve pira ojopy vy yva re omaꞌẽ reve oguerovyꞌa Nhanderuete. Oipeꞌã-peꞌãꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery pe ombojoja aguã, mokoĩve piraꞌi guive ombojaꞌo heta vaꞌe kuery pe.s_(Haꞌekue rami ombojaꞌo peteĩ-teĩ henda py cem, haꞌe rã amboae py ma cinqüenta ikuai aguã rami. _7'Haꞌe ramo nhuũ hovy reia oĩ vaꞌe py Jesus omboguapy ukapa peteĩ henda-enda py.7~g&Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Mbovy mbojape haꞌvy pereko? Tapeo pexa. Haꞌe kuery oikuaa vy ombovai: — Peteĩ nhiruĩ mbojape roguereko, mokoĩ piraꞌi guive — heꞌi. g}G%Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ ae pemeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe rami rã haꞌe kuery ombovai: — Ore kuery pa toroo duzentos ára repy re torojogua mbojape haꞌe kuery hoꞌu aguã? — heꞌi. |$Emondoukapa haꞌvy imbaꞌety haꞌe kii raiꞌi tekoa ikuai vaꞌe rupi, hoꞌu vaꞌerã ojogua aguã — heꞌi okuapy. { #Kaꞌaruꞌi jave Jesus-a py hemimboꞌe kuery ou vy aipoeꞌi: — Apy ma tekoa eꞌỹa py nhandekuai, kaꞌaru ete ma guive.8zi"Haꞌe ramo kanoã gui Jesus oguejy vyve heta ikuai vaꞌe oexa. Haꞌe vy omboaxy, mbaꞌeta vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami ikuai. Haꞌe vy opa mbaꞌe re omboꞌe oiny. (yI!Haꞌe kuery ojeꞌoi rã heta oexa. Oexa kuaa vy tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi gui onha jogueravy haꞌe katy. Yvy rupi oo vy haꞌe kuery ranhe ovaẽmba. Ux# Haꞌe rami vy haꞌe kuery aeꞌi kanoã py ojeꞌoi tekoa eꞌỹa katy. aw;Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Jajeꞌoi nhande kuery aeꞌi japytuꞌu ranhe peteĩ henda tekoa eꞌỹa py — heꞌi, mbaꞌeta heta oo haꞌe ou vaꞌe gui haꞌe kuery okaru aguã ma voi ndaꞌevei.v) ; ; Haꞌe gui Jesus oĩa py apóstolo kuery ojevypa ju vy ixupe omombeꞌu ojapo vaꞌekue haꞌe nhomboꞌeague haꞌe javi.su_João remimboꞌe kuery haꞌe nunga oendu vy ou. Hetekue ogueraa vy onhono porã huparã ojapo pyre py. Xt)haꞌe peteĩ hyꞌa py ogueru. Kunhataĩ pe omeꞌẽ rã oxy pe ju ogueraa. |sqHaꞌe rami vy ijukaarã omondouka vy ijayvu João akãgue ogueru aguã. Haꞌe ramo nhuã py oo vy ojaya inhakã,{roHaꞌe ramo huvixa iporiau vaipa, teĩ mesa py hexeve ikuai vaꞌe oendua py oura rire ndaꞌevei ndojapoi aguã. q9Haꞌe ramove huvixa oĩa py ju ou pojava vy aipoeꞌi: — Aipota aỹꞌi ma voi xevy remeꞌẽ João Batista akãgue peteĩ hyꞌa py — heꞌi. p#Haꞌe ramo kunhataĩ oo vy oxy pe ranhe oporandu: — Mbaꞌe nunga re tu tajerure? Ixy ombovai: — João Batista akãgue re — heꞌi. loQOura guive: — Mbaꞌemo areko vaꞌe mbyte rupi peve rejerure teĩ ameꞌẽ ꞌrã — heꞌi. cn?Haꞌe kuery ikuaia py Herodias memby oike vy ojeroky ramo Herodes haꞌe oenoĩ uka vaꞌekue oexa vy ojou porã okuapy. Haꞌe ramo kunhataĩ pe huvixa aipoeꞌi: — Ejerure reipota vaꞌe re, xee ameꞌẽ ꞌrã.5mcPeteĩ ára taꞌyxy oipotaa rami oiko. Herodes ituiague ára py ngaru ojapo guembiguai kuery yvatekueve reve, xondaro ruvixa haꞌe Galiléia pygua huvixa kuery pe guive.6lembaꞌeta João pe Herodes “Heko porã haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” heꞌi vy okyje. Haꞌe rami vy opena porã. Ijayvua oendu vy ndoikuaai rei teĩ ojapyxaka porã. Ik Haꞌe nunga rupi Herodias ndoayvui vy ojukaxe teĩ ndaꞌevei,[j/Mbaꞌeta ixupe João “Ndaꞌevei nderyvy raꞌyxy rereko aguã” heꞌi ramo.iMbaꞌeta Herodes ae João ojopy vy nhuã py ojokua uka vaꞌekue guyvy Filipe raꞌyxy Herodias káuxa, hexe omenda rire.hHaꞌe rã Herodes ma haꞌe nunga oendu vy aipoeꞌi: — João akã xee ae ajaya uka vaꞌekue ri nhiꞌã onhemboete ju — heꞌi.%gCAmboae ju aipoeꞌi ixupe: — Elias rima — heꞌi. Haꞌe gui amboae ju aipoeꞌi: — Peteĩ profeta oiko, yma oiko vaꞌekue ramigua rima — heꞌi. ufc ; Jesus re opa rupi imaꞌenduꞌaa ramo huvixave Herodes avi oendu. Haꞌe vaꞌe pe amongue aipoeꞌi avi: — João Batista rima omanoague gui onhemboete ju. Haꞌe vy ꞌrãe mbaꞌemo ojapo oikovy opoꞌakaa rupi. eeC Oipeꞌa reta anha kuery, haꞌe heta avi imbaꞌeaxy vaꞌe omonguera azeite oikyty reve. idK Haꞌe gui ma hemimboꞌe kuery ojeꞌoi vy heta vaꞌe kuery pe omombeꞌu ojeko rerova aguã.fcE Haꞌe rã tekoa py napenemovaẽai haꞌe pendeayvua noendu potaai ramo pejepeꞌa ꞌrã haꞌe gui. Haꞌe pendepy regua gui peity-ity ꞌrã yvy kuꞌi, haꞌe kuery pe peikuaa uka aguã peja peovya — heꞌi. , ; bb= Haꞌe gui peteĩ oo py pevaẽa py ae ꞌrã pepyta haꞌe vaꞌe tekoa gui peove peve.Ka Pendepy regua pemoĩ aguã haꞌeve teĩ peraa eme mokoĩ kamixa.`1Haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Mbaꞌeve peraa eme tape rupi peguataa rupi, peteĩ popoka eꞌỹ vy, neĩ mbojape, voko, neĩ peráta ndaꞌevei._ ; Doze guemimboꞌe kuery Jesus oenoĩ vy ombopoꞌaka nheꞌẽ vai re. Haꞌe vy mokõ-mokoĩ omondouka. ^ Haꞌe kuery ndojeroviaia oexa vy onhemondyi. Haꞌe rami vy tekoa haꞌe katy rai-raiꞌi oĩ vaꞌe rupi oo nhomboꞌe aguã. ] Haꞌe rami rã haꞌe py ndaꞌevei mbaꞌeve ojapo aguã opoꞌakaa rupi. Mbovyꞌi re opo omoĩ vy omonguera mbaꞌeaxy gui.\Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Neĩ peteĩve profeta ndaꞌipoi hekoa pygua kuery ae omovaẽ porã vaꞌerã — heꞌi.`[9Pevaꞌe eꞌỹ ri ndaꞌu oo apoa, haꞌe Maria memby, Tiago rykeꞌy, José, Judas haꞌe Simão rykeꞌy? Haꞌe apy nhanembyte rupi eꞌỹ teve ikuai heindy kuery? — heꞌi okuapy. Haꞌe vy ndojou porãi. Z Sábado ovaẽ ramo nhomboꞌe onhemboꞌeaty py. Nhomboꞌe rã heta oendu vy onhemondyipa, haꞌe vy aipoeꞌi: — Magui ndaꞌu haꞌe rami oikuaa? Mbaꞌexa tu haꞌe ramigua ꞌarandu ixupe omeꞌẽa? Mbaꞌexa ndaꞌu mbaꞌemo porã ojapo opo py?SY ! ; Haꞌe gui Jesus guekoa katy oo guemimboꞌe kuery reve.vXe+Haꞌe rã Jesus aipoeꞌi avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã. Haꞌe gui omongaru uka kunhaꞌi vaꞌe. xWi*Haꞌe ramove kunhaꞌi vaꞌe opuꞌã vy oguata. Doze maꞌetỹ ma oguereko. Haꞌe ramo onhemondyi pavẽ.cV?)Ipo re ojopy vy aipoeꞌi: — Talitá cumi — heꞌi, “Kunhaꞌi, evy ke”, heꞌia.U'(Haꞌe ramo ojojai rei okuapy. Haꞌe gui omoẽ ukapa ma rire kunhaꞌi vaꞌe ituia py ogueroike tuu, ixy haꞌe ngupive ogueraa vaꞌekue.~Tu'Haꞌe oike vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu opa marã penhendu pejaeꞌo vy? Kunhaꞌi nomanoi, oke rima — heꞌi.S&Onhemboꞌeaty pygua ruvixa ro py Jesus ovaẽ vy oendu opa marã onhendu vaꞌe, ojaeꞌo haꞌe haxẽ-axẽ vaꞌe guive.SR%Avave rei ndogueraai ngupive, Pedro, Tiago haꞌe tyvy João eꞌỹ vy. Q3$Haꞌe rã Jesus ma haꞌe nunga ayvu re nopenai. Haꞌe vy onhemboꞌeaty pygua ruvixa pe aipoeꞌi: — Enhemondyi eme, ejerovia tema — heꞌi.PP# ; Jesus ijayvu teri hoꞌamy reve amongue ou onhemboꞌeaty pygua ruvixa ro gui. Haꞌe vy tuu pe aipoeꞌi okuapy: — Nderajy omano ma. Mbaꞌerã tu remoangeko teri poromboꞌea? mOS"Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Xerajy, rejeroviaa ndereraa jepe. Tereo porã ke, tanembaꞌeaxyve eme. N#!Haꞌe ramo kunha vaꞌe ma okueraague oikuaa vy okyje vaꞌeri oryryipa reve ou. Henonde guenapyꞌã re oĩ vy omombeꞌu oiko vaꞌekue.hMI Haꞌe gui Jesus oyvýry rupi omaꞌẽ hoꞌamy, mavaꞌe pa hexe opoko vaꞌekue oexa aguã.L}Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ombovai: — Mbaꞌe re tu teta nemboty rei vaꞌeri “Mavaꞌe tu xere opoko?” ꞌre? KHaꞌe gui Jesus oikuaa vyvoi ixugui ipoꞌakaa oẽ rã. Haꞌe vy heta mbyte pyve ojere vy oporandu: — Mavaꞌe tu xere opoko? gJGHaꞌe ramove imbaꞌeaxy opytuꞌu vyvoi, guete re oendu ombaꞌeaxy gui okuera ma raꞌea. UI#mbaꞌeta aipoeꞌi vy: “Ijao re rive apoko teĩ akuera ꞌrã” heꞌi.H}Jesus mbaꞌemo ojapo oikovya omombeꞌua rã kunha vaꞌe oendu vy hakykue gui ou. Heta vaꞌe mbyte gui opoko ijao re,KGPoropoanoa kuery opa marã oguereko vaꞌekue, haꞌe kuery pe kunha vaꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌekue haꞌe javi ma omeꞌẽ teĩ ndokuerai. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndaꞌeveive tema ovy.bF= ; Oiko avi peteĩ kunha doze maꞌetỹ re ma gueko re riae oiko vaꞌe.WE'Haꞌe ramo Jesus oo hexeve. Heta vaꞌe kuery omboty rei ojeꞌoivy hupive. DyHaꞌe vy ojerure ete: — Xerajyꞌi omano raiꞌi ma oupy. Eju ke hexe epoko, okuera vy oikove nho aguã — heꞌi. COvaẽ avi peteĩ ava Jairo hery vaꞌe, onhemboꞌeaty pygua ruvixa. Haꞌe vaꞌe ma oexa Jesus vyve guenapyꞌã re oĩ henonde.zBm , ; Yy rovaigua re kanoã py Jesus oo ju ramo heta ete ojeꞌoi avi yeꞌẽ rembe re oĩa katy.AHaꞌe ramo oo vy Decápolis tetã rupi omboypy omombeꞌu aguã ixupe Jesus ojapo vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe ramo onhemondyi pavẽ. ;@oHaꞌe rami teĩ Jesus ndogueraai. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo ndero katy, haꞌe neretarã kuery pe emombeꞌu Senhor nemboaxya rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi. e?CHaꞌe ramo kanoã py Jesus oĩ ramo ava anha onhemondeague vaꞌe ojerure hupive oo aguã.Y>+Haꞌe rami vy Jesus pe ojerure okuapy haꞌe kuery rekoa gui ojepeꞌa aguã. w=gHaꞌe nunga hexaare kuery omombeꞌupa ava anha onhemondea vaꞌe re oiko vaꞌekue, haꞌe poryko re guive.B<} ; Jesus oĩa py haꞌe kuery ovaẽ vy oexa ava anha kuery onhemondeague vaꞌe onhemonde haꞌe hiꞌarandua oĩ porã ju ramo. Haꞌe rami vy ndaekorãvei rei okuapy.G;Poryko re opena vaꞌe kuery onhamba jogueravy tetã katy, haꞌe mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe kuery pe guive omombeꞌu aguã. Haꞌe ramo haꞌe pygua kuery oupa oexa aguã oiko vaꞌekue.{:o Haꞌe ramo Jesus omondouka. Haꞌe gui nheꞌẽ vai kuery ojepeꞌa vy poryko re ju onhemonde. Dois mil poryko rãndaꞌu ikuai. Haꞌe gui poryko kuery onhemondyipa vy yvyꞌã guy katy onha ojeꞌoivy, haꞌe yy py hoꞌapa vy oyꞌupa. 9! Haꞌe ramo nheꞌẽ vai kuery aipoeꞌi Jesus pe: — Oremondouka ꞌrãgue poryko kuerya katy haꞌe kuery re ju roĩ aguã — heꞌi.@8{ Haꞌeꞌi py heta ikuai poryko yvyty áry okaruaty py.J7  Haꞌe vy ojerure haꞌe vaꞌe yvy gui oipeꞌa eꞌỹ aguã. 6 Haꞌe gui Jesus oporandu: — Marã rami tu nderery? Ombovai: — Xerery ma Heta vaꞌe, mbaꞌeta heta orekuai — heꞌi.c5?mbaꞌeta nheꞌẽ vai pe Jesus aipoeꞌi ae ma: “Ejepeꞌa ke upe vaꞌe ava gui.” 54cOjapukai reve aipoeꞌi: — Nhanderuete Yvate ete vaꞌe Raꞌy Jesus, mbaꞌe tu ndee rereko xereve? Nhanderuete rery rupi ajerure xemoingo axy eꞌỹ aguã — heꞌi,O3Haꞌe gui ma mombyry gui oexa Jesus. Haꞌe vy onha ouvy vy omboete.{2oPytũ nhavõ haꞌe ára pukukue re ojapukai oikovy itakua rupi, yvyty áry guive. Onheungapa rei oikovy ita re. 11Mbaꞌeta ojopya vy ipy rupi corrente py ojokuaa teĩ omondo kuerei ꞌrã, ipy jokoa ferro guigua voi omondopa. Avave rei ndaꞌipoꞌakaai hexe.^05Haꞌe vaꞌe ma itakua rupi tema oiko. Neĩ corrente py teĩ avave rei nomombytaai.j/MOguejy ramove yvyra rupa oĩ vaꞌe gui ovaexĩ ouvy peteĩ ava nheꞌẽ vai onhemondea vaꞌe.Y. - ; Haꞌe rire yupa rovaigua re ovaẽ Gerasa pygua kuery yvy re. -9)Haꞌe ramo haꞌe kuery onhemondyipa vy joupe-upe ju aipoeꞌi: — Marã ramigua tu pevaꞌe ava, yvytu haꞌe yeꞌẽ voi onheꞌẽ rendu aguã? t,a(Haꞌe gui ma aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu guĩ rami pekyjepa? Mbaꞌe re tu noĩ pejeroviaa? — heꞌi. 0+Y'Haꞌe ramo ovy vy ijayvu atã yvytu haꞌe yai pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Epytuꞌu, ekyrirĩ ke — heꞌi. Haꞌe ramove yvytu opytuꞌu, yai okyrirĩmba guive. +*O&Haꞌe rã Jesus ma kanoã revi katy oke oupy akãngyta áry. Haꞌe ramo omomyĩ vy aipoeꞌi: — Oremboꞌea, ndee nerepenai vaꞌe tyꞌy nhamanomba taa re? i)K%Haꞌe gui ou yvytu atã ramo kanoã re yai ojeapi-api. Haꞌe ramo kanoã py yy tynyẽ ta ma.(-$Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery omondoukapa ma vy ogueraa Jesus kanoã py oĩague reve ae. Haꞌe rã amboae kuery ma kanoã mboae py oo hakykue. '# ; Haꞌe vaꞌe ára kaꞌaruꞌi Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Jaaxa yupa rovaigua re — heꞌi.8&i"Haꞌe rami avi mbaꞌemo re ombojoja eꞌỹ re ndaꞌijayvui haꞌe kuery pe. Haꞌe rã guemimboꞌe kuery pe ma omombeꞌu porãve kuerei ꞌrã haꞌe kuery aeꞌia py. %!! , Heta ayvu haꞌekue ramigua omombeꞌu haꞌe kuery pe mbaꞌemo re ombojoja vy, ojapyxaka vaꞌe kuery oendu kuaa peve.S$ Haꞌe gui nhanhotỹ ma rire yvate ꞌrã, mbaꞌemo nhanhotỹ vaꞌe haꞌe javi gui tuvixave ꞌrã guive. Hakã voi tuvixa ramo guyraꞌi oveve vaꞌe ou vy kuarayꞌã py ojapo ꞌrã guaityrã. u#cMostarda raꞌyĩ re haꞌeve, mbaꞌeta haꞌyĩgue ikuai vaꞌe gui ruxãveꞌi vaꞌe ꞌrã nhanhotỹ.2"] , , , Aipoeꞌive ju: — Marã ramigua ndaꞌu Nhanderuete poꞌakaa py oiko vaꞌe reve joo ramigua? Mbaꞌe nunga re ndaꞌu haꞌeve ambojoja aguã?^!5Hiꞌa ijajupa ma ramo ojayaa ꞌrã kyxe py, mbaꞌeta ovaẽ ma omonoꞌõ aguã.  Yvy ae ojapo ꞌrã hiꞌa aguã rami. Jypyꞌi ma henhoĩ, haꞌe gui ipoty, haꞌe gui ma haꞌyĩ omonyẽ ꞌrã hiꞌa.7Mbaꞌeta oke ꞌrã pyávy, haꞌe rã ára py ovy ꞌrã. Haꞌe ramia ja haꞌyĩgue henhoĩ haꞌe yvate ꞌrã marã rami paa oikuaa eꞌỹ re.#? Mbaꞌemo raꞌyĩ re ombojojaague Aipoeꞌi avi: — Nhanderuete poꞌakaa py oiko ꞌrã yvy re ava mbaꞌemo raꞌyĩgue onhotỹ vaꞌe rami.*MMbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oipeꞌapaa ꞌrã oguereko reiꞌi merami vaꞌekue. ; ; 'GHaꞌe kuery pe aipoeꞌive ju: — Peikuaa pota porã ayvu pendu vaꞌe re. Mbaꞌeta joupe pejapoague rami ae ꞌrã ojapoa pendevy, ojapoave ꞌrã guive.;qIjapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu — heꞌi. `9Mbaꞌeta ndoexa ukai pyre ojekuaapa ꞌrã, haꞌe onhomi mbyre oikuaa ukapaa ꞌrã.R Haꞌe gui aipoeꞌi avi: — Tataendy ndaꞌu nhamoendy vy jajaoꞌi ꞌrã ri ajaka py, haꞌe eꞌỹ vy tupa guýry ꞌrã ri nhamoĩ? Any, imoiny oĩaty py ae ꞌrã jaupi imoiny.$AHaꞌe rã yvy porãa rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy ojopy ꞌrã, hiꞌa porã ꞌrã guive trinta, sessenta, cem peteĩ-teĩ gui. -teĩ ko yvy re mbaꞌemo ikuai vaꞌe re openave vy, peráta, opa marãgua ojou porãve vy noendu potavei ꞌrã ayvu. Haꞌe rami vy ndaiꞌai.U#Haꞌe gui juu mbyte rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu avi,_7Haꞌe rami teĩ ndapo pukui vaꞌe rami avi ikuai. Areꞌỹꞌi re ovaẽ ꞌrã imoingo axyarã, haꞌe ayvu porã káuxa ijavyky reiarã. Haꞌe nunga oiko rã ayvu porã rupi ikuaiague gui ojepeꞌapa ꞌrã.wgHaꞌe gui po rami ma itaty reia rupi omoaĩ mbyre rami ikuai: Ayvu oendu vy ojopy vyvoi ꞌrã ovyꞌa reve.%Po rami ikuai tape yvýry omoaĩ mbyre rami: Ayvu oendu vy ojapyxaka teĩ Satanás ou vy ayvu oipeꞌa ꞌrã haꞌe kuery re oĩ vaꞌekue.4cHaꞌe gui mbaꞌemo moaĩa ma omoaĩ ayvu.M Haꞌe gui ma haꞌe kuery pe oporandu: — Napendu kuaai teve mbaꞌe nunga re ambojoja vy pa povaꞌe ayvu amombeꞌuague? Mbaꞌexa tu haꞌvy pendu kuaa ta ayvu amombeꞌu vaꞌe haꞌe javi?+ haꞌe kuery omaꞌẽ teĩ ndoexa kuaai aguã, haꞌe oendu teĩ noendu kuaai aguã, ojeko rerova eꞌỹ aguã ndoperdoaai aguã — heꞌi. N Haꞌe ramo ombovai: — Pendevy pe Nhanderuete oikuaa uka ipoꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe ndoikuaa ukai vaꞌekue. Haꞌe rã amboae kuery ma mbaꞌemo re ambojojaa rupi anho ꞌrã amboꞌe,@y ; Jesus-a gui ojepeꞌapaa ma ramo hupive ikuai vaꞌe hemimboꞌe kuery doze vaꞌe reve ou vy oporandu okuapy mbaꞌemo re ombojoja vy ayvu omombeꞌu vaꞌekue re.O  Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Ijapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu. ? wHaꞌe rã amboae ma yvy porãa rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma henhoĩ porã, yvate haꞌe hiꞌa porã guive. Trinta, sessenta, cem haꞌyĩ peve oiko peteĩ-teĩ gui — heꞌi. [ /Amboae ma juu mbyte rupi hoꞌa rire juu yvate vy ojukapa. Haꞌe ramo ndaiꞌai.> wHaꞌe rami teĩ kuaray oẽ vy omombiru, ndapoi rã.v eAmboae ma itaty yvy mbovyꞌi reia rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma yvy re ndoike pukui rire henhoĩ voiꞌi.taHaꞌe vaꞌe omoaĩ rã amongue haꞌyĩgue hoꞌa tape yvýry. Haꞌe nunga ma guyraꞌi ou vy hoꞌupa.G— Pejapyxaka ke. Peteĩ ava oo mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩ vy.\1Haꞌe gui opa mbaꞌe re omboꞌe mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi:   ; Teĩgue ju Jesus nhomboꞌe oiny yupa yvýry. Haꞌe py heta ikuai ramo peteĩ kanoã py oĩ. Yy rembe re heta vaꞌe kuery ikuaia gui mombyryꞌi oguapy oiny. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery yeꞌẽ rembe re ikuai, ita kuꞌi reia py. iK#Mbaꞌeta Nhanderuete oipotaa rami ojapo vaꞌe ma haꞌi, xeryvy haꞌe xereindy kuery ikuai. ve"Haꞌe oyvýry oguapy vaꞌe kuery re omaꞌẽ vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe ae ma haꞌi haꞌe xeryvy kuery.O!Haꞌe ramo ombovai: — Marã ramigua tu haꞌi haꞌe xeryvy kuery?%C Haꞌe ramo heta ijyvýry oguapy okuapy vaꞌe aipoeꞌi ixupe: — Pee oka py ma ndexy, nderyvy haꞌe nereindy kuery ikuai. Ndereka vy je ou — heꞌi. oW ; Haꞌe rami jave ovaẽ ixy, tyvy haꞌe heindy kuery. Oka py ikuaia py oenoĩ uka.QPo rami ijayvu mbaꞌeta “Hexe anha onhemonde” heꞌi okuapy ramo. ~%Haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ re ijayvu vaia ague ma nombogueai ꞌrã, haꞌe nunga jejavya ma omboguea vaꞌerã eꞌỹ — heꞌi.s}_— Anhetẽ aipoaꞌe pendevy: Avakue ojejavyague haꞌe ijayvu vaiague omboguea aguã ma haꞌeve meme.&|E— Avave rei ma ndoikei ꞌrã ava ojeroviave vaꞌe ro py imbaꞌe rei-rei re imonda aguã, oipokua ranhe eꞌỹ re. Oipokua rire vy ꞌrãe oipeꞌapa. {Haꞌe rami ae avi anha kuery jomeme opuꞌã vy joo rami eꞌỹ ikuai vaꞌe rire ndaꞌikuaivei ꞌrãgue, okanhymba ꞌrã guive. BzPeteĩ oo pygua meme joe opuꞌã vy nhomomba avi ꞌrã.ByMbaꞌeta joa pygua meme joe opuꞌã vy nhomomba ꞌrã.#x?Haꞌe ramo Jesus oenoĩmba vy haꞌe kuery pe ijayvu mbaꞌemo re ombojoja reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexa ꞌrã tu anha haꞌe ae onhemoxẽ?qw[Haꞌe py ikuai avi kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery Jerusalém gui ou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Hexe tu anha ruvixa Belzebu rima onhemonde. Anha poꞌakaa rupi ae rima oipeꞌa oikovy anha kuery — heꞌi. vJesus retarã kuery haꞌe nunga oendu vy ou ogueraa aguã, mbaꞌeta omombeꞌua rã oendu naꞌinhakã porãveia rami. u  ; Haꞌe ramo ngoo katy ju oo. Haꞌe ramive ma heta ete ju onhemboaty ramo neĩ okaru aguã ma voi ndaꞌevei.:tohaꞌe ijopy uka nhemiarã Judas Iscariotes avi. isKHaꞌe gui André, Filipe, Bartolomeu, Mateus, Tomé, Alfeu raꞌy Tiago, Tadeu, Simão Zelote,r'haꞌe gui Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe tyvy João. Haꞌe vaꞌe kuery reryrã omoĩ Boanerges, “Yapu vaꞌe raꞌy kuery” heꞌia.Zq-Doze oiporavo vaꞌekue ma povaꞌe: Simão hery mboaerã Pedro omoĩ vaꞌekue,@p{haꞌe ipoꞌakaa rupi anha kuery oipeꞌa aguã guive.ro]Haꞌe ramo doze oiporavo hexeve ikuai vaꞌerã, haꞌe gui ayvu omombeꞌu aguã katy omondouka aguã,n ; Haꞌe rire yvyty oĩ vaꞌe áry oẽ vy oenoĩ haꞌe ae oipota vaꞌe kuery. Haꞌe ramo oĩa py haꞌe kuery ou.Um# Haꞌe ramo haꞌe kuery pe Jesus ijayvu atã oikuaa uka eꞌỹ aguã re. l Nheꞌẽ vai revegua voi oexa vy henonde guenapyꞌã re oĩ vy ojapukai reve aipoeꞌi: — Ndee ma Nhanderuete Raꞌy.mkS Mbaꞌeta heta omonguera ramo imbaꞌeaxy vaꞌe kuery nhomoanha-anha jogueruvy hexe opokoxe vy. ; j! Haꞌe ramo guemimboꞌe kuery pe Jesus aipoeꞌi peteĩ kanoã ogueru aguã haꞌe oĩ aguã, heta vaꞌe kuery omboty rei eꞌỹ aguã.#i?Jerusalém, Iduméia, Jordão yakã rovaigua, Tiro haꞌe Sidom gui avi heta ete ou. Jesus mbaꞌemo ojapoague omombeꞌua rã oendu vy jogueru oĩa py. h' Yeꞌẽ rembe re heta omongueraague Haꞌe gui Jesus guemimboꞌe kuery reve ojeꞌoi yupa katy. Heta ete ou Galiléia gui, Judéia,gHaꞌe rã fariseu kuery ma ojepeꞌa vy hovai jogueroayvu Herodes-a katygua kuery reve. Marã rami pa ojuka uka aguã re ijayvu okuapy. RfHaꞌe ramo ipoxy haꞌe iporiau rei reve omaꞌẽ ijyvýry ikuai vaꞌe re, haꞌe kuery inhakã ratã ramo. Haꞌe vy aipoeꞌi ava pe: — Emboꞌyvi ndepo. Haꞌe ramo opo omboꞌyvi vyve okuera.neUHaꞌe gui haꞌe kuery pe ranhe oporandu: — Haꞌeve ri ndaꞌu sábado ára py jajapo porã tyrã pa jajapo vai? Haꞌeve ri ndaꞌu joekove jaraa jepe, tyrã pa tove tomano? — heꞌi. Haꞌe rami teĩ okyrirĩmba okuapy. Td!Haꞌe rã Jesus ma ava ipo piru vaꞌe pe aipoeꞌi: — Eju mbyte katy. c{Haꞌe py ikuai vaꞌe ma Jesus re oexa pota okuapy, sábado py rã pa nhomonguera raꞌea oexa aguã, ijayvu reixe vy.ub e ; Teĩgue ju Jesus ovaẽ onhemboꞌeaty py. Haꞌe py oĩ peteĩ ava ipo rovai piru vaꞌe.aa;Haꞌe nunga rupi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma sábado ára re voi ipoꞌaka vaꞌe. ~`uHaꞌe vy aipoeꞌive ju: — Sábado ára ma avakue pe oejaa rakaꞌe, haꞌe rã sábado pe avakue oejaa ndaꞌei._)Mbaꞌeta Nhanderuete ro py oike rakaꞌe sacerdote yvateve vaꞌe Abiatar oĩ jave py, haꞌe vy hoꞌu mbojape Senhor renonde omoĩ mbyre, haꞌe kuery hoꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌeri, sacerdote pe anho haꞌeve. Ngupive ikuai vaꞌe pe voi omeꞌẽ avi — heꞌi. j^MOmbovai: — Ndaperoayvui teve Davi ojexavai haꞌe okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo vaꞌekue? ]9Haꞌe ramo fariseu kuery haꞌe nunga oexa vy aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, mbaꞌe re tu neremimboꞌe kuery ojapo sábado py ndaꞌevei vaꞌeri? \3 ; Peteĩ sábado ára py Jesus guemimboꞌe kuery reve oaxa ovy trigoty rupi. Hemimboꞌe kuery ma ooa rupi oipoꞌo heravy hiꞌa.Z[-Haꞌe avave rei hyru ymague py nomboyrui ꞌrã vinho pyau. Haꞌe rami eꞌỹ rã ombovaipa ꞌrã hyru. Vinho haꞌe hyru ivaipa ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py vinho pyau rã hyru pyau py ꞌrã omoĩ. Z9— Avave rei ao ymague re nombojai ꞌrã ajukue pyau raꞌykue, mbaꞌeta ombojaague omboi ꞌrã ao ymague gui. Haꞌe ramo oxoroa tuvixave ꞌrã.!Y;Haꞌe rami avi ovaẽ ꞌrã haꞌe kuerya gui omenda vaꞌe oipeꞌaa aguã ára. Haꞌe vaꞌe jave mae ꞌrã haꞌe kuery okaru eꞌỹ re ikuai. jXMJesus ombovai: — Omendaa py haꞌeve ndaꞌu oenoĩ mbyre kuery okaru eꞌỹ re ikuai aguã, haꞌe kuery reve omenda vaꞌe oĩ teria ja? Any, omenda vaꞌe oĩ teria ja haꞌe kuery ndaꞌikuai ꞌrãe okaru eꞌỹ re.9Wk ; João remimboꞌe haꞌe fariseu kuery okaru eꞌỹ re jepi ꞌrã ikuai. Haꞌe ramo amongue ou vy oporandu Jesus pe: — Mbaꞌe nunga rupi tu João remimboꞌe haꞌe fariseu remimboꞌe kuery okaru eꞌỹ re jepi ikuai, haꞌe rã neremimboꞌe kuery ma haꞌe rami ndaꞌikuai? V{Haꞌe nunga Jesus oendu vy ombovai haꞌe kuery pe: — Hexaĩ vaꞌe kuery ma ndoipotai ꞌrã poropoanoa, imbaꞌeaxy vaꞌe anho ꞌrã oipota. Haꞌe rami vy xee ma heko porã vaꞌe aenoĩ aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã heko vai vaꞌe anho. ZU-Haꞌe rã fariseu kuery regua kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety ikuai vaꞌe ma oexa okuapy Jesus okaru rã heko vai vaꞌekue haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety kuery reve. Haꞌe rami vy oporandu hemimboꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu Jesus okaru [haꞌe oyꞌu] ri imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe ojejavypa vaꞌe kuery reve? U~~v}}|s{{|zzyyxxbwwMvnvuuttsrr-qq1pup ooSnkmmlkjji*h}hgfeeddMchcb]aa`k_^^]Z\\^[[ ZHYY!XXWVVAUUXTTV==<;x;:W9s88~77N655@3221o10}/[.--p,++*))J((''=&%%$c###-""F! Q 17E>%JS+_KzGj4 6 g3{m{! Mbaꞌeta omanoague gui onhemboete ju vaꞌekue ma nomendavei ꞌrã, neĩ nanhomomendavei ꞌrã. Anjo kuery yva pygua rami ꞌrã ikuai.wzg Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Pejavy, mbaꞌeta ipara re oĩa neĩ Nhanderuete poꞌakaa peikuaa eꞌỹ vy.4ya Haꞌe gui onhemboetepa jevya ára haꞌe kuery onhemboete ju rã mavaꞌe eteꞌi ꞌrã oiko kunha vaꞌe me? Mbaꞌeta kunha vaꞌe re sete-ve omenda rire — heꞌi. Vx% Haꞌe rami py sete-ve ndataꞌyi. Haꞌe gui mae ma kunha vaꞌe avi omano.w% Haꞌe ramo tyvy ju omenda imeveꞌỹ vaꞌe re teĩ haꞌe vaꞌe voi omano taꞌy eꞌỹ re. Haꞌe gui mboapya ma haꞌekue rami ae ju.nvU Haꞌe gui ikuai rakaꞌe sete joegua. Tujave vaꞌe ma omenda vaꞌekue ri taꞌy eꞌỹ re omano.guG — Poromboꞌea, Moisés oeja rakaꞌe po rami ipara vaꞌe: “Taꞌy eꞌỹ re tykeꞌy omano ramo tyvy ju ꞌrã omenda imeveꞌỹ vaꞌe re, omano vaꞌekue raꞌyrã vaꞌekue oguereko aguã”, heꞌi vaꞌekue. (tI  ; Jesus oĩa py ou saduceu kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma ndogueroviai nhanhemboete ju ꞌrãa. Haꞌe gui oporandu okuapy ixupe: Us# Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — César mbaꞌe ri rã pemeꞌẽ haꞌvy César pe. Haꞌe rã Nhanderuete pegua ma Nhanderuete pe ae ꞌrã pemeꞌẽ — heꞌi. Haꞌe ramo onhemondyipa ijayvua gui. 3r_ Haꞌe ramo haꞌe kuery ogueru ramo haꞌe ju oporandu: — Mavaꞌe raꞌangaa haꞌe mavaꞌe rery tu kovaꞌe re oĩ? Haꞌe kuery ombovai: — César mbaꞌe rima. #q? Jesus oikuaa haꞌe kuery ijayvu rivea. Haꞌe vy ombovai: — Mbaꞌe re tu xereko aꞌãxe ri? Peru haꞌvy peteĩ hatãꞌi vaꞌe, taexa — heꞌi. p Haꞌe vaꞌe kuery ovaẽmba vy aipoeꞌi ixupe: — Poromboꞌea, ore roikuaa ndee anhetẽ vaꞌea, haꞌe ndereikuaa potai ꞌrã mavaꞌe paa re, mbaꞌeta neremaꞌẽi avakue yvatea re, haꞌe anhetẽ rupi renhomboꞌe Nhanderuete oipota vaꞌe re. Haꞌevea rami ri ndaꞌu César pe nhameꞌẽ imposto repy, tyrã pa any? Haꞌeve tyrã pa ndaꞌevei nhameꞌẽ aguã? ow ; Haꞌe ramo Jesus oĩa py omboua fariseu regua haꞌe Herodes-a katygua kuery, ayvu py ojopy aguã.'nG Haꞌe rami rã haꞌe kuery ojopyxe teĩ heta vaꞌe kuery gui okyje, mbaꞌeta haꞌe kuery re ae ri ijayvua oikuaa. Haꞌe rami vy ojepeꞌapa jogueravy. am; Haꞌe nunga ma Senhor gui ae oiko, haꞌe jaexa rã iporã ete vaꞌe”, heꞌiague? l% Haꞌvy peẽ ndaperoayvui teri teve po rami ipara vaꞌe: “Oo apoa kuery ita ndoipotai vaꞌekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã.k/ — Mbaꞌe ndaꞌu uvaty ja ojapo ꞌrã? Haꞌe vaꞌe ou vy omomba ꞌrã opena vaꞌekue, haꞌe rã amboae kuery pe ju ꞌrã omboaxa uvaty.Rj Haꞌe rami vy ojopy vy ojuka, haꞌe gui uvaty gui omombo mombyryꞌi. #i? — Haꞌe ramo ombaꞌeapo vaꞌe kuery aipoeꞌi joupe-upe: “Pevaꞌe ma uvaty jarã ete. Jajuka na, uvaty nhandevy ju opyta aguã”, heꞌi okuapy.h# — Peteĩꞌi ma oguereko teri, guaꞌy oayvuve vaꞌe anho. Haꞌe vaꞌe ma ija ombou vy “Xeraꞌy ramo omboete ꞌrã ko”, heꞌi. g' — Amboae ju ombou. Haꞌe vaꞌe ma ojuka. Amboae kuery heta ombou avi. Haꞌe kuery oinupãmba amongue, haꞌe rã amboae kuery ma ojuka. nfU — Amboae guembiguai ju ombou. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe voi oinupãmba inhakã rupi, ojavyky rei. geG Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojopy vy oinupã haꞌe ojavyky rei ma rire omondouka rive ju. d — Omonoꞌõa ára ovaẽ ramo opena vaꞌe kuerya py ombou peteĩ guembiguai, ixupegua uvaꞌa omeꞌẽ okuapy aguã.!c = ; Haꞌe rire haꞌe kuery pe Jesus omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy. — Peteĩ ava onhotỹ uva. Ojapo ikora yvate vaꞌerã, ojapo guive uva oumbiri atyrã haꞌe torre, haꞌe gui ma opena vaꞌerã kuery po py omboaxa. Haꞌe vy oo guekoa gui. Ab{ !Haꞌe rami vy aipoeꞌi Jesus pe: — Ore ma ndoroikuaai. Haꞌe ramo Jesus ju ombovai: — Xee voi namombeꞌui ꞌrã pẽvy mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapo aikovya. :am Haꞌe rã “Avakue gui”, jaꞌe aguã ndaꞌevei avi — heꞌi okuapy, mbaꞌeta haꞌe kuery okyje heta vaꞌe kuery gui, João anhetẽ profeta oikoa pavẽ oikuaa ramo.L` Haꞌe ramo haꞌe kuery jomeme ranhe ijayvu okuapy: — Xapyꞌa rei “Yva gui”, jaꞌe ramo haꞌe ombovai ju ꞌrã: “Mbaꞌe re tu haꞌvy ndapejeroviai hexe?” heꞌi ꞌrã nhandevy.a_; João nhomongaraia pa yva guigua tyrã avakue guigua rakaꞌe? Pembovai ke — heꞌi. *^M Jesus ombovai: — Xee voi aporandu ta pẽvy. Pemombeꞌu ke. Haꞌe ramo xee voi amombeꞌu ꞌrã pẽvy mbaꞌe nunga poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapoa.] Haꞌe vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe nunga poꞌakaa rupi tu rejapo haꞌe nunga? Mavaꞌe tu nembopoꞌaka guĩ rami rejapo aguã? J\   ; Haꞌe gui Jerusalém katy ojevy ju jogueravy. Haꞌe vy templo rupi oiko jave oĩa py ou sacerdote yvatekueve vaꞌe, kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomongetaa kuery.e[C [Haꞌe rã ndapejoperdoai ramo Penderu yva pygua voi ndoperdoai ꞌrã pejejavyague.] ; , Z! Haꞌe gui penhemboꞌe vy xapyꞌa rei amongue reve mbaꞌemo pereko vy peperdoa ranhe, Penderu yva pygua pejejavyague avi operdoa aguã. Y  Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Penhemboꞌe vy pejerurea pejopy maa re pejerovia ramo haꞌekue rami ae ꞌrã oiko pẽvy.rX] Mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Amongue pevaꞌe yvyty pe “Epuꞌã ke, enhemombo yeꞌẽ py”, heꞌi vy opyꞌa py oexaꞌã rei ꞌrãgue py ijayvuague oiko ꞌrãa oguerovia ete ramo haꞌekue rami ae ꞌrã oiko ixupe.GW Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Pejerovia tema Nhanderuete re. V Haꞌe ramo Pedro imaꞌenduꞌa vy aipoeꞌi: — Oremboꞌea, emaꞌẽ. Figoꞌy ndeayvu vaiague nda ipiru raꞌe — heꞌi. 4Ua  Ojerovia vaꞌe poꞌakaa re ijayvua Haꞌe gui koꞌẽgue ajeꞌiveꞌi reve haꞌe kuery ojevy jogueruvy vy oexa rã figoꞌy ipiru ma raꞌe hapo haꞌe javi.\T1 Haꞌe gui kaꞌaru ma ramo Jesus haꞌe hemimboꞌe kuery ojeꞌoi ju tetã gui. S} Haꞌe nunga ma sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery oendu. Haꞌe vy oikuaa pota okuapy marã rami vy pa ojuka aguã. Haꞌe rami teĩ okyje guive, mbaꞌeta omboꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojou porã. )RK Haꞌe vy nhomongeta vy aipoeꞌi: — Ipara oiny “Xero ma onhemboꞌe atyrã oĩ” ꞌea vaꞌeri peẽ ma pejapo imonda vaꞌe onhemiaty rami — heꞌi. @Q{ Templo rupi avave rei pe ndogueraa ukai mbaꞌemo ryru.uPc  ; Haꞌe gui Jerusalém tetã py ovaẽ. Templo py oike vy omoẽmba mbaꞌemo vendea haꞌe mbaꞌemo joguaa kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue. Oity peráta mboekoviaa kuery mesa, haꞌe apykaxu vendea kuery renda guive.fOE Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Aỹ gui ma toꞌuave eme ndeꞌa — heꞌi. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery oendu. Figoꞌy pe Jesus ijayvu vai oikuaa uka aguã judeu kuery ndojeroviaia re Nhanderuete ombopaga taa . fNE Mombyry gui oexa peteĩ figoꞌy hogue vaꞌe. Haꞌe gui oo oexa aguã mbaꞌemo ojou rivyvyi gui. Haꞌe rami teĩ yvyra hiꞌaĩa py ovaẽ vy mbaꞌeve ndojoui hogue eꞌỹ vy, mbaꞌeta figo oikoa ára eꞌỹ rã.FM Koꞌẽ jevy Betânia gui oo vy inhembyayi."L= Haꞌe gui Jerusalém py ovaẽ ma vy templo py oike. Haꞌe vy omaꞌẽmba ma rire kaꞌaru ma ramo Betânia katy ju oo doze guemimboꞌe kuery reve. 'KG Imaꞌenduꞌa porãmby toiko opoꞌakaa rupi ovaẽ ouvy vaꞌe, nhaneramoĩ Davi rami ipoꞌaka vaꞌe. Toguerovyꞌaa yvatevea py! — heꞌi ojeꞌoivy. J3 Haꞌe gui henonde haꞌe hakykue oo vaꞌe kuery ojapukai vy aipoeꞌi: — Iporã ete! Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi ou vaꞌe re! |Iq Tape rupi heta oipyo okuapy oao, haꞌe rã amboae kuery ma jai rogue mbaꞌety yvýry gui ojaya vaꞌekue onhono.cH? Haꞌe gui mburikaꞌi ogueru ma vy hiꞌáry omoĩ oao. Haꞌe ramo Jesus oĩ hiꞌáry.eGC Haꞌe rã hemimboꞌe kuery ma Jesus aipoeꞌiague rami ombovai. Haꞌe ramo ogueraa uka. TF! Haꞌe py ikuai vaꞌe regua ijayvu: — Mbaꞌerã tu pejora mburikaꞌi?qE[ Haꞌe ramo ojeꞌoi vy tape py ojou mburikaꞌi ixã vaꞌe peteĩ kora rokẽ rexei. Haꞌe vy ojora.2D] Xapyꞌa rei amongue oporandu ꞌrã mbaꞌe re pa pejoraa re. Haꞌe rami rã aipopeje: “Senhor ma oipota, haꞌe gui ogueru ruka voi ju ꞌrã apy”, peje ꞌrã. MC Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tapeo tenonde pevaꞌe tekoa oĩ vaꞌe py. Haꞌe py pevaẽ vyve pejou ꞌrã peteĩ mburikaꞌi ixã vaꞌe, hiꞌáry avave rei noĩai teri vaꞌe. Pejora vy ke peru.8B k ; ; Jerusalém py haꞌe kuery ovaẽ raiꞌi ma. Haꞌe vy Oliveiras yvyty re Betfagé haꞌe Betânia tekoa rupi oaxa vy Jesus omondouka mokoĩ guemimboꞌe.A 4Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Tereo, rejeroviaa ndereraa jepe ma. Haꞌe ramove ava vaꞌe oexa ju vy Jesus rakykue oo tape rupi. z@m 3Jesus oporandu: — Mbaꞌe tu reipota ajapo ndevy? Ára revegua eꞌỹ ombovai: — Xee ma aexaxe — heꞌi. H?  2Haꞌe ramo capa omboi vy opo reve opuꞌã ovy Jesus-a katy. 0>Y 1Haꞌe ramo Jesus opyta vy aipoeꞌi: — Penoĩ. Haꞌe ramo oenoĩa ára revegua eꞌỹ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndepyꞌa guaxu, epuꞌã ke, mbaꞌeta nerenoĩ. =  0Haꞌe ramo heta ijayvu okyrirĩ aguã. Haꞌe rami teĩ ojapukaive tema. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Davi ramymino, xemboaxy ke. < /Haꞌe vaꞌe ma Jesus Nazaré pygua vaꞌe ou oinya oendu vy ojapukai reve aipoeꞌi: — Davi ramymino Jesus, xemboaxy ke — heꞌi. ; . ; Haꞌe vy Jericó tetã py ranhe ovaẽ. Haꞌe gui tetã gui guemimboꞌe kuery haꞌe heta vaꞌe kuery reve ojeꞌoi jave peteĩ ava ára revegua eꞌỹ oguapy oiny tape yvýry. Timeu raꞌy Bartimeu hery vaꞌe mbaꞌemo re ojerurea py oĩ.<:q -Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue eteve voi jojokuai aguã eꞌỹ ou, haꞌe rã tembiguai rami oiko aguã, haꞌe guekove omeꞌẽ aguã heta rekovia, ogueraa jepe aguã. =9u ,Peneranhexe vaꞌe ma peiko ꞌrã pavẽ rembiguai.08Y +Haꞌe rã pende kuery ma haꞌe rami eꞌỹ ꞌrã pendekuai. Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery vaꞌe regua joegui yvatevexe vaꞌe ma penerembiguai rami toiko.=7s *Haꞌe ramo Jesus ojea py oenoĩmba vy aipoeꞌi: — Yvy jave regua huvixa kuery ma joguereko atã ꞌrã, haꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve ipoꞌaka ꞌrã joe, peikuaa rami6{ )Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery mboae dez ikuai vaꞌe ma haꞌe nunga oendu vy ijayvu rei okuapy Tiago haꞌe João re.)5K (Haꞌe rã xeaxu eꞌỹa re haꞌe xeaxua re oguapy vaꞌerã ma xee eꞌỹ ꞌrã aiporavo. Haꞌe rami aguã ma oguereko katu pyre pe anho — heꞌi. ; ; 24] 'Haꞌe kuery aipoeꞌi: — Haꞌeve. Jesus aipoeꞌi ju: — Peyꞌu ꞌrãe karo xee ayꞌu aguã gui, haꞌe penhemongarai uka avi ꞌrã xee anhemongarai ukaa rami.33 &Jesus ombovai: — Ndapeikuaai mbaꞌe nunga re pa pejerurea. Peẽ ndaꞌu peyꞌu ꞌrã ri karo xee ayꞌu aguã vaꞌe gui? Penhemongarai uka ꞌrã ri xee anhemongarai ukaa rami? “Anhemongarai” haꞌe “Karo gui ayꞌu” heꞌia ma oiko axy aguã re ijayvu vy. 2! %Haꞌe kuery ombovai: — Nerexakã reve reju vy oremoĩ ꞌrãgue peteĩ ndeaxu eꞌỹa re, haꞌe rã amboae ma ndeaxua re — heꞌi. U1# $Haꞌe ramo oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe tu peipota ajapo pẽvy? "0= # Haꞌe ramo Jesus re onhemboja Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe João. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Oremboꞌea, ejapo orevy rojerure taa. /3 "Haꞌe kuery ojavyky rei haꞌe onyvõmba ꞌrã hexe, haꞌe gui oinupãmba ma rire ojuka ꞌrã. Haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã. . !— Pendu ke. Aỹ ma jajeꞌoi nhainy Jerusalém katy. Haꞌe py ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ojopy ukaa ꞌrã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery pe. Haꞌe kuery ojuka uka vy omboaxa ꞌrã amboae regua kuery pe.w-g ; Haꞌe gui ma Jerusalém katy oguata ojeꞌoivy. Jesus ma guemimboꞌe kuery renonde oo oiny. Haꞌe rã haꞌe kuery ma onhemondyi haꞌe okyje rei reve hakykue ojeꞌoi. Haꞌe gui ma haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã py Jesus ogueraa doze guemimboꞌe kuery. Haꞌe vy haꞌe kuery pe omombeꞌu porãve hexe oiko vaꞌerã. Haꞌe vy aipoeꞌi: ,w Haꞌe rami avi tenonde pyguare heta opyta ꞌrã takykue py, haꞌe rã takykue pyguare ma opyta ꞌrã tenonde py. M+ haꞌe kuery ma aỹ voi ojou retave ꞌrã: guyvyrã, gueindyrã, oxyrã, guaꞌyrã haꞌe ombaꞌetyrã ojou ꞌrã oiko axy reve, haꞌe gui yvy pyau re ju oupity ꞌrã tekove marã eꞌỹ.4*a Jesus ombovai ju: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe javi xekáuxa haꞌe ayvu porã káuxa ngoo oeja vaꞌe, guyvy, gueindy, oxy, nguu, guaꞌy eꞌỹ vy ombaꞌety,o)W Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi: — Ore kuery ma opa mbaꞌe roejapa vaꞌekue nderupive orekuai aguã. 8(i Haꞌe kuery re Jesus omaꞌẽ vy aipoeꞌi: — Haꞌe nunga ma avakue pe haxy ete, haꞌe rã Nhanderuete pe ma any, mbaꞌeta Nhanderuete pe mbaꞌeve ndaxyi — heꞌi. t'a Haꞌe ramo haꞌe kuery onhemondyipave vy aipoeꞌi jomeme: — Marã ramigua ꞌrã tu haꞌvy oo jepe? y&k Nhanderuete poꞌakaa py oguerekopa vaꞌe oikea gui ndaxyive camelo oaxa aguã juu nambi kua rupi — heꞌi. _%7 Haꞌe rami ijayvu rã hemimboꞌe kuery oendu vy onhemondyipa. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌive ju: — Xeraꞌy kuery, haxy ete mbaꞌemo oguereko vaꞌe re rive ojerovia vaꞌe oike aguã Nhanderuete poꞌakaa py.8$i  ; Haꞌe gui Jesus oyvýry omaꞌẽ vy aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Haxy ete oguerekopa vaꞌe kuery Nhanderuete poꞌakaa py oike aguã — heꞌi. `#9 Haꞌe rami ijayvuague ava vaꞌe ndojou porãi vy iporiau ovy, oguerekopa vaꞌe vy. %"C Haꞌe rã Jesus hexe omaꞌẽ vy oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peteĩ mbaꞌe ma oata teri ndevy. Tereo evendepa rereko vaꞌe haꞌe javi, haꞌe hepykue emeꞌẽmba iporiaukueꞌi pe. Haꞌe vy ꞌrãe rereko ovareve vaꞌe yva re. Haꞌe gui mae eju xerupive — heꞌi. , ; s!_ Haꞌe ramo ava vaꞌe ombovai: — Poromboꞌea, haꞌe nunga haꞌe javi ajapopa ae ma, xekyrĩ guive.  ! Reikuaa ae ma ojapo uka vaꞌekue: Ejojuka eme, ndetavy eme, nemonda eme, ndeapu eme, ejokore eme, emboete nderu haꞌe ndexy — heꞌi. 7 Jesus ombovai: — Mbaꞌe re tu “Ndereko porã vaꞌe”, ꞌre xevy? Avave rei ndaeko porãi peteĩꞌi eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete.uc  ; Haꞌe gui tape rupi Jesus oo ju ma oiny rã onha ouvy peteĩ ava ovaexĩ aguã. Guenapyꞌã re oĩ vy oporandu: — Poromboꞌea ndereko porã vaꞌe, mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã tekove marã eꞌỹ aupity aguã? [/ Haꞌe gui kyrĩgue oikuavã vy haꞌe kuery re opo omoĩ ogueroayvu porã reve.  Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Amongue kyrĩgue rami eꞌỹ Nhanderuete poꞌakaa nomovaẽxei vy ndoikei ꞌrãe haꞌe py — heꞌi.8i Jesus haꞌe nunga oexa vy ndojou porãi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tove tou kyrĩgueꞌi xea py, pejoko eme, mbaꞌeta pevaꞌe ramiguaꞌi peguarã ae Nhanderuete poꞌakaa.1 ; Haꞌe gui oĩa py oguerua kyrĩgue haꞌe kuery re opo omoĩ aguã. Haꞌe rã hemimboꞌe kuery ma herua kuery pe ijayvu ete. ]3 Haꞌe rami ae ome gui kunha vaꞌe opoi vy amboae re omenda vaꞌe voi itavy avi. pY Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Guaꞌyxy gui ava opoi vy amboae re omenda vaꞌe ma itavy guaꞌyxy ae pe.M Opy ikuai jave ixupe hemimboꞌe kuery oporandu ju haꞌe nunga re.[/ Haꞌe nunga rupi Nhanderuete omoirũ rire avave rei tombojaꞌo eme — heꞌi.  Haꞌe gui guaꞌyxy reve mokoĩ ꞌrãgue py peteĩꞌi toꞌo ma ikuai. Haꞌe rami vy mokoĩ veꞌỹ ikuai, peteĩꞌi toꞌo ma.`9 Haꞌe nunga rupi ava oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, [guaꞌyxy reve onhemoirũ aguã]. U# Haꞌe rã yvy itui ypyꞌi guive ma Nhanderuete omoingo ava haꞌe kunha. jM Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Peneakã ratã ramo haꞌe rami oeja ipara vaꞌe pejapo aguã.  Haꞌe kuery ombovai: — Moisés ojapo uka rakaꞌe kuaxia omendaague regua ombovaipa aguã, haꞌe gui ma opoi aguã — heꞌi. dA Haꞌe ramo haꞌe ju oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe tu Moisés ojapo uka pendevy? :m  ; Haꞌe jave py fariseu kuery regua onhemboja jogueruvy vy oeko aꞌã. Haꞌe vy oporandu okuapy: — Haꞌeve ri ndaꞌu ime kuery opoi aguã guaꞌyxy gui? C  , Jesus opuꞌã vy oo haꞌe gui Judéia rupi Jordão yakã rovaigua re. Teĩgue ju oĩa py heta vaꞌe kuery onoꞌõ okuapy. Haꞌe ramo ojapoaty rami vy omboꞌe ju. < q 2Juky ma iporã vaipa. Haꞌe rã xapyꞌa rei naeꞌẽvei rire mbaꞌexa ꞌrã tu heꞌẽ ju? Peẽ kuery voi pendejee ae pereko ꞌrãgue juky, jomeme pendekuai porã aguã. m S 1 ; , — Mbaꞌeta peteĩ-teĩ tata rupi peaxa vy omoeꞌẽ mbyre ꞌrã pendekuai.S  0Haꞌe py ma nomanovei ma ꞌrã yxo, neĩ tata voi ndoguevei ma ꞌrã. X ) /Xapyꞌa rei nderexa ri ndererojejavy ramo enoẽ. Mbaꞌeta haꞌeveve Nhanderuete poꞌakaa py peteĩꞌi nderexa reve reike aguã, mokoĩve nderexa reve tata ogue eꞌỹ vaꞌe py nemomboa ꞌrãgue py.T ! .[Haꞌe py ma nomanovei ma ꞌrã yxo, neĩ tata voi ndoguevei ma ꞌrã.]T! -Haꞌe rami eꞌỹ vy ndepy ri ndererojejavy ramo ejaya. Mbaꞌeta haꞌeveve ndepy rovaikueꞌi reve reikove aguã py reike aguã, ndepy jovaive reve tata ogue eꞌỹ vaꞌe py nemomboa ꞌrãgue py.^5 ,[Mbaꞌeta haꞌe py ma yxo nomanovei ma ꞌrã, neĩ tata voi ndoguevei ma ꞌrã.]I  +Xapyꞌa rei rã ndepo ri ndererojejavy ramo ejaya, mbaꞌeta haꞌeveve ndepo rovaikueꞌi reve reikove aguã py reike aguã, ndepo jovaive reve tata ogue eꞌỹ vaꞌe py reo ꞌrãgue py.nU * ; , — Haꞌe rã kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe regua ojeroviaa gui amongue oity ꞌrãgue py haꞌeveve oityxe vaꞌe ajuꞌy re ita guaxu mbaꞌemo monguꞌia ojokua pyre reve yeꞌẽ mbyte py omomboa vaꞌe rire.'G )Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Cristo pegua peiko ramo xerery rupi amongue peteĩ karo yy ri jepe pendevy omeꞌẽ rire ndojopy eꞌỹi ꞌrã ojapoague repy. H  (Mbaꞌeta nhanderovaigua eꞌỹ vaꞌe ma nhanderupivegua ae.1 'Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Ndaꞌevei ndapeipeꞌa ukai aguã, mbaꞌeta xerery rupi tembiapo porã ojapo vaꞌe ndaꞌijayvu vai ꞌrã xere.kO & , Haꞌe gui João aipoeꞌi: — Oremboꞌea, roexa kuri peteĩ ava nderery rupi anha oipeꞌa rã, nhanderupive eꞌỹ oiko vaꞌe. Haꞌe ramo ndoroipeꞌa ukavei, nhanderupivegua eꞌỹ ramo — heꞌi. 5c %— Amongue xerery rupi peteĩ kyrĩ vaꞌe kovaꞌe ramigua omovaẽ vy xee avi xemovaẽ. Haꞌe xemovaẽ vaꞌe ma xee anho eꞌỹ xemovaẽ, xembouare avi omovaẽ.  $Haꞌe gui peteĩ kyrĩ vaꞌe ogueru vy omopuꞌã henoꞌamy haꞌe kuery mbyte. Oikuavã vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: /~W #Haꞌe ramo oguapy oiny vy oenoĩ doze-ve guemimboꞌe kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe ranhexe vaꞌe ma opyta ꞌrã takykue pavẽ rembiguairã — heꞌi. {}o "Haꞌe ramo haꞌe kuery okyrirĩ okuapy, mbaꞌeta mavaꞌe pa joegui yvateve ꞌrãa re tape rupi ijayvu rire. 5|c ! ; Haꞌe gui Cafarnaum katy ju haꞌe kuery ojeꞌoi. Opy Jesus oike vy oporandu guemimboꞌe kuery pe: — Mbaꞌe nunga re tu pendeayvu raꞌe tape rupi?k{O Haꞌe rã haꞌe kuery ndoikuaai teĩ ndaꞌipyꞌa guaxui vy noporandui guive haꞌe nunga re. pzY mbaꞌeta guemimboꞌe kuery omboꞌe vy aipoeꞌia rami: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã avakue po py, haꞌe rã haꞌe kuery ojuka ꞌrã. Haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã omanoague gui — heꞌi.y/  , ; Lucas 9.43b-45 Haꞌe kuery ojeꞌoi vy oaxa Galiléia rupi. Jesus ndoipotai avave rei oikuaa oĩa,xxi Ombovai: — Haꞌe vaꞌe nunga ma nhanhemboꞌe [haꞌe jakaru eꞌỹ re nhandekuai] vy ꞌrãe jaipeꞌa. w Haꞌe gui ma opy oike ma ramo hemimboꞌe kuery oporandu haꞌe kuery aeꞌia py: — Mbaꞌe re tu ore ndoroipeꞌa kuaai raꞌe anha? Mv Haꞌe rã Jesus ma ipo re ojopy vy ombovy ramo opuꞌã hoꞌamy. u Haꞌe ramo nheꞌẽ vai ojapukai reve ombovava ratã vy ojepeꞌa, oeja ovy heꞌõgue rami. Pavẽ rei “Omano” heꞌi okuapy.Et Heta vaꞌe kuery oupa rã Jesus oexa vy ijayvu atã nheꞌẽ vai pe: — Nheꞌẽ nanhomboayvui haꞌe nanhomboapyxai vaꞌe, ejepeꞌa ke kyrĩ vaꞌe gui, ejuve eme hexe — heꞌi. zsm Haꞌe ramo kyrĩ vaꞌe ru [hexay reve] ojapukai: — Xee ajerovia. Xepytyvõ avi ajeroviave aguã — heꞌi. zrm Jesus ombovai: — “Haꞌeve ri rã” ꞌre vaꞌe tyꞌy? Opa mbaꞌe ndaxyi ojerovia vaꞌe pe — heꞌi. q} Mbovykue rei eꞌỹ ma tata py haꞌe yy py oity ojukaxe vy. Ndevy pe haꞌeve ri rã oremboaxy ꞌrãgue, orepytyvõ. xpi Jesus oporandu kyrĩ vaꞌe ru pe: — Arakaꞌe ma tu guĩ nunga oiko hexe? Tuu ombovai: — Kyrĩꞌi guive.&oE Haꞌe ramo ogueru. Haꞌe gui avaꞌi Jesus oexa ramove nheꞌẽ ombovava ratã vyvoi. Haꞌe vy yvy rupi hoꞌa vy ojere-jere oupy, ijuru ryjuipa guive. @ny Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Peẽ pejerovia eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu aiko pendereve? Rakaꞌe peve ꞌrã tu rogueropoꞌaka? Eru haꞌvy avaꞌi apy — heꞌi. Fm Mbaꞌeta oikoa rupi oity xapyꞌa jepi ꞌrã. Ijuru ryjui haꞌe haĩ jekyty, inhangai ma ovy. Ajerure teĩ neremimboꞌe kuery oipeꞌa aguã, haꞌe kuery ndoipeꞌa kuaai — heꞌi. l{ Haꞌe gui heta vaꞌe mbyte gui peteĩ aipoeꞌi: — Poromboꞌea, ndea py aru xeraꞌy nheꞌẽ vai nomboayvui rã. k  Haꞌe ramo kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery pe Jesus oporandu: — Mbaꞌe nunga re tu pendeayvu raꞌe haꞌe kuery reve? jjM Heta vaꞌe kuery Jesus oexa vy onhemondyipa okuapy. Haꞌe vy onhamba jogueruvy oxarura aguã. (iI Hemimboꞌe kuery mboae ikuaia py ovaẽ jogueruvy ramo heta avi ou haꞌe py. Haꞌe rã kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery ijayvu okuapy haꞌe kuery reve.ah; Xee aipoaꞌe pẽvy: Elias ou ae ma teĩ hekorã re ipara oinya rami vy hexe haꞌe kuery ojapo okuapy oipotaa rami ae. Elias re ijayvu João Batista re ijayvu vy. Mateus 17.11-13 Mateus 17.14-21; Lucas 9.37-43 egC Ombovai: — Anhetẽ ae Elias haꞌe ranhe ou vy opa mbaꞌe omoĩmba porã ju ꞌrã. Haꞌe rami avi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue rekorã re ipara oinya py, mbaꞌexa tu oĩ oiko axy haꞌe ombojaru reia ꞌrãa rami?f Oporandu avi okuapy Jesus pe: — Mbaꞌe re tu haꞌvy kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery ijayvu okuapy Elias ranhe ou ꞌrãa re? e Haꞌe rami ijayvuague haꞌe kuery omoĩ porã. Haꞌe rami avi jomeme oporandu okuapy omanoague gui onhemboete ju ꞌrãa oikuaaxe vy. \d1 Yvyty áry gui haꞌe kuery oguejy jogueruvy rã Jesus aipoeꞌi: — Avave rei pe pemombeꞌu eme pexa vaꞌekue, Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omanoague gui onhemboete ju eꞌỹa ja — heꞌi.ucc Haꞌe ramo haꞌe kuery oyvýry rupi omaꞌẽmba teĩ peteĩve ndoexavei hexeve. Oexa vaꞌe Jesus anho. 9bk Haꞌe ramove peteĩ arai ou vy ojaoꞌipa. Haꞌe vaꞌe mbyte gui peteĩ ayvu onhendu: — Pevaꞌe ma Xeraꞌy ayvu ete vaꞌe. Pejapyxaka ijayvua re ae — heꞌi vaꞌe. Ia  Oikuaa vy eꞌỹ ijayvu, mbaꞌeta haꞌe kuery onhemondyipa. ``9 Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi: — Oremboꞌea, haꞌeve apy nhaĩve aguã. Haꞌe rami vy rojapo ꞌrã mboapy ooꞌi: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, haꞌe gui amboae ju ma Elias peguarã — heꞌi.`_9 Hexeve ojekuaa avi hoꞌamy Elias haꞌe Moisés. Haꞌe vy ijayvu okuapy Jesus reve. ]^3 Ijao voi hexakãmba haꞌe xiĩmba rei. Ao joia jipoi haꞌe rami ojoi kuaa vaꞌe.N]  ; Mboapy meme araa py Jesus ngupive ogueraa Pedro, Tiago haꞌe João haꞌe kuery aeꞌi. Peteĩ yvyty yvate vaꞌe áry oo. Haꞌe py ma guexakã py ojekuaa haꞌe kuery renonde.:\ o Aipoeꞌive ju: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Apy peĩ vaꞌe regua amongue napemanoi ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ouvy rã pexa eꞌỹa ja, opoꞌakaa oexa uka jave. [-&Mbaꞌeta aỹgua kuery itavy rei haꞌe ojejavypa rei vaꞌe mbyte amongue ikuai vy xereroxĩ ꞌrã, haꞌe xeayvua guive. Haꞌe rami rire haꞌe kuery ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi ogueroxĩ ꞌrã Nguu rexakã rupi ou vy, anjo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery reve. >Zw%Mbaꞌe nunga ꞌrã tu omeꞌẽ onheꞌẽ rekovia?tYa$Mbaꞌe ꞌrã tu avakue ojou, mbaꞌemo yvy regua haꞌe javi oguerekopa vaꞌeri guekove ae omokanhy vy?(XI#Mbaꞌeta nomanoxei ete vaꞌe ma omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã xekáuxa haꞌe ayvu porã káuxa omano vaꞌe ma ogueraa jepe uka ꞌrã guekove. ; ; _W7" ; Haꞌe gui ma guemimboꞌe kuery oenoĩmba, heta vaꞌe kuery guive. Haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Xerupive oikoxe vaꞌe taexarai ojegui ae, togueraa ojeupegua kuruxu, haꞌe gui tou xerakykue.dVA!Haꞌe ramo Jesus ojere vy guemimboꞌe kuery ikuaia katy ju omaꞌẽ. Haꞌe vy Pedro pe ijayvu vy aipoeꞌi: — Satanás, ejepeꞌa ke xea gui, mbaꞌeta ndee ma Nhanderuete guigua ndereikuaai, avakue guigua anho. U Haꞌe rami Jesus ijayvu vy onhemombeꞌu porã. Haꞌe ramo Pedro haꞌe aeꞌia py oenoĩ vy ndojou porãia rami ijayvu.=Ts ; Haꞌe gui omboypy po rami omboꞌe aguã: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oiko axy ꞌrãe opa mbaꞌe py. Hexe opuꞌã rei ꞌrã nhomongeta vaꞌety, sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery. Ojukaa ꞌrã. Haꞌe rire mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã.MSHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi avave rei pe nomombeꞌui ranhe aguã. RHaꞌe ramo oporanduve ju: — Haꞌvy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peẽ peikuaa? Pedro ombovai: — Ndee ma Cristo — heꞌi. ; Haꞌe rire Jesus guemimboꞌe kuery ogueraa Cesaréia de Filipe regua tekoa ikuai vaꞌe katy. Tape rupi ooa rupi oporandu haꞌe kuery pe: — Marã ramigua aikoa rami tu heta vaꞌe kuery oikuaa? aO;Haꞌe vy Jesus aipoeꞌi imondovy: — Tereo ke ndero py tekoa py revaẽ eꞌỹ re. MNHaꞌe ramo opoko ju. Haꞌe ramo okuera vy opa mbaꞌe oexa porã.hMIHaꞌe rã omaꞌẽ vy ombovai: — Aexa avakue vaꞌeri yvyra merami oguata rã — heꞌi. 7LgHaꞌe ramo ára revegua eꞌỹ po re Jesus ojopy vy oguerojepeꞌa tekoa gui. Haꞌe gui hexa re oikyty guendyry, haꞌe hexe opoko vy oporandu: — Rexa ma pa mbaꞌemo? 2K] Betsaida py ára revegua eꞌỹ omongueraague Haꞌe gui ma Betsaida py ovaẽ. Haꞌe ramo ixupe peteĩ ára revegua eꞌỹ herua vy ojerurea opoko aguã re.AJ}Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Ndapeikuaai teri teve? #I?— Haꞌvy quatro mil pe sete mbojape aipeꞌã-peꞌãꞌi jave mbovy ajaka renyẽ tu haꞌykue pemonoꞌõ? Haꞌe kuery — Sete — heꞌi okuapy. 2H]cinco mil pe peteĩ nhiruĩ mbojape aipeꞌã-peꞌãꞌi jave mbovy varai renyẽ tu haꞌykue pemonoꞌõ rakaꞌe? Haꞌe kuery ombovai: — Doze — heꞌi okuapy. tGaPenderexa oĩ vaꞌeri ndapexai teve, pendeapyxa voi oĩ vaꞌeri napendui teve? Napenemaꞌenduꞌai teve!F;Haꞌe nunga Jesus oikuaa vy oporandu: — Mbaꞌe re tu pendeayvu mbojape ndaperekoia re? Peneakã ratã vy napendu kuaai, neĩ ndapeikuaai teri teve?lEQHaꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi jomeme: — Po rami ijayvu mbojape ndoroguerui rã — heꞌi. vDeJesus aipoeꞌi: — Maꞌẽ, penheangu ke fariseu kuery haꞌe Herodes regua trigo mbovua gui — heꞌi. C Hupive hemimboꞌe kuery oo vy hexarai mbojape ogueraa aguã. Peteĩꞌi mbojape anho oguereko kanoã py.NB Haꞌe gui ojepeꞌa vy oĩ ju kanoã py, haꞌe yy rovaigua re oo. ZA- Haꞌe ramo Jesus opyꞌapy guive ipytuẽ atã vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu peẽ kuery pejerure yva guigua hexa pyrã re? Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery pe ndojapoai ꞌrã peteĩve — heꞌi.'@G Jesus oĩa py fariseu kuery jogueru vy hexeve ijayvu ete okuapy. Haꞌe rami vy oeko aꞌã vy ojerure yva guigua hexa pyrã ojapo aguã re. e?C Haꞌe rireꞌive guemimboꞌe kuery reve kanoã py oĩ vy Dalmanuta yvy katy ju ojeꞌoi. R> Quatro mil avakue rãndaꞌu ikuai. Haꞌe gui mae ma Jesus omondoukapa.b==Haꞌe kuery okaru ma vy hevyatãmba. Hoꞌu vaꞌekue rembyre ma sete ajaka py omboyru.p<YOguereko avi amongue piraꞌi. Haꞌe gui oguerovyꞌa vy aipoeꞌi haꞌe vaꞌe voi ombojoja aguã. w;gHaꞌe gui Jesus aipoeꞌi heta vaꞌe kuery oguapy aguã yvy py, haꞌe vy ojopy sete-ve mbojape. Nhanderuete oguerovyꞌa vy oipeꞌã-peꞌãꞌi, haꞌe guemimboꞌe kuery pe omeꞌẽ heta vaꞌe kuery pe ju ombojaꞌo-jaꞌo aguã.b:=Jesus oporandu: — Mbovy tu mbojape pereko? Haꞌe kuery ombovai: — Sete — heꞌi. 9Haꞌe rã hemimboꞌe kuery aipoeꞌi: — Apy tekoa eꞌỹa py magui ꞌrã tu jajou mbojape kovaꞌe kuery peguarã? n8UOkaru eꞌỹ re hoo katy amondouka ramo hoꞌapa ꞌrã tape rupi, mombyry gui ou rire — heꞌi. 7y— Xee amboaxy kovaꞌe kuery, mbaꞌeta mboapy ára ma xerupive ikuai rire mbaꞌeve ndoguerekovei hoꞌu vaꞌerã.'6 I Haꞌe jave heta vaꞌe kuery onoꞌõa py teĩgue ju ndoguerekoi hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe ramo Jesus guemimboꞌe kuery oenoĩ vy aipoeꞌi: 35_%Mbaꞌeta onhemondyipa vy aipoeꞌi okuapy: — Haꞌevea rami meme ojapo. Mbaꞌeta ojapo ndaꞌijayvui vaꞌekue ijayvu, haꞌe noendui vaꞌekue oendu ju aguã rami. 4-$Haꞌe gui haꞌe kuery pe aipoeꞌi avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã. Haꞌe rami teĩ omongetavea ramive ma omombeꞌuve tema ojeꞌoivy.c3?#Haꞌe ramo oendu xapyꞌa, naꞌinhapekũ ratãvei vyvoi guive. Haꞌe vy ijayvu porã. t2a"Yva re omaꞌẽ vy ipytuẽ atã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Efatá — heꞌi, “Ejepeꞌa ke” heꞌia.&1E!Haꞌe ramo heta vaꞌe mbyte gui Jesus ogueraa ranhe mombyryꞌi haꞌe aeꞌia py. Haꞌe vy ijapyxa py opoꞌẽ, inhapekũ re opoko guive guendyry reve. ~~\}p||j{zyxxw@vuu&tJsfrrqTpp!oznnomm8l:jjihhUgg)ff}f9ekdd c2bbjaa|``__"^^,]\[[[?Z4YXoWWVVV'UUTiSRR Q8PPONNNMCLXKKIJJ[IoI HGG#FZEEeDD!CtBBaAA.@??>>w==A<~<*;;\:99O887766B5v44m33211^00?/#.'--A,,n++t+**C))_)([''7&&U%%c$$*##S#%""/!!( bL(y z d|UC!>  ] hH05p0M [Haꞌe ma omboyvatepy ꞌrã oiko Senhor renonde, ndoyꞌui ꞌrã vinho, neĩ iro vaꞌe. Hexe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho ꞌrã oĩ, ixy oguerekoꞌia ára guive.dL CHaꞌe vaꞌe ma rerovyꞌa vaipa ꞌrã, haꞌe heta ꞌrã ovyꞌa oikoꞌiague oendu vy.BK  Haꞌe rã anjo aipoeꞌi ixupe: — Zacarias, ekyje eme. Oendua ma rejerurea. Haꞌe nunga rupi aỹ nderaꞌyxy Isabel oikuavãꞌi ꞌrã nderaꞌy, haꞌe rã remboery ꞌrã João.7J k Zacarias oexa vy onhemondyi vaipa, okyje guive.sI a Haꞌe gui ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua, altar heakuã vaꞌe rapyaty oiporu kuaa regua re.SH ! Haꞌe ramia ja heta vaꞌe kuery ma oka py ikuai onhemboꞌe okuapya py. G  Haꞌe vy sacerdote kuery reko rami vy oike Senhor pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py heakuã porã vaꞌe oapy aguã.@F { João Batista ituiꞌi aguã omombeꞌu ma voiague Haꞌe gui Zacarias ma Nhanderuete renonde rupi ombaꞌeapo oikovy sacerdote reko rami vy, xortea oexaa rupi oiporavoa rire.pE [Taꞌy vaꞌeꞌỹ guive, mbaꞌeta Isabel imemby vaꞌerã eꞌỹ, haꞌe mokoĩve ikakuaakue meme. D Haꞌe kuery ma Nhanderuete renonde heko porã vaꞌe ikuai, Senhor ijayvua haꞌe ojapo uka vaꞌe haꞌe javi ojapo vy.\C 3 Zacarias haꞌe Isabel re ijayvua Haꞌe gui Judéia pygua huvixave Herodes oĩ jave oiko peteĩ sacerdote Zacarias hery vaꞌe, Abias ramymino kuery regua. Taꞌyxy ma Arão ramymino Isabel hery vaꞌe.3B cnemboꞌeague reikuaa aguã anhetẽ etea. +A QHaꞌe rami ae avi xeruvixa Teófilo, xee voi jypyꞌi guive haꞌe nunga haꞌe javi aikuaa porã rire aỹ ambopara porãve ndevy jorire-rire opyta porã aguã,l@ SHaꞌe kuery ombopara jypyꞌi guive hexaare haꞌe ayvu mombeꞌua kuery orevy ijayvuague rami vy.? Lucas ayvu porã ombopara vaꞌekue Ijayvu ypyague Heta ma ikuai ore kuery mbyte rupi mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaare.=>sHaꞌe ramo hemimboꞌe kuery ojeꞌoi vy opa rupi omombeꞌu ayvu. Senhor voi oipytyvõ hexa pyrã ojapoa py, haꞌe kuery ayvu omombeꞌua rupi anhetẽ memea oikuaa uka aguã. =) , ; Haꞌe kuery reve Senhor Jesus ijayvupa ma rire heraa yva re. Haꞌe gui ma Nhanderuete oiporu kuaa regua re oguapy oiny. <Ojopy ꞌrã mboi, haꞌe veneno oyꞌu teĩ mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã. Imbaꞌeaxy vaꞌe kuery re opoko ramo okuera ꞌrã guive. ;3Ojerovia vaꞌe kuery ombopoꞌakaa ꞌrã po ramigua hexa pyrã ojapo aguã. Xerery rupi oipeꞌa ꞌrã anha, haꞌe ayvu mboae py ijayvu ꞌrã.~:uHaꞌe ramo oguerovia vy onhemongarai uka vaꞌe oo jepe ꞌrã. Haꞌe rã ndogueroviai vaꞌe ma ombopagaa ꞌrã.9yHaꞌe gui aipoeꞌi avi: — Tapeo opa rupi, yvy jave re ikuai vaꞌe haꞌe javive pe pemombeꞌu ayvu porã. ; ; ; 18[ Ayvu porã omombeꞌua aguã re ijayvua Haꞌe rire guemimboꞌe kuery onze-ve pe ju Jesus ojexa uka, mesa py ikuai jave. Haꞌe vy haꞌe kuery pe ijayvu ndogueroviaiague haꞌe inhakã ratãa re, mbaꞌeta hexaare kuery “Onhemboete ju ma”, heꞌi rã oendu teĩ ndogueroviai rire. l7Q Haꞌe rami rire haꞌe kuery ojevy vy amboae kuery pe omombeꞌu teĩ haꞌe kuery ndogueroviai. z6m Haꞌe rire Jesus amboae rami ojexa uka mokoĩ haꞌe kuery regua tetã rovai katy oo vaꞌe pe.a5; ndogueroviai ranhe oikove jevya, kunha pe ojexa ukaague omombeꞌu rã oendu vaꞌeri. z4m Haꞌe ramo kunha vaꞌe oo vy Jesus irũ kuery pe omombeꞌu. Haꞌe kuery ma ojaeꞌo haꞌe iporiaupa teri vy37 Semana ijypyꞌia ára ajeꞌive Jesus onhemboete ju rire Maria Madalena pe ranhe ojexa uka, ixugui sete anha oipeꞌaague vaꞌe pe.2Haꞌe gui itakua gui oẽ vy onhamba jogueravy onhemondyipa haꞌe okyje reve. Okyje vy avave rei pe nomombeꞌui ranhe. 21]Haꞌe gui ma tapeo hemimboꞌe kuery haꞌe Pedro pe aipopeje: “Galiléia katy Jesus oo ꞌrã penerenonderã. Haꞌe py ma pexa ꞌrã aipoeꞌiague rami”, peje. M0Haꞌe ramo ava vaꞌe aipoeꞌi: — Pekyje eme. Peka pekuapy kuruxu re omoĩ mbyre Jesus Nazaré pygua vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma onhemboete ju ma, noĩvei ma apy. Pemaꞌẽ haꞌvy ituiague py.A/{Haꞌe rami vy ikua py oike vy peteĩ kunumi vaꞌe oexa onhemondea xiĩmba vaꞌe, oiporu kuaa regua re oguapy oiny rã. Haꞌe vaꞌe ma haꞌe kuery oexa xapyꞌa vy okyje okuapy. ].3Haꞌe gui haꞌe kuery omaꞌẽ vy oexa ita tuvixa vaꞌeri ombojerea ma raꞌea.z-mJoupe-upe aipoeꞌi jogueravy: — Mavaꞌe ndaꞌu hupa rokẽ gui oipeꞌa ꞌrã ita jaike aguã? — heꞌi.f,EHaꞌe gui koꞌẽmbaꞌi jave semana ijypya ára kuaray oẽ ouvy jave ojeꞌoi hupa katy.#+ A ; ; Sábado ára oaxa rire Maria Madalena, Tiago xy Maria haꞌe Salomé ojogua heakuã porã vaꞌe, ojeꞌoi vy hetekue omoeakuã aguã.}*s/Haꞌe ramia ja Maria Madalena haꞌe Maria José xy oexa pota hoꞌamy oikuaa aguã mamo pa onhono porã raꞌea. u)c.Haꞌe ramo José ma kuruxu gui hetekue omboguejy vy onhovã peteĩ ajukue puku xiĩ porã vaꞌe ojogua vaꞌekue py. Haꞌe vy onhono porã peteĩ tuparã itaova re ojoꞌo pyre py, haꞌe peteĩ ita ju ombojere hokẽ omboty aguã. X()-Xondaro ruvixa omombeꞌu rã oikuaa porã rire hetekue ogueraa uka José pe. 2'],Haꞌe ramo Pilatos ma Jesus omano ma raꞌea omombeꞌu rã oendu vy onhemondyi. Haꞌe rami vy xondaro ruvixa oenoĩ vy ixupe oporandu ajeꞌi ma pa omano raꞌea re.[&/+ou peteĩ Arimatéia pygua José hery vaꞌe, nhomongeta vaꞌety kuery regua omboetevepy, Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa aguã oarõ oikovy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue re. %* ; ; Haꞌe vaꞌe ára ma sábado pyguarã mbaꞌemo oguereko katupaa aguã ára. Haꞌe nunga rupi kaꞌaru jave($I)Haꞌe kuery ma Galiléia rupi Jesus oiko jave hupive ikuai vaꞌekue oipytyvõa rupi. Haꞌe kuery reve hetave ju hupive ojeꞌoi vaꞌekue Jerusalém katy. =#s(Haꞌe py ikuai avi amongue kunhague mombyryꞌi gui omaꞌẽ okuapy vaꞌe. Haꞌe kuery regua ma Maria Madalena, Tiago kyrĩve vaꞌe haꞌe José xy Maria, haꞌe gui Salomé.*"M'Haꞌe rami omano ramo kuruxu rexeiꞌi xondaro ruvixa hiꞌaĩ vaꞌe oexa vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ae raꞌe pevaꞌe ava ma Nhanderuete Raꞌy — heꞌi. |!q&Haꞌe ramo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe oxoro mbyte rupi, yvate gui yvy peve. 4 c%Haꞌe gui ma Jesus onhendu atã vy omano. gG$Haꞌe rami vy peteĩ haꞌe kuery vaꞌe regua onha vy vinagre py peteĩ esponja omoakỹ, haꞌe takua apy re omovaẽ oyꞌu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tove, tajaexa Elias pa ou raꞌe omboguejy aguã — heꞌi. |q#Haꞌe py ikuai vaꞌe regua haꞌe nunga oendu vy aipoeꞌi: — Neꞌendu, Elias rima oenoĩ — heꞌi okuapy. ,Q"Haꞌe gui kuaray ojeroꞌa puku jave Jesus ojapukai atã: — Eloí, Eloí, lamá sabactâni? — heꞌi, “Xeruete, Xeruete, mbaꞌe re tu xereja?” heꞌia. a;! ; ; Kuaray mbyte jave pytũmba yvy jave re, kuaray ojeroꞌa puku peve.%C Tove Israel kuery pegua huvixave Cristo toguejy kuruxu gui, jaexa vy jajerovia aguã — heꞌi okuapy. Hexeve kuruxu re omoĩ mbyre kuery voi ojojai rei. B}Haꞌe rami ae avi kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery reve sacerdote yvatekueve vaꞌe ojojai rei vy aipoeꞌi: — Amboae kuery ogueraa jepe vaꞌeri haꞌe ae ndojereraa jepe kuaai.Qejereraa jepe haꞌvy ndee ae kuruxu gui reguejy vy — heꞌi okuapy. 9Oaxa ojeꞌoivy vaꞌe ijayvu rei hexe. Oakã ombovava-vava vy aipoeꞌi: — Ndee templo rembovaipa rire mboapy araa pyve ju rejapo ꞌrã vaꞌekue,^5[Haꞌe rami ojeupity ipara “Heko vai vaꞌe kuery reve oguerekoa” heꞌiague.] yKuruxu mboae re hexeve omoĩ avi mokoĩ imonda vaꞌe: ijaxu eꞌỹa re peteĩ omoĩ, haꞌe rã amboae ma ijaxua re.mSHiꞌáry oupi imoiny ipara vaꞌe hexe ijayvua: “ |yhwh{Judeu kuery pegua huvixave}”, heꞌia.*ONove hora jave kuruxu re omoĩa. Haꞌe gui omoĩ kuruxu re, haꞌe ijao ombojaꞌo-jaꞌo jomeme. Oexa okuapy xortea mbaꞌe pa peteĩ-teĩ ogueraa ꞌrãa oikuaaxe vy.<sIxupe omeꞌẽ vinho mirra revegua teĩ ndoyꞌui.kO ; ; Haꞌe gui ma Gólgota, “Akãgue renda” ꞌepy vaꞌe katy ogueraa Jesus.E ; Haꞌe vaꞌe jave peteĩ oaxa ovy mbaꞌety gui ou vaꞌekue, Cirene pygua Simão hery vaꞌe, Alexandre haꞌe Rufo ru. Haꞌe vaꞌe pe ma ogueraa uka okuapy kuruxu. Ojavyky rei ma rire ajukue púrpura guigua omboi vy ijao py ae ju omonhemonde. Haꞌe gui oka katy ogueraa kuruxu re omoĩ aguã. ]3Takua py oinupã inhakã rupi, hexe onyvõ, haꞌe guenapyꞌã re oĩ vy omboete. \ 1Haꞌe vy aipoeꞌi: — Iporã ete judeu kuery pegua huvixave! — heꞌi okuapy.~ uHaꞌe rami vy ajukue púrpura guigua py omonhemonde, haꞌe juu gui peteĩ coroa ramigua ojapo vy omoĩ inhakã re. { Haꞌe gui ma huvixa ro guaxu py ju xondaro kuery ogueraa. Haꞌe py ijatypa xondaro kuery haꞌe javi. +Haꞌe rami rã Pilatos heta vaꞌe kuery ombovyꞌaxe vy opoi Barrabás, haꞌe rã Jesus ma oinupã uka rire omboaxa kuruxu re omoĩa aguã. $ AHaꞌe rã Pilatos aipoeꞌi: — Mbaꞌe nunga py tu ojapo vai rakaꞌe? Haꞌe rã haꞌe kuery ojapukaive rei: — Emoĩ kuruxu re! — heꞌi okuapy. W' Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapukai vy — Emoĩ kuruxu re! — heꞌi okuapy. {o Haꞌe rami rã Pilatos oporandu: — Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ajapo “Judeu kuery pegua huvixave” pejea re? a; Haꞌe ramo haꞌe kuery omboꞌe heta vaꞌe kuery Barrabás re ojerure okuapy aguã. c? mbaꞌeta oikuaa sacerdote yvatekueve vaꞌe ijaꞌe eꞌỹ vy rive ipo py omboaxaague. c? Haꞌe ramo Pilatos oporandu: — Peipota pa apoi judeu kuery pegua huvixave? — heꞌi,_7Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ou vy huvixa pe ojerure okuapy jepiaty rami ojapo aguã.dAPeteĩ oĩ nhuã py Barrabás hery vaꞌe, oirũ kuery reve joe opuꞌã vy jojukaague py. Haꞌe gui ngaru oikoa ára nhavõ huvixa opoi jepi ꞌrã peteĩ nhuã py oĩ vaꞌe regua, heta vaꞌe kuery ojerurea vaꞌe rei.T!Haꞌe rami teĩ Jesus nombovai ae. Haꞌe ramo Pilatos onhemondyi vaipa. wgHaꞌe gui teĩgue ju Pilatos oporandu: — Nerembovai ꞌrã ri tyꞌy? Neꞌendu po rami ete ndere ayvu ou.I~ Haꞌe ramo sacerdote yvatekueve vaꞌe opa marã ijayvu hexe. }!Haꞌe gui ma Pilatos oporandu ixupe: — Ndee ma nhiꞌã judeu kuery pegua huvixave? Jesus ombovai: — Ndee ae ma aipoꞌre — heꞌi.w| i , ; ; Koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve sacerdote yvatekueve vaꞌe jogueroayvu, nhomongetaa kuery, kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomboayvua kuery haꞌe javi reve. Haꞌe vy Jesus ojokua uka vy Pilatos-a py ju ogueraa. {'HHaꞌe ramove mokoĩguea ma uru ojapukai nhendu. Haꞌe ramo Pedro imaꞌenduꞌa Jesus aipoeꞌiague re: “Kuri mokoĩgue uru ojapukai eꞌỹ mbove ndee mboapykue ꞌrã renhemombeꞌu xekuaa eꞌỹa rami”, heꞌiague re. Haꞌe rã onhemboaxy vy ojaeꞌo vaipa. fzEGHaꞌe ramo ijayvu vaikue, oura guive: — Xee tu ndaikuaai rima ava pendeayvua! — heꞌi.0yYFHaꞌe ramo onhenhomi ju. Haꞌe rireꞌive haꞌe py ikuai vaꞌe aipoeꞌi Pedro pe: — Anhetẽ teve ndee haꞌe kuery regua, mbaꞌeta ndee voi Galiléia pygua. wxgEHaꞌe gui teĩgue ju omongakuaa pyre oexa vy amboae kuery pe — Pevaꞌe voi haꞌe kuery regua — heꞌi.*wMDHaꞌe ramo onhenhomi vy aipoeꞌi: — Xee ndaikuaai, neĩ ndeayvua voi naendu kuaai — heꞌi. Haꞌe vy oẽve oka katy. [Haꞌe jave uru ojapukai nhendu.] v CPedro ojapeꞌe oiny rã oexa vy omaꞌẽ porã, haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndee voi teve reiko Jesus Nazaré pygua vaꞌe reve. uB ; ; Haꞌe ramia ja oka yvy reia py Pedro oĩa py ou peteĩ kunhaꞌi sacerdote yvateve vaꞌe omongakuaa vaꞌekue.>tuAHaꞌe gui hexe amongue onyvõ, haꞌe hova onhovã vy ounga guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emombeꞌu ke mavaꞌe pa neunga raꞌe — heꞌi. Xondaro kuery voi oipetepa okuapy. s}@Pendu ae ma ijayvu vai rã. Mbaꞌexa tu peikuaa? Haꞌe javive ombovai: — Jajuka aguã rami ijayvu — heꞌi okuapy.~ru?Haꞌe ramo sacerdote yvateve vaꞌe omondoro oao reve aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu jaipotave hekokue mombeꞌuarã?Gq>Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Xee ae haꞌe. Haꞌe gui pexa ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe oiporu kuaa regua re Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oguapy haꞌe yva gui ou ramo arai rupi — heꞌi. +pO=Haꞌe rã Jesus okyrirĩ, mbaꞌeve ndeꞌi. Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe oporanduve ju: — Ndee ma nhiꞌã Nhanderuete ijayvu porãmby Raꞌy Cristo? o ; Haꞌe gui ma sacerdote yvateve vaꞌea py ogueraa Jesus. Haꞌe py ijatypa sacerdote yvatekueve vaꞌe, nhomongetaa haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery haꞌe javive. Eg4ajukue puku gui ojepeꞌa vy ojava avi ovy ipire rei reve. fy3 Kunumi Jesus rakykue ooague Hakykue oo peteĩ kunumi ajukue puku py onheovã vaꞌe. Haꞌe rã ojopya ta ramoPe2Haꞌe rami rã hemimboꞌe kuery haꞌe javive ojepeꞌapa ojava vy. >du1Koꞌẽ nhavõ templo py peẽ kuery pendekuaia rupi aiko vy anhomboꞌe teĩ ndaxejopyi vaꞌekue. Haꞌe rami avi guĩ nunga oiko ipara oiny vaꞌe ojeupitypa aguã — heꞌi. c0Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery kyxe haꞌe yvyra reve ri tyꞌy peju jojuka rive vaꞌety rami xejopy aguã?b+/Haꞌe rami rã haꞌe py peteĩ hiꞌaĩ vaꞌe regua okyxe oekyi vy omboguai sacerdote yvateve vaꞌe rembiguai nambi rupi, haꞌe vy omboi. -aU.Haꞌe ramo ojopy vy ojokua okuapy. i`K-Haꞌekue rami vy ovaẽ vyve Jesus re onhemboja. Haꞌe vy — Xemboꞌea — heꞌi vy oayvu.!_;,Mbaꞌeta haꞌe kuery pe ijopy ukaa aipoeꞌi vaꞌekue: “Hova py ayvu vaꞌe ae ꞌrã pejopy, haꞌe gui peipokua reve peraa”, heꞌi vaꞌekue.)^K+ ; ; Areꞌỹꞌi re Jesus ijayvu teri reve ovaẽ peteĩ hemimboꞌe kuery doze ikuai vaꞌe regua, Judas hery vaꞌe. Hexeve heta avi ou kyxe haꞌe yvyra revegua kuery. Sacerdote yvatekueve vaꞌe, lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomongetaa kuerya gui ou vaꞌekue.A]}*Pepuꞌã ke, jajeꞌoi. Pee ma ou oiny xejopy ukaarã. >\u)Haꞌe gui ma mboapykuea ma ou vy aipoeꞌi: — Peke teri vaꞌe tyꞌy pejupy? Haꞌeve ma. Ovaẽ ma hora heko vai vaꞌe kuery po py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa aguã.l[Q(Ojevy vy oexa rã okepa ju, hopeyi vaipa vy. Haꞌe vy haꞌe kuery pe ijayvu rã nombovai kuaai. RZ'Haꞌe gui ojepeꞌa ju vy onhemboꞌe. Haꞌekueꞌi rupi ae ju ijayvu.8Yi&Peikuaa pota, haꞌe penhemboꞌe pendereko aꞌãa py pejeity ukapa eꞌỹ aguã. Penenheꞌẽ ma anhetẽ ikyreꞌỹ, haꞌe rã penderoꞌo re ma penekangy — heꞌi. (XI%Haꞌe gui ojevy vy oexa rã okepa okuapy. Haꞌe rã aipoeꞌi Pedro pe: — Simão, reke ri tyꞌy? Neĩ peteĩ hora voi teve ndaꞌevei reikuaa pota aguã?HW $Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru, xeru, opa mbaꞌe ndevy haꞌeve. Xegui oaxa ꞌrãgue kovaꞌe karo. Haꞌe rami avi xee aipota vaꞌe ma toiko eme, ndee reipota vaꞌe ae toiko — heꞌi. sV_#Ojepeꞌaveꞌia py ngova omovaẽ yvy re. Haꞌe vy ojerure haꞌeve ramo haꞌe vaꞌe hora oaxa aguã.U"Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xepyꞌa re aendu ndaꞌevei etea xejuka ta vaꞌe rami. Pepyta apy peikuaa pota aguã — heꞌi. fTE!Ngupive ogueraa Pedro, Tiago haꞌe João. Haꞌe vy oendu ndaꞌeveia haꞌe ojexavai etea.DS ; Haꞌe gui Jesus oo peteĩ henda Getsêmani ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe py ovaẽ vy aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Peguapy apy, xee anhemboꞌe ainya ja — heꞌi.MRHaꞌe rami teĩ Pedro aipoeꞌi: — Ndereve xejukaa ta teĩ ae ma peteĩve henda py ndaxeayvui ꞌrã roikuaa eꞌỹa rami — heꞌi. Hemimboꞌe kuery haꞌe javive haꞌe rami meme ijayvu. 5QcJesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Kovaꞌe pyavyve uru mokoĩgue ojapukai eꞌỹ mbove, mboapykue ꞌrã renhemombeꞌu xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami — heꞌi. YP+Pedro aipoeꞌi: — Haꞌe kuery haꞌe javive nderejapa teĩ xee any ꞌrã. _O7Haꞌe gui anhemboete ju ma rire penerenonderã aa ꞌrã Galiléia katy — heꞌi. gNG ; ; Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi: — Peẽ kuery haꞌe javive xerejapa ꞌrã, mbaꞌeta ipara oiny: “Ajuka uka ꞌrã vexaꞌi re opena vaꞌe. Haꞌe ramo vexaꞌi kuery oaĩmba ꞌrã”, heꞌiague. PMHaꞌe gui peteĩ mboraei oporaei rire Oliveiras yvyty katy ojeꞌoi. L#Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Uva rykue xee ndayꞌuvei ranhe ꞌrã, Nhanderuete poꞌakaa py ipyau vaꞌe ju ayꞌu eꞌỹa ja — heꞌi. KHaꞌe gui aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma xereve guarã [ipyau vaꞌe] ajapo vaꞌe regua, heta re vy xeruguy amoẽ uka ta vaꞌe rupi.xJiHaꞌe rire karo ju ojopy. Oguerovyꞌa ma vy ombojoja guemimboꞌe kuery pe. Haꞌe rã haꞌe javive oyꞌu.fIE ; , Haꞌe kuery okaru teri reve Jesus ojopy peteĩ mbojape. Nhanderuete oguerovyꞌa ma vy oipeꞌã-peꞌã vy omeꞌẽ haꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejopy, kovaꞌe ma xerete — heꞌi. NHMbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma hekorã ipara oĩa rami ae ꞌrã oo. Haꞌe rã ijopy uka nhemiare pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã. Ixupe ma haꞌeveve ꞌrãgue ndoikoi ma voi vaꞌe rire. GHaꞌe ramo ombovai: — Xeremimboꞌe kuery doze pendekuai vaꞌe regua peteĩ, xereve hyꞌa py opoꞌẽ oiny vaꞌe ae.UF#Haꞌe ramo haꞌe kuery iporiaupa vy jorire-rire aipoeꞌi: — Xee teve? 1E[Haꞌe gui mesa py okaru okuapy jave Jesus aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery xereve pekaru vaꞌe regua peteĩ xejopy uka nhemi ꞌrã — heꞌi. OD Kaꞌaruꞌi ma jave oo doze guemimboꞌe kuery reve.C#Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery tetã re oo vy Jesus aipoeꞌiague rami ae ojou. Haꞌe rami vy oguereko katu Páscoa py okaru okuapy aguã. B'Haꞌe ramo pendevy pe oexa uka ꞌrã peteĩ opy jaꞌo tuvixa vaꞌe opa mbaꞌe oĩmba ma voia. Haꞌe py ꞌrãe pereko katu — heꞌi. PATapeo hupive, haꞌe mamo rã oikea py hoo vaꞌe pe aipopeje: “Oremboꞌea oporandu uka kuri: ‘Mamo pa opy jaꞌo oĩ Páscoa ára xeremimboꞌe kuery reve rokaru aguã?’ heꞌi uka”, peje.@1 Haꞌe ramo mokoĩ guemimboꞌe omondouka vy aipoeꞌi: — Tapeo haꞌvy tetã re. Haꞌe py penerovaexĩ ꞌrã peteĩ ava yryru ogueraa vaꞌe.?w ; Haꞌe gui ovaẽ ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ ijypya ára, Páscoa pyguarã vexaꞌi ojukaa aguã. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery oporandu Jesus pe: — Mamo tu reipota roo roguereko katu Páscoa ára py jakaru aguã? 2>] Haꞌe kuery haꞌe nunga oendu vy oguerovyꞌa rei, haꞌe vy ixupe ijayvu peráta omeꞌẽ aguã re. Haꞌe ramo Judas oikuaa pota haꞌeve jave ojopy uka aguã re. =- ; Hemimboꞌe kuery doze vaꞌe regua Judas Iscariotes hery vaꞌe ma sacerdote yvatekueve vaꞌea py oo, Jesus ojopy uka aguã."<= Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Mamo rã yvy jave re ayvu porã omombeꞌua py omombeꞌua avi ꞌrã kunha vaꞌe ojapo vaꞌekue, hexe imaꞌenduꞌaa vy. t;aKunha vaꞌe ma haꞌeve vaꞌe ojapo. Amano eꞌỹ mbove voi omoeakuã xerete xenhono porãa rã guarã.%:CMbaꞌeta iporiaukueꞌi ma pendereve riae ꞌrã ikuai. Peipytyvõxea hora rei haꞌeve peipytyvõ aguã. Haꞌe rã xee ma ndaiko riaei ꞌrã pendereve.9yHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Tove ri. Mbaꞌe re tu pendeayvu rei kunha vaꞌe re? Mbaꞌemo porã ete ojapo xevy.$8AMbaꞌeta haꞌe nunga ma trezentos raxa ára repy re ovende vaꞌe rire, iporiaukueꞌi pe omeꞌẽ aguã — heꞌi. Haꞌe vy ijayvu rei okuapy hexe. l7QAmongue ikuai vaꞌe ojou vai vy jomeme aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu ojavyky heakuã porã vaꞌe?D6 ; Betânia tetã py Jesus oĩ mesa py, Simão lepra oguereko vaꞌekue ro py. Oĩa py ou peteĩ kunha heakuã porã vaꞌe ryru ita xiĩ vaꞌe guigua ogueru vaꞌe. Heakuã vaꞌe ma hepyve vaꞌe, nardo anhoꞌi tynyẽ. Haꞌe gui ma hyru oipeꞌa vy Jesus akã re onhoẽ heakuã porã vaꞌe. x5iMbaꞌeta aipoeꞌi okuapy: “Ngaru oiko jave ma ndaꞌevei, heta vaꞌe kuery opuꞌãmba eꞌỹ aguã.” 4  ; , Mokoĩ áraꞌi ma oata ovaẽ aguã Páscoa haꞌe ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ vaꞌe ára. Haꞌe gui sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery oikuaa pota okuapy nhemi rupi ojopy vy ojuka aguã.N3 %Pendevy aipoaꞌea rami ma aipoaꞌe pavẽ pe: Peiko kuaa pota ke. Q2 $mbaꞌeta ovaẽ xapyꞌa vy peke reve pendejou ramo ndaꞌevei ꞌrã.P1 #Peẽ voi peiko kuaa pota ꞌrãgue, mbaꞌeta ndapeikuaai rakaꞌe pa hoo vaꞌe ou ꞌrãa. Kaꞌaru tyrã pa pytũ mbyte jave, uru ojapukai jave tyrã pa koꞌẽmbaꞌi jave paa voi ndapeikuaai,\01 "Haꞌe nunga oiko ꞌrã peteĩ ava guekoa gui oo vaꞌe rami. Ngoo oeja vy guembiguai kuery pe opena uka ꞌrã. Peteĩ-teĩ pe ojapo uka ꞌrã mbaꞌemo. Haꞌe rã okẽ rarõa pe ma oikuaa pota uka ꞌrã. / !— Peiko kuaa pota, peiko katu [haꞌe penhemboꞌe] guive, mbaꞌeta ndapeikuaai rakaꞌe pa haꞌe vaꞌe ára ovaẽ ꞌrãa../ Haꞌe vaꞌe ára haꞌe hora rakaꞌe paa avave rei ndoikuaai, neĩ anjo kuery yva pygua, neĩ xee Taꞌy voi ndaikuaai. Xeru anhoꞌi oikuaa. R- Opa ꞌrã yva haꞌe yvy. Haꞌe rã xeayvuague ma ndoaxa rivei ꞌrã.g,G Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery opa eꞌỹ re haꞌe nunga haꞌe javi oiko ꞌrã.+} Haꞌe rami ae avi peẽ kuery voi xeayvuague oiko rã pexa vy peikuaa ꞌrã xeꞌára ovaẽ raiꞌi maa, okẽ py ae.@*y  ; — Peikuaa pota ke figoꞌy re mbaꞌemo ambojoja vy amombeꞌu rã. Mbaꞌeta hakã ipyaupa haꞌe hokypa rã pexa vy peikuaa ꞌrã ára pyau ovaẽ raiꞌi maa.)5 Haꞌe vy ojeupegua anjo kuery omondouka ꞌrã irundy henda yvytu oipejua rupi hembiporavo kuery omboaty heruvy aguã, yvy apy guive yva apy peve. x(i Haꞌe gui oexa pavẽ ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue arai rupi ou rã opoꞌaka haꞌe guexakãmba reve. n'U Jaxy-tata hoꞌapa ꞌrã yva gui, haꞌe yva re ipoꞌakakueve ikuai vaꞌe voi oitypaa ꞌrã. , z&m  ; — Haꞌe vaꞌe ára ojexavaia rireꞌive kuaray pytũmba ꞌrã, jaxy voi naendyvei ꞌrã.F% Peiko kuaa pota ke, opa mbaꞌe gui xee romonheangu ma voi. V$% mbaꞌeta oiko ꞌrãe Cristo ramigua haꞌe profeta ramigua kuery rive. Haꞌe kuery voi ojapo ꞌrã hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã ombotavy aguã Nhanderuete rembiporavo kuery, haꞌeve vaꞌe rire.#) — Haꞌe gui pẽvy amongue aipoeꞌi ꞌrã: “Maꞌẽ, apy ma Cristo”, haꞌe eꞌỹ vy “Pe py ma hiny”, heꞌi ramo perovia eme,<"q Senhor haꞌe vaꞌe ára nomomba voi vaꞌe rire avave rei ndoo jepei ꞌrãgue. Vaꞌeri ojeupe guarã oiporavo vaꞌekue re omaꞌẽ vy omomba voi ꞌrã haꞌe vaꞌe ára. I!  Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ojexavaia ete ꞌrã. Haꞌe rami ete ndoikoi teri jypyꞌi Nhanderuete yvy onhono guive aỹ peve, haꞌe gui haꞌe vaꞌe rire ndoikovei ꞌrã haꞌekue rami.@ { Pejerure ke haꞌe nunga oiko eꞌỹ aguã yroꞌy py.]3 Haꞌe vaꞌe ára ndaꞌevei ꞌrã imemby ryruꞌi haꞌe imemby kambu vaꞌe pe.G haꞌe mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe voi tojevy eme oparito re.\1 Ngoo áry ikuai vaꞌe toguejy eme, toike eme ngopy gui mbaꞌemo oguenoẽ aguã,G  ; — Haꞌe gui pexa ꞌrã ojeguarupy nhomokanhyarã haꞌeve eꞌỹa py oĩ rã. (Tove ogueroayvu vaꞌe toikuaa.) Haꞌe ramo Judéia pygua kuery tonhamba yvyty re. , wg Xerery káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌevei ꞌrã pendere. Haꞌe rã opa peve oĩ atã vaꞌe ma oo jepe ꞌrã. /W — Tykeꞌy kuery ojopy uka ꞌrã guyvy ojukaa aguã, haꞌe tuu kuery ojopy uka ꞌrã guaꞌy kuery. Taꞌy kuery nguu kuery re opuꞌã vy ojuka uka avi ꞌrã.- Haꞌe nunga rupi pendereraa haꞌe pendejopy ukaa teĩ pendepyꞌa eta rei eme pendeayvurã re. Haꞌe vaꞌe hora ayvu py ae pendeayvurã omeꞌẽa vaꞌe rupi ꞌrã pendeayvu. Mbaꞌeta pendejegui ae eꞌỹ ꞌrã pendeayvu, haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui. Q Mbaꞌeta jypyꞌi haꞌe javi regua pe ayvu porã omombeꞌua ꞌrãe.=s — Peiko kuaa pota ke, mbaꞌeta pendejopy ukaa ꞌrã, haꞌe pendereraa ꞌrã nhomboayvua kuery haꞌe onhemboꞌeaty pygua ruvixa pe penemboayvu uka aguã. Xekáuxa penenupãa haꞌe pendereraa ꞌrã pejexa uka aguã huvixa haꞌe huvixave renonde. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe pemombeꞌu ꞌrã ayvu.yk Mbaꞌeta peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opuꞌã ꞌrã amboae tetã pygua kuery re, haꞌe peteĩ-teĩ regua amboae regua re ꞌrã opuꞌã. Amongue henda py oiko ꞌrã yvy ryryi haꞌe karuai. Haꞌe nunga ma jypyꞌi ojexavaia aguã. 0Y Penhemondyi eme guive “Joe opuꞌã”, ꞌea rã pendu vy, neĩ “Joe opuꞌã ꞌrã”, ꞌea teĩ. Haꞌe nunga ranhe ꞌrãe oiko teĩ opa aguã eꞌỹ teri.~u Mbaꞌeta heta ꞌrã ou xerery rupi “Xee ae ma Cristo” heꞌi rive vaꞌe. Haꞌe rami vy heta ꞌrã ombotavy.^5 Jesus ombovai: — Penheangu ke haꞌvy penhembotavy uka eꞌỹ aguã avave rei pe.$A — Emombeꞌu na orevy: Arakaꞌe ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Mbaꞌe nunga tu oiko ꞌrã roikuaa aguã haꞌe nunga haꞌe javi ojeupity raiꞌi maa? "=  ; Haꞌe gui templo rexei Oliveiras yvyty py Jesus oguapy oiny jave Pedro, Tiago, João haꞌe André oporandu haꞌe kuery aeꞌia py: y Jesus ombovai: — Aỹ pexa pa kovaꞌe oo tuvixa vaꞌe? Oitypaa ramo peteĩve ita ndopytai ꞌrã amboae ita áry. ) M , ; Templo gui Jesus oẽ ovy jave peteĩ hemimboꞌe aipoeꞌi: — Oremboꞌea, neꞌemaꞌẽ ave ita tuvixakue gui anho nda ojapo rakaꞌe! 6e ,Mbaꞌeta amboae kuery ma hembyrekue gui rive omeꞌẽ. Haꞌe rã pevaꞌe ma iporiaukueꞌia ramive mbaꞌemoꞌi ojogua aguã oguereko vaꞌekue haꞌe javiꞌi omoĩ. Y + +Haꞌe rami vy guemimboꞌe kuery oenoĩmba vy aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Pevaꞌe imeveꞌỹ vaꞌe ma iporiaukueꞌia ramive ma peráta meꞌẽa kuery haꞌe javi gui omoĩ retave hyru py.u c *Peteĩ imeveꞌỹ vaꞌe iporiaukueꞌi oexa avi mokoĩ hatãꞌi vaꞌe ndovareiveꞌi vaꞌe omoĩ rã. _ 7 ) Haꞌe gui templo py Jesus oguapy oiny hyru peráta omoĩaty oĩ vaꞌe rexeiꞌi. Haꞌe vy oexa heta vaꞌe kuery peráta omeꞌẽ vy hyru py omoĩ rã. Oguerekopa vaꞌe kuery omeꞌẽ retave.W ' (Haꞌe rami avi haꞌe kuery ogueraa rivepa ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe kuery ro gui oipota vaꞌe, haꞌe onhemboeko porãxe vy onhemboꞌe are ꞌrã. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery opaga raxa ete ꞌrã. o W 'Onhemboꞌeaty py haꞌe ngaru oĩa py haꞌe kuery oguapy ꞌrã tenda tenondeve oĩ vaꞌe py anho.q[ & , ; Haꞌe gui nhomboꞌe vy aipoeꞌi ju: — Penheangu ke lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery gui, mbaꞌeta haꞌe kuery ma ao puku py ꞌrã onhemonde, haꞌe tetã mbyte rupi ikuai vy oipota ꞌrã oxarura porãa.,Q %Haꞌe rami vy Davi voi “Senhor” heꞌi ixupe. Mbaꞌexa tu haꞌvy hamymino avi ri oiko? — heꞌi. , Haꞌe rami ijayvu rã heta vaꞌe kuery oenduxe vai. Z- $Mbaꞌeta Davi eteve voi Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui aipoeꞌi: “Senhor aipoeꞌi xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re, ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ eꞌỹa ja’, heꞌi vaꞌekue.” E # ; Haꞌe gui templo py Jesus nhomboꞌe vy oporandu: — Mbaꞌexa ndaꞌu kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery Cristo reko re ijayvu vy aipoeꞌi Davi ramymino oikoa rami?mS "Haꞌe rami oꞌarandua rupi ombovai rã Jesus oendu vy aipoeꞌi: — Ndee ma mombyry eꞌỹ reiko Nhanderuete poꞌakaa gui — heꞌi. Haꞌe vaꞌe rire avave rei ndaꞌipyꞌa guaxuavei ixupe oporandu aguã mbaꞌeve re.  !Haꞌe gui Nhanderuete jayvu ꞌrã nhandepyꞌa, nhaneꞌarandua haꞌe nhanembaraetea haꞌe javi py. Haꞌe nhaneirũ kuery ma nhande ae jajeayvua rami ꞌrã jayvu. Haꞌe nunga jajapo aguã ma ixupe mymba nhameꞌẽa gui haꞌeveve — heꞌi. A{ Haꞌe ramo kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety aipoeꞌi: — Poromboꞌea, haꞌevea rami ndeayvu anhetẽ rupi meme. Mbaꞌeta Nhanderuete ma peteĩꞌi, amboae jipoi haꞌe eꞌỹ vy. ;o Haꞌe vaꞌe rire ma po rami ju oĩ: “Reayvu ꞌrã neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami” heꞌiague. Amboae ojapo uka pyre povaꞌe gui yvateve vaꞌe ma jipoi — heꞌi.   Reayvu ꞌrã Nderuete ndepyꞌa haꞌe javi py, ndereko, neꞌarandua haꞌe nembaraetea haꞌe javi py guive” heꞌiague. uc Jesus ombovai: — Yvateve vaꞌe ma povaꞌe: “Israel kuery, pendu ke: Senhor Penderuete ma peteĩꞌi. g~G  ; Ou avi peteĩ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety. Haꞌe vaꞌe ma amboae kuery reve Jesus ijayvu haꞌe ombovai porã rã oendu ma vy oporandu: — Mbaꞌe nunga ojapo uka pyre tu pavẽ gui yvateve vaꞌe? }) Haꞌe ma omanogue Ruete eꞌỹ oiko, haꞌe rã oikove vaꞌe Ruete. Haꞌe nunga rupi pejavy vaipa. ; 15.12-28; |} Haꞌe gui omano vaꞌekue onhemboetepa ju ꞌrãa re ndaperoayvui teri teve Moisés ombopara vaꞌekue? Mbaꞌeta yvyra yky hendy vaꞌe mbyte gui Nhanderuete aipoeꞌi ixupe: “Xee ma Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete aiko”, heꞌi rakaꞌe. ~l}}A|r{{zz(yy+xx&wwFvv>uu8tGssV`UUhTTSS&RUQPOO?NN1MMM8LL`KuJJ IBHxGG_FF/EDDD'CBB}B2At@??>g=<<;::(99$887.6Z54e3338210.//-..--,,+**^))O((6''"&&.%$$$ #c#""=!! n_.qfU{XC b E F {oH&Haꞌe gui ou avi amongue avakue peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌe hupa reve ogueru vaꞌe. Ogueroikexe teĩ Jesus renonde py onhono aguã.~%u ; Peteĩ ára Jesus nhomboꞌe oiny jave fariseu haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery oguapy okuapy haꞌe py, opa rupi gui ou vaꞌekue, Galiléia, Judéia haꞌe Jerusalém gui. Senhor poꞌakaa hexe oĩ nhomonguera aguã. Y$+Haꞌe rã Jesus ma ojepeꞌa jepi ꞌrã haꞌe aeꞌia py onhemboꞌe aguã. .#UJesus aipoeꞌiague rami eꞌỹ ava vaꞌe oo vyve omombeꞌupa. Haꞌe ramo heta-etave ma ou Jesus oĩa py ijayvua oendu aguã, ombaꞌeaxy gui okueraxe vy guive.k"OIxupe Jesus aipoeꞌive ju avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã. — Vaꞌeri tereo, sacerdote pe ejexa uka, haꞌe rekueraague re emeꞌẽ mymba Moisés omboparaague rami vy, heta vaꞌe kuery oikuaa avi aguã — heꞌi. !/ Haꞌe ramo okuaveꞌẽ vy opoko hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma roikyꞌaꞌoxe ae, ekuera ke — heꞌi. Haꞌe ramove lepra okanhymba. " = ; Peteĩ tetã py Jesus oiko jave ou peteĩ ava hete haꞌe javi rupi lepra oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oexa Jesus vy guenapyꞌã re oĩ henonde, ngova yvy re omovaẽ. Haꞌe vy ojerure ixupe: — Senhor, lepra gui xekyꞌaꞌoxe vy ke xekyꞌaꞌo — heꞌi. Z- Haꞌe ramo haꞌe kuery yy rembe re kanoã omboja vy oejapa ojeꞌoivy hupive. )K Irũ kuery Zebedeu raꞌy Tiago haꞌe João voi onhemondyi. Jesus aipoeꞌi Simão pe: — Enhemondyi eme, aỹ gui ma avakue jouarã ꞌrã reiko — heꞌi._7 Mbaꞌeta heta ete pira hoꞌa rã oexa vy onhemondyi, irũ kuery haꞌe javive reve.)KHaꞌe nunga Simão Pedro oexa vy guenapyꞌã re oĩ Jesus renonde. Aipoeꞌi: — Senhor, ejepeꞌa ke xea gui, mbaꞌeta xee ma ajejavypa vaꞌe — heꞌi.5cHaꞌe ramo opo py oenoĩ oirũ kuery kanoã mboae py ikuai vaꞌe ou aguã oipytyvõ vy. Haꞌe vy mokoĩve kanoã omonyẽ pira ramo yy py ogueroike rai-raiꞌi heravy. OHaꞌe rami ojapo vy omboꞌa reta pira, pira mboꞌaa voi oxopa rai.'GSimão ombovai: — Oremboꞌea, pytũ mbukukue re rombaꞌeapo teĩ noromboꞌai mbaꞌeve. Teĩ ndeayvua rupi vy amombo ju ꞌrã pira mboꞌaa — heꞌi.xiIjayvupa ma vy aipoeꞌi Simão pe: — Eraa kanoã typyvea py, haꞌe pemombo pira mboꞌaa pemboꞌa aguã. 1Peteĩ kanoã Simão mbaꞌe py oike vy ojerure yy rembe gui ogueraaveꞌi aguã. Haꞌe gui kanoã py oguapy vy omboꞌe oiny heta vaꞌe kuery. wHaꞌe rã oexa mokoĩ kanoã yy rembe re oĩ vaꞌe. Pira mboꞌaa kuery ma oẽmba raꞌe pira mboꞌaa ojoi aguã.& G Pira omboꞌa retaague Haꞌe gui ma Genesaré yupa yvýry rupi ju oiko. Haꞌe jave heta vaꞌe kuery omboty rei okuapy Nhanderuete ayvu oenduxe vy.`9,Haꞌe rami vy ayvu omombeꞌu oikovy Judéia regua onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi. B}+Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee ma amboae tetã rupi voi ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua amombeꞌu aguã rami aiko, haꞌe rami aguã ae xemboua rire — heꞌi.B}* Koꞌẽmbaꞌi ramove ojepeꞌa vy oo tekoa eꞌỹa katy. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery oeka vy jogueraa oĩa peve. Haꞌe vy ixupe ojerure okuapy oeja eꞌỹ aguã. <q)Heta gui anha kuery ojapukai reve ojepeꞌa vy aipoeꞌi: — Ndee ma Nhanderuete Raꞌy — heꞌi ramo haꞌe kuery pe ijayvu atã okyrirĩ aguã re, Cristo oikoa oikuaa ramo. (I( , ; Kuaray oike jave ma oĩa py ogueru okuapy opa marãgua mbaꞌeaxy gui imbaꞌeaxy vaꞌe. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ re opoko vy omonguerapa.1'Haꞌe ramo ituia katy ojeroꞌa vy ipire raku pe ijayvu atã ramove oaxapa vyvoi. Haꞌe rireꞌive opuꞌã vy ojapo mbaꞌemo haꞌe kuery pe. B}& , ; Onhemboꞌeaty gui Jesus oẽ vy Simão ro py ju ovaẽ. Simão raixo ma imbaꞌeaxy oupy, ipire raku vaipa vy. Haꞌe ramo Jesus pe ojerure okuapy kunha vaꞌe re.Y +%Haꞌe ramo haꞌe nungakue haꞌe katy rai-raiꞌi rupi ikuai vaꞌe oendupa. A {$Haꞌe javive onhemondyipa vy aipoeꞌi joupe-upe: — Mbaꞌe nunga ayvu tu povaꞌe? Mbaꞌeta opoꞌakaa rupi ijayvu rã nheꞌẽ vai kuery voi ojepeꞌa ꞌrã — heꞌi okuapy.U ##Haꞌe ramo ixupe Jesus ijayvu atã vy aipoeꞌi: — Ekyrirĩ, haꞌe ejepeꞌa pevaꞌe ava gui — heꞌi. Haꞌe ramo pavẽ renonde yvy rupi anha oity ma vy ojepeꞌa ava gui, ojapo vai eꞌỹ re. 4 a"— Jesus Nazaré pygua vaꞌe, mbaꞌe tu orereve ndee rereko? Oremomba aguã teve reju? Xee ma aikuaa ndee Nhanderuete guigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reikoa — heꞌi. { o!Onhemboꞌeaty py oĩ avi peteĩ ava hexe anha ikyꞌa vaꞌe onhemondea vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ojapukai atã: _7 Haꞌe nhomboꞌe rã oendu vaꞌe onhemondyipa okuapy, opoꞌakaa rupi ijayvu ramo. r] Haꞌe gui ma Galiléia regua Cafarnaum tetã py ju oo. Sábado ára py nhomboꞌe oiny.PHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery mbyte rupi Jesus oaxa vy ojepeꞌa ovy. 2]Haꞌe vyve opuꞌãmba vy tetã gui oguenoẽ vy ogueraa peteĩ itaova áry peve, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe áry tetã oĩ ramo, haꞌe gui yvyꞌã guy katy oity aguã.c?Haꞌe ramo haꞌe javive onhemboꞌeaty py ikuai vaꞌe povaꞌe ayvu oendu vy ipoxypa. B}Haꞌe gui profeta Eliseu ju oiko jave ma heta avi ikuai rakaꞌe Israel kuery regua lepra revegua. Haꞌe rami avi neĩ peteĩve ma ixupe ndoikyꞌaꞌo ukaai, Síria pygua Naamã eꞌỹ vy — heꞌi. Profeta kuery pe Nhanderuete oipytyvõ uka rakaꞌe amboae yvy pygua kuery, hekoa py ae nomboeteai ramo. 7Haꞌe rami teĩ haꞌe pygua kuery neĩ peteĩvea py ma Elias nombouai, peteĩ imeveꞌỹ vaꞌe Sidom katyꞌi Sarepta tetã pyguaa py eꞌỹ vy.X)Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Elias oiko jave heta ikuai rakaꞌe Israel kuery regua imeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe jave mboapy maꞌetỹ rire mboapy meme jaxy re ndaꞌokyvei ramo yvy jave re karuai oiko.  Aipoeꞌive ju: — Anhetẽ aipoaꞌe pendevy: Neĩ peteĩve profeta ndaꞌipoi hekoa pygua kuery ae omovaẽ porã vaꞌerã.hIHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xevy pe aipopeje ꞌrã: “Poropoanoa, enhemonguera ndee ae. Apy nderekoa py ae ejapo avi roendu rã Cafarnaum py rejapo vaꞌekue ramigua haꞌe javi”, peje ꞌrã xevy.F~Haꞌe rami rã haꞌe javive hexe imaꞌenduꞌa porã, mbaꞌeta ayvu porã rupi ijayvu rã oendu vy onhemondyi. Haꞌe vy oporandu okuapy: — Pevaꞌe ndaꞌu José raꞌy eꞌỹ ri? u}cHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Kovaꞌe ára ojeupity ma kuaxia para re oĩ vaꞌe penduague — heꞌi. .|UHaꞌe gui kuaxia omboty vy omeꞌẽ ju kuaxia re opena vaꞌety pe. Haꞌe vy oguapy. Haꞌe ramo haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javive hexe anho omaꞌẽ okuapy.X{)haꞌe gui amombeꞌu aguã Senhor nhomboaxy aguã maꞌetỹa” — heꞌi. $zA“Senhor-a guigua Nheꞌẽ xere oĩ vy xemoĩ iporiaukueꞌi pe amombeꞌu aguã ayvu porã. Xembou nhuã py ikuai vaꞌe pe amombeꞌu aguã oẽmba ju aguã, ára revegua eꞌỹꞌi ikuai vaꞌe pe amombeꞌu aguã omaꞌẽmba ju aguã, haꞌe omoingo axy reipy apoi ju aguã,xyiHaꞌe ramo ixupe omeꞌẽa profeta Isaías ombopara vaꞌekue. Kuaxia oipeꞌa vy ojou po rami ipara vaꞌe:.xU ; Nazaré tetã py ombokakuaague py oo vy sábado ára py oike onhemboꞌeaty py gueko rami vy. Haꞌe vy opuꞌã hoꞌamy kuaxia ogueroayvu aguã.RwOnhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi nhomboꞌe oikovy ramo omboete pavẽ. /vW ; , Haꞌe gui Nheꞌẽ poꞌakaa rupi Jesus oo ju Galiléia yvy katy. Haꞌe ramo haꞌe katy rai-rai ikuai vaꞌe oendupa mbaꞌemo ojapo oikovya.iuK Opa mbaꞌe py anha oeko aꞌãmba ma vy ojepeꞌa ixugui, haꞌeve aguã ára ovaẽ peve. ; ]t3 Jesus ombovai: — Aipoeꞌi avi: “Eko aꞌã eme Senhor Nderuete” — heꞌi. msS Haꞌe rã “Haꞌe kuery ndejoko ꞌrã opo py, ita re renhepyxanga eꞌỹ aguã” — heꞌi. Pr Mbaꞌeta ipara oiny: “Ombou ꞌrã anjo kuery ndere opena aguã.”#q? Haꞌe gui anha ma Jerusalém py ju ogueraa, templo apyte áry omoĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy enhemombo apy gui yvy katy.pyHaꞌe ramo Jesus ombovai: — Ipara oiny: “Senhor Nderuete anho ꞌrã remboete haꞌe rembojerovia” — heꞌi. ^o5Xapyꞌa rei nerenapyꞌã re reĩ reve xemboete ramo haꞌe javi ꞌrã nembaꞌe. NnHaꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Kovaꞌe tetã ameꞌẽmba ꞌrã ndevy, haꞌe mbaꞌemo porã ko yvy regua haꞌe javi, mbaꞌeta xevy omeꞌẽmbaa rire ameꞌẽ ꞌrã ameꞌẽxea vaꞌe pe.emCHaꞌe gui yvatevea py anha ogueraa vy ixupe oexa ukapa vyvoi ko yvy re tetã ikuai vaꞌe.hlIJesus ombovai: — Ipara oiny: “Mbojape re anho eꞌỹ ꞌrã avakue oikove” — heꞌi. kHaꞌe ramo ixupe anha aipoeꞌi: — Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy ndeayvu kovaꞌe ita oĩ vaꞌe pe tojeapo mbojape. qj[Quarenta ára re anha oeko aꞌã herekovy. Haꞌe jave ma mbaꞌeve ndoꞌui. Haꞌe rire okaruxe ma. i / ; , Jesus re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo ojevy ju Jordão yakã gui, haꞌe tekoa eꞌỹa py ju Nheꞌẽ ae ogueraa.}hs&Cainã ma Enos raꞌy, Enos ma Sete raꞌy, Sete ma Adão raꞌy, haꞌe rã Adão ma Nhanderuete raꞌy rakaꞌe. g%Lameque ma Metusalém raꞌy, Metusalém ma Enoque raꞌy, Enoque ma Jarede raꞌy, Jarede ma Maalalel raꞌy, Maalalel ma Cainã raꞌy,fy$Salá ma Cainã raꞌy, Cainã ma Arfaxade raꞌy, Arfaxade ma Sem raꞌy, Sem ma Noé raꞌy, Noé ma Lameque raꞌy,e#Naor ma Serugue raꞌy, Serugue ma Ragaú raꞌy, Ragaú ma Faleque raꞌy, Faleque ma Éber raꞌy, Éber ma Salá raꞌy,d{"Judá ma Jacó raꞌy, Jacó ma Isaque raꞌy, Isaque ma Abraão raꞌy, Abraão ma Terá raꞌy, Terá ma Naor raꞌy,c/!Naassom ma Aminadabe raꞌy, Aminadabe ma Admim raꞌy, Admim ma Arni raꞌy, Arni ma Esrom raꞌy, Esrom ma Peres raꞌy, Peres ma Judá raꞌy,}bs Davi ma Jessé raꞌy, Jessé ma Obede raꞌy, Obede ma Boaz raꞌy, Boaz ma Salá raꞌy, Salá ma Naassom raꞌy,aEliaquim ma Meleá raꞌy, Meleá ma Mená raꞌy, Mená ma Matatá raꞌy, Matatá ma Natã raꞌy, Natã ma Davi raꞌy,`}Levi ma Simeão raꞌy, Simeão ma Judá raꞌy, Judá ma José raꞌy, José ma Jonã raꞌy, Jonã ma Eliaquim raꞌy,_yEr ma Josué raꞌy, Josué ma Eliézer raꞌy, Eliézer ma Jorim raꞌy, Jorim ma Matã raꞌy, Matã ma Levi raꞌy,z^mNeri ma Melqui raꞌy, Melqui ma Adi raꞌy, Adi ma Cosã raꞌy, Cosã ma Elmadã raꞌy, Elmadã ma Er raꞌy, ] Jodá ma Joanã raꞌy, Joanã ma Resa raꞌy, Resa ma Zorobabel raꞌy, Zorobabel ma Salatiel raꞌy, Salatiel ma Neri raꞌy,\}Nagai ma Maate raꞌy, Maate ma Matatias raꞌy, Matatias ma Semei raꞌy, Semei ma José raꞌy, José ma Jodá raꞌy,~[uJosé ma Matatias raꞌy, Matatias ma Amós raꞌy, Amós ma Naum raꞌy, Naum ma Esli raꞌy, Esli ma Nagai raꞌy,{ZoHeli ma Matã raꞌy, Matã ma Levi raꞌy, Levi ma Malqui raꞌy, Malqui ma Janai raꞌy, Janai ma José raꞌy,*YM Jesus ma trinta maꞌetỹ rivyvyi oguereko reve omboypy nhomboꞌe aguã. Ixupe ma “José raꞌy” ꞌea. Jesus ma José raꞌy eteꞌỹ rakaꞌe, amboae kuery José raꞌy rami rive oikuaa. Jesus ma Nhanderuete raꞌy ae oiko, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ poꞌakaa rupi Maria oguerekoꞌi vaꞌekue ava reveꞌỹ, Mateus 1.18 haꞌe Lucas 1.30-35 py oĩa rami. Haꞌe rã José ma Heli raꞌy,=Xshexe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oguejy ouvy apykaxuꞌi rami. Haꞌe gui onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Ndee ma Xeraꞌy roayvu ete haꞌe roguerovyꞌa vaꞌe — heꞌi vaꞌe. W! ; ; Pavẽ onhemongarai uka jave py Jesus voi oo onhemongarai uka vy. Haꞌe ramo onhemboꞌe oiny jave yva ojepeꞌa ramoIV Haꞌe ramo huvixa ojapo vaive ju, nhuã py João omboꞌa vy. iUKHuvixa Herodes pe voi ijayvu tyvy raꞌyxy Herodias káuxa, haꞌe Herodes ae ojapo vaiague re.oTWHaꞌe rami vy ayvu porã omombeꞌu oikovy heta vaꞌe kuery pe, opa mbaꞌe ayvu py omongeta reve. 'SGOjopy ae ma trigo mbovevea oikyꞌaꞌo haꞌe omboyrupa aguã omoĩ porãaty py. Haꞌe rã ipirekue ma oapy ꞌrã tata ogue eꞌỹ vaꞌe py — heꞌi. DRHaꞌe ramo João aipoeꞌi haꞌe javive pe: — Xee anhetẽ yy py rive romongarai vaꞌe. Haꞌe rami teĩ ou ꞌrã peteĩ xegui yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui ma xeꞌyvyĩve ete vaꞌe vy ndaꞌevei ipy regua xã ajora aguã voi. Haꞌe ma penemongarai ꞌrã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve, tata py guive.OQ , ; , ; Haꞌe jave ma pavẽ rei oarõ okuapy jogueraa jepearã. Haꞌe rami vy João re oexaꞌã okuapy opyꞌa py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌeꞌỹ ri ndaꞌu Cristo oiko? iPKXondaro kuery voi oporandu ixupe: — Haꞌvy ore, mbaꞌe ꞌrã tu rojapo? Aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejoavyky rei eme, joekokue ramigua pemombeꞌuve eme, neĩ peipotave eme pembaꞌeapoague repy áryve — heꞌi. nOU Ombovai haꞌe kuery pe: — Ndaꞌevei penhombopaga aguã opaga aguã vaꞌekue áryve — heꞌi. N Imposto re nhombopagaaty kuery voi jogueru onhemongarai uka aguã. Haꞌe vy oporandu: — Poromboꞌea, mbaꞌe tu ore rojapo ꞌrã? M3 Ombovai: — Mokoĩ kamixa oguereko vaꞌe tomeꞌẽ oguereko eꞌỹ vaꞌe pe. Tembiꞌu oguereko vaꞌe haꞌe rami ae tombojaꞌo — heꞌi. ^L5 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oporandu ixupe: — Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy rojapo? K Haꞌe gui haxa py omboguai ta ma yvyra rapo re. Yvyra hiꞌa porã eꞌỹ vaꞌe ma ojayapa ꞌrã tata py omombo aguã — heꞌi. JPeiko haꞌvy yvyra hiꞌa porã vaꞌe rami, pejeko rerovaague pexa uka aguã. Haꞌe pemboypy eme jomeme “Nhande kuery ma Abraão ramymino jaiko” peje aguã. Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe ita gui voi Nhanderuete omoingo kuaa Abraão ramyminorã.4IaHaꞌe gui heta vaꞌe kuery onhemongarai uka vy ou vaꞌe pe João aipoeꞌi: — Peẽ mboi ramigua, mavaꞌe tu aipoeꞌi poxya ou vaꞌerã gui peo jepe ꞌrãa rami?kHOHaꞌe gui avakue haꞌe javi ꞌrã oexa Nhanderuete guigua jogueraa jepea”, heꞌiague rami. 1G[Yvyugua haꞌe javi ijojapa ꞌrã, yvyty haꞌe yvyꞌãꞌi haꞌe javi guive. Tape ikarẽ vaꞌekue hiꞌyvipa ꞌrã, haꞌe ijoja eꞌỹague voi ijojapa ꞌrã.2F]Mbaꞌeta profeta Isaías kuaxia ombopara vy aipoeꞌiague rami: “Tekoa eꞌỹa py onhendu ꞌrã aipoeꞌi vaꞌe: Pereko katu Senhor raperã, pemboꞌyvi ou aguã.)EKHaꞌe ramo João ma Jordão yakã yvýry haꞌe javi rupi oiko. Omombeꞌu oikovy pavẽ ojeko rerova vy onhemongarai uka aguã, ojejavyague omboguepaa aguã.3D_haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe Anás haꞌe Caifás ikuai, haꞌe vaꞌe jave py ma Nhanderuete ombou oayvu Zacarias raꞌy João pe, tekoa eꞌỹa rupi oikoa py. C 1 ; Quinze maꞌetỹ re ma Tibério César huvixave oĩ jave py, haꞌe Judéia pygua huvixa Pôncio Pilatos oĩ jave, Galiléia pygua huvixa Herodes, haꞌe gui Ituréia haꞌe Traconites pygua huvixa tyvy Filipe oĩ jave, Abilene pygua huvixa Lisânias oĩ,B}4Haꞌe gui Jesus ma tuja pojava vy hiꞌaranduve ovy. Haꞌe ramo Nhanderuete haꞌe avakue renonde rupi oguerovyꞌaa. 9Ak3Haꞌe gui ma nguu kuery reve oo ju guekoa Nazaré py. Ojapo oikovy haꞌe kuery oipota vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rã ixy ma haꞌe nunga haꞌe javi omoĩ porã opyꞌa re. G@2Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoikuaai mbaꞌe heꞌia paa. }?s1Ombovai nguu kuery pe: — Mbaꞌe re tu xereka ri? Ndapeikuaai vaꞌe tyꞌy Xeru ro py ꞌrãe aikoa? — heꞌi.:>m0Haꞌe gui tuu kuery oexa vy onhemondyi. Haꞌe vy ixy aipoeꞌi: — Xepiꞌa, mbaꞌe re tu evoko rami rejapo orevy? Nderu reve ndaꞌevei vaipa roiko vaꞌekue roekaa rupi. f=E/Ijayvu rã oendu vaꞌe kuery haꞌe javi onhemondyipa okuapy oꞌarandua rupi ombovai rã. <w.Mboapy araa py ojou templo py oguapy oiny rã, poromboꞌea kuery reve ijayvua re ojapyxaka haꞌe oporandu oinya py.?;y-Ndojoui vy Jerusalém tetã katy ju ojevy oeka aguã. ,:Q,Tuu kuery ma oirũ kuery reve haꞌe oua rami oexaꞌã vy peteĩ ára re ranhe oguata. Haꞌe gui mae ma oeka ojeꞌoivy hetarã haꞌe hexaaty kuery mbyte rupi. 9+Ngaru opa jave haꞌe kuery ojevy ju ngoo katy. Haꞌe rã avaꞌi Jesus ma Jerusalém py teri opyta, tuu kuery oikuaa eꞌỹ re.|8q*Doze maꞌetỹ avaꞌi oguereko jave haꞌe kuery gueko rami vy ojeꞌoi ju Jerusalém katy ngaru oiko aguã py. +7O) Poromboꞌea kuery mbyte py avaꞌi Jesus oĩague Haꞌe gui maꞌetỹa nhavõ tuu kuery jogueraa ꞌrã Jerusalém py Páscoa ára ngaru oiko aguã py.h6I(Avaꞌi ma tuja haꞌe imbaraeteve pojava, hiꞌaranduve guive ovy, Nhanderuete omboaxy ramo. (5I' Nazaré tetã py avaꞌi Jesus oiko jave guare Senhor guigua lei re oĩa rami haꞌe kuery ojapopa ma vy ojevy ju Galiléia regua guekoa Nazaré katy.E4&Haꞌe vaꞌe jave eteꞌi kunha vaꞌe ovaẽ vy oguerovyꞌa Nhanderuete. Haꞌe vy Jerusalém pygua kuery guepyarã oarõ okuapy vaꞌe haꞌe javi pe omombeꞌu oikovy avaꞌi oikoa. Y3+%haꞌe gui oitenta e quatro maꞌetỹ re ma oiko imeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma templo gui ndooi ꞌrãe. Ara py haꞌe pyávy omboetea rupi oiko. Okaru eꞌỹ re jepi ꞌrã oiko onhemboꞌea rupi. M2$ Profeta kunha Ana ovaẽ aviague Oiko avi peteĩ profeta kunha Fanuel rajy, Ana hery vaꞌe, Aser ramymino kuery regua. Kakuaa vaipa ma oiko, omenda rire sete maꞌetỹ eteꞌi ime oiko,1w#heta pyꞌa re oĩ vaꞌe ojekuaa aguã. Ndepyꞌa re voi rendu ꞌrã kyxe py oikutu imoiny vaꞌe rami — heꞌi. f0E"Simeão ma haꞌe kuery ogueroayvu porã vy ixy Maria pe ju aipoeꞌi: — Kovaꞌe avaꞌi oiko ramo heta okanhy ꞌrã, haꞌe heta avi oo jepe ꞌrã Israel kuery vaꞌe regua. Ikuai avi ꞌrã hexe ijayvu rei vaꞌe,G/!Haꞌe rami ijayvu ma ramo tuu haꞌe avaꞌi xy onhemondyi. .  imoexakãarã, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery oikuaapa aguã, haꞌe nerembiporavo Israel kuery voi oguerovyꞌa aguã — heꞌi.M-Haꞌe vaꞌe ma haꞌe javi regua renonde py rereko katu vaꞌekue>,wmbaꞌeta aexa ma orereraa jepearã rembou vaꞌekue.b+=— Aỹ ma Senhor, haꞌeve xee nerembiguai xemondouka porã aguã ndeayvuague rami vy,i*KHaꞌe ramo Simeão ojopy avaꞌi ojyva áry, haꞌe Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi aipoeꞌi: )1Haꞌe rami vy Nheꞌẽ ogueraa rã templo py oo. Haꞌe vaꞌe jave py tuu kuery ogueru avaꞌi Jesus haꞌe kuery lei re oĩa rami ojapo aguã.s(_Ixupe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oikuaa uka ma voi omano eꞌỹ mbove Senhor remimbou Cristo oexa ꞌrãa.d'A Simeão oporaeiague Jerusalém tetã py oiko peteĩ ava Simeão hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma heko porã haꞌe ojerovia ete vaꞌe, Israel kuery repyarã oarõ oikovy vaꞌe. Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ hexe oĩ.+&OHaꞌe kuery ogueraa avi “mokoĩ jeruxi, eꞌỹ vy mokoĩ apykaxuꞌi” Nhanderuete pe ojuka uka aguã, haꞌe kuery lei re ipara oĩa rami vy. Iporiaukueꞌi Senhor peguarã vexaꞌi ndojoui vy omeꞌẽ ꞌrã mokoĩ jeruxi eꞌỹ vy mokoĩ apykaxuꞌi (Levítico 5.11, 12.1-8). %{Senhor guigua lei re ipara oĩa rami vy: “Ava jypyꞌi oiko vaꞌe haꞌe javi ꞌrã pemboaxa Senhor peguarã.” , L$ Templo py Jesus oexa ukaague Haꞌe gui Moisés lei omboparaague rami vy haꞌe kuery ojekyꞌaꞌo uka aguã ára oaxapa ma ramo ogueraa ju Jerusalém tetã py Senhor pe oexa uka aguã,5#c Jesus pire omboiaague Oito araa py ovaẽ avaꞌi pire omboia aguã. Haꞌe gui ma omboerya Jesus, oguerekoꞌi eꞌỹ mbove ma voi anjo omboery ukaague rami vy. !";Haꞌe gui vexaꞌi re opena vaꞌe kuery ojevypa ju. Oporaei jogueravy Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi, omombeꞌuague rami ae oendu haꞌe oexa rire. j!MHaꞌe rã Maria ma povaꞌe ayvu haꞌe javi opyꞌa re omoĩ porã imaꞌenduꞌa riae aguã. p YHaꞌe rami vexaꞌi re opena vaꞌe kuery omombeꞌu rã oendu vaꞌe kuery haꞌe javi onhemondyipa.Y+Haꞌe kuery oexa vy omombeꞌu avaꞌi oikoa haꞌe kuery pe oikuaa ukaa ague.%Haꞌe rami vy haꞌe kuery ojeꞌoi pojava, haꞌe vy ojou Maria haꞌe José, kyrĩꞌi vaꞌe guive ojou mymba karuaꞌi py ituiꞌi rã.Y+Haꞌe gui ma vexaꞌi re opena vaꞌe kuerya gui anjo kuery yva re ojepeꞌapa ramove aipoeꞌi joupe-upe: — Jajeꞌoi Belém tetã katy jaexa aguã nhandevy Senhor oikuaa uka vaꞌekue — heꞌi okuapy.— Yvate etea py toporaeia Nhanderuete pe, haꞌe yvy re voi toĩ avakue hemimboaxy ikuai porã aguã — heꞌi okuapy. + Haꞌe gui anjo reve heta ju ojexa uka xapyꞌa irũ yva pygua xondaro kuery. Haꞌe kuery ma Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi aipoeꞌi okuapy: # Po rami oiko peẽ kuery peikuaa aguã: Avaꞌi pejou ꞌrã mymba karuaꞌi py, ajukue py onhovã haꞌe onhonoa inony vaꞌe — heꞌi. X) Mbaꞌeta ange Davi rekoague py ituiꞌi ma pendereraa jepearã Cristo Senhor.<q Haꞌe kuery pe anjo aipoeꞌi: — Penhemondyi eme, mbaꞌeta xee aju pẽvy amombeꞌu aguã mbaꞌemo porã nhombovyꞌa ete vaꞌerã, heta vaꞌe kuery haꞌe javi peguarã.(I Haꞌe gui haꞌe kuery ikuaia py oguejy peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe kuery yvýry rupi Senhor omoexakãmba xapyꞌa. Haꞌe ramo onhemondyipa okuapy. 8i Vexaꞌi re opena vaꞌe kuery pe anjo kuery ojexa ukaague Haꞌe katy rai ikuai vexaꞌi re opena vaꞌe kuery. Pyávy nhuũndy re ikuai guymba kuery re openaa rupi.,QHaꞌe ramo oikuavã omemby ypyꞌi, avaꞌi. Haꞌe vy onhovãmba vy onhono inony mymba karuaꞌi py, mbaꞌeta okeaty py jipovei ma haꞌe kuery avi oke aguã. KHaꞌe gui Belém py ikuai jave py ma ovaẽ oikuavã aguã ára.NGuery ombopara uka vy oo guaꞌyxy Maria hye guaxuꞌi vaꞌe reve. !;Haꞌe rami vy José voi oo. Davi ramymino oiko vy oguata Galiléia regua Nazaré tetã gui, Judéia regua tetã Davi rekoague Belém tetã katy oo vy.\1Haꞌe rami rã haꞌe javive oo guery ombopara uka vy, peteĩ-teĩ guekoa py ae. jMHaꞌe vaꞌe ma tery mbopara uka ypyꞌia, Síria pygua huvixa Quirino oĩ jave py oiko vaꞌe.| s Haꞌe vaꞌe jave py ma César Augusto omombeꞌu uka pavẽ ojeꞌoi aguã guery ombopara uka vy." ?PHaꞌe gui avaꞌi ma tuja pojava haꞌe imbaraeteve tema ovy onheꞌẽ re guive. Tekoa eꞌỹa rupi oiko Israel kuery pe ojekuaa uka aguã ára peve.   O omoexakã aguã manoa guy pytũ reia rupi ikuai vaꞌe, nhanderereko aguã tape jaiko porã aguã rupi — heꞌi. r  _N Nhanderuete nhanemboaxy etea rupi. Mbaꞌeta kuaray oẽ ouvya rami avi ojekuaa uka ꞌrã yva gui b  ?M Haꞌe rami vy ixupegua kuery pe reikuaa uka ꞌrã ojejavyague gui oo jepe aguã, 1  ]L — Haꞌe gui ma ndee avaꞌi, ndevy pe “Yvate ete vaꞌe pegua profeta” ꞌea ꞌrã. Mbaꞌeta Senhor renonde rupi reiko ꞌrã haperã rereko katu aguã. d  CK haꞌe jaikoa pukukue re henonde ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaiko aguã teko porã rupi.   J Mbaꞌeta ijayvu rakaꞌe nhanderovaigua kuery po gui nhandereraa jepe aguã re, jakyje eꞌỹ re nhambojerovia aguã, 3 cI nhaneramoĩ Abraão pe ouraague re guive.  3H Haꞌe rami vy nhaneramoĩ kuery omboaxyague rami ju oiko aguã, guexeve guarã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojapo vaꞌekue re imaꞌenduꞌa vy, { qG nhanderovaigua kuery gui nhandereraa jepe aguã, haꞌe nhandere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi po gui. s aF Haꞌe rami ojapo aguã yma guive omombeꞌu uka profeta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ijayvua rupi, c AE Haꞌe vy ombou peteĩ nhandereraa jepearã ipoꞌakapa vaꞌe guembiguai Davi ramymino.  D — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Israel kuery Ruete re, mbaꞌeta oikuaa pota ma guembiporavo ikuai vaꞌe re oepy aguã.  C Zacarias oporaeiague Haꞌe gui tuu Zacarias re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo omombeꞌu ayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: E BHaꞌe javive haꞌe nunga oendu vy opyꞌa re omoĩ okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe nungarã ndaꞌu haꞌe vaꞌe avaꞌi oiko? — heꞌi okuapy. Mbaꞌeta hexe Senhor po oĩ.  AHaꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi onhemondyipa, haꞌe Judéia katyꞌi yvyꞌã reia rupi ikuai vaꞌe kuery pe voi omombeꞌupaa.W~ )@Haꞌe ramove ijuru oipeꞌaa rã ijayvuẽ ju. Haꞌe vy omboete Nhanderuete.(} K?Haꞌe gui tuu ojerure peteĩ yvyra peꞌi re, haꞌe vy haꞌe vaꞌe re ombopara: “Hery ma João” heꞌia. Haꞌe ramo haꞌe javive onhemondyipa okuapy.O| >Haꞌe rami vy tuu pe ju opo py oporandu marã rami pa omboeryxea re. { =Haꞌe ramo hetarã kuery aipoeꞌi: — Haꞌe gui haꞌe rami peneretarã kuery hery vaꞌe ndoikoi vaꞌeri — heꞌi okuapy.iz M João Batista ituiꞌiague Haꞌe gui Isabel oguerekoꞌi aguã ára ovaẽ ramo oikuavã avaꞌi.dv C8Haꞌe gui Maria ma mboapy jaxy re opyta Isabel ro py. Haꞌe vaꞌe rire oo ju ngoo katy. u y7 Abraão haꞌe hamymino kuery pe ojapo porã riae aguã re, nhaneramoĩ kuery pe ijayvuague rami vy — heꞌi. Yt -6 Omboaxya rupi vy oepy guembiguai Israel kuery ijayvuague re imaꞌenduꞌa vy, ps [5 Omoevyatãmba inhembyayi vaꞌekue, haꞌe rã iporiau eꞌỹ vaꞌe kuery ma omondoukapa rive. Mr 4 Oipeꞌa ipoꞌakakueve, haꞌe rã yvyĩgueveꞌi ma omboyvateve. Xq +3 Ipoꞌakapaa rupi oiko vy omoaĩmba opyꞌa py onhemboyvate rei vaꞌe kuery. p }2 Haꞌe ma omboaxy ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, rakaꞌeve rã ikuai jevy-jevy vaꞌe kuery voi. bo ?1 mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe ojapo porã xevy, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hery vaꞌe. n 0 Mbaꞌeta omaꞌẽ xee hembiguai yvyĩꞌi vaꞌe aikoa re. Haꞌe ramo aỹ guive xevy “Ovyꞌa ete” heꞌi pavẽ ꞌrã, Em / haꞌe xenheꞌẽ ovyꞌa Nhanderuete xereraa jepeare re. `l ;. Maria oporaeiague Haꞌe ramo Maria aipoeꞌi: — Xepyꞌa py amboete Senhor, ik M-Revyꞌa ete ꞌrã rerovia rire, mbaꞌeta ojeupity ꞌrã Senhor ndevy ijayvuague — heꞌi. Uj %,Mbaꞌeta rexaruraa aendu ramove kyrĩ vaꞌe ovyꞌa vy omyĩ guyruꞌi py.Ji +Marã ramigua ndaꞌu aiko ndee xe-Senhor xy xepou vy reju aguã?h !*ijayvu atã: — Kunhague ikuai vaꞌe gui ndere imaꞌenduꞌa porãave, haꞌe rerekoꞌi vaꞌe voi imaꞌenduꞌa porãmby ete ꞌrã.g )Maria oxaruraa haꞌe oendu rã kyrĩ vaꞌe omyĩ guyruꞌi py. Haꞌe ramo Isabel re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo2f a(Zacarias ro py oike vy oxarura Isabel pe. e !' Maria oipouague Isabel Haꞌe vaꞌe jave ma Maria oiko katu vy oo pojava yvyꞌã ikuai vaꞌe katy, peteĩ tetã Judá regua py.d '&Haꞌe ramo Maria aipoeꞌi: — Apy ma aĩ Senhor rembiguai. Tove toiko xevy ndeayvuague — heꞌi. Haꞌe gui anjo ojepeꞌa ju oĩa gui. bc ?%Mbaꞌeta Nhanderuete pe ma ndaꞌipoi haxy vaꞌe ijayvuague haꞌe javi py — heꞌi. b ;$Neretarã Isabel voi oguerekoꞌi ma oikovy, guaimiꞌi ma teĩ. Kovaꞌe re mboapy meme jaxya ma oguerekoꞌiague, imemby ꞌrã eꞌỹ vaꞌekue ri.la S#Anjo ombovai: — Ndere oguejy ꞌrã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ, haꞌe Yvate ete vaꞌe poꞌakaa ndeaoꞌi ꞌrã okuarayꞌã py. Haꞌe nunga rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oiko ramo ixupe “Nhanderuete Raꞌy” ꞌea ꞌrã.` 7"Haꞌe ramo Maria aipoeꞌi anjo pe: — Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Mbaꞌeta xee peteĩgueve ma avakue pe ndajekuaa ukai teri vaꞌeri. __ 9!Jacó ramymino kuery re opena riae ꞌrã, ipoꞌakaa ndopai ꞌrã guive — heꞌi. !^ = Haꞌe vaꞌe ma yvate ꞌrã, haꞌe ixupe “Yvate ete vaꞌe Raꞌy”, ꞌea ꞌrã. Senhor Nhanderuete omoĩ ꞌrã huvixarã, tamoĩ Davi rekovia.^] 7Haꞌe rã rerekoꞌi ꞌrã, reikuavã ꞌrã peteĩ avaꞌi. Remboery ꞌrã Jesus.Y\ -Haꞌe rã anjo aipoeꞌi: — Maria, ekyje eme, mbaꞌeta Nhanderuete nemboaxy.[ yPovaꞌe ayvu Maria oendu vy onhemondyi vy opẽxa rei: “Mbaꞌe heꞌi vy ndaꞌu po rami oxarura xevy?” heꞌi. zZ oHaꞌe vaꞌe oĩa py anjo oike vy aipoeꞌi: — Temimboaxy ete evyꞌa ke, ndereve Senhor oĩ ramo — heꞌi. Y Haꞌe py oiko peteĩ kunhataĩ omenda vaꞌerã peteĩ ava Davi ramymino José hery vaꞌe re. Kunhataĩ rery ma Maria. X  Jesus oiko aguã omombeꞌu ma voiague Mboapy meme jaxya py ma Galiléia yvy re Nhanderuete ombou anjo Gabriel Nazaré tetã py.cW A— Haꞌe rami Senhor ojapo xevy, xere omaꞌẽ vy, amboae kuery ndaxejou vaivei aguã. V 9 Isabel ovyꞌa vaipa oikovyague Haꞌe rire ma taꞌyxy Isabel oguerekoꞌi ma vy ndojexa ukavei peteĩ nhiruĩ jaxy re. Haꞌe vy aipoeꞌi: JU Haꞌe gui guembiaporã vaꞌekue ojapopa ma vy oo ju ngoo katy. DT Haꞌe gui haꞌe oẽ vy ndaꞌevevei ijayvu aguã. Haꞌe ramo oikuaa okuapy henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py mbaꞌemo oexa raꞌeague. Okuã py rive omombeꞌu, ndaꞌijayvuẽvei vy. S Haꞌe ramia ja heta vaꞌe kuery oarõ okuapy Zacarias. Haꞌe kuery onhemondyipa, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiko are rã.JR Haꞌe rami teĩ xeayvua ndereroviai rire nandeayvuẽvei ꞌrã, ndaꞌevevei ꞌrã ndeayvu aguã haꞌe nunga ojeupity eꞌỹa ja, mbaꞌeta ojeupity ꞌrã oaꞌangaague py ae — heꞌi. Q Anjo ombovai: — Xee ma Gabriel, Nhanderuete renonde aiko vaꞌe. Haꞌe ae xembou ndevy mbaꞌemo porã amombeꞌu aguã.P 5Haꞌe gui Zacarias oporandu anjo pe: — Mbaꞌexa tu aikuaa ta haꞌe nunga? Mbaꞌeta xee ma xetujaꞌi ma, haꞌe xeraꞌyxy voi guaimiꞌi ma. 2O _Haꞌe oo ꞌrã Senhor renonderã, Elias rami inheꞌẽ haꞌe ipoꞌaka vaꞌe vy, ojapo aguã tuu kuery opyꞌa py guaꞌy kuery oayvu, haꞌe onheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌekue heko porã vaꞌe ju ikuai aguã rami, haꞌe rami vy peteĩ regua oguereko katu aguã Senhor peguarã — heꞌi. YN -Haꞌe ojapo ꞌrã Israel kuery heta ojeko rerova aguã rami Senhor Nguuete re. K~}}Z|{{FzyyxwwjvuutlsirrEqqp{po)nn mklkk?jj6i'hhOgffeeedkcbbFa``&__"^^2]s\[ZZKYXWbVVMU*TSS RRQMPPONNsN MLKYJpJI=HMGGEFFEDD]CBAAX@U??>d=<<5;::+9I887?655 4y33G1j10//{..t-,,Y++**N)p(''r&%%$n##)"8!!/ +etcO$h6TCu  F j kc,rc) Haꞌe rã aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ ae pemeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe kuery ombovai: — Mbaꞌeve ndoroguerekoi, peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌe mokoĩ piraꞌi eꞌỹ vy. Tyrã pa ore ae toroo tembiꞌu rojogua aguã haꞌe javive peguarã? — heꞌi.b3 Kaꞌaru rai jave hemimboꞌe kuery doze vaꞌe ou vy aipoeꞌi ixupe: — Emondoukapa ju heta vaꞌe kuery, tetã haꞌe tekoa kii raiꞌi ikuai vaꞌe rupi ojeꞌoi vy oke haꞌe hoꞌu vaꞌerã ojou aguã, mbaꞌeta apy ma tekoa eꞌỹa py nhandekuai — heꞌi okuapy. 'aG Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery oikuaa vy ojeꞌoi hakykue. Haꞌe ramo omovaẽmba vy ijayvu Nhanderuete poꞌakaa re, imbaꞌeaxy vaꞌe voi omonguera. 5`c ; ; Apóstolo kuery ojevypa ma vy Jesus pe omombeꞌupa ojapo vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe ramo ogueraa Betsaida tetã py haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã.R_ Haꞌe rã Herodes ma aipoeꞌi: — João akã ma xee ae ajaya uka vaꞌekue. Marã ramigua tu haꞌvy oiko haꞌe nunga apoa omombeꞌua rã aendu? — heꞌi. Haꞌe rami vy onheaꞌã oexa aguã. ^ Amboae ma — Elias rima oiko — heꞌi. Haꞌe rã amboae ma — Peteĩ profeta yma oiko vaꞌekue rima oiko — heꞌi. Q]  ; Haꞌe gui huvixa Herodes oendu omombeꞌu rã Jesus mbaꞌemo ojapo oikovya. Haꞌe vy ndoikuaai rei, mbaꞌeta amongue aipoeꞌi: — João omanoague gui onhemboete ju vaꞌekue. \{ Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ma tekoa haꞌe javi rupi ojeꞌoi vy ayvu porã omombeꞌu haꞌe nhomonguera opa rupi. '[G Haꞌe gui tetã re napenemovaẽai ramo pendepy regua gui peity-ity ꞌrã peovy yvy kuꞌi, haꞌe kuery pe peikuaa uka aguã peja peovya — heꞌi. , ; 0Z[ Oo py pevaẽa py ae pepyta peove peve.Y3 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌeve rei peraa eme peoa rupi, neĩ popoka, voko, mbojape, peráta haꞌe kamixa voi peraa eme mokoĩ.oXW Haꞌe vy omondouka Nhanderuete poꞌakaa regua omombeꞌu haꞌe imbaꞌeaxy vaꞌe omonguera aguã.W  ; Doze guemimboꞌe kuery Jesus oenoĩ vy ombopoꞌaka anha kuery haꞌe javi re, haꞌe nhomonguera aguã re.~Vu8Tuu kuery onhemondyipa. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe aipoeꞌi avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã oiko vaꞌekue. VU%7Haꞌe ramove hexe inheꞌẽ ojevy ramo opuꞌã. Haꞌe ramo omongaru uka.sT_6Haꞌe rã kunhaꞌi vaꞌe po re Jesus ojopy vy ijayvu atã reve aipoeꞌi ixupe: — Kunhaꞌi, evy ke.=Su5Haꞌe ramo ojojai rei okuapy, omano maa oikuaa vy. R4Haꞌe javive ipyꞌa vai vy ojaeꞌo okuapy rã oexa vy aipoeꞌi: — Pejaeꞌo eme. Kunhaꞌi vaꞌe nomanoi, oke rima — heꞌi.|Qq3Haꞌe gui oo py ovaẽ vy avave rei ndogueroikei, Pedro, João, Tiago, haꞌe kunhaꞌi ru haꞌe ixy eꞌỹ vy.P}2Haꞌe nunga Jesus oendu vy aipoeꞌi tuu pe: — Enhemondyi eme, ejerovia tema. Haꞌe ramo oo jepe ꞌrã — heꞌi. WO'1 ; Jesus ijayvu teri hoꞌamy reve peteĩ ou onhemboꞌeaty pygua ruvixa ro gui. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Nderajy omano ma. Ndaꞌevevei ma poromboꞌea remoangekove aguã — heꞌi. ]N30Haꞌe ramo ixupe aipoeꞌi: — Xerajy, rejeroviaa ndereraa jepe. Tereo porã ke. TM!/Haꞌe ramo kunha vaꞌe onhenhomi aguã ndaꞌevei ramo ou oryryipa reve, guenapyꞌã re oĩ henonde. Haꞌe vy pavẽ oendua py onhemombeꞌu mbaꞌe re pa hexe opokoa, haꞌe opoko vyve okueraague. L.Haꞌe rami teĩ Jesus aipoeꞌive tema: — Amongue taꞌvy xere opoko teve, mbaꞌeta aendu xegui xepoꞌakaa oẽ rã — heꞌi. K-Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu xere opoko? Haꞌe javive nomombeꞌuxei ramo Pedro [oirũ kuery reve] aipoeꞌi: — Oremboꞌea, heta nderakykue ou vaꞌe ndejopy rei heravy nemboty rei vy, [vaꞌeri ndee “Mavaꞌe tu xere opoko?” ꞌre.] qJ[,Haꞌe vaꞌe ma Jesus rakykue gui ovaẽ vy opoko ijao apy re. Haꞌe ramove opytuꞌu vyvoi hekoaxy. HI + ; Oiko avi peteĩ kunha doze maꞌetỹ re ma gueko re riae oiko vaꞌe. Avave rei nomongueravei ma, [haꞌe oguereko vaꞌekue haꞌe javi omeꞌẽ ma poropoanoa kuery pe.]H/*mbaꞌeta tajy peteĩꞌi vaꞌe doze maꞌetỹ oguereko vaꞌe omano raiꞌi oupy ramo. Jesus ooa rupi heta vaꞌe kuery omboty rei ojeꞌoivy.,GQ)Haꞌe jave py ma ou peteĩ ava Jairo hery vaꞌe, onhemboꞌeaty pygua huvixa. Haꞌe vaꞌe ma Jesus renonde guenapyꞌã re oĩ vy ojerure hoo py ovaẽ aguã,}Fs( , ; Haꞌe gui Jesus ojevy ramo heta vaꞌe kuery oarõ okuapy vaꞌe omovaẽ porã ovyꞌa reve. 7Eg'— Tereo ndero pygua kuery pe emombeꞌu Nhanderuete ndevy ojapo vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe ramo tetã jave rupi oo vy omombeꞌu hexe Jesus ojapo vaꞌekue haꞌe javi. D}&Haꞌe rã ava anha kuery oẽmbaague vaꞌe ma ojerure hupive oo aguã. Haꞌe rami teĩ Jesus omondouka vy aipoeꞌi: C7%Geraseno kuery opa rupi gui ou vaꞌekue okyje vy ixupe ojerure haꞌe kuery rekoa gui ojepeꞌa aguã. Haꞌe ramo kanoã py Jesus ojeupi vy oo ju. VB%$Haꞌe kuery pe hexaare regua omombeꞌu marã rami vy pa anha gui oepyague.A+# ; Haꞌe pygua kuery ou oiko vaꞌekue oexaxe vy. Jesus oĩa py ovaẽ vy oexa ava anha kuery oẽmbaague vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma onhemonde haꞌe hiꞌarandua oĩ porã ju ma. Jesus yvyꞌiry oguapy oiny. Haꞌe rã haꞌe kuery ndaekorãvei rei okuapy.@'"Haꞌe gui ma poryko re opena vaꞌe kuery mbaꞌemo oiko vaꞌe oexa vy onhamba jogueravy, omombeꞌu tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi. ?+!Haꞌe ramo ava gui anha kuery oẽmba vy poryko re ju onhemonde. Haꞌe ramo yvyꞌã guy katy onhamba jogueravy. Yy py hoꞌapa vy oyꞌupa. !>; Haꞌe katyꞌi ma heta ikuai poryko okarua py yvyty re. Anha kuery ojerure omondouka aguã poryko re ju onhemonde aguã. Haꞌe ramo Jesus omondouka. F=Haꞌe vy ojerure yvykua vaikue py omondouka eꞌỹ aguã. <Haꞌe gui ma Jesus oporandu ixupe: — Mbaꞌexa tu nderery? Ombovai vy — Heta vaꞌe — heꞌi, hexe heta anha onhemonde ramo.l;QMbaꞌeta anha pe Jesus ijayvu ae ma ava gui oẽmba aguã, mbaꞌeta mbovykue rei eꞌỹ ma oguereko axy. Ipy haꞌe ipo corrente py ojokuapaa teĩ omondopa kuerei. Haꞌe ramo anha kuery ogueraa ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi. l:QHaꞌe vaꞌe oexa Jesus vyve guenapyꞌã re oĩ henonde. Haꞌe vy aipoeꞌi ojapukai atã reve: — Jesus Nhanderuete Yvate ete vaꞌe Raꞌy, mbaꞌe tu xee areko ndereve? Xee ajerure xemoingo axy eꞌỹ aguã — heꞌi.A9{Kanoã gui oguejypa ramove ou peteĩ ava tetã gui. Haꞌe vaꞌe re ma anha onhemonde ramo yma rei ma ao nomoĩvei, neĩ ngoo rupi ndopytavei vaꞌe. Yvyra rupa rupi rive tema oiko. f8E ; Haꞌe gui geraseno kuery yvy katy ju ojeꞌoi Galiléia yupa rovaigua re.{7oHaꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mamo tu oĩ pejeroviaa? Haꞌe ramo haꞌe kuery onhemondyipa, okyje guive. Haꞌe vy aipoeꞌi joupe-upe: — Marã ramigua tu pevaꞌe, yvytu haꞌe yai pe ijayvu ramo voi onheꞌẽ rendu aguã? |6qHaꞌe ramo haꞌe kuery ovaẽ Jesus ituia py. Omomyĩ vy aipoeꞌi: — Oremboꞌea, oremboꞌea, nhamanomba ta rima! — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo Jesus omyĩ vy ijayvu atã yvytu haꞌe yai pe. Haꞌe ramove opytuꞌupa, ndaꞌyvytuvei. }5sYy rupi ooa ja haꞌe oke oupy. Haꞌe gui yupa áry rupi ou yvytu atã. Haꞌe ramo kanoã oike rai-raiꞌi yy py. 49 ; Peteĩ ára oĩ kanoã py guemimboꞌe kuery reve. Haꞌe vy haꞌe kuery pe — Jaaxa yupa rovai re — heꞌi. Haꞌe vy ojeꞌoi.o3WOmbovai: — Haꞌi haꞌe xeryvy kuery ma Nhanderuete ayvu oendu vy haꞌekue rami ae ikuai vaꞌe. s2_Haꞌe ramo omombeꞌua ixupe: — Ndexy haꞌe nderyvy kuery, pee oka py ikuai nderexaxe vy — heꞌi. 1 ; Jesus oĩa py ixy haꞌe tyvy kuery ovaẽxe teĩ heta vaꞌe kuery ikuai vaꞌe gui ndaꞌevei ovaẽ ete aguã.l0QHaꞌe nunga rupi peikuaa pota ke marã rami pa pendua re. Mbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oipeꞌapaa ꞌrã oguereko reiꞌi merami vaꞌekue — heꞌi. V/%Ndoexa ukai pyre ojekuaapa ꞌrã, haꞌe onhomi mbyre oikuaa ukapaa ꞌrã.f.E — Avave rei tataendy nhamoendy vy ndajajaoꞌi ꞌrã mbaꞌemo ryru py, neĩ tupa guýry nanhamoĩ. Haꞌe rami ꞌrãgue py imoiny oĩaty py ae ꞌrã jaupi, oike vaꞌe kuery oexa aguã hendy vaꞌe.-5Haꞌe rã yvy porãa rupi hoꞌa vaꞌekue rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy opyꞌa re omoĩ. Haꞌe kuery ma ojepeꞌa eꞌỹ vy hiꞌa porã. M,Juu mbyte rupi hoꞌa vaꞌekue rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu teĩ mbaꞌemo yvy regua re, ombaꞌe rei-reirã haꞌe mbaꞌemo imbovyꞌaarã re openave vy hexaraipa. Haꞌe rami vy ndaiꞌai.b+= Itaty reia rupi hoꞌa vaꞌekue rami ikuai ayvu oendu vy ojou porã haꞌe oguerovyꞌa vaꞌe. Ndapo pukui vaꞌe rami avi ikuai vy xapyꞌaꞌi anho ꞌrã ojerovia. Haꞌe gui mbaꞌemo oiko rã ojepeꞌa ꞌrã.#*? Tape yvýry hoꞌa vaꞌekue rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu teĩ anha ou vy ipyꞌa gui oipeꞌa ꞌrã, oguerovia eꞌỹ haꞌe oo jepe eꞌỹ aguã.V)% — Povaꞌe nunga re ma ambojoja kuri. Haꞌyĩgueꞌi ma Nhanderuete ayvu.(3 Jesus ombovai: — Pendevy ma Nhanderuete oikuaa uka opoꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe ndoikuaa ukai vaꞌekue. Haꞌe rã amboae kuery pe ma mbaꞌemo re ambojojaa rupi rive amombeꞌu ayvu, haꞌe kuery oexa teĩ ndoexa kuaai aguã, haꞌe oendu teĩ noendu kuaai aguã. ~'u ; Hemimboꞌe kuery oikuaa porãvexe vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe nunga re tu povaꞌe rembojoja? Y&+Haꞌe rã amboae ma yvy porãa rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma yvate haꞌe hiꞌa porã. Cem raꞌyĩ peteĩ-teĩ gui oiko. Haꞌe rami ijayvupa ma vy aipoeꞌi: — Ijapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu. S%Amboae ma juu mbyte rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue jojavi yvate vy ojukapa.f$EAmboae ma itaty reia rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue yvateꞌi vyve ipiru, naꞌinhakỹi ramo.0#Y— Peteĩ ava oo mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩ vy. Haꞌe vaꞌe omoaĩ ramo amongue haꞌyĩgue hoꞌa tape yvýry. Haꞌe nunga re opyrõmbaa, guyraꞌi hoꞌupa guive." ; Jesus oĩa py heta ou opa rupi tetã ikuai vaꞌe gui. Haꞌe ramo omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy: !huvixa Herodes rembiguai Cuza raꞌyxy Joana, haꞌe gui Suzana. Heta avi kunhague mboae ojeꞌoi mbaꞌemo py oipytyvõ vaꞌety kuery.  #haꞌe amongue kunhague anha gui haꞌe mbaꞌeaxy gui ogueraa jepe vaꞌekue avi: Maria Madalena hery vaꞌe sete anha gui oepy vaꞌekue,d C Kunhague Jesus pytyvõa kuery rery oĩa Haꞌe rire Jesus oguata oikovy tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi. Omombeꞌu ovy ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua. Hupive hemimboꞌe kuery doze vaꞌe ojeꞌoi,hI2Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Rejeroviaa ndereraa jepe ma. Tereo porã ke. %1Haꞌe ramo hexeve okaru vaꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi: — Mavaꞌe ndaꞌu pevaꞌe ava jejavya voi ombogue vaꞌe? — heꞌi okuapy. S0Haꞌe gui ma kunha vaꞌe pe aipoeꞌi: — Rejejavyague omboguepaa ma. ;o/Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe ndevy: Pevaꞌe ojejavy eteague omboguepaa ma, mbaꞌeta xerayvu ete. Haꞌe rã ojejavyague nombogueaive vaꞌe ma ndaxerayvuive ꞌrã — heꞌi. pY.Ndee ma azeite ndereikytyi xeakã re. Haꞌe rã pevaꞌe ma xepy re oikyty oiny heakuã porã vaꞌe.`9-Ndee ma xerova rupi ndereayvui. Haꞌe rã pevaꞌe ma avaẽ guive xepy rupi oayvupa.X),Haꞌe gui kunha vaꞌe re ranhe omaꞌẽ vy aipoeꞌive ju Simão pe: — Rexa pa kovaꞌe kunha? Ndero py xee avaẽ ramo ndee ndererui yy xepy ajoi aguã. Haꞌe rã pevaꞌe kunha ma guexay py ae ojoi xepy, haꞌe gui oꞌa py ju omombiru. Haꞌe kuery reko rami vy oo py ovaẽ ramo hoo vaꞌe omovaẽ vy ogueru ruka ꞌrã yy ipoua kuery ojepyei aguã, tape rupi yvy kuꞌi heta vaꞌe gui (Gênesis 19.2, 24.32, 43.24, Juízes 19.21, João 13.1-14). #+Simão ombovai: — Xee aikuaa rã oreve retave vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe ramo aipoeꞌi ixupe: — Haꞌevea rami rembovai — heꞌi. *Neĩ peteĩve ma ndoguerekoi omboekovia aguã. Haꞌe ramo imboreveare omboguepa mokoĩve orevea. Mokoĩve gui mavaꞌe ndaꞌu oayvuve? "=)Aipoeꞌi: — Oiko peteĩ nhomboreve vaꞌety. Haꞌe vaꞌe pe mokoĩ oreve. Peteĩ oreve quinhentos ára repy, haꞌe rã amboae ma cinqüenta oreve.)K(Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi fariseu pe: — Simão, peteĩ mbaꞌe areko amombeꞌu vaꞌerã ndevy. Ombovai: — Emombeꞌu haꞌvy, poromboꞌea — heꞌi. P'Haꞌe nunga fariseu henoĩare oexa vy aipoeꞌi ojeupe ae: — Pevaꞌe ma profeta ete vaꞌe rire oikuaa ꞌrãgue mbaꞌe nunga kunha pa hexe opoko vaꞌea, mbaꞌeta heko vai vaꞌe — heꞌi. '&Hakykue gui onhemboja vy ojaeꞌo reve omoakỹ ipy guexay py, haꞌe oꞌa py ju omombiru. Ipy rupi oayvu reve oikyty heakuã porã vaꞌe. @y%Peteĩ kunha heko vai vaꞌekue haꞌe vaꞌe tetã pygua ae oikuaa fariseu ro py okaru oinya. Haꞌe rami vy oĩa py peteĩ heakuã porã vaꞌe ryru ogueru, ita xiĩ vaꞌe guigua.E$ Kunha heko vai vaꞌekue Jesus py re heakuã porã vaꞌe oikytyague Peteĩ fariseu oenoĩ Jesus hexeve oo vy okaru aguã. Haꞌe rã fariseu ro py Jesus ovaẽ ma vy mesa py oĩ.wg#Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe kuery haꞌe javi ma ojou porã ꞌrã ꞌarandu rupi ikuai vaꞌe — heꞌi. ]3"Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma ou vy okaru haꞌe oyꞌu ramo ixupe “Pevaꞌe ma okaru guaxu, vinho oyꞌu, haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety heko vai vaꞌe kuery re onhemoirũ vaꞌe”, peje.! ;!Mbaꞌeta João Batista ou vy mbojape hoꞌu eꞌỹ re oiko, vinho ndoyꞌui guive. Haꞌe rami rã ixupe peẽ kuery “Anha reve rima oiko”, peje.j M Haꞌe kuery ma ikuai kyrĩgue tetã mbyte rupi oguapy vy joupe-upe ojapukai vaꞌe rami: “Mimby romonheꞌẽ ramo peẽ ndapejerokyi, haꞌe gui omanoa pygua romonhendu ramo ma ndapejaeꞌoi”, heꞌi vaꞌe kuery rami.q [— Mbaꞌe nunga re ndaꞌu ambojoja ꞌrã aỹgua kuery reko? Marã rami ndaꞌu haꞌe kuery ikuai?5 cHaꞌe rã fariseu haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery ma Nhanderuete oipotaa rami ndaꞌikuaixei vy João pe nonhemongarai ukai vaꞌekue. Haꞌe gui aipoeꞌive ju: 2 ]Haꞌe javive oendu vaꞌe haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety kuery voi Nhanderuete guigua teko porã João omombeꞌu rã oendu vy ixupe onhemongarai uka vaꞌekue.9kXee aipoaꞌe pẽvy: Kunha gui oiko vaꞌekue jipoi João Batista gui yvateve vaꞌe. Haꞌe rã Nhanderuete poꞌakaa py yvyĩgueveꞌi vaꞌe ma ixugui yvateve — heꞌi. 1Mbaꞌeta hekorã re ae ipara oiny: “Xee amondouka ꞌrã peteĩ xerembiguai nerenonderã, nderaperã oguereko katu aguã”, heꞌi vaꞌekue. Marã ramigua tu haꞌvy peo pexa? Profeta? Tá, xee aipoaꞌe pẽvy: João Batista ma profeta ikuai vaꞌe gui voi yvateve vaꞌe.8iMarã ramigua pexa aguã tu peo rakaꞌe? Peteĩ ava ao porã py onhemonde vaꞌe? Haꞌe rami avi onhemonde porã haꞌe oguerekopa vaꞌe ma huvixa ro py ikuai vaꞌe anho.~u Oporandu aguã ombou pyre kuery ojeꞌoi ju rire João reko re Jesus ijayvu heta vaꞌe kuery pe: Haꞌe vy aipoeꞌi: — Marã ramigua pexa aguã tu peo tekoa eꞌỹa py? Takuaꞌi yvytu omomy-momyĩ vaꞌe ramigua ri tyꞌy?POvyꞌa ete ꞌrã xere ojeroviaa gui ndojepeꞌai vaꞌe — heꞌi. EHaꞌe gui mae ma Jesus ombovai haꞌe kuery pe: — Tapeo pemombeꞌu João pe pexa haꞌe pendu vaꞌekue: ára revegua eꞌỹ omaꞌẽ ju, oguata eꞌỹ vaꞌekue oguata, lepra revegua ojekyꞌaꞌo, ijapyxa eꞌỹ vaꞌekue oendu, omano vaꞌekue onhemboete, haꞌe iporiaukueꞌi pe omombeꞌua ayvu porã.7Haꞌe vaꞌe jave Jesus heta omonguera imbaꞌeaxy vaꞌe oiko axyague gui, anha onhemondea vaꞌe guive. Heta avi omomaꞌẽ ára revegua eꞌỹ.>uJesus oĩa py avakue ovaẽ vy aipoeꞌi ixupe: — João Batista orembou apy ndevy roporandu aguã: Ndee ae pa reju ꞌrã vaꞌekue, tyrã pa roarõve ꞌrã amboae? — heꞌi.  omondouka Senhor-a katy oporandu aguã: “Ndee teve reju ꞌrã vaꞌekue, tyrã pa roarõve ꞌrã amboae?” heꞌi aguã. ~+ Haꞌe nungakue haꞌe javi João Batista pe hemimboꞌe kuery omombeꞌu. Haꞌe rã haꞌe kuery regua mokoĩ João oenoĩ vy}Haꞌe vaꞌe omombeꞌua rã oendupaa Judéia haꞌe javi rupi, haꞌe gui haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. I| Haꞌe javive onhemondyipa vy Nhanderuete omboetea rupi aipoeꞌi: — Profeta ipoꞌakapa vaꞌe oiko nhande kuery mbyte, Nhanderuete ojekuaa uka raꞌe ojeupegua kuery pe — heꞌi okuapy.a{;Haꞌe ramo omano vaꞌekue oguapy oiny vy ijayvu. Haꞌe rã ixy pe ju Jesus omboaxa. z3Haꞌe rami vy onhemboja vy opoko omano vaꞌe rupa re. Heraa kuery omombyta vy aipoeꞌi: — Kunumi, xee aipoaꞌe ndevy: Epuꞌã ke — heꞌi.by= Haꞌe nunga Senhor oexa vy omboaxy kunha vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ejaeꞌo eme.kxO Tetã kora rokẽ py ovaẽ rai ovy jave oẽ jekuaa mbaꞌe guaxu reraa kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma peteĩ kunha imeveꞌỹ vaꞌe piꞌa peteĩꞌi vaꞌekue ogueraa. Ixykueꞌi reve heta avi ojeꞌoi tetã pygua kuery. Pw Naim tetã py kunha imeveꞌỹ vaꞌe piꞌa omboete jevyague Haꞌe vaꞌe rireꞌi Jesus oo peteĩ tetã Naim hery vaꞌe katy. Hupive hemimboꞌe kuery haꞌe heta vaꞌe kuery ojeꞌoi.Zv- Haꞌe gui omondouka pyre oo katy ojevy vy oexa rã tembiguai okuera ma raꞌe. duA Povaꞌe ayvu Jesus oendu vy onhemondyi. Haꞌe rami vy hupive ou vaꞌe kuerya katy ojere vy aipoeꞌi: — Xee ma aipoaꞌe pẽvy: Neĩ Israel kuerya rupi voi ndajoui teri haꞌe rami ojerovia ete vaꞌe — heꞌi.5tcMbaꞌeta xee voi xeruvixa oĩ vaꞌe oipotaa rami aiko vaꞌe. Ikuai avi xondaro kuery xeayvua rami ikuai vaꞌe. Peteĩ pe “Tereo” haꞌe ramo oo ꞌrã. Haꞌe rã amboae pe ma “Eju” haꞌe rã ou ꞌrã. Xerembiguai kuery pe “Ejapo haꞌe nunga” haꞌe ramo ojapo ꞌrã — heꞌi. qs[Haꞌe nunga rupi ndaxepyꞌa guaxui xee aju aguã ndea py. Peteĩ ayvu ri eruruka xerembiguai tokuera.~ruHaꞌe ramo Jesus oo haꞌe kuery reve. Oo py ovaẽ raiꞌi ma ovy jave xondaro ruvixa omondouka ju oirũ kuery regua aipoeꞌi aguã: — Senhor, xero py revaẽ eꞌỹ teĩ haꞌeve, mbaꞌeta xee xeꞌyvyĩꞌi ete xero py romovaẽ aguã.dqAmbaꞌeta nhande kuery irũ oiko vy ojapo karamboae ronhemboꞌe atyrã — heꞌi okuapy.pyHaꞌe kuery ma Jesus-a py ovaẽ vy ojerure ete okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Huvixa ma haꞌeve reipytyvõ aguã,%oCJesus re imaꞌenduꞌaa ramo huvixa oendu vy oĩa katy omondouka amongue judeu mongetaaty kuery, haꞌe kuery ojerure rã ou vy omonguera aguã hembiguai.jnMHaꞌe py ma peteĩ xondaro ruvixa rembiguai oayvu ete vaꞌe imbaꞌeaxy vy omano raiꞌi oupy.pm [ Haꞌe vaꞌe ayvu heta vaꞌe kuery pe Jesus omombeꞌupa ma vy oo Cafarnaum tetã py.Dl1Haꞌe rã xeayvu oendu teĩ haꞌekue rami ndaꞌikuai vaꞌe ma ava oorã ojapo vy omboyta vai-vai vaꞌe rami. Haꞌe gui oo re yy ojeapi-api vy oitypa vyvoi, ombovaipa katuĩꞌi. ; Ek0Haꞌe kuery ma ikuai peteĩ ava oorã ojapo vy ijyta kuarã yvy ojoꞌo puku vy ita áry omoꞌã vaꞌe rami. Haꞌe gui yy tyguaxu vy oo re ojeapi-api teĩ ndoityi, omboyta porã rire.}js/Haꞌe javive xea py ou, xeayvu oendu haꞌe haꞌekue rami ikuai vaꞌe ma xee amombeꞌu ta marã rami pa ikuaia.piY. — Mbaꞌe re tu xevy “Senhor, Senhor” peje vaꞌeri ndapejapoi ajapo uka vaꞌe?ch?-Heko porã vaꞌe oexa uka ꞌrã opyꞌa re mbaꞌemo porã omoĩ vaꞌekue, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai omoĩ vaꞌekue ꞌrã oexa uka. Mbaꞌeta nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe re ae ꞌrã nhandeayvu. g7,Mbaꞌeta yvyra ikuai vaꞌe jaikuaa ꞌrã hiꞌa re vy. Figo ma nanhamondoi ꞌrã juuꞌy gui, haꞌe uva ma nanhamondoi ꞌrã juu rakuaendy gui. f+ — Jipoi yvyra porã hiꞌa iporã eꞌỹ vaꞌe, neĩ yvyra iporã eꞌỹ vaꞌe voi jipoi hiꞌa porã vaꞌe.e5*Mbaꞌe re tu nderyvy pe “Xeryvy, tove tanoẽ ikyꞌa nderexa gui” ꞌre vaꞌeri nderexa py yvyra oĩ vaꞌe re ma ndereikuaa potai? Heko porã merami rive vaꞌe, enoẽ ndee ranhe yvyra nderexa gui. Haꞌe vy ꞌrãe rexa porã nderyvy rexa gui ikyꞌa renoẽ aguã. d)— Mbaꞌe re tu nderyvy rexa py ikyꞌa oĩ vaꞌe re rexa pota, haꞌe rã yvyra nderexa py oĩ vaꞌe re ma ndereikuaa potai?cy(Temimboꞌe kuery ma imboꞌea gui yvateve vaꞌeꞌỹ. Imboꞌe porã mbyre ma imboꞌeare rami avi ꞌrã ikuai. ; %bC' Ára revegua eꞌỹ meme jogueraa vaꞌe re ijayvuague Haꞌe kuery pe omombeꞌu avi peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy: — Haꞌeve ri ndaꞌu ára revegua eꞌỹ ogueraa aguã amboae ára revegua eꞌỹ? Haꞌe rami vy ndaꞌu mokoĩve ndoꞌai ꞌrã ri hugua katy?ay&Joupe mbaꞌemo pemeꞌẽ ri ramo pendevy ju omeꞌẽa ꞌrã mbaꞌemo. Omboyru porãꞌi, omomy-momyĩ, ojapete ramo tynyẽ vaipa vy onheẽmba rei vaꞌe ꞌrã omeꞌẽa pendevy. Mbaꞌeta joupe pejapoa rami avi pendevy ju ojapoa ꞌrã. 5`c% — Peikuaa pota rei eme joe, pendere oikuaa potaa eꞌỹ aguã. Penhombopaga eme penembopagaa eꞌỹ aguã. Pejoperdoa ꞌrã pendeperdoaa aguã. ; ; , :_o$Penhomboaxy kuaa ꞌrã Penderu nhomboaxya rami. a^;#— Haꞌe rã peẽ ma peayvu ꞌrã pendovaigua kuery voi, haꞌe pejapo porã joupe, mbaꞌemo peiporuka ꞌrã hekovia reꞌỹ. Haꞌe rami rã ꞌrãe heta omoĩ porãa pendevy guarã, haꞌe Yvate ete vaꞌe raꞌy pendekuai. Mbaꞌeta haꞌe ma ojapo porã ꞌrã hexe imaꞌenduꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe kuery pe voi.X])"Pendevy omboekovia vaꞌerã pe anho ri mbaꞌemo peiporuka vy mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery voi joupe oiporuka ꞌrã mbaꞌemo haꞌekue rami ju ojopy aguã. "\=!Pendevy ojapo porã vaꞌe pe anho ri pejapo porã vy mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery voi haꞌe rami ikuai.:[m — Xapyꞌa rei penderayvu vaꞌe anho ri peayvu vy mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery voi oayvu ꞌrã guayvua kuery.[Z/Pẽvy avakue ojapo aguã peipotaa rami ae avi peẽ voi pejapo haꞌe kuery pe. YPemeꞌẽ ꞌrã pẽvy ojerure vaꞌe haꞌe javi pe. Amongue penembaꞌe ogueraa ramo ndaꞌevei “Emeꞌẽ ju” peje aguã.XAmongue pendova pete rã perova hovai re ju oipete aguã. Amongue pendeparito oipeꞌa rã penekamixa avi ꞌrã peraa uka.vWePeroayvu porã ꞌrã pendere inheꞌẽ vai vaꞌe, haꞌe pejerure ꞌrã pendere ijayvu rei vaꞌe re. ; .VU — Haꞌe rã xeayvua re pejapyxaka vaꞌe pe ma aipoaꞌe: Peayvu ꞌrã pendovaigua kuery, pejapo porã ꞌrã pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe pe.#U?— Ndaꞌevei ete ꞌrã pendejou porã vaꞌe haꞌe javi pe, mbaꞌeta haꞌe rami ae peneramoĩ kuery ojou porã rei rakaꞌe profeta ramigua kuery. @Ty— Ndaꞌevei ete ꞌrã pekaru porã vaꞌe pe, mbaꞌeta pendu ꞌrã karuai. — Ndaꞌevei ete ꞌrã pevyꞌa rei vaꞌe pe, mbaꞌeta pendepyꞌa vai haꞌe pejaeꞌo ꞌrã. !S; Ndaꞌevei ete ꞌrãa re ijayvuague — Haꞌe rã aỹ perekopa vaꞌe pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta perekopa ma penembovyꞌaarã. @RyHaꞌe nunga oiko rã pevyꞌa haꞌe peporaei, mbaꞌeta heta mbaꞌe yva re oĩ pendevy guarã. Mbaꞌeta yma rupi haꞌe rami ae tamoĩ kuery oguereko axy rakaꞌe profeta kuery. 5Qc— Pevyꞌa ete ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue káuxa avakue pendere ndaꞌijaꞌei vy penemoxẽ, pendere ijayvu rei haꞌe penderery vaikue vaꞌe rami oikuaa ramo.$PA— Pevyꞌa ete ꞌrã aỹ pekaruxe vaꞌe, mbaꞌeta perekopa ꞌrã. — Aỹ pejaeꞌo vaꞌe, pevyꞌa ete ꞌrã, mbaꞌeta penderory riae ꞌrã. QO Haꞌe gui guemimboꞌe kuery re omaꞌẽ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Iporiaukueꞌi pendekuai vaꞌe, pevyꞌa ete ꞌrã, mbaꞌeta Nhanderuete poꞌakaa pendevy guarã oĩ. wNgHeta vaꞌe kuery haꞌe javive opokoxe hexe, mbaꞌeta ixugui ipoꞌakaa oẽ vaꞌe py nhomonguerapa ramo. MHaꞌe kuery ma ayvu oenduxe vy ou vaꞌekue, ombaꞌeaxy gui okueraxe vy guive. Nheꞌẽ vai omoangeko vaꞌe guive ou rã omonguerapa.oLW Haꞌe kuery reve oguejy vy yvy joja reia py ju ovaẽ, hemimboꞌe kuery mboae haꞌe heta rei vaꞌe ikuaia py. Judéia haꞌe javi gui, Jerusalém, Tiro haꞌe Sidom haꞌe yeꞌẽ rembe katy gui ou vaꞌekue.ZK-Tiago raꞌy Judas haꞌe Judas Iscariotes Jesus jopy uka nhemiarã vaꞌe avi. ZJ-Mateus haꞌe Tomé, Alfeu raꞌy Tiago haꞌe Simão “Zelote” ꞌea vaꞌe,vIeSimão hery mboaerã Pedro omoĩ vaꞌekue haꞌe tyvy André, Tiago haꞌe João, Filipe haꞌe Bartolomeu, H  Koꞌẽmba jave ojea py oenoĩ guemimboꞌe kuery haꞌe javi, haꞌe vy oiporavo doze. Haꞌe vaꞌe kuery pe ma “Apóstolo” heꞌi: “Apóstolo” ꞌea ma Cristo rembiporavo guery rupi omondouka vaꞌe ayvu omombeꞌu haꞌe nhomonguera aguã. G ; Haꞌe vaꞌe jave py oo yvyty áry onhemboꞌe aguã. Haꞌe vy pytũ mbukukue re onhemboꞌe oiny Nhanderuete pe.qF[ Haꞌe rami rã amboae kuery ma ipoxypa, haꞌe joupe-upe oporandu mbaꞌe pa Jesus re ojapo aguã re. !E; Haꞌe gui oyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javive re omaꞌẽ reve aipoeꞌi ava vaꞌe pe: — Emboꞌyvi ndepo. Haꞌe rami opo omboꞌyvi ramo okuera. bD= Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi amboae kuery pe: — Mbaꞌexa tu peikuaa? Haꞌeve ri ndaꞌu sábado ára py jajapo porã, tyrã pa jajapo vai? Haꞌeve ri ndaꞌu joekove jaraa jepe, tyrã pa tove tomano? — heꞌi. C-Haꞌe rã haꞌe kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoeꞌi ava ipo piru vaꞌe pe: — Epuꞌã ejuvy mbyte katy — heꞌi ramo opuꞌã ouvy. B+Lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ikuai vaꞌe oexa pota okuapy sábado ára py pa nhomonguera ꞌrãa re, hexe ijayvu reixe vy. A3 ; Sábado jevy py onhemboꞌeaty py ju oike vy nhomboꞌe oiny. Haꞌe py oĩ avi peteĩ ava ipo oiporu kuaa regua re ipiru vaꞌe.z@mHaꞌe aipoeꞌive ju haꞌe kuery pe: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma sábado ára re voi ipoꞌaka vaꞌe. i?KHaꞌe ma Nhanderuete ro py oike vy ojou mbojape Senhor renonde omoĩ mbyre, haꞌe hoꞌu. Omeꞌẽ avi ngupive ikuai vaꞌe pe, haꞌe kuery hoꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌeri, sacerdote kuery pe anho haꞌeve — heꞌi. `>9Jesus ombovai: — Ndaperoayvui teve Davi okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo vaꞌekue?=yHaꞌe ramo amongue fariseu kuery aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu evoko rami pejapo sábado ára py ndaꞌevei vaꞌeri? < ; ; Peteĩ sábado py trigoty rupi Jesus kuery oaxa jogueravy jave hemimboꞌe kuery hiꞌa oipoꞌo vy hoꞌu heravy oipokyty vaꞌekue.;/'— Haꞌe rami avi avave rei vinho ymague oyꞌu rire ndoyꞌuxei ꞌrã ipyau vaꞌe, mbaꞌeta aipoeꞌi ꞌrã: “Inhymague ma iporãve.” x:i&Haꞌe rami ꞌrãgue py vinho pyau ma hyru pyau py ꞌrã omboyru. [Haꞌe ramo ꞌrãe mokoĩve oĩ porã.] #9?%Haꞌe avave rei hyru ymague py nomboyrui ꞌrã vinho pyau, mbaꞌeta vinho pyau ombovaipa ꞌrã hyru. Vinho onheẽmba ꞌrã, hyru voi ivaipa ꞌrã.~8u$Haꞌe kuery pe omombeꞌu avi peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy: — Avave rei ao pyau gui nomboi ꞌrã haꞌykue ao ymague re omboja aguã. Haꞌe rami vy omondoro ꞌrã ipyau, haꞌe ipyau raꞌykue voi ndoja porãi ꞌrã inhymague re.,7Q#Haꞌe rami avi ovaẽ ꞌrã haꞌe kuerya gui omenda vaꞌe oipeꞌaa aguã ára. Haꞌe vaꞌe ára mae ꞌrã haꞌe kuery ikuai okaru eꞌỹ re — heꞌi. A6{"Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Omendaa py pejapo ꞌrã ri tyꞌy oenoĩ mbyre kuery okaru eꞌỹ re ikuai aguã rami, haꞌe kuery reve omenda vaꞌe oĩ teria ja?j5M! ; Haꞌe kuery aipoeꞌi ixupe: — João remimboꞌe haꞌe fariseu remimboꞌe kuery ma okaru eꞌỹ re ikuai jepi ꞌrã onhemboꞌe vy. Haꞌe rã neremimboꞌe kuery ma any, okaru haꞌe oyꞌu ꞌrã. 4 Haꞌe rami vy xee ma heko porã vaꞌe aenoĩ aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã heko vai vaꞌe aenoĩ aguã ojeko rerova aguã — heꞌi. z3mJesus ombovai: — Hexaĩ vaꞌe kuery ndoipotai ꞌrã poropoanoa, imbaꞌeaxy vaꞌe kuery anho ꞌrã oipota.\21Fariseu haꞌe irũ kuery lei re nhomboꞌe vaꞌety ijayvu okuapy Jesus remimboꞌe kuery re. Haꞌe vy oporandu: — Mbaꞌe re tu pekaru ri imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe ojejavypa vaꞌe kuery reve? A1{ ; Haꞌe rire Jesus pe Levi ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe ngoo py. Heta avi ikuai haꞌe py, imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe amboae kuery hexeve okaru aguã. =0uHaꞌe ramo opuꞌã vy oejapa ovy hupive oo aguã. ^/5 ; , Haꞌe vaꞌe rire Jesus oo jevy vy oexa peteĩ imposto re nhombopaga vaꞌety Levi hery vaꞌe, imposto opagaaty py oguapy oiny rã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Eju ke xerupive — heꞌi..Haꞌe javive onhemondyipa vy ombojerovia Nhanderuete. Okyjepa reve aipoeꞌi: — Ange ma jaexa mbaꞌemo porã — heꞌi okuapy. x-iHaꞌe ramove opuꞌã pavẽ oexaa gui, oupi ngupa ituiaty, haꞌe oo ngoo katy. Nhanderuete pe oporaei ovy. ,{Vaꞌeri peikuaa aguã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ko yvy re oiko vy joeko vaiague ombogue aguã voi ipoꞌaka vaꞌea — Oguata eꞌỹ vaꞌe pe ju aipoeꞌi: — Xee aipoaꞌe ndevy: Epuꞌã, eupi nderupa, haꞌe tereo ndero katy — heꞌi. +Mbaꞌe ayvu rupi tu ndaxyive xeayvu aguã: “Rejejavyague omboguepaa ma”, tyrã pa “Epuꞌã, haꞌe eguata” haꞌe ꞌrã?q*[Haꞌe kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu po rami ri pendeayvu pendepyꞌa py?o)WHaꞌe rami rã lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ndojou porãi vy aipoeꞌi: — Marã ramigua tu po rami ijayvu vai vaꞌe? Avave rei nombogue kuaai ꞌrã joeko vaiague, Nhanderuete eꞌỹ vy — heꞌi okuapy. (Avakue ojerovia etea Jesus oikuaa vy aipoeꞌi oguata eꞌỹ vaꞌe pe: — Ava, rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi. 0'YHeta vaꞌe kuery gui ndaꞌevei ogueroike aguã. Haꞌe ramo oguerojeupi oo áry, haꞌe oipeꞌaague rupi hupa reve omboguejy ikuai vaꞌe mbyte py, Jesus renonde. J~}||{W{ yyBxxw"vuuu7tsrr^qqppoKnnmgllkkjixhhglffeeddcbbNaa`q_^^x^]] \/[[*ZYY_WWpVVU1TTSR2QZPONNMMLKK7JJYIHHFGFF`EiEDECZBBvA@@^?>==^<<;;S:99~877665Z433{211;00/.-,+++*/)(('&%$#""(! s  !C1"s va z  ) C 6 PJC${4 (Pendekuai kuaa pota ke peẽ voi, mbaꞌeta ndapeikuaa potavei rei jave ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou — heꞌi. >u '— Haꞌe rami avi peikuaa pota ke povaꞌe re: Peteĩ hoo vaꞌe oikuaa vaꞌe rire mbaꞌe hora pa imonda vaꞌe ovaẽ ꞌrãa, [oarõ vy] ndogueraa ukapai ꞌrãgue ngopy gui.) &Pytũ mbyte eꞌỹ vy pytũ mbyte raxaꞌi jave ovaẽ xapyꞌa teĩ oarõ okuapy vaꞌe ovyꞌa ete ꞌrã haꞌe rami ikuaia py ojou ramo. b= %Haꞌe rami vy hembiguai kuery ovyꞌa ete ꞌrã ipatõ ou vy oexa rã oarõ okuapy vaꞌe. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy, haꞌe ae oiko katu vy omboguapypa ꞌrã mesa py, haꞌe vy ou vy ojara ꞌrã haꞌe kuery pe.$A $Pendekuai ke avakue opatõ omendaa gui ojevy rã guarã oarõ vaꞌe rami, mbaꞌeta okẽ re ombota xapyꞌa ramo haꞌe kuery oipeꞌa vyvoi aguã. ; ; }s # Tembiguai opatõ oarõ kuaa vaꞌe omombeꞌuague — Pejekuꞌa jokua ke, tataendy pembogue uka eme guive.]3 "Mbaꞌeta penembovyꞌa vaꞌe oĩa py penekuraxõ py peẽ voi peĩxe avi ꞌrã. 8i !Haꞌe nunga rupi pevendepa ke pereko vaꞌe, haꞌe hekoviakue pemeꞌẽ iporiaukueꞌi pe. Haꞌe rami vy ꞌrã yva re pejou voko ivaipa eꞌỹ vaꞌerã haꞌe mbaꞌemo imarã eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe py ma imonda vaꞌe novaẽi ꞌrã, neĩ vixoꞌi ma voi ndoꞌupa rei ꞌrã guive.   — Xerymba kuery mbovyꞌi pendekuai teĩ pekyje eme, mbaꞌeta Penderu pendererovyꞌa vy pendevy omeꞌẽ ꞌrã opoꞌakaa.ta Haꞌe nunga rupi jypyꞌi peka ꞌrã ipoꞌakaa. Haꞌe ramo ꞌrãe opa mbaꞌe omeꞌẽ avi pendevy.   mbaꞌeta haꞌe nunga jouxea rupi amboae regua kuery ikuai yvy jave re. Penderu ma oikuaa ae haꞌe nunga peikotevẽ vaꞌea.ta Haꞌe nunga rupi pendekuai eme peꞌu haꞌe peyꞌu vaꞌerã pejouxea rupi rive, neĩ pejapura rei eme,a; Haꞌe gui Nhanderuete haꞌe rami omonhemonde ꞌrã jai rogue aỹ nhuũndy re ikuai, haꞌe gui koꞌẽ tata py omomboa vaꞌerã vaꞌeri. Peẽ kuery re katuve opena porãve ꞌrã, ndaperovia porãi vaꞌeri.  — Peikuaa pota na yvoty ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo oipopẽ vaꞌeꞌỹ, omboyvi kuaa vaꞌeꞌỹ guive. Haꞌe rami teĩ xee aipoaꞌe pẽvy: Salomão minha opa marãgua oguerekopa vaꞌeri kovaꞌe yvoty rami nonhemondei rakaꞌe.|q Mbaꞌemo ruxãꞌi vaꞌe ndapejapo kuaai vaꞌeri mbaꞌe re tu mbaꞌemo mboae re rive ndaꞌeveive pendekuai? b = Mavaꞌe ndaꞌu pendepyꞌa eta rei vy pembopukuve kuaa ꞌrã ruxãꞌi peikove aguã?k O Peikuaa pota na uruvu kuery re. Haꞌe kuery ma mbaꞌeve nonhotỹi, nomonoꞌõi, nomoĩ porãi, neĩ oguy ma voi ndoguerekoi guive. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete omongaru herekovy. Peẽ kuery ma guyraꞌi gui voi pevareve.] 3 Mbaꞌeta penderekove ma tembiꞌu gui ovareve, haꞌe penderete ma ao gui ovareve.b =  Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe pẽvy: Pendepyꞌa eta rei eme pendekove re, neĩ peꞌu vaꞌerã haꞌe penderete re pemoĩ vaꞌerã re guive.  — Haꞌe rami ae ꞌrã oiko ojeupe guarã mbaꞌemo omoĩ porã teĩ Nhanderuetea py ma mbaꞌeve ndoguerekoi vaꞌe re. U# — Haꞌe rã ixupe Nhanderuete aipoeꞌi: “Mbaꞌe ꞌarandu eꞌỹ, kovaꞌe pyavyve oipeꞌaa ꞌrã nenheꞌẽ. Haꞌvy mbaꞌemo remoĩ porã vaꞌekue, mavaꞌe pe ꞌrã tu opyta?” heꞌi. L Haꞌe gui ma aipoaꞌe ꞌrã xejeupe: ‘Heta mbaꞌe porã areko heta maꞌetỹa reguarã. Aỹ ma apytuꞌu ꞌrã, akaru, ayꞌu haꞌe avyꞌa ꞌrã aikovy’, haꞌe ꞌrã”, heꞌi. Z- Aipoeꞌive ju: “Po rami ajapo ta: Ambovaipa ta mbaꞌemo amoĩ porãaty, haꞌe gui tuvixave vaꞌe ju ꞌrã ajapo, haꞌe vaꞌe py amoĩ porã aguã amonoꞌõ vaꞌekue haꞌe areko vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami vy ojeupe ae aipoeꞌi: “Mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã, mbaꞌeta ndarekovei amonoꞌõ vaꞌekue amoĩ porã aguã.”2] Haꞌe gui ma haꞌe kuery pe omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peteĩ ava iporiau eꞌỹ vaꞌe onhotỹ vaꞌekue oiko porã..U Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peiko kuaa ke, penheangu opa mbaꞌe re penerakãteꞌỹa gui, mbaꞌeta avakue rekove ma mbaꞌemo oguerekopaa reꞌỹ.  Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Ava, mavaꞌe tu xemoĩ penderuvixarã, penembaꞌe ambojaꞌo uka aguã? — heꞌi. ;o Mbaꞌe rakãteꞌỹa re ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave peteĩ ava teta mbyte gui aipoeꞌi ixupe: — Poromboꞌea, aipoꞌre keꞌy pe tombojaꞌo orevy peguare xevy. _7 Mbaꞌeta haꞌe jave py Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oikuaa uka ꞌrã pendeayvu aguã. 8i — Onhemboꞌeaty py pendereraa ramo, haꞌe rami eꞌỹ vy huvixa haꞌe nhomboayvu vaꞌety kuery renonde teĩ pendepyꞌa eta rei eme pembovai haꞌe pendeayvu aguã re.E~ Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue re teĩ amongue ijayvu vai ramo haꞌe nungakue omboguepaa ꞌrã. Haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ re ijayvu vaia ague ma nombogueai ꞌrã. , ; } Haꞌe rã avakue renonde naxemombeꞌuxei vaꞌekue ma xee voi namombeꞌui ꞌrã Nhanderuete pegua anjo kuery renonde.;|o — Aipoaꞌe avi: Avakue renonde xevy pe oikoa omombeꞌu porã vaꞌekue haꞌe javi ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi omombeꞌu ꞌrã Nhanderuete pegua anjo kuery renonde. { Pendeꞌa peneakã re oĩ vaꞌe voi oipapapa ma. Haꞌe nunga rupi pekyje eme, mbaꞌeta heta guyraꞌi gui voi peẽ pevareve. z# Peteĩ nhiruĩ guyraꞌi ndaꞌu mokoĩ hatãꞌi vaꞌe repy rive eꞌỹ ri? Haꞌe rami vaꞌeri neĩ peteĩve re Nhanderuete ndaexarai.yw Xee amombeꞌu ta mavaꞌe renonde pa haꞌeve pejererokyje aguã: Pejererokyje ꞌrã jojuka rire tata ogue eꞌỹ vaꞌe py nhomombo aguã ipoꞌaka vaꞌe renonde. Tá, aipoaꞌe pẽvy, haꞌe vaꞌe renonde ae haꞌeve pejererokyje aguã. ,xQ — Xeirũ kuery, xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Pekyje eme penderete jukaarã kuery gui, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rire mbaꞌeve ndojapo kuaavei ma ꞌrã pendere.1w[ Haꞌe rami vy opa mbaꞌe pytũ py pemombeꞌu vaꞌekue hexakãa py ju oendupaa ꞌrã, haꞌe opy joapyxa py pendeayvuague oo apyte áry gui ju omombeꞌua ꞌrã. evC Mbaꞌeta onhomi mbyre oexa ukapaa ꞌrã, haꞌe oikuaa uka eꞌỹ pyre oikuaapaa ꞌrã.!u = Trigo mbovua re fariseu kuery reko ombojoja reve nhomongetaague Heta vaꞌe kuery onoꞌõmba vy joe ojeapi-api rei okuapy ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe anhoꞌi: — Penheangu ke fariseu kuery regua trigo mbovua gui. Haꞌe vaꞌe ma heko porã merami rivea.*tO 6ijayvuague py ae ojopy vaixe vy. Ys+ 5 Jesus ojuka aguã re onhembopyꞌa okuapyague Jesus ojepeꞌa ta ma ovy rã lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ipoxypa vy ijayvu ete okuapy ixupe. Opa mbaꞌe re oporandu omoĩ vaixe vy,erC 4— Peẽ kuery lei re penhomboꞌe vaꞌety pe ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta peipeꞌa mbaꞌemo kuaa ukaarã oĩ vaꞌe. Peẽ ae voi ndapeikuaa pota etei, haꞌe oikuaaxe vaꞌe kuery pe ma ndapeikuaa ukai guive. uqc 3Abel ruguy omoẽague guiveꞌi Zacarias ruguy omoẽa peve. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete ropy altar oĩ vaꞌe yvýry ojukaa vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Aỹgua kuery ae ꞌrã opaga haꞌe nungakue re. jpM 2Haꞌe rami aỹgua kuery ikuai yvy itui ypy guive profeta ruguy omoẽague re opaga aguã rami,o 1Haꞌe nunga rupi Nhanderuete oꞌarandua rupi aipoeꞌi vaꞌekue: “Haꞌe kuerya py xee ambou ꞌrã profeta haꞌe apóstolo kuery. Haꞌe vaꞌe kuery regua amongue ojuka ꞌrã, haꞌe rã amboae kuery ma oguereko axy ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue.$nA 0Haꞌe nunga rupi peikuaa uka penamoĩ kuery jojukaague pejou porãa, mbaꞌeta haꞌe kuery ma profeta kuery ojuka rire peẽ ju pejapo hupa áry guarã.m! /— Peẽ kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta pejapo ꞌrã oo raꞌangaaꞌi penamoĩ kuery profeta kuery jukaare rupa áry guarã.nlU .Haꞌe ramo ombovai: — Peẽ kuery lei re penhomboꞌe vaꞌety pe voi ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta avakue pembovoyi ꞌrã ndogueropoꞌakai vaꞌerã py. Haꞌe rã peẽ ma neĩ penekuã py voi napeipytyvõi ꞌrã. , qk[ - Lei re nhomboꞌe vaꞌety pe ndaꞌevei ete ꞌrãa re ijayvuague Haꞌe ramo peteĩ lei re nhomboꞌe vaꞌety ombovai vy aipoeꞌi Jesus pe: — Poromboꞌea, haꞌe rami ndeayvu vy ore kuery re voi rima ndeayvu raꞌe. 2j] ,— Ndaꞌevei ete ꞌrã pẽvy. Yvyra rupa ndojekuaavei vaꞌe rami pendekuai, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe áry rupi avakue oaxa ꞌrã oikuaa eꞌỹ vy. Haꞌe kuery reko rami vy yvyra rupa áry rupi oaxa vy onhemongyꞌa ꞌrã. Haꞌe nunga rupi omoxiĩ ꞌrã pavẽ oexa vy oikuaa aguã . Ki +— Peẽ fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta penhemboꞌeaty py peĩxe ꞌrã tenda tenondeve oĩ vaꞌe py anho. Tetã mbyte rupi voi peipota ꞌrã pendevy oxaruraa porãꞌi. ?hw *— Peẽ fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta dízimo pemeꞌẽ ꞌrã hortelã, arruda haꞌe mbaꞌemo rogueꞌi haꞌe javi regua gui. Haꞌe rã haꞌevea rami pejoguereko haꞌe Nhanderuete peayvua rupi ma napendekuaixei. Haꞌe nunga voi pejapo ꞌrãgue amboae ramigua pejapoa rami avi. g# )Haꞌe rami ꞌrãgue py iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo pereko vaꞌe pemeꞌẽ vy ꞌrãe opa marãgua gui haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã peiko. hfI (Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, penderete apoare eꞌỹ ri ndaꞌu pendepyꞌa apoare avi oiko?Pe 'Haꞌe ramo ixupe Senhor aipoeꞌi: — Peẽ fariseu kuery ma karo haꞌe hyꞌa pejoi ꞌrã hiꞌárykue rupi rive. Haꞌe rã pendepyꞌapy rupi ma pejokore haꞌe pejejoko eꞌỹa anho oĩ. ; [d/ &Haꞌe gui fariseu ma Jesus ojepoei eꞌỹ re okaru ta ramo oexa vy onhemondyi. Rc % Fariseu kuery pe Jesus ijayvu eteague Opa ma Jesus mbaꞌemo re ombojoja vy ijayvupa ramo peteĩ fariseu aipoeꞌi hupive oo aguã okaru vy. Haꞌe ramo hoo py ovaẽ vy oguapy okaru aguã py.b! $Haꞌe rã xapyꞌa rei nderete haꞌe javi omoexakãa, neĩ peteĩ henda py pytũa noĩ ri ramo tataendy rami ꞌrã omoexakã opa rupi. Ya+ #Haꞌe nunga rupi eikuaa pota ke nemoexakãarã oĩ vaꞌe pytũ eꞌỹ aguã.^`5 "Haꞌe rami ae avi nhanderexa ma nhanderete moexakãarã oĩ. Xapyꞌa rei nderexa iporã vy omoexakã ꞌrã nderete haꞌe javi rupi. Haꞌe rã nderexa naꞌiporãi ramo ma nderete haꞌe javi pytũmba ꞌrã.=_s ! , — Avave rei tataendy omoendy vy nomoĩ ꞌrã hiꞌã py, neĩ ajaka guýry guive. Oĩaty py ae ꞌrã omoĩa, oike vaꞌe kuery hendy vaꞌe oexa porã aguã.o^W Nhomboayvua ára py Nínive pygua kuery voi opuꞌã vy ijayvu ꞌrã okuapy aỹgua kuery re, mbaꞌeta Jonas ayvu omombeꞌu rã haꞌe kuery oendu vy ojeko rerovapa rire. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Jonas gui yvateve vaꞌe. }]s Nhomboayvua ára py huvixave kunha kuaray puku-a katygua opuꞌã hoꞌamy vy ijayvu ꞌrã aỹgua kuery re, mbaꞌeta yvy apy gui kunha vaꞌe ou rire Salomão ꞌarandua oendu aguã. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Salomão gui yvateve vaꞌe.\! Mbaꞌeta Nínive pygua kuery oikuaa aguã Jonas oikoague rami avi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi oiko ꞌrã aỹgua kuery oikuaa aguã.[  Heta vaꞌe kuery ijatypa ramo Jesus aipoeꞌi: — Kovaꞌe kuery ma heko vai vaꞌe vy ojerure mbaꞌemo kuaa ukaarã ajapo aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe peteĩve ndojapoai ꞌrã, Jonas re oiko vaꞌekue ramigua eꞌỹ vy.Z Haꞌe rã ombovai: — Haꞌe rami ꞌrãgue py ovyꞌa ete ꞌrã Nhanderuete ayvu oendu vy haꞌekue rami ikuai vaꞌe — heꞌi. LY  Peteĩ kunha ijayvu nhenduague Haꞌe rami Jesus ijayvupa ma ramo teta mbyte gui peteĩ kunha ijayvu nhendu. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ovyꞌa ete ꞌrã nekuavãare, nemokambuare. UX# Haꞌe gui ma oo vy sete irũrã ju ogueru ꞌrã nheꞌẽ ixugui ndaꞌeveive vaꞌe, haꞌe py ovaẽ vy ikuai vaꞌerã. Haꞌe rami rire ava vaꞌe pe ma opaa py jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã. UW# Haꞌe rami vy ou ju vy ojou ꞌrã ngopy oipeipa haꞌe omoatyrõmba pyre.|Vq  — Haꞌe rami avi peteĩ ava gui nheꞌẽ vai ojepeꞌa vy oo ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi oiko, ikaneꞌõgua aguã oeka vy. Haꞌe gui ndojoui vy ojeupe aipoeꞌi ꞌrã: “Aa ju ta xero ajepeꞌaague py”, heꞌi ꞌrã.Uy — Xerevegua eꞌỹ vaꞌe ma xerovaigua ikuai, haꞌe xea py ndajoguerui vaꞌe ma xegui nhomonheguaẽmba ꞌrã. (TI Haꞌe gui ma peteĩ ixugui ojeroviave vaꞌe ou vy oity ꞌrã. Haꞌe vy hembiporu ojeroviaague oipeꞌapa vy joupe ombojaꞌopa ꞌrã oguereko vaꞌekue. ~Su — Haꞌe gui peteĩ ava ojerovia vaipa vaꞌe ngoo oarõ oikovy ramo opa mbaꞌe oguereko vaꞌe oĩ porã ꞌrã.R Haꞌe rã Nhanderuete po rupi ae xee anha aipeꞌa ramo anhetẽ ete Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa raꞌe peẽ kuery pe. MQ Anhetẽ ri xee Belzebu poꞌakaa rupi anha aipeꞌa ramo, mbaꞌe xagua poꞌakaa rupi tu haꞌvy penderaꞌy kuery oipeꞌa? Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ae oikuaa uka ꞌrã pendeayvu rivea.=Ps Haꞌe rami ae avi Satanás kuery meme ri joe opuꞌã vaꞌe rire mbaꞌexa tu ipoꞌakave ta? Po rami xeayvu mbaꞌeta aipopeje Belzebu poꞌakaa rupi anha kuery aipeꞌaa rami.RO Haꞌe rami rã haꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe oikuaapa vy aipoeꞌi: — Tetã pygua kuery minha jomeme ri opuꞌã vy nhomomba ꞌrã, haꞌe peteĩ-teĩ oo pygua kuery jogueroꞌa ꞌrã.fNE Haꞌe ramo amboae kuery oeko aꞌã vy ixupe ojerure yva guigua hexa pyrã ojapo aguã re. &ME Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery vaꞌe regua amongue aipoeꞌi: — Pevaꞌe tu anha ruvixa Belzebu poꞌakaa rupi rima oipeꞌa oikovy anha kuery — heꞌi.;Lo  ; Amboae py Jesus oipeꞌa anha nhomboayvu eꞌỹ vaꞌe. Anha ojepeꞌa rire ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu ju ma. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery onhemondyipa.cK? Pendu ke, peẽ kuery pendereko vai vaꞌeri mbaꞌemo porã pemeꞌẽ kuaa vaꞌe penderaꞌy kuery pe. Haꞌe gui Nhanderu yva pygua katuve ndaꞌu nomeꞌẽi ꞌrã ri Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ojerure vaꞌe pe? bJ= Haꞌe rami eꞌỹ vy uru rupiꞌa re ojerure rã japeuxa ri ndaꞌu pemeꞌẽ ꞌrã?8Ii Mavaꞌe peẽ avakue ndaꞌu penderaꞌy [mbojape re ojerure rã pemeꞌẽ ꞌrã ita? Xapyꞌa rei rã] pira re ojerure rã mboi ri ndaꞌu pemeꞌẽ ꞌrã pira rekovia?H Mbaꞌeta haꞌe javive ojerure vaꞌe ojopy ꞌrã, oeka vaꞌe ojou ꞌrã, haꞌe onhendu uka vaꞌe pe oipeꞌaa ꞌrã.AG{ — Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Pejerure, haꞌe ramo omeꞌẽa ꞌrã. Peka, haꞌe vy pejou ꞌrã. Penhendu uka, haꞌe ramo okẽ oipeꞌaa ꞌrã pẽvy.`F9 Haꞌe rami teĩ xee aipoaꞌe pẽvy: Peneirũ ae teĩ xapyꞌa rei napepuꞌãxei ꞌrã mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã. Haꞌe ramia gui onheaꞌãve tema ramo pemeꞌẽ nho ꞌrã oikotevẽ vaꞌe haꞌe javi. ; EE Haꞌe rã penderopy gui pembovai ꞌrã: “Xemoangeko eme, mbaꞌeta okẽ onhemboty ma, haꞌe xeraꞌy kuery onhenomba ma xereve. Ndavy reguavei ameꞌẽ aguã ndevy”, peje ꞌrã.|Dq Mbaꞌeta peteĩ xeirũ oguataague gui ovaẽ teĩ mbaꞌeve ndarekoi ixupe ameꞌẽ vaꞌerã”, heꞌi ꞌrã.C  Irũ mbaꞌemo re ojerure anho rei vaꞌe omombeꞌuague Jesus aipoeꞌi avi: — Amongue peẽ kuery vaꞌe regua pytũ mbyte jave peneirũ ovaẽ ꞌrã pendero py. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã pẽvy: “Xeirũ, eiporuka xevy mboapy mbojape. B  Emboguepa rojejavyague, ore voi orevy oreve vaꞌe roperdoaa rami avi. Orereity uka eme guive poromoangekoa pe”, peje ꞌrã. :Ao Haꞌe koꞌẽ nhavõ ejou uka roꞌu vaꞌerã.!@; Haꞌe ramo omboꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Penhemboꞌe vy aipopeje ꞌrã: “Xeruete, tove nderery tomboetea. Tovaẽ ndepoꞌakaa ojekuaa aguã.f? G Peteĩ ára Jesus onhemboꞌe oiny peteĩ henda py. Ijayvupa ma jave peteĩ hemimboꞌe ojerure ixupe: — Senhor, oremboꞌe na ronhemboꞌe kuaa aguã re, João guemimboꞌe kuery omboꞌeague rami avi. <>q *Mbovyꞌi jajapo teĩ haꞌeve vaꞌe, haꞌe rami eꞌỹ vy peteĩꞌi anho. Haꞌe rã Maria ma oiporavo iporãve vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe nunga ndoipeꞌaai ꞌrã ixugui. _=7 )Haꞌe rã Senhor ombovai: — Marta, Marta, ndereguapyi rei ndepyꞌa eta reia rupi.r<] (Marta ma haꞌe ramia ja opy rupi mbaꞌemo ojapo vy ojapura rei oikovy. Haꞌe vy Jesus-a py ou vy aipoeꞌi: — Senhor, rexa rive vaꞌe tyꞌy xekypyꞌy xee aeꞌi mbaꞌemo ajapo aguã oeja rã? Aipoꞌere na tou taxepytyvõ. ;w 'Haꞌe py oiko avi ikypyꞌy Maria hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oguapy oiny Senhor yvýry omboꞌe rã oendu aguã. 0:Y & Maria haꞌe Marta ro py oĩ jave guare Haꞌe kuery oovea rupi Jesus ovaẽ peteĩ tetãꞌi py. Haꞌe ramo peteĩ kunha Marta hery vaꞌe omovaẽ ngoo py.)9K %Haꞌe rã lei re nhomboꞌe vaꞌety ombovai: — Omboaxy vaꞌekue rima. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Tereo haꞌvy, ndee voi haꞌekue rami eiko. 8 $— Haꞌe vaꞌe mboapy vaꞌe regua, ndee reikuaa rã mavaꞌe ndaꞌu jojuka vaꞌety kuery po py oĩ vai vaꞌekue irũ oiko? h7I #— Koꞌẽ ju mokoĩ ára repy oguenoẽ vy omeꞌẽ hoo vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Epena porã tema kovaꞌe ava re. Haꞌe gui xapyꞌa rei repenaa rupi regatave ri ramo ajevy vy amboekovia ꞌrã”, heꞌi. 6 "Haꞌe vy onhemboja vy ojokuapa ijai, azeite haꞌe vinho oikyty reve. Guymba áry ae oupi vy ogueraa peteĩ okea aty py opena aguã. w5g !— Haꞌe gui ma peteĩ Samaria pygua oguata ouvy vy oaxa avi haꞌe rupi. Haꞌe vaꞌe ma oexa vy omboaxy._47 — Haꞌe rami ae avi peteĩ levita haꞌe rupi ou vy oexa teĩ ojepekuavo avi ovy. d3A — Haꞌe jave py tape rupi ou peteĩ sacerdote. Haꞌe vaꞌe oexa teĩ ojepekuavo ovy. 2 Haꞌe rã Jesus ombovai: — Peteĩ ava ma Jerusalém tetã gui oguejy ovy Jericó katy oo vy. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ma jojuka vaꞌety kuery po py oĩ vai ramo ixugui oipeꞌapa, oinupãmba guive. Haꞌe vy oeja ojeꞌoivy omano raiꞌi vaꞌe. r1] Haꞌe rami teĩ ava vaꞌe onhemboeko porãxe vy oporandu Jesus pe: — Marã ramigua tu xeirũ kuery? 0y Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi: — Haꞌevea rami rembovai. Haꞌe rami rejapo vy reupity ꞌrã tekove — heꞌi. j/M Ava vaꞌe ombovai: — “Reayvu ꞌrã Senhor Nderuete ndepyꞌa haꞌe javi py, ndereko, nembaraetea haꞌe neꞌarandua haꞌe javi py guive.” Haꞌe “Reayvu ꞌrã neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami” — heꞌi. g.G Haꞌe ramo ixupe ju Jesus oporandu: — Mbaꞌe tu ipara oiny lei re? Mbaꞌexa tu reikuaa? s-_  Samaria pygua porayvu vaꞌe omombeꞌuague Peteĩ ava lei re nhomboꞌe vaꞌety opuꞌã hoꞌamy Jesus oeko aꞌã vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Poromboꞌea, mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã tekove marã eꞌỹ aupity aguã? B,} Mbaꞌeta xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Heta ikuai rakaꞌe profeta haꞌe huvixave peẽ kuery pexa vaꞌe oexaxe teĩ ndoexai, haꞌe pendu vaꞌe oenduxe avi teĩ noendui rakaꞌe. ++ Haꞌe gui ma guemimboꞌe kuery pe ju aipoeꞌi haꞌe kuery aeꞌia py: — Ovyꞌa ete ꞌrã mbaꞌemo peẽ kuery pexa vaꞌe rexaa kuery.S* — Opa mbaꞌe Xeru omeꞌẽmba xevy. Avave rei ndoikuaai Taꞌy, Tuu eꞌỹ vy. Haꞌe avave rei ndoikuaai Tuu, Taꞌy eꞌỹ vy, haꞌe amongue pe Taꞌy oikuaa ukaxea vaꞌe eteꞌi — heꞌi. Z)-  Haꞌe vaꞌe jave ae Jesus ovyꞌa Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru yva haꞌe yvy re ndepoꞌaka vaꞌe, xee roguerovyꞌa, mbaꞌeta haꞌe nunga ma hiꞌarandukue pe ndereikuaa ukai, neĩ omboꞌe pyre peꞌỹ guive. Yvyĩgueveꞌi pe anho reikuaa uka. Tá, Xeru, haꞌe rami ae reipota. (} Haꞌe rami teĩ perovyꞌa eme anha kuery re pendepoꞌakaa rive, haꞌe rã yva re penderery omboparaa ma imoinyague. *'M Haꞌe gui peẽ kuery rombopoꞌaka mboi haꞌe japeuxa re pepyrõ aguã, nhanderovaigua poꞌakaa haꞌe javi re guive, pendere mbaꞌeve rei oiko eꞌỹ re.f&E Haꞌe rã ombovai: — Xee ma Satanás aexa karamboae overa vaꞌe rami yva gui hoꞌa rã.h%I  Setenta oo vaꞌekue ojevypaague Haꞌe gui setenta omondouka vaꞌekue ovyꞌa reve ojevy vy aipoeꞌi okuapy: — Senhor, nderery rupi oreayvu ramo anha kuery voi orenheꞌẽ rendu karamboae! — heꞌi okuapy. P$ — Pendeayvu oendu vaꞌe ma xeayvu avi oendu, haꞌe rã napenenheꞌẽ rendui vaꞌe ma xee avi naxenheꞌẽ rendui. Haꞌe rã naxenheꞌẽ rendui vaꞌe ma xembouare avi nonheꞌẽ rendui. y#k Haꞌvy peẽ Cafarnaum pygua kuery, peo ꞌrã teve yva peve? Any, peꞌa ꞌrã tata ogue eꞌỹ vaꞌe py. m"S Haꞌe nunga rupi nhombopagaa ára peẽ kuery gui omboaxyave ꞌrã Tiro haꞌe Sidom pygua kuery.y!k — Peẽ Corazim haꞌe Betsaida pygua kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Tiro haꞌe Sidom tetã ma yma heko vai ete vaꞌe ikuaiague . Mbaꞌeta pendea py hexa pyrã ajapo vaꞌe ramigua Tiro haꞌe Sidom tetã py ajapo vaꞌe rire, haꞌe kuery ojeko rerova voi ꞌrãgue. Haꞌe rami vy ajukue vaikue py onhemonde vy oguapy ꞌrãgue tanhimbu py.{ o Aipoaꞌe peẽ kuery pe: Opaa ára haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery gui Sodoma pygua kuery nombopagaaive ꞌrã. c? “Peneretã guigua yvy kuꞌi orepy re oja vaꞌekue voi roitypa, penderovai roikuaa uka aguã roeja ma rovya. Haꞌe rami teĩ peikuaa pota povaꞌe re: Namombyryvei ma Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa aguã”, peje. `9 Haꞌe rã tetã pevaẽa py napenemonhembojaai ramo tape rupi peo vy aipopeje ꞌrã:#? Haꞌe py pemonguera ꞌrã imbaꞌeaxy vaꞌe, haꞌe aipopeje haꞌe kuery pe: “Pendevy namombyryvei ma Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa aguã”, peje.Y+ Tetã pevaẽa py penemovaẽ porã ri ramo peꞌu ꞌrã omeꞌẽ vaꞌe rei.Y+ Oo pevaẽague py ae ꞌrã pepyta. Peꞌu haꞌe peyꞌu ꞌrã haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌe rei. Mbaꞌeta ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma haꞌeve ojopy aguã ombaꞌeapoague repy. Peva eme oo mboae-ae rupi.%C Xapyꞌa rei haꞌe py oiko porãxe vaꞌe oĩ ramo hexe oiko ꞌrã peroayvu porãague. Haꞌe rã jipoi ramo pendere ae ꞌrã ojeapa peroayvu porãague.b= Joo py pevaẽ vy aipopeje ꞌrã: “Kovaꞌe oo pygua kuery taꞌikuai porã”, peje.W' Peraa eme voko, popoka, neĩ py regua. Tape rupi pexarura eme guive avave pe.?y Tapeo. Xee romondouka vexaꞌi rami aguara mbyte rupi.dA Haꞌe kuery pe aipoeꞌi imondovy: — Mbaꞌety ma tuvixa, haꞌe rã ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma mbovyꞌi. Haꞌe nunga rupi pejerure Senhor mbaꞌety ja pe ombou retave aguã imbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌerã.H  Setenta guemimboꞌe kuery omondoukaague Haꞌe vaꞌe rire Senhor ma setenta ju oiporavo, haꞌe vy guenonderã mokõ-mokoĩ omondouka tetã haꞌe tekoa nhavõ haꞌe oo aguã rupi.&E >Haꞌe rã Jesus ombovai: — Avave rei yvy karaĩa re ojopy heravy reve guakykue re omaꞌẽ vaꞌe ndaꞌevei Nhanderuete poꞌakaa pyguarã — heꞌi. } =Amboae ju aipoeꞌi ixupe: — Senhor, xee aa ta nderupive. Haꞌe rami teĩ taa ranhe tamombeꞌu xero pygua kuery pe. &E Haꞌe kuery ojeꞌoia rupi amongue aipoeꞌi: — Xee aa ta nderupive reoa katy rei. 2] 8Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma avakue nheꞌẽ omomba aguã eꞌỹ ou, haꞌe rã ogueraa jepe aguã — heꞌi.] Haꞌe gui amboae tekoa katy ju ojeꞌoi.  - 7Haꞌe ramo Jesus ojere vy ijayvu atã haꞌe kuery pe. [Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ndapeikuaai mbaꞌe nunga nheꞌẽ gui pa peikoa. 5 6Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery Tiago haꞌe João oexa vy oporandu ixupe: — Senhor, reipota pa rombou uka tata yva gui haꞌe kuery omomba aguã? 8 i 5Haꞌe rã haꞌe pygua kuery ma nomovaẽxei, Jerusalém katy ooa oikuaa vy. Samaria pygua kuery nomovaẽxei, mbaꞌeta judeu kuery reve joe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe vy . " = 4Haꞌe vy guenonderã omondouka imombeꞌuarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oo vy peteĩ Samaria pygua kuery rekoa py ovaẽ oguereko katu aguã oke aguã.- S 3 Samaria pygua kuery Jesus nomovaẽiague Yva re ju heraa aguã ovaẽ raiꞌi ma ramo, hova re ojekuaa Jerusalém katy oo aguã opyꞌa re omoĩ vaꞌekue.   2Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Ndaꞌevei ndapeipeꞌa ukai aguã, mbaꞌeta penderovaigua eꞌỹ vaꞌe ma penderupivegua ae. F 1 João aipoeꞌi: — Oremboꞌea, peteĩ ava roexa kuri nderery rupi anha oipeꞌa rã. Haꞌe ramo ndoroipeꞌa ukavei, mbaꞌeta nhanderupivegua eꞌỹ ramo — heꞌi.   0Haꞌe vy aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Amongue xerery rupi kovaꞌe kyrĩ vaꞌe omovaẽ vy xee avi xemovaẽ. Haꞌe xemovaẽ vaꞌe ma xembouare avi omovaẽ. Mbaꞌeta peẽ kuery vaꞌe regua pavẽ gui yvyĩve vaꞌe ma yvateve vaꞌe oiko.   /Haꞌe rã Jesus ma haꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe oikuaa vy ojee omonhemboja peteĩ kyrĩ vaꞌe, haꞌe omoĩ oyvyꞌiry.r] . ; Haꞌe kuery joupe-upe ijayvu mavaꞌe ete pa joegui yvateve vaꞌe omoĩa ꞌrãa re.  -Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu kuaai, ndoikuaa uka porãvei ramo. Ndaꞌipyꞌa guaxui vy noporandui guive haꞌe nunga re.  , , ; — Penemaꞌenduꞌa riae ke povaꞌe ayvu re: Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã avakue po py — heꞌi. /W +Haꞌe ramo pavẽ rei onhemondyipa Nhanderuete poꞌakaa oexa uka rã oexa vy. Jesus ojapo vaꞌe pavẽ oexa vy onhemondyipa ramo aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: +O *Oguerovaẽ heruvy rã anha oity ju yvy rupi. Opa marã rei oguereko ramo Jesus ijayvu atã anha pe. Haꞌe rami vy kunumi vaꞌe omonguera vy omboaxa ju tuu pe.F )Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Peẽ pejerovia eꞌỹ haꞌe pendeko vai vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã ndaꞌu xee aiko pendereve, rogueropoꞌaka aguã? Eru haꞌvy nderaꞌy — heꞌi. e~C (Ajerure teĩ neremimboꞌe kuery oipeꞌa aguã, haꞌe kuery ndoipeꞌa kuaai — heꞌi. 3}_ 'Hexe ma nheꞌẽ vai onhemonde ramo ojapukai xapyꞌa vy hoꞌa ꞌrã yvy rupi. Anha oguereko axy rei vy ombojuru ryjuipa haꞌe ombojejukapa ma vy mae ma ꞌrã oeja.| &Teta mbyte gui peteĩ ava ojapukai nhendu vy aipoeꞌi: — Poromboꞌea, ajerure remaꞌẽ aguã xeraꞌy re, peteĩꞌi vaꞌe ramo.c{? % ; Koꞌẽ jevy yvyty gui oguejy jogueruvy ramo heta ou Jesus ovaexĩ vy.@zy $Haꞌe vaꞌe nonhenduvei rire Jesus haꞌe aeꞌi ju hiꞌaĩ. Haꞌe vaꞌe rire ma hemimboꞌe kuery okyrirĩ okuapy, haꞌe vaꞌe jave avave rei pe nomombeꞌui oexa vaꞌekue. y! #Haꞌe vaꞌe mbyte gui ou nhendu peteĩ ayvu aipoeꞌi vaꞌe: — Pevaꞌe ma Xeraꞌy xerembiporavo. Pejapyxaka ijayvua re — heꞌi. kxO "Haꞌe rami ijayvu teria ja peteĩ arai ou vy ojaoꞌipa. Arai ojaoꞌi rã haꞌe kuery okyjepa.,wQ !Jesus-a gui haꞌe kuery ojepeꞌa ta ma ramo Pedro aipoeꞌi ixupe: — Oremboꞌea, haꞌeve apy nhaĩve aguã. Haꞌe ramo rojapo ꞌrã mboapy ooꞌi: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, haꞌe gui amboae ju ma Elias peguarã — heꞌi. Oikuaa vy eꞌỹ haꞌe rami ijayvu. v) Haꞌe rã Pedro haꞌe oirũ kuery ma hopeyi vaipa okuapya ramive ndoke eteiꞌi vy oexa hexakã haꞌe mokoĩ avakue hexeve hiꞌaĩ vaꞌe.u' Haꞌe vaꞌe kuery ma hexakã rupi ojekuaa vy hexeve ijayvu okuapy Jerusalém tetã py Jesus oo vy ojexavai ranhe aguã oiko vaꞌerãa re. Ot Haꞌe jave mokoĩ avakue ijayvu jekuaa hexeve, Moisés haꞌe Elias.cs? Onhemboꞌe oiny jave hova guexakã py ojekuaa, haꞌe ijao ma xiĩmba rei hexakãmba vy.r-  ; Haꞌe rami ijayvu rire oito araa py ma ngupive Pedro, João haꞌe Tiago ogueraa vy peteĩ yvyty áry oẽ onhemboꞌe aguã. q Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Apy peĩ vaꞌe regua amongue napemanoi ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ouvy rã pexa eꞌỹa ja. `p9 Mbaꞌeta amongue xee haꞌe xeayvua ogueroxĩ rire, haꞌe kuery ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi ogueroxĩ ꞌrã guexakã rupi ou jevy ma vy, Nguu rexakã haꞌe anjo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery rexakã rupi."o= Mbaꞌe ꞌrã tu avakue ojou, mbaꞌemo yvy regua haꞌe javi oguerekopa vaꞌeri guekove ae omokanhy vy, eꞌỹ vy haꞌe ae onhemoingo axy uka rire?n Mbaꞌeta nomanoxei ete vaꞌe ma omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã xekáuxa omano vaꞌe ma ogueraa jepe uka ꞌrã guekove. ; , .mU  ; Haꞌe gui ma aipoeꞌi pavẽ pe: — Xerupive oikoxe vaꞌe taexarai ojegui ae, koꞌẽ nhavõ togueraa ojeupegua kuruxu, haꞌe tou xerakykue.l Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma oiko axy ꞌrãe. Mbaꞌeta nhomongeta vaꞌety, sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery ndaꞌijaꞌei ꞌrã hexe. Haꞌe gui ojukaa rire mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã. Jk  Haꞌe rami rã aipoeꞌi omombeꞌu eꞌỹ aguã avave rei pe.;jo Haꞌe gui ma oporanduve ju: — Haꞌvy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peikuaa? Haꞌe ramo Pedro ijayvu vy aipoeꞌi: — Ndee ma Cristo Nhanderuete remimbou — heꞌi. Ei Haꞌe kuery ombovai: — João Batista. Amboae kuery ma “Elias” heꞌi. Haꞌe rã amboae kuery ma peteĩ profeta ymave guare renhemboete ju vaꞌekue reikoa rami oikuaa — heꞌi. -hS  ; Haꞌe aeꞌi onhemboꞌe oinya py hemimboꞌe kuery ou ramo oporandu haꞌe kuery pe: — Marã ramigua aikoa rami tu heta vaꞌe kuery oikuaa? kgO Haꞌe javive okaru vy hevyatãmba. Haꞌe ramo hembyrekue omonoꞌõ vy doze varai ju omonyẽ. zfm Haꞌe gui Jesus ma peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌe mokoĩ pira ojopy vy yva re omaꞌẽ reve oguerovyꞌa Nguuete. Haꞌe vy oipeꞌãmbaꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery pe, haꞌe kuery ju omeꞌẽ-meꞌẽ aguã heta vaꞌe kuery pe.Ee Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe rami ojapo vy omboguapypa. 1d[ Haꞌe py rãndaꞌu ikuai cinco mil avakue. Haꞌe gui ma aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Pemboguapy peteĩ-teĩ henda py cinqüenta ikuai aguã rami — heꞌi. {~~T}}|\{zz#yxx7w=v\uu2tssjqoppOoo#n1mmllkkkFjj{iVhsgg fWee!dd cbaa5`_^^y]\\$[&ZFYYPXXWJWVUiTSRQQ=PzOO?NMM-LKK*JJ+IHHyGGGF2EE DDCKBiBA@@?7>A=< Nhomboayvu vaꞌety porayvu eꞌỹ vaꞌe omombeꞌuague Haꞌe gui Jesus omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy, nhandekuerai eꞌỹ re nhanhemboꞌe riae aguã. ; GY%Haꞌe ramo ixupe oporandu okuapy: — Senhor, mamo ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Ombovai haꞌe kuery pe: — Mamo rã teꞌõgue ituia py xapirẽ voi onhemboaty ꞌrã okuapy — heꞌi. nXU$[Mokoĩ ikuai ꞌrã mbaꞌety py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae oejaa ꞌrã] — heꞌi. kWO#Mokoĩ kunhague ikuai ꞌrã ombaꞌexoa py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae oejaa ꞌrã.V"Aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe pytũ mokoĩ oke ꞌrã oupy peteĩ tupa py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae ma oejaa ꞌrã.Uy!Mbaꞌeta nomanoxei vaꞌekue omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã ojuka uka vaꞌe ma ogueraa jepe uka ꞌrã guekove.FT Penemaꞌenduꞌa ke Ló raꞌyxy re oiko vaꞌekue re. Ló raꞌyxy ma Sodoma tetã gui oo jepe vy guakykue re omaꞌẽ ramo Nhanderuete ojuka rakaꞌe, haꞌe ramo juky rive opyta . 2S]Haꞌe vaꞌe ára ma amongue ngoo áry oĩ vaꞌe toguejy eme ngopy oguereko vaꞌe oguenoẽ aguã. Haꞌe rami ae ombaꞌeapoa rupi ikuai vaꞌe tojevy eme guakykue.\R1Haꞌekue rami avi oiko ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ojekuaa uka aguã ára.Q{Haꞌe gui ma Sodoma tetã gui Ló ojepeꞌa ramove yva gui hoꞌa rakaꞌe tata enxofre revegua, omomba haꞌe javive.zPmHaꞌekue rami avi oiko Ló oiko jave py. Okaru, oyꞌu, mbaꞌemo ojogua, ovende, onhotỹ haꞌe ojapo okuapy.O7Mbaꞌeta okaru haꞌe oyꞌu okuapy, omenda haꞌe nhomomenda rakaꞌe Noé kanoã py oikea ára peve. Haꞌe gui ma yy ou vy omomba haꞌe javive. _N7— Noé oiko jave py oikoague rami avi oiko ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ára.mMSHaꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌeꞌỹ mbove hexe aỹgua kuery ndaꞌijaꞌei rã oiko axy ꞌrãe. pLYMbaꞌeta overa vy yva jave re hexakã ouvya rami avi ojekuaa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ára.mKSPendevy pe “Apy rima” eꞌỹ vy “Pe py rima oĩ” ꞌea teĩ tapeo eme haꞌe kuery rupive.(JIHaꞌe gui ma guemimboꞌe kuery pe ju aipoeꞌi: — Ovaẽ ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ojekuaa rã pexaxe rei aguã ára, teĩ ndapexai ranhe ꞌrã.-ISHaꞌe nunga pe aipo ndaꞌeai ꞌrã: “Apy rima”, neĩ “Pe py rima oĩ” ndaꞌeai ꞌrã, mbaꞌeta Nhanderuete poꞌakaa ma penembyte ae oĩ — heꞌi. H Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ꞌrãa re ijayvuague Fariseu kuery oporandu rakaꞌe pa Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ꞌrãa re. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe Jesus ombovai: — Nhanderuete poꞌakaa ma jaexa vaꞌerã rami eꞌỹ ojekuaa vaꞌe.XG)Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Epuꞌã katu, tereo. Rejeroviaa ndereraa jepe. tFaJipoi ri ndaꞌu Nhanderuete pe oporaei vy ojevy vaꞌerã, kovaꞌe amboae regua eꞌỹ vy? — heꞌi. uEcHaꞌe rami rã Jesus oporandu ixupe: — Dez eꞌỹ teve pekuera raꞌe? Mamo tu amboae kuery nove ikuai?~Duhaꞌe Jesus renonde guenapyꞌã re oĩ, yvy re ngova omovaẽ oguerovyꞌaa rupi. Haꞌe vaꞌe ma Samaria pygua. CHaꞌe kuery dez vaꞌe regua peteĩ ma okuerapaa oexa vy ojevy ju oĩa py. Ijayvu atã reve Nhanderuete pe oporaei ouvy, BJesus oexa vy ombovai: — Tapeo haꞌvy pejexa uka sacerdote kuery pe — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ooa rupive okuerapa. hAI Mombyry jogueropytaa py ixupe ojapukai reve aipoeꞌi: — Jesus, Poromboꞌea, oremboaxy ke. L@ Peteĩ tekoa py ovaẽ ramove dez lepra revegua ovaexĩ jogueruvy.}?s Dez lepra revegua omongueraague Jerusalém tetã katy Jesus oo vy oaxa Samaria haꞌe Galiléia mbyte rupi.O> Peẽ kuery voi haꞌe rami avi, pendevy pe ojapo uka pyre pejapopa ma vy haꞌeve aipopeje aguã: “Ore ma tembiguai oguerovyꞌa pyrã eꞌỹ, mbaꞌeta rojapo ꞌrã vaꞌekue anho rojapo.” m=S Penembiguai kuery pendeayvua ojapo teĩ haꞌe kuery pe “Haꞌeve ete ko” ndapeje riaei ꞌrã.V<%Haꞌe rami ꞌrãgue py aipopeje ꞌrã: “Ejapo ranhe ke xee haꞌu vaꞌerã. Enhemboekovia vy ejara xevy akaru haꞌe ayꞌu peve. Haꞌe rire ma ndee ju ꞌrã rekaru haꞌe reyꞌu”, peje ꞌrã.G;— Peẽ kuery ma pereko ꞌrã penembiguai mbaꞌety rupi eꞌỹ vy vaka re openaa rupi ombaꞌeapo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ombaꞌeapoa gui ou ramo “Eju ke ekaru” peje ꞌrã teve?U:#Senhor ombovai: — Pejeroviaa ma peteĩ mostarda raꞌyĩꞌi rami ri jepe oĩ vaꞌe rire kovaꞌe amora rembypy pe “Ejeapoꞌo haꞌe enhenhotỹ yeꞌẽ py” peje teĩ pendeayvua oiko ꞌrãgue. V9%Haꞌe ramo apóstolo kuery aipoeꞌi Senhor pe: — Emoĩve ke rojeroviaa. 8Peteĩ ára pyve sete-kue ndevy otekoavy teĩ sete-kue ae ndea py ou vy “Ndaꞌeveia aendu”, heꞌi ramo eperdoa ju — heꞌi. ; 7- , — Peiko kuaa pota ke. Ndevy pe nderegua otekoavy ri ramo ndeayvu ꞌrã ixupe. Haꞌe rã ojeko rerova ramo reperdoa ꞌrã.=6sMbaꞌeta kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe regua amongue oity ꞌrãgue py, haꞌeveve oityxe vaꞌe ajuꞌy re ita mbaꞌemo monguꞌia ojokua pyre reve yeꞌẽ py omomboa vaꞌe rire. 5 5 , ; Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Oiko riae ꞌrã joityarã. Haꞌe rami teĩ ndaꞌevei ete ꞌrã joityare kuery pe.:4m— Haꞌe rami rã Abraão ombovai: “Moisés haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue re noendu potai ri vy ndogueroviai ꞌrã amongue omanoague gui onhemboete ramo voi.” 3— Haꞌe rã ojerureve: “Any xeru Abraão, amongue omanoague gui onhemboete vy haꞌe kuerya py oo ramo ꞌrãe ojeko rerova.” 27— Abraão ombovai: “Haꞌe rami avi haꞌe kuery oguereko ae ma Moisés haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue. Toendu haꞌe nunga”, heꞌi. 1xeryvy kuery peteĩ nhiruĩ areko vaꞌe ikuaia py, haꞌe kuery omonheangu aguã, haꞌe kuery ou eꞌỹ aguã oiko axy aguã py.” d0A— Haꞌe gui ma aipoeꞌive ju: “Xeru, xee ajerure xeru ro py Lázaro remondouka aguã;/oOĩ avi nhandekuaia mbyte peteĩ yvykua tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui ndaꞌevei kyvõ katy gui upe katy oaxaa aguã, neĩ upe katy gui kyvõ katy ndaꞌevei avi”, heꞌi. p.Y— Haꞌe rã Abraão aipoeꞌi: “Xeraꞌy, nemaꞌenduꞌa ke reiko teri vy opa mbaꞌe porã rerekoague re. Haꞌe rã Lázaro ma oiko axy rei vaꞌekue. Aỹ ma apy oiko opytuꞌua py, haꞌe rã ndee ma reiko axya py reĩ. H- Haꞌe ramo ojapukai vy aipoeꞌi: “Xeru Abraão, xemboaxy ke, haꞌe vy embou Lázaro tomoakỹ okuã yy py xeapekũ omboaku roꞌy aguã, mbaꞌeta tataendy raku py aiko axy”, heꞌi. , — Haku vaikuea py iporiau eꞌỹ vaꞌekue oiko axy reve omaꞌẽ vy oexa mombyry Abraão haꞌe Lázaro ijyvýry oĩ rã.#+?— Iporiaukueꞌi omano ma ramo anjo kuery ogueraa Abraão yvýry opytuꞌu aguã py. Haꞌe rã iporiau eꞌỹ vaꞌekue omano ramo ma onhono porãa. *Haꞌe vaꞌe ma hoꞌuxe iporiau eꞌỹ vaꞌe mesa gui ikure-kureꞌi hoꞌa vaꞌekue. Ijai re ma jagua kuery ou vy oere guive. )Oiko avi peteĩ ava poriaukueꞌi Lázaro hery vaꞌe, ijaipaꞌi vaꞌe. Iporiau eꞌỹ vaꞌe rokẽ yvyꞌiry omoĩa.R( Oguerekopa vaꞌe haꞌe Lázaro omombeꞌuague — Oiko peteĩ ava iporiau eꞌỹ vaꞌe, púrpura haꞌe ajukue iporãve vaꞌe py anho onhemonde vaꞌe, koꞌẽ nhavõ ngaru ojapo vaꞌe. ' ; — Guaꞌyxy gui opoi vy amboae re omenda vaꞌe ma itavy, haꞌe kunha oeja pyre re omenda vaꞌe itavy avi. v&eHaꞌe rami avi yva haꞌe yvy okanhymbaa gui haxyve peteĩ iparaꞌi lei re oĩ vaꞌekue oaxa rive. , ; , X%)— Lei haꞌe profeta ombopara vaꞌekue ma João Batista oikoa ára peveꞌi guarã vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe rire ma ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua omombeꞌua ramo pavẽ onheaꞌã oupity aguã.${Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery ma penhemboeko porã amboae kuery oexaa rupi. Haꞌe rã Nhanderuete ma oikuaapa pendepyꞌa re oĩ vaꞌe. Mbaꞌeta avakue ojou porãve vaꞌe ma Nhanderuete pe haꞌeveꞌỹ vaꞌe. # Fariseu kuery pe Jesus ijayvu eteague Fariseu kuery haꞌe nunga oendu vy ojojai rei okuapy, peráta re ndaꞌeveive vaꞌe vy." — Avave rei nombaꞌeapoi ꞌrã mokoĩ patõ pe. Mbaꞌeta peteĩ re ndaꞌijaꞌeive ꞌrã amboae oayvuve vy. Haꞌe rami eꞌỹ vy peteĩ ojou porãve vy amboae ma ndojou porãive ꞌrã. Ndaꞌevei Nhanderuete pe peiko aguã, peráta re ndaꞌevei reve. `!9 Nhombaꞌe re napepena porãi rire mavaꞌe tu omeꞌẽ ta pendevy guarã vaꞌekue?   Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo ko yvy regua ndapereko kuaai rire mavaꞌe tu pendepo py omboaxa ta mbaꞌemo iporã ete vaꞌe?;o Mbaꞌeta mbovyꞌi oguereko kuaa vaꞌe ma heta vaꞌe voi oguereko kuaa ꞌrã. Haꞌe rã mbovyꞌi vaꞌe ndoguereko kuaai vaꞌe ma heta vaꞌe voi ndoguereko kuaai ꞌrã.R Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe pẽvy: Pereko kuaa pota ke mbaꞌemo ko yvy regua peneirũrã pejouve aguã rami, haꞌe nunga opa ramo haꞌe kuery ju penemovaẽ aguã oo imarã eꞌỹ vaꞌe py. E— Haꞌe rami rã ipatõ oguerovyꞌa guembiguai ojeroviapy eꞌỹ teĩ oiko kuaa ramo, mbaꞌeta hendy vaꞌe raꞌy kuery gui ma ko yvy regua kuery ikuai kuaave ꞌrã joguerekoa py.J — Amboae pe ju oporandu: “Haꞌvy ndee, mbovy tu rereve?” Haꞌe ombovai: “Cem ryru trigo.” Ixupe aipoeꞌi: “Ejopy ke rereveague oĩa, haꞌe embopara oitenta eteꞌi”, heꞌi. -Ombovai: “Cem ryru azeite.” Haꞌe ramo aipoeꞌi: “Ejopy ke rereveague oĩa, eguapy, haꞌe embopara cinqüenta ryru eteꞌi”, heꞌi.  — Haꞌe rami vy oenoĩmba ipatõ pe oreve vaꞌe kuery peteĩ-teĩ. Jypygua pe aipoeꞌi: “Mbovy tu rereve xepatõ pe?” r]Aikuaa ma mbaꞌe pa ajapo ꞌrãa, ambaꞌeapoa gui xepeꞌa ramo ngoo py xemovaẽa aguã”, heꞌi. ~u— Haꞌe ramo mbaꞌe rei-rei re opena vaꞌety aipoeꞌi ojeupe: “Mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã? Mbaꞌeta xepatõ xepeꞌa ta ma ambaꞌeapoa gui. Mbaꞌety rupi ambaꞌeapo aguã ma nanhanimai, haꞌe rã ajerurea rupi aiko aguã ma axĩ.L— Haꞌe ramo ija oenoĩ vy aipoeꞌi ixupe: “Anhetẽ pa ndere ayvu oiko vaꞌe? Emombeꞌu rejapo vaꞌekue haꞌe javi, mbaꞌeta ndaꞌevevei ma xevy pe rembaꞌeapove aguã”, heꞌi.  + Tembiguai ojeroviapy eꞌỹ vaꞌe omombeꞌuague Guemimboꞌe kuery pe Jesus aipoeꞌi avi: — Oiko peteĩ ava iporiau eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ava omopena ombaꞌe rei-rei re. Haꞌe vaꞌe re ayvu oiko imbaꞌe rei-rei re nopena porãia rami.  Haꞌe rami avi jarovyꞌa ꞌrãe, javyꞌa ꞌrã, mbaꞌeta nderyvy omano vaꞌekue ri oikove ju, okanhy vaꞌekue ojoua ju.” ; — Haꞌe rã tuu ombovai: “Xeraꞌy, ndee ma xea py riae reiko vaꞌe, haꞌe mbaꞌemo areko vaꞌe ma nembaꞌe meme.Haꞌe rã nderaꞌy kunhague re nembaꞌe rei-rei omokanhymba vaꞌekue ou ramo ma je rejuka uka vaka raꞌy ikyra vaꞌe”, heꞌi. q[Haꞌe ramo aipoeꞌi nguu pe: “Mbovy maꞌetỹ re ma pa mbaꞌemo ajapo aikovy ndevy? Peteĩgueve ma voi noronheꞌẽ apo eꞌỹi. Haꞌe rami teĩ neĩ peteĩgueve ma kavaraꞌi neremeꞌẽi xeirũ kuery reve avyꞌa aguã.c?— Haꞌe ramo tykeꞌy ipoxy vy ndoikexei. Haꞌe ramo tuu oẽ ombopyꞌa porã aguã.zmOmbovai: “Nderyvy ou ramo rima nderu ojuka uka kuri vaka raꞌy ikyra vaꞌe, hexaĩ reve ou ramo”, heꞌi. LHaꞌe vy peteĩ tembiguai oenoĩ vy oporandu mbaꞌe pa oikoa re.3— Haꞌe ramia ja taꞌy tujave vaꞌe mbaꞌety rupi oiko. Haꞌe gui ojevy, oo py ovaẽ raiꞌi ouvy vy oendu mbaꞌepu haꞌe ojeroky vaꞌe.  mbaꞌeta kovaꞌe xeraꞌy omano vaꞌekue ri oikove ju. Okanhy vaꞌekue ojoua ju”, heꞌi. Haꞌe rami vy ovyꞌa okuapy. S Peru avi vaka raꞌy ikyra vaꞌe, haꞌe pejuka. Jakaru haꞌe javyꞌa,7 g— Haꞌe rami teĩ tuu aipoeꞌi guembiguai kuery pe: “Peru pojava ao iporãve vaꞌe, pemonhemonde. Ikuã re ma pemoĩ kuã regua, haꞌe gui ipy re ma pemoĩ py regua.  Haꞌe ramo taꞌy aipoeꞌi: “Xeru, xee ajejavy yva pygua rovai, nderovai voi. Ndaꞌevevei nderaꞌy aiko aguã”, heꞌi.  !Haꞌe rami vy opuꞌã vy oo ju nguua katy. — Mombyry teri ou jekuaa reve tuu oexa vy omboaxy. Haꞌe vy onha ovy, oikuavã reve oayvu.oWNdaꞌevevei ma nderaꞌy aiko aguã. Xerereko ombaꞌeapo vaꞌe rami riveꞌi’, haꞌe ꞌrã.” Apuꞌã ta, haꞌe vy aa ꞌrã xerua py. Haꞌe vy aipoaꞌe ꞌrã ixupe: ‘Xeru, xee ajejavy yva pygua rovai, nderovai guive.*M— Haꞌe gui ma onhemboaxy vy ojeupe ae aipoeꞌi: “Mbovy pa ikuai xerua py ombaꞌeapo vy okaru porã vaꞌe, haꞌe rã xee ma apy amano ta ma karuai gui.}Haꞌe rami oiko vy alfarroba rope poryko hoꞌu vaꞌe haꞌe voi hoꞌuxe teĩ ixupe avave rei nomeꞌẽi mbaꞌeve. Haꞌe rami vy oo ombaꞌeapo peteĩ ava haꞌe vaꞌe yvy regua pe. Haꞌe vaꞌe omondouka poryko kuery ikuaia rupi opena aguã.`9Oguereko vaꞌekue omomba rire haꞌe vaꞌe yvy re oiko karuai. Haꞌe ramo oiko axy.7g — Kueveꞌi ma rire taꞌy kunumive vaꞌe omonoꞌõmba oguereko vaꞌe, haꞌe oo mombyry amboae yvy re. Haꞌe py omokanhymba oguereko vaꞌe, opa marã rei oikoa rupi.+ Kunumive vaꞌe aipoeꞌi nguu pe: “Xeru, emeꞌẽ xembaꞌerã vaꞌekue rereko vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe ramo ombojaꞌo oguereko vaꞌe. ve Taꞌy okanhy ranhe vaꞌekue omombeꞌuague Aipoeꞌive ju: — Peteĩ ava oguereko mokoĩ guaꞌy.- — Xee aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe rami ae avi Nhanderuete pegua anjo kuery oguerovyꞌa ꞌrã okuapy peteĩ heko vaiague gui ojeko rerova ramo. 9~k Ojou ma vy omboatypa ꞌrã oirũ haꞌe guetarã kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Javyꞌa ke xereve, mbaꞌeta ajou ju ma peráta amokanhy vaꞌekue”, heꞌi ꞌrã. q}[ Hatãꞌi vaꞌe omokanhy mbyre omombeꞌuague — Mavaꞌe kunha dez hatãꞌi vaꞌe oguereko vaꞌe ndaꞌu peteĩ omokanhy vy nomoendyi ꞌrã tataendy, haꞌe ngoguy rupi ndoipei ꞌrã ri omokanhy vaꞌekue ojou peve?X|)— Xee aipoaꞌe pẽvy: Haꞌekue rami avi yva re oguerovyꞌaa ete ꞌrã peteĩ heko vaiague gui ojeko rerova ramo, noventa e nove heko porã vaꞌe vy ndojeko rerovai vaꞌe gui oguerovyꞌave ꞌrã. G{Pendo py pevaẽ ma vy pemboatypa ꞌrã peneirũ haꞌe penetarã kuery. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: “Javyꞌa ke xereve, mbaꞌeta ajou ju ma xerymba amokanhy vaꞌekue”, peje ꞌrã. 7ziPejou ma vy pejaxei ꞌrã heruvy pevyꞌa vy.fyE— Mavaꞌe ndaꞌu pereko ꞌrã cem vexaꞌi, haꞌe gui peteĩ pemokanhy vy noventa e nove ikuai vaꞌe ndapejai ꞌrã teve tekoa eꞌỹa py, haꞌe vy pa ndapeoi ꞌrã teve okanhy vaꞌekue pejou peve peka aguã?_x7 Haꞌe ramo Jesus omombeꞌu povaꞌe ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy: ]w3Haꞌe rã fariseu haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery ma haꞌe nunga oexa vy ijayvu rei vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe tu omovaẽ rima ojejavypa vaꞌe kuery, haꞌe kuery reve okaru guive — heꞌi okuapy. 3v a Jesus omovaẽague heko vai vaꞌe kuery Haꞌe javive imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌe kuery ma Jesus ayvu oenduxe vy onhemboja okuapy hexe.~uu#Ndaꞌevei ꞌrã yvy, neĩ yty reguarã guive. Nhamombo rive ꞌrã oka py. Ijapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu. ty" ; — Juky ma iporã vaipa. Haꞌe rã xapyꞌa rei naeꞌẽvei rire mbaꞌexa ꞌrã tu heꞌẽ ju?zsm!Haꞌe rami avi peẽ kuery voi mbaꞌemo pereko vaꞌe pejapa eꞌỹ vy ndaꞌevei xeremimboꞌe peiko aguã. %rC Haꞌe rami aguã ndaꞌevei ramo amboae kuery mombyry teri ou reve ombou ꞌrã peteĩ guembiguai amboae kuery reve ikuai porã ju aguã re ojerure aguã.`q9— Huvixa oiko vaꞌe amboae huvixa re opuꞌã aguã oo ta vy haꞌe rami ae avi ꞌrã oiko, oguapy ꞌrã ranhe oikuaa pota aguã dez mil xondaro reve vy pa vinte mil hovaigua ou vaꞌe re ipoꞌaka ꞌrãa re.ipKhaꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Pevaꞌe ava omboypy rive, ndojapopai”, heꞌi ꞌrã okuapy. eoCHaꞌe rami eꞌỹ vy pemboypy rire ndapejapopai rã pavẽ oexa vy pendejojai rei ꞌrã,nMbaꞌeta peẽ kuery vaꞌe regua ma torre pejapo ta vy peguapy ranhe ꞌrã peikuaa pota aguã haꞌeve paa pejapopa aguã.mmSAmongue xerupive oikoxe teĩ ojeupegua kuruxu ndogueraai vaꞌe ma ndaꞌevei avi xeremimboꞌerã.'lG— Amongue xea py ouxe teĩ nguu, oxy, guaꞌyxy, guaꞌy kuery, guyvy kuery, gueindy kuery haꞌe guekove ae oayvuve vaꞌe ndaꞌevei xeremimboꞌerã. ; k Cristo rupive jaikoxe vy jaejapa aguã re ijayvuague Heta ete vaꞌe hupive ojeꞌoi ramo ojere vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: yjkXee aipoaꞌe avi pẽvy: Avakue aenoĩ uka ypy vaꞌekue ma neĩ peteĩve ndokarui ꞌrã ngaru ajapoa py.” ~iu— Haꞌe ramo ipatõ ombovai: “Tereo ju tape ikuai vaꞌe rupi, ejapo haꞌe javive ou vy xeropy omonyẽ aguã.h— Haꞌe vaꞌe rire hembiguai ou vy aipoeꞌi: “Xepatõ, ajapopa ma rejapo uka vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ oĩve teri tenda.” !g;— Haꞌe gui ma tembiguai ojevy vy omombeꞌupa opatõ pe. Haꞌe ramo hoo vaꞌe ivai reve aipoeꞌi guembiguai pe: “Tereo pojava tetã rupi tape ikuai vaꞌe rupi. Eru apy iporiaukueꞌi, oguata eꞌỹ vaꞌe, ára revegua eꞌỹ haꞌe ijyva rovaikue vaꞌe”, heꞌi. EfAmboae ma “Xee ma amenda ramo vy ndaa reguai”, heꞌi. !e;Amboae aipoeꞌi avi: “Xee ma peteĩ nhiruĩ meme vaka ajogua rire aa ta haꞌanga. Haꞌe rami vy ajerure remombeꞌu aguã ndaa reguaia”, heꞌi.ddAHaꞌe rami teĩ haꞌe javive omombeꞌu oo aguã ndaꞌeveia rami. Peteĩ ma aipoeꞌi: “Xee ma ajogua xeyvyrã, haꞌe py ranhe aa ta amaꞌẽ vy. Haꞌe rami vy ajerure remombeꞌu aguã ndaa reguaia”, heꞌi.cwOkaru aguã ovaẽ ma ramo omondouka guembiguai oenoĩ uka vaꞌekue pe “Peju, oguereko katupa ma”, heꞌi aguã.kbOHaꞌe rã ombovai vy aipoeꞌi: — Peteĩ ava ojapo ngaru tuvixa vaꞌe, heta oenoĩ uka guive.Ga Ngaru re ombojojaague Haꞌe rami ijayvu rã mesa py hexeve oguapy oiny vaꞌe regua peteĩ oendu vy aipoeꞌi: — Ovyꞌa ete ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa py okaru okuapy vaꞌe. >`uHaꞌe rami vy nemoingo porãa ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe kuery ndojoui ꞌrã omboekovia aguã. Haꞌe nungakue rekovia rejopy ꞌrã heko porã vaꞌe kuery omboete jevya ára py. (_I Haꞌe rami ꞌrãgue py ngaru rejapo vy renoĩ ꞌrã iporiaukueꞌi, hetyma rovaikue vaꞌe, oguata eꞌỹ vaꞌe haꞌe ára revegua eꞌỹ ikuai vaꞌe. ^ Haꞌe gui ma henoĩare pe ju aipoeꞌi: — Ngaru rejapo vy ndaꞌevei renoĩ aguã neirũ kuery anho, nderyvy kuery, neretarã kuery, neĩ ndea katyꞌi iporiau eꞌỹ vaꞌe kuery, ndevy pe haꞌe kuery ju haꞌekue rami ojapo eꞌỹ aguã omboekovia vy.%]C Mbaꞌeta haꞌe javive onhemboyvate vaꞌekue omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã. Haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboyvateave ꞌrã — heꞌi. , ; , \ Haꞌe rami ꞌrãgue py amongue penerenoĩ ramo haꞌeveve tenda ijapyꞌi py oĩ vaꞌe py peĩ. Haꞌe ramo penerenoĩare ou vy “Xeirũ, kyvõve ke eguapy”, heꞌi ꞌrã pẽvy. Haꞌe ramo oenoĩ mbyre kuery haꞌe javi oikuaa ꞌrã penemboetevea..[U penerenoĩare ou vy “Emeꞌẽ pevaꞌe pe tenda py oguapy aguã”, heꞌi ꞌrã pẽvy. Haꞌe ramo pexĩmba reve ꞌrã peva tenda ijapyꞌi py oĩ vaꞌe py.)ZK— Amongue omendaa py penerenoĩ ramo ndaꞌevei tenda tenondeve oĩ vaꞌe py peĩ aguã. Mbaꞌeta xapyꞌa rei pendegui yvateve vaꞌe oenoĩ mbyre ou ramoxYi Tenondeve py ikuai vaꞌe re ijayvuague Haꞌe gui Jesus omaꞌẽ vy oexa oenoĩ mbyre kuery tenda tenondeve oĩ vaꞌe anho oiporavo rã oĩ aguã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy: 2X_Haꞌe ramo haꞌe kuery nombovai kuaai. @WyHaꞌe rire oporandu ikuai vaꞌe pe: — Peẽ kuery ndaꞌu penderaꞌy eꞌỹ vy penerymba vaka yvykua py hoꞌa ramo napenoẽ potai ꞌrã ri, sábado ára py teĩ? — heꞌi.V}Haꞌe rã haꞌe kuery ma mbaꞌeve ndeꞌi. Haꞌe ramo ava vaꞌe po re ojopy vy omonguera, haꞌe gui omondouka ju. 5UcHaꞌe ramo Jesus oporandu lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ikuai vaꞌe pe: — Haꞌeve pa sábado ára py nhanhomonguera aguã, tyrã pa any? — heꞌi.1T]Oĩ avi peteĩ ava ijyke rurupa vaꞌe. Peteĩ ava ijyke rurupa vaꞌe omongueraague Peteĩ sábado ára py Jesus oo peteĩ fariseu ruvixa ro py okaru aguã. Haꞌe ramo hexe haꞌe kuery omaꞌẽ ngatu okuapy.[R/ #Haꞌe rami rire pendo opyta rivepa ꞌrã. Anhetẽ ae aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery ndaxerexavei ꞌrã ovaẽ eꞌỹa ja aipopeje aguã: “Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi reju vaꞌe re.” , yQk "— Jerusalém, Jerusalém, profeta kuery jukaaty, ndevy ombou pyre ita py rejapipa vaꞌety! Mbovykue rei eꞌỹ xee aikuavãmbaxe teĩ nememby kuery, opepo py uru guaꞌy kuery ojaoꞌipaa rami. Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ndapeipotai.P7 !Mbaꞌeta xee ma aỹ, koꞌẽ rã haꞌe koꞌẽ mboae rã peve aguata aguã rami aiko, mbaꞌeta Jerusalém py eꞌỹ ndojukaai ꞌrã profeta. Oy Ombovai: — Tapeo aipopeje haꞌe vaꞌe mbyku pe: “Koꞌẽ rã aipeꞌa ꞌrã anha, anhomonguera ꞌrã guive aikovy. Koꞌẽ mboae ramo mae ma ajapopa ꞌrã”, peje. Haꞌe kuery “Mbyku” heꞌi ꞌrã nhombotavypa rei vaꞌe pe. 'NG  Haꞌe vaꞌe jave py fariseu kuery ou vy aipoeꞌi ixupe: — Ejepeꞌa na, tereo apy gui, huvixa Herodes ndejukaxe ramo — heꞌi okuapy. rM] Haꞌe rami teĩ takykue pyguare ma tenonde pyguarã, haꞌe tenonde pyguare ma takykue pyguarã ikuai. 1L[ Heta ꞌrã ou kuaray oua katy gui, oikea katy gui, ijapuꞌaꞌia katy gui haꞌe ipuku-a katy gui, haꞌe vy mesa py oguapypa ꞌrã okuapy Nhanderuete poꞌakaa py.cK? — Haꞌe py ma pejaeꞌopa haꞌe opa marã ꞌrã penhendu, pexa vy Nhanderuete poꞌakaa py Abraão, Isaque, Jacó haꞌe profeta kuery haꞌe javive ikuai ramo, haꞌe rã peẽ kuery ma oka py penemombopaa rire.#J? — Haꞌe ramo aipoeꞌi ꞌrã pẽvy: “Xee ndaikuaai maguigua pa peẽ kuery peikoa. Pendeko vai vaꞌe, pejepeꞌapa ke xea gui”, heꞌi ꞌrã. I — Haꞌe ramo aipopejeve ju ꞌrã: “Ore ma ndereve rokaru haꞌe royꞌu vaꞌekue, orerekoa rupi renhomboꞌe vaꞌekue guive.” H7 Haꞌe gui hoo vaꞌe opuꞌã vy omboty ꞌrã ngokẽ. Peẽ kuery ma okẽ re pembota-mbota ꞌrã oka katy gui. Haꞌe vy “Senhor, eipeꞌa na okẽ orevy” peje ꞌrã guive. — Haꞌe ramo ombovai vy “Xee ndaikuaai maguigua pa peẽ kuery peikoa”, heꞌi ꞌrã. *GM Jesus ombovai: — Penheaꞌã haꞌvy okẽ ipoꞌiꞌi vaꞌe rupi peike aguã. Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Mbovy eꞌỹ oikexe teĩ ndoikei ꞌrã. , ; jFM Haꞌe gui ma amongue ou vy oporandu ixupe: — Senhor, mbovyꞌi teve ikuai oo jepe vaꞌerã? E  Okẽ ipoꞌiꞌi vaꞌe re ijayvuague Jesus oaxa ovy tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi. Nhomboꞌe ovy Jerusalém katy oo vy.xDi Trigo mbovua rami avi haꞌeve, mbaꞌeta kunhague ojopy vy mboapy ryru trigo re omoirũ ꞌrã irũmba peve. mCS  Aipoeꞌive ju: — Mbaꞌe nunga re ndaꞌu Nhanderuete poꞌakaa ambojoja ꞌrã?@By Mostarda raꞌyĩ peteĩ ava ngoka py onhotỹ vaꞌe rami ae. Mbaꞌeta yvate vy yvyra rami ꞌrã hiꞌaĩ, haꞌe hakã re ma guyraꞌi oveve vaꞌe ojapo ꞌrã guive guaityrã. .AU  , ; Haꞌe gui ma aipoeꞌi avi: — Mbaꞌe nunga ndaꞌu Nhanderuete poꞌakaa reve joo ramigua? Mbaꞌe nunga re ndaꞌu haꞌeve ambojoja aguã?/@W Haꞌe rami ijayvu rã hexe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery oendu vy oxĩmba. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma ovyꞌa okuapy opa mbaꞌe porã Jesus ojapo rã oexa vy. 0?Y Mbaꞌe re ndaꞌu ndaꞌevei sábado py jaraa jepe aguã kovaꞌe kunha Abraão ramymino vaꞌe dezoito maꞌetỹ re ma Satanás omoingo axy vaꞌekue? — heꞌi. ^>5 Haꞌe ramo ixupe Senhor aipoeꞌi: — Heko porã merami rive vaꞌe kuery, peteĩ-teĩ ndaꞌu sábado ára py teĩ ndapejorai ꞌrã ri penerymba vaka eꞌỹ vy mburika okaruaty gui pemboyꞌu vy peraa aguã? =9 Haꞌe gui ma onhemboꞌeaty pygua huvixa ma sábado ára py Jesus nhomonguera rã oexa vy ndojou porãi ete. Haꞌe vy aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Mboapy meme ára oĩ nhambaꞌeapo aguã. Haꞌe vaꞌe ára py ꞌrã peju pekuera aguã, sábado py eꞌỹ — heꞌi. P< Hexe opoko ramove hiꞌyvi vyvoi. Haꞌe vy oguerovyꞌa Nhanderuete. s;_ Haꞌe gui Jesus oexa vy oenoĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kunha, rekuera ma nembaꞌeaxya gui — heꞌi.:+ Haꞌe py ou peteĩ kunha dezoito maꞌetỹ re ma nheꞌẽ vai omoingo axy vaꞌe. Ojeroꞌa rei oikovy, onhemboꞌyvi aguã ndaꞌevei ramo.9} Peteĩ kunha oiko axy vaꞌe omongueraague Peteĩ sábado py Jesus nhomboꞌe oiny onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe py.n8U Haꞌe gui hiꞌa ramo haꞌeve ete ꞌrã. Haꞌe rami eꞌỹ rã rejaya uka ꞌrã”, heꞌi. ; 7 Haꞌe rã ombovai: “Senhor, tove ranhe kovaꞌe maꞌetỹ re. Ajoꞌo ꞌrã hembypy rupi, yty ruꞌũgue amoĩ ꞌrã guive.?6w Haꞌe vy aipoeꞌi uvaty re opena vaꞌe pe: “Mboapy maꞌetỹ re ma apy hiꞌa re aju teĩ mbaꞌeve ndajoui. Ejaya na. Mbaꞌerã tu hiꞌa vy eꞌỹ yvy re hiꞌaĩ riae?”m5S  Figoꞌy hiꞌa eꞌỹ vaꞌe omombeꞌuague Haꞌe gui Jesus omombeꞌu povaꞌe ayvu mbaꞌemo re ombojoja reve: — Peteĩ ava oguereko peteĩ figoꞌy, uvaty mbyte onhotỹ vaꞌekue. Hiꞌa re ija ou teĩ ndojoui.u4c Any, xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Peẽ voi ndapejeko rerovai vy pekanhymba avi ꞌrã haꞌe kuery rami. .3U Haꞌe gui Siloé py dezoito ikuai vaꞌekue áry torre hoꞌa vy ojukapa rakaꞌe. Haꞌe kuery ndaꞌu amboae kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe gui ojejavypave ri?t2a Any, xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Peẽ voi ndapejeko rerovai vy pekanhymba avi ꞌrã haꞌe kuery rami.#1? Haꞌe ramo haꞌe aipoeꞌi: — Peẽ kuery pexaꞌã teve Galiléia pygua kuery mboae gui haꞌe vaꞌe kuery heko vaivea, haꞌe rami oiko vai aguã?v0 g Galiléia pygua kuery omanoague, haꞌe Siloé py torre hoꞌaague re ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave py amongue ovaẽ vy Jesus pe omombeꞌu Galiléia pygua kuery mymba ojuka reve omeꞌẽ jave py haꞌe kuery ruguy avi huvixa Pilatos omoẽ ukaague, mymba ruguy onheẽague pyve. Apy ijayvu templo py huvixa Pilatos jojukaague re. Haꞌe vaꞌe jave py Galiléia gui haꞌe kuery ou vaꞌekue Nhanderuete pe mymba ojuka uka vy omeꞌẽ aguã. Haꞌe rã Pilatos ojuka haꞌe py. Q/ ;Xee aipoaꞌe pẽvy: Napeẽi ꞌrã haꞌe gui pepagapa eꞌỹa ja. .' :Haꞌe rami vy pendovaigua reve huvixaa py peo vy tape rupi ma voi peikuaa pota ipo gui peo jepe aguã. Haꞌe rami eꞌỹ ramo penemboaxa ꞌrã penemboayvuarã pe, haꞌe penemboayvua ma jopya pe ju ꞌrã penemboaxa, haꞌe gui jopya ma penemboꞌa ꞌrã nhuã py.S- 9Mbaꞌe re tu ndapeikuaa potai pendejegui ae, haꞌevea rami peiko aguã?,/ 8Pendeko porã merami rive vaꞌe, yvy haꞌe yva re pemaꞌẽ vy peikuaa ꞌrã mbaꞌemo. Haꞌe rami vaꞌeri ndapexa kuaai aỹ oiko vaꞌe. + 7Haꞌe kuaray puku-a katy gui yvytu oipeju ramo “Kuaray haku ta” peje ꞌrã. Haꞌekue rami ae avi kuaray haku ꞌrã.\*1 6 Mbaꞌemo kuaa ukaarã oĩ vaꞌe re ijayvuague Heta vaꞌe kuery pe aipoeꞌi avi: — Kaꞌarua katy arai ojekuaa rã pexa vy aipopeje ꞌrã: “Oky ta.” Haꞌe gui ma haꞌekue rami ae ꞌrã oky.u)c 5Tuu opuꞌã ꞌrã guaꞌy re, haꞌe taꞌy opuꞌã ꞌrã nguu re. Ixy opuꞌã ꞌrã omemby re, haꞌe imemby opuꞌã ꞌrã oxy re. Ime xy opuꞌã ꞌrã opiꞌa raꞌyxy re, haꞌe ipiꞌa raꞌyxy opuꞌã ꞌrã ome xy re. #(? 4Mbaꞌeta aỹ gui ma peteĩ oo py peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe ojaꞌo ꞌrã: mboapy ikuai ꞌrã mokoĩ rovai, haꞌe mokoĩ ikuai ꞌrã mboapy rovai.!'; 3Tyrã pa peẽ kuery pexaꞌã aju yvy re ikuai vaꞌe peteĩ rami ikuai aguã? Any, xee ma aipoaꞌe pẽvy: Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ikuai aguã aju.&+ 2Haꞌe rã xevy peguarã oĩ avi peteĩ nhemongarai haꞌe vaꞌe py anhemongarai uka aguã. Haꞌe nunga oiko eꞌỹa ja xee ndaꞌevei aiko.t%a 1 — Xee aju tata amboja aguã ko yvy re. Xevy pe haꞌeve ꞌrãgue hendy ma vaꞌe rire. $' 0Haꞌe rã opatõ oipota vaꞌe ndoikuaai vy ri haꞌeve eꞌỹa rami ojapo oikovy vaꞌekue ma noinupãa vaipai ꞌrã. Mbaꞌeta amongue pe omeꞌẽ retaave rire ixugui oipotaave ꞌrã. Haꞌe rami ae avi amongue pe opena uka retaave rire ixupe ojerureave ꞌrã. #9 /— Haꞌe gui tembiguai ipatõ oipota vaꞌe ojapo aguã oikuaa vaꞌeri ndoiko katui, neĩ oipotaa rami ndojapoi vaꞌekue ma oinupãa vaipa ꞌrã./"W .Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe tembiguai noarõvei vy ndoikuaa potavei rei oikovy jave ipatõ ovaẽ ꞌrã. Haꞌe rami vy ombopaga ꞌrã heko vai vaꞌe kuery reve. U!# -Haꞌe rã xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe tembiguai ojeupe “Xepatõ ndou voi ꞌrã teve”, heꞌi vy oinupãmba ꞌrã avakue haꞌe kunhague hexeve ikuai vaꞌe. Okaru haꞌe oyꞌu ꞌrã okaꞌu peve.f E ,Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe pe opena uka ꞌrã opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re.U# +Ovyꞌa ete ꞌrã tembiguai kuery ipatõ ou ramo haꞌe rami ojapo vaꞌe.I  *Senhor ombovai: — Haꞌvy mavaꞌe ndaꞌu peiko tembiguai ojeroviapy haꞌe joe opena kuaa vaꞌe? Haꞌe ramigua ma ipatõ omoĩ ꞌrã oirũ kuery okaru aguã hora py omongaru vaꞌerã.y )Haꞌe ramo Pedro oporandu: — Senhor, povaꞌe ayvu pa ore kuery pe anho, tyrã pa amboae kuery pe avi remombeꞌu? ~~.}N|{{%z5y0xwwPvvu{utss rr*qqgppo nnmtllzl4kkJjjj8iihh5ggffqe`dcbbaG`x__l^^_]]b\[[HZZRYY(XXWWlVVrV$UUUGTeSS%RRQ'PPONNMLL3KKJJ,II]H^GGFEECDCC'BAA@9??>>+==< ;;):::99#877866n55I4443 2011D0//l..5-h,++l**m*#)s(((R('&&%%+$N##8"" !!6 t~5]6<MI(>2p%I z ) x  n J IWM-U_x9i0Haꞌe rã Jesus aipoeꞌi ixupe: — Judas, reayvu vy ꞌrãe tyꞌy rejopy uka Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue? q8[/ ; ; Haꞌe gui ijayvu teri hoꞌamy reve ovaẽ ma jogueruvy heta vaꞌe. Haꞌe kuery renonde ou oiny peteĩ hembiguai kuery doze ikuai vaꞌe regua Judas hery vaꞌe. Haꞌe vy Jesus re onhemboja oova rayvu aguã.7/.Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu pekepa ri? Pepuꞌã katu, penhemboꞌe pendereko aꞌãa py pejeity uka eꞌỹ aguã. 6 -Haꞌe gui onhemboꞌea gui opuꞌã ju vy guemimboꞌe kuery ikuaia py oo. Haꞌe vy oexa rã okepa okuapy raꞌe iporiau vy.e5C,Haꞌe rã ojexavai vy hatãve tema onhemboꞌe ramo hyꞌai voi huguy rami otyky yvy py.] >4w+[Haꞌe jave ou peteĩ anjo yva pygua omombaraete vy.33_*Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru, reipota ramo xegui oaxa ꞌrãgue kovaꞌe karo. Haꞌe rami avi xee aipota vaꞌe ma toiko eme, ndee reipota vaꞌe ae toiko — heꞌi. d2A)Haꞌe rã haꞌe ma mombyryꞌi ojepeꞌa ovy, haꞌe guenapyꞌã re oĩ vy onhemboꞌe.1(Ooxeague py Jesus ovaẽ ma vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Penhemboꞌe ke pendereko aꞌãa py pejeity uka eꞌỹ aguã — heꞌi. n0U' ; Oliveiras yvyty katy ju oo oikoaty rami vy. Hupive hemimboꞌe kuery ojeꞌoi avi.v/e&Haꞌe rami rã haꞌe kuery aipoeꞌi: — Senhor, apy ma mokoĩ kyxe roguereko. Ombovai: — Haꞌeve ma! <.q%Mbaꞌeta xerekorã ipara oiny vaꞌe ojeupity ꞌrãe: “Jojuka rive vaꞌety rami ꞌrã oguerekoa”, heꞌiague rami. Xerekorã ipara oiny vaꞌe ojeupity ta ma — heꞌi. 2-]$Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Haꞌe gui aỹ gui ma peráta ryru pereko vaꞌe peraa, voko guive. Haꞌe kyxe ndaperekoi vaꞌe ma pendecapa pevende ꞌrã pejogua aguã.|,q# Kyxe re ijayvuague Haꞌe gui Jesus oporandu haꞌe kuery pe: — Xee romondouka jave peráta ryru reveꞌỹ, voko, haꞌe pendepy regua reveꞌỹ jave pendevy oata teve rakaꞌe mbaꞌemo? — Any, mbaꞌeve rei — heꞌi okuapy. 1+["Haꞌe rã Jesus aipoeꞌive ju ixupe: — Pedro, xee aipoaꞌe ndevy: Kuri uru ava ojapukai eꞌỹ mbove mboapykue renhemombeꞌu ꞌrã xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami. j*M!Simão Pedro ombovai: — Senhor, xevy pe haꞌeve ndereve nhuã py aa, haꞌe amano aguã voi. )9 Haꞌe rã xee ma ajerure ndere, rejeroviaa gui rejepeꞌa eꞌỹ aguã. Haꞌe rire rejeko rerova ju ma vy emombaraete nde-irmão kuery — heꞌi. a(;Simão, Simão, maꞌẽ, Satanás ojerure penderereko aguã trigo ombogua vaꞌe rami.,'Qxepoꞌakaa py peẽ kuery avi pekaru haꞌe peyꞌu aguã xe-mesa py, haꞌe tenda pepenaaty py peguapy vy Israel kuery doze regua ikuai vaꞌe re pepena aguã. M&Haꞌe rami rire xee rombopoꞌaka Xeru xembopoꞌakaague rami avi,]%3— Peẽ kuery ma xereve pendekuai riae vaꞌekue xereko aꞌãa haꞌe javi rupi.L$Mbaꞌeta mavaꞌe ndaꞌu joegui yvateve: mesa py oĩ vaꞌe tyrã pa joupe ojara vaꞌe? Mesa py oĩ vaꞌeꞌỹ teve? Haꞌe rami teĩ xee ma peẽ kuery mbyte aiko joupe ojara vaꞌe rami. ]#3Haꞌe rã pende kuery ma haꞌe rami eꞌỹ ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery vaꞌe regua joegui yvatekueve vaꞌe ma yvyĩgueve rami ꞌrã ikuai. Joguerekoa ma nhoembiguai rami ꞌrã ikuai. ; ; 6"eHaꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Yvy regua huvixa kuery ipoꞌaka ꞌrã haꞌe kuery re, haꞌe ipoꞌakakue pe “Ojapo porã vaꞌe”, ꞌea ꞌrã.B!} Yvatekueve vaꞌe yvyĩve vaꞌe rami ikuai aguã re ijayvuague Hemimboꞌe kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy mavaꞌe eteꞌi pa joegui yvateve vaꞌea oikuaaxe vy.m SHaꞌe ramo joupe-upe oporandu okuapy mavaꞌe eteꞌi pa haꞌe kuery regua ojopy uka ꞌrãa re. 7Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma hekorã ipara oĩa rami ae ꞌrã oo. Haꞌe rã ijopy uka nhemiare pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã — heꞌi. GHaꞌe rami teĩ xejopy uka nhemiarã oĩ avi xereve mesa py.=sHaꞌekue rami ju okarupa ma rire karo ojopy vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe karo ma xereve guarã ipyau vaꞌe ajapo vaꞌe regua, peẽ kuery re vy xeruguy amoẽ uka ta vaꞌe rupi. ; Peteĩ mbojape ju ojopy. Haꞌe vy oguerovyꞌa ma vy oipeꞌã-peꞌãꞌi vy omeꞌẽ. Aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma xerete peẽ kuery re vy ameꞌẽ vaꞌerã regua. Guĩ nunga pejapo ꞌrã xere penemaꞌenduꞌaa rupi — heꞌi. wgXee aipoaꞌe pẽvy: Aỹ gui ma ndayꞌuvei ma ꞌrã uva rykue, Nhanderuete poꞌakaa ovaẽ eꞌỹa ja. [/Haꞌe gui ojopy karo. Oguerovyꞌa vy aipoeꞌi: — Pejopy, pembojaꞌo jomeme.Mbaꞌeta aipoaꞌe pẽvy: Ndaꞌuvei ma ꞌrã kovaꞌe nunga Nhanderuete poꞌakaa py ojeupity eꞌỹa ja — heꞌi. }Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee ma kovaꞌe Páscoa ára akaruxe ete pendereve, aiko axy eꞌỹ mboveꞌi.' Guemimboꞌe kuery reve Páscoa ára opa vygua okaru okuapyague Haꞌe gui hora ovaẽ ramo mesa py Jesus oĩ apóstolo kuery reve. y Haꞌe rami rã jogueraa vy ojoupa Jesus aipoeꞌiague rami. Haꞌe vy oguereko katu Páscoa ára okaru okuapy aguã.  Haꞌe ramo oexa uka ꞌrã pẽvy peteĩ opy jaꞌo tuvixa vaꞌe opa mbaꞌe oĩa. Haꞌe py ae ꞌrã pereko katu — heꞌi. &E Hoo vaꞌe pe ke aipopeje: “Oremboꞌea oporandu uka kuri ndevy: Mamo pa oĩ opy jaꞌo Páscoa ára xeremimboꞌe kuery reve rokaru aguã?” heꞌi uka.xi Jesus ombovai: — Tetã py pevaẽ vy peovaexĩ ꞌrã peteĩ ava yryru revegua. Tapeo hupive opy oikea peve.I  Haꞌe rã oporandu ixupe: — Mamo tu reipota roguereko katu? {Haꞌe ramo Jesus omondouka Pedro haꞌe João. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tapeo, pereko katu Páscoa ára jakaru aguã. eC ; Ovaẽ ma ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ Páscoa ára okaru aguã.fEJudas ojou porã vy oikuaa pota haꞌe kuery pe ojopy uka aguã pavẽ opuꞌã eꞌỹ re. [/Haꞌe ramo haꞌe kuery oguerovyꞌa vy ixupe ijayvu peráta omeꞌẽ aguã re. Haꞌe ramo oo jogueroayvu aguã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe jopya ruvixa kuery reve, haꞌe kuery pe Jesus ojopy uka aguã re. ' ; , Haꞌe gui ma Satanás ipoꞌaka peteĩ hemimboꞌe kuery doze ikuai vaꞌe regua Judas Iscariotes hery vaꞌe pyꞌa re., QSacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery oikuaa pota okuapy marã rami vy pa Jesus ojuka aguã, mbaꞌeta heta vaꞌe kuery gui okyje. r  _ ; , Ovaẽ rai ma ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ “Páscoa” ꞌepy vaꞌe ára.{ o&Haꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ma ajeꞌive reve ꞌrã jogueraa templo py ijayvu rã ojapyxaka aguã. 9k% Jesus ijayvu rã heta vaꞌe kuery ojapyxaka okuapyague Koꞌẽ nhavõ Jesus nhomboꞌe oikovy templo py. Haꞌe gui pyávy ma oo ꞌrã Oliveiras yvyty re oke aguã.%$Peikuaa pota haꞌe pejerure riae mbaꞌemo oiko vaꞌerã gui peo jepe aguã, haꞌe Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue renonde peneꞌaĩ aguã. E#Mbaꞌeta ko yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re ou ꞌrãe.q["— Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota pendepyꞌa pemonyẽ eꞌỹ aguã opa marã rei pendekuaia, pekaꞌua, neĩ mbaꞌemo ko yvy re ikuai vaꞌe re pepenaa guive, pendere haꞌe vaꞌe ára ou xapyꞌa eꞌỹ aguã nhuã rami.S!Yva haꞌe yvy opa ꞌrã. Haꞌe rã xeayvuague ma ndoaxa rivei ꞌrã. gG Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery opa eꞌỹ re haꞌe nunga haꞌe javi oiko ꞌrã.{oHaꞌe rami ae xeayvuague oiko rã pexa vy peikuaa ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa aguã ovaẽ raiꞌi maa.SMbaꞌeta hokypa rã pexa vy peikuaa ꞌrã ára pyau ovaẽ raiꞌi maa.-S ; Peteĩ ayvu omombeꞌu avi mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peikuaa pota figoꞌy haꞌe yvyra ikuai vaꞌe re.veHaꞌe nunga oiko aguã ijypy ramo pevyꞌa, pemopuꞌã peneakã, mbaꞌeta ovaẽ ta ma pendereraa jepea. u~cHaꞌe gui ma oexaa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue arai rupi ou rã opoꞌaka haꞌe guexakãmba reve. })Yvy re mbaꞌemo vai oiko ta vaꞌe gui avakue onhemondyi vy hoꞌapa ꞌrã. Mbaꞌeta yva re ipoꞌakakueve ikuai vaꞌe voi oitypaa ꞌrã.X|) ; — Kuaray, jaxy haꞌe jaxy-tata re ojekuaa ꞌrã hexa pyrã. Yeꞌẽ revovo haꞌe yai opuꞌã-puꞌã vaꞌe gui yvy regua ikuai vaꞌe ndaꞌevei haꞌe ndoikuaai rei ꞌrã okuapy.B{}Ojukaa ꞌrã kyxe py, haꞌe escravo-rã ogueraapaa ꞌrã yvy jave rupi. Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery poꞌakaa ára opa eꞌỹa ja haꞌe kuery opyrõmba ꞌrã Jerusalém tetã re. &zE— Haꞌe vaꞌe ára ma ndaꞌevei ꞌrã imemby ryruꞌi haꞌe imemby kambu vaꞌe pe. Mbaꞌeta yvy re oiko ꞌrã teko axy kovaꞌe kuery mbopagaarã.\y1Haꞌe vaꞌe ára ma nhombopagapaa ára, ipara oinya haꞌe javi ojeupity aguã. xHaꞌe ramo Judéia pygua kuery tonhamba yvyty re. Tetã py ikuai vaꞌe voi toopa, mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe voi toike eme tetã py.~wu ; — Haꞌe gui xondaro kuery Jerusalém tetã ojokopa rã pexa vy peikuaa ꞌrã ombovaipa ta maa.9vmPeĩ atãa py pereko riae ꞌrã penenheꞌẽ. QuHaꞌe rami teĩ neĩ peteĩ pendeꞌa nokanhyi ꞌrã peneakã guigua.>twXerery káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌevei ꞌrã pendere.sPenderu kuery voi penemboꞌa uka ꞌrã, penderegua, penetarã haꞌe peneirũ kuery voi, amongue pendejukaa ꞌrã guive.+rOMbaꞌeta xee ae ꞌrã ameꞌẽ pendeayvurã haꞌe peneꞌarandu aguã, pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery ndaꞌipoꞌakai, neĩ nombovai kuaai aguã rami.FqHaꞌe nunga rupi pendepyꞌa eta rei eme pembovai aguã re.Ap} Haꞌe nunga pendere oiko ꞌrã ayvu pemombeꞌu aguã.5oc Haꞌe nunga oiko eꞌỹ mbove pendejopya haꞌe penemoingo axya ꞌrã. Xerery rupi pendekuai ramo pendereraa ꞌrã onhemboꞌeaty py, nhuã py haꞌe huvixa kuerya py.n  Yvy oryryi ꞌrã, oiko ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue haꞌe karuai. Oiko ꞌrã nhomondyipaa, yva re hexa pyrã tuvixa vaꞌe voi.+mO Aipoeꞌi avi haꞌe kuery pe: — Peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opuꞌã ꞌrã amboae tetã pygua re, haꞌe peteĩ-teĩ regua amboae regua re ꞌrã opuꞌã.:lm Penhemondyi eme “Joe opuꞌã” ꞌea rã pendu vy, neĩ “Huvixa kuery re opuꞌã”, ꞌea teĩ. Haꞌe nunga ranhe ꞌrãe oiko teĩ opa aguã eꞌỹ teri — heꞌi. Hk Ombovai: — Penheangu ke haꞌvy penhembotavy uka eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta heta ꞌrã ou xerery rupi “Xee ae ri”, eꞌỹ vy “Ovaẽ ma hora”, heꞌi rive vaꞌe. Tapeo eme hupive.j/ ; Oporandu okuapy ixupe: — Oremboꞌea, arakaꞌe ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Mbaꞌexa tu roikuaa ꞌrã ovaẽ raiꞌi maa? iHaꞌe ramo Jesus ombovai: — Aỹ pexa pa pevaꞌe nunga? Ovaẽ ꞌrã oitypaa ára, neĩ peteĩ ita amboae ita áry ndopytai aguã. h , ; , Amongue ijayvu templo ojou porãa rupi, mbaꞌeta ita porã haꞌe omeꞌẽ mbyre py ombojeguaa rire.6geMbaꞌeta amboae kuery ma hembyrekue gui rive omeꞌẽ. Haꞌe rã pevaꞌe ma iporiaukueꞌia ramive mbaꞌemoꞌi ojogua aguã oguereko vaꞌekue haꞌe javiꞌi omoĩ. fHaꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Pevaꞌe imeveꞌỹ vaꞌe iporiaukueꞌia ramive pavẽ gui omeꞌẽ retave.eeCOexa avi peteĩ imeveꞌỹ vaꞌe omoĩ rã mokoĩ hatãꞌi vaꞌe ndovareiveꞌi vaꞌe.d y Jesus templo py omaꞌẽ oiny vy oexa oguerekopa vaꞌe kuery peráta omeꞌẽ vy hyru py omoĩ rã.Wc'/Haꞌe rami avi haꞌe kuery ogueraa rivepa ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe kuery ro gui oipota vaꞌe, haꞌe onhemboeko porãxe vy onhemboꞌe are ꞌrã. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery opaga raxa ete ꞌrã. b.— Penheangu ke lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery gui, mbaꞌeta haꞌe kuery onhemonde ꞌrã ao puku py, haꞌe tetã mbyte rupi oipota ꞌrã oxaruraa porã. Onhemboꞌeaty py haꞌe ngaru oĩa py oguapy ꞌrã tenda tenondeve oĩ vaꞌe py anho.kaO- ; Heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendua py Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: j`M,Haꞌe rami vy Davi voi “Senhor” heꞌi ixupe. Mbaꞌexa tu haꞌvy hamymino avi ri oiko? , T_!+ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ eꞌỹa ja’, heꞌi vaꞌekue.” {^o*Mbaꞌeta Davi eteve voi aipoeꞌi Salmo py: “Senhor aipoeꞌi xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re,!];) ; Haꞌe gui ma haꞌe kuery pe ju Jesus oporandu: — Mbaꞌexa ndaꞌu Cristo reko re pendeayvu vy aipopeje Davi ramymino oikoa rami?T\!(Haꞌe vaꞌe rire avave rei ndaꞌipyꞌa guaxuvei ixupe oporandu aguã. n[U'Haꞌe ramo lei re nhomboꞌe vaꞌety regua aipoeꞌi: — Poromboꞌea, rembovai porã — heꞌi. Z&Haꞌe nunga rupi Nhanderuete ma omanogue Ruete eꞌỹ oiko, haꞌe rã oikove vaꞌe Ruete, ixupe pavẽ oikove ramo — heꞌi. NY%Haꞌe gui omano vaꞌekue onhemboete ju aguã regua ma Moisés ae ombopara. Mbaꞌeta yvyra rogue okai vaꞌe omombeꞌua py Senhor pe “Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete”, heꞌi vaꞌekue. X{$Nomanovei ma ꞌrã guive, mbaꞌeta omboete ju rire anjo kuery rami ma ꞌrã ikuai Nhanderuete raꞌy kuery ikuai vy.~Wu#Haꞌe rã ára pyau onhemboete aguã ára oupity aguã oiporavo pyre ma nomendavei, neĩ nanhomomendavei ma ꞌrã.rV]"Haꞌe rã Jesus ombovai haꞌe kuery pe: — Ko yvy re ikuai vaꞌe ma omenda haꞌe nhomomenda ꞌrã.U!Haꞌe gui onhemboete jevya ára ndaꞌu mavaꞌe eteꞌi ꞌrã oiko kunha vaꞌe me, kunha vaꞌe re sete-ve omenda rire? — heꞌi. 2T_ Haꞌe gui mae ma kunha vaꞌe avi omano.=SuHaꞌe rami py sete-ve omano taꞌy eꞌỹ re meme.kROHaꞌe ramo tyvy mokoĩa vaꞌe, haꞌe gui mboapya vaꞌe ju omenda ranhe imeveꞌỹ vaꞌe re.nQUHaꞌe gui ikuai rakaꞌe sete joegua. Tujave vaꞌe ma omenda vaꞌekue ri omano taꞌy eꞌỹ re.P{Haꞌe vy oporandu okuapy ixupe: — Poromboꞌea, Moisés oeja rakaꞌe po rami ipara vaꞌe: “Amongue taꞌy eꞌỹ re omano ramo tyvy ju omenda ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe re, omano vaꞌekue raꞌyrã vaꞌekue oguereko aguã”, heꞌiague. zOm ; Ovaẽ avi amongue saduceu kuery. Haꞌe kuery ma nhanhemboete ju ꞌrãa ndogueroviai vaꞌe.N)Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery oendua py haꞌe kuery ndojopy reguai ayvu py. Ombovai kuaa rã oendu vy okyrirĩmba guive onhemondyipa vy. M— César mbaꞌe ri rã pemeꞌẽ haꞌvy César pe. Haꞌe rã Nhanderuete pegua ma Nhanderuete pe ae ꞌrã pemeꞌẽ — heꞌi. IL — Pexa uka haꞌvy xevy peteĩ hatãꞌi vaꞌe. Mavaꞌe raꞌangaa haꞌe mavaꞌe rery haꞌvy oĩ? Aipoeꞌi okuapy: — César mbaꞌe ri. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: KKHaꞌe rã Jesus ma haꞌe kuery omoĩ vaixea oikuaa vy ombovai: VJ%Haꞌevea rami ri ndaꞌu César pe nhameꞌẽ imposto repy, tyrã pa any? UI#Haꞌe vy ixupe oporandu vy aipoeꞌi: — Poromboꞌea, ore roikuaa ndee ndeayvu haꞌe renhomboꞌe porãa. Ndereikuaa pota rei avave re, haꞌe anhetẽ rupi renhomboꞌe Nhanderuete oipota vaꞌe re.+HOHaꞌe rami vy oikuaa pota okuapy hexe, amongue pe peráta omeꞌẽ guive, heko porã vaꞌe rami onhemoingo vy ayvu py omoĩ vai vy huvixa po py omboaxa aguã.ZG- ; Haꞌe jave ae lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe sacerdote yvatekueve vaꞌe ojopyxe teĩ, haꞌe kuery re ri ty raꞌe ijayvua oikuaa vy. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery gui okyje guive.FyHaꞌe vaꞌe ita re hoꞌa vaꞌe haꞌe javi opẽmba ꞌrã. Haꞌe amongue áry ita hoꞌa ramo ikuꞌipa ꞌrã. MEHaꞌe rã Jesus haꞌe kuery re omaꞌẽ vaipa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe heꞌia tu haꞌvy ipara: “Oo apoa kuery ita ndoipotai vaꞌekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã”, heꞌia. UD#Haꞌe ou vy omomba ꞌrã opena vaꞌekue, haꞌe amboae kuery pe ju omboaxa ꞌrã uvaty — heꞌi. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ayvu oendu vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Haꞌe nunga ete taꞌvy toiko eme. lCQHaꞌe vy uvaty gui oguenoẽ vy ojuka. — Mbaꞌe ndaꞌu uvaty ja ojapo ꞌrã haꞌe kuery re?1B[— Haꞌe rami teĩ opena vaꞌe kuery taꞌy oexa vy aipoeꞌi joupe-upe: “Pevaꞌe ma uvaty jarã ete. Jajuka na, uvaty nhandevy ju opyta aguã”, heꞌi okuapy.1A[ — Haꞌe ramo uvaty ja aipoeꞌi ojeupe: “Mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã? Amondouka ꞌrã xeraꞌy ayvu ete vaꞌe. Xapyꞌa rei rã ko omboetea ꞌrã”, heꞌi. `@9 — Haꞌe gui mboapya ma ombou. Haꞌe vaꞌe re voi ojeaipa ma rire omoxẽ ju avi. w?g — Amboae guembiguai ju ombou. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe voi oinupãmba. Ojavyky rei rire ombojevy rive ju. K> Omonoꞌõa ára ovaẽ ramo opena vaꞌe kuerya py ombou peteĩ guembiguai, ixupe uvaꞌa omeꞌẽ okuapy aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oinupã haꞌe ojavyky rei ma rire ombojevy rive ju. z=m ; Haꞌe rire povaꞌe ayvu ju Jesus omombeꞌu heta vaꞌe kuery pe, mbaꞌemo re ombojoja vy: — Peteĩ ava onhotỹ uva, haꞌe vy omboaxa opena vaꞌerã kuery po py. Haꞌe gui ma guekoa gui oguata oiko are aguã katy. <Haꞌe rã Jesus ju ombovai: — Xee voi peẽ kuery pe namombeꞌui ꞌrã mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapo aikovya. 9;mHaꞌe rami vy ombovai: — Ore ma ndoroikuaai. ':GHaꞌe rã “Avakue gui”, jaꞌe ramo ma heta vaꞌe kuery nhandeapipa ꞌrã ita py, mbaꞌeta haꞌe kuery oikuaa João profeta oikoa — heꞌi okuapy.+9OHaꞌe ramo haꞌe kuery joupe-upe ranhe aipoeꞌi okuapy: — “Yva gui”, jaꞌe ramo “Mbaꞌe re tu haꞌvy ndapejeroviai hexe?” heꞌi ꞌrã nhandevy.U8#João nhomongaraia pa yva guigua tyrã avakue guigua rakaꞌe? — heꞌi. N7Haꞌe ramo ombovai: — Xee voi aporandu ta pẽvy. Pemombeꞌu ke:6!Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Emombeꞌu orevy mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga rejapo reikovy. Mavaꞌe tu nembopoꞌaka? \5 3 ; Peteĩ ára templo py Jesus omboꞌe oiny heta vaꞌe kuery. Ayvu porã omombeꞌu jave oĩa py jogueru sacerdote yvatekueve vaꞌe, lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery.j4M0teĩ ndojuka uka kuaai teri, heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojapyxaka vy ojou porã okuapy ramo. T3!/ Templo py nhomboꞌeague Koꞌẽ nhavõ Jesus nhomboꞌe oikovy templo py. Haꞌe rã sacerdote yvatekueve vaꞌe, lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe heta vaꞌe ruvixa kuery ma ojukaxe okuapy, 29.Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ipara oiny “Xero ma onhemboꞌe atyrã oĩ” ꞌea vaꞌeri peẽ ma pejapo imonda vaꞌe onhemiaty rami. w1g- , ; Haꞌe gui templo py oike vy oipeꞌapa mbaꞌemo vendea kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue.0',Nerenda ombovaipa vy ojukapa ꞌrã nememby kuery. Neĩ peteĩ ita ma ndoejai ꞌrã amboae ita áry, ndea py aju teĩ ndaxerexa kuaai rire. s/_+Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã nderovaigua kuery ndejokopa aguã ára, jova-jovai katy gui nemboty heravy aguã.q.[*Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ára rexa kuaa vaꞌe rire nemoingo porãarã ou vaꞌe. Teĩ aỹ haꞌe nunga ndoikuaa ukaai ndevy. “Ndee” heꞌia py ma peteĩꞌi pe rami ijayvu teĩ tetã pygua kuery haꞌe javive pe. i-K) Jerusalém tetã Jesus oexa vy ojaeꞌoague Jesus ovaẽ ovy vy tetã oexa vy ojaeꞌo.,%(Haꞌe rã haꞌe kuery pe ombovai: — Xee aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery okyrirĩ vaꞌe rire ita eteve voi oporaei ꞌrãgue — heꞌi. +3'Haꞌe rã amongue fariseu kuery heta vaꞌe kuery mbyte ikuai avi vaꞌe ma aipoeꞌi ixupe: — Poromboꞌea, ndeayvu na neremimboꞌe kuery pe. *+&— Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Huvixave Senhor rery rupi ou vaꞌe re. Taꞌikuai porãa yva re, toporaeia yvatevea py! — heꞌi ojeꞌoivy. ])3%Haꞌe gui yvyty Oliveiras gui oguejy ovya py ovaẽ raiꞌi ma jave hemimboꞌe kuery haꞌe javi oguerovyꞌa vy Nhanderuete pe oporaei atã ojeꞌoivy mbaꞌemo porã ojapo rã oexa vaꞌekue haꞌe javi re. <(s$Hiꞌáry oo oiny ramo tape rupi oipyo okuapy oao. U'##Haꞌe vy mymba ogueru vy hiꞌáry oipyo oao, haꞌe oupi Jesus hiꞌáry.@&{"Haꞌe kuery ombovai: — Senhor ma oipota — heꞌi. J% !Mburikaꞌi ojora jave ija aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu pejora? Y$+ Haꞌe ramo omondouka vaꞌekue ojeꞌoi vy Jesus aipoeꞌiague rami meme ojou.#)Haꞌe gui xapyꞌa rei pẽvy amongue oporandu ꞌrã mbaꞌe re pa pejoraa re. Haꞌe ramo pembovai vy “Senhor ma oipota”, peje ꞌrã. f"EHaꞌe kuery pe aipoeꞌi imondovy: — Tapeo tenonde pevaꞌe tekoa oĩ vaꞌe py. Haꞌe py pevaẽ vy pejou ꞌrã peteĩ mburikaꞌi ixã re hiꞌaĩ vaꞌe, hiꞌáry avave rei noĩai teri vaꞌe. Pejora vy ke peru.w!gBetfagé haꞌe Betânia py ovaẽ raiꞌi ma ovy vy yvyty Oliveiras katyꞌi, omondouka mokoĩ guemimboꞌe.R  ; ; Po rami ijayvupa rire Jesus oove ju Jerusalém katy.eCHaꞌe gui xerovaigua kuery nguvixarã ndaxepotai vaꞌekue ma peru, pejukapa aexaa py.” <q— Ombovai: “Xee aipoaꞌe pẽvy: Mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi pe omeꞌẽave ꞌrã. Haꞌe rã ndoguerekoi vaꞌe gui ma oguerekoꞌi vaꞌe voi oipeꞌaa ꞌrã._7— Haꞌe rã haꞌe kuery aipoeꞌi: “Xeruvixa, haꞌe tu oguereko ae ma dez.” — Haꞌe gui haꞌe py ikuai vaꞌe pe ju aipoeꞌi: “Peipeꞌa na peráta ixugui, haꞌe pemeꞌẽ dez oguereko vaꞌe pe.” wgHaꞌe rami vy mbaꞌe re tu xeperáta ma peráta renda py neremoĩ, ajevy vy ajopy retave aguã?” heꞌi. gG— Haꞌe ramo ombovai: “Tembiguai heko vai vaꞌe, ndeayvuague rupi ae ꞌrã rombopaga. Reikuaa ri tyꞌy xevai rei vaꞌea, amoĩ porãaty gui eꞌỹ teĩ anoẽ, haꞌe anhotỹague gui eꞌỹ amonoꞌõ ꞌrãa?.UMbaꞌeta ndegui xee akyje, ivai rei vaꞌe reiko ramo. Remoĩ porãaty gui eꞌỹ renoẽ, haꞌe renhotỹague gui eꞌỹ ꞌrã remonoꞌõ vaꞌe”, heꞌi. — Haꞌe gui amboae ju ou vy aipoeꞌi: “Xeruvixa, apy ma aru ju ndeperáta ajukue py anhovã vy amoĩ porã vaꞌekue.oW— Haꞌe vaꞌe pe ma aipoeꞌi: “Ndee ma peteĩ nhiruĩ tetã re ꞌrã ndepoꞌaka”, heꞌi. b=— Amboae ju ou vy aipoeꞌi: “Xeruvixa, ndeperáta gui ajouve ju peteĩ nhiruĩ.” "=— Haꞌe ramo huvixa ombovai: “Haꞌeve ete ma tembiguai porã. Mbovyꞌi vaꞌe re repena kuaa rire dez tetã re ju ndepoꞌaka ꞌrã”, heꞌi. \1— Tenonde ou vaꞌe aipoeꞌi: “Xeruvixa, ndeperáta gui ma dez ju ajouve.” 'G— Haꞌe rami teĩ ombopoꞌaka ma ramo ou ju, haꞌe vy oenoĩ uka guembiguai kuery peráta jopyare, marã rami pa peteĩ-teĩ oguerekoague oikuaa aguã. J — Haꞌe rã hetarã kuery mboae ndaꞌijaꞌei vy hakykue omondouka huvixave oĩ vaꞌe pe aipoeꞌi vaꞌerã: “Ore kuery ma ndoroipotai haꞌe vaꞌe oreruvixarã”, heꞌi vaꞌerã. E Haꞌe vy dez guembiguai oenoĩ vy haꞌe kuery pe oiporuka dez hatãꞌi vaꞌe ouro guigua ovareve vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe peráta pemboetave ke ajevy peve”, heꞌi. { Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Peteĩ ava yvatekueve regua oo amboae yvy re onhembopoꞌaka uka, haꞌe gui ojevy ju aguã. Dez hatãꞌi vaꞌe ouro guigua omombeꞌuague Haꞌe nunga haꞌe kuery oendu ramo Jesus peteĩ ayvu ju omombeꞌu mbaꞌemo re ombojoja vy, mbaꞌeta Jerusalém py ovaẽ raiꞌi ma ramo oexaꞌã teĩ okuapy Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ta ma aguã re.dA Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ojou haꞌe ogueraa jepe aguã okanhy vaꞌekue. D  Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Kovaꞌe ára ma oĩ kovaꞌe oo py oo jepe vaꞌe, mbaꞌeta kovaꞌe ava voi Abraão ramymino oiko. Gálatas 3.7,29 py oĩa rami, “ojerovia vaꞌe ae Abraão ramymino kuery ikuai”, haꞌe “Cristo pegua peiko vy peẽ kuery voi Abraão ramymino kuery pendekuai.” Haꞌe gui ma Zaqueu opuꞌã vy aipoeꞌi Senhor pe: — Senhor, xee anhenhandu iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo areko vaꞌe ameꞌẽ aguã, mbyte rupi peve. Haꞌe xapyꞌa rei amongue mbaꞌemo py akore rire irundykue ju ꞌrã ameꞌẽ hekovia — heꞌi. g GHaꞌe javive haꞌe nunga oexa vaꞌe ijayvu rei okuapy, heko vai vaꞌe ro py ovaẽ ramo. = uHaꞌe ramo oguejy pojava, ovyꞌa reve oguerovaẽ. -Haꞌe py Jesus ovaẽ vy yvate omaꞌẽ reve aipoeꞌi ixupe: — Zaqueu, eguejy pojava ke, kovaꞌe ára ma apyta ꞌrã ndero py — heꞌi.ucHaꞌe vy onha ovy henonderã, ojeupi peteĩ sicômoro rakã re oexa aguã, haꞌe rupi ꞌrãe oaxa ramo. oWHaꞌe vaꞌe oexaxe mavaꞌe pa Jesus, teĩ ndaꞌevei heta vaꞌe kuery gui, ikarapeꞌi vaꞌe vy.pYHaꞌe py oiko peteĩ ava Zaqueu hery vaꞌe, imposto re nhombopaga vaꞌety ruvixa oguerekopa vaꞌe.p [ Imposto re nhombopaga vaꞌety Zaqueu oo jepeague Jericó py Jesus oike vy oaxa ovy tetã rupi.#?+Haꞌe ramove oexa, haꞌe Nhanderuete pe oporaei ovy hupive. Heta vaꞌe kuery haꞌe javive haꞌe nunga oexa vy oporaei avi jogueravy Nhanderuete pe. U#*Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Exa haꞌvy. Rejeroviaa ndereraa jepe ma. ]3)— Mbaꞌe tu reipota ndevy ajapo? Ombovai: — Senhor, xee ma aexaxe — heꞌi. T!(Haꞌe ramo Jesus opyta vy ogueru ruka. Haꞌe ovaẽ ramo oporandu ixupe:'Haꞌe ramo tenonde ojeꞌoi vaꞌe aipoeꞌi okyrirĩ aguã. Haꞌe rami teĩ ojapukaive tema: — Jesus Davi ramymino, xemboaxy ke. Q&Haꞌe ramo ojapukai: — Jesus Davi ramymino, xemboaxy ke — heꞌi. B~%Haꞌe ramo ixupe omombeꞌua Nazaré pygua Jesus oaxaa. `}9$Haꞌe vaꞌe ma heta vaꞌe kuery oaxa nhendua oendu vy oporandu mbaꞌe pa oikoa re.|# ; Jericó tetã py ovaẽ raiꞌi ovya py peteĩ ára revegua eꞌỹ oguapy oiny tape yvýry mbaꞌemo re ojerurea py.${A"Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery neĩ peteĩ henda py noendu kuaai povaꞌe ayvu, mbaꞌe heꞌia paa ndoikuaa ukai ramo. Haꞌe kuery ndoikuaai ae ijayvua. gzG!Oinupãmba ma rire ojukaa ꞌrã. Haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã — heꞌi. ~yu Mbaꞌeta omboaxaa ꞌrã amboae regua kuery pe, haꞌe ramo ojavyky rei, ojojai rei haꞌe onyvõmba ꞌrã okuapy.x  ; Ngupive doze guemimboꞌe kuery Jesus ogueraa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Maꞌẽ, aỹ ma jajeꞌoi nhainy Jerusalém katy. Haꞌe py ma ojeupity ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue rekorã profeta kuery omboparaague haꞌe javi.ywkhaꞌe kuery ma aỹ voi ojou retave ete ꞌrã, haꞌe gui rakaꞌeve rã oupity ꞌrã tekove marã eꞌỹ. NvHaꞌe ramo Jesus ombovai haꞌe kuery pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe javi Nhanderuete poꞌakaa rupi oiko aguã ngoo oeja vaꞌe, guaꞌyxy, guyvy kuery, nguu eꞌỹ vy guaꞌy kuery,iuKHaꞌe ramo Pedro aipoeꞌi: — Ore kuery ma orero roejapa vaꞌekue nderupive orekuai aguã. RtOmbovai: — Avakue pe haxy vaꞌe ma Nhanderuete pe ndaxyi — heꞌi. as;Haꞌe ramo oendu vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Mbaꞌe xagua ꞌrã tu haꞌvy oo jepe? yrkNhanderuete poꞌakaa py oguerekopa vaꞌe oikea gui ndaxyive juu nambi kua rupi camelo oaxa aguã — heꞌi. &qE ; Jesus ma ava vaꞌe ndovyꞌaveia oexa vy aipoeꞌi: — Haxy ete oguerekopa vaꞌe kuery Nhanderuete poꞌakaa py oike aguã — heꞌi. Xp)Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ayvu oendu vy ndovyꞌai ete, oguerekopa vaꞌe vy. yokJesus oendu vy aipoeꞌi: — Peteĩ mbaꞌe ma oata teri ndevy. Evendepa rereko vaꞌe haꞌe javi, haꞌe hepykue emeꞌẽmba iporiaukueꞌi pe. Haꞌe vy ꞌrãe rereko ovareve vaꞌe yva re. Haꞌe gui mae ma eju xerupive — heꞌi. fnEAva vaꞌe aipoeꞌive ju: — Haꞌe nunga haꞌe javi ajapopa ae ma, xekyrĩ guive. , , ; mReikuaa ae ma ojapo uka pyre: “Ndetavy eme, ejojuka eme, nemonda eme, ndeayvu rive eme joe, emboete nderu haꞌe ndexy”, heꞌi. l}Jesus ombovai: — Mbaꞌe re tu “Ndereko porã vaꞌe”, ꞌre xevy? Avave rei ndaeko porãi Nhanderuete eꞌỹ vy.5kc ; Peteĩ ava omboetevepy oĩ vaꞌe oporandu ixupe: — Poromboꞌea ndereko porã vaꞌe, mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã tekove marã eꞌỹ aupity aguã? jAnhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kyrĩgueꞌi rami eꞌỹ Nhanderuete poꞌakaa nomovaẽi vaꞌe ma ndoikei ꞌrãe haꞌe py. (iIHaꞌe rã Jesus ma ojea py kyrĩgue oenoĩ vy aipoeꞌi: — Tove tou kyrĩgue, pejoko eme, mbaꞌeta pevaꞌe ramiguaꞌi peguarã ae Nhanderuete poꞌakaa.$hA ; Haꞌe oĩa py oguerua kyrĩgue haꞌe kuery re opo omoĩ aguã. Haꞌe rã hemimboꞌe kuery oexa vy ijayvu ete okuapy herua kuery pe. gy— Xee aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe anho omboeko porã mbyre oo ngoo katy, fariseu ma any. Mbaꞌeta haꞌe javive haꞌe ae onhemboyvate vaꞌe omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã. Haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboyvateave ꞌrã. ; ; , kfO — Haꞌe rã imposto re nhombopaga vaꞌety ma mombyryꞌi hiꞌaĩ, neĩ yva re omaꞌẽ aguã voi ndaꞌipyꞌa guaxui. Opexo re oipete-pete reve aipoeꞌi: “Xeruete, xemboaxy ke, xee ajejavypa vaꞌe aiko”, heꞌi. e# Semana nhavõ re mokoĩgue kuerei ꞌrã aiko akaru eꞌỹ re. Haꞌe opa mbaꞌe ajou vaꞌekue gui ameꞌẽ aikovy dízimo”, heꞌi. d Fariseu vaꞌe opuꞌã hoꞌamy vy ojeupe ae onhemboꞌe po rami: “Xeruete, xee roguerovyꞌa, mbaꞌeta avakue mboae rami rami eꞌỹ aiko, imonda vaꞌe, jokorepa rei, itavy rei vaꞌe, pevaꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety rami eꞌỹ guive.cy — Mokoĩ ava oo templo py onhemboꞌe aguã. Peteĩ ma fariseu, haꞌe rã amboae ma imposto re nhombopaga vaꞌety.[b/ Fariseu haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety omombeꞌuague Omombeꞌu avi povaꞌe ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy, amongue ojee ae ojerovia haꞌe onhemboeko porãxe vy jojou vai vaꞌe re ijayvu vy. !a;xee aipoaꞌe: Oikuaa pota voi ꞌrã pendere. Haꞌe rami teĩ Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ju vy ndaꞌu ojou ꞌrã ri ojerovia vaꞌe ko yvy re? ;`oHaꞌe gui Nhanderuete ndaꞌu ndoikuaa pota voi ꞌrã ri hembiporavo kuery ára pukukue re haꞌe pytũ mbukukue re ixupe ojapukai vaꞌe re? Oikuaa pota aguã are merami teĩh_IHaꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Peikuaa pota ke huvixa porayvu eꞌỹ vaꞌe ijayvuague re. v~~q}[||{{zyyHxwwzwvvVudtttserrRqDppo$nmm(ll3kk&jii hhhgg{g,fee>ddTcpbb"a`__h^]\\^[[gZYY6XXEWWZVV9UU TSSRRRQsPPPAOONMMM*LLK6J{JIIpHGFFaEE.DDCoCB{BAZ@@U??>>=S=<;;;::j9R98z7766M555I33x222c2 11400w04/..,,Q++R*J)''b&&n%%:$$^"!!R #+.G[{7 ?v ,- j $ } T v#~Ly  m Nicodemos reve Jesus ijayvuague Oiko peteĩ ava fariseu regua Nicodemos hery vaꞌe, judeu kuery ruvixa.c ?Avakue reko ixupe nomombeꞌuai teĩ haꞌe ae oikuaa haꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe. \1Haꞌe rã Jesus ma haꞌe kuery re ndojeroviai, haꞌe javive pyꞌa oikuaapa vy.6e Jesus re heta ojerovia merami teĩ okuapyague Páscoa ára Jerusalém py Jesus oiko jave heta oexa okuapy hexa pyrã ojapo oikovy rã. Haꞌe rami vy ojerovia hexe.+OOmanoague gui onhemboete ju ma rire mae ma hemimboꞌe kuery imaꞌenduꞌa aipoeꞌiague re. Haꞌe rami vy oguerovia ipara oĩ vaꞌe haꞌe Jesus ijayvuague. NHaꞌe rami avi Jesus “Templo” heꞌia ma guete re ae ijayvu vy.DHaꞌe ramo judeu ruvixa kuery aipoeꞌi: — Kovaꞌe templo ma quarenta e seis maꞌetỹa re ojapopa. Mbaꞌexa tu haꞌvy ndee mboapy araa pyve ri rejapopa ju ta? — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Pembovaipa haꞌvy kovaꞌe templo, haꞌe gui mboapy araa py ajapopa ju ꞌrã — heꞌi. 0YTemplo gui Jesus oipeꞌapa rã judeu ruvixa kuery oexa vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe nunga ꞌrã tu rejapo haꞌe nunga rejapo aguã re ndepoꞌakaa kuaa ukaarã? +Haꞌe rami ojapo rã hemimboꞌe kuery oexa vy imaꞌenduꞌa ipara oĩ vaꞌe re: “Ndevygua oo ayvu etea xemombaa ꞌrã” heꞌiague re. Apykaxu vendea kuery pe ma aipoeꞌi: — Peipeꞌapa apy gui kovaꞌe nunga. Pejapo eme Xeru pegua oo mbaꞌemo vendeaty — heꞌi. H Haꞌe rami vy mbaꞌemo ryvikue ojopy vy oipoka. Haꞌe vaꞌe py ma omondyipa templo ropy gui. Vexaꞌi haꞌe vaka omondyipa, haꞌe mesa ikuai vaꞌe oity vy peráta onhoẽmba. , ; ; , x~iTemplo py ovaẽ vy oexa vaka, vexaꞌi haꞌe apykaxu vendea kuery ikuai rã, peráta mboekoviaa kuery guive.}+ Templo gui Jesus oipeꞌapaague Ovaẽ rai ma judeu kuery ngaru Páscoa ojapo aguã ára. Haꞌe rami rã Jesus oo avi Jerusalém katy.| Haꞌe vaꞌe rire ma Cafarnaum katy oo oxy, guyvy kuery haꞌe guemimboꞌe kuery reve. Haꞌe py ma ndaꞌikuai areiꞌi. "{= Haꞌe nunga Jesus ojapo vaꞌe ma jypyꞌi hexa pyrã ojapo, Caná tetã Galiléia regua py. Opoꞌakaa oexa uka ramo hemimboꞌe kuery ojerovia hexe. Az{ Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ngaru py ikuai vaꞌe pe ma vinho iporãve vaꞌe ranhe ꞌrã omeꞌẽa. Oyꞌuxea rami oyꞌu pa ma rire iporã eꞌỹve vaꞌe ju ꞌrã omeꞌẽa. Haꞌe rã ndee ma haꞌe rami eꞌỹ rejapo, vinho iporãve vaꞌe remoĩ porã raꞌe aỹ guarã — heꞌi ndoikuaai vy. y' Haꞌe gui ngaru re opena vaꞌe oaꞌanga vy ojou porã, mbaꞌeta yy gui vinho ojeapo rire. Haꞌe rami avi ndoikuaai magui pa vinho oguerua raꞌe. Tembiguai kuery yy haraare anho oikuaa. Haꞌe gui ngaru re opena vaꞌe ndoikuaai rei teri reve oenoĩ omenda vaꞌe."x=Haꞌe gui ma Jesus aipoeꞌive ju: — Aỹ ma penoẽve ju, haꞌe peraa ngaru re opena vaꞌe toaꞌanga — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapo. wHaꞌe gui Jesus aipoeꞌi tembiguai kuery pe: — Pemonyẽmba yryru ikuai vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery omonyẽmba. kvOHaꞌe py ma mboapy meme yryru tuvixakue ikuai, ita kuꞌi gui ojapo pyre, oitenta, cem litro ogueraa vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe yryru py yy oĩ vaꞌe ma judeu kuery gueko rami vy oiporu ꞌrã mbaꞌemo oikyꞌaꞌo aguã. wugHaꞌe ramo tembiguai ikuai vaꞌe pe ju ixy ijayvu: — Pejapo tema haꞌe ojapo uka vaꞌe rei — heꞌi. qt[Jesus ombovai: — Kunha, mbaꞌe tu ndee rereko xereve? Mbaꞌeta xeꞌára novaẽi teri — heꞌi. {soHaꞌe gui vinho opa ramo ixy omombeꞌu Jesus pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe kuery ndoguerekovei ma vinho. RrJesus voi hemimboꞌe kuery reve oenoĩa avi omendaa aguã py oo aguã. q  Omendaa py Jesus avi ooague Haꞌe gui mboapy araa py omendaa ta Caná tetã Galiléia regua py. Haꞌe py ma Jesus xy oo. Jesus guemimboꞌerã Filipe haꞌe Natanael oenoĩague Koꞌẽ jevy Jesus onhembopyꞌa Galiléia katy oo aguã. Haꞌe ramia ja oexa Filipe. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Jaa ke xerupive — heꞌi.gg I*Haꞌe rami vy guykeꞌy ogueraa Jesus-a py. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe re Jesus omaꞌẽ vy aipoeꞌi: — Ndee ma Simão, João raꞌy reiko. Aỹ gui ma nderery ꞌrã Cefas — heꞌi. “Cefas” ma “Pedro” ꞌea. Tf #)Haꞌe vaꞌe ma guykeꞌy Simão-a py ranhe oo. Haꞌe vy aipoeꞌi guykeꞌy pe: — Ore rojou ma Messias — heꞌi. “Messias” ma “Cristo” ꞌea. Tery Messias ma hebraico ayvu pygua, haꞌe rã tery Cristo ma grego pygua. Mokoĩve joo rami heꞌia vaꞌe, “Nhandereraa jepearã Nhanderuete ombou vaꞌe” heꞌia. e  (Haꞌe gui João ijayvu rã hemimboꞌe kuery oendu vy Jesus rupive ojeꞌoi vaꞌekue regua peteĩ ma Simão Pedro ryvy André.8d k'Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peju haꞌvy pexa peikuaa aguã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy oexa okeaty, haꞌe kaꞌaru ma ramo opyta hexeve. fc G&Haꞌe gui Jesus guakykue re omaꞌẽ vy oexa haꞌe kuery ou rã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu peju? Haꞌe kuery aipoeꞌi: — Rabi, mamo tu ndee rekeaty? — heꞌi. “Rabi” ma “Poromboꞌea” ꞌea. Qb %Po rami ijayvu rã hemimboꞌe mokoĩve oendu vy ojeꞌoi Jesus rupive. ka Q$Oexa Jesus oaxa rã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe ma Nhanderuetea guigua vexaꞌi — heꞌi.` # Jesus rupive João Batista remimboꞌe kuery mokoĩ ojeꞌoiague Koꞌẽ jevy João oiko mokoĩ guemimboꞌe reve.~_ w"Haꞌe gui haꞌe vaꞌekue ma xee aexa ete karamboae. Haꞌe rami vy ae pẽvy aikuaa uka Nhanderuete Raꞌy oikoa. ^ /!Xee voi ndaikuaai teri vaꞌekue haꞌe oikoa. Haꞌe ramo yy py anhomongarai aguã xembou vaꞌekue aipoeꞌi: “Rexa ꞌrã Nheꞌẽ oguejy ouvy vy peteĩ ava re oĩ rã. Haꞌe vaꞌe ae ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve nhomongarai vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue xevy. ]   ; ; , João aipoeꞌi: — Xee ma aexa karamboae Nheꞌẽ apykaxuꞌi rami yva gui oguejy ouvy vy hexe oĩ rã.&\ GXee eteve voi ndaikuaai vaꞌekue mavaꞌe pa haꞌe oikoa. Haꞌe rami avi Israel kuery oikuaa aguã xemboua karamboae yy py anhomongarai aguã — heꞌi. *[ OHekorã re ae xeayvu vy “Rakaꞌeve rã ou ꞌrã peteĩ ava xegui yvateve ete vaꞌe, mbaꞌeta xee aiko eꞌỹ mbove haꞌe oiko ae ma”, haꞌe vaꞌekue.-Z U João Batista peteĩgue ju Jesus rekorã omombeꞌu porãveague Koꞌẽ jevy João oexa Jesus haꞌe katy ou oiny rã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pee ma ou oiny Nhanderuetea guigua vexaꞌi, yvy re ikuai vaꞌe reko vaiaty peꞌaarã. Jesus pe “Nhanderuete guigua vexaꞌi” heꞌi, mbaꞌeta omanoa py opaga rakaꞌe nhandereko vaiaty re (Êxodo 12.3-13, Isaías 53.7-11, 1 Pedro 1.18,19, Apocalipse 5.6). dY CHaꞌe rami João ijayvu Jordão yakã rovai re, Betânia katyꞌi nhomongarai oikovya py. pX [xerakykue ou vaꞌe. Ixugui ma xeꞌyvyĩꞌive ete vy ndaꞌevei ipy regua amboi aguã voi — heꞌi.W Haꞌe ramo João ombovai: — Xee ma yy py rive anhomongarai vaꞌe. Haꞌe rã peẽ kuery mbyte rupi peteĩ oiko ndapeikuaai vaꞌe,V /Haꞌe gui haꞌe kuery aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌvy renhomongarai reikovy, Cristo eꞌỹ, Elias eꞌỹ neĩ profeta eꞌỹ vaꞌeri? >U yJoão-a py omondouka pyre kuery ma fariseu regua meme.-T UOmbovai: — Xee ma tekoa eꞌỹa rupi ajapukai aikovy vy “Pemboꞌyvi ke tape Senhor ou aguã”, haꞌe vaꞌe, profeta Isaías ijayvuague rami vy — heꞌi. S Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi: — Emombeꞌu porã orevy marã ramigua pa reikoa, orembouare kuery pe ju romombeꞌu aguã. VR 'Haꞌe ramo haꞌe kuery oporanduve ju: — Marã ramigua haꞌvy ndee? Tyrã pa profeta Elias? Ombovai: — Xee ma haꞌeꞌỹ — heꞌi. Haꞌe kuery oporandu ju: — Tyrã pa ndee profeta ou vaꞌerã vaꞌe reiko? — Any — heꞌi ombovai vy. Judeu kuery oikuaa rã Cristo ou eꞌỹ mbove Nhanderuete ombou jevy ꞌrã profeta Elias imombeꞌuarã . Haꞌe rã “Profeta ou vaꞌerã vaꞌe” heꞌia ma Deuteronômio 18.15-18 py oĩa gui oikuaa. yQ mHaꞌe ramo João onhemombeꞌu porã, ndaꞌijapui. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma Cristo eꞌỹ — heꞌi. P  ; ; Po rami ae João omombeꞌu hekorã. Mbaꞌeta Jerusalém tetã gui judeu ruvixa kuery omondouka oirũ sacerdote haꞌe levita kuery ixupe oporandu aguã. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Marã ramigua tu ndee reiko? — heꞌi okuapy. nO WAvave rei ndoexai Nhanderuete, teĩ Nhanderuete Raꞌy peteĩꞌi vaꞌe Nguu revegua ae oikuaa uka. N  Mbaꞌeta lei ma Moisés pe oikuaa ukaa rakaꞌe. Haꞌe rã nhomboaxya haꞌe anhetẽ vaꞌe ma Jesus Cristo rupi ae ojekuaa.uM eMbaꞌeta ojee mbaꞌemo porã oĩ vaꞌe omeꞌẽ nhande kuery haꞌe javi pe, nhanemboaxya oexa uka jepi.@L { João Batista Jesus rekorã omombeꞌu porãveague Hekorã ma João omombeꞌu ma voi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Hekorã re ae xeayvu vaꞌekue. Aipoaꞌe: “Xee aju rire ojekuaa ꞌrã peteĩ xegui yvateve ete vaꞌe, mbaꞌeta xee aiko eꞌỹ mbove haꞌe oiko ae ma”, haꞌe vaꞌekue — heꞌi. VK 'Haꞌe gui Ayvu ma ava ojeapo vy oiko vaꞌekue ore kuery mbyte rupi. Hexe oĩ vaꞌe ma nhomboaxya haꞌe anhetẽ vaꞌe anho. Hexakãmbaa avi roexa karamboae, Nhanderuete Raꞌy peteĩꞌi vaꞌe ramo. /J Y Haꞌe vaꞌe kuery ma avakue gui riveꞌỹ oiko, toꞌo oipotaa rami eꞌỹ, neĩ nguu kuery gui riveꞌỹ guive. Haꞌe kuery ma Nhanderuete gui ae oiko vaꞌe. I  Haꞌe rã ojee omovaẽ vaꞌe haꞌe javi pe ma omeꞌẽ Nhanderuete raꞌy kuery ikuai aguã, hery rupi ojerovia vaꞌe kuery pe ae.?H { Guetarã kuerya py ae ou teĩ hetarã kuery nomovaẽi.fG G Haꞌe gui Ayvu ma yvy ixupe ojapo ukaa vaꞌekue re ae ou teĩ yvy regua kuery ndoexa kuaai.OF  Hendy vaꞌe ete ma yvy re ou vy omoexakã ꞌrã avakue haꞌe javi. OE João ma hendy vaꞌe ete eꞌỹ, hendy vaꞌe mombeꞌuarã rive ou.D yHaꞌe vaꞌe ma imombeꞌuarã ou, hendy vaꞌe rekorã kuaa ukaarã, hendy vaꞌe ou rã hexe pavẽ ojerovia aguã.UC %Oiko rakaꞌe peteĩ ava Nhanderuete ombou vaꞌekue João hery vaꞌe. ; ; MB Hendy vaꞌe ma pytũ rupi hexakã, pytũ ma hexe ndaꞌipoꞌakai. CA Hexe oĩ tekove, haꞌe hekove ma avakue moexakãarã oĩ.y@ mHaꞌe vaꞌe rupi ae opa mbaꞌe ojapoa rakaꞌe. Neĩ peteĩve ma ndoikoi haꞌe ojapo vaꞌekueꞌỹ. , ; ; @? }Haꞌe ma jypyꞌi guive oiko rakaꞌe Nhanderuete reve.> João ayvu porã ombopara vaꞌekue Jypyꞌi guive Ayvu oiko vaꞌekue ava ju ojeapoague re ijayvua Jypyꞌi guive Ayvu oiko. Ayvu ma Nhanderuete reve oiko rakaꞌe, haꞌe Ayvu ma Nhanderuete ae. Ayvu py ma jaikuaa uka ꞌrã nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe. Haꞌe gui Jesus Cristo ma Nhanderuete pyꞌa re oĩ vaꞌe kuaa ukaarã ou (versículo 18; Colossenses 1.15). A=}5Haꞌe vy templo py tema ikuai Nhanderuete omboetea py. ]<34Haꞌe ramo haꞌe kuery omboete vy Jerusalém katy ojevypa jogueravy ovyꞌa reve.Z;-3Ogueroayvu teri reve ojepeꞌa ovy haꞌe kuerya gui, yva re oupia heravy ramo. {:o2 , Haꞌe gui ma Betânia tekoa peve guemimboꞌe kuery ogueraa vy opo oupi reve ogueroayvu porã.29]1Haꞌe ramo pendevy ambou ꞌrã Xeru omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi pepyta ranhe tetã py, yvate gui penembopoꞌakaarã pendere onhemonde eꞌỹa ja. L80Haꞌe gui peẽ kuery ae haꞌe nunga mombeꞌuarã pendekuai. ; "7=/Haꞌe gui hery rupi yvy jave re ikuai vaꞌe pe omombeꞌua ꞌrã ojeko rerova aguã, ojejavyague omboguepaa aguã. Jerusalém tetã gui ijypy ꞌrã.6{.Haꞌe vy aipoeꞌi: — Po rami ipara oiny: Cristo omano, haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã vaꞌekue ae.N5-Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe omombeꞌu porãve ipara oiny vaꞌe.4, Kuaxia para Jesus omombeꞌu porãveague Haꞌe gui ma Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pendereve aiko teri vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Ojeupity ꞌrãe xerekorã Moisés lei oeja vaꞌekue, profeta kuery ayvukue haꞌe Salmo re oĩa rami”, heꞌiague.33a+Haꞌe ramo haꞌe kuery oexaa py hoꞌu. b2=*Haꞌe ramo ixupe omeꞌẽ peteĩ pira mbixy pẽgueꞌi [haꞌe ei hetãgueꞌi reve].1 )Haꞌe kuery ovyꞌa haꞌe onhemondyi vy ndogueroviai teri rã Jesus aipoeꞌi: — Mbaꞌeve ndaperekoi pa haꞌu vaꞌerã?40c(Po rami ijayvu vy oexa uka opo haꞌe opy. 9/k'Pemaꞌẽ haꞌvy xepo haꞌe xepy re, xee ae aikoa peikuaa aguã. Pepoko na xere perovia aguã, mbaꞌeta ãgue ma ndaoꞌoi, neĩ naꞌikãguei xee rami eꞌỹ — heꞌi.v.e&Haꞌe ramo aipoeꞌive ju: — Mbaꞌe re tu penhemondyipa, haꞌe pendepyꞌa re oĩ ri ndaperoviai aguã?K-%Haꞌe kuery onhemondyipa vy “ꞌÃgue po ojexa uka” heꞌi. 9,k$ , Haꞌe nungakue re haꞌe kuery ijayvu teri reve Jesus ae ojekuaa hoꞌamy haꞌe kuery mbyte. ; Haꞌe vy aipoeꞌi: — Toĩ peẽ kuery re mbyꞌa porã. s+_#Haꞌe gui mokoĩve ju omombeꞌu tape rupi oiko vaꞌekue, haꞌe mbojape oipeꞌã rã oexa kuaa ague. *"Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ranhe aipoeꞌi: — Senhor onhemboete ju vy ojexa uka ma kuri Simão pe — heꞌi okuapy. ){!Haꞌe vyve opuꞌã vy Jerusalém katy ju ojevy jogueravy onze hemimboꞌe kuery ijatypa okuapya py amboae kuery reve.7(g Haꞌe rami rã joupe aipoeꞌi: — Anhetẽ ae rãke tape rupi jaguataa rupi nhandepyꞌa re nhaendu kuri javyꞌaa nhandevy kuaxia para omombeꞌu porãve rã — heꞌi.t'aHaꞌe ramove haꞌe kuery rexa ojepeꞌa rã oexa kuaa ju. Haꞌe rã okanhy xapyꞌa haꞌe kuerya gui. & Haꞌe gui mesa py ovaẽmba ma ramo Jesus ma mbojape ojopy vy oguerovyꞌa. Haꞌe vy oipeꞌã vy omeꞌẽ haꞌe kuery pe.6%eHaꞌe rã haꞌe kuery ma oguerovaẽxe vy aipoeꞌi: — Evaẽ na orea py, mbaꞌeta kaꞌaru ma, pytũ ma — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery reve ovaẽ opyta aguã. b$=Haꞌe gui ma haꞌe kuery tekoa ovaẽxeague py ovaẽ ramo Jesus oove aguã re ijayvu.#+Haꞌe rami vy Moisés ayvukue gui omboypy vy profeta kuery haꞌe javi ayvukue re ijayvu, guekorã re ipara oĩ vaꞌe omombeꞌu porãve vy. R"Cristo ndaꞌu ndoiko vai ꞌrã ri guexakãa py oike aguã? — heꞌi.!5Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Napeneꞌarandui haꞌe peneakã ratã vaꞌe perovia aguã profeta kuery omombeꞌu vaꞌekue. +Oreirũ kuery regua mboae ma onhono porãague py oo avi oikuaaxe vy kunhague omombeꞌua anhetẽ paa. Haꞌe rami teĩ ndoexai ae — heꞌi. zmteĩ ndojouvei Jesus retekue. Haꞌe vy ojevy vy aipoeꞌi anjo oexaague rami oikove jevy maa omombeꞌu vaꞌe. Anhetẽ avi amongue ore kuery revegua kunhague ange oremondyipave ju, mbaꞌeta koꞌẽ eꞌỹ re onhono porãague py ojeꞌoi5Ore kuery ma roexaꞌã teĩ Israel kuery reraa jepearã oikoa re. Haꞌe rami avi kovaꞌe ára reve vy mboapy ára ma ojapo haꞌe nunga oikoague.veSacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhanderuvixa kuery omboaxa imbopagaarã po py, kuruxu re ojuka uka aguã.Haꞌe ramo oporandu: — Mbaꞌe nunga tu? Ombovai: — Jesus Nazaré pygua vaꞌe re oiko vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete renonde profeta ipoꞌakapa vaꞌe oiko vaꞌekue ayvu py haꞌe mbaꞌemo ojapoa py, heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa rupi guive.jMHaꞌe kuery regua peteĩ ombovai, Cleopas hery vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Jerusalém tetã py reiko avi vaꞌeri ndereikuaai teve kuee rupi mbaꞌemo oiko vaꞌekue? Ndee anho rima ndereikuaai teri raꞌe — heꞌi.  Haꞌe ramo Jesus oporandu: — Mbaꞌe nunga re tu pendeayvu peovy peguataa rupi? Haꞌe ramo haꞌe kuery opyta iporiau reve.W'Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoexa kuaai ranhe, hexa moꞌãa vaꞌe rami. NIjayvu tema jogueravy jave Jesus oupity vy oo avi haꞌe kuery reve.Z-Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌemo oiko vaꞌekue haꞌe javi re ijayvu jogueravy.6e , Haꞌe vaꞌe árave haꞌe kuery vaꞌe regua mokoĩ jogueraa peteĩ tekoa Emaús ꞌepy vaꞌe katy, Jerusalém tetã gui dez quilômetro rivyvyia katy.]3 Haꞌe rã Pedro ma opuꞌã vy onha ovy hupa katy. Haꞌe gui ojeyvy reve omaꞌẽ vy mbaꞌeve ndoexai, ajukue inhovãague eꞌỹ vy. Haꞌe vy ngoo katy ju oo, mbaꞌemo oiko vaꞌekue gui onhemondyi reve. uc Haꞌe rami teĩ apóstolo kuery pe rã haꞌe vaꞌe ayvu omombeꞌu rive merami. Haꞌe vy ndogueroviai. ! Apóstolo kuery pe omombeꞌu vaꞌe ma Maria Madalena, Joana haꞌe Maria Tiago xy vaꞌe. Haꞌe kuery reve oo vaꞌekue voi omombeꞌu.w Haꞌe rami vy hupa gui ojevy vy omombeꞌupa hemimboꞌe kuery onze-ve vaꞌe haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi pe.?yHaꞌe ramo mae kunhague imaꞌenduꞌa ijayvuague re.%C“Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma omboaxaa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery po py. Kuruxu re omoĩ rire mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã”, heꞌiague re. zmHaꞌe vaꞌe ma apy noĩvei ma, onhemboete ju ma. Penemaꞌenduꞌa ke Galiléia py teri oiko vy ijayvuague re:2 ]Haꞌe ramo kunhague okyje vy yvy re anho omaꞌẽ joguerokuapy. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe avakue aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu peka oikove vaꞌe omanogue rupa rupi?n UHaꞌe gui ma haꞌe kuery ndoikuaai rei okuapy jave mokoĩ avakue ojexa uka ijao hexakãmba vaꞌe.A }Haꞌe kuery oike teĩ Senhor Jesus retekue ma ndojoui. J  Haꞌe kuery oexa rã ita ombojerea ma raꞌe itakua rokẽ gui.  / ; ; Semana ijypya ára ajeꞌive reve kunhague ma hupa katy ju ojeꞌoi, heakuã porã vaꞌe oguereko katu vaꞌekue ogueraa vy.78Haꞌe vy ojevy ju heakuã porã vaꞌe oguereko katu aguã imoeakuãarã. Haꞌe gui sábado ára ma opytuꞌu ranhe okuapy ojapo uka pyre rami vy. s_7Galiléia gui kunhague Jesus rupive ou vaꞌekue ojeꞌoi avi oexa aguã itakua hetekue onhono porãague.c?6Haꞌe vaꞌe ára ma mbaꞌemo oguereko katupaa ára, haꞌe sábado ovaẽ raiꞌi ma. .U5Haꞌe rami vy yvyra gui omboguejy vy onhovã ajukue xiĩ porã vaꞌe py, haꞌe peteĩ itaova re ojoꞌo pyre py onhono porã, avave rei nonhono porãai teria py.G4Haꞌe vaꞌe ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue re.)3Haꞌe vaꞌe ma ndojou porãi oirũ kuery ojapoague. Haꞌe ma judeu kuery rekoa Arimatéia pygua, Nhanderuete poꞌakaa oarõ oikovy vaꞌe.wg2 ; ; Peteĩ ava oiko avi José hery vaꞌe, nhomongeta vaꞌety kuery regua heko porã vaꞌe.1Haꞌe rã Jesus rexaaty kuery haꞌe kunhague Galiléia guive hupive ojeꞌoi vaꞌekue ma mombyryꞌi opytapa okuapy omaꞌẽ aguã. 0Heta vaꞌe kuery haꞌe py mbaꞌemo oiko vaꞌe oexa aguã ijatypa vaꞌekue ojepeꞌapa ju, ipyꞌa vai vy opexo re oipete-pete reve.3/Haꞌe nunga xondaro ruvixa oexa vy omboete Nhanderuete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ae raꞌe kovaꞌe ava heko porã vaꞌekue — heꞌi. {~o.Haꞌe gui ma Jesus ojapukai atã: — Xeru, ndepo py amboaxa xenheꞌẽ — heꞌi. Po rami ijayvu vyve omano. g}G-Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe oxoro mbyte rupi. ||q, ; ; Kuaray mbyte raiꞌi jave kuaray naexakãvei. Yvy jave re pytũmba kuaray ojeroꞌa puku peve.{w+Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Kovaꞌe árave reĩ ꞌrã xereve ꞌamba marã eꞌỹ py — heꞌi. jzM*Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Jesus, nemaꞌenduꞌa ke xere ndepoꞌakaa rupi reju jevy ma vy. y)Haꞌe gui nhande ma haꞌevea rami jajexavai, jajapoague py japaga aguã. Haꞌe rã pevaꞌe ma mbaꞌeve ndojapo vai — heꞌi.Jx (Haꞌe rã amboae ma oirũ ombovai vy ijayvu ete ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nhanderuete renonde teĩ ndee neremoĩ vaꞌe tyꞌy rejererokyje aguã? Mbaꞌeta pevaꞌe rami nhanembopagaa.Kw' Mokoĩ joapo vai vaꞌety ijayvuague Peteĩ joapo vai vaꞌety kuruxu re oĩ vaꞌe ojojai rei vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee Cristo eꞌỹ ri tyꞌy? Ejereraa jepe na ndee ae, ore avi. v&Inhakã áry omoĩa avi ipara [grego, romano haꞌe hebraico ayvu py]: “ |yhwh{Kovaꞌe ma judeu kuery pegua huvixave}” heꞌia. _u7%— Judeu kuery pegua huvixave ri reiko vy ejereraa jepe haꞌvy ndee ae — heꞌi. wtg$Xondaro kuery voi haꞌe rami ojojai rei reve onhemboja vy vinagre ogueru oyꞌu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: |sq#Heta vaꞌe kuery haꞌe py ikuai vaꞌe oexa okuapy oiko vaꞌe. Huvixa kuery voi ojojai rei vy aipoeꞌi: — Amboae kuery ogueraa jepe rire haꞌe ae ju tojereraa jepe, anhetẽ ri Cristo Nhanderuete rembiporavo oiko vy — heꞌi okuapy. 0rY"Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Xeru, eperdoa ke, mbaꞌeta haꞌe kuery ndoikuaai mbaꞌe pa ojapoa — heꞌi. Haꞌe gui ma ijao ombojaꞌo-jaꞌo xortea oexa vy.Tq!! ; ; Haꞌe gui ma peteĩ henda py ovaẽ Calvário ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe py omoĩ kuruxu re, joapo vai vaꞌety kuery guive: peteĩ ijaxu eꞌỹa re, haꞌe rã amboae ma ijaxua re. Ip  Mokoĩ avi ogueraa joapo vai vaꞌety hexeve ojuka aguã katy. :omMbaꞌeta yvyra pyau re haꞌe rami ojapoa rire, mbaꞌe tu ojapoa ꞌrã ipirukue re? — heꞌi. “Yvyra pyau oapya aguã rami eꞌỹ opyta vaꞌe” heꞌia ma heko porã vaꞌe re ijayvu vy, haꞌe rã “Ipirukue” heꞌia ma opaga aguã rami ikuai vaꞌe re ijayvu vy (Ezequiel 20.47, 21.3). nHaꞌe vaꞌe ára aipopeje ꞌrã yvyty pe: “Peꞌa ke oreꞌáry”, haꞌe yvyꞌãꞌi pe “Oreaoꞌi ke” peje ꞌrã. , ; m%Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã aipopeje aguã ára: “Ovyꞌa ete ꞌrã imemby eꞌỹ vaꞌe, noikuavãi, neĩ nomokambui vaꞌe”, peje aguã.3l_Haꞌe rami rã Jesus ojere vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Jerusalém memby kuery, pejaeꞌo eme xere, haꞌe rã pendejee haꞌe penememby kuery re ꞌrã pejaeꞌo.k Jesus ojuka aguã katy ogueraa ague Hakykue heta ojeꞌoi, amongue kunhague voi ipyꞌa vai vy opexo re oipete-pete ojeꞌoivy._j7 ; Haꞌe gui ma Jesus reraa kuery ovaexĩ peteĩ ava Cirene pygua Simão hery vaꞌe, mbaꞌety gui ou vaꞌekue. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe axiꞌy áry ju omoĩ kuruxu, Jesus rakykue ogueraa aguã. $iAHaꞌe rami vy opoi nhomopuꞌãmba rei vaꞌety jojukaague py nhuã py oĩ vaꞌe. Haꞌe rã Jesus ma omboaxa haꞌe kuery oipotaa rami oguereko aguã. =huHaꞌe ramo Pilatos ojapo nho haꞌe kuery ojerurea.|gqHaꞌe rami rã katuve ma hatãve tema ojapukai okuapy kuruxu re omoĩ aguã re. Haꞌe kuery ojapukaia ipoꞌaka.bf=Haꞌe ramo mboapykuea ma Pilatos oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe nunga py tu ojapo vai rakaꞌe? Xee ma hexe mbaꞌeve ndaikuaai ajuka uka aguã. Haꞌe nunga rupi ainupã ukapa rire apoi ju ꞌrã — heꞌi.e}Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma hatãve tema ojapukai okuapy: — Emoĩ kuruxu re, emoĩ kuruxu re! — heꞌi okuapy. KdHaꞌe gui ma Pilatos ma teĩgue ju aipoeꞌi Jesus opoixea rami.Zc-Barrabás ma nhuã py oĩ, tetã rupi nhomopuꞌãmba rei haꞌe jojukaague re. b Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojapukai vy — Eraa upe vaꞌe, haꞌe vy epoi Barrabás orevy — heꞌi okuapy.[a/[Mbaꞌeta ngaru oikoa ára nhavõ opoi jepi ꞌrã peteĩ nhuã py oĩ vaꞌe.] U`#Haꞌe rami vy ainupã uka ta, haꞌe gui ma apoi uka ju ꞌrã — heꞌi._)Neĩ huvixa Herodes voi ndoikuaai kuri. Haꞌe rami vy ae xea py ju ombou. Haꞌe nunga rupi xee aikuaa rã mbaꞌeve ndojapo vai omano aguã.Z^-Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ava ma peẽ kuery peru kuri penetarã kuery opa marã rei omboꞌea rami peikuaa vy. Haꞌe gui ma pendua py xee amboayvu teĩ mbaꞌeve rei ndaikuaai pendeayvuague ramigua.] ; ; Haꞌe gui ma Pilatos omboatypa sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe huvixa kuery heta vaꞌe kuery reve.g\G Haꞌe vaꞌe ára guive Herodes haꞌe Pilatos joayvu, joe ndaꞌijaꞌei ete vaꞌekue ri. [3 Haꞌe rami rã Herodes oguereko vaikue rei oxondaro kuery reve. Haꞌe vy peteĩ ao iporãve vaꞌe py omonhemonde vy Pilatos-a katy ju omondouka.Z1 Sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery haꞌe py ikuai avi vaꞌe ma hekokue ramigua omombeꞌu okuapy ijayvu rei vy.PY Haꞌe rami vy opa marã re oporandu teĩ Jesus mbaꞌeve py nombovai..XU Herodes renonde ju Jesus ojexa ukaague Herodes ma Jesus oexa vy ovyꞌa vaipa, mbaꞌeta yma ma oexaxe, hekokue oendu rire. Oexaxe avi hexa pyrã ojapo rã.yWkHaꞌe vy huvixa Herodes openaa pygua oikoa oikuaa vy haꞌe vaꞌe pe ju omboaxa, mbaꞌeta haꞌe jave py Jerusalém py oĩ avi ramo. Huvixa Herodes ma Galiléia yvy re opena vaꞌe . Haꞌe nunga rupi ixupe ju Pilatos omboaxa Jesus. GVHaꞌe rami Pilatos oendu vy oporandu Galiléia pygua paa re.]U3Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌive tema: — Haꞌe rami avi ojapo heta vaꞌe kuery opa marã rei ikuai aguã rami, Judéia haꞌe javi rupi omboꞌe vy, Galiléia py omboypya gui apy peve — heꞌi okuapy. T3Pilatos aipoeꞌi sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe kuery ijaty vaꞌe pe: — Xee ma mbaꞌeve py ndajoui kovaꞌe ava otekoavyague. S'Haꞌe rami rã Pilatos oporandu ixupe: — Ndee ma nhiꞌã judeu kuery pegua huvixave? Jesus ombovai: — Ndee ae ma aipoꞌre — heꞌi. R Haꞌe py ju hexe ijayvu vy aipoeꞌi okuapy: — Kovaꞌe ava ma rojou heta vaꞌe kuery omboꞌe vaikue rei rã, mbaꞌeta aipoeꞌi huvixa César pegua imposto repy romeꞌẽ veꞌỹ aguã. Aipoeꞌi avi Cristo huvixave oikoa rami — heꞌi okuapy. rQ _ , ; ; Haꞌe gui ijaty okuapy vaꞌekue opuꞌãmba vy ogueraa Jesus huvixa Pilatos-a py.P)GHaꞌe ramo haꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu jaipotave hekokue mombeꞌuarã? Mbaꞌeta nhande kuery ae nhaendu ijuru gui. O5FHaꞌe ramo haꞌe javive aipoeꞌi: — Ndee ae ma nhiꞌã Nhanderuete Raꞌy? Ombovai: — Peẽ ae ri tu aipopeje haꞌe aikoa rami — heꞌi. NEAỹ gui ma voi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oguapy ꞌrã Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe oiporu kuaa regua re — heꞌi. IM DHaꞌe gui xee aporandu ramo peẽ kuery voi naxembovai ꞌrã.L{C— Ndee ma Cristo ri vy emombeꞌu orevy. Jesus ombovai: — Xee anhemombeꞌu ri ramo peẽ kuery ndaperoviai ꞌrã.mKSB ; Koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve nhomongeta vaꞌety kuery, sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery onhemboatypa okuapy. Haꞌe vy ogueru ruka omboayvu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: ?JyAHaꞌe vy opa marã hexe ijayvuve tema ayvu vai rupi. iIK@Hexa omoꞌã vy aipoeꞌi okuapy: — Emombeꞌu ke mavaꞌe ete pa nembota raꞌe — heꞌi.pHY? Jesus rarõa kuery ojavyky rei okuapyague Jesus rerekoa kuery ojavyky rei, oungapa guive. , ; ;Gq>Haꞌe rami vy Pedro ojepeꞌa vy ojaeꞌo vaipa. tFa=Haꞌe ramove Senhor ojere vy omaꞌẽ Pedro re. Haꞌe ramo mae ma Pedro imaꞌenduꞌa ma Senhor aipoeꞌiague re: “Kuri uru ava ojapukai eꞌỹ mbove mboapykue ꞌrã renhemombeꞌu xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami”, heꞌiague re.E ; ; Haꞌe kuery ojopy vy sacerdote yvateve vaꞌe ro py ogueraa. Hakykue Pedro oo avi mombyryꞌi rupi.2>]5Mbaꞌeta koꞌẽ nhavõ templo py peẽ kuery pendekuaia rupi aiko teĩ ndaxejopyi vaꞌekue. Haꞌe rami avi aỹ ma peẽ kuery hora ovaẽ, pytũ ipoꞌaka aguã. =4Haꞌe gui Jesus ijayvu sacerdote yvatekueve vaꞌe pe, templo rarõa ruvixa haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery ijopyarã ou vaꞌe kuery pe guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ma kyxe haꞌe yvyra reve ri tyꞌy peju jojuka rive vaꞌety rami xejopy aguã?l<Q3Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Tove, haꞌeve ma! — heꞌi vyve inambi re opoko vy omonguera. ;2Haꞌe vy haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ omboguai sacerdote yvateve vaꞌe rembiguai nambi oiporu kuaa regua rupi, haꞌe vy omboi. :1Haꞌe ramo hexevegua kuery ma oiko ta vaꞌe oexa vy aipoeꞌi: — Senhor, haꞌeve pa orekyxe roiporu aguã? — heꞌi. ~~9}}||X{{&zz/yy(xwvvuOtt-srr.qqlpGooLnjnlll.kkhjiicihh!gg"feddc`cb;aaB``_s^^ ]_\\[R[ZYYXX8WWTVVUTSSR{R QPP6ONMMULLvKKBJJIuHH=GhG FEE`DDMCCfBBAA-@?>==t=<;:::9w877v666 5u44A33f322z11R00://c...G--,,,-+Q*))<(''o'&~&"%b%$#6"" ! ~m'3AG|c](M` j < o < uYdc% Ngarua py Jesus ooague Tyvy kuery ngarua py ojeꞌoipa ma rire mae Jesus voi oo. Haꞌe rami teĩ avave rei pe ndojekuaa ukai guive.Ab} Haꞌe rami Jesus ijayvu vy opytave ranhe Galiléia py. kaOTapeo peẽ ae ngarua py. Xee ma ndaa reguai ranhe, mbaꞌeta novaẽi teri xeꞌára — heꞌi.`'Peẽ kuery re yvy regua kuery ndaꞌijaꞌe eꞌỹi ꞌrã. Haꞌe rã xere ma ndaꞌijaꞌei okuapy, teko vai rupi ikuaia amombeꞌu ramo._)Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ndaꞌevei, xeꞌára novaẽi teri. Haꞌe rã peẽ kuery pe ma ára nhavõ haꞌevepa rei.V^%Haꞌe rami tyvy kuery ijayvu mbaꞌeta haꞌe kuery ae ndojeroviai hexe. ; "]=Mbaꞌeta avave rei ojekuaa ukaxe vy nhemi rupi ndojapoi ꞌrã mbaꞌeve. Tove yvy jave rupi toikuaa mbaꞌemo rejapo reikovy vaꞌe — heꞌi okuapy.6\eHaꞌe ramo oĩa py tyvy kuery ou vy aipoeꞌi ixupe: — Tereo ju kovaꞌe tekoa gui judéia katy, neremimboꞌe kuery haꞌe pygua voi mbaꞌemo rejapo vaꞌe oexa aguã.b[=Haꞌe gui ovaẽ raiꞌi ma judeu kuery pegua ngaru oguyꞌi py ikuai aguã regua ára.1Z ] Jesus re tyvy kuery ndojeroviai okuapyague Haꞌe vaꞌe rire ma Jesus oiko Galiléia yvy rupi. Judéia yvy katy ranhe ndoovei, judeu ruvixa kuery ojukaxe rã. Y'GPo rami ijayvu Simão Iscariotes raꞌy Judas reko re, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma doze ikuai vaꞌe regua vaꞌeri ijopy uka nhemiarã oiko. XFHaꞌe ramo Jesus ombovai: — Haꞌe rami avi peẽ kuery doze aiporavo vaꞌekue regua peteĩ re ma anha oĩ — heꞌi.W{EHaꞌe gui ore kuery roguerovia, roikuaa porã ete ndee Nhanderuete remimbou Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reikoa — heꞌi. V DSimão Pedro ombovai: — Senhor, mavaꞌe rupive ꞌrã tu roo? Mbaꞌeta ndee ndeayvua anho tekove marã eꞌỹ meꞌẽa. U CHaꞌe ramo guemimboꞌe kuery doze ikuai vaꞌe pe ju Jesus oporandu: — Haꞌvy peẽ kuery voi teve pejepeꞌaxe avi xegui? ~TuB Jesus-a gui heta ojepeꞌaague Haꞌe rami rã hemimboꞌe kuery heta ojepeꞌa, hexeve ndaꞌikuaixevei vy.,SQAHaꞌe rami vy aipoeꞌive ju: — Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe kuri pẽvy: “Avave rei ndoui ꞌrã xere, haꞌe rami aguã Xeru omeꞌẽ eꞌỹ ramo.” HR @Haꞌe rami avi peẽ kuery regua amongue ndapejeroviai — heꞌi. Po rami Jesus ijayvu mbaꞌeta oikuaa ae mavaꞌe kuery pa hexe ndojeroviai, haꞌe mavaꞌe pa ijopy uka nhemiarã oikoa.-QS?Mbaꞌeta Nheꞌẽ ae rima nhomoingovearã oĩ, haꞌe rã nhanderoꞌo ma haꞌe rami aguã ndovarei. Nami xeayvu vy Nheꞌẽ haꞌe tekove re rima xeayvu kuri.xPi>Haꞌe rami avi mbaꞌexa ꞌrã tu peikuaa Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ouague katy ju ojeupi ovy rã pexa vy?O=Haꞌe gui Jesus ma haꞌe kuery ndojou porãia oikuaa ae vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery napendu kuaai vaꞌe tyꞌy nami xeayvu rã?-NS< Jesus oayvua omombeꞌu porãveague Po rami ijayvu rã hemimboꞌe kuery oendu vy heta aipoeꞌi okuapy: — Haxy ete rima ijayvua. Mavaꞌe tu oikuaa ta? dMA;Haꞌe rami Jesus ijayvu Cafarnaum tetã py judeu kuery onhemboꞌeaty py nhomboꞌea py. YL+:Kovaꞌe mbojape yva gui ou vaꞌekue ma penamoĩ kuery hoꞌu vaꞌekue ramigua eꞌỹ, mbaꞌeta haꞌe kuery omanomba rakaꞌe. Haꞌe rã kovaꞌe mbojape hoꞌu vaꞌe ma oikove riae ꞌrã — heꞌi.gKG9Xeru xembouare oikove, haꞌe hexe xee aikovea rami avi xere okaru vaꞌe oikove ꞌrã xere.{Jo8Xeroꞌo gui hoꞌu haꞌe xeruguy gui oyꞌu vaꞌe ma ikuai ꞌrã xere, haꞌe xee aĩ ꞌrã haꞌe kuery re.jIM7Mbaꞌeta xeroꞌo ma tembiꞌu anhetẽ vaꞌe, haꞌe xeruguy ma oyꞌu pyrã anhetẽ vaꞌe.H6Mbaꞌeta xeroꞌo gui hoꞌu, haꞌe xeruguy gui oyꞌu vaꞌe re ma oĩ tekove marã eꞌỹ, haꞌe amboetepa ju ꞌrã opaa ára.$GA5Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe: Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue roꞌo gui ndapeꞌui, haꞌe huguy gui ndapeyꞌui ri ramo pendere noĩ ꞌrã tekove.F+4Haꞌe ramo judeu kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexa ꞌrã tu pevaꞌe ngoꞌo omeꞌẽ jaꞌu aguã? QE3Xee ae mbojape oikove vaꞌe yva gui ou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe regua hoꞌu vaꞌe ma oiko riae ꞌrã. Mbojape ko yvy re ikuai vaꞌe moingovearã xee ameꞌẽ vaꞌerã ma xerete ae — heꞌi. [D/2Haꞌe rã kovaꞌe mbojape yva gui ou vaꞌekue hoꞌu vaꞌe ma nomanoi ꞌrã.mCS1Peneramoĩ kuery ma tekoa eꞌỹa rupi ikuai vy maná hoꞌu teĩ haꞌe javive omanomba rakaꞌe.3Ba0— Xee ae mbojape nhomoingove riaea aiko.ZA-/Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Xere ojerovia vaꞌe re ma tekove marã eꞌỹ oĩ. j@M.Haꞌe rami avi avave rei ndoexai Xeru. Peteĩꞌi anho oiko hexaare, oĩa gui aju vaꞌekue ae.E?-Mbaꞌeta profeta kuery regua ombopara vy “Nhanderuete oeko mboꞌe ꞌrã haꞌe kuery haꞌe javi”, heꞌiague rami vy Xeru ayvu oendu haꞌe oikuaa vaꞌe kuery ma ou ꞌrã xere. x>i,Mbaꞌeta avave rei ndoui ꞌrã xere, Xeru Xembouare ndoguerui rã. Haꞌe gui opaa ára amboetepa ju ꞌrã.a=;+Haꞌe ramo ma Jesus ombovai: — Haꞌe rami ete jomeme pendeayvu aguã ma ndaꞌevei.F<*Haꞌe rami vy aipoeꞌi joupe-upe: — Pevaꞌe Jesus ndaꞌu José raꞌy eꞌỹ ri? Tuu haꞌe ixy ndajaikuaai ri tyꞌy? Mbaꞌexa tu haꞌvy “Yva gui aju vaꞌekue” heꞌi kuri? ";=) Yva guigua mbojape omombeꞌu porãveague Haꞌe gui Jesus “Yva guigua mbojape aiko” heꞌi rã judeu kuery oendu vy ijayvu rei okuapy hexe.,:Q(Mbaꞌeta Xeru oipota haꞌe javive Taꞌy oexa kuaa vy hexe ojerovia vaꞌe kuery oupity tekove marã eꞌỹ. Haꞌe ramo ma xee amboetepa ju ꞌrã opaa ára. 93'Haꞌe gui Xembouare oipota vaꞌe ma povaꞌe, xevy guarã omeꞌẽ vaꞌekue peteĩve namokanhyi aguã, haꞌe rã opaa ára amboetepa ju aguã.d8A&Mbaꞌeta xee ma yva gui aju Xembouare oipota vaꞌe ajapo aguã, xee aipota vaꞌeꞌỹ.7%Xevy guarã Xeru omeꞌẽ vaꞌekue-ꞌekue ma oupa ꞌrã xere. Haꞌe xere ou vaꞌekue ma ndaipeꞌavei ꞌrã xejegui.J6 $Xee aipoaꞌeague rami ae peẽ kuery xerexa teĩ ndapejeroviai.!5;#Jesus ombovai: — Xee ae ma mbojape tekove meꞌẽa. Xere ou vaꞌe kuery noenduvei ꞌrã okaruxea, xere ojerovia vaꞌe ma noenduvei ꞌrã yuvei. l4Q"Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi: — Senhor, emeꞌẽ riae orevy haꞌe vaꞌe regua mbojape. u3c!Mbaꞌeta mbojape Nhanderuetea guigua ma yva gui ou vy yvy re ikuai vaꞌe pe omeꞌẽ tekove — heꞌi. #2? Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Mbojape yva guigua Moisés eꞌỹ ombou, Xeru ae pẽvy ombou mbojape anhetẽ vaꞌe yva gui.01YMbaꞌeta nhaneramoĩ kuery ma tekoa eꞌỹa rupi ikuai vy hoꞌu rakaꞌe maná, ipara oĩa “Yva gui mbojape ombou haꞌe kuery hoꞌu aguã”, heꞌia rami vy. +0OHaꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌive ju: — Mbaꞌe nunga hexa pyrã tu rejapo ꞌrã haꞌvy roexa vy ndere rojerovia aguã? Mbaꞌe nunga tu ndee rejapo kuaa?]/3Jesus ombovai: — Nhanderuete oipota vaꞌe ma hemimbou re pejeroviaa — heꞌi. w.gHaꞌe kuery oporandu ixupe: — Mbaꞌe nunga ndaꞌu rojapo ꞌrã Nhanderuete oipota vaꞌe rojapo aguã? q-[Penheaꞌã eme tembiꞌu opa vaꞌerã re rive, haꞌe rã imarã eꞌỹ vaꞌe nhomoingo riaearã re. Haꞌe vaꞌe regua ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue anho ꞌrã omeꞌẽ, mbaꞌeta Tuu oikuaa uka hemimbou oikoa — heꞌi. -,SJesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery ma mbojape peꞌu haꞌe penevyatãmba rire rive xereka, hexa pyrã ajapo rã pexa kuaa porã vy eꞌỹ.f+EHaꞌe gui yupa rovaigua re oexa vy oporandu: — Oremboꞌea, arakaꞌe ma tu revaẽ apy? *Jesus guemimboꞌe kuery reve haꞌe py ndoikovei maa heta vaꞌe kuery oikuaa vy ojopy kanoã, haꞌe ojeꞌoi Cafarnaum katy oeka vy. )Haꞌe rami jave ma amboae kanoã ju Tiberíades tetã gui ou vy Senhor mbojape oguerovyꞌa rire hoꞌu okuapyague katyꞌi ombojaa.X() Jesus ae mbojape nhomoingo riaearã oikoa re ijayvuague Haꞌe gui koꞌẽ jevy heta vaꞌe kuery yupa rembe re opyta vaꞌekue imaꞌenduꞌa peteĩ kanoã kyrĩꞌi vaꞌe anho haꞌe py ituiague re, haꞌe vaꞌe py guemimboꞌe kuery reve Jesus ndooiague re, mbaꞌeta hemimboꞌe kuery haꞌe kuery aeꞌi ojeꞌoi rire.w'gHaꞌe ramo hemimboꞌe kuery ovyꞌa vaipa reve oupi kanoã py. Haꞌe rireꞌive ovaẽmba ma ooxeague py. P&Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Penhemondyi eme, xee rima — heꞌi.;%oYy rembe gui cinco, seis quilômetro rãndaꞌu haꞌe kuery oo ma jave kanoãa katy Jesus ou jekuaa yy áry rupi oguata vy. Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery oexa vy onhemondyipa.X$)Haꞌe gui haꞌe kuery oo jave yai opuꞌã-puꞌã, yvytu oipeju atã ramo. #Haꞌe py ma ojou peteĩ kanoã hovaigua re oaxa aguã Cafarnaum tetã katy. Pytũ are ma vaꞌeri Jesus ndoui teri haꞌe kuerya py.Y"+ ; Pytũꞌi jave hemimboꞌe kuery oguejy ojeꞌoivy yupa peve.{!oHaꞌe rami vy ogueraaxe okuapy nguvixaverã. Haꞌe rami teĩ Jesus oikuaa vy ojepeꞌa vy oẽve ovy yvyty re. D Haꞌe gui haꞌe py ikuai vaꞌe ma hexa pyrã Jesus ojapo rã oexa vy aipoeꞌi joupe-upe: — Anhetẽ ae pevaꞌe oiko raꞌe profeta ko yvy re ou ꞌrã vaꞌekue — heꞌi okuapy.y Haꞌekue rami haꞌe kuery ojapo vy haꞌe javi vy doze varai omonyẽ peteĩ nhiruĩ mbojape gui hembyre vaꞌekue. %C Haꞌe gui haꞌe javive hevyatãmba ma ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Pemonoꞌõmba ju hembyrekue ojeavyky rei eꞌỹ aguã — heꞌi..U Haꞌe gui peteĩ nhiruĩve mbojape Jesus ojopy vy oguerovyꞌa Nhanderuete. Haꞌe gui mae ma ombojoja uka pavẽ pe. Piraꞌi voi haꞌekue rami ju ombojoja uka. 3_ Jesus ombovai: — Aipopeje haꞌe javive oguapypa aguã — heꞌi. Haꞌe py ma nhuũndy porã ramo haꞌe javi oguapypa. Haꞌe py rã ndaꞌu cinco mil avakue ikuai.W' — Haꞌe rami avi pe py ma oĩ peteĩ kunumi peteĩ nhiruĩ mbojape cevada guigua haꞌe mokoĩ piraꞌi oguereko vaꞌe. Haꞌe rami teĩ ndaꞌevei ꞌrã ko heta ete ikuai vaꞌe peguarã — heꞌi. T!Haꞌe gui hemimboꞌe mboae Simão Pedro ryvy André aipoeꞌi Jesus pe: "=Haꞌe ramo Filipe aipoeꞌi: — Peteĩ-teĩ mbojape hoꞌu aguã ma neĩ duzentos ára repy re mbojape jajogua ramo voi ꞌrã ndaꞌevei — heꞌi. _7Jesus po rami ijayvu ombovai rã oenduxe vy, mbaꞌeta oikuaa ae ma ojapo vaꞌerã. 3_Haꞌe gui Jesus omaꞌẽ vy heta ou rã oexa vy aipoeꞌi guemimboꞌe Filipe pe: — Magui ndaꞌu jajogua ꞌrã mbojape apy ikuai vaꞌe kuery peguarã? — heꞌi.T!Haꞌe jave ovaẽ raiꞌi ma judeu kuery pegua ngaru Páscoa oikoa ára. T!Haꞌe gui peteĩ yvyty re Jesus oẽ vy guemimboꞌe kuery reve oguapypa.hIHeta avi oo hupive, mbaꞌeta oexa rire hexa pyrã ojapo rã imbaꞌeaxy vaꞌe omongueraa py.m U ; ; Haꞌe vaꞌe rire Jesus oaxa ovy Galiléia yupa Tiberíades ꞌepy vaꞌe rupi.b=/Haꞌe gui Moisés ombopara vaꞌekue ndaperoviai vy ma mbaꞌexa tu perovia ta xeayvu? .Haꞌe rami avi anhetẽ ri Moisés ombopara vaꞌekue perovia vaꞌe rire xere voi pejerovia ꞌrãgue, xerekorã re ae ombopara rire.~u-— Pexaꞌã eme Nhanderuete renonde xee pendere xeayvu aguã re. Moisés pemboete vaꞌe ae ꞌrã ijayvu pendere.$A,Mbaꞌexa tu pejerovia ta xere? Mbaꞌeta joupe rive penhemboeko porã uka, haꞌe rã Nhanderuete peteĩꞌi vaꞌe pe ma napenhemboeko porã uka potai. {o+Xeru rery rupi aju teĩ peẽ kuery naxemovaẽi. Haꞌe rã amongue guery rupi rive ou ramo ma pemovaẽ ꞌrã.f E*Haꞌe rã peẽ kuery reko ma xee aikuaa porã, mbaꞌeta pendere noĩ Nhanderuete peayvua.6 g)— Xee ma avakue pe rive nanhemboyvate ukai.D (haꞌe rami teĩ xere ma ndapejuxei tekove peupity aguã. ~ u'Peikuaa pota ꞌrã kuaxia para re tekove marã eꞌỹ peupity aguã. Haꞌe vaꞌe re ma xerekorã mombeꞌua oĩ,U #&neĩ pendejee napemoĩ ijayvu, mbaꞌeta ndapejeroviai pekuapy hemimbou re.%— Haꞌe gui Xeru Xembouare voi ijayvu rakaꞌe xerekorã re. Teĩ peẽ kuery ma neĩ peteĩgue napendui ijayvua, ndapexai guive,1$Oiko avi peteĩ xereko kuaa ukaa João gui yvateve vaꞌe, mbaꞌeta xerembiaporã Xeru omeꞌẽ vaꞌekue ae ꞌrã oikuaa uka Xeru xembouague. #Mbaꞌeta ijayvuague ma tataendy opa rupi omoexakãa rami. Haꞌe ramo peẽ kuery pendu vy pevyꞌa ranhe rakaꞌe penemoexakãa rupi."Haꞌe rami teĩ xee naikotevẽi xekuaa ukaa ko yvy regua. Haꞌe rami avi João rekokue re xeayvu pendu vy peo jepe aguã.dA!João Batista pe peẽ kuery peporandu uka ramo anhetẽ vaꞌe meme xemombeꞌu rakaꞌe.ta Haꞌe oiko avi amboae xereko kuaa ukaarã. Haꞌe vaꞌe xekuaa ukaa ma anhetẽ vaꞌe meme, xee aikuaa.`9— Haꞌe gui xee anho rive xereko amombeꞌu vaꞌe rire ndovarei ꞌrãgue xeayvua.Xee ma mbaꞌeve ndajapoi xejegui ae. Mbaꞌemo ajapo vaꞌe ma aenduague rami meme ajapo. Haꞌe pavẽ oikoague repy ameꞌẽ vy voi haꞌevea rami ꞌrã ajapo, mbaꞌeta xee ae aipota vaꞌeꞌỹ ajapoxe, haꞌe rã Xembouare oipota vaꞌe anho. Heko porã vaꞌekue opuꞌãmba ꞌrã oikove riae aguã. Haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌekue ma opuꞌã ꞌrã opaga aguã.5Penhemondyi eme haꞌe rami xeayvu rã pendu vy, mbaꞌeta ovaẽ ma ouvy hora yvyra rupa py ikuai vaꞌe Taꞌy ijayvua oendu vy opuꞌãmba aguã.i~Khaꞌe pavẽ oikoague repy omeꞌẽ aguã voi ombopoꞌaka, Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ramo.p}YMbaꞌeta Tuu re tekove omeꞌẽ aguã oĩa rami avi Guaꞌy voi ombopoꞌaka tekove omeꞌẽ aguã,4|aAnhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ovaẽ ꞌrã hora, haꞌe ovaẽ ae ma guive omano vaꞌekue oendu aguã Nhanderuete Raꞌy ijayvua. Haꞌe gui hendua kuery oikove ju ꞌrã.\{1— Anhetẽ aipoaꞌe: Amongue xeayvu oendu vy Xembouare re ojerovia vaꞌe, haꞌe vaꞌe kuery re oĩ tekove marã eꞌỹ. Haꞌe kuery ndopagavei ꞌrã, mbaꞌeta manoa gui oaxa ma tekove oupity aguã re.{zoTaꞌy omboete pavẽ aguã Tuu omboetea rami. Haꞌe rã Taꞌy nomboetei vaꞌe ma Tuu imbouare voi nomboetei. \y1Tuu ma nanhombopagai ꞌrã. Guaꞌy rima omoĩ pavẽ oikoague repy meꞌẽarã,x}Mbaꞌeta Tuu ma omano vaꞌekue omboete haꞌe omoingove jevya rami avi Taꞌy voi ꞌrã omoingove omoingovexe vaꞌe.3w_Tuu ma Guaꞌy oayvu vy ixupe oikuaa ukapa mbaꞌemo ojapo oikovya. Rakaꞌeve rã ixupe ojapo uka ꞌrã mbaꞌemo tuvixave ete vaꞌe, peẽ kuery penhemondyipa aguã.v+ Jesus gueko omombeꞌu porãveague Haꞌe gui Jesus ombovai vy aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Taꞌy ma mbaꞌeve ndojapoi ꞌrã ojegui ae, Tuu mbaꞌemo ojapo rã oexa eꞌỹ vy. Mbaꞌeta Tuu ojapo vaꞌe ramigua ae avi ꞌrã Taꞌy ojapo oikovy. :umHaꞌe nunga rupi judeu ruvixa kuery ojukaxe sábado ára py voi nhomongueraaty re, haꞌe Nhanderuete Tuu oikoa rami omombeꞌu vy Nhanderuete rami avi onhemoingo ramo guive. t)Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xeru ma aỹ voi ombaꞌeapo. Haꞌe rami ae avi xee voi ambaꞌeapo tema aikovy — heꞌi. rs]Haꞌe ramo haꞌe kuery onheaꞌã okuapy Jesus omoĩ vai aguã sábado ára py voi nhomongueraaty re. ar;Haꞌe gui ava ojepeꞌa vy oo judeu ruvixa kuery pe omombeꞌu Jesus ae omongueraague.;qoHaꞌe gui kaꞌaruve ma Jesus oexa ju templo rupi oikoa py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma rekuera ma. Ejejavyve eme ndaꞌeveive vaꞌe oiko eꞌỹ aguã ndevy — heꞌi. p+ Haꞌe ramo ma okuera vaꞌekue ndoikuaai mavaꞌe ete pa imongueraare, mbaꞌeta Jesus haꞌe gui ojepeꞌa vyvoi rire, heta vaipa ikuai rã. voe Haꞌe ramo haꞌe kuery oporanduve ju: — Mavaꞌe ava tu ndevy “Ejopy nderupa haꞌe tereo?” ꞌeare?inK Ombovai: — Haꞌe rami avi ava xemonguerare ma “Ejopy nderupa haꞌe tereo” heꞌi xevy. &mE Haꞌe nunga rupi judeu ruvixa kuery ijayvu okuapy okuera vaꞌekue pe: — Kovaꞌe ára sábado ramo ndaꞌevei nderupa re revoyi aguã — heꞌi ixupe. dlA Haꞌe ramove ava okuera vy ngupa ojopy haꞌe oguata ovy. Haꞌe vaꞌe ára ma sábado. kkOHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Epuꞌã haꞌvy, ejopy nderupa, haꞌe tereo — heꞌi. /jWImbaꞌeaxy vaꞌe ombovai: — Senhor, ndaꞌipoai avave rei yy omyĩ rã xemboguejy vaꞌerã. Yy omyĩ nhavõ amboae ranhe kuerei ꞌrã oguejy xegui — heꞌi. i}Haꞌe vaꞌe onheno oupy rã Jesus oexa vy oikuaa yma ma imbaꞌeaxy oupya. Haꞌe vy oporandu: — Ndee pa rekueraxe? Zh-Haꞌe py oĩ peteĩ ava trinta e oito maꞌetỹ re ma imbaꞌeaxy oupy vaꞌe.Pg[Haꞌe kuery ma oarõ okuapy yy omyĩ rã guarã, mbaꞌeta ou jepi ꞌrã anjo yy omomyĩ aguã. Haꞌe gui peteĩ imbaꞌeaxy vaꞌe haꞌe ranhe yy py oguejy vy okuera ꞌrã imbaꞌeaxya gui.] fHaꞌe vaꞌe oguy py ma imbaꞌeaxy vaꞌe anho ikuai: ára revegua eꞌỹ, oguata eꞌỹ vaꞌe haꞌe ipirupa vaꞌe.*eMHaꞌe py vexaꞌi rokẽ ꞌepy vaꞌe rexeiꞌi oĩ peteĩ yy omboty pyre, hebraico ayvu py Betesda hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe yvýry oĩ peteĩ nhiruĩ oguy.d 5 Peteĩ ava oguata veꞌỹ vaꞌe Jesus omongueraague Haꞌe vaꞌe rire oiko ngaru judeu kuery pegua. Haꞌe ramo Jesus oo Jerusalém katy.ecC6Haꞌe vaꞌe reve mokoĩguea ma Jesus hexa pyrã ojapo, Judéia gui Galiléia re ou rire. =bs5Haꞌe ramo ma tuu imaꞌenduꞌa haꞌe vaꞌe hora py ae Jesus “Nderaꞌy oikove ju ma” heꞌiague re. Haꞌe rami vy ojerovia hexe, hoo py ikuai vaꞌe haꞌe javive guive.'aG4Haꞌe ramo tuu oporandu: — Mbaꞌe hora py xeraꞌy okuera raꞌe? Hembiguai kuery ju — Kuee kuaray mbyte rireꞌi ipire raku-a oaxa — heꞌi okuapy. `3Tuu ooa rupi ovaexĩ guembiguai kuery. Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi: — Nderaꞌy okuera ju ma — heꞌi okuapy. x_i2Jesus ombovai: — Tereo katu, nderaꞌy oikove ju ma — heꞌi. Haꞌe ramo ijayvua tuu oguerovia vy oo ju. _^71Haꞌe ramo ava vaꞌe ojerure: — Senhor, jaa ete ma xeraꞌy omano eꞌỹ mbove. w]g0Tuu vaꞌe pe Jesus aipoeꞌi: — Peẽ kuery ma hexa pyrã ajapo rã pexa vy ꞌrãe pejerovia — heꞌi. =\s/Haꞌe vaꞌe oendu “Judéia gui Jesus ou ju ma Galiléia re” ꞌea rã. Haꞌe rami vy Jesus oĩa py oo ojerure guaꞌy omonguera aguã, mbaꞌeta taꞌy omano raiꞌi oupy. [{. Huvixave revegua raꞌy Jesus omongueraague Haꞌe gui ojevy ju Caná tetã Galiléia regua py yy gui vinho ojapoague py. Haꞌe py oiko peteĩ huvixave rembiguai yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe raꞌy ma Cafarnaum tetã py imbaꞌeaxy oupy.Z+-Haꞌe gui Galiléia re ovaẽ ramo haꞌe pygua kuery oguerovyꞌa okuapy, ngaru Jerusalém py oiko jave mbaꞌemo porã ojapo rã oexa rire. nYU,Mbaꞌeta Jesus ae aipoeꞌi: — Profeta ikuai vaꞌe ma nomboeteai ꞌrã hekoa py ae — heꞌi. lXQ+ Galiléia yvy katy Jesus peteĩgue ju ooague Mokoĩ ára rire Galiléia yvy katy ju ojevy.W*Haꞌe rami vy haꞌe kuery aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Aỹ ma ore kuery rojerovia mbaꞌeta ore ae roendu ijayvua, ndee remombeꞌu ramo eꞌỹ. Aỹ ore kuery roikuaa ma Jesus anhetẽ yvy re ikuai vaꞌe reraa jepea oikoa — heꞌi okuapy. WV')Haꞌe ramo amboae kuery voi heta ete ojerovia Jesus re, ijayvua ae oendu vy.U#(Haꞌe rami vy Samaria pygua kuery Jesus oĩa py ou vy “Epytave apy ore kuery reve”, heꞌi ramo Jesus mokoĩ ára re opyta haꞌe py. XT)' Jesus re Samaria pygua kuery heta ete ojeroviaague Haꞌe vaꞌe tetã Samaria pygua kuery heta ete ojerovia Jesus re, kunha vaꞌe “Opa mbaꞌe ajapo vaꞌekue haꞌe omombeꞌupa” heꞌi rire.?Sw&Mbaꞌeta xee romondouka penhotỹ eꞌỹague gui pemonoꞌõ aguã. Amboae kuery ranhe ma omboypy, haꞌe gui peẽ kuery ju ꞌrã pemonoꞌõ haꞌe kuery ombaꞌeapoague rupi. _R7%Anhetẽ ete “Peteĩ onhotỹ ꞌrã, haꞌe amboae ju ꞌrã omonoꞌõ”, ꞌea.yQk$Haꞌe nunga monoꞌõa rupi ikuai vaꞌe ma aỹ guive ꞌrã ojopy ombaꞌeapoague repy, tekove marã eꞌỹ reguarã omonoꞌõ vaꞌe vy. Haꞌe rami vy mbaꞌemo nhotỹare haꞌe imonoꞌõare kuery jovaive re ꞌrã ovyꞌa okuapy.EP#Peẽ kuery aipopeje: “Irundy jaxy teri oata ovaẽ aguã onhotỹ mbyre nhamonoꞌõ aguã”, peje. Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe: Pemaꞌẽ pexa aguã onhotỹ mbyre ijajupa ma oupya.oOW"Jesus ombovai: — Xee tembiꞌu areko vaꞌe ma Xembouare oipotaa rami ajapo aguã ae, ajapopa peve.yNk!Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi: — Amongue taꞌvy ogueru ma teve raꞌe hoꞌu vaꞌerã? cM? Jesus ombovai: — Xee ma tembiꞌu areko peẽ kuery peikuaa eꞌỹ vaꞌe — heꞌi. L  Mbaꞌemo monoꞌõa kuery re ijayvuague Haꞌe rami jave hemimboꞌe kuery aipoeꞌi: — Oremboꞌea, ekaru maꞌvy. FKHaꞌe ramo haꞌe kuery tetã gui jogueru Jesus oĩa katy. J— Peju ke jajeꞌoi pexa aguã peteĩ ava xerekokue haꞌe javi mombeꞌuare. Haꞌe ndaꞌu Cristo eꞌỹ ri? — heꞌi.uIcHaꞌe ramove kunha vaꞌe oeja ovy yryru tetã katy oo vy. Haꞌe rami vy aipoeꞌi tetã pygua kuery pe: gHGHaꞌe rami jave hemimboꞌe kuery ovaẽmba ju. Haꞌe kuery kunha reve Jesus jogueroayvu rã oexa vy onhemondyipa, teĩ peteĩve ma noporandui mbaꞌe nunga re pa jogueroayvua, neĩ mbaꞌe re pa kunha reve ijayvua re. MGJesus ombovai: — Xee ndereve xeayvu vaꞌe ae haꞌe — heꞌi. Nhanderuete nhamboete aguã anhetẽ vaꞌe re Jesus ijayvuague Haꞌe gui kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Senhor, xee aikuaa rã ndee profeta reiko.?1mbaꞌeta peteĩ nhiruĩ avakue ma rereko rakaꞌe. Haꞌe gui aỹ ndereve oiko vaꞌe ma neme eꞌỹ ae. Anhetẽ ae ri aipoꞌrea — heꞌi. >{Kunha vaꞌe ju — Xee ma xeme vaꞌeꞌỹ — heꞌi. Jesus ombovai: — Anhetẽ ae “Xeme vaꞌeꞌỹ” ꞌrea,O=Jesus ombovai: — Tereo haꞌvy enoĩ neme, haꞌe gui peju ju apy. !<;Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Xevy pe haꞌvy emeꞌẽ haꞌe vaꞌe regua yy xeyꞌuvei riae eꞌỹ, haꞌe yy re aju riae eꞌỹ aguã. E;Haꞌe rã xee yy ameꞌẽ vaꞌe oyꞌu vaꞌe ma ndaꞌijyꞌuvei riaevei ma ꞌrã, mbaꞌeta xee yy ameꞌẽ vaꞌe ma yvu rami ꞌrã oĩ ipyꞌa re imoingo riaearã — heꞌi. ; W:' Jesus ombovai: — Kovaꞌe yy gui oyꞌu vaꞌe ma ijyꞌuvei kuerei ꞌrã.39_ Ndee ndaꞌu nhaneramoĩ Jacó gui ndepoꞌakave ri? Mbaꞌeta Jacó ma nhandevy oeja rakaꞌe kovaꞌe ygua haꞌe ae oyꞌuaty, taꞌy kuery haꞌe hymba kuery guive. !8; Haꞌe gui kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Ndee ndererekoi yy rejara aguã, haꞌe kovaꞌe ygua ikua puku. Magui ꞌrã tu yy imarã eꞌỹ vaꞌe rejou?7 Jesus ombovai: — Mbaꞌemo Nhanderuete ndevy omeꞌẽ vaꞌe, haꞌe mavaꞌe pa ndevy yy re ojerure vaꞌe reikuaa vaꞌe rire ndee ma xevy pe rejerure ꞌrãgue, haꞌe ramo ndevy pe xee ameꞌẽ ꞌrãgue yy imarã eꞌỹ vaꞌe — heꞌi. 6 Haꞌe ramo kunha Samaria pygua aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu ndee judeu vaꞌeri xee Samaria pygua pe rejerure yy re? — heꞌi, mbaꞌeta Samaria pygua kuery reve judeu kuery ndajoayvui. Samaria pygua kuery ma judeu eꞌỹ, amboae regua ikuai. O5Mbaꞌeta hemimboꞌe kuery oopa raꞌe tetã py tembiꞌu jogua vy. 4 Haꞌe jave py peteĩ kunha Samaria pygua ou yy re. Haꞌe ramo kunha vaꞌe pe Jesus aipoeꞌi: — Eru na tayꞌu — heꞌi.m3SHaꞌe py ma oĩ Jacó yguakue. Kuaray mbyte jave Jesus oguapy ygua rexeiꞌi ikaneꞌõgua aguã. 02YHaꞌe gui haꞌe kuery ovaẽ peteĩ tetã Samaria kuery rekoa py. Haꞌe vaꞌe tetã ma Sicar hery vaꞌe, Jacó guaꞌy José pe yvy omeꞌẽ vaꞌekue katyꞌi.71iHaꞌe rami vy Samaria yvy rupi ꞌrãe oaxa. N0Haꞌe ramo Judéia yvy gui haꞌe kuery ojeꞌoi ju Galiléia katy.b/=Haꞌe rami avi nhomongarai vaꞌe ma Jesus eꞌỹ, hemimboꞌe kuery rima nhomongarai.G.  Samaria pygua kunha reve Jesus ijayvuague Haꞌe gui fariseu kuery oendu aipoꞌea rã João gui Jesus omongarai retavea guemimboꞌerã. Senhor Jesus voi oikuaa haꞌe kuery oendua.N-$Haꞌe nunga rupi Taꞌy re ojerovia vaꞌe kuery re oĩ tekove marã eꞌỹ. Haꞌe rã Taꞌy nonheꞌẽ rendui vaꞌe re ma tekove noĩ. Haꞌe kuery re oĩ vaꞌe ma Nhanderuete poxya anho. @,{#Tuu ma Guaꞌy oayvu ete vy opa mbaꞌe omboaxa ipo py.~+u"Mbaꞌeta Nhanderuete remimbou ma ijayvua anho ꞌrã omombeꞌu, hexe Onheꞌẽ omoĩ ramo amongueꞌi py eꞌỹ.Y*+!Haꞌe rã oguerovia vaꞌe ma Nhanderuete pe voi “Anhetẽ vaꞌe” heꞌi.p)Y Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo oendu haꞌe oexa vaꞌekue re ijayvu teĩ avave rei ndogueroviaai ijayvua.( Jesus pavẽ gui yvatevea re ijayvua Yva gui ou vaꞌekue ma pavẽ gui yvateve. Haꞌe rã yvy re ikuai vaꞌe ma yvy regua meme ikuai, haꞌe rami vy mbaꞌemo yvy re oiko vaꞌe re ꞌrã ijayvu. Haꞌe rã yva gui ou vaꞌekue ma yvateve pavẽ gui.S'Tove heta-etave too hexe, haꞌe rã xere ma mbovyveꞌi tou — heꞌi. ]&3Haꞌe rã Jesus ma omenda vaꞌe rami oiko, haꞌe omenda vaꞌe anho ꞌrã ogueraa kunha. Haꞌe rã omenda vaꞌe irũ ma ovyꞌa ꞌrã omenda vaꞌe ayvu oendu vy. Haꞌe nunga rupi xee voi avyꞌa aikovy.%Peẽ kuery voi peikuaa porã aipoaꞌeague: “Xee ma Cristo eꞌỹ aiko, haꞌe rã henonderã xemboua vaꞌekue”, haꞌe vaꞌekue._$7Haꞌe ramo João aipoeꞌi: — Nhanderuete mbaꞌemo omeꞌẽ ramo ꞌrãe jareko. #9Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ojeꞌoi João pe omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Oremboꞌea, kueve Jordão rovai re ndea py ava ou vaꞌekue, hekorã remombeꞌua vaꞌekue ma nhomongarai avi oikovy. Haꞌe ramo pavẽ rei ꞌrã ojeꞌoi oĩa py — heꞌi okuapy. "}Haꞌe gui João remimboꞌe kuery ijayvu okuapy peteĩ judeu reve, marã rami vy pa ojekyꞌaꞌo aguã re oikuaaxe vy.7!iHaꞌe vaꞌe jave ma João nomboꞌaai teri.  %João avi nhomongarai oikovy Enom re Salim katyꞌi, haꞌe vaꞌe rupi yy ikuai rei ramo. Haꞌe oĩa py heta ojeꞌoi onhemongarai uka vy.=s Jesus reko re teĩgue ju João Batista ijayvuague Haꞌe vaꞌe rire guemimboꞌe kuery reve ojeꞌoi Judéia katy. Haꞌe py ikuai ranhe haꞌe kuery reve nhomongarai vy.3Haꞌe rã anhetẽ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe ma onhemboja ꞌrã hendy vaꞌe re heko ojekuaa porã aguã rami, mbaꞌeta Nhanderuete re ae ikuai. Mbaꞌeta teko vai rupi ikuai vaꞌe ndojou porãi hexakãa, hendy vaꞌe re nonhembojaxei ae, heko vaiaty ojekuaa eꞌỹ aguã. Haꞌe kuery opaga ꞌrã mbaꞌeta yvy re hendy vaꞌe ou teĩ haꞌe kuery teko vai rupi ikuai vaꞌe vy pytũ rive ojou porãve.<qHaꞌe ramo hexe ojerovia vaꞌe kuery ndopagai ꞌrã. Haꞌe rã ndojeroviai vaꞌe ma opaga aguã rami ae ikuai, Nhanderuete Raꞌy peteĩꞌi vaꞌe rery rupi ndojeroviai vy.'Mbaꞌeta ko yvy re Nhanderuete Guaꞌy ombou yvy regua kuery ombopaga aguã eꞌỹ, haꞌe rã hexeve vy yvy re ikuai vaꞌe oo jepe aguã.  Ojerovia vaꞌe haꞌe ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery re ijayvuague Mbaꞌeta Nhanderuete yvy re ikuai vaꞌe oayvu vy omeꞌẽ Guaꞌy peteĩꞌi vaꞌe, hexe ojerovia vaꞌe okanhy eꞌỹ aguã, haꞌe rã tekove marã eꞌỹ oupity aguã. , ; , Nhexe ojerovia vaꞌe haꞌe javi oupity aguã tekove marã eꞌỹ. !Tekoa eꞌỹa py Moisés oupi imoiny rakaꞌe mboi raꞌangaa. Moisés mboi raꞌangaa oupi rakaꞌe peteĩ yvyra apy re, haꞌe vaꞌe re mboi oixuꞌu vaꞌekue omaꞌẽ vy okuera aguã . Haꞌekue rami avi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi oupia ꞌrã imoiny,eC Mbaꞌeta avave rei ndooi yva re, Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue [haꞌe pygua ae] eꞌỹ vy.+ Kovaꞌe yvy re mbaꞌemo oiko vaꞌe re xeayvu rã ndaperoviai pekuapy. Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌvy yva re ikuai vaꞌe re xeayvu rã perovia? Anhetẽ aipoaꞌe: Ore kuery ma mbaꞌemo roikuaa haꞌe roexa vaꞌekue anho romombeꞌu. Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma ndaperoviai.\1 — Ndee ma Israel kuery mboꞌea reiko vaꞌeri mbaꞌexa tu ndereikuaai xeayvua?pY Haꞌe ramo Nicodemos oporandu ju: — Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌeve haꞌe rami aguã? Jesus ombovai: 9kYvytu minha oipejua rupi rei ꞌrã oipeju. Pendu teĩ ndapeikuaai magui pa oua, neĩ marã katy pa ooa. Nheꞌẽ gui oiko vaꞌekue voi haꞌe rami ae avi ikuai — heꞌi. A}Penhemondyi eme peiko jevy aguã re xeayvu rã pendu vy.dAToꞌo gui oiko vaꞌekue ma toꞌo, haꞌe rã Nheꞌẽ gui oiko vaꞌekue ma nheꞌẽ.Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe: Yy haꞌe Nheꞌẽ gui ndapeikoi vy ma ndapeikei ꞌrãe Nhanderuete poꞌakaa py. % CHaꞌe ramo Nicodemos oporandu: — Mbaꞌexa ꞌrã tu jaiko jevy nhandetuja ma vaꞌeri? Nhanderyruꞌi py ju jajevy ꞌrã ri ndaꞌu jaiko jevy aguã?  Jesus ombovai: — Anhetẽ ete aipoaꞌe ndevy: Avave rei ndoexai ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa, oiko jevy eꞌỹ vy — heꞌi. , ; - SPeteĩ pytũ haꞌe vaꞌe oo Jesus oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Poromboꞌea, ore kuery roikuaa ndee Nhanderuetea gui ae rejuague nhomboꞌearã, mbaꞌeta hexa pyrã ndee rejapo reikovy vaꞌe nunga avave rei ndojapo kuaai ꞌrã, hexeve Nhanderuete oiko eꞌỹ re — heꞌi. ~~Q}||{{$zzyxxwvv=uttEssrkqqJpoonummlzkkkGjeiii"hhgKffaeenddPcc)byb4a`/_^v]\\x[[m[ Z9YX|WW=VUUTSShS/RR QEPPiPONNMULyKK IIUHH GGFFE DpCBB8AAD@@7?q>>+==M Jesus omboete jevyague Lázaro Haꞌe gui Maria haꞌe tyke Marta rekoa Betânia py ma ikyvy Lázaro imbaꞌeaxy oupy.:o *Haꞌe rami vy haꞌe py heta ete ojerovia hexe. nU )Haꞌe ramo heta ju ojeꞌoi oĩa py. Haꞌe rami vy joupe-upe aipoeꞌi okuapy: — João ma neĩ peteĩgueve hexa pyrã ndojapoi vaꞌekue. Haꞌe rã kovaꞌe rekorã re ijayvuague ma anhetẽ meme rakaꞌe — heꞌi okuapy.xi (Peteĩgue ju Jordão yakã rovaigua re Jesus oo João nhomongarai ypyꞌi oikovyague py. Haꞌe py ranhe oiko.\1 'Haꞌe rami ijayvu ramo haꞌe kuery ojopyxe teĩ oo jepe ju haꞌe kuery po gui. L &Haꞌe rami avi haꞌe nunga ajapo ramo haꞌe nunga oikoa ri jepe perovia ꞌrãgue, xere ae ndapejeroviai teĩ. Haꞌe rami vy peikuaa aguã xere Xeru oĩa, haꞌe Xeru re xee aĩa — heꞌi.{o %Haꞌe gui mbaꞌemo Xeru ojapo uka vaꞌe xee ndajapoi vaꞌe rire haꞌevea rami ꞌrãgue xere ndapejeroviaia.:m $mbaꞌe re tu haꞌvy “Ndeayvu vai” peje xevy Nhanderuete Raꞌy aikoa rami anhemombeꞌu ramo? Mbaꞌeta xee ma Xeru guemimbourã xemoĩ vaꞌekue, ko yvy re xembou aguã.  #Nhanderuete ombopara uka vaꞌekue ndoaxa rivei ꞌrã. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe kuery pe ijayvu vy “Tuuete” heꞌi rireM "Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Pẽvygua lei re aipo ndeꞌi ri tyꞌy: “Xee aipoaꞌe tuuete regua pendekuaia rami”? “Tuuete” heꞌia ma joe oikuaa pota vaꞌe kuery re ijayvu vy . mS !Judeu kuery ombovai: — Mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue reꞌỹ ri rojapipaxe ita py, haꞌe rã Nhanderuete re ndeayvu vaiague re, mbaꞌeta ndee ava rive reiko vaꞌeri Nhanderuete rami renhemoingo ramo — heꞌi okuapy. (I Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Pexaa rupi mbaꞌemo porã ajapo reta ma, Xeru ojapo uka vaꞌe meme. Haꞌe nungakue regua mavaꞌe re tu xeapipaxe ita py? A} Haꞌe gui teĩgue ju judeu kuery ojopy ita ojapi aguã.A} Xee haꞌe Xeru reve ma peteĩꞌi ae roiko — heꞌi. xi Xevy pe Xeru omboaxa vaꞌekue ma pavẽ gui ipoꞌakave. Haꞌe Xeru po gui ma avave rei ndoipeꞌaai ꞌrã.% Haꞌe kuery pe ameꞌẽ tekove marã eꞌỹ. Haꞌe ramo haꞌe kuery nomanovei ma ꞌrã, haꞌe avave rei ndoipeꞌaai ꞌrã xepo gui.  Mbaꞌeta xerymba vexaꞌi kuery ma oendu ꞌrã xeayvu, haꞌe rã xee ma peteĩ-teĩ aexa kuaa. Haꞌe kuery oo ꞌrã xerakykue.Z - Peẽ kuery ndapejeroviai mbaꞌeta xerymba vexaꞌi regua eꞌỹ pendekuai vy./ W Jesus ombovai: — Xee ma anhemombeꞌu porã teĩ peẽ kuery ndaperoviai. Mbaꞌemo porã Xeru rery rupi ajapo aikovy vaꞌe voi oikuaa uka marã ramigua pa aikoa.* M Haꞌe jave judeu kuery ijyvýry oupa vy oporandu ixupe: — Rakaꞌe peve tu ropẽxa rei aguã rami oremoingo ta? Cristo ete ri reiko vy enhemombeꞌu porã. U # Haꞌe gui Jesus oiko templo roka rupi oguy puku Salomão ꞌepy vaꞌe py.    Jesus pe oporandu ju okuapyague Yroꞌy py oiko ngaru Jerusalém py, templo ojapopaague re imaꞌenduꞌaa aguã regua.7g Haꞌe rã amongue ma aipoeꞌi: — Haꞌe rami avi anha revegua ma ndaꞌijayvui ꞌrã haꞌe rami. Tyrã pa anha omomaꞌẽ kuaa ri tyꞌy omaꞌẽ eꞌỹ vaꞌekue? 0Y Haꞌe kuery vaꞌe regua heta aipoeꞌi: — Evoko vaꞌe re tu anha rima onhemonde raꞌe naꞌinhakã porãvei aguã rami. Mbaꞌe re tu pejapyxaka ri ijayvua re? "=  Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ judeu kuery ijayvu okuapyague Haꞌe rami Jesus ijayvu rã judeu kuery oendu vy joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy.J  Xegui avave rei ndoipeꞌaai ꞌrã xerekove. Xee ameꞌẽxeaꞌi py ae ꞌrã ameꞌẽ. Mbaꞌeta xepoꞌaka xerekove ameꞌẽ, haꞌe gui ajopy ju aguã, haꞌe rami Xeru ojapo uka rire. r] — Haꞌe nunga rupi ae Xeru xerayvu, mbaꞌeta ameꞌẽ ꞌrã xerekove, haꞌe gui ajopy jevy aguã.|q — Haꞌe gui xerymba kuery areko avi kora mboae py, kovaꞌe py eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe kuery avi ꞌrã aru, xeayvu oendu avi ramo. Haꞌe rami vy peteĩ kora py ꞌrã haꞌe javive ikuai, haꞌe peteĩꞌi avi ꞌrã oiko opena vaꞌety. ve Xeru xekuaa, haꞌe xee Xeru aikuaa rami ae avi. Haꞌe rami vy xerymba kuery re ameꞌẽ ꞌrã xerekove. |q Haꞌe rã xee ma vexaꞌi re opena porã vaꞌety aiko. Aikuaa xerymba kuery, haꞌe rã haꞌe kuery voi xekuaa,b= Peráta re rive ombaꞌeapo vaꞌe ma onha ꞌrã vexaꞌi kuery reꞌỹ ae openave vy.>~u Haꞌe rã peráta re rive ombaꞌeapo vaꞌe ma vexaꞌi re opena ete vaꞌety eꞌỹ, neĩ vexaꞌi ja eꞌỹ guive. Haꞌe rami vy aguaraꞌi guaxu ou rã haꞌe oexa vy onha rive ꞌrã vexaꞌi kuery oejapa vy. Haꞌe ramo aguaraꞌi guaxu mymba kuery ogueroꞌa vy omondyipa ꞌrã imondovy opa rupi.} — Xee ma vexaꞌi re opena porã vaꞌety rami aiko. Mbaꞌeta opena porã vaꞌety ma guymba kuery re omeꞌẽ ꞌrã guekove ae.9|k Imonda vaꞌe ou ꞌrã mymba kuery oipeꞌa, ojuka haꞌe omomba aguã rive. Haꞌe rã xee ma aju haꞌe kuery oupity aguã tekove, haꞌe opa mbaꞌe py ikuai porã aguã. { Haꞌe rã xee ma okẽ aĩ. Xea rupi oike vaꞌe kuery oo jepe ꞌrã. Oike ꞌrã, haꞌe gui oẽ ju vy ojou ꞌrã hoꞌu vaꞌerã.z Xee aiko eꞌỹ mbove ma imonda haꞌe jojuka rive vaꞌe kuery anho ou rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ayvu ma vexaꞌi kuery noendui.ry] Haꞌe ramo Jesus omombeꞌu porãve ju: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Xee ae vexaꞌi kora rokẽ aĩ.ixK Haꞌe rami Jesus ijayvu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe rami teĩ hendua kuery noendu kuaai. w% Haꞌe rã opena vaꞌety eꞌỹ ou ramo ma vexaꞌi kuery ndooi ꞌrã hakykue, onhamba ꞌrã ixugui, ijayvua noendu kuaai vy — heꞌi.vw Guymba kuery oguenoẽmba ma vy henonde ꞌrã oo, haꞌe rã hymba kuery ma ijayvua oendu kuaa vy oo ꞌrã hakykue.Nu Haꞌe vaꞌe pe ma okẽ rarõa oipeꞌa ꞌrã, haꞌe vexaꞌi kuery voi oendu kuaa ꞌrã okuapy ijayvua. Haꞌe ramo guymba kuery hery rupi meme oenoĩ reve oguenoẽmba ꞌrã heravy oka py.Rt Haꞌe rã okẽ rupi oike vaꞌe ma vexaꞌi kuery re opena vaꞌe ete.Zs / Vexaꞌi re opena porã vaꞌe oikoa re Jesus ijayvuague — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Amongue vexaꞌi kora rokẽ rupi eꞌỹ, amboae rupi oike vaꞌe ma imonda haꞌe jojuka rive-rive vaꞌe anho.7rg )Jesus ombovai: — Ára revegua eꞌỹ ete pendekuai vaꞌe rire pendereko vaia noĩ ꞌrãgue. Haꞌe rã “Ore romaꞌẽ porã” peje vy ma pendereko vaia oĩ tema. ; q! (Haꞌe ramo fariseu kuery regua ijyvýry ikuai vaꞌe oporandu ixupe: — Haꞌe rami vy ore kuery voi teve ára revegua eꞌỹ orekuai? npU 'Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi: — Xee ma kovaꞌe yvy re aju peteĩ-teĩ oikoague repy ojopy aguã, haꞌe rami vy ára revegua eꞌỹ ikuai vaꞌekue omaꞌẽmba ju, haꞌe omaꞌẽ porã vaꞌekue ndoexavei aguã — heꞌi. Eo &Ombovai: — Senhor, xee ajerovia — heꞌi vyve omboete. inK %Jesus aipoeꞌi: — Ndee ma rexa ma reꞌamy, xee ndereve xeayvu vaꞌe ae haꞌe — heꞌi. Qm $Ava vaꞌe ombovai: — Senhor, mavaꞌe tu oiko, hexe ajerovia aguã? flE # Ára revegua eꞌỹ vaꞌekue pe Jesus ojekuaa ukaague Jesus oendu ára revegua eꞌỹ vaꞌekue omoxẽ okuapyague. Haꞌe rami vy ovaexĩ vy oporandu: — Ndee tu rejerovia ri Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue re? )kK "Haꞌe rã haꞌe kuery ombovai: — Ndee tu ndetuiꞌi guive rejejavypa ma voi vaꞌekue ri aỹ ma oremboꞌe ta? — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy omoxẽ. j  !Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe ava ma Nhanderuete guigua eꞌỹ vaꞌe rire mbaꞌeve rei ndojapo kuaai ꞌrãgue — heꞌi. |iq Yvy itui ypyꞌi guive nanhaendui teri ára revegua eꞌỹ ma voi ituiꞌi vaꞌekue momaꞌẽa omombeꞌua rã.Bh} Mbaꞌeta jaikuaa ae ma Nhanderuete noendui ꞌrãa heko vai vaꞌe ojerurea. Haꞌe rã Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi haꞌe oipotaa rami oiko vaꞌe ojerurea ma oendu ꞌrã.qg[ Ava vaꞌe ombovai: — Peẽ kuery tu “Maguigua pa oikoa ndoroikuaai” peje, xemomaꞌẽ vaꞌeri.'fG Mbaꞌeta Moisés reve Nhanderuete ijayvu rakaꞌe, roikuaa porã. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ava ma neĩ maguigua pa oikoa voi ndoroikuaai — heꞌi okuapy. e% Haꞌe rami rã ijayvu rei okuapy hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndee rima hemimboꞌe, haꞌe rã ore kuery ma Moisés remimboꞌe orekuai._d7 Ombovai: — Xee ma amombeꞌu ae ma kuri teĩ peẽ kuery ndaperoviai. Mbaꞌe re tu peẽ kuery penduxe vai ri haꞌekue-ꞌekueꞌi amombeꞌu rã? Tyrã pa peẽ kuery voi hemimboꞌe pendekuaixe? — heꞌi. ac; Haꞌe kuery oporanduve ju: — Mbaꞌe tu ojapo ndevy? Marã rami vy tu nemomaꞌẽ? 1b[ Haꞌe ramo ombovai: — Xee ma ndaikuaai heko vai vaꞌea. Peteĩ mbaꞌe tema aikuaa, mbaꞌeta ára revegua eꞌỹ aiko vaꞌekue ri aỹ ma amaꞌẽ — heꞌi. paY Haꞌe gui teĩgue ju huvixa kuery oenoĩ ava ára revegua eꞌỹ vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nhanderuete rembojerovia vaꞌe rupi emombeꞌu porã, mbaꞌeta ore ma roikuaa haꞌe vaꞌe ava heko vai vaꞌea — heꞌi. ]`3 Haꞌe nunga rupi ae tuu kuery “Haꞌe ma tuja ma, ixupe ae peporandu” heꞌi. F_ Tuu kuery ma judeu ruvixa kuery gui okyje vy haꞌe rami ijayvu, mbaꞌeta huvixa kuery ijayvu ma voi onhemboꞌeaty gui omoxẽ aguã amongue Jesus ae Cristo oikoa rami omombeꞌu vaꞌe.r^] Haꞌe rã marã rami vy pa omaꞌẽ jevya ma ore kuery ndoroikuaai, neĩ mavaꞌe pa imomaꞌẽare voi ndoroikuaa. Oreraꞌy ma tuja ma ramo ixupe ae ꞌrã peporandu. Haꞌe ae vy ꞌrãe ma onhemombeꞌu kuaa — heꞌi okuapy.}]s Haꞌe ramo tuu kuery ombovai: — Ore ma roikuaa oreraꞌy oikoa, haꞌe ára revegua eꞌỹ ma voi ituiꞌiague.#\? Tuu kuery pe oporandu okuapy: — Pevaꞌe ma nhiꞌã penderaꞌy “Ára revegua eꞌỹ ma voi ituiꞌi” pejeague? Marã rami vy tu aỹ omaꞌẽ? [ Judeu ruvixa kuery ndogueroviai okuapy ára revegua eꞌỹ ae ituiꞌi rakaꞌeague. Haꞌe rami vy oenoĩ uka tuu kuery.Z7 Teĩgue ju haꞌe kuery oporandu ára revegua eꞌỹ vaꞌekue pe: — Nemomaꞌẽare tu marã ramigua oikoa ndee reikuaa? — Profeta — heꞌi. ~Yu Haꞌe ramo fariseu kuery vaꞌe regua amongue aipoeꞌi: — Haꞌe nunga apoare taꞌvy Nhanderuete guigua eꞌỹ teve, mbaꞌeta sábado ára pyguarã oeja pyre rami eꞌỹ oiko. Haꞌe rã amboae kuery ma aipoeꞌi: — Mbaꞌexa ꞌrã tu heko vai vaꞌe ojapo kuaa guĩ ramigua hexa pyrã? — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy. =Xs Haꞌe gui fariseu kuery ju oporandu marã rami vy pa omaꞌẽa re. Haꞌe ramo ava vaꞌe ombovai: — Xerexa re yapo oikyty haꞌe ajeovaipa rire ma amaꞌẽ kuri — heꞌi. GW mbaꞌeta Jesus yvy omoakỹ vy omomaꞌẽa ára ma sábado.0VY Fariseu kuery omboayvuague ára revegua eꞌỹ vaꞌekue Haꞌe gui fariseu kuerya py ju haꞌe kuery ogueraa ára revegua eꞌỹ ma voi ituiꞌi vaꞌekue,]U3 Oporandu ju okuapy: — Mamo tu haꞌe oĩ? Ombovai: — Xee ndaikuaai — heꞌi. Ty Ava vaꞌe ombovai: — Peteĩ ava Jesus hery vaꞌe ma yvy omoakỹ vy oikyty kuri xerexa re. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: “Tereo ejeovai Siloé yy omboty pyre py”, heꞌi. Haꞌe ramo aa ajeovai, haꞌe gui aỹ reve aexa porã ju — heꞌi. NS Haꞌe ramo oporandu okuapy: — Mbaꞌexa tu aỹ rexa ri reikovy? ?Rw Amongue ma — Haꞌe rima — heꞌi. Haꞌe rã amboae kuery ma — Any teve, haꞌe ae merami rive taꞌvy — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe ae aipoeꞌi: — Xee ae ri — heꞌi. QQ Haꞌe gui oo katyꞌi ikuai vaꞌe haꞌe mbaꞌemo ojerure oiny rã oexa vaꞌety kuery oexa okuapy. Oexa vy oporandu joupe-upe: — Pevaꞌe eꞌỹ teve mbaꞌemo re ojerureaty py oĩ vaꞌekue? YP+ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tereo ejeovai yy omboty pyre Siloé hery vaꞌe py — heꞌi. Haꞌe vaꞌe tery ma “Omondouka pyre” ꞌea. Haꞌe gui ava oo vy ojeovai, haꞌe gui omaꞌẽ porã ju ma ouvy. O  Haꞌe rami ijayvu ma vy onyvõ yvy re. Haꞌe rami vy guendyry py yvy omoakỹ vaꞌekue oikyty ára revegua eꞌỹ rexa re.MN Kovaꞌe yvy re aiko teria ja yvy regua moexakãa aiko — heꞌi. M7 Haꞌe gui nhande kuery ma ára oĩ teri reve ꞌrã jajapo Xembouare ojapo uka vaꞌe, mbaꞌeta pytũ ou ma oiny, avave rei nombaꞌeapoavei aguã.L3 Jesus ombovai: — Haꞌe vaꞌe ojejavyague gui eꞌỹ oiko, neĩ tuu kuery gui eꞌỹ guive. Hexe Nhanderuete rembiapo ojekuaa aguã rima oiko.AK{ Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery oporandu: — Oremboꞌea, mavaꞌe ndaꞌu ojejavy rakaꞌe pevaꞌe ára revegua eꞌỹ ma voi ituiꞌi aguã: haꞌe ae, tyrã pa tuu kuery ojejavy? %J E Peteĩ ava ára revegua eꞌỹ vaꞌe Jesus omomaꞌẽ jevyague Haꞌe gui Jesus oo vy oexa peteĩ ava ára revegua eꞌỹ ma voi oiko vaꞌekue._I7;Haꞌe ramo haꞌe kuery ojopy ita ojapi aguã, teĩ Jesus ojepeꞌa ovy templo gui. kHO:Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe: Abraão oiko eꞌỹ mbove voi xee aiko ae ma — heꞌi. Gy9Judeu kuery aipoeꞌi: — Ndee tu neĩ cinqüenta maꞌetỹ teri ndererekoi vaꞌeri rexa ma vaꞌe tyꞌy Abraão? $FA8Haꞌe gui peneramoĩ Abraão ma ovyꞌa rakaꞌe xerekorã ixupe oikuaa ukaa rã oikuaa vy. Haꞌe ma oikuaa vy xererovyꞌa ma voi rakaꞌe — heꞌi. AE{7vaꞌeri peikuaa vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rã xee ma aikuaa. Xee “Ndaikuaai” haꞌe vaꞌe rire peẽ kuery rami avi ꞌrãgue xeapu. Xee ma aikuaa, haꞌe ijayvua ajapo aikovy guive.DD6Jesus ombovai: — Xee ae anhemboyvate uka vaꞌe rire ma xeyvatea mbaꞌeverã ndovarei ꞌrãgue. Haꞌe rã xemboyvatearã ma Xeru ae oiko. Ixupe ma peẽ kuery “Nhanderuete” pejeC%5Ndee ndaꞌu nhaneramoĩ Abraão omano vaꞌekue gui ndeyvateve ri? Profeta kuery voi omanomba rakaꞌe. Marã ramigua tu ndee renhemoingo? B4Haꞌe ramo judeu kuery aipoeꞌi: — Aỹ ma anhetẽ ete roikuaa ma anha revegua reikoa. Mbaꞌeta Abraão haꞌe profeta kuery haꞌe javive omano rakaꞌe. Haꞌe rã ndee ma “Xeayvua rupi ikuai vaꞌe nomanoi ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã” ꞌre.qA[3Anhetẽ aipoaꞌe: Xeayvua rupi ikuai vaꞌe ma nomanoi ꞌrã rakaꞌeve rã peve guarã — heꞌi. @2Haꞌe rami avi xee ma avave rei pe nanhemboyvate ukai. Peteĩ oiko xemboyvatearã, haꞌevea rami joe oikuaa pota vaꞌe ae.?1Jesus ombovai: — Xee ma anha revegua eꞌỹ aiko, haꞌe rã Xeru amboete vaꞌe. Haꞌe rã peẽ kuery ma naxemboetei.u>c0Judeu kuery aipoeꞌi: — Anhetẽꞌỹ ri ndaꞌu aiporoꞌea Samaria pygua haꞌe anha revegua reikoa? 3=_/Nhanderuete guigua kuery anho ꞌrã onheꞌẽ rendu. Haꞌe nunga rupi ae peẽ kuery naxenheꞌẽ rendui, mbaꞌeta Nhanderuete guigua eꞌỹ pendekuai — heꞌi. y<k.Mavaꞌe ndaꞌu peẽ kuery regua peikuaa ajejavyague? Anhetẽ meme aipoaꞌe teĩ mbaꞌe re tu ndaperoviai?V;%-Haꞌe nunga rupi ae anhetẽ vaꞌe re xeayvu ramo peẽ kuery ndaperoviai.Y:+,Peẽ kuery ma anha guigua pendekuai, hexe ae penderu vaꞌe vy. Haꞌe rami vy ae anha oipotaa rami pendekuai. Mbaꞌeta anha ma jypyꞌi guive jojukaa rupi tema oiko, anhetẽ vaꞌe rupi ndoikoi, hexe anhetẽ vaꞌe noĩ ae ramo. Haꞌe vy ijapu ꞌrã oikovy gueko rami vy, mbaꞌeta ijapu vaꞌe ae, haꞌe ijapu vaꞌe ru oiko. y9k+Mbaꞌe re tu peẽ kuery ndapeikuaai ri xeayvua? Ndapeikuaai mbaꞌeta xeayvu pendu kuaa vaꞌerã eꞌỹ ae.j8M*Jesus ombovai: — Anhetẽ ri Nhanderuete re penderu vaꞌe rire ma xerayvu ꞌrãgue pekuapy, mbaꞌeta xee ma Xeruetea gui aju vy apy ju aiko. Xee ae aipotaa rami eꞌỹ aju vaꞌekue, haꞌe rã Xeru xembou ramo ma aju.W7')Peẽ kuery ma penderu ojapo vaꞌe ramigua ae pejapo vaꞌe — heꞌi. Haꞌe kuery aipoeꞌi: — Ore kuery ma tuu heta rei vaꞌeꞌỹ orekuai. Peteĩꞌi oreru oiko. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete ae. @6y(Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery xejukaxe pekuapy, anhetẽ vaꞌe Nhanderuete gui aendu vaꞌe amombeꞌu ramo rive. Haꞌe rã Abraão ma haꞌe ramigua eꞌỹ ojapo rakaꞌe.D5'Haꞌe ramo haꞌe kuery — Oreru ma Abraão ae — heꞌi okuapy. Jesus ombovai: — Anhetẽ ete ri Abraão raꞌy kuery pendekuai vaꞌe rire pejapo ꞌrãgue Abraão ojapoague rami.45&Xee ma xeayvu mbaꞌemo Xerua py aexa vaꞌekue re anho. Haꞌe rã peẽ kuery ma penderu mbaꞌemo ojapo rã pexa vaꞌekue ae pejapo — heꞌi. 3 %Haꞌe gui xee ma aikuaa ae peẽ kuery Abraão ramymino pendekuaia. Haꞌe rami teĩ pendere xeayvu noĩ ramo xejukaxe pekuapy.P2$Haꞌe rami avi Taꞌy pendejora ramo ojora pyre ete ꞌrã pendekuai.c1?#Haꞌe escravo ikuai vaꞌe ma ndoiko riaei ꞌrã herekoa ro py, haꞌe rã taꞌy anho.q0["Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe: Teko vai rupi ikuai vaꞌe ma teko vai pegua escravo meme ikuai.C/!Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi: — Ore ma Abraão ramymino orekuai vy neĩ peteĩgueve ma escravo orekuai vaꞌeꞌỹ. Mbaꞌe re tu escravo veꞌỹ orekuai aguã re ri ndeayvu? . Haꞌe rami vy peikuaa ꞌrã anhetẽ vaꞌe, haꞌe anhetẽ vaꞌe pendejora ꞌrã escravo pendekuaia gui — heꞌi. -!Haꞌe gui judeu kuery hexe ojerovia vaꞌe pe Jesus aipoeꞌi: — Xeayvua rupi riae ri peiko vy anhetẽ ete ꞌrã xeremimboꞌe peiko.5,eHaꞌe rami ijayvu ramo heta ojerovia hexe. v+eXembouare ma oiko riae xereve. Ndaxerejai ꞌrã xee aeꞌi, haꞌe oipotaa rami anho ajapo ramo — heꞌi._*7Haꞌe gui Jesus aipoeꞌive ju: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue peupi ma pekuapy vy peikuaa ꞌrã marã ramigua pa aikoa, haꞌe xejegui ae mbaꞌeve ndajapoia, mbaꞌeta Xeru xemboꞌea rami anho xeayvu aikovy.M)Haꞌe rami ijayvu teĩ haꞌe kuery ndoikuaai Nguu re ae ijayvua. b(=Heta mbaꞌe areko peẽ kuery reko re xeayvu aguã peikoague repy ameꞌẽ vy guarã. Haꞌe rami teĩ aỹ ma ko yvy re ikuai vaꞌe pe amombeꞌu aikovy Xembouare anhetẽ vaꞌe gui aendu vaꞌe anho — heꞌi. 'Haꞌe ramo oporandu okuapy: — Marã ramigua tu ndee? Jesus ombovai: — Mbaꞌe tu jypyꞌi guive pendevy amombeꞌu rakaꞌe?*&MHaꞌe nunga rupi ae xee aipoaꞌe kuri pekanhymba ꞌrã pejejavyague re. Mbaꞌeta xee ae aikoa ndaperoviai vy pejejavyague re pekanhymba ꞌrãe — heꞌi. #%?Jesus aipoeꞌive ju: — Peẽ kuery ma ko yvy rupigua, haꞌe rã xee ma pe yvategua. Peẽ ma kovaꞌe yvy regua, haꞌe rã xee ma yvy regua eꞌỹ.$Haꞌe ramo judeu ruvixa kuery aipoeꞌi: — Pevaꞌe teve ojejukaxe? Haꞌe vy ae ma “Ndapeoi ꞌrã aa ague py”, heꞌi ri kuri. #7 Heta vaꞌe kuery pe Jesus onhemombeꞌu teĩ ndogueroviai okuapyague Peteĩgue ju aipoeꞌi: — Xee ma ajepeꞌa ꞌrã apy gui. Haꞌe ramo peẽ kuery xereka teĩ ndapeoi ꞌrã xee aa ague py. Haꞌe rami ꞌrãgue py pekanhymba ꞌrã pejejavyague re — heꞌi. "!Haꞌe rami ijayvu templo py, peráta ryru oĩ vaꞌe yvýry oĩa py. Haꞌe rami teĩ avave rei ndojopyai, hiꞌára novaẽi teri ramo. L!Haꞌe ramo oporandu okuapy: — Mamo haꞌvy oĩ Nderu? Jesus ombovai: — Peẽ ndaxekuaaia rami avi neĩ Xeru voi ndapeikuaai. Xee xekuaa vaꞌe rire ma peikuaa avi ꞌrãgue Xeru — heꞌi._ 7Xee aikuaa uka porã aikovy xereko, haꞌe Xeru Xembouare voi xekuaa uka — heꞌi. xiPendevygua lei re ma ipara oiny: “Mokoĩ joo rami meme ijayvu ramo ꞌrãe jaikuaa anhetẽa”, heꞌiague.  Haꞌe anhombopaga vy voi anhetẽ rupi meme ꞌrã anhombopaga, mbaꞌeta xee ma xee aeꞌỹ aiko. Xee haꞌe Xembouare roiko.b=Peẽ kuery ma peikuaa rami rive penhombopagaxe, haꞌe rã xee ma avave rei nambopagai. Jesus ombovai vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee ae xereko re xeayvu teĩ xeayvua anhetẽ meme. Mbaꞌeta xee aikuaa magui pa ajuague, haꞌe marã katy pa aa ꞌrãa. Haꞌe rã peẽ kuery ma ndapeikuaai magui pa aju, neĩ marã katy pa aa ꞌrãa voi.} Haꞌe gui fariseu kuery aipoeꞌi: — Ndee tu ndereko re ae rima ndeayvu raꞌe. Haꞌe nunga rupi ndeayvua ndovarei.  Jesus gueko omombeꞌu porãveague Teĩgue ju Jesus aipoeꞌi: — Xee ma hendy vaꞌe yvy regua kuery moexakãarã. Xerupive ikuai vaꞌe ma pytũ rupi veꞌỹ ꞌrã oiko, mbaꞌeta haꞌe kuery re oĩ ꞌrã hendy vaꞌe nhomoingovea — heꞌi. ; !; Kunha vaꞌe ombovai vy — Mavaꞌeve rei, Senhor — heꞌi. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Xee voi norombopagai ꞌrã. Tereo ju, ejejavyve eme.] N Haꞌe gui Jesus omaꞌẽ vy avave rei ndoexavei. Kunha vaꞌe anho hoꞌame rã oexa vy aipoeꞌi ixupe: — Kunha, mamo tu oopa raꞌe ndere ijayvu vaꞌekue? Mavaꞌeve rei teve nanembopagai? -S Haꞌe rami ijayvu rã haꞌe kuery oendu vy opyꞌapy py oikuaa haꞌe kuery ae ojejavy vaꞌea. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ ojepeꞌa ojeꞌoivy. Tujakueve ranhe oo, haꞌe rami py ojeꞌoipa. Opyta vaꞌe ma Jesus anho, haꞌe kunha vaꞌe guive, haꞌe kuery mbyte py hiꞌaĩague py ae. A}Haꞌe gui yvy re ju omaꞌẽ reve omboparave ju oiny. +OHaꞌe kuery oporandu riae ma okuapy ramo mae ma Jesus omaꞌẽ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejejavy vaꞌeꞌỹ ete peiko vaꞌe ranhe pejapi ita py — heꞌi.veoeko aꞌã vy hexe ijayvu rei aguã. Haꞌe ramo Jesus yvy re omaꞌẽ reve okuã py ombopara oiny yvy re.(IHaꞌe gui Moisés nhandevygua lei ombopara vy aipoeꞌi rakaꞌe kunha itavy rei vaꞌe ita py jajapipa aguã. Haꞌvy ndee, mbaꞌe ꞌre? — heꞌi okuapyc?Haꞌe vy aipoeꞌi Jesus pe: — Poromboꞌea, kovaꞌe kunha ma itavya py ojoua raꞌe.2]Haꞌe gui Jesus oĩa py lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ogueru peteĩ kunha itavy reia py ojou pyre. Haꞌe rami vy omopuꞌã imoꞌamy teta mbyte py.Koꞌẽ rai ramove ma templo katy ju ou. Oĩa py heta vaꞌe kuery voi joguerupa. Haꞌe ramo oguapy vy omboꞌepa oiny. f G Kunha itavy rei vaꞌe ogueru okuapyague Haꞌe rã Jesus ma Oliveira yvyty katy oo. 8k5[Haꞌe gui ma peteĩ-teĩ ojeꞌoi ngoo katy. ) K4Irũ kuery ombovai: — Ndee voi teve Galiléia pygua reiko? Eikuaa porã pota reikuaa aguã Galiléia gui neĩ peteĩ profeta ndoui ꞌrãa — heꞌi okuapy.F 3— Nhande kuery pegua lei rami vy ndaꞌu haꞌeve ꞌrã ri amongue nhamboayvu porã eꞌỹ re nhanhombopaga aguã, eꞌỹ vy mbaꞌemo ojapo oikovya re jaikuaa pota porã eꞌỹ re? 2Peteĩ haꞌe kuery vaꞌe regua ma Nicodemos, Jesus reve jogueroayvu vy oo vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma oirũ kuery pe oporandu: x i1Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma nhandevygua lei oikuaa vaꞌeꞌỹ, ayvu vaipy meme ikuai — heꞌi okuapy. ^ 50Haꞌe gui nhanderuvixa kuery eꞌỹ vy fariseu kuery regua voi teve ojerovia hexe?[//Haꞌe ramo fariseu kuery aipoeꞌi: — Peẽ kuery voi teve penembotavy raꞌe?~u.Xondaro kuery ombovai: — Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ava ijayvua rami avave rei ndaꞌijayvui teri — heꞌi okuapy. ]3- Xondaro kuery ojevypa riveague Haꞌe gui xondaro kuery ojevypa rive ju sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuerya py. Haꞌe ramo xondaro kuery haꞌe kuery oporandu: — Mbaꞌe re tu ndaperui? <s,Amongue ma ojopyxe teĩ avave rei opo nomoĩ hexe. Q+Haꞌe rami vy joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa Jesus reko re ijayvu vy.+*Mbaꞌeta kuaxia re ipara oiny: “Cristo ma Davi ramymino ꞌrã oiko, haꞌe Belém tetã Davi rekoague py ae ꞌrã ituiꞌi”, heꞌiague.!)Amongue aipoeꞌi: — Haꞌe tu Cristo ete rima oiko. Haꞌe rã amboae kuery ma oporandu: — Cristo ndaꞌu Galiléia gui ꞌrã ri ou?(Haꞌe gui po rami Jesus ijayvu rã heta vaꞌe kuery oendu vy aipoeꞌi: — Haꞌe tu anhetẽ ae profeta oiko — heꞌi okuapy. J 'Haꞌe rami ijayvu Nheꞌẽ re, mbaꞌeta Jesus re ojerovia vaꞌe kuery re Nheꞌẽ oĩ ꞌrã. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe jave ma Nheꞌẽ nombouai teri, mbaꞌeta Jesus nomboyvateai teri. %C&Mbaꞌeta xere ojerovia vaꞌe kuery re oiko ꞌrã kuaxia para re oĩ vaꞌe: “Ipyꞌa gui oxyry ꞌrã yy imarã eꞌỹ vaꞌe” heꞌia rami. , ; , @~y% Yy imarã eꞌỹ vaꞌe re Jesus ijayvuague Ngaru opaa ára ma omboeteave ára. Haꞌe vaꞌe ára Jesus opuꞌã vy aipoeꞌi: — Pendeyꞌuvei vaꞌe peju xea py peyꞌu.}'$Mbaꞌe heꞌi vy ndaꞌu po rami ijayvu: “Xereka teĩ ndaxejoui ꞌrã”, haꞌe “Xee aa ague py peo aguã ndaꞌevei”, heꞌi kuri? E|#Haꞌe ramo judeu ruvixa kuery joupe-upe ju aipoeꞌi: — Marã katy ndaꞌu haꞌe oo ꞌrã ndajajoui aguã? Tyrã pa grego kuery retã nhande kuery ikuaia rupi teve oo ta omboꞌe vy? {"Haꞌe vaꞌe rire peẽ kuery xereka teĩ ndaxejoui ꞌrã, mbaꞌeta xee aa ague py peẽ kuery peo aguã ndaꞌevei — heꞌi. z !Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Aỹꞌi tema aiko teri peẽ kuery reve. Haꞌe gui aa ju ta ma Xembouarea py.!y; Haꞌe gui fariseu kuery ma heta vaꞌe kuery Jesus ojou porã okuapya oikuaa vy sacerdote yvatekueve vaꞌe reve omondouka xondaro kuery ojopy aguã. Bx}Haꞌe pygua kuery regua heta ojerovia hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Cristo ou vy ndaꞌu ojapo ꞌrã ri hexa pyrã pevaꞌe ava ojapo vaꞌe gui iporãve vaꞌe? — heꞌi okuapy. iwKHaꞌe ramo haꞌe kuery ojopyxe teĩ avave rei opo nomoĩ hexe, hiꞌára novaẽi teri ramo. [v/Haꞌe rã xee ma aikuaa, mbaꞌeta ixugui aju, haꞌe ae xembou ramo — heꞌi.uyHaꞌe gui Jesus ma templo py nhomboꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ndaꞌu xekuaa, haꞌe magui pa ajua peikuaa avi ri tyꞌy? Haꞌe gui xee ma xee ae aipotaa rami riveꞌỹ aju. Peẽ kuery ma ndapeikuaai ae Xembouare ma anhetẽ vaꞌeri.tNhande kuery ma jaikuaa magui pa haꞌe oua. Haꞌe gui Cristo ou ramo ma avave rei ndoikuaai ꞌrã magui pa oua — heꞌi okuapy. sMbaꞌexa tu haꞌvy pavẽ oendua py nhomboꞌe teĩ avave rei nomokyrirĩ? Tyrã pa huvixa kuery voi teve oikuaa Cristo oikoa rami?,rQ Judeu ruvixa kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvuague Amongue Jerusalém pygua kuery aipoeꞌi: — Pevaꞌe eꞌỹ ndaꞌu huvixa kuery ojukaxe vaꞌe?qNdaꞌevei joe peikuaa pota aguã mbaꞌemo pexaa rupi rive, haꞌe rã anhetẽ vaꞌe haꞌe teko porã rupi anho ꞌrã haꞌeve. ,pQMoisés lei ombopara vaꞌekue rami vy sábado ára py voi avakueꞌi pire pemboi vaꞌeri mbaꞌe re tu xejou vai ri pekuapy sábado ára py anhomongueraague re?doAMoisés ma oeja rakaꞌe jopire pemboi aguã. Haꞌe rami aguã ma Moisés guigua ete eꞌỹ guive, haꞌe rã nhaneramoĩ kuery gui ijypy rakaꞌe. Haꞌe rami rire sábado ára py teĩ pemboi ꞌrã avakueꞌi pire.]n3Jesus ombovai: — Xee ma peteĩ mbaꞌe ajapo ramo rive peẽ kuery penhemondyipa.pmYHaꞌe ramo heta vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Anha teve rima ndere onhemonde. Mavaꞌe tu ndejukaxe? ; l-Moisés eꞌỹ teve peẽ kuery pegua lei ombopara rakaꞌe? Haꞌe ramive ma peẽ kuery neĩ peteĩve ndapejapoi. Mbaꞌe re tu xejukaxe ri? OkMbaꞌeta ojegui ae nhomboꞌe vaꞌe ma onhemboyvate ukaa rupi rive ꞌrã oiko. Haꞌe rã imbouare yvatea oikuaa ukaa rupi nhomboꞌe vaꞌe ma anhetẽ vaꞌe, haꞌe hexe noĩ ꞌrã teko vai.jHaꞌe gui Nhanderuete oipotaa rami ikuaixe vaꞌe ma oikuaa ꞌrã Nhanderuete gui pa anhomboꞌe kuaa, tyrã pa xejegui ae.diAJesus ombovai: — Xee ma xejegui ae eꞌỹ anhomboꞌe, haꞌe rã Xembouare gui aikuaa.8hiHaꞌe ramo judeu ruvixa kuery ma nhomboꞌe rã oendu vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌexa tu kuaxia para re oĩ vaꞌe oikuaapa, nonhemboꞌei vaꞌekue ri? #g? Jesus guetarã kuery ojerovia eꞌỹ vaꞌe reve jogueroayvu okuapyague Haꞌe gui ngaru oikoa mbyte py mae ma Jesus oo templo py nhomboꞌe vy.nfU Avave rei nomombeꞌu porãai guive marã rami pa oikoa, mbaꞌeta judeu ruvixa kuery gui okyje vy. ]e3 Heta vaꞌe kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy heko re, mbaꞌeta amongue ma aipoeꞌi: — Haꞌe tu porayvu vaꞌe rima. Haꞌe rã amboae kuery ma — Xevy pe rã nhombotavypa rei oikovy — heꞌi.Wd' Ngarua py ma judeu ruvixa kuery oeka okuapy, oporandu guive mamo pa oĩa re. 4~~^}}||~{zz.yyy xeww vvutu tFsser,q]poo6nnmClkk==X=<zuHaꞌe kuery oporanduxea Jesus oikuaa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu joupe-upe ri peporandu “Ndaxerexavei raiꞌi ma. Haꞌe gui areveꞌi rã xerexa ju ꞌrã” haꞌeague re?mySMbaꞌe heꞌia ndaꞌu “Areveꞌi rã” heꞌia? Mbaꞌe heꞌi vy paa ndajaikuaai — heꞌi. bx=Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery regua joupe-upe aipoeꞌi: — Mbaꞌe heꞌi vy ndaꞌu po rami ijayvu, “Ndaxerexavei raiꞌi ma, haꞌe gui areveꞌi rã xerexa ju ꞌrã”, haꞌe “Aa ta Xerua py” heꞌiague?ewCPeẽ kuery ndaxerexavei raiꞌi ma. Haꞌe gui areveꞌi rã xerexa ju ꞌrã — heꞌi. .vUOpa mbaꞌe Xeru oguereko vaꞌe xembaꞌe meme. Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe: “Ojopy ꞌrã mbaꞌemo xegui, haꞌe oikuaa uka ꞌrã pendevy” haꞌe vaꞌekue.FuHaꞌe ma xemboyvate ꞌrã, xeguigua pendevy oikuaa uka vy.ptY Haꞌe gui Nheꞌẽ anhetẽ vaꞌe kuaa ukaarã ou ma vy penemboꞌe ꞌrã anhetẽ vaꞌe haꞌe javi re. Ojegui ae eꞌỹ ꞌrã ijayvu, mbaꞌeta oikuaa uka ꞌrã oendu vaꞌekue anho, mbaꞌemo oiko vaꞌerã-ꞌerã voi._s7 — Heta teri areko pẽvy amombeꞌu vaꞌerã, teĩ aỹ ma napendu kuaapai ꞌrã.zrm Haꞌe kuery opaga aguã avi ꞌrã oikuaa uka, mbaꞌeta ko yvy regua kuery rerekoa voi opaga aguã rami oiko. Wq' Teko porã oikuaa uka ꞌrã, mbaꞌeta Xerua py aa ramo ndaxerexavei ꞌrã.Sp Heko vaia oikuaa uka ꞌrã mbaꞌeta xere haꞌe kuery ndojeroviai rire.voe— Haꞌe vaꞌe ou vy yvy re ikuai vaꞌe pe oikuaa uka ꞌrã heko vaia, teko porã haꞌe opagapa aguã.n5Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Xee aa ꞌrãe, mbaꞌeta xee ndaai ramo ndoui ꞌrã Penembojoyvyarã. Haꞌe rami avi xee aa vy ambou ꞌrã pẽvy. ; OmHaꞌe nunga amombeꞌu rire ndapevyꞌaia anho pendu pendepyꞌa re.}ls— Haꞌe gui aỹ ma aa ta ma Xembouarea py. Haꞌe rami teĩ peteĩve voi “Mamo tu reo ta?” ndapejevei xevy.[k/Povaꞌe nunga xee amombeꞌu pendevy haꞌe nunga ojeupity rã pexa vy xeayvuague re penemaꞌenduꞌa aguã. Po rami ma jypyꞌi guive eꞌỹ amombeꞌu pẽvy, mbaꞌeta peẽ kuery reve teri ꞌrã aiko. ejCHaꞌe nunga haꞌe kuery ojapo ꞌrã mbaꞌeta neĩ Xeru, neĩ xee voi xekuaa eꞌỹ vy. i9Mbaꞌeta haꞌe kuery penemoxẽ ꞌrã onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe gui. Ovaẽ ꞌrã pendejukaa kuery “Nhanderuete pe vy ajojuka” heꞌia ára.h  Nhanembojoyvyarã ou vaꞌerã re ijayvuague — Haꞌe nunga xee amombeꞌu ma voi, pejeroviaa gui pejepeꞌa eꞌỹ aguã.Vg%Peẽ kuery avi ꞌrã pemombeꞌu, jypyꞌi guive xerupive pendekuai rire. f— Haꞌe gui Xerua gui ambou ꞌrã Penembojoyvyarã, anhetẽ vaꞌe kuaa ukaarã. Haꞌe vaꞌe ou ma vy oikuaa uka ꞌrã xereko.eyHaꞌe nunga oiko ojeupity aguã haꞌe kuery pegua lei re “Mbaꞌe py eꞌỹ ndaxerayvui okuapy” heꞌiague. , pdYHaꞌe kuerya rupi xee ndajapoi vaꞌe rire mbaꞌemo avave rei ojapo kuaa eꞌỹ vaꞌe regua, haꞌe kuery reko vaia noĩ ꞌrãgue. Haꞌe rami avi aỹ ma haꞌe kuery xerexa teĩ ndaxerayvui, haꞌe Xeru voi ndoayvui okuapy.7ciNdaxerayvui vaꞌe kuery ma ndoayvui avi Xeru.Vb%— Haꞌe gui xee ndajui haꞌe haꞌe kuery pe ndaxeayvui vaꞌe rire ma haꞌe kuery reko vaia noĩ ꞌrãgue. Vaꞌeri aỹ gui ma ndaꞌevei haꞌe kuery “Aikuaa vy eꞌỹ ajejavy” heꞌi aguã.aHaꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã pendere haꞌe kuery ojapo xerery rupi pendekuai ramo, mbaꞌeta Xembouare voi ndoikuaai vy. `Penemaꞌenduꞌa ke “Tembiguai kuery opatõ gui yvateve vaꞌeꞌỹ” haꞌeague re. Haꞌe nunga rupi xere opuꞌã rei okuapyague rami avi peẽ kuery re voi opuꞌã rei ꞌrã. Haꞌe rã xeayvua oendua ramo ma pendeayvua voi oendua ꞌrã._)Haꞌe rã yvy regua peẽ pendekuai vaꞌe rire ma yvy regua kuery penderayvu ꞌrãgue, haꞌe kuery regua ae pendekuai rã. Haꞌe rami avi yvy regua eꞌỹ peẽ kuery pendekuai, haꞌe kuery mbyte gui xee roiporavo rire. Haꞌe nunga rupi ae yvy regua napendayvui.^ — Haꞌe gui yvy regua kuery napenderayvui ramo peikuaa pota tema povaꞌe re: Peẽ kuery gui xee ranhe ndaxerayvui okuapy.D]Povaꞌe ae ajapo uka pẽvy, peteĩ-teĩ pejoayvu aguã. t\a— Mbaꞌeta peẽ ranheꞌỹ xeporavo vaꞌekue. Xee ae peẽ kuery roiporavo, haꞌe romoĩ guive peoa rupi heta pemoingo aguã hiꞌa opa eꞌỹ vaꞌerã. Haꞌe ramo ꞌrãe pẽvy Xeru ojapo xerery rupi pejerurea haꞌe javi.q[[Xee ma “Escravo” ndaꞌei pẽvy, mbaꞌeta escravo kuery ndoikuaai mbaꞌe pa herekoa ojapo oikovya. Haꞌe rami ꞌrãgue py “Xerembiayvu” haꞌe pẽvy, mbaꞌeta pendevy pe aikuaa uka Xeru gui aendu vaꞌe haꞌe javi. KZPeẽ kuery ae xerembiayvu pendekuai, ajapo uka vaꞌe pejapo vy._Y7 Mbaꞌeta guembiayvu kuery rekovia ojejuka uka vaꞌe gui ma avave rei ndajoayvuavei.YX+ — Povaꞌe ae xee aeja pendevy: Peteĩ-teĩ pejoayvu ꞌrã xee roayvua rami.fWE Haꞌe rami xeayvu xeguigua vyꞌa peẽ kuery re oĩ aguã, opa mbaꞌe py pevyꞌa aguã. V} Xeayvua rupi pendekuai vy roayvua rupi avi ꞌrã pendekuai, Xeru ijayvua rupi xee aiko vy xerayvua rupi aikoa rami avi.aU; — Xeru xerayvua rami avi xee voi roayvu peẽ kuery. Xee roayvua rupi tema pendekuai.xTiHakã hiꞌa reta vaꞌe rami pendekuai ramo ꞌrãe ojekuaa Xeru yvatea, haꞌe xeremimboꞌe ete pendekuai. {SoXapyꞌa rei xere peĩ atã, haꞌe pendere xeayvuague oĩ ramo ma peipota vaꞌe re pejerure ramo ojapoa ꞌrã.RXere noĩ vaꞌe kuery ma hakãgue rami ꞌrã omomboa ipirupa aguã. Haꞌe rire amongue ojopy vy tata py ju ꞌrã omombo okaipa aguã.MQMbaꞌeta xee ma uvaꞌy, haꞌe rã peẽ kuery ma hakã. Amongue xere oĩ, haꞌe haꞌe kuery re xee aĩ ramo hiꞌa porã ꞌrã, haꞌe rã xereꞌỹ vy ma mbaꞌeve ndapejapoi ꞌrã. ; ; sP_Peĩ atã xere, haꞌe rã xee ma aĩ ꞌrã pendere. Mbaꞌeta hakãgue rive ndaiꞌai ꞌrã ojegui ae, hiꞌy re oĩ eꞌỹ vy. Haꞌe rami ae avi peẽ kuery voi xere eꞌỹ vy hakã hiꞌa eꞌỹ vaꞌe rami ꞌrã pendekuai.{OoPeẽ kuery ma hakã omoatyrõ mbyre rami ma pendekuai, ayvu pẽvy amombeꞌua py haꞌeve vaꞌe romoingo rire.%NCHaꞌe gui hakã xere oĩ vaꞌeri ndaiꞌai vaꞌe ma haꞌe ojayapa ꞌrã. Haꞌe rã hiꞌa vaꞌe ma ojaya paꞌũ-paꞌũ ꞌrã hiꞌa retave aguã.M } Uvaꞌy haꞌe hakã re ombojojaague — Xee ma uvaꞌy anhetẽ vaꞌe, haꞌe rã Xeru ma ity re opena vaꞌe..LUteĩ haꞌe rami aiko ꞌrã ko yvy re ikuai vaꞌe oikuaa aguã Xeru ayvua, haꞌe ajapo aikovya haꞌe ojapo uka vaꞌe. Pepuꞌã ma haꞌvy, jajeꞌoi apy gui. K— Ndaꞌevevei ranhe xeayvuve aguã pẽvy, mbaꞌeta ou ma ko yvy regua kuery rerekoa. Haꞌe ma mbaꞌeve ndoguerekoi xereve,bJ=Haꞌe nunga ma xee amombeꞌu ma voi oiko eꞌỹ mbove, ojeupity rã pejerovia aguã. pIY— Pendu ma pẽvy “Aa ta, haꞌe gui aju ju ꞌrã pendea py” haꞌe ramo. Haꞌe gui peẽ kuery anhetẽ xerayvu vaꞌe rire pevyꞌa ꞌrãgue “Xerua py xee aa ta” haꞌe rã pendu vy, mbaꞌeta Xeru ma xegui yvateve.kHOPendevy pe aeja ta mbyꞌa porã, xeguigua mbyꞌa porã ae ꞌrã amboaxa pendevy. Haꞌe nunga mbyꞌa porã ma yvy re ikuai vaꞌe nomeꞌẽ kuaai. Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa re toĩ eme ndaꞌeveia, pekyje eme guive. BG}Haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ Penembojoyvyarã xerery rupi Xeru ombou vaꞌerã ma opa mbaꞌe re ꞌrã penemboꞌe, haꞌe penemomaꞌenduꞌa ꞌrã xeayvuague haꞌe javi re.;Fq— Po ramigua re xeayvu pendereve teri aiko reve.2E]Haꞌe rã ndaxerayvui vaꞌe ma xeayvua rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai. Haꞌe rami avi xeayvu pendu vaꞌe ma xee ae guigua eꞌỹ guive, haꞌe rã Xeru Xembouare ayvu. D-Jesus ombovai: — Xerayvua kuery ma ikuai ꞌrã xeayvua rupi. Haꞌe ramo ma Xeru oayvu ꞌrã, haꞌe roju ꞌrã haꞌe kuery re roĩ aguã.C3Haꞌe ramo Judas mboae Iscariotes eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi: — Senhor, mbaꞌexa tu orevy anho rejekuaa uka ta, yvy regua kuery pe any vaꞌeri? HB Ajapo uka vaꞌekue ojee omoĩ haꞌe ojapo ete vaꞌe kuery ma xerayvu. Haꞌe xerayvua kuery ma Xeru rembiayvu ikuai, haꞌe xee voi ayvu vy ajekuaa uka ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi. A — Haꞌe vaꞌe ára peikuaa ete ꞌrã Xeru re aĩa, haꞌe peẽ kuery xere peĩa, haꞌe gui xee peẽ kuery re aĩa guive.@Yvy regua kuery ma ndaxerexavei ranhe ꞌrã. Haꞌe rã peẽ kuery ma xerexa ꞌrã. Xee aikove ramo peẽ kuery voi peikove ꞌrã. K?Xee ma ndoroeja rivei ꞌrã, aju ju ꞌrã pendereve aiko aguã.->SHaꞌe vaꞌe ma Nheꞌẽ anhetẽ vaꞌe kuaa ukaa. , 16.7-14; ; Haꞌe vaꞌe ma ko yvy regua kuery ojee nomoĩ kuaai ꞌrã, mbaꞌeta ndoexai neĩ ndoikuaai guive. Haꞌe rã peẽ kuery ma peikuaa ma, mbaꞌeta pendereve oiko, haꞌe pendere oĩ ꞌrã guive.4=a Nhanembopyꞌa guaxuarã ombou aguã re ijayvuague — Haꞌe xee ajerure ꞌrã Xeru pe ombou aguã Penembojoyvyarã mboae, peẽ kuery reve oiko riae vaꞌerã.=<uPeẽ xerayvu vy pejapo ꞌrã ajapo uka vaꞌekue. A;}Xerery rupi mbaꞌemo re pejerure ramo xee ajapo ꞌrã.n:U Haꞌe xerery rupi mbaꞌemo re pejerure ramo ajapopa ꞌrã, Taꞌy re vy Tuu yvatea ojekuaa aguã.49a — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Xere ojerovia vaꞌe kuery ma mbaꞌemo ajapo vaꞌekue ramigua ju ꞌrã ojapo. Iporãve vaꞌe voi ꞌrã ojapo, Xerua py xee aa ma rire.y8k Perovia na Xeru re aĩa, haꞌe Xeru xere oĩa. Haꞌe rami eꞌỹ vy mbaꞌemo ajapo vaꞌe ri jepe perovia. @7y Ndereroviai vaꞌe tyꞌy Xeru re xee aĩa, haꞌe Xeru xere oĩa? Haꞌe ayvu amombeꞌu vaꞌe voi ma xejeguigua eꞌỹ, haꞌe rã Xeru xere oĩ vaꞌe ae ojapo oikovy mbaꞌemo.`69 Jesus ombovai: — Filipe, yma ma ri tu ojapo peẽ kuery reve aikoague vaꞌeri ndaxekuaai teri vaꞌe tyꞌy? Xerexa vaꞌe ma Xeru avi oexa. ; Mbaꞌe re tu aipoꞌre ri ndee: “Exa uka na Nderu orevy” ꞌre?p5YHaꞌe ramo Filipe aipoeꞌi: — Senhor, exa uka na Nderu. Haꞌe rami rã haꞌeve ma ꞌrã orevy. 4Peẽ kuery anhetẽ ri xekuaa vy Xeru voi ꞌrã peikuaa. Haꞌe rami avi aỹ gui voi peikuaa, haꞌe pexa ma guive — heꞌi. |3qJesus ombovai: — Xee ae ma tape, anhetẽ vaꞌe haꞌe tekove. Avave rei ndooi ꞌrã Xerua py xereveꞌỹ vy.}2sHaꞌe ramo Tomé aipoeꞌi: — Senhor, ore ma ndoroikuaai mamo pa reo taa. Marã rami vy ꞌrã tu roikuaa tape? T1!Haꞌe peẽ kuery peikuaa ae ma aa aguã katy tape oo vaꞌe — heꞌi. 0 Haꞌe gui aa vy pendekoarã areko katupa rire aju ju ꞌrã rogueraa aguã xea py, xee aikoa py peẽ voi pendekuai aguã. , ; %/CMbaꞌeta xeru ro py ma heta oĩ tekoarã, haꞌe aa ta areko katu pendekuai aguã. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xee amombeꞌu ma voi ꞌrãgue pẽvy.. 7 João 14.5-7 , — Pendepyꞌa re toĩ eme ndaꞌeveia. Pejerovia tema Nhanderuete re, xere avi tema pejerovia.J-  &Jesus ombovai: — Anhetẽ ri ndaꞌu rejejuka uka ꞌrã xerekovia? Anhetẽ aipoaꞌe ndevy, mboapykue uru ava ojapukai eꞌỹ mbove renhemombeꞌu ꞌrã xekuaa eꞌỹa rami — heꞌi. ,1 %Haꞌe ramo Pedro oporanduve ju: — Mbaꞌe re tu ndaꞌevei aỹve aa aguã nderupive? Xevy pe haꞌevepa rei nderekovia ajejuka uka aguã voi. R+ $ ; ; Haꞌe ramo Simão Pedro oporandu: — Senhor, mamo tu reo ta? Jesus ombovai: — Xee aa ague py ma ndee ndereoi ranhe ꞌrã. Rakaꞌeve ramo mae ꞌrã reo xerakykue — heꞌi. R* #Pejoayvua pavẽ oexa vy ꞌrãe oikuaa xeremimboꞌe kuery pendekuaia. ) "Haꞌe gui mbaꞌemo pyau ajapo uka pẽvy: Pejoayvu peteĩ-teĩ, xee roayvua rami ae avi peẽ kuery voi pejoayvu aguã.u(c !— Xeraꞌy kueꞌiry, aỹꞌi ma aiko teri pendereve. Arakaꞌeveꞌi rã peẽ kuery xereka ꞌrã pekuapy. Aỹ pẽvy aipoaꞌe avi judeu ruvixa kuery pe aipoaꞌeague rami: “Peẽ kuery voi ndapeoi ꞌrã aa ague py” haꞌe.' Haꞌe gui xere vy Nhanderuete yvatea ojekuaa ramo ma xee voi xemboyvate ꞌrã ojea py ae, xemboyvate voi ꞌrã guive. O&  Jajoayvu aguã re ijayvuague Judas ojepeꞌa ramove Jesus aipoeꞌi: — Aỹ ma ovaẽ ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboyvatea aguã, haꞌe xere vy Nhanderuete yvatea ojekuaa avi aguã.Y%+ Haꞌe ramo Judas mbojape hoꞌupa vyve opuꞌã ovy. Haꞌe jave ma pytũ ma. _$7 Judas ma haꞌe kuery peráta re opena vaꞌe ramo amboae kuery “Ngaru pyguarã ojogua aguã re po ijayvu” heꞌi, haꞌe eꞌỹ vy “Iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã po omondouka” heꞌi teĩ. {#o Haꞌe rami ijayvu rã okarua py amboae kuery ikuai vaꞌe oendu vaꞌeri ndoikuaai okuapy mbaꞌerã pa ijayvua.+"O Haꞌe vaꞌe ma mbojape hoꞌu ramove ipyꞌa re onhemonde Satanás. Haꞌe ramo ixupe Jesus aipoeꞌi: — Mbaꞌemo rejapoxe vaꞌe ke emboare eme — heꞌi.^!5 Jesus ombovai: — Mbojape raꞌykue hyꞌa py amoakỹ vaꞌekue ameꞌẽa vaꞌe ae ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rireꞌive mbojape raꞌykue ojopy vy omoakỹ, haꞌe omeꞌẽ Simão Iscariotes raꞌy Judas pe.u c Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe hemimboꞌe ma Jesus pexo re ojekoveꞌi reve oporandu: — Senhor, mavaꞌe tu? gG Haꞌe vaꞌe pe ma Simão Pedro okuã py ojapo “Eporandu mavaꞌe ete pa” heꞌia rami. A} Jesus yvýry oĩ hemimboꞌe kuery regua oayvuve vaꞌe.jM Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery joe-joe rive omaꞌẽ, mavaꞌe re pa ijayvua oikuaa eꞌỹ vy.   Peteĩgue ju ijopy uka nhemiarã Jesus omombeꞌuague Povaꞌe nunga re Jesus ijayvu vy oendu ndaꞌevei etea. Haꞌe vy omombeꞌu porãve: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery vaꞌe regua peteĩ xejopy uka nhemi ꞌrã — heꞌi. ; ;  Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Xeremimbou kuery amongue omovaẽ vy ma xee avi xemovaẽ. Haꞌe xemovaẽa ma Xembouare avi omovaẽ. q[ Haꞌe nunga oiko eꞌỹ mbove xee amombeꞌu ma voi pẽvy, ojeupity ramo xee ae aikoa perovia aguã.yk — Peẽ kuery haꞌe javive reko reꞌỹ guive xeayvu, mbaꞌeta aikuaa xerembiporavo peteĩ-teĩ reko. Haꞌe rami avi ojeupity ꞌrãe kuaxia re oĩ vaꞌe: “Xereve okaru oiny vaꞌekue regua peteĩ opuꞌã xerovai”, heꞌiague. S Haꞌe nunga peikuaa vy haꞌe rami ri pendekuai vy pevyꞌa ete ꞌrã.  Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Tembiguai kuery ma opatõ gui yvateve vaꞌeꞌỹ, haꞌe imbou pyre voi imbouare gui yvateve vaꞌeꞌỹ.ve Mbaꞌeta guĩ rami ajapo romboꞌe aguã haꞌekue rami avi peẽ kuery voi peteĩ-teĩ pe pejapo aguã re.y Haꞌe gui xee penemboꞌea haꞌe Senhor aiko vaꞌeri pendepy ajoi rire ma peẽ voi ꞌrã pejoi peteĩ-teĩ py. ;  Mbaꞌeta peẽ kuery ma xevy “Oremboꞌea” haꞌe “Senhor” peje. Anhetẽ ae aipopeje, mbaꞌeta haꞌe ae aiko.[/ Mbaꞌe re pa guemimboꞌe kuery py ojoiague Jesus omombeꞌu porãveague Haꞌe kuery py ojoipa ma rire omoĩ ju okamixa, haꞌe mesa py ju oĩ. Haꞌe vy oporandu: — Peikuaa pa guĩ rami ajapoague? Mbaꞌeta haꞌe oikuaa ae mavaꞌe pa ijopy uka nhemiarã oikoa. Haꞌe vy ae “Haꞌe javi eꞌỹ napendepyꞌa kyꞌai” heꞌi. jM Jesus aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe rami avi amongue ojaupa ma vaꞌekue opy anho ojoi uka teĩ haꞌeve, ndaꞌikyꞌavei vy. Peẽ kuery voi napendepyꞌa kyꞌavei ma aỹ, vaꞌeri haꞌe javive eꞌỹ taꞌvy — heꞌi. Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi: — Senhor, xepy anhoꞌi eꞌỹ ejoi, haꞌe rã xepo haꞌe xeakã haꞌe javi rupi guive. !; Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi: — Ndee nderejoi ꞌrã xepy. Jesus ombovai: — Xee ndepy ndajoi ri ramo mbaꞌeve ndererekoi ꞌrã xereve — heꞌi. yk Jesus ombovai: — Mbaꞌemo aỹ ajapo vaꞌe ndereikuaai rire teĩ rakaꞌeve rã reikuaa ꞌrã — heꞌi. o W Haꞌe gui Simão Pedro oĩa py ovaẽ ramo aipoeꞌi: — Senhor, ndee rejoi ta vaꞌe tyꞌy xepy?  % Haꞌe rami vy hyꞌa py yy omoĩ vy ojoi oiny guemimboꞌe kuery py, haꞌe gui omombiru ju ajukue okuꞌa rupi ojokua vaꞌekue py. Haꞌe kuery reko rami vy oo py ipoua kuery ovaẽ ramo hoo vaꞌe omovaẽ vy ogueru ruka ꞌrã yy ojepyei aguã, tape rupi yvy kuꞌi rupi ou rire. Amongue py peteĩ tembiguai ojoi ꞌrã ipy (Gênesis 18.4, 19.2, 24.32, 43.24, Juízes 19.21, Lucas 7.44). { o Haꞌe rami vy okaru oinya gui opuꞌã vy omboi okamixa puku, haꞌe peteĩ ajukue ojopy vy ojokua okuꞌa rupi.  Haꞌe rã Jesus ma oikuaa Tuu opa mbaꞌe ipo py omboaxapaa. Oikuaa avi Nhanderuetea gui ou rire haꞌea py ju oo ꞌrãa.  w Haꞌe kuery okaru teri okuapy reve, Simão Iscariotes raꞌy Judas pyꞌa re anha omoĩ Jesus ojopy uka nhemi aguã.y m Guemimboꞌe kuery py Jesus ojoiague Páscoa ára py ngaru oiko eꞌỹ mbove Jesus oikuaa ovaẽ ta maa ko yvy gui nguua katy ju oo aguã ára. Ojeupegua kuery yvy re teri opytave vaꞌerã oayvu etea rupi oexa uka oayvua opa peve.! 2Haꞌe ijayvua ma tekove marã eꞌỹ meꞌẽa, xee aikuaa. Haꞌe rami ae xee xeayvua voi, mbaꞌeta Xeru xemboꞌea rami anho xeayvu. zm 1Mbaꞌeta xee ma xejegui eꞌỹ xeayvu. Xeru Xembouare ae oikuaa uka xeayvu aguã, haꞌe amombeꞌu vaꞌerã.)K 0Haꞌe rami avi oiko ae ma xere ndojeroviai haꞌe xeayvua ndojapoi vaꞌe mbopagaarã. Xeayvu amombeꞌu vaꞌekue ae ꞌrã ojapo opaa ára opaga aguã rami.*M /Haꞌe gui amongue xeayvu oendu teĩ ndojapoi vaꞌe ma xee nambopagai ꞌrã. Mbaꞌeta xee aju ko yvy re ikuai vaꞌe araa jepe aguã, ambopaga aguã eꞌỹ.oW .Mbaꞌeta xee ma ko yvy regua moexakãarã aju, xere ojerovia vaꞌe pytũ rupi veꞌỹ ikuai aguã.3a -Xerexa vaꞌe kuery ma Xembouare avi oexa.:m , Gueko re peteĩgue ju Jesus ijayvuague Haꞌe gui Jesus ijayvu atã reve aipoeꞌi: — Xere ojerovia vaꞌe ma xere anho eꞌỹ ojerovia, haꞌe rã Xembouare re avi.X) +Haꞌe kuery ma avakue pe rive ojejou porã uka, Nhanderuete pe ꞌrãgue py.  *Haꞌe rami avi huvixa kuery heta ojerovia hexe teĩ okyje vy onhenhomi guive, onhemboꞌeaty gui fariseu kuery omoxẽ gui.m~S )Haꞌe rami Isaías ijayvu Jesus ipoꞌaka aguã oikuaa ma voi vy. Haꞌe vy ae hekorã re ijayvu. I}  (“Haꞌe kuery rexa amboguepa, amoakã ratã guive, haꞌe kuery guexa py mbaꞌeve oexa eꞌỹ aguã, haꞌe opyꞌa py mbaꞌeve oendu eꞌỹ aguã, ojeko rerova rã araa jepe aguã.” L| 'Mbaꞌeta haꞌe kuery ndojeroviai ae, Isaías aipoeꞌia rami vy:5{c &profeta Isaías aipoeꞌiague ojeupity aguã: “Senhor, mavaꞌe tu oguerovia ꞌrã oreayvua? Mavaꞌe kuery pe tu reikuaa ukaa ꞌrã ndepoꞌakaa?” heꞌiague rami. z! % Jesus re judeu kuery ndojeroviai okuapya re ijayvua Haꞌe kuery oexaa rupi hexa pyrã ojapo reta teĩ ndojeroviai okuapy hexe, , Iy  $Hendy vaꞌe pendereve oiko teri reve pejerovia hexe, hendy vaꞌe raꞌy kuery peiko aguã — heꞌi. Haꞌe rami Jesus ijayvupa ma vy ojepeꞌa ovy, haꞌe ndojexa ukavei haꞌe kuery pe. ]x3 #Jesus aipoeꞌi: — Aỹꞌi ma hendy vaꞌe oiko teri pendereve. Peiko kuaa ke pendereve hendy vaꞌe oĩa ja, pytũ penderupity eꞌỹ aguã, mbaꞌeta pytũ rupi ikuai vaꞌe ma ndoikuaai marã katy pa ooa.$wA "Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oporandu: — Ore kuery ma roikuaa lei re oĩa rami vy Cristo ou vy oiko riae ꞌrãa. Mbaꞌexa tu haꞌvy ndee aipoꞌre Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue yvy gui oupia ꞌrãa rami? Mavaꞌe tu “Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue” ꞌrea? — heꞌi okuapy. Hv  !Haꞌe rami ijayvu, marã rami pa omano ꞌrãa re ijayvu vy. [u/ Mbaꞌeta ko yvy gui xereupia ramo haꞌe javi regua ꞌrã aru xejee — heꞌi.}ts Aỹ ovaẽ ma ko yvy regua kuery opaga aguã oikuaa ukaa ára, haꞌe ko yvy regua kuery rerekoa avi ꞌrã oitya.s Haꞌe gui Jesus ma aipoeꞌi: — Povaꞌe ayvu ma xee anho aendu aguã eꞌỹ onhendu, haꞌe rã peẽ kuery peguarã. r9 Haꞌe vaꞌe ayvu ma heta vaꞌe kuery ikuai vaꞌe oendu vy aipoeꞌi: — Yapu. Haꞌe rã amboae kuery ma — Anjo rima ijayvu raꞌe — heꞌi. gqG Haꞌe rami ꞌrãgue py “Xeru, eikuaa uka ke nderery yvatea” haꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Xee aikuaa uka ae ma xerery yvatea, haꞌe aikuaa ukave ju ꞌrã guive — heꞌi vaꞌe. [p/ — Aỹ ma xepyꞌa py aendu ndavyꞌaia. Haꞌe rami vy mbaꞌe haꞌe ndaꞌu xee? “Xeru, xereraa jepe ke kovaꞌe hora gui” haꞌe ꞌrã ndaꞌu? Any, mbaꞌeta kovaꞌe hora pyguarã ae xee aju rire.0oY Xerembiguai ikuaixe vaꞌe tojeꞌoi xerakykue, mamo rã xee aikoa py xerembiguai avi ikuai aguã. Haꞌe gui xerembiguai rami ikuai vaꞌe ma Xeru omboyvate ꞌrã. n5 Guekove oayvu vaꞌe kuery ma omokanhy ꞌrã. Haꞌe rã ko yvy re ikuai reve guekove ndoayvui vaꞌekue ma ojou ꞌrã tekove marã eꞌỹ. ; , 'mG Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy, trigo raꞌyĩ yvy py ndoꞌai haꞌe nomanoi vy peteĩ haꞌyĩꞌi ae ꞌrã opyta. Haꞌe rã omano vy ma hiꞌa retave ꞌrã.mlS Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Aỹ ovaẽ ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboyvatea ju aguã ára.rk] Haꞌe ramo Filipe oo vy André pe ranhe omombeꞌu. Haꞌe rami vy André reve Jesus pe ju omombeꞌu. Kj Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ojeꞌoi hemimboꞌe Filipe oĩa py, Galiléia regua Betsaida pygua ramo. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Oreruvixa, ore kuery voi roexaxe Jesus — heꞌi.i  Amongue grego kuery Jesus oexaxe okuapyague Amongue grego kuery ngarua py ombojerovia aguã jogueru avi vaꞌekue.h/ Haꞌe ramo fariseu kuery ma aipoeꞌi okuapy joupe-upe: — Opa mbaꞌe jajapo vaꞌe mbaꞌeverã ndovarei, mbaꞌeta hakykue ojeꞌoi pavẽ. bg= heta vaꞌe kuery ojeꞌoi ovaexĩ aguã, haꞌe nunga hexa pyrã ojapoague oendu rire. -fS Mbaꞌeta heta ikuai vaꞌekue Lázaro omanoague gui Jesus omopuꞌã ju haꞌe onhono porãague gui oenoĩague py. Haꞌe kuery haꞌe nungakue omombeꞌu ramo aeYe+ Hemimboꞌe kuery haꞌe nunga oexa teĩ ndoikuaai ranhe. Jesus omboyvatea ju rire mae ma oikuaa, mbaꞌeta imaꞌenduꞌa okuapy kuaxia para re hekorã re ijayvuague re, omovaẽ porã okuapy rã oexa rire.jdM “Sião pygua kuery, pekyje eme, mbaꞌeta mburika raꞌy áry ou ma oiny penderuvixaverã”, heꞌiague rami. Zacarias 9.9-10 py oĩa rami vy pindo rogue heta vaꞌe kuery ogueru vy oexa uka nguvixa poꞌakaa oguerovyꞌaa, haꞌe rã kavaju áry ꞌrãgue py mburikaꞌi áry huvixa ou vy oexa uka onhemoꞌyvyĩꞌi haꞌe haꞌevepa reiꞌia. bc= Haꞌe gui Jesus ma mburikaꞌi ojou uka vaꞌekue áry ou, kuaxia para re oĩa rami vy:ab; Haꞌe rami vy pindo rogue ojaya reta jogueravy ovaexĩ aguã ojeꞌoi vy. Ojapukai reve aipoeꞌi: — Iporã ete! Imaꞌenduꞌa porãmby Israel kuery ruvixaverã Senhor rery rupi ou vaꞌe — heꞌi ojeꞌoivy. xai ; ; Koꞌẽ jevy ngaru oĩa py ou vaꞌekue heta oendu okuapy Jerusalém katy Jesus ou oinya.i`K mbaꞌeta judeu kuery Lázaro oexa vy ojeꞌoi vaꞌekue heta ma ojevy Jesus re ojerovia reve. O_ Haꞌe rã sacerdote yvatekueve vaꞌe ma Lázaro voi ojukaxe okuapy,P^ Lázaro avi ojukaxe okuapyague Heta judeu kuery ma Jesus haꞌe py oĩa oikuaa vy jogueru haꞌe katy. Jesus oexaxe vy anho eꞌỹ oo, oexaxe avi Lázaro omanoague gui omboete ju vaꞌekue.q][ Iporiaukueꞌi ma ikuai riae ꞌrã peẽ kuery reve. Haꞌe rã xee ma pendereve ndaiko riaei ꞌrã. \y Haꞌe ramo ixupe Jesus aipoeꞌi: — Tove ri, mbaꞌeta guĩ rami xerete omoeakuã ma voi xenhono porãa rã guarã.O[ Haꞌe rami ijayvu iporiaukueꞌi oipytyvõxe vy eꞌỹ, mbaꞌeta imonda vaꞌe oiko, haꞌe oirũ kuery peráta ryru re opena vaꞌe vy ojeupe guarã oipeꞌa kuerei ꞌrã peráta omoĩ mbyre. Z — Mbaꞌe re tu heakuã porã vaꞌe novendei raꞌe trezentos ára repy re, iporiaukueꞌi pe hepykue omeꞌẽ aguã? — heꞌi.iYK Haꞌe rami rã hemimboꞌe kuery regua Judas Iscariotes ijopy uka nhemiarã vaꞌe aipoeꞌi: hXI Haꞌe gui Maria ogueru meio quilo heakuã porã vaꞌe nardo gui anho ojapo pyre, hepyve ete vaꞌe. Haꞌe rami vy Jesus py re oikyty heakuã porã vaꞌe, haꞌe oꞌa py ju omombiru. Opy haꞌe javi rupi omoeakuãmba. W Haꞌe rã Jesus pe ojapo okuapy peteĩ ngaru. Marta ojara oikovy tembiꞌu. Haꞌe rã Lázaro voi haꞌe kuery reve oĩ okarua py. 'V I ; Mboapy meme ára teri oata Páscoa ára ovaẽ aguã jave ma Betânia katy ju Jesus oo, Lázaro omanoague gui omboete ju vaꞌekue rekoa py.U' 9Sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuery aipoeꞌi amongue mamo pa Jesus oikoa oikuaa vy omombeꞌu aguã, haꞌe kuery ojopy aguã. .TU 8Haꞌe py ma oeka okuapy Jesus. Haꞌe rami vy templo py ikuai vy aipoeꞌi joupe-upe: — Mbaꞌexa ndee reikuaa? Jesus ndaꞌu ndoui ꞌrã ngarua py? — heꞌi.3S_ 7Haꞌe gui judeu kuery pegua ngaru Páscoa ára ovaẽ raiꞌi ma ramo Jerusalém katy heta ojeꞌoi tekoa ikuai vaꞌe gui, Páscoa oiko rã guarã ojekyꞌaꞌo aguã.QR 6Haꞌe nunga Jesus oikuaa vy judeu kuery ikuai rupi veꞌỹ oiko, haꞌe rã tekoa eꞌỹa katyꞌi peteĩ tetã Efraim hery vaꞌe oĩ vaꞌe py oo. Haꞌe py ranhe opyta guemimboꞌe kuery reve. eQC 5Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ára guive haꞌe kuery onhembopyꞌa okuapy ojuka aguã. ; , ; , /PW 4Haꞌe guetarã kuery rekovia anho eꞌỹ guive omano, haꞌe rã Nhanderuete raꞌy kuery yvy jave re ikuai vaꞌe haꞌe javi omoingo aguã peteĩꞌi tete rami. BO} 3Ojee ae gui eꞌỹ haꞌe rami ijayvu. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re sacerdote yvateve vaꞌe oĩ vy Nhanderuete gui ae ijayvu Jesus heta vaꞌe kuery rekovia omano aguã re.N5 2neĩ ndapeikuaa potai guive, mbaꞌeta nhande kuery nhamanombaa ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ ava omano aguã heta vaꞌe kuery rekovia — heꞌi.8Mi 1Haꞌe kuery regua peteĩ ma Caifás hery vaꞌe, haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re sacerdote yvateve vaꞌe oĩ. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: — Peẽ kuery ma mbaꞌeve ndapeikuaai,JL  0Xapyꞌa rei nanhapenai ramo ma ojerovia pavẽ ꞌrã hexe. Haꞌe ramo Roma pygua kuery haꞌe nunga oendu vy ou vy omomba ꞌrã nhambojeroviaaty haꞌe nhande kuery voi — heꞌi okuapy. 4Ka / Huvixa kuery Jesus ojuka aguã re jogueroayvuague Haꞌe nunga sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuery oendu vy nhomboatypa nhomboayvu vaꞌety kuery reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu nhande kuery jajapo jakuapy? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ava ma hexa pyrã anho ojapo oikovy.fJE .Haꞌe rã amboae kuery ma ojeꞌoi vy fariseu kuery pe omombeꞌupa Jesus ojapo vaꞌekue. sI_ -Haꞌe gui judeu kuery Maria-a py ou vaꞌekue ma haꞌe rami Jesus ojapo rã oexa vy heta ojerovia hexe.@Hy ,Haꞌe ramove omano vaꞌekue oẽ ouvy ipy haꞌe ipo ojokuaague reve, haꞌe hova panhero py onhovãa vaꞌekue reve. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Pejora, tove too — heꞌi. eGC +Haꞌe rami ijayvu ma rire ojapukai reve aipoeꞌi: — Lázaro, eẽ ke oka py — heꞌi. F  *Xee ma aikuaa ae xeayvua rendu riaea. Haꞌe rami avi nami xeayvu heta vaꞌe kuery oikuaa aguã ndee ae xembouague — heꞌi. E )Haꞌe rami rã oipeꞌaa ita. Jesus yva re omaꞌẽ vy aipoeꞌi: — Xeru, xee roguerovyꞌa, mbaꞌeta rendu xeayvua.zDm (Jesus ombovai: — Xee aipo ndaꞌei ri ty raꞌe, rejerovia vy Nhanderuete poꞌakaa rexa ꞌrãa? — heꞌi. +CO 'Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Peipeꞌa ita — heꞌi. Haꞌe ramo omano vaꞌekue reindy Marta aipoeꞌi: — Senhor, heakuã ma rima, irundy ára ma rire. 'BG &Jesus teĩgue ju opyꞌa re oendu omboaxya. Haꞌe vy oo onhono porãa ague peve. Peteĩ itakua py onhono porãa, haꞌe imbotyarã omoĩa ita tuvixa vaꞌe.6Ae %Haꞌe rã amongue ma aipoeꞌi: — Haꞌe ma ára revegua eꞌỹ omomaꞌẽ vaꞌekue ndaꞌevei ri tyꞌy kovaꞌe voi omano aguã gui ogueraa jepe aguã? — heꞌi. `@9 $Haꞌe ramo judeu kuery oexa vy — Haꞌe oayvu ete vaꞌe tyꞌy — heꞌi okuapy. ?5 #Jesus voi ojaeꞌo. > "Haꞌe rami vy oporandu: — Mamo tu penhono porã rakaꞌe? Haꞌe kuery ombovai: — Senhor, eju haꞌvy exa — heꞌi.=5 !Haꞌe ojaeꞌo rã, haꞌe judeu kuery hupive ou vaꞌekue haꞌe javi ojaeꞌo avi ramo Jesus oexa vy oendu opyꞌa re omboaxya, ndovyꞌai guive.;<o Haꞌe gui Jesus oĩa py Maria ovaẽ vy oexa vyve guenapyꞌã re oĩ henonde. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor, apy reiko vaꞌe rire xekyvy nomano jepei ꞌrãgue — heꞌi. h;I Haꞌe gui judeu kuery Maria mbopyꞌa guaxuarã hoo py ou vaꞌekue oexa okuapy Maria ojapura reve opuꞌã ovy rã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi ojeꞌoi hupive, “Ikyvy ituia katy po oo ojaeꞌo aguã” heꞌi vy. X:) Mbaꞌeta Jesus ma tekoa py eteꞌi novaẽ teri, Marta oexaague py teri oĩ. ;9q Ikypyꞌy oendu vyve opuꞌã haꞌe oo oĩa katy..8U Haꞌe rami ijayvupa vy ojepeꞌa ranhe, haꞌe oenoĩ okypyꞌy Maria. Haꞌe vy ixupe anhoꞌi aipoeꞌi: — Nhanemboꞌea ovaẽ ma, haꞌe nerenoĩ — heꞌi. 7 Kunha vaꞌe ombovai: — Tá Senhor, xee arovia ndee Nhanderuete Raꞌy Cristo ko yvy re reju ꞌrã vaꞌekue reikoa — heꞌi. 6 Haꞌe rami avi haꞌe javive xere oiko haꞌe ojerovia vaꞌe ma nomanoi ꞌrã rakaꞌeve rã peve guarã. Rerovia pa xeayvua? , 5 Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi: — Xee ae ma anhomboete haꞌe anhomoingove vaꞌe. Xere ojerovia vaꞌe omano teĩ oikove jevy ꞌrã.x4i Haꞌe ramo Marta ma — Tá, xee aikuaa ma opaa ára onhemboete ju ꞌrãa, omboetepaa jevy jave — heꞌi. ^$~~J}}b||i{kzyy1xyxwvv$urtt2srqqppGoonnimml?kfjii8hgg"fofeedccJbba`__Z^^],\[[]ZZYNY XWWV/UU>TT&S>RQ PwOOONMMHLJKKkJJXIHGGEExDD&CBAA@`>>m==J Yva re Jesus ooague Haꞌe rami rã ijaty vaꞌe kuery oporandu: — Senhor, aỹ ma nhiꞌã rejapo ta Israel kuery ipoꞌaka ju aguã rami? +1 QMbaꞌeta João ma anhetẽ yy py nhomongarai vaꞌekue. Haꞌe rã peẽ ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve ꞌrã penemongaraia, are vaipa eꞌỹ re — heꞌi. L0 Haꞌe kuery reve okaru vy aipoeꞌi avi: — Jerusalém gui pejepeꞌa eꞌỹ re pearõ ranhe Xeru Onheꞌẽ ombou aguã re ijayvuague. Haꞌe vaꞌe xee amombeꞌu rã pendu ae ma vaꞌekue. |/ sMbaꞌeta omano rire haꞌe vaꞌe kuery pe ojexa uka ju oikove vaꞌe. Mbovykue rei eꞌỹ oikuaa uka anhetẽ ete oikovea. Quarenta ára re haꞌe kuery pe ojexa uka vy omboꞌe oikovy mbaꞌemo Nhanderuete poꞌakaa rupi oiko vaꞌerã re.. /yvate heraa ára peve. Haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove ma apóstolo kueryrã oiporavo vaꞌekue pe ojapo uka mbaꞌemo Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ rupi.- 'Apóstolo kuery rembiapokue atos ꞌepy vaꞌe oĩa Ijayvu ypyague Jypygua kuaxia ndevy Teófilo ambopara vaꞌekue ma amombeꞌu aguã Jesus ojapo vaꞌekue haꞌe nhomboꞌeague haꞌe javi, Lucas “Jypygua kuaxia” heꞌia ma Jesus Cristo reko ombopara vaꞌekue re ijayvu vy , mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ombopara rire apóstolo kuery ojapo vaꞌekue ju ombopara, kovaꞌe ae. -,SHeta teri oĩ Jesus ojapo vaꞌekue. Haꞌe nunga haꞌe javi omboparapaa vaꞌe rire xee aikuaa rã neĩ yvy jave re voi noĩmbai ꞌrãgue kuaxia ombopara pyre. I+  João omombeꞌu vaꞌekue re ijayvuague Haꞌe vaꞌe hemimboꞌe ae haꞌe nunga omombeꞌu haꞌe imboparaare. Haꞌe ore kuery roikuaa haꞌe omombeꞌu vaꞌekue anhetẽ memea. 2*]Haꞌe vaꞌe rire irmão kuery oikuaa “Haꞌe vaꞌe hemimboꞌe nomanoi ꞌrã” heꞌiague rami. Haꞌe rami teĩ Jesus ma “Nomanoi ꞌrã” ndeꞌi. Haꞌe rã “Xapyꞌa rei xee aipota ramo haꞌe oikove ꞌrã aju jevy peve. Mbaꞌe re tu reikuaaxe haꞌe nunga?” heꞌi rakaꞌe. /)WJesus ombovai: — Xapyꞌa rei xee aipota ramo pevaꞌe oikove ꞌrã aju jevy peve. Mbaꞌe re tu ndee haꞌe nunga reikuaaxe? Ndee tema eju xerakykue — heꞌi. Z(-Haꞌe gui Pedro haꞌe vaꞌe oexa vy oporandu Jesus pe: — Haꞌvy pevaꞌe? g'GHaꞌe gui Pedro ojere vy oexa hakykueꞌi hemimboꞌe Jesus oayvuve vaꞌe ou oiny ramo. Haꞌe vaꞌe ma okaru okuapy jave Jesus yvyꞌiry oguapy oiny, haꞌe ijopy uka nhemiarã mavaꞌe pa oikoa re oporandu vaꞌekue.2&]Haꞌe rami ijayvu vy oikuaa uka marã rami pa Pedro omano aguã Nhanderuete mboetea rupi. , Haꞌe rami ijayvupa rire aipoeꞌive ju: — Eju ke xerakykue — heꞌi. %Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Nekunumive jave py ma ndee ae renhemonde haꞌe reo vaꞌekue reoxea katy rei. Haꞌe rã ndetujaꞌi ma rire reupi ꞌrã ndejyva jovaive, haꞌe amboae kuery nemoxã vy ndereraa ꞌrã ndee reoxeague katy eꞌỹ — heꞌi.]$3Haꞌe gui mboapykuea ma Jesus oporandu: — Simão João raꞌy, ndee pa xerayvu? Haꞌe ramo Pedro iporiau, mboapykue ma “Ndee pa xerayvu?” heꞌi ramo. Haꞌe vy ombovai: — Tá Senhor, ndee ma opa mbaꞌe reikuaa, haꞌe reikuaa avi xee roayvua — heꞌi. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Emongaru haꞌvy xerymba vexaꞌi kuery.j#MTeĩgue ju Jesus oporandu: — Simão João raꞌy, ndee pa xerayvu? Ombovai: — Tá Senhor, xee roayvu. Ndee reikuaa roayvua — heꞌi. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Epena haꞌvy xerymba vexaꞌi kuery re — heꞌi. g"G Pedro pe mboapykue oporanduague Haꞌe kuery okarupa ma rire Jesus oporandu Simão Pedro pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Simão João raꞌy, ndee ndaꞌu xerayvuve ri amboae kuery gui? Pedro ombovai: — Tá Senhor, xee roayvu. Ndee ma reikuaa roayvua — heꞌi. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Emongaru haꞌvy xerymba vexaꞌi kuery — heꞌi. s!_Kovaꞌe re mboapykuea ma Jesus guemimboꞌe kuery pe ojexa uka rakaꞌe, omanoague gui onhemboete rire. m S Haꞌe gui Jesus onhemboja vy ojopy mbojape, haꞌe ombojaꞌo. Pira voi haꞌekue rami ombojaꞌo.$A Haꞌe gui Jesus — Peju jakaru — heꞌi. Haꞌe neĩ peteĩve hemimboꞌe kuery noporandui mavaꞌe pa oikoa re, mbaꞌeta Senhor ae oikoa oikuaa vy. Q Haꞌe ramo Simão Pedro kanoã py oike vy omoatã pira mboꞌaa yvyꞌã re. Cento e cinqüenta e três pira tuvixakueve anho tynyẽ. Haꞌe rami teĩ pira mboꞌaa neĩ peteĩ henda py ma ndoxoi. b= Haꞌe gui Jesus haꞌe kuery pe — Peru avi pira peẽ pemboꞌa vaꞌekue — heꞌi.pY Yvyꞌã re haꞌe kuery oẽ vy oexa tapyĩ, haꞌe hiꞌáry piky oexy inony vaꞌe, mbojape guive. 7Haꞌe rã hemimboꞌe kuery mboae ma kanoã py ae ou, pira mboꞌaa omoatã heruvy, mbaꞌeta yy rembe gui namombyryi ikuai, cem metros rivyvyia py.^5Haꞌe rami rã hemimboꞌe Jesus oayvuve vaꞌe aipoeꞌi Pedro pe: — Senhor rima raꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo Simão Pedro ma Senhor-a oendu vy onhemonde pojava onhemboipa rire. Haꞌe rami vy oguejy yy py.nUHaꞌe kuery pe aipoeꞌive ju: — Pemombo haꞌvy pira mboꞌaa kanoã yke peiporu kuaa regua re. Haꞌe rami vy ꞌrãe pemboꞌa — heꞌi. Haꞌe rami haꞌe kuery ojapo vy haxy py omoatã pira mboꞌaa, heta hoꞌa ramo. wgHaꞌe gui Jesus oporandu: — Xeraꞌy kuery, pereko pa upe py jaꞌu vaꞌerã? — Any — heꞌi okuapy. "=Koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve yy rembe re Jesus ojekuaa hoꞌamy ita kuꞌi reia py. Haꞌe rami teĩ hemimboꞌe kuery ndoexa kuaai haꞌe ri hiꞌaĩa. Haꞌe gui Simão Pedro aipoeꞌi: — Xee aa ta pira mboꞌa vy. Haꞌe ramo amboae kuery ombovai: — Ore voi roo ta nderupive — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy ojeꞌoipa, kanoã py ikuai pira mboꞌaa rupi. Pytũ mbukukue re teĩ neĩ peteĩꞌi nomboꞌai. .UHaꞌe py ma oĩ Simão Pedro, Tomé Dídimo hery vaꞌe, Galiléia regua Caná pygua Natanael, haꞌe Zebedeu raꞌy mokoĩve. Oĩve avi mokoĩ hemimboꞌe mboae. = u Sete guemimboꞌe kuery pe ju Jesus ojexa ukaague Haꞌe vaꞌe rire, teĩgue ju Jesus ojexa uka guemimboꞌe kuery pe, Tiberíades yupa py. Haꞌe rami py ojexa uka tema. !;Haꞌe rã kovaꞌe re ipara oinya ma peẽ kuery perovia aguã Jesus ae Cristo Nhanderuete Raꞌy oikoa, pejerovia vy tekove peupity aguã hery rupi. 6e Jajerovia aguã re ijayvuague Jesus hexa pyrã heta ojapo rakaꞌe guemimboꞌe kuery oexaa rupi. Haꞌe nungakue haꞌe javi eꞌỹ ipara oiny kovaꞌe kuaxia re.%CHaꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Ndee xerexa vy rive teve rerovia? Haꞌe rã ovyꞌa ete ꞌrã xerexa eꞌỹ teĩ ojerovia vaꞌe kuery — heꞌi. ; , BTomé ombovai: — Xe-Senhor haꞌe Xeruete! — heꞌi. 5Haꞌe vyve aipoeꞌi Tomé pe: — Emoĩ apy nekuã, haꞌe exa xepo. Epoko avi xearukã re. Ejerovia eꞌỹve eme, aỹ ma erovia ma — heꞌi. 9k Guemimboꞌe kuery pe teĩgue ju Jesus ojexa ukaague Oito ára rire hemimboꞌe kuery haꞌekue py ju onhemboatypa, haꞌe Tomé avi oĩ haꞌe kuery reve. Haꞌe vy ojokopa okẽ. Haꞌe gui Jesus ou vy haꞌe kuery mbyte hiꞌaĩ xapyꞌa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Toĩ pendere mbyꞌa porã. Haꞌe gui ixupe hemimboꞌe kuery mboae — Roexa ma kuri Senhor — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo ombovai: — Xee ma ipo re karavo kuare ndaexai, haꞌe xekuã py ae ndapokoi vy, haꞌe gui inharukã re voi apoko eꞌỹ re xee ndaroviai ꞌrã — heꞌi. $ A Tomé ndogueroviai ranheague Peteĩ hemimboꞌe doze vaꞌe regua Tomé Dídimo hery vaꞌe ma Jesus ojekuaa jave noĩ vaꞌekue oirũ kuery reve. 1Haꞌe gui amongue ojejavyague peperdoa ramo ombogue pyre ꞌrã oiko. Haꞌe rã ndapeperdoai ramo ma ombogue pyreꞌỹ ꞌrã oiko — heꞌi. s _Haꞌe rami ijayvupa vyve ipytuẽ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pemovaẽ Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ pendejee.  Haꞌe gui Jesus aipoeꞌive ju: — Toĩ pendere mbyꞌa porã. Xeru xembouague rami avi xee voi romondouka ꞌrã — heꞌi.pYHaꞌe vyve oexa uka opo haꞌe oarukã. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery Senhor oexa vy ovyꞌa okuapy. 5 Haꞌe vaꞌe semana ijypya ára kaꞌaru hemimboꞌe kuery onoꞌõmba peteĩ oo py, haꞌe okẽ ojokopa judeu ruvixa kuery gui okyje vy. Haꞌe jave Jesus ojexa uka xapyꞌa haꞌe kuery mbyte. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Toĩ pendere mbyꞌa porã — heꞌi.5Haꞌe rami rã Maria Madalena oo hemimboꞌe kuery pe omombeꞌu: — Aexa ma kuri Senhor — heꞌi. Omombeꞌu avi Jesus ijayvuague haꞌe javi. Z-Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Xejoko eme, mbaꞌeta ndaai teri Xerua py. Haꞌe rami ꞌrãgue py tereo xeryvy kuery pe emombeꞌu aa taa Xeru haꞌe Penderua py, Xeruete haꞌe Penderuetea py — heꞌi. !;Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Maria. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ojere vy aipoeꞌi hebraico ayvu py: — Raboni — heꞌi, “Xemboꞌea” heꞌia. Haꞌe ramo Jesus oporandu: — Kunha, mbaꞌe re tu rejaeꞌo? Mavaꞌe tu reka? Maria ma “Yvotyty re opena vaꞌe po” heꞌi vy ombovai: — Senhor, ndee ri apy gui hetekue rerova rire ke emombeꞌu marã katy pa rerovaague, xee aa araa aguã — heꞌi. kOHaꞌe rami ijayvu rire ojere vy oexa Jesus hiꞌaĩ rã, teĩ ndoikuaai teri Jesus ae hiꞌaĩa.H  Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi: — Kunha, mbaꞌe re tu rejaeꞌo? Kunha vaꞌe ombovai: — Mbaꞌeta ogueraa raꞌe xe-Senhor, haꞌe ndaikuaai marã katy pa oguerovaague — heꞌi. "= Haꞌe rami vy oexa mokoĩ anjo onhemondea xiĩ vaꞌe Jesus retekue ituiague py oguapy rã. Peteĩ ma inhakã katy, haꞌe rã amboae ma ipy katy oĩ.  Haꞌe ramia ja Maria ma hupa rokẽ yvýry ojaeꞌo hoꞌamy. Ojaeꞌoa ramive ojeyvy ikua katy omaꞌẽ aguã.N~ Haꞌe gui hemimboꞌe kuery mokoĩve ojevy ju jogueravy ngoo katy. f}E Haꞌe kuery ndoikuaai teri kuaxia para re oĩa rami vy omanoague gui onhemboete jevy aguã.i|KHaꞌe gui amboae hemimboꞌe haꞌe ranhe ovaẽ vaꞌekue avi oike, haꞌe oexa vy oguerovia.{haꞌe panhero Jesus akã re omoĩ mbyre. Haꞌe vaꞌe ma ajukue mboae reveꞌỹ itui, amboae henda py ombojoꞌa porãꞌi raꞌe. az;Haꞌe gui Simão Pedro ma takykueveꞌi ovaẽ vy oike. Haꞌe rami vy oexa avi ajukue[y/Haꞌe rami vy ojeyvy vy oexa ajukue xiĩ vaꞌe anho. Haꞌe rami teĩ ndoikei. sx_Mokoĩve onha reve ojeꞌoi. Amboae hemimboꞌe ma Pedro gui onha ratãve vy haꞌe ranhe ovaẽ hupa py.SwHaꞌe gui Pedro haꞌe hemimboꞌe mboae jogueraa onhono porãague katy.zvmHaꞌe gui onha ovy Simão Pedro haꞌe hemimboꞌe mboae Jesus oayvuve vaꞌe oĩa katy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Senhor retekue tu oguenoẽa rima raꞌe hupa gui, haꞌe ndoroikuaai marã katy pa oguerovaague — heꞌi. Iu  ; ; Semana ijypya ára koꞌẽ rai, pytũ-pytũꞌi teri reve Maria Madalena oo Jesus onhono porãague katy. Haꞌe vy oexa rã ita imbotyarã omoĩ mbyre ombojerea ma raꞌe.*tM*Judeu kuery mbaꞌemo oguereko katua ára ovaẽ ma, haꞌe tuparã oguereko katu pyre haꞌe katy raiꞌi oĩ ramo ma haꞌe py ae onhono porã Jesus retekue. ; ; Haꞌe vaꞌe rire peteĩ ava Arimatéia pygua José hery vaꞌe ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue omboguejy aguã. Haꞌe ramo omboguejy uka rã José omboguejy Jesus retekue. Haꞌe vaꞌe ma judeu ruvixa kuery gui okyje vy nhemi rupi Jesus remimboꞌe oiko vaꞌe.`o9%Oĩ avi kuaxia para re “Haꞌe kuery oexa ju ꞌrã oipyxo vaꞌekue” heꞌiague. n}$Haꞌe rami oiko vaꞌe kuaxia re ipara oinya ojeupity aguã: “Neĩ peteĩve ikãgue nomopẽai ꞌrã” heꞌiague. m/#Haꞌe nunga rexaare omombeꞌupa, anhetẽ guare meme omombeꞌu. Haꞌe oikuaa guive anhetẽ meme omombeꞌua, peẽ kuery voi perovia aguã. ulc"Haꞌe rami avi inharukã py peteĩ xondaro oipyxo nho huꞌy guaxu py. Haꞌe rã onheẽ huguy haꞌe yy.pkY!Haꞌe rã Jesus oĩa re ma ovaẽ vy omaꞌẽ rã omano ma raꞌe. Haꞌe ramo ma nomopẽi hetyma. j Haꞌe ramo xondaro kuery ojeꞌoi vy omopẽ jypy oĩ vaꞌe retyma, haꞌe amboae hexeve kuruxu re oĩ vaꞌe retyma ju.!i; Haꞌe vaꞌe ára ma judeu kuery mbaꞌemo oguereko katua ára, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe sábado ma ára omboetevepy. Haꞌe rami vy sábado peve kuruxu re hetekue oĩ eꞌỹ aguã Pilatos pe judeu ruvixa kuery ojerure hetyma omopẽ uka vy omboguejy uka aguã. %hCJesus vinagre oyꞌu ma rire aipoeꞌi: — Aỹ ma ojeupitypa ma oiko ꞌrã vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe gui ma oity oakã, haꞌe omondouka onheꞌẽ. %gCHaꞌe py oĩ peteĩ hyꞌa vinagre tynyẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py peteĩ esponja omoakỹa vy peteĩ takua apy re omoĩ, haꞌe omovaẽ Jesus juru re. Kf ; ; Haꞌe rire Jesus oikuaa mbaꞌemo oiko ꞌrã vaꞌekue ojeupitypa maa. Haꞌe rami vy kuaxia re ipara oiny vaꞌe ojeupity aguã aipoeꞌi avi: — Xeyꞌuvei — heꞌi. eHaꞌe gui guemimboꞌe pe ju aipoeꞌi: — Pee ma ndexyrã hiꞌaĩ — heꞌi. Haꞌe rire hemimboꞌe ogueraa ngoo py. d!Oxy, haꞌe ijyvýry guemimboꞌe oayvuve vaꞌe hiꞌaĩ rã Jesus oexa vy aipoeꞌi: — Kunha, pee ma ndepiꞌarã hiꞌaĩ — heꞌi.qc[Kuruxu yvyꞌiry hiꞌaĩ Jesus xy, ikypyꞌy, haꞌe gui Cleopas raꞌyxy Maria haꞌe Maria Madalena.ybkHaꞌe ramo joupe-upe aipoeꞌi: — Nhamondoro eme teve kamixa puku. Haꞌeve jaexa nhandexortea, mavaꞌe eteꞌi pe pa kovaꞌe opytaa jaikuaa aguã — heꞌi okuapy. Haꞌe rami oiko kuaxia para re oĩ vaꞌe ojeupity aguã: “Ombojaꞌo-jaꞌo xeao, haꞌe rã xekamixa re ma oexa okuapy oxortea” heꞌiague. Xondaro kuery haꞌekue rami ae ikuai. , , , , ; ,aQ Jesus ao ombojaꞌo okuapyague Xondaro kuery Jesus kuruxu re oupi ma rire ojopy ijao, haꞌe ombojaꞌo irundy henda rupi, peteĩ-teĩ xondaro ojeupe guarã ojopy aguã. Ikamixa puku avi ojopy. Haꞌe rã ikamixa puku ma ombovyvy pyreꞌỹ, yvate katy gui ipy katy peve ojapo pyre.f`EHaꞌe ramo Pilatos ombovai: — Xee ambopara uka vaꞌekue ma ipara ae ma oiny — heꞌi. Y_+Haꞌe ramo sacerdote yvatekueve vaꞌe aipoeꞌi Pilatos pe: — Embopara uka eme “Judeu kuery pegua huvixave.” Haꞌe rã embopara uka “Haꞌe onhemombeꞌu judeu kuery pegua huvixave oikoa rami.” &^EHaꞌe vaꞌe ipara heta judeu kuery ogueroayvu, mbaꞌeta Jesus kuruxu re oupi imoinya ma tetã katyꞌi. Hebraico, latim haꞌe grego ayvu py ipara oiny. ]3Pilatos ombopara uka avi peteĩ ayvu, haꞌe kuruxu re omoĩ uka. Po rami ipara oiny: “ |yhwh{Nazaré pygua Jesus judeu kuery pegua huvixave}.”o\WHaꞌe py ma oupia imoiny kuruxu re, haꞌe mokoĩ ju oupi avi ijyvy jovaive, haꞌe Jesus mbyte py. Z[- ; ; Haꞌe ramo haꞌe kuery ogueraa Jesus. Haꞌe ae kuruxu ogueraa reve oo peteĩ henda Calvário ꞌepy vaꞌe katy. Haꞌe rã hebraico ayvu py ma haꞌe vaꞌe henda Gólgota hery vaꞌe.FZHaꞌe rami rã Pilatos ogueraa uka kuruxu re omoĩa aguã. ;YoHaꞌe rã haꞌe kuery ma ojapukaive: — Eraa, eraa, eupi kuruxu re — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo Pilatos aipoeꞌi: — Peipota vaꞌe tyꞌy peẽ kuery ruvixave kuruxu re aupi uka? Sacerdote yvatekueve vaꞌe ombovai: — Ore kuery ma oreruvixave ndoroguerekoi, César eꞌỹ vy — heꞌi okuapy. 4XaKuaray mbyte raiꞌi ma, haꞌe sexta-feira Páscoa ára ovaẽ raiꞌi ma guive. Haꞌe gui Pilatos aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Apy ma peẽ kuery ruvixave hiꞌaĩ. LW Haꞌe rami ijayvu rã Pilatos oendu vy oka py ju oguenoẽ uka Jesus, haꞌe tenda nhomboayvuaty py oguapy oiny ita ombojopeague py. Haꞌe vaꞌe henda ma hebraico ayvu py Gabatá hery vaꞌe.Vy Haꞌe rami rã Pilatos teĩgue ju onheaꞌã teĩ opoi aguã. Haꞌe rã judeu kuery ma aipoeꞌi: — Pevaꞌe ndee repoi ri vy huvixave César irũ eꞌỹ reiko. Mbaꞌeta huvixave onhemoingo vaꞌe ma César rovaigua meme — heꞌi okuapy. BU} Jesus ombovai: — Ndee ma mbaꞌeve rei py xere nandepoꞌakai ꞌrãgue yvate gui nanembopoꞌakaa ukai vaꞌe rire. Haꞌe nunga rupi ndea py xereruare kuery heko vaive — heꞌi. T Haꞌe ramo Pilatos aipoeꞌi: — Naxembovai vaꞌe tyꞌy? Ndereikuaai ri tyꞌy xepoꞌakaa ropoi eꞌỹ vy kuruxu re romoĩ aguã? xSi Haꞌe rami vy ngopy ju ogueroike vy oporandu Jesus pe: — Maguigua tu ndee? — heꞌi teĩ Jesus nombovai. 9RmHaꞌe rami ijayvu rã Pilatos oendu vy okyjeve.Q3Judeu kuery ombovai: — Ore kuery lei roguereko vaꞌe rami vy ojukaa aguã rami oiko, Nhanderuete Raꞌy rami onhemoingo ramo — heꞌi okuapy. yPkHaꞌe ramo sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe jopya kuery oexa vy ojapukai: — Emoĩ kuruxu re, emoĩ kuruxu re. Haꞌe ramo Pilatos aipoeꞌi: — Peẽ kuery ae peraa kuruxu re pemoĩ, mbaꞌeta xee ndaikuaai ojapo vaiague — heꞌi. +OOHaꞌe gui Jesus oguenoẽa heruvy ngora juu gui ojapo pyre haꞌe ao púrpura guigua py onhemonde reve. Haꞌe ramo Pilatos aipoeꞌi: — Apy ma ava hiꞌaĩ. 5NcTeĩgue ju Pilatos oẽ vy aipoeꞌi judeu kuery pe: — Pevaꞌe ava ambou ju ta apy peẽ ae peikuaa pota aguã ojapo vaiague re, mbaꞌeta xee ma ndaikuaai — heꞌi. gMGJesus re onhemboja vy — Iporã ete judeu kuery pegua huvixave — heꞌi reve oipete-pete. {LoXondaro kuery ojapo peteĩ ngora juu gui, haꞌe omoĩ inhakã re. Omonhemonde peteĩ ao puku púrpura guigua py.JK Haꞌe rami rã Pilatos ogueraa uka ju Jesus, haꞌe oinupã uka.J (Haꞌe javive ojapukai reve ombovai: — Pevaꞌeꞌỹ, epoi Barrabás — heꞌi okuapy. Barrabás ma jojuka rive vaꞌety. I'Pendereko rami vy ma Páscoa ára nhavõ pepoi uka ꞌrã amongue. Peẽ kuery ndaꞌu peipota ri apoi judeu kuery pegua huvixave? tHa&Haꞌe ramo Pilatos aipoeꞌi: — Mbaꞌe nunga tu “Anhetẽ vaꞌe” ꞌrea? — heꞌi. Po rami ijayvu rire oẽ ju judeu kuery onoꞌõa py. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee ma ndaikuaai mbaꞌeve rei ojapo vaiague.7Gg%Haꞌe ramo Pilatos oporandu: — Ndee ma huvixave ri tyꞌy? Jesus ombovai: — Ndee ae aipoꞌre huvixave aikoa rami. Xee ma haꞌe nungarã ae aiko, haꞌe rami aguã aju ko yvy re, anhetẽ vaꞌe amombeꞌu aguã. Haꞌe ramo anhetẽ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe ma oendu ꞌrã xeayvua — heꞌi. cF?$Jesus ombovai: — Xee apenaa ma ko yvy regua eꞌỹ. Ko yvy regua vaꞌe rire xerembiguai kuery opuꞌãmba ꞌrãgue judeu ruvixa kuery re, xejopy uka eꞌỹ aguã. Aỹ ma apenaa ko yvy regua eꞌỹ — heꞌi. .EU#Haꞌe ramo Pilatos aipoeꞌi: — Xee ma nhiꞌã judeu aiko? Neretarã kuery haꞌe sacerdote yvatekueve vaꞌe ae ndereru kuri xea py. Mbaꞌe py tu rejapo vai? aD;"Jesus ombovai: — Ndee ae pa po rami reporandu tyrã amongue ndevy omombeꞌu xereko? C! ; ; Opy ju Pilatos oike vy oenoĩ Jesus. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee ma nhiꞌã judeu kuery pegua huvixave? YB+ Haꞌe rami oiko ojeupity aguã Jesus marã rami pa omano aguã re ijayvuague. PAHaꞌe gui Pilatos aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ ae peraa, pendevygua lei rami ae pereko. Judeu ruvixa kuery ombovai: — Haꞌe rami avi orevy pe ndaꞌevei rojojuka aguã — heꞌi okuapy.@Ombovai vy — Kovaꞌe ava ma mbaꞌeve rei py ndotekoavyi vaꞌe rire ndoroguerui ꞌrãgue ndea py — heꞌi okuapy. ?Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuaia py huvixa Pilatos oẽ ijayvu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌekue py tu peru kovaꞌe ava? g>G , ; ; Haꞌe rire ajeꞌiveꞌi reve ma Caifás ro gui Jesus ogueraa okuapy huvixa ro katy. Haꞌe rã judeu kuery ma nhomboayvuaty py ndoikexei, ojeko mongyꞌa eꞌỹ aguã Páscoa ára py okaru aguã. A=}Teĩgue ju Pedro onhenhomi. Haꞌe ramove uru ojapukai. B<}Haꞌe py oĩ avi sacerdote yvateve vaꞌe rembiguai regua peteĩ, Pedro inambi omboiague vaꞌe retarã. Haꞌe vaꞌe ju aipoeꞌi: — Xee ndoroexai ri ty raꞌe hexeve yvotyty py? _;7 Pedro peteĩgue ju onhenhomiague Simão Pedro haꞌe py teri ojapeꞌe hoꞌamy. Ixupe oporandu okuapy: — Haꞌe rami vy ndee voi hemimboꞌe kuery regua teve? Pedro onhenhomi vy — Xee any — heꞌi. `:9Haꞌe gui Anás ojokua uka reve omondouka sacerdote yvateve vaꞌe Caifás-a py. ; ; 9-Jesus ombovai: — Xeayvu vai ri raꞌe ramo emombeꞌu xeayvu vaiague. Haꞌe rami avi xeayvu porã vaꞌeri mbaꞌe re tu xepete? — heꞌi. +8OHaꞌe rami Jesus ijayvu ramo peteĩ jopya haꞌe py hiꞌaĩ vaꞌe oipete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Po rami vaꞌe tyꞌy ndeayvu sacerdote yvateve vaꞌe pe? |7qMbaꞌe re tu xevy pe reporandu? Eporandu xeayvu renduare kuery pe. Haꞌe kuery ma oikuaa xeayvuague — heꞌi. e6CJesus omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Xee ma yvy re ikuai vaꞌe pe amombeꞌu porã ma. Anhomboꞌe riae judeu kuery onoꞌõa rupi, templo py haꞌe py onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi. Mbaꞌeve namombeꞌui nhemi rupi.(5I Sacerdote yvateve vaꞌe Jesus omboayvuague Haꞌe ramia ja sacerdote yvateve vaꞌe oporandu Jesus pe hemimboꞌe kuery ikuaia haꞌe nhomboꞌea re.4Tembiguai haꞌe jopya kuery ma tata omoendyague py ikuai ojapeꞌea py, yroꞌy ramo. Pedro voi ojapeꞌe hoꞌamy haꞌe kuery mbyte. 3Haꞌe gui kunhataĩ okẽ rarõa oporandu Pedro pe: — Ndee voi pevaꞌe ava remimboꞌe eꞌỹ teve? — Any — heꞌi. b2=Haꞌe rã Pedro ma oka py ranhe opyta okẽ oĩ vaꞌe rexeiꞌi. Haꞌe gui hemimboꞌe mboae sacerdote yvateve vaꞌe rexaaty vaꞌe ou vy ijayvu kunhataĩ okẽ rarõa reve. Haꞌe vy mae ma ogueroike avi Pedro. M1 ; ; Simão Pedro haꞌe amboae hemimboꞌe reve jogueraa Jesus rakykue. Haꞌe vaꞌe hemimboꞌe ma sacerdote yvateve vaꞌe rexaaty ae vy hoka py oike avi Jesus ogueroikea jave.y0kCaifás ae judeu ruvixa kuery pe “Haꞌeveve peteĩ ava omano heta vaꞌe kuery rekovia” heꞌi vaꞌekue. /# Haꞌe rami vy Anás ro py ranhe ogueraa. Haꞌe vaꞌe ma haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re sacerdote yvateve vaꞌe Caifás oĩ vaꞌe ratyua. . Anás ro py ogueraa ague Haꞌe gui xondaro kuery, huvixa haꞌe judeu regua jopya kuery ojopy okuapy Jesus, haꞌe ojokuapa. - Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi Pedro pe: — Emoĩ ju kyxe hyru py. Ndaꞌevei ri tyꞌy karo Xeru omeꞌẽ vaꞌe gui ayꞌu aguã? .,U Haꞌe ramo Simão Pedro kyxe ogueru vaꞌekue oekyi vy omboguai sacerdote yvateve vaꞌe rembiguai nambi oiporu kuaa regua re. Haꞌe vaꞌe ma Malco hery vaꞌe. |+q ipara re oĩ vaꞌe ojeupity aguã: “Xevy guarã remeꞌẽ vaꞌekue regua neĩ peteĩve ma xee namokanhyi.” *Haꞌe ramo Jesus ombovai: — “Xee ae” haꞌe ma kuri. Xee ri xereka ramo tove kovaꞌe kuery tojeꞌoipa — heꞌi,f)ETeĩgue ju Jesus oporandu: — Mavaꞌe tu peka? — Nazaré pygua Jesus — heꞌi okuapy. i(KHaꞌe gui Jesus “Xee ae haꞌe” heꞌi ramove haꞌe kuery oguevipa vy hoꞌapa yvy rupi. .'UOmbovai vy — Nazaré pygua Jesus — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Xee ae haꞌe — heꞌi. Ijopy uka nhemia Judas voi oiko haꞌe kuery reve. &Haꞌe gui Jesus mbaꞌemo hexe oiko vaꞌerã oikuaa vy ovaexĩ. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe: — Mavaꞌe tu peka? S%Haꞌe rami vy haꞌe katy Judas ogueraa xondaro kuery, sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuery pegua jopya kuery. Haꞌe kuery yvyra reve-reve, haꞌe takua ryxa rendy reve ovaẽ haꞌe py. .$UJesus jopy uka nhemiarã Judas hery vaꞌe voi oikuaa haꞌe vaꞌe yvotyty, mbaꞌeta mbovykue rei eꞌỹ haꞌe py Jesus guemimboꞌe kuery reve ikuai jepi rire.8# k ; ; Haꞌe rami Jesus ijayvupa ma vy guemimboꞌe kuery reve ojeꞌoi Cedrom yakãꞌi rovaigua re, haꞌe peteĩ yvotyty oĩ vaꞌe py oike haꞌe kuery reve.J" Haꞌe kuery pe aikuaa uka ma nderery poꞌakaa, haꞌe aikuaa ukave ju ꞌrã guive, haꞌe kuery re oĩ aguã reayvua ndee xerayvua ramigua ae, haꞌe gui haꞌe kuery re xee voi aĩ aguã. !3— Xeru ndereko porã vaꞌe, ko yvy regua kuery ma nandekuaai. Haꞌe rã xee ma roikuaa, haꞌe kovaꞌe kuery kuery voi oikuaa ndee xembouague.T !— Xeru, xee aipota mamo rã aĩa py xevy guarã remeꞌẽ vaꞌekue avi xereve ikuai, haꞌe kuery oexa aguã xeyvatearã remeꞌẽ vaꞌekue, mbaꞌeta ko yvy renhono eꞌỹ mbove ma voi xerayvu. PXee haꞌe kuery re aĩ, haꞌe ndee xere reĩ ramo haꞌe kuery voi peteĩ rami ete ikuai aguã, ko yvy re ikuai vaꞌe oikuaa aguã ndee xembouague haꞌe haꞌe kuery reayvua, xerayvua rami avi. |qNdeyvatea xevy remeꞌẽ vaꞌekue ma haꞌe kuery pe ju ameꞌẽ, peteĩ rami meme ikuai aguã nhande rami avi.Phaꞌe javive peteĩ rami meme ikuai aguã. Xeru, xee ndere aĩ, haꞌe ndee xere reĩa rami avi haꞌe kuery voi nhandere toĩ. Haꞌe ramo ꞌrãe ko yvy re ikuai vaꞌe oguerovia ndee xembouague.— Haꞌe kuery re anho eꞌỹ ajerure, haꞌe rã amboae kuery haꞌe kuery ijayvua oendu vy xere ojerovia vaꞌerã re guive, ; !Haꞌe kuery re amaꞌẽ vy xee ae anhemboaxa ndevy, haꞌe kuery voi ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã, anhetẽ vaꞌe rupi. N— Ndee yvy re xembouague rami avi xee voi amondouka yvy jave rupi.\1Eikyꞌaꞌo ke haꞌe kuery anhetẽ vaꞌe rupi. Ndeayvu ae ma anhetẽ vaꞌe. NMbaꞌeta xee rami avi haꞌe kuery voi yvy regua veꞌỹ ma ikuai.iKHaꞌe kuery ko yvy gui reipeꞌa aguã reꞌỹ ajerure, haꞌe rã teko vai gui repena aguã.y— Haꞌe kuery pe ndeayvu aikuaa uka ramo yvy regua kuery ndoayvui, mbaꞌeta yvy regua eꞌỹ ikuai, xee rami avi. Aỹ ma xee aa ta ma ndea py. Haꞌe rami xeayvu ko yvy re aiko teri reve, haꞌe kuery re xeguigua vyꞌa oĩ aguã opa mbaꞌe py. r] Haꞌe gui xee ma haꞌe kuery reve aiko teri jave xee ae ranhe apena aikovy nderery poꞌakaa xere remoĩ vaꞌekue rupi. Xee aepy ramo neĩ peteĩve nokanhyi, okanhy ꞌrã vaꞌekue eꞌỹ vy, kuaxia para re oĩa ojeupity aguã.' — Xee ma ndaikovei ma ꞌrã yvy re. Haꞌe rã haꞌe kuery ma yvy re ikuai teri. Xee ma ndea py ta aa. Xeru ndekyꞌa eꞌỹ vaꞌe, epena ke haꞌe kuery re nderery poꞌakaa xere ju remoĩ vaꞌekue rupi, haꞌe kuery voi peteĩ rami ikuai aguã nhande rami avi./ Xevygua kuery haꞌe javi ma ndevygua avi, haꞌe ndevygua ikuai vaꞌe ma xevygua avi, haꞌe haꞌe kuery ikuaia rupi xeyvatea ojekuaa ꞌrã. / — Haꞌe kuery re ma xee ajerure, yvy regua kuery reꞌỹ, haꞌe rã xevy guarã remeꞌẽ vaꞌekue re anho, mbaꞌeta ndevygua meme ikuai.-SHaꞌe kuery pe xee amombeꞌu ma ayvu remombeꞌu uka vaꞌekue. Haꞌe ramo haꞌe kuery oguerovia, oikuaa guive anhetẽ ete ndea gui ajuague, ndee xembou rã. iKHaꞌe rami vy aỹ ma haꞌe kuery oikuaa mbaꞌemo xevy remeꞌẽ vaꞌekue ndeguigua memea.— Mbaꞌeta yvy regua kuery mbyte gui amongue reiporavo vy xevy guarã ju remeꞌẽ vaꞌekue pe ma xee aikuaa uka ma nderery poꞌakaa. Ndepo py ae ikuai vaꞌekue ri xevy guarã ju remboaxa. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma ndeayvua rupi meme ikuai.y kHaꞌe gui Xeru, aỹ ma ndea py ju xemboyvate, yvy itui eꞌỹ mbove voi ndereve aĩ jave xeyvateague py ae. _ 7— Xee ma yvy re aiko jave aikuaa uka ma ndeyvatea, rejapo uka vaꞌekue ajapopa vy.3 _Tekove marã eꞌỹ ma po rami ꞌrã oupity: Ndee Tuuete peteĩꞌi haꞌe anhetẽ vaꞌe ndekuaa vy, haꞌe xee neremimbou Jesus Cristo xekuaa avi vy ꞌrã oupity.  +avakue haꞌe javi re ndee xembopoꞌakaague rami, xee ju tekove marã eꞌỹ ameꞌẽ aguã xevy guarã remeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi pe.Y  - Ojeupegua kuery re Jesus ojerure oinyague Jesus ijayvupa ma vy yva re ju omaꞌẽ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru, aỹ ovaẽ ma hora. Emboyvate ke Nderaꞌy, Nderaꞌy ju ndeyvatea oikuaa uka aguã,9k!Haꞌe nunga haꞌe javi re xeayvu, xere vy pendepyꞌa guaxu aguã. Ko yvy re ma peiko axy ꞌrã. Haꞌe rami teĩ pendepyꞌa guaxu ke, mbaꞌeta xee xepoꞌaka ma yvy re. yk Mbaꞌeta ou oiny hora, haꞌe ovaẽ ae ma, peẽ kuery joa katy eꞌỹ-eꞌỹ peo aguã peteĩ-teĩ ro katy. Peo vy xerejapa ꞌrã xee aeꞌi. , Haꞌe rami teĩ xee aeꞌi ete eꞌỹ ꞌrã guive, mbaꞌeta Xeru oiko ꞌrãe xereve.0[Jesus ombovai: — Perovia ete pa aỹ?@yAỹ roikuaa ndee opa mbaꞌe reikuaapa vaꞌe reikoa, ndevy roporandu eꞌỹ teĩ reikuaa roporanduxea. Haꞌe nunga rupi roguerovia Nhanderuete remimbou reikoa — heꞌi okuapy. ~uHaꞌe ramo hemimboꞌe kuery aipoeꞌi: — Aỹ ma roikuaa aguã rami ma ndeayvu, ayvu haxy vaꞌe py veꞌỹ ma.b=Mbaꞌeta Xerua gui aju karamboae yvy re. Aỹ ma yvy gui aa ju ta Xerua py — heꞌi. b=mbaꞌeta Xeru ae penderayvu, peẽ kuery xerayvu haꞌe Xerua gui ajuague perovia rire.pYHaꞌe vaꞌe ára ixupe pejerure ꞌrã xerery rupi. Aipo ndaꞌei Xeru pe xee ajerure aguã pendere,W' Oo raiꞌi ma vy ijayvuague — Aỹ peve mbaꞌemo re ambojojaa rupi xeayvu. Haꞌe gui rakaꞌeve rã mbaꞌemo re ambojojaa rupi veꞌỹ ꞌrã xeayvu, haꞌe amombeꞌu porã ꞌrã Xeru reko. >~}}'|u{{GzzyRxx(wvvZuuVttjssOrqqqpoo/nmm`mlkZjjJihggXff9eedAcc!baaT``/_R^]]\[[KZZVYYXWWVVTU~UTT5SgR==<;;o:y: 9%8@7F6554433=2&110}//G..-K,G++c**0)_((?']&&t%%C$$H##C" ! )nyVFdX\yy: K q  u :8Z8o>v1 Haꞌe gui José re nhaneramoĩ kuery ndaꞌijaꞌei vy ovende rakaꞌe Egito yvy katy heraarã pe. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete ma hexeve oiko vynuU— Haꞌe gui ma ipire omboi uka vy hexeve ojapo guexeve guarã. Haꞌe rami vy Isaque itui rire oito araa py Abraão omboi ipire. Isaque gui oiko Jacó, haꞌe gui haꞌe vaꞌe gui nhaneramoĩ kuery doze ikuai vaꞌekue oiko.Yt+Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌive ju: “Xee ma ambopaga ꞌrã escravo penemoingoare kuery. Haꞌe vaꞌe rire haꞌe gui pexẽ ꞌrã kovaꞌe yvy re ju xerembiguai pendekuai aguã”, heꞌi vaꞌekue. :smHaꞌe gui Nhanderuete ijayvu hamymino kuery oyvy reꞌỹ, yvy mboae re ikuai ꞌrãa re. Haꞌe py ma escravo kuery ꞌrã ikuai, quatrocentos maꞌetỹ re ꞌrã ikuai axy.DrHaꞌe rami avi apy voi ixupe guarã nomeꞌẽi neĩ peteĩgueꞌi opy oguerova aguã voi, teĩ ijayvu yvy omeꞌẽ aguã, haꞌe hamymino kuery pe voi. Haꞌe jave ma ndataꞌyi teri.qHaꞌe ramo caldeu kuery yvy gui oo Harã py ju oiko aguã. Tuu omano ma rire apy ju Nhanderuete ombou yvy aỹ peẽ pendekuaia py. p Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: “Ejepeꞌa ndeyvy neretarã kuerya gui, haꞌe tereo yvy aexa uka aguã katy”, heꞌi vaꞌekue. Yo+Estêvão ombovai: — Keꞌy kuery haꞌe xeru kuery, pendu ke. Nhaneramoĩ Abraão ma Mesopotâmia yvy re teri oiko jave, Harã py oiko eꞌỹ mbove ixupe Nhanderuete hexakãmba vaꞌe ojexa uka rakaꞌe.{n q Estêvão ijayvuague Haꞌe ramo sacerdote yvateve vaꞌe oporandu vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami ae teve? mwHaꞌe javive omboayvua py oguapy vaꞌe ma Estêvão re anho omaꞌẽ okuapy. Omaꞌẽ okuapy rã anjo rami hova. ,lQMbaꞌeta roendu aipoeꞌi rã Nazaré pygua Jesus templo omomba ꞌrãa rami, haꞌe nhanderekorã Moisés oeja vaꞌekue oguerova ꞌrãa rami guive — heꞌi.7kg Haꞌe py ma ogueru avi hekokue ramigua mombeꞌuarã. Haꞌe vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Pevaꞌe ava ma ijayvu vai riae oikovy templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe lei re.Ij  Haꞌe rami py omopuꞌãmba rei heta vaꞌe kuery, nhomongeta vaꞌety haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery guive. Haꞌe rami vy ojeꞌoi vy ojopy, nhomongeta vaꞌety kuerya py ogueraa.i/ Haꞌe rami vy opaga amongue avakue aipoeꞌi aguã: “Roendu pevaꞌe ava ijayvu vaikue rã Moisés haꞌe Nhanderuete rovai”, heꞌi aguã. Xh) Vaꞌeri hexe ndaꞌipoꞌakai, Nheꞌẽ guigua ꞌarandua rupi ijayvu ramo. Ug# Haꞌe ramo hexe opuꞌã okuapy judeu kuery vaꞌe regua escravo veꞌỹ onhemboꞌeaty pygua, Cirene, Alexandria, Cilícia haꞌe Ásia guigua. Haꞌe vaꞌe kuery ma Estêvão reve ijayvu ete okuapy.Cf Estêvão omboayvua ague Haꞌe gui Estêvão ma Nhanderuete omboaxya haꞌe ipoꞌakaa rupi oiko vy heta vaꞌe kuery mbyte rupi ojapo oikovy nhomondyipaarã haꞌe hexa pyrã.$eAHaꞌe gui ma Nhanderuete ayvu oendupaave. Jerusalém tetã py temimboꞌe kuery heta-etave ma ojeꞌoivy. Sacerdote kuery voi heta ikuai ojeroviaa rupi. zdmHaꞌe vaꞌe kuery ma apóstolo kuery renonde ogueru ramo onhemboꞌe reve haꞌe kuery áry omoĩ okuapy opo. :cmHaꞌe rami ijayvu rã pavẽ oendu vy ojou porã. Haꞌe rami vy jypy ojou Estêvão, peteĩ ava ojerovia ete haꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩa vaꞌe, haꞌe gui ma Filipe, Prócoro, Nicanor, Timão, Pármenas haꞌe Nicolau. Haꞌe vaꞌe ma Antioquia guigua judeu kuery reko rami oiko vaꞌe.ubcHaꞌe rã ore kuery ma ronhemboꞌea haꞌe ayvu romombeꞌua rupi anho ꞌrã orekuai — heꞌi okuapy. ra]Haꞌe nunga rupi irmão kuery, peiporavo peẽ kuery regua sete avakue heko porã vaꞌe, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩa, haꞌe hiꞌarandu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma romoĩ ꞌrã haꞌe nunga rupi ombaꞌeapo vaꞌerã. d`AHaꞌe ramo apóstolo kuery doze vaꞌe omboatypa temimboꞌe kuery haꞌe javi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei Nhanderuete ayvu romombeꞌua gui ore kuery rojepeꞌa aguã tembiꞌu rombojaꞌoa rupi roiko aguã._ ) Nhopytyvõarã kuery omoĩa ague Haꞌe vaꞌe jave temimboꞌe kuery heta-etave ojeꞌoivy ramo grego kuery regua ijayvu rei okuapy hebreu regua re, mbaꞌeta koꞌẽ nhavõ tembiꞌu ombojaꞌoa py grego kuery regua imeveꞌỹ vaꞌe kuery re hexarai raꞌe.^*Haꞌe gui koꞌẽ nhavõ templo py, haꞌe oo haꞌe javi rupi ndojepeꞌai Jesus ae Cristo oikoa re nhomboꞌea gui. ; , ])Haꞌe rã haꞌe kuery omboayvuague gui ojepeꞌa vy ovyꞌa jogueravy, Jesus rery káuxa ikuai axy aguã oiporavo rire.\5(Haꞌe gui ma apóstolo kuery oenoĩ ju vy oinupãmba. Haꞌe vy haꞌe kuery pe ijayvu ijayvu veꞌỹ aguã Jesus rery rupi. Haꞌe gui opoipa ju.3[_'Haꞌe rã Nhanderuete guigua ri ramo napembovaipa kuaai ꞌrã, Nhanderuete rovaigua pendekuai eꞌỹ aguã — heꞌi. Haꞌe rami ijayvua rã pavẽ rei ojou porã. .ZU&Aỹ ma aipoaꞌe kovaꞌe avakue re pejapo vai veꞌỹ aguã, tove taꞌikuai. Mbaꞌeta haꞌe kuery ayvu haꞌe hembiapo ma avakue guigua ri vy opa rive ꞌrã.CY%Haꞌe vaꞌe rire tery ombopara ukaa jave py Galiléia pygua Judas ju opuꞌã vy heta ete ogueraa ngupive. Haꞌe vaꞌe voi omano, haꞌe rã onheꞌẽ rendu vaꞌekue oaĩmba rive.pXY$Mbaꞌeta ymave opuꞌã rakaꞌe Teudas. Haꞌe vaꞌe ma onhemboyvate rei ramo hexeve quatrocentos avakue rãndaꞌu onhemoirũ. Haꞌe gui ma ojukaa rire hexe ojapyxaka vaꞌekue-ꞌekue oaĩmba, mbaꞌeve rei ojapo eꞌỹ re.W#Haꞌe vy oirũ kuery pe aipoeꞌi: — Israel kuery regua, peikuaa pota ranhe, pevaꞌe avakue pembopaga rive eꞌỹ aguã.V"Haꞌe rami teĩ nhomongeta vaꞌety kuery mbyte peteĩ fariseu opuꞌã Gamaliel hery vaꞌe, lei re nhomboꞌe vaꞌety, haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi omboeteve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma opuꞌã vy apóstolo kuery omoẽ uka ranhe xapyꞌaꞌi.U! Gamaliel ijayvuague Haꞌe rami apóstolo kuery ijayvu rã haꞌe kuery oendu vy ipoxypave okuapy, ojukaxe guive.$TA Haꞌe gui ore kuery ma haꞌe nungakue kuaa ukaarã orekuai, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ voi, mbaꞌeta Nhanderuete ombou onheꞌẽ rendu vaꞌe kuery pe. ,SQHaꞌe rã Nhanderuete ma opoꞌakaa oexa uka vy omboyvate Huvixave haꞌe Jogueraa jepearã, Israel kuery onhemboaxya oendu nho ramo ojejavyague omboguepa aguã.rR]Mbaꞌeta nhaneramoĩ kuery Ruete omboete ju Jesus, peẽ kuery yvyra re pemoĩ uka vy pejuka vaꞌekue.Q#Haꞌe ramo Pedro haꞌe apóstolo kuery mboae ombovai: — Avakue ronheꞌẽ rendu ꞌrãgue py haꞌeveve Nhanderuete ronheꞌẽ rendu.P5Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe gui aiporoꞌe vaꞌekue napenhomboꞌevei aguã haꞌe vaꞌe rery rupi. Haꞌe ramive ma pejapo Jerusalém haꞌe javi rupi penhomboꞌea oikuaapaa aguã rami. Orere pemoĩxe avi haꞌe vaꞌe ava ruguy omoẽague re ropaga aguã — heꞌi. ZO-Omboayvu aguã ogueru ma ramo sacerdote yvateve vaꞌe oporandu haꞌe kuery pe.NHaꞌe ramo templo rarõa kuery ruvixa ixondaro kuery reve oo vy ogueru porãꞌi, mbaꞌeta okyje heta vaꞌe kuery ita py ojapipa gui.6MeHaꞌe rami jave eteꞌi amongue ovaẽ vy omombeꞌu haꞌe kuery pe: — Nhuã py avakue pemboty vaꞌekue tu templo py rima omboꞌe okuapy heta vaꞌe kuery — heꞌi.KLHaꞌe rami ijayvu rã templo rarõa ruvixa haꞌe sacerdote yvatekueve vaꞌe oendu vy ndoikuaai rei okuapy mbaꞌe pa apóstolo kuery re oikoague, neĩ mbaꞌe pa oiko ꞌrãa voi ndoikuaai. =KsHaꞌe vy aipoeꞌi: — Roexa rã nhuã onhemboty porã oiny, haꞌe okẽ py ma nhuã rarõa kuery ikuai. Haꞌe rami teĩ roipeꞌa vy peteĩve ndorojoui opy — heꞌi okuapy.aJ;Haꞌe rã xondaro kuery nhuã py oo vy ndojoui. Haꞌe rami vy ojevy ju vy omombeꞌu.I5Haꞌe nunga haꞌe kuery oendu vy koꞌẽmbaꞌi ramove templo py oike vy nhomboꞌe. Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe haꞌe irũ kuery ma nhomboayvuaty py oupa vy omboatypa avi Israel ruvixa kuery haꞌe javi. Haꞌe vy omondouka nhuã gui apóstolo kuery ogueru aguã.Hw— Tapeo, templo py ju peneꞌaĩ, haꞌe heta vaꞌe kuery pe pemombeꞌu tekove regua ayvu haꞌe javi — heꞌi.~GuHaꞌe rami teĩ pyávy peteĩ anjo Senhor-a guigua oipeꞌa nhuã rokẽ. Haꞌe vy oka katy ogueraa vy aipoeꞌi: AF}Haꞌe rami vy apóstolo kuery ojopy vy omboty nhuã py.1E[ Apóstolo kuery nhuã py omboꞌaa ague Haꞌe gui ma sacerdote yvateve vaꞌe haꞌe irũ kuery saduceu regua haꞌe javive ndaꞌijaꞌei vy opuꞌã okuapy.DJerusalém katyꞌi tetã ikuai vaꞌe gui heta ou avi. Imbaꞌeaxy haꞌe nheꞌẽ vai gui oiko axy vaꞌe herua ramo omonguerapaa. C'Haꞌe ramo tape rupi imbaꞌeaxy vaꞌe heraa vy onhonoa inony hupa reve haꞌe ajukue áry, Pedro oaxa ramo hiꞌã ri jepe ojaoꞌi aguã.hBIHaꞌe rami vy avakue haꞌe kunhague ma heta-etave tema ojeꞌoivy Senhor re ojerovia vaꞌe.yAk Haꞌe rã amboae kuery ma peteĩve naꞌirũxei haꞌe kuery re. Haꞌe rami avi heta vaꞌe kuery ojou porã.]@3 Apóstolo kuery opa mbaꞌe porã ojapoague Apóstolo kuery po py hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã heta ojapo ukaa heta vaꞌe kuery mbyte rupi. Ijatypa jepi ꞌrã Salomão roguy puku ꞌepy vaꞌe py.o?W Haꞌe rami rã igreja ikuai vaꞌe oendu okyjea, oiko vaꞌekue renduare kuery haꞌe javive guive. (>I Haꞌe ramove kunha vaꞌe hoꞌa Pedro py rupi, haꞌe vy omano. Kunumigue oike vy omano ma oupy rã ojou. Haꞌe rami vy ogueraa vy ime yvýry onhono porã.L= Pedro aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu penhembopyꞌa ri Senhor Nheꞌẽ peko aꞌã aguã? Aipo, okẽ py onhendu neme nhono porãare kuery pyambu. Haꞌe ndee voi ndereraa avi ꞌrã — heꞌi. A<{Haꞌe ramo ixupe ju Pedro oporandu: — Emombeꞌu xevy: Kovaꞌeꞌi re ae ma nhiꞌã pevende raꞌe pendeyvy? Kunha vaꞌe ombovai: — Tá, evoko vaꞌeꞌi re ae ri — heꞌi. i;KHaꞌe gui três hora ma oaxa rire Ananias raꞌyxy ju ovaẽ mbaꞌe pa oikoague ndoikuaai vy.p:YHaꞌe gui kunumigue ikuai vaꞌe ovaẽ vy onhovãmba hetekue, haꞌe onhono porã aguã py ogueraa. l9QHaꞌe rami ijayvu rã Ananias oendu vyve hoꞌa, omano. Haꞌe ramo pavẽ oendu vy onhemondyipa.8wNdeyvy revende eꞌỹ mbove nembaꞌeꞌỹ ri tyꞌy itui? Haꞌe revende rire voi hepykue ndepo py eꞌỹ ri tyꞌy oĩ? Mbaꞌe re tu guĩ rami rejapo aguã ri oĩ ndepyꞌa re? Avakue peꞌỹ ndeapu, haꞌe rã Nhanderuete pe — heꞌi. L7Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi: — Ananias, mbaꞌe re tu ndepyꞌa remonhemonde uka Satanás pe, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ pe ndeapu aguã, ndeyvy repykue regua ndejeupe guarã ae remoĩ porã vy?6)vaꞌeri guaꞌyxy reve jogueroayvua rami vy ojeupe guarã ae ombojaꞌo hepykue. Hembyrekue rive ogueraa vy omoĩ apóstolo kuery py yvýry. 5  Ananias haꞌe Safira reko re ijayvuague Oiko avi peteĩ ava Ananias hery vaꞌe. Guaꞌyxy Safira reve ovende avi oyvy,u4c%Haꞌe vaꞌe ma oyvy oguereko vaꞌekue ovende, haꞌe hepykue ogueru vy omoĩ apóstolo kuery py yvýry. 83i$ Barnabé mbaꞌemo omeꞌẽague Peteĩ levita Chipre guigua José hery vaꞌe avi ojapo, apóstolo kuery omboery vaꞌekue Barnabé, “Nhombopyꞌa guaxua” ꞌea.2}#haꞌe apóstolo kuery py yvýry omoĩ. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ pe ombojaꞌo-jaꞌo ꞌrã mbaꞌemo oikotevẽa rami. 19"Mbaꞌeta haꞌe kuery mbyte neĩ peteĩve iporiauꞌi vaꞌe ndoikoi, mbaꞌeta yvy, eꞌỹ vy oo oguereko vaꞌe ovendepa vy ogueru ꞌrã hepykue,y0k!Apóstolo kuery ma ipoꞌakapa reve omombeꞌu Senhor Jesus onhemboete jevyague, haꞌe pavẽ re oĩ omboaxya./ Igreja kuery reko re ijayvuague Ojerovia vaꞌe kuery ma peteĩ rami meme ipyꞌa haꞌe inheꞌẽ. Avave rei “Xevy anho” ndeꞌi neĩ peteĩve oguereko vaꞌe regua pe ma voi. Mbaꞌemo oguereko vaꞌe ma joupe-upe ombojaꞌo vaꞌerã meme oguereko.9.kHaꞌe kuery onhemboꞌepa ramove oo onoꞌõ okuapya oryryipa. Haꞌe javive re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ. Haꞌe ramo okyjea py eꞌỹ omombeꞌu Nhanderuete ayvu. (-IHaꞌe ramia ja ndepoꞌakaa rupi enhomonguera. Nerembiguai ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Jesus rery rupi ejapo hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã — heꞌi okuapy. ,Aỹ ma Senhor, eikuaa pota oremongyje okuapya re, haꞌe ore nerembiguai kuery orembopyꞌa guaxu ndeayvu romombeꞌu aguã.V+%ojapo aguã ndepoꞌakaa rupi ndee ae renhembopyꞌa ma voiague haꞌe javi.*Mbaꞌeta anhetẽ ae kovaꞌe tetã py nhomboaty okuapy Nerembiguai ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Jesus nhandereraa jepearã remoĩ vaꞌekue rovai. Herodes haꞌe Pôncio Pilatos, judeu eꞌỹ vaꞌe haꞌe oreretarã Israel kuery reve nhomboaty rakaꞌe*)MMbaꞌeta yvy regua huvixave kuery opuꞌã, huvixa kuery peteĩ rami nhomboaty okuapy Senhor haꞌe huvixaverã omoĩ vaꞌekue rovai”, ꞌre uka vaꞌekue. u(cNheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ rupi aipoꞌere uka vaꞌekue nerembiguai oreramoĩ Davi pe: “Mbaꞌe re ndaꞌu judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ipoxypa, haꞌe heta vaꞌe kuery voi mbaꞌemo ovareꞌỹ vaꞌe ojapo aguã onhembopyꞌa okuapy?`'9Omombeꞌu rã haꞌe kuery oendu vy haꞌe javive ojapukai okuapy Nhanderuete pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndee Senhor Ndepoꞌakapa vaꞌe ma yva, yvy, yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe hexe ikuai vaꞌe apoare reiko. c&? Igreja kuery onhemboꞌe okuapyague Pedro haꞌe João opoia ma ramo ojou irmão kuery. Haꞌe vy haꞌe kuery pe omombeꞌu sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery ijayvuague haꞌe javi.h%Imbaꞌeta Nhanderuete opoꞌakaa py omonguera vaꞌekue ma quarenta maꞌetỹ raxa oguereko. q$[Haꞌe rami rã omongyjeve rire opoipa, mbaꞌe nunga re pa ombopaga aguã oikuaa eꞌỹ vy, heta vaꞌe kuery gui okyje guive. Mbaꞌeta pavẽ rei ma mbaꞌemo porã oikoague re imaꞌenduꞌa vy oguerovyꞌa okuapy Nhanderuete,u#cMbaꞌeta ore ma ndorojepeꞌai ꞌrã mbaꞌemo roexa haꞌe roendu vaꞌekue re oreayvua gui — heꞌi. )"KHaꞌe ramo Pedro haꞌe João ombovai: — Peikuaa pota ke Nhanderuete renonde: Haꞌeve ri ndaꞌu peẽ kuery, tyrã pa Nhanderuete ronheꞌẽ rendu aguã?{!oHaꞌe rami vy oenoĩ jevy vy ijayvu haꞌe kuery pe Jesus rery rupi ndaꞌijayvuvei neĩ nanhomboꞌevei aguã. E Haꞌe rami avi heta vaꞌe kuery pe haꞌe kuery omombeꞌu veꞌỹ aguã nhamongyje ꞌrã. “Haꞌe vaꞌe rery rupi pendeayvuve eme avave rei pe”, jaꞌe ꞌrã — heꞌi okuapy.\1aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu jajapo ꞌrã pevaꞌe avakue re? Mbaꞌeta anhetẽ ae Jerusalém pygua kuery oikuaapa haꞌe kuery mbaꞌemo porã ete ojapoague. Haꞌe nunga rupi “Any” jaꞌe aguã ndaꞌevei.I Haꞌe gui ma omboayvuague gui omoẽmba vy jomeme ju ijayvu vypYHaꞌe kuery mbyte py ava omonguera pyre oĩ avi rã oexa vy ndaꞌijayvu kuaavei haꞌe kuery rovai. a; Haꞌe rami rã Pedro haꞌe João ipyꞌa guaxua oexa vy onhemondyipa okuapy, mbaꞌeta kuaxia para oexa kuaa vaꞌe eꞌỹ, imboꞌe pyreꞌỹ ikuaia oikuaa vy. Haꞌe rami vy oikuaa Jesus reve ikuai vaꞌekuea.-S Mbaꞌeta jipoi nhandereraa jepearã mboae, mbaꞌeta yva guýry ndaꞌipoi amboae tery nhandevy pe omeꞌẽ mbyre, haꞌe vaꞌe rupi jaa jepe aguã — heꞌi. dA Jesus ae ita peẽ oo apoa kuery ndapeipotai vaꞌekue ri ita omboeteve pyrã rami opyta.  Peikuaa pota haꞌvy povaꞌe re, peẽ haꞌe Israel kuery haꞌe javi reve: Nazaré pygua Jesus Cristo kuruxu re pemoĩ uka vaꞌekue, haꞌe omanoague gui Nhanderuete omboete ju vaꞌekue rery rupi ae kovaꞌe ava okuera reve hiꞌaĩ penerenonde. aỹ ma oremboayvu peteĩ ava imbaꞌeaxy vaꞌe pe mbaꞌemo porã oiko vaꞌekue re, haꞌe marã rami vy pa okueraague re.yHaꞌe ramo Pedro re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo aipoeꞌi: — Oreruvixa haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery,(IHaꞌe gui ojea py apóstolo kuery ogueru ruka vy oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe nunga poꞌakaa rupi tu, haꞌe mavaꞌe rery rupi pejapo guĩ nunga?  sacerdote yvateve vaꞌe Anás, Caifás, João, Alexandre haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe ro pygua kuery haꞌe javi reve.:m Pedro haꞌe João omboayvu okuapyague Koꞌẽ jevy Jerusalém tetã py huvixa kuery nhomboaty okuapy nhomongeta vaꞌety kuery reve, lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery,wgHaꞌe rã ijayvua oendu vaꞌe kuery ma heta oguerovia. Avakue oguerovia vaꞌe ma cinco mil raiꞌi ikuai. dAHaꞌe rami vy kaꞌaru ma ramo ojopy vy nhuã py omboty koꞌẽ jevy oikuaa pota aguã. #Haꞌe vaꞌe kuery ma ndojou porãi heta vaꞌe kuery omboꞌea, mbaꞌeta omombeꞌu Jesus re vy omano vaꞌekue onhemboete jevy ꞌrãa.. W Pedro haꞌe João nhuã py ombotya ague Heta vaꞌe kuery pe apóstolo kuery ijayvu teri reve ou sacerdote kuery, templo rarõa ruvixa haꞌe saduceu kuery.3Haꞌe nunga rupi Nhanderuete Guembiguai omboete ju vy pendevy pe ranhe ombou, peteĩ-teĩ pendeko vaia gui pendepeꞌa vy penemoingo porã aguã. }Peẽ ma profeta ramymino kuery pendekuai, haꞌe nhaneramoĩ kuery pe Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ma pendevy pegua voi, mbaꞌeta Abraão pe “Neramymino kuery re vy yvy regua haꞌe javi ikuai porã ꞌrã”, heꞌiague rami. , o WHaꞌe gui Samuel oiko guive profeta ikuai vaꞌe haꞌe javi omombeꞌu ma voi kovaꞌe ára guarã. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe profeta ayvu re ndojapyxakai vaꞌe ma oipeꞌapaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui”, heꞌi vaꞌekue. a ;Mbaꞌeta anhetẽ ae Moisés aipoeꞌi: “Senhor Nhanderuete ma pendyvy kuery regua vaꞌe ae omoingo ꞌrã peteĩ profeta xee rami guarã. Haꞌe vaꞌe ayvu re anho pejapyxaka ꞌrã opa mbaꞌe omombeꞌu rã.F Mbaꞌeta yva re opyta ranhe ꞌrã mbaꞌemo ombopyaupa aguã ára ovaẽ eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe ára ma yma ma voi Nhanderuete omombeꞌu uka profeta kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe. Senhor gui ou aguã javyꞌa aguã ára, haꞌe pendereraa jepearã omoĩ vaꞌekue Cristo ombou jevy aguã. Haꞌe vaꞌe ma Jesus ae.`9Haꞌe nunga rupi penhemboaxy haꞌe pejeko rerova ke pejejavyague omboguepa aguã, , Haꞌe rami avi Nhanderuete ae ojapo Cristo oiko axy aguã rami, profeta kuery pe omombeꞌu uka vaꞌekue haꞌe javi ojeupity aguã.}s— Haꞌe gui aỹ keꞌy haꞌe xeryvy kuery, xee aikuaa peikuaa eꞌỹ vy pejuka ukaague, penduvixa kuery reve.FJesus rery re ore rojerovia ramo guery rupi ae omombaraete kovaꞌe ava, aỹ pexa vy peikuaa vaꞌe. Tá, Jesus re rojerovia ramo ae omonguera porã ju peẽ kuery haꞌe javive renonde. -Haꞌe rami py pejuka uka Tekove meꞌẽa. Haꞌe rã Nhanderuete ma omboete ju omanoague gui. Ore kuery ma haꞌe nungakue mombeꞌua orekuai.Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Heko porã ete vaꞌe peẽ kuery ndapeipotai vy hekovia pejerure jojuka rive vaꞌety opoi aguã.{o Mbaꞌeta Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete, nhaneramoĩ kuery Ruete ae ojapo, guembiguai Jesus poꞌakaa oikuaa uka aguã. Haꞌe vaꞌe ma pejopy uka nhemi, haꞌe huvixa Pilatos opoi ta ramo henonde pendeayvu vaꞌekue ndapeipotaia rupi. Heta vaꞌe kuery ou rã Pedro oexa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Israel kuery, mbaꞌe re tu penhemondyipa ri kovaꞌe nunga gui? Mbaꞌe re tu orere anho ri pemaꞌẽ? Pexaꞌã teve ore ae poꞌakaa py, eꞌỹ vy orereko porãa py romboguata jevyague?&E Templo ropy Pedro ijayvuague Pedro haꞌe João reve tema ava vaꞌe onhemoirũ rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexa vy onhemondyipa reve onhamba jogueruvy haꞌe kuerya katy, Salomão roguy puku ꞌepy vaꞌe py. Salomão roguy puku ꞌepy vaꞌe ma templo roka py oĩ. I  oikuaapa haꞌe ae ri ty raꞌe mbaꞌemo re ojerurea rupi templo rokẽ Iporã ꞌepy vaꞌe py oguapy vaꞌety. Haꞌe rami vy onhemondyipa, okyje guive haꞌe nunga ri ty raꞌe oiko rã. W~' Ava vaꞌe oguata haꞌe Nhanderuete pe oporaei rã pavẽ rei oexa okuapy vym}SOpo reve opuꞌã vy templo py oike haꞌe kuery reve. Opo-opo oikovy Nhanderuete pe oporaei reve. y|kHaꞌe rami vy ipo oiporu kuaa regua re ojopy vy omopuꞌã. Haꞌe ramove ipy haꞌe ipy nhuꞌã imbaraetepa.Q{Haꞌe gui Pedro aipoeꞌi: — Xee ma prata neĩ ouro ndarekoi. Haꞌe rã areko vaꞌe ma ameꞌẽ ꞌrã. Haꞌe rami vy Jesus Cristo Nazaré pygua vaꞌe rery rupi aipoaꞌe: Eguata — heꞌi. Uz#Haꞌe ramo haꞌe kuery re omaꞌẽ oiny mbaꞌemo ojopy aguã oarõ vy. mySHaꞌe gui hexe Pedro haꞌe João omaꞌẽ porã ranhe. Haꞌe vy — Emaꞌẽ orere — heꞌi.xPedro haꞌe João templo py oike jogueravy rã ava vaꞌe oexa vy haꞌe kuery pe voi ojerure mbaꞌemo omeꞌẽ aguã. Xw)Haꞌe jave py ma heraa avi peteĩ ava ituiꞌi guive ndoguatai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma koꞌẽ nhavõ omoĩa ꞌrã templo rokẽ Iporã ꞌepy vaꞌe py, oike vaꞌe kuery pe mbaꞌemo re ojerure aguã. v  Peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌekue omopuꞌã jevyague Kuaray ojeroꞌa jave Pedro haꞌe João templo katy oo onhemboꞌe vy.,uQ/Nhanderuete pe oporaeia rupi tema ikuai. Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojou porã, haꞌe koꞌẽ nhavõ Senhor omboetave heravy oo jepe vaꞌe. t.Koꞌẽ nhavõ peteĩ rami ikuai templo py, haꞌe ngoo rupi mbojape hoꞌu okuapy. Ovyꞌa reve okaru peteĩ rami ipyꞌa reve.sw-Haꞌe rami vy oyvy haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌekue ovende vy hepykue ombojaꞌo-jaꞌo amongue oikotevẽa rami.nrU,Haꞌe javive oguerovia vaꞌe joupive ikuai, haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe joupe guarã meme. |qq+Peteĩ-teĩ oendu ojererokyjea. Haꞌe rã apóstolo kuery ma opo py heta ojapo nhomondyipaarã haꞌe hexa pyrã.Ip * Ojeko meꞌẽ vaꞌekue ikuaia re ijayvuague Haꞌe kuery ikuai tema apóstolo kuery omboꞌea rami peteĩꞌi rami meme, mbojape oipeꞌã-peꞌãꞌia rupi, haꞌe onhemboꞌea py.o{)Haꞌe gui onheꞌẽ rendu vaꞌe kuery onhemongarai uka. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe ára hetave três mil raiꞌi. n(Opa marãgua ayvu py omongetave ju. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejereraa jepe uka kovaꞌe kuery heko vai vaꞌe mbyte gui — heꞌi. Hm 'Mbaꞌeta peẽ kuery pe voi ijayvu ombou aguã re, pendaꞌy haꞌe pendajy kuery pe, haꞌe mombyry teri ikuai vaꞌe Senhor Nhanderuete oenoĩ vaꞌerã haꞌe javive pe guive — heꞌi.Ml&Pedro ombovai: — Pejeko rerova, haꞌe peteĩ-teĩ penhemongarai uka Jesus Cristo rery rupi, pejejavyague omboguepa aguã. Haꞌe rami vy pendevy voi omeꞌẽa ꞌrã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ.Xk)% Três mil onhemongarai ukaague Haꞌe nunga haꞌe kuery oendu vy opyꞌa re oendu okuapy ojeayvua. Haꞌe vy oporandu Pedro haꞌe apóstolo kuery mboae pe: — Keꞌy kuery, mbaꞌe tu rojapo ta? Aj{$Haꞌe nunga rupi peẽ Israel kuery haꞌe javi, peikuaa porã pota povaꞌe re: Jesus kuruxu re pemoĩ vaꞌekue ae ma Nhanderuete oikuaa uka Senhor haꞌe Cristo oikoa — heꞌi. [i/#nderovaigua kuery ndepy guýry guarã amoĩ eꞌỹa ja’, heꞌi vaꞌekue.” h"Mbaꞌeta Davi ma yva re ndooi vaꞌeri haꞌe ae aipoeꞌi: “Senhor ma aipoeꞌi xe-Senhor pe: ‘Eguapy aiporu kuaa regua re,?gw!Haꞌe gui Nhanderuete oiporu kuaa regua re omboyvateve ma ramo Nguu gui ojopy Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ombou ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ae ombou kuri pexa haꞌe pendu vaꞌe.ufc Haꞌe rami vy Nhanderuete omboete ju Jesus. Haꞌe nungakue mombeꞌua ma ore kuery haꞌe javive orekuai.e%Haꞌe nunga oikuaa vy ae ijayvu rakaꞌe Cristo onhemboete jevy ꞌrãa re, omanoa py ndoejai, neĩ hetekue ombovaipa uka eꞌỹ aguã re.dyHaꞌe rami avi profeta oiko, oikuaa guive Nhanderuete oura voiague, hekovia peteĩ hamymino huvixaverã oĩ aguã re.;co— Keꞌy haꞌe xeryvy kuery, tamombeꞌu porãve nhaneramoĩ Davi rekokue. Haꞌe vaꞌe ma omano rakaꞌe, onhono porãa guive. Onhono porãague ma aỹ peve oĩ nhanembyte.b/Haꞌe rami ꞌrãgue py xevy pe reikuaa uka tape tekove katy oo vaꞌe, nerenonde xembovyꞌa ꞌrã guive opa mbaꞌe py”, heꞌi vaꞌekue. aMbaꞌeta nderejai ꞌrã xenheꞌẽ omano aguã py, xerete voi nerembovaipa ukai ꞌrã, neremimboꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko rã.`Haꞌe rami rã xepyꞌa py avyꞌa vaipa, xeayvu py roguerovyꞌa guive. Xeroꞌo eteve voi ojeroviaa rupi ꞌrã opytuꞌu._Mbaꞌeta hekorã re ae Davi ijayvu rakaꞌe: “Xerenonde aexa riae Senhor aiporu kuaa regua re oĩ rã, xereity uka eꞌỹ aguã.~^uHaꞌe gui Nhanderuete ma manoa poꞌakaa ombovaipa vy omboete ju, mbaꞌeta hexe ma manoa ndaꞌipoꞌakai ꞌrãe.I] Haꞌe gui Jesus ma Nhanderuete haꞌe ae oipotaa rami vy ojopy uka, onhembopyꞌa voiague rami vy ae. Haꞌe ramo peẽ kuery pejuka. Haꞌe vy kuruxu re pemoĩ uka heko vai vaꞌe kuery pe."\=— Avakue Israel regua, pejapyxaka xeayvua re. Penerenonde rupi Nhanderuete oikuaa uka vaꞌekue Nazaré pygua Jesus poꞌakaa. Haꞌe ramo opoꞌakaa rupi ojapo oikovy penemondyiarã haꞌe hexa pyrã. Ipo rupi Nhanderuete ojapo rakaꞌe penembyte rupi. Peẽ kuery voi peikuaa.w[gHaꞌe po rami ꞌrã oiko: Haꞌe javive Senhor rery rupi ojapukai vaꞌe oo jepe ꞌrã’, heꞌiague.” Z!Haꞌe ramo kuaray pytũmba ꞌrã, jaxy voi tuguy rami ꞌrã opyta, Senhor ára yvate ete haꞌe hexakãmba vaꞌe ovaẽ eꞌỹ mbove.sY_Yva re aexa uka ꞌrã nhomondyipaarã, yvy re voi hexa pyrã aexa uka ꞌrã tuguy, tata haꞌe hataxĩ.!X;Haꞌe vaꞌe ára Xenheꞌẽ ambou ꞌrã xerembiguai avakue haꞌe kunhague re. Haꞌe ramo haꞌe kuery mbaꞌemo omombeꞌu ꞌrã Nheꞌẽ rupi.~Wu“Senhor aipoeꞌi: ‘Opaa ára py po rami ꞌrã oiko. Avakue haꞌe javi re ambou ꞌrã Xenheꞌẽ. Haꞌe ramo penderaꞌy haꞌe penderajy kuery ijayvu ꞌrã xegui. Ipyaukueve oexa ꞌrã hexa pyrã, kakuaakueve voi oexa raꞌu ꞌrã.YV+Haꞌe rami ꞌrãgue py oiko vaꞌe ma profeta Joel pe aipoeꞌi ukaague rami:cU?Kovaꞌe avakue ma ndokaꞌui pexaꞌãa rami eꞌỹ, mbaꞌeta kuaray yvatepa ramoꞌi.Tw Pedro ijayvuague Haꞌe ramo Pedro opuꞌã hoꞌamy apóstolo kuery mboae onze vaꞌe reve. Ijayvu atã vy aipoeꞌi: — Avakue judeu regua haꞌe Jerusalém py pendekuai vaꞌe haꞌe javive, pejapyxaka xeayvua re peikuaa porã aguã.`S9 Haꞌe rã amboae kuery ma ojojai rei vy — Okaꞌupa rima raꞌe — heꞌi okuapy. R Haꞌe javive ndoikuaai rei haꞌe onhemondyipa vy oporandu okuapy joupe-upe: — Mbaꞌerã ndaꞌu po rami ijayvu? — heꞌi okuapy. iQK judeu haꞌe judeu reko rami nhandekuai vaꞌe, Creta haꞌe Arábia guigua kuery. Haꞌe rami teĩ mbaꞌexa vy tu nhandeayvu ae py nhaendu haꞌe kuery ijayvu rã Nhanderuete mbaꞌemo porã ojapoa re? — heꞌi okuapy. ePC Frígia, Panfília, Egito, Líbia, Cirene katyꞌi haꞌe Roma guigua guive apy nhandekuai,O Mbaꞌeta Pártia guigua nhandekuai, Média guigua, Elão, Mesopotâmia, Judéia haꞌe Capadócia guigua, Ponto haꞌe Ásia guigua,JN Mbaꞌexa vy tu ijayvu rã peteĩ-teĩ nhandeayvu ae py nhaendu?M1Onhemondyipa haꞌe ndoikuaai rei vy aipoeꞌi okuapy: — Neꞌendu, Galiléia pygua meme eꞌỹ ri ndaꞌu pevaꞌe kuery ijayvu okuapy vaꞌe?*LMHaꞌe kuery ma hemimboꞌe kuery haꞌe rami ijayvu rã oendu vy heta ijatypa. Ndoikuaai rei okuapy, mbaꞌeta ijayvu rã oendu okuapy peteĩ-teĩ oayvu ae py.K! Amboae ayvu py omboayvuague Jerusalém py ikuai avi judeu regua avakue Nhanderuete pegua, yva guýry haꞌe javi gui ou vaꞌekue.~JuHaꞌe javive re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo ijayvu okuapy ayvu mboae py, Nheꞌẽ omboꞌea rami meme. xIiHaꞌe kuerya rupi tata rendy vuku ramigua ojekuaa avi, apekũ ramigua merami. Haꞌe vy peteĩ-teĩ áry oĩ.lHQHaꞌe gui yva gui ou nhendu xapyꞌa yvytu atã ramigua. Opy jave re oguapy okuapya rupi onhendu.wG i Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oguejyague Pentecostes ára ojeupity jave haꞌekue py ae onoꞌõmba okuapy.F Haꞌe gui ma xortea oexa vy oikuaa okuapy Matias ri ty raꞌea. Haꞌe rami vy omoĩ onze apóstolo ikuai vaꞌe irũrã. E 7apóstolo rembiapo ojapo oikovy aguã. Mbaꞌeta Judas ma haꞌe rami aguã gui ojepeꞌa rakaꞌe, haꞌe ae oĩ aguã katy oo vy — heꞌi okuapy.:D oHaꞌe rami vy onhemboꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Ndee Senhor haꞌe javive pyꞌa re oĩa reikuaa vaꞌe vy eikuaa uka orevy mavaꞌe pa kovaꞌe mokoĩ gui reiporavo raꞌe,hC KHaꞌe ramo mokoĩ ranhe ojou okuapy: José Barsabás Justo ꞌepy vaꞌe, haꞌe Matias guive./B YJoão nhomongaraia ára guive, ore mbyte gui yvate Jesus heraa-a ára peve. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ toiko nhandereve onhemboete jevyague mombeꞌuarã — heꞌi. rA _Haꞌekue rami vy jajou ꞌrã peteĩ ava Senhor Jesus oikoa pukukue re nhandereve ikuai vaꞌekue regua,E@ Mbaꞌeta kuaxia Salmo oĩa re ipara oiny: “Hogue topyta tekoa oĩ eꞌỹa. Toĩ eme avave rei haꞌe vaꞌe py”, haꞌe “Tove amboae tojopy hembiaporã vaꞌekue” heꞌiague. , ? Haꞌe nunga haꞌe javi Jerusalém py ikuai vaꞌe oikuaapa. Haꞌe rami vy oayvu py ae omboery Aceldama, “Yvy tuguy” heꞌia.) > !(Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ava ma ojejavyague repy re ojoguaa peteĩ yvy. Haꞌe py oo ma vy hoꞌa vy oxoropa, hyekue onheẽmba rakaꞌe.m= UMbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma ore kuery regua vy kovaꞌe tembiapo ojapo aguã rami oiko avi vaꞌekue.8< k— Irmão kuery, ojeupity ꞌrãe rakaꞌe Davi juru rupi Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ omombeꞌu vaꞌekue Judas rekorã. Haꞌe vaꞌe ma ogueraa rakaꞌe Jesus jopyarã kuery.-; U Apóstolo-rã Matias oiporavoa ague Haꞌe vaꞌe jave py ma irmão kuery cento e vinte ikuai vaꞌe mbyte py Pedro opuꞌã hoꞌamy. Haꞌe vy aipoeꞌi: $: CHaꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma peteĩ rami meme ikuai onhemboꞌea py. Kunhague avi ikuai. Haꞌe kuery reve oĩ avi Jesus xy Maria, tyvy kuery guive. ]9 5 Tetã re ovaẽ ma vy ojeupi jogueravy yvate opy oĩ vaꞌe py. Haꞌe py ma nhomboaty: Pedro, João, Tiago, André, Filipe, Tomé, Bartolomeu, Mateus, Alfeu raꞌy Tiago, Simão Zelote haꞌe Tiago raꞌy Judas.I8   Jerusalém tetã py temimboꞌe kuery ikuaiague Haꞌe ramo Olival yvyty ꞌepy vaꞌe gui ma Jerusalém tetã katy ju ojevypa, sábado ára py oguata aguã haꞌevea peve. Judeu kuery gueko rami vy sábado ára oguata aguã haꞌevea ma namombyryiꞌi, peteĩ quilômetro raiꞌi peve anho (Lucas 24.52,53.) !~~}}||#{~{6=< Antioquia py temimboꞌe kuery pe “Cristo pegua” ꞌeaague Estêvão ojukaa rire oaĩmba vaꞌekue ma opa rupi ojeꞌoi, Fenícia, Chipre haꞌe Antioquia peve. Judeu kuery regua pe anho ranhe omombeꞌu ayvu.> Haꞌe rami ijayvu rã haꞌe kuery oendu vy ndaꞌivaivei. Haꞌe vy Nhanderuete oguerovyꞌa vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami vy taꞌvy judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe voi teve Nhanderuete omeꞌẽ ojeko rerova vy tekove ojopy aguã — heꞌi okuapy. W=' Haꞌe rami py haꞌe kuery pe avi Nhanderuete ombou Senhor Jesus re jajerovia ramo nhandevy ombouague rami. Haꞌe rami rire mavaꞌe tu xee aiko Nhanderuete pe “Ndaꞌevei” haꞌe aguã? — heꞌi. @<y Haꞌe ramo xemaꞌenduꞌa Senhor aipoeꞌiague re: “João ma anhetẽ yy py nhomongarai. Haꞌe rã peẽ ma penemongaraia ꞌrã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve”, heꞌiague re.;y Haꞌe gui ma xeayvu ypyꞌi ramove Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oguejy haꞌe kuery re, jypy nhandere oguejyague rami ae.: Haꞌe vaꞌe ma ndevy omombeꞌu ꞌrã reo jepe aguã regua ayvu, ndee haꞌe ndero pygua kuery haꞌe javive reve”, heꞌiague.49a Haꞌe ramo orevy pe omombeꞌu ngoo py anjo hiꞌaĩ rã oexaague, haꞌe ixupe aipoeꞌiague: “Emondouka amongue Jope katy, haꞌe enoĩ uka Simão Pedro hery vaꞌe.J8  Haꞌe ramo xevy pe Nheꞌẽ ijayvu haꞌe kuery reve aa aguã akyje eꞌỹ re. Xerupive oo avi kovaꞌe irmão kuery mboapy meme ikuai vaꞌe. Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe ava ro py rovaẽ. 7 — Haꞌe vaꞌe jave eteꞌi oo roĩa py ovaẽ mboapy avakue. Haꞌe vaꞌe kuery ma Cesaréia gui omondouka pyre xerenoĩarã.b6= Haꞌe nunga ma mboapykue oiko, haꞌe gui haꞌe nunga haꞌe javi ma yva re ju heraa. 5 Teĩgue ju yva gui onhendu: “Nhanderuete oikyꞌaꞌo vaꞌekue pe ‘Haꞌeveꞌỹ vaꞌe’ ꞌre eme”, heꞌi vaꞌe.4% Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: “Any teve Senhor, mbaꞌeta xejuru py oike vaꞌeꞌỹ teri haꞌeveꞌỹ vaꞌe nhomongyꞌaarã”, haꞌe.b3= Aendu avi peteĩ ayvu “Pedro, epuꞌã ke, ejuka haꞌe heꞌu”, heꞌi vaꞌe xevy. 2 Ipy katy amaꞌẽ vy aexa ipy irundy vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe, mymba inharõ vaꞌe, yvy rupi otyryry haꞌe guyra oveve vaꞌe.C1 — Xee ma Jope tetã py anhemboꞌe ainy jave, xeakanhy vy aexa peteĩ ajukue tuvixa vaꞌe ramigua oguejy ouvy rã. Ijapy irundyve re omboguejya yva gui. Haꞌe vy xeaꞌi py peve ou.i0K Haꞌe ramo Pedro omombeꞌupa jypyꞌi guive jorire-rire oiko vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: /  — Kore revaẽ vaꞌe tyꞌy avakue opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe ro py, haꞌe kuery reve rekaru guive — heꞌi okuapy. q.[ Haꞌe gui Jerusalém py Pedro ovaẽ ramo jopire omboi ukaxe vaꞌe regua ndojou porãi vy aipoeꞌi: :- o Pedro guekokue re ijayvuague Haꞌe gui Judéia py apóstolo haꞌe irmão kuery ikuai vaꞌe oendu okuapy judeu eꞌỹ vaꞌe kuery voi Nhanderuete ayvu ogueroviaague.z,m 0Haꞌe rami vy Jesus Cristo rery rupi omongarai uka. Haꞌe ramo ojerure haꞌe kuery reve opytave ranhe aguã. 0+Y /— Amongue ndaꞌu ojoko ꞌrã yy py kovaꞌe kuery romongarai aguã? Mbaꞌeta nhande rami avi kovaꞌe kuery voi ojopy raꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ — heꞌi.q*[ .mbaꞌeta oendu okuapy ayvu mboae py ijayvu rã Nhanderuete omboetea rupi. Haꞌe ramo Pedro oporandu: )) -Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe voi Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ omeꞌẽa ramo judeu regua ojerovia vaꞌe Pedro rupive ou vaꞌekue onhemondyipa,Q( , Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oguejyague Haꞌe nunga re Pedro ijayvu teri oiny jave ayvu re ojapyxaka okuapy vaꞌe haꞌe javive re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oguejy.#'? +Hekorã re ae profeta kuery haꞌe javi ijayvu rakaꞌe. Haꞌe vy omombeꞌu hery rupi omboguepaa ꞌrãa hexe ojerovia vaꞌe haꞌe javi ojejavyague. &&E *Orevy pe ma ayvu omombeꞌu uka heta vaꞌe kuery pe, roikuaa uka aguã Nhanderuete omoĩague oikove vaꞌe haꞌe omano vaꞌekue re oikuaa pota vaꞌerã.Z%- )Heta vaꞌe kuery haꞌe javive peꞌỹ oexa uka, haꞌe rã imombeꞌuarã Nhanderuete oiporavo vaꞌekue pe anho, ore kuery omanoague gui onhemboete ju ma rire hexeve rokaru haꞌe royꞌu vaꞌekue pe ae.X$) (Haꞌe gui mboapy araa py Nhanderuete omboete ju, haꞌe joupe oexa uka guive.## 'Judeu yvy re haꞌe Jerusalém tetã py mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue haꞌe javi ma ore roexapa. Haꞌe gui ma yvyra re omoĩ vy ojukaa.p"Y &Oendua Nhanderuete Jesus Nazaré pygua vaꞌe ombopoꞌaka vy hexe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ omoĩague. Haꞌe ramo hexeve Nhanderuete oiko ramo opa rupi oiko vy mbaꞌemo porã ojapo, nhomonguera guive anha kuery omoingo axya gui.!' %Peẽ avi peikuaa ayvu Judéia haꞌe javi rupi oendua vaꞌekue, Galiléia gui ijypy vaꞌekue, nhomongaraia regua João omombeꞌu ma rire.$ A $Povaꞌe ayvu Nhanderuete ombou rakaꞌe Israel kuery pe, Jesus Cristo re vy peteĩ rami nhanemoingo porã aguã. Mbaꞌeta haꞌe javi regua Senhor oiko.   #Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe javive regua omonhemboja ꞌrã henonde ojererokyjea rupi haꞌe haꞌevea rami ikuai vaꞌe. ; ' "Haꞌe ramo Pedro ijayvu vy aipoeꞌi: — Aỹ ma aikuaa ma anhetẽ ae raꞌe Nhanderuete peteĩ regua rive joegui oayvuve vaꞌe eꞌỹa.1[ !Haꞌe ramo roenoĩ uka voi. Haꞌeve vaipa rejuague. Aỹ ma apy roĩmba Nhanderuete renonde, ndevy Senhor omombeꞌu uka vaꞌe haꞌe javi roendu aguã — heꞌi. .U Emondouka ke Jope katy Simão Pedro hery vaꞌe renoĩarã. Haꞌe vaꞌe ma yeꞌẽ yvýry oiko, ipirekue re ombaꞌeapo vaꞌe Simão ro py”, heꞌi vaꞌekue.7 Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi: “Cornélio, Nhanderuete renonde ma oendua renhemboꞌea, haꞌe mbaꞌemo remeꞌẽ reikovya re imaꞌenduꞌaa guive.Q Cornélio ombovai: — Kovaꞌe ára reve vy irundy ára ma ojapo guĩ rami jave xero py anhemboꞌe ainyague, kuaray ojeroꞌa jave. Haꞌe gui xerenonde ojexa uka peteĩ ava ijao rexakãmba vaꞌe. Haꞌe nunga rupi xerenoĩ uka ramo aju “Ndaꞌevei” haꞌe eꞌỹ re. Aỹ ma aporandu: Mbaꞌerã pa xerenoĩ uka? 2] Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Peẽ ma peikuaa porã rã ore judeu kuery amboae regua re ronhemoirũ aguã ndaꞌevei, neĩ ronhemboja aguã voi. Haꞌe rami teĩ xevy pe Nhanderuete oikuaa uka avave pe “Ndaꞌevei vaꞌe” neĩ “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” roꞌe aguã ndaꞌeveia.F Hexeve ijayvu reve oike vy heta oexa onoꞌõ okuapy vaꞌe.lQ Haꞌe ramo Pedro omopuꞌã vy aipoeꞌi: — Epuꞌã katu, xee voi ma ava avi aiko — heꞌi. a; Pedro ovaẽ ouvy rã Cornélio oẽ ovaexĩ aguã. Guenapyꞌã re oĩ vy ombojerovia.} Koꞌẽ jevy Cesaréia py ovaẽmba. Cornélio oarõ vy omboatypa ma raꞌe guetarã haꞌe oirũ kuery oayvuve vaꞌe.B}  Pedro ijayvuague Haꞌe rami rã Pedro ma haꞌe kuery omovaẽ ranhe, omoinge opy. Koꞌẽ jevy opuꞌã vy oo haꞌe kuery reve. Jope pygua irmão kuery regua oo avi hupive.R Haꞌe kuery ombovai: — Xondaro ruvixa Cornélio ma ava heko porã haꞌe Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oiko vaꞌe, judeu kuery haꞌe javi imaꞌenduꞌa porãa vaꞌe guive. Haꞌe vaꞌe ae nerenoĩ uka, ngoo py revaẽ rã ndeayvu oendu aguã, anjo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌiague rami vy — heꞌi okuapy. }s Haꞌe gui avakue ikuaia py Pedro oguejy ma vy aipoeꞌi: — Xee apy aĩ vaꞌe ae pa xereka? Mbaꞌe re tu peju? ~u Epuꞌã haꞌvy, eguejy haꞌe tereo haꞌe kuery reve. Erovia eꞌỹ eme, mbaꞌeta xee ae ambou uka — heꞌi. 5 Haꞌe rã Pedro ma mbaꞌemo oexa vaꞌekue re teri oikuaa pota oiny reve Nheꞌẽ aipoeꞌi ixupe: — Peꞌi py mokoĩ ava ndereka vaꞌe ikuai.R Onhenduka vy oporandu: — Simão Pedro hery vaꞌe pa oĩ? — heꞌi. i K  Cornélio remimbou kuery Jope py ovaẽague Pedro mbaꞌemo ojexa uka vaꞌekue mbaꞌerã paa ndoikuaai rei oiny jave avakue ovaẽ ma Cornélio ombou vaꞌekue. Simão ro re oporandu jogueruvy rire okẽ py opyta.E  Haꞌe nunga mboapykue oiko rire ajukue ogueraa ju yva re.  Mokoĩguea ma ijayvu vaꞌe aipoeꞌi: — Nhanderuete oikyꞌaꞌo vaꞌekue pe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” ꞌre eme — heꞌi.  Pedro ombovai: — Any teve Senhor, mbaꞌeta haꞌu vaꞌeꞌỹ teri haꞌeveꞌỹ vaꞌe nhomongyꞌaarã — heꞌi. h I Haꞌe gui ixupe peteĩ ijayvu vaꞌe aipoeꞌi: — Pedro, epuꞌã ke, ejuka haꞌe heꞌu. wg Haꞌe vaꞌe áry ma opa marãgua mymba ikuai irundy ipy vaꞌe, yvy rupi otyryry haꞌe guyra oveve vaꞌe.   Haꞌe vy oexa yva ojepeꞌa rã, haꞌe oguejy ouvy peteĩ ajukue ramigua tuvixa vaꞌe, yvy rami omboguejya ijapy irundyve re.jM Inhembyayi vy okaruxea oendu. Haꞌe gui tembiꞌu ojapoa rã oarõ jave ixupe ojexa uka peteĩ.J  Pedro pe mbaꞌemo ojexa ukaague Koꞌẽ jevy tape rupi haꞌe kuery oo vy tetã py ovaẽ raiꞌi ma ojeꞌoivy jave, Pedro ma kuaray mbyte rireꞌi oo áry ojeupi onhemboꞌe aguã.\1 Haꞌe vaꞌe kuery pe haꞌe nungakue omombeꞌupa vy Jope tetã katy omondouka. !; Hexeve anjo ijayvu vaꞌekue ojepeꞌa ramove oenoĩ mokoĩ guembiguai haꞌe peteĩ xondaro Nhanderuete pe oiko vaꞌe ixupe ombaꞌeapo vaꞌe regua.iK Haꞌe vaꞌe ma yeꞌẽ yvýry oiko, ipirekue re ombaꞌeapo vaꞌe Simão ro py — heꞌi. P Aỹ ma emondouka Jope tetã katy Simão Pedro hery vaꞌe renoĩarã.X) — Cornélio. Haꞌe ramo onhemondyi reve anjo re omaꞌẽ vy oporandu: — Mbaꞌe tu, Senhor? Anjo ombovai: — Nhanderuete renonde imaꞌenduꞌaa renhemboꞌea haꞌe mbaꞌemo remeꞌẽ reikovya re.y Haꞌe gui ma kuaray ojeroꞌaꞌi jave peteĩ anjo Nhanderuetea guigua ojexa uka ixupe. Hexe onhemboja vy aipoeꞌi: L~ Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete pe oiko ojererokyjea rupi, ngoo pygua kuery haꞌe javi reve. Mbaꞌemo omeꞌẽ jepi haꞌe py judeu kuery ikuai vaꞌe pe, Nhanderuete pe onhemboꞌe riae guive. } / Xondaro ruvixa Cornélio reko re ijayvuague Cesaréia tetã py peteĩ ava oiko Cornélio hery vaꞌe, xondaro kuery Itália pygua ruvixa._|7 +Jope py ma Pedro opyta are, ipirekue re ombaꞌeapo vaꞌe Simão hery vaꞌe ro py. V{% *Haꞌe nunga Jope pygua kuery haꞌe javi oikuaa vy heta ojerovia Senhor re.z+ )Haꞌe ramo ipo re ojopy vy omopuꞌã. Haꞌe gui ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery oenoĩmba vy oexa uka oikove vaꞌe. y} (Haꞌe gui ma Pedro omoẽmba vy guenapyꞌã re oĩ, haꞌe vy onhemboꞌe. Haꞌe gui ojere vy hetekue ituia katy ju omaꞌẽ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tabita, epuꞌã ke — heꞌi. Haꞌe ramo guexa oipeꞌa vy oexa Pedro, haꞌe vy ovy oiny.x 'Haꞌe nunga Pedro oendu vy oo haꞌe kuery reve. Oo py ovaẽ ramo opy jaꞌoꞌi yvate oĩ vaꞌe py ogueraa. Imeveꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi ombojere rei, ojaeꞌo reve oexa uka ao puku haꞌe tupyja Dorcas oikove teri reve ojapo vaꞌekue. /wW &Jope gui ma Lida py Pedro oĩa namombyryiꞌi. Haꞌe ramo haꞌe py oĩa temimboꞌe kuery oendu vy mokoĩ avakue omondouka “Jaa vyvoi ke orereve” heꞌi aguã. v %Haꞌe vaꞌe jave imbaꞌeaxy vy omano. Haꞌe gui hetekue ombojaupa ma rire ombouve ju inony opy jaꞌoꞌi yvate oĩ vaꞌe py. bu= $ Dorcas omboetea jevyague Jope tetã py ma oiko peteĩ temimboꞌe kunha Tabita hery vaꞌe, Dorcas heꞌia. Haꞌe vaꞌe ma pavẽ oikuaa mbaꞌemo porã anho ojapo haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌety oikoa.at; #Haꞌe ramo Lida haꞌe Sarona pygua kuery haꞌe javi oexa vy ojeko rerova Senhor re. s "Ixupe Pedro aipoeꞌi: — Enéias, Jesus Cristo nemonguera. Epuꞌã ke haꞌvy, emoĩ porã ju nderupa — heꞌi ramove opuꞌã.r !Haꞌe py ma peteĩ ava oexa Enéias hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oguata vaꞌeꞌỹ vy oito maꞌetỹ re ma tupa py itui. q  Enéias omongueraa ague Haꞌe gui Pedro ma opa rupi oaxa ovy vy Lida tetã py ovaẽ ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuerya py.p  Igreja pygua heta-etave ovyague Haꞌe rami rire Judéia haꞌe javi rupi igreja kuery ikuai porã, Galiléia haꞌe Samaria rupi guive. Imbaraeteve ojeꞌoivy Senhor renonde ojererokyjea rupi. Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ombopyꞌa guaxu ramo heta-etave ovy. joM Haꞌe nunga irmão kuery oikuaa vy Cesaréia peve ogueraa, haꞌe gui Tarso katy ju omondouka. vne Grego ayvu py ijayvu vaꞌe kuery pe ayvu omombeꞌu haꞌe ijayvu ete oikovy ramo haꞌe kuery ojukaxe ete.qm[ Haꞌe rami rire Jerusalém py oiko haꞌe kuery reve. Okyje reveꞌỹ ijayvu oikovy Senhor rery rupi.Ql Haꞌe rã Barnabé ma apóstolo kuerya py ogueraa vy omombeꞌu porãmba tape rupi Senhor ojekuaa uka vy hexeve ijayvuague, haꞌe ramo Damasco tetã py okyjea py eꞌỹ Jesus rery rupi ijayvuague.Vk%  Jerusalém haꞌe Tarso py Saulo ovaẽague Jerusalém py ovaẽ vy onhemoirũxe temimboꞌe kuery mboae reve, teĩ haꞌe kuery haꞌe javive Jesus remimboꞌe oikoa ndogueroviai vy okyje okuapy.qj[ Haꞌe rã temimboꞌe kuery ma pyávy ogueraa vy peteĩ ajaka py omoĩ vy omboguejy tetã kora rovai. i Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojapoxe vaꞌe Saulo oikuaa. Haꞌe kuery ojuka vy ara py haꞌe pyávy tetã kora rokẽ py oarõ okuapy.;hq Kueve ma rire judeu kuery jogueroayvu ojuka aguã.g Haꞌe rã Saulo ma imbaraeteve oikovy. Haꞌe vy Jesus ae Cristo oikoa omombeꞌu vy omokyrirĩmba judeu kuery Damasco py ikuai vaꞌe. f Haꞌe javive oendu vaꞌe onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Pevaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy Jerusalém py Jesus rery rupi ojapukai vaꞌe ojukapaxe vaꞌety? Haꞌe gui apy ju ou oipokuapa heravy aguã sacerdote yvatekueve vaꞌea katy — heꞌi okuapy.7eg  Damasco py ayvu Saulo omombeꞌu oikovyague Haꞌe rireꞌive judeu kuery onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi Saulo omombeꞌu oikovy Jesus ae Nhanderuete Raꞌy oikoa.kdO Okarupa ma vy oendu imbaraetea. Haꞌe vy Damasco py areꞌi opyta Jesus remimboꞌe kuery reve. qc[ Haꞌe ramove hexa gui pira pekue ramigua hoꞌa ramo oexa ju. Haꞌe gui opuꞌã vy onhemongarai uka.by Haꞌe ramo Ananias oo vy ovaẽ oo oĩa py. Hiꞌáry opo omoĩ reve aipoeꞌi: — Irmão Saulo, Senhor Jesus tape rupi rejua rupi ojekuaa uka vaꞌekue xembou kuri rexa ju aguã, haꞌe ndere Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ aguã — heꞌi.`a9 Ixupe xee ae aikuaa uka ꞌrã xerery rupi oiko ramo omoingo axya ꞌrãa — heꞌi. W`' Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Tereo nho, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma xerembiguairã aiporavo vaꞌekue judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe xerery ogueraa aguã, huvixa kuery haꞌe Israel kuery renonde guive._) haꞌe apy guarã ju kuaxia para ogueru sacerdote yvatekueve vaꞌea gui, nderery rupi ojapukai vaꞌe kuery ojopypa heravy aguã — heꞌi. ,^Q Ananias ombovai: — Haꞌe rami avi Senhor, heta gui ma aendu haꞌe vaꞌe ava reko. Mbovykue rei veꞌỹ ma ojapo vai vaꞌekue Jerusalém py ikuai vaꞌe re,r]] oexa kuri peteĩ ava Ananias hery vaꞌe ovaẽ ouvy rã, hiꞌáry opo omoĩ oexa ju aguã — heꞌi. >\u Senhor aipoeꞌi: — Epuꞌã ke, tereo tape hiꞌyvi vaꞌe ꞌepy vaꞌe rupi. Judas ro py revaẽ vy ke eka Tarso guigua Saulo. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma onhemboꞌe oiny javeA[{ Damasco tetã py oiko peteĩ temimboꞌe Ananias hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe Senhor ojexa uka vy aipoeꞌi: — Ananias. Ombovai: — Senhor, apy ma aĩ — heꞌi. _Z7 Mboapy ára re oĩ oexa eꞌỹ re. Haꞌe ramia pukukue re ndokarui neĩ ndoyꞌui. Y  Haꞌe rã Saulo ma yvy gui opuꞌã vy guexa oipeꞌa teĩ mbaꞌeve rei ndoexavei. Haꞌe gui ijyva re ogueraa Damasco katy.~Xu Haꞌe gui irũ kuery hupive oo vaꞌe ma okyrirĩ reve opytapa. Ijayvu vaꞌe oendu teĩ avave rei ndoexai okuapy. bW= Epuꞌã ke, eike tetã py. Haꞌe py ma omombeꞌua ꞌrã rejapo vaꞌerã — heꞌi.nVU Haꞌe ramo oporandu: — Mavaꞌe tu ndee, Senhor? Ombovai: — Xee ma Jesus rereko axy rei vaꞌe.U{ Haꞌe rã yvy rupi hoꞌa vy peteĩ ayvu oendu: — Saulo, Saulo, mbaꞌe re tu xerereko axyxe ri? — heꞌi vaꞌe. {To Haꞌe rami vy oo tape rupi. Damasco py ovaẽ raiꞌi ovya py yva gui hendy vaꞌe hexakãmba xapyꞌa ijyvýry.US# ojerure kuaxia para re Damasco tetã py oo aguã judeu kuery onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi, Senhor reko rami avakue haꞌe kunhague ikuai vaꞌe ojou vy oipokua haꞌe Jerusalém katy oguerupa aguã. 8R k ; 26.9-18 Haꞌe ramia ja Saulo ma Senhor remimboꞌe kuery ojukapa aguã re ijayvu. Haꞌe rami vy sacerdote yvateve vaꞌea py oo vy3Q_(Haꞌe vaꞌe rireꞌive Filipe ma Azoto tekoa py raꞌe oikoa oikuaa vy oove haꞌe gui. Ayvu porã omombeꞌu heravy tetã haꞌe javi rupi, Cesaréia py ovaẽ peve. P!'Yy gui oẽ jogueravy jave Senhor Nheꞌẽ oipeꞌa heravy Filipe. Haꞌe ramo eunuco ndoexavei vaꞌeri ovyꞌa reve oo oiny tape rupi. cO?&Haꞌe rami vy omombyta uka karóxa. Mokoĩve oguejy ovy yy py, haꞌe Filipe omongarai. FN%[Filipe ombovai: — Ndepyꞌa haꞌe javi py rejerovia ramo haꞌeve ꞌrã — heꞌi. Haꞌe ramo ombovai vy aipoeꞌi: — Xee arovia Jesus Cristo Nhanderuete Raꞌy oikoa — heꞌi.]M+$Haꞌe kuery oo tema tape rupi. Yy oĩa py ovaẽ vy eunuco aipoeꞌi: — Apy ma yy oĩ. Ndaꞌevei ꞌrã ri ndaꞌu anhemongarai uka aguã? xLi#Haꞌe ramo Filipe omombeꞌu porãve. Po rami ipara oĩ vaꞌe guive omboypy vy ixupe omombeꞌu oiny Jesus. K7"Haꞌe ramo eunuco oporandu Filipe pe: — Ajerure remombeꞌu aguã mavaꞌe reko re pa profeta ijayvu, ojee ae tyrã pa amboae reko re? — heꞌi.*JM!Omoꞌyvyĩꞌi vy haꞌeve eꞌỹa rami oguerekoa. Mavaꞌe ndaꞌu omombeꞌu ꞌrã hamymino kuery? Mbaꞌeta yvy gui hekove oipeꞌaa rire”, heꞌiague. #I? Ipara ogueroayvu oiny vaꞌe po rami: “Vexaꞌi rami heraa ojukaa aguã py. Ijukaarã renonde vexaꞌi okyrirĩa rami avi haꞌe voi ndoipeꞌai ojuru.*HMOmbovai: — Mbaꞌexa vy tu aikuaa ta avave rei omombeꞌu porãve eꞌỹ rã? — heꞌi. Haꞌe rami vy oenoĩ Filipe karóxa py ojeupi vy hexeve oĩ aguã.#G?Haꞌe ramo Filipe onha ovy vy oendu ogueroayvu rã profeta Isaías ombopara vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Reikuaa maꞌã reroayvu heravy vaꞌe? vFeHaꞌe ramo Nheꞌẽ aipoeꞌi Filipe pe: — Enhemboja pevaꞌe karóxa re, tereo ijyvyꞌiry — heꞌi. cE?ojevya rupi oguapy oiny karóxa py. Ogueroayvu heravy profeta Isaías ombopara vaꞌekue.6DeOo vy peteĩ ava oexa Etiópia pygua eunuco, huvixa kunha Candace mbaꞌe peráta haꞌe javi re opena vaꞌety. Haꞌe vaꞌe ma Jerusalém py ombojerovia aguã ooague gui!C; Eunuco reve Filipe onhemoirũague Haꞌe gui Filipe pe peteĩ anjo Senhor-a guigua ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Epuꞌã ke, tereo kuaray puku-a yke katy. Jerusalém gui Gaza katy tape oo vaꞌe rupi tereo, tekoa eꞌỹa rupi — heꞌi. Haꞌe ramo opuꞌã vy oo. 6BeHaꞌe kuery Senhor ayvu omombeꞌu haꞌe nhomboꞌepa ma vy Jerusalém tetã katy ju ojevy. Samaria pygua kuery rekoa ikuai vaꞌe rupi omombeꞌu ojeꞌoivy ayvu porã. AwHaꞌe ramo Simão ombovai vy aipoeꞌi: — Pejerure haꞌvy Senhor pe pendeayvuague oiko eꞌỹ aguã — heꞌi. m@SMbaꞌeta xee aexa rã opa marã rei teri reiko, nhuã py rami teko vai nemboꞌa ramo — heꞌi. ?Haꞌe nunga rupi ejeko rerova ndereko vaia gui, haꞌe ejapukai Senhor pe. Xapyꞌa rei ombogue ꞌrã ndepyꞌa re remoĩ vaꞌekue.*>MNdee ma mbaꞌeve ndererekoi ore rami reiko aguã, neĩ rojapo vaꞌe rejapo aguã voi, mbaꞌeta ndepyꞌa py haꞌeve eꞌỹa rami reiko Nhanderuete renonde.)=KHaꞌe rã Pedro ombovai: — Ndeperáta too ndereve rekanhy aguã py, mbaꞌeta rexaꞌã peráta re ndejeupe rejogua aguã Nhanderuete omeꞌẽ rive vaꞌe.}<sHaꞌe vy aipoeꞌi: — Xee voi ke xembopoꞌaka joe xepo amoĩ rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ou aguã — heꞌi. ;Apóstolo kuery joe opo omoĩ rã Nheꞌẽ [Kyꞌa Eꞌỹ] oua Simão oexa vy apóstolo kuery pe ijayvu peráta omeꞌẽ aguã re.s:_Haꞌe gui haꞌe kuery áry apóstolo kuery opo omoĩ ramo haꞌe kuery re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ou. u9cmbaꞌeta neĩ peteĩve re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ndoguejyi teri, Senhor Jesus rery rupi omongaraia rive.p8YHaꞌe py haꞌe kuery ovaẽ vy haꞌe pygua kuery re onhemboꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oĩ aguã,r7] Samaria py Pedro haꞌe João ikuai jave guare Samaria pygua kuery Nhanderuete ayvu ogueroviaa omombeꞌua rã Jerusalém py apóstolo kuery ikuai vaꞌe oendu okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe katy omondouka Pedro haꞌe João.+6O Simão eteve voi ojerovia avi, haꞌe omongarai ma rire Filipe re onhemoirũ oikovy, mbaꞌeta hexa pyrã haꞌe mbaꞌemo porã ojapo rã oexa vy onhemondyipa. >5u Haꞌe gui haꞌe pygua kuery pe Filipe omombeꞌu oikovy ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa haꞌe Jesus Cristo regua. Haꞌe ramo avakue haꞌe kunhague oguerovia ramo omongaraipa.R4 Hexe anho ojapyxaka, mbaꞌeta are ma ombaꞌevykya py ombotavypa ramo. B3} Hexe ojapyxaka pavẽ, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ava re ma Nhanderuete poꞌakaa oĩ. Haꞌe ramo Ipoꞌakapa vaꞌe hery — heꞌi okuapy.c2? Onhemboꞌe vaikue vaꞌe Simão re ijayvuague Haꞌe py ma oiko peteĩ ava Simão hery vaꞌe, onhemboꞌe vaikuea rupi oiko. Samaria pygua kuery ombotavypa oikovy, ipoꞌakapa vaꞌe rami rive onhemoingo vy.@1{Haꞌe ramo ovyꞌa ete okuapy haꞌe vaꞌe tetã py. 0Mbaꞌeta heta gui nheꞌẽ vai ojapukai reve-reve ojepeꞌa, haꞌe heta oguata eꞌỹ haꞌe hetyma pirupa vaꞌe voi okuerapa.x/iFilipe ijayvu rã heta vaꞌe kuery peteĩ rami meme ojapyxaka okuapy. Oendu, oexa guive hexa pyrã ojapo rã.P.Filipe ma Samaria tetã py oo vy haꞌe kuery pe omombeꞌu Cristo. ; -y Samaria tetã py Filipe oo vy ayvu omombeꞌuague Haꞌe gui opa rupi oaĩmba jogueravya rupi ayvu omombeꞌu.,Haꞌe rã Saulo ma omombaxe ete heravy igreja kuery. Oo rupi oike vy ogueraa avakue haꞌe kunhague nhuã py omboty aguã. p+Y Estêvão retekue ma Nhanderuete pegua avakue onhono porã, hexe ojaeꞌo vaipa guive.d* CHaꞌe kuery ojuka okuapya ma Saulo ojou porã. Haꞌe vaꞌe árave Jerusalém pygua igreja kuery omoingo axya vaipa. Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javive apóstolo eꞌỹ vy oaĩmba Judéia haꞌe Samaria yvy rupi.)+Saulo ma Jesus pe ojeko meꞌẽ vaꞌerã vaꞌe . Guery oguerova rire ixupe “Apóstolo Paulo” ꞌea (Atos 9.1-9, 13.9). c&?9Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapukai atã vy omboty oapyxa, joo rami meme ogueroꞌa okuapy.,%Q8Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Aipo aỹ, xee aexa yva ojepeꞌa rã, haꞌe Nhanderuete oiporu kuaa regua re Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue hiꞌaĩ rã — heꞌi. *$M7Haꞌe rã Estêvão re ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo yva re omaꞌẽ vy oexa Nhanderuete rexakãa, haꞌe oiporu kuaa regua re Jesus hiꞌaĩ rã.#36 Estêvão omanoague Haꞌe rami ijayvu rã haꞌe kuery oendu vy ipoxy okuapy opyꞌa py, haꞌe hexe opuꞌã vy haĩ jekyty guive okuapy.P"5Pende kuery ma anjo po gui lei pejopy vaꞌeri ndapejapoi — heꞌi. }!s4Mbaꞌeta mavaꞌe profeta re ndaꞌu peneramoĩ kuery nopuꞌã rei rakaꞌe? Mbaꞌeta ojuka okuapy rakaꞌe Heko porã ete vaꞌe ou ꞌrãa mombeꞌua kuery. Haꞌe vaꞌe gui aỹ ma peẽ ju ijopy nhemiare haꞌe ijuka riveare pendekuai.Y +3— Avakue peneakã ratã vaꞌe, pendepyꞌa ratã haꞌe pendeapyxa eꞌỹ vaꞌe, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ijayvu teĩ ndapejapyxakaxei kuerei. Peneramoĩ kuery ikuaiague rami ae ju peẽ voi pendekuai. jM2Mbaꞌeta xepo py eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe nunga haꞌe javi ajapo vaꞌekue?” heꞌi Senhor. "=1“Yva ma xerenda, haꞌe rã yvy ma xepy rendarã itui. Mbaꞌe nunga oo ꞌrã tu pejapo xevy? Mamo ꞌrã tu xee apytuꞌu atyrã oĩ aguã haꞌeve?ta0Haꞌe rami teĩ Yvate ete vaꞌe ma avakue opo py oo ojapo vaꞌekue py noĩ, profeta aipoeꞌiague rami:E/Haꞌe rã ixupe guarã oo apoare ete ma Salomão rakaꞌe.lQ.Haꞌe gui Davi ma Nhanderuete ojou porã ramo ojerure peteĩ oo Jacó Ruete peguarã ojapo aguã.iK-Haꞌe nunga ma nhaneramoĩ kuery Josué oiko javegua ju ojopy vy amboae katy ogueraa, mbaꞌeta haꞌe kuery renonde gui Nhanderuete yvy regua kuery omoxẽ ramo haꞌe py ju ikuai. Davi oikoa ára peve oguereko vaꞌekue.0Y,— Haꞌe gui ombojeroviaaty Nhanderuete ayvu oĩa vaꞌe ma nhaneramoĩ kuery oguereko rakaꞌe tekoa eꞌỹa re, Moisés pe ojapo ukaague rami ae ojapo vaꞌekue.w+Tuuete ramigua Moloque pe eꞌỹ ri tyꞌy pejapo pembojerovia atyrã? Haꞌe tuuete ramigua Renfã jaxy-tata raꞌangaa pejapo vaꞌekue pembojerovia aguã. Haꞌe nungakue re ma xee rogueraa ukapa ꞌrã Babilônia rovai katy”, heꞌiague. !;*— Haꞌe ramo haꞌe kuery gui Nhanderuete ojepeꞌa vy omboaxa yva re ikuai vaꞌe rive ombojerovia aguã, profeta kuaxia ombopara vy aipoeꞌiague rami: “Israel kuery, tekoa eꞌỹa rupi quarenta maꞌetỹ re pendekuai vy xevy pe teve mymba pejuka vy pemeꞌẽ rakaꞌe?5)Haꞌe vaꞌe jave ojapo vaka raꞌy raꞌangaa, haꞌe haꞌangaa pe mymba kuery ojuka guive. Oguerovyꞌa rei okuapy opo py ojapo vaꞌekue rive. J (Haꞌe vy aipoeꞌi Arão pe: “Ejapo orevy nhanderueterã nhanerenonde re oo vaꞌerã. Mbaꞌeta Egito yvy gui nhanerenoẽare Moisés re ma ndajaikuaai mbaꞌe pa oikoa”, heꞌi okuapy. -'— Haꞌe rami teĩ nhaneramoĩ kuery ma nonheꞌẽ rendui rakaꞌe. Haꞌe kuery ndoipotai vy opyꞌa re omoĩ okuapy Egito katy ju ojevyxea.hI&Haꞌe Moisés ae oĩ vaꞌekue tekoa eꞌỹa py onoꞌõmba vaꞌe kuery reve, Sinai yvyty re ixupe anjo ijayvu vaꞌekue haꞌe nhaneramoĩ kuery reve. Ojopy avi ayvu imarã eꞌỹ vaꞌe nhandevy ju oikuaa uka aguã. #%Moisés ae Israel kuery pe aipoeꞌi: “Peẽ kuery regua Nhanderuete omoingo ꞌrã peteĩ profeta xee rami guarã”, heꞌi vaꞌekue. ^5$Haꞌe gui Egito yvy re nhomondyipaarã haꞌe hexa pyrã Moisés ae ojapo vy oguenoẽ nhaneramoĩ kuery. Yeꞌẽ Pytã re voi ojapo, haꞌe quarenta maꞌetỹa pukukue re tekoa eꞌỹa rupi ikuai jave guive.8i#— Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery nonheꞌẽ rendui Moisés. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Mavaꞌe tu nemoĩ huvixa orere repena vaꞌerã?” heꞌi okuapy, huvixarã haꞌe heraa jepearã Nhanderuete ombou vaꞌekue ri, anjo yvyra rogue hendy vaꞌe mbyte gui ojexa uka vaꞌekue ipytyvõarã oiko guive.F"Xee aexa ma Egito yvy re xevygua kuery ikuai axya, haꞌe kuery ipoaẽ rã aendu guive. Haꞌe rami vy aguejy araa jepe aguã. Ejuve ke aỹ, xee romondouka ꞌrã Egito katy”, heꞌi. pY!— Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌive ju: “Emboi ndepy regua, mbaꞌeta repyrõa ma yvy kyꞌa eꞌỹ.0 Y “Xee ma neramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete aiko”, heꞌi. Haꞌe rami rã Moisés okyje vy oryryipa, omaꞌẽve aguã ndaꞌipyꞌa guaxui guive.  Moisés haꞌe nunga oexa vy onhemondyi vaꞌeri onhembojave ovy oexa porãve aguã. Haꞌe vy oendu Senhor aipoeꞌi rã: — Quarenta maꞌetỹ rire tekoa eꞌỹa py Sinai yvyty re ixupe ojexa uka peteĩ anjo. Yvyra rogue hendy vaꞌe mbyte gui ojexa uka. Haꞌe rami ijayvu rã Moisés oendu vy okanhy ovy, haꞌe Midiã yvy re ju oiko guekoa py eꞌỹ. Haꞌe py ma oiko mokoĩ taꞌy. Q Xee voi teve xejukaxe avi kuee Egito pygua rejukaague rami?” heꞌi. {oHaꞌe ramo oirũ re ojeaive vaꞌe omoanha vy aipoeꞌi: “Mavaꞌe tu nemoĩ oreruvixarã, orere repena aguã?r]— Haꞌe gui koꞌẽgue onhemboja ju guetarã kuery jogueroꞌa vaꞌe re. Haꞌe kuery ikuai porã aguã ombojaꞌoxe vy aipoeꞌi: “Avakue, peẽ kuery tu joeguaꞌi rima pendekuai. Mbaꞌe re tu pejogueroꞌa rei?” heꞌi.7Mbaꞌeta Moisés oexaꞌã hetarã kuery “Ixupe Nhanderuete nhandereraa jepe uka ꞌrã” heꞌi aguã, teĩ haꞌe kuery haꞌe rami ndoikuaai. hIHaꞌe rami vy peteĩ ava ojavykya rei rã oexa vy oipeꞌa, haꞌe oepy vy ojuka Egito pygua.]3— Quarenta maꞌetỹ ma oguerekoa py oendu guykeꞌy kuery Israel regua oexaxea.xiMoisés ma Egito pygua ꞌarandua haꞌe javi re omboꞌea ramo ipoꞌaka ayvu py haꞌe mbaꞌemo ojapoa py. X)Haꞌe gui oejaa ramo Faraó rajy ju ogueraa vy omemby aeꞌi rami omongakuaa.Haꞌe vaꞌe jave py oiko Moisés. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete renonde voi ojou porãa ramo mboapy jaxy re ranhe onhomi tuu ro py.Haꞌe vaꞌe huvixa ma nhaneramoĩ kuery ombotavypa vy ojavyky rei, ojapo guive guaꞌy kuery re ae nopenavei rã omanomba aguã rami.>wamboae huvixave José oikuaa vaꞌeꞌỹ oiko peve. ~9— Haꞌe gui ovaẽ raiꞌi ma Abraão pe Nhanderuete ouraague ojeupity aguã ára. Haꞌe jave ma nhaneramoĩ kuery hetave ojeꞌoivy Egito yvy re,}yHetekue ma Siquém katy heraa vy onhono porãa Hamor raꞌy kuery gui Abraão tuparã peráta re ojogua vaꞌekue py. q|[Haꞌe rami py Egito yvy re Jacó oo rakaꞌe. Haꞌe py ma omano, nhaneramoĩ kuery haꞌe javive voi.q{[Haꞌe vy José oenoĩ uka nguu Jacó haꞌe guetarã kuery haꞌe javive setenta e cinco ikuai vaꞌe.}zs Haꞌe kuery teĩgue ju ovaẽ ramo José ojekuaa uka guykeꞌy kuery pe, haꞌe Faraó voi oexa José regua kuery.~yu Haꞌe rã Egito yvy re ma trigo oguerekoa omombeꞌua rã Jacó oendu vy jypy omondouka rakaꞌe nhaneramoĩ kuery.x Haꞌe gui ma karuai oiko Egito yvy haꞌe javi rupi. Canaã yvy re voi ikuai axy ramo nhaneramoĩ kuery ndojouvei tembiꞌu.Zw- ogueraa jepe opa mbaꞌe vai oiko vaꞌe gui. Omboaxya rupi omoꞌarandu Egito pygua huvixave Faraó renonde. Haꞌe ramo Faraó omoĩ haꞌe pygua kuery re opena aguã, haꞌe hoo pygua haꞌe javi re guive. ~\}}||*{qzz-yvy3xww"vbuvtt sr%qqpoonmlkk jj"ii#hgAffe dzcc:ba``__|^]\\2[[XZZY-XWVVGUCTT3SS*RQPP-OO;NNMLL-KDJJHHGVFF3EED-CBB8AA@@??>N=Ny Haꞌe ramo nhuã rarõa tataendy re ojerure vy oike pojava ovy. Oryryipa reve Paulo haꞌe Silas renonde oĩ guenapyꞌã re.oxWHaꞌe ramo Paulo ojapukai vy aipoeꞌi: — Mbaꞌeve ejapo eme ndejee, apy roĩ pavẽ — heꞌi. Dw Nhuã rarõa ojeko meꞌẽague Nhuã rarõa omyĩ vy nhuã rokẽ ojepeꞌa rã oexa vy oekyi kyxe ojejuka aguã, “Nhuã py ikuai vaꞌekue oẽmba raꞌe ma po” heꞌi vy. v+Haꞌe rami jave yvy oryryi xapyꞌa vy omonguꞌepa nhuã yta. Haꞌe ramo okẽ ikuai vaꞌe ojepeꞌapa, haꞌe javive gui oipa ojokuaague. 4uaPytũ mbyte jave ma Paulo haꞌe Silas onhemboꞌe haꞌe oporaei oiny Nhanderuete pe omboete vy. ; Haꞌe rã amboae kuery nhuã py ikuai avi vaꞌe ma ojapyxaka okuapy.vteHaꞌe vaꞌe ma haꞌe rami ijayvu rã oendu vy nhuã ropy apy py ogueraa, haꞌe ipy voi omboty yvyra py. jsMHaꞌe gui oinupãmba rire omboty nhuã py, haꞌe nhuã rarõa pe opena uka oẽ eꞌỹ aguã.r!Haꞌe gui heta vaꞌe kuery peteĩ rami opuꞌãmba haꞌe kuery re. Huvixa kuery voi ijao omondoropa vy oinupã uka yvyra poꞌiꞌi py.q+Mbaꞌeta teko mboae re nhomboꞌe ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rupi ma nhandekuai aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta nhande ma Roma pygua regua — heꞌi. pyHuvixa kuerya py ogueraa vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe avakue ma judeu ikuai vy opa marã omoingo nhaneretã pygua kuery.Ko Paulo haꞌe Silas oinupãmbaa rire nhuã py omboꞌaa ague Kunhaꞌi patõ kuery ma nonganaveia oexa vy ojopy Paulo haꞌe Silas, haꞌe vy tetã mbyte py ogueraa huvixa kuery renonde.Un#Haꞌe ramigua mbovy ára rei eꞌỹ oiko. Haꞌe ramo Paulo noenduxevei vy ojere, haꞌe aipoeꞌi nheꞌẽ vai pe: — Jesus Cristo rery rupi aipoaꞌe: Ejepeꞌa ixugui — heꞌi ramove ojepeꞌa. Wm'Haꞌe vaꞌe ma Paulo haꞌe ore kuery rakykue oo vy ojapukai reve aipoeꞌi ꞌrã: — Pevaꞌe avakue ma Nhanderuete Yvate ete vaꞌe rembiguai, haꞌe pẽvy omombeꞌu tape peo jepe aguã — heꞌi.l{ Peteĩ kunhaꞌi imbaꞌekuaa vaꞌe gui nheꞌẽ vai oipeꞌaague Onhemboꞌeaty katy roo jave peteĩ kunhaꞌi ou orerovaexĩ nheꞌẽ vai gui imbaꞌekuaa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ombaꞌekuaa rupi ongana vaipa oikovy opatõ kuery pe.ykkHaꞌe rami vy onhemongarai uka ngoo pygua kuery haꞌe javi reve. Haꞌe rami vy orevy pe ojerure vy aipoeꞌi: — Senhor re ajeroviaa perovia vy ke pevaẽ ke xero py, haꞌe py ae pepyta — heꞌi. Haꞌe rami ijayvua haꞌeve orevy. j'Peteĩ kunha Lídia hery vaꞌe ma ojapyxaka porã oiny oreayvua re. Haꞌe vaꞌe ma Tiatira guigua, ajukue púrpura guigua vendea, haꞌe Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oiko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pyꞌa re Senhor ae omoĩ Paulo ijayvua re ojapyxaka pota aguã.;io Sábado ára py tetã gui mombyryꞌi roo vy yakã rembe peve roguejy, haꞌe py onhemboꞌeaty oĩa roikuaa vy. Haꞌe vy roguapypa vy oreayvu roiny kunhague ijaty vaꞌe reve.-hS haꞌe gui ma Filipos katy ju roo. Haꞌe vaꞌe tetã ma Macedônia regua pavẽ gui omboetevepy, haꞌe Roma tetã gui ae openaa vaꞌe. Haꞌe py ma roiko are. g# Filipos py Paulo oiko jave Lídia ojeko meꞌẽague Trôade gui yy rupi roo yvi Samotrácia katy. Koꞌẽ jevy ma Neápolis katy,3f_ Haꞌe rami oexa ukaa rire rojeꞌoi voi pota haꞌe katy, mbaꞌeta roikuaa haꞌe kuery pe ayvu porã romombeꞌu aguã orerenoĩare Nhanderuete ae oikoa. “Ojeꞌoi” heꞌi ꞌrãgue py “Rojeꞌoi” heꞌi, mbaꞌeta haꞌe kuery rupive kovaꞌe kuaxia mboparaa Lucas voi oo rakaꞌe. 0eY Pyávy Paulo pe peteĩ oexa ukaa, Macedônia pygua ava opuꞌã hoꞌamy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ojerure vy — Tereo ke Macedônia katy orepytyvõ aguã — heꞌi.BdHaꞌe ramo Mísia rupi oaxa vy Trôade tetã py oguejy. vceMísia py ovaẽ raiꞌi vy onheaꞌã Bitínia katy oo aguã. Haꞌe rami teĩ Jesus Nheꞌẽ nomondoukai.(bI Trôade py peteĩ ava oexa ukaa ague Haꞌe gui ma Ásia py ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ayvu nomombeꞌu ukai ramo Frígia-Galácia yvy rupi ojeꞌoi.taaHaꞌe rami vy igreja kuery ikuai vaꞌe imbaraeteve ojeꞌoivy ojeroviaa py. Hetave ovy koꞌẽ nhavõ. "`=Haꞌe gui tetã ikuai vaꞌe rupi oaxa vy irmão kuery pe omombeꞌu hekorã apóstolo haꞌe opena vaꞌe kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe ijayvuague._%Paulo oipota oo hupive. Haꞌe vy ipire omboi haꞌe katyꞌi rupi judeu kuery ikuai vaꞌe re vy, mbaꞌeta pavẽ oikuaa tuu grego oikoa. \^1Haꞌe vaꞌe re ma Listra haꞌe Icônio pygua irmão kuery imaꞌenduꞌa porã.f] G Paulo Timóteo ngupive ogueraa ague Haꞌe gui Derbe py ovaẽ avi, haꞌe gui Listra py ju. Haꞌe py ma peteĩ temimboꞌe oiko Timóteo hery vaꞌe, judeu regua oguerovia vaꞌe piꞌa. Haꞌe rã tuu ma grego.g\G)Haꞌe vy Síria haꞌe Cilícia rupi oaxa, omombaraete ovy igreja ikuai vaꞌe haꞌe javi. h[I(Haꞌe rã Paulo ma oirũrã Silas oiporavo vy oo avi, Senhor po py irmão kuery omboaxa rire.yZk'Haꞌe rami py joo rami eꞌỹ ijayvu vy ojaꞌo joegui. Barnabé ma Marcos ogueraa vy yy rupi oo Chipre katy.Y&Haꞌe rã Paulo ma ndojou porãi ogueraa aguã, Panfília py oĩa gui ojepeꞌa vy ombaꞌeapoa rupi noipytyvõvei rire. ?Xy%Haꞌe vy Barnabé ogueraaxe João Marcos hery vaꞌe."W=$ Barnabé gui Paulo ojaꞌo rire mokoĩguea ma ayvu omombeꞌua rupi oguataague Areꞌi ma rire Paulo aipoeꞌi Barnabé pe: — Aỹ ma jajevy ke jaexa ju irmão kuery tetã haꞌe javi rupi Senhor ayvu nhamombeꞌuague rupi, jaikuaa aguã marã rami pa ikuaia — heꞌi.Vw#Paulo haꞌe Barnabé ma Antioquia py ikuai are vy nhomboꞌe haꞌe omombeꞌu Senhor ayvu, heta ikuai vaꞌe reve. FU"[Haꞌe rã Silas ma ojou porã haꞌe py ae opytave aguã.]cT?!Haꞌe py ikuai are rire irmão kuery ombojevy uka porãꞌi ju imondoukaare kuerya katy.qS[ Judas haꞌe Silas profeta ikuai vaꞌe voi irmão kuery ombopyꞌa guaxu vy heta ayvu py omombaraete. NRHaꞌe pygua kuery ogueroayvu vy ovyꞌa vaipa ombopyꞌa guaxu rã.AQ{ Kuaxia para ogueroayvu okuapyague Areꞌỹ re omondouka pyre kuery ma Antioquia tetã py ovaẽ ma vy haꞌe py ikuai vaꞌe omboatypa vy haꞌe kuery pe omboaxa kuaxia para.|PqPenhemongyꞌa eme mbaꞌemo raꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre peꞌua py, neĩ huguykue, haꞌe mymba ojyryvipy vy ojuka pyre roꞌokue, haꞌe pendetavy rei eme guive. Haꞌe nunga gui pejejoko vy peiko porã ꞌrã. Tove tapendekuai porã.” ~OuMbaꞌeta Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve rojou porã amboae ramigua pẽvy ndorojapo ukai aguã, povaꞌe nunga anho:qN[Haꞌe rami vy Judas haꞌe Silas rombou, peẽ kuery pe haꞌe kuery ae omombeꞌu aguã haꞌe nunga.]M3Haꞌe vaꞌe avakue ma nhande-Senhor Jesus Cristo rery káuxa ndojeayvuvei vaꞌe.)LKHaꞌe nunga rupi peteĩ rami roikuaa porã ma vy rojou porã amongue avakue roiporavo vy peẽ kuerya py rombou aguã orerembiayvu Barnabé haꞌe Paulo reve.KRoikuaa karamboae amongue romondouka ramo eꞌỹ orembyte gui [ojeꞌoi vaꞌekue] penemoingo eta reiague, ayvu py penemoangeko rei vy."J=Haꞌe vaꞌe kuery po py ogueraa uka po rami ombopara vaꞌekue: “Irmão kuery apóstolo haꞌe igreja re opena vaꞌe orekuai vaꞌe, kovaꞌe kuaxia rombopara irmão kuery judeu eꞌỹ vaꞌe regua, Antioquia, Síria haꞌe Cilícia py pendekuai vaꞌe pe. Pendevy roxarura.^I5 Antioquia katy ayvu ogueraa ukaa ague Haꞌe ramo apóstolo haꞌe opena vaꞌe kuery igreja haꞌe javi reve ojou porã haꞌe kuery regua avakue oiporavo haꞌe omondouka aguã Antioquia tetã katy, Paulo haꞌe Barnabé reve. Haꞌe rami vy oiporavo Judas Barsabás ꞌepy vaꞌe haꞌe Silas, irmão kuery omboeteve vaꞌe meme.XH)Mbaꞌeta yma guive Moisés ombopara vaꞌekue rupi ijayvu vaꞌe ikuai ae tetã nhavõ rupi. Judeu kuery onhemboꞌeaty py voi sábado ára nhavõ ogueroayvua ꞌrã. , 10.31-33 HG Haꞌe kuery pe nhambopara ꞌrã onhemongyꞌa eꞌỹ aguã mbaꞌemo raꞌangaa py, neĩ itavy reia py, haꞌe hoꞌu eꞌỹ aguã xoꞌo ojyryvipy vy ojuka pyre roꞌokue neĩ huguykue.FHaꞌe nunga rupi xee aikuaa ramo ndaꞌevei nhamoangeko rei aguã judeu eꞌỹ vaꞌe kuery Nhanderuete re ojeko rerova vaꞌekue.9Emheꞌi Senhor yma voi haꞌe nunga kuaa ukaare. vDeamboae kuery voi oeka aguã Senhor, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery xerery rupi aenoĩ vaꞌe haꞌe javi voi”,C“Haꞌe nunga oiko ma rire ajevy vy ajapo ju ꞌrã Davi ro hoꞌapa vaꞌekue. Hoꞌaague gui ajapo jevy vy amoatyrõmba ꞌrã, “Ajapo ju ꞌrã Davi ro hoꞌapa vaꞌekue”, heꞌia ma Davi ramymino Jesus nhandereraa jepearã ombou aguã re ijayvu vy. QBHaꞌe rami ae avi profeta kuery ayvu ipara oinya. Mbaꞌeta aipoeꞌi:%ACSimão ranhe omombeꞌu kuri judeu eꞌỹ vaꞌe pe jypyꞌi Nhanderuete ojekuaa ukaague, haꞌe kuery regua gui oiporavo aguã hery rupi ikuai vaꞌerã.u@c Haꞌe kuery ijayvupa ma rire Tiago ju ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Irmão kuery, pejapyxaka xeayvu re.? Tiago ijayvuague Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery haꞌe javive okyrirĩ okuapy ojapyxaka aguã Barnabé haꞌe Paulo omombeꞌu rã hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã ipo py Nhanderuete ojapo vaꞌekue, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery tekoa rupi oguataa rupi. > Haꞌe rami ꞌrãgue py jarovia nhande voi Senhor Jesus nhanemboaxy ramo ae jaa jepea, haꞌe kuery rami avi — heꞌi. _=7 Haꞌvy aỹ, mbaꞌe re tu Nhanderuete pe “Ndaꞌevei” peje ri? Mbaꞌeta temimboꞌe kuery pembovoyixe pekuapy nhaneramoĩ kuery ndogueropoꞌakai vaꞌekue py, neĩ nhande voi ndajaropoꞌaka kuaai. Haꞌe kuery ombovoyixe temimboꞌe kuery amboae regua, mbaꞌeta oipota haꞌe kuery voi ikuai judeu kuery rekorã oeja pyre rami. <} Nhande, neĩ haꞌe kuery regua nanhanderayvuvei joegui, mbaꞌeta haꞌe kuery ojerovia rã oikyꞌaꞌopa avi ipyꞌa.Y;+Haꞌe gui Nhanderuete nhande kuery pavẽ pyꞌa re oĩa oikuaapa vaꞌe vy haꞌe kuery pe voi oikuaa uka ojou porãa, mbaꞌeta haꞌe kuery pe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ombou, nhandevy ombouague rami avi.i:KJoo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu ramo Pedro opuꞌã vy aipoeꞌi: — Irmão kuery, peẽ peikuaa yma Nhanderuete xeporavoague penembyte gui, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe ayvu porã amombeꞌu rã oendu vy ojerovia aguã. .9U Jerusalém py opena vaꞌe kuery nhomboatyague Haꞌe ramo apóstolo haꞌe igreja re opena vaꞌe kuery nhomboaty okuapy haꞌe nunga re oikuaa pota aguã.~8uHaꞌe rã amongue fariseu regua Jesus re ojerovia vaꞌe ma opuꞌã vy aipoeꞌi: — Ojerovia vaꞌe kuery ma opire omboi uka ramo ꞌrãe haꞌeve, haꞌe nhamboꞌe avi ꞌrã lei Moisés oeja vaꞌekue rami ikuai aguã — heꞌi okuapy. 17[Jerusalém py ovaẽ ramo igreja kuery omovaẽ porãꞌi, apóstolo haꞌe opena vaꞌe kuery reve. Haꞌe ramo omombeꞌupa oguataa rupi Nhanderuete ojapo vaꞌekue.6Haꞌe rami vy igreja kuery omondouka vy mombyryꞌi peve omoirũ heravy. Haꞌe ramo Fenícia haꞌe Samaria rupi oaxa vy judeu eꞌỹ vaꞌe ojeko rerovaague omombeꞌu ojeꞌoivy. Haꞌe rami rã irmão kuery haꞌe javive oendu vy ovyꞌa vaipa. 95kHaꞌe rami rã haꞌe kuery reve Paulo haꞌe Barnabé joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu ramo jogueroayvu Jerusalém katy haꞌe vaꞌe mokoĩ oo aguã amboae kuery haꞌe pygua reve, apóstolo haꞌe igreja re opena vaꞌe kuery pe oikuaa pota uka aguã haꞌe nunga re. ; 5.1-6 4  Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapyague Haꞌe gui ma Judéia gui amongue ou vy omboꞌe po rami irmão kuery: — Orerekorã Moisés oejaague rami vy pendepire napemboi ukai ri vy ndapeo jepei ꞌrã — heꞌi okuapy.I3 Mbovy ára rei eꞌỹ ikuai haꞌe py temimboꞌe kuery reve. N2Haꞌe py ovaẽ vy omboatypa igreja kuery, haꞌe omombeꞌu oguataa rupi Nhanderuete ojapo vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe okẽ judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ojerovia aguã regua oipeꞌaague guive.]13Haꞌe gui yy rupi oo Antioquia katy, mbaꞌeta haꞌe py Nhanderuete po py jypyꞌi omboaxaa vaꞌekue mbaꞌemo ojapo ꞌrã vaꞌekue ojapo aguã. Mokoĩ henda py oĩ rakaꞌe tetã Antioquia hery vaꞌe. Apy omombeꞌu vaꞌe ma Síria regua, igreja kuery ikuaia. Haꞌe rã capítulo 13, haꞌe 14.21 py ijayvua ma Pisídia regua. L0Perge py ayvu porã omombeꞌu rire oguejy jogueravy Atália katy.9/mPisídia yvy oaxa vy Panfília katy ju jogueraa.&.EPeteĩ-teĩ igreja rupi okaru eꞌỹ re onhemboꞌe rire oiporavo igreja re opena vaꞌerã. Haꞌe Senhor re ojerovia vaꞌe kuery ma omboaxa ovy ipo py. 1-[Temimboꞌe ikuai vaꞌe ombopyꞌa guaxu ovy vy omongeta ojeroviaa rupi riae ikuai aguã. — Jaiko axy vy ꞌrãe jaike Nhanderuete pegua poꞌakaa py — heꞌi. ; ,Haꞌe vaꞌe tetã py ayvu porã omombeꞌu vy heta ojou temimboꞌerã. Haꞌe gui ma Listra, Icônio haꞌe Antioquia katy ju ojevy.+yHaꞌe gui temimboꞌe kuery ombojere rei ramo opuꞌã, ojevy ju tetã py. Koꞌẽ jevy Barnabé reve Derbe katy oo.z*m Paulo ita py ojapipaague Haꞌe rami jave Antioquia haꞌe Icônio gui judeu kuery ou vy ombopoxypa heta vaꞌe kuery. Haꞌe rami vy Paulo ojapipa okuapy ita py. Ombotyryry heravy tetã gui mombyryꞌi, “Omano ma po” heꞌi vy.c)?Po rami ijayvu teĩ haxy ete py ojoko heta vaꞌe kuery haꞌe kuery pe mymba ojuka taa. [(/Haꞌe rami teĩ ikuaa ukaarã ndoeja eꞌỹi guive, mbaꞌeta pendevy pe ojapo porã vy yva gui ombou oky haꞌe mbaꞌemo hiꞌa aguã ára. Pekaru haꞌe pendepyꞌa py pevyꞌa aguã nomboatai — heꞌi.`'9Ymagua kuery pe oeja rakaꞌe peteĩ-teĩ regua haꞌe kuery ae reko rami ikuai aguã.Q&— Avakue, mbaꞌe re tu guĩ ramigua pejapo ta? Ore voi ma ava peẽ ramigua. Pendua rami ae avi roendu. Haꞌe rami vy pẽvy romombeꞌu ayvu porã guĩ ramigua ovareꞌỹ vaꞌe pejapoa gui pejeko rerova aguã Nhanderuete oikove vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ae yva, yvy, yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe ikuai vaꞌe apoare oiko. %Haꞌe nunga apóstolo kuery Barnabé haꞌe Paulo oendu vy oao omondoro reve opo heta vaꞌe kuery mbyte py. Haꞌe vy ojapukai: ]$3 Haꞌe Júpiter pegua sacerdote oĩ vaꞌe ma ixupegua templo tetã kyvõ katy oĩ vaꞌe gui ou vy tetã rokẽ katy ogueru vaka haꞌe ngora yvoty guigua. Heta vaꞌe kuery reve mymba ojukaxe haꞌe kuery pe. {#o Haꞌe rami vy Barnabé pe “Júpiter”, haꞌe rã Paulo pe ma “Mercúrio” heꞌi okuapy, mbaꞌeta ijayvuve ramo. Júpiter ma haꞌe kuery ruete ramigua yvateve vaꞌe, haꞌe rã Mercúrio ma tuuete ramigua ijayvu kuaave vaꞌe. <"q Heta vaꞌe kuery Paulo ojapo vaꞌe oexa vy ojapukai Licaônia ayvu py, aipoeꞌi: — Nhanderuete kuery teve avakue rami ojeapo vy oguejy raꞌe nhandea peve — heꞌi okuapy.! Haꞌe rami vy ijayvu atã reve aipoeꞌi ixupe: — Epuꞌã ke ndepy re — heꞌi ramove opo reve opuꞌã vy oguata. s _ Haꞌe vaꞌe ava ma Paulo ayvu re ojapyxaka oiny ramo hexe omaꞌẽ vy oexa okuera aguã ojerovia etea.D Listra py peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌe omongueraague Listra py oguapy oiny peteĩ ava ipy pirupa vaꞌe, ituiꞌi guive ndoguatai vaꞌe, neĩ peteĩgue ma oguata vaꞌe eꞌỹ.-UHaꞌe py ju omombeꞌu ayvu porã. Haꞌe nunga haꞌe kuery oikuaa vy ojava Licaônia regua Listra haꞌe Derbe tetã katy, haꞌe katy rai-raiꞌi ikuai vaꞌe rupi voi.!Haꞌe rami vy judeu eꞌỹ vaꞌe haꞌe judeu kuery nguvixa kuery reve opuꞌãmba rei okuapy ojojai reixe haꞌe ita py ojapipa aguã.Haꞌe rami rire tetã pygua kuery ojaꞌopa. Peteĩ regua oo judeu kuery re, haꞌe rã amboae kuery ma apóstolo kuery re ojeꞌoi.T!Haꞌe ramive ma ikuai are haꞌe py, okyjea py eꞌỹ ijayvu Senhor gui. Haꞌe rã Senhor ma haꞌe kuery po py hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã ojapo vy oikuaa uka ayvu nhomboaxya regua anhetẽa. Haꞌe rã judeu kuery oguerovia eꞌỹ vaꞌe ma omopuꞌã rei judeu eꞌỹ vaꞌe kuery, ombopoxypa irmão kuery pe.f G Icônio py Paulo haꞌe Barnabé ovaẽague Icônio tetã py ma Paulo haꞌe Barnabé ma judeu kuery onhemboꞌeaty py ovaẽ vy nhomboꞌe. Haꞌe ramo heta ikuai vaꞌe oguerovia, judeu haꞌe grego kuery guive.|q 4Haꞌe rã temimboꞌe kuery ikuai vaꞌe ma opa mbaꞌe py ovyꞌa tema okuapy Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve vy. % 3Haꞌe ramo haꞌe kuery opy regua gui yvy kuꞌi oity-ity oikuaa uka aguã haꞌe kuery oeja ma ovya. Haꞌe gui Icônio katy ju ojeꞌoi. G 2Haꞌe rami teĩ judeu kuery ombopoxy kunhague judeu reko rami ikuai vaꞌe yvatekueve, tetã pygua ruvixa kuery guive. Haꞌe rami vy omoingo axy Paulo haꞌe Barnabé vy omoxẽ oyvy gui.S 1Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi oendupaa Senhor ayvu. 9k 0Haꞌe rami ijayvu rã judeu eꞌỹ vaꞌe kuery oendu vy ovyꞌa okuapy, Senhor ayvu oguerovyꞌa guive. Tekove marã eꞌỹ jopyarã oiporavo pyre haꞌe javive oguerovia.G /Mbaꞌeta haꞌe rami aguã rami ae Senhor oremoĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xee romoĩ judeu eꞌỹ vaꞌe kuery moexakãarã, yvy jave re ikuai vaꞌe oo jepe aguã”, heꞌi vaꞌekue. !; .Haꞌe ramo Paulo haꞌe Barnabé okyjea py eꞌỹ ijayvu vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery pe ranhe ma romombeꞌu Nhanderuete ayvu. Haꞌe rã napenduxei vy pexa uka tekove marã eꞌỹ pejopy aguã ndaꞌeveia. Haꞌe rami rã judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia py ju ꞌrã roo.  -Haꞌe rã judeu kuery ma heta ijaty vaꞌe oexa vy ndojou porãi. Haꞌe rami vy ijayvu vaikue, Paulo ayvu re ijayvu rei guive. )K , Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe ju Paulo haꞌe Barnabé ayvu omombeꞌuague Sábado jevy py tetã pygua haꞌe javi rai ou Nhanderuete ayvu oendu aguã.dA +Onhemboꞌeaty gui onoꞌõ vaꞌekue oopa rã judeu kuery haꞌe judeu reko rami Nhanderuete pe ikuai vaꞌe heta ojeꞌoi Paulo haꞌe Barnabé rakykue. Haꞌe ramo omongeta Nhanderuete porayvua re riae ikuai aguã. . U * Sábado jevy py ayvu omombeꞌu aguã re ojerure okuapyague Paulo haꞌe Barnabé oẽ rã ojerure okuapy sábado jevy py haꞌekue rami ae ju ijayvu aguã.F  )“Maꞌẽ ke, peẽ pejojojai rei vaꞌe. Penhemondyi haꞌe pekanhy, mbaꞌeta pendeꞌára py xee ajapo ꞌrã mbaꞌemo ndaperoviai vaꞌerã, pẽvy omombeꞌua teĩ”, heꞌiague. V % (Peikuaa pota haꞌvy profeta kuery aipoeꞌiague pendere oiko eꞌỹ aguã:) K 'Hexe vy ma haꞌe javive ojerovia vaꞌe omboeko porãa ꞌrã opa mbaꞌe vai gui. Haꞌe rã Moisés lei oeja vaꞌekue rupi ma nanhanemboeko porãai ꞌrã.  &— Haꞌe nunga rupi keꞌy kuery, peikuaa pota, mbaꞌeta pẽvy pe romombeꞌu hexe vy jejavya omboguepaa aguã regua.M %Haꞌe rã Nhanderuete omboete ju vaꞌe retekue ma ndaꞌivaipai. 1 $Mbaꞌeta anhetẽ Nhanderuete oipotaa rami vy heta vaꞌe kuery re Davi opena ma rire oke vy oo nguu kuery ooague py, haꞌe ramo hetekue ivaipa./ #Haꞌe rami vy amboae Salmo py aipoeꞌi avi: “Nderejai ꞌrã neremimboꞌe retekue Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ivaipa aguã”, heꞌi vaꞌekue. X) "Haꞌe rami vy ae omanoague gui Nhanderuete omboete ju ivaipa eꞌỹ aguã, aipoeꞌiague rami: “Pendevy pe ajapo ꞌrã Davi pe xeayvuague ikyꞌa eꞌỹ haꞌe oguerovia pyrã ojeupity aguã rami.” ve !Haꞌe kuery ramymino nhandekuai vaꞌe pe Nhanderuete ojapo haꞌe nungakue haꞌe javi ojeupity aguã rami, Jesus omboete jevya py, mbaꞌeta mokoĩa Salmo re ipara oĩa rami vy: “Ndee ma Xeraꞌy, ange xee romoingo”, heꞌiague. y Haꞌe gui ore ju pẽvy romombeꞌu ayvu porã Nhanderuete nhaneramoĩ kuery omoingo porã aguã re ijayvuague regua.A{ Haꞌe ramo mbovy ára re rei eꞌỹ ojexa uka oikovy, Galiléia guive Jerusalém katy hexeve ojeꞌoi vaꞌekue pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma imombeꞌuarã ikuai heta vaꞌe kuery pe.?y Haꞌe rami teĩ omanoague gui Nhanderuete omboete ju.   Hekorã ipara oiny vaꞌe ojeupity aguã rami oguereko rire omboguejya yvyra gui, haꞌe vy tuparã ojapo pyre py onhono porãa.}s Neĩ peteĩ henda py ojapo vaiague haꞌe kuery ndoikuaai vaꞌeri huvixa Pilatos pe ojerure okuapy ojuka aguã re.~w Mbaꞌeta Jerusalém pygua kuery nguvixa kuery reve ndoikuaai okuapy Jesus, neĩ profeta kuery nhomboꞌea noendu kuaai guive, sábado ára nhavõ ogueroayvu teĩ, mbaꞌeta ojuka uka rakaꞌe Jesus, profeta kuery ijayvuague ojeupity aguã rami.&}E — Keꞌy kuery Abraão ramymino kuery haꞌe Nhanderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe, nhandevy pe ae oikuaa uka ayvu jaa jepe aguã regua.| Haꞌe gui João ojapo ꞌrã vaꞌekue ojapopa ma vy aipoeꞌi: “Xee ma pexaꞌãa ramigua eꞌỹ. Haꞌe rã xerakykue rima ou oiny peteĩ. Haꞌe vaꞌe gui ma xeꞌyvyĩꞌi ete vy neĩ ipy regua amboi aguã voi ndaꞌevei”, heꞌi vaꞌekue. {5 Haꞌe vaꞌe ojekuaa uka eꞌỹ mbove João ranhe Israel kuery haꞌe javive pe omombeꞌu oikovy jajeko rerova vy nhanhemongarai uka aguã regua.z  Haꞌe vaꞌe ramymino kuery regua Nhanderuete ijayvuague rami vy omoingo Israel kuery reraa jepearã. Haꞌe vaꞌe ma Jesus.lyQ Haꞌe gui ma oipeꞌa vy hekovia Davi ju oiporavo huvixaverã. Haꞌe vaꞌe reko re ijayvu vy aipoeꞌi: “Jessé raꞌy Davi ma ava xee ae rami ipyꞌa vaꞌe ajou, xee aipota vaꞌe ojapopa vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue.)xK Haꞌe gui nguvixaverã re haꞌe kuery ojerure okuapy ramo Nhanderuete omoĩ uka Benjamim regua Quis raꞌy Saul. Haꞌe vaꞌe ma quarenta maꞌetỹ re oĩ.w quatrocentos e cinqüenta maꞌetỹ raiꞌi rire. Haꞌe vaꞌe rire omoĩ herekoarã kuery, profeta Samuel oikoa ára peve.ovW Haꞌe gui sete regua Canaã yvy re ikuai vaꞌekue omomba vy ijyvykue omeꞌẽ haꞌe kuery yvyrã,cu? quarenta maꞌetỹ re tekoa eꞌỹa py ikuai jave ogueropoꞌaka haꞌe kuery reko vai.:tm Nhande Israel kuery Ruete ma oiporavo rakaꞌe nhaneramoĩ kuery, haꞌe gui oyvy reꞌỹ ikuaia pukukue re omboetave, Egito yvy re. Haꞌe gui opoꞌakaa rupi oguenoẽmba vys{  Antioquia py Paulo ayvu omombeꞌuague Haꞌe ramo Paulo opuꞌã vy opo py ojapo “Pekyrirĩ” heꞌia rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Avakue Israel regua haꞌe Nhanderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai avi vaꞌe, pejapyxaka ke.`r9 Lei haꞌe profeta ombopara vaꞌekue ogueroayvupaa ma rire onhemboꞌeaty pygua ruvixa aipoeꞌi uka haꞌe kuery pe: — Xeryvy kuery, heta vaꞌe kuery pemombaraete aguã regua ayvu pereko ri vy ke pemombeꞌu. q/ Haꞌe rã haꞌe kuery ma Perge gui oove Pisídia regua Antioquia tetã peve, haꞌe sábado ára py judeu kuery onhemboꞌeaty py oo vy oguapy.^p5 Jerusalém katy ju João Marcos ojevyague Pafos gui ma Paulo yy rupi oo. Oirũ kuery reve ojeꞌoi Panfília regua Perge tetã re. Haꞌe rã João ma haꞌe kuery gui ojaꞌo vy Jerusalém katy ju ojevy.joM Mbaꞌemo oiko vaꞌe huvixa oexa vy oguerovia ayvu, Senhor re omboꞌe rã oguerovyꞌa guive. nw Aỹ ma ndere Senhor omoĩ ꞌrã opo nderexavei aguã. Haꞌe ramo mbovy ára rei veꞌỹ nderexavei ꞌrã kuaray — heꞌi. Haꞌe ramove hexe hoꞌa yvyxĩ ramigua pytũ vaꞌe. Haꞌe ramo ojere-jere oikovy, oipota ijyva re imboguataarã.Km — Anha raꞌy, ndere ma renhombotavypa haꞌe opa marã rei reiko aguã anho oĩ. Heko porã vaꞌe re repuꞌã rei. Nderepytuꞌui ta ri tyꞌy Senhor reko amboae rami rei reikuaa ukaa gui?l! Haꞌe gui Saulo Paulo avi hery vaꞌe re ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo omaꞌẽ porã ranhe Elimas re. Haꞌe vy aipoeꞌi: okW Haꞌe rami teĩ onhemboꞌe vaikue vaꞌe Elimas hery vaꞌe ojokoxe huvixa ojerovia eꞌỹ aguã. Hj  Haꞌe vaꞌe ma huvixa Sérgio Paulo irũ oiko. Haꞌe rã huvixa ma ava hiꞌarandu vaꞌe. Haꞌe rami vy Barnabé haꞌe Saulo oenoĩ vy oendu porã pota Nhanderuete ayvu omombeꞌu rã.i Ypaꞌũ oaxapa vy Pafos tetã peve oo. Haꞌe py oexa peteĩ judeu onhemboꞌe vaikue vaꞌe profeta ramigua, Barjesus hery vaꞌe.h} Salamina py ovaẽ vy Nhanderuete ayvu omombeꞌu judeu kuery onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi. Ipytyvõarã ogueraa avi João. Apy João hery vaꞌe ma Apóstolo João eꞌỹ, haꞌe rã João Marcos, Jesus rekokue ombopara vaꞌerã vaꞌe . ,gQ  Onhemboꞌe vaikue vaꞌe Elimas reko re ijayvua Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ omondouka ramo Selêucia peve ranhe oo. Haꞌe gui yy rupi ojeꞌoi Chipre katy.xfi Haꞌe ramo okaru eꞌỹ re onhemboꞌe okuapy ranhe. Haꞌe gui haꞌe kuery áry opo omoĩ reve omondouka. Qe Haꞌe kuery ma Senhor pe okaru eꞌỹ re ikuai ramo Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ aipoeꞌi: — Peiporavo xevy Barnabé haꞌe Saulo, xee aenoĩague rami haꞌe kuery ombaꞌeapo aguã — heꞌi. , ; d  Jypyꞌi Barnabé haꞌe Saulo ayvu mombeꞌua rupi oguataague Antioquia pygua igreja kuery regua ikuai profeta haꞌe nhomboꞌea kuery: Barnabé, Simeão Níger hery vaꞌe, Cirene pygua Lúcio, huvixave Herodes ryvy ranga Manaém haꞌe Saulo.c Barnabé haꞌe Saulo ma ojapo ꞌrã vaꞌekue ojapopa ma vy ojevy ju Jerusalém gui. Ngupive ogueraa avi João Marcos hery vaꞌe. gbG Haꞌe gui Nhanderuete ayvu oenduave tema opa rupi, haꞌe ojerovia vaꞌe kuery hetave ovy. xai Haꞌe ramove anjo Senhor-a guigua omombaꞌeaxy huvixa, Nhanderuete nomboetei ramo. Haxo hoꞌupa rã omano. k`O Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapukai: — Nhanderuete ae teve ijayvu, ava eꞌỹ — heꞌi okuapy._} Haꞌe gui oaꞌangaague ára py Herodes omoĩ ao iporãve vaꞌe. Tenda openaaty áry oguapy vy ijayvu haꞌe kuery pe._^7  Herodes omanoague Haꞌe vaꞌe jave Herodes joo rami eꞌỹ ijayvu Tiro haꞌe Sidom pygua kuery reve. Haꞌe ramo oĩa py haꞌe kuery oupa peteĩ rami ojexa uka aguã. Haꞌe rami vy huvixa rembiguai Blasto pe onhepytyvõ uka rire ojerure okuapy peteĩ rami ju ikuai aguã re, mbaꞌeta huvixa yvy rupi hoꞌu vaꞌerã ojou vy. *]M Herodes oeka uka teĩ ndojoui. Haꞌe rami vy nhuã rarõa kuery omboayvu ma vy ojuka ukapa. Haꞌe vy Judéia gui ma Cesaréia katy ju oo. Haꞌe py oiko are. h\I Koꞌẽmba rã xondaro kuery ndaꞌevei rei ikuai, mbaꞌe pa Pedro re oikoague ndoikuaai vy.z[m Haꞌe ramo opo py “Pekyrirĩ” heꞌia rami ojapo vy omombeꞌu marã rami pa nhuã gui Senhor oguenoẽ ukaague. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pemombeꞌu ke Tiago pe, irmão kuery pe guive — heꞌi. Haꞌe gui oẽ ju vy amboae katy oo. Z' Haꞌe ramia ja Pedro ombotave tema hoꞌamy. Haꞌe ramo mae ma haꞌe kuery oipeꞌa vy haꞌe ri ty raꞌea oexa vy ndoikuaai rei okuapy. YY+ Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi ixupe: — Naneakã porãvei teve — heꞌi okuapy. Haꞌe rami teĩ omombeꞌuve haꞌe etea. Haꞌe ramo aipoeꞌi ju: — Inheꞌẽ rive ri nhiꞌã — heꞌi okuapy. X  Pedro ayvu oendu kuaa vy ovyꞌa vaipa vy hexarai omoinge aguã. Onha reve opy ojevy Pedro okẽ py hiꞌaĩa omombeꞌu aguã. mWS Kora rokẽ re ombota ramo ou peteĩ tembiguai kunhaꞌi Rode hery vaꞌe, mavaꞌe paa oexa aguã.V! Hexe oiko vaꞌe re oikuaa pota vy onhembopyꞌa oo aguã João Marcos hery vaꞌe xy Maria ro py. Haꞌe py ma heta ikuai onhemboꞌe vy.hUI Haꞌe ramo mae ma Pedro oikuaa xapyꞌa vy aipoeꞌi: — Aỹ ma aikuaa anhetẽ Senhor ombou raꞌe ojea pygua anjo, Herodes po gui xereraa jepe aguã, haꞌe judeu kuery ojapoxe vaꞌe haꞌe javi gui guive — heꞌi.tTa Xondaro ikuai vaꞌe jypy haꞌe mokoĩa ma oaxa vy ovaẽ jogueravy okẽ ferro guigua tetã katy oĩ vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe ma haꞌe ae ojepeꞌa. Haꞌe gui oẽ vy peteĩ tape rupi jogueraa. Ooveꞌia py anjo ojepeꞌa ixugui. 0SY Nhuã gui Pedro oguenoẽa ague Haꞌe gui Pedro oẽ vy hakykue oo. Ndoikuaai ovy anhetẽ paa anjo opo py ojapo vaꞌe, “Aexa raꞌu rive po” heꞌi vy.1R[ Anjo aipoeꞌi: — Ejekuꞌa jokua ke, haꞌe emoĩ ndepy regua. — Haꞌekue rami ojapo ramo aipoeꞌive ju: — Emoĩ ndeao puku, haꞌe eju xerakykue — heꞌi. gQG Haꞌe gui peteĩ anjo Senhor-a guigua ou xapyꞌa ramo peteĩ hendy vaꞌe omoexakãmba nhuã ropy rupi. Pedro re opoko vy omomyĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Epuꞌã pojava — heꞌi ramove ojokuaague hoꞌapa ipo gui. ;Po Pyávy huvixa Herodes omboayvu eꞌỹ mboveꞌi, Pedro oke oupy mokoĩ xondaro mbyte, mokoĩ corrente py ojokuaague reve. Xondaro kuery mboae ma okẽ py ikuai nhuã oarõa py.rO] Haꞌe rami py Pedro nhuã py oĩ, teĩ hexe igreja kuery ikuai vaꞌe onhemboꞌe tema Nhanderuete pe. hNI Ojopy uka vy omboꞌa uka nhuã py. Xondaro kuery po py omboaxa opena aguã. Irundy aty ikuai xondaro kuery, peteĩ-teĩ aty irundy xondaro oguereko harõarã, Páscoa ára rire heta vaꞌe kuery oendua py omboayvua aguã.)MK Haꞌe nunga judeu kuery ojou porã rei okuapya oikuaa vy oguereko axyve ju. Haꞌe vy Pedro voi ojopy uka, ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ vaꞌea ára.?Ly Haꞌe rami vy kyxe py ojuka uka João rykeꞌy Tiago.2K _ Huvixa Herodes apóstolo Tiago haꞌe Pedro oguereko axyague Haꞌe vaꞌe jave py huvixave Herodes ojopy uka igreja kuery ikuai vaꞌe regua oguereko axy aguã.J Haꞌekue rami ae haꞌe kuery ojapo. Haꞌe vy Barnabé haꞌe Saulo po py ogueraa uka igreja re opena vaꞌe kuery pe. 7Ig Haꞌe ramo temimboꞌe kuery jogueroayvu okuapy mbaꞌemo omondouka aguã Judéia py irmão kuery ikuai vaꞌe pe. Peteĩ-teĩ ojouaꞌi rami ꞌrã omondouka oipytyvõ vy.4Ha Peteĩ haꞌe kuery regua Ágabo hery vaꞌe opuꞌã vy Nheꞌẽ gui omombeꞌu yvy jave re karuai oiko ꞌrãa. Haꞌe nunga oiko ae ma huvixave Cláudio oĩ jave py. G  Karuai oiko vaꞌerãa re Ágabo ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave py Antioquia py profeta kuery regua ou Jerusalém gui.FF Ojou vy Antioquia py ogueru. Peteĩ maꞌetỹ pukukue re haꞌe pygua igreja kuery reve ikuai vy heta omboꞌe. Antioquia py temimboꞌe kuery ikuai vaꞌe jypyꞌi oenoĩa Cristo pegua. Paulo ojopy okuapyague Sete araa opa ta ma jave judeu kuery Ásia gui ou vaꞌekue regua ma Paulo templo py oĩ rã oexa vy ombopoxy heta vaꞌe kuery haꞌe javi. Haꞌe rami vy ojopy vyI+ Haꞌe ramo Paulo ma koꞌẽ jevy avakue ogueraa vy haꞌe kuery reve ojekyꞌaꞌo uka. Haꞌe vy templo py oike vy omombeꞌu ojekyꞌaꞌoa ára rakaꞌe pa opa ꞌrãa, haꞌe peteĩ-teĩ rekovia mymba omeꞌẽ aguã. Haꞌe rami Paulo ojapo judeu kuery reko rami vy, pavẽ oikuaa aguã hekokue ramigua omombeꞌua vaꞌe anhetẽ eꞌỹa (versículo 24), amongue ayvu porã oguerovia vy oo jepe aguã (1 Coríntios 9.19-22, 10.32,33). *Haꞌe rã judeu eꞌỹ vaꞌe regua ojerovia vaꞌe pe ma oreayvu romondouka ae ma, haꞌe kuery hoꞌu eꞌỹ aguã mbaꞌemo raꞌangaa pe ojuka pyre, huguykue, neĩ mymba ojyryvipy pyre roꞌokue, haꞌe gui itavy rei eꞌỹ aguã — heꞌi. )Haꞌe vaꞌe kuery reve tereo, haꞌe ndee voi ejekyꞌaꞌo uka haꞌe kuery reve, haꞌe emeꞌẽ haꞌe kuery oakã onhopĩ uka aguã regua. Haꞌe ramo ꞌrãe oikuaa pavẽ ndereko re ijayvuague anhetẽ eꞌỹa, haꞌe ndee voi lei re oĩa rami reiko avia.(Haꞌe nunga rupi ejapo oreayvu taa. Apy ore kuery regua ikuai irundy avakue onhemboayvuague ojapo aguã rami ikuai vaꞌe.f'EHaꞌe rami rã mbaꞌexa ꞌrã tu jajapo? Mbaꞌeta ndee revaẽague oikuaa pavẽ ꞌrã.7&gHaꞌe kuery pe ma omombeꞌua ma ndereko ramigua. Haꞌe vy aipoꞌea: “Amboae regua ikuaia rupi Paulo omboꞌe judeu kuery Moisés ojapo uka vaꞌekue gui ojepeꞌa aguã re, guaꞌy kuery pire omboi eꞌỹ, neĩ lei re oĩa rami veꞌỹ ikuai aguã”, ꞌea ndereko ramigua rive omombeꞌu vy. %Haꞌe nunga haꞌe kuery oendu vy oguerovyꞌa okuapy Nhanderuete. Haꞌe gui ma Paulo pe aipoeꞌi: — Haꞌe rami avi irmão, apy rexa nhiꞌã heta ikuai judeu kuery regua ojerovia vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma lei re oĩa rami anho ikuai.$!Haꞌe ramo Paulo oxarurapa ma vy omombeꞌu judeu eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi ombaꞌeapo rã mbaꞌemo Nhanderuete ojapoague haꞌe javi.v#eKoꞌẽ jevy orereve Tiago-a py Paulo oo oexa aguã. Igreja re opena vaꞌe kuery haꞌe javi ijaty raꞌe.t"a Jerusalém py Paulo ovaẽague Jerusalém py rovaẽ ma ramo irmão kuery ovyꞌa reve oremovaẽ.s!_Temimboꞌe kuery Cesaréia gui ou vaꞌekue regua oo avi orerupive. Haꞌe vaꞌe kuery ma peteĩ temimboꞌe yma ogueraa avi Chipre py ituiꞌi vaꞌekue Mnasom hery vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma ngoo py oremovaẽ vaꞌerã. J  Haꞌe vaꞌe rire roiko katupa ma vy Jerusalém katy rojeꞌoi.nUHaꞌe rami rã ndorojokoi vy ropytuꞌu, haꞌe vy — Tove toiko Senhor oipota vaꞌe — roꞌe. T! Haꞌe ramo ombovai: — Mbaꞌe tu pejapo pejaeꞌo haꞌe xemokangy vy? Mbaꞌeta xevy pe ma haꞌevepa rei Senhor Jesus rery káuxa Jerusalém tetã py nhuã py aa haꞌe amano aguã voi — heꞌi.  Haꞌe vaꞌe ayvu roendu vy haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi reve Paulo pe rojerure rokuapy Jerusalém katy oo veꞌỹ aguã. ?w Haꞌe vaꞌe ma orea py ovaẽ vy ojora Paulo kuꞌakuaa. Haꞌe vaꞌe py ma opy haꞌe opo ojokua reve aipoeꞌi: — Po rami Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oikuaa uka: Nami judeu kuery Jerusalém pygua ojapo ꞌrã kovaꞌe kuꞌakuaa ja re, mbaꞌeta omboaxa ꞌrã judeu eꞌỹ vaꞌe kuery po py — heꞌi.Y+ Haꞌe py orekuai are ma rire Judéia gui ou peteĩ profeta Ágabo hery vaꞌe.U# Haꞌe ma irundy guajy omenda eꞌỹ vaꞌe oguereko, profeta meme ikuai. /WKoꞌẽ jevy rojepeꞌa vy Cesaréia katy roo. Haꞌe py ma Filipe ro py rovaẽ vy ropyta hexeve. Haꞌe vaꞌe ma ayvu porã mombeꞌuarã sete omoĩ mbyre regua.D Cesaréia py Paulo ovaẽague Haꞌe gui Tiro tetã gui roove vy Ptolemaida py rovaẽ. Haꞌe py ma roxarura irmão kuery ikuai vaꞌe pe. Peteĩ ára orekuai haꞌe kuery reve.ucHaꞌe gui peteĩ-teĩ rojopopyy ma vy roĩ ju kanoã py. Haꞌe rã haꞌe kuery ma ngoo katy ju ojevypa. veHaꞌe rami teĩ areꞌỹꞌi re rojepeꞌa vy roove ju. Haꞌe kuery haꞌe javive oremoirũ imondovy guaꞌyxy haꞌe guaꞌy kuery reve. Tetã rovai roo vy ita kuꞌi reia py orerenapyꞌã re roĩ vy ronhemboꞌe rokuapy haꞌe py.,QHaꞌe py temimboꞌe kuery rojou vy sete ára ropyta haꞌe py. Haꞌe vaꞌe kuery ma Nheꞌẽ gui oikuaa vy Paulo pe ijayvu Jerusalém katy oo eꞌỹ aguã. 9kChipre ypaꞌũ oreaxua regua ojekuaa maa gui roeja vy Síria yvy katy ju roo. Haꞌe gui ma Tiro tetã py rovaẽ, mbaꞌeta haꞌe py mbaꞌemo omboguejya ꞌrã kanoã gui.c?Peteĩ kanoã Fenícia katy oo vaꞌe rojou vy haꞌe vaꞌe py ju roĩ. Haꞌe vy roove.L  Tiro tetã py Paulo ovaẽague Haꞌe kuerya gui rojepeꞌa rire kanoã ajukue regua py roo. Rojeꞌoi yvi vy Cós py rovaẽ. Koꞌẽ jevy Rodes py, haꞌe gui ma Pátara py ju rovaẽ.{o&Ndovyꞌavei okuapy, “Xerova ndapexavei ꞌrã”, heꞌi rire. Haꞌe vy omoirũ heravy kanoã ituia py peve. :o%Haꞌe ramo ojaeꞌo pavẽ. Oikuavã vy oayvupa.&E$ Haꞌe kuery reve Paulo onhemboꞌeague Haꞌe rami Paulo ijayvupa ma vy guenapyꞌã re oĩ, haꞌe onhemboꞌe oiny haꞌe kuery haꞌe javi reve.c?#Opa mbaꞌe py pẽvy aexa uka nhambaꞌeapo vy iporiaukueꞌi nhaipytyvõ aguã. Penemaꞌenduꞌa Senhor Jesus ae aipoeꞌiague re: “Joupe mbaꞌemo nhameꞌẽ vy javyꞌave ꞌrã jajopya gui”, heꞌiague re. Z -"Peẽ voi peikuaa xepo py ae ajouague xee haꞌe xerevegua kuery roipota vaꞌe.I  !Xee ma napenai vaꞌekue avave mbaꞌe prata, ouro, neĩ ao re.i K — Haꞌe gui aỹ ma Senhor po py romboaxa, ayvu nhanemboaxya regua rupi vy penembaraete aguã, mbaꞌeta ijayvu ma ipoꞌaka penemombaraete vy pendevy guarã omeꞌẽ aguã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi reve.2 ]Haꞌe nunga rupi peikuaa pota. Penemaꞌenduꞌa mboapy maꞌetỹ re xeayvu aikovyague re. Ara py haꞌe pyávy ndapytuꞌui xerexay reve peteĩ-teĩ romongetaa gui.  Peẽ kuery regua voi opuꞌã ꞌrã avakue haꞌeve eꞌỹa rami nhomboꞌe vaꞌe, ojee ae temimboꞌe kuery oguerova aguã.}sXee aikuaa rã aa ma rire penembyte oiko ꞌrã guary kuery nhomondoropaarã, vexaꞌi kuery omboaxya rupi eꞌỹ.c?Pepena pendejee ae haꞌe vexaꞌi kuery haꞌe javi re, haꞌe vaꞌe kuery re opena vaꞌerã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ penemoĩ rire. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete pegua igreja kuery nguguy py ae ojogua vaꞌekue. ; c?mbaꞌeta peteĩgueve ndajepeꞌai Nhanderuete oipota vaꞌe haꞌe javi amombeꞌua gui.xiHaꞌe nunga rupi kovaꞌe ára xee anhemombeꞌu porã pẽvy: Xee ndaxepo kyꞌai peẽ mavaꞌeve ruguy py,y— Peẽ kuery mbyte Nhanderuete poꞌakaa re romboꞌe aikovy rire teĩ aỹ ma aikuaa xerova ndapexavei ma ꞌrãa.fEHaꞌe rami teĩ mbaꞌeve py xee naendui ajeayvua, ajapo ꞌrã vaꞌekue ajapopaxea anho. Haꞌe vaꞌe ma xerembiaporã Senhor Jesus gui ae ajopy vaꞌekue, Nhanderuete nhanemboaxya regua ayvu porã amombeꞌu aguã. Mbaꞌeta tetã nhavõ rupi xee aa rupi Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oikuaa uka nhuã py xembotya haꞌe xemoingo axya ꞌrãa.lQ— Aỹ ma xepyꞌa re aendu Jerusalém katy aaxea, haꞌe py xere oiko vaꞌerã ndaikuaai teĩ.Judeu haꞌe grego kuery pe amombeꞌu aikovy Nhanderuete re ojeko rerova vy nhande-Senhor Jesus [Cristo] re ojerovia aguã. "=Haꞌe rami teĩ xee ndajepeꞌai romombaraetea rupi xeayvua gui. Haꞌe nunga re romboꞌe aikovy pavẽ oendua rupi, haꞌe peteĩ-teĩ ro rupi guive.~-Mbaꞌeta anhemboyvatevea rupi eꞌỹ Senhor pe ete aiko xerexay haꞌe aiko axya py, mbaꞌeta judeu kuery xereko aꞌã vy xemoingo axy ramo.}7Oĩa py ovaẽmba ma ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ peikuaa porã marã rami pa peẽ kuery reve aikoague Ásia py avaẽ ypya ára guive.|7 Mileto py Éfeso pygua igreja re opena vaꞌe kuery omongetaague Mileto tetã gui Paulo oenoĩ uka Éfeso pygua igreja re opena vaꞌe kuery.<{qMbaꞌeta Paulo ijayvu ma voi Ásia yvy re ndopyta arexei vy Éfeso tetã py ovaẽ eꞌỹ aguã re, mbaꞌeta ojapura Pentecostes ára Jerusalém py oiko aguã, haꞌeve ramo. z3Haꞌe gui roove vy koꞌẽ jevy roaxa Quios ypaꞌũ katyꞌi rupi. Areꞌỹꞌi re rovaẽ Samos py, haꞌe koꞌẽ jevy Mileto py ju rovaẽ.hyIAssôs py orea py ju ovaẽ ma ramo orereve oĩ avi kanoã py, haꞌe vy Mitilene katy ju roo.?xw Assôs gui Paulo oo vy Mileto py ovaẽague Ore roove vy kanoã py roĩ, haꞌe Assôs katy roo. Haꞌe py roarõ Paulo yvy rupi ooa ja, haꞌe rami aguã orevy ijayvu rire.w Haꞌe rã kunumi vaꞌe okuera jevy rã pavẽ oexa vy oguerovyꞌa ete okuapy. Haꞌe vy ogueraa ju okuapy oikove vaꞌe. pvY Ojeupi ju vy oipeꞌã mbojape, haꞌe hoꞌu. Nhomongetave ju koꞌẽmba peve. Haꞌe gui mae ma oo.u Haꞌe ramo Paulo oguejy vy ojeroꞌa hiꞌáry. Oikuavã vy aipoeꞌi: — Penhemondyi eme, hekove oime teri — heꞌi.\t1 Haꞌe py peteĩ kunumi oĩ Êutico hery vaꞌe janela py oguapy oinya py. Haꞌe vaꞌe ma Paulo ndaꞌijayvupai ete ramo oke. Oke ete vy janela yvateve vaꞌe gui hoꞌa yvy py. Haꞌe gui heꞌõgue ojopya. /sYOpy ronhomboatya py heta oĩ tataendy.@ry Trôade py Paulo nhomboꞌeague Semana ijypya ára py mbojape roipeꞌã-peꞌãꞌi aguã ronhomboaty rã Paulo nhomongeta. Koꞌẽ jevy oove ta vy pytũ mbyte peve ijayvu.Zq-Haꞌe gui ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹa ára oaxa ma rire Filipos gui roo yy rupi. Haꞌe gui peteĩ nhiruĩ araa py ma Trôade py rovaẽ haꞌe kuery ikuaia py. Haꞌe py ma peteĩ semana ropyta. Vp%Haꞌe vaꞌe kuery ma orerenonde ojeꞌoi, Trôade tetã py orerarõ aguã.Qo[Ásia peve] omoirũ vaꞌe kuery ma povaꞌe: Beréia pygua Pirro raꞌy Sópatro, Aristarco, Tessalônica pygua Secundo, Derbe pygua Gaio, haꞌe gui Timóteo, Tíquico haꞌe Ásia pygua Trófimo.n'Haꞌe py ma mboapy jaxy re oiko. Síria katy oo ta oikovy vy oendu judeu kuery hexe opuꞌãmbaxea. Haꞌe rami vy Macedônia rupi ju ojevy.mmSTekoa ikuai vaꞌe rupi oaxa vy nhomongeta haꞌe nhomombaraete ovy. Haꞌe gui Grécia katy ju oo.nl W Teĩgue ju Macedônia haꞌe Grécia rupi Paulo oguataague Haꞌe kuery opa marã ikuaia gui opytuꞌupa ma ramo Paulo oenoĩ uka temimboꞌe kuery. Omombaraetea rupi ijayvu ma vy oipopyypa, haꞌe gui oo Macedônia katy. k )7jg( Mbaꞌeta nhandevy pe voi ndaꞌevei ange oiko vaꞌekue re ijayvua gui, nhapuꞌãmba reiague rami omombeꞌua rã. Mbaꞌeta haꞌe rami rã peteĩ henda py ma voi nanhamombeꞌu porã kuaai ꞌrã mbaꞌerã pa nhanhomboatyague — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu ma vy ijaty vaꞌekue omondoukapa ju. iw'Haꞌe rã amboae ramigua re ri peikuaa potaxe ramo ma nhanhomboaty aguã ára oaꞌanga pyre py ꞌrã jaikuaa pota.Gh&Xapyꞌa rei Demétrio haꞌe hexeve ombaꞌeapo vaꞌe kuery ri amongue re ijayvu aguã oguereko ramo oaꞌangaa ae ma huvixa nhomboayvua kuery oikuaa pota aguã ára, joe pendeayvu aguã.g%Mbaꞌeta pevaꞌe avakue apy peru vaꞌekue ma templo mbovaipaa rupi eꞌỹ ikuai, neĩ nhandexyete re voi ndaꞌijayvu vai guive.f+$Haꞌe nunga avave rei amboae rami ndoikuaai ꞌrã. Haꞌe nunga rupi pekyrirĩ ꞌrãgue, mbaꞌeve pejapo eme peikuaa pota porã eꞌỹ re.Ve%#Haꞌe vaꞌe tetã py oiko kuaxia mboparaaty. Haꞌe vaꞌe ma opuꞌã vy omokyrirĩ heta vaꞌe kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Avakue Éfeso pygua, pavẽ oikuaa ae ma Diana ipoꞌakapa vaꞌe raꞌangaa pegua templo re nhande Éfeso tetã pygua kuery nhapena vaꞌea, haꞌe Júpiter-a gui taꞌangaa hoꞌa vaꞌekue re guive.9dk"Haꞌe rami teĩ judeu oiko raꞌea haꞌe kuery oikuaa vy peteĩ rami ojapukai okuapy mokoĩ hora re rãndaꞌu: — Éfeso pygua xyete Diana ma yvate ete — heꞌi okuapy. ,cQ!Haꞌe ramo teta mbyte gui judeu kuery ogueru Alexandre, haꞌe vy pavẽ renonde katy omoanha. Haꞌe vaꞌe ma ojapo opo py heta vaꞌe kuery pe ijayvuxea rami.bb= Onoꞌõ vaꞌe regua amongue ojapukai peteĩ rami, haꞌe rã amboae kuery ma amboae rami ojapukai. Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijaty vaꞌe ikuai. Heta vaꞌe kuery neĩ mbaꞌerã pa onoꞌõmba okuapya ma ndoikuaai.naUÁsia pygua huvixa kuery Paulo irũ ikuai vy ixupe ojerure uka avi onoꞌõaty py oo eꞌỹ aguã. X`)Paulo voi heta vaꞌe kuery pe ojexa ukaxe teĩ temimboꞌe kuery nomondoukai.>_uTetã haꞌe javi rupi opa marã ojapura okuapy vy onoꞌõaty oĩ vaꞌe katy ojeꞌoi pavẽ. Ngupive ogueraa Paulo irũ kuery Gaio haꞌe Aristarco, Macedônia gui ou vaꞌekue. ^Haꞌe nunga haꞌe kuery oendu vy ipoxypa, haꞌe vy ojapuka-pukai: — Éfeso pygua xyete Diana ma yvate ete — heꞌi okuapy. ] Haꞌe nunga rupi nhanerembiapo re ndojeroviaavei. Haꞌe rami anho eꞌỹ, nhandexyete Diana ipoꞌakapa vaꞌe pegua templo eteve voi nomboetevei. Haꞌe rami vy ombovaipa ꞌrã Ásia haꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe omboete vaꞌe yvatea — heꞌi. |\qPendu haꞌe pexaa rami Éfeso tetã py haꞌe Ásia yvy haꞌe javi rupi raiꞌi Paulo nhomboꞌe vy heta ojapo mbaꞌemo raꞌangaa nomboetevei aguã rami, mbaꞌeta ijayvu avakue opo py taꞌangaa ojapo vaꞌekue tuuete eꞌỹ oikoa rami.[Haꞌe gui guexeve ombaꞌeapo vaꞌe kuery omboatypa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Avakue, peikuaa kovaꞌe nunga gui jajoupaa.SZMbaꞌeta peteĩ ava oiko ouro re ombaꞌeapo vaꞌety Demétrio hery vaꞌe, prata gui xyete ramigua Diana raꞌangaa ojapo vaꞌe. Haꞌe nunga repykue gui hexeve ombaꞌeapo vaꞌe kuery oguerekopa.Yy Demétrio nhomopuꞌãmba reiague Haꞌe vaꞌe jave py heta opuꞌã okuapy Senhor reko rami ikuai vaꞌe re.|XqMokoĩ opytyvõaty Timóteo haꞌe Erasto omondouka Macedônia katy. Haꞌe rã haꞌe ma Ásia py ranhe opytave. Macedônia katy Paulo oirũ kuery omondoukaague Haꞌe nunga haꞌe javi oiko rire Paulo onhembopyꞌa Macedônia haꞌe Acaia rupi oaxa ma vy Jerusalém katy oo aguã. Mbaꞌeta aipoeꞌi: — Haꞌe py aiko rire aexaxe avi Roma tetã pygua kuery — heꞌi. ; 15.22-29 FVHaꞌe rami vy Senhor ayvu oenduave haꞌe ipoꞌakave ovy. !U;Heta avi onhemboꞌe vaikue vaꞌekue okuaxia oguerupa vy oapypa pavẽ renonde. Kuaxia para repykue re oikuaa pota vy cinqüenta mil ára repy oikuaa.`T9Oguerovia vaꞌe kuery heta ou vy onhemombeꞌu. Mbaꞌemo vai ojapoague omombeꞌupa.!S;Haꞌe nungakue Éfeso py ikuai vaꞌe oendupa, judeu haꞌe grego kuery. Haꞌe rami vy haꞌe javive ojererokyje vy omboete okuapy Senhor Jesus rery.KRHaꞌe rami vy haꞌe kuery re nheꞌẽ vai onhemondea vaꞌe opo vy ipoꞌaka haꞌe kuery haꞌe javive re. Opa marã oguereko axy ramo ipire rei haꞌe ijaipa rei reve onhamba oo oĩa gui. Q!Haꞌe rami rã haꞌe kuery pe nheꞌẽ vai ombovai: — Jesus ma xee aikuaa, Paulo guive. Haꞌvy peẽ, mavaꞌe tu peẽ? — heꞌi.PHaꞌe rami ojapo vaꞌe ma peteĩ judeu sacerdote yvateve vaꞌe Ceva hery vaꞌe raꞌy kuery, haꞌe javi vy sete ikuai. O{ Haꞌe gui amongue judeu kuery nheꞌẽ vai peꞌaa rupi ikuai vaꞌe ma onheaꞌanga Senhor Jesus rery rupi nheꞌẽ vai oipeꞌa aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee aipoaꞌe pejepeꞌa aguã Jesus rery Paulo omombeꞌu vaꞌe rupi — heꞌi. Tirano nhomboꞌeaty py Paulo nhomboꞌeague Haꞌe gui ma judeu kuery onhemboꞌeaty py Paulo oo vy nhomboꞌe. Mboapy jaxy re okyjea py eꞌỹ nhomboꞌe vy omombeꞌu oikovy Nhanderuete poꞌakaa.+IQHaꞌe javi vy doze avakue ikuai. "H=Haꞌe kuery áry Paulo opo omoĩ ramo haꞌe kuery re ou Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ. Haꞌe ramo ayvu mboae py ijayvu, Nheꞌẽ guigua omombeꞌu guive.WG'Haꞌe nunga haꞌe kuery oendu vy onhemongarai ukapa Senhor Jesus rery rupi._F7Paulo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — João ma ojeko rerova vaꞌekue omongarai vy heta vaꞌe kuery pe ijayvu vaꞌekue arakaꞌeve rã ou vaꞌerã re ju ojerovia okuapy aguã. Haꞌe vaꞌe ma Jesus — heꞌi. %ECHaꞌe ramo Paulo oporandu ju: — Marã rami haꞌvy penhemongarai uka? Haꞌe kuery ombovai: — João Batista nhomongaraia rami rima — heꞌi okuapy. ]D3oporandu haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery pa pejerovia ramo pendere ou Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ? Haꞌe kuery ombovai: — Any, ore kuery ma noroendui ae Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oiko vaꞌea — heꞌi okuapy. /C Y Éfeso py Paulo ovaẽague Corinto tetã py Apolo oiko jave Paulo ma yvy rupi oguata vy Éfeso tetã py ovaẽ. Haꞌe py ma amongue temimboꞌe kuery ojou vy!B;mbaꞌeta ijayvu kuaa ete vy pavẽ oendua py ipoꞌaka judeu kuery re, mbaꞌeta ipara oĩ vaꞌe gui omombeꞌu vy oikuaa uka Jesus ae Cristo oikoa. PAAcaia katy Apolo ooxe ramo irmão kuery omonhanima, temimboꞌe kuery pe ombopara guive omovaẽ aguã. Haꞌe py ovaẽ ma vy opa mbaꞌe py oipytyvõ Nhanderuete omboaxy rã ojerovia vaꞌe kuery,J@ Haꞌe rami ranhe okyjea py eꞌỹ ijayvu judeu kuery onhemboꞌeaty py. Haꞌe ijayvu rã Priscila haꞌe Áqüila oendu vy ogueraa, haꞌe vy ixupe omombeꞌu porãve Nhanderuete reko. , ; '?GSenhor reko re omboꞌe pyre. Ikyreꞌỹ vy ijayvu Jesus reko re, haꞌevea rami nhomboꞌe oikovy guive, João nhomongarai jave guare anho oikuaa vaꞌeri.>y Mboapykuea ayvu mombeꞌua rupi Paulo oguata, haꞌe Éfeso py Apolo ovaẽague Haꞌe vaꞌe jave py Éfeso py ma peteĩ judeu ovaẽ, Alexandria tetã guigua Apolo hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ijayvu kuaa, haꞌe ipara oikuaapa vaꞌe,= Haꞌe py ma oiko are rire oo ju. Galácia haꞌe Frígia yvy rupi oaxa vy omombaraeteve ovy temimboꞌe kuery haꞌe javive. <Cesaréia py ovaẽ vy oguejy vy Jerusalém tetã re oo. Haꞌe pygua igreja pe oxarurapa ma vy Antioquia katy ju oguejy ovy.3;_Haꞌe rã haꞌe kuerya gui oo ta vy aipoeꞌi: — Nhanderuete oipota ramo ajevy ju ꞌrã peẽ kuerya py — heꞌi. Haꞌe gui kanoã py ojeupi vy oove Éfeso gui. H: Haꞌe kuery ojerure opytave aguã haꞌe py, teĩ ndaꞌevei.%9CHaꞌe gui ma Éfeso tetã py ovaẽ oirũ kuery oeja aguã py. Haꞌe rã haꞌe ma judeu kuery onhemboꞌeaty py oike vy haꞌe kuery pe omombeꞌu ayvu.V8% Mokoĩguea ayvu mombeꞌu vy ooague gui Paulo ojevyague Haꞌe py ma Paulo opytave ranhe heta ára. Haꞌe vaꞌe rire irmão kuerya gui oo vy Síria katy ju oguata. Ngupive ogueraa Priscila haꞌe Áqüila. Haꞌe rami eꞌỹ mbove Cencréia py onhopĩ uka oakã, mbaꞌemo ojapo aguã re onhemboayvuague ojapopa ma rire. R7Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi ma judeu kuery onhemboꞌeaty pygua ruvixa Sóstenes ojopy vy oinupãmba nhomboayvua kuery renonde. Haꞌe rami teĩ Gálio ma haꞌe nunga re voi ndoikuaa potai. 76iHaꞌe rami vy nhomboayvuaty gui omoẽmba ju.-5SHaꞌe rã ayvukue, tery haꞌe pẽvygua lei re ri pendeayvu ta vy peikuaa pota peẽ ae haꞌe nunga re. Xee ma haꞌe nunga re ndaikuaa potai ꞌrã — heꞌi.q4[Haꞌe ramo Paulo ombovai ta jave huvixa Gálio aipoeꞌi judeu kuery pe: — Judeu kuery, mbaꞌemo vai ete, eꞌỹ vy jojukaague, mbaꞌemo ndaꞌevei ete vaꞌe re pendeayvu vaꞌe rire haꞌeve ꞌrãgue xee aikuaa pota aguã.3 aipoeꞌi: — Kovaꞌe ava ma nhomboꞌe oikovy lei re oĩa rami eꞌỹ Nhanderuete omboetea aguã re — heꞌi okuapy. 22] Huvixa Gálio renonde Paulo ojexa ukaague Acaia pygua huvixa Gálio oĩ jave py ma judeu kuery peteĩ rami opuꞌã okuapy Paulo re. Nhomboayvuaty py ogueraa vy1{ Haꞌe ramo haꞌe py ma peteĩ maꞌetỹ haꞌe mboapy meme jaxy re oiko. Nhomboꞌea rupi oiko Nhanderuete ayvu re. $0A mbaꞌeta xee aiko ndereve. Avave rei ndere nopuꞌãi ꞌrã mbaꞌemo vai ojapo aguã, mbaꞌeta kovaꞌe tetã py heta areko xejeupe guarã — heꞌi./) Haꞌe gui pyávy Senhor ojexa uka Paulo pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ekyje eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndeayvuve tema rekyrirĩ eꞌỹ re,N.Haꞌe gui onhemboꞌeaty pygua ruvixa Crispo hery vaꞌe ma Senhor re ojerovia okuapy ngoo pygua kuery haꞌe javi reve. Corinto pygua kuery voi ayvu oendu vy heta oguerovia vy onhemongarai uka. I- Haꞌe gui ojepeꞌa vy peteĩ ava Tício Justo hery vaꞌe ro py ovaẽ, judeu kuery onhemboꞌeaty yvyꞌiry oĩ vaꞌea py. Haꞌe vaꞌe ava ma Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oiko.8,iHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery ijayvu vaikue reve opuꞌãmba ramo Paulo oao ombojaity vy aipoeꞌi: — Peneakã re ae toĩ penderuguy pemoẽ ukaague re pepaga aguã. “Peneakã re ae toĩ penderuguy pemoẽ ukaague re pepaga aguã” heꞌia ma haꞌe kuery ae ndojereraa jepe ukaxei rire opaga aguã re ijayvu vy. Xee ma haꞌe nunga py ndaxepo kyꞌai. Aỹ gui ma amboae regua kuery pe ju ꞌrã aa amombeꞌu — heꞌi.d+A Jesus reko Paulo omombeꞌuague Macedônia gui Silas haꞌe Timóteo ovaẽ ma ramo Paulo nombaꞌeapovei, ayvu mombeꞌua rupi anho oiko. Haꞌe rami vy judeu kuery pe omombeꞌu oikovy Jesus ae Cristo oikoa. *Haꞌe gui sábado nhavõ ijayvu oikovy judeu kuery onhemboꞌeaty py. Judeu haꞌe grego kuery pe omombeꞌu oikovy ayvu. p)YOoꞌi ipirekue guigua apoa rupi ikuai vaꞌe meme ramo haꞌe kuery reve Paulo opyta ombaꞌeapoa py.(Haꞌe py ma peteĩ judeu Ponto guigua oexa Áqüila hery vaꞌe. Roma tetã gui huvixa Cláudio judeu kuery omoxẽmba ramo Itália gui oẽ vy Corinto py ovaẽ ramoꞌi vaꞌekue guaꞌyxy Priscila reve. Haꞌe vaꞌe kuery re Paulo onhemboja. ; , x' k Corinto tetã py Paulo ovaẽague Haꞌe vaꞌe rire Atenas tetã gui Paulo oẽ vy Corinto katy ju oo.R&"Ikuai avi amongue avakue oguerovia vy hexe onhemoirũ vaꞌe. Haꞌe kuery regua ma Areópago pygua Dionísio, haꞌe peteĩ kunha Dâmaris hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery reve ikuaive amboae kuery. <%s!Haꞌe ramo Paulo ojepeꞌa haꞌe kuery mbyte gui.$5 Amongue ojojai rei, haꞌe rã amboae kuery ma ogueroviaague Omanoague gui Jesus onhemboeteague re Paulo ijayvu rã haꞌe kuery oendu vy amongue ojojai rei. Haꞌe rã amboae kuery ma — Amboae ára ma emombeꞌuve ju povaꞌe nunga roenduve aguã — heꞌi okuapy.Y#+Mbaꞌeta oaꞌanga ma yvy re ikuai vaꞌe ombopagapa aguã ára. Haꞌevea rami ꞌrã ombopaga uka peteĩ ava omoĩ vaꞌekue pe. Haꞌe vaꞌe ma jaikuaa pavẽ aguã omanoague gui omboete ju — heꞌi. D"— Haꞌe gui ymave rupi jaikuaa vy eꞌỹ mbaꞌemo vai jajapoague re Nhanderuete nanhanembopagai. Haꞌe rami teĩ aỹ ma oikuaa uka avakue opa rupi ikuai vaꞌe ojeko rerova aguã.^!5Haꞌe gui Nhanderuete gui meme jaikoague jaikuaa vy jaikuaa avi mbaꞌemo ouro guigua rami eꞌỹ oikoa, neĩ prata haꞌe ita gui avakue oꞌarandua rupi haꞌe oikuaa rami ojapo vaꞌekue rami eꞌỹ guive.  %mbaꞌeta hexe vy jaiko, nhamyĩ haꞌe nhandekuai, peẽ kuery regua ijayvu kuaa vaꞌe “Mbaꞌeta ixuguigua meme jaiko”, heꞌia rami.s_Nhanderuete jaeka aguã, haꞌe jaeka ete vy jajou aguã. Haꞌe rami avi nhandegui mombyry eꞌỹ oiko,(IPeteĩꞌi gui nhanemoingo rakaꞌe opa marãgua yvy re nhandekuai vaꞌerã. Yma voi oaꞌanga rakaꞌe pa, haꞌe mamo ete pa peteĩ-teĩ regua ikuai aguã,mSneĩ nhande kuery po py nanhaipytyvõi ꞌrã mbaꞌeve py. Nhandegui mbaꞌeve oipota vaꞌeꞌỹ, mbaꞌeta nhande kuery haꞌe javive pe haꞌe ae omeꞌẽ nhanderekoverã, nhanepytuẽrã haꞌe opa mbaꞌe jareko vaꞌe.+O— Mbaꞌeta Nhanderuete yvy haꞌe yvy re opa mbaꞌe ikuai vaꞌe moingoare ma yva haꞌe yvy re ipoꞌaka vaꞌe vy oo avakue opo py ojapo vaꞌekue py noĩ,3_Mbaꞌeta tetã rupi aaxa avy vy aexa mbaꞌemo pembojerovia vaꞌety ikuai vaꞌe. Peteĩ aexa avi pembojeroviaaty re ipara oiny “ |yhwh{Kovaꞌe ma Nhanderuete jaikuaa eꞌỹ vaꞌe pegua}” heꞌia vaꞌe. Haꞌe gui peikuaa vy eꞌỹ pembojerovia vaꞌe ae xee amombeꞌu porãve pẽvy. 5Haꞌe ramo Areópago mbyte py Paulo opuꞌã vy aipoeꞌi: — Atenas pygua avakue, xee aexa rã peẽ kuery pembojerovia etea rupi anho pendekuai.9kMbaꞌeta Atenas pygua kuery haꞌe amboae regua haꞌe py ikuai vaꞌe voi amboae ramigua re ndoikuaa potai, mbaꞌemo ipyauve vaꞌe re rive ijayvu haꞌe ojapyxaka okuapy. {Mbaꞌeta remombeꞌu vaꞌe ma ore kuery ndoroikuaai teri. Roikuaaxe mbaꞌe ꞌrea pa haꞌe nunga — heꞌi okuapy."=Haꞌe rami vy ngupive ogueraa peteĩ henda Areópago hery vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma roikuaaxe mbaꞌe nunga pyau re pa renhomboꞌea.+Haꞌe gui amongue onhemoꞌarandu vaꞌe epicureu haꞌe estóico regua ijayvu hexeve. Joupe-upe oporandu: — Mbaꞌe heꞌi vy tu po rami ijayvu katu rei vaꞌe? Tuuete mboae re teve ijayvu — heꞌi okuapy, mbaꞌeta Jesus reko omombeꞌu, onhemboete jevyague guive.r]Haꞌe nunga rupi ijayvu oikovy judeu kuery onhemboꞌeaty py, judeu haꞌe judeu eꞌỹ vaꞌe Nhanderuete mboetea rupi ikuai vaꞌe kuery reve. Haꞌe rami avi koꞌẽ nhavõ tetã mbyte rupi ijayvu haꞌe py ikuai vaꞌe reve. )K Atenas tetã py Paulo ijayvuague Atenas tetã py Paulo oirũ kuery oarõ jave tetã rupi mbaꞌemo raꞌangaa anho oĩ rã oexa vy ndojou porãi vaipa.*MPaulo re opena vaꞌe kuery ma Atenas peve ogueraa. Haꞌe kuery ojevy vy Paulo ijayvuague ogueraa Silas haꞌe Timóteo pe, oĩa py haꞌe kuery ou voi aguã. +Haꞌe ramo irmão kuery ojou porã Paulo omondouka voi aguã yeꞌẽ rembe peve. Haꞌe rã Silas haꞌe Timóteo ma opytave ranhe haꞌe py.G Haꞌe rami rã judeu kuery Tessalônica pygua ma Beréia py avi ri ty raꞌe Nhanderuete ayvu Paulo omombeꞌua oikuaa vy haꞌe py ju ojeꞌoi nhombopoxy haꞌe nhomopuꞌãmba rei aguã.kO Haꞌe rami vy heta ojerovia, grego regua kunhague omboetevepy, haꞌe avakue mbovy eꞌỹ avi. Z- Haꞌe gui Beréia pygua kuery ma Tessalônica pygua gui hiꞌaranduve vaꞌe vy ojapyxaka porã ayvu re oenduxe vy. Koꞌẽ nhavõ ipara oĩa re oikuaa pota guive, oikuaa aguã oendu vaꞌekue anhetẽ paa.b= Beréia py Paulo haꞌe Silas ovaẽague Haꞌe rireꞌi pyavyve irmão kuery ma Beréia tetã katy ju omondouka Paulo haꞌe Silas. Haꞌe py ovaẽ ma vy judeu kuery onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe katy jogueraa.U # Haꞌe rami teĩ Jasom haꞌe amboae kuery gui peráta ojopy rire opoi ju. M Haꞌe nunga ayvu heta vaꞌe haꞌe huvixa kuery oendu vy ipoxypa. 5Haꞌe gui Jasom ma ngoo py omovaẽ. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javive César ayvu rami eꞌỹ ikuai, Jesus pe anho “Huvixave” heꞌi okuapy. ^ 5Haꞌe rami teĩ ndojoui vy huvixa kuerya py ogueraa Jasom ae, amongue irmão kuery reve. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe kuery ma yvy jave re ikuai vaꞌe moingo eta reia, haꞌe gui apy ju rima ovaẽ raꞌe.P Haꞌe rã judeu kuery ma ndaꞌijaꞌei vy ojou avakue heko vai vaꞌe. Haꞌe vy omonoꞌõ reta vy opa marã rei nhomoingo tetã rupi. Jasom ropy oikepa, teta mbyte katy Paulo kuery ogueraaxe vy. 9Haꞌe vaꞌe kuery regua amongue oguerovia vy onhemoirũ Paulo haꞌe Silas re. Grego kuery heta avi Nhanderuete pe ikuai, kunhague omboetevepy voi. :mNhomboꞌe vy omombeꞌu porã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Cristo omanoague gui onhemboete jevy aguã rami oiko vaꞌekue. Jesus pẽvy amombeꞌu vaꞌe ae ma Cristo — heꞌi.yPaulo gueko rami vy oo haꞌe kuery nhomboatya py. Mboapy sábado re haꞌe kuery reve ijayvu oikovy ipara re oĩa re.6 g Tessalônica py Paulo haꞌe Silas ovaẽague Anfípolis haꞌe Apolônia rupi oaxa vy ovaẽ Tessalônica tetã py. ; , Haꞌe py ma oĩ judeu kuery onhemboꞌeaty.}(Haꞌe ramo nhuã gui oẽ ma vy Lídia ro py ranhe ovaẽ. Irmão kuery oexa vy omombaraetepa. Haꞌe gui ma ojeꞌoi. w'Haꞌe rami vy Paulo kuerya py jogueru vy ijayvu porãꞌi. Nhuã gui oguenoẽ vy ojerure tetã gui ojepeꞌa aguã.&Haꞌe nunga tembiguai kuery oendu vy oo omombeꞌu huvixa kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Roma pygua regua oikoa oikuaa vy okyjepa. H %Haꞌe ramo Paulo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Haꞌe rami avi mbaꞌeve rojapo vaiague reꞌỹ orenupãmba pavẽ oexaa py, nhuã py oremboꞌa uka guive, Roma pygua regua roiko vaꞌeri. Aỹ ma nhemi rupi ju orepoi uka ta? Haꞌe rami ndaꞌevei. Haꞌe rami ꞌrãgue py tou haꞌe kuery ae torepoi — heꞌi. +$Haꞌe ramo nhuã rarõa omboaxa povaꞌe ayvu Paulo pe: — Huvixa kuery pendepoi uka kuri. Haꞌe rã peẽmba aỹ, tapeo porã — heꞌi. # Nhuã gui Paulo haꞌe Silas opoia ague Koꞌẽmba jave huvixa kuery ombou guembiguai “Pepoi pevaꞌe avakue” heꞌi aguã. ~ "Haꞌe gui ma ngoo py ae ogueraa vy omongaru. Ngoo pygua kuery haꞌe javi reve ovyꞌa ete okuapy Nhanderuete re ojerovia vy. &}E!Haꞌe vaꞌe hora-ve pyávy haꞌe kuery re opena porã vy ojoi oinupãague. Haꞌe rireꞌive onhemongarai uka, haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javive reve.U|# Ixupe omombeꞌu Nhanderuete ayvu, hoo pygua kuery haꞌe javive pe guive. u{cOmbovai: — Ejerovia Senhor Jesus re. Haꞌe vy ꞌrã reo jepe, ndee haꞌe ndero pygua kuery — heꞌi.dzAHaꞌe gui oka py ogueru vy aipoeꞌi: — Avakue, mbaꞌe tu ajapo ꞌrã aa jepe aguã? <~h}}|{{Rzyy(xwvvuttTsskrrq_poonnRmllkjj!ijhgg6fuedccbaa=`__^]`\[ZZYXXWRVyUU"T!SRRHQQ@PPOiNnMM6LL>= Ára vai rupi oguataague Are ma rire haꞌe kuery oove aguã ijavaete, mbaꞌeta okaru eꞌỹ re ikuaia ára oaxa ma rire. Haꞌe ramo Paulo haꞌe kuery omongeta vyXwIjyke rupi anho roo vy haxy py rovaẽ peteĩ henda Porto Porã ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe katy rai oĩ Laséia tetã. WHaꞌe gui ma roove mbegueiꞌi. Mbovy ára rei eꞌỹ haxy py Cnido tetã katyꞌi rovaẽ. Yvytu haꞌeve eꞌỹa katy gui oipeju rã ndaꞌevei rooxea katy roove aguã. Haꞌe ramo Creta ypaꞌũ yke rupi roo yvytu eꞌỹa rupi, Salmona gui mombyryꞌi rupi.V}Haꞌe py ma xondaro ruvixa peteĩ kanoã Alexandria guigua ojou Itália katy oo ta vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py ju oremoĩ.fUECilícia haꞌe Panfília yke rupi yeꞌẽ roaxa ma vy Lícia regua Mirra tetã py rovaẽ.gTGHaꞌe gui ma rojeꞌoi ju yy rupi. Haꞌeve eꞌỹa katy gui yvytu oipeju ramo Chipre ypaꞌũ katyꞌi rupi roo ijyke yvytu eꞌỹa rupi. Yvytu poꞌakaa re haꞌe kuery oo kanoã guaxu re ajukue oipyoa vaꞌe py. 7SgKoꞌẽ jevy rovaẽ Sidom py. Paulo re Júlio opena porã ivai reia py eꞌỹ. Haꞌe rami vy omondouka oirũ kuery oexa aguã, haꞌe mbaꞌemo oipota vaꞌe ojou aguã.XR)Haꞌe ramo roĩmba peteĩ kanoã guaxu Adramítio guigua py. Haꞌe vaꞌe ma Ásia yke rupi oo vaꞌerã. Haꞌe rami vy yy rupi rojeꞌoi. Orerupive oo avi Macedônia regua Tessalônica pygua Aristarco. Q  Itália katy Paulo omondoukaague Haꞌe gui huvixa kuery ijayvu Itália katy oremondouka aguã. Haꞌe rami vy Paulo haꞌe nhuã py ikuai vaꞌe regua omboaxa peteĩ xondaro ruvixa heraarã po py. Haꞌe vaꞌe ma César oĩa pygua, Júlio hery vaꞌe.P1 Haꞌe ramo Agripa aipoeꞌi Festo pe: — Pevaꞌe ava ma haꞌeve ꞌrãgue japoi aguã, César renonde ijayvu aguã re ndojerurei vaꞌe rire. 2O]Haꞌe kuery ojepeꞌapa vy peteĩ-teĩ joupe ijayvu vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe ava mbaꞌeve rei ndojapoi raꞌe ojukaa aguã, neĩ nhuã py ombotya aguã — heꞌi. ^N5 “Haꞌeve ꞌrãgue teĩ Paulo japoi aguã”, heꞌiague Haꞌe rami rã huvixave opuꞌã ju, haꞌe gui huvixa mboae kuery, Berenice, haꞌe haꞌe kuery reve oguapy okuapy vaꞌekue haꞌe javi voi.pMYPaulo ombovai: — Xeruvixa, tove ndaxyi eꞌỹ vy haxy py teĩ Nhanderuete tojapo ndee anho eꞌỹ, kovaꞌe ára xeayvu re ojapyxaka vaꞌe kuery haꞌe javive tojapo xee rami, vaꞌeri aỹꞌi xejokuaa rami eꞌỹ taꞌvy. dLAHaꞌe ramo Agripa aipoeꞌi Paulo pe: — Rexaꞌã rã ndaxyi Cristo pegua xeapo aguã? mKSHaꞌvy ndee huvixave Agripa, rerovia pa profeta kuery ayvu? Xee aikuaa porã reroviaa — heꞌi. FJMbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi huvixave oikuaa. Ixupe ae amombeꞌu akyjea py eꞌỹ. Xee aikuaa rã haꞌe nungakue haꞌe javi oikuaapaa, mbaꞌeta neĩ peteĩve ndoikoi nhemi rupi.I'Paulo ombovai: — Xeruvixa Festo, xee naxeakã porã eꞌỹi ri. Haꞌe rami ꞌrãgue py xeꞌarandua rupi xeayvu anhetẽ vaꞌe re anho.dHA Paulo ijayvupa eꞌỹ re Festo ijayvuague Paulo gueko omombeꞌupa eꞌỹ re Festo ojapukai reve aipoeꞌi: — Paulo, naneakã porãvei ma teve. Ipara re renhemboꞌe vai ete vy naneꞌaranduvei — heꞌi. 2G]Haꞌe nunga ma Cristo oiko axy aguã, haꞌe gui haꞌe ranhe omanoague gui onhemboete ju vy judeu haꞌe judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe oikuaa uka aguã hendy vaꞌe. dFAHaꞌe rami teĩ Nhanderuete xepytyvõ ramo kovaꞌe ára peve aiko. Yvyĩgueve haꞌe yvatekueve pe amombeꞌu ayvu. Xee amombeꞌu aikovy vaꞌe ma profeta kuery haꞌe Moisés ijayvuague rami vy oiko vaꞌerã anho.iEKHaꞌe rami aikoa re rima amongue judeu kuery xejukaxe vy xejopy karamboae templo py aiko jave.4DaHaꞌe rami vy Damasco tetã py ranhe ayvu amombeꞌu, haꞌe gui Jerusalém py ju, Judéia regua haꞌe javi rupi, haꞌe judeu eꞌỹ vaꞌe kuerya rupi amombeꞌu aikovy ikuaiaty gui ojepeꞌa vy Nhanderuete re ojeko rerova aguã, haꞌe iporã vaꞌe ojapoa py oexa uka aguã ojeko rerovaague.fCE— Haꞌe rami rã huvixa Agripa, xee nanheꞌẽ rendu eꞌỹi yva guigua aexa vaꞌekue.B5Hexa reipeꞌa ꞌrã ojeko rerova aguã pytũa rupi ikuaia gui hendy vaꞌe peguarã, haꞌe Satanás poꞌakaa rupi ikuaia gui Nhanderuete peguarã. Haꞌe rami vy ꞌrã ombogue ukapa ojejavyague, oupity aguã xere ojerovia vy ojekyꞌaꞌo uka vaꞌekue pegua”, heꞌi. ANeretarã kuery haꞌe judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia rupi xee romondouka vy rogueraa jepe ꞌrã haꞌe kuery po gui.I@ Haꞌe gui epuꞌã heꞌamy ndepy re, mbaꞌeta po rami aguã ajexa uka ndevy, xerembiguairã romoĩ reikuaa uka aguã mbaꞌemo rexa vaꞌekue, haꞌe rakaꞌe rã aexa uka vaꞌerã guive.s?_— Haꞌe ramo xee aporandu: “Mavaꞌe tu ndee, Senhor?” Ombovai: “Xee ma Jesus rereko axy vaꞌe.p>YHaꞌe ramo yvy rupi roꞌa pavẽ. Haꞌe gui peteĩ ayvu aendu hebraico ayvu py aipoeꞌi vaꞌe: “Saulo, Saulo, mbaꞌe re tu xerereko axyxe ri? Ndee ae renhemoingo axy, ferro rakua re opyvoi vaꞌe rami reiko vy”, heꞌi. R= Xeruvixa, kuaray mbyte jave tape rupi aa vy peteĩ hendy vaꞌe aexa yva re, kuaray gui hendy ratãve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma xeyvýry rupi omoexakãmba, haꞌe xerupive oo vaꞌe kuery yvýry guive.<1 — Haꞌe rami aguã ae aa karamboae Damasco tetã katy. Sacerdote yvatekueve vaꞌea gui kuaxia para araa, haꞌe kuery xemoĩague kuaa ukaarã.[;/ Mbovykue rei eꞌỹ ainupã vaꞌekue judeu kuery onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi, ijayvu vai aguã rami guive ajapo. Haꞌe kuery pe xevai vy yvy mboae re tetã ikuai vaꞌe rupi voi amoingo axy vaꞌekue. _:7 Haꞌe rami ae aiko vaꞌekue Jerusalém py. Kuaxia para sacerdote yvatekueve vaꞌe gui araa vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery heta amboty vaꞌekue nhuã py. Ojukaa ta ramo xee voi ojuka aguã re xeayvu vaꞌekue.&9E — Anhetẽ xevy rã voi haꞌeve rei vaꞌekue opa marãgua ajapo aguã Nazaré pygua Jesus rery amboetea rupi eꞌỹ. , 9.1-19 `89Mbaꞌe re tu peẽ kuery ndaperoviai Nhanderuete omano vaꞌekue omboete ju ꞌrãa? R7Haꞌe nunga ae ore kuery doze regua orekuai vaꞌe roupity aguã ronheaꞌã rokuapy ara py haꞌe pyávy, Nhanderuete pe orekuai vy. Xeruvixa, haꞌe nunga re ajerovia ramo ae judeu kuery xemboayvu.i6KOreramoĩ kuery pe Nhanderuete ijayvuague ojeupity aguã re ajerovia ramo rive xemboayvua aỹ..5UAnhetẽ ae haꞌe kuery jypyꞌi guive xekuaa, haꞌe rami omombeꞌuxe rã. Mbaꞌeta orereko rupi onheaꞌãve vaꞌe fariseu kuery regua xee voi aiko vaꞌekue.!4;Haꞌe gui judeu regua huvixa kuery oikuaapa xekyrĩ guive aikoague, haꞌe jypy guive ore kuery ikuaia rupi haꞌe Jerusalém tetã py aikoague guive.33Mbaꞌeta ndee ma judeu kuery reko haꞌe ayvu oiko vaꞌe haꞌe javi reikuaa porãve vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ajerure rejapyxaka porã aguã re. 2 — Huvixave Agripa, kovaꞌe ára avyꞌa nerenonde xereko re xeayvu vy, judeu kuery xere ijayvuague haꞌe javi ambovai aguã.F1  Huvixave Agripa renonde Paulo ijayvuague Haꞌe rire huvixave Agripa aipoeꞌi Paulo pe: — Haꞌeve ndeayvu ndereko re. Haꞌe ramo Paulo opo oupi vy omombeꞌu gueko. Aipoeꞌi: 0wMbaꞌeta xevy pe ndaꞌevei nhuã py omboty pyre amondouka aguã hexe ayvu oiko vaꞌe amombeꞌu porã eꞌỹ re. y/kHaꞌe rami avi hekokue mbaꞌeve ndaikuaai anhetẽ vaꞌe nhanderuvixa pe ambopara aguã. Haꞌe nunga rupi penerenonde ju aru ruka. Huvixave Agripa, nerenonde ae aru ruka aikuaaxe vy, ndee remboayvu ramo aikuaa aguã ambopara vaꞌerã.0.YHaꞌe rã xee ma ndaikuaai ojapo vaiague omano aguã. Haꞌe rami vy nhanderuvixa guaxuve renonde ijayvu aguã re ojerure ramo xeayvu haꞌe katy ju amondouka aguã. - Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Huvixave Agripa, haꞌe apy pendekuai vaꞌe haꞌe javi, kovaꞌe ava pexa vaꞌe káuxa ae judeu kuery haꞌe javi ijayvu karamboae xerenonde. Jerusalém tetã py, haꞌe apy voi ojapukai okuapy ndoikove riaevei aguã rami.m,S Teĩgue ju Agripa reve Festo ijayvuague Koꞌẽ jevy Agripa haꞌe Berenice opa marã omboetea reve ou vy nhomboayvu aguã py ovaẽ, huvixa kuery haꞌe tetã pygua yvatekueve reve. Haꞌe gui Festo ogueru ruka Paulo.+!Haꞌe ramo Agripa aipoeꞌi Festo pe: — Haꞌe vaꞌe ava ayvu ma xee voi aenduxe. Ombovai: — Koꞌẽ ramo rendu ꞌrã — heꞌi. 3*_Haꞌe rami teĩ Paulo ojerure nhuã py opyta aguã re César renonde ju ijayvu aguã. Haꞌe ramo xeayvu apy ae opytave aguã, César-a katy amondouka peve — heꞌi. )'Haꞌe nunga re xee ndaikuaa pota kuaai vy aporandu Jerusalém katy oo aguã haꞌeve paa re, haꞌe py ju amboayvu aguã haꞌe nungakue re.>(uHaꞌe rami ꞌrãgue py hexe ijayvu okuapy guekorã oeja pyre re rive, haꞌe peteĩ ava omano vaꞌekue Jesus hery vaꞌe re guive. Haꞌe vaꞌe pe ma Paulo “Oikove” heꞌi.y'kHaꞌe rã hexe ijayvu vaꞌe kuery opuꞌã vy peteĩve ndaꞌijayvui ojapo vaiague re xee aexaꞌãague rami.&Haꞌe gui ma apy ju haꞌe kuery ovaẽmba ma ramo xee namboarei. Koꞌẽ jevy nhomboayvuaty py aguapy vy aru ruka ava.@%yHaꞌe kuery pe aipoaꞌe Roma pygua kuery reko rami vy ndaꞌevei peteĩ vaꞌe rei ajuka uka aguã hexe ijayvu vaꞌe kuery joa py ikuai eꞌỹ re, ayvu oiko vaꞌe ombovai aguã.$5Haꞌe vaꞌe reko re ma Jerusalém py aĩ jave sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe judeu mongetaaty kuery ijayvu. Ajuka uka aguã re ojerure okuapy. #Haꞌe py ikuai are ramo huvixave pe Festo omombeꞌu Paulo reko. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Apy Félix oeja ovy peteĩ ava nhuã py.$"A Agripa pe Festo omombeꞌuague Paulo reko Kueve ma rire Cesaréia py huvixave Agripa guaꞌyxy Berenice reve ovaẽ huvixa Festo pe oxarura aguã.%!C Haꞌe gui Festo ma imongetaa kuery reve jogueroayvu ma rire aipoeꞌi ixupe: — César renonde ndeayvu aguã re rejerure rire ma haꞌe katy ꞌrã reo. . U Mbaꞌemo ajapo vai, eꞌỹ vy ajojuka vaꞌe rire amano teĩ haꞌevepa rei ꞌrãgue. Haꞌe rami ꞌrãgue py xerekokue ramigua omombeꞌu okuapya anhetẽ eꞌỹ ramo ndaꞌevei haꞌe kuery po py avave rei xemboaxa rive aguã. Xee ma ajerure César renonde ju xeayvu aguã — heꞌi. :m Paulo ombovai: — Xee ma César nhomboayvu atyrã omoĩ vaꞌekue py aĩ ae ma. Apy ae haꞌeve xemboayvu aguã. Neĩ mbaꞌeve ndajapo vai judeu kuery pe. Ndee reikuaa porã.@y Haꞌe rã Festo ma judeu kuery pe ojejou porã ukaxe vy aipoeꞌi Paulo pe: — Ndevy pe haꞌeve pa Jerusalém katy reo aguã, haꞌe py ju xee romboayvu aguã haꞌe nungakue re? +OHaꞌe rã Paulo ma guekokue omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Peteĩve henda py ma xee ndajejavyi judeu kuery pegua lei rovai, templo, neĩ César rovai — heꞌi. @yPaulo ovaẽ ramo judeu kuery Jerusalém gui ou vaꞌekue ombojere rei okuapy. Opa marã rei hekokue ramigua omombeꞌu. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery nomombeꞌu porã kuaai guive. 9Haꞌe kuery ikuaia py ndoiko arei. Oito, dez araa py oguejy ju Cesaréia katy. Haꞌe gui koꞌẽ jevy nhomboayvuaty py oguapy vy ogueru ruka Paulo.Peẽ kuery regua hiꞌarandukueve tapeo avi xerupive, ava vaꞌe ojapo vaiague peikuaa vy pemombeꞌu aguã — heꞌi.  Haꞌe rã Festo ombovai: — Paulo ma Cesaréia py ae oĩ nhuã py, haꞌe gui xee voi areꞌỹꞌi re aa ꞌrã haꞌe katy.oipytyvõ aguã. Paulo re ndaꞌijaꞌei vy ojerure Jerusalém katy ju ogueru ruka aguã, haꞌe kuery tape py oarõ vy ojuka aguã. #Areꞌỹ re ixupe sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe judeu ruvixa kuery omombeꞌu Paulo rekokue ramigua. Haꞌe rami vy peteĩ re ojerure< s Festo renonde Paulo oĩ vy César renonde ju ijayvu aguã re ojerureague Festo haꞌe pygua kuery ruvixarã oĩ vy mboapy ára rire Cesaréia tetã gui oo Jerusalém katy.5Mokoĩ maꞌetỹ rire huvixa Félix rekovia oĩ Pórcio Festo. Haꞌe jave Félix ma judeu kuery pe ojejou porã ukaxe vy oeja ovy Paulo nhuã py. Haꞌe rami avi oipota teĩ Paulo omeꞌẽ peráta ixupe. Haꞌe rami vy mbovykue rei eꞌỹ oenoĩ uka vy ijayvu hexeve. ETeko porã, jejokoa haꞌe nhomboayvupaa aguã re ijayvu ramo Félix oendu vy okyje. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami vy aỹ tereo ju. Haꞌeve jave roenoĩ uka ju ꞌrã — heꞌi.)KKueveꞌi ma rire Félix ou ju guaꞌyxy judeu vaꞌe Drusila reve. Haꞌe vy Paulo oenoĩ uka vy ojapyxaka oiny Cristo Jesus re jajerovia aguã re ijayvu rã.,QHaꞌe rami vy xondaro ruvixa yvyĩve vaꞌe pe aipoeꞌi Paulo oarõ vy hexe opena porãꞌi aguã, haꞌe irũ kuery oipytyvõxe rã ojoko eꞌỹ aguã guive. iK Félix haꞌe Drusila renonde Paulo ojexa ukaague Haꞌe ramo Félix ma Senhor reko oikuaa ae vy nopena voixei. Aipoeꞌi: — Xondaro ruvixa Lísias ou jave mae ma aikuaa pota porã ꞌrã pendeayvua re — heꞌi./WMbaꞌeta po rami anho haꞌe kuery mbyte haꞌã vy xeayvu atã: “Kovaꞌe ára xemboayvu omano vaꞌekue omboetepaa ju ꞌrãa arovia ramo”, haꞌe vaꞌekue. -Haꞌe rami eꞌỹ vy apy ikuai vaꞌe ae oikuaa ri vy tomombeꞌu nhomongeta vaꞌety kuery renonde haꞌã jave ajapo vaiague ojou vaꞌekue.` 9Haꞌe vaꞌe kuery ae ou ꞌrãgue nerenonde xere ijayvu aguã, oguereko vaꞌe rire.9 kHaꞌe nunga ajapo aikovya rupi ae judeu kuery Ásia pygua xejou templo py. Ajekyꞌaꞌo ukapa ma rire xejou xeirũ heta reveꞌỹ, haꞌe anhombopoxy reia py eꞌỹ guive.) K— Haꞌe gui mbovy maꞌetỹ rei eꞌỹ aikoa gui aa karamboae ore kuery pe omeꞌẽ mbyre araa vy, haꞌe Nhanderuete pe mbaꞌemo ameꞌẽ aguã guive.z mHaꞌe nunga rupi anheaꞌã aikovy Nhanderuete haꞌe avakue renonde xepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi aiko aguã.  7Haꞌe rami vy Nhanderuete gui aarõ aikovy haꞌe kuery voi oarõ okuapy vaꞌe, heko porã haꞌe heko porã eꞌỹ vaꞌekue omboetepaa ju aguã.2]Haꞌe rã peteĩ amombeꞌu ta ndevy: Xee ma Senhor reko rupi aiko, haꞌe kuery “Amboae rami onhemboꞌe vaꞌe”, heꞌia rupi. Haꞌe rami vy xee voi aiko oreramoĩ kuery Ruete pe. Lei re ipara oinya haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue rami vy mbaꞌemo oiko vaꞌe haꞌe javi arovia.P Haꞌe kuery nomombeꞌu porã kuaai guive xere ijayvu rei okuapyague.#? Haꞌe gui templo py haꞌe kuery xejou okuapy jave avave reve ndaxeayvu vai, neĩ nanhomopuꞌãi haꞌe kuery onhemboꞌeaty rupi, neĩ tetã rupi voi.dA Mbaꞌeta ndee voi reikuaa doze ára eteꞌi ojapoa Jerusalém katy amboete aguã aa ague.c? Paulo guekokue omombeꞌuague Haꞌe gui Paulo pe ju huvixave opo py “Emombeꞌu ke” heꞌia rami ojapo. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Heta maꞌetỹ re ma ore kuery ruvixa reĩa aikuaa vy xee voi ta xeayvu.w Haꞌe rami ijayvu rã judeu kuery ikuai vaꞌe ojou porãmba. Haꞌe vy — Anhetẽ vaꞌe meme — heꞌi okuapy. 3_haꞌe aipoeꞌi hexe oreayvu vaꞌe apy ju roju aguã nerenonde.] Haꞌe gui ndee voi hekokue re reikuaa pota vy reikuaa avi ꞌrã oreayvua anhetẽ memea — heꞌi. b=Haꞌe rami teĩ xondaro ruvixa Lísias ou vy ivai vaipa reve orepo gui oipeꞌa heravy,s_Haꞌe gui templo omongyꞌa ta ramo ore rojopy karamboae [rombopaga aguã ore kuery lei re oĩa rami vy.J Mbaꞌeta ore roikuaa pota rã pevaꞌe ava ma mbaꞌeaxy vaikue rami. Judeu kuery yvy jave re ikuai vaꞌe omopuꞌãmba rei oikovy, haꞌe amboae rami nhomboꞌe Nazaré pygua peguarã rive._~7Haꞌe rami avi xeayvu are eꞌỹ aguã ajerure rejapyxaka porã aguã xapyꞌaꞌi.D}Haꞌe nunga roikuaa vy opa mbaꞌe py roguerovyꞌa riae.q|[Haꞌe gui Tértulo ma oenoĩa rã omombeꞌu hekokue ramigua. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Oreruvixa omboetevepy Félix, ndegui vy orekuai porã riae opa mbaꞌe py. Ndee repena porã ramo mbaꞌemo porã anho oiko ore judeu kuery pe.1{ ] Félix renonde Paulo rekokue ramigua omombeꞌua ague Peteĩ nhiruĩ ára rire ovaẽ sacerdote yvateve vaꞌe Ananias, nhomongeta vaꞌety kuery haꞌe peteĩ ava ijayvu vaꞌerã Tértulo hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa renonde ojexa uka okuapy Paulo rekokue re ijayvu aguã.-zS#aipoeꞌi: — Nderekokue mombeꞌua kuery ovaẽmba ma ramo xee romboayvu ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami vy omboty uka ranhe Herodes oo guaxu ojapo vaꞌekue py. ~yu"Haꞌe ramo huvixave ma kuaxia para ogueroayvupa ma vy oporandu maguigua pa oikoa re. Cilícia pygua oikoa oikuaa vytxa!Haꞌe vaꞌe kuery ma Cesaréia py ovaẽ vy huvixave pe omboaxa kuaxia para, haꞌe Paulo voi oexa uka. wwg Koꞌẽ jevy haꞌe kuery ojevypa ju okeaty katy, haꞌe rã kavaju árygua kuery pe ma ogueraa ukave Paulo.8vi Huvixave Félix-a py Paulo ovaẽague Haꞌe gui xondaro kuery ma huvixa ijayvuague rami ikuai. Haꞌe rami vy pyavyve Paulo ogueraa vy Antipátride peve oguerovaẽ.vueHaꞌe rami vy ava vaꞌe ojuka ta okuapya xevy omombeꞌua rã aendu vy amondouka voi ndea katy. Hexe ijayvu rei vaꞌe kuery pe voi xeayvu, haꞌe kuery avi ou vy nerenonde omombeꞌu aguã hexeve oguereko vaꞌe. [Tereiko porã.]” ,tQHaꞌe rami vy aikuaa haꞌe kuery rekorã lei oeja pyre re oĩa re rive ijayvu okuapya. Mbaꞌeve rei ndojapo vai jajuka aguã, neĩ nhuã py nhamboty aguã voi.nsUHaꞌe gui hexe ijayvu okuapya aikuaa porãvexe vy araa uka haꞌe kuery regua mongetaaty ikuaia py./rWKovaꞌe ava ma judeu kuery ojopy vy ojuka rai ramo xee xondaro kuery reve aju vy araa jepe, Roma pygua regua oikoa aikuaa vy. ; 22.24-30 3q_ Félix pe huvixa Cláudio kuaxia ombopara uka vaꞌekue oĩa “Xee Cláudio Lísias ma kovaꞌe ambopara uka ndee huvixave omboetevepy Félix pe. Tereiko porã.LpHaꞌe gui kuaxia huvixave peguarã ombopara uka po rami ijayvua: so_Pejou avi kavaju Paulo oĩ aguã, mbaꞌeve oiko eꞌỹ re ovaẽ aguã huvixave Félix-a py — heꞌi.Tn!Haꞌe gui mokoĩ xondaro ruvixa ju oenoĩ vy aipoeꞌi: — Pytũ are jave guarã pemboaty duzentos xondaro kuery, setenta kavaju árygua, haꞌe duzentos huꞌy guaxu revegua Cesaréia peve peo aguã.mHaꞌe rami rã huvixa ma kunumi vaꞌe omondouka ju vy ijayvu avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã ixupe oikuaa ukaague.|lqHaꞌe rã ndee enhembotavy uka eme, mbaꞌeta haꞌe kuery regua quarenta raxa oura okuapy Paulo ojuka eꞌỹa ja ndokarui neĩ ndoyꞌui aguã re, ayvu vaipy ikuai eꞌỹ aguã. Aỹ ma oiko katupa ma okuapy ndeayvua oarõ vy — heꞌi. 1k[Ombovai: — Judeu kuery ijayvu kuri ndevy pe ojerure aguã koꞌẽ rã Paulo rexa uka aguã re nhomongeta vaꞌety kuerya py, hekokue re oikuaa pota porãvexea rami.j1Haꞌe ramo huvixa ipo re ojopy vy mombyryꞌi oguerojepeꞌa heravy. Haꞌe vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe tu rereko xevy remombeꞌu vaꞌerã? Ti!Haꞌe ramo nguvixaa py ogueraa vy aipoeꞌi: — Nhuã py omboty pyre Paulo xerenoĩ vy ojerure kuri ndea py aru aguã kovaꞌe kunumi vaꞌe, mbaꞌeta oguereko ndevy omombeꞌu vaꞌerã — heꞌi. -hSHaꞌe rami rã Paulo xondaro ruvixa oenoĩ vy aipoeꞌi: — Eraa kovaꞌe kunumi vaꞌe nderuvixaa py, mbaꞌeta oguereko ixupe omombeꞌu vaꞌerã — heꞌi. g5Haꞌe rami ijayvu okuapy rã Paulo riꞌy oendu. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe ma oo vy xondaro kuery okeaty py oike, haꞌe vy Paulo pe omombeꞌu.fyAỹ ma nhomongeta vaꞌety kuery po py pendeayvu pemondouka xondaro ruvixa pe, penerenonde oexa uka ju aguã. Hekokue re peikuaa pota porãvexea rami pemombeꞌu. Haꞌe rã ore ma roarõ ꞌrã ovaẽ eꞌỹ re rojuka aguã — heꞌi okuapy. ieKJogueroayvu vaꞌe kuery ma sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuerya py oo vy aipoeꞌi: — Roura kuri Paulo rojuka eꞌỹa ja ndorokarui haꞌe ndoroyꞌui aguã re, ayvu vaipy orekuai eꞌỹ aguã.Md Haꞌe rami aguã re jogueroayvu vaꞌe ma quarenta raxaꞌi ikuai.Qc Paulo ojuka aguã re judeu kuery jogueroayvuague Koꞌẽmba rã judeu kuery nhomboaty vy oura okuapy Paulo ojuka eꞌỹa ja ndokarui neĩ ndoyꞌui aguã re, ayvu vaipy ikuai eꞌỹ aguã.kbO Paulo pe Senhor ojexa ukaague Pytũ jevy Paulo yvýry Senhor ojekuaa hoꞌamy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndepyꞌa guaxu ke, mbaꞌeta Jerusalém py xereko remombeꞌuague rami avi Roma tetã py ju ꞌrã remombeꞌu. *aM Haꞌe kuery jogueroꞌapa ramo huvixa okyje Paulo omopẽmba gui. Haꞌe vy aipoeꞌi uka xondaro kuery ou vy oipeꞌa haꞌe gui, okeaty py ju ogueraa aguã. &`E Haꞌe rami py joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu. Haꞌe gui lei re nhomboꞌe vaꞌety fariseu regua opuꞌã vy ijayvu atã: — Ore ma mbaꞌeve ndoroikuaai kovaꞌe ava ojapo vaiague. Xapyꞌa rei nheꞌẽ eꞌỹ vy anjo ri tyꞌy ixupe oikuaa uka haꞌe nunga — heꞌi okuapy. O_Mbaꞌeta saduceu kuery ma oikuaa nonhemboete jevyavei ꞌrãa rami. Neĩ anjo, neĩ nheꞌẽ oikoa haꞌe kuery ndogueroviai. Haꞌe rã fariseu kuery ma haꞌe nunga haꞌe javi oikoa oguerovia. ^9Haꞌe rami ijayvu ramo fariseu haꞌe saduceu kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu. Mbaꞌeta ijaty vaꞌe kuery ma joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa.4]aHaꞌe gui ma Paulo oikuaa nhomongeta vaꞌety kuery regua amongue saduceu, haꞌe rã amboae ma fariseu regua ikuaia. Haꞌe rami vy ojapukai: — Keꞌy kuery, xee ma fariseu regua, haꞌe fariseu raꞌy aiko. Omano vaꞌekue omboetepa jevy rã guarã aarõ aikovy ramo ae xemboayvua — heꞌi. 4\aPaulo ombovai: — Keꞌy kuery, xee ndaikuaai kuri sacerdote yvateve vaꞌe oikoa. Mbaꞌeta ipara oiny: “Pendeayvu vai eme heta vaꞌe kuery ruvixa re” — heꞌi. [ Haꞌe ramo ijyvýry ikuai vaꞌe aipoeꞌi: — Ndeayvu vai ri tyꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Nhanderuete omoĩ vaꞌekue re? vZeHaꞌe ramo Paulo aipoeꞌi ixupe: — Nhanderuete nenupã avi ꞌrã, oo mbotya omoxiĩ mbyre rami rive reiko vaꞌe. , Ndee ma upe py reguapy reiny lei re oĩa rami xemboayvu aguã, teĩ lei re oĩa rami eꞌỹ ri tyꞌy xepete uka? jYMHaꞌe ramo sacerdote yvateve vaꞌe Ananias ma ijyvýry ikuai vaꞌe pe oipete uka ijuru rupi. X  Nhomongeta vaꞌety kuery renonde Paulo ojexa ukaague Haꞌe gui nhomongeta vaꞌety kuery re Paulo omaꞌẽ vy aipoeꞌi: — Keꞌy kuery, xee ma Nhanderuete renonde xepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi aiko opa mbaꞌe py, aỹ peve — heꞌi.~WuKoꞌẽ jevy mbaꞌe re pa judeu kuery hexe ijayvu rei okuapyague huvixa oikuaa porãvexe vy ojora uka. Haꞌe gui omboaty ukapa sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery. Paulo ogueru ruka vy oexa uka haꞌe kuery renonde. yVkHaꞌe ramove inupãarã ikuai vaꞌekue ojepeꞌapa. Huvixa eteve voi okyje Roma pygua regua ojokua uka rire. Roma pygua regua Paulo oiko ramo noinupãaiague Povaꞌe ayvu omombeꞌu peveꞌi haꞌe kuery ojapyxaka. Haꞌe gui ma ojapukai vy aipoeꞌi okuapy: — Peipeꞌa pevaꞌe ava ko yvy gui, ndaꞌevei oikove aguã — heꞌi okuapy.N— Haꞌe rami teĩ aipoeꞌi xevy: “Tereo, mbaꞌeta xee romondouka ꞌrã mombyry, judeu eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi”, heꞌi. (MIHaꞌe gui xee voi aĩ karamboae ndeayvu mombeꞌua Estêvão ruguy moẽa kuery reve. Haꞌe nunga ajou porã vy ijukaa kuery ao aarõ vaꞌekue”, haꞌe. VL%— Xee aipoaꞌe: “Haꞌe rami teĩ Senhor, judeu kuery oikuaa porã xee nhuã py amboty vaꞌekuea ndere ojerovia vaꞌe kuery, haꞌe haꞌe kuery onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi voi ainupãmbaague.)KKHaꞌe rami vy aexa xereve aipoeꞌi vaꞌe: “Ndepojava ke, tereo voi Jerusalém gui, mbaꞌeta haꞌe kuery noenduxei ꞌrã xereko re ndeayvua”, heꞌi. J — Haꞌe gui ma Jerusalém katy ajevy ma rire templo py anhemboꞌe ainy jave aexa xapyꞌa karamboae peteĩ ojexa uka vaꞌe.!I;Haꞌe vy aỹ mbaꞌe re tu remboare ta? Epuꞌã ke, enhemongarai uka, haꞌe ejekyꞌaꞌo uka rejejavyague gui, hery rupi rejapukai vy”, heꞌi. lHQMbaꞌeta ixupe reiko vy haꞌe javi regua renonde remombeꞌu ꞌrã rexa haꞌe rendu vaꞌekue.EG— Haꞌe ramo aipoeꞌive ju: “Nhaneramoĩ kuery Ruete yma voi ndeporavo haꞌe oipota vaꞌe reikuaa aguã, Heko porã ete vaꞌe rexa aguã, haꞌe ayvu ijuru guigua ae rendu aguã.F+ Haꞌe vaꞌe ma ou xereka. Xeyvýry ovaẽ ma vy aipoeꞌi: “Irmão Saulo, exa ju ke”, heꞌi. Haꞌe ramove aexa jevy vy amaꞌẽ hexe. ,EQ — Haꞌe py oiko peteĩ ava Ananias hery vaꞌe. Nhanderuete pe oiko lei re oĩa rami, haꞌe haꞌe pygua judeu kuery haꞌe javi imaꞌenduꞌa porãa vaꞌe.Dw Haꞌe vaꞌe hendy vaꞌe rexakã gui ndaexavei rã xerupive ikuai vaꞌe xejyva re xereraa ramo avaẽ Damasco py. SC — Haꞌe ramo xee aporandu: “Mbaꞌe ꞌrã tu ajapo, Senhor?” Ombovai: “Epuꞌã ke, evaẽ Damasco py, mbaꞌeta haꞌe py ma omombeꞌua ꞌrã ndevy ajapo uka vaꞌe haꞌe javi”, heꞌi.ZB- Xerevegua kuery ma hendy vaꞌe oexa teĩ noendu kuaai xevy ijayvu vaꞌe ayvu. A— Xee aporandu: “Mavaꞌe tu ndee, Senhor?” “Xee ma Jesus Nazaré pygua, ndee rereko axy rei vaꞌe”, heꞌi xevy.@Haꞌe ramo haꞌa yvy rupi. Haꞌe gui peteĩ ayvu aendu xevy aipoeꞌi vaꞌe: “Saulo, Saulo, mbaꞌe re tu xerereko axyxe ri?” 3?_— Haꞌe gui ma tape rupi aa ainy jave, Damasco py avaẽ raiꞌi avya py, kuaray mbyte raiꞌi jave, peteĩ hendy hatã vaꞌe yva gui hexakã xapyꞌa xeyvýry rupi.C>Haꞌe nungakue sacerdote yvateve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety haꞌe javi oikuaa anhetẽa, mbaꞌeta haꞌe kuery gui ae kuaxia para araa karamboae nhanderykeꞌy kuery peguarã. Haꞌe rami vy Damasco tetã katy ju aa, haꞌe py ikuai vaꞌe voi aipokuapa reve Jerusalém py aru aguã omoingo axya aguã. = Amoingo axy vaꞌekue Senhor reko rupi ikuai vaꞌe, ajuka guive. Ajopy vy nhuã py amboty vaꞌekue, avakue haꞌe kunhague. 2<]— Xee ma judeu, Cilícia regua Tarso tetã py xetuiꞌi vaꞌekue. Haꞌe gui kovaꞌe tetã py ju xetuja. Apy Gamaliel remimboꞌe aiko vy lei nhaneramoĩ kuery reko oĩa rami ete anhemboꞌe vaꞌekue. Nhanderuete pe aiko aguã re anho anheaꞌã aikovy, aỹ peẽ kuery pendekuaia rami avi.w;gHaꞌe ramo hebraico ayvu py ijayvu rã haꞌe kuery oendu vy okyrirĩ ete okuapy. Haꞌe rã ijayvuve tema: :  Paulo guekokue omombeꞌuague — Keꞌy kuery haꞌe xeryvy kuery, pendu ke aỹ xerekokue amombeꞌu rã — heꞌi. Q9(— Haꞌeve — heꞌi ma ramo Paulo opuꞌã hoꞌamy tape pyrõ-pyrõaꞌi py. Opo py ojapo heta vaꞌe kuery pe okyrirĩ aguã. Haꞌe kuery okyrirĩmba rã hebraico ayvu py ijayvu vy aipoeꞌi: B8}'Haꞌe ramo Paulo ombovai: — Xee ma judeu regua, Tarso tetã omboetevepy vaꞌe pygua aiko Cilícia yvy re. Haꞌe gui ndevy pe ajerure heta vaꞌe kuery pe xeayvu aguã — heꞌi. 7%&Ndee eꞌỹ teve Egito pygua yma renhomopuꞌãmba vaꞌekue, haꞌe tekoa eꞌỹa katy quatro mil porojukaa reraa vaꞌekue? — heꞌi. 66e%Haꞌe gui Paulo ogueroike ta ma jave aipoeꞌi huvixa pe: — Haꞌeve pa ndereve xeayvu aguã mbaꞌemo re? Ombovai: — Ndee ri tyꞌy grego ayvu py ndeayvu kuaa vaꞌe?e5C$Mbaꞌeta heta vaꞌe kuery hakykue katy gui ou vy ojapukai: — Pejuka — heꞌi okuapy. j4M#Tape pyrõ-pyrõaꞌi py ovaẽ vy xondaro kuery oupi heravy, heta vaꞌe kuery joꞌa rei ramo.d3A"Heta vaꞌe kuery regua amongue ojapukai peteĩ rami, haꞌe rã amboae kuery ma amboae rami ojapukai. Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ojapukai rã anhetẽa huvixa ndoikuaai vy xondaro kuery okeaty katy ju ogueraa uka Paulo.2%!Xondaro ruvixa ovaẽ vy ojopy Paulo, haꞌe mokoĩ corrente py ojokua uka. Haꞌe vy oporandu mavaꞌe paa, haꞌe mbaꞌe pa ojapoague re.x1i Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ogueru vyvoi xondaro kuery, huvixa yvyĩve vaꞌe reve. Onhamba jogueruvy heta vaꞌe kuery mbyte katy. Haꞌe ramo huvixa haꞌe xondaro kuery ovaẽ rã heta vaꞌe kuery oexa vy opytuꞌupa Paulo oinupãa gui. ~~:}||4{{zvyy=xx8wwvv2uuu6tessrqq.ppPonnmllkkjTj iyhgg>ee\dcbba``x_^]]\[[EZUYYXX"WVUUITThSRRPQPONNLKKdJIHHGCF:EN== Adão re Cristo ombojojaague Mbaꞌeta peteĩꞌi ava gui jejavya oiko ypy rakaꞌe yvy jave re, haꞌe jejavya gui oiko avi nhamano aguã. Haꞌe rami py nhande pavẽ nhamano aguã rami nhandekuai, pavẽ jajejavy rire.#? Haꞌe nunga anho eꞌỹ, Nhanderuete re ae javyꞌa, nhande-Senhor Jesus Cristo re vy. Mbaꞌeta hexe vy aỹ peteĩ rami nhandekuai Nhanderuete reve. I  Mbaꞌeta Nhanderuete rovaigua teri jaiko reve Taꞌy omano vy hexeve peteĩ rami ju nhanemoingo rire aỹ katuve ma hexeve peteĩ rami nhanemoingo vy nhandereraa jepe ꞌrã, oikove ju rire.zm Haꞌe rami rire, aỹ katuve ma huguy rupi nhanemboeko porã rire nhandereraa jepe ꞌrã nhombopaga aguã gui.{Haꞌe rã Nhanderuete ma po rami oexa uka nhanderayvua: jajejavya rupi teri jaiko reve Cristo omano rakaꞌe nhandere.zmHeko porã vaꞌe re vy haxy amongue omano aguã, haꞌe rã porayvu vaꞌe re ma amongue nhiꞌã omano ꞌrã.s_Mbaꞌeta nhanekangy teri reve Cristo omano rakaꞌe nhandereko vai vaꞌe re, oaꞌangaague ára py ete.)KNharõa py ndajajekorei guive, mbaꞌeta nhandepyꞌa re Nhanderuete oendu uka ae nhanderayvua. Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ nhandere ombou vaꞌekue gui nhaendu. %Haꞌe gui mbaꞌemo jaropoꞌaka vy jaikuaa Nhanderuete nhandererovyꞌaa. Haꞌe nhandererovyꞌa ramo jareko iporã vaꞌe nharõ aguã. }sHaꞌe rami anho eꞌỹ, jajexavaia py voi javyꞌa, mbaꞌeta jaikuaa jajexavaia ojapo jaropoꞌakave aguã rami.Hexe jajerovia vy Nhanderuete nhanemboaxya rupi nhandekuai, haꞌe Nhanderuete rexakãa ojekuaa aguã nharõ vy javyꞌa jaikovy guive.c A Jajeroviaa re Nhanderuete nhanemboeko porã rire hexeve jaiko porã aguã re ijayvua Haꞌe gui ma jajeroviaa re Nhanderuete nhanemboeko porã rire hexeve peteĩ rami ju jaiko, nhande-Senhor Jesus Cristo re vy.wHaꞌe vaꞌe ma omboaxaa rakaꞌe nhandereko vaia re omano aguã, haꞌe gui onhemboete ju nhanemboeko porã aguã. !;nhande kuery pe guive, mbaꞌeta nhandevy pe avi omeꞌẽ ꞌrã teko porã, nhande-Senhor Jesus omanoague gui omboete ju vaꞌekue re jajerovia ramo.=uIxupe anho eꞌỹ guive ipara oiny omeꞌẽa rami,O Haꞌe nunga rupi ae “Ojeroviaa re omeꞌẽ teko porã” heꞌi. I  mbaꞌeta oikuaa porã oayvuague ojapo aguã ipoꞌaka vaꞌea.3 _Haꞌe rami teĩ ndoguerovia eꞌỹi Nhanderuete ijayvuague, oexaꞌã reia noĩ. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojeroviaa py imbaraeteve ovy, oguerovyꞌa guive Nhanderuete, 3Ikangy eꞌỹ re ojerovia nho vy oikuaa pota guete omanogue rami oĩa re, mbaꞌeta cem maꞌetỹ ma oguereko, haꞌe Sara voi guaimiꞌi ete ma." =Abraão oarõ aguã noĩ merami teĩ oarõ nho vy ojerovia rire heta regua ru opyta, ixupe “Heta ꞌrã neramymino kuery ikuai” heꞌiague rami vy. hIipara re “Heta regua rurã romoĩ” heꞌiague rami vy), mbaꞌeta Nhanderuete renonde hexe ojerovia. Mbaꞌeta Nhanderuete ma omano vaꞌekue moingovea, haꞌe ndoikoi teri vaꞌe pe “Oiko ae” heꞌi vaꞌe guive. GHaꞌe nunga rupi ae jajeroviaa re Nhanderuete omeꞌẽ teko porã, nhanemboaxy ramo rive jaupity aguã. Haꞌe ramo Abraão ramymino kuery haꞌe javive pe ijayvuague oĩ atã ꞌrã, lei rupi ikuai vaꞌe pe anho eꞌỹ, Abraão rami ojerovia vaꞌe kuery haꞌe javive pe, (mbaꞌeta nhande kuery pavẽ ru oiko,|qMbaꞌeta lei gui ou Nhanderuete ipoxy aguã, haꞌe rã lei ndoikuaaia py ma jipoi avi lei rovai ojejavy vaꞌe. ,QHaꞌe rã lei re ikuai vaꞌe pe yvy omeꞌẽ aguã re ijayvu vaꞌe rire Abraão ojeroviaa ndovarei ꞌrãgue, haꞌe ixupe ijayvuague voi oaxa rive ꞌrãgue.4a Haꞌe rami ae avi lei rupi eꞌỹ Abraão haꞌe hamymino kuery pe Nhanderuete ijayvu rakaꞌe ko yvy omeꞌẽ aguã re, haꞌe rã ojeroviaa re teko porã ojopy rire.U# Haꞌe gui ore orepire romboi uka vaꞌe ru avi oiko. Mbaꞌeta ore ma orepire romboi uka vaꞌe rive eꞌỹ orekuai, nhanderu Abraão opire omboi uka eꞌỹ re ojeroviaague rami rojerovia vaꞌe avi. [/ Mbaꞌeta opire omboi uka aguã ma hekorã Nhanderuete oeja rakaꞌe oikuaa uka aguã ojeroviaa re teko porã ixupe omeꞌẽague, opire omboi uka eꞌỹ teri reve. Haꞌe rami rire ojerovia vaꞌe haꞌe javi ru opyta, opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe kuery pe guive, mbaꞌeta haꞌe kuery voi ojerovia ramo omeꞌẽ ꞌrã teko porã.s_ Mbaꞌe tu ojapo ramo teko porã omeꞌẽ rakaꞌe? Opire omboi uka rire ri ndaꞌu omeꞌẽ, tyrã pa opire omboi uka eꞌỹ re? Opire omboi uka rireꞌỹ, omboi uka eꞌỹ mbove ma voi teko porã omeꞌẽ rakaꞌe Abraão pe.iK Haꞌe gui opire omboi uka vaꞌekue pegua anho ꞌrã ndaꞌu ovyꞌa ete aguã oĩ, tyrã pa opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe pegua avi? Mbaꞌeta “Abraão ojeroviaa re rive ixupe omeꞌẽ teko porã”, haꞌeague rami.s_Ovyꞌa ete ꞌrã avakue haꞌe kuery pe Senhor ‘Heko vai vaꞌe’ ndeꞌi ramo”, heꞌi rakaꞌe. ]~3“Ovyꞌa ete ꞌrã heko vaiague omboguepaa vaꞌe, ojejavyague ojaoꞌipaa ramo.;}oHaꞌe rami ae Davi voi ijayvu rakaꞌe, mbaꞌeta omombeꞌu amongue onheaꞌã eꞌỹ re ixupe Nhanderuete teko porã omeꞌẽ ramo ovyꞌa ete ꞌrãa. Haꞌe vy aipoeꞌi:'|GHaꞌe rã amongue haꞌe ae onheaꞌã ꞌrãgue py heko vai vaꞌe mboeko porãa re ojerovia ramo ma ixupe omeꞌẽ ꞌrã teko porã, ojeroviaa re rive. w{gHaꞌe gui ombaꞌeapo vaꞌe pe ombaꞌeapoague repy ma omeꞌẽa vaꞌe rive eꞌỹ, ixupe guarã ae oĩ.zmbaꞌeta mbaꞌe heꞌi tu ipara? “Abraão ojerovia Nhanderuete re. Haꞌe ramo ojeroviaa re omeꞌẽ teko porã”, heꞌiague. ,yQHaꞌe gui Abraão haꞌe ae onheaꞌãa rupi onhemboeko porã vaꞌe rire oguereko ꞌrãgue onhemboyvate aguã. Haꞌe rami avi Nhanderuete renonde ndoguerekoi,:x o Abraão ojerovia ramo omboeko porãague re ijayvua Haꞌe gui mbaꞌe tu Abraão oupity rakaꞌe? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma ngoꞌo re oiko ore judeu kuery ramoĩ ypy. Hw Haꞌe gui jajeroviaa rupi jaa jepea py ndaꞌu jajapo ri lei mbaꞌerã ovare veꞌỹa rami? Any, peteĩve henda py. Haꞌe rami ꞌrãgue py lei re oĩ vaꞌe jaikuaa uka anhetẽ memea. +vOmbaꞌeta Nhanderuete ma peteĩꞌi. Haꞌe rami vy judeu kuery ojerovia rã omboeko porã ꞌrã, haꞌe amboae kuery voi ojerovia rã omboeko porã avi ꞌrã.u-Tyrã pa Nhanderuete ndaꞌu ore judeu kuery Ruete anho ri oiko? Amboae kuery Ruete guive eꞌỹ ri tyꞌy? Tá, amboae kuery Ruete guive oiko,rt]Haꞌe nunga rupi jaikuaa jajerovia ramo ꞌrãe nhanemboeko porã, lei rupi nhanheaꞌãa rupi eꞌỹ.Is Haꞌe rami rire ndaꞌu haꞌeve nhanhemboyvate aguã? Peteĩve henda py ndaꞌevei. Mbaꞌe re tu ndaꞌevei? Mbaꞌeta nhande ae nhanheaꞌã rupi eꞌỹ jaa jepe, hexe jajerovia vy rive.%rCHaꞌe gui aỹ ma oexa uka haꞌevea rami joguereko vaꞌea, mbaꞌeta heko porã vaꞌe oiko, haꞌe Jesus re ojerovia vaꞌe kuery mboeko porãa guive. 4qaMbaꞌeta Jesus ma Nhanderuete ombou vy oikuaa uka rakaꞌe jejavya peꞌaarã, jajerovia rã huguy py omboguepa aguã jajejavyague. Haꞌe rami py Nhanderuete oexa uka haꞌevea rami joguereko vaꞌea, mbaꞌeta oarõ are kuaa vaꞌe vy ymagua kuery ojejavyague re nombopaga potai ranhe rakaꞌe. zpmHaꞌe rami teĩ Nhanderuete nhanemboaxya rupi rive nhanemboeko porã ꞌrã Cristo Jesus nhandereraa jepe rire.bo=mbaꞌeta nhande haꞌe javive jajejavy vy ndajaupity kuaai Nhanderuete rexakãa. ; ; ; RnMbaꞌeta Nhanderuete guigua teko porã ma Jesus Cristo re jajerovia ramo omeꞌẽ. Ojerovia vaꞌe haꞌe javive pegua oĩ, [haꞌe javi regua peguarã ombou,] mbaꞌeta joo ramigua meme nhandekuai,[m/ Jesus Cristo re jajerovia ramo nhanemboeko porãa aguã re ijayvua Haꞌe gui aỹ ma lei rupi eꞌỹ Nhanderuete oikuaa uka ojeguigua teko porã, lei haꞌe profeta kuery omombeꞌu ma voi vaꞌekue.l+Mbaꞌeta lei re onheaꞌãa rupi ma avave rei nomboeko porãai ꞌrã henonde, mbaꞌeta lei gui ma jaikuaa ꞌrã jajejavy vaꞌe memea. , ; k Judeu kuery amboae regua rami avi ojejavy vaꞌea re ijayvua Haꞌe gui lei re oĩ vaꞌe haꞌe javi ma lei rupi ikuai vaꞌe pegua ae, jaikuaa. Haꞌe ramo Nhanderuete renonde yvy jave re ikuai vaꞌe okyrirĩmba haꞌe opaga aguã rami ikuai aguã.j/“Haꞌe kuery re noĩ ae Nhanderuete renonde ojererokyje aguã.” , , 14.1-3, , 53.1-3, ; ; ;iqHaꞌe rã tape ikuai porã aguã ma ndoikuaai.”DhIkuaia rupi ma nhomokanhyarã haꞌe nhomomboriauarã oĩ.Gg“Haꞌe kuery py ma tuguy omoẽ aguã katy oo vy inhakuã.Kf“Ijuru tynyẽ oiny ayvu vai haꞌe pyꞌa vaikue reia anho.”"e= “Haꞌe kuery jyryvi ma omanogue rupa ojepeꞌa vaꞌe rami. Oapekũ py nhombotavypa.” “Haꞌe kuery juru re ma mboi guigua veneno ramigua oĩ.”d{ Mbaꞌeta ojepeꞌa pavẽ, joo rami meme ovareꞌỹ vaꞌe ikuai. Jipoi iporã vaꞌe ojapo vaꞌe, neĩ peteĩve.”@c{ Jipoi oikuaa ete vaꞌe, jipoi Nhanderuete oeka vaꞌe.Fb ipara oĩa rami: “Jipoi heko porã vaꞌe, neĩ peteĩve. a Jajejavy vaꞌe memea re ijayvua Haꞌe gui mbaꞌexa tu jaikuaa? Ore judeu kuery teve amboae regua gui orereko porãve vaꞌe? Any, neĩ peteĩ henda py. Mbaꞌeta amombeꞌu ae ma judeu haꞌe grego kuery jejavya guy py ikuai vaꞌe memea,`}Any, haꞌe rami vaꞌe rire haꞌeve avi teĩ ꞌrãgue “Teko vai rupi tema nhandekuai mbaꞌemo porã oiko aguã” jaꞌe aguã. Amongue ijapu vy omombeꞌu ꞌrã haꞌe rami ae oreayvua rami. Haꞌe kuery ma haꞌevea rami ꞌrã ombopagaa. t_aHaꞌe gui aipoꞌea avi: “Xeapua ojapo ꞌrã Nhanderuete anhetẽ vaꞌea ojekuaa porãve aguã rami, haꞌe omboeteave ꞌrã guive. Haꞌe rami rã mbaꞌe re tu xevy pe ‘Ojejavy vaꞌe’ heꞌi vy xembopaga ꞌrã?” ꞌea.y^kAny. Haꞌe rami vaꞌe rire mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌeve Nhanderuete yvy re ikuai vaꞌe re oikuaa pota aguã?]1Haꞌe gui amongue aipoeꞌi ꞌrã: “Nhandereko vaia ojapo ꞌrã Nhanderuete reko porãa ojekuaa porãve aguã rami”, heꞌi ꞌrã. Mbaꞌexa ꞌrã tu nhambovai? Ndaꞌevei ri ndaꞌu Nhanderuete nhandereko vaia re nhanembopaga aguã? (Nami avakue rami rive xeayvu.) \Any teve. Avakue ijapu vaꞌe meme teĩ Nhanderuete ma anhetẽ vaꞌe ae, ipara oĩa rami vy: “Oikuaa pavẽ ꞌrã ndeayvua anhetẽ memea. Haꞌe ramo ndereko re oikuaa potaa rã ndepoꞌaka ꞌrã”, heꞌia rami. , ; 11.1-5 o[WHaꞌe gui? Judeu regua amongue ndogueroviai rire ndaꞌu Nhanderuete ndoikovei ꞌrã ri ojeroviapy?~ZuMbaꞌeta heta oguereko iporã vaꞌe, opa mbaꞌe py. Jypyꞌi ma judeu kuery pe Nhanderuete ombou rakaꞌe oayvu. 2Y _ Paulo mbovaia ayvu oĩa Haꞌe gui mbaꞌe nunga py tu amboae regua reko gui judeu kuery reko haꞌeveve? Mbaꞌerã ndaꞌu ovare haꞌe kuery opire omboi ukaa?VX%Haꞌe rami ꞌrãgue py judeu ete ma opyꞌa py ꞌrã haꞌe rami ikuai, haꞌe opire omboi uka aguã oeja pyre ma ipyꞌa reguarã, nheꞌẽ re ae, ipara regua riveꞌỹ. Haꞌe rami ikuai vaꞌe ma avakue riveꞌỹ ꞌrã oguerovyꞌa, Nhanderuete ae ꞌrã oguerovyꞌa. Tery “Judeu” ma “Oguerovyꞌapy” heꞌia. !W;Mbaꞌeta judeu ete ma guete re riveꞌỹ oexa uka judeu oikoa, mbaꞌeta opire omboi uka aguã oeja pyre ma ngoꞌo re riveꞌỹ ꞌrã ojapo aguã.^V5Haꞌe rami vy opire omboi uka eꞌỹ vaꞌeri lei re oĩa rami ikuai vaꞌe kuery ijayvu ꞌrã okuapy ndere, mbaꞌeta ipara re oĩ vaꞌe reikuaa vy ndepire remboi uka vaꞌeri lei re oĩa rami eꞌỹ reiko.0UYHaꞌe rami avi amongue opire omboi uka eꞌỹ vaꞌeri lei re oĩa rami ikuai ramo haꞌe kuery pe “Opire omboi uka vaꞌekue rami ikuai”, heꞌi pavẽ ꞌrã.hTI Judeu regua anhetẽ ete vaꞌe re ijayvua Mbaꞌeta ndepire remboi ukaague ma lei re oĩa rami ete ri reiko ramo ovare. Haꞌe rã lei re oĩa rami eꞌỹ ri reiko ramo opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe rami repyta.S)Mbaꞌeta ipara re oĩa rami: “Peẽ kuery káuxa amboae regua kuery ijayvu vai ꞌrã Nhanderuete rery re”, heꞌia rami ae pendekuai. ; TR!Lei rejou porã vaꞌeri lei rovai reikoa py Nhanderuete neremboete ukai. )QKJoupe “Pendetavy eme”, ꞌre vaꞌeri ndee ae ri tyꞌy ndetavy? Mbaꞌemo raꞌangaa rejou vai vaꞌeri taꞌangaa pegua templo gui nemonda vaꞌe tyꞌy?*PMHaꞌe rami avi nhomboꞌea reiko vaꞌeri mbaꞌe re tu nerenhemboꞌei ndee ae? Imonda eꞌỹ aguã renhomongeta vaꞌeri ndee ae ri tyꞌy nemonda vaꞌety? Ohiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe rerekoa haꞌe kyrĩgue mboꞌea, mbaꞌeta lei rupi vy ꞌarandua haꞌe anhetẽgua reikuaapa merami.nNUNdee rexaꞌã rã ndee ae reiko ára revegua eꞌỹ mboguataa, pytũa rupi ikuai vaꞌe moexakãa,pMYLei re oĩa rami nemboꞌea rã reikuaa ae Nhanderuete oipota vaꞌe haꞌe rejapo kuaa iporã vaꞌe.L Judeu kuery “Aikuaa vy eꞌỹ rima ajejavy” heꞌi aguã ndaꞌeveia re ijayvua Haꞌe gui ndee ma “Judeu” ꞌepy vaꞌe reiko. Rejerovia reikovy lei re oĩa rami reikoa re, haꞌe “Nhanderuete rembiayvu aiko” ꞌre vy revyꞌa.GKHaꞌe nunga haꞌe javi ojekuaa porã ꞌrã avakue nhemi rupi ikuaiague re Nhanderuete oikuaa potaa ára. Ayvu porã amombeꞌu aikovya rami vy Cristo Jesus pe ae ꞌrã oikuaa pota uka. dJAHaꞌe rami vy haꞌe kuery oexa uka ꞌrã opyꞌa re lei regua oĩa, oꞌarandua gui ae oikuaa guekorã. Haꞌe rami vy amongue py oikuaa ꞌrã ojejavya, haꞌe rã amongue py ma oikuaa ꞌrã haꞌevea rami ikuaia.UI#Haꞌe nunga rupi xapyꞌa rei amboae regua kuery, lei revegua eꞌỹ teĩ lei re oĩa rami ikuai ꞌrã oikuaa rami ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma lei ndojopyi teĩ haꞌe kuery ae oikuaa ꞌrã lei regua.H Mbaꞌeta Nhanderuete renonde ma lei oendu rive vaꞌeꞌỹ ꞌrã heko porã, lei re oĩa rami ikuai vaꞌe anho ꞌrã omboeko porã.7Haꞌe rami teĩ ndee renhombopaga ukaxe vaꞌeri haꞌe rami ae reiko vaꞌe, rexaꞌã ri tyꞌy reo jepe aguã re Nhanderuete nembopaga aguã gui?l=QHaꞌe rã Nhanderuete ma haꞌevea rami ꞌrã ombopaga haꞌe rami ikuai vaꞌe, jaikuaa pavẽ.@< { Judeu haꞌe judeu eꞌỹ regua ombopaga pyrã ikuaia re ijayvua Haꞌe nunga rupi ndee renhombopagaxe vai vaꞌe, ndee voi ndaꞌevei “Aikuaa vy eꞌỹ rima ajejavy” ꞌre aguã, mbaꞌeta amboae kuery rembopagaxea py ndee ae renhembopaga uka, mbaꞌeta rejou vai vaꞌe ramigua ndee voi rejapo. S; ! Haꞌe kuery oikuaa ae Nhanderuete haꞌevea rami omokanhymba ꞌrãa haꞌe rami ikuai vaꞌe. Haꞌe ramive ma ojapove tema okuapy, haꞌe amboae kuery haꞌe rami ikuai rã oexa vy ojou porã guive. y: miporã vaꞌe noenduvei, oayvuague ndojapoi, porayvu eꞌỹ ae vaꞌe, haꞌe nanhomboaxy kuaavei vaꞌe guive./9 Yijayvuxe, neĩ Nhanderuete re voi ndaꞌijaꞌei, ojee anho ojerovia haꞌe imaꞌenduꞌa vaꞌe, mbaꞌemo vai re anho onhembopyꞌa, nguu kuery nonheꞌẽ rendui,y8 mHaꞌe kuery re ma teko vai anho oĩ, tavy reia, hakãteꞌỹa haꞌe porayvu eꞌỹa. Joe ijaꞌe eꞌỹa rupi anho ikuai, jojukaa haꞌe jogueroꞌaa rupi guive. Nhombotavypa rei haꞌe porayvu eꞌỹ rei vaꞌe ikuai. Joe ijayvu rei,7  Amboae regua kuery opa marã rei ikuai aguã Nhanderuete omboaxaa re ijayvua Nhanderuete reko haꞌe kuery oikuaa vaꞌeri oikuaa ete aguã ndojou porãi ramo omboaxa opẽxaa py ojou vaipy ikuai, haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo aguã.N6 Avakue voi haꞌe rami ae avi ojepeꞌa guaꞌyxy reve joguerekoa gui. Haꞌe vy jomeme itavy reixe vy avakue meme joavyky rei. Haꞌe rami rire ojee ae oendu ojejavyague re haꞌevea rami opagaa. 5 9Haꞌe nunga rupi ae Nhanderuete omboaxa itavy reixea rupi rive ikuai aguã. Kunhague voi guekorã vaꞌekue omboekovia vy haꞌeveꞌỹa rami ikuai.4 }Mbaꞌeta Nhanderuete guigua anhetẽ vaꞌe ꞌrãgue py apu rive haꞌe kuery oguerovia. Haꞌe rami vy imoingoare ꞌrãgue py ombojerovia hemimoingo kuery rive. Haꞌe rã Nhanderuete anho haꞌeve nhambojerovia aguã, rakaꞌe rã peve. Amém.:3 oHaꞌe nunga rupi Nhanderuete omboaxa haꞌe kuery ae onhemboeko kyꞌa aguã, opyꞌa re opa marã rei ikuaixea oĩa rami rive ikuai aguã, guete voi joo meme omongyꞌa aguã.`2 ;Haꞌe rami vy Nhanderuete imarã eꞌỹ haꞌe hexakãmba vaꞌe ombojerovia ꞌrãgue py avakue imarã vaꞌe raꞌangaa rive ombojerovia, haꞌe gui guyra, mymba haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe raꞌangaa guive. `1 ;Ojeupe ae “Hiꞌarandu vaꞌe” heꞌi vaꞌeri inhakã porã veꞌỹ vaꞌe opyta.u0 eMbaꞌeta haꞌe kuery Nhanderuete reko oikuaa teĩ nomboetexei vy ixupe “Xeruete” ndeꞌi, ndoguerovyꞌai guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py opẽxaa py ovare eꞌỹ vaꞌe opyta, haꞌe opyꞌa py mbaꞌeve noenduvei ramo pytũmba.N/ Mbaꞌeta Nhanderuete reko ma ndajaexai vaꞌeri yvy itui ypyꞌi guive jaikuaa porã ꞌrã guive hembiapokue re jaikuaa pota vy. Haꞌe nunga rupi jaikuaa porã ꞌrã ipoꞌakaa opa vaꞌerã eꞌỹ haꞌe imarã eꞌỹa. Haꞌe rami vy heko vai vaꞌe kuery “Aikuaa vy eꞌỹ rima ajejavy” heꞌi aguã ndaꞌevei.~. wMbaꞌeta haꞌe kuery oikuaa ae Nhanderuete reko oikuaa pyrã oĩ vaꞌe, haꞌe kuery pe haꞌe ae oikuaa uka ramo. -  Avakue mbaꞌemo rive ombojeroviaa haꞌe opa marã rei ikuaia re ijayvua Mbaꞌeta Nhanderuete ma opoxya avi oikuaa uka yva gui, ojejavy haꞌe heko vai vaꞌe haꞌe javive rovai, mbaꞌeta haꞌe kuery gueko vaia rupi vy ndoikuaaxei anhetẽ vaꞌe., Mbaꞌeta ayvu porã rupi Nhanderuete oikuaa uka ojeguigua teko porã. Haꞌe vaꞌe ma jajerovia rã omeꞌẽ ꞌrã, mbaꞌeta ojerovia vaꞌe pegua ae, ipara re oĩa rami: “Heko porã vaꞌe ma ojeroviaa rupi ꞌrã ikuai”, heꞌiague rami. /+ Y Jesus Cristo re jajerovia ramo teko porã omeꞌẽa aguã re ijayvua Mbaꞌeta xee naxĩ ayvu porã amombeꞌu aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi Nhanderuete oexa uka opoꞌakaa ogueraa jepe vy hexe ojerovia vaꞌe haꞌe javive, jypyꞌi judeu regua, haꞌe gui grego regua guive. ; h* KHaꞌe nunga rupi Roma tetã py pendekuai vaꞌe pe voi ayvu porã amombeꞌu aguã rami aiko. &) GMbaꞌeta grego kuery haꞌe amboae regua pe voi xee areve teri ayvu porã amombeꞌu aguã, omboꞌepa pyre haꞌe kuaxia ndoexa kuaai teri vaꞌe pe guive.u( e Mbaꞌeta irmão kuery, aipota peikuaa peẽ kuerya py mbovykue rei eꞌỹ aaxea teĩ, peẽ kuery mbyte rupi voi ajou aguã Jesus peguarã, judeu eꞌỹ vaꞌe mboae ikuaia rupi ajapoa rami avi. Haꞌe rami teĩ aỹ peve ndaꞌevei.o' Y Haꞌe rami avi peẽ kuery reve joo meme nhanhomombaraete aguã jajeroviaa rupi, peẽ haꞌe xee. ; j& O Mbaꞌeta roexaxe ete, peẽ kuery pe voi aikuaa uka aguã Nheꞌẽ guigua penembaraeteve aguã.o% Y Ixupe anhemboꞌe nhavõ ajerure haꞌevea ára, Nhanderuete oipotaa rami peẽ kuery roipou aguã re.&$ G Mbaꞌeta Nhanderuete oikuaa peẽ kuery re xemaꞌenduꞌa riaea. Ixupe ae xenheꞌẽ py guive ambaꞌeapo aikovy Taꞌy regua ayvu porã amombeꞌua rupi.P#  Cristo pegua kuery Roma py ikuai vaꞌe Paulo oexaxea re ijayvuague Jypy ma peẽ kuery haꞌe javi re arovyꞌa Xeruete Jesus Cristo rery rupi, mbaꞌeta yvy jave re pejerovia etea oendupaa.v" gPeẽ kuery Roma tetã pygua Nhanderuete rembiayvu haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã penerenoĩ vaꞌekue haꞌe javive pe ambopara. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo guigua. Z! /Haꞌe kuery regua ma peẽ voi pendekuai, Jesus Cristo peguarã penerenoĩ rire.  9Hexe vy oremboaxy vy oremoĩ apóstolo-rã guery omboete ukaa rupi vy, judeu eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi regua hexe ojerovia vy onheꞌẽ rendu aguã.4 chaꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ re ma omanoague gui onhemboete jevy vy ojekuaa uka Nhanderuete Raꞌy ipoꞌakapa vaꞌea. Haꞌe vaꞌe ma Jesus Cristo nhande-Senhor.V 'Guaꞌy rekorã re ijayvu vy. Haꞌe vaꞌe ma ngoꞌo re oiko Davi ramymino,x kHaꞌe vaꞌe ayvu ma yma ma voi Nhanderuete oikuaa uka aguã re ijayvu ojeupegua profeta kuery omboparaa rupi,k SRoma pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Jesus Cristo rembiguai aiko. Apóstolo-rã xerenoĩ haꞌe Nhanderuete guigua ayvu porã amombeꞌu vaꞌerã xeporavo.3Omombeꞌu oikovy Nhanderuete poꞌakaa, haꞌe nhomboꞌe oiny Senhor Jesus Cristo re. Okyjea py eꞌỹ ijayvu, avave rei omokyrirĩ eꞌỹ re. 3_ Mokoĩ maꞌetỹ re Paulo omboty imoinyague Mokoĩ maꞌetỹ re Paulo oĩ oke atyrã oiporuka vaꞌe py. Haꞌe py ma omovaẽ oexaxe vy ou vaꞌe haꞌe javi.c?[Povaꞌe ayvu rupi ijayvu rã judeu kuery oendu vy nhomotareꞌỹmba reve ojeꞌoipa.] C— Haꞌe nunga rupi peikuaa pota, mbaꞌeta judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe voi Nhanderuete oikuaa uka nhandereraa jepe aguã regua. Haꞌe rã haꞌe kuery ma oendu ꞌrã — heꞌi. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma inhakã ratãmba. Oapyxa py oendu vai, guexa guive omboty, ndoexai aguã guexa py, neĩ noendui aguã oapyxa py, opyꞌa py oikuaa eꞌỹ aguã, mbaꞌeta ndojeko rerovaxei ae, xevy pe nonhemoingo porã ukaxei guive”, heꞌi vaꞌekue. -S“Tereo heta vaꞌe kuerya py, haꞌe aipoꞌere haꞌe kuery pe: ‘Pendeapyxa py pendu teĩ napendu kuaai ꞌrã. Pexa pota teĩ ndapexa kuaai ꞌrã’, ꞌre.[/Haꞌe kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa vy ojeꞌoipa ta ma ramo Paulo aipoeꞌi: — Haꞌevea rami Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ijayvu rakaꞌe penamoĩ kuery pe, mbaꞌeta profeta Isaías pe aipoeꞌi uka:jMHaꞌe ramo amongue eteꞌi oguerovia ijayvua. Haꞌe rã amboae kuery ma ndogueroviai ae tema. ve Roma py Paulo ayvu omombeꞌuague Haꞌe kuery oaꞌangaague ára py heta ete ou Paulo oĩa py, okeaty py ae. Haꞌe rã koꞌẽmba guive kaꞌaru peve haꞌe kuery pe ayvu omombeꞌu porãve Nhanderuete poꞌakaa regua. Moisés lei ombopara vaꞌekue haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue rupi ijayvu vy onheaꞌã Jesus re haꞌe kuery ojerovia aguã.Haꞌe rami avi roenduxe reikuaa vaꞌe, mbaꞌeta anhetẽ amboae rami penhemboꞌea re opa rupi ijayvu reia rã roendu. eCHaꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi ixupe: — Ore ma Judéia guigua kuaxia para noroexai ndereko re ijayvu vaꞌe, neĩ peteĩve nhanderykeꞌy kuery regua ndouai guive ndereko omombeꞌu, eꞌỹ vy ndere ijayvu aguã.W'Haꞌe nunga rupi peẽ kuery roenoĩ uka roexa haꞌe peẽ kuery reve xeayvu aguã, mbaꞌeta Israel kuery ojerovia okuapya re xee voi ajerovia ramo rima xejokuaa imoiny kovaꞌe corrente py — heꞌi. 'Gjudeu kuery ma xere opuꞌã rei rã ajerure César renonde ju xeayvu aguã re. Haꞌe rami avi mbaꞌeve ndarekoi nhande kuery vaꞌe regua re xeayvu aguã.}sHaꞌe vaꞌe kuery ma xemboayvu vy ndoikuaai mbaꞌeve rei ajapo vaiague xejuka aguã. Haꞌe rami vy xepoixe teĩ\ 1Mboapy araa py oenoĩ uka judeu ruvixa kuery. Haꞌe ramo haꞌe kuery jogueru vy onoꞌõmba ramo aipoeꞌi: — Keꞌy kuery, xee ma mbaꞌeve rei ndajapoi nhande kuery rovai, neĩ nhanderekorã nhaneramoĩ kuery pe oeja pyre rovai guive. Haꞌe rami teĩ Jerusalém tetã guive xejokuaa reve aju, Roma pygua regua po py xemboaxaa rire. # Roma py Paulo ovaẽague Roma tetã py rovaẽ ma ramo Paulo haꞌe ae oĩxea py omoĩa. Hexeve oiko avi peteĩ xondaro harõarã. x iRoju roinya omombeꞌua rã oendu vy Roma pygua irmão kuery ju ou orerovaexĩ aguã. Praça de Ápio haꞌe Mboapy Vendeaty ꞌepy vaꞌe peve ou. Haꞌe vaꞌe kuery ou rã Paulo oexa vy oguerovyꞌa Nhanderuete, ipyꞌa guaxuve guive.  7Haꞌe py rojou amongue irmão kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ojerure haꞌe kuery reve ropyta aguã sete ára peve. Haꞌe rami py rojeꞌoi Roma katy.  Haꞌe gui roove vy Régio py rovaẽ. Koꞌẽ jevy kuaray puku-a katy gui yvytu oipeju ramo mokoĩ araa py rovaẽ Putéoli py.G Siracusa tetã py rovaẽ vy mboapy ára re ropyta haꞌe py.;o Oguatave jevyague Mboapy jaxy oaxa rire roĩ peteĩ kanoã Alexandria guigua py, yroꞌy jave ypaꞌũ re onhemboja oupy vaꞌekue, Dióscuros raꞌangaa oĩa vaꞌe py. Haꞌe pygua kuery opa mbaꞌe omeꞌẽ orevy. Roo ju ta ma ramo voi kanoã py omboyru opa marãgua roikotevẽ vaꞌe. dA Haꞌe nunga ypaꞌũ pygua kuery oikuaa vy imbaꞌeaxy vaꞌe kuery mboae ou vy okuerapa.0YPúblio ru ma imbaꞌeaxy oupy tye raxy gui, ipire raku vaipa guive. Haꞌe ramo Paulo oo oipou vy, haꞌe onhemboꞌe reve hexe omoĩ opo. Haꞌe rami vy omonguera. A{ Huvixa Públio ngoo py Paulo omovaẽague Haꞌe katy rai oĩ ypaꞌũ pygua ruvixa pegua yvy, Públio hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ngoo py oremovaẽ porã mboapy ára peve.%Haꞌe ramo haꞌe kuery oexa pota iruru rivyvyi, eꞌỹ vy hoꞌa vy omano vyvoi gui. Haꞌe rami teĩ ajeꞌi ma oarõ rire mbaꞌeve rei ndoikoi rã oexa vy amboae rami ju oexaꞌã okuapy. Haꞌe vy — Pevaꞌe taꞌvy tuuete kuery regua teve — heꞌi okuapy. NHaꞌe rã Paulo ma tata py mboi omombo ramo mbaꞌeve rei ndoikoi. c?Ipo re mboi ovava oiny rã haꞌe pygua kuery oexa vy joupe-upe aipoeꞌi: — Pevaꞌe ava taꞌvy jojuka rive vaꞌety teve, mbaꞌeta yeꞌẽ gui oo jepe vaꞌekue ri Nhandererekoa ndoejai oikove aguã — heꞌi.xiPaulo ma yxakã raꞌykue omonoꞌõ vy tata py onhono ramo haku gui peteĩ mboi oẽ vy oixuꞌu oiny ipo re.g~GHaꞌe pygua kuery opena porãꞌi orere. Tata ojapo vy oremovaẽmba oky haꞌe yroꞌy gui.o} Y Malta ypaꞌũ py ikuaiague Yvyꞌã re orekuai vy roikuaa haꞌe vaꞌe ypaꞌũ Malta herya.|7,Haꞌe gui amboae kuery pe ma aipoeꞌi yvyrape haꞌe kanoã pẽgue áry oo jepe aguã. Haꞌe rami py haꞌe javive oo jepe, yvyꞌã re oẽmba. 8{i+Haꞌe rã xondaro ruvixa ma Paulo ogueraa jepexe vy ndojuka ukai omboty pyre kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi hoꞌyta kuaa vaꞌe ranhe yy py opo aguã, yy rembe re ovaẽ aguã.zy*Haꞌe ramo xondaro kuery ijayvu nhuã py omboty pyre kuery ojukapa aguã, peteĩve hoꞌyta vy oo jepe eꞌỹ aguã.y5)Haꞌe gui ma mokoĩ henda katy gui oxyrya py kanoã ovaẽ vy ipija. Ixĩ ipija vy noẽvei. Haꞌe rã hevi ma yai ojeapi-api vaipa ramo opẽmba.)xK(Haꞌe rami vy kanoã mombytaa xã ojaya vy opoi yy py. Ojora avi imbojeapaa ojokuaague. Kanoã xĩ katy oupi imoiny ajukue, yy rembe katy yvytu ogueraa aguã.Lw'Koꞌẽmba rã yvy oexa teĩ ndoexa kuaai. Haꞌe gui ma peteĩ yy oikea oexa. Haꞌe vaꞌe rembe re ma ita kuꞌi reia oĩ. Haꞌe ramo nhomongeta okuapy haꞌe vaꞌe re kanoã omboja aguã.Zv-&Okaru porãmba ma vy ombovevuive ju kanoã, trigo ryru yeꞌẽ py omombopa vy. Bu%Kanoã py ikuai duzentos e setenta e seis haꞌe javi vy.Tt!$Pavẽ oexa vy oendu ipyꞌa guaxua, haꞌe vy haꞌe kuery voi okaru avi.s#Po rami ijayvu ma vy peteĩ mbojape oupi, haꞌe pavẽ oexaa py oguerovyꞌa Nhanderuete. Haꞌe gui oipeꞌã vy omboypy hoꞌu aguã.)rK"Haꞌe ramo xee xeayvu pekaru aguã. Haꞌe rami vy ꞌrãe penembaraete peo jepe aguã. Mbaꞌeta napemokanhyi ꞌrã neĩ peteĩ pendeꞌa ma voi — heꞌi. Kanoã ivaipaague Mokoĩ semana re haꞌekueꞌỹ-kueꞌỹ katy yvytu orereraa yeꞌẽ Adriático rupi. Haꞌe gui ma pyávy pytũ mbyte jave kanoã mboguataa kuery oendu yvy re ovaẽ raiꞌi maa.NjHaꞌe rami teĩ nhandereraa ꞌrãe peteĩ ypaꞌũ re — heꞌi. |iqHaꞌe nunga rupi avakue, pendepyꞌa guaxu ke, mbaꞌeta xee ajerovia Nhanderuete re, xevy ijayvuague oiko aguã.hHaꞌe vaꞌe ma xevy pe aipoeꞌi: “Paulo, ekyje eme. César renonde rejexa uka ꞌrãe. Haꞌe gui Nhanderuete nhomboaxya rupi ndere omaꞌẽ vy ogueraa jepe ꞌrã ndereve oguata vaꞌe kuery haꞌe javi”, heꞌi vaꞌekue xevy. Atos 23.11 xgiMbaꞌeta angegua pyávy xea py peteĩ anjo ojekuaa Nhanderuete ixupe aiko haꞌe ambaꞌeapoa vaꞌea guigua.*fMHaꞌe rami teĩ aỹ ma po rami xee romongeta: Pendepyꞌa guaxu ke, mbaꞌeta peẽ kuery regua peteĩve nomokanhyi ꞌrã guekove, kanoã anho ꞌrã okanhy.eAre ma ore kuery haꞌe javive ndorokaruvei ramo Paulo opuꞌã hoꞌamy ore kuery mbyte. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Avakue, anhetẽ pejapyxaka vaꞌe rire xeayvu re, haꞌe Creta gui ndajajui vaꞌe rire, guĩ rami ete jajexavai haꞌe nhamokanhymba eꞌỹ aguã. X~v}|~{zyy[xwwgvvuttt/ssMrr(q0ponn;mllkpjiiBhgfeeccAbbaa__\^^^3]] \y\[[ZYYXW"VUUcTT=== <;&:09d8876`55443S21102/y..-,,%+r+**E))$(P'&&$%f$$_#""! vRoHeo[Mbc " Y@JvRe Mbaꞌeta Nhanderuete nhanembotypa ranhe nhanheꞌẽ rendu eꞌỹa py, haꞌe gui nhanemboaxypa ju aguã. Q Haꞌe gui aỹ ma haꞌe kuery ju nonheꞌẽ rendui, haꞌe kuery voi Nhanderuete penemboaxya oexa vy omboaxya oupity avi aguã.'PG Mbaꞌeta peẽ kuery minha ymave Nhanderuete napenheꞌẽ rendui vaꞌekue ri aỹ ma haꞌe kuery nonheꞌẽ rendui ramo peupity Nhanderuete penemboaxya.lOQ Mbaꞌeta Nhanderuete joupe mbaꞌemo omeꞌẽa haꞌe oenoĩague ma oaxa rive vaꞌerã eꞌỹ.^N5 Ayvu porã haꞌe kuery ndogueroviai vy Nhanderuete rovaigua ranhe ikuai, peẽ kuery peo jepe aguã. Haꞌe rami avi Nhanderuete oiporavoague rami vy hembiayvu guive ikuai, oreramoĩ kuery pe ijayvuague rami vy.bM= Po rami ꞌrã haꞌe kuery pe ajapo xereve guarã, ojejavyague aipeꞌa vy”, heꞌi. 8Li Haꞌe vaꞌe rire ma Israel kuery haꞌe javive ꞌrã oo jepe, ipara oĩa rami: “Sião gui ou ꞌrã Jacó regua reraa jepearã, haꞌe kuery reko vaia oipeꞌapa ꞌrã.WK'  Opaa py Nhanderuete nhomboaxypa aguã re ijayvua Mbaꞌeta irmão kuery, aipota peikuaa povaꞌe oikuaa pyre eꞌỹ teri, peẽ ae rive penhemoꞌarandu eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta Israel kuery re ma amongue henda py oiko imoakã ratãarã, peẽ amboae regua kuery pejerovia vaꞌerã vaꞌe haꞌe javi pejeroviapa peve. ; ; #J? Mbaꞌeta oliveira iro vaꞌe gui pendeaya vy pendereko ae rovai oliveira iporã vaꞌe re penemboja rire hakãgue ae katuve ju ꞌrã omboja hiꞌy re. I Haꞌe gui Israel kuery voi ojerovia eꞌỹa gui ojeko rerova ramo omboja nho ꞌrã, mbaꞌeta Nhanderuete ipoꞌaka omoĩ ju aguã.Hw Peikuaa pota ke Nhanderuete porayvu haꞌe nhombopaga vaꞌea re. Hoꞌa vaꞌe kuery ma Nhanderuete ombopaga ꞌrã. Haꞌe rã pendevy pe ma oexa uka ꞌrã oporayvua, hexe peĩ riae ramo. Haꞌe rami eꞌỹ ramo peẽ voi pendepeꞌa ꞌrã.bG= mbaꞌeta hakãgue ae Nhanderuete ombopaga rire peẽ voi napenembopaga eꞌỹi ꞌrã.0FY Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndojeroviaia re ojayaa, haꞌe peẽ ma pejerovia ramo penemboja. Pejejou porã eme, haꞌe rami ꞌrãgue py pemoĩ pejererokyje aguã,iEK Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã: “Hakã ae ojayaa rakaꞌe haꞌekue py ore roĩ aguã”, peje.PD Haꞌe rami teĩ ndaꞌevei hakãgue ae gui pejejou porãve aguã. Pejejou porãve ri vy peikuaa pota povaꞌe re: peẽ eꞌỹ hapo moingo porãa peiko, haꞌe rã hapo rima penemoingo porãa oĩ.+CO Haꞌe gui hakãgue ojayaa rakaꞌe, haꞌe pende kuery ju oliveira iro vaꞌe rami teĩ haꞌe kuery mbyte penemboja, hapo haꞌe oliveira rykue re peiko aguã.FB Mbaꞌeta jypyꞌi mbojape oexy pyre ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ rire ma mbojape haꞌe javi ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe avi opyta. Yvyra rapo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ rire hakãgue voi haꞌe rami ꞌrã opyta. “Jypyꞌi mbojape oexy pyre” haꞌe “Yvyra rapo” heꞌia ma judeu ypy kuery re ijayvu vy. lAQ Mbaꞌeta haꞌe kuery ma Nhanderuete rembiayvu eꞌỹ ikuai ramo yvy regua kuery peteĩ rami ju ikuai hexeve. Haꞌe rami rire mbaꞌe tu oiko ꞌrã guembiayvurã ju ogueru ramo? Omanoague gui oikove ju vaꞌe ꞌrã ikuai.|@q mbaꞌeta ajapoxe xeretarã kuery voi ikuai avi aguã pendekuaia rami, haꞌe kuery regua avi araa jepe uka aguã.? Aỹ peẽ amboae regua kuery pe ju xeayvu ta. Xee amboae regua kuery pegua apóstolo aiko vy arovyꞌa xerembiaporã vaꞌe,q>[ Mbaꞌeta Israel kuery heko vai ramo yvy regua kuery oupity okuapy iporã vaꞌe, Israel kuery re iporã vaꞌe noĩ ramo amboae regua opa mbaꞌe porã oupity. Haꞌe gui ma Israel kuery oo jepe ramo katuve ma ikuai porã ꞌrã. = , 28.23-28; ; Haꞌe gui aporandu ta: Israel kuery hoꞌa aguã ri ndaꞌu onhepyxanga? Any. Haꞌe rami avi haꞌe kuery heko vai ramo amboae regua kuery oo jepe, Israel kuery ju hakãteꞌỹa oendu aguã.p<Y Haꞌe kuery rexa tapytũmba oexa veꞌỹ aguã, haꞌe taꞌikupe karẽ riae”, heꞌi vaꞌekue. ;# Davi aipoeꞌi avi: “Tove mesa py haꞌe kuery ikuaia pyve toiko monde pi haꞌe nhuã rami, haꞌe kuery onhepyxanga haꞌe opaga aguã.D: ipara oĩa rami: “Haꞌe kuery pyꞌa re Nhanderuete omoĩ ndoikuaa potavei, hexa ma ojapo oexa eꞌỹ aguã rami, haꞌe ijapyxa ojapo oendu eꞌỹ aguã rami aỹ peve”, heꞌi. F9 Haꞌe gui mbaꞌe jaꞌe ꞌrã tu haꞌvy? Israel kuery onheaꞌãa rupi teko porã oupityxe teĩ ndoupityi, oiporavo vaꞌekue anho oupity. Haꞌe rã amboae kuery ma inhakã ratãmba, 88i Haꞌe gui omboaxya rupi oiporavo vy ma haꞌe kuery onheaꞌãa rupi eꞌỹ Nhanderuete oiporavo. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire omboaxya rupi eꞌỹ oiporavo ꞌrãgue. ]73 Haꞌekue rami avi aỹ voi ikuai amongue eteꞌi omboaxya rupi oiporavo vaꞌekue.(6I Haꞌe gui mbaꞌe heꞌi tu ombovai vy? “Haꞌe rami avi xejeupegua areko teri sete mil avakue Baal renonde guenapyꞌã re oĩ eꞌỹ vaꞌe”, heꞌi. =5s “Senhor, haꞌe kuery ojuka ndevygua profeta kuery, ombovaipa guive ndevygua altar ikuai vaꞌekue. Xee aeꞌi aikove, haꞌe xerekove avi oipeꞌaxe okuapy”, heꞌi rakaꞌe.M4 Nhanderuete ma ndoeja rivei guembiporavo kuery yma ma voi oikuaa vaꞌekue. Tyrã ndapeikuaai teve ipara Elias ayvu oĩa? Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete renonde Israel kuery re ijayvu vy aipoeꞌi:T3 # Israel kuery reko re ijayvua Haꞌe gui aporandu jevy ta: Nhanderuete ndaꞌu oejapa ri guembiporavo kuery? Any, mbaꞌeta xee voi Israel regua aiko, Abraão ramymino haꞌe Benjamim kuery regua."2= Haꞌe rã Israel kuery pe ma aipoeꞌi: “Ára pukukue re akuaveꞌẽ teĩ xenheꞌẽ rendu eꞌỹ haꞌe xerovai ikuai vaꞌe kuery aenoĩ vy.” "1= Haꞌe gui Isaías ju okyje eꞌỹa py aipoeꞌi: “Ajejou uka xereka eꞌỹ vaꞌekue pe, xere oporandu eꞌỹ vaꞌekue pe ajekuaa uka”, heꞌi.J0  Aporanduve ju ta: Israel kuery pe ri ndaꞌu ndoikuaa ukai teri ayvu? Jypyꞌi Moisés pe aipoeꞌi uka rakaꞌe: “Penderegua eꞌỹ vaꞌe kuery amboaxy vy ajapo ꞌrã penerakãteꞌỹ aguã rami. Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌekue araa jepe vy peẽ kuery rojapo ꞌrã penerakãteꞌỹa pendu aguã rami”, heꞌi. ^/5 Haꞌe rami teĩ aporandu ta: Israel kuery ndaꞌu noendui ri? Haꞌe kuery oendu ae, mbaꞌeta anhetẽ “Yvy jave rupi ojapo ayvu oendupaa aguã rami. Ijayvua ma yvy apy rupi peve oenduka”, heꞌiague rami. x.i Haꞌe nunga rupi ayvu omombeꞌua ramo mae ꞌrã jajerovia, haꞌe ayvu omombeꞌu pyrã ma Cristo regua ae.-w  Israel kuery “Noroendui rima”, heꞌi aguã ndaꞌeveia re ijayvua Haꞌe rami teĩ Israel kuery pavẽ eꞌỹ onheꞌẽ rendu ayvu porã. Mbaꞌeta Isaías aipoeꞌi: “Senhor, mavaꞌe tu oguerovia oreayvu?” heꞌi vaꞌekue. ",= Haꞌe mbaꞌexa ꞌrã tu amongue omombeꞌu, omondoukaa eꞌỹ ramo? Mbaꞌeta ipara oĩa rami: “Iporã ete ayvu porã mombeꞌua kuery ou rã.” ^+5 Haꞌe rami avi mbaꞌexa ꞌrã tu ixupe amongue ojapukai, hexe ojerovia eꞌỹ re? Haꞌe mbaꞌexa ꞌrã tu hexe ojerovia, ayvu oendu eꞌỹ re? Haꞌe mbaꞌexa ꞌrã tu oendu, imombeꞌuarã ndoikoi rã?g*G “Haꞌe javive Senhor rery rupi ojapukai vaꞌe oo jepe ꞌrã” heꞌiague rami. , , ; , 4)a Mbaꞌeta judeu haꞌe grego kuery joo rami ikuai, mbaꞌeta peteĩꞌi oiko pavẽ regua Senhor, haꞌe opa mbaꞌe py omboaxy ꞌrã ixupe ojapukai vaꞌe ma guive rã,s(_ Haꞌe nunga rupi ae ipara oiny: “Haꞌe javive hexe ojerovia vaꞌe ndaꞌeve eꞌỹi nho ꞌrã.” ' Mbaꞌeta nhandepyꞌa py jajerovia ꞌrã teko porã jaupity aguã, haꞌe nhandejuru py ma nhanhemombeꞌu ꞌrã jaa jepe aguã.&' Ndejuru py Jesus Senhor oikoa rami ri remombeꞌu, haꞌe ndepyꞌa py omanoague gui Nhanderuete omboete jevyague rerovia vy reo jepe ꞌrã.F% Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌe heꞌi tu? “Ndeyvyꞌiry ae ayvu oĩ, ndejuru py haꞌe ndepyꞌa re”, heꞌi. Haꞌe vaꞌe ayvu ma jajerovia aguã regua romombeꞌu vaꞌe, po rami:$- “Neĩ ‘Mavaꞌe tu oguejy ꞌrã yvykua vaikue py?’ ꞌre eme guive.” (Povaꞌe ma “Cristo omanoague gui ogueru ju aguã”, heꞌia.)U## Haꞌe rã ojeroviaa re teko porã oupity vaꞌe re ma aipoeꞌi: “Eporandu eme ndepyꞌa py: ‘Mavaꞌe tu oo ꞌrã yva re?’ ꞌre eme.” (Povaꞌe ma “Yva gui Cristo ogueru aguã”, heꞌia.)" Haꞌe gui Moisés ombopara rakaꞌe: “Lei re teko porã oĩ vaꞌe rupi amongue oiko ri vy oikove ꞌrã haꞌe vaꞌe re”, heꞌi. k!O Mbaꞌeta Cristo ma lei opaa, mbaꞌeta hexe ojerovia vaꞌe ma teko porã oguereko vaꞌe meme. 9 k Mbaꞌeta ndoikuaai okuapy Nhanderuete guigua teko porã, haꞌe rami vy haꞌe kuery ae reko porãa rive oexa ukaxe vy nonhemoꞌyvyĩxei Nhanderuete guigua ojee omoĩ aguã.- Mbaꞌeta xee aikuaa rã haꞌe kuery anhetẽ ete onheaꞌã okuapy Nhanderuete pe ojererovyꞌa ukaxe vy, teĩ oikuaa rupi eꞌỹ onheaꞌã.R  Nhanderuete guigua teko porã judeu kuery ojee nomoĩxeia re ijayvua Irmão kuery, xepyꞌa py aipota vaꞌe, haꞌe Nhanderuete pe judeu kuery re ajerure aikovya ma haꞌe kuery oo jepe aguã.1[ !ipara oĩa rami: “Pendu ke, Sião py amoĩ ꞌrã peteĩ ita nhomonhepyxangaarã, joityarã. Haꞌe rã hexe ojerovia vaꞌe ma ndaꞌeve eꞌỹi nho ꞌrã.” , O Mbaꞌe re ndaꞌu haꞌe kuery ndoupityi? Mbaꞌeta ojeroviaa rupi eꞌỹ oupityxe, haꞌe kuery ae onheaꞌãa rupi rive. Haꞌe rami vy onhepyxanga okuapy ita nhomonhepyxangaarã oĩ vaꞌe re,^5 Haꞌe rã Israel kuery ma lei rupi teko porã re onheaꞌã vaꞌekue ri ndoupityi.:m  Israel kuery ndojeroviaia re ijayvua Mbaꞌe jaꞌe ꞌrã tu haꞌvy? Amboae regua kuery nonhemboeko porã uka potai vaꞌekue ri ojeroviaa rupi oupity nho teko porã.`9 Isaías aipoeꞌi ma voiague rami: “Senhor Ixondaro reta vaꞌe nhaneramyminorã nomoingovei vaꞌe rire Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery rami avi ꞌrãgue nhakanhymba.” , 10.22-23 D Mbaꞌeta Senhor ojapopa vyvoi ꞌrã oayvuague yvy re”,.U Haꞌe rã Israel kuery re ma Isaías ijayvu vy aipoeꞌi: “Israel kuery ma yeꞌẽ rembe re ita kuꞌi ikuai vaꞌe rami heta teĩ mbovyꞌi ete ꞌrã oo jepe./ Haꞌe gui pendevy pe ‘Xevygua eꞌỹ’ ꞌea ꞌrãgue py ‘Nhanderuete oikove vaꞌe raꞌy kuery’ ꞌea ꞌrã”, heꞌi rakaꞌe. , N Mbaꞌeta Oséias ombopara vaꞌekue re aipoeꞌia rami: “Xevygua eꞌỹ vaꞌekue pe ‘Xevygua ae’ haꞌe ꞌrã, haꞌe xerembiayvu eꞌỹ vaꞌekue pe ‘Xerembiayvu ae’ haꞌe ꞌrã.ve Haꞌe vaꞌe kuery ma nhande ae, mbaꞌeta judeu regua anho eꞌỹ, amboae regua voi nhanerenoĩ rakaꞌe. haꞌe rã mbaꞌemo ryru hemimboaxy ikuai vaꞌe re ma oexa uka ꞌrã guexakãa, yma ma voi guexakãa pyguarã oguereko katu rire.O Mbaꞌe jaꞌe ꞌrã tu haꞌvy? Mbaꞌeta xapyꞌa rei Nhanderuete opoxya haꞌe opoꞌakaa oexa ukaxe vy ogueropoꞌaka are ꞌrã mbaꞌemo ryru ojou vai pyrã, okanhy aguã rive oguereko pyre,4a Mbaꞌeta nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa ipoꞌaka ꞌrã yapo re, peteĩ apuꞌa gui mokoĩ ryru ojapo aguã: iporã vaꞌe ryrurã, haꞌe gui mbaꞌemo rive ryrurã avi.K Haꞌe rami teĩ ndee ava, marã ramigua tu reiko Nhanderuete rembovai ete aguã? Mbaꞌemo ryrurã ojapo pyre ndaꞌu ijapoare pe: “Mbaꞌe re tu guĩ rami ri xeapo?” heꞌi ꞌrã ri? , s_  Nhanderuete opa mbaꞌe re ipoꞌaka vaꞌea re ijayvua Haꞌe gui xapyꞌa rei ndee aipoꞌre ꞌrã xevy: “Mbaꞌe re tu haꞌvy Nhanderuete jojou vai? Mavaꞌe tu oiko ꞌrã haꞌe oipotaa rami eꞌỹ?” ꞌre ꞌrã.' Haꞌe rami vy Nhanderuete omboaxy ꞌrã omboaxyxe vaꞌe, haꞌe rã amboae kuery ma omoakã ratã ꞌrã, haꞌe ae oipotaa rami oiko vy. 8 i Mbaꞌeta ipara oĩa py aipoeꞌi Faraó pe: “Po rami aguã ae romoĩ, ndee reikoa rupi xepoꞌakaa aexa uka aguã, yvy jave re xerery oikuaapaa aguã”, heꞌi rakaꞌe. ) K Haꞌe nunga rupi nhande ae jaipotaa rami eꞌỹ ꞌrã nhandeporavo, nhande nhanheaꞌãa reꞌỹ guive, haꞌe rã Nhanderuete haꞌe ae nhanemboaxya rupi. / Mbaꞌeta Moisés pe aipoeꞌi: “Xee amboaxy ꞌrã amboaxyxe vaꞌe, xemboaxya rami areko ꞌrã amboaxy vaꞌe eteꞌi”, heꞌi vaꞌekue. _ 7  Israel kuery amongue Nhanderuete ndoiporavoi teĩ haꞌevea rami nhanderereko vaꞌea re ijayvua Haꞌe rami rã mbaꞌe jaꞌe ꞌrã tu? Nhanderuete haꞌeve eꞌỹa rami teve nhanderereko? Any teve. ; h I ipara oĩa rami: “Xee ayvu vaꞌekue Jacó, haꞌe rã Esaú ma ayvu vaꞌekueꞌỹ ae.” kO Haꞌe nunga rupi ixy pe aipoeꞌi rakaꞌe: “Tykeꞌy oiko ꞌrã guyvy rembiguai”, heꞌi, :m haꞌe rami teĩ mokoĩve itui eꞌỹ re ma voi peteĩꞌi Nhanderuete oiporavo rakaꞌe, mbaꞌemo porã neĩ mbaꞌemo vai haꞌe kuery ojapo eꞌỹ re. (Mbaꞌeta Nhanderuete haꞌe ae oipotaa rami vy nhandeporavo, nhande ae nhanheaꞌãa rupi eꞌỹ, haꞌe rã Nhanerenoĩa oipotaa rami vy anho.)uc Haꞌe vaꞌe anho eꞌỹ, Rebeca piꞌa kuery voi peteĩꞌi nguu oguereko rakaꞌe, oreramoĩ Isaque ae,- Mbaꞌeta Abraão pe aipoeꞌi rakaꞌe: “Kovaꞌe ára ojeupity jevy jave aju ramo Sara oguerekoꞌi ma ꞌrã avaꞌi”, heꞌi vaꞌekue. (I Haꞌe nunga rupi hoꞌo gui rive oiko vaꞌekueꞌỹ ꞌrã Nhanderuete raꞌy kuery ikuai. Ijayvuague rami oiko vaꞌekue anho ꞌrã taꞌy kuery jaikuaa.G Haꞌe Abraão ramymino kuery haꞌe javi eꞌỹ guive ikuai taꞌy kuery rami. Mbaꞌeta “Isaque ramymino kuery pe anho ꞌrã ‘Neramymino kuery’ ꞌea ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. q[  Israel kuery pavẽ eꞌỹ Nhanderuete oiporavo ramo ijayvuague ndoaxa riveia re ijayvua Haꞌe rami avi jaikuaa Nhanderuete ijayvuague ndoaxa riveia, mbaꞌeta Israel ramymino kuery pavẽ eꞌỹ ikuai Israel regua ete. iK Haꞌe kuery regua ma oreramoĩ kuery ikuai rakaꞌe, haꞌe Cristo voi ngoꞌo re haꞌe kuery regua avi oiko. Haꞌe vaꞌe ma pavẽ gui yvateve vaꞌe oiko rakaꞌe rã peve, Nhanderuete imaꞌenduꞌa porãmby. Amém. s_ Haꞌe kuery ma Israel regua ikuai. Haꞌe kuery peguarã vaꞌekue ma Nhanderuete raꞌy kuery ikuai aguã, hexakã, guexeve guarã ojapo vaꞌekue, lei, Nhanderuete ombojerovia aguã, haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re ijayvuague.)K mbaꞌeta xeryvy kuery, xeretarã kuery ngoꞌo re ikuai vaꞌe araa jepe aguã haꞌeve vaꞌe rire ayvu vaipy haꞌe Cristo gui okanhygue ꞌrãgue xee aiko.;~q Mbaꞌeta xeporiau ete, xekuraxõ raxy ndoaxai ae,?} y Judeu kuery ogueraa jepexea re Paulo ijayvuague Cristo rery rupi anhetẽ vaꞌe amombeꞌu po rami, ndaxeapui. Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ re vy xepyꞌapy py aikuaa anhetẽa.|%'yvategua, yvy guyrygua, neĩ amboae nunga voi nanhandepeꞌai ꞌrã Nhanderuete nhanderayvua nhande-Senhor Cristo Jesus re oĩ vaꞌe gui. N{&Mbaꞌeta xee aikuaa porã Nhanderuete nhanderayvua gui nhandepeꞌaarã ndoikoia: neĩ manoa, tekove, anjo kuery, huvixa kuery, mbaꞌemo aỹ oiko vaꞌe, arakaꞌeve rã guarã, ipoꞌakakueve,cz?%Haꞌe nunga haꞌe javi nhandere oiko teĩ opa mbaꞌe py Nhanderayvua nhanembopoꞌaka.3y_$Mbaꞌeta ipara oĩa rami: “Ndevygua orekuai ramo koꞌẽ nhavõ oremboaxaa orejukaarã pe. Vexaꞌi ojukaa aguã katy heraa vaꞌe rami orekuai”, heꞌiague rami. hxI#Mavaꞌe ꞌrã tu haꞌvy nhandepeꞌa Cristo nhanderayvua gui? Jajexavaia teve ꞌrã nhandepeꞌa, tyrã pa haxy vaꞌe, nhandere opuꞌã rei vaꞌe, karuai, nhandeao eꞌỹa, ijavaete vaꞌe, tyrã kyxe revegua teve?!w;"Mavaꞌe tu nhanembopaga ꞌrã? Mbaꞌeta Cristo Jesus omano haꞌe onhemboete ju vaꞌekue ae nhandere ojerure oiny Nhanderuete oiporu kuaa regua re.wvg!Mavaꞌe tu ijayvu kuaa Nhanderuete rembiporavo kuery rovai? Mbaꞌeta nhanemboeko porãa ma Nhanderuete ae. u} Mbaꞌeta nhande kuery haꞌe javi re Guaꞌy nomeꞌẽ eꞌỹi rire hexeve opa mbaꞌe omeꞌẽ avi ꞌrã nhandevy.=ts Nhanderuete nhanderayvua jaikuaa porã aguã re ijayvua Haꞌe rami rire mbaꞌe jaꞌe ꞌrã tu? Nhandereve Nhanderuete oiko ramo mavaꞌe ꞌrã tu nhanderovaigua oiko?5scHaꞌe gui nhandeporavo rire nhanerenoĩ avi, haꞌe gui nhanerenoĩ rire nhanemboeko porã avi. Haꞌe gui nhanemboeko porã rire imarã veꞌỹ vaꞌe avi nhanemoingo. rMbaꞌeta yma ma voi nhandekuaa vy nhandeporavo avi Guaꞌy reko rami nhanemoingo aguã, guyvy kuery oguereko reta aguã.q%Jaikuaa mbaꞌemo oiko vaꞌe haꞌe javi ojapo porã ꞌrãa Nhanderuete jayvu vaꞌe kuery pe, haꞌe ae oipotaa rami vy nhanerenoĩ rire.7pgNheꞌẽ pyꞌa re oĩ vaꞌe ma pavẽ pyꞌa re oikuaa pota vaꞌe oikuaapa ꞌrã, mbaꞌeta Nhanderuete oipotaa rami ae ojerure oikovy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery re. o Nhandere Nheꞌẽ ojerurea re ijayvua Haꞌe rami ae avi nhanekangya py Nheꞌẽ nhanepytyvõ ꞌrã, mbaꞌeta nhande ndajaikuaai neĩ nhanhemboꞌe aguã. Haꞌe rã Nheꞌẽ ma nhandere ojerure ꞌrã opoaẽa nanhaendu kuaai vaꞌe rupi.bn=Haꞌe rami avi ndojekuaai teri vaꞌe nharõ vy nhandekuerai eꞌỹ re ꞌrã nharõ. OmMbaꞌeta haꞌe rami aguã nharõ reve ae jaa jepe rakaꞌe. Haꞌe gui nharõ vaꞌe ojekuaa ma vaꞌe rire nharõa noĩvei ꞌrãgue, mbaꞌeta mbaꞌemo ojekuaa ma vaꞌekue nanharõvei ꞌrã.jlMHaꞌe nunga anho eꞌỹ, nhande kuery jypy Nhanderuete Onheꞌẽ omeꞌẽ rã jajopy vaꞌekue voi nhanepoaẽ avi nhandepyꞌa py, guaꞌy kuery eterã nhandererova aguã nharõ vy, nhanderete voi ogueraa jepe avi jave.dkAMbaꞌeta jaikuaa mbaꞌemo omoingo pyre haꞌe javi aỹ peve ikuai axy vy ipoaẽ oinya.;joHaꞌe rami rire mbaꞌemo omoingo pyre voi oarõ imarã aguã gui oo jepe aguã, Nhanderuete raꞌy kuery oo jepea rami avi haꞌe nunga voi imarã veꞌỹ vaꞌe opyta aguã.i!Mbaꞌeta opa mbaꞌe omoingo pyre omombytaa rakaꞌe haꞌeveꞌỹa rami ranhe, haꞌe ae oipotaa rami eꞌỹ, imoingoare oipotaa rami.phYMbaꞌeta mbaꞌemo omoingo pyre haꞌe javi oarõ avi Nhanderuete raꞌy kuery ojekuaa ára pyguarã.g Aỹ jaiko axy rire rakaꞌeve rã iporã ete vaꞌe jaupity aguã re ijayvua Mbaꞌeta po rami xee aikuaa porã: rakaꞌeve rã imarã veꞌỹ vaꞌe nhanemoingoa ma ramo aỹ jaiko axyague pe “Mbaꞌeꞌỹ vaꞌekue” jaꞌe ꞌrã. ; kfOHaꞌe taꞌy kuery jaiko vy rakaꞌeve rã jajopy ꞌrã nhandevy guarã omoĩ porã mbyre. Cristo reve vy jajopy ꞌrã Nhanderuete gui, mbaꞌeta hexeve jaiko axy rire hexeve avi ꞌrã nhanemoingo imarã veꞌỹ vaꞌe. be=mbaꞌeta nhanenheꞌẽ reve Inheꞌẽ avi oikuaa uka Nhanderuete raꞌy kuery jaikoa.dMbaꞌeta Nheꞌẽ pendere oĩ vaꞌe ma escravo penemoingoarã eꞌỹ oĩ, pekyjea rupi peiko veꞌỹ aguã. Pendere Nheꞌẽ oĩ vaꞌe ma Nhanderuete raꞌy kuery peikoa kuaa ukaarã oĩ. Haꞌe vaꞌe rupi vy “Xeru, Xeru” jaꞌe ꞌrã jajapukai vy,jcMMbaꞌeta Nhanderuete Nheꞌẽ pe ojerereko uka vaꞌe ma Nhanderuete raꞌy kuery meme ikuai. 'bG Mbaꞌeta toꞌo oipotaa rami ri pendekuai vy pemano aguã rami peiko. Haꞌe rã Nheꞌẽ re vy toꞌo oipota vaꞌe pemomba ri vy anhetẽ peikove ꞌrã.Va% Taꞌy kuery haꞌe mbaꞌemo jopyarã jaikoa re ijayvua Haꞌe nunga rupi irmão kuery, Nhanderuete pe jaiko aguã rami nhandekuai, toꞌo peꞌỹ, toꞌo oipotaa rami nhandekuai veꞌỹ aguã.1`[ Mbaꞌeta Cristo Jesus omanoague gui omboete vaꞌekue Nheꞌẽ pendere oĩ vy penderete imarã vaꞌe voi omoingove avi ꞌrã, Onheꞌẽ pendere oĩ vaꞌe py ae. $_A Haꞌe rã pendere Cristo oĩ ramo penderete anhetẽ omano aguã rami oĩ jejavya káuxa, teĩ pendere teko porã oĩ avi rã Nheꞌẽ omeꞌẽ tekove.M^ Haꞌe rã peẽ ma toꞌo reꞌỹ pendekuai, haꞌe rã Nheꞌẽ re, anhetẽ ri pendere Nhanderuete Nheꞌẽ oĩ ramo. Haꞌe rã amongue re Cristo Nheꞌẽ noĩ ramo ixupegua eꞌỹ oiko.T]!Haꞌe nunga rupi toꞌo re ikuai vaꞌe nombovyꞌai ꞌrã Nhanderuete. J\ Mbaꞌeta toꞌo re ikuai vaꞌe ma Nhanderuete rovaigua meme ikuai. Haꞌe kuery nonheꞌẽ rendui ꞌrã Nhanderuete guigua lei rupi, mbaꞌeta ndaꞌevei ae haꞌe vaꞌe rupi ikuai aguã.[#Mbaꞌeta toꞌo re ikuai vaꞌe omano aguã rami ikuai. Haꞌe rã Nheꞌẽ re ikuai vaꞌe ma tekove haꞌe mbyꞌa porã ꞌrã oupity.Z7Mbaꞌeta toꞌo re ikuai vaꞌe ma toꞌo guigua re anho ꞌrã ipyꞌa, haꞌe rã Nheꞌẽ re ikuai vaꞌe ma Nheꞌẽ guigua re ꞌrã ipyꞌa.}Yslei re ojapo uka pyre oĩ vaꞌe jajapo nho aguã, toꞌo re veꞌỹ jaiko vy guive, haꞌe rã Nheꞌẽ re anho.bX=Mbaꞌeta lei rupi nhanheaꞌã teri jave ndaꞌevei vaꞌekue jajapopa aguã, nhanderoꞌo re nhanekangy vy. Haꞌe ramo Nhanderuete ae ojapo nhandevy, mbaꞌeta Guaꞌy ombou rakaꞌe nhanderoꞌo re jajejavy vaꞌe regua rami teĩ, jajejavya oipeꞌa aguã. Haꞌe rami py Nhanderuete oipeꞌa rakaꞌe toꞌo re jejavya oĩ vaꞌe poꞌaka,W{mbaꞌeta Nheꞌẽ guigua tekove meꞌẽa Cristo Jesus re oĩ vaꞌe ma nhandereraa jepe ma jejavya nhandejukaa gui. V 9 Nheꞌẽ re nhandekuai vaꞌe ndajapagavei aguã re ijayvua Haꞌe gui aỹ Cristo Jesus re jaiko vaꞌe ma japaga aguã rami veꞌỹ jaiko,]U3Arovyꞌa Nhanderuete, Jesus Cristo nhande-Senhor rupi. Mbaꞌeta xejegui ae xepyꞌa re oĩa rami vy aiko Nhanderuete guigua lei rembiguai, haꞌe rã toꞌo oipotaa rami aiko vy ma lei jejavya rembiguai aiko. uTcAva ovyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe xee aiko! Mavaꞌe tu xereraa jepe ꞌrã kovaꞌe tete xejukaxe vaꞌe gui? Lei haꞌe jejavya re ijayvua Mbaꞌe jaꞌe ꞌrã tu haꞌvy? Lei teve nhanembojejavyarã oĩ? Any. Haꞌe rami avi lei gui eꞌỹ vaꞌe rire xee ndaikuaai ꞌrãgue jejavya. Mbaꞌeta lei aipo ndeꞌi vaꞌe rire: “Emoaruã eme”, xee naendui ꞌrãgue amoaruãa. JB Haꞌe gui aỹ ma lei gui nhandereraa jepe rire nhandere ipoꞌaka vaꞌekue pe nhamano ma, Nheꞌẽ guigua teko pyau rupi ju nhandekuai aguã rami, teko ymague ipara re oĩa rupi veꞌỹ. @AyMbaꞌeta toꞌo oipotaa rami teri nhandekuai jave lei ojapo rakaꞌe jajejavypa reixea anho nhaendu aguã rami, haꞌe ramo opa marã oguereko nhanderete regua nhandejuka ete aguã.e@CHaꞌe rami ae avi xe-irmão kuery, peẽ voi lei pe pemano vaꞌekue Cristo rete reve vy, amboae pe ju peiko aguã, omanoague gui onhemboete ju vaꞌekue pe ae, haꞌe rami vy Nhanderuete oipotaa rami pendekuai aguã. g?GXapyꞌa rei ime oikove teri reve amboae ava re onhemoirũ ramo jaikuaa ꞌrã itavy reia. Haꞌe rã ime omano ma ramo haꞌe vaꞌe lei rami veꞌỹ ma ꞌrã oiko. Omenda jevy teĩ itavy rei vaꞌeꞌỹ ꞌrã oiko. 4>aMbaꞌeta lei re oĩa rami vy kunha omenda vaꞌe minha ime oikovea ja anho oiko ꞌrã ixupe. Haꞌe gui ime omano ma ramo lei re oĩa rami vy ndoikovei ma ꞌrã ixupe.,= S Omenda vaꞌe reko re ombojojaague Irmão kuery, lei peikuaa vaꞌe pe ju ta xeayvu aỹ. Ndapeikuaai ri tyꞌy jaikovea pukukue re anho lei ovare ꞌrãa?<5Mbaꞌeta jejavyague repy ma manoa. Haꞌe rã Nhanderuete omeꞌẽ rive vaꞌe ma tekove marã eꞌỹ, nhande-Senhor Cristo Jesus re oĩ vaꞌe. U;#Haꞌe gui aỹ ma jejavya rembiguai pendekuaiague gui Nhanderuete pendereraa jepe vy guembiguai ae ju penemoingo rire pejou ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe penemoingoarã, haꞌe opaa py ma tekove marã eꞌỹ.$:AHaꞌe vaꞌe jave mbaꞌe tu pejou rakaꞌe haꞌe nunga repy? Mbaꞌemo aỹ penemoxĩmba vaꞌe anho, haꞌe opaa py ma haꞌe nunga nhandejuka ꞌrã.f9EMbaꞌeta jejavya rembiguai teri pendekuai jave teko porã rupi eꞌỹ pendekuai vaꞌekue.`89Avakue reko re ambojoja, mbaꞌeta penderoꞌo reve teri peiko vy ndapeikuaa porãi ramo. Yma rupi penderete regua pemboaxa vaꞌekue imongyꞌaarã pe hembiguairã, pendereko kyꞌave haꞌe pendereko vai reive peovy aguã rami. Haꞌe gui aỹ ma teko porã rembiguairã ju pemboaxa penderete regua, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai aguã. O7Haꞌe gui jejavya gui peo jepe vy teko porã rembiguai ju pendekuai.,6QXee arovyꞌa Nhanderuete, mbaꞌeta yma rupi jejavya rembiguai pendekuaiague gui pejepeꞌa vy pendepyꞌa haꞌe javi py penheꞌẽ rendu penemboꞌeague rami.m5SNdapeikuaai ri tyꞌy nhoembiguairã pejeko meꞌẽ rire pendererekoa anho ꞌrã penheꞌẽ rendu? Jejavya rembiguai ma omano aguã rami ikuai, haꞌe rã Nhanderuete nhanheꞌẽ rendu vaꞌe ma teko porã rupi nhandekuai. 24] Lei, tembiguai haꞌe nhanemboaxya re ijayvua Haꞌe gui? Lei guy py veꞌỹ, Nhanderuete nhanemboaxya rupi anho nhandekuai vy ndaꞌu jajejavy riaeve ta? Any.3%Mbaꞌeta jejavya ndaꞌipoꞌakavei ꞌrã pendere, mbaꞌeta lei guy py veꞌỹ pendekuai, haꞌe rã Nhanderuete penemboaxya rupi anho. s2_ Penderete regua voi pemboaxave eme jejavya pe, nhomboeko vaia rembiguairã. Haꞌe rami ꞌrãgue py omanoague gui oikove ju vaꞌekue rami pejeko meꞌẽ Nhanderuete pe. Ixupe anho pemboaxa penderete regua, teko porã rembiguairã.1  Haꞌe nunga rupi jejavya taꞌipoꞌakave eme penderete imarã vaꞌe re, toꞌo oipota vaꞌe rupi veꞌỹ pendekuai aguã.0 Haꞌe rami ae avi po rami peẽ voi peikuaa: peẽ voi jejavya pe pemano ma avi, haꞌe gui Cristo Jesus re vy Nhanderuete pe ju peiko. _/7 Peteĩgueꞌi omano rakaꞌe jejavya pe. Haꞌe gui oikove vy Nhanderuete pe ju oiko.{.o Mbaꞌeta jaikuaa Cristo omanoague gui onhemboete ju rire nomanovei ma ꞌrãa. Hexe ma manoa ndaꞌipoꞌakavei.X-)Haꞌe gui nhande voi Cristo reve nhamano rire jarovia hexeve avi jaiko aguã.U,#Mbaꞌeta omano vaꞌekue haꞌe javi oiko porã ju ꞌrã ojejavyague gui. +9Mbaꞌeta jaikuaa nhandereko ymague kuruxu re hexeve omano aviague, toꞌo nhanembojejavy veꞌỹ aguã, jejavya rembiguai rami veꞌỹ jaiko aguã.z*mMbaꞌeta Cristo omanoague rami nhande voi hexeve nhamano rire haꞌe onhemboete jevyague rami avi ꞌrã jaiko.[)/Mbaꞌeta nhanhemongarai vy hexeve nhande voi jajeaty uka avi nhamanoa py, Nguu poꞌakaa rupi Cristo omanoague gui onhemboete jevyague rami avi nhande voi nhandereko pyau reve nhandekuai aguã. ; , ; ; ; ; ; |(qTyrã pa ndapeikuaai teri teve Cristo Jesus peguarã nhanhemongarai vy haꞌe omanoague py avi nhanhemongaraiague?M'Any. Mbaꞌexa tu jajejavy riaeve ta, haꞌe nunga pe nhamano rire?I&  Nhanderuete nhanemboaxy ramo jejavya poꞌakaa gui jaa jepea re ijayvua Haꞌe rami rã mbaꞌe jaꞌe ꞌrã tu? Jajejavya rupi riae ꞌrã teve jaiko Nhanderuete nhanemboaxyve aguã?P%Haꞌe rami avi jejavya ipoꞌaka rakaꞌe pavẽ nhamano aguã rami. Haꞌe gui nhanemboaxya ju nhanemboeko porã vy ipoꞌaka tekove marã eꞌỹ jaupity aguã, nhande-Senhor Jesus Cristo re vy. $+Haꞌe gui ma lei oejaa avi rakaꞌe jejavya ojekuaa porãve aguã, vaꞌeri jejavya hetave ramo nhanemboaxya voi hetave avi oexa uka rakaꞌe.;#oMbaꞌeta peteĩꞌi ava nonheꞌẽ renduiague gui heta ikuai rakaꞌe ojejavy vaꞌe. Haꞌe gui ma peteĩꞌi onheꞌẽ renduague gui ju heta ikuai ꞌrã heko porã vaꞌe._"7Mbaꞌeta peteĩgueꞌi ojejavya ague gui nhande kuery pavẽ re oiko rakaꞌe japaga aguã. Haꞌe rã peteĩgueꞌi joapo porãague gui nhande kuery pavẽ pe oiko avi nhanemboeko porã rã tekove jaupity aguã.\!1Peteĩꞌi ojejavyague gui ae manoa ipoꞌaka rire teĩ Nhanderuete nhanemboaxya haꞌe teko porã omeꞌẽ rã jaupity vaꞌe katuve ma nhandepoꞌaka ꞌrã peteĩꞌi re vy. Haꞌe vaꞌe ma Jesus Cristo.  Haꞌe rami avi tekove omeꞌẽmby ma peteĩ anho ojejavy jave guare rami eꞌỹ guive, mbaꞌeta peteĩꞌi ojejavyague gui oiko rakaꞌe nhombopagapa aguã. Haꞌe gui heta jajejavyague gui Nhanderuete nhanemboaxya oexa uka vy nhanemboeko porã.kOHaꞌe rami avi Adão ojejavy jave guare rami eꞌỹ oiko tekove meꞌẽ rivea ou rã, mbaꞌeta peteĩꞌi ojejavy rire heta omano. Haꞌe gui ma heta pe avi Nhanderuete oexa uka omboaxya, amboae ava Jesus Cristo ombou vy.]3Haꞌe rami avi Adão guive Moisés oiko peve manoa ipoꞌaka rakaꞌe, ayvu rovai Adão ojejavyague rami ete ndojejavyi vaꞌe kuery re voi. Adão ma nhaneramoĩ ypy rakaꞌe, ou vaꞌerã vaꞌe kuaa ukaarã. #? Mbaꞌeta lei oejaa eꞌỹ mbove ma voi jejavya oĩ ae ma rakaꞌe yvy re, lei ndoikuaa ukaai teri jave avave pe “Lei rovai ojejavy” ndaꞌeai teĩ. }-~~}|{oz#yxxwmvfuuNttvtssFrr6qq0p3onmlkkPjii*h5gffedccWba`__V^^]?\z\*[IZ^Y~XX5WWQV^UTT.SWRRQ\PPONMMML KCJIHlGGFTEDDnCC BAA(@@5?D>=== <0;|:9988h7776W558432110R//S.v.-(,k+*))9((!''5&&%$##R""!! BQgbo}ot T% h k ' ep+})K Peteĩ-teĩ ombaꞌeapoague ojekuaa porãmba ꞌrã. Hiꞌára py ꞌrã ojekuaa tata rupi, mbaꞌeta peteĩ-teĩ ombaꞌeapoague tata py ae ꞌrã oaꞌangaa.R Haꞌe gui xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe áry amongue ojapove ꞌrã ouro guigua, prata, ita iporãgueve vaꞌe py, haꞌe rami eꞌỹ vy yvyra, mbaꞌemo rogue pirukue haꞌe mbaꞌemo ꞌygue rive py.  Mbaꞌeta oo ytarã amboae ramigua ju ndaꞌevei nhamoĩ aguã, omoĩa ae ma vaꞌekue eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe ma Jesus Cristo. E Nhomboꞌea kuery ombaꞌeapoague re oikuaa potaa ꞌrãa re ijayvua Nhanderuete xemboaxy vy xerembiaporã omeꞌẽague rami vy oo apoa hiꞌarandu vaꞌe rami avi hoo ytarã amoĩ karamboae. Haꞌe gui amboytaague áry ma amboae ju ojapove heravy. Peteĩ-teĩ toikuaa pota porã haꞌe ae ombaꞌeapoa re. Mbaꞌeta ore ma Nhanderuete pe ombaꞌeapo vaꞌe meme, haꞌe rã peẽ kuery ma Nhanderuete mbaꞌety, haꞌe ixupegua oo guive. +Haꞌe gui haꞌyĩgue nhotỹa haꞌe imoakỹa roiko vaꞌe ma joo rami rombaꞌeapo, haꞌe peteĩ-teĩ rojopy ꞌrã rombaꞌeapoague repy.Haꞌe rami vy inhotỹa ma mbaꞌeꞌỹ, imoakỹa voi mbaꞌeꞌỹ avi, haꞌe rã Nhanderuete imboꞌyvatea vaꞌe anho.pYXee ma anhotỹ haꞌyĩgue, haꞌe gui Apolo ju omoakỹ. Haꞌe rã imboꞌyvatea ma Nhanderuete ae.X)Mbaꞌe ta marã ramigua tu Apolo oiko? Haꞌe marã ramigua tu xee Paulo? Tembiguai rive orekuai, haꞌe ayvu romombeꞌu rã pejerovia rakaꞌe. Peteĩ-teĩ roiko Senhor orerembiaporã omeꞌẽague rupi.?wMbaꞌeta peẽ kuery regua amongue aipopeje ꞌrã: “Xee ma Paulo pegua”, eꞌỹ vy “Xee ma Apolo pegua”, peje. Haꞌe rami vy ndaꞌu yvy regua rami eꞌỹ ri pendekuai?1~[Mbaꞌeta penembyte ikuai hakãteꞌỹ haꞌe joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa vaꞌe. Haꞌe rami vy ndaꞌu toꞌo re eꞌỹ ri pendekuai, yvy regua ikuaia rami? , =}sHaꞌe rami vy kamby py anho romongaru vaꞌekue, tembiꞌu ete nameꞌẽi, mbaꞌeta napendu kuaai teri vaꞌekue. Neĩ aỹ voi napendu kuaai teri, toꞌo re rive pendekuai vy.?| y Nheꞌẽ reꞌỹ vy haꞌe kuery jogueroꞌa reia re ijayvuague Haꞌe gui irmão kuery, xee ma ndaꞌevei karamboae peẽ kuery romboꞌe aguã Nheꞌẽ revegua amboꞌea rami. Toꞌo re ikuai vaꞌe amboꞌea rami rive romboꞌe vaꞌekue, mbaꞌeta Cristo pegua kyrĩgue rami teri pendekuai ramo.{+Mbaꞌeta ipara oĩa rami “Mavaꞌe tu oikuaa ꞌrã Senhor ꞌarandu omboꞌe aguã?” Haꞌe rã nhandere ma Cristo guigua ꞌarandu oĩ. zwHaꞌe rã Nheꞌẽ revegua ma opa mbaꞌe re oikuaa pota teĩ haꞌe kuery re avave rei ndoikuaa pota kuaai ꞌrã.Wy'Haꞌe rã avakue Nheꞌẽ revegua eꞌỹ ma ojee nomoĩxei Nhanderuete Nheꞌẽ guigua. Haꞌe kuery pe rã ovareꞌỹ vaꞌe merami, noendu kuaai ꞌrãe, mbaꞌeta Nheꞌẽ gui anho ꞌrã jaikuaa.8xi Haꞌe nunga re ae oreayvu, avakue oꞌarandua rupi oremboꞌea rami eꞌỹ, haꞌe rã Nheꞌẽ oremboꞌea rami, Nheꞌẽ guigua ayvu py Nheꞌẽ guigua romombeꞌu vy.Nw Haꞌe gui nhandere ma ko yvy regua nheꞌẽ eꞌỹ omoĩ vaꞌekue, haꞌe rã Nhanderuete Nheꞌẽ, nhandevy Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌe jaikuaa aguã. ; 16.13-15 mvS Mbaꞌeta mavaꞌe ndaꞌu jaikuaa ta jopyꞌa re oĩ vaꞌe? Inheꞌẽ hexe oĩ vaꞌe anho oikuaa ꞌrã. Haꞌe rami ae avi Nhanderuete pyꞌa re oĩ vaꞌe voi avave rei ndoikuaai ꞌrã, Nhanderuete Nheꞌẽ anho oikuaa.!u; Haꞌe rã nhandevy pe ma Nhanderuete oikuaa uka Nheꞌẽ rupi. Mbaꞌeta Nheꞌẽ ma opa mbaꞌe oikuaa uka, Nhanderuete pyꞌapy re oĩ vaꞌe voi.?tw Haꞌe rami teĩ ipara oĩa rami: “Avakue oexa py ndoexai, oapyxa py noendui, neĩ opyꞌa py voi noexaꞌãi Nhanderuete guembiayvu kuery peguarã oguereko katu vaꞌekue re.” 9skHaꞌe vaꞌe ꞌarandu ma yvy regua ipoꞌakakueve vaꞌe peteĩve ndoikuaai, mbaꞌeta haꞌe kuery oikuaa vaꞌe rire kuruxu re ndojukai ꞌrãgue Senhor hexakãmba vaꞌe.%rCNhanderuete ꞌarandu ndoikuaa ukai vaꞌekue re ae oreayvu. Ymave rupi Nhanderuete ndoikuaa ukai teĩ jypyꞌi guive oguereko katu nhanemoexakãmba aguã.Kq ꞌArandua anhetẽ vaꞌe re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ nhanemboꞌea re ijayvua Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe kuerya rupi ma ꞌarandua re guive oreayvu, vaꞌeri yvy regua ꞌarandu reꞌỹ, neĩ yvy regua ipoꞌakakueve vaꞌe ꞌarandu re eꞌỹ guive, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ma okanhy vaꞌerã meme.dpAavakue ꞌarandu re riveꞌỹ pejerovia aguã, haꞌe rã Nhanderuete poꞌakaa re anho. o3Xeayvua ma xee ae ꞌarandua rupi eꞌỹ, xeayvu kuaa rupi eꞌỹ guive amombeꞌu. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nheꞌẽ guigua poꞌakaa aexa uka,Un#Xekangy, ajererokyje haꞌe aryryipa reve aiko vaꞌekue peẽ kuery mbyte.m3Mbaꞌeta peẽ kuerya py aiko jave xejee amoĩ mbaꞌeve rei aikuaa eꞌỹ aguã Jesus Cristo regua eꞌỹ vy, haꞌe kuruxu re omanoague guive.~l w Nheꞌẽ guigua poꞌakaa rupi Paulo ayvu omombeꞌuague re ijayvuague Irmão kuery, xee ma peẽ kuerya py Nhanderuete ayvu amombeꞌu vy aju jave ijayvu kuaa vaꞌe rami eꞌỹ xeayvu karamboae, hiꞌarandu vaꞌe rami eꞌỹ guive.wk iipara oĩa rami: “Mbaꞌemo oguerovyꞌa vaꞌe ma Senhor ae toguerovyꞌa” heꞌia rami jaiko aguã. , ; ij M Cristo ovare etea re ijayvua Haꞌe rã peẽ ma Nhanderuete ae penemoĩ Cristo Jesus re. Haꞌe vaꞌe ma nhandevy pe ojeapo Nhanderuete guigua ꞌaranduarã, teko porã, nhandekyꞌaꞌoarã haꞌe nhandejoguaarã,Ci Nhanderuete renonde avave rei onhemboyvate eꞌỹ aguã. &h GKo yvy regua “Yvyĩgueveꞌi”, “Ojou vaipy” haꞌe “Mbaꞌeꞌỹ” heꞌia ma Nhanderuete oiporavo omoꞌyvyĩꞌi aguã onhemboyvate rei vaꞌe,ng WHaꞌe rami ꞌrãgue py ko yvy regua “Ovareꞌỹ vaꞌe” heꞌia ma Nhanderuete oiporavo omoxĩmba aguã hiꞌarandu vaꞌe kuery, kovaꞌe yvy regua “Ikangy” heꞌia ma oiporavo omoxĩmba aguã ipoꞌaka vaꞌe kuery. f { Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã oenoĩ mbyre re ijayvua Irmão kuery, peikuaa pota ke penerenoĩ mbyre marã ramigua pa pendekuaia re. Mbaꞌeta heta eꞌỹ pendekuai avakue oikuaa rã hiꞌarandupa vaꞌe, ipoꞌakapa vaꞌe, neĩ omboetevepy.$e CMbaꞌeta Nhanderuete ayvu “Ovareꞌỹ vaꞌe” ꞌea teĩ avakue gui hiꞌaranduve, haꞌe ixuguigua “Ikangya” ꞌea teĩ avakue gui imbaraeteve. d Haꞌe rã oenoĩ mbyre judeu haꞌe grego ikuai vaꞌe pe ma romombeꞌu Cristo Nhanderuete poꞌaka haꞌe hiꞌarandu kuaa ukaa.+c QHaꞌe rã ore ma kuruxu re Cristo omoĩa ague regua romombeꞌu. Haꞌe vaꞌe ma judeu kuery pe rã ojou vaipy, haꞌe amboae regua kuery pe ovareꞌỹ vaꞌe.qb ]Mbaꞌeta judeu kuery ojerure ꞌrã hexa pyrã re, haꞌe rã grego kuery ma oꞌarandurã oeka okuapy.|a sMbaꞌeta Nhanderuete ꞌarandua rami vy yvy regua kuery ojee ae ꞌarandua rupi ikuai vy ndoikuaai okuapy. Haꞌe ramo Nhanderuete oiporavo ayvu “Ovareꞌỹ vaꞌe” ꞌea vaꞌe omombeꞌu uka vy ogueraa jepe aguã hexe ojerovia vaꞌe. [` 1Mamo tu opyta hiꞌarandu vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery? Mamo tu opyta ko yvy regua ijayvu kuaa vaꞌe? Mbaꞌeta kovaꞌe yvy regua ꞌarandua ma Nhanderuete oikuaa uka mbaꞌeverã ndovareia._ 'Mbaꞌeta ipara oiny: “Ambovaipa ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe kuery ꞌarandua, amomba ꞌrã oikuaapa vaꞌe kuery oikuaa vaꞌe”, heꞌi. L^  Ayvu kuruxu regua re ijayvua Anhetẽ kuruxu ayvu regua ma okanhy aguã rami ikuai vaꞌe pe ovareꞌỹ vaꞌe merami. Haꞌe rã nhande jaa jepe vaꞌe pe ma Nhanderuete poꞌakaa oĩa.d] CMbaꞌeta anhomongarai aguã eꞌỹ Cristo xembou, haꞌe rã ayvu porã amombeꞌu aikovy aguã. Xee ae ꞌarandua rupi eꞌỹ guive ayvu amombeꞌu, kuruxu re Cristo omanoague regua ayvu amboyke rive eꞌỹ aguã. \ Amongarai avi Estéfanas ro pygua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery eꞌỹ vy amboae kuery amongaraiague re naxemaꞌenduꞌai.S[ !avave rei xerery rupi penhemongaraiague rami penhemombeꞌu eꞌỹ aguã.tZ cArovyꞌa [Nhanderuete] mbaꞌeta peẽ kuery regua peteĩve xee namongarai, Crispo haꞌe Gaio eꞌỹ vy,Y  Cristo ndaꞌu onhembojaꞌopa ri? Xee Paulo ndaꞌu penderekovia kuruxu re xemoĩa vaꞌekue? Tyrã pa xerery rupi penhemongarai? Any.+X Q Mbaꞌeta peteĩ-teĩ aipopeje: “Xee ma Paulo pegua” eꞌỹ vy “Xee ma Apolo pegua”, “Xee ma Cefas pegua” eꞌỹ vy “Xee ma Cristo pegua”, peje.uW e Mbaꞌeta irmão kuery, Cloe ro pygua kuery omombeꞌu rã aendu karamboae joo rami eꞌỹ-eꞌỹ peikuaa. V   Peteĩ rami ikuai aguã re ijayvua Irmão kuery, nhande-Senhor Jesus Cristo rery rupi ajerure joo rami pendeayvu aguã. Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ pendekuai eme. Jooꞌi rami meme pendekuai, joo rami peikuaa haꞌe joo rami meme peneꞌarandu. , ; ; U   Nhanderuete penerenoĩ guaꞌy Jesus Cristo nhande-Senhor reve peteĩ rami pendekuai aguã. Haꞌe rire ojeroviapy ꞌrã oiko. T Opa peve penemombaraete ꞌrã guive, nhande-Senhor Jesus Cristo ára py opa mbaꞌe py heko porã vaꞌe pejexa uka aguã.S +Mbaꞌeta nhande-Senhor Jesus Cristo ojekuaa aguã pearõ rã pendevy pe opa marãgua Nheꞌẽ guigua omeꞌẽ rã ndoatai peteĩve henda py.KR mbaꞌeta pendekuaia re Cristo regua ayvu ojekuaa anhetẽ vaꞌe. Q Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe re vy mbaꞌemo porã opa marãgua omeꞌẽ pẽvy, pendeayvurã haꞌe peneꞌarandurã haꞌe javi guive,P } Oguerovyꞌaague Peẽ kuery re arovyꞌa riae [Xe]ruete, mbaꞌeta Cristo Jesus re penemoĩ vy penemboaxy ramo.kO QTove pendere toĩ penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo guigua. PN roxarura Nhanderuete pegua igreja kuery Corinto tetã py pendekuai vaꞌe pe. Peẽ kuery voi Cristo Jesus re vy pendekyꞌaꞌoa haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã penerenoĩa, nhande-Senhor Jesus Cristo rery rupi opa rupi ojapukai vaꞌe haꞌe javi reve. Mbaꞌeta haꞌe kuery pegua Senhor avi oiko, nhande-Senhor oikoa rami.fM IJypyꞌi Corinto pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Jesus Cristo pegua apóstolo-rã Nhanderuete oipotaa rami vy xerenoĩ vaꞌekue. Irmão Sóstenes reveLwNhanderuete peteĩꞌi oiko haꞌe hiꞌarandupa vaꞌe tomboetepaa Jesus Cristo rupi, rakaꞌe rã peve ete. Amém. 8KiHaꞌe gui aỹ ma oikuaa uka vy profeta kuery pe ombopara uka, Nhanderuete imarã eꞌỹ vaꞌe ojapo ukaague rami vy, haꞌe javi regua ojerovia vy onheꞌẽ rendu aguã.bJ= Opaa py ijayvuague Nhanderuete opoꞌakaa rupi penemombaraete ꞌrã Jesus Cristo regua ayvu porã amombeꞌu aikovy vaꞌe rami vy. Haꞌe vaꞌe ayvu ma oikuaa eꞌỹ pyre, yma voi ndoikuaa ukai vaꞌekue.cI?[Peẽ kuery haꞌe javive re toĩ riae nhande-Senhor Jesus Cristo nhanemboaxya. Amém.] XH)Xemovaẽ porã vaꞌety Gaio oxarura uka avi pendevy. Haꞌe vaꞌe ma igreja kuery haꞌe javi omovaẽ vaꞌety. Tetã pygua peráta re opena vaꞌety Erasto haꞌe irmão Quarto oxarura uka avi pendevy._G7Xee Tércio kovaꞌe kuaxia ambopara vaꞌe voi pendevy axarura avi Senhor rery rupi.F' Irũ kuery oxarura ukaague Xepytyvõa Timóteo oxarura uka pendevy, haꞌe gui xeretarã kuery Lúcio, Jasom haꞌe Sosípatro guive.+EOHaꞌe ramo Nhanderuete mbyꞌa porã meꞌẽa vaꞌe ma areꞌỹ re ꞌrã omoĩ Satanás pendepy guýry. Pendere toĩ riae nhande-Senhor Jesus nhanemboaxya. mDSHaꞌe rã peẽ kuery penheꞌẽ rendua ma pavẽ oikuaa. Xee voi roguerovyꞌa avi haꞌe rami pendekuaia re. Haꞌe rami avi aipota peneꞌarandu iporã vaꞌe peikuaa aguã, haꞌe rã mbaꞌemo vai re ma peikuaa pota eme.Cmbaꞌeta nhande-Senhor Cristo peꞌỹ ombaꞌeapo vaꞌe, ojeupe guarã re anho onheaꞌã. Haꞌe rami vy ijayvu porãꞌi haꞌe joguerory merami rive vy ombotavy ꞌrã onheangu eꞌỹ vaꞌe kuery kuraxõ. ; , 4.1-6; , `B9 Nhomongetaague Haꞌe gui irmão kuery, ajerure peikuaa pota porã aguã amongue penemboꞌeague rami eꞌỹ, peteĩ rami eꞌỹ penemoingoxe vy pendereityxe vaꞌe kuery re. Pejepeꞌa haꞌe kuerya gui,#A?Pexarura joupe-upe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery joayvua rami. Cristo pegua igreja ikuai vaꞌe haꞌe javi pygua omombeꞌu uka okuapy pendevy oxaruraa. )@KPemombeꞌu Filólogo haꞌe Júlia pe, Nereu haꞌe heindy pe, Olimpas, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe kuerya py onhemboaty vaꞌe haꞌe javi pe.?Pemombeꞌu Asíncrito, Flegonte, Hermes, Pátrobas haꞌe Hermas pe, haꞌe gui irmão kuery haꞌe kuerya py onhemboaty vaꞌe pe.> Pemombeꞌu Senhor ojeupe guarã oiporavo vaꞌekue Rufo pe, ixy pe guive, mbaꞌeta haꞌi rami ae xere voi opena karamboae.5=c Pemombeꞌu Trifena haꞌe Trifosa pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Senhor pe ombaꞌeapo vaꞌety. Pemombeꞌu xerembiayvu Pérside Senhor pe ombaꞌeapo vaipa avi vaꞌety pe.o<W Pemombeꞌu xeretarã Herodião pe. Pemombeꞌu avi Narciso ro pygua kuery Senhor re ikuai vaꞌe pe.j;M Pemombeꞌu Cristo pegua ojou porãmby Apeles pe. Pemombeꞌu avi Aristóbulo ro pygua kuery pe.r:] Pemombeꞌu xereve Cristo pe ombaꞌeapo oikovy vaꞌe Urbano pe, haꞌe xerembiayvu Estáquis pe guive.E9Pemombeꞌu Amplíato pe voi, Senhor re vy ayvu vaꞌe rã.d8APemombeꞌu avi xeretarã kuery Andrônico haꞌe Júnias nhuã py aĩ rã xemoirũ vaꞌekue pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma apóstolo regua imaꞌenduꞌa porãmby ikuai. Xegui haꞌe kuery ranhe Cristo pe ikuai rakaꞌe.P7Pemombeꞌu avi Maria peẽ kuery re vy ombaꞌeapo vaipa vaꞌety pe.R6Pemombeꞌu avi xemaꞌenduꞌaa haꞌe kuery ro py igreja kuery onhemboaty vaꞌe pe. Pemombeꞌu avi xerembiayvu Epêneto pe. Haꞌe vaꞌe ma jypyꞌi Ásia pygua ojeko meꞌẽ rakaꞌe Cristo pe.25]Haꞌe vaꞌe kuery ma ndojeayvuveikue py ikuai karamboae xere. Haꞌe nungakue re arovyꞌa, haꞌe xee anho eꞌỹ guive, amboae regua igreja kuery haꞌe javi avi. /4W Oirũ kuery pe oxaruraague Pemombeꞌu ke xemaꞌenduꞌaa Priscila haꞌe Áqüila pe, mbaꞌeta Cristo Jesus pe ambaꞌeapoa rupi xepytyvõ vaꞌety ikuai.V3%Haꞌe nunga rupi pemovaẽ porã Senhor rery rupi, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery nhamovaẽa rami ae. Peipytyvõ ke oipota vaꞌe haꞌe javi py, mbaꞌeta heta re ma opena porãꞌi vaꞌekue, xere voi. 2  Paulo Febe omovaẽ ukaague Tamombeꞌu nhanereindy Febe, mbaꞌeta Cencréia pygua igreja kuery oipytyvõ vaꞌety oiko.`19!Nhanderuete peteĩ rami nhanemoingo vaꞌe toiko peẽ kuery haꞌe javi reve. Amém. 0  haꞌe gui Nhanderuete oipotaa rami roipou vy avyꞌa reve avaẽ aguã peẽ kuerya py, jojavi japytuꞌu vy javyꞌa aguã. 4/aaa jepe aguã Judéia pygua kuery onheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌea gui, haꞌe Jerusalém pygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pegua araa rã haꞌe kuery ojou porã aguã,l.Q Haꞌe kuery onhemboꞌe aguã re Paulo ojerureague Haꞌe gui irmão kuery, po rami ajerure nhande-Senhor rery rupi, Nheꞌẽ guigua mborayvu rupi guive: Penheaꞌã xereve Nhanderuete xepytyvõ aguã re pejerure vy,j-MXee aikuaa porã peẽ kuerya py aru ꞌrãa Cristo guigua opa mbaꞌe py penemoingo porãarã. ,yHaꞌe gui haꞌe kuery pe haꞌe nungakue araapa ma rire peẽ kuerya py ju ꞌrã avaẽ Espanha katy aguata avy vy.M+Haꞌe rami haꞌe kuery ojapoxe ete okuapy, “Judeu kuery pe jareve” heꞌi vy. Mbaꞌeta judeu kuery gui amboae regua kuery Nheꞌẽ guigua ojopy rire haꞌevea rami oipytyvõ mbaꞌemo py.**MMbaꞌeta Macedônia haꞌe Acaia pygua kuery ma omboaxya rupi peráta omonoꞌõ Jerusalém pygua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe iporiaukueꞌi oipytyvõ aguã. ])3Haꞌe gui aỹ ma Jerusalém katy aa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery aipytyvõ aguã.n(Uxepyꞌa Espanha katy aguata vy roipou aguã re. Haꞌe rami vy aguata avya rupi avaẽ ꞌrã peẽ kuerya py, pendekuaia gui peẽ kuery ju xemondoukave aguã aaxea katy, peẽ kuery reve xapyꞌaꞌi ri jepe aiko ranhe rire. m'SHaꞌe rã aỹ ma haꞌekue rupi ambaꞌeapo aguã jipovei ramo, haꞌe peẽ kuery roexaxe ete vy&w Paulo oguata aguã re ijayvuague Haꞌe nunga rupi ae mbovykue rei eꞌỹ xee roipouxe teĩ ndaꞌevei teri..%UMbaꞌeta ipara oĩa rami: “Haꞌe kuery pe omombeꞌu pyre eꞌỹ ꞌrã oexa okuapy, haꞌe oendu vaꞌekueꞌỹ ꞌrã oikuaapa guive”, heꞌia rami aiko. +$OHaꞌe rami avi xee anheaꞌã aikovy Cristo regua ayvu ndoikuaai teria rupi ju amombeꞌu aguã, amboae kuery omboypy ma voiague rupi eꞌỹ ambaꞌeapo aguã.E#Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ poꞌakaa rupi hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã ajapoa py. Haꞌe rami vy Jerusalém katyꞌi rupi guive Ilírico yvy peve amombeꞌu ma Cristo regua ayvu porã.P"Haꞌe rami avi mbaꞌeve ndarovyꞌai ꞌrã xepo rupi Cristo ae ojapo vaꞌekue eꞌỹ vy. Mbaꞌeta xeayvu haꞌe mbaꞌemo ajapoa py Cristo ojapo amboae regua kuery onheꞌẽ rendu aguã rami,u!cHaꞌe nunga rupi xee voi Nhanderuete pe ambaꞌeapo aikovya rupi areko Cristo Jesus re vy arovyꞌa aguã.L Mbaꞌeta xemoĩ karamboae amboae regua kuery ikuaia rupi Cristo Jesus pe ambaꞌeapo aguã, mbaꞌeta sacerdote rami ambaꞌeapo Nhanderuete guigua ayvu porã amombeꞌua rupi. Haꞌe rami rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ haꞌe kuery oikyꞌaꞌo rire Nhanderuete pe omeꞌẽmby rami amboaxa aguã, oguerovyꞌa vaꞌerã. >uHaꞌe rami avi mbaꞌemo amombeꞌu porãa rupi kovaꞌe kuaxia ambopara pendevy, peteĩgue ju haꞌe nunga re romomaꞌenduꞌa aguã, Nhanderuete xemboaxy vy xemoĩague rami vy.>u Paulo gueko omombeꞌu porãveague Haꞌe gui irmão kuery, xee aikuaa ae peẽ kuery re mborayvu haꞌe ꞌarandua haꞌe javi oĩa, joo meme penhomongeta kuaa aguã rami.E Nharõ jaikovy aguã Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌe vy tove pendere tomoĩ pevyꞌaa haꞌe mbyꞌa porã anho, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ poꞌakaa rupi pearõ peikovy aguã opa mbaꞌe py. }s Isaías aipoeꞌi avi: “Peteĩ henhoĩꞌi ꞌrã Jessé rapokue gui, amboae regua kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe re vy haꞌe kuery oguereko ꞌrã oarõ aguã.” “Jessé rapo guigua” heꞌia ma Jesus Cristo re ijayvu vy . }s Aipoeꞌive ju: “Peẽ amboae regua kuery haꞌe javi, pemboete ke Senhor. Haꞌe javi regua tomboete okuapy.” ^5 Aipoeꞌi avi: “Peẽ amboae regua kuery, pevyꞌa avi ke ixupegua kuery reve.” ^5 haꞌe gui amboae regua kuery voi Nhanderuete oguerovyꞌa okuapy aguã omboaxya re, ipara oĩa rami: “Haꞌe nunga rupi amboae regua kuery mbyte xee roguerovyꞌa vy aporaei ꞌrã nderery amboetea rupi.” ; :mMbaꞌeta aipoaꞌe pendevy: Nhanderuete omoĩ Cristo judeu kuery pe oikuaa uka aguã anhetẽ rupi meme oikoa, ojapo aguã oreramoĩ kuery pe ijayvuague ojeupitypa aguã rami,yHaꞌe nunga rupi nhanhomovaẽ peteĩ-teĩ, Cristo nhanemovaẽmbaague rami ae, Nhanderuete oguerovyꞌaa aguã rami.haꞌe rami vy peteĩ rami pendepyꞌa, haꞌe peteĩꞌi rami ae peporaei aguã Nhanderuete, nhande-Senhor Jesus Cristo Ru vaꞌe pe. (IHaꞌe gui Nhanderuete nhanemoĩ atãa haꞌe nhanembopyꞌa guaxua vaꞌe ma peẽ voi tapendeapo peteĩ rami meme peikuaa aguã rami, Cristo Jesus rami ete,6eMbaꞌeta yma ombopara pyre ma Nhanderuete nhanemboꞌe aguã meme ombopara uka, ipara oĩa re nhaĩ atã haꞌe nhandepyꞌa guaxu vy jajeroviaa rupi nharõ jaikovy aguã.FMbaꞌeta Cristo voi haꞌe ae oipota vaꞌe rupi eꞌỹ oiko rakaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py hexe oiko ipara oĩa rami: “Ndere ijayvu rei okuapya ma xere ae ou”, heꞌiague rami. q[Peteĩ-teĩ nhandekuai amboae kuery oipota vaꞌe rupi, iporã vaꞌe anho jajapo nhomombaraetearã. ; R  Cristo rami mborayvu rupi jaiko aguã re ijayvua Haꞌe gui nhande nhanembaraetekueve vaꞌe ma jaropoꞌaka ꞌrã ikangy teri vaꞌe ikuaia, nhande ae jaipota vaꞌe rive jajapo ꞌrãgue py.CHaꞌe rã amongue ojeroviaa rupi eꞌỹ mbaꞌemo hoꞌu vaꞌe ma ojou vai pyrã ikuai, ojeroviaa rupi eꞌỹ ikuai vy. Mbaꞌeta jajeroviaa rupi eꞌỹ ri nhandekuai vy jajejavy. Haꞌe nunga haꞌevea rami reroviaa ma ndepyꞌa py ae ereko Nhanderuete renonde. Ovyꞌa ete ꞌrã gueko ae ojou vai eꞌỹ vaꞌe.MHaꞌeveve xoꞌo jaꞌu eꞌỹ, vinho jayꞌu eꞌỹ, haꞌe mbaꞌeve rei jajapo eꞌỹ aguã nhande-irmão kuery reityarã regua, [eꞌỹ vy imomboriauarã, eꞌỹ vy imokangyarã regua.]n UTembiꞌu káuxa rive pembovaipa eme Nhanderuete rembiapo. Opa marãgua tembiꞌu anhetẽ nanhanemboeko kyꞌai vaꞌerã meme. Haꞌe rami teĩ tembiꞌu pe “Xemboeko kyꞌaarã” heꞌi reve hoꞌu vaꞌe pe ma ndaꞌevei.V %Haꞌe nunga rupi peteĩ rami pota ꞌrã nhandekuai nhanhomombaraetea rupi. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi Cristo pe ikuai vaꞌe ma ombovyꞌa ꞌrã Nhanderuete, haꞌe avakue voi ojou porã ꞌrã. B }Mbaꞌeta Nhanderuete poꞌakaa py ma jaꞌu haꞌe jayꞌu vaꞌe re riveꞌỹ nhanheaꞌã, haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ guigua teko porã, mbyꞌa porã haꞌe javyꞌaa re.~ uHaꞌe rami avi ndejeupe ae rã haꞌevea rami reiko teĩ ndaꞌevei amboae kuery ndejou vai aguã rami reiko aguã.[/Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo reꞌu vaꞌe káuxa nde-irmão kuery remomboriau vy mborayvu rupi eꞌỹ reiko. Haꞌe kuery re Cristo omano rire ndaꞌevei tembiꞌu káuxa rive rejoapo aguã okanhy aguã rami.fEXee ma Senhor Jesus gui aikuaa porã: Mbaꞌeve jipoi haꞌe nunga ae nhanemboeko kyꞌa vaꞌerã. Haꞌe rami avi mbaꞌemo pe amongue “Xemboeko kyꞌaarã” heꞌi ramo haꞌe kuery pe ma imboeko kyꞌaarã ae oĩ.\1 Peteĩ-teĩ jaikuaa rami jaiko teĩ jajoayvu aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi jajojou vai reive eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py penheaꞌã pende-irmão kuery pemonhepyxanga haꞌe peity eꞌỹ aguã. L Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ nhanhemombeꞌu ꞌrã Nhanderuete pe. @y ipara oĩa rami: “Senhor aipoeꞌi: ‘Xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xerenonde pavẽ ꞌrã oĩ guenapyꞌã re, pavẽ ꞌrã ojuru py omboete Nhanderuete’, heꞌi.” W' Haꞌe nunga rupi ndee, mbaꞌe re tu reikuaa pota rei ri nde-irmão re? Haꞌvy ndee, mbaꞌe re tu rejou vai nde-irmão? Mbaꞌeta Nhanderuete nhomboayvu aguã py haꞌe javive ꞌrã jajexa uka henonde, Haꞌe rami aguã ae Cristo omano haꞌe onhemboete ju rakaꞌe, omano vaꞌekue haꞌe okuave vaꞌe haꞌe javi Senhor oiko aguã. "=Mbaꞌeta jaikove vy ma Senhor pe jaiko, haꞌe nhamano vy Senhor pe ae ju ꞌrã nhamano. Jaikove eꞌỹ vy nhamano teĩ Senhor pegua meme nhandekuai.gGMbaꞌeta peteĩve nhandejeupe ae eꞌỹ jaiko, haꞌe nhandejeupe ae eꞌỹ guive nhamano.3Amongue ára omboeteve vaꞌe ma Senhor pe ae omboete, haꞌe hoꞌupa rei vaꞌe voi Senhor pe ae hoꞌu, mbaꞌeta Nhanderuete oguerovyꞌa reve okaru. Haꞌe hoꞌupa rei eꞌỹ vaꞌe voi Senhor pe avi ndoꞌupa rei, mbaꞌeta haꞌe voi oguerovyꞌa ꞌrã Nhanderuete.2~]Amongue omboeteve ꞌrã amongue ára amboae gui, haꞌe rã amboae ma joo ramigua memea oikuaa ára nhavõ. Peteĩ-teĩ toikuaa porã haꞌe kuery ae oꞌarandua rupi.o}WTyrã marã ramigua tu ndee reiko nhoembiguai re reikuaa pota rei aguã? Mbaꞌeta guerekoa pe ae oiko, ojou porã, eꞌỹ vy ndojou porãia rupi. Haꞌe rami avi Senhor ojou porã ꞌrã, mbaꞌeta ipoꞌaka omombaraete aguã. D|Hoꞌupa rei vaꞌe ma tojou vai eme hoꞌupa rei eꞌỹ vaꞌe, haꞌe hoꞌupa rei eꞌỹ vaꞌe avi tojou vai eme hoꞌupa rei vaꞌe, mbaꞌeta Nhanderuete omovaẽ ma mokoĩve. ; {Mbaꞌeta amongue oikuaa rã opa mbaꞌe nunga jaꞌu aguã haꞌeve. Haꞌe rã ikangy vaꞌe ma mbaꞌemo aju anho ꞌrã hoꞌu.,z S Ojeroviaa py ikangy vaꞌe jaropoꞌaka aguã re ijayvua Pemovaẽ ojeroviaa py teri ikangy vaꞌe, haꞌe kuery oikuaa vaꞌe re pejogueroꞌa eꞌỹ re.yy Haꞌe rami ꞌrãgue py penhemonde Senhor Jesus Cristo py, haꞌe peteĩve henda py pemoĩ eme toꞌo oipota vaꞌe. lxQ Haꞌevea rami pota ꞌrã nhandekuai ara py rami. Ndaꞌevei opa marã rei ikuai haꞌe okaꞌu vaꞌe rami nhandekuai aguã, itavy rei haꞌe haꞌeve eꞌỹa rami, neĩ jogueroꞌa rei haꞌe omoaruã reia rupi ndaꞌevei.w- Pytũ oaxapa raiꞌi ma, ovaẽ ma ouvy ára. Haꞌe nunga rupi jajepeꞌa ꞌrã pytũ rupi jaikoague gui, haꞌe jaraa hendy vaꞌe rembiporu.~vu “Ára ovaẽ raiꞌi ma”, heꞌiague Aỹ peẽ kuery mbaꞌemo oiko vaꞌe re peikuaa pota kuaa vaꞌe pe xeayvu: Ovaẽ ma pekeague gui pemyĩ aguã, mbaꞌeta aỹ ma jaa jepe aguã ára ovaẽ raiꞌive ma jajerovia ypyague gui.uw Porayvu vaꞌe ma ndojapo vai ꞌrã oirũ pe. Haꞌe nunga rupi porayvu vaꞌe ojapopa ꞌrã lei re oĩ vaꞌe ae. ptY Mbaꞌeta po rami oĩ: “Ndetavy rei eme, ejojuka eme, nemonda eme, emoaruã eme.” Haꞌe nunga haꞌe javi, ojapo uka pyre mboae ikuai vaꞌe avi ma povaꞌe ayvu re oĩ: “Reayvu ꞌrã neirũ ndee ae rejeayvua rami.” , , >su  Porayvu vaꞌe lei ojapopaa re ijayvua Avave rei pe pereve riae eme mbaꞌemo re, pejoayvu aguã re anho. Mbaꞌeta joayvu vaꞌe ma lei re oĩa haꞌe javi ojapopa. , ; ; Ur# Pavẽ pe pemboekovia perevea: huvixa pe ri pepaga aguã oĩ ramo pepaga, imposto re ri pereve vy pemeꞌẽ, pemboete vaꞌerã ma pemboete ꞌrã, haꞌe pembojerovia vaꞌerã ma pembojerovia ꞌrã. q Haꞌe nunga rupi ae imposto re pepaga, mbaꞌeta huvixa kuery Nhanderuete rembiguai ikuai haꞌe nunga re opena vaꞌety.p Haꞌe rami vy penheꞌẽ rendu ꞌrãe, penembopaga aguã gui pekyje vy anho eꞌỹ, haꞌevea rami pendekuai aguã guive.o Mbaꞌeta huvixa kuery ma Nhanderuete guembiguairã omoĩ vaꞌekue nhandere opena porã aguã. Xapyꞌa rei pejapo vai vy pekyje ꞌrãe, mbaꞌeta huvixa kuery riveꞌỹ oguereko kyxe. Nhanderuete rembiguai ikuai joepyarã, haꞌe ojapo vai vaꞌe mbopagaarã.pnY Mbaꞌeta huvixa kuery ma heko porã vaꞌe okyje aguã eꞌỹ oĩ, haꞌe rã heko vai vaꞌe okyje aguã. Pendekuaixe pa huvixa kuery gui pekyje reia rupi eꞌỹ? Pendereko porã haꞌvy. Haꞌe rami rã pendejou porã ꞌrã.@my Haꞌe rami vy huvixa kuery re opuꞌã rei vaꞌe ma Nhanderuete omoĩ vaꞌekue re ae opuꞌã. Haꞌe nunga rupi joe opuꞌã rei vaꞌe ma haꞌe kuery ae opaga aguã rami ojapo.zl o Huvixa kuery nhanheꞌẽ rendu aguã re ijayvua Haꞌe javive penheꞌẽ rendu huvixa kuery, mbaꞌeta joe opena vaꞌe kuery ma Nhanderuete ombopoꞌaka ramo opena. Huvixa ikuai vaꞌe ma Nhanderuete omoĩ uka vaꞌekue meme. ; ; k Pejeity uka eme teko vai pe. Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ ma teko vai re pendepoꞌaka ꞌrã iporã vaꞌe pejapo vy. xji Haꞌe rami ꞌrãgue py pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe okaruxe ramo pemeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã. Ijyꞌuvei ramo pemeꞌẽ oyꞌu aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrã rejapo inhakã áry tapyĩ hexakã vaꞌe ramigua oendu aguã rami.8ii Xerembiayvu kuery, pejepy eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py pemboaxa nhombopagaarã pe. Mbaꞌeta ipara oiny: “Xee anhombopaga ꞌrã, xee amboekovia ꞌrã”, heꞌi Senhor. Eh Haꞌevea ja pendekuai porãꞌi ꞌrã haꞌe javive reve.zgm Pendevy ojapo vaia rã peẽ pejapo vai eme. Penheaꞌã pavẽ oexaa py haꞌevea ramigua anho pejapo aguã re. f Peteĩ rami meme pendekuai. Penhemboyvate rei ꞌrãgue py penhemoirũ yvyĩgueveꞌi re. Pendejeupe ae “Xeꞌarandu” peje eme.^e5 Pevyꞌa ke ovyꞌa vaꞌe kuery reve, haꞌe rã ojaeꞌo vaꞌe reve ma pejaeꞌo.cd? Peroayvu porã pendere opuꞌã rei vaꞌe kuery. Pendeayvu vai eme, peroayvu porã anho.cc? Pembojaꞌo ke mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe iporiaukueꞌi pe. Penhomovaẽ kuaa ke. ^b5 Pevyꞌa ke pearõa py. Pendekuerai eme peiko axya py. Pejepeꞌa eme pejerurea gui.ra] Peneateꞌỹ eme pembaꞌeapoa py. Senhor pe pendekuaia py penekyreꞌỹ penenheꞌẽ haꞌe javi py.m`S Pejoayvu ete ke peteĩ-teĩ, joegua memeꞌi joayvua rami. Peteĩ-teĩ penhomboetea rupi pendekuai."_= Haꞌevea ramigua anho jajapo aguã re ijayvua Pejoayvu merami rive eme. Pejepeꞌa haꞌeveꞌỹ vaꞌe gui, haꞌevea ramigua anho pejapo. ; ^} Nhombopyꞌa guaxu vaꞌe ma tonheaꞌã nhombopyꞌa guaxua rupi. Joupe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe ma hakãteꞌỹ rei veꞌỹ re tomeꞌẽ. Joe opena vaꞌe ma oikuaa pota porã reve topena. Nhomboaxya rupi nhopytyvõa ma ovyꞌa reve tojapo. "]= Haꞌe rami eꞌỹ vy nhanhopytyvõ aguã ri jajopy vy nhanhopytyvõa rupi nhanheaꞌã ete ꞌrã. Nhomboꞌe vaꞌe ma tonheaꞌã haꞌe rami aguã.]\3 Haꞌe rami avi nhanerembiaporã joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ jareko nhanemboaxya rupi omeꞌẽ vaꞌekue. ; ; , Xapyꞌa rei Nheꞌẽ guigua nhamombeꞌu aguã ri jajopy vy jajeroviaa rupi ꞌrã nhamombeꞌu.[1 Haꞌe rami ae avi nhande kuery voi, mbovy eꞌỹ nhandekuai vaꞌeri Cristo re vy peteĩꞌi tete jaiko, haꞌe peteĩ-teĩ joupegua nhandekuai.Z Mbaꞌeta peteĩꞌi tete re minha mbovy rei eꞌỹ hexegua ikuai, haꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ oguereko guembiaporã.GY  Nheꞌẽ guigua omeꞌẽmby rupi jaikoa re ijayvua Mbaꞌeta Nhanderuete xemboaxyague rupi aipoaꞌe peẽ kuery peteĩ-teĩ pe: Pejejou porã rei eme, haꞌevea rami meme peikuaa pota pendereko re, mbaꞌeta jajeroviaa rupi joo rami eꞌỹ-eꞌỹ nhambaꞌeapo aguã Nhanderuete omeꞌẽ peteĩ-teĩ pe.*XM Haꞌe rami vy penhemoingo ukave eme yvy regua kuery reko rami. Haꞌe rami ꞌrãgue py pejeko rerova pendepyꞌaa pembopyau uka vy, Nhanderuete oipota vaꞌe pejapo kuaa aguã. Haꞌe vaꞌe ma iporã haꞌe haꞌevea ramigua meme. Haꞌe rami pendekuai ramo pendejou porã ꞌrã. ; , -W U Teko pyau re ijayvua Haꞌe nunga rupi irmão kuery, Nhanderuete nhanemboaxy ramo aipoaꞌe: Mymba pejuka ꞌrãgue py penderete ae pemeꞌẽ ixupe, omeꞌẽmby oikove haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Nhanderuete ojou porã vaꞌerã. Haꞌe rami vy ꞌrã pendepyꞌa py pembojerovia.-VS $Mbaꞌeta ixugui ae opa mbaꞌe oiko rakaꞌe, ipo guigua haꞌe ixupe guarã meme ikuai. Tove haꞌe anho toguerovyꞌaa rakaꞌe rã peve opa eꞌỹ re. Amém. LU #Mavaꞌe ranhe tu mbaꞌemo omeꞌẽ ixupe, hekovia ojopy aguã? WT' "Mbaꞌeta mavaꞌe tu oikuaa Senhor ipyꞌaa? Mavaꞌe tu imongetaarã oiko? NS ! Nhanderuete ꞌarandua re ijayvua Opa mbaꞌe py Nhanderuete ꞌarandua haꞌe oikuaapaa ma opa vaꞌerã eꞌỹ. Mbaꞌeta ipyꞌaa ma ndajaikuaai ae, heko re voi ndajaikuaa pota kuaai. ~}|{{ozzHyy/xxEwvuXtvsr5q@pponn mll\kk$jiihsgghfeddRc-aaI`_^^]{\\T[[YY!XWWUVi==<;;:f9c8.766I444(3<2|1X0N/n.--^,,;+,*l*'))Q('[&&2%*$#a"" #GSmAf6b543F q 7 v b MrE}vh 6<3 Haꞌe rami avi aipota peikuaa Cristo avakue haꞌe javi akã oikoa, haꞌe avakue ma kunhague akã, haꞌe gui Cristo akã ma Nhanderuete ae oiko.e;C  Igreja py kunhague akã aoꞌia oiporu aguã re ijayvuague Anhetẽ xee roguerovyꞌa peẽ kuery, mbaꞌeta opa mbaꞌe py xereko re penemaꞌenduꞌa, haꞌe pendekorã amombeꞌu vaꞌekue guive pemoĩ porã.D:  Xee rami avi ke pendekuai, xee voi Cristo rami aikoa rami. &9E !xee voi opa mbaꞌe py pavẽ pe ajapo porãxea rami avi. Mbaꞌeta xejeupe ae eꞌỹ ajapo porãxe, haꞌe rã pavẽ pe, haꞌe kuery voi oo jepe aguã. _87 Peity eme judeu kuery, neĩ amboae regua, haꞌe neĩ Nhanderuete pegua igreja kuery,7 Haꞌe nunga rupi pekaru haꞌe peyꞌu, eꞌỹ vy opa mbaꞌe pejapo vaꞌe rei Nhanderuete omboetea aguã rami pejapo.}6s Nhanderuete arovyꞌa reve mbaꞌemo haꞌu ramo mbaꞌexa tu xere ayvua ꞌrã mbaꞌemo arovyꞌa vaꞌe káuxa? y5k “Peẽ ae pendepyꞌa kyꞌaa gui peꞌu eme” ndaꞌei, “Amboae kuery opyꞌa kyꞌaa oendu eꞌỹ aguã” haꞌe. Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu amboae kuery opyꞌa kyꞌaa oendu eꞌỹ aguã ndaꞌevei xee aikuaa rami aiko aguã?C4 Haꞌe rami avi pendevy amongue aipoeꞌi: “Kovaꞌe tembiꞌu ma mbaꞌemo raꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre”, heꞌi ramo peꞌu eme imombeꞌuare opyꞌa kyꞌaa oendu eꞌỹ aguã.Q3 Haꞌe rami vy ojerovia eꞌỹ vaꞌe regua ngoo py pekaru aguã penerenoĩ ramo peoxe vy tapeo, haꞌe peꞌu tema penerenonde omoĩ vaꞌe rei, mbaꞌeve re peporandu eꞌỹ re peikuaa potaxe vy.S2 Mbaꞌeta Senhor pegua ae itui yvy haꞌe opa mbaꞌe hexe ikuai vaꞌe. ~1u Haꞌeve peꞌu aguã mbaꞌemo vendea py ovende vaꞌe rei, maguigua paa re peporandu eꞌỹ re peikuaa potaxe vy.U0# Avave rei ojeupe anho rive tojapo porã eme, haꞌe rã amboae kuery pe. ; /  Cristo re vy jajoitya rupi eꞌỹ nhandekuai aguã re ijayvua “Opa mbaꞌe haꞌeve jajapo aguã” ꞌea teĩ opa mbaꞌe eꞌỹ ꞌrã nhanemoingo porã. “Opa mbaꞌe haꞌeve jajapo aguã” ꞌea teĩ opa mbaꞌe eꞌỹ ꞌrã nhanemombaraete.q.[ Tyrã pa pejapoxe ri Senhor ndaꞌevei etea oendu aguã rami? Peẽ ndaꞌu ixugui pendepoꞌakave ri? -- Ndaꞌevei Senhor karo gui haꞌe anha karo gui avi peyꞌu aguã. Ndaꞌevei Senhor pegua mesa py haꞌe gui anha pegua mesa py avi peĩ aguã.<,q Any, teĩ aipoaꞌe: Taꞌangaa pe mbaꞌemo haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌe ma anha pe ae omeꞌẽ, Nhanderuete peꞌỹ. Haꞌe rami rã xee ndaipotai anha kuery re penhemboja. !+; Haꞌe gui mbaꞌe haꞌe ꞌrã tu? Mbaꞌemo raꞌangaa pe tembiꞌu omeꞌẽ mbyre, eꞌỹ vy mbaꞌemo raꞌangaa ae ojapo ꞌrã teve mbaꞌemo?* Peikuaa pota ke Israel kuery ngoꞌo re ikuai vaꞌe reko re, mbaꞌeta altar áry tembiꞌu omeꞌẽ mbyre gui haꞌe javi hoꞌu. ) Mbaꞌeta heta nhandekuai teĩ peteĩꞌi mbojape, peteĩ tete anho jaiko, mbaꞌeta peteĩꞌi mbojape gui jaꞌu pavẽ.r(] Mbaꞌeta karo nhanemoingo porãarã gui jarovyꞌa reve jayꞌu ramo Cristo ruguy rupi eꞌỹ ri tyꞌy hexe nhanemonhembojapa? Haꞌe mbojape nhaipeꞌã reve jaꞌu ramo Cristo rete rupi eꞌỹ ri tyꞌy hexe nhanemonhembojapa?Q' Peneꞌarandu vaꞌe pe xeayvu, peẽ ae peikuaa porã pota xeayvua re./&W  Mbaꞌemo raꞌangaa nhambojerovia eꞌỹ aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi xerembiayvu kuery, penhemombyry ke mbaꞌemo raꞌangaa pembojerovia aguã gui.4%a Mbaꞌeta penemoangekoa pendu vaꞌe ma nhande haꞌe javi nhaendu vaꞌe ramigua. Haꞌe Nhanderuete ojeroviapy vy napenemoangeko ukai ꞌrã penembaraetea áryve. Haꞌe rami ꞌrãgue py penemoangekoarã ou ramo oikuaa uka kuerei ꞌrã peo jepe aguã, haꞌe vaꞌe rupi vy peropoꞌaka aguã. `$9 Haꞌe nunga rupi “Xeꞌaĩ atã” heꞌi vaꞌe ma tonheangu hoꞌa eꞌỹ aguã.#) Haꞌe nunga ma haꞌe kuery re oiko rakaꞌe jaikuaa aguã, omboparaa guive nhanheangu aguã, mbaꞌeta nhande ma ára opaa pygua nhandekuai.j"M Pendeayvu rei eme Senhor re haꞌe kuery regua ijayvuague rami, haꞌe ramo poromokanhya omomba.x!i Ndaꞌevei Senhor jaeko aꞌã aguã haꞌe kuery regua ojapoague rami, haꞌe gui mboi oixuꞌu rã omanomba. } Haꞌe nhandetavy rei eme guive haꞌe kuery regua ojapoague rami, haꞌe ramo peteĩ ára pyve vinte e três mil oitya.lQ Haꞌe nunga rupi pembojerovia eme mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe kuery regua ojapoague rami, ipara oĩa rami: “Haꞌe kuery oguapy okuapy okaru haꞌe oyꞌu aguã. Haꞌe gui ma opuꞌã ju ovyꞌa aguã”, heꞌiague rami. - Maꞌẽ, haꞌe nunga oiko rakaꞌe nhande voi nhanheangu aguã, haꞌe kuery ikuaiague rami ovareꞌỹ vaꞌe nhamoaruã avi eꞌỹ aguã. s_ Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery regua hetave ma Nhanderuete ndoguerovyꞌai vy tekoa eꞌỹa pyve oitypa. 1[ haꞌe oyꞌu avi Nheꞌẽ guigua yvu gui, mbaꞌeta peteĩ ita Nheꞌẽ guigua haꞌe kuery oguataa rupi ojou kuerei vaꞌe gui oyꞌu. Haꞌe vaꞌe ita ma Cristo.U# Haꞌe javive peteĩꞌi regua tembiꞌu hoꞌu rakaꞌe, Nheꞌẽ guigua,wg Moisés peguarã onhemongaraia rami haꞌe javive arai guy rupi oguata, haꞌe yeꞌẽ rupi oaxapa rakaꞌe.+ Q Israel regua ikuaiague re ijayvua Mbaꞌeta irmão kuery, ndaipotai penderexarai nhaneramoĩ kuery ikuai jave guare re. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma arai guy rupi oguata vy yeꞌẽ mbyte rupi oaxa pavẽ rakaꞌe. Apy ma Egito yvy gui Moisés Israel kuery ogueraapaague re ijayvu. / Areko axy xerete, xevygua escravo rami areko, amboae kuery pe ayvu amombeꞌu rire teĩ xee ae ougaa gui omoxẽ mbyre rami apyta eꞌỹ aguã. 3 Xee voi aiko haꞌe rami, aa aguã katy amaꞌẽ reve tema anha. Haꞌe rami anheaꞌã, ngovaigua oinupã ta vy ojavypa rive vaꞌe rami eꞌỹ.T! Mbaꞌeta ouga vaꞌe kuery haꞌe javi ojejoko ꞌrã opa mbaꞌe py. Haꞌe vaꞌe kuery ma akã regua imarã vaꞌe ojopy aguã ojejoko, haꞌe rã nhande kuery ma imarã eꞌỹ vaꞌe jajopy aguã.;o Ndapeikuaai teve ougaa py onha vaꞌe haꞌe javive anhetẽ onha teĩ peteĩꞌi anho ojopy ꞌrãa omeꞌẽ mbyrã? Peẽ voi ke penheaꞌã omeꞌẽ mbyrã pejopy aguã re.dA Haꞌe nunga haꞌe javi ajapo ayvu porã oendua aguã, xee voi ixuguigua ajopy avi aguã.?w Ikangykueve ikuaia rupi ikangy vaꞌe rami aiko, ikangy vaꞌe regua araa jepe aguã. Peteĩ-teĩ regua ikuaia rupi opa marãgua rami aiko, marã rami vy pa araa jepe aguã amongue.a; Haꞌe rã lei oikuaa eꞌỹ vaꞌea rupi xee voi haꞌe kuery rami aiko, araa jepe aguã lei oikuaa eꞌỹ vaꞌe regua. Haꞌe rami avi Nhanderuete pe vy lei rupi ndaiko eꞌỹi, Cristo guigua lei rupi aiko ae.oW Haꞌe rami vy judeu kuerya rupi judeu rami aiko, judeu kuery regua araa jepe aguã. Lei re oĩa rami ikuai vaꞌea rupi xee voi haꞌe kuery rami aiko, lei guy py ikuai vaꞌe araa jepe aguã, lei guy py eteꞌỹ xee aiko teĩ.{o Mbaꞌeta avave pegua escravo eꞌỹ aiko teĩ pavẽ escravo rami ajeapo, heta araa jepe aguã, haꞌevea peve.<q Mbaꞌexa tu haꞌvy oĩ ꞌrã ambaꞌeapoague repyrã? Po ramigua ae oĩ: Ayvu porã amombeꞌua rupi nanhemongaru ukai, haꞌe rami ajapo vaꞌe rire haꞌeve ꞌrãgue teĩ. ' Xee ae amombeꞌuxea rupi rive amombeꞌu vy ajopy ꞌrã hekovia. Haꞌe rã ayvu mombeꞌuarã xemoĩa rire amombeꞌua aguã rami ae aiko.V % Mbaꞌeta ayvu porã amombeꞌu teĩ haꞌe rami aikoa rive eꞌỹ arovyꞌa, mbaꞌeta amombeꞌu aguã rami aikoa aendu riae. Xevy pe ndavyꞌai ete ꞌrãgue ayvu porã amombeꞌu eꞌỹ vaꞌe rire.  Haꞌe rã xee ma peteĩgueve nanhemongaru ukai joupe, neĩ xemongarua aguã re eꞌỹ guive pendevy pe ambopara aỹ. Mbaꞌeta joupe anhemongaru uka aikovy ꞌrãgue py haꞌeveve amano aguã. Avave rei ndoipeꞌai ꞌrã xegui haꞌe rami aiko vy avyꞌaa. y Haꞌe rami ae avi Senhor ijayvu rakaꞌe ayvu porã mombeꞌua kuery onhemongaru uka aguã ayvu porã omombeꞌua re.F  Tyrã pa ndapeikuaai teve templo re opena vaꞌe kuery voi templo py ogueru pyre gui okaru ꞌrãa? Altar rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi altar áry omeꞌẽ mbyre gui ae ꞌrã hoꞌu.: m Amboae kuery mbaꞌemo pereko vaꞌe ojopy aguã haꞌeve ramo orevy pe katuve ma ndaꞌevei ri tyꞌy rojopy aguã? Haꞌe rami teĩ ore kuery ma haꞌe nunga ndorojopyxei. Haꞌe rami ꞌrãgue py opa marãgua rogueropoꞌaka neĩ peteĩ henda py rojou vai uka eꞌỹ aguã Cristo regua ayvu porã. ;  Xapyꞌa rei peẽ kuerya py Nheꞌẽ guigua ronhotỹ rire ipoyi vaipa teve mbaꞌemo pereko vaꞌe gui rojopyꞌi aguã? Nhande kuery re avi eꞌỹ ri tyꞌy ijayvu? Nhandereko re ae ipara oiny anhetẽ, mbaꞌeta yvy karaĩa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ma mbaꞌemo oarõ reve ꞌrã oyvy karaĩ. Haꞌe mbaꞌemo ojyky vaꞌe voi ojeupegua oarõ reve ꞌrãe ombaꞌeapo./W Mbaꞌeta lei Moisés ombopara vaꞌekue re ma ipara oiny: “Pejokua eme vaka mbaꞌemo ojyky vaꞌe juru rupi”, heꞌia py vaka re anho teve Nhanderuete ijayvu? q[ Haꞌe rami xeayvu vy avakue oikuaa rami rive teve xeayvu, tyrã pa lei re oĩ vaꞌe voi aipo ndeꞌi?  Mavaꞌe xondaro tu haꞌe ae operáta re oo ꞌrã joe opuꞌã aguã? Mavaꞌe uva nhotỹare tu hiꞌa hoꞌu vaꞌerã eꞌỹ? Haꞌe mavaꞌe mymba re opena vaꞌe tu guymba kamby gui oyꞌu vaꞌerã eꞌỹ? Paulo ma apóstolo oiko vy nhomboꞌea rupi oikoa py haꞌeve ꞌrãgue guemimboꞌe kuery pe onhemongaru uka vaꞌe rire, teĩ haꞌe rami ndoipotai (versículo 18). a; Tyrã pa xee haꞌe Barnabé anho vi ndaꞌevei rombaꞌeapoa rupi eꞌỹ roiko aguã?  Ndaꞌevei ri tyꞌy orerupive irmã oreraꞌyxy rogueraa aguã, amboae apóstolo kuery, Senhor ryvy kuery haꞌe Cefas rami avi?B Ore kuery ma ndaꞌevei ri tyꞌy ronhemongaru uka aguã?A} Xere oikuaa pota rei vaꞌe kuery pe ma po rami ambovai:;o Xapyꞌa rei amboae kuery oikuaa rã xee apóstolo eꞌỹ, haꞌe rã pendevy pe ma anhetẽ apóstolo aiko, mbaꞌeta Senhor pegua apóstolo aikoa kuaa ukaa ma peẽ ae peiko. ~  Apóstolo Paulo gueko re ijayvuague Haꞌe rami avi ndaꞌevei ri tyꞌy xee aikuaa rami aiko aguã? Xee apóstolo eꞌỹ ri tyꞌy? Ndaexai ri tyꞌy Jesus nhande-Senhor? Peẽ kuery eꞌỹ teve Senhor pe ambaꞌeapoague rupi pejerovia vaꞌekue? } Haꞌe nunga rupi xee ma tembiꞌu haꞌua py xe-irmão kuery aity ꞌrãgue py ndaꞌuvei ꞌrã xoꞌo, aity riveꞌỹ aguã. | Haꞌe ramia py rejejavy irmão kuery pe, mbaꞌeta haꞌe kuery ꞌarandua ikangy teri vaꞌe rembovaipa vy Cristo pe voi rejejavy.z{m Haꞌe rami vy ndee reikuaa vaꞌe káuxa nde-irmão ikangyve vaꞌe okanhy ꞌrã, hexe Cristo omano rire teĩ.z Mbaꞌeta xapyꞌa rei ndee “Aikuaapa” ꞌre reve reo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa pegua templo py rekaru aguã. Haꞌe gui haꞌe py ikangy teri vaꞌe nderexa vy haꞌe kuery voi oendu ꞌrã tembiꞌu mbaꞌemo raꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre hoꞌuxe avia.zym Haꞌe rami teĩ peikuaa pota povaꞌe re: Mbaꞌemo peꞌua py peity eꞌỹ aguã irmão kuery ikangykueve. ; [x/Haꞌe rami avi tembiꞌu eꞌỹ ꞌrã nhanemboeko porã Nhanderuete renonde, mbaꞌeta mbaꞌemo ndajaꞌui vy mbaꞌeve ndoatai ꞌrã nhandevy, haꞌe mbaꞌemo jaꞌu teĩ mbaꞌeve ndajarekovei ꞌrã. wHaꞌe rami teĩ pavẽ eꞌỹ haꞌe rami oikuaa. Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaa mboetea rupi ikuai vaꞌekue amongue ma aỹ peve taꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre hoꞌu vy “Xemboeko kyꞌaarã haꞌu” heꞌi ꞌrã, oꞌarandua py ikangy teri vy.v7Haꞌe rami teĩ nhandevy pe ma peteĩꞌi oiko Nhanderuete. Ixugui ma opa mbaꞌe oiko rakaꞌe, haꞌe ixupe meme jaiko. Haꞌe rami ae avi peteĩꞌi oiko Senhor. Haꞌe vaꞌe ma Jesus Cristo. Mbaꞌeta ipo gui ma opa mbaꞌe ikuai rakaꞌe, nhande kuery voi ixugui jaiko. ;uoHaꞌe ikuai avi “Nhanderuete” heꞌi vaꞌe yva re eꞌỹ vy yvy re mbaꞌemo oĩ vaꞌe pe. Heta ikuai “Nhanderuete” ꞌea, haꞌe heta avi “Senhor” ꞌea vaꞌe.gtGHaꞌe nunga rupi mbaꞌemo raꞌangaa pe tembiꞌu omeꞌẽ mbyre ma po rami jaikuaa: Kovaꞌe yvy re mbaꞌemo raꞌangaa ikuai vaꞌe haꞌe javi ma mbaꞌeꞌỹ, mbaꞌeta Nhanderuete ndoikoi, peteĩꞌi eꞌỹ vy.Zs-Haꞌe rã Nhanderuete oayvua rupi ikuai vaꞌe ma Nhanderuete rembikuaa ikuai. hrIMbaꞌeta “Mbaꞌemo aikuaapa” heꞌi vaꞌe ma ndoikuaai teri mbaꞌemo oikuaa ete aguã.Rq  Mbaꞌemo raꞌangaa pe tembiꞌu omeꞌẽ mbyre re ijayvua Aỹ ma xeayvu ta mbaꞌemo raꞌangaa pe tembiꞌu omeꞌẽ mbyre re. Nhande kuery haꞌe javive haꞌe nunga jaikuaa. Haꞌe gui mbaꞌemo oikuaa vaꞌe ma haꞌe kuery ae onhemboyvate rei ꞌrã, haꞌe rã mborayvu re ikuai vaꞌe ma nhomombaraete ꞌrã.p/(Haꞌe rami avi imeveꞌỹ vaꞌe ma xee aikuaa rã haꞌekue rami ae oiko vy ovyꞌave ꞌrã. Aikuaa avi xere voi Nhanderuete Nheꞌẽ oĩa. 9ok'Haꞌe gui taꞌyxy kuery ma ime oikovea ja hexeve anho ꞌrã ikuai. Haꞌe gui ime omano ma ramo haꞌeve omendaxea vaꞌe re omenda ju aguã, vaꞌeri Senhor pegua re anho.n}&Mbaꞌeta guajy omomenda vaꞌe ma haꞌevea rami ojapo, haꞌe rã omomenda eꞌỹ vaꞌe ma haꞌeveve vaꞌe ojapo. 0mY%Haꞌe rã tuu mboae ma opyꞌa py omoĩ porã ꞌrã ngoo py ae guajy oguereko tema aguã, xapyꞌa rei amboae rami imoingoarã jipoi, haꞌe ipoꞌaka haꞌe ae oipotaa rami oguereko aguã. Haꞌe gui ipyꞌa re haꞌe rami aguã oĩ atã ramo guajy omomenda eꞌỹa py haꞌevea rami ojapo.~lu$Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ tuu ojeupe ae “Xee ndareko kuaavei ma xerajy” heꞌi ꞌrã. Xapyꞌa rei tajy iporãa oaxa ta, haꞌe omenda aguã haꞌeveve ramo kunha vaꞌe oipotaa rami ae tuu toguereko. Omomenda ri vy ndojejavyi ꞌrã.Pk#Haꞌe rami xeayvu peẽ kuery pevyꞌa aguã, romoingo eta reixe vy eꞌỹ. Haꞌe rami ꞌrãgue py aipota haꞌevea rami pendekuai, ajapoxe Senhor pe ete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai aguã. Wj'"Haꞌe rami vy peteĩꞌi reꞌỹ ꞌrã opena. Kunhague ma haꞌe rami ae avi. Imeveꞌỹ vaꞌe haꞌe omenda eꞌỹ teri vaꞌe ma Senhor pe oiko aguã re anho ꞌrã opena, guete py haꞌe onheꞌẽ re ikyꞌa eꞌỹa rupi oiko aguã. Haꞌe rã omenda vy ma mbaꞌemo ko yvy regua re voi ꞌrã opena, ome ombovyꞌa aguã.xii!Haꞌe rã omenda vaꞌe ma mbaꞌemo ko yvy regua re openaa rupi avi ꞌrã ikuai, guaꞌyxy ombovyꞌaxe vy. Ikuai axya ára pyguarã omenda haꞌe omenda eꞌỹ vaꞌe re ijayvua Haꞌe gui kunhataĩgue omenda eꞌỹ teri vaꞌe peguarã ma xee ndaikuaai Senhor ojapo uka vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi xee ae aikuaa vaꞌe amombeꞌu ta, mbaꞌeta Senhor xemboaxy vy ojeroviapy xemoingo.f`EIrmão kuery, peteĩ-teĩ Nhanderuete renonde peiko tema penerenoĩ jave peikoague rupi ae. L_Hepy re pendejogua rire pendekuaive eme avakue pegua escravo rami."^=Mbaꞌeta escravo Senhor oenoĩ vaꞌekue ma Senhor pegua escravo-veꞌỹ ikuai. Haꞌe escravo eꞌỹ oenoĩ vaꞌekue ma Cristo pegua escravo ikuai.]3Escravo teve reiko nerenoĩ jave? Ndepyꞌa eta rei eme haꞌe nunga re. Haꞌe rami avi escravo reikoa gui repoi aguã haꞌeve ramo epoi haꞌvy.K\Haꞌe nunga rupi peteĩ-teĩ toiko oenoĩ jave oikoague rupi ae.4[aMbaꞌeta opire omboi ukaague ma mbaꞌeꞌỹ, haꞌe opire omboi uka eꞌỹa voi mbaꞌeꞌỹ avi. Ovare vaꞌe ma Nhanderuete ojapo uka vaꞌe rupi nhandekuaia anho.VZ%Amongue Nhanderuete oenoĩ jave opire omboi uka vaꞌekue teve oiko? Tombovaipa eme haꞌvy opire omboi ukaague. Amongue oenoĩ jave opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe teve oiko? Tomboi uka eme haꞌvy opire.*YMPeteĩ-teĩ tapeiko penderekorã Senhor oejaague rami, Nhanderuete penerenoĩague rami ae. Haꞌe rami ae ajapo uka aikovy igreja ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi.,XQMbaꞌeta ndee taꞌyxy, mbaꞌexa tu reikuaa ndereve vy neme oo jepe ꞌrãa rami? Haꞌe ndee ime, mbaꞌexa tu reikuaa ndereve vy nderaꞌyxy oo jepe ꞌrãa? XW)Haꞌe rã ojerovia eꞌỹ vaꞌe ma opoixe ri vy topoi. Haꞌe rami rã irmão ojegui opoi uka teĩ haꞌeve, haꞌe irmã haꞌe rami ae avi. Mbaꞌeta Nhanderuete penerenoĩ peteĩ rami pendekuai aguã.cV?Mbaꞌeta ime ojerovia eꞌỹ vaꞌe teĩ guaꞌyxy reve vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami ꞌrã oiko, haꞌe taꞌyxy ojerovia eꞌỹ vaꞌe voi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami ꞌrã oiko ome ojerovia vaꞌe reve vy. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire pendaꞌy kuery heko kyꞌa vaꞌe ꞌrãgue ikuai, vaꞌeri aỹ ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai.yUk Haꞌe rami ae avi amongue kunha ome ojerovia eꞌỹ vaꞌe oguereko rã hexeve oikoxe ramo topoi eme ome gui.CT Haꞌe rã amboae kuery pe ma xee ae aipoaꞌe, Senhor eꞌỹ: Xapyꞌa rei amongue irmão guaꞌyxy ojerovia eꞌỹ vaꞌe oguereko rã hexeve oikoxe ramo ma topoi eme guaꞌyxy gui. S (Haꞌe gui opoi ri vy tomendave eme. Haꞌe rami eꞌỹ vy ome reve ae ju toiko.) Haꞌe ime kuery voi topoi eme guaꞌyxy gui. ZR- Omenda vaꞌe joegui opoi rive eꞌỹ aguã re ijayvua Haꞌe gui omenda vaꞌe kuery pe ju xeayvu ta. Xee anho eꞌỹ guive xeayvu, Senhor ae ijayvu rakaꞌe ome gui kunhague opoi eꞌỹ aguã re.Q Haꞌe rami teĩ amongue ndojejoko kuaai vy tomenda, mbaꞌeta omendaxea oendu riae ꞌrãgue py haꞌeveve omenda aguã. P{Haꞌe rã omenda eꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery pe ma aipoaꞌe: Xee aikoa rami ikuai rã haꞌeve ꞌrãgue.\O1Mbaꞌeta aipota teĩ pavẽ xee aikoa rami ikuai. Haꞌe rami teĩ peteĩ-teĩ guekorã ojopy Nhanderuete gui. Amongue ma anhetẽ peteĩ rami ꞌrã ikuai, haꞌe rã amboae ma amboae rami ikuai aguã ojopy. `N9Haꞌe rami xeayvu vy “Pejapo rã haꞌeve” haꞌe, “Pejapo ꞌrãe” ndaꞌei.lMQPeteĩ-teĩ joupe peikoxe eꞌỹ eme, xapyꞌaꞌi pejoguereko rive ranhe aguã eꞌỹ vy, pejerurea rupi anho pendekuai aguã. Haꞌe vaꞌe rire ma pejoguereko ju, pejejoko eꞌỹa py Satanás penemoangeko eꞌỹ aguã. L5Mbaꞌeta kunha ma guete re ae ndaꞌipoꞌakai vaꞌe, haꞌe rã ime. Haꞌe rami ae ime ma guete re ae ndaꞌipoꞌakai avi, haꞌe rã taꞌyxy.nKUAva ma guaꞌyxy pe tojapo ojapo ꞌrã vaꞌekue, haꞌe taꞌyxy voi haꞌe rami ae tojapo ome pe.vJeHaꞌe rami teĩ tavy rei gui peteĩ-teĩ toguereko guaꞌyxy ae, haꞌe peteĩ-teĩ kunha toguereko ome ae.I  Omenda vaꞌe reko re ijayvua Haꞌe gui xevy pe pemboparaague re ju ta xeayvu. Haꞌeve ava kunha reve joguereko eꞌỹ ramo.hHIMbaꞌeta hepy re pendejogua. Haꞌe rami rire aỹ pemboete ꞌrã Nhanderuete penderete py. >GuNdapeikuaai ri tyꞌy penderete Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ mbojerovia atyrã oĩa? Mbaꞌeta Nheꞌẽ pendere oĩ vaꞌe ma Nhanderuete gui pejopy rire pendejeupegua veꞌỹ peiko.F7Penhemombyry haꞌvy tavy reia gui. Jejavya mboae py ma nhande ae rete rovai eꞌỹ jajejavy. Haꞌe rã itavy rei vaꞌe ma guete rovai ae ojejavy.XE)Haꞌe rã Senhor re onhemboja vaꞌe ma hexeve peteĩꞌi nheꞌẽ oguereko.AD{Ndapeikuaai ri tyꞌy kunha itavy rei vaꞌe reve ava joguereko vy hexeve peteĩꞌi tete opytaa? Mbaꞌeta “Mokoĩ ꞌrãgue py peteĩꞌi toꞌo ikuai ꞌrã”, heꞌiague rami. (CINdapeikuaai ri tyꞌy penderete Cristo rete regua oikoa? Haꞌe gui Cristo rete regua ndaꞌu araa ꞌrã ri kunha itavy rei vaꞌe re amboja aguã? Any teve.cB?mbaꞌeta Nhanderuete omboete ju rire nhande voi nhanemboete ju avi ꞌrã opoꞌakaa py.A! “Tembiꞌu ma nhanderyepy pyguarã oĩ, haꞌe nhanderyepy ma tembiꞌu oĩ aguã”, ꞌea teĩ Nhanderuete omomba ꞌrã mokoĩve. Haꞌe rami avi nhanderete ma itavy rei aguã eꞌỹ oĩ, Senhor peguarã anho. , ; Haꞌe Senhor ma nhanderete peguarã ojou uka,}@s Nhandetavy rei eꞌỹ aguã re ijayvua “Opa mbaꞌe haꞌeve jajapo aguã”, ꞌea teĩ opa mbaꞌe eꞌỹ ꞌrã nhanemoingo porã. “Opa mbaꞌe haꞌeve jajapo aguã”, ꞌea teĩ xere ma mbaꞌeve ipoꞌaka aguã ndaꞌevei.E? Haꞌe rami ae peẽ kuery regua pendekuai vaꞌekue ri pejejoi uka, pejekyꞌaꞌo uka haꞌe penhemboeko porã uka ma Senhor Jesus Cristo rery rupi, haꞌe Nhanderuete Nheꞌẽ re vy. (>I imonda vaꞌe, peráta re ndaꞌevei rei vaꞌe, okaꞌu vaꞌety, ijayvu vaikue vaꞌe, neĩ jokorepa vaꞌe voi Nhanderuete poꞌakaa py ndaꞌikuai ꞌrã.>=u Ndapeikuaai ri tyꞌy heko vai vaꞌe kuery eꞌỹ Nhanderuete poꞌakaa pyguarã ikuai? Pejekore eme, mbaꞌeta heko kyꞌapa rei vaꞌe ma ndaꞌikuai ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa py, neĩ mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe, itavy rei vaꞌe, kunha rami rei oiko vaꞌe, avakue meme joguereko vaꞌe,{<oHaꞌe rã peẽ ae pejoapo vai vy nhombaꞌe rei-rei peipeꞌa uka. Pende-irmão kuery re ae pejapo haꞌe rami.?;wPeẽ kuery regua jomeme peikuaa pota ukaa py pejeity uka ma. Mbaꞌe re tu haꞌe rami ꞌrãgue py ndapejekore ukai ri? Mbaꞌe re tu mbaꞌemo pereko vaꞌe ndapeipeꞌa ukapai? :Haꞌe rami ꞌrãgue py ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery renonde ri irmão kuery meme jogueraa ꞌrã oikuaa pota uka aguã!9+Haꞌe rami ma xeayvu pexĩmba aguã. Penembyte ndoikoi ri tyꞌy peteĩ ri jepe hiꞌarandu vaꞌe irmão kuery re oikuaa pota kuaa vaꞌerã?8-Haꞌe rã peẽ ma mbaꞌemo ko yvy regua re peikuaa pota uka aguã pereko vy igreja kuery ndojou porãi vaꞌe renonde py ri peikuaa pota uka!7 Ndapeikuaai ri tyꞌy anjo kuery re eteve voi jaikuaa pota ꞌrãa? Haꞌe gui aỹgua kuery re katuve ma ꞌrã jaikuaa pota.]63Ndapeikuaai teve rakaꞌeve rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ko yvy regua re oikuaa pota ꞌrãa? Haꞌe gui ko yvy regua re peikuaa pota aguã rami pendekuai vy aỹ mbaꞌeꞌỹꞌi re peikuaa pota ꞌrãgue.5  Irmão kuery jomeme oikuaa pota uka eꞌỹ aguã re Paulo ijayvuague Haꞌe gui peẽ kuery jomeme pendeayvu aguã pereko vy mbaꞌexa tu heko vai vaꞌe kuery renonde py pejogueraa peikuaa pota uka aguã, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery renonde ꞌrãgue py?$4A Mbaꞌeta igreja pygua eꞌỹ re ma Nhanderuete ae ꞌrã oikuaa pota. Haꞌe rã peẽ ma penembyte gui pemoxẽ ꞌrã mbaꞌemo vai apoa oiko vaꞌe. m3S Mbaꞌexa tu jaikuaa pota igreja pygua eꞌỹ re? Peikuaa pota ꞌrãgue igreja pygua kuery re ae.n2U Haꞌe rami ꞌrãgue py aỹ ma amongue ojeupe “Irmão” heꞌi rive vaꞌe re ambopara. Haꞌe kuery reve penhemoirũ veꞌỹ aguã re xeayvu, neĩ heko vai vaꞌe, peráta re ndaꞌeveive vaꞌe, mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe, ijayvu vaikue rei vaꞌe, okaꞌu vaꞌety, haꞌe imonda vaꞌe. Haꞌe nunga reve ndaꞌevei pekaru aguã voi. 19 Haꞌe rami avi ko yvy regua heko vai vaꞌe haꞌe javi gui pejepeꞌa aguã reꞌỹ xeayvu, peráta re ndaꞌeveive vaꞌe gui, neĩ imonda vaꞌe haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe gui. Mbaꞌeta kovaꞌe yvy gui jaa vy mae ma ꞌrã haꞌe kuery gui jajepeꞌa.l0Q Kuaxia mboae ambopara vaꞌekue py xeayvu karamboae heko vai vaꞌe re penhemoirũ veꞌỹ aguã.f/EHaꞌe nunga rupi ngaru jajapo ꞌrã trigo mbovua yma guare nhanemboeko vai haꞌe nhandeapo vaiarã reveꞌỹ, haꞌe rã mbojape irũ eꞌỹ vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe ma anhetẽ haꞌe teko porã rupi ete jaikoa. .)Haꞌe nunga rupi penembyte gui pemombo ke trigo mbovua ymague oĩ vaꞌe, mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju pendekuai aguã, mbaꞌeta trigo mbovua revegua eꞌỹ anhetẽ peiko. Mbaꞌeta nhandere vy ojukaa ma ngaru Páscoa pyguarã vexaꞌi. Haꞌe vaꞌe ma Cristo.-+Mbaꞌeta pejejou porã reia ma naꞌiporãi. Ndapeikuaai ri tyꞌy trigo mbovua ruxãꞌi oĩ teĩ mesa haꞌe javi rupi omoeakuãmba ꞌrãa? , Haꞌe rami vy Satanás po py pemboaxa hoꞌo ombovaipa aguã, haꞌe rã inheꞌẽ oo jepe nho aguã Senhor [Jesus] ára py. y+kHaꞌe rami aguã penhemboaty ke Senhor Jesus rery rupi, xenheꞌẽ haꞌe nhande-Senhor Jesus poꞌakaa reve.*)Xee ma anhetẽ peẽa py naĩ teĩ nheꞌẽ re pendereve aiko vy peẽ kuerya py oĩ vaꞌe rami xeayvu haꞌe nunga apoare pembopaga aguã.)7Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma pendeporiau ꞌrãgue py pejejou porã rei tema. Penembyte gui haꞌe rami ete ojapo vai vaꞌe pemoxẽ vaꞌe rire!k( Q Itavy rei vaꞌe re ijayvuague Opa rupi omombeꞌua rã oendua peẽ kuerya rupi itavy rei vaꞌe oikoa, nguu raꞌyxy reve joguereko vaꞌe. Amboae regua kuery ikuaia rupi voi haꞌe rami ete itavy rei vaꞌe ndoikoi.|'qMbaꞌexa tu peipotave? Peẽ kuerya py yvyra roviꞌi reve teve taju, tyrã pa mborayvu haꞌe xevai reveꞌỹ? ]&3Mbaꞌeta Nhanderuete poꞌakaa py ma ayvu anho eꞌỹ oĩ, haꞌe rã ipoꞌakaa.R%Haꞌe rami avi Senhor oipota rã xee aju voi ꞌrã peẽ kuery roexa vy. Haꞌe rami vy aikuaa ꞌrã onhemboyvate rei vaꞌe kuery anhetẽ pa ipoꞌaka vaꞌea, tyrã ijayvu anho rei rive vaꞌea.r$]Haꞌe rã peẽ kuery regua amongue ma je onhemboyvate rei, pendea py navaẽvei aguã re oexaꞌã vy.y#kHaꞌe rami aguã ae pendea katy ambou xeraꞌy ayvu vaꞌe Timóteo, Senhor re vy ojeroviapy oiko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma penemomaꞌenduꞌa ꞌrã Cristo Jesus pe aikoa re, opa rupi peteĩ-teĩ igreja ikuaia rupi anhomboꞌea rami vy. 5"eHaꞌe nunga rupi aipota xee rami pendekuai.N!Mbaꞌeta Cristo re penderekomboꞌea kuery ma mbovy eꞌỹ ikuai teĩ heta eꞌỹ guive penderu ikuai. Haꞌe gui xee ma ayvu porã amombeꞌua rupi penderu rami aiko karamboae Cristo Jesus re. 9 Tuu rami Paulo omongetaague Romoxĩmba aguã eꞌỹ haꞌe rami ambopara, haꞌe rã xeraꞌy kuery rami roayvu vy romongeta porãꞌi aguã.   orere ijayvu vaikuea ramo rombovai porãꞌi. Aỹ peve orevy pe “Yvy regua yty” haꞌe “Opa mbaꞌe kyꞌakue” ꞌea.  ronheaꞌã roikovy orepo py ae rombaꞌeapoa py. Orere ijayvu vaia rã rogueroayvu porãꞌi, oremoingo axya rei rã rogueropoꞌaka,' Mbaꞌeta aỹ peve karuai haꞌe yuvei gui rojexavai, neĩ oreaorã ndoroguerekoi guive. Orenupãmbaa, neĩ orero roke atyrã ndoroguerekoi,pY Cristo káuxa orevy pe “Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe” ꞌea, haꞌe rã peẽ ma Cristo re vy peneꞌarandu. Ore ma orekangy merami, haꞌe rã peẽ ma penembaraete. Peẽ ma omboetevepy, haꞌe rã ore ma ojou vaipy orekuai.K Xee aikuaa rã ore apóstolo kuery ma pavẽ rakykue py Nhanderuete oremoĩ, ojuka pyrã rami. Mbaꞌeta ore ma ko yvy regua kuery rembiexarã rami orekuai, anjo kuery haꞌe avakue oexaa rupi.lQPeẽ kuery aỹ voi perekopa merami, napendeporiauvei ma. Peẽ ranhe oregui peĩ huvixa rami. Haꞌe rami avi huvixa peĩ ete ma ꞌrãgue, ore voi peẽ kuery reve huvixa roĩ avi aguã. Arakaꞌeve rã Jesus ou jevy vy guexeve nhanemoĩ avi ꞌrã huvixa rami mbaꞌemo re nhapena vaꞌerã (1 Coríntios 6.2-3; 2 Timóteo 2.12; Apocalipse 5.10). ]3Mbaꞌeta mavaꞌe tu joegui penemboyvateve? Mbaꞌemo pereko vaꞌe ndaꞌu joegui pejopy vaꞌekueꞌỹ ri? Haꞌe joegui pejopy rire mbaꞌe re tu penhemboyvate ri, joegui mbaꞌemo ndojopyi vaꞌekue rami? #? Ijayvu eteague Irmão kuery, haꞌe rami ma xee ae reko re, haꞌe Apolo reko re guive xeayvu peẽ kuery re amaꞌẽ vy, orereko re vy peneꞌarandu aguã. Haꞌe rami vy peikuaave eme ipara oĩ vaꞌe gui, amongue joegui pejou porãve vy penhemboyvate rei eꞌỹ aguã.,QHaꞌe nunga rupi peikuaa pota rei eme avave re, Senhor oua ára ovaẽ eꞌỹ mbove. Haꞌe gui ma Senhor omoexakãmba ꞌrã avakue hiꞌã py ikuaiague, haꞌe oikuaa ukapa ꞌrã ipyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe ramo Nhanderuete gui ae ꞌrã peteĩ-teĩ oendu oguerovyꞌaa. Peteĩve henda py noĩ xepyꞌa kyꞌaa teĩ haꞌe nunga py ma xee ae nanhemboeko porãi. Xere oikuaa pota vaꞌe ma Senhor ae oiko.{oHaꞌe rã peẽ eꞌỹ vy amboae kuery xere oikuaa pota ramo xee napenai. Neĩ xee ae voi xejee ndaikuaa potai.gGHaꞌe rami avi tembiguai ikuai vaꞌe re herekoa oikuaa pota ꞌrã ixupe anho pa ikuaia re.< s Ayvu mombeꞌua kuery Nhanderuete rembiguai ikuaia re ijayvua Toikuaa pavẽ Cristo rembiguai orekuaia, Nhanderuete ayvu ndoikuaa ukai vaꞌekue romombeꞌu porãve aguã.T!Haꞌe rã peẽ ma Cristo pegua, haꞌe gui Cristo ma Nhanderuete pegua. &EPaulo, Apolo, Cefas, kovaꞌe yvy, tekove haꞌe manoa, mbaꞌemo aỹ oiko vaꞌe haꞌe arakaꞌe rã guarã, haꞌe nunga haꞌe javi ma pendevygua meme.xiHaꞌe nunga rupi perovyꞌa rei eme avakue pegua peikoa, mbaꞌeta opa marãgua ikuai vaꞌe pendevygua meme:oWOĩ avi: “Senhor oikuaa hiꞌarandu vaꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe ovareꞌỹ vaꞌe memea.” LMbaꞌeta kovaꞌe yvy regua ꞌarandu ma Nhanderuete pe rã ovareꞌỹ vaꞌe. ; Haꞌe nunga rupi ipara oiny: “Nhanderuete oitypa ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe haꞌe kuery ae ꞌarandua py.” 9 Avakue ꞌarandu ovare eꞌỹa re ijayvua Avave rei tapejekore eme: Xapyꞌa rei peẽ kuery regua amongue ikuai yvy regua kuery “Hiꞌarandu vaꞌe” heꞌia vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma “Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe” heꞌia vaꞌe ju tojeapo, hiꞌarandu ete aguã.D Xapyꞌa rei Nhanderuete mbojeroviaaty amongue ombovaipa ramo Nhanderuete ju ombovaipa ꞌrã. Mbaꞌeta Nhanderuete mbojeroviaaty ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma pendekuai. t aNdapeikuaai ri tyꞌy Nhanderuete mbojerovia atyrã pendekuaia, haꞌe pendere Nhanderuete Nheꞌẽ oĩa?  Haꞌe rã amongue ombaꞌeapoague okai ramo ma omokanhymba ꞌrã. Haꞌe ae oo jepe ꞌrã tata rupi oaxa vaꞌe rami rive. V %Haꞌe gui oo yta áry amongue ojapoveague ndokai ramo ojopy ꞌrã hekovia. 7Z~}}3||V{{Yzz:yy`xww0vvCutss9rKqq poo)nnmn m;lkkj|jii/hgf\edccVbaaT``k`_r_ ^]]Q\\V[0ZYY;XWVUU TTSYRRFQPUONMM_LKJ)IqIH(GFFbEEQDCC]BB*A@a?E>P=T)Ou\I%i3!W  e YHTe7|{qHaꞌe rami vy xembopyꞌa guaxu, penembopyꞌa guaxua rami avi. Haꞌe nunga rupi pemboete haꞌe kuery ramigua. )zKHaꞌe gui xea py Estéfanas, Fortunato haꞌe Acaico ovaẽ ramo avyꞌa karamboae, mbaꞌeta xevy pe haꞌe kuery ojapopa peẽ ndapejapopa reguai vaꞌekue.yHaꞌe gui aipota peẽ voi haꞌe kuery regua oipotaa rami pendekuai, haꞌe hexeve ombaꞌeapo vaꞌe haꞌe javi oipotaa rami guive. x Estéfanas, Fortunato haꞌe Acaico reko re ijayvua Haꞌe gui aỹ irmão kuery, po rami ajerure pendevy. (Mbaꞌeta peikuaa ae ma Estéfanas ro pygua kuery jypygua Acaia py ojeroviaague, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pytyvõarã ojeko meꞌẽague.) Opaa py omongetaague Peiko kuaa pota ke, peĩ atã pejeroviaa re, pendepyꞌa guaxu avakue rami, penembaraete tema guive. ; 7ug Haꞌe gui irmão Apolo pe ma mbovykue rei eꞌỹ ajerure pendea katy irmão kuery reve oo aguã, teĩ aỹ peve noendui ooxea. Haꞌe rami avi haꞌeve jave ma ou ꞌrã. t9 Haꞌe nunga rupi pemboete eꞌỹ eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py pemondouka porãꞌi ju xea katy, mbaꞌeta irmão kuery reve roarõ ꞌrã rokuapy. Ls Timóteo haꞌe Apolo rekorã re ijayvuague Peẽ kuerya py Timóteo ovaẽ ramo ke pepena porã okyje reia oendu eꞌỹ aguã rami, mbaꞌeta xee rami avi Senhor pe ombaꞌeapo vaꞌe.|rq mbaꞌeta haꞌe py peteĩ okẽ tuvixa vaꞌe ojepeꞌa xevy ambaꞌeapo aguã, xejokoxe vaꞌe heta ikuai teĩ. MqHaꞌe rami avi Pentecostes ára peve apyta ꞌrã Éfeso tetã py,kpOMbaꞌeta aaxa avy vy rive roexa aguã ndaꞌevei, Senhor oipota rã peẽ kuery reve aiko arexe. oXapyꞌa rei peẽ kuery reve aiko are vy aaxa ꞌrã yroꞌy jave, haꞌe peẽ kuery xepytyvõ ꞌrã aaxea katy aguatave aguã."n= Paulo oguataxea re ijayvuague Macedônia yvy rupi aaxa rire peẽ kuerya py ju ꞌrã avaẽ, mbaꞌeta haꞌe rupi aaxa aguã rami ranhe aiko. RmXee voi aa avi aguã haꞌeve ramo haꞌe kuery oo ꞌrã xerupive. ; ; 3l_Haꞌe gui avaẽ ma rire peẽ peiporavo vaꞌe rei amondouka ꞌrã Jerusalém katy kuaxia para reve. Haꞌe rami rã haꞌe kuery ogueraa ꞌrã pemeꞌẽ vaꞌekue.Ak{Haꞌe rami vy semana ijypya ára nhavõ peteĩ-teĩ pendero rupi pemoĩ porã ꞌrã pejoua rami. Pemonoꞌõ-noꞌõve tema, xee avaẽ rã pemonoꞌõ veꞌỹ teĩ haꞌeve aguã.j % Judéia pygua kuery iporiaukueꞌi peguarã mbaꞌemo omonoꞌõ aguã re ijayvuague Haꞌe gui ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe pemeꞌẽ vaꞌerã pemonoꞌõ aguã re xeayvu po rami: Peẽ voi ke pejapo Galácia pygua igreja kuery pe ajapo ukaague rami avi.Si:Haꞌe nunga rupi xerembiayvu irmão kuery, peĩ atã tema, pejeity uka eme, Senhor pe pembaꞌeapoa rupi penekyreꞌỹ riae guive, mbaꞌeta jaikuaa Senhor re vy nhambaꞌeapoa ndoaxa rivei ꞌrãa. ohW9Haꞌe rami teĩ jarovyꞌa Nhanderuete, mbaꞌeta nhande-Senhor Jesus Cristo re vy nhanembopoꞌaka.Sg8Mbaꞌeta manoa popia ma jejavya, haꞌe jejavya poꞌakaa ma lei re oĩ.mfS7Haꞌe nunga rupi manoa, mamo tu opyta ndepoꞌakaague? Mamo tu opyta orepiarã reiporu vaꞌekue? uec6Haꞌe gui nhanderete imarã vaꞌe imarã eꞌỹ aguã py ju onhemonde jave, omano vaꞌerã vaꞌe omano veꞌỹ aguã py onhemonde ma jave py mae ma ojeupity ꞌrã ayvu ipara oinya: “Ipoꞌakapave vaꞌe ombovaipa ma manoa.” "d=5Mbaꞌeta nhanderete imarã vaꞌe onhemonde ꞌrã imarã eꞌỹ aguã py. Nhanderete omano vaꞌerã vaꞌe onhemonde ꞌrã omano veꞌỹ aguã py.Zc-4nhaxapymi xapyꞌaꞌia rami ꞌrã, opa vygua mimby guaxu onhendu jave. Mbaꞌeta mimby guaxu onhendu rã omano vaꞌekue onhemboete jevypa ꞌrã imarã veꞌỹ aguã, haꞌe nhande nhanembopyaupa ꞌrã. {bo3Maꞌẽ, pendevy amombeꞌu ta ndoikuaa ukai pyre: Pavẽ eꞌỹ ꞌrã jake, teĩ pavẽ ꞌrã nhanembopyaua,taa2 Okuave vaꞌe voi ombopyaupaa aguã re ijayvua Irmão kuery, po rami amombeꞌu porã: Hoꞌo haꞌe huguy vaꞌe ma ndaꞌevei Nhanderuete poꞌakaa pyguarã, mbaꞌeta imarã vaꞌe ndaꞌevei imarã eꞌỹa py ikuai aguã.E`1Yvy regua rami jaiko rire yva guigua rami ju ꞌrã jaiko. _0Jypygua ava yvy regua oiko rire avakue mboae yvy regua meme ikuai. Haꞌe gui yva guigua ava oikoague rami avi yva guigua ꞌrã ikuai.7^g/Jypygua ava yvy gui ojapo rire yvy regua ae oiko. Haꞌe rã mokoĩa ava ma yva guigua. “Opa vygua Adão” haꞌe “Mokoĩa ava” heꞌia ma Cristo re ae ijayvu vy. ]w.Haꞌe rami avi nhande regua ranhe oiko rakaꞌe, Nheꞌẽ guigua eꞌỹ. Haꞌe rire mae ma Nheꞌẽ guigua oiko.\1-Mbaꞌeta ipara oiny: “Ava jypygua Adão ma omoingo rakaꞌe oikove vaꞌerã, haꞌe rã opa vygua Adão ma nheꞌẽ nhomoingovearã oiko.” 3[_,Nhande regua tete onhono porãa vaꞌekue ri onhemboete jevy vy Nheꞌẽ guigua ju ꞌrã oiko. Mbaꞌeta oiko nhande regua tete, haꞌe Nheꞌẽ guigua tete avi oiko.WZ'+Ikangy vaꞌe onhono porãa vaꞌekue ri onhemboete ju ꞌrã ipoꞌaka reve.Y!*Haꞌe rami ae avi ꞌrã omano vaꞌekue onhemboete ju jave. Nhanderetekue ivaipa aguã rami onhono porãa vaꞌekue ri onhemboete ju ꞌrã ivaipa veꞌỹ aguã rami. Ndaꞌevei vaꞌekue onhono porãa vaꞌekue ri onhemboete ju ꞌrã imarã veꞌỹ aguã. , ; UX#)Kuaray rexakã ma haꞌe rami ꞌrã iporã, jaxy rexakã ma amboae rami ꞌrã, haꞌe jaxy-tata rendy ma amboae rami ju ꞌrã iporã. Jaxy-tata ikuai vaꞌe voi joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã hendy. W(Ikuai avi yva regua haꞌe yvy regua. Anhetẽ yva regua jaexa rã yvy regua reve joo rami eꞌỹ-eꞌỹ iporã vaꞌe.$VA'Haꞌe javi hoꞌo vaꞌe voi joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ: Peteĩ ma avakue roꞌo, amboae ma mymba roꞌo, amboae ma guyra, haꞌe amboae ma pira roꞌo.uUc&Nhanderuete ae heterã omeꞌẽ ꞌrã omeꞌẽxea rami, peteĩ-teĩ haꞌyĩgue pe heterã ae omeꞌẽ.T%Mbaꞌemo raꞌyĩ nhamoaĩ vaꞌe minha heterã reveꞌỹ ꞌrã nhamoaĩ, haꞌyĩgue anho, trigo eꞌỹ vy amboae raꞌyĩ rei.S)$Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌemo raꞌyĩgue omoaĩ mbyre rami ꞌrã ikuai, mbaꞌeta haꞌyĩgue ma omano eꞌỹ re naenhoĩ ꞌrã.oRW# Onhemboete jevy vy guete oguereko vaꞌerã re ijayvua Haꞌe gui amongue aipopeje ꞌrã: “Marã rami ꞌrã tu haꞌvy omano vaꞌekue onhemboete ju? Marã ramigua tete ꞌrã tu haꞌe kuery oguereko?” peje ꞌrã.0QY"Pendekuai porã pota nho ke, pejejavy veꞌỹ aguã. Mbaꞌeta peẽ kuery regua amongue ikuai Nhanderuete ndoikuaai teri vaꞌe. Haꞌe rami xeayvu pexĩmba aguã. hPI!Pejekore eme, mbaꞌeta heko vai vaꞌe re penhemoirũ ramo ombovaipa ꞌrã pendereko porãa.8Oi Xapyꞌa rei avakue oikuaa rami rive ri Éfeso tetã py mymba inharõ vaꞌe reve anheaꞌã vaꞌe rire mbaꞌe ꞌrãgue tu ajopy haꞌe nunga rekovia? Mbaꞌeta omano vaꞌekue nonhemboete jevyvei ri ramo “Jakaru haꞌe jayꞌu tema, mbaꞌeta koꞌẽ rã nhamanomba ꞌrã”, jaꞌe ꞌrãgue. N5Mbaꞌeta koꞌẽ nhavõ xee ajejuka uka. Irmão kuery, haꞌe rami xeayvu mbaꞌeta Cristo Jesus nhande-Senhor re vy peẽ kuery roguerovyꞌa vy.PMHaꞌe mbaꞌe re tu ore voi ndorojeayvuveikue py orekuai ára nhavõ?.LU Nhanhemboete ju vaꞌerã vy marã rami pa jaiko aguã re ijayvua Haꞌe rami eꞌỹ ramo mbaꞌexa ꞌrã tu ikuai omano vaꞌekue re vy onhemongarai vaꞌe? Anhetẽ ri omano vaꞌekue nonhemboete jevyi vaꞌe rire mbaꞌe re tu haꞌe kuery onhemongarai ꞌrã omano vaꞌekue re?AK{Haꞌe gui ipoꞌaka guy py Tuu opa mbaꞌe omoĩ ma rire mae ma Taꞌy voi haꞌe ae onhemoĩ ꞌrã opa mbaꞌe moĩare poꞌaka guy py, Nhanderuete opa mbaꞌe re ipoꞌaka aguã. OJ“Opa mbaꞌe omoĩ ꞌrã ipy guýry”, heꞌiague rami. Haꞌe rami avi “Opa mbaꞌe ipoꞌaka guy py omoĩ”, heꞌia py ma ipoꞌaka guy py opa mbaꞌe moĩare re ae eꞌỹ guive ijayvu. 6IgHovaigua opa vygua omomba vaꞌerã ma manoa,bH=Mbaꞌeta ipoꞌaka ꞌrã ngovaigua kuery haꞌe javive opy guýry omoꞌyvyĩmba peve.9GkHaꞌe vaꞌe rire mae ovaẽ ꞌrã opaa ára. Haꞌe jave py yvatekueve haꞌe ipoꞌakakueve haꞌe javi Cristo omokanhymba ma rire Nguuete pe ju ꞌrã omboaxa opoꞌakaa.0FYHaꞌe rami avi peteĩ-teĩ hiꞌára py porã ꞌrã oikove ju. Cristo ma jypygua ete rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe rire Cristo ou jave ma ixupegua kuery ju ꞌrã okuave.{EoMbaꞌeta Adão re vy nhamano aguã rami japyta pavẽ. Haꞌekue rami avi Cristo re vy pavẽ jaikove ju ꞌrã.}DsMbaꞌeta peteĩꞌi ava gui nhamano aguã ouague rami peteĩ ava gui avi ou nhamanoague gui nhanhemboete ju aguã.WC' Oke vaꞌe kuery gui Cristo ranhe oikove jevyague re ijayvua Haꞌe rami avi anhetẽ ete omano vaꞌekue mbyte gui Cristo onhemboete ju rakaꞌe, oke vaꞌe kuery gui haꞌe ranhe oikove ju aguã. BXapyꞌa rei aỹ jaikovea peveꞌi Cristo guigua nharõa ovare vaꞌe rire pavẽ gui ovyꞌa eꞌỹve vaꞌe jaiko ꞌrãgue. ZA-Haꞌe rami anho eꞌỹ, Cristo pegua oke vaꞌekue voi okanhymba ae ꞌrãgue. @Haꞌe Cristo nonhemboete jevyi vaꞌe rire pejeroviaa mbaꞌeverã ndovarei ꞌrãgue, haꞌe pejejavya rupi teri peiko ꞌrãgue.n?UMbaꞌeta omano vaꞌekue nonhemboete jevyi ri ramo Cristo voi nonhemboete jevyi ꞌrãgue rakaꞌe.>Haꞌe Nhanderuete ayvu romombeꞌu merami rive ꞌrãgue, Nhanderuete rovai oreapu vaꞌe rami roiko ꞌrãgue, mbaꞌeta Cristo omboete jevyague romombeꞌu. Mbaꞌeta Cristo nomboete jevyi vaꞌe rire omano vaꞌekue nonhemboete jevyi ae ꞌrãgue.z=mHaꞌe Cristo nonhemboete jevyi vaꞌe rire mbaꞌeverã ndovarei ꞌrãgue ayvu romombeꞌua haꞌe pejeroviaa.}<s Mbaꞌeta anhetẽ ri omanoague gui nonhemboete jevyai vaꞌe rire Cristo voi nonhemboete jevyi ꞌrãgue rakaꞌe./;W Haꞌe gui Cristo omanoague gui onhemboete jevyague romombeꞌu ramo mbaꞌexa tu peẽ kuery regua amongue ijayvu ri omano vaꞌekue nonhemboete jevyi ꞌrãa rami?: Haꞌe rami teĩ xee, eꞌỹ vy haꞌe kuery teĩ haꞌe rami ae romombeꞌu vaꞌe, haꞌe gui haꞌe rami ae ju perovia rakaꞌe. k9O Haꞌe rami teĩ Nhanderuete xemboaxy ramo apóstolo xee aiko. Xemboaxya ndoaxa rivei guive, mbaꞌeta apóstolo kuery haꞌe javive gui ambaꞌeapove vaꞌe. Xee ae eꞌỹ guive, Nhanderuete xemboaxya xere oĩ vaꞌe ojapo.=8s Mbaꞌeta xee ma apóstolo kuery mboae gui xeꞌyvyĩve vaꞌe aiko, haꞌe Nhanderuete pegua igreja kuery re apuꞌã rei rire ndaꞌevei vaꞌekue apóstolo-rã xerenoĩa aguã.X7)Haꞌe gui opaa py xevy pe avi ojexa uka, are rire ituiꞌi vaꞌekue pe rami.c6?Haꞌe vaꞌe rire ma Tiago pe ju ojexa uka, haꞌe gui apóstolo kuery haꞌe javive pe.(5IHaꞌe vaꞌe rire ma peteĩgue pyve ojexa uka quinhentos raxa irmão kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery regua heta okuave aỹ peve, haꞌe rã amongue ma oke ma.S4Haꞌe gui jypyꞌi ojexa uka Cefas pe, haꞌe vaꞌe rire ma doze-ve pe.e3CHaꞌe gui onhono porãa, haꞌe mboapy araa py onhemboete ju, ipara oĩa rami vy ae ju. ; 2Mbaꞌeta xevy pe ranhe ayvu oikuaa uka pyre pendevy ju amombeꞌu vaꞌekue: Jajejavyague re Cristo omano rakaꞌe ipara oĩa rami vy.81iHaꞌe vaꞌe rupi peo jepe guive, xapyꞌa rei pendevy ayvu amombeꞌu vaꞌekue pendejee pemoĩ riae vy. Haꞌe rami eꞌỹ ri vy peroviaague mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã.R0  Cristo onhemboete ju rire nhanhemboete ju avi aguã re ijayvua Irmão kuery, aỹ romomaꞌenduꞌa ta ayvu porã amombeꞌu aikovy vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma perovia rire hexe peĩ atã teri.O/(Haꞌe nunga haꞌe javi ma haꞌevea rami meme tojeapo jorire-rire. .-'Haꞌe gui xe-irmão kuery, penheaꞌãve tema Nheꞌẽ guigua ayvu pemombeꞌu kuaa aguã. Pejoko eme guive amboae ayvu py amongue ijayvu rã.W-'&Povaꞌe nunga re amongue ndojapyxakaxei ramo ijayvua re ju tojapyxakaa eme. 1,[%Amongue ojeupe ae “Profeta” eꞌỹ vy “Nheꞌẽ revegua” heꞌi vaꞌe toikuaa pota povaꞌe re: Pendevy pe xee amboparaa ma Senhor ae ojapo uka vaꞌe meme.+'$Tyrã pa peẽ kuerya gui ranhe ri tyꞌy Nhanderuete ayvu ou rakaꞌe? Haꞌe rami eꞌỹ vy pendevy pe anho ri tyꞌy oikuaa uka rakaꞌe?/*W#Xapyꞌa rei kunhague mbaꞌemo oikuaa porãvexe vy ome pe toporandu ngoo py ae. Mbaꞌeta pavẽ onhemboatya py ri kunhague ijayvu vy oxĩmba rei aguã rami ikuai. *)M"kunhague okyrirĩ ꞌrã okuapy pavẽ onhemboatya py, ndaꞌevei ijayvu aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ome kuery poꞌakaa re taꞌikuai, lei re oĩa rami vy.%(C!Mbaꞌeta Nhanderuete ma nanhanemboeko eta rei, peteĩ rami ꞌrã nhanemoingo. Haꞌe javi igreja ikuai vaꞌe rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia pyR' Mbaꞌeta profeta kuery ikuai vaꞌe ma ojoko kuaa ꞌrã onheꞌẽ ae. & Haꞌe rami vy Nheꞌẽ guigua ayvu jorire peteĩ-teĩ omombeꞌu teĩ haꞌeve ꞌrã, pavẽ oikuaa vy ipyꞌa guaxuve aguã.%wHaꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ oguapy oiny vaꞌe pe Nheꞌẽ mbaꞌemo oikuaa uka ramo jypyꞌigua tokyrirĩ ranhe.u$cProfeta kuery voi mokoĩ eꞌỹ vy mboapy taꞌijayvu, haꞌe rã amboae kuery ma toikuaa pota ijayvua re."#=Haꞌe rami avi imombeꞌu porãvearã noĩ ramo pekyrirĩ ꞌrã peiny igreja kuerya py. Pendejeupe ae, haꞌe Nhanderuete reve anho ꞌrã pendeayvu. "1Haꞌe gui amboae ayvu py ri amongue ijayvu vy mokoĩ eꞌỹ vy mboapy anho taꞌijayvu jorire. Toĩ avi ijayvuague omombeꞌu porãve vaꞌerã.}!s Nhanhemboatya py haꞌevea rami meme nhandekuai aguã re ijayvua Haꞌe gui irmão kuery, mbaꞌexa tu haꞌvy pendekuai ꞌrã? Mbaꞌeta penhemboatya py amongue ogueru ꞌrã jogueroporaei aguã, haꞌe rã amboae ma nhomboꞌe aguã ꞌrã ogueru, amongue ma ogueru ꞌrã mbaꞌemo oikuaa uka aguã, haꞌe rã amboae ma ayvu mboae py ijayvu aguã rami ꞌrã oiko, haꞌe amboae ju omombeꞌu porãve ꞌrã ijayvuague. Haꞌe nunga haꞌe javi ma nhomombaraete aguã rami meme tojeapo.{ oHaꞌe vaꞌe opyꞌapy py mbaꞌemo onhomi vaꞌekue teĩ oikuaapaa ꞌrã. Haꞌe ramo guenapyꞌã re oĩ vy ngova yvy re omovaẽ reve omboete ꞌrã Nhanderuete. Haꞌe vy “Nhanderuete anhetẽ ete ri penembyte oĩ”, heꞌi ꞌrã. wgHaꞌe rã Nheꞌẽ guigua ayvu ri haꞌe javive omombeꞌu rã amongue ojerovia eꞌỹ vaꞌe, oikuaa eꞌỹ vaꞌe oike vy oendu vy onhemboaxy ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe javi ijayvu rã oendu ꞌrã gueko regua meme, ojeupe guarã ae.pYHaꞌe gui igreja kuery haꞌe javi joa py onhemboaty vy amboae ayvu py haꞌe javive ijayvu ramo amongue oikuaa eꞌỹ rei vaꞌe, ojerovia eꞌỹ vaꞌe oike vy oendu vy “Naꞌinhakã porãveipa”, ndeꞌi ꞌrã ri tyꞌy?'Haꞌe nunga rupi ayvu mboae py ijayvua ma mbaꞌemo kuaa ukaarã oiko, teĩ ojerovia vaꞌe kuery peꞌỹ, ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery pe anho. Haꞌe rã Nheꞌẽ guigua ayvu omombeꞌua ma ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery pegua eꞌỹ, ojerovia vaꞌe kuery pegua.)KLei re ipara oiny: “Kovaꞌe kuery pe xeayvu ꞌrã amboae ayvu py, amboae regua ayvu rupi ꞌrã xeayvu teĩ naxenheꞌẽ rendui ꞌrã”, heꞌi Senhor. % Igreja kuerya py ipoua kuery ikuai jave omeꞌẽmby jaiporu kuaa aguã re ijayvua Irmão kuery, kyrĩgue rami peiko eme peneꞌarandua py. Teko vai py ma kyrĩgue rami peiko teĩ haꞌeve. Haꞌe rã peneꞌarandua py ma kakuaakue oiko kuaa vaꞌe rami peiko.FHaꞌe rami teĩ amboae ayvu py dez mil-kue xeayvu ꞌrãgue py igreja kuery ikuaia py ajou porãve xeꞌarandua reve peteĩ nhiruĩ ayvu py eteꞌi xeayvu aguã, anhomboꞌe porã aguã. dAXee arovyꞌa Nhanderuete mbaꞌeta peẽ kuery haꞌe javive gui xeayvuve amboae ayvu py.xiPeẽ anhetẽ Nhanderuete perovyꞌa porãꞌi, haꞌe rã pendeayvua oendu vaꞌe ma napemombaraetei ꞌrã.EMbaꞌeta penenheꞌẽ py anho ri Nhanderuete perovyꞌa ramo mbaꞌexa tu oikuaa eꞌỹ vaꞌe “Amém” heꞌi ta perovyꞌapa ma ramo? Mbaꞌeta ndoikuaai ꞌrã mbaꞌe pejea paa.)KMbaꞌexa tu aiko ꞌrã haꞌvy? Xenheꞌẽ py anhemboꞌe ꞌrã, haꞌe xeꞌarandua py guive. Xenheꞌẽ py aporaei ꞌrã, haꞌe xeꞌarandua py guive.-Mbaꞌeta amboae ayvu py ri Nhanderuete pe anhemboꞌe ramo xenheꞌẽ anhetẽ onhemboꞌe ꞌrã, haꞌe rã xeꞌarandua ma oĩ rive ꞌrã.nU Haꞌe nunga rupi amboae ayvu py ijayvu vaꞌe tojerure oayvua omombeꞌu porãve kuaa avi aguã re.   Haꞌe rami ae avi peẽ voi Nheꞌẽ guigua omeꞌẽmby pejopyxe vy penheaꞌãve igreja kuery mombaraetearã pejopy aguã. ?w Haꞌe rami teĩ amongue ijayvu rã mbaꞌe heꞌia pa xee aikuaa eꞌỹ vaꞌe rire ixupe amboae regua rami xee aiko ꞌrãgue, haꞌe vaꞌe voi amboae regua ꞌrãgue oiko xevy.pY Anhetẽ opa marãgua ayvu ikuai ko yvy re, haꞌe rã ayvu oendu kuaa aguã ramigua eꞌỹ ma jipoi.V% Haꞌe rami ae avi peẽ voi amboae ayvu py amboae kuery oikuaa aguã rami eꞌỹ ri pendeayvu ramo mbaꞌexa tu oendu kuaa ta aipopejea? Mbaꞌeta yvate rupi rive ijayvu vaꞌe rami ꞌrãgue pendeayvu.jMHaꞌe rami avi mimby guaxu nonhendu porãi ri ramo mavaꞌe tu oiko katu ta joe opuꞌã aguã?3_Mbaꞌeta mbaꞌepu omyĩ eꞌỹ vaꞌe voi, mimby, mbaraka mbaꞌe nhaendu porã aguã rami eꞌỹ ri ombopua ramo mbaꞌexa tu nhaendu kuaa ta mbaꞌepu ombopua rã?\ 1Aỹ ma irmão kuery, amboae ayvu py xeayvu reve peẽ kuerya py avaẽ vaꞌe rire mbaꞌexa tu roipytyvõ ꞌrãgue? Peteĩve henda py noroipytyvõi ꞌrãgue. Haꞌe rã Nhanderuete oikuaa uka vaꞌekue amombeꞌu ramo haꞌeve, eꞌỹ vy mbaꞌemo aikuaa vaꞌe, Nheꞌẽ guigua, eꞌỹ vy romboꞌea rupi xeayvu ramo haꞌeve avi.1 [Xee aipota teĩ peẽ kuery haꞌe javive pendeayvu amboae ayvu py. Haꞌe rami avi aipotave vaꞌe ma Nheꞌẽ guigua ayvu pemombeꞌu, mbaꞌeta Nheꞌẽ guigua mombeꞌua ma amboae ayvu py ijayvu vaꞌe gui yvateve, oayvua ae omombeꞌu porãve eꞌỹ re igreja kuery omombaraeteve aguã.  -Amboae ayvu py ijayvu vaꞌe ma haꞌe ae onhemombaraete. Haꞌe rã Nheꞌẽ guigua mombeꞌua ma omombaraete ꞌrã igreja kuery haꞌe javi. -Haꞌe rã Nheꞌẽ guigua ayvu mombeꞌua ma nhaendu kuaa aguã ijayvu, nhanemombaraete, nhanemongeta haꞌe nhanembopyꞌa porã aguã guive.V %Mbaꞌeta amboae ayvu py ijayvu vaꞌe ma amboae kuery oendu aguã eꞌỹ ijayvu, Nhanderuete anho, mbaꞌeta avave rei noendu kuaai ꞌrã, mbaꞌeta jaikuaa eꞌỹ vaꞌe re ijayvu onheꞌẽ py ae. r _ Amboae ayvu py nhandeayvua gui Nheꞌẽ guigua nhamombeꞌua yvatevea re ijayvua Peiko ke mborayvu re, haꞌe penheaꞌã Nheꞌẽ guigua omeꞌẽmby pejopy avi aguã. Penheaꞌãve Nheꞌẽ guigua ayvu pemombeꞌu aguã.y Haꞌe gui aỹ mboapy oiko: jajeroviaa, nharõa haꞌe mborayvu. Haꞌe vaꞌe gui yvateve vaꞌe ma mborayvu. ; , ; 9k Mbaꞌeta aỹ ma mbaꞌemo jaexa epéko ojeꞌopa vaꞌe re ojexa vai-vai vaꞌe rami. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe jave py ma hova re nhamaꞌẽ reve ꞌrã jaexa. Aỹ ma amongue henda py eteꞌi aikuaa mbaꞌemo. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe jave py ma aikuaa porãmba ꞌrã Nhanderuete xekuaa-a rami avi..U Xee minha xekyrĩ jave py kyrĩ vaꞌe rami xeayvu, mbaꞌemo aendu, haꞌe xepyꞌa vaꞌekue. Haꞌe gui xetuja ma vy xekyrĩ jave aikoague rami veꞌỹ ma aiko.yk Haꞌe gui ma opa mbaꞌe py iporã vaꞌe ou jave ma amongue henda py eteꞌi jajapo kuaa ague omombaa ꞌrã. Mbaꞌeta amongue henda py eteꞌi jaikuaa mbaꞌemo, haꞌe amongue henda py eteꞌi guive nhamombeꞌu kuaa ꞌrã Nheꞌẽ guigua. 8i Mborayvu ma opa vaꞌerã eꞌỹ. Haꞌe rã Nheꞌẽ guigua nhamombeꞌua ma opa ꞌrã, amboae ayvu py nhandeayvua opa ꞌrã, mbaꞌemo jaikuaa aguã voi opa avi ꞌrã. Opa mbaꞌe py nanhandekuerai ꞌrã, opa mbaꞌe jarovia ꞌrã, opa mbaꞌe nharõ kuaa ꞌrã, opa mbaꞌe jaropoꞌaka ꞌrã guive.X) ndajarovyꞌai ꞌrã teko vai, haꞌe anhetẽ vaꞌe anho ꞌrã jarovyꞌa.6e Haꞌeveꞌỹa rami rei ndajaikoi ꞌrã, nhande ae jaipota vaꞌe anho ndajajapoi ꞌrã, nanhandevai rei ꞌrã, nhandevy otekoavya rã nanhanhenhandu vaikue rei ꞌrã,}~s Haꞌe rami ꞌrãgue py nhandeporayvua rupi nhandekuai vy ma nanhanhogueroangeko rei ꞌrã, jajapo porã ꞌrã joupe. Nhandeporayvua rupi vy joe nanhanerakãteꞌỹi ꞌrã, nanhanhemboyvatei ꞌrã, neĩ ndajajejou porã rei ꞌrã guive.8}i Iporiaukueꞌi pe xembaꞌe rei-rei ameꞌẽmba vaꞌe rire, haꞌe xerete rapyarã pe amboaxa teĩ xeporayvu eꞌỹ ri vy haꞌe nungakue gui ndajoui ꞌrãgue mbaꞌeve. | Haꞌe rami eꞌỹ vy Nheꞌẽ guigua amombeꞌu kuaa vaꞌe rire, mbaꞌemo ndoikuaa ukai pyre haꞌe ꞌarandua haꞌe javi aikuaapa, haꞌe yvyty voi arova kuaa aguã rami ajeroviaa oĩ teĩ xeporayvu eꞌỹ ri vy mbaꞌeverã ndavarei ꞌrãgue.({ K Avakue haꞌe anjo kuery ayvu py xeayvu kuaa vaꞌe rire xeporayvu eꞌỹ ri vy itapu onhendu vaꞌe rami rive ꞌrãgue aiko, eꞌỹ vy hyꞌa pu rami rive.z' Any teĩ penheaꞌã tema omeꞌẽmby iporãgueve pejopy aguã. Haꞌe gui peteĩ tape pavẽ gui iporãve vaꞌe ju amombeꞌu ta pendevy. 7yg Haꞌe javive pe teve omeꞌẽ nhomonguera aguã? Haꞌe javive teve ijayvu kuaa ꞌrã amboae ayvu py? Haꞌe javive teve omombeꞌu porãve kuaa ꞌrã amboae regua ayvu?x) Haꞌe javive teve apóstolo ikuai? Tyrã pa haꞌe javive ꞌrã profeta? Haꞌe javive teve poromboꞌea ikuai, tyrã pa hexa pyrã apoarã?!w; Haꞌe gui igreja mbyte py Nhanderuete omoĩ vaꞌe jypy rã apóstolo-rã, mokoĩa ma profeta-rã, mboapya ma poromboꞌearã, haꞌe vaꞌe rire ma hexa pyrã apoarã, omeꞌẽ avi nhomonguera aguã, nhopytyvõ aguã, joe opena aguã, haꞌe opa marãgua ayvu py ijayvu aguã.[v/ Haꞌe rami ae peẽ kuery ma Cristo rete pendekuai, peteĩ-teĩ hete regua peĩ.u' Mbaꞌeta peteĩ tete regua ojexavai ramo haꞌe javive ꞌrã ojexavai hexeve. Peteĩ omboetea rã haꞌe javive avi ꞌrã ovyꞌa hexeve. }ts nhanderete regua joe opuꞌã okuapy eꞌỹ aguã, tete regua peteĩ rami meme oĩ aguã jomeme opena porãa rupi.4sa Haꞌe rã nhanderete regua jaexa ukave vaꞌe ma nhamboete eꞌỹ teĩ haꞌeve ꞌrã. Mbaꞌeta Nhanderuete tete regua omoĩ vy ombovare ukave ovare eꞌỹve vaꞌe,{ro Nhanderete regua ovare eꞌỹve vaꞌe teĩ nhamboeteve ꞌrã. Naꞌiporãive vaꞌe re nhapena porãve ꞌrã.dqA Haꞌe rami ꞌrãgue py nhanderete regua ikangykueve vaꞌe teĩ nhaikotevẽ ete ꞌrã.&pE Ndaꞌevei nhandepo pe nhanderexa “Ndee noroikotevẽi” heꞌi aguã. Neĩ nhaneakã voi ndaꞌevei nhandepy pe “Peẽ noroikotevẽi” heꞌi aguã.Jo  Haꞌevea rami tete regua heta oĩ, peteĩꞌi tete ojapo aguã.hnI Mbaꞌeta haꞌe javive joo ramigua anho oĩ vaꞌe rire mbaꞌe nunga tete ꞌrãgue tu oiko?ymk Haꞌe rami ꞌrãgue py nhanderete re ma Nhanderuete ae tete regua haꞌe javi omoĩ, haꞌe ae omoĩxea rami.l+ Mbaꞌeta nhanderete re texa anho oĩ vaꞌe rire mbaꞌexa ꞌrãgue tu jajapyxaka? Apyxa anho oĩ vaꞌe rire mbaꞌexa ꞌrãgue tu nhaetũ?)kK Xapyꞌa rei nhandeapyxa aipoeꞌi rã: “Xee texa eꞌỹ vy tete regua eꞌỹ aiko”, heꞌi teĩ haꞌe nunga rupi voi ndoiko eꞌỹi ꞌrã tete regua.1j[ Xapyꞌa rei nhandepy aipoeꞌi ꞌrã: “Xee ma ipo eꞌỹ vy tete regua eꞌỹ aiko”, heꞌi teĩ haꞌe nunga rupi voi ndoiko eꞌỹi ꞌrã nhanderete regua.Ki Mbaꞌeta nhanderete re minha peteĩꞌi regua eꞌỹ oĩ, heta.{ho Mbaꞌeta peteĩꞌi Nheꞌẽ reve nhande kuery haꞌe javive nhanemongarai rakaꞌe peteĩ teterã, judeu, grego, escravo, escravo eꞌỹ regua voi. Mbaꞌeta nhande kuery haꞌe javive pe omeꞌẽ peteĩꞌi Nheꞌẽ gui jayꞌu aguã.g! Nhanderete re igreja ombojojaague Mbaꞌeta nhanderete minha peteĩꞌi oĩ vaꞌeri heta oĩ hexegua, haꞌe hexegua ikuai vaꞌe ma heta teĩ haꞌe javi vy peteĩ tete ojapo. Haꞌe rami ae Cristo pegua nhandekuai. ; , ; 4.11-16 f+ Haꞌe rami avi peteĩꞌi ae Nheꞌẽ ojapo kuaa uka ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi. Peteĩ-teĩ pe ombojoja ꞌrã haꞌe ae oipotaa rami. ey Amboae pe ma omeꞌẽ ꞌrã hexa pyrã ojapo aguã. Amboae pe ju omeꞌẽ ꞌrã Nheꞌẽ guigua ayvu omombeꞌu aguã. Amboae pe ma omeꞌẽ ꞌrã nheꞌẽ ikuai vaꞌe re oikuaa pota aguã. Amongue pe ma omeꞌẽ ꞌrã opa marãgua ayvu py ijayvu aguã. Haꞌe rã amboae pe ma omeꞌẽ ꞌrã haꞌe rami ijayvua rã mbaꞌe heꞌi paa omombeꞌu porãve aguã.d+ Amboae pe ma Nheꞌẽ guigua omeꞌẽ ꞌrã ojerovia ete aguã. Haꞌe rã amboae pe ma Nheꞌẽ guigua omeꞌẽ ꞌrã nhomonguera aguã.+cO Mbaꞌeta amongue pe Nheꞌẽ guigua omeꞌẽ ꞌrã oꞌarandua rupi ijayvu aguã. Amboae pe ma Nheꞌẽ guigua omeꞌẽ ꞌrã ayvu mbaꞌemo kuaa ukaarã.bb= Mbaꞌeta peteĩ-teĩ pe oikuaa uka ꞌrã Nheꞌẽ guigua pavẽ pe ojapo porã aguã.|aq Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ nhambaꞌeapo, vaꞌeri haꞌe nunga haꞌe javi ma Nhanderuete ojapo kuaa uka pavẽ pe.c`? Joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã nhanerembiaporã oĩ, haꞌe rã Senhor ma peteĩꞌi._ Haꞌe gui nhanerembiaporã Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌe ma joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ, haꞌe rã Inheꞌẽ ma peteĩꞌi. ; ; , f^E Haꞌe nunga rupi po rami xeayvu pendevy: Nhanderuete Nheꞌẽ gui amongue ijayvu vy “Jesus ayvu vaipy toiko” ndeꞌi ꞌrã. Haꞌe rami ae avi Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui anho ꞌrã “Jesus ma Senhor” ꞌea. /]W Mbaꞌeta ymave rupi ndapejeroviai teri jave opa marã rei pejerereko uka vaꞌekue mbaꞌemo raꞌangaa ijayvu eꞌỹ vaꞌe pe rive pendekuai aguã, peikuaa rami.\  Nheꞌẽ ojapo kuaa ukaa re ijayvua Irmão kuery, xee aipota peikuaa porã Nheꞌẽ guigua omeꞌẽmby ikuai vaꞌe.I[  "Xapyꞌa rei amongue okaruxea rive oendu vy ngoo py ae tokaru, penhemboatya py penhembopaga uka eꞌỹ aguã. Haꞌe gui amboae nunga re peẽ kuerya py avaẽ ma rire mae ma xeayvu ꞌrã. `Z9 !Haꞌe nunga rupi xe-irmão kuery, pekaru aguã py penhemboaty vy penhoarõ ke jomeme.iYK Haꞌe rami avi Senhor nhanembopaga vy nhanemoꞌarandu, yvy regua reve japaga veꞌỹ aguã. KX Haꞌe rã nhandere ae jaikuaa pota ramo nanhanembopagaai ꞌrã.LW Haꞌe nunga rupi ae peẽ kuery vaꞌe regua heta ikuai ikangy haꞌe imbaꞌeaxy vaꞌe, haꞌe mbovy eꞌỹ ma guive oke. “Oke” heꞌia ma Cristo pegua omano vaꞌekue re ijayvu vy . V Mbaꞌeta amongue Senhor rete mboetea rupi eꞌỹ hoꞌu haꞌe oyꞌu vy haꞌe ae onhembopaga uka hoꞌu haꞌe oyꞌuague re.}Us Haꞌe nunga rupi peteĩ-teĩ toikuaa pota gueko re ae. Haꞌe rire mae ma toꞌu mbojape, haꞌe toyꞌu karo gui.)TK Haꞌe nunga rupi amongue haꞌeveꞌỹa rami oiko reve mbojape hoꞌu, haꞌe Senhor karo gui oyꞌu vaꞌe ma Senhor rete haꞌe huguy py onhemboeko kyꞌa. S Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe regua mbojape peꞌu, haꞌe karo gui peyꞌu nhavõ Senhor ou jevy peve peikuaa uka ꞌrã omanoague. ; ; iRK Haꞌekue rami ae ju okarupa rire ojopy karo. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe karo ma xereve guarã ipyau vaꞌe xeruguy rupi ajapo vaꞌe. Guĩ nunga peyꞌu nhavõ xere penemaꞌenduꞌa aguã pejapo”, heꞌi rakaꞌe.1Q[ haꞌe oguerovyꞌa rire oipeꞌã. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe ma xerete pendere ameꞌẽ vaꞌe. Guĩ nunga pejapo ꞌrã xere penemaꞌenduꞌa vy”, heꞌi. P Mbaꞌeta xee Senhor gui aikuaa vaꞌekue pendevy pe ju amombeꞌu: Senhor Jesus ojopy uka nhemia pytũ ma ojopy rakaꞌe mbojape,&OE Pendero ndaperekoi ri tyꞌy pekaru haꞌe peyꞌu aguã? Tyrã pa Nhanderuete pegua igreja napembovarei mbaꞌeve oguereko eꞌỹ vaꞌe kuery pemoxĩmbaa py? Mbaꞌe haꞌe ꞌrã tu pẽvy? “Roguerovyꞌa” haꞌe ꞌrã teve? Haꞌe rami pendekuaia anhetẽ xee ndarovyꞌai. N Mbaꞌeta pekarua py peteĩ-teĩ haꞌe ranhe ꞌrã ojopy hoꞌu vaꞌerã. Oĩ ꞌrã inhembyayi vaꞌe, oĩ avi ꞌrã okaꞌu vaꞌe.ZM- Haꞌe gui ngaru oiko aguã py penhemboaty vy Senhor pegua ngaru eꞌỹ peꞌu. L  Mbaꞌeta peẽ kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrãe pendekuai, penembyte py haꞌevea rami ikuai vaꞌe ojekuaa porã aguã. K' Mbaꞌeta jypyꞌigua omombeꞌua rã aendu joo rami eꞌỹ-eꞌỹ pendekuaia igreja penhemboatya py. Xee ma amongue henda py arovia guive.tJa  Senhor pegua ngaru marã rami pa jajapo aguã re ijayvua Haꞌe gui po ramigua ma roguerovyꞌaa rupi eꞌỹ ambopara, mbaꞌeta pendekuai porãve aguã rami eꞌỹ ri penhemboaty, haꞌe rã napendekuai porãive aguã rami.I% Haꞌe amboae rami amongue oikuaa vy toikuaa pota povaꞌe re: Ore ma amboae rami ndorekuai, neĩ Nhanderuete pegua igreja kuery mboae voi. qH[ Haꞌe rã kunhague ma hiꞌa vuku ramo jajou porã, mbaꞌeta hiꞌa ma inhakã aoꞌiarã omeꞌẽa.aG; Nhanderekorã oeja pyre gui ndapeikuaai ri tyꞌy avakue hiꞌa vuku aguã ndaꞌeveia? F  Peẽ kuery ae peikuaa pota: Haꞌevea rami ri ndaꞌu kunhague akã aoꞌia omoĩ eꞌỹ re onhemboꞌe aguã Nhanderuete pe? E Mbaꞌeta ava vaꞌe gui kunha omoingoa rakaꞌe teĩ kunhague gui avakue ituiꞌi guive, haꞌe opa mbaꞌe oiko Nhanderuete gui.D  Haꞌe rami teĩ Senhor re vy kunhague ndoikoi ꞌrã avakue eꞌỹ re, haꞌe avakue voi ndoikoi ꞌrã kunhague eꞌỹ re.lCQ Haꞌe nunga rupi kunhague omoĩ ꞌrã akã aoꞌia, anjo kuery pe voi ipoꞌakaa oexa uka aguã.dBA Haꞌe kunha pytyvõarã eꞌỹ ava oiko rakaꞌe, haꞌe rã ava pytyvõarã kunha oiko.qA[ Mbaꞌeta ava vaꞌe ma kunha gui eꞌỹ omoingo rakaꞌe, haꞌe rã kunha vaꞌe ma ava gui omoingo.>@u Mbaꞌeta anhetẽ avakue onheakã aoꞌi aguã ndaꞌevei, Nhanderuete ojee rami omoingo rire ipoꞌakaa oexa uka aguã. Haꞌe rã kunhague ma ava poꞌakaa oexa uka aguã ikuai..?U Haꞌe nunga rupi kunhague akã aoꞌia ndoiporui ri vy tojayapa oꞌa. Haꞌe rã oꞌa ndojayaxei, eꞌỹ vy oakã onhopĩ aguã oxĩ ri vy toiporu akã aoꞌia.,>Q Haꞌe rã kunhague ma onheakã aoꞌi eꞌỹ re ri ojerure, eꞌỹ vy Nheꞌẽ guigua omombeꞌu vy oakã nomboetei, inhakã onhopĩ mbyre revegua rami ikuai.!=; Haꞌe nunga rupi avakue onheakã aoꞌi reve ri Nhanderuete pe onhemboꞌe, eꞌỹ vy Nheꞌẽ guigua omombeꞌu vy oakã mboetea rupi eꞌỹ oiko.  ~~r~}}p{{szyy=x=wvvFuuss1rqppofn^mm?ll;kkjihfffee1dd=cjbaa__]][[=ZYXXXWW VUTTwTSRmQPPON}MLLdL KKJJ1IHGGNFqE#DD2CQBB^BAA>@t?~>`==@<;;S::9G8s77@6t654433L211+00/.{-,,+t*L)((&'&%$#"! e 6K*sf? 7 e ^3b,= Nhandevy Nhanderuete omeꞌẽ opa mbaꞌe gui iporãve vaꞌe. Haꞌe ramo jarovyꞌa. + Haꞌe ramo haꞌe kuery ma pendererovyꞌaa rupi ojerure ꞌrã pendere, opa mbaꞌe py Nhanderuete penemboaxya oikuaa vy.Z*- Mbaꞌeta Nhanderuete omboete ꞌrã okuapy, peipytyvõa py Cristo regua ayvu porã peroviaa rupi penheꞌẽ rendua pexa uka ramo, mbaꞌeta pemeꞌẽxea py haꞌe kuery pe pembojaꞌo, pavẽ rei pe guive.')G Mbaꞌeta haꞌe rami penhopytyvõ ramo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery oguerekopa ꞌrã. Haꞌe rami anho eꞌỹ, heta oguerovyꞌa ꞌrã Nhanderuete guive.&(E Opa mbaꞌe omeꞌẽmba ꞌrã pendevy, opa mbaꞌe py joupe pembojaꞌo aguã. Haꞌe gui haꞌe joupe rogueraa ramo heta ꞌrã oguerovyꞌa Nhanderuete.j'M Mbaꞌeta Nhanderuete ae omeꞌẽ mbaꞌemo raꞌyĩgue inhotỹarã pe, mbojape guive omeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã pe. Haꞌe pendevy pe voi omeꞌẽ porãmba ꞌrã pemoaĩ vaꞌerã, omboetave avi ꞌrã pendereko porãa. & ipara oĩa rami: “Mbaꞌemo ombojaꞌo vy iporiaukueꞌi pe omeꞌẽ ramo heko porãa ojekuaa riae ꞌrã”, heꞌiague rami. $%A Haꞌe ramo Nhanderuete penemboaxy vy opa mbaꞌe ꞌrã ojou uka pẽvy. Haꞌe rami vy opa mbaꞌe pejou riae ꞌrã, opa mbaꞌe py penhopytyvõ aguã,O$ Peteĩ-teĩ tapemeꞌẽ pendepyꞌa re pemoĩague rami, penerakãteꞌỹa rupi eꞌỹ, neĩ ameꞌẽ uka nheaꞌã ramo eꞌỹ guive, mbaꞌeta Nhanderuete oayvu ovyꞌa reve omeꞌẽ vaꞌe.R#  Mbaꞌemo moaĩa haꞌe imonoꞌõa re ombojojaague Aipoaꞌe: Mbovyꞌi ri amongue omoaĩ rire mbovyꞌi avi ꞌrã omonoꞌõ. Haꞌe rã omoaĩ reta vaꞌekue ma omonoꞌõ reta avi ꞌrã."y Haꞌe rami avi ajou porã xegui irmão kuery ranhe peẽ kuerya py ambou aguã, oguereko katu ma voi aguã mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã vaꞌekue. Haꞌe rami vy pemonoꞌõmba ꞌrã penhopytyvõxea rupi ete, penerakãteꞌỹ reia rupi eꞌỹ. u!c Haꞌe rami vy Macedônia pygua kuery xerupive ou vaꞌe oexa eꞌỹ aguã ndapejapo porãi raꞌea, roxĩmba eꞌỹ aguã. (Haꞌe rami avi “Peẽ pexĩmba ꞌrã” ndaꞌei,) mbaꞌeta peẽ kuery re ajerovia ae haꞌe nunga py./ W Haꞌe rami avi pẽa py ambou irmão kuery, peẽ kuery roguerovyꞌaa oaxa riveꞌỹ aguã, haꞌe rami ꞌrãgue py pemonoꞌõmba aguã, xee aipoaꞌeague rami.kO mbaꞌeta aikuaa porã peipytyvõxea. Haꞌe nunga py roguerovyꞌa Macedônia pygua kuery ikuaia rupi. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe aipoaꞌe pendereko re: “Acaia pygua kuery ma maꞌetỹa oaxa vaꞌe guive mbaꞌemo ombojaꞌo aguã rami ikuai”, haꞌe vaꞌekue. Haꞌe rami vy peẽ ranhe pemeꞌẽxe rire heta ju ma ikuai omeꞌẽxe avi vaꞌe.3 a Haꞌe kuery omeꞌẽmba voi aguã re Paulo ijayvuague Haꞌe gui ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe mbaꞌemo pembojaꞌo aguã re ambopara veꞌỹ teĩ haꞌeve,Haꞌe ramo igreja kuery pavẽ renonde peẽ voi ke pexa uka pendeporayvua, haꞌe vaꞌe avakue oendua py ore roguerovyꞌa rire. 'GHaꞌe gui xeirũ Tito ma peẽ kuerya rupi xepytyvõ vaꞌety. Haꞌe gui irmão kuery mboae ma igreja kuery remimondouka meme, haꞌe Cristo mboetea guive.xiHaꞌe vaꞌe irmão kuery reve romondouka avi nhande-irmão mboae. Haꞌe vaꞌe ma opa mbaꞌe py nhopytyvõxea roexa jepi vaꞌe, mbovykue rei eꞌỹ. Haꞌe gui aỹ ma peẽ kuery re ojeroviaa rupi vy oexa ukave ju nhopytyvõvexea. jMMbaꞌeta ronheaꞌã haꞌevea rami orekuai aguã Senhor renonde, haꞌe avakue oexaa py guive.s_Mbaꞌeta ronheaꞌã avave rei orere ijayvu rei eꞌỹ aguã peráta omeꞌẽa reta pyre rogueraa rã.PHaꞌe rami anho eꞌỹ, igreja kuery oiporavo vaꞌekue oreirũrã, peráta monoꞌõa rupi orepytyvõ aguã. Haꞌe nunga rojapo Senhor omboetea aguã, haꞌe ronhopytyvõxe etea roexa uka aguã.Hupive romondouka avi irmão mboae. Haꞌe vaꞌe ma ayvu porã omombeꞌua rupi oiko vaꞌe, opa rupi igreja kuery oikuaa.Haꞌe ramo ojapyxaka karamboae rojerurea re. Haꞌe rami vy ikyreꞌỹve ete vy haꞌe ae penepytyvõxea rupi oguata peẽ kuerya katy.# Tito pe ojapo uka pyau jevyague re ijayvua Haꞌe gui arovyꞌa Nhanderuete mbaꞌeta Tito pyꞌa re omoĩ xee rami penepytyvõxea.}ipara oĩa rami: “Omonoꞌõ reta vaꞌekue pe naembyrei. Haꞌe rã mbovyꞌi omonoꞌõ vaꞌekue pe ma ndoatai.” oWHaꞌe rami vy perekopa vaꞌe gui pembojaꞌo ramo haꞌe kuery pe ndoatavei ꞌrã, arakaꞌeve rã haꞌe kuery ju oguerekopa vaꞌe gui ombojaꞌo rã pendevy pe ju ndoatavei aguã. Haꞌe rami vy joo rami meme ꞌrã pereko,'G Mbaꞌeta “Amboae kuery nomeꞌẽive, haꞌe rã peẽ pemeꞌẽve aguã” ndaꞌei. Haꞌe rami ꞌrãgue py aipota joo rami meme perekoꞌi mbaꞌemo. Mbaꞌeta nhameꞌẽxea oĩ ramo jajoua rami nhameꞌẽ rã ojou porã pavẽ ꞌrã, ruxãꞌi anho jajou vy nanhameꞌẽive teĩ.   Aỹ pejapopa ke pemboypy vaꞌekue. Pemeꞌẽxea peikuaa ukaague rami pemonoꞌõmba ke pemeꞌẽ vaꞌerã, pejouaꞌi rami. Amombeꞌu porãve ta aikuaa vaꞌe: Peẽ kuery ma maꞌetỹa oaxa vaꞌe py peẽ ranhe pemboypy vaꞌekue mbaꞌemo pemonoꞌõ aguã, mbaꞌeta peẽ ranhe pendepyꞌa re haꞌe rami aguã pemoĩ vaꞌekue. Haꞌe rami vy po rami ꞌrã haꞌeve:Z- Mbaꞌeta peikuaa ma Senhor Jesus Cristo nhanemboaxya, mbaꞌeta iporiau eꞌỹ vaꞌeri penderayvu vy iporiau vaꞌe ojeapo rakaꞌe, iporiau vaꞌe oiko ramo peẽ kuery iporiau eꞌỹ vaꞌe peiko aguã.2 ]Pẽvy ajapo uka nheaꞌãa rupi eꞌỹ guive xeayvu. Haꞌe rami avi amboae kuery nhopytyvõxea pẽvy amombeꞌu vy aexaxe anhetẽ pa peẽ kuery voi pendeporayvua.M Haꞌe nunga rupi pejapopa ke, opa mbaꞌe py pendekuai porã etea pexa ukaa rami avi: pejeroviaa py, ayvu py, mbaꞌemo peikuaa-a py, opa mbaꞌe py penekyreꞌỹa py, haꞌe roayvua py guive.  /Haꞌe nunga rupi ae Tito pe rojerure penepytyvõ aguã peráta pemeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue pemonoꞌõmba aguã, haꞌe rami aguã omboypy rire.* MHaꞌe gui ore roexaꞌãague rami anho eꞌỹ ikuai, mbaꞌeta Senhor pe ranhe ojeko meꞌẽ okuapy, haꞌe rire Nhanderuete oipotaa rami orevy pe ju ikuai. y kHaꞌe rami vy orevy pe ju ojerure jepi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery oipytyvõ aguã re, amboae kuery rami avi.jMMbaꞌeta xee aipoaꞌe: Haꞌe kuery oexa uka mbaꞌemo oguereko vaꞌekue áryve omeꞌẽxea.,Qmbaꞌeta haꞌe kuery ma opa marã omoingo axya teĩ oexa uka tema ovyꞌa etea, mbaꞌeta iporiaupa vaꞌeri heta ojou irmão kuery pe omeꞌẽ vaꞌerã. ; ; ! = Judéia py iporiaukueꞌi ikuai vaꞌe pe Macedônia py igreja ikuai vaꞌe peráta omeꞌẽague re ijayvuague Haꞌe rami avi irmão kuery, peẽ kuery pe romombeꞌu vaꞌekue Macedônia yvy re igreja kuery ikuai vaꞌe Nhanderuete omboaxy vy marã rami pa omoingoague,T!Xee avyꞌa mbaꞌeta opa mbaꞌe py peẽ kuery re ajeroviaa ojeupitypa. *MTito voi penderayvua oenduve mbaꞌeta penheꞌẽ renduague haꞌe javi re imaꞌenduꞌa vy, haꞌe gui pejeayvu haꞌe peryryipa reve pemovaẽague re guive.lQMbaꞌeta ixupe xeayvu vaꞌekue peẽ kuery roguerovyꞌaa rami, haꞌe gui ndaꞌevei nho ndaikoi. Mbaꞌeta opa mbaꞌe py pendereve oreayvua anhetẽ memea rami avi Tito oendua py roguerovyꞌaague voi anhetẽ ojeupitypa.+O Haꞌe nunga rupi ae roendu ju karamboae orepyꞌa guaxua. Haꞌe orepyꞌa guaxua gui rovyꞌave ete, mbaꞌeta roendu avi Tito pembopyꞌa porã ramo ovyꞌaa.gG Haꞌe nunga rupi pẽvy ambopara vaꞌekue teĩ otekoavy vaꞌekue re vy eꞌỹ ambopara, neĩ omomboriau vaꞌekue re vy eꞌỹ guive, haꞌe rã Nhanderuete renonde peẽ kuery pexa uka ju aguã orenheꞌẽ rendua. 7 Mbaꞌeta Nhanderuete guigua mboriau ma opa mbaꞌe py penemoingo porã: penhemboeko porã uka, teko vai pejou vai ete, pejererokyje, xerexaxe ete ju, xenheꞌẽ rendu, haꞌe penhombopagaxe guive. Opa mbaꞌe py pexa uka pejejavya rupi veꞌỹ pendekuaia haꞌe nungakue py._7 Mbaꞌeta Nhanderuete gui ma nhandeporiau vy jajeko rerova ꞌrã jaa jepe aguã. Haꞌe rami aguã gui ju avave rei ndojeko rerovavei ꞌrã. Haꞌe rã yvy guigua mboriau reia ma nhamano aguã rami ꞌrã ojapo.x~i Haꞌe gui aỹ ma avyꞌa ju, pendeporiaupa reiague re riveꞌỹ, haꞌe rã pejeko rerova aguã rami pendeporiauague re, mbaꞌeta Nhanderuete gui ae pendu pendeporiaua, haꞌe rã oregui ma peteĩve henda py pendeporiau eꞌỹ aguã.k}OMbaꞌeta peẽ kuery pe kuaxia ambopara vaꞌekue pexa vy pendeporiau rei teĩ xee ma ndaꞌevei nho ndaikoi, ymave ndaꞌevei nho aiko vaꞌekue teĩ (mbaꞌeta aikuaa haꞌe vaꞌe kuaxia para xapyꞌaꞌi penemomboriaua).|Haꞌe vaꞌe ovaẽ ramo anho eꞌỹ, peẽ kuery pembopyꞌa guaxuague omombeꞌu rã roendu vy voi orepyꞌa guaxu. Mbaꞌeta orevy pe omombeꞌu peẽ kuery xerexaxea, penhemboaxya haꞌe xenheꞌẽ rendu pekuapya. Haꞌe rami vy xembovyꞌave.x{iHaꞌe rami teĩ Tito ovaẽ ramo Nhanderuete ikuerai vaꞌe mbopyꞌa guaxua vaꞌe vy orembopyꞌa guaxu ju.z Tito ovaẽague re ijayvuague Mbaꞌeta Macedônia yvy re rovaẽ vy peteĩve henda py noroendui karamboae mbyꞌa porã. Haꞌe rami ꞌrãgue py opa mbaꞌe py rojexavai. Amboae kuery opuꞌã okuapy orere, haꞌe orepyꞌa py roendu rokyjea.7ygOpa mbaꞌe py anhemombeꞌu porã pẽvy, opa mbaꞌe py roguerovyꞌa guive. Haꞌe nunga rupi aendu xepyꞌa guaxuvea haꞌe avyꞌa etea, opa mbaꞌe py rojexavai teĩ. #x?Haꞌe rami avi rojou vaia rupi eꞌỹ xeayvu, mbaꞌeta aipoaꞌe ae ma peẽ kuery orekuraxõ re roguerekoa, joupive nhamano eꞌỹ vy jaikove aguã.=ws Corinto pygua kuery oayvua rupi Paulo ijayvuague Oremovaẽ ke penekuraxõ py. Avave rei ndoroguerekoi haꞌeve eꞌỹa rami, noronhomboeko vai haꞌe ndorojokorei guive.#v AHaꞌe nunga rupi xerembiayvu kuery, haꞌe rami nhandereroayvu porã rire jajekyꞌaꞌo ukapa ꞌrã nhanemboeko kyꞌaarã, nhanderoꞌo haꞌe nhanenheꞌẽ mongyꞌaarã vaꞌekue haꞌe javi gui. Ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe nhandekuai, Nhanderuete renonde jajererokyjea rupi. uaiko ꞌrã Penderu, haꞌe rã peẽ ma xeraꞌy haꞌe xerajy kuery ꞌrã pendekuai”, heꞌi Senhor Ipoꞌakapa vaꞌe. +tO“Haꞌe nunga rupi pejepeꞌa haꞌe kuery mbyte gui, penhemoirũve eme”, heꞌi Senhor. “Pepokove eme ikyꞌa vaꞌe re. Haꞌe ramo xee romovaẽ ꞌrã,6seMbaꞌe ꞌrã tu Nhanderuete pegua templo oguereko mbaꞌemo raꞌangaa reve? Mbaꞌeta nhande ae Nhanderuete oikove vaꞌe pegua templo jaiko, aipoeꞌiague rami: “Aĩ ꞌrã, aiko ꞌrã haꞌe kuery mbyte. Aiko ꞌrã haꞌe kuery Ruete, haꞌe rã haꞌe kuery ma xevygua ꞌrã ikuai.” , , rMbaꞌexa tu Cristo oguereko ta Poromboeko vaia reve? Mbaꞌe tu ojerovia vaꞌe oguereko ta ojerovia eꞌỹ vaꞌe reve? ; ; , q/ Ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia rami nhandekuai eꞌỹ aguã re ijayvua Canga py peĩ eme amboae kuery ojerovia eꞌỹ vaꞌe reve. Mbaꞌeta mbaꞌexa tu heko porã vaꞌe nhomoirũ ta heko vai vaꞌe reve? Mbaꞌexa tu hendy vaꞌe nhomoirũ ta pytũ reve?|pq Ore rami avi ke pendekuai. (Xeraꞌy kuery pe rami xeayvu pendevy.) Peẽ voi ke pendepyꞌa peipeꞌa avi orevy. co? Peẽ kuery pe ore noronhemoakãteꞌỹi, peẽ kuery ae rima penhemoakãteꞌỹ orevy.$nA Paulo oayvua rami haꞌe kuery voi oayvu aguã re ijayvuague Peẽ Corinto pygua kuery pe ronhemombeꞌu porã, noronhomi orepyꞌa re oĩ vaꞌe.-mS orepyꞌa vai vaꞌeri rovyꞌa riae; oreporiaukueꞌi vaꞌeri heta rojapo iporiau eꞌỹ aguã rami; mbaꞌeve ndoroguerekoi merami teĩ opa mbaꞌe roguereko. %lC oexapy eꞌỹ rami orererekoa, oexa riaepy roiko teĩ; omano ta vaꞌe rami orekuaa teĩ oikove vaꞌe roiko; ombopagapy rami orererekoa teĩ ndorejukaai;@kyoremboetea rupi, haꞌe oremboete eꞌỹa rupi orererekoa rã; orere ijayvu rei, haꞌe ijayvua porã rã; mbaꞌeta nhombotavypa vaꞌe rami orererekoa, anhetẽ vaꞌe roiko teĩ; j anhetẽ ete rupi oreayvua py, Nhanderuete poꞌakaa rupi orekuaia py, orepo jovaive py heko porã vaꞌe rembiporu roiporua py;Bi}orereko kyꞌa eꞌỹa py, mbaꞌemo roikuaa-a py, orevai rive-riveꞌỹa py, haꞌeve vaiꞌi orekuaia py, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ poꞌakaa py, oreporayvu merami rive eꞌỹa py, hronhenupã ukaa py, nhuã py roĩa py, orere opuꞌãmbaa reia py, rombaꞌeapoa py, roke eꞌỹa py, rokaru eꞌỹ re roikoa py,Xg) Paulo onhemoingo axy ukaa re ijayvuague Haꞌe rami ꞌrãgue py opa mbaꞌe py roexa uka Nhanderuete rembiguai roikoa: orekuerai eꞌỹa py, orekuai axya py, rojexavaia py, rojerereko axy ukaa py,_f7Ore ma mbaꞌeve py rojoitya rupi eꞌỹ orekuai, rombaꞌeapoa ndojou vaiai aguã. Ge(Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Haꞌevea ára aendu pendeayvua, haꞌe rami vy rogueraa jepe aguã ára roepy”, heꞌi vaꞌekue. Maꞌẽ, aỹ ma haꞌevea ára, aỹ ae peo jepe aguã ára.) d Haꞌe rami rire ore hexeve rombaꞌeapo vaꞌe ma peẽ kuery pe oreayvu avi Nhanderuete penemboaxya pejopy riveꞌỹ aguã re.c7Mbaꞌeta Cristo ojejavy eꞌỹ vaꞌeri nhandere vy hexe omoĩa rakaꞌe jajejavya, hexe vy nhandere Nhanderuete omoĩ aguã ojeguigua teko porã. ObHaꞌe rã ore kuery ma Cristo rery rupi oreayvu vaꞌe, ore oreayvua rupi Nhanderuete voi ijayvu avi. Haꞌe rami vy Cristo rery rupi rojerure: Nhanderuete reve peteĩ rami penhemoingo uka. , ; , naUpo rami: Cristo re vy Nhanderuete ma ko yvy regua kuery reko vaiague re oikuaa pota ꞌrãgue py ojapo rakaꞌe hexeve peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe nhandevy omombeꞌu uka guive hexeve peteĩ rami nhandekuai aguã regua ayvu.`! Nhanderuete reve peteĩ rami ju nhandekuai aguã re ijayvua Maꞌẽ, haꞌe nunga haꞌe javi Nhanderuete guigua meme. Mbaꞌeta Cristo re vy ngupive nhanemoingo peteĩ rami, haꞌe nhanemoĩ guive hexeve peteĩ rami ju nhandekuai aguã regua mombeꞌuarã,t_aMbaꞌeta Cristo re ikuai vaꞌe ma hemimoingo pyau ma. Heko ymague oaxapa ma, ipyau vaꞌe ju oĩ. ; ; , =^sHaꞌe ramo aỹ gui ma ndajaikuaa potavei avave rei ngoꞌo re oikoa re. Yma rupi Cristo ngoꞌo re oikoa re jaikuaa pota vaꞌekue ri aỹ ma haꞌekue rami veꞌỹ ma jaikuaa..]UAnhetẽ ete Cristo omano rakaꞌe pavẽ re, jaikove vaꞌe nhandejeupe ae jaiko veꞌỹ aguã, haꞌe rã nhandere omano haꞌe onhemboete ju vaꞌekue pe anho. \{Mbaꞌeta Cristo orerayvu rire ixupe anho roiko. Mbaꞌeta pavẽ re peteĩ omano rire jaikuaa haꞌe javive omanoague.[# Haꞌe rami naꞌinhakã porãvei vaꞌe rami oreayvua ma Nhanderuete peguarã anho. Haꞌe rã ꞌarandua rupi oreayvua ma pendevy guarã.Z+ Haꞌe rami peteĩgue ju oreayvua rojejou porã ukaa rupi eꞌỹ. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendevy roikuaa uka orekuaia, amongue orere ijayvu rã peẽ kuery orejou porãa rupi pembovai aguã. Haꞌe kuery ma oexa vaꞌe rive oguerovyꞌave, opyꞌa re oĩ vaꞌeꞌỹ.qY[ Gueko re apóstolo Paulo ijayvuague Senhor renonde rojererokyjea ore roendu vy amboae kuery pe voi oreayvu ojeko rerova aguã. Nhanderuete orekuaa porã, haꞌe ajerovia peẽ voi peneꞌarandua py orekuaa porã avi aguã. EX Mbaꞌeta Cristo oikuaa potaaty renonde jajexa uka pavẽ ꞌrã, peteĩ-teĩ jajopy aguã nhanderete re teri jaikoa ja haꞌevea rami, eꞌỹ vy haꞌeveꞌỹa rami jaikoague rekovia. nWU Haꞌe nunga rupi Senhor oĩa py, eꞌỹ vy apy jaiko teĩ nhanheaꞌã jaikovy nhambovyꞌa aguã.]V3Haꞌe gui nhandepyꞌa guaxu vy nhanderete jaejaxe, Senhor oĩa py ju jaiko aguã.IU mbaꞌeta jajeroviaa re jaiko, mbaꞌemo jaexa vaꞌe reꞌỹ.tTaHaꞌe nunga rupi nhandepyꞌa guaxu riae. Nhanderete re jaikoa ja jaikuaa Senhor oĩa py ndajaikoi teria,wSgHaꞌe rami aguã rami Nhanderuete ae nhanemoingo, haꞌe nhandevy Onheꞌẽ guive omeꞌẽ ikuaa ukaarã. \R1Mbaꞌeta anhetẽ kovaꞌe oo py nhaĩ teri vy nhanepoaẽ jaikovy jajexavai vy. Haꞌe rami avi hete eꞌỹ vaꞌe ndajaikoxei guive, haꞌe rã hete pyau vaꞌe, imarã vaꞌe ꞌrãgue py tekove jareko vy.`Q9Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe py ma nhaĩ vy hete eꞌỹ vaꞌe rami veꞌỹ ꞌrã jaiko.P Haꞌe gui kovaꞌe oo py nhaĩ teria ja nhanepoaẽ jaikovy, nhanderorã yva regua nharõ vy haꞌe vaꞌe py ju nhaĩ aguã.IO  Nhanderete jaeja vy Senhor oĩa py jaiko ꞌrãa re ijayvua Mbaꞌeta jaikuaa nhandero yvy regua ivaipa ramo yva re jajopy ꞌrã nhanderorã Nhanderuete guigua, avakue opo py ojapo vaꞌekue eꞌỹ, opa vaꞌerã eꞌỹ. “Nhandero yvy regua” heꞌia ma nhanderete re ijayvu vy (4.16; 2 Pedro 1.13,14). XN)Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo jaexa vaꞌe reꞌỹ jaikuaa pota, haꞌe rã mbaꞌemo jaexa eꞌỹ vaꞌe re. Mbaꞌeta jaexa vaꞌe ma opa ꞌrã, haꞌe rã jaexa eꞌỹ vaꞌe ma opa vaꞌerã eꞌỹ. &MEMbaꞌeta xapyꞌaꞌi jajexavaia ipoyi eꞌỹ vaꞌe ojapo ꞌrã mbaꞌemo porã opa eꞌỹ vaꞌe, opa mbaꞌe gui ovareve vaꞌe jajopy aguã rami. ; LL Mbaꞌerã pa jaiko axya re ijayvua Haꞌe nunga rupi nanhandekuerai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py nhanderete ivaipave ovy teĩ nhandepyꞌa rupi nhanembopyaua ꞌrã koꞌẽ nhavõ.CKMbaꞌeta orere oiko vaꞌe haꞌe javi ma peẽ kuery penemoingo porãarã oiko. Haꞌe rami vy Nhanderuete penemboaxya heta-etave oikuaa vy oguerovyꞌa haꞌe omboete ꞌrã okuapy. J-mbaꞌeta roikuaa Senhor Jesus mboete jevyare ma Jesus re vy ore voi oremboete ju avi ꞌrã, haꞌe peẽ kuery reve nhandererupa ꞌrã guive.I Haꞌe rami teĩ rojeroviaa oĩ avi, ipara oĩa rami: “Xee arovia, haꞌe rami vy xeayvu.” Ore voi roguerovia vy oreayvu,VH% Haꞌe rami vy orere oĩ orejukaa aguã, peẽ kuery re ma tekove oĩ aguã.G Mbaꞌeta Jesus káuxa nhande jaikove vaꞌe jajejuka uka riae, Jesus rekove ojekuaa avi aguã nhanderete imarã vaꞌe re.eFC Orerete re Cristo ojukaa ague ramigua roendu riae, orerete re hekove voi ojekuaa avi aguã.VE% Orere opuꞌãa rei teĩ oeja pyreꞌỹ orekuai. Orenupãa teĩ noremombai.pDYMbaꞌeta ore ma opa mbaꞌe py oremoingo axya teĩ ndorejokoa etei. Ndoroikuaai rei teĩ ndorekuerai.hCI Nhanderuete gui imbaraetea re Paulo ijayvuague Haꞌe nunga ma iporã ete vaꞌeri hyru yapo gui ojapo pyre ramigua py rive roguereko, pavẽ oikuaa aguã ipoꞌaka etea Nhanderuete gui ae oua, oregui eꞌỹ. , ; 3B_Mbaꞌeta Nhanderuete “Pytũa gui taexakã hendy vaꞌe”, heꞌi vaꞌekue ae oremoexakã avi orepyꞌa rupi, Cristo rova re hexakã ojekuaa vaꞌe roexa uka aguã. A3Mbaꞌeta ore ma ore ae eꞌỹ rojekuaa uka, haꞌe rã Cristo Jesus Senhor oikoa. Haꞌe rã ore ma Jesus re vy peẽ kuery rembiguai rami roiko._@7Mbaꞌeta haꞌe kuery ndojeroviai ramo kovaꞌe yvy regua ruete omopytũmba hiꞌarandua, haꞌe kuery pe Cristo rexakãa regua ayvu porã ojekuaa eꞌỹ aguã. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete rami ete heko vaꞌe. ?Haꞌe gui xapyꞌa rei ayvu porã romombeꞌu vaꞌe ndojekuaai teri vy ma okanhy aguã rami ikuai vaꞌe pe anho ndoikuaa ukaai.#>?neĩ nhemi rupi ndorekuai mbaꞌemo nharoxĩ vaꞌerãa rupi. Ronhombotavya rupi eꞌỹ orekuai, neĩ Nhanderuete ayvu ramigua rive noromombeꞌui. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete renonde orekuai anhetẽ vaꞌe roikuaa ukaa rupi, haꞌevea rami orekuaia oikuaa pavẽ aguã.,= S Paulo ojapo ꞌrã vaꞌekue ojapo porãa re ijayvuague Haꞌe nunga rupi Nhanderuete oremboaxy vy haꞌe ramigua orerembiaporã omeꞌẽ rire norekangyi,"<=Mbaꞌeta nhande kuery haꞌe javive nhanderova moꞌãa oipeꞌaa rire Senhor rexakã re nhamaꞌẽ porã jaikovy epéko re rami. Haꞌe ramo nhanembopyau ꞌrã nhanerexakãve javy aguã rami, Senhor rami ete nhandekuai aguã. Haꞌe rami aguã ma Senhor, Nheꞌẽ gui ae ou. ;Haꞌe gui “Senhor” heꞌia ma Nheꞌẽ, haꞌe mamo rã Senhor Nheꞌẽ oĩa py jaiko porã ꞌrã opa mbaꞌe gui.V:%Haꞌe rã amongue Senhor pe ojeko meꞌẽ ramo oipeꞌaa ꞌrã imoꞌãa.j9MAỹ peve Moisés ombopara vaꞌekue ogueroayvu rã imoꞌãa oime teri haꞌe kuery pyꞌa re. p8YHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery ꞌarandua omopytũmbaa. Mbaꞌeta aỹ peve yma guare guexeve guarã ojapo pyre ogueroayvu rã hova moꞌãa oime teri. Imoꞌãa ma ndoipeꞌaai teri, mbaꞌeta Cristo re vy mae ma oipeꞌaa ꞌrã..7U Ore ma Moisés ngova omoꞌãague rami eꞌỹ orekuai. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma ngova omoꞌã rakaꞌe Israel kuery oexa eꞌỹ aguã ogue ovy vaꞌe opa rã. 6 “Senhor Nheꞌẽ oĩa py jaiko porã ꞌrã”, heꞌia Haꞌe nunga roarõ roikovy vy orepyꞌa guaxua rupi ete oreayvu.s5_ Mbaꞌeta ogue ovy vaꞌe omoexakã reve oeja pyre gui ogue vaꞌerã eꞌỹ katuve ma hexakã ratãve. s4_ Haꞌe nunga rupi aỹ hexakã ratãve vaꞌe ou ma rire ymagua omoexakã mbyre rexakãa ndojekuaavei ma.u3c Mbaꞌeta nhanembopagaarã omoexakã reve oejaa rire teko porã meꞌẽa katuve ma hexakã ratãve ꞌrã.Q2Haꞌe vaꞌekue gui ndaꞌu Nheꞌẽ guigua naexakã ratãive ꞌrã?G1Ipara nhandejukaarã ma itape re omboparaa vy omoexakã reve oejaa rakaꞌe. Haꞌe nunga gui Moisés rova hexakã raxy ramo hova katy Israel kuery nomaꞌẽ kuaai rakaꞌe, ogue ovy teĩ.|0qHaꞌe ae oremoꞌarandu guexeve guarã ipyau vaꞌe ojapo vaꞌekue roikuaa uka aguã. Haꞌe vaꞌe ma ipara regua eꞌỹ, haꞌe rã Nheꞌẽ guigua. Mbaꞌeta ipara regua nhandejuka ꞌrã. Haꞌe rã Nheꞌẽ ma nhanemoingove ꞌrã. /Orejegui ae eꞌỹ guive mbaꞌemo rojapo kuaa, oregui eꞌỹ mbaꞌemo oiko. Mbaꞌeta rojapo kuaa aguã ma Nhanderuete gui ae ou.>.wCristo re vy haꞌe rami ae rojerovia Nhanderuete re.-{Mbaꞌeta peẽ ae pexa uka Cristo guigua kuaxia para pendekuaia, ore kuery rombaꞌeapoa kuaa ukaarã. Haꞌe rami avi tinta py eꞌỹ ipara, haꞌe rã Nhanderuete oikove vaꞌe Nheꞌẽ py. Itape reꞌỹ guive ipara, avakue roꞌo re, orekuraxõ re ae. “Itape re ipara vaꞌe” heꞌia ma lei Moisés ombopara vaꞌekue re ijayvu vy, teko yma guare kuaa ukaarã. (,IAny, mbaꞌeta kuaxia para rami oremombeꞌuarã ma peẽ kuery ae pendekuai. Haꞌe nunga ma orepyꞌa re ipara oiny ramo ogueroayvu pavẽ, oikuaapa ꞌrã.M+  Guexeve guarã ojapo pyau pyre inhymague gui iporãvea re ijayvua Po rami vy ri ndaꞌu oreayvu rojejou porã uka reivea rupi? Amboae kuery rami avi ore voi ri tyꞌy roipota kuaxia oremombeꞌuarã pendevy pe rogueraa aguã, haꞌeꞌỹ vy pende guigua kuaxia rombaꞌeapoa kuaa ukaarã amboae rupi rogueraa aguã?]*3Mbaꞌeta ore ma Nhanderuete ayvu romombeꞌua rupi ndorojokorei, amboae kuery rami eꞌỹ. Haꞌe rami ꞌrãgue py Cristo re vy Nhanderuete guigua anhetẽa rupi oreayvu roikovy, Nhanderuete renonde rupi ae. ,)QOkanhy ojeꞌoivy vaꞌe pe ma manoa reakuã rami orekuai, mbaꞌeta haꞌe kuery oikuaa omano aguã regua romombeꞌua. Haꞌe rã oo jepe vaꞌe kuery pe ma tekove reakuã rami orekuai, mbaꞌeta oikuaa tekove regua romombeꞌua. Haꞌe ramo mavaꞌe tu haꞌeve ꞌrã haꞌe rami aguã?(Mbaꞌeta ore kuery ma Cristo guigua heakuã vaꞌe rami orekuai Nhanderuete pegua, oo jepe vaꞌe haꞌe okanhy vaꞌe kuerya rupi.') Apóstolo kuery ombaꞌeapoa rupi Cristo poꞌakaa ojekuaa ꞌrãa re ijayvua Haꞌe rami avi arovyꞌa Nhanderuete, mbaꞌeta Cristo re vy opoꞌakaa rupi riae orereraa, haꞌe ore kuery orekuaia re opa rupi oikuaa uka Cristo regua heakuã porã vaꞌe ramigua.&5 Haꞌe rami teĩ xe-irmão Tito ndajoui vy xepyꞌa py ma avyꞌaa naendui. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuerya gui ajepeꞌa vy Macedônia katy ju aa. N% Tito ndojoui vy Paulo ndovyꞌaia re ijayvuague Haꞌe gui Trôade tetã py Cristo regua ayvu porã amombeꞌu aguã avaẽ jave py peteĩ okẽ ojepeꞌa xevy Senhor pe ambaꞌeapo aguã.a$; nhandere Satanás ipoꞌaka eꞌỹ aguã, mbaꞌeta jaikuaa porã ae nhanembotavyxea. #  Mbaꞌeta mbaꞌemokue re pejoperdoa ri ramo xee voi aperdoa. Anhetẽ peẽ kuery re amaꞌẽ vy aperdoa ae ma Cristo renonde," Haꞌe nunga rupi ae ambopara vaꞌekue pẽvy, peẽ kuery anhetẽ opa mbaꞌe py pa xenheꞌẽ rendu vaꞌea aexaxe vy.H! Haꞌe rami vy pẽvy ajerure ixupe pexa uka ju aguã peayvua.w gHaꞌe gui aỹ ma haꞌeve peperdoa haꞌe pembopyꞌa guaxu ju aguã, mboriau gui okanhy ete eꞌỹ aguã.I Haꞌeve ma aỹ peẽ kuery regua hetave vaꞌe pembopagaague.hI Ojejavy vaꞌekue ojeko rerova rã igreja kuery omovaẽ ju aguã re ijayvua Haꞌe gui penembyte py nhomomboriaua oiko vaꞌekue ma xee anho eꞌỹ xemomboriau, peẽ kuery haꞌe javi penemomboriau amongue henda py. Haꞌe rami xeayvu ajou vai etea rupi eꞌỹ. Haꞌe kuery vaꞌe regua otekoavy vaꞌekue re ijayvu, xapyꞌa rei itavy rei vaꞌe 1 Coríntios 5 py omombeꞌu vaꞌekue re. Apy ma Paulo ijayvu operdoa ju aguã re (Lucas 17.3,4; Gálatas 6.1,2). PMbaꞌeta xepyꞌa py aiko axya haꞌe ajexavaia aendu reve ae ambopara vaꞌekue pẽvy, xerexay ete reve guive. Pendeporiau rei aguã eꞌỹ guive ambopara, haꞌe rã roayvu etea peikuaa aguã. |qHaꞌe nunga rupi ae ambopara vaꞌekue, peẽ kuerya py avaẽ vy peẽ xembovyꞌaarã pendekuai vaꞌe re xeporiau eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta peẽ kuery haꞌe javi re ajerovia mbaꞌemo xembovyꞌa vaꞌe peẽ voi penembovyꞌa avi aguã. Mbaꞌeta xee romomboriau vaꞌe rire mavaꞌe ꞌrãgue tu oiko xembovyꞌa ju aguã, peẽ romomboriau vaꞌekue eꞌỹ vy?h KHaꞌe rami vy xejeupe ae xeayvu karamboae peẽ kuery romomboriaua rupi aju veꞌỹ aguã re.+ Q“Pejeroviaa re orepoꞌaka vaꞌe” ndaꞌei. Haꞌe rami avi peẽ kuery pevyꞌave aguã re ronheaꞌã. Mbaꞌeta pejeroviaa rupi ae ꞌrã penembaraeteve. ! =Haꞌe gui xerekove rupi ae aipoaꞌe, Nhanderuete voi oikuaa xeayvu anhetẽa: Peẽ kuery romomboriau eꞌỹ aguã rima ndajuvei teri apy Corinto py.Z /Nhandere haꞌe nunga kuaa ukaarã omoĩ vy Onheꞌẽ ae omoĩ nhanekuraxõ re. l SMbaꞌeta Nhanderuete ae peẽ kuery reve nhanemoĩ atã Cristo re, haꞌe ojeupe guarã nhanemoĩ.* OMbaꞌeta Cristo re vy Nhanderuete ijayvuague ojeupity aguã haꞌeve vaꞌe meme. Haꞌe rami ae hexe vy Nhanderuete nhamboete vy “Amém” jaꞌe avi ꞌrã. Nhanderuete Raꞌy Cristo Jesus peẽ kuery mbyte rupi ore kuery — xee, Silvano haꞌe Timóteo — romombeꞌu vaꞌekue rami avi, mbaꞌeta Jesus ma “Haꞌeve” haꞌe “Ndaꞌevei” heꞌi avi vaꞌeꞌỹ. Hexe ma haꞌeve vaꞌe anho oĩ. +Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete ojeroviapy oikoa rami avi ore voi peẽ kuery pe “Haꞌeve” haꞌe “Ndaꞌevei” ndoroꞌei vaꞌe,E Haꞌe rami aguã re xeayvu vy ndaꞌu rombotavypa reia rupi ri aiko rakaꞌe? Toꞌo revegua rami ri tyꞌy xeayvu? Xee teve “Haꞌeve” haꞌe vyve “Ndaꞌevei” haꞌe avi vaꞌe?: ohaꞌe gui peẽ kuery xepytyvõ ramo aave aguã Macedônia yvy katy, haꞌe Macedônia gui ajevy vy peẽ kuerya py ju avaẽ aguã, Judéia yvy katy ju aa rã xepytyvõ aguã.y m Paulo mbaꞌe re pa Corinto py ndooi teria omombeꞌu porãveague Haꞌe rami peẽ kuery orekuaa aguã re ajerovia vy anhembopyꞌa teĩ peẽ kuerya py ranhe avaẽ vy jajoexa aguã, peteĩgue ju pejopy aguã penemoingo porãarã," ?amongue henda py orepyꞌa re oĩ vaꞌe peikuaa maa rami, nhande-Senhor Jesus oua ára py peẽ kuery orererovyꞌa aguã, ore roguerovyꞌaa rami avi.   Mbaꞌeta pendevy romboparaague re ma peroayvu vy pendu kuaa vaꞌerã anho oĩ. Haꞌe ajerovia pendu kuaa porãmba aguã,X  + Paulo anhetẽa rupi oikoa re ijayvuague Mbaꞌeta povaꞌe nunga re ae roguerovyꞌa: Peteĩve henda py orepyꞌa kyꞌaa noroendui, mbaꞌeta Nhanderuete guigua ikyꞌa eꞌỹa haꞌe anhetẽa rupi orekuai kovaꞌe yvy re, peẽ kuerya py guive. Avakue ꞌarandua rupi eꞌỹ roiko, haꞌe rã Nhanderuete oremboaxya rupi.  / peẽ kuery voi orepytyvõ ramo pejerurea py. Haꞌe rami rã heta ꞌrã Nhanderuete oguerovyꞌa orere, heta ojerurea rupi orereraa jepe rire.   Mbaꞌeta haꞌe ae orereraa jepe karamboae haꞌe rami ete romano aguã vaꞌekue gui. Hexe vy roarõ orereraa jepe riaeve aguã,'  I Haꞌe rami vy orepyꞌa re romano taa roendu karamboae orejee ae rojerovia eꞌỹ aguã, haꞌe rã Nhanderuete omano vaꞌekue omboete jevy vaꞌe re anho.H   Mbaꞌeta irmão kuery, aipota peikuaa Ásia yvy re roiko jave rojexavaiague. Mbaꞌeta haꞌe nunga ndorogueropoꞌaka kuaavei peve ipoyi ramo noroexaꞌãvei ma vaꞌekue roikove aguã re. z oPeẽ kuery re rojerovia, mbaꞌeta roikuaa ore rami pendekuai axya rami orereve avi ꞌrã penembopyꞌa guaxua.{ qHaꞌe nunga rupi rojexavaia oiko vaꞌe ma peẽ kuery pendepyꞌa guaxu haꞌe peo jepe aguã oiko. Orembopyꞌa guaxua voi pendepyꞌa guaxu aguã oĩ, mbaꞌeta peẽ voi pendekuerai eꞌỹ re peropoꞌaka pekuapy ore roiko axya ramigua.} uMbaꞌeta Cristo káuxa opa mbaꞌe py rojexavaia rami avi Cristo orembopyꞌa guaxua voi roendu avi opa mbaꞌe py.> wHaꞌe rami vy ore voi opa mbaꞌe py rojexavai rã orembopyꞌa guaxu ꞌrã, ore ju rombopyꞌa guaxu aguã opa mbaꞌe gui ojexavai vaꞌe, Nhanderuete orembopyꞌa guaxua py ae.m U Nhanderuete ombopyꞌa guaxua re Paulo oguerovyꞌaague Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ru vaꞌe re. Mbaꞌeta Nhanderu ma nhanemboaxy haꞌe opa mbaꞌe py nhanembopyꞌa guaxu vaꞌe.r _Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo guigua.  Mokoĩguea Corinto pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Cristo Jesus pegua apóstolo-rã Nhanderuete oipotaa rami xemoĩ vaꞌekue. Irmão Timóteo reve roxarura Nhanderuete pegua igreja kuery Corinto py pendekuai vaꞌe pe, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery Acaia yvy re pendekuai vaꞌe haꞌe javi pe guive.QCristo Jesus re vy xee roayvua toiko avi peẽ kuery haꞌe javi reve. ;qTove peẽ kuery tapendu Senhor Jesus penemboaxya.jMHaꞌe rã Senhor oayvua rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma ayvu vaipy topyta. Ore-Senhor, eju voi ke.4~cXee Paulo xepo py ae ambopara axarura avia.r}]Irmão kuery haꞌe javive oxarura uka pendevy. Pexarura joupe-upe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe joayvua rami. [|/ Oxarura haꞌe ogueroayvu porãague Ásia pygua igreja kuery oxarura ukapa pendevy. Senhor re ikuai vaꞌe pendevy oxarura uka ete okuapy, Áqüila, Priscila haꞌe hoo py igreja onhemboaty vaꞌe voi. 0~~}|{{Nz_yyXxwvuu ssErr3qponlmmll_kjiiLhdggQfeddd[cc9bLa``W_^]\\z\[[ZeYXXWW-UTT~S{RQWPONKMLLKJI6H:GRFNEDCCmBBA^@a?)>==<< ;;:998t766@55<44!3u2211T10//.--++*3)j('z&%%$#7" 2 t`JG0v+7 * 5  O b<F0RW& Haꞌe ramo xee akyje peẽ kuerya rupi ambaꞌeapoague ndovarevei gui. V& Mbaꞌeta amongue ára pemboeteve ꞌrã joegui, amongue jaxy, mbaꞌemo oiko aguã ára haꞌe amongue maꞌetỹ guive.PU& Aỹ ma peikuaa ma Nhanderuete, haꞌe ranhe pendekuaa rire. Mbaꞌe re tu haꞌvy pejevyxe ju mbaꞌemo ipoꞌaka eꞌỹ haꞌe ovareꞌỹ vaꞌe re, haꞌe nunga pegua escravo ju pendekuaixe vy?6Te& Gueko ymague ae rupi ju ojevyxea re ijayvuague Ymave rupi Nhanderuete peikuaa eꞌỹ mbove escravo rami pendekuai teri vaꞌekue Nhanderuete ramigua kuery pe rive.#S?&Haꞌe nunga rupi escravo veꞌỹ, taꞌy kuery ma peiko. Guaꞌy kuery Nhanderuete penemoingo rire ixugui mbaꞌemo porã pejopy aguã rami pendekuai. R&Haꞌe gui taꞌy kuery jaiko ramo nhandepyꞌa re Nhanderuete ombou Guaꞌy Nheꞌẽ, ojapukai vy “Xeru, Xeru” heꞌi vaꞌerã.]Q3&lei rupi nhandekuaiague gui nhandereraa jepe vy taꞌy kuery ete nhanemoingo aguã.wPg&Haꞌe gui oaꞌangaague ára ovaẽ ramo Nhanderuete ombou Guaꞌy ae kunha gui oiko aguã, lei rupi guarã,&OE&Nhande kuery voi haꞌe rami avi nhandekuai vaꞌekue. Kyrĩgue rami teri nhandekuai jave escravo rami nhanemoingoa vaꞌekue ko yvy regua oikuaa rami rive.N&Haꞌe rami vy imboꞌea haꞌe hexe opena vaꞌe kuery oipotaa rami ꞌrã ikuai, tuu oaꞌangaague ára novaẽi teria ja. xM k& Cristo re vy Nhanderuete raꞌy kuery jaikoa re ijayvua Aipoaꞌe: nguu gui taꞌy kuery mbaꞌemo ojopy aguã rami ikuai vaꞌe ma kyrĩgue teri ikuaia ja escravo rami ete ꞌrã ikuai, opa mbaꞌe haꞌe kuery pe guarã oĩ teĩ.L/&Haꞌe rami vy Cristo pegua peiko vy peẽ kuery voi Abraão ramymino kuery pendekuai, haꞌe ijayvuague peupity avi aguã rami guive pendekuai. ?Kw&Haꞌe nunga rupi jipovei ꞌrã judeu haꞌe grego, escravo haꞌe escravo eꞌỹ, avakue haꞌe kunhague, mbaꞌeta Jesus Cristo re vy haꞌe javive peteĩ regua anho nhandekuai.cJ?&Mbaꞌeta Cristo re penhemongarai uka vaꞌekue haꞌe javi ma Cristo py avi penhemonde. dIA&Mbaꞌeta peẽ kuery voi Cristo Jesus re pejerovia vy Nhanderuete raꞌy kuery pendekuai.gHG&Haꞌe gui jajerovia aguã regua oikuaa uka ma rire nhandererekoare rupi veꞌỹ nhandekuai.'GG&Haꞌe rami vy lei ma nhandere opena vaꞌe rami ranhe nhanderereko rakaꞌe, Cristo-a py nhanererovaẽ aguã, hexe jajerovia ramo nhanemboeko porã aguã. pFY& Cristo-a py lei nhanererovaẽague rami ijayvua Haꞌe gui hexe jajerovia aguã regua oikuaa uka eꞌỹ mbove ma lei rupi ranhe nhanemoingo vy omboty pyre rami nhanderereko rakaꞌe, jajerovia aguã regua oikuaa uka peve.E&Haꞌe gui ipara oinya oikuaa uka jejavya guy py meme nhandekuaia, Jesus Cristo re jajerovia vy omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue jajopy aguã. ^D5&Haꞌe gui Nhanderuete ndaꞌu ijayvu ma voiague rovai guarã ri lei oeja rakaꞌe? Any teve. Mbaꞌeta tekove meꞌẽarã ri lei oeja vaꞌe rire anhetẽ lei re nhanheaꞌãa rupi ꞌrãgue teko porã jaupity. C&“Amboae po rupi omeꞌẽ uka” heꞌia py ma peteĩꞌi re eꞌỹ ijayvu vy, mokoĩ re. Haꞌe rã Nhanderuete ma peteĩꞌi. oBW&Haꞌe gui ma mbaꞌerã ndaꞌu oeja avi lei? Lei ma jejavya kuaa ukaarã oeja rakaꞌe, ovare aguã hamymino ijayvu ma voiague vaꞌe oiko peveꞌi. , Anjo kuery po rupi lei omeꞌẽ uka rakaꞌe, haꞌe gui amboae po rupi ju.dAA&Mbaꞌeta lei re nhanheaꞌãa rupi ri Nhanderuete gui mbaꞌemo jajopy vaꞌe rire ijayvuague rupi veꞌỹ jajopy ꞌrãgue. Haꞌe rami teĩ ijayvuague rupi rive Nhanderuete mbaꞌemo omeꞌẽ rakaꞌe Abraão pe. B@}&Haꞌe gui aipoaꞌeve ju: Nhanderuete yma ma voi guexeve guarã ojapo ma rire quatrocentos e trinta maꞌetỹa py lei oeja avi vy nomboaxa rivei, neĩ nombovaipai ijayvu ma voiague. ? &Haꞌe gui Abraão haꞌe hamymino pe Nhanderuete ijayvu rakaꞌe omoingo porã aguã re. Haꞌe ramia py “Hamymino kuery pe” ndeꞌi, mbaꞌeta heta pe rami eꞌỹ ijayvu, peteĩꞌi pe anho, “Neramymino” heꞌia py. Haꞌe vaꞌe ma Cristo. , >& Nhanderuete ayvu mbovaipaarã eꞌỹ lei oejaague re ijayvua Irmão kuery, nhande ae reko re ambojoja ta aỹ. Mbaꞌeta mbaꞌemo jajapo aguã re jajogueroayvu rire ndaꞌevei avave rei ombovaipa, neĩ omoĩave aguã haꞌe vaꞌekue áry.k=O&Haꞌe rami vy Jesus Cristo ojapo Abraão pe Nhanderuete “Ndegui vy anhomoingo porã ꞌrã” heꞌiague amboae regua kuery voi oupity aguã. Haꞌe rami rã jajerovia vy jajopy ꞌrã Nheꞌẽ ombou vaꞌerã vaꞌekue. O<& Haꞌe gui ma Cristo nhandejogua rakaꞌe lei re ayvu vai oĩa gui, nhanderekovia ayvu vaipy ojeapo vy. Mbaꞌeta ipara oiny: “Yvyra re oupia imoiny vaꞌekue ma ayvu vaipy meme” heꞌia rami. <;q& Haꞌe gui lei re nhanheaꞌã vy ma jajeroviaa rupi eꞌỹ nhandekuai. Haꞌe rami ꞌrãgue py “Lei re oĩa amongue ojapopa ri vy oikove ꞌrã hexe vy”, heꞌiague rami. 5:c& Haꞌe nunga rupi Nhanderuete renonde avave rei lei re onheaꞌãa rupi nomboeko porãai ꞌrã, mbaꞌeta “Heko porã vaꞌe ma ojeroviaa rupi ꞌrã ikuai”, heꞌi. 9#& Haꞌe rã lei re onheaꞌã vaꞌe ma ayvu vaipy meme, mbaꞌeta ipara oiny: “Lei re ikuai vaꞌe ndojapopai ri vy ayvu vaipy opyta.” y8k& Haꞌekue rami vy Abraão ojerovia ete vaꞌe reve omoingo porã avi ꞌrã ojerovia vaꞌe kuery haꞌe javi. ~7u&Mbaꞌeta Abraão pe ranhe omombeꞌu ayvu porã vy “Ndegui vy amoingo porã ꞌrã yvy regua haꞌe javi”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe ramia py ipara re Nhanderuete oikuaa uka ma voi amboae regua kuery ojerovia ramo omboeko porã ꞌrãa. , V6%&Haꞌe nunga rupi jaikuaa ojerovia vaꞌe ae Abraão ramymino kuery ikuaia. 75g& Abraão rekokue re ijayvua Haꞌe ramigua ae Abraão ojou rakaꞌe, mbaꞌeta “Nhanderuete re ojerovia ramo ojeroviaa re omeꞌẽ teko porã”, heꞌiague rami. 47&Haꞌe gui Nheꞌẽ mbouare ndaꞌu lei re penheaꞌã ramo ri mbaꞌemo porã ojapo penembyte, tyrã pa ayvu porã pendu vaꞌe re pejerovia ramo? l3Q&Pendekuai axy reiague ndovarei ri tyꞌy mbaꞌeverã? Haꞌe nungakue ndovare eꞌỹi ꞌrãgue.2&Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, Nheꞌẽ reve pemboypy vaꞌekue ri aỹ toꞌo re rive ju ta ri tyꞌy opa mbaꞌe py pendekuai porã? ; 1 &Po rami anho aikuaaxe pẽgui: Lei re penheaꞌã rupi ri ndaꞌu Nheꞌẽ pejopy, tyrã pa ayvu porã pendu vy pejeroviaa py?k0 Q& Galácia pygua kuery pe Paulo oporanduague Peẽ Galácia pygua kuery peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, mavaꞌe tu penembotavy raꞌe? Mbaꞌeta pendua py amombeꞌu porã vaꞌekue Jesus Cristo kuruxu re ojejuka ukaague.#/?&Xee ma Nhanderuete xemboaxya nambovare eꞌỹi. Mbaꞌeta lei re nhanheaꞌãa rupi nhanemboeko porãa vaꞌe rire Cristo omanoague ndovarei ꞌrãgue. /.W&Haꞌe rami rire xee veꞌỹ ma aiko, Cristo oiko xere. Aỹ xeroꞌo re aiko teri reve Nhanderuete Raꞌy re ajeroviaa rupi aiko, xerayvu vy xere ojejuka uka rire."-=&Haꞌe rami ꞌrãgue py lei re oĩa aikuaa porã rire xee amano ae ma lei pe, Nhanderuete pe ju aiko aguã. Xee voi kuruxu re xemoĩa avi Cristo reve. v,e&Mbaꞌeta mbaꞌemo nhambovaipa vaꞌekue jajapo ju vaꞌe rire mae japyta ꞌrãgue ojejavypa riae vaꞌe. ;+o&Haꞌe rami avi xapyꞌa rei Cristo re vy nhanhemboeko porã uka teĩ amongue ojou ꞌrã jajejavya. Haꞌe rami vy ndaꞌu Cristo ae ri nhandeapo jajejavy aguã rami? Any teve.v*e&Jaikuaa guive lei re nhanheaꞌãa rupi eꞌỹ nhanemboeko porãa, haꞌe rã Cristo Jesus re jajeroviaa re. Haꞌe rami vy ore voi Cristo Jesus re rojerovia, haꞌe rami vy rojeroviaa re oremboeko porãa aguã, lei re ronheaꞌãa rupi eꞌỹ. Mbaꞌeta lei re onheaꞌãa rupi ma avave rei nomboeko porãai ꞌrã. “Ore” heꞌia ma judeu kuery re ijayvu vy. Galácia pygua kuery ma judeu eꞌỹ ikuai. Haꞌe gui haꞌe javi regua ma Jesus Cristo re ojerovia vy ꞌrãe oo jepe . q)[&Mbaꞌeta ore ma judeu ae ma voi orekuai, “Amboae regua ojejavypa rei vaꞌe” ꞌea vaꞌe eꞌỹ.`(9&Haꞌe gui ma haꞌe kuery haꞌeve eꞌỹa rami, ayvu porã anhetẽ vaꞌe rami eꞌỹ ikuaia xee aexa vy pavẽ oendua py aipoaꞌe Cefas pe: “Ndee ma judeu vaꞌeri amboae regua reko rami reiko vaꞌekue, judeu reko rami eꞌỹ. Haꞌe gui aỹ ma mbaꞌe re tu amboae regua kuery ri remoingoxe judeu reko rami?” haꞌe vaꞌekue. w'g& Hexeve judeu kuery mboae heta avi onhenhomi. Barnabé eteve voi haꞌe kuery onhenhomia rami onhemoingo uka. O&& Mbaꞌeta Tiago remimbou avakue novaẽi teria ja Cefas okaru oikovy vaꞌekue judeu eꞌỹ vaꞌe kuery reve. Haꞌe rami teĩ avakue ovaẽ ma ramo opytuꞌu, judeu kuery gui okyje vy ojepeꞌa.W%'& Pedro pe Paulo ijayvuague, haꞌe Cristo Jesus re jajerovia ramo nhanemboeko porãa re ijayvua Haꞌe gui ma Antioquia tetã py Cefas ovaẽ ma vy haꞌeve eꞌỹa rami oiko ramo xeayvu ete ixupe..$U& Peteĩꞌi re anho tema haꞌe kuery ojerure, iporiaukueꞌi roipytyvõ aguã re oremaꞌenduꞌa aguã. Haꞌe gui xee ma haꞌe nunga re anheaꞌã ae ma aikovy. @#y& Haꞌe gui haꞌe rami ambaꞌeapo aguã Nhanderuete xemboaxy vy xemoĩague omboetevepy kuery Tiago, Cefas haꞌe João oikuaa vy orererovyꞌa, orepopyy guive, xee haꞌe Barnabé reve. Mbaꞌeta ojou porã amboae regua kuery mboꞌea rupi ore orekuaia, haꞌe kuery judeu kuery mboꞌea rupi ikuaia rami avi.&"E&Mbaꞌeta apóstolo Pedro judeu kuery pe ayvu omombeꞌua rupi Nhanderuete oipytyvõa rami avi xee voi xepytyvõ amboae regua ikuaia rupi ambaꞌeapoa rupi.D!&Haꞌe rami ꞌrãgue py xejou porã, mbaꞌeta oikuaa amboae regua kuery pe ayvu porã amombeꞌu aguã Nhanderuete xemoĩague, judeu kuery pe Pedro omombeꞌu aguã omoĩague rami avi.[ /&Haꞌe gui omboetevepy kuery re ma xee napenai, mbaꞌeta Nhanderuete voi amongue rive joegui oayvuve vaꞌeꞌỹ. Haꞌe kuery yvatekueve ikuai vaꞌe voi neĩ peteĩ henda py naxemboꞌei mbaꞌemo pyau re.5&Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery oipota vaꞌe ma neĩ peteĩ henda py ma voi ndorojapoi, ayvu porã anhetẽ vaꞌe peẽ kuery peguarã opyta aguã. W'&Omboi uka aguã ijayvu vaꞌe ma irmão ramigua kuery rive, irmão kuery reve onhemoirũ vaꞌekue. Haꞌe kuery ma oikuaa pota reixe rakaꞌe opa mbaꞌe gui Cristo Jesus nhandereraa jepe ramo nhandekuaia re, escravo rami ju nhanemoingoxe vy. Irmão ramigua kuery ma nhomoingoxe judeu kuery pegua lei rupi anho, escravo rami ae. &Haꞌe rami teĩ neĩ Tito xerupive oo vaꞌekue pe voi haꞌe kuery ndaꞌijayvui opire omboi uka aguã, grego vaꞌeri.B}&Aa aguã Nhanderuete oikuaa ukaague rami vy aa. Haꞌe py ma opena vaꞌe kuery pe amombeꞌu ayvu porã judeu eꞌỹ vaꞌe kuerya rupi amombeꞌu aikovy vaꞌe. Pavẽ peꞌỹ guive amombeꞌu, irmão kuery yvatekueve vaꞌe pe anho, haꞌe kuery ombovaipa eꞌỹ aguã anhomboꞌea haꞌe anhomboꞌeague. M & Judeu haꞌe judeu eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi apóstolo kuery ombaꞌeapoa re ijayvuague Haꞌe gui catorze maꞌetỹ rire ma Jerusalém katy ju aa karamboae Barnabé reve. Tito avi araa.F &Haꞌe rami xereko oendu vy oguerovyꞌa okuapy Nhanderuete. 1 ]&Xereko omombeꞌua ramo rive haꞌe kuery oendu, “Nhanemoingo axy reiare aỹ ma omombeꞌu oikovy jajerovia aguã regua yma rupi ombovaipaxe vaꞌekue”, ꞌea rã.] 5&Haꞌe rã Judéia yvy re Cristo pegua igreja kuery ikuai vaꞌe ma ndaxerexai teri.< u&Haꞌe gui ma Síria haꞌe Cilícia yvy katy ju aa.N &Nhanderuete renonde aipoaꞌe: Po rami pẽvy ambopara vy ndaxeapui. ^ 7&Haꞌe rã apóstolo kuery mboae ma ndaexai karamboae, Senhor ryvy Tiago eꞌỹ vy. 1 ]& Jerusalém py, Síria haꞌe Cilícia katy Paulo ooague Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa py mae ma Jerusalém katy aa Cefas aexa aguã. Quinze ára re aiko hexeve.2 _&neĩ Jerusalém tetã katy ma voi ndaai haꞌe kuery ranhe xegui apóstolo ikuai vaꞌea py. Haꞌe rã Arábia yvy katy ranhe aa, haꞌe gui Damasco tetã py ju ajevy. ' I&xevy pe oikuaa uka Guaꞌy regua, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia rupi amombeꞌu aguã. Haꞌe ramo amboae kuery pe xee naporandui karamboae aiko aguã re, y&Haꞌe gui ma xetuiꞌi eꞌỹ mbove ma voi Nhanderuete xemboaxya rupi xeporavo rire xerenoĩ, haꞌe oipotaa rami vy !&Haꞌe rami aikoa rupi xeretarã judeu kuery xejavegua gui voi anheaꞌãve vaꞌekue, oreramoĩ kuery oremboꞌeague rami ete aikoxe vy.  !& Mbaꞌeta pendu ae ma judeu kuery reko rami aikoague. Mbaꞌeta Nhanderuete pegua igreja kuery amoingo axy rei vaꞌekue, amombaxe ete vy.h K& Mbaꞌeta xee ma avakue gui naendui neĩ ndaikuaai karamboae. Jesus Cristo ae oikuaa uka xevy. }  u& Irmão kuery, po ramigua aipota peikuaa porã: Ayvu porã pendevy xee amombeꞌu vaꞌekue ma avakue guigua eꞌỹ.$  C& Ayvu porã oendu haꞌe omombeꞌua re Paulo ijayvuague Haꞌe rami xeayvu vy ndaꞌu aỹ avakue pe ri ajejou porã uka, tyrã pa Nhanderuete pe? Avakue rive ri ndaꞌu ambovyꞌaxe? Mbaꞌeta avakue ambovyꞌaa rupi rive aiko vaꞌe rire ndaikoi ꞌrãgue Cristo rembiguai.  & Aipoaꞌe ae ma vaꞌekue ri teĩgue ju aipoaꞌe: Ayvu porã oregui pendu vaꞌekue rami eꞌỹ ri omombeꞌu vy tokanhy.   )&Haꞌe gui ayvu porã romombeꞌu vaꞌekue rami eꞌỹ ri omombeꞌu vaꞌe rei tove tokanhy, ore eꞌỹ vy anjo yva pygua omombeꞌu teĩ.  ;&Haꞌe vaꞌe ma amboae ayvu porã eꞌỹ guive. Haꞌe rami avi amongue rãndaꞌu Cristo regua ayvu porã oguerovaxe vy penemboeko eta rei. ; , ; ;   & Galácia pygua kuery ojeroviaa gui ojepeꞌaa re ijayvuague Haꞌe rami avi anhemondyi mbaꞌeta omombeꞌua rã aendu Cristo rupi Nhanderuete penemboaxy vy penerenoĩ vaꞌekue ri ixugui pejepeꞌapa vyvoia, ayvu porã ramigua re rive pevapaxe vy.M &Tove haꞌe anho tomboetea aỹ, haꞌe rakaꞌeve rã peve. Amém.  &Mbaꞌeta haꞌe ae ojejuka uka rakaꞌe jajejavyague re, Nhanderuete oipotaa rami vy ko yvy vai regua reko gui nhandereraa jepe aguã.s a&Tove peẽ kuery tapendu Nhanderuete haꞌe [nhande] Senhor Jesus Cristo penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã.u e&Irmão kuery xeirũ ikuai vaꞌe haꞌe javi reve roxarura Galácia py igreja kuery pendekuai vaꞌe pe. , 2 a&Galácia pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma apóstolo aiko. Avakue eꞌỹ xemoĩ, neĩ avakue pe eꞌỹ guive xemoĩ ukaa. Haꞌe rã Jesus Cristo ae xemoĩ vaꞌekue, haꞌe omanoague gui Nhanderuete imboete jevyare vaꞌe voi.   D Ogueroayvu porãague Tove peẽ kuery haꞌe javive tapendu Senhor Jesus Cristo nhanemboaxya, Nhanderuete nhanderayvua haꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ peteĩ rami nhanemoingoa. w Pexarura joupe-upe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe joayvua rami. Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi oxarura uka pẽvy. 3_ Oxaruraa rupi ijayvuague Aỹ ma irmão kuery, pevyꞌa ke. Opa mbaꞌe py pendekuai porã pota, joo meme penhombopyꞌa guaxu, peteĩ rami peikuaa, haꞌe peteĩ rami pendekuai guive. Haꞌe ramo Nhanderuete mborayvu meꞌẽa haꞌe peteĩ rami nhanemoingoa vaꞌe oiko ꞌrã pendereve.x~i Haꞌe nunga rupi pẽa py eꞌỹ teri aiko vy ambopara haꞌe rami, peẽ kuerya py aiko jave Senhor xembopoꞌakaague rami vy rombopaga eꞌỹ aguã, mbaꞌeta anhomomba aguã eꞌỹ xembopoꞌaka, haꞌe rã anhomombaraeteve aguã. }5 Haꞌe rami vy rovyꞌa ꞌrã peẽ penembaraete ramo, ore orekangy teĩ. Haꞌe rami vy rojerure peẽ kuery opa mbaꞌe py pendekuai porã aguã.| Mbaꞌeta peteĩve henda py ndorepoꞌakai ꞌrã anhetẽ vaꞌe rojoko aguã, haꞌe rã anhetẽ vaꞌe ojekuaa porãve aguã anho.R{ Nhanderuete pe rojerure mbaꞌeve py pejejavy eꞌỹ aguã, pavẽ orejou porã aguã eꞌỹ guive. Roipota vaꞌe ma teko porã rupi peẽ pendekuai, ojou vaipy ore roikoa rami amongue oikuaa teĩ.Zz- Haꞌe rami teĩ xee ajerovia peikuaa aguã ore kuery ojou vaipy eꞌỹ roikoa.Ly Peikuaa pota ke pendejee ae, pexa aguã anhetẽ pa pejeroviaa oĩa. Penheaꞌanga ke pendejee ae. Ndapeikuaai ri tyꞌy Jesus Cristo pendere oĩa? Haꞌe rami eꞌỹ ri ramo ojou vaipy peiko. |xq Mbaꞌeta anhetẽ ikangy vaꞌe rami kuruxu re onhemoĩ uka vaꞌekue ri oikove ju rakaꞌe Nhanderuete poꞌakaa rupi. Haꞌe rami ae hexe vy ore voi orekangy vaꞌeri peẽ kuery mbyte Nhanderuete poꞌakaa rupi avi ꞌrã orekuai hexeve. ,wQ Mbaꞌeta peikuaaxe anhetẽ pa Cristo gui ae xeayvua. Haꞌe vaꞌe rima naꞌikangyi ꞌrã peẽ kuery mbyte, haꞌe rã pendevy pe oexa uka ꞌrã opoꞌakaa.vw Mbaꞌeta mokoĩgue pẽa py aĩ jave aipoaꞌeague rami ae ju ꞌrã xeayvu. Aỹ peẽ kuerya py naĩ vy aipoaꞌe ymave rupi ojejavy vaꞌekue pe, haꞌe amboae kuery haꞌe javive pe guive: Peteĩgue ju avaẽ vy xee noromboaxyvei ma ꞌrã.cu A Oikuaa pota haꞌe ijayvu ete aguã re Paulo ijayvuague Kovaꞌe re mboapykuea ma ꞌrã avaẽ peẽ kuerya py. “Mokoĩ eꞌỹ vy mboapy mbaꞌemo omombeꞌu rã jaikuaa porãve ꞌrã”, ꞌea ague rami. wtg Akyje peteĩgue ju avaẽ ramo peẽ kuery mbyte Xeruete xemoꞌyvyĩ rivyvyi gui, haꞌe yma rupi pejejavyague gui ndapejeko rerovai rã xee ajaeꞌo rivyvyi gui, heko kyꞌa rei vaꞌe, itavy rei haꞌe opa marã ikuai vaꞌe aexa vy. Ts! Haꞌe rami teĩ akyje, peẽ kuerya py avaẽ vy aipotaa rami eꞌỹ pendekuai rã roexa gui, haꞌe peẽ voi pexaꞌãague rami eꞌỹ xerexa gui. Akyje peẽ kuery mbyte aexa gui jogueroꞌa rei vaꞌe, joe ijaꞌeꞌỹ, ivai rei, haꞌe ranhexe vaꞌe, ijayvu vaikue, ijayvuxe, onhemboyvate haꞌe nhombopoxypa rei vaꞌe.*rM  Haꞌe kuery oipou aguã okyjea rupi Paulo ijayvuague Are ma guive rã peẽ kuery pexaꞌã teĩ ore rojejou porã ukaxe vy rive oreayvua rami. Haꞌe rami ꞌrãgue py xerembiayvu kuery, Cristo re vy Nhanderuete renonde romombaraeteve aguã oreayvu haꞌe nunga haꞌe javi re. ]q3 Mbaꞌeta Tito ou aguã re ajerure, haꞌe hexeve ambou avi karamboae irmão mboae. Tito teve pendekore rakaꞌe? Hexeve peteĩ nheꞌẽ rupi ae eꞌỹ ri tyꞌy roiko? Peteĩ tape rupi eꞌỹ ri tyꞌy roo? Np Haꞌe rami avi pẽa py amongue ambou vaꞌekue pe teve rokore uka?o! Mbaꞌeve py pẽvy nanhepytyvõ ukai ramo xapyꞌa rei peẽ kuery vaꞌe regua “Paulo ijapu vy nhandekorea rupi oiko” heꞌi ꞌrã.;no Haꞌe nunga rupi xee avyꞌa reve mbaꞌemo ameꞌẽ, haꞌe penenheꞌẽ re vy xee ae anhemomba uka ꞌrã guive. Pavẽ gui xee roayvuve rã peẽ kuery ndaxerayvuive teve?m}  Oipouxea rupi Paulo ijayvuague Mboapykuea ma peẽ kuerya py aa aguã rami aiko, haꞌe teĩgue ju nanhepytyvõ ukai ꞌrã guive pẽvy. Mbaꞌeta xee ndaipotai mbaꞌemo pereko vaꞌe, peẽ kuery ae roipota. Mbaꞌeta taꞌy kuery minha mbaꞌeve nomoĩ porãi ꞌrã nguu kuery peguarã, haꞌe rã tuu kuery ma guaꞌy kuery peguarã omoĩ porã ꞌrã mbaꞌemo.1l[ Mbaꞌe nunga py tu igreja kuery mboae gui peẽ kuery pe ajapo vaive, xee anho pẽvy nanhepytyvõ ukaia py eꞌỹ vy? Xeperdoa ke haꞌe nunga py ri ajapo vai rã. Jk  Mbaꞌeta peẽ kuery mbyte rupi aexa uka ae ma apóstolo aikoa kuaa ukaarã, opa mbaꞌe aropoꞌakaa py, haꞌe gui hexa pyrã, nhomondyipaarã haꞌe poꞌakaa kuaa ukaarã ajapoa py guive.Vj% Apóstolo oikoa kuaa ukaa re Paulo ijayvuague Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami xeayvu vaꞌekue, haꞌe rami aguã rami peẽ ae xemoingo ramo. Peẽ ae pendeayvu ꞌrãgue xererovyꞌaa rupi, mbaꞌeta xee ma mbaꞌeve py ojeupe “Apóstolo” heꞌi rive vaꞌe kuery gui naxeꞌyvyĩꞌive, mbaꞌeꞌỹ aiko vaꞌeri.Di Haꞌe rami vy arovyꞌa ꞌrã xekangya, xere ayvua reia, ajexavaia, xere opuꞌãa reia, haꞌe ndaꞌevei aikoa Cristo káuxa aendu vaꞌe. Mbaꞌeta xekangya py xembaraeteve ꞌrã. ~hu Haꞌe rami teĩ aipoeꞌi xevy: “Xee romboaxya haꞌeve ma ndevy, mbaꞌeta ikangy vaꞌe re xepoꞌakaa ojekuaa porãve ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi avyꞌa reve ꞌrã xeayvu xekangya re, xere Cristo poꞌakaa oĩ aguã. Pg Haꞌe nunga rupi mboapykue Senhor pe ajerure xegui oipeꞌa aguã re.f  Hoꞌo re juu oĩ vaꞌe re Paulo ijayvuague Haꞌe ramigua iporã ete vaꞌe xevy oikuaa ukaague re ajejou porã rei eꞌỹ aguã, peteĩ juu omoĩa xeroꞌo re. Haꞌe vaꞌe ma Satanás ombou vaꞌekue xerereko axy aguã, anhemboyvate rei eꞌỹ aguã.>eu Haꞌe rami ajererovyꞌaa rupi xeayvu vaꞌe rire inhakã porã eꞌỹ vaꞌe ndaikoi ꞌrãgue, mbaꞌeta anhetẽ vaꞌe meme. Haꞌe rami teĩ haꞌe rami ndaxeayvuxei, avave rei xejou porã rei eꞌỹ aguã. Haꞌe rã xere mbaꞌemo oĩ rã oexa, eꞌỹ vy xegui ayvu oendu vaꞌekue anho haꞌeve. zdm Haꞌe ramigua oikoague re xee xeayvu ꞌrã, haꞌe rã xereko re ae ndaxeayvui ꞌrã, xekangya re eꞌỹ vy.kcO yvy marã eꞌỹ re oupia. Haꞌe ramo ayvu oendu avave rei omombeꞌua aguã ndaꞌevei vaꞌe.{bo Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ava hete reve pa tyrã hete reveꞌỹa ndaikuaai, Nhanderuete ma oikuaa teĩ xee aikuaaa Peteĩ ava aikuaa Cristo pegua. Haꞌe vaꞌe ma catorze maꞌetỹ ma ojapo yva mboapya peve oupiague. Hete reve pa tyrã hete reveꞌỹ oupia xee ndaikuaai, Nhanderuete ma oikuaa. Apy “Peteĩ ava” heꞌia ma ojee ae ijayvu vy (versículo 7). <` s Senhor mbaꞌemo oexa uka haꞌe oikuaa ukaague re ijayvuague Ajererovyꞌaa rupi xeayvuve aguã ndaꞌevei teĩ amombeꞌu ta Senhor mbaꞌemo oexa haꞌe oikuaa ukaague.)_K !Haꞌe rami teĩ tetã kora re janela oĩ vaꞌe gui xemboguejya yvy katy peteĩ ajaka tuvixa vaꞌe py. Haꞌe rami vy aa jepe karamboae haꞌe kuery po gui. ^w Damasco tetã py aiko jave tetã re opena vaꞌerã huvixave Aretas omoĩ vaꞌekue omboaty jopya kuery xejopy aguã.y]k Nhanderuete, Senhor Jesus Ru vaꞌe rakaꞌe rã peve imaꞌenduꞌa porãmby oiko vaꞌe ma oikuaa ndaxeapuia.c\? Haꞌe rami avi mbaꞌemo arovyꞌaa rupi xeayvu vy xeayvu ta avi xekangya rupi aikoa re.p[Y Haꞌe kuery vaꞌe regua ikangy rã xee voi xekangya aendu. Hoꞌa ramo xee voi xepyꞌa vai ꞌrã. Z7 Haꞌe nunga xerete re oiko vaꞌe ramigua anho eꞌỹ aendu, koꞌẽ nhavõ xere oĩ ipoyive vaꞌe, igreja kuery haꞌe javi re ndaꞌevei aikoa.mYS Ambaꞌeapoa py aiko vy xekaneꞌõ vaꞌekue, mbovykue rei eꞌỹ ake eꞌỹ re aiko. Xenhembyayi haꞌe xeyꞌuvei vaꞌekue. Mbovykue rei eꞌỹ akaru eꞌỹ re aiko vaꞌekue, haꞌe xeao eꞌỹ vy yroꞌy aendu guive.X7 Aguataa rupi aiko vy mbovykue rei eꞌỹ ajexavai. Yy oxyry atã vaꞌe rupi aaxa, jojuka rive-rive vaꞌe ikuaia rupi, xeretarã kuery haꞌe amboae regua xejukaxe ramo, tetã haꞌe tekoa eꞌỹa rupi aikoa py, yeꞌẽ rupi aa vy, haꞌe irmão ramigua rive xejukaxe ramo.*WM mboapykue xenupãa yvyra rovi py, peteĩgue ita py xeapipaa, mboapykue kanoã aĩa vaꞌe oike, peteĩ pytũ haꞌe peteĩ ára yeꞌẽ mbyte py aĩ vaꞌekue.EV Peteĩ nhiruĩgue ma judeu kuery xenupã trinta e nove-kue,U  Cristo rembiguai teve ikuai? (Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami teri xeayvu.) Xee katuve ma haꞌe aiko. Mbaꞌeta pavẽ gui ambaꞌeapove, nhuã py hetakueve aĩ, mbovykue rei eꞌỹ anhenupã uka, mbovykue rei eꞌỹ amano aguã rupi aiko vaꞌekue.T- Haꞌe kuery hebreu regua teve? Xee voi hebreu aiko. Haꞌe kuery Israel regua teve? Xee voi. Haꞌe kuery Abraão ramymino teve ikuai? Xee voi.hSI Xee axĩ reve xemaꞌenduꞌa haꞌe kuery rami orekuai aguã ndorepyꞌa guaxuiague re. Haꞌe rami avi amongue ipyꞌa guaxua rupi ijayvu ramo xee voi xepyꞌa guaxu ꞌrã. Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami teri xeayvu. R Haꞌe kuery pe pejejokuai uka escravo rami, penhemomba uka, pejekore ukapa, mbaꞌeta pendegui onhemboyvateve vy penderova petepa. Q Mbaꞌeta peẽ kuery pendejeupe “Hiꞌarandu vaꞌe” peje teĩ pevyꞌa reve penhemboꞌe uka hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe.P{ Heta ikuai toꞌo re vy ojererovyꞌaa rupi rive ijayvu vaꞌe. Haꞌe gui xee voi xeayvu ta ranhe ajererovyꞌaa rupi.Ow Mbaꞌeta xeayvu ta Senhor gui eꞌỹ ijayvu vaꞌe rami, ꞌarandu rupi eꞌỹ, ojejou porã rei vaꞌe rami rive.N/  Ayvu porã káuxa ojexavaia re Paulo ijayvuague Teĩgue ju xeayvu: Avave rei xevy pe “Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe” taꞌea eme. Haꞌe rami teĩ haꞌe rami xekuaa vaꞌe ikuai vy taxereropoꞌakaveꞌi ju, inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami xejee xeayvuve rã.HM  Haꞌe nunga rupi hembiguai kuery voi heko porã vaꞌe merami rive onhemoingo rã jaexa vy nanhemondyi ꞌrã. Haꞌe gui opaa py haꞌe kuery haꞌevea rami ꞌrã opaga ojapo vaiague re. uLc Haꞌe ramigua jaexa teĩ nanhanhemondyi, mbaꞌeta Satanás ae voi anjo hexakãmba vaꞌe rami onhemoingo.K# mbaꞌeta haꞌe kuery ma apóstolo ramigua rive, anhetẽ rupi eꞌỹ ombaꞌeapo, Cristo pegua apóstolo ramigua rive onhemoingo vaꞌe.cJ? Haꞌe rami ꞌrãgue py “Paulo kuery rami orekuai” heꞌi rive vaꞌe kuery amokyrirĩ aguã nanhemongaru ukai vaꞌekue pendevy, haꞌe kuery ojejou porã veꞌỹ aguã. Haꞌekue rami aiko riaeve ꞌrã guive,I# Mbaꞌe re ndaꞌu nanhemongaru ukai vaꞌekue pendevy? Peẽ kuery roayvu eꞌỹ vy teve haꞌe rami aiko? Nhanderuete ma oikuaa roayvua.H) Cristo regua ayvu anhetẽ ete vaꞌe xere oĩ vaꞌe rupi aipoaꞌe: Xegui ndoipeꞌaai ꞌrã apy Acaia yvy re haꞌe rami aiko vy avyꞌaa.BG} Peẽ kuerya py aiko jave mbaꞌemo py xeporiau teĩ peẽ kuery peteĩve pe nanhemongaru ukai. Mbaꞌeta Macedônia gui irmão kuery ovaẽ vy omeꞌẽmba aikotevẽ vaꞌekue. Opa mbaꞌe py anheaꞌã vaꞌekue peẽ kuery pe anhemongaru uka eꞌỹ aguã, haꞌe anheaꞌã riaeve ꞌrã guive haꞌe rami. F Mbaꞌeta igreja kuery mboae gui mbaꞌemo aipeꞌa heruvy peẽ kuery roipytyvõ rive aguã, haꞌe ambaꞌeapoague repy ajopy guive.E   Joupe nonhemongaru ukaiague re Paulo ijayvuague Tyrã pa peẽ kuery romboyvateve vy xee ae anhemoꞌyvyĩve vy ajejavy vaꞌekue ri tyꞌy? Mbaꞌeta peẽ kuerya rupi aiko jave hepy eꞌỹ re amombeꞌu vaꞌekue Nhanderuete guigua ayvu porã.D Ayvu py xeꞌyvyĩꞌi teĩ mbaꞌemo aikuaa-a py any. Haꞌe nunga haꞌe javi roikuaa uka ae ma pẽvy, opa mbaꞌe py. sC_ Haꞌe kuery ojeupe ae “Apóstolo” heꞌia vaꞌe gui xee ma neĩ peteĩ henda py naxeꞌyvyĩꞌive.;Bo Mbaꞌeta anhetẽ pẽa py amongue ovaẽ vy Jesus regua ore romombeꞌu vaꞌekue ramigua eꞌỹ ꞌrã omombeꞌu, haꞌe rami eꞌỹ vy Nheꞌẽ eꞌỹ vy ayvu porã pejopy vaꞌekue ramigua eꞌỹ ꞌrã omombeꞌu. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe regua pe teĩ penhemboꞌe uka ꞌrã, pevyꞌa reve.aA; Haꞌe rami teĩ xee akyje, mboi ijapua rupi Eva ombotavyague rami avi peneꞌarandua voi ombovaipa avi gui, peteĩ rami anho pendepyꞌaa haꞌe Cristo pe pendeko kyꞌa eꞌỹa rupi pendekuaia gui pejepeꞌa gui.l@Q Mbaꞌeta peẽ kuery re xee ndaꞌevei etea ma Nhanderuete guigua ae. Mbaꞌeta omerã peteĩꞌi vaꞌe pe kunhataĩ eteꞌi ojexa uka vaꞌe rami avi xee ma roguereko katu peteĩ pe roexa uka aguã. Haꞌe vaꞌe ma Cristo.+? Q Paulo gueko re ijayvuve jevyague Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami xeayvuve ju ta ramo aipota xereropoꞌakave. Haꞌe rami vy xereropoꞌakaveꞌi ju ke.> Mbaꞌeta amongue haꞌe ae rive ojererovyꞌa vaꞌeꞌỹ ꞌrã ojou porã mbyrã oiko, haꞌe rã Senhor oguerovyꞌa vaꞌe anho. x=i Haꞌe rami ꞌrãgue py “Mbaꞌemo oguerovyꞌa vaꞌe ma Senhor ae toguerovyꞌa” heꞌia rami orekuai. 5<c haꞌe pendekuaia rovai rupi voi ayvu porã romombeꞌu aguã, mbaꞌeta ore ndoreayvui ꞌrã amboae kuery ombaꞌeapoague rupi ore ju rombaꞌeapoa roguerovyꞌaa rupi. ; Haꞌe rami avi haꞌevea ramigua áryve eꞌỹ ꞌrã oreayvu, amboae kuery ombaꞌeapoa re oreayvu eꞌỹ aguã. Haꞌe peẽ kuery re rojerovia, pejeroviaa oĩve ramo peẽ kuerya rupi rombaꞌeapove aguã, orerembiaporã omeꞌẽ mbyre rami vy,R: Mbaꞌeta peẽ kuerya rupi noremombaꞌeapoi vaꞌe rire pendekuaia re oreayvu aguã ndaꞌevei ꞌrãgue. Haꞌe rami avi Cristo regua ayvu porã romombeꞌu vy peẽ kuerya rupi rombaꞌeapo ae ma.9 Mamo pa Paulo ombaꞌeapo aguã oikuaa ukaague re ijayvua Haꞌe rã ore ma orejee ae ndoreayvui ꞌrã haꞌevea ramigua áryve, Nhanderuete orerembiaporã omeꞌẽ vaꞌekue re anho oreayvu. Mbaꞌeta peẽ kuerya rupi voi rombaꞌeapo aguã omeꞌẽ.P8 Mbaꞌeta ore ma noronhemboyvatexei vaꞌekue, ojejou porã rei vaꞌe kuery rami eꞌỹ. Haꞌe kuery ma ojee ae rive ovyꞌa, haꞌe ojegui ae mbaꞌemo ombojoja vy oexa uka oꞌarandu eꞌỹa. 47a Haꞌe rami ijayvu vaꞌe toikuaa pota povaꞌe nunga re: Haꞌe kuerya py eꞌỹ roĩ jave kuaxia para romboparaa rami ae ju ꞌrã oreayvu haꞌe kuerya py rovaẽ vy.O6 Mbaꞌeta amongue ndaxejou porãi vy aipoeꞌi: “Paulo kuaxia ombopara vaꞌekue ma ipoyi, haꞌe ipoꞌakaa kuaa ukaa guive, vaꞌeri nhandea py oĩ vy ikangy, haꞌe ijayvu ndovarei”, heꞌi.[5/ Haꞌe rami xeayvu, kuaxia ambopara vy romongyjexea rami pexaꞌã eꞌỹ aguã.#4? Orepoꞌakaa re peteĩgue ju xeayvu teĩ naxĩ, mbaꞌeta peẽ kuery romombaraeteve aguã Senhor orembopoꞌaka, penembaraetea rombovaipa aguã eꞌỹ.j3M Peikuaa pota ke mbaꞌemo ojekuaa porã vaꞌe re. Amongue ojejou porãa rupi ojeupe “Cristo pegua” heꞌi vy peteĩgue ju toikuaa pota ojee. Mbaꞌeta Cristo pegua haꞌe kuery oikoa rami avi ore voi Cristo pegua roiko.2w Haꞌe gui opa mbaꞌe py penheꞌẽ rendu ma ri ramo rombopaga ꞌrã inheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi. Q1 haꞌe opa marãgua onhemboyvatevexea guive, Nhanderuete oikuaaxe vaꞌe rovai opuꞌã vaꞌe. Haꞌe rami vy roity avakue ꞌarandu haꞌe javi, haꞌe kuery voi Cristo onheꞌẽ rendu aguã rami.s0_ Mbaꞌeta ore ronheaꞌãa rupi tembiporu roiporu vaꞌe ma toꞌo guigua eꞌỹ, haꞌe rã Nhanderuete guigua ipoꞌaka vaꞌe, oo imbaraete ete vaꞌe mbovaipaarã. ; Haꞌe rami vy rombovaipa ꞌrã nhombotavypa reia rupi ayvua,t/a Mbaꞌeta oreroꞌo re roiko teĩ toꞌo oikuaa rami eꞌỹ guive ropuꞌã roikovy orerovaigua kuery re.H.  Tá, xee ajerure pẽvy peẽ kuerya py avaẽ ju jave ijayvu ete vaꞌe rami eꞌỹ xeapo aguã, mbaꞌeta anhetẽ xeayvu ete ꞌrã amongue toꞌo re roikoa rami ijayvu vaꞌe ikuai rã.- ) Apóstolo poꞌakaa rupi Paulo ijayvuague Cristo ivai rei eꞌỹ haꞌe porayvu vaꞌe rery rupi xee Paulo ae pẽvy ajerure. Xee ma anhetẽ peẽ kuerya py aiko jave xeꞌyvyĩꞌi vaꞌeri pendekuaia rupi eꞌỹ aiko jave “Ijayvu ete vaꞌe” ꞌea xevy. *~~a}T||4{{_zzAyx wvuetss]rrqpp0oo!nmmfmll$kjiRhh2gffefe'd)cc+bbkb```_l_0^]])\\ [ZYXXhWWmVUUTS4RRQQDPPOONMLKKJJ+II.HmGGhFEDDoCCzCBAAD?>= % Kw_E*9k0Haꞌe gui peẽ tuu kuery ma pembopoxy rei eme pendaꞌy haꞌe penderajy kuery. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor guigua ꞌarandu rupi ꞌrã pemoꞌarandu haꞌe pemongeta. Y+0“Kovaꞌe yvy re peiko porã haꞌe peikove puku aguã”, heꞌi vaꞌekue. )K0“Pemboete ꞌrã penderu haꞌe pendexy”, heꞌiague rami. Haꞌe vaꞌe ojapo uka pyre ma jypyꞌigua nhanemoingo porã aguã regua ayvu reve ou, po rami:S !0 Tuu haꞌe taꞌy kuery reko re ijayvua Peẽ taꞌy haꞌe tajy kuery voi Senhor re vy penheꞌẽ rendu ꞌrã penderu haꞌe pendexy, mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrã haꞌevea rami pendekuai,0!Haꞌe rami avi peẽ kuery voi peteĩ-teĩ peayvu ꞌrã pendaꞌyxy peẽ ae pejeayvua rami, haꞌe kunhague voi tomboete ome. , ; eC0 Povaꞌe ma ndoikuaa ukai pyre iporã ete vaꞌe, mbaꞌeta Cristo haꞌe igreja re xeayvu.*M0“Haꞌe nunga rupi avakue oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, guaꞌyxy reve joguereko aguã, mokoĩ ꞌrãgue py peteĩꞌi toꞌo ikuai aguã”, heꞌiague rami. $C0hete regua nhandekuai ramo.'G0Mbaꞌeta guete ae ndoayvui vaꞌe jipoi. Haꞌe rami ꞌrãgue py nhamongaru haꞌe nhapena ꞌrã nhanderete re. Haꞌe rami ae avi Cristo opena igreja re,wg0Haꞌe rami avi ime kuery ma guete aeꞌi rami toayvu guaꞌyxy. Guaꞌyxy oayvu vaꞌe ma haꞌe ae ojeayvu.[/0guenonde ae igreja kuery oexa uka aguã hexakãmba vaꞌe, ipere haꞌe ixorĩmba rei eꞌỹ vaꞌe, haꞌe kuery re ivaikue reia, neĩ haꞌe vaꞌe regua oĩ eꞌỹ aguã, haꞌe rã ikyꞌa eꞌỹa anho.W'0ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omoingo aguã yy py ojoi vy, ayvu omombeꞌua reve,#0Peẽ ime kuery voi peayvu ke pendaꞌyxy, Cristo igreja kuery oayvua rami avi, mbaꞌeta igreja kuery re vy guekove ae omeꞌẽ rakaꞌe,0Haꞌe gui igreja kuery Cristo oipotaa rami ikuaia rami avi kunhague voi opa mbaꞌe py taꞌikuai ome kuery oipotaa rami. 0Mbaꞌeta ime kuery ma guaꞌyxy akã ikuai, igreja kuery akã Cristo oikoa rami avi, heraa jepea guive oiko. Haꞌe vaꞌe ma hete.{0 Omenda vaꞌe kuery reko re ijayvua Haꞌe rami vy kunhague ma ome oipotaa rami taꞌikuai, Senhor pe rami ete.?y0Peteĩ-teĩ oipotaa rami peiko Cristo pemboetea rupi. U #0Opa mbaꞌe re Nhanderuete perovyꞌa riae, Senhor Jesus Cristo rery rupi.  0Haꞌe rami vy jomeme pendeayvu salmos peporaei vy. Pendepyꞌa py Senhor pemboetea rupi peporaei hinos haꞌe Nheꞌẽ guigua mboraei. }0Pekaꞌu eme guive vinho py, mbaꞌeta opa marã rei nhanemoingo. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendere Nheꞌẽ anho toĩ. r ]0Haꞌe nunga rupi pepyta eme hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, vaꞌeri peikuaa pota Senhor oipota vaꞌe re. = u0Peiporu kuaa ke ára nhavõ, mbaꞌeta ara vai meme.0Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota. Pendekuaive eme hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe rami, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe rami anho.0aipoeꞌia rami vy: “Reke vaꞌe, emyĩ ke, epuꞌã omano vaꞌekue mbyte gui, haꞌe gui Cristo nemoexakã ꞌrã.” '0 Mbaꞌeta hendya py mbaꞌemo jaikuaa uka ramo ojekuaapa ꞌrã marã ramigua ete paa. Hendya py ojekuaa vaꞌe ma hexakã vaꞌe meme opyta,_70 Mbaꞌeta haꞌe kuery nhemi rupi ojapo vaꞌe re nhandeayvu vy voi nhaxĩmba ꞌrã.'G0 Mbaꞌeve pereko eme pytũ rupigua mbaꞌemo vai apoa kuery reve, mbaꞌeta ovareꞌỹ vaꞌe meme. Haꞌe rami ꞌrãgue py peikuaa uka ndaꞌevei vaꞌea.H 0 Peikuaa pota haꞌvy Senhor pembovyꞌaa rupi pendekuai aguã.iK0 mbaꞌeta hendy vaꞌe guigua ma mborayvu, teko porã haꞌe anhetẽ vaꞌe rupi nhandekuaia. 90Mbaꞌeta yma rupi, pytũ rupi pendekuai vaꞌekue ri aỹ ma Senhor re vy hexakã vaꞌe peiko. Pendekuai haꞌvy hendy vaꞌe raꞌy kuery rami ete,yk0Haꞌe nunga rupi mbaꞌeve pereko eme haꞌe kuery reve. 2 Coríntios 6.14–7.1 'G0Avave rei pe penhembotavy uka eme ayvu ovareꞌỹ vaꞌe py, mbaꞌeta Nhanderuete ombopaga ꞌrã nonheꞌẽ rendui vaꞌe kuery haꞌe rami ikuaiague re.~70Peikuaa pota ke povaꞌe nunga re: Cristo haꞌe Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa jave peteĩve ndojejokoi rei vaꞌe mbaꞌeve ndojopyi ꞌrã, neĩ onhemboeko kyꞌa rei vaꞌe, nhombaꞌe re opena rei vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe ramigua ma taꞌangaa ombojerovia vaꞌe rami meme.U}#0Ndaꞌevei pendeayvu vaikue aguã, peneꞌarandua rupi eꞌỹ pendeayvu aguã, neĩ penderoryai rei aguã. Haꞌe ramigua ma ndaꞌevei vaꞌe meme. Haꞌe rami ꞌrãgue py perovyꞌa tema Nhanderuete.f|E0 Hendy vaꞌe haꞌe pytũ rupi ikuai vaꞌe re ijayvua Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai vy ndaꞌevei neĩ pendeayvu aguã mbaꞌemo vai re: tavy reia, nhemboeko kyꞌaa, nhombaꞌe re pena reia, haꞌe nunga re..{U0Mborayvu re pendekuai Cristo penderayvua rami, mbaꞌeta nhandere ojejuka uka rakaꞌe, Nhanderuete pe guekove ae omeꞌẽ heakuã porã vaꞌe omeꞌẽmby rami. _z 90Haꞌe nunga rupi Nhanderuete rami ete ke pendekuai, taꞌy kuery hembiayvu vaꞌe vy. y90 Haꞌe rami ꞌrãgue py joo rami meme pendekuai pejoayvu haꞌe penhomboaxya rupi. Pejoperdoa ke, Cristo re vy Nhanderuete pendeperdoaague rami avi. &xE0Pejepeꞌa ke pendevai reiaty gui, haꞌe gui penhenhandu vaikue reia, pendepoxy reia, penhomotareꞌỹa, pendeayvu vaikue reia haꞌe opa mbaꞌe vai gui.0wY0Pemomboriau eme Nhanderuete Nheꞌẽ, mbaꞌeta opa mbaꞌe gui pendereraa jepe aguã ára peve guarã pendere omoĩ, ojeupegua kuery peikoa kuaa ukaarã. , ; , ; , 9vk0Pendejuru gui toẽ eme ayvu vai, haꞌe rã ayvu porã anho, peteĩ-teĩ oikotevẽa rami penhomombaraete aguã. Haꞌe rami vy ꞌrã hendua kuery pe pendeayvua ojapo porã.u10Imonda vaꞌekue taꞌimondave eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py tombaꞌeapo, opo py tojapo iporã vaꞌe, iporiaukueꞌi oipytyvõ aguã ojou aguã.Bt0peteĩve henda py anha pe penhembotavy uka eꞌỹ aguã.isK0Pendevaia py teĩ pejejavy eme. Pendevaia gui pejepeꞌa kuerei ꞌrã kuaray oike eꞌỹ re, ?rw0 Nhanderuete pe ete nhandekuai aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi pendeapuague peja vy peteĩ-teĩ anhetẽ rupi anho pendeayvu jomeme, mbaꞌeta peteĩꞌi tete nhandekuai. 9qk0haꞌe pendeko pyau py ju penhemonde aguã. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete omoingo haꞌe rami ete pendekuai aguã, anhetẽ guigua teko porã haꞌe pendekyꞌa eꞌỹa rupi. Yp+0Haꞌe gui penemboꞌea penhembopyau uka aguã pendepyꞌa haꞌe peikuaa-a py,o!0Penemboꞌea pendereko ymague peja aguã re, mbaꞌeta nhandereko ymague rupi vy nhandereko kyꞌave javy nhanhemoaruãa py jajekorepa vy.gnG0Mbaꞌeta anhetẽ ae Jesus regua anhetẽ vaꞌe pendu, haꞌe haꞌe rupi ete penemboꞌea.Um#0Haꞌe rã peẽ kuery ma haꞌe rami eꞌỹ peikuaa rakaꞌe Cristo reko.wlg0Haꞌe kuery oxĩa noendu kuaavei vy opa marã rei ikuaia rupi ndojejokovei ma, haꞌe rami anho ikuaixe vy. jkM0Haꞌe kuery ꞌarandua ma pytũmba. Mombyry ikuai Nhanderuete reko gui, inhakã ratãa rupi ae.Uj#0 Jajeko rerova aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe Senhor rery rupi: Pendekuaive eme amboae regua kuery reko rami, mbaꞌeta haꞌe kuery ma ipyꞌaa ovare eꞌỹ vaꞌe rupi rive ikuai.0iY0Hexe vy tete haꞌe javi oĩmba porã ꞌrã, joo rami ikuaia py. Peteĩ-teĩ regua joo rami meme haꞌe mborayvu re nhomombaraete vy haꞌe javi ꞌrã yvateve ovy. Qh0Haꞌe rami ꞌrãgue py anhetẽ vaꞌe rupi haꞌe mborayvu re nhandekuai vy opa mbaꞌe py nhandeyvateve ꞌrã javy Cristo rami ete nhandekuaia jaupity peve, mbaꞌeta haꞌe anho nhaneakã oiko.g30kyrĩgue rami veꞌỹ nhandekuai aguã, opa marã rei nhanemboꞌe vaꞌe yvytu rami nhandereraa rã haꞌekueꞌỹ-kueꞌỹ katy rive jaa eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma avakue ꞌarandua rami rive ꞌrã nhanemboꞌe, ijayvu kuaa vy nhanembotavypa ꞌrã guive.2f]0 peteĩ rami meme jajerovia haꞌe Nhanderuete Raꞌy jaikuaa ete peve. Haꞌe rami vy ꞌrãe kakuaakue rami nhandekuai, Cristo rami ete nhandekuai peve opa mbaꞌe py,(eI0 Haꞌe rami vy omboꞌe uka porãmba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery peteĩ-teĩ guembiapo ojapo kuaa aguã rami. Haꞌe rami vy Cristo rete omombaraeteve aguã,jdM0 Haꞌe gui amongue pe omeꞌẽ apóstolo ikuai aguã, amboae pe ma profeta ikuai aguã, amboae kuery pe ma ayvu porã mombeꞌua rupi ikuai aguã, amboae kuery pe ma igreja re opena, eꞌỹ vy nhomboꞌea rupi ikuai aguã.dcA0 mbaꞌeta oguejy vaꞌekue ae ma ojeupi ju yva haꞌe javi áry, opa mbaꞌe re oĩ aguã.Vb%0 Haꞌe gui “Ojeupi” heꞌia py jaikuaa yvy guýry peve oguejy ranheague,)aK0Haꞌe nunga rupi ipara re oĩa py “Yvate ojeupi vy heta ogueraa guembiguairã ojopy vaꞌekue, haꞌe avakue pe omeꞌẽ hembiaporã”, heꞌi vaꞌekue. J` 0 Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery mbaꞌemo ojapo aguã re ijayvua Haꞌe rami avi nhanemboaxya rupi peteĩ-teĩ pe omeꞌẽ nhanerembiaporã. Cristo ae omeꞌẽxea rami omeꞌẽ. ; ; , _/0peteĩꞌi Nhanderuete nhande kuery haꞌe javi Ru vaꞌe. Haꞌe ma haꞌe javi re ipoꞌaka, haꞌe javi rupi ombaꞌeapo, haꞌe javi re oĩ. c^?0Oiko peteĩꞌi Senhor, peteĩꞌi rami jajerovia aguã, peteĩꞌi nhanhemongarai aguã,]50Mbaꞌeta peteĩꞌi tete nhandekuai, peteĩ Nheꞌẽ oiko haꞌe peteĩꞌi guive pearõ pekuapy vaꞌe, haꞌe rami aguã penerenoĩ rire. , ; , o\W0Penheaꞌã pembovaipa eꞌỹ aguã peteĩ rami Nheꞌẽ penemoingoa, jomeme pendekuai porã vy. ; l[Q0Pendekuai riveꞌi, haꞌeve vaiꞌi. Pendevai rei eme. Mborayvu re pejogueropoꞌaka peteĩ-teĩ.7Z i0 Peteĩ rami jajerovia aguã re ijayvua Senhor káuxa nhuã py aĩa py po rami xee romongeta: Nhanderuete ojeupe guarã penerenoĩ rire haꞌekue rami ae ke pendekuai.Y{0Tove igreja kuery ikuaia rupi ixupe toporaeia, haꞌe Cristo Jesus re vy guive, aỹ haꞌe arakaꞌe rã peve. Amém. X#0Nhanderuete ma opa mbaꞌe py ipoꞌakapa vaꞌe vy ojapo jajerurea haꞌe nhaexaꞌãa áryve voi, nhandere opoꞌakaa oĩ vaꞌe rupi ae. W0Haꞌe rami vy peikuaa aguã nhanderayvua, ndajaikuaapai vaꞌe teĩ, Nhanderuete re oĩ vaꞌe haꞌe javi pendere voi oĩ aguã. V-0ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi reve peikuaa aguã Cristo nhanderayvua tuvixa etea, mbaꞌeta ipy ete, ipuku, yvate haꞌe yvy katy oo.Uy0haꞌe rami py pejerovia rã pendepyꞌa re Cristo oiko aguã. Haꞌe gui mborayvu re penembaraete haꞌe peĩ atã vy|Tq0Opa mbaꞌe porã oguereko vaꞌe vy ixupe ajerure pendepyꞌa re Inheꞌẽ oĩ vaꞌe rupi penemombaraete aguã,QS0Hery rupi ae yva haꞌe yvy re haꞌe javi regua ikuai vaꞌe omboerya.pRY0 Peteĩgue ju Paulo onhemboꞌeague Haꞌe nunga rupi Nhanderuete renonde xerenapyꞌã re aĩ. Q0 Haꞌe nunga rupi pendere vy aiko axya omombeꞌua rã pendu teĩ ndaipotai pendekuerai, mbaꞌeta pevyꞌave aguã ae aiko axy. P!0 Haꞌe rami rire hexe vy nhandepyꞌa guaxu Nhanderuete re nhanhemboja aguã, mbaꞌeta aỹ jaikuaa ete hexe jajerovia ramo nhanemboaxya.iOK0 mbaꞌeta jypy guive oipotaa rami ae onhembopyꞌa ojapo aguã Cristo Jesus nhande-Senhor rupi.XN)0 Mbaꞌeta aỹ gui ma igreja kuery ikuaia rupi Nhanderuete haꞌekue-ꞌekueꞌi rami eꞌỹ oexa uka ꞌrã oꞌarandua. Yva pygua huvixa kuery haꞌe ipoꞌakakueve ikuai vaꞌe pe voi oikuaa uka ꞌrã,1M[0 Xemoĩ karamboae amombeꞌu aguã mbaꞌemo oiko vaꞌerã, Nhanderuete opa mbaꞌe apoare vaꞌe yma rupi onhembopyꞌaague ndoikuaa ukai teri vaꞌekue ojeupity rã.L 0Xee ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pavẽ gui xeꞌyvyĩve vaꞌeri Nhanderuete xemboaxy vy xemoĩ karamboae amboae regua kuery pe ayvu porã amombeꞌu aguã. Haꞌe vaꞌe oĩa rami vy opa mbaꞌe porã jaikuaa eꞌỹ vaꞌe regua Cristo re anho oĩ.jKM0Haꞌe vaꞌe mombeꞌuarã ae Nhanderuete xemoĩ. Xemboaxya rupi xemoĩ opoꞌakaa oexa uka vy.7Jg0Haꞌe vaꞌe ma povaꞌe: peẽ kuery judeu regua eꞌỹ voi ore judeu kuery reve nhandevy pavẽ pe Nhanderuete omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo porã, haꞌe gui peteĩꞌi tete nhanemoingo pavẽ, haꞌe ijayvuague jajopy pavẽ aguã rami nhanemoingo guive, Cristo Jesus regua ayvu porã oĩa rami vy.-IS0Ymagua kuery pe ma haꞌe nunga ndoikuaa ukai vaꞌekue. Haꞌe gui aỹ ma Onheꞌẽ rupi ae oikuaa uka ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe apóstolo haꞌe profeta kuery pe.H0Haꞌe gui ambopara vaꞌekue peroayvu vy peikuaa avi ꞌrã Cristo regua oikuaa uka eꞌỹ pyre xevy pe ranhe oikuaa uka vaꞌekue.G}0Mbaꞌeta xevy pe oikuaa uka karamboae ndoikuaa ukai vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma mboapy ayvuꞌi py pẽvy amboparaague.{Fo0Mbaꞌeta peẽ kuery pendu ma nhiꞌã Nhanderuete xemboaxy vy xemoĩague pendevy pe ayvu amombeꞌu aguã. , ; 'E I0 Amboae regua kuery oo jepea re ijayvua Haꞌe nunga rupi aỹ xee Paulo ma Cristo Jesus káuxa aĩ nhuã py, peẽ judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ayvu vy.qD[0Cristo re vy peẽ kuery voi jooꞌi rami penemoĩ ramo Nhanderuete Onheꞌẽ rupi oĩ atyrã pepyta. `C90Hexe vy oo haꞌe javi jooꞌi rami oĩ vy yvateve ovy, templo Senhor peguarã. , ; , 8Bi0Haꞌe vaꞌe oo ytarã ma apóstolo haꞌe profeta kuery ranhe omoĩ rakaꞌe, haꞌe gui peẽ kuery ju penemoĩ vy ojapove heravy. Cristo Jesus ae ita omboeteve pyrã oĩ.CA0Haꞌe nunga rupi amboae regua veꞌỹ, amboae guigua veꞌỹ ma pendekuai. Haꞌe rami ꞌrãgue py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery reve joegua, Nhanderuete ro pygua kuery ae pendekuai.q@[0Mbaꞌeta hexe vy mokoĩve regua haꞌeve Nhanderuete re nhanhemboja aguã, peteĩꞌi Nheꞌẽ rupi. ?10Haꞌe gui ou vy oikuaa uka peteĩ rami ju nhanemoingopa aguã, peẽ ixugui mombyry pendekuai vaꞌekue, haꞌeꞌi rupi orekuai vaꞌekue guive.>#0Mokoĩve regua nhandereru ju Nhanderuete re, peteĩꞌi tete nhandekuai aguã. Kuruxu re omano vy oipeꞌapa rakaꞌe ndajajoayvui reiague.M=0Ngoꞌo reve vy ombovaipa rakaꞌe lei re ojapo uka pyre haꞌe ndojapo ukai pyre oĩa. Mokoĩ regua gui peteĩ regua pyau omoingo, ojee ae nhanemoingo vy. Haꞌe rami vy peteĩ rami nhanemoingo.<0Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ae ma peteĩ rami nhanemoingoa, mbaꞌeta mokoĩ regua gui peteĩꞌi nhanemoingo. “Mokoĩ regua” heꞌia py ma judeu kuery haꞌe amboae regua re ijayvu vy, mbaꞌeta Jesus pegua joegua eꞌỹ-eꞌỹ nhandekuai teĩ peteĩꞌi regua nhanemoingo . Haꞌe vy oity nhanembyte kora nhanembojaꞌoarã hiꞌaĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma joe nanhandeaꞌeiague.;{0 Yma Nhanderuetea gui mombyry pendekuai vaꞌekue ri aỹ ma Cristo Jesus re vy penemonhemboja ma, Cristo ruguy rupi ae.@:y0 Haꞌe vaꞌe jave ma Cristo reveꞌỹ pendekuai vaꞌekue, Israel regua eꞌỹ guive. Neĩ ndapeikuaai vaꞌekue Nhanderuete mbaꞌemo porã omeꞌẽ aguã re ijayvu vy guexeve guarã ojapoague. Mbaꞌeve ndaperekoi vaꞌekue pearõ aguã, mbaꞌeta Nhanderuete revegua eꞌỹ pendekuai vaꞌekue yvy re. u9c0 Cristo kuruxu gui judeu kuery haꞌe amboae regua joegua meme ikuaia re ijayvua Haꞌe nunga rupi peẽ judeu eꞌỹ vaꞌe ke penemaꞌenduꞌa yma rupi penderoꞌo re pendekuaiague re. Pendevy pe judeu kuery “Opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe” heꞌi, haꞌe kuery ojeupe ma “Opire omboi uka vaꞌe” heꞌi okuapy teĩ avakue po py rive omboi uka.38_0 Mbaꞌeta nhande ma Nhanderuete rembiapo jaiko. Cristo Jesus re nhanemoingove ju iporã vaꞌe jajapo jaikovy aguã, haꞌe rupi nhandekuai aguã yma ma voi omoĩ rire. 70 Nhande ae nhanheaꞌãa rupi eꞌỹ guive ou, avave rei ojejou porã rei eꞌỹ aguã. ; 5.6-8; 60Mbaꞌeta jajerovia rã nhanemboaxya py ae nhandereraa jepe. Haꞌe nunga ma nhandegui ae eꞌỹ ou, Nhanderuete omeꞌẽ rive.`590rakaꞌeve rã oexa uka aguã Cristo Jesus re vy nhanemboaxy etea haꞌe nhanderayvua.Q40Cristo Jesus reve nhanemoingove ju vy hexe vy nhanemboguapy avi yva re,3/0omanogue rami nhandereko vaiague py teri nhandekuai vaꞌekue ri nhande avi nhanemoingove ju Cristo reve, mbaꞌeta nhanemboaxy ramo ae jaa jepe.X2)0Haꞌe rã Nhanderuete opa ma mbaꞌe py nhanemboaxy haꞌe nhanderayvu ete vy1!0Haꞌe rami nhande kuery pavẽ nhandekuai vaꞌekue toꞌo oipotaa rami. Mbaꞌeta toꞌo oipota rami haꞌe nhande ae nhandepyꞌaa rupi rive nhandekuai vaꞌekue. Amboae kuery rami avi japaga aguã rami nhandekuai vaꞌekue, haꞌe rami ete nhandereko vaꞌe vy. O00Mbaꞌeta haꞌe rami anho pendekuai vaꞌekue yvy regua reko rami, arai guy rupi nheꞌẽ vai ipoꞌaka vaꞌe, Nhanderuete onheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe kuery rerekoa vaꞌe oipotaa rami rive.+/ Q0 Nhanemboaxy vy nhandereraa jepeague re ijayvua Pendevy pe voi omeꞌẽ tekove, pendeko vai haꞌe pejejavya rupi vy omanogue rami pendekuai vaꞌekue ri. . 0Mbaꞌeta igreja kuery ma hete. ; , ; Igreja kuery reve anho ꞌrã Cristo regua oĩmba, hexeve anho opa mbaꞌe oĩmbaa rami avi. p- [0Mbaꞌeta ipy guýry opa mbaꞌe omoĩ, haꞌe opa mbaꞌe akãrã omoĩ vy igreja kuery pe omeꞌẽ. <, s0huvixa ikuai vaꞌe áryve oĩ aguã, joguerekoa kuery, mbaꞌemo re ombopoꞌaka haꞌe opena uka pyre kuery áryve, aỹgua haꞌe rakaꞌeve rã ikuai vaꞌe áryve guive. ; , + 0Mbaꞌeta opoꞌakaa oexa uka rakaꞌe Cristo omanoague gui omboete jevy vy. Haꞌe gui yva re ju omboguapy imoiny oiporu kuaa regua re,c* A0haꞌe opa mbaꞌe re ipoꞌakaa, hexe jajerovia vaꞌe pe oexa uka rã peikuaa avi aguã.1) ]0Tove pendepyꞌa py tapenemoexakã peikuaa aguã mbaꞌe pearõ aguã pa penerenoĩague, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery mboae reve opa mbaꞌe porã pejopy avi vaꞌerã,( 10Haꞌe rami vy ixupe ajerure pendere omoĩve aguã peneꞌarandurã peikuaa ete aguã Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ru hexakãmba vaꞌe.\' 30Haꞌe rami vy anhemboꞌe nhavõ pendere xemaꞌenduꞌa vy arovyꞌa Nhanderuete.M& 0 Ojerovia vaꞌe kuery re Paulo ojerureague Haꞌe nunga rupi xee voi arovyꞌa, omombeꞌua rã aendu vy Senhor Jesus re pejeroviaa haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi peayvua.a% =0Mbaꞌeta nhandere Onheꞌẽ omoĩ rire jaikuaa nhandevy guarã oguereko vaꞌe haꞌe javi jajopy ꞌrãa. Ojeupegua eterã nhandereraa jepea ára omeꞌẽ ꞌrã nhandevy, hexakãmbaa oguerovyꞌaa pavẽ aguã. f$ G0 Haꞌe gui peẽ kuery voi penemoĩ avi Cristo re. Mbaꞌeta pendereraa jepea regua ayvu porã anhetẽ vaꞌe pendu vy hexe pejerovia ramo pendere omoĩ ikuaa ukaarã, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ombou ꞌrã vaꞌekue ae. F# 0 haꞌe rami nhandekuaia pavẽ oikuaa vy oguerovyꞌa aguã hexakãmbaa, yma guive ore kuery Cristo roarõa rupi orekuaia re guive. Apy ma “Ore” heꞌia ma judeu kuery re ijayvu vy. 4" c0 Cristo re nhanemoĩ vy nhandeporavo rakaꞌe ojeupe guarã. Haꞌe ae oipotaa rami vy opa mbaꞌe omoingoague rami avi haꞌe rami nhandeapo onhembopyꞌa ma voiague rami, ! 0 oaꞌangaague ára ovaẽ rã ojapo aguã opa mbaꞌe re Cristo ipoꞌaka aguã rami, yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re.%  E0 Nhandevy oikuaa uka avi haꞌe ae oipotaa rami mbaꞌemo ojapo aguã ndoikuaa ukai vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma nhanemboaxya rupi ojapo uka ꞌrã Cristo pe,_ 90Haꞌe nunga Nhanderuete ombou nhandere opa marãgua ꞌarandu reve, jaiko kuaa aguã.r _0Hexe nhanemoĩ vy nhandejogua rakaꞌe jajejavyague gui, mbaꞌeta nhanemboaxy ete vy huguy py omboguepa.  0nhanemboaxy ramo pavẽ oguerovyꞌa aguã. Haꞌe rami nhandekuai aguã omeꞌẽ rive, guaꞌy oayvu vaꞌe re nhanemoĩ vy. 0nhandeporavo ma voi vaꞌekue guaꞌy kuery ae nhanemoingo aguã. Haꞌe ae oipotaa rami vy nhanemboaxy Jesus Cristo rupi, ; K 0Mbaꞌeta yvy onhono eꞌỹ mbove ma voi Cristo re nhanemoĩ vy ojeupe guarã nhandeporavo rakaꞌe, henonde rupi ikyꞌa eꞌỹ haꞌe otekoavy eꞌỹ vaꞌe nhandekuai aguã. Nhanderayvu vy 0 Cristo nhandereraa jepe rã Nhanderuete nhanemoingo porãague re ijayvua Tove Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ruete vaꞌe re taꞌimaꞌenduꞌa porãa, mbaꞌeta Cristo re nhanemoĩ vy yva re opa mbaꞌe porã Nheꞌẽ guigua omeꞌẽ nhandevy.r _0Tove peẽ kuery tapendu Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo guigua penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã. R !0Éfeso pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Nhanderuete oipotaa rami vy Cristo Jesus pegua apóstolo aiko. Kovaꞌe kuaxia ambou Éfeso tetã py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe Cristo Jesus pegua ojeroviapy pendekuai vaꞌe pe: , 20.17-35 }& Ogueroayvu porãague Irmão kuery, tove penenheꞌẽ py tapendu nhande-Senhor Jesus Cristo penemboaxya. Amém. nU&Haꞌe rami avi ndaipotavei ma avave rei xemoangeko, mbaꞌeta xerete rupi iperepa ma Jesus káuxa. &Tove haꞌe rami ikuai vaꞌe haꞌe javi toendu mbyꞌa porã haꞌe omboaxya, Nhanderuete pegua kuery Israel regua voi. ~u&Mbaꞌeta nhandepire nhamboi ukaa, haꞌe nhamboi uka eꞌỹa voi mbaꞌeꞌỹ, hemimoingo pyau jaikoa anho ovare.Y+&Haꞌe rã xee ma mbaꞌeve rei ndarovyꞌai kuruxu re nhande-Senhor Jesus Cristo omanoague eꞌỹ vy. ; , Mbaꞌeta kuruxu re ma yvy regua reko omano ae ma xevy, haꞌe xee voi amano avi yvy regua reko pe.H & Haꞌe rami avi opire omboi uka vaꞌekue voi ndojapopai ꞌrã lei re oĩa, haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onheaꞌã pendepire pemboi uka aguã re, haꞌe nunga re ojererovyꞌa rei aguã. uc& Haꞌe gui toꞌo re onhemboyvatevexe vaꞌe kuery onheaꞌã ꞌrã pendepire pemboi uka aguã re. Haꞌe ramigua oipota onhembojexavai uka eꞌỹ aguã, mbaꞌeta Cristo kuruxu regua omombeꞌu vaꞌe rire ombojexavaia ae ꞌrãgue. & Cristo kuruxu regua anho Paulo oguerovyꞌaa re ijayvuague Pexa ke ipara tuvixa rei vaꞌe xepo py ae ambopara vaꞌekue. {o& Haꞌe nunga rupi haꞌeve jave jajapo porã ꞌrã pavẽ pe, nhanderevegua ojerovia vaꞌe kuery pe katuve ma. & Japytuꞌu rive eme joupe jajapo porãa gui, mbaꞌeta oaꞌangaague ára nhamonoꞌõ ꞌrã hekovia, ndajajepeꞌai rire.= s&Toꞌo guigua onhotỹ rire toꞌo gui ju ꞌrã omonoꞌõ imombaarã. Haꞌe rã Nheꞌẽ guigua ri onhotỹ rire ma Nheꞌẽ gui ae ju ꞌrã omonoꞌõ tekove marã eꞌỹ. &Pejekore eme povaꞌe nunga re, mbaꞌeta Nhanderuete ndojejojai ukai ꞌrã, mbaꞌeta nhanhotỹague gui ae ju ꞌrã nhamonoꞌõ., Q& Mbaꞌemo nhanhotỹague gui nhamonoꞌõ ju ꞌrãa re ijayvua Ayvu porã re penemboꞌea rã opa mbaꞌe porã pembojaꞌo ꞌrã penemboꞌea kuery pe.8 k&Mbaꞌeta peteĩ-teĩ ogueraa ꞌrã ovoyi ae.  7&Peteĩ-teĩ peikuaa pota peẽ ae pendereko re. Haꞌe rami vy ꞌrãe pejererovyꞌa aguã haꞌeve, amboae kuery reko re peikuaa pota rei ndaꞌei.s_&Haꞌe rã amongue heko porãve eꞌỹ teĩ ojeupe “Xereko porã” heꞌi vy haꞌe kuery ae ojekore.fE&Peraa ke peteĩ-teĩ voyi. Haꞌe rami vy ꞌrãe Cristo guigua lei rupi pendekuai. ; , ; ,  1& Nhanhopytyvõ haꞌe nhandejee ae jaikuaa pota aguã re ijayvua Irmão kuery, amongue haꞌeve eꞌỹa rami oiko rã oexaa ramo peẽ Nheꞌẽ reve pendekuai vaꞌe pemongeta ꞌrã, pendevai eꞌỹ re. Penheangu ke guive peẽ voi penhembotavy uka eꞌỹ aguã.V%&Ndaꞌevei jajejou porã rei aguã, nhanhombopoxy haꞌe jajojou vaia rupi. I &Nheꞌẽ re vy jaikove rire Nheꞌẽ reve ae tema nhandekuai.oW&Haꞌe Jesus Cristo pegua ikuai vaꞌe ma kuruxu re ojuka avi ma toꞌo opa marã rei oipota vaꞌe. V%&nhandevai rive eꞌỹa haꞌe jajejokoa. Haꞌe ramigua jokoarã lei jipoi.7&Haꞌe rã Nheꞌẽ guigua ma povaꞌe: mborayvu, vyꞌa, mbyꞌa porã, jajogueropoꞌakaa, joupe jajapo porãa, nhanhopytyvõa, ojeroviapy jaikoa,yk&jajojou vai reia, jakaꞌu reia, jakaru guaxua rupi nhandekuaia, haꞌe ramigua anho. Haꞌe nunga re pẽvy xeayvu ae ma vaꞌekue, haꞌe aỹ ma amombeꞌu porãve ju: Haꞌe rami ikuai vaꞌe ma Nhanderuete poꞌakaa pyguarã eꞌỹ. U#&mbaꞌemo raꞌangaa re jajeroviaa, mbaꞌevyky, joe nanhandeaꞌeia, joe nhapuꞌã reia, takãteꞌỹ, joupe nhandevai reia, nhandeyvate reixea, joegui jajaꞌoa, joo rami eꞌỹ-eꞌỹ nhandekuaia,`~9&Haꞌe gui toꞌo guigua ma jaikuaa pavẽ: tavy reia, teko kyꞌa, jajejoko eꞌỹa,R}&Haꞌe rã Nheꞌẽ ri penderereko ramo lei guy py veꞌỹ pendekuai. A|{&Mbaꞌeta toꞌo oipota vaꞌe ma Nheꞌẽ ndoipotai, haꞌe Nheꞌẽ oipota vaꞌe ma toꞌo ndoipotai, joo ramigua eꞌỹ vy. Haꞌe nunga rupi ae ndapejapo kuaai peipota vaꞌe.,{Q& Toꞌo rembiapo haꞌe Nheꞌẽ guigua re ijayvua Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe: Pendekuai Nheꞌẽ re. Haꞌe vy ꞌrãe ndapejapoi toꞌo oipota vaꞌe.yzk&Haꞌe rami teĩ jomeme pejoxuꞌu haꞌe penhomboi-mboi ri vy penheangu ke peẽ ae penhomomba eꞌỹ aguã. y5&Mbaꞌeta lei re oĩ vaꞌe haꞌe javi ꞌrã jajapo peteĩꞌi ayvu rupi nhandekuai vy: “Peayvu peneirũ peẽ ae pejeayvua rami” heꞌiague. Sx& Escravo veꞌỹ ma jaiko vy nhandeporayvu aguã re ijayvua Mbaꞌeta peẽ irmão kuery, escravo veꞌỹ pendekuai aguã Nhanderuete penerenoĩ. Haꞌe rami avi escravo veꞌỹ pendekuaia rupi ndaꞌevei toꞌo oipotaa rami pendekuai aguã, haꞌe rã pejoayvua rupi ꞌrã pendekuai peteĩ-teĩ rembiguai rami. , ; , aw;& Haꞌeveve ꞌrãgue penemoangeko reia kuery haꞌe kuery ae onhekyxĩmba vaꞌe rire. v& Haꞌe gui irmão kuery, xee ma nhandepire nhamboi uka aguã re teri anhomboꞌe vaꞌe rire mbaꞌexa ꞌrãgue tu haꞌvy xembojexavai reia? Haꞌe rami anhomboꞌe vaꞌe rire haꞌe kuery ndojou vaivei ꞌrãgue kuruxu re Cristo ojuka ukaague amombeꞌu rã.u3& Haꞌe rami teĩ xee ma Senhor rupi vy ajerovia amboae rami rei peikuaa eꞌỹ aguã. Haꞌe rã penemoangeko reia mavaꞌe rã rei opaga ꞌrã. Rt& Trigo mbovua minha ruxãꞌi teĩ mesa haꞌe javi ꞌrã omoeakuãmba. Fs&Mbaꞌeta haꞌe rami aguã ma penerenoĩare gui eꞌỹ ou.|rq&Peẽ kuery pendekuai porã vaꞌekue. Mavaꞌe tu pendejoko raꞌe anhetẽ vaꞌe rupi pendekuai veꞌỹ aguã?Kq&Mbaꞌeta Cristo Jesus re nhandekuai ramo mbaꞌeverã ndovarei nhandepire nhamboi ukaague, neĩ nhamboi uka eꞌỹa voi. Ovare vaꞌe ma jajeroviaa nhandeporayvua rupi jaexa uka vaꞌe anho. gpG&Mbaꞌeta ore ma Nheꞌẽ rupi vy rojerovia reve roarõ roikovy teko porã omeꞌẽ mbyrã. o &Peẽ kuery lei re penheaꞌãa rupi penhemboeko porã ukaxe vaꞌe, pejepeꞌa ma Cristo gui, haꞌe penemboaxyague peja guive.|nq&Teĩgue ju aipoaꞌe pavẽ pe: Opire omboi uka vaꞌekue ma lei re oĩ vaꞌe haꞌe javi ojapo aguã rami ikuai.umc&Mbaꞌeta xee Paulo aipoaꞌe pẽvy: Pendepire pemboi uka ramo Cristo pendereraa jepeague ndovarei ꞌrã.[l 1& Lei rupi nhandekuai ꞌrãgue py Cristo re anho jajerovia aguã re ijayvua Escravo veꞌỹ nhandekuai aguã ae Cristo nhandereraa jepe. Peĩ atã ke haꞌvy escravo penhemoingo uka jevy eꞌỹ aguã. k{&Haꞌe rami vy irmão kuery, nhande ma escrava memby kuery eꞌỹ, haꞌe rã escrava eꞌỹ memby kuery nhandekuai. ,jQ&Haꞌe rami teĩ ipara re oĩ: “Eipeꞌa ke escrava ipiꞌa reve, mbaꞌeta ndaꞌevei escrava eꞌỹ piꞌa rami avi escrava piꞌa ojopy aguã mbaꞌemo.” i)&Yma guare rami toꞌo gui ituiꞌi vaꞌekue ma opuꞌã rei rakaꞌe Nheꞌẽ gui ituiꞌi vaꞌekue re. Haꞌekue ramigua ae aỹ voi oiko.ohW&Haꞌe gui irmão kuery, peẽ ma Isaque ituiꞌiague rami avi Nhanderuete ijayvuague rami vy peiko. g9&Mbaꞌeta ipara oiny: “Nememby eꞌỹ vaꞌe, kyrĩ vaꞌe reikuavã eꞌỹ teri vaꞌe, evyꞌa ke. Kyrĩ vaꞌe raxy rendu eꞌỹ teri vaꞌe, enhendu atã ke revyꞌa vy, mbaꞌeta ome reve oiko vaꞌe memby kuery gui hetave ꞌrã ikuai kunha oeja pyre memby kuery.” lfQ&Haꞌe rã Jerusalém yvategua pygua kuery ma escravo eꞌỹ ikuai. Haꞌe vaꞌe ae ma nhandexy.(eI&Mbaꞌeta Agar ma Arábia regua Sinai yvyty rami, haꞌe Jerusalém tetã aỹgua rami guive oiko, mbaꞌeta haꞌe pygua kuery escravo rami meme teri ikuai. dy&Haꞌe nunga oiko rakaꞌe jaikuaa pota aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kunhague ma mokoĩ ayvu nhanderekorã oeja pyre rami. Peteĩ ayvu ma Sinai yvyty re oejaa, escravo rami nhanemoingo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Agar. Sinai yvyty re ma lei judeu kuery rekorã oejaa rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe rupi onheaꞌã vaꞌe ma escravo rami meme ikuai (Êxodo 20; Hebreus 12.18-29). c&Escrava piꞌa ma toꞌo gui rive ituiꞌi. Haꞌe rã escrava eꞌỹ piꞌa ma Nhanderuete ijayvuague rami vy ituiꞌi. by&Mbaꞌeta ipara oiny: “Abraão oguereko mokoĩ guaꞌy. Peteĩ ma kunha escrava piꞌa, haꞌe rã amboae ma escrava eꞌỹ piꞌa rakaꞌe.” Abraão ma mokoĩ kunha re omenda rakaꞌe, guaꞌyxy aeꞌi Sara re, haꞌe gui escrava Agar re guive, Nhanderuete oipotaa rami eꞌỹ teĩ. Sara piꞌa ma Isaque, haꞌe rã Agar piꞌa ma Ismael (Gênesis 16 haꞌe 21). a'& Sara haꞌe Agar rekokue re ombojojaague Lei rupi rive pendekuaixe vaꞌe, pemombeꞌu xevy: Ndapeikuaai ri tyꞌy lei re oĩ vaꞌe?`!&Haꞌeve vaꞌe rire aỹ voi xee avaẽ ꞌrãgue peẽ kuerya py amboae rami ju xeayvu aguã, mbaꞌeta ndaikuaai rei peẽ kuery reko. _y&Xeraꞌy kuery, peẽ kuery re ndaꞌevei aiko imemby raxy vaꞌe rami, pendere Cristo reko ojekuaa porã eꞌỹa ja.Y^+&Haꞌeve avi iporã vaꞌe re peo aguã, pendereve xee aiko jave anho eꞌỹ. t]a&Haꞌe rã amboae kuery ma pendererory merami rive xegui pendererovapaxe vy, haꞌe kuery re ju peo aguã.e\C&Haꞌe gui aỹ ma anhetẽ vaꞌe rupi xee romongeta vy ndaꞌu penderovaigua ju ri aiko? 2[]&Haꞌe gui aỹ ma mbaꞌexa tu noĩvei ri pendekuai porãague? Xee aipoaꞌe porã: Haꞌeve vaꞌe rire penderexa ae penoẽ ꞌrãgue rakaꞌe xevy pemeꞌẽ aguã.Z &Xee aiko axya peẽ kuery pe voi haxy ete vaꞌekue peropoꞌaka aguã. Haꞌe ramive ma peẽ kuery ndaxerexaxe eꞌỹi, ndaxerayvu eꞌỹi guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py xemovaẽ porã vaꞌekue Nhanderuetea guigua anjo rami, Jesus Cristo rami ete.eYC& Jypyꞌi pẽvy ayvu porã amombeꞌu jave xembaꞌeaxy ete vaꞌekue, peẽ peikuaa porã.1X[& Paulo ndoikuaai reia re ijayvuague Xee rami avi pendekuai ꞌrãgue, mbaꞌeta xee voi peẽ rami aiko. Paulo ma judeu vaꞌeri judeu eꞌỹ vaꞌe reko rami oiko omboꞌea rupi (1 Coríntios 9.21,22). Irmão kuery, po rami anho ajerure, mbaꞌeta xevy pe mbaꞌeve py ndapejapo vai.  ~'}}8|.{{7ztyy$xxwvvFutt&s~sqqYpp}p onxnmzllskk/jii`hggbfxfeedd3cbAae``a_]^]]h\\:[[;ZZ;YXX(WVUU TSSSRzR&QPP9OONMMKmJJI4HH'GF E_E DC7B|AA{@??;>== Cristo reve nhandekuai vy teko vai jaipeꞌapa aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi pemomba ke pendereko ko yvy regua oĩ teri vaꞌe: tavy reia, nhemongyꞌapa reia, opa marã pendekuaixea, moaruã reia haꞌe peipotapa reia. Haꞌe nunga ma taꞌangaa pembojeroviaa rami.nRUDHaꞌe gui Cristo nhanderekove reruarã ojekuaa ramo peẽ voi peĩ avi ꞌrã hexeve, hexakãa py. xQiDMbaꞌeta pemano ma, haꞌe ramo penderekove pyau ma Nhanderuetea py oĩ, Cristo reve ndojekuaai teri vaꞌe. IP DPendepyꞌa re pemoĩ yvate guigua, apy yvy regua rive eꞌỹ.bO ?D Cristo reve hexakãa py jajekuaa avi ꞌrãa re ijayvua Haꞌe nunga rupi Cristo reve penhemboete ju avi rire penheaꞌã yvate, Nhanderuete oiporu kuaa regua re Cristo oguapy oinya py mbaꞌemo oĩ vaꞌe re.N%DHaꞌe ramigua ojapo uka pyre re ma ꞌarandua oĩ merami teĩ, mbaꞌeta nhandejegui ae nhambojerovia kuaa aguã, nhanhemoꞌyvyĩꞌi merami rive, haꞌe nhanderete jareko axy aguã re ijayvu. Haꞌe rami teĩ peteĩve henda py ndovarei toꞌo oipotaa jajoko aguã. MDHaꞌe ramigua ma avakue ojapo uka vaꞌe haꞌe nhomboꞌea rive. Haꞌe ramigua rupi nhandekuaia ma opa vaꞌerã meme. LDMbaꞌeta po rami ijayvu: “Pejopy eme haꞌe nunga”, “Peꞌu eme haꞌe nunga”, haꞌe “Pepoko eme haꞌe nunga re” heꞌi.pKYD Avakue reko rupi rive nhandekuai vy jajejavya gui ndajajejokoi ꞌrãa re ijayvua Cristo reve ko yvy regua ꞌarandua pe pemano ma avi rire, mbaꞌe re tu haꞌvy ko yvy regua rami teri pendekuai haꞌe kuery oipotaa rami?lJQDHaꞌe kuery ojepeꞌa ma igreja kuery Akã gui. Mbaꞌeta hexe vy tete nhandekuai vaꞌe haꞌe javi oiko porã haꞌe oĩmba porã, mbaꞌeta Nhanderuete ae ojapo ikuꞌea haꞌe hexegua ikuai vaꞌe yvateve ovy aguã rami. 1I[DAvave rei pe pejekore uka eme pendevy guarã omoĩ porã mbyre re, mbaꞌeta onhemoꞌyvyĩꞌi merami rive vaꞌe ikuai, haꞌe anjo kuery ombojeroviaa rupi guive. Haꞌe kuery ma mbaꞌemo oexa raꞌuague gui rive oikuaa, haꞌe ojee rive ojerovia reve toꞌo oipotaa rami anho ipyꞌa vaꞌe.wHgDmbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi ma ou oiny vaꞌe ꞌã ramigua rive. Haꞌe rã ou vaꞌe ete ma Cristo. nGUD Mbaꞌemo nhamboetea Cristo ꞌã rami rive oikoa re ijayvua Haꞌe rami rire avave rei toikuaa pota rei eme mbaꞌemo peꞌu haꞌe peyꞌua re, neĩ ngaru oikoa ára, jaxy pyau, eꞌỹ vy sábado ára napemboeteia re,KFDHaꞌe gui oipeꞌa avi yvatekueve haꞌe ipoꞌaka vaꞌe kuery poꞌakaa, haꞌe pavẽ pe oikuaa uka mbaꞌeverã ndovareia. Kuruxu re oĩ vy ipoꞌaka rakaꞌe haꞌe kuery haꞌe javi re. NEDipara japaga aguã oĩague ombovaipa vy. Haꞌe nunga ma nhanembopagaarã oĩ vaꞌekue, ojapo uka pyre nhanderovai oĩ vaꞌekue. Haꞌe nunga ma oipeꞌapa rakaꞌe, kuruxu re ombokaravo avi vy.cD?D Mbaꞌeta peẽ kuery voi omanogue pendekuai vaꞌekue pejejavya rupi, toꞌo guigua napemboi uka kuaai vy. Haꞌe rami teĩ pendevy pe voi tekove omeꞌẽ avi Cristo reve. Mbaꞌeta jajapo vaiague omboguepa rakaꞌeTC!D Mbaꞌeta penhemongaraia py penenhono porãa avi rakaꞌe hexeve. Penhemongaraia rupi penemboete ju avi, mbaꞌeta Cristo omanoague gui Nhanderuete omboete ju vaꞌekue poꞌakaa re peẽ voi pejerovia.5BcD Hexe vy opire omboi uka vaꞌekue ramigua avi peiko, teĩ avakue opo py ojapoa rami eꞌỹ. Pendegui omboi pyre ma toꞌo oipotaa. Haꞌe nunga ae Cristo omboi nhandegui.!A;D Haꞌe hexe vy pendere voi Nhanderuete omoĩ haꞌe nunga haꞌe javi, mbaꞌeta Cristo ma yvatekueve haꞌe ipoꞌakakueve haꞌe javi áryvegua oiko.[@/D Mbaꞌeta hexe anho oĩ Nhanderuete pyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi, hete re ae.,?QD Haꞌeveꞌỹa rami nhomboꞌea, haꞌe Cristo reko re ijayvua Penheangu ke avave rei pe penhembotavy uka eꞌỹ aguã ijayvu kuaa haꞌe ijayvu porã meramia py. Haꞌe rami ijayvu vaꞌe ma mbaꞌemo ko yvy regua re rive penemboꞌe, avakue oikuaa rami rive, Cristo gui eꞌỹ.9>kDHexe vy peĩ atã yvyra hapo porã vaꞌe, haꞌe oo omboyta porã mbyre rami avi. Pejeroviaa re penembaraete penemboꞌeague rami, haꞌe perovyꞌa riaeve tema Nhanderuete. =-D Haꞌe kuery ojeroviaa re imbaraete aguã re Paulo ijayvuague Haꞌe gui Senhor Jesus Cristo pemovaẽague rami avi hexe tema pendekuai.Q<DMbaꞌeta aỹ peẽ kuerya py xerete re ndaikoi teĩ xenheꞌẽ re aiko ae peẽ kuery reve. Haꞌe rami vy roguerovyꞌa pendekuai porãa haꞌe Cristo re pejerovia etea omombeꞌua rã aendu vy. s;_DHaꞌe rami xeayvu avave rei pe penhembotavy uka eꞌỹ aguã, ijayvu porã merami rive vaꞌe kuery pe.b:=DMbaꞌeta hexe ae oĩ ꞌarandu haꞌe oikuaa pyrã ndoikuaa ukai vaꞌekue haꞌe javi.A9{DHaꞌe rami rã pendepyꞌa py penembaraete haꞌe mborayvu re peteĩ rami pendekuai aguã, peikuaa porãmba aguã Nhanderuete guigua ndoikuaa ukai vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Cristo._8 9D Colossos pygua kuery oipytyvõxea re Paulo ijayvuague Mbaꞌeta aipota peikuaa peẽ kuery re vy anheaꞌã ete aikovya, Laodicéia re ikuai vaꞌe haꞌe xerexa eꞌỹ teri vaꞌe haꞌe javi re vy guive.s7 aDHaꞌe rami aguã ae xee ambaꞌeapo, anheaꞌã ete aikovy, ipoꞌakaa xere oĩ vaꞌe xemombaraete rã. D6 DCristo regua ae romombeꞌu. Romongeta pavẽ, haꞌe ꞌarandua haꞌe javi rupi romboꞌe guive, henonde haꞌe javive roexa uka aguã Cristo re vy opa mbaꞌe py ojerovia porã vaꞌe.5 7DMbaꞌeta nhande kuery pe Nhanderuete oipotaa rami vy po rami oikuaa uka: peẽ judeu eꞌỹ vaꞌe kuery peguarã voi oguereko iporã ete vaꞌe ndoikuaa ukai vaꞌekue, peẽ kuery re voi Cristo oĩ aguã. Haꞌe rami rã peẽ voi pearõ pekuapy hexakã ojekuaa rã guarã.4 DHaꞌe vaꞌe ayvu ma ndoikuaa ukai vaꞌekue ymave rupi ikuai vaꞌe pe. Haꞌe rã aỹ ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe oikuaa uka.3 DMbaꞌeta Nhanderuete xemoĩ karamboae igreja kuery rembiguairã, peẽ kuerya rupi voi Nhanderuete ayvu amombeꞌupa aguã.W2 )D Ayvu porã oikuaa uka pyre re Paulo ijayvuague Aỹ peẽ kuery re vy aiko axya rupi avyꞌa, mbaꞌeta xeroꞌo re aiko axyve Cristo oiko axyague rami. Hete re vy aiko axy. Haꞌe vaꞌe ma igreja. 1 ;DPejeroviaa re peĩ atã ri haꞌe rami ꞌrã pendekuai, pendepyꞌapy guive penembaraete reve, haꞌe ayvu porã regua pearõa gui ndapejepeꞌai vy. Haꞌe vaꞌe ayvu pendu vaꞌekue ma yva guýry ikuai vaꞌe haꞌe javi pe omombeꞌua. Xee Paulo voi imombeꞌuarã xemoĩa. G0  DHaꞌe gui aỹ ma pendereru ju ojee, Cristo guete haꞌe ngoꞌo reve omanoa py, guenonde penderexa uka aguã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, jejavya oĩa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe ojou vaipy eꞌỹ./ )DPeẽ kuery voi ojee pendereru, ymave rupi teko vai rupi anho pendekuai vy pendepyꞌa py hexevegua eꞌỹ, hovaigua pendekuai vaꞌekue ri. 0. [DHaꞌe gui kuruxu re huguy omoẽ uka vy peteĩ rami ju guexeve nhanemoingo, Cristo rupi opa mbaꞌe ogueru ju aguã ojee, yvy haꞌe yva re ikuai vaꞌe haꞌe javi. e- EDMbaꞌeta Nhanderuete oipotaa rami vy ojapo guexegua haꞌe javi Cristo re avi oĩmba aguã.E, DIgreja nhandekuai vaꞌe ma hete, haꞌe rã haꞌe ma nhaneakã. Jypyꞌigua oiko, omanoague gui haꞌe ranhe onhemboete ju vaꞌekue, pavẽ gui yvateve vaꞌe oiko aguã opa mbaꞌe py.e+ EDOpa mbaꞌe oiko eꞌỹ mbove oiko ae ma guive, haꞌe hexe vy opa mbaꞌe oĩmba porã. ; ** ODMbaꞌeta hexe vy omoingo rakaꞌe yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi, jaexa vaꞌe haꞌe jaexa eꞌỹ vaꞌe guive, haꞌe gui huvixa kuery, yvatekueve, imbaraetekueve haꞌe ipoꞌakakueve vaꞌe teĩ. Opa mbaꞌe Jesus rupi ae omoingo rakaꞌe, haꞌe ixupe guarã meme ikuai.k) QDHaꞌe ma Nhanderuete jaexa eꞌỹ vaꞌe rami ete oiko, temimoingo haꞌe javi renondegua guive.R( DMbaꞌeta hexe vy ae jaupity jaa jepe aguã, jajejavyague omboguepa ramo.B' D Cristo reko haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌe iporã etea re ijayvua Mbaꞌeta nhandereraa jepe rakaꞌe pytũ poꞌakaa gui, haꞌe Guaꞌy oayvu vaꞌe poꞌakaa py ju nhandereru.& 1D Penderu perovyꞌa aguã opa mbaꞌe py, mbaꞌeta haꞌe ae penemoingo hexakãa py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery peguarã peupity avi aguã rami. -% UD Ajerure avi opa mbaꞌe py penemombaraete aguã opoꞌakaa hexakãmba vaꞌe py, opa mbaꞌe py peĩ atã haꞌe peropoꞌakapa aguã rami, haꞌe gui pevyꞌa reve$ -D Haꞌe rami vy Senhor pegua ete pendekuai aguã, opa mbaꞌe py pembovyꞌa, joupe pejapo porã, haꞌe Nhanderuete peikuaa porãve peovy aguã.# #D Colossos pygua kuery re Paulo ojerureague Haꞌe rami pendekuaia roendu guive ndoropytuꞌui peẽ kuery re ronhemboꞌea gui. Rojerure Nhanderuete oipota vaꞌe peikuaa porã ete aguã, opa mbaꞌe py Nheꞌẽ gui peneꞌarandu haꞌe peikuaapa aguã guive.X" +DHaꞌe vaꞌe ma orevy ju omombeꞌu Nheꞌẽ reve vy mborayvu re pendekuaia. /! YDEpafras penemboꞌe ramo. Haꞌe vaꞌe ma orerembiayvu, ore reve Cristo rembiguai avi oiko, haꞌe peẽ kuery pytyvõa rupi Cristo pe ombaꞌeapo vaꞌe ojeroviapy.g  IDpeẽ kuerya rupi omombeꞌua rã. Yvy jave re heta-etave ayvu porã oguerovia vy ojeko rerovaa. Peẽ kuery voi ayvu anhetẽ vaꞌe Nhanderuete nhanemboaxya regua pendu vy peikuaa ára guive haꞌe rami ae avi pendekuai, #DHaꞌe rami pendekuai pearõ vy yva re pendevy guarã omoĩ porã mbyre. Haꞌe nunga ma yma voi pendu vaꞌekue ayvu porã anhetẽ vaꞌe Dmbaꞌeta omombeꞌua rã roendu Cristo Jesus re pejeroviaa, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi peayvu pekuapya. D Oguerovyꞌaague Peẽ kuery re ronhemboꞌe vy roguerovyꞌa riae Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ru vaꞌe,R Droxarura peẽ irmão kuery Colossos py pendekuai vaꞌe pe. Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peiko, haꞌe Cristo re pejerovia ete vaꞌe. Tove peẽ kuery tapendu Nhanderuete penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã. K DColossos pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Nhanderuete oipotaa rami vy Jesus Cristo pegua apóstolo aiko. Irmão Timóteo reveI :Tove penenheꞌẽ py tapendu Senhor Jesus Cristo penemboaxya. fE:Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi avi oxarura uka pẽvy, César ro pygua kuery voi. >u: Oxarura reve opaa py ijayvuague Pemombeꞌu ke axaruraa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery Cristo Jesus re ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. Irmão kuery xerevegua oxarura uka pẽvy.<s:Nhanderuete tomboetea arakaꞌeve rã peve. Amém. :Haꞌe nunga rupi Cristo Jesus re vy Xeruete ojou ukapa ꞌrã peikotevẽ vaꞌe, guexakãa py oguerekopa ete vaꞌe vy.:Mbaꞌeta xee ajopypa ma, arekopa ramo mbaꞌeve ndoatavei, mbaꞌemo peẽ kuerya gui Epafrodito ogueru vaꞌekue xepo py omboaxapa rire. Haꞌe nunga ma heakuã porã vaꞌe rami oĩ Nhanderuete pe omeꞌẽmby ojou porã vaꞌerã, imbovyꞌaarã. :Haꞌe rami vy “Pemeꞌẽve ke xevy” ndaꞌei, mbaꞌeta xee aipota vaꞌe ma peẽ ae pendejeupe guarã pejoupave aguã.  :Mbaꞌeta Tessalônica tetã py aĩa peve peteĩgueꞌi eꞌỹ, mokoĩgue peraa uka rakaꞌe aipota vaꞌe oata eꞌỹ aguã._7:Filipos pygua kuery, jypyꞌi ayvu porã pendu jave pendeyvy Macedônia gui aa ramo jipoi rakaꞌe igreja mboae mbaꞌemo omeꞌẽa py xepytyvõ vaꞌe, peẽ kuery anhoꞌi eꞌỹ vy. Haꞌe rami peikuaa porã.O:Haꞌe rami avi aiko axy rã peẽ kuery haꞌevea rami xemoirũ uka.=u: Opa mbaꞌe aropoꞌaka ꞌrã xemombaraetea re vy. ?w: Aikuaa omoꞌyvyĩꞌimby haꞌe omboetevepy aiko aguã. Opa mbaꞌe py, opa marãgua oiko vaꞌe py avyꞌa kuaa, arekopaa py haꞌe anhembyayia py, ajoupaa py haꞌe xeporiaua py.ta: Xevy pe mbaꞌemo oata ramo eꞌỹ haꞌe rami xeayvu, mbaꞌeta oiko vaꞌe py rei aikuaa avyꞌa aguã.Y +: Filipos pygua kuery re Paulo oguerovyꞌaague Arovyꞌa ete Senhor, mbaꞌeta peteĩgue ju pexa uka xepytyvõxea. Haꞌe rami aguã pendu ae ma vaꞌekue, teĩ pexa uka aguã novaẽi teri vaꞌekue.) K: Haꞌe gui pejapo mbaꞌemo xegui peikuaa, pejopy, pendu haꞌe pexa vaꞌekue ramigua. Haꞌe ramo Nhanderuete mbyꞌa porã meꞌẽa oiko ꞌrã pendereve. t a: Nhandepyꞌa re mbaꞌemo nhamoĩ aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi irmão kuery, pendepyꞌa re pemoĩ anhetẽ vaꞌe haꞌe javi, iporã vaꞌe, haꞌevea ramigua, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe regua, nhombovyꞌa vaꞌe haꞌe ojou porãmby haꞌe javi. Haꞌe gui ojou porãmby, eꞌỹ vy oguerovyꞌapy mboae oiko rã haꞌe nunga re anho peikuaa pota. ( I:Haꞌe ramo mbyꞌa porã opa mbaꞌe jaikuaa vaꞌe gui iporãve vaꞌe rupi Nhanderuete opena ꞌrã penekuraxõ haꞌe pendepyꞌa re, Cristo Jesus re vy. : m:Pendepyꞌa eta rei eme mbaꞌeve re. Haꞌe rami ꞌrãgue py, opa mbaꞌe py Nhanderuete pe pejerure peikotevẽ vaꞌe re. Penhemboꞌe haꞌe pejerure tema perovyꞌa reve.Q:Pavẽ pe pexa uka haꞌeve vaiꞌi peikoa. Senhor mombyry eꞌỹ oĩ.O:Pevyꞌa riae ke Senhor re. Peteĩgue ju aipoaꞌe: Pevyꞌa riae ke.5c:Haꞌe gui ndee xeirũ anhetẽ vaꞌe pe ma ajerure avi haꞌe vaꞌe kunhague reipytyvõ aguã, mbaꞌeta xereve mokoĩve onheaꞌã vaꞌekue ayvu porã mombeꞌua rupi, Clemente haꞌe xepytyvõa kuery mboae reve guive. Haꞌe kuery rery oĩ ma kuaxia tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa re. >u: Evódia haꞌe Síntique pe ojerure, haꞌe gui javyꞌa haꞌe nhanhemboꞌe aguã re ijayvua Evódia haꞌe Síntique pe ajerure Senhor re vy peteĩ rami ju oikuaa aguã.? y:Haꞌe nunga rupi irmão kuery xerembiayvu vaꞌe, haꞌe rami ae tema penembaraete Senhor re. Pendere xemaꞌenduꞌa riae, mbaꞌeta arovyꞌa vaꞌe haꞌe xembovyꞌaarã peiko. P:Mbaꞌeta ou vy ombopyaupa ꞌrã nhanderete ikangy vaꞌe, guete hexakãmba vaꞌe rami avi nhanemboete jevy vy. Opoꞌakaa rupi ꞌrã haꞌe rami nhanemoingo, opa mbaꞌe re ipoꞌaka vaꞌe vy. :Haꞌe rã nhande kuery retã ma yva re oĩ, haꞌe nharõ jaikovy nhandereraa jepea Senhor Jesus Cristo haꞌe gui ou rã guarã.5c:Haꞌe kuery ma okanhy aguã rami ikuai, ombojerovia guyepy ae rive, haꞌe oguerovyꞌa ogueroxĩ ꞌrã vaꞌekue, mbaꞌemo kovaꞌe yvy regua re anho ndaꞌeveive vy. ?w:Mbaꞌeta nhanembyte rupi heta ikuai Cristo kuruxu rovaigua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery reko gui mbovykue rei eꞌỹ xee romonheangu, haꞌe aỹ xerexay reve ju xeayvu haꞌe rami.=s: Cristo kuruxu regua ayvu rovaigua kuery re ijayvua Irmão kuery, peẽ avi ke xee aikoa rami tema pendekuai, haꞌe ore rami ikuai vaꞌe reko re guive peikuaa porã pota.J~ :Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ jaupity maague rupi tema nhandekuai. .}U:Jajeroviaa rupi nhanembaraete vaꞌe ma haꞌe rami ae ꞌrã jaikuaa. Haꞌe gui amboae rami ri peikuaa ramo haꞌe nunga avi Nhanderuete oikuaa uka ꞌrã pẽvy.6|e:Anheaꞌã tema xerenonderã oĩ vaꞌe re, aupity aguã iporã vaꞌe Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ajopy aguã ae Cristo Jesus re vy yvate katy xerenoĩ.I{ : Irmão kuery, xee ma “Aupitypa ma” ndaꞌei, teĩ peteĩꞌi rupi ma anheaꞌã aikovy: Mbaꞌemo xerakykue opyta vaꞌe gui xerexarai vy anheaꞌã tema xerenonderã oĩ vaꞌe re anho. z}: Yvate katy nhanerenoĩa re ijayvua Xee ma “Aupitypa ma” ndaꞌei, neĩ “Opa mbaꞌe py xereko porã” ndaꞌei guive. Haꞌe rami teĩ anheaꞌãve tema aupity aguã Cristo Jesus ojeupe guarã xejogua vy xerenonderã omoĩ vaꞌekue.Oy: marã rami vy pa aupity avi aguã amanoague gui anhemboete ju aguã. %xC: Haꞌe rami vy Cristo aikuaa ete aguã, haꞌe omanoague gui imboete jevyare poꞌakaa guive. Hexeve aiko axyxe avi, omanoague py guive aikoxe haꞌe rami, w: haꞌe hexe aĩ aguã. Haꞌe rami vy teko porã aupity aguã, xee ae reko porã eꞌỹ, neĩ lei guigua eꞌỹ guive, haꞌe rã Cristo re jajerovia vy jaupity vaꞌerã. Haꞌe nunga teko porã ma jajerovia ramo Nhanderuete omeꞌẽ ꞌrã nhandevy. ; , v:Anhetẽ opa mbaꞌe pe “Ovareꞌỹ vaꞌe” haꞌe aỹ, mbaꞌeta Cristo Jesus xe-Senhor aikuaa aguã ma pavẽ gui iporãve vaꞌe. Hexe vy amokanhy haꞌe nungakue haꞌe javi, haꞌe “Omombo pyrã” haꞌe guive, hekovia Cristo aupity aguã,{uo:Haꞌe rami teĩ mbaꞌemo xembovarearã areko vaꞌekue pe ma aỹ Cristo re vy “Ovareꞌỹ vaꞌe” haꞌe. t :Anheaꞌãve ete vy igreja kuery re apuꞌã rei vaꞌekue. Lei guigua teko porã rupi aiko ramo xejou porã pavẽ karamboae. Us#:mbaꞌeta oito ára arekoa py xepire omboia vaꞌekue, Israel ramymino aiko, Benjamim kuery regua, hebreu kuery gui xetuiꞌi vaꞌekue hebreu eterã. Fariseu regua aiko vy lei rupi anheaꞌã vaꞌekue.r:Haꞌeve ꞌrãgue teĩ xee toꞌo re ajerovia aguã. Amongue vaꞌe toꞌo re ojerovia aguã haꞌeve vaꞌe rire xee katuve ꞌrãgue,Cq:Haꞌe rã nhande kuery ma opire omboi uka vaꞌe ete nhandekuai, mbaꞌeta Nheꞌẽ rupi nhamboete Nhanderuete, jarovyꞌa Cristo Jesus, haꞌe rã toꞌo re ma ndajajeroviai vaꞌe. p1: Anhetẽ rupi eꞌỹ nhomboꞌe vaꞌe kuery gui nhanheangu aguã re ijayvua Penheangu ke jagua rami heko vai vaꞌe kuery gui, mbaꞌeta haꞌeveꞌỹa rami ombaꞌeapo, haꞌe anhetẽ rupi eꞌỹ jopire omboi uka vaꞌe. “Jagua rami heko vai vaꞌe” heꞌia kuery ma nhomboꞌea rupi “Judeu reko rami pendekuai ramo anho ꞌrã Nhanderuete pendereraa jepe” heꞌi rive vaꞌe. ko Q: Cristo re javyꞌa aguã re ijayvua Haꞌe gui xe-irmão kuery, pevyꞌa tema Senhor re. Ambopara ma voiague ramigua peteĩgue ju ambopara. Haꞌe rami teĩ ndajou porã eꞌỹi, mbaꞌeta penemombaraeteve ꞌrã. , n:Mbaꞌeta Cristo pe ombaꞌeapoa rupi omano raiꞌi vaꞌekue ndojeayvuveikue py, peẽ kuery naxepytyvõ reguavei rã xepytyvõ aguã. |mq:Haꞌe ramo Senhor re vy pemovaẽ ke perovyꞌa ete reve, haꞌe pemboete tema haꞌe ramigua avakue haꞌe javi.lw:Haꞌe nunga rupi ajapurave tema ambou aguã, pexa ju vy perovyꞌa aguã, haꞌe xee voi ndaxeporiau vaipavei aguã.k1:Anhetẽ imbaꞌeaxy vy omano raiꞌi vaꞌekue, teĩ Nhanderuete omboaxy. Haꞌe anho eꞌỹ, xee voi xemboaxy avi, xeporiauve ju eꞌỹ aguã.(jI:Haꞌe ramo peẽ kuery haꞌe javive penderexaxe ete oikovy, haꞌe ipyꞌa eta rei guive, mbaꞌeta imbaꞌeaxya penduague ixupe omombeꞌua rã oendu rire.ri]:Haꞌe rami teĩ ajou porã peẽ kuerya py ambou ranhe aguã Epafrodito. Haꞌe vaꞌe ma xe-irmão, xereve ombaꞌeapo haꞌe onheaꞌã vaꞌety. Haꞌe vaꞌe ma peẽ kuery pemondouka avi rakaꞌe, aiko axy rã xepytyvõ aguã.Eh:Senhor re ajerovia aikovy hareꞌỹ re xee voi aju aguã. Pg:Amondouka voi aguã rami aiko, xere mbaꞌemo oiko vaꞌe aikuaa vyve.f%:Haꞌe rã Timóteo ma peẽ voi peikuaa ae heko porã vaꞌe oikoa, mbaꞌeta ayvu porã mombeꞌua rupi xerupive ombaꞌeapo nguu pe rami.feE:Mbaꞌeta amboae kuery ma haꞌe kuery ae oipotaa rami ikuaixe, Cristo oipotaa rami eꞌỹ.ldQ:Mbaꞌeta xeirũ mboae ndarekoi xee rami oendu vaꞌerã anhetẽ rupi peẽ kuery re opena aguã.Gc: Paulo oirũ kuery Timóteo haꞌe Epafrodito omombeꞌuague Haꞌe gui Senhor Jesus re ajerovia peẽ kuerya py ambou voi aguã Timóteo, pendekuaia aikuaa vy xee voi avyꞌa aguã.Lb:Haꞌe rami rã peẽ voi ke pevyꞌa, haꞌe xererovyꞌa guive. gaG:Haꞌe gui xapyꞌa rei xeruguy omoẽa ꞌrã Nhanderuete pe mymba omeꞌẽmby rami, pejeroviaa pemeꞌẽ vaꞌe irũrã. Haꞌe rami teĩ ae ma xee avyꞌa ꞌrã, haꞌe peẽ kuery haꞌe javi reve ꞌrã arovyꞌa.`+:tekove regua ayvu re peĩ atã vy. Haꞌe rami rire Cristo oua ára py xee roguerovyꞌa ꞌrã nanheaꞌã rivei neĩ nambaꞌeapo rivei rire.3__:ojou vaipy eꞌỹ haꞌe anhetẽ rupigua pendekuai aguã. Haꞌe rami vy heko vai haꞌe opa marã rei ikuai vaꞌe mbyte pendekuaia rupi pexa uka ꞌrã Nhanderuete raꞌy kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peikoa. Mbaꞌeta haꞌe kuery mbyte rupi tataendy rami penerexakã peikovy kovaꞌe yvy re, W^':Opa mbaꞌe pejapoa py pendeayvu rei eme, haꞌe pejogueroꞌa rei eme guive,x]i: mbaꞌeta Nhanderuete ae pendere ojapo ꞌrã haꞌe oipotaa rami pendekuaixe haꞌe pendekuai ete aguã rami.\': Jaa jepea jaexa uka aguã re ijayvua Haꞌe ramo xerembiayvu kuery, peẽ kuery xenheꞌẽ rendu riae pekuapy xerexaa rupi anho eꞌỹ, aỹ peẽ kuerya py naĩ jave katuve ma. Haꞌe rami vy peo jepea pexa uka-ukave tema pejererokyje haꞌe peryryipaa rupi,w[g: haꞌe gui haꞌe javive “Jesus Cristo ae Senhor oiko” heꞌi okuapy aguã, Nhanderuete omboetea rupi. ; vZe: Jesus rery pavẽ omboete vy guenapyꞌã re oĩ aguã, yva re, yvy re haꞌe yvy guýry ikuai vaꞌe guive,Y{: Haꞌe rami rire Nhanderuete omboyvate ju pavẽ áryve, haꞌe heryrã omeꞌẽ tery ikuai vaꞌe gui yvateve vaꞌe,dXA:onhemoꞌyvyĩꞌive ete. Haꞌe vy onheꞌẽ rendu kuruxu re eteve voi ojejuka uka peve.W:Haꞌe rami ꞌrãgue py ojegui haꞌe ae yvatea oipeꞌa vy tembiguai rami ju oiko, ava ojeapo vy. ; Haꞌe rami vy ava rami ojekuaa vyVy:mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete rami ete oiko vaꞌeri nonheaꞌãi rakaꞌe Nhanderuete rami riae yvate aguã.$UA: Cristo onhemoꞌyvyĩꞌiague rami avi nhande voi nhandekuai aguã re ijayvua Peẽ voi pendejee pemoĩ Cristo Jesus pyꞌa re oĩ vaꞌe ramigua,vTe:Pemoĩ peteĩ-teĩ peẽ ae peipotaa rami riveꞌỹ pendekuai aguã, haꞌe rã amboae kuery oipotaa rami. 6Se:Mbaꞌeve pejapo eme penhemboyvatea rupi, neĩ pejejou porã reia rupi guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py penhemoꞌyvyĩꞌi vy peteĩ-teĩ penhomboyvateve ꞌrã pendejegui.;Ro:haꞌe rami vy xembovyꞌa ke opa mbaꞌe py, peteĩ rami peikuaa vy, jomeme pejoayvu, peteĩ rami anho pendepyꞌa, haꞌe pendepyꞌa py peteĩꞌi ramigua anho pendu vy. , ; Q y: Jajoayvu haꞌe joegui nhanhemoꞌyvyĩꞌive aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi Cristo re vy penembaraetea pendu vy, penderayvua py pendepyꞌa guaxu, Nheꞌẽ reve peteĩ rami pendekuai, haꞌe pendeporayvua rupi penhomboaxya pendu vy,P :mbaꞌeta peẽ voi penheaꞌã pekuapy ymave rupi pexa rã xee anheaꞌãague rami, haꞌe aỹ pendu rã anheaꞌãa rami avi. ; , mO U:Mbaꞌeta pendevy pe omeꞌẽ Cristo káuxa pendekuai axy aguã, hexe pejerovia aguã anho eꞌỹ,WN ):mbaꞌeve py nhanderovaigua kuery gui pekyje eꞌỹ re. Haꞌe kuery ma haꞌe rami pendekuaia oexa vy oikuaa okanhy aguã rami ikuaia, haꞌe rã peẽ kuery ma peikuaa Nhanderuete re vy peo jepe ꞌrãa. M : Cristo reve vy peteĩ rami nhanheaꞌã aguã re ijayvua Opa mbaꞌe gui haꞌeveve vaꞌe ma Cristo regua ayvu porã omboetea aguã rami pendekuai aguã. Haꞌe rami rã peẽ kuery roexa vy aa, haꞌeꞌỹ vy ndaai teĩ pendekuaia omombeꞌua rã aendu vy aikuaa ꞌrã peteĩ Nheꞌẽ re peĩ atãa, haꞌe peteĩꞌi rami penheaꞌã pekuapya ayvu porã rupi jajeroviaa re,]L 5:mbaꞌeta peẽ kuerya py ju avaẽ rã xerexa vy perovyꞌave ꞌrã Cristo Jesus. ~K w:Haꞌe nunga rupi aikuaa porã peẽ kuery haꞌe javi reve apytave ranhe ꞌrãa, pevyꞌa haꞌe pejeroviave aguã,VJ ':Haꞌe rami avi xeroꞌo re ranhe aikove vy ꞌrãe peẽ kuery roipytyvõve.I {:mbaꞌeta mokoĩ rami aendu. Mbaꞌeta aaxe Cristo reve aiko aguã. Haꞌe vaꞌe ma opa mbaꞌe gui haꞌeveve vaꞌe.wH i:Haꞌe rami teĩ, xeroꞌo re aikove teri reve ambaꞌeapoa rupi iporã vaꞌe oiko ramo xee ndaiporavo kuaai,eG E:Mbaꞌeta xevy pe ma aikovea Cristo pe aiko aguã, haꞌe rã amano aguã ma ajoupave aguã.eF E:Xee aipota ete vaꞌe, haꞌe ajeroviaa ma mbaꞌeve py axĩmba eꞌỹ aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py xepyꞌa guaxu aguã, aiko jepiaty rami aỹ voi xee aikoa rupi Cristo omboetea aguã, aikove eꞌỹ vy amano teĩ.E :Mbaꞌeta po rami aikuaa porã: Xere pejerure ramo Jesus Cristo Nheꞌẽ xepytyvõ ꞌrã opa mbaꞌe gui aa jepe aguã.8D k:Haꞌe rami teĩ xee ma ndaikuaa potai. Mbaꞌeta anhetẽ rupi, haꞌeꞌỹ vy anhetẽ rupi eꞌỹ teĩ Cristo omombeꞌua ramo avyꞌa, haꞌe avyꞌa tema ꞌrã guive. 5C e:Haꞌe rã amboae kuery ma onhemboyvate reixe vy rive omombeꞌu Cristo regua, anhetẽ rupi eꞌỹ, mbaꞌeta haꞌe kuery ojapoxe nhuã py aĩa py ajexavaive aguã rami.tB c:Haꞌe vaꞌe kuery ma porayvua rupi ayvu omombeꞌu, mbaꞌeta oikuaa ayvu porã mombeꞌuarã xemoĩague.7A i:Ikuai avi amongue eteꞌi xere ijaꞌe eꞌỹa rupi Cristo regua ayvu omombeꞌu vaꞌe, xegui onhemboyvatevexe vy rive. Haꞌe rã amboae kuery ma anhetẽ rupi omombeꞌu.@ ':Haꞌe ramo irmão kuery voi Senhor káuxa nhuã py aĩa heta oikuaa vy ipyꞌa guaxu vy ndokyjevei okuapy Nhanderuete ayvu omombeꞌu aguã.? }: Mbaꞌeta huvixave pegua jopya kuery oikuaapa Cristo káuxa nhuã py aĩa, haꞌe amboae kuery haꞌe javi voi. , , ; , 9> m: Apóstolo Paulo re mbaꞌemo oiko ramo hetave ayvu porã oendua re ijayvuague Haꞌe gui irmão kuery, aipota peikuaa mbaꞌemo xere oiko rire ayvu porã oenduave ague.k= Q: Jesus Cristo guigua teko porã anho pexa uka rã Nhanderuete oguerovyꞌaa haꞌe omboetea aguã. < !: iporã vaꞌe anho pendejee guarã peiporavo aguã, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe ojou vaipy eꞌỹ pendekuai aguã Cristo ára pyguarã,; : Po rami ajerure ixupe: Pendere tomoĩve heravy mborayvu, mbaꞌemo peikuaa porãve haꞌe opa mbaꞌe py peneꞌarandua reve,o: Y:Nhanderuete oikuaa peẽ kuery haꞌe javive roexaxea. Haꞌe rami aguã ma Cristo Jesus gui ae aendu.9 :Haꞌeve peẽ kuery re xemaꞌenduꞌa riae aguã, mbaꞌeta xepyꞌa re aendu roayvua. Mbaꞌeta Nhanderuete xemboaxy vy ixupe ambaꞌeapo aguã xemoĩ rire peẽ kuery xepytyvõ pekuapy nhuã py aĩ rã, haꞌe ayvu porã anhetẽ vaꞌe amombeꞌua rupi guive.{8 q:Mbaꞌeta xee aikuaa porã Cristo Jesus oua ára peve peẽ kuery re mbaꞌemo porã moĩ ypyare omoĩmba ꞌrãa.l7 S:Xemaꞌenduꞌa jypyꞌi guive aỹ peve ayvu porã mombeꞌua rupi xereve penheaꞌã pekuapya re.S6 !:Anhemboꞌe nhavõ peẽ kuery haꞌe javive re ajerure riae avyꞌa reve.5 {: Filipos pygua kuery re oguerovyꞌa haꞌe ojerureague Peẽ kuery re xemaꞌenduꞌa nhavõ arovyꞌa Xeruete.v4 g:Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã Nhanderuete, Senhor Jesus Cristo Ru vaꞌe guigua. @3 }:Filipos pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Paulo haꞌe Timóteo, Cristo Jesus rembiguai roiko vaꞌe roxarura Filipos tetã py Cristo Jesus re vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai vaꞌe haꞌe javive pe, joe opena vaꞌe haꞌe nhopytyvõa kuery pe guive. b2=0Tove nhande-Senhor Jesus Cristo oayvu ete vaꞌe kuery haꞌe javi toendu nhanemboaxya. #1?0 Ogueroayvu porãague Irmão kuery, tapendu mbyꞌa porã, mborayvu haꞌe pejeroviavea guive, Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo guigua meme.v0e0Haꞌe rami aguã ae xee ambou aỹ, marã rami pa roikoa peikuaa aguã, peẽ voi pendepyꞌa guaxu aguã. q/[0 Tíquico omondouka aguã re ijayvuague Haꞌe gui aikoa haꞌe mbaꞌemo ajapo aikovya peikuaa aguã ma xerembiayvu irmão Tíquico omombeꞌupa ꞌrã pendevy. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pe ombaꞌeapoa rupi ojeroviapy oiko. +.O0Mbaꞌeta haꞌe rami aguã ae aĩ nhuã py, Jesus rery rupi ayvu mombeꞌuarã. Tove Cristo re vy akyjea py eꞌỹ tamombeꞌu, amombeꞌu aguã rami ae rire. -0Xere voi ke pejerure, xeayvu ta rã xeayvurã omeꞌẽa aguã, akyjea py eꞌỹ amombeꞌu aguã ayvu porã ndoikuaa ukai pyre.A,{0Nhanderuete pe penhemboꞌe pavẽ re, Nheꞌẽ re vy pejerure riae. Haꞌe rami aguã peiko kuaa pota tema, peĩ atã guive ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi re pejerurea py.s+_0Ngora ratãrã ma peraa peo jepea, haꞌe Nheꞌẽ guigua kyxe guive. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete ayvu.u*c0Huꞌy jokoarã pereko riae ke pejeroviaa, poromboeko vaia huꞌy hendy vaꞌe omombo rã pemboguepa aguã.)0Pendepy regua rami pemoĩ penekyreꞌỹa, peiko katu aguã ayvu porã Nhanderuete reve peteĩ rami nhanemoingoa regua pemombeꞌu aguã.(0Haꞌe gui peĩ atã aguã ma kuꞌakuaa rami pemoĩ ꞌrã anhetẽ vaꞌe, haꞌe teko porã voi pemoĩ pexo regua rami.B'}0 Haꞌe nunga rupi peraa ke Nhanderuete guigua tembiporu haꞌe javi, ara vai ovaẽ rã peĩ atã aguã, haꞌe gui opa pendepoꞌakapa ma rire pejeity uka eꞌỹ re peneꞌaĩ aguã.>&u0 Mbaꞌeta nhande kuery re avakue eꞌỹ opuꞌã, haꞌe rã yva regua huvixa kuery, ipoꞌakakueve, ko yvy pytũ guy rupigua rerekoa kuery, haꞌe nheꞌẽ vai arai guy rupigua.w%g0 Pendejee pemoĩ Nhanderuete guigua tembiporu haꞌe javi, pendere anha opuꞌã rã peĩ atã aguã. , ; , ; x$i0 Nhanderuete guigua tembiporu re ijayvua Haꞌe gui ma penembaraete tema Senhor re, ipoꞌakaa rupi ae.#0 Haꞌe gui peẽ joguerekoa kuery voi, haꞌe rami ae pereko porã penembiguai kuery. Pemongyje rei eme, mbaꞌeta peikuaa haꞌe kuery Senhor haꞌe pende-Senhor yva re oikoa. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ regua rive joegui oayvuve vaꞌeꞌỹ. ; , ; , ; "%0Mbaꞌeta jaikuaa iporã vaꞌe rupi nhandekuai rire peteĩ-teĩ rekovia jajopy ꞌrãa Senhor po gui, escravo haꞌe escravo eꞌỹ teĩ. P!0Penekyreꞌỹa py pembaꞌeapo, Senhor pe rami, avakue pe riveꞌỹ.^ 50Ndaꞌevei pendererekoa oexaa py rive pembaꞌeapo porã aguã, avakue rive pendererovyꞌa eꞌỹ aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Cristo rembiguai peiko vy pendepyꞌa py guive pejapo Nhanderuete oipota vaꞌe.q[0 Escravo haꞌe joguerekoa kuery reko re ijayvua Haꞌe gui peẽ escravo kuery ma penheꞌẽ rendu ke pendererekoa ngoꞌo re ikuai vaꞌe. Pemboetea rupi pejererokyje pendepyꞌa haꞌe javi py, Cristo pemboetea rami avi. ~~9}}|{Uzzkyyax:wwUvv%uttstsrr3q{ponnAmmblwlk+ihhPgff"edcbb2aZ`__ ^]]^\j[[OZY0X)W^VUxTTSRQQkPOO%NN@MMLjKJIII==)<<';::N99t88I7a6666555s5#4 33c322Q1K0//.F--2,,*+J*H)('&%%q% $*#l""5!![  ,LTs+q 8 Q X OZ} ub Pavẽ re jajerure aguã, haꞌe Nhanderuete reve peteĩ rami nhanemoingoa re ijayvua Opa mbaꞌe gui aipotave vaꞌe ma peẽ kuery pejerure aguã Nhanderuete pe. Penhemboꞌe, pejerure, perovyꞌa guive pavẽ re penemaꞌenduꞌa vy,- UbHaꞌe vaꞌe kuery regua ma Himeneu haꞌe Alexandre. Haꞌe ramo Satanás po py ranhe xee amboaxa uka oguereko axy aguã, haꞌe kuery ijayvu vai veꞌỹ aguã. I  bEjepeꞌa eme rejeroviaa gui, neĩ ndepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi reikoa gui, mbaꞌeta amongue ma ipyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi ikuaia gui ojepeꞌa vy haꞌe kuery ae ojeroviaa ombovaipa uka.p [b Iporã vaꞌe re Timóteo onheaꞌã aguã re ijayvuague Xeraꞌy Timóteo, povaꞌe ae aeja rejapo aguã, Nheꞌẽ gui nderekorã omombeꞌua ague rami vy. Haꞌe nunga re nembaraete vy enheaꞌãve tema iporã vaꞌe re.L bHaꞌe nunga rupi Huvixave imarã eꞌỹ, omano eꞌỹ haꞌe jaexa eꞌỹ vaꞌe, Nhanderuete peteĩꞌi oiko vaꞌe ae tomboetea haꞌe toguerovyꞌaa aỹ haꞌe arakaꞌe rã peve. Amém. ` ;bvaꞌeri xemboaxy karamboae po rami aguã, xee ajejavyve vaꞌekue aikoa rupi Jesus Cristo oexa uka aguã nhomboaxy etea, amboae kuery xereko oendu vy xee rami avi hexe ojerovia vy tekove marã eꞌỹ oupity aguã.O bPovaꞌe ayvu ma ogueroviaa haꞌe peteĩ-teĩ ojee omoĩmbaa aguã haꞌeve vaꞌe: Cristo Jesus ou yvy re ojejavy vaꞌe kuery ogueraa jepe aguã. Haꞌe gui xee ma pavẽ gui ajejavyve vaꞌekue,{ qbHaꞌe gui nhande-Senhor xemboaxy etea oexa uka vy omoĩ ajerovia aguã, mborayvu Cristo Jesus re oĩ vaꞌe reve.2 _b Xee ma yma hexe xeayvu vai haꞌe ajoavyky rei vaꞌekue xevai vy. Haꞌe rami ete teĩ xemboaxy, mbaꞌeta aikuaa eꞌỹ vy, ajerovia eꞌỹ vy haꞌe ramigua ajapo. J  b Nhanderuete omboaxyague re apóstolo Paulo ijayvuague Arovyꞌa ete nhande-Senhor Cristo Jesus xemombaraetea vaꞌe, mbaꞌeta ojeroviapy aikoa oikuaa vy xemoĩ ixupe ambaꞌeapo aguã.#  Ab Mbaꞌeta ayvu porã Nhanderuete hexakãmba haꞌe imaꞌenduꞌa porãmby vaꞌe xevy pe omombeꞌu uka vaꞌekue re anho oĩ nhanhomboꞌe porã aguã. F  b heko kyꞌa haꞌe avakue meme joe opena vaꞌe pe, jogueraa rive vaꞌe pe, ijapu haꞌe ijayvuxe vaꞌe pe, haꞌe nhomboꞌe porãa rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe mboae pe lei oejaa rakaꞌe.R  b Mbaꞌeta heko porã vaꞌe peguarã eꞌỹ lei oejaa rakaꞌe, haꞌe rã heko vai haꞌe nhonheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe kuery pe, Nhanderuete nomboetei haꞌe ojejavypa rei vaꞌe pe, ndojeroviai haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe pe, nguu haꞌe oxy ae ojuka, haꞌe amboae kuery voi ojuka vaꞌe pe,  b Lei mbaꞌerã pa oejaague re ijayvua Haꞌe rami avi lei ma haꞌevea rami amongue oiporu ramo haꞌevea, jaikuaa pavẽ.: obHaꞌe kuery ma lei re nhomboꞌe vaꞌety ramigua onhemoingo vaꞌeri haꞌe kuery ae oayvua oikuaa vy eꞌỹ, neĩ mbaꞌe nunga re pa nhomboꞌea voi, oikuaapa merami teĩ. v gbMbaꞌeta haꞌe rami ikuaia gui amongue ojepeꞌa vy okanhymba ma ovare eꞌỹ vaꞌe re rive ijayvua rupi. /bHaꞌe rami xeayvu haꞌe kuery porayvu re ikuai aguã ipyꞌa kyꞌa eꞌỹa haꞌe hiꞌarandua rupi anho, ojerovia merami rivea rupi eꞌỹ.k Qbhaꞌe ayvu rive haꞌe ymagua kuery rery oĩa ndopa kuaai vaꞌe re oikuaa pota veꞌỹ aguã, mbaꞌeta haꞌe nunga ojapo ꞌrã joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa aguã rami, ojeroviaa rupi Nhanderuete pe ikuai ꞌrãgue py. b Éfeso tetã py Timóteo nhomboꞌe haꞌe nhomongetaa rupi oiko aguã re ijayvuague Macedônia yvy katy aa vy aipoaꞌe vaꞌekue ndee Éfeso tetã py ranhe repyta aguã, haꞌe rami vy amongue remongeta aguã, amboae rami rei nhomboꞌe veꞌỹ aguã,< sbNdee Timóteo pe axarura. Rejeroviaa py xeraꞌy ete rami reiko. Tove terendu Nhanderuete haꞌe nhande-Senhor Jesus Cristo guigua mborayvu, nemboaxya haꞌe mbyꞌa porã. ; , , v ibTimóteo pe jypyꞌi Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Cristo Jesus pegua apóstolo aiko, Nhanderuete nhandereraa jepea haꞌe Cristo Jesus nharõ jaikovy vaꞌe ojapo ukaague rami vy.W'XTove peẽ kuery haꞌe javi tapendu nhande-Senhor Jesus Cristo penemboaxya. =sX Oxarura reve opaa py ogueroayvu porãague Axaruraa ma xee Paulo po py ae ambopara. Guĩ rami ae xekuaa ꞌrã ambopara vaꞌe nhavõ re. Guĩ rami ae xee ambopara xerery. {XTove Senhor nhanemoingo porãa vaꞌe ae tapenemoingo porã opa mbaꞌe py. Senhor toiko peẽ kuery haꞌe javi reve. r~]XHaꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe “Xerovaigua” peje eme, haꞌe rã irmão pe rami ꞌrã pendeayvu. -}SXXapyꞌa rei kovaꞌe kuaxia re oreayvu oĩ vaꞌe amongue noendu potai ꞌrã. Haꞌe ramo peikuaa pota porã ke haꞌe kuery re. Penhemoirũve eme oxĩmba aguã.S|X Haꞌe rã peẽ irmão kuery, pejepeꞌa eme iporã vaꞌe pejapoa gui. :{mX Haꞌe rami ikuai vaꞌe pe oreayvu, haꞌe Senhor Jesus Cristo rery rupi romongeta ikuai porãꞌia rupi ombaꞌeapo vy okaru aguã haꞌe kuery ae po py ojou vaꞌekue re. ; z5X Mbaꞌeta omombeꞌua rã roendu peẽ kuerya rupi amongue ombaꞌeapo eꞌỹ vy haꞌeve eꞌỹa rami rei ikuaia. Joeko re rive tema oikuaa pota.iyKX Mbaꞌeta pendereve teri roiko vy aiporoꞌeague rami: “Nombaꞌeapoxei vaꞌe tokaru eme.”xX Haꞌe rami avi ronhemongaru uka aguã ndaꞌeve eꞌỹi teĩ haꞌe rami ndoroikoi vaꞌekue ore rami avi pendekuai aguã.EwXndorokaru rivei guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py rombaꞌeapoa rupi ronheaꞌã ete vaꞌekue. Ara py haꞌe pyávy rombaꞌeapo vaꞌekue avave rei pe ronhemongaru uka rive eꞌỹ aguã.v-XMbaꞌeta peẽ ae voi peikuaa orekuaiague rami pendekuai aguã, mbaꞌeta neĩ peteĩ henda py ndoroiko vaikue rei vaꞌekue peẽ kuerya rupi,Tu!X Haꞌevea ramigua jajapo aguã re ijayvua Irmão kuery, Senhor Jesus Cristo rery rupi aiporoꞌe: Penhemoirũve eme irmão haꞌeve eꞌỹa rami rei, romboꞌeague rami eꞌỹ ikuai vaꞌe re.vteXTove Senhor pendepyꞌa re topena ixuguigua mborayvu haꞌe Cristo re peĩ atãa rupi pendekuai aguã rami. !s;XHaꞌe rami avi Senhor re vy ore rojerovia peẽ kuery re, mbaꞌeta roikuaa rojapo uka vaꞌekue pejapopa pekuapya, haꞌe pejapo riaeve ꞌrã guive.zrmXHaꞌe rami teĩ Senhor ma ojeroviapy. Haꞌe vy penemombaraete haꞌe pendere opena ꞌrã poromboeko vaia gui.wqgXPejerure roo jepe aguã avakue heko vai haꞌe porayvu eꞌỹ vaꞌe gui, mbaꞌeta pavẽ eꞌỹ ojerovia.ep EX Tessalônica pygua kuery Paulo re ojerure aguã re ijayvuague Haꞌe gui irmão kuery, pejerure avi orere, Senhor ayvu romombeꞌu rã oenduave haꞌe oguerovyꞌaave tema aguã, peẽ kuerya rupi oikoa rami avi. o XTove tapenembopyꞌa guaxuve haꞌe tapenemombaraeteve, iporã vaꞌe pejapo haꞌe iporã vaꞌe re pendeayvua haꞌe javi py. ]n3XHaꞌe nunga rupi peẽ kuery re rojerure nhande-Senhor Jesus Cristo haꞌe Nhanderuete pe, mbaꞌeta nhanderayvu vy nhanemboaxya rupi omeꞌẽ mbyꞌa guaxu marã eꞌỹ haꞌe iporã ete vaꞌe nharõ aguã.m{XHaꞌe nunga rupi irmão kuery, peĩ atã haꞌe pemoĩ porã oreayvu py haꞌe kuaxia romboparaague py romboꞌeague. l}XHaꞌe rami aguã ae ayvu porã romombeꞌu rã penerenoĩ rakaꞌe, nhande-Senhor Jesus Cristo rexakãa peupity aguã. GkX Jarovyꞌa reve nhanembaraete aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi irmão kuery Senhor rembiayvu pendekuai vaꞌe, haꞌevea rami peẽ kuery re roguerovyꞌa riae Nhanderuete, mbaꞌeta jypyꞌi guive pendeporavo rakaꞌe Nheꞌẽ pendekyꞌaꞌo, haꞌe ayvu anhetẽ vaꞌe re pejerovia ramo peo jepe aguã.|jqX Haꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã ombopaga, anhetẽ vaꞌe oguerovia ꞌrãgue py teko vai anho oguerovyꞌa rire. Vi%X Haꞌe ramo Nhanderuete ombou ꞌrã imbotavyarã, apu rive oguerovia aguã.h1X Opa marãgua teko vai py ombotavy ꞌrã okanhy ovy vaꞌe kuery, haꞌe kuery ojee nomoĩ rire anhetẽ vaꞌe oendu pota aguã oo jepe aguã. ; gX Heko vai ete vaꞌe ma Satanás poꞌakaa rupi ojekuaa vy ojapo ꞌrã opa marãgua hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã, nhombotavyxe vy.9fkXHaꞌe gui mae ma ꞌrã heko vai ete vaꞌe ojekuaa. Haꞌe vaꞌe ma Senhor Jesus ou vy ojuka ꞌrã ojuru py oipeju vy rive. Opoꞌakaa oexa ukaa py omokanhy vyvoi ꞌrã. Ze-X Ava heko vai ete vaꞌe rekorã re ijayvua Haꞌe rami avi aỹ guive voi heko vaia nhemi rupi ojapo oiny mbaꞌemo. Haꞌe rami teĩ ndojekuaa porãi teri, ijokoarã oĩ vaꞌe oipeꞌaa eꞌỹa ja.ddAXHaꞌe gui aỹ peikuaa avi mbaꞌe pa ijokoarã oĩa, hiꞌára py mae ma ojekuaa aguã. RcXNapenemaꞌenduꞌai teve pendea py teri aiko vy amombeꞌu jepiague re?b XHaꞌe vaꞌe ma ivai ete reve opuꞌã ꞌrã “Nhanderuete” ꞌepy vaꞌe haꞌe javi rovai, mbaꞌemo ombojeroviapy ikuai vaꞌe re. Haꞌe rami vy Nhanderuete ramigua rive onhemoingo vy ixupegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ae ꞌrã oguapy. -aSXAvave rei pe penhembotavy uka eme, mbaꞌeta heta ojepeꞌa ma ramo mae ꞌrã hiꞌára ovaẽ, haꞌe ava heko vai ete vaꞌe nhomokanhya raꞌy ojekuaa ma ramo.`'XXapyꞌa rei amongue ijayvu vy “Senhor ára ovaẽ ma” heꞌi rã pendu teĩ penhemondyi eme, neĩ pepẽxa rei eme guive, “Nheꞌẽ guigua ayvu aendu” ꞌea teĩ, haꞌeꞌỹ vy “Paulo kuery kuaxia para ombopara vy omombeꞌu” ꞌea rã pendu teĩ ae ma.[_ 1X Senhor ou ju aguã, haꞌe ava heko vai ete vaꞌe re ijayvua Haꞌe gui irmão kuery, xeayvu ta nhande-Senhor Jesus Cristo ou jevy ramo oĩa py nhanoꞌõmba aguã re. Haꞌe rami rã guarã romongeta.A^ }X Haꞌe rami rã peẽ kuery pendekuaia re Senhor Jesus Cristo rery omboetea aguã, haꞌe hexe penemboetea avi aguã, Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo penemboaxya oexa uka rire. }] uX Haꞌe nunga rupi ropytuꞌu eꞌỹ re rojerure pendere, Nhanderuete ojeupe guarã ete penemoingo aguã, penerenoĩague rami ae. Tove opoꞌakaa rupi tomoingo joupe pejapo porãxea, haꞌe pejeroviaa rupi mbaꞌemo pejapoxea haꞌe javi guive.[\ 1X Haꞌe vaꞌe ára Jesus ou rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery omboete ꞌrã, hexe ojerovia vaꞌe haꞌe javi ꞌrã oguerovyꞌa okuapy, peẽ kuery voi, mbaꞌeta ayvu porã romombeꞌu rã perovia avi rire. r[ _X Haꞌe kuery ikuai axy riae ꞌrã Senhor renonde haꞌe ipoꞌakaa rexakãa gui mombyry oipeꞌaague py. Z XHaꞌe rami vy tata py ombopagapa ꞌrã Nhanderuete ndoikuaaxei haꞌe Senhor Jesus regua ayvu porã rupi ndaꞌikuaixei vaꞌekue.)Y MXhaꞌe rã aỹ pendekuai axy vaꞌe ma penemombytuꞌu avi ꞌrã orereve, yva gui Senhor Jesus opoꞌakaa oexa uka vy ojekuaa jave, ojeupegua anjo kuery reve.bX ?XMbaꞌeta anhetẽ haꞌevea rami Nhanderuete omoingo axy ꞌrã penemoingo axyare kuery,MW XHaꞌe rami pendekuai ramo pavẽ oikuaa Nhanderuete haꞌevea rami joguerekoa. Haꞌe gui pendevy pe Nhanderuete “Xepoꞌakaa pyguarã roiporavo” heꞌi ꞌrã, ikáuxa ae pendekuai axy ramo.JV XHaꞌe rami rã Nhanderuete pegua igreja kuery ikuaia rupi oremaꞌenduꞌa porã peẽ kuery re, mbaꞌeta roikuaa pejeroviaa py peĩ atãa, opa mbaꞌe py pendekuai axy haꞌe pejexavai teĩ.iU MX Tessalônica pygua kuery re oguerovyꞌaague Irmão kuery, peẽ kuery re roguerovyꞌa riae Nhanderuete. Haꞌevea rami guive roguerovyꞌa, mbaꞌeta opa mbaꞌe py pejeroviave, haꞌe peteĩ-teĩ pejoayvuve peovy.rT _XTove peẽ kuery tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo guigua. S XTessalônica pygua kuery pe mokoĩguea Paulo ombopara Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Silvano haꞌe Timóteo reve roxarura Tessalônica py Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo pegua igreja kuery pendekuai vaꞌe pe.KRNTove peẽ kuery tapendu nhande-Senhor Jesus Cristo penemboaxya. bQ=NSenhor rery rupi ajerure kovaꞌe kuaxia irmão kuery haꞌe javi pe ogueroayvua aguã. YP+NPexarura irmão kuery haꞌe javi pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery joayvua rami.\O1N Oxarura reve opaa py ogueroayvu porãague Irmão kuery, pejerure ke orere.DNNPenerenoĩare ma ojeroviapy vy ojapo ꞌrãe haꞌe rami. MN Apóstolo ojerureague Tove Nhanderuete nhanemoingo porãa vaꞌe tapendekyꞌaꞌo opa mbaꞌe py. Tove topena penenheꞌẽ, peikovea haꞌe penderete re, peteĩꞌi rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai aguã nhande-Senhor Jesus Cristo ou jevy rã guarã.LLNhaꞌe rã haꞌeveꞌỹa ramigua haꞌe javi gui ma pejepeꞌa. GKNPeikuaa pota opa mbaꞌe re. Pendejee pemoĩ haꞌeve vaꞌe,8JkNPembovare eꞌỹ eme profeta kuery ijayvu rã.I7NPejoko eme Nheꞌẽ.dHANOpa mbaꞌe py perovyꞌa Nhanderuete. Haꞌe rami ae oipota pendekuai Cristo Jesus re vy.2G_NPejerure riae tema pejepeꞌa eꞌỹ re.F/NPevyꞌa riae ke.ENPeja eme avave rei ojepy-jepy aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py iporã vaꞌe rupi meme pendekuai jomeme haꞌe pavẽ reve.cD?NHaꞌe gui irmão kuery, oreayvu avi po rami: pemongeta ke nhonheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe, naꞌikyreꞌỹi vaꞌe ma pembopyꞌa porã, haꞌe rã ikangy vaꞌe ma pemombaraete. Pavẽ reve pendekuai peteĩ rami.`C9N Senhor pe ombaꞌeapo ramo peayvu haꞌe pemboyvate guive. Pendekuai porã ke jomeme. BB}N Mbaꞌexa pa nhandekuai aguã re ijayvua Aỹ ma irmão kuery, rojerure pemboete aguã penembyte rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery, Senhor re vy penderereko haꞌe penemongeta rã.fAEN Haꞌe nunga rupi penhombopyꞌa guaxu haꞌe penhomombaraete peteĩ-teĩ, pejapoa rami ae. l@QN Mbaꞌeta nhandere omano rakaꞌe, nharõ jaikovy eꞌỹ vy jake ma teĩ hexeve nhandekuai aguã.?N Mbaꞌeta Nhanderuete ipoxy rã guarã eꞌỹ nhanemoingo, haꞌe rã jaupity aguã nhande-Senhor Jesus Cristo nhandereraa jepe aguã.O>NHaꞌe rã nhande ma ara pygua vy jaiko kuaa pota ꞌrã. Nhandejee pexo reguarã nhamoĩ ꞌrã jajerovia aguã haꞌe mborayvu. Ngora ratãrã ma nhamoĩ ꞌrã nhandereraa jepea nharõ jaikovya.k=ONMbaꞌeta oke vaꞌe kuery ma pyávy ꞌrã oke, okaꞌu vaꞌe voi okaꞌu ꞌrã okuapy pyávy. < NHaꞌe rami vy ndaꞌevei amboae kuery rami jake aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py nhamaꞌena tema ꞌrã jaiko kuaa pota reve. p;YNNhande ma ára pygua hendy vaꞌe raꞌy meme. Pyavygua eꞌỹ, pytũ guy rupigua eꞌỹ nhandekuai.9:kN Nhamaꞌena aguã re ijayvua Haꞌe rã irmão kuery, peẽ ma pytũ rupi eꞌỹ pendekuai, haꞌe vaꞌe ára penemondyiarã eꞌỹ ovaẽ aguã imonda vaꞌe rami.B9}NAmboae kuery “Javyꞌa tema, mbaꞌeve rei ndoikoi ꞌrã” heꞌi okuapy jave ou xapyꞌa ꞌrã imombaarã, imemby ta vaꞌe haxy oendua rami. Haꞌe rami vy ndoo jepei ꞌrã. ; ^85Nmbaꞌeta peikuaa ae Senhor ára ou xapyꞌa ꞌrãa, imonda vaꞌe pyávy oua rami.7 %N Senhor ou xapyꞌa ꞌrãa re ijayvua Irmão kuery, haꞌe vaꞌe ára haꞌe arakaꞌe paa amombeꞌu porã veꞌỹ teĩ haꞌeve,G6NHaꞌe vaꞌe ayvu py penhombopyꞌa guaxu ke peteĩ-teĩ. ; ?5wNHaꞌe gui ma nhande jaikove teri vaꞌe ju haꞌe kuery reve nhandereraapaa avi ꞌrã arai rupi, Senhor nhaovaexĩ aguã yvate. Haꞌe rami vy Senhor reve riae ꞌrã nhandekuai. I4 NMbaꞌeta Senhor ijayvu atã reve oguejy ꞌrã yva gui, anjo yvateve vaꞌe ayvu haꞌe Nhanderuete mimby guaxu onhendu reve. Haꞌe gui Cristo pegua omano vaꞌekue ranhe ꞌrã onhemboete.(3INMbaꞌeta Senhor ayvu rupi romombeꞌu porãve ju: Senhor ou peve nhande jaikove teri vaꞌe ma nhande ranhe eꞌỹ ꞌrã hexeve nhaĩ oke vaꞌe kuery gui.)2KNMbaꞌeta jarovia Jesus omanoague gui onhemboete jevyague. Haꞌekue rami avi ixupegua kuery oke ma vaꞌekue voi Nhanderuete ogueru rukapa ju ꞌrã Jesus pe.1N Senhor oua ára ixupegua kuery omano vaꞌekue onhemboete ju aguã re ijayvua Irmão kuery, roipota peikuaa avi Cristo pegua oke vaꞌekue reko, haꞌe kuery re pendeporiau riae eꞌỹ aguã, amboae kuery mbaꞌeve noarõi vaꞌe rami eꞌỹ.m0SN Haꞌe rami vy ꞌrã nhanderevegua eꞌỹ kuery voi penemboete, haꞌe mbaꞌeve ndoatai pẽvy. /N Penheaꞌã ke pendekuai porãa rupi, peikuaa pota pendereko re ae, haꞌe pembaꞌeapo pendepo py, aiporoꞌeague rami ae..7N Anhetẽ peayvu ae ma Macedônia py irmão kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami teĩ irmão kuery, ajerure mborayvu re pendekuaive tema aguã.6-eN Irmão kuery jayvu aguã re ijayvua Irmão kuery peayvu aguã re ambopara eꞌỹ teĩ haꞌeve, mbaꞌeta Nhanderuete ae penemboꞌe peteĩ-teĩ pejoayvu aguã re.:,mNHaꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe ayvu noenduxei vaꞌe ma avakue ayvu riveꞌỹ noenduxei, haꞌe rã Nhanderuete pendevy Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ omeꞌẽ vaꞌekue ayvu ae. + NMbaꞌeta Nhanderuete ma nhanhemongyꞌapa rei aguã eꞌỹ nhanerenoĩ, haꞌe rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nhandekuai aguã. ; H* NHaꞌe nunga py avave rei petekoavy eme, neĩ pekore eme pende-irmão, mbaꞌeta Senhor nhombopaga ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi re. Haꞌe nunga re oreayvu haꞌe romombeꞌu porã ae ma.`)9Namboae regua kuery Nhanderuete ndoikuaai vaꞌe itavy reixea rupi ikuaia rami eꞌỹ.r(]Nhaꞌe peteĩ-teĩ pereko kuaa penderete regua, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe omboetepy pendekuai aguã,]'3NPo rami ae Nhanderuete oipota: ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai, pendetavy rei eme,K&NMbaꞌeta peikuaa porã ae ma Senhor Jesus ayvu re romboꞌeague. % N Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nhandekuai aguã re ijayvua Aỹ ma irmão kuery, Senhor Jesus re vy rojerure haꞌe romongeta oreayvua pendu vaꞌekue rupi pendekuaive tema aguã, Nhanderuete pendererovyꞌa aguã rami. Pendekuaia rami ae tema pejapove peovy.c$?N Haꞌe rami vy pendepyꞌa py penembaraeteve aguã, Nhanderuete renonde ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe ojou vaipy eꞌỹ pendekuai aguã, nhande-Senhor Jesus ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery reve ou rã guarã. #yN Senhor tojapo avi penembaraeteve haꞌe pejoayvuve aguã rami jomeme haꞌe pavẽ reve, peẽ kuery roayvua rami avi."'N Tessalônica pygua kuery re Paulo ojerureague Haꞌe nunga rupi tove Nhanderuete haꞌe nhande-Senhor Jesus torembou peẽ kuerya py.!3N Ara py haꞌe pyávy rojerure orepyꞌa haꞌe javi py roexa ju aguã, pejeroviave aguã re noromboꞌepai teri vaꞌekue re romboꞌeve ju aguã.  N Mbaꞌexa ndaꞌu haꞌeve Nhanderuete roguerovyꞌa aguã pendere? Mbaꞌeta opa mbaꞌe py peẽ kuery re rovyꞌa Nhanderuete renonde.ONAỹ ma Senhor re vy penembaraete riaea roendu vy orepyꞌa porã ju. NAnhetẽ irmão kuery, peẽ kuery pejerovia riaea roikuaa vy orepyꞌa porã ju, opa mbaꞌe py orekuai axy haꞌe rojexavai teĩ.NNHaꞌe gui aỹ ma peẽ kuerya gui Timóteo ou ju vy omombeꞌu pejerovia riaea, pendeporayvu haꞌe orere penemaꞌenduꞌa riaea guive. Omombeꞌu avi orerexaxe pekuapya, ore roexaxea rami avi.SNHaꞌe nunga rupi xee ndaꞌevevei vy ambou Timóteo pejerovia teri paa aikuaa aguã, mbaꞌeta akyje poromoangekoa penemoangeko ramo peẽa py rombaꞌeapoague mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe opyta gui. %NMbaꞌeta peẽ kuerya py teri orekuai reve aiporoꞌe ae ma nhandekuai axy ꞌrãa. Haꞌe ramo haꞌekue rami ae oiko, peẽ peikuaa rami.Npendekuai axy teĩ mavaꞌeve rei pejepeꞌa eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta peẽ voi peikuaa jajexavai aguã rami nhandekuaia.q[Nhaꞌe vy pendea katy romondouka aguã irmão Timóteo. , , Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete rembiguai haꞌe Cristo regua ayvu porã mombeꞌua oiko. Penemombaraete haꞌe penembopyꞌa guaxu aguã rombou karamboae pejeroviave aguã,Q N Haꞌe kuerya py oirũ Timóteo ombou jave guare re Paulo ijayvuague Haꞌe nunga rupi peẽ kuery re ndaꞌeveia ndorogueropoꞌakavei vy ronhembopyꞌa karamboae Atenas py ore aeꞌi ropyta,QNTá, peẽ kuery ae rojou porã haꞌe roguerovyꞌa vaꞌe pendekuai. 8iNMbaꞌeta mavaꞌe tu roarõ haꞌe orembovyꞌa vaꞌe ikuai? Nhande-Senhor Jesus ou rã mavaꞌe kuery tu coroa roguerovyꞌa vaꞌe ꞌrã ikuai henonde, peẽ eꞌỹ vy?"=NHaꞌe nunga rupi peẽ kuerya py rojuxe jepi teĩ. Xee Paulo ri jepe, peteĩgueꞌi anho eꞌỹ, mokoĩgue ma aaxe. Haꞌe rami teĩ Satanás orejoko.N Tessalônica pygua kuery Paulo oexaxea re ijayvuague Irmão kuery, ore ma xapyꞌa raiꞌi orepeꞌaa karamboae peẽ kuerya gui mombyry, haꞌe rã orekuraxõ py ma peẽa gui mombyry eꞌỹ orekuai. Haꞌe rami vy ronheaꞌã ete roexa ju vy roo aguã. J NMbaꞌeta amboae regua kuery pe ayvu romombeꞌu ta ramo haꞌe kuery orejoko karamboae, amboae regua oo jepe eꞌỹ aguã. Haꞌe rami ojejavypave ovy rire haꞌe kuery áry poxya ou ae ma. FNJudeu kuery ma Senhor Jesus haꞌe profeta kuery ojuka rire ore kuery ju orembojexavai rei. Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi eꞌỹ ikuai, haꞌe avakue pavẽ re opuꞌã rei okuapy guive.}NHaꞌe rami vy irmão kuery, Cristo Jesus re vy peẽ voi pendekuai Judéia pygua igreja kuery Nhanderuete pe ikuaia rami. Mbaꞌeta judeu kuery po py haꞌe kuery ikuai axyague rami avi peẽ voi pendekuai axy rakaꞌe peneretã pygua kuery po py.iKN Tessalônica pygua kuery ojexavai teĩ ojeroviave temaa re ijayvuague Amboae nunga re avi roguerovyꞌa riae Nhanderuete, mbaꞌeta ixuguigua ayvu romombeꞌu rã pendu vy pejopy rakaꞌe avakue ayvu rami riveꞌỹ, haꞌe rã Nhanderuete ayvu anhetẽ vaꞌe rami ae. Haꞌe vaꞌe rupi oexa uka opoꞌakaa pejerovia vaꞌe pendekuaia rupi. ,QN romongetaague, rombopyꞌa guaxu haꞌe romokyreꞌỹague guive, Nhanderuete oipotaa rami pendekuai aguã, opoꞌakaa haꞌe guexakãa pyguarã penerenoĩ rire. \1N Peikuaa avi tuu guaꞌy kuery omongeta porãꞌia rami avi peẽ kuery peteĩ-teĩ6 eN Mbaꞌeta peẽ pejerovia vaꞌe kuerya rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe orekuai, heko porã vaꞌe haꞌe ojou vaipy eꞌỹ guive. Peẽ kuery peikuaa, haꞌe Nhanderuete voi.o WN Mbaꞌeta irmão kuery, penemaꞌenduꞌa rombaꞌeapoa rupi rojexavaiague re. Nhanderuete guigua ayvu porã romombeꞌua rupi orekuai jave ara py haꞌe pyávy ronheaꞌã vaꞌekue peẽ kuery pe ronhemongaru uka eꞌỹ aguã. NRoayvu ete vy Nhanderuete guigua ayvu porã anho eꞌỹ haꞌeve pendevy romboaxa aguã, ore ae rekove voi, orerembiayvu ete peiko ramo.8 iNCristo remimbou roiko vy haꞌeve ꞌrãgue teĩ pẽvy ronhemongaru uka aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py penembyte rupi mborayvu rupi orekuai, kunha omemby kuery oayvua rami.U #NNdorekuai guive avakue orererovyꞌaa rupi, peẽ kuery, neĩ amboae kuery..UNMbaꞌeta anhetẽ neĩ peteĩgueve ndoreayvui rojejou porã ukaa rupi rive, neĩ mbaꞌemo rojopyxea rupi eꞌỹ guive, peẽ voi peikuaa, Nhanderuete oikuaa avi.{NMbaꞌeta Nhanderuete anhetẽ rupi orekuaia oikuaa vy oremoĩ ayvu porã mombeꞌuarã. Haꞌe ramo haꞌe rami ae oreayvu, avakue rive orejou porã aguã eꞌỹ, haꞌe rã Nhanderuete nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe re oikuaa pota vaꞌe anho. ; , NMbaꞌeta ore ma ronhombotavya rupi eꞌỹ ronhomongeta, orereko kyꞌaa rupi eꞌỹ, neĩ rojokore reia rupi eꞌỹ guive oreayvu.SNJypy Filipos tetã py ranhe oremoingo axy haꞌe orejojai rei teĩ Nhanderuete re rojerovia vy peẽ kuery pe ju romombeꞌu ayvu porã, orere opuꞌã reia teĩ. Haꞌe nungakue peẽ kuery peikuaapa.< sN Tessalônica py Paulo kuery ayvu porã omombeꞌua rupi ikuai jave guare re ijayvuague Mbaꞌeta irmão kuery, peikuaa porã peẽ kuerya py orekuaiague ndovare eꞌỹia.6 gN haꞌe pearõ pekuapy aguã taꞌy Jesus omanogue mbyte gui omboete vaꞌekue yva gui ou jevy rã guarã. Haꞌe vaꞌe ma nhandereraa jepe ꞌrã poxya ou oiny vaꞌe gui. | sN Mbaꞌeta haꞌe kuery ae omombeꞌu peẽ kuerya py orekuai jave guare. Mbaꞌeta Nhanderuete re pejeko rerova vy mbaꞌemo raꞌangaa pembojeroviaa gui pejepeꞌapa rakaꞌe, Nhanderuete oikove haꞌe anhetẽ vaꞌe pe anho pendekuai aguã,e ENHaꞌe rami rã peẽ kuerya gui Senhor ayvu onhendu opa rupi. Macedônia haꞌe Acaia rupi anho eꞌỹ, opa rupi oendua Nhanderuete re pejerovia pekuapya. Haꞌe rami rire ore romombeꞌu porãve eꞌỹ teĩ haꞌeve. NHaꞌe rami py ojerovia vaꞌe kuery Macedônia haꞌe Acaia pygua ikuai vaꞌe haꞌe javi pe pexa uka pekuapy teko porã.G  NHaꞌe rami vy ore orekuaia rami avi peẽ voi pendekuai rakaꞌe, Senhor rami ete. Haꞌe rami vy ayvu pendu vy pevyꞌa pekuapy Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui, opa mbaꞌe py pejexavai teĩ.t~ cNMbaꞌeta pendea py ayvu porã romombeꞌu ramo ayvu anho eꞌỹ ombou rakaꞌe, ombou avi opoꞌakaa, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ haꞌe anhetẽ vaꞌe peikuaa porã aguã. Mbaꞌeta peikuaa ma penembyte rupi orekuaiague, roayvua rupi.e} ENHaꞌe rami vy irmão kuery Nhanderuete rembiayvu pendekuai vaꞌe, roikuaa pendeporavoague.| 7Npejeroviaa rupi pembaꞌeapoa re, pejoayvua rupi penheaꞌãa, haꞌe nhande-Senhor Jesus Cristo ou jevy rã guarã pearõ pekuapya py peĩ atãa re.]{ 5N Tessalônica pygua igreja kuery re oguerovyꞌaague Peẽ kuery haꞌe javive re roguerovyꞌa riae Nhanderuete, ronhemboꞌe nhavõ oremaꞌenduꞌa pendere. Nhanderuete renonde oremaꞌenduꞌa riae aviQz NTessalônica pygua kuery pe jypyꞌi Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Silvano haꞌe Timóteo reve roxarura peẽ kuery Tessalônica tetã py Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo pegua igreja pendekuai vaꞌe pe. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã. PyD Oxarura reve ogueroayvu porãague Xee Paulo xepo py ae ambopara pẽvy axaruraa. Penemaꞌenduꞌa ke nhuã py aĩ rã xere pejerure aguã. Tove peẽ kuery tapendu Nhanderuete penemboaxya. sx_DArquipo pe aipopeje: “Enheaꞌã tema nerembiaporã Senhor omeꞌẽ vaꞌekue rupi, rejapopa peve.” fwEDKovaꞌe kuaxia para ma peẽ kuerya py peroayvu ma rire Laodicéia katy ju pemondouka, haꞌe pygua igreja kuery voi ogueroayvu aguã. Haꞌe gui kuaxia para Laodicéia pegua voi peẽ kuerya py ju peru peroayvu aguã. ~vuDPexarura ke irmão kuery Laodicéia py ikuai vaꞌe pe, Ninfa haꞌe hoo py igreja kuery onhemboaty vaꞌe pe guive.Yu+DPeẽ kuery pe oxarura uka avi xerembiayvu poropoanoa Lucas, haꞌe gui Demas. ntUD Haꞌe vaꞌe ma peẽ kuery re ndaꞌevei oiko, Laodicéia haꞌe Hierápolis pygua kuery re guive.|sqD Haꞌe gui peẽ kuery regua, Cristo Jesus rembiguai Epafras voi oxarura uka avi pẽvy. Haꞌe vaꞌe ma onheaꞌã ete oikovy peẽ kuery re ojerurea py, opa mbaꞌe py pendekuai porã haꞌe Nhanderuete oipota vaꞌe peikuaapa porã aguã.Hr D Jesus Justo ꞌepy vaꞌe voi oxarura uka pẽvy. Haꞌe vaꞌe kuery anho ikuai judeu regua xereve Nhanderuete poꞌakaa amombeꞌua rupi ombaꞌeapo vaꞌe, xembopyꞌa guaxu vaꞌe meme. uqcD Opaa py oxaruraague Peẽ kuery pe oxarura uka vaꞌe ma nhuã py xereve oĩ vaꞌe Aristarco, haꞌe Barnabé ryvy Marcos guive. (Haꞌe vaꞌe reko ma pẽvy omombeꞌua ae ma. Peẽ kuerya py haꞌe ovaẽ rã ke pemovaẽ.)3p_D Hupive amondouka avi ꞌrã irmão Onésimo, ojeroviapy haꞌe nhanerembiayvu, peẽ kuerya pygua ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma omombeꞌupa ꞌrã orea py oiko vaꞌekue. Wo'DPẽa py ambou, orere oiko vaꞌekue omombeꞌu ramo pendepyꞌa guaxu aguã.tnaD Tíquico haꞌe Onésimo ombou aguã re ijayvuague Haꞌe gui xere mbaꞌemo oiko vaꞌekue ma irmão Tíquico omombeꞌupa ꞌrã pẽvy. Haꞌe vaꞌe ma xerembiayvu haꞌe ojeroviapy, xereve Senhor pe ombaꞌeapo vaꞌety. umcDPendeayvu porã kuaa riae ke, juky py anho heꞌẽ porã vaꞌe rami, peteĩ-teĩ pe pembovai kuaa aguã. olWDꞌArandu rupi pendekuai nhande revegua eꞌỹ vaꞌe kuerya rupi. Peiporu kuaa ke ára nhavõ. , ; LkDPejerure amombeꞌu porãve aguã re, xevy ojapo ukaague rami ae. @jyDHaꞌe rami nhavõ orere guive pejerure, peteĩ okẽ Nhanderuete oipeꞌa aguã, Cristo regua ayvu ndoikuaa ukaai teria rupi romombeꞌu aguã. Haꞌe rami aikoa re ae aĩ nhuã py.i)D “Pejerure orere, haꞌe ꞌarandu rupi pendekuai”, heꞌiague Peĩ atã tema pejerurea py, peiko kuaa pota haꞌe perovyꞌa reve.h DJoguerekoa kuery, pepena porã ke penerembiguai kuery re. Haꞌevea rami pereko, mbaꞌeta peikuaa pendererekoa Senhor avi oikoa yva re. g!DHaꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai anho ꞌrã ojopy, mbaꞌeta Nhanderuete oikuaa potaa py peteĩ regua rive ndoayvuvei joegui. |fqDmbaꞌeta peikuaa Senhor gui pejopy ꞌrãa hekovia omoĩ porã vaꞌekue. Senhor Jesus Cristo pe ae pembaꞌeapo.ae;DOpa mbaꞌe pejapoa py pendepyꞌa haꞌe javi py pejapo Senhor pe ae, avakue peꞌỹ,"d=DTembiguai kuery, opa mbaꞌe py penheꞌẽ rendu pendererekoa ko yvy regua. Haꞌe kuery oexaa py anho eꞌỹ pembaꞌeapo porã, avakue pe ojejou porã ukaxe vaꞌe rami rive. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor renonde pejererokyjea rupi peteĩ rupi anho pendekuai pendepyꞌa py.tcaDTuu kuery, pembopoxy rei eme penderaꞌy haꞌe penderajy kuery, haꞌe kuery ikuerai rei eꞌỹ aguã. bDTaꞌy kuery, penheꞌẽ rendu penderu haꞌe pendexy opa mbaꞌe py, mbaꞌeta haꞌe rami rã Senhor voi pendererovyꞌa ꞌrã.OaDIme kuery, peayvu penderaꞌyxy, haꞌe pereko eme pendevai rei reve.`D Oo pygua kuery reko re ijayvua Taꞌyxy kuery, pendekuai peneme oipotaa rupi, mbaꞌeta Senhor re vy haꞌe rami aguã haꞌeve.,_QDHaꞌe gui pendeayvua py, eꞌỹ vy mbaꞌemo pejapoa py, Senhor Jesus rery rupi meme pejapo, hery rupi Nhanderuete perovyꞌa reve. Efésios 4.1-16; 5.15-20 x^iDTove Cristo ayvu peẽ kuery re toĩ opa mbaꞌe py penemoingo porãarã. Penhomboꞌe haꞌe penhomongeta ꞌarandua haꞌe javi rupi. Nhanderuete pe peporaei salmos, hinos haꞌe Nheꞌẽ guigua mboraei, pendepyꞌa py perovyꞌa reve.M]DTove Cristo peteĩ rami nhanemoingoa tapenderereko pendepyꞌa py, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ae penerenoĩ, peteĩꞌi tete pendekuai aguã. Haꞌe Nhanderuete perovyꞌaa rupi guive pendekuai.`\9DHaꞌe nunga haꞌe javi áryve pemoĩ mborayvu, opa mbaꞌe py nhanemoingo porãarã.[D Pejogueropoꞌaka peteĩ-teĩ, haꞌe pendeapo vaia rã pejoperdoa guive. Senhor pendeperdoaague rami avi peẽ voi pejoperdoa ꞌrã.-ZSD Teko porã rupi nhandekuai aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe guembiayvurã Nhanderuete pendeporavo rire ke pendejee pemoĩ penhomboaxy aguã, pendeporayvu, penhemoꞌyvyĩꞌi, ivai rei eꞌỹ vaꞌe haꞌe ivai rive-riveꞌỹ vaꞌe pendekuai aguã. 8~~}}}R|}{z|zyy/xxbwvuu*ttsrrqqpmoo*nmllkjjiikihggff6eve9d7ccbaa `__^K]]]\][]ZZdYXX}WVUUSTTSTRR!QPOvNwM8LWKKuK%J5IRHFGFFWEnDCBB0A0@?>==<;;B:m9;8q87+66 5N448322v21100X//*.r.-R,+}**>)('&%$$4#i""!K ,8GaABaU+ Q  Y }j\GWSL !vMbaꞌeta igreja re opena vaꞌe ma ndaꞌevei ojou vaia rei aguã rami ikuai aguã, haꞌe kuery pe Nhanderuete ae opena uka rire. Haꞌe kuery ojee ae riveꞌỹ ojerovia vaꞌe, ivai ja eꞌỹ, haꞌe vinho oyꞌua rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe, ojerovia rei eꞌỹ vaꞌe, neĩ peráta re ndaꞌevei rei eꞌỹ vaꞌe haꞌeve.kK QvHaꞌeve remoĩ aguã ojou vaia rei aguã rami eꞌỹ ikuai vaꞌe, haꞌe peteĩꞌi taꞌyxy vaꞌe. Taꞌy kuery ojerovia vaꞌe, haꞌe kuery opa marã rei eꞌỹ, inheꞌẽ rendua rupi anho ikuaia oikuaa pavẽ vaꞌe.J v Igreja re opena vaꞌe kuery reko re ijayvua Haꞌe nunga rupi ae roeja karamboae Creta ypaꞌũ py py, mbaꞌemo ndajapopai vaꞌekue rejapopa aguã, haꞌe rami vy peteĩ-teĩ tetã py remoĩ aguã igreja re opena vaꞌerã, ndevy ajapo ukaague rami vy./I YvNdee Tito rejeroviaa py xeraꞌy ete reiko vaꞌe pe axarura. Tove terendu Nhanderuete haꞌe Nhandereraa jepea Cristo Jesus guigua nemboaxya haꞌe mbyꞌa porã. ; H 1vHaꞌe gui aỹ oaꞌangaague ára py ma Nhanderuete Nhandereraa jepea vaꞌe oayvu oikuaa uka vy oipotaa rami vy xemoĩ karamboae imombeꞌuarã.5G evhaꞌe tekove marã eꞌỹ oarõ okuapy aguã guive. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete ijapu eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ aguã re ijayvu rakaꞌe, ára ijypy eꞌỹ mbove ma voi.'F KvTito pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Nhanderuete rembiguai haꞌe apóstolo-rã Jesus Cristo xemoĩ vaꞌekue, Nhanderuete rembiporavo kuery amboꞌe rã ojerovia, haꞌe ixupe ikuai vy oikuaa porãmba aguã anhetẽ ete vaꞌe,TE!lTove Senhor toiko nenheꞌẽ reve. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya. D lEju voi ke yroꞌy ovaẽ eꞌỹ mbove. Ndevy oxarura uka vaꞌe ma Êubulo, Lino, Cláudia haꞌe irmão kuery haꞌe javive. lCQlErasto ma Corinto tetã py opyta. Haꞌe rã Trófimo ma Mileto py aeja karamboae imbaꞌeaxy rã.B+l Oxarura reve opaa py ogueroayvu porãague Emombeꞌu ke xemaꞌenduꞌaa Prisca haꞌe Áqüila pe, Onesíforo ro pygua kuery pe guive.IA lHaꞌe rami ae avi Senhor xereraa jepe ꞌrã xevy ojapo vaixe vaꞌe haꞌe javi gui, haꞌe opoꞌakaa py xereraa jepe ꞌrã yva re. Ixupe toporaeia aỹ haꞌe arakaꞌe rã peve. Amém. /@WlHaꞌe rã Senhor ma xereve oiko vy xemombaraete, ayvu amombeꞌuve ju rã amboae regua kuery oendupa aguã. Haꞌe rami aguã xereraa jepe karamboae guary juru gui.?!lJypyꞌi xemboayvua jave avave rei naxepytyvõai. Haꞌe rami ꞌrãgue py pavẽ rei xereja karamboae. Haꞌe ramiague re tombopagaa eme.\>1lNdee voi enheangu avi ixugui, mbaꞌeta oreayvu rã orere opuꞌã rei vaꞌekue. y=klFerro re ombaꞌeapo vaꞌety Alexandre ma ojapo vai ete xevy. Haꞌe ramo Senhor ombopaga ꞌrã ojapoague re.<wl Reju vy ke eru avi Trôade py capa aeja vaꞌekue, Carpo ro py. Eru avi kuaxia para, aipotave vaꞌe ma ipire guigua.G;l Haꞌe gui Tíquico ma Éfeso tetã katy amondouka vaꞌekue.}:sl Lucas anho oiko teri xereve. Ejou ke Marcos, haꞌe vy eru, mbaꞌeta haꞌe ma xepytyvõ ꞌrã ambaꞌeapoa rupi.:9ml Mbaꞌeta Demas ma aỹ mbaꞌemo oĩ vaꞌe re ndaꞌeveive vy xereja. Tessalônica tetã katy ojepeꞌa ovy. Crescente ma Galácia katy, haꞌe rã Tito ma Dalmácia katy oo.t8al Avakue apóstolo oejapaague, haꞌe rã Nhanderuete ndoejaia re ijayvuague Eju voi pota ke xea py.73lAỹ ma heko porã vaꞌe pegua coroa oĩ xevy pe oguereko katu pyre. Haꞌe vaꞌe ma Senhor haꞌevea rami oikuaa pota vaꞌe opaa ára omeꞌẽ ꞌrã xevy. Xevy pe anho eꞌỹ guive, oua ára peve oarõ haꞌe oayvu okuapy vaꞌe haꞌe javi pe ꞌrã omeꞌẽ. ; ; ; 6 lIporã vaꞌe re xee anheaꞌã vaꞌekue, ajapopa ma xerembiaporã vaꞌekue, haꞌe amombeꞌu porã jajerovia aguã regua. 5)l Apóstolo Paulo omano taa re ijayvuague Haꞌe gui xee ma xeruguy omoẽa ta ma mymba omeꞌẽmby rami. Ovaẽ ma ouvy aa aguã ára.%4ClHaꞌe rã ndee ma eiko kuaa pota opa mbaꞌe py. Nemoingo axya rã eropoꞌaka, ayvu porã remombeꞌua rupi tema eiko, ejapopa ete nerembiaporã vaꞌe. ^35lHaꞌe rami vy noenduxevei ꞌrã anhetẽ vaꞌe, ayvu rive re anho ojapyxakave vy.\21lMbaꞌeta ovaẽ ꞌrã haꞌevea rami nhanhomboꞌe teĩ ndojapyxakaavei aguã ára. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojou ꞌrã haꞌe kuery ae oipotaa rami omboꞌe vaꞌerã, oapyxa remo rive oikaraĩ vaꞌe rami.T1!lEmombeꞌu tema ayvu porã. Haꞌe vaꞌe rupi enheaꞌã katu haꞌeve jave, eꞌỹ vy haxy teĩ. Joupe ndeayvu, enhomoꞌarandu haꞌe enhomongeta ndevai rei eꞌỹ re renhomboꞌea haꞌe javi py. h0 Kl Ayvu porã nhamombeꞌua rupi nhanheaꞌã aguã re ijayvua Nhanderuete haꞌe Cristo Jesus renonde xee romongeta. Haꞌe vaꞌe ma ojekuaa ju vy oikuaa pota ꞌrã oikove vaꞌe haꞌe omano vaꞌekue ikuaiague re.v/elNhanderuete remimboꞌe kuery opa mbaꞌe py hiꞌarandu vy iporã vaꞌe haꞌe javi ojapo kuaa aguã. ; , :.mlHaꞌe vaꞌe ipara vaꞌe ma Nhanderuete guigua meme, haꞌe rami vy haꞌeve nhanhomboꞌe aguã, nhanhomongeta, nhanhomoꞌarandu, haꞌe teko porã rupi nhanhomoingo aguã,&-ElMbaꞌeta nekyrĩ reve reikuaa ae ma ipara ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rupi vy reupity neꞌarandurã Cristo Jesus re rejerovia vy reo jepe aguã.Y,+l Nhanderuete ayvu anhetẽ ete haꞌe haꞌevea re ijayvua Haꞌe rã ndee ma eĩ atã tema mbaꞌemo reikuaa haꞌe rerovia vaꞌe re. Nemaꞌenduꞌa ke haꞌe nunga re mavaꞌe pa nemboꞌeague re.+l Haꞌe rã heko vai haꞌe heko porã merami rive vaꞌe ma heko vaive ꞌrã ojeꞌoivy, nhombotavy haꞌe onhembotavy ukaa rupi anho. W*'l Haꞌe gui Cristo Jesus pe oikoxe vaꞌe haꞌe javi ꞌrã omoingo axya rei.r)]l xemoingo axya haꞌe ajexavaia guive, mbaꞌeta haꞌe ramigua ma Antioquia, Icônio haꞌe Listra tetã py oiko xere. Opa marãgua teko axy aropoꞌaka vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga haꞌe javi gui Senhor xereraa jepe. Z(-l Timóteo anhetẽ vaꞌe re oĩ atã aguã re Paulo ijayvuague Haꞌe rã ndee ma reikuaa ae ma anhomboꞌe aikovya, xereko, anhembopyꞌaa, ajeroviaa, mbaꞌemo aropoꞌakapaa, xeporayvua, aĩ atãa,0'Yl Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndaꞌikuai riaei ꞌrã haꞌe rami, mbaꞌeta pavẽ oikuaa ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹa, Moisés rovaigua kuery re oikoague rami avi. R&lMoisés re Janes haꞌe Jambres opuꞌã reiague rami avi haꞌe kuery voi anhetẽ vaꞌe re opuꞌã rei teĩ. Haꞌe kuery opa marã rei naiꞌarandui, haꞌe ndojeroviavei vy ojou vai pyrã ikuai.s%_lHaꞌe kuery ma mbaꞌemo re onhemboꞌe uka riae teĩ ndoupityi ꞌrã anhetẽ vaꞌe oikuaa ete aguã.$5lHaꞌe kuery vaꞌe regua ma joo rupi ovaẽ vy ombotavy ꞌrã kunhague ikangykueve ojejavypa vaꞌe, opa marã rei oikoxea rami rive ikuai vaꞌe.# lNhanderuete pe merami ikuai vaꞌeri ixupe “Ipoꞌaka vaꞌeꞌỹ” heꞌi rive ꞌrã. Ejepeꞌa ke haꞌe kuery gui voi.6"elnhomboꞌa uka rive ꞌrã, oꞌarandua rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai, onhembotuvixa rei ꞌrã, haꞌe kuery ae oipotaa rami ꞌrã ikuaixe, Nhanderuete pe ikuai ꞌrãgue py,'!Glndaꞌiporayvuvei ꞌrã, nanhomboaxy kuaavei ꞌrã, joe ijayvu rei ꞌrã, ndojejoko kuaavei ꞌrã, ojerovia rei ꞌrã, iporã vaꞌe rovai ꞌrã ikuai, -lMbaꞌeta avakue ikuai vaꞌe ojejou porã rei ꞌrã, peráta re anho ꞌrã ndaꞌeveive, ojee rive ꞌrã ojerovia, onhemboyvate rei ꞌrã, ijayvu vaikue-ikue ꞌrã, nguu kuery nonheꞌẽ renduvei ꞌrã, ndajoguerovyꞌaxevei ꞌrã, Nhanderuete nomboetevei ꞌrã,5 el Opaa ára opa marã rei ikuai ꞌrãa re ijayvua Eikuaa pota ke povaꞌe re: Opaa ára py ou ꞌrã ikuai axya ete aguã. ; ; ; Judas 3-21 lhaꞌe rami vy hiꞌarandu ju vy anha pe onhemboꞌa ukaague gui oo jepe aguã, ixupe ojerereko uka rire teĩ oipotaa rami ikuai aguã. H lHaꞌe kuery re amongue opuꞌã rei ramo omongeta porãꞌi ꞌrã, mbaꞌeta xapyꞌa rei haꞌe kuery pe voi Nhanderuete omeꞌẽ ꞌrã ojeko rerova vy anhetẽ vaꞌe oikuaa nho aguã,FlMbaꞌeta Senhor rembiguai kuery ma ndaꞌevei jogueroꞌa rei aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ijayvu porãꞌi ꞌrã pavẽ reve, haꞌe ivai rei eꞌỹ re nhomboꞌe kuaa ꞌrã guive.5lEndu rive amongue ijayvuxe rã ovareꞌỹ vaꞌe re hiꞌarandu eꞌỹa rupi, mbaꞌeta haꞌe nunga gui jogueroꞌapa rei ꞌrã, reikuaa ma avi._7lHaꞌe nunga rupi eiko eme kunumigue opa marã ikuaixea rami. Teko porã rupi enheaꞌã, rejeroviaa, ndeporayvu, haꞌe peteĩ rami pendekuaia rupi, ipyꞌa kyꞌa eꞌỹ re Senhor pe ojapukai vaꞌe kuery reve.lHaꞌe rami ae avi nhande voi opa marã rei nhandekuaiague gui jajekyꞌaꞌo vy mbaꞌemo porã ryrurã rami ꞌrã jaiko, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre ija oiporu vaꞌerã rami, iporã vaꞌe haꞌe javi jajapo aguã rami nhandeapo rire.zmlHaꞌe rami avi oo tuvixakueve ikuai vaꞌe py oĩ ꞌrã mbaꞌemo ryru ouro haꞌe prata guigua anho eꞌỹ, oĩ avi ꞌrã yvyra haꞌe yapo guigua. Iporãgueve ma mbaꞌemo porã ryrurã oĩ, haꞌe rã amboae ma oiporu rive pyrã oĩ.lHaꞌe rami teĩ oo ytarã Nhanderuete omoĩ vaꞌekue ma oĩ atã. Haꞌe vaꞌe re ma po rami oĩ ikuaa ukaarã: “Senhor oikuaa ae ojeupegua kuery” heꞌia vaꞌe. Haꞌe gui amboae ju “Senhor rery rupi ikuai vaꞌe tojepeꞌa teko vai gui”, heꞌi avi. -SlHaꞌe vaꞌe kuery ojepeꞌa ma anhetẽ vaꞌe gui, mbaꞌeta nhomboꞌe teĩ nanhanhemboete jevyvei ꞌrãa rami. Haꞌe rami vy joapo ndojeroviavei aguã rami..UlHaꞌe kuery ijayvua ma nhomokanhy tema ꞌrã heravy, mbaꞌeaxy vaikue nhanderoꞌo omouꞌũ vaꞌe rami avi. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma Himeneu haꞌe Fileto.{lHaꞌe rã ayvuxe iporã eꞌỹ vaꞌe ma endu rive, mbaꞌeta haꞌe rami ijayvu vaꞌe heko vaive ꞌrã ojeꞌoivy.4alEnheaꞌã tema rexĩmba rei eꞌỹ re Nhanderuete pe rejexa uka aguã ombaꞌeapo vaꞌe ojou porã vaꞌerã, ayvu anhetẽ ete vaꞌe haꞌevea rami remombeꞌu rire.Sl Amboae rami rei nhomboꞌe haꞌe ojerovia merami rive vaꞌe omongeta aguã re ijayvuague Enhomomaꞌenduꞌa ke haꞌe nunga re. Nhanderuete renonde ke ndeayvu pavẽ pe, haꞌe kuery jogueroꞌa rei eꞌỹ aguã ayvu mbaꞌeverã ovareꞌỹ vaꞌe py, mbaꞌeta haꞌe nunga ma opa marã ꞌrã omoingo hendua kuery.ykl Ojeroviapy eꞌỹ jaiko ramo haꞌe ma ojeroviapy ae ꞌrã oiko, mbaꞌeta ndaexarai ꞌrã ojegui ae. .Ul Mbaꞌemo jaropoꞌakapa rire hexeve avi ꞌrã nhaĩ huvixarã. Haꞌe rã ixupegua rami eꞌỹ ri nhanhemombeꞌu rire haꞌe ju ꞌrã nanhanemombeꞌui. iKl Povaꞌe ayvu ma jarovia ete vaꞌerã: Hexeve nhamano rire hexeve avi ꞌrã jaikove ju. 3_l Haꞌe nunga rupi opa marãgua aropoꞌaka oiporavo pyre kuery re vy, haꞌe kuery voi oupity aguã Cristo Jesus nhandereraa jepea haꞌe hexakãa imarã eꞌỹ vaꞌe.| ql Haꞌe vaꞌe káuxa ae xemoingo axya nhuã py heko vai vaꞌe rami. Haꞌe rã Nhanderuete ayvu ma ndojoko kuaai.) KlNemaꞌenduꞌa tema Jesus Cristo rekokue re, mbaꞌeta Davi ramymino oiko, haꞌe omanoague gui onhemboete ju rakaꞌe, ayvu porã amombeꞌu aikovya rami vy.X )lEikuaa pota ke xeayvua re, mbaꞌeta Senhor oikuaa uka porãmba ꞌrã ndevy. e ClOmaꞌetỹa rupi onheaꞌã vaꞌekue voi haꞌeve haꞌe ranhe ijaju vaꞌe hoꞌu aguã.t alHaꞌe rami ae avi ouga vaꞌe kuery voi haꞌevea rami ouga eꞌỹ rã peteĩve ndoguerovyꞌaai ꞌrã.xilHaꞌe gui peteĩve xondaro ndoikoi ꞌrã amboae nunga re openaa rupi, nguvixa hery moĩare ombovyꞌa aguã.a;lCristo Jesus pegua xondaro ojeroviapy vaꞌe reiko vy enhemoingo axy uka avi ke xereve.|qlHeta oendua py xee anhomboꞌe rã renduague rami avi ndee ju emboꞌe ojeroviapy kuery, amboae kuery mboꞌearã.4 cl Cristo re jajeroviaa rupi vy nhanhemoingo axy uka aguã re ijayvua Haꞌe gui ndee xeraꞌy, nembaraeteve tema Nhanderuete nemboaxya Cristo Jesus re oĩ vaꞌe re. lHaꞌe ramo tove opaa ára py Senhor tomboaxy. Xegui ndee reikuaa porãve haꞌe kuery xepytyvõ jepiague Éfeso tetã py. U %lHaꞌe rami ꞌrãgue py Roma tetã py ovaẽ vy xereka rakaꞌe xejou peve.8 klHaꞌe rã Onesíforo haꞌe hoo pygua kuery ma Senhor tomboaxy, mbaꞌeta mboapykue rei eꞌỹ xembopyꞌa guaxu, haꞌe nhuã py aĩa oendu teĩ peteĩgueve ma naxereroxĩ.M l Apóstolo Paulo nhuã py oĩa, haꞌe irũ kuery ikuaia re ijayvuague Xeirũ kuery Ásia pygua ojepeꞌapa xegui, ndee reikuaa ma. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma Fígelo haꞌe Hermógenes. z olNheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ nhandere oĩ vaꞌe poꞌakaa rupi epena tema iporã vaꞌe ndepo py opena uka pyre re.   l Enhomboꞌe tema ayvu amombeꞌu rã rendu vaꞌekue rupi, exa uka guive rejeroviaa haꞌe mborayvu Cristo Jesus re oĩ vaꞌe.g~ Il Haꞌe nunga rupi ae nami aiko axy. Haꞌe rami teĩ xee naxĩ, mbaꞌeta aikuaa mavaꞌe re pa ajeroviaa, aikuaa porã guive ipoꞌakapa vaꞌe vy ipo py xerekove amboaxa vaꞌekue re opena ꞌrãa, opaa ára peve guarã.V} 'l Haꞌe vaꞌe amombeꞌu aikovy aguã xemoĩ apóstolo haꞌe nhomboꞌearã.E| l Haꞌe gui aỹ mae ma oikuaa uka nhanemboaxya, Cristo Jesus Nhandereraa jepearã ojekuaa py. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma manoa ombovaipa vy tekove marã eꞌỹ oikuaa uka ayvu porã rupi.-{ Ul Mbaꞌeta nhandereraa jepe vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojeupe guarã nhanerenoĩ rakaꞌe. Nhande ae nhanheaꞌãa re eꞌỹ guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe ae oipotaa rami vy nhanemboaxy rakaꞌe ára ijypy eꞌỹ mbove voi, haꞌe onhembopyꞌaague rami vy nhanemoĩ Cristo Jesus re.Pz lHaꞌe nunga rupi exĩ eme Senhor regua remombeꞌu aguã, ikáuxa nhuã py xee aĩ teĩ. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete poꞌakaa rupi enhemoingo axy uka avi xereve ayvu porã remombeꞌua py.#y AlMbaꞌeta nhanemongyjearã eꞌỹ nhandere Nhanderuete omoĩ Onheꞌẽ, haꞌe rã nhanembaraete, nhandeporayvu haꞌe jajejokoa rupi nhandekuai aguã. zx ol Nhanheaꞌã, nhanembaraete haꞌe jajerovia ete aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi romongeta nerembiaporã omeꞌẽ mbyre rupi renheaꞌãve ju aguã re. Haꞌe vaꞌe ma ndeapyte re xepo amoĩ jave Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌekue..w WlXemaꞌenduꞌa avi rejerovia etea re, mbaꞌeta ndejaryi Lóide ranhe haꞌe ramigua oĩ, haꞌe gui ndexy Eunice ju. Haꞌekue rami avi xee aikuaa ndere voi oĩa. Vv 'lNderexaya re xemaꞌenduꞌa vy roexaxe ete ju, opa mbaꞌe py avyꞌa aguã.ou Yl Timóteo ojeroviaa re Paulo oguerovyꞌaague Xeramoĩ kuery rami avi xee voi ambojerovia Nhanderuete xepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi, arovyꞌa guive, mbaꞌeta ara py haꞌe pyávy anhemboꞌe vy xemaꞌenduꞌa riae ndere.0t [lTimóteo xeraꞌy roayvu ete vaꞌe, taxarura ndevy. Tove terendu Nhanderuete haꞌe nhande-Senhor Jesus Cristo guigua mborayvu, nemboaxya haꞌe mbyꞌa porã guive. s lTimóteo pe mokoĩguea Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Nhanderuete oipotaa rami vy apóstolo-rã Cristo Jesus xemoĩ vaꞌekue. Cristo Jesus re tekove oĩ vaꞌe oikuaa uka aguã re ijayvuague rami xemoĩ.{robMbaꞌeta haꞌe nunga re amongue ojapyxaka vy ojepeꞌa ma ojeroviaa gui. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya. {qob Omongeta reve opaa py ogueroayvu porãague Haꞌe gui ndee Timóteo, epena ke ndepo py opena uka pyre re. Ejapyxaka eme ayvu rive iporã eꞌỹ vaꞌe re, neĩ “Aikuaapa” heꞌi rive vy joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvua re guive.4pabHaꞌe rami vy ꞌrãe mbaꞌemo porã ojeupe guarã omoĩ porã uka arakaꞌe rã peve imarã eꞌỹ vaꞌerã, haꞌe rami vy oupity aguã tekove anhetẽ ete vaꞌe. (oIbHaꞌe kuery ma joupe ojapo porãa rupi taꞌikuai, tanhopytyvõ opa mbaꞌe py. Omeꞌẽxeaꞌi py tomeꞌẽ reta, hakãteꞌỹa rupi eꞌỹ tombojaꞌo. n b Oguerekopa rei vaꞌe kuery re ijayvua Emongeta oguerekopa rei vaꞌe kuery ojee eꞌỹ ojerovia aguã, neĩ mbaꞌemo imarã vaꞌerã re riveꞌỹ guive, haꞌe rã Nhanderuete re anho, mbaꞌeta omeꞌẽ oikovy nhanembovyꞌaarã haꞌe javi.DmbHaꞌe anho ma hekove marã eꞌỹ vaꞌe oiko. Hexakãa ma avave rei ndoupity kuaai. Oexaa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe oexa pyrã eꞌỹ oiko. Tomboetea haꞌe taꞌipoꞌaka riae. Amém. dlAbHaꞌe vaꞌe ma Nhanderuete Imaꞌenduꞌa porãmby peteĩꞌi oiko haꞌe Ipoꞌakapa vaꞌe oexa uka ꞌrã oaꞌangaague ára py ae. Haꞌe ma huvixave ikuai vaꞌe Ruvixave, haꞌe senhor ikuai vaꞌe Senhor oiko.kbSenhor Jesus Cristo ojekuaa rã guarã enheaꞌã ojapo uka pyre ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe ojou vaipy eꞌỹ oikuaa pavẽ aguã. %jCb Xee romongeta Nhanderuete opa mbaꞌe moingoare vaꞌe renonde, haꞌe Pôncio Pilatos renonde re Cristo Jesus onhemombeꞌu porã vaꞌekue renonde guive:*iMb Iporã vaꞌe re anho enheaꞌã rejeroviaa rupi. Eupity ete tekove marã eꞌỹ, haꞌe rami aguã nerenoĩa, haꞌe heta oendua py renhemombeꞌu porã rire.hb Timóteo omongetaague Haꞌe rã ndee Nhanderuete remimboꞌe, eiko eme haꞌe rami, enheaꞌã teko porã reupity aguã anho, haꞌe gui Nhanderuete pe ete reikoa, rejeroviaa, ndeporayvua, opa mbaꞌe reropoꞌakaa haꞌe ndevai eꞌỹa guive.^g5b Mbaꞌeta peráta re ndaꞌeveivea gui ma opa marãgua teko vai oiko. Haꞌe nunga re anho amongue ndaꞌevei vy ojepeꞌa ma ꞌrã ojeroviaa gui, haꞌe kuery ae onhemoingo axy uka ꞌrã guive opa mbaꞌe py. kfOb Haꞌe rã opa mbaꞌe ojouxe vaꞌe ma anha omoangeko rã onhemboꞌa uka ꞌrã nhuã py. Hiꞌarandu veꞌỹ vy opa marã oipotaa rupi rive ꞌrã ikuai, ojexavai ꞌrã guive. Haꞌe rami vy ikuai axy ꞌrã okanhy peve.LebJaꞌu vaꞌerã haꞌe nhanhemonde aguã jareko vy ma tajavyꞌa.idKbMbaꞌeta mbaꞌeve ndajarui ko yvy re, haꞌe apy gui jaa vy mbaꞌeve ndajaraai ꞌrã guive.qc[bHaꞌe rami avi anhetẽ Nhanderuete pe jaiko vy opa mbaꞌe porã ꞌrã jajou, javyꞌa ꞌrã guive.\b1bhaꞌe joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvua ndopa kuaai vaꞌe guive. Hiꞌarandu veꞌỹ ramo haꞌe kuery re noĩvei anhetẽ vaꞌe, oĩ vaꞌe ma Nhanderuete pe merami rive oikoa rupi mbaꞌemo ojoupave aguã.:ambHaꞌe vaꞌe kuery ma ojee ae rive ojerovia vy ndoikuaai mbaꞌeve. Haꞌe rami vy joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã ijayvuxe rei, haꞌe ayvu py rive jogueroꞌa rei ꞌrã. Haꞌe nunga gui oiko ꞌrã joe ijaꞌeꞌỹ vaꞌe, nhomoangeko rei vaꞌe, joe ijayvu rei vaꞌe, oexaꞌã vaikue rei vaꞌe,z`mb Amboae rami rei nhomboꞌe haꞌe peráta re ndaꞌevei vaꞌe re ijayvua Haꞌe gui amongue amboae rami rei ꞌrã nhomboꞌe, nhande-Senhor Jesus Cristo regua ayvu porã rami eꞌỹ, Nhanderuete pe jaiko aguã regua rami eꞌỹ.#_?bHaꞌe gui herekoa ma irmão ojerovia avi vaꞌe ramo tomboete eꞌỹ eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py tombaꞌeapo porãve tema ixupe, mbaꞌeta ojerovia vaꞌe vy hembiayvu oiko, haꞌe ixupe ombaꞌeapo porã ramo mbaꞌemo ojouve ꞌrã. Emboꞌe, haꞌe ejapo uka haꞌe nunga. g^ Ib Escravo haꞌe herekoa kuery reko re ijayvua Haꞌe gui escravo kuery jopoꞌaka guýry ikuai vaꞌe ma opa mbaꞌe py tomboete guerekoa, Nhanderuete rery haꞌe nhanemboꞌea re ijayvu vaia eꞌỹ aguã. ; ; , ; ]bHaꞌe rami ae avi haꞌevea rami nhandekuaia voi ojekuaa voi ꞌrã. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌekue voi ndojekuaa eꞌỹ riaei ꞌrã. +\ObAmongue ojejavya oikuaapaa voi ꞌrã, ombopagaa aguã py ovaẽ eꞌỹ mbove ma voi. Haꞌe rã amboae kuery ojejavyague ma rakaꞌeve ramo mae ꞌrã ojekuaa.[wbNdaꞌevei yy anho riae reyꞌu aguã, eyꞌu avi kyrĩꞌi vinho ndepyꞌa raxya haꞌe nembaꞌeaxya rendu jepi vy.>ZubAvave apyte re ndepo emoĩ eme heko re reikuaa pota porã eꞌỹ re, amboae kuery ojejavya py renhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Eiko kuaa pota ke ndee ae ndereko kyꞌa eꞌỹ aguã.HY bNhanderuete, Cristo Jesus haꞌe anjo kuery oiporavo vaꞌekue renonde aipoaꞌe ndevy: Haꞌe vaꞌe ayvu rami eiko rejepeꞌa eꞌỹ re. Mbaꞌeve ejapo eme joe gui peteĩ reayvuvea rupi.kXObXapyꞌa rei ojejavy ramo pavẽ oendua py ꞌrã remongeta, amboae kuery voi ojererokyje aguã. wWgbHaꞌe gui igreja re opena vaꞌe re ayvua ramo ejapyxaka eme, mokoĩ eꞌỹ vy mboapy gui rendu eꞌỹ vy.gVGbMbaꞌeta ipara re oĩa rami: “Vaka mbaꞌemo raꞌyĩ ojykya rupi ombaꞌeapo ramo ndaꞌevei ijuru pejokua aguã.” Oĩ avi: “Ombaꞌeapo vaꞌe haꞌeve ojopy aguã ombaꞌeapoague repy”, heꞌiague rami. , ; ; dUAb Igreja re opena vaꞌe kuery mbaꞌemo ojapo aguã re ijayvua Igreja re opena porã vaꞌe kuery ma mbaꞌemo onganave teĩ haꞌeve, mbaꞌeta ayvu mombeꞌua rupi haꞌe nhomboꞌea rupi onheaꞌã vaꞌe vy.UT#bHaꞌe gui ojerovia vaꞌe kuery guetarã imeveꞌỹ vaꞌe oguereko ri vy toipytyvõ. Ndaꞌevei igreja pygua kuery pe oipytyvõ uka aguã, igreja kuery ma imeveꞌỹ ete vaꞌe anho oipytyvõ aguã. VS%bMbaꞌeta amongue ma Satanás re ova vy anhetẽ ojepeꞌa ma ojeroviaa gui..RUbHaꞌe nunga rupi aipota ipyaukueve omenda, omemby oguereko, haꞌe ngoo re opena porã aguã. Haꞌe ramo ꞌrãe nhanderovaigua ndojoui nhandere ijayvu rei aguã.UQ#b Omboypy ꞌrã guive inhateꞌỹ aguã, peteĩ-teĩ oo rupi ikuai vy. Inhateꞌỹ vy anho eꞌỹ, ijayvu katu vai ete ꞌrã, haꞌe joeko re oikuaa pota rei ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe re ijayvu vy.RPb Haꞌe rami jypy ouraague omboaxa rive vy opaga aguã rami ꞌrã ikuai.O5b Haꞌe rã imeveꞌỹ vaꞌe ipyaukueve rery ma emoĩ uka eme. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma Cristo pe anho ndoikoxevei vy oendu ꞌrã omenda jevyxea.{Nob ojapo porãague oikuaa pavẽ vaꞌe, omemby kuery omongakuaapa ma vaꞌekue, nhomovaẽ porã vaꞌety, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery py ojoi vaꞌety, iporiaukueꞌi oipytyvõ vaꞌety, haꞌe ojapo porãa rupi onheaꞌã vaꞌekue. "M=b Imeveꞌỹ vaꞌe kuery sessenta maꞌetỹ ma oguereko ramo mae ma ꞌrã remoĩ uka hery. Peteĩꞌi re omenda vaꞌekue rery anho ꞌrã remoĩ uka,L-bHaꞌe rã guetarã haꞌe ngoo pygua kuery re nopenai vaꞌe ma ojeroviaa rupi veꞌỹ ikuai, ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery gui ndaꞌeveive. OKbHaꞌe rami ae emongeta haꞌe kuery, ojou vaipy ikuai eꞌỹ aguã.QJbHaꞌe rã ndojejoko kuaai vaꞌe ma oikove merami teĩ omanogue ikuai.MIbHaꞌe rã imeveꞌỹ ete vaꞌe, ipytyvõarã ndoguerekoi vaꞌe kuery ma Nhanderuete gui anho ꞌrã oarõ oikovy mbaꞌemo. Ara py haꞌe pyávy ojerure haꞌe onhemboꞌea rupi ꞌrã ikuai.MHbHaꞌe rã omemby, eꞌỹ vy guemiarirõ kuery oguereko ramo topena pota ngoo pygua re, oxy eꞌỹ vy ojaryi openaague rekovia. Mbaꞌeta haꞌe rami ikuai ramo Nhanderuete oguerovyꞌa ꞌrã.G!b Imeveꞌỹ vaꞌe kuery oipytyvõ aguã re ijayvua Eipytyvõ uka imeveꞌỹ vaꞌe kuery, imeveꞌỹ vaꞌe ete ri ikuai ramo. Fwbguaimigue pe ma ndexy pe rami, haꞌe kunhataĩgue pe nereindy pe rami ꞌrã ndeayvu, ndereko kyꞌa eꞌỹa rupi. ?E yb Peteĩ-teĩ regua omongeta kuaa aguã re ijayvua Ndeayvu vaipa eme tujakueve pe. Haꞌe rami ꞌrãgue py nderu rami emongeta. Kunumigue pe ma nderyvy pe rami ꞌrã ndeayvu,WD'bEikuaa pota ke ndee ae reko re, renhomboꞌea re guive. Enheaꞌã tema haꞌe nunga re, mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrã rejapo ndee ae reo jepe aguã rami, haꞌe ndeayvu re ojapyxaka vaꞌe kuery guive. lCQbEikuaa pota ke haꞌe nunga re, ejapo porã pota guive, pavẽ oikuaa aguã rejapo porãve reovya.'BGbEjapo eꞌỹ eme nerembiaporã omeꞌẽ mbyre. Haꞌe rami aguã ae Nheꞌẽ oikuaa uka rakaꞌe, igreja re opena vaꞌe kuery ndeapyte re opo omoĩ jave.lAQb Xee aju eꞌỹa ja eiko kuaxia reroayvua rupi pavẽ pe, renhomongetaa haꞌe renhomboꞌea rupi.}@sb Nekunumi teri vaꞌeri eiko eme avave rei nembojaru rei aguã rami. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndee rami ojerovia vaꞌe kuery ikuai aguã rami eiko, ndeayvu py, ndereko porãa, ndeporayvua, rejeroviaa haꞌe ndereko kyꞌa eꞌỹa py guive. ; 9?mb Ejapo uka haꞌe enhomboꞌe ke haꞌe nunga re.;>ob Haꞌe vaꞌe rupi nhanheaꞌã ꞌrã guive opa mbaꞌe py, Nhanderuete oikove vaꞌe pavẽ reraa jepea vaꞌe re jajerovia rire. Jajerovia vaꞌe katuve ma nhandereraa jepe. S=b Povaꞌe ayvu ma pavẽ ojerovia haꞌe ojee omoĩ aguã haꞌeve vaꞌe.U<#bMbaꞌeta jauga kuaa aguã re nhanhemboꞌea ma xapyꞌaꞌi guarã rive ovare. Haꞌe rã Nhanderuete pe jaikoa ma opa mbaꞌe py ovare, mbaꞌeta tekove omeꞌẽ aỹ haꞌe arakaꞌe rã peve guarã.$;AbHaꞌe rã ayvu reko rei guaimigueꞌi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omombeꞌu vaꞌe nunga ma endu rive. Enheaꞌã tema Nhanderuete pe ete reiko aguã re. : b Heko porã haꞌe nhomboꞌe porãa rupi Timóteo onheaꞌã aguã re ijayvuague Haꞌe nunga re irmão kuery remboꞌe vy reiko ꞌrã Cristo Jesus rembiguai porã, jajerovia aguã regua ayvu re nembaraete haꞌe nemboꞌe porãague rupi reiko vy.H9 bNhanderuete ayvu haꞌe jarovyꞌaa py ndaꞌikyꞌavei ramo. 8wbMbaꞌeta Nhanderuete omoingo vaꞌekue ma haꞌeve vaꞌe meme. Jarovyꞌa reve jajopy vy ndajaꞌu eꞌỹi ꞌrã,U7#bHaꞌe kuery nanhomomenda ukai ꞌrã, haꞌe ndoꞌu ukai ꞌrã guive amongue regua tembiꞌu, jajerovia haꞌe anhetẽ vaꞌe jaikuaa vaꞌe jarovyꞌa reve jaꞌu aguã Nhanderuete omoingo vaꞌeri.63bNhomboꞌe vaikue vaꞌe kuery ma heko porã merami rive haꞌe ijapu rei vaꞌe, ipyꞌa kyꞌaa noenduvei aguã rami haꞌe kuery ae ojeapo rire.}5 ub Opaa ára py heta ojepeꞌa ꞌrãa re ijayvua Nheꞌẽ oikuaa uka porã avi opaa ára py nheꞌẽ nhombotavya haꞌe anha nhomboꞌe rã amongue ojapyxaka vy ojepeꞌa ꞌrãa ojeroviaa gui. ; ; ; Judas 3-21 74gbMbaꞌeta anhetẽ Nhanderuete pe nhandekuai aguã kuaa ukaa ma yvate ete: Ngoꞌo re ojekuaa vaꞌekue ma Nheꞌẽ ju oikuaa uka heko kyꞌa eꞌỹa. Anjo kuery oexa pota, hexegua ma amboae regua ikuaia rupi voi omombeꞌua. Haꞌe ramo hexe ojeroviaa yvy re. Haꞌe gui hexakãa py ju heraa. m3SbHaꞌe rami avi ndaa voi ramo kovaꞌe kuaxia gui reikuaa ꞌrã Nhanderuete ro pygua kuery marã rami pa ikuai aguã. Haꞌe vaꞌe oo ma Nhanderuete oikove vaꞌe pegua igreja, anhetẽ vaꞌe yta haꞌe hendarã oĩ vaꞌe. 2b Nhanderuete pegua igreja reko omombeꞌu porãveague Po rami ambopara ndevy, roexa aguã aa voi aguã rami aiko vaꞌeri.1#b Mbaꞌeta nhopytyvõ porã vaꞌe ma haꞌevea rami nhamboete, haꞌe okyjea py eꞌỹ ꞌrã omombeꞌu Cristo Jesus re jajerovia aguã. $0Ab Nhopytyvõa oiko vaꞌerã ma peteĩꞌi kunha re omenda vaꞌe, haꞌe gui guaꞌy haꞌe guajy kuery, ngoo pygua kuery haꞌe javi re opena kuaa vaꞌe.#/?b Haꞌe rami ae avi kunhague voi omboetea aguã rami taꞌikuai. Ijayvu vaikue rei eꞌỹ, oiko kuaa vaꞌe, haꞌe opa mbaꞌe py ojeroviapy taꞌikuai..b Nhopytyvõarã reko re jaikuaa pota ranhe ꞌrã. Haꞌe kuery re ndaꞌijayvu vaiai ramo ma haꞌeve ꞌrã nhopytyvõa ikuai aguã.d-Ab haꞌe ipyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi jajerovia aguã regua oikuaa uka pyre re opena vaꞌe.H, bHaꞌe rami ae avi nhopytyvõa kuery ma omboetea aguã rami ꞌrã ikuai, peteĩꞌi rupi ijayvu vaꞌe, vinho oyꞌua rupi rei eꞌỹ oiko vaꞌe, peráta re ndaꞌevei rei eꞌỹ vaꞌe,$+AbHaꞌe rami ꞌrãgue py nhande revegua eꞌỹ kuery voi omboete aguã rami oiko vaꞌe, ojou vaia eꞌỹ haꞌe anha pe onhemboꞌa uka eꞌỹ aguã. * bJoe opena vaꞌerã ma ojeko meꞌẽ ramo vaꞌeꞌỹ ꞌrã, ojee rive ojerovia ramo anha opagaa py ombopagaa eꞌỹ aguã.w)gbMbaꞌeta ngoo pygua kuery re ae nopena kuaai vy mbaꞌexa ꞌrã tu opena Nhanderuete pegua igreja kuery re?(#bhaꞌe ngoo pygua kuery re opena porã vaꞌe, guaꞌy haꞌe guajy kuery onheꞌẽ rendu haꞌe omboete porã aguã rami oguereko vaꞌe.;'obvinho oyꞌua rupi eꞌỹ oiko vaꞌe, ojerovia rei eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã haꞌeve vaiꞌi, jogueroꞌa rei eꞌỹ vaꞌe haꞌe peráta re ndaꞌevei rei eꞌỹ vaꞌe,^&5bHaꞌe nunga rupi igreja re opena vaꞌe ma pavẽ ojou porã aguã rami taꞌikuai, peteĩꞌi kunha re omenda vaꞌe, hiꞌarandu haꞌe ojejoko kuaa vaꞌe, omboetepy, nhomovaẽ haꞌe nhomboꞌe kuaa vaꞌe,Z% /b Igreja re openaa haꞌe nhopytyvõa rupi ikuai vaꞌe reko re ijayvua Povaꞌe ayvu ma ogueroviaa aguã haꞌeve vaꞌe: Igreja kuery re openaa rupi oikoxe vaꞌe ma tembiapo iporã ete vaꞌe ojapoxe.1$[bHaꞌe rami teĩ kunhague omemby oikuavãa py ogueraa jepea nho ꞌrã, oꞌarandua rupi ojeroviaa, porayvua haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuaia gui ndojepeꞌai vy. m#SbHaꞌe gui Adão eꞌỹ guive onhembotavy uka, taꞌyxy ranhe onhembotavy uka vy ojejavy rakaꞌe.X")b Mbaꞌeta Adão ranhe Nhanderuete omoingo rire mae ma Eva ju omoingo rakaꞌe.|!qb Kunhague pe xee nanhomboꞌe ukai, neĩ ime re nambopoꞌaka ukai guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py tokyrirĩ toiny.U #b Kunhague omboꞌea rã tokyrirĩ, opa mbaꞌe py nhomboetea oexa uka aguã.pYb Haꞌe rami ꞌrãgue py ojee tomoĩ joupe ojapo porã aguã, kunhague Nhanderuete pegua reko rami vy.}b Kunhague voi haꞌe rami ae avi tonhemonde haꞌeve vaꞌe py anho. Oikoatyꞌi rami ae toiko onhemoatyrõa py. Ndaꞌevei opa marã ojeꞌa popẽ aguã, oꞌa re ouro haꞌe ita hepyve vaꞌe omoĩ aguã, neĩ ao hepyve vaꞌe py onhemonde aguã.ucb Nhandeatya py marã rami pa nhandekuai aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi aipota avakue opa rupi ikuai vaꞌe onhemboꞌe opo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oupi reve. Ivai eꞌỹ re, haꞌe ndaꞌijaꞌei rei eꞌỹ re tonhemboꞌe.PbHaꞌe rami aguã ae xemoĩ karamboae ayvu mombeꞌuarã, apóstolo haꞌe amboae regua mboꞌearã, anhetẽ vaꞌe re haꞌe kuery ojerovia aguã. Haꞌe rami xeayvua ma anhetẽ, xeapua eꞌỹ. gGbPavẽ reraa jepearã ojejuka uka vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ayvu ma haꞌevea ára oikuaa uka.;obMbaꞌeta peteĩꞌi oiko Nhanderuete. Haꞌe rami ae avi peteĩꞌi oiko Nhanderuete reve peteĩ rami nhanemoingoa. Haꞌe vaꞌe ma Cristo Jesus ava ojeapo vaꞌekue. ; ; ; , H bMbaꞌeta oipota anhetẽ ete vaꞌe pavẽ oikuaa vy oo jepe.kObHaꞌe rami pejerurea ma Nhanderuete nhandereraa jepea renonde iporã, oguerovyꞌa ꞌrã guive.Cbhuvixave haꞌe joe opena aguã ombopoꞌaka pyre haꞌe javi re guive, haꞌeve vaiꞌi reve nhandekuai porã aguã, opa mbaꞌe py Nhanderuete pe nhandekuai haꞌe nhanhomboetea rupi. ,~Q}}||{{zyRxx9ww-v[vubtt%sArqq%pbonn llFkkj{ihh&gff4edccMbbTaaT``_^^^J]]+\[[!ZZYYXX&WW~VUTTaS:RRQyPP5ONNcMMLMKRJTIHGG FE/DkCC4BxAAc@j?>>-==Y Levi ramymino kuery sacerdote ikuai aguã opa vaꞌerã, haꞌe rã Cristo ma opa vaꞌerã eꞌỹa re ijayvua Levi ramymino kuery sacerdote ikuai aguã ma heta vaꞌe kuery lei ojopy vaꞌekue re oĩ. Haꞌe rami avi Levi ramymino kuery opa mbaꞌe gui nhandekyꞌaꞌopa vaꞌe rire amboae regua sacerdote oĩ eꞌỹ teĩ haꞌeve ꞌrãgue. Haꞌe vaꞌe ma Arão ramymino eꞌỹ, haꞌe rã Melquisedeque reko rami heko vaꞌe.m{S mbaꞌeta tamoĩ Abraão ma Melquisedeque rovaexĩ vy oo jave hete re Levi voi oĩ ae ma rakaꞌe. z Haꞌe gui jaikuaa rã Levi voi dízimo omeꞌẽ avi rakaꞌe Abraão omeꞌẽa py, aỹ hamymino kuery dízimo jopya ikuai vaꞌeri,"y=Ko yvy re Levi ramymino kuery regua dízimo jopya ikuai vaꞌe ma avakue omano vaꞌerã meme. Haꞌe rã Melquisedeque pe ma “Oikove vaꞌe” ꞌea.gxGHaꞌe rami avi joegui yvateve vaꞌe ogueroayvu porã ꞌrã yvyĩve vaꞌe, jaikuaa pavẽ.0wYHaꞌe rã Melquisedeque ma haꞌe kuery regua eꞌỹ vy Abraão gui eteve voi ojopy rakaꞌe dízimo, haꞌe ogueroayvu porã guive Nhanderuete ijayvuague renduare.Av{Haꞌe gui Levi ramymino kuery regua sacerdote ikuai vaꞌe ma lei re oĩa rami vy heta vaꞌe kuery gui ojopy ꞌrã dízimo, guyvy kuery gui ae, Abraão ramymino ikuai avi vaꞌeri.u  Levi ramymino kuery sacerdote ikuai vaꞌe gui Melquisedeque yvatevea re ijayvua Peikuaa pota ke haꞌvy Melquisedeque yvatea re, mbaꞌeta ixupe nhandeypy Abraão omeꞌẽ rakaꞌe dízimo huvixa kuery mbaꞌe rei-reikue iporãve vaꞌe guigua.tTuu eꞌỹ vaꞌe, ixy eꞌỹ vaꞌe, tamoĩ eꞌỹ vaꞌe, hekove ijypy vaꞌekueꞌỹ, neĩ opa eꞌỹ vaꞌe guive oiko rakaꞌe, Nhanderuete Raꞌy rami omoingo pyre.) Haꞌe ma sacerdote rakaꞌe rã peve guarã oiko. Apy Melquisedeque pe “Cristo rami oiko vaꞌekue” heꞌi, mbaꞌeta Antigo Testamento py nomombeꞌuai tuu, ixy, tamoĩ kuery, ituiague neĩ omanoague . s Haꞌe ramo ixupe Abraão omeꞌẽ rakaꞌe mbaꞌemo ojou vaꞌekue haꞌe javi guigua dízimo. (Jypy Melquisedeque rery ma “Huvixave heko porã vaꞌe” heꞌia, haꞌe rire ma Salém pygua huvixa avi oiko vy “Huvixave nhomoingo porãa” heꞌia.Qr  Cristo rami Melquisedeque oikoague re ijayvua Mbaꞌeta Melquisedeque ma Salém tetã pygua huvixave oiko rakaꞌe, haꞌe sacerdote Nhanderuete Yvate ete vaꞌe pegua guive. Haꞌe vaꞌe ma Abraão ovaexĩ vy oo rakaꞌe. Abraão ma huvixa kuery juka vy ooague gui ojevy jave Melquisedeque ovaexĩ vy ogueroayvu porã.3q_Mbaꞌeta haꞌe py ma Jesus nhandegui haꞌe ranhe oike rakaꞌe. Nhandere vy oike, Melquisedeque rami sacerdote yvateve vaꞌe omoĩa rire rakaꞌeve rã peve guarã. dpANharõ vaꞌe ma kanoã mombytaa rami oĩ nhanenheꞌẽ moĩ atãarã. Mbaꞌeta mbaꞌeve py nanhanemokanhy ukai ꞌrã, nhanemoĩ atã ꞌrã, templo mbotya ajukue guigua rovai oike rire. “Templo mbotya ajukue guigua” heꞌia ma ombojeroviaaty ropy oĩ vaꞌe re ijayvu vy, Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe jaikea. Haꞌe nunga omombeꞌu porãve capítulo 9 py. Haꞌe rami avi apy ma ombojeroviaaty yva re oĩ vaꞌe re ijayvu, 8.12 haꞌe 9.11-12 py oĩa rami. o}Haꞌe rami vy mokoĩ mbaꞌe oaxa rive eꞌỹ vaꞌerã py Nhanderuete oikuaa uka rakaꞌe ndaꞌijapuia. “Mokoĩ mbaꞌe oaxa rive eꞌỹ vaꞌerã” heꞌi, mbaꞌeta Nhanderuete guery rupi ae ijayvu, haꞌe oura guive. Haꞌe rami rire jajereraa jepe uka rire nhandepyꞌa guaxu ete ꞌrã, haꞌe rami vy nharõ jaikovya nhanerenonderã omoĩ mbyre jaupity aguã.nHaꞌe nunga rupi Nhanderuete voi oura reve ijayvu rakaꞌe, ijayvuague oupity vaꞌerã kuery pe oikuaa uka aguã ndoaxa rivei ꞌrãa.9mkHaꞌe gui avakue minha haꞌe kuery gui yvateve vaꞌe rery rupi ꞌrã oura. Haꞌe rami rire jomeme jogueroꞌa teĩ ouraague ojapo ꞌrã peteĩ rami ju oikuaa aguã rami.SlHaꞌe ramo Abraão oĩ atãa rupi oarõ rire oupity rakaꞌe ijayvuague.ykkHaꞌe vy aipoeꞌi: “Anhetẽ romoingo porã ꞌrã, neramymino kuery amoingo reta ꞌrã guive”, heꞌi. ijK Nhanderuete ijayvuague ndoaxa rivei ꞌrãa re ijayvua Mbaꞌeta Abraão pe Nhanderuete mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re ijayvu vy guery rupi ae oura rakaꞌe, mbaꞌeta ixugui yvateve vaꞌe jipoi hery rupi oura aguã.i% Pendekuai eme inhateꞌỹ vaꞌe rami, haꞌe rã ojeroviaa haꞌe oĩ atãa rupi Nhanderuete ijayvuague oupity vaꞌerã kuery rami anho. h{ Haꞌe rami avi roipota opa peve peteĩ-teĩ pexa uka haꞌekue rami penheaꞌãa, peupity aguã pearõ peikovy vaꞌe.Jg  Mbaꞌeta Nhanderuete ndaexarai ꞌrã pembaꞌeapoague haꞌe hery rupi pejoayvua pexa ukaague re, mbaꞌeta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery peipytyvõ vaꞌekue, haꞌe peipytyvõve teri guive.;fo Jaa jepea kuaa ukaarã re ijayvua Haꞌe rã peẽ orerembiayvu kuery, haꞌe rami oreayvu teĩ roikuaa rã pendere oĩ iporãve vaꞌe nunga, peo jepea kuaa ukaarã. ; e1Haꞌe rã juu haꞌe juu rakua endy rive moingoa yvy ma ndojou porãi ꞌrã, ayvu vai pyrã rive oiko. Haꞌe vaꞌe ma opaa py oapypaa ꞌrã. 'dGMbaꞌeta yvy minha oky jepi rã inhakỹ vy hiꞌa porã ꞌrã omaꞌetỹ vaꞌe kuery peguarã. Haꞌe vaꞌe yvy ma Nhanderuete ogueroayvu porã ꞌrã.bc=haꞌe rami teĩ haꞌe kuery hoꞌa ramo ndaꞌevei nhamoꞌarandu ju aguã ojeko rerova aguã rami, mbaꞌeta haꞌe kuery ae ojapo Nhanderuete Raꞌy pavẽ ojojai rei aguã rami, teĩgue ju kuruxu re omoĩa rami.wbghaꞌe Nhanderuete guigua ayvu porã, haꞌe oendu ma guive Nhanderuete poꞌakaa rakaꞌeve rã peve guarã,sa_ Ojeroviaa gui ojepeꞌa vaꞌekue re ijayvua Haꞌe rã anhetẽ vaꞌe oikuaa vaꞌekue gui amongue ojepeꞌa ramo ma ndaꞌevei nhamboeko rerova ju aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ojopy ae ma yva guigua, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹc`?Haꞌe rami ꞌrãgue py amboae nunga re ju ꞌrã jaikuaa pota, Nhanderuete oipota rã. _1nhanhemongarai aguã, nhandeapyte re opo omoĩa aguã, nhamanoague gui nhanhemboete ju aguã, haꞌe rakaꞌe rã peve guarã nhanemboayvua aguã. ^  Jajeroviaa regua jaikuaa porãve pota aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi jaikuaa porãve pota ke jypyꞌi Cristo regua re nhanemboꞌeague, haꞌe opa mbaꞌe py nhanemoingo porãarã re ju jaikuaa pota. Ndaꞌevei jypyꞌi nhaendu vaꞌekue re rive romboꞌeve ju aguã. Haꞌe vaꞌe ma nhamano aguã rami nhandekuaiague gui jajeko rerova aguã, Nhanderuete re jajerovia aguã,:]mHaꞌe rã tembiꞌu tykueꞌỹ vaꞌe ma kakuaakueve peguarã, mbaꞌeta oꞌarandua re onheaꞌãa rupi vy oikuaa ꞌrã haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe. , , ; \{ Mbaꞌeta okambu vaꞌe rami ikuai vaꞌe ma noendu kuaai ꞌrã teko porã regua, kyrĩꞌi vaꞌe rami teri ikuai vy.[5 Mbaꞌeta yma ma pejerovia teĩ penhomboꞌe kuaa ꞌrãgue py peikotevẽ teri Nhanderuete ayvu jypy guare, haxy eꞌỹve vaꞌe re penemboꞌe vaꞌerã. Haꞌe rami vy kyrĩgueꞌi okambu vaꞌe rami teri pendekuai, tembiꞌu tykueꞌỹ vaꞌe hoꞌu vaꞌe rami eꞌỹ.Z Haꞌe kuery ndoikuaa porãi teria re ijayvua Haꞌe vaꞌe rekokue re ma heta roguereko oreayvu aguã, teĩ aỹ ma napendu kuaa porãi ramo haxy ꞌrã romombeꞌu porãve aguã. Melquisedeque rekokue ma capítulo 7 py omombeꞌu porãve. QY Melquisedeque rami sacerdote yvateve vaꞌerã Nhanderuete omoĩ rire. X  Haꞌe gui haꞌe nunga haꞌe javi oaxapa ma rire ogueraa jepe inheꞌẽ rendua kuery haꞌe javi, rakaꞌe rã peve guarã,UW#Taꞌy ae oiko vaꞌeri oiko axya py voi oikuaa rakaꞌe onheꞌẽ rendua.]V3Haꞌe gui Jesus ma ngoꞌo re oiko jave ojapukai atã haꞌe hexay reve onhemboꞌe vy ojerure rakaꞌe omanoa gui ogueraa jepe aguã ipoꞌaka vaꞌe pe. Haꞌe ramo oendu ete, mbaꞌeta Nguu pe ete oiko ramo.vUeamboae henda py “Ndee ma sacerdote reĩ riae ꞌrã, Melquisedeque reko rami ndereko vaꞌe vy” heꞌi. Sacerdote ymagua kuery gui Cristo yvatevea re ijayvua Mbaꞌeta sacerdote yvatekueve ikuai vaꞌe ma avakue mbyte gui oiporavoa haꞌe omoĩa rire Nhanderuete pe ombaꞌeapo ꞌrã avakue rekovia, mymba ojuka haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã ojejavyague re.4OaHaꞌe nunga rupi jakyjea py eꞌỹ ꞌrã nhanhemboja Nhanemboaxya guenda openaaty py oguapy oinya re, nhanekangya ára jaupity aguã nhanemboaxy vy nhanepytyvõa. ; , AN{Mbaꞌeta nhande-Sacerdote ma nhanekangy rã nanhanemboaxy eꞌỹi ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py nhande rami avi onhemoangeko uka rakaꞌe opa mbaꞌe py, teĩ ojejavy eꞌỹ re.TM! Sacerdote yvateve vaꞌe Jesus nhanemboaxya oikoa re ijayvua Haꞌe nunga rupi Nhanderuete Raꞌy Jesus, Sacerdote yvateve vaꞌe rami nhanderepy vy yva re oo rire nhaĩ atã tema jajeroviaa re.3L_ Haꞌe ramo hemimoingo jipoi henonde onhenhomi kuaa vaꞌerã. Haꞌe rami ꞌrãgue py oikuaa pota vaꞌe renonde jajexa uka rã opa mbaꞌe ojekuaa porãmba ꞌrã. ; @Ky Mbaꞌeta Nhanderuete ayvu ma oikove haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe. Kyxe haĩmbe jovai vaꞌe gui haĩmbeve vaꞌe, mbaꞌeta oike ꞌrã jaikovea haꞌe nhanenheꞌẽ ombojaꞌo aguã peve, jakuꞌea haꞌe nhanderajy ojayaa rami avi. Haꞌe rami vy oikuaa uka ꞌrã nhapẽxaa haꞌe nhandepyꞌaa haꞌe javi.@Jy Haꞌe nunga rupi nhanheaꞌã ke japytuꞌu aguã oguereko katu vaꞌekue jaupity aguã, avave rei hoꞌa eꞌỹ aguã inheꞌẽ rendu eꞌỹ rei vaꞌe kuery hoꞌapaague rami. -IS Mbaꞌeta japytuꞌu aguã Nhanderuete oguereko katu vaꞌekue jaupity vy japytuꞌu ꞌrã mbaꞌemo re nhanheaꞌã jaikovya gui, Nhanderuete oikoague rami avi. MH Haꞌe nunga rupi oĩ teri Nhanderuete pegua kuery opytuꞌu aguã.GMbaꞌeta haꞌe kuery opytuꞌu aguã ete py Josué ogueraa vaꞌe rire ma yma rire noaꞌanga jevyi ꞌrãgue ára mboae.^F5Haꞌe gui yma ete rire peteĩgue ju Nhanderuete oaꞌangaa ára, mbaꞌeta “Kovaꞌe ára” heꞌi uka Davi pe, “Kovaꞌe ára ijayvua pendu vy peneakã ratã eme”, heꞌiague romombeꞌu ma voiague rami.-ESHaꞌe nunga rupi oĩ teri opytuꞌu aguã amongue oupity aguã, haꞌe rã ymagua kuery pe ma ayvu porã omombeꞌua rã nonheꞌẽ rendui vy ndoupityi rakaꞌe.yDkHaꞌe pyve ju aipoeꞌi: “Haꞌe kuery ma ndoupityi ꞌrã opytuꞌu aguã areko katu vaꞌekue”, heꞌi. C'Mbaꞌeta amongue henda py sete araa re ijayvu vy aipoeꞌi: “Sete araa py Nhanderuete opytuꞌu rakaꞌe mbaꞌemo ojapoa gui”, heꞌi. B'Haꞌe rã nhande jajerovia vaꞌe ma jaupity ꞌrã japytuꞌu aguã, Nhanderuete aipoeꞌiague rami vy: “Xepoxy reve aura vaꞌekue haꞌe kuery oupity eꞌỹ aguã opytuꞌu aguã areko katu vaꞌekue” heꞌi, ko yvy onhono ypy jave mbaꞌemo ojapopa rire teĩ.4AaMbaꞌeta nhandevy pe voi ayvu porã omombeꞌua, ymagua kuery pe rami avi. Mbaꞌeta haꞌe kuery ayvu oendu teĩ ndojeroviai ramo haꞌe kuery pe mbaꞌeverã ndovarei.z@ o Japytuꞌu aguã py Nhanderuete re jajeroviaa rupi jaike aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi nhanheangu, japytuꞌu aguã Nhanderuete oguereko katu vaꞌekue jaupity aguã re ijayvu rire teĩ peẽ kuery regua amongue ndapeupityi gui.o?WHaꞌe rami vy po rami jaikuaa: Haꞌe kuery ndojeroviaiague re ae ndaꞌevei rakaꞌe oupity aguã. >+Haꞌe gui mavaꞌe rovai tu oura rakaꞌe opytuꞌu aguã oguereko katu vaꞌekue oupity eꞌỹ aguã? Nonheꞌẽ rendui vaꞌekue rovai ae.?=wHaꞌe mavaꞌe kuery pe tu quarenta maꞌetỹ re ipoxy rakaꞌe? Ojejavy vaꞌekue pe ae, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ma tekoa eꞌỹa pyve hoꞌapa rã hetekue opyta rakaꞌe. <Haꞌe gui mavaꞌe kuery tu ijayvua oendu teĩ nonheꞌẽ rendui rakaꞌe? Moisés reve Egito gui oẽmba vaꞌekue haꞌe javi. ; Mbaꞌeta “Kovaꞌe ára ijayvua pendu vy peneakã ratã eme, oeko aꞌã rei vaꞌe kuery rami eꞌỹ”, heꞌiague rami. j:MMbaꞌeta Cristo revegua ete jaiko, anhetẽ ri jypy guive jajeroviaa re opa peve nhaĩ atã vy.B9} Haꞌe rami ꞌrãgue py koꞌẽ nhavõ penhomombaraete peteĩ-teĩ, “Kovaꞌe ára” heꞌiague oĩ teria ja, jejavya peteĩve penembotavy eꞌỹ aguã peneakã ratã aguã rami.H8  Haꞌe nunga rupi irmão kuery, penheangu ke peẽ kuery regua neĩ peteĩve pyꞌa re oĩ eꞌỹ aguã pejerovia eꞌỹa, Nhanderuete oikove vaꞌe penheꞌẽ rendua gui pendepeꞌaarã.7 Haꞌe rami vy xepoxy reve aura vaꞌekue haꞌe kuery oupity eꞌỹ aguã opytuꞌu aguã areko katu vaꞌekue”, heꞌi. 67 Haꞌe nunga rupi haꞌe javegua kuery pe xevai vy aipoaꞌe: ‘Haꞌe kuery ojejavy riae opyꞌa py, ndoikuaaxei guive xereko’, haꞌe vaꞌekue.}5s Mbaꞌeta haꞌe py ma peneramoĩ kuery xereko aꞌã vy xemoangeko rei vaꞌekue, quarenta maꞌetỹ re mbaꞌemo porã ajapo rã oexa okuapy teĩ. “Peneramoĩ kuery” heꞌia ma Moisés reve Egito yvy gui oẽ vaꞌekue re ijayvu vy. 4peneakã ratã eme, tekoa eꞌỹa rupi ymagua kuery ikuai jave oeko aꞌã rei haꞌe nonheꞌẽ renduiague rami eꞌỹ.b3=Mbaꞌeta Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ aipoeꞌiague rami: “Kovaꞌe ára ijayvua pendu vyd2AHaꞌe rã Cristo ma hoo pygua kuery re opena vy Taꞌy ae oiko. Haꞌe gui “Hoo pygua kuery” heꞌia ma nhande ae jaiko, opa peve ete ri nhaĩ atã vy nhandepyꞌa guaxu haꞌe jarovyꞌa reve nharõ jaikovya re. f1EHaꞌe gui Moisés ma Nhanderuete rembiguai rami oiko rakaꞌe hoo pygua haꞌe javi re openaa rupi. Haꞌe ramia py ojeroviapy oiko, omombeꞌu ma voi guive rakaꞌeve rã Nhanderuete omombeꞌu porãve vaꞌerã regua.j0MMbaꞌeta oo ikuai vaꞌe ma ojapo pyre meme, haꞌe rã opa mbaꞌe apoare ma Nhanderuete anho.b/=Haꞌe rami avi Moisés gui ma Jesus omboetevepy, oo gui ijapoare omboeteavea rami avi. .Haꞌe vaꞌe pe ma Nhanderuete ngoo pygua kuery re opena uka ramo henonde rupi ojeroviapy oiko, Moisés oikoague rami avi.7- i Moisés gui Cristo yvateve ramo jajeroviaa gui jajepeꞌa eꞌỹ aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi irmão kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã Yva pygua penerenoĩ avi vaꞌekue, peikuaa pota porã Jesus re, mbaꞌeta Nhanderuete ombou rakaꞌe Sacerdote Yvateve vaꞌerã, nhamombeꞌua rami ae. s,_Mbaꞌeta anha omoangekoa py oiko axy rire aỹ ipoꞌaka nhanderepy aguã nhande voi nhanemoangeko rã. t+aHaꞌe nunga rupi opa mbaꞌe py guyvy kuery rami ꞌrãe ojeapo, nhanemboaxy kuaa haꞌe ojeroviapy oikoa oexa uka aguã, haꞌe Nhanderuete pegua sacerdote yvateve vaꞌe oiko aguã guive, ojeupegua kuery ojejavyague re opaga aguã.y*kMbaꞌeta anhetẽ anjo kuery reraa jepearã eꞌỹ ou, haꞌe rã Abraão ramymino kuery reraa jepearã anho.)Haꞌe gui nhandereraa jepe aguã, mbaꞌeta jaikoa pukukue re nhamano aguã gui jakyje vy manoa pegua escravo rami nhandekuai vaꞌekue.7(gHaꞌe gui taꞌy kuery heꞌia hoꞌo haꞌe huguy vaꞌe ikuaia rami avi haꞌe voi oiko haꞌe rami, omanoa py ombovaipa aguã porojukaa poꞌakaa. Haꞌe vaꞌe ma anha.*'M Aipoeꞌive ju: “Xee ajerovia ꞌrã hexe.” Teĩgue ju aipoeꞌi: “Apy ma xee aĩ, haꞌe xeraꞌy kuery Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌekue reve”, heꞌi. & mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xeryvy kuery pe aikuaa uka ꞌrã nderery, haꞌe onhemboaty okuapya py aporaei ꞌrã ndevy.” ?%w Mbaꞌeta Nhandekyꞌaꞌoarã ou vaꞌekue haꞌe nhande kuery oikyꞌaꞌo vaꞌekue voi peteĩꞌi gui ae jaiko. Haꞌe nunga rupi noxĩ nhandevy “Xeryvy kuery” heꞌi aguã,g$G Mbaꞌeta Nhanderuete peguarã opa mbaꞌe oiko, haꞌe ae omoingopa rire. Haꞌe rami vy guexakãa katy guaꞌy kueryrã nhandereru aguã ma opa mbaꞌe py oguereko katu rakaꞌe Nhandereraa jepearã, oiko axya py guive.l#Q Haꞌe rã Jesus ma jaexa omano rire Nhanderuete ombopoꞌaka haꞌe omboete ukaague. Mbaꞌeta Nhanderuete nhanemboaxy vy anjo kuery gui xapyꞌaꞌi omoꞌyvyĩꞌive rakaꞌe Jesus, nhande kuery haꞌe javi re omano aguã. n"UOpa mbaꞌe re rembopoꞌaka, ipy guýry remoĩ vy”, heꞌi vaꞌekue. Opa mbaꞌe re nhanembopoꞌaka rire ma mbaꞌeve jipoi nhandepoꞌaka eꞌỹa. Haꞌe rami teĩ aỹ peve ndajaexai teri opa mbaꞌe re nhandepoꞌakaa. $!AHaꞌe rami teĩ hareꞌi anjo kuery gui remoꞌyvyĩꞌive rire remboyvate, remboete uka [haꞌe rembopoꞌaka ndepo py rejapo vaꞌekue haꞌe javi re]._ 7Haꞌe rami ꞌrãgue py amongue henda py omombeꞌu porã vy aipoeꞌi: “Marã ramigua tu avakue, haꞌe kuery re nemaꞌenduꞌa aguã? Marã ramigua tu avakue raꞌy kuery, haꞌe kuery re reikuaa pota aguã?C Sacerdote yvateve vaꞌe ojeroviapy haꞌe nhomboaxy kuaa vaꞌe Jesus oikoa re ijayvua Mbaꞌeta anjo kuery peꞌỹ Nhanderuete opena uka rakaꞌe yvy pyau oreayvua vaꞌe re.ykHaꞌe kuery ijayvua rupi Nhanderuete oikuaa uka anhetẽ etea, hexa pyrã, nhomondyipaarã haꞌe opa marãgua opoꞌakaa rupi ojapo vy. Haꞌe gui peteĩ-teĩ rupi oexa uka avi Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ guigua, haꞌe ae oipotaa rami vy. veHaꞌe rami rire mbaꞌexa ꞌrã tu nhande jaa jepe, nhandereraa jepe aguã regua iporãve vaꞌe nhaendu rive vy? Mbaꞌeta jypyꞌi Senhor ae omombeꞌu, haꞌe gui henduare kuery ju omboaxa, anhetẽ etea jaikuaa porãve aguã rami.?wMbaꞌeta ymave rupi Nhanderuete ayvu anjo kuery omombeꞌu vaꞌekue ndoaxa rivei rakaꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi heko vai haꞌe nonheꞌẽ rendui vaꞌe kuery ombopagapa.S ! Ayvu porã nhaendu riveꞌỹ aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete vaꞌe nhaendu vy nhamoĩ porã pota ꞌrã nhandejee, haꞌe vaꞌe rupi nhandekuaia gui jajepeꞌa eꞌỹ aguã. v gMbaꞌeta anjo kuery ma nheꞌẽ hembiguai ikuai, oo jepe aguã rami ikuai vaꞌe pytyvõarã ombou vaꞌe.   Haꞌe gui peteĩve anjo pe aipo ndeꞌi: “Eguapy ke aiporu kuaa regua re, nderovaigua kuery ndepy guýry amoĩ peve”, ndeꞌi. 5 e haꞌe ramo ao pukukue rami ꞌrã rembojoꞌa imoiny, ao rami ae avi ꞌrã remboekovia. Haꞌe rã ndee ma haꞌekue ae reiko. Nderekove opa vaꞌerã eꞌỹ”, ꞌea.  } Haꞌe nunga ma opa vaꞌerã. Haꞌe rã ndee ma reiko riae ꞌrã. Haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã inhyma ovy ao rami,v g Ixupe aipoꞌea avi: “Senhor, jypyꞌi renhono vaꞌekue yvy. Yva regua voi ndepo py rejapo vaꞌekue meme.E  Rerovyꞌa teko porã, haꞌe rã teko vai ma nderejou porãi. Haꞌe nunga rupi Nderu Nhanderuete ndererovyꞌaa rupi nemoĩ neirũ kuery áry guarã, ndere azeite omoĩ uka vy”, ꞌea. 5Haꞌe rã Taꞌy pe ma aipoꞌea: “Oreruete, ndepoꞌakaa ma rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe ndepoꞌakaa py rejoguereko ꞌrã haꞌevea rami.  Haꞌe rã anjo kuery pe ma aipoꞌea: “Ojeupegua anjo kuery ojapo yvytu rami, guembiguai kuery ojapo tata rami”, ꞌea.  Haꞌe gui kovaꞌe yvy re Guaꞌy Jypygua ombou vy teĩgue ju aipoeꞌi: “Nhanderuete pegua anjo kuery tomboete pavẽ”, heꞌi. " ? Cristo Taꞌy oikoa, haꞌe rã anjo kuery ma tembiguai ikuaia re ijayvua Mbaꞌeta anjo kuery pe ma aipo ndeꞌi: “Ndee ma Xeraꞌy, ange ma romoingo”, ndeꞌi. Haꞌe gui teĩgue ju aipoeꞌi: “Xee aiko ꞌrã Tuu, haꞌe rã haꞌe ma Xeraꞌy ꞌrã oiko.” ; ; l Sanjo kuery gui omboyvateve rire, mbaꞌeta hery oenoĩa vaꞌe ma anjo kuery oenoĩa gui iporãve.  Nhanderuete rexakãa rexa ukaa oiko, Nguu rami ete heko vaꞌe vy. Mbaꞌemo ikuai vaꞌe oguereko porãmba oayvu ipoꞌakapa vaꞌe py rive. Haꞌe gui jajejavyague gui nhandekyꞌaꞌopa ma vy oguapy oiny yvate. Ipoꞌakapa vaꞌe oiporu kuaa regua re oĩ) MHaꞌe gui aỹ opa vygua ára ma Guaꞌy rupi ae ijayvu nhandevy. Haꞌe vaꞌe ma opa mbaꞌe ikuai vaꞌe jopyarã omoĩ, ipo rupi opa mbaꞌe ojapo rire. ; k  SHebreu kuery pe ombopara pyre Nhanderuete ojekuaa ukaague re ijayvua Ymave rupi Nhanderuete mbovykue rei eꞌỹ, haꞌe haꞌekue-ꞌekueꞌi rami eꞌỹ ijayvu rakaꞌe nhaneramoĩ kuery pe profeta kuery rupi.H   Tove penenheꞌẽ py tapendu Senhor Jesus Cristo penemboaxya. X  +haꞌe gui Marcos, Aristarco, Demas haꞌe Lucas xepytyvõ vaꞌety kuery voi. ]  5Epafras ma Cristo re vy xereve oĩ avi nhuã py. Haꞌe vaꞌe ma oxarura avi ndevy,{  qAjerure avi rereko katu aguã ake aguã, mbaꞌeta xee aikuaa rã xere pejerurea rupi pẽa py xemboua ju ꞌrã. $ C Oxarura reve opaa py ogueroayvu porãague Haꞌe rami ambopara ri teĩ aikuaa xenheꞌẽ rendu ꞌrãa, haꞌe ajerurea gui rejapove ꞌrã guive.c AHaꞌe nunga rupi irmão, Senhor re vy ejapo haꞌe nunga xevy. Xembovyꞌa ke Cristo re.  Xee Paulo xepo py ae ambopara amboekovia aguã re. Haꞌe “Nderekove re ae xevy pe rereve” haꞌe eꞌỹ teĩ reikuaa.~ wHaꞌe gui xapyꞌa rei nembaꞌe rei-rei omokanhy rire ndevy pe orevea oĩ ramo eja ranhe xee ae amboekoviapa aguã.g IHaꞌe nunga rupi xevy pe “Xerevegua” ꞌre vy xee xemovaẽa rami ae haꞌe voi emovaẽ. -ndevygua escravo-rã ju eꞌỹ guive removaẽ aguã, haꞌe rã nde-irmão reayvu ete vaꞌe rami, nde-escravo rami riveꞌỹ. Mbaꞌeta Onésimo ma xe-irmão oiko rire nde-irmão katuve ma oiko, ngoꞌo re escravo rami riveꞌỹ, haꞌe rã Senhor re vy irmão oiko. } uMbaꞌeta xee aikuaa rã xapyꞌaꞌi rive ojepeꞌa rakaꞌe ndea gui, rakaꞌe rã peve guarã removaẽ ju aguã,+ QHaꞌe rami avi mbaꞌeve rei ndajapoxei ndevy pe ranhe aporandu eꞌỹ re. Haꞌe ramo ꞌrãe xepytyvõxeaꞌi py xepytyvõ uka, xee ajapo uka ramo riveꞌỹ.k Q Xee ma nderekovia amombytavexe teĩ xea py, ayvu porã káuxa xejokuaa imoinya py xepytyvõ aguã.: q Haꞌe rami vy ndea py ambou ju xekuraxõ ae reve.k~ Q Haꞌe vaꞌe ma anhetẽ yma ndovarei vaꞌekue ndevy, teĩ aỹ ma ovare ete ndevy, xevy pe voi. }  Haꞌe rami vy ajerure xeraꞌy Onésimo removaẽ porã ju aguã, mbaꞌeta xejokuaa imoinya py xeraꞌy rami amoingo vaꞌekue. ; |   haꞌe rami teĩ roayvua rupi ajerure porãꞌi haꞌe nunga re. Xee Paulo xetujaꞌi ma, haꞌe aỹ Jesus káuxa nhuã py aĩ.{ # Onésimo re apóstolo Paulo ojerureague Haꞌe gui Cristo re vy aendu ndevy pe mbaꞌemo ajapo uka vaꞌe rire haꞌeve ꞌrãguea,z 9Mbaꞌeta irmão, ndeporayvua omombeꞌua rã aendu vy avyꞌa ete haꞌe xepyꞌa guaxuve, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery rembovyꞌa ramo ipyꞌa py. hy KAjerure ore rami rejerovia reve Cristo re vy mbaꞌemo porã jareko vaꞌe reikuaapa avi aguã.x mbaꞌeta aendu omombeꞌua rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi reayvua, haꞌe Senhor Jesus re rejeroviaa rupi reikoa guive.w y Filemom nhopytyvõa re oguerovyꞌaague Ndere xemaꞌenduꞌa riae vy Xeruete pe anhemboꞌe nhavõ arovyꞌa,rv _Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo guigua. u Irmã Áfia pe voi axarura, ore rami onheaꞌã vaꞌety Arquipo, haꞌe igreja kuery ndero py onhemboaty vaꞌe pe guive.yt oFilemom pe Paulo ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Paulo ma Cristo Jesus pegua aikoa re nhuã py aĩ. Xe-irmão Timóteo reve roxarura ndevy, xerembiayvu Filemom. Ore rami avi rembaꞌeapo vaꞌe reiko.OsvHaꞌe gui xereve ikuai vaꞌe haꞌe javi oxarura uka ndevy. Emombeꞌu ke oremaꞌenduꞌaa ojeroviaa py orerayvu vaꞌe kuery haꞌe javive pe. Tove peẽ kuery haꞌe javi tapendu penemboaxya. r vHaꞌe gui nhanderevegua kuery tonheaꞌã iporiaukueꞌi pytyvõa rupi, yvyra hiꞌa eꞌỹ vaꞌe rami ikuai eꞌỹ aguã. qv Eipytyvõ porã pota lei re nhomboꞌe vaꞌety Zenas oguatave ta ramo, Apolo guive, haꞌe kuery pe mbaꞌeve oata eꞌỹ aguã.lpQv Oxarura reve opaa py ogueroayvu porãague Ndea py ambou ꞌrã Ártemas, eꞌỹ vy Tíquico. Haꞌe vaꞌe ovaẽ ma ramo eju pojava Nicópolis tetã py xerovaexĩ aguã. Anhembopyꞌa haꞌe py ae yroꞌy aaxa aguã.loQv Mbaꞌeta reikuaa ma heko vai haꞌe ojejavypa vaꞌe ae ikuaia. Haꞌe kuery ae onhembopaga uka. onWv Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ nhomoingoa kuery pe mokoĩgue ma ndeayvu rire ejepeꞌa ke haꞌe kuery gui.vmev Haꞌe rã ayvu ovareꞌỹ vaꞌe ma endu rive, ymagua kuery rery oĩa re ijayvua rã, haꞌe lei re joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu vy jogueroꞌa rei ramo, mbaꞌeta haꞌe nunga ma nhomoingo porãarã eꞌỹ, mbaꞌeverã ndovarei.bl=vHaꞌe vaꞌe ayvu ma jarovia vaꞌerã, aipota remombeꞌu porãve guive, Nhanderuete re ojerovia vaꞌe kuery iporã vaꞌe ojapoa rupi onheaꞌã aguã. Haꞌe nunga ma iporã, haꞌe omoingo porã pavẽ ꞌrã. kvHaꞌe ramo nhanemboaxy vy nhanemboeko porã ma rire tekove marã eꞌỹ nharõa rupi mbaꞌemo porã jopyarã ju jaiko.~juvHaꞌe vaꞌe ma Nhandereraa jepea Jesus Cristo rupi nhandere Nhanderuete ombou vy opa mbaꞌe py nhanemoingo porã. Huvixa kuery nhanheꞌẽ rendu, haꞌe iporã vaꞌe rupi nhandekuai aguã re ijayvua Enhomomaꞌenduꞌa ke joe opena vaꞌe haꞌe huvixa kuery oipotaa rami ikuai aguã. Tonheꞌẽ rendu, haꞌe taꞌikyreꞌỹ opa mbaꞌe porã ojapo aguã.dvHaꞌe nunga re tema ndeayvu. Enhomombaraete haꞌe enhomongeta ipoꞌakaa haꞌe javi rupi, avave rei nembojaru rei eꞌỹ aguã. >cuvMbaꞌeta nhandere ojejuka uka rakaꞌe, opa mbaꞌe vai gui nhandejogua vy ojeupe guarã ae nhandekyꞌaꞌo aguã, iporã vaꞌe re anho nhanheaꞌãa rupi nhandekuai aguã. ; , 1b[v imaꞌenduꞌa porãmby ou aguã nharõ jaikovya ja. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe haꞌe Nhandereraa jepea Cristo Jesus rexakãa ojekuaa rã guarã.Gav Haꞌe rami vy nhanemoꞌarandu nhandereko vaiaty haꞌe yvy regua reko gui jajepeꞌa aguã, haꞌe aỹ gui voi jaiko kuaa pota haꞌe teko porã rupi nhandekuai aguã Nhanderuete pe ete,`#v Cristo nhandereraa jepe vy nhanemoingo porãague re ijayvua Mbaꞌeta pavẽ pe Nhanderuete oikuaa uka omboaxya ogueraa jepe aguã.__7v haꞌe taꞌimonda eme guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py toexa uka opa mbaꞌe py ojeroviapy oikoa. Haꞌe rami vy opa mbaꞌe py ojapo ꞌrã Nhanderuete Nhandereraa jepea vaꞌe regua ayvu ojou porãa aguã rami. ^%v Escravo kuery ma guerekoa kuery nheꞌẽ rendua rupi taꞌikuai opa mbaꞌe py, haꞌe ramo oguerovyꞌa aguã. Taꞌinheꞌẽngi rei eme,]3vIporã vaꞌe re anho ndeayvu ndejou vaia aguã rami eꞌỹ, nhanderovaigua kuery oxĩmba aguã, mbaꞌeve py nhandere ndaꞌijayvu vai kuaai vy. \1vNdee ae voi iporã vaꞌe rupi eiko, amboae kuery ndee rami ikuai aguã. Renhomboꞌea rupi exa uka anhetẽ rupi anho reikoa haꞌe renhomboetea.T[!vKunumigue haꞌe rami ae avi emongeta opa mbaꞌe py oiko kuaa pota aguã.MZvoiko porã pota haꞌe heko kyꞌa eꞌỹ aguã, ngoo rupi opena porã aguã, haꞌeve vaiꞌi haꞌe ome oipotaa rami oiko aguã, haꞌe rami rã Nhanderuete ayvu re ijayvu vaia eꞌỹ aguã. \Y1vomboꞌe aguã kunhague ipyauve vaꞌe ome haꞌe omemby kuery oayvu ete aguã re,'XGvHaꞌe rami ae avi guaimigueve ma nhomboetea rupi taꞌikuai. Taꞌijayvuxe rei eme, haꞌe vinho oyꞌua rupi taꞌikuai eme. Tanhomboꞌe iporã vaꞌe re,W+vTujakueve emboꞌe ojejoko aguã re, omboetea aguã. Toiko kuaa pota, haꞌe ojeroviaa py taꞌimbaraete, iporayvua haꞌe oĩ atãa py guive. wV iv Ojerovia vaꞌe kuery reko re ijayvua Haꞌe rã ndee ma ndeayvu ke haꞌevea rami renhomboꞌea rupi.DU vHaꞌe kuery ma “Xee aikuaa Nhanderuete” heꞌi teĩ gueko vaia py oexa uka anhetẽ eꞌỹa. Ojeguarupy haꞌe nanhonheꞌẽ rendui vaꞌe vy iporã vaꞌe ojapo aguã ndaꞌevei. wT ivMbaꞌeta heko kyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe mbaꞌeve rei nomongyꞌai ꞌrã. Haꞌe rã heko kyꞌa haꞌe ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery ma opa mbaꞌe py ꞌrã onhemongyꞌa, mbaꞌeta oꞌarandua haꞌe opyꞌaa rupi ikyꞌapa rã.{S qvhaꞌe ojapyxaka veꞌỹ aguã judeu kuery ijayvu rivea re, neĩ anhetẽ vaꞌe gui ojepeꞌa vaꞌekue ayvu re.~R wv Haꞌe rami ijayvua ma anhetẽ. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe ndeayvu ete ꞌrã ojeroviaa rupi imbaraete aguã,=Q uv Haꞌe kuery reguae profeta rami aipoeꞌi vaꞌekue: “Creta pygua kuery ma ijapu vaꞌe ae, mymba inharõ vaꞌe rami okaru guaxu haꞌe inhateꞌỹ vaꞌe”, heꞌiague rami.P 7v Haꞌe vaꞌe kuery nhamokyrirĩ ꞌrãe, mbaꞌeta oo pygua haꞌe javi-javi ꞌrã ombotavy omboꞌe vaikuea rupi, peráta re rive ndaꞌeveive vy.OO v Nhomboꞌe porã merami rive vaꞌe kuery re ijayvua Mbaꞌeta heta ikuai nhonheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe, ijayvuxe haꞌe nhombotavypa rei vaꞌe. Judeu regua ma hetave ikuai haꞌe rami.VN 'v haꞌe ayvu anhetẽ ete vaꞌe ojee omoĩ ete vaꞌe omboꞌeague rami ae. Haꞌe rami vy ꞌrãe nhomboꞌe porã haꞌe nhombopyꞌa guaxu kuaa, haꞌe ombovai kuaa ꞌrã guive hexe opuꞌã reia rã. OM vHaꞌe rami ꞌrãgue py nhomovaẽ kuaa vaꞌe, iporã vaꞌe anho oguerovyꞌa vaꞌe, oiko kuaa pota haꞌe haꞌevea rami joguereko vaꞌe, ikyꞌa eꞌỹa rupi oiko haꞌe ojejoko kuaa vaꞌe, m~~[}}|+{~{!zzTyxwvutss.rqZpp nmmlljjijh+gQfedcc aa`J^]]F\\V[ZZYdX.VV8U7TSRQQwQP\PObNlMM LEKKOJJJIHHGGFEE'DCCBA@??>=< Jomeme nhandekuai porã aguã re ijayvua Pendekuai riae tema mborayvu re, joegua memeꞌi joayvua rami ae.:"o mbaꞌeta Nhanderuete ma tata nhomombaarã oiko. !- Haꞌe nunga rupi nhande ma nhaneretã omomyĩ mbyrã eꞌỹ jareko vy nhaĩ atã tema nhanemboaxya re, mbaꞌeta nhanemboaxya rupi Nhanderuete pe nhandekuai ramo nhandererovyꞌa ꞌrã. Henonde nhamboete haꞌe jajererokyjea ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi tema nhandekuai,9 k Haꞌe gui “Peteĩgue ju, teĩgueꞌi pyve” heꞌia py jaikuaa Nhanderuete oipeꞌapa ꞌrãa guembiapo omomyĩ mbyrã oĩ vaꞌe, omomyĩ mbyrã eꞌỹ anho opyta aguã.L Haꞌekue py Nhanderuete ijayvu vy omomyĩ rakaꞌe ko yvy. Haꞌe gui aỹ ma ijayvu jevy vy aipoeꞌi: “Peteĩgue ju, teĩgueꞌi pyve amomyĩ ꞌrã yvy anho eꞌỹ, yva guive”, heꞌi. yk Haꞌe nunga rupi pejapyxaka porã pota, ijayvua pendu riveꞌỹ aguã. Mbaꞌeta yvy re Nhanderuete ijayvu rã noenduxei vaꞌekue ndoo jepei rire nhande kuery katuve ma ndajaa jepei ꞌrã, yva gui nhandevy ijayvua gui jajepeꞌa ri vy.^5 Pevaẽ avi Nhanderuete reve guarã ipyau vaꞌe Reruare Jesus oĩa py, haꞌe huguy nhandekyꞌaꞌoarã omboayvi pyre oĩa py guive. Haꞌe vaꞌe ma Abel ruguy gui mbaꞌemo iporãve vaꞌe oikuaa uka vaꞌe.  igreja kuery jypygua taꞌy haꞌe tajy kuery yva re hery ipara vaꞌe ijatya py. Pevaẽ Nhanderuete pavẽ re oikuaa pota vaꞌerã oĩa py, haꞌe penhemoirũ ma guive heko porã vaꞌe kuery imoingo porãarã oupitypa ma vaꞌekue nheꞌẽ reve.dA Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ ma Sião yvyty re pevaẽ, Nhanderuete oikove vaꞌe pegua tetã, yva re Jerusalém oĩ vaꞌe py. Pevaẽ anjo kuery mbovy eꞌỹ ikuaia py, haꞌe nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea py,y Anhetẽ haꞌe nunga nhomondyipa ete ramo Moisés eteve voi “Akyje haꞌe aryryipa reia aendu!” heꞌi rakaꞌe.  mbaꞌeta haꞌe kuery ndogueropoꞌakavei ma ijayvuague: “Mymba teĩ ae ma yvyty re onhemboja ramo tojapipaa ita py”, heꞌiague. "= mimby guaxu onhendu ratã vaꞌe oĩa py, neĩ ayvu atãa py eꞌỹ pevaẽ. Haꞌe vaꞌe gui hendua kuery ojerure rakaꞌe onhendu veꞌỹ aguã re, 9  Yvyty Sinai haꞌe Sião re ijayvua Haꞌe gui peẽ ma yvyty tata haku raxy hendya py eꞌỹ pevaẽ. Apy ma ijayvu judeu kuery yma guare Sinai yvyty katyꞌi ikuaia py lei ojopy jave okyje rei okuapyague re. Haꞌe vaꞌe jave py Nhanderuete ma nhomondyipa rei vaꞌe rami ojekuaa (Êxodo 19.9-25; 20.18-21; Deuteronômio 4.9-12). Pyávy rami pytũa py eꞌỹ pevaẽ, neĩ ara vai oikoa py, Haꞌe vaꞌe rire ma nguu pe ojereroayvu porã ukaxe teĩ ndaꞌevei ae. Hexay reve onheaꞌã teĩ ndojouvei haꞌekue py ojevy aguã. gG Penembyte rupi taꞌikuai eme heko kyꞌa vaꞌe, neĩ haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌe Esaú ramigua. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma peteĩgueꞌi okaru aguã re rive ovende rakaꞌe taꞌy jypygua oikoa peguarã vaꞌekue.xi Peikuaa pota porã ke Nhanderuete omboaxya avave rei oupity eꞌỹ re ojepeꞌa eꞌỹ aguã. Toĩ eme guive iro vaꞌe rapo rami ikuai vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe henhoĩ vy penemoingo eta rei haꞌe heta ꞌrã penemboeko kyꞌa. q[  Peteĩ rami nhandekuai, haꞌe nhandereko kyꞌa eꞌỹ aguã re ijayvua Peteĩ rami pendekuai pavẽ reve, haꞌe penheaꞌã pendeko kyꞌa eꞌỹa rupi, mbaꞌeta haꞌe rami eꞌỹ vy avave rei ndoexai ꞌrã Senhor.b= Pemboꞌyvi porã tape oguata aguã, okarau vaꞌekue okanhy ꞌrãgue py okuera aguã. gG Haꞌe nunga rupi pemombaraete ju ipo hoꞌa vaꞌekue haꞌe henapyꞌã kangy vaꞌe kuery.c? Nhanemoꞌarandua nhavõ haꞌe ramoveꞌi nanhanembovyꞌai ꞌrã merami, nhanemomboriau ranhe. Haꞌe rami teĩ nhanemoꞌarandupaa ma rire ojapo ꞌrã nhandekuai porã haꞌe nhandereko porã aguã rami. , ; ; , `9 Mbaꞌeta nhanderu kuery nhanemoꞌarandu ꞌrã xapyꞌaꞌi guarã, haꞌe kuery oikuaa rami. Haꞌe rã Nhanderuete ma nhanemoingo porã aguã nhanemoꞌarandu, ikyꞌa eꞌỹa rami nhande voi nhandekuai aguã./W Nhanderu kuery ngoꞌo re ikuai vaꞌe ma nhanemoꞌarandu rã nhanheꞌẽ rendu ꞌrã. Nhanenheꞌẽ Ruete katuve ma nhanheꞌẽ rendu ꞌrãgue, jaikove aguã. 7 Napenemoꞌarandui ri ramo penderu peikuaa eꞌỹ vaꞌe peiko, taꞌy eꞌỹ, mbaꞌeta Nhanderuete omoꞌarandu ꞌrã guaꞌy kuery haꞌe javi.: m Haꞌe nunga rupi penemoingo axya ma Nhanderuete penemoꞌarandu aguã oiko, guaꞌy kuery rami ae penderereko vy. Mbaꞌeta jipoi taꞌy kuery tuu omoꞌarandu eꞌỹ vaꞌe.  Mbaꞌeta Senhor omongeta ꞌrã guembiayvu kuery, haꞌe oinupã ꞌrã guaꞌyrã ogueru vaꞌe haꞌe javive”, heꞌiague re. ; 1 [ Haꞌe penderexarai guive guaꞌy pe rami penemongetaa re: “Xeraꞌy kuery, pembovareꞌỹ eme Senhor penemoꞌarandu rã, pendekuerai eme guive pẽvy ijayvu ramo.# ?  Nhanemoꞌarandua py Nhanderuete nhanderayvua oexa ukaa re ijayvua Mbaꞌeta peẽ ma teko vai rovai penheaꞌãa rupi penderuguy nomoẽai teri.=s Peikuaa pota porã ke haꞌe rami ete heko vai vaꞌety kuery hexe opuꞌã rei rã ogueropoꞌakaague re, penekangy eꞌỹ aguã, neĩ pendepyꞌa py pendekuerai eꞌỹ aguã. B} Nhamaꞌẽ porã tema Jesus re anho, mbaꞌeta ixugui ae ou jypy guive opa peve jajerovia aguã. Mbaꞌeta haꞌe ma henonderã imbovyꞌaarã omoĩ mbyre ojopy voi ꞌrãgue py oxĩ eꞌỹ re ogueropoꞌaka rakaꞌe kuruxu re oiko axya. Haꞌe rire oguapy oiny Nhanderuete renda openaaty oiporu kuaa regua re.$ C Cristo rami avi nhande voi nhaĩ atã aguã re ijayvua Ymagua kuery heta ojeroviaa oexa uka vaꞌekue ma arai tuvixa vaꞌe rami nhanembojere okuapy. Haꞌe ramo nhande voi ke nhandejegui nhamboipa ipoyikue oĩ vaꞌe haꞌe javi, nhandere jejavya oja ratã vaꞌe guive. Haꞌe rami vy nhaĩ atã reve nhanha tema nhanerenonderã omoĩ mbyre katy. Apy ma corrida re ombojoja Senhor pe nhandekuaia . !; (mbaꞌeta nhande kuery peguarã Nhanderuete oguereko katu mbaꞌemo iporãve vaꞌe, nhande kuery reve vy anho haꞌe kuery oupitypa aguã ijayvuague. )K 'Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javive ma ojeroviaa rupi ikuai vy oexa uka rakaꞌe heko porã vaꞌea. Haꞌe rami teĩ ndoupityi guive omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue,   &(Haꞌe vaꞌe kuery rekoarã kovaꞌe yvy ndaꞌevei.) Tekoa eꞌỹa rupi ikuai, yvyty, itakua haꞌe yvykua oĩ vaꞌe rupi. Q %Ita py ojapipaa, omboayvua, yvyra kyxĩa py mbyte rupi ojayaa, kyxe py ojukaa guive. Hoo eꞌỹ vaꞌe ikuai, vexaꞌi haꞌe kavara pire py onhemonde, iporiau rei, ojexavai rei haꞌe ojavykya rei.wg $Haꞌe gui amboae kuery ju ombojarua rei rã ikuai axy rei, oinupãa, oipokuaa, haꞌe nhuã py ombotya ramo.[/ #Kunhague ma hoo pygua omano vaꞌekue omboetea jevy ramo ogueraa ju oikove vaꞌe. Haꞌe rã amboae kuery ma nonhemoẽ ukaxei vy onhemoingo axy uka rakaꞌe, onhemboete ju aguã iporãve vaꞌe oupity aguã.' "ombogue uka tata guaxu, kyxe gui oo jepe, ikangya gui imbaraete ju, joe opuꞌãa py ipoꞌaka, haꞌe amboae guigua xondaro kuery omonhamba.A~{ !Haꞌe vaꞌe kuery ma ojeroviaa rupi ikuai vy ipoꞌaka rakaꞌe tetã ikuai vaꞌe re, teko porã rupi joguereko, oupity mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue, omboty uka guary juru,A}{ Haꞌe gui ndaꞌevei amombeꞌupave aguã. Mbaꞌeta oata ꞌrãgue amombeꞌu aguã Gideão rekokue, Baraque, Sansão, Jefté, Davi, Samuel haꞌe profeta kuery rekokue haꞌe javi.[|/ Haꞌe gui Raabe voi kunha itavy rei vaꞌekue ri ojeroviaa rupi oiko vy omovaẽ porã rakaꞌe avakue oikuaa pota vy ojeꞌoi vaꞌekue. Haꞌe rami vy nokanhyi nhonheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe kuery reve. ?{w  Canaã yvy re Israel kuery ikuai jave guare re ijayvua Haꞌe kuery ojeroviaa rupi ikuai ramo Jericó tetã kora hoꞌapa rakaꞌe, sete ára re ombojere rire.0zY Haꞌe kuery ojeroviaa rupi ikuai vy oaxa rakaꞌe Yeꞌẽ Pytã rupi, yvy pirua rupi ooa rami. Haꞌe rã Egito pygua kuery ma oaxa aguã onheaꞌanga vy oyꞌupa. Wy' Ojeroviaa rupi vy ojapo rakaꞌe ngaru Páscoa ára pygua, haꞌe rami vy vexaꞌi ruguy omoẽ uka porojukaa oupity eꞌỹ aguã Israel regua raꞌy kuery tujakueve. ; 14.15-31 $xA Ojeroviaa rupi vy oeja ovy Egito yvy, neĩ huvixa ipoxy ramo voi ndokyjei guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py oĩ atã, jaexa eꞌỹ vaꞌe oexa vaꞌe rami.w+ Mbaꞌeta Cristo káuxa onhemoingo axy uka vy Egito pygua kuery oguerekopaa gui oguerekopave ꞌrãa oikuaa, mbaꞌeta oarõ oikovy hekoviarã.v  Mbaꞌeta ojejavy reia py xapyꞌaꞌi ovyꞌa ꞌrãgue py ojou porãve Nhanderuete pegua kuery reve ojerereko axy uka aguã.ru]  Moisés rekokue oĩa Moisés tuja ma rire ojeroviaa rupi vy ndoikoxevei Faraó rajy piꞌa rami.Ut# Haꞌe gui Moisés ituiꞌi ramove tuu kuery ojeroviaa rupi ikuai vy mboapy jaxy re onhomi rakaꞌe, mbaꞌeta oexa rã kyrĩ vaꞌe iporã. Haꞌe rami vy ndokyjei huvixave ayvu rovai rupi ikuai aguã. s José ma ojeroviaa rupi vy omano raiꞌi ma vy omombeꞌu Israel kuery oopa ju ꞌrãa, haꞌe okãgue guive ogueraa uka. 5rc Jacó ma ojeroviaa rupi vy omano ta ma vy ogueroayvu porã José raꞌy kuery peteĩ-teĩ. Haꞌe rami vy opopoka apy re onhemomburu reve opuꞌã vy omboete Nhanderuete. %qC Haꞌekue rami ju Isaque voi ojeroviaa rupi oiko vy ogueroayvu porã guaꞌy kuery Jacó haꞌe Esaú, haꞌe rami vy omombeꞌu mbaꞌemo oiko vaꞌerã. Fp Haꞌe rami Abraão oiko mbaꞌeta oikuaa taꞌy omanoague gui Nhanderuete omboete ju aguã voi ipoꞌaka vaꞌea. Haꞌe rire omanoague gui oikove ju vaꞌe rami ete avi ogueraa guaꞌy. zom Mbaꞌeta ixupe Nhanderuete “Isaque raꞌy kuery pe ‘Neramymino kuery’ ꞌea ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. ^n5 Abraão ma Nhanderuete oeko aꞌã ramo ojeroviaa rupi oiko vy omeꞌẽ guaꞌy Isaque. Nhanderuete omoingo aguã re ijayvu rã oendu vy oguerovyꞌa vaꞌekue ri guaꞌy peteĩꞌi vaꞌe ojuka aguã rami oiko.[m/ Haꞌe rami ꞌrãgue py oeka oikovy guekoa iporãve vaꞌerã, yva regua. Haꞌe nunga rupi Nhanderuete noxĩ “Haꞌe kuery Ruete” heꞌi aguã ojeupe, haꞌe rami vy oguereko katu haꞌe kuery retãrã. bl= Tekoa oxẽague re imaꞌenduꞌa riae vaꞌe rire anhetẽ ojevy ꞌrãgue haꞌe katy.Mk Haꞌe rami ijayvu vaꞌe kuery ma guekoarã oeka teria oikuaa uka.7jg Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javive ojeroviaa rupi ikuai reve omano rakaꞌe, omeꞌẽ vaꞌerã vaꞌekue ojopy eꞌỹ re. Haꞌe nunga ma mombyry gui mbaꞌemo oexaa rami rive oguerovyꞌa. Haꞌe rami vy yvy mboae regua ikuaia rami onhemombeꞌu, haꞌe rã ko yvy rupi ma oguata rei vaꞌe ikuaia.Hi  Haꞌe nunga rupi peteĩ ava omanogue rami oiko vaꞌe gui heta ikuai rakaꞌe, yva re jaxy-tata ikuai vaꞌe haꞌe yeꞌẽ yvýry ita kuꞌi ikuai vaꞌe rami avi mbovy rei eꞌỹ ikuai.(hI Taꞌyxy Sara voi ojeroviaa rupi oiko vy imemby nho rakaꞌe, guaimiꞌi ete ma vaꞌeri. Mbaꞌeta oikuaa imemby aguã re ijayvu vaꞌekue ojeroviapy oikoa. g# Mbaꞌeta oarõ oikovy tetã ijyta porã vaꞌe ojekuaa aguã. Haꞌe vaꞌe re onhembopyꞌa vaꞌekue haꞌe ijapoare ma Nhanderuete ae. Lf Ojeroviaa rupi oiko yvy omeꞌẽ vaꞌerã vaꞌe rupi, oyvy reꞌỹ rami. Ooꞌi py oiko rakaꞌe Isaque haꞌe Jacó reve. Haꞌe vaꞌe kuery voi hexeve ojopy avi ꞌrã oyvyrã ijayvuague. e  Abraão, Sara, Isaque, Jacó haꞌe José rekokue oĩa Haꞌe gui Abraão ma ojeroviaa rupi oiko vy Nhanderuete oenoĩ rã onheꞌẽ rendu, haꞌe rami vy oo peteĩ henda oyvyrã ojopy aguã katy. Marã katy pa ooa oikuaa vy eꞌỹ oo.cd? Noé voi ojeroviaa rupi vy Nhanderuete gui oikuaa rakaꞌe mbaꞌemo ojekuaa eꞌỹ teri vaꞌe oiko ꞌrãa. Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi vy ojapo rakaꞌe peteĩ kanoã guaxu ngoo pygua kuery ogueraa jepe aguã. Haꞌe rami vy oikuaa uka ko yvy regua kuery ombopagaa ꞌrãa, haꞌe ojeroviaa rupi teko porã oupity aguã rami oiko. icK Haꞌe rã jajerovia eꞌỹ re ma ndaꞌevei Nhanderuete nhambovyꞌa aguã, mbaꞌeta Nhanderuete oikoa jarovia vy ꞌrãe nhanhemboja hexe, haꞌe oeka vaꞌe kuery pe mbaꞌemo porã omeꞌẽ ꞌrãa jarovia vy guive. Gb Enoque ma ojeroviaa rupi oiko ramo heraa rakaꞌe omano eꞌỹ aguã rami. Nhanderuete ogueraa rire ndojouavei, mbaꞌeta ogueraa eꞌỹ mbove voi oexa uka Nhanderuete ombovyꞌa vaꞌea.wag  Jypy ombopara pyre re jaikuaa pota aguã re ijayvua Abel, Enoque haꞌe Noé rekokue oĩa Abel ma ojeroviaa rupi oiko vy omeꞌẽ rakaꞌe guykeꞌy Caim omeꞌẽ vaꞌe gui iporãve vaꞌe. Mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe Nhanderuete ojou porã ramo jaikuaa heko porã vaꞌea. Haꞌe nunga rupi omano ma rire teĩ aỹ voi ijayvu teri. :`m Jajeroviaa rupi vy jaikuaa Nhanderuete oayvu py rive opa mbaꞌe omoingo rakaꞌeague. Haꞌe rami vy mbaꞌemo jaexa vaꞌe ma jaexa eꞌỹ vaꞌe gui oiko vaꞌekue meme. ; \_1 Mbaꞌeta ymagua kuery voi ojeroviaa rupi vy oexa uka rakaꞌe heko porã vaꞌea.3^ a Jajeroviaa re ijayvua Haꞌe gui jajeroviaa rupi vy jaikuaa porã ꞌrã mbaꞌemo nharõ vaꞌe anhetẽ ete oikoa, mbaꞌemo jaexa eꞌỹ vaꞌe oikoa jaikuaa.#]? 'Haꞌe rã nhande kuery ma okanhy aguã katy ojevy vaꞌe regua eꞌỹ. Ojeroviaa rupi ikuai vaꞌe regua nhandekuai, onheꞌẽ omokanhy vaꞌeꞌỹ. '\G &Haꞌe rami avi xevygua heko porã vaꞌe ma ojeroviaa rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe rã haꞌekue py ojevy ramo xee ndarovyꞌavei ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. b[= %“Mbaꞌeta areꞌỹꞌi re ou vaꞌerã vaꞌe ovaẽ ꞌrã, ndarei ꞌrã ou aguã.^Z5 $Peĩ atã tema, Nhanderuete oipota vaꞌe pejapopa ma rire peupity aguã ijayvuague.}Ys #Haꞌe nunga rupi pejepeꞌa eme pejeroviaa rupi pendekuaia gui, mbaꞌeta haꞌe nungakue repy iporã vaꞌe oĩ. RX "nhuã py ikuai rã pemboaxy vy. Haꞌe nunga anho eꞌỹ, peẽ ae penembaꞌe rei-rei peipeꞌa ukapa vaꞌekue pevyꞌa reve, mbaꞌeta mbaꞌemo iporãve haꞌe opa eꞌỹ vaꞌe perekoa peikuaa.AW{ !Amongue py pavẽ rembiexarã penemoĩa penembojaru rei haꞌe penderereko axy rei vy. Haꞌe amongue py amboae kuery oguereko axya rã ojexavai vaꞌe kuery re penhemoirũ vaꞌekue,{Vo Yma guare re nhanemaꞌenduꞌa, haꞌe jaikoague repy jaupity aguã re ijayvua Haꞌe rami avi penemaꞌenduꞌa ke yma guare re, mbaꞌeta ayvu porã peikuaa rire pendere opuꞌãa rei rã pejexavai teĩ peĩ atã pekuapy rakaꞌe.TU! Nhanderuete oikove vaꞌe po py amongue hoꞌa rã ndaꞌevei ete ꞌrã. %TC Mbaꞌeta jaikuaa ae “Xee ae ajoepy haꞌe anhombopaga ꞌrã” heꞌi vaꞌekue. Teĩgue ju aipoꞌea: “Senhor omboayvu ꞌrã ojeupegua kuery.” ; JS  Haꞌe gui mbaꞌexa tu peikuaa? Haꞌe nungakue gui nombopaga vaipaaive ꞌrã teve amongue Nhanderuete Raꞌy re opyrõmba rei vaꞌekue? Mbaꞌeta nombovarei Cristo ruguy, haꞌe vaꞌe py Nhanderuete guexeve guarã ojapoague rami vy oikyꞌaꞌo rire teĩ, haꞌe ombojaru rei guive Nheꞌẽ nhanemboaxya kuaa ukaa.'RG Mbaꞌeta Moisés lei ombopara vaꞌekue amongue noenduxei ramo omboaxy eꞌỹ re ojukaa ꞌrã rakaꞌe, mokoĩ eꞌỹ vy mboapy hekokue omombeꞌu rire. Q Haꞌe rami ꞌrãgue py jakyje reve ꞌrã nharõ nhanemboayvuarã haꞌe tata nhombopagaarã, hovaigua kuery mokanhyarã. \P1  Ojejavy potae rei vaꞌekue ombopagaa ꞌrãa re ijayvua Mbaꞌeta anhetẽ vaꞌe jaikuaa porã rire teĩ jajejavy potae reia rupi ri nhandekuai ramo jipovei ma ꞌrã jajajevyague re omeꞌẽ mbyrã.GO Japytuꞌu eme nhanhemboatya gui, amboae kuery ikuaia rami eꞌỹ. Haꞌe rami ꞌrãgue py nhanhombopyꞌa guaxu, hiꞌára ovaẽ raiꞌive ma ouvy rã jaexa vy katuve ma jajapove tema. hNI Peteĩ-teĩ nhanhopytyvõ pota guive nhandeporayvu haꞌe jajapo porãa rupi nhandekuai aguã.M1 Nhanekangy eꞌỹ re nhaĩ atã tema nharõ vaꞌe nhamombeꞌu jaikovy vaꞌe re, mbaꞌeta nhanemboaxy aguã re ijayvu vaꞌekue ma ojeroviapy.gLG Haꞌe ramo nhanhemboja tema peteĩ rupi nhandepyꞌa haꞌe jajerovia ete reve, nhandepyꞌa oikyꞌaꞌopaa rire ikyꞌaa oĩ vaꞌekue gui, haꞌe nhanderete voi yy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ojoi porãmbaa rire. , ; ; `K9 Nhandevy pegua sacerdote yvateve ete vaꞌe oiko Nhanderuete pegua oo re opena vaꞌe. J  mbaꞌeta nhandevy pe ojapo tape pyau imarã eꞌỹ vaꞌe, ajukue okẽ regua rovai katy oo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma hete ae.UI#  Nhanderuete re nhanhemboja, nhaĩ atã haꞌe nhanhopytyvõ aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi irmão kuery, Jesus ruguy gui vy nhandepyꞌa guaxu Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py jaike aguã,bH= Haꞌe nungakue omboguepa ma rire mbaꞌeve nanhameꞌẽvei ma ꞌrã jajejavyague re. G/ aipoeꞌive ju: “Haꞌe kuery ojejavyague haꞌe heko vaiague re peteĩve henda py naxemaꞌenduꞌavei ma ꞌrã rakaꞌe rã peve”, heꞌi.?Fw “Haꞌe vaꞌe ára rire haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã xereve guarã, po rami: Haꞌe kuery pyꞌa re amoĩ ꞌrã aipota vaꞌe, hiꞌarandua re ae ꞌrã ambopara”, heꞌi rirefEE Haꞌe ramigua Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ voi oikuaa uka, mbaꞌeta jypyꞌi Senhor aipoeꞌi:D% Mbaꞌeta peteĩgueꞌi ojejuka uka vy opa mbaꞌe gui oikyꞌaꞌo rakaꞌe ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe haꞌe javi, rakaꞌe rã peve guarã.WC' Haꞌe vaꞌe rire oarõ oiny hovaigua kuery ipy guýry omoĩmba peve guarã.B% Haꞌe rã Jesus ma rakaꞌe rã peve guarã peteĩgueꞌi ojejuka uka jejavya re, haꞌe rire Nhanderuete oiporu kuaa regua re oguapy oiny.VA% Haꞌe gui sacerdote kuery ikuai vaꞌe ma koꞌẽ nhavõ ojexa uka ꞌrã Nhanderuete pe ombaꞌeapo aguã, haꞌekueꞌi rami ae mymba ojukaa py, haꞌe nunga neĩ peteĩgueve jejavya ndoipeꞌai teĩ.@ Haꞌe rami vy “Nhanderuete oipota vaꞌe” heꞌia rami vy nhandekyꞌaꞌo, Jesus Cristo guete reve peteĩgueꞌi ojejuka uka rire. /?W aipoeꞌive ju: “Maꞌẽ Xeruete, apy ma aĩ ndee reipota vaꞌe ajapo aguã”, heꞌi. Haꞌe rami vy jypy guare omomba rakaꞌe, hekovia amboae ju omoĩ aguã.q>[ Jypy aipoeꞌi: “Mymba ojuka pyre haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽmby ndereipotai, mbaꞌeta jejavya regua oapy reve omeꞌẽa rã ndererovyꞌai”, heꞌi rakaꞌe, lei re oĩa rami vy omeꞌẽa vaꞌe meme teĩ. Haꞌe vaꞌe rire2=] Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe: ‘Maꞌẽ Xeruete, apy ma aĩ ndee reipota vaꞌe ajapo aguã, (mbaꞌeta kuaxia onhemama vaꞌe re oĩ xerekorã)’, haꞌe”, heꞌi.?<y Jejavya regua oapy reve omeꞌẽa rã ndererovyꞌai.6;e Haꞌe nunga rupi kovaꞌe yvy re Cristo ou vy aipoeꞌi: “Mymba ojukaa pyre haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽmby ma ndereipotai. Haꞌe rami ꞌrãgue py xereterã rereko katu.\:1 mbaꞌeta vaka haꞌe kavara ruguy omoẽ mbyre ma ndoipeꞌai ꞌrãe jajejavya. q9[ Haꞌe rami avi maꞌetỹa nhavõ mymba omeꞌẽ aguã ma ojejavya re imaꞌenduꞌa jepi aguã rive,78g Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire ombojerovia vaꞌe kuery nomeꞌẽvei ꞌrãgue, mbaꞌeta peteĩgueꞌi oikyꞌaꞌopaa vaꞌe rire ipyꞌa kyꞌaa noenduvei ma ꞌrãgue.<7 s Mymba ojukaa ague rami eꞌỹ Cristo omanoague re ijayvua Lei regua ma henonde re mbaꞌemo porã ou oiny vaꞌe ꞌã rami rive, ou vaꞌe ete eꞌỹ. , Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei ꞌrã opa mbaꞌe gui oikyꞌaꞌo aguã mbaꞌemo meꞌẽa kuery, maꞌetỹa nhavõ mymba omeꞌẽ jepi teĩ.J6  Haꞌe rami ae avi Cristo voi peteĩgueꞌi ojejuka uka rakaꞌe heta ojejavyague oipeꞌa aguã, haꞌe vaꞌe rire jejavya reveꞌỹ ju ꞌrã ojekuaa, oo jepe aguã oarõ vaꞌe kuery pe. {5o Mbaꞌeta avakue renonderã omoĩa peteĩgueꞌi omano aguã, haꞌe vaꞌe rire imboayvuarã pe ojexa uka aguã.|4q Mbaꞌeta haꞌe rami vaꞌe rire yvy itui ypyꞌi guive mbovykue rei eꞌỹ Cristo omano ꞌrãgue. Haꞌe rami ꞌrãgue py aỹ ára ojeupity ramo peteĩgueꞌi ojekuaa, haꞌe ae ojejuka uka vy jejavya haꞌe javi oipeꞌapa vyvoi aguã.93k Ojejuka uka jepi eꞌỹ teĩ haꞌeve guive, sacerdote yvatekueve vaꞌe maꞌetỹa nhavõ henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py mbaꞌemo ruguy reve oike vaꞌe rami eꞌỹ.32_ Mbaꞌeta Cristo ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã avakue opo py ojapo vaꞌekue py eꞌỹ oike rakaꞌe, mbaꞌeta haꞌe nunga ma anhetẽ vaꞌe kuaa ukaarã rive omeꞌẽa. Haꞌe rami ꞌrãgue py yva re ete oike rakaꞌe, aỹ peve Nhanderuete renonde ojexa uka vy nhandere ojerure aguã.11[  Cristo omanoague arakaꞌe rã peve guarã ovarea re ijayvua Haꞌe vaꞌe nunga ma yva re mbaꞌemo oĩ vaꞌe kuaa ukaarã rive omeꞌẽa, haꞌe rami vy mymba ojukaa py ꞌrã oikyꞌaꞌoa. Haꞌe rã yva re ete mbaꞌemo oĩ vaꞌe ma yvateve vaꞌe ojukaa py ꞌrã oikyꞌaꞌoa.03 Mbaꞌeta lei re oĩa rami vy opa mbaꞌe rai oikyꞌaꞌoa ꞌrã tuguy py, mbaꞌeta tuguy omoẽa eꞌỹ re ndaꞌevei jejavya omboguea aguã. {/o Haꞌekue rami ae huguy py omboayvi avi ombojeroviaaty haꞌe tembiporu opy rupi oiporu vaꞌerã haꞌe javi re. . Haꞌe vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe tuguy py Nhanderuete ojapo guexeve guarã, haꞌe vaꞌe rupi pendekuai aguã”, heꞌi rakaꞌe.:-m Haꞌe ramo Moisés ma heta vaꞌe kuery pe lei regua ojapo uka pyre omombeꞌupa ma vy ogueru rakaꞌe vaka raꞌy haꞌe kavara ruguy yy reve. Haꞌe rami vy hissopo rogue haꞌe vexaꞌi rague omopytã mbyre omoakỹ vy omboayvi rakaꞌe kuaxia para oĩ vaꞌe haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi re.o,W Haꞌe nunga rupi Nhanderuete jypy guare guexeve guarã ojapo vy omoẽ uka rakaꞌe mbaꞌemo ruguy.y+k omano ma ramo mae ma ijayvuague oiko ꞌrã. Ijayvu vaꞌekue oikove teria ja peteĩve henda py ndoikoi ꞌrã.*} Mbaꞌeta amongue omano ta vy joupe mbaꞌemo oeja aguã re ijayvuague ma ijayvu vaꞌekue omano ramo anho ꞌrã ovare,m)S Haꞌe rami py Nhanderuete reve guarã ipyau vaꞌe ogueru. Omano vy omboguepa rakaꞌe jypy guare ayvu rupigua kuery ojejavyague, Nhanderuete remienoĩ kuery haꞌe javi oupity aguã mbaꞌemo imarã eꞌỹ vaꞌe ijayvuague.( Haꞌe gui Cristo ruguy katuve ma nhandekyꞌaꞌo ꞌrã, mbaꞌeta Nheꞌẽ imarã eꞌỹ vaꞌe poꞌakaa rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy haꞌe ae ojejuka uka rakaꞌe Nhanderuete pe omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe rami vy nhandepyꞌapy rupi peve ꞌrã nhandekyꞌaꞌo, jajapo veꞌỹ aguã manoa katy nhandereraa arã nunga, Nhanderuete oikove vaꞌe pe anho nhandekuai aguã. 8'i Mbaꞌeta ymave rupi kavara haꞌe vaka ruguy, haꞌe gui vaka raꞌy oapy pyre rugue ma onhemongyꞌa vaꞌekue áry omboayvi vy oikyꞌaꞌoa ꞌrã hiꞌárykue rupi rive.W&' Kavara haꞌe vaka raꞌy ruguy eꞌỹ guive ogueroike rakaꞌe Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py, haꞌe rã nguguy ae. Peteĩgueꞌi oike rakaꞌe, arakaꞌe rã peve guarã nhandereraa jepe ma rire. #%? Tuguy omoẽa re ijayvua Haꞌe gui ma Cristo ou vy sacerdote yvateve vaꞌe rami ogueru mbaꞌemo porã aỹ ojekuaa vaꞌe. Haꞌe rami vy ombojeroviaaty tuvixave haꞌe iporãve vaꞌe py oike, avakue opo py ojapo vaꞌekue py eꞌỹ, mbaꞌeta ko yvy regua eꞌỹ ae.)$K Haꞌe ramigua ojapo uka pyre ma haꞌe kuery roꞌo reguarã rive. Okaru, oyꞌu haꞌe ojepoei aguã rive oeja, opa mbaꞌe ombopyau aguã ára peve guarã. h#I Haꞌe nunga oejaa rakaꞌe nhande aỹgua kuery jaikuaa aguã, mbaꞌeta ymagua kuery ombojerovia vy mymba ojuka haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ teĩ haꞌe nunga ma ipyꞌapy rupi ndoikyꞌaꞌoi rakaꞌe opa mbaꞌe vai gui.["/ Haꞌe nunga py Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ po rami oikuaa uka: Ombojeroviaaty jypy guare hoꞌame teria ja Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py jaike aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta nhanhemboja aguã ndoikuaa ukaai teri. !  Haꞌe rã opyve ma sacerdote yvateve vaꞌe haꞌe aeꞌi ꞌrã oike, peteĩgue-ĩgueꞌi maꞌetỹa nhavõ. Mbaꞌemo ruguy reve ꞌrã oike haꞌe ae ojejavyague re omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe gui heta vaꞌe kuery oikuaa vy eꞌỹ ojejavyague re ju.7 g Haꞌe nunga haꞌe javi oguereko katupa ma rire sacerdote kuery ma opy jaꞌo oike ypyaꞌi pyve oĩ vaꞌe py oike jepi ꞌrã Nhanderuete pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã. ; U# Hiꞌáry ma omopuꞌã anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa hexakãmba vaꞌe. Haꞌe kuery omoꞌã hyru mbotya teko vai mbogue atyrã oĩ vaꞌe. Haꞌe nungakue ma aỹ ndaꞌevei romombeꞌu porãve aguã. :m Haꞌe vaꞌe pegua oĩ vaꞌekue ma peteĩ altar ouro guigua heakuã porã vaꞌe rapyaty. Oĩ avi guexeve guarã Senhor ojapo vaꞌekue ryru, ouro py onhovãmba pyre. Haꞌe vaꞌe ryepy py oĩ vaꞌekue maná ryru ouro guigua, Arão popoka ipoty vaꞌekue, haꞌe itape ayvu oeja vaꞌekue oĩa guive.+ Haꞌe gui ma peteĩ okẽ re ajukue mokoĩa oĩ vaꞌe rovai ma ombojeroviaaty ropy ete oĩ, “Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe” ꞌeaague.oW Haꞌe rami rã ojapopa rakaꞌe ombojerovia atyrã. Haꞌe gui opy jaikea py ma oĩ vaꞌekue tataendy ꞌy, mesa haꞌe Senhor renonde mbojape omoĩ mbyre. Haꞌe vaꞌe henda pe ma “Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” ꞌeaague.  Ymave rupi mbaꞌemo omeꞌẽmby mbaꞌeverã ndovareiague re ijayvua Haꞌe gui Nhanderuete jypy guexeve guarã ojapo vaꞌekue re oĩ heta vaꞌe kuery ombojerovia aguã, haꞌe ko yvy regua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ojapo aguã guive.  “Ipyau vaꞌe” heꞌia py oikuaa uka jypy guare inhyma maa. Haꞌe gui yma guare inhymamba vaꞌe vy oaxa ta ma ovy. xi Mbaꞌeta amboaxy vy amboguepa ꞌrã heko vaiague, naxemaꞌenduꞌavei ma ꞌrã ojejavyague re”, heꞌi. 1[ “Haꞌe rami rire mavaꞌeve nomboꞌevei ꞌrã oirũ neĩ guyvy kuery Senhor oikuaa aguã re, mbaꞌeta pavẽ ꞌrã xekuaa, yvyĩgueveꞌi haꞌe yvatekueve voi.- “Haꞌe gui rakaꞌeve rã po rami ꞌrã ajapo xereve guarã pyau Israel kuery pe. Xee aipota vaꞌe amoĩ ꞌrã haꞌe kuery ꞌarandua re, ipyꞌa re ae ꞌrã ambopara. Xee aiko ꞌrã Tuuete, haꞌe rã haꞌe kuery ma xevygua kuery ꞌrã ikuai”, heꞌi Senhor.(I Peneramoĩ kuery pe ajapo vaꞌekue ramigua eꞌỹ ꞌrã ajapo, haꞌe kuery po re ajopy vy Egito yvy gui anoẽmba jave guare rami eꞌỹ, mbaꞌeta haꞌe kuery ojepeꞌapa ma xereve guarã ajapo vaꞌekue gui. Haꞌe rire haꞌe kuery re xee napenavei ma ꞌrã”, heꞌi Senhor.A{Haꞌe rami avi Senhor ndoguerovyꞌai rakaꞌe ymagua kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Maꞌẽ, ou ma oiny ára xereve guarã ipyau vaꞌe ju ajapo aguã Israel haꞌe Judá kuery pe.Mbaꞌeta hexevegua jypy guare opa mbaꞌe py haꞌeve ete vaꞌe rire ma amboae ju ogueru eꞌỹ teĩ haꞌeve ꞌrãgue.2]Haꞌe nungakue gui aỹ Jesus mbaꞌemo ojapo vaꞌe ma haꞌeveve, Nhanderuete reve guarã ogueru vaꞌekue voi haꞌeveve, ayvu iporãve vaꞌe rupi ogueru guive. ; )Haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã ma yva re mbaꞌemo oĩ vaꞌe ꞌã rami rive, Moisés ombojerovia atyrã ojapo aguã re Nhanderuete ijayvu vy aipoeꞌiague rami vy: “Maꞌẽ, ejapopa ke yvyty áry ndevy haꞌangaa aexa uka vaꞌekue rami”, heꞌiague rami. #?Haꞌe rami avi ko yvy re oiko teri vaꞌe rire neĩ sacerdote voi ndoikoi ꞌrãgue, mbaꞌeta ikuai ꞌrãe lei re oĩa rami vy mbaꞌemo meꞌẽarã.zmMbaꞌeta sacerdote yvateve vaꞌe kuery ma mbaꞌemo omeꞌẽ aguã omoĩa, mymba ojuka aguã guive. Haꞌe nunga rupi nhandevygua sacerdote yvateve vaꞌe voi oguereko avi omeꞌẽ vaꞌerã. Jesus omeꞌẽ vaꞌekue ma nguguy ae . 5cHaꞌe py ma ojeupegua kuery re ojerure oiny ombojeroviaaty ikyꞌa eꞌỹ haꞌe anhetẽ ete vaꞌe py, Senhor ae ojapo vaꞌekue py, avakue ojapo vaꞌekue py eꞌỹ.x k Jypygua guexeve guarã ojapo pyre gui Cristo rupi ou vaꞌekue iporãvea re ijayvua Haꞌe gui aiporoꞌeague ma po rami: Nhandevygua sacerdote yvateve vaꞌe ma yva re oguapy rakaꞌe Ipoꞌakapa vaꞌe renda oiporu kuaa regua re.  Mbaꞌeta lei re oĩa rami vy sacerdote kuery yvatekueve vaꞌe ma ikangy vaꞌe meme. Haꞌe gui Nhanderuete lei oeja ma rire Guaꞌy ae omoĩ, oura reve ijayvuague rami vy. Haꞌe rã Taꞌy ma opa mbaꞌe py heko porã vaꞌe, rakaꞌe rã peve guarã.  !Sacerdote yvateve vaꞌe mboae ikuai vaꞌe rami eꞌỹ Jesus noikotevẽi ára nhavõ haꞌe ae ojejavyague re ranhe mymba omeꞌẽ aguã, haꞌe gui mae ma amboae kuery ojejavyague re ju. Mbaꞌeta peteĩgueꞌi haꞌe ae ojejuka uka vy ombogue rakaꞌe jejavya.w gAnhetẽ haꞌe vaꞌe regua sacerdote yvateve vaꞌe anho haꞌeve nhandevy, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, heko vaia oĩ eꞌỹ vaꞌe, heko kyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ojejavy vaꞌe kuerya gui oipeꞌa pyre, haꞌe yva áryve omboyvatea vaꞌe. 7Haꞌe nunga rupi hexeve vy Nhanderuete re nhanhemboja vaꞌe nhandereraa jepe ꞌrã opa mbaꞌe gui, mbaꞌeta oikove riae nhandere ojerure aguã. W 'Haꞌe rã Jesus ma rakaꞌe rã peve guarã vy sacerdote opa eꞌỹ re oĩ.nUYmave rupigua sacerdote kuery ma heta ikuai rakaꞌe, mbaꞌeta peteĩ-teĩ omano vy noĩvei ꞌrã.Y+Haꞌe nunga rupi Jesus ma Nhanderuete reve guarã iporãve vaꞌe oikuaa uka. (IHaꞌe rã Jesus ma oura reve omoĩ, mbaꞌeta ixupe “Senhor ouraague ndoaxa rivei ꞌrã, ‘Ndee ma sacerdote rakaꞌe rã peve guarã’, heꞌia py.”)^5 Cristo anhoꞌi sacerdote heko porã ete vaꞌe oikoa re ijayvua Haꞌe gui Nhanderuete ma sacerdote-rã Jesus omoĩ vy ndoura eꞌỹi guive. (Amboae regua sacerdote kuery ma oura reꞌỹ ꞌrã omoĩa.;o(Mbaꞌeta lei ma peteĩve henda py nhandekyꞌaꞌo vaꞌeꞌỹ.) Haꞌe gui oikuaa uka iporãve vaꞌe nharõ aguã, haꞌe vaꞌe rupi Nhanderuete re nhanhemboja ete aguã.  Haꞌe ramia py omboyke yma ojapo uka pyre, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma ipoꞌaka eꞌỹ haꞌe mbaꞌeverã ovareꞌỹ ramo.taMbaꞌeta Jesus pe “Ndee ma Melquisedeque reko rami sacerdote reĩ rakaꞌe rã peve guarã”, heꞌi. #Haꞌe vaꞌe ma avakue pegua lei re oĩa rami eꞌỹ omoĩa rakaꞌe, haꞌe rã hekove imarã eꞌỹ vaꞌe vy ipoꞌakapa vaꞌe ramo.Haꞌe rami teĩ jaikuaa porãve ꞌrã, mbaꞌeta amboae regua Melquisedeque reko rami heko vaꞌe sacerdote oĩ aguã ma haꞌeve. ~z}w}{{Jzyybxxbwvmuurtussrqqpp(oon2mpmllkjiihggg^fedd^cnbbba$`|_^]\\m[MZeZYyXXfWW)VUU9TySRRFQQPOOcNMLL6KJJIHvGG5FFWEyDCC$B~A @w?>>c=<<#;:: 98f7o6E5t44K332100h/..g--b,@**d))(q''0&%$#"t!!M l0O2@9"-T& M *<Q;VNUMbaꞌeta haꞌe rami aguã ae penerenoĩ, mbaꞌeta Cristo voi pendere oiko axy rakaꞌe, oikoague rami avi peẽ voi pendekuai aguã.THaꞌe gui xapyꞌa rei pejejavyague re ri penembopagaa ramo mbaꞌexa ꞌrã tu pendererovyꞌa? Haꞌe rami avi xapyꞌa rei haꞌevea rami pendekuai teĩ penemoingo axya rã pendevai eꞌỹ re peropoꞌaka ramo Nhanderuete pendejou porã ꞌrã.`S9Mbaꞌeta xapyꞌa rei Nhanderuete renonde pendepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi pendekuaia teĩ mbaꞌe reꞌỹ penemoingo axya ꞌrã. Haꞌe ramigua pendeporiau reia peropoꞌaka porã vy ojou porãmby ꞌrã peiko.R Tembiguai kuery ombaꞌeapo porã aguã re ijayvua Tembiguai kuery, penheꞌẽ rendu tema pendererekoa, opa mbaꞌe py pemboete reve. Pendererekoa porayvu haꞌe hiꞌarandu vaꞌe anho eꞌỹ ꞌrã penheꞌẽ rendu, haꞌe rã heko vai vaꞌe voi. ; ~QuPemboete pavẽ ke. Peayvu irmão kuery. Nhanderuete renonde pendekuai pejererokyjea rupi. Pemboete avi huvixave. ; ,PQOpa mbaꞌe gui peo jepe teĩ ndaꞌevei “Jaa jepe” peje vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe pejapo aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete rembiguai rami pendekuai.O#Mbaꞌeta Nhanderuete oipota pendekuai porãa py pejapo hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery oikuaa vy eꞌỹ ijayvua gui okyrirĩ aguã rami.(NIhaꞌe hembiguai kuery huvixa yvyĩgueve vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery omoĩa heko vai vaꞌe ombopaga aguã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oguerory aguã.mMS Senhor re vy penheꞌẽ rendu ke joe opena vaꞌe kuery haꞌe javi: huvixave yvateve ikuai vaꞌeiLK Amboae regua mbyte pendekuaia rupi pexa uka tema pendereko porãa. Haꞌe ramo heko vai vaꞌe re rami pendere amongue ijayvu rei teĩ, pendekuai porãa oexa vy haꞌe kuery voi ombojerovia aguã Nhanderuete, ojekuaa ára. K5 Ojerovia eꞌỹ vaꞌe haꞌe huvixa kuery pe Cristo pegua kuery iporã vaꞌe anho oexa uka aguã re ijayvua Xerembiayvu kuery, oyvy reꞌỹ ikuai vaꞌe pendekuai ramo ajerure pejejoko aguã toꞌo oipota vaꞌe gui, mbaꞌeta penenheꞌẽ re opuꞌã rei vaꞌe.8Ji Mbaꞌeta yma rupi peteĩ regua eꞌỹ pendekuai vaꞌekue. Haꞌe rã aỹ ma Nhanderuete pegua pendekuai. Yma ndapeupityi penemboaxya, haꞌe rã aỹ ma peupity ma. , , qI[ Haꞌe rã peẽ kuery ma peteĩ regua oiporavo pyre, huvixave pegua sacerdote, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Nhanderuete ojeupe guarã ae ojogua vaꞌekue, peikuaa uka aguã pytũa gui guexakãa pyguarã penerenoĩ vaꞌekue poꞌakaa. FHhaꞌe “Nhomonhepyxangaarã, joityarã opyta”, heꞌia rami. Mbaꞌeta haꞌe kuery ojeity uka ꞌrã ayvu porã oendu teĩ nonheꞌẽ renduia py, haꞌe rami ae hekorã omoĩa rire. XG)Peẽ kuery hexe pejerovia vaꞌe pe ma anhetẽ ovare ete vaꞌe oiko. Haꞌe rã ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery pe ma “Oo apoa kuery ita omombo vaꞌekue ma omboeteve pyrã opyta, tenondeve pyguarã”, \F1Mbaꞌeta ipara re oĩ: “Sião py amoĩ ꞌrã peteĩ ita oo ytarã aiporavo vaꞌekue, ovare ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re ojerovia vaꞌe kuery ma peteĩve henda py ndaꞌeve eꞌỹi nho ꞌrã”, heꞌi. qE[peẽ voi ita oikove vaꞌe rami Nhanderuete penemoĩ Nheꞌẽ rorã. ; Haꞌe pygua sacerdote ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã avi penemoĩ, ixupe pemeꞌẽ aguã Nheꞌẽ guigua. Jesus Cristo rupi pemeꞌẽ ramo oguerovyꞌa ꞌrã."D=Cristo ma ita oikove vaꞌe avakue omombo vaꞌekue rami oiko, teĩ Nhanderuete pe ovare ete vaꞌe rã oiporavo. Haꞌe nunga rupi hexe penhemboja ramo*COSenhor penderayvua pendu ma rire.TB!Haꞌe rami ꞌrãgue py kyrĩꞌi vaꞌe itui ramoꞌi vaꞌe rami avi penheaꞌã ke kamby Nheꞌẽ guigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re, haꞌe vaꞌe re pendeꞌyvate vy oo jepe ete vaꞌe peiko aguã,pA [ Cristo re jajerovia vaꞌe Nheꞌẽ rorã nhanemoingoague re ijayvua Haꞌe nunga rupi pendejegui pemboi opa mbaꞌe vai, pendeapua, pendeko porã merami rivea, mbaꞌemo peipota reia haꞌe joe pendeayvu reia haꞌe javi.v@ gHaꞌe rã Senhor ayvu ma oĩ riae ꞌrã”, heꞌi. Haꞌe vaꞌe ayvu porã ma pẽvy omombeꞌu pyre ae. ? +Mbaꞌeta “Avakue ma jai rami meme ꞌrã opa. Iporãa haꞌe javi ma jai poty ramigua rive oĩ. Mbaꞌeta jai ipiru rã ipoty okuipa ꞌrã.1> ]Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌyĩ ivaipa vaꞌerã gui eꞌỹ penemoingove ju, haꞌe rã imarã eꞌỹ vaꞌe gui, Nhanderuete ayvu oikove haꞌe ndopai vaꞌerã gui ae.=   Mborayvu re nhandekuai aguã re ijayvua Anhetẽ vaꞌe rupi penheꞌẽ rendu vy peikyꞌaꞌo uka ma pendepyꞌa. Aỹ ma joegua memeꞌi joayvua rami pejoayvu, merami riveꞌỹ. Haꞌe rami vy pendepyꞌa haꞌe javi py pejoayvu peteĩ-teĩ. '< ICristo gui vy ae pejerovia Nhanderuete omanoague gui omboete haꞌe omboyvate ju vaꞌekue re. Haꞌe rami py Nhanderuete re pejerovia haꞌe pearõ pekuapy. ; #Hekorã ma kovaꞌe yvy itui eꞌỹ mbove ma voi Nhanderuete omoĩ rakaꞌe. Haꞌe gui aỹ opaa ára py mae ma oikuaa uka penderayvu vy.: haꞌe rã Cristo ruguy ovarepave vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami ojukaa rakaꞌe.9 Mbaꞌeta po rami peikuaa ae: Pendejoguaa rakaꞌe pendereko yma guare ovareꞌỹ vaꞌe rupi pendekuaiague gui, mbaꞌeta peneramoĩ kuery gui haꞌe ramigua rive peikuaa vaꞌekue. Prata, ouro, mbaꞌemo opa vaꞌerã re riveꞌỹ guive pendejoguaa,B8 Nhanderuete ma peteĩ regua joegui oayvuve eꞌỹ re oikuaa pota ꞌrã peteĩ-teĩ jaikoague re. Haꞌe nunga rupi kovaꞌe yvy re peikoa pukukue re pejererokyjea rupi tema pendekuai.7 mbaꞌeta ipara oĩ vaꞌe “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ke pendekuai, mbaꞌeta xee ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” heꞌia rami. 6 5Haꞌe rami ꞌrãgue py penerenoĩare ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikoa rami avi peẽ voi ke ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai, peikoa haꞌe javi rupi,w5 iTaꞌy kuery inheꞌẽ rendu vaꞌe peiko vy pendekuaive eme yma ndapeikuaai teri jave peipotaague rupi rive.\4 3 Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaiko aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi pendejee pemoĩ peneꞌarandurã, peiko kuaa pota haꞌe pearõ aguã, mbaꞌeta Jesus Cristo ojekuaa ára oexa uka ꞌrã penemboaxy etea.3   Haꞌe ramo haꞌe kuery pe oikuaa uka ojeupe guarã eꞌỹ ayvu omombeꞌua, haꞌe rã peẽ kuery peguarã, mbaꞌeta omombeꞌu ma voi rakaꞌe mbaꞌemo aỹ peẽ kuery pe oikuaa ukaa vaꞌe. Mbaꞌeta pendevy pe ae ayvu porã mombeꞌua kuery omombeꞌu, yva gui Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ombou pyre rupi. Haꞌe ramigua ma anjo kuery eteve voi oikuaa porãvexe teĩ okuapy. 2  Mbaꞌeta haꞌe kuery re Cristo Nheꞌẽ oĩ vy yma ma voi oikuaa uka Cristo omano ꞌrãa, haꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo iporã ete vaꞌe oiko ꞌrãa guive. Haꞌe kuery oikuaaxe teĩ arakaꞌe ete haꞌe marã rami pa haꞌe nunga ojeupity ꞌrãa. 1 ; Haꞌe rami jaa jepe aguã re ma profeta kuery yma guare oporandu haꞌe oikuaa pota rakaꞌe, nhanemboaxya ombou pyrã omombeꞌu ma voi vaꞌekue ri.Z0 / mbaꞌeta pejopy ma pejeroviaa rekovia. Haꞌe vaꞌe ma penenheꞌẽ oo jepea. >/ wCristo ma peẽ ndapexai teri vaꞌeri peayvu. Aỹ pexa eꞌỹ re hexe pejerovia vy perovyꞌa ete. Pendere vyꞌaa oĩ vaꞌe ma iporã ete vaꞌe nhamombeꞌu kuaa vaꞌeꞌỹ,,. Smbaꞌeta haꞌe nunga peaxapa ma ramo pejeroviaa ojekuaa aguã ovare ete vaꞌe. Ouro tata py oikyꞌaꞌo pyre gui ovareve vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe nunga ivaipa vaꞌerã. Haꞌe rã peẽ ma Jesus Cristo ojekuaa jave pendererovyꞌaa ꞌrã, penemboyvatea haꞌe penemboetea ꞌrã guive. - Haꞌe rami aguã pearõ vy pevyꞌa, aỹ pendekuai axy aguã rami pendekuai vy areꞌỹꞌi re pendeporiau pekuapy ranhe teĩ,, /Peẽ kuery re Nhanderuete opena opoꞌakaa rupi, pejerovia vy opaa ára py peo jepe aguã. Haꞌe vaꞌe ojekuaa aguã ma namombyryvei ma guive.+ Haꞌe gui yva re pendevy guarã omoĩ porã mbyre ma ivaipa eꞌỹ vaꞌe, ikyꞌa eꞌỹ haꞌe imarã eꞌỹ vaꞌe.(* K Nhandereraa jepea re jarovyꞌa aguã re ijayvua Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ru vaꞌe re, mbaꞌeta nhanemboaxy ete vy nhanemoingove ju rakaꞌe. Haꞌe ramo nharõ jakuapy oikove vaꞌe ou aguã, Jesus Cristo omanoague gui omboete ju rire. ) Nhanderuete onhembopyꞌa ma voiague rami vy pendeporavo. Haꞌe rami vy ixupe guarã Inheꞌẽ penemoingo rire penheꞌẽ rendu Jesus Cristo, huguy py pejekyꞌaꞌo uka vy. , ; , Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã opa mbaꞌe py. &( IJypyꞌi kuaxia Pedro ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Pedro ma Jesus Cristo pegua apóstolo aiko. Axarura Nhanderuete rembiporavo opa rupi pendeyvy reꞌỹ pendekuai vaꞌe pe. Ponto re, Galácia, Capadócia, Ásia haꞌe Bitínia re pendekuai.['/peikuaa pota povaꞌe re: Ojejavy vaꞌe teko vai rupi oikoague gui amongue ogueru ju vy inheꞌẽ ogueraa jepe omano aguã gui, ojejavyague heta teĩ ombogue uka vy. ; , ; ; Judas 22, q&[Irmão kuery, xapyꞌa rei peẽ kuery regua anhetẽ vaꞌe gui ojepeꞌa rã amongue ogueru jevy ramo]%3Haꞌe gui ojerure ju ramo oky ou yva gui, haꞌe ramo yvy gui oiko mbaꞌemo aju. [$/Elias ma nhande ramigua ae oiko rakaꞌe, nhande rami guive onhenhandu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma onheaꞌãa rupi ojerure rakaꞌe yvy áry oky eꞌỹ aguã. Haꞌe ramo mboapy maꞌetỹ raxa peve ndaꞌokyi. #9Haꞌe nunga rupi peteĩ-teĩ pe pemombeꞌu pejejavyague, haꞌe jomeme pejerure pekuera aguã. Heko porã vaꞌe ojerurea ma ipoꞌaka vaipa ꞌrã."3Haꞌe gui ojeroviaa rupi ojerure ramo imbaꞌeaxy vaꞌe okuera ꞌrã, Senhor ae omopuꞌã ju ꞌrã. Ojejavyague oĩ ramo ombogue ꞌrã guive.'!GPenembyte ikuai teve imbaꞌeaxy vaꞌe? Toenoĩ haꞌvy igreja re opena vaꞌe kuery, haꞌe vaꞌe kuery Senhor rery rupi azeite oikyty reve ojerure aguã.  Peẽ kuery mbyte ikuai teve ojexavai vaꞌe? Tojerure haꞌvy Nhanderuete pe. Ikuai teve ovyꞌa vaꞌe? Toporaei haꞌvy. L Jaura eꞌỹ aguã, haꞌe jajerure aguã re ijayvua Haꞌe gui irmão kuery, opa mbaꞌe gui yvateve vaꞌe ma po rami: Peura eme yva re, yvy re, neĩ amboae nunga re rei. Haꞌe rami ꞌrãgue py “Tá” peje aguã py “Tá” peje, haꞌe “Any” peje aguã py “Any” peje, penembopagaa eꞌỹ aguã. 3 Amongue ojapura eꞌỹ re mbaꞌemo ogueropoꞌaka ramo jaikuaa ovyꞌa ꞌrãa. Mbaꞌeta pendu ma Jó teko axy ogueropoꞌakaague, peikuaa avi opaa py Senhor omoingo porãague, opa mbaꞌe py nhanemboaxy haꞌe nhanderayvu vaꞌe vy. ; 42.10-17 xi Irmão kuery, peiko axy teĩ pejapura eme, profeta kuery Senhor rery rupi ijayvu vaꞌekue ikuaiague rami avi. Irmão kuery, pendeayvu eme joe, penembopagaa eꞌỹ aguã. Maꞌẽ, nhandere oikuaa pota vaꞌerã ovaẽ ma okẽ py. q[Peẽ voi pejapura rei eme. Penembaraete ke penekuraxõ py, mbaꞌeta namombyryvei ma Senhor ou aguã.  Jajapura rei eꞌỹ aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi irmão kuery, Senhor ndoui teria ja pejapura rei eme. Ombaꞌeapo vaꞌe voi ojapura eꞌỹ re oarõ ꞌrã okuapy oky jypyꞌigua haꞌe opa vygua hoꞌa ramo onhotỹ vaꞌekue hiꞌa porã aguã.r]Heko porã vaꞌe kuery ma pendere haꞌe kuery nopuꞌãi teĩ pembopaga uka, haꞌe pejuka uka guive. Perekopa vaꞌekue ko yvy re, pevyꞌaa rupi rive pendekuai. Penemombaa ára py teĩ penekuraxõ py voi penhemongyra rive.T!Maꞌẽ, ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe napemeꞌẽi penhotỹ vaꞌekue omonoꞌõague repy, pekorepa rei rire ojapukai okuapy. Haꞌe kuery ojapukaia ma Senhor Ixondaro reta vaꞌe oendua peve onhendu.uchaꞌe ouro, prata pereko vaꞌe voi opa ꞌrã ikyꞌapa vy. Ikyꞌakue pavẽ oexa vy oikuaa ꞌrã napeneꞌaranduia. Haꞌe nunga ma tata rami ꞌrã ombovaipa penderoꞌo. Opaa ára py teĩ penembaꞌe rei-reirã rive pemonoꞌõ.U#Mbaꞌemo pereko vaꞌe ma huꞌũmba ꞌrã, vixo hoꞌupa ꞌrã pendeao,G  Ojeupe guarã rive ojou pyre Nhanderuete omomba aguã re ijayvua Perekopa rei vaꞌe kuery, pejapyxaka ke aỹ. Pejaeꞌo haꞌe pendepyꞌa vai ke, mbaꞌeta penembojexavaiarã ou. ^5Haꞌe nunga rupi iporã vaꞌe ojapo aguã oikuaa teĩ ndojapoi vaꞌe ma ojejavy. "=Haꞌe rami teĩ aỹ ma mbaꞌemo tuvixa vaꞌe pejapo aguã re pendeayvua rupi penhemboyvate rei. Haꞌe rami nhanhemboyvatea haꞌe javi ma teko vai.~uHaꞌe rami ꞌrãgue py “Senhor oipota ramo roikove, haꞌe rojapo ꞌrã haꞌe nunga”, peje aguã haꞌeveve.LMbaꞌeta peẽ ndapeikuaai neĩ koꞌẽ rã mbaꞌe pa oiko ꞌrãa voi. Marã ramigua tu peikovea? Mbaꞌeta yvyxĩ xapyꞌaꞌi ojekuaa, haꞌe gui areꞌỹꞌi re okanhy vaꞌe rami peiko.%C Tenonde oiko vaꞌerã ndajaikuaaia re ijayvua Peẽ kuery vaꞌe regua “Kovaꞌe ára, eꞌỹ vy koꞌẽ rã roo ꞌrã tetã re. Peteĩ maꞌetỹ re ꞌrã roiko haꞌe py. Mbaꞌemo romboekoviaa rupi rojoupa ꞌrã”, peje. Haꞌe ramo pejapyxaka porã pota ke aỹ.r] Mbaꞌeta peteĩꞌi oiko lei mbouare haꞌe joe oikuaa pota vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma jogueraa jepe haꞌe nhomokanhy aguã ipoꞌaka vaꞌe. Haꞌe rã ndee, marã ramigua tu reiko, neirũ kuery re reikuaa pota rei aguã? ; ; ; I   Joe nhandeayvu rei eꞌỹ aguã re ijayvua Irmão kuery, pendeayvu rei eme joe. Mbaꞌeta irmão kuery re ijayvu rei, eꞌỹ vy oikuaa pota rei vaꞌe ma lei re voi ijayvu haꞌe oikuaa pota rei. Haꞌe gui lei re peikuaa pota rei vy lei rupi veꞌỹ pendekuai, haꞌe rã lei re peikuaa pota reia rupi rive.U # Penhemoꞌyvyĩꞌi ke Senhor renonde. Haꞌe ramo penemboyvate ju ꞌrã.  7 Pendu ke penhemboaxya, haꞌe rami vy peneraxẽ haꞌe pejaeꞌo. Penderory rei ꞌrãgue py pendepyꞌa vai, pevyꞌa rei ꞌrãgue py pendeporiau.R Penhemboja ke Nhanderuete re. Haꞌe ramo haꞌe ju onhemboja ꞌrã peẽ kuery re. Pejejavypa vaꞌe, peikyꞌaꞌo uka ke pendepo. Mokoĩ rupi rei pendepyꞌa vaꞌe, peikyꞌaꞌo uka pendepyꞌa. %Haꞌe nunga rupi penhemoꞌyvyĩꞌi ke Nhanderuete oipotaa rami. Haꞌe rã anha pe ma pejeity uka eme. Haꞌe ramo ojava ꞌrã pendegui.CHaꞌe rami teĩ nhanemboaxyve ju ꞌrã, mbaꞌeta aipoeꞌi avi: “Nhanderuete opuꞌã ꞌrã onhemboyvate rei vaꞌe re, haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe ma omboaxy ꞌrã.” (ITyrã pa pexaꞌã ipara re oĩa oaxa rive ꞌrãa re? Mbaꞌeta “Nhandere Nhanderuete Onheꞌẽ omoĩ vaꞌekue oipota hexe anho jaa”, heꞌi vaꞌekue.FNhanderuete pe merami rive pendekuai vaꞌe, ndapeikuaai ri tyꞌy ko yvy regua re peo vy Nhanderuete rovaigua pepytaa? Mbaꞌeta ko yvy regua re ooxe vaꞌe rei Nhanderuete rovaigua oiko.{oPejerure vy voi ndapejopyi, mbaꞌeta haꞌeveꞌỹa ramigua re pejerure, peẽ ae peipotaa rami pendekuaixe vy.Y+Mbaꞌeta mbaꞌemo peipota teĩ ndapejoui vy pejojukaxe. Mbaꞌemo re ndaꞌeveive peiko teĩ ndapejoui vy pejogueroꞌa rei haꞌe joe pepuꞌãa rupi pendekuai. Mbaꞌeve ndapejoui mbaꞌeta ndapejerurei.2 _ Jogueroꞌa reia re ijayvua Magui tu ou joe pepuꞌã haꞌe pejogueroꞌa reixea? Pendepyꞌapy py mbaꞌemo re ndaꞌeveivea pendu vaꞌe gui eꞌỹ teve ou? Mbaꞌeta peteĩ rami nhomoingoa kuery ma omaꞌetỹ vaꞌe rami avi peteĩ rami nhomoingoague rupi ojou ꞌrã heko porã vaꞌe. oWHaꞌe rã yvate guigua ꞌarandua ma jypyꞌi nhandeapo ꞌrã nhandereko kyꞌa eꞌỹ aguã rami, haꞌe gui nanhandevai rive-rivei ꞌrã, mborayvu re ꞌrã nhandekuai, haꞌeve vaiꞌi vaꞌe ꞌrã jaiko, haꞌe opa mbaꞌe py nhomboaxy haꞌe nhopytyvõ vaꞌe, peteĩ regua joegui ndajayvuvei ꞌrã, nanhandereko porã merami rivei ꞌrã guive. !;Mbaꞌeta joe ndaꞌijaꞌei haꞌe haꞌe ranhexe vaꞌe ikuaia py oĩ avi ꞌrã joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ikuai vaꞌe haꞌe opa marãgua teko vai. 9Haꞌe ramigua pexa uka vaꞌe ma yvate guigua ꞌarandua eꞌỹ. Haꞌe ramigua ma yvy regua, mymba kuery oendu vaꞌe ramigua rive, anha guigua ae.;~oHaꞌe rã xapyꞌa rei pendepyꞌa re joe napendeaꞌei reia haꞌe peẽ ranhexea oĩ ramo ndaꞌevei pejejou porã rei aguã, neĩ anhetẽ vaꞌe rovai pendeapu aguã guive.k}O ꞌArandua yvate guigua re ijayvua Peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe ndaꞌu hiꞌarandu haꞌe oikuaapa vaꞌe pendekuai? Peneꞌarandua pexa uka haꞌvy pendevai reia rupi eꞌỹ, haꞌevea rami anho pendekuaia py.Y|+ Irmão kuery, figo rembypy gui ndaꞌu oiko ꞌrã azeitona? Haꞌe rami eꞌỹ vy uvaꞌy gui ndaꞌu oiko ꞌrã figo? Haꞌe rami ae avi peteĩ yvu gui noẽi ꞌrã yy heꞌẽ ro haꞌe iporã vaꞌe. [{/ Yvu peteĩꞌi oĩ vaꞌe gui ndaꞌu oẽ ꞌrã yy porã haꞌe iro vaꞌe avi?{zo Nhandejuru peteĩꞌi vaꞌeri ayvu porã haꞌe ayvu vai rupi ijayvu. Irmão kuery, haꞌe nunga ma ndaꞌevei. "y= Nhaneapekũ py jaroayvu porã ꞌrã Senhor Nhanderuete. Haꞌe vaꞌe py ae ju ꞌrã nhandeayvu vai avakue Nhanderuete ojee rami omoingo vaꞌekue re.x#Haꞌe rã nhaneapekũ ma avave rei ndojoko kuaai ꞌrã. Teko vai moingoa ojoko pyrã eꞌỹ oĩ, haꞌe veneno rami jojuka ꞌrã guive.$wAMbaꞌeta mymba ikuai vaꞌe minha nhamomãxo kuaa ꞌrã: guyra, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe yy rupigua haꞌe javive regua ma nhamomãxo vaꞌe meme.lvQMbaꞌeta nhaneapekũ voi tata ramigua, haꞌe nhanderete regua ikuai vaꞌe mbyte py oĩ opa marãgua teko vai rexa ukaarã. Nhanemboeko kyꞌapa ꞌrã. Tata ogueꞌỹ vaꞌe omoendy rire oapy avi ꞌrã jaikoa haꞌe javi.DuHaꞌe rami ae avi nhaneapekũ, mbaꞌeta nhanderete regua kyrĩꞌi vaꞌeri onhemboyvate reia rupi ꞌrã ijayvu, peteĩ tata ravijukueꞌi kaꞌaguy tuvixa vaꞌe omoendypaa rami avi.KtPeikuaa pota avi kanoã guaxu ikuai vaꞌe re. Haꞌe nunga ma tuvixa ete, haꞌe hexe yvytu oipeju atã teĩ imbojeapaa kyrĩꞌi vaꞌe py imboguataa kuery ogueraaxea katy rei ꞌrã ogueraa.s Kavaju re minha ijuru xã nhamoĩ ꞌrã jaipotaa rami jareko aguã. Haꞌe rami vy hete haꞌe javi ꞌrã jaaxea rupi jaraa.Br}Mbaꞌeta nhande kuery haꞌe javive ꞌrã jajeity uka opa mbaꞌe py. Oayvu py ndojejavyi vaꞌe ma opa mbaꞌe py ꞌrã heko porã, haꞌe guete regua haꞌe javi guive ojoko kuaa.Iq  Nhaneapekũ nhanemboeko vaia re ijayvua Irmão kuery, ndaꞌevei peẽ kuery heta peiko aguã poromboꞌea, mbaꞌeta jaikuaa poromboꞌea kuery rekokue re oikuaa potaa poyive ꞌrãa.5pcMbaꞌeta nhanenheꞌẽ reveꞌỹ vy nhanderete omanogue itui. Haꞌe rami ae avi jajeroviaa voi xapyꞌa rei mbaꞌeve py jaexa uka eꞌỹ ramo omanogue ae avi opyta. Yo+Raabe itavy rei vaꞌekue voi ojeroviaa oexa uka ramo omboeko porãa rakaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma oikuaa pota aguã ombou pyre kuery omovaẽ rakaꞌe, haꞌe gui amboae tape rupi ju omondouka guive.nnUHaꞌe rami rire jajeroviaa jaexa uka ramo mae ꞌrã nhanemboeko porãa, jajeroviaa re riveꞌỹ. QmHaꞌe rami vy ae ojeupity ipara re oĩ vaꞌe: “Abraão ojerovia Nhanderuete re. Haꞌe ramo ojeroviaa re omoĩ teko porã” heꞌiague. Ipara avi oiny: “Ixupe ‘Nhanderuete irũ’ ꞌea.” mlSMaꞌẽ, ojerovia ete haꞌe oexa uka guive, mbaꞌeta mbaꞌemo ojapoa py oexa uka ojerovia etea."k=Nhaneramoĩ Abraão ndaꞌu ojerovia etea oexa uka eꞌỹ re ri omboeko porãa rakaꞌe? Mbaꞌeta altar áry guaꞌy Isaque omeꞌẽ aguã rami oiko.jwHaꞌe gui ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, reikuaa porãxe teve jajeroviaa ndajaexa ukai ramo mbaꞌeverã ndovareia? i Ndee rerovia teve Nhanderuete peteĩꞌi oikoa? Haꞌevea rami reikuaa teĩ anha kuery voi haꞌe rami oguerovia oryryipa reve. h!Xapyꞌa rei amongue aipoeꞌi ꞌrã: “Peteĩ ojerovia ꞌrã, haꞌe rã amboae ma onheaꞌã ꞌrã mbaꞌemo ojapoa rupi”, heꞌi ꞌrã. Exa uka haꞌvy rejeroviaa mbaꞌemo rejapo eꞌỹ re. Haꞌe rã xee ma aexa uka ꞌrã ajeroviaa mbaꞌemo ajapoa py.gHaꞌe rami ae avi jajeroviaa voi mbaꞌeve py ndajaexa ukai ri ramo omanogue rami rive opyta, hexa ukaarã noĩ avi rã. ; ;fopeẽ kuery regua pexa vy onheovã aguã napemeꞌẽi eꞌỹ re “Peiko porã ke, penhemonde haꞌe pekaru”, peje ꞌrã. Mbaꞌerã tu ovare ꞌrã haꞌe rami pendeayvua?be=Xapyꞌa rei peteĩ irmão eꞌỹ vy irmã ndaꞌijaoi haꞌe tembiꞌu ndoguerekoi rã\d1 Jajeroviaa jaexa uka aguã re ijayvua Irmão kuery, mbaꞌerã tu ovare amongue “Xee ajerovia” heꞌi teĩ ojeroviaa mbaꞌeve py ndoexa ukai ramo? Haꞌe rami ojeroviaa rupi ndaꞌu oo jepe ꞌrã?$cA Mbaꞌeta nanhanhomboaxyi rire nhanemboaxy reꞌỹ ju ꞌrã nhanembopaga. Haꞌe rã nhomboaxy vaꞌekue ma nhombopagaa aguã ára py ipoꞌaka ꞌrã. b% Haꞌe nunga rupi pendeayvu haꞌe pendekuai ke jaa jepe aguã regua lei rupi, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi ae ꞌrã nhandere oikuaa potaa.a3 Mbaꞌeta “Ndetavy eme” heꞌi vaꞌekue ae “Ejojuka eme” heꞌi avi. Haꞌe ramo nandetavy rei vaꞌeri rejojuka vy lei rovai rupi reiko. ` Mbaꞌeta lei re oĩ vaꞌe haꞌe javi amongue ojapopa teĩ peteĩ hendaꞌi py mbaꞌe hoꞌa vy haꞌe javi py onhemboeko kyꞌa.|_q Haꞌe rã peteĩ regua rive joegui peayvuve ri vy pejejavy. Lei rupi eꞌỹ pendekuai vy heko vai vaꞌe pepyta.^Lei re ipara oĩ vaꞌe “Reayvu ꞌrã neirũ ndee ae rejeayvua rami” heꞌia pejapopa ri vy haꞌevea rami pendekuai. ^]5Haꞌe kuery eꞌỹ ri tyꞌy tery porã pendere omoĩ mbyre re ijayvu rei vaꞌe? c\?Haꞌe rã peẽ kuery ma napemboetei pekuapy iporiaukueꞌi. Haꞌe rami avi oguerekopa rei vaꞌe kuery eꞌỹ ri tyꞌy penemoingo axy rei? Haꞌe kuery eꞌỹ ri tyꞌy penemboayvua aguã katy pendereraa vaꞌe?[/Irmão kuery xerembiayvu, pendu ke. Ko yvy regua kuery “Iporiaukueꞌi” heꞌia vaꞌe regua eꞌỹ teve Nhanderuete oiporavo ojerovia ete aguã? Haꞌe kuery vaꞌe regua pe eꞌỹ teve oupity uka opoꞌakaa? Mbaꞌeta guembiayvu kuery haꞌe javi peguarã oguereko. ZHaꞌe ramia py peteĩ regua riveꞌỹ ri tyꞌy joegui peayvuve? Haꞌeveꞌỹa rami eꞌỹ ri tyꞌy joeko re peikuaa pota? sY_Xapyꞌa rei onhemonde porã vaꞌe peroryxe vy “Apy ke eguapy tenda iporãve vaꞌe py” peje ꞌrã. Haꞌe rã iporiaukueꞌi pe ma “Ndee, epuꞌã heꞌamy upe py, haꞌeꞌỹ vy eguapy apy xepy renda yvýry” peje ꞌrã.MXXapyꞌa rei penhemboꞌeaty py peteĩ ava oike ꞌrã kuã regua ouro guigua haꞌe onhemonde porã reve. Haꞌe gui amboae ju oike avi ꞌrã iporiaukueꞌi, ao ymague py rive onhemonde vaꞌe. Peteĩ regua rive joegui jayvu veꞌỹ aguã re ijayvua Irmão kuery, nhande-Senhor Jesus Cristo hexakãmba vaꞌe re pejerovia vy peteĩ regua rive joegui peayvuve eme. oV YHaꞌe gui Nhanderuete renonde nhandereko kyꞌa eꞌỹa haꞌe anhetẽ rupi nhandekuai vy jaipou ꞌrã tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery ojexavai rã, haꞌe jajejoko ꞌrã yvy regua reko rupi nhandereko kyꞌa gui. #U AHaꞌe rã amongue ojeupe “Nhanderuete pegua” heꞌi teĩ oayvu py ndojejokoi vaꞌe ma opyꞌa py ae ojekore, haꞌe Nhanderuete pe merami rive oiko.uT eHaꞌe rã lei opa mbaꞌe gui nhanemoingo porã vaꞌe re amongue oikuaa pota ete haꞌe ojapoa rupi oĩ atã vaꞌe ma omoingo porãa ete ꞌrã mbaꞌemo ojapoa rupi rei, mbaꞌeta oendu rive vaꞌeꞌỹ, ojapo ete vaꞌe oiko rã. cS Ambaꞌeta ojexa ma vy ojepeꞌa vyve marã rami pa ojekuaa ague re hexaraipa vyvoi ꞌrã.pR [Mbaꞌeta ayvu oendu rive vy haꞌe rupi ndoikoi vaꞌe ma epéko re peteĩ ava ojexa rive vaꞌe rami,qQ ]Haꞌe rami vy ayvu ojapo ete vaꞌe peiko, oendu rive vaꞌeꞌỹ, peẽ ae pejekore eꞌỹ aguã. ; kP QHaꞌe nunga rupi pendejegui pemboi ndaꞌevei vaꞌe haꞌe teko vai pendere oĩ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe penhemoꞌyvyĩꞌi reve pendu ete ayvu porã pendere omoĩ mbyre, mbaꞌeta pendereraa jepe aguã ipoꞌaka vaꞌe. WO )Mbaꞌeta avakue ivaia py ndoexa ukai ꞌrã Nhanderuete guigua teko porã. ; N  Nhanderuete ayvu rupi nhandekuai ete aguã re ijayvua Irmão kuery xerembiayvu, haꞌe nunga peikuaapa ae ma. Haꞌe rami avi peteĩ-teĩ penheaꞌã penemboꞌea rã pejapyxaka porã aguã. Haꞌe rã pendeayvu voi eme, neĩ pendevai voi eme guive.7M iMbaꞌeta haꞌe ae oipotaa rami vy guaꞌy kueryrã nhanemoingo rakaꞌe ayvu anhetẽ vaꞌe rupi, hemimoingo kuery haꞌe javi gui nhande ranhe ixupegua nhandekuai aguã. UL %Mbaꞌeta yvate gui meme ou mbaꞌemo porã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Nhanderuete hendy vaꞌe moingoare vaꞌe ae ombou. , Ixupe ma jipoi amboae rami rei imoingoarã, neĩ kuarayꞌã rami rive herovaarã.[K 1 Iporã vaꞌe meꞌẽa re ijayvua Irmão kuery xerembiayvu, pejekore eme.%J EMbaꞌeta jaipotapa reia ma nhandejee nhamoĩ rire nhanemoingo ꞌrã jajejavy aguã rami. Haꞌe gui jajejavya ma opaa py ojapo ꞌrã nhamano aguã rami. I 'Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ nhande ae jaipotapa reia py nhanhemoangeko uka. Haꞌe nunga py ae nhanhembotavy uka haꞌe jajeity uka.QH  Haꞌe rami teĩ avave rei omoangekoa rã “Nhanderuete xemoangeko” teꞌi eme. Mbaꞌeta Nhanderuete ma mbaꞌemo vai pe onhemoangeko uka vaꞌeꞌỹ, neĩ nanhanemoangekoi ꞌrã mavaꞌeve rei.pG [ Jejavya re ijayvua Ovyꞌa ete ꞌrã avakue oeko aꞌãa rã oĩ atã reve ogueropoꞌaka vaꞌe, mbaꞌeta oaxapa rire coroa-rã oupity ꞌrã tekove. Haꞌe vaꞌe ma guembiayvu kuery pe Senhor omeꞌẽ aguã re ijayvu.NF  Mbaꞌeta kuaray ojope ratã reve ou ramo jai ipiru rã ipoty okuipa ꞌrã. Jaexa rã iporãague ndojekuaavei ꞌrã. Haꞌe rami ae oguerekopa vaꞌe voi okanhy ꞌrã mbaꞌemo re opena rupive. xE k Haꞌe rã oguerekopa vaꞌe ma omoꞌyvyĩꞌia re toguerovyꞌa, mbaꞌeta jai poty rami rive ꞌrã okanhy. D ! Mbaꞌemo ko yvy regua okanhymba ꞌrãa re ijayvua Irmão kuery yvyĩꞌigueve vaꞌe ma toguerovyꞌa Nhanderuete omboyvatea re.bC ?mbaꞌeta mokoĩ rami rei oikuaa vaꞌe vy mamo rã oikoa rupi naiꞌarandui rei ꞌrã. RB Haꞌe ramigua avakue toexaꞌã eme Senhor gui mbaꞌemo ojopy aguã re,=A uHaꞌe rami avi ojeroviaa rupi tojerure, peteĩve henda py toĩ eme oexaꞌã reia. Mbaꞌeta ndojerovia porãi vaꞌe ma yai yvytu ogueraa rupi rei omomy-momyĩ vaꞌe rami ikuai.`@ ; Nhaneꞌarandurã re jajerure aguã re ijayvua Haꞌe gui amongue ꞌarandurã oata ramo tojerure Nhanderuete pe. Haꞌe ramo omeꞌẽ ꞌrã, mbaꞌeta ivai eꞌỹ re ꞌrã mbaꞌemo omeꞌẽ pavẽ pe.'? IHaꞌe gui peĩ atãa tojapopa ojapo ꞌrã vaꞌekue, peẽ kuery opa mbaꞌe py pendereko porã aguã, peteĩve henda py iporã vaꞌe oata eꞌỹ re. , ; a> =mbaꞌeta peikuaa pejeroviaa aꞌãarã oiko vaꞌe peaxapa ma rire peĩ atãve ꞌrãa.=  Nhandereko aꞌãa rire iporã vaꞌe oiko vaꞌerã re ijayvua Irmão kuery, opa marã pendereko aꞌãa rã pevyꞌa ete ke,Q< Tiago ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu aguã omboypyague Xee Tiago ma Nhanderuete haꞌe Senhor Jesus Cristo rembiguai aiko. ; , , Axarura doze regua opa rupi pendekuai vaꞌe pe. =;u Tove peẽ kuery haꞌe javive tapendu penemboaxya. (:I Pemombeꞌu ke pendererekoa kuery haꞌe javive pe roxaruraa, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi pe guive. Itália pygua kuery oxarura uka avi pendevy. 9! Pẽvy amombeꞌu irmão Timóteo nhuã gui opoia jevy maa. Xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe xea py ovaẽ voi ramo hexeve roo ꞌrã roexa vy. |8q Irmão kuery, ajerure pendu porã aguã kovaꞌe ayvu ipuku eꞌỹꞌi vaꞌe romongetaa rupi ambopara vaꞌekue.W7' Tove tapenemoingo porã opa mbaꞌe py, haꞌe oipota vaꞌe pejapo aguã rami. Tove peẽ kuery re tomoĩ imbovyꞌaarã pejapo aguã, Jesus Cristo rupi ae. Jesus toguerovyꞌaa rakaꞌe rã peve. Amém. x6i Haꞌe gui Nhanderuete peteĩ rami nhanemoingo aguã nhande-Senhor Jesus omanoague gui omboete ju rakaꞌe, haꞌe huguy rupi ojapo guexeve guarã opa vaꞌerã eꞌỹ, haꞌe omoĩ guive vexaꞌi kuery re opena vaꞌerã yvateve vaꞌe.>5w Aipota pejerure ete pẽa py xee aju voive aguã re. 44a  Opaa py mbaꞌemo re ojerureague Pejerure tema orere, mbaꞌeta ore roikuaa rã orepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi orekuaia, opa mbaꞌe py haꞌevea rami roikoxe vy.E3 Penheꞌẽ rendu pendererekoa kuery, pendekuai haꞌe kuery oipotaa rami, mbaꞌeta penenheꞌẽ re opena, haꞌe rakaꞌeve rã oikuaa potaa ꞌrã openaague re. Haꞌe rami rã haꞌe kuery ovyꞌaa rupi ꞌrã opena pendere, iporiaua rupi eꞌỹ, mbaꞌeta iporiaua ma mbaꞌeverã ndovarei ꞌrãgue pẽvy. &2E Haꞌe rami ae avi pejepeꞌa eme joupe pejapo porãa haꞌe peteĩ-teĩ penhopytyvõa gui, mbaꞌeta haꞌe nunga omeꞌẽmby ma Nhanderuete oguerovyꞌa.z1m Haꞌe rami vy Jesus rery rupi Nhanderuete pe nhameꞌẽ riae ꞌrã jarovyꞌaa, nhandejuru py jaroporai hery.~0u Mbaꞌeta anhetẽ apy ndajarekoi tetã oĩ riae vaꞌerã, rakaꞌeve rã ojekuaa vaꞌerã vaꞌe re nhanheaꞌã./) Haꞌe nunga rupi oĩa py jajeꞌoi nhande voi, amboae kuery ikuaia gui mombyrya py teĩ, Jesus káuxa nhanembojaru reia rã jaropoꞌaka vy. . Haꞌe rami ae Jesus voi tetã rokẽ gui mombyryꞌi oiko axy rakaꞌe, nguguy py ae ojeupegua kuery oikyꞌaꞌo aguã.>-u Haꞌe gui Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py sacerdote kuery yvatekueve vaꞌe ogueroike ꞌrã mymba ruguy jejavya re, haꞌe rã hoꞌokue ma tekoa gui mombyryꞌi ꞌrã oapy.,  Haꞌe rã nhande kuery ma amboae regua altar jareko. Haꞌe vaꞌe gui ma ombojeroviaaty pygua kuery hoꞌu aguã ndaꞌevei.5+c Opa marã haꞌe amboae rami rei penemboꞌea rã pendu rive. Mbaꞌeta pavẽ gui ovareve vaꞌe ma Nhanderuete nhanemboaxya re nhanhemombaraete aguã nhandepyꞌa py, tembiꞌu re riveꞌỹ, mbaꞌeta haꞌe nunga re ndaꞌeveive vaꞌe kuery peteĩve henda py ndoupityi ꞌrã imoingo porãarã.b*= Jesus Cristo ma jypy guive aỹ peve haꞌekue ae oiko, haꞌe rakaꞌe rã peve guarã.~)u  Nhanderuete pe jaiko aguã re ijayvua Penemaꞌenduꞌa tema pendererekoare kuery Nhanderuete ayvu mombeꞌuare rekokue re. Peikuaa pota porã haꞌe kuery omano peve ikuaiague re. Haꞌe kuery ojeroviaague rami ke peẽ voi pendekuai. (9 Haꞌe rami rire jakyjea py eꞌỹ ꞌrã aipojaꞌe: “Senhor xepytyvõarã oiko ramo xee ndakyjei ꞌrã. Mbaꞌe tu avakue ojapo ꞌrã xere?” \'1 Pendekuai eme peráta re ndaꞌeveivea rupi. Mbaꞌemo perekoꞌi vy pevyꞌa, mbaꞌeta Nhanderuete aipoeꞌi: “Peteĩve henda py xee ndoroejai ꞌrã, neĩ peteĩgueve ndoroayvu eꞌỹi ꞌrã”, heꞌi. ~~D}||${~zzy5xwqvduutNssr8qDpoolnmlkkiiWhh gNffsedsccbtaa` _E^]I\O[[EYY@XX-WzVSVTT,SR2QPrOuNNMLKKCJIHHfGFFEDyCCAA@??>U=< Nhanderuete guigua haꞌe anha guigua re ijayvua Xeraꞌy kueꞌiry, penhembotavy uka eme avave rei pe. Teko porã rupi ikuai vaꞌe ma heko porã vaꞌe ae, Cristo heko porã vaꞌea rami avi.zHexe ikuai vaꞌe ma ndojejavy riaevei ma ꞌrã. Haꞌe rã jejavya rupi ikuai vaꞌe ma ndoexai, neĩ ndoikuaai okuapy. Zy-Peikuaa avi Cristo ou rakaꞌe jajejavya oipeꞌapa aguã. Hexe ma jejavy noĩ. nxUHaꞌe rã jejavya rupi ikuai vaꞌe ma lei rovai rupi avi ikuai, mbaꞌeta jejavya ma lei rovai ae.wHaꞌe rami aguã oarõ okuapy vaꞌe haꞌe javi ojekyꞌaꞌo uka ꞌrã haꞌe ikyꞌa eꞌỹa rami avi ikuai aguã. 9vkXerembiayvu kuery, aỹ voi Nhanderuete raꞌy kuery nhandekuai. Haꞌe rami teĩ ndajaikuaai teri rakaꞌeve rã marã ramigua ete pa jaiko ꞌrãa. Haꞌe rã peteĩ mbaꞌe ma jaikuaa porã: Cristo ojekuaa ramo nhande voi ꞌrã heko rami jaiko, mbaꞌeta jaexa ꞌrã marã rami ete pa haꞌe oikoa.>u w Cristo ikyꞌa eꞌỹa rami nhande voi nhandekuai aguã re ijayvua Peikuaa pota Nhanderuete nhanderayvu etea re, nhandevy “Xeraꞌy kuery” heꞌia py. Anhetẽ ae Nhanderuete raꞌy kuery nhandekuai. Haꞌe nunga rupi ae yvy regua kuery nanhandekuaai, mbaꞌeta Cristo voi ndoikuaai okuapy rire. utcCristo heko porã vaꞌea jaikuaa vy jaikuaa avi teko porã rupi ikuai vaꞌe ixugui oiko vaꞌekue memea. ?swHaꞌe gui aỹ xeraꞌy kueꞌiry, peĩ atã tema hexe. Haꞌe rami vy haꞌe ojekuaa jevy ramo nhandepyꞌa guaxu, haꞌe ixugui nhaxĩmba reve nhanhemi eꞌỹ aguã ou jevya py.mrS Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ nhanemboꞌea re ijayvua Haꞌe gui pendere ojeguigua omoĩ vaꞌekue oĩ riae ramo penemboꞌearã mboae oĩ eꞌỹ teĩ haꞌeve, mbaꞌeta pendere omoĩ mbyre ae ꞌrã penemboꞌe opa mbaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma anhetẽ rupigua ae, anhetẽ rupigua merami riveꞌỹ. Peĩ riae ke hexe, penemboꞌeague rami vy ae. Jq Haꞌe nunga ambopara penembotavyxea kuery gui penheangu aguã. LpMbaꞌeta ijayvu tekove marã eꞌỹ omeꞌẽ aguã re nhandevy.,oQPendere toĩ riae jypyꞌi guive pendu vaꞌekue. Mbaꞌeta jypyꞌi guive pendu vaꞌekue pendere oĩ ramo ma peẽ voi ꞌrã peĩ Nhanderuete haꞌe Taꞌy re.CnHaꞌe nunga rupi Nhanderuete Raꞌy pe “Xee ma hexevegua eꞌỹ” heꞌi vaꞌe re ma Tuu noĩ. Haꞌe rã “Nhanderuete Raꞌy revegua ae xee” heꞌi vaꞌe re ma Tuu avi oĩ. %mCHaꞌe gui ijapu vaꞌe ma “Jesus ae Cristo oiko” ndeꞌi vaꞌe. Haꞌe nunga ma Cristo ramigua rive, mbaꞌeta Tuu neĩ Taꞌy re ndojeroviai vaꞌe.9lkKovaꞌe kuaxia pẽvy ambopara “Anhetẽ vaꞌe ndapeikuaai” haꞌe vy eꞌỹ. Mbaꞌeta peikuaa ae, haꞌe peikuaa avi apu ikuai vaꞌe anhetẽ vaꞌe guigua eꞌỹa.kHaꞌe rã pendere ma oĩ penemoꞌaranduarã Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omoĩ vaꞌekue. Haꞌe rami rire peẽ kuery peikuaapa.vjeHaꞌe kuery ma nhande kuery mbyte gui ojepeꞌa vaꞌekue, nhande regua eꞌỹ vy. Mbaꞌeta nhande regua ikuai vaꞌe rire opyta ꞌrãgue nhande kuery reve. Haꞌe gui haꞌe kuery ojepeꞌa ramo jaikuaa nhande regua eꞌỹ ikuaia.%iC Cristo ramigua rive ikuai vaꞌe re ijayvua Xeraꞌy kueꞌiry, ovaẽ ma opa aguã ára, Cristo ramigua rive ojekuaa aguã. Pendu ma omombeꞌua rã haꞌe vaꞌe ou ꞌrãa. Aỹ voi heta ma ikuai Cristo ramigua rive. Haꞌe nunga rupi ae jaikuaa opa aguã ára ovaẽ maa.hKo yvy ma opa ꞌrã, toꞌo oipota vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe rã Nhanderuete oipota vaꞌe ojapo vaꞌe ma oikove riae ꞌrã. _g7Mbaꞌeta mbaꞌemo yvy re ikuai vaꞌe ma yvy regua meme: toꞌo oipota vaꞌe, mbaꞌemo jaexa vy jaipotapa reia, haꞌe nhandejee ae rive jajeroviaa. Haꞌe nunga ma yvy guigua meme, Nhanderuete guigua eꞌỹ.;fo Kovaꞌe yvy regua reko re ijayvua Peayvu eme ko yvy regua reko, neĩ mbaꞌemo yvy re ikuai vaꞌe. Mbaꞌeta yvy regua reko rayvua kuery re ma Nhanderuete rayvua noĩ.e3Xeraꞌy kueꞌiry, pẽvy ambopara mbaꞌeta peikuaa ma Nhanderuete. Haꞌe tujakue, pẽvy ambopara mbaꞌeta peikuaa jypyꞌi guive oiko vaꞌe. Ipyaukue, pẽvy ambopara mbaꞌeta penembaraete haꞌe pendere Nhanderuete ayvu oĩ ramo pendepoꞌaka ma poromboeko vaia re. 2d] Haꞌvy peẽ tujakue, pẽvy ambopara mbaꞌeta peikuaa ma jypyꞌi guive oiko vaꞌe. Haꞌe ipyaukue, pẽvy ambopara mbaꞌeta pendepoꞌaka ma poromboeko vaia re. c% Kyrĩgueꞌi, tujakue haꞌe ipyaukue pe ijayvua Xeraꞌy kueꞌiry, pẽvy ambopara mbaꞌeta pejejavyague omboguepaa ma hery rupi.bw Haꞌe rã o-irmão ndoayvui vaꞌe ma pytũ reia rupi oiko, marã katy pa ooa voi ndoikuaai, pytũ oexa mbogue rã. ca? Haꞌe rã o-irmão kuery oayvu vaꞌe ma hexakãa rupi oiko, haꞌe hexe noĩ joityarã.l`Q Amongue “Xee hexakãa rupi aiko” heꞌi teĩ o-irmão ndoayvui vaꞌe ma pytũ rupi teri oiko._wHaꞌe rami avi ojapo uka pyre ambopara vaꞌe ma ipyau guive, mbaꞌeta Jesus Cristo ranhe anhetẽ vaꞌe rupi oiko rire peẽ kuery ju haꞌe vaꞌe rupi peiko. Mbaꞌeta pytũ oaxa ma ovy, haꞌe hendy vaꞌe anhetẽ vaꞌe ju hexakã ouvy.y^k Ayvu yma guare haꞌe ipyau vaꞌe re ijayvua Xerembiayvu kuery, ayvu ipyau vaꞌeꞌỹ ambopara pẽvy, haꞌe rã yma ojapo uka pyre jypyꞌi guive pendu vaꞌekue, mbaꞌeta yma guive ojapo uka pyre ma ayvu pendu vaꞌekue ae. P]“Xee ma hexe aĩ” heꞌi vaꞌe ma haꞌe oikoague rami ae toiko. \)Haꞌe rã ijayvua rupi jaiko vy ꞌrãe anhetẽ Nhanderuete jayvu aguã vaꞌe rami ete jayvu. Haꞌe rami vy ae ꞌrã jaikuaa hexe nhaĩa.[)Haꞌe nunga rupi amongue “Xee aikuaa” heꞌi teĩ haꞌe ojapo uka vaꞌe rupi ndoikoi vaꞌe ma ijapu, haꞌe hexe noĩ anhetẽ vaꞌe.UZ#Haꞌe ojapo uka vaꞌe rupi jaiko vy jaikuaa ꞌrã jaikuaa vaꞌe jaikoa.YHaꞌe ma jajejavyague re opaga vaꞌekue. Nhande jajejavyague re anho eꞌỹ opaga rakaꞌe, haꞌe rã yvy jave regua ojejavyague re. ^X 7Xeraꞌy kueꞌiry, haꞌe rami ambopara pejejavy eꞌỹ aguã. Haꞌe rami avi xapyꞌa rei amongue ojejavy ramo ma Nhanderuetea py peteĩ oiko nhanepytyvõarã. Haꞌe vaꞌe ma Jesus Cristo, heko porã vaꞌe.W { Xapyꞌa rei “Xee ma ajejavy vaꞌeꞌỹ” jaꞌe vy ixupe “Ijapu vaꞌe” jaꞌe, haꞌe nhandere ijayvu noĩ. >V w Haꞌe gui jajejavya nhamombeꞌupa ramo ma Nhanderuete heko porã haꞌe ojeroviapy vaꞌe vy ombogue ꞌrã jajejavyague, haꞌe nhandekyꞌaꞌo ꞌrã teko vai haꞌe javi gui. U Haꞌe rã “Xere ma neĩ peteĩ henda py jejavya noĩ” jaꞌe ri vy nhande ae jajekore, haꞌe nhandere anhetẽ vaꞌe noĩ.WT )Haꞌe rami teĩ guexakãa rupi haꞌe oikoa rami avi nhande voi hexakãa rupi jaiko ri vy peteĩ rami ꞌrã nhandekuai jomeme, haꞌe Taꞌy Jesus ruguy nhandekyꞌaꞌo ꞌrã jajejavya haꞌe javi gui. S Xapyꞌa rei “Xee ma Nhanderuete reve aiko” jaꞌe teĩ pytũa rupi jaiko vy ma nhandeapu, anhetẽ vaꞌe rupi eꞌỹ jaiko. R   Nhanderuete rexakãa rupi nhandekuai aguã jajejavya nhamombeꞌupa aguã re ijayvua Haꞌe gui ayvu ixugui roendu vaꞌekue, haꞌe pẽvy ju romombeꞌu vaꞌe ma povaꞌe: Nhanderuete ma hexakã vaꞌe, hexe ma neĩ peteĩ henda py noĩ pytũa. GQ  Haꞌe vaꞌe rombopara pẽvy opa mbaꞌe py javyꞌa aguã. ;P qRoexa haꞌe roendu vaꞌekue ma pendevy pe ju romombeꞌu, peẽ kuery voi orereve peteĩ rami nhandekuai aguã. Mbaꞌeta ore ma Tuu haꞌe Taꞌy Jesus Cristo reve ae orekuai.gO IMbaꞌeta Tekove meꞌẽa ojekuaa rã ore roexa rire imombeꞌuarã roiko. Haꞌe rami vy pendevy pe ju romombeꞌu. Haꞌe vaꞌe ma Tekove marã eꞌỹ meꞌẽa, Nguu reve oiko vaꞌekue ri orevy ju ojekuaa karamboae.N Jypyꞌi kuaxia João ombopara vaꞌekue Ayvu Tekove meꞌẽa haꞌe Nhanderuete reve peteĩ rami nhandekuaia re ijayvua Jypyꞌi guive roendu vaꞌekue, orerexa py ae roexa haꞌe hexe ropoko guive vaꞌekue ma Ayvu Tekove meꞌẽa. QMHaꞌe rami ꞌrãgue py penembaraeteve tema peovy nhande-Senhor Nhandereraa jepea Jesus Cristo penemboaxya rupi, haꞌe peikuaa porãvea py. Haꞌe ae toguerovyꞌaa aỹ haꞌe arakaꞌe rã peve. SLHaꞌe rã peẽ xerembiayvu kuery, haꞌe nunga peikuaa ma voi vy penheangu. Penhembotavy uka eme Senhor nheꞌẽ rendu eꞌỹa kuery pe, penembaraetea rupi pendekuaia gui pejeity uka eꞌỹ aguã.)KKHaꞌe vaꞌe ijayvu haꞌe kuaxia ombopara vaꞌe haꞌe javi re ma haꞌe ramigua oĩ. Haꞌe rami avi amongue henda py oĩ jaikuaa aguã haxyve vaꞌe. Haꞌe ramo oikuaa eꞌỹ rei haꞌe ikangy vaꞌe kuery ma haꞌe nunga oexa vy haꞌeveꞌỹa rami ꞌrã oikuaa, ipara ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe mboae re oĩ vaꞌe voi haꞌe kuery ndoikuaai reia rami avi. Haꞌe ramia py haꞌe kuery okanhy aguã katy oo. 'JGPenemaꞌenduꞌa nhande-Senhor jogueraa jepexe vy nhoarõ area re. Haꞌe nunga re nhanerembiayvu irmão Paulo voi omoꞌaranduague rami vy ombopara pẽvy.yIk Senhor nharõ vy ipara re nhanhemboꞌe aguã re ijayvua Haꞌe nunga rupi xerembiayvu kuery, haꞌe nunga pearõ vy penheaꞌã tema pejexa uka aguã peteĩ rami ikuai vaꞌe, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe ojou vai pyrã eꞌỹ. vHe Haꞌe rã nhande kuery ma ijayvuague rami vy yva pyau haꞌe yvy pyau nharõ jakuapy, teko porã rendarã. 2G] Nhanderuete ára pearõa rupi pejapo ovaẽ voive aguã rami. Haꞌe vaꞌe jave py yva voi hendy vy ivaipa ꞌrã, haꞌe mbaꞌemo jaexa vaꞌe okai vy hykupa ꞌrã.F5 Haꞌe nunga haꞌe javi haꞌe rami ete okanhymba aguã rami opyta ramo peẽ kuery pendekyꞌa eꞌỹa rupi pota ke pendekuai Nhanderuete pe ete.|Eq Haꞌe gui Senhor ára ma imonda vaꞌe rami ꞌrã ou xapyꞌa. Haꞌe vaꞌe jave py yapu ratã reve yva okanhymba ꞌrã, haꞌe mbaꞌemo jaexa vaꞌe okai vy ivaipa ꞌrã. Ko yvy haꞌe mbaꞌemo ojapo pyre haꞌe javi ꞌrã okaipa. ; dDA Haꞌe nunga rupi Senhor ndarei ijayvuague ojapo aguã, amongue “Are ete ma” heꞌi teĩ. Haꞌe rami ꞌrãgue py nhanerarõ are oikovy. Ndoipotai peteĩve nhakanhy, haꞌe rã nhande haꞌe javive jajeko rerova. ECHaꞌe rami avi xerembiayvu kuery, peteĩ mbaꞌe oĩ penderexarai eꞌỹ aguã: Senhor pe rã peteĩ ára mil maꞌetỹa rami, haꞌe rã mil maꞌetỹa ma peteĩ ára rami rive oaxa.HB Haꞌe gui aỹ yva haꞌe yvy itui vaꞌe ma Nhanderuete oayvu rupi ae ju omombyta tata py okaipa aguã. Joe oikuaa pota haꞌe heko vai vaꞌe kuery ombopaga aguã ára pyguarã omombyta. QAHaꞌe vaꞌe rupi ae ju haꞌe vaꞌe javegua yvy omomba, yy ombou vy.Z@-Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery hexarai potae povaꞌe nunga gui, mbaꞌeta yma Nhanderuete oayvu gui rive omoingo rakaꞌe yva haꞌe yvy. Yvy ma ojapo rakaꞌe yy gui ojekuaa aguã rami, yy mbyte rupi gui ae.]?3Haꞌe rami vy aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌexa tu oiko Cristo ou jevy aguã re ijayvuague? Mbaꞌeta nhaneramoĩ kuery omano guive haꞌekue rami ae tema opa mbaꞌe ikuai, ko yvy onhonoa guive”, heꞌi ꞌrã.)>KJypyꞌi peikuaa pota povaꞌe nunga re: Opaa ára py ikuai ꞌrã porojojai rei vaꞌe. Nhandejojai reia rupi ꞌrã ikuai, haꞌe kuery ae oipotaa rami rive.b==Haꞌe rami rã penemaꞌenduꞌa aguã profeta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery yma ijayvuague re, haꞌe Senhor Nhandereraa jepea ojapo uka vaꞌekue re guive, peẽ kuerya rupi apóstolo kuery penemboꞌeague rami ae.Q<  Senhor ou jevy aguã ára re ijayvua Xerembiayvu kuery, kovaꞌe kuaxia ma mokoĩguea ma pẽvy ambopara. Mokoĩve ma mbaꞌemo re romomaꞌenduꞌa aguã rupi ambopara, peneꞌarandu ae teĩ.7;gHaꞌe kuery re oiko ayvu “Jagua ojevy ꞌrã haꞌe ae ombojevyague py, haꞌe poryko ojoia porã teĩ ojevy ju ꞌrã yapo py onhemouꞌũ aguã rive”, heꞌi vaꞌe. H: Haꞌe kuery pe haꞌeveve ꞌrãgue teko porã katygua tape ndoikuaai ma voi vaꞌe rire. Mbaꞌeta oikuaa teĩ ojapo uka pyre ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ojepeꞌa vy haꞌekue py ju ojevy.y9kMbaꞌeta amongue ma Senhor Nhandereraa jepea Jesus Cristo oikuaa, haꞌe ko yvy regua nhomongyꞌapa reia gui oo jepe teĩ haꞌe nunga pyve ju ꞌrã ojekore haꞌe ojeity uka. Haꞌe rami rire jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã opaa py.'8G“Escravo veꞌỹ ma peiko”, heꞌi teĩ haꞌe kuery ae imongyꞌapaa pegua escravo ikuai. Mbaꞌeta jajeity uka vy nhandereityare pegua escravo japyta. 7 Mbaꞌeta onhemboyvate reia rupi ijayvu, haꞌe toꞌo oipotaa rami ikuai vy ombotavy ꞌrã gueko vaiaty gui oo jepexe vaꞌe.6Haꞌe kuery ma ygua ipirupa vaꞌe rami ikuai, yvyxĩ yvytu ogueraapa rive vaꞌe rami guive. Pytũa rupi guarã rive ikuai.55c(Haꞌe rami avi opaga rakaꞌe ojejavyague re. Profeta oiko vaꞌeri hymba ovoyi vaꞌety avakue ayvu py ijayvu ixupe, oꞌarandua rupi eꞌỹ oiko ta ramo ojokoxe vy.) K4Tape hiꞌyvi porã vaꞌe gui ojepeꞌa vy Beor raꞌy Balaão oikoague rupi oo vy okanhymba, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma teko vai rupi mbaꞌemo ojoupa vaꞌerã re anho ndaꞌeveive rakaꞌe.83iJoe omaꞌẽ ꞌrã itavy reixea rupi anho, ndopytuꞌui ꞌrã guive ojejavya gui. Ombotavy ꞌrã ikangy vaꞌe, peráta re ndaꞌeveive haꞌe ayvu vaipy raꞌy ikuai vy.%2C Haꞌe kuery ojexavai ꞌrã nhombojexavaiague py ae. Haꞌe kuery ma ara py teĩ opa marã rei ꞌrã ovyꞌa okuapy toꞌo oipotaa rupi. Mbaꞌemo ikyꞌapa haꞌe ivaikue rei vaꞌe rami ikuai. Haꞌe kuery ae ꞌrã onhemongyꞌa ojekorea py, peẽ kuery reve okaru okuapya pyve.p1Y Haꞌe rã nhombojaru rei vaꞌe kuery ma mymba inharõ vaꞌe omboꞌa haꞌe ojuka pyrã rami rive ikuai, mbaꞌeta ijayvu vai ꞌrã oikuaa eꞌỹ vaꞌe re voi. Haꞌe ramo mymba opaa rami avi haꞌe kuery voi omombaa ꞌrã.0} Haꞌe rã anjo kuery ma imbaraeteve haꞌe ipoꞌakave vaꞌeri huvixa kuery re ndaꞌijayvu vai ꞌrã Senhor renonde.p/Y Ombopagave ꞌrã toꞌo oipotaa rami opa marã rei ikuai vaꞌekue, huvixa kuery onheꞌẽ rendua rupi eꞌỹ guive. Haꞌe kuery ma nhombojaru haꞌe onhemboyvate rei vaꞌe vy neĩ ipoꞌakakueve re ijayvu aguã voi ndokyjei.<.q Haꞌe nunga rupi Senhor ogueraa jepe kuaa heko porã vaꞌe ikuai axya gui, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma ikuai axy aguã py omboty ꞌrã oikuaa pota aguã ára pyguarã.$-A(Mbaꞌeta haꞌe kuery opa marã rei ikuaia mbyte heko porã vaꞌe oiko vy koꞌẽ nhavõ oexa haꞌe oendu vy opyꞌa heko porã vaꞌe py ojexavai.) (,ILó anho ogueraa jepe. Haꞌe vaꞌe heko porã vaꞌe ma nhonheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe kuery opa marã rei ikuaia oexa vy ndaꞌevei etea oendu rakaꞌe.,+QHaꞌe gui Sodoma haꞌe Gomorra tetã ma tanhimbu rive omombyta. Ombovaipa ete rakaꞌe, rakaꞌeve rã heko vai vaꞌe ikuai vaꞌerã oikuaa vy onheangu aguã.=*sYmagua kuery voi nomboaxyi vy Noé teko porã mombeꞌua vaꞌe anho ogueraa jepe rakaꞌe, haꞌe hexeve sete ju. Haꞌe rã ko yvy regua heko vai vaꞌe kuery áry ma yy ombou. O)Mbaꞌeta anjo kuery eteve voi ojejavy ramo Nhanderuete nomboaxyi rakaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py yvy guy py nhuã oĩ vaꞌe py omombo, yvykua pytũ reia py omboty ombopaga aguã ára pyguarã.9(kHaꞌe kuery ma peráta re ndaꞌeveive vy pendekore ꞌrã ijapua py. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery mbopagaarã yma guive omoĩ mbyre ndarei ꞌrã. Imombaarã ma ndokei ae. 'Heta ꞌrã ikuai avi haꞌe kuery opa marã rei ikuaia rupi. Haꞌe ramo haꞌe kuery káuxa ijayvu vaia ꞌrã tape anhetẽ vaꞌe re.O&  Poromboꞌea kuery anhetẽ rupigua eꞌỹ opaga ꞌrãa re ijayvua Heta vaꞌe kuery mbyte rupi ikuai avi rakaꞌe profeta ramigua rive. Peẽ kuery mbyte voi ikuai ꞌrã poromboꞌea anhetẽ rupigua eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe kuery ma nhemi rupi ꞌrã omombeꞌu apu nhomombaarã. Senhor Ijoguaare Ipoꞌakapa vaꞌe rovai eteve voi ꞌrã ijayvu. Haꞌe ramia py oꞌáry ae ombou uka imomba vyvoiarã. , ; Judas 3-23 b% ?mbaꞌeta peteĩve ayvu ndojekuaai rakaꞌe profeta kuery ae oipotaa gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete gui ae avakue [ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe] ijayvu rakaꞌe, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ omoꞌarandu heravy rã. y$ mPo ramigua jypyꞌi jaikuaa: Ipara ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ayvu ikuai vaꞌe ma avakue akã gui riveꞌỹ ou,# }Haꞌe rami rire jaikuaa porãve profeta kuery ayvu anhetẽ vaꞌe memea, haꞌe nhandejee nhamoĩ atãve ꞌrã guive, mbaꞌeta pytũa py tataendy rami nhanemoexakã ꞌrã koꞌẽmba peve, nhandepyꞌa re jaxy-tata koꞌẽ mbija ojekuaa peve." yHaꞌe vaꞌe ayvu yva gui onhendu rã ore voi roendu karamboae yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry hexeve orekuaia py. L! Mbaꞌeta Nguuete gui ae ou rakaꞌe omboetepaa aguã haꞌe hexakãa. Mbaꞌeta ixupe Hexakãmba vaꞌe oayvu ombou vy “Kovaꞌe ma Xeraꞌy ayvu vaꞌe, arovyꞌa vaꞌe”, heꞌi vaꞌekue.   Nhanderuete ayvu anhetẽ etea re ijayvua Mbaꞌeta ore ma avakue akã gui riveꞌỹ pẽvy romombeꞌu vaꞌekue nhande-Senhor Jesus Cristo poꞌakaa, haꞌe ou jevy aguã regua guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py ipoꞌakaa ma ore ae rexa py roexa vaꞌekue.x kHaꞌe nunga rupi xee anheaꞌãve ꞌrã aa ma rire haꞌe nunga haꞌe javi re penemaꞌenduꞌa aguã rami.  Mbaꞌeta xee aikuaa rã kovaꞌe ooꞌi areko vaꞌe areꞌỹꞌi re aeja ꞌrã, nhande-Senhor Jesus Cristo oikuaa ukaague rami vy.G   Mbaꞌeta kovaꞌe ooꞌi re aikove teria ja haꞌe nunga re romomaꞌenduꞌaa rupi xeayvu vy romokyreꞌỹvexe. “Ooꞌi” heꞌia ma gueteꞌi re ae ijayvu vy (2 Coríntios 5.1-4). g I Apóstolo Pedro nhanemomaꞌenduꞌaa rupi ijayvuague Haꞌe nunga rupi pendere anhetẽ vaꞌe oĩ vaꞌe peikuaa porã, haꞌe nunga re peĩ atã guive teĩ haꞌe nunga re romomaꞌenduꞌa aguã rami riae aiko.   Haꞌe rami rã nhande-Senhor Nhandereraa jepea Jesus Cristo poꞌakaa imarã eꞌỹ vaꞌe peupity rã penemovaẽ porã ꞌrã. 3 a Haꞌe nunga rupi irmão kuery, penheaꞌãve tema penerenoĩague haꞌe pendeporavoague pexa ukaa rupi. Haꞌe rami vy ꞌrã neĩ peteĩve henda py voi ndapejeity ukai.F  Haꞌe rã amongue re haꞌe nunga noĩ ri ramo ára revegua eꞌỹ, haꞌeꞌi py oĩ vaꞌe anhoꞌi oexa vaꞌe rami teri oiko, mbaꞌeta hexarai ma ojejavyague gui oikyꞌaꞌoague re.G  Mbaꞌeta pendere haꞌe nunga oĩ, haꞌe oĩve ovy ri ramo nhande-Senhor Jesus Cristo peikuaa porãvea rupi pexa uka ꞌrã penekyreꞌỹ haꞌe iporã vaꞌe anho. Filipenses 2.12,13   haꞌe ixupe peikoa re pemoirũ irmão kuery pexaxe aguã, haꞌe irmão kuery pexaxea re pemoirũ mborayvu re pendekuai aguã.& Ghaꞌe peneꞌarandua re pemoirũ pejejoko aguã, haꞌe pejejokoa re pemoirũ peĩ atã aguã, haꞌe peĩ atãa re pemoirũ Nhanderuete pe ete peiko aguã,& GHaꞌe nunga rupi ae penheaꞌã pejeroviaa re pemoirũ aguã pendereko porã aguã, haꞌe pendereko porãa re pemoirũ peneꞌarandua rupi pendekuai aguã,x kHaꞌe rami vy mbaꞌemo ovare haꞌe iporã ete vaꞌe nhandevy omeꞌẽ aguã re ijayvu, kovaꞌe yvy re toꞌo oipota vaꞌe nhanemongyꞌaarã oĩ vaꞌe gui jaa jepe aguã, nhandere voi Nhanderuete pyꞌa re oĩ vaꞌe oĩ avi aguã.* O Cristo guigua jaexa uka aguã re ijayvua Mbaꞌeta Nhanderuete ma guexakãa haꞌe gueko porãa jaupity aguã nhanerenoĩ ma vy opoꞌakaa rupi omeꞌẽ avi nhanemoingo porãarã haꞌe ixupe nhanemoingoarã regua haꞌe javi. Nhanerenoĩare jaikuaa porãvea rupi jajopypa ꞌrã.  Tove opa mbaꞌe py tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã, Nhanderuete haꞌe nhande-Senhor Jesus Cristo peikuaa porãvea rupi. z qMokoĩguea kuaxia Pedro ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Simão Pedro ma Jesus Cristo rembiguai haꞌe apóstolo-rã xemoĩ vaꞌekue. Axarura pẽvy, mbaꞌeta peẽ kuery voi peupity pejerovia aguã, Nhanderuete haꞌe Nhandereraa jepea Jesus Cristo guigua teko porã rupi omeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma ovare ete vaꞌe.wgPexarura peteĩ-teĩ pe pejoayvua rupi. Tove Cristo re pendekuai vaꞌe haꞌe javive tapendu mbyꞌa porã. #? Babilônia py oiporavo pyre ikuai vaꞌe avi oxarura uka peẽ kuery pe, xeraꞌy Marcos voi. Amongue py Roma tetã pe “Babilônia” ꞌea ꞌrã. /W Irmão Silvano pe ma kovaꞌe kuaxia ambopara uka pẽvy. Haꞌe vaꞌe ma xee aikuaa rami ojeroviapy oiko, peẽ kuery pe avi. Ayvu mbovyꞌi py ambopara uka. Romongetaa rupi teĩgue ju aipoaꞌe: Haꞌe rami ae Nhanderuete nhanemboaxya anhetẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re anho tema peĩ atã. G  Haꞌe ae taꞌipoꞌakapa arakaꞌe rã peve guarã. Amém. " = Haꞌe gui xapyꞌaꞌi pendekuai axy ma rire Nhanderuete penemoingo porã ju ꞌrã, penemoĩ atã, penemombaraete haꞌe penemombyta porã ju ꞌrã, mbaꞌeta opa mbaꞌe py nhanemboaxy vaꞌe, haꞌe Cristo re vy guexakãa imarã eꞌỹ vaꞌe pyguarã nhanerenoĩ vaꞌekue.. U Pejeity uka eme ixupe, pejeroviaa re peĩ atã vy. Mbaꞌeta peikuaa pende-irmão kuery yvy jave re ikuai vaꞌe voi oendu avi okuapya peẽ pendekuai axya ramigua. 5Peiko kuaa pota ke, penheangu guive. Mbaꞌeta penderovaigua anha ma pendeyvýry rupi oiko guary guembiarã oeka vy okororõ oikovy vaꞌe rami avi.l QIpo py meme ke pemboaxa pendevoyi pereko vaꞌe, mbaꞌeta penemboaxya rupi ꞌrã opena pendere. veHaꞌe nunga rupi penhemoꞌyvyĩꞌi Nhanderuete poꞌakaa guy py, haꞌevea ára py penemboyvate ju aguã. Omongeta haꞌe oxarura reve opaa py ogueroayvu porãague Haꞌe rami ae avi peẽ kunumigueve, pendekuai ꞌrã tujakueve oipotaa rami. Haꞌe peẽ kuery haꞌe javi, pendekuaia rupi pendejee pemoĩ joegui penhemoꞌyvyĩꞌive aguã. Mbaꞌeta Nhanderuete opuꞌã ꞌrã onhemboyvate rei vaꞌe re, haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe pe ma oexa uka ꞌrã omboaxya. }Haꞌe ramo Opena vaꞌety Yvateve ete vaꞌe ojekuaa ramo pejopy ꞌrã coroa hexakãmba vaꞌe opa vaꞌerã eꞌỹ. wPejokuai poyi eme pẽvy opena uka vaꞌekue. Haꞌe rami ꞌrãgue py peiko haꞌe kuery voi peẽ rami ikuai aguã.ucPepena porã ke Nhanderuete rymba kuery pẽvy opena uka vaꞌekue re. , ; Ojapo uka ramo riveꞌỹ pejapo, haꞌe rã pejapoxeaꞌi py, Nhanderuete oipotaa rami ae. Peráta re riveꞌỹ guive pejapo, haꞌe rã penekyreꞌỹa rupi.A } Igreja re opena vaꞌe kuery omongetaague Haꞌe gui peẽ kuery regua igreja re pepena vaꞌe kuery ju xee romongeta, mbaꞌeta xee voi peẽ kuery rami avi aiko igreja kuery re apena vaꞌe, haꞌe Cristo oiko axyague amombeꞌu vaꞌe, haꞌe gui peẽ kuery reve aĩ avi ꞌrã hexakãa ojekuaa jave.1[Haꞌe nunga rupi Nhanderuete oipotaa rami vy ikuai axy vaꞌe guekove re topena uka imoingoare ojeroviapy vaꞌe pe, haꞌe iporã vaꞌe rupi tema taꞌikuai guive. B}Mbaꞌeta “Heko porã vaꞌe ojexavaia py anho ꞌrã oo jepe, rire mbaꞌexa ꞌrã tu ikuai Nhanderuete re imaꞌenduꞌa eꞌỹ haꞌe heko vai vaꞌe kuery?” heꞌiague rami. yMbaꞌeta ovaẽ ma ára Nhanderuete joe oikuaa pota aguã. Ojeupegua kuery re ranhe ꞌrã oikuaa pota. Haꞌe ramo nhande kuery re ranhe oikuaa pota rire mbaꞌexa ꞌrã tu ikuai Nhanderuete guigua ayvu porã rupi nonheꞌẽ rendui vaꞌekue?/Haꞌe rã Cristo pegua peikoa re ri penemoingo axya rã pexĩ eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py perovyꞌa Nhanderuete, pendere Cristo rery oĩa re.>~uHaꞌe gui peẽ kuery vaꞌe regua ndaꞌevei mavaꞌeve rei pejojukaague py peiko axy aguã, eꞌỹ vy penemondaague re, pejapo vai reiague re, neĩ joe pepena reiague re guive.}#Cristo rery káuxa pendere ijayvua rei ramo ovyꞌa ete vaꞌe peiko, mbaꞌeta pendere oĩ ꞌrã Nhanderuete Nheꞌẽ hexakãmba vaꞌe.| Haꞌe rami vy Cristo oiko axyague rami peẽ voi pendekuai axy vy pevyꞌa, hexakãa ojekuaa jave pevyꞌave ete aguã. ; V{% Cristo káuxa nhanemoingo axya teĩ javyꞌa aguã re ijayvua Xerembiayvu kuery, penembyte tata hendy vaꞌe rami pendeko aꞌãarã ou teĩ penhemondyi eme, mbaꞌeta penemondyipaarã eꞌỹ ou.:zm Ayvu omombeꞌu aguã ojopy vaꞌekue ma tomombeꞌu porã, Nhanderuete ayvu ramo. Nhopytyvõ aguã ojopy vaꞌekue ma Nhanderuete omombaraetea rupi tojapo, opa mbaꞌe py Nhanderuete omboetea aguã Jesus Cristo rery rupi. Haꞌe vaꞌe ma hexakãmba haꞌe ipoꞌakapa arakaꞌe rã peve guarã. Amém. Peteĩ-teĩ nhanhopytyvõ aguã re ijayvua Namombyryvei ma opa mbaꞌe opa aguã ára. Haꞌe nunga rupi pejejoko haꞌe peiko kuaa pota ke penhemboꞌe kuaa aguã. ; ?uwMbaꞌeta haꞌe rami aguã ae omano vaꞌekue pe voi ayvu porã omombeꞌua rakaꞌe, avakue rami haꞌe kuery ngoꞌo re opaga teĩ nheꞌẽ re oikove ju aguã Nhanderuete rami. t}Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemombeꞌupa ꞌrã oikove vaꞌe haꞌe omano vaꞌekue re oikuaa pota vaꞌe renonde.s-Haꞌe gui amboae kuery opa marã ikuaia rupi peẽ kuery napenhemoirũvei ramo onhemondyipa rei okuapy, haꞌe peẽ kuery re ijayvu vai guive.r Mbaꞌeta haꞌeve ma amboae regua oipotaa rami pendekuaiague. Opa marã rei pendekuai vaꞌekue toꞌo oipota vaꞌe rupi, pekaꞌua rupi, opa marã vyꞌaa rupi, iro vaꞌe peyꞌua rupi, haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa ojeguarupy pembojeroviaa rupi guive.qHaꞌe rami rire penderoꞌo re peikove teria ja avakue oipotaa rami veꞌỹ pendekuai aguã, haꞌe rã Nhanderuete oipotaa rami anho.(p K Jejavya pe nhamano haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaiko aguã re ijayvua Haꞌe gui Cristo ngoꞌo re oiko axy rire peẽ voi pendepyꞌa re pemoĩ haꞌekue rami penhemoingo axy uka avi aguã, mbaꞌeta ngoꞌo re oiko axy vaꞌekue ma mbaꞌeve ndoguerekovei ma jejavya reve. ; ;ooHaꞌe gui yva re oo ma vy Nhanderuete oiporu kuaa regua re oĩ. Haꞌe ramo haꞌe oipotaa rami ikuai anjo kuery, yvatekueve haꞌe mbaꞌemo re ombopoꞌaka pyre haꞌe javi. n{Haꞌekue rami ae ju aỹ ma peẽ voi penhemongaraia rupi peo jepe. Penderoꞌo peikyꞌaꞌo vy rive peo jepe ndaꞌei, haꞌe rã Nhanderuete pe pejapukaia rupi, pendepyꞌa peikyꞌaꞌo uka vy. Jesus Cristo onhemboete ju rire pendekyꞌaꞌo.Zm-Haꞌe vaꞌe kuery ma yma rupi Noé oiko jave Nhanderuete nonheꞌẽ rendui okuapy teĩ Nhanderuete oarõ are ranhe kanoã guaxu ojapoa ja. Haꞌe rami teĩ mbovyꞌi oo jepe rakaꞌe yy rupi, oito eteꞌi.cl?Haꞌe gui onheꞌẽ rupi oo vy ayvu omombeꞌu nheꞌẽ nhuã py omboty pyre kuery pe.ak;Mbaꞌeta Cristo voi omano rakaꞌe jajejavyague re, peteĩgueꞌi. Heko porã ete vaꞌe ojejuka uka nhandereko vai vaꞌe re, nhandereru aguã Nhanderuete pe. Ngoꞌo re omano teĩ Nheꞌẽ omoingove ju rakaꞌe.jMbaꞌeta pendekuai axy Nhanderuete oipota ri ramo haꞌeveve pendeko porãa re pendekuai axy, pendeko vaia re ꞌrãgue py.oiWHaꞌe rami avi pendevai reia rupi pendeayvu eme, haꞌe rã pejererokyjea haꞌe pendepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi anho. Haꞌe ramo penderovai ijayvu vaꞌe oxĩmba ꞌrã Cristo re vy pendereko porãa re ijayvu vaiague re. , ; KhHaꞌe rami ꞌrãgue py pendepyꞌa py Cristo pemboetea rupi “Xe-Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” peje vy peiko katu riae oporandu vaꞌe-vaꞌe pe pemombeꞌu porãve aguã pearõ peikovya.g5Haꞌe rami avi pendereko porãa rupi pejexavai teĩ ovyꞌa ete vaꞌe ꞌrã peiko. Penemongyjea rupi ijayvua teĩ pekyje eme, pejapura eme guive.f5 Iporã vaꞌe jajapoa rupi nhaĩ atã aguã re ijayvua Haꞌe gui iporã vaꞌe pejapoa rupi penheaꞌã ramo mavaꞌe tu penemoingo axy ta?Ee Mbaꞌeta heko porã vaꞌe re Senhor omaꞌẽ oikovy, ojapyxaka oiny guive haꞌe kuery ojerurea re. Haꞌe rã mbaꞌemo vai apoa kuery pe ma Senhor oexa uka ꞌrã opoxya”, heꞌi. d Tojepeꞌa mbaꞌemo vai gui, iporã vaꞌe anho tojapo. Tonheaꞌã pavẽ reve ikuai porã aguã. Tonheaꞌã ete, oupity peve.7cg Mbaꞌeta “Oiko pukuvexe haꞌe ovyꞌaa aguã vaꞌe ára oupityxe vaꞌe ma tojoko oapekũ mbaꞌemo vai rupi ijayvu eꞌỹ aguã, tojoko ojuru ijapu rei eꞌỹ aguã.b  Pendevy otekoavya rã pejepy-jepy eme haꞌekue rami, haꞌe pendere ijayvu vaia rã pembovai eme ayvu vai rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py pejogueroayvu porã, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ae Nhanderuete penerenoĩ, pendereroayvu porãa peupity aguã. , ; (aI Irmão kuery joayvu aguã re ijayvua Opaa py aipota jojoꞌi rami peikuaa. Penhomboaxy, joegua meme rami pejoayvu, joegui penhemoꞌyvyĩꞌive guive.`Haꞌe peẽ ime kuery voi haꞌe rami. Peneꞌarandua rupi pejoguereko penderaꞌyxy reve. Haꞌe kuery ikangyve ramo pemboetea rupi pereko, mbaꞌeta peẽ reve haꞌe kuery peguarã voi tekove oĩ. Haꞌe rami vy ꞌrãe mbaꞌeve napendejokoi pejerurea gui. ; `_9Abraão raꞌyxy Sara voi haꞌe rami oiko rakaꞌe, mbaꞌeta ome onheꞌẽ rendua rupi ixupe “Senhor” heꞌi. Peẽ voi iporã vaꞌe pejapo haꞌe mbaꞌeve rei gui ndapekyjei vy imemby kuery ꞌrã peiko. $^AMbaꞌeta ymave rupi kunhague ikyꞌa eꞌỹa rupi Nhanderuete re ojerovia vaꞌe ma haꞌe ramigua py ae onhemonde rakaꞌe, ome oipotaa rami ikuaia py.6]eHaꞌe rami ꞌrãgue py pendepyꞌa re oĩ vaꞌe ae toexa uka peneporãa, haꞌeve vaiꞌia haꞌe pejapura eꞌỹa. Haꞌe ramigua ma Nhanderuete pe ovareve ete vaꞌe.!\;Peẽ taꞌyxy kuery, penhemoatyrõ eme hiꞌárykue rive, pejeꞌa vykypa reia py, ouro guigua py pejeguaa py, neĩ ao hepyve vaꞌe py penhemonde vy.^[5Mbaꞌeta opa mbaꞌe py pejererokyjea rupi peiko ramo oexa ꞌrã pendekuai porãa."Z ? Omenda vaꞌe kuery joguereko kuaa aguã re ijayvua Kunhague, peẽ voi peneme oipotaa rami avi peiko. Haꞌe rami avi ayvu porã rupi haꞌe kuery ndaꞌikuai teri teĩ peẽ taꞌyxy kuery pendekuai porãa oexa vy rive haꞌe kuery voi ojerovia ꞌrã pendeayvu reꞌỹ.YMbaꞌeta vexaꞌi okanhygue rami pendekuai vaꞌekue ri aỹ ma penenheꞌẽ re Opena haꞌe Onhangareko vaꞌe oĩa py ju pendereru. %XCYvyra re ojukaa py guete re ae ogueraa rakaꞌe jajejavyague, nhande voi jejavya pe nhamano avi, haꞌe teko porã re ju jaiko aguã. Ijai gui vy jakuera. 4WaIxupe ijayvu vaikuea rã nombovai ayvu vai py. Oguereko axya rei ramo nanhomongyjei. Haꞌe rami ꞌrãgue py onhemboaxa haꞌevea rami joe oikuaa pota vaꞌe po py. , ; UV#Haꞌe ma ndojejavyi, peteĩve henda py ndaꞌijayvui nhombotavy reia rupi. B~t}}|{{'zyxxcwwLvv=utsrr&q[ponnKmmlkkmjjrihggffZesddacc0baa`_^^I]\\[>ZYYuXFWVV$UTT;SRaQPPjPONMMLLKKJJI7GFF<;:98L55453211)0//E/.0-a,g**))(&&&R%$## "&! 4~ZE-91H0l  _ wUYFHaꞌe rami avi Sardes tetã py peẽ kuery regua mbovyꞌi avi ikuai oao nomongyꞌai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery heko porã vaꞌe vy xerupive ꞌrã ikuai xiĩ vaꞌe py onhemonde reve.Haꞌe nunga rupi penemaꞌenduꞌa ke ayvu pendu vy pendejee pemoĩ vaꞌekue re. Pemoĩ porã ju, haꞌe pejeko rerova. Mbaꞌeta ndapeiko kuaa potai ri ramo aju xapyꞌa ꞌrã imonda vaꞌe rami, ndapeikuaai ꞌrã guive penderovai aju aguã hora. 3_Peiko kuaa pota ke, haꞌe pemombaraete okuaveꞌi teri teĩ omano aguã rami ikuai vaꞌe, mbaꞌeta xee aikuaa Xeruete renonde opa mbaꞌe py eꞌỹ pendereko porãa.2 _ Sardes pygua igreja kuery pe ombopara ukaague — Sardes tetã py igreja kuery ikuai vaꞌe pegua anjo pe embopara: “Po rami ijayvu sete nheꞌẽ Nhanderuete guigua haꞌe sete jaxy-tata oguereko vaꞌe: “Xee aikuaa pendereko. Pendevy pe ‘Oikove vaꞌe’ ꞌea teĩ omanogue peiko.PIjapyxa oĩ vaꞌe ke toendu igreja kuery pe Nheꞌẽ ijayvu rã.” mSHaꞌe kuery pe voi ameꞌẽ ꞌrã jaxy-tata koꞌẽ mbija, xevy pe xeru omeꞌẽague rami avi.}Haꞌe ramo omoꞌarandu ꞌrã po pygua ferro guigua py, omboaꞌypa ꞌrã mbaꞌemo ryru nhaeꞌũ guigua rami rive. %Mbaꞌeta ogueropoꞌakapa, haꞌe opa peve ajapo uka vaꞌe rupi ikuai vaꞌekue pe ma ameꞌẽ ꞌrã yvy regua kuery re ipoꞌaka aguã.T!povaꞌe anho: Xee aju peve peĩ atã tema mbaꞌemo peupity ma vaꞌe re.q[“Haꞌe rã peẽ Tiatira pygua kuery mboae, haꞌe kuery rami eꞌỹ penhemboꞌe vaꞌe, ‘Satanás pyꞌapy regua’ heꞌia re pepena eꞌỹ vaꞌe, peẽ kuery pe ma aipoaꞌe: Pendevy pe ndajapo ukai ꞌrã ipoyi vaꞌe,dAAjuka ete ꞌrã imemby haꞌe ipiꞌa kuery. Haꞌe ramo igreja kuery haꞌe javi ꞌrã oikuaa xee jopyꞌa haꞌe nhokuraxõ re aikuaa pota vaꞌea. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pe ameꞌẽ ꞌrã peikoague rekovia. ,QMaꞌẽ, ajapo ꞌrã tupa py ojexavai ete oupy aguã rami, haꞌe hexeve itavy rei vaꞌekue guive, kunha vaꞌe omboꞌea rupi ikuaia gui ndojeko rerovai ramo.eCHaꞌe vaꞌe ma xee arõ are ma ojeko rerova aguã, teĩ itavy reia gui ndojeko rerovaxei.6eHaꞌe rami teĩ peteĩ oĩ pendereko regua naxembovyꞌai vaꞌe, mbaꞌeta kunha Jezabel ayvu re pejapyxaka. Haꞌe vaꞌe ma profeta ramigua rive onhemoingo vy xerembiguai kuery omboꞌea rupi ombotavy, itavy rei haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre gui haꞌe kuery hoꞌu okuapy aguã.%C“Xee aikuaa pendereko, pendeporayvua, pejeroviaa, xevy pe pembaꞌeapoa haꞌe peĩ atãa. Aikuaa avi jypyꞌi pembaꞌeapoague gui aỹ pembaꞌeapovea.dA Tiatira pygua igreja kuery pe ombopara ukaague — Embopara ke Tiatira tetã py igreja kuery ikuai vaꞌe pegua anjo pe: “Po rami ijayvu Nhanderuete Raꞌy tata rami hexa haꞌe overa vaꞌe rami ipy vaꞌe: 9Ijapyxa oĩ vaꞌe ke toendu igreja kuery pe Nheꞌẽ ijayvu rã. Mbaꞌeta ogueropoꞌakapa vaꞌekue pe ameꞌẽ ꞌrã maná onhomi mbyre haꞌe itaꞌi xiĩ vaꞌe guive. Haꞌe vaꞌe ita re ma tery pyau oĩ ꞌrã avave rei ndoikuaai vaꞌe, ojopy vaꞌe eꞌỹ vy.” ,QHaꞌe nunga rupi pejeko rerova. Haꞌe rami eꞌỹ ramo aju voi ꞌrã pẽa py, haꞌe xejuru gui kyxe guaxu oẽ vaꞌe py apuꞌã ꞌrã haꞌe kuery rovai.N Penembyte pereko avi Nicolaíta kuery nhomboꞌea rupi ikuai vaꞌe.N Haꞌe rami teĩ oiko avi pendereko regua naxembovyꞌai vaꞌe, mbaꞌeta peẽ kuery mbyte pereko Balaão nhomboꞌeague rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Balaque omboꞌe rakaꞌe Israel kuery renonde nhuã omoĩ aguã, mbaꞌemo raꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre gui haꞌe kuery hoꞌu haꞌe itavy rei okuapy aguã rami. - “Xee aikuaa tetã pendekuaia py Satanás renda ae. Haꞌe rami teĩ xerery rupi pendekuaia re peĩ atã, ndapejepeꞌai guive xere pejeroviaa gui, Antipas ojukaa ára voi. Haꞌe vaꞌe ma xevygua omombeꞌu porã ramo ojukaa vaꞌekue penderekoa Satanás renda oĩa py.P  Pérgamo pygua igreja kuery pe ombopara ukaague — Embopara ke Pérgamo tetã py igreja kuery ikuai vaꞌe pegua anjo pe: “Po rami ijayvu kyxe guaxu haĩmbe jovai vaꞌe oguereko vaꞌe: 8 i Ijapyxa oĩ vaꞌe ke toendu igreja kuery pe Nheꞌẽ ijayvu rã. Mbaꞌeta ogueropoꞌakapa vaꞌekue ma mokoĩguea manoa py ndaꞌikuai axyi ꞌrã, peteĩve henda py.”  Pekyje eme pendekuai axy aguã gui. Maꞌẽ, amongue peẽ kuery regua ma anha omboty uka ꞌrã nhuã py pendereko aꞌã aguã. Dez ára peve ꞌrã pendekuai axy. Pejerovia tema pemano peve. Haꞌe ramo coroa-rã pẽvy ameꞌẽ ꞌrã tekove. ; , w “Xee aikuaa pendekuai axy haꞌe pendeporiaukueꞌi vaꞌea. Haꞌe rami avi perekopa vaꞌe guive. Aikuaa avi judeu rami rive onhemoingo vaꞌe kuery pendere ijayvu rei okuapya. Haꞌe vaꞌe kuery ma Satanás peguarã rive onhemboaty vaꞌe.kO Esmirna pygua igreja kuery pe ombopara ukaague — Haꞌe gui Esmirna tetã py igreja kuery ikuai vaꞌe pegua anjo pe ju embopara: “Po rami ijayvu jypyꞌigua haꞌe opa vygua, omano vaꞌekue ri oikove ju vaꞌe: Y+Ijapyxa oĩ vaꞌe ke toendu igreja kuery pe Nheꞌẽ ijayvu rã. Mbaꞌeta ogueropoꞌakapa vaꞌekue pe ameꞌẽ ꞌrã Nhanderuete ꞌamba re yvyra tekove meꞌẽa hiꞌaĩ vaꞌeꞌa hoꞌu aguã.” #?Haꞌe rami avi pendereko regua peteĩ oĩ xembovyꞌa vaꞌe: Nicolaíta kuery reko ndapejou porãia. Haꞌe vaꞌe kuery reko ma xee voi ndajou porãi.dAPenemaꞌenduꞌa ke magui pa peꞌaague re. Pejeko rerova ke, pendekuai ju jypy peikoague rami. Haꞌe rami eꞌỹ rã pẽa py aju vy aipeꞌa ꞌrã pendevygua tataendy renda oĩaty gui, pejeko rerova eꞌỹ ramo.Haꞌe rami avi pendereko regua peteĩ ma naxembovyꞌai, mbaꞌeta pejepeꞌa ma jypyꞌi mborayvu rupi pendekuaiague gui. ykPeĩ atã, haꞌe xerery rupi pendekuai ramo pendereko aꞌãa rã pendekuerai eꞌỹ re peropoꞌakapa guive.oW“Xee aikuaa peẽ kuery reko. Xevy pe pembaꞌeapoa haꞌe peĩ atãa voi aikuaapa, haꞌe heko vai vaꞌe kuery ayvu re ndapejapyxakaia guive. Peaꞌanga apóstolo onhemoingo rive vaꞌe, haꞌe vy ijapu vaꞌe memea peikuaa.  ! Éfeso pygua igreja kuery pe ombopara ukaague — Embopara Éfeso tetã py igreja kuery ikuai vaꞌe pegua anjo pe: “Po rami ijayvu opo oiporu kuaa regua re sete jaxy-tata oguereko vaꞌe, haꞌe sete tataendy renda ouro guigua mbyte rupi avi oiko vaꞌe: ~ Haꞌe gui sete jaxy-tata xepo aiporu kuaa regua py areko vaꞌe, haꞌe sete tataendy renda ouro guigua rexa vaꞌe ma ndoikuaa ukaai teri. Sete jaxy-tata ma anjo kuery sete igreja ikuai vaꞌe pegua, haꞌe rã sete tataendy renda ma sete igreja ae — heꞌi. } Haꞌe nunga rupi embopara ke mbaꞌemo rexa vaꞌekue, mbaꞌemo aỹ oiko, haꞌe arakaꞌeve rã oiko vaꞌerã guive.| +oikove vaꞌe guive aiko. Mbaꞌeta amano vaꞌekue, teĩ aỹ ma aikove ju arakaꞌe rã peve guarã. Areko avi omanogue retã rokẽ peꞌaa.1{ ]Haꞌe gui aexa vy ipy yvýry haꞌa ajupy omanogue rami. Haꞌe ramo opo oiporu kuaa regua xere omoĩ vy aipoeꞌi: — Ekyje eme. Xee ma jypyꞌigua haꞌe opa vygua,"z ?Opo oiporu kuaa regua py ma sete jaxy-tata oguereko. Ijuru gui ma peteĩ kyxe guaxu oẽ haĩmbe jovai vaꞌe. Hova ma kuaray ojope ratãa rami hexakã. #y AIpy ma overa vaꞌe rami hendy, tata py omoexakã mbyre rami ojekuaa. Ijayvua ma yy tuvixa vaꞌe revovo rami onhendu. , 10.5-6, rx _Inhakã re hiꞌa oĩ vaꞌe ma vexaꞌi rague rami xiĩ, yroꞌy apĩ rami avi. Hexa ma tata rami hendy.5w e Tataendy renda ikuai vaꞌe mbyte peteĩ aexa avi ava raꞌy rami ojekuaa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ao puku py onhemonde, haꞌe ipexo rupi oĩ ajukue raꞌykue ouro guigua.ov Y Haꞌe ramo ajere aexa aguã xereve ijayvu vaꞌe. Ajere vy sete tataendy renda aexa ouro guigua meme.^u 7 Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi xevy: — Rexa vaꞌe ke embopara kuaxia re, haꞌe emondouka sete igreja ikuai vaꞌe pe: Éfeso, Esmirna, Pérgamo, Tiatira, Sardes, Filadélfia haꞌe Laodicéia pygua pe — heꞌi. t  Haꞌe gui ma Senhor ára py Nheꞌẽ re aiko vy xerakykue katy gui peteĩ aendu ijayvu atã vaꞌe, mimby guaxu rami onhendu vaꞌe."s ? Jesus guexakã reve ojexa ukaague Xee João ma pende-irmão aiko, haꞌe gui jaiko axya py, Nhanderuete poꞌakaa py haꞌe Jesus re nhaĩ atãa py peẽ kuery irũ aiko. Peteĩ ypaꞌũ Patmos ꞌepy vaꞌe re aĩ vaꞌekue, Nhanderuete ayvu Jesus regua amombeꞌuague re.Dr Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: “Xee ma jypyꞌigua haꞌe opa vygua. Aỹ aiko, yma guive aiko vaꞌekue, haꞌe rakaꞌeve rã aju vaꞌerã vaꞌe, Ipoꞌakapa vaꞌe aiko”, heꞌi. @q {Maꞌẽ, arai rupi ꞌrã ou. Haꞌe ramo oexa pavẽ ꞌrã, ipyxoare kuery voi. Yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi regua oexa vy ojaeꞌopa ꞌrã okuapy. Anhetẽ ete vaꞌe. Amém. !p =haꞌe gui nhanemoingo opoꞌakaa pyguarã haꞌe Nguuete pegua sacerdote-rã. Haꞌe ma taexakãmba haꞌe taꞌipoꞌakapa arakaꞌe rã peve. Amém. )o Mhaꞌe Cristo guigua guive. Haꞌe vaꞌe ma anhetẽ vaꞌe mombeꞌua ojeroviapy vaꞌe oiko, omanogue mbyte gui haꞌe ranhe ju onhemboete vaꞌekue, haꞌe yvy re huvixave kuery ikuai vaꞌe áryve Ipoꞌakapa vaꞌe. Nhanderayvu vy nguguy py ae nhandejogua rakaꞌe jajejavyague gui,hn K Ásia yvy re sete igreja ikuai vaꞌe pe João oxaruraague Xee João axarura Ásia yvy re sete igreja ikuai vaꞌe pygua kuery pe: Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya haꞌe mbyꞌa porã, aỹ oiko vaꞌe, yma guive oiko vaꞌekue, haꞌe arakaꞌeve rã ou vaꞌerã vaꞌe guigua, henda openaaty renonde sete Nheꞌẽ ikuai vaꞌe guigua,m Ovyꞌa ete ꞌrã okuapy kovaꞌe ayvu ogueroayvu, eꞌỹ vy oendu rire ipara oĩa rupi ikuai vaꞌe, mbaꞌeta ára namombyryvei ma. l {Haꞌe vaꞌe ju omombeꞌu Nhanderuete ayvu Jesus Cristo oikuaa uka vaꞌekue. Oexa vaꞌekue haꞌe javi omombeꞌu. 4k eJoão pe oexa uka pyre Apocalipse ꞌepy vaꞌe oĩa Jesus Cristo rakaꞌeve guarã oikuaa uka vaꞌekue re ijayvua Kovaꞌe ma Jesus Cristo arakaꞌeve guarã oikuaa uka vaꞌekue. Ixupe Nhanderuete omboaxa vaꞌekue, guembiguai kuery pe ju oikuaa uka aguã mbaꞌemo areꞌỹꞌi re oiko vaꞌerã, tenonderã omoĩ ma voiague rami vy. Haꞌe rami vy ojeupegua anjo ombou, guembiguai João pe oikuaa uka aguã.uj eTove Nhandereraa jepea Nhanderuete peteĩꞌi vaꞌe toguerovyꞌaa nhande-Senhor Jesus Cristo rery rupi. Haꞌe anho haꞌeve yvate ete aguã, pavẽ re opena haꞌe ipoꞌaka aguã, yma guive, aỹ haꞌe arakaꞌeve rã peve. Amém. Ji  Opaa py ogueroayvu porãague Haꞌe gui Nhanderuete ma ipoꞌaka opena aguã jaꞌa eꞌỹ aguã, haꞌe guexakãa py nhandererovyꞌa reve ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nhanderexa uka aguã.Zh /Haꞌe rami vy peraa jepe, tata gui perojepeꞌa vy. Haꞌe rã amboae kuery ma pemboaxy avi teĩ pejererokyjea rupi guive, mbaꞌeta toꞌo oipotaa rupi vy oao voi omongyꞌapa rei vy ojeguarupy opyta. , ; , 2g aPemboaxy ke ndojerovia porãi teri vaꞌe.f )Nhanderuete penderayvua rupi anho tapendekuai. Pearõ tema nhande-Senhor Jesus Cristo penemboaxya rupi tekove marã eꞌỹ ogueru rã guarã..e WHaꞌe rã peẽ xerembiayvu kuery, tapenembaraeteve peovy pejeroviaa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi, haꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui peikuaa vy pejerurea py guive.d Haꞌe vaꞌe kuery ojapo ꞌrã joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ikuai aguã rami. Yvy regua reko rami rive ikuai, Nheꞌẽ revegua eꞌỹ. c #Mbaꞌeta aipoeꞌi pẽvy: “Opaa ára ikuai ꞌrã porojojai reia kuery, teko vai ojapoxea rupi rive ikuai vaꞌe”, heꞌi vaꞌekue. Pb  Apóstolo kuery ijayvu ma voiague rupi nhanemongetaague Haꞌe rã peẽ xerembiayvu kuery, penemaꞌenduꞌa riae ke yma guive nhande-Senhor Jesus Cristo pegua apóstolo kuery ijayvuague re.da CHaꞌe kuery ma joe ijayvu rei riae vaꞌe, ndovyꞌaia rupi rei ijayvu vaꞌety, haꞌe kuery ae oipotaa rami ikuai vaꞌe. Onhemboyvate reia rupi anho ijayvu. Joguerorya rupi ꞌrã ijayvu mbaꞌemo ojoupaxe vy rive. 0` [Joe oikuaa pota vy ou, mbaꞌeta heko vai vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã ombopaga, ixupe ndoikoxei vy teko vai ojapo, haꞌe hexe ijayvu vaiague re”, heꞌi vaꞌekue.d_ CHaꞌe vaꞌe kuery rekorã ma Enoque omombeꞌu rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Adão ramymino kuery jevy regua sete-a vaꞌekue. Aipoeꞌi: “Senhor ou ꞌrã ojeupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe mbovy rei eꞌỹ reve.-^ U Haꞌe kuery ma yai opuꞌã-puꞌã vy hyjui ombovu vaꞌe rami avi ikuai, haꞌe jaxy-tata ova vaꞌe rami, pytũ reia py arakaꞌe rã peve guarã omoingo pyre. w] i Haꞌe kuery ma yy guy py ita itui vaꞌe rami onhenhomi vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe javi joa-joapy, pekarua py haꞌe kuery voi ꞌrã ikuai, peteĩve henda py oxĩa oendu eꞌỹ re. Yy guy py ita itui vaꞌe ma ijavaete ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe nunga kanoã mboguataa kuery ndoexai vy onhembota rive ꞌrã. Mymba kuery re opena vaꞌety haꞌe ae rive onhemongaru vaꞌe rami avi ikuai. Oky aguã eꞌỹ arai yvytu ogueraapa rive vaꞌe rami, haꞌe yvyra hiꞌa ára py teĩ hiꞌa eꞌỹ vaꞌe rami avi ikuai. Haꞌe vaꞌe nunga ma mokoĩgue omano vaꞌe, mbaꞌeta ipirupa vaꞌekue haꞌe oapoꞌopa pyre rami.!\ = Haꞌe kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã! Mbaꞌeta Caim oikoague rupi ae ju haꞌe kuery ikuai, haꞌe mbaꞌemo ojoupaxea rupi rive ojeꞌoi pojava Balaão ojekoreague ramigua rupi, haꞌe rire Coré kuery rami avi okanhymba ꞌrã nhonheꞌẽ raxaveague re. Caim rekokue ma Gênesis 4.1-8 py omombeꞌu, Balaão rekokue ma Números 22 py, haꞌe rã Coré kuery rekokue ma Números 16.1-9 py omombeꞌu. _[ 9 Haꞌe rã nhomboꞌe vaia kuery ma ijayvu vai ꞌrã oikuaa eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi re. Mymba kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe rami avi onhemongyꞌapa rei ꞌrã mbaꞌemo oakã gui ae oikuaa vaꞌe rupi rive.^Z 7 Haꞌe rã anjo yvateve vaꞌe Miguel ma anha reve Moisés retekue re joaka ete ijayvua py voi nonhemboyvatei rakaꞌe anha pe ijayvu vai aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py “Senhor ae taꞌijayvu ndevy”, heꞌi. OY Haꞌe gui aỹ voi nhombotavy reia kuery ma haꞌekue rami ae ju ikuai. Oexa raꞌua rupi rive vy ngoꞌo ae omongyꞌa, nonheꞌẽ rendui huvixa kuery, haꞌe ijayvu rei ꞌrã ipoꞌakakueve re.X Haꞌe gui Sodoma, Gomorra haꞌe haꞌe katyꞌi rupi tetã ikuai vaꞌe re haꞌekue rami ae ju oiko rakaꞌe. Haꞌe pygua kuery ma anjo ojejavy vaꞌekue rami ae itavy reia rupi ikuai, haꞌe amboae rami rei toꞌo oipotaa rupi guive. Haꞌe kuery ombopagaague ma tata ogueꞌỹ vaꞌe gui nhande voi jakyje aguã opyta. Egito yvy gui oo jepe vaꞌekue ri ojerovia eꞌỹ vaꞌe omokanhyague omombeꞌu Números 14.26-30 py, haꞌe gui tetã Sodoma haꞌe Gomorra ombovaipaague ma Gênesis 19 py omombeꞌu. ?W yAnjo kuery voi guekorã vaꞌekue gui ojepeꞌa vy guekoa ae oejapa rire Senhor ombotypa pytũa py, corrente opa eꞌỹ vaꞌe py ojokua, ombopaga aguã ára tuvixa vaꞌe pyguarã.V   Ymagua kuery heko vai vaꞌe ombopagaa ague re ijayvua Haꞌe nunga haꞌe javi peikuaa ae ma teĩ romomaꞌenduꞌaxe ju Egito yvy gui Senhor heta vaꞌe kuery oguenoẽ vy ogueraa jepepa rire teĩ ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery omokanhyague re. dU CMbaꞌeta amongue avakue Nhanderuete pegua eꞌỹ nhanembotavyxe vy nhemi rupi oike raꞌe nhanembyte py. Haꞌe vaꞌe kuery ma opa marã rei ikuai vy haꞌeveꞌỹa rami nhomboꞌe Nhanderuete nhanemboaxya re, haꞌe Senhor Jesus Cristo Huvixave peteĩꞌi vaꞌe re ndojeroviaia rami ijayvu guive. Haꞌe kuery opaga aguã yma ma voi omoĩa. aT = Cristo re jajeroviaa regua re nhanheaꞌã aguã re ijayvua Xerembiayvu kuery, jypy anhembopyꞌa teĩ nhande kuery jaa jepea re pẽvy ambopara aguã. Haꞌe gui ma aendu ete amboae re xeayvu aguã pẽvy ambopara vy, jajeroviaa regua anhetẽ vaꞌe rupi penheaꞌã aguã, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe peteĩgueꞌi omboaxaa rire.US %Tove peẽ kuery tapenduve tema penemboaxya, mbyꞌa porã haꞌe mborayvu. R }Judas ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee Judas ma Jesus Cristo rembiguai haꞌe Tiago ryvy aiko. Axarura peẽ kuery Nhanderuete remienoĩ, hembiayvu, haꞌe Jesus Cristo rery rupi openamby pendekuai vaꞌe pe.zQ o Mbaꞌeta xee aa voixe roexa vy. Haꞌe ramo ma nhandeayvu porã ꞌrã. 15 Tove terendu mbyꞌa porã. Nhaneirũ kuery haꞌe javi oxarura uka ndevy. Haꞌe nhaneirũ kuery ndea py ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ pe emombeꞌu oremaꞌenduꞌaa. P 1 Oxarura reve opaa py ijayvuague Heta mbaꞌe teri areko ndevy ambopara aguã. Haꞌe rami teĩ namombeꞌuxei tinta haꞌe caneta py rive.3O a Haꞌe rã Demétrio re ma imaꞌenduꞌa porã pavẽ, anhetẽ vaꞌe eteve voi. Ore kuery voi roikuaa heko porãa, haꞌe ndee reikuaa avi oreayvu anhetẽ ete memea. kN Q Xerembiayvu, ndee ma eiko eme teko vai rupi, haꞌe rã teko porã rupi anho, mbaꞌeta teko porã rupi ikuai vaꞌe ma Nhanderuete guigua meme. Haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe ma neĩ peteĩgue voi ndoexai Nhanderuete. NM  Haꞌe nunga rupi arakaꞌeꞌi rã apy pendekoa py aju vy ixupe xeayvu ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami ojapoague re, mbaꞌeta opa marã rei ijayvu orere. Haꞌe ramia gui ojapo vaivexe vy irmão kuery haꞌe py ovaẽ ramo nomovaẽi, haꞌe amongue omovaẽ ta ramo nomovaẽ ukai, haꞌe rã igreja gui omoxẽ ete rakaꞌe. ZL / Heko vai haꞌe heko porã vaꞌe reko re ijayvua Xee ma igreja kuery pe mbaꞌemo re ambopara teĩ Diótrefes onhemboyvatevexe rei vy ndojapyxaka potai oreayvu re. ; 23.1-12 ~K wHaꞌe nunga rupi haꞌevea rami nhaipytyvõ haꞌe vaꞌe irmão kuery, anhetẽ vaꞌe oenduave aguã rami jajapo. {J qMbaꞌeta haꞌe kuery ma Hery rupi ojeꞌoi vy peteĩve henda py nonhepytyvõ ukai nhande kuery regua eꞌỹ pe.$I CMbaꞌeta igreja kuery pe haꞌe kuery omombeꞌu porã ndeporayvua. Haꞌevea rami reipytyvõ oguatave aguã, haꞌe ramia py Nhanderuete rami ete rejapo.HH   Ayvu porã mombeꞌua kuery nhaipytyvõ aguã re ijayvua Xerembiayvu, irmão kuery reipytyvõ reikovya py ma haꞌevea rami rejapo. Yvy mboae guigua kuery ou ramo voi reipytyvõ jepi.bG ?Mbaꞌeta xeraꞌy kuery anhetẽ vaꞌe rupi ikuaia aendu rã xembovyꞌave pavẽ gui. F  Xee avyꞌa ete irmão kuery ovaẽ vy omombeꞌu rã anhetẽ rupigua reikoa, mbaꞌeta anhetẽ vaꞌe rupi ae reiko vaꞌe.uE eXerembiayvu, opa mbaꞌe py ajerure reiko porã haꞌe nerexaĩ aguã re, nenheꞌẽ oiko porãa rami avi. 5D gMboapykuea kuaxia João ombopara vaꞌekue Guyvy Gaio pe oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee igreja re apena vaꞌe axarura ndee Gaio roayvu ete vaꞌe pe.PC  Ndekypyꞌy oiporavo pyre memby kuery haꞌe javive oxarura uka ndevy. vB g Oxarura reve opaa py ijayvuague Heta teri areko ambopara vaꞌerã pẽvy. Haꞌe rami teĩ aỹ namombeꞌuxei tinta py kuaxia re, mbaꞌeta peẽ kuerya py aju voixe. Haꞌe ramo ma nhandeayvu porã ꞌrã, javyꞌa ete aguã. eA E Mbaꞌeta haꞌe kuery pe amongue oxarura vy ma teko vai apoa kuery reve onhemoirũ vaꞌe. @ y Amongue pendea py ou vy haꞌe vaꞌe ayvu rupi eꞌỹ penemboꞌe ramo pemovaẽ eme pendero py, pexarura eme guive.h? K Haꞌe gui Cristo regua rami eꞌỹ nhomboꞌea, haꞌe ayvu porã gui ojepeꞌa vaꞌekue re ma Nhanderuete noĩ. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ayvu nhanemboꞌeague rupi riae ikuai vaꞌe re ma Nhanderuete haꞌe Taꞌy oĩ. > Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota, pemokanhy eꞌỹ aguã penheaꞌãague repyrã oĩ vaꞌe, haꞌe rã pejopypa aguã. = ; Nhombotavya rupi nhomboꞌea kuery reko re ijayvua Mbaꞌeta heta avi ikuai nhombotavy vaꞌe yvy jave rupi. Haꞌe vaꞌe kuery ma “Jesus Cristo ngoꞌo reve ou vaꞌekue re ajerovia” ndeꞌi. Haꞌe rami ikuai nhombotavypa rei vaꞌe kuery, Cristo rovaigua ae. , ; 0< [Po rami ꞌrã jajoayvu: haꞌe ojapo uka vaꞌe rupi nhandekuaia py. Kovaꞌe ma jypyꞌi guive ojapo uka vaꞌe regua pendu vaꞌekue, mborayvu re nhandekuai aguã. (; KAỹ ma xereindy, xee ajerure peteĩ-teĩ jajoayvu aguã. Haꞌe ramia py ma ayvu ipyau vaꞌeꞌỹ ambopara, haꞌe rã jypyꞌi guive oeja vaꞌekue. , ; , : 1 Jajoayvu aguã re ijayvua Xee avyꞌa ete nememby kuery regua anhetẽ vaꞌe rupi ikuai rã aikuaa vy, Nhanderu ojapo ukaague rami vy ae.9 )Nhandereve oĩ ꞌrã nhanemboaxya haꞌe mbyꞌa porã Nhanderuete haꞌe Taꞌy Jesus Cristo guigua, anhetẽ vaꞌe haꞌe mborayvu guive. c8 Ambaꞌeta nhande kuery pavẽ re anhetẽ vaꞌe oĩ, haꞌe nhandereve riae ꞌrã oiko. R7 !Mokoĩguea kuaxia João ombopara vaꞌekue Oxarura reve ijayvu vy omboypyague Xee igreja re apena vaꞌe ma axarura ndevy, xereindy Nhanderuete ojeupe guarã ndeporavo vaꞌekue pe, haꞌe nememby kuery xerembiayvu ikuai avi vaꞌe pe. Xee anho eꞌỹ roayvu, anhetẽ vaꞌe oikuaa vaꞌe kuery haꞌe javi guive,`69Xeraꞌy kueꞌiry, penheangu ke Nhanderuete ramigua rive pembojerovia eꞌỹ aguã. *5M Omongeta reve opaa py ijayvuague Jaikuaa avi Nhanderuete Raꞌy ou vy nhanemoꞌarandu anhetẽ vaꞌe jaikuaa aguã rami. Haꞌe rami rire ma anhetẽ vaꞌe re nhaĩ, Taꞌy Jesus Cristo re ae. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete anhetẽ vaꞌe haꞌe tekove marã eꞌỹ meꞌẽa. x4iJaikuaa nhande kuery Nhanderuete guigua nhandekuaia, haꞌe rã yvy regua kuery ma poromboeko vaia re ikuaia. M3Jaikuaa haꞌe javi Nhanderuete gui oiko vaꞌekue ndojejavy riaevei ma ꞌrãa. Mbaꞌeta haꞌe kuery re Nhanderuete gui jypyꞌi oiko vaꞌekue opena ꞌrã poromboeko vaia oity eꞌỹ aguã.w2gTeko vai ma guive rã jejavya meme. Teĩ oiko avi teko vai nhamano aguã rami nhanemoingo vaꞌerã eꞌỹ. W1'Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue oexa ꞌrã o-irmão omano aguã rami eꞌỹ ojejavy rã. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe re ojerure ꞌrã, haꞌe ramo Nhanderuete omoingove ju ꞌrã, omano aguã rami eꞌỹ ojejavy ramo. Mbaꞌeta oiko avi teko vai nhamano aguã rami nhanemoingo vaꞌerã. “Haꞌe nunga re pejerure” ndaꞌei.U0#Jajerurea oendua jaikuaa vy jaikuaa avi jajerureague omeꞌẽ ma ꞌrãa. /Nhanderuete re jajerovia vy jaikuaa avi ixupe mbaꞌemo re jajerure ramo oendu ꞌrãa, haꞌe oipotaa rami ri jajerure ramo.E. Mbaꞌemo re jajerure aguã re ijayvua Povaꞌe ayvu peẽ kuery pe ambopara peikuaa aguã pendere tekove marã eꞌỹ oĩa, Nhanderuete Raꞌy rery rupi pejerovia vaꞌe re ae. --S Haꞌe nunga rupi amongue Nhanderuete Raꞌy reve ikuai ramo haꞌe kuery re oĩ tekove. Haꞌe rã Taꞌy reve eꞌỹ ikuai ramo ma haꞌe kuery re tekove noĩ. , Mbaꞌeta oikuaa uka vaꞌekue ma povaꞌe ae: Nhandevy Nhanderuete omeꞌẽ tekove marã eꞌỹ, haꞌe tekove ma Taꞌy re oĩ.m+S Nhanderuete Raꞌy re ojerovia vaꞌe kuery re ae ꞌrã ikuaa ukaa oĩ. Haꞌe rã Nhanderuete ayvu ndogueroviai vaꞌe ma ixupe “Ijapu vaꞌe” heꞌi, mbaꞌeta Guaꞌy reko regua Nhanderuete oikuaa uka rã ndogueroviai. *} Haꞌe gui avakue ayvu jarovia vy Nhanderuete ayvu katuve ma jarovia. Po rami Nhanderuete oikuaa uka Guaꞌy reko regua.)wHaꞌe gui ikuaa ukaa mboapy avi ikuai yvy re:] Nheꞌẽ, yy haꞌe huguy. Mboapyve ma peteĩ rami meme oikuaa uka. (Mbaꞌeta ikuaa ukaa mboapy ikuai [yva re: Nhanderuete, Jesus haꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ. Haꞌe mboapyve ma peteĩꞌi.'% Jesus reko regua kuaa ukaa re ijayvua Jesus Cristo ou vy yy haꞌe nguguy py ojekuaa uka rakaꞌe. Yy py anho eꞌỹ ojekuaa uka, haꞌe rã yy haꞌe nguguy py. Haꞌe gui Nheꞌẽ avi oiko ikuaa ukaarã, mbaꞌeta Nheꞌẽ ma anhetẽ vaꞌe kuaa ukaa ae.~&uMavaꞌe kuery ndaꞌu ipoꞌaka ꞌrã yvy rupigua re? Jesus Nhanderuete Raꞌy oikoa oguerovia vaꞌe kuery anho. *%Mmbaꞌeta haꞌe javi Nhanderuete gui jaiko vaꞌekue ma nhandepoꞌaka ꞌrã yvy rupigua re. Po rami ꞌrã nhandepoꞌaka yvy rupigua re, jajeroviaa rupi ae.$Mbaꞌeta Nhanderuete ojapo uka vaꞌe rupi nhandekuaia py ae ꞌrã jaexa uka jayvua. Haꞌe ojapo uka vaꞌe ma ndaꞌipoyi guive,{#oPo rami jaikuaa Nhanderuete raꞌy kuery jayvua, mbaꞌeta Nhanderuete jayvu vy ojapo uka vaꞌe rupi nhandekuai.b" ? Yvy rupigua re nhandepoꞌaka aguã re ijayvua Jesus ae Cristo oikoa oguerovia vaꞌe ma Nhanderuete gui oiko vaꞌekue meme. Haꞌe Nhanderuete oayvu vaꞌe kuery oayvu avi ꞌrã ixugui oiko vaꞌekue mboae._!7Povaꞌe ayvu nhaendu ixugui: Nhanderuete oayvu vaꞌe ma toayvu avi o-irmão kuery. G Amongue “Xee ayvu Nhanderuete”, heꞌi vaꞌeri irmão kuery ndoayvui vaꞌe ijapu. Mbaꞌeta o-irmão oexa vaꞌe ndoayvui vy Nhanderuete oexa eꞌỹ vaꞌe katuve ma ndoayvui ꞌrã.I Nhande kuery jajoayvu mbaꞌeta haꞌe ranhe nhanderayvu rire. |qHembiayvu jaiko vy ndajakyje rei ꞌrã, mbaꞌeta opa mbaꞌe py nhanderayvua oipeꞌa ꞌrã jakyjea. Mbaꞌeta jakyjea ma japaga aguã rami jaikoa py anho ꞌrã nhaendu. Haꞌe nunga rupi okyje vaꞌe ma ndoikuaa porãi teri nhanderayvua.;oHaꞌe ramo nhanderayvua jaikuaa porã vy nhandepyꞌa guaxu ꞌrã pavẽ re oikuaa potaa ára py voi, mbaꞌeta kovaꞌe yvy re jaiko reve ma voi nhandekuai haꞌe oikoa rami.V%Nhande kuery jaikuaa haꞌe jarovia guive Nhanderuete nhanderayvua. Nhanderuete porayvua rupi oiko vaꞌe ramo porayvu rupigua ikuai vaꞌe ma hexe meme ikuai, haꞌe haꞌe kuery re Nhanderuete avi oĩ. wg“Jesus ma Nhanderuete Raꞌy” heꞌi vaꞌe re ma Nhanderuete oĩ. Haꞌe kuery voi ikuai Nhanderuete re.|qHaꞌe ore kuery roexa haꞌe romombeꞌu guive Nhanderuete Guaꞌy ombouague yvy re ikuai vaꞌe reraa jepearã. |q Po rami jaikuaa ꞌrã hexe nhaĩa, haꞌe haꞌe voi nhandere oĩa, mbaꞌeta nhandereve guarã ombou Onheꞌẽ.4a Avave rei ndoexaai teri Nhanderuete. Haꞌe rami avi jomeme jajoayvu ramo ma Nhanderuete oĩ ꞌrã nhandere, haꞌe iporayvua ojekuaa ꞌrã vaꞌekue ojekuaapa ꞌrã. s_ Xerembiayvu kuery, haꞌe rami Nhanderuete nhanderayvu rire nhande kuery avi ꞌrã jajoayvu peteĩ-teĩ.(I Povaꞌe py ma mborayvu ojekuaa: Nhanderuete jayvua py eꞌỹ, haꞌe rã haꞌe ranhe nhanderayvua py, mbaꞌeta Guaꞌy ombou jajejavyague re opaga aguã. }s Po rami Nhanderuete oexa uka rakaꞌe nhanderayvua, Guaꞌy peteĩꞌi vaꞌe ombou vy, hexe vy jaikove riae aguã.r]Haꞌe rã joayvu eꞌỹ vaꞌe ma ndoikuaai Nhanderuete, mbaꞌeta Nhanderuete ma mborayvu rupigua ae.S Jajoayvu aguã re ijayvua Xerembiayvu kuery, jajoayvu peteĩ-teĩ, mbaꞌeta mborayvu ma Nhanderuete guigua ae. Porayvu vaꞌe ma Nhanderuete guigua meme ikuai, haꞌe oikuaa guive Nhanderuete.0YHaꞌe rã nhande kuery ma Nhanderuete guigua nhandekuai ramo Nhanderuete oikuaa vaꞌe kuery ojapyxaka ꞌrã nhandeayvua re. Haꞌe rã Nhanderuete guigua eꞌỹ ma ndojapyxakai ꞌrã okuapy. Haꞌe rami rã jaikuaa ꞌrã nheꞌẽ anhetẽ rupi, tyrã pa nhombotavya rupi ijayvu vaꞌea.  Haꞌe kuery ma yvy regua ikuai vaꞌe vy yvy gui rive ꞌrã ijayvu, haꞌe ramo yvy regua kuery ojapyxaka ꞌrã ijayvua re.FXeraꞌy kueꞌiry, peẽ kuery ma Nhanderuete guigua pendekuai vy pendepoꞌaka ma profeta ramigua kuery re, mbaꞌeta pendere oĩ vaꞌe ma yvy regua kuery re oĩ vaꞌe gui ipoꞌakave.QHaꞌe rã “Jesus revegua aiko” ndeꞌi vaꞌe ma Nhanderuete guigua eꞌỹ, haꞌe rã Cristo ramigua nheꞌẽ rive. Pendu ma haꞌe nunga oiko ꞌrãa, haꞌe gui aỹ voi oiko ae ma yvy re. $APo rami jaikuaa ꞌrã Nhanderuete Nheꞌẽ, mbaꞌeta “Jesus Cristo ngoꞌo reve ou vaꞌekue re ajerovia” heꞌi vaꞌe ma Nhanderuete guigua meme.  3 ; 2 João 7-11 Xerembiayvu kuery, ndaꞌevei perovia aguã nheꞌẽ guigua ayvu vaꞌe ma guive rã. Peikuaa pota ranhe nheꞌẽ kuery anhetẽ Nhanderuete guigua tyrã pa anya re, mbaꞌeta heta ma ikuai profeta ramigua rive yvy re.W 'Nhanderuete ojapo uka vaꞌe rupi ikuai vaꞌe ma hexe anho tema ikuai, haꞌe gui haꞌe kuery re ma Nhanderuete voi oĩ. Po rami ꞌrã jaikuaa nhandere oĩa, Inheꞌẽ nhandere omoĩ vaꞌekue gui ae.  %Po rami ae haꞌe ojapo uka vaꞌekue: Taꞌy Jesus Cristo rery rupi jajerovia aguã, haꞌe peteĩ-teĩ jajojayvu aguã ijayvuague rami vy.  Haꞌe rami vy mbaꞌemo re jajerurea voi jajopy ꞌrã ixugui, mbaꞌeta henonde ojapo uka vaꞌe rupi jaiko vy nhambovyꞌa. } sXerembiayvu kuery, nhandepyꞌa py nhanembopagaarã nanhaendui ri vy nhandepyꞌa guaxu ꞌrã Nhanderuete renonde.Haꞌe rami avi nhandepyꞌa py nhanembopagaarã nhaendu teĩ nhandepyꞌa gui Nhanderuete hiꞌaranduve vaꞌe vy opa mbaꞌe oikuaa. }sPo rami ꞌrã jaikuaa anhetẽ vaꞌe guigua jaiko vaꞌea, henonde nhandepyꞌa guaxu aguã ndajaikuaai reia gui.Xeraꞌy kueꞌiry, ndaꞌevei jajoayvu merami aguã, nhandeayvu py rive. Jaexa uka ete ke jajoayvua, nhanhopytyvõa py ae. q[Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue mbaꞌemo kovaꞌe yvy rupigua oguerekopa rei vaꞌe o-irmão ojexavai rei rã oexa teĩ ipyꞌa mbaraete ꞌrã oipytyvõ eꞌỹ aguã. Haꞌe nunga re mbaꞌexa tu oĩ Nhanderuete guigua porayvua?,QPo rami ae jaikuaa mborayvu, Cristo nhanderayvu vy nhandere guekove omeꞌẽ rire. Haꞌe ramo nhande kuery avi ꞌrã nhanderekove nhameꞌẽ irmão kuery re. Irmão kuery re ndaꞌijaꞌei vaꞌe ma jojuka vaꞌety meme ikuai. Haꞌe peikuaa jojuka vaꞌety re tekove marã eꞌỹ noĩa. Irmão kuery jayvu vy ae ꞌrã jaikuaa manoa gui tekove jaupity aguã re jaaxa maa. Haꞌe rã ndoayvui vaꞌe ma manoa py teri ikuai.S Irmão kuery, penhemondyi eme yvy regua kuery pendere ndaꞌijaꞌei rã.jM Caim oikoague rami eꞌỹ ꞌrã nhandekuai, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma poromboeko vaia guigua oiko rire ojuka rakaꞌe guyvy. Mbaꞌe re ndaꞌu ojuka? Mbaꞌeta heko vai vaꞌe oiko, haꞌe rã tyvy ma heko porã vaꞌe.  Irmão kuery jayvu ete aguã re ijayvua Haꞌe gui ayvu jypyꞌi guive pendu vaꞌekue ma povaꞌe: Peteĩ-teĩ jajoayvu aguã.V~% Po rami ꞌrã jaikuaa mavaꞌe pa Nhanderuete raꞌy kuery haꞌe anha raꞌy kuery ikuaia. Teko porã rupi ndaꞌikuai vaꞌe ma Nhanderuete guigua eꞌỹ, haꞌe o-irmão kuery ndoayvui vaꞌe guive. I}  Haꞌe javi Nhanderuete gui oiko vaꞌekue ma ndojejavy riaevei ma ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe kuery re oĩ Nhanderuete guigua. Haꞌe kuery ndojejavy riaevei ꞌrãe, Nhanderuete gui oiko rire.9|kHaꞌe rã jejavya rupi ikuai vaꞌe ma anha guigua, mbaꞌeta anha jypyꞌi guive ojejavy rakaꞌe. Haꞌe rami aguã ae Nhanderuete Raꞌy ou, anha rembiapo ombovaipa aguã. J~~|{zz\yxXxvutos}rSqq$pyp%nnm|lkjjhggfdd$cyba__q^\\/[,ZXXfW*VlUTSR[QP6O$N0M:L2KK#JIGHGFF/ECDDD!CAAW@u?>>= Yva gui teju-jagua oitya rã oexaague Haꞌe gui yva re oiko joe opuꞌã vaꞌe. Haꞌe rami vy anjo Miguel ma guexevegua kuery reve opuꞌã okuapy teju-jagua re. Haꞌe ramo teju-jagua ojeupegua anjo kuery reve opuꞌã avi,A2{ Haꞌe gui kunha vaꞌe ma tekoa eꞌỹa katy ojava ovy. Haꞌe py hekoarã oĩ Nhanderuete oguereko katu vaꞌekue. Haꞌe py omongaru uka ꞌrã mil duzentos e sessenta araa peve. G1 Haꞌe gui ituiꞌi ma peteĩ avaꞌi. Haꞌe vaꞌe ma haꞌe javi regua moꞌaranduarã oiko po pygua ferro guigua py. Haꞌe gui kunha vaꞌe piꞌa ma Nhanderuetea py heraa, henda peve.\01 Nguguai py oity yva gui jaxy-tata ikuai vaꞌekue. Mboapy-apy oĩ vaꞌe gui peteĩ-teĩ oity vy omombo yvy katy. Kunha kyrĩ vaꞌe oikuavã ta vaꞌe renonde teju-jagua hiꞌaĩ, ituiꞌi ramove hoꞌu aguã.9/k Amboae ojekuaa avi hexa pyrã yva re, peteĩ teju-jagua pytã hiꞌaĩ tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma sete inhakã haꞌe dez hakua vaꞌe. Sete inhakã re ma sete coroa oĩ.k.O Hye guaxuꞌi vaꞌe vy haxy rã haxẽ, ojexavai oiny kyrĩꞌi vaꞌe oikuavã aguã haxy ramo.l- S Kunha haꞌe teju-jagua oexaague Yva re peteĩ ojekuaa avi hexa pyrã tuvixa vaꞌe. Oiko peteĩ kunha kuaray py onhemonde vaꞌe, jaxy áry ipy oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe akã re ma oĩ peteĩ coroa doze jaxy-tata oĩa. , Haꞌe gui yva re ojepeꞌa jekuaa Nhanderuete pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rokẽ, haꞌe ramo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy aexa guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oĩ vaꞌe. Haꞌe gui oiko overa, ayvu, yapu haꞌe yvy ryryi. Amandau avi hoꞌa vaipa. + Anhetẽ, yvy regua kuery ipoxypa vaꞌekue ri ovaẽ ma ndee ae ndepoxy aguã, omano vaꞌekue remboayvu aguã ára reaꞌangaague. Haꞌe rami vy nerembiguai kuery pe remeꞌẽ ꞌrã hekovia, profeta kuery, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe nderery oendu vy ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve. Ovaẽ avi yvy mombaare kuery remomba aguã — heꞌi. U*# Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Senhor Oreruete Ndepoꞌakapa vaꞌe, aỹ reiko haꞌe yma guive reiko vaꞌekue vaꞌe, ore kuery roguerovyꞌa, mbaꞌeta ndepoꞌaka etea rexa uka vy huvixave ma reĩ.L) Haꞌe gui vinte e quatro tujakueve joe opena vaꞌety kuery Nhanderuete renonde, guenda py oguapy okuapy vaꞌe ma guenapyꞌã re ikuai, haꞌe yvy re ngova omovaẽ Nhanderuete omboetea rupi.H(   Sete-a mimby guaxu ju omonheꞌẽ jave oexaague Haꞌe gui sete-a anjo ju omonheꞌẽ mimby guaxu. Haꞌe ramo yva re onhendu peteĩ ayvu atã: — Yvy regua poꞌakaa ma nhande-Senhor haꞌe hemimbou Cristo pegua omboaxaa. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju ꞌrã joguereko arakaꞌe rã peve — heꞌi vaꞌe. 'w Haꞌe rami py ojeupity mokoĩguea “Ndaꞌevei ete” heꞌiague. Maꞌẽ, areꞌỹꞌi re mboapya ju ꞌrã ou. &- Haꞌe ramove oiko ꞌrã yvy oryryi atã vaꞌe, tetã mbovaipaarã. Dez henda oĩ vaꞌe-vaꞌe gui peteĩ-teĩ henda py ꞌrã ombovaipa. Yvy ryryi gui omano ꞌrã sete mil. Haꞌe rã amboae kuery ma ndaekorãvei reve ombojerovia ꞌrã okuapy Nhanderuete yva pygua. ?%w Haꞌe gui mokoĩ profeta yva gui oendu ꞌrã peteĩ ayvu atã “Penhemboja ke pejuvy” heꞌi nhendu vaꞌe. Haꞌe ramo yva re ojeupi ꞌrã arai rupi, hovaigua kuery oexaa py.`$9 Haꞌe gui irundy araa kuaray mbyte rire ma Nhanderuetea gui nheꞌẽ imoingove jevyarã ou vy haꞌe kuery re ꞌrã oĩ. Haꞌe ramo opuꞌã ꞌrã nhoguenoꞌamy, haꞌe hexaa kuery ndaekorãvei ꞌrã okuapy.{#o Mbaꞌeta yvy regua kuery oguerovyꞌa rei ꞌrã mokoĩve omanoague. Haꞌe rami vy ojapo ꞌrã ngaru, haꞌe joupe-upe omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo, “Haꞌe vaꞌe mokoĩ profeta ma yvy regua kuery omoingo axy rei vaꞌekue” heꞌi vy. " Haꞌe ramo mokoĩ profeta retekue re heta ꞌrã omaꞌẽ: amboae yvy regua kuery, joegua eꞌỹ-eꞌỹ, amboae rami ijayvu vaꞌe haꞌe amboae regua kuery. Irundy araa kuaray mbyte peve ꞌrã hetekue re omaꞌẽ okuapy, ojaty uka vy eꞌỹ.t!a Haꞌe kuery retekue omomboa inony ꞌrã tetã guaxu mbyte rupi tape oaxa vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe tetã pe ma “Sodoma” haꞌe “Egito” ꞌea Nheꞌẽ gui, mbaꞌeta haꞌe py ae haꞌe kuery Senhor ojukaa aviague, kuruxu re.l Q Haꞌe vaꞌe rire haꞌe kuery omombeꞌu ꞌrã vaꞌekue omombeꞌupa ma ramo haꞌe kuery re peteĩ opuꞌã ꞌrã, vixo vaikue yvykua gui oẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma haꞌe kuery re ipoꞌaka vy ojuka ete ranhe ꞌrã.  Haꞌe kuery ipoꞌaka ꞌrã yva ojoko aguã, ayvu omombeꞌu oikovya ja oky eꞌỹ aguã. Yy re voi ipoꞌaka ꞌrã tuguy rami ojeapo aguã. Ipoꞌaka avi ꞌrã opa marãgua nhomoingo axya py yvy ombovaipa aguã, mbovykue rei eꞌỹ ojapoxea rami. ) Haꞌe kuery pe amongue ojapo vai ta ramo ijuru gui oẽ ꞌrã tata hovaigua kuery mombaarã. Haꞌe rami ꞌrãe imoingo axyxea kuery omano. Haꞌe vaꞌe kuery ma mokoĩ oliveira, haꞌe mokoĩ tataendy renda Senhor yvy re ipoꞌaka vaꞌe renonde hiꞌaĩ vaꞌe. L  Mokoĩ profeta ojukaa rã oexaague — Haꞌe gui mokoĩ profeta xeayvu mombeꞌuarã ambou vy mil duzentos e sessenta ára re ꞌrã amoingo, ajukue vaikue py onhemonde reve — heꞌi.b= Haꞌe rã oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe roka ma tove, eaꞌã eme, mbaꞌeta amboae regua kuery pe ranhe omboaxaa vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma quarenta e dois jaxy re ꞌrã opyrõ tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re. R  Nhanderuete pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oaꞌã aguã re ijayvuague Haꞌe gui xevy pe omeꞌẽa peteĩ takua popoka rami ipuku vaꞌe. Haꞌe aipoꞌea xevy: — Epuꞌã ke, tereo, haꞌe eaꞌã Nhanderuete pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Eaꞌã avi altar oĩ vaꞌe, haꞌe pygua ombojerovia vaꞌe kuery voi. 1[ Haꞌe gui aipoeꞌive xevy: — Teĩgue ju ꞌrã remombeꞌu heta regua kuery rekorã, amboae regua, amboae rami ijayvu vaꞌe haꞌe huvixave ikuai vaꞌe rekorã.  Anjo po gui kuaxia paraꞌi ajopy vy haꞌu ramo xejuru py heꞌẽ ei rami. Haꞌe rami teĩ amokõ rire xerye py ma iro. } Haꞌe ramo anjo hiꞌaĩa py aa vy ajerure kuaxia paraꞌi xevy omeꞌẽ aguã re. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Ejopy haꞌvy, haꞌe heꞌupa. Anhetẽ iro ꞌrã nderyepy py, haꞌe rã ndejuru py oĩ teria ja ei rami heꞌẽ ꞌrã — heꞌi. @y Yva gui ijayvu vaꞌekue ma teĩgue ju ijayvu vy aipoeꞌi xevy: — Tereo, ejopy kuaxia para ojepeꞌa vaꞌe yeꞌẽ haꞌe yvy re anjo opyrõ vaꞌe po py oĩ vaꞌe — heꞌi. T! Mbaꞌeta sete-a anjo ijayvua ára py mimby guaxu omonheꞌẽ ta jave ojeupitypa ma ꞌrã Nhanderuete oikuaa uka eꞌỹ teri vaꞌekue, guembiguai profeta kuery pe omombeꞌuague rami vy — heꞌi. 5c Haꞌe rami vy oura arakaꞌe rã peve oiko vaꞌerã rery rupi, yva, yvy, yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe ikuai vaꞌe apoare re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndarevei ma ꞌrã.q[ Haꞌe gui yeꞌẽ haꞌe yvy re anjo opyrõ rã aexa vaꞌe ma opo oiporu kuaa regua oupi yvate katy.7 Sete yapu ijayvu rã aendu vy ambopara ta ramove peteĩ ayvu aendu yva gui, — Emombeꞌu eme sete yapu ijayvuague, embopara eme — heꞌi vaꞌe. dA Haꞌe gui ojapukai atã guary okororõa rami. Ojapukai ramo sete yapu oĩ vaꞌe ombovai.-S Opo py ma peteĩ kuaxia paraꞌi ojepeꞌa vaꞌe oguereko. Opy oiporu kuaa regua re opyrõ yeꞌẽ áry, haꞌe rã opy oiporu kuaa eꞌỹa re ma yvy re opyrõ.  João pe kuaxia paraꞌi hoꞌu ukaa ague Haꞌe gui amboae anjo imbaraete vaꞌe aexa yva gui oguejy ouvy rã. Haꞌe vaꞌe ma arai py onhemonde ouvy. Inhakã áry rupi ma karugua ojekuaa. Hova ma kuaray rami hexakã, haꞌe hetyma ma tata rami.fE Haꞌe kuery ndojeko rerovai ae jojukaaty gui, imbaꞌevykya, itavy reia, neĩ imondaa gui. u c Haꞌe rã amboae kuery, imoingo axyarã oiko vaꞌe gui nomanoi vaꞌekue ma ndojeko rerovai opo py mbaꞌemo vai ojapoaty gui. Ndojepeꞌai ae anha haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa ouro guigua omboetea gui, neĩ prata guigua, overa vaꞌe, ita haꞌe yvyra guigua gui, haꞌe nunga oexa vaꞌerã eꞌỹ, oendu vaꞌerã eꞌỹ, neĩ oguata vaꞌerã eꞌỹ teĩ. ) Mbaꞌeta kavaju kuery mbaraetea ma ijuru haꞌe huguai re oĩ. Huguai ma mboi rami inhakã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py ae ꞌrã nhomoingo axy. 9 k Haꞌe vaꞌe mboapy nhomoingo axyarã ijuru gui oẽ vaꞌe py ae jojuka ꞌrã, tata, hataxĩ haꞌe enxofre py. Avakue mboapy-apy ikuai vaꞌe gui peteĩ-teĩ ojuka ꞌrã.} s Haꞌe rami vy aexa rã kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery opexo regua oguereko tata rami pytã vaꞌe, jacinto rami hovy vaꞌe haꞌe enxofre rami iju vaꞌe. Kavaju akã ma guary akã rami. Ijuru gui ma oẽ oiny tata, hataxĩ haꞌe enxofre.S  Kavaju árygua xondaro kuery mbovy paa aendu rã duzentos milhões ikuai.hI Haꞌe ramo ojora irundy anjo. Haꞌe vaꞌe kuery ma haꞌe vaꞌe maꞌetỹ, haꞌe vaꞌe jaxy, haꞌe vaꞌe ára, haꞌe vaꞌe hora jave ae avakue mboapy-apy ikuai vaꞌe gui peteĩ-teĩ jukaarã oguereko katu pyre.$A Haꞌe vy aipoeꞌi anjo mboapy memea vaꞌe mimby guaxu oguereko vaꞌe pe: — Ejora ke irundy anjo Eufrates yakã guaxu yvýry ojokua pyre — heꞌi. } Mboapy memea mimby guaxu omonheꞌẽ jave oexaague Haꞌe gui anjo mboapy memea ju omonheꞌẽ mimby guaxu. Haꞌe gui aendu peteĩ ayvu. Haꞌe vaꞌe ma ouro guigua altar Nhanderuete renonde oĩ vaꞌe apy irundy oĩ vaꞌe gui onhendu.xi Haꞌe rami py ojeupity ma jypygua “Ndaꞌevei ete” heꞌiague. Haꞌe vaꞌe rire mokoĩ ju ꞌrã oiko. $A Haꞌe kuery rerekoa huvixave rami oguereko vaꞌe ma anjo yvykua pytũa pygua. Haꞌe vaꞌe rery ma hebraico py Abadom, haꞌe rã grego py ma Apoliom. gG Huguai ma japeuxa rami ipopia. Huguai re ae oĩ teĩ nhiruĩ jaxy re nhomoingo axy vaꞌerã.&E Opexo re ma oguereko pexo regua ferro gui ojapo pyre ramigua. Ipepo revovo ma joe opuꞌã aguã katy karóxa heta kavaju omoatã heravy vaꞌe revovo rami.>w Hiꞌa ma kunhagueꞌa rami, haĩ ma guary raĩ rami.(I Tuku ma kavaju joe opuꞌã aguã katy guarã oguereko katu pyre rami ojekuaa. Inhakã re oĩ coroa ouro guigua rami ojekuaa vaꞌe. Hova ma ava rami ojekuaa. Haꞌe vaꞌe jave py avakue onheaꞌã ꞌrã omano aguã teĩ ndaꞌevei ꞌrã. Omanoxea oendu teĩ ndaꞌevei ꞌrã omano aguã.>~u Tuku kuery jojuka aguã ꞌrãgue py haꞌe kuery pe omeꞌẽa teĩ nhiruĩ jaxy re nhomoingo axy aguã rive. Haꞌe ramo japeuxa jopi vy nhomoingo axya rami ꞌrã nhomoingo axy.H}  Haꞌe kuery pe aipoꞌea ojavyky eꞌỹ aguã yvy re nhuũ haꞌe hogue vaꞌe, neĩ yvyra ikuai vaꞌe, haꞌe rã avakue rova re Nhanderuete guigua kuaa ukaarã nomoĩaia vaꞌekue anho.| Hataxĩ mbyte gui oẽ tuku, haꞌe yvy re ojeꞌoi. Haꞌe vaꞌe kuery pe omeꞌẽa japeuxa yvy rupigua rami jopi aguã.I{  Haꞌe gui yvykua pytũa rokẽ oipeꞌa ramo yvykua gui ojeupi hataxĩ, tatakua tuvixa vaꞌe gui hataxĩ opuꞌãa rami. Yvykua gui hataxĩ oẽ vaꞌe omoꞌãmba kuaray haꞌe yvate rupi.vz g Teĩ nhiruĩa mimby guaxu omonheꞌẽ jave oexaague Haꞌe gui teĩ nhiruĩa anjo omonheꞌẽ mimby guaxu. Haꞌe rã aexa peteĩ jaxy-tata yva gui hoꞌa rã yvy re. Haꞌe vaꞌe pe ma omeꞌẽa yvykua pytũa rokẽ peꞌaa.y Haꞌe ramo amaꞌẽ vy aendu peteĩ taguato tuvixa vaꞌe yva mbyte rupi oveve vy ijayvu rã. Ijayvu atã reve aipoeꞌi: — Ndaꞌevei ete, ndaꞌevei ete, ndaꞌevei ete ꞌrã yvy regua kuery pe, mboapy anjo mimby guaxu omonheꞌẽ vaꞌerã oime teri ramo. uxc Irundya mimby guaxu omonheꞌẽ jave oexaague Haꞌe gui anjo irundya ju omonheꞌẽ mimby guaxu. Haꞌe ramo kuaray, jaxy haꞌe jaxy-tata mboapy-apy ikuai vaꞌe gui peteĩ-teĩ pytũ. Ara py haꞌe pyávy teĩ naexakãvei.w7 Jaxy-tata rery ma Iro ete vaꞌe. Haꞌe rami vy yy mboapy-apy oĩ vaꞌe gui peteĩ-teĩ iro. Haꞌe ramo avakue heta omano yy gui, iro vaipa ramo. +vO Mboapya mimby guaxu omonheꞌẽ jave oexaague Haꞌe gui anjo mboapya ju omonheꞌẽ mimby guaxu. Haꞌe ramo yva gui hoꞌa peteĩ jaxy-tata tuvixa vaꞌe, takua ryxa rami hendy vaꞌe. Yakã mboapy-apy oĩ vaꞌe gui peteĩ-teĩ áry hoꞌa, haꞌe yvu ikuai vaꞌe áry guive.u Temimoingo kuery yeꞌẽ rupi mboapy-apy ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ omano. Kanoã voi mboapy-apy ikuai vaꞌe gui peteĩ-teĩ ombovaipa. t+ Mokoĩa mimby guaxu omonheꞌẽ jave oexaague Haꞌe gui anjo mokoĩa ju omonheꞌẽ mimby guaxu. Haꞌe ramo peteĩ omomboa yeꞌẽ py, yvyty tuvixa vaꞌe ramigua, hendy vaꞌe. Haꞌe ramo yeꞌẽ mboapy-apy oĩ vaꞌe gui peteĩ-teĩ henda py opyta tuguy.Ss Jypygua mimby guaxu omonheꞌẽ jave oexaague Haꞌe gui jypygua anjo omonheꞌẽ mimby guaxu. Haꞌe ramo hoꞌa amandau haꞌe tata tuguy re irũ vaꞌe. Haꞌe nunga ma ko yvy re omomboa. Haꞌe ramo oapy yvy, yvyra ikuai vaꞌe haꞌe jai rogue pyau haꞌe javi. Mboapy-apy henda ikuai vaꞌe gui peteĩ-teĩ okai. br=Haꞌe gui mae ma anjo kuery sete mimby guaxu revegua oguereko katu omonheꞌẽ aguã. MqHaꞌe gui hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe oapyaty ma peteĩgue ju anjo omonyẽ tata altar áry gui ojopy vaꞌekue. Haꞌe vy omombo yvy re. Haꞌe rã oiko yapu, ayvu, overa haꞌe yvy ryryi. /pWHaꞌe gui anjo po py hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe rapyaty oĩ vaꞌe gui hataxĩ ojeupi ovy Nhanderuete oĩa peve, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ojerurea irũrã.1o[Haꞌe gui ou avi anjo mboae. Haꞌe vaꞌe ma altar yvyꞌiry hiꞌaĩ. Opo py oguereko hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe oapyaty ouro guigua. Ixupe ma omeꞌẽa vaipa heakuã porã vaꞌe, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ojerurea irũrã oapy aguã altar ouro guigua tenda renonde oĩ vaꞌe áry.nHaꞌe gui aexa sete anjo Nhanderuete renonde opuꞌã okuapy rã. Haꞌe vaꞌe kuery pe ma sete mimby guaxu omeꞌẽa.km Q Kuaxia para mbojaague sete-a vaꞌe omboi rã sete anjo mimby guaxu oguereko vaꞌe oexaague Haꞌe gui kuaxia para mbojaague sete-a vaꞌe Vexaꞌi raꞌy omboi jave yva re okyrirĩmba katuĩꞌi meia-hora rãndaꞌu.Hl mbaꞌeta haꞌe kuery re Vexaꞌi raꞌy tenda py oĩ vaꞌe opena ꞌrã, haꞌe ogueraa ꞌrã guive ygua tekove meꞌẽa oĩa katy. Haꞌe kuery rexay Nhanderuete omombirupa ꞌrã. ; k1Haꞌe ramo haꞌe kuery noenduvei ma ꞌrã karuai neĩ yuvei. Haꞌe kuery áry kuaray ndojope raxyvei ꞌrã, neĩ haku noenduvei ꞌrã guive,pjYHaꞌe nunga rupi Nhanderuete renda renonde rupi riae ikuai. Ara py haꞌe pyávy ombojerovia okuapy ixupegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Haꞌe ramo haꞌe kuery áry rupi tenda py oguapy oiny vaꞌe ojaoꞌi ꞌrã hoꞌã py.bi=Xee ambovai vy — Xeruvixa, ndee ma reikuaa ꞌrã — haꞌe. Haꞌe ramo aipoeꞌi xevy: — Haꞌe kuery ma ikuai axy eteague gui ou vaꞌekue. Vexaꞌi raꞌy ruguy py oao ojoi uka vy oikyꞌaꞌo uka vaꞌekue."h= Haꞌe gui tujakueve regua peteĩ ijayvu vy oporandu xevy: — Pevaꞌe kuery xiĩ vaꞌe py onhemonde vaꞌe, marã ramigua tu? Magui ou vaꞌekue tu? Zg- Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ete. Tove Nhanderuete pe toporaeia, tombojeroviaa, taiꞌarandu, toguerovyꞌaa, tomboetea, taꞌipoꞌaka haꞌe taꞌimbaraete arakaꞌe rã peve. Amém — heꞌi okuapy. ]f3 Anjo kuery ma tujakueve haꞌe irundy temimoingo kuery yvýry rupi ikuai, tenda jovaive re opuꞌã okuapy. Haꞌe javive guenapyꞌã re ikuai tenda renonde, yvy re ngova omovaẽ okuapy Nhanderuete omboete vy."e= Haꞌe rami vy ijayvu atã vy aipoeꞌi: — Tenda py Nhanderuete oguapy oiny vaꞌe haꞌe Vexaꞌi raꞌy gui ae ou jaa jepe aguã — heꞌi okuapy. d+ Ombopyau pyre opuꞌã okuapy vaꞌe oexaague Haꞌe vaꞌe rire aexa rã heta ete ikuai avave rei oipapa kuaa aguã rami eꞌỹ, haꞌe javi regua kuery, joegua eꞌỹ-eꞌỹ, amboae yvy regua haꞌe amboae rami ijayvu vaꞌe gui. Haꞌe vaꞌe kuery opuꞌãmba okuapy tenda haꞌe Vexaꞌi raꞌy renonde. Xiĩ vaꞌe py peteĩ-teĩ onhemonde vaꞌe, opo py pindo rogue oguereko guive.cyZebulom regua gui doze mil, José regua gui doze mil, haꞌe Benjamim regua gui doze mil re avi ikuaa ukaarã omoĩa. Zb-Simeão regua gui doze mil, Levi regua gui doze mil, Issacar regua gui doze mil,\a1Aser regua gui doze mil, Naftali regua gui doze mil, Manassés regua gui doze mil,``9Judá regua kuery gui doze mil, Rúben regua gui doze mil ju, Gade regua gui doze mil,g_GHaꞌe gui ikuaa ukaarã omoĩmbaa vaꞌekue oipapaa rã aendu mbovy paa. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi vy ma cento e quarenta e quatro mil ikuai, Israel kuery haꞌe javi regua gui. , ; 14.1-5 1^[Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pembovaipa eme ranhe yvy, yeꞌẽ, neĩ yvyra ikuai vaꞌe, Nhanderuete rembiguai kuery rova re ikuaa ukaarã romoĩ eꞌỹa ja — heꞌi. f]EHaꞌe gui peteĩ anjo mboae ju aexa kuaray oua katy gui oẽ ouvy vaꞌe, Nhanderuete oikove vaꞌe guigua kuaa ukaarã ogueru. Haꞌe vaꞌe ma ojapukai atã irundy anjo yvy haꞌe yeꞌẽ mbovaipaarã omoĩ mbyre pe.$\ C Cento e quarenta e quatro mil Israel kuery regua oexaague Haꞌe vaꞌe rire irundy anjo aexa yvy apy irundy oĩ vaꞌe py hiꞌaĩ rã. Haꞌe vaꞌe kuery ma yvytu jokoarã ikuai, yvytu oipeju eꞌỹ aguã yvy re, yeꞌẽ re, neĩ peteĩve yvyra hiꞌaĩ vaꞌe re guive.J[ Mbaꞌeta ovaẽ ma ipoxya ára. Mavaꞌe tu ogueropoꞌaka ta? SZHaꞌe vaꞌe kuery ma yvyty haꞌe ita ikuai vaꞌe pe aipoeꞌi: — Peꞌa ke oreꞌáry, orenhomi tenda py oguapy oiny vaꞌe orerexa eꞌỹ aguã, haꞌe Vexaꞌi raꞌy orembopaga eꞌỹ aguã.YwHaꞌe ramo yvy regua huvixave kuery, yvatekueve, xondaro ruvixa, oguerekopa vaꞌe kuery, ipoꞌakakueve, escravo haꞌe escravo eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi ma yvykua rupi onhemimba okuapy, haꞌe yvyꞌã re ita paꞌũ ikuai vaꞌe rupi guive.X%Haꞌe gui ma yva okanhy xapyꞌa mbaꞌemo pire onhemama ovy vaꞌe rami. Yvyty haꞌe ypaꞌũ ikuai vaꞌe haꞌe javi ovapa oĩague gui.pWY Yva re jaxy-tata ikuai vaꞌe hoꞌapa yvy py, yvytu oipeju atã rã figoꞌa kyꞌi okuipaa rami avi.V Kuaxia para mbojaague mboapy memea vaꞌe omboi rã oexaague Haꞌe gui aexa rã Vexaꞌi raꞌy kuaxia para mbojaague mboapy memea vaꞌe omboi jave yvy oryryi atã. Kuaray pytũmba ajukue huũ rei vaꞌe rami, jaxy voi tuguy rami pytãmba.qU[ Haꞌe ramo haꞌe kuery peteĩ-teĩ pe omeꞌẽa ao xiĩ vaꞌe, haꞌe aipoꞌea opytuꞌuve ranhe aguã xapyꞌaꞌi, haꞌe kuery ojukaa ague rami avi irmão kuery Nhanderuete rembiguai ojuka pyrã ikuai vaꞌe ojukapaa peve. oTW Haꞌe vaꞌe kuery ojapukai atã vy — Senhor ndepoꞌakapa vaꞌe, ikyꞌa eꞌỹ haꞌe anhetẽ vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu ndereikuaa potai, neĩ nerembopagai yvy regua kuery oreruguy omoẽague re? — heꞌi okuapy. S Kuaxia para mbojaague teĩ nhiruĩa vaꞌe omboi rã oexaague Kuaxia para mbojaague teĩ nhiruĩa vaꞌe omboi jave ma aexa rã altar oĩ vaꞌe yvýry ikuai Nhanderuete ayvu omombeꞌuague haꞌe onhemombeꞌu porãague re ojuka pyre kuery nheꞌẽ.KRHaꞌe ramo amaꞌẽ vy aexa peteĩ kavaju iju vaꞌe. Haꞌe vaꞌe árygua rery ma Manoa Ja. Hakykue ou avi omanogue retã. Haꞌe kuery pe ma omeꞌẽa yvy regua kuery ojuka aguã, irundy-rundy ikuai vaꞌe gui peteĩ-teĩ ojuka aguã kyxe guaxu py, karuai, nhomoingo axya haꞌe yvy rupigua vixo inharõ vaꞌe py. PQ Kuaxia mbojaague irundya vaꞌe omboi rã oexaague Haꞌe gui Vexaꞌi raꞌy kuaxia para mbojaague irundya vaꞌe omboi jave aendu irundya temimoingo — Enhemboja ke ejuvy — heꞌi rã. 'PGPeteĩ ayvu aendu avi irundy temimoingo kuery mbyte gui rami onhendu vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peteĩ ryruꞌi trigo ma peteĩ ára repy re ꞌrã ovendea. Mboapy ryru cevada voi ꞌrã peteĩ ára repy re ovendea. Haꞌe rami teĩ embovaipa eme azeite haꞌe vinho — heꞌi. &OE Kuaxia para mbojaague mboapya vaꞌe omboi rã oexaague Kuaxia para mbojaague mboapya vaꞌe omboi jave aendu mboapya temimoingo — Enhemboja ke ejuvy — heꞌi rã. Haꞌe gui aexa rã ou peteĩ kavaju huũ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe árygua ma opo py oguereko mbaꞌemo opejaa.kNOHaꞌe gui aexa rã oẽ kavaju mboae, pytã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe árygua pe ma omeꞌẽa yvy regua kuery ojapo aguã peteĩ rami veꞌỹ ikuai aguã rami, peteĩ-teĩ jojuka aguã. Ixupe omeꞌẽa avi peteĩ kyxe guaxu. EM Kuaxia para mbojaague mokoĩa vaꞌe omboi rã oexaague Haꞌe gui kuaxia para mbojaague mokoĩa vaꞌe omboi jave mokoĩa temimoingo aendu — Enhemboja ke ejuvy — heꞌi rã. 9LkHaꞌe ramo aexa rã ou peteĩ kavaju xiĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe árygua ma guyrapa oguereko, haꞌe ixupe omeꞌẽa coroa. Haꞌe ramo joe ipoꞌaka ovy, ipoꞌakave aguã. 7K i Jypygua kuaxia para mbojaague Vexaꞌi raꞌy omboi rã oexaague Haꞌe gui aexa rã Vexaꞌi raꞌy omboi kuaxia para mbojaague sete oĩ vaꞌe regua jypygua. Haꞌe gui aendu irundy temimoingo kuery vaꞌe regua yapu ratã vaꞌe rami ijayvu rã. Haꞌe vy — Enhemboja ke ejuvy — heꞌi. JHaꞌe ramo irundy temimoingo kuery ombovai vy — Anhetẽ ete — heꞌi. Tujakueve voi guenapyꞌã re ikuai vy omboete okuapy. I- Haꞌe gui aendu rã yva re, yvy, yvy guýry haꞌe yeꞌẽ áry temimoingo ikuai vaꞌe haꞌe javi aipoeꞌi: — Tove tenda py oguapy vaꞌe haꞌe Vexaꞌi raꞌy tombojeroviaa, tomboetea, toguerovyꞌaa, haꞌe taꞌipoꞌakapa arakaꞌe rã peve — heꞌi okuapy. H Oporaei atã vy aipoeꞌi okuapy: — Vexaꞌi raꞌy ojuka pyre pe ma haꞌeve “Ipoꞌakapa vaꞌe, oguerekopa, hiꞌarandu haꞌe imbaraete vaꞌe” ꞌea aguã. Haꞌeve omboetea aguã, oguerovyꞌa haꞌe ombojerovia pavẽ aguã guive — heꞌi okuapy. ~Gu Haꞌe gui teĩgue ju amaꞌẽ vy peteĩ ayvu aendu tenda yvýry anjo kuery mbovy eꞌỹ ikuai vaꞌe oporaei rã. Haꞌe vaꞌe kuery ma temimoingo kuery haꞌe tujakueve yvýry mbovy rei eꞌỹ ikuai, jaipapapa kuaa aguã rami rei eꞌỹ.!F; Nhanderuete poꞌakaa pyguarã remoingo, ixupegua sacerdote-rã guive. Haꞌe ramo haꞌe kuery huvixa rami ꞌrã joguereko yvy re — heꞌi okuapy. @Ey Haꞌe kuery ma mboraei pyau omonhendu vy aipoeꞌi: — Ndee ma haꞌeve kuaxia para rejopy vy imbojaa reipeꞌa aguã. Mbaꞌeta ndejukaa vaꞌekue, haꞌe nderuguy py Nhanderuete peguarã rejogua joegua eꞌỹ-eꞌỹ, amboae rami ijayvu vaꞌe, amboae yvy regua, haꞌe amboae regua kuery haꞌe javi gui.RDKuaxia para Vexaꞌi raꞌy ojopy ramo henonde irundy temimoingo kuery guenapyꞌã re ikuai, haꞌe vinte e quatro tujakueve voi. Peteĩ-teĩ opo py oguereko mbaꞌepu ixã reta vaꞌe haꞌe hyꞌaꞌi ouro guigua, heakuã porã vaꞌe oapy vaꞌerã tynyẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery onhemboꞌea.pCYHaꞌe gui Vexaꞌi raꞌy ou vy ojopy kuaxia para tenda py oguapy oiny vaꞌe oiporu kuaa regua gui. XB)Haꞌe ramo peteĩ aexa tenda haꞌe irundy temimoingo kuery haꞌe tujakueve ikuai vaꞌe mbyte hiꞌaĩ vaꞌe, Vexaꞌi raꞌy ojuka pyre rami ojekuaa. Haꞌe vaꞌe re ma sete hakua oĩ, haꞌe sete hexa avi. Hexa ma sete nheꞌẽ Nhanderuete guigua yvy jave rupi omondouka vaꞌe. Vexaꞌi raꞌy ojuka pyre rami ojekuaa vaꞌe ma Jesus Cristo ae (Isaías 53.6-12; João 1.29; Filipenses 2.5-11). Haꞌe rã hexa ma Zacarias 4.10 py omombeꞌu porãve. $AAHaꞌe rami teĩ tujakueve joe opena vaꞌety regua peteĩ aipoeꞌi xevy: — Ejaeꞌo eme. Maꞌẽ, Judá regua guary ipoꞌaka ma, Davi rapokue renhoĩ ꞌepy vaꞌe. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe ae haꞌeve kuaxia mbojaa sete ikuai vaꞌe omboi vy oipeꞌa aguã — heꞌi. @ Haꞌe ramo xee ajaeꞌo vaipa, mbaꞌeta avave rei ndojouai kuaxia para oipeꞌa aguã haꞌeve vaꞌe, neĩ omaꞌẽ aguã. &?EHaꞌe rami teĩ yva re, yvy re haꞌe yvy guýry avave rei jipoi kuaxia para oipeꞌa aguã haꞌeve vaꞌe, neĩ kuaxia re omaꞌẽ aguã voi ndaꞌevei.D>Haꞌe gui peteĩ aexa avi anjo imbaraete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ijayvu atã vy aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu haꞌeve kuaxia para mbojaague ikuai vaꞌe omboi vy oipeꞌa aguã? — heꞌi.= ' Vexaꞌi raꞌy kuaxia para oipeꞌa rã oexaague Haꞌe gui aexa rã tenda py oguapy oiny vaꞌe opo oiporu kuaa regua py oguereko peteĩ kuaxia para onhemama vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py rupi haꞌe hiꞌáry rupi ipara vaꞌe oĩ. Sete henda py ombojaague ikuai.x<i — Senhor Oreruete, ndee ma haꞌeve rombojerovia, romboete haꞌe ndepoꞌakaa roguerovyꞌa aguã, mbaꞌeta opa mbaꞌe moingoare reiko. Ndee ae reipotaa rami vy haꞌe nunga haꞌe javi remoingo ramo oiko rakaꞌe — heꞌi okuapy. b;= vinte e quatro tujakueve joe opena vaꞌety voi guenapyꞌã re ikuai, tenda py oguapy oiny vaꞌe arakaꞌe rã peve guarã oiko vaꞌe renonde. Omboete vy tenda renonde omombo ojeupegua coroa. Haꞌe vy aipoeꞌi: :/ Haꞌe gui tenda py oguapy oiny vaꞌe arakaꞌe rã peve guarã oiko vaꞌe pe temimoingo kuery oporaei okuapy. Omboete haꞌe oguerovyꞌa ramo 9 Irundy temimoingo ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ ma mboapy meme ipepo vaꞌe. Opa rupi hexa oĩ vaꞌe, hiꞌáry haꞌe hyepy rupi. Ara py haꞌe pyávy opytuꞌu eꞌỹ re aipoeꞌi: — Ikyꞌa eꞌỹ, ikyꞌa eꞌỹ, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma Senhor Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe. Yma guive oiko vaꞌekue ae, aỹ oiko, haꞌe rakaꞌeve rã ou vaꞌerã vaꞌe — heꞌi okuapy. 78gTemimoingo jypygua ma guary rami ojekuaa, mokoĩa ma vaka raꞌy rami, mboapya ma ava rami hova vaꞌe, haꞌe rã irundya ma taguato tuvixa vaꞌe oveve oikovy vaꞌe rami.7%Tenda renonde oĩ avi peteĩ henda yupa vidro guigua rami ojekuaa vaꞌe, itaendy rami hexakã vaꞌe. Haꞌe gui mbyte py, tenda ijyvýry rupi ikuai irundy temimoingo kuery. Haꞌe vaꞌe kuery jovaive re ma hexa oĩmba vaꞌe, henonde katy haꞌe hakykue katy guive.$6AMbytegua tenda oĩ vaꞌe gui oẽ overa vaꞌe, ayvu haꞌe yapu. Tenda renonde ma sete tataendy oĩ. Haꞌe vaꞌe ma sete nheꞌẽ Nhanderuete guigua.\51Tenda yvýry rupi ikuai avi vinte e quatro tenda mboae. Haꞌe vaꞌe áry ma vinte e quatro tujakueve joe opena vaꞌety oguapy okuapy onhemondea xiĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery akã re oĩ coroa ouro guigua.4#Oguapy oiny vaꞌe rova ma ita jaspe haꞌe sardônio rami hexakã. Henda yvýry rupi ojekuaa peteĩ karugua esmeralda rami hexakã vaꞌe.3Haꞌe ramove nheꞌẽ re aiko vy peteĩ tenda aexa yva re huvixa openaaty oĩ vaꞌe, haꞌe tenda py peteĩ oguapy oiny vaꞌe guive.s2 a Nhanderuete renda oexaague Haꞌe vaꞌe rire amaꞌẽ vy peteĩ okẽ aexa yva re ojepeꞌa vaꞌe, haꞌe teĩgue ju aendu jypyꞌi ayvu aendu vaꞌekue. Mimby guaxu pu rami onhendu vy aipoeꞌi: — Enhemboja ke ejuvy. Haꞌe ramo aikuaa uka ꞌrã kovaꞌe nunga rire mae ma mbaꞌemo oiko vaꞌerã, tenonderã omoĩ ma voiague rami vy — heꞌi. P1Ijapyxa oĩ vaꞌe ke toendu igreja kuery pe Nheꞌẽ ijayvu rã.” &0EMbaꞌeta ogueropoꞌakapa vaꞌekue pe amboguapy ꞌrã xereve xerenda apenaaty yvýry, xee voi aropoꞌakapa rire Xeru reve henda yvýry aguapya rami avi.(/IMaꞌẽ, okẽ py xeꞌaĩ anhenduka vy. Amongue xeayvu oendu vy okẽ oipeꞌa ramo aike ꞌrã hoo py. Hexeve akaru ꞌrã, haꞌe voi okaru ꞌrã xereve.~.uXerembiayvu kuery haꞌe javive pe xeayvu amoꞌarandua rupi. Haꞌe nunga rupi penekyreꞌỹ haꞌe pejeko rerova.%-CHaꞌe ramo xee romongeta xegui pejogua aguã ouro tata py oikyꞌaꞌo pyre oguerekopa vaꞌe ete peiko aguã, haꞌe ao xiĩ vaꞌe py penhemonde aguã, pendepire reia pexa ukaa py pexĩmba eꞌỹ aguã. Xegui pejogua avi texa raxy poã penderexa py pemoĩ vy pexa porã ju aguã.m,SMbaꞌeta peẽ kuery ‘Arekopa, aiko porã, xevy pe mbaꞌeve ndoatai’ peje. Haꞌe rami teĩ ndapeikuaai ovyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe peikoa. Omboetepy eꞌỹ, iporiaukue, ára revegua eꞌỹ haꞌe ipire rei vaꞌe peiko.+}Haꞌe rami ꞌrãgue py haku vevui vaꞌe rive peiko, neĩ napenderakui, neĩ napeneroꞌyxãi. Haꞌe rami rã xejuru gui rombojevy aguã rami aiko. “Haku vaꞌe” heꞌia ma Nhanderuete pe ete ikuai vaꞌe, haꞌe rã “Yroꞌyxã vaꞌe” heꞌia ma ixupe oikoxea neĩ oendu vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rã “Haku vevui vaꞌe” heꞌia ma ixupegua merami rive vaꞌe. ,*Q“Xee aikuaa pendereko. Haꞌe gui peẽ ma yroꞌyxã vaꞌeꞌỹ, neĩ haku vaꞌeꞌỹ. Peneroꞌyxã eꞌỹ vy penderaku vaꞌe rire haꞌeveve ꞌrãgue.X)) Laodicéia pygua igreja kuery pe ombopara ukaague — Embopara ke Laodicéia tetã py igreja kuery ikuai vaꞌe pegua anjo pe: “Po rami ijayvu Anhetẽ ete vaꞌe hery vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma anhetẽ vaꞌe mombeꞌua ojeroviapy vaꞌe, haꞌe Nhanderuete omoingo vaꞌekue haꞌe javi ypy. Haꞌe vy aipoeꞌi: P( Ijapyxa oĩ vaꞌe ke toendu igreja kuery pe Nheꞌẽ ijayvu rã.” k'O Mbaꞌeta ogueropoꞌakapa vaꞌekue ajapo ꞌrã Xeruete ro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe yta rami oĩ aguã. Haꞌe vaꞌe rire ndoipeꞌaavei ꞌrã haꞌe gui. Haꞌe kuery re amoĩ ꞌrã Xeruete rery, haꞌe Xeruete pegua tetã rery guive. Haꞌe vaꞌe ma Jerusalém pyau, yva Xeruetea gui oguejy vaꞌerã. Haꞌe kuery re amoĩ avi ꞌrã xerery pyau.& Aju ꞌrã areꞌỹꞌi re. Pendejee pemoĩ atã ke mbaꞌemo peupity ma vaꞌe, pendevygua coroa avave rei oipeꞌaa eꞌỹ aguã.%  Xeayvuague rami vy peĩ atã rire xee voi pendere apena porã ꞌrã jexavaia ára yvy jave re joeko aꞌãarã ou vaꞌe gui.}$s Haꞌe gui Satanás peguarã onhemboaty vaꞌe kuery, judeu rami rive onhemoingo teĩ haꞌeꞌỹ ikuai vaꞌe ma ajapo ꞌrã oupa vy pendepy yvýry guenapyꞌã re ikuai aguã rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xerembiayvu peikoa.#y“Xee aikuaa pendereko. Maꞌẽ, penerenonde amoĩ ꞌrã peteĩ okẽ ojepeꞌa vaꞌe, avave rei nomboty kuaai vaꞌerã, mbaꞌeta amongue py eteꞌi penembaraete vaꞌeri xeayvu pemoĩ porã, napemombeꞌu eꞌỹi guive xerery rupi peikoa."- Filadélfia pygua igreja kuery pe ombopara ukaague — Embopara ke Filadélfia tetã py igreja kuery ikuai vaꞌe pegua anjo pe: “Po rami ijayvu ikyꞌa eꞌỹ haꞌe anhetẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oguereko okẽ peꞌaa Huvixave Davi rami ipoꞌaka aguã. Haꞌe ramo oipeꞌaague avave rei nombotyai ꞌrã, haꞌe ombotyague avave rei ndoipeꞌaai ꞌrã guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: P!Ijapyxa oĩ vaꞌe ke toendu igreja kuery pe Nheꞌẽ ijayvu rã.”  )Ogueropoꞌakapa vaꞌekue ma haꞌe kuery rami avi ꞌrã onhemonde xiĩ vaꞌe py. Peteĩve henda py hery namboguei ꞌrã kuaxia tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py hery amombeꞌu porã ꞌrã Xeru haꞌe ixupegua anjo kuery renonde. V1}|{{PzJyyrEq@qp@oann.mDlkk jLi'htgcfbfdcbwat`O_[^]M\ZZpYX~WVUTRQPOON"LKJJ,IAHyGGFEE DCBA@@T?3>~==B Mil maꞌetỹ re anha ombotya, haꞌe onhemboete ju vaꞌe kuery oexaague Haꞌe gui peteĩ anjo aexa yva gui oguejy ouvy vaꞌe. Opo py ogueru yvykua rokẽ peꞌaa, haꞌe peteĩ corrente tuvixa vaꞌe guive.#??Haꞌe rã amboae kuery ma kavaju árygua ojukapa ijuru gui kyxe guaxu oẽ vaꞌe py. Haꞌe ramo hoꞌokue re ma guyra kuery oveve vaꞌe hevyatãmba. )>KHaꞌe rami teĩ vixo ombotya nhuã py, profeta ramigua guive. Haꞌe vaꞌe ma vixo renonde hexa pyrã ojapo vy ombotavy vaꞌekue vixo raꞌangaa mbojeroviaa kuery ixuguigua kuaa ukaarã omoĩa vaꞌekue. Haꞌe kuery mokoĩve ma oikove reve omomboa yupa tata guigua, enxofre okaia py.t=aHaꞌe gui ma aexa rã vixo vaikue haꞌe yvy regua huvixave kuery onoꞌõ okuapy, haꞌe kuery pegua xondaro kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ma kavaju áry oĩ vaꞌe rovai opuꞌã aguã onoꞌõ okuapy, ixupegua kuery rovai guive.h<Ipeꞌu aguã huvixave roꞌokue, xondaro ruvixa, ipoꞌakakueve, kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery roꞌokue, opa marãgua roꞌokue, escravo haꞌe escravo eꞌỹ, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve roꞌokue guive — heꞌi. ~;uHaꞌe gui peteĩ anjo aexa kuaray áry opuꞌã hoꞌamy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ojapukai atã reve ijayvu yva mbyte rupi guyra oveve vaꞌe haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peju ke, pendeaty Nhanderuete ngaru tuvixa vaꞌe ojapoa py,&:EIjao puku re, haꞌe hetyma re ma peteĩ tery ipara oiny: “ |yhwh{Huvixave ikuai vaꞌe Ruvixave, haꞌe senhor ikuai vaꞌe Senhor}” heꞌia vaꞌe. ; y9kHerekoa juru gui ma peteĩ kyxe guaxu haimbe vaꞌe oẽ, haꞌe vaꞌe py yvy regua kuery omoingo axy aguã. Haꞌe rami vy omoꞌarandu ꞌrã po pygua ferro guigua py, haꞌe onhami ꞌrã uva Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe poxya rupi. ,8QHakykue jogueru yva pygua xondaro kuery. Haꞌe vaꞌe kuery voi kavaju xiĩ vaꞌe áry ikuai, haꞌe ajukue xiĩ rei ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde vaꞌe.L7 Ijao ma tuguy py omopytã mbyre. Hery oenoĩa ma Nhanderuete ayvu.6 Hexa ma tata rami hendy. Inhakã re ma coroa heta oĩ. Hexe ipara oiny peteĩ tery avave rei ndoikuaai vaꞌe, haꞌe anho eꞌỹ vy.;5o Vixo vaikue haꞌe profeta ramigua re Cristo ipoꞌaka rã oexaague Haꞌe gui amaꞌẽ rã yva ojepeꞌa, haꞌe oẽ ouvy peteĩ kavaju xiĩ. Hiꞌárygua pe ma “Ojeroviapy haꞌe Anhetẽ vaꞌe” ꞌea. Haꞌe vaꞌe ma haꞌevea rami joguereko, haꞌe teko porã rupi opuꞌã ꞌrã joe.Y4+ Haꞌe ramo ipy yvyꞌiry xerenapyꞌã re aĩ amboete aguã. Haꞌe rami teĩ aipoeꞌi xevy: — Maꞌẽ, ejapo eme evoko rami. Xee voi ndee rami tembiguai aiko, nde-irmão kuery Jesus regua omombeꞌua rupi ikuai vaꞌe rami. Nhanderuete anho tema emboete. Mbaꞌeta profeta kuery pe Nheꞌẽ oikuaa uka vaꞌe ma Jesus regua ae. q3[ Haꞌe ramo anjo aipoeꞌi xevy: — Embopara ke po rami: “Ovyꞌa ete ꞌrã okuapy Vexaꞌi raꞌy omenda aguã ngaru py oenoĩ mbyre kuery.” Aipoeꞌive ju: — Povaꞌe nunga ma Nhanderuete ayvu anhetẽ vaꞌe — heꞌi. c2?mbaꞌeta haꞌe vaꞌe onhemonde aguã ma ajukue iporãve, hexakã haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽa — heꞌi okuapy. Mbaꞌeta ajukue iporãve vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery teko porã rupi ikuaia. )1KJavyꞌa ke, japoraei haꞌe ixupe “Hexakãmba vaꞌe” jaꞌe, mbaꞌeta ovaẽ ma Vexaꞌi raꞌy omenda aguã ára. Taꞌyxyrã onhemoatyrõmba ma guive,]03Peteĩ ayvu aendu avi heta vaꞌe kuery ijayvua rami, yy tuvixa vaꞌe haꞌe yapu atã vaꞌe revovo rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aleluia! Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe ae oĩ Joguerekoarã.X/)Haꞌe gui peteĩ ayvu onhendu tenda oĩa gui: — Nhanderuete rembiguai pendekuai vaꞌe, pembojerovia ke, henonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe haꞌe javi, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve — heꞌi. q.[Haꞌe ramo vinte e quatro tujakueve joe opena vaꞌety haꞌe irundy temimoingo kuery ma guenapyꞌã re ikuai vy omboete avi okuapy Nhanderuete tenda py oguapy oiny vaꞌe. Haꞌe vy — Anhetẽ ete. Aleluia! — heꞌi okuapy. n-UAipoeꞌive ju: — Aleluia! Kunha okaia gui hataxĩ opuꞌã ꞌrã arakaꞌe rã peve — heꞌi. ),KAnhetẽ rupi, haꞌevea rami meme nhombopaga, mbaꞌeta ombopaga ma kunha itavy rei ete vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma itavy reia py omongyꞌapa vaꞌekue yvy regua kuery, haꞌe opo py ae Nhanderuete rembiguai kuery ruguy omoẽ vaꞌekue teĩ ombopaga ma haꞌe nungakue re — heꞌi. v+ g Yva re ovyꞌa okuapy vaꞌe oexaague Haꞌe nunga oiko rire ma yva re peteĩ ayvu atã aendu heta vaꞌe kuery ijayvua rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aleluia! Jaa jepe aguã, hexakãa haꞌe poꞌakaa ma Nhanderuete guigua meme.*Haꞌe vaꞌe tetã py ae omoẽa profeta kuery ruguy, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe yvy re ojukaa vaꞌekue haꞌe javi ruguy. t)aNdea py naexakãvei ma ꞌrã tataendy, omenda ta vaꞌe kuery ayvu voi noenduavei ꞌrã. Ndevy mbaꞌemo ovende vaꞌe ma yvateve ikuai vaꞌekue yvy re, mbaꞌeta yvy regua kuery haꞌe javi rembotavypa vaꞌekue nembaꞌevykya py.(Ndea py noenduavei ꞌrã mbaꞌepu ixã reta vaꞌe mbopua, imbaꞌepu vaꞌe, neĩ mimby haꞌe mimby guaxu monheꞌẽa. Ndojekuaavei ꞌrã mbaꞌemo py ombaꞌeapo vaꞌe rembiapo. Ndea py noenduavei ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩgue monguꞌia revovo.4'a “Babilônia ivaipa ae ma” ꞌea rã oenduague Haꞌe gui peteĩ anjo imbaraeteve vaꞌe oupi peteĩ ita mbaꞌemo monguꞌia rami tuvixa vaꞌe. Haꞌe rami vy yeꞌẽ mbyte py omombo. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Guĩ rami ꞌrã oitya Babilônia tetã guaxu. Avave rei ndojouavei ꞌrã.J& Haꞌe nunga rupi yva pygua kuery, pevyꞌa ke. Haꞌe peẽ kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, apóstolo haꞌe profeta kuery voi ke pevyꞌa, mbaꞌeta Nhanderuete ombopaga ma penemoingo axyare. O%Haꞌe kuery oakã re yvy kuꞌi omombo-mombo reve ojaeꞌo haꞌe ipyꞌa vai ꞌrã. Haꞌe vy ojapukai ꞌrã: — Ndaꞌevei, ndaꞌevei ete teĩ tetã guaxu pe. Haꞌe py ma yeꞌẽ rupigua kanoã ja kuery haꞌe javi ojoupa vaꞌekue oguerekopaa gui. Haꞌe rami teĩ peteĩ hora pyve ivaipa — heꞌi ꞌrã okuapy. @$yHaꞌe rami vy tetã okai rã hataxĩ ojeupi vaꞌe oexa vy ojapukai ꞌrã: — Mbaꞌe nunga tetã tu pevaꞌe tetã guaxu iporãague rami iporã vaꞌe? — heꞌi ꞌrã okuapy. #!Haꞌe rami teĩ peteĩ hora pyve oguerekopa vaꞌekue okanhymba — heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe gui kanoã ja kuery yy rupi oguata vaꞌe, kanoã mboguataa kuery, haꞌe yeꞌẽ rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi ma mombyry gui avi ꞌrã omaꞌẽ okuapy."aipoeꞌi ꞌrã okuapy: — Ndaꞌevei, ndaꞌevei ete teĩ tetã guaxu pe. Mbaꞌeta ajukue iporãve vaꞌe py anho haꞌe kuery onhemonde vaꞌekue, púrpura haꞌe pytã vaꞌe py. Ijegua vaꞌekue ouro, ita hepyve vaꞌe haꞌe pérola guigua py.&!EHaꞌe nunga vendea kuery omboekoviaa rupi ojoupa vaꞌekue ma mombyry gui ꞌrã omaꞌẽ okuapy, nembojexavaia gui okyje vy. Ojaeꞌo reve ipyꞌa vai vyP Yvyraꞌa ijaju nhavõ hoꞌuxe vai vaꞌekue ma jipovei ma ꞌrã ndea py. Ndevy pe jipovei ma ꞌrã mbaꞌemo hepyve vaꞌe, ojou porãmby ikuai vaꞌe, haꞌe nunga ndojouavei ma ꞌrã ndea py.wg canela heakuã porã vaꞌe, mbaꞌemo irũrã, heakuã porã vaꞌe oapy pyrã, moã jaikyty vaꞌe nunga, bálsamo, vinho, azeite, trigo, trigo raꞌyĩgue, vaka, vexaꞌi, kavaju, karóxa haꞌe escravo kuery, avakue oikove vaꞌe ae.a; Ovende vaꞌerã oguereko vaꞌekue ma povaꞌe: ouro guigua, prata, ita hepyve vaꞌe, pérola, haꞌe ajukue iporãve vaꞌe guigua, púrpura, seda haꞌe pytã vaꞌe guigua, opa mbaꞌe marfim gui ojapo pyre, opa marãgua tenda, mesa, haꞌe nunga haꞌe javi yvyra hepyve vaꞌe gui ojapo pyre, overa vaꞌe, ferro haꞌe mármore guigua,>u Yvy regua mbaꞌemo vendea kuery voi haꞌe nunga oexa vy ojaeꞌo haꞌe ipyꞌa vai ꞌrã okuapy, mbaꞌeta avave rei ndojoguaavei ma ꞌrã ovende vaꞌerã oguereko vaꞌekue.2] Haꞌe vaꞌe kuery ma imbojexavaia gui okyje vy tetã gui mombyry ikuaia gui ꞌrã omaꞌẽ okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: — Ndaꞌevei, ndaꞌevei ete teĩ. Ndee tetã guaxu Babilônia, tetã ipoꞌakapa reiko vaꞌekue ri peteĩ hora pyve oiko nembopagaarã — heꞌi ꞌrã okuapy. (I Babilônia tetã oguerovyꞌa vaꞌekue ipyꞌa vai rã oexaague Haꞌe gui yvy regua huvixave kuery oexa ꞌrã okuapy Babilônia tetã okai rã hataxĩ ojeupi vaꞌe. Haꞌe rami vy ojaeꞌo haꞌe ipyꞌa vai ꞌrã, haꞌe kuery reve itavy rei haꞌe opa marã ovyꞌa rire.dAHaꞌe nunga rupi peteĩ ára pyve ꞌrã ou imoingo axyarã. Oiko ꞌrã ijukaarã, imbojaeꞌoarã haꞌe karuai. Haꞌe gui okaipa ꞌrã tata py, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete imbopagaarã oiko vaꞌe ma ipoꞌaka. Haꞌe kuery ojejou porã haꞌe itavy reiague re tomboekoviaa ojexavai haꞌe ojaeꞌo aguã rami, mbaꞌeta ojeupe ae “Xee ma huvixa kunha rami aguapy ainy. Imeveꞌỹ vaꞌe xee ndaikoi. Neĩ peteĩ henda py naendui ꞌrã xembojaeꞌoarã” heꞌi rire.QTomoingo axya ete haꞌe kuery nhomoingo axyague rekovia, tombopaga raxaave guive ojapoague re. Karo py haꞌe kuery nhomongaꞌu aguã omoirũague py ae ju tomoirũave ete haꞌe kuery oyꞌu aguã.Mbaꞌeta haꞌe kuery ojejavya ma yva re peve ojekuaa. Haꞌe ramo Nhanderuete oikuaa pota ae ma teko vai rupi ikuaia re.wgHaꞌe gui amboae ayvu ju aendu yva gui aipoeꞌi vaꞌe: — Xevygua kuery, pejepeꞌa ke haꞌe kuery mbyte gui, haꞌe kuery ojejavya rupi pendekuai eꞌỹ aguã, haꞌe kuery moingo axyarã pendere voi oiko eꞌỹ aguã — heꞌi.  Mbaꞌeta Babilônia pygua kuery itavy reia re imbopagaarã vinho ma yvy regua kuery haꞌe javi oyꞌu. Hexeve yvy regua huvixave kuery itavy rei avi vaꞌekue. Yvy regua mbaꞌemo vendea kuery voi ojoupa vaꞌekue Babilônia pygua kuery itavy reia gui. ]3Haꞌe gui ojapukai vy aipoeꞌi: — Oitya, oitypaa ma Babilônia tetã guaxu. Anha kuery ikuai atyrã rive opyta, opa marãgua nheꞌẽ vai kuarã, haꞌe guyra ojeguarupy haꞌeveꞌỹ vaꞌe onhemi atyrã.G  “Babilônia tetã oitya ma” ꞌea rã oenduague Haꞌe vaꞌe rire ma amaꞌẽ rã yva gui oguejy amboae anjo ipoꞌaka ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rexakãa ma yvy jave re oexape.\1Kunha rexa vaꞌekue ma tetã guaxu yvy regua huvixave kuery re ipoꞌaka vaꞌe. U#Mbaꞌeta haꞌe kuery pyꞌa re Nhanderuete ae ꞌrã omoĩ haꞌe oipota vaꞌe ojapo aguã. Haꞌe ramo peteĩ rami meme ꞌrã vixo pe omboaxa ipoꞌaka aguã, Nhanderuete ijayvuague ojeupitypa peve.}sHaꞌe gui vixo haꞌe dez hakua rexa vaꞌekue ma ndaꞌijaꞌei ꞌrã okuapy kunha itavy rei vaꞌe re. Haꞌe rami vy oipeꞌapa ꞌrã heravy mbaꞌemo oguereko vaꞌekue. Hoꞌupa ꞌrã hoꞌokue, haꞌe gui oapypa ꞌrã guive tata py.CHaꞌe gui aipoeꞌive ju xevy: — Kunha itavy rei vaꞌe oguapy oinya yy ma joegua eꞌỹ-eꞌỹ vaꞌe, heta vaꞌe kuery, amboae yvy regua, haꞌe amboae rami ijayvu vaꞌe kuery.I Haꞌe kuery opuꞌã ꞌrã okuapy Vexaꞌi raꞌy re. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery re Vexaꞌi raꞌy ipoꞌaka ꞌrã, mbaꞌeta senhor ikuai vaꞌe Senhor, haꞌe huvixave ikuai vaꞌe Ruvixave. Hexevegua kuery ipoꞌaka avi ꞌrã, hexe anho ojerovia vaꞌe, oiporavo haꞌe oenoĩ vaꞌekue ikuai vy — heꞌi.   Haꞌe vaꞌe kuery ma peteĩ rami meme ꞌrã onhembopyꞌa. Haꞌe rami vy vixo pe omboaxa ꞌrã opoꞌakaa joguereko aguã.H   Haꞌe gui dez hakua rexa vaꞌe ma dez huvixave ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ma nombopoꞌakaai teri. Vixo reve vy mae ma ꞌrã ipoꞌaka huvixa ikuai aguã. Peteĩ hora eteꞌi ꞌrã oĩ. 8 i Haꞌe gui vixo yma oiko vaꞌekue ri aỹ noĩvei vaꞌe ae ꞌrã oiko huvixave oito-a vaꞌerã. Sete ikuai vaꞌe gui ꞌrã oiko. Haꞌe rami avi okanhy aguã rami oiko.Z - Haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ nhiruĩ ma noĩvei ma. Peteĩ ju aỹ oikove, haꞌe rã amboae ma ndoikoi teri. Haꞌe vaꞌe ma ojekuaa vy areꞌỹꞌi re ꞌrã oiko, henonderã omoĩ ma voiague rami vy.@ y — Haꞌe nunga ma hiꞌarandu vaꞌe kuery oikuaa aguã: Vixo akã sete ikuai vaꞌe ma sete yvyty. Haꞌe vaꞌe yvyty áry ae kunha vaꞌe oguapy oiny. Sete huvixave guive ikuai.a;Vixo rexa vaꞌe ma yma oiko vaꞌekue ri aỹ noĩvei, haꞌe gui yvykua gui oẽ aguã rami ju oiko, haꞌe okanhy aguã rami guive. Haꞌe rã yvy regua kuery yvy itui ypyꞌi guive kuaxia tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa re hery nomboparaaia vaꞌe, haꞌe kuery oexa ꞌrã vixo oiko vaꞌekue ri noĩvei vaꞌe ojekuaa ju rã. Haꞌe gui vixo oiko vaꞌekue ri noĩvei vaꞌe ojekuaa ju rã rã yvy regua kuery oexa ꞌrã okuapy, yvy itui ypyꞌi guive kuaxia tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa re hery nomboparaaia vaꞌe kuery ae. Haꞌe kuery oexa vy onhemondyipa ꞌrã okuapy. X)Haꞌe ramo anjo aipoeꞌi xevy: — Mbaꞌe re tu renhemondyi ri? Amombeꞌu porãve ta kunha vaꞌe reko reikuaa eꞌỹ vaꞌekue, haꞌe vixo sete inhakã haꞌe dez hakua vaꞌe kunha reraa reko guive.!;Aexa rã kunha vaꞌe ma Jesus regua mombeꞌua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ruguy oyꞌu vy okaꞌu vaꞌekue. Haꞌe nunga aexa vy anhemondyi vaipa. ;oKunha vaꞌe rova re ma peteĩ tery oĩ oikuaa pyrã eꞌỹ: “ |yhwh{Babilônia tetã guaxu, itavy rei vaꞌe kuery xy, haꞌe yvy re ojeguarupy omoingo vaꞌety”} heꞌia.Kunha vaꞌe ma púrpura haꞌe pytã vaꞌe py onhemonde vaꞌe. Ouro guigua py ojegua, ita hepyve vaꞌe haꞌe pérola guigua py. Opo py oguereko peteĩ karo ouro guigua. Haꞌe vaꞌe ma ojeguarupy anho tynyẽ, itavy reia rupi onhemongyꞌapaague.'Haꞌe gui nheꞌẽ re aiko reve anjo xereraa peteĩ henda tekoa eꞌỹa py. Haꞌe py ma kunha vaꞌe aexa peteĩ vixo pytã vaꞌe kupe áry oguapy oiny rã. Haꞌe vaꞌe vixo re ma tery ndaꞌevei ete vaꞌe oĩmba. Sete inhakã haꞌe dez hakua vaꞌe hiꞌaĩ. 5Hexeve huvixave yvy re ikuai vaꞌe itavy rei vaꞌekue. Kunha vaꞌe itavy reia vinho ma yvy regua kuery oyꞌu vy okaꞌupa vaꞌekue — heꞌi. - U Kunha itavy rei ete vaꞌe oexaague Haꞌe gui anjo kuery sete hyꞌaꞌi oguereko vaꞌe regua peteĩ ou. Haꞌe vaꞌe ma ijayvu vy aipoeꞌi xevy: — Enhemboja ke ejuvy, aexa uka ta kunha itavy rei ete vaꞌe ombopagaa rã. Haꞌe vaꞌe ma yy heta vaꞌe áry oguapy oiny vaꞌe.Y+Haꞌe gui avakue áry hoꞌa yva gui amandau tuvixa vaꞌe, trinta quilo raxa vaꞌe meme. Haꞌe ramo amandau gui ojexavai vy ijayvu vai okuapy Nhanderuete re, imoingo axyarã ombou vaꞌekue tuvixa ramo. X)Haꞌe ramo ypaꞌũ haꞌe javi okanhymba, yvyty ikuai vaꞌe voi ndojouavei.[~/Haꞌe vaꞌe gui ma tetã guaxu mboapy henda rupi ojaꞌo. Hoꞌapa avi kovaꞌe yvy re tetã ikuai vaꞌe. Mbaꞌeta Babilônia tetã guaxu re Nhanderuete oikuaa pota vy omboyꞌu vinho ipoxya oĩa karo gui.0}YHaꞌe gui oiko overa, ayvu haꞌe yapu. Oiko avi yvy ryryi atã tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ramigua yvy ryryi ma yvy re ikuaia ypyꞌi guive ndoikoi teri vaꞌekue.|1 Sete-a nhomoingo axyarã ju ombou rã oexaague Haꞌe gui anjo sete-a vaꞌe ma yvate rupi onhoẽ hyꞌaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe jave py ayvu atã onhendu oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, tenda openaaty oĩ vaꞌe yvyꞌiry gui. Haꞌe vy — Ojeupitypa ma — heꞌi. {Haꞌe gui anha kuery nheꞌẽ ma peteĩ henda py omonoꞌõmba huvixa kuery, hebraico ayvu py Armagedom ꞌepy vaꞌea py. Zz-(— Maꞌẽ, xee ma imonda vaꞌe rami ꞌrã aju xapyꞌa. Ovyꞌa ete ꞌrã xerarõ vy oao py onhemonde riae vaꞌe, ipire reia rupi oiko eꞌỹ aguã, oexa pavẽ rã oxĩmba eꞌỹ aguã — heꞌi.)"y=Haꞌe vaꞌe nheꞌẽ ma anha kuery meme, hexa pyrã apoarã ikuai. Haꞌe kuery ojeꞌoi ꞌrã yvy jave re huvixa kuery ikuai vaꞌea rupi omonoꞌõmba heruvy aguã, Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe re opuꞌã rei okuapy aguã, mbaꞌeta hiꞌára tuvixave vaꞌe ovaẽ rã. x! Haꞌe ramo amaꞌẽ rã teju-jagua, vixo vaikue haꞌe profeta ramigua juru gui ma mboapy nheꞌẽ vai oẽ juꞌi rami ojekuaa vaꞌe.w Mboapy memea nhomoingo axyarã ombou rã oexaague Haꞌe gui anjo mboapy memea vaꞌe ma Eufrates yakã guaxu áry ju onhoẽ hyꞌaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe gui ma yy ipirupa peteĩ tape oĩ aguã, kuaray oua katy gui huvixave kuery ou aguã.v! ai vaikue gui ojexavai vy ijayvu vai okuapy Nhanderuete yva pygua re. Haꞌe rami teĩ opa marã rei ikuaia gui ma ndojeko rerovai guive. u9 Peteĩ nhiruĩa nhomoingo axyarã ombou rã oexaague Haꞌe gui anjo peteĩ nhiruĩa vaꞌe ma vixo vaikue renda openaaty re ju onhoẽ hyꞌaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe gui ma vixo openaa haꞌe javi rupi pytũmba. Haꞌe rã avakue haxy vaꞌe oendu vy oixuꞌupa oapekũ,Et Haꞌe ramo kuaray aku gui okaipa vy ijayvu vaikue okuapy Nhanderuete rery re, imoingo axyarã ombou aguã re ipoꞌaka vaꞌe ramo. Haꞌe rami teĩ ndojeko rerovai guive omboete aguã. /sW Irundya nhomoingo axyarã ombou rã oexaague Haꞌe gui irundya anjo ma kuaray re ju onhoẽ hyꞌaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe gui ma kuaray oapy avakue tata py.1r[Haꞌe gui aendu avi altar gui ombovai vaꞌe: — Anhetẽ, Senhor Oreruete Ndepoꞌakapa vaꞌe. Anhetẽ vaꞌe haꞌe haꞌevea rami meme renhombopaga — heꞌi. CqHaꞌe kuery ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe profeta kuery ruguy omoẽ uka rire haꞌe kuery pe ju remeꞌẽ tuguy oyꞌu aguã. Haꞌe nunga py haꞌevea rami rembopaga — heꞌi. fpEHaꞌe ramo aendu yy re anjo opena vaꞌe aipoeꞌi rã: — Ndee ma heko porã vaꞌe, aỹ reiko haꞌe yma guive reiko vaꞌekue, Ndekyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe nunga py ma haꞌevea rami renhombopaga.Ao{ Mboapya nhomoingo axyarã ombou rã oexaague Haꞌe gui anjo mboapya vaꞌe ma yakã haꞌe yvu ikuai vaꞌe áry ju onhoẽ hyꞌaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe gui ma tuguy ojeapo.nw Mokoĩa nhomoingo axyarã ombou rã oexaague Haꞌe gui anjo mokoĩa vaꞌe ma yeꞌẽ áry ju onhoẽ hyꞌaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe gui ma omano vaꞌekue ruguy rami yy oiko. Haꞌe ramo yeꞌẽ rupi temimoingo ikuai vaꞌe omanomba. xmiHaꞌe ramo anjo jypygua oẽ ovy vy hyꞌaꞌi py oĩ vaꞌe onhoẽ yvy re. Haꞌe vaꞌe gui ma oiko ai vaikue. Haꞌe ramo vixo vaikue guigua kuaa ukaarã avakue omoĩa haꞌe haꞌangaa ombojerovia vaꞌekue re oiko imoingo axyarã. *l O Jypygua nhomoingo axyarã ombou rã oexaague Haꞌe gui peteĩ ayvu aendu oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui onhendu atã vaꞌe. Haꞌe rami vy sete anjo ikuai vaꞌe pe aipoeꞌi: — Tapeo, sete hyꞌaꞌi pereko vaꞌe gui penhoẽ yvy re Nhanderuete poxya rexa ukaarã — heꞌi. jkMHaꞌe gui ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy rupi tynyẽ Nhanderuete rexakã haꞌe ipoꞌakaa guigua hataxĩ. Haꞌe ramo avave rei ndaꞌevei ranhe oike aguã, sete nhomoingo axyarã sete anjo oguereko vaꞌe oiko eꞌỹa ja. PjHaꞌe ramo sete anjo ikuai vaꞌe po py irundy temimoingo kuery vaꞌe regua peteĩ omboaxa sete hyꞌaꞌi ouro guigua. Haꞌe vaꞌe ma tynyẽ Nhanderuete rakaꞌe rã peve oiko vaꞌerã poxya.miSHaꞌe gui ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy gui sete anjo kuery oẽ ouvy sete nhomoingo axyarã rerua. Haꞌe vaꞌe kuery ma ajukue porãve xiĩ rei hexakã vaꞌe py onhemonde, ajukue raꞌykue ouro guigua opexo rupi ojokua reve.Sh Nhanderuete nhomoingo axyarã ombou rã oexaague Haꞌe vaꞌe rire amaꞌẽ jevy rã yva re ombojeroviaaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojepeꞌa, haꞌe Nhanderuete ayvu ryru opy oĩa gui ojekuaa. gSenhor, mavaꞌe tu nderery oendu vy nanemboetei ꞌrã ojererokyjea rupi? Mbaꞌeta ndee anho ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reiko. Haꞌe nunga rupi yvy regua kuery haꞌe javi ꞌrã nerenonde ou nemboete aguã, ndereko porãa ojekuaa ma rire — heꞌi okuapy. =fsoporaei okuapy Nhanderuete rembiguai Moisés haꞌe Vexaꞌi raꞌy poraei. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Senhor Oreruete Ndepoꞌakapa vaꞌe, mbaꞌemo rejapo vaꞌe ma tuvixa haꞌe iporã vaꞌe meme. Reikoa haꞌe javi rupi ndereko porãa anhetẽ rupigua meme rexa uka. Yvy regua kuery Ruvixave reiko! e  Moisés haꞌe Vexaꞌi raꞌy poraei oporaeia okuapy rã oenduague Haꞌe gui peteĩ yupa aexa vidro guigua rami ojekuaa vaꞌe, tata re irũ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe áry ma mbaꞌemo vai re ipoꞌaka vaꞌekue ikuai: vixo vaikue re, haꞌangaa, haꞌe hery regua número omoĩa ꞌrã vaꞌekue re. Haꞌe vaꞌe kuery ma Nhanderuete pegua mbaꞌepu ixã reta vaꞌe oupi reveAd } Sete nhomoingo axyarã omboua ta ramo oexaague Haꞌe gui aexa rã yva re ojekuaa hexa pyrã tuvixa vaꞌe mboae, nhomondyipaarã. Mbaꞌeta sete anjo ikuai, sete nhomoingo axyarã rerua. Haꞌe vaꞌe nhomoingo axya ma opa vygua, mbaꞌeta haꞌe nunga py opa ꞌrã Nhanderuete opoxya rupi joguerekoa. .cUHaꞌe ramo uva onhamia tetã gui mombyryꞌi. Haꞌe ramo onhamiaty gui onheẽ tuguy. Kavaju juruxã peve tyguaxu, haꞌe trezentos quilometro-a rupi peve oxyry. obWHaꞌe ramo yvy áry rupi anjo foiceꞌi omboaxa vy yvy re uva rembypy ikuai vaꞌe gui ojaya hiꞌa. Haꞌe rami vy uvaꞌa ma peteĩ onhami atyrã tuvixa vaꞌe oĩ vaꞌe py omombopa, Nhanderuete opoxya rupi nhombopaga aguã. "a=Haꞌe gui altar yvýry gui peteĩ oẽ anjo mboae ju, tata re opena vaꞌety. Haꞌe vaꞌe ma foiceꞌi haimbe vaꞌe revegua pe ijayvu atã vy aipoeꞌi: — Eraa ke nde-foiceꞌi haimbe vaꞌe, haꞌe emonoꞌõ uva yvy regua hembypy gui, mbaꞌeta uva ijajupa ma — heꞌi. F` Uva omonoꞌõa rã oexaague Haꞌe gui yva re Nhanderuete ro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ vaꞌe gui oẽ ouvy anjo mboae. Haꞌe vaꞌe voi foiceꞌi haimbe vaꞌe oguereko opo py.{_oHaꞌe ramo arai áry oguapy oiny vaꞌe yvy áry rupi foiceꞌi py ijaju vaꞌe ojaya vy omonoꞌõmba yvy gui. '^GHaꞌe gui ma Nhanderuete ro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui oẽ ouvy anjo mboae. Haꞌe vaꞌe ma ojapukai reve aipoeꞌi arai áry oguapy oiny vaꞌe pe: — Mbaꞌety yvy regua ijajupa ma. Eraa ke nde-foiceꞌi haꞌe emonoꞌõ, mbaꞌeta remonoꞌõ aguã hora ovaẽ ma. — heꞌi. -]S Mbaꞌemo aju omonoꞌõa rã oexaague Haꞌe gui amaꞌẽ vy aexa peteĩ arai xiĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe áry ma peteĩ oguapy oiny, ava raꞌy ojeapo vaꞌekue rami ojekuaa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe akã re ma coroa ouro guigua oĩ, haꞌe opo py ma foiceꞌi haimbe vaꞌe oguereko. e\C Irundya ayvu oenduague Haꞌe ramo yva gui aendu peteĩ ayvu: — Embopara ke: Ovyꞌa ete ꞌrã okuapy aỹ guive Senhor re omano vaꞌe kuery — heꞌi vaꞌe. Haꞌe ramo Nheꞌẽ ombovai: — Anhetẽ, mbaꞌeta haꞌe kuery opytuꞌu ꞌrã ombaꞌeapoague gui. Heko porãague repy ojekuaa avi ꞌrã haꞌe kuery reve — heꞌi. [7 Haꞌe rami oiko rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery toexa uka oĩ atãa. Haꞌe kuery ma Nhanderuete ayvu haꞌe Jesus re ojeroviaa rupi ikuai vaꞌe. oZW Haꞌe kuery ikuai axya gui hataxĩ ojeupi ꞌrã arakaꞌe rã peve guarã. Vixo vaikue haꞌe haꞌangaa mbojeroviaa kuery re hery omoĩa vaꞌekue ma ara py haꞌe pyávy opytuꞌu eꞌỹ re ikuai axy riae ꞌrã — heꞌi. Y9 oyꞌu ꞌrã vinho Nhanderuete poxya regua. Haꞌe nunga ma omoirũ eꞌỹ re oguereko katu vaꞌekue. Karo ipoxya oĩa gui ae ꞌrã haꞌe kuery oyꞌu. Haꞌe rami vy tata enxofre revegua py ikuai axy ꞌrã anjo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe Vexaꞌi raꞌy renonde.~Xu Mboapya ayvu oenduague Haꞌe vaꞌe rire ou anjo mboae ju, mboapya vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ijayvu atã reve aipoeꞌi: — Vixo vaikue haꞌe haꞌangaa mbojeroviaa kuery rova re, eꞌỹ vy ipo re ikuaa ukaarã omoĩmbaa vaꞌekue maWW' Mokoĩa ayvu oenduague Haꞌe vaꞌe rire ou anjo mboae, mokoĩa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ju aipoeꞌi: — Hoꞌa, hoꞌapa ma Babilônia tetã guaxu. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tetã ma vinho omeꞌẽ vaꞌekue yvy regua kuery haꞌe javi oyꞌu aguã. Haꞌe vaꞌe ma poxya, Babilônia pygua kuery itavy reiague re ou vaꞌe. _V7Haꞌe vy ijayvu atã reve aipoeꞌi: — Pejererokyje ke Nhanderuete renonde, pemboete guive, mbaꞌeta ovaẽ ma nhombopaga aguã hora. Pembojerovia yva, yvy, yeꞌẽ haꞌe yvu ikuai vaꞌe apoare — heꞌi. DU Jypygua ayvu oenduague Haꞌe gui anjo mboae ju aexa yva mbyte rupi oveve-veve rã. Haꞌe vaꞌe ma ayvu porã arakaꞌe rã peve guarã oguereko yvy regua kuery pe omombeꞌu vaꞌerã, peteĩ-teĩ regua pe, joegua eꞌỹ-eꞌỹ, amboae rami ijayvu vaꞌe, haꞌe amboae yvy regua kuery haꞌe javi pe.^T5Haꞌe kuery juru py apu oĩ eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme. |SqHaꞌe vaꞌe kuery ma kunhague reve onhemongyꞌa eꞌỹ vaꞌe, joguereko eꞌỹ vaꞌe vy. Vexaꞌi raꞌy ooa rupi rei hupive ojeꞌoi vaꞌe. Avakue mbyte gui ojoguaa Nhanderuete haꞌe Vexaꞌi raꞌy peguarã jypyꞌigua ikuai aguã. RTenda oĩ vaꞌe renonde rupi oporaeia okuapy mboraei pyau, irundy temimoingo kuery haꞌe tujakueve joe opena vaꞌety renonde. Haꞌe vaꞌe mboraei ma avave rei ndoporaei kuaai, cento e quarenta e quatro mil yvy regua kuery gui ogueraa jepe pyreꞌỹ vy..QUHaꞌe gui peteĩ ayvu aendu yva gui onhendu vaꞌe, yy heta haꞌe yapu atã vaꞌe revovo rami, haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe ombopua rã onhendua rami guive. P ; Vexaꞌi raꞌy haꞌe ixupegua kuery Sião yvyty áry ikuai rã oexaague Haꞌe gui amaꞌẽ vy aexa Vexaꞌi raꞌy Sião yvyty áry hiꞌaĩ rã. Hexeve ikuai avi cento e quarenta e quatro mil. Haꞌe vaꞌe kuery rova re ma hery haꞌe Tuu rery omboparaa vaꞌekue. :Om Haꞌe nunga ma ꞌarandua oexa ukaa aguã oiko. Hiꞌarandu vaꞌe kuery toikuaa pota vixo número mbovy paa re, mbaꞌeta ava regua número ae, seiscentos e sessenta e seis. 5Nc mbaꞌeve rei ovende eꞌỹ neĩ ojogua eꞌỹ aguã, ikuaa ukaa oguereko vaꞌe eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe kuery re oĩ jypygua vixo rery, eꞌỹ vy hery regua número.VM% Pavẽ re omoĩ uka ikuaa ukaarã, ipo oiporu kuaa regua re, eꞌỹ vy hova re. Yvyĩgueve haꞌe yvatekueve, oguerekopa vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi, escravo haꞌe escravo eꞌỹ haꞌe javi re omoĩ,L7 Ombopoꞌaka avi vixo raꞌangaa omopytuẽ aguã. Haꞌe ramo haꞌangaa ijayvu, haꞌe ojuka uka guive haꞌangaa ombojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery.eKC Vixo renonde hexa pyrã ojapo aguã ombopoꞌakaague rupi ombotavy ꞌrã yvy regua kuery. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe ojapo uka ꞌrã vixo raꞌangaarã, kyxe guaxu py omboguaiague gui oikove ju vaꞌekue pegua ae.|Jq Ojapo avi ꞌrã hexa pyrã tuvixa vaꞌe. Haꞌe rami vy yva gui omboguejy ꞌrã tata yvy katy, avakue oexaa py..IU Jypygua vixo poꞌakaa rupi oiko henonde. Haꞌe rami vy ojapo ꞌrã yvy regua kuery vixo jypygua omboete aguã rami, ijai ijukaarã oĩ vaꞌekue gui okuera rire.ZH- Yvy guy gui vixo mboae oẽ ouvy rã oexaague Haꞌe gui vixo vaikue mboae ju aexa yvy guy gui oẽ ouvy rã. Haꞌe vaꞌe ma Vexaꞌi raꞌy rami hakua mokoĩ vaꞌeri teju-jagua rami ijayvu vaꞌe.QG Nhuã py heraa pyrã ma nhuã py ae ꞌrã oo. Kyxe guaxu py ojuka pyrã ma kyxe py ae ꞌrã ojukaa. Haꞌe rami oiko rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery toexa uka ogueropoꞌaka haꞌe ojerovia etea. &FG Ijapyxa oĩ vaꞌe ke toendu.Ey Haꞌe ramo yvy regua kuery haꞌe javi ꞌrã ombojerovia. Haꞌe vaꞌe kuery rery ma kuaxia tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa re noĩ. Haꞌe vaꞌe kuaxia ma Vexaꞌi raꞌy pegua, mbaꞌeta yvy itui ypyꞌi guive ojejuka uka vaꞌekue. tDa Ixupe omeꞌẽa avi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery re opuꞌã haꞌe ipoꞌaka ete aguã. Ombopoꞌakaa avi yvy re ikuai vaꞌe re: peteĩ-teĩ regua re, joegua eꞌỹ-eꞌỹ, amboae rami ijayvu vaꞌe haꞌe amboae regua kuery re. C9 Haꞌe ramo ojuru oipeꞌa Nhanderuete re ijayvu vai aguã. Haꞌe rami vy hery haꞌe ombojeroviaaty re ijayvu rei, haꞌe yva pygua kuery re guive. vBe Ixupe omeꞌẽa avi ojuru py ijayvupa rei haꞌe ijayvu vai aguã. Quarenta e dois jaxy peve ombopoꞌakaa.gAG Teju-jagua voi ombojerovia okuapy, vixo ombopoꞌaka rire. Vixo vaikue avi ombojerovia. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Mavaꞌe ndaꞌu vixo rami ipoꞌaka vaꞌe? Mavaꞌe ndaꞌu opuꞌã kuaa ꞌrã hexe? — heꞌi. `@9 Haꞌe gui aexa rã inhakã sete ikuai vaꞌe regua peteĩ re ijukaarã omboguaiague oĩ, teĩ ijai ijukaarã oĩ vaꞌekue gui okuera. Haꞌe ramo yvy regua kuery haꞌe javi onhemondyipa vy vixo re anho ojeꞌoi.T?! Vixo aexa vaꞌe ma reõ rami hete. Ipy ma urso rami, haꞌe rã ijuru ma guary rami. Ixupe teju-jagua omboaxa opoꞌakaa, henda openaaty py oĩ aguã, haꞌe mbaꞌemo tuvixa vaꞌe ojapo aguã guive. s> a Yeꞌẽ gui vixo vaikue oẽ rã oexaague Haꞌe gui peteĩ vixo vaikue aexa yeꞌẽ gui oẽ ouvy rã. Haꞌe vaꞌe ma dez hakua haꞌe sete inhakã vaꞌe. Hakua re ma dez coroa oĩ. Inhakã re ma hery oĩ ayvu vai regua.8=i  Haꞌe ramo kunha vaꞌe pe teju-jagua ipoxyve ete vy oo imemby mboae kuery ikuai vaꞌe re opuꞌã aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ma Nhanderuete ojapo uka vaꞌe omoĩ porã, haꞌe Jesus regua omombeꞌua rupi ikuai vaꞌe. 18 Haꞌe gui teju-jagua ma yeꞌẽ rembe re ju hiꞌaĩ ita kuꞌi reia py. <  Haꞌe rami teĩ yvy ae oipytyvõ kunha vaꞌe. Haꞌe rami vy ojepeꞌa vy omokõmba teju-jagua ojuru gui yy omoẽ vaꞌekue. {;o Haꞌe ramo kunha vaꞌe rakykue mboi ou vy ojuru gui yy omoẽ yakã rami, kunha vaꞌe ogueroxyry heravy aguã.:{ Haꞌe ramo kunha vaꞌe pe omeꞌẽa taguato tuvixa vaꞌe pepo jovaive revegua, tekoa eꞌỹa katy oveve aguã, hekoarã oguereko katu pyre py. Haꞌe py ma omongarua ꞌrã mboapy maꞌetỹ rire irundya mbyte peve, mboi oexa eꞌỹa py. , %9C Teju-jagua kunha vaꞌe oakykue monha rã oexaague Haꞌe gui yvy py teju-jagua omomboa ma ramo oakykue monha kunha opiꞌaꞌi oikuavã vaꞌekue.s8_ Haꞌe nunga rupi yva re pendekuai vaꞌe haꞌe javi, pevyꞌa ke. Haꞌe rã yvy haꞌe yeꞌẽ pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta pendea py oguejy ma anha. Ipoxy vaipa reve oguejy, mbaꞌeta oikuaa hiꞌára opa raiꞌi maa. A7{ Haꞌe rami teĩ hexe ma Vexaꞌi raꞌy ruguy rupi haꞌe kuery ipoꞌaka, haꞌe hexegua ayvu omombeꞌua py guive. Haꞌe kuery omano aguã rami ikuai teĩ noendui okuapy ojeayvua.t6a Haꞌe gui yva gui aendu peteĩ ijayvu atã vaꞌe: — Aỹ ma ojekuaa ma jaa jepe aguã, Nhanderuete ombaraetea haꞌe opoꞌakaa oexa uka aguã guive. Ojekuaa avi hemimbou Cristo poꞌakaa, mbaꞌeta oity ma nhande-irmão kuery rekokue ramigua mombeꞌua. Haꞌe vaꞌe ma ara py haꞌe pyávy Nhanderuete renonde hiꞌaĩ haꞌe kuery rekokue omombeꞌua py.J5  Haꞌe ramo yva gui oitya teju-jagua tuvixa vaꞌe, mboi yma guive oiko vaꞌekue, anha Satanás hery vaꞌe, yvy regua kuery haꞌe javi mbotavya. Yvy katy omomboa, ixupegua anjo kuery reve. >Nk~|||zz,y,xFwbvntt4ssrgqponmm,kjiiShgghfeeddcbXaa,``*_^^5]6\\=[=YY=XjWaVUUwUTjSnR}QPOONh~I Ogueroayvu porãague Tove peẽ kuery haꞌe javive tapendu Senhor Jesus penemboaxya. w}gHaꞌe nunga kuaa ukaa aipoeꞌi: — Anhetẽ areꞌỹ re ꞌrã aju — heꞌi. Amém. Eju, Senhor Jesus. | Haꞌe kovaꞌe kuaxia re ayvu oĩ vaꞌe gui amongue mbaꞌemoꞌi teĩ oipeꞌa ramo ixugui Nhanderuete oipeꞌa ꞌrã yvyraꞌa hoꞌu aguã, tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike aguã, haꞌe kovaꞌe kuaxia re mbaꞌemo porã oĩ vaꞌe ojopy aguã.{ Kuaxia para opaa py ijayvuague — Po rami kovaꞌe kuaxia para re ayvu oĩ vaꞌe rendua kuery haꞌe javive pe xeayvu. Ayvu oĩ vaꞌe áryve amongue omoĩve ri ramo hexe ju ꞌrã Nhanderuete omoĩ nhomoingo axyarã kovaꞌe kuaxia re ipara oiny vaꞌe.PzNheꞌẽ haꞌe taꞌyxyrã ma — Eju — heꞌi ixupe. Tove oendu vaꞌe voi — Eju — teꞌi. Tove ijyꞌuvei vaꞌe voi tonhemboja touvy, yy tekove meꞌẽa oyꞌuxe vaꞌe rei tojopy rive. lyQXee Jesus ma xejeupegua anjo ambou peẽ igreja pygua kuery pe haꞌe nunga aikuaa uka aguã. Xee ma “Davi rapokue renhoĩ” ꞌepy vaꞌe, hamymino aiko, haꞌe jaxy-tata koꞌẽ mbija hexakãmba vaꞌe guive — heꞌi. wxgHaꞌe rã tetã rovai rupi ma jagua rami ikuai vaꞌe ꞌrã opyta, imbaꞌevyky vaꞌe, onhemongyꞌapa vaꞌe, jojuka vaꞌety, mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe, haꞌe ijapuxe vai vaꞌe apu rupi rive ikuai vaꞌe haꞌe javi..wUOvyꞌa ete ꞌrã okuapy [Vexaꞌi raꞌy ruguy py] oao ojoi vaꞌe, haꞌe rami vy yvyra ꞌa tekove meꞌẽa vaꞌe hoꞌu, haꞌe tetã rokẽ rupi oike aguã.Vv% Xee ma jypyꞌigua haꞌe opa vygua, mbaꞌemo mboypyare haꞌe ijapopaarã.puY Maꞌẽ, xee aju ꞌrã areꞌỹ re, aru ꞌrã guive peteĩ-teĩ oikoague repy ameꞌẽ vaꞌerã.ytk Tove heko vai vaꞌe kuery taeko vaive tema. Tove heko kyꞌa vaꞌe kuery taeko kyꞌave tema. Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma teko porã rupi anho taꞌikuai, haꞌe heko kyꞌa eꞌỹ vaꞌe taꞌikuaive tema teko kyꞌa eꞌỹa rupi.tsa Aipoeꞌive ju: — Eikuaa uka eꞌỹ eme kuaxia re ayvu oĩ vaꞌe, mbaꞌeta hiꞌára namombyryvei ma.r Haꞌe ramo aipoeꞌi xevy: — Maꞌẽ, ejapo eme evoko rami. Xee ma ndee rami avi tembiguai aiko, nde-irmão kuery profeta haꞌe kovaꞌe kuaxia re ayvu oĩ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi ramigua. Nhanderuete ae ꞌrã remboete — heꞌi. Nq Nhanemongeta haꞌe nhandereroayvu porãague Haꞌe nunga xee João ae aendu haꞌe aexa. Haꞌe nunga aendu haꞌe aexa vy ikuaa ukaa anjo py yvyꞌiry aĩ xerenapyꞌã re amboete aguã.p}Maꞌẽ, areꞌỹ re ꞌrã aju. Ovyꞌa ete ꞌrã okuapy kovaꞌe kuaxia para re ayvu oĩ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe. toa Kovaꞌe kuaxia re ayvu oĩ vaꞌe anhetẽ ete memea re ijayvua Haꞌe gui aipoeꞌive ju xevy: — Povaꞌe ayvu ma oguerovia pyrã haꞌe anhetẽ vaꞌe meme. Senhor profeta kuery nheꞌẽ Ruete vaꞌe ma guembiguai kuery ikuaia py ombou ojeupegua anjo areꞌỹꞌi re mbaꞌemo oiko vaꞌerã oikuaa uka aguã, tenonderã omoĩ ma voiague rami vy.{noHaꞌe py pytũ jipovei ma ramo haꞌe pygua kuery ikuaia rupi tataendy nomoexakãi, neĩ kuaray ndojopei teĩ haꞌeve, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete ae ꞌrã omoexakã. Haꞌe ramo haꞌe kuery huvixa rami ꞌrã opena arakaꞌe rã peve. \m1haꞌe hova oexa ꞌrã guive. Haꞌe rã haꞌe kuery rova re ma oĩ ꞌrã hery.l!Jipovei ma ꞌrã ayvu vaipy. Tetã re ꞌrã oĩ Nhanderuete haꞌe Vexaꞌi raꞌy renda openaaty. Ixupegua kuery omboete ꞌrã okuapy,zkmTape guaxu oĩ vaꞌe mbyte rupi hiꞌaĩ yvyra tekove meꞌẽa, yakã rembe rovaive re guive. Haꞌe vaꞌe ma doze hiꞌa vaꞌe, jaxy nhavõ hiꞌa mboae vaꞌe. Yvyra rogue ma heta vaꞌe kuery joegua eꞌỹ-eꞌỹ mongueraarã oĩ. .j WXevy pe anjo oexa uka avi yakã tekove meꞌẽa. Haꞌe vaꞌe ma itaendy rami hexakã, Nhanderuete haꞌe Vexaꞌi raꞌy renda openaaty oĩa gui oxyry ovy vaꞌe.^i5Haꞌeveꞌỹ vaꞌe ma ndoikei ꞌrã haꞌe py, neĩ ojeguarupy, eꞌỹ vy apua rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe pygua kuery ma tekove oguereko vaꞌe vy Vexaꞌi raꞌy pegua kuaxia re hery oĩa vaꞌe kuery anho. [h/Haꞌe py amboae regua kuery mbaꞌemo porãgueve anho ꞌrã ogueru imboetearã.ag;Okẽ ikuai vaꞌe ma nonhembotyi ꞌrã ara py, haꞌe rã pytũ ma ndoikoi haꞌe py.f)Tetã rexakãa rupi ma amboae regua kuery ꞌrã ikuai. Haꞌe py ꞌrã yvy regua huvixave kuery ogueru mbaꞌemo porãgueve oguereko vaꞌe.e1Tetã rupi kuaray neĩ jaxy nomoexakãi teĩ haꞌeve, mbaꞌeta Nhanderuete rexakã ae oexape, haꞌe Vexaꞌi raꞌy ma tataendy rami omoexakã.dTetã py xee ndaexai templo, mbaꞌeta templo ꞌrãgue py Senhor Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe haꞌe Vexaꞌi raꞌy oĩ.@cyDoze okẽ oĩ vaꞌe ma doze pérola. Peteĩ-teĩ okẽrã ma peteĩ pérola oĩ. Tetã mbyte rupi tape guaxu oaxa vaꞌe ma ouro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guigua, vidro rami hexakã. zbmTeĩ nhiruĩa ma sardônio guigua. Mboapy memea ma sárdio guigua. Sete-a ma crisólito guigua. Oito-a ma berilo guigua. Nove-a ma topázio guigua. Dez-a ma crisópraso guigua. Onze-a ma jacinto guigua. Haꞌe gui doze-a ma ametista guigua.NaTetã kora ytarã ita ikuai vaꞌe ma ita hepyve vaꞌe opa marãgua py ijegua. Ijyta jypygua ma jaspe guigua. Mokoĩa ma safira guigua. Mboapya ma calcedônia guigua. Irundya ma esmeralda guigua.`Kora ma ita jaspe gui ojapo pyre. Haꞌe rã tetã ma ouro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guigua, vidro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami hexakã.s__Haꞌe gui ikora ju oaꞌã rã sessenta e cinco metros. Avakue oaꞌã jepiaty rami ae avi anjo oaꞌã.M^Tetã ma ipuku-a oĩ vaꞌeꞌỹ, ipuku-a haꞌe ipya joo rami. Yvyra poꞌiꞌi py anjo tetã oaꞌã rã dois mil e duzentos quilômetros ipuku-a. Ipuku-a, ipya haꞌe yvatea ma joo rami meme.])Xereve ijayvu vaꞌe ma peteĩ yvyra poꞌiꞌi ouro guigua oguereko mbaꞌemo oaꞌãarã, tetã, kora haꞌe okẽ oĩ vaꞌe oaꞌã aguã.\Tetã kora re ma doze ita oĩ ijytarã. Haꞌe vaꞌe re ma ipara oiny Vexaꞌi raꞌy pegua apóstolo kuery doze ikuai vaꞌe rery. %[C Kuaray oua katy mboapy okẽ oĩ, kuaray ijapuꞌaꞌia katy ma mboapy ju, kuaray puku-a katy ma mboapy ju, haꞌe gui kuaray oikea katy ma mboapy ju oĩ. (ZI Ikora ma tuvixa haꞌe yvate ete vaꞌe. Doze okẽ oĩ. Okẽ rarõarã ma doze anjo ikuai. Okẽ re ma ipara oiny Israel kuery doze regua ikuai vaꞌe rery.sY_ Haꞌe vaꞌe re ma oĩ Nhanderuete rexakã. Ita hepyve vaꞌe rami hexakã, ita jaspe hendy vaꞌe rami.RX Haꞌe rami vy nheꞌẽ re aiko reve xereraa peteĩ yvyty tuvixa haꞌe yvateve vaꞌe áry. Haꞌe vy xevy pe oexa uka Jerusalém tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, yva Nhanderuetea gui oguejy ouvy rã. 6We Jerusalém pyau regua omombeꞌu porãveague Haꞌe gui sete anjo kuery hyꞌaꞌi sete nhomoingo axyarã tynyẽ vaꞌe oguereko vaꞌekue regua peteĩ ou. Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi xevy: — Enhemboja ke ejuvy, taexa uka kunhataĩ omenda vaꞌerã, Vexaꞌi raꞌy raꞌyxyrã — heꞌi. KVHaꞌe rã okyje rei vaꞌe kuery, ojerovia eꞌỹ vaꞌe, ojou vai pyrã, jojuka vaꞌety, onhemongyꞌapa rei vaꞌe, imbaꞌevyky vaꞌe, mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe, haꞌe ijapu vaꞌe kuery haꞌe javi, haꞌe kuery rekoarã ma yupa tata guigua enxofre okaia vaꞌe. Haꞌe kuery omano jevy aguã oĩ. 4UaHaꞌe nunga ma mbaꞌemo ogueropoꞌaka vaꞌe kuery peguarã. Xee aiko ꞌrã haꞌe kuery Ruete. Haꞌe rã haꞌe kuery ma xeraꞌy haꞌe xerajy kuery ꞌrã ikuai. cT?Aipoeꞌive ju xevy: — Opa mbaꞌe ojeupitypa ma. Xee ma jypyꞌigua haꞌe opa vygua, mbaꞌemo mboypyare haꞌe ijapopaarã. Ijyꞌuvei vaꞌe pe ma xee ameꞌẽ rive ꞌrã yvu tekove meꞌẽa gui oyꞌu aguã.\S1Haꞌe gui tenda py oguapy oiny vaꞌe aipoeꞌi: — Maꞌẽ, opa mbaꞌe ambopyaupa ma — heꞌi. Aipoeꞌive ju: — Embopara ke povaꞌe ayvu, mbaꞌeta anhetẽ meme vy ogueroviaa aguã haꞌeve vaꞌe. [R/Haꞌe rami vy omombirupa ꞌrã haꞌe kuery rexay. Omano vaꞌe jipovei ma ꞌrã, neĩ ipyꞌa vai vaꞌe voi, haxẽ vaꞌe, neĩ haxy vaꞌe voi jipovei ꞌrã, mbaꞌeta jypy guare oaxapa ma — heꞌi. Q Haꞌe gui peteĩ ayvu atã aendu tenda oĩa gui onhendu vaꞌe: — Maꞌẽ, aỹ gui ma Nhanderuete opyta ꞌrã avakue mbyte. Haꞌe kuery reve ae ꞌrã oĩ. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã ixupegua, haꞌe rã Nhanderuete ma oiko ꞌrã haꞌe kuery reve. EPAexa avi tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Jerusalém pyau yva gui oguejy rã, Nhanderuetea guigua. Haꞌe vaꞌe ma iporã ete, kunhataĩ omenda ta vy omerã pe onhemoatyrõ vaꞌe rami avi.(O K Yva pyau haꞌe yvy pyau oexaague Haꞌe gui aexa yva pyau haꞌe yvy pyau, mbaꞌeta yva haꞌe yvy jypy guare ma okanhy ma, yeꞌẽ voi jipovei ma. NwKuaxia para tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa re amongue rery ndojouai ramo omomboa ꞌrã yupa tata guigua py. M)Haꞌe ramo omanogue retã py ikuai vaꞌekue omombopaa ꞌrã yupa tata guigua py. Haꞌe vaꞌe yupa tata guigua ma omano jevy aguã ae oĩ.4La Yeꞌẽ gui ou ꞌrã omano vaꞌekue haꞌe py ikuai vaꞌekue. Omanogue retã gui avi ꞌrã ou. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ re oikuaa potaa ꞌrã mbaꞌemo ojapoague re.|Kq Aexa avi omano vaꞌekue, yvatekueve haꞌe yvyĩgueve guive. Haꞌe kuery ma tenda renonde ojexa uka vy opuꞌãmba okuapy. Haꞌe ramo oipeꞌaa kuaxia para ikuai vaꞌe, haꞌe amboae kuaxia avi oipeꞌaa, tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa. Haꞌe rami vy omano vaꞌekue re oikuaa potaa ꞌrã mbaꞌemo ojapoague re, kuaxia ikuai vaꞌe re ipara oĩa rami vy. oJW Senhor oikuaa pota rã oexaague Haꞌe gui ma aexa peteĩ tenda guaxu openaaty xiĩ rei vaꞌe, haꞌe hiꞌáry oguapy oiny vaꞌe guive. Haꞌe vaꞌe renonde gui ma yvy haꞌe yva regua okanhymba, ndojouavei oĩ aguã._I7 Haꞌe gui anha imbotavyare omomboa ꞌrã yupa tata guigua enxofre okaia py. Haꞌe py ma oĩ avi vixo vaikue haꞌe profeta ramigua rive. Haꞌe kuery ma ara py haꞌe pyávy ojexavai ꞌrã arakaꞌe rã peve. aH; Haꞌe ramo haꞌe kuery ma yvy jave rupi gui oguata jogueruvy vy ojokopa ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery rekoa, tetã Nhanderuete oayvu ete vaꞌe. Haꞌe rami teĩ yva gui tata oguejy vy omokanhymba ꞌrã. ; {GoHaꞌe ramo oẽ vy ombotavypa ꞌrã yvy regua kuery yvy apy irundyve ikuaia rupi, Gogue haꞌe Magogue ꞌepy vaꞌe. Haꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã omboatypa joe opuꞌã aguã. Yeꞌẽ rembe re ita kuꞌi ikuai vaꞌe rami ꞌrã heta.F# Anha opoia ma rire ombopagaa rã oexaague Haꞌe gui mil maꞌetỹ ojeupity ma ramo Satanás opoia ꞌrã nhuã py ombotyague gui.NEOvyꞌa ete, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai jypygua nhemboete jevya py onhemboete ju vaꞌe kuery. Haꞌe vaꞌe kuery re ma omano jevy aguã ndaꞌipoꞌakai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete haꞌe Cristo pegua sacerdote ꞌrã ikuai. Hexeve huvixa rami ꞌrã opena okuapy mil maꞌetỹ re. ; ; , DHaꞌe vaꞌe ma nhemboete jevya jypygua. Haꞌe rã omano vaꞌekue mboae ma ndoikove jevyi ꞌrã mil maꞌetỹ ojeupity eꞌỹa ja.GCAexa avi huvixa kuery pegua tenda ikuai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py ma ombopoꞌaka pyre kuery oguapy okuapy joguereko aguã. Aexa avi Nhanderuete ayvu Jesus regua omombeꞌuague re ojyryvi kyxĩ mbyre kuery nheꞌẽ. Haꞌe vaꞌe kuery ma vixo vaikue haꞌe haꞌangaa nombojeroviai vaꞌekue, neĩ ixuguigua kuaa ukaarã nomoĩ ukai vaꞌekue ngova re, neĩ opo re. Haꞌe kuery oikove ju, haꞌe Cristo reve ipoꞌaka okuapy mil maꞌetỹ re.jBMYvykua py omombo vy omboty imoiny. Okẽ re omoĩ imbojaarã, mil maꞌetỹ ojeupity eꞌỹa ja ombotavy veꞌỹ aguã yvy regua kuery. Haꞌe vaꞌe rire ma henonderã omoĩ ma voiague rami vy opoia ꞌrã xapyꞌaꞌi. AHaꞌe gui ojopy teju-jagua, mboi yma guive oiko vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma anha Satanás. Haꞌe rami vy mil maꞌetỹ peve ojokua. {ri`WNE<3*!~~~~~~~~~~~~~~~~t~j~`~V~L~B~8~.~$~~~}}}}}}}}}}}}}}{}q}g}]}S}I}?}5}+}!}} }||||||||||||||x|n|d|Z|P|F|<|2|(||| |{{{{{{{{{{{{{{u{k{a{W{M{C{9{/{${{{zzzzzzzzzzzzzuzjz_zTzIz>z3z(zzzyyyyyyyyyyyyyyynycyXyMyBy7y,y!yy yxxxxxxxxxxxx}xrxgx\xQxFx;x0x%xxxwwwwwwwwwwwwwvwkw`wUwJw?w4w)wwwvvvvvvvvvvvvvzvovdvYvNvCv8v-v"vv vuuuuuuuuuuuu}urugu\uQuFu;u0u&uuutttttttttttttvtkt`tUtJt?t4t)tttssssssssssssszsosdsYsNsCs8s-s"ss srrrrrrrrrrrr~rsrhr]rRrGro3o(ooonnnnnnnnnnnnnxnmncnXnMnBn7n,n!nn nmmmmmmmmmmmm|mqmfm[mPmEm:m/m$mmmllllllllllllluljl_lTlIl>l3l(lllkkkkkkkkkkkkkxkmkbkXkMkBk7k,k!kk kjjjjjjjjjjjj}jrjgj\jQjFj;j0j%jjjiiiiiiiiiiiiiuiji_iTiIi>i3i(iiihhhhhhhhhhhhhyhnhchXhMhBh7h,h!hh hgggggggggggg}grggg\gQgFgc3c(cccbbbbbbbbbbbbbybnbcbXbMbBb7b,b!bb baaaaaaaaaaaa|aqaga\aQaFa;a0a%aaa`````````````u`j`_`T`I`>`3`(```_____________x_n_c_X_M_B_7_,_!__ _^^^^^^^^^^^^}^r^g^\^Q^F^;^0^%^^^]]]]]]]]]]]]]u]j]_]T]I]>]3](]]]\\\\\\\\\\\\\y\n\c\X\M\B\7\,\!\\ \[[[[[[[[[[[[|[q[f[[[P[E[:[/[%[[[ZZZZZZZZZZZZZuZjZ_ZTZIZ>Z3Z(ZZZYYYYYYYYYYYYYxYmYbYWYLYAY6Y+Y YY XXXXXXXXXXXXX|XqXfX[XPXEX:X/X$XXXWWWWWWWWWWWWWtWjW_WTWIW>W3W(WWWVVVVVVVVVVVVVyVnVcVXVMVBV7V,V!VV VUUUUUUUUUUUU|UqUfU[UPUEU;U0U%UUUTTTTTTTTTTTTTuTjT_TTTIT>T3T(TTTSSSSSSSSSSSSSySnScSXSMSBS7S,S!SS SRRRRRRRRRRRR|RqRfR[RPRER:R/R%RRRQQQQQQQQQQQQQuQjQ_QTQIQ>Q3Q(QQQPPPPPPPPPPPPPyPnPcPXPMPBP7P,P!PP POOOOOOOOOOOO|OqOfO[OQOFO;O0O%OOONNNNNNNNNNNNNuNjN_NUNJN?N4N)NNNMMMMMMMMMMMMMyMnMcMYMNMCM8M-M"MM MLLLLLLLLLLLL}LrLgL\LQLFL;L0L%LLLKKKKKKKKKKKKKuKjK_KTKIK>K3K(KKKJJJJJJJJJJJJJyJnJcJXJMJBJ7J,J!JJ JIIIIIIIIIIII|IqIfI[IPIFI;I0I%IIIHHHHHHHHHHHHHuHjH_HTHIH>H3H(HHHGGGGGGGGGGGGGyGnGcGXGMGBG7G,G!GG GFFFFFFFFFFFF|FqFfF\FQFFF;F0F%FFFEEEEEEEEEEEEEuEjE_ETEIE>E3E)EEEDDDDDDDDDDDDDyDnDcDXDMDBD7D,D!DD DCCCCCCCCCCCC}CrCgC\CQCFC;C0C%CCCBBBBBBBBBBBBBuBjB`BUBJB?B4B)BBBAAAAAAAAAAAAAyAoAdAYANACA8A-A"AA A@@@@@@@@@@@@}@r@g@\@Q@F@;@0@%@@@?????????????v?k?`?U?J???4?)???>>>>>>>>>>>>>>{>q>g>]>S>I>?>5>+>!>> >============~=s=h=]=R=G=<=1=&===<<<<<<<<<<<<737(7776666666666666x6m6b6W6L6A666+6 66 6555555555555|5q5f5[5P5E5:5/5$5554444444444444u4j4_4T4I4>434(4443333333333333x3m3b3W3L3B373,3!33 3222222222222}2r2g2\2Q2F2;202%2221111111111111u1j1_1T1I1>131(1110000000000000y0n0c0X0M0B070,0!00 0////////////}/r/g/\/Q/F/;/0/%///.............u.j.`.U.J.?.4.)...-------------y-n-c-X-M-B-8---"-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++v+k+`+U+J+?+4+)+++*************z*o*d*Y*N*C*8*-*"** *))))))))))))~)s)h)])R)G)<)1)&)))(((((((((((((w(l(a(V(K(@(5(*((( '''''''''''''{'p'e'Z'O'D'9'.'#'' '&&&&&&&&&&&&~&s&h&]&R&G&<&1&&&&&%%%%%%%%%%%%%w%l%a%V%K%@%5%*%%% $$$$$$$$$$$$${$p$e$Z$O$D$9$.$#$$ $############~#s#h#^#S#H#=#2#'###"""""""""""""x"m"b"W"L"A"6"+" "" !!!!!!!!!!!!!{!p!e!Z!O!D!9!.!#!! !  t i ^ S H = 2 '   wlaVLA6+  {pf[PE:/$ti^SH=2'xmbWLA6+  {peZOD9.# ti^SH=2'wlaVK@5* {peZOD9/$ti^SH=2'xmbWLA6+  |qf[PE:/$ti^SH=3( # # # # # # #  # "# "" "! " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "  " ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !  !  #  "  !                                                                      ~  }  |  {  z  y  x  w   v & u % t $ s # r " q ! p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q   P . O - N , M + L * K ) J ( I ' H & G % F $ E # D " C ! B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #   " + ! * )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                % $ # " !                                        ( ' & % $ # " !                                                                !     ~ } | { z y x w v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c  b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P  O  N  M  L  K J I H G F E D  C $B #A "@ !?  > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !                                                                                                                          $ # " !                                                                            ~ } | { z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N   M  3L  2K  1J  0I  /H  .G  -F  ,E  +D  *C  )B  (A  '@  &?  %>  $=  #<  ";  !:  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                 #  "  !                                                                                                                                                                     ~ } | { z  y x w v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c  b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P  O  N  M  L  K J I H G F E D  C B A @ ? > = < ; :  9  8  7  6  5 4 3 2 1 0 / .  - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                     2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2   2   2   2   2   2  2  2  2  2  2  2   2  1!  1   1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1   1   1   1   1   1  1  1  1  1  1  1   1  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0   0   0   0   0  0  0  0  0  0  0   0  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /   /   /   /   /   /  /  /  /  /  /  /   /  ."  .!  .   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .~  .}  .|  .{  .z  .y  . x  . w  . v  . u  . t  .s  .r  .q  .p  .o  .n  .m   .l  -k  -j  -i  -h  -g  -f  -e  -d  -c  -b  -a  -`  -_  -^  -]  - \  - [  - Z  - Y  - X  -W  -V  -U  -T  -S  -R  -Q   -P  ,"O  ,!N  , M  ,L  ,K  ,J  ,I  ,H  ,G  ,F  ,E  ,D  ,C  ,B  ,A  ,@  ,?  ,>  ,=  ,<  ,;  , :  , 9  , 8  , 7  , 6  ,5  ,4  ,3  ,2  ,1  ,0  ,/   ,.  +"-  +!,  + +  +*  +)  +(  +'  +&  +%  +$  +#  +"  +!  +  +  +  +  +  +  +  +  +   +   +   +   +   +  +  +  +  +  +  +   +  *&  *%  *$  *#  *"  *!  *   *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *   *   *   *   *   *  *  *  *  *  *  *   *  )9  )8  )7  )6  )5  )4  )3  )2  )1  )0  )/  ).  )-  ),  )+  )*  ))  )(  )'  )&  )%  )$  )#  )"  )!  )   )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )   )   )   )   )   )  )  )  )  )  )  )   )  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (   (   (   (   (  (  (  (  (  (  (   (  '  '  '  '  '  '  '  '  '  '  '   '   '   '   '   '  '  '  '  '  '  '   '  &~  &}  &|  &{  &z  &y  &x  &w  &v  &u  &t  &s  &r  &q  &p  &o  &n  & m  & l  & k  & j  & i  &h  &g  &f  &e  &d  &c  &b   &a  %$`  %#_  %"^  %!]  % \  %[  %Z  %Y  %X  %W  %V  %U  %T  %S  %R  %Q  %P  %O  %N  %M  %L  %K  %J  % I  % H  % G  % F  % E  %D  %C  %B  %A  %@  %?  %>   %=  $+<  $*;  $):  $(9  $'8  $&7  $%6  $$5  $#4  $"3  $!2  $ 1  $0  $/  $.  $-  $,  $+  $*  $)  $(  $'  $&  $%  $$  $#  $"  $!  $  $  $   $   $   $   $   $  $  $  $  $  $  $   $  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #   #   #   #   #   #  #  #  #  #  #  #   #  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "   "   "   "   "   "  "  "  "  "  "  "   "  !  !  !  !  !  !  !  !   !   !   !   !   !  !  !  !  !  !  !   !                                                                   7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                           ~  }  |  {  z  y  x   w   v   u   t   s  r  q  p  o  n  m  l   k  +j  *i  )h  (g  'f  &e  %d  $c  #b  "a  !`   _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M   L   K   J   I   H  G  F  E  D  C  B  A   @  #?  ">  !=   <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *   )   (   '   &   %  $  #  "  !                                                             .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                         #  "  !                                                                         "  !                                                                         C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .~  -}  ,|  +{  *z  )y  (x  'w  &v  %u  $t  #s  "r  !q   p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^   ]   \   [   Z   Y  X  W  V  U  T  S  R   Q  P  O  N  M  L  K  J   I   H   G   F   E  D  C  B  A  @  ?  >   =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2   1   0   /   .   -  ,  +  *  )  (  '  &   %  "$  !#   "  !                                                                                                              &  %  $  #  "  !                                                                         !                                                                                                                                                                           ~  }  |  {  z  y  x  w   v   u   t   s   r  q  p  o  n  m  l  k   j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A   @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -   ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                ~  }  |  {  z  y  x   w   v   u   t   s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^   ]   \   [   Z   Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E   D   C   B   A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -   ,   +   *   )   (  '  &  %  $  #  "  !                                                                |qf[PE:/$~~~~~~~~~~~~~u~j~_~T~I~>~3~(~~~}}}}}}}}}}}}}x}m}b}W}L}A}6},}!}} }||||||||||||||q|f|[|P|E|:|/|$|||{{{{{{{{{{{{{u{j{_{T{I{>{3{({{{zzzzzzzzzzzzzyznzczXzMzBz7z,z!zz zyyyyyyyyyyyy|yqyfy[yPyEy:y/y$yyyxxxxxxxxxxxxxuxjx_xTxIx>x3x(xxxwwwwwwwwwwwwwxwmwbwWwLwAw6w+w"wwwvvvvvvvvvvvvvvxvmvbvWvLvAv6v+v vv uuuuuuuuuuuuu|uqufu[uPuEu:u/u$uuutttttttttttttutjt_tTtIt>t3t(tttsssssssssssssysnscsXsMsBs7s,s!ss srrrrrrrrrrrr}rrrgr\rQrFr;r0r%rrrqqqqqqqqqqqqqvqkq`qUqJq?q4q)qqqpppppppppppppypnpcpXpMpBp7p,p!pp poooooooooooo}orogo\oQoFo;o0o%ooonnnnnnnnnnnnnunjn_nTnJn?n4n)nnnmmmmmmmmmmmmmymnmcmXmMmCm8m-m"mm mllllllllllll}lrlhl]lRlGle3e(eeedddddddddddddydndcdXdMdBd7d,d!dd dcccccccccccc}crcgc\cQcFc;c0c%cccbbbbbbbbbbbbbubjb_bTbIb>b4b)bbbaaaaaaaaaaaaazaoadaYaNaCa8a-a"aa a````````````}`r`g`\`Q`F`<`1`&```_____________v_k_`_U_J_?_4_)___^^^^^^^^^^^^^z^o^d^Y^N^C^8^-^"^^ ^]]]]]]]]]]]]~]s]h]]]R]G]<]1]&]]]\\\\\\\\\\\\\w\l\a\V\K\@\5\*\\\ [[[[[[[[[[[[[z[o[d[Y[N[C[8[-["[[ [ZZZZZZZZZZZZ~ZsZhZ]ZRZGZP3P(PPPOOOOOOOOOOOOOxOmObOWOLOAO6O+O OO NNNNNNNNNNNNN|NqNfN[NPNEN:N/N$NNNMMMMMMMMMMMMMtMiM^MSMHM=M2M'MMMLLLLLLLLLLLLLxLmLbLWLLLAL6L+L LL KKKKKKKKKKKKK{KpKeKZKOKDK9K.K#KK KJJJJJJJJJJJJJtJiJ^JSJHJ=J2J'JJJIIIIIIIIIIIIIwIlIaIVIKI@I6I+I II HHHHHHHHHHHHH{HpHeHZHOHDH9H.H#HHHGGGGGGGGGGGGGtGiG^GSGHG=G2G'GGGFFFFFFFFFFFFFwFlFaFVFKF@F5F*FFF EEEEEEEEEEEEEzEoEdEYENECE8E-E"EE EDDDDDDDDDDDD}DrDgD\DQDFD>>>>>>>>>>>~>s>i>^>S>H>=>2>'>>>=============w=l=a=V=K=@=5=*=== <<<<<<<<<<<<<{,3,(,,,+++++++++++++x+m+b+W+L+A+6+++ ++ *************{*p*e*Z*O*D*9*.*#** *)))))))))))))t)i)^)S)H)=)2)')))(((((((((((((x(m(b(W(L(A(6(+( (( '''''''''''''|'q'f'['P'E':'/'$'''&&&&&&&&&&&&&t&i&^&S&H&=&2&'&&&%%%%%%%%%%%%%x%m%b%W%L%A%6%,%!%% %$$$$$$$$$$$$|$q$f$[$P$E$:$/$$$$$#############t#i#^#S#H#=#2#'###"""""""""""""x"m"b"W"L"A"6"+" "" !!!!!!!!!!!!!{!p!e!Z!O!D!9!.!#!!!  t i ^ S H = 2 '   wlaVK@5* {peZOD9.# ~si^SH=2'wlaVK@5* {pg]SI?5+! wmcYOE;1' zodYNC8-" }rg\QF;0%vk`UJ?4)zodYNC8-" }rg\QF;0%vk`UJ?4) 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 21 20 2/ 2. 2- 2, 2+ 2* 2) 2( 2' 2& 2% 2$ 2# 2" 2! 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2~ 2 } 2 | 2 { 2 z 2 y 2x 2w 2v 2u 2t 2s 2r  2q 2%p 2$o 2#n 2"m 2!l 2 k 2j 2i 2h 2g 2f 2e 2d 2c 2b 2a 2` 2_ 2^ 2] 2\ 2[ 2Z 2Y 2 X 2 W 2 V 2 U 2 T 2S 2R 2Q 2P 2O 2N 2M  2L  2.K  2-J  2,I  2+H  2*G  2)F  2(E  2'D  2&C  2%B  2$A  2#@  2"?  2!>  2 =  2<  2;  2:  29  28  27  26  25  24  23  22  21  20  2/  2.  2-  2,  2+  2 *  2 )  2 (  2 '  2 &  2%  2$  2#  2"  2!  2  2 2 ($  ($  ($  ($  ($  ($ ($ ($ ($ ($ ($ ($  ($ (#" (#! (#  (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (#  (#  (#  (#  (#  (# (# (# (# (# (# (#  (# (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" ("  ("  ("  ("  ("  (" (" (" (" (" (" ("  (" (!8 (!7 (!6 (!5 (!4 (!3 (!2 (!1 (!0 (!/ (!. (!- (!, (!+ (!* (!) (!( (!' (!& (!% (!$ (!# (!" (!! (!  (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (!  (!  (!  (!  (!  (! (! (! (! (! (! (!  (! ( * ( ) ( ( ( ' ( & ( % ( $ ( # ( " ( ! (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  ( ~ ( } ( | ( { ( z ( y ( x ( w ( v ( u ( t ( s ( r ( q  ( p (6o (5n (4m (3l (2k (1j (0i (/h (.g (-f (,e (+d (*c ()b ((a ('` (&_ (%^ ($] (#\ ("[ (!Z ( Y (X (W (V (U (T (S (R (Q (P (O (N (M (L (K (J (I (H (G ( F ( E ( D ( C ( B (A (@ (? (> (= (< (;  (: (9 (8 (7 ( 6 ( 5 ( 4 ( 3 ( 2 (1 (0 (/ (. (- (, (+  (* (() ('( (&' (%& ($% (#$ ("# (!" ( ! ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (A (@ (? (> (= (< (; (: (9 (8 (7 (6 (5 (4 (3 (2 (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( (~ (} (| ({ (z  (y (x (w (v (u (t (s (r (q (p (o (n (m ( l ( k ( j ( i ( h (g (f (e (d (c (b (a  (` (_ (^ (] (\ ([ (Z (Y (X (W (V (U (T (S (R (Q (P (O ( N ( M ( L ( K ( J (I (H (G (F (E (D (C  (B ()A ((@ ('? (&> (%= ($< (#; (": (!9 ( 8 (7 (6 (5 (4 (3 (2 (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& ( % ( $ ( # ( " ( ! ( ( ( ( ( ( (  ( (# (" (! (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (2 (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! (  ( ( ( ( (~ (} (| ({ (z (y (x (w (v (u (t (s (r (q ( p ( o ( n ( m ( l (k (j (i (h (g (f (e  (d ()c ((b ('a (&` (%_ ($^ (#] ("\ (![ ( Z (Y (X (W (V (U (T (S (R (Q (P (O (N (M (L (K (J (I (H ( G ( F ( E ( D ( C (B (A (@ (? (> (= (<  (; (-: (,9 (+8 (*7 ()6 ((5 ('4 (&3 (%2 ($1 (#0 ("/ (!. ( - (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ! (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  ( # ( " ( ! (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  ( $ ( # ( " ( ! (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  (~ (} (| ({ (z (y (x (w (v (u (t (s (r ( q ( p ( o ( n ( m (l (k (j (i (h (g (f  (e (Yd (Xc (Wb (Va (U` (T_ (S^ (R] (Q\ (P[ (OZ (NY (MX (LW (KV (JU (IT (HS (GR (FQ (EP (DO (CN (BM (AL (@K (?J (>I (=H (<G (;F (:E (9D (8C (7B (6A (5@ (4? (3> (2= (1< (0; (/: (.9 (-8 (,7 (+6 (*5 ()4 ((3 ('2 (&1 (%0 ($/ (#. ("- (!, ( + (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (3 (2 (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (~ (} (| ({ ( z ( y ( x ( w ( v (u (t (s (r (q (p (o  (n ("m (!l ( k (j (i (h (g (f (e (d (c (b (a (` (_ (^ (] (\ ([ (Z (Y ( X ( W ( V ( U ( T (S (R (Q (P (O (N (M  (L  (6K  (5J  (4I  (3H  (2G  (1F  (0E  (/D  (.C  (-B  (,A  (+@  (*?  ()>  ((=  ('<  (&;  (%:  ($9  (#8  ("7  (!6  ( 5  (4  (3  (2  (1  (0  (/  (.  (-  (,  (+  (*  ()  ((  ('  (&  (%  ($  (#  ( "  ( !  (   (   (   (  (  (  (  (  (  ( ( " !                                    . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                    ~  }  |  {  z  y   x , w + v * u ) t ( s ' r & q % p $ o # n " m ! l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M   L ! K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                      % $ # " !                                                                                  " !                                  !      ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c   b 9 a 8 ` 7 _ 6 ^ 5 ] 4 \ 3 [ 2 Z 1 Y 0 X / W . V - U , T + S * R ) Q ( P ' O & N % M $ L # K " J ! I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *   )  ; (  : '  9 &  8 %  7 $  6 #  5 "  4 !  3  2   1   0   /   .   -   ,   +   *   )   (   '   &   %   $   #   "   !                                                                                     /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                         $ # " !           ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h   g & f % e $ d # c " b ! a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B   A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $   #  "  !                                   #  "  !                                                                                                               (& (% ($ (# (" (! ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  ( '+ '* ') '( '' '& '% '$ '# '" '! ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '  ' ~ ' } ' | ' { ' z ' y ' x ' w ' v ' u ' t ' s ' r ' q ' p ' o ' n ' m ' l ' k  ' j & i & h & g & f & e & d & c & b & a & ` & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L  & K % J % I % H % G % F % E % D % C % B % A % @ % ? % > % = % < % ; % : % 9 % 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % 1 % 0 % /  % . $& - $% , $$ + $# * $" ) $! ( $ ' $ & $ % $ $ $ # $ " $ ! $ $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $ $ $ $ $  $  ##  #"  #!  #  #  #  #  # # # # # # # # # # # # # # # # # # # 2 |rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~~u~j~`~U~J~?~4~)~~~}}}}}}}}}}}}}y}n}c}X}M}C}8}-}"}} }||||||||||||}|r|h|]|R|G|<|1|&|||{{{{{{{{{{{{{v{k{`{U{J{?{4{*{{{ zzzzzzzzzzzzzzzozdzYzNzCz9z.z#zz zyyyyyyyyyyyy~ysyhy]yRyGys3s(sssrrrrrrrrrrrrryrnrcrXrMrBr7r,r!rr rqqqqqqqqqqqq}qrqgq\qQqFq;q0q%qqqpppppppppppppvpkp`pUpJp?p4p)pppooooooooooooozooodoYoNoCo8o-o"oo onnnnnnnnnnnn~nsnhn]nRnGnh3h(hhhgggggggggggggxgmgbgWgLgAg6g+g gg fffffffffffff{fpfefZfOfDf9f.f#fffeeeeeeeeeeeeeteie^eSeHe=e2e'eeedddddddddddddxdmdbdWdLdAd6d+d dd ccccccccccccc|cqcfc[cPcEc:c/c$cccbbbbbbbbbbbbbubjb_bTbIb>b3b(bbbaaaaaaaaaaaaaxamabaWaLaAa6a+a aa `````````````{`q`f`[`P`E`:`/`$```_____________t_i_^_S_H_=_3_(___^^^^^^^^^^^^^^u^k^a^W^M^C^9^/^%^^^]]]]]]]]]]]]]y]n]c]X]M]B]7],]!]] ]\\\\\\\\\\\\}\r\g\\\Q\F\<\1\&\\\[[[[[[[[[[[[[v[k[`[U[J[?[5[*[[[ ZZZZZZZZZZZZZ{ZpZeZZZOZDZ9Z.Z#ZZ ZYYYYYYYYYYYY~YsYiY^YSYHY=Y2Y'YYYXXXXXXXXXXXXXwXlXaXVXLXAX6X+X XX WWWWWWWWWWWWW{WpWeWZWOWDW9W.W#WW WVVVVVVVVVVVVVtViV^VSVHV=V2V'VVVUUUUUUUUUUUUUxUmUbUWULUAU6U+U UU TTTTTTTTTTTTT{TpTeTZTOTDT9T.T#TT TSSSSSSSSSSSSStSiS^SSSHS=S2S'SSSRRRRRRRRRRRRRxRmRbRWRLRAR6R+R RR QQQQQQQQQQQQQ|QqQfQ[QPQEQ:Q/Q$QQQPPPPPPPPPPPPPtPiP_PTPIP>P3P(PPPOOOOOOOOOOOOOyOnOcOXOMOBO7O,O!OO ONNNNNNNNNNNN|NqNfN[NPNEN:N/N$NNNMMMMMMMMMMMMMtMiM^MSMHM=M2M'MMMLLLLLLLLLLLLLyLnLcLXLMLBL7L,L!LL LKKKKKKKKKKKK}KrKgK\KQKFK;K0K%KKKJJJJJJJJJJJJJvJkJ`JUJJJ?J4J)JJJIIIIIIIIIIIIIyInIcIXIMIBI7I,I!II IHHHHHHHHHHHH|HrHgH\HQHFH;H0H%HHHGGGGGGGGGGGGGvGkG`GUGJG?G4G)GGGFFFFFFFFFFFFFyFnFcFXFMFBF7F,F"FF FEEEEEEEEEEEE}ErEgE\EQEFE;E0E%EEEDDDDDDDDDDDDDvDkD`DUDJD?D4D)DDDCCCCCCCCCCCCCzCoCdCYCNCCC8C-C"CC CBBBBBBBBBBBBBwBmBcBYBOBEB;B1B'BBB AAAAAAAAAAAAAA}AsAiA_AUAKAAA7A-A"AA A@@@@@@@@@@@@}@r@g@\@Q@F@;@1@&@@@?????????????v?k?`?U?J???4?)???>>>>>>>>>>>>>z>o>d>Y>N>C>8>->">> >============~=s=h=]=R=G=<=1=&===<<<<<<<<<<<<.3.(...-------------y-n-c-X-M-B-7-,-!-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++u+j+`+U+J+?+4+)+++*************y*n*c*X*M*B*7*,*!** *))))))))))))|)q)f)[)Q)F);)0)%)))(((((((((((((u(j(_(T(I(@(6(,("(((''''''''''''''x'n'd'Y'N'C'8'-'"'' '&&&&&&&&&&&&}&r&h&]&R&G&<&1&&&&&%%%%%%%%%%%%%w%l%a%V%K%@%5%*%%% $$$$$$$$$$$$$$w$m$c$Y$O$E$;$1$'$$$ ##############z#o#d#Y#N#C#8#-#"## #""""""""""""}"r"g"\"Q"F";"0"%"""!!!!!!!!!!!!!v!k!`!U!J!?!4!*!!! z o d Y N C 9 . #  ti^SH=2'xmbWLA6+  |qf[PE:/%uj_TI>3(yncXMB7,! }rg\QF;1&vk`UJ?4) zodYNC8-# ~sh]RG<1&vk`UJ?4)zodYNC8-" }rh]RG<1& Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z# Z" Z! Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z4 Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z. Z- Z, Z+ Z* Z)~ Z(} Z'| Z&{ Z%z Z$y Z#x Z"w Z!v Z u Zt Zs Zr Zq Zp Zo Zn Zm Zl Zk Zj Zi Zh Zg Zf Ze Zd Zc Z b Z a Z ` Z _ Z ^ Z] Z\ Z[ ZZ ZY ZX ZW  ZV Z U Z T Z S Z R Z Q Z P Z O Z N Z M Z L Z K Z J Z I Z H Z G Z F Z E Z D Z C Z B Z A Z @  Z ? Z > Z = Z < Z ; Z : Z 9 Z 8 Z 7 Z 6 Z 5 Z 4 Z 3 Z 2 Z 1 Z 0 Z / Z . Z - Z , Z + Z * Z ) Z ( Z '  Z & Z % Z $ Z # Z " Z ! Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z~ Z} Z| Z{ Z z Z y Z x Z w Z v Zu Zt Zs Zr Zq Zp Zo  Zn Z$m Z#l Z"k Z!j Z i Zh Zg Zf Ze Zd Zc Zb Za Z` Z_ Z^ Z] Z\ Z[ ZZ ZY ZX ZW Z V Z U Z T Z S Z R ZQ ZP ZO ZN ZM ZL ZK  ZJ  ZI  ZH  ZG  ZF  ZE  ZD  ZC  ZB  ZA  Z@  Z?  Z>  Z=  Z<  Z;  Z :  Z 9  Z 8  Z 7  Z 6  Z5  Z4  Z3  Z2  Z1  Z0  Z/ Z. P- P, P+ P* P) P( P' P& P% P $ P # P " P ! P  P P P P P P P  P P P P P P P  P  P  P  P  P P P P P P P  P P P P P P P P P P P P  P  P  P  P  P P P P P P P  P  P  P  P  P  P  P  P  P  P  P   P   P   P   P   P  P  P  P  P  P  P P F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F0 F/ F. F- F, F+ F* F) F( F' F& F% F$ F# F" F! F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F ~ F } F | F { F z Fy Fx Fw Fv Fu Ft Fs  Fr Fq Fp Fo Fn Fm Fl Fk Fj Fi Fh Fg Ff Fe Fd Fc Fb Fa F` F _ F ^ F ] F \ F [ FZ FY FX FW FV FU FT  FS F R F Q F P F O F N FM FL FK FJ FI FH FG  FF FE FD FC FB FA F@ F? F> F= F< F; F: F9 F8 F7 F6 F5 F4 F 3 F 2 F 1 F 0 F / F. F- F, F+ F* F) F(  F' F& F% F$ F# F" F! F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F   F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F   F  F ( F ' F & F % F $ F # F " F ! F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F   F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F   F  F 9 F 8 F 7 F 6 F 5 F 4 F 3 F 2 F 1 F 0 F / F . F - F , F + F * F ) F ( F ' F & F % F $ F # F " F ! F  F  F  F  F  F ~ F } F | F { F z F y F x F w F v F u F t F s F r F q F p F o F n F m F l F k F j F i F h F g F f F e  F d F#c F"b F!a F ` F_ F^ F] F\ F[ FZ FY FX FW FV FU FT FS FR FQ FP FO FN F M F L F K F J F I FH FG FF FE FD FC FB  FA F@ F? F> F= F< F; F: F9 F8 F7 F6 F5 F 4 F 3 F 2 F 1 F 0 F/ F. F- F, F+ F* F)  F( F(' F'& F&% F%$ F$# F#" F"! F! F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F  F$  F#  F"  F!  F   F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F~  F}  F|  F {  F z  F y  F x  F w  Fv  Fu  Ft  Fs  Fr  Fq  Fp Fo <!n < m <l <k <j <i <h <g <f <e <d <c <b <a <` <_ <^ <] <\ <[ < Z < Y < X < W < V <U <T <S <R <Q <P <O  <N <M <L <K < J < I < H < G < F <E <D <C <B <A <@ <?  <> <"= <!< < ; <: <9 <8 <7 <6 <5 <4 <3 <2 <1 <0 </ <. <- <, <+ <* <) < ( < ' < & < % < $ <# <" <! < < < <  < <- <, <+ <* <) <( <' <& <% <$ <# <" <! <  < < < < < < < < < < < < < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < <  < < < < < < <  < <3 <2 <1 <0 </ <. <- <, <+ <* <) <( <' <& <% <$ <# <" <! <  < < < < < < < < < < < < < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < < < < < < < < < < < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < <  <  < < < < <~ <} <|  <{ <?z <>y <=x <<w <;v <:u <9t <8s <7r <6q <5p <4o <3n <2m <1l <0k </j <.i <-h <,g <+f <*e <)d <(c <'b <&a <%` <$_ <#^ <"] <!\ < [ <Z <Y <X <W <V <U <T <S <R <Q <P <O <N <M <L <K <J <I < H < G < F < E < D <C <B <A <@ <? <> <=  << <; <: < 9 < 8 < 7 < 6 < 5 <4 <3 <2 <1 <0 </ <.  <- < !, < + < * < ) < ( < ' < & < % < $ < # < " < ! <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  < + < * < ) < ( < ' < & < % < $ < # < " < ! <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  <# <" <! <  < < < < < < < < < < < < < < < < < < <  <  < ~ < } < | <{ <z <y <x <w <v <u  <t <s <r <q <p <o <n <m <l <k <j <i <h <g < f < e < d < c < b <a <` <_ <^ <] <\ <[  <Z <Y <X <W <V <U <T <S <R <Q <P <O <N <M <L < K < J < I < H < G <F <E <D <C <B <A <@  <? <> <= < < < ; < : < 9 < 8 <7 <6 <5 <4 <3 <2 <1  <0 </ <. <- <, <+ <* <) <( <' <& <% < $ < # < " < ! <  < < < < < < <  < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < < < < < < < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  <  <  <  <  <  <  <   <   <   <   <   <  <  <  <  <  <  < < 2"  2"  2"  2"  2" 2" 2" 2" 2" 2" 2"  2" 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2!  2!  2!  2!  2!  2! 2! 2! 2! 2! 2! 2!  2! 2 4 2 3 2 2 2 1 2 0 2 / 2 . 2 - 2 , 2 + 2 * 2 ) 2 ( 2 ' 2 & 2 % 2 $ 2 # 2 " 2 ! 2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2   2  2 2~ 2} 2| 2{ 2z 2y 2x 2w 2v 2u 2t 2s 2r 2q 2p 2o 2 n 2 m 2 l 2 k 2 j 2i 2h 2g 2f 2e 2d 2c  2b 2a 2` 2_ 2^ 2] 2\ 2[ 2 Z 2 Y 2 X 2 W 2 V 2U 2T 2S 2R 2Q 2P 2O  2N 2M 2L 2K 2J 2I 2H 2G 2F 2E 2D 2C 2B 2A 2@ 2? 2> 2 = 2 < 2 ; 2 : 2 9 28 27 26 25 24 23 22  21 2D0 2C/ 2B. 2A- 2@, 2?+ 2>* 2=) 2<( 2;' 2:& 29% 28$ 27# 26" 25! 24 23 22 21 20 2/ 2. 2- 2, 2+ 2* 2) 2( 2' 2& 2% 2$ 2# 2" 2! 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2~ 2} 2| 2{ 2z 2y 2x 2w 2v 2u 2t 2s 2r 2q 2p 2o 2n 2m 2 l 2 k 2 j 2 i 2 h 2g 2f 2e 2d 2c 2b 2a  2` 2_ 2^ 2] 2\ 2[ 2Z 2Y 2X 2W 2V 2 U 2 T 2 S 2 R 2 Q 2P 2O 2N 2M 2L 2K 2J  2I 2H 2G 2F 2E 2D 2C 2B 2 A 2 @ 2 ? 2 > 2 = 2< 2; 2: 29 28 27 26  25 24 23 22 21 20 2/ 2. 2- 2 , 2 + 2 * 2 ) 2 ( 2' 2& 2% 2$ 2# 2" 2!  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2   2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2 ~ 2 } 2 | 2 {  2 z 2 y 2 x 2 w 2 v 2 u 2 t 2 s 2 r 2 q 2 p 2 o 2 n 2 m 2 l 2 k 2 j 2 i 2 h 2 g 2 f 2 e 2 d 2 c 2 b 2 a 2 ` 2 _ 2 ^ 2 ] 2 \ 2 [  2 Z 2 Y 2 X 2 W 2 V 2 U 2 T 2 S 2 R 2 Q 2 P 2 O 2 N 2 M 2 L 2 K 2 J 2 I 2 H 2 G 2 F 2 E  2 D 2 C 2 B 2 A 2 @ 2 ? 2 > 2 = 2 < 2 ; 2 : 2 9 2 8 2 7 2 6 2 5 2 4 2 3 2 2 2 1 2 0 2 / 2 . 2 - 2 , 2 + 2 * 2 ) 2 (  2 ' 2& 2% 2$ 2# 2" 2! 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2! 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 Z }rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~~u~j~_~T~I~>~3~(~~~}}}}}}}}}}}}}x}m}b}W}L}A}6}+}!}} }||||||||||||||q|f|[|P|E|:|/|$|||{{{{{{{{{{{{{u{j{_{T{I{>{3{({{{zzzzzzzzzzzzzyznzczXzMzBz7z,z!zz zyyyyyyyyyyyy|yqyfy[yPyEy:y/y$yyyxxxxxxxxxxxxxuxjx`xUxJx?x4x)xxxwwwwwwwwwwwwwywnwdwYwNwCw8w-w"ww wvvvvvvvvvvvv}vrvgv\vQvFv;v0v&vvvuuuuuuuuuuuuuvuku`uUuJu?u5u*uuu tttttttttttttztotdtYtNtCt8t-t"tt tssssssssssss}srsgs\sRsGsn4n*n nn nmmmmmmmmmmmmmmvmlmbmXmNmDm9m.m#mm mllllllllllll~lslhl]lRlGlf3f(fffeeeeeeeeeeeeeyeneceXeMeBe7e,e!ee edddddddddddd}drdgd\dQdGdN3N(NNNMMMMMMMMMMMMMxMmMbMWMLMAM6M+M MM LLLLLLLLLLLLL|LqLfL[LPLEL:L/L$LLLKKKKKKKKKKKKKtKjK_KTKIK>K3K(KKKJJJJJJJJJJJJJxJmJbJWJLJAJ6J+J JJ IIIIIIIIIIIII|IqIfI[IPIEI:I0I%IIIHHHHHHHHHHHHHuHjH_HTHIH>H3H(HHHGGGGGGGGGGGGGyGnGcGXGMGBG7G,G!GG GFFFFFFFFFFFF|FqFfF[FPFEF:F/F$FFFEEEEEEEEEEEEEtEiE_ETEIE>E3E(EEEDDDDDDDDDDDDDxDmDbDWDLDAD6D+D DD CCCCCCCCCCCCC{CpCeCZCOCDC9C.C#CC CBBBBBBBBBBBBBtBiB^BSBHB=B2B'BBBAAAAAAAAAAAAAwAlAaAWALAAA6A+A AA @@@@@@@@@@@@@{@p@e@Z@O@D@9@.@#@@@?????????????t?i?^?S?H?=?2?'???>>>>>>>>>>>>>w>l>a>V>K>A>6>+> >> ============={=p=e=Z=O=D=9=.=#== =<<<<<<<<<<<<333(3332222222222222x2m2b2W2L2A262+2 22 1111111111111{1p1f1[1P1E1:1/1$1110000000000000t0i0^0S0H0=020(000/////////////x/m/b/W/L/A/6/+/ // .............{.p.e.Z.O.D.9...#.. .--------------u-k-a-W-M-C-9-/-$---,,,,,,,,,,,,,t,i,^,S,H,=,2,',,,+++++++++++++x+m+b+W+L+A+6+++ ++ *************|*q*f*[*P*E*:*/*$***)))))))))))))t)i)^)S)H)=)2)')))(((((((((((((x(m(b(W(L(A(6(+( (( '''''''''''''|'q'f'['P'E':'/'$'''&&&&&&&&&&&&&u&j&_&T&I&>&3&(&&&%%%%%%%%%%%%%y%n%c%X%M%B%7%,%!%% %$$$$$$$$$$$$|$q$g$\$Q$F$;$0$%$$$#############u#j#_#T#I#>#3#(###"""""""""""""y"n"c"X"M"B"7","!"" "!!!!!!!!!!!!|!q!f![!P!F!;!0!%!!! u j ` U J ? 4 )   zodYNC8-" }rh]RG<1&vk`UJ?4* zodYNC8-" ~sh]RG<1&wlaVK@5* zodYNC8-" ~sh]RG<1&vk`VK@5* zodYNC8-" ~sh]RG<1&wlaVK@5*  x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x '~ x '} x '| x'{ x'z x'y x'x x'w x'v x'u  x't x%'s x$'r x#'q x"'p x!'o x 'n x'm x'l x'k x'j x'i x'h x'g x'f x'e x'd x'c x'b x'a x'` x'_ x'^ x'] x'\ x '[ x 'Z x 'Y x 'X x 'W x'V x'U x'T x'S x'R x'Q x'P  x'O x%'N x$'M x#'L x"'K x!'J x 'I x'H x'G x'F x'E x'D x'C x'B x'A x'@ x'? x'> x'= x'< x'; x': x'9 x'8 x'7 x '6 x '5 x '4 x '3 x '2 x'1 x'0 x'/ x'. x'- x', x'+  x'* x)') x('( x''' x&'& x%'% x$'$ x#'# x"'" x!'! x ' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x& x& x& x& x& x& x & x & x & x & x & x& x& x& x& x& x& x&  x& x&& x%& x$& x#& x"& x!& x & x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x & x & x & x & x & x& x& x& x& x& x& x&  x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x & x & x & x & x & x& x& x& x& x& x& x&  x& x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x &  x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x &~ x &}  x &| x &{ x &z x &y x &x x &w x &v x &u x &t x &s x &r x &q x &p x &o x &n x &m x &l x &k x &j x &i x &h  x &g x $&f x #&e x "&d x !&c x &b x &a x &` x &_ x &^ x &] x &\ x &[ x &Z x &Y x &X x &W x &V x &U x &T x &S x &R x &Q x &P x &O x &N x &M x &L x &K x &J x &I x &H x &G x &F x &E x &D  x &C x %&B x $&A x #&@ x "&? x !&> x &= x &< x &; x &: x &9 x &8 x &7 x &6 x &5 x &4 x &3 x &2 x &1 x &0 x &/ x &. x &- x &, x &+ x &* x &) x &( x &' x && x &% x &$ x &# x &" x &! x & x &  x & x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x & x & x & x & x & x& x& x& x& x& x& x&  x& x& x% x% x% x% x% x% x % x % x % x % x % x% x% x% x% x% x% x%  x% x!% x % x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x % x % x % x % x % x% x% x% x% x% x% x%  x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x % x % x % x % x % x% x% x% x% x% x% x%  x% x,% x+% x*% x)% x(% x'% x&% x%% x$% x#% x"% x!% x % x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x % x % x % x % x % x% x% x% x% x% x% x%  x% x% x% x% x% x% x% x%~ x%} x%| x%{ x%z x%y x%x x%w x %v x %u x %t x %s x %r x%q x%p x%o x%n x%m x%l x%k  x%j x%i x%h x%g x%f x%e x%d x%c x%b x%a x%` x%_ x%^ x %] x %\ x %[ x %Z x %Y x%X x%W x%V x%U x%T x%S x%R  x%Q  x%P  x%O  x%N  x%M  x%L  x %K  x %J  x %I  x %H  x %G  x%F  x%E  x%D  x%C  x%B  x%A  x%@ x%? n5%> n4%= n3%< n2%; n1%: n0%9 n/%8 n.%7 n-%6 n,%5 n+%4 n*%3 n)%2 n(%1 n'%0 n&%/ n%%. n$%- n#%, n"%+ n!%* n %) n%( n%' n%& n%% n%$ n%# n%" n%! n% n% n% n% n% n% n% n% n% n% n % n % n % n % n % n% n% n% n% n% n% n%  n% n% n% n% n% n% n% n% n% n% n% n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n+$ n*$ n)$ n($ n'$ n&$ n%$ n$$ n#$ n"$ n!$ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n.$ n-$ n,$ n+$ n*$ n)$ n($ n'$ n&$ n%$ n$$ n#$ n"$ n!$ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n$~ n$} n$| n${ n$z n$y n$x n$w n$v n$u n$t n $s n $r n $q n $p n $o n$n n$m n$l n$k n$j n$i n$h  n$g n"$f n!$e n $d n$c n$b n$a n$` n$_ n$^ n$] n$\ n$[ n$Z n$Y n$X n$W n$V n$U n$T n$S n$R n $Q n $P n $O n $N n $M n$L n$K n$J n$I n$H n$G n$F  n$E n"$D n!$C n $B n$A n$@ n$? n$> n$= n$< n$; n$: n$9 n$8 n$7 n$6 n$5 n$4 n$3 n$2 n$1 n$0 n $/ n $. n $- n $, n $+ n$* n$) n$( n$' n$& n$% n$$  n$# n$" n$! n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n "$ n !$ n $ n $ n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n #  n # n !# n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n #  n # n +# n *# n )# n (# n '# n &# n %# n $# n ## n "# n !# n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n #  n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n #~ n #} n #| n #{ n #z  n #y n #x n #w n #v n #u n #t n #s n #r n #q n #p n #o n #n n #m n #l n #k n #j n #i n #h n #g n #f n #e n #d n #c n #b n #a n #` n #_ n #^  n #] nB#\ nA#[ n@#Z n?#Y n>#X n=#W n<#V n;#U n:#T n9#S n8#R n7#Q n6#P n5#O n4#N n3#M n2#L n1#K n0#J n/#I n.#H n-#G n,#F n+#E n*#D n)#C n(#B n'#A n&#@ n%#? n$#> n##= n"#< n!#; n #: n#9 n#8 n#7 n#6 n#5 n#4 n#3 n#2 n#1 n#0 n#/ n#. n#- n#, n#+ n#* n#) n#( n #' n #& n #% n #$ n ## n#" n#! n# n# n# n# n#  n# n3# n2# n1# n0# n/# n.# n-# n,# n+# n*# n)# n(# n'# n&# n%# n$# n## n"# n!# n # n# n# n# n# n# n# n# n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n " n " n " n " n " n" n" n" n" n" n" n"  n" n&" n%" n$" n#" n"" n!" n " n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n " n " n " n " n " n" n" n" n" n" n" n"  n" n" n" n" n" n" n " n " n " n " n " n" n" n" n" n" n" n"  n" n"" n!" n " n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n " n " n " n " n " n" n" n" n" n" n" n"  n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n "~ n "} n "| n "{ n "z n"y n"x n"w n"v n"u n"t n"s  n"r n."q n-"p n,"o n+"n n*"m n)"l n("k n'"j n&"i n%"h n$"g n#"f n""e n!"d n "c n"b n"a n"` n"_ n"^ n"] n"\ n"[ n"Z n"Y n"X n"W n"V n"U n"T n"S n"R n"Q n "P n "O n "N n "M n "L n"K n"J n"I n"H n"G n"F n"E  n"D  n5"C  n4"B  n3"A  n2"@  n1"?  n0">  n/"=  n."<  n-";  n,":  n+"9  n*"8  n)"7  n("6  n'"5  n&"4  n%"3  n$"2  n#"1  n""0  n!"/  n ".  n"-  n",  n"+  n"*  n")  n"(  n"'  n"&  n"%  n"$  n"#  n""  n"!  n"  n"  n"  n"  n"  n "  n "  n "  n "  n "  n"  n"  n"  n"  n"  n"  n" n" d" d" d" d" d" d" d" d" d" d" d" d" d " d " d " d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d'! d&! d%! d$! d#! d"! d!! d ! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d ! d ! d ! d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d3! d2! d1! d0! d/! d.! d-! d,! d+! d*! d)! d(! d'! d&! d%! d$! d#! d"! d!! d ! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d ! d ! d ! d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d ! d ! d ! d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d! d! d! d! d! d! d! d!~ d!} d!| d!{ d!z d!y d !x d !w d !v d !u d !t d!s d!r d!q d!p d!o d!n d!m  d!l d+!k d*!j d)!i d(!h d'!g d&!f d%!e d$!d d#!c d"!b d!!a d !` d!_ d!^ d!] d!\ d![ d!Z d!Y d!X d!W d!V d!U d!T d!S d!R d!Q d!P d!O d!N d !M d !L d !K d !J d !I d!H d!G d!F d!E d!D d!C d!B  d!A d!!@ d !? d!> d!= d!< d!; d!: d!9 d!8 d!7 d!6 d!5 d!4 d!3 d!2 d!1 d!0 d!/ d!. d!- d !, d !+ d !* d !) d !( d!' d!& d!% d!$ d!# d!" d!!  d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d ! d ! d ! d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d! d! d! d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d d% d$ d# d" d! d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d d! d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d d ' d & d % d $ d # d " d ! d d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d d d d d d  d  d  d  d  d  d   d  d  ~ d  } d  | d  { d  z d  y d  x d  w d  v d  u d  t d  s d  r d  q d  p d  o d  n d  m d l d k d j d i d h d  g d  f d  e d  d d  c d  b d  a  d ` d  _ d  ^ d  ] d  \ d  [ d  Z d  Y d  X d  W d  V d  U d  T d  S d  R d Q d P d O d N d M d  L d  K d  J d  I d  H d  G d  F  d E d  D d  C d  B d  A d  @ d  ? d > d = d < d ; d : d  9 d  8 d  7 d  6 d  5 d  4 d  3  d 2 d 1 d 0 d / d . d - d  , d  + d  * d  ) d  ( d  ' d  &  d % d $ d # d " d ! d d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d   d  d  d  d  d  d  d d d d d d  d  d  d  d  d  d  d  d d  d  d d d d d d d  d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d  d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d  d d  d  d  d  d d d d d d d  d d' d& d% d$ d# d" d! d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d  d d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d ~ d } d | d { dz dy dx dw dv du dt  ds  dr  dq  dp  do  dn  dm  dl  dk  dj  di  dh  dg  df  de  d d  d c  d b  d a  d `  d_  d^  d]  d\  d[  dZ  dY dX Z W Z V Z U Z T Z S ZR ZQ ZP ZO ZN ZM ZL  ZK ZJ ZI ZH ZG ZF ZE ZD ZC ZB ZA Z@ Z? Z> Z= Z< Z; Z: Z9 Z 8 Z 7 Z 6 Z 5 Z 4 Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z. Z-  Z, Z + Z * Z ) Z( Z' Z& Z% Z$ Z# Z"  Z! Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z, Z+ Z* Z) Z( Z' Z& Z% Z$ Z# Z" Z! Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z~ Z} Z| Z{ Zz Z y Z x Z w Z v Z u Zt Zs Zr Zq Zp Zo Zn  Zm Zl Zk Z j Z i Z h Z g Z f Ze Zd Zc Zb Za Z` Z_  Z^ Z*] Z)\ Z([ Z'Z Z&Y Z%X Z$W Z#V Z"U Z!T Z S ZR ZQ ZP ZO ZN ZM ZL ZK ZJ ZI ZH ZG ZF ZE ZD ZC ZB ZA Z @ Z ? Z > Z = Z < Z; Z: Z9 Z8 Z7 Z6 Z5  Z4 Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z. Z- Z, Z+ Z* Z) Z ( Z ' Z & Z % Z $ Z# Z" Z! Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z: Z9 Z8 Z7 Z6 Z5 Z4 Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z. Z- Z, Z+ Z* Z) Z( Z' Z& Z% Z$ Z# Z" Z! Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z x' 8}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~~v~k~`~U~J~?~4~)~~~}}}}}}}}}}}}}z}o}d}Y}N}C}8}-}"}} }||||||||||||~|s|h|]|R|G|<|1|&|||{{{{{{{{{{{{{v{k{a{V{K{@{5{*{{{ zzzzzzzzzzzzzzzozdzYzNzCz8z-z"zz zyyyyyyyyyyyy}yrygy\yQyFy;y0y%yyyxxxxxxxxxxxxsxgx[xOxCx7x+xxxwwwwwwwwwwwwwwkw_wSwGw;w/w#ww vvvvvvvvvvvv|vpvdvXvLv@v4v(vvvuuuuuuuuuuuutuhu]uQuEu9u-u!uu ttttttttttttytmtatUtIt=t1t%tt tsssssssssss}sqsesZsNsBs6s*sssrrrrrrrrrrrrvrjr^rRrFr:r.r#rr qqqqqqqqqqqq{qoqcqWqKq?q3q'qqqppppppppppppspgp[pOpCp7p+pppoooooooooooowoko_oSoGo;o/o#oo nnnnnnnnnnnn{noncnXnLn@n4n(nnnmmmmmmmmmmmmtmhm\mPmDm8m,m mmllllllllllllylmlalUlIl=l1l%ll lkkkkkkkkkkk}kqkekYkMkAk5k)kkkjjjjjjjjjjjjvjjj^jRjFj:j.j"jj iiiiiiiiiiiizinibiViJi>i2i&iiihhhhhhhhhhhhshgh[hOhCh7h+hhhggggggggggggxglg`gTgHgU2U&UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHSP2P&PPPOOOOOOOOOOOOvOkO`OUOJO?O4O)OOONNNNNNNNNNNN}NqNeNYNMNAN5N)NNNMMMMMMMMMMMMvMjM^MRMFM:M/M#MM LLLLLLLLLLLL{LoLcLWLKL?L3L(LLLKKKKKKKKKKKKuKiK]KQKEK9K-K!KK JJJJJJJJJJJJyJmJaJUJIJ=J1J%JJ JIIIIIIIIIII~IrIfIZINIBI6I*IIIHHHHHHHHHHHHwHkH_HSHGH;H/H#HH GGGGGGGGGGGG|GpGdGXGLG@G4G(GGGFFFFFFFFFFFFtFhF\FPFDF9F-F!FF EEEEEEEEEEEEyEmEaEVEJE>E2E&EEEDDDDDDDDDDD~DrDfDZDNDCD7D+DDDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC>>>>>>>>>>>y>m>a>U>I>=>1>%>> >===========~=r=f=Z=N=C=7=+===<<<<<<<<<<<929&999888888888888s8g8[8O8C878+888777777777777x7l7`7T7H7<707$77 766666666666}6q6e6Y6M6A656)666555555555555u5j5^5R5F5:5.5"55 444444444444{4o4c4W4K4?434'444333333333333t3h3\3P3D383,3 33222222222222x2l2`2T2H2<202$22 211111111111}1q1e1Y1M1A151)111000000000000v0j0^0R0F0:0.0"00 ////////////{/o/c/W/K/?/3/'///............s.g.[.O.D.8.,. ..------------x-l-`-T-H-<-0-$-- -,,,,,,,,,,,},q,e,Y,M,A,5,),,,++++++++++++v+j+^+R+F+:+.+"++ ************z*n*b*V*K*?*3*'***))))))))))))s)g)[)O)C)9).)#)) )((((((((((((x(l(`(T(H(<(0($(( ('''''''''''|'p'd'X'L'@'4'('''&&&&&&&&&&&&t&h&\&P&D&8&,& &&%%%%%%%%%%%%y%m%a%U%I%=%1%%%% %$$$$$$$$$$$~$r$f$Z$N$B$6$*$$$############w#k#_#S#G#;#/#### """"""""""""|"p"d"X"L"@"4"("""!!!!!!!!!!!!u!i!]!Q!E!9!-!!!! z n b V J > 2 &   ~rfZNB6*wk_SG<0$ |pdXL@4(th\PD8.# ymaUI=1% ~rfZNB6*vj^RG;/# {ocWK?4(th\QE9-! ynbVJ>2&~rfZNB6*vj^RF:." znbVJ>2&  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0  0 I0 H0 G0 F0 E0 D0 C0 B0 A0 @0 ?0 >0 =0 <0 ;0 :0 90 80 70 60 50 40 30 20 10 00 /0 .0 -0 ,0 +0 *0 )0 (0 '0 &0 %0 $0 #0 "0 !0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0  0  0~  0}  0|  0{ 0z 0y 0x 0w 0v 0u 0t  0s 0r 0q 0p 0o 0n 0m  0l  0k  0j  0i  0h 0g 0f 0e 0d 0c 0b 0a  0` 0_ 0^ 0] 0\ 0[ 0Z 0Y 0X 0W 0V  0U  0T  0S  0R  0Q 0P 0O 0N 0M 0L 0K 0J  0I  0H 0G 0F 0E 0D 0C 0B 0A 0@ 0? 0> 0= 0< 0; 0: 09 08 07 06  05  04  03  02  01 00 0/ 0. 0- 0, 0+ 0*  0) 0( 0' 0& 0% 0$ 0# 0"  0!  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0  0   0   0   0  0  0  0  0  0  0  0  0  ,0  +0  *0  )0  (0  '0  &0  %0  $0  #0  "/  !/  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /   /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /   / $/ #/ "/ !/  / / / / / / / / / / / / / / / / / / /  /  /  /  /  / / / / / / / /  / / / / / / / / / / / / / / / /  /  /  /  /  / / / / / / / /  / / / / / / / / / /  /  /  /  /  / / / /~ /} /| /{ /z  /y /x /w /v /u  /t  /s  /r  /q  /p /o /n /m /l /k /j /i  /h /g /f /e /d /c /b /a /` /_ /^ /]  /\  /[  /Z  /Y  /X /W /V /U /T /S /R /Q  /P  /O  /N  /M  /L  /K /J /I /H /G /F /E /D  /C F/B E/A D/@ C/? B/> A/= @/< ?/; >/: =/9   .= .< .; .: .9 .8 .7 .6  .5 $.4 #.3 ".2 !.1  .0 ./ .. .- ., .+ .* .) .( .' .& .% .$ .# ." .! . . .  .  .  .  .  . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . .  .  .  .  -  - - - - - - - -  -  - - - - - - - -  - - - - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  -~ -} -| -{ -z -y -x -w  -v  -u  -t  -s  -r -q -p -o -n -m -l -k  -j %-i $-h #-g "-f !-e  -d -c -b -a -` -_ -^ -] -\ -[ -Z -Y -X -W -V -U -T -S -R  -Q  -P  -O  -N  -M -L -K -J -I -H -G -F  -E  -D  -C  -B -A -@ -? -> -= -< -;  -: "-9 !-8  -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 -0 -/ -. -- -, -+ -* -) -( -' -& -%  -$  -#  -"  -!  - - - - - - - -  - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - -  -  -  -  -  , , , , , , , ,  , , , , , , ,  ,  ,  ,  ,  , , , , , , , ,  , , ,  ,  ,  ,  ,  , , , , , , , ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,   ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,   ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,   ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,   ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,~  ,}  ,|  ,{  ,z  ,y  ,x  ,w  ,v  ,u  ,t  ,s  ,r  ,q  ,p  ,o  ,n  ,m  ,l  ,k  ,j  ,i  ,h  ,g   ,f ,e ,d ,c ,b ,a  ,`  ,_  ,^  ,]  ,\ ,[ ,Z ,Y ,X ,W ,V ,U  ,T ,S ,R ,Q ,P ,O ,N ,M ,L ,K  ,J  ,I  ,H  ,G  ,F ,E ,D ,C ,B ,A ,@ ,?  ,> *,= ),< (,; ',: &,9 %,8 $,7 #,6 ",5 !,4  ,3 ,2 ,1 ,0 ,/ ,. ,- ,, ,+ ,* ,) ,( ,' ,& ,% ,$ ,# ," ,!  ,  ,  ,  ,  , , , , , , , ,  , ,  ,  ,  ,  ,  , , , , , , , ,  , , , , , , , + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  + + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  +  +  +  +  +   +   +   +   +   +  +  +  +  +  +  +  +  + + + + + + + + + + + + + + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  + + + + + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  + "+ !+  + + + + + + + + +~ +} +| +{ +z +y +x +w +v +u +t  +s  +r  +q  +p  +o +n +m +l +k +j +i +h  +g  +f +e +d +c +b +a +` +_ +^ +] +\ +[ +Z +Y +X +W +V +U +T  +S  +R  +Q  +P  +O +N +M +L +K +J +I +H  +G +F +E +D +C +B +A +@ +? +> += +< +; +: +9 +8 +7 +6 +5  +4  +3  +2  +1  +0 +/ +. +- +, ++ +* +)  +( +' +& +% +$ +# +" +! + + + + + + + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  +  + + + + + + + + + * * * * * * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * * * * * * * * * * * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * * * * *  * * * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * * * * * * * * * * * *~  *}  *|  *{  *z  *y *x *w *v *u *t *s *r  *q +*p **o )*n (*m '*l &*k %*j $*i #*h "*g !*f  *e *d *c *b *a *` *_ *^ *] *\ *[ *Z *Y *X *W *V *U *T *S  *R  *Q  *P  *O  *N *M *L *K *J *I *H *G  *F *E *D *C *B *A *@ *? *> *= *< *; *: *9 *8 *7 *6  *5  *4  *3  *2  *1 *0 */ *. *- *, *+ **  *) *( *' *& *%  *$  *#  *"  *!  * * * * * * * *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *   *  (*  '*  &*  %*  $*  #*  "*  !*  *  *  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )   )  /)  .)  -)  ,)  +)  *)  ))  ()  ')  &)  %)  $)  #)  ")  !)  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )   )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )   )  ,)  +)  *)  ))  ()  ')  &)  %)  $)  #)  ")  !)  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )~  )}  )|  ){  )z   )y ()x ')w &)v %)u $)t #)s ")r !)q  )p )o )n )m )l )k )j )i )h )g )f )e )d )c )b )a )` )_ )^  )]  )\  )[  )Z  )Y )X )W )V )U )T )S )R  )Q ()P ')O &)N %)M $)L #)K ")J !)I  )H )G )F )E )D )C )B )A )@ )? )> )= )< ); ): )9 )8 )7 )6  )5  )4  )3  )2  )1 )0 )/ ). )- ), )+ )*  )) Q)( P)' O)& N)% M)$ L)# K)" J)! I) H) G) F) E) D) C) B) A) @) ?) >) =) <) ;) :) 9) 8) 7) 6) 5) 4) 3) 2) 1) 0) /) .) -) ,) +) *) )) (( '( &( %( $( #( "( !(  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( ( (  ( +( *( )( (( '( &( %( $( #( "( !(  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( (~ (} (|  ({ 7(z 6(y 5(x 4(w 3(v 2(u 1(t 0(s /(r .(q -(p ,(o +(n *(m )(l ((k '(j &(i %(h $(g #(f "(e !(d  (c (b (a (` (_ (^ (] (\ ([ (Z (Y (X (W (V (U (T (S (R (Q  (P  (O  (N  (M  (L (K (J (I (H (G (F (E  (D  6(C  5(B  4(A  3(@  2(?  1(>  0(=  /(<  .(;  -(:  ,(9  +(8  *(7  )(6  ((5  '(4  &(3  %(2  $(1  #(0  "(/  !(.   (-  (,  (+  (*  ()  ((  ('  (&  (%  ($  (#  ("  (!  (  (  (  (  (  (   (   (   (   (   (  (  (  (  (  (  (  (  ( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x%' x$' x#' x"' x!' x ' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' 0k}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxxxlx`xTxHx_2_&___^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-["[[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXwXlX`XTXHXU2U&UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHSA2A&AAA@@@@@@@@@@@@s@g@[@O@C@7@+@@@????????????x?l?`?T?H?>>>>>>>>>>|>p>d>X>L>@>4>(>>>============u=i=]=Q=E=9=-=#== =<<<<<<<<<<<*2*&***))))))))))))s)g)[)O)D)8),) ))((((((((((((x(l(`(T(H(=(1(%(( ('''''''''''}'q'e'Y'M'A'6'*'''&&&&&&&&&&&&v&j&^&R&F&:&.&"&& %%%%%%%%%%%%{%o%c%X%L%@%4%(%%%$$$$$$$$$$$$t$h$\$P$D$8$,$ $$############y#m#a#U#I#=#1#%## #"""""""""""}"r"f"Z"N"B"6"*"""!!!!!!!!!!!!w!k!_!S!G!;!/!#!! ! | q e Y M A 5 )   wk_SG;/# |pdXL@4(ui]QE9." {ocWK?3'th\PD8-! ymaUI=1%~rfZNB7+ymaUI=2&~rfZNB6*xl`TH<0$ ~rfZNB6*wk_SG;/$ }qeYMA6*wk @: @: @: @: @: @:  @: ? : ? : ? : ?: ?9 ?9 ?9 ?9 ?9 ?9  ?9 > 9 > 9 > 9 > 9 >9 >9 >9 >9 >9 >9 >9  >9 =9 =9 =9 =9 =9 =9 =9  =9 < 9 < 9 < 9 < 9 <9 <9 <9 <9 <9 <9 <9  <9 ;9 ;9 ;9 ;9 ; 9 ; 9 ; 9 ; 9 ; 9 ;9 ;9 ;9 ;9 ;9 ;9 ;9  ;9 : 9 : 9 : 9 :9 :9 :9 :9 :9 :9 :9  :9 9 9 9 9 9 9 99 99 99 99 99 99 99  99 8 9 8 9 8 9 8 9 8 9 89 89 89 89 89 89 89  89 79 79 79 79 79 79 79 79 79 79 7 9 7 9 7 9 7 9 7 9 79 79 79 79 79 79 79  79 69 69 69 69 69 69  69 59 59 59 59 59  59 4 9 49 49~ 49} 49| 49{ 49z 49y  49x 39w 39v 39u 39t 39s 39r 3 9q 3 9p 3 9o 3 9n 3 9m 39l 39k 39j 39i 39h 39g 39f  39e 29d 29c 29b 29a 29` 29_ 29^ 29] 29\ 29[ 2 9Z 2 9Y 2 9X 2 9W 2 9V 29U 29T 29S 29R 29Q 29P 29O  29N 19M 19L 19K 19J 19I 19H 19G 1 9F 1 9E 1 9D 1 9C 1 9B 19A 19@ 19? 19> 19= 19< 19;  19: 099 0 98 0 97 0 96 0 95 0 94 093 092 091 090 09/ 09. 09-  09, / 9+ /9* /9) /9( /9' /9& /9% /9$  /9# . 9" . 9! . 9 .9 .9 .9 .9 .9 .9 .9  .9 -9 -9 -9 -9 - 9 - 9 - 9 - 9 - 9 -9 -9 -9 -9 -9 -9 -9  -9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,8 ,8 ,8 ,8 ,8 ,8 , 8 , 8 , 8 , 8 , 8 ,8 ,8 ,8 ,8 ,8 ,8 ,8  ,8 +8 +8 +8 +8  +8 * 8 * 8 * 8 *8 *8 *8 *8 *8 *8 *8  *8 ) 8 ) 8 ) 8 ) 8 ) 8 )8 )8 )8 )8 )8 )8 )8  )8 (8 (8 (8 (8 ( 8 ( 8 ( 8 ( 8 ( 8 (8 (8 (8 (8 (8 (8 (8  (8 ' 8 ' 8 ' 8 ' 8 ' 8 '8 '8 '8 '8 '8 '8 '8  '8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 & 8 & 8 & 8 & 8 & 8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8  &8 %(8 %'8 %&8 %%8 %$8 %#8 %"8 %!8 % 8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 % 8 % 8 % 8~ % 8} % 8| %8{ %8z %8y %8x %8w %8v %8u  %8t $ 8s $ 8r $ 8q $ 8p $8o $8n $8m $8l $8k $8j $8i  $8h #8g #8f #8e #8d #8c #8b #8a #8` #8_ #8^ #8] #8\ #8[ #8Z #8Y # 8X # 8W # 8V # 8U # 8T #8S #8R #8Q #8P #8O #8N #8M  #8L "8K "8J "8I "8H "8G "8F "8E "8D "8C " 8B " 8A " 8@ " 8? " 8> "8= "8< "8; "8: "89 "88 "87  "86 !85 !84 !83 !82 !81 !80 !8/ !8. !8- ! 8, ! 8+ ! 8* ! 8) ! 8( !8' !8& !8% !8$ !8# !8" !8!  !8  8  8  8  8  8  8  8  8  8  8   8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8  8  8  8  8  8 8 8 8 8 8 7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7 7 7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7 7 7 7 7 7  7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7~  7}  7|  7{  7z  7y 7x 7w 7v 7u 7t 7s 7r  7q  7p 7o 7n 7m 7l 7k 7j 7i  7h 7g  7f  7e  7d  7c  7b 7a 7` 7_ 7^ 7] 7\ 7[  7Z 27Y 17X 07W /7V .7U -7T ,7S +7R *7Q )7P (7O '7N &7M %7L $7K #7J "7I !7H  7G 7F 7E 7D 7C 7B 7A 7@ 7? 7> 7= 7< 7; 7: 79 78 77 76 75  74  73  72  71  70 7/ 7. 7- 7, 7+ 7* 7)  7( 7' 7&  7%  7$  7#  7"  7! 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7 7 7 7 7  7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  6  6  6   6  6  6  6  6  6  6  6   6  6  6  6  6  6  6   6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6   6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6   6  6 6 6 6 6 6 6 6  6 6 6 6 6  6  6  6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6  6  6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6 6 6 6 6 6 6 6  6 6 6 6 6 6 6 6  6  6  6  6  6 6 6 6 6 6~ 6} 6|  6{  6z  6y  6x  6w  6v  6u *6t *6s *6r *6q * 6p * 6o * 6n * 6m * 6l *6k *6j *6i *6h *6g *6f *6e  *6d )"6c )!6b ) 6a )6` )6_ )6^ )6] )6\ )6[ )6Z )6Y )6X )6W )6V )6U )6T )6S )6R )6Q )6P )6O ) 6N ) 6M ) 6L ) 6K ) 6J )6I )6H )6G )6F )6E )6D )6C  )6B (6A (6@ (6? (6> (6= (6< (6; (6: (69 (68 (67 ( 66 ( 65 ( 64 ( 63 ( 62 (61 (60 (6/ (6. (6- (6, (6+  (6* '6) '6( '6' '6& '6% '6$ '6# '6" '6! '6 '6 '6 '6 '6 '6 '6 '6 ' 6 ' 6 ' 6 ' 6 ' 6 '6 '6 '6 '6 '6 '6 '6  '6 &)6 &(6 &'6 &&6 &%6 &$6  &"6 &!6 & 6 &6 &6 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 & 5 & 5 & 5 & 5 & 5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5  &5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 % 5 % 5 % 5 % 5 % 5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5  %5 $!5 $ 5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $ 5 $ 5 $ 5 $ 5 $ 5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5  $5 #5 #5 #5 # 5 # 5 # 5 # 5 # 5 #5 #5 #5 #5 #5 #5 #5  #5 "%5 "$5 "#5 ""5 "!5 " 5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 " 5 " 5 " 5 " 5~ " 5} "5| "5{ "5z "5y "5x "5w "5v  "5u !!5t ! 5s !5r !5q !5p !5o !5n !5m !5l !5k !5j !5i !5h !5g !5f !5e !5d !5c !5b !5a ! 5` ! 5_ ! 5^ ! 5] ! 5\ !5[ !5Z !5Y !5X !5W !5V !5U  !5T  5S  5R  5Q  5P  5O  5N  5M  5L  5K  5J  5I  5H  5G  5F  5E  5D  5C  5B  5A  5@  5?   5> (5= '5< &5; %5: $59 #58 "57 !56  55 54 53 52 51 50 5/ 5. 5- 5, 5+ 5* 5) 5( 5' 5& 5% 5$ 5#  5"  5!  5  5  5 5 5 5 5 5 5 5  5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5  5  5  5  5  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4~ 4} 4| 4{ 4z  4y  4x  4w  4v  4u 4t 4s 4r 4q 4p 4o 4n  4m 4l 4k 4j 4i 4h 4g 4f 4e 4d 4c 4b 4a 4` 4_ 4^ 4] 4\  4[  4Z  4Y  4X  4W 4V 4U 4T 4S 4R 4Q 4P  4O "4N !4M  4L 4K 4J 4I 4H 4G 4F 4E 4D 4C 4B 4A 4@ 4? 4> 4= 4< 4; 4:  49  48  47  46  45 44 43 42 41 40 4/ 4.  4- 4, 4+ 4* 4) 4( 4' 4& 4% 4$ 4# 4" 4! 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 3 3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 #3 "3 !3  3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 3 3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3  3~  3}  3|  3{  3z  3y  3x  3w  3v  3u  3t  3s  3r  3q  3p  3o  3n  3m  3l  3k  3j  3i  3h  3g  3f  3e  3d   3c  3b  3a  3`  3_  3^  3]  3\  3[  3Z  3Y  3X  3W  3V  3U  3T  3S  3R  3Q  3P  3O  3N  3M  3L  3K   3J  3I  3H  3G  3F  3E  3D  3C  3B  3A  3@  3?  3>  3=  3<  3;  3:  39  38  37   36  35  34  33  32  31  30  3/  3.  3-  3,  3+  3*  3)  3(  3'  3&  3%  3$  3#  3"  3!   3  #3  "3  !3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  2  2   2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2~ 2} 2| 2{ 2z 2y 2x 2w  2v  2u  2t  2s  2r 2q 2p 2o 2n 2m 2l 2k  2j  2i  2h  2g  2f  2e 2d 2c 2b 2a 2` 2_ 2^  2]  2\  2[  2Z  2Y  2X  2W  2V  2U  2T   2S   2R   2Q   2P   2O  2N  2M  2L  2K  2J  2I  2H  2G  2F  2E   2D  2C  2B  2A  2@  2?  2>  2=  2<  2;  2:  29  28  27  26  25  24  23  22  21  20  2/  2.  2-  2,  2+  2*  2)  2(  2'  2&  2%   2$ 2# 2" 2! 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 1 1 1 1  1 1  1  1  1  1  1 1 1 1 1 1 1 1  1 1 1 1 1  1  1  1  1  1 1 1 1 1 1 1 1  1 1 1  1  1  1  1  1 1 1 1 1 1 1 1  1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1  1  1  1  1  1 1 1 1 1 1 1 1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1   1   1   1   1   1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1   1  /1  .1  -1~  ,1}  +1|  *1{  )1z  (1y  '1x  &1w  %1v  $1u  #1t  "1s  !1r  1q  1p  1o  1n  1m  1l  1k  1j  1i  1h  1g  1f  1e  1d  1c  1b  1a  1`  1_  1^  1]  1\  1[  1Z  1Y  1X  1W  1V  1U  1T  1S   1R  $1Q  #1P  "1O  !1N  1M  1L  1K  1J  1I  1H  1G  1F  1E  1D  1C  1B  1A  1@  1?  1>  1=  1<  1;  1:  19  18  17  16  15  14  13  12  11  10  1/   1.  '1-  &1,  %1+  $1*  #1)  "1(  !1'  1&  1%  1$  1#  1"  1!  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1   1  &1  %1  $1  #1  "1  !1  1  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 0 0 0 0 0 @: ;}qeYMB6*~~~~~~~~~~~~v~j~^~S~G~;~/~#~~ ~}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||t|h|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{y{m{a{U{I{={1{%{{ {zzzzzzzzzzz~zszgz[zOzCz7z+zzzyyyyyyyyyyyywyky_yTyHyv2v&vvvuuuuuuuuuuuutuhu\uPuDu8u,u uuttttttttttttytmtatUtIt=t1t%tttsssssssssss~srsfsZsNsBs6s*sssrrrrrrrrrrrrvrjr^rRrFr:r.r"rr qqqqqqqqqqqqzqnqbqVqJq>q2q&qqqppppppppppppspgp[pOpCp7p+pppooooooooooooxolo`oToHoZ2Z&ZZZYYYYYYYYYYY~YrYfYZYNYBY6Y*YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXGX;X/X#XX WWWWWWWWWWWW{WoWcWWWKW?W3W'WWWVVVVVVVVVVVVtVhV\VPVDV8V,V VV UUUUUUUUUUUUyUmUaUUUIU=U1U%UU UTTTTTTTTTTT~TrTfTZTOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSxSlSaSUSIS=S1S%SS SRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH1H$HH GGGGGGGGGGG{GnGaGTGGG:G-G GGFFFFFFFFFFFFxFlF`FTFIF=F1F%FF FEEEEEEEEEEEEsEgE[EPEDE8E,E EE DDDDDDDDDDDDxDkD^DQDED8D+DDDCCCCCCCCCCCwCjC]CQCDC7C*CCCBBBBBBBBBBBtBhB[BNBBB5B(BBBAAAAAAAAAAAsAfAYALA?A2A%AA @@@@@@@@@@@}@p@c@V@I@<@/@"@@???????????z?m?`?S?G?:?-? ??>>>>>>>>>>>x>k>^>Q>D>7>*>>>===========u=h=[=N=A=4='== =<<<<<<<<<<525&55544444444444~4r4f4Z4O4C474+444333333333333w3k3_3S3G3;3/3#33 222222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111t1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0V0J0>020&000///////////~/r/f/Z/N/B/6/*///............w.k._.S.G.;./.#.. ------------{-p-d-X-L-@-4-(---,,,,,,,,,,,,t,h,\,P,D,8,,, ,,++++++++++++y+m+a+U+I+=+1+%++ +***********~*r*f*Z*N*B*6*****))))))))))))v)k)_)S)G);)/)#)) (((((((((((({(o(c(W(K(?(3('(((''''''''''''t'h'\'P'D'8',' ''&&&&&&&&&&&&y&m&a&U&I&=&1&%&& &%%%%%%%%%%%~%r%f%Z%N%B%6%*%%%$$$$$$$$$$$$v$j$^$R$F$:$.$"$$ ############{#o#c#W#K#?#3#'###""""""""""""s"g"["P"D"8"," ""!!!!!!!!!!!!x!l!`!T!H!2&sg[OC7+wk_SG;/$ |pdXL@4(ui]QE9-! ymaUI>2&~rfZNB6*wk_SG; C" C! C  C  C  C  C  C C C C C C C C  C C C C C C C C C C C C C C C C  C  C  C  C  B B B B B B B B  B B B B B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B "B !B  B B B B B B B B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B #B "B !B  B B B B B B B B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B B B B B B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B~ B} B| B{ Bz  By Bx Bw Bv Bu Bt Bs Br Bq Bp Bo Bn Bm Bl Bk Bj Bi Bh Bg  Bf  Be  Bd  Bc  Bb Ba B` B_ B^ B] B\ B[  BZ BY BX BW BV BU BT BS BR BQ BP BO BN BM BL BK BJ BI  BH  BG  BF  BE  BD BC BB BA B@ B? B> B=  B< B; B: B9 B8 B7 B6 B5 B4 B3 B2 B1 B0 B/ B. B- B,  B+  B*  B)  B(  B' B& B% B$ B# B" B! B  B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B B B B B B B B A A A A A A A A  A  A  A  A  A A A A A A A A  A !A  A A A A A A A A A A A A A A A A A A A  A  A  A  A  A A A A A A A A  A !A  A A A A A A A A A A A A A A A A A A A  A  A  A  A  A A A A A A A A  A #A "A !A  A A A A A A A A A A A A A A A A A A A  A  A  A  A  A A A A A A A A  A  A  A  A  A  A  A  A  A~  A}  A|  A{  Az  Ay  Ax  Aw  Av  Au  At  As  Ar  Aq  Ap  Ao  An   Am  Al  Ak  Aj  Ai  Ah  Ag  Af  Ae  Ad  Ac  Ab  Aa  A`  A_  A^  A]  A\  A[  AZ  AY  AX  AW  AV  AU  AT  AS  AR   AQ  AP  AO  AN  AM  AL  AK  AJ  AI  AH  AG  AF  AE  AD  AC  AB  AA  A@  A?  A>  A=  A<  A;  A:  A9  A8  A7  A6  A5  A4  A3   A2  A1  A0  A/  A.  A-  A,  A+  A*  A)  A(  A'  A&  A%  A$  A#  A"  A!  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A   A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A   A $@ #@ "@ !@  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ #@ "@ !@  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @~ @} @| @{ @z @y  @x  @w  @v  @u  @t @s @r @q @p @o @n @m  @l #@k "@j !@i  @h @g @f @e @d @c @b @a @` @_ @^ @] @\ @[ @Z @Y @X @W @V  @U  @T  @S  @R  @Q @P @O @N @M @L @K @J  @I @H @G @F @E @D @C @B @A @@  @?  @>  @=  @<  @; @: @9 @8 @7 @6 @5 @4  @3  !@2   @1  @0  @/  @.  @-  @,  @+  @*  @)  @(  @'  @&  @%  @$  @#  @"  @!  @  @   @   @   @   @   @  @  @  @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ @  @  @  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?~  ?}  ?|  ?{  ?z  ?y ?x ?w ?v ?u ?t ?s ?r  ?q ?p ?o ?n ?m ?l ?k ?j  ?i  ?h ?g ?f ?e ?d ?c ?b ?a  ?` ?_ ?^ ?] ?\ ?[ ?Z ?Y ?X ?W ?V ?U ?T ?S  ?R  ?Q  ?P  ?O  ?N ?M ?L ?K ?J ?I ?H ?G  ?F ?E ?D ?C ?B ?A ?@ ?? ?>  ?=  ?<  ?;  ?:  ?9 ?8 ?7 ?6 ?5 ?4 ?3 ?2  ?1 ?0 ?/  ?. ?- ?,  ?+ ?* ?) ?( ?' ?&  ?%  ?$  ?#  ?"  ?! ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ?  ? > > > >  > ~> ~> ~> ~> ~>  ~> }> }> }> }>  }> |> |> |> |> |> |> |>  |> {> {> {>  {> z > z> z> z> z> z> z> z>  z> y> y> y> y> y> y> y>  y> x> x> x> x> x> x>  x> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w~> w}> w|> w{> wz> wy> wx> ww> wv> wu> wt> ws> wr> wq> wp> wo> wn> wm> wl> wk> wj> wi> wh> wg> wf> we> wd> wc>~ wb>} wa>| w`>{ w_>z w^>y w]>x w\>w w[>v wZ>u wY>t wX>s wW>r wV>q wU>p wT>o wS>n wR>m wQ>l wP>k wO>j wN>i wM>h wL>g wK>f wJ>e wI>d wH>c wG>b wF>a wE>` wD>_ wC>^ wB>] wA>\ w@>[ w?>Z w>>Y w=>X w<>W w;>V w:>U w9>T w8>S w7>R w6>Q w5>P w4>O w3>N w2>M w1>L w0>K w/>J w.>I w->H w,>G w+>F w*>E w)>D w(>C w'>B w&>A w%>@ w$>? w#>> w">= w!>< w >; w>: w>9 w>8 w>7 w>6 w>5 w>4 w>3 w>2 w>1 w>0 w>/ w>. w>- w>, w>+ w>* w>) w >( w >' w >& w >% w >$ w># w>" w>! w> w> w> w>  w> v> v> v> v> v> v> v> v> v> v> v> v> v> v> v> v> v > v > v > v > v > v> v> v> v> v> v> v>  v= u=  u= t= t= t= t= t= t= t = t = t = t = t = t= t= t= t= t= t= t=  t= s= s= s= s= s= s = s = s = s = s = s= s= s= s= s= s= s=  s= r= r= r= r= r= r= r=  r= q = q= q= q= q= q= q= q=  q= p = p = p= p= p= p= p= p= p=  p= o = o = o= o= o= o= o= o= o=  o= n= n= n= n= n= n=  n= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m = m = m = m = m = m= m= m= m= m= m= m=  m= l = l = l = l = l = l= l= l= l= l= l= l=  l= k+= k*=~ k)=} k(=| k'={ k&=z k%=y k$=x k#=w k"=v k!=u k =t k=s k=r k=q k=p k=o k=n k=m k=l k=k k=j k=i k=h k=g k=f k=e k=d k=c k=b k =a k =` k =_ k =^ k =] k=\ k=[ k=Z k=Y k=X k=W k=V  k=U j0=T j/=S j.=R j-=Q j,=P j+=O j*=N j)=M j(=L j'=K j&=J j%=I j$=H j#=G j"=F j!=E j =D j=C j=B j=A j=@ j=? j=> j== j=< j=; j=: j=9 j=8 j=7 j=6 j=5 j=4 j=3 j=2 j =1 j =0 j =/ j =. j =- j=, j=+ j=* j=) j=( j=' j=&  j=% i-=$ i,=# i+=" i*=! i)= i(= i'= i&= i%= i$= i#= i"= i!= i = i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i= i = i = i = i = i = i< i< i< i< i< i< i<  i< h#< h"< h!< h < h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h< h < h < h < h < h < h< h< h< h< h< h< h<  h< g< g< g< g< g< g< g< g< g< g < g < g < g < g < g< g< g< g< g< g< g<  g< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f < f < f < f < f < f< f< f< f< f< f< f<  f< e< e< e< e< e< e< e<  e< d< d< d< d<  d< c < c< c< c< c< c< c< c<  c< b < b< b< b< b< b< b< b<  b< a < a < a < a < a< a<~ a<} a<| a<{ a \ <= \<< \<; \<: \<9 \<8 \<7 \<6  \<5 [<4 [<3 [<2 [ <1 [ <0 [ ;H N=;G N<;F N;;E N:;D N9;C N8;B N7;A N6;@ N5;? N4;> N3;= N2;< N1;; N0;: N/;9 N.;8 N-;7 N,;6 N+;5 N*;4 N);3 N(;2 N';1 N&;0 N%;/ N$;. N#;- N";, N!;+ N ;* N;) N;( N;' N;& N;% N;$ N;# N;" N;! N; N; N; N; N; N; N; N; N; N ; N ; N ; N ; N ; N; N; N; N; N; N; N;  N; M; M; M; M; M; M; M; M ; M ; M ; M ; M : M: M: M: M: M: M: M:  M: L : L : L : L : L: L: L: L: L: L: L:  L: K : K : K: K: K: K: K: K: K:  K: J: J: J: J: J: J: J: J: J: J: J : J : J : J : J : J: J: J: J: J: J: J:  J: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I : I : I : I : I : I: I: I: I: I: I: I:  I: H: H: H: H: H: H: H: H : H : H : H : H : H: H: H: H: H: H: H:  H: G: G: G: G: G: G: G: G: G: G: G: G : G : G : G : G : G: G: G: G: G: G: G:  G: F: F: F: F:~  F:} E$:| E#:{ E":z E!:y E :x E:w E:v E:u E:t E:s E:r E:q E:p E:o E:n E:m E:l E:k E:j E:i E:h E:g E:f E :e E :d E :c E :b E :a E:` E:_ E:^ E:] E:\ E:[ E:Z  E:Y D#:X D":W D!:V D :U D:T D:S D:R D:Q D:P D:O D:N D:M D:L D:K D:J D:I D:H D:G D:F D:E D:D D:C D :B D :A D :@ D :? D :> D:= D:< D:; D:: D:9 D:8 D:7  D:6 C:5 C:4 C:3 C:2 C:1 C:0  C:/ B:. B:- B:, B:+ B:* B:) B:( B :' B :& B :% B :$ B :# B:" B:! B: B: B: B: B:  B: A : A : A : A : A : A: A: A: A: A: A: A:  A: @ : C# 2p}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~.~"~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}||||||||||||s|g|[|O|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{w{k{`{T{H{<{0{${{ {zzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyyyuyjy_yTyIy>y3y(yyyxxxxxxxxxxxxtxhx\xPxDx8x,x xxwwwwwwwwwwwwywmwawUwIw=w1w%ww wvvvvvvvvvvv~vrvfvZvNvBv6v+vvvuuuuuuuuuuuuwuku_uSuGup2p&pppooooooooooooxomoboWoLoAo6o+o oo nnnnnnnnnnnn}nqnenYnMnAn5n)nnnmmmmmmmmmmmmwmkm_mSmGm;m/m#mm llllllllllll|lpldlXlLl@l4l(lllkkkkkkkkkkkkvkjk^kRkFk:k.k"kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKjAj6j+j jj iiiiiiiiiiiii{ipieiZiOiDi9i.i#ii ihhhhhhhhhhhhthhh\hPhDh8h,h hhggggggggggggygmgagUgIg=g1g%gg gfffffffffff~frfgf[fOfCf7f+fffeeeeeeeeeeeeweke_eSeGe;e/e#ee eddddddddddd|dpdedYdMdAd5d)dddccccccccccccucic]cQcEc:c.c"cc bbbbbbbbbbbbzbnbbbVbJb>b3b'bbbaaaaaaaaaaaasaga[aOaCa8a,a aa````````````x`l```T`H`<`0`$`` `___________}_q_e_Y_M_A_5_)___^^^^^^^^^^^^w^k^_^S^G^;^/^#^^ ]]]]]]]]]]]]|]p]d]X]L]@]4](]]]\\\\\\\\\\\\t\h\\\P\D\8\,\ \\ [[[[[[[[[[[[z[n[b[V[J[>[2[&[[[ZZZZZZZZZZZZsZgZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXXXsXgX[XOXCX7X+XXXWWWWWWWWWWWWxWlW`WTWHWR2R&RRRQQQQQQQQQQQ~QrQfQZQNQBQ7Q+QQQPPPPPPPPPPPPwPkP_PSPGP;P/P#PP POOOOOOOOOOO|OpOdOXOLO@O4O(OOONNNNNNNNNNNNuNiN]NQNEN9N-N"NN MMMMMMMMMMMMzMnMbMVMJM>M3M'MMMLLLLLLLLLLLLsLgL[LOLCL7L+LLLKKKKKKKKKKKKxKlK`KTKIK=K1K%KK KJJJJJJJJJJJ~JrJfJZJNJBJ6J*JJJIIIIIIIIIIIIwIkI_ISIGI;I/I#II HHHHHHHHHHHH{HoHcHWHKH?H3H'HHHGGGGGGGGGGGGtGhG\GPGDG8G,G GGFFFFFFFFFFFFzFnFbFVFJF>F2F&FFFEEEEEEEEEEE~ErEfEZENEBE6E+EEEDDDDDDDDDDDDwDkD_DSDGD;D/D#DD CCCCCCCCCCCC|CpCdCXCLC@C4C(CCCBBBBBBBBBBBBuBiB]BQBEB9B-B!BB AAAAAAAAAAAAyAmAaAVAJA>A2A&AAA@@@@@@@@@@@~@r@f@Z@N@B@6@*@@@????????????w?k?_?S?G?;?/?#?? >>>>>>>>>>>>|>p>d>X>L>A>5>)>>>============v=j=^=R=F=:=.="== <<<<<<<<<<<<{323&333222222222222s2g2\2P2D282,2 22111111111111y1m1a1U1I1=111%11 100000000000~0r0f0[0O0C070+000////////////w/k/_/S/G/;/0/$// /...........|.p.d.X.L.@.4.(...-------------x-m-b-W-L-A-5-)---,,,,,,,,,,,,u,i,],Q,E,9,-,!,, ++++++++++++z+n+b+V+J+>+2+&+++***********~*r*f*[*O*C*7*+***))))))))))))w)k)_)S)G);)/)#)) ((((((((((((|(p(d(X(L(@(4(((((''''''''''''u'i']'Q'E'9'-'!'' &&&&&&&&&&&&y&m&a&U&I&=&1&%&&&%%%%%%%%%%%~%r%f%Z%N%B%6%*%%%$$$$$$$$$$$$w$k$_$S$G$;$/$#$$ ############{#p#d#X#L#@#4#(###""""""""""""t"h"\"P"D"9"-"!"" !!!!!!!!!!!!y!m!a!U!I!=!1!%!!! ~ r f Z N B 6 *   wk_SG;0$ |pdXL@4(ui]QE9-! znbVJ>2&sg[OC7+xl`TH<0$ }qeYMA5)vj^RF:." {ocWK?3'ti]QE9-! ymaUI=1% ~rfZNB6*vj^RF:.# |p ,LU ,LT ,LS ,LR ,LQ  ,LP , LO , LN ,LM ,LL ,LK ,LJ ,LI ,LH ,LG  ,LF ,(LE ,'LD ,&LC ,%LB ,$LA ,#L@ ,"L? ,!L> , L= ,L< ,L; ,L: ,L9 ,L8 ,L7 ,L6 ,L5 ,L4 ,L3 ,L2 ,L1 ,L0 ,L/ ,L. ,L- ,L, ,L+ , L* , L) , L( , L' , L& ,L% ,L$ ,L# ,L" ,L! ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K~ , K} ,K| ,K{ ,Kz ,Ky ,Kx ,Kw ,Kv  ,Ku ,Kt ,Ks ,Kr ,Kq ,Kp ,Ko ,Kn ,Km ,Kl , Kk , Kj , Ki , Kh , Kg ,Kf ,Ke ,Kd ,Kc ,Kb ,Ka ,K`  ,K_ , K^ , K] , K\ , K[ , KZ , KY , KX , KW , KV , KU , KT , KS , KR , KQ , KP , KO , KN , KM , KL , KK , KJ , KI , KH , KG , KF , KE  , KD , KC , KB , KA , K@ , K? , K> , K= , K< , K; , K: , K9 , K8 , K7 , K6 , K5 , K4  , K3 , K2 , K1 , K0 , K/ , K. , K- , K, , K+ , K* , K) , K( , K' , K& , K% , K$ , K# , K" , K! , K , K , K , K  , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K  , K , K , K , K , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J , J  , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J , J , J , J , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J ,"J ,!J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J , J , J , J , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J , J , J , J , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J , J , J , J~ , J} , J| ,J{ ,Jz ,Jy ,Jx ,Jw ,Jv ,Ju  ,Jt ,Js ,Jr ,Jq ,Jp ,Jo ,Jn ,Jm ,Jl ,Jk ,Jj ,Ji ,Jh ,Jg ,Jf ,Je ,Jd ,Jc ,Jb , Ja , J` , J_ , J^ , J] ,J\ ,J[ ,JZ ,JY ,JX ,JW ,JV  ,JU ,JT ,JS ,JR ,JQ ,JP ,JO ,JN ,JM ,JL ,JK ,JJ ,JI , JH , JG , JF , JE , JD ,JC ,JB ,JA ,J@ ,J? ,J> ,J=  ,J< ,%J; ,$J: ,#J9 ,"J8 ,!J7 , J6 ,J5 ,J4 ,J3 ,J2 ,J1 ,J0 ,J/ ,J. ,J- ,J, ,J+ ,J* ,J) ,J( ,J' ,J& ,J% ,J$ , J# , J" , J! , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J  ,J  ,J  ,J  ,J  ,J  ,J  , J  , J  , J  , J  , J  ,J  ,J  ,J  ,J  ,J  ,J  ,J  ,J "BJ "BJ "BJ "BJ "BI "BI "BI "BI "BI "BI "BI "B I "B I "B I "B I "B I "BI "BI "BI "BI "BI "BI "BI  "BI "AI "AI "AI "AI "AI "AI "AI "AI "AI "AI "AI "AI "A I "A I "A I "A I "A I "AI "AI "AI "AI "AI "AI "AI  "AI "@ I "@ I "@ I "@ I "@I "@I "@I "@I "@I "@I "@I  "@I "?I "?I "?I "?I "?I "?I "? I "? I "? I "? I "? I "?I "?I "?I "?I "?I "?I "?I  "?I "> I "> I "> I "> I ">I ">I ">I ">I ">I ">I ">I  ">I "= I "= I "= I "=I "=I "=I "=I "=I "=I "=I  "=I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "< I "< I "< I "< I "< I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "<I  " "7I= "7I< "7I; "7I: "7I9 "7I8 "7I7  "7I6 "6I5 "6I4 "6I3 "6I2 "6 I1 "6 I0 "6 I/ "6 I. "6 I- "6I, "6I+ "6I* "6I) "6I( "6I' "6I&  "6I% "5 I$ "5 I# "5 I" "5 I! "5I "5I "5I "5I "5I "5I "5I  "5I "4I "4I "4 I "4 I "4 I "4 I "4 I "4I "4I "4I "4I "4I "4I "4I  "4I "3I "3I "3I "3I "3I "3I "3I "3I "3I "3I "3 H "3 H "3 H "3 H "3 H "3H "3H "3H "3H "3H "3H "3H  "3H "2 H "2 H "2 H "2H "2H "2H "2H "2H "2H "2H  "2H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1 H "1 H "1 H "1 H "1 H "1H "1H "1H "1H "1H "1H "1H  "1H "0H "0H "0H "0H "0H "0H "0H "0H "0H "0 H "0 H "0 H "0 H "0 H "0H "0H "0H "0H "0H "0H "0H  "0H "/H "/H "/ H "/ H "/ H "/ H "/ H "/H "/H "/H "/H "/H "/H "/H  "/H ". H ". H ". H ". H ". H ".H ".H ".H ".H ".H ".H ".H  ".H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "- H "- H "- H "- H "- H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H  "-H ",H ",H ",H ",H ",H~ ",H} ",H| ",H{ ",Hz ",Hy ",Hx ",Hw ",Hv ",Hu ",Ht ", Hs ", Hr ", Hq ", Hp ", Ho ",Hn ",Hm ",Hl ",Hk ",Hj ",Hi ",Hh  ",Hg "+Hf "+He "+Hd "+Hc "+Hb "+Ha "+H` "+H_ "+H^ "+H] "+H\ "+H[ "+HZ "+HY "+HX "+ HW "+ HV "+ HU "+ HT "+ HS "+HR "+HQ "+HP "+HO "+HN "+HM "+HL  "+HK "*HJ "*HI "*HH "*HG "*HF "*HE "*HD "*HC "*HB "*HA "*H@ "*H? "* H> "* H= "* H< "* H; "* H: "*H9 "*H8 "*H7 "*H6 "*H5 "*H4 "*H3  "*H2 ")H1 ")H0 ")H/ ")H. ")H- ")H, ")H+ ")H* ")H) ")H( ")H' ")H& ")H% ")H$ ")H# ")H" ") H! ") H ") H ") H ") H ")H ")H ")H ")H ")H ")H ")H  ")H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "(H "( H "( H "( H "( G "( G "(G "(G "(G "(G "(G "(G "(G  "(G "'G "'G "'G "'G "'G "'G "'G  "'G "&G "&G "&G "&G "&G "&G "&G "&G "&G "& G "& G "& G "& G "& G "&G "&G "&G "&G "&G "&G "&G  "&G "%&G "%%G "%$G "%#G "%"G "%!G "% G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "% G "% G "% G "% G "% G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G  "%G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$ G "$ G "$ G "$ G "$ G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$G  "$G "# G "# G "#G "#G "#G "#G "#G "#G "#G  "#G ""G ""G ""G ""G "" G "" G "" G "" G "" G ""G ""G ""G ""G ""G ""G ""G  ""G "!G "!G "!G~ "!G} "!G| "!G{ "!Gz "!Gy "!Gx "!Gw "!Gv "! Gu "! Gt "! Gs "! Gr "! Gq "!Gp "!Go "!Gn "!Gm "!Gl "!Gk "!Gj  "!Gi " Gh " Gg " Gf " Ge " Gd " Gc " Gb " Ga " G` " G_ " G^ " G] " G\ " G[ " GZ " GY " GX " GW " GV  " GU " GT "GS "GR "GQ "GP "GO "GN "GM  "GL "!GK " GJ "GI "GH "GG "GF "GE "GD "GC "GB "GA "G@ "G? "G> "G= "G< "G; "G: "G9 "G8 " G7 " G6 " G5 " G4 " G3 "G2 "G1 "G0 "G/ "G. "G- "G,  "G+ "G* "G) "G( "G' "G& "G% "G$ "G# "G" "G! "G " G " G " G " G " G "G "G "G "G "G "G "G  "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G " G " G " G " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F " F " F " F " F~ " F} "F| "F{ "Fz "Fy "Fx "Fw "Fv  "Fu "Ft "Fs "Fr "Fq "Fp  "Fo "Fn "Fm "Fl "Fk "Fj "Fi "Fh "Fg "Ff "Fe "Fd "Fc " Fb " Fa " F` " F_ " F^ "F] "F\ "F[ "FZ "FY "FX "FW  "FV "FU "FT "FS "FR "FQ "FP  "FO "FN " FM " FL " FK " FJ " FI "FH "FG "FF "FE "FD "FC "FB  "FA "F@ " F? " F> " F= " F< " F; "F: "F9 "F8 "F7 "F6 "F5 "F4  "F3 " F2 "F1 "F0 "F/ "F. "F- "F, "F+  "F* " F) "F( "F' "F& "F% "F$ "F# "F" "F! "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E  " E " E " E " E " E " E  " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E  " E " "E " !E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E  " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E  " E "E "E "E "E "E "E "E "E "E " E " E " E " E " E "E "E "E "E "E "E "E  "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E " E " E " E " E " E "E "E~ "E} "E| "E{ "Ez "Ey  "Ex " Ew " Ev " Eu " Et " Es "Er "Eq "Ep "Eo "En "Em "El  "Ek "Ej "Ei "Eh "Eg "Ef "Ee "Ed "Ec "Eb "Ea "E` "E_ "E^ "E] "E\ "E[ "EZ " EY " EX " EW " EV " EU "ET "ES "ER "EQ "EP "EO "EN  "EM "EL "EK "EJ "EI "EH  "EG "EF "EE "ED "EC "EB "EA "E@ "E? "E> "E= "E< "E; "E: " E9 " E8 " E7 " E6 " E5 "E4 "E3 "E2 "E1 "E0 "E/ "E.  "E- "E, "E+ "E* "E) "E( "E' "E& "E% "E$ " E# " E" " E! " E " E "E "E "E "E "E "E "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  "E  " E  " E  " E  " E  " E  "D  "D  "D  "D  "D  "D  "D  "D D  D  D  D  D  D D D D D D D D  D  D  D  D  D  D D D D D D D D  D  D  D  D  D  D D D D D D D D  D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D  D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D  D  D  D  D D D D D D D D  D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D  D  D  D  D  D   D   D   D   D   D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D~  D}  D|  D{  Dz  Dy  Dx  Dw  Dv   Du  Dt  Ds  Dr  Dq  Dp  Do  Dn  Dm  Dl   Dk  Dj  Di  Dh  Dg  Df  De  Dd  Dc  Db  Da  D`  D_  D^  D]  D\  D[  DZ  DY  DX   DW  DV  DU  DT  DS  DR  DQ  DP  DO  DN  DM  DL  DK  DJ  DI  DH  DG  DF   DE DD DC DB DA  D@  D?  D>  D=  D< D; D: D9 D8 D7 D6 D5  D4 D3 D2 D1 D0 D/ D. D- D, D+ D* D) D( D' D& D% D$  D#  D"  D!  D  D D D D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D  D D D D D D D D  D  D  D  D  C C C C C C C C  C C C C  C  C  C  C  C C C C C C C C  C C C C C C C C C C  C  C  C  C  C C C C C C C C  C C C C C C C C C C C C C C  C  C  C  C  C C C C C C C C  C  C  C  C  C  C   C   C   C   C   C  C  C  C  C  C  C  C  C C C C C C C C C C C C C C C C C C C  C  C  C  C  C C C C C C C C  C !C  C C C C C C C~ C} C| C{ Cz Cy Cx Cw Cv Cu Ct Cs Cr  Cq  Cp  Co  Cn  Cm Cl Ck Cj Ci Ch Cg Cf  Ce Cd Cc Cb Ca C` C_ C^ C] C\ C[ CZ CY CX CW  CV  CU  CT  CS  CR CQ CP CO CN CM CL CK  CJ CI CH CG CF CE CD CC CB CA C@ C? C> C= C< C;  C:  C9  C8  C7  C6 C5 C4 C3 C2 C1 C0 C/  C. C- C, C+ C* C) C( C' C& C% ,LV /h|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|[|O|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{x{l{`{T{H{<{0{${{ {zzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyyuyiy]yQyEy9y-y!yy xxxxxxxxxxxxzxnxbxVxJx>x2x&xxxwwwwwwwwwww~wrwfwZwNwBw6w*wwwvvvvvvvvvvvvwvkv_vSvGv;v/v#vv uuuuuuuuuuuu{uoucuWuKu?u3u'uuuttttttttttttttht\tPtDt8t,t ttssssssssssssysmsasUsIs=s1s%ss srrrrrrrrrrr~rrrfrZrNrBr6r*rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qSqGq;q/q#qq pppppppppppp{popdpXpLp@p4p(pppooooooooooootoio]oQoEo9o-o!oo nnnnnnnnnnnnynmnanUnIn=n1n%nnnmmmmmmmmmmm~mrmfmZmNmCm7m+mmmllllllllllllxlll`lTlHl_2_&___^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\{\o\c\W\K\?\3\'\\\[[[[[[[[[[[[[v[k[`[U[J[?[4[)[[[ZZZZZZZZZZZZwZkZ_ZSZGZ;Z/Z#ZZ ZYYYYYYYYYYY|YpYdYXYLY@Y4Y(YYYXXXXXXXXXXXXtXhX\XPXDX8X,X XXWWWWWWWWWWWWxWlW`WTWHWN2N&NNNMMMMMMMMMMMMsMgM[MOMCM7M+M MMLLLLLLLLLLLLxLlL`LTLHLD2D'DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBxBlB`BTBHB?2?&???>>>>>>>>>>>>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=;=/=#== =<<<<<<<<<<<|020&000///////////~/r/f/Z/N/B/6/*///............w.k._.S.G.;./.#.. ------------{-o-c-X-L-@-4-(---,,,,,,,,,,,,t,h,\,P,D,8,,, ,,++++++++++++y+m+a+U+I+=+2+&+++***********~*r*f*Z*N*B*6*****))))))))))))v)k)_)S)G);)/)#)) (((((((((((({(o(c(W(K(?(3('(((''''''''''''t'h'\'P'D'8',' '' &&&&&&&&&&&&y&m&a&U&I&=&1&%&& &%%%%%%%%%%%~%r%f%Z%N%B%6%*%%%$$$$$$$$$$$$v$j$^$R$F$:$.$"$$ ############z#n#c#W#K#?#3#'###""""""""""""s"g"["O"C"7"," ""!!!!!!!!!!!!x!l!`!T!H!=!1!%!! ! } q e Y M A 5 )   vj^RF:." {ocWK?3'sg\PD8, xl`TH=1% }qeYMA5*vj^RF:." }rg\QF;0%}qeYMA5)ui]QE9-! ymaVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?4(th TU TU TU TU TU T U T U T U~ T U} T U| TU{ TUz TUy TUx TUw TUv TUu  TUt T%Us T$Ur T#Uq T"Up T!Uo T Un TUm TUl TUk TUj TUi TUh TUg TUf TUe TUd TUc TUb TUa TU` TU_ TU^ TU] TU\ T U[ T UZ T UY T UX T UW TUV TUU TUT TUS TUR TUQ TUP  TUO TUN TUM TUL TUK TUJ TUI TUH TUG TUF TUE TUD TUC TUB TUA TU@ TU? TU> T U= T U< T U; T U: T U9 TU8 TU7 TU6 TU5 TU4 TU3 TU2  TU1 T1U0 T0U/ T/U. T.U- T-U, T,U+ T+U* T*U) T)U( T(U' T'U& T&U% T%U$ T$U# T#U" T"U! T!U T U TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU T U T U T U T U T U TU TU TU TU TU TU TU  TU  TT  TT  TT  TT  TT  TT  TT  TT  T T  T T  T T  T T  T T  TT  TT  TT  TT  TT  TT  TT  TT J0#T J0"T J0!T J0 T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0 T J0 T J0 T J0 T J0 T J0T J0T J0T J0T J0T J0T J0T  J0T J/T J/T J/T J/T J/T J/T J/T J/T J/T J/T J/ T J/ T J/ T J/ T J/ T J/T J/T J/T J/T J/T J/T J/T  J/T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J. T J. T J. T J. T J. T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T  J.T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J- T J- T J- T J- T J- T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T  J-T J,T J,T~ J,T} J,T| J,T{ J,Tz J,Ty J,Tx J,Tw J,Tv J,Tu J,Tt J,Ts J,Tr J,Tq J,Tp J,To J,Tn J, Tm J, Tl J, Tk J, Tj J, Ti J,Th J,Tg J,Tf J,Te J,Td J,Tc J,Tb  J,Ta J+T` J+T_ J+T^ J+T] J+T\ J+T[ J+TZ J+TY J+TX J+TW J+TV J+TU J+TT J+TS J+ TR J+ TQ J+ TP J+ TO J+ TN J+TM J+TL J+TK J+TJ J+TI J+TH J+TG  J+TF J*TE J*TD J*TC J*TB J*TA J*T@ J*T? J* T> J* T= J* T< J* T; J* T: J*T9 J*T8 J*T7 J*T6 J*T5 J*T4 J*T3  J*T2 J)T1 J)T0 J)T/ J)T. J)T- J)T, J)T+ J)T* J)T) J)T( J)T' J)T& J)T% J) T$ J) T# J) T" J) T! J) T J)T J)T J)T J)T J)T J)T J)T  J)T J(1T J(0T J(/T J(.T J(-T J(,T J(+T J(*T J()T J((T J('T J(&T J(%T J($T J(#T J("T J(!T J( T J(T J(T J(T J(T J(T J(T J(S J(S J(S J(S J(S J(S J(S J(S J(S J(S J(S J(S J( S J( S J( S J( S J( S J(S J(S J(S J(S J(S J(S J(S  J(S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J' S J' S J' S J' S J' S J'S J'S J'S J'S J'S J'S J'S  J'S J&S J&S J&S J&S J&S J&S J&S J&S J&S J&S J& S J& S J& S J& S J& S J&S J&S J&S J&S J&S J&S J&S  J&S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J% S J% S J% S J% S J% S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S  J%S J$&S J$%S J$$S J$#S J$"S J$!S J$ S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S~ J$ S} J$ S| J$ S{ J$ Sz J$ Sy J$Sx J$Sw J$Sv J$Su J$St J$Ss J$Sr  J$Sq J#Sp J#So J# Sn J# Sm J# Sl J# Sk J# Sj J#Si J#Sh J#Sg J#Sf J#Se J#Sd J#Sc  J#Sb J"Sa J"S` J"S_ J"S^ J"S] J"S\ J"S[ J"SZ J"SY J"SX J"SW J"SV J"SU J"ST J"SS J"SR J"SQ J"SP J" SO J" SN J" SM J" SL J" SK J"SJ J"SI J"SH J"SG J"SF J"SE J"SD  J"SC J!!SB J! SA J!S@ J!S? J!S> J!S= J!S< J!S; J!S: J!S9 J!S8 J!S7 J!S6 J!S5 J!S4 J!S3 J!S2 J!S1 J!S0 J!S/ J! S. J! S- J! S, J! S+ J! S* J!S) J!S( J!S' J!S& J!S% J!S$ J!S#  J!S" J S! J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S J S  J S JS JS JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR JR JR JR JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR J$R J#R J"R J!R J R JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR JR JR JR JR JR~ JR} JR| JR{ J Rz J Ry J Rx J Rw J Rv JRu JRt JRs JRr JRq JRp JRo  JRn JRm JRl JRk JRj J Ri J Rh J Rg J Rf J Re JRd JRc JRb JRa JR` JR_ JR^  JR] JR\ JR[ JRZ JRY JRX JRW JRV JRU JRT JRS JRR JRQ JRP JRO J RN J RM J RL J RK J RJ JRI JRH JRG JRF JRE JRD JRC  JRB J1RA J0R@ J/R? J.R> J-R= J,R< J+R; J*R: J)R9 J(R8 J'R7 J&R6 J%R5 J$R4 J#R3 J"R2 J!R1 J R0 JR/ JR. JR- JR, JR+ JR* JR) JR( JR' JR& JR% JR$ JR# JR" JR! JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ J1Q J0Q J/Q J.Q J-Q J,Q J+Q J*Q J)Q J(Q J'Q J&Q J%Q J$Q J#Q J"Q J!Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ J Q J Q~ J Q} J Q| J Q{ JQz JQy JQx JQw JQv JQu JQt  JQs JQr JQq JQp JQo JQn JQm JQl JQk JQj JQi JQh J Qg J Qf J Qe J Qd J Qc JQb JQa JQ` JQ_ JQ^ JQ] JQ\  JQ[ J?QZ J>QY J=QX J J"Q= J!Q< J Q; JQ: JQ9 JQ8 JQ7 JQ6 JQ5 JQ4 JQ3 JQ2 JQ1 JQ0 JQ/ JQ. JQ- JQ, JQ+ JQ* JQ) J Q( J Q' J Q& J Q% J Q$ JQ# JQ" JQ! JQ JQ JQ JQ  JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JP JP  JP J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P  J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P  J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P  J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P  J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P  J P JP JP JP JP JP J P J P J P J P J P JP JP JP JP JP JP JP  JP~ JP} JP| JP{ JPz JPy JPx JPw JPv JPu JPt JPs JPr JPq JPp J Po J Pn J Pm J Pl J Pk JPj JPi JPh JPg JPf JPe JPd  JPc JPb J Pa J P` J P_ J P^ J P] JP\ JP[ JPZ JPY JPX JPW JPV  JPU JPT JPS JPR JPQ J PP J PO J PN J PM J PL JPK JPJ JPI JPH JPG JPF JPE  JPD JPC JPB JPA JP@ J P? J P> J P= J P< J P; JP: JP9 JP8 JP7 JP6 JP5 JP4  JP3 JP2 JP1 JP0 JP/ JP. JP- JP, JP+ JP* JP) JP( JP' JP& JP% J P$ J P# J P" J P! J P JP JP JP JP JP JP JP  JP J P J P JP JP JP JP JP JP JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JP  JO  J O  J O  J O  J O  J O  JO  JO  JO  JO  JO  JO  JO  JO 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6 O 6 O 6 O 6 O 6 O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O  6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6 O 6 O 6 O 6 O 6 O 6O 6O 6O 6O 6O 6O 6O  6O 6BO 6AO 6@O 6?O 6>O 6=O 6 ,4O= ,4O< ,4O; ,4O: ,4O9 ,4O8 ,4O7  ,4O6 ,3@O5 ,3?O4 ,3>O3 ,3=O2 ,3 ,,N= ,,N< ,,N; ,,N: ,,N9 ,, N8 ,, N7 ,, N6 ,, N5 ,, N4 ,,N3 ,,N2 ,,N1 ,,N0 ,,N/ ,,N. ,,N-  ,,N, ,+ N+ ,+ N* ,+ N) ,+ N( ,+ N' ,+N& ,+N% ,+N$ ,+N# ,+N" ,+N! ,+N  ,+N ,*N ,*N ,*N ,*N ,*N ,*N ,*N ,*N ,*N ,* N ,* N ,* N ,* N ,* N ,*N ,*N ,*N ,*N ,*N ,*N ,*N  ,*N ,)N ,)N ,)N ,)N ,)N ,) N ,) N ,) N ,) N ,) M ,)M ,)M ,)M ,)M ,)M ,)M ,)M  ,)M ,(M ,(M ,(M ,( M ,( M ,( M ,( M ,( M ,(M ,(M ,(M ,(M ,(M ,(M ,(M  ,(M ,'M ,'M ,'M ,'M ,'M ,' M ,' M ,' M ,' M ,' M ,'M ,'M ,'M ,'M ,'M ,'M ,'M  ,'M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,& M ,& M ,& M ,& M ,& M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M ,&M  ,&M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,% M ,% M ,% M ,% M ,% M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M  ,%M ,$ M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$ M ,$ M ,$ M ,$ M ,$ M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M  ,$M ,#M ,#M ,#M ,#M ,#M ,#M~ ,# M} ,# M| ,# M{ ,# Mz ,# My ,#Mx ,#Mw ,#Mv ,#Mu ,#Mt ,#Ms ,#Mr  ,#Mq ,"Mp ,"Mo ,"Mn ,"Mm ,"Ml ,"Mk ,"Mj ,"Mi ,"Mh ," Mg ," Mf ," Me ," Md ," Mc ,"Mb ,"Ma ,"M` ,"M_ ,"M^ ,"M] ,"M\  ,"M[ ,!MZ ,!MY ,!MX ,!MW ,!MV ,!MU ,!MT ,!MS ,!MR ,!MQ ,!MP ,!MO ,!MN ,! MM ,! ML ,! MK ,! MJ ,! MI ,!MH ,!MG ,!MF ,!ME ,!MD ,!MC ,!MB  ,!MA , ,M@ , +M? , *M> , )M= , (M< , 'M; , &M: , %M9 , $M8 , #M7 , "M6 , !M5 , M4 , M3 , M2 , M1 , M0 , M/ , M. , M- , M, , M+ , M* , M) , M( , M' , M& , M% , M$ , M# , M" , M! , M , M , M , M , M , M , M , M , M , M , M  , M ,(M ,'M ,&M ,%M ,$M ,#M ,"M ,!M , M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L~ ,L} ,L| ,L{ ,Lz ,Ly ,Lx ,Lw  ,Lv ,&Lu ,%Lt ,$Ls ,#Lr ,"Lq ,!Lp , Lo ,Ln ,Lm ,Ll ,Lk ,Lj ,Li ,Lh ,Lg ,Lf ,Le ,Ld ,Lc ,Lb ,La ,L` ,L_ ,L^ ,L] , L\ , L[ , LZ , LY , LX TU >|peYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}||||||||||||s|g|[|O|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{x{l{`{T{H{<{0{${{ {zzzzzzzzzzz|zpzdzXzLzAz5z)zzzyyyyyyyyyyyyuyiy]yQyFy:y.y"yy xxxxxxxxxxxxzxnxbxVxJx>x2x&xxxwwwwwwwwwww~wrwfwZwNwBw6w+wwwvvvvvvvvvvvv{vpvevZvOvDv9v.v#vv vuuuuuuuuuuu|upuduXuLu@u4u(uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt ssssssssssss{soscsWsKs?s4s(sssrrrrrrrrrrrrurir]rQrEr9r-r!rr qqqqqqqqqqqqzqnqbqVqKq?q3q'qqqpppppppppppptphp\pPpDp8p,p ppooooooooooooyomoaoUoIo>o2o&ooonnnnnnnnnnnnsngn[nOnCn7n+nnnmmmmmmmmmmmmxmnmcmXmMmBm7m,m!mm mllllllllllllzlnlblVlJl>l2l&lllkkkkkkkkkkk~krkfkZkNkBk6k*kkkjjjjjjjjjjjjwjkj_jSjGj;j/j#jjjiiiiiiiiiiiiitihi\iPiDi8i,i iihhhhhhhhhhhhyhmhahUhIh=h1h%hh hggggggggggg~grggg[gOgCg7g+gggffffffffffffwfkf_fSfGf;f/f$ff feeeeeeeeeee}eqeeeYeMeAe5e)eeeddddddddddddvdjd^dRdFd:d.d"dd cccccccccccc{cocccYcNcCc8c-c"cc cbbbbbbbbbbbb}bsbhb]bRbGb^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+] ]]\\\\\\\\\\\\x\l\a\U\I\=\1\%\\ \[[[[[[[[[[[}[s[h[][R[G[<[1[&[[[ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z3Z'ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YQYFY;Y0Y%YYYXXXXXXXXXXXX~XrXfXZXNXBX6X*XXXWWWWWWWWWWWWwWkW_WSWGW;W/W#WW VVVVVVVVVVVVVxVmVbVWVLVAV6V+V VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWULU@U4U(UUUTTTTTTTTTTTTtThT^TSTHT=T2T'TTTSSSSSSSSSSSS}SqSeSYSMSAS5S)SSSRRRRRRRRRRRR{RpReRZRORDR9R.R#RR RQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQD2D&DDDCCCCCCCCCCC~CsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBwBkB_BSBHB>>>>>>>>>>}>r>f>Z>N>B>6>*>>>============v=j=^=R=F=:=.="== <<<<<<<<<<<<{727&77766666666666~6r6f6[6O6C676+666555555555555w5k5_5S5G5;5/5#55 444444444444{4o4c4W4K4?434'444333333333333t3h3\3P3D383,3 33222222222222x2l2`2T2H2<202$22 211111111111|1p1d1X1M1A151)111000000000000u0i0]0Q0E090-0!00 ////////////z/n/b/V/J/>/2/&///...........~.r.f.Z.N.B.6.*...------------w-k-_-S-G-;-/-#-- ,,,,,,,,,,,,|,p,d,X,L,@,4,(,,,++++++++++++t+h+\+P+D+9+-+!++ ************y*m*a*U*I*=*1*%** *)))))))))))~)r)f)Z)N)B)6)*)))((((((((((((v(j(^(R(F(:(/(#(( ''''''''''''{'o'c'W'K'?'3'''''&&&&&&&&&&&&t&h&\&P&D&8&,& &&%%%%%%%%%%%%x%l%`%T%H%<%0%$%% %$$$$$$$$$$$|$q$e$Y$M$A$5$)$$$############u#i#]#Q#E#9#-#!## """"""""""""y"m"a"U"J">"2"&"""!!!!!!!!!!!~!r!f!Z!N!B!6!*!!! w k _ S G ; / #  {ocWK?3'sg[OC7+xl`TH<0$ |pdXL@4(ui]QE9-! ymaUI=1% }qeYMA5)uj^RF:." znbVJ>2&~rfZNB6*vj^SG;/# {oeZOD9.# ~sh]RG<1&  ,^  +^  *^  )^  (^  '^  &^  %^  $^  #^  "^  !^   ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^   ^   ^   ^   ^   ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^  ^  ^  ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^ B^ A^ @^ ?^ >^ =^ <^~ ;^} :^| 9^{ 8^z 7^y 6^x 5^w 4^v 3^u 2^t 1^s 0^r /^q .^p -^o ,^n +^m *^l )^k (^j '^i &^h %^g $^f #^e "^d !^c  ^b ^a ^` ^_ ^^ ^] ^\ ^[ ^Z ^Y ^X ^W ^V ^U ^T ^S ^R ^Q ^P  ^O  ^N  ^M  ^L  ^K ^J ^I ^H ^G ^F ^E ^D  ^C K^B J^A I^@ H^? G^> F^= E^< D^; C^: B^9 A^8 @^7 ?^6 >^5 =^4 <^3 ;^2 :^1 9^0 8^/ 7^. 6^- 5^, 4^+ 3^* 2^) 1^( 0^' /^& .^% -^$ ,^# +^" *^! )^ (^ '^ &^ %^ $^ #^ "^ !^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^  ^  ^  ^  ^ ] ] ] ] ] ] ]  ] .] -] ,] +] *] )] (] '] &] %] $] #] "] !]  ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ]  ]  ]  ]  ]  ] ] ] ] ] ] ] ]  ] 3] 2] 1] 0] /] .] -] ,] +] *] )] (] '] &] %] $] #] "] !]  ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ]  ]  ]  ]  ]  ] ] ] ] ] ] ] ]  ] '] &] %] $] #] "] !]  ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ]~ ]}  ]|  ]{  ]z  ]y  ]x ]w ]v ]u ]t ]s ]r ]q  ]p .]o -]n ,]m +]l *]k )]j (]i ']h &]g %]f $]e #]d "]c !]b  ]a ]` ]_ ]^ ]] ]\ ][ ]Z ]Y ]X ]W ]V ]U ]T ]S ]R ]Q ]P ]O  ]N  ]M  ]L  ]K  ]J ]I ]H ]G ]F ]E ]D ]C  ]B .]A -]@ ,]? +]> *]= )]< (]; ']: &]9 %]8 $]7 #]6 "]5 !]4  ]3 ]2 ]1 ]0 ]/ ]. ]- ], ]+ ]* ]) ]( ]' ]& ]% ]$ ]# ]" ]!  ]  ]  ]  ]  ] ] ] ] ] ] ] ]  ] "] !]  ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] \  \  \  \  \  \ \ \ \ \ \ \ \  \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \  \  \  \  \  \ \ \ \ \ \ \ \  \ #\ "\ !\  \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \  \  \  \  \  \ \ \ \ \ \ \ \  \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \  \  \  \  \  \ \ \ \ \ \ \ \  \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \  \  \  \  \  \ \ \ \ \~ \} \| \{  \z '\y &\x %\w $\v #\u "\t !\s  \r \q \p \o \n \m \l \k \j \i \h \g \f \e \d \c \b \a \`  \_  \^  \]  \\  \[ \Z \Y \X \W \V \U \T  \S $\R #\Q "\P !\O  \N \M \L \K \J \I \H \G \F \E \D \C \B \A \@ \? \> \= \<  \;  \:  \9  \8  \7 \6 \5 \4 \3 \2 \1 \0  \/  :\.  9\-  8\,  7\+  6\*  5\)  4\(  3\'  2\&  1\%  0\$  /\#  .\"  -\!  ,\  +\  *\  )\  (\  '\  &\  %\  $\  #\  "\  !\  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [   [  2[  1[  0[  /[  .[  -[  ,[  +[  *[  )[  ([  '[  &[  %[  $[  #[  "[  ![  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [   [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [   [  *[  )[  ([  '[  &[  %[  $[  #[  "[  ![  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [~  [}  [|   [{  &[z  %[y  $[x  #[w  "[v  ![u  [t  [s  [r  [q  [p    [n  [m  [l  [k  [j  [i  [h  [g  [f  [e  [d  [c  [b  [a  [`  [_  [^  []  [\  [[  [Z  [Y  [X  [W  [V   [U "[T ![S  [R [Q [P [O [N  [L [K [J [I [H [G [F [E [D [C [B [A [@  [?  [>  [=  [<  [; [: [9 [8 [7 [6 [5 [4  [3 [2 [1 [0 [/ [. [- [, [+ [* [) [( [' [& [% [$ [#  ["  [!  [  [  [ [ [ [ [ [ [ [  [ "[ ![  [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [  [  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z 0Z /Z .Z -Z ,Z +Z *Z )Z (Z 'Z &Z %Z $Z #Z "Z !Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z~  Z}  Z|  Z{  Zz  Zy  Zx  Zw   Zv   Zu   Zt   Zs   Zr  Zq  Zp  Zo  Zn  Zm  Zl  Zk  Zj Zi Zh Zg Zf Ze  Zd Zc Zb Za Z` Z_  Z^  Z]  Z\  Z[  ZZ ZY ZX ZW ZV ZU ZT ZS  ZR ZQ ZP ZO ZN  ZM  ZL  ZK  ZJ  ZI ZH ZG ZF ZE ZD ZC ZB  ZA  Z@   Z?   Z>   Z=   Z<   Z;  Z:  Z9  Z8  Z7  Z6  Z5  Z4  Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z. Z- Z, Z+  Z*  Z)  Z(  Z'  Z& Z% Z$ Z# Z" Z! Z Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y   Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y   Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y   Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y~  Y} Y| Y{ Yz Yy Yx Yw Yv  Yu  Yt  Ys  Yr  Yq  Yp  Yo  Yn  Ym   Yl   Yk   Yj   Yi   Yh  Yg  Yf  Ye  Yd  Yc  Yb  Ya  Y` Y_ Y^ Y] Y\ Y[ YZ YY YX YW YV  YU  YT  YS  YR  YQ YP YO YN YM YL YK YJ  YI  YH  YG   YF   YE   YD   YC   YB  YA  Y@  Y?  Y>  Y=  Y<  Y;  Y: Y9 Y8 Y7 Y6 Y5 Y4 Y3  Y2  Y1  Y0  Y/  Y. Y- Y, Y+ Y* Y) Y( Y'  Y& Y% Y$  Y#  Y"  Y!  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y   Y   Y   Y   Y   Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X X X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X  X  X  X   X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X  X   X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X X X X  X  X  X  X  X X X X X~ X} X| X{  Xz Xy Xx  Xw  Xv  Xu  Xt  Xs Xr Xq Xp Xo Xn Xm Xl  Xk  Xj  Xi  Xh  Xg  Xf Xe Xd Xc Xb Xa X` X_  X^  X]  X\  X[  XZ XY XX XW XV XU XT XS  XR  XQ  XP  XO  XN  XM XL XK XJ XI XH XG XF  XE  XD  XC  XB   XA   X@   X?   X>   X=  X<  X;  X:  X9  X8  X7  X6  X5  X4  X3  X2 X1 X0 X/ X. X- X, X+  X*  X)  X( X' X& X% X$ X# X" X!  X  X  X X X X X X X X  X  X  X  X  X   X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X  X  |X  |X  |X  |X  |X  |W  |W  |W  | W  | W  | W  | W  | W  |W  |W  |W  |W  |W  |W  |W  |W r W r W r W r W r W r W r W r W r W r W r W r W r W r W  r W rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW rW rW rW rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW rW rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW~  rW} rW| rW{ rWz r Wy r Wx r Ww r Wv r Wu rWt rWs rWr rWq rWp rWo rWn  rWm  rWl  rWk  r Wj  r Wi  r Wh  r Wg  r Wf  rWe  rWd  rWc  rWb  rWa  rW`  rW_  rW^ hW] hW\ hW[ hWZ hWY hWX hWW hWV h WU h WT h WS h WR h WQ hWP hWO hWN hWM hWL hWK hWJ  hWI h WH hWG hWF hWE hWD hWC hWB hWA hW@ hW? hW> hW= hW< hW; hW: hW9 hW8 hW7 hW6 h W5 h W4 h W3 h W2 h W1 hW0 hW/ hW. hW- hW, hW+ hW*  hW)  hW(  hW'  hW&  hW%  hW$  hW#  hW"  h W!  h W  h W  h W  h W  hW  hW  hW  hW  hW  hW  hW  hW ^ W ^W ^W ^W ^W ^W ^W ^W  ^W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ V ^ V ^ V  ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V  ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V  ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V  ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V  ^ V ^V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^V ^V ^V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^V ^V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^V~ ^V} ^V| ^V{ ^Vz ^Vy ^Vx  ^Vw ^Vv ^Vu ^Vt ^Vs  ^Vr ^Vq ^Vp ^Vo ^Vn ^Vm ^Vl ^Vk ^Vj ^Vi ^Vh ^ Vg ^ Vf ^ Ve ^ Vd ^ Vc ^Vb ^Va ^V` ^V_ ^V^ ^V] ^V\  ^V[  ^ VZ  ^ VY  ^ VX  ^VW  ^VV  ^VU  ^VT  ^VS  ^VR  ^VQ  ^VP T VO T VN T VM T VL T VK T VJ T VI T VH T VG T VF T VE T VD  T VC T -VB T ,VA T +V@ T *V? T )V> T (V= T 'V< T &V; T %V: T $V9 T #V8 T "V7 T !V6 T V5 T V4 T V3 T V2 T V1 T V0 T V/ T V. T V- T V, T V+ T V* T V) T V( T V' T V& T V% T V$ T V# T V" T V! T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V  T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V  T V T V T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U T U  T U TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU T U T U T U T U T U TU TU TU TU TU TU TU  TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU T U T U T U T U T U TU TU TU TU TU TU TU  TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU T U T U T U T U T U TU TU TU TU TU TU TU  TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU  -^  0j}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~v~j~^~R~F~:~.~"~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}||||||||||||s|g|[|O|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ {zzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yy xxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w)wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnunin]nQnEn9n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmllllllllllllslgl[lOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj|jpjdjXjLj@j4j(jjjiiiiiiiiiiiitihi\iPiDi8i,i iihhhhhhhhhhhhyhmhahUhIh=h1h%hh hggggggggggg}gqgegYgMgAg5g)gggffffffffffffufif]fQfEf9f-f!ff eeeeeeeeeeeezenebeVeJe>e2e&eeeddddddddddd~drdfdZdNdBd6d*dddccccccccccccvcjc^cRcGc;c/c#cc bbbbbbbbbbbb{bobcbYbNbCb8b-b"bb baaaaaaaaaaaa}araga\aQaFa;a0a%aaa`````````````u`j`_`T`I`>`3`(```_____________x_m_b_W_L_A_6_+_ __ ^^^^^^^^^^^^}^q^e^Y^M^A^5^)^^^]]]]]]]]]]]]u]i]]]Q]E]9]-]!]] \\\\\\\\\\\\z\n\b\V\J\>\2\&\\\[[[[[[[[[[[~[r[f[Z[N[B[6[*[[[ZZZZZZZZZZZZwZkZ_ZSZGZ;Z/Z#ZZ YYYYYYYYYYYY{YoYcYWYKY?Y3Y'YYYXXXXXXXXXXXXtXhX\XPXDX8X,X XXWWWWWWWWWWWWxWlW`WTWHWT2T&TTTSSSSSSSSSSS~SrSfSZSNSBS6S*SSSRRRRRRRRRRRRvRjR^RRRFR:R/R#RR QQQQQQQQQQQQ{QoQcQWQKQ?Q3Q'QQQPPPPPPPPPPPPsPgP[POPCP7P+PPPOOOOOOOOOOOOxOlO`OTOHOI2I&IIIHHHHHHHHHHH~HrHfHZHNHBH6H+HHHGGGGGGGGGGGGwGkG_GSGGG;G/G#GG FFFFFFFFFFFF{FoFcFWFKF?F3F'FFFEEEEEEEEEEEEsEhE\EPEDE8E,E EEDDDDDDDDDDDDxDlD`DTDHDA2A&AAA@@@@@@@@@@@@s@g@[@O@C@7@+@@@????????????w?k?_?S?G?;?0?$?? ?>>>>>>>>>>>|>p>d>X>L>@>4>(>>>============u=i=]=Q=E=9=-=!== <<<<<<<<<<<939'999888888888888s8g8[8O8C878+888777777777777w7k7_7S7G7;7/7#77 766666666666|6p6d6X6L6@646(666555555555555t5h5\5P5D595-5!55 444444444444y4m4a4U4I4=414%44 433333333333}3q3e3Y3M3A353)333222222222222u2i2]2Q2E292-2!22 111111111111z1n1b1V1J1>121&11100000000000~0r0f0Z0N0B060*000////////////v/j/^/R/G/;///#// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------s-g-[-O-C-7-+---,,,,,,,,,,,,,u,j,_,T,I,>,3,(,,,+++++++++++++x+m+b+W+L+A+6+++ ++ *************x*l*`*T*H*<*0*$** *)))))))))))|)q)e)Y)M)A)5)))))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''z'n'b'V'J'>'2'&'''&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&6&*&&&%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%;%/%#%% $$$$$$$$$$$${$o$c$W$K$?$3$'$$$############s#g#[#O#C#7#+###""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!|!p!d!X!L!@!4!(!!! t h \ P D 8 ,  ymaUI=1% }qeYMA5)ui]QE:." znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! ymaUI=1% ~rfZNB6*vj   !g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g   g  9g  8g  7g  6g  5g  4g  3g  2g  1g  0g  /g  .g  -g  ,g  +g  *g  )g  (g  'g  &g  %g  $g  #g  "g  !g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g   g  *g  )g  (g  'g  &g  %g  $g  #g  "g  !g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g~  g}  g|  g{  gz  gy  gx  gw  gv  gu  gt   gs  )gr  (gq  'gp  &go  %gn  $gm  #gl  "gk  !gj  gi  gh  gg  gf  ge  gd  gc  gb  ga  g`  g_  g^  g]  g\  g[  gZ  gY  gX  gW  gV  gU  gT  gS  gR  gQ  gP  gO  gN  gM  gL  gK   gJ ;gI :gH 9gG 8gF 7gE 6gD 5gC 4gB 3gA 2g@ 1g? 0g> /g= .g< -g; ,g: +g9 *g8 )g7 (g6 'g5 &g4 %g3 $g2 #g1 "g0 !g/  g. g- g, g+ g* g) g( g' g& g% g$ g# g" g! g g g g g  g  g  g  g  g g g g g g g g  g 5g 4g 3g 2g 1g 0g /g .g -g ,g +g *g )g (g 'g &f %f $f #f "f !f  f f f f f f f f f f f f f f f f f f f  f  f  f  f  f f f f f f f f  f Gf Ff Ef Df Cf Bf Af @f ?f >f =f  f= f< f;  f:  f9  f8  f7  f6 f5 f4 f3 f2 f1 f0 f/  f. $f- #f, "f+ !f*  f) f( f' f& f% f$ f# f" f! f f f f f f f f f f  f  f  f  f  f f f f f f f f  f f f f f f f f f f f e e  e  e  e  e  e e e e e e e e  e  3e  2e  1e  0e  /e  .e  -e  ,e  +e  *e  )e  (e  'e  &e  %e  $e  #e  "e  !e   e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e  e   e   e   e   e   e  e  e  e  e  e  e  e  e 5e 4e 3e 2e 1e 0e /e .e -e ,e +e *e )e (e 'e &e %e $e #e "e !e  e e e e e e e e e e e e e e e e e e e  e  e  e  e  e e e e e e e e  e 8e 7e 6e 5e 4e 3e 2e 1e 0e /e .e~ -e} ,e| +e{ *ez )ey (ex 'ew &ev %eu $et #es "er !eq  ep eo en em el ek ej ei eh eg ef ee ed ec eb ea e` e_ e^  e]  e\  e[  eZ  eY eX eW eV eU eT eS eR  eQ GeP FeO EeN DeM CeL BeK AeJ @eI ?eH >eG =eF  4e= 3e< 2e; 1e: 0e9 /e8 .e7 -e6 ,e5 +e4 *e3 )e2 (e1 'e0 &e/ %e. $e- #e, "e+ !e*  e) e( e' e& e% e$ e# e" e! e e e e e e e e e e  e  e  e  e  e e e e e e e e  e &e %e $e #e "e !e  e e e e d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d d  d /d .d -d ,d +d *d )d (d 'd &d %d $d #d "d !d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d d  d 0d /d .d -d ,d +d *d )d (d 'd &d %d $d #d "d !d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d d  d +d *d )d (d 'd &d %d~ $d} #d| "d{ !dz  dy dx dw dv du dt ds dr dq dp do dn dm dl dk dj di dh dg  df  de  dd  dc  db da d` d_ d^ d] d\ d[  dZ %dY $dX #dW "dV !dU  dT dS dR dQ dP dO dN dM dL dK dJ dI dH dG dF dE dD dC dB  dA  d@  d?  d>  d= d< d; d: d9 d8 d7 d6  d5 d4 d3 d2 d1 d0 d/ d. d- d, d+ d* d) d( d' d& d% d$ d#  d"  d!  d  d  d d d d d d d d  d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  c  c c c c c c c c  c #c "c !c  c c c c c c c c c c c c c c c c c c c  c  c  c  c  c c c c c c c c  c  #c  "c  !c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c   c  ;c  :c  9c  8c  7c  6c  5c  4c  3c  2c  1c  0c  /c  .c  -c  ,c  +c  *c  )c  (c  'c  &c  %c  $c  #c  "c  !c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c~  c}  c|  c{  cz  cy  cx  cw  cv   cu  6ct  5cs  4cr  3cq  2cp  1co  0cn  /cm  .cl  -ck  ,cj  +ci  *ch  )cg  (cf  'ce  &cd  %cc  $cb  #ca  "c`  !c_  c^  c]  c\  c[  cZ  cY  cX  cW  cV  cU  cT  cS  cR  cQ  cP  cO  cN  cM  cL  cK  cJ  cI  cH  cG  cF  cE  cD  cC  cB  cA  c@   c?  *c>  )c=  (c<  'c;  &c:  %c9  $c8  #c7  "c6  !c5  c4  c3  c2  c1  c0  c/  c.  c-  c,  c+  c*  c)  c(  c'  c&  c%  c$  c#  c"  c!  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c   c  >c  =c  b=  b< 'b; &b: %b9 $b8 #b7 "b6 !b5  b4 b3 b2 b1 b0 b/ b. b- b, b+ b* b) b( b' b& b% b$ b# b"  b!  b  b  b  b b b b b b b b  b ,b +b *b )b (b 'b &b %b $b #b "b !b  b b b b b b b b b a a a a a a a a a a  a  a  a  a  a a a a a a a a  a &a %a $a #a "a !a  a a a a a a a a a a a a a a a a a a a  a  a  a  a  a a a a a a a a  a 4a 3a 2a 1a 0a /a .a -a ,a +a *a )a (a 'a &a %a $a #a "a !a  a a a a a a a a a a a a a a a a a a a  a  a  a  a  a a a a a a a a  a  Pa  Oa  Na  Ma  La  Ka  Ja  Ia  Ha  Ga  Fa  Ea  Da  Ca  Ba  Aa  @a~  ?a}  >a|  =a{   a= a< a; a: a9 a8  a7  a6  a5  a4  a3 a2 a1 a0 a/ a. a- a,  a+ /a* .a) -a( ,a' +a& *a% )a$ (a# 'a" &a! %a $a #a "a !a  a a a a a a a a a a a a a a a a a a a  a  a  a  a  a a a a a ` ` `  ` H` G` F` E` D` C` B` A` @` ?` >` =` <` ;` :` 9` 8` 7` 6` 5` 4` 3` 2` 1` 0` /` .` -` ,` +` *` )` (` '` &` %` $` #` "` !`  ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` `  `  `  `  `  ` ` ` ` ` ` ` `  `  %`  $`  #`  "`  !`  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `   `  ,`  +`  *`  )`  (`  '`  &`  %`  $`  #`  "`  !`  `  `  `  `  `~  `}  `|  `{  `z  `y  `x  `w  `v  `u  `t  `s  `r  `q  `p  `o  `n  `m  `l  `k  `j  `i  `h  `g  `f  `e  `d   `c  !`b  `a  ``  `_  `^  `]  `\  `[  `Z  `Y  `X  `W  `V  `U  `T  `S  `R  `Q  `P  `O  `N  `M  `L  `K  `J  `I  `H  `G  `F  `E  `D  `C   `B  4`A  3`@  2`?  1`>  0`=  /`<  .`;  -`:  ,`9  +`8  *`7  )`6  (`5  '`4  &`3  %`2  $`1  #`0  "`/  !`.  `-  `,  `+  `*  `)  `(  `'  `&  `%  `$  `#  `"  `!  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `  `   `  2`  1`  0`  /`  .`  -`  ,`  +`  *`  )`  (`  '`  &`  %`  $_  #_  "_  !_  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _   _ &_ %_ $_ #_ "_ !_  _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _  _  _  _  _  _ _ _ _ _ _ _ _  _ %_ $_ #_ "_ !_  _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _  _  _  _  _  _ _ _ _ _ _ _ _  _ 8_ 7_ 6_ 5_ 4_ 3_ 2_ 1_ 0_ /_ ._ -_ ,_ +_ *_ )_ (_ '_ &_~ %_} $_| #_{ "_z !_y  _x _w _v _u _t _s _r _q _p _o _n _m _l _k _j _i _h _g _f  _e  _d  _c  _b  _a _` __ _^ _] _\ _[ _Z  _Y +_X *_W )_V (_U '_T &_S %_R $_Q #_P "_O !_N  _M _L _K _J _I _H _G _F _E _D _C _B _A _@ _? _> _= _< _;  _:  _9  _8  _7  _6 _5 _4 _3 _2 _1 _0 _/  _. )_- (_, '_+ &_* %_) $_( #_' "_& !_%  _$ _# _" _! _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _  _  _  _  _  _ _ _ _ _ _ _ _  _ #_ "_ !_  _ _ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^  ^  ^  ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^  ^  ^  ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  0s|pdXL@4)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y!yy xxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww~wrwfwZwNwBw6w*wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuu{uoucuWuKu?u3u'uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttssssssssssssxsls`sTsHsf2f&fffeeeeeeeeeeeesege[eOeCe7e+eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc|cpcdcXcLc@c4c(cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`)```____________v_j_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^3^'^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\x\l\`\T\H\<\0\$\\ \[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZuZiZ]ZQZEZ9Z-Z!ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYJY>Y2Y&YYYXXXXXXXXXXX~XrXfXZXNXBX6X*XXXWWWWWWWWWWWWvWjW_WSWGW;W/W#WW VVVVVVVVVVVV{VoVcVWVKV?V3V'VVVUUUUUUUUUUUUtUhU\UPUDU8U,U UUTTTTTTTTTTTTxTlT`TTTHTQ2Q&QQQPPPPPPPPPPPPsPgP[POPCP7P+PPPOOOOOOOOOOOOwOkO_OSOGO;O/O#OO NNNNNNNNNNNN|NpNdNXNLN@N4N(NNNMMMMMMMMMMMMtMhM\MPMDM8M,M MM LLLLLLLLLLLLyLmLaLULIL=L1L%LL LKKKKKKKKKKK~KrKfKZKNKBK6K*KKKJJJJJJJJJJJJvJjJ^JRJFJ:J.J"JJ IIIIIIIIIIII{IoIcIWIKI?I3I'IIIHHHHHHHHHHHHtHhH\HPHDH8H,H HHGGGGGGGGGGGGyGmGaGUGIG=G1G%GG GFFFFFFFFFFF}FqFeFYFMFAF5F)FFFEEEEEEEEEEEEvEjE^EREFE:E.E"EE DDDDDDDDDDDDzDnDbDVDJD>D2D&DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBByBnBcBXBMBBB7B,B!BB BAAAAAAAAAAAA|AqAfA[APAEA:A/A$AA A@@@@@@@@@@@}@q@e@Y@M@A@5@)@@@????????????v?j?^?R?F?:?.?"?? >>>>>>>>>>>>z>n>b>V>K>?>3>'>>>============s=g=[=O=C=7=+= ==<<<<<<<<<<<424&444333333333333s3g3[3O3C373+333222222222222x2l2`2T2H2=212%22 211111111111}1q1e1Y1M1A151*111000000000000v0j0^0R0F0:0.0"00 ////////////{/o/c/W/K/?/3/'///............s.g.].R.G.<.1.&...-------------v-k-`-U-J-?-4-)---,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,I,=,1,%,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+6+*+++************v*j*^*R*F*;*/*#** ))))))))))))|)p)d)X)L)@)4)()))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''y'm'a'U'I'='1'%'' '&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&7&+&&&%%%%%%%%%%%%w%k%_%S%G%;%/%#%% $$$$$$$$$$$$|$p$d$X$L$@$4$($$$############t#i#]#Q#E#9#-#!## """"""""""""y"m"a"U"I"="1"%"" "!!!!!!!!!!!~!r!f!Z!N!B!6!*!!! v j _ S G ; / #  |pdXL@4(th\PD8, ymaUI=1% }qeYMA5)ui]QE9." znbVJ>2&vk`UJ?4)xl`TH=1% }qfZNB6*wk_SG;/# |pdXL@4(ui]QE9-! znbVJ>2&s  q'  q&  q%  q$  q#  q"  q!  q  q   q q q q q q q q q q q q  q  q  q  q  q q q q q q q q  q q q q  q  q  q  p  p p p p p p p p  p p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p p p p p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p   p   p   p   p   p  p  p  p  p  p  p  p  p p p p p~ p} p| p{ pz py px pw  pv  pu  pt  ps  pr pq pp po pn pm pl pk  pj :pi 9ph 8pg 7pf 6pe 5pd 4pc 3pb 2pa 1p` 0p_ /p^ .p] -p\ ,p[ +pZ *pY )pX (pW 'pV &pU %pT $pS #pR "pQ !pP  pO pN pM pL pK pJ pI pH pG pF pE pD pC pB pA p@ p? p> p=  p<  p;  p:  p9  p8 p7 p6 p5 p4 p3 p2 p1  p0 (p/ 'p. &p- %p, $p+ #p* "p) !p(  p' p& p% p$ p# p" p! p p p p p p p p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  o  o  o  o   o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o   o  "o  !o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o   o  !o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o   o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o   o~  o}  o|  o{  oz  oy ox ow ov ou ot os or  oq (op 'oo &on %om $ol #ok "oj !oi  oh og of oe od oc ob oa o` o_ o^ o] o\ o[ oZ oY oX oW oV  oU  oT  oS  oR  oQ oP oO oN oM oL oK oJ  oI oH oG oF oE oD oC oB  oA  o@  o?  o>  o= o< o; o: o9 o8 o7 o6  o5  o4  o3  o2  o1  o0 o/ o. o- o, o+ o* o)  o( o' o& o% o$ o# o" o! o  o  o  o  o  o o o o o o o o  o o o o o o o o o o o  o  o  o  o  o o o o o n n n  n n n n  n  n  n  n  n n n n n n n n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n   n   n   n   n   n  n  n  n  n  n  n  n  n n n n n n n n n n n n n n n  n  n  n  n  n n n n n n n n  n !n  n n n n n n n n n n n n n n n n n n n  n  n  n  n  n n n n n n n n  n n n n n n n n n n n  n  n  n  n  n n n n n~ n} n| n{  nz  ny  nx  nw  nv  nu  nt  ns  nr  nq  np  no  nn  nm   nl  nk  nj  ni  nh  ng  nf  ne  nd  nc  nb  na  n`  n_  n^  n]  n\  n[  nZ  nY  nX   nW  $nV  #nU  "nT  !nS  nR  nQ  nP  nO  nN  nM  nL  nK  nJ  nI  nH  nG  nF  nE  nD  nC  nB  nA  n@  n?  n>  n=  n<  n;  n:  n9  n8  n7  n6  n5  n4   n3  n2  n1  n0  n/  n.  n-  n,  n+  n*  n)  n(  n'  n&  n%  n$  n#  n"  n!  n  n   n  !n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  m  m   m 'm &m %m $m #m "m !m  m m m m m m m m m m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m m m m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m m m m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m~ m} m| m{ mz my  mx mw mv mu mt ms mr mq mp mo mn mm ml mk mj mi mh mg mf  me  md  mc  mb  ma m` m_ m^ m] m\ m[ mZ  mY mX mW mV mU mT mS mR mQ mP mO mN mM mL mK mJ mI  mH  mG  mF  mE  mD mC mB mA m@ m? m> m=  m<   m;  m:  m9  m8  m7  m6  m5  m4  m3  m2  m1  m0  m/  m.  m-  m,  m+  m*  m)   m(   m'   m&   m%   m$  m#  m"  m!  m  m  m  m  m m m m m m m m m m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m l l  l ,l +l *l )l (l 'l &l %l $l #l "l !l  l l l l l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l  l  l l l l l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l~ l} l|  l{ #lz "ly !lx  lw lv lu lt ls lr lq lp lo ln lm ll lk lj li lh lg lf le  ld  lc  lb  la  l` l_ l^ l] l\ l[ lZ lY  lX lW lV lU lT lS lR lQ lP lO lN lM lL lK lJ lI lH lG  lF  lE  lD  lC  lB lA l@ l? l> l= l< l;  l: (l9 'l8 &l7 %l6 $l5 #l4 "l3 !l2  l1 l0 l/ l. l- l, l+ l* l) l( l' l& l% l$ l# l" l! l l  l  l  l  l  l l l l l l l l  l &l %l $l #l "l !l  l l l l l l l l l l l l k k k k k k k  k  k  k  k  k k k k k k k k  k )k (k 'k &k %k $k #k "k !k  k k k k k k k k k k k k k k k k k k k  k  k  k  k  k k k k k k k k  k k k k k k k k k k k k k k k k  k  k  k  k  k k k k k k k k  k "k !k  k k k k k k k k k k k k k k k k k k k  k  k  k  k  k k k k k k k k  k (k 'k &k %k $k #k "k~ !k}  k| k{ kz ky kx kw kv ku kt ks kr kq kp ko kn km kl kk kj  ki  kh  kg  kf  ke kd kc kb ka k` k_ k^  k] )k\ (k[ 'kZ &kY %kX $kW #kV "kU !kT  kS kR kQ kP kO kN kM kL kK kJ kI kH kG kF kE kD kC kB kA  k@  k?  k>  k=  k< k; k: k9 k8 k7 k6 k5  k4 k3 k2 k1 k0 k/ k. k- k, k+ k* k) k( k' k& k%  k$  k#  k"  k!  k k k k k k k k  k  4k  3k  2k  1k  0k  /k  .k  -k  ,k  +k  *k  )k  (k  'k  &k  %k  $k  #k  "k  !k  k  k  k  k  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j   j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j   j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j   j  0j  /j  .j  -j  ,j  +j  *j  )j  (j  'j  &j  %j  $j  #j  "j  !j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j~   j}  +j|  *j{  )jz  (jy  'jx  &jw  %jv  $ju  #jt  "js  !jr  jq  jp  jo  jn  jm  jl  jk  jj  ji  jh  jg  jf  je  jd  jc  jb  ja  j`  j_  j^  j]  j\  j[  jZ  jY  jX  jW  jV  jU  jT  jS   jR (jQ 'jP &jO %jN $jM #jL "jK !jJ  jI jH jG jF jE jD jC jB jA j@ j? j> j= j< j; j: j9 j8 j7  j6  j5  j4  j3  j2 j1 j0 j/ j. j- j, j+  j*   i=  i<  i;  i:   i9   i8   i7   i6   i5  i4  i3  i2  i1  i0  i/  i.  i- i, i+ i* i) i( i' i& i% i$ i# i" i!  i  i  i  i  i i i i i i i i  i i i i i i i i i i i i i i i i i i i  i  i  h  h  h h h h h h h h  h *h )h (h 'h &h %h $h #h "h !h  h h h h h h h h h h h h h h h h h h h  h  h  h  h  h h h h h h h h  h (h 'h &h %h $h #h "h !h  h h h h h h h h h h h h h h h h h h h  h  h  h  h  h h h h h h h h  h h h h h h h h h h h h h h  h  h  h  h  h h h h h h h h  h !h  h h h h h h h h h h~ h} h| h{ hz hy hx hw hv hu  ht  hs  hr  hq  hp ho hn hm hl hk hj hi  hh hg hf he hd hc hb ha h` h_ h^ h] h\ h[ hZ  hY  hX  hW  hV  hU hT hS hR hQ hP hO hN  hM hL hK hJ hI hH hG hF hE hD hC hB hA h@ h? h> h= h< h;  h:  h9  h8  h7  h6 h5 h4 h3 h2 h1 h0 h/  h.  &h-  %h,  $h+  #h*  "h)  !h(  h'  h&  h%  h$  h#  h"  h!  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h  h   h  2h  1h  0h  /h  .h  -h  ,h  +h  *g  )g  (g  'g  &g  %g  $g  #g V}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~v~j~^~R~F~:~.~"~~ }}}}}}}}}}}}z}n}c}W}K}?}3}'}}}||||||||||||s|h|\|P|D|8|,| ||{{{{{{{{{{{{{u{j{_{T{I{>{3{({{{zzzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxdxXxLx@x4x(xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu~urufuZuNuBu6u*uuutttttttttttttvtkt`tUtJt?t4t)tttssssssssssss{soscsWsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrtrhr\rPrDr8r,r rrqqqqqqqqqqqqyqmqaqUqIq=q1q%qq qppppppppppp}pqpfpZpNpBp6p*pppoooooooooooovojo^oRoFo:o.o"oo nnnnnnnnnnnn{noncnWnKn?n3n'nnnmmmmmmmmmmmm{mpmemZmOmDm9m.m#mm mllllllllllll~lslgl[lOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk kjjjjjjjjjjj|jpjdjXjLj@j4j(jjjiiiiiiiiiiiiuiii]iQiEi9i-i!ii hhhhhhhhhhhhh{hphehZhOhDh9h.h#hh hggggggggggggxglg`gTgHgd2d&dddccccccccccc~crcfcZcOcCc7c+cccbbbbbbbbbbbbxblb`bTbHb^3^(^^^]]]]]]]]]]]]]v]j]^]R]F]:].]"]] \\\\\\\\\\\\{\o\c\W\K\?\3\'\\\[[[[[[[[[[[[t[h[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZyZmZaZUZIZ=Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYY~YrYfYZYNYBY8Y-Y"YY YXXXXXXXXXXXX}XrXfXZXNXBX6X*XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW;W/W#WW VVVVVVVVVVVV{VpVdVXVLV@V4V(VVVUUUUUUUUUUUUtUjU_UTUIU>U3U(UUUTTTTTTTTTTTT~TrTfTZTNTBT6T*TTTSSSSSSSSSSSSwSkS_SUSJS?S4S)SSSRRRRRRRRRRRRRyRnRcRXRMRCR8R-R"RR RQQQQQQQQQQQQyQmQaQUQIQ=Q1Q%QQ QPPPPPPPPPPP~PrPfPZPNPBP6P*PPPOOOOOOOOOOOOwOkO_OSOGO;O0O$OO ONNNNNNNNNNN}NqNeNYNMNAN5N)NNNMMMMMMMMMMMMvMjM^MRMFM:M.M"MM LLLLLLLLLLLLzLnLbLVLKL?L3L'LLLKKKKKKKKKKKKtKhK\KPKDK8K,K KKJJJJJJJJJJJJxJlJaJUJIJ=J1J%JJ JIIIIIIIIIII}IqIeIYIMIAI5I)IIIHHHHHHHHHHHHvHjH^HRHFH:H.H"HH GGGGGGGGGGGGzGnGbGVGJG>G2G&GGGFFFFFFFFFFFFsFgF[FOFCF7F+FFFEEEEEEEEEEEEwEkE_ETEHE>>>>>>>>>>>>t>i>^>S>H>=>2>'>>>============s=g=[=O=C=7=+===<<<<<<<<<<<626&666555555555555s5g5[5O5C575+555444444444444x4l4`4T4H4<404$44 433333333333}3q3e3Y3M3A353)333222222222222~2s2h2]2R2G2=222'2221111111111111x1m1b1W1L1A161+1 11 0000000000000|0q0f0[0P0E0:0/0$000////////////z/n/b/V/J/>/2/&///...........~.r.f.[.O.C.7.+...------------w-k-_-T-H-<-0-$-- -,,,,,,,,,,,},q,e,Y,M,A,5,*,,,++++++++++++v+j+_+S+G+;+/+#++ ************|*p*d*X*L*@*4*(***))))))))))))u)i)])Q)E)9)-)!)) (((((((((((({(o(c(W(K(?(3('(((''''''''''''t'h'\'P'D'8',' ''&&&&&&&&&&&&y&m&a&U&I&=&1&%&& &%%%%%%%%%%%~%r%f%Z%N%B%6%*%%%$$$$$$$$$$$$x$l$`$T$H$<$0$$$$ $###########}#q#e#Y#M#A#5#)###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!! t h \ P D 8 ,  ymaUI=1% ~rfZNB6* y~ y} y| y{ yz yy yx yw  yv  yu  yt  ys  yr yq yp yo yn ym yl yk  yj yi yh yg yf ye yd yc yb ya y` y_ y^ y] y\  y[  yZ  yY  yX  yW yV yU yT yS yR yQ yP  yO yN yM  yL  yK  yJ  yI  yH yG yF yE yD yC yB yA  y@ y? y> y= y< y; y: y9 y8  y7  y6  y5  y4  y3 y2 y1 y0 y/ y. y- y,  y+ y* y) y( y' y& y% y$ y# y" y! y  y  y  y  y  y y y y y y y y  y y y y y y  y  y  y  y  y y y y y y y y  y y x x x x x x x  x  x  x  x  x x x x x x x x  x x x x x x x x  x x x x x x x x  x  x  x  x  x x x x x x x x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x~  x}  x|  x{   xz  xy  xx  xw  xv  xu xt xs xr xq xp xo xn  xm xl xk xj xi  xh  xg  xf  xe  xd xc xb xa x` x_ x^ x]  x\ x[ xZ xY xX  xW  xV  xU  xT  xS xR xQ xP xO xN xM xL  xK xJ  xI  xH  xG  xF  xE xD xC xB xA x@ x? x>  x=  x<  x;  x: x9 x8 x7 x6 x5 x4 x3  x2 x1 x0 x/ x. x- x, x+ x* x)  x(  x'  x&  x%  x$ x# x" x! x x x x  x x x x x x x x x x x x x x x x x  x  x  x  x  x x x x x x x x  w  w  w  w  w  w  w  w   w   w   w   w   w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w  w   w   w   w   w   w  w  w  w  w  w  w  w  w  w   w   w   w   w   w  w  w  w  w  w  w  w  w   w   w   w   w   w  w  w  w  w  w  w  w  w w w w w w w w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w w w w w w w w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w w w w w w w w w w w w  w  w  w  w~  w} w| w{ wz wy wx ww wv  wu wt ws wr wq wp wo wn wm wl wk wj wi wh wg wf we  wd  wc  wb  wa  w` w_ w^ w] w\ w[ wZ wY  wX   wW   wV  wU  wT  wS  wR  wQ  wP  wO  wN wM wL wK wJ wI  wH  wG  wF  wE  wD wC wB wA w@ w? w> w=  w< w; w: w9 w8 w7 w6 w5 w4 w3  w2  w1  w0  w/  w. w- w, w+ w* w) w( w'  w&  w%  w$  w#  w"  w!  w  w  w   w   w   w   w   w  w  w  w  w  w  w  w  w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w w w w v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v v v v v v v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v v v v v v v v v v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v v v v v v~  v}  v|  v{  vz  vy vx vw vv vu vt vs vr  vq vp vo vn vm vl vk vj vi vh vg vf ve vd  vc  vb  va  v`  v_ v^ v] v\ v[ vZ vY vX  vW  vV  vU  vT  vS  vR  vQ  vP  vO  vN  vM  vL  vK  vJ  vI   vH   vG   vF   vE   vD  vC  vB  vA  v@  v?  v>  v=  v<  v;  v:  v9  v8  v7  v6  v5  v4  v3  v2  v1  v0  v/  v.  v-  v,  v+  v*  v)  v(  v'  v&  v%  v$   v#  v"  v!  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v   v  (v  'v  &v  %v  $v  #v  "u  !u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u   u  'u  &u  %u  $u  #u  "u  !u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u   u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u   u  u  u  u  u  u u u u u u u u  u u u u u u u u u u u u u u u u  u~  u}  u|  u{  uz uy ux uw uv uu ut us  ur uq up uo un um ul uk  uj  ui  uh  ug  uf ue ud uc ub ua u` u_  u^ u]  u\  u[  uZ  uY  uX uW uV uU uT uS uR uQ  uP uO uN uM  uL  uK  uJ  uI  uH uG uF uE uD uC uB uA  u@ u? u> u= u< u; u:  u9  u8  u7  u6  u5 u4 u3 u2 u1 u0 u/ u.  u- u, u+ u* u) u(  u'  u&  u%  u$  u# u" u! u u u u u  u  u   u   u   u   u   u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u   u   t   t   t   t  t  t  t  t  t  t  t  t vt vt v t v t v t v t v t vt vt vt vt vt vt vt  vt vt vt v t v t v t v t v t vt vt vt vt vt vt vt  vt  vt  vt  vt  v t  v t  v t  v t  v t  vt  vt  vt  vt  vt  vt  vt  vt lt lt lt lt lt lt lt lt lt l t l t l t l t l t lt lt lt lt lt lt lt  lt lt lt lt lt l t l t l t l t l t lt lt lt lt lt lt lt  lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt l t l t l t l t l t lt lt lt lt lt lt lt  lt  lt  lt  lt  lt  lt  l t  l t~  l t}  l t|  l t{  ltz  lty  ltx  ltw  ltv  ltu  ltt  lts btr btq btp bto btn btm btl btk b tj b ti b th b tg b tf bte btd btc btb bta bt` bt_  bt^ bt] bt\ bt[ btZ btY btX btW btV btU btT btS btR b tQ b tP b tO b tN b tM btL btK btJ btI btH btG btF  btE btD btC btB b tA b t@ b t? b t> b t= bt< bt; bt: bt9 bt8 bt7 bt6  bt5 bt4 bt3 bt2 b t1 b t0 b t/ b t. b t- bt, bt+ bt* bt) bt( bt' bt&  bt% bt$ bt# b t" b t! b t b t b t bt bt bt bt bt bt bt  bt  bt  bt  bt  bt  bt  bt  bt  b t  b t  b t  b t  b t  bt  bt  bt  bt  bt  bt  bt  bt Xt Xt Xs Xs Xs X s X s X s X s X s Xs Xs Xs Xs Xs Xs Xs  Xs Xs Xs Xs Xs X s X s X s X s X s Xs Xs Xs Xs Xs Xs Xs  Xs  X s  X s  X s  X s  Xs  Xs  Xs  Xs  Xs  Xs  Xs  Xs Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns N s N s N s N s N s Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns  Ns Ns Ns Ns Ns Ns N s N s N s N s N s Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns  Ns N s N s N s N s N s Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns  Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns N s N s N s N s N s Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns  Ns  N s  N s  Ns  Ns  Ns  Ns~  Ns}  Ns|  Ns{  Nsz Dsy Dsx Dsw Dsv Dsu D st D ss D sr D sq D sp Dso Dsn Dsm Dsl Dsk Dsj Dsi  Dsh Dsg Dsf Dse Dsd Dsc Dsb Dsa Ds` Ds_ Ds^ Ds] Ds\ D s[ D sZ D sY D sX D sW DsV DsU DsT DsS DsR DsQ DsP  DsO DsN DsM DsL DsK DsJ DsI DsH DsG DsF DsE D sD D sC D sB D sA D s@ Ds? Ds> Ds= Ds< Ds; Ds: Ds9  Ds8  Ds7  Ds6  Ds5  Ds4  Ds3  Ds2  Ds1  Ds0  Ds/  Ds.  Ds-  Ds,  Ds+  Ds*  Ds)  Ds(  D s'  D s&  D s%  D s$  D s#  Ds"  Ds!  Ds  Ds  Ds  Ds  Ds  Ds :s :s :s :s :s :s :s :s :s :s : s : s : s : s : s :s :s :s :s :s :s :s  :s :s :s :s :s :r :r :r :r : r : r : r : r : r :r :r :r :r :r :r :r  :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r :r : r : r : r : r : r :r :r :r :r :r :r :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  : r  : r  : r  : r  : r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0 r 0 r 0 r 0 r 0 r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r  0r 0!r 0 r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0 r 0 r 0 r 0 r 0 r 0r 0r 0r 0r~ 0r} 0r| 0r{  0rz 0 ry 0rx 0rw 0rv 0ru 0rt 0rs 0rr 0rq 0rp 0ro 0rn 0rm 0rl 0rk 0rj 0ri 0rh 0rg 0 rf 0 re 0 rd 0 rc 0 rb 0ra 0r` 0r_ 0r^ 0r] 0r\ 0r[  0rZ 0rY 0rX 0rW 0rV 0rU 0rT 0rS 0rR 0 rQ 0 rP 0 rO 0 rN 0 rM 0rL 0rK 0rJ 0rI 0rH 0rG 0rF  0rE 0rD 0rC 0rB 0rA 0r@ 0r? 0r> 0r= 0r< 0 r; 0 r: 0 r9 0 r8 0 r7 0r6 0r5 0r4 0r3 0r2 0r1 0r0  0r/  0r.  0r-  0r,  0r+  0r*  0r)  0r(  0r'  0r&  0r%  0 r$  0 r#  0 r"  0 r!  0 r  0r  0r  0r  0r  0r  0r  0r  0r &r &r &r &r &r & r & r & r & r & r &r &r &r &r &r &r &r  &r &r &r &r &r &r &r &q &q &q &q &q &q &q & q & q & q & q & q &q &q &q &q &q &q &q  &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q & q & q & q & q & q &q &q &q &q &q &q &q  &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q &q & q & q & q & q & q &q &q &q &q &q &q &q  &q &q &q &q &q &q &q &q &q & q & q & q & q & q &q &q &q &q &q &q &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  & q  & q  & q  & q  & q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  q  q  q  q  q~  q}  q|  q{  qz  qy  qx  qw  qv   qu  qt  qs  qr  qq  qp  qo  qn  qm  ql  qk  qj  qi  qh  qg  qf  qe  qd  qc  qb  qa   q`  !q_  q^  q]  q\  q[  qZ  qY  qX  qW  qV  qU  qT  qS  qR  qQ  qP  qO  qN  qM  qL  qK  qJ  qI  qH  qG  qF  qE  qD  qC  qB  qA  q@   q?  q>  q=  q<  q;  q:  q9  q8  q7  q6  q5  q4  q3  q2  q1  q0  q/  q.   q-  q,  q+  q*  q)