SQLite format 3@ G2G- |N~~l}}`|g%indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on verses (book_number, chapter, verse)j'indexstories_indexstoriesCREATE UNIQUE INDEX stories_index on stories(book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "book_color" TEXT, "is_present" NUMERIC)qAtablebooksbooksCREATE TABLE books (book_color TEXT, book_number NUMERIC, short_name TEXT, long_name TEXT)m5tableversesversesCREATE TABLE verses (book_number INTEGER, chapter INTEGER, verse INTEGER, text TEXT)q9tablestoriesstoriesCREATE TABLE stories (book_number NUMERIC, chapter NUMERIC, verse NUMERIC, title TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) f}f'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse languageid)chapter_stringBab)#CdescriptionBahasa Nias-Perjanjian Baru %".|vpjd^XRLF@:4.("-O,%+s*;)}(6'm&$%Y$#5"z!0 k-m&`Ns?MZ_e 1MPs   * F g }#ycE' ~~~~~~e~G~/~}}}}}}p}S};}##ff7c80WhyWahyu#00ff00YudYudas#00ff003Yoh3 Yohanes#00ff002Yoh2 Yohanes#00ff001Yoh1 Yohanes#00ff002Pet2 Petrus#00ff001Pet1 Petrus#00ff00YakYakobus#ffff00IbrIbrani#ffff00FlmFilemon#ffff00vTitTitus!#ffff00l2Tim2 Timotius!#ffff00b1Tim1 Timotius%#ffff00X2Tes2 Tesalonika %#ffff00N1Tes1 Tesalonika #ffff00DKolKolose #ffff00:FlpFilipi #ffff000EfEfesus #ffff00&GalGalatia!#ffff002Kor2 Korintus!#ffff001Kor1 Korintus#ffff00RmRoma!-#00ffffKisKisah Para Rasul#ff6600YohYohanes#ff6600LukLukas#ff6600MarMarkus#ff6600MatMatius Bx~fH2~~~~~~h~M~4~~}}}}}u}Z}=}#} ||||||y|^|C|*|{{{{{{f{O{0{zzzzzzgzHz)zyyyyyyhyJy,yxB WhyWahyu#ff7c80A YudYudas#00ff00@ 3Yoh3 Yohanes#00ff00? 2Yoh2 Yohanes#00ff00> 1Yoh1 Yohanes#00ff00= 2Pet2 Petrus#00ff00< 1Pet1 Petrus#00ff00; YakYakobus#00ff00: IbrIbrani#ffff009 FlmFilemon#ffff008 vTitTitus#ffff007! l2Tim2 Timotius#ffff006! b1Tim1 Timotius#ffff005% X2Tes2 Tesalonika#ffff004% N1Tes1 Tesalonika#ffff003 DKolKolose#ffff002 :FlpFilipi#ffff001 0EfEfesus#ffff000 &GalGalatia#ffff00/! 2Kor2 Korintus#ffff00.! 1Kor1 Korintus#ffff00- RmRoma#ffff00",- KisKisah Para Rasul#00ffff+ YohYohanes#ff6600* LukLukas#ff6600) MarMarkus#ff6600( MatMatius#ff6600'MalMaleakhi#ffff99&ZakZakharia#ffff99%HagHagai#ffff99$ZefZefanya#ffff99#HabHabakuk#ffff99"NahNahum#ffff99!MikMikha#ffff99 YunYunus#ffff99|ObObaja#ffff99rAmAmos#ffff99hYlYoel#ffff99^HosHosea#ffff99TDanDaniel#ff9fb4JYehYehezkiel#ff9fb46RatRatapan#ff9fb4,YerYeremia#ff9fb4"YesYesaya#ff9fb4%KidKidung Agung#66ff99#PkhPengkhotbah#66ff99AmsAmsal#66ff99MzmMazmur#66ff99AybAyub#66ff99EstEster#ffcc99NehNehemia#ffcc99EzrEzra#ffcc99!2Taw2 Tawarikh#ffcc99 !1Taw1 Tawarikh#ffcc99 #x2Ra2 Raja-raja#ffcc99 #n1Ra1 Raja-raja#ffcc99 d2Sam2 Samuel#ffcc99 Z1Sam1 Samuel#ffcc99PRutRut#ffcc99#FHakHakim-hakim#ffcc99ggnff-ee9ddccObbJaa`_^^^]P\\\I[[:ZYYrXXWWW6VViUU?TSSSSRRZQDPcOO8ONN=MM]LLL+KK6JnILHHqGG FrEPDCBB-A@@V@?>>=<<;;(::O99388c777>6\55144 322r1w00//F...8--n-,P, +w**g*$))''&&%%G$##h""(!}!/ #aA}.lTNYwYJ h E + k^\H|1JKgAröu ma'ifu moroi khöra, so mbawi, sangawawa sebua, nikuba loi.f#Ba hiza, mu'ao ira, la mane: "Hadia khaikhaiU khöma, he Ono Lowalangi. Hadia, ba wamakao ya'aga möi'Ö ba da'e, fatua lö inötönia na?"Ye+Ifadöhö Yesu darua niha si fatewu afökhaMe irugi Yesu si yefo ba danö niha Gadara, ba falukha Ia darua niha si fatewu afökha, la'otarai lewatö; no amu'i sibai ira, irege tebai latörö lala da'ö niha.kdOBa ahölihöli dödö niha, lamane: "Haniha da'ö, me lafondrondrongo göi liNia angi awö dulu?"}csImane khöra: "Ha lö ata'u ami, sambö famati!" Awena maoso Ia, Itenaŵa nangi awö ndrulu, ba tobali ahono sibai.Ib Ba la'ondrasi Ia, lasusugi, lamane: "Tolo, So'aya, tekiko ita!"ba=Ba hiza, ilabu bade sabe'e ba mbaŵa andrö, ba ihawui nowo dulu, ba Ya'ia ba no mörö.U`#Itenaŵa mbade YesuMöi Yesu yaŵa ba nowo, ba la'o'ö Ia ira nifaha'öNia.T_!Ba Imane khönia Yesu: "O'ö Ndra'o, ba ya muko'o zi mate khöra si mate."e^CBa imane khöNia nifaha'ö bö'ö: "He So'aya, tehe khögu, ena'ö möido ua mogo'o amagu."]%Imane khönia Yesu: "So dögi narö hili ba nasu gatua ba so gazu ni ba wofo ba dalu mbanua, ba khö Nono Niha andrö ba lö naha wemörö." \Fatua lö mofanö ira, samösa zangila amakhoita sangondrasi Ya'ia, imane khöNia: "He Guru, u'o'ö Ndra'ugö, gofu heza möi'Ö."z[mHewisa wolo'ö Yesu?Me I'ila Yesu, ato niha samasui Ya'ia, Iŵa'ö khö ndra nifaha'öNia, akha la'ötö mbaŵa.{Zoirege itörö niŵa'ö Yesaya, sama'ele'ö andrö, me imane: "No iheta wa'atebaida ba no Ya'ia zolu'i fökhöda."Y3Me no aekhu luo, ato niha solohe khöNia nifotöi si fatewu afökha. Faoma fehedeNia manö ifoloi gafökha awö wa ifadöhö zofökhö andrö fefu,gXGIra'u dangaNia Yesu, ba döhö wa'aukhunia andrö. Ba i'anema'ö maoso ia möi ngoningoniNia.W-Famadöhö fökhö matua Wetero awö niha satoBa möi Yesu yomo ba nomo Wetero, ba I'ila matua Wetero ira alawe tou ba zalo, mofökhö fa'aukhu.V# Ba Imane Yesu khö gumandra andrö: "Fuli'ö, hadia nifatimö andrö tefalua khöu dania." Ba ba da'ö sibai döhö wökhö genoni no mege.U Ba hiza, iraono gamatöröŵa andrö si tohöna tetibo'ö baero ba zogömigömi dania. Ba da'ö lalau mege'ege ba larasoi wa'afökhö."ST Andrö Uŵa'ö khömi: Ato niha dania si'otarai danö gatumbukha aŵö zi'otarai danö gae khula si dadao fasui meza wemanga aŵö Gaberahamo, Iza'aki ba Yakobo bakha ba gamatöröŵa Lowalangi andrö.*SM Me irongo da'ö Yesu, ahölihöli dödöNia, ba Imane ba niha solo'ö Ya'ia: "Amen, Uŵa'ö khömi: Famati simane lö nisöndraGu ba gotalua Ndraono Gizara'eli.R7 Börö me ya'odo göi, ba no samösa si so barö wamatörö niha bö'ö. Simanö göi so zaradadu tougu, si lö tola lö'ö molo'ö ligu. Na uŵa'ö ba zi samösa, ae'e, ba mofanö ia; ba ba zi samösa, aine, ba so ia. Ba na uŵa'ö khö genonigu: fazökhi da'e, ba ifazökhi."Q7Itema liNia kumandra andrö, imane: "He So'aya, tenga sinangea ndra'o, na möi'Ö ba nomogu. Hede manö sambua li, ba döhö wökhö genonigu andrö.ALö sa i'owua mbua si lö sökhi eu si sökhi, ba lö göi i'owua mbua si sökhi eu sobou.o=WSimanö wa i'owua mbua si sökhi fefu töla geu si sökhi, ba eu sobou, ba i'owua mbua si lö sökhi.s<_Ba mbuabuara aboto ba dödömi ira. Hadia, tola teteteu mbua nagu ba ngafu ndroi ma bua marafala ba lato?@;yAmaedola geu ba buaniaMi'angelamaisi ndra sama'ele'ö sofaya andrö, si möi khömi si hulö sageu moroi ngawawa mbiribirimi; ba hiza, sindruhunia no asu gatua ira si möi ba worabu.z:mBa hiza, ise'ise sibai mbawagöli, awö wa no afökhö lala saekhu ba wa'auri andrö. Ba lö ato zanörö ya'ia.97 Bawagöli sise'iseMitörö mbawagöli sise'ise andrö. Ebolo sa mbawagöli, awö wa no ebolo lala saekhu ba wa'atekiko andrö, ba ato zanörö ya'ia.8 Andrö fefu hadia ia zomasi ami lalau khömi niha, da'ö göi milau khöra; da'a sa duho goroisa awö zura ndra sama'ele'ö.+7O Andrö, gofu hewisa wa'alösökhimi, ba mi'ila sa'atö mamuala ba ndraonomi; mendrua manö, Namami andrö si so ba zorugo, Ibe'e zi sökhi ba zangandrö khöNia.-6U Ba ma same'e ulö, na i'andrö gi'a?L5 Ma haniha ba gotaluami zame'e khö nononia kara, na i'andrö roti?l4QDozi sangandrö, ba manema; sangalui, ba isöndra; ba khö zamökömökö bawandruhö, ba tebokai.3'Mi'angandrö, mi'angalui ba mibököMi'angandrö, ba tebe'e khömi; mi'angalui, ba misöndra; mibököbökö mbawandruhö, ba tebokai khömi.S2Fondrorogö ni'amoni'öNi'amoni'ö andrö, böi mibe'e ö nasu. Ba böi mitibo'ö ba mba'o mbawi manimani andrö khömi, fa böi lahundragö ahera bawi ba fa böi labali'ö ira furi ba wanasawi ya'ami.1%He samini tödö! Ofönai'ö wangeheta ba höröu boto geu andrö, awena dania öfaigi lala wangeheta olowingö andrö ba hörö dalifusöu.0yBa hadia wa öŵa'ö khö dalifusöu: Aine, da'uheta golowingö andrö ba höröu, ba hiza sa so mboto geu ba höröu?x/iBa hana wa ö'ila golowingö, si so ba hörö dalifusöu, ba lö ba dödöu mboto geu andrö si so ba höröu?.)Hadia huku nifatörömi ba niha bö'ö, da'ö göi nifatörö khömi dania; ba su'asu'a ni'anu'a'ömi, la'anu'a'ö zui dania ba wanu'a khömi.K-Sanandrösa ba wanguhuku nihaBöi mihuku niha, faböi tehuku ami.',G"Andrö böi mi'abusi tödö zanandrösa ba luo mahemolu. Börö me mahemolu so zui noro dödö. Noro dödö zi ma'öma'ökhö andrö no tobönö wa'afökhö.+7!Andrö mi'ofönai'ö wangalui amatöröŵaNia awö wamalua somasi Ia. Na no mi'ofönai'ö da'ö, ba fefu dania danö bö'ö andrö, ba tebe'e khömi.*+ Niha si lö aboto ba dödö Lowalangi zangeregesi tödö wanöndra simanö. Amami andrö si so ba zorugo no I'ila, wa moguna khömi da'ö fefu. ) Andrö böi mibusi dödömi ba böi miŵa'ö: Hadia ni'ama dania, ma: Hadia nibaduma dania, ba ma zui: Hadia ni'onukhama dania?M(Na Ifonukha si sökhi ndru'u ba mbenua Lowalangi, heŵa'ae du'u andrö tumbu ma'ökhö andre, ba mahemolu latibo'ö ia ba latunu ba galitö, mendrua manö Ifonukha ami, ya'ami si no ambö famati!~'uUŵa'ö khömi: Razo Salomo andrö si no fondrege wa'amolakhömi, lö monukha simane fa'asökhi nukha mbunga andrö.z&mBa hana wa mi'abusi tödö nukhami? Mifaigi mbunga andrö si tumbu ba mbenua! Lö mohalöŵö ira ba lö managu._%7Haniha ba gotaluami zi tola manganau'ö döfinia, he ha ma'ökhö, na i'abusi tödö?\$1Mifaigi wofo andrö si hombohombo ba dalu mbanua. Lö manaru tanömö ira ba lö mamasi, lö mangöhöna ba halasa. Heŵa'ae simanö, Irorogö ira Amami andrö si so ba zorugo. Hadia lö töra ami moroi khöra?W#'Andrö Uŵa'ö khömi: Böi mi'abusi tödö sibai wa'aurimi, hadia ni'a ba hadia nibadumi ba hadia ni'onukhami! Tenga no ebua wa'auri moroi ba gö ma ba nibadu, ba tenga no molakhömi mboto moroi ba nukha?:"mFamati saroSamösa niha tebai möi enoni ba zi darua sokhö. Na ilau da'ö, i'ofönai'ö dania zi samösa ba lö ba dödönia si samösa. Ma zui molo'ölo'ö ia ba zi samösa ba i'ositengagö zi samösa. Simanö göi ami: Tebai mi'endrongaigö we'amöi enoni, khö Lowalangi ba möi göi enoni ba gana'a.!Na lö ohahau hörö, ba ihawui niha da'ö sogömigömi. Ba na lö mohaga hörö dödöu, ba ha wa'abölöbölö wa'ogömigömi andrö.m SHaga ba fa'ogömigömiHörö zama'ema haga ba niha. Na ohahau hörö niha ba mohaga niha ma'asageu.@{Börö me ba zi so girögiröu sa, ba da'ö so dödöu.{oBa zorugo mihöna khömi girögirö, ba zi lö ifakiko tetea, ba zi lö i'a howu, ba ba zi tebai lakharu sanagö.Girögirö sindruhu[Imane Yesu:] "Böi mihöna khömi girögirö ba gulidanö, nifakiko detea awö howu, nikharu zanagö ba nitagö.ena'ö lö oroma ba niha, wa ölau wuasö, ba hiza ha khö Namau si so ba zi tobini. Ba Isulöni khöu Amau andrö sangila si tobini."BNa ölau wuasö, lau wanikha ba högöu, ba sasai mbawau,B}Famoni ba fuasöNa fuasö ami, böi hulö niha sabu tödö ami simane sangosatulö tödö ya'ira. Lafangerau mbawara, ena'ö oroma wa fuasö ira. Amen, Uŵa'ö khömi: No latema zulö.U#Ba na lö mi'efa'ö zala nawömi, ba lö göi I'efa'ö zalami Amami andrö.lQBörö na mi'efa'ö zala niha si fasala khömi, I'efa'ö göi zalami Amami andrö si so ba zorugo.X) Ba böi fa'amöi ndra'aga ba wanandraigö ba efa'öga moroi ba zi lö sökhi."U# ba efa'ö khöma horöma simane fangefa'öma göi ba niha si fasala khöma.;q Öma sirugi ma'ökhö be'e khöma ma'ökhö andre;uc ya tohare gamatöröŵaU; ya itörö zomasi Ndra'ugö hulö simane ba zorugo; ya simanö göi ba gulidanö.Y+ Andrö mimane wangandrö: "He Ama khöma si so ba zorugo, ya ni'amoni'ö döiU;iKBöi simane ya'ira ami! No I'ila hadia zoguna khömi Amami andrö, fatua lö ni'andrömi na sa.5Na mangandrö ami, ba böi mi'oya'ö li simane nilau niha si lö aboto ba dödö Lowalangi. Lawalinga, wa ba wa'oya li tefondrondrongo wangandröra.CNa mangandrö ndra'ugö, ae'e si bakha ba mbate'emö ba kusi mbawandruhö ba angandrö khö Namau andrö si lö oroma. Amau andrö sangila si tobini zame'e sulö khöu ba wolau simanö.wgFangandrö – Fangandrö Zo'aya Na mangandrö ami, böi hulö niha sangosatulö tödö ami. Omasi ira mangandrö föna zato ba nomo wangandrö ba ba wabaliŵa lala, ena'ö la'ila ira sanörö lala. Amen, Uŵa'ö khömi, no latema zulö.9mIsulöni sa khöu Amau andrö sangila si tobini.n UNa öbe'e wanolo ba niha, ya öbe'e ia ba zi lö la'ila niha bö'ö, he göi fondrege zahatö khöu.} sNa öbe'e wanolo ba zi numana, böi mifahöngöhöngö ba niha fefu simane nilau niha sangosatulö ya'ira. Lalau zimanö ba naha wangandrö ba ba lala sebua, ena'ö lasunosuno ira niha. Amen, Uŵa'ö khömi: No latema zulö ba wamalua simanö.? wFame'e ame'ela [Imane Yesu:] "Mifaigifaigi sibai, böi mifalua wa'atulö dödömi föna zato, irege la'ila gamuatami. Na simanö, lö sulö khömi moroi khö Namami si so ba zorugo.K 0Andrö ya mo'ahonoa ami, simane Amami si so ba zorugo so'ahonoa."  /Ba na ha talifusömi mifehede, hadia hude ba nilaumi? Tenga göi simanö lafalua ira niha si lö fadu hu tödö khö Lowalangi?-.Börö na ha sangomasi'ö ya'ami mi'omasi'ö, hadia zulö si tola Ibe'e khömi Lowalangi? Tenga göi lamanö niha sambö atulö ba nawöra niha?^5-Na simanö tobali ami ono Namami andrö si so ba zorugo. Börö me ifa'aso haga luoNia ba niha si lö sökhi ba he göi ba niha si sökhi. Ifa'aso deu ba niha solau satulö ba he göi ba niha solau si lö atulö.r],Ba Ya'o, Uŵa'ö khömi: Mi'omasi'ö zi fatiu tödö khömi, ba mi'angandrö salahi niha samakao ya'ami.G+No mirongo, wa laŵa'ö: Omasi'ö nawöu ba fa'udusi nudumö!c?*Na so zangandrö khöu hadia ia, be'e khönia. Böi timba, na so zamalali khöu hadia ia.^5)Na so zamorege khöu we'amöi awönia sakilo wa'aröu, ae awönia dua kilo fa'aröu.lQ(Na so zangadugö ya'ugö khö zanguhuku ba wangokhögö barumö, be'e khönia mbarumö sebua göi.5'Ba Ya'o, Uŵa'ö khömi: Böi milaŵa, na lalau khömi zi lö sökhi. Na so niha samalisi bo'ömö kambölö, tehegö göi ifalisi mbo'ömö kabera.wg&Fa-lö-mulau balö – Fa'omasi ba nudu No mirongo, wa laŵa'ö: Hörö wangali hörö ba ifö wangali nifö!s_%Ŵa'ö manö ya'ia, na ya'ia, ma zui: lö'ö, na lö'ö. Si töra moroi ba da'ö, no moroi khö gafökha.b~=$Böi göi be'e hölu högöu, me sara mbu lö ö'ila öfatumbu'ö, he safusi, he saitö.(}I#Böi mibe'e hölumi zorugo, me no dadaoma Lowalangi. Ba böi göi ulidanö, me no danedane gaheNia. Ba böi göi Yerusalema andrö, me no banua Razo sebua ia.;|q"Ba Ya'o, Uŵa'ö khömi: Böi irai mi'ae ba hölu!,{Q!Fanguma'ö si duhu No mirongo zui, wa no laŵa'ö khö ndra satua: Böi misawö hölumi. Si no öfabu'u föna Lowalangi si fao fahölusa, lö tola lö'ö öfalua.izK Ba Ya'o, Uŵa'ö khömi: Dozi haniha zangefa'ö ngambatönia, na tenga börö wohorö, niha da'ö mbörö wa mohorö wo'omonia, na ifuli mangowalu wo'omonia andrö. Niha sangowalu zui khö ndra alawe simanö, ba sohorö ia.kyOFa'aro wongambatösa No muŵa'ö: Na so zamabali ngambatönia ba ya mube'e khönia zura wabalisa.;xoNa tangau kambölö mbörö, wa öfazökhi horö, tema eŵa ia ba tibo'ö. Mohare'ö sa ba da'ö, na tekiko ndrotondrotou zambua, moroi na tetibo'ö ba narako mbotou ma'asambua.;woNa höröu kambölö mbörö, wa öfazökhi horö, tema koe ia ba tibo'ö. Mohare'ö sa ba da'ö, na tekiko ndrotondrotou zambua, moroi na tetibo'ö ba narako mbotou ma'asambua.|vqBa Ya'o Uŵa'ö khömi: Dozi haniha zamaigi ira alawe si fao fangisö, no ihoröni ndra alawe andrö ba dödönia.BuFolaŵa fangisö No mirongo, wa no laŵa'ö: Böi ohorö!bt=Amen, Uŵa'ö khöu: Lö aefa ndra'ugö ba da'ö, na tosai na sa gömöu, si lö mubu'a.cs?Ta'ita'i atulö'ö ndra'ugö khö zi fa'udu khöu, fatua so ami ba lala we'amöi föna wanguhuku, ena'ö lö ibe'e ndra'ugö ba danga zanguhuku; ba ya'ia zame'e ya'ugö ba danga wolisi, ba tebe'e ndra'ugö ba gurunga. r röi wasömbatau ba da'ö, ba ae ua, atulö'ö ndra'ugö khö dalifusöu ba awena öfuli'ö ba wamasömba'ö fasömbatau andrö.~quBörö da'ö, na ö'ohe wasömbatau föna altar ba na itörö tödöu ba da'ö, so hadia ia zinegu dalifusöu khöu,+pOBa Ya'o, Uŵa'ö khömi: Niha si no mofönu ba nawönia niha, no sinangea lafatörö khönia huku. Niha sanguma'ö khö nawönia niha 'Bodo sibai ndra'ugö!' no sinangea la'ohe ia föna zama törö huku. Niha sanguma'ö 'Owöhö ndra'ugö!' no sinangea latibo'ö ia bakha ba narako alitö.+oOFa'atalifusöta sindruhu [Imane Yesu:] "No mirongo, wa no laŵa'ö khö ndra satua: Böi amunu niha! Haniha zamunu niha, lö tola lö'ö lafatörö khönia huku.DnBörö da'ö, Uŵa'ö khömi: Tebai tobali ami ono gamatöröŵa Lowalangi, na lö tohude ami moroi khö ndra sangila amakhoita, awö ndra farizai'o andrö, ba wamalua somasi Lowalangi."m7Andrö na so zange heta oroisa sambalö, heŵa'ae fondrege zide'ide, ba na imanö wamaha'ö niha, ya'ia nifotoi fondrege zide'ide ba gamatöröŵa Lowalangi andrö. Ba na so zolo'ö ya'ia, ba na ifaha'ö niha ba zimanö, da'ö nifo töi sebua ba gamatöröŵa Lowalangi andrö.+lOAmen, Uŵa'ö khömi: Fatua so mbanua si yaŵa awö danö, ba lö taya zambua dandra goroisa andrö, ba he si sambua niti moroi khönia, irugi no ahori tefönui.Xk)Ohitö dödö Lowalangi ba ngawalö goroisa [Imane Yesu:] "Böi miŵa'ö tödömi, ba wangeheta oroisa awö zura zama'ele'ö möi Ndra'o. Tenga ba wangeheta möiDo, ba hiza, ena'ö tefalua ba wa'amo'ahonoa.tjaYa simanö göi hagami, ena'ö humaga ba niha. La'ila nilaumi si sökhi ba lasuno Namami si so ba zorugo."iLö'ö göi latunu wandru ba labalugö faoma rumbi. Labe'e na'i yaŵa ba naha wandru, ena'ö ihagaini zi so yomo ba nomo.ShYa'ami haga soguna ba gulidanö. Banua si so yaŵa ba hili, tebai tobini.g7 Niha keriso, asio ba haga soguna ba gulidanö [Imane Yesu khö ndra nifaha'öNia:] "Simane asio ba gö, simanö göi ami ba gulidanö. Na taya wa'asi'asi nasio, ba hewisa wa tola tesöndra wa'asi'asinia mangawuli? Lö gunania sa'ae; ha tö fanibo ya'ia, fa lahundrahundra niha.Ef Mi'omusoi'ö dödömi ba mi'owuawua'ö dödömi, me ebua wa'afahöna nibe'e Lowalangi khömi dania. Simanö göi nifaluara khö ndra sama'ele'ö ba wolohi ya'ira, fatua lö lalau khömi."}es Ya owuawua dödömi, na börö Ndra'o la'o'oya ami niha ba na lagohi ami ba na laböbögö khömi zi lö duhu fefu.tda Ya owuawua dödö niha nifakao ba wamalua somasi Lowalangi. Khöra Ibe'e dania gamatöröŵaNia Lowalangi.fcE Ya owuawua dödö niha samalua fangatulö ba gotalua niha. Lafotöi ira ono Lowalangi dania.Wb'Ya owuawua dödö niha si so tödö sohauhau. Ya'ira zangila Lowalangi dania.oaWYa owuawua dödö niha sangahakhösi tödö niha bö'ö. Lowalangi zangahakhösi tödö ya'ira dania.m`SYa owuawua dödö niha solofo ba sowökhi tödö fa'atulö andrö. I'abusoi'ö dania ira Lowalangi.o_WYa owuawua dödö niha si so fa'ebolo dödö [na so wamakao]. Khöra Ibe'e Lowalangi gulidanö dania.X^)Ya owuawua dödö niha si göna fa'abu dödö. Irara dania dödöra Lowalangi.l]Q"Ya owuawua dödö niha si numana fa'auri nifarou Geheha. Khöra Ibe'e gamatöröŵaNia Lowalangi.1\]Ibörögö fahuhuo, Ifaha'ö ira, Imane:y[kHuhuo Yesu ba hili Me I'ila niha sato Yesu, möi Ia ba hili. Me no dumadao Ia, la'o ndrasi Ia ira nifaha'öNia.-ZSBa ato sibai niha solo'ö Ya'ia, moroi ba danö Galilaia, moroi ba danö Si-fulu-banua, moroi ba Yerusalema, moroi ba danö Yudaia ba moroi ba danö yefo Yoridano.^Y5Ba humöngö duriaNia ba danö Ziria ma'asagörö. Ba la'ohe khöNia fefu niha sofökhö, hadia ia ngawalö wökhö ma hadia ia zafökhö khöra awö niha nifatewusi gafökha, awö zaniri, awö zi no mate dambai.XMamaha'ö Yesu ba mamadöhö fökhö I'anöröi danö Galilaia ma'asagörö Yesu, Ibe'e wamaha'ö ba nomo wangandrö khöra. I'ombakha'ö duria si sökhi, wa no Ibörögö wamatöröNia Lowalangi, ba Ifadöhö ngawalö wökhö fefu ba niha, awö ngawalö wa'atebai.WW'Ikaoni ira Yesu, ba i'anema'ö laröi dundraha, awö namara, ba la'o'ö Yesu.V3Ba me no Itohugö wofanö, I'ila darua zi fatalifusö bö'ö, Yakobo ba Yohane. No so ira ba dundraha, awö namara, Sebedai'o, mangehaogö dialara.5UeI'anema'ö laröi ndrialara ba la'o'ö Yesu.ETImane khöra: "Mi'o'ö Ndra'o! Ubali'ö sama'u'u niha ami."gSGIkaoni ndra nifaha'ö si föföna Yesu Me mowaöwaö Yesu ba zinga mbaŵa Galilaia andrö, I'ila niha si fatalifusö, Simoni, nifotöi Fetero, ba Andrea, talifusönia, lalau fadiala ba mbaŵa, me no tuka zangalui i'a ira.R{I'otarai da'ö Ibörögö wangombakha Yesu, Imane: "Miwu'ai lala wa'aurimi, noa sa Ibörögö wamatöröNia Lowalangi!"QQNo tumbu haga ba niha si toröi ba danö sogömigömi, tanö wa'amate."TP!"Tanö mado Zebuloni ba tanö mado Nafetali, si so ba zinga mbaŵa Genezare, yefo nidano Yoridano, tanö Galilaia, tanö niha si tenga soi Lowalangi, soi si toröi ba zogömigömi, no la'ila haga sebua.GOirege tefönui niŵa'ö Yesaya, sama'ele'ö andrö, me imane:N{ Iröi mbanua Nazareta, Isaŵa ba Gafana'uma, si so ba mbewe mbaŵa Genezare andrö, ba danö mado Sebuloni ba Nafetali,nMU Ibörögö halöŵöNia Yesu ba Galilaia Me Irongo Yesu, no tekuru Yohane, Ilau mofanö ba Galilaia.TL! Awena iröi Ia afökha. Ba hiza, tohare ndra mala'ika, möi ngoningoniNia.K# Imane khönia Yesu: "Ofanö, satana! No musura ba zura ni'amoni'ö: Khö Zo'aya, Lowalangiu, ya mangalulu ndra'ugö, ha Ya'ia öfosumange".TJ! imane khöNia: "Fefu da'ö ube'e khöU, na Ötuhi danö wangalulu khögu".IBa gafuriata, i'ohe Ia afökha ba hili salaŵa sibai, i'oroma'ö khöNia fefu gamatöröŵa ba gulidanö, awö lakhöminia,eHCItema linia Yesu: "Ba zura ni'amoni'ö no göi tesura: Böi tandraigö Zo'aya, Lowalangiu".fGEba imane khöNia: "Na Ono Lowalangi Ndra'ugö, fazaumba'Ö si tou; noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Ifatenge ndra mala'ikaNia Lowalangi ba wondrorogö Ya'ugö. Lataya tangara Ndra'ugö, fa böi manendre gaheU ba gara.vFeAefa da'ö, i'ohe Yesu ba Yerusalema, banua ni'amoni'ö andrö, afökha. Ifa'aso Ia ba mbumbu nomo LowalangiEItema linia Yesu, Imane: "No tesura ba zura ni'amoni'ö: Tenga ha ba roti auri niha, ba ngawalö daroma li si'otarai mbawa Lowalangi."zDmBa möi khöNia zanandraigö andrö, imane: "Na Ono Lowalangi Ndra'ugö, ŵa'ö, ena'ö tobali roti gara andre!"@C{Me no Ilau wuasö, öfa wulu wongi wa'ara, ba olofo Ia.hBIFanandraigö YesuAefa da'ö, I'ohe Yesu ba danö si mate Eheha, ena'ö itandraigö Ia afökha.YA+Terongo li si otarai zorugo, Imane: "OnoGu da'ö, Ono ni'omasi'ö, wa'omasiGu."5@cBa me no Itema wanasa Yesu, i'anema'ö Iheta Ia ba nidanö. Ba hiza, teboka mbanua si yaŵa, ba I'ila Yesu Geheha Lowalangi si möi mitou, hulö marafadi, toröi yaŵaNia.?Itema linia Yesu, Imane: "Tehe manö ua; börö no sinangea, wa tafalua fefu zomasi Lowalangi". Awena itehe khöNia Yohane.e>CItenaŵa Ia Yohane, imane: "Khögu sa moguna Öbe'e wanasa, hana wa möi Ndra'ugö khögu?" =  Fanema Yesu fanasa Me luo da'ö, so Yesu I'otarai Galilaia, Isaŵa nungo nidanö Yoridano, möi Ia khö Yohane ba wanema fanasa.<! So döri ba dangaNia ba wamöfö'ö ulitö moroi ba gadaya. I'owoloi ba halasa gulitö; adaya andrö, ba Itunu ba galitö si tebai mubunu.;y Ya'odo zame'e khömi fanasa faoma idanö, tandra wa omasi ami miwu'ai lala wa'aurimi. Si so furigu dania, no sabölö moroi khögu; tenga na'i sinangea ndra'o wolohe sandralaNia. Ya'ia zame'e khömi fanasa faoma Eheha Ni'amoni'ö ba alitö dania.~:u No labe'e wato ba ŵa'a geu ba wolobö ya'ia. Töla geu si lö mowua bua si sökhi, la'obö ba latibo'ö ba galitö.)9K Böi miwalinga tola te'atulö'ö ami, na miŵa'ö: "Tuama Gaberahamo." Uŵa'ö khömi: Tola I'a'asogö Lowalangi nga'ötö khö Gaberahamo moroi ba gara andre.?8yMiforoma'ö ba gamuatami, wa no mifalalini gera'erami.A7{Ato ndra farizai'o ba sadukai'o, si möi khönia ba wanema fanasa. Me i'ila ira, imane khöra: "He ya'ami ono gulö! Haniha zango'ou ya'ami woloi moroi ba wönu Lowalangi si so dania?D6latema khönia wanasa andrö fao wa la'ombakha'ö horöra.y5kMe luo da'ö, la'ondrasi ia niha Yerusalema, awö niha Yudaia ma'afefu, awö niha si fatambai nidanö Yoridano,x4iBaru Yohane andrö nisoso moroi ba mbu gondra; uli zaŵi mböbö talunia; tamo awö ŵe ŵani ba gatua gönia.,3QYa'ia sa zi no tohöna iŵa'ö Yesaya sama'ele'ö, me imane: "So niha si'ao'ao sanguma'ö: Ba danö si mate mihaogö lala khö Zo'aya, mifadaya lala nitöröNia!"g2Gimane: "Miwu'ai lala wa'aurimi, me no aha tö ginötö Ifasindro gamatöröŵaNia Lowalangi!"1 Ihaogö lala Zo'aya Yohane Same'e Fanasa Me luo da'ö, tohare Yohane Same'e Fanasa; mangombakha ia ba danö si mate ba Yudaia,0Me no irugi, isaŵa mbanua sotöi Nazareta, irege itörö niŵa'ö zama'ele'ö, wa banua Nazareta döi Nono andrö dania.8/iMe irongo Yosefo, no tobali razo ba danö Yudaia Garikhela'o, fangali namania Herode, lö barani ia wanaŵa da'ö. Me te'ombakha'ö khönia ba wangifi, isaŵa danö Galilaia.U.#Maoso Yosefo, i'ohe Nono, awö ninaNia, ba isaŵa danö Ndraono Gizara'eli.w-g"Faoso! Ohe Nono awö ninaNia ba fuli'ö ba danö Ndraono Gizara'eli. No mate niha sedöna mamunu Ono andrö.k,OMe no mate Herode, i'oroma'ö ia mala'ika Zo'aya khö Yosefo ba wangifi ba danö Mesirayi, imane:"+="Terongo li ba Rama, fege'ege ba ngenungenu sabölöbölö. I'e'esi ndraononia Rakhela. Lö omasi ia itema wondrara dödö, börö me lö ya'ira sa'ae."L*Ba da'ö alua zi no iŵa'ö Yeremia, sama'ele'ö andrö, me imane:B)}Me i'ila Herode, no la'omai'ö ia ira sangila waöwaö ndröfi andrö, mofönu sibai ia. Ibe'e goroisa ba wamunu fefu ndraono ono matua ba Mbetilekhema awö zi fasui banua andrö, i'otarai zi mendrua fakhe numalö ba ndraono side'ide moroi andrö, dali wa'ara nisofunia khö ndra sangila waöwaö ndröfi andrö.)(KToröi ira ba da'ö irugi wa'amate Herode. Alua zimanö, ena'ö itörö niŵa'ö Zo'aya, nifa'ema ndra sama'ele'ö: "No Ukaoni NonoGu moroi ba danö Mesirayi."E'Maoso Yosefo, i'ohe Nono, awö ninaNia, ŵa danö Mesirayi.=&s Folohi Yesu ba famunu iraono Mbetilekhema Me no mofanö ndra sangila waöwaö ndröfi andrö, hiza mala'ika Zo'aya sangoroma'ö ya'ia khö Yosefo ba wangifi, imane: "Faoso, ohe Nono awö ninaNia ba oloi ba danö Mesirayi, ba ba da'ö iagö irugi muhededo khöu. I'alui Nono andrö Herode ba wamakiko Ya'ia."% Ba Iŵa'ö khöra Lowalangi ba wangifi, böi lafuli ira khö Herode. Börö da'ö latörö lala bö'ö wangawuli ba danöra.G$ Ba möi ira yomo ba da'ö ba lasöndra Nono andrö awö Maria, inaNia, ba labalöduhini tou danö, mangalulu khöNia. Labokai naha gana'ara, mamuala ira khöNia: Ana'a ba kumöyö ba emuri.@#{ Ha wa'ebua wa'omuso dödöra, me la'ila ndröfi andrö.("I Me larongo niŵa'ö razo andrö, mofanö ira. Ba hiza ndröfi andrö, ni'ilara mege ba gatumbukha luo, mowaöwaö fönara ba tebato gamau du naha Nono andrö./!WBa ifatenge ira ba Mbetilekhema, imane: "Mi'ae'e, mi'alui sibai heza so Nono andrö, ba na no misöndra, mi'ombakha'ö khögu, ena'ö möido göi mangalulu khöNia." )Awena ifakaoni'ö niha sangila waöwaö ndröfi no mege Herode, ibini'ö wamakaoni'ö, ba izofozofu sibai khöra, hamega oroma ndröfi andrö.]3"Ya'ugö Betilekhema ba danö mado Yuda, ma'ifu tenga fondrege zide'ide ndra'ugö ba gotalua mbanua ba danö mado Yuda, börö me khöu i'otarai dania Sololohe andrö, sokubaloi soiGu andrö, Iraono Gizara'eli."jMLamane khönia: "Ba mbanua Mbetilekhema ba danö Yudaia. Börö me simane sa nisura zama'ele'ö: Ba ifalukha'ö gere sebua fefu, awö zangila amakhoita ba niha Yahudi, isofu khöra: "Hezo tumbu Razo andrö nifabu'u Lowalangi?"_7Me irongo da'ö razo Herode, tobali sibai dödönia, awö zi sambua banua Yerusalema. Lasofu: "Hezo Razo niha Yahudi andrö sawena tumbu? No oroma khöma ndröfiNia ba danö gatumbukha, ba möiga mangalulu khöNia."gGLasömba Yesu sangila waöwaö ndröfi si'otarai gatumbukha luo Me no tumbu Yesu ba Mbetilekhema ba Yudaia, me luo razo Herode andrö, tohare niha sangila waöwaö ndröfi moroi ba danö gatumbukha, si möi ba Yerusalema.oWFatua lö tumbu Nono andrö lö orudu Yosefo khö Maria. Me no tumbu Nono andrö, ibe'e töiNia Yesu.pYBa maoso Yosefo moroi ba wemörönia, ifalua niwa'ö malaika Zo'aya andrö khönia, ba ihalö nihania.}"Hiza, manabina dania nono alawe ba madono Ono matua, ba labe'e töi Nono andrö EMANUEL - eluahania: Awöda Lowalangi."]3Ba alua da'ö fefu, ena'ö itörö niwa'ö Zo'aya nifa'ema zama'ele'ö, sanguma'ö:Madono ia dania Ono matua. Ba öbe'e töi Nono andrö Yesu - Sangefa'ö, börö me Ya'ia zangefa'ö soiNia moroi ba horöra."Me ifahelahela na sa tödönia da'ö Yosefo, oroma khönia mala'ika Zo'aya ba wangifi, imane: "He Yosefo, ma'uwu Dawido, böi ata'ufi wangai Maria, nihamö andrö, tobali ngambatöu; börö me si tumbu khönia, no moroi ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö.+OYosefo, soniha ya'ia, me niha satulö tödö ia, lö omasi ia i'ailasi Maria föna zato. Börö da'ö, edöna ia i'etu'ö wangoniha Maria ba zi lö larongo niha.NFa'atumbu Yesu Keriso Simane waöwaö wa'atumbu Yesu Keriso: InaNia, Maria, sinandra na sa khö Yosefo, ba fatua lö ha sambua omo ira, no oroma manabina ia moroi ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö.3Tobali, i'otarai Gaberahamo irugi khö Dawido fele'öfa nga'ötö. Ba moroi khö Dawido irugi ba ginötö wanibo'ö Iraono Gizara'eli ba Mbabilona so fele'öfa nga'ötö. I'otarai ginötö wanibo'ö Iraono Gizara'eli irugi wa'atumbu Keriso andrö, so fele'öfa nga'ötö zui.hIYakobo nama Yosefo, ya'ia Yosefo fo'omo Maria. Ba moroi khö Maria tumbu Yesu nifotöi Keriso.J Eliudi nama Geleasari; Eleasari nama Matana; Matana nama Yakobo;FAsori nama Zadoki; Sadoki nama Gakhimi; Akhimi nama Geliudi,K  Serubabeli nama Gabiudi; Abiudi nama Geliaki; Eliaki nama Gasori,y k Me no aefa wanibo'ö ba Mbabilona, tumbu nono khö Yekhonia sotöi Selatieli. Selatieli andrö nama Zerubabeli,t a Yosia nama Yekhonia awö ndra talifusönia. Auri ira ba ginötö wanibo'ö Iraono Gizara'eli ba Mbabilona.D  Hisikia nama Manase; Manase nama Gamoni; Amoni nama Yosia,B  Usia nama Yotamo; Yotamo nama Gahasi; Ahasi nama Hisikia,DAsa nama Yosafati; Yosafati nama Yoramo; Yoramo nama Usia,OSalomo andrö nama Rehabeamo; ba Rehabeamo nama Gabia; Abia nama Asa;a;ba Iza'i nama razo Dawido. Dawido nama Zalomo; inania wo'omo Guria andrö ba mböröta.gGSalomo nama Mboasi; inania Rakhaba. Boasi nama Gobedi; inania Ruti. Obedi andrö nama Giza'i,KAramo nama Gabinadabi; Abinadabi nama Nahaso; Nahaso nama Zalomo;kOYuda andrö nama ndra Feresi ba Sera; inara Damara. Feresi nama Geseromo; ba Eseromo nama Garamo.gGAberahamo nama Giza'aki; Izaaki nama Yakobo; ba Yakobo nama ndra Yuda awö ndra talifusönia.b=Sura Nga'ötö Yesu Keriso Sura nga'ötö Yesu Keriso, Ma'uwu Dawido, Ma'uwu Gaberahamo: ~~@}}H||'{{ezzzyQxxwvuu tsrrqqqpp?oonn*mmXllkkj|iii?hrggagfhfeedd c0bb1aa`b____^y^]\\Q[ZZ1YXXXYWWViUUTTySSvRQQ PP:OONMMMLKJJ^JII4HHqG^FEE[DWCBBAAAO@@7??O>>>==P=<<;i::a:9f988"77S7(6d65\4{43A22110Q/..4--a,++V*)) (h'9&&%%c$$U##D""s!! {]|3t,vKG q t X ` H ?8/=]`o FFa'amate Yohane Same'e FanasaMe luo da'ö, irongo duria sanandrösa khö Yesu andrö Herode, salaŵa zi sagörö ni'o'öfa tanö,[E/ :Lö oya Ifazökhi zahölihöli dödö ba da'ö, börö me lö mamati ira khöNia.D 9Ba fatuwu ira khöNia. Imane khöra Yesu: "Gofu heza lafosumange samösa zama'ele'ö niha, ba tenga ba mbanuania ba ba zoroiyomonia."hCI 8Ba ira talifusöNia alawe andrö, ba tenga khöda so fefu? Ba heza moroi Isöndra da'ö fefu?"B 7Hadia, tenga Ono duka andrö Ia? Tenga Maria ninaNia andrö, ba tenga Yakobo, Yosefo, Simoni ba Yuda ndra talifusöNia matua andrö?\A1 6Me Irugi mbanuaNia [Nazareta], Ifaha'ö ira ba nomo wangandrö khöra. Fefu zamondrondrongo Ya'ia, ahölihöli dödöra, lamane: "Heza moroi khöNia wa'atuatua awö wa'a bölö wolau sahölihöli dödö andrö?o@W 5Lö latema Yesu ba NazaretaMe no aefa Itutunö gamaedola andrö Yesu, mofanö Ia, Iröi nahia andrö.f?E 4Imane Yesu: "Börö da'ö, i'otarai iada'a so zangila amakhoita si bohou, si no tobali ono gamatöröŵa Lowalangi. Hulö zatua baomo ira same'e baero gamagama si bohou awö gamagama si no ara moroi ba naha wangirö'ö."> 3Sangila amakhoita si bohouIsofu khöra Yesu, Imane: "Ha dia, aboto ba dödömi da'e fefu?" Latema liNia wanguma'ö: "Aboto ba dödöma."u=c 2Niha si lö sökhi andrö, latibo'ö ba mbaho galitö. Ba da'ö dania mege'ege ira ba larasoi wa'afökhö." < 1Simanö göi ba gamozua götö danö andre: Tohare ndra mala'ika ba wamöfö'ö niha si lö sökhi, ba niha solau somasi Lowalangi.; 0Me no afönu ndriala andrö, ladöni ba gawu ndriala ba mudadao ira ba wamöfö'ö i'a. Si sökhi labe'e ba ragaraga; sobou latibo'ö.p:Y /Amaedola ndrialaAmatöröŵa Lowalangi andrö hulö ndriala nilau ba nasi ba wangowuloi ngawalö gi'a.9  .Me no isöndra sambua manimani si sökhi sibai, maoso ia, möi mu'amawa fefu hadia ia zi so khönia ba i'öli manimani andrö.z8m -Amaedola manimani si sökhiAmatöröŵa Lowalangi andrö hulö niha saniaga, sangalungalui manimani sebua böli.7! ,Amaedola harato sebua böliImane Yesu: "Amatöröŵa Lowalangi andrö hulö harato sebua böli si no tobini ba danö, nisöndra zi samösa niha. Ifuli ibini'ö harato andrö. Ba wa'omuso dödönia maoso ia, i'amawa fefu hadia ia zi so khönia ba i'öli danö andrö. 6  +Ba humaga dania hulö luo niha solau satulö andrö ba gamatöröŵa Namara. Si tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo."h5I *ba latibo'ö ira ba mbaho galitö si holahola. Fege'ege dania ba da'ö ba larasoi wa'afökhö.!4; )Ifatenge ndra malaikaNia Ono Niha andrö, ena'ö la'ozaragö moroi ba gamatöröŵaNia fefu niha samalua si lö atulö, awö zamobörö wa elungu niha,t3a (Hulö simane na la'ozaragö ndru'u ba latunu ba galitö, simanö göi dania ba gamozua götö danö andre: 2 'Si fatiu tödö, samazaewe du'u, ya'ia gafökha. Famasi, no amozua götö danö andre; sohalöŵö ba wamasi, ya'ia ndra mala'ika.1y &Nowi andrö, ba ya'ia niha gulidanö. Tanömö si sökhi, ya'ia nono gamatöröŵa andrö; ba du'u ba no ono gafökha.]03 %Itema lira, Imane: "Samazaewe tanömö si sökhi andrö, ba ya'ia Nono Niha andrö.j/M $Famo'eluaha amaedola ndru'u ba gotalua wakheAefa da'ö, me Ifofanö niha sato Yesu, möi Ia yomo ba nomo. Ba möi khöNia ndra nifaha'öNia, lamane: "Ombakha'ö khöma geluaha gamaedola andrö sanandrösa ba ndru'u ba nowi!".' #irege itörö niŵa'ö zamaele'ö andrö, sanguma'ö: "Da'ulau gamaedola, na fahuhuo Ndra'odo. Ubokai zi no tobini i'otarai mböröta danö."-% "Hana wa Ifake gamaedola Yesu?Fefu wamaha'ö Yesu ba niha sato andrö oi nifo'amaedola. Lö irai fahuhuo Ia khöra, na tenga si fao amaedola,L, !Amaedola laruSambua tö gamaedola nitutunö Yesu ba niha sato, Imane: "Famatörö Lowalangi, hulö laru nihalö zi samösa ira alawe, nifaruka ba darigu tölu su'asu'a, irege oi kamba ma'afefu.";+o Tanömö höwa no tanömö side'ide sibai. Ba na tumbu ia, tobali sinanö sebua ba gotalua zinanö sombuyu töla. Tobali ia hulö geu, irege tohare wofo mangazuni ba ndrahania.")*K Amaedola danömö höwaItutunö gamaedola tanö bö'ö Yesu ba niha sato, Imane: "Na Ifasindro gamatöröŵaNia Lowalangi, hulö niha sananö höwa ba nowinia.))K Akha faoma auri ira irugi wamasi. Awena dania uŵa'ö ba zamasi: Mi'owuloi ua ndru'u, miböbö ba mitunu. Awena mi'owuloi wakhe ba mi'irö'ö bakha ba halasa."T(! Imane: "Böi! Na midöni ndru'u andrö, ma fao dania wakhe ba wondrönimi.S' Lamane ira sohalöŵö: "Hadia, omasi'ö na möiga wondröni du'u andrö?]&3 Möi ndra sohalöŵö khö zokhö nowi andrö wanguma'ö: "He ama, hadia, tenga no ötanö danömö si sökhi ba nowiu? He moroi fefu ndru'u andrö?" Imane sokhö nowi andrö: "Niha si fatiu tödö zolau da'ö."O% Me ibörögö tumbu wakhe andrö, me molai, oroma göi ndru'u andrö.$5 Ba zi bongi, me no mörö niha, so zi fatiu tödö khö zohalöŵö ba danö andrö, möi mutanögö ndru'u ba gotalua wakhe andrö ba ilau mofanö.2#] Amaedola ndru'u ba gotalua wakheIlau gamaedola tanö bö'ö Yesu, Imane: "Famatörö Lowalangi no amaedola zohalöŵö ba danö samazaewe tanömö si sökhi ba nowinia.Q" Nifazaewe saekhu ba danö si sökhi, da'a niha samondrongo taroma li andrö ba saboto ba dödö. Ya'ira zowua: So zowua si otu, so zi önö ngafulu, ba so zi tölu ngafulu kali fabali wa'oya mbuara."t!a Nifazaewe saekhu ba ngafu ndroi, ya'ira zamondrongo taroma li andrö. Ba börö me arörö manö ira ba ngawalö wa'abu dödö sero ma'ökhö, ma börö wondrönisi ba gana'a, tolazi daroma li andrö, irege lö mowua daroma li andrö. ) ba lö moŵa'a ba dödöra, lö'ö sa anau gölö. Ba na so gabula dödö ba ma folohi börö daroma li andrö, ba i'anema'ö laröi wamatira.xi Nifazaewe saekhu ba zokarakara, da'a niha samondrongo taroma li andrö, i'anema'ö latema fao fa'omuso dödö;G So zamondrongo turia gamatöröŵa Lowalangi andrö, ba lö aboto ba dödöra. Aefa da'ö so gafökha, ideha zi no tetanö ba dödöra. Da'ö danömö nifazaewe saekhu ba zinga lala andrö.# Eluaha gamaedola zamazaewe tanömö zinanöImane Yesu: "Mifondrondrongo geluaha gamaedola sanandrösa ba zamazaewe tanömö zinanö andrö!;o Amen, Uŵa'ö khömi: No ato zama'ele'ö ba no ato zatulö tödö somasi mangila ni'ilami andrö, ba lö ni'ilara; ba somasi mamondrondrongo nirongomi andrö, ba lö nirongora."  Itohugö wanguma'ö Yesu khö ndra nifaha'öNia: "Ha wa'amoharazaki ami, börö me mi'ila hörömi ba mirongo tögi dalingami.9k Börö me afuru gera'era dödö niha andre; no afiso dögi dalingara, ba höröra ba no lakifu'ö. Na tenga simanö mena'ö, tatu mangawuli ira khöGu ba Ufadöhö wökhöra."' Itörö ba khöra nifa'ele'ö Yesaya, me imane: "Mirongo dania tögi dalingami, ba lö manö aboto ba dödömi; anehe hörömi ba lö mi'ila.U# Da'ö mbörö wa Ufake gamaedola, na fahuhuo Ndra'o khöra. Börö me lö mangila ira, heŵa'ae no teboka höröra; ba me lö mamondrongo, heŵa'ae no teboka dögi dalingara; ba me lö aboto ba dödöra.jM Ba zi no so sa, ba tebe'e na; fahöna khönia. Ba ba zi lö'ö, ba laheta na'i zi no so khönia.! Itema li Yesu, Imane: "No tebe'e khömi mbuala wangi'ila si tobini sanandrösa ba gamatöröŵa Lowalangi andrö, ba ba khöra lö mube'e.} Hana wa Ifake gamaedola YesuLa'ondrasi Yesu ira nifaha'öNia ba lasofu khöNia: "Hana wa Öfake gamaedola ba niha sato?"mS I'etu'ö nidunödunöNia andrö Yesu wanguma'ö: "Si tola mamondrongo, ya ihaogö wamondrondrongo!"!; Ba so göi zaekhu ba danö satabö. Mowua danömö andrö: So zi otu kali fabali, so zi önö ngafulu kali ba so zi tölu ngafulu kali fabali mbuania."[/ So göi danömö saekhu ba gotalua ndroi ba ilazi'ö danömö andrö, irege mate.{ Ba me itugu alaŵa luo, ba ibörögö aleu danömö andrö, oköli ba mate, börö me lö aröu ikhamö bakha ŵa'ania. So göi zaekhu ba zokarakara, si lö awe'ewe'e tanö. I'anema'ö motalinga danömö andrö, börö me lö awe'ewe'e danö.F Me ifazaewe danömö andrö, so zaekhu ba lala, ba i'a fofo.zm Oya Ibe'e khöra wamaha'ö, fao ma amaedola, Imane: "So samösa zohalöŵö ba danö samazaewe tanömö zinanö.  Ato niha sowulo khöNia, irege moguna möi Ia yaŵa ba dundraha ba mudadao ba da'ö. Ba niha sato andrö, muzizio ira ba mbewe mbaŵa.  Amaedola zamazaewe tanömö zinanöMe luo no, me mofanö Yesu moroi ba nomo, möi Ia ba zinga mbaŵa Genezare ba dumadao Ia ba da'ö.x i 2Niha samalua somasi NamaGu si so ba zorugo, da'ö dalifusöGu ira matua ba talifusöGu ira alawe awö ninaGu."W ' 1Ituturu ndra nifaha'öNia ba Imane: "Mifaigi, da'e ninaGu ba ira talifusöGu.B  0Itema linia Yesu: "Haniha ninaGu ba haniha dalifusö Gu?"~u /Samösa ba gotalua niha sato andrö, zanguma'ö khöNia: "Hiza ninaU awö ndra talifusöU. Omasi ira fahuhuo khöU."2] .Soroiyomo Yesu sindruhuMe fahuhuo na sa Yesu ba niha sato andrö, hiza tohare ninaNia awö ndra talifusöNia. No muzizio ira baero ba la'alui lala ba wahuhuosa khöNia.+O -Ba ifuli mofanö afökha ba wangalui dafitu gafökha tanö bö'ö awönia, sabölö lö sökhi moroi khönia. Awena möi ira ba naha andrö, ba toröi ira ba da'ö, irege abölö lö sökhi gamuata niha andrö moroi ba zi lalö. Da'ö göi dania zalua ba niha si lö sökhi ba götö da'e.3 ,Börö da'ö, imane dödönia: "Mangawuli ndra'o ba nahiagu si no uröi." Ba me irugi nomo andrö, i'ila wa lö niha, no labözini ba no mufa'anö.} +Mangawuli gafökhaNa iröi niha afökha, idörödöröi danö si mate ba wangalungalui nahia wolombase, ba lö isöndra.zm *Ba luo wanguhuku maoso dania razo ira alawe moroi raya, sangadugö niha götö da'a. Börö me tohare ia moroi ba wondrege danö ba wamondrondrongo fehede Zalomo satuatua andrö. Ba hiza, ba da'e, no so Zabölö ebua moroi khö razo Salomo.E )Ba luo wanguhuku dania, maoso niha mbanua Niniwe ba wangadugö niha götö da'a. Börö me itegu ira Yona, no lawu'ai lala wa'aurira. Ba hiza, ba da'e no so Zabölö ebua moroi khö Yona. (Tölu ngaluo ba tölu mbongi so Yona ba dalu gi'a. Simanö göi Nono Niha andrö, tölu ngaluo ba tölu mbongi, I'iagö narö danö.)K 'Itema li Yesu: "Niha si faröi ba si lö famati ba götö da'e la'andrö sambua dandra. Ba hiza, lö tebe'e khöra dandra, baero dandra andrö salua khö Yona.H  &Te'andrö khö Yesu wamalua tandra sahölihöli dödöBa so ösa ndra sangila amakhoita awö ndra farizai'o, lamane: "He Guru, omasiga ma'ila sambua dandra, wa nifatenge Lowalangi Ndra'ugö.a~; %Börö me fehedemi zamösana ni'oguna'ö ba wangetu'ö, hadia fasala ami ba ma lö'ö."l}Q $Andrö Uŵa'ö khömi: Ba luo safuria, ilu'i niha fefu wehede si lö boto, si no ifalua zamösana.'|G #Alua zi sökhi ba niha si sökhi, börö me no niha si sökhi tödö ia. Ba alua zi lö sökhi ba niha si lö sökhi, börö me niha si lö sökhi tödö ia.{3 "He ya'ami samini tödö, hewisa wa mi'ila miwa'ö zi sökhi, me no si lö sökhi tödö ami? Börö me hadia zi so ba dödö, da'ö zalua ba mbawa.Mz !Amaedola geu ba buaniaBa wanöndra bua si sökhi, lö tola lö'ö sökhi göi dölania. Na lö sökhi dölania, ba lö göi sökhi mbuania. Ba mbua geu oroma, na sökhi dölania ba ma zui lö'ö.Ey Gofu haniha zanguma'ö hadia ia ba wolaŵa Ono Niha andrö, tola mu'efa'ö ia. Ba hiza, gofu haniha zolaŵa Eheha Ni'amoni'ö, tebai mu'efa'ö ia, he ba götö da'e ba he ba götö dania.x Börö da'ö Uŵa'ö khömi: Fefu horö ba fango'aya Lowalangi tola mu'efa'ö! Ba hiza, sango'aya Eheha Lowalangi, lö te'efa'ö ia.iwK Niha si lö fao khöGu, no solaŵa Ya'o. Ba niha si lö molului wangozara awöGu, no samazaewe.v# Haniha zomasi möi ba nomo zabölö ba wo'anagöi ya'ia, lö tola lö'ö iböbö ua zabölö andrö. Awena dania tola irabu fefu haratonia. u Na Utibo'ö baero ndra afökha ba wa'abölö Geheha Lowalangi, tola mi'ila, wa no Ibörögö wamatöröNia Lowalangi ba gotaluami.>tu Na Utibo'ö baero ndra afökha sodanedane ba kuaso Mbelesebu, heza moroi latema kuaso solo'ö khömi ba wamofanö afökha? Solo'ö khömi andrö zamaduhu'ö, wa no faya niŵa'ömi!usc Simanö göi, na itibo'ö ia samösa afökha, irege tebagi ia, hewisa wa tola anau gölö gamatöröŵania?]r3 I'ila Yesu gera'era dödöra. Andrö wa Imane khöra: "Sambua gamatöröŵa si lö fa-ha-sara dödö ba si fazöndrazöndra, adudu dania. Simanö göi ero banua ma ösi nomo si fazöndrazöndra, lö anau gölö.%qC Me larongo da'ö ira farizai'o, latema li wanguma'ö: "Ifofanö gafökha Niha da'ö, börö me no ibe'e khöNia kuaso Belesebu, si no salaŵa ndra afökha.\p1 Oi ahöli dödö niha sato ba lamane: "Te Ya'ia Nono Dawido andrö si no mufabu'u?@oy Kuaso Yesu moroi khö Geheha LowalangiAefa da'ö so zolohe khö Yesu samösa niha si no fatewu afökha, au'a ba lö hede ia. Ifadöhö ia Yesu, irege tola fahuhuo ba tola i'ila niha.(nK Ba fefu soi manötöna khöNia.ymk Lö Ifatö nono geu si no aleu ba lö Ibunu wandru sanimbonimbo. Fasöndra Ia irugi Ifemöna nifakhoi dödöGu.Pl Lö fasoso Ia ba lö mu'ao'ao Ia ba lö I'ebua'ö liNia ba lala sebua.k5 "Da'e GenoniGu, no Ufili Ia, ni'omasi'öGu ba si faudu ba dödöGu. Ube'e khöNia GehehaGu. Ba Ya'ia dania zanuriaigö fa'atulöGu ba soi niha fefu.Nj Ba zimanö alua zi no Iŵa'ö Lowalangi nifa'ema Yesaya sama'ele'ö:Ni awö wa Iŵa'ö khöra, akha lö la'ombakha'ö da'ö ba niha bö'ö.h5 Enoni nifili Lowalangi Me no aboto ba dödö Yesu, wa omasi labunu Ia ira farizai'o, Ilau mofanö; ba ato niha solo'ö Ya'ia. Ba Ifadöhö ira fefu,Vg% Ba hiza, laröi nomo wangandrö ira farizai'o mamagölö ira ba wamunu Yesu.f! Aefa da'ö Imane ba niha si mate dambai tanga andrö: "Oro'ö dangau!" I'oro'ö dangania niha da'ö, ba döhö, simane tangania si tambai.meS Tatu abölö ebua mböli niha moroi ba mbiribiri. Börö da'ö tola mulau zi sökhi ba luo Sabato."1d[ Itema li Yesu, Imane: "Na so ba gotaluami zokhö biribiri, ba na aekhu mbiribiri andrö ba dögi ba luo Sabato, hadia lö idöni yaŵa mbiribiri andrö moroi ba dögi?c/ Ba da'ö so niha si mate dambai tanga. Börö me omasi ira la'angadugö Yesu, lasofu khöNia: "Hadia tetehegö mamadöhö fökhö ba luo Sabato?"]b3 Famadöhö ba luo SabatoIröi nahia andrö Yesu, möi Ia ba nomo wangandrö khöra.0a[ So'aya luo Sabato sa Nono Niha andrö."`3 Ba na aboto ba dödömi mena'ö, hadia geluaha niŵa'ö andre: "Fa'ahakhö dödö zomasiDo ba tenga fasömbata," ba lö mihuku mena'ö zi lö sala.J_  Uŵa'ö khömi: Noa sa so ba da'e zebua moroi ba nomo Lowalangi.}^s Ba lö nibasomi ba zura goroisa andrö, wa lö la'amoni'ö luo Sabato ira ere ba nomo Lowalangi, ba lö fasala ira? ] Me möi ia ba nomo Lowalangi, ba la'a roti nifasömba'ö andrö, si tebai i'a ba si tebai la'a awönia; ha ere zi tola manga da'ö.n\U Itema lira Yesu, Imane: "Hadia lö nibasomi ba zura, he iwisa Dawido, me olofo ia, awö awönia fao?t[a Me la'ila da'ö ira farizai'o, lamane khö Yesu: "Hiza, lalau zi lö tola ba luo Sabato ira nifaha'öMö."(ZI Yesu, no So'aya luo SabatoSamuza ma'ökhö, me luo Sabato, Itörö Yesu nowi. Ba no olofo ndra nifaha'öNia ba labörögö ladödöni lai wakhe ba la'a nösi.iYK No sangomusoi'ö tödö wehedeGu khömi, ba noro saoha nifalu'i'öGu khömi. ­­­­­­­­­MX Mi'o'ö niŵa'öGu, awö wamaha'öGu, ba misöndra wa'ahono dödö.YW+ Mi'aine khöGu, ya'ami si no erege tödö ba wonoro noro sabua; Ufolombase ami.7Vg tohugö Yesu wanguma'ö:] "No Ibe'e khöGu AmaGu fefu hadia ia, ba lö sangila Ono andrö, baero Nama. Ba lö sangila Ama, baero Nono, awö ba niha sedöna Ifa'ele'ö Ono..UW Ya'ia, Ama, me no wa'omasiU zimanö."sT_ "Mi'aine khöGu serege tödö!"Me luo da'ö humede Yesu, Imane: "Usuno Ndra'ugö, he Ama, So'aya banua si yaŵa awö danö, me no Öbini'ö gamatöröŵaU föna niha satuatua ba ba niha sonekhe, ba no Öfa'ele'ö ia ba niha side'ide.vSe Ba Uŵa'ö khömi: Öna'öna na zi göna mbanua Zodoma andrö, na luo wanguhuku moroi ba zi göna ndra'ugö.Ry Ba ya'ugö, Kafana'uma, öwai te'elaŵa'ö ndra'ugö irugi mbanua si yaŵa? Lö'ö! Tetibo'ö dania ndra'ugö irugi mbanua niha tou. Na ba Zodoma mena'ö alua dandra andrö, nifaluaGu ba khömi, ba lö si tebulö ia mena'ö irugi ma'ökhö andre.uQc Ba Uŵa'ö khömi: Öna'öna na zi göna Tiro ba Sidona, na luo wanguhuku andrö, moroi ba zi göna ya'ami.fPE "Alai ndra'ugö, Khorasi! Alai ndra'ugö, Betisa'ida! Na ba Diro ba na ba Zidona mena'ö alua dandra andrö, no ara lafake nukha wa'abu dödö ba no lalau nawu ba högöra, si tobali tandra wa no lawu'ai lala wa'aurira."O3 Banua si lö faduhu tödöBa Ibörögö Ihedehede'ö Yesu mbanua andrö, ba zoya nifazökhiNia tandra andrö, me lö lawu'ai lala wa'aurira, Imane:N Ba no so Nono Niha andrö, manga ba mamadu hadia ia, ba lamane: "Hiza Ia, niha solu'alu'a, samadumadu agu, si fahuwu ba zanema bea ba ba niha si lö sökhi tanö bö'ö." Ba hiza, oroma dania, wa fa'atuatua Lowalangi tefaduhu'ö ba ngawalö nifazökhi dangaNia.\M1 Noa sa so Yohane andrö, ilau wuasö ba famoni, ba lamane: "Si fatewu afökha ia."aL; "No malau zurune khömi, ba lö solaya ami. No malau ngenungenu, ba lö sabu dödömi."K Ha'ökhö Ufaedogö niha si sagö tö andre? No amaedola ndraono ira, si famai ba newali, si fatahi ba nawöra faoma fatambai, lamane::Jo Si tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo!VI% Ba na itema tödömi, Yohane andrö Gelia si no tefa'ele'ö, wa so ia dania.pHY Huku Moze ba fefu zama'ele'ö irugi Yohane, ba no la'ombakha'ö we'aso gamatöröŵa Lowalangi andrö.jGM I'otarai mböröta wanuriaigö Yohane Same'e Fanasa andrö irugi iada'a, Ibörögö wamasindro amatöröŵaNia Lowalangi. Ba hiza irugi iada'a so niha si lö manema ba sanimbagö niha bö'ö we'amöi ba gamatöröŵa andrö.VF% Amen, Uŵaö khömi: Lö irai so niha sebua moroi khö Yohane Same'e Fanasa andrö ba gotalua niha gulidanö fefu. Ba hiza, niha fondrege zide'ide ba gamatöröŵa Lowalangi andrö, no ebua moroi khönia.vEe Sanandrösa khönia sa zi no tesura: Hiza, Ufatenge fönaU dengetengeGu andrö, ba wama'anö lalaMö fönaU.sD_ Ma hadia wa möi ami baero? Ba wamaigi sama'ele'ö? Uŵa'ö khömi: Sebua moroi ba za ma'ele'ö ni'ilami.^C5 Ba wamaigi niha sonukha si bagabaga? Hiza, ba nomo razo so niha sonukha si bagabaga.rB] Me no mofanö ndra nifaha'ö nifatenge Yohane, Ibörögö muhede Yesu ba niha sato sanandrösa khö Yohane, Imane: "Me möi ami baero ba danö si mate, hadia zomasi mifaigi? Hadia, sukhu nifaheuheu nangi? Ma hadia wa möi ami baero?3Aa Owuawua dödö niha si lö fatuwu khöGu."3@_ Ifuli la'ila niha sau'a, ba mowaö waö niha sombuyumbuyu töla; döhö wökhö zobou auri, larongo li niha safiso, maoso zi no mate ba ba zi numana te'ombakha'ö Injil.k?O Itema lira Yesu, Imane: "Mi'ae'e, mi'ombakha'ö khö Yohane zi no mirongomi awö ni'ila hörömi:> ifatenge ndra nifaha'önia ba wanofu khöNia: "Hadia, Ya'ugö nifabu'u Lo walangi andrö ma so zui niha bö'ö nibaloima?"G= Me irongo Yohane bakha ba gurunga, hadia nilau Keriso andrö,Z<- Tengetenge Yohane Same'e FanasaMe no I'o'ozui Yesu wanuturu lala andrö khö ndra nifaha'öNia si felendrua, mofanö Ia moroi ba nahia andrö, möi Ia mamaha'ö ba manuriaigö Injil ba ngawalö mbanua khöra.:;m *Gofu haniha zamabadugö si sambua mako idanö sokafu, khö zi samösa niha side'ide andre, ha börö me lafotöi ia nifaha'öGu, - amen, Uŵa'ö khömi, lö taya khönia zulö.J:  )Sama'amöi yomo sama'ele'ö, me no sama'ele'ö döinia, itema zulö simane samösa sama'ele'ö. Ba sama'amöi yomo niha satulö, me no niha satulö döinia, ba itema zulö simane niha satulö.~9u (Sulö ba nifalua si sökhiSama'amöi yomo ya'ami, no ifa'amöi yomo Ndra'o, ba ifa'amöi yomo Zamatenge Ya'o andrö.8w 'Haniha zomasi manaha fa'aurinia, taya khönia wa'auri ba haniha zi taya fa'auri börö Ndra'o, da'ö zanöndra ya'ia.O7 &Haniha zi lö manuyu röfania ba wolo'ö Ya'o, tenga sinangea khöGu.h6I %Haniha zabölö mangomasi'ö amania ba ma inania moroi ba wangomasi'ö Ya'o, tenga sinangea khöGu da'ö. Haniha zabölö mangomasi'ö ononia matua ba ma ononia alawe moroi ba wangomasi'ö Ya'o, tenga sinangea tana khöGu.55e $Si no fondrege zahatö, da'ö zi tobali udu.w4g #Möi Ndra'o ba wamabali niha khö namania, ono alawe khö ninania ba umönö ira alawe khö ninania matuania.13[ "Fabalisa börö YesuBöi miŵa'ö tödömi wa ba wolohe fa'atulö ba gulidanö dani wa so Ndra'o; tenga ba wolohe fa'atulö möi Ndra'o, ba hiza, ba wolohe fabörösa.u2c !Ba haniha zangosilö'ögö Ya'o föna niha sato, lö itörö tödöGu göi ia föna NamaGu si so ba zorugo.?1w Fa'a-lö-ai wö wangakui YesuGofu haniha zamaduhu'ö föna niha sato, wa nifaha'öGu ia, da'ö göi nifaduhu'öGu föna NamaGu si so ba zorugo [ba luo wanguhuku], wa tana khöGu ia.V0% Andrö böi ata'u ami: No ebua mbölimi moroi ba ziliŵi, he ŵa'ae oya ira.H/  Ba ba khömi, no te'erai göi fefu rozi mbu ba högömi yaŵa.. Hadia, tenga ha ma'ifu moguna gefe ba wowöli siliŵi? Ba sambua lö aekhu tou ba danö da'ö, na lö Itehegö Amami andrö.&-E Böi mi'ata'ufi zangila mamunu boto, ba si tebai mamunu noso. Da'ö zabölö mi'ata'ufi: [Lowalangi] sangila mamunu noso fabaya boto ba wanibo'ö ba narako. , Hadia niŵa'öGu khömi ba zogömigömi, mi'ombakha'ö ba zohaga. Hadia ningöngögöGu ba dalingami, mituriaigö föna niha fefu.L+ Haniha zi lö tola lö'ö mu'ata'ufi?Andrö böi mi'ata'ufi niha! Si no tebalugö iada'a, lö tola lö'ö tefa'ele'ö dania. Si lö na sa aboto ba dödö niha, lö tola lö'ö te'oroma'ö dania.<*q Abönö sa'ae khö nifaha'ö, na tobali faoma ira gurunia; ba na faoma ira zangoni genoni. Na no labe'e töi zokhö omo salaŵa ndra afökha, mendrua manö sa'ae ba zoroiyomonia.) Böi ahöli dödömi na alua khö nifaha'ö simane salua khö gurunia, ba ba khö genoni ma sohalöŵö simane khö zangoni.?(w Ba na lagohi ami ba mbanua si sambua, mi'oloi, misaŵa mbanua bö'ö. Amen, Uŵa'ö khömi: Lö fakhamö midozigö wanöröi banua Ndraono Gizara'eli, ba no tohare Nono Niha andrö.c'? Dozi ira dania fa'udu khömi börö döiGu. Ba sanau ölö irugi gamozua, da'ö ni'orifi.r&] Ibe'e dania nibunu dalifusönia niha, ba ibe'e nibunu nononia ama. Maoso ndraono udu ndra amara, labunu.% Tebe'e sa khömi dania ba da'ö sibai, hadia niŵa'ömi. Tenga sa ya'ami zi hede, Eheha Namami andrö zi hede, na muhede ami.X$) Na labe'e ba dangara ami, böi mi'abusi tödö, he miwisa ba hadia niŵa'ömi. #  Te'ohe ami föna ndra salaŵa ba föna ndra samatörö, börö Ndra'o, ba wamaduhu'ö khöra ba ba soi si lö mangila Lowalangi.r"] Mi'angelamaisi niha! La'ohe sa dania ami föna zanguhuku, ba labözibözi ami ba nomo wangandrö khöra.(!I Famakao ba ginötö si so fönaHiza, Ufatenge ami hulö mbiribiri ba gotalua nasu gatua. Andrö ya onekhe ami simane ulö ba atulö dödömi, simane marafadi.   Amen, Uŵa'ö khömi: Öna'öna na sa zi göna mbanua Zodoma ba Gomora andrö na luo wanguhuku, moroi ba zi göna mbanua andrö. Na so zi lö mama'amöi ami yomo ba si lö mamondrongo limi, miheta ami ba nomo ma ba mba nua andrö, ba mi'anotogö gawugawu ba gahemi  Na sinangea nösi nomo andrö, alua khöra wangowaimi andrö. Na tenga sinangea ira, akha mangawuli khömi wa'ohahau dödö andrö.kO Na möi ami yomo ba nomo, mi'owai ira, mimane: "Ya falukha wa'ohahau dödö zi sambua omo andre!"Y+ Ba zi möi ami gofu heza, ba mbanua sebua ba ma ba mbanua side'ide, mifaigifaigi haniha zi teboka tödö wanema turia nifa'emami, irege sinangea ia ba wanema ya'ami. Mi'iagö ba da'ö, irugi mofanö ami zui."= Böi mi'ohe tasi, naha mbalazo, na mofanö ami, böi göi dombua mbarumi, böi mobadagahe ami ba böi mani'o. Noa sa sinangea itema mbalazo sohalöŵö.`9 Böi mitema gana'a ba ma firö ba he göi kefe ba wangirö'ö ya'ia ba mböbö talumi."= Mifadöhö wökhö zofökhö, misusugi zi no mate, mifadöhö mbou auri ba mitibo'ö baero ndra afökha. Lö nibe'emi böli ba böi göi mihalö mböli.\1 Miae'e ba mi'ombakha'ö wanguma'ö: "Iada'a Ifasindro gamatöröŵaNia Lo walangi.J  Ba hiza, mi'ae'e ba mbiribiri si suna andrö, ma'uwu Gizara'eli.+O Halöŵö ndra rasulIfatenge Yesu zi felendrua andrö, ba Iŵa'ö khöra: "Böi mi'ae'e ba soi si tenga soi Lowalangi, ba böi mi'ae yomo ba mbanua niha Zamaria.G Simoni Selote, ba Yuda Iskariota, si manga mböli Yesu dania.gG Filifo ba Batolomai'o, Toma ba Matai'o, sanema bea andrö; Yakobo, ono Galifai'o, ba Tadai'o,#? Da'a döi ndra rasul andrö si felendrua: Si föföna Zimoni, nifotöi Fetero, ba Andrea, talifusönia; ba Yakobo, ono Zebedai'o, ba Yohane talifusönia;I  Rasul si felendruaIkaoni Yesu ndra nifaha'ö si felendrua ba Ibe'e khöra kuaso ba wanibo'ö baero eheha si ra'iö, ba ena'ö tola lafadöhö fefu ngawalö wökhö ba fefu ngawalö wa'atebai.b= &Andrö mi'andrö khö Zokhö basitö andrö, ena'ö Ifatenge zohalöŵö ba mbasitöNia.V% %Ba Imane khö ndra nifaha'öNia: "Ebolo sa mbasitö, ba lö ato zohalöŵö.|q $Me I'ila niha sato, ba ahakhö dödöNia ira, me no nifakao ira, nihöndrögö tou, hulö mbiribiri si lö kubalo.} #Ebolo mbasitö – Lö ato zohalöŵöItöröi mbanua sebua awö mbanua side'ide Yesu, mamaha'ö Ia ba nomo wangandrö khöra, manuriaigö Injil sanandrösa ba gamatöröŵa Lowalangi andrö, Ifadöhö fefu ngawalö wökhö awö ngawalö wa'atebai.W ' "Ba lamane ira farizai'o: "Ba döi zalaŵa gafökha Ifofanö gafökha andrö."$ A !Ba me no tefofanö gafökha andrö, ba humede zi lö hede no mege. Ba ahölihöli dödö niha sato, lamane: "Lö irai alua zimanö ba Ndraono Gizara'eli."m S Famadöhö si lö hedeMe no mofanö ira, ba la'ohe khö Yesu niha si lö hede, nifatörö gafökha.a ; Ba mofanö ira, la'ombakha'ö duria sanandrösa khö Yesu ba danö andrö ma'asagörö.x i Ba I'anema'ö la'ila niha. Aefa da'ö Itenaŵa sibai ira Yesu, ena'ö lö terongo zalua andrö gofu ha'ökhö.T! Ibabaya höröra Yesu ba Ima ne: "Ya alua khömi molo'ö nifatimi andrö."8i Me möi yomo ba nomo Yesu, la'ondrasi Ia niha sau'a andrö. Isofu khöra Yesu: "Hadia faduhu dödömi, wa tola Ufadöhö ami?" Latema liNia lamane: "Faduhu dödöma, So'aya!"3 Famadöhö darua niha sau'aMe mofanö Yesu, so darua niha sau'a, solo'ö Ya'ia. Mu'ao ira wanguma'ö: "He Ma'uwu Dawido, hakhösi tödö ndra'aga!"?y Ba humöngö duria da'ö ba danö andrö ma'asagörö.s_ Ba me no tefofanö baero niha sato, ba möi Ia si bakha, Ira'u danga nono alawe andrö Yesu, ba maoso ia.W' "Miheta ami! Tenga si mate nono alawe andre, si mörö." Ba la'igi'igi'ö Ia.{o Me Irugi yomo ba nomo zatua nomo wangandrö no mege Yesu, me I'ila zolau sigu, awö niha sato si faguagua, Imane:! Ibali'ö Ia Yesu, I'ila ia ba Imane: "Aro'ö dödöu, ina, no i'orifi ndra'ugö famatimö andrö." Ba i'anema'ö döhö ndra alawe andrö.<s "He ha ubabaya gahe mbaruNia, ba döhö wökhögu."% Ba dalu lala so ndra alawe sendro talu, no sa'ae felendrua fakhe wa'ara. I'ondrasi Yesu moroi furi, ibabaya gahe mbaruNia, imane dödö nia:>~w Maoso Yesu, I'o'ö ia. Ba fao göi ndra nifaha'öNia.u}c Famadöhö samösa ndra alawe ba fanusugi samösa nono alawe Me fahuhuo na sa Yesu, tohare samösa zatua nomo wangandrö, möi ia khö Yesu, mangalulu khöNia, imane: "No mate mege nonogu alawe, ba ae tufa ia tangaU, ba ifuli auri ia."C| Ba lö'ö göi lalau nagu si bohou ba nahia satua. Na lalau, ba asika nahia andrö ba aduwa nagu ba tekiko nahia. Ba nahia si bohou lalau nagu si bohou, ena'ö faoma terorogö ma'afefu.}{s Ba lö sombalo baru satua balobalo si bohou; asika zui sa mbaru ba zinga mbalobalo andrö ba tobali ebua zasikania.*zM Itema lira Yesu: "Hadia tola abu dödö zi möi ba walöŵa, fatua so ba gotaluara Zangowa lu? Na irugi baŵa dania, aheta khöra Zangowalu, awena lalau wuasö.^y5 No ibörögö walöŵa - Sanandrösa ba wuasöMe luo da'ö, möi khö Yesu ndra nifaha'ö Yohane Same'e Fanasa, lasofu khöNia: "Hana wa ya'aga awö ndra farizai'o asese malau wuasö, ba ira nifaha'öMö lö'ö?"x{ Mi'angeragö atö, hadia geluaha, [me Iŵa'ö Lowalangi]: "OmasiDo, ena'ö so khömi wa'ahakhö dödö, ba tenga ena'ö mifasömba'ö gurifö." Tenga ba wogaoni niha si lö moguna mamalalini era'era so Ndra'o, ba hiza, ba wogaoni niha si so horö.ewC Irongo Yesu wehede da'ö ba Imane: "Lö moguna doto ba niha sabölö, ha ba niha sofökhö."v= Me la'ila da'ö ira farizai'o, lamane khö ndra nifaha'ö Yesu: "Hana wa orudu manga Gurumi awö ndra sanema bea ba ba niha si lö sökhi tanö bö'ö?"!u; Ba tobali, me fatome Yesu ba nomonia, tohare niha sangozara bea sato, awö nifotöi niha sebua horö, orudu manga ira khö Yesu awö ndra nifaha'öNia.It  Fogaoni Matai'o tobali nifaha'ö YesuMe mofanö Yesu moroi ba da'ö, I'ila samösa niha si dadao ba naha wanema bea, Matai'o döinia. Imane khönia: "O'ö Ndra'o!" Maoso Matai'o, i'o'ö Yesu.fsE Me la'ila da'ö niha sato, ata'u ira ba lasuno Lowalangi, same'e kuaso simane da'ö ba niha.1r] Ba maoso niha da'ö, ifuli ia ba khöra.&qE Ba ena'ö mi'ila, tola I'efa'ö Ono Niha horö ba gulidanö andre," - awena Iŵa'ö ba zi mate dambai andrö: "Faoso, fazaŵa gasomö ba fuli'ö ba khömi."epC Hezo zaoha ira wanguma'ö: No te'efa'ö khöu horöu, ba ma fanguma'ö: Faoso ba owaöwaö?Wo' Me I'ila gera'erara Yesu, Imane: "Hana wa lö sökhi gera'era dödömi bakha?enC Ba lamane dödöra ösa ba gota lua ndra sangila amakhoita: "I'o'aya Lowalangi Niha da'ö."5mc Ba hiza, la'ohe khöNia zi mate dambai, si no mörö ba gaso. Me I'ila wamatira Yesu, Imane khö zi mate dambai andrö: "Aro'ö dödöu, onoGu. No te'efa'ö khöu horöu."elC Famadöhö fökhö zi mate dambaiMöi Yesu ba nowo, Ifuli I'ötö mbaŵa, Isaŵa mbanuaNia. k"Ba hiza, möi baero sambua banua andrö, la'ondrasi Yesu. Ba me la'ila Ia ba la'andrö khöNia, ena'ö Iheta Ia ba danöra andrö.jy!Ba moloi ndra kubalo lasaŵa mbanua, la'ombakha'ö da'ö fefu, ba he göi hadia ia khö ndra si fatewu afökha andrö.7ig Imane khöra Yesu: "Mi'ae'e!" Ba laröi niha andrö, lasaŵa mbawi. Ba hiza, fagohi mbawi si sangawawa andrö ma'afefu ba zanaere, latibo'ö ira ba mbaŵa; ba ahori alömö.~huBa la'andrö khöNia ira afökha andrö, lamane: "Na Öfofanö ndra'aga, ba fatengega ba mbawi si sangawawa andrö." d~~y}}}&|{{{\zyyKxxIwwvv-uuFtthtss0rrHqqSqppPoo\z\[[3Z_YY X+WWbVVdUUATTSIRRJQQ2PzOOEMMMLLK|JJ3IHHH;GFFdF EEDD.CC&BBAA @@&?&>==<;;d:~99t88J776{5}433o211x00 /A.--p,,M++<** )((_''U&&O%%@$$r##U""`!!L yNKp^edo>X<`Mn m {  J ?u/^$_*7"Ahakhö dödö Yesu ira, Ibabaya höröra. Ba i'anema'ö la'ila niha ba la'o'ö Yesu.E)!Latema liNia, lamane: "He So'aya, omasiga teboka höröma."Y(+ Ibatogö Ia Yesu, Ikaoni ira ba Isofu khöra: "Hadia zomasi ami Ufalua khömi?"'Lategu ira niha sato, ena'ö lahonogö ira. Ba itugu ebua na sa lira we'ao, lamane: "He So'aya, Ma'uwu Dawido, hakhösi tödö ndra'aga!"&7Hiza darua niha sau'a si dadao ba zinga lala. Me larongo wa Itörö Yesu, mu'ao'ao ira, lamane: "He So'aya, Ma'uwu Dawido, hakhösi tödö ndra'aga!"N%Famadöhö darua niha sau'aMe laröi Yerikho, ato niha solo'ö Yesu.}$sSimanö göi Nono Niha andrö, tenga si möi mangoni, no si möi enoni, ba Itehegö mate ba wangöhöli niha sato."V#%Gofu haniha ba gotaluami zomasi tobali si föföna, akha tobali ia sawuyumi.a";Böi simanö ba gotaluami. Na so zomasi ebua ba gotaluami, akha tobali ia ngoningonimi.!Börö da'ö, Ikaoni ira Yesu, Imane: "No mi'ila, wa ira samatörö lafatörö soira ba ira salaŵa lakuasoi nono mbanuara.m SMe larongo da'ö ira nifaha'ö si dafulu, ba mofönu sibai ira khö zi fatalifusö si darua andrö.H Imane Yesu: "Mibadu göi dania nösi mako andrö khöGu. Ba hiza, sanandrösa ba wedadao ba gambölöGu ba ba gaberaGu, tenga Ya'o zangohonogöi. Tebe'e da'ö ba niha si no Ihonogöi AmaGu."  Itema li Yesu, Imane: "Lö mi'ila hadia ni'andrömi. Hadia tola fao ami ba wamadu ösi mako andrö nibaduGu?" Latema li: "Tola!"5cIsofu khönia Yesu: "Hadia zomasi'ö?" Imane: "Ŵa'ö, ena'ö iraonogu andre si darua dumadao samösa ba gaberaU ba samösa ba gambölöU, na tobali razo Ndra'ugö dania."2]Tenga sangoni, no si möi enoni - Angandröŵa nina Yakobo ba YohaneI'ondrasi Yesu fo'omo Zebedai'o si fao iraononia si darua. Mangalulu ia föna Yesu; so ni'andrönia.)ba labe'e Ia ba danga niha si tenga soi Lowalangi, ena'ö la'omai'ö, laböbözi ba laforöfa Ia. Ba hiza, ba ngaluo si tölu, ifuli auri Ia."+O"Hiza, numalö ita iada'e ba Yerusalema. Ba da'ö dania tetou'ö Nono Niha andrö ba danga ndra ere sebua ba ira sangila amakhoita. La'etu'ö huku famunu khöNia(IFangombakha si medölu sanandrösa ba wa'amate ba femaoso YesuMe möi Yesu ba Yerusalema, ba dalu lala Ikaoni ndra nifaha'öNia ba zi ha ya'ira, Imane khöra:ta[Itohugö Yesu wanguma'ö:] "Simanö göi safuria tobali si föföna, ba si föföna tobali safuria dania.taHadia tebai ufalua zomasi dödögu ba zi so khögu? Ma afökhö dödöu, na uhakhösi tödö niha bö'ö?"QHalö gaziu ba ofanö. Nilau dödögu wa ufagölögölö wame'e gazimi. Itema li zi samösa andrö: "He talifusö, lö nilaugu si lö sökhi khöu. Hadia, lö si fao dödöu ba wanema gazi sirugi ma'ökhö?- lamane: "Ha sambua jam wohalöŵö ndra safuria so andrö, ba ma'öma'ökhö mataögö wa'ama rase ba fa'aukhu zino, ba hiza fagölö zinemama."Q Me latema gefe andrö, mukökökökö ira khö zokhö kabu nagu andrö,+ Tohare göi zohalöŵö i'otarai zihulöwongi. Lamane dödöra, nitemada töra moroi ba da'ö. Ba hiza sa, tebe'e khöra göi sirugi ma'ökhö.a; Tohare ndra sohalöŵö, si so me bözi lima tanö owi. Latema gazira sirugi ma'ökhö.[/Me arakhagö bongi, muhede zokhö kabu nagu andrö khö mandru ndra sohalöŵö khönia, imane: "Kaoni ndra sohalöŵö andrö ba be'e gazira zamösana. Börögö ba zafuria so, numalö ba zi föföna andrö."ykLamane khönia: "Lö sangoni ya'aga." Imane khöra: "Na simanö, mi'ae'e göi mohalöŵö ba kabu nagu khögu!"Me möi ia bözi lima, i'ila zui niha si lö halöŵö. Isofu khöra: "Hana wa muzizio manö ami ma'öma'ökhö ba da'e, lö halö ŵö?"} sBa möi göi ira. Bözi felendrua ba bözi tölu tanö owi, möi baero zui ia wangalui sohalöŵö ba kabu nagunia.Y +Imane khöra: "Mi'ae'e mohalöŵö ba kabu nagu khögu. Ube'e zinangea gazimi."Z -Bözi siŵa mofanö zui zokhö kabu andrö, i'ila niha ba fasa si lö halöŵö.k OMe no fao dödöra wame'e gazira sirugi ma'ökhö, ifatenge ira wohalöŵö ba kabu nagu khönia.X )Amaedola zohalöŵö ba kabu nagu[Imane Yesu:] "Na mamatörö Lowalangi andrö, hulö gamaedola andre: So samösa niha sokhö kabu nagu, sofanö sahulö wongi wangalui niha sohalöŵö ba kabu nagu khönia.r]Hiza, ato niha si föföna iada'e tobali safuria dania, ba ato zafuria iada'e tobali si föföna dania."b=Dozi niha sondröi omonia, talifusönia matua ma talifusönia alawe, ma zui ama ba inania ma iraononia ma nowinia, börö Ndra'o, itema dania niha andrö otu kali fabali. Awö wa itema göi dania wa'auri si lö aetu.-SImane khöra Yesu: "Amen, Uŵa'ö khömi: Ya'ami si no molo'ö Ya'o, na teberögö ginötö wanga'azökhi mangawuli andrö dania, na mudadao yaŵa ba dadaoma solakhömi Nono Niha andrö, dumadao göi ami yaŵa ba dadaoma si felendrua ba wanguhuku si felendrua mado Ndraono Gizara'eli andrö. Sulö wolo'ö YesuImane Fetero khö Yesu: "Hewisa ndra'aga? No maröi fefu hadia ia ba wolo'ö Ya'ugö. Hadia nitemama dania?"fEIfaigi ira Yesu ba Imane khöra: "Na ba niha, ba tebai. Ba na khö Lowalangi, a'oi so lala."s_Me larongo da'ö ira nifaha'ö Yesu, ahölihöli dödöra, lamane: "Na simanö, haniha zi tola te'orifi?"Ufuli Uŵa'ö khömi: Abölö aoha itörö dögi walölöŵa gondra, moroi na möi ono gamatöröŵa Lowalangi niha si kayo."Imane Yesu khö ndra nifaha'öNia: "Amen, Uŵa'ö khömi: Fondrege wa'afökhö sibai ba niha si kayo tobali ono gamatöröŵa Lowalangi.`9Me irongo da'ö ono matua andrö, mofanö ia, abu dödö; me no niha sebua okhöta ia.<qImane khönia Yesu: "Na omasi'ö ökhamö wa'amo'ahonoa, ae amawa fefu zi so khöu, ba bölinia be'e ba zi numana, ena'ö so khöu girögirö ba zorugo. Awena tabu, o'ö Ndra'o."q~[Imane khöNia ono matua andrö: "No ahori u'o'ö da'ö i'otarai me iraono ndra'o. Hadia zambö ndra'o?"Y}+fosumange namau awö ninau ba omasi'ö nawöu niha simane fa'omasiu ndra'ugö."|wImane niha andrö: "Oroisa hadia?" Itema li Yesu: "Böi ange'e, böi ohorö, böi anagö, böi böbögö zi lö duhu, { Itema linia Yesu: "Hadia wa ösofu khöGu zi sökhi? Ha samösa zi sökhi. Na omasi'ö ösöndra wa'auri, o'ö goroisa andrö."z)Tahataha wolo'ö YesuSo niha sangondrasi Yesu, ima ne khöNia: "He Guru, hadia zi sökhi nilaugu, ena'ö usöndra wa'auri si lö aetu andrö?"Hy Me no aefa Itufa högö ndraono andrö Yesu, Itohugö wofanö.-xSImane khö ndra nifaha'öNia Yesu: "Mifa'amöi khöGu ndraono andrö; böi mitenaŵa ira, börö me niha simane da'e zi tobali ono gamatöröŵa Lowalangi andrö."2w] Ifahowu'ö ndraono YesuSo niha solohe iraono khö Yesu, ena'ö itufa tangaNia högöra ba wamahowu'ö ya'ira. Ba latenaŵa ira nifaha'ö Yesu niha solohe iraono andrö.vw So zi tebai mangowalu i'otarai wa'atumbura. So göi niha si lö mangowalu, börö wolau niha bö'ö khöra. So zi lö mangowalu, ena'ö abölö la'oigö dödöra wangai halöŵö ba gamatöröŵa Loŵalangi. Niha si tola manema da'ö, ya itema."u Itema li Yesu: "Lö dozi niha tola latema wanguma'ö da'ö, ha ya'ira si no tebe'e fa'aboto ba dödö moroi khö Lowalangi.t5 Fa'a-lö-mangowalu börö gamatöröŵa LowalangiLamane ira nifaha'öNia: "Na simane situasi wongambatösa andrö, abölö sökhi na lö mangowalu."Os Ba Uŵa'ö khömi, haniha zamabali dongania, na tenga börö wohorö, ba mangowalu ia ba ndra alawe tanö bö'ö, ba sohorö ia. Ba niha sangowalu ba ndra alawe nifabali andrö, ba sohorö ia göi.r{Itema li Yesu, Imane: "Börö wa'abe'e dödömi, wa itehegö khömi Moze wamofanö dongami. Tenga simanö ba mböröta. qLamane khö Yesu: "Hana wa iŵa'ö Moze, ena'ö ibe'e zura wabalisa khö ndrongania niha, na omasi ia ifabali ndrongania andrö?"lpQTobali tenga sa'ae darua ira, ha sambua. Andrö, si no I'osambua'ö Lowalangi, böi ifabali niha."o}Ba Imane: "Andrö wa iröi namania ba inania niha ba i'olembai ngambatönia ba tobali ha sambua ira [he boto, he noso]."nItema lira Yesu, Imane: "Hadia, lö nibasomi ba zura ni'amoni'ö, wa Lowalangi zomböi niha ba mböröta, ira matua he göi ira alawe?mBa la'ondrasi Ia ira farizai'o ba wanandraigö Ya'ia, lamane: "Hadia tetehegö ifabali ndrongania niha gofu hadia mbörö?"@l{Ato niha solo'ö Ya'ia ba da'ö, ba Ifadöhö ira fefu.kFamaha'ö sanandrösa ba wongambatösaMe no aefa Iŵa'ö Yesu da'ö fefu, Iröi Galilaia numalö Ia ba Yudaia, yefo Yoridano.j1#Ba imane Yesu: "Simanö göi dania Ilau khömi AmaGu andrö si so ba zorugo, na tenga moroi ba dödömi mi'efa'ö zala dozi ami khö dalifusömi."liQ"Ba mofönu razo andrö, ibe'e ia ba danga zamakao ba wanguhuku ya'ia, irugi ibu'a gömönia fefu."{ho!Hadia lö öhakhösi tödö göi mena'ö nawöu sangai halöŵö, simane ya'o, me no uhakhösi tödö ndra'ugö?"g Ifakaoni'ö niha andrö razo ba imane khönia: "He enoni si lö sökhi! No uheta gömöu andrö fefu, me ö'andrö khögu.fMe la'ila da'ö awönia sangai halöŵö tanö bö'ö, abu sibai dödöra. La'ondrasi razo ba la'ombakha'ö khönia zalua andrö fefu.se_Ba lö itehe si samösa andrö. Möi ia ifakuru'ö nawönia andrö, irugi ibu'a fefu wo'ömönia mena'ö.dItuhi danö awönia sangai halöŵö andrö ba i'andrö khönia, imane: "Bologö dödöu khögu! Ubu'a fefu wo'ömögu andrö dania."Ac{Me möi baero zangai halöŵö andrö, falukha ia nawönia sangai halöŵö, so'ömö khönia si ha ma'ifu. Ira'u nawönia andrö, itögi mbagi ba imane: "Bu'a fefu wo'ömöu khögu!"RbBa ahakhö dödö razo andrö ia, i'efa'ö ia ba iheta fefu wo'ömönia. aItuhi danö sangai halöŵö andrö, mangalulu ia khö razo, imane: "Bologö dödöu khögu! Ahori ubu'a wo'ömögu khöu dania."`3Me tebai ibu'a gömönia, iŵa'ö razo, akha la'amawa ia, awö wo'omonia, awö ndraononia, awö fefu hadia zi so khönia ba wamu'a ömönia andrö.O_Me ibörögö wamareso, te'ohe khönia samösa zo'ömö sara miliard.;^oAmaedola zangai halöŵö si lö mangahakhösi tödö nihaBörö na mamatörö Lowalangi hulö gamaedola da'e: So samösa razo somasi mangerai fo'ömö zangai halöŵö khönia.g]GItema linia Yesu, Imane: "Uŵa'ö khöu, tenga ha fitu kali; hiza sa, fitu ngafulu kali fitu.5\cLö tola lö'ö ta'efa'ö zala naŵödaI'ondrasi Yesu Fetero, isofu khöNia: "He So'aya, ha'uga kali tola fasala dalifusögu khögu ba u'efa'ö ia? Hadia irugi fitu kali?"`[9Börö me gofu heza so darua ma datölu zowulo börö Ndra'o, so Ndra'o ba gotaluara."3Z_Ba Uŵa'ö göi khömi: Na darua ba khömi, si so ba gulidanö andre, la'osara'ö dödöra ba wangandrö hadia ia, Ibe'e khöra ni'andröra andrö AmaGu si so ba zorugo.3Y_Kuaso si so ba GerejaAmen, Uŵa'ö khömi: "Hadia nitenaŵami ba gulidanö, no nitenaŵa göi ba zorugo. Ba hadia ni'atulö'ömi ba gulidanö, no ni'atulö'ö ba zorugo.FXBa na lö manö ifondrondrongo niŵa'öra andrö, awena ö'ombakha'ö da'ö ba Gereja. Ba na lö goi ifondrondrongo niŵa'ö Gereja, akha hulö niha si tenga soi Lowalangi ia ba si falimo. WBa na lö irongo, ohe zamösa ma darua tö nawöu, ena'ö börö wamaduhu'ö zi darua ma datölu sasi andrö, te'oroma'ö zi duhu.YV+Fanema li khö Lowalangi sanandrösa ba dalifusöNa mosala dalifusöu khöu, ae'e khönia ba amenesi ia ba zalania andrö ba zi ha darua ami. Na i'o'ö niŵa'öu, ba no ösöndra mangawuli dalifusöu andrö.oUWSimanö göi Namami andrö si so ba zorugo, lö omasi Ia na taya fazamösa ndra niha side'ide andrö.3T_ Sindruhu niŵa'öGu khömi: Na no isöndra mangawuli mbiribiri andrö, ba abölö wa'omuso dödönia ba zi sageu andrö moroi ba zi siŵa wulu a siŵa tö si lö mosuna.JS  Hewisa wangerangerami? Na so niha sokhö otu nga'eu mbiribiri, ba na mosuna sageu, hadia lö iröi mbiribi ri si siŵa wulu a siŵa nga'eu ba hili, ba möi ia wangalui biribiri si suna andrö?SR (Börö me tani wa tohare Nono Niha andrö ba wangorifi niha si no taya.)HQ  Amaedola mbiribiri nisöndra mangawuliBöi mi'ositengagö fasamösa niha side'ide andre. Uŵa'ö khömi: "Ira mala'ika sondrorogö ya'ira, lö mamalömalö la'ondrasi NamaGu si so ba zorugo.hPI Na ifaelungu ndra'ugö höröu irege öfalua horö, ba tema koe ba tibo'ö ia. Börö me abölö sökhi, na auri ndra'ugö khö Lowalangi ha tambai hörö, moroi na dombua höröu, ba nitibo'ö ndra'ugö ba galitö narako.zOmNa tangau ma aheu mbörö wa ölau horö, ba tema taba ba tibo'ö ia. Börö me abölö sökhi na auri ndra'ugö khö Lowalangi ha tambai danga ma ha tambai gahe, moroi na so ma'adua danga ba aheu, ba nitibo'ö ndra'u gö ba galitö narako.NAlai niha gulidanö samobörö fangala ba famaelungu. Duhu wa lö aetu'aetu so zamaelungu, ba alai niha samobörö ya'ia.WM'Ngawalö zamobörö fangala niha side'ideNa so zamobörö fangala ba niha side'ide samati khöGu andre, ba abölö sökhi, na lataŵi ba mbaginia gara wondrekha sebua ba latibo'ö ia bakha ba nasi sabakha.jLMBa na so zama'amöi yomo khönia iraono simanö, samösa, ba döiGu, ba Ya'o nifa'amöinia yomo.tKaBa haniha zangidengide'ö ya'ia tobali simane iraono andre, da'ö zebua ba gamatöröŵa Lowalangi andrö./JWImane khöra: "Amen, Uŵa'ö khömi: Na lö mifalalini gera'erami ba na lö tobali hulö ndraono ami, ba lö manö lalami we'amöi ba gamatöröŵa Lowalangi andrö.JI Ikaoni samösa ndraono side'ide Yesu, Ifezi zio ia ba gotaluara,9HkHaniha zabölö ebua ba gamatöröŵa Lowalangi?Me inötö da'ö, la'ondrasi Yesu ira nifaha'öNia ba lasofu khöNia: "Haniha zabölö ebua ba gamatöröŵa Lowalangi andrö?"bG=Ba hiza, ena'ö böi abao dödöra khöda, ae'e ba mbaŵa ba lau fagai! Halö gi'a si föföna ögaini. Ba na öbokai mbawania, ösöndra gefe si tobönö famu'a mbea andrö. Da'ö halö ba bu'a gömöda, darua ita."kFOItema li Fetero: "Ba niha bö'ö!" Imane khönia Yesu: "Na simanö, lö moguna labu'a ono mbanua.cE?Itema li Fetero: "Ibu'a." Ba me no möi yomo Wetero, Ihulö wanofu khönia Yesu, Imane: "Hadia ba dödöu, Simoni? Ira razo ba gulidanö andre, ha'ökhö lahalö bea ba seŵa? Hadia, ba nono mbanua ma ba niha bö'ö?"rD]Famu'a bea ba nomo wangandröMe larugi Gafana'uma [ira Yesu awö ndra nifaha'öNia], la'ondrasi Wetero ira sangozara be'elö ba nomo wangandrö, lasofu khöNia: "Hadia Ibu'a göi mbe'elö ba nomo wangandrö Gurumi andrö ma lö'ö?"3CaTobali abu sibai dödö ndra nifaha'öNia.hBIFangombakha si mendrua sanandrösa ba wa'amate ba femaoso YesuMe owulo ira ba Galilaia, Imane khöra Yesu: "Tetou'ö dania Nono Niha andrö ba danga niha, ba labunu Ia. Ba na no irugi tölu ngaluo ba maoso Ia, ifuli auri."RA(Afökha simane da'e, awai tola mofanö ha faoma fangandrö ba famoni.")|@qBa Itema lira: "Börö wa'ambö famatimi andrö. Amen Uŵa'ö khö mi: Na so khömi wamati simane fa'ebua danömö höwa, ba miŵa'ö ba hili andrö: Fawu'a'ö ba da'e, ba fa'ese'ö ba da'ö. Ba ifawu'a ia. Ba lö hadia ia si tebai ba khömi.s?_Aefa da'ö möi ndra nifaha'ö khö Yesu, ba zi ha ya'ira, lamane: "Hana ndra'aga wa tebai mafofanö ia?"k>OBa Itenaŵa gafökha andrö Yesu, ba aheta khönia, ba döhö wökhö nono andrö ba da'ö sibai.A={Itema linia Yesu: "He ya'ami soi si lö famati, si no tefuyu tödö, ha wa'ara tö lö tola lö'ö toröiDo khömi? Ha wa'ara Utaha wolaumi andrö? Mi'ohe khöGu nono andrö ba da'e!"B<No u'ohe ia khö ndra nifaha'öU, ba tebai lafadöhö ia. ; imane: "He So'aya, hakhösi tödö nonogu. Mofökhö saniri ia ba marase sibai ia. Asese aekhu ia ba galitö, asese ba nidanö.:{Famadöhö ono saniriMe mangawuli ira ba niha sato andrö, ba tohare samösa ndra matua, ibalöduhini danö föna Yesu,i9K Awena aboto ba dödö ndra nifaha'ö Yesu, wa fahuhuo Ia sanandrösa khö Yohane Same'e Fanasa.8) Uŵa'ö khömi, no tohare Gelia, ba lö niha sangila ya'ia; lalau khönia zomasi dödöra. Ba simanö göi nilaura ba Nono Niha andrö dania."N7 Itema lira Yesu: "Sindruhu, tohare Gelia ba wama'anö fefu hadia ia.6 Yohane, ba no EliaBa lasofu khö Yesu ira nifaha'ö Nia: "Hana wa laŵa'ö ira sangila amakhoita, wa lö tola lö'ö tohare ua Gelia?".5U Ba me möi ira tou moroi ba hili, Ifangelama ira Yesu, akha böi la'ombakha'ö gangilata andrö, gofu ha'ökhö, fatua lö maoso Nono Niha andrö moroi ba wa'amate.E4Me lafaöga höröra, ba lö ni'ilara niha bö'ö, ha Yesu.T3!Möi khöra Yesu, Itufa ira tangaNia, Imane: "Mifaoso, ba böi mi'ataufi!"a2;Me larongo li andrö ira nifaha'ö Yesu, lafalögu ira tou ba danö ba ata'u sibai ira.@1yMe muhede na sa Wetero, hiza so lawuo si haga sibai, solumö'ö ya'ira. Moroi ba lawuo andrö terongo li sanguma'ö: "OnoGu da'e, Ono omasi'ö. Wa'omasiGu Ia. Mifondrondrongo liNia!"+0OImane Fetero khö Yesu: "He So'aya, sökhi wa so ita ba da'a. Na omasi'Ö, damafasindro tölu nose ba da'e, sambua khöU, sambua khö Moze ba sambua khö Gelia."D/I'anema'ö oroma khöra Moze ba Elia, fahuhuo ira khöNia.U.#Ba tobali Ia fönara: Humaga mbawaNia hulö luo, ba nukhaNia no takitakile.9-kTefolakhömi Yesu ba hili salaŵaÖnö ngaluo aefa da'ö, Iŵa'ö Yesu awöNia Wetero, Yakobo ba Yohane, talifusö Yakobo; I'ohe ira ba hili salaŵa. Ha ya'ira zi so ba da'ö.,)Amen, Uŵa'ö khömi: So ba go taluami ösa si so ba da'e, si lö mate, fatua lö la'ila Nono Niha andrö, na tohare Ia bakha ba lakhömiNia." +Tohare dania Nono Niha andrö bakha ba lakhömi NamaNia, si fao ira mala'ikaNia. Awena dania Isulöni ba zamösana hadia nilaunia.5*cHadia hare ba niha, na i'okhögö fefu hadia zi so ba gulidanö andre ba na te'ala ia fa'aurinia sindruhu? Tatu lö harenia. Fa'auri niha tebai mube'e fangalinia hadia ia.)Niha sombelegö fa'aurinia, da'ö dania zi taya fa'auri. Ba niha sanehegö fa'aurinia khöGu, da'ö dania zanöndra fa'auri.((IAefa da'ö Imane Yesu khö ndra nifaha'öNia: "Na so niha sedöna molo'ö Ya'o, ya mu'ositengagö wa'aurinia samösa, ya mulu'i röfania ba ya mu'o'ö Ndra'o.''Ibali'ö Ia Yesu khö Wetero, Imane: "Ae furiGu, satana! FangalaGu ndra'ugö. Fangerangera niha wangerangerau, tenga fangerangera Lowalangi."&Isöbi Yesu khönia Fetero, ibörögö ifangelama Ia, imane: "He So'aya, ya I'aröu'ö Lowalangi da'ö. Böi ya alua khöU zimanö!"b%=Fangombakha si föföna sanandrösa ba wa'amate awö wemaoso YesuI'otarai da'ö, Ibörögö Yesu wangombakha khö ndra nifaha'öNia, wa lö tola lö'ö möi Ia ba Yerusalema, awö wa la'oya'ö dania wamakao Ya'ia ira satua mbanua, ira ere sebua ba ira sangila amakhoita. Wa nibunu dania, awö wa ba ngaluo si tölu maoso Ia [moroi ba wa'amate].m$SAefa da'ö Ifangelama ndra nifaha'öNia, ena'ö böi la'ombakha'ö gofu ha'ökhö, wa Ya'ia Keriso.A#{Ube'e dania khöu nonokusi gamatöröŵa Lowalangi andrö. Hadia nitenaŵau ba gulidanö, no nitenaŵa göi ba zorugo. Ba hadia ni'atulö'öu ba gulidanö, no ni'atulö'ö ba zorugo."4"aBörö da'ö Uŵa'ö khöu: Fetero – [Gowe saro] ndra'ugö. Yaŵa ba dete gowe andrö dania Ufasindro GerejaGu. Ba tebai ikalaisi gowe andrö bawagöli mbanua niha tou.9!kItema linia Yesu, Imane khö nia: "Tefahowu'ö ndra'ugö, Simoni, ono Yona, me tenga moroi khöu samösa ö'ila da'ö, no AmaGu si so ba zorugo andrö zangombakha khöu da'ö.X )Itema li Simoni Fetero, imane: "Keriso andrö Ndra'ugö, Ono Lowalangi sauri."EIsofu khöra Yesu: "Molo'ö ya'ami, haniha Ndra'odo andre?"3_Latema li ira nifaha'öNia, lamane: "So zanguma'ö Yohane Same'e Fanasa; so zanguma'ö Elia; ba so göi zanguma'ö Yeremia ma zui fasamösa ba gotalua ndra sama'ele'ö."8i Famaduhu'ö Wetero wa Mesia YesuMe no Irugi Yesu danö ahatö mbanua Kaisaria Filifi, Isofu khö ndra nifaha'öNia, Imane: "Molo'ö fanguma'ö niha, haniha Nono Niha andrö?"B} Awena aboto ba dödö ndra nifaha'ö andrö niŵa'öNia. Ifangelama ira Yesu tenga ba laru soguna ba wamazökhi roti. Ba hiza, famaha'ö ndra farizai'o ba sadukai'o niŵa'öNia khöra.s_ Hana wa lö aboto ba dödömi wa tenga roti niŵa'öGu? Mi'angelama ba laru ndra farizai'o ba sadukai'o!" Ba hewisa göi zi fitu ngawua roti ba niha si öfa ribu andrö? Hadia lö mitörö tödömi? Ha'uga daga tö zi toröi, ni'irö'ömi?  Hadia lö aboto ba dödömi na sa? Hadia lö mitörö tödömi zi lima ngawua roti andrö nibobotoGu, nibe'e ö zi lima ribu niha?r]Me I'ila Yesu, hadia nifahuhuosira, Imane khöra: "Hana wa miŵa'ö, lö hadöi roti? No ambö wamatimi!Me larongo wehede Yesu andrö ira nifaha'öNia, ba faoma lamane khö nawöra: "Iŵa'ö da'ö, börö me lö ni'oheda roti."Z-Imane khöra Yesu: "Mi'angelama ba laru ndra farizai'o ba ira sadukai'o andrö."iKLaru roti sindruhuMe larugi yefo mbaŵa ira nifaha'ö Yesu, la'ila wa no olifu ira wolohe roti.[/Niha si faröi ba si lö famati khö Lowalangi ba götö da'e zangandrö tandra? Ba hiza, lö tola tebe'e khöra dandra, baero dandra andrö salua khö Yona." Me no aefa Iŵa'ö da'ö, Iröi ira ba mofanö Ia.jMBa na ba zihulöwongi mimane: Mobade ma'ökhö andre; börö me oroyoroyo mbanua ba alu. Tola mitahö na moteu ba ma molökhö, na mifaigi mbanua. Ba hiza, tandra ba wa'atohare gamatöröŵa Lowalangi andrö tebai mitahö.")dAItema lira Yesu, Imane: ("Na tanö owi ba mimane: Molökhö; börö me aruzöruzö mbanua.PTandra khö YonaLa'ondrasi Yesu ira farizai'o ba ira sadukai'o. Omasi ira latandraŵaisi Ia. La'andrö khöNia, ena'ö Ifazökhi dandra sahölihöli dödö ba wangoroma'ö wa si'otarai Lowalangi Ia.zm'Awena Itehe Yesu mofanö niha sato andrö. Me no Ifofanö niha sato, möi Ia yaŵa ba nowo, Isaŵa danö Magada.c?&Fa'ato zi manga, me luo da'ö, öfa ribu ndra matua, lö ni'erai ndra alawe awö ndraono.a;%Ba manga ira fefu irege abuso. Akhökhöla si toröi na sa ba la'ohe, fitu daga afönu.@ y$Awena Ihalö roti si fitu ngawua awö gi'a, I'andrö saohagölö khö Lowalangi. Iboboto roti awö gi'a andrö ba Ibe'e khö ndra nifaha'öNia. Ba labagibagi ba niha sato gö andrö.O #Ba Ifaŵa'ögö, ena'ö mudadao niha sato andrö yaŵa ba dete danö.~ u"Isofu khöra Yesu: "Ha wa'oya ngawua roti si so khömi?" Latema liNia: "Ha fitu; ba so mato ma'ifu gi'a sigide'ide." w!Lasofu ira nifaha'ö khö Yesu: "Heza tasöndra gö soya ba danö si mate andre ba wangabusoi'ö niha simane fa'ato?"  Fama'e' ö ba zi öfa ribu nihaBa Ikaoni ndra nifaha'öNia Yesu, Imane khöra: "Ahakhö dödöGu wamaigi niha sato andre. No tölu ngaluo faofao ira khöGu, lö si manga. Lö omasido na mangawuli ira ba wa'olofo, ma dania awuwu dödöra ba dalu lala."LOi ahölihöli dödö niha sato, me la'ila ifuli muhedehede zi lö hede, döhö zakelakela, mowaöwaö niha sombuyumbuyu töla ba la'ila niha, niha sau'a. Ba lasuno Lowalangi Ndraono Gizara'eli.J Ato niha sangondrasi Ya'ia solohe niha sombuyumbuyu töla, sagaböda, niha sau'a, si lö hede ba ato na sa zofökhö tanö bö'ö. Latou'ö zofökhö andrö ba gahe Yesu ba Ifadöhö ira fefu.Famadöhö fökhö niha satoItohugö wofanöNia Yesu ba Irugi zinga mbaŵa Galilaia. Numalö Ia yaŵa ba hili ba mudadao Ia ba da'ö."=Itema linia Yesu, Imane khönia: "He ina, ebua sibai wamatimö. Ya alua khöu zomasi ndra'ugö!" Ba döhö wökhö nononia alawe andrö, ba da'ö sibai.{Imane ira alawe andrö: "Duhu da'ö, So'aya. Ba la'a sa'atö ono nasu gakhökhöla saekhu tou, na manga zokhö ya'ira."Z-Itema linia Yesu, Imane: "Lö sökhi, na lahalö gö ndraono ba labe'e ö nasu."q[Ba möi ndra alawe no mege, ihatö'ö ia khö Yesu ba ituhi danö fönaNia, imane: "He So'aya, tolodo!"dAItema lira Yesu, Imane: "Ha ba wangorifi Iraono Gizara'eli si no elungu tefatenge Ndra'o."@yLö itema linia Yesu, sambua li lö'ö. Ba la'ondrasi Ia ira nifaha'öNia, la'andrö khöNia, lamane: "Tehe manö gangandröŵa ndra alawe andrö, me mu'ao'ao manö ia moroi furida!"!;Ba hiza, tohare samösa ndra alawe Gana'ana, mu'ao ia, imane: "He So'aya, Ma'uwu Dawido, hakhösi tödö ndra'o. Ifakaokao sibai nonogu alawe afökha!"~wFamati ndra alawe si tenga soi LowalangiIheta Ia Yesu ba danö Galilaia, numalö Ia ba danö Diro ba ba danö Zidona.L}Da'ö zana'unöi niha. Lö ta'unö niha, na manga ia lö mombanö.|/Börö me moroi ba dödö i'otarai fangerangera si lö sökhi, fange'e, fohorö, fangisö ba nösi, fanagö, falimosa ba famöbögö si lö duhu.^{5Ba hiza, si möi baero moroi ba mbawania, no moroi ba dödö; da'ö zana'unöi niha.sz_Hadia lö mi'ila, wa si möi ba mbawa niha andrö numalö ba dalunia, aefa da'ö aheta moroi ba nösinia?Ay}Itema li Yesu: "Hadia lö na sa saboto ba dödömi göi?`x9Itema liNia Fetero, Imane khöNia: "Ombakha'ö khöma hadia geluaha gamaedola andrö!"~wuMiböhöli ira! Niha sau'a ira, sama sao sau'a. Na ifasao nawönia sau'a niha sau'a, ba faoma aekhu ira ba gohokoho.ivK Itema li, Imane: "Fefu zinanö si tenga nitanö NamaGu andrö si so ba zorugo, ba ladeha dania.u{ Ba so ndra nifaha'ö, lamane khö Yesu: "Hadia, Ö'ila wa no fatuwu khö ndra farizai'o, me larongo niŵa'öMö andrö?utc Tenga si möi bakha ba mbawa zana'unöisi niha, ha si möi baero si'oroi mbawania, da'ö zana'unöisi niha.ysk Fa'a-lö-ta'unö sindruhuIkaoni khöNia Yesu niha sato, Imane khöra: "Mifondrondrongo ba ya aboto ba dödömi:Ur# Zayazaya gölöra wa lafosumange Ndra'o, me oroisa niha manö nifaha'öra!"[q/"Ha ba mbewe manö ifosumange Ndra'o soi andre, ba tödönia, ba no aröu khöGu.Vp%Samini tödö ami! Sindruhu nifa'ele'ö Yesaya sanandrösa khömi, me imane:zomlö sa'ae moguna khönia ifosumange namania ma inania. Börö hada ndra tuami mi'osilö'ögö goroisa Lowalangi.9nkBa hiza, ya'ami miŵa''ö: "Na so niha sanguma'ö khö nama ma khö ninania: "Gofu hadia ia zinangea mitema moroi khögu, no tobali kurban, [eluaha fasömbata khö Lowalangi],|mqNoa sa Iŵa'ö Lowalangi: "Fosumange namau awö ninau," ba "Sangelifi ama ba inania, sinangea nihuku fa'amate ia."rl]Itema lira Yesu, Imane: "Ba hana göi wa misawö goroisa Lowa langi, ha börö ngawalö hada ndra tuami?rk]"Hana wa lasawö zi to'ölö khö ndra tuada meföna ira nifaha'öMö? Lö'ö sa mombanö ira na manga."j+Ngawalö hada ndra satua fönaBa ginötö da'ö, la'ondrasi Yesu ira farizai'o awö ndra sangila amakhoita si'otarai mbanua Yerusalema, lamane:{io$Ba la'andrö khöNia, na tola he ha lababaya gahe mbaruNia. Ba fefu zombambaya ahe mbaruNia andrö, ba oi döhö.h#Me aboto ba dödö niha mbanua andrö, wa Yesu da'ö, la'ombakha'ö ba zi fasui banuara. Andrö wa la'ohe fefu niha sofökhö khö Yesu.Xg)"Famadöhö sofökhö ba Genezare Me larugi yefo mbaŵa, manao ira ba Genezare.lfQ!Ira nifaha'ö Yesu si so ba nowo, mangalulu ira khö Nia, lamane: "Duhu, Ono Lowalangi Ndra'ugö!"6eg Ba me möi ira yaŵa ba nowo ba tebato nangi.~duI'anema'ö I'oro'ö dangaNia Yesu, Ira'u Wetero, Imane khönia: "He ya'ugö sambö famati, hana wa mangiwa dödöu?"qc[Me irasoi nangi sabölöbölö, ata'u sibai ia ba ibörögö ahöndrö. Mu'ao ia: "He So'aya, orifido!"kbOImane Yesu: "Aine!" Möi tou Wetero moroi ba nowo, mowaöwaö ia ba dete nidanö, i'ondrasi Yesu.wagItema linia Fetero, imane: "He So'aya, na Ya'ugö da'ö, ŵa'ö khögu, ena'ö möido khöU ba dete nidanö."^`5I'anema'ö muhede khöra Yesu, Imane: "Mihonogö ami! Ya'odo da'e, böi mi'ata'ufi!"_Me la'ila Ia ira nifaha'ö mowaöwaö ba dete nidanö, tokea sibai ira, lamane: "Bekhu!" Ba mu'ao'ao ira börö wa'ata'ura.K^Me arakhagö moluo, möi khöra Yesu, mowaöwaö ba dete nidanö.b]=Owo ndra nifaha'ö no aröu moroi ba danö, no tosasa ba ndrulu, börö me fazuzu nangi.v\eMe no Ifofanö niha sato, möi Ia yaŵa ba hili, ha Ya'ia, mangandrö. Me no ogömi, so na sa Yesu ba da'ö.['Mowaöwaö Yesu ba dete nidanöI'anema'ö Ifarou ndra nifaha'öNia Yesu, ena'ö möi ira ba nowo, moloyo miyefo, gasagasa Ifofanö niha sato.IZ So mato lima ribu niha si manga, baero ndra alawe awö ndraono.dYAManga ira fefu irege abuso. Ba me la'owuloi gakhökhöla, so na sa felendrua ragaraga tö.hXIIhalö roti andrö si lima ngawua, awö gi'a si dua rozi andrö. Ifaöga horöNia miyaŵa ba zorugo, I'andrö saohagölö khö Lowalangi, Iboboto roti andrö ba Ibe'e khö ndra nifaha'öNia, ena'ö labagibagi ba niha sato.nWUImane Yesu: "Mi'ohe khöGu ba da'e!" Ba Iŵa'ö, akha mudadao niha sato andrö yaŵa ba dete ndru'u.UV#Lamane khöNia: "Lö khöma ba da'e; ha lima ngawua roti ba dua rozi gi'a.">UwImane Yesu: "Böi mofanö ira. Mibe'e göra, ya'ami!"=TsMe tanö owi, möi khöNia ndra nifaha'öNia, lamane: "Naha andre no tanö si lö nihaniha, ba no arakhagö bongi sa'ae. Fatenge niha sato andrö ba mbanua misa ba wowöli göra."SBa me möi tou Yesu moroi ba nowo, I'ila niha sato andrö, oya sibai, ba ahakhö dödöNia ira ba Ifadöhö wökhö zofökhö khöra.zRm Fame'e ö ba zi lima ribu nihaMe Irongo Yesu, wa no labunu Yohane Same'e Fanasa, Iheta Ia ba da'ö; numalö ba zi sambua nahia si lö nininini, Itörö nowo. Ba me larongo da'ö niha sato moroi ba mbanua misa, ba la'o'ö Ia, latörö danö.}Qs Ba tohare ndra nifaha'ö Yohane Sama'e Fanasa, lahalö mbotonia ba lako'o; ba möi ira wangombakha da'ö khö Yesu._P7 Ba la'ohe hö gönia ba wiga ba labe'e khö nono alawe andrö; ba i'ohe khö ninania.>Ow Ifatenge niha we'amöi ba gurunga wanaba bagi Yohane.N Ba abu dödö Herode. Ba börö wahölusania no mege föna dome andrö fefu, andrö wa ibe'e wareta, ena'ö labe'e khönia högö Yohane. MBa me no aefa ifawe'e ia inania, imane ono alawe andrö: "Be'e khögu yaŵa ba zi sambua figa högö Yohane Sama'e Fanasa andrö."\L1Andrö ifabu'u khönia fao fahölusa, wa ibe'e khönia gofu hadia ia ni'andrönia.wKgBa me inötö wanörö tödö fa'atumbu Herode, manari nono Herodia andrö ba gotalua, ba omasi sibai Herode.wJgBa ibunu mena'ö Yohane andrö Herode; ba hiza, ata'u ia niha sato, me ba dödöra sama'ele'ö Yohane andrö.SINoa sa iŵa'ö khönia Yohane: "Lö tola öhalö fo'omou Herodia andrö!"HNoa sa ifara'u'ö Yohane andrö Herode, no ifaböbö'ö ba no ifabe'e'ö ba gurunga; börö Herodia andrö, fo'omo dalifusönia Filifo.G)ba imane khö ndra enoninia: "Yohane da'ö, Same'e Fanasa; no ifuli maoso ia moroi ba gotalua zi mate. Andrö wa so khönia wa'abölö da'ö." b~~W~}q}-||5{{+zyy\xx w#vv8u4tssBrTqppfonnmlkj[iighh}gggfMeyddxcc{c=bbsaa``E__<^q^]\\\ZZ`YY{Y3XX&WVVCUUU&TTSRRR2QQPPPZOOONN2MMoLLKKBJJVJII5HHH0G(FYEfDDC:BBIAAG@?>>m== 'Niha si so yaŵa ba dete zagö nomo böi möi tou ba nomo wangai gamagamania.:=oakha moloi niha si so ba Yudaia, ya lasaŵa hili.I< Fa'a-lö-sökhi zamakikoNa mi'ila dania gambara zalakha andrö, solohe famakiko, si no iŵa'ö Danieli sama'ele'ö andrö, si zizio ba nahia ni'amoni'ö, (sombaso da'e, ya aboto ba dödönia) ;Si'oföna teturiaigö Injil ba zi sagörö ulidanö, wa mamatörö Lowalangi, si tobali famaduhu'ö ba soi fefu. Awena so gamozua.<:s Ba hiza, sanau ölö irugi gamozua, da'ö ni'orifi.P9 Tesao wa'a-lö-sökhi sabölöbölö, irege ato niha si taya fa'omasi.98m Ato maoso zama'ele'ö sofaya ba ato niha lalimo.t7a Ba ginötö da'ö dania ato zi faröi khöGu. La'a mböli nawöra ba faoma afökhö dödöra khö nawöra.n6U Lara'u dania ami, la'ohe ba wa makao ba famunu. Fefu dania soi fatiu dödöra khömi, börö Ndra'o.d5ABa fefu da'ö, no famobörö wa'atosasa, hulö wa'afökhö nitaögö ndra alawe na mo'ono.4'Maoso sambua soi ba wolaŵa soi si sambua, amatöröŵa si sambua ilaŵa gamatöröŵa bö'ö. Alua wökhö awö lofo awö ndruru danö misa.35Na mirongo dania wa so wasuwöta, he ba zahatö ba he ba zaröu; ba böi ata'u ami. Lö tola lö'ö alua da'ö fefu, ba tenga na sa amozuania da'ö.r2]Börö me ato zi so dania sangoguna'ö töiGu, sanguma'ö: "Keriso ndra'o." Ato niha lafaelungura dania.R1Itema li Yesu, Imane khöra: "Mi'angenanö, fa böi lafaelungu ami niha!n0UFamakao ba folohi Me mudadao Yesu ba Hili Wanikha, la'ondrasi Ia ira nifaha'öNia. Fahuhuo ira khöNia ba zi ha ya'ira, lamane: "Ombakha'ö khöma ha wa'ara alua da'ö fefu? Ba hadia dandra we'asoMö, awö wa'atua danö andrö?"//Imane khöra Yesu: "Hadia, mi'ila fefu da'e? Amen, Uŵa'ö khömi: Sambua lö toröi gara ba dete nawönia kara si lö tedudugö ba da'ö dania."A.{Fa'adudu nomo Lowalangi ba YerusalemaMöi baero Yesu, Iröi nomo Lowalangi, mofanö Ia. Ba la'ondrasi Ia ira nifaha'öNia ba latuturu khöNia, ha wa'amolakhömi nomo Lowalangi andrö.|-q'Ba Uŵa'ö khömi: I'otarai da'e, lö mi'ila Ndra'o sa'ae, irugi miŵa'ö: "Ya'ahowu Zi so andrö ba döi Zo'aya!"H, &Hiza, omo Lowalangi si so ba gotaluami, Iröi Lowalangi dania.u+c%Fange'esi YerusalemaHe Yerusalema, he Yerusale ma! Öbunu ndra sama'ele'ö ba ötebu kara ba wamunu ira tengetenge Lowalangi. Ha wa'asese edönaDo wangowuloi iraonou, amaedola zifagelo sangowuloi ononia barö gafinia? Ba lö omasi ami.V*%$Amen, Uŵa'ö khömi: Lö aefa zi sagötö andre, ba ihawui ira da'ö fefu."H) #Ba zimane, milu'i fefu horö ba ndro niha satulö niduwagö ba danö, i'otarai ndro Habeli satulö andrö irugi ndro Zakharia, ono Mbarakhia andrö, nibunu ba gotaluara nomo Lowalangi altar. (9"Börö da'ö, mihaogö wamondrongo: Ufatenge khömi ndra sama'ele'ö, sagatuatua ba sogonekhe ba zura ni'amoni'ö. So ösa ba gotaluara nibunu ba niforöfami; ba tanö bö'ö ösa miböbözi ba nomo wangandrö khömi ba migohi moroi ba mbanua si sambua numalö ba mbanua bö'ö.`'9!No amaedola gulö ba ono gulö ami. Hewisa wa tola mi'efa'ö ami moroi ba huku narako?A&} Ba zimanö mifönui zu'asu'a wa'a-lö-sökhi ndra tuami.G%Tobali, mangaku ami, wa nga'ötö zamunu ira sama'ele'ö ami.y$kBa mimane: "Na so ndra'aga mena'ö ba götö ndra tuama, ba lö fao ndra'aga khöra ba wamunu ira sama'ele'ö.""#=Alai ami sangila amakhoita ba farizai'o, - no niha samini tödö ami! Mifazökhi lewatö ndra sama'ele'ö ba mihaogö gowe wanörö tödö niha satulö.|"qSimanö göi ami. Niha satulö ami wamaigida moroi baero, ba bakha ba no fahöna wamini tödö ba fa'a-lö-atulö.]!3Alai ami sangila amakhoita ba farizai'o, - no niha samini tödö ami! Hulö lewatö nilau betua safusi ami; wa'asökhi moroi baero wamaigida; ba bakha, ba no fahöna döla zi mate, awö fefu ngawalö zi ta'unö.e CHe farizai'o si no au'a! Sasai ua tanö bakha wiga andrö, ena'ö ehao göi tanö baeronia.A{Alai ami sangila amakhoita ba farizai'o, - no niha samini tödö ami! Misasai mako awö wiga tanö baero irege sökhi; ba tanö bakha, ba ta'unö sibai, afönu forabu ba fa'olu'alu'a.fESondrönia'ö si no au'a ami! Mitafi ngalöngalö ba gömi idanö, ba gondra sa ba mitölö.@yAlai ami sangila amakhoita ba farizai'o, - no niha samini tödö ami! Mibe'e mbe'elö ba nomo Lowalangi zi sambua ni'ofulu lönga, höwa awö lada, ba lö ba dödömi tuho goroisa: Fa'atulö, fa'ahakhö dödö ba fa'a-lö- faröi. Lö tola lö'ö mi'o'ö zi sambalö andre ba tenga mu'ositengagö danö bö'ö.wNa fahölu niha ba döi mbanua si yaŵa, fahölu ia ba döi dadaoma Lowalangi ba ba döi Lowalangi si dadao ba da'ö.}sBa na fahölu niha ba döi nomo Lowalangi, fahölu ia ba döi nomo Lowalangi awö ba döi Lowalangi si so ba da'ö.xiBörö da'ö, na so zi möi ba hölu ba döi altar, fahölu ia ba döi altar awö wasömbata si so ba detenia.s_He ya'ami niha sau'a! Hezo zabölö moguna: Fasömbata ma altar sombali'ö ni'amoni'ö wasömbata andrö?FSimane na sa wamaha'ömi: "Na möi ba hölu niha ba döi altar, lö eluaha hölunia andrö; ba no möi ia ba hölu ba döi wasömbata si so ba dete nia, ba teböbö ia ba hölunia andrö."~uNo niha si bodo ami ba sau'a! Hezo zabölö moguna: Ana'a ma zui omo Lowalangi sombali'ö ni'amoni'ö gana'a andrö?]3Alai ami sondrönia'ö si no au'a, sanguma'ö: "Na so zi möi ba hölu ba döi nomo Lowalangi, ba lö eluaha; ba na möi ia ba hölu ba döi gana'a si so ba nomo Lowalangi, ba no teböbö ia ba hölunia andrö."oWAlai ami sangila amakhoita ba farizai'o, - no samini tödö ami! Mi'ötö nasi ba mitöröi danö ba wanöndra samösa niha solo'ö khömi. Ba na no misöndra ba mibali'ö ia ösi narako, si dua kali fa'a-lö-sökhi moroi khömi!K(Alai ami sangila amakhoita ba farizai'o, samini tödö ami! Sangu'uni omo ndra lakha mbanua ami ba mi'osangandröngandrö salahira ami. Börö da'ö abölö ebua huku nifatörö khömi dania.) Fitu ngawalö wanegu niha samini tödöAlai ami sangila amakhoita ba farizai'o, - niha samini tödö ami! Miba'agö niha ba wa'atobali ono gamatöröŵa Lowalangi. Lö sa omasi ami tobali ono gamatöröŵa andrö; ba hiza, miba'agö niha somasi möi.pY Niha sangebua'ö ya'ia, da'ö ni'ide'ide'ö dania. Ba sangidengide'ö ya'ia, da'ö nifosumange dania."9m Sabölö ebua ba gotaluami, akha tobali enonimi.S Ba böi göi lakaoni khömi sololohe, ha samösa zololohe ya'ami, Keriso.`9 Böi göi mikaoni ama ba niha gulidanö andre. Ha samösa Namami, Ama si so ba zorugo.eCBa ya'ami, böi mitehe lafotöi ami guru. Ha samösa Gurumi, ba ya'ami fefu si fatalifusö.S Omasi ira na la'owai ira niha, na latörö lala, ba na lafotöi ira guru.Z -Omasi ira naha tanö yaŵa ba watomesa ba kurusi tanö föna ba nomo wangandrö. Fefu hadia ia nilaura lafalua, ena'ö la'ila ira niha. La'ebolo'ö zinali nifakera ba wangandrö ba la'ebua'ö mbowobowo mbarura.) KLangamböböi noro sabua, si tebai la'onoro niha, ba labe'e yaŵa ba galisi niha. Ba hiza sa, ya'ira samösa ma'ifu lö latuko faoma turura ba wamazaŵa ya'ia. Börö da'ö, mitema ba mifalua gofu hadia ia niŵa'öra khömi. Ba böi milau hadia nilaura, börö me lö la'o'ö hadia wamaha'öra.b="Lahalö khöra kuaso ira sangila amakhoita awö ndra farizai'o ba wa motokhi huku Moze.Famangelama ba khö ndra sangila amakhoita ba ira farizai'o Muhede Yesu ba niha sato ba ba khö ndra nifaha'öNia, Imane:hI.Samösa lö si tola manema li Yesu. I'otarai luo da'ö, lö si barani manofu hadia ia khöNia.U#-Na ikaoni Dawido khö Keriso 'So'aya', hewisa wa tola nga'ötö Dawido Ia?"mS,"No Iŵa'ö Yahwe khö Zo'aya ya'o: Dadao ba gambölöGu, irugi Ube'e barö gaheU zi fa'udu khöU."wg+Itohugö wanofu Yesu: "Na simanö, hana wa ifarou Dawido Eheha Lowalangi ba wanötöi Ya'ia So'aya, me imane:r]*"Hewisa wangerangerami sanandrösa khö Keriso andrö? Nga'ötö haniha Ia?" Lamane: "Nga'ötö Dawido."[/)Mesia no Ma'uwu Dawido ba So'aya ya'iaMe owulo ndra farizai'o, Isofu khöra Yesu:hI(Fefu huku nibe'e Moze awö wamaha'ö ndra sama'ele'ö modanedane ba goroisa si dombua andrö."dA'Ba sambua tö zi fakhilikhili khönia: "Omasi'ö nawöu niha simane fangomasi'öu ya'ugö.8~k&Da'ö goroisa sabölö ebua ba sabölö moguna. } %Itema linia Yesu, Imane: "Omasi'ö Zo'aya, Lowalangiu, moroi si'aikö ba dödöu, awö nosou fabaya era'erau zangomasi'ö Ya'ia.N|$imane: "He Guru, hadia goroisa sabölö ebua bakha ba zura goroisa?"T{!#Samösa ba gotaluara, sonekhe ba goroisa, itandraŵaisi Yesu faoma fanofu,tza"Oroisa sabölö ebuaMe larongo ira farizai'o, no ibe'e lö hede ndra sadukai'o Yesu, ba owulo ira khöNia.Gy!Me larongo wehede Yesu andrö, oi so wa'ahölihöli dödöra.$xA "Lowalangi Gaberahamo, Lowalangi Giza'aki ba Lowalangi Yakobo Ndra'o." Eluaha, tenga Lowalangi niha si mate Lowalangi andrö; no Lowalangi niha sauri Ia!"xwiHadia, lö irai mibaso niŵa'ö Lowalangi khömi sanandrösa ba wangorifi mangawuli niha si no mate, me Imane:vBörö, na te'orifi mangawuli niha si no mate, ba lö mangowalu ira sa'ae ba lö si möi nihalö. Auri ira simane mala'ika ba zorugo.zumItema li Yesu, Imane khöra: "Elungu ami, börö me lö mi'ila zura ni'amoni'ö ba he göi fa'abölö Lowalangi.{toBa ngaluo wemaoso zi mate, haniha wo'omo ndra alawe andrö? Börö me dafitu manö ira no irai tobali fo'omonia."Is Ba gafuriata, me no mate ira fefu, mate göi ndra alawe andrö.PrSimanö ifatetetete i'otarai zi dua numalö ba zi tölu irugi zi fitu.qSo ba khöma dafitu zi fatalifusö. Mangowalu zia'a, ba aefa da'ö mate ia, lö ono. Toröi ndrongania andrö khö wanetenia.DpLamane khöNia: "He Guru, no iŵa'ö Moze, na mate zi samösa ira matua, lö ono, akha ihalö ndrongania andrö akhinia, ena'ö ifatumbu'ö nga'ötö khö dalifusönia si no mate andrö. oHadia ifuli auri dania zi mate?Me luo da'ö, la'ondrasi Yesu ira sadukai'o. Ya'ira andrö zanguma'ö wa lö ifuli auri zi no mate.]n3Me larongo wanema li andrö, ba oi ahölihöli dödöra, lalau mofanö laröi Yesu.)mKLatema li: "Khö Kaisaro." Imane khöra Yesu: "Na simanö, mibe'e khö Kaisaro zinangea khö Kaisaro; ba mibe'e khö Lowalangi, hadia zinangea khö Lowalangi."ElIsofu khöra Yesu: "Ha'ökhö gambara awö nisura andrö? "kkOMiforoma'ö khögu gefe ni'oguna'ömi ba wamu'a be'elö andrö!" Ba labe'e khöNia sagörö gefe.tjaI'ila gera'era si lö sökhi andrö Yesu ba Imane: "Niha samini tödö ami! Hana wa mitandraŵaisi Ndra'o?iBörö da'ö ombakha'ö khöma, hewisa gera'eraU: [Molo'ö huku Lowalangi,] Hadia, tetehegö wamu'a be'elö khö Kaisaro ma zui lö'ö?"h!Lafatenge khöNia niha solo'ölo'ö khöra awö niha solo'ö khö Herode, ena'ö lasofu khöNia wanguma'ö: "He Guru, ma'ila wa Niha satulö Ndra'ugö. Ba molo'ö fa'aduhu andrö Ö'ombakha'ö lala nituturu Lowalangi. Lö ata'u Ndra'ugö niha, me lö Öfaehusi niha.}gsTetehegö wa labe'e mbe'elö khö Kaisaro?Mamagölö ndra farizai'o, he lawisa wamesu li Yesu ba ganofula nibe'era.Wf'[I'etu'ö gamaedola andrö Yesu, Imane: ] "Ato sa nikaoni ba lö ato nituyu."e) Imane razo khö ndra enoninia: "Miböbö gahe awö dangania ba mitibo'ö ia ba zo gömigömi. Fege'ege dania ba da'ö, ba irasoi wa'afökhö."~du Isofu khönia: "He talifusö, hewisa wa möi'ö ba da'e, lö öfake nukha ba walöŵa?" Lö itema linia niha andrö.icK Möi razo andrö wamaigi si möi ba walöŵa. I'ila samösa zi lö monu kha, nukha ba walöŵa.Gb Ba mofanö ndra enoninia andrö, möi ira ba lala, la'owuloi niha si falukha khöra ba da'ö, he niha si sökhi, he niha si lö sökhi. Ba afönu nahia walöŵa andrö faoma tome si tohare.zam Börö da'ö, mi'ae'e ba wabaliŵa lala, ba gofu ha wa'ato zi falukha khömi ba da'ö, mikaoni ira ba walöŵa."` Aefa da'ö, iŵa'ö khö ndra enoninia: "Sindruhu no te'asiwai walöŵa, ba hiza, tenga sinangea ba wefao niha nikaoni andrö.t_aBa mofönu razo andrö ba ifatenge ndra saradadunia ba wamunu niha sange'e no mege awö wa itunu mbanuara.O^Ba tanö bö'ö lara'u ndra enoni razo andrö, lafakao ba labunu ira.s]_Ba lö ba dödöra wogaoni andrö, lalau mofanö. Si samösa möi ba nowinia, si samösa möi ba waniaga.k\OBa hiza, lö omasi momöi. Ifuli ifatenge ndra enoninia tanö bö'ö, imane: "Ŵa'ö ba niha nikaoni andrö, no u'asiwai watomesa andrö khögu. Saŵi awö gurifö nibula no lataba. No awai fefu hadia ia; mitabu ba walöŵa."[[/Ifatenge ndra enoninia ba wogaoni niha si no tehonogöi wefao ba walöŵa andrö.iZK"Na mamatörö Lowalangi, hulö gamaedola andre: So samösa razo samalua falöŵa khö nononia.;YqAmaedola walöŵaIfuli Ilau gamaedola Yesu, Imane:lXQ.Ba la'alui lala wondra'u Ya'ia. Ba hiza, ata'u ira niha sato, me laŵa'ö tödöra sama'ele'ö Ia. W -Me larongo gamaedola Yesu andrö ira ere sebua awö ndra farizai'o, aboto ba dödöra wa khöra Itandrösaigö gamaedola andrö.|Vq,(Haniha zalau yaŵa ba dete gowe andrö, ba tobali arasa ia; ba haniha nilangö gö gowe andrö, tobali amama ia.)Uw+Andrö Uŵa'ö khömi: "Teheta moroi khömi gamatöröŵa Lowalangi andrö ba tebe'e ba soi bö'ö, sangowua buania."PT*Imane khöra Yesu: "Hadia, alukhö mibaso zi no musura ba zura ni'amoni'ö: Gowe andrö nitibo'ö zotomo, no tobali gowe fondrege zoguna. Halöŵö Lowalangi da'ö; sahölihöli dödö ba wamaigida?7Sg)Latema li, lamane: "Ahori ibunu dania niha si lö sökhi andrö. Awena ibe'e niseŵa kabu nagu andrö ba zohalöŵö tanö bö'ö, same'e tana khönia, na no irugi inötö."xRi([Isofu Yesu:] "Na mangawuli dania zokhö kabu nagu andrö, hadia nilaunia ba zohalöŵö ba kabu nagu andrö?">Qw'Lara'u ia, latibo'ö ia baero kabu andrö ba labunu."5Pc&Ba hiza, me la'ila nononia andrö ira sohalöŵö ba kabu nagu andrö, ba faoma lamane khö nawöra: "Ya'e zanema ondröita. Databunu ia, ena'ö möi khöda gondrötania!"gOG%Ba gafuriata, ifatenge khöra nononia, imane dödönia: "Tatu lafosumange nonogu andre sa'ae.}Ns$Ifatenge ndra enoninia tanö bö'ö, ato moroi ba zi föföna. Ba simanö zui sa'atö wolaura ba ngoningoni andrö.M{#Lara'u ndra enoninia andrö ira sohalöŵö: Si samösa labözi, si samösa labunu ba si samösa tö latebu faoma kara.lLQ"Me no irugi inötö wangai bua nagu, ifatenge ngoningoninia ba wanema tana khönia ba kabu andrö.ZK-!Amaedola zohalöŵö ba kabu nagu[Imane Yesu:] "Mifondrondrongo gamaedola tanö bö'ö: So samösa zokhö tanö, ibokai sagörö kabu nagu. Ifasui öli kabu andrö, ikhao danö nahia wamera'ö agu ba ifazökhi malige naha zanaro. Ba aefa da'ö ibe'e niseŵa kabu andrö ba niha sohalöŵö ba kabu nagu ba ilau mofanö ba mbanua bö'ö.,JQ Me möi Yohane Same'e Fanasa khömi ba wangombakha lala wa'auri somasi Zo'aya, ba lö faduhu dödömi khönia. Ba sanema bea awö ndra alawe samawa ya'ira andrö no faduhu dödöra khönia. Ba heŵa'ae no mi'ila da'ö, ba lö zui mibulö'ö gera'erami, awö wa lö faduhu dödömi khönia."IyBa gotalua ndraono andrö haniha zamalua somasi namara?" Lamane: "Safuria." Imane khöra Yesu: "Amen, Uŵa'ö khömi: Sanema bea awö ndra alawe samawa ösira, ya'ira andrö dania zi'o föna tobali ono gamatöröŵa Lowalangi andrö moroi khömi.4HaAefa da'ö möi ia khö nononia siakhi, ifuli iŵa'ö zimane niŵa'önia mege. Imane ononia andrö siakhi: "Lö möido." Ba hiza, mangesa dödönia ba numalö ia ba kabu.MGItema linia ono andrö, imane: "Lau, ama." Ba hiza, lö sa möi ia.OFAmaedola ndraono si darua[Imane Yesu:] "Hewisa wangerangerami? So niha si so ono matua, darua. Iŵa'ö niha andrö khö nononia sia'a: "He onogu, ae ohalöŵö ba kabu nagu khöda ma'ökhö andre."E-Andrö latema li, lama ne: "Lö ma'ila." Imane khöra Yesu: "Na simanö, ba lö göi U'ombakha'ö khömi, he moroi Uhalö kuaso ba wolau da'ö."vDeNa taŵa'ö, moroi ba niha, ba ata'u ita niha sato andre, börö me no la'ila wa sama'ele'ö Yohane andrö."XC)Haniha zanehegö khö Yohane wame'e fanasa? Hadia Lowalangi ma zui niha?" La'era'era tödöra, lamane: "Na taŵa'ö, moroi khö Lowalangi, ba Iŵa'ö khö da: Hana wa lö faduhu dödömi khö Yohane andrö?B#Itema lira Yesu, Imane: "So nisofuGu göi khömi. Na no mitema liGu dania, awena U'ombakha'ö khömi, he moroi Uhalö kuaso ba wolau da'ö.jAMHe moroi kuaso Yesu? Irugi nomo Lowalangi Yesu. Me mamaha'ö Ia ba da'ö, la'ondrasi Ia ira ere sebua ba ira salaŵa niha Yahu di, lasofu khöNia, lamane: "He moroi Öhalö kuaso, wa Ölau da'a fefu? Haniha zanehegö khöU?"O@Gofu hadia ia ni'andrömi ba wangandrö, asala mamati ami, ba mitema.?Itema lira Yesu, Imane: "Amen, Uŵa'ö khömi: Na so khömi wamati andrö ba na lö mangiwa dödömi, tenga ha simane salua ba marafala andrö zi tola mifalua dania. Ba hiza, na miŵa'ö ba hili andre: Ya teheta ndra'ugö ba tetibo'ö ba nasi, ba alua zimanö. > Me la'ila ira nifaha'ö Yesu zalua andrö, ahölihöli dödöra, lamane: "Hewisa wa tola i'anema'ö aleu döla marafala andrö."=yMe I'ila sageu marafala ba zinga lala, möi Ia barö zinanö andrö ba lö ni'ilaNia yaŵa bua, ha bulu manö zi so. Imane Yesu ba döla marafala andrö: "Ya lö mowua ndra'ugö sa'ae, irugi zi lö aetu!" Ba i'anema'ö aleu döla marafala andrö.x<iTöla marafala – Fa'atabö wamatiMahemolu ö, sihulöwongi sibai, me mangawuli Yesu ba Yerusalema, olofo Ia.m;SIröi ira Yesu ba da'ö, möi Ia baero mbanua, numalö ba Mbetania. Ba da'ö toröi Ia ba zi bongi.f:Elamane khö Yesu: "Hadia, no Örongo niŵa'öra andrö?" Itema lira, imane: "No Urongo. Hadia lö nibasomi ayati zura ni'amoni'ö sanguma'ö: "No Ö'a'asogö khöU wamosumange moroi ba ndrao no awö zi so ba mbagi zusu."U9#Me la'ila zahölihöli dödö nilau Yesu andrö ira ere sebua awö ndra sangila amakhoita ba me larongo li ndraono si'ao'ao ba nomo Lowala ngi sanguma'ö: Hosana khö Ma'uwu Dawido! − ba abao dödöra,s8_Ba la'ondrasi Yesu niha sau'a awö zombuyumbuyu ba nomo Lowalangi andrö, ba oi Ifadöhö wökhöra fefu. 7 Imane khöra: "No tesura ba zura ni'amoni'ö, [Iŵa'ö Lowalangi]: Tetötöi omo wangandrö nomoGu. Ba no mibali'ö nahia zanagö!";6o Fe'amöi Yesu ba nomo LowalangiMöi Yesu ba nomo Lowalangi ba Ifofanö fefu zogale awö zowöli ba da'ö. Fefu meza zanuka kefe, awö nahia zamawa marafadi, Ibali'ö fefu da'ö.|5q Latema li niha sato si fao khö Yesu, lamane: "Da'a zama'ele'ö andrö, Yesu moroi ba Nazareta ba danö Galilaia."b4= Me möi Ia bakha ba Yerusalema, oi humufa mbanua ma'afefu. Oi lazofuzofu: "Haniha da'a?"!3; Niha sato si so föna ba furi Yesu, mu'ao'ao ira, lamane: "Hosana khö Ma'uwu Dawido! Tefahowu'ö Zi tohare ba döi Zo'aya! Hosana ba zorugo si yaŵa!"o2WAto niha labologö mbarura tou ba lala. So göi zoleŵa tuturu geu, lafazawili ba lala nitörö Yesu.1}La'ohe galide si'alawe andrö fabaya ononia. Labologö mbarura yaŵa ba hulu galide no mege; ba lafedadao Yesu yaŵania.A0}Mofanö ndra nifaha'ö Yesu andrö, la'o'ö niŵa'öNia. /9"Ŵa'ö ba nono alawe Ziona: Hiza Razomö, I'ondrasi ndra'ugö. Sebolo tödö Ia ba si lö fayaŵa. Ba hulu galide so Ia, ba hulu galide solohe noro."?.yAlua da'ö, ena'ö tefönui zi no iŵa'ö sama'ele'ö:l-QBa na so zanofu, mimane khönia: Moguna khö Zo'aya; ba i'anema'ö itehegö mi'ohe galide andrö.",)"Miae'e ba mbanua andrö fönami. Ba i'anema'ö misöndra sageu galide si'alawe, no mufesu, fabaya ononia. Mitoto'ö wesunia ba mi'ohe khöGu.+-Fe'amöi Yesu ba YerusalemaMe ahatö ira ba Yerusalema ba larugi Mbetifage ba Hili Wanikha, Ifatenge darua ndra nifaha'öNia Yesu, Imane khöra: NS~~~ }}N||{{Ozyydyxx@ww!vuuu,t|tsArrqqnppKoonqmm3llfkkNjjii%hh-gg`foee4ddccbaa``G`__^^ ]]\[[t[ZGYYVXXIWW[VVSUUU(TT\SSrRR-QQ-POOO/NNeMMbLLGKKK7KJJ&II!HGG|G)FFEEQDDD CCJBBAA2@@??v>>^=X<<;;%::j99y877f6655 44:33W221~1"00*/..--- ,{, ++9**)j)((V''&o%%W$$##t""V!!a!$ x\B!9gOrz*7uL. ` $ w`lyNa;Si felendrua andrö nihonogöi Yesu, ya'ia da'ö: Simoni, nibe'eNia töi Fetero (Gowe),<sba ena'ö so khöra kuaso ba wamofanö ira afökha.Ihonogöi wa felendrua wa'atora zi faofao khöNia, (nifotöiNia rasul). Edöna Ia Ifatenge ira dania ba wangombakha Injil,} Ihonogöi rasulNia si felendrua YesuNumalö Yesu yaŵa ba hili ba Ikaoni niha sedöna Ia möi awöNia; ba la'ondrasi Ia.jM Itenaŵa sibai geheha si ra'iö andrö Yesu, ena'ö böi la'ombakha'ö haniha Ia gofu ha'ökhö.{ Niha nira'u geheha si ra'iö, na la'ila Ia, i'anema'ö mangalulu ira ba lalau mu'ao, lamane: "Ono Lowalangi Ndra'ugö!"lQ No ato Ifadöhö niha, ba ato na sa zi so fökhö sodegeni Ya'ia, börö me omasi ira lababaya Ia.+ Börö me ato sibai niha, andrö Iŵa'ö khö ndra nifaha'öNia, ena'ö lahönagö khöNia sara dundraha, fa böi ladegeni Ia niha sato andrö.SAto göi zi so moroi ba Yudaia, moroi ba Yerusalema, moroi ba danö Gidumaia, ba tanö yefo Yoridano, awö zi fasui Tiro awö Zidona. Oi la'ondrasi Yesu, börö me no tedunödunö khöra fefu nilauNia.,QLa'alui Yesu niha satoIheta Ia Yesu awö ndra nifaha'öNia ba da'ö, numalö Ia ba zinga mbaŵa Genezare. Ato sibai niha si'o tarai Galilaia si möi molo'ö Yesu.}~sMöi baero ndra farizai'o, ba mamagölö ira ba niha si faofao khö Herode sanandrösa ba khöNia, ba wamunu Ya'ia.&}EBa Ifaigi ira fasui, mofönu Ia. Abu dödöNia börö wa'abe'e dödöra, ba Imane ba niha no mege: "Oro'ö dangau!" I'oro'ö dangania, ba döhö wökhönia.E|Awena Isofu khöra si so ba da'ö, Imane: "Hadia tetehegö wolau si sökhi ba luo Sabato, ma si lö sö khi? Tetehegö wanolo niha ma tetehe manö, wa tekiko ia?" Ba lö manö hedehedera.Q{Imane Yesu ba niha si no mate tanga andrö: "Faoso, ozizio ba gotalua!"Vz%Lahöröhörögö Yesu, na Ifadöhö niha ba luo Sabato ba wangadugö Ya'ia.yyFamadöhö ba luo Sabato Ifuli möi Yesu ba nomo wangandrö (ba luo Sabato). So ba da'ö niha si no mate dambai tanga.=xuTobali, samatörö luo Sabato göi Nono Niha andrö.uwcBa itohugö Yesu, Imane khöra: "Te'a'asogö luo Sabato soguna ba niha, ba tenga niha zoguna ba luo Sabato.vMe möi ia ba nomo Lowalangi, i'a roti si no mube'e fasömbata, si lö tetehegö la'a baero ndra ere; ba ibe'e göi khö ndra awönia?" u9Imane khöra Yesu: "Hadia, lö irai mibaso, hadia nilau Dawido, me luo ere sebua Gabiataro, me olofo ia awö zi fao khönia, ba lö hadöi ö khö ra:[t/La mane ira farizai'o khö Yesu: "Hana wa lalau zi lö tetehegö ba luo Saba to?";soNo So'aya luo Sabato Nono Niha andröMe luo Sabato, Itörö zinga nowi So'aya (awö ndra nifaha'öNia). Ba dalu lala labörögö ira nifaha'öNia waneteu ngalai wakhe (ba la'a).NrSimanö göi samösa lö niha same'e agu si bohou ba naha nagu satua. Na ilau da'ö, asika naha nagu andrö ba aduwa nagu, ba tekiko göi nahiania. Agu si bohou akha labe'e ba naha si bohou göi!""q=Samösa lö niha samake nukha si bohou ba wombalo nukha satua. Na ilau zimanö, balobalo si bohou andrö zanika nukha satua, irege itugu ebua zasikania.qp[Ba hiza, so ginötö dania, teheta Zangowalu andrö moroi khöra. Ba ginötö da'ö dania lalau wuasö.&oEImane khöra Yesu: "Hadia, tola lö manga ndra tome ba walöŵa, sagötö so Zangowalu ba gotaluara? Sagötö so Zangowalu ba gotaluara, tebai lalau wuasö.%nCIbörögö walöŵa - Huku si bohouSamuza ma'ökhö, me lalau wuasö ira nifaha'ö Yohane, he göi ira farizai'o, so niha sangondrasi Yesu ba wanofu, lamane: "Hana wa lalau wuasö ira nifaha'ö Yohane awö ndra nifaha'ö ndra farizai'o; ba hana wa lö lalau wuasö ira nifaha'öMö?">muMe Irongo da'ö Yesu, Imane khöra: "Tenga ba niha sabölö moguna doto, ba hiza, ba zofökhö. Tani wa so Ndra'o, tenga ba wogaoni niha si sökhi, ba hiza, ba wogaoni si no taya."olWBa me la'ila ira sangila amakhoita moroi ba ngasi ndra farizai'o, wa manga Yesu awö ndra sanema bea awö niha nifotöi sebua horö, lamane khö ndra nifaha'öNia: "Hana wa manga Ia awö ndra sanema bea ba awö ndra sebua horö?"(kIMe fatome Yesu ba nomo Lewi, ato zanema bea awö niha bö'ö nifotöi sebua horö, si fao khöNia awö ndra nifaha'öNia ba wemanga; me ato ira zolo'ö Ya'ia. j9Me Itohugö wofanö Yesu, I'ila Lewi, ono Galifai'o, si dadao ba naha wanema bea. Imane khönia Yesu: "O'ö Ndra'o!" Ba maoso niha da'ö, i'o'ö Yesu.giG Ikaoni Lewi YesuIfuli möi Yesu ba zinga mbaŵa, ba la'ondrasi Ia niha sato. Ba Ifaha'ö ira.)hK I'anema'ö maoso niha andrö, ifazaŵa heaheania ba möi baero, oi anehe ira. Ahölihöli dödö niha fefu, lasuno Lowalangi, lamane: "Alukhö ta'ila zimanö!"qg[ Awena Imane khö zi mate dambai andrö: "Uŵa'ö khöu: Faoso, fazaŵa heaheamö ba fuli'ö ba khömi!"jfM Ya aboto ba dödömi, wa so kuaso khö Nono Niha andrö ba wangefa'ö horö ba gulidanö andre." e He zaoha ira, fanguma'ö khö zi mate dambai andrö: "Te'efa'ö khöu horöu", ma fanguma'ö: "Faoso, fazaŵa gasomö ba ofanö!"?d}I'anema'ö I'ila Yesu tödöNia, wa no simanö gera'era dödöra, ba Imane khöra: "Hadia, wa simanö gera'era dödömi?ucc"Hadia, wa Iŵa'ö da'ö? I'o'aya Lowalangi! Haniha zi so kuaso wangefa'ö horö, baero Lowalangi samösa?"LbSo ndra sangila amakhoita ösa si dadao ba da'ö, lamane dödöra:kaOMe I'ila Yesu wamatira, Imane khö zi mate dambai andrö: "He talifusö, te'efa'ö khöu horöu."&`EMe lö lalara ba wangondrasi Yesu börö wa'ato niha, andrö wa labokai zagö gamaudu zi so Yesu, ba ladada mitou zi no mate dambai andrö fabaya heaheania.B_Ba la'ohe khöNia niha si mate dambai, daöfa sangosa'ö. ^ Andrö ato zowulo khöNia niha, irege lö monaha ira ba nomo ba he göi föna mbawandruhö. Ifa'ema khöra daroma li Lowalangi.]Ifadöhö niha sombuyumbuyu YesuMato ha'uga ngaluo aefa da'ö, Ifuli möi Yesu ba Gafana'uma. Ba terongo, wa no so Ia yomo.g\G-Ba hiza, mofanö niha da'ö ba ibörögö i'ombakha'ö ba ifahöngö duria andrö, irege tebai sa'ae I'oroma'ö Ia Yesu ba mbanua misa. Baero ba naha si lö nininini, soso Ia. Ba la'ondrasi Ia niha moroi ba zi fasui fefu.u[c,wanguma'ö: "Faigi, fa böi ö'ombakha'ö hadia ia, gofu ha'ökhö. Ae'e sa, oroma'ö ndra'ugö khö gere, ba fasömba'ö zi no i'oroi'ö Moze, ame'ela ba wa'aheta wökhöu andrö, si tobali famaduhu'ö ba niha, wa no döhö ndra'ugö.4Zc+I'anema'ö Ifofanö ia Yesu, Ifangelama ia,AY}*I'anema'ö aheta mbou auri andrö khönia, ba döhö ia.qX[)Ahakhö dödö Yesu ia, I'oro'ö dangaNia ba wombamba ya ya'ia, Imane: "EdönaDo, ya döhö ndra'ugö!")WK(Ifadöhö samösa zobou auri YesuI'ondrasi Yesu samösa niha sobou auri. Ibalöduhini danö fönaNia, imane khöNia: "Na edöna'Ö, ba tola Öfadöhö ndra'o."sV_'Ba möi Ia mangombakha ba nomo wangandrö khöra ba danö Galilaia ma'asagörö ba Ifofanö ndra afökha. U9&Imane khöra: "Datatohugö wofanöda ba mbanua bö'ö misa ba zi fasui da'e, ena'ö mangombakha Ndra'o ba da'ö göi. Da'ö sa dani wa tohare Ndra'o."LT%Me lasöndra Ia, lamane khöNia: "Fefu niha oi la'alui Ndra'ugö."1S]$La'o'ö Ia Simoni ba awöNia moroi furi.R##Mangandrö Yesu ba zibongiMahemolu ö, me lö moluo na, maoso Yesu, möi Ia baero numalö ba nahia si lö nininini. Mangandrö Ia ba da'ö.(QI"Ato niha nifadöhöNia si marase börö ngawalö wökhö, awö wa Ifofanö gafökha soya. Lö itehegö, wa muhede ndra afökha andrö, me no la'ila haniha Ia.:Po!Ba fefu zi sambua banua andrö owulo ba golayama.Oy Me tanö owi, me no aekhu luo [me aefa luo Sabato], la'ohe khö Yesu fefu niha sofökhö, awö niha si fatewu afökha.nNUBa I'ondrasi ia Yesu, Igogohe dangania, Ifazaŵa ia. Ba döhö wa'aukhunia, ba möi ia ngoningonira.MwMofökhö fa'aukhu nina matua Wetero; no so ia tou ba zalo. I'anema'ö la'ombakha'ö khö Yesu da'ö, me larugi nomo.L)Ifadöhö wökhö niha sato YesuI'anema'ö, me laröi nomo wangandrö, numalö ira ba nomo Zimoni ba Andrea. Fao khöra göi Yakobo ba Yohane.OKAlio sibai tehöngö duria Yesu andrö ba zi sagörö tanö Galilaia.=JsOi ahölihöli dödö niha, irege faoma lasofu khö nawöra, lamane: "Hadia da'e? Sambua famaha'ö si bohou safönu kuaso! Khö ndra afökha göi Ibe'e goroisa, ba la'o'ö liNia."oIWAbölöbölö ifadögö niha da'ö eheha si ra'iö andrö, mu'ao ia, ebua linia, ba iheta ia khönia.[H/Itenaŵa geheha andrö Yesu, Imane: "Böi hedehede sa'ae, ba heta'ögö khönia!"G"Hadia khaikhaiU khöma, he Yesu, banua Nazareta? Ba wamakiko ya'aga möi'Ö? U'ila, haniha Ndra'ugö: Niha ni'amoni'ö khö Lowalangi!"FwBa ginötö andrö, so göi samö sa niha ba nomo wangandrö khöra, si so eheha si ra'iö. Mu'ao niha andrö, imane: E9Ahölihöli dödö niha si so ba da'ö, me larongo wamaha'öNia. Börö me Ifaha'ö ira hulö so kuaso khöNia, ba tenga simane ira sangila amakhoita./DWMamaha'ö Yesu ba mamofanö eheha si ra'iöMöi Yesu awö ndra nifaha'öNia miyomo ba Gafana'uma. Ba luo Sabato me möi Ia ba nomo wangandrö, mamaha'ö Ia ba da'ö. CI'anema'ö Ikaoni ira Yesu. Ba laröi namara, Sebedai'o, ba dundraha, awö ndra sangai halöŵö khöra. Möi ira ba wolo'ö Yesu. BMe Itohugö Yesu wofanö ma'ifu, I'ila Yakobo, ono Zebedai'o, awö dalifusönia, Yohane. Lafazökhizökhi girira yaŵa ba dundraha.3AaI'anema'ö laröi girira, ba la'o'ö Yesu.J@ Imane khöra Yesu: "Mi'o'ö Ndra'o! Ubali'ö sama'u'u niha ami.""?=Fogaoni ndra rasul si föfönaMe mowaöwaö Yesu ba zinga mbaŵa Galilaia, I'ila Zimoni ba Andrea, talifusö Zimoni, si fakiri ba mbaŵa; tuka giri ira.>wanguma'ö: "No irugi inötö, wa Ibörögö gamatöröŵaNia Lowalangi. Miröi lalami si tohöna ba mifati Injil andrö."=3Ibörögö wohalöŵö YesuMe no labe'e ba gurunga Yohane, möi Yesu ba danö Galilaia ba wangombakha Injil sanandrösa ba gamatöröŵa Lowalangi,< Öfa wulu wongi so Ia ba da'ö, ba itandraigö Ia satana. Fao göi khöNia gutu ndru'u, ba möi ngoningoniNia ndra mala'ika.Z;- Fanandraigö Yesu I'anema'ö Ifarou Yesu Eheha andrö we'amöi ba danö si mate.X:) Terongo li si'otarai zorugo: "OnoGu omasi'ö Ndra'ugö, wa'omasiGu Ndra'ugö." 9  I'anema'ö, me Iheta Ia moroi ba nidanö, I'ila teboka mbanua si yaŵa, ba möi mitou yaŵaNia Geheha Lowalangi, hulö marafadi.8 Fanema Yesu fanasaMe luo da'ö, tohare Yesu I'otarai mbanua Nazareta ba danö Galilaia. Itema wanasa khö Yohane ba Yoridano.W7'Ya'o zame'e fanasa khömi faoma idanö; Ya'ia dania faoma Eheha Ni'amoni'ö."$6AI'ombakha'ö ba niha sato wanguma'ö: "So furigu Niha sabölö, sebua moroi khögu. Tenga sinangea ndra'o we'amöi enoniNia ba wamokai böbö zandralaNia.b5=Uli gondra nukha Yohane; uli zaŵi mböbö talunia. Tamo awö ŵe ŵani ba gatua gönia.4La'ondrasi ia fefu niha ba danö Yudaia ba banua Yerusalema, la'akui horöra ba latema wanasa ba nungo nidanö Yoridano moroi khönia.3'Simanö zalua, me tohare Yohane Same'e Fanasa ba danö si mate: Ikaoni niha, ena'ö labohouni wa'aurira ba latema wanasa ba wangefa'ö horö.a2;So niha si'ao ba danö si ma te: Mihaogö lala khö Zo'aya, mifadaya lala nitöröNia!"1no faudu ba niŵa'ö ba zura Yesaya, sama'ele'ö andrö, me imane: "Hiza Ufatenge dengetengeGu, sowaöwaö fönaU, ba wama'anö lalaU.Y0+Fangombakha Yohane Same'e FanasaBöröta Injil khö Yesu Keriso, Ono Lowalangi,/3ba ba wamaha'ö ya'ira ba wolo'ö fefu hadia ia, si no Uŵa'ö khömi. Hiza, faofao Ndra'o khömi ero ma'ökhö, irugi gamozua götö danö andre."2.]Börö da'ö, mi'ae'e ba ngawalö soi ba zi sagörö ulidanö, ba wombali'ö nifaha'öGu ira ba wame'e khöra [sakramen] fanasa ba döi Nama ba Ono ba Eheha Ni'amoni'ö-wI'ondrasi ira Yesu ba humede Ia khöra, Imane: "Fefu kuaso, he ba zorugo, he ba gulidanö, no Ibe'e khöGu Lowalangi.\,1Me la'ila Ia, latuhi danö mangalulu khöNia. So göi ba gotaluara zangiwa tödö.+yIfatenge ndra nifaha'öNia YesuMöi ba Galilaia ndra nifaha'ö Yesu, si felezara, ba hili andrö niŵa'ö Yesu khöra.*wLahalö gefe andrö ira saradadu, la'o'ö niŵa'ö khöra. Simanö duria andrö ba niha Yahudi irugi ma'ökhö andre.N)Ba na irongo da'e kumandru, mafahono ia ba lö mabe'e abu dödömi."( lamane: "Mimane wanguma'ö, no möi ndra nifaha'öNia, ba zi bongi, no latagö mboto Yesu ba lewatö, me no alau höröma.' Mamagölö ndra ere sebua andrö awö ndra salaŵa niha Yahudi. Lahalö gangetula ba wame'e kefe khö ndra saradadu andrö,-&S Falimosa ndra ere sebuaMe no mofanö ndra alawe andrö, möi göi ösa ndra sanaro numalö ba Yerusalema ba wangombakha khö ndra ere sebua fefu zi no alua andrö.% Imane khöra Yesu: "Böi mi'ata'ufi! Mi'ae'e, miŵa'ö khö ndra talifusöGu, ena'ö möi ira ba Galilaia. Ba da'ö dania la'ila Ndra'o." $  Ba hiza, i'anema'ö I'ondrasi ira Yesu, Imane khöra: "Ya'ahowu ami!" La'ondrasi Ia, latalagui gaheNia ba mangalulu ira khöNia.# La'alio'ö ira laröi lewatö, ata'u ira ba omuso sibai göi dödöra, fagohi ira ba wangombakha da'ö khö ndra nifaha'öNia.u"cIada'a mi'alio'ö we'amöi khö ndra nifaha'öNia ba mimane: "No I'orifi Ia Lowalangi mangawuli moroi ba gotalua zi mate. Ba hiza, Idaridari fönami ba Galilaia. Ba da'ö mi'ila Ia dania. Mitörö tödömi, hadia zi no uŵa'ö khömi".z!mLö Ya'ia ba da'e. No maoso Ia, simane si no Iŵa'ö föna. Mi'aine, mifaigi nahia andrö, ba zi so So'aya mege.q [Imane mala'ika andrö khö ndra alawe: "Böi mi'ata'ufi! U'ila sa, mi'alui Yesu andrö si no muforöfa.eCAta'u sibai ndra sanaro andrö, oi manizinizi ira; no oi afusi mbawara, hulö niha si mate.PHulö gari mbanua wa'ato'elenia, ba nukhania afusi sibai, hulö salju.>uBa hiza, so ndruru danö sabölöbölö, me möi tou mala'ika Zo'aya moroi ba zorugo ba i'ondrasi lewatö Yesu ba wangeheta gowe lagölagö lewatö andrö ba mudadao ia ba detenia.)KFemaoso YesuMe no aefa Sabato, me arakhagö moluo ba ngaluo si föföna andrö, möi Maria, banua Magadala, awö Maria si samösa andrö, wamaigi lewatö Yesu.c?BBa möi ira, lafotandro gowe lewatö andrö ba labe'e zanaro fönania ba wanarogö ya'ia.[/AImane khöra Filato: "So khömi zanaro. Mi'ae'e, mihaogö wanaro lewatö andrö!"}@Andrö, tehegö wa latarogö lewatö irugi ngaluo si tölu, ena'ö lö möi ndra nifaha'öNia dania ba wanagö botoNia andrö ba lamane ba niha sato: "Hiza, no ifuli te'orifi Ia. Ba abölö lö sökhi wamaelungu safuria andre moroi ba zi föföna."!?lamane: "He tua, awena itörö tödöma, me auri na sa Niha samaelungu andrö, no Iŵa'ö: "Te'orifi Ndra'o mangawuli ba ngaluo si tölu."}s>Fanarogö lewatö YesuMahemolu ö, me no aefa luo wangöhöna, möi khö Wilato ndra ere sebua awö ndra farizai'o,pY=So ba da'ö Maria andrö, banua Magadala, ba Maria si samö sa andrö, no dumadao ira gamaudu lewatö.5uwLaheta khöNia nukhaNia ba lafobaru Ia baru luo soyo.tLa'o'aya Yesu ira saradaduLa'ohe Yesu ba gödo ira sarada du gumandru andrö ba la'owuloi fefu ndra saradadu, lafasui Yesu.]s3Aefa da'ö i'efa'ö khöra Mbaraba andrö, ba Yesu, ifabözi'ö ba ibe'e niforöfa.cr?Ba latema linia niha sato fefu, lamane: "Ya möi ba huluma ba ba hulu ndraonoma ndroNia!"Iq Me i'ila Filato, wa tebai ilau hadia ia sa'ae, börö me tedou manö waguaguasa, ihalö nidanö, isasai dangania föna niha sato ba imane: "Lö horögu ba ndro Niha andre. Mifaigi he miwisa!"hpIImane Filato: "Hadia nilauNia si lö sökhi?" Ba monönö we'aora lamane: "Akha laforöfa Ia!"xoiImane khöra Filato: "Hadia nilaugu khö Yesu andrö, nifotöi Keriso?" Lamane niha sato: "Akha laforöfa Ia!"n{Isofu khöra kumandru andrö: "Ba gotalua niha si darua andre, haniha zomasi ami u'efa'ö?" Ba lamane: "Baraba andrö!"mBa lafawe'e niha sato ira ere sebua ba ira salaŵa niha Yahudi, la'andrö, ena'ö aefa Mbaraba andrö ba ena'ö labunu Yesu.7lgMe dumadao Wilato ba dadaoma wanguhuku, ifaŵa'ögö khönia fo'omonia, wanguma'ö: "Böi babaya Niha satulö andrö. Me owi ba wangifi, no tefakao sibai ndra'o, börö Ia."QkNoa sa i'ila, wa börö wa'afökhö dödö, wa labe'e Yesu ba dangania.jMe no owulo niha sato, isofu khöra Filato: "Haniha zomasi ami u'efa'ö khömi, (Yesu) Baraba andrö ba ma Yesu andrö nifotöi Keriso?"Ti!Ba ginötö andrö so samösa nikuru, safaito sibai, sotöi (Yesu) Baraba.rh]Angetula fa'amateEro'ero luo sebua, si to'ölönia ibe'e aefa kumandru samösa nikuru, somasi niha sato.Zg-Lö Itema linia Yesu, sambua li lö'ö, irege ahölihöli sibai dödö gumandru.cf? Börö da'ö, isofu khöNia Filato, imane: "Hadia lö Örongo fefu wangadugöra Ya'ugö?"eeC Me la'angadugö Ia ira ere sebua ba ira salaŵa niha Yahudi, ba ma'ifu lö Itema lira Yesu."d= Farakaro föna WilatoMe no la'ohe Yesu föna gumandru, isofu khöNia kumandru, imane: "Hadia Razo niha Yahudi Ndra'ugö?" Imane Yesu: "Ya'ia niŵa'öu."_c7 Ba la'oguna'ö ba wowöli tanö khö duka mbowoa, simanö niŵa'ö Lowalangi khögu."b Ba da'a tefönui niŵa'ö Yeremia andrö, sama'ele'ö, me imane: "Latema tölu ngafulu gefe firö, böliNia nifatöni Ndraono Gizara'eli.Ta!Da'a mbörö, wa latötöi danö andrö Tanö Ndro, irugi ma'ökhö andre.x`iBa mamagölö ira wangoguna'ö kefe andrö ba wowöli tanö khö duka mbowoa, tobali naha lewatö niha sikoli._Lahalö gefe firö andrö ira ere sebua, lamane: "Lö tetehegö te'orudugö gefe andre ba naha game'ela, börö me böli ndro da'e."]^3Ba ifazaumba gefe andrö ba nomo Lowalangi ba ilau moloi. Möi ia mutaŵi mbaginia. ]imane: "No ufazökhi horö ba wemanga böli Niha si lö sala." Latema linia, lamane: "Hadia khaikhaima ba da'ö? Faigi, he öwisa."N\Fa'amate YudaMe i'ila Yuda si no manga mböli Yesu andrö, no la'etu'ö huku Yesu, mengesa dödönia. Ifuli gefe firö si tölu ngafulu khö ndra ere sebua ba khö ndra salaŵa niha Yahudi andrö,X[)Laböbö Ia, aefa da'ö la'ohe Ia khö Wilato, kumandru ba gamatöröŵa Roma.ZLatou'ö Yesu khö WilatoMe no moluo, lahalö gangetula ira ere sebua fefu, awö ndra salaŵa niha Yahudi ba wamunu Yesu.$YAKAwena itörö tödö Wetero niŵa'ö Yesu, me Imane: Lö fakhamö miwo zilatao, ba no tölu kali ö'osilö'ögö Ndra'o. Ba möi ia baero, mege'ege sibai.mXSJIbörögö mangelifi Fetero ba fahölu, imane: "Lö u'ila Niha andrö." Ba i'anema'ö miwo zilatao.W+ILö ara aefa da'ö, la'ondrasi Wetero niha si so ba da'ö, lamane khönia: "Duhu, samösa göi ndra'ugö ba gotaluara, oroma da'ö ba wehedeu."WV'HBa ifuli i'osilö'ögö Fetero, fahölu ia, imane: "Lö u'ila, haniha da'ö."U#GBa me itörö mbawagöli we'amöi baero, i'ila ia ira alawe bö'ö ba imane ba niha si so ba da'ö: "Awö Yesu, banua Nazareta, niha da'e."aT;FBa i'osilö'ögö fönara fefu Fetero, imane: "Lö aboto ba dödögu, hadia niŵa'öu.")SKEI'o'silö'ögö Yesu FeteroNo dumadao Wetero baero ba golayama. Möi khönia samösa genoni ira alawe, imane: "Ya'ugö göi nawö Yesu andrö, banua Galilaia."WR'DSo göi zamalisi bawaNia, lamane: "Tahö, he Keriso, haniha zamözi Ya'ugö?"6QgCBa awena ladidiloi mbawaNia ba laböbözi Ia.JP BHewisa dödömi?" Ba latema linia, lamane: "Angetula: Fa'amate!"OAAwena isika nukhania ere sebua, imane: "No I'o'aya Lowalangi. Lö moguna sa'ae sasi. No mirongo samösa wango'ayaNia andrö.WN'@Imane khönia Yesu: "Ya'ia niŵa'öu. Ba hiza, Uŵa'ö khömi, i'otarai da'e, mi'ila Nono Niha andrö mudadao ba gambölö Lowalangi si lö ambö fa'abölö, ba tohare Ia ba dete lawuo ba mbanua si yaŵa."8Mi?Ba lö manö hedehede Yesu. Muhede gere sebua, imane khöNia: "Ube'e ba hölu Ndra'ugö khö Lowalangi sauri andrö. Ŵa'ö khöma na Keriso andrö Ndra'ugö, Ono Lowalangi?"^L5>Maoso gere sebua, imane khöNia: "Hadia, lö Ötema li ba niböbögö khöU andrö?"xKi=sanguma'ö: "No Iŵa'ö Niha andre: U'ila Ududugö nomo Lowalangi andrö; ba ha tölu ngaluo Ufuli U'otomosi." J ]0No iŵa'ö khöra dandra si manga mböliNia, wanguma'ö: "Ni'agogu bawa dania, da'ö Ia, da'ö mi ra'u!"F=/Fondra'u Yesu Me humede Ia na, hiza Yuda, samösa ba gotalua zi felendrua, ba ato niha si fao khönia solohe föda awö wagado. Ya'ira niha nifatenge ndra ere sebua ba satua mbanua andrö.J< .Mifaoso, talabu! Hiza, no tohare niha si manga mböliGu andrö!"G;-Aefa da'ö mangawuli zui Ia khö ndra nifaha'öNia, Imane khöra: "Hadia mörö na sa ami ba molombase? Hiza, no arakhagö irugi inötö latou'ö Nono Niha andrö ba danga niha si so horö.b:=,Iröi zui ira Yesu, möi mangandrö, no medölu, fagölö manö wehedeNia ba wangandrö.e9C+Me mangawuli Ia khö ndra nifaha'öNia, no zui mörö ira; noa sa abua sibai guli höröra.$8A*Ifuli möi samuza tö, mangandrö Ia, Imane: "He AmaGu, na lö tola lö'ö Ubadu mako wamakao andre ba tebai italu'i Ndra'o, ya itörö zomasi Ndra'ugö."7)Böi miförö! Mi'angandrö, fa böi göna ami fanandraigö. Omasi sa dödö niha mamalua si sökhi, ba hiza no ambö wa'abölö nösi."63(Me mangawuli Ia khö ndra nifaha'öNia andrö, I'ila no mörö ira. Imane khö Wetero: "Hadia, tebai zi lö mörö ami awöGu ha sambua jam wa'ara?H5 'I'aröu'ö Ia ma'ifu, Ifalögu Ia tou ba danö ba wangandrö, Imane: "He Ama, na so lala, ya mutalu'i Ndra'o mako wamakao andrö. Ba böi ya itörö zomasi Ndra'o; ya alua zomasi Ndra'ugö."j4M&Imane khöra: "Abu sibai dödöGu, hulö na mate Ndra'o. Mi'iagö da'e ba böi miförö awöGu."e3C%I'ohe awöNia Wetero ba ono Zebedai'o andrö, si darua. Ibörögö alangu ba abu dödöNia,72g$Mangandrö Yesu ba kabu GezemaneOfeta Yesu awö ndra nifaha'öNia ba zi sambua nahia sotöi Gezemane ba Imane khöra: "Midadao ba da'e, gasagasa möiDo si sa ba wangandrö."1 #Imane Fetero: "Heŵa'ae mate ndra'o awöU, ba lö irai u'osilö'ögö Ndra'u gö!" Simanö goi wanguma'ö ndra nifaha'ö fefu.0"Imane khönia Yesu: "Amen, Uŵa'ö khöu: Bongi andre, lö fakhamö miwo zilatao, ba no tölu kali ö'osilö'ögö Ndra'o."`/9!Imane khöNia Fetero: "He dozi fatuwu ira khöU, ba ya'o, ba lö irai fatuwudo khöU!"X.) Na no ifuli te'orifi Ndra'o moroi ba wa'amate, Udaridari fönami ba Galilaia."N-Fama'ele'ö fangosilö'ögö WeteroImane khöra Yesu: "Bongi andre, dozi fatuwu ami ba khöGu, no sa tesura ba zura ni'amoni'ö: Ubunu dania gubalo andrö, ba oi muzawili ngawawa mbiribiri andrö.f,EMe no aefa la'anunöisi zinunö fanuno, möi ira baero, numalö ba gahe Hili Wanikha andrö.,+QUŵa'ö sa khömi: "Lö sa'ae Ubadu nihalö moroi ba mbua döla nagu andrö, i'otarai da'e irugi luo wamaduGu si bohounia, si fao ya'ami ba gamatöröŵa NamaGu."X*)Dogu da'e, do gamabu'ula li andrö, niduwagö salahi zato ba wangefa'ö horö.i)KBa Ihalö piala, I'andrö saohagölö khö Lowalangi ba Ibe'e khöra, Imane: "Mibadu, dozi ami!+(OFamalua fatomesa PaskaMe manga ira, Ihalö roti Yesu, Isuno Lowalangi, Iboboto roti andrö ba Ibe'e khö ndra nifaha'öNia, Imane: "Mitema ba mi'a: BotoGu da'e!"|'qItema liNia Yuda andrö si manga mböliNia, imane khöNia: "Ma ya'odo, Guru?" Itema liNia Yesu: "Ya'ia niŵa'öu."8&iMöi sa Nono Niha andrö, faudu ba zi no tesura sanandrösa khöNia. Ba hiza, alai niha andrö si manga mböli Nono Niha andrö! Sökhi ba niha andrö, na lö irai tumbu ia."`%9Itema lira, Imane: "Si falulu manga khöGu ba naha gö andre, da'ö zi manga mböliGu.v$eAbu sibai dödöra ba labörögö lasofu khöNia dozi ira, lamane: "Hadia, ya'odo niŵa'öMö andrö, Guru?"a#;Ba me manga ira, Imane khöra: "Amen, Uŵa'ö khömi: Fasamösa ami zi manga mböliGu."D"Me no bongi sa'ae, möi Ia manga awö zi felendrua andrö.\!1La'o'ö niŵa'ö Yesu andrö ira nifaha'öNia, ba lafa'anö watomesa Paska andrö.H  Itema lira Yesu: "Mi'ae miyomo ba mbanua ba mimane ba zi samösa niha: No Iŵa'ö Guruma, no arakhagö irugi inötö khöGu. Edönado wamalua fatomesa Paska si fao ira nifaha'öGu ba nomou."<qFama'anö fatomesa PaskaBa ngaluo si föföna ba Gowasa Roti-si-lö-mu'aisöni, la'ondrasi Yesu ira nifaha'öNia, lasofu khöNia: "Heza zomasi'Ö mafa'anö khöU watomesa Paska?"<sI'otarai da'ö, i'alui lala wame'e Yesu ba dangara.~uimane khöra: "Hadia nibe'emi khögu, na ube'e ba dangami Yesu?" La'ame'e'ö khönia tölu ngafulu rufia gefe firö.I'a mböli Yesu Yuda IskariotaSamösa ba gotalua ndra nifaha'ö Yesu si felendrua, sotöi Yuda Iskariota, möi ia khö ndra ere sebua,'G Amen, Uŵa'ö khömi: Gofu heza teturiaigö dania Injil andre ba gulidanö ma'asagörö, tedunödunö göi nilau ndra alawe andre, ba wanörö tödö ya'ia."[/ Ba wombayoininia fanikha samohua andrö ösiGu, no ihaogö Ndra'o ba wogo'o Ya'o.]3 Ero inötö so khömi niha si numana; ba Ya'o, ba tenga si'ogötö'ö wefao khömi.} Me I'ila Yesu gera'erara andrö, Imane khöra: "Hadia wa mibusi dödö ndra alawe andre? No ilau gamuata satulö khöGu.]3 Tola mu'amawa mena'ö, me ebua sibai mbölinia; ba labe'e buala ba niha si numana!"^5Me la'ila da'ö ira nifaha'ö Yesu, fatahi ira, lamane: "Hana wa la'alimagösi da'e?)Ki'ondrasi Ia ira alawe. No i'ohe mbulibuli so'ösi fanikha samohua sebua böli. Me manga na sa Yesu, ibayoini högöNia ira alawe andrö faoma fanikha samohua. ,y ~~9}||~|${{[zz&yy4xx0wwuwvuuFttetsrrrqq7pLooannNmmQlkkjjmii,hgggfnf eredcccbXaag``i`_^^}^]]\\I\[ZZTYRXXuXWVVVRUULL,KK JIsHH6GGGFF!EEaDD/CBBA@@b?>>=$<;;r::S99p877665594433_2[2311000/G..@--h,,t+**Z))N(O'&&"%%w$$F##`""@!! V %(UF|o/QG $ 2 - R t |4h,5sc Ba Imane khöra: "Amen Uŵa'ö khömi: So ösa ba zi so ba da'e, si lö manandra fa'amate dania, fatua lö la'ila we'aso gamatöröŵa Lowalangi andrö si fao fa'abölö."br=&Na so zaila wangakui Ya'o awö daroma liGu ba zi sagötö andre, si lö sökhi ba si faröi, ba aila göi Nono Niha andrö wangakui ya'ia dania, na tohare Ia si fao lakhömi NamaNia, si fao ira mala'ika ni'amoni'ö."3qa%Ba hadia mena'ö ibe'e höli nosonia niha?dpA$Hadia guna ba niha, na mohare ia wangokhögö ulidanö ma'asagörö, ba na te'ala nosonia?(oI#Haniha zedöna mangorifi fa'aurinia, taya khönia wa'auri andrö. Haniha zanehegö taya wa'auri börö Ndra'o ba börö Injil andrö, da'ö zanöndra fa'auri.Hn "Fogaoni ba wolo'ö YesuIkaoni niha sato Yesu, awö ndra nifaha'öNia, Imane khöra: "Na so zomasi molo'ö Ya'o, ya mu'ositengagö gomasiö dödönia, ya mulu'i röfania ba ya mu'o'ö Ndra'o.Cm!Ba Ibali'ö Ia Yesu, Ifaigi ndra nifaha'öNia, ba Itenaŵa Wetero, Imane: "Ofanö ba da'e, satana, ae furiGu! Fangerangeramö andrö no fangerangera niha, tenga fangerangera Lowalangi."dlA Ma'ifu lö Ibini'ö khöra da'e fefu. Isöbi Ia ba khönia Fetero, ibörögö itenaŵa Ia."k=Fangombakha famakao, fa'amate ba femaoso YesuIbörögö Yesu wangombakha khöra, wa lö tola lö'ö oya Itaögö wamakao Ono Niha andrö, latibo'ö dania Ia ira satua mbanua, ira ere sebua awö ndra sangila amakhoita, ba labunu Ia dania; ba na no irugi tölu ngaluo ifuli auri Ia.EjBa Itenaŵa ira Yesu, fa böi la'ombakha'ö gofu ha'ökhö.i{Ba Isofu khöra Yesu: "Ba molo'ö ya'ami, haniha Ndra'odo andre?" Itema liNia Fetero, imane: "Keriso andrö Ndra'ugö."phYLatema liNia, lamane: "Yohane Same'e Fanasa. So göi zanguma'ö, Elia ma fasamösa zama'ele'ö andrö.Zg-Fangakui WeteroItohugö wofanö Yesu awö ndra nifaha'öNia numalö ba mbanua misa ba zi fasui Kaisaria Filifi. Me so ira ba lala, Isofu khö ndra nifaha'öNia, Imane: "Haniha Ndra'o molo'ö fanguma'ö niha?"Xf)Ba Ifofanö ia Yesu mangawuli ba nomonia ba Imane: "Böi ae miyomo ba mbanua!"}esIfuli Ibabaya hörönia Yesu. Awena tola i'ila niha. Döhö wökhö hörönia andrö, ba i'ila sa'ae fefu hadia ia.idKIfaöga hörönia niha da'ö, imane: "U'ila niha; fangilagu ya'ira hulö döla geu sowaöwaö."c#Igogohe danga niha sau'a andrö Yesu, Ifasao baero mbanua. Idiloi hörönia, Itufa ia tanga, ba Isofu khönia: Hadia, so ni'ilau hadia ia?"$bAIfadöhö niha sau'a Yesu ba Mbetisa'idaMe larugi Mbetisa'ida [Yesu awö ndra nifaha'öNia], la'ohe khöNia niha sau'a. La'andrö khöNia, ena'ö Ibabaya.GaImane Yesu: "Na simanö, hadia lö na sa saboto ba dödömi?"h`I"Ba me Uboboto roti ba zi öfa ribu niha? Ha wa'oya gakhökhöla ni'owuloimi?" Lamane: "Fitu."4_aHadia, lö itörö tödömi zi lima ngawua roti andrö nibobotoGu ba zi lima ribu niha? Ba ha'uga ragaraga tö gakhökhöla ni'owuloimi?" Ba lamane: "Felendrua ragaraga."S^So hörömi, ba hana wa lö mi'ila? So dalingami, ba hana wa lö mirongo?0]YI'ila Yesu hadia nifatunöra, andrö wa Isofu khöra: "Hana wa mi'amatunöisi lö ni'ohemi roti? Hadia, lö na sa aboto ba dödömi? Hadia, no teduhö wangerangerami?b\=La'era'era tödöra ba faoma lamane khö nawöra: "Iŵa'ö da'ö, me lö ni'oheda roti."v[eIfangelama ira Yesu, Imane: "Mi'angelama sibai ba laru si'otarai ndra farizai'o awö laru si'otarai Herode."ZFa'ambö wa'aboto ba dödö ndra nifaha'ö YesuNo olifu ndra nifaha'ö wolohe roti. Ha sambua ngawua zi so khöra ba nowo.EY Iröi ira, Ifuli möi ia yaŵa ba nowo, numalö Ia si yefo.X/ Ihasugö dö döNia, Imane: "Hana wa la'andrö dandra niha si sagötö andre? Amen, Uŵa'ö khömi: Lö tebe'e dandra ba niha si sagötö andre!"MW La'andrö dandra ira farizai'o Ba tohare ndra farizai'o, la'ondrasi Yesu, labörögö fada'aŵa khö Nia. Ba wanandraŵaisi Ya'ia, la'andrö khöNia wamazökhi tandra, wa khö Lowalangi I'otarai._V7 I'anema'ö möi Ia yaŵa ba nowo si fao ira nifaha'öNia, ba larugi danö Dalamanuta.AU} So mato öfa ribu niha si manga andrö. Ba Ifofanö ira.dTABa manga ira irege abuso. Ba la'owuloi zi toröi gö andrö; so fitu ragaraga tö, afönu.sS_Ba so göi na sa mato ha'uga rozi gi'a sigide'ide. Me no Ifahowu'ö, Iŵa'ö zui, ena'ö lafa'ema khöra.YR+Ba Iŵa'ö ba niha sato, ena'ö mudadao ira ba danö. Ihalö roti andrö, si fitu ngawua, I'andrö saohagölö khö Lowalangi, Iboboto roti andrö, Ibe'e khö ndra nifaha'öNia, ena'ö lafa'ema ba niha sato.DQIsofu khöra: "Ha'uga khömi roti?" Lamane: "Fitu ngawua."PyLatema li ira nifaha'öNia, lamane: "Heza musöndra gö roti soguna ba niha sato da'e ba nahia si lö nihaniha andre?"|OqNa Ufofanö ira mangawuli lö si manga, ma awuwu dödöra ba dalu lala. So ösa ba gotaluara zi'otarai ba zaröu."zNm"Ahakhö dödöGu wamaigi niha sato andre. No tölu hari faofao ira khöGu, ba lö khöra hadia ia si tola la'a.,MQIbe'e gö zi öfa ribu niha Yesu Ba ginötö da'ö, me owulo zui niha sato sibai, ba lö khöra hadia ia si tola la'a, Ikaoni ndra nifahaöNia Yesu, Imane khöra:L%Ahölihöli sibai dödöra, lamane: "Oi si sökhi wolauNia: Safiso Ibali'ö samondrongo li, ba si lö hede Ibali'ö si hede."Ky$Ba Iŵa'ö khöra Yesu, ena'ö böi la'ombakha'ö gofu ha'ökhö. Ihötöi fanenaŵa ya'ira, ba lahötöi fangombakha.[J/#I'anema'ö teboka dögi dalingania, aefa wesu lelania andrö ba atulö wehedenia.rI]"Ifaöga höröNia miyaŵa ba zorugo, Ihasugö Ia ba Imane khönia: "Efata!" – Ya teboka'ö geluahania.gHG!Ba I'ohe ia ba zi lö niha, Ibe'e duturuNia ba dalingania, mangendrilo Ia ba Ibabaya lelania.gGG La'ohe khöNia niha safiso si lö mangila muhede. La'andrö khö Yesu, ena'ö Itufa tanga ia.-FSIfadöhö Yesu samösa zafiso ba si lö hedeBa mofanö Yesu, Iröi danö Diro, Itörö Zidona ba ofeta Ia ba mbaŵa Galilaia, ba irugi ba dalu danö Zi-fulu-banua.uEcMe mangawuli ndra alawe andrö ba nomora, i'ila no mörömörö ba gaso nononia; no aheta khönia gafökha.hDIImane khönia Yesu: "Börö wanemau li andrö, angawuli! No aheta gafökha andrö khö nonou."CyBa itema liNia ira alawe andrö, imane: "Duhu, So'aya, ba la'a sa'atö ono nasu zatoru gö ndraono andrö barö meza."rB]Ba Imane khönia Yesu: "Akha abuso ndraono ua; lö sa sökhi na lahalö gö ndraono, ba labe'e ö nasu."ANiha Yunani ndra alawe andrö, si'otarai Ziria Fönikia. I'andrö khö Yesu, ena'ö Ifofanö geheha si ra'iö andrö moroi khö nononia.%@CBa hiza, samösa ndra alawe, me irongo zanandrösa khö Yesu, i'anema'ö i'ondrasi Ia ba mangalulu fönaNia. No fatewu geheha si ra'iö khö nononia alawe.J? Famati ndra alawe si tenga soi LowalangiMofanö Yesu moroi ba da'ö, numalö Ia ba danö Diro (ba Sidona). Möi Ia yomo ba zi sambua omo ba lö omasi Ia, na la'ila Ia niha; ba tebai tobini Ia.P>Fefu zi lö sökhi andrö, ba moroi bakha i'otarai ba ita'unöi niha."D=simane: Fangisö ba nösi, fanagö, famunu niha, fohorö, fakhögusa, fa'a-lö-sökhi, falimosa, fa'a-lö-manaha tödö, fa'afökhö dödö, fanandraŵaisi, fayaŵasa ba fa'a-lö-tödö.U<#Börö me moroi bakha, moroi ba dödö niha, so wangerangera si lö sökhi,J; Ba imane na sa: "Si'otarai bakha ba niha, da'ö zana'unöi niha. :9si lalö bakha ba mbotonia, me tenga tödönia isaŵa, me ba dalu möi ba aheta ba nösinia." Ba wehede da'e, I'ombakha'ö Yesu wa fefu gö tola mu'a.9{Imane khöra: "Hadia, lö'ö göi saboto ba dödömi na sa? Lö mi'ila, wa tebai ita'unöi niha si'ota rai moroi baero,z8mMe möi Ia yomo, me no Iröi niha sato andrö, lasofu khöNia ira nifaha'öNia zanandrösa ba gamaedola no mege.A7}(Si tola mamondrongo, ba ya muhaogö wamondrondrongo!").6Tebai ita'unöi niha hadia ia zi'otarai baero si numalö bakha mbotonia. Si möi baero moroi ba dödö niha, da'ö zana'unöi ya'ia." 5 Fa'a-lö-ta'unö sindruhuIfuli Ikaoni niha sato Yesu, Imane khöra: "Mifondrondrongo khöGu, dozi ami, ba ya'aboto ba dödömi! 4 Ba wolau simane mi'osilö'ögö daroma li Lowalangi, ba wolo'ö goigoi hada ni'oroi'ö zatuami. Ba oya na ngawalö zimanö milau."S3 lö mitehegö sa'ae, wa mo'ömö niha da'ö khö namania ma khö ninania.32_ Ba ya'ami miŵa'ö: Na so niha sanguma'ö khö namania ma khö ninania: "Gofu hadia ia zinangea mitema moroi khögu, no tobali kurban, eluaha fasömbata khö Lowalangi,"w1g Noa sa iŵa'ö Moze: "Fosumange namau awö ninau! ba: Niha sangelifi amania ma inania, sinangea nihuku mate."j0M Imane na sa Yesu: "Onekhe si bai ami ba wangerogö oroisa Lowalangi, ena'ö tola mi'o'ö hadami.;/qMi'erogö goroisa Lowalangi ba mi'o'ö hada niha.".Lö eluaha, wa lasömba Ndra'o; börö me lafaha'ö niha wolo'ö amakhoita niha, [hulö na moroi khöGu gamakhoita andrö]."c-?Ba Imane khöra Yesu: "Sindruhu sibai nifa'ele'ö Yesaya sanandrösa ba khömi, ya'ami niha samini tödö, simane si no tesura: "Ifosumange Ndra'o soi andre ha ba mbewe; ba tödöra, no aröu khöGu, [Iŵa'ö So'aya].8,iBörö da'ö lasofu khö Yesu ira farizai'o awö ndra sangila amakhoita, lamane: "Hana wa lö la'o'ö ira nifaha'öMö hada ndra tuada? Hana wa manga manö ira lö mombanö?"{+oBa na mangawuli ira moroi ba harimbale, lö manga ira na lö oföna ua latefe nösira faoma idanö. Ba oya na sa ngawalö gamakhoita tanö bö'ö si'otarai ndra tuara nihaogöra wolo'ö, simane fanasai mako, figa ba bowoa, (ba he göi meza).*}Lö'ö sa manga ndra farizai'o, awö niha Yahudi fefu, na lö lahaogöhaogö ua wanasa tangara, molo'ö hada ndra satua.)}La'ila, wa ba gotalua ndra nifahaö Yesu so zi manga faoma tanga si ta'unö, eluaha lö mombanö [molo'ö huku agamara].v(eNgawalö hada zatuaOwulo ndra farizai'o ba ira sangila amakhoita ösa si'otarai Yerusalema, la'ondrasi Yesu. '8Ba gofu heza möi Yesu ba mbanua side'ide, ba he ba mbanua sebua, möi niha sato ba wolohe sofökhö, ba latou'ö tou fönaNia. La'andrö khöNia, ena'ö Itehegö ba zofökhö andrö he ha lababaya gahe mbaruNia. Ba gofu ha wa'ato zombambaya Ya'ia, oi döhö. &7Ba lalau fagohigohi gofu heza mbanua misa, ba labörö gö la'ohe niha sofökhö si so yaŵa ba heahea, gofu heza larongo so Yesu._%76Me möi ira tou moroi ba nowo, i'anema'ö la'ila niha sato, wa Yesu zi tohare andrö.$5Famadöhö fökhö ba Genezare La'ötö mbaŵa Galilaia [Yesu awö ndra nifaha'öNia] ba larugi mbanua Genezare; ba da'ö manao ira.m#S4Lö na sa saboto ba dödöra zanandrösa ba roti si lima ngawua andrö, abe'e sibai na sa dödöra.e"C3Ba möi Ia khöra yaŵa ba nowo, ba tebato nangi. Andrö wa tedou na sa wa'ahöli dödöra.5!c2ba lalau mu'ira'ira, ba wa'ata'u. Börö me fefu oi la'ila Ia ba tobali dödöra. I'anema'ö muhede khöra Yesu, Imane: "Mi'aro'ö dödömi! Ya'odo da'e, böi mi'ata'ufi!"K 1Me la'ila mowaöwaö Ia yaŵa ba dete nidanö, lawalinga bekhu IaG0I'ila Yesu, wa marase ira wangalukha owo börö me fazuzu nangi gametahö nowo. Börö da'ö, me arakhagö moluo, möi Yesu khöra, mowaöwaö yaŵa ba dete nidanö, ba Italu'i ira mena'ö.mS/Me no alaŵa mbongi, no so ba dalu mbaŵa nowo andrö, ha tö Yesu samösa zi toröi ba dete danö.E.Me no mangona Ia ba niha sato, möi Ia ba hili, mangandrö.2]-Mowaöwaö Yesu ba dete nidanöI'anema'ö Ifarou ndra nifaha'ö Nia, ena'ö möi ira ba nowo, ladaridari ba Mbetisa'ida yefo mbaŵa, gasagasa Ifofanö niha sato andrö.L,Ha ira matua si fao ba wemanga andrö, mato lima ribu niha wa'ato.a;+La'owuloi zi toröi roti andrö, so felendrua ragaraga afönu, baero gakhökhöla gi'a.%E*Manga ira fefu ba abuso ira.y)Ihalö roti si lima ngawua awö gi'a si dua rozi andrö Yesu, Ifaöga höröNia si yaŵa ba zorugo, Isuno Lowalangi, Iboboto roti ba ibe'e khö ndra nifaha'öNia, ena'ö labagibagi ba niha sato andrö. Ba simanö göi Ifabagi'ö gi'a si dua rozi.Y+(Mudadao ira lafongenongenoli: So zi daotu, so göi zi lima wulu sambua ngenoli.[/'Ifaŵa'ögö ba niha sato, ena'ö mudadao ira, nifongenoli, yaŵa ba dete ndru'u.&Imane khöra: "Ha'uga roti si so khömi? Mi'ae'e, mifaigi!" Me no lafaigi, lamane: "So lima ngawua roti ba dua rozi gi'a."!%Itema lira Yesu, Imane: "Ya'ami zame'e öra!" Ba lamane khöNia: "Heza moroi mahalö gefe sebua ba wowöli roti ö niha sato sibai andre?"^5$Fofanö manö niha sato andre, ena'ö möi ira ba mbanua si fasui ba wowöli göra."s_#Me arakhagö bongi sa'ae, la'ondrasi Yesu ira rasul, lamane: "No aröu nahia andre ba no arakhagö bongi.6e"Me möi tou Yesu moroi ba nowo, I'ila niha sato si so ba da'ö, ba ahakhö dödöNia ira, me hulö mbiribiri si lö kubalo ira. Ba Ibörögö Ifaha'ö ira ba zoya ngawalö.[/!Ibe'e gö zi lima ribu niha YesuMe mofanö ira [Yesu awö ndra rasul], so zangila ba ato zamondrongo da'ö. Andrö wa ato niha, si'otarai mbanua fefu si fasui, fagohigohi ira, latörö danö wanguhulö ya'ira.J  Ba mofanö ira, latörö nowo, numalö ba nahia si lö nininini.I Imane khöra Yesu: "Mitabu ba nahia si lö nininini, ba zi ha ya'ita. Ba da'ö tola milau molombase ma'ifu." Börö me ato sibai niha sangöröngörö manö, irege lö inötö wemanga khöra.) KMangawuli ndra rasulIra rasul [si no Ifatenge Yesu mege], mangawuli ira ba owulo ira khö Yesu. Ladunödunö khö Yesu fefu zi no lafalua awö zi no lafaha'ö.d AMe larongo da'ö ira nifaha'ö Yohane, möi ira ba wangai botonia ba labe'e ia ba lewatö.y kI'ohe högö andrö yaŵa ba wiga ba ibe'e ba danga nono alawe no mege; ba ono alawe andrö ibe'e khö ninania. 1I'anema'ö ifatenge samösa zohalöŵö ba gurunga ba ibe'e wareta ba wangai högö Yohane Same'e Fa nasa. Möi niha da'ö ba i'eŵa mbagi Yohane.| qBa abu sibai dödö razo. Ba hiza, börö wahölusania ba he göi ira tome, lö omasi itimba gangandröŵa andrö.I'anema'ö möi ia khö razo, imane: "Da'e zomasido, ena'ö alio öbe'e khögu högö Yohane Same'e Fanasa, yaŵa ba wiga." Möi baero nono alawe andrö, isofu khö ninania: "Hadia ni'andrö gu?" Itema linia inania: "Högö Yohane Same'e Fanasa andrö."%Fahölu ia khönia, imane: "Gofu hadia ni'andröu khögu, ba ube'e khöu; he ahori zi matonga gamatöröŵagu andre, lö tola lö'ö ube'e."X)Me tohare nono Herodia ba ilau manarinari, omasi sibai Herode awö domenia ba wamaigi fanari nono alawe andrö. Andrö imane khö nono alawe no mege Herode: "Ŵa'ö gofu hadia ia zomasi'ö, ba ube'e khöu!"CSo ginötö senahöi khö Herodia [ba wamunu Yohane], me ilau watomesa Herode ba wanörö tödö fa'atumbunia. Ikaono ndra kumandru, ira kafalo ndra saradadu ba ira salaŵa ba Galilaia.ucNoa sa i'ila, wa niha satulö tödö ba niha ni'amoni'ö ia. Andrö wa lö barani Herode wombambaya ya'ia, heŵa'ae itaha ia ba gurunga. Omasi sibai ia wamondrondrongo Yohane, heŵa'ae ero na irongo menemenenia, alangu sibai dödönia.5Da'ö mbörö wa afökhö dödö Herodia khö Yohane, ba i'alui lala ba wamunu ya'ia mena'ö. Ba tebai ifalua da'ö, me no ata'u Herode khö Yohane.taSanandrösa ba da'ö no itegu ia Yohane, imane: "Lö tetehögö öhalö fo'omou wo'omo dalifusöu andrö!"QFa'amate Yohane Same'e Fanasa Noa sa ifatenge niha Herode ba wondra'u Yohane; iböbö ia ba ibe'e ba gurunga, börö Herodia andrö, fo'omo dalifusönia, Filifo, si no ihalö Herode tobali fo'omonia.iKMe irongo da'ö Herode, imane: "Ya'ia andrö Yohane, si no ufa'eŵa'ö bagi, no ifuli auri ia!" ~ Lamane niha bö'ö: "Ya'ia andrö Gelia." So göi ösa zanguma'ö: "Ya'ia andrö zama'ele'ö, simane ira sama'ele'ö me föna." }9Fangerangera Herode sanandrösa khö YesuNo irongo razo Herode duria sanandrösa khö Yesu, börö me no tehöngö sa'ae döiNia, ba imane: "No ifuli auri Yohane Same'e Fanasa moroi ba gotalua zi mate. Da'ö mbörö wa so khöNia wa'abölö ba wolau sahölihöli dödö andrö."a|; Oya lafofanö gafökha ba ato zofökhö nibayoinira faoma fanikha ba wamadöhö ya'ira.{ Mofanö zi felendrua andrö, möi ira wangombakha, ena'ö lawu'ai lala wa'aurira niha [si no aröu moroi khö Lowalangi].'zG Na lö latema ami ba zi sambua banua, ba na lö larongo niŵa'ömi, mi'ofanö moroi ba da'ö fao wa mi'anotogö gawugawu ba gahemi, si tobali famangelamara."~yu Itohugö Yesu wanguma'ö: "Gofu heza möi ami yomo ba nomo, ba da'ö mi'iagö, irugi mofanö ami zui moroi ba da'ö.#Ifahono mbaŵa ba angi sabölö YesuBa luo da'ö me tanö owi, Imane Yesu khö ndra rasulNia: "Mitabu woloyo si yefo mbaŵa!"}=s"Ba lö fahuhuo Ia khöra na tenga si fao amaedola. Na ha Ya'ia, awö ndra nifaha'öNia, awena Ibotokhi khöra fefu.g<G!Si fao amaedola simane da'ö, Ituriaigö khöra daroma li, molo'ö si tola ikhamö era'erara.;! Na no mufazaewe ia, ba manöi ba tobali ebua moroi ba ngawalö gulegule fefu. No arawarawa ndraha, irege tola mangahono wofo ba lumönia."a:;Hulö danömö höwa ia, si no bua zinanö fondrege zide'ide, na tefazaewe ia ba danö.!9;Amaedola danömö höwaIsofu göi Yesu, Imane: "Hadia tabe'e famaedo gamatöröŵa Lowalangi andrö ma hadia dumaduma ni'oguna'öda ba wamotokhi ya'ia?q8[Ba na no asoso ngalainia, i'anema'ö ifatenge ndra sohalöŵö niha da'ö, me no irugi inötö wamasi."t7aMoroi khönia manö i'owua mbuania tanö, si föföna döla, awena ngalai, awena sindruhu nösi ba ngalai.6Mörö ia ba maoso, bongi ba ma'ökhö; ba motalinga danömö andrö ba tedou, heŵa'ae lö i'ila niha da'ö wa'atedounia."5=Amaedola danömö si tumbuImane Yesu [khö ndra nifaha'öNia]: "Simane gamatöröŵa Lowalangi andrö, hulö na ifazaewe ba danö danömö zinanö niha. 4 Börö me ba niha si no so, lanönö wame'e khönia na sa dania; ba ba niha si lö'ö, ba laheta zi no so khönia andrö dania."/3WIfuli zui fahuhuo Yesu: "Mihaogö wanöngöni nirongomi andre! Su'asu'a ni'anu'a'ömi ba niha bö'ö, I'anu'ö göi dania Lowalangi khömi ba ma Idou'ö na'i khömi.>2wSi tola mamondrongo, ba ya muhaogö wamondrondrongo."e1CLö hadöi si tobini si lö oroma dania; ba lö hadöi nibini'ö, si lö mufa'ele'ö dania.K0Fandru nibalugö faoma rumbiItohugö wanguma'ö Yesu: "Ha dia latunu wandru ba labalugö faoma rumbi, ma zui labe'e tou barö naha wemörö? Hadia, tenga labe'e wandru andrö yaŵa ba nahiania?=/sTanömö nifazaewe ba danö satabö, ya'ia niha samondrongo ba sanema turia andrö, ba mowua: So zi tölu ngafulu, so göi zi önö ngafulu ba so göi zi otu kali fabali mbuania."'.GTelazi'ö irege mate daroma li andrö, börö wa'aombö dödö ba wa'aurira ma fa'omasi kayo awö gisö'isö ba nösi niha, irege lö mowua daroma li andrö.`-9Tanömö tanö bö'ö nifazaewe ba gotalua ndroi, ya'ia niha samondrongo turia andrö.,%Ba hiza, lö moŵa'a ba dödöra duria andrö ba lö mo'arota. Na alua wa'afökhö ba folohi börö daroma li andrö, i'anema'ö faröi ira.+wTanömö nifazaewe ba nahia sokara, ya'ia niha samondrongo turia andrö, ba i'anema'ö latema si fao fa'omuso dödö. *Tanömö saekhu ba zinga lala, ya'ia niha samondrongo taroma li andrö, ba i'anema'ö so gafökha, ideha zi no tetanö ba dödöra.;)qSamazaewe tanömö andrö, no samazaewe taroma li.)(K Eluaha gamaedola zamazaewe tanömöImane khöra Yesu: "Na lö aboto ba dödömi gamaedola andrö, hewisa wa tola aboto ba dödömi gamaedola tanö bö'ö fefu?g'G Irege alua [zi no tesura]: Heŵa'ae aneha höröra, ba lö'ö sa'atö la'ila; ba heŵa'ae laro ngo tögi dalingara, ba lö'ö sa'atö aboto ba dödöra, fa lö lawu'ai lala wa'aurira ba fa lö tebe'e aefa khöra horöra." &9 Imane khöra Yesu: "Khömi no mube'e zi tobini andrö ba gamatöröŵa Lowalangi, ba ba khöra si so baero andrö, ba oi ba gamaedola tefa'ema khöra.% Si no tobini ba gamaedola YesuMe ha tö Yesu, lasofu khö Nia niha si faofao khöNia, awö zi felendrua, sanandrösa ba gamaedola andrö.S$ Ba Imane Yesu: "Haniha zangila mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo!"7#gSo göi danömö saekhu ba danö satabö ba mowua. Motalinga, manöi, so zowua si tölu ngafulu kali, so zi önö ngafulu kali ba so na'i zi otu kali fabali wa'oya mbuania."z"mSo göi danömö saekhu ba gotalua ndroi. Manöi ndroi andrö ba ilazi'ö danömö si no tumbu, irege lö mowua.b!=Ba hiza, me tumbu luo ba aleu ia, börö me lö abakha ikhamö wa'ania ba lö oya danö.  So göi zaekhu ba nahia sokara, ba zi ha ma'ifu tanö. Alio sibai motalinga danömö andrö, me lö abakha danö ba zi so ya'ia.PMe ifazaewe danömö andrö, so zaekhu ba zinga lala. So wofo ba la'a. Amaedola zamazaewe tanömö Ba wamaha'öNia Imane Yesu ba niha sato: "Mifondrondrongo! So samösa niha samazaewe tanömö zinanö.7iIfaha'ö ira ba zoya ngawalö si fao amaedola.r]Famaha'ö Yesu si fao amaedolaIfuli zui mamaha'ö Yesu ba zinga mbaŵa Galilaia. Ato sibai niha sowulo ba wangondrasi Ya'ia. Börö da'ö möi Ia mudadao yaŵa ba dundraha; ba niha sato toröi ira ba zinga mbaŵa gametahö dundraha.lQ#Niha samalua somasi Lowalangi, da'ö dalifusöGu ira alawe ba talifu söGu ira matua awö ninaGu."mS"Ba Ifakhölö Ia wamaigi niha si dadao ba zi fasui Ya'ia ba imane: "Ya'e ninaGu ba ira talifusöGu!H !Itema lira Yesu, Imane: "Haniha ninaGu ba haniha dalifusöGu?" Ato niha si dadao samasui Yesu, lamane khöNia: "Hiza ninaU awö ndra talifusöU. No so ira baero, lazofuzofu Ndra'ugö."zmSoroiyomo Yesu sindruhuTohare nina Yesu awö ndra talifusöNia. Labaloi baero ba lafatenge niha ba wogaoni Yesu.c?Iŵa'ö wehede da'ö Yesu, börö me so zanguma'ö: "No fatewu khöNia geheha si ra'iö." Ba hiza, gofu haniha zango'aya Eheha Ni'amoni'ö, götögötö wa'ara lö isöndra wangefa. Irugi zi lö aetu ilu'i horönia."  Amen, Uŵa'ö khömi: Fefu ngawalö zala awö wehede fango'aya Lowalangi, gofu ha wa'oya, ba tola tebe'e aefa ba niha gulidanö.#?Samösa lö sangila mamoto omo zabölö ba worabu okhötania, na lö oföna iböbö niha sabölö andrö. Na iböbö ia ua, awena tola irabu gokhötania.veBa na ifadaö samösa ia afökha ba na ifabali samösa dödönia, tebai aro gamatöröŵania ba taya dania."MBa na fabali dödö zi sambua omo, ba tebai sa'ae aro gamakhaitara.W'Na fabali dödö zi sambua amatöröŵa, tebai mo'arota gamatöröŵa andrö.~uIkaoni ira fönaNia Yesu ba humede Ia khöra si fao amaedola, Imane: "Hewisa wa tola ifofanö zatana awönia satana?;oFehede fombelegöTohare ndra sangila amakhoita soroi Yerusalema, lamane: "No fatewu khöNia Mbelesebu," ba: "Salaŵa ndra afökha zame'e khöNia kuaso ba wamofanö ira afökha."x iMe larongo da'ö ösi nomo Nia, möi ira wondra'u Ya'ia mena'ö, börö me no fawuka wangerangeraNia laŵa'ö. -Soroiyomo Yesu si lö mamati Aefa da'ö möi Ia yomo ba nomo ba Ifuli owulo niha sato, irege lö inötö wemanga khöNia awö ndra nifaha'öNia./ Yba Yuda Iskariota, si manga mböliNia.m SAwena Andrea, Filifo, Batolomai'o, Matai'o, Toma, Yakobo, ono Galifai'o, Tadai'o, Simoni Kananai'o, Aefa da'ö: Yakobo, ono Zebedai'o, ba Yohane, talifusö Yakobo. Ibe'e töira Boanerges, eluahania: Ono we'ugu'ugu mbanua. B~~}}} ||{~{ zDyxxvx)wvv*uutt3ssrnr3qqCpooonn mll5kk`jjiRihfh0g^g*feedad#cc\cbb[ZZYY/XX WoVVU+TS8RIQQ7PPoOONN#MM LL@K-JJII5HH:GFF7EE8DDxD CC&BoBAU@??>>==@<<{;;::*9Z88V77b66K54s4%33+211000@/B.-Z,,6++*1))m((Z''G&S%$$O#l"",!. a G+zS9h2K`  * _ 'D2xnqP[Ba hiza, humede Yesu, Imane: "Böi mitegu ia! Hana wa mibusi dödönia? No ilau gamuata satulö khöGu.O%Tola mu'amawa ia mena'ö ba tetema mböli töra tölu ngaotu firö ba tola mube'e ba niha si numana!" Ba mofönu ira khö ndra alawe andrö.{NoSo ösa niha si tebai manaha tödöra, faoma lamane khö nawöra: "Hadia wa la'alimagösi wanikha samohua andrö?MFombayoini YesuMe so Yesu ba Mbetania, ba nomo Zimoni nifotöi Sobou Auri, me mangamanga Ia, i'ondrasi Ia samösa ira alawe solohe bulibuli so'ösi fanikha samohua, sebua sibai böli. Me no iboto mbulibuli andrö, ifaduwa nösinia yaŵa ba högö Yesu.gLGBa hiza, lamane: "Böi ba gowasa Paska andrö, fa böi alua wa'akaliru ba gotalua niha sato."GKFamagölö wamunu YesuDua hari tö fatua lö owasa Paska awö gowasa Roti-si-lö- mu'aisöni. La'alui lala ira ere sebua ba sangila amakhoita wondra'u Yesu fao fangonekhesi ba wamunu Ya'ia.SJ %Hadia niŵa'öGu andre khömi, Uŵa'ö göi ba niha fefu: Böi miförö!"ZI- $ena'ö na i'anema'ö tohare ia ba zi lö midönadöna, böi i'ila ami no mörö.6He #Börö da'ö böi miförö, me lö sa mi'ila, ha wa'ara mangawuli zokhö omo andrö: na arakhagö bongi, - ma na talu mbongi, - ma na miwo manu, - ma ba zahulöwongi sibai,>Gu "Salua andrö hulö niha sofanö ba danö saröu. Me iröi nomonia, ibe'e kuaso khö ndra enoninia molo'ö halöŵöra zamösana. Ba zanaro bawandruhö iŵa'ö, ena'ö mama'anö ia.MF !Böi miförö ba mi'ama'anö, me lö mi'ila, ha wa'ara ginötönia.E Böi miförö ba mi'ama'anöSanandrösa ba ngaluo awö ginötö, samösa lö sangila, he ira mala'ika ba zorugo, he Ono; ha Ama zangila.JD  Taya dania mbanua si yaŵa awö danö, ba lö taya daroma liGu."]C3 Amen, Uŵa'ö khömi: Alua dania fefu da'ö fatua lö ahori niha si sagötö andre.mBS Simanö göi na mi'ila agalua zimanö, ya aboto ba dödömi, wa no ahatö sibai ginötö we'asoNia.7Ag Famaha'ö moroi ba döla marafalaMihalö wamaha'ö moroi ba döla marafala. Na ogombuyu duturunia, ba ibörögö molehelehe, aboto ba dödömi, wa no ahatö mbaŵa wa'aukhu.)@K Ifatenge dania ndra mala'ika andrö ba wangowuloi niha nitutuyuNia moroi ba zi öfa fatalinga danö i'otarai gahe mbanua si sambua irugi gahe mbanua si tambai.v?e Ba ginötö da'ö dania la'ila wa'atohare Nono Niha andrö ba lawuo, si fao fa'abölö sebua ba lakhömiNia.O> Agatoru ndröfi moroi ba mbanua, ba humeuheu wangaro mbanua si yaŵa.={ Fa'atohare Nono Niha andröBa hiza, na no aefa ginötö wa'atosasa andrö, ogömigömi luo, ba lö mohaga sa'ae mbaŵa.b<= Andrö ya mangelama ami! No Uhönagö U'ombakha'ö khömi fefu hadia ia fatua lö alua.":;m Börö me tohare dania ndra mesia sofaya ba ira sama'ele'ö sofaya. Lalau dania gila'ila awö dandra sahölihöli dödö ba wamaelungu niha nituyu Lowalangi, na molala mena'ö. :  Mesia sofayaBa ginötö da'ö, na so niha sanguma'ö khömi: "Faigi, ya'e Mesia!" ma: "Hiza, so Ia si sa!" böi faduhu dödömi.29] Na lö I'adogo'ö ginötö andrö So'aya mena'ö, ba sa mösa lö si tola te'orifi. Ba hiza, börö niha nitutuyu, si no Ifili Lowalangi, wa I'adogo'ö ginötö andrö.8) Ba ginötö da'ö dania so wa'atosasa, si lö irai alua i'otarai mböröta gulidanö ni'a'asogö Lowalangi irugi iada'e, ba ya lö sa'ae alua.=7u Mi'angandrö, fa böi alua da'ö ba mbaŵa wa'okafu.V6% Alai ndra ina sanabina ba ira ina si so ono ba mbagi zusu ba ginötö da'ö!<5s si so ba nowi, böi mangawuli ia ba wangai barunia.P4 si so yaŵa ba dete zagö nomo, böi möi tou wangai hadia ia ba nomo;U3# Amondregea wa'atosasaNa mi'ila dania gambara zalakha andrö, solohe famakiko, si zizio ba zi tenga sinangea nahiania, sombaso, ya aboto ba dödönia, - akha moloi niha sowanua ba Yudaia, ya lasaŵa hili;y2k Börö döiGu oi fatiu dödö niha fefu khömi dania. Ba hiza, sanau ölö irugi gamozua, da'ö ni'orifi dania.1 Itou'ö dalifusönia niha ba wamunu ya'ia, simanö göi nama khö nononia. Maoso ndraono ba wamadaö satuara ba labunu ira.a0; Na la'ohe ba latou'ö ami föna zanguhuku, böi mi'abusi tödö, hadia miŵa'ö dania. Miŵa'ö manö gofu hadia ia zi tumbu ba dödömi ba ginötö da'ö. Börö me tenga ya'ami zi hede, ba hiza, Eheha Ni'amoni'ö.W/' Ba hiza, si'oföna lö tola lö'ö teturiaigö Injil andrö ba soi niha fefu.e.C Fa'atobali sasi ba wolohiMihönagö wama'anö ya'ami! Latou'ö ami föna zanguhuku ba labö zibözi ami ba nomo wangandrö. Börö Ndra'o, labe'e ami föna ndra samatörö ba ira razo, ba tobali sasi ami khöGu fönara.i-K Maoso soi si sambua isuwö soi tanö bö'ö ba amatöröŵa si sambua isuwö gamatöröŵa bö'ö. Alua ndruru danö awö lofo. Ba hiza, fefu da'ö ha famobörö wa'atosasa, hulö wa'afökhö nitaögö ndra alawe na mo'ono.,! Na mirongo, wa so wasuwöta ma turia wa alua wasuwöta si sa, böi tokea ami. Lö tola lö'ö alua zimane da'ö, ba tenga na sa amozuania.k+O Ato dania zi tohare sangoguna'ö töiGu, sanguma'ö: "Ya'odo andre Ia!" Ba ato niha nifaelungura.`*9 Ibörögö wamotokhi khöra Yesu, Imane: "Mi'angelamaisi ami, fa böi lalimo ami niha.t)a lasofu khöNia: "Ombakha'ö khöma, ha wa'ara alua da'ö? Ba hadia dandratandra wa mu'asiwai ia ma'afefu?"(7 Fa'atosasa si so fönaMe mudadao Yesu ba Hili Wanikha, gametahö nomo Lowalangi, la'ondrasi Ia ira Fetero, Yakobo, Yohane ba Andrea, ba zi ha ya'ira,9'k Itema linia Yesu, Imane: "Hadia, ahölihöli dödöu wamaigi wa'amolakhömi domosa andrö? Lö hadöi kara si te'anö si so ba dete gara tanö bö'ö, si lö mududugö dania."p&Y Fangombakha fa'adudu nomo Lowalangi Me möi baero Yesu moroi ba nomo Lowalangi, samösa moroi ba gotalua ndra nifaha'öNia zanguma'ö: "He Guru, faigi atö, ha wa'asökhi wama'anö kara ba fa'amolakhömi domosa andrö ma'asambua!".%U ,Börö me ya'ira fefu, labe'e moroi ba zi töra khöra. Ba hiza, lakha mbanua andrö, bakha ba wa'anumanania no ibe'e fefu zi so khönia, ya'ia mbalazonia ma'afefu.@$y +Ikaoni ndra nifaha'öNia Yesu, Imane khöra: "Amen, Uŵa'ö khömi: Lakha mbanua si numana andrö, no abölö oya nibe'enia ba naha game'ela andrö mo roi ba nibe'e niha bö'ö fefu.b#= *Ba so göi samösa lakha mbanua si numana sibai. Ibe'e do mbua gefe loga side'ide sibai.8"i )Ame'ela nibe'e lakha mbanuaMe dumadao Yesu gametahö naha game'ela ba nomo Lowalangi, Ifaigifaigi niha sato same'e ame'ela ba naha andrö. Ato niha si kayo same'e kefe sebua. ! (Larabu nomo ndra lakha mbanua, lalimo ira ba wombalugö höröra faoma fangandrö sanau. Abölö ebua huku si göna ya'ira dania!"m S 'Omasi ira mudadao ba gurusi tanö föna ba nomo Lowalangi, ba simanö göi, na fao ira ba watomesa.(I &Bakha ba wamaha'ö Iŵa'ö khöra: "Mi'angelamaisi ami khö ndra sangila amakhoita, somasi mowaöwaö faoma baru sanau ba ena'ö lafosumange ira niha ba lala.B} %Tobali Dawido samösa zanötöi Ya'ia So'aya. Na simanö, hewisa wa tola Ononia Ia?" Famangelama niha sato khö ndra sangila amakhoita Omasi sibai niha sato wamondrongo famaha'ö Yesu.*M $Dawido samösa, nifarou Geheha Ni'amoni'ö, zanguma'ö: "No Iŵa'ö Yahwe khö Zo'aya ya'o: Dadao ba gambölöGu, irugi Ube'e barö gaheU ndra si fa'udu khöU.""= #Mesia, Ma'uwu Dawido ba So'aya ya'iaMe mamaha'ö Yesu ba nomo Lowalangi, Imane: "Hana wa laŵa'ö ira sangila amakhoita, wa Keriso andrö Ma'uwu Dawido?I  "I'ila Yesu, wa sökhi sibai wanemania li. Andrö Imane khönia: "Lö aröu sa'ae ndra'ugö ba gamatöröŵa Lowalangi." I'otarai da'ö, samösa lö si barani sa'ae ba wanofu khöNia hadia ia.zm !Ba fangomasi'ö Ya'ia moroi si'aikö ba dödö awö wangerangera ma'asambua, awö wa'abölö ma'afefu andrö, ba fangomasi'ö niha bö'ö simane fangomasi'öda ya'ita samösa, abölö tohude moroi ba wasömbata nitunu ba fasömbata nitaba.") Imane sangila amakhoita andrö khö Yesu: "Faudu sibai, Guru! Duhu niŵa'öU: Ha So'aya andrö Lowalangi. Lö Lowalangi tanö bö'ö baero Ia. 9 Ba oroisa fanete da'ö: "Ya ö'omasi'ö nawöu niha, simane fa'omasiu ndra'ugö!" Lö oroisa tanö bö'ö si tohude moroi ba goroisa si dombua andre."_7 Ya ö'omasi'ö Zo'aya, Lowalangiu, moroi si'aikö ba dödöu; nosou ma'asambua zangomasi'ö Ya'ia. Ba öhorigö gera'erau awö wa'abölöu ba wangomasi'ö Yaia! (Da'ö goroisa fondrege zebua ba si föföna sibai).+ Itema li Yesu: "Oroisa fondrege zebua, ya'ia da'ö: Mifondrondrongo, ya'ami Iraono Gizara'eli! So'aya, Lowalangida, no Lowalangi si ha samösa.ta Oroisa fondrege zebuaTohare samösa zangila amakhoita samondrondrongo fahuhuosa Yesu khö ndra sadukai'o andrö. I'ila wa no enahöi sibai wanema Yesu lira. Andrö isofu khö Yesu: "Hadia goroisa fondrege zebua moroi ba goroisa fefu?"lQ Tenga Lowalangi niha si mate Ia, no Lowalangi niha sauri. No elungu sibai wangerange rami andrö!"pY Sanandrösa ba niha si mate, wa ifuli auri ira, hadia, lö irai mibaso ba zura Moze sanandrösa ba ngafu ndroi si hola andrö, me Iŵa'ö khö Moze Lowalangi: "Ya'odo, Lowalangi Gaberahamo, Lowalangi Giza'aki ba Lowalangi Yakobo?"} Börö, na ifuli auri niha si no mate, lö mangowalu ba lö mame'e nihalö ira sa'ae; hulö ndra mala'ika ba zorugo ira.   Imane Yesu: "Hadia, tenga elungu ami, börö me lö mi'ila zura ni'amoni'ö ba lö göi aboto ba dödömi wa'abölö Lowalangi? Na ifuli auri ira dania ba ngaluo wemaoso zi mate, haniha donga ndra alawe andrö? Börö me dafitu manö ira oi mangowalu khönia!"~u ba simanömanö irege ahori mate zi dafitu si fatalifusö andrö, lö ono. Ba gafuriata, mate göi ndra alawe da'ö.pY Mangowalu numero dua khö ndra alawe andrö ba mate göi, lö ono. Simanö göi zalua ba numero tölu;N  So dafitu zi fatalifusö. Mangowalu zi föföna ba mate ia, lö ono.i K Lasofu khöNia, lamane: "He Guru, no ibe'e khöda goroisa Moze: Na mate dalifusö zi samösa niha ba iröi ndrongania, lö ono, lö tola lö'ö ihalö ndrongania andrö talifusönia, ena'ö ifonga'ötö dalifusönia andrö.  Anofula sanandrösa ba wemaoso zi mateSo ösa ndra sadukai'o sangondrasi Yesu. Ya'ira andrö zanguma'ö, wa lö femaoso niha si mate. { Imane khöra Yesu: "Mibe'e khö kaisaro, hadia dana khö kaisaro, ba mibe'e khö Lowalangi, hadia dana khö Lowalangi."r ] Ba labe'e khöNia sagörö gefe. Isofu khöra: "Gambara ba töi haniha da'e?" Latema li: "Khö kaisaro!"+O Ba Ya'ia, si no mangila famini tödö andrö khöra, Imane: "Hana wa mitandraŵaisi Ndra'o? Mi'ohe ba da'e gefe ni'oguna'ömi ba wamu'a bea andrö, akha Ufaigi."I  Möi ira khöNia ba lamane: "He Guru, ma'ila wa Niha sanguma'ö sindruhu Ndra'ugö ba lö ata'u Ndra'ugö gofu haniha. Lö sa khöU famaigi bawa niha, ba hiza, Ötuturu lala saekhu khö Lowalangi, molo'ö fa'adu hu. Hadia, tetehegö tabu'a bea khö kaisaro [ba Roma], ma lö'ö? Hadia lö tola lö'ö mabe'e ma lö'ö?"' Anofula sanandrösa ba wamu'a beaLafatenge ndra farizai'o ösa, awö ndra si faofao khö Herode, ba wanandraŵaisi Yesu ba wehedeNia samösa.zm [Me larongo ira ere sebua awö ndra salaŵa niha Yahudi gamaedola andrö,] la'alui lala ba wondra'u Yesu, börö me aboto ba dödöra, wa khöra Itandrösaigö gamaedola andrö. Ba hiza, ata'u ira niha sato. Andrö mofanö ira, laröi Yesu.>w Nilau Zo'aya da'ö no fondrege zi sökhi ba wamaigi!"uc Hadia, lö nibasomi ba zura ni'amoni'ö: "Gowe nitibo'ö ndra sotomo no tobali go we danedane ba watalinga.+O [Isofu khöra Yesu:] "Hadia nilau zokhö kabu nagu andrö? Tohare ia ba wamunu ira sohalöŵö ba kabu nia andrö, ba ibe'e kabunia khö ndra sohalöŵö bö'ö.4c Lara'u, labunu ba latibo'ö ia baero kabu."7 Ba hiza, faoma lamane khö nawöra sohalöŵö ba kabu nagu andrö: "Ya'e zanema ondröitania. Databunu ia, ena'ö möi khöda gondröitania andrö!"%C Ha tö samösa zi toröi khönia, ya'ia nono ni'omasi'önia. Ifatenge nono andrö khöra tobali tengetenge safuria, imane: "Tatu lafosumange nonogu andre."~ Ifuli ifatenge genoni bö'ö, ba labunu genoni andrö. Ba ato genoni tanö bö'ö na sa: So niböbözira, so göi nibunura.n}U Ifuli ifatenge samösa genoni bö'ö. Laböbözi ia, irege mesokho högönia, ba la'ailasi sibai ia.K| Lara'u genoni andrö, laböbözi ba lafofanö ia, lö noro danga.{ Me no irugi inötö waneteu bua nagu andrö, ifatenge genoninia khö ndra sohalöŵö ba wangai tana khönia moroi ba kabu nagu andrö.?zw Amaedola zohalöŵö ba kabu nagu Ibörögö fahuhuo khöra Yesu faoma amaedola, Imane: "So samösa niha samokai kabu nagu ba ifasui öli kabu andrö. Ikhao danö naha wamera'ö bua nagu ba ifasindro malige nahia zanaro. Awena ibe'e ni seŵa kabu andrö khö ndra sohalöŵö ba danö ba mofanö ia ba zaröu.y/ !Latema li Yesu, lamane: "Lö ma'ila." Imane khöra Yesu: "Na simanö, lö göi U'o mbakha'ö khömi, heza moroi kuaso khöGu ba wolau da'e fefu."uxc Na taŵa'ö, moroi ba niha, ata'u ita niha sato, me fefu ira faduhu dödöra, wa sama'ele'ö Yohane andrö.w Mamagölö ira, lamane: "Hadia niŵa'öda? Na taŵa'ö, moroi ba zorugo, Iŵa'ö dania khöda, hana wa lö faduhu dödömi khö Yohane?\v1 Fanasa nibe'e Yohane andrö, hadia moroi ba zorugo ma moroi ba niha? Mitema liGu!" u  Itema lira Yesu, Imane: "So sambua nisofuGu khömi. Na mitema liGu, awena U'ombakha'ö khömi, he moroi kuasoGu wolau da'e fefu.st_ lasofu khöNia, lamane: "He moroi kuasoU, wa Ölau da'a fefu? Haniha zanehegö khöU, irege Ölau da'ö?"Ls Anofula sanandrösa ba kuaso YesuIfuli ofeta ira ba Yerusalema. Me I'anörönöröi Yesu bakha nomo Lowalangi, la'ondrasi Ia ira ere sebua awö ndra sangila amakhoita ba ira salaŵa niha Yahudi,erC (Na lö mi'efa'ö zala nawömi, ba lö göi I'efa'ö horömi Amami andrö si so ba zorugo).q Na edöna ami wangandrö, mi'efa'ö ua, na so hadia ia ba nawömi niha, ena'ö I'efa'ö göi horömi Amami si so ba zorugo.{po Andrö Uŵa'ö khömi: Gofu hadia ia ni'andrömi na mangandrö ami, mifati wa mitema, ba sindruhu göi wa mitema.^o5 Amen, Uŵa'ö khömi: Gofu haniha zanguma'ö ba hili andre, ya tefazaŵa'ö ba tetibo'ö ndra'ugö ba nasi, ba itörö zimanö, faudu ba niŵa'önia, asala lö mangiwa dödönia ba faduhu dödönia, wa duhu alua.5ne Imane khöra Yesu: "Mi'amati khö Lowalangi! m  Itörö tödö Wetero hadia zalua, ba imane khö Yesu: "He Guru, faigi atö! Töla marafala, si no Ö'elifi andrö, no oköli!" l  Famaha'ö moroi ba döla marafalaBa zi hulö wongi, me latörö zinga marafala andrö, la'ila wa no oköli irugi wa'ania mitou.6kg Me arakhagö bongi, laröi zui mbanua andrö.6je Me larongo da'ö ira ere sebua awö zangila amakhoita, labörögö la'a lui lala ba wamunu Yesu, börö me ata'u ira Ia ba wamaigi niha sato sadöni tödö ba wamaha'öNia.=is Ba Ifaha'ö ira, Imane: "Tenga no musura ba zura ni'amoni'ö: "Omo wangandrö döi nomoGu, sogu na ba soi niha fefu [Iŵa'ö So'aya]", ba ya'ami, no mibali'ö tögi nahia zorabu."Vh% Samösa lö Itehe so zolohe hadia ia sanörö olayama nomo Lowalangi andrö.Rg Fangehaogö omo LowalangiMe larugi Yerusalema, möi Yesu ba nomo Lowalangi ba Ibörögö Ifofanö niha samawa ba sowöli ba nomo Lowalangi. Ituli'ö fefu meza zanuka kefe, awö gurusi zamawa marafadi.!f; Imane Yesu ba marafala andrö: "I'otarai da'e irugi zi lö aetu, ya samösa lö niha si manga buau sa'ae!" Larongo niŵa'öNia andrö ira nifaha'öNia.5ec Moroi ba zaröu I'ila döla marafala satabö bulu. Möi Ia wamaigi, na so mbua geu andrö. Me no Irugi, ha bulu manö nisöndraNia, börö me tenge inötö wowua marafala.^d5 I'elifi döla marafala YesuMahemolu ö, me no laröi Mbetania, Irasoi wa'olofo Yesu.3c_ Me Irugi Yerusalema Yesu, möi Ia ba nomo Lowalangi ba Ifaigi fefu fasui. Aefa da'ö numalö Ia ba Mbetania si fao ira si felendrua andrö, börö me no arakhagö bongi.]b3 Ya tefahowu'ö wa'atohare gamatöröŵa namada Dawido! Hosanna ba zorugo si yaŵa!"a} Niha sowaöwaö miföna, awö zolo'ö moroi furi, mu'ao'ao ira, lamane: "Hosanna! Ya tefahowu'ö Zi möi ba döi Zo'aya!i`K Ato niha samologö nukhara ba lala, ba tanö bö'ö lafazawili duturu geu, ni'eŵara ba mbenua.t_a Me larugi khö Yesu, labologö nukhara yaŵa ba hulu nono galide andrö, ba mudadao Yesu yaŵa ba hulunia.F^ Latema li simane si no Iŵa'ö Yesu; awena latehegö khöra.]y So ösa moroi ba gotalua niha si zizio ba da'ö, lasofu khöra: "Hadia khömi da'ö, wa mitoto'ö wesu galide andrö?"x\i Ba mofanö ira ba lasöndra nono galide, no te'amöhögö ba mbawandruhö ba zinga lala, ba latoto'ö wesunia.}[s Ba na so zanguma'ö khömi, hana wa milau da'ö, ba mimane: "Moguna khö Zo'aya. I'anema'ö Ifangawuli ia ba da'a."OZ Imane khöra: "Mi'ae'e ba mbanua andrö, si so fönami. I'anema'ö, na mirugi mbanua andrö, mi'ila nono galide no te'amöhögö, si lö irai mangonoro niha. Mitoto'ö wesunia ba mi'ohe ia ba da'e.,YQ Fe'amöi Yesu yomo ba YerusalemaMe ahatö ira ba Yerusalema, ofeta ira ba Mbetifage ba ba Mbetania, si so ba gahe Hili Fani kha. Ifatenge darua nifaha'öNia Yesu,xXi 4Imane khönia Yesu: "Angawuli! No i'orifi ndra'ugö famatimö." Ba i'anema'ö i'ila niha, i'o'ö Yesu ba lala.}Ws 3Isofu khönia Yesu: "Hadia zomasi'ö Ufalua khöu?" Imane niha sau'a andrö khöNia: "He Guru, omasido u'ila niha."MV 2Ifazaumba mbarunia sebua, manaoka ia ba fagohi ba wangondrasi Yesu.U 1Ibato wofanönia Yesu, Imane: "Mikaoni ia!" Lakaoni niha sau'a andrö ba lamane khönia: "A'aro'ö dödöu, faoso! No Ikaoni ndra'ugö."T  0Ato niha sanegu ya'ia, akha lö muhedehede ia. Ba itugu i'abölögö we'ao, imane: "He Ma'uwu Dawido, hakhösi tödö ndra'o!"S} /Me irongo, itörö Yesu banua Nazareta, ibörögö mu'ao'ao ia, imane: "He Yesu, Ma'uwu Dawido, hakhösi tödö ndra'o!"R .Ifadöhö Yesu niha sau'a sotöi Batimai'oLarugi Yerikho [Yesu awö ndra nifaha'öNia]. Me Iröi mbanua andrö Yesu, si fao ira nifaha'öNia awö niha sato sibai, so samösa niha sau'a si dadao ba zinga lala, sangandrö balazonia, sotöi Batimai'o, ono Dimai'o.fQE -Ono Niha andrö sa tenga si möi mangoni, no si möi enoni ba wanehegö nosoNia höli zato."`P9 ,Ba gofu haniha zomasi möi föna ba gotaluami, lö tola lö'ö tobali ia enonimi fefu.pOY +Böi simanö ba khö mi! Gofu haniha zomasi ebua ba gotaluami, lö tola lö'ö tobali ia ngoningonimi. N9 *Andrö Ikaoni ira fefu Yesu, Imane khöra: "No mi'ila, wa ira nifotöi samatörö soi lakuasoi nono mbanuara; ba ira salaŵa lafatörö nono mbanuara.`M9 )Me larongo da'ö ira rasul tanö bö'ö, si dafulu, mofönu ira khö Yakobo ba Yohane.L (Ba hiza, nahia wedadao ba gambölö ma ba gaberaGu, tenga Ya'o zangohonogöi da'ö, ba hiza, tebe'e ba niha si no tohöna tehonogöi."&KE 'Latema liNia, lamane: "Tola." Imane khöra Yesu: "Sindruhu, mibadu sa dania nösi mako andrö nibaduGu; ba alömö ami ba wamakao andrö, nitaögöGu dania.'JG &Imane khöra Yesu: "Lö mi'ila, hadia ni'andrömi. Hadia, tola mibadu nösi mako wamakao andrö, nibaduGu dania, ma tola alömö ami ba wamakao nitaögöGu?"I %Lamane khöNia: "Tehegö khöma mudadaoga awöU, samösa ba gambölöU ba samösa ba gaberaU, na so'Ö ba lakhömiU dania." Me larongo da'ö ira nifaha'ö Yesu, monönö na sa wa'atokeara. Ba faoma lamane khö nawöra: "Na simanö, haniha zi tola te'orifi?"= Abölö aoha ba gondra wanörö tögi walölöŵa moroi ba we'amöi ba gamatöröŵa Lowalangi andrö zi samösa niha sebua okhöta."I<  Tokea ndra nifaha'ö ba wamondrongo fehedeNia andrö. Ifuli Iŵa'ö khöra Yesu: "He ya'ami iraonoGu, ha wa'afökhö ba niha sanötöna ba gokhöta we'amöi ba gamatöröŵa Lowalangi andrö.;{ Ifakhölö Ia Yesu khö ndra nifaha'öNia, Imane: "Ha wa'afökhö ba niha si kayo we'amöi ba gamatöröŵa Lowalangi!"t:a Me irongo wehede andrö, afatö dödönia. Ba wa'abu dödö ilau mofanö, börö me oya sibai gokhötania.W9' Inehegö Ia Yesu si fao fa'omasi ba Imane: "Ha tö sambalö zambö khöu: Ae'e, amawa fefu zi so khöu, ba bölinia be'e ba niha si numana. Ba so khöu girögirö ba zorugo. Aefa da'ö tabu ba o'ö Ndra'o.h8I Imane niha da'ö khö Yesu: "He Guru, no u'o'ö goroisa andrö fefu i'otarai me awuyu ndra'o."17[ No ö'ila goroisaNia ma'afefu: Böi amunu niha! - Böi ohorö! - Böi anagö! - Böi böbögö khö nawöu zi lö duhu! - Böi falimo! – Fosumange namau awö ninau!"|6q Itema linia Yesu, Imane: "Hana wa öŵa'ö si sökhi Ndra'o? Samösa lö si sökhi, baero Lowalangi si ha samösa.k5O Fa'akayo ba folo'ö YesuMe Itohugö wofanöNia Yesu, so samösa ndra matua, si fagohigohi wangondrasi Ya'ia. Ituhi danö fönaNia, isofu: "He Guru si sökhi, hadia zi lö tola lö'ö ulau ba wangokhögö fa'auri si lö aetu?"L4 Awena Italagui ira, Itufa tangaNia högöra ba wamahowu'ö ya'ira.3 Amen, Uŵa'ö khömi: "Gofu haniha zi lö manema amatöröŵa Lowalangi simane samösa iraono, tebai tobali ndrotondrotonia."2) Me i'ila da'ö Yesu, mofönu Ia ba Imane khöra: "Mifa'amöi khöGu ndraono, böi mitenaŵa ira. Ba zimanö sa gamatöröŵa Lowalangi andrö.1# Ifahowu'ö Ndraono YesuSo göi niha solohe iraono khö Yesu, ena'ö Ifahowu'ö ira. Latenaŵa ndra solohe iraono andrö ira nifaha'ö Yesu.l0Q Simanö göi ndra alawe samabali fo'omonia ba sangowalu ba ndra matua bö'ö, no sohorö göi ia."/ Imane khöra: "Gofu haniha zamabali dongania ba mangowalu ia ba ndra alawe bö'ö, ba sohorö niha da'ö khö ndrongania si föföna.d.A Me no mangawuli ira ba nomo, lafuli lasofu khöNia ira nifaha'öNia, zanandrösa ba da'ö.`-9 Börö da'ö, [Uŵa'ö khömi:] Hadia zi no I'osambua'ö Lowalangi, böi ifabali niha.e,C ba tobali ha sambua ösi zi darua andrö. Andrö tenga sa'ae darua ira, no sambua ösi ira.`+9 Da'ö mbörö, wa iröi namania awö ninania niha, (ba ifaböbö ia khö ngambatönia)R* Ba hiza, ba mböröta I'a'asogö niha Lowalangi: Ira matua ba ira alawe.W)' Imane khöra Yesu: "Börö wa'abe'e dödömi, wa isura khömi goroisa andrö.j(M Latema li: "No itehegö Moze, ifabalisi ndrongania niha, na no ifazökhi zura wabalisa khönia.";'q Itema lira, Imane: "Hadia ni'oroi'ö Moze khömi?"!&; Fa'aro wongambatösaLa'ondrasi Yesu ira farizai'o ösa ba wanandraigö Ya'ia. Lasofu khöNia: "Hadia tola tetehegö ifabali khönia ngambatönia niha?"0%Y Fofanö ba YudaiaIröi nahia andrö Yesu, numalö Ia ba danö Yudaia ba danö yefo Yoridano. Owulo zui niha sato, lafasui Ia. Ba simane si to'ölö Ifaha'ö ira Yesu.W$' 2Sökhi sa nasio andrö. Ba hiza, na taya wa'asi'asinia, ba hewisa tola mibali'ö asi'asi ia mangawuli? Börö da'ö, mi'oroma'ö ba wa'aurimi wa'abölö nasio: Ya mirorogö wa-ha-sara dödö ba gotaluami."# 1Moguna wangehaogö fa'auri[Simane na tehaogö wasömbata faoma asio, simanö] lö tola lö'ö tehaogö ami faoma alitö [wanandraigö].1"] 0Lö matemate gukuö awö galitö khöra.N! /Na höröu mbörö, wa ölau horö, ba tibo'ö ia! Börö me abölö sökhi khöu, na ha tambai höröu ba wogamö amatöröŵa Lowalangi, moroi na dombua höröu ba latibo'ö ndra'ugö ba narako.3 a .(Lö matemate gukuö awö galitö khöra).2] -Na aheu mbörö, wa ölau horö, ba eŵa ia! Börö me abölö sökhi khöu, na ha tambai gaheu ba wogamö fa'auri, moroi na dua gaheu ba latibo'ö ndra'ugö ba narako.3a ,(Lö matemate gukuö awö galitö khöra).G +Na tangau mbörö, wa ölau ho rö, ba eŵa ia! Börö me abölö sökhi khöu, na ha tambai dangau ba wogamö fa'auri, moroi na dua dangau ba möi'ö ba narako, ba galitö si lö matemate.B} *Samobörö wa elungu nihaHaniha zamobörö, wa elungu fasamösa moroi ba niha side'ide andre (samati khöGu), abölö sökhi na lataŵi gara wogili ba mbaginia ba latibo'ö ia ba nasi.zm )Gofu haniha zame'e nibadu khömi idanö, me tana khö Keriso ami, amen, Uŵa'ö khömi: Lö taya khönia zulö."5e (Niha si lö fa'udu khöda, no si fao awöda.+ 'Itema linia Yesu, Imane: "Böi miba'agö ia! Samösa sa lö niha samazökhi tandra sahölihöli dödö ba döiGu, ba i'anema'ö i'o'aya Ndra'o.@y &Haniha zi lö fa'udu khöda, no si fao khödaImane Yohane khö Yesu: "He Guru, no ma'ila samösa niha si tenga awöda samofanö afökha ba döiMö, ba no matenaŵa ia wolau simanö."0Y %"Haniha zanema fasamösa ba gotalua ndraono andre ba döiGu, no itema Ndra'o. Ba haniha zanema Ya'o, tenga ha Ya'o nitemania, no göi itema Lowalangi samatenge Ya'o."]3 $Ikaoni samösa ndraono, Ifa'aso ba gotaluara, Italagui nono andrö ba Imane khöra:1 #Mudadao Ia ba Ikaoni zi felendrua andrö, Imane khöra: "Haniha zomasi tobali si föföna, lö tola lö tobali ia safuria ba enoni nawönia fefu."_7 "Lö latema li, börö me ba lala mege fahuhuo ira, haniha zabölö ebua ba gotaluara.xi !Haniha zabölö ebuaLarugi Gafana'uma. Me so ira ba nomo, Isofu khöra Yesu: "Hadia nifadönimi ba lala mege?"P Ba lö aboto ba dödöra niŵa'öNia andrö, ata'u ira wanofu khöNia.0Y börö me mamaha'ö ira nifaha'öNia Ia. Imane khöra: "Tetou'ö dania Nono Niha andrö ba danga niha, labunu Ia; ba na no labunu, ba ngaluo si tölu, ifuli auri Ia.".U Ifuli I'ombakha'ö wa'amate ba femaosoNia YesuLaröi nahia andrö [Yesu awö ndra nifaha'öNia], lafasui danö Gali laia. Lö omasi Yesu, na la'ila niha heza so Ia,^5 Ba Imane khöra: "Lö famofanö zi sambalö andrö, na tenga fangandrö [ba fuasö].  Me möi Yesu yomo ba nomo, lasofu khöNia ira nifaha'öNia, ba zi ha ya'ira, lamane: "Hana wa tebai ndra'aga ba wamofanö ya'ia?"8 k Ba Igogohe dangania Yesu, Ifazizio ba maoso ia.  Ba iheta ia si fao fe'ao'ao, ba idönidöni sibai nösinia. Ba tobali hulö zi mate nono andrö, irege ato zanguma'ö: "No mate ia."D  Me I'ila Yesu itugu ato niha sanguhurufai Ya'ia, Itenaŵa geheha si ra'iö andrö, Imane khönia: "Uŵa'ö khöu, eheha si lö hede ba safiso, heta'ögö, ba böi sa'ae fuli'ö khönia."h I I'anema'ö mu'ao nama nono andrö, imane: "Mamati ndra'o, tolodo ba wa'a-lö-famatigu andrö!"b = Itema linia Yesu, Imane: "Öŵa'ö: 'Na so lala khöU' – lö si tebai ba niha samati."w Asese itibo'ö ia ba galitö ba ba nidanö ba wamakiko ya'ia. Ba na so lala khöU, hakhösi tödö ndra'aga, tologa."gG Isofu khö namania Yesu: "Ha wa'ara, me no göna ia da'a?" Ba imane: "I'otarai wa'ide'idenia."= Ba la'ohe khöNia nono andrö. Me i'ila Yesu eheha andrö, i'anema'ö ifaheuheu nösi nono andrö, alau ia tou ba danö, ifagaölö ia ba fawukhö gilo.4a Itema lira Yesu, Imane: "Ha wa'a-lö-mamati soi andre! Ha wa'ara tö na sa lö tola lö'ö so Ndra'o ba gotaluami? Ha wa'ara tö ebolo dödöGu khömi? Mi'ohe ia khöGu."+O Na ira'u ia, i'olobigö ia tou ba danö. Fawukhö gilo ba ifatangi mbohania ba agakandro mbotonia. No uŵa'ö khö ndra nifaha'öMö, ena'ö lafofanö, ba tebai.! Itema liNia samösa niha moroi ba gotalua zato andrö, imane: "He Guru, no u'ohe khöU nonogu matua. No fatewu khönia geheha si lö hede.J  Isofu khö ndra nifaha'öNia Yesu: "Hadia wada'aŵasami khöra?"lQ Ba i'anema'ö tobali dödö niha sato andrö fefu, me la'ila Yesu, ba lahurufai Ia wangowai Ya'ia.K Famadöhö samösa ndraonoMe mangawuli ira [Yesu, Fetero, Yakobo ba Yohane] khö ndra nifaha'ö tanö bö'ö, la'ila niha sato sibai samasui ya'ira, awö zangila amakhoita, soda'aŵaini ya'ira.  Uŵa'ö khömi, no tohare Gelia ba no lalau khönia zomasi dödöra, si faudu molo'ö si no tesura sanandrösa ba khönia andrö."E~ Imane khöra Yesu: "Duhu, oföna so Gelia ba wangehaogö fefu hadia ia. Ba hana wa tesura [ba zura ni'amoni'ö] zanandrösa khö Nono Niha andrö, wa oya dania Itaha wamakao ba fango'aya?n}U Lasofu khö Yesu, lamane: "Hana wa laŵa'ö ira sangila amakhoita, lö tola lö oföna tohare Gelia?|{ Fangawuli Gelia Ba lö olifu ira goroisa andrö ba fahuohuo ira, hadia geluaha wemaoso andrö moroi ba gotalua zi mate.%{C Me möi ira tou moroi ba hili, Iŵa'ö khöra, ena'ö lö la'ombakha'ö gofu ha'ökhö ni'ilara, fatua lö maoso Nono Niha andrö moroi ba gotalua zi mate.\z1 Me lafakhölö ira, i'anema'ö lö sa'ae oroma khöra niha, ha Yesu manö nawöra. y  So lawuo solumö'ö ya'ira. Moroi ba lawuo andrö terongo li si hede, sanguma'ö: "OnoGu omasi'ö da'e, mifondrondrongo liNia!"Jx  Lö'ö sa i'ila geluaha niŵa'önia, noa sa a'oi so wa'atokeara. w9 Ba humede Wetero, imane khö Yesu: "He Guru, ba da'e zi sökhi nahada; damafazökhi nose, tölu: Sambua khöU, sambua khö Moze ba sambua khö Gelia.";vq Oroma khöra Gelia ba Moze, fahuhuo ira khö Yesu.xui Nukhania takile ba humaga afusi hulö salju, tebai simanö wa'afusi nukha ba zanasai nukha ba gulidanö andre.:tm Tefolakhömi Yesu ba hili salaŵaÖnö ngaluo aefa da'ö, I'ohe awöNia Yesu Wetero, Yohane ba Yakobo, ba I'ohe misa ira ba hili salaŵa, ba zi ha ya'ira. Ba tobali Ia fönara. h ~r}}/|@{{z|yy~xxxw:vuuttssysrqq@pppoonnRn mllikrjjtj8iiahhvhgg0f|eege d>5=o<<< ;:88t77J66)55U44h33~3722.11c0o//K.d--,,h++d**I))h)(('&&=&%%$$u##y"""N"!!9 Z JzOh N>q =q90N_V6n# s   B G 6~F>NneMC(Itugu ebua ba abölö Nono andrö, monönö wa'atuatuaNia ba fao khöNia kharasi Lowalangi.~Lu'Me no aefa lafalua fefu ha dia ia sanandrösa ba goroisa Zo'aya andrö, mangawuli ira ba Nazareta ba danö Galilaia.K3&Ba ba da'ö sibai, möi ia ba da'ö, isuno Lowalangi ba fahuhuo ia sanandrösa khö Nono andrö ba niha fefu, sombalombaloi fangöhöli Yerusalema.:Jm%Ba iada'a no tobali ia lakha mbanua, no ŵalu ngafulu a öfa fakhe wa'atuania. Lö iröiröi nomo Lowalangi. Bongi ma'ökhö ilulu ia khö Lowalangi ba wuasö ba ba wangandrö."I=$So göi Hana, sama'ele'ö ira alawe, ono Wanueli, mado Gaseri. No ara ia ba gulidanö. Me no aefa ono alawe ia, fao ia khö wo'omonia fitu fakhe wa'ara.H%#Tobali Ia tandra soroi Lowalangi nifadaödaö niha, irege oroma zindruhu nösi dödöra. Ifahö dödöu fa'abu dödö, hulö wöda satarö.",GQ"Ifahowu'ö ira Simeoni ba imane khö Maria, inaNia: "Hiza, no tehonogöi Nono andre, wa ba khöNia andrö ato zalau ba ato zi maoso ba gotalua Ndraono Gizara'eli.lFQ!Ahölihöli dödö nama awö nina Nono andrö, me larongo niŵa'ö sanandrösa khö Nonora andrö.aE; Haga ba wohagaini soi tanö bö'ö fefu; ba tobali lakhömi soiMö, Iraono Gizara'eli."2D_si no Öhönagö ba zanehe soi niha fefu:5CeMe no i'ila hörögu wangorifi andrö khöU,iBK"Iada'a, So'aya, ya Ötehe khö genoniMö andre mofanö ba wa'ohahau dödö, molo'ö taromaliU.IA ihalö Nono andrö Simeoni ba italagui, isuno Lowalangi, imane:&@EBörö wamarou Geheha andrö möi ia ba nomo Lowalangi. Me la'ohe Yesu, Ono andrö, ira satuaNia ba da'ö, ba wamatörö khöNia si to'ölö molo'ö oroisa,7?gSo Geheha Ni'amoni'ö ba dödönia; ba no i'ombakha'ö khönia Eheha Ni'amoni'ö, wa lö falukha ia wa'amate, fatua lö falukha ia khö Keriso, Nibayoini andrö khö Zo'aya.(>IMe inötö da'ö, so samösa niha ba Yerusalema, sotöi Simeoni. Solo'ö oroisa Lowalangi ia ba satulö tödö, ba sombalombaloi fangorifi Ndraono Gizara'eli.l=QLabe'e göi wasömbata, simane niŵa'ö ba goroisa Zo'aya: Safasa mburu'u ma dombua nono marafadi.< La'o'ö zi no tesura ba goroisa Zo'aya, sanguma'ö: "Fefu nono matua, na sia'a nono khö ninania, ya te'amoni'ö khö Zo'aya."@;yFanou'ö Yesu khö LowalangiMe no aefa mbongi wangehao khö Maria, faudu molo'ö oroisa Moze, la'ohe Nono andrö, Yesu, ba nomo Lowalangi ba Yerusalema ba wanou'ö Ya'ia khö Zo'aya.:Famatörö töi ba famoto YesuMe no irugi ŵalu hari, ba laboto Ia. Labe'e töiNia Yesu, töi niŵa'ö mala'ika fatua lö tabina Ia na.~9uBa lafuli ira kubalo andrö, lasuno Lowalangi ba nirongora ba ba ni'ila höröra, faudu ba niŵa'ö mala'ika khöra.T8!Itanö ba dödönia Maria fefu hadia niŵa'ö andrö, ifatoutou tödönia.\71Dozi samondrongo, ahölihöli dödöra ba ni'ombakha'ö ndra kubalo andrö khöra.N6Me no la'ila, latutunö hadia niŵa'ö sanandrösa khö Nono andrö.w5gLa'alio'ö we'amöi, ba falukha ira khö Maria ba Yosefo, awö Nono si de'ide andrö, si no tefagaya ba luha.M4Me no mofanö ba zorugo ndra mala'ika andrö, me no laröi ndra kubalo, faoma lamane khö nawöra: "Mitabu, möi ita ba Mbetilekhema wamaigi hadia zi no alua andrö, ni'ombakha'ö Zo'aya khöda."_37"Lakhömi khö Lowalangi si yaŵa, ba fa'atulö ba gulidanö ba niha ni'omasi'öNia!"c2? I'anema'ö so ndra mala'ika zorugo sato, awö mala'ika no mege, lasuno Lowalangi, lamane:c1? Da'e dandra khömi: Falukha ami Nono side'ide, no mulölö ba no tefagaya yaŵa ba luha."Z0- Bongi andre, no tumbu khömi Zangorifi andrö, Keriso, So'aya, ba mbanua Dawido. / Imane khöra mala'ika andrö: "Böi mi'ata'ufi! Hiza sa, uturiaigö khömi wa'omuso dödö sabölöbölö, sirugi niha fefu dania._.7 I'ondrasi ira mala'ika Zo'aya ba ifasui ira haga lakhömi Zo'aya, ba ata'u sibai ira.h-IIra kubalo ba mala'ikaBa danö andrö so ndra kubalo ba mbenua sanaro biribirira, ba zi bongi.u,cMadono ia Ono matua, Ono sia'a. Ilölö Ia ba ifagaya ba luha, börö me lö lasöndra nomo nahia wemörö.L+Ba tobali, me so ira ba da'ö, ba irugi inötö khö Maria wo'ono.?*yIfasura'ö döinia si fao Maria sinandrania, sanabina.!);Möi göi misi yaŵa Yosefo mo roi ba Nazareta, tanö Galilaia, numalö ba Yudaia, ba mbanua Dawi do sotöi Betilekhema, börö me nga'ötö Dawido ia.G(Fefu niha möi ba wa masura'ö töira ba mbanuara zamö sana.W''Fanura töi si föföna andrö tefalua, me mamatörö Gerenio ba danö Ziria.&Fa'atumbu YesuMe luo da'ö, ibe'e goroisa Kai saro Auguso, ena'ö lafasura'ö döi ra fefu niha ba gulidanö ma'asa görö%PItugu ebua nono andrö ba itugu I'abölö'ö ia Eheha. Toröi ia ba danö si mate, irugi inötö iforoma'ö ia ba Ndraono Gizara'eli.s$_OIhagaini niha fefu si so ba zogömigömi ba ba lumö wa'amate, ba Ikubaloi ita ba lala wa'atulö dödö."]#3NBörö Lowalangi si fahöna fa'ebua dödö, hulö wa'atumbu luo we'amöiNia khöda.L"MYa'ugö zanuriaigö fangorifi ba soiNia, ya'ia wangefa'ö horöra.!LYa'ugö, onogu, labe'e töimö sama'ele'ö khö wondrege zalaŵa. Sowaöwaö ndra'ugö föna Zo'aya ba wangehaogö lalaNia.> wKba wa'ohahau dödö ba fa'atulö, sagötö fa'aurida.Y+Jwa I'efa'ö ita moroi ba danga nududa, ena'ö lö fa'ata'uda we'amöi enoniNia;,SINo fahölu Ia khö duada Aberahamo,pYHBa zimanö I'oroma'ö wa'ahakhö dödöNia khö ndra tuada, ba Ifatörö gamabu'ula liNia ni'amoni'ö.Y+GWa I'efa'ö ita moroi ba nududa, ba moroi ba danga niha si fatiu tödö khöda.b=FSimane nifabu'uNia moroi ba mböröta, nifa'emaNia khö ndra sama'ele'ö andrö khöNia:NENo Ibe'e khöda samösa Zangorifi sabölö, ma'uwu Dawido, enoniNia.ykD"Ya nisuno Zo'aya, Lowalangi Ndraono Gizara'eli. No möi Ia mufaigi soiNia ba no I'a'asogö khöra wangöhöli.jMCSinunö ZakhariaZakharia, ama Yohane, fahöna khönia Geheha Ni'amoni'ö, mama'ele'ö ia, imane:7BFefu niha samondrongo da'ö la'erönusi zalua andrö ba manofunofu dödöra, lama ne: "Hadia tobali nono andrö dania? Noa sa Itolo ia tanga Zo'aya."hIAOi ata'u fefu mbanuara, ba tehöngö duria andrö fefu ba danö hili Yudaia andrö ma'asambua.Q@Ba i'anema'ö teboka mbawa Zakharia ba tola muhede ia; isuno Lowalangi.X)?I'andrö gara wanura ba Isura: "Yohane döinia." Oi ahölihöli dödöra fefu.Y+>Ba lakhawi tangara namania wanofu, hadia döi somasi ia ibe'e khö nono andrö.P=Lamane khönia: "Lö hadöi ba gotalua ndra talifusö zotöi simanö."5e,Ahölihö li dödö Wilato, me irongo no mate Yesu. Andrö ifakaoni'ö gafalo ndra saradadu ba isofu khönia, na duhu no mate Yesu.=w+Ya'ia göi zombalombaloi fe'aso gamatöröŵa Lowalangi andrö. Barani ia wangondrasi Filato ba wangandrö boto Yesu.V<%*Fogo'o YesuMe no ibörögö bongi ba ngaluo wangöhöna, ya'ia da'ö sara wongi tö föna luo Sabato, tohare Yosefo banua Garimatia. Samösa ia ndrotondroto nifosumange ba gotalua ndra sanguhuku ba agama.);K)Ya'ira zi faofao khö Yesu, me so Ia na sa ba Galilaia ba wanoloni Ya'ia. Ba ato ndra alawe tanö bö'ö si no fao awö Yesu we'amöi misi yaŵa ba Yerusalema.:3(So göi ösa ndra alawe samaigimaigi moroi ba zaröu. Ba gotaluara so Maria, banua Magadala, ba Maria, ina ndra Yakobo Siakhi ba Yose, awö Zalome.9 'Kafalo ndra saradadu, si so ba da'ö gamaudu Yesu, me i'ila hewisa wa'amateNia, ima ne: "Sindruhu, Ono Lowalangi Niha andrö."_87&Ba asika nukha oto'oto ba nomo Lowalangi, fabali dua, i'otarai si yaŵa ofeta si tou.+7Q%Ba mu'ao Yesu, ebua li ba mate Ia.V6%$Samösa ba gotaluara, fagohi ia wangai rabo, i'ungugö ba nagu saisö, ifatewu ba mbalö zukhu ba ifabadugö khö Yesu, si fao fanguma'ö: "Lau, datafaigi na möi Gelia ba wangeheta Ya'ia moroi ba röfa."\51#So ösa zi so ba da'ö samondrongo da'ö, lamane: "Mifondrondrongo, Ikaoni Gelia!"*4M"Ba mato bözi tölu tanö owi, mu'ao Yesu, ebua liNia, imane: "Eloi, eloi, lama sabakhtani?" Eluahania: "He LowalangiGu, he LowalangiGu, hana wa Öröi Ndra'o?"3{!Fa'amate YesuMe bözi felendrua talu ma'ökhö, alua wa'ogömigömi ba danö ma'asagörö, irugi bözi tölu tanö owi.72g Na Razo Ndraono Gizara'eli Ia, Keriso andrö, akha möi Ia tou moroi ba röfa, ena'ö ma'ila ba mamati ndra'aga khöNia!" La'o'aya göi Yesu niforöfa andrö si fao awöNia.17Simanö göi la'o'aya Ia ira ere sebua ba ira sangila amakhoita; faoma lamane khö nawöra: "Noa sa I'orifi niha bö'ö, ba tebai I'orifi Ia samösa!30aae tou moroi ba röfa ba orifi Ndra'ugö!"@/yFango'aya Yesu ba röfaNiha sanörö da'ö la'o'aya Yesu, oi lafalikhölikhö högöra, lamane: "He Ya'ugö somasi manudugö omo Lowalangi ba sangotomosi ya'ia ha ba zi tölu ngaluo,b.=(Ba zimanö tefönui zi no tesura ba zura ni'amoni'ö: "No tebe'e Ia awö zebua horö.")j-MSi fao khö Yesu laforöfa göi darua niha sorabu; samösa ba gambölö ba samösa ba gaberaNia.R,Yaŵa röfaNia no tesura mbörö wangadugöra Ya'ia: "Razo niha Yahudi.":+oMato bözi siŵa sihulöwongi, me laforöfa Yesu.c*?Ba laforöfa Ia ba labagibagi khöra nukhaNia ba wolau fadahödahösa, ha'ökhö möi ia.B)Ba lafabadugö khöNia nagu nifaruka emuri, ba lö Ibadu.W('La'ohe Yesu ba zi sambua nahia sotöi Golgota, eluahania: "Nahia Zole Högö"'+Famoröfa Yesu Lafaso samösa niha sangawuli moroi ba kabu, sotöi Simoni, banua Girene, ama ndra Alesandro ba Rufo, ena'ö i'onoro röfa Yesu. &Me no aefa la'o'aya Ia, laheta khöNia mbaru sobowodoru andrö, lafuli lafonuka Ia nukhaNia. Ba la'ohe Ia baero ba wamoröfa Ya'ia.f%ELabözi högö Yesu faoma töla zukhu, ladidiloi Ia, latuhi danö ba wangosangalulu khöNia.M$Ba labörögö wangowai Ya'ia, lamane: "Ya'ahowu Razo niha Yahudi!"Q#Lafobaru Ia baru sobowodoru, lalalau dakula doi ba labe'e ba högöNia.m"SFango'aya YesuLa'ohe Yesu ira saradadu bakha ba asrama ndra saradadu ba lakaoni fefu ndra zaradadu.!Börö me omasi Wilato wamönui fa'edöna niha sato, andrö i'efa'ö khöra Mbaraba, ba Yesu, ifabözi'ö ba itou'ö ba wamoröfa Ya'ia.n UIsofu khöra Filato, imane: "Hadia zi lö sökhi ni lauNia?" Ba itugu ebua lira we'ao: "Foröfa Ia!"-U Mu'ao zui ira, lamane: "Foröfa Ia!" Ifuli muhede Wilato ba niha sato, ima ne khöra: "Na simanö, hadia zomasi ami ufalua khö (Niha nifotöimi) Razo niha Yahudi andrö?"kO Lafawe'e niha sato ira ere sebua, ena'ö la'andrö khö Wilato wa Baraba andrö ni'efa'ö khöra.dA I'ila sa Filato wa börö wa'afökhö dödö ndra ere sebua, wa latou'ö Yesu ba dangania.dA Isofu khöra Filato, imane: "Hadia, omasi ami na u'efa'ö khömi Razo Niha Yahudi andrö?"wgMöi misiyaŵa niha sato [la'ondrasi Wilato] ba la'andrö, ena'ö i'efa'ö samösa nikuru simane si to'ölö. Ba hiza, so samösa niha si so ba gurunga sotöi Baraba, nikuru si fao ira niha samawuka, samunu niha me alua wamadöni famatörö.lQAngetula fa'amateEro na owasa, i'efa'ö khöra Filato samösa niha nikuru, gofu haniha zomasi ira.MBa ma'ifu lö sa'ae Itema li Yesu, irege ahölihöli dödö Wilato.fEIfuli isofu khöNia Filato: "Hadia, lö Ötema lira? Faigi, ha wa'oya wangadugöra Ya'ugö!"DBa oya labe'e wangadu ira ere sebua sanandrösa khö Yesu.{oIsofu khöNia Filato: "Hadia, Razo niha Yahudi Ndra'ugö?" Itema linia Yesu, Imane: "Ya'ugö samösa zanguma'ö."q[Föna Wilato I'anema'ö ba zihulöwongi sibai, me no lahalö gangetula ira ere sebua, ira salaŵa niha Yahudi, ira sangila amakhoita awö ndra sanguhuku ba agama ma'afefu, laböbö Yesu, la'ohe baero ba latou'ö Ia ba danga Wilato.ykHBa i'anema'ö miwo zilatao, no mendrua. Ba ginötö da'ö, itörö tödö Wetero niŵa'ö Yesu khönia, wanguma'ö: "Lö fakhamö dua kali miwo zilatao, ba no tölu kali ö'osilö'ögö Ndra'o." Me itörö tödö Wetero da'ö, mege'ege ia.kOGIbörögö mangelifi Fetero ba fahölu ia, imane: "Lö aboto ba dödögu Niha niŵa'ömi andrö!"=sFBa ifuli i'osilö'ögö Fetero. Lö ara aefa da'ö, lafuli lamane ira niha si so ba da'ö khö Wetero: "Sindruhu, ya'ugö samösa ba gotaluara, börö me niha Galilaia ndra'ugö."yEMe i'ila zui Wetero enoni ira alawe no mege, ifuli imane ba niha si so ba da'ö: "Samösa göi ia moroi ba gotaluara!"H DBa i'osilö'ögö Fetero, imane: "Lö u'ila, haniha Ia ba lö aboto ba dödögu, hadia niŵa'öu." Aefa da'ö numalö ia ba golayama tanö baero ba nomo gere sebua andrö. (Ba miwo zilatao). CMe i'ila moleu Wetero ba zinga galitö, ihaogö wamaigi bawa Wetero, imane: "Ya'ugö göi nifaha'ö Yesu, banua Nazareta andrö?"{ oBFangosilö'ögö WeteroMe so Wetero tou ba golayama tanö bakha, tohare samösa genoni ira alawe khö gere sebua., QABa labörögö ösa ladidiloi Ia, labalugö mbawaNia ba labözi Ia, lamane: "Fa'ele'ö! [Haniha zamözi Ya'ugö?]" Latema Ia ira sanaro si fao famözi Ya'ia göi. @No mirongo samösa wehedeNia fango'aya Lowalangi. Hadia gangetulami?" Ha sara lira fefu wangetu'ö, wa sinangea tehuku Ia, huku fa'amate.H  ?Awena isika nukhania ere sebua, imane: "Lö moguna sa'ae sasi.$A>Imane Yesu: "Ya'odo Ia! Ba mi'ila dania, dumadao Nono Niha andrö ba gambölö Lowalangi fondrege zabölö, ba tohare Ia si fao lawuo ba mbanua si yaŵa."Y+=Ifuli isofu khöNia ere sebua, imane: "Hadia, Keriso Ndra'ugö, Ono Lowalangi?"EIJHHvGQFEETDD#CBBbAA@@b??E>==]<<;y;1::99E88;766N55744^33|3/211K00/..Q---,T++V**))l('e'&!%<$$4#"" !  S NJ-ARJckm *  _ :)pc>R[1/.Lö nibayoiniu högöGu fanikha; ba ya'ia, no ibayoini na'i gaheGu faoma fanikha.w0g-Lö ötema'ö Ndra'o faoma fa'agosa bawa; ba ya'ia, i'otarai me so Ndrao ba da'e, lö aedu'aedu i'ago gaheGu.o/W,Fao wa Ifaigi ndra alawe andrö Yesu, Imane khö Zimoni: "Hadia, no ö'ila ndra alawe andrö? Me tohare Ndra'o ba nomou, lö nihönagöu idanö ba wanasai aheGu; ba ya'ia, isasai gaheGu faoma taŵa hörönia ba i'osi faoma bunia.|.q+Itema liNia Simoni, imane: "Molo'ö ya'o, niha sebua nibe'e buala andrö!" Imane khönia Yesu: "Atulö niŵa'öu."-*Börö me tebai labu'a gömöra, andrö wa faoma ibe'e bualania khöra gefenia andrö. Hani ha ba gotaluara zabölö mangomasi'ö ya'ia?" , )Imane Yesu: "So darua zo'ömö ba niha same'e kefe nifiza. Mo'ömö zi samösa lima ngaotu rufia firö, ba si samösa lima wulu.l+Q(Imane Yesu khö Zimoni: "He Simoni, so niŵa'öGu khöu." Itema liNia Simoni: "Wa'ö manö, Guru."S*'Me i'ila da'ö farizai'o sogaoni Yesu wemanga, imane dödönia: "Na sindruhu sama'ele'ö Niha da'e, tatu I'ila haniha ba hewisa ndra alawe andrö sombambaya Ya'ia, wa ira ala we andrö no sebua horö."C)&Si fao fe'e ihatö'ö ia khö Yesu tanö ba gahe Nia ba ibörögö ibasöi gaheNia faoma taŵa hörönia ba i'osi faoma bunia. I'ago gahe Yesu ba ibayoini faoma fa nikha samohua andrö.5(c%Ba mbanua andrö so samösa ndra alawe sebua horö. Me irongo, wa manga Yesu ba nomo warizai'o andrö, möi ia, i'ohe sambua mbulibuli sebua böli so'ösi fanikha samohua.*'M$Fombayoini Yesu Samösa warizai'o, sotöi Simoni, sangandrö khö Yesu, ena'ö orudu ma nga Ia khönia. Möi Yesu ba nomo warizai'o andrö ba manga Ia ba da'ö.`&9#Ba hiza, oroma wa atulö wa'atuatua Lowala ngi ba niha si teboka tödö wanema ya'ia."'%G"Tohare Nono Niha andrö, manga Ia ba Ibadu hadia ia, ba mi mane: Faigi, Niha solu'alu'a Ia ba samadu agu, si fahuwu khö zangozara bea awö niha sebua horö.w$g!Tohare Yohane Same'e Fanasa andrö, fuasö ia ba gö ba lö ibadu nagu, ba mimane: Niha si fatewu afökha ia.+#O Hulö ndraono si dadao ba golayama ira, si'ao ba na wöra tanö bö'ö, lamane: No mafoli khömi zurune, ba lö solaya ami; no malau ngenungenu, ba lö se'e ami. " Amaedola ndraono si fawude ba golayama [Imane Yesu:] "Hadia Ube'e famaedo niha si sagötö andre? Ha'ökhö fagölögölö ira? !Ba hiza, ira farizai'o awö ndra sangila amakhoita la'ositengagö nifakhoi dö dö Lowalangi ba lö latema wanasa nibe'e Yohane." Fefu niha samondrongo niŵa'ö Yohane, ma na'i ira sangozara bea la'akui nifakhoi dödö Lowalangi ba latema wanasa nibe'e Yohane.Uŵa'ö khömi: "Ba gotalua niha si tumbu moroi ba ndra alawe, lö sabölö ebua moroi khö Yohane andrö ba gotalua niha si tumbu ba gulidanö andre. Ba hiza, niha fondrege zide'ide ba gamatörö ŵa Lowalangi andrö, no abölö ebua moroi khönia.(ISindruhu, Uŵa'ö khömi, töra moroi ba zama'ele'ö. Ya'ia sa niŵa'ö ba zura ni'amoni'ö: "Ya'e dengetengeGu; Ufatenge ia tanö fönaU ba wama'anö lalaU!"RTobali, hadia nifaigimi wa möi ami baero? Hadia ba wamaigi sama'ele'ö?%CHadia nifaigimi wa möi ami baero? Hadia, niha samake nukha si sökhi? Hiza, niha sonukha si takile awö niha sa ngehangehao ya'ira tesöndra ba nomo razo!taFamaduhu'ö Yesu sanandrösa khö Yohane Me no mofanö dengetenge Yo hane andrö, Ibörögö fahuhuo Yesu ba niha sato sanandrösa khö Yohane andrö, Imane: "Hana wa möi ami ba danö si mate? Hadia ba wamaigi sukhu nifaheuheu nangi?9mBa owuawua dödö niha si lö fatuwu ba khöGu."9kItema li Yesu, Imane khö ndra tengetenge Yohane andrö: "Mifuli ami khö Yohane ba mi'ombakha'ö khönia, hadia ni'ilami awö niro ngomi: Ifuli la'ila niha sau'a, mowaöwaö zombuyumbuyu töla, döhö zobou auri, larongo li safiso, te'orifi mangawuli zi no mate ba teturiai gö Injil ba niha si numana.(ITefaudu ba ginötö da'ö ato zofökhö awö si so ba wamakao nitolo Yesu. Oya Ifofanö geheha si lö sö khi, ba ato niha sau'a ni'amualagöNia fangila niha.>uBa möi khö Yesu nifaha'ö Yohane si darua andrö, lamane khöNia: "Ifatenge ndra'aga Yohane Same'e Fanasa ba wanofu khöU: Hadia, Ya'ugö zi möi andrö, ma mabaloi niha bö'ö?"fEIfatenge ira khö Zo'aya ba wanofu: "Hadia, Ya'ugö zi möi andrö, ma mabaloi niha bö'ö?"/Fanofu Yohane Same'e Fanasa Ba la'ombakha'ö khö Yohane [si so ba gurunga] fefu zalua andrö ira nifaha'önia. Ikaoni darua nifaha'önia Yohane.T!Ba tehöngö duria Yesu andrö ba zi sagörö Yudaia awö mbanua si fasui.!Ihawui fefu ira fa'ata'u, ba lafolakhömi Lowalangi, lamane: "No maoso Zama'ele'ö sebua ba gotaluada. No möi Lowalangi wamaigi soi Nia!"Y+Mudadao nono matua andrö ba ibörögö muhede, ba Ifasao ia Yesu khö ninania. Ihatö'ö Ia Yesu, Ibabaya heahea andrö. Me labatogö ira solohe heahea andrö, Imane Yesu: "He ono matua, Uŵa'ö khöu: Faoso!"Z- Me i'ila ndra alawe andrö So'aya, ahakhö dödöNia, Imane khönia: "Böi e'e!"<q Me ahatö Yesu ba mbawagöli mbanua, so niha si mate nifasao baero, ono matua, ono si ha samösa khö ninania si no lakha mbanua. Ato niha mbanua si fao khö lakha mbanua andrö.% Fangorifi ono lakha mbanua ba Na'iLö ara aefa da'ö, möi Yesu ba mbanua nifotöi Na'i. Fao khöNia ndra nifaha'öNia awö niha sato sibai.g G Me mangawuli niha nifatenge gafalo ndra saradadu andrö, no döhö wökhö genoninia no mege.N  Me Irongo da'ö Yesu, ahölihöli dödöNia sanandrösa khönia. Ifakhölö Ia ba niha sato solo'ö Ya'ia, Imane: Uŵa'ö khömi, lö nisöndraGu na'i ba Ndraono Gizara'eli famati simane fa'ebua!"c ?Börö me ya'odo samösa nikafaloi ba so göi nikafaloigu ndra saradadu. Na uŵa'ö khö zi samösa: Ae'e, ba möi ia; na uŵa'ö khö danö bö'ö: Aine, ba i'ondrasi. Ba na uŵa'ö khö genonigu: Lau da'e, ba ilau." Da'a göi mbörö, wa lö baranido wamalukhaisi Ya'ugö. Ba hiza, hede manö sambua li, ba döhö wökhö genonigu andrö.{ oFao khöra Yesu we'amöi. Me lö aröu tö Irugi nomonia andrö Yesu, ifatenge kafalo ndra saradadu andrö ndra si fahuwu khönia wanguma'ö khöNia: "He So'aya, böi fakao'Ö we'a möi ba nomogu. Tenga sinangea ndra'o, na möi'Ö ba nomogu.Z-börö me i'omasi'ö soida, ba ya'ia samösa zamasi ndro omo wangandrö khöma."eCMe larugi khö Yesu, la'andrö sibai khöNia, lamane: "Sinangea na Ötehe gangandröŵania,5cMe irongo kafalo ndra saradadu andrö zanandrösa khö Yesu, ifatenge khöNia ndra salaŵa niha Yahudi ba wangandrö, ena'ö möi Yesu wamadöhö fökhö genoninia andrö.}sBa da'ö so genoni gafalo ndra saradadu [Roma], ni'omasi'önia; mofökhö sibai genoninia andrö ba arakhagö mate.pYFamadöhö enoni gafalo ndra saradaduMe no aefa fahuhuo Yesu ba niha sato, möi Ia yomo ba Gafana'uma.K1Niha samondrongo fehedeGu ba lö ifalua, hulö zamasindro omo ba dete danö ia si lö fondrasi. Me so ndrulu nidanö sanörö omo andrö, alio sibai aso'a ba abölöbölö sibai wa'atekikonia."B}0Hulö zamasindro omo ia, sangabakha'ö wogao tanö ba ifa zökhi wondrasi ba dete gara. Me so molö awö ndrulunia samözi omo andrö ba lö modögö, börö me sökhi wanaru'ö ya'ia.zm/Gofu haniha zi möi khöGu ba wamondrongo taroma liGu ba samalua ya'ia, da'U'ombakha'ö ha'ökhö tefaomagö ia..Amaedola zamasindro omo[Imane Yesu:] "Hana wa mi töitöi manö Ndra'o So'aya, ba lö sa mifalua hadia zi no Uŵa'ö khömi?}-Niha si sökhi i'owua mbua si sökhi, ni'irö'önia bakha ba dödönia si sökhi. Ba niha si lö sökhi i'owua mbua si lö sökhi, ni'irö'önia bakha ba dödönia si lö sökhi. Börö me hadia ia niŵa'ö mbawa, da'ö zi fahöna bakha ba dödö!"|~q,Fefu ngawalö geu oroma ba mbuania. Lö teteteu marafala ba ngafu ndroi, ba lö teteteu mbua nagu ba za'asa'a mao.}'+Amaedola geu ba buania [Imane Yesu:] "Eu si sökhi, lö i'owua mbua si lö sökhi; simanö göi geu si lö sökhi, lö i'owua mbua si sökhi.|!*Hewisa wa tola öŵa'ö khö dalifusöu: He talifusö, da'uheta go lowingö andrö ba höröu, ba hiza sa boto geu ba höröu lö ö'ila? He samini tödö! Ofönai'ö wangeheta boto geu andrö ba höröu, awena öfaigi lala wangeheta olowingö ba hörö dalifusöu."^{5)Ba hana wa ö'ila golowingö ba hörö dalifusöu ba boto geu ba höröu lö ö'ila?mzS(Tenga yaŵa guru ndra nifaha'ö, ba hiza na no awai wamaha'ö ya'ia, akha fagölö ia khö gurunia.y!'Itutunö khöra Yesu sambua gamaedola, Imane: "Hadia, tola i'ohe danga zau'a samösa niha sau'a? Hadia, tenga darua ira aekhu ba gohokoho.ax;&Na mamuala ami, mamuala khömi Lowalangi: Buala si sökhi, nisösö, nifozuzu ba si falawu, nifaduwa ba gahetami. Börö me su'a su'a ni'anu'a'ömi ba niha bö'ö, I'ogu na'ö göi dania Lowalangi ba wanu'a khömi."vwe%Fa'a-lö-manguhuku – Fa'ebua dödö [Imane Yesu:] "Böi mihuku niha bö'ö, ba lö göi Ihuku ami Lowalangi. Böi mi'etu'ö huku ba niha, ba lö göi I'etu'ö hukumi Lowalangi. Na mi'efa'ö zala niha bö'ö, I'efa'ö zalami Lowalangi.Gv$Ya sahakhö tödö ami, simane Amami andrö sahakhö tödö!"Ju #Ba ya'ami, mi'omasi'ö zi fa'udu khömi ba milau khöra zi sökhi. Mibe'e nifiza hadia ia, heŵa'ae lö fanötöna wa mangawuli. Na simanö, mitema dania zulö ba tobali ami ono Lowalangi fondrege zalaŵa. Börö me Ya'ia no si sökhi tödö ba niha si lö mangi la mangandrö saohagölö ba ba niha solau si lö sökhi.5tc"Ba na ha mifafiza'ö gefemi ba niha ni dönadönami mangawuli, hadia wa'asökhimi? Mame'e nifiza ba manugi mangawuli, niha si lö ba dödö Lowa langi göi, lalau zimanö. s!Ba na ha ba niha solau si sökhi khömi milau zi sökhi, hadia wa'asökhimi? Niha si lö ba dö dö Lowalangi göi, lalau zimanö.r Na ha sangomasi'ö ya'ami mi'omasi'ö, hadia wa'asökhimi? Niha si lö ba dödö Lowalangi göi, la'omasi'ö niha sangomasi'ö ya'ira.NqGofu hewisa zomasi ami lalau khömi niha, simanö göi milau khöra.rp]Gofu haniha zangandrö khöu, be'e khönia; ba haniha zangai si so khöu, böi andrö khönia mangawuli.o#Na latafari mbo'ömö si tambai, oro'ö göi khönia mbo'ömö si tambai. Na so zangai barumö, te hegö khönia ihalö nono mbarumö göi.bn=mifahowu'ö niha sangelifi ya'ami ba mi'angandrö salahi niha sangafökhöi'ö tödömi.CmFangomasi'ö si fa'udu – Fa'omasi si lö ola[Imane Yesu:] "Ya'ami samondrongo niŵa'öGu, Uŵa'ö khömi: Mi'omasi'ö zi fa'udu khömi, milau zi sökhi ba niha si fatiu tödö khömi,mlSAlai ami, na lasunosuno ami niha, börö me simanö nilau ndra tuara khö ndra sama'ele'ö sofaya."qk[Alai ami sabuso, me solofo ami dania. Alai ami sa'iki'iki iada'e, me sabu tödö ba sege'ege ami dania.OjBa hiza, alai ami niha si kayo iada'e, me no mitema wondrara dö dö. i9Ya somuso tödö ami ba ginötö da'ö ba sowuawua tödö, börö me ebua zulö khömi ba zorugo. Simanö göi nilau ndra tuara khö ndra sama'ele'ö.hYa owuawua dödömi na börö Nono Niha andrö fatuwu ira khömi, na latibo'ö ba la'o'aya ami ba laŵa'ö si lö sökhi ami.g#Ya owuawua dödömi, ya'ami niha solofo iada'e, me te'abusoi'ö dania ami. Ya owuawua dödö niha sege'ege iada'e, me sa'igi'igi ami dania.8fiFehede fa'owuawua dödö ba fa'alaisaIfakhölö Ia Yesu khö ndra ni faha'öNia, Imane: "Ya owuawua dödömi, ya'ami niha si numana, börö me khömi gamatöröŵa Lowalangi.se_La'alui lala niha sato wombambaya Yesu, me so wa'a bölö si'otarai khöNia ba wamadöhö fökhöra fefu.dMöi ira ba wamondrongo famaha'ö Yesu ba ena'ö Ifadöhö wö khöra. Ba ya'ira si fatewu eheha si ra'iö, tefadöhö ira.cFamaha'ö ba famadöhö fökhöMöi mitou Yesu moroi ba hili awö ndra rasulNia, la'iagö nahia sa lo'o. Ba da'ö no owulo ngawawa ndra nifaha'öNia awö niha sato, si'otarai danö Yudaia, si'otarai Yerusalema ba si'otarai Diro awö Zidona si so ba zinga nasi.FbYuda ono Yakobo ba Yuda Iskariota, si manga mböliNia dania.Ja Matai'o ba Toma; Yakobo ono Galifai'o ba Simoni nifotöi Selote,d`A"Simoni nifotöi Fetero, Andrea talifusö Zimoni; Yakobo ba Yohane, Filifo ba Batolomai'o,x_i Me no moluo, Ikaoni ndra ni faha'öNia, ba Ifili felendrua moroi ba gotaluara, nifotöiNia rasul, ya'ia da'ö:^ Ira rasul si felendruaMe inötö da'ö, möi Yesu ba hili mangandrö. Ba da'ö mangandrö Ia khö Lowalangi sara wongi manö.K] Ba mofönu sibai ira, ba mamagölö ira, hadia nilaura khö Yesu.|\q Ifakhölö Ia Yesu wamaigi ya'ira ba Imane ba zofökhö andrö: "Oro'ö dangau!" I'o'ö da'ö, ba döhö dangania.[! Imane khöra Yesu: "Usofu khömi, hadia zi tola tefalua ba luo Sabato, molau si sökhi ma molau si lö sökhi; mangorifi ma zui mamakiko?" ZI'ila gera'erara Yesu. Andrö wa Imane ba niha si mate dambai tanga andrö: "Faoso, ozizio ba gotalua!" Maoso ia ba ilau muzizio.-YSSo ösa ba da'ö ndra sangila amakhoita ba ira farizai'o, lahöröhö rögö Yesu, ma Ifadöhö niha sofökhö ba luo Sabato, afu lasöndra lala wa ngadugö Ya'ia.)XKFamadöhö niha si mate dambai tanga ba luo SabatoMe luo Sabato tanö bö'ö, möi Yesu ba nomo wangandrö ba mamaha'ö. Ba da'ö so niha si mate dambai tanga.FWBa Imane Yesu: "Ono Niha andrö, no So'aya luo Sabato göi."=VsMöi ia bakha ba nomo Lowalangi, ihalö roti nifasömba'ö khö Lowalangi, ba i'a. Ba ibe'e göi ba niha solo'ö ya'ia, heŵa'ae lö tetehegö khöra wemanga, ha ira ere zi tola."uUcItema li Yesu, Imane khöra: "Hadia, lö nibasomi hadia nilau Dawido, me olofo ia awö niha si fao khönia?STBa so ndra farizai'o ösa, lamane: "Hana wa mi lau nitegu ba luo Sabato?"S/So'aya luo Sabato YesuMe luo Sabato, me Itörö dalu nowi Yesu, lateteu ngalai wakhe ira nifaha'öNia. Lafarekha ba dangara wakhe andrö ba la'a.|Rq'Ba samösa lö so masi mamadu agu si bohou, na no aefa ibadu nagu sara. Iŵa'ö, abölö sökhi nagu sara andrö."EQ&Lö tola lö'ö la'irö'ö nagu si bohou ba nahia si bohou!P#%Simanö göi, lö samaduwa agu si bohou ba nahia satua. Na ilau zima nö, isika nahiania agu si bohou ba aduwa göi ia, ba tekiko nahiania.aO;$Itutunö na sa khöra Yesu gamaedola, Imane: "Lö niha sondrawi nukha si bohou ba wombalo nukha satua. Na ilau zimanö, asika nukha si bohou andrö, ba lö sa'atö faböbö mbalombalo si bohou andrö ba nukha satua.cN?#Hiza, so ginötö dania teheta khöra Zangowalu andrö. Ba luo da'ö dania lalau wuasö."nMU"Imane khöra Yesu: "Hadia, tola mitehegö lalau wuasö ira tome ba walöŵa, fatua awöra zangowalu?Lw!No tebörögö walöŵaLamane [ira farizai'o ba ira sa ngila amakhoita] khö Yesu: "Ira nifa ha'ö Yohane asese lalau wuasö ba fangandrö. Simanö göi ndra nifaha'ö warizai'o. Ba hiza, ira nifaha'öU andrö mangamanga ba mamadumadu hadia ia."qK[ Tenga ba wogaoni niha satulö möi Ndra'o, ba wogaoni niha si so horö, ena'ö lawu'ai lala wa'aurira."`J9Itema li Yesu, Imane khöra: "Lö moguna doto ba zi lö fökhö, ba hiza ba zofökhö.6IeMukökökökö ndra farizai'o awö ndra sangila ama khoita, lamane khö ndra nifaha'ö Yesu: "Hana wa orudu manga ami ba niha sangozara bea awö niha si lö sökhi andrö?"~HuIlau watomesa sebua Lewi ba nomonia ba wanema'ö Yesu. Ato za ngozara bea awö niha bö'ö si fao khöra ba wemanga.8GkMaoso Lewi ba iröi fefu hadia ia, i'o'ö Yesu.7FgFogaoni Lewi tobali rasulAefa da'ö möi baero Yesu ba I'ila samösa niha sangozara bea, sotöi Lewi. No mudadao ia ba naha wangozara bea. Imane khönia Yesu: "O'ö Ndra'o!"EOi ihawui ira fa'ata'u, ba la folakhömi Lowalangi, lamane: "Fo ndrege zahölihöli dödö zalua ni'ilada ma'ökhö andre!"|DqI'anema'ö maoso niha andrö fönara fefu, ifazaŵa heaheania ba ifuli ia ba khöra, fao wa ifolakhömi Lowalangi.TC!Akha aboto ba dödömi, wa so kuaso khö Nono Niha ba wa ngefa'ö horö ba gulidanö andre." Aefa da'ö Imane ba niha sombuyumbuyu andrö: "Uŵa'ö khöu, faoso, fazaŵa heaheau ba angawuli ba khö mi!"gBGHezo zabölö aoha fanguma'ö: No te'efa'ö khöu horöu, ma fanguma'ö: Faoso ba owaöwaö!?_A7Ba I'ila gera'era dödöra Yesu, Imane khöra: "Hadia wangerangera bakha ba dödömi?K@Ba labörö gö lamane dödöra ira sangila ama khoita ba ira farizai'o, wanguma'ö: "Haniha da'e si lö aiwö ba wango'aya Lowalangi? Haniha zi tola mangefa'ö horö, baero Lowalangi samösa?"n?UMe I'ila Yesu wamatira, Iŵa'ö ba niha sofökhö andrö: "He talifusö, no te'efa'ö khöu horöu!"U>#Ba hiza, börö wa'ato niha, tebai la'ohe ia yomo. Andrö wa la'ohe ia yaŵa ba dete zagö nomo. Latöla'ö zagö nomo andrö, ba ladada zofökhö fabaya heaheania föna Yesu ba gotalua niha sato andrö./=WMe inötö da'ö, so ndra matua solohe niha sombuyumbuyu si so yaŵa ba heahea. La'oigö dödöra wo lohe sofökhö andrö yomo ba nomo ba wanou'ö ya'ia föna Yesu.!<;Famadöhö niha sombuyumbuyuSamuza ma'ökhö, me mamaha'ö Yesu, so göi ndra farizai'o awö ndra sangila amakhoita, si dadao ba da'ö, si'otarai ngawalö mbanua ba danö Galilaia, ba danö Yudaia ba ba Yerusalema. So wa'abölö Zo'aya [nibe'e khö Yesu] ba wamadöhö sofökhö.E;Ba hiza, Isaŵa nahia si lö nininini Yesu, ma ngandrö Ia.: Ba tedou wa'atehöngö duria Yesu gofu heza, ba ato niha sangondrasi Ya'ia ba wamondrongo taroma li awö wamadöhö fökhöra.p9YItenaŵa ia Yesu, fa böi i'o mbakha'ö da'ö gofu ha'ökhö, ba hiza, ena'ö möi ia wangoroma'ö ya'ia khö gere ba ibe'e wasömbata börö wa'a döhönia andrö, faudu ba ni'oroi'ö Moze, ba wangoroma'ö khöra wa no döhö ia.8- I'oro'ö dangaNia Yesu ba wo mbambaya ya'ia, Imane: "EdönaDo, ya döhö ndra'ugö." I'anema'ö döhö niha andrö, taya mbou auri ba mbo tonia.f7E Famadöhö niha sobou auriMe so Yesu ba zi sambua banua, so samösa ndra matua, si no afönu bou auri. Me i'ila Yesu, ifalögu ia ba danö ba i'andrö khö Yesu, ima ne: "He So'aya, na edöna'Ö, tola Öfadöhö ndra'o!"T6! Me no ladöni baene dundraha andrö, laröi fefu hadia ia ba la'o'ö Yesu.!5; Simanö göi nawö Zimoni, ya'ia Yakobo ba Yohane, ono Zebedai'o. Imane Yesu khö Zimoni: "Böi ata'ufi! I'otarai da'e tobali ndra'ugö sama'u'u niha."Y4+ Ihawui ia fa'a ta'u, he göi si fao khönia, me la'ila wa'oya gi'a nisöndrara.3Me i'ila da'ö Simoni Fetero, mangalulu ia föna Yesu, imane: "Heta'öGö khögu, So'aya, me no niha sebua horö ndra'o!",2QAndrö lakaoni naŵöra, si so ba dundraha bö'ö, ena'ö lalului khöra. Ba tohare ira, ba lafo'ösi dundraha ma'adua, irege arakhagö ahöndrö dundraha andrö.V1%Me no lalau zimanö, oya sibai lasöndra gi'a, irege ibörögö asi ka giri.0Itema liNia Simoni: "He Guru, sara wongi manö no ma'eregesi tödö, ba lö nisöndra ma hadia ia! Ba me no Öŵa'ö, ba ulau giri."d/AMe no aefa fahuhuo Ia, Imane khö Zimoni: "Misola ba zabakha ba lau giri ba wama'u'u i'a."b.=Möi Yesu yaŵa ba dundraha si sara, tundraha Zimoni, ba Iŵa'ö khö nia, ena'ö ilulugö dundraha andrö ba mbaŵa, aröu ma'ifu moroi ba mbe we mbaŵa. Mudadao Yesu yaŵa ba dundraha andrö ba wamaha'ö niha sato.i-KI'ila Yesu dua rozi dundraha ba zinga mbaŵa andrö. No möi tou zi fakiri ba wangehao ki rira.,Fanuyu nifaha'ö si föfönaMe muzizio Yesu ba mbewe mbaŵa Genezare, ato niha sa ngondrasi Ya'ia ba wamondrongo ta roma li Lowalangi.>+w,Ba mangombakha Ia ba nomo wangandrö ba danö Yudaia.*'+Imane khöra: "Lö tola lö'ö Uturiaigö duria sanandrösa ba gamatöröŵa Lowala ngi ba mbanua bö'ö, me da'ö dani wa tefatenge Ndra'o.")-*Me ibörögö tumbu luo, mofanö Yesu numalö ba nahia si lö nininini. La'alui Ia niha sato. Me lasöndra Ia, lataha Ia, ena'ö böi Iröi ira.!(;)Ba ato niha zagaheta afökha, mu'ao'ao ira: "Ono Lowalangi Ndra'ugö!" Ba Ihangöi ira Yesu, lö Itehe muhedehede ira, börö me la'ila wa Ya'ia Mesia.')(Me no aekhu luo, la'ohe khö Yesu fefu niha sofökhö, hadia ia ngawalö wökhö. Idozigö Yesu wanu fa tanga ya'ira ba wamadöhö fökhö ra.g&G'I'ondrasi ia Yesu, Ihangöi wogikhinia, ba döhö ia. I'anema'ö maoso ia, möi ngoningonira.E%&Famadöhö ina matua Wetero awö niha satoMe no Iröi nomo wangandrö andrö Yesu, numalö Ia ba nomo Zimoni. Mofökhö fogikhi nina matua Zimoni, ba la'andrö khö Yesu, ena'ö Itolo ia.=$u%Ba tehöngö duria Yesu ba zi sagörö tanö andrö.#!$Ahölihöli sibai dödö niha sato, faoma lamane khö nawöra: "Hadia wehede andre, wa fao kuaso ba fa'abölö Ifofanö geheha si ra'iö?"3"_#Ihangöi ia Yesu, Imane: "Honogö'ö! Ofanö moroi ba niha andre!" Fao wa i'olobi gö niha andrö afökha ba gotaluara, iheta ia moroi khönia ba ma'ifu lö ifesokho ia.!/""He Yesu banua Nazareta, hadia khaikhaiU khöma? Hadia möi'Ö ba wamakiko ya'aga. U'ila haniha Ndra'ugö: Ni'amoni'ö khö Lowalangi Ndra'ugö!"c ?!Ba nomo wangandrö andrö so niha si fatewu eheha si ra'iö. Mu'ao ia, ebua linia, imane:^5 Ba oi ahölihöli dödö niha, me mamaha'ö Ia, börö me afönu kuaso daroma liNia.ykFangoroma'ö Yesu kuasoNia Numalö Yesu ba Gafana'uma ba danö Galilaia. Mamaha'ö Ia ba da'ö, ero luo Sabato.6gBa hiza, Itörö manö gotaluara, mofanö Ia.zmMaoso ira ba latuli'ö Ia baero mbanua. La'ohe Ia ba zinga hili ba nitaru'ö banuara, ba wanuli'ö Ya'ia si tou.H Mofönu sibai niha si so ba nomo wangandrö, me larongo da'ö.(IBa me inötö Gelisa, sama'ele'ö andrö, ato niha sobou auri ba Ndraono Gizara'eli, ba samösa lö nifadöhö ba gotaluara, baero Na'ama, niha Ziria andrö."{oBa lö tefatenge Gelia khö fasamösa moroi ba gotaluara, ba hiza ha khö lakha mbanua ba Zarefa ba danö Zidona.dAUwa'ö khömi, ba sindruhu wehedeGu andre: Me inötö Gelia, me teduhö mbanua si yaŵa tölu fakhe a matonga wa'ara, irege alua lofo sabölöbölö ba danö ma'asagörö, ato sibai lakha mbanua ba Ndraono Gi zara'eli.gGInönö wanguma'ö Yesu: "Amen, Uŵa'ö khömi: Lö hadöi sama'ele'ö nifosumange mbanuania.@yFanimbagö Yesu ba Nazareta Imane khöra Yesu: "Tatu miŵa'ö khöGu gamaedola andre: He doto, fadöhö ua Ndra'ugö! Hadia nirongoma, si no Öfalua ba Gafana'uma, lau göi ba da'a."?wOi fao dödöra ba niŵa'öNia, ba ahölihöli dödöra ba wa'asökhi duria sanandrösa ba wa'ahakhö dödö Lowalangi ni'ombakha'öNia ba lamane: "Hadia tenga Ono Yosefo Ia andre?"veIbörögö wanguma'ö khöra, Imane: "Ma'ökhö andre, tefönui zi no tesura andrö ba ginötö mirongo ia." 9Me Ifagaölö mangawuli gölugölu zura andrö ba Ifangawuli khö zohalöŵö, Ilau dumadao. Fefu niha si so ba nomo wangandrö andrö oi la faigi Ia.;qawö wanuriaigö döfi wa'a hakhö dödö Zo'aya."Z-"Ifönui Ndra'o Eheha Nia So'aya, Ibayoini Ndra'o ba wanu riaigö Injil ba niha si numana. Ifa tenge Ndra'o ba wangombakha fa ngefa'ö ba niha nikuru ba fangi'ila ba niha sau'a, ba ba wangefa'ö niha nifakao,#Muzizio Ia ba wombaso sura ni'amoni'ö, ba labe'e khöNia zura Yesaya sama'ele'ö. Ibo kai gölugölu zura andrö ba Isöndra nisura andre:!Tani wa tohare YesuMöi Yesu ba Nazareta, ba mbanua sebua Ia mböröta. Molo'ö si to'ölö Ia, möi Ia ba nomo wanga ndrö ba luo Sabato.MMamaha'ö Ia ba nomo wangandrö khöra, ba dozi niha lasunosuno Ia.! ;Ibörögö wohalöŵö ba Galilaia Yesu Ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö mangawuli Yesu ba Galilaia. Ba tehöngö duriaNia ba zi sagörö tanö andrö.W ' Me i'o'ozui fefu wanandraigö andrö afökha, iröi Ia ua, ibase'ö ginötö.o W Itema li Yesu, Imane khö nia: "No teŵa'ö ba zura ni'amoni'ö: Böi tandraigö Zo'aya, Lowalangiu!"M  Lataya tangara dania Ndra'ugö, ena'ö lö manendre gaheU ba gara."o W Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: Ifatenge dania ndra mala'ikaNia Lowalangi ba wondro rogö Ya'ugö.3 Ba i'ohe Ia ba Yerusalema, ifa'aso Ia yaŵa ba mbalö mbumbu nomo Lowalangi, imane khöNia: "Na Ono Lowalangi andrö Ndra'ugö, fazaumba'Ö si tou.#Itema li Yesu, Imane khönia: "No tesura ba zura ni'amoni'ö: Ha khö Zo'aya, Lowalangiu mangalulu ndra'ugö, ba ha khöNia möi'ö enoni!"H Asala mangalulu Ndra'ugö khögu, fefu da'ö tobali okhötaU."9kImane khöNia afökha: "Fefu kuaso ba gamatöröŵa andrö ba fa'amolakhöminia ube'e khöU dania, noa sa mube'e khögu da'ö fefu, andrö wa tola ube'e ba niha somasi ndra'o.{I'ohe Yesu ba hili salaŵa afökha, ba zi ha mamö'i hörö wa'ara, iforoma'ö khöNia fefu gamatöröŵa ba gulidanö.Z-Itema linia Yesu: "No tesura ba zura ni'amoni'ö: Tenga ha ba gönia auri niha."oWImane khöNia afökha: "Na Ono Lowalangi andrö Ndra'ugö, ŵa'ö ba gara andre, ena'ö tobali roti."ba itandraigö Ia afökha, öfa wulu wongi wa'ara. Ba zi sandrohu inötö andrö lö manga Ia, irege ba gafuriata olofo Ia.ucFanandraigö YesuIröi Yoridano Yesu, afönu Eheha Ni'amoni'ö. Ba I'ohe Ia numalö ba danö si mate Eheha,9m&Ono Genosi, Ono Seti, Ono Gadamo, Ono Lowalangi.I~ %Ono Metusala, Ono Henoki, Ono Yaredi, Ono Maleleli, Ono Ga'ina,E}$Ono Ga'ina, Ono Garafasa, Ono Zemi, Ono Naokhi, Ono Lameki,B|#Ono Zerukhi, Ono Ragau, Ono Waleki, Ono Geberi, Ono Zala,K{"Ono Yakobo, Ono Gi za'aki, Ono Gaberahamo, Ono Dara, Ono Nakhori,Uz#!Ono Gabinadabi, Ono Gadami, Ono Gareni, Ono Geseromo, Ono Waresi, Ono Yuda,By Ono Giza'i, Ono Gobedi, Ono Mboasi, Ono Zala, Ono Nahaso,Ax}Ono Melea, Ono Mena, Ono Matata, Ono Natano, Ono Dawido,DwOno Zimeo ni, Ono Yuda, Ono Yosefo, Ono Yona, Ono Geliaki.?vyOno Yesu, Ono Geliezeri, Ono Yori, Ono Mata, Ono Lewi,Au}Ono Melekhi, Ono Nadi, Ono Gosa, Ono Gelimada, Ono Gero,Ht Ono Yo'ana, Ono Resa, Ono Zorobabeli, Ono Zalatieli, Ono Neri,EsOno Ma'ata, Ono Matatia, Ono Zema'i, Ono Yosekho, Ono Yoda,GrOno Matatia, Ono Gamosi, Ono Na'uma, Ono He seli, Ono Naga'i,Aq}Ono Mata, Ono Lewi, Ono Melekhi, Ono Yana'i, Ono Yosefo,pSura nga'ötö YesuMe Ibörögö wamaha'öNia Yesu, mato tölu ngafulu fakhe wa'ebuaNia. Laŵa'ö Ono Yosefo Ia, Ono Eli,'oGba möi mitou Geheha Ni'amoni'ö yaŵaNia, moboto hulö marafadi wa'oromaNia. Terongo li moroi ba zorugo, sanguma'ö: "OnoGu omasi'ö Ndra'ugö, wa'omasiGu." n Fanema Yesu fanasa Me no latema wanasa niha sato, ba me Itema göi wanasa Yesu ba mangandrö Ia, alua wa teboka mbanua si yaŵa,Hm monönö na sa wa'a-lö-sökhinia ba wame'e Yohane ba gurunga./lWBa hiza, me no itegu Herode, samatörö ba Galilaia andrö, börö wangowalunia khö Herodia, fo'omo dalifusönia, awö fefu zi lö sökhi tanö bö'ö nilau Herode,DkOya na sa menemene tanö bö'ö i'ombakha'ö ba niha sato. jSo döri ba dangaNia ba wangehao olayama mbasitöNia. I'owuloi ba halasa gulitö, ba fefu gadaya Itunu ba galitö si lö matemate."jiMandrö imane khöra fefu: "Ube'e khömi wanasa faoma idanö, ba Si tohare andrö dania no sabölö ebua moroi khögu, tenga sinangea ndra'o ba wamokai böbö zandralaNia Ibe'e khömi wanasa faoma Eheha Ni'amoni'ö ba alitö.yhkBa hiza, me no ato niha sanötöna ba sanofunofu ba dödöra sanandrösa khö Yohane, hadia ya'ia Mesia andrö,PgBa lasofu göi khönia ira saradadu, lamane: "Hadia göi zi lö tola lö'ö mafalua?" Ba itema li, imane khöra: "Böi mifaso niha wame'e khömi kefe ba böi mifakao niha; ya abönö khömi gazimi!"Sf Itema li, imane khöra: "Böi misugi zi töra moroi ba zi no muhonogöi."e Tohare göi ndra sangozara bea ba wanema fanasa khö Yohane. Lasofu khönia: "He guru, hadia zi lö tola lö'ö mafalua?" d  Itema li, imane khöra: "Si dua görö baru, akha ibe'e sagörö ba zi lö baru; ba zi so balazo, akha ibagi ba zi lö balazo."\c1 Lasofu khönia niha sato andrö, lamane: "Na simane da'ö, hadia zi tola mafalua?"zbm No tehönagö wato ba ŵa'a geu, ba fefu geu si lö mowua bua si sökhi, te'obö ba tetibo'ö bakha ba galitö."kaOMiforoma'ö ba gamuatami, wa no mifalalini gera'erami [ba no miröi horömi]! Böi mibörögö miŵa'ö tödömi: "Tuama Gaberahamo". Uŵa'ö sa khömi, tola I'a'asogö Lowalangi nga'ötö khö Gaberahamo moroi ba gara andre!>`uFangombakha YohaneAto niha sangondrasi Yohane ba wanema fanasa moroi khönia. Imane khöra: "He ya'ami ono gulö! Haniha zango'ou ya'ami woloi moroi ba wönu Lowalangi si so dania?E_Awena fefu niha la'ila wangorifi andrö si'oroi Lowalangi."^Mifo'ösi fefu mbawa danö! Fefu hili awö hilihili, mi'alo'oi; mi'adölö'ö lala sabila ba mi'alösöi'ö lala si wedeö.]#simane nisura ba zura Yesaya, sama'ele'ö andrö, sanguma'ö: "So niha si'ao: Ba danö si mate mihaogö lala khö Zo'aya, mifadaya lalaNia.\#Andrö möi Yohane, i'anöröi danö ba zi fasui Yoridano ba ikaoni niha ba wanema fanasa, tandra wangefa horö awö lala wa'auri si bohou,o[Wba ginötö da'ö tohare daroma li Lowalangi, möi khö Yohane, ono Zakharia, si so ba danö si mate.QZFa'atohare Yohane Same'e FanasaMe no felelima fakhe wamatö rö Kaisaro Tiberio andrö; me ku mandru ba Yudaia Wondrio Filato, ba samatörö ba Galilaia Herode ba zi sagörö ni'o'öfa tanö, ba samatörö ba Gituria ba ba Darakhoniti Wili fo, talifusö Herode, ba samatörö ba Gabilene Lisania; me ere sebua Hanasi ba Kayafa,rY]4Itugu ara ba itugu ebua Yesu ba tedoudou wa'atuatuaNia, awö wa I'omasi'ö Ia Lowalangi ba he göi niha.X3Aefa da'ö, fao Ia khöra we'amöi misi tou, ba larugi Nazareta, ba I'o'ö niŵa'öra. Fefu zalua andrö itanö ba dödönia inaNia.;Wq2Ba hiza, lö aboto ba dödöra niŵa'öNia andrö.V{1Imane khöra: "Hana wa mi'alui Ndra'o? Hadia, lö aboto ba dödömi, wa lö tola lö'ö so Ndra'o ba dana khö NamaGu?"U-0Me la'ila Ia ira satuaNia, tokea ira, ba imane khöNia inaNia: "He Onogu, hana wa Ölau khöma zima nö? No abu dödöma amaU wangalui Ya'ugö."cT?/Oi ahöli höli dödö ndra samondrondrongo Ya'ia, börö wa'atuatuaNia ba fane maNia li.$SA.Ba tobali, me no aefa tölu ngaluo, lasöndra Ia ba nomo Lowalangi. No dumadao Ia ba gotalua ndra guru, wamondrondrongo ya'ira, awö wame'e fanofu khöra.JR -Me lö lasöndra Ia, mangawuli ira ba Yerusalema wangalui Ya'ia."Q=,Lawalinga, no so Ia ba gotalua niha si fao ba lala. Ba möi ira, ma'ökhö fofanö, mangalui Ya'ia khö ndra talifusöra, awö ba niha si fa'ila khöra.~Pu+Me no aefa gowasa, mangawuli ira ba khöra. Ba toröi ba Yerusalema Yesu, Ono andrö, ba zi lö la'ila ira satuaNia.eOC*Me no felendrua fakhe ndröfiNia, fao göi Ia khöra, molo'ö si to'ölö ba gowasa andrö.pNY)Fe'amöi si föföna ba Yerusalema Ero röfi möi ba Yerusalema ndra satua Yesu ba wangowasaini Paska. H~~}G|{{Ezz>yxxwwvAu^tysrrTqq)pp6onn4mrmlkkjj3ii/hh;gafffeeFdd)cbbgaab``&_|_#^^]]~]\[[[$ZZ8YY X}WW VaUkTSSRRPQPPVONN]MMSLL K|K/JJqIHHH,GtFFGEE>D{CBB]AAH@@?R>>J==i<<~cu Hezo moroi kuaso Yesu? Ifadöhö Yesu samösa niha nifa tewusi gafökha si lö hede. Me no te'e fa'ö niha da'ö moroi ba gafökha, tola muhede ia. Oi ahölihöli dödö niha sato.1b[ Na ya'ami si lö sökhi mi'ila mibe'e mbuala si sökhi ba ndraonomi, mendrua manö Namami andrö si so ba zorugo. Ibe'e Geheha Ni'amoni'ö ba niha sangandrö khöNia.".aW Ma same'e tongo, na i'andrö gadu lo?P` Haniha ba gotaluami zatua sa me'e ulö khö nononia, na i'andrö gi'a?l_Q Dozi sangandrö, ba latema; sangalui, ba lasöndra, ba samökömökö bawandruhö, tebokai khöra.^ Famati na mangandrö Uŵa'ö khömi: Mi'andrö, ba tebe'e khömi; mi'alui, ba misöndra; mibököbökö mbawandruhö, ba tebokai khömi.c]? [Imane Yesu:] "Uŵa'ö khömi, he wa'ae lö maoso ia wame'e khönia ni'andrönia me si fahuwu khönia ia, ba börö me lö aila niha da'ö wangandröngandrö khönia, maoso sa'atö ia ba ibe'e hadia ia zoguna khönia.6\e Na imane wanema li awöu andrö moroi bakha ba nomonia: "Böi busi dödögu. No mukusi mbawandruhö, ba ya'o awö ndraonogu no mörö. Tebai maosodo wame'e khöu hadia ia."a[; börö me so nawögu sikoli si möi ba nomogu, ba lö khögu ö si tola ube'e khönia."EZ Amaedola zangandrö roti Imane khö ndra nifaha'öNia Yesu: "Na so ba gotaluami zi möi ba nomo nawönia ba dalu mbongi ba imane khönia: "He talifusö, be'e nifalaligu tölu ngawua roti,Y  Efa'ö khöma horöma, börö me ya'aga göi ma'efa'ö niha si fasala khöma. Ba böi lulu ndra'aga we'amöi ba wanandraigö."*XO Be'e khöma zoguna ero ma'ökhö.qW[ Imane khöra Yesu: "Na mangandrö ami, mimane: "He Ama, ya te'amoni'ö döiU; ya tohare gamatöröŵaU.V Famaha'ö Yesu ba wangandrö Samuza inötö, Ilau mangandrö Yesu ba zi sambua nahia. Me Ibato wangandrö, samösa moroi ba gotalua ndra nifaha'öNia zanguma'ö khöNia: "He So'aya, famaha ndra'aga wangandrö, simane famamaha Yohane ndra nifaha'önia."bU= *Ha sambalö zoguna. No ituyu khönia zabölö sökhi Maria, ba lö teheta khönia da'ö.iTK )Itema linia So'aya, Imane: "He Marata, he Marata! Wa'oya manö wangabu dödöu ba lö ahono'ö.TS! (Arörö sibai Marata wangai halöŵö ba nomo. Möi ia khö Yesu, imane: "He So'aya, hadia lö ba dödöU, wa ibe'e manö sangai halöŵö ndra'o Maria, ha ya'oya'o? Ŵa'ö khönia, akha ilului khögu!"cR? 'So dalifusönia alawe, sotöi Maria. Dumadao ia föna Zo'aya ba wamondrongo taroma liNia.,QQ &Fatome Yesu khö Maria ba MarataMe Itohugö wofanöNia Yesu si fao ira nifaha'öNia, Irugi sambua mbanua. Samösa ndra alawe sotöi Marata ikaoni Yesu ba nomonia.pPY %Imane sangila amakhoita: "Niha sangahakhösi tödö ya'ia." Imane khönia Yesu: "Ae'e, falua zimanö!"gOG $[Isofu Yesu:] "Molo'ö ya'ugö, haniha ba gotalua zi datölu andrö nawö niha nirabu da'ö?"FN #Mahemolu ö ihalö dombua ngawua gefe firö ba ibe'e ba zokhö omo zi koli andrö, imane: "Rorogö ia; ba fefu zoguna tanö bö'ö nibe'eu khönia na sa, ubu'a khöu na mangawulido dania."$MA "I'ondrasi ia, ilau wanikha ba agu ba zokhonia ba i'olohuni. Aefa da'ö ifazaŵa ia yaŵa ba hulu kudonia ba i'ohe ba nahia wemörö zi koli ba i'urusi ia.gLG !Ba gafuriata so samösa niha Zamaria sanörö da'ö. Me i'ila niha andrö, ahakhö dödönia.YK+ Simanö göi samösa Lewita, me irugi naha andrö: I'ila niha da'ö ba itörö.WJ' So göi samösa gere sanörö lala andrö; i'ila niha da'ö ba itörö manö.:Im Itema linia Yesu, imane: "So samösa zi'otarai Yerusalema numalö ba Yerikho. Ba dalu lala falukha ia zorabu. Larabu ia, laböbözi ba laröi manö ia ba da'ö, arakhagö mate.6He Amaedola niha Zamaria sahakhö tödöAmbö ahono dödö zangila amakhoita andrö ba wanema li nibe'e Yesu. Andrö ifuli isofu khöNia, ima ne: "Haniha nawögu niha andrö?"TG! Imane khönia Yesu: "Atulö wanemau li. Falua zimanö, ba auri ndra'ugö."^F5 Itema li sangila amakhoita andrö, imane: "Omasi'ö Zo'aya Lowalangiu, moroi si'aikö ba dödöu, nosou ma'asambua awö fefu wa'abölöu ba fefu wangerangerau; ba omasi'ö nawöu niha simane fa'omasiu ndra'ugö."UE# Imane khönia Yesu: "Hadia nisura ba zura goroisa? Hadia nibasou ba da'ö?"D+ Oroisa fondrege zia'aMaoso samösa zangila amakhoita ba wanandraigö Yesu, imane: "He Guru, hadia nilaugu ena'ö usöndra wa'auri si lö aetu?""C= Uŵa'ö khömi: Ato ndra sama'ele'ö ba ira razo somasi mangila ni'ilami andrö, ba lö ni'ilara; omasi ira larongo nirongomi andrö, ba lö nirongora."eBC Ifakhölö Ia Yesu khö ndra nifaha'öNia, Imane: "Ha wa'asökhi wa tola mi'ila da'ö fefu.AA{ No Itou'ö ba dangaGu fefu ha dia ia AmaGu; ba samösa lö saboto ba dödö Ono, baero Nama. Ba samösa lö saboto ba dödö Ama, baero Nono, awö gofu haniha zedöna Ifa'ele'ö Ono."@! Fanuno Lowalangi Ba ginötö da'ö, owuawua dödö Yesu bakha ba Geheha Ni'amoni'ö, Imane: "Usuno Ndra'ugö, he Ama, sokhö banua si yaŵa awö danö, börö me si no Öbini'ö ba niha sonekhe ba satuatua, Ö'oroma'ö ba niha side'ide. No da'ö zomasi dödöU, Ama.?- Heŵa'ae simanö, böi omuso dödömi, wa la'o'ö limi ira afökha andrö, ba hiza mi'omusoi'ö dödömi börö me no tetanö döimi ba zorugo." > Hiza, no Ube'e khömi kuaso ba wanguhundragö ulö ba tongo awö wa'abölö wolaŵa udu. Ba lö hadia ia si tola mamakiko ya'ami.`=9 Imane khöra Yesu: "No U'ila zatana satoru moroi ba mbanua si yaŵa hulö gari mbanua.G< Fangawuli ndra nifaha'ö si fitu ngafulu Mangawuli zi fitu ngafulu (a rua) andrö si fao fa'omuso dödö, lamane: "He So'aya, ira afökha göi no la'o'ö lima, me mafofanö ira ba döiMö."3;_ Gofu haniha zamondrongo niŵa'ömi, no ifondrondrongo niŵa'ö Gu. Si lö manema ya'ami, no itimba Ndra'o göi. Ba si lö manema Ya'o, ba lö göi itema Zamatenge Ya'o.": Ba Ya'ugö Kafana'uma! Hadia, te'alaŵa'ö ndra'ugö irugi mbanua si yaŵa? Lö'ö, tetibo'ö ndra'ugö ba mbanua niha tou."_97 Ba luo wanguhuku dania, abölö aoha nitaögö Diro awö Zidona moroi ba nitaögömi.8 Banua si lö manema Injil "Alai ndra'ugö, Khorasi! Alai ndra'ugö, Betisa'ida! Na ba Diro ma ba Zidona tefalua zahölihöli dödö andrö mena'ö nifalua ba gotaluami, no ara lawu'ai lala wa'aurira ba wangonukha nukha wa'abu dödö ba ba wolau awu ba högöra.l7Q Uŵa'ö khömi: Ba ngaluo andrö, abölö aoha nitaögö Zodoma moroi ba nitaögö mbanua andrö."6+ "Gawugawu mbanuami na'i si falemba khöma, ma'osi moroi ba gahema. Ba hiza, ya aboto ba dödömi, wa no ahatö gamatöröŵa Lowalangi andrö."d5A Gofu heza mbanua möi ami, ba na lö latema ami ba da'ö, mi'ae'e ba lala sebua ba mimane:f4E Mifadöhö zofökhö ba da'ö ba mi'ombakha'ö, wa no ahatö gamatöröŵa Lowalangi andrö.c3? Gofu heza mbanua möi ami, ba na latema ami ba da'ö, mi'a gofu hadia nifa'olira fönami.2 Mi'iagö nomo andrö, mi'a ba mibadu hadia nibe'era khömi. Noa sa sinangea itema gazinia sohalöŵö. Böi mifalalilali nomo wa'atoröi.)1K Na so ba da'ö niha sinangea manema fa'ohahau dödö, toröi khönia wa'ohahau dödö si'otarai khömi. Ba na lö'ö, mangawuli khömi wa'ohahau dödö andrö.o0W Gofu heza möi ami yomo, da'ö zi föföna miŵa'ö: Ya falukha wa'ohahau dödö zi sambua omo andre.U/# Böi mi'ohe gofekofe ma tasi ma zui badagahe; ba böi mi'owai niha ba lala.K. Mi'ae'e! Ufatenge ami hulö nono mbiribiri ba gotalua nasu gatua."-= Imane khöra: "Ebolo sa mbasitö ba lö ato zohalöŵö. Börö da'ö, mi'andrö khö Zokhö basitö andrö, ena'ö Ifatenge zohalöŵö ba mbasitöNia.@,y Famatenge si fitu ngafulu Me no aefa da'ö, Itutuyu fitu ngafulu (a rua) danö bö'ö So'aya ba Ifatenge ira darudarua sodaridari fönaNia ba mbanua awö nahia sedöna möi Ia dania.+ >Imane khönia Yesu: "Niha si no mamörögö wombali'ö ta nö, na ifaigi furi, tenga sinangea ia ba gamatöröŵa Lowalangi."*y =So göi danö bö'ö sanguma'ö: "Omasido u'o'ö Ndra'ugö, he So'aya; ba tehegö khögu wo'angonaisi ösi nomogu ua."v)e u 1Niha si lö fa'udu khöda no awöda Imane Yohane: "He Guru, no ma'ila niha sangoguna'ö töiMö ba wamofanö afökha ba no matenaŵa ia, börö me tenga awöma ia wolo'ö Ya'ugö."I  0ba Imane khöra: "Gofu haniha zanema ono andre ba döiGu, no itema Ndra'o; ba gofu haniha zanema Ya'o, no itema Zamatenge Ya'o. Börö me sabölö ide'ide ba gota luami, da'ö zabölö ebua."dA /Ba hiza, I'ila Yesu gera'era dödöra, andrö Ihalö samösa ndraono, Ifezizio ba zingaNiagG .Haniha zabölö ebua? Tesao ba dödö ndra nifaha'ö Yesu, haniha zabölö ebua ba gotaluara.'G -Ba lö aboto ba dödöra wehede andrö, no tobini khöra geluahania, andrö wa lö la'ila watahögö. Ba ata'u göi ira wanofu khöNia geluaha wehede andrö.zm ,"Mihaogö wamondrondrongo fehedeGu andre ba mitanö ba dödömi: Tetou'ö dania Nono Niha andrö ba danga niha."Q +Ba ahölihöli dödö niha sato wamaigi segebua nilau Lowalangi andrö. Fangombakha fa'amate YesuMe ahölihöli dödö niha sato na sa ba wamaigi nilau Yesu andrö fefu, Imane khö ndra nifaha'öNia:H  *Me ihatö'ö ia khö Yesu ono andrö, i'olobigö ia afökha andrö ba ifadögödögö mbotonia. Itenaŵa geheha si ra'iö andrö Yesu, Ifadöhö wökhö nono andrö ba Ifuli ia khö namania.?w )Itema linia Yesu, Imane: "He ya'ami niha si lö faduhu tödö ba selungu. Ha wa'ara tö na sa lö tola lö so Ndra'o khömi ba Ubologö dödöGu khömi? Ohe ba da'e nonomö andrö!"M (No u'andrö khö ndra nifaha'öU wamofanö eheha andrö, ba tebai."5c 'No fatewu khönia geheha si lö sökhi: I'anema'ö mu'ao'ao ba ifadögödögö mbotonia eheha andrö, irege fawukhö gilonia. Arakhagö lö irai iröi ia ba wamakao ya'ia.- &So samösa ndra matua ba gotalua niha sato andrö si'ao, sanguma'ö: "He Guru, u'andrö khöU, ena'ö Öfaigi nonogu andre si ha samösa khögu!  %Famadöhö samösa ndraono Mahemolu ö, me möi ira mitou moroi ba hili [Yesu awö ndra nifaha'öNia], ato niha sangondrasi Yesu.4a $Me terongo li andrö, ha tö Yesu zoroma. Lö manö hedehede ndra nifaha'ö sanandrösa ba zalua andrö ba lö la'ombakha'ö gofu ha'ökhö, hadia ia zi no la'ila andrö.b= #Ba terongo li si'otarai lawuo andrö, sanguma'ö: "Da'e NonoGu ni tuyuGu, mi'o'ö liNia.dA "Me iŵa'ö da'ö, so lawuo solumö'ö ya'ira. Me ihawui ira lawuo andrö, ata'u sibai ira.lQ !Me laröi Ia niha si darua andrö, imane Fetero khö Yesu: "He Guru, sökhi na toröi ita ba da'e. Damafazökhi tölu nose: Sambua khöU, sambua khö Moze ba sambua khö Gelia." Ambö aboto ba dödö Wetero niŵa'önia andrö.  Fetero ba ira awönia no mörö. Me maoso ira, la'ila Yesu bakha ba lakhömiNia awö niha si darua andrö si so ba ngaiNia.s _ Molakhömi wamaigira, ba fahuhuo ira khö Yesu sa nandrösa ba wofanöNia, ni'asiwai ba Yerusalema dania.E  Ba hiza, darua niha si fahuhuo khöNia, ya'ia Moze ba Elia.J   Fatua mangandrö Ia, tobali mbawaNia, nukhaNia afusi takitakile.  Famolakhömi Yesu ba hiliMato ŵalu hari aefa wamaha'ö andrö, I'ohe Yesu Wetero, Yohane ba Yakobo, möi Ia ba hili ba wangandrö. Sindruhu niŵa'öGu khömi: So ösa zi so ba da'e, si lö falukha fa'amate, fatua lö la'ila we'aso gamatöröŵa Lowalangi andrö."0Y Haniha zaila wangakui Ya'o awö daroma liGu, ba khönia aila göi Nono Niha andrö, na tohare Ia si fao lakhömiNia awö lakhömi NamaNia ba ira mala'ika ni'amoni'ö.wg Hadia guna ba niha na i'okhögö zi sagörö ulidanö, na tobali fangalania samösa ma na ifakiko wa'aurinia?  Börö me haniha zo masi mangorifi ya'ia, da'ö zi taya fa'auri dania; ba haniha zi taya fa'auri börö Ndra'o, da'ö zauri dania.5 Folo'ö Yesu ba lala röfa Imane Yesu ba niha fefu: "Haniha zomasi molo'ö Ya'o, ya i'ositengagö ia, ilu'i röfania ero ma'ökhö ba i'o'ö Ndra'o.Y+ Imane: Lö tola lö'ö oya Itaögö wamakao Ono Niha andrö ba latimba Ia ira salaŵa niha Yahudi, ira ere sebua ba ira sangila amakhoita. Labunu dania Ia, ba na no irugi tölu ngaluo, te'orifi Ia mangawuli.wg Fangombakha Yesu famakao, fa'amate ba femaosoNiaBa Itenaŵa ira, fa böi la'omba kha'ö da'ö gofu ha'ökhö,  Isofu khöra Yesu: "Molo'ö ya'ami, haniha Ndra'odo andre?" Itema li Fetero, imane: "Mesia Ndra'ugö, nifabu'u Lowalangi andrö.">u Latema liNia, lamane: "So zanguma'ö Yohane Same'e Fanasa; so göi zanguma'ö Elia; ba tanö bö'ö laŵa'ö, fasamösa moroi ba gotalua ndra sama'ele'ö luo no, si no ifuli auri."%C Fangakui WeteroSamuza inötö, mangandrö Yesu ba zi ha Ya'ia, ba fao khöNia ndra nifaha'öNia. Isofu khöra: "Haniha Ndraodo andre wanguma'ö niha sato?"a~; Manga ira fefu irege abuso. Ba me la'owuloi gakhökhöla, so felendrua ragaraga wa'oya.U}# Ihalö roti si lima ngawua awö gi'a si dua rozi andrö, Ifaöga höröNia miyaŵa ba zorugo, Ifahowu'ö ba Ibo boto roti awö gi'a andrö ba Ibe'e khö ndra nifaha'öNia, ena'ö labagibagi ba niha sato.S| La'o'ö niŵa'ö Yesu andrö, ba laŵa'ö ba niha sato, akha mudadao ira.M{ Börö me so mato lima ribu ndra matua ba da'ö. Imane khö ndra nifaha'öNia: "Miŵa'ö ba niha sato andrö, akha mudadao ira ba lafa'oli'oli ira, mato lima wulu niha wa'ato ero sambua ngenoli."3z_ Imane khöra Yesu: "Akha ya'ami zame'e göra." Lamane khöNia: "Ha lima ngawua roti ba dua rozi gi'a zi so khöma; awena da'ö möiga ua wowöli gö ba niha sato andre?"ry] Me tanö owi, möi khö Yesu zi felendrua, lamane khöNia: "Fofanö manö niha sato andre, ena'ö tola möi ira ba mbanua ba ba nomo misa ba wangalui nahara ba ena'ö lasöndra göra, börö me naha si lö nihaniha zi so ita andre."&xE Me la'ila da'ö niha sato ba la'o'ö Ia. Itema ira Yesu, fahuhuo Ia khöra sanandrösa ba gamatöröŵa Lo walangi ba Ifadöhö niha sofökhö ba gotaluara.3w_ Fame'e gö ba niha satoMe mangawuli ndra rasul andrö, latutunö khö Yesu hadia ia zi no lafalua. Ba I'ohe ira awöNia, mofanö Ia we'amöi ba mbanua sotöi Betisa'ida.7vg Ba hiza, imane Herode: "No ufa'eŵa'ö högö Yohane; ba haniha Niha andre, si no oya urongo sanandrösa khöNia?" Da'ö mbörö wa i'alui lala, ena'ö falukha ia khö Yesu.u  So göi zanguma'ö, no ifuli tohare Gelia; ba so göi zanguma'ö, no ifuli auri samösa ba gotalua ndra sama'ele'ö me föna."Bt} Fa'amangiwa dödö HerodeMe irongo fefu zalua andrö Herode, samatörö ba danö andrö, manofunofu dödönia, börö me so zanguma'ö: "No te'orifi mangawuli Yohane moroi ba wa'amate.fsE Ba mofanö ira, la'anöröi mbanua misa ba wanuriaigö Injil awö wamadöhö niha sofökhö. r  Gofu haniha zi lö manema ya'ami, mi'ofanö moroi ba mbanuara ba mi'anotogö na'i gawugawu ba gahemi, si tobali famangelamara."\q1 Gofu heza möi ami yomo, mi'iagö da'ö, ba moroi ba da'ö mi'otarai wofanöfanö.upc Imane khöra: "Böi mi'ohe hadia ia ba lala, he si'o, he tasi, he balazo, he kefe, ma zui dua görö mbaru.\o1 Ba Ifatenge ira wanuriaigö amatöröŵa Lowalangi awö wamadöhö niha sofökhö.n/ Famatenge rasul si felendruaIkaoni zi felendrua andrö Yesu, Ibe'e khöra wa'abölö awö kuaso ba wamofanö ira afökha awö wamadöhö fökhö.mw8Ba tokea sibai dödö zatua nono andrö. Ba Itenaŵa ira Yesu, ena'ö böi la'ombakha'ö zalua andrö gofu ha'ökhö._l77Ba mangawuli nosonia, i'anema'ö maoso ia. Iŵa'ö khöra Yesu, ena'ö labe'e gönia.Kk6Ba Igogohe danga nono andrö, mu'ao Ia, Imane: "He onoGu, faoso!"Hj 5La'igi'igi'ö Ia, börö me no la'ila, wa no mate nono andrö.{io4Ba oi zara me'e fefu niha, la'e'esi nono andrö. Imane Yesu: "Böi mi'e'e! Tenga si mate nono andrö, si mörö." h 3Me no Irugi nomo andrö Yesu, lö Itehe möi si bakha niha awöNia, baero Wetero, Yohane ba Yakobo awö nama ba ina nono andrö.Vg%2Me Irongo da'ö, Imane Yesu: "Böi ata'ufi! Amati manö, te'orifi ia dania."&fE1Me fahuhuo Yesu na sa, tohare samösa nifatenge moroi ba nomo gafalo nomo wangandrö andrö, wanguma'ö: "No mate nonou alawe. Böi sa'ae busi dödö Guru."deA0Imane khönia Yesu: "He onoGu, famatimö zamadöhö ya'ugö. Fuli'ö ba wa'ohahau dödö."Qd/Me i'ila ira alawe andrö, wa tebai ibini'ö ia, möi ia si fao fanizinizi, mangalulu föna Yesu. Ba ba zanehe niha sato i'ombakha'ö mbörö wa ibabaya Ia, ba hewisa wa i'anema'ö döhö wökhönia.lcQ.Ba hiza, Imane Yesu: "So zombambaya Ya'o, börö me Urasoi wa so wa'abölö sofanö moroi khöGu."b-Isofu Yesu: "Haniha zomba mbaya Ya'o?" Me fefu laŵa'ö lö'ö, imane Fetero: "He Guru, ha wa'ato niha sodegeni ba lalazi'ö Ndra'ugö."jaM,Ihatö'ö ia tanö furi Yesu ba ibabaya gahe mbaruNia. Ba ba da'ö sibai tebato wangele ndronia.>`u+So göi samösa ndra alawe si no felendrua fakhe wa'ara mofökhö se ndro talu. (No ihorigö gokhötania wangalui daludalu khö ndra doto,) ba samösa lö si tola mamadöhö ya'ia._*So khönia nono alawe si ha samösa, mato felendrua fakhe wa'ebuania, ba arakhagö mate. Me möi Yesu, oi zara ladegeni Ia niha sato.^)Tohare samösa ndra matua, sotöi Ya'iro; kafalo ba nomo wangandrö ia. Mangalulu ia föna Yesu ba i'andrö, ena'ö möi Ia ba nomonia.](Fangorifi ono Ya'iro – Famadöhö ira alawe Me mangawuli Yesu, lafaondragö Ia niha sato, börö me a'oi labalobaloi Ia.,\Q'Imane: "Angawuli ba khömi ba ombakha'ö, ha wa'ebua nilau Lowalangi khöu." Ba i'anöröi danö andrö ma'asagörö wanuriaigö hadia ia zi no Ilau Yesu khönia.m[S&I'andrö niha sawena aheta afökha andrö, ena'ö tola fao ia khö Yesu. Ba hiza, Ifofanö ia Yesu,Z%Fefu zowanua ba danö Gerasa, la'andrö khö Yesu, ena'ö Iröi ira, börö me ihawui ira fa'ata'u. Ba möi Yesu ba nowo, mangawuli Ia.cY?$Ya'ira si no mangila hewisa wangorifi niha si fatewu afökha andrö, ladunödunö khöra.VX%#Möi baero niha wamaigi si no alua andrö. La'ondrasi Yesu, ba la'ila niha si no aheta ira afökha andrö, no mudadao ia tanö ba gahe Yesu. No monukha ia ba no adölö wangerangerania. Oi ata'u ira fefu.pWY"Me la'ila zalua andrö ira kubalo mbawi, moloi ira ba la'ombakha'ö ba mbanua awö zi so ba nose misa.~Vu!Laröi niha andrö ira afökha, lasaŵa mbawi. Ba moloi ngawawa mbawi andrö, lafazibo ira ba mbaŵa, ahori alömö.8Ui Ahatö ba da'ö so mbawi, sangawawa sebua, sangalui göra ba naerenaere hili. La'andrö afökha andrö, ena'ö Itehe khöra we'amöi ba mbawi andrö. Ba Itehegö khöra Yesu.ETLa'andrö sibai, ena'ö böi Ituli'ö ira ba mbaho sabakha.sS_Isofu khönia Yesu: "Haniha döimö?" Itema li: "Legio döigu." Börö me ato gafökha si fatewu khönia. R Iŵa'ö da'ö, börö me no Iŵa'ö Yesu, ena'ö iheta ia afökha ba niha andrö. No ara ifatörö ia. No auli'auli larate danga awö gahe niha da'ö simane niha niböbö. Ba hiza, i'etu'ö rate andrö, ba i'ohe ia afökha andrö ba danö si lö nihaniha.1Q[Me i'ila Yesu, mangalulu ia fönaNia ba mu'ao ia ebua li, imane: "He Ye su, Ono Lowalangi fondrege zalaŵa! Hadia khaikhaiU khögu? U'andrö khöU, böi fakao ndra'o!"P%Me möi tou Yesu ba danö, i'ondrasi ia samösa niha si no ara fatewu afökha. Lö ifake nukha ba lö toröi ia ba nomo; ba lewatö i'iagö.jOMFamadöhö niha ba GerasaLatohugö woloyo irugi danö niha Gerasa, ba zi tambai danö Ga lilaia.>NuImane khö ndra nifaha'öNia: "Hezo wamatimi?" Ata'u ira, ba ba wa ahölihöli dödö faoma lamane khö nawöra: "Haniha Ia andre, irege la'o'ö niŵa'öNia angi awö ndrulu göi.":MmBa la'ondrasi Ia, lasusugi Ia, lamane: "He Guru, he Guru, tekiko ita!" Me no maoso Yesu, Itenaŵa nangi awö ndrulu. Ba tebato nangi awö ndrulu andrö, ba tobali ahono mbaŵa.L%Ba me moloyo ira, ibörögö mörö Ia. Ba tohare nangi sabölöbölö ba mbaŵa andrö, irege ihawui nowo idanö, ba ahöndröhöndrö ira.&KEFamahono angi sabölöbölöSamuza ma'ökhö, möi Yesu ba nowo si fao ira nifaha'öNia, ba Imane khöra: "Mitabu, möi ita si yefo mbaŵa." Ba mofanö ira.}JsBa Itema li, Imane khöra: "InaGu ba ira talifusöGu, ya'ia niha samondrongo taroma li Lowalangi ba samalua ya'ia."pIYSo zangombakha khöNia, wanguma'ö: "No so ninaU awö ndra talifusöU baero; omasi ira falukha khöU."|HqSoroiyomo Yesu sindruhuMöi khö Yesu ninaNia awö ndra talifusöNia, ba tebai lafalukhaisi Ia börö wa'ato niha.(GIBörö da'ö, mifaigi hewisa wamondrondrongomi. Börö me gofu haniha zi so, tenönö khönia; ba gofu haniha zi lö'ö, tehalö na'i niŵa'önia so khönia."F7Simanö wa fefu zi tobini iada'a, oroma ba haga dania; ba hadia ia zi lö aboto ba dödö niha iada'a, la'ila dania ba te'ombakha'ö föna niha sato.MEAmaedola wandru [Imane Yesu:] "Samösa lö niha sanunu fandru ba ibalugö faoma rumbi, ma ibe'e ba narö warate. Ba hiza, ibe'e ba nahia wandru, ena'ö fefu niha si möi yomo tola la'ila hagania.-DSSaekhu ba danö satabö, no amaedola niha samondrongo taroma li andrö, ba sangirö'ö ya'ia bakha ba dödöra si sökhi ba satulö. Mowua ira ba wa'ebolo dödö."aC;Saekhu ba gotalua ndroi no amaedola niha samondrongo taroma li andrö, ba aefa da'ö ba lala wa'aurira ilazi'ö ira ngawalö wa'abu dödö, fa'omasi gokhöta awö gisö'isö dödö tanö bö'ö, irege lö mowua ira._B7 Saekhu ba zokarakara no amaedola niha samondrongo taro ma li andrö ba sanema ya'ia si fao fa'omuso dödö. Ba lö mowa'a daroma li andrö ba dödöra. Lö anau gölö wamatira, ba na so wanandraigö, fa röi ira.IA  Saekhu ba zinga lala no amaedola niha samondro ngo taroma li andrö; aefa da'ö tohare gafökha ideha danömö andrö moroi ba dödöra, ena'ö lö faduhu dödöra ba ena'ö lö te'orifi ira.@ Famo'eluaha gamaedola samazaewe tanömö[Imane Yesu:] "Da'a geluaha gamaedola andrö: Tanömö andrö no taroma li Lowalangi.m?S Itema li: "Khömi no mube'e wa'aboto ba dödö zi tobini ba gamatöröŵa Lowalangi andrö. Ba ba niha tanö bö'ö, te'ombakha'ö khöra si fao amaedola, irege lafaigi ba lö la'ila; heŵa'ae larongo ba lö aboto ba dödöra."o>W Hana wa I'oguna'ö gamaedola Yesu?Lasofu ira nifaha'öNia khö Ye su, hadia geluaha gamaedola andrö.<=qBa so göi danömö saekhu ba danö si sökhi; tumbu ba mowua, otu kali fabali." Me aefa Iŵa'ö da'ö Yesu, mu'ao Ia, Imane: "Si tola mamondrongo, akha ihaogö wamondrondrongo."<wSo göi danömö saekhu ba gotalua ndroi. Tumbu ndroi andrö fao ba danömö, ba ilazi'ö danömö andrö irege mate.p;YSo göi zaekhu ba nahia sokarakara. Me tumbu ia, i'anema'ö aleu, börö me lö idanö ba zi so ya'ia.:Imane: "So niha samazaewe tanömö zinanö. Me ifazaewe danömö andrö, so ösa zae khu ba zinga lala, lahundragö niha ba la'a fofo.95Amaedola zamazaewe tanömöMe ato sibai niha sowulo khö Yesu, awö wa la'ondrasi Ia niha si'o tarai ba mbanua misa, fahuhuo Ia khöra ba gamaedola,68eSimanö göi Yohana, fo'omo Khuza, kafalo ndra sohalöŵö ba nomo Herode; Susana, ba ato na sa ndra alawe tanö bö'ö. Latolo Yesu awö ndra nifaha'öNia faoma okhötara."7=Simanö göi ösa ndra alawe si no döhö moroi ba geheha si lö sökhi ba moroi ba wökhöra, ya'ia: Maria nifotöi Magdalena, ba zaheta fitu gafökha.J6 Ira alawe si fao khö YesuLö ara aefa da'ö, möi Yesu misa ba mbanua sebua ba ba mbanua side'ide ba wanuriaigö Injil sanandrösa ba gamatöröŵa Lowalangi. Fao khöNia zi felendrua andrö.m5S2Ba Imane Yesu khö ndra alawe andrö: "No i'orifi ndra'ugö famatimö; ofanö ba wa'ohahau dödö."y4k1Ba labö rögö lamane dödöra si fao khöNia wemanga andrö: "Haniha Niha da'e, wa tola I'efa'ö horö göi?"D30Imane khö ndra alawe andrö: "No te'efa'ö khöu horöu!"42a/Börö da'ö, Uŵa'ö khöu: No te'efa'ö khönia horö soya andrö, börö me no oya ifalua wa'omasi. Na ha ma'ifu mu'efa'ö horö niha, ha ma'ifu göi ifalua wa'omasi."  ~~}},|~{{lzyyTxx2wswv>uuftssGrr qpp~poDnn:mmjllkknjj ii.hh!ghffeePdcc bb)a``e__^_!^]\\R[[;ZYYXX>WWHVVUTTJSS RnRQPPOONNMNLLhKJJDI]HHGG?FF7FEDD%C)BAtA@x??X>==o=<;|::D988877Z665y44K322110//..d--d,,7++A**C)),(''J&&y%%%$##X"":! (8K^8&jF1B6 t G r  x?V)hgi Ye+Simane me inötö Noakhi luo no, simanö göi dania ba ngaluo Nono Niha andrö.[d/Ba si föföna, lö tola lö'ö tefakao Ia, ba latimba Ia niha si sagötö andre.c1Börö me hulö sima ne gari mbanua si haga i'otarai gahe mbanua si föfö numalö ba mbalö si tambai, simanö wa'atohare Nono Niha ba ngaluoNia.hbINa lamane khömi niha: Ya'e ba da'e! ma: Hiza ba da'ö! Böi mi'ae'e, böi mi'o'ö niŵa'öra.aBa Imane khö ndra nifaha'ö Nia: "So ginötö dania, omasi sibai ami wamaigi ngaluo Nono Niha andrö, he ha ma'ökhö, ba tebai mi'ila.`#irege tebai laŵa'ö niha: Aine, ya'e ia! − ma zui: Hiza ia ba da'ö! Uŵa'ö khömi: No so ba gotaluami gamatöröŵa Lowalangi andrö."S_Ha wa'ara tohare gamatöröŵa Lowalangi?Me lasofu khö Yesu ira fari zai'o, ha wa'ara tohare gamatöröŵa Lowalangi andrö, Itema lira, Imane: "Lö oroma ba hörö wa'atohare gamatöröŵa Lowalangi,N^Ba Imane khönia: "Faoso ba ofanö, no ihaogö ndra'ugö famatimö."m]SHadia, lö tesöndra zangawuli ba wamolakhömi Lowalangi, baero niha si tenga soi Lowalangi andre?"[\/Imane Yesu: "Hadia, tenga dafulu zi no döhö? Si dasiŵa tanö bö'ö, hezo ira?\[1Mangalulu ia föna Yesu ba i'andrö saohagölö khöNia. Niha Zamaria niha andrö.jZMSamösa ba gotaluara, me i'ila no döhö ia, ifuli ia ba i'ebua'ö linia wamolakhömi Lowalangi.yYkMe Ifaigi ira Yesu, Imane khöra: "Mi'ae'e, miforoma'ö ami khö ndra ere." Me so ira ba dalu lala, döhö ira.JX  ba mu'ao ira, lamane: "He Yesu, Guru, hakhösi tödö ndra'aga!"gWG Me irugi sambua mbanua, la'ondrasi Ia dafulu zofökhö bou auri; muzizio ira ba zaröu ma'ifuVw Famadöhö sobou auriMe Itohugö wofanöNia Yesu numalö ba Yerusalema, Itörö nola danö Zamaria ba tanö Galilaia.U/ Simanö göi ami: Na no mi'o'ö fefu zi no la ŵa'ö khömi, ya mimane: Enoni si lö guna ndra'aga. Hadia zinangea halöŵöma, da'ö nifaluama."XT) Hadia, i'andrö saohagölö khö genoni andrö, me no i'o'ö niŵa'ö khönia? S Hadia tenga miŵa'ö khönia: "Fa'anö gögu! Böbö dalumö ba ae enonigu, fatua mangado ba ubadu nidanö; awena tola manga'ö?R/Haniha ba gotaluami zi so samösa enoni samaku ba laza ma sokubaloi urifö, zanguma'ö khönia na mangawuli ia moroi ba nowi: "Aine, lau manga!"?$QAImane So'aya: "Na so wamatimi fa'ebua danömö höwa, tola miŵa'ö ba döla geu andre: Ya adeha ndra'ugö ba tetanö'ö ba nasi! − ba 'i'o'ö wehedemi.;PqLamane ira rasul khö Zo'aya: "A'aro'ö wamatima!"O}Na ilau khöu horö fitu kali ba zi ma'öma'ökhö ba ero'ero möi ia khöu wanguma'ö: Bologö dödöu! − efa'ö ia."fNEMi'angelamaisi ami! Na ilau horö talifusöu, tegu ia. Na mangesa dödönia, efa'ö zalania.MAbölö sökhi na lataŵi gara sebua ba mbaginia ba latibo'ö ia ba nasi, moroi na ifaelungu fasamösa moroi ba niha side'ide andre. L Famaelungu - Fangefa - Famati Imane Yesu khö ndra nifaha'öNia: "Tebai sa lö hadöi famaelungu; ba alai niha samobörö ya'ia.K5Imane khönia Aberahamo: "Na lö ba dödöra Moze awö ndra sama'ele'ö, ba lö göi faduhu dödöra, heŵa'ae maoso samösa moroi ba ngai zi mate." J Ba imane: "Lö'ö, amagu Aberahamo. Na so samösa zi maoso moroi ba ngai zi mate si möi khöra, awena lawu'ai lala wa'aurira."|IqImane khönia Aberahamo: "No so khöra zura Moze awö zura ndra sa ma'ele'ö; akha la'o'ö zi no tesura ba da'ö."qH[So dalima tö ndra talifusö gu na sa, akha ifangelama ira, ena'ö lö möi ira ba naha wamakao andre."xGiImane niha si kayo andrö: "Na simanö, u'andrö khöu, he ama, fatenge Lazaro andrö we'amöi ba nomo namagu.3F_Baero da'ö fefu, no te'a'aro'ö mbaho sabakha ba gotaluada, ena'ö niha si so ba da'e somasi möi ba da'ö, ma niha moroi ba da'ö somasi möi ba da'e, tebai la'ötö.":EmImane Aberahamo: "He onogu, törö tödöu wa sagötö fa'auriu no ötema zi sökhi, ba no itema zi lö sökhi Lazaro. Iada'e itema wondrara dödö, ba ya'ugö, ötema wamakao.YD+Mu'ao ia, imane: "He amagu, Aberahamo, hakhösi tödö ndra'o. Fatenge Lazaro andrö, akha i'ungugö mbalö durunia ba nidanö ba wangokafui lelagu, börö me tefakao sibai ndra'o ba holahola galitö andre!"CMe so ia ba mbanua niha tou, safönu fama kao, ifakhölö ia wamaigi si yaŵa ba i'ila Gaberahamo ba zaröu, awö Laza ro ba gahetania.BSamuza ma'ökhö mate zi numana andrö, ba la'ohe ia ira mala'ika ba gaheta Gaberahamo. Ba mate göi niha si kayo andrö, ba lako'o ia.A#ba omasi ia ifo'ösi dalunia faoma akhökhöla gö satoru moroi ba meza niha si kayo andrö. Ba tohare göi nasu wamelamelai gimögimönia.@So göi samösa zi numana sotöi Lazaro, no afönu gimögimö nösinia; mudadao ia ba zinga mbawandruhö niha si kayo andrö?%Amaedola Lazaro si numana[Imane Yesu:] "So samösa niha si kayo, samake nukha wa'asalaŵa awö nukha si takile. Ero ma'ökhö ilau watomesa.8>iGofu haniha zondröi fo'omonia ira alawe ba mangowalu ia ba ndra alawe bö'ö, ba no sohorö ia. Ba ira matua sangowalu ba ndra alawe si no iröi fo'omonia, sohorö göi ia."u=cBa hiza, abölö aoha taya mbanua si yaŵa awö danö, moroi na taya sambua hurufo bakha ba goroisa andrö.c<?Irugi me tohare Yohane, ha oroisa Moze awö zura ndra sama'ele'ö zanuturu lala soi niha. I'otarai da'ö, teturiaigö Injil sanandrösa ba gamatöröŵa Lowalangi, ba la'ositölagö niha ba wa'atobali ndrotondrotonia./;WAndrö Imane khöra: "Ya'ami zanguma'ö wa atulö ami föna niha; ba hiza, Lowalangi zangila ösi dödömi. Börö me solakhömi ba hörö niha, no sogoro Lowalangi. :Inötö me föna ba inötö si bohouLarongo fefu wehede Yesu andrö ira farizai'o, sangisö ba gefe andrö, ba la'igi'igi'ö Yesu.9 Samösa niha tebai möi enoni ba zi darua sokhö, börö me i'ofönai'ö dania zi samösa, ba lö ba dödönia si samösa. Ma zui molo'ölo'ö ia ba zi samösa ba i'osilö'ögö danö bö'ö. Tebai mi'endrongaigö we'amöi enoni, khö Lowalangi ba ba gana'a göi."}8s Ba na tebai mufaduhusi tödö ami ba gokhöta si tenga khömi, haniha zomasi mame'e khömi sinangea khömi mena'ö?t7a Na faröi ami ba gana'a si tenga lohelohe andrö, haniha zi tola mamaduhusi tödö khömi harato sindruhu?E6 Sulö wa'a-lö-faröi[Imane Yesu:] "Si lö faröi ba ngawalö zide'ide, lö göi faröi ia ba ngawalö zegebua. Si lö atulö ba ngawalö zide'ide, lö göi atulö ia ba ngawalö zegebua.)5K Uŵa'ö khömi, mi'oguna'ö gana'a si tenga lohelohe andrö ba wanöndra si fahuwu khömi, ena'ö, na no ahori ginötömi, latema ami ba nahia si lö tebulö."!4;Isuno So'aya wa'onekhe bendahara si lö manörö satulö andrö, Imane: "No abölö onekhe niha gulida nö andre ba nawöra niha moroi ba ndraono haga.?3wAefa da'ö, imane khö danö bö'ö: "Ha'uga gömöu göi, talifusö?" Itema li: "Otu goni fakhe." Imane khönia bendahara andrö: "Ya'e zura gömöu; fuli sura ŵalu ngafulu goni."2{Itema li: "Otu rumbi fanikha." Imane bendahara andrö: "Ya'e zura wo'ömöu; odadao ba alio'ö wanura lima wulu rumbi."1yAndrö wa izarazara wogaoni niha so'ömö khö zokhö ya'ia. Ba zi föföna, imane: "Ha'uga gömöu khö zokhö ya'o?"i0KU'ila hadia nilaugu, ena'ö, na no teheta khögu wa'abendahara, so niha sanema ya'o ba nomora.";/oImane dödönia bendahara andrö: "Hadia nilaugu iada'e? Iheta khögu wa'abendahara sokhö ya'o. Lö fa'abölögu wamaku tanö ba ailado göi wangandröngandrö böli mbalazogu..+Andrö ikaoni ia, imane khönia: "Hadia nirongogu sanandrösa khöu? Ombakha'ö khögu waöwaö halöŵöu; tebai sa'ae bendaharagu ndra'ugö."2-]Fangoguna'ö fa'akayoIŵa'ö Yesu khö ndra nifaha'öNia: "So niha si kayo sokhö samösa bendahara. Te'ombakha'ö khönia, wa no ihorigö wa'akayonia bendahara andrö.,- Ba hiza, sinangea wa talau gowasa ba ta'owuawua'ö dödöda, me no mate nakhiu andre, ba no ifuli auri; no elungu ia ba no musöndra mangawuli."}+sItema linia amania, imane: "He nogu, lö mamalö so ndra'ugö ba ngaigu, ba fefu hadia ia zi so khögu ba no khöu.*Me no mangawuli nonou andrö, si no mangohorigö tana khönia ba ndra alawe sohoröhorö, ötaba khönia nono zaŵi nibula."=)sItema li namania, imane: "No ha'uga fakhe möido enoniu ba lö irai usawö goroisau. Ba lö irai na'i öbe'e khögu nambi, ena'ö u'omusoi'ö dödögu si fao ira si fahuwu khögu.s(_Mofönu nono sia'a andrö ba lö omasi ia möi yomo ba nomo. Möi tou namania ba i'o'ou ia we'amöi yomo.'Itema li, imane: "No mangawuli nakhiu. Ba no ifataba'ö zaŵi nibula amau, börö me no ifuli isöndra ia, ba lö si göna ia hadia ia."K&Ikaoni samösa genoni ba isofu khönia, hadia geluaha da'ö fefu.y%kBa nowi so nono sia'a ba ginötö da'ö. Me mangawuli ia, me ahatö ba nomo, irongo li zanunö awö zolayalaya.y$kNoa sa mate nonogu andre ba no ifuli auri; no elungu ia ba no tesöndra mangawuli. Ba ibörögö lalau gowasa."R#Mihalö nono zaŵi nibula ba mitaba, talau manga wangomusoi'ö tödöda.&"EMuhede khö ndra enoninia na ma andrö, imane: "Mi'alio'ö wangai nukha sabölö sökhi ba mifonukha ia, mibe'e laeduru ba dangania ba sa ndrala ba gahenia.!-Imane ono andrö khö namania: "He ama, no ufazökhi horö tanö föna nösi zorugo ba tanö fönau. Tenga sa'ae sinangea lafotöi onou ndra'o." %Me aröu ia na sa, i'ila ia amania, ba asöndru sibai dödö namania, fagohi ia ba wamaondragö ya'ia, ita lagui ba fa'ago mbawa ia khönia. Tenga sa'ae sinangea tefotöi onou ndra'o; bali'ö ndra'o simane samösa si manga gazi khöu!" Ba maoso ia, möi ia khö namania.Damaoso ndra'o, möido khö namagu ba umane khönia: "He ama, no ufazökhi horö tanö föna nösi zorugo ba tanö fönau. Awena maniasa ia, imane: "Ha wa'ato zi manga gazi khö namagu, ba falawu khöra gö, ba hiza, ya'odo ba da'e mate ba wa'olofo.oWOmasi sibai ia mena'ö wamo'ösi talunia faoma lölö mbanio ö mbawi, ba samösa lö same'e khönia.{oBa möi ia mu'olembai samösa zo wanua ba danö andrö; ba ifatenge ia niha da'ö ba mbenua ba wokubaloi bawinia.ucMe no ihorigö fefu dana khönia andrö, alua lofo sabölöbölö ba danö andrö, ba ibörögö marase ia.(I Mato ha'uga hari aefa da'ö, i'o wuloi gamagamania ono siakhi andrö ba mofanö ia ba danö saröu. Ba da'ö ihorigö fefu dana khönia andrö ba zi lö boto.~u Muhede ziakhi khö namania, imane: "He ama, be'e dana khögu moroi ba haratoda." Ba ibagibagi khö ra harato andrö.\1 Ono selunguItohugö na sa Yesu wanguma'ö: "So samösa niha si so darua ono matua.3 [Imane Yesu:] "Uŵa'ö khömi, simanö göi wa so wa'omuso dödö khö ndra mala'ika Lowalangi, börö samösa niha si no mowu'ai lala wa'aurinia."F Ba na no isöndra mangawuli, ikaoni ndra alawe si fahuwu khönia awö zi fahatö omo khönia ba imane khöra: "Mi'omusoi'ö dödömi awögu, me no usöndra mangawuli ge fegu satoru andrö.GKefe satoru[Imane Yesu:] "Ma zui haniha ndra alawe sokhö fulu ngawua gefe firö, na atoru sambua, lö itunu wa ndru ba ibözini nomonia, ihaogöhaogö wangalui kefe andrö, irugi isöndra?V%[Imane Yesu:] "Uŵa'ö khömi, simanö göi wa so wa'omuso dödö ba zorugo börö zi samösa niha si no mowu'ai lala wa'aurinia, moroi ba niha si siŵa wulu a siŵa si lö moguna mowu'ai lala wa'aurira."ONa no ofeta ia yomo ba nomo, ikaoni ndra si fahuwu khö nia awö zi fahatö omo khönia ba ima ne khöra: "Mi'omusoi'ö dödömi awö gu, me no usöndra mangawuli mbiri birigu si no mosuna andrö."OBa na no isöndra mangawuli, i'angalisigö ia si fao fa'omuso dödö.I Biribiri si no elungu "Haniha ba gotaluami zokhö otu nga'eu mbiribiri ba na mosuna sageu, lö iröi zi siŵa wulu a siŵa nga'eu ba mbenua ba möi ia wangalui si suna andrö, irugi isöndra?5eAndrö wa Ilau khöra gamaedola Yesu, Imane:)Börö da'ö, mukökökökö ndra farizai'o awö ndra sangila amakhoita, lamane: "Itema niha sebua horö Niha andre ba orudu manga Ia khöra.". UFa'ahakhö dödö Lowalangi ba zi taya No si to'ölö wa la'ondrasi ira sangozara bea awö niha [nifotöi] sebua horö tanö bö'ö ba wamondrondrongo famaha'öNia.y k#Ma na'i ba nowi ba ba naha zasao lö moguna ia; latibo'ö ia. Si tola mamondrongo, ya ihaogö wamondrondrongo.". U"Menemene khö ndra nifaha'ö – Fa'abölö nasio [Imane Yesu:] "Sökhi sa nasio andrö. Ba na no taya wa'asi'asi nasio göi, hadia labe'e fangasi'asinia mangawuli? !![Imane Yesu:] "Börö da'ö, gofu haniha ba gotaluami zi lö manehegö wondröi fefu hadia ia zi so khönia, tebai tobali nifaha'öGu ia."  Na tebai, fatua aröu na sa nudunia andrö, ifatenge dengetengenia ba wanofu, hadia ni'andrönia ena'ö tola atulö ira.">uMa haniha razo sedöna mofanö ba wanuwö razo tanö bö'ö, lö oföna mudadao ia ba wamahela, hadia ba zi fulu ribu saradadu tola ilaŵa razo bö'ö si so dua wulu ribu saradadu?Fba lamane: "Ilau göi wotomo niha da'ö, ba tebai i'asiwai."hIEna'ö lö la'o'aya ia niha, na la'ila no ifazökhi fondrasi ba tebai sa i'asiwai wangotomosi,Haniha ba gotaluami zedöna mangotomosi malige, lö oföna mudadao ia wangerai ha'uga zoguna, hadia tobönö ba wangasiwai tomosa andrö?PNiha si lö molu'i röfania ba wolo'ö Ya'o, tebai tobali nifaha'öGu.dA"Na so zedöna möi khöGu, ba lö itehegö fabali ia khö namania awö ni nania, fo'omonia awö ndraononia, ta lifusönia ira matua awö dalifusö ira alawe, ma na'i ba wa'aurinia samösa, tebai tobali nifaha'öGu ia.a;Lala wolo'ö Yesu Ato sibai niha si fao khö Yesu ba lala. Ifaigi furi ba Imane khöra:nUUŵa'ö khömi, samösa lö ba gotalua dome nikaoni andrö zanandra fa'ami gö ba watomesagu andre!"CIfuli imane sokhö omo khö genoni andrö: "Ae'e ba lala sebua ba ba baero mbanua, ba ŵa'ö sibai ba niha si so ba da'ö we'amöi yomo ba nomo, börö me lö tola lö'ö afönu nomogu.Mangawuli genoni andrö ba i'ombakha'ö: "He ama, no tefalua fefu niŵa'öu andrö. Heŵa'ae simanö, oya na sa nahia si lö mo'ösi."~wIfuli ia enoni andrö ba i'ombakha'ö da'ö khö zokhö ya'ia. Mofönu zokhö andrö ba imane khö genoni nia: "Alio'ö, ae'e ba lala sebua ba ba lala sise'ise si so niha si numana. Fasao ira ba da'a, he göi sakelakela, sagau'a awö zagaböda."Y}+Imane zui tanö bö'ö: "Awena mangowaludo, ba börö da'ö tebai möi ndra'o."|Tanö bö'ö imane: "Awena u'öli lima fasa zaŵi, ba möido wanandraigö he wisa zaŵi andrö; u'andrö wa'ebolo dödöu."H{ Ba ya'ira fefu, lazarazara wangandrö fa'ebolo dödö. Imane khönia si föföna: "Awena u'öli sagörö kabu, ba lö tola lö'ö möido mufaigi kabu andrö; u'andrö khöu bologö dödöu."zMe irugi inötö wamörögö watomesa, ifatenge ndra enoninia khö ndra tome andrö wanguma'ö: "Mi'aine, no tefa'anö fefu hadia ia."Zy-Imane khönia Yesu: "So samösa niha samalua fatomesa sebua, ba ato ikaoni niha.?xwAmaedola watomesaSamösa ba gotalua ndra tome andrö samondrongo fehede Yesu, imane khöNia: "Owuawua dödö niha si tola orudu manga bakha ba gamatöröŵa Lowalangi andrö dania."w3Ba owuawua dö döu, börö me lö khöra hadia ia ba wanulöni khöu. Tesulöni khöu wa'asökhi dödöu andrö ba ginötö wemaoso niha satulö."Xv) Na ölau watomesa, kaoni niha si numana, sagaböda, sogombuyumbuyu ba sagau'a.u/ Muhede göi Yesu khö niha sogaoni Ya'ia, Imane: "Na ölau watomesa ba zi laluo ma ba zi bongi, böi kaoni ndra si fahuwu khöu, ma ira talifusöu, ma ira si tenga bö'öu, ma si fahatö khöu si kayo. Tola alua wa lakaoni göi dania ndra'ugö; ba ba zimanö, ötema zulö.t Gofu haniha zangalaŵa'ö ya'ia, da'ö ni'ide'ide'ö [Lowalangi] dania; ba sangidengide'ö ya'ia, da'ö ni'alaŵa'ö [Lowalangi] dania."xsi Tobali, na lakaoni ndra'ugö, odadao ba nahia tanö furi, ena'ö, na i'ila ndra'ugö sokhö omo andrö, imane khöu: "He si fahuwu khögu, dadao ba nahia tanö föna. Ba ba zimanö, tefosumange ndra'ugö föna ndra tome tanö bö'ö fefu.?rw ena'ö niha sogaoni ya'ugö ba sogaoni ya'ia göi, lö i'ondrasi ndra'ugö ba wanguma'ö khöu: "Be'e khönia nahia andre." Ba si fao fa'aila'aila möi ndra'ugö wedadao tanö furi.6qeIŵa'ö khöra gamaedola andre: "Na ikaoni ndra'ugö samösa niha ba walöŵa, böi dadao ba dadaoma nifosumange, börö na so ni kaoninia sabölö nifosumange moroi khöu,[p/Fangidengide'ö ba fa'oböwöMe I'ila Yesu, wa lafili sibai nahia soadu ira tome,4ocBa tebai latema liNia sanandrösa ba da'ö.n7Awena muhede Ia khöra, Imane: "Haniha ba gotaluami zi lö mangalio'ö mondröni yaŵa biribiri ma saŵinia, na aekhu ba mba'a, heŵa'ae luo Sabato?"bm=Lö manö hedehedera. Ibabaya niha sofökha andrö, Ifadöhö wökhönia ba Ifofanö ia.l{Isofu Yesu khö ndra sangila amakhoita awö ndra farizai'o, Imane: "Hadia, tetehegö mamadöhö fökhö ba luo Sabato?"GkBa tohare sa mösa zofökhö sabao talu, muzizio ia fönaNia.%jCFamadöhö si medölu ba luo SabatoBa luo Sabato, me möi Yesu ba nomo samösa gafalo ndra farizai'o ba wemanga, lahöröhörögö sibai Ia si so ba da'ö."i= #Hiza, omo Lowalangi si so ba gotaluami Iröi Lowalangi dania. Uŵa'ö khömi, lö mi'ilaDo sa'ae, irugi miŵa'ö: Ya'ahowu Zi so andrö ba döi Zo'aya!"ch? "He Yerusalema, he Yerusalema, ya'ugö zamunu ira sama'ele'ö ba sanebu kara niha nifatenge khöu! Ha wa'asese edönaDo wangowuloi ira sowanua khöu, amaedola zifagelo sangowuloi ononia barö gafinia; ba lö omasi ami.g! !Ba hiza, lö tola lö'ö Utohugö döröŵaGu ma'ökhö, mahemolu ba ba zi dua wongi, me lö tola mate zama'ele'ö na tenga ba Yerusalema.4fa Imane khöra: "Mi'ae'e ba mi'ombakha'ö khö Gara wi andrö: Ufofanö ndra afökha ba Ufalua wamadöhö fökhö ma'ökhö ba mahemolu. Ba ngaluo si tölu, Urugi wondrege.Pe Fa'alaisa Yesu börö YerusalemaMe inötö da'ö göi, la'ondrasi Yesu ira farizai'o ösa ba lafangelama Ia, lamane: "Heta'öGö ba da'e! Ae'e ba nahia tanö bö'ö, me omasi Herode wamunu Ya'ugö."edC Niha safuria iada'e to bali si föföna dania; ba si föföna iada'e tobali safuria dania."{co Ba tohare dania niha si'otarai zi öfa fatalinga danö, ba fao ira ba watomesa ba gamatöröŵa Lowalangi andrö.Cb Ba da'ö dania so wege'ege ba forasoi fa'afökhö, na mi'ila Gaberahamo, Iza'aki ba Yakobo awö ndra sama'ele'ö fefu bakha ba gamatöröŵa Lowalangi andrö, ba ya'ami tetibo'ö baero.qa[ Ba ifuli Imane khömi: "Lö U'ila, heza mi'otarai. Miheta ami khöGu, ya'ami fefu solau si lö atulö!"`{ Awena mibörögö mimane: "No mangaga ba zanehe Ndra'ugö ba no mabadu nidanö; ba no mamaha'ö Ndra'ugö ba mbanuama."^_5 Na maoso dania zokhö omo ba iduhö mbawandruhö, so ami baero ba mibörögö mitokotoko mbawandruhö, mimane: "He So'aya, bokai khöma mbawandruhö!" Itema limi, Imane: "Lö U'ila haniha ami ba heza mi'o tarai."^5 Itema li Yesu, Imane khöra: "Miforege wangalui lala wanörö bawagöli sise'ise andrö. Uŵa'ö khömi, ato niha sangalui lala wanörö, ba te bai.d]A So niha sanofu khöNia, sanguma'ö: "He Guru, hadia lö ato niha zanöndra fa'auri dania?"\ Bawagöli we'amöi ba wa'auriMe mofanö Yesu numalö ba Yerusalema, Itöröi mbanua sebua awö mbanua side'ide, mamaha'ö Ia ba da'ö.[y No fakhilikhili ia ba laru, nihalö zi samösa ira alawe, ba ifaruka ba zi tölu su'asu'a hamo, irege kamba ma'afefu."ZZ- Itohugö na sa Yesu, Imane: "Hadia Ube'e famaedo gamatöröŵa Lowalangi andrö?.YU No fakhilikhili ia ba danömö höwa, nihalö zi samösa niha ba itanö ba nowinia. Tumbu danömö andrö, tobali ebua ngafunia, irege mangazuni wofo ba duturunia."X! Amaedola danömö höwa awö laruItohugö wehede Yesu, Imane: "Heza fakhilikhili gamatöröŵa Lowa langi andrö; hadia Ube'e famaedo nia?W Me Iŵa'ö da'ö Yesu, oi aila ndra si fa'udu khöNia, ba oi omuso dödö niha sato, börö ngawalö nilauNia si fao fa'amolakhömi.-VS Ba ya'ia andre si no nga'ötö Gaberahamo, si no feleŵalu fakhe wa'ara iböbö afökha, hadia tenga si nangea te'efa'ö ia moroi ba mböbö andrö ba luo Sabato?"!U; Itema linia So'aya, Imane: "He ya'ami niha samini tödö! Hadia, lö mi'efa'ö zaŵi awö galidemi ba luo Sa bato ba mi'ohe ira baero ba wamadu idanö._T7 Ba hiza, mofönu gafalo nomo wangandrö andrö, me mamadöhö fökhö Yesu ba luo Sabato. Imane ba niha sato: "Önö ngaluo sinangea mo halöŵö niha; ba da'ö mi'ae'e, ena'ö tefadöhö ami; böi ba luo Sabato!"VS% Ba Itufa tangaNia ia. I'anema'ö adölö mbotonia, ba ifolakhömi Lowalangi.iRK Me I'ila ia Yesu, Ikaoni ia, Imane khönia: "He ina, ya te'efa'ö ndra'ugö moroi ba wökhöu!"Q So ba da'ö samösa ndra alawe si no feleŵalu fakhe wa'ara ifatewusi eheha samobörö fökhö, irege aköi mbotonia, tebai adölö.aP; Famadöhö ira alawe ba luo SabatoSamuza luo Sabato, mamaha'ö Yesu ba nomo wangandrö.UO# Ma atö mowua ia ba zi so föna; na lö'ö, ba hana öfa'obö'ö ia sa'ae."vNe Itema linia, ima ne: "He ama, tehegö auri ia na sa döfi da'a. Da'ufasui wogao tanö ba ulölö mbörönia.LM Andrö iŵa'ö khö zohalöŵö ba kabunia: "Faigi, no tölu fakhe möimöido ba wangalui bua ba döla marafala andre, ba lö nisöndragu. Obö manö ia! Hadia guna isiösiö manö nösi danö."cL? Fogaoni ba wamalalini era'era – Töla marafala si lö mowuaItutunö khöra Yesu gamaedola andre, Imane: "So samösa niha si no mananö marafala ba kabu nagunia. Möi ia wangalui bua marafala andrö, ba lö isöndra.rK] Lö'ö. Ba hiza, Uŵa'ö khömi: Na lö miwu'ai lala wa'aurimi, si tekiko göi dania ami simane ya'ira."J5 Ma hewisa niha si feleŵalu, si mate nilangögö malige ba zinga mba ŵa Ziloa? Hadia, abölö ebua horöra moroi ba niha sato si so ba Yerusa lema?rI] Lö'ö. Ba hiza, Uŵa'ö khömi: Na lö miwu'ai lala wa'aurimi, si tekiko göi dania ami si mane ya'ira.H Itema lira Yesu, Imane: "Hadia, miwalinga ebua horöra mo roi ba niha Galilaia tanö bö'ö, börö me göna ira simanö??Gw Sikho no fogaoni ba wamalalini era'eraMe inötö da'ö, so niha sanutunö khö Yesu sanandrösa ba niha Galilaia si no ifabunu'ö Filato, me lafasömba'ö wasömbata khö Lowalangi.fFE ;Uŵa'ö khöu: Tebai möi'ö baero moroi ba da'ö, fatua lö ahori öbu'a gömöu ma'afefu."E) :Na so zangadugö ya'ugö, ba faoma möi ami khö zamatörö, hadia, lö ö'alui lala wangatulö ba gotaluami fatua so ami ba lala? Na tenga simanö, i'ohe ndra'ugö föna zanguhuku ba ibe'e ndra'ugö ba danga wolisi sanguhuku, ba folisi andrö zame'e ya'ugö ba gurunga.:Do 9Hana wa tebai mi'etu'ö samösa hadia ia zi duhu?C 8Niha samini tödö ami! Mi'ila mifo'eluaha dandratandra ba mbanua ba ba danö. Ba hana wa tebai mifo'eluaha dandratandra ginötö andre?"mBS 7Ba na tohare nangi si'otarai danö si mate, mimane: Aukhu zino ma'ökhö. Ba sindruhu alua zimanö.A 6Fangila tandra ginötöImane Yesu ba niha sato: "Na mi'ila tohare lawuo ba gaekhula ba i'anema'ö mimane: Moteu dania. Ba sindruhu moteu.7@g 5ama laŵa nononia matua ba ono matua laŵa nama, ina laŵa nono alawe, ono alawe laŵa nina, ina matua laŵa numönö ira alawe ba umönö ira alawe laŵa ninania matuania."o?W 4I'otarai iada'e, fabali zi dalima ba zi sambua omo, datölu laŵa zi darua ba darua laŵa zi datölu,> 3Miwalinga solohe fa-ha-sara dödö wa möi Ndra'o ba gulidanö andre? Uŵa'ö khömi, tenga faha sara dödö, no fabalisa.l=Q 2Lö tola lö'ö Utema wanasa ba wanaögö famakao, ba lö ahono dödöGu fatua lö tefönui da'ö.'<G 1Tenga ha fa-ha-sara dödö ni'ohe Yesu[Imane Yesu:] "Ba wamazaumba alitö ba gulidanö wa tohare Ndra'o, ba edöna sibai Ndra'o, na no muhola galitö andrö!;} 0Enoni sambö mangila sedöna zokhö ya'ia, ba ifalua zi lö tola lö'ö mbörö wa tehuku, itema hukuma ma'ifu. Gofu haniha zoya tebe'e, oya göi te'andrö moroi khönia. Ba itugu oya tefaduhusi tödö niha, itugu oya göi te'andrö moroi khönia."|:q /Enoni sangila sedöna zokhö ya'ia, lö mama'anö ba lö ifalua zedöna zokhö ya'ia, itema hukuma sabölöbölö.&9E .ba tohare zokhö ya'ia andrö ba ngaluo si lö itötöna ba ba ginötö si lö i'ila, ikhoi döinia ba ibali'ö ia simane niha si lö mamati khö Lowalangi.38_ -Ba na imane dödönia enoni andrö, ara na sa mangawuli zokhö ya'o; ba ibörögö iböbözi ndra enoni ira matua ba ira alawe, ilau mangamanga ba mamadumadu irege mabu,G7 ,Sindruhu, Uŵa'ö khömi: Ibe'e rorogöfönia fefu haratonia.j6M +Ha wa'asökhi khö genoni andrö, ni'ila zokhö ya'ia na mangawuli ia, wa iba baya halöŵönia.55c *Imane So'aya: "Molo'ö ya'ugö, haniha genoni si lö faröi ba satuatua, nibali'ö zokhö ya'ia kafalo ndra enoni bö'ö fefu ba wame'e göra ba ginötö si no muhonogöi?$4A )Tanggungjawab ndra enoni Zo'ayaIsofu Fetero khö Yesu: "He So'aya, hadia khöma [ira nifaha'öMö] ötandrösaigö gamaedola andrö ma ba niha fefu göi?"b3= (Ya lö mamalö mama'anö ami, me tohare Nono Niha andrö ba ginötö si lö mitötöna."p2Y 'Mitöngöni da'e: Na i'ila sokhö omo, ha'uga bözi so zanagö mena'ö, tatu lö itehe laboto nomonia.f1E &Na tohare ia ba dalu mbongi ma na arakhagö moluo, ba i'ila ira simanö, ya ohahau dödöra.90k %Ha wa'asökhi dödö ndra enoni si no mama'anö ni söndra zokhö ya'ira, na tohare ia. Amen, Uŵa'ö khömi: Iböbö löwilöwinia, ifedadao ira ba möi ia enonira zamösana.#/? $Akha hulö ndra enoni ami sombalombaloi sokhö ya'ira sangawuli moroi ba walöŵa, ena'ö na tohare ia ba na itoko mbawandruhö, i'anema'ö tola labokai.S. #Ya tefa'anö ero inötö"Akha mamöbö löwilöwi ami ba mohola wandrumi.<-s "Börö me ba zi so haratomi, ba da'ö so dödömi."u,c !Harato ba zorugo[Imane Yesu:] "Mi'amawa zi so khömi ba mibe'e buala mbölinia ba niha si numana. Mifazökhi khömi go fekofe si tebai atua, ya'ia harato ni'irö'ö ba zorugo si lö ahorihori, si tebai ihalö sanagö ba tebai i'a hama.k+O Böi mi'ata'ufi, ya'ami rorogöfö si lö atoto. Omasi Namami wame'e khömi amatöröŵa andrö."`*9 Mi'alui manö lala we'amöi ba gamatöröŵaNia, ba tenönö khömi danö bö'ö fefu.j)M Niha si tenga soi Lowalangi zangalui simanö. Noa sa I'ila Amami andrö, wa moguna khömi da'ö.l(Q Ba ya'ami, böi mihorigö wangerangerami sanandrösa ba ni'a ba ba nibadumi; böi mi'abusi tödö.'' Na ifonukha Lo walangi ndru'u andrö ba mbenua, si tumbu ma'ökhö ba mahemolu tetibo'ö ba galitö, mendrua manö ami, ya'ami sambö famati.O& Mifaigi ladari mböhö, hewisa wa'atedounia: Lö mohalöŵö ba lö ifazökhi nukhania. Heŵa'ae simanö, Uŵa'ö khömi: Salomo na'i ba wa'amolakhöminia, lö monukha simane ladari mböhö andrö.d%A Na tebai milau wondrege zide'ide andrö, ba hana wa mi'abusi tödö ngawalö danö bö'ö?e$C Ma haniha ba gotaluami zi tola mondrou'ö fa'ebua mbotonia he ha ma'ifu, na i'abusi tödö?B#} Mifaigi atö gaga si lö mananö, lö mamasi ba lö göi khöra halasa ma nahia wangirö'ö. Heŵa'ae simanö, Ibalazoi ira Lowalangi. Ba no abölö ebua mbölimi moroi ba wofo andrö.]"3 Börö me abölö ebua wa'auri moroi ba gö, ba abö lö ebua mboto moroi ba nukha.1![ Fangiwa dödö – Famati khö Lowalangi Imane Yesu khö ndra nifaha'öNia: "Uŵaö khömi, böi mi'abusi tödö wa'aurimi, hadia ni'ami; ba botomi, hadia ni'onukhami. } [I'etu'ö gamaedola Yesu, Imane:] "Simanö zalua ba niha sangowuloi khönia girögirö, ba lö kayo ia föna Lowalangi." Ba hiza, Imane khönia Lowalangi: "He ya'ugö niha si lö tödö! Bongi andre tehalö nosou. Ba ha'ökhö fefu zi no ö'owuloi andrö?"`9 Awena umane ba dödögu, no fahöna khöu mbalazo, ya'ugö tödögu. Fefu zi sökhi no oi ö'okhögö ba lö ahori barö zi ha'uga fakhe. Olombase iada'e, lau mangamanga ba badubadu hadia ia ba omu soi'ö dödöu.""= Ba imane: "Da'e nilaugu: Ududugö halasagu ba ufuli ufazökhi zebua moroi ba da'ö. Ba da'ö dania u'irö'ö mbua wakhegu ba fefu haratogu tanö bö'ö.kO Mangerangera ia, imane dödönia: Hadia nilaugu iada'e, me lö naha wangirö'ö bua nowigu sa'ae.gG Itutunö khöra sambua gamaedola, Imane: "So samösa niha si kayo sokhö tanö si falawu bua.@y Itohugö wanguma'ö ba niha sato, Imane: "Mi'angelamaisi ami ba ngawalö wangisö. Börö me heŵa'ae falawu gokhöta zi samösa niha, lö isöndra wa'auri moroi ba gokhöta andrö."nU Imane khönia Yesu: "He talifusö, haniha zombali'ö Ya'o sanguhuku ma sombagi harato ba gotaluami?";o Amaedola niha si kayo si lö tödö - Girögirö sindruhu Samösa ba gotalua niha sato zanguma'ö khö Yesu: "He Guru, ŵa'ö khö ga'agu, ena'ö ibagi khöma gondröita zatua."iK Börö me ba da'ö sibai I'ombakha'ö khömi Eheha Ni'amoni'ö, hadia zinangea miŵa'ö dania."2] Na la'ohe ami [ba wangadugö ya'ami] föna ndra sololohe ba agama ma föna zamatörö ba si so kuaso, böi mi'abusi tödö, hewisa ma hadia ia ni ŵa'ömi ba wanema li.% Gofu haniha zanguma'ö hadia ia ba wolaŵa Ono Niha andrö, tola te'efa'ö ia; ba gofu haniha zango'aya Eheha Lowalangi, tebai te'efa'ö ia.3 Ba gofu haniha zangosilö'ögö föna niha sato wa tana khöGu ia, lö göi te'o'awögö ia föna ndra mala'ika Lowalangi dania [ba luo wanguhuku].Y+ Fa-lö-aiwö wangakui Keriso [Imane Yesu:] "Uŵa'ö khömi, gofu haniha zangakui föna niha sato wa tana khöGu ia, I'o'awögö göi ia Ono Niha andrö föna ndra mala'ika Lowalangi dania [ba luo wanguhuku].{ Simanö göi fefu rozi mbu ba högömi no te'erai. Börö da'ö, böi mi'ata'ufi, me ebua mbölimi moroi ba wofo soya."   Hadia, tenga ha ma'ifu moguna gefe wowöli mato ha'uga ngawua wofo side'ide? Heŵa'ae simanö sambua lö ni'olifugö Lowalangi.*M Uforoma'ö khömi, haniha zi lö tola lö mi'ata'ufi. Mi'ata'ufi Ia, si so kuaso ba wanibo'ö ba narako, na no aefa wamunu. Uŵa'ö khömi: Ha Ya'ia mi'ata'ufi.>u Ha Lowalangi ni'ata'ufi [Imane Yesu:] "Uŵa'ö khömi, ya'ami si fahuwu khöGu, böi mi'ata'ufi niha. Ha ndrege tola labunu mbotomi ba tebai lalau hadia ia zi töra moroi ba da'ö.8i Simanö göi ba khömi: Gofu hadia ni ŵa'ömi ba zogömigömi, terongo ba haga dania; ba gofu hadia ningöngögömi ba niha ba mbate'e, te'ombakha'ö föna niha sato dania."O  Fefu zi no tebalu, oroma dania; ba fefu zi tobini, la'ila niha dania. y Fangelama ba niha samini tödöGasagasa me owulo niha hönö ngahönö wa'ato, irege oi lahundragö gahe nawöra, si'oföna Ibörögö muhede khö ndra nifaha'öNia Yesu, Imane: "Mi'angelama ba laru ndra farizai'o andrö, ya'ia waminisa tödöra. hd~~b~}c})||2{{{ zfyypxx9wwYvv5uttZsrqqkpp7oonmmmll7kkjjuiihhEggog7ffPee{e)ddJccrbb9aa````_^^ ]z\\R[[1ZZ}YY.XX#WWVV=UTToSSSaRRQQ0PPcOOKNMM|LLZKKJJNIIwHHHGGQFzFEE(DDQCnBBwA@@ ??s>>W==<]<;;;T:::988b877_666l554q333"2}11L00/|..`--`-,, +++S**)((4'q&&x&%%M$$$6#P# "!!|! 2bc".D9M3es9o AXn ) X r K r )arMh]_3?Fangomai'ö ba famözi Yesu La'omai'ö Yesu ba laböbözi Ia ira niha sanaro Ya'ia.6^g>Numalö baero Wetero, me'e ia ba adö'udö'u.9]k=Ifakhölö Ia So'aya, Itöngö Wetero. Awe na itörö tödö Wetero niŵa'ö Zo'aya, me Imane: "Ma'ökhö andre, fatua lö miwo zilatao, no tölu kali ö'osilö'ögö Ndra'o." \AFao ami awöGu wemanga ba ba wamadu hadia ia ba gamatörö ŵaGu. Ba mudadao ami ba dadaoma wamatörö ba wanguhuku si felendrua mado Ndraono Gizara'eli."M=Börö da'ö, Ube'e khömi wamatörö, simane fame'e NamaGu khöGu.V<%Ya'ami zi lö mamalö fao awöGu bakha ba ngawalö wanandraigö nitaögöGu. ;Haniha zabölö ebua: Niha si dadao wemanga, ma si möi enoni? Hadia, tenga si dadao andrö? Ba Ya'o, no hulö genoni ba gotaluami.r:]Böi simanö ami! Haniha zebua ba gotaluami, akha tobali ia side'ide; ba sololohe, akha tobali ia enoni.z9mImane khöra Yesu: "Lafatörö soira ira razo, ba si so kuaso ba ngawalö soi, omasi ira lafotöi niha soböwö.h8IHaniha zabölö ebua? Alua wamadöni ba gotalua ndra rasul, haniha zabölö ebua ba gotaluara.`79Ba ibörögö faoma lazofuzofu khö nawöra, haniha ba gotaluara za malua da'ö dania.{6oMöi sa ba wa'amate Nono Niha andrö simane si no tehonogöi, ba heŵa'ae simanö, alai niha si manga mböliNia!"I5 Ba hiza, niha si manga böliGu, no fao ia khöGu ba meza andre.4!Simanö göi ba piala andrö, me no aefa wemanga, Imane: "No amabu'ula li si bohou piala andre nibö bö ba ndroGu, do niduwagö salahimi.43aMe no Ihalö roti, I'andrö saohagölö khö Lowalangi, Iboboto roti andrö ba Ibe'e khöra, Imane: "BotoGu da'e nitou'ö salahimi. Mimane wolau ba wanörö tödö Ya'o!"|2qUŵa'ö khömi, i'otarai da'e lö sa'ae Ubadu nösi mbua nagu andre, irugi tohare gamatöröŵa Lowalangi andrö."j1MBa me no Ihalö piala, I'andrö saohagölö khö Lowalangi, Imane: "Mitema ba mibagibagi khömi;0Börö, Uŵa'ö khömi: Lö sa'ae U'owasaini ia, irugi tefönui mbörö wangowasaini Paska andre bakha ba gamötöröŵa Lowalangi."v/eImane khöra: "Muhulu sibai dödöGu wamalua fatomesa Paska andre si fao ya'ami, fatua lö Utaögö wamakao..wFangowasaini fatomesa PaskaMe no irugi inötö watomesa Paska andrö, orudu manga Yesu si fao ira rasul si felendrua.e-C Mofanö ira ba lasöndra faudu simane ni'ombakha'öNia khöra. Ba lafa'anö watomesa Paska.s,_ Ituturu dania khömi sambua nahia sebua tanö yaŵa, si no tehaogö. Ba da'ö mifa'anö watomesa andrö."{+o ba mimane khö zokhö omo andrö: "Isofu khöu Guru: Heza so nahia Ufalua watomesa Paska si fao ira nifaha'öGu?"*# Imane khöra: "Na mirugi mbanua, falukha ami ba da'ö samösa niha solohe rumbi so'ösi idanö. Mi'o'ö ia numalö ba nomo si möi ia yomo,?)y Lasofu khöNia, lamane: "Heza zomasi'Ö mafa'anö ia?"c(?Ifatenge Yesu Wetero ba Yohane, Imane khöra: "Mi'ae'e, mifa'anö watomesa Paska khöda."v'eFama'anö fatomesa PaskaMe irugi ngaluo Gowasa Roti-si-lö-mu'aisöni andrö, ba nitaba ono mbiribiri Paska,&}Fao göi dödö Yuda; ba i'otarai da'ö, i'alui ginötö si sökhi wanou'ö Yesu ba dangara, ba zi lö la'ila niha sato.@%{Omuso sibai dödöra ba la'etu'ö: Labe'e khönia gefe. $ Möi ia ba wamagölö khö ndra ere sebua ba ba khö ndra kafalo zanaro omo Lowalangi, hewisa lala wanou'önia Yesu ba dangara.d#ABa ifatewusi satana Yuda nifotöi Iskariota, samösa moroi ba gotalua zi felendrua andrö."{la'alui lala ira ere sebua awö ndra sangila amakhoita ba wamunu Yesu [ba zi lö oroma], börö me ata'u ira niha sato.[!/Famagölö ba wamunu YesuMe ahatö Gowasa Roti-si-lö-mu'aisöni, nifotöi Paska,e C&Ero sihulöwongi la'ondrasi Ia niha sato ba nomo Lowalangi ba wamondrondrongo famaha'öNia.)%Si to'ölönia, ba zi ma'ökhö mamaha'ö Yesu ba nomo Lowalangi; ba zi bongi möi Ia baero mbanua, numa lö Ia ba hili nifotöi Hili Wanikha. $Mi'ama'anö ba böi miböhöli wa ngandrö, ena'ö tola aefa ami moroi ba zalua andrö fefu ba tola möi ami föna Nono Niha."A}#Börö me ihawui fefu zowanua ba gulidanö ma'asagörö.b="Moguna mama'anö itaMi'angelama fa böi arörö dödömi ba wemangamanga awö wemabumabu, ma zui fangerangera fa'aurimi si ha gasagasa, irege lö si te'anö ami, na i'anema'ö tohare ngaluo andrö si hulö dandraŵa.I !Taya mbanua si yaŵa awö danö dania ba lö taya daroma liGu."X) Amen, Uŵa'ö khömi: Alua da'ö fefu, fatua lö ahori niha si sagötö andre.mSSimanö göi na mi'ila alua da'ö fefu, ya aboto ba dödömi, wa no ahatö gamatöröŵa Lowalangi._7Na mi'ila ibörögö molehelehe ia, aboto ba dödömi wa lö ara tö mbaŵa wa'aukhu.]3Ilau gamaedola Yesu, Imane: "Mifaigi döla marafala ba töla geu tanö bö'ö fefu.fENa ibörögö alua da'ö, mifaoso ba mifazaŵa mbawami, me no ahatö ginötö te'orifi ami."lQBa ginötö da'ö dania oroma Nono Niha andrö ba dete lawuo si fao lakhömi awö kuaso Lowalangi.Arakhagö mate niha ba wa'ata'u ba wombalombaloi ngawalö zalua ba gulidanö ma'asagörö, börö me fawuka mbanua si yaŵa.?wFa'atohare Nono Niha andrö So dania dandratandra ba luo, ba mbaŵa ba ba ndröfi. Ba gulidanö andre, döröhöŵa soi ba manizinizi ba wa'ata'u börö wegosogoso awö goloro nasi.DSo nibunu faoma föda ba so göi ni'ohe tobali sawuyu ba soi bö'ö misa. Lahundrahundra dania Yerusalema ira soi si lö mangila Lowalangi, irugi ahori ginötö si no tehonogöi khöra."$AAlai ndra alawe sanabina awö zi so ono ba mbagi zusu ba ngaluo da'ö. Alua wa'atosasa sabölöbölö ba danö andre ba göna fönu [Lowalangi] soi andre._7Börö me da'ö ginötö wanguhuku ba tefönui fefu zi no tesura ba zura ni'amoni'ö.1[Ba ginötö da'ö, akha lalau moloi ba hili sowanua ba Yudaia. Si so bakha ba Yerusalema, akha mofanö ira; ba si so baero Yerusalema, böi ya möi ira yomo ba mbanua.!Fangombakha fa'adudu Yerusalema [Imane Yesu:] "Na mi'ila, lafasui Yerusalema ira saradadu, ya aboto ba dödömi, wa no ahatö wa'adudunia.@ {Na so khömi wanaha tödö, misöndra wa'aurimi dania."1 ]Ba sara mbu ba högömi lö taya khömi.= uDozi niha fatuwu khömi, börö me solo'ö Ya'o ami. Latou'ö ami [ba wanguhuku] ira satua, ira talifusö, ira si tenga bö'ömi ba ira si fahuwu khömi. So ösa ba gotaluami nibunura dania.t aBörö me Ube'e khömi wehede ba fa'atuatua, irege fefu nudumi tebai lalaŵa ma la'ositengagö niŵa'ömi.EMihalö gangetula, wa lö mi'abusi tödö wameta ba hulumi.2_ Da'ö ginötö khömi ba wa'atobali sasi.G Fatua lö alua da'ö fefu, lara'u ami ba lafakao. La'etu'ö khömi huku ba nomo wangandrö khöra ba labe'e ami ba gurunga. La'ohe ami föna ndra razo ba föna ndra kumandru, börö Ndra'o./ Alua ndruru danö sabölöbölö; ba alua lofo awö wökhö sebua misa. Alua gameta'uö awö dandra sahölihöli dödö moroi ba mbanua si yaŵa.zm Aefa da'ö, Imane khöra: "Maoso soi si sambua isuwö soi si sambua, ba amatöröŵa si sambua ilaŵa zi sambua.  Böi ata'u ami, na mirongo wa so wasuwöta ma folaŵa. Lö tola lö'ö oföna alua da'ö fefu ba tenga na sa amozuania da'ö."5cImane Yesu: "Mi'angelama, fa böi lafaelungu ami. Börö me ato niha si tohare, sangoguna'ö töiGu, lamane: "Ya'odo andre ia", ba: "No ahatö ginötö." Böi mi'o'ö ira.Famaelungu, sikho ba folohiSo zanofu khö Yesu: "He Guru, ha wa'ara alua da'ö? Hadia dandra, wa no irugi inötö wa'aluania?~u"So ginötönia dania, hadia ni'ilami da'a, tedudugö ma'afefu; lö tetehegö wa toröi gara ba dete nawönia kara.",QFangombakha fa'adudu nomo LowalangiMe so zi fahuhuo sanandrösa ha wa'amoadu nomo Lowalangi, nifogamagama faoma kara si sökhi awö mbuala fasömbata, Imane Yesu:!~;Börö me ya'ira andrö, no si töra khöra nibe'era; ba lakha mbanua andrö, ibe'e moroi ba wo'ambötania, ma na'i fefu mbalazo soguna ba wa'aurinia."}wImane Yesu: "Sindruhu niŵa'öGu khömi, abölö ebua nibe'e lakha mbanua si numana andrö moroi ba niha bö'ö fefu.W|'I'ila göi samösa lakha mbanua si numana same'e dombua ngawua gefe side'ide.p{YFasömbata lakha mbanua Me Ifakhölö Ia Yesu, I'ila ndra niha si kayo same'e ame'ela ba naha kolekte. z/Lahorigö gokhöta ndra lakha mbanua ba la'anau'ö wangandröra ba wombalugö hörö niha. Latema wanguhuku sabölöbölö dania."oyW."Mi'angelama khö ndra sangila amakhoita somasi mangoroma'ö ya'ira ba wamake nukhara sanau ba ena'ö la'owa'owai ira niha sato ba lala. Omasi ira wedadao ba nahia tanö föna ba nomo wangandrö ba ba gurusi soadu na so watomesa.uxc-Fangelama khö ndra sangila amakhoitaMe lafondrondrongo huhuo Yesu niha sato, Imane khö ndra nifaha'öNia:Hw ,Na ikaoni So'aya khöNia Dawido, hewisa wa tola ma'uwunia Ia?"4vc+Irugi Ube'e danedane gaheU zi fa'udu khöU.nuU*Dawido samösa zanguma'ö ba zura Zinunö: No Iŵa'ö Yahwe khö Zo'aya ya'o: Odadao ba gambölöGu,rt])Mesia no Ma'uwu Dawido ba So'aya ya'ia Isofu khöra Yesu: "Hana wa laŵa'ö: Ma'uwu Dawido Mesia andrö?9sm(Ba lö sa'ae barani ira wanofu hadia ia khöNia.Or'So ösa ndra sangila amakhoita sanguma'ö: "He Guru, duhu niŵa'öU."wqg&Tenga sa Lowalangi niha si mate Lowalangi andrö, no Lowalangi niha sauri, börö me khöNia auri fefu niha.".pU%Wa te'orifi mangawuli niha si no mate, no oroma ba zalua ba ngafu ndroi, me itötöi döi Zo'aya Moze: Lowalangi Gaberahamo, Lowalangi Giza'aki ba Lowalangi Yakobo.~ou$Börö me tebai mate sa'ae ira, hulö mala'ika ira. To bali ira ono Lowalangi, me no te'orifi ira moroi ba wa'amate.qn[#Ba hiza, niha sinangea te'orifi mangawuli ba sangokhögö fa'auri si lö aetu, lö sa'ae mangowalu ira.Dm"Imane khöra Yesu: "Ha ba guli danö andre mangowalu niha.l!Na luo wemaoso niha si no mate, haniha wo'omo ndra alawe da'ö dania? Börö me dafitu manö ira no irai mangowalu khönia."1k] Ba gafuriata mate göi ndra alawe da'ö.Tj!i'otarai zi dua numalö ba zi tölu irugi zi fitu, mate ira fefu, lö ono./iYSimanö ifatetetete mangowalu khönia,Ih So dafitu zi fatalifusö. Mangowalu zia'a, ba mate ia, lö ono.4ga"He Guru, no iŵa'ö Moze, na mate zi samösa ira matua, lö ono, akha ihalö ndrongania andrö akhinia, ena'ö ifatumbu'ö nga'ötö khö dalifusönia si no mate andrö.)fKFemaoso niha si no mateTohare ndra sadukai'o ösa, la'ondrasi Yesu. Ya'ira andrö niha si lö faduhu tödö ba wemaoso niha si no mate. Lasofu khöNia, lamane:eBa tebai lafesu liNia ba wahuhuosaNia föna niha sato andrö. Tobali dödöra ba wanemaNia li, irege lö la'ila hadia niŵa'öra sa'ae.ydkImane khöra Yesu: "Na simanö, mibe'e khö kaisaro danö khö kaisaro, ba khö Lowalangi dana khö Lowalangi."c1"Miforoma'ö khöGu gefe ni'oguna'ö ba wamu'a bea andrö. Ha'ökhö gambara ba töi si tesura ba gefe andrö?" Lamane: "Gambara ba töi kaisaro."Vb%Aboto ba dödö Yesu gera'era dödöra si lö sökhi andrö ba Imane khöra:>awHadia, tetehegö wame'e bea khö kaisaro, ma lö'ö?" `9Lasofu khöNia, lamane: "He Guru, ma'ila wa atulö wehede awö wamaha'öMö, lö khöU famaigi bawa ba si fao fa'aduhu Ötuturu lala somasi Lowalangi.W_'Börö da'ö lahöröhörögö sibai Yesu ba lafatenge khöNia niha fogatira sangosatulö ya'ira, ena'ö tola lafesu Yesu ba wehedeNia ba tola labe'e Ia ba danga gumandru Roma, si so kuaso wanguhuku Ya'ia.g^GAnofula sanandrösa ba wamu'a beaBa ginötö da'ö, la'alui lala ira sangila amakhoita ba ira ere sebua ba wondra'u Yesu, börö me aboto ba dödöra, wa khöra Ifanandrösa gamaedola andrö. Ba hiza, ata'u ira niha sato.\]1Gofu haniha zalau ba gara andrö, aboto; ba gofu haniha nilangögönia, afufu ia?"\!Ifaigi ira Yesu, Imane: "Hadia geluaha zi no tesura ba zura ni'amoni'ö andre: Kara nitibo'ö ndra sotomo, no tobali kara sabölö moguna._[7He iwisa khöra sokhö kabu nagu andrö dania? So ia dania ba ifakiko ndra sohalöŵö ba kabu andrö ba ibe'e ba zohalöŵö tanö bö'ö kabu andrö." Me larongo da'ö niha sato, lamane: "Akha lö alua zimanö.":ZoLatibo'ö ia baero kabu nagu andrö ba labunu ia.Y%Me la'ila ia ira sohalöŵö andrö, faoma lamane khö nawöra: "Ya'e zanema ondröita andre, databunu ia, ena'ö möi khöda gondröitania.qX[ Imane sokhö kabu andrö: "Hadia na sa nilaugu? Ufatenge nonogu omasi'ö andre; te ata'u ira khö nia."aW; Ifatenge zui genoninia, no medölu. Lafesokho genoni andrö ba latibo'ö ia baero kabu.wVg Ifuli zui ifatenge genoni bö'ö. Laböbözi göi genoni da'ö, la'ailasi ia ba lafofanö ia, lö noro danga.SU Me no irugi inötö [waneteu bua nagu], ifatenge genoninia khö ndra sohalöŵö ba kabu nagu andrö ba wangai tana khönia. Maoso zohalöŵö, laböbözi genoni andrö ba lafofanö ia, lö noro danga.rT] Amaedola zohalöŵö ba kabu naguItutunö ba niha sato gamaedola andre Yesu, Imane: "So samösa niha samokai kabu nagu ba ifaseŵa'ö ba niha sohalöŵö ba danö. Aefa da'ö möi ia ba nahia tanö bö'ö; ba ara toröi ia ba da'ö.nSUImane khöra Yesu: "Na simanö, lö'ö göi U'ombakha'ö khömi, hezo moroi kuasoGu ba wolau da'ö."5ReBörö da'ö lamane wanema li: "Lö ma'ila."QNa tamane: Moroi ba niha, latebu ita niha sato andrö ma'afefu; börö me faduhu dödöra, wa sama'ele'ö Yohane andrö."}PsLa'era'era tödöra, lama ne: "Na tamane: Moroi ba zorugo, Imane khöda dania: Hana wa lö faduhu dödömi khönia?TO!fanasa nibe'e Yohane ba niha, hadia moroi ba zorugo ma zui moroi ba niha?"NNItema lira, Imane: "OmasiDo göi Usofu khömi. Mi'ombakha'ö khöGu,tMalamane khöNia: "Ombakha'ö khöma, he moroi Ötema kuaso wamalua da'e; haniha zame'e khöU kuaso andrö?":LmHezo moroi kuaso Yesu? Samuza ma'ökhö, me mamaha'ö Yesu ba nomo Lowalangi ba Ituriaigö Injil, la'ondrasi Ia ira ere sebua ba ira sangila amakhoita awö ndra salaŵa khöra,K}0Ba hiza, lö la'ila hewisa lala wolau da'ö, börö me falemba dödö niha sato khöNia ba wamondrondrongo famaha'öNia.J1/Ero ma'ökhö mamaha'ö Yesu ba nomo Lowalangi. La'alui lala ira ere sebua ba ira sangila amakhoita awö ndra salaŵa niha Yahudi ba wamunu Ya'ia.Iw.Imane khöra: "No tesura ba zura ni'amoni'ö: No omo wangandrö nomoGu. Ba ya'ami, no mibali'ö nahia wamini zorabu."qH[-Fe'amöi Yesu ba nomo LowalangiMöi Yesu ba nomo Lowalangi ba Ibörögö wamofanö ira sogale ba da'ö,7Gg,Lafakiko ndra'ugö awö ndraonou ma'afefu, ba sambua lö latehegö so gara si falaete ba nawönia kara. Börö me lö ba dödöu, me möi khöu Lowalangi ba wanolo ya'ugö!"F1+So ginötönia dania lafasui'ö öli tanö ira si fa'udu khöu ba wama'u'u ya'ugö, ba laforege wodegeni ya'ugö moroi ba zi öfa fatalinga danö.0EY*Imane: "He Yerusalema, ha wa'asökhi na ma'ökhö andre aboto ba dödöu göi, hadia zoguna khöu ba wanöndra fa'ohahau dödö! Ba hiza, iada'e no tobini ba höröu.aD;)Fange'esi YerusalemaMe no ahatö Yesu ba Yerusalema ba I'ila mbanua andrö, I'e'esi ia,UC#(Itema lira Yesu, Imane: "Uŵa'ö khömi, na lö muhede ira, ba mu'ao gara."rB]'So ösa ndra farizai'o ba gotalua niha sato andrö, lamane: "He Guru, hangöi ndra nifaha'öMö andrö."A/&Mu'ao ira, lamane: "Nisuno Zi möi ba döi Zo'aya, Razo andrö! Fa'ohahau dödö ba zorugo ba lakhömi khö Lowalangi ba nahia fondrege zalaŵa!";@o%Me Irugi naerenaere Hili Wa nikha, labörögö lalau mu'ao ira ni faha'ö fefu ba wanuno Lowalangi si fao fa'omuso dödö, börö fefu zahölihöli dödö si no la'ila höröra.G?$Me Ibörögö wofanö, labologö nukhara ba lala nitöröNia.>#Ba la'ohe nono galide andrö khö Yesu. Labe'e nukhara yaŵa ba hulu nono galide andrö ba lafedadao Yesu yaŵa ba hulunia.4=c"Latema li, lamane: "Moguna ia khö Zo'aya."b<=!Me latoto'ö wesunia, lasofu khöra sokhö kalide: "Hana wa mi'efasi nono galide da'ö?"o;W Mofanö ndra nifaha'ö nifatenge Yesu andrö ba lasöndra nono galide, faudu ba niŵa'ö Yesu khöra.e:CNa lasofu khömi niha, hana wa mi'efasi nono galide andrö, mitema li: Moguna khö Zo'aya."E9Imane khöra: "Mi'ae'e ba mbanua andrö fönami. Na mirugi da'ö, misöndra sara nono galide ni'amöhögö, si lö irai la'okudo niha. Mitoto'ö wesu nono galide andrö ba mi'ohe ba da'e.8+Fe'amöi Yesu ba Yerusalema Me no ahatö Irugi Mbetifage ba Betania ba gahe hili nifotöi Hili Wanikha, Ifadaridari'ö darua nifaha'öNia Yesu,Y7+Me no aefa Itutunö da'ö fefu Yesu, Itohugö wofanöNia numalö ba Yerusalema.{6oBa si fatiu tödö andrö si lö omasi na tobali razora ndra'o, mi'ohe ira ba da'e; mibunu ira ba zanehe ndra'o!"C5Itema li razo andrö: "Uŵa'ö khömi, niha sangoigö dödönia wangalui hadia ia, tebe'e na sa khönia zoya. Ba ba niha si lö ba dödö wangalui hadia ia, tehalö hadia zi so khönia.B4Lamane khönia: "He tua, no so khönia fulu kali fabali!" 3Aefa da'ö imane ba niha si zizio ba da'ö: "Mihalö khönia gana'a andrö ba mibe'e khö genoni sokhö fulu kali fabali andrö."y2kNa simanö, hana wa lö öbe'e gana'agu andrö ba nahia wangirö'ö ana'a, ena'ö utema mangawuli si fao hare?"F1Imane khönia razo andrö: "He enoni si lö sökhi, ufatörö khöu huku molo'ö fehedeu samösa. Ö'ila wa niha sabe'e huku ndra'o, uhalö zi tenga tana khögu ba ubasi zi tenga nitarugu.0{Ata'u ndra'odo khöu, börö me u'ila sabe'e huku ndra'ugö. Öhalö zi tenga tana khöu ba öbasi zi tenga nitarumö."h/ITohare göi genoni tanö bö'ö, wanguma'ö: "He tua, ya'e gana'au! No ubukusi ba zaembutanga.F.Imane khönia: "Ba ya'ugö, ube'e amatöröŵau lima banua."w-gTohare genoni fanete da'ö, imane: "He tua, no usöndra hare lima kali fabali moroi ba gana'a nibeeu khögu."#,?Imane sokhö ya'ia: "Sökhi sibai gamuatau, enoni si sö khi. Börö me tola mufaduhusi tödö ndra'ugö ba zide'ide, ube'e amatöröŵau zi fulu banua."w+gTohare genoni si föföna, imane: "He tua, no usöndra hare fulu kali fabali moroi ba gana'a nibe'eu khögu."**MMe mangawuli ia, me no itema döi wa'arazo, ifakaoni'ö ndra enoni si no manema ana'a moroi ba dangania, ena'ö i'ila, ha wa'oya hare si no lasöndra zamösana.)Ba hiza, fatiu dödö nono mbanuania khönia, irege, me no mofanö ia, lafatenge niha ba wanguma'ö: "Lö omasiga razoma niha da'ö." ( Fatua lö mofanö ia, ikaoni dafulu genoninia, ba ibe'e khöra gana'ania, imane: "Milau ba waniaga gana'a andre irugi mangawulido."t'a Imane: "So samösa zalaŵa sedöna mofanö ba danö saröu ba wanema fa'arazo, ba aefa da'ö mangawuli ia.v&e Amaedola gana'a nifafiza'öItutunö Yesu sambua gamaedola ba niha si fao khöNia samondrondrongo niŵa'öNia ba ginötö da'ö. Börö me no ahatö Ia ba Yerusale ma, ato niha sodönadöna, wa lö ara tö tohare gamatöröŵa Lowalangi.N% Tohare sa Nono Niha andrö ba wangalui ba ba wa ngorifi si no taya."v$e Imane khönia Yesu: "Ma'ökhö andre, alua wangorifi ba nösi nomo andre, me nga'ötö Ga berahamo göi ira.##?Muzizio Zakai'o ba imane khö Zo'aya: "He So'aya, ufabu'u wa ube'e zi matonga gokhötagu ba niha si numana; ba na no ulimo niha, ubu'a öfa kali fabali."_"7Oi mukökökökö niha sangila da'ö, lamane: "Möi Ia fatome ba niha si lö sökhi."T!!I'anema'ö möi tou Zakai'o ba ifa'amöi yomo Yesu si fao fa'omuso dödö./ WMe irugi nahia andrö Yesu, Ifaigi si yaŵa ba Imane khö Zakai'o: "He Sakai'o, alio'ö ae tou! Börö me lö tola lö'ö molombase Ndra'o ba nomou ma'ökhö andre."}Andrö wa ilau fagohi wanguhulö niha sato, i'anöisi döla marafala, ena'ö tola i'ila Yesu, me ba da'ö lalaNia dania.mSOmasi sibai ia i'ila Yesu, haniha Ia. Ba hiza, tebai, börö wa'ato niha, me no niha sadogodogo ia.eCBa da'ö so samösa niha sotöi Sakai'o. Kafalo ndra sangozara bea ia ba niha si kayo göi.LYesu ba nomo Zakai'o Me irugi Yerikho Yesu, Itörö mbanua andrö. +I'anema'ö i'ila niha, niha da'ö, ba i'o'ö Yesu si fao famolakhömi Lo walangi. Ba fefu niha sangila da'ö lasunosuno Lowalangi.O*Imane khönia Yesu: "Ya ö'ila niha, no i'orifi ndra'ugö famatimö."Y+)"Hadia zomasi'ö Ufalua khöu?" Itema li, imane: "He Guru, omasido u'ila niha."ve(Ibato wofanö Yesu, Ifaŵa'ögö ena'ö la'ohe khöNia niha da'ö. Me ahatö ia khöNia, Isofu khönia Yesu:!'Lategu ia niha si so tanö föna, ena'ö ihonogö ia. Ba hiza, i'abölögö we'ao, wanguma'ö: "He Ma'uwu Dawido, hakhösi tödö ndra'o!"L&Mu'ao ia, imane: "He Yesu, Ma'uwu Dawido, hakhösi tödö ndra'o!"5e%Lamane khönia, Itörö Yesu banua Nazareta.I $Me irongo rurururu niha sato sanörö da'ö, isofu hadia zalua.#Famadöhö niha sau'a ba YerikhoMe no ahatö Yesu ba Yerikho, so niha sau'a si dadao ba zinga lala sangandröngandrö önia.wg"Fefu da'ö lö aboto ba dödöra, tobini khöra geluaha wehede andrö ba lö la'ila hadia niŵa'öNia andrö.\1!Me no aefa laböbözi Ia, labunu Ia; ba ba ngaluo si tölu te'orifi Ia mangawuli."a; Tetou'ö Ia ba danga niha si tenga soi Lowalangi, la'omai'ö, la'o'aya ba ladidiloi Ia.oWFangombakha si medölu sanandrösa ba wa'amate ba femaoso YesuIkaoni zi felendrua Yesu ba Imane khöra: "Iada'a, numalö ita ba Yerusalema, ba tefönui fefu zi no tesura ba zura ndra sama'ele'ö sanandrösa khö Nono Niha andrö.fEitema oya kali fabali niröinia andrö götö da'e, ba fa'auri si lö aetu ba götö dania."% CImane Yesu: "Amen, Uwa'ö khömi: Gofu haniha zondröi omonia, ma satuania, ma talifusönia, ma fo'omonia, ma zui iraononia börö gamatöröŵa Lowalangi,j MSulö ba wolo'ö YesuImane Fetero: "Faigi ndra'aga, no maröi fefu hadia ia ba wolo'ö Ya'ugö."@ {Itema li Yesu: "Si tebai ba niha, tola khö Lowalangi."] 3Niha samondrongo fehede Yesu da'ö, lasofu: "Na simanö, ha niha zi tola te'orifi?"~ uAbölö aoha ba gondra wanörö tögi walölöŵa, moroi na möi ndrotondroto gamatöröŵa Lowalangi niha si kayo."r]Me I'ila Yesu, wa abu dödönia, Imane: "Ha wa'abua ba niha si kayo we'amöi ba gamatöröŵa Lowalangi.[/Me irongo da'ö niha si kayo andrö, abu dödönia börö me oya sibai haratonia.OMe irongo da'ö Yesu, Imane khönia: "Sambalö tö zo'amböta ndraugö: Amawa fefu zi so khöu ba bagibagi ba niha si numana mbölinia, ba so khöu girögirö ba zorugo. Awena tabu ba o'ö Ndra'o!"NItema liNia niha andrö: "No u'o'ö fefu da'ö i'otarai wa'awuyugu."7No ö'ila ngawalö goroisa Lowalangi: Böi ohorö, böi amunu niha, böi anagö, böi böbögö khö nawöu zi lö duhu, fosumange namau awö ninau."{Itema li Yesu: "Hana wa ötötöi si sökhi Ndra'odo? Samösa lö si sökhi, na lö Si samösa andrö, ya'ia Lowalangi.%CFa'akayo ba amatöröŵa LowalangiSo samösa zamatörö sanofu khö Yesu, imane: "He Guru si sökhi, hadia nilaugu, ena'ö tola usöndra wa'auri sindruhu?"Amen, Uŵa'ö khömi: Gofu haniha zi lö manema amatö röŵa Lowalangi simane samösa iraono, tebai tobali ndrotondrotonia."Ba hiza, Ikaoni ira Yesu, Imane: "Mifa'amöi khöGu ndraono andrö! Böi miba'agö ira, me khöra sa gamatöröŵa Lowalangi.&EFamahowu'ö iraonoSo niha solohe iraono sawuyu khö Yesu, ena'ö Itufa tanga ira [ba wamahowu'ö ya'ira]. Me la'ila da'ö ira nifaha'ö, lategu niha andrö.d~AUŵa'ö khömi, me mangawuli ira ba nomo, sangozara bea andrö ni'atulö'ö Lowalangi, tenga farizai'o. Gofu haniha zangebua'ö ya'ia, da'ö ni'ide'ide'ö dania; ba gofu haniha zangidengide'ö ya'ia, da'ö ni'ebua'ö."N} Muzizio ba zaröu zangozara bea andrö, ba lö barani ia wamazaŵa hörönia miyaŵa ba zorugo. Ba hiza, Ibözi dötö'ania, imane: "He Lowalangi, hakhösi tödö ndra'o, ya'odo niha si so horö."c|? Dua kali samigu ufalua wuasö ba ube'e zi sambua ni'ofulu moroi ba nisöndragu ma'afefu."}{s Muzizio tanö föna warizai'o andrö ba mangandrö ia ba dödönia, imane: "He Lowalangi, u'andrö saohagölö khöU, me tenga simane niha bö'ö ndra'odo: Ira sorabu, ira si lö molo'ö oroisa, ira sohoröhorö, ma simane sangozara bea andre.qz[ Imane: "Darua niha si möi ba nomo Lowalangi ba wangandrö; samösa warizai'o ba samösa zangozara bea.y% Haniha nitema Lowalangi?Itutunö gamaedola andre Yesu ba niha sanguma'ö tödöra, wa ha ya'ira niha satulö, ba la'ositengagö niha bö'ö,xUŵa'ö khömi: "I'anema'ö Itolo ira. Ba hiza, hadia tesöndra na sa wamati ba gulidanö andre na tohere Nono Niha andrö?"wNa no simanö, hadia lö Itolo Lowalangi ndra nifiliNia sangaröfili Ya'ia bongi ma'ökhö; ma lö fa'ebua dödöNia khö ra?RvImane So'aya: "Mitöngöni hadia niŵa'ö hakim si lö fa'atulö andrö.u ba börö me ibusi dödögu lakha mbanua andrö, da'u'o'awögö ia, ena'ö böi manö i'ondrasido ba afuriata itafari ndra'o."'tGAra lö ba dödönia angandröŵa lakha mbanua andrö. Ba aefa da'ö, imane dödönia: "Heŵa'ae lö u'ata'ufi Lowalangi ba lö göi ba dödögu gofu haniha,wsgBa mbanua andrö göi so lakha mbanua sauli'auli mangondrasi ya'ia, wanguma'ö: "O'awögö ndra'o ba nudugu."yrkImane: "Ba zi sambua banua so samösa hakim si lö mangata'ufi Lowalangi, ba lö göi ba dödönia gofu haniha.#q?Fa'a-lö-atage ba wangandröItutunö Yesu sambua gamaedola khö ndra nifaha'öNia ba wangombakha khöra, ha wa'amoguna awö wa tebai atage ba wangandrö,~pu%Lasofu khö Yesu ira nifaha'öNia: "He So'aya, heza alua da'ö?" Itema lira: "Heza so goboula, ba da'ö owulo moyo."Qo$(Darua ndra matua si so ba nowi, te'ohe samösa ba teröi zi samösa.)"Mn#Darua ndra alawe sanutu fakhe, te'ohe samösa ba teröi zi samösa.emC"Uŵa'ö khömi, darua zi faedo mörö ba mbongi da'ö, te'ohe samösa ba teröi zi samösa. l!Gofu haniha zomasi mondrorogö fa'auri nia, taya khönia wa'aurinia andrö; ba haniha zi taya fa'auri, isöndra dania wa'aurinia.7ki Mitörö tödömi zi no alua khö wo'omo Loti!4jaBa ngaluo andrö, na so niha ba dete zagö ba itörö tödönia gamagamania tou ba nomo, ya böi möi tou wangai ya'ia. Simanö göi niha si so ba nowi, böi ya ifuli ia.DiSimanö göi dania ba ngaluo tefa'ele'ö Nono Niha andrö.thaMe inötö iröi Zodoma Loti, atoru galitö awö mbalera moroi ba mbanua si yaŵa ba ifakiko ira ma'afefu.gSimanö göi me inötö Loti: Lalau manga ba mamadumadu hadia ia, lalau mamawa ba mowöli, mananö sinanö ba mamazökhi omo.f)Lalau manga ba mamadumadu hadia ia, lalau mangowalu ba mame'e nihalö, irugi möi bakha ba nowo Noakhi; ba tohare molö, ifakiko ira ma'afefu. }N~~}}[|||0{Vzzoyyy x*wwsvvv(uuttyt ssHrr0qqpp1oo;nnPmmllMk[jjjPiihh2gg7ffPee1dcccMbbuaae``j`!__1^^ ]]G\\?[ZZtZYY5XWW+VV#UUTT7SSDRRPQQVPPkOO9ONNMM2LLKKJJsJJII HHbHGtG?FFF6EEEKDDxD.CCBNAA:@@?G>>G==<<9;;6::999.8777.6655)433H22j11*0//P.--n-%,,t,+h**)) (p''m&&M%%J$$i##""-!!_ fAb"8,wEoPFa X u tO:}Z)[Ya'ami niha Zamaria,] misömba zi lö mi'ila, ba ya'aga [niha Yahudi], masömba ni'ilama, börö me ba niha Yahudi i'otarai fangorifi andrö. Y Imane khönia Yesu: "Ya faduhu dödöu, alawe, so ginötö dania, tenga ba hili andre ba tenga göi ba Yerusalema misömba Nama.XLasömba Lowalangi ira tuama ba hili andre, ba ya'ami [niha Yahudi] zanguma'ö, wa lö tola lö'ö ba Yerusalema lasömba Lowalangi."UW#Imane ira alawe andrö: "Awena aboto ba dödögu, wa sama'ele'ö Ndra'ugö. V börö me no dalima ndra matua si no irai fao khöu; ba ira matua si fao khöu iada'e, tenga fo'omou. Ba da'a, duhu niŵa'öu."qU[Itema li ira alawe andrö, imane: "Lö hadöi fo'omogu." Imane Yesu: "Sindruhu niŵa'öu: Lö fo'omogu,GTImane khönia Yesu: "Ae'e, kaoni wo'omou ba fuli'ö ba da'e.")SKImane khöNia ira alawe andrö: "He So'aya, be'e khögu nidanö andrö, ena'ö lö owökhi sa'ae dödögu; ba lö moguna möi ndra'o ba da'e ba wangai idanö."AR{ba samadu idanö nibe'eGu khönia, lö owökhi dödö irugi zi lö aetu. Ba hiza i, idanö nibe'eGu khönia tobali umbu nidanö ba dödönia sangumbungumbu irugi wa'auri si lö aetu."kQO Itema li Yesu, Imane khö nia: "Dozi samadu idanö moroi ba mba'a andre, ifuli owökhi dödönia;3P_ Tenga sabölö ebua Ndra'ugö moroi khö duada Yakobo, same'e khöma ba'a andre ba si no mamadu idanö moroi ba mba'a andre, ya'ia samösa, iraononia ba urifönia fefu?"O  Imane khöNia ira alawe andrö: "He So'aya, lö khöU timba, ba abakha mba'a andre; he moroi Öhalö nidanö wangorifi andrö?^N5 Itema li Yesu, Imane khönia: "Na aboto ba dödöu kharasi Lowalangi mena'ö ba na ö'ila haniha zanguma'ö khöu: Be'e öGu nidanö! − ya'ugö na'i zangandrö khöNia idanö, ba Ibe'e khöu nidanö wangorifi."HM  Itema liNia ira alawe Zamaria andrö, imane: "Hewisa wa Ya'ugö si no niha Yahudi tola Ö'andrö nidanö moroi khögu si no ira alawe Zamaria?" (Lö sa fariawö niha Yahudi ba niha Zamaria.)KLNoa sa mofanö ndra nifaha'öNia miyomo ba mbanua ba wowöli gö.vKeTohare samösa ndra alawe Zamaria ba wana'u idanö. Imane khönia Yesu: "Be'e ma'ifu nidanö, ena'ö Ubadu."JBa da'ö so Mba'a Yakobo. Börö wa'erege dödö Yesu ba lala, andrö wa mudadao Ia ba zinga mba'a andrö. Mato laluo, me inötö da'ö.tIaIrugi sambua mbanua sotöi Sikhara ba danö Zamaria, sahatö ba mbenua nibe'e Yakobo khö nononia, Yosefo.>HwBa we'amöi ba da'ö lö tola lö'ö Itörö Zamaria.6Ggandrö wa Iröi Yudaia, Ifuli Ia ba Galilaia.YF+− sindruhunia tenga Yesu samösa zame'e fanasa, ba hiza ira nifaha'öNia, −;EoIra alawe Zamaria - Yesu no umbu wa'auri Me I'ila Yesu, wa no larongo zanandrösa khöNia ira farizai'o, wa ato niha solo'ö Ya'ia awö nibe'eNia fanasa töra moroi khö Yohane,D+$Samati khö Nono andrö, itema wa'auri si lö aetu. Si lö molo'ö khö Nono andrö, lö falukha ia wa'auri, ba lö aefa ia ba wönu Lowalangi.BC#I'omasi'ö Nono Ama ba Itou'ö ba dangaNia fefu hadia ia.eBC"Börö me fehede Lowalangi wehede DengetengeNia, börö me Ibe'e khöNia Geheha si fahöna.\A1!Si faduhu tödö ba wasasitaNia andrö zanga'aro'ö, wa sindruhu Lowalangi andrö.@} fasasi Ia sanandrösa ba ni'ilaNia awö nirongoNia ba da'ö, ba hiza samösa lö si faduhu tödö ba wasasitaNia andrö.?Yesu andrö no moroi ba zorugo [Imane Yesu:] "Si'otarai moroi yaŵa andrö, no yaŵa danö bö'ö fefu. Si'otarai gulidanö, no tana khö gulidanö ia ba fahuhuosania no fahuhuosa wa'a'ulidanö. Haniha zi'otarai zorugo, (no yaŵa danö bö'ö fefu, ba)L>Lö tola lö'ö tedou wa'ebuaNia, ba ya'o lö tola lö'ö awu wu."r=]Sangoŵalu zokhö ni'owalu, ba hiza, si fahuwu khö Zangoŵalu si zizio ba ngaiNia ba samondrongo Ya'ia, no somuso tödö ia ba wamondrongo li Zangoŵalu andrö. Da'ö sa wa'omuso dödögu, ba iada'e afönu wa'omuso dödögu andrö.<{Ya'ami samösa tola mibe'e wasasita, wa no uŵa'ö: Tenga ya'odo Mesia andrö, ba hiza tefadaridari'ö ndra'o fönaNia.~;uItema li Yohane, imane: "Samösa lö si tola manema hadia ia, he ha ma'ifu, na tenga nibe'e Lowalangi da'ö khönia.P:La'ondrasi Yohane ba lamane khönia: "He guru, Niha andrö si fao khöu yefo nungo nidanö Yoridano, si no öbe'e fasasita sanandrösa khöNia, iada'a Ibe'e göi wanasa, ba fefu niha la'ondrasi Ia."9Ba alua wamadöni ba gotalua nifaha'ö Yohane faoma samösa niha Yahudi sanandrösa ba wa'abölö wanasa andrö [ba wangefa'ö horö].?8yBa ginötö da'ö, lö na sa mube'e ba gurunga Yohane.7Ibe'e göi Yohane wanasa ba Ga'ino, sahatö ba Zalima, börö me oya nidanö ba da'ö. La'ondrasi ia niha ba latema wanasa moroi khönia.&6EFasasita safuria moroi khö Yohane Aefa da'ö möi ba danö Yudaia Yesu awö ndra nifaha'öNia. Ba da'ö toröi Ia si fao ira nifaha'öNia ba wame'e fanasa.e5CNiha solau si duhu, i'ondrasi Haga, irege oroma wa amuatania no ba khö Lowalangi tefalua."4Börö me gofu haniha zolau si lö sökhi, fatuwu ia ba Haga ba lö i'ondrasi Haga, ena'ö lö teforoma'ö nilaunia andrö.31Da'e wanguhuku andrö: "No möi ba gulidanö Haga, ba hiza abölö la'omasi'ö zogömigömi niha moroi ba Haga, börö me si lö sökhi nifaluara.25Gofu haniha zamati khö NonoNia andrö lö tehuku; ba si lö mamati, no tehuku, börö me lö mamati ia ba döi Nono Lowalangi si ha samösa andrö.p1YBörö me Ifatenge NonoNia Lowalangi ba gulidanö, tenga ba wanguhuku niha, ba hiza ba wangorifi niha.)0KSimanö sa wa'omasi Lowalangi nösi gulidanö, irege Ibe'e NonoNia si ha samösa, ena'ö lö tekiko dozi samati khöNia, ba hiza lasöndra wa'auri si lö aetu.\/1ena'ö lö tekiko fefu niha samati khöNia, ba hiza lasöndra wa'auri si lö aetu.y.kSimane fangalaŵa'ö Moze ulö ba danö si mate, simanö göi wa lö tola lö'ö te'alaŵa'ö Nono Niha andrö,k-O Samösa lö niha si no möi ba zorugo, baero zi möi tou moroi ba zorugo, ya'ia Nono Niha andrö.,- Na lö mamati ami, na U'ombakha'ö zanandrösa ba zi so ba gulidanö; hewisa wa tola mamati ami, na U'ombakha'ö zanandrösa ba zi so ba zorugo?+5 Amen, amen, Uŵa'ö khöu: Fahuhuoga sanandrösa ba zaboto ba dödöma ba fasasi ndra'aga sanandrösa ba ni'ila höröma, ba lö mitema wasasi tama.Q* Itema li Yesu: "Guru Ndraono Gi zara'eli ndra'ugö ba lö ö'ila da'ö?H)  Itema li Nikodemo, imane khöNia: "Hewisa wa tola alua da'ö?"(!Isaŵa zomasi ia angi, örongo höngöhöngönia, ba lö ö'ila he moroi ba he numalö ia. Si manö göi niha si tumbu moroi khö Geheha."^'5Böi ahöli dödöu, me Uŵa'ö khöu: Lö tola lö'ö tefatumbu'ö ami moroi yaŵa.D&Ösi niha zi tumbu ba niha, ba eheha zi tumbu khö Geheha.%%Itema li Yesu, Imane: "Amen, amen, Uŵa'ö khöu: Na lö tumbu niha moroi ba nidanö ba ba Geheha, tebai möi ia ba gamatöröŵa Lowalangi.$Imane Nikodemo: "Hewisa wa tola tumbu niha, na no atua? Hadia, tola zui ifuli ia ba dalu ninania, ena'ö tumbu ia mangawuli?"##Itema li Yesu, Imane khönia: "Amen, amen, Uŵa'ö khöu: Samösa lö si tola mangila amatöröŵa Lowalangi, na lö tumbu ia moroi yaŵa."c"?I'ondrasi Yesu ba zi bongi ba imane khöNia: "He Guru, aboto ba dödöma wa guru Ndra'ugö nifatenge Lowalangi. Börö me samösa lö si tola mamalua sahölihöli dödö andrö nilauMö, na lö fao khönia Lowalangi."v!eFahuhuosa khö Nikodemo: Fa'atumbu si bohou So samösa warizai'o sotöi Nikodemo, si no salaŵa niha Yahudi.w gLö mo guna khöNia wasasita sanandrösa ba niha, börö me Ya'ia samösa zangila hadia zi so ba dödö niha.QYa'ia samösa lö Ifaduhusi tödö Ia khöra, börö me I'ila ira fefu.7Sagötö Gowasa Paska, me so Yesu ba Yerusalema, ibörögö ato niha si faduhu tödö khöNia, börö me la'i la dandra sahölihöli dödö nilauNia.@yMe no te'orifi Ia mangawuli moroi ba wa'amate, awena itörö tödö ndra nifaha'öNia, wa no Iŵa'ö da'ö. Ba faduhu dödöra ba zura ni'amoni'ö, awö ba zi no Iŵa'ö Yesu andrö.<sOmo Lowalangi niŵa'ö Yesu ya'ia mbotoNia samösa.Lamane ira salaŵa niha Yahudi: "Öfa wulu a önö fakhe wa'ara lafazökhi nomo Lowalangi andre, ba tola Öfasindro ba zi tölu ngaluo?"oWItema li Yesu, imane khöra: "Midudugö nomo Lowalangi andre, ba Ufuli Ufasindro ba zi tölu ngaluo."lQLatema li ira salaŵa niha Yahudi, lamane khöNia: "Hadia dandra sangoroma'ö wa tola Ölau da'a!")Itörö tödö ndra nifaha'öNia wa no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Fa'omasigu nomoMö, he Lowalangi, zi manga ya'o [hulö holahola galitö]."dAImane khö ndra samawa marafadi: "Miheta fefu da'e; böi mibali'ö harimbale nomo NamaGu."&EIfazökhi mbözibözi sinali ba Ifofanö fefu moroi ba nomo Lowalangi, he göi biribiri ba saŵi. Itibo'ö gefe ndra sanuka kefe ba zalo ba Iso'agö mezara.s_Ba nomo Lowalangi Isöndra ndra samawa saŵi, biribiri, marafadi awö ndra sanuka kefe si dadao ba da'ö.iK Fa'atofalali nomo Lowalangi Me no ahatö Gowasa Paska ni ha Yahudi, numalö Yesu ba Yerusalema. Aefa da'ö numalö Yesu ba Gafana'uma, fao göi ninaNia, ira talifusöNia ba ira nifaha'öNia; ba toröi ira ba da'ö mato ha'uga ngaluo.% Ifalua da'ö Yesu ba Kana ba danö Galilaia, si tobali tandra si fö föna ba wangoroma'ö lakhömiNia; ba mamati khöNia ndra nifaha'öNia.7g "Si to'ölönia agu si sökhi mube'e si'oföna; ba na no ibörögö abuso ndra tome, awena mube'e nagu sambö sökhi. Ba ya'ugö, no ö'irö'ö nagu si sökhi irugi iada'a."F Itandra nidanö si no tobali agu andrö satua zangai halöŵö ba lö aboto ba dödönia he moroi nagu andrö, börö me ha ira sohalöŵö zangila. Andrö ikaoni zangowalu, imane khönia:`9Imane khöra Yesu: "Misou sa'ae ba mi'ohe khö zatua zombambaya halöŵö." Ba la'ohe.s_Imane Yesu khö ndra sohalöŵö andrö: "Mifönui rumbi andrö faoma idanö." Ba lafo'ösi irugi afönu., QSo ba da'ö önö rumbi nahia nidanö si no muhönagö ba wanasa molo'ö amakhoita niha Yahudi. Ero sambua rumbi tola mufo'ösi ŵalu ngafulu ma otu liter idanö.Y +Imane ina Yesu khö ndra sohalöŵö: "Gofu hadia niŵa'öNia khömi, mi'o'ö."S Itema li Yesu: "Hadia khaikhaiu khöGu, alawe? Lö inötö khöGu na sa."X )Me no i'anema'ö ahori nagu, muhede ninaNia khö Yesu: "No ahori khöra nagu."F Tekaoni göi Yesu awö ndra nifaha'öNia ba walöŵa andrö. Tandra si föföna - Falöŵa ba Kana Ba ngaluo si tölu aefa da'ö, so walöŵa ba Kana ba danö Galilaia. So nina Yesu ba da'ö.*M3Imane khönia Yesu: "Amen, amen, Uŵa'ö khöu: Mi'ila dania teboka mbanua si yaŵa ba mangöröngörö ndra mala'i ka miyaŵa ba mitou yaŵa Nono Niha andrö." 92Itema li Yesu, Imane khönia: "Faduhu dödöu, börö me Uŵa'ö, no U'ila ndra'ugö barö döla marafala. Ö'ila na sa zegebua moroi ba da'ö dania."mS1Itema liNia Natana'eli, imane: "He Guru, Ono Lowalangi Ndra'ugö! Ya'ugö Razo Ndraono Gizara'eli!"F0Imane khöNia Natana'eli: "He moroi Ö'ila zanandrösa khögu?" Itema li Yesu, Imane khönia: "Fatua lö ikaoni ndra'ugö Filifo, me so ndra'ugö barö döla marafala, no U'ila ndra'ugö."1/Me I'ila Yesu i'ondrasi Ia Natana'eli, muhede Ia sanandrösa khönia, Imane: "Hiza, da'ö zindruhu Ndraono Gizara'eli, lö falimosa ba dödönia."ta.Imane khönia Natana'eli: "Tesöndra maö zi sökhi moroi ba Nazareta?" Itema li Filifo: "Aine, ae faigi!"E-Falukha Wilifo khö Natana'eli ba imane khönia: "No falukhaga Niha nitötöi Moze bakha ba zura goroisa, awö nitötöi ba zura ndra sama'ele'ö, ya'ia Yesu, Ono Yosefo, banua Nazareta."F,Filifo andrö no banua Mbetisa'ida, banua Gandrea ba Fetero.+Fogaoni Filifo awö Natana'eliMahemolu ö, mofanö Yesu numalö Ia ba Galilaia. Falukha Ia khö Wilifo ba Imane khönia: "O'ö Ndra'o!"*~M*Ba ifasao ia khö Yesu. Itöngö Zimoni andrö Yesu ba Imane: "Simoni ndra'ugö, ono Yohane; tefotöi dania ndra'ugö Kefa (ni'ali ba li Yunani: Fetero [gowe]).}1)Si'oföna sibai ifalukhaisi dalifusö nia samösa, sotöi Simoni, ba imane khönia: "No falukhaga Mesia. (Mesia, eluahania Keriso [ba li Yunani]).|(Si samösa moroi ba gotalua zi darua andrö, si no mamondrongo niŵa'ö Yohane, solo'ö Yesu, ya'ia Gandrea, talifusö Zimoni Fetero.1{['Imane khöra: "Mi'aine ba mifaigi samösa." Möi ira ba la'ila hezo toröi Ia, ba la'iagö khöNia ba zi ma'ö khö andrö. Mato bözi öfa tanö owi me inötö da'ö.!z;&Me Ifaigi furi Yesu ba I'ila la'o'ö Ia, Imane khöra: "Hadia ni'aluimi?" Latema li, lamane khöNia: "He Rabi, heza nahiaU omo?" (Rabi eluahania Guru.)Qy%Me larongo niŵa'önia andrö ira ni faha'önia si darua, la'o'ö Yesu.Tx!$Me i'ila Itörö Yesu, imane: "Hiza Nono Mbiribiri andrö khö Lowalangi."ewC#Ira nifaha'ö si föfönaMahemolu ö, so zui Yohane ba nahia da'ö awö nifaha'önia darua.?vy"No u'ila da'ö ba fasasi ndra'o, wa Ono Lowalangi Ia."Yu+!Me inötö da'ö, lö u'ila haniha Ia; ba hiza, Lowalangi samatenge ya'o ba wame'e fanasa, no Imane khögu: Ni'ilau si möi tou Eheha, ba I'iagö yaŵaNia, Ya'ia andrö zame'e fanasa faoma Eheha Ni'amoni'ö.vte Ba fasasi Yohane wanguma'ö: "U'ila Geheha si möi tou moroi ba zorugo, hulö marafadi, ba I'iagö yaŵaNia.sLö u'ila Ia ba mböröta, ba hiza, ena'ö to'ele Ia ba Ndraono Gizara'eli, da'ö dani wa so ndra'o ba wa me'e fanasa faoma idanö."vreYa'ia andrö niŵa'ögu si tohare furigu, si no oföna moroi khögu, börö me no so Ia fatua lö so ndra'o.%qCFasasita Yohane sanandrösa khö Yesu Mahemolu ö, i'ila Yohane, wa I'ondrasi ia Yesu, ba imane: "Hiza Nono Mbiribiri Lowalangi, sangeheta horö gulidanö.QpAlua da'ö ba Mbetania tanö yefo Yoridano, nahia Yohane wame'e fanasa. oYa'ia zi tohare furigu dania, si no oföna moroi khögu; tenga na'i sinangea ndra'o we'amöi enoni ba wamokai böbö zandralaNia."pnYItema lira Yohane, imane: "Ya'odo zame'e fanasa faoma idanö; ba ba gotaluami no so Ia, si lö mi'ila,m Lasofu khönia, lamane: "Hana wa öbe'e wanasa, na tenga Mesia andrö ndra'ugö, tenga Elia ba tenga göi sama'ele'ö andrö?"8lkIra sanofu andrö no tengetenge ndra farizai'o.k)Itema li, imane: "Ya'odo andre, simane si no iŵa'ö Yesaya sama'ele'ö, no li zi'ao ba danö si mate, sanguma'ö: Mifadaya lala khö Zo'aya!"'jGAndrö wa lamane khönia: "Ombakha'ö khö ma, haniha ndra'ugö, ena'ö tola ma'o mbakah'ö ba niha samatenge ya'a ga, hadia niŵa'öu sanandrösa ba khöu?"%iCAwena laso fu khönia: "Na simanö, hadia, Elia ndra'ugö?" Itema li: "Tenga." [Lasofu zui:] "Hadia, sama'ele'ö andrö ndra'ugö?" Itema li: "Tenga göi."Th!I'akui ba lö ibini'ö, ifaduhu'ö wanguma'ö: "Te nga ya'o Mesia andrö."Ig Fasasita Yohane sanandrösa khöniaDa'e sa wasasita moroi khö Yohane, me lafatenge khönia ndra ere awö lewita ira niha Yahudi ba nua Yerusalema, ena'ö lasofu khö nia: "Haniha ndra'ugö?"f%Samösa lö niha si no irai mangila Lowalangi. Ha Ono si ha samösa andrö, si so ba gaheta Nama, Ya'ia zangombakha khöda haniha Lowalangi.e Si fao fama'ema Moze Ibe'e goroisaNia Lowalangi, ba hiza, si fao fama'ema Yesu Keriso, I'oroma'ö wa'ebua dödö ba fa'atulö.RdMoroi ba wa'a'oi so khöNia, fefu ita tatema ngawalö kharasi si falawu.;coFasasi Yohane sanandrösa khöNia andrö, mu'ao ia, imane: "Da'e Ia zi no uŵa'ö: So dania zi tohare furigu, si no oföna moroi khögu, börö me no so Ia fatua lö so ndra'o."2b]No tobali Ösi Niha Daroma Li andrö, ba no I'iagö ba gotaluama. No ma'ila lakhömiNia, lakhömi wa'a'ono Lowalangi si ha samösa, safönu fa'ebua dödö ba fa'atulö.(aI tenga börö gamakhaita ndro ma zui börö wa'omasi nösi niha, ba tenga göi börö wa'edöna ndra matua, ba hiza, börö me Lowalangi zame'e khöra fa'auri.{`o Fefu niha si no manema Ya'ia, Ibe'e khöra kuaso ba wa'atobali ono Lowalangi, ya'ira si faduhu tödö ba döiNia,G_ Möi Ia ba dana khöNia, ba hiza, lö latema Ia tana khöNia.q^[ No so Ia ba gulidanö, ba ba khöNia tewöwöi fefu hadia ia, ba lö aboto ba dödö niha gulidanö Ia.\]1 Haga sindruhu, si no Taroma Li andrö, tohare ba gulidanö ba wohagaini fefu niha.M\Tenga ya'ia Haga andrö, ba hiza tohare ia ba wanuturu Haga andrö.T[!Ya'ia zanuturu Haga andrö, ena'ö fefu niha mamati ba latema Haga andrö.AZ}Tohare samösa niha nifatenge Lowalangi, Yohane döinia.WY'Muhaga Haga andrö bakha ba zogömigömi, ba tebai itayaigö Ia sogömigömi.EXYa'ia Wa'auri ba niwöwöi andrö fefu, ba Haga Ia ba niha.dWASi fao fama'emaNia tewöwöi fefu hadia ia. Sambalö lö tewöwöi hadia ia, na lö Ya'ia.2V_I'otarai mböröta fao Ia khö Lowalangi.#U?Sinunö sanandrösa ba Daroma Li si no tobali Ösi NihaBa mböröta, no Taroma Li. Fao khö Lowalangi Daroma Li andrö; ba Taroma Li andrö no Lowalangi.DT5Ba nomo Lowalangi soso ira ba wanunonuno Lowalangi. (Amen)nSU4Labalöduhini danö wangalulu khöNia;) ba mangawuli ira ba Yerusalema si fao fa'omuso dödö sebua.JR 3Fatua Ifahowu'ö ira, fabali Ia khöra, (tefazaŵa Ia ba zorugo.qQ[2Fangona Yesu Awena I'ohe ira Yesu baero mbanua irugi Mbetania. Ifazaŵa dangaNia ba wamahowu'ö ya'ira.2P]1Ufatenge dania khömi mbuala andrö si no Ifabu'u AmaGu. Ba hiza, lö tola lö'ö mibaloi ba mbanua andre, irugi te'abölö'ö ami faoma fa'abölö si'otarai si yaŵa."&OG0Ba ya'ami sasi ba da'ö fefu.uNc/Ba döiNia andrö teturiaigö wamalalini era'era ba fangefa horö, i'otarai Yerusalema irugi soi niha fefu.M!.Imane khöra: "Simane zi no tesura: Lö tola lö'ö Itaögö wamakao Mesia andrö, ba ba ngaluo si tölu ifuli maoso Ia moroi ba wa'amate.KL-Aefa da'ö Ibokai dödöra, ena'ö la'ila nösi zura ni'amoni'ö,_K7,Awena Imane khöra: "Da'e zi no Uŵa'ö khömi, me so Ndra'o ba go taluami na sa, wa lö tola lö'ö tefönui fefu zi no tesura sanandrösa khöGu bakha ba huku Moze, awö zura ndra sama'ele'ö awö zura zinunö."J9+Ihalö ba I'a fönara.YI+*La'oro'ö khöNia sambua fanaba gi'a nisala (awö ŵe ŵani si so ba gawa'awa).H)Me lö na sa faduhu dödöra börö wa'omuso dödö awö wa'ahölihöli dödö, Imane khöra: "Hadia so khömi zi tola mu'a?"DG(Fatua Iŵa'ö da'ö, Iforoma'ö khöra danga awö gaheNia.(FI'Mifaigi dangaGu ba aheGu [si so laheto gosö'osö]: Ya'odo da'e. Mibabaya ba mihaogö wamaigi: Na bekhu, lö monagole ba lö motöla, simane ni'ilami khöGu."ME&Imane khöra Yesu: "Hana wa ata'u ami? Hana wa manofunofu dödömi?6Dg%Tokea ba ata'u ira, lawalinga bekhu ni'ilara.&CE$Fangoroma'ö Yesu khö ndra rasulFatua lafadunödunö zanandrösa ba da'ö fefu, i'anema'ö muzizio Yesu ba gotaluara ba Imane khöra: "Ya'ohahau dödömi!"B#Latutunö göi ira nifaha'ö si darua andrö, hadia zalua ba dalu lala ba hewisa me aboto ba dödöra Ia, me Iboboto roti.`A9"Lamane khö zi darua andrö: "Sindruhu no maoso Zo'aya! No I'oroma'ö Ia khö Zimoni".@!I'anema'ö maoso ira, lafuli ira ba Yerusalema. Ba da'ö lasöndra zi felezara andrö, si no owulo si fao ira awö'awöra.? Faoma lamane khö nawö ra: "Hadia tenga muholahola dödöda mege, me fahuhuo Ia khöda ba lala, me Ibotokhi khöda zura ni'amoni'ö?"c>?Awena teboka höröra ba aboto ba dödöra Ia. Ba hiza, taya manö Ia ba duduma höröra.i=KMe fao Ia khöra ba wemanga, Ihalö roti, Isuno Lowalangi, Iboboto roti andrö ba Ibe'e khöra.<Lataha Ia, lamane khöNia: "Iagö awöma, no arakhagö bongi ba lö ara tö aekhu luo." Ba möi Ia yomo, toröi Ia awöra.P;Me arakhagö larugi mbanua si möi ira, hulö na Idölö fofanö Yesu.:1Awena Ihaogö wamotokhi khöra zi no tesura sanandrösa ba khöNia bakha ba zura ni'amoni'ö, i'otarai zura Moze numalö ba zura ndra sama'ele'ö.b9=Hadia, tenga lö tola lö'ö Itaögö wamakao Mesia andrö, ba we'amöi ba lakhömiNia?"{8oImane khöra Yesu: "He ya'ami, niha sambö tödö! Wa'abua khömi wa'afaduhu dödö ba niŵa'ö ndra sama'ele'ö. 7So ösa ba gotaluama zi no möi ba lewatö andrö; ba lasöndra lewatö, simane niŵa'ö ndra alawe andrö; ba lö ni'ilara Ya'ia."u6cba lö nisöndrara botoNia. Mangawuli ira ba lamane, no to'ele khöra mala'ika sa ngombakha, wa no auri Ia.n5UNo göi tobali dödöma labe'e ira alawe khöma ösa. No möi ira ba lewatö, me sihulöwongi sibai,4Ba hiza, no manötöna ndra'aga, wa Ya'ia andrö zangefa'ö Iraono Gizara'eli. Ba no tölu ngaluo sa'ae ma'ökhö i'otarai me alua da'ö.t3aBa no latou'ö Ia ira ere sebua awö ndra salaŵama, ena'ö tehuku Ia, huku fa'amate awö wa laforöfa Ia.\21Imane khöra Yesu: "Hadia da'ö?" Latema li, lamane: "Sanandrösa ba khö Yesu andrö, banua Nazareta. Sama'ele'ö Ia, mofa'abölö sibai nifaluaNia awö huhuoNia, he tanö föna Lowalangi, he tanö föna niha./1WSamösa ba gotaluara, sotöi Kelofasi, zanema liNia wanguma'ö: "Hadia, ha Ya'ugö zi toröi ba Yerusalema, si lö mangila hadia zalua barö zi ha'uga ngaluo andre?"~0uMuhede Ia khöra: "Hadia nifadunödunömi ba mowanöwanömi ba lala?" Ba si fao sikhala wa'abu dödö labatogö ira.G/Tetaha höröra, irege lö aboto ba dödöra, wa Ya'ia da'ö.q.[Ba tobali, me fahuhuo ira ba wamatunö da'ö, Ihatö'ö Ia Yesu samösa khöra ba mowaöwaö Ia awöra.G-Ba wowanöwanöra, lafadunödunö ngawalö zi no alua andrö.I,  Fe'amöi ba Gema'usa Me luo da'ö göi, [luo si föföna barö zi samigu,] darua nifaha'ö Yesu si numalö ba zi sambua banua sotöi Ema'usa, mato felendrua kilo fa'aröu moroi ba Yerusalema.0+Y ( Maoso Wetero ba fagohi ia numalö ba lewatö. Me ifaöndrö ia wamaigi bakha, ha böbö nukha ni'ilania. Mofanö ia, ba manofunofu dödönia hadia maö zi no alua.)* Latutunö da'ö fefu khö ndra rasul; ba lawai fayafaya ira rasul, lö faduhu dödöra ba ni'ombakha'ö ndra alawe andrö.})s Töitöi ndra alawe andrö: Maria Magadala, Yohana ba Maria ina Yakobo, awö ndra alawe tanö bö'ö si fao khöra.(} Me no mangawuli ira moroi ba lewatö, la'ombakha'ö da'ö fefu khö zi felezara andrö awö nifaha'ö tanö bö'ö fefu.<'sAwena itörö tödö ndra alawe andrö wehede Yesu.&1me Iŵa'ö zanandrösa khö Nono Niha andrö, wa lö tola lö'ö tetou'ö Ia ba danga niha si so horö, teforöfa ba maoso Ia ba ngaluo si tölu."%{Lö Ya'ia ba da'e, no te'orifi Ia mangawuli! Mitörö tödömi, hadia zi no Iŵa'ö khömi, me so Ia ba Galilaia na sa,$Ata'u sibai ndra alawe andrö ba lafatugu ira. Lamane khöra si darua andrö: "Hana wa mi'alui Zauri ba gotalua zi no mate?d#ABa me la'abusi tödö da'ö, i'anema'ö so darua zangondrasi ya'ira sonukha si takitakile.F"Möi ira bakha ba lö lasöndra mboto Yesu So'aya, ba da'ö.S!Ba la'ila, no tegaölö gowe lagölagö lewatö andrö moroi ba nahiania.! ;No maoso Yesu Me sihulöwongi sibai, luo si föföna barö zi samigu andrö, möi ndra alawe no mege ba lewatö wolohe fanikha samohua si no lafa'anö.8Aefa da'ö mangawuli ira ba wama'anö samohua awö wanikha nibe'era ba mboto Yesu dania. Ba luo Sabato, molombase ira, la'o'ö goroisa.xi7Ira alawe andrö, si no fao khö Yesu i'otarai Galilaia, la'o'ö Yosefo ba wamaigi lewatö ba fogo'ö botoNia.B6Ngaluo wangöhöna me luo da'ö, ba no ahatö luo Sabato.5Me no ihalö mboto Yesu moroi ba röfa, i'olohuni faoma nukha ba itou'ö ba lewatö nikhao ba narö gara, ba zi lö irai muko'o niha.4c4Möi ia khö Wilato ba i'andrö mboto Yesu.D3Lö fao dödönia ba gangetula rafe awö gamuatara andrö.M2Fogo'o YesuSo samösa zotöi Yosefo, banua Garimatia ba danö Yudaia. No ndrotondroto zanguhuku ba agama andrö ia, niha si sökhi ba satulö tödö, sombalombaloi fe'aso gamatöröŵa Lowalangi.1Fefu niha si fahuwu khö Yesu, muzizio ira ba zaröu ma'ifu. Ira alawe si fao khöNia i'otarai Galilaia, la'ila göi fefu zalua andrö./0Ba fefu niha sato, si no möi mamaigi da'ö, me la'ila fefu zalua andrö, mangawuli ira ba khöra, labözibözi dötö'ara [ba wa'alangu dödö].}s/Me i'ila zalua da'ö kafalo ndra saradadu andrö, ifolakhömi Lowalangi, imane: "Sindruhu, Niha satulö Niha da'e."oW.Mu'ao Yesu, ebua liNia, Imane: "He Ama, ba dangaU Utou'ö nosoGu!" Me no aefa Iŵa'ö da'ö, mate Ia.r]-Asika nukha ba'aba'a [samabali nahia ni'amoni'ö moroi ba nahia wondrege ni'amoni'ö] ba nomo Lowalangi.,Fa'amate YesuMato bözi felendrua laluo irugi bözi tölu tanö owi, ihawui fa'ogömigömi danö ma'asagörö, börö me taya haga luo.c?+Imane khönia Yesu: "Amen, Uŵa'ö khöu: Ma'ökhö andre awöGu ndra'ugö ba Waradaiso."ta*Ba imane khö Yesu: "He Yesu, törö tödöU ndra'o, na Öbörögö wa matörö ba gamatöröŵaU andrö."lQ)Sinangea tatema zulö ba gamuata si no tafalua; ba Ya'ia andre, lö hadia ia si sala nifa luaNia."(Itegu ia samawuka si samösa, imane: "Hadia, lö na sa ö'ata'ufi Lowalangi? Heŵa'ae ba wa'asingea ötema hukuma andrö?-S'Fefao ba waradaiso Samösa ba gotalua zamawu ka, niforöfa andrö, i'o'aya göi Yesu, imane: "Hadia, tenga Mesia andrö Ndra'ugö? Orifi Ndra'ugö ba ya'aga göi."\ 1&No göi tesura yaŵaNia (ba li Heleni, Latin, Heberai'o): "Razo niha Yahudi da'e."K %lamane: "Na Razo niha Yahudi Ndra'ugö, orifi Ndra'ugö samösa!"[ /$La'o'aya göi Yesu ira saradadu; la'ondrasi Ia ba la'oro'ö khöNia na gu saisö,n U#Niha sato si zizio ba da'ö, lafaigifaigi [me laforöfa Yesu]. Ba la'o'aya Ia ira salaŵa niha Yahudi, lamane: "No I'orifi niha bö'ö, akha göi I'orifi Ia samösa, na sindruhu Mesia Ia, nihonogöi Lowalangi ba wangorifi niha." 3"Mangandrö Yesu, Imane: "He Ama, efa'ö ira, lö'ö sa la'ila hadia nilaura." Ba lalau fadahödahö [ira saradadu] ba wombagimbagi khöra nukhaNia.3!Me larugi nahia nifotöi SoleHögö, laforöfa Yesu ba da'ö awö zi darua samawuka andrö; samösa tanö ba gambölö ba samösa tanö ba gabe ra.^5 La'ohe göi awöNia darua niha bö'ö, niha samawuka ma'adarua, ba wamoröfa ya'ira.]3Börö na alua zimanö ba döla geu sauri, ba hadia zalua ba döla geu si no mate?"_7Labörögö lamane ba hili: mihawui ndra'aga! - ba ba hilihili: milangögö ndra'aga!Börö me so ginötö dania, la mane niha: "Owuawua dödö ndra alawe si lö ono, si lö irai mo'ono ba si lö samaenu ono!Ibali'ö Ia furi Yesu, Imane khöra: "He ya'ami ira alawe mbanua Yerusalema, böi mi'e'esi Ndra'o; mi'e'esi ami ba irao nomi.hIAto niha solo'ölo'ö Yesu ba lala. So ba gotaluara ndra alawe sange'e si Ya'ia, abu dödöra.8iFamoröfa YesuMe la'ohe baero Yesu, lataha samösa niha sotöi Simoni, banua Girene, sawena so moroi ba kabu. Lahare'ö ba hulunia röfa andrö, igo'ö go'ö Yesu moroi furi.Ibe'e aefa niha nikuru börö wamawuka awö wamunu niha andrö, faudu ba zomasi ira; ba Yesu itou'ö ba dangara, ena'ö lalau zomasi ira.?yI'etu'ö Filato, wa tetehegö zomasi niha sato andrö:g~GBa laforege we'ao, wa lö tola lö'ö laforöfa Ia. Ba gafuriata möna ira ba we'aora andrö.K}Mu'ao khöra Wilato, no medölu sa'ae, imane: "Hadia nilauNia si lö sökhi? Lö nisöndragu hadia ia zala ba khöNia si tobali börö wa tehuku fa'amate Ia! Na no ufafotu'ö Ia, u'e fa'ö Ia."F|Ba latema linia fao fe'ao, lamane: "Foröfa Ia! Foröfa Ia!"S{Börö me omasi Wilato i'efa'ö Yesu, Ifuli mu'ao ia ba niha sato andrö.kzONoa sa tebe'e ba gurunga Mbaraba andrö börö wamawuka ba mbanua [Yerusalema], awö wamunu niha.jyMFefu niha si so ba da'ö, endronga lira we'ao, lamane: "Nibunu Ia; Baraba andrö efa'ö khöma."\x1(No si to'ölö wa ero luo Paska, i'efa'ö samösa niha nikuru, somasi niha sato.)3waBörö da'ö ufotu Ia, awena u'efa'ö Ia."wvgSimanö göi Herode, andrö wa ifatenge Ia khöda mangawuli. Ba lö hadöi nilauNia sinangea tehuku fa'amate.u1imane khöra: "No mi'ohe Niha da'e khögu, awö wa miŵa'ö Ifaelungu niha. Me no ufareso ia fönami, lö nisöndragu sala ni'angadugömi khöNia.\t1 Fangetu'ö huku YesuIkaoni ndra ere sebua, ira salaŵa awö niha sato fefu Filato,Zs- Me luo da'ö ifuli fahuwu Hero de khö Wilato, börö me no fa'udu ira me föna. r I'o'aya Ia Herode si fao ira saradadunia. I'omai'ö Ia ba wame'e khöNia nukha wa'asa laŵa ba ifatenge Ia mangawuli khö Wilato.fqE So göi ba da'ö ndra ere sebua awö ndra sangila amakhoita, la'abölögö wangadugö Ya'ia.Kp I'oya'ö ngawalö wanofu khöNia, ba ma'ifu lö Itema linia Yesu.[o/Föna HerodeOmuso sibai dödö Herode, me i'ila Yesu. No ara omasi ia falukha khöNia börö me irongorongo duria sanandrösa khöNia. Itötöna wa tola i'ila, hewisa na Ifalua dandra sahölihöli dödö Yesu.n{Ba me i'ila, wa moroi ba danö nifatörö Hero de Ia, ifatenge Ia khö Herode, si no so ba Yerusalema me inötö da'ö.KmMe irongo latötöi Galilaia Fila to, isofu na banua Galilaia Ia.lBa hiza, laforege wanguma'ö: "Ifawe'e niha ba zi sagörö Yudaia faoma famaha'öNia, i'otarai danö Galilaia ma'asambua irugi da'a."mkSMuhede Wilato khö ndra ere sebua awö niha sato andrö, imane: "Lö usöndra zala khö Niha da'a."tjaIsofu khöNia Filato: "Hadia, Razo niha Yahudi Ndra'ugö?" Itema linia Yesu, Imane: "Ya'ugö zangu ma'ö."Vi%Ba da'ö labörögö la'angadugö Ia, lama ne: "No masöndra wa Ifawukaisi soima Niha da'e, ba Ifawe'e niha, ena'ö lö labu'a bea khö kaisaro; ba sana ndrösa khöNia, Iŵa'ö wa Mesia Ia, Razo andrö."MhFöna Wilato Maoso fefu niha rafe andrö, la'ohe Yesu föna Wilato.PgGLamane: "Lö moguna sa'ae sasi. No tarongo samösa moroi ba mbawaNia."fFBa fefu ira, lamane: "Na simanö, Ya'ugö andre Nono Lowalangi?" Itema li Yesu: "Ya'ami samösa zanguma'ö, wa Ya'odo ia."]e3EI'otarai iada'e dumadao Nono Niha andrö ba gambölö Lowalangi fondrege zabölö."_d7Dba he na Usofu khömi hadia ia, lö sa'atö mitema li (ba lö göi mi'efa'ö Ndra'o).cClamane khöNia: "Na Mesia andrö Ndra'ugö, ŵa'ö khöma." Itema li Yesu: "He Uŵa'ö khömi, lö sa'atö faduhu dödömi,$bABFöna ndra sanguhuku Me no moluo, owulo ndra salaŵa niha Yahudi, ira ere sebua awö ndra sangila amakhoita ba wamalua rafe. La'ohe Yesu ba rafera andrö,;aqABa oya na sa wehe de fango'aya niŵa'öra khöNia.q`[@Labalugö Ia ba lasofu khöNia, lamane: "Na sa ma'ele'ö Ndra'ugö, ombakha'ö haniha zamözi Ya'ugö." *R~~ }||p| {{q{9zzcyyxxCwwvuuVu tZssrr[qqqpqpoinnnpnm|ll}lkkjj%ibi hh/g5fFee9ddOcwbb\ba``__1^^b]]\\[&ZZZ!YY&XX5WWaWVV#UU1TTGSPSOOMNN&MMMMLuL7KJJjII>H|GG+FFIEEDD4CC?BB[AA@???*>q>===2<<3;:::D99^88N76665{444I33p22G11I00//v..|.<--M,,-++J**I)((('Z&&W%%W$$##K"!!P b|18)O=1G9h4D4 ' @ 4 s%<D7A* M(Ba hiza, mi'alui lala wamunu Ya'o, Niha sangombakha khömi si duhu nirongoGu moroi khö Lowalangi. Tenga simanö nilau Gaberahamo.L'Lamane wanema liNia: "Aberahamo namama." Imane Yesu: "Na sindruhu nga'ötö Gaberahamo ami, milau hadia nilau Gaberahamo.|Kq&Ni'oroma'ö NamaGu khöGu, da'ö niŵa'öGu. Ba ya'ami, milau hadia nirongomi moroi khö namami [ya'ia gafökha]."tJa%U'ila wa nga'ötö Gaberahamo ami. Ba hiza edöna ami wamunu Ya'o, me lö monahia ba dödömi daroma liGu.XI)$Na I'efa'ö ami Ono [Lowalangi] moroi ba wangosawuyu, awena sindruhu aefa ami.AH}#Tenga si lö mamalömalö toröi ba nomo zawuyu, ha ono.kGO"Itema lira Yesu, Imane: "Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Dozi haniha zolau horö, no sawuyu horö ia.F!Latema li, lamane: "Nga'ötö Gaberahamo ndra'aga ba lö irai tobaliga sawuyu. Hana wa Öŵa'ö: Te'efa'ö dania ami ba wangosawuyu?"bE= Ba aboto ba dödömi zi duhu, ba si duhu andrö zangefa'ö ya'ami moroi ba wangosawuyu."D)Kemerdekaan sindruhuMuhede Yesu khö ndra niha Yahudi samati khöNia, Imane: "Na lö tebulö ami ba daroma liGu, awena tobali nifaha'öGu ami.JC Me no aefa Iŵa'ö da'ö Yesu ato niha si faduhu tödö khöNia.vBeFaofao khöGu Zamatenge Ya'o andrö, ba lö irai Iröi Ndra'o, börö me lö mamalömalö Ufalua zomasi Ia."QABörö da'ö Imane khöra Yesu: "Dania, na no mifazaŵa Nono Niha andrö, awena aboto ba dödömi, wa Ya'odo Ia andrö awö wa lö Ulau hadia Ia ba zomasi Ndra'o, ha nifaha'ö Nama khöGu niŵa'öGu.E@Lö aboto ba dödöra, wa fahuhuo Ia sanandrösa khö Nama.H? Oya na sa zi lö tola lö'ö Uŵa'ö ba U'etu'ö huku sanandrösa khömi. Ba hiza, ha si no Urongo khö Zamatenge Ya'o, da'ö ni'ombakha'öGu ba niha gulidanö; ba Ya'ia zanguma'ö si duhu.")>KLasofu khöNia, lamane: "Ya'ugö, haniha Ndra'ugö?" Itema lira Yesu, Imane: "I'otarai mböröta no Uŵa'ö khömi, irege lö guna sa'ae fahuhuo Ndra'o khömi!=yDa'ö mbörö wa Uŵa'ö khömi, mate ami ba horömi. Na lö mamati ami, wa Ya'odo zi so andrö, mate ami ba horömi."<Imane khöra Yesu: "Si tou mi'otarai; moroi si yaŵa Ndra'o. Tana khö gulidanö ami; ba Ya'odo tenga tana khö gulidanö.g;GLamane ira salaŵa niha Yahudi: "Te Ibunu Ia, börö me Imane: Lö lalami ba zi möi Ndra'o."e:CTenga moroi ba gulidanö Yesu – Horö niha Yahudi Ifuli muhede Yesu khö ndra niha Yahudi, Imane: "MofanöDo, ba mi'alui Ndra'o, [ba börö me lö misöndra Ndra'o,] mate ami ba horömi. Lö lalami ba zi möi Ndra'o."9Iŵa'ö da'ö Yesu gametahö naha game'ela, me mamaha'ö Ia ba nomo Lowalangi. Ba samösa lö sondra'u Ya'ia, me lö inötöNia na sa.8#Lamane khöNia: "Heza so NamaMö andrö?" Itema li Yesu, Imane: "He Ya'o, he göi AmaGu, lö mi'ila. Na mi'ila Ndra'o, mi'ila göi NamaGu."q7[Fasasi Ndra'o sanandrösa khöGu samösa, ba he göi Ama samatenge Ya'o, fasasi Ia sanandrösa khöGu."i6KNo tesura bakha ba zura goroisa khömi: Na darua niha same'e fasasita si fagölö, tola tetema. 59Ba na U'etu'ö huku ba niha, atulö gangetula fanguhukuGu andrö, börö me tenga ha Ya'o zangetu'ö fanguhuku andrö, fao khöGu Nama samatenge Ya'o.R4Mi'etu'ö huku molo'ö afore niha, ba hiza samösa lö ni'etu'öGu huku.b3=Itema li Yesu, Imane khöra: "Heŵa'ae fasasi Ndra'o sanandrösa khöGu samösa, ba hiza, sindruhu wasasitaGu andrö, börö me U'ila, heza U'otarai ba heza möiDo. Ba ya'ami, lö mi'ila heza U'otarai ba heza möiDo.w2g Lamane khöNia ira fari zai'o: "Me fasasi Ndra'ugö sanandrösa khöU samösa, tebai tetema wasasita andrö!"81i Yesu no haga gulidanöFahuhuo zui Yesu ba niha sato, Imane: "Ya'odo haga gulidanö. Dozi solo'ö Ya'o, lö mowaöwaö ba zogömigömi, ba hiza so khönia haga same'e fa'auri.|0q Imane: "Lö'ö, So'aya." Imane khönia Yesu: "Ya'odo göi lö Uhuku ndra'ugö. Ofanö, ba böi sa'ae falua horö!" / Ifuli Ifaöga Ia Yesu ba Imane khö ndra alawe da'ö: "Heza so ira fefu sangadugö ya'ugö, alawe? Hadia, lö sanguhuku ya'ugö?"!.; Me larongo da'ö, lazarazara wondröi nahia andrö, i'otarai zatua. Ba gafuriata, ha tö Yesu zi so ba da'ö, awö ndra alawe andrö si zizio ba da'ö.0-[Ifuli Ifaöndrö Ia ba Isura tou danö.,-Ba me lahötöi wanofu, Ifuli Ifaöga Ia, Imane khöra: "Haniha ba gotaluami zi lö sala, akha i'ofönai'ö ia ba wanebu kara ndra alawe andre."+)Ba wanandraigö Ya'ia wa laŵa'ö da'ö, ena'ö lasöndra lala wangadugö Ya'ia. Ba hiza, Ifaöndrö Ia Yesu ba Isura tou danö faoma turuNia.o*WBa huku Moze no te'oroi'ö, wa niha simane da'a tetebu kara irugi mate. Ba Ya'ugö, hadia niŵa'öU?"N)ba lamane khö Yesu: "He Guru, no mara'u ndra alawe da'a ba wohorö.(#Tohare ndra sangila amakhoita awö ndra farizai'o ba wolohe khöNia samösa ndra alawe nira'u ba wohorö. Lafa'aso ia ba gotalua niha sato,y'kBa zihulöwongi sibai mangawuli Ia ba nomo Lowalangi. Oi la'ondrasi Ia niha, ba mudadao Ia ba wamaha'ö ya'ira.T&!Ira alawe sohorö Numalö Yesu ba hili Wanikha [ba wolombase ba zi bongi].6%g5Aefa da'ö mangawuli ira ba nomora zamösana.$+4Latema linia, lamane: "Hadia, niha Galilaia göi ndra'ugö? Fareso zura ni'amoni'ö, ba ö'ila dania wa lö sama'ele'ö si'otarai ba Galilaia."r#]3"Molo'ö huku agama khöda, hadia, tola tehuku niha fatua lö terongo wehedenia ba tefareso gamuatania?"k"O2Muhede Nikodemo, si no irai mangondrasi Yesu, samösa ia ba gotalua ndra farizai'o, imane khöra:i!K1Ha sa niha sato andrö, si lö mangila oroisa [zi faduhu tödö khöNia], − no ni'elifi ira!"m S0Hadia, so samösa ba gotalua ndra salaŵa niha Yahudi awö ndra farizai'o zi faduhu tödö khöNia?A}/Latema li ira farizai'o: "Hadia, no göi tefaelungu ami?X).Latema li ira sanaro, lamane: "Lö irai so niha si fahuhuo simane Niha da'ö."uc-Fa'afabö'ö wangerangera ndra salaŵa niha Yahudi sanandrösa khö YesuMangawuli ndra sanaro ba no mo Lowalangi andrö khö ndra ere sebua awö ndra farizai'o. Lasofu ira ere sebua awö ndra farizai'o: "Hana wa lö mi'ohe Ia ba da'a?"eC,So ösa ba gotaluara zomasi mondra'u Ya'ia, ba hiza samösa lö si barani wombambaya Ya'ia.D+Ibörögö lafadöni niha sato andrö sanandrösa khöNia.)*Hadia, tenga no tesura ba zura ni'amoni'ö, wa Mesia andrö tumbu moroi ba nga'ötö Dawido ba ba Mbetilekhema, banua si so Dawido me luo no?"wg)Tanö bö'ö lama ne: "Mesia andrö Ia." Ba so ösa zanofu: "Hewisa wa moroi ba Galilaia tohare Mesia andrö?9k(Fa'afabö'ö wangerangera niha sato sanandrösa khö YesuSo ösa ba gotalua niha sato samondrongo niŵa'ö Yesu andrö, zanguma'ö: "Sindruhu wa Sama'ele'ö andrö Niha da'a."+O'Eheha Ni'amoni'ö niŵa'ö Yesu, nibe'eNia dania ba zamati khöNia. Me inötö da'ö, lö na sa mube'e Geheha Ni'amoni'ö andrö, me lö na sa mufolakhömi Yesu.Y+&No tesura ba zura ni'amoni'ö: "Moroi khöNia mangumbu nidanö same'e fa'auri."K%Yesu no umbu nidanö same'e fa'auriBa ngaluo safuria gowasa andrö, ngaluo fondrege zebua, muzizio Yesu ba mu'ao Ia, Imane: "Ya möi khöGu niha sowökhi tödö; ya ibadu nidanö samati khöGu!yk$Hadia geluaha wa Imane: "Mi'alui dania Ndra'o ba lö misöndra Ndra'o?" ba: "Tebai möi ami ba zi so Ndra'o!"?"dA#Faoma lamane khö nawöra ira niha Yahudi: "Heza numalö Ia, irege tebai tasöndra Ia? Hadia numalö Ia khö ndra niha khöda si so ba danö zotanö ba gotalua niha Yunani, ba mamaha'ö Ia khö ndra niha Yunani andrö?\1"Mi'alui dania Ndra'o, ba lö misöndra Ndra'o, me tebai möi ami ba zi so Ndra'o."hI!Imane Yesu: "Lö ara tö toröi Ndra'o ba gotaluami. Aefa da'ö mofanöDo khö Zamatenge Ya'o.W' Fangombakha Yesu fofanöNiaLarongo ira farizai'o wangöngöngöngösa niha sato sanandrösa khö Yesu. Börö da'ö si fao fanehegö ndra ere sebua lafatenge ndra sanaro ba nomo Lowalangi ba wondra'u Yesu.1[Ato ba gotalua niha sato andrö zi faduhu tödö khöNia, lamane: "Na tohare Mesia andrö, hadia abölö oya Ilau dandra sahölihöli dödö moroi ba nilau Niha da'a?"}La'alui lala [ira salaŵa niha Yahudi] ba wondra'u Ya'ia, ba hiza samösa lö sombambaya Ya'ia, me lö inötöNia na sa.I  U'ila Ia, börö me khöNia U'otarai, ba Ya'ia zamatenge Ya'o."K Me mamaha'ö Yesu ba nomo Lowalangi, mu'ao Ia, Imane: "Hadia, sindruhu mi'ila haniha Ndra'o ba heza U'otarai? Tenga moroi khöGu tohare Ndra'o, ba hiza, si no mamatenge Ya'odo zamaduhu'ö Ya'o.h INa tohare Mesia andrö, samösa lö sangila, heza moroi Ia; ba ta'ila, heza moroi Niha andre."  Faigi atö, fahuhuo Ia föna niha sato ba lö hedehedera khöNia. Te no aboto ba dödö ndra salaŵada, wa Ya'ia Mesia andrö?q [Hadia sindruhu Mesia Yesu?So ösa niha Yerusalema zanguma'ö: "Hadia, tenga Ya'ia andre zedöna labunu?mSBöi mihalö gangetula ba niha nifodanedane ba zoroma ba hörö, ba hiza nifodanedane ba wa'aduhu."Na tola teboto niha ba luo Sabato ba lö tesawö goroisa Moze, hana wa mofönu ami khöGu, na Ufadöhö niha ma'asageu ba luo Sabato?3_Heŵa'ae no i'oroi'ö Moze, ena'ö mifalua wamoto, (sindruhunia tenga moroi khö Moze, no si to'ölö moroi khö ndra tuada); ba hiza, mifalua wamoto ba luo Sabato göi.q[Itema li Yesu, Imane khöra: "Ha sambua halöŵö nifaluaGu [ba Yerusalema], ba no manofunofu dödömi.taLatema liNia niha sato andrö, lamane: "Te no ifaelungu Ndra'ugö afökha; haniha zedöna mamunu Ya'ugö?"%C[Imane Yesu:] "Hadia, tenga Moze zi no mame'e khömi oroisa? Ba hiza, samösa lö ba gotaluami solo'ö oroisa andrö. Hana wa mi'alui lala ba wamunu Ya'o?" 9Si fahuhuo moroi khönia samösa, zangalui sumangenia samösa. Sangalui sumange zamatenge ya'ia, da'ö niha satulö tödö, lö falimosa ba dödönia.Niha sedöna mamalua somasi Lowalangi, aboto ba dödönia, hadia famaha'öGu andre moroi khö Lowalangi ma moroi khöGu fahuhuo Ndra'o.iKItema lira Yesu, Imane: "Tenga moroi khöGu wamaha'öGu, no moroi khöNia si no mamatenge Ya'o.Ahölihöli dödö ndra salaŵa niha Yahudi, lamane: "Hewisa wa I'ila zoya ngawalö Niha andre, heŵa'ae lö irai sekola Ia?"U~#Ba dalu gowasa andrö möi Yesu ba nomo Lowalangi ba mamaha'ö Ia ba da'ö.|}q Samösa lö si barani wamatunö sanandrösa khöNia föna niha sato, börö me ata'u ira ndra salaŵa niha Yahudi.|3 Terongo wangöngö ngöngösa niha sato sanandrösa khöNia. So zanguma'ö: "Niha si sökhi Ia." So göi zanguma'ö: "Lö'ö, Ifaelungu niha sato."T{! La'alui Ia ira salaŵa niha Yahudi ba gowasa andrö, lamane: "Heza so Ia?"z! Yesu ba Gowasa Nose-bulu-geuMe no numalö ba Yerusalema ndra talifusöNia ba gowasa andrö, möi göi Yesu, ha Ya'ia, samösa lö sangila.=yu Da'ö niŵa'ö Yesu, ba toröi Ia ba danö Galilaia.uxcMi'ae'e manö [ba Yerusalema] ba gowasa andrö. Lö möiDo ba gowasa andrö, me lö na sa irugi inötöGu."wwLö fatuwu khömi niha gulidanö andre, ba Ya'o, fatuwu khöra, börö me Ube'e wasasita, wa si lö sökhi nifaluara.OvImane khöra Yesu: "Lö inötöGu na sa, ba ya'ami, tola ero inötö.;uqIra talifusöNia göi lö faduhu dödöra khöNia.t#Samösa lö niha samini'ö nilaunia, na omasi ia teturia. Na Ölau zahölihöli dödö simane da'ö, foroma'öGö ba zi sagörö ulidanö."&sELamane khö Yesu ira talifusöNia: "Röi nahia andre, ae'e ba danö Yudaia, ena'ö la'ila göi zahölihöli dödö nifaluaU ira nifaha'öMö si so ba da'ö.PrMe luo da'ö no ahatö gowasa niha Yahudi, ya'ia Gowasa Nose-bulu-geu.'qGYesu ba ira talifusöNia Aefa da'ö Ifasui danö Galilaia Yesu, me lö omasi Ia we'amöi ba danö Yudaia, börö me edöna labunu Ia ira salaŵa niha Yahudi.pGIŵa'ö da'ö Yesu sanandrösa khö Yuda Iskariota, ono Zimoni, samösa ba gotalua ndra nifaha'öNia. Börö me i'a mböliNia dania.oFItema lira Yesu, Imane: "Hadia, tenga Ya'odo zamili ya'ami si felendrua andre? Heŵa'ae simanö, samösa zi hulö gafökha ba gotaluami."[n/EMamati ndra'aga ba aboto ba dödöma: Ya'ugö Ni'amoni'ö andrö khö Lowalangi."xmiDItema liNia Simoni Fetero, imane: "He So'aya, ha'ökhö möi ndra'aga? So khöU daroma li wa'auri si lö aetu.MlCIsofu Yesu khö ndra si felendrua: "Hadia, omasi mofanö göi ami?"Zk-BI'otarai da'ö ato ba gotalua ndra nifaha'öNia zondröi Ya'ia, lalau mangawuli.j{ABa Imane Yesu: "Da'ö mbörö wa Uŵa'ö khömi: Samösa lö si tola möi khöGu, na lö Ibe'e khönia wa'abölö Ama." i9@Ba hiza, so ösa ba gotaluami zi lö faduhu tödö." I'otarai wamobörö no I'ila Yesu haniha zi lö faduhu tödö ba haniha zi manga mböliNia dania.vhe?Eheha zame'e fa'auri, lö guna wa'abölö niha. Fehede niŵa'öGu no fehede safönu Eheha ba same'e fa'auri.^g5>Hewisa dania na mi'ila möi misi yaŵa Nono Niha andrö ba nahia si so Ia mböröta?f)=Aboto ba dödö Yesu, wa mukökökökö ndra nifaha'öNia börö wamaha'ö da'ö, andrö wa Imane khöra: "Hadia, fatuwu khömi wehede andrö?5ecCuItema li Yesu, Imane: "Amen, amen, Uŵa'ö khömi: "Tenga börö wa no aboto ba dödömi dandra andrö wa mi'alui Ndra'o; ba hiza, ha börö me no mi'a ba no abuso ami roti andrö. B Yesu no roti fangorifi Me falukha niha sato andrö khö Yesu yefo mbaŵa, lasofu khöNia, lamane: "He Guru, hamega Örugi da'e?"A-Me la'ila niha sato, wa lö Yesu awö ndra nifaha'öNia ba da'ö, möi ira yaŵa ba dundraha andrö, numalö ira ba Gafana'uma ba wangalui Yesu.@Tohare dundraha tanö bö'ö moroi ba Diberia ba manao ahatö ba nahia wemangara roti andrö, me no aefa I'andrö saohagölö So'aya.B?}La'alui Yesu niha sato Mahemolu ö, itörö tödö niha sato si so yefo mbaŵa na sa, wa ha sara dundraha, me ladaridari ira nifaha'öNia, ba lö si fao khöra Yesu ba dundraha andrö.q>[Omasi ira mena'ö latema Ia yaŵa ba dundra ha; ba hiza, ba da'ö sibai no larugi danö ba zi möi ira.;=qImane khöra Yesu: "Ya'odo da'e, böi mi'ata'ufi!"<'Me no moloyo ira mato öfa irugi lima kilo fa'aröu, i'anema'ö la'ila Yesu mowaöwaö ba dete nidanö wangondrasi tundraha. Ata'u sibai ira.:;oModulu mbaŵa, börö me so nangi sabölöbölö.h:Imöi ira yaŵa ba dundraha, lasaŵa Gafana'uma. Me no irugi bongi, lö na sa möi khöra Yesu.k9OMowaöwaö Yesu ba dete nidanö Me no ibörögö bongi, möi mitou ba mbaŵa ndra nifaha'ö Yesu,8Me I'ila gohitö dödöra Yesu, wa la'ondrasi Ia ma'ifu tö ba wamaso Ya'ia tobali Razora, andrö wa Ibini'ö Ia ba hili ba zi ha Ya'ia. 7Me la'ila niha sato dandra sahölihöli dödö andrö nilau Yesu, lamane: "Sindruhu, Niha andre zama'ele'ö andrö si no tefabu'u."6 La'owuloi, ba so felendrua ragaraga tö sagafönu zi toröi moroi ba zi lima ngawua roti gandru andrö, si lö ahori la'a.{5o Me no abuso ira, imane Yesu khö ndra nifaha'öNia: "Mi'owuloi gakhökhöla si toröi, ena'ö böi so zi tekiko."74g Ihalö roti andrö Yesu, I'andrö saohagölö khö Lowalangi ba Ibagibagi ba niha sato si so ba da'ö; simanö göi Ilau ba gi'a andrö, ha wa'oya zomasi Hulö zelungu waosatö da'a, ba hiza sa no tohutohu moroi ba wamadöhö niha sofökhö ba kola Mbetesa (ayati 21). Börö me Isawö goroisa Moze Yesu molo'ö sangila amakhoita awö ndra salaŵa niha Yahudi ba wamadöhö niha ba luo Sabato, andrö wa la'alui lala ba wamunu Ya'ia. Ba hiza Iforoma'ö Yesu, wa lasawö göi Sabato andrö ba wamoto iraono ba luo Sabato. Ba wamoto andrö ha ma'ifu moroi ba nösi nihaogö; ba hiza Ifadöhö ma Ihaogö niha sofökhö ma'asageu Yesu, he ba mboto he ba noso. Eluaha lahalö gangetula ba waminisa tödö. (Fada'aŵasa ma famadöni andre te alua ba gotalua niha keriso faoma niha Yahudi me no aefa wamaoso Yesu.) ira.53c Imane Yesu: "Miŵa'ö, ena'ö mudadao niha sato andrö. Ba nahia andrö oya ndru'u, andrö wa mudadao ira yaŵa ba dete ndru'u. Fa'atora fefu mato lima ribu, ha ira matua.2y "So nono matua ba da'a solohe lima ngawua roti gandru ba dua rozi gi'a; ba hadia geluaha da'ö ba niha simane fa'ato?"c1?Samösa ba gotalua ndra nifaha'öNia, ya'ia Gandrea, talifusö Zimoni Fetero, zanguma'ö:0Itema liNia Filifo, imane: "Lö tobönö roti soböli dua ngaotu firö ö niha sato andre, heŵa'ae ha ma'ifu ero samösa."f/EIŵa'ö da'ö ba wanandraigö ya'ia, börö me Ya'ia samösa no I'ila, hadia zedöna Ifalua.".=Me Ifakhölö Ia Yesu ba I'ila, wa ato niha sangondrasi Ya'ia, muhede Ia khö Wilifo, Imane: "Heza tola ta'öli gö, ena'ö tola manga niha andre fefu?"E-Me inötö da'ö no ahatö Gowasa Paska, owasa niha Yahudi.M,Möi yaŵa ba hili Yesu ba dumadao ba da'ö awö ndra nifaha'öNia.\+1Ato niha solo'ö Ya'ia, börö me no la'ila nilauNia ba wamadöhö niha sofökhö.r*]Tandra si öfa – Fangoya'ö roti Aefa da'ö numalö Yesu yefo mbaŵa Galilaia, nifotöi baŵa Diberia.o)W/Ba hiza, na lö faduhu dödömi ba nisura Moze andrö, hewisa wa tola faduhu dödömi ba niŵa'öGu?"|(q.Na sindruhu faduhu dödömi khö Moze mena'ö, faduhu göi dödömi khöGu, börö me no isura zanandrösa khöGu.p'Y-Böi miwalinga U'angadugö ami khö NamaGu. Moze samösa nifaduhusimi tödö andrö zangadugö ya'ami.&,Hewisa wa misöndra wamati, na faoma mi'alui zumange faoma fatambai ba lö mi'alui zumange nibe'e Lowalangi si ha samösa.x%i+Tohare Ndra'o ba döi NamaGu, ba lö mitema Ndra'o; ba na niha bö'ö zi tohare ba döinia samösa, mitema ia.Q$*Börö me aboto ba dödöGu, wa lö ba dödömi fangomasi'ö Lowalangi.3#a)Lö moguna khöGu wamosumange nibe'e niha.@"{(ba lö mi'ondrasi Ndra'o ba wanöndra fa'auri sindruhu..!U'Mifarefareso zura ni'amoni'ö, börö me miwalinga misöndra wa'auri sindruhu ba zura andrö. Ba heŵa'ae ibe'e wasasita sanandrösa khöGu sura ni'amoni'ö andrö,b =&Lö toröi ba dödömi daroma liNia, börö me lö mamati ami khö DengetengeNia andrö.}s%Ama si no mamatenge Ya'o andrö zi fasasi sanandrösa khöGu. Lö irai mirongo liNia ba lö irai mi'ila zikhalaNia.iK$So khöGu wasasita sabölö ebua moroi ba wasasita Yohane andrö: ngawalö halöŵö nibe'e NamaGU khöGu, ena'ö U'asiwai ia. Halöŵö andrö nifaluaGu, da'ö zame'e fasasita sanandrösa khöGu, wa no Ifatenge Ndra'o Ama.r]#Hulö wandru si hola ba sohaga ia; ba ha gasagasa omasi ami mi'omusoi'ö dödömi ba haga wandru andrö."Lö moguna khöGu wasasita zi samösa niha; ba hiza, Uŵa'ö da'ö [sanandrösa khö Yohane], ena'ö misöndra wangorifi.E!No mifatenge niha khö Yohane ba no ibe'e wasasita si duhu.wg ba hiza, so niha bö'ö si fasasi sanandrösa khöGu ba U'ila, wa duhu wasasitania andrö sanandrösa khöGu.pYIra sasi Yesu[Imane Yesu:] "Na fasasi Ndra'o sanandrösa khöGu samösa, lö eluaha wasasitaGu andrö;[/[Imane Yesu:] "Lö U'ila Ulau hadia ia moroi khöGu samösa. U'etu'ö huku molo'ö nirongoGu; ba atulö gangetulaGu ba wanguhuku andrö, börö me lö U'odaligö zomasi dödöGu; U'o'ö zomasi Zamatenge Ya'o."ba momöi baero: Niha solau si sökhi te'orifi ira ba wanöndra fa'auri; niha solau si lö sökhi te'orifi ira ba wanema fanguhuku."ucBöi ahölihöli dödömi [wamondrondrongo], wa so ginötö dania, larongo liNia fefu niha si so ba lewatöRBa no Ibe'e khöNia kuaso ba wange tu'ö huku, börö me no Ono Niha Ia.kOSimane Ama si so fa'auri ba khöNia samösa, simanö Itehegö khö Nono wa so wa'auri ba khöNia.)KAmen, amen, Uŵa'ö khömi: So ginötö dania, ba no irugi inötö andrö, larongo li Nono Lowalangi andrö niha si no mate, ba auri zamondrondrongo li andrö.T!Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Gofu haniha zamondrondrongo niŵa'öGu ba samati khö Zamatenge Ya'o, isöndra wa'auri si lö aetu ba lö tehuku ia, ba hiza no aheta ia moroi ba wa'amate numalö ba wa'auri. ena'ö fefu niha lafosumange Nono, simane famosumangera Ama. Si lö mamosumange Ono, lö göi ifosumange Nama samatenge Ya'ia.[/Lö göi Ihuku gofu haniha Ama, noa sa Ibe'e kuaso ba wanguhuku andrö khö Nono,taSimane fanusugi Nama niha si no mate ba I'orifi ira mangawuli, simanö göi Nono, I'orifi niha sedöna Ia.I'omasi'ö Nono Ama ba I'ombakha'ö khöNia fefu halöŵöNia ma na'i I'oroma'ö khöNia halöŵö sabölö ebua, irege ahöli dödömi.k OKuaso si so khö Yesu Muhede Yesu khö ndra niha Yahudi, Imane: "Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Tebai Ilau hadia ia Ono moroi khöNia samösa, na lö ni'ilaNia Ilau Ama. Börö me gofu hadia ia nilau Nama, da'ö göi nilau Nono.v eBörö wehedeNia andrö, wa la'alui lala na sa ira salaŵa niha Yahudi ba wamu nu Ya'ia. Tenga ha börö me lö ba dödöNia luo Sabato, ba hiza börö me no Iŵa'ö göi wa AmaNia Lowalangi, ba ba zimanö Ifagölösi Ia khö Lowalangi.l QBa hiza, Imane khöra Yesu: "Mohalöŵö NamaGu irugi iada'a; ba simanö göi mohalöŵö Ndra'o."h IBörö da'ö, labörögö lagohi Yesu ira salaŵa niha Yahudi, me no Ilau da'ö ba luo Sabato.V %Mofanö niha da'ö ba i'ombakha'ö ba niha Yahudi, wa Yesu zamadöhö ya'ia.?wAefa da'ö falukha Yesu khö niha da'ö ba nomo Lowalangi ba Imane khönia: "No döhö ndra'ugö; angenanö fa böi öfazökhi sa'ae horö, ena'ö lö göna'ö sabölö lö sökhi." Ba hiza, niha sawena döhö andrö lö i'ila haniha zamadöhö ya'ia, me no Iröi nahia andrö Yesu börö wa'ato niha si so ba da'ö.\1 Lasofu khönia: "Haniha Niha andrö sanguma'ö khöu: Fazaŵa heaheau ba owawaö?"fE Itema lira, imane: "Samadöhö ya'o andrö zanguma'ö khögu: Fazaŵa heaheau ba owaöwaö." Börö da'ö lamane ira salaŵa niha Yahudi ba niha sawena döhö andrö: "Luo Sabato ma'ökhö; lö tetehegö, wa ö'onoro heaheau"gG I'anema'ö döhö niha andrö, ifazaŵa heaheania ba mowaöwaö ia. Alua da'ö me luo Sabato.DImane khönia Yesu: "Faoso, fazaŵa heaheau ba owaöwaö."4aItema liNia sofökhö andrö, imane: "He So'aya, lö niha solohe ya'o ba kola, na inötö mukiba; fatua numalödo ba da'ö, no lahulö ndra'o niha bö'ö we'amöi bakha."Me I'ila Yesu no tolea ia ba da'ö ba aboto ba dödöNia, wa no ara sibai wökhönia, Imane khönia: "Hadia, omasi'ö döhö wökhöu?"\1Ba da'ö so göi samösa niha si no tölu ngafulu a ŵalu fakhe wa'ara mo fökhö.N~Ato zofökhö ba nose'ose andrö: Sau'a, sakelakela ba sombuyumbuyu.9}mSo lima ngawua nose'ose ba zi fasui kola andrö.i|KBa Yerusalema, ahatö ba Mbawagöli Mbiribiri, so sambua kola nifotöi Betesa ba li He berai'o.{Tandra si tölu - Famadöhö niha sofökhö ba MbetesaAefa ngawalö zalua andrö so gowasa ba niha Yahudi, ba numalö Yesu ba Yerusalema.nzU6Da'ö dandra sahölihö li dödö si mendrua nilau Yesu, me I'otarai Yudaia magawuli Ia ba Galilaia.y5Awena aboto ba dödö nama nono andrö, wa me inötö da'ö Imane khönia Yesu: "Auri nonou". Ba mamati ia awö zoroiyomonia ma'afefu. x 4Isofu khöra, ha'uga bözi me ibörögö döhö nononia andrö. Lama ne: "Menewi mato bözi satu tanö owi döhö wa'aukhunia."Uw#3Me so ia ba dalu lala, falukha ia ndra enoninia ba lamane: "No auri nonou."nvU2Imane khönia Yesu: "Ofanö manö, auri nonou." Mamati niha da'ö ba niŵa'ö Yesu, ba ilau mofanö.Zu-1Itema liNia fagaŵe andrö: "He So'aya, alio'ö we'amöi fatua lö mate nonogu."dtA0Imane khönia Yesu: "Na lö ni'ilami ta ndra ba sahölihöli dödö, lö faduhu dödömi."s1/Me irongo, no mangawuli Yesu moroi ba Yudaia numalö ba Galilaia, i'ondrasi Ia ba i'andrö khöNia, ena'ö Ifadöhö nononia si no arakhagö mate.r'.Mangawuli Yesu ba Kana ba danö Galilaia, ba nahia si no irai Ibali'ö agu nidanö. Ba Gafana'uma so samösa fagaŵe razo; mofökhö nononia.,qQ-Me irugi Galilaia, latema'ö Ia niha Galilaia, börö me no la'ila ngawalö nifaluaNia ba Yerusalema, me inötö gowasa; börö me möi ira göi ba gowasa andrö.Ip ,No Iŵa'ö samösa: "Lö tefosumange zama'ele'ö ba mbanuania."o+Tandra si dua - Famadöhö ono wagaŵe razoMe no aefa zi dua hari andrö, mofanö Yesu moroi ba da'ö, Isaŵa danö Galilaia.Nn*ba lamane khö ndra alawe andrö: "Faduhu dödöma tenga sa'ae börö wehedeu khöma, ba hiza, börö me no marongo samösa ba aboto ba dödöma, wa sindruhu Sangorifi ösi gulidanö Niha andrö."Mm)Ba ato na sa zi faduhu tödö, börö ngawalö nifaha'öNia khöra, l (Ba me falukha niha Zamaria andrö khö Yesu, la'andrö khöNia, ena'ö toröi Ia khöra. Toröi Yesu ba da'ö, dua hari wa'ara./kW'Faduhu dödö niha Zamaria khö Yesu Ato zowanua ba Zamaria si faduhu tödö khö Yesu, me fasasi ndra alawe andrö wanguma'ö: "I'ombakha'ö khögu fefu gamuatagu."j}&No Ufatenge ami ba wamasi ba zi lö serege dödömi; no la'eregesi tödö niha bö'ö, ba mitohugö halöŵöra andrö."Si%Ba da'ö atulö wehede, sanguma'ö: Samösa zanaru ba niha bö'ö zamasi.h$Haniha zamasi, itema gazinia ba i'owuloi mbua soguna ba wa'auri sindruhu, irege alua wa faoma omuso dödöra, he sanaru, he göi samasi.*gM#Hadia, tenga mimane: Öfa waŵa, awena irugi baŵa wamasi. Ba Ya'o, Uŵa'ö khömi: Mifakhölö ami fasui ba mifaigi nowi si no ibörögö asoso ba tola tebasi.tfa"Imane khöra Yesu: "Folo'ö somasi Zamatenge Ya'o awö wangasiwai halöŵö nibe'eNia khöGu, da'ö göGu.\e1!Faoma lamane khö nawöra ira nifaha'ö: "Hadia, so niha si no molohe ö khöNia?"5de Imane khöra: "So khöGu gö si lö mi'ila."Vc%Gasagasa da'ö, muhede khöNia ndra nifaha'ö, lamane: "He Guru, lau manga!"@b{Andrö wa laröi mbanuara, labörögö la'ondrasi Yesu.`a9"Mitabu, mifaigi Niha sangombakha khögu fefu hadia gamuatagu. Te Ya'ia Mesia andrö?"l`QAndrö wa iröi dimbania ira alawe andrö ba numalö ia ba mbanua ba imane ba niha si so ba da'ö:y_kÖ Yesu – Inötö wamasi Me inötö da'ö mangawuli ndra nifaha'ö Yesu ba ahölihöli dödöra, wa fahuhuo Ia khö zi samösa ira alawe. Ba hiza, samösa lö sanguma'ö khö Nia: "Hadia ni'aluiMö?" − ma: "Hana wa fahuhuo'Ö khönia."A^}Imane khönia Yesu: "Ya'odo andre Ia, si fahuhuo khöu."/]WImane khöNia ira alawe andrö: "Aboto ba dödögu, wa tohare dania Mesia andrö, nifotöi Keriso [Razo nibayoini]. Na tohare Ia, I'ombakha'ö khöda fefu hadia ia."|\qLowalangi andrö no eheha, ba ya'ira, sanömba Ya'ia, lö tola lö'ö lasömba Ia bakha ba Geheha ba ba wa'aduhu."*[MSo ginötö nia dania, ba no irugi inötö andrö: Niha sindruhu manömba Lowalangi, lasömba Ia bakha ba Geheha ba ba wa'aduhu; da'ö sa zanömba sedöna Nama. b~~&|||{wzzEyykxxwuvvpvuu9tt7ssrr8qppvp7owo,nnmmll kk jii)hhgg;ff1ee$dd(cc(bHaaaU``M__^^C]]g]\\[ZZlYY\YXWWVVtVUTTSS5RRR-QQxQ"PmOONMMLLL6KKfJJIIIHH=GG!FhEEdEDD6CCBB`AApA @@V??g?>z==='3 Na to'ele lakhömi Lowalangi si fao fama'emaNia, Ifolakhömi göi Ia Lowalangi faoma lakhömiNia samösa. Ifalua da'ö Lowalangi ba zi lö ara tö.=1 Oroisa si bohou Me no mofanö Yuda, muhede Yesu, Imane: "Iada'a to'ele lakhömi Nono Niha andrö, ba si fao fama'emaNia to'ele lakhömi Lowalangi.h<I Me no aefa itema roti andrö Yuda, i'anema'ö möi ia baero. No bongi sa'ae, me inötö da'ö.+;O Börö me sololohe kefe khöra Yuda, so zowalinga wa Iŵa'ö khönia Yesu: "Öli hadia ia zoguna khöda ba gowasa!" ma zui akha ibe'e hadia ia ba niha si numana.g:G Samösa lö ba gotaluara si da dao manga ba da'ö zangila hana wa Iŵa'ö da'ö Yesu khönia.9y Me itema si bai roti andrö Yuda, möi ba dödönia zatana. Awena Imane khönia Yesu: "Alio'ö falua zomasi'ö ölau."8 Itema li Yesu: "Ya'ia niha nibe'eGu roti, si no U'ungugö." I'ungugö roti Yesu ba Ibe'e khö Yuda, Iskariota, ono Zimoni.i7K Ileagö högönia ba dötö'a Yesu nifaha'ö andrö, isofu khöNia, imane: "Haniha ia, So'aya?"X6) Ibe'e dandra khönia Fetero, ena'ö isofu khö Yesu haniha niŵa'öNia andrö.f5E Samösa moroi ba gotalua nifaha'ö, ya'ia nifaha'ö ni'omasi'ö Yesu no dumadao ba zingaNia.[4/ Faoma lafaigi nawöra ira nifaha'ö, me lö aboto ba dödöra haniha niŵa'öNia.73g Ifa'ele'ö wemanga mböliNia YesuMe no Iŵa'ö da'ö Yesu, alangu dödöNia ba Ifaduhu'ö, Imane: "Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Samösa ba gotaluami zi manga mböliGu dania."2 Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Gofu haniha zanema niha nifatengeGu, ite ma Ndra'o. Ba haniha zanema Ya'o, itema Zamatenge Ya'o."j1M U'ombakha'ö khömi da'e, fatua lö alua, ena'ö na alua ia, aboto ba dödömi, wa Ya'odo da'ö.Q0 Tenga sanandrösa khömi fefu Uŵa'ö da'e, börö me U'ila haniha zi no Utuyu. Ba lö tola lö'ö tefönui zura ni'amoni'ö, sanguma'ö wa niha si fao khöGu ba wemanga, no maoso ia ba wolaŵa Ya'o.E/ Na aboto ba dödömi da'ö, owuawua dödömi na mifalua ia.x.i Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Lö ebua genoni moroi khö zokhö ya'ia, ba lö ebua nifatenge moroi ba zamatenge.T-! No Ube'e khömi dumadu ma, ena'ö mifalua göi zimane si no Ufalua khömi.g,G Na no Usasai gahemi, Ya'odo si no So'aya ba Guru, lö tola lö'ö faoma misasai gahe nawömi.\+1 Mifotöi Ndra'o Guru ba So'aya ba sindruhu niŵa'ömi andrö, börö me Ya'odo Ia.*5 Me no aefa Isasai gahera ba ifuli Ifake mbaruNia sebua, ba möi Ia mudadao mangawuli, Imane khöra: "Hadia, aboto ba dödömi nilauGu andrö khömi?u)c Aboto sa ba dödöNia, haniha zi manga mböliNia dania. Da'ö mbörö wa Imane: "Lö fefu no tehaogö ami." (9 Imane khönia Yesu: "Haniha zi no mondri, lö moguna tesasai ia sa'ae, ha ahenia, me no tehaogö ia ma'asageu. No ae tehaogö ami, ba hiza, lö fefu."c'? Itema li Simoni Fetero: "He So'aya, böi ha ahegu Ösasai, fao göi danga awö högögu."&' Imane Fetero khö Yesu: "Irugi zi lö aetu tebai Ya'ugö zanasai ahegu." Imane khönia Yesu: "Na lö Usasai gaheu, lö tana khöu ba khöGu."g%G Itema linia Yesu, Imane: "Lö aboto ba dödöu hadia nilauGu iada'a; aboto ba dödöu dania."i$K Ba ofeta Ia khö Zimoni Fetero. Imane khöNia Fetero: "He So'aya, hadia Ya'ugö zanasai ahegu?" # Aefa da'ö Ifadu wa nidanö ba garaŵa ba Ibörögö Isasai gahe ndra nifaha'ö awö wa I'osi faoma lembe si so ba löwilöwiNia.y"k Ibato wemanga ba Ilau muzizio, Iheta mbaruNia sebua, Ihalö lembe ba Iböbö löwilöwiNia fao ma lembe andrö.!y I'ila Yesu wa no Ibe'e ba dangaNia Ama fefu hadia ia ba wa si'otarai Lowalangi Ia awö wa mangawuli Ia khö Lowalangi,k O Ba ginötö watomesa, me ibe'e afökha ba dödö Yuda Iskariota, ono Zimoni, wemanga mböli Yesu,wg Owasa Paska - Fanasa aheFatua lö fangowasaini Owa sa Paska, me aboto ba dödö Yesu, no irugi inötö aheta Ia ba gulidanö andre, möi Ia khö Nama, ba me I'omasi'ö dana khöNia si so ba gulidanö andre, I'omasi'ö ira irugi ga mozua.  2Ba U'ila, wa famaluaGu kuaso andrö no umbu wa'auri si lö aetu [khömi]. Andrö U'o'ö niŵa'ö NamaGu khöGu ba wehedeGu andrö."/ 1Börö me tenga moroi khöGu samösa muhedehede Ndra'o, no Ama samatenge Ya'o, Ya'ia zame'e khöGu kuaso sanandrösa ba niŵa'öGu awö wehedeGu. 9 0Niha sanimbagö Ya'o ba si lö manema taroma liGu, no so khönia zangetu'ö huku, ya'ia daroma li si no Uŵa'ö, da'ö zanguhuku ya'ia ba luo safuria.#? /Haniha zamondrongo taroma liGu ba lö sa i'o'ö, tenga Ya'o zangetu'ö hukunia. Börö me tenga ba wanguhuku ulidanö möi Ndra'o, no ba wangorifi ya'ia.gG .Haga Ndra'o si möi ba gulidanö andre, ena'ö lö toröi ba zogömigömi niha samati khöGu.2_ -Ba sangila Ya'o, no i'ila Zamatenge Ya'o.  ,Hadia zanguhuku niha?Mu'ao Yesu, Imane: "Gofu haniha zamati khöGu, tenga khöGu mamati ia, khö Zamatenge Ya'o andrö mamati ia.O +Abölö omasi ira nifolakhömi niha, moroi na nifolakhömi Lowalangi.H  *Heŵa'ae simanö, ato göi ndra salaŵa niha Yahudi samati khö Yesu. Ba börö ndra farizai'o, lö barani ira wangakui da'ö föna niha sato, ena'ö lö latibo'ö ira moroi ba gangowuloara.\1 )Iŵa'ö da'ö Yesaya, me no I'ila lakhömi Yesu ba fahuhuo ia sanandrösa khöNia. (No Uduhö höröra ba U'abe'e'ö dödöra, ena'ö lö i'ila höröra ba lö aboto ba dödöra ba mangawuli ira khöGu, ba Ufadöhö ira."eC 'Andrö wa tebai faduhu dödöra, börö me no iŵa'ö göi Yesaya: "[Da'e niŵa'ö Zo'aya:]#? &Ba zimanö alua niŵa'ö Yesaya sama'ele'ö, me imane: "He So'aya, haniha zi faduhu tödö ba duria nifa'emama? Ha'ökhö teforoma'ö wa'abölö dangaU?"   %Hana wa ato niha si lö mamati?Heŵa'ae oya zahölihöli dödö nilau Yesu föna niha sato, lö sa'atö faduhu dödöra khöNia.(I $Fatua so khömi Haga andrö, mi'amati ba Haga andrö, ena'ö tobali ami iraono Haga." Me no aefa Iŵa'ö da'ö, mofanö Ia moroi ba da'ö, Ibini'ö Ia khöra.kO #Itema lira Yesu, Imane: "Lö ara tö toröi Haga andrö ba gotaluami. Fatua so khömi Haga andrö, mi'owaöwaö ba Haga andrö, ena'ö lö ihawui ami fa'ogömigömi. Niha sowaöwaö ba zogömigömi, lö i'ila hezo numalö ia.W' "Latema liNia niha sato, lamane: "No marongo moroi ba zura goroisa, wa auri Mesia andrö irugi zi lö aetu. Hana wa Öŵa'ö, lö tola lö'ö te'alaŵa'ö Nono Niha andrö? Haniha nifotöi Ono Niha andrö?"F  !Iŵa'ö da'ö ba wangombakha, hewisa lala wa'amateNia dania.a ; ba Ya'o, na no te'alaŵa'ö Ndra'o moroi ba danö, Udönisi khöGu fefu niha [samati]."  Iada'a no te'etu'ö wanguhuku ösi gulidanö andre; ia'ada tetibo'ö baero zamatörö ösi gulidanö [si lö mamati] andre;Z - Itema lira Yesu, Imane: "Tenga Ya'odo mbörö wa alua li andrö, ya'ami mbörö.  Larongo li andrö niha sato si so ba da'ö ba lamane: "Mo'ugu'ugu mbanua." So göi zanguma'ö: "Muhede khöNia mala'ika."/ [Börö da'ö Umane:] He Ama, folakhömi döiMö." Terongo li si'otarai mbanua si yaŵa, sanguma'ö: "No Ufolakhömi ba Ufuli Ufolakhömi dania!"b= I'ombakha'ö Yesu ginötö wangalaŵa'ö Ya'ia [Imane Yesu:] "Alangu dödöGu iada'e. Hadia zi lö tola lö'ö Uŵa'ö? Hadia Umane: He Ama, efa'öDo moroi ba ginötö andrö? Ba hiza, no da'ö dani wa tohare Ndra'o.  Niha si möi enoniGu, akha i'o'ö Ndra'o. Ba zi so Ndra'o, ba da'ö göi so genoniGu. Na so zi möi enoniGu, Ifolakhömi ia AmaGu."'G Niha sangomasi'ö fa'aurinia, taya khönia wa'auri andrö. Niha si lö ba dödö fa'aurinia ba gulidanö andre, isöndra mangawuli ia ba wa'auri si lö aetu.1 Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Na lö tetanö ba danö zi sambua ulitö ba na lö mate ia, lö tebulö ha sambua ia. Ba na mate ia, i'owua mbua soya.R Itema lira Yesu, Imane: "No irugi inötö tefolakhömi Nono Niha andrö.dA Möi Wilifo wangombakha khö Gandrea. Möi Gandrea si fao Filifo ba wangombakha khö Yesu.xi La'ondrasi Wilifo moroi ba Mbetisa'ida ba danö Galilaia, lamane khönia: "He ama, omasiga falukha khö Yesu."C La'alui Yesu ngawalö soi – Ulitö nitanö ba danöBa gotalua niha sato si möi ba Yerusalema ba wangalulu khö Lowalangi, ba ginötö Gowasa Paska, so ösa niha si tenga niha Yahudi.ve Faoma lamane khö nawöra ira farizai'o: "Hadia nisöndrada! Faigi atö, möi khöNia zi sagörö ulidanö."y~k Da'ö göi mbörö, wa ato niha samaondragö Ya'ia, me no larongo, wa Ya'ia zamalua sahölihöli dödö andrö.} Niha sato si so me Ikaoni baero Lazaro moroi ba lewatö awö wa I'orifi ia mangawuli, labe'e wasasita sanandrösa khöNia.Q| Ba wamobörö lö aboto ba dödö ndra nifaha'öNia geluaha zalua andrö. Awena me no tefolakhömi Yesu, itörö tödöra, wa no tesura da'ö sanandrösa khöNia, awö wa no lalau khöNia da'ö fefu.e{C "Böi ata'ufi, ya'ugö Siona! Hiza, tohare Razo mö, mudadao Ia yaŵa ba hulu nono galide!"az; Me no Isöndra sageu nono galide Yesu, möi Ia yaŵa ba hulunia, faudu ba zi no tesura:y/ oi zara lahalö mbulu nohi ba momöi wamaondragö Ya'ia. Mu'ao ira, lamane: "Hosanna! Tefahowu'ö Zi so ba döi Zo'aya, Razo Ndraono Gizara'eli!"x Fe'amöi Yesu ba Yerusalema Mahemolu ö, me larongo niha sato si tohare ba Gowasa Paska andrö, wa möi Yesu ba Yerusalema,Rw Börö ia sa wa ato niha Yahudi zondröi ya'ira ba mamati ira khö Yesu.Qv Da'ö mbörö wa lahalö gangetula ira ere sebua ba wamunu Lazaro göi.\u1 Angetula wamunu Lazaro Ato niha ba danö Yudaia samondrongo, wa so Yesu ba Mbetania. Andrö wa tohare ira, tenga ha börö Yesu, ba hiza ba wamaigi Lazaro andrö göi, si no I'orifi mangawuli moroi ba wa'amate.`t9 Lö mamalömalö so niha si numana ba khömi, ba Ya'o, tenga si'ogötö'ö ba khömi."\s1 Andrö wa Imane Yesu: "Mitehe khönia wamalua da'ö ba wangöhönagö fogo'o Ya'o.r) Iŵa'ö da'ö Yuda, tenga börö me so ba dödönia niha si numana, no börö me sanagönagö ia ba ihalöhalö gefe si no te'irö'ö khönia.rq] "Hana wa lö la'amawa tölu ngaotu firö wanikha samohua andre, ba te be'e mbölinia ba niha si numana?"rp] Muhede samösa ba gotalua ndra nifaha'öNia, ya'ia Yuda, banua Gariota, si manga mböliNia dania, imane:7og Ihalö sambua botoboto wanikha samohua sebua böli Maria. Ibayoini gahe Yesu fanikha andrö ba i'osi gaheNia faoma bunia. Ba tefönui zi sambua omo faoma hua wanikha andrö.rn] Lafalua khöNia watomesa ba da'ö, ba möi ngoningoni Marata. Samösa Lazaro zi fao awö Nia ba wemanga.m% Fombayoini Yesu ba Mbetania Önö ngaluo fatua lö Owasa Paska, möi Yesu ba Mbetania, ba nahia mate Lazaro luo no ba ifuli I'orifi ia Yesu. l 9No labe'e wareta ira ere sebua awö ndra farizai'o: Gofu haniha zangila hezo so Yesu, akha i'ombakha'ö, − ena'ö tola lara'u Ia.k 8La'alu'alui Yesu ba faoma lamane khö nawöra, me so ira ba nomo Lowalangi: "Hewisa molo'ö ya'ami? Hadia, möi göi Ia ba gowasa andre?"Nj 7Hadia, fao Yesu ba Gowasa Paska?Me inötö da'ö no ahatö sibai Gowasa Paska niha Yahudi. Ato niha moroi ba danö ma'asagörö numalö ba Yerusalema fatua lö Paska ba wamalua amakhoita fangehao.Hi  6Börö da'ö lö sa'ae I'oroma'ö Ia Yesu ba gotalua niha Yahudi. Mofanö Ia ba da'ö, numalö ba mbanua sahatö ba danö si mate, sotöi Eferayi; toröi Ia ba da'ö si fao ira nifaha'öNia.9hm 5I'otarai luo da'ö, la'alui lala ba wamunu Yesu.{go 4ba tenga ha salahi soi niha Yahudi, ba hiza, ena'ö I'owuloi ndraono Lowalangi, si no muzawili, tobali ha sambua.'fG 3Iŵa'ö da'ö tenga moroi ba wangerangerania samösa, ba hiza, börö me ere sebua ia ba ndröfi da'ö, ifa'ele'ö wa mate dania Yesu salahi soi niha Yahudi,vee 2Hadia, lö aboto ba dödömi, wa abölö sökhi khömi, na mate samösa niha, moroi na tekiko soi ma'afefu?"rd] 1Samösa ba gotaluara sotöi Ka yafa, si no ere sebua ba ndröfi da'ö, zanguma'ö: "Lö mi'ila hadia ia.(cI 0Na tatehegö manö khöNia zimanö, oi faduhu dödö niha khöNia, ba tohare dania niha Roma ba laheta khöda kuaso sanandrösa ba nomo Lowalangi awö soida.".bU /Börö da'ö la'owuloi ndrotondroto zanguhuku ba agama ira ere sebua ba ira farizai'o, lamane: "Hadia zi tola talau? Oya Ilau dandra sahölihöli dödö Niha andre. a .Ba hiza, so göi [niha sohöröhörögö Ya'ia] ba gotaluara zi möi khö ndra farizai'o ba wangombakha, si no Ifalua Yesu andrö.+`O -Hadia mbörö wa mate Yesu? – Fama'ele'ö gere sebuaAto niha Yahudi si no mangondrasi Maria ba Marata ba si no mangila nifalua Yesu andrö, mamati ira khöNia.P_ ,Möi baero niha si no mate andrö, no teböbö gahe awö dangania faoma böbö nukha, ba simanö göi mbawania faoma nukha folosi mböböi. Imane khöra Yesu: "Mi'efa'ö ia, ena'ö tola mofanö ia."W^' +Me no aefa Iŵa'ö da'ö, mu'ao Ia, ebua liNia, Imane: "He Lazaro, ae baero!"*]M *U'ila wa lö mamalö Öfondrondrongo gangandröŵaGu, ba hiza, Uŵa'ö da'e, börö niha sato andre samasui Ya'o, ena'ö mamati ira, wa Ya'ugö zamatenge Ya'o.""\= )Ba laheta gara andrö. Ifaöga höröNia Yesu miyaŵa ba zorugo, Ima ne: "U'andrö saohagölö khöu, Ama, börö me no Öfondrondrongo gangandröŵaGu.r[] (Imane Yesu khö Marata: "Hadia, tenga no Uŵa'ö khöu: Na mamati ndra'ugö, ö'ila lakhömi Lowalangi?"Z3 'Imane Yesu: "Miheta gara andrö!" Itema liNia Marata, talifusö zi mate andrö, imane: "He So'aya, no aböu sa'ae ia, me no öfa ngaluo lako'o ia."Y &Ifuli auri LazaroIfuli alangu dödö Yesu ba numalö Ia ba lewatö. Tögi narö hili lewatö andrö, nibalugö faoma kara.Xw %Ba so ösa ba gotaluara zanguma'ö: "No Ibokai hörö niha sau'a; hadia, lö I'ila lala, fa böi mate Lazaro andrö?"  Me no aefa Iŵa'ö da'ö Yesu, Imane khöra: "Lazaro, si fahuwu khöda andrö, no mörö ia. Ba hiza, möiDo ba wanusugi ya'ia."s=_ Ba na mowaöwaö niha ba zi bongi [ba zi lö Ya'o sa'ae], manendre gahenia, börö me lö khö nia haga."5<c Itema lira Yesu, Imane: "Hadia, tenga felendrua jam zi ma'ökhö? Lö manendre gahe niha sowaöwaö ba zi ma'ökhö, börö me i'ila [Ndra'o, si no] haga gulidanö andrö.2;] Lamane khöNia ira nifaha'öNia: "He Guru, lö na sa ara me la'alui lala wamunu Ya'ugö ira niha Yahudi ba wanebu Ya'ugö faoma kara, ba iada'e omasi'Ö möi ba da'ö?"c:? Aefa da'ö muhede Ia khö ndra nifaha'öNia, Imane: "Mitabu, tafuli ita ba danö Yudaia."n9U Ba hiza, me Irongo Yesu, wa mofökhö Lazaro, toröi na sa Ia dua hari tö ba nahia si so Ia andrö.P8 I'omasi'ö Yesu Marata andrö awö ndra talifusönia, Maria ba Lazaro.;7o Me Irongo da'ö Yesu, Imane: "Tenga solohe ba wa'amate wökhö andrö, ba hiza, no sangoroma'ö ha wa'amolakhömi Lowalangi; ba ba wökhö andrö Ifolakhömi NonoNia Lowalangi."6 Lafa'ohe'ö duria khö Yesu ira alawe si fatalifusö khönia andrö, lamane: "He So'aya, mofökhö zi fahuwu khöU andrö."5 Maria andrö zi no mombayoini ahe Yesu faoma fanikha samohua ba solosi faoma bunia. Talifusönia Lazaro sofökhö andrö.4 Tandra si önö – Fangorifi Lazaro So niha sofökhö sotöi Lazaro. Ba Mbetania toröi ia, ba mbanua Maria ba Marata, talifusö Maria.*3O *Ba ato zamati khö Yesu ba da'ö.27 )Ato niha sangondrasi Ya'ia ba lamane: "Lö ilau dandra sahölihöli dödö Yohane, ba hiza, fefu niŵa'önia sanandrösa ba Niha andre, no sindruhu."a1; (Numalö Ia yefo Yoridano, ba nahia si so Yohane me ibe'e wanasa, ba toröi Ia ba da'ö.L0 'Ifuli zui la'alui lala wondra'u Ya'ia, ba hiza aefa Ia ba dangara.H/  &Ba hiza, na Ufalua ia, ba na lö omasi ami mamati khöGu, si lö'ölö'önia mi'amati börö halöŵö andrö, ena'ö aboto ba dödömi ba mi'ila, wa khö Nama so Ndra'o ba ba khöGu so Ia.">.w %Na lö Ufalua halöŵö NamaGu, böi mi'amati khöGu!-+ $hana wa miŵa'ö sango'aya Lowalangi Ndra'o, me Uŵa'ö Ono Lowalangi Ndra'o, heŵa'ae no I'o niagö Ndra'o Ama ba wamatenge Ya'o ba gulidanö.o,W #Na fefu ndra sanema taroma li andrö tefotöi ira lowalangi, ba na lö mamalö duhu zura ni'amoni'ö,}+s "Imane khöra Yesu: "Hadia, tenga no tesura ba zura goroisa khömi: Ya'odo samösa zanguma'ö: No ira lowalangi ami?d*A !Latema liNia ira salaŵa niha Yahudi, lamane: "Tenga börö sambua halöŵö si sökhi wa matebu Ndra'ugö kara, ba hiza börö me Ö'o'aya Lowalangi. Heŵa'ae Niha Ndra'ugö, ba Öfagölösi Ndra'ugö khö Lowalangi."1)[ Muhede khöra Yesu, Imane: "Oya halöŵö si sökhi si'otarai NamaGu si no Uforoma'ö khömi. Hezo ba gotalua halöŵö andrö zi tobali börö wa mitebu Ndra'o kara?"S( Börö da'ö, lafuli latuyu gara ira niha Yahudi ba wanebu Ya'ia mena'ö."'? Ha sambua Ndra'aga Nama." & Abölö ebua moroi ba hadia ia fefu NamaGu, si no mame'e ya'ira khöGu; ba samösa lö sangeheta ya'ira moroi ba wondrorogö Nama.%} Ube'e khöra wa'auri sindruhu. Lö tekiko ira irugi zi lö aetu; ba samösa lö sangeheta ya'ira moroi ba wondrorogöGu.?$y Larongo liGu biribiriGu, U'ila ira, ba la'o'ö Ndra'o.=#u Lö faduhu dödömi, börö me tenga biribiriGu ami.("I Itema lira Yesu, Imane: "No Uŵa'ö khömi, ba hiza lö faduhu dödömi. Halöŵö nifaluaGu andrö ba döi NamaGu, da'ö zame'e fasasita sana ndrösa khöGu.$!A Lafasui Ia ira salaŵa niha Yahudi ba lamane khöNia: "Ha wa'ara na sa Öbe'e lö ahono dödöma? Na Mesia andrö Ndra'ugö, ŵa'ö khöma, böi bini'ö."G  Ifanörönörö Ia Yesu ba Golayama Zalomo ba nomo Lowalangi./W Fa-ha-sambua Nama ba Yesu – Owasa wangamoni'ö omo Lowalangi Te'owasaini wanörö tödö fangamoni'ö omo Lowalangi ba Yerusalema. Baŵa wa'okafu me inötö da'ö.zm Lamane tanö bö'ö: "Tenga simanö huhuo niha si fatewu afökha. Hadia, tola ibokai hörö niha sau'a afökha?"nU Ato ba gotaluara zanguma'ö: "No fatewu khöNia gafökha ba owöhö Ia. Hana wa mifondrondrongo Ia?"L Ifuli tesao wasosota ba gotalua niha Yahudi, börö wehede andrö.=s Samösa lö sangai ya'ia moroi khöGu, ba hiza, ba wa'aohagölö Utehegö ia. So khöGu kuaso ba wame'e fa'auriGu ba ba wanema ya'ia mangawuli. Ba zimanö Ufönui goroisa NamaGu."b= Da'ö mbörö wa I'omasi'ö Ndra'o Ama: Ube'e wa'auriGu, ena'ö tola Utema ia mangawuli.9k So na sa khöGu mbiribiri tanö bö'ö, si tenga moroi ba gandra andre. Lö tola lö'ö U'ohe göi ira ba lafondrondrongo liGu, ba fefu ira tobali sangawawa ba samösa gubalo.^5 simane fangila Nama Ya'o ba fangilaGu Ama; ba Ube'e wa'auriGu soguna ba mbiribiriGu.R Ya'odo gubalo si sökhi. U'ila dana khöGu ba la'ila Ndra'o tana khöGu,N Ilau moloi, börö me nigazi ia ba lö ba dödönia biribiri andrö.;o Enoni ni bu'a gazi si tenga kubalo ba tenga göi sokhö biribiri, na i'ila tohare nasu gatua, iröi mbiribiri ba ilau moloi, irege ira'u ba ifazawili mbiribiri andrö asu gatua.y No kubalo si sökhi Yesu[Imane Yesu:] "Ya'odo gubalo si sökhi. Kubalo si sökhi zanehegö fa'aurinia ba mbiribirinia.# Lö möi zanagö, na tenga ba worabu, ba wamunu ba ba wamakiko. Tani wa so Ndra'o, ena'ö lasöndra wa'auri biribiriGu, fa'auri si fahöna. Ya'odo mbawandruhö andrö. Gofu haniha zanörö Ya'o, isöndra wangorifi; möi ia bakha ba möi ia baero ba isöndra gö.xi Ha wa'ato danö bö'ö si tohare [baero Ndra'o], no sanagö ba samara'u, ba lö lafondrondrongo lira biribiri.ve Amaedola mbawandruhöIfuli Imane Yesu: "Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Ya'odo mbawandruhö ba mbiribiri andrö._7 Ilau gamaedola andre Yesu, ba lö aboto ba dödöra hadia geluaha niŵa'öNia khöra.Q Lö la'o'ö niha bö'ö, lalau na'i moloi, börö me lö la'ila linia."  Na no i'ohe baero mbiribiri tana khönia, mowaöwaö ia fönara ba la'o'ö ia moroi furi biribiri, börö me la'ila linia. } Ibokai khönia mbawandruhö sanaro, ba larongo linia biribiri ba ikaoni ira molo'ö töira zamösana ba i'ohe ira baero.; q Niha sanörö bawandruhö, da'ö gubalo mbiribiri.6 e Amaedola gubalo [Imane Yesu:] "Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Niha si möi bakha ba gandra mbiribiri si lö manörö bawandruhö, ba hiza isawö göli, no sanagö ba samara'u.   )Itema lira Yesu, Imane: "Na au'a ami mena'ö, lö horö khömi. Ba börö me mimane: 'Ma'ila niha'; lö tebulö khömi horö."y (So ösa ndra farizai'o si so ba da'ö samondrongo fehedeNia andrö, lamane khöNia: "Hadia, niha sau'a göi ndra'aga?"y 'Imane Yesu: "No möi Ndra'o ba gulidanö ba wamötörö fanguhuku: Teboka hörö zau'a, ba tobali sau'a zangila niha."I  &Imane: "Mamati ndra'o, So'aya." Ba mangalulu ia wanömba Ya'ia.K %Itema li Yesu: "No ö'ila Ia. Si fahuhuo khöu andrö, da'ö Ia."V% $Itema liNia niha da'ö, imane: "Haniha ia, So'aya, ena'ö mamatido khöNia."\1 #Famati niha sau'a – Fa'a-lö-mamati ndra farizai'oIrongo Yesu wa no latuli'ö niha da'ö moroi ba wariawösa niha Yahudi. Me falukha Ia khönia, Imane khönia: "Hadia, mamati ndra'ugö khö Nono Niha andrö?"/W "Latema linia ira salaŵa niha Yahudi, lamane: "Bakha ba horö tefatumbu'ö ndra'ugö, ba edöna öfaha'ö ndra'aga?" Ba latuli'ö ia moroi ba wariawösa niha Yahudi.J  !Na tenga moroi khö Lowalangi Niha andrö, tebai Ilau hadia ia."eC I'otarai me föna, lö irai terongo, wa so Niha samokai hörö niha si no au'a me tumbu ia. Aboto ba dödöda, wa lö Ifondrondrongo Lowalangi niha si so horö. Ha samosumange Lowalangi ba samalua somasi Ia nifondrondrongoNia.~ Itema li niha da'ö, imane khöra: "Ba da'ö so zahölihöli dödöda, wa lö mi'ila heza moroi Niha da'ö, he ŵa'ae no Ibokai hörögu.s}_ Ma'ila wa no fahuhuo khö Moze Lowalangi; ba hiza, sanandrösa ba Niha andrö, lö ma'ila heza I'otarai."_|7 Mofönu ira khönia, lamane: "Ya'ugö nifaha'ö Niha da'ö, ya'aga no nifaha'ö Moze.${A Imane niha andrö: "No u'ombakha'ö khömi, ba hiza lö omasi mifondrondrongo. Hana wa omasi mifondrondrongo na sa? Hadia, omasi ami tobali nifaha'öNia?"Tz! Lafu li lamane khönia: "Hadia nilauNia khöu? Hewisa wamokaiNia höröu?"yw Itema li, imane: "Lö u'ila, na si so horö Ia. Sambalö ni'ilagu: Sau'a ndra'o mböröta, ba tola u'ila niha iada'e.2x] Lafuli lafakaoni'ö niha sau'a andrö ba wamobörö ba lamane khönia: "Fosumange Lowalangi [ba wanguma'ö si duhu]! Aboto ba dödöma, wa Niha si so horö Niha da'ö."\w1 Da'ö mbörö wa lamane ira satua nia: "No ebua ia sa'ae, misofu khönia samösa."=vs Laŵa'ö da'ö ira satuania, börö me ata'u ira ndra salaŵa niha Yahu di. No mamagölö ndra salaŵa niha Yahudi, wa latuli'ö niha sangakui wa Mesia Yesu moroi ba wariawösara.=us Hewisa wa tola i'ila niha iada'e, lö aboto ba dödöma; ma haniha zamo kai hörönia, lö aboto ba dödöma. Misofu manö khönia, no ebua ia sa'ae, ba no tola itema li samösa."[t/ Latema lira satuania, lamane: "Ma'ila wa onoma da'a ba wa no au'a ia me tumbu ia.sy Lasofu khöra, lamane: "Hadia, onomi niha andre, niŵa'ömi wa no au'a me tumbu ia? Hewisa wa tola i'ila niha iada'a?"}rs Ba lö faduhu dödö ndra niha Yahudi, wa sau'a ia wamobörö ba iada'e no i'ila niha, irege lafakaoni'ö zatuania.!q; Lafuli lamane ba niha sau'a andrö no mege: Ba ya'ugö, hadia niŵa'öu sanandrösa khöNia, si no mamokai höröu?" Itema li, imane: "Sama'ele'ö Ia."{po Lamane ösa ira farizai'o: "Lö duhu, wa moroi khö Lowalangi Niha da'ö, börö me lö ba dödöNia luo Sabato." Lamane tanö bö'ö: "Hewisa wa tola Ifalua dandra sahölihöli dödö niha si so horö?" Ba alua wabalisa dödö ba gotaluara.8oi Börö da'ö, lafuli lasofu khönia ira farizai'o, hewisa wa tola i'ila niha. Itema lira niha da'ö, imane: "Igule'ö dambu ba hörögu, awena usasai hörögu ba u'ila niha."_n7 No luo Sabato, me Ifaruka danö faoma iloNia Yesu ba Ibokai hörö niha sau'a andrö.Zm- Fa'a-lö-faduhu dödö niha YahudiLa'ohe niha sau'a no mege khö ndra farizai'o.Hl  Lasofu khönia, lamane: "Hezo Niha da'ö?" Imane: "Lö u'ila."ew Fatua so Ndra'o ba gulidanö, Ya'odo haga gulidanö."d{ Sinangea tefalua nilau Zamatenge Ya'o, fatua moluo na sa; tohare dania zi bongi, ba samösa lö si tola molau hadia ia.c Itema li Yesu, Imane: "Tenga ya'ia zolau horö ba tenga göi satuania, ba hiza, ena'ö te'oroma'ö nilau Lowalangi ba khönia andrö. b  Lasofu khöNia ira nifaha'öNia, lamane: "He Guru, haniha zolau horö, niha da'a ma ira satuania, irege no au'a ia me tumbu ia?"qa[ Tandra si lima – Famadöhö niha sau'a Me Itörö da'ö Yesu, I'ila niha sau'a i'otarai wa'atumbunia.f`E;Maoso niha Yahudi, lahalö gara ba wanebu Yesu; ba hiza Ibini'ö Ia ba Iröi nomo Lowalangi.`_9:Itema li Yesu, Imane: "Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Fatua lö Aberahamo, no so Ndra'o."h^I9Lamane khöNia ira niha Yahudi: "Lö irugi lima wulu fakhe ndröfiU, ba no Ö'ila Gaberahamo?"t]a8No tohöna omuso dödö Gaberahamo, tuami andrö, wa i'ila we'asoGu. No i'ila da'ö ba owuawua dödönia." \ 7Lö'ö mi'ila Ia, ba hiza Ya'odo, U'ila Ia. Na Uŵa'ö, lö U'ila Ia, si falimo Ndra'o, simane ya'ami. U'ila Ia ba U'o'ö liNia.[6Itema li Yesu, Imane: "Na Ufolökhömi Ndra'o samösa, lö eluaha lakhömiGu andrö. Amagu zamolakhömi Ya'o, nifotöimi Lowalangimi. Z5Hadia ebua Ndra'ugö moroi khö duada Aberahamo si no mate? He göi ira sama'ele'ö si no mate? Ha'ökhö Öfagölösi Ndra'ugö?"OY4Lamane khöNia ira niha Yahudi: "Ma'ila iada'e wa no owöhö Ndra'ugö. No mate Gaberahamo ba simanö göi ndra sama'ele'ö, ba Ömane: Niha solo'ö liGu, lö falukha ia wa'amate irugi zi lö aetu.lXQ3Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Gofu haniha zo lo'ö liGu, lö falukha ia wa'amate irugi zi lö aetu."hWI2Lö U'alui zumangeGu samösa, ba hiza so sa Zangalui ya'ia ba Ya'ia andrö zangetu'ö si duhu.rV]1Itema li Yesu: "Lö si fatewu khöGu gafökha, ba hiza, Ufosumange NamaGu, ba ya'ami, mi'o'aya Ndra'odo.9Uk0Omasi Gaberahamo wangila YesuLatema li Yesu ira niha Yahudi andrö, lamane khöNia: "Hadia tenga ya'ia niŵa'öma, wa Ya'ugö andre niha Zamaria ba no fatewu khöU gafö kha?"T5/Niha soroi Lowalangi, da'ö zamondrondrongo li Lowalangi. Ba hiza, hulö tenga moroi khö Lowalangi ami, irege lö omasi ami wamondrondrongo liNia." S .Haniha ba gotaluami zi tola mangoroma'ö, wa no Ufalua walimosa? Na U'ombakha'ö khömi zi duhu, hana wa lö mamati ami khöGu?QR-Börö me U'ombakha'ö khömi zi duhu, andrö wa lö mamati ami khöGu.(QI,Ono namami ami, ya'ia gafökha. Andrö wa mifalua gomasiö dödö namami andrö. No i'otarai mböröta samunu niha gafökha ba lö itörö zi duhu, börö me lö si duhu bakha ba dödönia. Na ilau walimosa, fahuhuo ia moroi ba dödönia, börö me si fa limo ba no furugö walimosa ia.iPK+Hana wa lö aboto ba dödömi wehedeGu? Börö me tebai fataha ami wamondrondrongo famaha'öGu.LO*Imane khöra Yesu: "Na Lowalangi namami, mi'omasi'ö Ndra'o, börö me si'otarai Lowalangi Ndra'o ba möi ba gulidanö. Tenga göi ba wa'edönaGu samösa so Ndra'o, ba hiza Ya'ia zamatenge Ya'o.N-)Milau hadia ia nilau namami andrö [ya'ia gafökha]." Lamane khöNia: "Tenga ono moroi ba wohorö ndra'aga. Ha samösa Namama, ya'ia Lowalangi." v&~D}}B||-{{Wzzgyyvxww{vvPvuutRssysr`qq:ppSonn"mm1ll&kkujjUiiAhhPggYgffYeddcbbaa#`` __^^/]]R\R[[ZZoZ-YYoYXWW=VUUmTSSRYQQ#PPOOdNNYMMhLKK7JJII0HH,GoFF_E|DDCVBBB0AAa@??B>v== wx t g ' m  (41O!ykImane khönia Yesu: "Tobönö, böi taha Ndra'o, börö me lö na sa si möi Ndra'o miyaŵa khö Nama. Ae'e khö ndra talifusöGu ba ombakha'ö khöra: "Möi Ndra'o miyaŵa khö NamaGu ba khö Namami, khö LowalangiGu ba khö Lowalangimi.")Imane khönia Yesu: "He Ma ria!" I'otahögö Ia Maria [ba wanalagui aheNia] ba imane khöNia ba li Hebe rai'o: "Rabuni!"– eluahania: "Guru."xiIsofu khönia Yesu, Imane: "He alawe, hana wa mege'ege ndra'ugö? Haniha ni'aluimö?" Iwalinga sohalöŵö ba kabu Niha da'ö Maria, andrö imane: "He ama, na amagu zangai Ya'ia, ombakha'ö khögu, heza öbe'e Ia, ena'ö tola uha lö Ia."  Me no aefa iŵa'ö da'ö, ibali'ö ia furi ba I'ila Yesu si no muzizio ba da'ö. Ba hiza, lö aboto ba dödönia, wa Yesu da'ö.% Lamane khönia: "He alawe, hana wa mege'ege ndra'u gö?" Itema lira, imane: "Börö me no lahalö Zo'aya ya'o, ba lö u'ila heza labe'e Ia." ba i'ila darua mala'ika sobaru safusi, si dadao ba da'ö, samösa tanö ba högö ba samösa tanö ba gahe ba nitou'ö boto Yesu mege. Fangoroma'ö Yesu khö Maria Magdalena Muzizio Maria ba zinga lewatö Yesu ba Ilau me'e. Me mege'ege ia, ifaöndrö ia bakha ba lewatö,I  Aefa da'ö, mangawuli ba khöra ndra nifaha'ö si darua andrö. 9 Börö me irugi inötö da'ö, lö na sa saboto ba dödöra zi no tesura ba zura ni'amoni'ö, wa lö tola lö'ö ifuli maoso Ia moroi ba ngai zi mate.\1Awena möi bakha nifaha'ö si föföna mondrugi andrö, i'ila ba faduhu dödönia.he göi nukha folosi mböböi famöbö högö Yesu. Nukha andrö lö orudu ba mböbö no mege, ba hiza no teföfö ba zi sambua naha.^5Awena tohare Wetero moroi furi, möi ia bakha ba i'ila mböbö nukha si so ba da'ö,b=Me ifaigi bakha, i'ila mböbö nukha andrö nitou'ö tou, ba hiza sa, lö möi ia bakha.Faoma lalau fagohi darua ira, ba hiza abölö alio nifaha'ö bö'ö andrö moroi khö Wetero, irege oföna irugi lewatö.V%Andrö wa maoso Wetero awö nifaha'ö bö'ö andrö, numalö ira ba lewatö.6 eAndrö wa fagohi ia wangondrasi Simoni Fetero awö nifaha'ö tanö bö'ö ni'omasi'ö Yesu, imane khöra: "No lahalö mboto Zo'aya ba lewatö ba lö ma'ila heza labe'e Ia."= sFemaoso YesuBa ngaluo si föföna barö zi samigu andrö, me sihulöwongi sibai, me ogömi na sa, möi Maria Magdalena ba lewatö ba i'ila no aheta gowe lagölagö lewatö andrö.| q*Börö me ahatö lewatö andrö, ba börö me no ahatö luo Sabato, andrö wa labe'e mboto Yesu ba lewatö andrö. )Ba nahia wamoröfa Yesu so sagörö kabu, ba ba kabu andrö so lewatö si bohou [nikhao ba gara], si lö irai tebe'e si mate. w(Lahalö mboto Yesu, laböbö faoma böbö nukha ba lalau zamohua no mege, molo'ö hada niha Yahudi ba wogo'o si mate. 'Möi göi Nikodemo andrö, si no irai mangondrasi Yesu ba zi bongi. I'ohe gemuri si faruka gaharu, mato tölu ngafulu kilo wa'oya.'&Fogo'o YesuAefa da'ö i'andrö Yosefo, banua Garimatia, khö Wilato, ena'ö itehegö khönia wangheta boto Yesu [moroi ba röfa]. Solo'ö Yesu ia,− ba ibini'ö, börö me ata'u ia ndra salaŵa niha Yahudi. Itehegö khönia Filato. Andrö möi ia ba ihalö mboto Yesu.V%%Ba ayati tanö bö'ö teŵa'ö: "Anehe dania ira Niha si no lafahö andrö."eC$Alua zimane, ena'ö tefönui zi no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Sara lö tölaNia nifatö".#Niha sangila salua andrö zame'e fasasita; ba sindruhu wasasitania, ba Ya'ia zangila wa sindruhu niŵa'önia andrö, ena'ö aro wamatimi.ve"Ba hiza, samösa ba gotalua ndra saradadu zangahandro ngaiNia faoma toho, ba i'anema'ö alua ndro ba idanö.K!Me larugi khö Yesu ba la'ila wa no mate Ia, lö lafatö wahaNia.a; Möi ndra saradadu, lafatö waha niha si samösa niforöfa awö Yesu, awena si samösa.B}Lahandro ngai Yesu Börö me luo wangöhöna me luo da'ö ba ena'ö lö toröi mboto ndra niha niforöfa andrö yaŵa ba röfa ba luo Sabato, ebua sa luo Sabato andrö ba ndröfi da'ö, andrö wa la'andrö ira niha Yahudi khö Wilato, ena'ö lafatö waha ndra niha niforöfa andrö, ba laheta ira moroi ba röfa.fEMe no Itema nagu saisö andrö Yesu, Imane: "No awai!" Ileagö högöNia ba Itou'ö nosoNia.~!So ba da'ö sambua rumbi safönu agu saisö. La'ungugö mbunga kara ba nagu andrö, latuwu ba mbalö döla zukhu ba la'oro'ö ba mbeweNia.!};Fa'amate YesuAefa da'ö, me aboto ba dödö Yesu wa no awai fefu hadia ia, ena'ö tefönui zi no tesura ba zura ni'amoni'ö, Imane: "Owökhi dödöGu."u|cAefa da'ö Imane khö nifaha'ö andrö: "Hiza ninau." I'otarai da'ö ite ma ia ba nomonia nifaha'ö andrö.y{kMe I'ila ninaNia Yesu awö nifaha'ö ni'omasi'öNia si zizio ba da'ö, Imane khö ninaNia: "Hiza nonou, alawe."rz]Ba zinga röfa Yesu no muzizio ninaNia ba talifusö ninaNia, Maria, fo'omo Kelofasi, ba Maria Magdalena.1y[Börö da'ö, faoma lamane khö nawöra: "Böi tataba gameza andre; datalau fadahödahö ba wangohonogöi ha'ökhö möi ia. Alua zimanö ena'ö itörö zi no tesura ba zura ni'amoni'ö, sanguma'ö: "Labagibagi khöra nukhaGu ba lalau fadahödahö ba gamezaGu." No lafalua ira saradadau zimanö.Ux#Me no laforöfa Yesu ira saradadu, lahalö mbaruNia sebua, la'o'öfa, sambua ni'o'öfa zamösa, ba lahalö göi gamezaNia. Lö tagutagu gameza andrö, nisoso ma'asagörö i'otarai si yaŵa numalö mitou.;wqItema li Filato: "Lö tebulö zi no usura andrö." vLamane khö Wilato ira ere sebua niha Yahudi: "Böi sura: Razo niha Yahudi! Sura: No Iŵa'ö Niha andre: Razo niha Yahudi Ndra'o."*uMNahia nifoföra Yesu andrö lö aröu ba mbanua [Yerusalema]. Börö da'ö ato niha Yahudi zombaso nisura andrö, si no tesura ba li Heberai'o, Latin ba Yunani.twIfafazökhi'ö zura Filato, ena'ö labe'e ba högö röfa. Ba da'ö tesura: "Yesu, banua Nazareta, Razo niha Yahudi."psYBa da'ö laforöfa Ia. So da rua niha tanö bö'ö niforöfa awöNia, fatambaiNia, ba Yesu ba gotalua.rba la'ohe Ia baero. Yesu samösa zangosagö röfaNia ba numalö Ia ba nahia sotöi "Sole Högö" – Golgota ba li Heberai'o.wqgBa gafuriata itehegö zomasi ira Filato ba itou'ö Yesu ba wamoröfa. Famoröfa Yesu Latema Yesu ira saradadu2p]Mu'ao ira, lamane: "Nibunu Ia! Nibunu Ia! Foröfa Ia!" Imane khöra Filato: "Omasi ami na uforöfa Razomi?" Latema li ira ere sebua, lamane: "Lö razoma baero kaisaro."so_Mato laluo ba luo wangöhöna ba Gowasa Paska, me alua da'ö. Imane Filato ba niha Yahudi: "Ya'e Razomi!"5nc Me irongo wehede andrö Filato, ifaŵa'ögö ena'ö la'ohe baero Yesu ba ilau mudadao ba gurusi wanguhuku, ba nahia sotöi "EwaliKara" – ba li Heberai'o lafotöi Gabata.{mo Börö wehede andrö, [sakali tö] i'alui lala Filato wangefa'ö Yesu. Ba hiza, mu'ao ndra niha Yahudi, lamane: "Na ö'efa'ö Niha da'ö, tenga si fahuwu khö kaisaro ndra'ugö, börö me dozi niha sombali'ö ya'ia razo, no solaŵa kaisaro."$lA Itema linia Yesu, Ima ne: "Ma'ifu lö kuasou ba khöGu, na tenga nibe'e khöu moroi yaŵa. Börö da'ö, abölö ebua horö niha sanou'ö Ya'o ba dangau." k Imane khönia Filato: "Hadia, lö Ötema li gu? Lö Ö'ila wa so khögu kuaso ba wamoröfa Ya'ugö, he göi ba wangefa'ö Ya'ugö?"bj= Möi ia bakha ba gödo ba isofu khö Yesu: "Heza moroi Ndra'ugö?" Lö Itema linia Yesu.SiTe'etu'ö huku fa'amate khö Yesu Me irongo da'ö Filato, itugu ata'u ia.h7Latema li ira niha Yahudi, lamane: "So khöma huku, ba molo'ö huku andrö, lö tola lö'ö tehuku fa'amate Ia, börö me Ibali'ö Ia Ono Lowalangi."MgMe la'ila Ia ira ere sebua awö ndra sanaro andrö, mu'ao ira, lamane: "Foröfa Ia! Foröfa Ia!" Imane khöra Filato: "Mihalö Ia ba miforöfa Ia. Ma'ifu lö nisöndragu mbörö wanguhuku Ya'ia."fMe möi baero Yesu, no motakula takula wa'arazo moroi ba ndroi ba mobaru baru sobowodoru andrö. Imane khöra Filato: "Ya'e Niha andrö.""e=Möi zui baero Wilato ba niha sato ba imane khöra: "Hiza, u'ohe Ia baero khömi, ena'ö aboto ba dödömi, wa lö usöndra mbörö ba wanguhuku Ya'ia."Wd'ba la'ondrasi Ia, lamane: "Ya'ahowu, Razo niha Yahudi!" Ba lafalisi mbawaNia.vceLafazökhi dakula fa'arazo moroi ba ndroi ira saradadu ba labe'e ba högö Yesu. Lafobaru Ia baru sobowodoruLatema liNia, lamane: "Yesu, banua Nazareta andrö." Imane khöra: "Ya'odo da'ö." So göi ba da'ö Yuda si manga mböliNia, fao awöra.m=SYesu si no mangila fefu hadia zalua khöNia dania, möi Ia föna, Isofu khöra: "Haniha ni'aluimi?"<Numalö göi Yuda ba da'ö; i'ohe ndra saradadu awö ndra enoni ndra ere se bua awö ndra farizai'o. La'ohe zulu, fandru awö wangöna.s;_I'ila göi Yuda si manga mböliNia nahia andrö, börö me asese so Yesu ba da'ö awö ndra nifaha'öNia.::mFondra'u Yesu Me no aefa Iŵa'ö da'ö Yesu, möi Ia baero awö ndra nifaha'öNia, I'ötö mbombo Kendrona. So kabu ba da'ö, ba möi Ia ba kabu andrö si fao ira nifaha'öNia.9)No U'ombakha'ö khöra Ndra'ugö, Ama, ba lö aetu Ulau zimanö, ena'ö larasoi göi wa'omasi Nama Ndra'o, ba tobali ha sambua Ndra'o khöra."/8WHe Ama si sökhi tödö! He ŵa'ae lö aboto ba dödö niha gulidanö Ndra'ugö, ba hiza aboto ba dödöGu Ndra'ugö, ba aboto ba dödöra wa Ya'ugö zamatenge Ya'o.37_He Ama, omasiDo na niha si no Öbe'e khöGu fao ira ba nahia si so Ndra'o, ena'ö anehe ira lakhömi Gu, nibe'eU khöGu, me no Ö'omasi'ö Ndra'o föna womböi ulidanö.H6 Ya'o ba khöra ba Ya'ugö ba khöGu, ena'ö mo'ahonoa wa-ha-sambua dödöra, ena'ö aboto ba dödö niha gulidanö, wa Ya'ugö zamatenge Ya'o, ba no Ö'omasi'ö ira, simane fa'omasiU Ndra'o.{5oNo Ube'e khöra lakhömi andrö, nibe'eU khöGu, ena'ö ha sambua dödöra, simane tödöDa andrö, si ha sambua.F4ena'ö ha sambua ira. Simane fa-ha-sambua Nama khöGu ba ha sambua Ndra'o khö Nama, ya simanö göi ira ha sambua ba khöDa. Awena faduhu dödö niha gulidanö, wa Ya'ugö zamatenge Ya'o.S3Fangandrö Yesu salahi niha samati ena'ö ha sambua ira[Imane Yesu: "He Ama ni'amoni'ö], tenga ha salahi ndra nifaha'öGu mangandröDo, ba hiza göi salahi niha samati khöGu, börö duria nifa'emara,s2_Soguna khöra wa Ufasömba'ö wa'auriGu, ena'ö sindruhu tobali ira tana khöU [ba wamalua halöŵöra]."V1%Simane famatengeU Ya'o ba gulidanö, simanö göi Ufatenge ira ba gulidanö.U0#Oniagö ira ba wa'aduhu tobali tana khöU; no fa'aduhu daroma liMö andrö.O/Tenga tana khö gulidanö ira, simane Ya'o tenga tana khö gulidanö.y.kLö U'andrö ena'ö Öheta ira moroi ba gulidanö andre, ba hiza, ena'ö Ölumö'ö ira moroi ba zi lö sökhi.&-ENo Ufa'ema khöra daroma liU; ba fatiu dödö niha gulidanö khöra, börö me tenga tana khö gulidanö ira, simane Ya'o göi si tenga tana khö gulidanö., Ba iada'e numalö Ndra'o khöU ba U'ombakha'ö da'ö, fatua so na sa Ndra'o ba gulidanö, ena'ö a'oi so khöra wa'omuso dödöGu andrö.a+; Sagötö fe'asoGu ba gotaluara, no Ulumö'ö ba Urorogö ira faoma fa'abölöU si no Öbe'e khöGu, ba samösa lö si taya ba gotaluara, baero nono wa'atekiko andrö, ena'ö itörö zi no tesura ba zura ni'amoni'ö._*7 Lö sa'ae toröiDo ba gulidanö, ba hiza toröi na sa ira ba gulidanö, ba numalö Ndra'o khöU. He Ama ni'amoni'ö, lumö'ö ira si fao fa'abölöU, ya'ira si no Öbe'e khöGu, ena'ö ha sambua ira simane Ya'ita.y)k Fefu zi so khöGu, no tana khöU; ba fefu dana khöU, no tana khöGu göi, ba no tefolakhömi Ndra'o ba khöra.( Mangandrö Ndra'o salahira. Tenga salahi niha gulidanö mangandröDo, ba hiza soguna khöra si no Öbe'e khöGu, me no tana khöU ira.9'kBörö me fefu nifa'emaU khöGu, no Ufa'ema khöra, ba no latema. Ba sindruhu no aboto ba dödöra, wa moroi khöU U'otarai, ba no faduhu dödöra, wa Ya'ugö za matenge Ya'o.x&iba no la'o'ö daroma liU. Aboto ba dödöra iada'a, wa fefu zi no Öbe'e khöGu, sindruhu si'otarai Ndra'ugö.%No Ufa'ele'ö Ndra'ugö, Ama, ba niha gulidanö andre si no Ötou'ö ba dangaGu. No tana khöU ira ba no Öbe'e ira khöGu,t$aBa iada'e, Ama, fuli be'e khöGu lakhömi ba ngaiMö, lakhömi si so khöGu fatua lö muwöwöi gulidanö.e#CNo Ufa'ele'ö lakhömiU ba gulidanö andre ba wangasiwai ngawalö halöŵö nibe'eU khöGu.""=Da'e wa'auri sindruhu andrö, ya'ia wa'aboto ba dödö Ya'ugö, Lowalangi sindruhu si ha samösa, ba fa'aboto ba dödö TengetengeU andrö, Yesu Keriso.!wNoa sa Öbe'e ba dangaNia kuaso ba wamatörö niha fefu, ena'ö Ibe'e wa'auri sindruhu ba niha nitou'öU ba dangaNia.@ yFangandrö YesuMe no aefa fahuhuo Yesu, Ifaöga höröNia miyaŵa ba zorugo, Imane: "He Ama, no irugi inötö iada'e: Fa'ele'ö lakhömi NonoU, ena'ö tola Ifa'ele'ö lakhömiU OnoU.0Y!Uŵa'ö khömi da'e, ena'ö misöndra wa'ohahau dödö ba khöGu, heŵa'ae mitaögö wa'atosasa ba gulidanö andre. Mitaha dödömi, noa sa U'alani gulidanö andrö!"5c Hiza, so ginötö dania ba no irugi inötö andrö, tefazawili ami misaŵa nahiami zamösa na, miröi Ndra'o ha Ya'o. Ba hiza, tenga ha Ya'o, börö me faofao khöGu Nama.9mItema lira Yesu, Imane: "Faduhu dödömi iada'e?1[Aboto ba dödöma iada'e, wa oi Ö'ila fefu hadia ia ba no tohöna Ö'ila hadia ia nisofu niha khöU. Börö da'ö faduhu dödöma, wa moroi khö Lowalangi Ndra'ugö."Fanga'aro'ö wamati ndra nifaha'ö Lamane khö Yesu ira nifaha'öNia: "Lö tobini sa'ae wahuhuosaU iada'e ba lö Ö'oguna'ö gamaedola.s_Khö Nama U'otarai ba no möiDo ba gulidanö. Iada'e Uröi zui gulidanö andre ba mangawuliDo khö Nama."pYI'omasi'ö sa ami Ama, börö me mi'omasi'ö Ndra'o ba faduhu dödömi wa moroi khö Lowalangi Ndra'o.veBa ginötö da'ö mi'andrö dania khö Nama ba döiGu; ba lö Uŵa'ö wa Ya'o zangandrö khö Nama salahimi;OIrugi iada'a, muhedeDo khömi si fao amaedola. Ba hiza, so ginötö dania, lö sa'ae fahuhuo Ndra'o khömi faoma amaedola, ba hiza ba wehede si lö tobini U'ombakha'ö khömi zanandrösa khö Nama.r]Irugi iada'e, lö ni'andrömi hadia ia ba döiGu. Mi'andrö ba mitema, ena'ö a'oi so wa'omuso dödömi.=sBa ngaluo da'ö, lö sa'ae misofu hadia ia khöGu." Fangandrö ba döi Yesu [Imane Yesu:] "Amen, amen, Uŵa'ö khömi: Gofu hadia ia ni'andrömi khö Nama ba döiGu, Ibe'e khömi.*MSimanö göi ami, abu dödömi iada'e, ba na falukha zui Ndra'o khömi dania, omuso dödömi; ba samösa lö si tola mangeheta khömi fa'o muso dödömi andrö.H Abu dödö ndra alawe, na no irugi inötö madono ia; ba na no tu mbu nononia, lö sa'ae itörö tödönia wa'atosasania andrö börö wa'omuso dödö, me no tumbu samösa niha ba gulidanö.5cAmen, amen, Uŵa'ö khömi: Me'e ami dania ba ma nge'esi; ba omuso dödö niha gulida nö. Abu dödömi dania, ba hiza fa'abu dödömi andrö tobali fa'omuso dödö dania.]3Aboto ba dödö Yesu, wa edöna ira wanofu khöNia. Andrö wa Imane khöra: "Da'ö nizofuzofumi khö nawömi, me no Uŵa'ö: Lö ara tö ba lö mi'ila Ndra'o sa'ae; ba ba zi lö ara tö göi ifuli mi'ila Ndra'o.Z-Andrö wa lamane: "Hadia geluaha, me Imane: Lö ara tö? Lö aboto ba dödöda."H Faoma lamane khö nawöra ira nifaha'ö ösa: "Hadia geluaha me Imane: Lö ara tö ba lö mi'ila Ndra'o sa'ae; ba ba zi lö ara tö göi ifuli mi'ila Ndra'o, ba: Börö me möiDo khö Nama?"#?Fe'aso Yesu mangawuli [Imane Yesu: ] "Lö ara tö ba lö mi'ila Ndra'o sa'ae; ba ba zi lö ara tö göi ifuli mi'ila Ndra'o, börö me möiDo khö Nama."r ]Fefu zi so khö Nama no tana khöGu. Andrö wa Umane: I'ombakha'ö khömi hadia nitemaNia moroi khöGu."Y +Ifolakhömi Ndra'o, börö me I'ombakha'ö khömi hadia nitemaNia moroi khöGu.s _ Ba na tohare Ia, ya'ia Geheha wa'aduhu andrö, Ifasao ami ba wa'aduhu ma'asambua. Lö Iŵa'ö zomasi Ia samösa; hadia ia nirongoNia, da'ö niŵa'öNia, ba Ibe'e khömi wa'aboto ba dödö sanandrösa ba zalua ba ginötö si so föna.g G Oya na sa zi lö tola lö'ö Uŵa'ö khömi mena'ö, ba hiza ambö na sa fa'abölömi wanema.] 3 Oroma wa so wanguhuku moroi khöNia, börö me no tehuku zamatörö ulidanö andre.[/ Oroma wa'atulö Lowalangi ba wofanö Gu khö Nama, irege lö mi'ila Ndra'o sa'ae.?y So khöra horö, börö me lö faduhu dödöra khöGu.yNa tohare Ia, I'ombakha'ö ba niha gulidanö wa so khöra horö, wa so wa'atulö Lowalangi ba fanguhuku moroi khöNia.&EYa faduhu dödömi, wa abölö sökhi khömi na mofanöDo. Börö na lö mofanö Ndra'o, lö möi khömi Zanolo andrö. Ba na mofanöDo, Ufatenge Ia khömi.7iAbu dödömi, me no U'ombakha'ö khömi da'ö.xiBa hiza, iada'e möiDo khö Zamatenge Ya'o, ba samösa lö ba gotaluami sanofu khöGu, heza numalö Ndra'ugö?|qU'ombakha'ö khömi da'ö iada'e, ena'ö na no irugi inötöra, itörö tödömi wa no U'ombakha'ö khömi." Halöŵö Geheha Ni'amoni'ö [Imane Yesu:] "Tenga i'otarai wamobörö U'ombakha'ö khömi da'e, börö me faofao na sa Ndra'o khömi.OLalau da'ö, börö me lö saboto ba dödöra NamaGu ba he göi Ya'o.Latibo'ö ami moroi ba gorahuara dania. Ma na'i so dania ginötö, dozi niha samunu ya'ami laŵa'ö wa lafosumange Lowalangi.}sFolohi ira nifaha'ö Yesu[Imane Yesu:] "U'ombakha'ö khömi da'ö, fa böi afatö dödömi ba taya wamatimi khöGu.^~5Ba ya'ami göi, mibe'e wasasita börö me i'otarai wamobörö no faofao ami khöGu."}}Na tohare Zanolo andrö nifatengeGu moroi khö Nama, ya'ia Geheha wa'aduhu si'otarai Nama, fasasi Ia sanandrösa khöGu.t|aAlua zimanö, ena'ö tefönui zi no tesura ba zura goroisa khöra: Fatiu dödöra khöGu lö böröbörö.M{Lö khöra horö mena'ö, na lö nifaluaGu sahölihöli dödö ba gotaluara, si lö irai ilau samösa niha. Ba iada'a, heŵa'ae no la'ila da'ö fefu, fatiu dödöra khöGu ba he göi khö NamaGu.BzSi fatiu tödö khöGu, fatiu göi dödönia khö NamaGu.y!Na lö si tohare Ndra'o ba na lö si fahuhuo Ndra'o khöra, lö horöra mena'ö. Ba hiza, iada'a lö lalara wamu'a ba hulura horö andrö.[x/Lalau khömi da'ö fefu, börö me tana khöGu ami; lö sa la'ila Zamatenge Ya'o.[w/Mitörö tödömi zi no Uŵa'ö khömi: Lö ebua genoni moroi khö zokhö ya'ia. Na no lagohi Ndra'o, lagohi göi ami dania. Simane fa'ambö la'o'ö wamaha'öGu, simanö wa ambö latema wamaha'ömi göi dania.Tv!Na tana khö gulidanö ami, i'omasi'ö ami mena'ö me tana khönia ami. Ba hiza, me tenga tana khö gulidanö ami, me no Utuyu ami moroi ba gulidanö andre, andrö wa fatiu dödö niha gulidanö khömi.-uSFanimbagö nitema Yesu no fanimbagö ndra nifaha'ö göi[Imane Yesu:] "Na fatiu dödö niha gulidanö khömi, mitörö tödömi wa no oföna fatiu dödöra khöGu.;tqDa'e goroisaGu khömi: Faoma mi'omasi'ö nawömi."PsTenga ya'ami zanuyu Ya'o, Ya'o zanuyu ya'ami ba no Uhonogöi ami, ena'ö möi ami ba mi'owua mbua soya ba lö taya mbuami andrö. Na simane, gofu hadia ni'andrömi khö Nama ba döiGu, Ibe'e khömi.Br}Lö Ukaoni khömi enoni sa'ae, börö me si samösa enoni lö i'ila hadia nilau zokhö ya'ia. Ufotöi ami si fahuwu, me fefu hadia niro ngoGu moroi khö NamaGu no U'omba kha'ö khömi.HwBa ba zi möi Ndra'o, mi'ila lala we'amöi ba da'ö."GNa no möiDo ba wangöhönagö nahia khömi, mangawuliDo ba U'ohe ami ba zi so Ndra'o, ena'ö gofu heza so Ndra'o ba da'ö göi so ami.uFcOya nahia ba nomo NamaGu. Na tenga simanö, lö Uŵa'ö mena'ö khömi, wa Udaridari wangehao nahia khömi.E+Yesu no lala we'amöi khö Nama [Imane khö ndra nifaha'öNia Yesu:] "Böi mibusi dödömi: No mamati ami khö Lowalangi, mi'amati göi khöGu.D% &Itema linia Yesu, Imane: "Ötehegö mate'ö salahiGu? Amen, amen, Uŵa'ö khöu: Fatua lö miwo zilatao, no medölu ö'osilö'ögö Ndra'o."eCC %Imane Fetero: "He So'aya, hana wa tebai u'o'ö Ndra'ugö iada'e? Utehegö ma tedo salahiU."^B5 $Fama'ele'ö fangosilö'ögö Wetero Isofu khö Yesu Simoni Fetero, imane: "He So'aya, heza möi'Ö?" Itema li Yesu, Imane: "Ba zi möi Ndra'o, tebai ö'o'ö iada'e, ba hiza samuza ma'ökhö dania ö'o'ö Ndra'o."MA #Na faoma mi'omasi'ö nawömi, la'ila fefu niha wa nifaha'öGu ami."@ "Ube'e khömi goroisa si bohou: Faoma mi'omasi'ö nawömi, simane fa'omasiGu ami. Simanö göi ami faoma mi'omasi'ö nawömi. ~n}}}&||>{4zeyysxxXww vguuTttCswrrr7qppWonmlkkjii&h5gff/eddccbaaa `)_U^j]]B\a[[RZZYcYXXWWVV&UUPTTPSSRRjQQ|Q@PhOONNMMMjMKK7JJIIHGG`FFSEEDD5CBBAA@c@??9>==\<euNumalö ba nomo Lowalangi ga falo zanaro andrö awö ndra sanaro tanö bö'ö ba wangai ira rasul, ba hiza lahaogöhaogö khöra, börö me ata'u ira niha sato, ma latebu ira kara.d)Ba hiza, tohare samösa niha sangombakha wanguma'ö: "Niha nibe'emi ba gurunga andrö, no so ira ba nomo Lowalangi ba mamaha'ö ira ba da'ö."c!Me larongo da'ö, he kafalo ndra sanaro omo Lowalangi, he ere sebua, alangu dödöra ba manofunofu ira hadia zalua khö ndra rasul andrö.&bElamane: "Me marugi gurunga, ma'ila no tehaogö sibai wokusi bawandruhö, ba so ndra sanaro ba mbawandruhö. Me mabokai, samösa lö niha nisöndrama bakha."aMe larugi gurunga ira nifatenge andrö, lö lasöndra ndra rasul ba da'ö. Andrö mangawuli ira ba wangombakha da'ö ba rafe,:`mMe no larongo da'ö, ba zihulöwongi sibai numalö ira ba nomo Lowalangi ba mamaha'ö ira ba da'ö. Gasagasa da'ö, ere sebua ba si fao khönia, lafakaoni'ö ndrotondroto zanguhuku ba agama awö ndra salaŵa niha Yahudi ba wamalua rafe. Lafatenge niha ba wangai ira rasul ba wolohe ya'ira ba rafe andrö.o_W"Mi'ae'e ba nomo Lowalangi ba mi'ombakha'ö ba niha sato sanandrösa ba lala wa'auri si bohou andre."u^cBa hiza, ba zi bongi, samösa mala'ika Zo'aya zamokai bawandruhö gurunga, i'ohe ira baero ba imane khöra:9]mlafara'u'ö ndra rasul ba labe'e ira ba gurunga.o\WFolohi ira rasul Börö wa'afökhö dödö, maoso gere sebua ba si fao khönia, ya'ia ndra sadukai'o, [9Simanö göi ato zi'otarai mbanua si fasui Yerusalema sangondrasi ba wolohe niha sofökhö awö niha nifakao geheha si ra'iö; ba tefadöhö ira fefu.,ZQirege la'ohe baero ba lala niha sofökhö ba labe'e ira ba dufo ma ba heahea, ena'ö na itörö Fetero, silö'ö lö'önia samösa ba gotaluara zi göna lumönia.^Y5Itugu ara itugu monönö wa'ato niha samati khö Zo'aya, he ira matua, he ira alawe.iXK Lö hadöi niha tanö bö'ö si barani orudu khöra, ba hiza lafosumange sa'atö ira niha sato.W Sahölihöli dödö nifalua ndra rasul Fa'amonönö niha samatiSi fao fama'ema ndra rasul, oya alua ngawalö dandra ba sahölihöli dödö ba gotalua niha samati, Ba wa-ha-sara dödö owulo niha samati fefu ba Golayama Zalomo ba zinga nomo Lowalangi.YV+ Ba ihawui fa'ata'u sabölöbölö niha samati fefu awö niha samondrongo da'ö.1U[ I'anema'ö alabu tou ndra alawe andrö föna Wetero ba mate ia. Tohare ndra ono matua andrö, ba la'ila no mate ia. La'ohe baero mbotonia ba lako'o ba zinga wo'omonia.1T[ Imane khönia Fetero: "Hana wa mamagölö ami ba wanandraigö Eheha Zo'aya? Hiza, no muzizio ba mbawandruhö ndra sogo'o fo'omou ba la'ohe göi ndra'ugö baero dania."SImane khönia Fetero: Ombakha'ö khögu, hadia ha simane wa'ebua mböli kabu andrö?" Itema li, imane: "Ya'ia, ha simanö."RRMato tölu jam aefa da'ö, tohare wo'omonia; lö i'ila hadia zi no alua.ZQ-Maoso ösa ndra ono matua, lahaogö mbotonia ba la'ohe ia baero ba wogo'o ya'ia.P{Me irongo da'ö Anania, alabu tou ia ba danö ba mate. Ba ihawui fa'a ta'u sabölöbölö fefu niha samondro ngo da'ö.EOHaniha zamaso ya'ugö ba wamawa ya'ia? Ba me no ö'amawa, hadia tenga khöu so kuaso ba wangokhögö kefe da'ö? Hana wa tumbu ba dödöu wolau simanö? Tenga niha nilimou, no Lowalangi."N1Imane khönia Fetero: "He Anania, hana wa ötehe fatewu ba dödöu gafökha, irege ölimo Geheha Ni'amoni'ö ba wamini'ö ösa mböli kabu andrö?MwSi fao fanehe wo'omonia, ibini'ö ösa mböli kabu andrö; ba si töra nia i'ohe khö ndra rasul ba ibe'e ba dangara.L{Falimosa ba gotalua niha samati – Anania ba Safira So samösa zotöi Anania, si fao fo'omonia Safira, ifamawa kabura.ZK-%So sagörö kabunia, i'amawa kabu andrö ba ibe'e ba danga ndra rasul mbölinia.xJi$Simanö göi Yosefo, samösa lewita si'otarai Siprus, nifotöi ndra rasul Baranaba, eluahania Samehulu tödö.8Ik#ba tebe'e ba zamösana molo'ö sabölö moguna.H"Samösa lö sambö hadia ia ba gotaluara, börö me dozi sokhö kabu ma omo la'amawa, ba bölinia labe'e ba danga ndra rasul,G3!Ba wa'afönu kuaso labe'e wasasita ba wemaoso Yesu Keriso, So'aya, ira rasul; ba oroma wa abölö wa'ebua dödö Lowalangi ba niha samati ma'afefu._F7 Fa-ha-sara dödö niha samati ba YerusalemaHa sara dödö niha samati andrö fefu ba ha sambua gera'era. Lö ba gotaluara sanguma'ö wa ha khönia manö hadia ia zi so khönia; ba hiza, ba dödöra okhötara fefu.!E;Me no awai wangandröra, mudögö nahia andrö sowulo ira ba tefönui ira fefu Eheha Ni'amoni'ö, ba si fao fa'abarani laturiaigö daroma li Lowalangi.D}ena'ö, si fao fanoloU, alua wamadöhö fökhö, tandra ba sahölihöli dödö ba döi Yesu, EnoniU ni'amoni'ö andrö."C Iada'e, he So'aya, ya Öfondrondrongo wahö'ösara khöma, ba be'e khöma, ira enoniU, wa'abarani ba wanuriaigö taroma liMö,4Bcba wamalua ngawalö zi no tohöna Öfakhoi.7AgDuhu sa, no owulo ba mbanua andre Herode ba Fondrio Filato si fao soi niha awö ngawalö mado Ndraono Gizara'eli. Mamagölö ira wolaŵa Yesu andrö, EnoniU si no Öbayoini,g@GMama'anö ndra razo gulidanö ba owulo ndra salaŵa ba wolaŵa So'aya awö Razo nibayoiniNia.Q?No muhede Ndra'ugö si fao fama'ema duama Dawido, enoniMö andrö, me imane ba wamarou Geheha Ni'amoni'ö: Hana wa faguagua dozi mado ba gulidanö, ba hana wa ifakhoi tödö ngawalö soi zi lö boto?5>cMe larongo da'ö, la'osara'ö dödöra ba wangandrö khö Lowalangi, lamane: "He So'aya, Ya'ugö zanga'asogö banua si yaŵa awö danö ba ösinia, asi awö nösinia fefu.-=SFangandrö fanuno niha samatiMe no lafofanö Wetero ba Yohane, lafuli ira khö nawöra ba la'ombakha'ö fefu niŵa'ö ndra ere sebua awö ndra salaŵa niha Yahudi.p<YNoa sa töra öfa wulu fakhe wa'ombuyumbuyu döla niha si no tefadöhö ba zahölihöli dödö andrö.;'Si fao fanenaŵa lafofanö ira, me lö lasöndra lala wanguhuku ya'ira, börö wa'ata'ura niha sato sanunonuno Lowalangi börö zalua andrö.K:Tebai sa mabato wangombakha hadia zi no ma'ila ba si no marongo."91Latema lira Fetero ba Yohane, lamane: "Mi'etu'ö samösa: Hadia atulö föna Lowalangi, na abölö ma'o'ö niŵa'ömi moroi ba niŵa'ö Lowalangi?v8eMe no ifuli la'ohe ira bakha, laŵa'ö khöra ena'ö lö sa'ae fahuhuo ma mamaha'ö ira ba döi Yesu andrö.7Ba hiza, fa böi itugu tehöngö da'ö ba niha sato, datatenaŵa ira, fa böi sa'ae fahuhuo ira ba döi Yesu andrö gofu ha'ökhö.":6mlamane: "Hadia nilauda khö ndra niha da'a? Noa sa la'ila niha sowanua ba Yerusalema fefu, wa no alua dandra sahölihöli dödö si fao fama'emara. Tebai ta'osilö'ögö da'ö.D5Me no lafofanö baero ndra rasul andrö, lalau mamagölö,t4aba börö me no muzizio ba ngaira niha si no tefadöhö andrö, tebai laŵa'ö hadia ia ba wolaŵa ya'ira. 3  Fa'ateduhö dödö ndra salaŵa niha Yahudi Ahölihöli dödö ndrotondroto rafe andrö, me la'ila wa'abarani Wetero ba Yohane, mendrua manö me la'ila wa niha si lö sekola ira, ba hiza niha si fagölötö. Aboto göi ba dödöra wa no nifaha'ö Yesu ira;2# ba ha khöNia so wangorifi. Börö me ba zi sagörö ulidanö lö niha bö'ö si no manema kuaso moroi khö Lowalangi ba wangorifi ya'ita."\11 Ya'ia gara andrö ni'ositengagömi, ya'ami sotomo, no tobali kara fondrege zoguna,u0c ya aboto ba dödömi fefu, he göi Iraono Gizara'eli fefu: Ba döi Yesu Keriso, banua Nazareta, si no mi'osö ba röfa andrö, si no I'orifi mangawuli Lowalangi moroi ba wa'amate, ba döiNia andrö muzizio fönami niha da'e, no döhö.d/A Na tesekhegö ndra'aga börö wamalua si sökhi ba niha sofökhö irege döhö wökhönia,l.QSi fao fa'abölö Geheha Ni'amoni'ö itema lira Fetero, imane: "He ya'ami salaŵa ba satua mbanua!-Me no la'ohe Wetero ba Yohane ba rafe andrö, lasofu khöra: "He moroi mitema kuaso wamalua da'ö ma haniha zame'e khömi kuaso andrö?"d,AFao göi Hanasi, ere sebua, awö Gayafa, Yohane ba Alesandro ba fefu nga'ötö gere sebua.o+WMahemolu ö, lalau rafe ira salaŵa niha Yahudi, ira satua mbanua ba sangila amakhoita ba Yerusalema.*%Ba hiza, ato ba gotalua zi no mamondrongo famaha'ö ndra rasul andrö zi faduhu tödö, ire ge monönö wa'atora tobali mato lima ribu niha.V)%Lara'u ira ba labe'e ba gurunga irugi mahemulu ö, börö me no bongi sa'ae.k(OMofönu sibai ira, börö me lafaha'ö niha sato, wa so wemaoso niha si mate ba khö Yesu andrö.9'kFasasita Wetero föna zanguhuku ba agamaMe fahuhuo Wetero awö Yohane khö niha sato andrö, i'anema'ö möi khöra ndra ere, ira kafalo zanaro omo Lowalangi ba ira sadukai'o.G&Khömi si'oföna Ifatenge GenoniNia Lowalangi, me no aefa I'orifi Ia mangawuli moroi ba wa'amate. Si fao fama'emaNia tefahowu'ö ami, na mangawuli ami moroi gamuatami si lö sökhi andrö."=%sYa'ami zanema ondröita wama'ele'ö andrö awö wawu'usa li Lowalangi nibe'eNia khö ndra tuami, me Iŵa'ö khö Gaberahamo: "Ba khö ma'uwumö tefahowu'ö dozi soi ba gulidanö." $ Fefu ndra sama'ele'ö si no irai muhede, i'otarai Zamueli ba si so aefa da'ö, no la'ombakha'ö zanandrösa ba ginötö andrö.p#YBa alua dania, fefu niha si lö mamondrondrongo li Zama'ele'ö andrö, teheta moroi ba soi Lowalangi."D"Noa sa iŵa'ö Moze [sanandrösa khöNia]: "Ifatenge khömi So'aya, Lowalangimi, samösa Zama'ele'ö ba gotalua ndra talifusömi, simane ya'odo. Mi'o'ö gofu hadia ia niŵa'öNia khömi.wHewisa nifaha'ö ni'omasi'ö Yesu andrö?Me ifaigi furi Fetero, i'ila moroi furi nifaha'ö ni'omasi'ö Yesu andrö. Ya'ia andrö zoleagö högönia ba dötö'a Yesu, me orudu manga ira luo no, ba sanguma'ö: "He So'aya, haniha zi manga mböliU?"=!Ba wehede andre Iforoma'ö Yesu, hewisa lala wa'amatenia ba wamolakhömi Lowalangi. Me no Iŵa'ö da'ö, Imane khö Wetero: "O'ö Ndra'o!"f<EAmen, amen, Uŵa'ö khöu: Me awuyu na ndra'ugö, öböbö samösa löwilöwiu ba numalö'ö ba zomasi'ö; ba na no atua ndra'ugö, ö'oro'ö dangau, ba niha bö'ö zamöbö ya'ugö ba i'ohe'ö ba nahia si lö omasi'ö."H; Ba zi medölu kali Isofu khönia Yesu: "He Simoni, ono Yohane, hadia ö'omasi'ö Ndra'o?" Abu dödö Wetero, börö me no medölu sa'ae Isofu khönia Yesu: "Hadia, ö'omasi'ö Ndra'o?" Andrö imane khöNia: "He So'aya, Ö'ila fefu hadia ia, ba Ö'ila wa u'omasi'ö Ndra'ugö." Imane khönia Yesu: "Kubaloi mbiribiriGu!Q:Ifuli Isofu khönia Yesu, no mendrua kali: "He Simoni, ono Yohane, hadia ö'omasi'ö Ndra'o?" Imane khöNia: "Ya'ia, So'aya, Ö'ila wa u'omasi'ö Ndra'gö." Imane khöNia Yesu: "Rorogö mbiribiriGu!",9QFangaku Wetero ba famataro ya'iaMe no manga ira, Imane Yesu khö Zimoni Fetero: "He Simoni, ono Yohane, hadia abölö ö'omasi'ö Ndra'o moroi ba wangomasi'öra Ya'o? Itema liNia Fetero, imane: "Duhu, So'aya, Ö'ila wa u'omasi'ö Ndra'ugö." Imane khönia Yesu: "Kubaloi nono mbiri biriGu!"l8QDa'e zi medölu kali, Iforoma'ö Ia Yesu khö ndra nifaha'öNia, me no maoso Ia moroi ba wa'amate.r7] Ihatö'ö Ia khöra Yesu, Ihalö roti no mege ba Ibagibagi khöra. Simanö göi wolauNia ba gi'a andrö.66e Imane khöra Yesu: "Mi'aine, milau manga." Samösa lö si barani ba gotalua zi fao ba wema nga andrö wanofu khöNia: "Haniha Ndra'ugö?" Börö me no la'ila, wa So'aya Ia.-5S Numalö ba dundraha Zimoni Fetero, idöni ba danö ndriala andrö safönu i'a segesolo, otu a lima wulu a tölu wa'oya. Heŵa'ae simanö wa'oya, lö asika ndriala.M4 Imane khöra Yesu: "Mi'ohe mato ha'uga rozi gi'a sawena misöndra."O3 Me larugi danö, la'ila mbo ga litö, so gi'a ba detenia, ba so roti.2-La'o'ö ira nifaha'ö tanö bö'ö faoma tundraha, börö me lö aröu i'otarai danö, ha mato otu meter; ba ladöni ndriala safönu i'a andrö.H1 Muhede nifaha'ö ni'omasi'ö Yesu andrö khö Wetero: "So'aya da'ö." Me irongo Simoni Fetero, wa So'aya da'ö, ifake mbarunia (börö me no iheta mbarunia) ba ifazaumba ia bakha ba nidanö.(0IImane khöra Yesu: "Milau ndriala tanö ba gambölö dundraha, ba ahulu ami." Ba lalau ndriala ba nidanö, ba hiza tebai ladöni mangawuli börö wa'oya gi'a.b/=Imane khöra Yesu: "He iraono, so khömi ndriwo ma'ifu?" Latema liNia, lamane: "Lö'ö."c.?Me moluo sa'ae, no muzizio Yesu ba gawu; ba hiza, lö la'ila ira nifaha'ö wa Yesu da'ö.)-KImane khöra Simoni Fetero: "Möido fagai." Lamane khönia: "Faoga göi awöu." Mofanö ira ba möi ira yaŵa ba dundraha, ba lö ahulu ira ba zi bongi andrö.",=No owulo ndra Simoni Fetero, Toma nifotöi Sifaero, Natana'eli moroi ba Kana ba danö Galilaia, ono Zebedai'o si darua ba darua tö nifaha'öNia bö'ö.$+AFangoroma'ö Yesu si medölu ba mbaŵa Diberia Aefa da'ö ifuli Iforoma'ö Ia Yesu khö ndra nifaha'öNia ba mbaŵa Diberia. Simane wangoroma'öNia Ya'ia:*7No tesura da'e, ena'ö faduhu dödömi, wa Yesu andrö no Mesia, Ono Lowalangi, ba ena'ö si fao fama'emaNia misöndra wa'auri börö wamati khöNia. ) Ohitö dödö Injil andreOya na sa dandra [sahölihöli dödö] nilau Yesu föna ndra nifaha'öNia si lö musura ba mbuku andre. ( Imane khönia Yesu: "Faduhu dödöu, börö me no ö'ila Ndra'o. Ya'ahowu niha si faduhu tödö, heŵa'ae lö i'ila hörönia."?'yItema liNia Toma, imane: "So'aya ya'o ba Lowalangigu!",&QAwena Imane khö Doma: "Be'e durumö ba da'a ba faigi dangaGu; ohe dangau ba be'e dangau ba zokho ngaiGu, ba böi zi lö faduhu dödöu, ya faduhu dödöu sa'ae."K%Ŵalu ngaluo aefa da'ö, so zui ndra nifaha'ö Yesu ba nomo andrö, ba so göi Doma. Heŵa'ae no mukusi mbawandruhö, tohare Yesu ba muzizio Ia ba gotaluara, Imane khöra: "Ya ohahau dödömi!"$La'ombakha'ö khönia ira nifaha'ö tanö bö'ö, lama ne: "No ma'ila Zo'aya." Itema lira, imane: "Na lö u'ila lahe gosö'osö ba dangaNia ba na lö ube'e durugu ba lahe gosö'osö andrö ba na lö ube'e dangagu ba zokho ngaiNia, lö faduhu dödögu." #Fangoroma'ö Yesu si mendrua – So DomaToma, samösa ba gotalua zi felendrua andrö, nifotöi Sifaero, lö fao khöra me so Yesu.U"#na so ni'efa'ömi horö, ba aefa khöra. Ba zi lö mi'efa'ö, ba lö aefa."]!3Me no aefa Iŵa'ö da'ö, Ihehaini ira ba Imane khöra: "Mitema Geheha Ni'amoni'ö;p YIfuli Imane khöra: "Ya ohahau dödömi! Simane famatenge Nama Ya'o, simanö göi wamatengeGu ya'ami."r]Me Iŵa'ö da'ö, Iforoma'ö khöra danga awö ngaiNia. Ba omuso dödö ndra nifaha'ö me la'ila Zo'aya.Fangoroma'ö Yesu ba luo Paska Me no bongi ba ngaluo si föföna barö zi samigu andrö, ba me no tekusi mbawandruhö ba naha sowulo ira nifaha'ö, börö me ata'u ira ndra salaŵa niha Yahudi, tohare Yesu ba muzizio Ia ba gotaluara, Imane: "Ya ohahau dödömi!"{oBa möi Maria Magdalena, i'ombakha'ö khö ndra nifaha'ö, imane: "No u'ila Zo'aya, ba da'ö niŵa'öNia khöGu." 2j~}}|{|{4zz!y|xxawwZvvFuu`ttsWrrqqCpOonnImmWlllk{k1jj%ii4hh/gffAeefdd=ccbGaN`__^]]1[[#ZrYY4XXIWWuVUUUTzTSS!RR$Q-PP7OORNN'MM;LLMKJJ II[IHHGyFFfFEyDDC?BB}AA6@??E>>/=<  +Sanandrösa khöNia labe'e wasasita ira sama'ele'ö fefu, wa gofu haniha zamati khöNia, itema wangefa horö ba döiNia andrö."=+ *No I'oroi'ö khöma ba wanuriaigö ba niha sato ba ba wame'e fasasita, wa Ya'ia nifataro Lowalangi tobali sanguhuku niha sauri awö zi no mate.1<[ )ba hiza, tenga ba niha fefu, ha ba niha si no tohöna Ifili Lowalangi tobali sasi, ya'aga si no orudu manga ba mamadu idanö awöNia, me no maoso Ia moroi ba wa'amate.l;Q (Ba ngaluo si tölu ifuli I'orifi Ia Lowalangi moroi ba wa'amate ba Itehegö tola oroma Ia ba niha,: 'Ya'aga sasi ba nifaluaNia andrö fefu, he ba danö Yudaia ba he Yerusalema. Ba labunu Ia ba wolosö Ya'ia ba döla röfa.9 &ya'ia sanandrösa ba khö Yesu andrö, banua Nazareta. No Ibayoni Ia Lowalangi faoma Eheha Ni'amoni'ö ba Ibe'e khöNia kuaso. I'anöröi misa mbanua ba wolau si sökhi ba wamadöhö fökhö fefu niha si fatewu afökha, börö me fao khöNia Lowalangi.8' %No aboto ba dödömi ngawalö zalua ba danö Yudaia ma'asagörö, si tebörögö ba Galilaia, me no aefa ikaoni niha Yohane ba wanema fanasa,77 $Da'ö daroma li nifa'emaNia ba Ndraono Gizara'e li, wa I'atulö'ö fefu hadia ia si fao fama'ema Yesu Keriso. Ya'ia Zo'aya ba ngawalö hadia ia fefu.h6I #Ba hiza, gofu haniha zangata'ufi Ya'ia ba samalua satulö, da'ö nitemaNia, gofu hadia soi ia.{5o "Huhuo WeteroIbörögö fahuhuo Wetero, imane: "Sindruhu, awena aboto ba dödö gu wa lö Ifaehusi niha Lowalangi.J4  !Andrö wa i'anema'ö ufatenge niha ba wogaoni ya'ugö; ba ha wa'asökhi dödöu wa möi'ö ba da'e. Iada'a no owulo ndra'aga tanö fönau ba wamondrongo fefu hadia ia ni'oroi'ö Zo'aya khöu."3 Iada'e fatenge niha ba Yofe wogaoni Simoni, nifotöi Fetero. Toröi ia khö Zimoni, tuka guli andrö, ahatö ba nasi nomonia.u2c imane khögu: "He Kornelio, no tefondrondrongo wangandröu ba no itörö tödö Lowalangi game'elau andrö.?1w Itema li Kornelio, imane: "Öfa ngaluo si lalö, me simane wa'alaŵa luo, mato bözi tölu tanö owi, mangandrö ndra'o ba nomo. So samösa zi zizio fönagu, no takitakile nukhania,~0u Andrö wa lö ufadaö we'amöi ba da'e, me tefakaoni'ö ndra'o. Iada'e usofu, hadia mbörö wa mifakaoni'ö ndra'o?"z/m Muhede ia khöra, imane: "No aboto ba dödömi, ha wa'atebai ba niha Yahudi ba wariawösa ba niha si tenga niha Yahudi ma ba we'amöi ba nomora. Ba hiza, no Iforoma'ö khögu Lowalangi, ena'ö böi mufotöi salakha ma si ra'iö gofu haniha.d.A Fatua muhede Wetero khönia, möi ia yomo ba nomo ba i'ila niha sato si no owulo ba da'ö.B- Ifazaŵa ia Fetero ba imane: "Faoso, niha göi ndra'odo."Z,- Me tohare Wetero, ifaondragö ia Kornelio, ituhi danö ba mangalulu ia fönania.+ Mahemolu ö zui, ofeta ira ba Kaisaria. No Ibalobaloi ira Kornelio ba no ikaoni ndra talifusönia awö zi fahuwu khönia.+*O Ikaoni ira yomo ba ibe'e göra. Fe'amöi Wetero ba nomo Kornelio Mahemolu ö, mofanö Wetero, fao ia khöra. So ösa ndra talifusö moroi ba Yofe zi fao awönia.!); Latema linia, lamane: "Nifatenge Kornelio ndra'aga. Kafalo ndra saradadu ba niha si sökhi ia ba sangata'ufi Lowalangi, si sökhi turia ba soi niha Yahudi ma'afefu. No itema goroisa moroi khö mala'ika ni'amoni'ö ba wamakaoni'ö ya'ugö ba nomonia ba wamondrondrongo niŵa'öu."^(5 Numalö tou Wetero ba imane khöra: "Ya'odo ni'aluimi andrö, hadia dani wa so ami?"j'M Alio'ö, faoso, ae tou ba böi ata'u ndra'ugö wefao khöra, börö me Ya'odo zamatenge ya'ira."&y Me i'era'era na sa tödönia Fetero gangilata andrö, muhede khönia Geheha, imane: "So datölu niha sangalui ya'ugö.p%Y Muzizio ira ba mbawandruhö; ba si fao fe'ao lasofu, lamane: "Hadia so ba da'a Zimoni, sotöi Fetero?"!$; Me i'abusi tödö Fetero hadia maö geluaha gangilata andrö, si no i'ila, ofeta göi ndra niha nifatenge Kornelio andrö, sanofunofu heza nomo Zimoni.Z#- Medölu alua zimanö. Awena i'anema'ö tefazaŵa miyaŵa ba mbanua nahia andrö.`"9 Ifuli imane khönia li si hede andrö: "Böi fotöi salakha, zi no Ihaogö Lowalangi."T!! Imane Fetero: "Tebai, So'aya! Lö irai u'a ngawalö zalakha ba si ra'iö."Q  Ba so li si hede khönia, imane: "He Fetero, faoso! Taba ba lau manga!"[/ So yaŵa ngawalö zaliŵaliŵa ba danö si öfa ahe, ngawalö zanananana ba fofo. I'ila teboka mbanua si yaŵa, ba möi tou zi hulö nukha sebolo, nidada ba danö, no mufotaŵitaŵi zi öfa fatalingania.eC Me olofo sibai ia, edöna ia manga mena'ö. Gasagasa wama'anö gö, alua khönia gangilata.)K Angilata WeteroMahemolu ö, me so ira ba dalu lala na sa, me arakhagö larugi Yofe, mato bözi felendrua, numalö miyaŵa ba dete nomo Wetero, ilau mangandrö.S Me no izarazara wanutunö khöra, hadia zi no alua, ifatenge ira ba Yofe./ Me no mofanö mala'ika si hede khönia andrö, ikaoni darua genoni nia ba samösa zaradadu satulö tödö moroi ba gotalua nifaduhusinia tö dö. Toröi ia khö duka guli sotöi Simoni, ahatö ba nasi nomonia. (Ya'ia zangombakha khöu, hadia zi lö tola lö'ö öfalua.)"N Iada'a, fatenge niha ba Yofe ba fa'oroisi'ö Zimoni nifotöi Fetero.J  Me ifaigi mala'ika andrö, ihawui ia fa'ata'u, ba imane: "Hana, Ama?" Itema linia mala'ika, imane: "Fefu wangandröu awö game'elau, no irugi khö Lowalangi, irege itörö tödöNia ndra'ugö.7 Bözi tölu tanö owi, ba ginötö wangandrö, alua khönia gangilata. I'ila samösa mala'ika Lowalangi sangondrasi ya'ia sanguma'ö: "He Korne lio!"/W Satulö tödö ia ba sangata'ufi Lowalangi si fao soroiyomonia ma'afefu, ba oya ibe'e game'ela ba niha samati si numana, ba lö mamalö mangandrö ia khö Lowalangi.yk Angilata KornelioBa Kaisaria so samösa niha sotöi Kornelio. Kafalo ndra saradadu ia nifotöi saradadu Italia.F +Ara ma'ifu toröi Wetero ba Yofe, ba nomo Zimoni, tuka guli.[/ *Tehöngö duria andrö ba Yofe ma'asagörö, ba ato zi faduhu tödö khö Zo'aya.1 )Igogohe dangania Fetero ba itolo ia wezizio. Ikaoni niha samati si so ba da'ö awö lakha mbanua no mege ba iforoma'ö khöra wa no ifuli auri ia.S (Ba hiza, ifofanö ira fefu baero Fetero, ibalöduhini danö ba mangandrö ia. Awena ibali'ö ia ba mboto zi mate andrö ba imane: "He Tabita, faoso!" Ba ibokai hörönia. Me i'ila Wetero, ilau mudadao.[/ 'Ba maoso Wetero, fao ia khöra. Me ofeta ia, la'ohe ia ba mbate'e tanö yaŵa andrö. Lahurufai ia ira lakha mbanua, me'e ira ba laforoma'ö khönia mbaru awö nukha nitagu Doreka, me so ia ba gotaluara na sa.7g &Börö me ahatö Yofe andrö ba Lida, lafatenge darua niha khö Wetero, börö me no larongo wa so ia ba da'ö. La'andrö khönia wanguma'ö: "Böi taha'ö we'amöi khöma."r ] %Me inötö da'ö mofökhö ia ba mate. Me no aefa tefemondri mbotonia, labe'e ia ba mbate'e tanö yaŵa./ W $So samösa nifaha'ö ira alawe ba Yofe, sotöi Tabita. Töinia ba li Yunani Doreka, eluahania nago. Lö mamalö ifalua zi sökhi ba ibe'e game'ela ba niha si numana.a ; #Ba oi la'ila ia fefu sowanua ba Lida ba ba ndraso Zarona, irege mamati ira khö Zo'aya.   "Muhede khönia Wetero, imane: "He Ainea, Ifadöhö ndra'ugö Yesu Keriso. Faoso ba haogö naha wemöröu!" I'anema'ö maoso ia.  !Ba da'ö falukha ia samösa niha sotöi Ainea, si no ŵalu fakhe wa'ara tou ba waratenia, börö me ombuyumbuyu dölania.s_ Ba Lida ba ba Yofe so WeteroMe itöröi nahia niha samati Fetero gofu heza so ira, ofeta göi ia ba Lida. Tobali ahono ba ohahau dödö Gereja Zo'aya ba danö Yudaia ma'asagörö, ba danö Galilaia ba ba Zamaria. Te'a'aro'ö Gereja ba auri ba wangata'ufi So'aya. Itugu monönö ndrotondrotonia si fao fanolo ba fondrara dödö moroi khö Geheha Ni'amoni'ö.lQ Me laro ngo da'ö ira talifusö [ba wamati], lafasao ia ba Kaisaria, awena lafatenge ia ba Dareso.5 Fahuhuo ia khö ndra niha si'otarai soi bö'ö ba fada'aŵa ia khö ndra niha Yahudi samake li Yunani; ba hiza, ya'ira la'alui lala ba wamunu ya'ia.]3 Ba toröi ia khöra ba Yerusalema ba si fao fa'abarani mamaha'ö ia ba döi Zo'aya.\1 Ba hiza, fa'awö khönia Mbaranaba ba i'ohe ia khö ndra rasul. Idunödunö khöra Saulo, hewisa me i'ila Zo'aya ba dalu lala awö wa no muhede Ia khönia; ba hewisa wa'abaraninia wamaha'ö ba döi Yesu andrö.L Ba Yerusalema so ZauloMe irugi Yerusalema Saulo, i'alui lala wamaböbö ya'ia khö ndra nifaha'ö, ba hiza, oi ata'u ira khönia, börö me lö faduhu dödöra wa no tobali ia samösa nifaha'ö.hI Andrö wa ba zi bongi lahalö ia ira nifaha'ö ba ladada ia baero göli mbanua faoma ragaraga. Ba hiza, i'ila Saulo gohitö dödöra si lö sökhi andrö. Bongi ma'ökhö latarogö mbawagöli mbanua, ena'ö tola lara'u ba labunu ia.Z- Mato ha'uga ngaluo aefa da'ö, lalau mamagölö ira niha Yahudi ba wamunu ya'ia.~ Itugu abölö Zaulo ba wamaha'önia, irege alangu dödö niha Yahudi si so ba Ndramaseko, börö me iforoma'ö wa Yesu andrö no Mesia.} Oi ahölihöli dödö niha samondrongo famaha'önia, lamane: "Hadia, tenga ya'ia andre zolohi dozi niha sangaröfili töi Zo'aya andrö ba Yerusalema? Ba hadia, tenga da'ö dani wa möi ia ba da'e ba wondra'u ba ba wolohe ya'ira khö ndra ere sebua?"`|9 I'anema'ö möi ia ba nomo wangandrö niha Yahudi ba ituriaigö wa Ono Lowalangi Yesu./{W Ilau manga ba abölö ia mangawuli. Ibörögö mamaha'ö Zaulo ba ifaböbö ia khö ndra nifaha'ö Mato ha'uga ngaluo toröi Zaulo ba Ndramaseko awö ndra nifaha'ö.|zq I'anema'ö atoru moroi ba hörönia zi hulö hunahuna gi'a ba tola i'ila niha mangawuli. Maoso ia ba itema wanasa.y) Numalö Ganania ba möi ia ba nomo andrö ba itufa tangania högö Zaulo, imane: "He Saulo, talifusögu! No Ifatenge ndra'o So'aya, ya'ia Yesu, si no mangoroma'ö Ya'ia khöu ba lala si no ötörö, ena'ö tola ifuli ö'ila niha ba tefönui ndra'ugö Eheha Ni'amoni'ö."bx= U'oroma'ö khönia, ha wa'oya wamakao si lö tola lö'ö itaögö börö döiGu andrö."-wS Imane khönia So'aya: "Ae'e manö, no Ufili niha da'ö tobali enoniGu ba wanuriaigö töiGu ba soi tanö bö'ö, khö ndra razo ba ba khö Ndraono Gizara'eli göi.qv[ Ba ba da'e göi so khönia zura kuaso moroi khö ndra ere sebua ba wondra'u dozi sangaröfili töiMö."+uO Itema li Anania, imane: "He So'aya, no ato niha urongo sanandrösa khö niha da'ö, ha wa'oya wa'a-lö-sökhi nifaluania ba niha ni'amoni'ö khöU ba Yerusalema.t (Bakha ba gangilata no i'ila niha sotöi Anania, sangondrasi ya'ia ba sanufa tanga ya'ia, ena'ö tola ifuli i'ila niha.)"*sM Imane khönia So'aya: "Faoso ba ae'e ba lala nifotöi Sadölö; ba ba nomo Yuda sofu zanandrösa khö Zaulo, banua Dareso andrö. Hiza sa mangandrö niha da'ö./rW Itema wanasa FauloBa Ndramaseko so samösa nifaha'ö, Anania döinia. Muhede khönia Zo'aya ba gangilata, Imane: "He Anania!" Itema li, imane: "Ya'e ndra'o, So'aya."Rq Tölu ngaluo wa'ara lö i'ila niha ba lö manga ia ba lö ibadu nidanö. p  Maoso Zaulo ba ibokai hörönia, ba hiza, tebai i'ila hadia ia sa'ae. Andrö wa lagogohe dangania ba wolohe ya'ia ba Ndramaseko.voe Oi tokea niha si fao khö Zaulo, irege tebai muhedehede ira. Larongo sa li andrö, ba lö oroma khöra niha.jnM "Faoso ba ae'e ba mbanua, ba ba da'ö te'ombakha'ö khöu, hadia ia zi lö tola lö'ö öfalua."m Isofu Saulo, imane: "He So'aya, haniha Ndra'ugö?" Itema li si hede andrö: "Ya'odo Yesu andrö, nigohimö. (Afökhö sa khöu, na ötifa ndroi." Si fao fanizinizi ba fa'ahöli dödö, imane: "He So'aya, hadia zomasi'Ö ufalua?" Imane khönia So'aya:)|lq irege alau tou ia ba danö, ba irongo li si hede khönia, sanguma'ö: "He Saulo, he Saulo! Hana wa ögohi Ndra'o?"jkM Ba dalu lala, me no ahatö ia ba Ndramaseko, i'anema'ö ihawui ia haga moroi ba mbanua si yaŵa,vje I'ondrasi gere sebua ba wangandrö sura kuaso we'amöi ba nomo wangandrö niha Yahudi si so ba Ndramaseko, ena'ö tola ira'u ba iböbö na isöndra niha si faduhu tödö khö Yesu, he ira matua, he ira alawe, ba i'ohe ira ba Yerusalema.i Famalalini era'era ZauloIrugi ginötö andrö na sa, tehawui dödö Zaulo fangerangera ba wo lohi ba ba wamunu ira nifaha'ö Zo'aya.qh[(Ba hiza, ba Gasoto oroma Wilifo, ba itöröi misa mbanua wanuriaigö Injil, irugi ofeta ia ba Kaisaria.#g?'Me no möi ira yaŵa moroi ba nidanö, Ihalö Wilifo Eheha Ni'amoni'ö, ba lö sa'ae i'ila ia fagaŵe andrö. Itohugö wofanönia si fao fa'omuso dödö.f}&Iŵa'ö ena'ö molombase gureta; ba möi ira tou ba nidanö, he Filifo, he göi fagaŵe andrö, ba ibe'e khönia wanasa.(eI%(Itema linia Filifo, imane: "Na moroi ba dödöu wa'afaduhu dödö, tola ötema." Itema li, imane: "Faduhu dödögu, wa Yesu Keriso andrö no Ono Lowalangi.")d$Me latohugö wofanöra, ofeta ira ba nahia si so idanö. Imane fagaŵe andrö: "Hiza nidanö! Hadia na sa zambö, afu tola utema wanasa?"|cq#Muhede Wilifo ba ibörögö fahuhuo modanedane ba ayati andrö ba wangombakha khönia turia sanandrösa khö Yesu./bW"Imane fagaŵe andrö khö Wilifo: "U'andrö sibai khöu, ombakha'ö khögu ha'ökhö manandrösa niŵa'ö zama'ele'ö andrö, sanandrösa khönia ma ba niha bö'ö?"a!Ba wangidengide'öNia Ya'ia teheta wanguhukuNia. Haniha zi tola mangerai nga'ötöNia? Börö me teheta wa'auriNia ba gulidanö andre."%`C Da'e ayati nibasonia andrö: "Hulö mbiribiri ni'ohe ba wanaba ba hulö nono mbiribiri si lö hedehede föna zoguti bunia, simanö göi Ia lö hedehedeNia._5Itema linia, imane: "Hewisa wa tola aboto ba dödögu, na lö niha samotokhi ba dödögu?" Ba i'andrö khö Wilifo we'amöi yaŵa ba gureta awönia.!^;Me ihatö'ö ia Filifo, irongo wa mombaso sura Yesaya sama'ele'ö niha andrö. Isofu khönia Filifo, imane: "Hadia, aboto ba dödöu nibasomö andrö?"S]Muhede Geheha khö Wilifo, Imane: "Ae'e ba hatö'ögö ba gureta andrö."i\KBa iada'a mangawuli ia ba khöra. Mudadao ia ba guretania fao wa ibaso zura Yesaya sama'ele'ö.R[Maoso Wilifo ba mofanö ia. Ba hiza, so samösa niha Etiopia, salaŵa ba fagaŵe razo Etiopia ira alawe, nifotöi Kandake. No bendahara ba nomo razo ia. No möi ia ba Yerusalema ba wanömba Lowalangi.CZIbe'e wanasa khö niha Etiopia FilifoMuhede samösa mala'ika Zo'aya khö Wilifo, imane: "Faoso, ae'e misi tou ba lala si'otarai Yerusalema numalö ba Gaza". Lö nihaniha ba lala andrö.Y+Me no aefa labe'e wasasita awö wanuriaigö taroma li Zo'aya, mangawuli ira ba Yerusalema fao wa laturiaigö Injil misa ba mbanua niha Zamaria.X Itema li Simoni, imane: "Mi'angandrö salahigu khö Zo'aya, ena'ö lö ilangögö ndra'o fefu hadia ia zi no miŵa'ö andrö."^W5Börö me u'ila, no tobali awökhu safeto dödöu ba no iböbö'ö fa'a-lö-sökhi."VAndrö erogö wa'a-lö-sökhiu andrö ba angandrö khö Zo'aya, ma atö I'efa'ö ndra'ugö moroi ba wa'elungu dödöu andrö.ULö tana khöu ba lö khaikhaiu ba halöŵö [wanuriaigö taroma li] andrö, börö me lö atulö dödöu föna Lowalangi.TBa hiza, imane khönia Fetero: "Ya fao gefeu awöu ba wa'atekiko, börö me öwalinga tola musöndra faoma kefe kharasi Lowalangi andrö.rS]ba imane: "Mibe'e khögu göi kuaso andrö, ena'ö gofu haniha nitufagu tanga, itema Geheha Ni'amoni'ö.{RoMe i'ila Simoni, wa börö wanufa tanga moroi khö ndra rasul andrö tebe'e Geheha Ni'amoni'ö, i'ohe khöra gefeUQ#Latufa tanga högöra ira Fetero awö Yohane, ba latema Geheha Ni'amoni'ö.iPKBörö me samösa lö ba gotaluara si no manema Ya'ia, ha ba döi Yesu So'aya no latema wanasa.VO%Me larugi khöra, mangandrö ira salahira, ena'ö latema Geheha Ni'amoni'ö.w:Latuli'ö baero mbanua ba latebu ia faoma kara. Ira sasi no mege, lafagogohe'ö nukhara khö nono matua sotöi Saulo.h=I9Ba mu'ao ira, ebua lira, laduhö dögi dalingara ba la'endrongagö wagohisa ba wondra'u ya'ia.i<K8ba imane: "Mifaigi, u'ila teboka zorugo ba no muzizio ba gambölö Lowalangi Nono Niha andrö.";77Ba hiza, Sitefano si no fahöna Eheha Ni'amoni'ö, ifaöga hörönia ba zorugo ba i'ila lakhömi Lowalangi awö Yesu si zizio ba gambölö Lowalangi,:6Famunu Sitefano Me larongo da'ö ira ndrotondroto zanguhuku ba agama, afökhö sibai dödöra ba lafatangi mbohara khö nia.I9 5No mitema goroisa nifa'ema ndra mala'ika, ba hiza lö mi'o'ö."8-4Haniha zama'ele'ö si lö lagohi ira tuami? No labunu zi no mama'ele'ö fa'atohare Niha Satulö andrö, si no mi'a böli iada'e ba si no mibunu.`793[Itohugö Sitefano, imane:] "He ya'ami niha sabe'e högö, no mi'abe'e'ö dödömi ba no miduhö dögi dalingami ba daroma li Lowalangi. Lö aedu'aedu milaŵa Geheha Ni'amoni'ö, simane ira tuami, simanö göi ami.56e2Hadia, tenga tangaGu zamazökhi da'ö fefu?"5)1"DadaomaGu mbanua si yaŵa, ba ulidanö no danedane gaheGu. Hadia nomo si tola mifazökhi khöGu? Hadia nahia si tobali naha wolombase khöGu?470Ba hiza, hewisa wa tola toröi ba nomo nifazökhi danga niha Lowalangi fondrege zalaŵa andrö? Ya'ia samösa zanguma'ö si fao fama'ema zama'ele'ö:E3/Ba hiza, awena Salomo zamazökhi omo andrö khö Lowalangi.2}.No falukha Dawido wa'ebua dödö Lowalangi ba i'andrö, ena'ö tetehegö khönia wamazökhi nahia khö Lowalangi Yakobo.41a-Ira tuada nga'ötö aefa da'ö, nidönia'ö Yosua, latema ba la'ohe ba danö niha baero, nitimba Lowalangi föna ndra tuada. So na sa tendra andrö irugi ginötö Dawido.-0S,No so göi tendra amabu'ula khö ndra tuada ba danö si mate, faudu ba niŵa'ö Lowalangi khö Moze, ena'ö ifafazökhi'ö ia molo'ö dumaduma ni'oroma'ö khönia.V/%+Ba hiza, no mi'osa'ö nose khö Molokho andrö awö ndröfi Refa, gambara nifazökhimi ba wanömba ya'ia tobali lowalangimi. Börö da'ö, U'ohe ami ba naha wanibo'ö, aröu na sa ba zi tambai Mbabilona."0.Y*Andrö wa I'erogö ira Lowalangi, Ilulu ira ba wamosumange luo, baŵa awö ndröfi fefu, simane si no tesura ba zura ndra sama'ele'ö, sanguma'ö: "He ya'ami Iraono Gizara'eli, hadia no mifasömba'ö khöGu wasömbata nitaba awö wasömbata nitunu ba zi öfa wulu fakhe fa'ara ba danö si mate?-#)Me inötö da'ö lafazökhi nono zaŵi ba lafasömba'ö wasömbata ba gambara andrö ba la'omusoi'ö dödöra ba nifazökhi dangara andrö.2,](Lamane khö Ga'aroni: "Fazö khi khöma ndra lowalangi sowaöwaö fönama, börö me lö ma'ila hadia zalua khö Moze andrö, sangeheta ya'a ga moroi ba danö Mesirayi.+'Heŵa'ae simanö lö sa'atö omasi la'o'ö linia, ma na'i latimbagö ia; ba edöna dödöra wangawuli ba danö Me sirayi.Y*+&Me owulo niha samati föna Lowalangi ba danö si mate, tobali ia sama'ema ba gotalua mala'ika si hede khönia ba hili Sina'i faoma ira tuada. Ya'ia göi zi no manema taroma li sauri, ena'ö tefa'e ma khömi.A){%Da'ö Moze andrö si no manguma'ö ba Ndraono Gizara'eli: "Ifatenge khömi Lowalangi samösa Zama'ele'ö simane ya'o, nifili moroi ba gotalua ndra talifusömi; mifondrondrongo liNia."!(;$Ya'ia andrö zolohe ya'ira baero ba wolau sagahölihöli dödö awö dandra ba danö Mesirayi, ba Nasi Soyo ba ba danö si mate öfa wulu fakhe wa'ara.u'c#Moze andrö, si no la'osilö'ögö ba wanguma'ö, haniha zamataro ya'ugö tobali salaŵa ba sangetu'ö huku ba khöma, ya'ia nifatenge Lowalangi tobali salaŵa ba sangefa'ö, si fao fanolo mala'ika soroma khönia ba ngafu ndroi andrö.D&"No i'ila höröGu wamakao soiGu ba danö Mesirayi ba no ofeta ba dalingaGu wangaröngaröra ba no möiDo tou ba wangefa'ö ya'ira. Ba iada'e, ae'e, Ufatenge ndra'ugö ba danö Mesirayi."%w!Ba hiza, imane khönia So'aya: "Heta zandrala ba gaheu, börö me tanö ba zi so ya'ugö andrö no tanö ni'amoni'ö.($I "Ya'odo Lowalangi ndra tuau, Lowalangi Gaberahamo, Lowalangi Giza'aki ba Lowalangi Yakobo." Ba manizinizi Moze börö wa'ata'u ba lö sa'ae barani ia wamaigi.#Me i'ila da'ö Moze, ahölihöli dödönia ba gangilata andrö. Ba hiza, me ihatö'ö ia wamaigi, terongo li Zo'aya sanguma'ö khönia:"Me no irugi öfa wulu fakhe, to'ele khönia samösa mala'ika ba danö si mate ba hili Sina'i bakha ba holahola galitö ba ngafu ndroi.}!sBörö wehede andrö ilau moloi Moze ba tobali ia si fatewu ba danö Mediano. Ba da'ö so khönia nono matua darua.X )Hadia omasi'ö göi wamunu ya'o simane famunumö niha Mesirayi andrö menewi?"Ba hiza, niha samakao awönia andrö ituli'ö ia ba imane khönia: "Haniha zamataro ya'ugö tobali salaŵa ba sangetu'ö huku ba khöma?J Mahemolu ö, me ifuli i'ondrasi ira, i'ila wa fasöndra ira. Omasi ia ba wangatulö'ö ya'ira, imane: "He ya'ami ira talifusö, hadia tenga si fatalifusö ami andre? Hana wa mifakao nawö mi?"Iwalinga aboto ba dödö ndra talifusönia, wa i'oguna'ö ia Lowalangi ba wangefa'ö ya'ira; ba hiza, lö aboto ba dödöra.Me i'ila samösa ba gotaluara nifakao niha Mesirayi, i'o'awögö niha nifakao andrö ba ilau mbalönia ba wamunu niha Mesirayi andrö.nUMe no öfa wulu fakhe ndröfinia, tumbu ba dödönia ba wamaigi ira talifusönia, Iraono Gizara'eli.}Tefaha'ö Moze ba ngawalö wa'atuatua niha Mesirayi ba tobali ia niha safönu kuaso na muhede ia ba he göi ba nilaunia.hIMe no tetibo'ö ia, maoso nono alawe khö Wara'o, ihalö ba irorogö ia hulö nononia samösa.{Me inötö da'ö tumbu Moze, si no manöndra fa'ebua dödö Lowalangi. Tölu waŵa wa'ara terorogö ia ba nomo namania.I'oguna'ö wa'onekhe ba soida ba wamakao ira tuada ba ifaso ira ba wanibo'ö iraono sawena tumbu khöra, ena'ö mate ira.Girugi so razo tanö bö'ö ba Mesirayi si lö mangila Yosefo.Me no irugi inötö wamönui fawu'usa li andrö, si no Ifabu'u Lowalangi khö Gaberahamo, tedou soida ba tobali ato ba danö Mesirayi,{La'ohe mbotora mangawuli ba Zikhema ba lako'o ba lewatö ni'öli Gaberahamo faoma firö khö mado Hemori banua Zikhema.QBa awu'a Yakobo ba danö Mesirayi. Ba da'ö mate ia, he göi ira tuada.lQIfa'oroi'ögö Yosefo namania, Yakobo, awö zoroi yomonia fefu, fitu ngafulu a lima niha wa'atora.{ Me ifuli möi ira, i'ombakha'ö ia Yosefo khö ndra talifusönia; awena i'ila Fara'o haniha nga'ötö'ö Yosefo andrö.jM Ba me irongo Yakobo, wa so na sa wakhe ba danö Mesirayi, ifatenge ndra tuada we'amöi ba da'ö.! Ba hiza, alua lofo awö wa'atosasa sabölöbölö ba zi sagörö tanö Mesirayi ba ba danö Gana'ana, irege lö lasöndra göra ira tuada.jM ba I'efa'ö ia moroi ba ngawalö wa'atosasa. Ibe'e khönia wa'ebua dödö ba fa'atuatua föna Wara'o, razo ba danö Mesirayi, irege ifataro ia razo andrö tobali samatörö ba danö Mesirayi ba he göi ba nomonia ma'asambua.} s Ira furugö andrö, börö wa'afökhö dödö, la'amawa Yosefo ba danö Mesirayi. Ba hiza, faofao khönia Lowalangip YBa i'a'aro'ö wawu'usa li andrö Lowalangi khö Gaberahamo, nifotandro ba wamoto. Andrö me so khönia nono, Iza'aki, iboto ia ba ngaluo si ŵalu. Simanö göi Giza'aki khö Yakobo, ba Yakobo khö ndra furugö andrö si felendrua. )Ba hiza, Uhuku soi sangosawuyu ya'ira andrö (Imane Lowalangi). Ba aefa da'ö aheta ira ba danö andrö ba lafosumange Ndra'o ba nahia andre." Ba hiza, no Imane Lowalangi: "Tobali si fatewu dania nga'ötöu ba danö zotanö, la'osawuyu ba lafakao ira öfa ngaotu fakhe wa'ara.a ;Ma'ifu lö nibe'e Lowalangi khönia tanö tobali ondröitania, sambua lahe lö'ö. Ba hiza, no Ifabu'u ba wame'e khönia tanö andrö tobali okhötania ba okhöta nga'ötönia, he ŵa'ae me inötö da'ö lö ononia.,QAndrö iröi danö Galedaia Aberahamo ba toröi ia ba Harana. Me no mate namania, Iheta ia moroi ba da'ö Lowalangi, I'ohe ia ba danö andre, ba zi so ami iada'e.ucba Imane khönia: "Heta'ö ba danömi ba ba khö ndra talifusöu, ba ae'e ba danö nituturuGu khöu dania."]3Itema li Sitefano, imane: "He ya'ami ira talifusö ba ira ama, mifondrondrongo. No Iforoma'ö Ia Lowalangi fondrege zolakhömi khö duada Aberahamo, me so ia ba Mesopotamia na sa, fatua lö si möi ia ba Harana,ykHuhuo ZitefanoIsofu khö Zitefano ere sebua, imane: "Hadia duhu da'ö fefu [niŵa'öra ba wangadugö ya'ugö]?"gGMe lanehegö Zitefano ira sanguhuku ba agama andrö, hulö mbawa mala'ika mbawania wamaigira.zmNo marongo me imane: Idudugö dania nahia andrö Yesu, banua Nazareta, ba Iwu'ai gamakhoita nibe'e Moze khöda." La'o'ou niha wame'e fasasita sofaya khö Zitefano ba wanguma'ö: "Lö ibato niha da'e wangosi wawöi nahia ni'amoni'ö awö goroisa Moze.% Lafawe'e niha sato ba ira salaŵa niha Yahudi awö ndra sangila amakhoita, irege lara'u Zitefano ba la'ohe ia föna ndra sanguhuku ba agama.jM Börö da'ö la'o'ou niha ba wanguma'ö: "No marongo i'o'aya Moze, he göi Lowalangi niha da'e."X) Ba hiza, tebai lalaŵa wa'atuatuania awö Geheha samö nui ya'ia na muhede ia.<~q Ba maoso ösa niha Yahudi moroi ba zinagoga nifotöi Sinagoga Niha Libertini, moroi ba Zinagoga Niha Girene, Alesandria ba si'otarai Gilikia ba Asia; fada'aŵa ira khö Zitefano.!};Fondra'u Sitefano Sitefano si no fahöna fa'ebua dödö Lowalangi ba fa'abölö, oya ilau zahölihöli dödö awö dandra segebua ba gotalua niha sato.|7Itugu teboloso daroma li Lowalangi, ba itugu monönö wa'ato niha samati ba Yerusalema. Ato göi ndra ere sahele tödö ba wamati [khö Yesu Keriso].m{SLa'ohe khö ndra rasul zi dafitu andrö ba wamataro ya'ira ba wangandrö ba ba wanufa tanga ya'ira.gzGFao dödö zato fefu ba niŵa'öra andrö. Börö da'ö lafili Zitefano, niha si no fahöna famati ba Eheha Ni'amoni'ö; baero da'ö Filifo, Prokhoro, Nikano, Timo, Parmena ba Nikolao, niha proselita moroi ba Gandriokhia.Yy+Ba ya'aga, ma'osambalö'ö dödöma ba wangandrö ba ba wanuriaigö taroma li."x1Börö da'ö mituyu dafitu ba gotaluami zi sökhi turia, safönu Eheha Ni'amoni'ö ba fa'atuatua, si tola mafataro ba wangohalöŵögöigö da'ö.GwBörö da'ö la'owuloi fefu niha samati andrö ira rasul si felendrua ba lamane khöra: "Tenga sinangea na abölö ma'odödögö zanandrösa ba gö moroi ba wanuriaigö taroma li Lowalangi.{voFamataro diakon si dafitu Me luo da'ö, me itugu ato niha samati, tumbu wekökö dödö niha samati samake li Yunani khö ndra niha samati samake li Ibrani, börö me hulö te'osiwawöi ndra lakha mbanua khöra ba wondrorogö sero ma'ökhö.u{*Ero ma'ökhö latohugö wamaha'ö ba nomo Lowalangi ba ba nomo niha misa, ba laturiaigö Injil wa Yesu andrö no Mesia.t)Laröi rafe zanguhuku ba agama andrö ira rasul si fao fa'omuso dödö, börö me tetehegö khöra lataögö wango'aya börö döi Yesu. J~~i}}c|{zz8yyexxwvvu_tt4ssrqqApZo{onHm]lkkrjj!ihhDgHf'ee$ddkcbaa``A_^^?]]\[tZYY3XrWWnVVNUTTQSSR|QQP|P*OOWN MMLL KK,JJ2IKHGG'FEDCCBBB#AO@??,>===%<;;K::.988/7}76>5433622100/.-,,P,***1))<(Q''a'&& %%1$=#"! BA*{3F$h~J{:B L  r  Beag$/W%Imane Faulo khö ndra enoni andrö: "Ono gamatöröŵa Roma ndra'aga. Ba hiza, no laböbözi ndra'a ga föna niha sato ba labe'e ndra'a ga ba gurunga, heŵa'ae lö mu'etu'ö huku. Ba iada'a labini'ö wamofanö ya'aga. Lö duhu da'ö! Akha momöi ba da'a ba ya'ira samösa zolohe ya'aga baero."I $I'ombakha'ö sanaro kurunga da'ö khö Waulo, imane: "No labe'e wareta ira samötörö banua, ena'ö te'efa'ö ba tefofanö ami. Börö da'ö, mi'ofanö iada'e ba ya ohahau dödömi ba lala."s_#Me no moluo, lafatenge ndra enoni ira samatörö banua, lamane: "Efa'ö ndra niha andrö ba fofanö ira.""I'ohe ira ba nomonia ba ibe'e göra. Omuso sibai dödönia awö zi sambua omo ya'ira, börö me no tobali ira niha samati khö Lowalangi.(I!Ba ginötö da'ö sibai, i'ohe ira baero sanaro andrö ba isasai zesokho khöra börö wamöbözi andrö, ba i'anema'ö itema wanasa si fao soroiyomonia fefu.L La'ombakha'ö khönia daroma li Zo'aya awö zi so ba nomonia fefu.eCLatema linia, lamane: "Amati khö Yesu So'aya, ba te'orifi ndra'ugö awö zoroiyomou fefu."{Aefa da'ö i'ohe ira baero ba imane khöra: "He ira ama, hadia zi lö tola lö'ö ufalua, ena'ö tola te'orifi ndra'o?"|qI'andrö wandru sanaro andrö ba fagohi ia numalö si bakha, ba si fao fanizinizi ituhi danö föna Waulo ba Sila.kOBa hiza, mu'ao Waulo, ebua linia, imane: "Böi fakiko ndra'ugö; so na sa ndra'aga fefu ba da'e."4aMe maoso zanaro kurunga andrö ba me i'ila wa no teboka fefu mbawandruhö gurunga, isöbi wödania ba wamunu ya'ia mena'ö, börö me iwalinga no ahori moloi niha nikuru.3 _I'a nema'ö so ndruru danö sabölöbölö, irege mudögödögö fondrasi gurunga andrö, ba i'anema'ö teboka fefu mbawandruhö, ba aefa wesufesu ndra niha nikuru fefu.Q Fa'aefa ndra rasul – Famati zanaro kurunga awö zoroiyomonia Mato talu mbongi mangandrö Waulo ba Sila ba lasuno Lowalangi si fao sinunö, ba lafondrondrongo zinunöra ira niha nikuru tanö bö'ö.X )Börö wareta andrö, ibe'e ira ba gurunga tanö bakha sibai ba lakalo gahera. Me no oya lahare'ö khöra mbözibözi, labe'e ira ba gurunga. Laŵa'ö khö zanaro kurunga, ena'ö lahaogö sibai wanaro ya'ira. {Fao göi niha sato ba wolaŵa ya'ira. Lafasika'ö nukhara ira samatörö ba lafabözi'ö ndra rasul andrö faoma likhe.Y+ba la'o'ou niha wolo'ö amuata si tebai tatema, ya'ita ono gamatöröŵa Roma."gGba labe'e ba danga ndra samatörö, lamane: "Niha Yahudi ndra niha da'e, lafawukaisi mbanuada Me la'ila ira sokhö ya'ia, wa taya sa'ae dötönaföra ba wanöndra hare, lara'u Waulo ba Sila, la'ohe ira ba nahia ndra salaŵaLMato ha'uga ngaluo ilaulau manö da'ö, irege mofönu Waulo ba ibali'ö ia, imane ba geheha waetasa andrö: "Ba döi Yesu Keriso uŵa'ö khöu, heta'ögö moroi khönia." Ba i'anema'ö iheta ia.Fao wa i'o'ö Waulo ba ya'aga, mu'ao ia, imane: "Ira enoni Lowalangi fonderge zalaŵa ndra niha da'e, sangombakha khömi lala wangorifi."RLakuru Waulo ba Sila ba WilifiSamuza ma'ökhö me möiga ba nahia wangandrö andrö, falukhaga samösa genoni ono alawe si so eheha waetasa. Ba waetasania andrö lasöndra hare sebua ira sokhö ya'ia.H Me no aefa itema wanasa si fao soroiyomonia, imane khöma: "Na miŵa'ö wa sindruhundruhu no mamati ndra'o khö Zo'aya, mi'ae'e ba nomogu ba mi'iagö da'ö." Iforege sibai wanguma'ö khöma.PSamösa ba gotalua ndra alawe samondrongo da'ö, ya'ia Lidia. Sogale nukha sebua böli moroi ba mbanua Diatira ia ba sangata'ufi Lowalangi. Ibokai dödönia So'aya, irege itema hadia niŵa'ö Waulo.K Ba luo Sabato, möiga baero mbawagöli mbanua ba ma'osisi nungo nidanö, börö me matötöna wa so nahia wangandrö ba da'ö. Dumadao ndra'aga ba malau fahuhuo khö ndra alawe sowulo ba da'ö./W Moroi ba da'ö möiga ba Wilifi, sambua mbanua ba wao satö si föföna ba danö Makedo nia, banua nifasindro niha Roma. Toröi ndra'aga mato ha'uga ngaluo ba da'ö. ~  Ba Wilifi – Famati LidiaMoloyo ndra'aga moroi ba Deroa ba madölöga ba Hulo Samotarake, ba mahemolu da'ö ofetaga ba Neapoli./}W Me no aefa i'ila gangilata andrö Faulo, i'anema'ö ma'alui lala we'amöi ba Makedonia, me aboto ba dödöma wa Lowalangi zogaoni ya'aga ba wanuriaigö khöra Injil.| Ba zi bongi, i'ila gangilata Fau lo: So samösa niha Makedonia sangandrö khönia, sanguma'ö: "Ae'e misi yefo ba Makedonia ba tologa!"7{iAndrö latörö Misia ba numalö ira ba Deroa.zwMe larugi danö Misia, latandraigö we'amöi ba danö Mbitinia; ba hiza, Itenaŵa ira Eheha Zo'aya we'amöi ba da'ö..yUAngilata Waulo ba Deroa – "Tologa!" Latörö danö Wirigia awö danö Galatia, börö me lö Itehegö khöra Eheha Ni'amoni'ö ba wanuriaigö Injil ba danö Asia.lxQBa zimanö gofu heza itugu aro Gereja ba wamati, ba ero ma'ökhö monönö wa'ato ndrotondrotonia.xwiBa mbanua nitöröra lafa'ema gangetula si no lahonogöi ira rasul ba ira satua ba Yerusalema, ena'ö la'o'ö.8viOmasi Waulo, ena'ö fao awönia ba lala Dimoteo andrö. Ba börö me la'ila ira niha Yahudi ba danö andrö, wa niha Yunani namania, andrö wa iŵa'ö Faulo ena'ö teboto ia.]u3No si sökhi turia Dimoteo andrö ba gotalua niha samati ba Lisitera ba ba Nikonia.>tuFao Dimoteo khö Waulo Ofeta Waulo ba Ndrarebe ba ba Lisitera. So ba da'ö samösa nifaha'ö sotöi Timoteo. Niha Yahudi ninania si no tobali niha samati, ba amania no niha Yunani.Zs-)Itörö danö Ziria awö Gilikia ba i'a'aro'ö dödö ndra niha samati ba da'ö.rr](Ba hiza, ifili awönia Zila Faulo ba mofanö ia göi, me no latou'ö ia ba kharasi Zo'aya ira talifusö.q'Börö da'ö, alua wabalisa dödö ba gotaluara, irege fabali ira: I'ohe awönia Mareko Baranaba ba moloyo ira ba Zifero.p&Ba hiza, molo'ö Faulo lö faudu na la'ohe niha si no mondröi ya'ira me luo no ba Pamfilia ba si lö omasi falulu fohalöŵö khöra.Ko%Omasi göi Mbaranaba wolohe awöra Yohane andrö nifotöi Mareko.vne$Fanörö lala misi si mendrua – Fabalisa Waulo ba BaranabaSamuza ma'ökhö aefa da'ö, muhede Waulo khö Mbaranaba, imane: "Datafuli ta'ondrasi ndra talifusö ba mbanua, si no irai taturiaigö taroma li Zo'aya, ba wamaigi hewisa ira."zmm#Toröi na sa Waulo ba Baranaba ba Gandriokhia, mamaha'ö ira ba laturiaigö daroma li Zo'aya si fao niha bö'ö. l;"si fao fa'ahele dödö.zkm!Me no ara ma'ifu toröi ira ba da'ö, latehegö khöra wangawuli ira talifusö andrö khö ndra samatenge ya'iraj Ba oya huhuo Yuda awö Zila khö ndra talifusö andrö ba wamarou ba ba wanga'aro'ö tödöra, me no sama'ele'ö göi ira ma'adarua.ai;Me no labaso zura andrö, omuso sibai dödöra börö nösinia safönu fondrara dödö./hWFamofanö ira tengetenge konsili Me no tefofanö ndra tengetenge no mege, numalö ira ba Gandriokhia. La'owuloi ndra niha samati fefu ba lafa'ema khöra zura andrö.@gyBöi mi'a gö si no mufasömba'ö ba nadu, böi mi'a ndro awö nagole gurifö nitögi bagi ba mi'aröu'ö ami ba wohorö. Na mirorogö ami moroi ba da'ö, no sökhi da'ö. Ya'ahowu!"f}Ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö no mahalö gangetula, böi sa'ae tefonoro ami hadia ia, baero zi lö tola lö'ö andre:ieKAndrö mafatenge khömi Yuda ba Sila, sangombakha khömi faoma fehede nösi gangetulama andrö.Hd si no manehegö nosora börö döi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.c!Andrö maŵa'ö, me no ha sara dödöma, abölö sökhi na mafili niha ba mafatenge ira khömi si fao ira Baranaba ba Faulo ni'omasi'öda,1Ba ginötö si lalö, Itehe manö Lowalangi la'o'ö zomasi dödöra soi niha fefu.=7"He ya'ami ira talifusö, hana wa milau da'ö. Niha göi ndra'aga simane ya'ami. Möiga ba da'e ba wangombakha khömi turia si sökhi, ena'ö miröi zi lö boto andre ba mamati ami khö Lowalangi sauri, sanga'asogö banua si yaŵa awö danö ba ösinia, asi awö nösinia fefu.z<mMe larongo da'ö ira rasul, Baranaba ba Faulo, lasika nukhara ba fagohi ba gotalua niha sato, mu'ao ira, lamane:<;q Möi gere moroi ba nahia wangandrö khö deŵa Yupiter si so baero mbanua, i'ohe zaŵi ba bunga ba mbawagöli mbanua ba wame'e fasömbata khö ndra rasul andrö si fao niha sato.Z:- Lafotöi Yupiter Mbaranaba, ba Merkurius khö Waulo, börö me ya'ia zi fahuhuo.9 Me la'ila niha sato nilau Waulo andrö, mu'ao ira ba li Lika'onia, la mane: "No möi tou ndra deŵa ba gulidanö, tobali hulö niha ira."78g Börö da'ö muhede khönia Waulo, ebua linia, imane: "(Ba döi Yesu Keriso, So'aya, uŵa'ö khöu:) Faoso, atulö'ö wezi zio!" I'anema'ö muzizio niha da'ö ba mowaöwaö.7 No dumadao ia ba da'ö ba wamondrondrongo huhuo Waulo. Inehegö ia Faulo ba i'ila wa mamati niha andrö wa tola döhö ia.6)Famadöhö niha sombuyumbuyu tölaBa Lisitera so niha sombuyumbuyu töla i'otarai dalu ninania; lö abe'e gahenia, irege lö irai mowawaö ia.%5ELaturiaigöi Injil ba da'ö.4-Me la'ila da'ö, lalau moloi, numalö ira ba danö Lika'onia, ba mbanua Lisitera ba ba Derebe, awö ba danö si fasui tanö andrö ma'asagörö.!3;Ba hiza, labörögö ira niha si tenga niha Yahudi ba ira niha Yahudi awö ndra salaŵara ba wango'aya ira rasul andrö ba lö ara tö latebu ira kara.2Ba alua wabalisa dödö zowanua ba mbanua andrö: So zi fa'awö khö ndra niha Yahudi ba so zi fao khö ndra rasul andrö.1Heŵa'ae simanö, tola toröi na sa Waulo ba Baranaba ba da'ö. Ba wa'afaduhu dödö khö Zo'aya la'ombakha'ö duria wangorifi andrö moroi khöNia. Ba Ifaduhu'ö So'aya ni'ombakha'öra andrö ba dandra sahölihöli dödö nifaluaNia si fao fama'emara. 0Ba hiza, ira niha Yahudi si lö faduhu tödö, lafawe'e niha si tenga niha Yahudi, irege lö sökhi dödöra khö ndra niha samati.P/Fabalisa dödö börö InjilSimanö göi ba Nikonia, möi Waulo ba Baranaba ba nomo wangandrö niha Yahudi ba fahuhuo ira ba da'ö, irege ato niha Yahudi awö niha Yunani si faduhu tödö khö Yesu.].3 4Fahöna fa'omuso dödö ba Eheha Ni'amoni'ö ndra solo'ö khö Yesu ba Gandriokhia.j-M 3Ba ya'ira, la'anotogö gawugawu ba gahera si tobali famangelamara, awena numalö ira ba Nikonia.>,u 2Lafawe'e ira niha Yahudi ndra alawe nga'ötö zalaŵa satulö tödö awö ndra salaŵa ba mbanua andrö. Lafobörö wolohi khö Waulo ba Baranaba ba lafofanö ira moroi ba danöra.D+ 1Ba teboloso daroma li Zo'aya ba danö andrö ma'asagörö.J*  0Me larongo si tenga niha Yahudi da'ö, omuso sibai dödöra ba lasunosuno Zo'aya börö daroma li wangorifi andrö; ba lasöndra wamati ira niha si no muhonogöi ba wanema fa'auri si lö aetu.4)a /Börö me simane sa goroisa Zo'aya khöma: No Uhonogöi ami tobali haga ba soi bö'ö [si lö mangila Lowalangi], ena'ö mi'ohe wangorifi andrö irugi ba wondrege danö."(/ .Si fao fa'abarani muhede Waulo ba Baranaba, lamane: "Duhu sa wa lö tola lö'ö oföna tefa'ema khömi daroma li Lowalangi. Ba hiza, börö me mitimba ia ba ya'ami samösa zanguma'ö wa tenga sinangea ami wanema fa'auri sindruhu, andrö numalö ndra'ga ba soi tanö bö'ö.' -Ba hiza, me la'ila niha sato andrö ira niha Yahudi, ihawui ira fa'afökhö dödö, lafadaö niŵa'ö Waulo ba la'o'aya ia.)&K ,Latimba Injil ira niha Yahudi - Latema ira niha bö'ö Ba luo Sabato fanete da'ö, arakhagö fefu niha mbanua andrö owulo ba wamondrondrongo taroma li Zo'aya.g%G +Me no aefa wa'owulora, ato niha Yahudi awö proselita satulö tödö, solo'ö Faulo ba Baranaba. Fahuhuo khöra ndra rasul andrö ba lafarou dödöra, ena'ö böi faröi ira ba kharasi wamati si no Ibe'e khöra Lowalangi.$  *Me mofanö Waulo ba Baranaba, la'andrö khöra ena'ö lafuli la'ombakha'ö khöra daroma li andrö ba luo Sabato fanete da'ö.c#? )"Mitöngöni, he ya'ami niha sango'ango'aya, ya ahölihöli dödömi ba ya manizinizi ami ba wa'ata'u, börö me ba ginötömi andre Ufalua halöŵö, sambua halöŵö si lö faduhu dödömi, na la'ombakha'ö khömi."c"? (Andrö mifaigi, ena'ö böi alua khömi zi no laŵa'ö ira sama'ele'ö andrö, me lamane:! 'Si fao fama'emaNia te'atulö'ö dozi samati khöNia ba ngawalö hadia ia zi göna ami barö huku Moze [si tebai mangatulö'ö ya'ami].   &Börö da'ö, iada'a ya aboto ba dödömi, ya'ami ira talifusö, wa si fao fama'emaNia andrö teturiaigö khömi wangefa horö.dA %Ba Ya'ia andrö si no I'orifi Lowalangi moroi ba wa'amate, lö Irasoi wa'obou barö danö.%C $Ba hiza, irasoi wa'obou barö danö Dawido, börö me mate ia ba teleagö ia ba ngai ndra tuania, me no aefa ifalua nifakhoi dödö Lowalangi ba götönia.y #Andrö ba ayati tanö bö'ö göi imane Dawido: "Lö Ötehe Irasoi Niha ni'amoni'ö andrö khöU wa'obou barö danö."O "Wa no I'orifi Ia Lowalangi moroi ba wa'amate, irege lö Irasoi wa'obou ba lewatö, no tohöna I'ombakha'ö me Imane: "Ube'e khömi mbuala ni'amoni'ö ba si tebai tekiko, si no Ufabu'u khö Dawido."3_ !wa fawu'usa li Lowalangi khö ndra tuada no Ifalua khöda, ya'ita ma'uwura, me I'orifi Yesu moroi ba wa'amate, simane si no tesura ba Zinunö Dawido si dua: "Onogu Ndra'ugö, ma'ökhö andre no U'adonogö Ndra'ugö. (Andrö khöGu, ba Ube'e tana khöU soi niha ba tobali okhötaU wondrege danö.)"+Q Andrö ma'ombakha'ö khömi duria,!; Mato ha'uga ngaluo, I'oroma'ö Ia ba niha si fao khöNia moroi ba Galilaia numalö ba Yerusalema; ya'ira andrö zi tobali sasi khöNia föna niha sato.O Ba hiza, (ba ngaluo si tölu) I'orifi Ia Lowalangi moroi ba wa'amate.1 Me no ahori lafönui fefu zi no tesura ba zura ni'amoni'ö sanandrösa khöNia, labe'e tou mbotoNia moroi ba döla röfa, ba labe'e Ia ba lewatö. Heŵa'ae lö lasöndra hadia ia zi tobali börö wa tehuku Ia huku fa'amate, la'andrö sa'atö khö Wilato ena'ö tebunu Ia.R Ba hiza, lö latema Ia ira sowanua ba Yerusalema awö ndra salaŵara. Ba wangetu'ö huku fa'amate khöNia, he ŵa'ae lö aboto ba dödöra, no lafönui niŵa'ö ndra sama'ele'ö nibaso ero luo Sabato.- Ya'ami ira talifusö, he nga'ötö Gaberahamo ba he ya'ami tanö bö'ö sangata'ufi Lowalangi! Khömi sa tetandrösaigö duria wangorifi andrö.<q Me no arakhagö awai halöŵönia, imane Yohane: Tenga ya'odo nidönadönami andrö. Ba hiza, so dania zi tohare furigu; tenga na'i sinangea ndra'o ba wamokai böbö zandralaNia.ta Föna we'asoNia ituriaigö Yohane wamalalini era'erara ba wanema fanasa soguna ba Ndraono Gizara'eli fefu.   Moroi ba nga'ötönia, faudu ba zi no Ifabu'u Lowalangi ba Ndraono Gizara'eli, I'a'asogö samösa zangorifi, ya'ia Yesu andrö._7 Me no öfa wulu fakhe wa'ara, Iheta ia Lowalangi moroi ba dadaoma wa'arazonia ba Ibali'ö razora Dawido, nifaduhu'öNia me Imane: "No usöndra Dawido, ono Giza'i, somasi dödöGu. Ya'ia zamalua nifakhoi dödöGu."   I'otarai da'ö la'andrö, ena'ö tebe'e khöra samösa razo; ba Ibe'e khöra Zaulo Lowalangi, ono Gisi moroi ba mado Mbeneyami.%C me no öfa ngaotu a lima wulu fakhe wa'ara [aefa wa'awu'ara ba danö Mesirayi]. Aefa da'ö, Ibe'e khöra ndra sanguhuku irugi ginötö Zamueli sama'ele'ö.t a Me no Itimba fitu soi ba danö Gana'ana, Ibe'e khöra danö andrö tobali ondröitara ba wolau dahödahö,D  Mato öfa wulu fakhe wa'ara Irorogö ira ba danö si mate.9 k No Ifili ndra tuada Lowalangi Ndraono Gizara'eli andrö, ba Ibali'ö ira soi sebua, me fatewu ira ba danö Mesirayi; ba ba wangoro'ö tangaNia Iheta ira moroi ba danö andrö.= s Andrö muzizio Waulo, ibe'e dandra faoma tangania, ena'ö lahonogö ira, ba imane: "He ya'ami Iraono Gizara'eli ba ira talifusö sangata'ufi Lowalangi, mifondrondrongo niŵa'ögu!C  Me no aefa wombaso huku Moze ba sura ndra sama'ele'ö, lafasofu'ö khöra ira satua, lamane: "He ira talifusö, na so niŵa'ömi si tobali famarou dödö ba niha sato, mifa'ema khöra."+O Moroi ba Werege latohugö wofanöra ba ofeta ira ba Gandriokhia ba danö Wisidia. Ba luo Sabato, möi ira ba nomo wangandrö niha Yahudi ba mudadao ira ba da'ö.G Huhuo Waulo ba Gandriokhia ba danö WisidiaBa Wafo möi ba göfa Waulo ba ira awönia, numalö ira ba Werege ba danö Pamfilia. Ba da'ö iröi ira Yohane Mareko, mangawuli ia ba Yerusalema.% Me i'ila zalua andrö gubernur, faduhu dödönia; ahöli höli dödönia [ba wa'abölö soroma ba] wamaha'ö sanandrösa khö Zo'aya andrö. Ba iada'e, faigi, Ihuku ndra'ugö So'aya: Tobali sau'a ndra'ugö ba lö ö'ila sa'ae haga luo, irugi ginötö si no tehonogöi. Ba da'ö sibai i'anema'ö ihawui ia fa'ogömigömi sabölöbölö, irege ibayaisi wowaöwaö wangalui niha sololohe tangania.M ba imane: "He ono gafökha! Afönu dödöu ngawalö walimosa ba fa'a-lö-sökhi, udu ngawalö zi sökhi ndra'ugö. Hadia, lö edöna ndra'ugö wombato fombila'ö lala sadölö andrö khö Zo'aya?R Si fao fa'afönu Eheha Ni'amoni'ö itöngö ia Saulo, sotöi Faulo göi,"= Ba hiza, iba'agö ira Elima, − simanö döi niha so'elemu andrö na la'ali ba li Yunani, − ba i'alui lala ba wangaröu'ö gubernur andrö ba wamati.@y So ia khö Sergio Faulo, gubernur ba hulo andrö si no niha satuatua. No ikaoni Mbaranaba ba Saulo gubernur andrö, börö me adöni dödönia ba wamondrondrongo taroma li Lowalangi.! Me la'anöröi hulo andrö ma'asambua irugi ba Wafo, falukha ira ba da'ö niha Yahudi sotöi BarYesu, niha so'elemu ba sama'ele'ö sofaya.!; Me larugi Zalami, laturiaigö daroma li Lowalangi ba nahia wangandrö niha Yahudi. No göi la'ohe Yohane [Mareko] tobali sanolo ya'i ra ba halöŵöra. ~9 Ba Zifero so Zaulo ba BaranabaBa ya'ira andrö, nifatenge Gehe ha Ni'amoniö, ofeta ira ba Zeloikia. Moroi ba da'ö moloyo ira numalö ba Hulo Zifero.^}5 Andrö wa lalau wuasö ba fangandrö awö wa latufa tanga högöra ba lafatenge ira.0|Y Samuza ma'ökhö me mangandrö ira ba lalau wuasö, muhede khöra Geheha Zo'aya, Imane: "Mi'oniagö khöGu Mbaranaba ba Saulo ba halöŵö si no Uhonogöigö khöra."{ Famatenge Saulo ba Baranaba ba halöŵö misi Ba gotalua ndra niha samati si so ba Gandriokhia, so ndra sama'ele'ö ba ira guru: Baranaba, Simeoni nifotöi Negro, Lusio banua Girene, Mana'e ni'ebua'ö si fao Herode, razo ba zi sagörö ni'o'öfa tanö, ba Saulo.4za Fangawuli Zaulo ba Baranaba Me no awai lafa'ema dolotolo andrö ba Yerusalema ira Baranaba ba Saulo, mangawuli ira [ba Gandriokhia]. La'ohe göi Yohane, nifötöi Mareko.;yq Itugu teboloso daroma li Lowalangi ba itugu tedou.xxi Ba hiza, ba da'ö sibai, ibözi ia mala'ika Zo'aya, börö me lö ifosumange Lowalangi: Mate ia ni'a guökuö.Xw) Ba mu'ao'ao niha sato, lamane: "Fehede samösa deŵa da'a, tenga fehede niha."$vA Ba ngaluo si no muhonogöigö ba wangetu'ö farakaro andrö, me no i'obaru mbaru wa'arazo Herode ba no mudadao ia ba dadaoma wanguhuku, fahuhuo ia khöra.u3 Tefaudu ba ginötö da'ö, so wa'abao dödö Herode ba mbanua Diro ba ba Zidona. Andrö wa la'osara'ö dö döra we'amöi khönia ba wangandrö fangatulö, börö me moroi ba danö gamatöröŵa Herode mbalazora. Lafawe'e Mbalasa, enoni ba nomo razo, ena'ö ihalö dödönia.xti Ifatenge niha Herode ba wangalui ya'ia, ba lö lasöndra. Börö da'ö, isekhegö ndra sanaro andrö ba ibe'e wareta ba wolohe ya'ira ba wanguhuku. Fa'amate Herode Mofanö Herode moroi ba Yudaia numalö ia ba Kaisaria, ba da'ö toröi ia.osW Me moluo, tenga ha ma'ifu wa'akaliru ba gotalua ndra saradadu sanaro börö zalua andrö khö Wetero.r1 Ibe'e dandra Fetero faoma tangania, ena'ö lahonogö ira. Awena idunödunö khöra hewisa wangeheta Zo'aya ya'ia moroi ba gurunga ba imane: "Mi'ombakha'ö da'e khö Yakobo ba khö ndra talifusö tanö bö'ö." Aefa da'ö iröi nahia andrö, numalö ia ba nahia tanö bö'ö.Hq  Me labokai mbawandruhö ba me la'ila ia, ahölihöli dödöra.(pI Lamane khönia: "Owöhö ndra'u gö!" Ba aro dödönia wa sindruhu niŵa'önia andrö. Ba lamane: "Te mala'ikania da'ö." Lö ibato wanoko bawandruhö Fetero.!o; Me irongo wa li Wetero da'ö, lö ibokai mbawandruhö börö wa'omuso dödönia, ba hiza, ilau fagohi bakha ba nomo ba wangombakha, wa so baero Wetero.wng Me itoko mbawandruhö tanö föna, möi baero samösa genoni ira alawe, sotöi Rode, ba wamaigi haniha da'ö.m Me no aboto ba dödönia da'ö fefu, numalö ia ba nomo Maria, ina Yohane nifotöi Mareko göi. Ato niha sowulo ba da'ö ba wangandrö.Xl) Me aboto ba dödö Wetero wa sindruhu alua da'ö, imane: "Awena u'ila wa sindruhu no Ifatenge mala'ikaNia So'aya ba wangefa'ö ya'o moroi ba danga Herode ba moroi ba ngawalö ni'era'era dödö niha Yahudi."gkG Me no latalu'i naha zanaro si föföna ba si mendrua, larugi mbawandruhö si'öli si numalö ba mbanua, ba teboka manö da'ö fönara. Numalö ira baero, ba me no latörö sambua lala, i'anema'ö iröi ia mala'ika andrö.Ej Imane zui mala'ika andrö: "Obaru mbarumö sebua ba o'ö ndra'o." I'o'ö Fetero mala'ika andrö numalö baero. Ba hiza, lö i'ila wa sindruhu zalua andrö, iwalinga ha angilata ni'ilania.giG Imane khönia mala'ika andrö: "Amöbö talu ba böbö zandrala ba gaheu." Ba ifalua zimanö.[h/ I'anema'ö muzizio ba da'ö samösa mala'ika Zo'aya; ba tefönui haga mbate'e gurunga andrö. Ibözi ngai Wetero ba wanusugi ya'ia, imane: "Alio'ö, faoso!" Ba da'ö sibai agatoru tou rate mbilagu ba dangania.cg? Fa'aefa Wetero ba gurungaBa zi bongi, fatua lö i'ohe ia föna niha sato Herode, mörö Wetero ba gotalua darua zaradadu, no laböbö ia faoma dua rozi mbilagu. Ba so na sa zanaro tanö bö'ö ba mbawandruhö gurunga.f# Gasagasa lataha manö Wetero ba gurunga. Ba hiza, lö mamalö la'odödögö ira ndrotondroto Gereja ba wangandrö salahinia khö Lowalangi.~eu Me no lara'u ia, labe'e ia ba gurunga ba latou'ö ia ba danga zi öfa ngenoli ndra saradadu, daöfa ero sambua ngenoli, [lafalalilali] ba wanarogö ya'ia. Edöna Herode wolohe ya'ia föna niha sato ba wangetu'ö hukunia na no aefa Gowasa Paska.d7 Me i'ila wa fao dödö ndra niha Yahudi ba nilaunia andrö, itohugö na sa ba wamara'u'ö Fetero. Alua da'ö ba ngaluo Gowasa Roti-si-lö-mu'aisöni.9cm Ifabunu'ö faoma föda Yakobo, talifusö Yohane.vbe Famunu Yakobo – Fondra'u Fetero Ba ginötö da'ö, ibörögö ifakao ösa ndrotondroto Gereja razo Herode.a! Ba lafalua göi zimanö; lafa'ohe'ö dolotolo andrö khö ndra sondrönia'ö niha samati ba Yerusalema si fao fama'ema Mbaranaba ba Saulo.` Lahonogöigö ira niha samati ba wame'e tolotolo, faudu ba wa'abölöra zamösana ba lafa'ohe'ö khö ndra talifusö si so ba Yudaia.7_g samösa ba gotaluara zotöi Agabo, nifarou Geheha, ifa'ele'ö wa alua dania lofo sabölöbölö ba gulidanö ma'asagörö. Alua da'ö ba ginötö wamatörö Kaisaro Klaudio.=^s Lofo sebua - Fame'e fanoloBa ginötö da'ö, so ösa ndra sama'ele'ö si'otarai Yerusalema si numalö ba Gandriokhia, (irege so wa'omuso dödö sebua ba da'ö. Me owulo ndra'aga,)6]e Döfi wa'ara toröi ira ba gotalua ndra niha samati ba da'ö ba ato lafaha'ö niha. Ba Gandriokhia andrö si föföna sibai tefotöi Niha Keriso ndra niha samati khö Yesu.n\U Andrö wa numalö Mbaranaba ba Dareso ba wangalui Saulo. Me no isöndra ia, i'ohe ia ba Gandriokhia.[ Niha si sökhi sa Mbaranaba andrö, safönu Eheha Ni'amoni'ö ba famati. Börö da'ö monönö na sa wa'ato niha samati khö Zo'aya.IZ  Me no irugi ba me i'ila nilau Lowalangi ba wa'ebua dödöNia andrö, omuso sibai dödönia. Ifarou dödöra fefu, ena'ö lö faröi ira ba khö Zo'aya faudu ba gohitö dödöra ba wamobörö.iYK Terongo duria andrö khö ndra niha samati ba Yerusalema ba lafatenge Mbaranaba ba Gandriokhia.dXA Faofao khöra Zo'aya, irege ato niha si faduhu tödö ba latema Yesu tobali So'aya ya'ira.9Wk Ba hiza, so ba gotaluara niha samati si'otarai Zifero ba ba Girene sofeta ba Gandriokhia. Fahuhuo göi ira khö ndra niha Yunani ba laturiaigö Injil wa Yesu andrö no So'aya.iVK Gereja ba GandriokhiaNiha sozawili börö wolohi, me no aefa wamunu Sitefano, la'anöröi danö irege so zofeta ba Wönikia, ba Zifero ba ba Gandriokhia. Lö la'ombakha'ö daroma li gofu ha'ökhö, ha khö ndra niha Yahudi.?Uw Me larongo da'ö, ahono sa'ae dödöra ba lafolakhömi Lowalangi, lamane: "Ibe'e göi ginötö ba soi bö'ö Lowalangi ba wowu'ai lala wa'aurira, ena'ö lasöndra wa'auri sindruhu.":Tm Tobali, na Ibe'e khöra Lowalangi kharasi si fagölö, simane si no tatema, börö me mamati ira khö Yesu Keriso, So'aya ya'ita, haniha ndra'o, irege tola utenaŵa Lowalangi?"S! Itörö tödögu wehede Zo'aya, me Imane: "Faoma idanö ibe'e wanasa Yohane, ba hiza, ya'ami mitema dania wanasa faoma Eheha Ni'amoni'ö."kRO Me ubörögö wahuhuosa, ba möi yaŵara Geheha Ni'amoni'ö, simane fe'amöiNia khöda mböröta.NQ Ifa'ema khöu daroma li sangorifi ya'ugö awö zoroiyomou ma'afefu." P Itutunö khöma, hewisa me i'ila samösa mala'ika ba nomonia sanguma'ö: "Fatenge niha ba Yofe ba wogaoni Simoni, nifotöi Fetero.2O] I'o'ou ndra'o Eheha, ena'ö böi mangiwa dödögu wefao khöra. Ba fao göi awögu ndra talifusö si daönö andre, si fao khögu iada'a, ba möiga ba nomo niha andrö. `~~R}|| {kzZy|xxxw{vvubtt>szrqqpoo5nWmmlilkfjiihHh gRfeeXddcbwaa&``C__d^]]\[[ZZ1YXX!W\VUUTLSS+RRAQQPOOSNN8MALL^KKJJIHHPGG%FmEuDmCCKBBJA@@%?2>>6=y=<}Hewisa iada'e? Tatu larongo, wa no so ndra'ugö ba da'e.^=5No larongo zanandrösa khöu, wa öfaha'ö ndra niha Yahudi si toröi ba gotalua soi bö'ö, ena'ö lö la'o'ö goroisa andrö khö Moze ba wanguma'ö böi laboto sa'ae ndraonora ba böi la'o'ö hada niha Yahudi.G<Me larongo da'ö, lasunosuno Lowalangi ba lamane khönia: "He talifusö, ö'ila wa hönö ngahönö niha Yahudi si no tobali niha samati ba owölö'ölö na sa ira wolo'ö oroisa khö Moze.y;kMe no i'owai ira, izarazara wanutunö khöra ngawalö nilau Lowalangi ba gotalua soi bö'ö si fao fama'emania.b:=Mahemolu ö, faoga khö Waulo ba wamalukhaisi Yakobo; ba owulo ba da'ö fefu ndra satua.~9uFalukhata ba Yerusalema Fawu'usa li WauloMe marugi Yerusalema, latema ndra'aga ira talifusö si fao fa'omuso dödö.78gMöi awöma ösa ndra talifusö moroi ba Kaisaria ba wamasao ya'aga ba nomo Manaso, me ba nomonia toröi ndra'aga. Manaso andrö no niha Zifero si no ara tobali niha keriso.J7 Me no aefa da'ö, mafa'anö ndra'aga ba numalöga ba Yerusalema.q6[Börö me lö itema niŵa'öma, andrö wa mabato wanenaŵa ya'ia ba mamane: "Ya itörö zomasi Zo'aya."]53 Itema li Faulo, imane: "Hana wa me'e ami ba mibusi dödögu? Noa sa aoha gölögu, tenga manö ha ba wanehegö teböbö ndra'o, ba hiza ba wanaögö fa'amate göi ba Yerusalema, börö döi Yesu, So'aya andrö."|4q Me marongo da'ö, ma'andrö sibai khö Waulo, ya'aga ba ira talifusö ba da'ö, ena'ö böi möi ia ba Yerusalema. 3 I'ondrasi ndra'aga ba ihalö mböbö löwi Waulo ba iböbö danga awö gahenia, imane: "Da'e niŵa'ö Geheha Ni'amoni'ö: Lamane dania wamöbö niha sokhö böbö löwi andre ira niha Yahudi ba Yerusalema ba latou'ö ia ba danga niha si tenga soi Lowalangi."2+ Fama'ele'ö wa teböbö Waulo ba YerusalemaMe no mato ha'uga hari toröiga ba da'ö, tohare samösa zama'ele'ö so töi Agabo si'otarai Yudaia.K1 So daöfa nononia, ono alawe si no manema kharasi ba wama'ele'ö.Z0-Mahemolu ö, matohugö wofanö ba marugi Kaisaria. Möiga ba nomo zanuriaigö Injil sotöi Filifo ba toröiga khönia. Ya'ia andrö samösa moroi ba gotalua zi dafitu [diakon nifili ba Yerusale ma me luo no]./I'otarai Diro ofetaga ba Wetole ma'i, ba da'a awai woloyoma. Mafalukhaisi ndra talifusö ba wamati ba toröiga khöra ma'ökhö wa'ara.T.!Me no mangonaga khöra, möiga yaŵa ba göfa, ba mangawuli ira ba khöra.S-Me ahori ginötö wa'atoröima ba da'ö, maröi ira ba matohugö wofanöma. Lafasao ndra'aga irugi baero mbanua, fefu ira si fao fo'omora ba iraonora. Ba zinga nasi andrö matuhi danö ba mangandröga.,,QMafalukhaisi ndra niha samati ba da'ö ba toröiga khöra fitu ngaluo wa'ara. Ba wamarou Geheha Ni'amoni'ö laŵa'ö khö Waulo, ena'ö lö möi ia ba Yerusalema.++Me oroma khöma Hulo Zifero, malauga tanö ba gambölönia, madölöga ba Ziria ba ofetaga ba Diro, börö me ba da'ö ibe'e tou noronia köfa.c*?Ba da'ö masöndra göfa si numalö ba Wönikia, möiga yaŵa ba göfa andrö ba mofanö.8)iFe'amöi ba YerusalemaMe no irugi ginötö wofanö göfa, maröi ira ba moloyo ndra'aga madölöga ba Gos. Mahemolu ö ofetaga ba Rodos ba moroi ba da'ö numalöga ba Patara.k(O&Abölö abu dödöra, börö me iŵa'ö, wa lö sa'ae fa'ila bawa ira. Awena lafasao ia ba göfa.S'%Adö'udö'u fefu ira we'e, latalagui mbaginia ba fa'ago bawa ira khönia.V&%$Me no aefa iŵa'ö da'ö, ibalöduhini danö ba mangandrö ia, fao ira fefu.%w#Ba ngawalö hadia ia no uforoma'ö khömi, wa ba wohalöŵö simane da'e lö tola lö'ö tatolo göi niha sambö fa'abölö. Tatörö tödöda daroma li Yesu, So'aya, me Ya'ia samösa zanguma'ö: Abölö ohahau dödö ba wame'e moroi ba wanema."p$Y"Mi'ila samösa, wa faoma tangagu andre u'alui zoguna khögu ba soguna khö ndra niha si faofao khögu.O#!Lö irai utötöna wirö, ana'a ba ma nukha moroi ba zi samösa niha.F" Iada'e, utou'ö ami khö Zo'aya ba ba daroma li fa'ebua dödöNia andrö, si tola manga'aro'ö fa'aurimi ba wamati ba same'e khömi ondröita andrö si no Ihönagö khö ndra tana khöNia.;!oBörö da'ö, mi'angenanö ba mitörötörö tödömi wa tölu fakhe wa'ara, bongi ma'ökhö, lö irai lö ba dödögu wangame'egö tödö ya'ami, dozi ami, si fao taŵa hörö.m SMa na'i so moroi ba gotaluami niha sanuriaigö famaha'ö selungu ba wondrönisi khöra niha samati.q[U'ila, wa aefa wofanögu möi ba gotaluami nasu gatua safaito, ba lö alimagö khöra nikubaloi andrö.V%Andrö wa mihaogöhaogö ami ba mifaigifaigi sibai nikubaloi andrö fefu, me no Ifataro ami Eheha Ni'amoni'ö tobali sondrönia'ö ba wololohe Gereja khö Lowa langi, si no Ihöli ba ndro NonoNia samösa.`9Lö irai lö ba dödögu wangombakha khömi hadia nifakhoi dödö Lowalangi ba khömi.q[Börö da'ö, ma'ökhö andre ufaduhu'ö khömi, tenga sa'ae salagu na so zi tekiko ba gotaluami dania.Hiza sa, u'ila wa lö sa'ae fa'ila bawa ita, he ya'ami, he göi si no irai u'ondrasi ba wangombakha amatöröŵa Lowalangi.eCMa'ifu lö ba dödögu fa'aurigu andre, asala tola u'asiwai döröŵagu ba wamalua halöŵö andrö si no utema moroi khö Yesu, So'aya, ya'ia ba wame'e fasasita sanandrösa ba Injil sanuriagö fa'ebua dödö Lowalangi.+Awai ni'ilagu ha si no I'ombakha'ö khögu Eheha Ni'amoni'ö sagötö fanörönöröigu banua misa, wa no ibalobaloi ndra'o kurunga ba famakao.Ba hiza, iada'a u'o'ö niŵa'ö Ge heha Ni'amoni'ö ba we'amöi ba Yerusalema ba lö u'ila hadia zalua khögu dania ba da'ö.?wUbe'e wasasita he khö ndra niha Yahudi he göi khö ndra niha Yunani, ena'ö lawu'ai lala wa'aurira ba we'amöi khö Lowalangi ba ena'ö mamati ira khö Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.mSMi'ila wa lö irai ubini'ö khömi hadia ia, ufaha'ö ami, he föna niha sato he göi ba nomo misa.2]ya'ia ba we'amöigu enoni Zo'aya si fao fangidengide'ö, si fao taŵa hörö awö wanaögögu fanandraigö si göna ndra'o börö niha Yahudi samagölö ba wamunu ya'o. Me no larugi, muhede ia khöra, imane: "No mi'ila hewisa wa'atoröigu ba gotaluami, i'otarai ngaluo me awena uhundragö danö Asia,Fehede fangona Waulo Moroi ba Mileto ifa'ohe'ö duria Faulo khö ndra satua Gereja ba Nefeso, ena'ö la'ondrasi ia ba da'ö..UNoa sa i'etu'ö Faulo, wa lö tetaha ia ba Nefeso, ena'ö lö ahori ginötönia ba Asia. Börö me afu'afunia, na tola, ba luo Pentakosta no ofeta ia ba Yerusalema.!;Moroi ba da'ö matohugö woloyo, ba mahemolu ö marugi gamalalaŵa Khio. Sahari aefa da'ö ofetaga ba Zamo, ba sahari zui aefa da'ö ofetaga ba Mileto.Z-Me no falukhaga khönia ba Gaso, matema ia ba göfa, awena moloyoga ba Metilene.+O Ba lala saekhu ba Yerusalema Möi ndra'aga ba göfa ba moloyo, madaridari ba Gaso ba mabaloi Waulo ba da'ö, faudu ba niŵa'önia, börö me omasi itörö tanö.X) Ba la'ohe nono matua no mege, no auri; ba tenga ha ma'ifu wa'aterara dödöra.u c Ifuli ia miyaŵa Faulo, iboboto roti andrö ba manga. Itohugö wahuhuosa irugi wa'amoluo, awena mofanö ia.u c Numalö mitou Waulo ba ifaöndrö ia, italagui nono matua andrö, imane: "Mihonogö ami, so na sa nosonia."l Q No mudadao samösa nono matua ba zandrela, sotöi Oitikho. Börö me ara fahuhuo Waulo, ihawui ia fanuköu sabölöbölö. Ba me abölö mörö ia, aekhu ia si tou moroi ba nga'ötö nomo si tölu. Me lafazaŵa ia, no mate ia.G Oya wandru ba mbate'e tanö yaŵa andrö, ba zowulo ndra'aga.p YFangowasaini luo Zo'aya ba Deroa Fanusugi si no mate Ba ngaluo si föföna barö zi samigu andrö, me owulo ndra'aga ba wamoboto roti, fahuhuo Waulo khö ndra niha samati irugi talu mbongi, börö me omasi ia mofanö mahe molu ö.3_Ba ya'aga, me no aefa Gowasa Roti-si-lö-mu'aisöni, moloyo ndra'aga i'otarai Wilifi, ba lima ngaluo aefa da'ö falukhaga khöra ba Deroa; fitu ngaluo toröiga ba da'ö.<sNo ladaridari wofanö ba labaloi ndra'aga ba Deroa.nUFao awönia ba lala [dafitu niha nifatenge ndra niha sama ti]: Sofatero, ono Ŵiro, moroi ba Mberoia; moroi ba Desalonika Aritarkho, Sekundro, Gayo banua Ndrarebe ba Timoteo; darua moroi ba danö Asia, ya'ia Tikhiko ba Terofimo..Uba tölu waŵa toröi ia ba da'ö. Me moloyo ia ba Ziria mena'ö, mamagölö niha Yahudi ba wamunu ya'ia. Andrö wa ihalö gangetula itörö Makedonia ba wangawuli.~uI'anöröi mbanua ba danö andrö ba oya ibe'e wamarou dödö khö ndra talifusö ba da'ö. Awena ofeta ia ba YunaniOFangondrasi umat ba Makedonia ba ba Yunani Me no alö wawukasa andrö [ba Nefeso], ifakaoni'ö ndra nifaha'ö Faulo ba ibe'e khöra wamarou dödö. Me no mangona ia khöra, mofanö ia ba Makedonia.8k)Ba wanguma'ö da'ö, ifofanö niha sato andrö.(Börö me salua ma'ökhö andre tola tobali fangadugöda, me lö hadöi si tobali famu'a ba huluda sanandrösa ba wa'afawuka andre."[/'Ba na so danö bö'ö somasi ami, akha te'asiwai ia ba rafe nifodanedane ba huku.9k&Tobali, na so wangadu Demeterio awö zohalöŵö khönia sanandrösa ba zi samösa niha, so sa'atö ndra sanguhuku awö ndra salaŵa, akha ba da'ö faoma la'angadugö nawöra.t~a%Noa sa mi'ohe ba da'e ndra niha andre, heŵa'ae lö nirabura nomo deŵi khöda ba ma zui la'o'aya döinia.}{$Samösa lö si tola mangosilö'ögö da'ö. Börö da'ö, mihonogö ami ba mihaogö sibai wangerangera hadia nifaluami.o|W#Me ifahono niha sato sekretaris ba mbanua andrö, muhede ia, ima ne: "He ya'ami banua Nefeso! Haniha sa zi lö mangila, wa ba Nefeso terorogö nomo nahia deŵi Aritemi Sebua andrö awö gambarania nidada moroi ba mbanua si yaŵa?{%"Me la'ila wa niha Yahudi ia, la'endrongagö we'ao ira niha sato andrö, mato dua jam wa'ara, lamane: "Ebua Garitemi, nifosumange ba Nefeso."\z1!Latehegö ira niha sato, wa möi föna samösa niha sotöi Alesandro nituyu ndra niha Yahudi. Ibe'e dandra faoma tangania Alesandro, ena'ö ahono niha sato, börö me omasi ia fahuhuo ba wombelegö niha Yahudi.'yG Niha sowulo andrö, so zi'ao sanguma'ö da'e so zanguma'ö da'ö, noa sa fawuka sibai gera'erara, ba ato ba gotaluara zi lö mangila hadia dani wa owulo ira.xSo göi ösa ndra salaŵa Asia si fahuwu khö Waulo, lafatenge khönia niha ba wanguma'ö, ena'ö böi möi ia ba nahia teater andrö.jwMMöi mena'ö Waulo ba gotalua niha sato sowulo andrö, ba hiza lö latehe khönia ira nifaha'ö.'vGFawuka zi sambua banua andrö ba ha sara dödöra la'alio'ö we'amöi ba nahia teater; lasöbi Gayo awö Aritarkho, niha Makedonia si fao khö Waulo ba lala.tuaMe larongo da'ö, mofönu sibai niha sato ba mu'ao'ao ira, lamane: "Ebua Garitemi, nifosumange ba Nefeso."tBa zimanö tenga manö ha obou döi halöŵöda andre, ba hiza lö göi sa'ae ba dödö niha nomo nahia Aritemi, deŵi sebua andrö. Ba Aritemi samösa, nifosumange niha Asia ma'afefu awö niha gulidanö ma'asagörö, taya göi dania wa'asalaŵania."tsaBa hiza, no mi'ila ba no mirongo samösa nifalua Waulo andrö. Tenga ha ba Nefeso, ba hiza arakhagö ba zi sagörö tanö Asia no ato niha si no ifawe'e ba si no ifaelungu ba wanguma'ö wa tenga Lowalangi nifazökhi danga niha andrö.4raBörö da'ö, i'owuloi ira awö duka wirö tanö bö'ö ba imane khöra: "He ya'ami ira talifusö, aboto ba dödömi wa börö halöŵö andre tola tasöndra wa'afahöna.3q_So samösa niha, sotöi Demeterio, tuka wirö samazökhi omo firö, nahia deŵi Aritemi. Ba halöŵö andrö tenga ha ma'ifu lasöndra gefe ira tuka sohalöŵö khönia.qp[Fawukasa ba NefesoBa ginötö da'ö alua wawukasa sabölöbölö [ba Nefeso] börö lala Zo'aya andrö.oIfadaridari'ö darua nawönia ba wohalöŵö, ya'ia Dimoteo ba Eraso we'amöi ba Makedonia. Ya'ia samösa, toröi na sa ba danö Asia.[n/Me no aefa zalua andrö fefu, tumbu ba dödö Waulo (ba wamarou Geheha) we'amöi ba Yerusalema, na no aefa itörö Makedonia ba Akhaya, imane: "Na no aefa ndra'o ba da'ö, lö tola lö'ö göi möido ba Roma."BmBa zimanö, itugu tedou daroma li Zo'aya ba mofa'abölö..lUAto göi ba gotaluara zi no irai fakelemu, la'owuloi mbuku gelemura ba latunu föna niha sato. Na mu'erai mböli mbuku andrö mena'ö, so mato lima wulu ribu firö.Tk!Ato niha si no tobali niha keriso zi möi mangaku ba mangombakha amuatara.#j?Terongo zalua andrö ba niha sowanua ba Nefeso ma'afefu, he niha Yahudi he göi niha Yunani, ba ihawui ira fefu fa'ata'u ba tesunosuno döi Yesu, So'aya."i=Ifanaoka ia khöra niha si fatewu eheha si ra'iö andrö, ira'u ba ibago ira fefu, irege lalau moloi moroi ba nomo andrö, lö nukhanukha ba oi mesokho.{hoItema lira eheha si ra'iö andrö, imane: "Aboto sa ba dödögu Yesu ba u'ila göi Waulo, ba ya'ami, haniha ami?"bg=Samalua da'ö, ya'ia ndraono matua si dafitu, ono zotöi Sike'ua, ere sebua niha Yahudi.sf_ So göi ösa niha Yahudi sanörönöröi banua misa ba wamofanö eheha si ra'iö. Latandraigö ba wanötöi töi Yesu, So'aya, yaŵa niha si fatewu eheha si ra'iö andrö, lamane: "Ba döi Yesu nituriagö Waulo andrö, ufofanö ami."e- Na labe'e yaŵa niha sofökhö nukha mböböi ma nukha ba wohalöŵö si no irai ifake Faulo, döhö wökhöra ba aheta khöra geheha si ra'iö.zdm Sahölihöli dödö ba Nefeso - Laröi wakelemusaIlau zahölihöli dödö sebua Lowalangi si fao fama'ema Waulo. c Dua fakhe wa'ara ifalua zimanö, irege fefu niha si so ba danö Asia larongo daroma li Zo'aya, he niha Yahudi, he göi soi bö'ö.xbi Ba hiza, me so ösa zondruhö tödöra, ba tenga manö ha lö faduhu dödöra, ma na'i la'o'aya lala Zo'aya andrö föna niha sato, i'erogö ira Faulo ba iföfö'ö ndra niha samati ba ero ma'ökhö fahuhuo ia ba nahia zekola khö Dirano.^wMe larongo da'ö, latema wanasa ba döi Yesu, So'aya.%]CImane Faulo: "Fanasa nibe'e Yohane no tandra wamalalini era'era; ba iŵa'ö ba niha sato wa lö tola lö'ö mamati ira khö zi tohare furinia, ya'ia Yesu."k\OImane khöra: "Na simanö, hadia wanasa si no mitema?" Latema li, lamane: "Fanasa nibe'e Yohane."/[WIsofu khöra, imane: "Hadia, no mitema Geheha Ni'amoni'ö me tobali ami niha samati?" Latema linia, lamane: "Lö'ö; lö na'i irai marongo wa so Geheha Ni'amoni'ö."FZBa Nefeso so Waulo – Falukhatania khö ndra nifaha'ö YohaneMe ba Gorindro na sa so Afolo, itöröi mbanua ba dalu danö Faulo ba ofeta ia ba Nefeso. Ba da'a falukha ia niha samati ösa. YLö aiwö ia ba wolaŵa fehede ndra niha Yahudi föna niha sato ba iforoma'ö moroi ba zura ni'amoni'ö, wa Yesu andrö no Mesia.qX[Ba hiza, me edöna möi ia misi yefo ba Akhaya, lafarou dödönia ira talifusö ba lafa'ohe'ö zura khö ndra niha samati ba Akhaya, ena'ö latema ia. Me irugi Akhaya, moguna sibai ia ba niha sawena mamati börö kharasi Lowalangi.>WuIbörögö fahuhuo ba nomo wangandrö si fao fa'abarani. Me larongo wamaha'önia ira Priskila ba Akuila, la'ohe ia ba nomora ba lahaogö sibai wamotokhi khönia lala Zo'aya andrö.AV{No tefaha'ö ia sanandrösa ba lala Zo'aya andrö. Fahuhuo ia si fao fehulu dödö ba i'oigö dödönia ba wamaha'ö sanandrösa khö Yesu, heŵa'ae ha fanasa nibe'e Yohane ni'ilania.,UQBa ginötö da'ö, tohare ba Nefeso samösa niha Yahudi, sotöi Afolo, si'otarai Alesandria. No niha sonekhe fahuhuo ia ba satuatua ba wamotokhi sura ni'amoni'ö.[T/Fanörö lala misi si medölu Afolo ba Nefeso Me no ara ma'ifu toröi Waulo ba Gandriokhia, mofanö ia: Si'oföna i'anöröi danö Galatia, awena tanö Frigia, ba wanga'aro'ö tödö ndra niha samati ba da'ö.~SuMe ofeta ia ba Kaisaria, numalö ia ba Yerusalema ba wangowai niha samati ba da'ö, awena numalö ia ba Gandriokhia.R}Ba hiza, mangona ia khöra, imane: "Na Itehegö Lowalangi, mangawulido zui khömi ba da'e." Ba mofanö ia, iröi Nefeso.[Q/Me la'andrö khönia, ena'ö i'aragö wa'atoröi khöra na sa, lö fao dödönia.PMe ofeta ira ba Nefeso, iröi Priskila awö Akuila ba da'ö. Ba ya'ia, möi ia ba nomo wangandrö ba fahuhuo ia khö ndra niha Yahudi.;OoMangawuli ba Gandriokhia Waulo Me no toröi Waulo ba Gorindro mato ha'uga ngaluo na sa, i'angonaisi ndra talifusö ba da'ö ba moloyo ia numalö ba danö Ziria; fao göi awönia Priskila ba Akuila. Ba Genkhrea [fatua lö möi ia ba göfa] ifatöwö'ö högönia, börö me no ilau wawu'usa li khö Zo'aya.N7Andrö wa fefu ira lara'u Zostene, satua nomo wangandrö andrö, laböbözi ia föna nahia wanguhuku andrö, ba hiza, lö ba dödö Galio da'ö fefu.?MyBa ifofanö ira baero moroi ba nahia wanguhuku andrö.BL}Ba hiza, börö me famadöni andrö no sanandrösa ba wamaha'ö ma ba döi niha ba ma sanandrösa ba huku khömi, ya'ami samösa zamaigi. Lö edöna ndra'o ba wama tunö simane da'ö."MKMe muhede mena'ö Waulo, imane Galio khö ndra niha Yahudi andrö: "He ya'ami niha Yahudi, na so hadia ia zi lö atulö ma amuata si lö sökhi, si fao fa'ahele dödö ufondrondrongo ami mena'ö.oJW lamane: "Ifawe'e niha sato niha andre ba wamosumange Lowalangi ba lala si lö faudu ba goroisa Moze."jIM Me tobali kumandru Galio ba Akhaya, mamagölö ndra niha Yahudi ba wolohe Faulo föna wanguhuku,_H7 Döfi a matonga toröi Waulo ba mbanua andrö ba ifaha'ö ira ba daroma li Lowalangi.~Gu börö me faofao Ndra'o khöu, ba samösa lö solohi ba wamakao ya'ugö; ato sa niha samati khöGu ba mbanua andre."uFc Muhede Zo'aya khö Waulo ba gangilata ba zi bongi, Imane: "Böi ata'ufi, turiaigöi manö Injil, böi bato,UE#Ba hiza, tobali si faduhu tödö khö Zo'aya Krispo, satua nomo wangandrö andrö, si fao soroiyomonia. Ba ato na sa niha Gorindro tanö bö'ö samondrongo turia andrö zi faduhu tödö ba latema wanasa.D Iheta ia ba da'ö ba mamaha'ö ia ba nomo niha sangata'ufi Lowalangi sotöi Titio Yusto, si fasinga ba nomo wangandrö andrö.CBa hiza, börö me mamadaö ira ba la'o'aya ia, andrö wa i'anotogö gawugawu moroi ba nukhania, [si tobali famangelamara] ba imane khöra: "Salami samösa na tekiko ami, tenga salagu. I'otarai da'e möi ndra'o ba soi tanö bö'ö si tenga niha Yahudi."+BOMe no tohare Zila ba Timoteo moroi ba Makedonia, i'oguna'ö fefu ginötönia Faulo ba wanuriaigö taroma li, ba fasasi ia ba niha Yahudi wa Yesu andrö no Mesia.A'Ero luo Sabato, möi ia ba nomo wangandrö ba fahuhuo ia khöra, (ituriaigö khöra döi Yesu So'aya) ba i'alui lala, ena'ö faduhu dödöra.@ba börö me no fagölö halöŵöra, toröi ia khöra ba mohalöŵö. Fagölö sa lala wangaluira, ya'ia wamazökhi tendra.s?_Ba da'ö falukha ia samösa niha Yahudi sotöi Akuila, si'otarai danö Wondro. Awena so ia moroi ba Italia, si fao fo'omonia Priskila, börö me no ibe'e wareta kaisaro Klaudio, ena'ö fefu niha Yahudi laröi Roma. Möi khöra Waulo;v>eBa Gorindro so Waulo "Ato niha samati ba mbanua andre" Aefa da'ö iröi Atena Faulo, numalö ia ba Gorindro.J= "Ba hiza, so ösa ba gotaluara zi fao khönia si tobali niha samati, ya'ia zotöi Dionisio, ndrotondroto rafe ba Areofage andrö, ba samösa ndra alawe sotöi Damari, ba so danö bö'ö awöra.%<E!Ba mofanö Waulo, iröi ira.;;o Me larongo zanandrösa ba wa'auri moroi ba wa'amate, so ösa zango'aya ba so göi zanguma'ö: "Edönaga mafondrondrongo zanandrösa ba da'ö moroi khöu ba ngaluo tanö bö'ö."N:Börö me no Ihonogöi ngaluo wanguhuku ösi gulidanö ma'afefu ba wa'atulö, si fao fama'ema Niha si no Ihonogöi ba da'ö. No Ifaduhu'ö Ia ba niha fefu, me I'orifi Ia moroi ba gotalua zi mate.",9QSi fao fa-ngo-si-lö-mu'ilagö inötö wa'a-lö-aboto ba dödö niha andrö; ba iada'a, Ifaŵa'ögö Lowalangi, ena'ö fefu niha gofu heza lawu'ai lala wa'aurira.Y8+Ba börö me no nga'ötöNia ita, andrö wa tebai taŵa'ö tödöda, no fakhilikhili Lowalangi ba gambara ana'a, ma gambara firö ma gambara kara, nifazökhi ba wa'onekhe niha ba molo'ö nisöndra dödönia.7/Bakha ba khöNia auri ita, ba khöNia maliŵaliŵa ita ba ba khöNia so ita. Simane niŵa'ö ndra sanunö andrö khömi: "Nga'ötöNia göi ita."a6;ena'ö la'alui Ia, ma'atö falukha ira khöNia. Lö sa aröu Ia moroi khöda zamösana.5)Moroi khöNia wa so ngawalö soi sangiagö ulidanö ma'asagörö, si ha sambua böröta. Ihonogöi ngawalö ginötö khöra awö nola nahiara,54cLö'ö göi moguna khöNia wondrorogö si'otarai niha, hulö na so zambö khöNia, Ya'ia sa zame'e fa'auri awö hanuhanu awö ngawalö hadia ia ba ni'a'asogö andrö fefu.3#ya'ia Lowalangi somböi ulidanö awö nösinia fefu. Ya'ia zokhö banua si yaŵa awö danö ba lö toröi Ia ba nomo nifazökhi danga niha.Z2-Börö me utöröi mbanuami ba ufaigifaigi nahia wamosumange adu khömi, falukhado sambua altar si no tesura: Khö lowalangi si lö mu'ila. Si lö mu'ila andrö, nisömbami, da'ö nituriaigögu khömi iada'e,:1mBörö da'ö, muzizio Waulo ba gotalua niha sato sowulo ba Areofage andrö, imane: "He ya'ami niha Atena! Aboto ba dödögu, wa ba ngawalö hadia no sabölö atulö tödö ami.00YBörö me fefu niha sowanua ba Atena awö niha si fatewu ba da'ö, omasi sibai ira wangohorigö inötöra ba wamondrongo ba ba wamahuhuosi ngawalö hadia ia zi bohou.d/ASo zi lö irai irongo tögi dalingama, andrö wa omasiga ma'ila hadia geluaha da'ö fefu.".%Andrö wa la'ohe Waulo ba nahia wa'owulo ba hili Areofage ba lamane khönia: "Hadia, tola ma'ila wamaha'ö si bohou ni'ombakha'ömö andrö?-!Fada'aŵa khönia ösa ndra guru efikuraio ba he göi sito'iko; so göi zanguma'ö: "Hadia niŵa'ö zi faweawea andre?" Lamane tanö bö'ö: "Te sangombakha ira deŵa si bohou ia andrö." Laŵa'ö da'ö, börö me ituriaigö khöra Yesu awö wemaoso niha si no mate.6,eFahuhuo ia khö ndra niha Yahudi ba nomo wangandrö khöra ba ba niha sangata'ufi Lowalangi; ba ero ma'ökhö fahuhuo göi ia ba fasa khö ndra niha si falukha ia ba da'ö.@+yAmbö latema Injil ira niha Atena Me ibalobaloi Faulo wa'atohare Zila ba Timoteo ba Atena, mofönu sibai bakha dödönia ba wamaigi banua andrö si falemba tödö ba wamosumange adu.*+Fao khö Waulo ndra samasao ya'ia andrö irugi ba Atena, ba mangawuli ira, la'ohe goroisania akha la'alio'ö wolo'ö ya'ia ira Sila ba Timoteo.)Ba hiza, la'alio'ö ira talifusö ba wamasao Faulo ba mbewe nasi, ba zaota; ba toröi na sa Zila awö Dimoteo ba Mberoia.*(M Me la'ila ira niha Yahudi ba Desalonika, wa no ituriaigö daroma li Lowalangi ba Mberoia Faulo, möi ira ba da'ö ba lafawe'e niha sato ba lafawukaisi dödöra.v'e Ato ba gotaluara zi faduhu tödö ba ato göi ndra alawe si teturia si tenga niha Yahudi, he göi ira matua.n&U Abölö sökhi dödö niha Yahudi si so ba da'ö moroi ba niha Yahudi si so ba Desalonika, börö me latema daroma li si fao fa'ateboka dödö sebua, ba ero ma'ökhö lafarefareso zura ni'amoni'ö ba wamaigi na sindruhu simanö. %9 Folombase ba Mberoia Me lö moluo na sa, lafatenge ba Mberoia Waulo ba Sila ira niha samati. Me larugi da'ö, möi ira ba nomo wangandrö niha Yahudi.s$_ Me no latema gefe si tobali we'ewe'e dödö moroi khö Yaso ba ira talifusö tanö bö'ö, la'efa'ö ira.W#'Ba tobali dödö niha sato awö ndra ndra samatörö banua, me larongo da'ö. " ba no itema ira Yaso ba nomonia. Fefu ira lasawö ngawalö gamakhoita kaisaro ba wanguma'ö, so razo tanö bö'ö, ya'ia Yesu."Z!-Ba hiza, me lö lasöndra ira, lasöbi Yaso awö niha samati tanö bö'ö, la'ohe föna ndra samatörö ba mbanua andrö. Mu'ao ira, lamane: "No möi göi ba da'e niha samawukaisi si sagörö ulidanö andrö, Ba hiza, afökhö dödö ndra niha Yahudi, lakaoni awöra ösa niha si lö sökhi ba gotalua niha si lö halöhalöŵö, lafawe'e niha sato ba lakalirukö mbanua andrö. Möi ira ba nomo Yaso ba wangalui Faulo ba Sila ba wolohe ya'ira föna niha sato mena'ö.1[So ösa [niha Yahudi] ba gotaluara zi faduhu tödö ba la'o'ö Waulo ba Sila, ato göi niha Yunani sangata'ufi Lowalangi ba ato ndra alawe si teturia ba mbanua andrö.QIforoma'ö ba ibotokhi khöra, wa lö tola lö'ö Itaögö wamakao Mesia andrö ba maoso Ia moroi ba gotalua niha si no mate. Itohugö Faulo, imane: "Yesu ni'ombakha'ögu khömi, ya'ia Mesia andrö.",QSimane si to'ölö, möi Waulo ba nomo wangandrö andrö. Tölu luo Sabato fatetetete fahuhuo ia khö ndra niha sowulo ba da'ö, nifodanedane ba zura ni'amoni'ö.)KBöröta umat ba Desalonika Latohugö wofanöra Faulo ba Sila, latörö Gambifoli awö Gafolonia ba larugi Desalonika. So nomo wangandrö niha Yahudi ba da'ö.'(Laröi gurunga, numalö ira ba nomo Lidia. Me falukha ira ndra niha samati ba da'ö, lafarou dödöra, ba mofanö ndra rasul si darua andrö.pY'Ba möi ira mangandrö fa'ebolo dödöra, lafasao ira baero ba la'andrö, ena'ö laröi mbanua andrö.1&La'ombakha'ö ira enoni khö ndra samatörö banua niŵa'önia andrö. Me larongo ira samatörö, wa ono gamatöröŵa Roma ira, tobali ata'u ira. w~~C}}=|Z|{.zDyxxwXv.uzutsrqqpuocnymmll,k jii+hgffNe@dddTccAbaag```%_^]]<\[[S[ZZ*YcXX?WW(VUU]TTSxRQQ.PGOsNNDMM,LgLKlJJIpHGFFYEE&DCC1BBAn@@B?k>t=<uImane khögu mala'ika andrö: "He Faulo, böi ata'ufi! Lö tola lö'ö ö'ondrasi kaisaro; ba fefu niha tanö bö'ö si fao khöu ba göfa, I'orifi ira Lowalangi börö ndra'ugö."~}Börö me ba zi bongi mege, no i'ondrasi ndra'o mala'ika Lowalangi, Lowalangi si no sokhö ya'o ba si möi ndra'o enoni.}Ba hiza, iada'e göi u'andrö khömi, mi'a'aro'ö dödömi, börö me samösa lö si tekiko ba gotaluami; ha köfa andre.S|Me no ara lö manga sa'ae niha, muzizio Waulo ba gotaluara ba imane: "Ya'ami ira talifusö, na no mi'o'ö mena'ö niŵa'ögu, böi taheta ita ba Kreta, lö falukha ita wa'amarase awö wa'ate'ala andre.{+Börö me mato ha'uga ngaluo lö oroma luo ma döfi ba me lö mamalö nangi sabölöbölö, taya sa'ae fefu wanötönama wa tola auri ndra'aga.bz=Mahemulu ö zui, lahalö tangara iraono göfa ba wamazaumba fakake göfa si tou ba nasi.hyIMahemolu ö, me lö mamalö wa'abölö mbade, ibörögö latibo'ö si tou ba nasi nösi göfa.Yx+Me no lasöbi yaŵa ba göfa dundraha andrö, lafasui göfa andrö faoma tali ba wanga'aro'ö ya'ia. Börö me ata'u ira na tosake göfa ba gawu ba Nasi Libia, andrö lafurui loyo, ba te'oloi'ö manö göfa.w}Me telumö ndra'aga ma'ifu ba zi tambai hulo side'ide sotöi Ka'uda, döröngasa tola mahaogö dundraha si fao ba göfa.gvGBörö me ahani göfa ba tebai ilaŵa sa'ae nangi, andrö matehegö manö wa i'oloi'ö göfa.Zu-Lö ara aefa da'ö so nangi sabölöbölö, nifotöi Euroakwilo, si'otarai hulo.8ti Bade ba nasi – "Mi'a'aro'ö dödömi!" Me so nangi si hohohoho moroi raya, lawalinga tandra wa tola latohugö woloyo. Andrö wa ladöni zao ba moloyo ahatö ba zinga Kreta.tsa Börö me ambö sökhi zaota andrö ba wombase'ö fa'aefa mbaŵa wa'okafu, andrö wa ato zomasi na tetohugö manö woloyo ba wondrugi Fönike mena'ö, sambua saota ba Kreta tanö ba gaekhula, ba wa'atoröi ba da'ö ba mbaŵa wa'okafu.|rq Ba hiza, abölö faduhu dödö gafalo ndra saradadu andrö khö durumudi awö nakhoda göfa moroi ba wehede Waulo.7qg "Ya'ami ira talifusö, ufaigi, lö sökhi na tatohugö woloyo, börö me göna ita fa'amarase ba fa'ate'ala sebua, tenga manö ha ba göfa awö nösinia, ba wa'aurida göi."#p? No oya sa'ae ahori ginötö ba no aefa göi ginötö wuasö [ba niha Yahudi], awö wa lö sa'ae baga ba woloyo. Börö da'ö ifangelama ira Faulo, imane:oMa'osisi zinga hulo andrö irege döröngasa marugi sambua nahia nifotöi Saota-si-sökhi, si lö aröu moroi mbanua Lasea.9nkMe ahou sibai woloyoma ba zi ha'uga ngaluo andrö, me arakhagö lö marugi gametahö Kenido, börö me lö itehegö angi, andrö wa matörö zinga Kreta tanö ba dure Salmone. mBa da'ö isöndra kafalo ndra saradadu andrö göfa si'otarai Alisandria si numalö ba Italia; ba i'ohe ndra'aga ba göfa andrö.Xl)Me no matörö nasi gametahö Gilikia ba Pamfilia, marugi Mira ba danö Likia.kkOMoroi ba da'ö matohugö woloyo; ba börö me fazuzu nangi, andrö wa ma'osisi zinga Hulo Zifero.j7Mahemolu ö marugi Zidona. Ebua dödö Yulio khö Waulo, irege itehegö khönia ba wamalukhaisi si fahuwu khönia, ena'ö tola labe'e zoguna khönia.5icMöiga ba göfa si'otarai Adrumetina sedöna manörö saota si so ba zinga Asia Side'ide; ba moloyo ndra'aga. Fao khöma Aritarkho si'otarai Desalonika ba danö Makedonia.5hcFe'amöi ba Roma Me no la'etu'ö, wa moloyo ndra'aga ba Italia, tebe'e Waulo awö niha nikuru bö'ö ba danga gafalo ndra saradadu, sotöi Yulio, si'otarai Resimen Auguso.g Imane Agripa khö Festo: "Tola mena'ö te'efa'ö niha andre, na lö ni'andrönia wa föna kaisaro te'etu'ö farakaronia."f5Me möi ira baero, faoma lamane khö nawöra: "Lö hadöi amuata niha da'ö, si tobali börö wa tehuku fa'amate ma zui ba wame'e ya'ia ba gurunga."Xe)Ilau muzizio razo, he göi kumandru ba Bernike awö niha bö'ö si fao khöra.SdImane Faulo: "Mangandrö ndra'o khö Lowalangi, ena'ö ba ginötö salio ma sara, tenga ha ya'ugö, ba hiza fefu niha samondrongo fehedegu ma'ökhö andre tola tobali simane ya'o, awai i lö teböbö."cc?Itema li Waulo Agripa, imane: "Arakhagö ö'a'aro'ö dödögu ba wa'atobali niha keriso."gbGHe razo Agripa, hadia faduhu dödöu ba niŵa'ö ndra sama'ele'ö? U'ila wa fa duhu dödöu."SaI'ila sa zanandrösa ba da'ö razo, andrö wa lö ata'u ndra'o fahuhuo fönania. Faduhu dödögu, wa lö hadia ia si lö irongo sanandrösa ba da'ö, börö me tenga ba nahia si tobini alua da'ö fefu.`{Itema li Faulo, imane: "Tenga sowöhö ndra'o, Festo nifosumange. Duhu niŵa'ögu andrö ba ohahau göi wangerangeragu.M_Fanema li ndra salaŵa ba huhuo WauloMe iŵa'ö da'ö Faulo ba wombelegö ya'ia, muhede Festo, ebua linia, imane: "Owöhö'ö, Faulo! No ifawukaisi gera'erau fombasombaso buku soya sibai andrö."5^cya'ia wa lö tola lö'ö tefakao Mesia andrö awö wa Ya'ia zi'o föna maoso moroi ba gotalua niha si no mate ba wolohe haga ba Ndraono Gizara'eli ba ba soi tanö bö'ö."]Ba hiza, me no Itolo ndra'o Lowalangi irugi ma'ökhö andre, tola muzizio ndra'o ba da'e ba wame'e fasasita, he ba niha sigide'ide he göi ba niha segebua töi. Lö hadia ia ni'ombakha'ögu baero zi no tohöna la'ombakha'ö ira sama'ele'ö, awö zi no iŵa'ö Moze,h\IBörö da'ö wa lara'u ndra'o ira niha Yahudi, me so ndra'o ba nomo Lowalangi, ba wamunu ya'o.[+Ba wamobörö uturiaigö khö ndra niha Yahudi si so ba Ndramaseko ba ba Yerusalema, awena ba zi sagörö tanö Yudaia ba ba ngawalö soi tanö bö'ö, ena'ö lafalalini gera'erara ba möi ira khö Lowalangi awö wa lafalua mbuabua sangoroma'ö famalalini era'era andrö.Z-Itutunö halöŵönia Faulo awö duho wanuriaigöniaBörö da'ö, razo Agripa, lö zi lö u'o'ö ni'oroisi ba gangilata si'otarai zorugo andrö.#Y?Ufatenge ndra'ugö khöra ba wamokai höröra, ena'ö aefa ira ba wa'ogömigömi andrö numalö ba haga; mo roi ba wa'abölö gafökha numalö khö Lowalangi, ena'ö börö wamati khöGu latema wangefa horö awö gondröita andrö si no tehonogöi khö ndra niha si no te'amoni'ö.\X1U'efa'ö ndra'ugö moroi ba danga Ndraono Gizara'eli ba moroi ba danga soi bö'ö.,WQFaoso ba ozizio! Andrö wa Uforoma'ö Ndra'o khöu ba wangohonogöi ya'ugö tobali enoniGu ba sasi ba ngawalö zi no i'ila höröu awö niforoma'öGu khöu dania.fVEBa umane: He So'aya, haniha Ndra'ugö? Itema li So'aya, Imane: Ya'odo Yesu andrö nigohimö.1U[Me oi alau ndra'aga tou ba danö, urongo li si hede khögu, ba li Heberai'o, sanguma'ö: He Saulo, he Saulo, hana wa ögohi Ndra'o? Afökhö sa khöu, na ötifa ndroi.-TS Mato laluo ba dalu lala, ya'ugö razo, u'ila haga si'otarai mbanua si yaŵa; takile moroi ba haga luo haga andrö ba ihawui ndra'o awö niha si fao khögu ba lala.S  Ifuli itutunö wogaoninia Faulo"Da'ö göi gohitö dödögu, me möido ba Ndramaseko si fao kuaso ba fanehegö ndra ere sebua.BR} Asese ufakao ira ba nomo wangandrö misa ba wamaso ya'ira, ena'ö la'ositengagö wamatira andrö. Ebua sibai wönugu khöra, irege möido ba mbanua tanö bö'ö misa ba wolohi ya'ira."0QY ba no ufalua da'ö ba Yerusalema. Me no utema kuaso moroi khö ndra ere sebua, ato niha samati nifabe'egögu ba gurunga; ba fao göi dödögu na tehuku fa'ama te ira.P Duhu sa wa me föna no uŵa'ö tödögu, wa lö tola lö'ö ufalua fefu hadia ia ba wolaŵa töi Yesu andrö banua Nazareta;#O?Börö wanötöna andrö, ya'ugö razo, wa la'angadugö ndra'o ira niha Yahudi. Hana wa tebai faduhu dödömi, wa tola I'orifi niha si no mate Lowalangi? NBongi ma'ökhö möi ngoningoni Lowalangi zi felendrua mado Ndraono Gizara'eli si fao fanötöna, wa tefönui gamabu'ula li andrö. MBa iada'e, muzizio ndra'o föna dadaoma wanguhuku, börö wanötöna ba wawu'usa li Lowalangi andrö si no Ifa'ema khö ndra tuada.$LANo i'otarai me föna la'ila ndra'o, irege na omasi ira mena'ö, tola labe'e wasasita wa utörö lala fondrege zabua ba agamada, ya'ia lala ndra farizai'o.K%Fefu niha Yahudi oi la'ila hewisa lala wa'aurigu i'otarai wa'awuyugu, börö me i'otarai mböröta so ndra'o ba gotalua soigu ba Yerusalema.J5mendrua manö, me ahori ö'ila hada awö gamadöniŵa ba niha Yahudi. Börö da'ö u'andrö khöu, ena'ö öbologö dödöu ba wamondrondrongo ya'o.#I?"He razo Agripa, omuso sibai dödögu, me tola ufa'ema wombelegö ya'o fönau, ma'ökhö andre, sanandrösa ba wangadu ndra niha Yahudi andrö ba khögu,7HgIbelegö ia Faulo föna razo Agripa Muhede Agripa khö Waulo, imane: "Tetehegö khöu ba wo mbelegö ya'ugö." Ifazaŵa dangania Faulo ba ibörögö wombelegö ya'ia, imane:xGiBörö molo'ö ya'o, tenga sinangea na mufa'ohe'ö niha nitaha na lö te'ombakha'ö mbörö wangadugö ya'ia."\F1Ba hiza lö hadia ia si tola usura khö kaisaro sanandrösa khönia andrö. Da'a mbörö, wa u'ohe ia fönami, mendrua manö khöu, ya'ugö razo Agripa, ena'ö na no aefa tefareso ia, so hadia ia zi tola usura.LEBa hiza, lö usöndra hadia ia zi tobali danedane ba wame'e huku fa'amate. Me ya'ia samösa zangandrö, ena'ö föna kaisaro te'etu'ö farakaronia, uhalö gangetula ba wama'ohe'ö ya'ia ba Roma.sD_Imane Festo: "Razo Agripa nifosumange ba ya'ami fefu si fao khöma wa'owulo! Ya'e niha andre, si no la'angadugö khögu ira niha Yahudi fefu, he ba Yerusalema he göi ba da'e, mu'ao'ao ira wanguma'ö tebai tetehegö wa auri ia sa'ae.SCMahemolu ö, tohare Agripa ba Bernike si fao fa'amolakhömi ba me no möi ira ba gödo si fao ira kafalo ndra saradadu awö ndra salaŵa ba mbanua andrö, ibe'e wareta Festo, ena'ö te'ohe föna Waulo.{BoImane Agripa khö Festo: "Omasido göi wamondrongo niha andrö." Imane Festo: "Tola öfondrondrongo ia mahemolu."*AMBa hiza, me i'andrö Faulo, ena'ö lataha ia irugi te'etu'ö khönia huku föna kaisaro, ube'e wareta, ena'ö lataha manö ia irugi ufa'ohe'ö ia khö kaisaro."@1Me lö u'ila he uwisa sanandrösa ba farakaro andrö, usofu khönia na omasi ia we'amöi ba Yerusalema, ena'ö ba da'ö te'etu'ö farakaro andrö.?)Ba hiza, ha börö zanandrösa ba ngawalö duho agama khöra ba ba khö Yesu andrö, samösa Niha si no mate, niŵa'ö Waulo no ifuli auri Ia.>Me falukha bawa ira ndra sangadugö ya'ia, uwalinga so gamuatania si lö sökhi ni'angadugöra, ba hiza sa ma'ifu lö'ö.=5Me owulo ira ba da'e, lö u'aragö sa'ae, ba hiza mahemolu ö mudadao ndra'o ba dadaoma wanguhuku ba ube'e wareta, ena'ö la'ohe fönagu niha da'ö.A<{Utema lira umane, lö to'ölö ba niha Roma ba wangetu'ö huku niha fatua lö falukha bawa ira niha nihuku faoma niha sangadugö ya'ia; ba tebe'e khönia ginötö ba wombelegö ya'ia. ; Me so ndra'o ba Yerusalema, lafa'ema wangadura ira ere sebua awö ndra salaŵa niha Yahudi, la'andrö ena'ö tehuku niha andrö.%:CMe no mato ha'uga ngaluo toröi ira ba da'ö, itutunö Festo khö razo zanandrösa ba farakaro Waulo andrö, imane: "So ba da'e niha nitaha, niröi Weliki.9 Fasasita föna Agripa ba Bernike Mato ha'uga ngaluo aefa da'ö, tohare razo Agripa ba Bernike ba Kaisaria ba wangowai Festo.8) Me no fahuhuo Festo khö ndra satua si fao ba rafe, imane: "No ö'andrö, föna kaisaro te'etu'ö khöu huku, andrö wa möi'ö khö kaisaro."u7c Na duhu wa no ufalua horö, ba ma hadia ia zi tola tobali börö wa tehuku fa'amate ndra'o, aohagölögu wa'amate. Ba hiza, na lö duhu wangadura andrö, samösa lö si tola mame'e ya'o ba dangara. Akha föna kaisaro te'etu'ö hukugu!"86i Itema li Faulo, imane: "Föna dadaoma wanguhuku khö kaisaro so ndra'o; lö tola lö'ö ba da'ö te'etu'ö hukugu. Aboto göi ba dödöu, wa lö hadöi salagu ba niha Yahudi.B5} Omasi Festo ba wangai tödö ndra niha Yahudi, andrö itema li Waulo, imane: "Hadia, fao dödöu we'amöi ba Yerusalema, ena'ö ba da'ö te'etu'ö hukumö fönagu ba wangadura andrö?" 4Ibelegö ia Faulo, imane: "Ma'ifu lö nilaugu sala sanandrösa ba gamakhoita niha Yahudi ma ba nomo Lowalangi ma zui khö kaisaro."3'Me tohare Waulo, lafasui ia ira niha Yahudi si'otarai Yerusalema ba oya lafa'ema wangadura sagabua sanandrösa khönia, si tebai lafaduhu'ö.L2Lö töra moroi ba zi ŵalu ma fulu ngaluo toröi Festo ba Yerusalema, awena mangawuli ia ba Kaisaria. Mahemolu ö, mudadao ia ba dadaoma wanguhuku ba ibe'e wareta, ena'ö la'ohe fönania Waulo.1!imane: "Akha fao khögu ndra si so kuaso ba khömi we'amöi ba Kaisaria ba lafa'ema wangadura sanandrösa khö niha da'ö, na so zalania."`09Itema lira Festo, wa no mutaha Waulo ba Kaisaria awö wa edöna ia wangawuli ba da'ö,A/{La'andrö khönia sambua mbuala si tobali te'ala khö Waulo, ya'ia ena'ö ibe'e wareta ba wolohe Faulo ba Yerusalema. Noa sa mamagölö ira, latarogö ia ba dalu lala ba wamunu ya'ia.y.kLa'ondrasi ia ira ere sebua awö ndra salaŵa niha Yahudi ba wama'ema khönia fangadura sanandrösa khö Waulo.-)Te'ohe Waulo föna Festo Tölu ngaluo me no ibörögö wamatörö Festo ba propinsi Siria, mofanö ia moroi ba Kaisaria numalö ba Yerusalema.*,MMe no irugi dua fakhe, tobali kumandru Portio Festo fogati Weliki. Ba börö me omasi ia ihalö dödö ndra niha Yahudi, andrö wa itaha manö Waulo ba gurunga.~+uBa idönadöna göi, wa isöndra gefe moroi khö Waulo. Da'ö mbörö wa asese ifakao ni'ö ia ba wahuhuosa khönia.P*Ba hiza, me itörö linia sanandrösa ba wa'atulö, fanaha tödö ba fanguhuku andrö dania, ata'u sibai Weliki ba imane: "Tobönö ua, tola mofanö'ö; ufuli ufakaoni'ö ndra'ugö, na so ginötö."c)?Tahataha wa'atedou Injil Mato ha'uga ngaluo aefa da'ö, tohare Weliki si fao fo'omonia sotöi Drusila, si no niha Yahudi, ba ifakaoni'ö Waulo ba wamondrondrongo huhuonia sanandrösa ba wamati khö Yesu Keriso andrö.%(CBa ibe'e wareta khö gafalo zaradadu, ena'ö latarogö Waulo ba lahaogöhaogö khönia ba böi latenaŵa, na so ndra sahatö khönia si möi ngoningoninia.f'EBörö me omasi sibai Weliki ba wangi'ila hadia ia sanandrösa ba lala Zo'aya andrö, idou'ö khöra ginötö, imane: "Na no tohare gafalo zaradadu, Lisia, [moroi ba Yerusalema]; ba da'ö u'etu'ö warakaro andre khömi."3&_Ma ha me no uŵa'ö si fao fe'ao, me muzizio ndra'o ba gotaluara, me umane: Börö wemaoso niha si no mate, wa te'ohe ndra'o fönami ma'ökhö andre ba wangetu'ö huku."%Ma zui ya'ira si so ba da'e, akha la'ombakha'ö hadia ia nifaluagu si lö sökhi nisöndrara, me so ndra'o föna ndra sanguhuku ba agama. $Sindruhunia, ya'ira andrö zi lö tola lö'ö mangondrasi ya'ugö ba da'e ba wama'ema fangadura, na so hadia ia sanandrösa khögu.9#kBa ginötö ufalua wangamoni'ö andrö, so ösa ndra niha Yahudi si'otarai ba danö Asia zanöndra ya'o ba nomo Lowalangi; lö niha sato si fao khögu, ba lö hadöi fawukasa."3Me no ha'uga fakhe [so ndra'o ba danö zotanö], mangawuli ndra'o ba Yerusalema ba wolohe tolotolo ba soigu ba ba wame'e fasömbata khö Lowalangi. ! Da'ö mbörö wa uforege, ena'ö lö sinegu dödögu khögu ba ngawalö hadia ia, he khö Lowalangi, he göi khö nawögu niha. +So khögu wanötöna khö Lowalangi, simane nitötönara göi, wa ifuli auri fefu niha si no mate, he niha satulö, he göi niha si lö atulö.DBa hiza, u'akui sa khöu, wa ufosumange Lowalangi ndra tuama, heŵa'ae ba lala andrö nifotöira sekte. Faduhu dödögu ba ngawalö zi no tesura ba huku Moze ba ba zura ndra sama'ele'ö.L Tebai göi la'ombakha'ö khöu niböbögöra khögu andrö iada'e..U Ba ginötö da'ö lö nisöndrara fada'aŵa ndra'o ba niha ma zui ulau wamawuka, he ba nomo Lowalangi, he göi ba nomo wangandrö tanö bö'ö ba he göi ba mbanua.oW Tola ösofu, wa lö töra felendrua ngaluo si lalö, möi ndra'o ba Yerusalema ba wanömba Lowalangi.C Ibelegö ia Faulo föna WelikiMe no ibe'e dandra kumandru, muhede Waulo, imane: "U'ila, wa no ara tobali ndra'ugö sanguhuku ba soi andre, andrö wa lö ata'u ndra'o ba wombelegö ya'o.\1 Fao göi ndra niha Yahudi si so ba da'ö ba wangadugö Faulo ba lafaduhu'ö da'ö.veba iŵa'ö ena'ö khöu ma'ohe wangaduma). Na ösofu khönia, tola ö'ila samösa wa duhu wangaduma andrö."NBa hiza, no ihalö ia kafalo ndra saradadu, Lisia, moroi ba dangama,&EBaero da'ö no itandraigö ba wana'unöi omo Lowalangi ba Yerusalema. Andrö wa mara'u ia (ba edönaga mena'ö wangetu'ö hukunia molo'ö huku agama khöma.%CNo masöndra wa no amaedola wökhö sebua niha da'e ba samobörö fawukasa ba gotalua ndra niha Yahudi gofu heza awö wa sondrönia'ö ia ba sekte Nasrani.Ba hiza, ena'ö lö urörö manö ndra'ugö, u'andrö khöu ba wa'ebua dödöu andrö, ena'ö öfondrondrongo wehedema sadogodogo andre.OLö mamalö ba gofu heza ma'akui da'ö si fao fangandrö saohagölö.xiMe no lafakaoni'ö Waulo, ibörögö wangadugö ya'ia Tertulo, imane: "Kumandru Feliki nifosumange! Börö ndra'ugö wa masöndra wa'ahono dödö ba fa'ohahau dödö; ba börö wamatöröu no oya marasoi zi sökhi nilaumö ba soima andre.zmLa'angadugö Waulo ira niha Yahudi Lima ngaluo aefa da'ö, möi ba Kaisaria gere sebua Anania awö ndra salaŵa niha Yahudi ösa ba fao samösa zi fahuhuo sotöi Tertulo. Möi ira khö gumandru ba wama'e ma fangadura sanandrösa khö Waulo.+#imane: "Ufareso dania farakarou, na no tohare niha sangadugö ya'ugö andrö." Ba ibe'e wareta, ena'ö lataha Waulo ba gödo nifasindro Herode.lQ"Me no ibaso zura andrö kumandru, isofu khö Waulo heza moroi ia. Me i'ila wa moroi ba Gilikia ia,^5!Me larugi Kaisaria, lafa'ema zura andrö khö gumandru ba la'ohe göi khönia Waulo.oW Mahemolu ö, mangawuli ira ba gödo, ba ha ira saradadu si fakudo zanohugö fofanö ba wamasao Faulo.n ULahalö Waulo ira saradadu no mege, la'o'ö niŵa'ö khöra ba la'ohe ia ba Gandrifati, ba zi bongi.H  Me no te'ombakha'ö khögu, wa no mamagölö ira ba wamunu ya'ia, andrö wa i'anema'ö ufa'ohe'ö ia khöu; ba no göi uŵa'ö ba zangadu andrö, ena'ö khöu la'ohe wangadura.– Ya'ahowu!" +Awena aboto ba dödögu wa oroisa khöra mbörö wangadura andrö, ba hiza, lö hadia ia sinangea wa tehuku famunu ia ma zui tebe'e ba gurunga.m SU'ohe ia föna ndra sanguhuku ba agama khöra, ena'ö u'ila hadia ia wangadura sanandrösa khönia. 7No lara'u niha da'e ira niha Yahudi, ba me labunu ia mena'ö, tohare ndra'o awö zaradadu ba u'efa'ö ia, börö me urongo ono gamatöröŵa Roma ia.N"Fangowai moroi khö Klaudio Lisia khö gumandru Feliki nifosumange.9Ifazökhi zura, imane:veMihönagö göi kudo khö Waulo, ena'ö tola ofeta ia khö gumandru Feliki ba lö hadia ia khönia ba lala."  Te'ohe Waulo ba Kaisaria Ikaoni darua zondrönia'ö saradadu si'otu kafalo ndra saradadu andrö ba imane: "Mifa'anö dua ngaotu zaradadu, fitu ngafulu zaradadu si fakudo ba dua ngaotu zolohe toho, ena'ö tola mofanö ira ba Kaisaria bözi siŵa bongi da'a.  Ifofanö nono matua andrö kafalo ndra saradadu ba imane khönia: "Böi ombakha'ö gofu ha'ökhö, wa no ötutunö khögu da'e."zmBa hiza, böi ö'o'ö niŵa'öra, börö me töra öfa wulu niha zi no mangöhönagö ya'ira ba dalu lala. No lalau fahölu, wa lö manga ba lö labadu nidanö fatua lö labunu ia. No mama'anö ira iada'a, ha tö fombaloi fa'a-fao-dödöu."QItema li, imane: "No mamagölö ndra niha Yahudi ba wangandrö khöu, ena'ö mahemolu öfa'ohe'ö Waulo ba rafe ndra sanguhuku ba agama, hulö na lahaogö sibai wamareso hadia ia sanandrösa khönia.ykIgogohe danga nono matua da'ö kafalo ndra saradadu, i'ohe ia bakha ba imane khönia: "Hadia niŵa'öu khögu?"4aI'ohe nono matua andrö khö gafalo ndra saradadu, imane: "Faulo andrö, niha nikuru, zogaoni ya'o ba i'andrö, ena'ö u'ohe nono matua da'a khöu; so niŵa'önia khöu."!;Ifakaoni'ö samösa zaradadu sondrönia'ö si'otu Faulo ba imane khönia: "Ohe nono matua da'a khö gafalo ndra saradadu, so ni'ombakha'önia khönia."~!Ba hiza, so nono mbene'ö Waulo, ono dalifusönia alawe, zamondrongo famagölö andrö. Möi ia ba gödo ba i'ombakha'ö da'ö khö Waulo.} Börö da'ö, mifaŵa'ögö khö gafalo ndra saradadu, ya'ami awö ndrotondroto zanguhuku andrö, ena'ö ifa'ohe'ö Waulo föna mi, hulö na mihaogö sibai wamare so ya'ia; ba ba da'ö dania mahönagö ndra'aga ba wamunu ya'ia fatua lö ofeta ia khömi."|Möi ira khö ndra ere sebua ba ba khö ndra salaŵa, lamane: "No möiga ba hölu, wa lö mababaya hadia ia gö fatua lö mabunu Waulo.>{w Töra öfa wu lu niha zamagölö ba wahölusa andrö.$zA Famagölö ba wamunu FauloMe no moluo, so niha Yahudi sowulo ba wamagölö ba möi ira ba hölu wa lö manga ba lö labadu nidanö fatua lö labunu Waulo.Ky Mahemolu ö, ba zi bongi, I'ondrasi Waulo So'aya ba Imane khö nia: "A'aro'ö dödöu! Simane fame'eu fasasita sanandrösa khöGu ba Yerusalema, lö tola lö'ö simanö göi wasasitau ba Roma."fxE Itugu abölöbölö wasosota, irege ata'u gafalo ndra saradadu andrö, na aekhu ira ba wamakiko Faulo. Andrö ibe'e wareta khö ndra saradadu, ena'ö lahalö Waulo moroi ba gotalua niha sato andrö ba la'ohe ia ba gödo.w Börö da'ö alua wawukasa sabölöbölö. Maoso ösa ndra sangila amakhoita moroi ba ngasi ndra farizai'o, lalaŵa sibai [wangerangera ndra sadukai'o andrö], lamane: "Ma'ifu lö masöndra zala niha da'a. Te sindruhu wa no fahuhuo khönia geheha ma mala'ika."v/Börö me laŵa'ö ira sadukai'o, lö femaoso niha si no mate, lö hadöi mala'ika ba lö eheha. Ba hiza, la'akui ira farizai'o wa so da'ö fefu.ru]Me no iŵa'ö da'ö, alua waguaguasa ba gotalua ndra farizai'o ba ira sadukai'o ba fabali dödöra fefu.CtBörö me i'ila Faulo, wa so ösa ndra sadukai'o ba gotalua ndrotondroto zanguhuku andrö, ba so göi ndra farizai'o, mu'ao ia ba rafe zanguhuku andrö, imane: "He ya'ami ira talifusö, farizai'o ndra'odo, nga'ötö warizai'o; ba börö dötönafö [soida] awö wemaoso niha si no mate, wa tehuku ndra'o ba da'e."Hs Itema li Faulo, imane: "He ira talifusö, [mibologö dödömi] lö u'ila wa sindruhu ere sebua ia, [uwalinga ha ba döi manö]. Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: Böi o'aya zalaŵa soimö."|rqLamane khö Waulo ira niha si zizio ba da'ö: "Hana wa barani sibai ndra'ugö wango'aya ere sebua khö Lowalangi?"dqABa hiza, imane khönia Faulo: "Ya Ibözi ndra'ugö Lowalangi, he ya'ugö niha samini tödö! Dumadao ndra'ugö ba da'ö ba wanguhuku ya'o molo'ö oroisa, ba no ösawö goroisa andrö ba wango'ou niha ba wamalisi ya'o."tpaMe iŵa'ö da'ö, ibe'e wareta ere sebua, Anania, ba niha si zizio ba ngainia, ena'ö ifalisi mbawa Waulo.0oYItöngö ndrotondroto rafe zanguhuku andrö Faulo ba imane: "He ya'ami ira talifusögu, lö sinegu dödögu khögu ba wolo'ö somasi Lowalangi irugi ma'ökhö andre."&nEFöna mahkamah agama so WauloMahemolu ö, me omasi sibai i'ila kafalo ndra saradadu andrö, hadia mbörö wa la'angadugö Waulo ira niha Yahudi, i'efa'ö ia moroi ba gurunga ba ifakaoni'ö ndra ere sebua awö ndra satua zanguhuku ba agama, ena'ö owulo ira. Awena i'ohe fönara Waulo.>muI'anema'ö laböhöli ia ira saradadu samareso ya'ia mena'ö, ba ata'u göi gafalo ndra saradadu andrö, börö me i'ila wa ono gamatöröŵa Roma Waulo awö wa no ifaböbö'ö ia.7lgImane kafalo ndra saradadu: "Ebua gefe nibe'egu ba wanöndra fa'a'ono gamatöröwa Roma andrö." Imane Faulo: "Ba ya'o, i'otarai wa'atumbu no ono gamatöröŵa Roma ndra'o."/kWMöi khö Waulo gafalo ndra saradadu andrö, imane khönia: "Ombakha'ö hadia ono gamatöröŵa Roma ndra'ugö?" Imane Faulo: "Ya'ia, ono gamatöröŵa Roma ndra'o."8jiMe irongo da'ö, möi zaradadu sondrönia'ö si otu andrö ba wangombakha khö gafalo ndra saradadu, imane: "Hadia, ö'ila nilaumö andre? Ono gamatöröŵa Roma niha da'ö!"fiEMe no laböbö ia ba toga ba wamabözi ya'ia mena'ö, mu hede ia khö zaradadu sondrönia'ö si otu si zizio ba da'ö, imane: "Hadia, tetehegö khömi wamözi ono gamatöröŵa Roma, mendrua manö na lö mu'etu'ö huku?"ShAndrö wa ibe'e wareta kafalo ndra saradadu andrö, ena'ö la'ohe Waulo ba gödo ba iŵa'ö akha lafareso si fao bözibözi, ena'ö i'ila hadia mbörö wa simanö we'ao'ao niha Yahudi ba wolaŵa ya'ia.RgMu'ao'ao ira, lafaligoligoi nukhara ba lafazibo gawugawu ba dalu mbanua._f7Labelegö Waulo ira niha Roma Irugi da'ö lafondrondrongo manö huhuonia niha sato si fao fa'aho no; ba iada'e, ibörögö lalau mu'ao'ao, lamane: "Nibunu niha da'ö, tenga sa sinangea auri ia ba gulidanö andre!"heIImane khögu So'aya: "Ae'e, Ufatenge ndra'ugö ba zaröu, ba soi bö'ö si tenga niha Yahudi."d'Me teduwagö ndro Zitefano, martirMö andrö, so ndra'o ba da'ö ba no fao dödögu ba da'ö; ya'odo na'i zanarogö nukha ndra samunu ya'ia."c3Utema li, umane: "He So'aya, [hana wa lö'ö?] No la'ila wa ya'o zanörönöröi omo wangandrö ba wondra'u niha samati khöU ba ba wamözi ya'ira.bU'ila Zo'aya si hede khögu, sanguma'ö: "Böi taha; alio'ö wondröi Yerusalema, börö me lö latema wasasitau sanandrösa khöGu."aFamatenge Waulo ba soi bö'ö Me mangawuli ndra'o ba Yerusalema, me mangandrödo ba no mo Lowalangi, alua khögu gangilata. w~~||g{{!zdyy@xwwVvvvutu*thsrrpqq[pkooTnmll-k]jkjidhggAfLeddOccbaa&`J_e_.^^]\\[[M[ ZYXYWWiVUUTT/SnRR.QPP ONN M\LLCKhJJFIII)HHHHDHG9FEDDCBB:A+@@4?z>>A==;<< ;i;:99?8F766_54x322=11S100H//#.F--3,, ++*i)(''X&[$$""!m bXk f \U8R] x q ! ^augmGFa'auri nibohouni Geheha Andrö wa iada'e lö sa'ae fanguhuku khö ndra niha si no tefaböbö ba khö Keriso Yesu, (ira niha si lö mangodanedanegö fa'aurira molo'ö isö'isö dödöra, ba hiza, molo'ö fanuturu Geheha).Ql[Da'ö zangorifi ya'o:] Kharasi Lowalangi si fao fama'ema Yesu Keriso, So'aya ya'ita. Tobali, na dali dödögu bakha no enoni goroisa Lowalangi ndra'o, ba hiza, na dali nösigu no enoni horö ndra'o.[k/Alai ndra'o! Haniha zi tola mangefa'ö ya'o moroi ba nösi solohe fa'amate andre?-jSba hiza, u'ila göi goroisa tanö bö'ö si fasöndra ba goroisa andrö si so bakha ba dödögu, ba iböbö ndra'o tobali sawuyu goroisa horö si no so ba nösigu.NiNa dali dödögu bakha no omasimasi ndra'o goroisa Lowalangi andrö,hAndrö uhalö rahurahu: Na edönado wamalua si sökhi, horö andrö si no fatewu ba nösigu no oföna i'ohe ndrao ba zomasi dödönia.rg]Na ufalua ngawalö zi lö edöna ndra'o, tenga ya'o zamalua da'ö, no horö andrö si fatewu ba nösigu.tfaLö nilaugu si sökhi sedöna ndra'o famalua, ba hiza, ulau ngawalö zi lö sökhi, si lö omasido ufalua.5ecAboto ba dödögu, wa molo'ö wa'a-ösi-nihagu ma'ifu lö si sökhi ba khögu. So sa wa'edöna si sökhi bakha ba dödögu, ba hiza no ambö fa'abölögu ba wamalua ya'ia.ddATobali tenga sa'ae ya'o zamalua da'ö, no horö andrö si fatewu ba nösigu zamalua ya'ia.OcNa ufalua hadia ia zi fatuwu ndra'o, u'akui wa sökhi goroisa andrö.bBörö me lö aboto ba dödögu hadia ia nilaugu. Tenga sa somasi ndra'o nifaluagu, ba hiza, si fatuwu ndra'o, da'ö nilaugu.(aIFa'edöna dödö ba fa'a-lö-abölö nösi No ta'ila wa moroi khö Lowalangi huku; ba ya'o, no niha sambö fa'abölö. No te'amawa ndra'o tobali sawuyu horö.` Na simanö, hadia si sökhi andrö zolohe khögu fa'amate? Ma'ifu tenga simanö! Ba hiza, ena'ö oroma wa sindruhu horö ia, andrö wa i'odela zi sökhi andrö ba wolohe khögu fa'amate. Ba zimane, awena börö goroisa andrö oroma, ha wa'a-lö-sökhi horö andrö.__7 Tana khö Lowalangi sa huku andrö, ba fefu goroisa no ni'amoni'ö, atulö ba sökhi.W^' Börö me i'oguna'ö goroisa andrö horö, ibali'ö famaelungugu ba famunugu.] ba mate ndra'o. Oroisa si lö tola lö'ö mamasao ya'o ba wa'auri mena'ö, tenga sa solohe fa'auri, ba hiza no solohe fa'amate khögu.g\G Duhu sa ba wa'a-lö-oroisa auri ndra'o me föna, ba me tohare goroisa, ibörögö auri horö,[+Modanedane ba goroisa ifatumbu'ö ngawalö wangisö bakha ba dödögu horö andrö; börö na lö hadöi huku mena'ö, no si mate horö andrö.Z Huku, horö ba fa'amate Na simanö, hadia tola taŵa'ö wa tana khö horö huku Moze andrö? Ma'ifu tenga! Ba hiza, na lö huku andrö mena'ö, lö u'ila wa so horö. Börö me lö u'ila hadia wangisö andrö, na lö teŵa'ö ba goroisa: "Böi mangisö!" YBa iada'e, no aefa ita moroi ba huku Moze, no mate ita ba huku samöbö ya'ita me föna andrö. Börö da'ö tenga sa'ae ba lala sará möi ita enoni Lowalangi ba wolo'ö huku nisura, ba hiza, möi ita enoni ba lala si bohou molo'ö ni'oroma'ö Geheha khöda.DXBörö me ba ginötö auri ita molo'ö fa'edöna wa'anihada na sa, ifatörö nösida isö'isö dödö si lö sökhi solohe ya'ita ba wa'amate; huku andrö sa zangoroma'ö wa horö da'ö.qW[Simanö göi ami, ya'ami ira talifusögu. No mate ami ba huku, börö me fao ami ba wa'amate Keriso andrö, irege tobali ami tana khö Niha bö'ö, ya'ia Zi no maoso moroi ba wa'amate andrö, ena'ö mowua ita tanö föna Lowalangi.bV=Andrö na faböbö ia ba ndra matua bö'ö, fatua auri na sa wo'omonia, no sohorö ia. Ba na no mate wo'omonia, aefa ia moroi waböbösa khö wo'omonia andrö; ba tenga sohorö ia na faböbö ia ba ndra matua bö'ö.]U3Simane samösa ira alawe si no mangowalu, tefaböbö ia molo'ö huku khö wo'omonia gasagasa wa'auri wo'omonia andrö. Ba na mate wo'omonia, aefa ndra alawe andrö moroi ba huku samöbö ya'ia ba khö wo'omonia.$TAFa'aefa moroi ba huku Moze Hadia, lö aboto ba dödömi, ya'ami ira talifusö sogonekhe ba huku, wa ha gasagasa wa'auri tola ikuasoi zi samösa niha huku.SBörö me sulö horö no fa'amate, ba buala fa'ebua dödö Lowalangi andrö no fa'auri si lö aetu ba khö Yesu Keriso, So'aya ya'ita./RWBa iada'e, me no te'efa'ö ami moroi ba kuaso horö ba no tobali ami enoni Lowalangi, mitema mbua ba wa'atobali niha ni'amoni'ö ba ba gafuriata fa'auri si lö aetu. Q Me luo da'ö, hadia hare si no mitema moroi ba ngawalö gamuata sangailasi ya'ami iada'e? Noa sa fa'amate lualua gamuata andrö.LPMe sawuyu horö ami na sa, no aröu ami moroi ba wa'atulö andrö.)OKU'oguna'ö wamaedo zawuyu, börö wa'ambö fa'abölö nösimi. Simane folulumi ndrotondrotomi tobali sawuyu ngawalö zi lö enahöi ba si lö atulö me föna, saekhu ba wa'auri si lö sökhi, simanö iada'a, akha milulu ndrotondrotomi tobali enoni zi duhu, saekhu ba wa'auri ni'amoni'ö.GNNo te'efa'ö ami moroi ba horö, ba tobali ami enoni zi duhu.>MuTa'andrö saohagölö khö Lowalangi, börö ya'ami si no sawuyu horö me föna, iada'e moroi sibai ba dödömi no mi'o'ö zi duhu, si no tefa'ema khömi me tobali ami niha keriso.RLHadia lö aboto ba dödömi, na milulu ami tobali sawuyu ba zi samösa niha, wa lö tola lö'ö mi'o'ö linia? Na sawuyu ho rö ami, i'ohe ami ba wa'amate; na mi'o'ö li Lowalangi misöndra wa'atulö.#K?Tenga sa'ae sawuyu horö Hewisa iada'e? Hadia tola talau horö, börö me tenga barö goroisa so ita, me no barö wa'ebua dödö Lowalangi? Ma'ifu tenga!sJ_Tebai sa'ae i'osawuyu ami horö, börö me tenga barö goroisa so ami, no barö wa'ebua dödö Lowalangi.wIg Böi milulu ndrotondrotomi ba kuaso horö tobali fakake ba wamalua si lö atulö. Ba hiza, mitou'ö ami khö Lowalangi, hulö niha si no tewu'a moroi ba wa'amate möi ba wa'auri; ba milulu ndrotondrotomi tobali fakake ba wamalua satulö.WH' Böi mitehegö nikuasoi horö nösimi si mate andrö ba wolo'ö isö'isönia. G9 Ya simanö göi ami, akha mimane dödömi wa tenga sa'ae ba kuaso horö auri ami, ba hiza, auri ami khö Lowalangi, börö Keriso Yesu, So'aya ya'ita.xFi Fa'amateNia andrö no fa'amate börö horö, sakali ba lö sa'ae; fa'auriNia iada'a no fa'auri khö Lowalangi.E Börö me aboto ba dödöda wa Keriso andrö, me no te'orifi Ia moroi ba wa'amate, lö sa'ae mate Ia ba lö sa'ae ikuasoi Ia fa'amate.ODNa no mate ita awö Keriso, faduhu dödöda wa auri göi ita awöNia.?CyNa no mate niha, lö sa'ae amakhaitania ba golalöŵa.'BGAboto ba dödöda wa fa'anihada me föna no teforöfa awö Keriso, ena'ö tetayaigö wa'anihada nikuasoi horö andrö, fa böi sa'ae tobali ita sawuyu horö.uAcSimane fa-ha-sambuada khöNia bakha ba wa'amateNia, akha göi simanö wa-ha-sambuada khöNia ba wemaosoNia.6@eNoa sa teko'o ita ba wa'amate awöNia me tatema wanasa, ena'ö simane femaosoNia moroi ba wa'amate ba wa'abölö Nama, simanö göi ita akha tatörö lala wa'auri si bohou.t?aMa zui lö aboto ba dödömi, wa dozi sanema fanasa ba döi Keriso Yesu, no telömö bakha ba wa'amateNia?^>5Ma'ifu tenga! No mate ita ba horö andrö, hewisa na sa wa tola auri ita ba khönia?=1Mate börö horö, auri ba khö KerisoNa simanö, hadia niŵa'öda? Hadia, lö tabulö'ö ita ba horö, ena'ö itugu falawu wa'ebua dödö andrö?V<%Börö me simane fa'abölö horö zolohe fa'amate, simanö göi wa'abölö wa'ebua dödö Lowalangi börö wangatulö andrö, ifasao ita ba wa'auri si lö aetu, si fao fama'ema Yesu Keriso, So'aya ya'ita. ;Ba wa'atohare goroisa monönö na sa golalöŵa niha. Ba hiza, ba zi no fahöna olalöŵa ba da'ö falawu wa'ebua dödö Lowalangi.#:?Hulö simane ba wa'afaröi zi samösa niha andrö wa tobali si so horö niha fefu, simanö göi ba wa'a-lö-faröi Zi samösa, wa te'atulö'ö niha fefu.X9)Börö da'ö, hulö simane wa'afaröi zi samösa andrö no möi börö wa tehuku niha fefu, simanö göi ba wa'a-lö-faröi Zi samösa andrö no möi börö wa tola te'atulö'ö niha fefu ba latema wa'auri."8=Börö wa'afaröi zi samösa niha andrö, wa ifatörö fefu niha fa'amate. Ba hiza, ha wa'ebua na sa kharasi niduwagö khö ndra niha si no manema fa'ebua dödö si falawu andrö awö mbuala fangatulö, si fao fama'ema zi samösa andrö, ya'ia Yesu Keriso, auri ira ba mamatörö.a7;Buala fa'ebua dödö Lowalangi andrö no aröu tohude moroi ba golalöŵa zi samösa andrö. Olalöŵa zi samösa niha zamobörö fanguhuku; ba fa'ebua dödö Lowalangi zame'e fangefa ba ngawalö zala soi niha fefu.\61Ba hiza, buala fa'ebua dödö andrö nibe'e Lowalangi khöda si fao fama'ema Zi samösa andrö no aröu fabö'ö moroi ba zi göna ita börö golalöŵa Gadamo. Börö wa'afaröi zi samösa, wa ifatörö fefu niha fa'a mate; ba börö Zi samösa, ya'ia Yesu Keriso, wa tebe'e ba niha fefu mbuala fa'ebua dödö Lowalangi si falawu andrö.y5kHeŵa'ae simanö, i'otarai ginötö Gadamo irugi ginötö Moze no ifatörö niha fefu fa'amate andrö. Niha si lö mamalua horö simane horö nifalua Gadamo andrö, ifatörö göi ira fa'amate. Adamo andrö no famaedo khö Zi tohare dania.4w No so horö ba gulidanö, fatua lö mube'e goroisa, ba lö te'akui wa horö horö andrö, börö me lö oroisa na sa.r3] Niha sará – Niha si bohou Simane fa'aso horö ba gulidanö börö zi samösa niha [simanö göi wangorifi andrö]. Ba börö horö andrö wa so wa'amate, ba ikhamö fefu niha fa'amate andrö, börö me fefu niha no mamalua horö.02Y Ba tenga ha da'ö, tasuno göi ita börö wa'ebua dödö Lowalangi, si fao fama'ema Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso. Si fao fama'emaNia sa, wa tasöndra wangatulö andrö.a1; Na ba ginötö me fa'udu ita khö Lowalangi no tobali ita si fahuwu khöNia börö wa'amate NonoNia andrö, mendrua manö iada'e me no tobali ita si fahuwu khöNia, te'orifi ita ba wa'auri Keriso si no maoso andrö.0- Mendrua manö iada'e me no te'atulö'ö ita föna Lowalangi börö wa'amate Keriso andrö, I'efa'ö göi dania ita moroi ba wanguhuku Lowalangi./}Ba hiza, no Iforoma'ö wa'omasiNia khöda Lowalangi, ya'ia me mate Keriso salahida, heŵa'ae niha si so horö ita na sa.y.kLö ato niha sanehegö mate salahi niha satulö, ba tola sa so niha sanehegö mate salahi niha si sökhi sibai.-Noa sa mate Keriso soguna khöda, me lö saboto na sa ba dödöda Lowalangi, me inötö so ita ba wangosawuyu horö na sa.,5Lö ifatö dödöda fanötöna andrö, börö me no teduwagö ba dödöda wa'omasi Lowalangi si fao fama'ema Geheha Ni'amoni'ö si no tebe'e khöda.+fa'ebolo dödö zanga'asogö fanaha tödö ba wanandraigö; ba fanaha tödö ba wanandraigö andrö zanga'aro'ö fanötöna.*Ba tenga ha da'ö, tasuno göi ita ba ngawalö wa'atosasa, börö me ta'ila fa'atosasa andrö zanga'asogö fa'ebolo dödö;Y)+Si fao fama'emaNia göi wa teboka khöda lala ba wa'ebua dödö Lowalangi andrö nitemada ba wamati. Aro ita ba wa'ebua dödö andrö ba tasuno ita, me so wanötönada wa mo'urakha ita ba lakhömi Lowalangi.#(?Bua wangatulö'ö Me no te'atulö'ö ita sodanedane ba wamati, andrö wa tobali ita si fahuwu khö Lowalangi, si fao fama'ema Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.{'oNo tetou'ö Ia ba wa'amate börö go lalöŵada ba no ifuli te'orifi Ia, ena'ö te'atulö'ö ita föna Lowalangi.i&Kba hiza khöda göi, ya'ita samati khö Zi no mangorifi Yesu, So'aya ya'ita, moroi ba wa'amate.Z%-Fehede "te'atulö'ö föna Lowalangi" tenga ha soguna khö Gaberahamo tesura ia,?$yDa'ö mbörö wa tola te'atulö'ö ia föna Lowalangi.S#börö me faduhu sibai dödönia, wa tola Ifalua Lowalangi zi no Ifabu'u."Heŵa'ae simanö, lö mangiwa dödönia ba wawu'usa li Lowalangi andrö, ma na'i te'abölö'ö wamatinia, irege ifolakhömi Lowalangi,!3Lö mangiwa wamatinia ba wamaigi botonia si no atua sa'ae, me no arakha gö otu fakhe ndröfinia, ba tebai göi sa'ae mo'ono wo'omonia Sara andrö.\ 1Heŵa'ae lö danedanenia ba wanötöna, ba hiza manötöna sa'atö ia ba ifati wa tobali ia furugö ngawalö soi. No fawu'u li khönia Lowalangi: "Simane [fa'oya ndröfi ba dalu mbanua] wa'oya ma'uwumö dania."6eYa'ia wurugö ba khöda fefu tanö föna Lowalangi si no ifati andrö; khö Lowalangi samofa'auri si mate ba sanga'asogö hadia ia moroi ba wa'a-lö-hadöi faoma fehedeNia.fEBörö da'ö famati zamokai lala ba wanema fawu'usa li Lowalangi nibe'eNia ba wa'ebua dödöNia andrö. Na simanö fawu'usa li andrö tetandrösaigö ba nga'ötö Gaberahamo ma'afefu, tenga ha ba zi so oroisa, ba hiza ba zi so famati göi simane Aberahamo, faudu ba zi no tesura ba zura ni'amoni'ö: "No Ubali'ö ndra'ugö furugö ba ngawalö soi."zmBörö me oroisa andrö zamobörö fanguhuku moroi khö Lowalangi; ba ba zi lö oroisa, lö göi fanawö oroisa.ykNa niha solo'ö huku zanema ondröita andrö mena'ö, tobali lö eluaha wamati ba lö a'ozu wawu'usa li andrö.T! Fawu'usa li Lowalangi nitema ba wamatiTenga börö wolo'ö huku wa fawu'u li Lowalangi khö Gaberahamo, wa tebe'e ba nga'ötönia gulidanö tobali ondröitara, ba hiza börö wamati sangatulö'ö ya'ia. ba furugö göi ia khö ndra niha si no manema famoto, asala latara lahenia ba wamati, simane nitörönia fatua lö nitemania famoto.uc Famoto andrö zi tobali famotandro wa Itema ia Lowalangi, börö wamati ni'oroma'önia fatua lö itema wamoto, ena'ö tobali ia furugö ndra niha samati fefu si lö manema famoto, irege te'atulö'ö ira föna Lowalangi börö wamatira; Ba hamega alua da'ö? Hadia fatua lö itema wamoto ma me no aefa itema wamoto? Tenga me no itema wamoto, ba hiza fatua lö itema wamoto.kO Hadia ha khö ndra niha [Yahudi] sanema famoto wehede fa'owuawua dödö andrö ma khö ndra niha [si tenga niha Yahudi] si lö manema famoto göi? No taŵa'ö mege, wa börö wamati wa te'atulö'ö Gaberahamo föna Lowalangi.MYa owuawua dödö niha, na lö sa'ae ba dödö Lowalangi horönia."R"Ya owuawua dödö niha si no teheta olalöŵa ba si no te'efa'ö horö. 9Simanö göi niŵa'ö Dawido sanandrösa ba niha sowuawua tödö, börö me no Itema ia Lowalangi, heŵa'ae tebai i'oroma'ö mbua halöŵö, me imane:J [Fabö'ö föna Lowalangi.] Na so niha si tebai mangoroma'ö bua halöŵö, ba mamati sa ia khö Lowalangi sangetu'ö wa aefa niha moroi ba golalöŵa, te'atulö'ö ia börö wamatinia andrö.]3Tenga buala wa tebe'e gazi ba zohalöŵö, ba hiza no sinangea tanö khönia da'ö.Hadia zi no tesura ba zura ni'amoni'ö? Tesura: "Mamati Gaberahamo khö Lowalangi, ba börö da'ö wa Itema ia Lowalangi."{oNa ha börö ngawalö nifaluania te'atulö'ö ia, tola isuno ia mena'ö. Ba hiza, tebai isuno ia föna Lowalangi. 9Fangatulö'ö sodanedane ba wamati No dumaduma Gaberahamo Na simanö, hadia niŵa'öda sanandrösa khö Gaberahamo, furugö soida? Hadia nisöndrania?Na simanö, hadia ma'osilö'ögö huku Moze ba niŵa'öma sanandrösa ba wamati andrö? Ma'ifu lö'ö! Ma na'i ma'a'aro'ö huku andrö.6 eDuhu, Lowalangi soi bö'ö göi Ia, börö me ha samösa Lowalangi. Itema dozi niha, he si no manema famoto, he göi si lö manema famoto, asala labokai dödöra ba wamati.j MMa zui Lowalangi andrö ha Lowalangi ndra niha Yahudi? Hadia tenga göi Lowalangi soi bö'ö Ia? Börö me faduhu dödöma, wa börö wamati wa te'atulö'ö niha föna Lowalangi ba tenga börö wamalua nifakhoi huku Moze. Famati zamokai lala ba wangorifi Na simanö, hadia so danedaneu ba wanuno ya'ugö [niha Yahudi föna soi bö'ö]? Ma'ifu lö'ö! Hadia mbörö wa tebai ösuno ndra'ugö? Hadia, börö gamakhoita ma amuatamö? Tenga! Ba hiza börö kharasi nitemau ba wamati.  Iforoma'ö wa'atulöNia ba ginötö iada'a, ena'ö to'ele wa satulö Ia awö wa I'atulö'ö dozi niha samati khö Yesu Keriso.0YNo Ifataro Ia Lowalangi tobali tandra wangatulö'ö niha ba khöNia; doNia sa zanga'asogö fangatulö andrö khö ndra niha samati khöNia. Ba wa'a-lö-mo'ola wa'ebua dödö Lowalangi I'efa'ö fefu golalöŵa niha si no lafalua ba ginötö si lalö, me I'o-si-lö-mu'ilagö golalöŵara andrö./Börö wa'ebua dödö Lowalangi, ba tenga börö gamuatara, wa ifuli sökhi gamakhaita niha ba khöNia, ya'ia ba wangöhöli nifalua Yesu Keriso.[/Börö me fefu niha no lafalua horö ba no taya khöra lakhömi nibe'e Lowalangi.X)Fanga'azökhi amakhaita niha khö Lowalangi andrö alua ia tenga sodanedane ba huku Moze, ba hiza no sodanedane ba wamati khö Yesu Keriso. Teboka lala andrö ba niha samati fefu, gofu haniha, lö amaehuta.2]Do Keriso zanga'asogö fangatulöIada'e no to'ele lala wanga'azökhi amakhaita niha khö Lowalangi si no tohöna te'ombakha'ö ba huku Moze ba ba zura ndra sama'ele'ö.,QSamösa lö si tobali sinangea föna Lowalangi ha börö me no ifalua niŵa'ö ba goroisa, börö me oroisa andrö zame'e fa'aboto ba dödö sanandrösa ba horö.QAboto ba dödöda, wa fefu zi no tesura ba zura goroisa, tetandrösaigö khö ndra niha sanema oroisa andrö, ena'ö samösa lö si tola mamu'a ba hulunia wanguma'ö lö si fasala ia föna Lowalangi.3aba lö göi khöra fangata'ufi Lowalangi."@{Lö ba dödöra wolohe fa'ohauhau dödö ba niha bö'ö7iGofu heza, lafazaewe wa'atekiko ba fa'atosasa.,~SAlio sibai mbekara ba wanuwagö do.6}gNo fahöna ba mbawara wangelifi ba fango'aya.f|E Moroi ba mbawara mangumbu wa'atekiko; afönu falimosa lelara, ba hulö zöfu gulö wehedera.e{C Oi elungu ira, ba börö da'ö lö gunara sa'ae. Samösa lö solau satulö, samösa lö'ö.Iz  samösa lö saboto ba dödö ba samösa lö sangalui Lowalangi.Hy  Simane si no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Samösa lö satulö;Sx Samösa lö satulö föna LowalangiHewisa iada'e? Hadia, so hudeda [ya'ita niha Yahudi moroi ba soi bö'ö]? Ma'ifu lö'ö! No uŵa'ö mege, wa he niha Yahudi, he soi tanö bö'ö, oi nifatörö horö.Ww'Ba hana wa tebai tamane: "Datafazökhi zi lö sökhi, ena'ö moroi ba da'ö mangumbu zi sökhi." Duhu sa so niha samöbögö khögu wanguma'ö wa simanö wamaha'ögu; niha simane da'ö sinangea tehuku ira.3v_Ba na börö wa'afaröigu andrö itugu oroma wa'a-lö-faröi Lowalangi, irege tefolakhömi Ia, ba hana na sa wa lafatörö khögu huku simane fanguhuku niha si so horö?_u7Ma'ifu lö'ö! Na lö atulö mena'ö Lowalangi, hewisa wa tola Ihuku gulidanö andre?-tSNa iforoma'ö wa'atulö Lowalangi fa'a-lö-atulöda andrö, ba hadia niŵa'öda? Hadia, lö atulö Lowalangi, na Iforoma'ö wönuNia? (Uŵa'ö da'ö ba wa'anihagu)esCBa hiza, lö tola lö'ö to'ele wa satulö Lowalangi, ba dozi niha no si falimo. Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Ena'ö oroma wa satulö Ndra'ugö ba gangetulaMö, awö wa möna Ndra'ugö, na so zangadugö Ya'ugö." rBa hewisa, na so ösa ba gotaluara zi faröi; hadia, tola itayaigö wa'a-lö-faröi Lowalangi fa'afaröira andrö? Ma'ifu lö'ö.qOya sibai gunania, ba moguna ba ngawalö hadia ia. Si'oföna sibai börö me khöra tefaduhusi tödö daroma li Lowalangi.upcHadia hude khö niha nifotöi soi Lowalangi? Na simanö hadia hude niha Yahudi ba hadia guna wamoto andrö?oNiha Yahudi sindruhu, ya'ia niha si lö oroma ba nösi wa niha Yahudi ia, ba famoto sindruhu tenga famoto molo'ö si no tesura ba zura, ba hiza famoto ba dödö, nifalua Geheha Ni'amoni'ö. Niha da'ö itema döi solakhömi moroi khö Lowalangi, tenga moroi ba niha.nBörö me tandra soroma tebai ibali'ö niha tobali niha Yahudi sindruhu; ba famoto sindruhu andrö tenga famoto nifotandra ba nösi.+mONa simanö, niha solo'ö oroisa, heŵa'ae lö nitemania famoto, tobali sangetu'ö hukumö dania, ya'ugö sanawö huku, heŵa'ae so khöu huku nisura awö wamoto. lBa hiza, na samösa niha si lö muboto i'o'ö niŵa'ö ba goroisa andrö, hadia tenga hulö niha si no muboto ia [föna Lowalangi]?=ksHaniha zindruhu soi nifili Lowalangi?Moguna sa khöu wamoto, na so lo'ö huku Moze ndra'ugö; ba na ösawö huku andrö, tobali ndra'ugö niha si lö muboto [ba hörö Lowalangi].ljQNoa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Börö ami, wa te'o'aya döi Lowalangi ba gotalua soi bö'ö."oiWHana wa ösunosuno ndra'ugö börö huku Moze andrö, ba hiza sa ösawö ia irege te'o'aya Lowalangi??hwHana wa öfaha'ö niha, ena'ö böi mohorö, ba hiza mohorö sa ndra'ugö? Hana wa ö'osogoro ndra'ugö ba nadu, ba hiza sa lö aila ndra'ugö wanagö ba nomo wangandrö niha baero?4gaBörö da'ö hana wa öfaha'ö niha bö'ö, ba olifu sa ndra'ugö ba wamaha'ö ya'ugö samösa? Hana wa öfaha'ö niha, ena'ö böi managö, ba hiza managö sa ndra'ugö?Zf-Öfaha'ö niha sambö era'era ba öbe'e wamaha'ö ba ndraono si bohou ebua. Duhu sa, wa moroi ba huku Moze andrö ösöndra ngawalö wangi'ila ba fa'aduhu [sanandrösa khö Lowala ngi awö gohitö dödöNia].meSAro dödöu wa solohe tanga niha sau'a ndra'ugö ba solohe haga ba niha sowaöwaö ba zogömigömi.}dsAboto ba dödöu zomasi Lowalangi ba tola ötimba tödöu hadia zabölö sökhi, börö wamaha'ö huku Moze andrö.7cgHewisa wanguhuku nifotöi soi nifiliHewisa ndra'ugö, samotöi ya'ugö niha Yahudi? Öbali'ö loheloheu huku Moze awö wa ösuno ndra'ugö börö gamakhaitau khö Lowalangi.hbIOroma da'ö ba ngaluo Ifalua wanguhuku Lowalangi si fao fama'ema Yesu Keriso sanandrösa ba ngawalö hadia ia zi tobini ba dödö niha, faudu ba Injil ni'ombakha'ögu. tanö bö'ö, si tenga niha Yahudi, ba hiza na moroi ba wa'edöna si sökhi lafalua zi faudu ba huku andrö, heŵa'ae lö la'ila huku Moze, tödöra samösa zi tobali huku ba khöra.a1Amuatara zangoroma'ö wa no tesura ba dödöra huku andrö; ba tödöra zamaduhu'ö da'ö, ya'ia na itaria itegu ira ba na itaria i'o'awögö ira.*`OLö la'ila huku Moze ngawalö soiY_+ Tenga fangi'ila huku zangatulö'ö niha föna Lowalangi, ba hiza famalua ya'ia.^} Hewisa wanguhuku niha nifotöi niha baero Dozi niha samalua horö ba si lö mangila huku Moze, tenga modanedane ba huku andrö wanguhuku ya'ira. Dozi niha samalua horö ba saboto ba dödö huku Moze, te'odanedanegö wanguhuku ya'ira ba huku andrö.<]s Börö me lö Ifaehusi dödöNia Lowalangi ba niha.\/ Ba dozi niha samalua si sökhi, Ibe'e khöra lakhömi ba sumange awö wa'ohahau dödö, si'oföna khö niha Yahudi ba simanö göi ba soi bö'ö.[} Dozi niha samalua si lö atulö göna fa'atosasa ba fa'atolazi dödö, si'oföna niha Yahudi ba simanö göi soi bö'ö.Z ba fönu sabölöbölö ba niha safönu fakhögusa ba wa-lö-molo'ö si duhu ba sangodanedanegö fa'aurira ba wa'a-lö-atulö. YFa'auri si lö aetu ba niha sanau ölö wamalua si sökhi ba wanöndra lakhömi, sumange [moroi khöNia] ba fa'a-lö-tekiko noso;4Xcsanulöni ba niha molo'ö amuata zamösana:aW;Ba hiza, börö wa'abe'e dödöu awö wa lö ba dödöu fa'ebua dödö Lowalangi, ö'owuloi khöu wönu sangahawui ya'ugö ba ngaluo wönu andrö; ba ngaluo da'ö tefa'ele'ö wanguhuku satulö andrö khö Lowalangi,XV)Ma zui ö'ositengagö ha wa'ebua wa'asökhi dödö Lowalangi, fa'ebolo dödöNia ba fa'ebua dödöNia? Hadia lö aboto ba dödöu, wa fa'ebua dödöNia andrö edöna ifa sao ndra'ugö ba wamalalini era'era?!U;Ba ya'ugö, he ono niha, sanguhuku niha bö'ö, hadia öwalinga tola aefa ndra'ugö moroi ba wanguhuku Lowalangi andrö, heŵa'ae öfalua göi zimanö?MTNoa sa ta'ila wa satulö wanguhuku Lowalangi ba niha solau simanö.ySkFanguhuku Lowalangi ba niha fefuBörö da'ö, he ya'ugö niha, gofu haniha ndra'ugö, lö danedaneu ba wanguhuku niha bö'ö, börö na öhuku niha bö'ö, öhuku ndra'ugö samösa, börö me ya'ugö sanguhuku andrö, öfalua göi zimanö.8Ri Heŵa'ae aboto sibai ba dödöra, wa dozi niha solau simanö göna fanguhuku moroi khö Lowalangi, ba hiza, lalau sa'atö ba omuso dödöra na so niha bö'ö samalua simanö.xQiLalaŵa zatuara ba la'o'ö manö nifakhoi dödöra, alio faröi ira, lö khöra fa'omasi ba fa'ahakhö dödö.P1Lafatoutou nawöra, la'obousi döi nawöra, fatuwu ira khö Lowalangi, lafakao ba la'osiwawöi nawöra, fayaŵa ira ba lafakhaikhai zi lö atulö.,OQBa zimanö afönu ira fa'a-lö-atulö ba fa'a-lö-sökhi, fa'olu'alu'a ba fa'obou dödö; afönu dödöra fatiusa, fange'e, fa'udusa, falimosa ba fawinisa tödö.)NKBörö me laŵa'ö tödöra lö moguna aboto ba dödöra Lowalangi, andrö wa Itou'ö ira Lowalangi ba gera'era si lö boto andrö, irege lalau zi lö enahöi.qM[Simanö göi ndra matua, laröi wa'orudu si to'ölö ba ndra alawera, ba muholahola wangisöra ba nawöra ira matua, irege lalau gamuata si lö enahöi ba nawöra ira matua; ba zimanö latema zulö ba wa'elungura ba nösira andrö.(LIAndrö wa Itou'ö ira Lowalangi ba gisö'isö dödöra saila ita, börö me ira alawe khöra no lafalalini wa'orudu ba ndra matua faoma amuata si lö enahöi.VK%Lafalalini wa'aduhu sanandrösa khö Lowalangi faoma fayafaya, ya'ia ba wamosumange ba ba we'amöi enoni ni'a'asogö Lowalangi moroi ba wamosumange Lowalangi samösa. Ya nisuno Ia irugi zi lö aetu! Amen.J+Andrö wa Itou'ö ira Lowalangi ba gomasiö dödöra andrö ba wamalua si ra'iö, irege lata'unöi nösira samösa faoma amuata si lö enahöi.5IcLafalalini lakhömi Lowalangi si lö tebulö faoma gambara ngawalö ni'a'asogö si ha gasagasa, simane niha ma fofo ma saliŵaliŵa ba danö si öfa ahe ma zui sanananana.KHLaŵa'ö tödöra wa satuatua ira, ba sindruhunia no si bodo ira.nGUNoa sa aboto ba dödöra Lowalangi, ba hiza lö lafosumange Ia ba wa'asinangea ba lö göi la'andrö saohagölö khöNia. No tetehegö wa aekhu gera'erara ba zi lö boto ba ihawui dödöra si teduhö andrö faoma fa'ogömigömi.LFBörö me si lö oroma sanandrösa khöNia, ya'ia wa'abölöNia si lö tebulö ba fa'alowalangiNia, tola la'ila ba ngawalö halöŵöNia i'otarai womböi ulidanö, irege tebai lö si fasala ira.E{Börö me no oroma khöra hadia ia zi tola la'ila sanandrösa khö Lowalangi andrö, me no Iforoma'ö khöra Lowalangi.iDKFönu Lowalangi börö wa'a-lö-sökhi niha No to'ele wönu Lowalangi moroi ba zorugo, börö wa'a-lö-ba-dödöra Lowalangi awö fefu wa'a-lö-atulö ba nawöra niha. La'osilö'ögö zi duhu börö gamuatara si lö atulö.nCUBörö me ba Injil andrö Iforoma'ö Lowalangi hewisa lala, ena'ö ifuli sökhi gamakhaitada ba khöNia, sodanedane ba wamati ba samasao ba wamati, faudu ba zi no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Auri niha satulö börö wamatinia."?BwFa'abölö Injil Faduhu sibai dödögu ba Injil andrö, börö me no fa'abölö Lowalangi ia ba wangorifi dozi niha samati khöNia, si föföna ndra niha Yahudi ba niha bö'ö göi.kAODa'ö mbörö wa omasi sibai ndra'o wangombakha khömi Injil, ya'ami ira talifusö si so ba Roma.%@CSo noro dödögu [ba wanuriaigö Injil], he khö ndra niha Yunani, he khö ndra niha si tenga niha Yunani, he khö ndra niha si no sekola, he ba zi lö'ö.l?Q Ya'ami ira talifusö! Omasido na mi'ila wa no asese sibai so wa'edönagu ba wangondrasi ya'ami, ba hiza so manö zi tobali tahataha. Omasido göi na mowua halöŵögu ba gotaluami, simane bua nisöndragu ba gotalua soi bö'ö.> Ma abölö sökhi na tawa'ö, ena'ö, na so ndra'o ba gota luami, faoma terara dödöda börö wamatimi ba börö wamatigu.=  Humulu sibai dödögu ba wamaigi ya'ami, ena'ö tola ufa'ema khömi ma'ifu mbuala Geheha Ni'amoni'ö ba wangabölö'ö ya'ami.y<k Ba ero inötö na mangandrö ndra'o, u'andrö khöNia, ena'ö samuza ma'ökhö Itehegö khögu we'amöi khömi.";= Lowalangi si möi ndra'o enoni si fao tödögu ma'asambua ba wanuriaigö Injil NonoNia andrö zi tobali sasi khögu wa lö mamalö itörö tödögu ami.R:Fangandrö saohagölö Si'oföna sibai u'andrö saohagölö khö Lowalangigu si fao fama'ema Yesu Keriso, börö ami fefu, me no tehöngö ba zi sagörö ulidanö duria sanandrösa ba wamatimi andrö.>9uNo tekaoni göi ami tobali Gereja khö Yesu Keriso, tobali niha ni'amoni'ö ba ni'omasi'ö Lowalangi. Ya Lowalangi, Amada, ba Yesu Keriso zame'e khömi kharasi ba fa'ohahau dödö.G8Nifotöi soi fefu andrö, fao göi ami, ya'ami si so ba Roma.7'Si fao fama'emaNia no utema kharasi, ya’ia halöŵö wa'arasul ba wolohe fefu ngawalö soi, ena'ö ba wolo'ö mamati ira ba döiNia andrö.6)ba me te'orifi Ia moroi ba wa'amate ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö, tehonogöigö Ia tobali Ono Lowalangi, ya'ia Yesu Keriso, So'aya ya'ita.05[No nga'ötö Dawido Ia molo'ö fa'anihau4csi no tohöna Ifabu'u si fao fama'ema ndra sama'ele'ö bakha ba zura ni'amoni'ö, sanandrösa khö NonoNia.3Fangowai Moroi khö Waulo, enoni Yesu Keriso, si no tekaoni tobali rasul ba si no te'oniagö ba wanuriaigö Injil si'otarai Lowalangi,E2Ma'ifu lö aiwö ia ba wanuriaigö amatöröŵa Lowalangi ba ba wamaha'ö sanandrösa khö Yesu Keriso, (he khö ndra niha Yahudi, he göi khö ndra niha Yunani); ba lö somba'agö ya'ia. 1 Teböbö rasul – Teboloso Injil Dua fakhe wa'ara toröi Waulo ba nomo niseŵania andrö ba itema fefu niha sangondrasi ya'ia.t0a(Me no aefa iŵa'ö da'ö Faulo, mofanö ndra niha Yahudi andrö, ba abölöbölö wasosota ba gotaluara.))/K[Itohugö Faulo, imane:] "Börö da'ö, lö tola lö'ö aboto ba dödömi, wa teturiaigö ba soi tanö bö'ö wangorifi andrö moroi khö Lowalangi, ba latema.9.kBörö me afuru gera'era dödö niha andre; no afiso dögi dalingara, ba höröra ba no lakifu'ö. Na tenga simanö mena'ö, tatu mangawuli ira khöGu ba Ufadöhö wökhöra."-me Imane: "Ae'e ba ŵa'ö ba soi andre: "Mirongo dania tögi dalingami, ba lö manö aboto ba dödömi; anehe hörömi ba lö mi'ila./,WLaröi nahia andrö, lö fahasara dödö. Muhede na sa Waulo, imane: "Atulö sibai niŵa'ö Geheha Ni'amoni'ö, nifa'ema Yesaya, sama'ele'ö andrö, khö ndra tuami,M+So zi faduhu tödö ba niŵa'önia ba so göi zi lö faduhu tödö.Y*+Börö da'ö, lahonogöi ginötö ba walukhata khö Waulo. Ba ngaluo da'ö ato na sa niha sangondrasi nahiania. I'otarai zihulöwongi irugi tanö owi, ibotokhi ba ibe'e khöra wasasita sanandrösa ba gamatöröŵa Lowalangi andrö. Modanedane ba huku Moze awö zura ndra sama'ele'ö i'oigö dödönia, ena'ö faduhu dödöra khö Yesu.)%Ba hiza, omasiga marongo hewisa wangerangerau; börö me no marongo, gofu heza alua wasosota sanandrösa ba wamaha'ö [niha keriso] andrö."E(Ba hiza, lamane khönia: "Ma'ifu lö nitemama sura moroi ba Yudaia sanandrösa khöu, ba lö göi si möi samösa ba gotalua ndra talifusö ba wangombakha hadia ia zi lö sökhi ba khöu.'Da'ö mbörö wa omasi ndra'o falukha khömi ba wahuhuosa. Börö wanötöna Ndraono Gizara'eli andrö, wa teböbö ndra'o. c~+}||h{{zzyAA]@??>==<;;b:: 9m88Y7765V4I22+11400N//?.z.--+*))#(''&L%%N$$k$##;""(! "IoXC}LNBAU86 g  " ` /aqp-Yena'ö ba wa-ha-sara dödö ba ba wa-ha-sara li mifolakhömi Lowalangi, Ama Zo'aya ya'ita Yesu Keriso.C,Ya Lowalangi, si no umbu wa'ebolo dödö ba fondrara dödö andrö, zame'e khömi fangerangera ba fa'edöna dödö si fagölö, sinangea ba wangerangera ba fa'edöna dödö Keriso Yesu,G+Fefu zi no tesura me föna [ba zura ni'amoni'ö], no tesura ia tobali famaha'öda, ena'ö aro ita ba wanötöna börö wa'ebolo dödö ba fondrara dödö nitemada moroi ba zura ni'amoni'ö.A*{Börö me Keriso göi tenga soguna khöNia samösa auri Ia; ba hiza simane si no tesura [sanandrösa khöNia]: "No göna Ndra'o fa ngo'aya ndra niha sango'aya Ya'ugö [he Lowalangi]."c)?Akha dozi ita ta'odödögö ba wanuwuni awöda niha, ena'ö itugu tedou ia ba wa'asökhi.K(Famarou ba wa-ha-sara dödö Dumaduma nibe'e KerisoMo'ömö ita, ya'ita si no aro ba wamati, ba wolului fa'ambö'a mbö ndra talifusö sambö aro, ba böi fayaŵa ita ba zi sökhi si so khöda.m'SGofu haniha zangiwa tödö [hadia salakha ma tenga] na manga ia, no tehuku ia, börö me tenga sodanedane ba wa'afaduhu dödönia ifalua da'ö. Gofu hadia ia nifalua niha, na lö modanedane ba wa'afaduhu dödö, no horö da'ö.F&Na so khömi wa'afaduhu dödö [wa aefa ami moroi ba ngawalö goigoi wemanga], tobönö manö na ha Lowalangi zangila. Ohahau dödö niha, na lö itegu ia tödönia ba ngawalö nifaluania.%Abölö sökhi lö mi'a nagole, ma lö mibadu nagu, ma zui hadia ia danö bö'ö si tobali börö wa ifalua horö talifusöu.5$cBöi fakiko zi no I'ohalöŵögöi Lowalangi ha börö ngawa lö gö. Oi sökhi sa fefu hadia ia, ba hiza alai niha na börö ni'ania tedöni niha bö'ö ba wamalua horö.#Börö da'ö, akha ta'ame'egö tödö wolohi soguna ba wa-ha-sara dödö awö wondrorogö fa'afaoma mondrou'ö ba zi sökhi.j"MNiha si möi enoni Keriso ba wamalua simanö, da'ö nitema dödö Lowalangi ba nifosumange niha.@!yBörö me lö khaikhai gamatöröŵa Lowalangi andrö ba ngawalö hadia ni'ada ma hadia nibaduda, ba hiza ba wa'atulö, fa'ohahau dödö ba fa'omuso dödö nibe'e Geheha Ni'amoni'ö.Z -Mihaogöhaogö sibai faböi te'o'aya zi sökhi andrö [nibe'e Lowalangi] khömi.?wBa na mi'afökhöi dödö dalifusömi ba wemanga hadia ia gö, tenga sa'ae ba wa'omasi so ami. Böi mi'alani dalifusömi börö ngawalö gö; noa sa mate Keriso soguna khönia göi.5U'ila, ba Yesu So'aya zangaro'ö tödögu, wa lö hadöi si no tohöna alakha; ba hiza, ba niha si faduhu tödö wa salakha ia, sindruhu no salakha.]3 Böi fobörö wamaelungu dalifusöu Börö da'ö böi sa'ae faoma ta'etu'ö huku khö nawöda, ba hiza akha mi'ame'egö tödö fa böi so zi toba li famawuka dödö dalifusömi ma si tobali fangalania ba wamati.a; Simanö sa wa dozi ita lö tola lö'ö tatema li föna Lowalangi ba ngawalö gamuatada.K Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Faya wa sauri Ndra'o, − Iŵa'ö So'aya, − na lö dozi mbalöduhi aöndrö ba wangalulu fönaGu, ba na lö dozi lela mu'ao ba wangakui wa Ya'o Lowalangi."~u Ba hiza, ya'ugö [solau famoni], hana wa ö'etu'ö huku khö dalifusöu [si lö mamoni]? Ma ya'ugö göi [si lö mamoni], hana wa fayaŵa ndra'ugö khö dalifusöu [solau famoni]? Fefu sa ita muzizio föna dadaoma Keriso; Ya'ia zangetu'ö huku. Da'ö sa mbörö wa mate Keriso ba ifuli auri Ia, ena'ö tobali Ia samatörö, he ba niha si no mate, he göi ba niha sauri.Na auri ita, khö Zo'aya auri ita, ba na mate ita, mate ita khö Zo'aya. Tobali, he sauri ita ba he si mate, no tana khö Zo'aya ita.r]Samösa sa lö ba gotaluada sauri soguna khönia samösa; ba samösa lö si mate soguna khönia samösa.,QHaniha zangofönai'ö fasambua ngaluo, akha ilau da'ö ba wamosumange So'aya. Niha si lö mamoni ba wemanga, ifosumange Zo'aya, börö me i'andrö saohagölö khö Lowalangi [gö ni'ania andrö]. Niha samoni ba wemanga, ifosumange göi Zo'aya, börö me i'andrö saohagölö khö Lowalangi.?wSo niha sanguma'ö, wa so ngaluo sabölö moguna moroi ba ngaluo tanö bö'ö; so göi zanguma'ö wa fagölö manö fefu ngaluo. Akha ihonogöi zamösana hadia nifaduhusinia tödö.OHaniha sa ndra'ugö, wa barani ndra'ugö wangetu'ö huku ba genoni niha bö'ö? Ha sokhö ya'ia zi tola manguma'ö wa aro ia ma lö'ö; ba aro sa genoni andrö, me abölö Zo'aya ba wanuwuni ya'ia.-SHaniha zi lö mamoni ba wemanga, böi fayaŵa ia ba niha samoni; niha samoni ba wemanga, böi i'etu'ö huku ba niha si lö mamoni, börö me no Itema ia Lowalangi.xiSo zi faduhu tödö, wa tola i'a fefu ngawalö gö; ba hiza, niha sambö'ambö ba wamati ha bulu geu ndriwora.}Faoma mitema nawömi Mitema dalifusö sambö'ambö ba wamati ba böi mitehegö wa so wabalisa wangerangera ba gotaluami.! Ba hiza, mitehegö wa ifatörö wa'aurimi So'aya ya'ita, Yesu Keriso; ba na mihaogö nösimi, böi irege tobali börö wa'atesao wangisö.Z- Datatörö lala wa'aurida ba gamuata si sökhi si faudu ba zi ma'ökhö; tenga ba wo lau femangamanga, ma famadumadu, ma fohoröhorö, ma amuata fa'a-lö-aila'aila, ma fabagobagosa, ma zui fa'afökhö dödö. Noa sa numalö zi bongi; ba no arakhagö moluo. Börö da'ö dataröi ngawalö gamuata wa'ogömigömi ba tafa'anö khöda wangöna haga.z m Lala wa'auri si bohou Lö tola lö'ö mifalua da'ö, me no mi'ila ginötö iada'a, ya'ia wa no irugi inötö khömi ba wemaoso moroi ba wemörö. Noa sa abölö ahatö ginötö wangorifi andrö iada'e, moroi ba ginötö me awena mamati ita. } Niha sangomasi'ö awönia, lö ilau khönia zi lö sökhi; börö da'ö, fa'omasi andrö no fa'amo'ahonoa huku ma'afefu.k O Börö me oroisa: Böi ohorö, böi amunu niha, böi anagö, (böi lau wasasita si lö duhu), böi angisö hadia ia, ba hadia ia goroisa tanö bö'ö, no terahugö ba goroisa andre: Omasi'ö nawöu simane fa'omasiu ndra'ugö.8 i Noro dödö niha keriso ba wobanuasa Böi mo'ömö ami hadia ia gofu ha'ökhö, baero wa faoma mi'omasi'ö nawömi. Börö me sangomasi'ö awönia, no ifönui goroisa [Moze].B } Mibu'a hadia ia zinangea mibu'a ba niha: Bea khö zinangea manema bea, be'elö khö zinangea manema be'elö, fangata'ufi khö zinangea mu'ata'ufi ba sumange ba zinangea manema sumange.} Da'a ae mbörö wa mibu'a göi bea. Sohalöŵö khö Lowala ngi sa ira, na lafalua halöŵö andrö ba wa'owölö'ölö.  Da'ö mbörö wa moguna mi'o'ö li ndra samatörö, tenga ha ena'ö böi tehuku ami, ba hiza ena'ö böi itegu ami tödömi göi. No enoni Lowalangi ndra samatörö andrö soguna ba wa'ohahau dödömi. Ba na mifalua zi lö sökhi, ya ata'u ami, börö me tenga lö guna wa so ba dangara kuaso ba wangetu'ö huku. No sa enoni Lowalangi ndra samatörö ba wanulöni hadia ia ba niha si lö sökhi.V% Ira samatörö andrö tenga fameta'u ba gamuata si sökhi, no fameta'u ba gamuata si lö sökhi. Na lö omasi ami ata'u khö ndra samatörö, akha mifalua zi sökhi, irege mitema wamosumange moroi khöra. Börö da'ö, dozi solaŵa samatörö, no ilaŵa zi no ihonogöi Lowalangi; ba dozi samalua ya'ia, no i'andrö wanguhukunia samösa.U# Noro dödö niha keriso khö ndra samatörö Dozi niha, akha i'o'ö li ndra samatörö, börö me lö samatörö si so kuaso si tenga moroi khö Lowalangi. Samatörö si so kuaso no nihonogöi Lowalangi.kO Akha lö i'alani ami si lö sökhi, ba hiza mi'alani zi lö sökhi andrö faoma amuata si sökhi..U Ba ya'ami, na olofo zi fa'udu khömi, mibe'e gönia; na owökhi dödönia, mibe'e önia nidanö. Na mifalua zimanö, hulö na no mi'owuloi mbo galitö ba högönia.iK Akha tenga ya'ami zangetu'ö huku, ya'ami ni'omasi'ögu, ba hiza mitou'ö ba danga Lowalangi ba wangetu'ö huku. Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Ba dangaGu so wanguhuku. Ya'odo dania zanulöni hadia ia, Iŵa'ö So'aya."dA Na sanandrösa ba khömi, akha lö mamalö mi'alui lala, ena'ö so wa'atulö ba niha fefu.~ Böi misulöni zi lö sökhi faoma si lö sökhi; mi'odödögö wamalua si sökhi (tenga ha föna Lowalangi, ba hiza) föna niha fefu.|}q Ya so khömi wa-ha-sara-dödö, böi fayaŵa dödömi ba mi'ide'ide'ö ami; böi miŵa'ö tödömi wa atuatua ami.{|o Mifao wa'omuso dödö awö niha si so ba wa'omuso dödö ba mifao wa'abu dödö awö niha si so ba wa'abu dödö.K{ Mifahowu'ö niha samakao ya'ami, mifahowu'ö ba böi mi'angelifi.az; Milului wa'ambö'ambö soguna ba niha samati ba böi aiwö ami wanema ya'ira ba nomomi.zym Mi'omusoi'ö dödömi ba wanötöna, ya ebolo dödömi ba wanaögö famakao ba böi adagedage ami ba wangandrö.cx? Böi alö wa'owölö'ölömi, ba hiza ya Ifehulu dödömi Eheha ba we'amöi enoni Zo'aya.kwO Ya faoma mi'omasi'ö nawömi hulö zi fatalifusö, ba ya faoma fahulö ami ba wamosumange awömi. v Fa ' omasi ba nawö Böi so wamini tödö ba wamalua fa'omasi andrö. Mi'ogorofi zi lö sökhi ba mi'odödögö wamalua si sökhi.Au{ Na sohalöŵö ba wame'e menemene, akha sindruhu ibe'e menemene. Haniha zohalöŵö ba wame'e ame'ela, akha ifalua halöŵönia si fao fa'ahele dödö. Haniha zondrönia'ö, akha owölö'ölö ia ba halöŵönia. Haniha zohalöŵö ba wondrorogö niha si tosasa, akha ifalua halöŵö andrö ba wa'omuso dödö.[t/ Na fe'amöi enoni, akha sindruhu möi enoni. Na guru, akha sindruhu mamaha'ö ia.s# So khöda mbuala si faehufaehu, faudu ba kharasi nibe'e Lowalangi khöda zamösana: Na buala fama'ele'ö, akha te'oguna'ö faudu ba wamati.r' simanö göi ita, heŵa'ae oya, ha sambua boto ita ba khö Keriso, ba dozi ita faoma fariawö zamösana hulö ndrotondroto ba zi sambua boto.sq_ Börö me simane ba mbotoda no oya ndroto ndroto, ba hiza lö fagölö halöŵö ero ndrotondroto andrö,;po Lagu wariawösa ba gotalua umat Modanedane ba kharasi si no Ibe'e khögu Lowalangi [ya'ia wa tobali ndra'o rasul], uŵa'ö khömi zamösana: Böi miŵa'ö tödömi abölö alaŵa mbosimi moroi ba wetaromi sindruhu, ba hiza mifaigi ami dali zindruhunia, faudu ba kharasi si no Ibe'e Lowalangi ba zamösana.o# Böi mifagölösi lala wa'aurimi ba lala wa'auri wa'a-niha-gulidanö, ba hiza, akha itugu miwu'ai lala wa'aurimi si fao famohouni era'era dödö, ena'ö mi'ila mifahela tödömi hadia gohitö dödö Lowalangi, hadia zi sökhi, so'ahonoa ba hadia zomasimasi dödöNia. n9 Fo'ömö niha keriso ba wa'aurira Iada'a, ya'ami ira talifusö, börö wa'ahakhö dödö Lowalangi andrö, u'amenesi ami: Mitehegö wa tobali fasömbata sauri nösimi, ni'oniagö khö Lowalangi ba si fatema ba dödöNia. Da'ö sa lalami ba wamosumange Lowalangi ba wa'asinangea.m' $Moroi khöNia sa fefu hadia ia ba Ya'ia mbörö hadia ia fefu ba ba khöNia lualua hadia ia fefu. KhöNia sa zumange irugi zi lö aetu. Amen.bl= #Ma zui haniha zirai mame'e khöNia hadia ia, irege lö tola lö Isulöni khönia So'aya?bk= "Haniha sa zangila era'era dödö Zo'aya? Ma haniha zi tola mame'e khöNia fanuturu lala?Aj{ !Sinunö fanuno fa'atuatua LowalangiHa wa'abakha wa no a'oi so khö Lowalangi, fa'atuatuaNia awö wangi'ilaNia! Lö aboto ba dödö niha gangetulaNia ba tebai te'osisi'ö döröŵaNia.{io Noa sa Ilulu fefu niha ba wa'a-lö-molo'ö Lowalangi, ena'ö tola Iforoma'ö wa'ahakhö dödöNia ba khöra fefu. h simanö göi ira si lö molo'ö iada'a, ena'ö misöndra wa'ahakhö dö dö Lowalangi, falukha göi ira wa'ahakhö dödöNia dania. g Simane ya'ami, si lö molo'ö li Lowalangi me föna, iada'e no misöndra wa'ahakhö dödö, börö wa'a-lö-molo'öra li Lowalangi,Rf Lö'ö sa ifuli I'ositengagö Lowalangi ngawalö mbuala awö wogaoniNia.1e[ Na dali Injil no tobali ira si fa'udu khö Lowalangi, börö ami [ena'ö te'orifi ami]; ba hiza, na dali wamili no si fahuwu khö Lowalangi ira, börö ndra furugöra.?dy Da'a wawu'usa liGu ba khöra: U'efa'ö sa'ae horöra."#c? awena te'orifi göi soi niha Yahu di ma'afefu, faudu ba zi no tesu ra: "Moroi ba Ziona dania tohare Zangorifi ba wangeheta fa'afaröi ndra ma'uwu Yakobo.sb_ Fa'ahakhö dödö Lowalangi ba niha fefu He ya'ami ira talifusö! Omasido sibai, ena'ö mi'ila nifakhoi dödö Lowalangi [sanandrösa ba Ndraono Gizara'eli], ena'ö börö wa'onekhemi lö mihalö gangetula si lö fagöna. Duhu sa wa irugi iada'e no teduhö dödö ndra niha Yahudi ösa, irugi mo'ahonoa wa'ato nikaoni moroi ba gotalua niha si tenga niha Yahudi, a  Na ya'ami si te'eŵa ba ndraha zaitun gatua, ba no tetanögö ami ba döla zaitun si sökhi, heŵa'ae tenga börötami ia, hadia tenga mendrua manö ira si no daha sindruhu moroi ba döla zaitun si sökhi andrö, aoha sibai ba wananögö ya'ira mangawuli.*`M Ba ya'ira, ifuli dania tetanögö ba döla andrö, asala laröi wa'a-lö-faduhu dödöra, börö me khö Lowalangi so wa'abölö ba wananögö ya'ira mangawuli. _ Börö da'ö, akha mifatoutou tödömi wa'asökhi dödö Lowalangi ba he göi wa tola Ihuku niha. Ihuku niha si so horö, ba hiza sökhi dödöNia khömi, asala lö mamalö auri ami sodanedane ba wa'asökhi dödöNia; na lö'ö, ba tetibo'ö göi ami dania.^' Na lö alimagö khö Lowalangi ba wanibo'ö daha sindruhu, te mendrua manö lö alimagö khöNia ba wanibo'ö ya'ami [daha nifalemba andrö].']G Duhu da'ö! Tetibo'ö ira börö wa'a-lö-faduhu dödöra, ba tetema ami börö wa'afaduhu dödö. Börö da'ö, böi mifayaŵa, ba hiza akha ata'u na'i ami.i\K Te miŵa'ö: "No tefatö ndraha zaitun, ena'ö tola mufalemba ndra'aga ba döla zaitun andrö."$[A böi fayaŵa ami ba ndraha nifatö andrö. Na fayaŵa ami, mitörö tödömi wa tenga ya'ami zanundreheni ŵa'a andrö, ba hiza ŵa'a zanundreheni ya'ami.Z1 Na no mufatö ösa ndraha zaitun, ba no tetanö ami ba nahia ndraha nifatö andrö, ya'ami daha zaitun gatua, irege mo'urakha ami ba wa'atabönia,-YS Töla zaitun ba ngawalö ndrahania Na te'amoni'ö zia'a roti, tatu te'amoni'ö roti andrö ma'afefu; ba na te'amoni'ö ŵa'a geu, tatu te'amoni'ö ndraha geu göi. X9 Börö na fanibo'ö ya'ira no tobali fangatulö ba nösi gulidanö, hadia tenga mendrua manö wanema'ö ya'ira no fa'auri mangawuli moroi ba wa'amate.bW= Ma atö ba zimanö tumbu wa'aterou dödö ba soigu samösa, irege tola u'orifi ira ösa.5Vc Iada'a fahuhuo ndra'o khömi, ya'ami si tenga niha Yahudi: Sagötö wa'atobaligu rasul ba ngawalö soi si tenga niha Yahudi no u'odödögö, ena'ö molakhömi halöŵögu.U/ Na no tobali hare nösi gulidanö golalöŵara, ba no tobali howuhowu ba soi niha wa'ate'alara, mendrua manö tobali fa'amo'ahonoa wa'amolo'öra.UT# Usofu zui: Hadia, alabu niha Yahudi, ena'ö tekiko ira [irugi zi lö aetu]? Ma'ifu tenga. Ba hiza, börö golalöŵara, wa irugi soi tanö bö'ö fangorifi andrö, ena'ö tefarou dödö ndra niha Yahudi.S) Akha tobali ogömigömi höröra, irege lö sa'ae la'ila hadia ia; ba böi famalömalö ba wamaöndrö hulura [barö kalo mbagi wangosawuyu]."R{ No göi iŵa'ö Dawido: "Akha tobali tandraŵa ba fesufe su watomesara, ba tobali famakiko ba fanguhuku [wasömbatara]..QU simane si no tesura: "No Ibe'e khöra dödö si mörömörö Lowalangi, irege tebai la'ila horöra ba tebai larongo tögi dalingara; simanö irugi ma'ökhö andre."ePC Fa'ateduhö dödö Ndraono Gizara'eli no tobali hare ba soi bö'öHewisa iada'e? Lö lasöndra hadia ni'aluira Iraono Gizara'eli, ba hiza ha si tosai andrö si no Ifili Lowalangi zanöndra. Oi abe'e dödö danö bö'ö,%OC Ifili ira börö wa'ebua dödöNia ba tenga börö nilaura. Na börö nilaura mena'ö, tenga sa'ae fa'ebua dödö sindruhu wa'ebua dödö Lowalangi andrö.TN! Simanö göi iada'e, so zi tosai si no tefili ba wa'ebua dödö Lowalangi.M Ba hiza, hadia niŵa'ö Lowalangi khönia? Imane: "No Uröi khöGu fitu ribu si lö irai mamalöduhini tanö föna Mba'ali."L Imane: "He So'aya, no labunu ndra sama'ele'ö khöU ba ladudugö altarMö. Ha tö ya'o zi toröi, ba edöna göi ira ba wamunu ya'o.">Ku Lö Itibo'ö soiNia Lowalangi si no Ifili i'otarai mböröta. Ma zui lö mi'ila niŵa'ö zura ni'amoni'ö sanandrösa khö Gelia, me i'angadugö Ndraono Gizara'eli föna Lowalangi?J1 Manofu ndra'o, umane: "Hadia no Itibo'ö soiNia Lowalangi? Tatu lö'ö! Ya'odo samösa no Iraono Gizara'eli, nga'ötö Gaberahamo, mado Mbeneyami.>Iu Ba hiza, sanandrösa ba Ndraono Gizara'eli Imane: Ma'öma'ökhö manö no U'oro'ö dangaGu ba soi si lö molo'ö ba solaŵalaŵa." ""Si tosai Ndraono Gizara'eli sanöndra fangorifi7Hg Lö ibini'ö wanguma'ö Yesaya, me imane: "[Ima ne Lowalangi:] No lasöndra Ndra'o ira niha si lö mangalui Ya'o; ba no to'ele Ndra'o khö ndra niha si lö manofunofu Ya'o."bG= Ifuli zui usofu: "Hadia, lö saboto ba dödö Ndraono Gizara'eli?" No tohöna iŵa'ö Mo ze: "[Imane Lowalangi:] Ubali'ö dania alege dödömi ba soi si tenga soiGu, ba mofönu dania ami ba soi sambö era'era Ube'e."0FY Manofu ndra'o: "Hadia, lö nirongora turia andrö?" Tatu noa. Noa sa tesura: "No tehöngö ba zi sagörö ulidanö wanuriaigöra, ba no irugi wondrege danö duriara."_E7 Moroi ba duria andrö wa tumbu wamati, ba turia andrö no si'otarai daroma li Keriso.D} Ba hiza, lö fefu niha latema duria andrö. No iŵa'ö Yesaya: "He So'aya, haniha zi faduhu tödö ba duria nifa'emama?"=Cs Ba wanuriaigö andrö lö tola lö'ö tefatenge niha? [No alua da'ö,] faudu ba zi no tesura: "Ha wa'asökhi na tohare niha solohe turia wa so wa'atulö, turia wa no sökhi fefu."B  Fa ' a-lö-mamati Ndraono Gizara ' eliHewisa wa tola la'angaröfili döi Zo'aya, na lö mamati ira khöNia? Ma hewisa wa tola mamati ira khöNia, na lö nirongora turiaNia? Hewisa wa tola larongo duria sanandrösa khöNia, na lö niha sanuriaigö khöra?HA  Noa sa tesura: "Te'orifi dozi niha sangaröfi li töi Zo'aya."C@ Ba da'a lö amaehuta niha Yahudi moroi ba soi si tenga Yahudi, börö me Lowalangi si ha samösa andrö no Lowalangi ba niha fefu, same'e howuhowu si fahöna ba niha sangaröfili Ya'ia.X?) Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Lö te'ala dozi si faduhu tödö khöNia."x>i Börö na mamati niha faoma tödönia, isöndra wangatulö; na mangaku niha faoma bawania, isöndra wangorifi."== Börö na ö'akui bawau wa Yesu andrö no So'aya, ba mamati ndra'ugö ba dödöu wa no I'orifi Ia Lowalangi moroi ba wa'amate, te'orifi dania ndra'ugö.K< Ba hiza, hadia niŵa'ö ba zura ni'amoni'ö? Simane niŵa'önia: "No ahatö sibai khöu daroma li andrö, no so ia ba mbawau ba ba dödöu." Da'ö sa duria ni'ombakha'öma, wa ha famati zoguna.{;o Ma zui ömane: "Haniha zi möi ba mbanua niha tou?" Eluahania, ba wolohe Keriso miyaŵa moroi ba gotalua zi mate.<:q Ba hiza, sanandrösa ba wangatulö sodanedane ba wamati andrö, no tesura: "Böi ömane bakha ba dödöu, haniha zi möi misi yaŵa ba zorugo?" Eluahania, ba wolohe Keriso mitou.$9A Misteri Paska no danedane ba wangorifi Sanandrösa ba wangatulö sodanedane ba huku andrö, noa sa isura Moze wa ha samalua huku andrö zanöndra fa'auri.}8s No Keriso sa zangasiwai huku [Moze] andrö, irege si fao fama'emaNia lasöndra wangatulö dozi niha samati khöNia.s7_ Lö sa aboto ba dödöra, hewisa wanga'azökhi Lowalangi amakhaitaNia ba khöra, ba hiza la'alui lala ba wanga'azökhi amakhaita andrö molo'ö fangerangerara samösa ba lö latou'ö ira ba wangatulö andrö si'otarai khö Lowalangi.C6 Tola ube'e wasasita sanandrösa ba khöra andrö, wa terou sibai dödöra ba wamalua somasi Lowalangi, ba hiza fa'aterou dödöra andrö tenga sodanedane ba wa'aboto ba dödö sindruhu.5 Ya'ami ira talifusögu! Da'ö zomasi dödögu ba fangandröngandrögu khö Lowalangi, ya'ia ena'ö te'orifi soigu andrö.74g !simane si no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Hiza, Utaru'ö dania Gowe ba Ziona, kara nitendre ba gowe wa'ate'ala; ba hiza, niha si faduhu tödö khöNia lö te'ala ira dania."3% Hana wa lö lasöndra? Börö me lafalua da'ö tenga sodanedane ba wamati, no ba wa'abölöra samösa. Manendre ira ba Gowe Anendrea andrö,2 Ba hiza, Iraono Gizara'eli sogamögamö fangatulö [moroi khö Lowalangi] ba wamalua oroisa, lö lasöndra wangatulö andrö.z1m Fa'ateduhö dödö Ndraono Gizara'eli Yesu Keriso no Kara Anendrea Na simanö, hadia niŵa'öda? Soi tanö bö'ö, si lö mangalui fangatulö [moroi khö Lowalangi], no lasöndra wangatulö andrö, ba hiza fangatulö nifodanedane ba wamati.20] No göi iŵa'ö Yesaya: "Na lö mena'ö niröi Zokhö banua si yaŵa awö danö ösa moroi khöda tobali tanömö, no tobali hulö Zodoma ita ba no fagölö ba Gomora."&/E No I'etu'ö wanguhuku So'aya ba Ifatörö wa'atulöNia. Ba hiza, fanguhuku andrö si no te'etu'ö, Ifalua dania So'aya ba soi niha ba zi sagörö ulidanö."E. Ma na'i no iŵa'ö Yesaya sanandrösa ba Ndraono Gizara'eli andrö: "He hulö wa'oya gawu ba mbewe nasi wa'atomi, ya'ami Iraono Gizara'eli, ha ma'ifu zi toröi ba ha da'ö ni'orifi dania.`-9 Ba na laŵa'ö me fö na: Tenga soiGu ami, lafotöi dania ira iraono Lowalangi sauri.", Soi Lowalangi si bohou Alua da'ö, faudu niŵa'ö ba Lowalangi ba zura Hosea me Imane: "Soi si tenga soiGu, Ufotöi soiGu dania, ba si tenga ni'omasi'öGu, tobali ni'omasi'öGu (ba si lö manöndra fa'ahakhö dödö, isöndra wa'ahakhö dödö dania).n+U No tekaoni ita awöra, tenga ha moroi ba gotalua ndra niha Yahudi, ba hiza moroi ba soi bö'ö göi.q*[ ba na edöna Ia Iforoma'ö wa'a'oi so lakhömiNia ba niha si no tefa'anö ba wanema lakhömiNia andrö?6)e Hewisa göi na edöna Lowalangi Iforoma'ö wönuNia awö wa Ifa'ele'ö wa'abölöNia ba niha si no tehonogöi ba wanema fönuNia, me no ara sibai Ibologö dödöNia khöra,;(o Hadia tenga ba danga zamazökhi bowoa so kuaso ba wamazökhi nahia soguna ba gamagama solakhömi ma zui nahia soguna ba gamagama sambö molakhömi, moroi ba la'uri si ha sambua?%'C He niha, haniha sa ndra'ugö, wa barani ndra'ugö wolaŵa Lowalangi? Hadia tola iŵa'ö nifazökhi khö zamazökhi ya'ia: "Hana wa ömane wamazökhi ya'o?"&} Tatu mimane khögu iada'e: "Na simanö, hana na sa wa Itegu na fasala niha? Haniha sa zi tola molaŵa ohitö dödöNia?"o%W Tobali, Ibe'e wa'ahakhö dödöNia ba zomasi dödöNia, ba I'abe'e dödö niha sedöna Ia I'abe'e'ö.i$K Simane sa niŵa'ö Lowalangi khö Wara'o ba zura ni'amoni'ö: "Da'ö sa dani wa Ufataro ndra'ugö [tobali razo], ena'ö U'oguna'ö ndra'ugö ba wangoroma'ö lakhömiGu, awö ba wangombakha töiGu ba gulidanö ma'asagörö."Z#- Tobali, tenga fa'edöna ma famorege niha zoguna, ha fa'ahakhö dödö Lowalangi."/ Noa sa Imane khö Moze: "U'ebua'ö dödöGu ba niha sedöna Uforoma'ö fa'ebua dödöGu ba Uhakhösi tödö niha somasi Ndra'o Uhakhösi tödö."! Fa'edöna dödö Lowalangi ba fa'ahakhö dödöNia Hadia niŵa'öda ba da'e? Hadia, so wa'a-lö-atulö khö Lowalangi? No tatu lö'ö.R  Simanö göi no tesura: "U'omasi'ö Yakobo ba fa'udu Ndra'o khö Gezau."H  no Iŵa'ö khö Rebeka: "Tobali enoni nono siakhi nono sia'a."gG Me lö si tumbu na sa ndraono andrö, me lö na sa nifaluara si sökhi ba si lö sökhi, − ba ena'ö aro nifili Lowalangi faudu ba nifakhoi dödöNia, ba tenga börö gamuata niha, no sodanedane ba wogaoni Lowalangi,−' Ba tenga ha khö Zara, simanö göi zalua khö Rebeka. So dombua khönia nono si'otarai khö zi samösa ira matua, ya'ia Giza'aki, furugöda.|q Simane sa wawu'usa li andrö: "Ba ndröfia, ba ginötö si mane, so zui Ndra'o, ba no tumbu khö Zara nono matua."&E Eluaha nia: Tenga nga'ötönia molo'ö fa'aniha nifotöi iraono Lowalangi, ba hiza, ha iraono si tumbu ba wawu'usa li Lowalangi nifotöi sindruhu nga'ötö.+O ba tenga fefu nga'ötö Gaberahamo no nga'ötö Gaberahamo sindruhu. Noa sa Imane Lowalangi khö Gaberahamo: "Ha nga'ötö Giza'aki nifotöi nga'ötömö dania".zm Tebai sa lö tefönui daroma li Lowalangi. Ba hiza, tenga fefu Ndraono Gizara'eli no Iraono Gizara'eli sindruhu,7g Nga'ötö ndra tuada ira; ba molo'ö fa'aniha moroi khöra na'i i'otarai Keriso andrö. Börö da'ö, ya nisuno Lowalangi, si so yaŵa hadia ia fefu, irugi zi lö aetu. Amen2] Iraono Gizara'eli ira, soi si no Ifili Lowalangi, me no Itema ira tobali iraonoNia awö wa no Iforoma'ö khöra lakhömiNia. No auli'auli Ifaböbö ira ba khöNia ba Ibe'e khöra ngawalö goroisa, Ituturu khöra lala wamosumange Ya'ia awö wa Ibe'e khöra wawu'usa li [ba wangorifi ya'ira dania].Q Ma na'i omasi ndra'o te'elifi ba tefabali moroi khö Keriso börö ira.y Abu sibai dödögu ba lö aedu'aedu tefakao gera'eragu, börö ndra talifusögu si sambua soi khögu molo'ö fa'aniha.F Fa ' abu dödö Waulo börö Ndraono Gizara ' eli Uŵa'ö zindruhu ba khö Keriso, si no sasi ba wehedegu. Tödögu nifatörö Geheha Ni'amoni'ö zanga'aro'ö ya'o, wa sindruhu niŵa'ögu:eC'ma fa'abölö tanö bö'ö, he si so ba mbanua si yaŵa ba he si so barö danö, ma zui ngawalö ni'a'asogö tanö bö'ö, tebai laba'agö Lowalangi ba wangomasi'ö ya'ita, si no alua ba khö Keriso Yesu, So'aya ya'ita.{&Faduhu dödögu, wa he fa'amate ba he fa'auri, he ira mala'ika ba he ira samatörö, he si so iada'e ba he si so dania,[/%Ba hiza, no si möna ita ba da'ö fefu, börö Keriso andrö sangomasi'ö ya'ita.6e$Simane si no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Börö me tana khöU ndra'aga [he So'aya], lö mamalö te'ohe ndra'aga ba wa'amate, labali'ö ndra'aga biribiri ni'ohe ba wanaba."7g#Hadia zi tola mamabali ya'ita ba khö Keriso sangomasi'ö ya'ita? Hadia, famakao, ma fa'afökhö, ma folohi, ma fa'olofo, ma fo'ambö'a mböta, ma ameta'uö, ma zui famu nu?|q"No mate Keriso Yesu [salahida], töratöra me no ifuli auri Ia, so Ia ba gambölö Lowalangi ba wombelegö ya'ita.~ u!Haniha zi tola mangadugö niha nifili Lowalangi? No Lowalangi zangatulö'ö ya'ira. Haniha zi tola manguhuku ya'ira?" = Na lö alimagö khöNia NonoNia samösa, ba hiza no Ibe'e soguna khöda fefu, hadia, lö I'amualagö khöda ngawalö danö bö'ö fefu si fao awö -Nia? 5Lö samabali ya'ita ba wa'omasi Lowalangi Hadia na sa niŵa'öda iada'e sanandrösa ba da'ö fefu? Na fao khöda Lowalangi, haniha zangalani ya'ita? 9Dozi si no tohöna Ihonogöi, da'ö göi nikaoniNia. Dozi si no Ikaoni, da'ö ni'atulö'öNia, ba si no I'atulö'ö, da'ö göi nifolakhömiNia dania.T !Börö me fefu zi no tohöna Ifili, no göi tohöna Ihonogöi, wa tobali dania ira si fakhili ba wamaedo NonoNia [si no maoso]. Ba zimanö tobali Ono sia'a NonoNia andrö ba gotalua ndra talifusö sato.H Aboto ba dödöda: Fao Lowalangi ba wohalöŵö khö ndra niha sangomasi'ö Ya'ia, irege aekhu ba wa'asökhi fefu hadia ia. Noa sa Ikaoni ira Lowalangi ba da'ö, faudu ba nifakhoi dödöNia. 9Ba Lowalangi sanekhegö tödö niha zangila niŵa'ö Geheha andrö; börö me mangandrö Ia salahi ndra niha samati faudu ba gohitö dödö Lowalangi.Z-Ba da'a Itolo ita Eheha ba wa'ambö fa'abölöda, börö me lö ta'ila hewisa zi sökhi na mangandrö ita; ba hiza, Eheha andrö samösa zangandrö salahida khö Lowalangi ba wangaröngarö si lö alua baeha.gGAndrö wa tadönadöna zi lö ni'ila horöda na sa, ba tabalobaloi ia si fao fa'ebolo dödö.=sItolo ita Eheha ba wanötönaNo te'orifi ita ba wanötöna. Na no i'ila horöda nidönadönada, lö sa'ae manötöna ita. Hewisa na sa wa tadönadöna zi no so ba duduma höröda?[/Ba tenga ha ya'ira manö, mangaröngarö göi dödöda, heŵa'ae no tatema we'ewe'e dödö wangöhöli, ya'ia Geheha, fao wa tabalobaloi ginötö wangöhöli botoda (irege oroma wa sindruhu ono Lowalangi ita).3Börö me abo to ba dödöda, wa irugi iada'a, fefu ni'a'asogö so ba wangaröngarö ba fa'afökhö hulö wa'afökhö nirasoi ndra alawe ba wo'ono.2]heŵa'ae so dötönafö wa te'efa'ö göi ni'a'asogö andrö fefu moroi ba wangosawuyu wa'atekiko ba mo'urakha ira ba wangefa'ö solakhömi andrö ba ndraono Lowalangi.Noa sa Ilulu Lowalangi ba wa'atekiko ni'a'asogö andrö fefu, tenga börö me fasala ira, no börö me tefaogö ira ba wanguhuku niha,veNoa sa muhulu dödö fefu ni'a'asogö ba wombalombaloi inötö, na Iforoma'ö lakhömi ndraonoNia Lowalangi.@~yTötönafö ndraono Lowalangi no tötönafö ni ' a ' asogö ma ' afefuFaduhu dödögu, wa lakhömi nihönagö Lowalangi khöda lö famaedonia ba ngawalö wamakao nitaögöda iada'e.h}INa iraono ita, no sanema ondröita göi ita, sanema ondröita moroi khö Lowalangi, ba tatema na'i gondröita andrö si fao awö Keriso, asala tatehegö wanaögö famakao awöNia, irege tefolakhömi göi ita awöNia dania.E|Eheha andrö zanga'aro'ö tödöda wa no ono Lowalangi ita.h{IBörö me Eheha nitemami moroi khö Lowalangi tenga eheha sombali'ö ami sawuyu zui, irege sada'uda'u wa'aurimi; ba hiza, no mitema Geheha sombali'ö ya'ami ono Lowalangi; ba ba Geheha andrö tola mu'ao ita: Abba - he Ama!Uz#Dozi niha sanehegö wa Ifatörö ira Eheha Lowalangi, no ono Lowalangi ira.y  Na ifatörö wa'aurimi fa'aniha, mate ami dania. Ba hiza na faoma fa'abölö Geheha mi'alani gamuata wa'aniha, auri ami dania.+xO Eheha ba ya'ita, iraono LowalangiDa'ö mbörö, ya'ami ira talifusö, wa monoro dödö ita, tenga ba wamalua amuata wa'aniha, irege ifatörö wa'aurida fa'aniha.^w5 Na so khömi Geheha Lowalangi, sangorifi Yesu moroi ba wa'amate, Lowalangi andrö, sangorifi Yesu moroi ba wa'amate, I'orifi göi dania mbotomi sanörö fa'amate andrö, faoma EhehaNia si no so bakha ba dödömi.v! Na so khömi Keriso, he ŵa'ae itörö wa'amate botomi börö horö, Eheha andrö zangorifi ya'ami me no te'atulö'ö ami föna Lowalangi.Iu  Tenga sa'ae ba wamatörö gisö'isö dödö wa'aniha so ami, no ba wamatörö Geheha, na sindruhu so khömi Geheha Lowalangi. Na so niha si lö Eheha nibe'e Keriso, tenga tana khö Keriso ia.Yt+börö me niha solo'ö isö'isö dödö wa'aniha, tebai itema tödö Lowalangi.sBörö me isö'isö dödö wa'aniha andrö no si fa'udu khö Lowalangi ba lö i'o'ö goroisaNia; ba sindruhu göi wa tebai,wrgNo saekhu ba wa'a mate gisö'isö dödö wa'aniha; ba Eheha andrö zamasao ba wa'auri ba ba wa'ohahau dödö.QqBörö me niha sangodanedanegö fa'aurira ba wa'aniha, lö aetu lagohi tödöra zanandrösa ba wa'aniha; ba niha sangodanedanegö fa'aurira khö Geheha, lö aetu labokai dödöra ba halöŵö Geheha.qp[Ba zimane tola tafalua gohitö dödö goroisa, me lö sa'ae ifatörö ita fa'anihada, ba hiza no Eheha.4oaHadia sa zi tebai ilau huku [Moze] andrö, me si lö fa'abölö ia börö wa'atebaida ya'ita niha, no Ifalua Lowalangi ba wamatenge OnoNia samösa tobali ösi niha, fagölö khöda, ya'ita niha si so horö, ba wangalani horö andrö, irege ba wa'a ösiniha NonoNia andrö te'alani wa'abölö horö.n+Me no Ifatörö ndra'ugö Eheha same'e fa'auri ba waböbö sa khö Keriso Yesu, lö sa'ae teböbö ndra'ugö ba wamatörö horö awö wa'amate.  ~}}} |{zyxxKwv~uttGsrrqpp?oonTmmll2kkjVj i3hh}hgffnfeddccbUaa`__^]]V\[['ZZYYFXXUW;VUUwU TT3SsRQQ OO}NN`MLL*KnK)JiIIH\GG8FFEHDCBB*A@??o>=<<5;:::/99@77v66>55x54g3w22N11^1 0P//+.-,,+Z*y)B(('w&&%w%$##""! yTaDv?mU2Ocp 9 { ! { > vp   |kq Da'e niŵa'ögu khö ndra niha bö'ö,− tenga niŵa'ö Zo'aya,−: Na so dalifusö ba wamati sokhö fo'omo ira alawe si tenga niha samati, ba fao sa dödö wo'omonia ira alawe andrö wefao khönia ba wa'auri, böi ifofanö wo'omonia andrö.Qj Ba na no alua ifabalisi, akha lö ifuli mangowalu khö ndra matua bö'ö, ma zui abölö sökhi na i'atulö'ö ia ba khö wo'omonia andrö. Simanö göi ndra matua, böi ifofanö wo'omonia ira alawe.$iA Fa'aro wangowalu Da'e goroisa khö ndra niha si no mangowalu,− tenga oroisagu, no oroisa Zo'aya,− böi ifabalisi wo'omonia ira matua fo'omo ira alawe.hw Ba hiza, na tebai lataha dödöra, akha mangowalu manö ira. Abölö sökhi sa zimanö, moroi na ikhozi ira fangisö.gKhö ndra niha si lö mangowalu awö ndra niha si mate donga, abölö sökhi na lö la'alui lala ba wangowalu, simane ya'o.Wf'Ha wa'asökhi sa na fefu niha fagölö ba khö gu andre [ba wa'a-lö-mangowalu], ba hiza, no fabö'öbö'ö kharasi nitema zi samösa niha moroi khö Lowalangi; simane ba zi samösa, simanö ba zi samösa.GeUŵa'ö khömi da'e, ha ba wamarou tödömi, ba tenga fareta.dBöi faoma mi'aröu'ö ami [khö wo'omomi], tola sa ba zi lö ara, asa la sodanedane ba wa-ha-sara dödö, ena'ö so khömi ginötö ba wangandrö. Aefa da'ö akha ifuli orudu ami, ena'ö lö ifa'amöi ami ba wanandraigö satana, börö wa'ambömi ba wanaha tödö.!c;Lö kuaso ndra alawe ba mbotonia samösa, ha fo'omonia ira matua; ba simanö göi ndra matua, lö kuasonia ba mbotonia samösa, ha fo'omonia ira alawe.bAkha ifönui zinangea halöŵönia ira matua khö wo'omonia ira alawe, ba simanö göi ndra alawe khö wo'omonia ira matua.(aI[Utema li]: Börö wangisö ba nösi niha andrö, abölö sökhi na dozi ira matua so wo'omo ira alawe, ba simanö göi ndra alawe dozi so wo'omora ira matua.`Sanandrösa ba warongasa Sanandrösa ba nisurami khögu, [me mimane]: "Abölö sökhi na lö ibabaya zi samösa ira alawe ira matua."_%No tebe'e mböli fondrege zebua ba wangöhöli ya'ami [moroi ba wangosawuyu horö]. Andrö mi'oguna'ö mbotomi tobali famosumange Lowalangi.^7Ma lö mi'ila, wa botomi andrö no nahia Geheha Ni'amoni'ö, sangiagö ya'ami, ni'amualagö Lowalangi khö mi? Tenga sa'ae okhötami samösa mbotomi!"]=Mi'aröu'ö ami ba wohorö. Fefu horö tanö bö'ö nilau niha, lö manandrösa ba mbotonia. Ba hiza, niha solau fohorö no ba mbotonia ifazökhi horö.W\'Ba hiza, niha sanou'ö ya'ia khö Zo'aya, tobali sambua eheha ia khö Keriso.:[mMa zui lö mi'ila, wa niha sanou'ö ya'ia khö ndra alawe sohoröhorö, tobali sambua boto ia khö ndra alawe andrö? Simane si no tesura: "Tobali sambua boto zi darua andrö."DZHadia, lö mi'ila wa ndrotondroto mboto Keriso mbotomi andrö? Hadia, sinangea uhalö ndrotondroto mboto Keriso andrö ba ubali'ö ia ndrotondroto ndra alawe sohoröho rö? Ma'ifu tebai!lYQNo I'orifi Zo'aya moroi ba wa'amate Lowalangi, simanö göi I'orifi dania ita faoma fa'abölöNia.oXW Ö andrö no soguna ba dalu, ba talu andrö no soguna ba gö, ba hiza, no Ihonogöi Lowalangi wa'atebulö zi dua balö andrö. Ba hiza, tenga sa ba wo horöhorö mboto andrö, ba hiza no khö Zo'aya, ba So'aya zokhö boto andrö.hWI No soguna ba wamolakhömi Lowalangi mbotoda [So zanguma'ö:] "Tola ufalua fefu hadia ia". [Te sindruhu] Ba hiza, tenga fefu oi sökhi. "Tola ufalua fefu hadia ia". [Te sindruhu] Ba hiza, böi irugi ikuasoi ndra'o hadia ia._V7 No simanö sa gamuata mi ba mböröta. Ba hiza, iada'e no tehaogö ami ba wanasa ni'amoni'ö, no te'amoni'ö ami, ba te'atulö'ö ami [khö Lowalangi] ba döi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, ba ba Geheha Lowala ngida.\U1 sanagönagö, solu'alu'a, si mabumabu, sangobongobousi niha bö'ö, ba ira sorabu.0TY Ma lö aboto ba dödömi, wa ira niha solau si lö atulö andrö lö tana khöra ba gamatöröŵa Lowalangi? Böi elungu ami! Lö motana khö ba gamatöröŵa Lowalangi ndra niha safönu fangisö, ira sanömba adu, sohoröhorö, sohoröni si fagölö ngasi khönia ba sanehegö ya'ia tehoröni, SBa hiza sa, ya'ami samösa milau wa'a-lö-atulö ba ya'ami zolohe fa'ate'ala, ma na'i khö ndra talifusö niha samati milau da'ö.R!Fanehegö manaögö famakao Haniha zi möi ba gamatöröŵa Lowalangi Wa so gamadöniŵa ba gotaluami, no fa'ate'alami da'ö. Hana wa ambö omasi ami wanaögö fa'a-lö-atulö; ba hana wa tebai mitehe telimo ami [moroi na mi'ohe gamadöniŵa andrö föna zanguhuku]?&QEHadia sinangea na samösa niha samati i'angadugö dalifusönia niha samati, ma na'i föna niha si tenga niha samati [khö Keriso] i'ohe gamadöniŵa andrö?%PCBa wangailasi ya'ami, wa uŵa'ö da'ö. Hadia samösa lö sa'ae ba gotaluami satuatua si tola mangasiwai amadöniŵa ba gotalua ndra talifusö niha samati?;OoAndrö na so gamadöniŵa sanandrösa ba wa'au ri sero ma'ökhö andrö, akha föna niha fondrege zide'ide ba gotalua niha samati mi'ohe gamadöniŵa andrö ba wangetu'ö ya'ia.N!Hadia lö göi mi'ila, wa so na'i khöda kuaso ba wangetu'ö huku khö ndra mala'ika? Mendrua manö zanandrösa ba wa'auri sero ma'ökhö.@MyHadia lö mi'ila wa niha samati zangetu'ö huku ba nösi gulidanö andre? Na ya'ami zangetu'ö huku ba nösi gulidanö andre, hadia tebai mi'etu'ö gamadöniŵa si lö eluaha andrö?sL_Hewisa wangasiwai fabalisa dödö ba gotalua niha keriso Na so samösa ba gotaluami zi so amadöniŵa khö nawönia niha keriso, hana wa barani ia wolohe farakaro andrö föna zanguhuku si lö mamati, ba tenga föna ndra niha samati?:Km Khö ndra niha si tenga niha keriso, akha Lowalangi samösa zangetu'ö huku khöra; ba ya'ami, [simane si no tesura:] mituli'ö moroi ba wariawösami niha si lö sökhi andrö.+JO Hadia sa lohelohegu ba wangetu'ö huku khö ndra niha si tenga niha keriso? Hadia, tenga ya'ami zi lö tola lö'ö mangetu'ö huku khö ndra ndrotondroto Gereja?3I_ Börö da'ö, uŵa'ö khömi iada'e, akha lö fariawö ami khö ndra niha sanguma'ö wa niha Keriso ia, ba hiza sa no sohoröhorö ia, no solu'alu'a, no sanömba adu, no sangobongobou si awönia, no si mabumabu, ma zui sorabu. Ma na'i khö ndra niha sima nö, akha lö orudu ami khöra ba wemanga.JH  Niŵa'ögu andrö, tenga fefu niha gulidanö safönu fangisö, ma niha solu'alu'a, ma zui si falimo, ma zui ira sanömba adu, börö na simanö, lö tola lö'ö miröi gulidanö andre mena'ö.uGc Ba zuragu si lalö, no uŵa'ö khömi, akha lö fariawö ami khö ndra niha safönu fangisö ba nösi niha.HF Börö da'ö, data'owasaini Paska andrö, tenga si fao laru si no arara, ya'ia wa'obou dödö ba fa'a-lö-sökhi, ba hiza, si fao roti si-lö-mu'aisöni, ya'ia wa'adölö dödö ba fa'aduhu.UE#Miheta khömi laru satua andrö, ena'ö tobali ami adona roti si bohou. Noa sa tobali ami hulö roti si-lö-mu'aisöni [ni'amoni'ö], börö me no tefasömba'ö Nono Mbiribiri Paska khöda, ya'ia Keriso.oDWLö sökhi wanunonunomi ya'ami. Hadia lö mi'ila, wa laru si ha ma'ifu i'aisöni adona roti ma'afefu?~Cumitou'ö niha samalua da'ö khö zatana ba wamakiko boto wa'anihania, ena'ö te'orifi ia ba ngaluo wangawuli Zo'aya.jBMNa no owulo ami ba döi Zo'aya ya'ita, Yesu, si fao ehehagu, bakha ba kuaso Zo'aya ya'ita, Yesu,4AaAröu ndra'o moroi khömi na dali mbotogu, ba hiza na dali gehehagu no so ndra'o ba gotaluami, ba no u'etu'ö huku ba niha samalua da'ö, hulö no so ndra'o ba gotaluami. @ Heŵa'ae simanö, ba ebua na sa mbawami. Sabu tödö na'i mena'ö ami, ba mituli'ö niha samalua simanö moroi ba wariawösami.w?gFa'amoguna ekskomunikasi – Fangowasaini Paska ba wa 'asinangeaNo tehöngö wa so ba khömi wohorö, ma na'i fohorö si lö to'ölö alua ba gotalua ndra niha si lö aboto ba dödö Lowalangi, ya'ia wa so niha sangodonga fo'omo namania.>)Iada'e, hadia zabölö omasi ami, hadia tohare ndra'o khömi si fao bözibözi ma zui tohare ndra'o khömi si fao fa'omasi ba fa'ebolo dödö?o=WBörö me amatöröŵa Lowalangi andrö tenga teforoma'ö si fao fehede manö, ba hiza ba wa'abölö.*<MBa hiza, lö ara tö möi ndra'o khömi, na Itehegö So'aya. Ba da'ö dania oroma khögu hadia so nösi khö ndra segebua bawa andrö ma zui ha li manö khöra.X;)So ösa ba gotaluami zebua bawa ba wanguma'ö lö sa'ae möi ndra'o ba khömi.|:qAndrö wa no ufatenge khömi Dimoteo, onogu ba khö Zo'aya, si no ni'omasi'ögu ba si lö faröi, ena'ö ifasugi ba dödömi ngawalö gamakhoita si no ufa'ema khömi ba döi Keriso Yesu, ba simane si no ufaha'ö göi ba Gereja misa gofu heza.\91Börö da'ö, u'o'ou ami, ena'ö mita ra lahegu, (simane ya'o sanara lahe Keriso).87Heŵa'ae mena'ö hönö wa hönö gurumi ba khö Keriso andrö, ba lö oya namami. Ba khö Keriso Yesu, no u'adonogö ami börö wanuriaigögu Injil..7USanuriaigö Injil no amaedola nama khö ndra niha samatiTenga ba wangailasi ya'ami wa usura da'e, ba hiza, ba wangamenesi ya'ami hulö nonogu fondrege ni'oma si'ö.'6G na la'obousi ndra'aga, masulöni faoma fehede si sökhi. Hulö na tobali ndra'aga sasao gulidanö andre, tobali si ta'unö ba hörö niha fefu, irugi iada'e.5) ba ma'erege si dödöma wangalui soguna khöma faoma tangama samösa. Na lalele ndra'aga, mafa'ema howuhowu; na lagohi ndra'aga, mataha manö;p4Y Irugi iada'e, mataögö wa'olofo, fa'owö khi dödö ba fa'a-lö-nukha, tefakao ndra'aga ba lö nahia,83i Tobali ndra'aga niha sambö tödö, börö Keriso, ba ya'ami no satuatua ba khö Keriso. Si lö fa'abö lö sa ndra'aga ba sabölö ami. Teturia ami, ba teheraherai ndra'aga.32_ Lala wa'auri ndra tengetenge LowalangiBa dödögu, hulö na no Ifonahia ndra'aga Lowalangi ba nahia fondrege tanö furi, ya'aga ira rasul, ma na'i hulö niha si no te'etu'ö huku fa'amate; no tobali ndra'aga sandiwara nifaigifaigi gulidanö ma'asagörö, nifaigifaigi ndra mala'ika awö niha fefu.]13Duhu sa wa no abuso ami, no fahöna khömi fefu hadia ia, no tobali ami samatörö, heŵa'ae lö ya'aga. Ha wa'asökhi na sindruhundruhu no tobali ami samatörö, irege tola göi fao ndra'o awömi ba wamatörö.N0Haniha zanehegö khöu wa fa yaŵa ndra'ugö? Hadia, tenga fefu zi so khöu no [moroi khö Lowalangi] ötema ia? Ba na nitemau da'ö fefu, hana wa fayaŵa ndra'ugö, hulö na tenga buala khöu ia?^/5Börö ami, ya'ami ira talifusö, wa utandrösaigö wehedegu andre ba khögu samösa ba ba khö Afolo, ena'ö börö dumaduma si no mabe'e, aboto ba dödömi hadia geluaha na laŵa'ö ''böi mitalu'i ndrege zi no tesura'', ena'ö lö hadöi ba gotaluami sanunonuno ya'ia ba wangebua'ö si samösa niha modanedane ba zi samösa tanö bö'ö..Börö da'ö, böi mi'ofönai'ö wangetu'ö huku fatua lö tohare Zo'aya. Ya'ia sa zohagaini si tobini ba zogömigömi ba sangoroma'ö nifakhoi dödö niha; awena ba da'ö dania dozi niha latema zulö moroi khö Lowalangi faudu ba gamuata zamösana.-Heŵa'ae lö i'angadu gö ndra'o tödögu, ba hiza, tenga da'ö lohelohe wa no te'atulö'ö ndra'o; So'aya samösa sa zangetu'ö hukugu.E,Ba hiza, ma'ifu lö ba dödögu, hadia mi'etu'ö hukugu ya'ami ma zui so zangetu'ö huku tanö bö'ö. Ma na'i ya'odo samösa lö baranido wangetu'ö hadia ia sanandrösa ba khögu andre.Y++Sanandrösa khö ndra sohalöŵö andrö, tatu tetötöna wa si lö faröi ira.9*kHa Keriso zanguhuku satulö Akha lamane dödöra niha sanandrösa ba khöma andre: Ira enoni Keriso ndra'aga ba wondrorogö ba famosasi ngawalö misteri andrö khö Lowalangi.N)Ba ya'ami, no okhöta Keriso, ba Keriso andrö no okhöta Lowalangi.(he Faulo, he Afolo, he Fetero, he ulidanö andre, he fa'auri, he fa'amate, he inötö iada'e, he inötö dania; no okhötami fefu da'ö.W''Börö da'ö, böi so zi fayaŵa börö zi samösa niha. Tana khömi sa fefu,g&GNo na sa tesura: "I'ila So'aya nifakhoi dödö ndra niha satuatua, wa no si lö eluaha fefu.";%oBörö me fa'atuatua molo'ö niha gulidanö andre no fa'abodo ba wamaigi Lowalangi. Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Utandraŵaisi ndra niha satuatua ba wa'onekhera samösa."l$QOkhöta Keriso ita Böi so ba gotaluami zolimo ya'ia samösa. Na so ba gotaluami zanguma'ö wa atuatua ia molo'ö su'asu'a niha gulidanö andre, akha oföna tobali ia niha si bodo, ena'ö sindruhu atuatua ia [föna Lowalangi].#%Na so niha samakiko omo Lowalangi, ba Ifakiko göi dania niha andrö Lowalangi. Ni'amoni'ö sa nomo Lowalangi andrö, ba ya'ami nomo andrö.t"aHadia, lö aboto ba dödömi wa ya'ami nomo Lowalangi andrö awö wa ba gotaluami toröi Geheha Lowalangi?!Na akhozi ba galitö ni'ohalöŵögöinia, te'ala ia; te'orifi sa ia, ba hiza hulö zi no arakhagö akhozi ia ba galitö.< sNa aro halöŵö ni'ohalöŵögöinia, itema zulö.'G to'ele dania halöŵö zamösana ba ngaluo wanguhuku andrö, börö me tohare ngaluo andrö si fao alitö, ba alitö andrö zangoroma'ö hadia aro ma lö'ö.   Wa so zotomo ba dete fondrasi andrö faoma ana'a, faoma firö, faoma feremata, faoma eu, faoma lewuö ma zui faoma töla zukhu,w Börö me samösa lö si tola mamazökhi fondrasi tanö bö'ö baero fondrasi si no tehonogöigö, ya'ia Keriso Yesu.D Tatema zulö ba halöŵöda zamösana Faudu ba kharasi Lowalangi si no tebe'e khögu, no hulö samösa duka ndra'o, uhaogöhaogö sibai wamazökhi fondrasi domosa andrö, ba niha bö'ö zanohugö fangotomosi ya'ia. Ba hiza, akha dozi niha lahaogöhaogö sibai hewisa wanohugö tomosa yaŵa ba dete fondrasi andrö.yk Sanolo sa ndra'aga ba halöŵö andrö khö Lowalangi, ba ya'ami, no amaedola nowi khö Lowalangi ba tomosaNia.pYHe sananö, he göi sohawui, faoma labönökhi nawöra ba latema zulö faudu ba halöŵöra zamösana.]3Andrö wa lö eluaha zananö ma zui sohawui, ha Lowalangi, same'e fa'atedou andrö.J Ya'odo zananö, Afolo zohawui, ba Lowalangi sa zame'e fa'atedou.#?Hana, haniha Afolo andrö? Ba haniha zindruhunia Waulo andrö? Ha enoni khö Nifatimi andrö ira, faudu ba halöŵö si no Ibe'e khöra zamösana So'aya..UNa imane si samösa: "Solo'ö Faulo ndra'o," ba imane si samösa: "Solo'ö Afolo ndra'o," hadia, tenga fa gölö ami khö ndra niha bö'ö (si lö Eheha Lowalangi)?*MBörö na so na sa ba gotaluami wa'afökhö dödö ba fabalisa dödö, hadia, tenga da'ö zangoroma'ö wa falemba na sa dödömi ba nösi gulidanö ba faya'osa?`9No amaedola nono sawuyu ami ba wamati khö Keriso, irege ufabadugö khömi susu, tenga ö sabe'e, börö me tebai na sa ami. Simanö göi irugi iada'e tebai ami, börö me falemba na sa dödömi ba nösi gulidanö.Falulusa fohalöŵö ndra enoni Lowalangi [Me luo da'ö, me so ndra'o ba gotaluami], ya'ami ira talifusö, tebai na sa fahuhuo ndra'o khömi simane ba niha si no manema Eheha; ba hiza, fahuhuo ndra'o khömi simane fahuhuosa ba niha saolo tödö ba nösi gulidanö.Börö me [no tesura]: "Haniha sa zangila era'era Zo'aya, irege tola ibe'e khöNia wanuturu lala?" Ba Eheha andrö no tebe'e khöda.eCNiha si so Eheha tola ifahela hadia ia fefu, ba ya'ia samösa, lö si tola manu'agö ya'ia.mSNa dali wa'aniha si to'ölö, samösa niha tebai itema tödönia zi'otarai Geheha Lowalangi; no turia si lö boto wamaiginia da'ö, ba tebai göi aboto ba dödönia. Awena sa tola aboto ba dödönia na Itolo ia Eheha Lowalangi.L Duhu sa wa sanandrösa ba mbuala andrö mamaha'ö ndra'aga, ba hiza tenga si fao fehede wa'atuatua niha, no si fao fa'atuatua nibe'e Geheha. Si'otarai khö Geheha ha ba geheha tola tebotokhi ia. Ba hiza, tenga eheha gulidanö andre nitema da, no Eheha si'otarai khö Lowalangi, irege ta'ila hadia ni'amualagö Lowalangi khöda.5 c Haniha sa zangila si so ba dödö niha, na tenga eheha niha samösa, si so khönia? Simanö göi samösa lö sangila ösi dödö Lowalangi, baero Geheha Lowalangi samösa.D  Eheha zangombakha ösi dödö Lowalangi No Ifa'ele'ö khöda da'ö Lowalangi si fao fama'ema Geheha Ni'amoni'ö. Eheha andrö sa zanekhegö hadia ia fefu, he göi hunö dödö Lowalangi.d A Ba hiza, noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Si lö irai i'ila hörö niha, si lö irai irongo tögi dalinga niha ba si lö irai tumbu ba dödö niha, da'ö zi no Ihönagö Lowalangi khö ndra niha sangomasi'ö Ya'ia."1 [Samösa lö ba gotalua ndra samatörö ba gulidane andre saboto ba dödö angetulaNia andrö. Na no aboto ba dödöra mena'ö, lö sa laforöfa Zo'aya lakhömi andrö.C ba hiza, fa'atuatua nituriaigögu andrö, no fa'atuatua Lowalangi si no tobini bakha ba misteriNia, ya'ia, fatua lö inötö na, no Ihonogöi Lowalangi wa Ifo'urakha ita ba lakhömiNia.DFa'atuatua LowalangiUturiaigö sa wa'atuatua khö ndra niha si teboka tödö, ba hiza tenga fa'atuatua molo'ö famaigi niha gulidanö ma zui ira samatörö ulidanö si ha gasagasa andre,^5ena'ö tenga ba wa'atuatua wa'aniha modanedane wamatimi, no ba wa'abölö Lowalangi.7gHe huhuogu, he göi fanuriaigögu tenga si fao fehede sadöni dödö börö wa'atuatua wa'aniha ufa'ema ia, ba hiza si fao fangoroma'ö fa'abölö nibe'e Geheha Ni'amoni'ö,fEMöi ndra'o khömi si fao fa'a-lö-abölö, si fao fa'ata'u ba fanizinizi [föna Lowalangi]. 9Me luo da'ö, no uhalö gangetula, wa lö edönado u'ila hadia ia ba gotaluami baero zanandrösa khö Yesu Keriso, ba da'ö na'i, si no mate ba röfa.ucTenga fa'atuatua molo'ö fa'aniha Simanö göi me tohare ndra'o ba khömi, ya'ami ira talifusö, tenga si fao fa'onekhe ba wahuhuosa ma zui fa'atuatua tohare ndra'o ba wangombakha khömi ohitö dödö Lowalangi [ba wangorifi soi niha].mSDa'ö mbörö wa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Na so zanunonuno ya'ia, ya musuno ia ba khö Zo'aya."<qYa'ia sa zogaoni ya'ami ba waböbösa ba khö Keriso Yesu, si no tobali fa'atuatua khöda nibe'e Lowalangi. Ya'ia andrö zangatulö'ö ya'ita, sangamoni'ö ba sangöhöli ya'ita.Bena'ö gofu haniha tebai isuno ia ta nö föna Lowalangi.8iba hadia ia zi lö töi awö ni'ositengagö niha gulidanö andre, ma na'i fondrege zi lö eluaha ba wamaigi niha gulidanö, no Ifili Lowalangi ba wangosilö'ögö si so töi,,~QBa hiza, si bodo molo'ö famaigi niha no Ifili Lowalangi ba wangailasi satuatua; ba si lö fa'abölö dali wamaigi niha no Ifili Lowalangi ba wangailasi sabölö;?}wFanuyu niha side'ide Mitörö tödömi atö, ya'ami ira talifusö, hewisa ami me tekaoni ami: Na dali wa'aniha, lö ato ba gotaluami zatuatua, lö ato zi so töi ba lö ato zalaŵa.?|wFa'abodo [nitötöigu andrö] khö Lowalangi no abölö atuatua moroi ba wa'atuatua niha gulidanö, ba fa'a-lö-abölö khö Lowalangi no abölö moroi ba wa'abölö niha gulidanö.{Ba hiza, ba niha si no tekaoni, he niha Yahudi, he niha si tenga niha Yahudi, no fa'abölö Lowalangi Keriso andrö ba fa'atuatuaNia.zba hiza, ya'aga maturiaigö Keriso si no teforöfa, si fatuwu ba niha Yahudi ba si no fa'abodo ba niha si tenga niha Yahudi.jyMLa'andrö dandra sahölihöli dödö ira niha Yahudi, ba la'alu'alui wa'atuatua ira niha Yunani,x3Heŵa'ae no oroma wa'atuatua Lowalangi ba ni'a'asogö andrö fefu, lö sa'atö aboto ba dödö niha gulidanö Lowalangi ba wa'atuatuara. Börö da'ö Ibokai lala ba wangorifi niha samati ba duria sanandrösa ba röfa andrö si no fa'abodo molo'ö fangerangera niha gulidanö.KwNa simanö, heza so niha satuatua iada'e? Heza so zangila amakhoita? Heza so niha sonekhe ba wahuhuosa iada'e? Hadia, tenga no Ibali'ö si lö eluaha wa'atuatua niha gulidanö andrö Lowalangi?;voNoa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "(Ulau zagahölihöli dödö, irege) tobali si lö eluaha wa'atuatua niha sagatuatua, ba labini'ö wa'onekhera niha sogonekhe börö wa'aila."Vu%Fa'abölö si tobini ba röfa KerisoKhö ndra niha saekhu ba wa'atekiko, no turia si lö ösi duria sanandrösa ba röfa andrö; ba ba khöda, ya'ita ni'orifi, to'ele wa'abölö Lowalangi ba duria andrö.Fuena'ö te'efa'ö ndra'o ba danga niha [Yahudi] si lö mamati [khö Yesu Keriso] ba danö Yudaia, ba ena'ö itema tödö ndra niha keriso si so ba Yerusalema wanolo ni'ohegu andrö.:EmBa döi Zo'aya ya'ita Yesu Keriso ba ba wa'omasi nibe'e Geheha Ni'amoni'ö, u'andrö sibai khömi, ya'ami ira talifusö, ena'ö milului wangandrö khö Lowalangi soguna khögu,hDIFaduhu dödögu, wa na möi ndra'o khömi, so ndra'o ba wa'afahöna howuhowu si'otarai Keriso.uCcNa no u'asiwai halöŵö da'ö ba wanou'ö khöra fanolo andrö, möido sa'ae ba Spanyol ba utörö khömi.!B;Duhu sa wa no angetulara da'ö, ba sindruhunia no noro dödöra wolau da'ö. Börö na mo'urakha ndra soi si tenga niha Yahudi ba ngawalö kharasi si no Ibe'e Lowalangi khö ndra niha keriso [si so ba Yerusalema], mo'ömö göi soi bö'ö andrö ba wanolo ya'ira faoma okhötara.&AENoa sa ahele dödö niha keriso ba Makedo nia ba ba Akhaya wangowuloi fanolo soguna khö ndra talifusö si numana ba gotalua ndra niha samati ba Yerusalema.c@?Ba hiza, oföna ua möido ba Yerusalema ba wamasao fanolo khö ndra niha samati ba da'ö.E?andrö wa utötöna, na möi ndra'o ba Spanyol, tola utörö khömi ba wamaigi ya'ami ba ena'ö mifasao ndra'o we'amöi ba da'ö, na no u'omusoi'ö dödögu ma'ifu ba we'aso ba gotaluami.>Ba hiza iada'e, me lö sa'ae nahiagu wohalöŵö ba danö andre, ba me no ha'uga fakhe wa'ara no humulu dödögu wangondrasi ya'ami,(=IHadia mbörö wa omasi möi Waulo ba RomaBörö wanuriaigögu Injil [ba danö gatumbukha] andrö wa irugi ma'ökhö andre tetaha manö ndra'o we'amöi khömi.@<yba hiza, faudu ba zi no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Oi la'ila Ia dozi niha si lö irai manema turia sanandrösa khöNia; ba si lö irai mamondrondrongo liNia, oi aboto ba dödöra."C;Ba wamalua halöŵö andrö u'odödögö sibai, ena'ö uturiaigö Injil andrö ba nahia ba zi lö na sa teturiaigö Keriso. Lö sa omasido motomo ba dete wondrasi nifa'anö niha bö'ö;:si fao tandra sahölihöli dödö awö gila'ila ba ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö, ena'ö tefasao ngawalö soi ba wolo'ö li Lowalangi. Ba zimanö, no u'asiwai halöŵö wanuriaigö Injil Keriso, nibörögö ba Yerusalema ba ba danö si fasui irugi ba Ilirika.59cbörö me lö barani ndra'o ba wahuhuosa sanandrösa ba danö bö'ö, baero zanandrösa ba zi no Ifalua Keriso si fao fama'emagu, he ba ngawalö wehedegu, he ba gamuatagu,{8oBa halöŵögu fe'amöi enoni Lowalangi andrö, nifalua ba waböbösa khö Keriso Yesu, tola usuno ndra'o ma'ifu,W7'Ba wangombakha Injil si'otarai Lowalangi andrö ufalua halöŵö wa'a'ere, irege fefu soi si tenga niha Yahudi tola tobali fasömbata sinangea nitema dödö Lowalangi ba si no I'amoni'ö Eheha Ni'amoni'ö.6Heŵa'ae simanö, auli'auli [ba zura andre] barani sibai ndra'o ba wanura khömi, hulö ba wamasugi ba dödömi [si no mi'ila], börö me no utema kharasi moroi khö Lowalangi ba wa'atobali enoni Keriso Yesu soguna ba ngawalö soi si tenga niha Yahudi.5Fangasiwai sura – Hadia mbörö wa isura zura Faulo Faduhu dödögu sanandrösa ba khömi, ya'ami ira talifusögu, wa no fahöna khömi wa'edöna dödö si sö khi ba a'oi so khömi wangi'ila, irege so danedane wa tola faoma mifarou dödö nawömi.G4 Lowalangi si no umbu wanötöna, ya Ifönui ami fa'omuso dödö ba fa'ohahau dödö si fahöna ba wama ti, ena'ö itugu aro ami ba wanötöna andrö si'otarai wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö.3/ No göi iŵa'ö Yesaya: "So dania Lewiö ba nga'ötö Giza'i; maoso Ia ba wamatörö ngawalö soi fefu; ba khöNia manötöna fefu ngawalö soi."_27 Da'a na sa: "Misuno Zo'aya, he ya'ami ngawalö soi fefu, ya mi'ebua'ö Ia dozi mado."^15 No na sa tesura: "Mi'omusoi'ö dödömi, he ya'ami ngawalö soi si fao awö soiNia."l0Q ba ena'ö lafosumange göi Lowalangi ira soi tanö bö'ö börö wa'ahakhö dödöNia. Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Da'ö mbörö wa usuno Ndra'ugö ba gotalua soi bö'ö (he So'aya); ba ulau zinunö ba wanuno töiMö."3/_Da'e niŵa'ögu: No Itehegö Ia Keriso ba wanema famoto ba wangoroma'ö fa'a-lö-faröi Lowalangi sanandrösa ba ngawalö wawu'usa liNia si no Ibe'e khö ndra furugöda,s._Börö da'ö, ya faoma mitema nawömi, simane Keriso si no manema ya'ami, ena'ö tefolakhömi Lowala ngi. 7}||zzyy7x:wTvviu[tt%sLrqqYponnll k{jj&ihhBgifedcctbb ar`__H_^^']\\|[[&ZYXX^W5VUU T6S QQPONNN MLL|KKrJJII==<;;$::9v887/6655-433a321100//B.f-- ,!++ **))f((h''&%%%=$$_##.!!? GC672;I^ c 2 `z9v0eU'andrö saohagölö khö Lowalangigu, wa tohude ndra'o moroi khö mi fefu ba wahuhuosa ba li geheha andrö.r/]Heŵa'ae no sökhi sibai wangandrömö saohagölö andrö, ma'ifu lö idou'ö niha bö'ö ba wa'asökhi.+.OBörö na ha ba Geheha ösuno Lowalangi, hewisa wa tola itema 'amen' niha si lö aboto ba dödö fanunomö andrö? Börö me lö i'ila hadia geluaha niŵa'ömö?Q-Tobali, hewisa na simanö? Edönado wangandrö tenga ha ba Geheha, ba hiza, mangandrö göi ndra'o si fao era'eragu; omasido wanunö tenga ha ba Geheha, ba hiza, manunö göi ndra'o si fao era'eragu.i,KBörö na mangandrödo ba li geheha, Eheha zangandrö ba dödögu, ba hiza, lö fao gera'eragu.r+] Börö da'ö, haniha zi fahuhuo ba li geheha, akha mangandrö ia, ena'ö itema göi kharasi wamo'eluaha.[*/ Simanö göi ami, me no mi'odödögö sibai ba wanema ngawalö kharasi moroi khö Geheha, akha töra moroi ba da'ö wangodödögömi fangalui kharasi sondrou'ö niha samati ba wa'asökhi, irege lö fo'amböta.) Ba hiza, na lö aboto ba dödögu geluaha li da'ö, no niha bö'ö ndra'o ba niha si fahuhuo khögu, ba ya'ia no niha bö'ö khögu.(% Oya sibai,− lö tatu ha wa'oya,− ngawalö li ba gulidanö andre. Heŵa'ae simanö, sambua lö hadöi ba gotalua li andrö si lö eluaha.'3 Simanö göi ami na fahuhuo ami ba li si lö mu'ila eluaha, haniha zi tola aboto ba dödö hadia niŵa'ömi? Zayazaya gölö manö wehedemi andrö!X&)Ma zui na lö tehaogöhaogö wamoli torofe, haniha zama'anö ya'ia ba wanuwö?(%IHulö simane ngawalö fakake soli, simane surune ma biola: Na lö lahaogö tefaehusi notenia, hewisa wa tola ta'ila hadia ni'anunöisi zurune ma biola andrö?$Na tohare mena'ö ndra'o khömi, ya'ami ira talifusö, ba fahuhuo ndra'o ba li geheha, hadia gunania khömi, na lö ufa'ele'ö khömi nifakhoi dödö Lowalangi ma ufa'ema khömi wangi'ila [ba wamati] ma era'era dödö Lowalangi ma zui na lö ube'e khömi wamaha'ö?t#aEdönado na fefu ami tola fahuhuo ba li geheha, ba töra na sa na mama'ele'ö ami. Tohude na sa zama'ele'ö moroi ba zi fahuhuo ba li geheha, ha tö na so zamotokhi niŵa'önia andrö, ena'ö tola tedou ba wa'asökhi ndra niha samati.~"uNiha si fahuhuo ba li geheha, ha ya'ia samösa ni'abölö'önia; ba hiza niha sama'ele'ö, idou'ö Gereja Lowalangi."!=Ba hiza, niha si so kharasi ba wama'ele'ö, no ba niha fahuhuo ia ba wondrou'ö ya'ira ba wa'asökhi, he ba wangamenesi ya'ira, he ba wondrara tödöra.: mHaniha zi fahuhuo ba li geheha, tenga ba niha fahuhuo ia, no khö Lowalangi. Samösa lö saboto ba dödö hadia niŵa'önia, ba ba Geheha fahuhuo ia ba wehede si tobini eluaha.I Sökhi kharasi fama'ele'ö moroi ba kharasi fahuhuosa ba li geheha Migohi wa'omasi ba mi'odödögö, ena'ö tola mi'okhögö ngawalö kharasi nibe'e Geheha, töratöra kharasi ba wama'ele'ö.   Iada'a si tölu ngawalö andre zi toröi: Famati, fanötöna ba fa'omasi; ba fondrege zebua ba gotaluara ya'ia wa'omasi andrö.Z- No hulö zi so ba zörömi ni'ilada iada'e ba afönu fanofunofu, ba hiza, dania fatutu wawa ita [khö Lowalangi]. No ambö'ambö wangi'ilada iada'a, ba hiza, dania ta'ila Ia simane fangi'ilaNia ya'ita iada'e.0Y Me ono side'ide na sa ndra'o, no ambö'ambö lelagu, tödö ndraono dödögu ba fangerangera ndraono wangerangeragu; ba me no bihasa ndra'o, uröi wa'a'iraono andrö.Q Ba hiza, na tohare dania zo'ahonoa andrö, ba taya sa'ae zo'ola andrö.<s Mo'ola sa wangi'ilada ba mo'ola göi wama'ele'öda. Lö mo'aetufa wa'omasi andrö. Lö sa'ae dania fama'ele'ö andrö, tebato wahuhuosa ba li geheha, ba taya kharasi ba wangi'ila andrö.1[ Lö omasi ia, na te'ala zi samösa niha, ba hiza, gofu hadia zalua, faduhu dödönia ba lö aetu wanötönania khönia ba lö mamalö ebolo dödönia ba wombalombaloi.M Lö omuso dödönia ba wa'a-lö-atulö; ba zi duhu omuso dödönia.' Lö ilau zi lö enahöi fa'omasi andrö ba lö i'alui harenia samösa; lö itehegö tefofönu ia ba lö itanö ba dödönia zala niha bö'ö.) Fa'omasi andrö no sebolo tödö ba si sökhi tödö. Lö afökhö dödö wa'omasi andrö, lö ilau waya'osa ba lö khönia fa'a-si-lö-yaŵa.%C Heŵa'ae fefu zi so khögu ube'e tobali balazo ba niha si numana, ma na'i na utehegö tetunu mbotogu, ba na lö khögu fa'omasi, ma'ifu lö gunania khögu.ve Heŵa'ae so khögu kharasi ba wama'ele'ö, ba aboto ba dödögu ngawalö zi tobini andrö, awö wa u'ila ngawalö wangi'ila; ba heŵa'ae so khögu wamati saro, irege tola ufawu'a hili, ba na lö khögu fa'omasi, no si lö eluaha ndra'o./W Heŵa'ae tola fahuhuo ndra'o ba ngawalö li soi niha ma na'i ba li ndra mala'ika, ba na lö khögu fa'omasi, no hulö mbelebele soli ba hulö ritiriti soriti ndra'o.8i Andrö wa miforege, ena'ö tola mitema ngawalö kharasi sabölö ebua. Fanuno fa'omasiIada'e uforoma'ö khömi lala sabölö sökhi na sa [moroi ba ngawalö kharasi no mege].,Q Hadia, oi dozi ira latema kharasi ba wamadöhö niha sofökhö? Ma zui oi dozi ira tola fahuhuo ba ngawalö li geheha? Ma zui fefu ira tola lafo'eluaha li andrö? Hadia, oi rasul ira? Hadia, oi sama'ele'ö ira? Hadia, oi samaha'ö ira? Hadia, oi dozi ira tola lafalua zahölihöli dödö?} Ngawalö kharasi ma karisma Noa sa Ihonogöi Lowalangi nahia ero zamösana bakha ba gotalua niha samati: Si föföna ndra rasul, aefa da'ö ira sama'ele'ö, ba awena ira samaha'ö. Awena ira si so kharasi ba wamalua sahölihöli dödö, kharasi ba wamadöhö niha sofökhö, kharasi ba we'amöi enoni, kharasi ba wondrönia'ö, awö kharasi ba wahuhuosa ba ngawalö li geheha.M  Ya'ami sa mboto Keriso andrö, ba ero zamösana no ndrotondrotonia.? w Ba na so ndrotondroto sanaögö famakao, fefu ndrotondroto bö'ö oi larasoi wa'afökhö; na tefosumange zi sambua ndrotondroto, fefu ndrotondroto bö'ö oi larasoi wa'omuso dödö.i K ena'ö lö alua wa'afabali ba ndrotondroto mboto andrö, ba hiza faoma labe'e dödöra nawöra.Z - ba hiza, ndrotondrotoda soadu andrö, lö moguna ta'odödögö sibai ba wandrorogö ya'ira. No Ihaogö sibai Lowalangi ba wama'anö botoda, irege ndrotondroto sambö tebe'e dödö andrö zabölö tefosumange,& E Ndrotondroto niŵa'öda ambö moadu andrö, da'ö zabölö tafosumange, ba ndrotondroto niŵa'öda sambö enahöi, da'ö zabölö ta'odödögö wondrorogö;M Ma na'i ndrotondroto si hulö ambö abölö andrö zabölö moguna.1 Börö da'ö tebai imane hörö ba danga: "Lö moguna khögu ndra'u gö." Simanö göi högö tebai imane ba gahe: "Lö moguna khögu ndra'u gö."6g Oya sa ndrotondroto, ba hiza ha sambua mboto.K Na ha sambua ndrotondroto mboto ma'afefu, heza so nifotöi bo to?zm Ba hiza, no Ifonahia ngawalö ndrotondroto andrö Lowalangi ba mboto, ba Ifonahia ira molo'ö sedöna dödöNia.  Na ha hörö manö zi sageu boto, hewisa wa tola mamondrongo? Ma zui na ha talinga manö mboto ma'a sageu, hewisa wa tola mangago?{ Na imane talinga: "Börö me tenga hörö ndra'o, tenga föfö mboto ndra'o", hadia, sindruhu wa tenga föfö mboto ia?|q Na imane ahe: "Börö me tenga tanga ndra'o, tenga föfö mboto ndra'o", hadia, sindruhu wa tenga föfö mboto ia?[/ Börö me tenga ha sambua ndrotondroto mboto andrö, ba hiza no oya ndrotondroto.^5 Börö me ya'ita fefu, bakha ba Geheha si ha sambua andrö, he niha Yahudi ma zui niha Yunani, he sawuyu ma zui si tenga sawuyu, no tatema wanasa ba wa'atobali sambua boto; ba ha sambua Geheha nifabadugö khöda.4~a Niha samati no boto Keriso Simane boto niha si no ha sambua ba no oya ndrotondrotonia, ba fefu ndrotondroto mboto andrö, heŵa'ae oya, no sambua boto, simanö sa Keriso.}# Ba hiza, fefu kharasi no ni'ohalöŵögöi Geheha si ha samösa ba si fagölö andrö, same'e kharasi ba zamösana molo'ö somasi Ia Ibe'e.R| Khö zi samösa tebe'e kuaso ba wamalua sahölihöli dödö. Khö danö bö'ö tebe'e kharasi ba wama'ele'ö, ba ba zi samösa tebe'e kharasi ba wamaehusi hezo zi'otarai khö Geheha Lowalangi ba hezo zi tenga. Khö zi samösa tebe'e kharasi wahuhuosa ba li geheha, ba ba danö bö'ö tebe'e kharasi wamo'eluaha li geheha andrö. { Si samösa itema kharasi wamati saro ba Geheha si fagölö andrö. Khö danö bö'ö, tebe'e kharasi ba wamadöhö niha sofökhö.z3 Khö zi samösa, tebe'e kharasi wehede fa'atuatua si fao fama'ema Geheha; ba ba danö bö'ö tebe'e kharasi ba wangi'ila molo'ö Eheha si fagölö.fyE No tebe'e ngawalö kharasi Geheha ba zamösana, ena'ö te'oguna'ö [soguna ba wa'auri zato].rx] Oya zamalua sahölihöli dödö, ba ha sa samösa Lowalangi; Ya'ia zamalua fefu hadia ia ba khöra fefu.Ew Oya ngawalö halöŵö fa'a'enoni, ba ha samösa sa Zo'aya.6vg Oya ngawalö kharasi, ba ha sambua sa Geheha.Hu  Andrö wa u'ombakha'ö khömi, niha si hede ba Geheha Lowalangi, tebai imane: "Te'elifi Yesu!" Ba simanö göi lö si tola mangakui: "Yesu no So'aya!" na tenga ba wamarou Geheha Ni'amoni'ö.t Aboto ba dödömi wa me niha baero na sa ami, falemba dödömi ba nadu si lö hede andrö, hulö na no fatewu ira khömi.s/ Ngawalö mbuala Geheha ni'amoni'ö Sanandrösa ba ngawalö mbuala Geheha andrö, ya'ami ira talifusö, lö omasi ndra'o na lö mi'ila watahögö.4ra "Na so zolofo, akha manga ua ia ba nomonia, ena'ö tenga ba wamangamöi khömi fanguhuku na owulo ami. Sanandrösa ba danö bö'ö, uzarazara wamöfö'ö na tohare ndra'o.tqa !Börö da'ö, ya'ami ira talifusögu, na owulo ami ba wamalua fatomesa Zo'aya, akha faoma mibaloi nawömi.p Ba na tatema wanguhuku moroi khö Zo'aya, no famangelamada da'ö, ena'ö lö tehuku ita si fao ösi gulidanö ma'asambua.Fo Ba hiza na tafareso ua ita, lö ihawui ita fanguhuku andrö.bn= Da'ö mbörö wa ato ba gotaluami zofökhö ba sambö abölö, ba oya ma'ifu zi no mate.m} börö me si manga ba samadu ösi piala andrö ba lö ba dödönia wa boto Keriso da'ö, no ifa'amöi khönia wanguhuku.mlS Andrö wa dozi niha, akha ifareso ua ia fatua lö i'a roti andrö awö wa ibadu nösi piala andrö, k Börö da'ö dozi si manga roti ba samadu ösi piala Zo'aya andrö ba wa'a-lö-sinangea, no mosala ia ba mboto ba ba ndro Zo'aya.j Andrö wa ero'ero na mi'a roti andrö ba na mibadu nösi piala andrö, no mituriaigö wa'amate Zo'aya irugi wa'atohareNia.fiE Simanö göi ba piala andrö, me no aefa watomesa, Imane: "[Mitema ba mibadu dozi ami:] No amabu'ula li si bohou piala andre, nifotandro ba ndroGu. Ero na mibadu nösi piala andrö, milau da'ö ba wa nörö tödö Ya'o."#h? I'andrö saohagölö khö Lowalangi, Iboboto roti andrö ba Imane: "(Mitema ba mi'a:) Botogu da'e nibe'e salahimi. Mimane wolau ba wanörö tödö Ya'o."0gY Fatomesa nihonogöi Zo'aya Moroi khö Zo'aya samösa utema nifa'emagu khömi, ya'ia wa Yesu So'aya, me ba zi bongi, fatua lö tebe'e Ia ba danga nuduNia, Ihalö roti,Xf) Hadia, lö omomi si tobali nahami ba wemanga ba ba wamadu hadia ia? Ma zui omasi ami mi'o'aya Gereja Lowalangi ba mi'ailasi niha si numana? Hadia niŵa'ögu khömi? Hadia usuno ami? Ba da'a tenga usuno ami.re] börö me oi fahulö ami ba wemanga gömi zamösana, irege so zolofo, ba tanö bö'ö sa so zirugi mabu.Nd Na owulo ami, tenga sinangea tefotöi fatomesa Zo'aya ni'owasainimi,|cq Börö me si lö tola lö'ö wa so wa'afabö'ö wangerangera ba gotaluami, ena'ö oroma haniha ami zaro ba wamati.b Töratöra me no urongo, wa so wabalisa dödö na owulo ami ba gangowuloa niha samati, ba faduhu dödögu wa duhu ösa duria andrö.Ja  Fa-ha-sara dödö ba wangowasaini fatomesa Zo'aya Si tobali tohutohu ba niŵa'ögu andrö, tenga sinangea usuno ami, börö me tenga saekhu ba wa'asökhi gangowuloami, no saekhu ba wa'ate'ala.,`Q Ba na so zi lö omasi manema da'ö, lö tola lö'ö i'ila wa lö to'ölö [lö ifake mbalubalu högö ira alawe], he ba khöda, he ba Gereja Lowalangi ma'asambua.|_q awö wa no lakhömi ndra alawe na anau mbunia? Börö me tebe'e mbu sanau khö ndra alawe tobali fombalugö ya'ia.H^  Hadia tenga no si to'ua wa lö enahöi na anau mbu ndra matua,z]m Mifahela tödömi: Hadia sinangea khö zi samösa ira alawe na mangandrö ia khö Lowalangi lö balubalu högö?\7 Börö me simane ira alawe si'otarai khö ndra matua, simanö göi ndra matua no si'otarai khö ndra alawe; ba fefu hadia ia no moroi khö Lowalangi.([I Heŵa'ae simanö, ba khö Zo'aya, lö auri ndra alawe ha ya'ia manö aefa moroi ba ndra matua; ba lö auri ndra matua ha ya'ia manö aefa moroi ba ndra alawe.uZc Börö da'ö, sinangea wa ifake [mbalubalu högö] ira alawe, tandra kuasonia, börö ndra mala'ika andrö.oYW Tenga sa ira alawe mbörö wa te'a'asogö ndra matua, no börö ndra matua wa te'a'asogö ndra alawe.mXS Börö me [ba wamobörö] tenga moroi ba ndra alawe ndra matua, no si'otarai ndra matua ndra alawe.$WA Lö moguna khö ndra matua mbalubalu högö, börö me no famaedo ba fangoroma lakhömi Lowalangi ia; ba hiza, ira alawe no fangoroma lakhömi ndra matua.RV Na lö ifake mbalubalu högö si samösa ira alawe, no fagölö na teguti mbunia. Ba na tobali fangaila khö ndra alawe na teguti mbunia ma tetöŵö högönia, sökhi manö na ifake mbalubalu högö.PU Ba hiza, dozi ira alawe si lö mamake balubalu högö ba wangandrö [ba gowuloa niha samati] ma ba wama'ema taroma li, no i'ositengagö hezo moroi ia, börö me hulö niha si no mutöŵö högö ia.T+ Andrö wa dozi ira matua samake balubalu högö ba wangandrö [ba gowuloa niha samati] ma na ifa'ema daroma li, no i'ositengagö hezo moroi ia.#S? Ba hiza, edöna ndra'o na mi'ila zi sambalö andre, ya'ia wa si'otarai Keriso ndra matua, si'otarai ndra matua ndra alawe, ba si'otarai Lowalangi Keriso.;Ro Lagu ba wamalua liturgiSinangea usuno ami, (ya'ami ira talifusö,) börö me mitörö tödömi ndra'o ba ngawalö hadia ia ba mi'o'ö gamakhoita andrö simane nifa'emagu khömi.EQ Akha mi'odumaduma ndra'o, simane ya'o sangodumaduma Keriso.PP !simane ya'o si lö mamalö mangame'egö tödö wamaogö ya'o ba niha fefu ba ngawalö hadia ia, tenga ba wangalui soguna khögu samösa, ba hiza, soguna ba niha sato, ba wamasao ya'ira ba wangorifi.'OG Böi tobali ami fangala ba wamati, he ba khö ndra niha Yahudi, he ba khö ndra niha si tenga niha Yahudi, ma zui ba khö ndrotondroto Gereja khö Lowalangi,sN_ Andrö wa he si manga ami, ma samadu hadia ia, ma samalua hadia ia, mifalua ia ba wamolakhömi Lowalangi.M# Na si fao fangandrö saohagölö khö Lowalangi fao ndra'o ba wema nga, hana wa latandraŵaisi ndra'o ba zi no u'andrö saohagölö andrö?JL  Ohitö dödögu ba wanguma'ö fehede dödö, tenga fehede dödömi samösa, no fehede dödö niha sanguma'ö da'ö. Hana wa moguna utehegö wa fehede dödö niha bö'ö zangohonogöi nilau gu?+KO Ba hiza, na so zanguma'ö khömi: "Nagole wasömbata ba nadu da'ö", böi mi'a nagole andrö börö niha sanguma'ö fehede da'ö ba he göi börö wehede dödö.-JS Na ikaoni ami ba watomesa samösa niha si tenga niha keriso, ba na mitema wogaoni andrö, mi'a gofu hadia ia nibe'enia khömi, ba lö moguna mifahelahela tödömi.PI Börö [me no tesura:] "Khö Zo'aya gulidanö awö nösinia ma'afefu."ZH- Tola mi'a ngawalö nagole ni'amawa ba fasa, ba lö moguna mifahelahela tödömi.]G3 Böi fa'ohahau dödönia i'alui zamösana, ba hiza fa'ohahau dödö ba niha bö'ö.]F3 Fame'egö tödö ira talifusö [So zanguma'ö:] "Tola ufalua fefu hadia ia". [Te sindruhu.] Ba hiza, tenga fefu oi sökhi. "Tola ufalua fefu hadia ia." [Te sindruhu.] Ba hiza, tenga fefu sondrou'ö ba zi sökhi.[E/ Hadia, omasi ita ba wangandrö fönu Zo'aya? Hadia tola tataha na tesao wönuNia?4Da Tebai mamadu ami moroi piala Zo'aya, na mamadu göi ami moroi ba piala gafökha. Tebai mo'urakha ami moroi ba altar Zo'aya, na mo'urakha göi ami moroi ba altar gafökha.)CK Ba hiza, ba wanguma'ö wa fasömbata ndra niha baero andrö no fasömbata khö gafökha, ba tenga khö Lowalangi; ba lö omasido na faböbö ami khö gafökha. B Hadia gohitö dödögu wanguma'ö da'ö? Hadia, ba wanguma'ö wa ö nifasömba'ö andrö mo'eluaha? Ma zui so geluaha nadu andrö?*AM Mifaigi soi Lowalangi [si no nga'ötö Gaberahamo] ba wa'aniha andrö! Hadia, tenga fefu zi manga ö nifasömba'ö ba altar, mo'urakha ira ba mbua altar andrö? @ Ha sambua roti andrö, andrö wa heŵa'ae oya ita, no sambua boto ita, börö me mo'urakha ita moroi ba roti si ha sambua andrö.?) Piala wamahowu'ö andrö, nifahowu'öda, hadia tenga fo'urakha ba ndro Keriso? Roti andrö, nibobotoda, hadia tenga fo'urakha ba mboto Keriso?l>Q Akha hulö khö ndra niha saboto ba dödö fahuhuo ndra'o. Mifahela tödömi hadia niŵagu andrö.U=# Börö da'ö, ira talifusö ni'omasi'ögu, mi'aröu'ö ami ba wanömba adu.-<S Irugi iada'e lö si göna ami fanandraigö si tebai itaha niha. Si lö faröi sa Lowalangi ba lö Itehegö wa tetandraigö ami töra moroi ba wa'abölömi, ba hiza, ba ginötö göna ami fanandraigö, Ituturu khömi lala, irege tola mitaha. "Fo'urakha ba altar Zo'aya ma ba altar gafökha" ?n;U Andrö wa niha sanguma'ö tödönia no aro wezizionia, akha ihaogöhaogö sibai ena'ö böi alau ia.t:a No dumaduma wa göna ira da'ö, ba tesura ia tobali famangelamada, ya'ita sauri ba ginötö safuria andre.\91 Böi göi mukökökökö ita, simane nifaluara ösa, irege mate ira nibunu zamunu.V8% Böi tatandraigö Keriso, simane nifaluara ösa, irege mate ira nidou gulö.v7e Böi tafalua wohorö, simane nifaluara ösa, irege ha ma'öma'ökhö dua wulu a tölu ribu niha ira zi mate.U6# ba ena'ö lö tasömba hadia ia ni'olowalangigö, simane ato ba gotaluara, simane si no tesura: "Mudadao soi andrö ba wemanga ba ba wamadumadu, ba maoso ira ba wolayalaya [ba wanömba ono zaŵi ana'a]."5 Alua da'ö fefu tobali famangelamada, ena'ö lö aolo ita ba wolau si lö sökhi, simane ya'ira saolo ba wolau si lö sökhi,`49 ba hiza, satora lö itema tödö Lowalangi, ba Ilulu ira ba wa'amate ba danö si mate.#3? awö wa fefu ira no labadu nidanö rohani si fagölögölö,− labadu nidanö moroi ba Gowe rohani andrö si faofao khöra, ba Keriso sa Gowe andrö,−:2o Ba fefu ira no la'a gö rohani si fagölögölö,U1# Ba fefu ira oi latema wanasa ba döi Moze bakha ba lawuo ba ba nasi andrö.w0g Si no tesura, tesura soguna khöda Inötö safuria Omasido na aboto ba dödömi, ya'ami ira talifusö, hewisa ndra furugöda [me aheta ira moroi ba danö Mesirayi]. Fefu ira oi so barö wolumö'ö lawuo awö wa fefu ira oi la'ötö nasi./ Ba hiza, ufamaha mbotogu ba wamatörö ya'ia, ena'ö na no uturiaigö Injil ba niha bö'ö, ya'odo samösa lö tobali niha si lö moguna.T.! Börö da'ö lö fagohi ndra'o lö ohitö dödö ba lö utezu dalu mbanua.J-  Dozi si fao ba wagohisa andrö, lataha dödöra ba ngawalö hadia ia fefu. Ya'ira andrö, lalau zimanö ba wanöndra takula wemöna saleu dania; ba ya'ita, ena'ö tasöndra dakula si lö aleu.R, Famoni ba wanöndra femöna Hadia lö mi'ila, wa ba arena wagohisa andrö dozi si fao oi fagohi ira, ba hiza sa ha samösa zanema buala wemöna? Andrö wa mi'osindruhugö wagohisa, ena'ö tola mitema!f+E Börö Injil wa ufalua da'e fefu, ena'ö tola mo'urakha ndra'o ba nifabu'unia si fao awöra.r*] Khö ndra niha sambö aro ba wamati, ubali'ö ndra'o hulö samösa moroi ba gotaluara, ena'ö tola udönisi ndra niha sambö aro ba wamati. No ufaomagö ndra'o ba ngawalö ngasi andrö, ena'ö ndrege zi tola ufasao ira ba wangorifi. ) Khö ndra niha si lö teböbö ba huku Moze, ubali'ö ndra'o hulö niha si lö teböbö ba huku andrö,− heŵa'ae lö irai aefa ndra'o moroi ba huku Lowalangi, me solo'ö oroisa Keriso ndra'o,− ena'ö tola udönisi ndra niha si lö teböbö ba huku Moze.%(C Khö ndra niha Yahudi uba li'ö ndra'o hulö niha Yahudi, ena'ö tola udönisi ira. Khö ndra niha solo'ö huku Moze, ubali'ö ndra'o hulö niha solo'ö huku Moze,− heŵa'ae sindruhu nia lö sa'ae teböbö ndra'o ba huku andrö,− ena'ö tola udönisi ndra niha solo'ö huku Moze.R' Möi enoni niha fefu ena'ö lasöndra wangorifi Heŵa'ae lö si teböbö ndra'o gofu ha'ökhö; ba hiza, no ubali'ö ndra'o sawuyu ba niha fefu, ena'ö ato udönisi ira ba khö Keriso, ndrege zi tola.N& Na simanö, hadia zulö khögu? Da'e zulö khögu: Ya'ia wa ba wanuriaigögu andrö ufazaewe Injil ba wa'a-lö-manötöna balazo, irege lö ni'oguna'ögu sinangea tana khögu ba wanuriaigö Injil.M% Na moroi ba gera'eragu samösa mena'ö ufalua halöŵö andrö, sinangea utema gazi. Ba hiza, börö me tenga sodanedane ba gera'eragu ufalua ia, fanuriaigö andrö no halöŵö nibe'e ba hulugu.$} Na ha fanuriaigö Injil, lö danedanegu ba wanuno ya'o, börö me no da'ö norogu. Alai ndra'o, na lö uturiaigö Injil.%#C Fa'ahele dödö rasul Faulo Ba hiza, ma'ifu lö ni'andrögu zinangea tana khögu andrö fefu. Ba tenga göi da'ö dani wa usura da'e, ena'ö tefalua khögu zimanö; abölö sökhi na'i na mate ndra'o moroi si manö. Lö utehegö wa iheta khögu si samösa niha mbörö wanunogu ya'o." Simanö göi wa no Ihonogöi So'aya, wa ira sanuriaigö Injil, lö tola lö'ö auri ira moroi ba wanuriaigöra Injil andrö.D! Hadia lö mi'ila, wa ira sohalöŵö ba nomo Lowalangi lasöndra gaurifara moroi ba nomo Lowalangi andrö awö wa ira si möi enoni ba altar, lasöndra dana khöra moroi ba altar andrö?r ] Na mo'urakha niha bö'ö ba zi so khömi, ba hadia te nga mendrua manö ndra'aga mena'ö? Ba hiza, lö ni'andrögu tana khögu andrö; ma na'i mataögö hadia ia fefu, ena'ö lö mafobörö zi tobali tahataha ba Injil Keriso andrö.}s Na no mafazaewe khömi danömö daroma li soguna ba noso, hadia, noro sabua na mabasi zoguna ba mboto moroi khömi?E Ma zui khöda abölö manandrösa? Khöda sa musura da'ö, ya'ia wa samaku tanö lö tola lö'ö mamaku ia si fao fanötöna, ba samöbörö fakhe si fao fanötöna wa itema dana khönia.   Noa sa tesura ba zura Moze: "Böi böbö mbawa zaŵi samöbörö fakhe". Hadia ha ba zaŵi manandrösa wehede Lowalangi andrö?q[ Hadia ha modanedane ba wangerangera niha manö uŵa'ö da'ö, ba tenga huku Moze göi zanguma'ö ya'ia?S Ma haniha zi fao ba wasuwöta zanaha balazonia samösa? Ma haniha zangehaogö kabu nagu si lö manga bua nagu andrö? Ma zui haniha zokubaloi ngawawa gurifö si lö mamadu susu moroi ba gurifö andrö?]3 Ma zui ha ya'o ba Baranaba zi lö tetehegö lö mohalöŵö [ba wangalui balazoma]?  Hadia tebai mena'ö ma'ohe awöma dalifusö ira alawe, simane nilau ndra rasul tanö bö'ö ba ira talifusö Zo'aya ba Fetero?P Hadia tenga mena'ö sinangea matema ni'a awö nibadu [ba halöŵöma]??y Da'a wombelegögu ya'o khö ndra niha sangadugö ya'o.' Heŵa'ae ba niha bö'ö tenga rasul ndra'o mena'ö, ba hiza ba khömi no tatu wa rasul ndra'o. Ya'ami no famotandro wa'arasulgu föna Zo'aya.wg Fombelegö Waulo ya'ia – Noro dödö umat [Usofu khö ndra niha sangadu gö ya'o:] Hadia tenga niha si no tehöli ndra'o? Hadia tenga rasul ndra'o? Hadia lö ni'ilagu Yesu, So'aya ya'ita? Hadia tenga bua halöŵögu ami ba khö Zo'aya? Ba na tobali fangala dalifusögu gö andrö, akha lö u'a sa'ae nagole sagötö fa'ara, ena'ö lö ufobörö wangala khö dalifusögu. Na fasala ami khö ndra talifusö ba wamalua simanö ba na mifeso kho li dödöra sambö aro ba wamati andrö, no khö Keriso fasala ami.   Ba zimanö, fangi'ilamö andrö no tobali fangala zambö aro ba wamati. Talifusö sa ia khöu, me no mate Keriso salahinia göi.Y+ Na so dalifusö sangila ya'ugö wedadao manga ba nomo deŵa, ya'ugö si so fangi'ila andrö, hadia, lö tefarou dödönia si no ambö aro ba wamati andrö ba wemanga ö si no tefasömba'ö khö deŵa andrö?w Ba hiza, mi'angelamaisi, ena'ö fa'atolami sanandrösa ba da'ö fefu lö tobali fangala ba niha sambö aro ba wamati. 9Tebai i'o'awögö ita ö tanö föna Lowalangi. Na lö manga ita, lö salö khöda [föna Lowalangi], na manga ita, lö göi hareda [föna Lowalangi].I Ba hiza, lö dozi niha so wa'a boto ba dödö simanö. So zi no to'ö lö ba wanömba deŵa me föna. Ba irugi iada'e lamane tödöra wa ö si no tefasömba'ö khö ndra deŵa, no hulö sindruhu gö nifasömba'ö khö ndra deŵa. Andrö wa na la'a gö andrö, lalaŵa li dödöra sambö aro ba wamati, irege fasala ira.g Gba hiza, ba khöda ha samösa Lowalangi, Ama andrö, si no böröta hadia ia fefu, ba ba khöNia auri ita; ba ha samösa Zo'aya, Yesu Keriso, si fao fa ma'emaNia tewöwöi fefu hadia ia; ba ya'ita, moroi khöNia auri ita. Heŵa'ae laŵa'ö oya lowalangi, he ba mbanua si yaŵa, he ba gulidanö tou,− (duhu sa oya zi no ira deŵa ba ato si no ira so'aya,−)U #Sanandrösa ba wemanga nagole no mege si no tefasömba'ö khö ndra deŵa, aboto ba dödöda wa lö hadöi ba gulidanö ira deŵa andrö awö wa lö hadöi lowalangi baero Lowalangi si ha samösa andrö.G Ba hiza, niha sangomasi'ö Lowalangi, ya'ia ni'ila Lowalangi.u cNiha sanguma'ö wa so khönia wangi'ila, lö na sa saboto ba dödönia hewisa zinangea ba wangi'ila andrö.5Fa'amerdeka bakha ba wa'omasi Sanandrösa ba nagole si no tefasömba'ö khö ndra deŵa [nisofumi, utema li]: Aboto ba dödöda wa fefu ita so khöda wangi'ila. Fangi'ila andrö zombali'ö niha tobali fayaŵa, ba hiza fa'omasi zondrou'ö [angowuloa niha samati] ba wa'asökhi.7(Ba hiza, abölö ohahau dödönia na lö ibulö'ö wetaronia andrö. Molo'ö era'eragu da'ö, ba faduhu göi dödögu, wa so khögu Geheha Lowalangi..U'Teböbö zi samösa ira alawe sagötö auri wo'omonia. Na no mate wo'omonia, tola ifili haniha zomasi mangowalu khönia, asala fangowalu andrö alua ba khö Zo'aya.  &Eluahania, sangowalu khö nihania no si sökhi nifaluania; ba si lö mangowalu khö ni'onihania abölö sökhi na sa nifaluania.Q%Ba na so niha si no mangetu'ö ba dödönia ba lö si tefaso ia ba da'ö, ba hiza tola ikuasoi wa'edönania ba no ihalö gangetula ba dödönia, wa lö ibabaya ni'onihania andrö, sökhi nifa luania.%C$Sökhi na mangowalu - Abölö sökhi na lö mangowalu Na iŵa'ö tödönia samösa niha, wa lö enahöi gamuatania khö nihania [na lö alua i'owalu ia], börö me no numalö ndröfinia, ba molo'ö ya'ia lö zi lö tola lö'ö mangowalu ira, akha mangowalu ira; tenga sa horö da'ö.N#Usura khömi da'e ba wanuturu lalami, ena'ö mohare ami ba tenga ba wamesu ya'ami. Omasi ndra'o na satulö ba si sökhi nifaluami, ba ena'ö lö mombagi dödömi ba wanou'ö fa'aurimi khö Zo'aya.-"Ira alawe si lö [sa'ae] fo'omo ba ono alawe la'osambalö'ö dödöra ba zanandrösa khö Zo'aya, ena'ö te'amoni'ö mboto awö nosora. Ba hiza, ira alawe si no möi ni'owalu, i'abusi tödö zanandrösa ba nösi gulidanö andre, ba hewisa ena'ö itema tödö wo'omonia ia.-S!Ba hiza, niha si no mangowalu, i'abusi tödö zanandrösa ba nösi gulidanö andre, ba hewisa ena'ö itema tödö wo'omonia ia, ba ba zimanö no mombagi dödönia.-S Omasi ndra'o na lö hadia ia samawukaisi tödömi. Niha si lö mangowalu i'osambalö'ö dödönia ba ngawalö zanandrösa khö Zo'aya, ena'ö sinangea ia fönaNia.~ba niha sangoguna'ö ösi gulidanö andre, akha hulö zi lö fakhai dödönia ba da'ö fefu. Börö me tewu'ai gulidanö si so iada'e.3}_niha sege'ege, akha hulö zi tenga sege'ege; niha somuso tödö, akha hulö niha zi tenga somuso tödö; niha si no mowöli hadia ia, akha hulö zi lö hadia ia khönia;$|ADa'a niŵa'ögu khömi, ya'ami ira talifusö: No fadege ginötö. Börö da'ö, ba ginötö si so na sa, akha hulö zi lö sangowalu niha si no mangowalu;U{#Na mangowalu sa ndra'ugö, tenga samazökhi horö ndra'ugö, ba na möi ni'owalu nono alawe, tenga samazökhi horö ia. Ba hiza, omasido na aefa ami moroi ba wa'atosasa si göna ira niha si no mangowalu.MzNa no tefaböbö ndra'ugö khö zi samösa ira alawe, böi alui lala ba wamabali. Na lö si faböbö ndra'ugö khö zi samösa ira alawe, böi alui lala ena'ö faböbö ndra'ugö khö ndra alawe.by=Abölö sökhi na dozi niha lö labulö'ö wetarora, börö wa'atosasa si no so fönada. x No fadege ginötö – Akha tafa'anö dödöda!Iada'e, helawisa ira niha lö sangowalu? Sanandrösa khöra lö khögu oroisa si'otarai Zo'aya. Ba hiza, ube'e gera'eragu, ya'odo si no manema fa'ahakhö dödö moroi khö Zo'aya, irege tola tefaduhusi tödö.wGofu hadia wetaro ero samösa niha me inötö Ikaoni ia Lowalangi, ya'ami ira talifusö, böi ibulö'ö wetaronia andrö.av;No ebua mböli ba wanabusi ya'ami. Börö da'ö, böi mitehegö tobali ami sawuyu niha.bu=Börö me samösa niha si no sawuyu me inötö tekaoni ia ba khö Zo'aya, no tobali ia niha si no te'efa'ö ba khö Zo'aya; simanö göi niha si tenga sawuyu me inötö tekaoni ia, no tobali ia sawuyu ba khö Zo'aya.ytkNa samösa sawuyu ndra'ugö me tekaoni ndra'ugö, böi afökhöi högöu wo'angeragö da'ö. Ma na'i na ösöndra ginötö wa'aefa [moroi ba wangosawuyu andrö], abölö sökhi na lö mamalö tobali ndra'ugö sawuyu [hulö na khö Zo'aya].GsAkha ero samösa niha lö ibulö'ö wetaronia, me tekaoni ia.|rqHe si no mu boto, he göi si lö muboto, lö eluaha [ba wamaigi Lowalangi], ha folo'ö ngawalö goroisa Lowalangi.\q1Na tekaoni zi samösa niha ba wa'amuboto [ba agama Yahudi], akha lö i'alui lala ba wangosilö'ögö fa'amubotonia andrö. Ba na tekaoni zi samösa niha ba wa'a-lö-muboto, akha lö i'alui lala ba wamoto ya'ia.p3Fogaoni moroi khö Lowalangi – Fetaro niha nikaoni Lowalangi Fabö'ö moroi ba niŵa'ögu no mege, akha ero samösa niha itörö lala wa'aurinia faudu ba wetaro nibe'e Zo'aya khönia, me inötö Ikaoni ia Lowalangi. Simanö sa gamakhoita nibe'egu ba Gereja misa, gofu heza.moSMa ö'ila, he ya'ugö ira alawe, wa tola öfasao ba wangorifi wo'omou ira matua [si tenga niha samati andrö]? Ba ya'ugö, he ira matua, hadia ö'ila wa tola öfasao ba wangorifi wo'omou ira alawe [si tenga niha samati andrö]?qn[Ba na edöna fabali niha si tenga niha samati andrö, akha fabali ia; ba zimane lö tefesu dalifusö [niha samati] ira matua, simanö göi dalifusö ira alawe, börö me no Ikaoni ita Lowalangi, ena'ö auri ita ba wa'ohahau dödö.LmTe'amoni'ö sa wo'omo ira matua si tenga niha samati andrö ba wa-ha-sambua khö wo'omonia ira alawe samati; ba te'amoni'ö wo'omo ira alawe si tenga niha samati andrö ba wa-ha-sambua-nia khö wo'omonia ira matua samati. Na tenga simanö mena'ö, no iraono salakha ndraonomi, ba hiza, sindruhundruhu wa tenga salakha ira.El Simanö göi wo'omo ira alawe [samati] sokhö fo'omo ira matua si tenga niha samati, ba fao sa dödö wo'omonia ira matua andrö wefao khönia ba wa'auri, böi ifabalisi wo'omonia andrö. ~H}n|{zzBxww[vv^uuttPssZrrtqqpp9oo,nnHmmmkkzjjWiihh'ggQff6eededcbb9a&``>_F^^]s]\k\[ZYYXXhWWQVUUgTTSRqQQ8PPbOCN}MM4LLRKK%JJnIHGGcG"FEEDCCqC&BBrB5A/@@?,>=<;::a98D766E544V33221Q00Z/.--3,,\, +**))("'&%%$##F"!! !H#^=m!UPOE]HB  :00]z+Keriso andrö, si lö irai mamazökhi horö, no Ibali'ö Ia [solu'i] horö salahida, ena'ö ba khöNia tasöndra wa'atulö si'otarai Lowalangi.OyBörö da'ö ya'aga andre no tengetenge ba döi Keriso, hulö na Lowalangi samösa zangamenesi ya'ami si fao fama'emama. Ba döi Keriso ma'andrö sibai, ena'ö mifa'atulö'ögö ami khö Lowalangi.=xsBörö me ba khö Keriso no I'atulö'ö nösi gulidanö ba khöNia Lowalangi. Lö sa'ae ba dödöNia horö nösi gulidanö, ba no Itou'ö ba dangama wanuriaigö fangatulö andrö.5wcLowalangi zangohalöŵögöi da'ö fefu. Ya'ia zi no mangatulö'ö ya'ita ba khöNia si fao fama'ema Keriso ba si no manou'ö ba dangama halöŵö ba wangatulö'ö andrö.v}Andrö wa dozi si no ha sambua khö Keriso, no ni'a'asogö si bohou; aheta zi no ara andrö, ba hiza no tohare zi bohou.SuMifa'atulö'ögö ami khö LowalangiBörö da'ö lö sa'ae masu'agö gofu haniha molo'ö su'asu'a wa'aniha. Na no irai masu'agö Keriso molo'ö su'asu'a wa'aniha, iada'e lö sa'ae masu'agö Ia simanö.t-Noa sa mate Keriso salahi niha ma'afefu, ena'ö dozi sauri tenga ha khönia samösa auri ia, ba hiza khöNia si no mate salahira ba si no maoso.sFa'omasi Keriso sa zamarou ya'aga; me no aboto ba dödöma wa na no mate samösa niha salahi niha sato, no hulö mate fefu zato andrö.}rs Na hulö zi fatewu eheha ndra'aga, alua da'a föna Lowalangi; ba na ba khömi, moguna mafake wangerangera sohauhau.q Lö edöna ndra'aga ba wamaduhu'ö ya'aga zui tanö fönami, ba hiza mabe'e khömi danedane si sökhi ba wanuno ya'ami sanandrösa ba khöma andre, ba ena'ö mi'ila hewisa wanema li ndra niha sanuno ya'ira ba zoroma ba hörö, tenga si so ba dödö.cp? Ha fa'omasi Keriso zamarou ya'agaBörö wa'aboto ba dödöma zanandrösa ba wangata'ufi So'aya, andrö wa madönisi niha [ba wamati]; noa sa I'ila nösi dödöma Lowalangi, ba matötöna göi wa mi'ila nösi dödöma.To! Lö sa tola lö'ö fefu ita te'ohe föna dadaoma wanguhuku andrö khö Keriso, ena'ö ero zamösana itema zinangea tana khönia, faudu ba zi no ifalua ba wa'aurinia, he si sökhi, he göi si lö sökhi.n! Andrö wa lö mamalö maforege, ena'ö sinangea ndra'aga tanö fönaNia, he ba we'asoma khöNia, he na aröu na sa ndra'aga moroi khöNia.myba hiza, muhulu sa dödöma ba wa'aefa moroi ba mboto wa'a'ulidanöma andre, ena'ö mangahono ndra'aga ba khö Zo'aya.Wl'(börö me tatörö lala wa'aurida sodanedane ba wamati ba tenga ba wamaigi,)k7Börö da'ö wa lö mamalömalö so wehulu dödöma, heŵa'ae ma'ila wa sagötö so ita ba mboto wa'a'ulidanö andre, no aröu ita moroi khö Zo'aya;`j9Lowalangi sa zangöhönagö ya'ita ba da'ö, no Ibe'e khöda Geheha tobali we'ewe'eda.si_Sagötö fe'asoda ba nose nahia wa'atoröida ba gulidanö andre, mangaröngarö ita me no abua noroda; edöna sa ita wangonukha tomosa si bohou andrö ba wa lö taheta nukha sara andrö, ena'ö si tola mate andrö itölö ia fa'auri.LhHa na ta'onukha domosa andrö, awena tenga si lö nukha ita dania. g Mangaröngarö ita [sagötö fe'asoda ba nose andre], börö me humulu sibai dödöda wangonukha tomosa si'otarai zorugo andrö.>fuMa'ila sa wa na te dudugö nose nahia wa'atoröida ba gulidanö andre, no Ihönagö khöda domosa Lowalangi, sambua nomo ba zorugo si tenga nifazökhi danga niha ba si lö tebulö.2e]asala tenga soroma ba hörö ni'odaligöda, ba hiza, si lö oroma ba hörö. Si lö arara sa zoroma ba hörö andrö, ba si tebai oroma ba hörö no sirugi zi lö aetu.5dcFamakao si lö abölöbölö ba si lö arara andre, no sangöhönagö ya'ita ba wanema lakhömi fondrege zebua, si lö mamalömalö ba si töra moroi ba ngawalö zu'asu'a,&cEAndrö wa lö ide'ide dödöma, heŵa'ae na arasa mboto wa'anihama andre, ba hiza, lö sa mamalö tebohouni wa'auri nosoma [nibe'e Lowalangi] ero ma'ökhö..bUSoguna khömi sa wa alua da'ö fefu, ena'ö itugu ara itugu ato niha sanema kharasi [wangöhöli], irege itugu ato zangandrö saohagölö ba wamolakhömi Lowalangi.:amme no ma'ila, wa Ya'ia, si no mangorifi Yesu, So'aya, moroi ba wa'amate, I'orifi göi ndra'aga dania si fao awö Yesu ba Ifonahia ndra'aga tanö föna dadaomaNia si fao ya'ami.U`# Börö me so khöma wamati nibe'e Geheha si fagölö soroma ba wehede zura ni'amoni'ö, sanguma'ö: "Mamati ndra'o, andrö wa muhede ndra'o." Mamati göi ndra'aga, andrö wa lö mabato wanuriaigö Injil,N_ Ifatörö ndra'aga fa'amate, [ena'ö] ya'ami, ifatörö ami fa'auri.^# Lö aedu'aedu tetou'ö ndra'aga, ya'aga sauri andre, ba wa'amate börö Yesu, ena'ö oroma göi wa'auri Yesu ba mbotoma andre si tola mate.n]U Gofu heza lö aefa'aefa ma'ohe ba mbotoma wa'amate Yesu, ena'ö to'ele göi wa'auri Yesu ba mbotoma.p\Y lagohigohi ndra'aga, ba lö sa'atö ha samö sa ndra'aga; telobigö ndra'aga, ba lö sa'atö tefakiko. [ No mataögö wamalangögö ba ngawalö hadia ia fefu, ba hiza lö irugi tolazi; mangiwa dödöma, ba hiza lö aetu wanötönama;IZ Fa'abölö Lowalangi bakha ba wa'atebaidaBa hiza, harato andrö no ma'irö'ö bakha ba mboto tanö, ena'ö oroma wa fa'abölö si falawu andrö no moroi khö Lowalangi, ba tenga moroi khöma.@YyLowalangi si no manguma'ö: "Ya mohaga haga bakha ba zogömigömi", zamatumbu'ö haga bakha ba dödöda, ena'ö tola taforoma'ö haga lakhömi Lowalangi simane soroma ba khö Keriso.qX[Tenga ya'aga samösa nituriaigöma, no Yesu Keriso, So'aya; ba ya'aga, no enonimi si fao fama'ema Yesu.HW Lö mamati ira, börö me no ibalugö wangerangerara samatörö niha gulidanö andre [si no aröu khö Lowalangi], irege lö mohaga khöra haga lakhömi Injil Keriso si no famaedo Lowalangi.]V3Na tobini na sa Injil nituriaigöma, tobini ia khö ndra niha saekhu ba wa'atekiko.U3ba ma'osilö'ögö gamuata si tobini ba sangailasi ya'ita; lö khöma fawinisa tödö ba lö mafuyu'ö daroma li Lowalangi. Ba hiza, maturiaigö wa'aduhu föna niha sato, ba ba zimanö barani ndra'aga wangombakha ya'aga ba niha fefu, asala föna Lowalangi lasu'agö ndra'aga.GTFa'amohaga Keriso bakha ba dödödaBörö me no Ihakhösi tödö ndra'aga Lowalangi ba wanou'ö ba huluma halöŵö [fanuriaigö Injil] andrö, da'ö ae mbörö wa lö alö wehi'a dödöma,LSYa'ita fefu no amaedola zörömi sangoroma'ö lakhömi Zo'aya faoma bawa si lö tebalu, irege tewu'ai ita tobali fakhilikhili khöNia awö wa tobali lakhömida lakhömiNia; Eheha Zo'aya zamalua.YR+Eheha sa Zo'aya; andrö wa heza so Geheha Zo'aya, ba da'ö göi so wa'amerdeka.SQBa hiza, na lafuli ira khö Zo'aya, awena teheta khöra mbalubalu andrö.lPQMa na'i irugi ma'ökhö andre, ero na labaso zura Moze, no so mbalubalu andrö sondruhö tödöra.AO{Noa sa abe'e dödöra, börö me irugi ma'ökhö andre lö saheta mbalubalu andrö na tebaso gamabu'ula li si föföna; lö saboto ba dödöra wa no Iheta Keriso gamabu'ula li andrö.N% ba tenga simane Moze sombalugö bawania, ena'ö lö la'ila Iraono Gizara'eli wa'ataya zi lö arara andrö [ya'ia gamabu'ula li si föföna].M Fa'abarani rasul Fa'amerdeka niha keriso Börö me no aro wanötönama sanandrösa ba da'ö, andrö wa barani sibai ndra'aga,^L5 Na molakhömi zalio taya andrö, mendrua manö wa abölö molakhömi zi lö tebulö.uKc No fondrege wa'amolakhömi halöŵö andre, irege lö sa'ae eluaha wa'amolakhömi me föna na lafahela ira. J9 Na molakhömi halöŵö ba gamabu'ula li solohe fanguhuku andrö, ha ŵa'abölö töra wa'amolakhömi halöŵö solohe fangatulö [ba khö Lowalangi].LIhadia, tenga mendrua manö abölö molakhömi halöŵö ba Geheha?gHGNa halöŵö ba gamabu'ula li solohe ba wa'amate, nisura ba nga'örö gara andrö, alua ba wa'amolakhömi, irege tebai lafaigi mbawa Moze Iraono Gizara'eli börö wa'amohaga mbawania, heŵa'ae alio taya wa'amohaga andrö,ZG-Ya'ia göi zamofa'abölö ya'aga ba wa'atobali enoni ba gamabu'ula li si bohou andrö, si tenga tesura faoma hurufo, ba hiza faoma Eheha. No solohe fa'amate hurufo andrö, ba Eheha andrö no solohe fangorifi.fFENa moroi khöma samösa tebai ma'onoro halöŵö andrö, Lowalangi sa zamofa'abölö ya'aga.aE;Sanandrösa ba da'ö so khöma wa'afaduhu dödö khö Lowalangi si fao fama'ema Keriso.YD+No oroma sibai, wa ya'ami zura si'otarai Keriso, sanehegö wa ya'aga zanura. Tenga faoma taŵa tesura ia, no faoma Eheha Lowalangi sauri; tenga ba nga'örö gara tesura ia, no bakha ba nga'örö dödö niha.~CuYa'ami sa zura wamasao andrö khöma, si no tesura bakha ba dödöma, saboto ba dödö niha ba nibasobaso niha fefu.HB Fa'a'enoni gamabu'ula li si bohouHadia, mabörögö zui mafaduhu'ö ndra'aga [fönami]? Ma moguna khöma zura wamasao nifa'ohe'ö khömi, ma zui nifa'ohe'ömi, simane niha tanö bö'ö ösa?rA]Tenga sa simane niha bö'ö sato andrö ndra'aga sombali'ö faniaga daroma li Lowalangi. Ba hiza, ya'aga, fahuhuo ndra'aga si fao fa'ahele dödö, faudu ba gohitö dödö Lowalangi, tanö fönaNia ba bakha ba waböbösa khö Keriso.=@sKhö zi lö manöndra fangorifi, no hulö hua wa'amate sanaŵa fa'amate, ba khö zanöndra fangorifi, no hua wa'auri sanaŵa fa'auri. Haniha sa zi tola mangonoro halöŵö andrö??Börö me khö Lowalangi no hulö hua zamohua ndra'aga si'otarai Keriso khö ndra niha sanöndra fangorifi ba si lö manöndra fangorifi.j>MBa hiza, u'andrö saohagölö khö Lowalangi, me lö mamalö I'ohe ndra'aga ba lala wa'amöna Keriso ba Itehegö wa si fao fama'emama teturiaigö wa'aboto ba dödö sanandrösa khöNia gofu heza, hulö hua zamohua si zawili.7=g ba lö usöndra wa'ahono dödö, börö me lö falukha ndra'o khö Dito, talifusögu. Andrö wa mangona ndra'o khöra ba numalö ndra'o ba Makedonia [ba wamaondragö ya'ia].3<_ Fangiwa dödö Waulo ba fa'aro dödönia ba khö Keriso Me no urugi Deroa ba wanuriaigö Injil Keriso andrö, ba me no Ibokai khögu lala So'aya ba wohalöŵö ba da'ö,a;; ena'ö lö ihalö harenia khöda afökha, börö me tenga lö ta'ila gohitö dödönia.0:Y Niha ni'efa'ömi sala, u'efa'ö göi niha andrö. Börö na so ni'efa'ögu sala,― na so zi lö tola lö'ö u'efa'ö,― ufalua da'ö tanö föna Keriso, börö ami,n9U Andrö wa no usura khömi zura, ena'ö aboto ba dödögu wa'a-lö-faröimi ba wolo'ö hadia ia fefu.N8Börö da'ö u'andrö khömi, ena'ö mibe'e khönia dandra wa'omasi.7ba hiza, abölö moguna iada'a wa mi'efa'ö ia ba mirara dödönia, ena'ö lö ihawui fa'abu dödö si tebai itaha niha simane da'ö.A6}Khö niha simanö, no tobönö khönia wotu nibe'e zato,55cFangefa'ö niha si fasala Na so niha samobörö fa'abu dödö, ba tenga tödögu nibusinia, ba hiza tödömi fefu, ma ena'ö lö abölöbölö wanguma'ögu, tödömi ösa.h4ISi fao fa'a'oi so wa'alangu dödö ba fa'atolazi dödö me usura khömi zura andrö, ba tenga ha ma'ifu mangele daŵa hörögu. Tenga ba wamusi tödömi da'ö, ba hiza ena'ö aboto ba dödömi ha wa'ebua wa'omasigu khömi. 3Da'ö ae mbörö wa usura khömi zura andrö, ena'ö, na tohare ndra'o, lö abu dödögu börö ira si lö tola lö'ö mangomusoi'ö tödögu mena'ö. Börö me faduhu sibai dödögu sanandrösa ba khömi fefu, wa na omuso dödögu omuso göi dödömi fefu.p2YBörö, na ubusi dödömi, haniha sa zi tola mangomusoi'ö tödögu baero niha nibusigu tödö andrö.[1/Noa sa uhalö gangetula ba dödögu, wa lö sa'ae möido khömi ba wa'abu dödö.0#Lö edöna ndra'aga ba wamatörö famatimi, börö me no aro sa ami ba wamati, ba hiza, edöna ndra'aga wolului ba wangomusoi'ö tö dömi.B/}Hana wa lö alua möi Waulo ba Gorindro? – Enoni wa 'omuso dödöBa döi Lowalangi sokhö fa'aurigu ufaduhu'ö, wa börö wa'alimagö khögu ami wa lö sa'ae möi ndra'o ba Gorindro..wba si no mamotandro wa tana khöNia ita ba si no mame'e Eheha Ni'amoni'ö bakha ba dödöda tobali we'ewe'e dödöda.h-ISanga'aro'ö ya'aga si fao ya'ami ba khö Keriso no Lowalangi samösa, si no mombayoini ya'ita,5Ha wa'oya sa wawu'usa li Lowalangi, no ba khö Keriso [tefönui] tobali 'ya'ia'. Si fao fama'emaNia sa wa taŵa'ö 'amen' ba wamolakhömi Lowalangi.,+QBörö me Ono Lowalangi, Yesu Keriso, nituriaigöma khömi, he ya'odo, he Silwano, he Timoteo, tenga faoma 'ya'ia' ba 'tenga' göi; ba hiza ba khöNia ha 'ya'ia'.*Lowalangi si lö faröi zi tobali sasi sanandrösa khögu, wa fawu'usa ligu ba khömi tenga faoma 'ya'ia' ba 'tenga' göi.8)iBa hiza, me no simanö gangetulagu, hadia, no fa'a-lö-tödö nifaluagu andrö? Ma zui ba zedöna dödögu manö uhalö gangetula da'ö, irege ya'o zangetu'ö ya'ia ma tenga?'(Gna utörö ba khömi ba we'amöi ba Makedonia, ba ufuli zui utörö khömi na mangawulido moroi ba Makedonia, ba ena'ö mifasao ndra'o ba we'amöi ba Yudaia.,'QNo ' amen ' Lowalangi Yesu KerisoBörö wa'aro wa'afaduhu dödögu ba zimanö, si'oföna mena'ö möido ba khömi, ena'ö tola mitema zamuza tö kharasi Lowalangi?&wsimane si no aboto ba dödömi ösa sanandrösa khöma, ya'ia wa lakhömimi ndra'aga, simane fanötönama wa tobali ami lakhömima ba ngaluo [wa'atohare] Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.%  Lö fabö'ö niŵa'öma moroi ba zi no mibaso ba si no aboto ba dödömi; ba udönadöna wa afönu dania wa'aboto ba dödömi,@$y Tenga lela mboroeDa'a sa lakhömima, ya'ia wa fehede dödöma ibe'e wasasita wa fanöröma lala wa'aurima ba gulidanö andre, mendrua manö sanandrösa ba khömi, alua si fao fa'ahele dödö ba fa'a-lö-sinegu si'otarai khö Lowalangi, ba tenga ba wa'atuatua niha gulidanö, no ba wa'abölö kharasi Lowalangi.U## wa Itohugö wangefa'ö ya'aga, mendrua manö, me mitolo si fao fangandrömi salahima. Na simanö ato dania niha sangandrö saohagölö khö Lowalangi, börö mbuala wa'ebua dödö Lowalangi si no matema." Ya'ia sa zangefa'ö ya'aga moroi ba gameta'uö fa'amate ba sangefa'ö ya'aga ba ginötö si so miföna. KhöNia manötöna ndra'aga,O! Ma na'i marasoi wa hulö no te'etu'ö khöma huku fa'amate. Alua zimanö, ena'ö lö ma'odanedanegö wa'afaduhu dödöma ba khöma samösa, ba hiza, ena'ö khö Lowalangi sangorifi niha si no mate. Lö omasiga, ya'ami ira talifusö, na lö mi'ila zanandrösa ba wa'atolazi dödö si no göna ndra'aga ba Provinsi Asia. Noro sabua si töra su'asu'a ba si töra ba wa'abölöma nibe'e ba hulu ma, irege arakhagö aetu wanötönama wa tola auri na sa ndra'aga.<qAro wanötönama sanandrösa ba khömi andrö, börö me ma'ila wa simane fefaomi ba wanaögö fa'atosasa [nitaögöma], simanö göi wefaomi bakha ba wondrara dödö [nitemama].ucNa mataögö wa'atosasa, moguna da'ö ba wanga'aro'ö ba ba wangorifi ya'ami; na terara dödöma, no göi fondrara dödömi da'ö, irege misöndra wanaha tödö ba wanaögö ngawalö wa'atosasa si fagölö, simane si no mataögö göi.)Börö me simane fa'afahöna khöma wamakao si no Itaögö Keriso, simanö göi wa'afahöna khöma wondrara dödö nitemama moroi khö Keriso.T!Irara dödöma bakha ba ngawalö wa'atosasa si falukha ndra'aga, irege ma'ila göi marara dödö ndra niha si so bakha ba ngawalö wa'atolazi dödö si fao fondrara dödö nitemama moroi khö Lowalangi.1[Fangandrö saohagölö khö Lowalangi Ya nisuno Lowalangi, Ama Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, si no Ama safönu fa'ahakhö dödö ba Lowalangi si no umbu wondrara dödö.s_Ya fao khömi kharasi ba fa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi, Amada, ba moroi khö Yesu Keriso, So'aya.}Fangowai Faulo, si no tobali rasul Keriso Yesu ba wa'edöna dödö Lowalangi, ba Timoteo, talifusöda, zama'ohe'ö sura andre khö ndra niha sama ti khö Lowalangi si so ba Gorindro, awö ndra niha samati fefu si so ba Provinsi Akhaya ma'asagörö.:oFa'omasigu khömi fefu ba döi Keriso Yesu. Amen.A}Ya fao khömi wa'ebua dödö Yesu Keriso, So'aya ya'ita.mSNiha si lö mangomasi'ö So'aya (Yesu Keriso), ya Ihuku ia Lowalangi. Maranatha! [Aine, he So'aya!]H Ya'odo, Faulo, si fao tangagu samösa usura wangowaigu khömi.s_Fefu ndra talifusö lafa'ema khömi wangowaira. Ya faoma mi'owai nawömi faoma fa'agosa bawa ni'amoni'ö.QFangowaiLa'owai ami angowuloa ndra niha samati si so ba Provinsi Asia. Ba döi Zo'aya, la'owai sibai ami ira Akuila ba Priskila awö ndra niha keriso sowulo ba nomora; (ba nomora göi toröi ndra'o).U#No larara dödögu ba tödömi göi. Böi zi lö mi'akui niha simane da'ö!{oOmuso dödögu ba wa'atohare Stefana, Fortunato awö Akhaiko, börö me no salahimi ira ba khögu, me lö ya'ami.yMi'o'ö sa wondrönia'ö ndra niha simanö, he göi niha tanö bö'ö si fao khöra wohalöŵö ba si no erege tödö. So sambua tö gangandröŵagu khömi, ya'ami ira talifusö somasi ndra'o: Mi'ila nösi nomo Stefana (awö Fortunato ba Akhaiko), wa ya'ira mbua sia'a ba Akhaya ba wa'atoba li niha keriso, awö wa no la'oigö dödöra we'amöi enoni khö ndra niha samati.>wFefu hadia ia ba khömi, akha ba wa'omasi mifalua ia. { Mi'a'aro'ö ami ba wamati ba mifalua wa'omasiMi'angenanö! Mi'a'aro'ö ami ba wamati! Akha itugu bihasa ba abölö ami!p Y Sanandrösa khö dalifusöda Afolo u'ombakha'ö khömi wa no auli'auli ufarou dödönia ba we'amöi khömi si fao ira talifusö [si'otarai khömi]. Ba hiza, irugi iada'e, lö na sa Itehe Lowalangi; möi ia sa dania na so ginötö.P  Böi so niha sangositengagö ya'ia. Mitolo ia, ena'ö lö hadia ia khönia ba wanohugö fofanönia, irege tola ifuli ia khögu, börö me ubaloi wangawulinia si fao awö ndra talifusö tanö bö'ö.: m Fe'amöi Dimoteo ba Afolo ba GorindroNa tohare Dimoteo, akha mifaigi sibai ena'ö tenga sada'uda'u ia wa'atoröi ba gotaluami; halöŵö Zo'aya sa nihalönia, simane ya'o göi.t a börö me teboka khögu mbawandruhö ba halöŵö sebua ba safönu fa'amowua, heŵa'ae ato zomba'aba'agö.=uIrugi luo Pentakosta toröi na sa ndra'o ba Ne feso; Lö sa edönado na ha u'anörö'ö wamaigi ya'ami; ba hiza udönadöna wa tola ara ma'ifu toröido ba khömi, na Itehe So'aya.3Edönado mena'ö toröi mato ha ŵa'ara ba khömi, ma sagötö baŵa wa'okafu. Na simanö so khömi ginötö ba wanolo ya'o ba wanohugö fofanögu.Ohitö dödö Waulo ba we'amöi ba Gorindro Möi ndra'o dania ba khömi na no utörö Makedonia, börö me ha u'anörö'ö Makedonia.LNa oroma wa sinangea wa ya'o samösa zi möi, akha fao ira khögu.%Na no tohare ndra'o, ufatenge si fao sura wamasao ba Yerusalema niha si no mituyu, ena'ö lafa'ema game'elami fangandrö saohagölö andrö.+OEro luo si föföna barö zi samigu, akha ero zamösana ibe'e yaŵa gama'elania, molo'ö sahele dödönia, ena'ö tenga awena te'ozaragö dania na tohare ndra'o.B}Fangasiwai sura – Kolekte ba luo Migu Sanandrösa ba wangowuloi ame'ela soguna khö ndra niha samati [ba Yerusalema], mi'o'ö zimane si no uhonogöi khö ndra niha samati ba Galatia./:Börö da'ö, ya'ami ira talifusögu somasi ndra'o, mi'a'aro'ö ami ba böi mitehegö wa muheuheu wamatimi, ba ya böi mifamalömalö wangodödögö famalua halöŵö Zo'aya. Noa sa aboto ba dödömi, wa ba waböbösa ba khö Zo'aya tenga zayazaya gölö wa'erege dödömi.w9Ba hiza, ta'andrö saohagölö khö Lowalangi, me no Ibe'e khöda wemöna si fao fama'ema Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.Q~8Söfu wa'amate ya'ia horö; ba moroi ba goroisa oroma wa'abölö horö.G}7He fa'amate, heza so wemönamö? Heza so zöfumö, fa'amate?"k|O6Na no aefa i'onukha wa'a-lö-obou boto si tola obou andrö, ba na no aefa i'onukha wa'a-tebai-mate boto si tola mate andrö, awena tefönui zi no tesura ba zura ni'amoni'ö, sanguma'ö: "No te'alani wa'amate bakha ba wemöna.{5Lö tola lö'ö i'onukha wa'a-lö-obou boto si tola obou andrö, ba lö tola lö'ö i'onukha wa'a-tebai-mate boto si tola mate andrö.zzm4Alua da'ö ba zi lö mudönadöna ba ba wa'amamö'i hörö ba ginötö terongo li safuria moroi ba dorofe, börö me tefoli sa dorofe; ba te'orifi mangawuli niha si no mate fefu ba wa'a-lö-obou sa'ae, ba ya'ita fefu [si toröi] oi tewu'ai.8yi3Fangalani fa'amate – Femöna ba khö Keriso Yesu U'ombakha'ö khömi sambua misteri: Lö fefu ita tatörö wa'ama te [irugi mangawuli Zo'aya], ba hiza, fefu ita oi tewu'ai.$xA2Börö me no tatu, ya'ami ira talifusö, wa tebai möi ba gamatöröŵa Lowalangi mboto wa'a'ulidanö; ba si tola tekiko tebai i'okhögö zi tebai tekiko. w 1Andrö wa simane foloheda khalakhala niha si'otarai danö andrö, simanö göi dania woloheda khalakhala Niha si'otarai zorugo.7vg0Simane niha si'otarai danö andrö, simanö fefu zi'otarai ba danö; ba simane Niha si'otarai zorugo [ya'ia Keriso], simanö göi zi'otarai zorugo si no tana khöNia andrö.u5/Moroi ba danö te'a'asogö niha si föföna ba falemba khönia wa'a'ulidanö; ba Niha safuria andrö, no si'otarai zorugo (ba afönu fa'alowalangi).gtG.Ba hiza, si föföna tenga boto wa'a'eheha, no boto wa'a'ulidanö; awena so mboto wa'a'eheha.)sK-Noa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Niha si föföna, Adamo andrö, no ni'a'asogö sonoso", ba hiza Adamo safuria andrö [Yesu Keriso] no eheha same'e fa'auri.ry,Tetanö mboto wa'a'ulidanö, te'orifi mangawuli mboto wa'a'eheha. Na so mboto wa'a'ulidanö, so göi mboto wa'a'eheha.q+Tetanö ba wa'a-lö-molakhömi, te'orifi mangawuli ba wa'amolakhömi. Tetanö ba wa'a-lö-fa'abölö, te'orifi mangawuli ba wa'abölö.rp]*Simanö göi wemaoso niha si no mate andrö: Tetanö ba wa'obou, ba te'orifi mangawuli ba wa'a-lö-obou.o)Fabö'ö wa'amoadu luo, fabö'ö wa'amoadu mbaŵa ba fabö'ö wa'amoadu ndröfi; ma na'i fabö'öbö'ö na sa wa'amoadu ndröfi andrö.}ns(Simanö göi wa fabö'ö nösi ni'a'asogö si haga ba mbanua si yaŵa, ba fabö'ö nösi ni'a'asogö sauri ba gulidanö. Fabö'ö wa'amolakhömi ni'a'asogö si haga ba mbanua si yaŵa, ba fabö'ö wa'amolakhömi ni'a'asogö sauri ba gulidanö. m 'Lö sa fagölö fefu nösi: Fabö'ö nösi niha, fabö'ö göi nösi gurifö, fabö'ö nösi wofo, ba fabö'ö göi nösi gi'a.Ol&ba Lowalangi zame'e boto, faudu ba zi no Ihonogöi ba zi ero sinanö.#k?%Tanömö nitanömö andrö, tenga sa sinanö sauri dania, ba hiza, ha hunö danömö nitanömö andrö, dumadumania simane bua gandru ma tanö bö'önia;^j5$He ya'ugö si lö fangerangera! Lö auri danömö nitanömö, na lö oföna mate ia. i#Hewisa wemaoso niha si no mate?Te so niha sanofunofu: "Hewisa wemaoso niha si no mate andrö? Hewisa mbotora na ifuli tohare ira?"Xh)"Mifuli mihaogö mi'atulö'ö wangerangerami ba mitö rö lala wa'aurimi ba wa lö molaŵa oroisa Lowalangi. Fangailasimi me na'ö na umane: So ba gotaluami zi lö fa'aboto ba dödö haniha Lowalangi andrö.dgA!Böi mitehegö tefaelungu ami: Fehede si lö enahöi [simane da'e] ifakiko lagu si sökhi.tfa Hadia mena'ö gunania khögu wa fasöndra ndra'o ba Nefeso, hulö wasöndrata ba wolaŵa utu ndru'u safaito? Na lö te'orifi niha si no mate, abölö sökhi na talau mangamanga ba talau mamadumadu, börö me mate sa'atö ita mahemolu.e)Ero ma'ökhö fatutu wawa ndra'o ba wa'amate, ha börö ami, ya'ami ira talifusö, si no tobali lakhömigu ba döi Keriso Yesu, So'aya ya'ita.Id Ba ya'aga göi, hadia guna wa ero inötö mataögö gameta'uö?cFogaoni ba wamati sindruhu Na tenga simanö [na lö maoso niha si no mate], hadia mena'ö geluaha na so niha sanema fanasa salahi niha si no mate? Na sindruhu wa lö te'orifi mangawuli niha si no mate, hadia guna mena'ö wa latema wanasa salahi niha si no mate?1b[Na no tebe'e barö gaheNia fefu hadia ia, Ibe'e göi Ia Ono barö wamatörö Zi no mame'e barö gaheNia hadia ia fefu andrö, irege Lowalangi zamatörö fefu hadia ia.MaSimane si no [Iŵa'ö Lowalangi] ba zura ni'amoni'ö: "No Ube'e barö gaheNia fefu hadia ia." Na Iŵa'ö, no tebe'e barö gaheNia fefu hadia ia, tatu lö fao Zame'e barö gaheNia hadia ia andrö.B`Udu safuria, si lö tola lö'ö te'alani, ya'ia wa'amate.^_5Börö me lö tola lö'ö mamatörö Keriso irugi tebe'e barö gaheNia fefu nuduNia.0^YAefa da'ö alua gamozua andrö, ya'ia na Itou'ö wamatörö ba danga Lowalangi, AmaNia, na no aefa I'alani wamatörö, kuaso awö wa'abölö fefu [solaŵa Lowalangi].]Ba hiza, femaoso moroi ba wa'amate andrö no teföfö'ö: Keriso zia'a; awena, ba we'asoNia mangawuli, ira niha si faböbö khöNia.\Simane fefu niha göna fa'amate börö waböbösa khö Gadamo, simanö göi wa te'orifi fefu niha si faböbö ba khö Keriso.r[]Moroi ba niha sa wa'atohare wa'amate, ba moroi ba niha göi wa'atohare wa'auri moroi ba wa'amate andrö."Z=Fa'amöna Keriso zamolakhömi Ama Ba hiza, duhu sa wa no te'orifi Keriso moroi ba wa'amate; Ya'ia zia'a si no te'orifi moroi ba gotalua niha si no mate.YyNa ha soguna ba wa'aurida iada'e manötöna ita khö Keriso, no fondrege wa'ahakhö dödöda ita ba gotalua niha fefu.OXba simanö göi wa tekiko ndra niha si no mate ba wamati khö Keriso.nWUBa na lö te'orifi Keriso mangawuli, no si lö eluaha wamatimi ba toröi na sa ami bakha ba horömi;tVaBörö na lö te'orifi mangawuli niha si no mate, lö göi ifuli te'orifi Keriso andrö moroi ba wa'amate.?UwNa duhu lö hadöi femaoso niha si no mate mena'ö, no sasi sofaya ndra'aga khö Lowalangi, börö me no maturiaigö wa no ifuli I'orifi Keriso moroi ba wa'amate, ba hiza sa lö'ö.T{Ba na lö te'orifi Keriso andrö moroi ba wa'amate, zayazaya gölö sa wanuriaigöma, ba zayazaya gölö göi wamatimi.\S1 Na lö femöna niha si no mate, lö göi te'orifi Keriso andrö moroi ba wa'amate.@Ry Femaoso Keriso no danedane ba wemaoso niha samati Na teturiaigö wa no ifuli auri Keriso moroi ba wa'amate, hewisa wa tola so ba gotaluami zanguma'ö, wa lö femaoso niha si no mate?sQ_ Börö da'ö, he ya'o, he göi ya'ira, faoma mafa'ema khömi Injil si fagölö, ba simanö göi nifatimi.'PG Ba hiza, börö wa'ebua dödö Lowalangi, wa tola tobali ndra'o simane ya'odo iada'e, ba tenga zayazaya gölö wa'ebua dödöNia andrö sanandrösa khögu, ma na'i ya'o zabölö abua halöŵö moroi khöra fefu. Tenga sa fa'abölögu da'ö, fa'ebua dödö Lowalangi andrö zanolo ya'o.O Ya'odo wondrege zide'ide ba gotalua ndra rasul, si tenga sinangea tefotöi rasul, börö me no ugohi Gereja khö Lowalangi.LNSafuria sibai Iforoma'ö Ia khögu, hulö ndraono sahou wa'atumbu.RMAwena Iforoma'ö Ia khö Yakobo, ba aefa da'ö khö ndra rasul ma'afefu.LAefa da'ö Isamuzaigö wangoroma'ö Ya'ia ba zi töra lima ngaotu ndra talifusö. So ösa zi no mate ba gotaluara, ba ato na sa zauri.MKwa no i'oroma'ö Ia khö Kefa, ba aefa da'ö khö ndra sifelendrua.zJmwa no teko'o Ia awö wa no ifuli te'orifi Ia ba ngaluo si tölu, faudu göi ba zi no tesura ba zura ni'amoni'ö; IDa'e zia'a nifa'emagu khömi, si no utema göi, ya'ia wa no mate Keriso börö horöda, faudu ba zi no tesura ba zura ni'amoni'ö;H/Ba Injil andrö misöndra wangorifi, asala mitema ia faudu ba zi no u'ombakha'ö khömi. Na lö'ö, no zayazaya gölö wa tobali ami niha samati.:GmMisteri Paska wondrege zebuaYa'ami ira talifusö, ufasugi ba dödömi zanandrösa ba Injil andrö si no u'ombakha'ö khömi, si no mitema ba si no mibali'ö danedane wa'aurimi.IF (Ba hiza, akha alua da'ö fefu si fao fa'amoadu ba fa'ateföfö.E'Börö da'ö, ya'ami ira talifusögu, mi'odödögö ba wanema kharasi wama'ele'ö andrö, ba böi mitenaŵa zi fahuhuo ba li geheha.8Dk&Niha si lö mangakui da'e, lö göi te'akui ia.'CG%Na so zanguma'ö tödönia wa sama'ele'ö ia, ma zui sanguma'ö wa no itema Geheha, akha aboto ba dödönia, wa niŵa'ögu andre no oroisa moroi khö Zo'aya.]B3$Hadia, moroi khömi i'otarai taroma li Lowalangi andrö? Ma zui ha khömi tefa'ema?A#Na edöna ira la'ila hadia ia, akha ba nomo lasofu khö wo'omora, börö me ambö enahöi na fahuhuo ndra alawe ba gowuloa niha samati.)@-"(Akha lahonogö manö ira ira alawe ba gowuloa niha samati; lö tetehegö khöra wahuhuosa, ha folo'ö khöra, simane si no tesura ba huku Moze.(?I!Börö me tenga sokhö fawukasa Lowalangi andrö, ba hiza, no sokhö fa'atulö. Simanö zi to'ölö (si no uhonogöi) ba gangowuloa ndra niha samati ma'afefu.N> Hadia, tenga barö kua so zama'ele'ö so kharasi wama'ele'ö andrö?p=YHadia, tenga tola mizarazara wama'ele'ö, dozi ami, ena'ö tola tefaha'ö fefu ba te'a'a ro'ö dödö.<wBa hiza, na samösa moroi ba gotalua zi dadao andrö [i'anema'ö] itema wama'ele'ö, akha ibato wahuhuosa si samösa.x;iSanandrösa ba khö ndra solau fama'ele'ö, akha ha darua ma datölu zi fahuhuo, ba lafahela ira tanö bö'ö.:7Na lö hadöi si tola mamo'eluaha li andrö, akha lahonogö manö ira ba gangowuloa ndra niha samati, ba awai fahuhuo ia na ha ya'ia ba ha Lowalangi.95Na so zi fahuhuo ba li geheha, akha ha darua ma datölu wondrege wa'ato, ba lö tola lö'ö lazarazara wahuhuosa, ba lö tola lö'ö so zamo'eluaha.85Fa'amoadu ba fa'ateföfö ba wangandröNa simanö, he lawisa, ya'ami ira talifusö? Ero na owulo ami, akha ero zamösana ifa'ema hadia ia: Si samösa zolau sinunö, ba tanö bö'ö ifa'ema wamaha'ö, si samösa ifa'ema zanandrösa ba gohitö dödö Lowalangi, ba tanö bö'ö fahuhuo ia ba li geheha, ba si samösa zui ifo'eluaha li geheha andrö, ba hiza, akha alua da'ö fefu ba wondrou'ö niha samati.#7?Oi oroma khönia fefu zi tobini bakha ba dödönia, irege mangalulu ia ba wanömba Lowalangi ba i'akui, wanguma'ö: "Sindruhu so Lowalangi ba gotaluami."<6qBa hiza, na fefu ami mama'ele'ö, ba tohare niha si lö mamati ma zui niha tanö bö'ö, nifa'ele'ömi andrö zangoroma'ö amuatania ba irasoi hulö tehuku ia ba niŵa'ömi fefu.U5#Na owulo mena'ö ndra niha samati ma'afefu ba zi sambua naha ba dozi ira fahuhuo ba li bö'ö, ba na ba da'ö tefaudu so niha tanö bö'ö ma niha si tenga niha samati, hadia lö laŵa'ö no owöhö ami?h4INa simanö, kharasi ba wahuhuosa ba li bö'ö no tandra soguna khö niha si lö mamati, tenga khö ndra niha samati; ba kharasi wama'ele'ö andrö no tandra soguna khö ndra niha samati, tenga khö ndra niha si lö mamati.V3%Noa sa tesura ba zura goroisa: "Fahuhuo Ndra'o dania ba soiGu andrö faoma li bö'ö ba si fao fama'ema soi tanö bö'ö. Heŵa'ae simanö, lö sa'atö omasi ira wamondrondrongo fehedeGu", Iŵa'ö So'aya.E2Liturgi sondrou'ö niha samati Ya'ami ira talifusö! Böi hu lö ndraono ami ba wangerangerami; akha hulö ndraono side'ide ami na ba gamuata si lö sökhi, ba bihasa ami ba wangerangera.k1OBa hiza, bakha ba gowuloa ndra niha samati abölö omasido wamake lima ngawua wehede saboto ba dödö niha, ena'ö ufaha'ö göi niha bö'ö, moroi ba hönö ngahönö wehede ba li geheha [si lö aboto ba dödö niha eluaha]. q~~&}||{*zyxxxGwvvRuottes|rrqPpp>=`<<::^99;8887 6m6 554.3{2k11L0/:.---,q++.*^))V('D&&=%E$u#L"r! C'lu`4X!& ] @ )?A(x<5q&Duhu sa wa so ösa ndra talifusö sofaya samasoli ya'ira ba lafatewu ira ba wohöröhörögö fa'amerdeka si no tatema moroi khö Keriso, ena'ö ba zimanö lafuli la'osawuyu ita.h4I&Ba hiza Tito andrö göi, si fao khögu, si tenga niha Yahudi, lö tefaso ia ba wanema famoto.3!&Modanedane ba gangilata salua khögu wa möido ba da'ö, ba u'elegö khöra Injil nituriaigö andrö ba soi bö'ö, mendrua manö khö ndra sondrönia'ö ba da'ö, ena'ö böi tobali zayazaya gölö halöŵö ni'ohalöŵögöigögu, ma zui si no u'ohalöŵögöigö.2&Fanema Faulo ba ngenoli ndra rasul Awena me no fele'öfa fakhe, möido zui ba Yerusalema si fao Baranaba ba ma'ohe göi Dito./1Y&ba lasunosuno Lowalangi börö ndra'o.m0S&ha da'ö nirongora: "Niha solohi ya'ita me föna, iada'a ituriaigö wamati andrö nigohinia föna",~/u&Ba hiza, lö na sa si fa'ila baŵa khögu ngawalö gangowuloa ndra niha samati khö Keriso ba Yudaia [me luo da'ö];8.k&Aefa da'ö möido ba Provinsi Siria ba Kilikia.Z--&Föna Lowalangi möido ba hölu, wa si duhu nisuragu andre khömi, lö falimodo.h,I&Ba hiza, samösa lö ni'ilagu ba gotalua ndra rasul tanö bö'ö, ha Yakobo, talifusö Zo'aya.+&Aefa da'ö, me no tölu fakhe, möido misi yaŵa ba Yerusalema ba wamalukhaisi Kefa, ba felelima ngaluo wa'ara toröi ndra'o khönia.A*{&Lö göi si möido ba Yerusalema ba wamalukhaisi ya'ira, si no oföna tobali rasul moroi khögu, ba hiza i'anema'ö numalödo ba danö Arabia, ba moroi ba da'ö ufulido ba Ndramaseko.)'&ba wama'ele'ö khögu OnoNia andrö, ena'ö uturiaigö Ia ba gotalua soi si tenga niha Yahudi, lö ua oföna u'andrö wamahela moroi ba niha.(&Ba hiza, me inötö Ihonogöi [Lowalangi] si no manuyu ya'o i'otarai dalu ninagu ba si no mogaoni ya'o ba wa'ebua dödöNia,~'u&Ba wolo'ö huku Moze andrö, ato utalu'i zi faziazia'a khögu ba soigu ba wamorege folo'ö ngawalö hada ndra tuama.&& Noa sa mirongo gamuatagu föna, me solo'ö huku Moze ndra'o, wa si lö su'asu'a wolohigu Gereja Lowalangi ba uforege wangohorigö ya'ia.%& Börö me tenga moroi ba niha utema ia, ba tenga göi niha zamaha'ö ya'ia khögu, ba hiza no utema ia si fao fama'ele'ö Yesu Keriso..$U& Fa'atobali rasul Waulo – No si'otarai Lowalangi Injilnia Uŵa'ö sibai khömi, ya'ami ira talifusögu, wa tenga nifakhoi dödö niha Injil andrö ni'ombakha'ögu.S#& Hewisa iada'e, hadia somasi dödö niha ni'aluigu ma somasi dödö Lowalangi? Hadia, ena'ö la'omasi'ö ndra'o niha ni'aluigu? Na somasi dö dö niha ni'aluigu mena'ö, tenga sa'ae enoni Keriso ndra'o.)"K& Simane si no maŵa'ö khömi föna, ufuli zui uŵa'ö iada'e: Na so niha sangombakha khömi Injil bö'ö si fabörö moroi ba Injil si no mitema, ya tehuku ia.!#&He na ya'aga, he göi na mala'ika moroi ba zorugo zangombakha khömi Injil si fabörö moroi ba Injil ni'ombakha'öma khömi, ya tehuku ia.b =&si ha Injil khö ndra niha ösa samawukaisi ya'ami ba sedöna mamabalia'ö Injil Keriso.?w&Ha sambua InjilAhölihöli dödögu, wa alio sibai mi'erogö Ia si no mogaoni ya'ami [ba wa'auri si bohou] sodanedane ba kharasi nifa'ema Keriso, ba mi'otahögö Injil tanö bö'ö,3a&KhöNia sa lakhömi sagötö fa'ara! Amen.+O&si no manou'ö fa'auriNia börö horöda ba wangefa'ö ya'ita moroi ba gulidanö andre nikuasoi wa'a-lö-sökhi, modanedane ba gohitö dödö Lowalangi ba Amada.s_&Ya fao khömi kharasi ba fa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi, Amada, ba moroi khö Yesu Keriso, So'aya,&ba si fao ira talifusö fefu si fao khögu, [zama'ohe'ö sura andre] khö ndra angowuloa niha samati si so ba danö Galatia.P&Fangowai Faulo, si no tehonogöi tobali rasul, tenga ba wanuyu niha ma zui nifa'ema niha, ba hiza, moroi khö Yesu Keriso ba moroi khö Lowalangi, Ama, si no mangorifi Yesu Keriso moroi ba wa'amate,+ (13-13) Ya fa'ebua dödö Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, fa'omasi Lowalangi [Ama] ba fa-ha-sambua Geheha Ni'amoni'ö zi faofao khömi fefu. (Amen)4c (13-12b) La'o wai ami ira niha samati fefu.@{ Faoma mi'owai nawömi fao ma fa'agosa bawa ni'amoni'ö. 9 Fangowai Baero da'ö, ya'ami ira talifu sö, mi'omusoi'ö dödömi! Mi'odödögö ena'ö mo'ahonoa ami ba mitehegö wa tehaogö ami ba wanema famarou dödö andre! Ya ha sara dödömi ba ya atulö ami khö nawömi, irege faofao khömi Lowalangi si no umbu wa'omasi ba fa'atulö.q[ Da'ö mbörö wa usura zura andre fatua so ndra'o ba zaröu na sa, ena'ö na so ndra'o [ba gotaluami], lö tefaso ndra'o ba wangoguna'ö fa'abe'e, börö me kuaso si no Ibe'e khögu So'aya no ba wanga'azökhi ba tenga ba wanudugö.}s Omuso dödöma na si lö fa'abölö ndra'aga, ba na sabölö ami; da'a sa wangandröma ena'ö tobali mo'ahonoa ami.X) Börö me tebai malau hadia ia ba wolaŵa si duhu, ha satulö zi tola mafalua.M Mangandrö ndra'aga khö Lowalangi, ena'ö lö mifalua zi lö sökhi, tenga ena'ö oroma wa fataha ndra'aga, ba hiza ena'ö tola mifalua zi sökhi, heŵa'ae oroma wa hulö zi lö fataha ndra'aga.Z- Ba hiza, manötöna ndra'o wa aboto ba dödömi wa tenga si lö fataha ndra'aga.4a Mifareso dödömi samösa, hadia sindruhu auri ami ba wamati! Misekhegö dödömi! Hadia, lö mirasoi wa auri Keriso Yesu ba dödömi? Na tenga simanö, tebai fataha ami.s_ Heŵa'ae no teforöfa Ia ba wa'a-lö-abölö, no ifuli auri Ia ba wa'abölö Lowalangi. Simanö göi wa no si lö fa'abölö nda'aga ba khö Keriso; ba hiza, mi'ila dania wa si fao awöNia auri ndra'aga moroi ba wa'abölö Lowalangi.*M Ma zui mi'andrö sibai dandra, wa no Keriso zi fahuhuo si fao fama'emagu, awö wa tenga si lö fa'abölö Ia ba khömi ba hiza Iforoma'ö kuasoNia ba gotaluami?v e Khö ndra niha si no mamalua horö me föna ba ba khö ndra niha bö'ö fefu, iada'e ba we'asogu ba zaröu na sa, ufuli uŵa'ö zi no tohöna u'ombakha'ö ba we'amöigu si mendrua, wa na ifuli tohare ndra'o, ahori sa'ae wa'ebolo dödö.\ 1 Fe'aso si medölu - Famareso na no mowua umat No si medölu we'amöigu khömi iada'e. [Na so ndra'o, ufalua zimane si no tesura:] "Modanedane ba wehede zi darua ma si datölu sasi, te'etu'ö ngawalö hadia ia."l Q Na ufuli u'ondrasi ami lö omasido na I'ailasi ndra'o Lowalangigu tanö fönami ma zui moguna u'e'esi ösa niha si no mamalua horö me föna, si lö mowu'ai lala wa'aurira moroi ba wohorö, amuata si ta'unö ba si lö enahöi. ' Alai na tohare ndra'o ba gotaluami ba usöndra ami tenga simane si no udönadöna ba ma tenga simane nidönadönami mi'ila khögu: Ma dania so waguaguasa, ma fa'afökhö dödö, ma fofönu, ma fasosota, ma fangobousi awö, ma faŵaiŵaisa, ma fayaŵasa ma zui fawukasa.l Q Te no ara miŵa'ö tödömi, wa samu'amu'a ba huluma ndra'aga tanö fönami? Ba hiza fahuhuo ndra'aga, si no tana khö Keriso, tanö föna Lowalangi; fefu da'a, ira talifusö ni'omasi'ö, no ba wondrou'ö ya'ami ba wa'asökhi.M Noa sa ufarou Dito [ba we'amöi khömi], ba no ufaogö göi khönia dalifusö andrö. Hadia, no ihalö harenia khömi Tito? Hadia, tenga no fagölö dödöma awö wa no faoma matara lahe nawöma?dA Hadia, no u'alui haregu khömi si fao fama'ema samösa niha ba gotalua nifatengegu khömi?[/ Lau, lö nifonorogu tödömi, ba hiza [miŵa'ö] ba wa'onekhegu no u'omai'ö ami.:m Andrö wa edönado sibai ba wame'e khömi si so khögu; ma na'i fa'aurigu samö sa utehegö salahimi. Ba na no fahö na wa'omasigu ami, hewisa wa tola ambö te'omasi'ö ndra'o?X) Satua soguna ba ndraono ma iraono soguna ba zatua? Hiza, no mama'anö ndra'o ba we'amöi khömi, si medölu sa'ae; ba lö ufonoro dödö ami, börö me tenga si so khömi ni'aluigu, ba hiza ya'ami samösa. Börö me lö mo'ömö ndraono ba wangowuloi harato khö ndra satuara, no ira satua [zo'ömö wangowuloi harato] khö ndraonora.O Ma zui hadia ni'ambösigu famalua ba khö mi na lafahela ba gangowuloa ndra niha samati tanö bö'ö, baero wa ya'o samösa lö tobali noro dödömi? Mibologö dödömi ba wa'a-lö-atulögu andrö!V% Fefu ngawalö dandra sangoroma'ö wa so khögu kuaso wa'arasul, no tefalua ba gotaluami si fao fa'ebolo dödö ba ngawalö gila'ila ba tandra sahölihöli dödö ba ba ngawalö gamuata safönu fa'abölö.%C Tandra wa'arasul Noa sa tobali niha si lö mangila watahögö ndra'o, ba ya'ami zamaso ya'o ba zimanö. Ya'ami mena'ö zi lö tola lö'ö mango'awögö ya'o. Börö me, heŵa'ae si lö eluaha ndra'odo andre, lö sa'atö ide'ide ndra'o moroi khö ndra rasul [nifotöimi] sebua andrö.L Börö da'ö aoha gölögu ba wanema fa'a-lö-abölögu, he fango'aya, he fa'atosasa, he folohi ba fa'atolazi dödö; fefu da'ö börö Keriso, irege na lö abölö ndra'o, awena abölö ndra'o.ta Ba hiza, Iŵa'ö khögu: "No tobönö khöu kharasiGu; börö me bakha ba wa'a-lö-abölö(mö) tefo'ahonoa wa'abölö(Gu)." Andrö wa edönado usunosuno ndra'o ba wa'ambö fa'abölögu, ena'ö ifönui ndra'o fa'abölö Keriso andrö.a~; Sanandrösa ba da'ö no medölu mangandrö ndra'o khö Zo'aya, ena'ö teheta ia khögu.}7 Börö da'ö, ena'ö lö fayaŵa ndra'o sanandrösa ba da'ö, no tebe'e khögu ndroi bakha ba nösigu, tengetenge zatana, ena'ö igukhugukhui ndra'o.j|M Doi si so ba nösi Ba wa'a-lö-fa'abölö tumbu wa'abölö Börö na edöna ndra'o ba wanunonuno ya'o mena'ö, tenga sambö tödö ndra'o ba da'ö; si duhu manö niŵa'ögu. Ba hiza, utaha manö dödögu, ena'ö lö hadöi niha sowalinga abölö ebua ndra'o moroi ba ni'ilania khögu ma ba nirongonia moroi khögu, heŵa'ae no fahöna khögu gangilata. {9 Edönado usunosuno ndra'o sanandrösa khö niha da'ö; ba hiza, sanandrösa khögu samösa lö usunosuno ndra'o, ha ba ngawalö wa'ambö fa'abölögu.vze wa tefazaŵa ia bakha ba waradaiso ba irongo wehede sahölihöli dödö, si lö i'ila itötöi samösa niha. y U'ila göi sanandrösa khö niha andrö,— lö u'ila na si fao botonia ma zui na ba nosonia, lö u'ila, ha Lowalangi zangila,—Lx U'ila samösa niha si no enoni Keriso; fele'öfa fakhe si lalö,— lö u'ila na si fao botonia ma zui na ba nosonia, lö u'ila, ha Lowalangi zangila,— tefazaŵa ia ba wenaeta mbanua si tölu.Ew Angilata WauloNa lö tola lö moguna wa tesunosuno,— heŵa'ae lö moguna zindruhunia,—omasido sa'atö fahuhuo sanandrösa ba ngawalö gangilata awö wama'ele'ö si'otarai khö Zo'aya.wvg !Ba hiza, ladada ndra'o ba ragaraga, lafatörö ba zandrela ba gero göli kara, irege aefa ndra'o ba dangania.%uC Me luo no me so ndra'o ba Ndramaseko, samösa gumandru samatörö ba döi razo Areta, ifareta ndra saradadu ba wanarogö bawagöli mbanua ba wondra'u ya'o.utc Lowalangi si no Ama Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, nisunosuno irugi zi lö aetu, zangila wa lö falimo ndra'o._s7 Na lö tola lö moguna wa tesunosuno, usuno ndra'o ba ngawalö wa'ambö fa'abölögu.r) Haniha zambö fa'abölö si lö irai fao ndra'o khönia ba wa'a-lö-abölö? Haniha zi no faröi ba wamati si lö itögi dödögu fa'afökhö?&qE ba lö na sa utötöi ngawalö danö bö'ö sima ne fangondrasi niha sato ndra'o sero ma'ökhö awö wo'angeragö ngawalö gangowuloa ndra niha samati misa.Fp No uhorigö wa'abölögu ba wohalöŵö ba ba wa'erege dödö; asese lö khögu inö tö wemörö, olofo ndra'o ba owökhi dödö, asese lö manga, göna ndra'o fa'okafu ba fa'a-lö-nukha,Do Ba wofanögu no oya kali falukha ndra'o gameta'uö, he fangötö idanö sebua, he ameta'uö moroi ba zorabu, ameta'uö nifobörö soigu samösa [niha Yahudi] ba he göi moroi ba soi tanö bö'ö, ameta'uö ba mbanua misa, ameta'uö ba danö si mate, ameta'uö ba nasi ba ameta'uö moroi khö ndra talifusö sofaya.,nQ Tölu kali labözi ndra'o faoma ue; sakali latebu ndra'o faoma kara; tölu kali göna ndra'o fa'ahöndrö göfa ba nasi; sara luo sara wongi ahani ndra'o ba nasi.lmQ Lima kali laböbözi ndra'o ira niha Yahudi; ero'ero utema öfa wulu kali ambö sambua bözibözi. l Na enoni Keriso ira,— fehedegu andre hulö wehede zabölö lö mangila watahögö,— tohude na sa wa enoni Keriso ndra'o, ya'ia bakha ba ngawalö wa'atosasa, ba wa'asese tebe'e ba gurunga, ba wamöbözi töra moroi ba zu'asu'a, ba wa'asese arakhagö mate./kW Na niha Heberai'o ira, niha Heberai'o göi ndra'o; Irao no Gizara'eli ira, Iraono Gizara'eli göi ndra'o; nga'ötö Gaberahamo ira, nga'ötö Gaberahamo göi ndra'o.Sj Ha wa'ailagu ba wangakui wa no ambö abölö ndra'aga ba wanaögö da'ö fefu. Ba hiza, na so zi barani ba wanuno ya'ira,— fehedegu andre hulö wehede zi lö mangila watahögö,—barani göi ndra'o.%iC Ebolo manö dödömi na so zangosawuyu ya'ami, ma na so zanisiö domi, ma na so zi manga töla högömi, ma na so zango'aya ya'ami, ma zui na latafari ami.Xh) Aoha sa khömi ba wanema niha si lö mangila watahögö, me no sagatuatua ami.ag; Me no ato niha sanunonuno ya'ira molo'ö fa'a'ulidanö, edönado göi usunosuno ndra'o.f) Niŵa'ögu andre tenga dali daroma li Lowalangi uŵa'ö ia, no hulö niha si lö mangila watahögö sanguma'ö tödönia wa tola isunosuno ia. e Fehede fasalita Waulo Ngawalö wamakao nitaögönia Ufuli uŵa'ö: Böi so zanguma'ö wa si lö mangila watahögö ndra'o. Ba na miŵa'ö tödömi wa no simanö, mitema ndra'o simane samösa niha si lö mangila watahögö, ena'ö tola usunosuno ndra'o ma'ifu.~du Andrö wa böi toba li dödöda na ira enoninia la'o'enoni wa'atulö ira; lualua wa'aurira no fagölö ba gamuatara.Uc# Tenga sa sahöli dödö zimanö, börö me satana göi i'omala'ika haga ia.Eb No rasul sofaya ira, enoni si falimo sangorasul Keriso ira..aU Hadia nilaugu [irugi iada'a], ufalua göi zimanö ba ginötö si so miföna, ena'ö lö danedane khö ndra sedöna mamaomagö ya'ira ba khöma ba wanunonuno ya'ira.n`U Hana wa uŵa'ö zimanö? Hadia, börö me lö omasido ami? Lowalangi sa zangila [ha wa'omasigu ami]. _  Ba wa'aduhu Keriso si so khögu, uŵa'ö khömi wa samösa lö si tola manayaigö fanunogu andrö ba danö Akhaya ma'asagörö.+^O Heŵa'ae no sambö'ambö ndra'o me so ndra'o ba gotaluami, lö si tobali noro dödö zi samösa niha ndra'o. Ira talifusö si'otarai Makedonia zombönökhi ngawalö zo'amböta ndra'o. Ba ngawalö hadia ia, no urorogö sibai, ena'ö lö tobalido noro dödömi; ba lö ubato wamalua simanö.]# No tobali ndra'o sorabu ba gangowuloa ndra niha keriso tanö bö'ö ba wanema fanolo moroi khöra, ena'ö tola möi ndra'o enoni ba khömi.)\K Fa'ahele dödö Waulo ba wanuriaigö Injil Ma da'a horögu, wa u'ide'ide'ö ndra'o ba wangalaŵa'ö ya'ami me uturiaigö khömi Injil ba wa'a-lö-manema sulö?1[[ Heŵa'ae no ambö onekhe ndra'o ba wahuhuosa, ba tenga sa simanö ba wa'aboto ba dödö Lowalangi; noa sa maforoma'ö khömi da'ö ero inötö ba ba ngawalö hadia ia.iZK Ba hiza, molo'ö tödögu ma'ifu lö ide'ide ndra'o moroi khö rasul [nifotöimi] sebua andrö.WY' Börö me mitema manö na so niha si möi khömi, sanuriaigö Yesu si fabö'ö moroi khö Yesu si no maturiaigö, ma Eheha si fabö'ö moroi ba zi no mitema, ma zui Injil si fabö'ö moroi ba zi no mitema.CX Ba hiza ata'u ndra'o, alai na tefaelungu wangerangerami, hulö simane Khawa nifaelungu gulö ba wa'onekhenia, irege lö te'osambalö'ö dödömi khö Keriso (ba taya wa'a-lö-sinegumi).5Wc Hulö zolohu ndra'o ba khömi, fa'olohu Lowalangi. Noa sa ufohu ami khö zi samösa ira matua ba wamasao ya'ami khöNia ba wa'a'ono alawe si lö sinegu, ya'ia khö Keriso.V+ Umat no ni'owalu khö Keriso Fa'olohu rasulHeŵa'ae simanö, mibologö dödömi khögu ma'ifu ba wa'ambö tödögu. Duhu wa mibologö dödömi.WU' Börö me tenga niha sanuno ya'ia nitema, ba hiza no niha nifaduhu'ö Zo'aya.bT= [Simane si no tesura:] "Niha somasi manunonuno ya'ia, akha ba khö Zo'aya isunosuno ia.".SU ba ba zimanö tola na sa maturiaigö Injil ba nahia tanö bö'ö saröu moroi khömi, ba lö moguna masunosuno ndra'aga sodanedane ba halöŵö nifalua niha bö'ö.qR[ Lö nitalu'ima su'asu'a! Lö masunosuno ndra'aga sodanedane ba halöŵö nifalua niha bö'ö, ba hiza madönadöna wa na monönö wamatimi, monönö göi na sa lakhömima ba gotaluami, töra moroi ba gafore si no tehonogöi andrö,Q/ Lö nitalu'ima su'asu'a danö si no tehonogöi khöma, me ofeta ndra'aga ba khömi, börö me ya'aga [zi oföna] manuriaigö khömi Injil Keriso. P Ba ya'aga, lö masunonuno sibai ndra'aga, ba hiza ma'odaligö zu'asu'a danö si no Ihonogöi Lowalangi; ba no farahu ami ba da'ö.uOc Su'asu'a danö ba wohalöŵö rasul FauloLö sa baraniga mafaedogö ma mafaomagö ndra'aga khö ndra niha sanguma'ö wa sonekhe ira. Lö aboto ba dödöra wa lasu'agö ira ba gafore nihaogöra samösa ba lafahela ira ba khöra samösa.N+ Akha aboto ba dödö niha sanguma'ö da'ö, wa simane niŵa'öma ba zura, na so ndra'aga ba zaröu, simanö nifaluama na tohare ndra'aga dania.M1 börö me so zanguma'ö: "Mo'ösi sibai ba mofa'abölö zurania, ba hiza na so ia ba gotaluada, no saiwö'aiwö ia ba lö mofa'abölö wehedenia."]L3 Ba hiza, lö omasido wa hulö zametameta'u ya'ami ndra'o ba ngawalö zuragu andrö,K1 Lö aila ndra'o, na hulö abölö ma'ifu usunosuno ndra'o sanandrösa ba kuasoma, si no Ibe'e So'aya ba wondrou'ö (ya'ami) ba tenga ba wangalani.PJ Tebe'e kuaso ba wondrou'ö umatMihaogö wamaigi zindruhunia! Na so zaro tödö wa sindruhu tana khö Keriso ia, akha aboto ba dödönia wa simane ya'ia si no tana khö Keriso, simanö göi ndra'aga.pIY ba no göi mama'anö ndra'aga ba wangetu'ö huku ba ngawalö wa'a-lö-molo'ö, na no afönu wolo'ömi.OH Madudugö ngawalö nifakhoi dödö si lö sökhi awö ngawalö wayaŵasa dödö solaŵa fa'aboto ba dödö sanandrösa khö Lowalangi. Maböbö ngawalö gera'era ba matou'ö ba wolo'ö khö Keriso,G- Tenga fangöna wa'a'ulidanö ni'oguna'öma ba wasöndrata andrö, no fangöna so'ösi fa'abölö Lowalangi ba wanudugö ngawalö mba'aba'a saro.pFY Duhu sa wa ba gulidanö na sa so ndra'aga, ba hiza lö fasöndra ndra'aga molo'ö fa'a'ulidanö andre.QE U'andrö khömi: Böi miforege khögu wa uforoma'ö wa'abe'e ba fa'abaranigu na tohare ndra'o, simane si no u'era'era khö ndra niha ösa, sanguma'ö wa matörö lala wa'aurima molo'ö fa'a'ulidanö. D Fombelegö Waulo ya'ia – Fangöna niha samatiAwena sanandrösa ba khögu: Ufangelama ami ba khö Keriso si no sebolo tödö ba si sökhi tödö, ya'odo, Faulo, si lö barani [laŵa'ö] na fatutu wawa khömi, ba hiza, si barani khömi na ba zaröu so ndra'o.GC Ya nisuno Lowalangi börö kharasiNia si lö su'asu'a andrö!uBc Muhulu sibai dödöra khömi ba mangandrö ira salahimi börö wa'afahöna wa'ebua dödö Lowalangi khömi.TA! Na oroma wa'a-lö-faröimi ba halöŵö andrö, lasunosuno Lowalangi börö wa'a-lö-faröimi wolo'ö Injil Keriso andrö ba börö wa'oböwömi ba wombagimbagi ngawalö hadia ia khöra ba ba niha fefu._@7 Börö me halöŵö fa'a'enoni andre ba wame'e tolotolo tenga manö ha famönökhi zo'amböta ndra niha ni'amoni'ö andrö, ba hiza no umbu howuhowu, börö me ato dania niha sangandrö saohagölö khö Lowalangi.*?M Tefafahöna'ö khömi ngawalö hadia ia, ena'ö oböwö göi ami, irege hadia ia nibe'emi si fao fama'emama, i'owua dania wangandrö saohagölö khö Lowalangi.>5 Ya'ia, si no mangöhönagö tanömö ba zanaru awö gö soguna ba wemanga, Ibe'e ba I'oya'ö göi danömömi, irege falawu mbua wa'asökhi dödömi.= Simane si no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Ibagibagi, ibe'e khö ndra niha si numana, irugi zi lö aetu lö mamalö wa'asökhi dödönia."<<q So wa'abölö khö Lowalangi ba wame'e khömi ngawalö zi sökhi, irege fahöna khömi ngawalö hadia ia ero inötö, ma na'i töra irege tola mifalua zi sökhi [ba niha bö'ö].";= Akha ero zamösana ibe'e molo'ö fa'aoha gölönia, tenga si fao fa'abua gölö ma zui hulö nifaso; I'omasi'ö Lo walangi niha same'e ba wa'aohagölö.C: Howuhowu sangele moroi ba wa'oböwöDa'a niŵa'ögu: Niha si lö oya'oya mamazaewe tanömö, lö göi oya'oya ibasi mbua; niha samazaewe tanömö ba wa'oböwö, falawu göi ibasi dania.R9 Andrö wa uŵa'ö tödögu, sökhi na ufadaridari'ö khömi ndra talifusö andre ba lafa'anö dolotolo andrö si no ara mifabu'u, ena'ö tefa'anö ia toba li tandra wa'aoha gölömi ba tenga fa'atali.68e fa böi alua, na ma'ondrasi ami si fao ira niha Makedonia mena'ö, oroma wa lö sama'a nö ami. Ha wa'ebua wa'ailama,− fa lö maŵa'ö fa'ailami,− sanandrösa ba da'ö.J7  Andrö wa ufatenge khömi ndra talifusöda andre, ena'ö tenga zayazaya gölö wanunonunoma ya'a mi sanandrösa ba da'ö, ba hiza akha sindruhu no mama'anö ami, simane si no uŵa'ö [khöra];k6O No aboto ba dödögu ha wa'aoha gölömi ba nisunosunogu ya'ami andrö khö ndra niha samati Makedonia. Uŵa'ö khöra: "No mama'anö Akhaya i'otarai me ndröfia", ba no tobali fa'aterou dödö zato wa'owölö'ölömi andrö.57 Fanolo khö ndra talifusö niha samatiLö sa'ae moguna uzarazara wanura khömi zanandrösa ba halöŵö fa'a'enoni khö ndra niha ni'amoni'ö andrö.4Miforoma'ö khöra ba zanehe angowuloa ndra niha samati fefu dandra wa'omasimi awö ngawalö mbörö wanunonunoma ya'ami tanö fönara.[3/Sanandrösa khö Dito: No awögu ia ba si falulu fohalöŵö khögu soguna khömi. Sanandrösa khö ndra talifusö tanö bö'ö andrö: No tengetenge gangowuloa ndra niha samati ira ba no lakhömi khö Keriso.~2uSi fao Tito ba talifusö andrö mafatenge göi samösa dalifusöda tanö bö'ö, si no auli'auli oroma khöma wa no niha sowölö'ölö ia ba ngawa lö hadia ia. Ba iada'e monönö na sa wa'owölö'ölönia, me no faduhu sibai dödönia khömi.j1MMa'odödögö sibai wamalua satulö, tenga ha tanö föna Zo'aya, ba hiza tanö föna niha göi.w0gMafalua da'a, ena'ö lö hadöi sa ngenahö tödö ba khöma sanandrösa ba dolotolo sebua andrö nifa'emama.]/3Ba tenga ha da'ö, no göi lahonogöigö dalifusö andrö angowuloa ndra niha samati gofu heza tobali awöma ba halöŵö fa'a'enoni andre, nifaluama ba wamolakhömi So'aya ba si tobali tandra wa'ahele dödöma..Mafatenge göi awönia dalifusö si sökhi turia ba gotalua ndra niha samati fefu, börö halöŵönia ba wanuriaigö Injil.-Noa sa aoha gölönia ba wanema famarou andrö, ba modanedane ba gangetulania samösa möi ia khömi si fao fa'afönu wehulu dödö.,'Famatenge Tito ba awönia Ya oböwö ami!Ya nisuno Lowalangi si no mame'e ba dödö Dito wa'owölö'ölö si fagölö [khöma] soguna khömi.{+osimane si no tesura: "Lö fa'atöra ba niha soya mangowuloi ba lö fo'amböta ba niha si lö oya'oya mangowuloi."I* Andrö wa iada'a akha mibönökhi zo'amböta ya'ira faoma fa'afahöna khömi, ena'ö fa'afahöna khöra göi tobali famönökhi zo'amböta ami, ena'ö so wa'afaoma mamönökhi faoma fatambai,) Tenga ena'ö te'aohasi noro niha bö'ö wa mitaögö wa'atosasa, ba hiza no ena'ö so wa'afaoma mamönökhi faoma fatambai.(! Na aoha sa gölö zi samösa niha ba wame'e [fasömbata], tetema nibe'enia, na ibe'e faudu ba wa'atolania ba tenga dali zi lö'ö khönia. ' Andrö wa iada'e, akha mi'asiwai zi no mifobörö andrö! Mifalua ia simane fa'aterou dödömi ba wamobörö, faudu ba wa'atolami.;&o Da'ö sa wamarou dödö moroi khögu si tola manolo ya'ami sanandrösa ba da'ö. No mibörögö me döfi si lalö ba wefao ba halöŵö andrö sodanedane ba gangetulami samösa.F% Noa sa aboto ba dödömi wa no i'omasi'ö sibai ita Yesu Keriso, So'aya ya'ita; heŵa'ae no fahöna khöNia, ba no ifa'anumana Ia börö ami, ena'ö ba wa'anumanaNia andrö fahöna khömi.+$OLö uŵa'ö khömi wa sambua oroisa da'ö. No ba wangoroma'ö fa'aterou dödö niha ba wame'e tolotolo ba niha, omasido göi u'ila hezo ndrege wa'omasimi andrö.S#Me no fahöna khömi fefu hadia ia,− famati, fa'onekhe ba wehedehede, fangi'ila, fa'ahele dödö ba wame'e fanolo ba ba wa'omasimi khöma,− akha simanö göi wa'afahönami ba wame'e tolotolo andre.+"OKolekte umat ba Gorindro – Tandra wamati ba fa'omasiAndrö wa mafarou Dito, ena'ö i'asiwai halöŵö ba wangowuloi tolotolo andrö si no ibörögö ba khömi.!3No töra moroi ba nidönadönama nibe'era; labe'e wa'aurira, si'oföna ba danga Lowalangi, awena ba khöma göi, faudu ba gohitö dödö Lowalangi.y kLaforege sibai wangandrö khöma, ena'ö matehegö wa tola fao ira ba wame'e fanolo khö ndra niha ni'amoni'ö. Fasasi ndra'o, wa no labe'e ndrege zi khamö fa'abölöra, ma na'i ba wa'ahelö dödöra labe'e zi töra moroi ba zi tola ira.&EHeŵa'ae göna ira ngawalö wanandraigö sagafökhö, moroi ba wa'afahöna wa'omuso dödöra ba moroi ba wa'anumanara sebua tumbu wa'ebua dödö si fahöna.6eKolekte niha samati ba Makedonia Fame'e fa'auri Ma'ombakha'ö khömi, ya'ami ira talifusö, ha wa'ebua kharasi Lowalangi ba gangowuloa ndra niha sa mati si so ba Makedonia.W'Omuso sibai dödögu, me tola ufaduhusi tödö ami ba ngawalö hadia ia fefu.'GNo na sa abölö aolo dödönia wa'o masi khömi, na itörö tödönia hewisa wolo'ömi, ya'ami fefu, ba hewisa wanemami ya'ia si fao fa'ata'u ba fanizinizi.kONa no usunosuno ami fönania, lö falukha ndra'o wa'aila sanandrösa ba da'ö. Simane fa'a-lö-mamalö maŵa'ö khömi zi duhu, simanö göi wanunonunoma ya'aga föna Dito [sanandrösa ba khömi andrö], no oroma wa sindruhu.5c Da'ö sa mbörö wa terara dödöma. Baero wondrara dödöma andrö no tobali fonönö wa'omuso dödöma wa'omuso dödö Dito, me no falukha ia wondrara dödö börö ami.[/ Börö da'ö, heŵa'ae no usura zura andrö, tenga börö niha solau si lö atulö ma zui börö niha sanaögö amuata andrö usura ia, ba hiza, ena'ö oroma ha wa'ebua wa'omasima khömi tanö föna Lowalangi.0Y Mifaigi sa ha wa'ebua wangodödögö nisöndrami moroi ba wa'abu dödö si faudu ba gohitö dödö Lowalangi andrö, ya'ia wa maniasa ami, fatahi ami, ma na'i ata'u ami, humulu dödömi ba mi'odödögö sibai ba wamazökhi si no fasala. Ba ngawalö da'ö fefu, no mi'oroma'ö wa lö fasala ami._7 Börö me fa'abu dödö si faudu ba gohitö dödö Lowalangi i'owua wamalalini era'era samasao ba wangorifi si lö moguna fangesa dödö sa'ae; ba hiza fa'abu dödö dali wa'a'ulidanö andre no saekhu ba wa'amate.wg omuso dödögu iada'e tenga börö me tebusi dödömi, ba hiza börö me fa'abu dödömi andrö no tobali famalalini gera'erami. Noa sa si faudu ba gohitö dödö Lowalangi wa'abu dödömi andrö, irege lö si te'ala ami börö ndra'aga.T!Ma na'i na no ubusi dödömi ba zuragu andrö, ba lö utahigödo. He ŵa'ae na fatahi ndra'o ba khögu samösa mena'ö, me u'ila wa tobali famusi dödömi zura andrö,− heŵa'ae ha ba zi lö arara,−0YTenga manö ha börö wa'atoharenia, ba hiza no göi börö wondrara dödö nisöndrania sagötö fe'asonia ba khömi. Noa sa idunödunö khöma wehulu dödömi [ba walukhata khögu], faniasami [börö zalua me luo no] awö wa'owölö'ölömi ba wombelegö ya'o, irege falawu wa'omuso dödögu.hIBa hiza, Lowalangi sondrara tödö niha side'ide tödö, no Irara dödöma ba wa'atohare Dito.%CBörö me no marugi Makedonia, ma'ifu lö masöndra wa'ahono dödö ba gofu heza ihawui ndra'aga fa'agafökhö: Moroi baero fa'udusa, moroi bakha fa'ata'u.J Faduhu sibai dödögu khömi ba usuno ndra'o sanandrösa ba khö mi andrö. Bakha ba ngawalö wa'aga fökhö si falukha ndra'aga, terara sibai dödögu börö ami ba a'oi so wa'omuso dödögu..UTenga ba wanguhuku ya'ami wa uŵa'ö zima nö. Noa sa uŵa'ö no mege, wa bakha ba dödöma so ami, irege ha sambua ita, he ba wa'amate he ba wa'auri [si lö aetu].(IFa'omuso dödö WauloMifonaha ndra'aga bakha ba dödömi! Lö irai mafalua zi lö sökhi gofu ha'ökhö; samösa lö niha ni'ala nima ba samösa lö nilimoma.e CBörö me khöda tetandrösaigö wawu'usa li andrö, ya'ami ira ni'omasi'ö, andrö data'aröu'ö ita moroi ba ngawalö zana'unöi boto awö nosoda, irege mo'ahonoa wa'ani'amoni'öda sodanedane ba wangata'ufi Lowalangi.x iTobali Amami Ndra'o, ba tobali iraonoGu matua ba iraonoGu alawe ami, Iŵa'ö So'aya samatörö hadia ia fefu." Börö da'ö: Miheta ami moroi ba gotaluara ba mifabali ami khö ra, Iŵa'ö So'aya, ba böi mibabaya zi ra'iö, awena Utema ami._ 7Hadia khaikhai nomo Lowalangi ba nadu? Ya'ita sa nomo Lowalangi sauri andrö, simane si no tesura ba zura ni'amoni'ö: "U'iagö gotaluara ba faofao Ndra'o khöra; tobali Ndra'o Lowalangira ba ya'ira tobali soiGu."~ uHadia, so wariawösa ba gotaluara Keriso Mbelia? Hadia, tola so gamakhaita niha samati khö ndra niha si lö mamati?eCMi'angelama! Böi mitehe tedönisi ami! Böi mitehegö la'oguna'ö ami niha si lö mamati ba halöŵö si lö sökhi. Börö me hadia sa khaikhai wa'atulö ba wa'a-lö-atulö? Hadia, tola faböbö ira haga zogömigömi? Fahuhuo ndra'aga khömi hulö ba ndraono ma: Misulöni göi khöma ba wa'omasi si fagölö, ya'ia wa mibokai dödömi khöma.I  No mafonaha ami ba dödöma; ba hiza no ambö naha ba dödömi.dA Lö niduhöma bawama ba wehede khömi, ya'ami niha Gorindro, ba no mabokai hunö dödöma.U# he ŵa'ae tebusi dödöma, ba lö sa'atö mamalö wa'omuso dödöma; heŵa'ae numana ndra'aga, ato sa'atö niha ni fakayo'ögöma; heŵa'ae lö ma'okhögö hadia ia, ba hiza sa no si no a'oi so ndra'aga.?w na laŵa'ö mabini'ö dani we'asoma, heŵa'ae no oroma sibai; na hulö niha saekhu ba wa'amate, ba hiza auri sa ndra'aga; heŵa'ae laböbözi ndra'a ga ba lö sa'atö mate ndra'aga;na lafosumange ba na laherai ndra'aga, na lafatoutou ba na lasuno ndra'aga; na laŵa'ö si falimo ndra'aga, heŵa'ae satulö ndra'aga;Z-[Maforoma'ö wa no enoni Lowalangi ndra'aga] ba wanuriaigö fa'aduhu ba ba wa'abölö si'otarai Lowalangi; ba wangoguna'ö fangöna fa'atulö si hulö doho ba wolaŵa ba si hulö mbaluse ba wombelegö ya'aga;Csi fao lala wa'auri sohauhau, si fao fangi'i la [nibe'e Lowalangi], si fao fa'ebolo dödö ba fa'asökhi mböwö, ba [wanuturu lala] Geheha Ni'amoni'ö ba fa'omasi si lö fawini tödö;/Wna labözi ndra'aga ba labe'e ba gurunga, na lafawe'e niha [ba wolaŵa ya'aga]; na mahorigö wa'abölöma ba wohalöŵö, irege lö inötö wemörö he göi femanga; ~9Ba ngawalö hadia ia nifaluama maforoma'ö wa no enoni Lowalangi ndra'aga: Ba wanaha tödö na so wa'atolazi dödö ma fa'atosasa ma fa'alangu dödö;}Fa'amolakhömi wamakao nitaögö ndra rasulGofu ha'ökhö lö mafobörö zi tobali fangala, ena'ö lö te'o'aya halöŵö fa'a'enonima.2|]Börö me no Imane: "Ufondrondrongo we'aomö na baŵa kharasi; Utolo ndra'ugö na luo wangorifi." Hiza, iada'e sa mbaŵa kharasi andrö; iada'e ngaluo wangorifi andrö. {Me si fao ndra'aga khöNia wohalöŵö, ma'amenesi ami: Böi mibali'ö zayazaya gölö kharasi si no mitema moroi khö Lowalangi.  ~~ }d|@{{MzSyxxEvuubtss_rwqqKpp5oo:nrmm(ll kMjiihg]fZfe7dlccZcbb6a|``#__B^^B]]9\[[>ZZ5YXX'WW@VV(UUTlSRR>+==!<g0lö ubatobato wangandrö saohagölö khö Lowalangi ba khömi andrö, ero itörö tödögu ami ba wangandrö.%=C0Fa'amolakhömi halöŵö wangöhölida Börö da'ö, me no urongo zanandrösa ba wamatimi ba khö Yesu, So'aya, awö wa'omasimi khö ndra niha samati fefu,8<i0Eheha andrö no hulö dandra mböli ba gondröita andrö, si no tefabu'u khö ndra tana khöNia, ya'ia wa'atobalida okhötaNia sagötö fa'ara, ena'ö tasunosuno lakhömiNia.h;I0 Simanö göi ami [si tenga niha Yahudi], si no mamondrondrongo taroma li wa'aduhu, ya'ia Injil sanandrösa ba wangorifi ya'ami. Ba khöNia göi tefotandro ami ba Geheha Ni'amoni'ö si no tefabu'u, me inötö mitema wamati.n:U0 ena'ö tobali fanuno lakhömiNia wa'aurida, ya'ita [niha Yahudi] si no ara manötöna fe'aso Keriso.9-0 Ba khöNia göi no mo'urakha ita ba gondröita andrö si no Ifabu'u Lowalangi sangohalöŵögöi si no Ifakhoi tödöNia khö ndra tana khöNia,810 ya'ia ba wangasiwai ngawalö ginötö ba khö Keriso awö ba wamarahugö ngawalö hadia ia, he si so ba zorugo, he si so ba gulidanö, ba khöNia. 70 Noa sa Ifa'ele'ö khöda nifakhoi dödöNia si tobini andrö, si no Ihonogöigö i'otarai mböröta faudu ba wa'edöna dödöNia,D60si no Iduwagö khöda ba ngawalö wa'atuatua ba fangi'ila.50Börö me ba khö Keriso no tasöndra wangöhöli ba ndroNia, ya'ia wanayaigö ngawalö golalöŵada faudu ba wa'afahöna kharasiNia,w4g0ena'ö tasuno wa'amolakhömi wa'ebua dödöNia si no I'amualagö khöda, si fao fama'ema NonoNia ni'omasi'ö.m3S0Ba wa'omasiNia no Ihonogöi ita tobali iraonoNia, ba khö Yesu Keriso faudu ba wa'edöna dödöNia,20Ba khö Keriso no Ituyu ita Lowalangi fatua lö fanga'asogö ulidanö, ena'ö sohauhau ba si lö sinegu ita tanö fönaNia.P10Fanuno Lowalangi börö howuhowu nifa'ema KerisoYa nisuno Lowalangi, Ama Zo'aya ya'ita Yesu Keriso, si no mamahowu'ö ya'ita ba ngawalö howuhowu rohani si'otarai zorugo, me no tana khö Keriso ita.t0a0Ya fao khömi kharasi ba fa'oha hau dödö moroi khö Lowalangi, Amada, ba moroi khö Yesu Keriso, So'aya.1/[0Fangowai Moroi khö Waulo, si no to bali rasul Keriso Yesu börö wa'edöna dödö Lowalangi, khö ndra niha ni'amoni'ö si so ba Nefeso, niha samati khö Keriso Yesu.Z.-&Ya faofao khömi kharasi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, ya'ami ira talifusö! Amen.y-k&I'otarai da'e böi sa'ae so niha samusi tödögu, börö me u'ohe'ohe ba nösigu laheto zokho andrö khö Yesu. ,9&Gofu haniha zolo'ö amakhoita andrö, ya teduwagö khöra wa'ohahau dödö ba fa'ahakhö dödö, ya'ira sa Ndraono Gizara'eli sindruhu khö Lowalangi.n+U&Andrö wa ma'ifu lö eluaha wa'amuboto ma fa'a-lö-muboto, ba hiza, fa'atobali ni'a'asogö si bohou.c*?&Ba ya'o, akha lö ufonaha ba dödögu wanunonuno ya'o baero ba röfa Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, börö me ba khöNia no teforöfa wa'abölö gulidanö andrö ba khögu, ba no teforöfa ndra'o ba wa'abölö gulidanö.@)y& Börö me niha si no manema famoto na'i, lö göi la'o'ö huku Moze. Ba hiza lafarou sibai ami ba wamaboto'ö ya'ami, ena'ö tola lasunosuno ira sanandrösa ba zi no alua ba nösimi.()& Niha somasi ena'ö latema ira dali wa'aniha, lafaso ami ba wanema famoto. Lalau zimanö, ena'ö lö göna ira folohi börö röfa Keriso Yesu._'7& Menemene safuria ba fangowaiHiza, si fao tangagu samösa usura khömi waosatö andre.y&k& Andrö wa fatua so khöda ginötö, datalau zi sökhi ba niha fefu, töratöra ba zi faböbö khöda ba wamati.%w& Börö da'ö, böi atage ita wolau si sökhi, börö na no irugi inötönia, mamasi ita, na lö alö wehulu dödöda.3$_&Na itaru molo'ö fa'aniha, moroi ba wa'aniha andrö ibasi wa'atekiko dania. Ba hiza, sanaru molo'ö Eheha, moroi ba Geheha Ni'amoni'ö ibasi wa'auri si lö tebulöbulö.#y&Böi zi lö aboto ba dödömi wa tebai mu'omai'ö Lowalangi! Hadia ia nitaru samösa niha, da'ö göi nibasinia dania."!&Böi atage ba wolau si sökhi!Niha si no manema famaha'ö ba daroma li, ya ifo'urakha zamaha'ö ya'ia ba ngawalö zi sökhi si so khönia.5!e&Börö me dozi niha ilu'i noronia zamösana.5 c&Ya muhaogö wamareso nifaluania zamösana [föna Lowalangi], irege [na sökhi] tola omuso dödönia ba gamuatania samösa, ba tenga ba wamahemahela ba nifalua niha bö'ö.N&Sanguma'ö tödönia wa sebua ia, heŵa'ae lö'ö, ilimo ia samösa.V%&Ya faoma mi'onoro noro nawömi, irege ba zimanö no mifönui goroisa Keriso.%&Mibologö dödömi khö nawömi! Ya'ami ira talifusö, na aekhu ba wa'a-lö-atulö samösa niha, akha miforoma'ö wa nidönia'ö Geheha ami ba wamasao ya'ia mangawuli ba lala satulö si fao fa'ebolo dödö; ba hiza, mifaigi sibai fa lö aekhu göi ami ba wanandraigö.mS&Böi fayaŵa ita, böi faoma tafobörö wönu nawöda ba böi faoma afökhö dödöda khö nawöda.I &Na ba Geheha auri ita, akha göi Eheha zondrönia'ö fa'aurida.{&Dozi si no faböbö ba khö Keriso Yesu, [si fao Keriso] no laforöfa wa'anihara awö ngawalö gomasiö ba fangisönia.[/&fa'a-lö-mofönu ba fanaha tödö. Lö hadöi huku si fabörö ba ngawalö da'ö./W&Ba hiza, na Eheha zondrönia'ö ya'ita, ta'owua wa'omasi, fa'omuso dödö, fa-ha-sara dödö, fa'ebolo dödö, fa'asökhi mböwö, fa'ebua dödö ba fa'a-lö-faröi,&fa'olohu, femabumabu, fa'olu'alu'a ba si fakhilikhili ba da'ö. Sanandrösa ba da'ö fefu tohöna uŵa'ö [fatua lö tohare zanguhuku andrö],― simane si no uŵa'ö me föna,―wa dozi niha samalua simanö lö mo'urakha ira ba gamatöröŵa Lowalangi.3&fangolowalangigö ösi gulidanö, fakelemusa, fatiusa, fasosota, fa'afökhö dödö, fofönufönu, faya'osa, fa'udusa, fakhögusa, fabalisa dödö,`9&Noa sa ta'ila gamuata dödö wa'aniha andrö: Fohorö, fa'ara'iö, fa'a-lö-aila'aila,gG&Ba hiza, na mitou'ö ami ba wondrönia'ö Geheha, tenga sa'ae barö wamatörö huku auri ami.q[&Börö me fa'edöna dödö wa'aniha fabörö ba wa'edöna dödö Geheha, ba fa'edöna dödö Geheha fabörö ba wa'edöna dödö wa'aniha,― fa'udu sa zi dombua balö andrö,― irege tetaha ami wamalua sedöna dödömi si sökhi.mS&Andrö uŵa'ö khömi: Mitehegö nifatörö Geheha ami, irege lö mi'o'ö dödö wa'anihami andrö.uc&Ba hiza, na faoma mi'usu'usu ba faoma mibörögö mitölö nawömi, mifaigi sibai fa böi faoma tekiko ami.ve&Tefarahugö huku Moze ma'asambua ba zi sambua taroma li andre: "Omasi'ö nawöu simane fa'omasiu ndra'ugö!"  & Fa'auri niha Keriso ba wa'amerdeka nidönia'ö GehehaYa'ami ira talifusö, duhu sa wa no tekaoni ami ba wa'amerdeka, ba hiza, böi mi'oguna'ö wa'amerdeka andrö ba wolo'ö tödö wa'anihami, ba hiza akha faoma möi ami enoni khö nawömi si fao fa'omasi.I & Sökhi manö na lafakhai'ö ira niha samawukaisi ya'ami andrö._ 7& Ba ya'odo andre, ya'ami ira talifusö, na uturiaigö na sa wamoto andrö mena'ö, hana na sa wa tegohigohi ndra'o? [Na uturiaigö na sa wa'amoguna wamoto mena'ö] awena lö sa'ae tobali kara anendrea röfa andrö.; o& Ba hiza, ba khö Zo'aya faduhu dödögu sanandrösa ba khömi, wa lö miwu'ai gera'erami. Sanandrösa khö ndra samakuyu era'erami andrö, itema dania wanguhuku, gofu haniha ia.R & [Mitörö tödömi, wa] ha ma'ifu laru oi i'aisöni adona roti ma'afefu.L &Fondrönisi andrö, tenga si'otarai khö Lowalangi sogaoni ya'ami. &Noa sa sökhi wahulöhulösami me föna [ba wolo'ö si duhu]. Ba iada'e, haniha zomba'amba'agö ya'ami, irege lö sa'ae mi'o'ö zi duhu?%&Börö me khö ndra niha si no tefaböbö ba khö Keriso Yesu, lö eluaha wa'ateboto ma fa'a-lö-muboto, ha famati sowua ba wa'omasi zoguna.uc&Ba hiza, börö wa'abölö Geheha, nifodanedane ba wamati, wa tabalobaloi wangatulö andrö nidönadönada.q[&Aefa ami moroi khö Keriso, na mitötöna wangorifi moroi ba huku Moze; no baero kharasi andrö so ami.&Baero da'ö, ufaduhu'ö göi khö ndra niha fefu si no manema famoto, wa lö tola lö'ö la'o'ö huku Moze andrö ma'asambua.w&Hiza sa, ya'odo, Faulo, uŵa'ö khömi: Na mifaboto'ö ami [molo'ö huku Moze], lö sa'ae eluahania Keriso ba khömi."=&börö me no Ifasao ita Keriso ba wa'amerdeka. Famati sowua ba wa'omasi Börö da'ö mi'a'aro'ö ami ba böi sa'ae omasi ami we'amöi barö wangosawuyu.nU&Andrö ya'ami, ira talifusö, tenga sa ono ndra alawe sawuyu ita, no ono ndra alawe si tenga sawuyu,I &Ba hiza, hadia niŵa'ö zura ni'amoni'ö? "Tuli'ö ndra alawe sawuyu andrö awö nononia, börö me tebai sa fao nono zawuyu andrö ba wanema ondröi ta awö nono ndra alawe si tenga sawuyu.")&Ba hiza, simane me föna, wa ono si tumbu molo'ö fa'edöna nösi niha igohigohi nono si tumbu molo'ö Eheha [Lowalangi], simanö göi iada'e.&Fa'amerdeka ba khö Yesu KerisoBa ya'ami, ira talifusögu, no ono [si tumbu sodanedane ba] gamabu'ula li ami, simane Iza'aki andrö. ~&Noa sa tesura: "Omusoi'ö dödöu, ya'ugö si lö mo'ono, si lö irai madono! Owuawua'ö dödöu ba abölögö wa'iki, ya'ugö si lö irai morasoi fa'afökhö wo'ono! Oya sa nono khö ndra alawe si no iröi fo'omonia, moroi khö ndra ndra alawe si so fo'omo."}&[Si sambua, ya'ia ninada Sara so'amaedolagö] Yerusalema si so yaŵa andrö, da'e zi tenga sawuyu, da'a ninada [ya'ita niha samati].'|G&Hagara andrö no amaedola hili Zina'i si so ba danö Arabia ba no fakhilikhili ia ba Yerusalema iada'e, sauri barö wangosawuyu [huku Moze] si fao iraononia.S{&Tedunödunö da'e fefu ba gamaedola: Darua ndra alawe si no amaedola dua balö wawu'usa li nihonogöigö, si sambua ya'ia nihonogöigö ba hili Sina'i ni'amaedolagö ninada Hagara, sangadonogö sawuyu.*zM&Ono moroi khö ndra alawe sawuyu andrö, no si tumbu börö wa'edöna nösi niha; ba ono moroi khö ndra alawe si tenga sawuyu, no börö wawu'usa li Lowalangi.y&No tesura wa so dombua nono matua khö Gaberahamo, samösa moroi khö ndra alawe sawuyu ba samösa moroi khö ndra alawe si tenga sawuyu.x1&Ono zawuyu – Ono zi tenga sawuyuMiŵa'ö khögu, ya'ami sedöna manörö lala wa'auri barö huku Moze, hadia, lö mifondrondrongo niŵa'ö huku?w{&Ha wa'edönagu we'aso ba gotaluami iada'e ba ufalalini ligu, börö me no ahori sa'ae gera'eragu sanandrösa ba khömi.vw&Ya'ami iraonogu, ifuli falukha ndra'o wa'afökhö wo'ono ba wangadonogö ya'ami, irugi mokhalakhala Keriso ba khömi.u&Sökhi sa na te'odödögö ba wondrönisi niha ba ngawalö zi sökhi, asala lö mamalömalö alua ba tenga ha na so ndra'o ba gotaluami.t'&La'odödögö sibai ba wondrönisi ya'ami, ba hiza lö sökhi gohitö dödöra; edöna ira ba wamabali ya'ami, ena'ö adöni dödömi khöra.Is &Hadia, tobali ndra'o udumi börö me no uŵa'ö khömi zi duhu?1r[&Heza so iada'a wehi'a dödömi andrö [niforoma'ömi me luo no]? Tola fasasi ndra'o sanandrösa ba khömi, wa na tola mena'ö, no mikoe nono hörömi ba mibe'e khögu.qq[&Heŵa'ae fa'a-lö-abölö nösigu andrö tobali fanandraigö sebua khömi, lö sa'atö ni'anuzufimi tödö ndra'o ba lö sangendrilo ami, ba hiza, mitema ndra'o simane samösa mala'ika Lowalangi, ma na'i simane Keriso Yesu samösa.ap;& Mi'ila wa so wa'a-lö-fa'abölö ba nösigu, me ubörögö wanuriaigö Injil ba khömi.(oI& U'andrö khömi, ya'ami ira talifusö, akha simane ya'odo andre ami, börö me föna göi no ufagölösi ndra'o khömi. Lö irai mifalua khögu zi lö sökhi.Zn-& Mangiwa sibai dödögu wa no tobali zayazaya gölö wa'erege dödögu ba khömi.hmI& Mifaigifaigi sibai sa ngaluo, baŵa, inötö ba döfi [nifotöimi si sökhi ma si lö sökhi].rl]& Iada'e me no aboto ba dödömi Lowalangi,— ma abölö sökhi na taŵa'ö, no I'ila ami Lowalangi,— hewisa wa tola mifuli ami ba ngawalö zi so ba gulidanö si lö fa'abölö ba si tebai manolo andrö ba wa'atobali sawuyunia zui?k%&Ta'ila Lowalangi ba I'ila itaMe föna, me lö saboto ba dödömi Lowalangi, no mibali'ö ami sawuyu ba ngawalö zi tenga sindruhu Lowalangi.|jq&Na simanö tenga sa'ae sawuyu ndra'ugö, no ono; ba na no ono, no göi sanema ondröita, börö kharasi Lowalangi.i&Me no ono ami khö Lowalangi, andrö wa Ifatenge Geheha NonoNia bakha ba dödöda, Ya'ia zi'ao, sanguma'ö: "Abba - He Ama!"khO&ena'ö Ihöli zi so barö wamatörö huku andrö ba ena'ö tatema wetaro fa'a'ono khö Lowalangi.g&Ba hiza, me no irugi ginötö nihonogöigö, Ifatenge NonoNia Lowalangi ni'adonogö ndra alawe ba nibe'e barö wamatörö huku Moze,ifK&Simanö göi ita: Sagötö wa iraono ita, no i'osawuyu ita ngawalö wa'abölö gulidanö andre.re]&ba hiza so ia barö wamatörö zamaigimaigi ba sondrorogö ya'ia, irugi ginötö si no ihonogöi amania.Ud#&Bakha ba Geheha tola fa'ama ita khö LowalangiDa'e niŵa'ögu [si fao amaedola]: Sagötö wa iraono na sa zanema ondröita, lö tohude ia moroi khö zi samösa enoni, heŵa'ae no sokhö hadia ia fefu ia,}cs&Na tana khö Keriso ami, no göi ma'uwu Gaberahamo ami sanema ondröita sodanedane ba wawu'usa li Lowalangi andrö.6be&Lö sa'ae amae huta niha Yahudi khö ndra niha si tenga niha Yahudi, sawuyu ba si tenga sawuyu, ira matua ba ira alawe, börö me fefu ami no ha sambua ba khö Keriso Yesu.Ua#&Börö me fefu ami si no manema fanasa ba döi Keriso, no mi'onukha Keriso.u`c&Famati - Fa'a'ono khö Lowalangi Börö wamati wa no ono Lowalangi ami fefu ba waböbösa khö Keriso Yesu.Q_&Ba me no tohare wamati andrö, tenga sa'ae barö wotu huku so ndra'aga.^&Simanö sa wa no tobali samamaha ya'aga huku andrö, samasao ya'aga khö Keriso, ena'ö börö wamati te'atulö'ö ndra'aga.]&Fatua lö tohare wamati, no so ndra'aga barö huku Moze ba itarogö ndra'aga irugi matema wamati andrö nifa'ele'ö dania.G\&Ba hiza, molo'ö sura ni'amoni'ö, no tefa'u'u fefu niha barö gamatöröŵa horö, irege ba zimanö börö wamati ba khö Yesu Keriso tefatörö gamabu'ula li andrö khö ndra niha samati.E[&Na simanö, hadia fabörö huku Moze andrö ba wawu'usa li Lowala ngi? Ma'ifu lö'ö! Börö na tebe'e mena'ö goroisa si tola mangorifi niha, sindruhu wa moroi ba huku te'atulö'ö niha.WZ'&Lö moguna so zama'ema na ha samösa; ba hiza Lowalangi andrö no ha samösa.Yw&Hadia guna huku Moze? Na simanö, hadia guna wa tebe'e huku Moze? Tenönö ia börö ba [wangoroma'ö ngawalö] golalöŵa andrö, irugi tohare Ma'uwu andrö nitandrösaigö fawu'usa li, ba tebe'e si fao fama'ema ndra mala'ika ba danga zama'ema.>Xu&Börö na ba huku modanedane gondröita andrö mena'ö, tenga ba gamabu'ula li andrö modanedane ia; ba hiza, modanedane ba gamabu'ula li wa Ibe'e mbuala khö Gaberahamo Lowalangi.aW;&Ohitö dödögu ba wanguma'ö da'ö: Fawu'usa li si no tohöna I'a'aro'ö Lowalangi, tebai itayaigö ia huku Moze, sawena tebe'e öfa ngaotu a tölu ngafulu fakhe aefa da'ö, irege lö mofa'abölö sa'ae ia mena'ö.JV &No tefa'ema khö Gaberahamo wawu'usa li andrö ba ba khö ma'uwunia, ba hiza lö niŵa'ö "ba ngawalö ma'uwumö", hulö na ato, ba hiza ha samösa, me teŵa'ö "khö Ma'uwumö", ya'ia Keriso.6Ue&Lö tebulö gamabu'ula li Lowalangi khö Gaberahamo Ya'ami ira talifusö, da'u'oguna'ö dumaduma salua ba wa'aurida: Tebai tewu'ai ma tenönö goroisa safuria samösa niha.=Ts&Ba zimanö, howuhowu nibe'e khö Gaberahamo andrö, tefa'ema ba ngawalö soi si fao fama'ema Yesu Keriso, irege amabu'ula li ba wanuwagö Eheha andrö tola tatema bakha ba wamati.;So& No Ihöli ita Keriso moroi ba wangelifi huku andrö ba wanehegö tobali ni'elifi salahida, börö me no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Ni'elifi dozi niha si tetaŵi ba döla geu."uRc& Lö khaikhai wamati ba huku, ba hiza sanandrösa ba da'ö tesura: "Ha niha samalua huku zanöndra fa'auri." Q9& Na simanö, no tatu wa samösa lö niha ni'atulö'ö föna Lowalangi börö wolo'ö huku, börö [me no tesura]: "Auri niha satulö börö wamatinia."IP & Ba hiza, fefu niha sauri ba wolo'ö huku Moze, no barö wangelifi so ira. Noa sa tesura: "Te'elifi dozi niha si lö mangodödögö wolo'ö fefu hadia ia zi no teŵa'ö bakha ba zura goroisa."zOm& Börö da'ö, fefu niha samati [ba wawu'usa li Lowalangi] simane Aberahamo, tefahowu'ö ira fao awö Gaberahamo.DN&Sura ni'amoni'ö, si no oföna mangila wa börö wamati te'atulö'ö niha si tenga niha Yahudi, no tohöna ituriaigö Injil khö Gaberahamo wanguma'ö: "Ba khömö tefahowu'ö fefu soi."WM'&Tobali, aboto ba dödömi, wa niha sauri ba wamati, no iraono Gaberahamo ira.L3&Famati Gaberahamo - Fawu'usa li wa tebe'e howuhowu Hulö simane Aberahamo: Mamati Gaberahamo khö Lowalangi, ba börö da'ö wa Itema ia Lowalangi.7Kg&Ya'ia si no mame'e khömi Eheha ba samalua sahölihöli dödö ba gotaluami, hadia börö wolo'ö huku Moze [wa Ifalua da'ö] ma börö wamondrondro ngo Injil si fao famati?XJ)&Hadia zayazaya gölö manö fefu zi no mitörö andrö? Tenga zayazaya gölö!I&Hadia, simanö sa'ae wa'abodomi? No mibörögö [wa'aurimi] ba Geheha, ba hadia, omasi ami mi'o'ozui ba wa'abölömi samösa iada'a?H%&Ha da'a zomasi ndra'o u'ila moroi khömi: Hadia moroi ba wolo'ö huku [Moze] mitema Geheha, ma moroi ba wamondrondrongo Injil si fao famati?dGA&Ha famati zame'e fa'auri He ya'ami niha Galatia si lö tödö! Haniha zi no mokelemui ya'ami, (irege faröi ami ba zi duhu)? Hadia, tenga ba duduma hörömi no teforoma'ö Yesu Keriso si no teforöfa andrö (salahimi)?F#&Lö utimbagö kharasi Lowalangi andrö, börö na ba wolo'ö huku tola isöndra wangatulö niha mena'ö, no zayazaya gölö wa mate Keriso.kEO&Duhu sa wa auri ndra'o, ba hiza tenga ya'o, no Keriso zauri bakha ba wa'aurigu. Sagötö fa'aurigu na sa ba gulidanö andre, auri ndra'o ba wamati khö Nono Lowalangi, si no mangomasi'ö ya'o ba si no manou'ö Ya'ia salahigu.xDi&Huku Moze zamobörö fa'amategu ba khönia, irege khö Lowalangi auri ndra'o. No teforöfa ndra'o awö Keriso._C7&Ba hiza, na ufuli u'otomosi [huku Moze] si no irai ududugö, no sanaŵö huku ndra'o.B5&Na ya'aga [niha Yahudi],— heŵa'ae maforege wa te'atulö'ö ndra'aga khö Lowalangi si fao fama'ema Keriso,— oroma wa no niha si so horö göi ndra'aga [börö wolo'ö huku Moze sanguhuku ya'aga], hadia tola maŵa'ö wa möi enoni horö Keriso [ba zimanö]? Ma'ifu lö'ö![A/&ba börö me no aboto ba dödöma wa samösa lö niha ni'atulö'ö börö wamalua huku Moze, ba hiza ha ba wamati khö Yesu Keriso, da'ö ae mbörö wa mamati ndra'aga khö Keriso Yesu, ena'ö te'atulö'ö ndra'aga börö wamati khö Keriso ba tenga börö wamalua huku Moze. Börö me samösa lö ni'atulö'ö börö wolo'ö huku Moze."r@]&Heŵa'ae molo'ö fa'atumbu no niha Yahudi ndra'aga ba tenga niha si so horö si'otarai soi tanö bö'ö, ?&Me u'ila wa lö faudu ba wa'aduhu Injil gamuatara andrö, muhededo khö Kefa ba zi so ya'ira fefu: "Na ya'ugö, niha Yahudi, ötörö lala niha si tenga niha Yahudi, hewisa wa tola öfaso ndra talifusö si tenga niha Yahudi ba wolo'ö lala ndra niha Yahudi?>& Ba simanö göi fao khönia ba wamini tödö ndra niha Yahudi bö'ö, ma na'i Baranaba tedöni ia ba wamini tödöra andrö.v=e& Börö me fatua lö tohare ösa niha si faofao khö Yakobo, falulu manga ia khö ndra talifusö si tenga niha Yahudi. Ba me no tohare ira, iheta ia ba ifandröndröu ia khöra, börö me ata'u ia ndra talifusö si no niha Yahudi andrö. < & Itegu Wetero Faulo – Fa'aefa moroi ba huku Moze Ba hiza, me möi Kefa ba Gandriokhia, ulaŵa ia börö me lö atulö nilaunia.b;=& Awai ya'i la'andrö böi olifuga niha si numana; ba no u'odödögö sibai wolo'ö da'ö. :9& ba me no aboto ba dödöra wa'ebua dödö Lowalangi si falukha ndra'o, Yakobo ba Kefa ba Yohane, nifotöi ehomo niha samati, fara'u tanga ira khögu ba ba khö Mbaranaba si no tandra wariawösa, ena'ö möiga khö ndra niha si tenga niha Yahudi, ba ya'ira khö ndra niha Yahudi."9=&börö me [So'aya] sanolo Fetero ba halöŵö wa'arasul khö ndra niha Yahudi, da'ö göi zanolo ya'o ba halöŵö wa'arasul ba gotalua ngawalö soi,—81&Ma na'i me no la'ila wa no tetou'ö ba dangagu wanuriaigö Injil khö ndra niha si tenga niha Yahudi, simane Fetero göi khö ndra niha Yahudi,—e7C&Sanandrösa khö ndra sondrönia'ö andrö,— haniha ira me föna, ma'ifu lö ba dödögu da'ö; lö sa mamaigi bawa niha Lowalangi andrö,—börö me ira sondrönia'ö andrö ma'ifu lö nifafaso'öra khögu hadia ia.j6M&Ba ma'ifu lö alulu dödöma ba wolo'ö khöra, ena'ö lö tebulö khömi wa'aduhu Injil andrö. =%~~{}}}k|| {{z^zyUxww*vvZuuru7ttytssrrKqqpooonmmllDkkTjjbiihhggffGeeddccbaava(``T_A^]]\\[ZZbYYY3XWzWVJUUrTT@SRRXQPP@O]NN2MMILLJJII,HXGG FFoEEuE DD)CBB&A@@#?q?>P==g<)u(''c'&I%$$# "!!K '@PQ%2Eb !AxT E [ c 6 ? +iWf=5YcD Ba khöNia göi no mitema wamoto si tenga nifazökhi danga niha, ya'ia wangeheta ya'ami moroi ba wa'abölö nösi niha si no ikuasoi horö; da'ö sa wamoto ba khö Keriso.mXSD Bakha ba khöNia mo'urakha göi ami ba gahonoa andrö; moroi khöNia sa fefu kuaso awö wamatörö.]W3D Iada'a, ba khöNia sa monahia gahonoa wa'alowalangi andrö ma'afefu, tobali moboto.gVGDMi'angelama ena'ö lö ifaelungu ami niha ba wa'atuatua niha gulidanö, ba ba huhuo si lö ösi sodanedane ba hada wa'aniha ba sodanedane ba [nifotöi] ngawalö geheha samatörö ulidanö, ba tenga sodanedane khö Keriso."U=DAkha moŵa'a ami ba khöNia ba te'otomosi ami ba deteNia, te'a'aro'ö ami ba wamati faudu ba nifaha'ö ya'ami, ba fahöna khömi wangandrö saohagölö.T-DKeriso Yesu no So'aya ya'itaSimane fanemami Keriso Yesu tobali So'aya ya'ami, akha simanö göi waböbösami khöNia ba wanörö lala wa'aurimi.:SmDHeŵa'ae no aröu ndra'o moroi khömi dali nösigu, ba hiza soso sa ndra'o ba gotaluami dali gehehagu; ba omuso dödögu ba wamaigi fa'atoföfö ba fa'aro wamatimi khö Keriso.\R1DU'ombakha'ö khömi da'e, ena'ö lö lafaelungu ami niha ba wehede ni'alösöi'ö.TQ!DBa khöNia sa te'u'u ngawalö girögirö fa'atuatua ba fa'aboto ba dödö.>PuDAkha te'a'aro'ö dödömi ba ha sambua ami ba wa'omasi ba ena'ö misöndra wa'a'oi so wa'aboto ba dödö safönu ba fangi'ila sanandrösa ba misteri Lowalangi andrö, ya'ia Keriso..OUDFa'aro wamati umat Omasido na mi'ila ha wa'amangiŵa dödögu sanandrösa ba khömi, ba ba khöra si so ba Laodikia, ba dozi ba gotaluami si lö irai fa'ila khögu.N7DBa da'ö sa mohalöŵödo ba fasöndra ndra'o si fao fa'a bölö nibe'e Keriso khögu, fa'abölö si tenga ha ma'ifu, sohalöŵö bakha ba wa'aurigu.;MoDKeriso andrö ni'ombakha'öma ero'ero na mafarou dödö dozi niha ba na mafaha'ö ira ba ngawalö wa'atuatua ba wolohe dozi niha ba wa'amo'ahonoa ba waböbösa khö Keriso Yesu.sL_DOmasi Lowalangi ba wama'ele'ö ba soiNia ha wa'afahöna ba ha wa'amolakhömi misteri andrö nihönagöNia ba soi niha ma'afefu [si tenga niha Yahudi], ya'ia Keriso andrö si no so ba gotaluami, si no fanötöna ba wanöndra lakhömi.KDmisteri si no tobini ba ginötö me föna ba nga'ötö si lalö, ba hiza iada'e tefa'ele'ö khö ndra niha samati khöNia.!J;DNo tefataro ndra'o tobali enoni Gereja faudu ba halöŵö si no Ihonogöi khögu Lowalangi soguna khömi ba wanuriaigö taroma liNia si fahöna andrö,tIaDHalöŵö Waulo ba niha samati Iada'e omuso dödögu wa utaögö wamakao andre soguna khömi. Börö me famakao andre nitaögögu no fombönökhi ba nösigu hadia ia zo'amböta ba wamakao Keriso nitaögöNia ba mbotoNia, ya'ia Gereja.fHEDasala lö mamalö aro ami ba da'ö fefu, ba lö mangiwa ami ba wamati ba lö tebulö ami ba wanötöna, si no mitema bakha ba Injil. Noa sa teturiaigö Injil andrö ba zi sagörö ulidanö; ba ya'odo, Faulo, no enoninia.AG{DBa hiza, iada'e no I'atulö'ö ami Lowalangi ba khöNia ba wa'amate NonoNia nitaögöNia ba mboto wa'anihaNia, ena'ö sohauhau ami, si lö sala ba si lö sinegu tanö föna Lowalangi,F'DFamarou dödö ba wa'aro ba wamati No göi aröu ami khö Lowalangi me föna, ba mi'uduni Ia ba gera'erami soroma ba gamuatami si lö sökhi.+EODba ena'ö si fao fama'ema Keriso I'atulö fefu hadia ia ba khöNia, ba wangosambua'ö he si so ba zorugo, he si so ba gulidanö ba ndroNia saduwa ba döla röfa.YD+DBörö me edöna Lowalangi, wa ba khö Keriso monahia wa'a'oi so andrö khöNiaDCDKeriso sa högö mboto andrö, ya'ia Gereja. Ya'ia göi mböröta [ni'a'asogö si bohou, börö me] Ya'ia zi'oföna te'orifi moroi ba wa'amate, ena'ö sia'a Ia ba ngawalö hadia ia fefu.PBDOföna Ia moroi ba ngawalö hadia ia, ba ba khöNia aro hadia ia fefu.ADSi fao fama'emaNia te'a'asogö ngawalö hadia ia, he ba mbanua si yaŵa, he göi ba gulidanö, he soroma ba he göi si lö oroma, dadaoma wa'arazo, amatöröŵa, samatörö ba salaŵa. Si fao fama'emaNia te'a'asogö fefu hadia ia, ba Ya'ia zawatö hadia ia fefu._@7DKeriso andrö wamaedo Lowalangi si lö oroma, Ono sia'a ba ngawalö ni'a'asogö fefu.W?'DBa khö Nono andrö tasöndra wangöhöli ba ndroNia, ya'ia wangefa'ö horö.>}D No I'efa'ö ita moroi ba wa'abölö wa'ogömigömi ba no I'ohe ita bakha ba gamatöröŵa NonoNia andrö ni'omasi'öNia.g=GD Fetaro Keriso ba gotalua ni'a'asogö fefu Ya lö mamalö mi'omusoi'ö dödömi ba wangandrö saohagölö khö Nama, si no mombali'ö sinangea ita ba wo'urakha ba gondröita andrö khö ndra niha ni'amoni'ö si so ba haga.<D Ya te'abölö'ö ami moroi ba wa'abölö lakhömiNia, ena'ö ba ngawalö hadia ia so khömi wa'ebolo dödö ba fanaha tödö.G;D ena'ö mitörö lala wa'aurimi ba wa'asinangea föna Zo'aya, faudu ba zomasi Ia, irege mowua ami ba ngawalö gamuata si sökhi ba tedou ami ba wa'aboto ba dödö sanandrösa khö Lowalangi._:7D Da'ö göi mbörö, i'otarai me marongo zanandrösa khömi, wa lö mabatobato wangandrö salahimi, ba matötöna wa tehöna khömi wa'aboto ba dödö sanandrösa ba zomasi Lowalangi awö ngawalö wangi'ila rohani,^95DYa'ia samösa zangombakha khöma fa'omasimi andrö, nifatumbu'ö Geheha Ni'amoni'ö.8 DSimane si no ifaha'ö ami Efaferaso, awöma wohalöŵö ni'omasi'ö, enoni Keriso, si lö faröi ba wohalöŵö soguna khömi.E7Dsi no ofeta khömi. Mowua ba tedou Injil andrö ba zi sagörö ulidanö, simane ba khömi göi i'otarai me luo mirongo ba me aboto ba dödö mi wa'ebua dödö Lowalangi bakha ba wa'aduhu./6WD[ba he göi] börö wanötöna fa'auri si no tehönagö khömi ba zorugo. Sanandrösa ba wa'auri andrö no tohöna mirongo ba daroma li wa'aduhu, ya'ia Injil andrö,t5aDBörö me no ma rongo zanandrösa ba wamatimi khö Yesu Keriso awö wa'omasimi khö ndra niha samati fefu,4'DFangandrö saohagölö Lö mamalö ma'andrö saohagö lö khö Lowalangi, Ama Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, ero na mangandrö ga soguna khömi.@3yDkhö ndra talifusö ni'amoni'ö ba samati khö Keriso Yesu si so ba Golose. Ya fao khömi kharasi ba fa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi, Amada (ba moroi khö Yesu Keriso, So'aya).~2uDFangowai Moroi khö Waulo, si no rasul Yesu Keriso ba wa'edöna dödö Lowalangi, ba moroi khö Dimoteo talifusöda,I1 :Ya kharasi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, zi faofao khömi! (Amen)W0':La'owai ami ira niha samati fefu, mendrua manö zi so ba nomo kaisaro andrö.!/;:Fangowai safuria Mifa'ema wangowaigu khö ndra niha samati ma'afefu si no faböbö ba khö Keriso Yesu. La'owai göi ami ira talifusöda si fao awögu.>.w:Ya nisuno Lowalangi, Amada, götögötö wa'ara! Amen+-O:Lowalangi si möi ndra'o enoni andrö zanulöni khömi ba wame'e hadia ia ni'oguna'ömi, si fao fa'amolakhömi ba khö Keriso Yesu, faudu ba wa'afahöna khöNia.c,?:Noa sa ahori utema, ma na'i töra soguna khögu, irege fahöna khögu, me no utema zi no mifa'ohe'ö andrö khögu nifa'ema Efafodito; no sambua fasömbata samohua, si sökhi sibai, fasömbata nitema dödö Lowalangi.}+s:Tenga sibai somasi manema buala ndra'o, ba hiza somasido ya'ia ena'ö tedou mbua sonönö haremi [föna Lowalangi].d*A:No me so ndra'o ba Desalonika ba mato ha'uga kali aefa da'ö no mifa'ohe'ö zoguna khögu.^)5:Mi'ila samösa göi, he ya'ami niha Wilifi; me awena ubörögö wanuriaigö Injil, me mofanödo moroi ba Makedonia, sambua lö angowuloa niha samati nitemagu sulö ba halöŵö fa'a'enonigu, baero ami, ha ya'ami.X():Heŵa'ae simanö, sökhi sa nifaluami me no falulu ami khögu ba wa'atosasagu.S': Tola utaha da'ö fefu börö wanolo [Lowalangi] same'e khögu fa'abölö.^&5: Aboto sa ba dödögu hadia wo'amböta ba aboto göi ba dödögu hadia wa'afahöna. Gofu hadia ia ba gofu hewisa, no tofaha ndra'o he ba wa'abuso he göi ba wa'olofo, he ba wa'afahöna he göi ba wo'ambö'amböta.%: Tenga börö wa so zo'amböta khögu wa uŵa'ö da'ö. Noa sa tofaha ndra'o ba wangohonogö tödögu ndrege zi so khögu.r$]: Fangandrö saohagölö börö wanolo Omuso sibai dödögu ba khö Zo'aya, wa ba gafuriata ifuli so ginötö khömi ba wo'angeragö soguna khögu. Heŵa'ae lö mamalö mi'era'era zogu na khögu, ba hiza lö inötö khömi ba wamalua.6#e: Fefu ngawalö zi no tefaha'ö ami awö zi no mitema, fefu ngawalö nirongomi awö ni'ilami khögu, da'ö mifalua. Ya Lowalangi si no umbu wa'ohahau dödö zi faofao khömi.}"s:Baero da'ö, ya'ami ira talifusö, fefu ngawalö zi duhu, fefu zolakhömi, fefu zatulö, fefu zohauhau, fefu zinangea te'omasi'ö, fefu zomasi ita wamondrongo, fefu ngawalö gamuata si sökhi ba sinangea tesuno, akha da'ö zi so ba gera'erami. ! :Fa'ohahau dödö si'otarai Lowalangi si lö ikhamö era'era niha zondrorogö tödömi awö gera'erami bakha ba khö Keriso Yesu.6 e:Böi mi'abusi tödö zanandrösa ba ngawalö hadia ia, ba hiza mi'ohe föna Lowalangi ngawalö hadia ia bakha ba wangandrö ba fangaröngarö si fao fangandrö saohagölö.]3:Akha larasoi wa'asökhi dödömi andrö ira niha fefu. Noa sa ahatö we'aso Zo'aya!w:Ya lö mamalömalö mi'omusoi'ö dödömi, me no tefaböbö ami ba khö Zo'aya! Ufuli uŵa'ö: Mi'omusoi'ö dödömi!Z-:Ba ya'ugö göi, Susugo, u'andrö khöu ena'ö ötolo ira. Noa sa la'oigö dödöra ba wondrou'ö Injil, si fao awö Klemens ba ira niha tanö bö'ö awögu ba wohalöŵö; tetanö sa döira ba mbuku wa'auri..U:Menemene ba wa'auri fa'atalifusöta Fa'omuso dödö ba fa'amoadu wa'aniha Keriso U'amenesi Efodia ba u'amenesi göi Sitikhe, ena'ö ha sara dödöra ba khö Zo'aya.E:Börö da'ö, ya'ami ira talifusögu ni'omasi'ö ba si hulu dödögu, fa'omuso dödögu ba si no amaedola dakula wemönagu, ya lö mamalö aro ami ba khö Zo'aya, he ya'ami somasi ndra'o!2]:Ya'ia sa zowu'ai botoda si lö fa'abölö andre, irege fakhilikhili ba mbotoNia solakhömi, faudu ba kuasoNia si tola mame'e barö wamatöröNia ngawalö hadia ia fefu.:Ba hiza me no ono gamatöröŵa zorugo ita. Moroi ba da'ö göi tabalobaloi wa'atohare Zangorifi, So'aya ya'ita, Yesu Keriso./:Lualua wa'aurira no fa'atekiko, la'olowalangigö gomasiö nösira, ba zaila ita tehöngö ira; ha ba ngawalö hadia ia ba gulidanö ni'era'erara.-:No asese sibai u'ombakha'ö khömi, si fuli uŵa'ö göi iada'e si fao fe'e, ya'ia wa no ato niha si fa'udu ba röfa ba wanörö lala wa'aurira.4a:Aro ba khö Zo'aya – Udu röfa Mi'odumaduma ndra'o, ya'ami ira talifusö, ba mihaogö wanöngöni niha sanörö lala wa'aurira faudu ba dumaduma wa'auri si no matörö.;q:Awai i, lö tola lö'ö tarorogö zi no tasöndra.-:Ha wa'ato ita si no mo'ahonoa, akha ta'angeragö zimanö. Ba na so na sa ba gotaluami zangerangera tanö bö'ö, Lowalangi göi dania zamotokhi.I :ba hiza sambalö nilaugu: U'olifugödo zi no utalu'i ba ugohi zi so fönagu. Fagohi ndra'o ba wanöndra buala wemöna, ya'ia wa'auri ba zoru go ba nikaoni Lowalangi ya'o, ba khö Keriso Yesu.D: Ya'ami ira talifusö, lö uŵa'ö tödögu wa no usöndra,J : Fagohisa ba wogamö saŵatöLö uŵa'ö wa no ukhamö ba ma no mo'ahonoa ndra'odo. Ba hiza uforege ba wanöndra saŵatö andrö, simane Keriso samösa si no manöndra ya'o tobali tana khöNia.V%: Ba na simane, te tola te'orifi göi ndra'o moroi ba gotalua niha si no mate.!;: Omasido aboto ba dödögu Ia awö wa'abölö wemaosoNia andrö, awö wefao ba wanaögö famakaoNia, awö wa fakhilikhili ndra'o khöNia ba wa'amateNia.G: ba tefaböbö ndra'o ba khöNia tenga sodanedane ba wa'atulö si'otarai ba wolo'ö huku Moze, ba hiza nifodanedane ba wamati khö Keriso, fa'atulö si'otarai Lowalangi sodanedane ba wamati. :Ma na'i fefu hadia ia no si lö eluaha ba dödögu, börö wangi'ila sanandrösa khö Keriso Yesu, So'aya ya'o, fangi'ila si tohude moroi ba hadia ia fefu. Da'ö mbörö wa u'ositengagö fefu hadia ia, ba hulö zasao ia ba dödögu, asala tola u'okhögö Kerisow g:Ha Keriso zoguna Ba hiza, fefu hadia ia zi no haregu me föna, uŵa'ö tödögu wa no te'alagu börö Keriso.F :sanandrösa ba wolo'ö huku Moze no farizai'o ndra'o; sanandrösa ba wa'owölö'ölö no samorege folohilohi Gereja Lowalangi; sanandrösa ba wolo'ö huku Moze no ma'ifu lö sinegu khögu.$ A:No teboto ndra'o me no irugi ŵalu bongi aefa wa'atumbugu; soi Ndraono Gizara'eli ndra'o, mado Mbeneyami; niha Heberai'o ndra'o, nga'ötö niha Heberai'o;s _:Heŵa'ae ya'odo samösa so danedanegu ba wa'afaduhu dödö ba wamoto nifazökhi danga niha andrö. Na so niha sanguma'ö tödönia wa so danedanenia ba wa'afaduhu dödö ba wamoto nifazökhi danga niha, no mendrua manö na sa ndra'o.3_:Ya'ita sa zi no manema famoto sindruhu, samosumange Lowalangi ba GehehaNia, ba tasunosuno ita ba khö Keriso Yesu awö wa lö mamati ita ba wamoto nifazökhi danga niha. :Mi'angelama khö ndra niha si lö sökhi, mi'angelama khö ndra samaelungu, mi'angelama khö ndra niha same'e famoto si lö eluaha.dA:Börö da'ö, ya'ami ira talifusögu, mi'omusoi'ö dödömi ba khö Zo'aya. Famangelama sanandrösa ba zamaelungu – Famoto sindruhu Lö aföli ndra'o ba wamuli manura khömi si no irai usura ba wanga'aro'ö tödömi.-S:Ba we'amöi enoni ba halöŵö Keriso sa no arakhagö falukha ia wa'amate. No itou'ö wa'aurinia ba wombönökhi si tebai mifalua ba wanolo ya'o [börö wa'aröu].eC:Andrö wa mitema ia ba khö Zo'aya si fao fa'omuso dödö ba mifosumange niha simane ya'ia.:Da'ö mbörö wa alio ufatenge ia khömi mangawuli, ena'ö na mi'ila ia ifuli omuso dödömi ba alö göi wa'abu dödögu.:m:Duhu sa wa mofökhö sibai ia irege arakhagö mate, ba hiza Ihakhösi tödö ia Lowalangi, ba tenga göi ha ya'ia, ya'odo göi, ena'ö lö monönönönö manö wa'abu dödögu.w:Noa sa humulu sibai dödönia ba walukhata khömi fefu, ba lö sökhisökhi dödö nia me no mirongo wa mofökhö ia. :Famatenge Efafodito Famosumange niha si no erege tödöBaero da'ö ufaigi tödögu mo guna göi ufatenge khömi mangawuli Efafodito andrö, talifusögu ba awögu wohalöŵö ba awögu ba wasöndrata göi, si no mifatenge ba wolohe tolotolo ba ba wanolo ya'o.`9:Ba hiza faduhu dödögu ba khö Zo'aya, wa ya'odo samösa göi ba wa'alio möi khömi.c~?:Ya'ia sa nidönadönagu si'anema'ö ufatenge khömi na no u'ila hewisa lualua farakarogu.} :Noa sa mi'ila ha wa'a-lö-faröinia awö wa no fao ia awögu hulö zi samösa iraono khö namania ba wanuriaigö Injil andrö.z|m:börö me fefu niha bö'ö ha soguna khöra samösa ni'angeragöra, tenga hadia ia sanandrösa khö Keriso Yesu.i{K:Samösa sa lö si fagölögölö tödö khögu, simane ya'ia, sangonorogö sibai tödö ya'ami;Gz:Famatenge Timoteo - Enoni Injil si lö faröiUdönadöna khö Zo'aya Yesu, wa ba wa'alio tola ufatenge khömi Dimoteo, ena'ö terara göi dödögu na urongo hewisa duria sanandrösa khömi.Sy:Akha simanö göi wa'owuawua dödömi ba mifao awögu ba wa'omuso dödö..xU:Ba heŵa'ae lö tola lö'ö uduŵagö ndrogu mena'ö, owuawua dödögu ba omuso dödögu si fao awömi börö wasömbata ba fa'owölö'ölömi sodanedane ba wamati.Rw:ba böi miböhöli daroma li same'e fa'auri andrö, irege tola usunosuno ndra'o ba khömi andrö ba luo we'aso Keriso, ya'ia wa tenga zayazaya gölö wa'erege dödögu ba tenga si lö bua halöŵögu.Lv:ena'ö si lö sala ami ba si lö sinegu, ono Lowalangi sohauhau ba gotalua niha si sagötö andre si no abila tödö ba si no elungu, irege mohaga ami ba gotaluara hulö haga sohagaini ulidanö,Zu-:Mi'ohalöŵögöigö ngawalö hadia ia fefu si fao fa'edöna ba fa'ahele dödö,t{: Lowalangi sa zangohalöŵögöi ba dödömi he fa'edöna he göi famalua [somasi Ia] faudu ba wa'ebua dödöNia andrö.s+: Fa'owölö'ölö ba wamalua si sökhi Börö da'ö, ya'ami fondrege ni'omasi'ögu, simane fa'a-lö-mamalömalö wolo'ömi ba wamorege fangalui fangorifimi andrö si fao fa'ata'u ba fanizinizi me luo so ndra'o ba gotaluami akha abölö na sa iada'e me so ndra'o ba zaröu.^r5: awö wa dozi lela la'akui: ''So'aya sa Yesu Keriso'' ba wamolakhömi Lowalangi, Ama.pqY: ena'ö ba döi Yesu andrö latuhi danö si so ba dalu mbanua, si so ba gulidanö ba si so barö danö,jpM: Andrö wa no I'alaŵa'ö Ia Lowalangi awö wa I'amualagö khöNia döi sebua moroi ba döi fefu,ioK:No I'ide'ide'ö Ia ba wolo'ö [khö Lowalangi] irugi wa'amate, ma na'i irugi wa'amate ba röfa.wng:No I'ositengagö wetaroNia andrö ba we'amöi enoni ba no tobali Ia ösi niha awö wa amuata niha gamuataNia.}ms:Heŵa'ae no fagölö Ia khö Lowalangi, lö omasi Ia Igogohe sibai lakhömiNia si no fagölögölö khö Lowalangi.=lu:Simane tödö Keriso Yesu, ya simanö göi dödömi:[k/:Böi ha sogu na khönia samösa i'angeragö zamösana, soguna khö nawönia göi.j3:Böi mifonaha khömi wasosota he göi fayaŵasa, ba hiza ya si fao fangidengide'ö akha si samösa i'ofönai'ö danö bö'ö moroi khönia samösa.&iE:mifo'ahonoa wa'omuso dödögu andrö bakha ba wa-ha-sara dödömi, ba wa'afaoma mangomasi'ö awömi, ba wa-ha-sambua dödömi ba ba wa-ha-sambua gera'erami.Ph:Famarou ena'ö ha sara dödöNa so sa wamarou dödö ba khö Keriso, na so wondrara dödö si'otarai ba wa'omasi, na so wa-ha-sambua ba khö Geheha, na so wa'aoha gölö dödö ba fa'ahakhö dödö,ogW:Fao göi ami ba wasöndrata si fagölö, simane ni'ilami khögu me föna, ba simane nirongomi iada'e.{fo:Börö me ba khömi no tebe'e kharasi, tenga manö ha ba wamati khö Keriso, no göi ba wanaha famakao börö Ia.9ek:awö wa ma'ifu tebai lafeta'u ami si fa'udu khömi. No tandra khöra da'ö wa ya'ira no saekhu ba wa'atekiko, ba ya'ami numalö ba wangorifi; noa sa si'otarai Lowalangi da'ö.>du:Famarou ba wa-ha-sara dödö Börö da'ö, akha mifaudugö wa'aurimi ba Injil Keriso andrö. He na tohare ndra'o ba u'ila ami ba he na so ndra'o ba zaröu, akha urongo zanandrösa khömi wa no aro ami ba wa-ha-sara dödö ba ha sambua gera'erami ba walulusa fohalöŵö sanandrösa ba wamati ba Injil andrö,ecC:irege itugu monönö lakhömimi ba khö Keriso Yesu börö ndra'o ba we'asogu ba gotaluami.Bb}:Bakha ba wa'afaduhu dödö ba da'ö u'ila, wa toröi na sa ndra'o ba lö aheta ndra'o ba gotaluami fefu, ena'ö itugu tedou ami ba wamati ba misöndra wa'omuso dödö si'otarai wamati,Pa:ba hiza moguna göi na so na sa ndra'o ba guli danö andre börö ami.`:Tefadöni ndra'o ba zi dombua balö andrö: Mohulu dödögu ba wondröi ulidanö andre ba sodo khö Keriso, no da'ö sa zabölö sökhi;5_c:Ba hiza, na lö tola lö'ö auri ndra'o ba gulidanö andre na sa, no inötö khögu da'ö ba wa'amowua ba halöŵö. Na simane, ambö u'ila hadia zi lö tola lö'ö ufili.o^W:He sauri he si mate ita, ba khö Zo'aya so ita No fa'aurigu Keriso, andrö wa tobali haregu wa'amate._]7:faudu ba wehulu dödögu awö wanötönagu, wa ma'ifu lö falukha ndra'o wa'aila, ba hiza tefolakhömi Keriso ba wa'aurigu föna niha sato, simane ero inötö he göi iada'e, he na sauri he göi na si mate ndra'o.\#:Börö me aboto ba dödögu, wa lualua da'ö fefu no tobali fangorifigu modanedane ba wangandrömi salahigu awö wanolo Geheha Yesu Keriso,<[q:Ba hiza lö salania, gofu hewisa sa'atö asala teturiaigö Keriso, he ba lala sabila, he göi ba lala satulö; sanandrösa ba da'ö omuso dödögu, ba lö mamalö omuso dödögu.;Zo:Ba hiza, ira tanö bö'ö andrö si fahulö khögu ba wanuriaigö Keriso si fao era'era dödö sambö sökhi, ma na'i lawalinga ba wolaura simanö itugu monönö mbilagu khögu.Y:Ya'ira andre laturiaigö Keriso börö wa'omasi [khögu], börö me aboto ba dödöra wa ba wombelegö Injil tefataro ndra'o.#X?:Duhu sa wa so göi ösa zanuriaigö Keriso si fao fa'afökhö dödö ba fahulösa [ba khögu], ba hiza tanö bö'ö no si fao fa'edöna dödö si sökhi.2W]:No ato ndra talifusö zi no te'a'aro'ö famati khö Zo'aya börö mbilagu andre nitaögögu, irege tedou wa'abaranira ba wanuriaigö taroma li Lowalangi, lö ata'u ira.V: irege oroma ba zi sambua asrama ndra saradadu kaisaro ba he göi khö ndra niha bö'ö fefu, wa börö Keriso wa utaögö mbilagu andre.U): Hare moroi ba mbilaguOmasido, ya'ami ira talifusö, ena'ö mi'ila, wa ngawalö zi no alua khögu andre no na'i tobali lala ba wa'atedou Injil,Ty: ba ena'ö fahöna khömi mbuabua wa'atulö dödö si fao fama'ema Yesu Keriso, ba wamolakhömi ba ba wanuno Lowalangi.QS: ena'ö sohauhau ami ba si lö sinegu irugi luo wangawuli Keriso andrö,7Rg: Da'e sa wangandrögu, ena'ö itugu falawu wa'omasimi bakha ba wa'aboto ba dödö ba ba ngawalö wangi'ila fefu, irege tola mitimba tödömi hadia zi sökhi ba si lö sökhi,rQ]:Lowalangi sa sasi ba khögu, ha wa'edöna dödögu si fao fa'omasi Keriso Yesu ba walukhata khömi fefu.P/:Sinangea sa simanö wangerangeragu sanandrösa khömi fefu, börö me bakha ba dödögu no so ami, ya'ami si fao awögu ba wanema urakha ba kharasi andrö [nibe'e Lowalangi khögu], he ba mbilagu, he göi ba ginötö wombelegö ba ba wasasita sanandrösa ba wa'aduhu Injil.O%:Faduhu dödögu, wa Ya'ia, si no mamörögö halöŵö si sökhi andrö ba dödömi, Itohugö manö irugi awai ba luo wangawuli Keriso Yesu.^N5:börö walulusami ba wanuriaigö Injil, i'otarai me mitema ia irugi ma'ökhö andre.gMG:Ero na mangandrö ndra'o, lö mamalö si fao fa'omuso dödö mangandrö ndra'o salahimi fefu,aL;:Fangandrö saohagölö U'andrö saohagölö khö Lowalangigu, ero itörö tödögu ami.sK_:Ya fao khömi kharasi ba fa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi, Amada, ba moroi khö Yesu Keriso, So'aya.?Jw:Fangowai Moroi khö Waulo ba Timoteo, enoni Keriso Yesu, khö ndra niha ni'amoni'ö fefu si so ba Wilifi si no faböbö ba khö Keriso Yesu, he göi ira sondrönia'ö ba ira diakon.|Iq0Ya fa'ebua dödö zi faofao ba niha fefu sangomasi'ö So'aya ya'ita, Yesu Keriso, ba wa'auri si lö sinegu. (Amen)H{0Ya Lowalangi Amada, ba So'aya ya'ita, Yesu Keriso zame'e fa'ohahau dödö, fa'omasi ba famati khö ndra talifusö fefu.qG[0Da'ö ae mbörö wa ufatenge ia khömi, ena'ö mi'ila zanandrösa khögu ba ena'ö i'a'aro'ö dödömi.hFI0Fangowai safuria Ena'ö mi'ila göi hewisa zanandrösa khögu andre ba hewisa halöŵögu, andrö wa Tikhiko, talifusöda ni'omasi'ö ba enoni si lö faröi ba khö Zo'aya, i'ombakha'ö dania khömi ngawalö hadia ia fefu.E0si möi ndra'o enoni, heŵa'ae tekuru ndra'o. Mi'angandrö ena'ö si fao fa'abarani uturiaigö ia, simane si lö tola lö'ö uŵa'ö.+DO0Mi'angandrö göi salahigu, ena'ö na fahuhuo ndra'o tebe'e khö gu wehede si tefaudu ba lö aiwö ndra'o si fao fa'abarani ba wanu riaigö misteri Injil andrö,C0Fa'amoguna wangandrö Ba ngawalö hadia ia, böi adagedage ami ba wangandrö fano lo moroi khö Lowalangi. Ero inötö mi'angandrö simane nifarou Gehe ha ya'ami. Akha lö mamalö mama'a nö ami ba böi atage ami ba wa ngandrö salahi ndra niha samati ma'afefu.^B50ba mi'otakula si'öli wangorifi, mi'oföda geheha andrö, ya'ia daroma li Lowalangi.pAY0Ba ngawalö situasi mi'oguna'ö mbaluse famati, si tola mangokafui ono wana gafökha andrö so'alitö,K@0ba wangobadagahe fa'ahele dödö ba wanuriaigö Injil fangatulö.h?I0Andrö wa mi'a'aro'ö ami ba wangoböbö talu fa'aduhu, ba wangobaru si'öli wa'atulö dödö,D>0 Andrö wa mi'onukha fefu wangöna andrö nibe'e Lowalangi. Na tohare dania mbaŵa si lö sökhi andrö, no tefa'anö ami, ba na no te'asiwai ngawalö wasöndrata, lö mamalö fataha ami.o=W0 Tenga sa fasöndrata ba niha gulidanö wasöndratada, ba hiza no fasöndrata ba wolaŵa ira samatörö, ira salaŵa, ira salaŵa gamatöröŵa zogömigömi awö ndra eheha si ra'iö si so ba gotaluara mbanua si yaŵa faoma tanö.`<90 Mi'onukha wangöna nibe'e Lowalangi, ena'ö tola aro ami ba wolaŵa falimosa gafökha.};s0 Fangöna rohani Baero da'ö, (ya'ami ira talifusögu,) akha aro ami ba khö Zo'aya ba bakha ba wa'abölö kuasoNia.a:;0 Ya'ami ira niha sokhö enoni, milau göi zimanö khö ndra enonimi ba mibato sa'ae wamedameda'u ya'ira. Mitörö tödömi wa So'aya ya'ami si so ba zorugo no So'aya ya'ira göi; ba khöNia lö hadöi famaehusi niha. 90Mi'ila sa wa ero zamösana, he sawuyu he si tenga sawuyu, itema zulö moroi khö Zo'aya faudu ba ngawalö zi sökhi si no ifalua.Q80Mi'ae enoni si fao fa'ahele dödö, hulö khö Zo'aya ba tenga ba niha.#7?0Böi ha ba zoroma ba hörö milau zimanö, ena'ö lasuno ami niha; ba hiza akha hulö simane enoni Keriso ami solo'ö somasi Lowalangi si'oroi ba dödö.Z6-0Amakhoita sanandrösa ba zangoni ba enoniYa'ami ira enoni, mi'o'ö li ndra sokhö ya'ami si so ba gulidanö andre si fao fasumangeta ba fa'ata'u ba si fao fa'ahele dödö, hulö na khö Keriso möi ami enoni.5'0Ba ya'ami, ira satua, mihaogöhaogö ba ndraonomi ena'ö lö tobali ira solaŵalaŵa, ba hiza mifaeri ira ba mifarou dödöra ba khö Zo'aya.:4o0"ena'ö ohahau dödöu ba ara wa'auriu ba danö."^350"Fosumange namau awö ninau," da'ö zi föföna goroisa nibe'e so'ösi amabu'ula li:2)0Amakhoita nösi nomo niha keriso: Iraono ba ira satuaYa'ami iraono, akha mi'o'ö li ndra satuami (hulö ba khö Zo'aya); da'ö sa zinangeania.=1s0!Simanö göi ami, dozi ami, mi'omasi'ö wo'omomi ira alawe zamösana, simane fangomasi'ömi ami samösa; ba fo'omo ira alawe ya mu'oigö dödönia wamosumange fo'omonia ira matua.d0A0 No ebua misteri andre, ba hiza ohitö dödögu ya'ia zanandrösa khö Keriso ba ba Gereja./0Noa sa tesura: "Andrö wa iröi namania ba inania niha ba i'olembai ngambatönia ba tobali ha sambua ira [he boto, he noso]."i.K0börö me no ndrotondroto mbotoNia ita, (töla moroi ba dölaNia ba nagole moroi ba nagoleNia).-y0Lö irai so niha si lö mangomasi'ö botonia samösa, ba hiza irorogö ba ihaogöhaogö, simane Keriso khö GerejaNia,.,U0Simanö göi ndra matua lö tola lö'ö la'omasi'ö wo'omora ira alawe, hulö mbotora samösa. Niha sangomasi'ö fo'omonia ira alawe no i'omasi'ö mbotonia samösa.+0Ba zimanö Ibali'ö molakhömi Gereja andrö tanö fönaNia, tobali sohauhau ba si lö sinegu ma zui hadia ia danö bö'ö.u*c0Edöna I'o niagö ia [khö Lowalangi] ba wangehaogö ya'ia si fao sakramen fanasa ba taroma li (wangorifi).()I0He ya'ami fo'omo ira matua, mi'omasi'ö wo'omomi ira alawe simane Keriso si no mangomasi'ö GerejaNia, awö wa no Itehegö wa'auriNia salahi GerejaNia andrö.w(g0Andrö wa simane folo'ö Gereja li Keriso, akha simanö ndra alawe ba wolo'ö ngawalö li wo'omora ira matua.'{0Börö me no högö ndra alawe ndra matua, simane Keriso si no högö Gereja; Ya'ia sa zangorifi Gereja, si no botoNia.X&)0He ya'ami fo'omo ira alawe, mi'o'ö li wo'omomi ira matua, hulö na li Zo'aya. %0Amakhoita nösi nomo niha keriso Fo'omo ira alawe ba fo'omo ira matuaYa faoma mi'ide'ide'ö ami khö nawömi ba wangata'ufi Keriso.$0Ba ngawalö hadia ia fefu böi mifamalömalö wangandrö saohagölö khö Lowalangi Ama, ba döi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.2#]0ba milaulau ba gotaluami Zinunö Dawido ba sinunö fanuno khö Zo'aya awö zinunö bö'ö, simane nifatumbu'ö Geheha ba dödömi. Mifalailö tödömi ba misuno Zo'aya.z"m0Böi mabu ami agu, börö me ifatumbu'ö ngawalö wa'a-lö-sökhi; ba hiza ya fahöna khömi Geheha Ni'amoni'ö,a!;0Andrö wa böi zi lö atuatua ami, ba hiza mihaogö sibai wangalui hadia zomasi Zo'aya.e C0Mihaogö sibai wangoguna'ö inötö si so khömi, me no baŵa sambö sökhi ginötö andre.wg0Andrö wa mifaigi sibai, hewisa wanörömi lala wa'aurimi, böi hulö niha si bodo, akha hulö niha satuatua.0Da'ö mbörö wa teŵa'ö: "Faoso, he ya'ugö si no mörö, fazaŵa'ö moroi ba ngai zi mate, ba mohaga Keriso yaŵamö."^50 Fefu hadia ni'otu'ö ba haga te'oroma'ö dania; fefu hadia ia zoroma, no haga da'ö.O0 Börö me ba wanötöi manö na'i nilaura ba zi tobini, no saila ita.iK0 Böi mifao ba wamalua amua ta wa'ogömigömi si lö mowua; ba hiza mitegu na'i gamuata simanö.8k0 mi'oigö dödömi wangalui hadia zomasi Zo'aya.Q0 Börö me haga andrö zangowua amuata si sökhi, fa'atulö ba fa'aduhu;0Noa sa ba wa'ogömigömi so ami me föna, ba iada'e no ba haga so ami. Börö da'ö mitörö lala wa'aurimi simane niha si so ba haga.0[0Böi mifariawö khö ndra niha simanö.+0Böi mitehegö ifaelungu ami niha ba wehede si lö boto, börö me da'ö zamobörö wa ihawui fönu Lowalangi ndra niha si lö ba dödö Ya'ia.@y0Da'ö sa nihaogömi fanöngöni: Lö mo'urakha ba gamatöröŵa Keriso si no amatöröŵa Lowalangi ndra niha sohorö, niha si ra'iö ma niha solu'alu'a, si no amaedola zanömba adu.0Y0Simanö göi wehede si lö enahöi, si lö boto ba si lö karua,— me tenga sinangea zimanö,— ba hiza si sökhinia fehede fangandrö saohagölö zalua ba mbawami./W0No iraono haga itaAkha ma'ifu lö tesöndra ba gotaluami wohorö awö ngawalö gamuata si ra'iö ma zui fa'olu'alu'a; simanö sa zinangea khö ndra niha ni'amoni'ö.5c0Mitörö lala wa'aurimi si fao fa'omasi, simane fangomasi'ö Keriso ami ba wanehegö fa'auriNia samösa tobali fasömbata salahida ba tobali kurban samohua khö Lowalangi.M0Mibali'ö tuladami Lowalangi, me no iraono ni'omasi'ö ami khöNia.70 Akha faoma mihaogöhaogö khö nawömi, faoma mihakhösi tödö nawömi ba mi'efa'ö zala nawömi, simane fangefa'ö Lowalangi ya'ami ba khö Keriso.0Mi'aröu'ö moroi ba gotaluami wa'afökhö dödö, fa'abao dödö, fönu, fasosota ba fangelifi awö wa'a-lö-sökhi fefu.~u0Böi milangusi dödö Geheha Ni'amoni'ö nibe'e Lowalangi. Noa sa Ifotandro ami soguna ba ngaluo wangöhöli andrö.0 Y0Akha ma'ifu lö tesöndra ba mbewemi wehede sambö enahöi, ba hiza fehede si sökhi mifake ba wondrou'ö niha ba wa'asökhi ba ena'ö ohahau dödö niha samondrongo.) K0Niha sanagönagö böi sa'ae managönagö ia, ba hiza akha mohalöŵö ia ba ifalua zi sökhi faoma tangania, ena'ö so na sa zi tola ibe'e ba niha so'amböta.# A0ba böi mifonaha gafökha.[ /0Na mofönu ami, böi irugi mifazökhi horö; ya lö irugi wa'aekhu luo wofönumi,  0Börö da'ö miböhöli sa'ae wolau faya ba faoma sindruhu miŵa'ö khö nawömi, me no faoma ndrotondroto [mboto Keriso] ita.yk0ba mi'onukha niha si bohou, ni'a'asogö molo'ö famaedo Lowalangi ba ba wa'atulö, ba wa'ohahau ba ba wa'aduhu.+Q0Mibohouni dödömi awö gera'erami`90Miröi sa'ae wa'aniha si tohöna andrö khömi si tekiko ba wangisö ba ba wamaelungu.uc0Noa sa mirongo zanandrösa khöNia ba no mitema wamaha'ö sanandrösa khöNia; ba khö Yesu sa so wa'aduhu. 2~}}%|f{{z yBxxjwvvrvuttt7ss-rqpponmm.ll8kkrjiichhaggffpeeddcgbaa``M__^]\\/[ZZYYX WGVUU T S^RRWQPP OOMLL*KMJBII'HH9GFFMEzDJCC}BBjAAe@?g?>>== <<;B:99A8n776.5^44o3322+11U00&// .O-,,G,++j+7+**))P)((J('`&%$$#""p!! a1_r@\Df !id C . s   Ve5o$Wb Fangandrö saohagölö börö wa'atobali rasul U'andrö saohagölö khöNia, si no mangabölö'ö ya'o, ya'ia Yesu Keriso, So'aya ya'ita, sombali'ö si lö faröi ndra'o ba si no manou'ö ba dangagu halöŵö wa'a'enoniNia andre,x#ib sodanedane ba Injil si no tetou'ö ba dangagu, sanandrösa ba lakhömi Lowalangi, si no umbu wa'ohahau dödö.?"wb ba niha sohorö ba ba zohoröni si fagölö ngasi khönia, ba zamawa niha, ba zolau faya ba ba zi möi ba hölu ba zi lö duhu, awö ngawalö hadia zi lö faudu ba wamaha'ö satulö]!3b ba hiza no ba niha si lö ba dödö huku ba ba zabe'e tödö, ba niha si lö ba dödö Lowalangi ba ba zi so horö, ba niha si ra'ira'iö ba ba zangosiwawöi niha, ba zamakao tödö nama ma inania ba ba zange'e,  bAboto sa ba dödöda wa no sökhi huku Moze andrö, na atulö wangoguna'ö ya'ia, wa tenga ba niha satulö moguna huku andrö,#bOmasi ira tobali sangila amakhoita, ba hiza lö sa aboto ba dödöra hadia nifaha'öra awö hadia niŵa'öra si fao fa'afaduhu dödö saro.U#bSo sa ösa niha si no mondröi da'ö ba no elungu ira ba huhuo si lö boto.0YbOhitö dödö ba wanegu andrö, ya'ia wamatumbu'ö fa'omasi si'oroi ba dödö sohauhau ba si'oroi wangerangera si lö sinegu ba si'oroi wamati si lö fawinisa tödö.{obba böi lafaduhusi tödö hikaya nikarangaini niha ba arörö ba wangerangerai nga'ötö si lö ola, solohe niha ba wangerangera si lö boto, ba tenga samasao ya'ira ba wa'aboto ba dödö fangorifi nifakhoi dödö Lowalangi nitema ba wamati.bFamangelama sanandrösa ba wamaha'ö selungu [Ya itörö tödöu niŵa'ögu khöu] me luo no, me mofanö ndra'o numalö ba Makedonia, no u'andrö sibai khöu, ena'ö toröi ndra'ugö ba Nefeso ba wangamenesi ya'ira ösa, ena'ö böi lafaehusi wamaha'öbYa kharasi ba fa'ahakhö dödö awö wa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi Ama ba moroi khö Yesu Keriso, So'aya ya'ita, zi faofao khöu.EbFangowai Moroi khö Waulo, si no tobali rasul Yesu Keriso molo'ö fa'edöna dödö Lowalangi, sangorifi ya'ita, ba Yesu Keriso si no tötönaföda, khö Dimoteo, onogu sindruhu ba wamati.BXYa faofao khömi fefu kharasi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.s_XFangowai nisuragu, ya'odo Faulo, faoma tangagu samösa. Da'a dandra ba ngawalö zuragu; simanö wanuragu.?wXFangowaiBa Ya'ia, So'aya si no umbu wa'ohahau dödö, zi lö mamalöma lö mangamualagö khömi fa-ha-sara dödö ba ngawalö hadia ia ba gofu heza. Ya So'aya zi faofao khömi fefu.OXba hiza, böi sa mibali'ö udumi ia, ba mitegu ia ba wa'atalifusöta.  XNa so niha si lö edöna molo'ö si no maŵa'ö ba zurama andre, mitöngöni ia ba böi mifariawö khönia, ena'ö te'ailasi ia,LX Ba ya'ami ira talifusö, akha lö adagedage ami wamalua si sökhi.5X Ba döi Zo'aya, Yesu Keriso, ma'amenesi sibai niha simane da'ö, ena'ö si fao fa'ahono lafalua halöŵöra, ba la'a mbua halöŵö dangara samösa.5X Maŵa'ö da'ö, börö me marongo wa so ösa ba gotaluami zi lö toföfö fa'auri ba si lö edöna mohalöŵö, ba hiza arörö ira ba zi lö karua.X Börö me so ndra'aga na sa ba khömi, no mabe'e khömi goroisa andre: "Niha si lö edöna mohalöŵö, akha lö manga ia."ykX Tenga sa börö wa lö kuasoma ba da'ö mena'ö, ba hiza börö me omasiga mabali'öga tulada sinangea mi'o'ö.4aXba lö göi nihalöma balazoma ba zi samösa niha si lö nibe'ema böli, ba hiza bongi ma'ökhö maforege wohalöŵö, ena'ö lö tobaliga noro gofu haniha ba gotalua mi. yXNoa sa mi'ila samösa hewisa wa lö tola lö'ö mi'o'ö khöma, börö me tenga si lö toföfö wa'aurima ba gotaluamie CXNoro dödö ba wohalöŵö Ba döi Yesu Keriso, So'aya ya'ita, ma'amenesi ami, ya'ami ira talifusö, ena'ö mi'aröu'ö ami khö dalifusö si lö toföfö fa'auri, ba si lö molo'ö famaha'ö si no mitema mo roi khöma.| qXYa lö mamalö So'aya zondrönia'ö tödömi ba wangomasi'ö Lowalangi ba ba wehulu dödö wombaloi fe'aso Keriso.r ]XBa khö Zo'aya, faduhu dödöma sanandrösa khömi, wa mifalua zi no mafarou ami, ba lö mibato wamalua.d AXSi lö faröi sa Zo'aya, irege I'a'aro'ö dödömi ba Irorogö ami moroi ba zi lö sökhi.zmXba ena'ö telumö'ö ndra'aga moroi ba niha safaito ba si lö sökhi, börö me lö fefu niha lasöndra wa mati.Z-XFangandrö salahi rasul - Fa'aro dödö ndra niha samati Baero da'ö, ya'ami ira talifusö, akha mi'angandrö salahima, ena'ö alio teboloso daroma li Zo'aya ba tefolakhömi, simane si no alua göi ba khömi,\1Xzamarou tödömi ba sanga'aro'ö ya'ami ba ngawalö halöŵö ba fehede si sökhi.5cXBa Ya'ia, So'aya ya'ita, Yesu Keriso, ba Lowalangi, Amada, si no mangomasi'ö ya'ita, bakha ba kharasiNia, ba si no mame'e khöda famarou dödö awö wanötöna si sökhi,"=XBörö da'ö, ya'ami ira talifusö, böi mangiwa ami ba mi'a'aro'ö ami ba wamaha'ö si no mitema moroi khöma, he faoma fehede ba he göi faoma surama.XBa da'ö göi Ikaono ami si fao fama'ema Injil nituriaigöma, ena'ö mo'urakha ami ba lakhömi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.@yX Tetuyu ami ba wangorifi, − mitaha dödömi! Ba ya'aga, lö mamalö mo'ömö ndra'aga wangandrö saohagölö khö Lowalangi börö ami, ya'ami ira talifusö ni'omasi'ö Zo'aya, börö no ituyu ami Lowalangi tobali ono sia'a ba wanema wangorifi nifodanedane ba wangamoni'ö Geheha ba ba wa'atulö si no mifati.oWX ba ba zimanö tehuku fefu niha si lö faduhu tödö ba wa'atulö, ba hiza somasimasi fa'a-lö-atulö.xiX Da'ö mbörö wa Itehegö Lowalangi aekhu ira ba halöŵö wamaelungu, irege faduhu dödöra ba zi lö atulö;3_X ba si fao ngawalö walimosa safönu fa'a-lö-atulö khö ndra niha saekhu ba wa'atekiko, börö me lö ba dödöra fa'omasi ba wamalua si duhu, irege tebai te'orifi ira.~7X Nifofa'abölö gafökha wa'atohare niha wa'a-lö-atulö andrö, irege tola ifalua fefu gamuata segebua, awö ngawalö dandra ba ila'ila safönu faya,0}YXawena iforoma'ö ia niha wa'a-lö-atulö andrö, ba hiza Ifakiko ia dania Yesu So'aya faoma hanuhanu si'otarai mbawaNia ba Ifufu ia faoma haga lakhömi wa'ato'eleNia.|XFa'abölö wa'a-lö-atulö andrö, heŵa'ae tobini na sa, ba hiza no ibörögö mohalöŵö. Na no dania teheta zomba'agö ya'ia andrö,h{IXAboto göi ba dödömi hadia zomba'agö ya'ia na sa, irege awena iforoma'ö ia ba ginötönia.dzAXHadia lö itörö tödömi, wa no u'ombakha'ö khömi da'ö, me so na sa ndra'o ba khömi??ywXsolaŵalaŵa andrö ba sangalaŵa'ö ya'ia moroi ba ngawalö hadia ia fefu nifotöi niha Lowalangi ma ni'amoni'ö; ibali'ö dadao ma wamatörönia nomo Lowalangi ba i'olowalangi ia.jxMXBöi mitehegö wa ifaelungu ami niha, gofu haniha ia ba gofu hewisa. Börö me lö tola lö'ö alua ua wangosilö'ögö segebua sanandrösa ba wamati, ba lö tola lö'ö oroma nifotöi niha wa'a-lö-atulö ma ono wa'atekiko,/wWXena'ö lö alio tefangiwa dödömi ba tehafaini ami, he ba wama'ele'ö he göi ba wehede ma sura niŵa'ö si'otarai khöma, sanguma'ö wa no irugi luo Zo'aya andrö.Hv XNgawalö dandra sagalua fatua lö mangawuli Zo'ayaSanandrösa ba we'aso Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, ba ba wangowuloiNia ya'ita ba wefao khöNia, ma'andrö sibai khömi, ya'ami ira talifusö,1u[X irege tefolakhömi döi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso ba khömi andrö, ba tefolakhömi göi ami ba khöNia, faudu ba kharasi Lowalangida awö Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.ptYX Da'ö mbörö wa lö mamalömalö mangandröga salahimi, ena'ö Ibali'ö sinangea ami Lowalangi ba wa'auri ba zi no tekaoni ya'ami, ba si fao fa'abölö Ifo'ahonoa gera'era dödömi si sökhi awö gamuatami nifodanedane ba wamati,nsUX na tohare Ia ba ngaluo andrö, ena'ö tefolakhömi Ia ba gotalua ndra niha ni'amoni'ö khöNia, ba ena'ö tesunosuno Ia ba gotalua ndra niha si no mamati khöNia, fao göi ami, ya'ami si no manema fasasitama, ni'ohema ba khömi.qr[X Tehuku ira faoma fa'atekiko si lö aedu'aedu, aröu ira khö Zo'aya ba moroi ba lakhömi wa'abölöNia,sq_Xba Ifalua wanguhuku khö ndra niha si lö mangakui Lowalangi ba si lö molo'ö Injil Yesu, So'aya ya'ita.9pkXba ba khömi si no tefakao, ba he göi khöma, Ibe'e wa'ahono dödö ba ginötö wa'ato'ele Yesu So'aya moroi ba zorugo si fao ngawawa ndra mala'ika bakha ba holahola galitö,loQXFanguhuku satulöAtulö sa khö Lowalangi na Isulöni faoma famakao khö ndra niha samakao ya'ami,LnXDa'ö sa zi tobali lohelohe ba wa'atulö wanguhuku Lowalangi andrö: Tebali'ö sinangea ami ba wa'atobali ono gamatöröŵa Lowalangi, ya'ami si no manaögö famakao börö gamatöröŵa andrö.NmXirege tola masunosuno ndra'aga föna ngawalö gangowuloa ndra niha samati khö Lowalangi sanandrösa ba khömi andrö, börö wanaha tödömi ba famatimi ba wanaögömi ngawalö wolohi ba famakao.(lIXFangandrö saohagölö börö wanaha tödö niha samatiLö mamalömalö mo'ömö ndra'aga wangandrö saohagölö khö Lowalangi börö ami, ya'ami ira talifusö, me no simanö sa zinangeania, börö me itugu monönö wamatimi ba dozi ami tedoudou wa'omasimi khö nawömi faoma fatambai,}ksXYa faofao khömi kharasi ba fa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi, Amada, ba moroi khö Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.j5XFangowaiMoroi khö Waulo, Silvano ba Timoteo khö ndra niha samati ba Desalonika si no tana khö Lowalangi, Amada, ba tana khö Zo'aya, Yesu Keriso.EiNYa faofao khömi kharasi Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso. (Amen)ohWNBa döi Zo'aya, u'andrö sibai khömi, ena'ö tebaso zura andre khö ndra talifusö niha samati fefu.Yg+NMifa'ema wangowai ma khö ndra talifusö fefu si fao fa'agosa bawa ni'amoni'ö.5feNMi'angandrö salahima, ya'ami ira talifusö.be=NSi lö faröi sa Lowalangi si no mogaoni ya'ami andrö, ba Ifalua göi dania da'ö fefu.LdNFangowai Ya Lowalangi samösa si no umbu wa'ohahau dödö zamo'ahonoa fangamoni'ö ya'ami, he ehehami, nosomi awö mbotomi, irege si lö sinegu ami ba ginötö we'aso Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso.3caNMi'aröu'ö ami ba ngawalö zi lö sökhi.BbNMifareso ngawa lö hadia ia, ba mihalö khömi zi sökhi.4acNba böi mi'ositengagö kharasi wama'ele'ö.0`[NBöi mibunu Geheha [si so ba dödömi],}_sNBa ngawalö hadia ia fefu mi'andrö saohagölö, me da'ö sa zomasi Lowalangi ba khömi si no faböbö khö Keriso.*^ONba böi adagedage ami wangandrö.-]UNYa lö mamalömalö omuso dö dömi,-\SNMifaigi sibai, ena'ö lö misulöni zi lö sökhi faoma si lö sökhi, ba hiza akha lö mamalömalö milau zi sökhi khö na wömi zamösana, he göi ba niha fefu.F[NMa'amenesi göi ami, ya'ami ira talifusö, ena'ö mitegu niha si lö toföfö fa'auri; mirara dödö niha side'ide tödö; mitolo niha sambö fa'abölö ba mibologö dödömi ba niha fefu. Z N Akha mifosumange sibai ira ba wangomasi'ö ya'ira börö halöŵöra andrö si no lafalua. Akha atulö zamösana khö nawönia.MYN Menemene safuriaMa'andrö sibai khömi, ya'ami ira talifusö, böi zi lö ba dödömi niha si no erege tödö wohalöŵö ba gotaluami ba wokubaloi ya'ami ba döi Zo'aya ba ba wangamenesi ya'ami.{XoN Börö da'ö, akha faoma mi'amenesi nawömi faoma fatambai ba faoma midou'ö ba wa'asökhi, simane si no mifalua.WN si no mate salahida, ena'ö, he sauri na sa ita ba he si no mate [ba ginö tö wa'atohareNia], fao ita khöNia ba wa'auri. VN Börö me lö Ihonogöi ita Lowalangi ba wanema fönu, ba hiza ba wanöndra fangorifi si fao fama'ema Yesu Keriso, So'aya ya'ita,U1NBa ya'ita, si no tana khö zi ma'ökhö, akha mama'anö ita ba ta'obaru si'öli wamati ba fa'omasi ba ta'okula dakula andrö fanötöna fangorifi._T7NBörö me niha si mörö, ba zi bongi mörö ira; niha si mabu, ba zi bongi mabu ira.qS[NBörö da'ö, böi mörömörö ita simane ira niha bö'ö andrö, ba hiza tahönagö ita ba mama'anö.tRaNFefu ami no iraono haga ba iraono zi ma'ökhö. Tenga sa tana khö zi bongi ma tana khö zogömigömi ita.tQaNBa ya'ami, ira talifusö, tenga ba zogömigömi so ami, irege tola ihawui ami ngaluo andrö hulö zanagö.\P1NNa laŵa'ö niha dania: No atulö ba lö sa'ae sangalangusi tödöda,― ba ginötö da'ö i'anema'ö ihawui ira fa'atekiko, simane fa'afökhö wo'ono sangahawui samösa ira alawe so'ono,― ba tebai moloi ira.sO_Nbörö me ya'ami samösa no mi'ila sibai, wa luo [we'aso] Zo'aya andrö hulö we'aso zanagö ba zi bongi. NNFama'anö ba wombaloi fe'aso Zo'aya Ba hiza, sanandrösa ba mbaŵa awö ginötö, ya'ami ira talifusö, lö moguna tesura khömi,]M3NBörö da'ö, akha mi'a'aro'ö dödö nawömi faoma fatambai faoma taroma li andre.LLNawena dania, ya'ita sauri, si so na sa ba ginötö da'ö, tefazaŵa ita ba lawuo ba fao ita khöra ba wamaondragö So'aya ba dalu mbanua; ba zimanö toröi sa'ae ita khö Zo'aya sagötö fa'ara.QKNNa tebe'e dandra, ya'ia ba ginötö mu'ao mala'ika sebua ba tefoli dorofe Lowalangi, ba da'ö dania möi mitou Zo'aya moroi ba zorugo, ba fefu niha si no mate ba wamati khö Keriso, oföna maoso ira;J7NDa'ö ae wa maŵa'ö khömi si fao taroma li Zo'aya, wa ya'ita sauri, si so na sa ba ginötö we'aso Zo'aya, ma'ifu lö tahulö ndra niha si no mate.DINMamati sa ita, wa no mate Yesu ba no ifuli maoso Ia moroi ba wa'amate, andrö wa fefu göi ndra niha si no mate ba wamati khö Yesu, I'ohe ira Lowalangi [ba lala wemöna] si fao awöNia.OHN Hewisa ndra niha si no mate na tohare Zo'aya Lö omasiga, ya'ami ira talifusö, na lö mi'ila zanandrösa ba niha si no mate, ena'ö lö abu dödömi göi simane ira niha bö'ö si lö tötönafö.GwN irege mitörö lala wa'aurimi ba wa'asinangea föna niha si tenga niha samati, ba lö tobali ami noro ba niha bö'ö.UF#N ba miŵa'ö tödömi wa sambua lakhömi mi na teföfö lala wa'aurimi awö wa mi'ohalöŵögöigö halöŵömi samösa ba mi'alui zoguna khömi ba halöŵö dangami samösa, simane si no maŵa'ö khömi,"E=N No göi mifalua da'ö khö ndra talifusö fefu si so ba Makedonia ma'asagörö. Ba hiza, mafarou dödömi, ya'ami ira talifusö, ena'ö tedou na sa ami,BD}N Fa'atalifusöta niha samatiSanandrösa ba wa'omasi ba nawö lö moguna masura hadia ia khömi, börö me Lowalangi samösa zamamaha ya'ami, irege no mi'omasi'ö nawömi faoma fatambai. C9NAndrö wa niha sangositengagö menemene andre, tenga niha ni'ositengagönia, no Lowalangi samösa; Ya'ia göi zame'e ba dödömi EhehaNia Ni'amoni'ö.ZB-NTenga sa ba wa'auri si ra'iö Ikaoni ita Lowalangi, no ba wa'auri si lö sinegu.(AINBa waniaga, akha samösa lö niha solimo ba sangalani talifusönia. Isulöni sa fefu da'ö Lowalangi, simane si no tohöna maŵa'ö khömi si fao famangelama.\@1Nba tenga ba wangisö safönu fa'a-lö-sökhi simane niha si lö mangila Lowalangi.n?UNAkha ero zamösana ba gotaluami ifamaha ia ba wangokhögö botonia ba wa'ohauhau ba ba wa'asinangea,z>mNDa'a sa zomasi Lowalangi: Fangamoni'ö ya'ami, ya'ia ba wangaröu'ö ya'ami moroi ba lala wa'auri si ra'ira'iö.b==NNoa sa aboto ba dödömi ngawalö wanuturu lala si no mabe'e khömi ba döi Yesu So'aya.:<mNFamarou ba wa'auri sohauhau Baero da'ö, ya'ami ira talifusö, me no mitema wamaha'ö moroi khöma hewisa zi lö tola lö'ö ba wanörömi lala wa'auri, ena'ö itema ami tödö Lowalangi,― ba no mifalua da'ö,― ma'andrö ba mafarou ami ba khö Yesu, So'aya, ena'ö tedou na sa wanörömi lala andrö.<;qN Ya I'a'aro'ö dödömi, ena'ö si lö sinegu ami ba sohauhau föna Lowalangi, Amada, ba we'aso Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, si fao ira niha ni'amoni'ö khöNia andrö fefu. (Amen):N Ba ya'ami, ya munönönönö ami So'aya ba ya mufahöna wa'omasimi nawömi faoma fatambai awö niha fefu, simane fa'omasima ami göi.o9WN Akha Ya'ia, Lowalangi Amada, ba So'aya ya'ita, Yesu Keriso, zanuturu khöma lala ba walukhata khömi.x8iN Bongi ma'ökhö ma'oigö dödöma wangandrö, ena'ö tola fa'ila bawa ita ba wombönökhi so'amböta wamatimi.7!N Hadia sa zinangea tobali fangandrö saohagölöma khö Lowalangi börö ami ba wa'omuso dödö sebua andrö si no marasoi föna Lowalangi?K6Nire ge ifuli muhi'a dödöma, me no aro gamakhaitami khö Zo'aya.|5qNandrö wa ya'aga, ya'ami ira talifusö, terara dödöma ba ngawalö wamakao ba fa'atosasa, börö wamatimi andrö,,4QNFangawuli Dimoteo – Famati saro no fondrara dödö gubaloBa hiza, iada'e me no mangawuli khöma Dimoteo moroi khömi ba me no i'ohe duria sanandrösa ba wamati ba fa'omasimi awö wa lö solifu ami ndra'aga, awö wehulu dödömi ba wamaigi ya'aga, simane ya'aga göi somasi mamaigi ya'ami,O3NDa'ö ae mbörö, me tebai utaha dödögu sa'ae, ufatenge Dimoteo, ena'ö u'ila hewisa situasi wamatimi, hadia no itandraigö ami sanandraigö andrö ma zui no tobali zayazaya gölö wohalöŵöma.2-NBörö me so ndra'aga ba khömi, no mahönagö ma'ombakha'ö khömi, wa lö tola lö'ö göna ita fa'atosa sa; simane ni'ilami samösa, no alua.1-Nena'ö samösa lö ba gotaluami sangiwa famati börö ngawalö wa'atosasa andre. Mi'ila sa, wa lö tola lö'ö tatörö ngawalö wamakao andrö.,0QNba mafatenge khömi Dimoteo, talifusöda ba enoni Lowalangi ba wanuriaigö Injil Keriso, ba wanga'aro'ö ya'ami ba ba wamarou tödömi ba wamati khö Yesu Keriso,*/MNFamatenge Timoteo – Hadia, aro wamatimi?Börö me tebai mataha sa'ae [wehulu dödöma khömi], andrö wa mahalö gangetula, wa ya'odo samösa toröi ba Atena,=.uNSindruhu, ya'ami sa lakhömima ba fa'omuso dödöma.-)NBörö na tenga ya'ami, haniha sa dötönaföma ma fa'omuso dödöma ma takula lakhömima föna Yesu, So'aya ya'ita ba ginötö wa'atohareNia?|,qNAndrö wa, ya'odo Faulo, no irai ma na'i töra sakali, omasido u'ondrasi ami, ba hiza no iba'agö ndra'aga satana.+NFehulu dödö samösa kubalo khö ndra umatniaBa ya'aga, ira talifusö, me no tefabali ndra'aga khömi ba zi lö ara,― aröu ba hörö, ba hiza sa ahatö ba dödö,― sindruhu sa wa si fao fehulu dödö sebua no ma'odödögö sibai ba wamaigi ya'ami.Y*+Nbörö me laba'aba'agö ndra'aga ba wanuriaigö [Injil] khö ndra soi tanö bö'ö ba wangorifi ya'ira, irege ba zimanö lö mamalömalö labönökhi zu'asu'a horöra; ba noa sa ihawui ira fönu (Lowalangi).E)NMa na'i ya'ira, niha Yahudi andrö, zi no mamunu Yesu, So'aya, ba he göi ira sama'ele'ö, ba lagohigohi göi ndra'aga. Lö itema tödö Lowalangi ira ba lö sökhi dödöra ba niha fefu,c(?NNoa sa, ya'ami ira talifusö, tobali ami simane ira niha samati khö Lowalangi si so ba Yudaia, si no tana khö Keriso, me no falukha ami wamakao moroi ba soimi samösa, simane ya'ira göi moroi khö ndra niha Yahudi.%'CN Börö da'ö wa lö aedu'aedu ma'andrö saohagölö khö Lowalangi, wa no mitema daroma li Lowalangi andrö nituriaigöma khömi, tenga simane fehede niha, no simane taroma li Lowalangi faudu ba wa'asinangeania; ba mohalöŵö göi daro ma li andrö ba dödömi, ya'ami si no mamati.&N ma'ame nesi ami, ena'ö mitörö lala wa'aurimi ba wa'asinangea föna Lowalangi, si no mogaoni ya'ami ba gamatöröŵaNia solakhömi.q%[N No mi'ila hewisa wango'ouma ya'ami, dozi ami, awö wamarouma tödömi simane samösa ama ba ndraononia;$!N Ya'ami, ba Lowalangi göi, zi tobali sasi ha wa'adölö dödöma, fa'atulö ba fa'a-lö-sineguma fönami, ya'ami si no tobali niha samati. # N Fa'erege dödö samösa kubalo Lö sa'atö olifu ami, ya'ami ira talifusö, wa'erege dödöma ba fanaögöma fa'amarase: Bongi ma'ökhö malau mohalöŵö, ena'ö böi tobaliga noro fazamösa ba gotaluami, sagötö fanuriaigöma Injil Lowalangi ba khömi.$"ANSimanö sa wa'omasima khömi, irege aoha gölöma tenga ha ba wombagi khömi Injil Lowalangi, ba hiza göi fa'aurima samösa, börö me no omasi'öma ami.S!Nba hiza mahaogöhaogö sibai khömi, hulö zamaenu ba sondrorogö iraono.- SNLö göi irai ma'alui wanunonuno moroi ba niha, he moroi khömi, he göi ba niha bö'ö. Heŵa'ae tola tobali noromi ndra'aga mena'ö, me no rasul Keriso ndra'aga,'GNLö irai malau khömi li ni'a lösöi'ö,― mi'ila samösa da'ö,― ba lö tödöma si tobini ba wangalui harema khömi,― Lowalangi sa zi tobali sasi.−~uNba hiza börö me Lowalangi samösa zanuyu ya'aga ba wanou'ö ba dangama fanuriaigö Injil, andrö wa tola muhede ndra'aga, tenga ena'ö lasunosuno ndra'aga niha, ba hiza ena'ö itema tödö Lowala ngi ndra'aga; Lowalangi si no manu'a tödöma.  NHalöŵö wokubaloima tenga si'otarai wangerangera nikarangaini ma nifodaneda ne ba gohitö dödö si lö sökhi ma ba walimosa,NHeŵa'ae fatua lö möiga ba khömi, simane si no aboto ba dödömi, no falukha ndra'aga wamakao ba folohi ba Wilifi, ba hiza börö wa'afaduhu dödöma khö Lowalangida, so khöma wa'abarani ba wanuriaigö Injil ba khömi, heŵa'ae si fao fa'erege dödö sebua.%NHalöŵö Waulo ba Desalonika: Hulö nina same'e fa'auriMi'ila samösa, ya'ami ira talifusö, wa tenga zayazaya gölö we'amöima ba khömi.@yN awö hewisa wombalombaloimi fa'atohare No noNia moroi ba zorugo, (si no I'orifi moroi ba gotalua zi mate), ya'ia Yesu andrö, sangefa'ö ya'ita moroi ba wönu si tohare andrö dania.N Sanandrösa ba da'ö lö moguna matutunö hadia ia ba niha bö'ö, börö me gofu heza, ya'ira samösa zanutunö hewisa wanemami ya'aga ba hewisa wondröimi adu andrö awö wa misaŵa khö Lowalangi ba we'amöi enoni Lowalangi sauri andrö ba sindruhu,%NMoroi khömi sa tehöngö daroma li Zo'aya andrö, tenga ha ba Makedonia ba ba Akhaya, ba hiza gofu heza no teturia wamatimi khö Lowalangi.^5NAndrö wa no tobali ami tulada ndra niha samati, he ba Makedonia, he göi ba Akhaya.FNNo tobali ami sanara lahema ba [ba zimane] sanara lahe Zo'aya, börö me no mifonaha daroma li andrö ba wanaögö famakao soya ngawalö bakha ba wa'omuso dödö nibe'e Geheha Ni'amoni'ö.r]NInjil andrö nituriaigöma tenga ha si fao fehedema manö tohare ia, ba hiza no si fao fa'abölö awö Geheha Ni'amoni'ö ba si fao fa'afönu wa'afaduhu dödö. Noa sa aboto ba dödömi, hewisa wohalöŵöma ba khömi soguna khömi.\1NAboto ba dödöma, ira talifusö ni'omasi'ö Lowalangi, wa no ifili ami Lowalangi.0YNLö aedu'aedu matörö tödöma tanö föna Lowalangi, Amada, mbua wamatimi, fa'ahele dödö wa'omasimi ba fo'arota wanötönami ba we'aso Yesu Keriso, So'aya ya'ita.ONFangandrö saohagölö khö Lowalangi Famati, fanötöna ba fa'omasiLö mamalömalö ma'andrö saohagölö khö Lowalangi sanandrösa ba khömi andrö fefu, na itörö tödöma ami ba wangandröma.NNFangowaiMoroi khö Waulo, Silvano ba Timoteo khö ndra niha samati ba Desalonika si no tana khö Lowalangi, Amada, ba tana khö Zo'aya, Yesu Keriso. Ya faofao khömi kharasi awö wa'ohahau dödö.DFangowai moroi khögu, Faulo. Tangagu samösa zanura. Mitörötörö tödömi mbilagu andre. Ya faofao khömi kharasi Zo'aya. (Amen)ucDMiŵa'ö khö Arkhipo: Faigi sibai, akha ö'asiwai si fao fa'asökhi halöŵö si no ötema ba khö Zo'aya.7gDNa no aefa tebaso zura andre ba khömi, mi'alui lala, ena'ö tebaso göi khö ndra niha samati ba Laodikia. Simanö göi zura nifa'ohe'ö ba Laodikia, akha tebaso ba khömi.p YDMi'owai ndra talifusö si so ba Laodikia, simanö göi Nimefa awö ndra niha samati sowulo ba nomonia.R DI'owai göi ami Luka, dokter ni'omasi'öda andrö, ba simanö göi Dema. D Tola fasasi ndra'o sanandrösa khönia, wa no erege dödönia soguna khömi, ba soguna khö ndra talifusö ba Laodikia ba ba Hirapolis.f ED I'owai ami Efaferaso, banuami, enoni Yesu Keriso si lö mamalömalö mamorege fangandrö salahimi, ena'ö tola muzizio ami [föna Zo'aya na mangawuli Ia] ba wa'amo'ahonoa ba wamalua somasi Lowalangi ba ngawalö hadia ia.O D I'owai göi ami Yesu andrö nifotöi Yusto. Ha ya'ira si datölu andre moroi ba gotalua ndra niha Yahudi zi fao awögu wohalöŵö ba gamatöröŵa Lowalangi; ba ya'ira zi tobali fondrara dödögu..UD I'owai ami Aritarkho, awögu ba gurunga, ba simanö göi Mareko, ono mbene'ö Mbaranaba. Sanandrösa khönia no mitema goroisa ba wanema ya'ia na möi ia ba khömi.D Fao göi awönia Onesimo, talifusö si lö faröi ba ni'omasi'ö, banuami. La'ombakha'ö khömi fefu hadia ia zalua ba da'e.s_DDa'ö ae mbörö wa ufatenge ia khömi, ena'ö mi'ila zanandrösa ba zalua khögu ba irara göi dödömi.^5DMitörö tödömi ndra'o ba gurunga Fangasiwai suraFefu zanandrösa ba zalua khögu, i'ombakha'ö dania khömi Tikhiko, talifusöda ni'omasi'ö andrö, enoni si lö faröi ba awöma ba wohalöŵö ba khö Zo'aya.r]DAkha safönu fa'ohauhau wehedemi ba tenga si lö raso, irege mi'ila mibe'e wanema li gofu haniha zanofu.r]DAkha atuatua ami ba wariawösami khö ndra niha si lö mama ti andrö; ba mihaogö wangoguna'ö inötö.2_Dfaudu ba zi lö tola lö'ö u'ombakha'ö.<qDMi'angandrö göi salahima, ena'ö Ibokai Lowalangi mbawandruhö ba wanuriaigöma taroma li, irege tola maturiaigö misteri Keriso andrö, (si no börö wa so ndra'o ba gurunga),DMenemene soguna khö ndra niha samati fefuBöi mibatobato wangandrö ba akha lö adagedage ami ba wangandrö saohagölö.DYa'ami ira sokhö, akha satulö ba sinangea nifaluami khö ndra enonimi si fao fa'aboto ba dödö wa so göi Zokhö ya'ami ba zorugo.l~QDDozi solau si lö sökhi, itema dania zulö, börö me Lowalangi andrö, lö khöNia famaigi bawa.}DAboto sa'atö ba dödömi wa moroi khö Zo'aya mitema zulö, ondröitaNia andrö. Keriso sa zokhö ya'ami, ba ya'ami no enoni khöNia.|DGofu hadia halöŵö nibe'e khömi, akha si'oroi dödömi wangohalöŵögöigö ya'ia, börö me khö Zo'aya milau ia ba tenga ba niha.b{=DYa'ami ira enoni, mi'o'ö gofu hadia ia niŵa'ö ndra sokhö ya'ami si so ba gulidanö andre, böi ha ba ni'ila höröra ba wangai tödöra, ba hiza akha si fao fa'ahele dödö, simane sinangea ba wamosumange So'aya.]z3DHe ya'ami ira satua, böi mifeso kho dödö ndraonomi, ena'ö lö ide'ide dödöra.cy?DHe ya'ami iraono, mi'o'ö gofu hadia niŵa'ö ndra satuami; da'ö zi sökhi föna Zo'aya.gxGDHe ya'ami fo'omo ira matua, mi'omasi'ö wo'omomi ira alawe ba böi mifalangögö ira fönumi.w DAmakhoita ba zoroiyomo He ya'ami fo'omo ira alawe, mi'o'ö li wo'omomi ira matua; simanö sa zinangea na tana khö Zo'aya ita.%vCDGofu hadia ia nifaluami, he ba wehede ma ba gamuata, akha mifalua ia ba döi Yesu, So'aya; ba mi'andrö saohagö lö khö Lowalangi Ama si fao fama'emaNia.ouWDMifonaha ba dödömi daroma li Keriso si falawulawu. Ya a'oi so wa'atuatuami ba wamaha'ö ba ba wanegu awömi faoma fatambai. Mi'anunöisi Zinunö Dawido, sinunö fanuno ba sinunö rohani si fao fehi'a dödö ba wanuno Lowalangi.At{DAkha fa'ohahau dödö si'otarai Keriso zamatörö tödömi, börö me ba da'ö sa no tekaoni ami tobali ha sambua boto [ba khöNia]; ba akha tobali ami sangila mangandrö saohagölö.nsUDSanandrösa ba da'ö fefu akha so khömi wa'omasi sangosambua'ö ba samasao ya'ami ba wa'amo'ahonoa.8riD Faoma mibologö dödömi khö nawömi, ba faoma mi'efa'ö zala nawömi na so zinegu zamösana khö nawönia. Simane So'aya si no mangefa'ö ya'ami, akha göi mifalua zimanö.^q5D Lala wa'auri niha si no faböbö ba khö Keriso Me no niha nifili Lowalangi ami, ni'amoni'ö ba ni'omasi'öNia, akha mi'onukha wa'ahakhö dödö, fa'ebua dödö, fangidengide'ö, fanaha tödö ba fa'ebolo dödö.pD Niha si bohou andrö, tenga sa'ae niha si tenga niha Yahudi ma zui niha Yahudi, tenga niha si no muboto ma si lö'ö, tenga niha sotöi Barbar ma na'i niha Sikiti, tenga sawuyu ma si tenga sawuyu, ba hiza ha sambalö Keriso, sauri ba samatörö ngawalö hadia ia.wogD ba no mi'onukha niha si bohou, si lö aetu tedoudou ba wa'aboto ba dödö molo'ö famaedo Zanga'asogö ya'ia.pnYD Böi sa'ae milimo nawömi, börö me no miheta khömi niha si tohöna andrö awö ngawalö gamuatania,mDBa hiza iada'e, mi'aröu'ö khömi da'e fefu: Fönu, fa'abao dödö, fa'a-lö-sökhi, falelesa ma fehede sambö enahöi moroi ba mbawami.Zl-DNoa sa mitörö lala wa'auri simanö me föna, me so na sa ami ba situasi da'ö.Xk)DDa'ö sa zamobörö fönu Lowalangi (khö ndra niha si lö molo'ö oroisaNia).FjDBörö da'ö mibunu sa'ae ngawalö wa'a'ulidanö ba wa'aurimi simane fohorö, fa'ara'ira'iö, fangisö ba nösi niha, fangisö si lö sökhi ba fa'olu'alu'a si no fagölö ba wanömba adu.\i1DNa to'ele Keriso si no fa'aurimi, awena to'ele göi ami awöNia bakha ba lakhömi.Wh'DNoa sa mate ami, ba tobini wa'aurimi fao awö Keriso bakha ba khö Lowalangi.LgDAkha si so si yaŵa nifatoutoumi tödö, tenga si so ba gulidanö.?fwDFa'auri si bohou ba khö Keriso Börö da'ö, na no te'orifi ami awö Keriso moroi ba wa'amate, mifaöga hörö dödömi ba zi so si yaŵa ba zi dadao Keriso ba gambölö Lowalangi.be=DHeŵa'ae hulö afönu fa'atuatua ngawalö gamakhoita andrö, ba hiza fa'atulö dödö awö wangidengide'ö awö wamakao boto si talafo, lö khaikhainia ba wamosumange Lowalangi, ha ba wamönökhi omasiö dödö niha.}dsD[Mi'ila sa'atö wa] fefu da'ö no saekhu ba wa'ahori na te'oguna'ö ia; ha amakhoita ba famaha'ö niha manö da'ö.Uc#D"Böi halö da'e!" ma na'i "Böi tegule khöu ma'ifu!" ma "Böi tufa da'e!"Zb-DNa no mate ami awö Keriso ba na no te'efa'ö moroi ba ngawalö geheha samatörö ulidanö andre, hana na sa wa hulö [ha] niha gulidanö manö ami, wa mitehegö ifatörö ami ngawalö gamakhoita, sanguma'ö:zamDba hiza lö sa molemba ira ba högö andrö, [ya'ia Keriso] si no furugö mboto ma'afefu, ni'a'aro'ö ba nifaböbö ngawalö mbu'u awö nuo tobali ha sambua; moroi khöNia sa isöndra boto andrö wa'atedou faudu ba gohitö dödö Lowalangi.Y`+DBöi mitehe laheta moroi khömi mbuala wemöna andrö ira niha sangide'ide'ö ya'ira ba somasimasi mamosumange ira mala'ika, sanguma'ö wa so khöra gangilata ba safönu fayaŵasa dali wangerangera wa'aniha,h_IDFefu da'ö hulö ha lumölumö ba ngawalö zi so dania, ya'ia ngawalö zi so me tohare Keriso.;^oDFamoni sindruhu Börö da'ö, böi sa'ae mitehe itegu ami niha ba ngawalö gö, ma ba ngawalö nibadu, ma sanandrösa ba ngawalö luo sebua, ma baŵa si bohou ma zui luo Sabato..]UDBa zimanö no Iheta wangöna ndra samatörö ba ira salaŵa, me Ibali'ö aila ira ba zanehe sato ba I'ohe ira ba lala wemöna Keriso hulö niha nira'u ba wasuwöta..\UDNo Itayaigö zura gömöda sanguduni ba sangadugö ya'ita molo'ö amakhoita. No I'atulö'ö ita Lowalangi ba khöNia ba wolosö sura gömöda andrö ba döla röfa.%[CD Me no si mate ami börö golalöŵami ba me lö ni temami famoto [ba khö Keriso], no I'orifi ami Lowalangi awöNia me I'efa'ö fefu ngawalö golalöŵada.JZ D Börö me ba ginötö mitema sakramen fanasa, no teko'o ami awöNia, ba fao awöNia göi no te'orifi ami modanedane ba wamati ba wa'abö lö Lowalangi si no mangorifi Keriso moroi ba wa'amate.  ~~}|b{zz&y6xxx&wwKvv uTttssfs'rr"qpppooVnn@mrm'lkkIjji~hqggfHeeidd(ccc$b|bHaL``(__^r]]{\\[|[5ZuYYXdWWVUTSSKRRjQPPhOOKNzLLRKJJhIIHHG,FSEE,D{CBBA@@F?>==f<;;]:Z9a88"7>662554432211b00//_..D--n,u++**)G(}'&&'%$$4#""D!!2 _yE*}sV#{#Q   Zd@Zm-vDanedane wamaha'ö sindruhu Ba ya'ugö, turiaigö zi faudu ba wamaha'ö si duhu:Bl}vLa'akui wa aboto ba dödöra Lowalangi, ba hiza la'osilö'ögö sa Ia ba ngawalö gamuatara. Sogoro ita ira ba si lö molo'ö, ba tebai te'oguna'ö ira ba ngawalö halöŵö si sökhi.OkvSambalö lö salakha khö ndra niha satulö tödö. Khö ndra niha si ta'unö fangerangera ba si lö mamati, sambalö lö hadia ia sohauhau, börö me no ta'unö wangerangerara he göi li dödöra.)jKvba lö sa'ae lafaduhusi tödö hikaya nikarangaini andrö khö ndra niha Yahudi awö ngawalö gamakhoita nifazökhi niha si no aröu fabörö moroi ba zi duhu.^i5v Da'ö mbörö wa lö tola lö'ö ötegu ira si fao fa'abe'e, ena'ö atulö wamatira,Qhv So sa me föna samösa zama'ele'ö moroi ba gotaluara, sanguma'ö: ''No i'otarai me föna wa si falimolimo niha Kreta, no urifö safaito ira ba solu'alu'a fondrege wa'areu.'' Duhu sa wasasita andrö.$gAv Lö tola lö'ö muduhö mbawa ndra niha simanö, börö me oya nifawukaisira fongambatö ba wamaha'ö selungu andrö, ena'ö lasöndra hare si lö atulö./fWv Fomba'agö famaha'ö selungu Noa sa ato niha si lö molo'ö, solau huhuo si lö ösi ba samaelungu era'era niha, mendrua manö ndra talifusö si'otarai agama Yahudi.[e/v Lö iböhöli daroma li sindruhu andrö, si faudu ba wamaha'ö si no itema, ena'ö tola i'amenesi niha modanedane ba wamaha'ö satulö andrö, irege tola iforoma'ö wa lö atulö khö ndra samadamadaö andrö.dvba hiza, itema niha ba nomonia, omasimasi ia zi sökhi, tola itaha dödönia, atuatua, lö famaehusi niha, atulö dödönia ba sohauhau.Jc vBörö me samösa sondrönia'ö lö tola lö'ö si lö sinegu, simane samösa satua zangai halöŵö khö Lowalangi, lö fayaŵa, lö fönutö, lö mabumabu, lö amu'i ba lö mangisö ba gefe,;bovIra sondrönia'ö andrö lö tola lö'ö si lö sinegu, si ha samösa fo'omo, si so iraono samati ba tebai teŵa'ö wa so khöra wa'a-lö-toföfö fa'auri awö wa'a-lö-folo'ö.taavHalöŵö Dito ba Kreta – Hewisa zi samösa kubalo Da'a ae mbörö wa uröi ndra'ugö ba Kreta, ena'ö öföfö'ö zinangea teföfö'ö na sa, ya'ia ba wamataro ira sondrönia'ö ero sambua banua sebua, simane si no u'oroi'ö khöu..`UvKhö Dito, onogu sindruhu sodanedane ba wamatida. Ya kharasi ba fa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi, Ama, ba moroi Keriso Yesu, Sangorifi ya'ita, zi faofao khöu.9_kvIada'a, ba ginötö si no tehonogöi, Ifa'ele'ö daroma liNia andrö bakha ba wanuriaigö Injil si no tetou'ö ba dangagu, faudu ba gohitö dödö Lowalangi, Sangorifi ya'ita.k^Ovba wanötöna fa'auri si lö aetu, si no Ifabu'u Lowalangi si tebai falimo, fatua lö inötö na.E]vFangowaiMoroi khö Waulo, enoni Lowalangi, rasul Yesu Keriso nifataro ba wamasao niha nifili Lowalangi ba wamati ba ba wa'aboto ba dödö sanandrösa ba wa'aduhu ba fangata'ufi Lowalangi,V\%lYa So'aya, Yesu Keriso, zi faofao khöu. KharasiNia zi faofao khömi (Amen).[!lOdödögö sibai we'aso fatua lö baŵa wa'okafu. La'owai ndra'ugö ira Ebulo, Fude, Lino ba Klaudia awö ndra talifusö niha samati fefu.QZlNo toröi Eraso ba Gorindro, ba Terofimo no uröi ba Mileto, mofökhö.RYlFangowai Fa'ema wangowaigu khö Priska ba Akuila ba soroiyomo Onesiforo.NXlBa he göi dania I'efa'ö ndra'o So'aya moroi ba nifakhoi dödö si lö sökhi fefu, ba I'orifi ndra'o irege tola möido ba gamatöröŵaNia ba zorugo. KhöNia sa lakhömi irugi zi lö aetu! Amen.GWlBa hiza no I'o'awögö ndra'o So'aya ba I'abölö'ö ndra'o, irege tola u'asiwai halöŵö wanuriaigö Injil andrö, ba fefu ngawalö soi oi larongo; ba no aefa ndra'o moroi ba mbawa zingo./VWlBa ginötö wombelegögu ya'o si föföna [föna zanguhuku], samösa lö sango'awögö ya'o, ba hiza laröi ndra'o fefu,― ya lö tebe'e ba hulura [horö andre].―WU'lBa ya'ugö göi, angelama khönia, börö me ilaŵa sibai wamaha'öda andrö.}TslAlisandre, tuka ziambu andrö, no oya ilau khögu zi lö sökhi; Isulöni dania khönia So'aya faudu ba gamuatania.$SAl Na möi ndra'ugö ba da'e, ohe mbarugu sebua si no uröi ba Deroa ba nomo Karpo, he göi ngawalö gölugölu zura, mendrua manö nifazökhi moroi ba guli.0R[l No ufatenge Tikhiko we'amöi ba Nefeso.oQWl Ha tö Luka zi toröi awögu. Faondragö Mareko ba ohe ia ba da'e, börö me moguna khögu wanolonia.'PGl Noa sa iröi ndra'o Dema, börö me ebua dödönia ba wangomasi'ö ulidanö andre; no möi ia ba Desalonika. Kresen no möi ba Galatia, ba Tito ba Dalamatia..OWl Ta'ita'i wangondrasi ya'o ba wa'alio.NlBa iada'a no tehönagö khögu dakula wa'aduhu andrö, ni'amualagö Zo'aya khögu, sanguhuku satulö andrö, na no inötönia. Ba tenga ha khögu, ba zi dozi niha sombalombaloi fe'asoNia si fao fehulu dödö. ''''So 'aya zi fao khöu – Oroisa safuria_M7lNo ufalua watandrisa, no u'asiwai döröŵa andrö ba lö si faröi ndra'o ba wamati.jLMlYa'odo andre, no ibörögö tefa'anö ndra'o tobali fasömbata, ba no ahatö ginötö wofanögu.)KKlBa ya'ugö, taha dödöu ba ngawalö hadia ia, bologö dödöu ba wanema famakao, ohalöŵögöigö halöŵö zanuriaigö Injil ba falua halöŵö fa'a'enoniu.cJ?lLaduhö dalingara ba zi duhu, ba labe'e mbö rö dalingara ba hikaya nikarangaini andrö.1I[lBörö me so dania ginötö, lö sa'ae edöna niha wanema famaha'ö si duhu, ba hiza la'owuloi khöra ndra guru somasi dödöra ba wamönui somasimasi dögi dalingara.8HilTuriaigö daroma li ba böi böhöli, he fatema he göi lö'ö, oroma'ö zi duhu he göi si sala, tegu ba amenesi si fao fa'ebolo dödö si fahöna ba fa'onekhe ba wamaha'ö.9GklFamarou dödö safuria Tanö föna Lowalangi ba tanö föna Keriso Yesu, sanguhuku dania niha sauri awö zi no mate, ba wa'ato'eleNia ba ba wamatöröNia, uŵa'ö sibai khöu:TF!lena'ö tefa'anö genoni Lowalangi ba wamalua ngawalö halöŵö si sökhi.*EMlFefu zi no tesura, nihehaini Lowalangi, moguna da'ö ba wamaha'ö ba ba wangoroma'ö si duhu, ba wanga'azökhi ba ba wamasao niha ba wa'aboto ba dödö si duhu,2D]lawö wa i'otarai wa'a'iraonou no ö'ila zura ni'amoni'ö, si tola mame'e khöu fa'aboto ba dödö ba samasao ya'ugö ba wangorifi sodanedane ba wamati khö Keriso Yesu.C#lBa hiza ya'ugö, böi böhöli wamaha'ö si no ötema ba si no öfaduhusi tödö; börö me aboto ba dödöu haniha ndra samaha'ö ya'ugö,B}l Ba hiza, ira niha si lö sökhi ba si falimolimo, itugu tedou wa'a-lö-sökhira; lafaelungu niha ba tefaelungu göi ira.Al Simanö sa wa göna folohi dozi niha sedöna manörö lala wa'aurinia ba wa'atulö dödö ba waböbösa khö Yesu Keriso.<@ql ba ngawalö wolohi ba famakao si göna ndra'o ba Gandriokhia, ba Nikonia ba ba Lisitera. Ha wa'oya utaögö wamakao simanö, ba hiza no I'orifi ndra'o So'aya moroi ba da'ö fefu.h?Il Folohi ba fombaso sura ni'amoni'ö zondrou'ö famatiBa hiza ya'ugö, no öbali'ö su'asu'a khöu wamaha'ögu, amuatagu awö gohitö wa'aurigu. No ö'odumaduma wamatigu, fa'ebolo dödögu, fa'omasigu, awö wanahagu tödögu>l Ba hiza lö sa'atö mo'ölö ira, hulö simane salua khö zi darua [niha Mesirayi] andrö, oroma dania wa'a-lö-tödöra ba niha fefu.!=;lHulö simane Yanesi awö Yambere solaŵa Moze [ba danö Mesirayi], simanö göi wolaŵara si duhu andrö. No tekiko wangerangerara ba lö aro wamatira.<ylHeŵa'ae lö mamalö la'andrö [ira alawe andrö], ena'ö tefaha'ö ira ba lö sa'atö irai aboto ba dödöra zi duhu.&;ElSo ba gotaluara zanörönöröi omo ba ladönisi dödö ndra alawe sambö toföfö fa'auri, safönu horö, si no nifatörö gisö'isö dödö soya ngawalö. : lHulö zatulö tödö ira dali zoroma ba hörö, ba hiza sa, lö mo'ösi agamara. Aröu'ögö moroi khö ndra niha simane da'ö.9{lsi manga mböli, samu'i, si lö fangidengide'ö; lö ba dödöra wamönui ohitö dödö Lowalangi, ha omasiö dödöra.8)lTobali si lö fa'omasi ba si lö fa hasara dödö, sangobongobousi niha bö'ö, nifatörö gomasiö dödö, si lö fa'ahakhö dödö, safaito,K7lTobali sebua fakhögusa niha ba somasimasi kefe, sebua bawa ba si fayaŵa, sango'aya niha bö'ö ba solaŵalaŵa khö zatua, si lö mangila mangandrö saohagölö ba si lö ba dödö Lowalangi.6{lTandra ginötö safuria Böi zi lö aboto ba dödöu wa ba ginötö safuria andrö so dania mbaŵa si lö sökhisökhi.5lba ba zimanö ifuli so khöra wangerangera sohauhau ba aefa ira moroi ba dandraŵa gafökha, si no mamesu ya'ira ba gohitö dödönia.N4lba si fao fa'asökhi dödö akha itegu niha samadamadaö si duhu; ma sa Ibe'e ginötö Lowalangi khö niha simanö ba wamalalini era'era, irege so khöra wa'aboto ba dödö sanandrösa ba zi duhu, 3 lTenga sinangea khö genoni Zo'aya waguaguasa; ba hiza, akha sökhi lagunia ba niha fefu, sökhi wamaha'önia, sebolo tödö ia;!2;lAröu'ö ndra'ugö moroi ba wada'ada'aŵasa zi lö tödö ba si lö mangila watahögö. No aboto ba dödöu, wa fada'aŵasa andrö zamobörö fa'udusa.W1'lAröu'ö ndra'ugö moroi ba gomasiö dödö zi bohou ebua, ba oigö dödöu wolo'ö si duhu, famati, fa'oma si ba fa'atulö dödö, si fao awö ndra niha sangaröfili Lowalangi si fao tödö si lö sinegu.R0lGofu haniha zangaröu'ö ya'ia moroi ba zi no tetötöi no mege, tobali ia fakake ni'oguna'ö ba ngawalö zoadu, te'amoni'ö ia, tobali sinangea ia nifake zokhö ya'ia ba ngawalö halöŵö si sökhi.F/lBakha ba nomo sebua tenga ha fakake ana'a ma firö zi so, so göi nifazökhi moroi ba geu ba moroi la'uri. Si föföna tefake ba ngawalö zoadu, ba safuria tefake ba ngawalö zambö moadu.L.lBa lö sa tebulö danedane saro andrö nifasindro Lowalangi, nifotandro ba wehede andre: ''I'ila dana khöNia So'aya'' ba ''Gofu haniha zangaröfili So'aya, akha iböhöli wolau si lö atulö.''-7lsi no mangaröu'ö ya'ira moroi ba wamaha'ö satulö ba wanguma'ö wa no alua wemaoso niha si no mate, ba ba wamaha'öra andrö lafakiko wamati niha.\,1lHuhuora hulö tumor sanana ba nösi ma'afefu. Ba gotaluara so Hemenai'o ba Fileto,+-lBa hiza, aröu'ö ndra'ugö moroi ba niha solau huhuo si lö boto ba sogoro ita; fahuhuosa simanö ha samonönö fa'a-lö-ba-dödöra Lowalangi.:*mlYa ö'odödögö sibai, ena'ö tola ötema li tanö föna Lowalangi ba lö moguna aila ndra'ugö börö halöŵömö, ya'ia wanuriaigö taroma li wa'aduhu ba wa'a-lö-falimosa.u)clHewisa laguda khö ndra samaha 'ö selungu? Fasugi ba dödö [niha samati], ŵa'ö sibai khöra föna Lowalangi, ena'ö lö lafasoli ira ba wada'ada'aŵasa; börö me ma'ifu lö gunania, ha ba wolohe niha samondrondrongo ba wa'ate'ala.M(l Na faröi ita, lö sa faröi Ia, börö me tebai I'osilö'ögö Ia.'}l Na lö mamalö si lö faröi ita, mamatörö göi dania ita awöNia. Na ta'ositengagö Ia, I'ositengagö göi ita dania.c&?l Sindruhu sa daroma li andre: Na mate ita awö Keriso, auri göi dania ita si fao awöNia.1%[l Andrö wa utaögö manö da'ö fefu soguna khö ndra niha si no ituyu Lowalangi, ena'ö lasöndra göi wangorifi ba khö Yesu Keriso ba lakhömi andrö si lö tebulö.$l Börö Injil andrö wa utaögö wamakao, ma na'i tekuru ndra'o hulö niha si lö sökhi, ba hiza tebai sa tekuru daroma li Lowalangi. #lTörötörö tödöu Yesu Keriso, So'aya, si no maoso moroi ba gotalua zi mate, ma'uwu Dawido andrö, faudu ba Injil nituriaigögu.t"alErönusi ngawalö zi no uŵa'ö andre, börö So'aya zame'e khöu fa'aboto ba dödö ba ngawalö hadia ia.e!ClNiha serege tödö wohalöŵö ba nowi, no sinangea wa ya'ia zi föföna mane ma bua danö. lSimanö göi samösa niha si fatandri ba arena, awai tola isöndra dakula wemöna na i'o'ö ngawalö goigoi ba watandrisa.)lGofu haniha zi möi ba wasuwöta, lö ifökhöi högönia ba ngawalö zoguna ba wa'auri sero ma'ökhö, ena'ö itema tödö zamataro ya'ia ia.gGlYa fao ndra'ugö khögu ba wanaha famakao simane samösa saradadu si sökhi khö Keriso Yesu.!lFefu zi no örongo moroi khögu föna sasi sato, fa'ema da'ö ba niha si tola mufaduhusi tödö ba sonekhe ba wamaha'ö niha bö'ö dania.lFa'ahele dödö ba wa'a'enoni khö KerisoBörö da'ö, he onogu, ya abölö ndra'ugö bakha ba kharasi nibe'e Keriso Yesu.5lYa I'amualagö khönia wa'ahakhö dödö So'aya ba ngaluo [wanguhuku] andrö. Ha wa'oya wanolonia ya'o ba Nefeso, ya'ugö sa zabölö mangila da'ö.OlMe möi ia ba Roma, i'odödögö sibai wangalui ya'o, irege isöndra.1lYa I'amualagö So'aya wa'ahakhö dödöNia ba zoroiyomo Onesiforo si no asese mangokafui tödögu. Lö aiwö ia wangondrasi ya'o bakha ba gurunga.  lSi faröi ba si lö faröi Noa sa ö'ila wa no la'erogö ndra'o fefu ira si so ba Provinsi Asia, fao göi Figelo awö Hermogene.fElRorogö harato si sökhi andrö ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö si no so bakha ba dödöda.7l O'ö wamaha'ö sindruhu andrö, si no örongo moroi khögu tobali dumaduma wamaha'ö satulö, ba falua si fao famati ba fa'omasi ba khö Keriso Yesu.`9l Andrö göi wa utaögö da'e fefu, ba hiza lö aila ndra'o, börö me u'ila ha'ökhö mamati ndra'o, ba faduhu dödögu wa so kuasoNia ba wondrorogö si no ifaduhu si tödö khögu, irugi ngaluo [wanguhuku] andrö.dAl Soguna ba da'ö sa wa no tefataro ndra'o tobali sanuriaigö, rasul ba guru (ngawalö soi).T!l Iada'e Ifa'ele'ö wa'asökhi dödöNia andrö ba we'aso Zangorifi ya'ita, Yesu Keriso, si no mangalani fa'abölö wa'amate ba si no mamemöna fa'auri awö wa'a lötekiko sodanedane ba wanuriaigö Injil.ucl Ya'ia sa zangorifi ya'ita ba sogaoni ya'ita ba wa'atobali tana khöNia, tenga sodanedane ba gamuatada, no sodanedane ba nifakhoi dödöNia awö wa'asökhi dödöNia, si no I'amualagö khöda si fao fama'ema Keriso fatua lö inötö na.wlAndrö wa böi aiwö ndra'ugö wame'e fasasita sanandrösa khö Zo'aya ya'ita, ba he göi sanandrösa khögu, si no niha nikuru khöNia, ba hiza akha fao ndra'ugö wanaögö famakao börö Injil andrö, modanedane ba wa'abölö nibe'e Lowalangi.ylTenga sa eheha wa'ata'u nibe'e Lowalangi khöda, ba hiza no eheha samatumbu'ö fangabölö, fa'omasi ba fanaha tödö.ClFanuriaigö Injil si fao fa'abarani Da'ö sa mbörö wa ufarou dödöu, ena'ö ifuli musugi ba dödöu kharasi Lowalangi andrö, si no tebe'e khöu modanedane ba wanufagu tanga högöu.:mlItörö tödögu wamatimö andrö si lö fawinisa tödö, si no oföna monahia ba dödö gaweu, Lo'ise, ba inau, Eunike, si faduhu dödögu göi wa no monahia bakha ba dödöu.{ olNa itörö tödögu daŵa hörömö, muhulu dödögu ba wamuli mamaigi ya'ugö, ena'ö fahöna wa'omuso dödögu. lFangandrö saohagölö -Famarou dödöU'andrö saohagölö khö Lowalangi si no möi ndra'o enoni si fao tödö si lö sinegu, simane si no lafalua ira furugögu. Lö mamalö itörö tödögu ndra'ugö ero na mangandrö ndra'o, he na ma'ökhö, he göi na bongi.1 [lkhö Dimoteo, onogu ni'omasi'ö. Kharasi ba fa'ahakhö dödö awö wa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi Ama ba moroi khö Yesu Keriso, So'aya ya'ita, zi faofao khöu. #lFangowaiMoroi khö Waulo, rasul Yesu Keriso ba wa'edöna dödö Lowalangi ba wanuriaigö fa'auri si no tefabu'u si'otarai khö Yesu Keriso,  bSo sa ösa niha si no mangakui famaha'ö andrö, irege aröu ira moroi ba wamati sindruhu. Ya faofao khöu kharasi Zo'aya. Amen.H bMenemene safuria He ya'ugö, Timoteo, rorogö zi no tefaduhusi tödö khöu. Aröu'ö ndra'ugö ba huhuo si lö ösi ba si lö enahöi awö ba wada'aŵasa nifotöi fangi'ila, heŵa'ae tenga.xibBa zimanö no la'owuloi harato si no fondrasi saro soguna ba ginötö si so föna ba wogamö fa'auri sindruhu.{obirege tola lafalua zi sökhi awö wa fahöna ira ba gamuata si sökhi, safönu fa'oböwö awö wa'omasi ba nawö.!bMenemene khö ndra niha kayoFangelama ndra niha si kayo ba gulidanö andre, ena'ö böi fayaŵa dödöra ba böi la'odanedanegö wa'aurira ba harato si lö aro andrö, ba hiza akha khö Lowalangi sauri si no mangamualagö khöda ngawalö hadia ia ena'ö ta'oguna'ö,FbHa sa Ya'ia zi tebai i'alani fa'amate, sangiagö haga si tebai ahatö niha; samösa lö sirai mangila Ya'ia, ba duhu wa tebai mu'ila. KhöNia sa zumange awö kuaso irugi zi lö aetu! Amen.-Sbnifalua Lowalangi samatörö si ha samösa andrö ba so'ahonoa ba ginötö si no Ihonogöigö. Ya'ia sa Razo yaŵa ndra razo fefu ba Sokhö yaŵa ndra sokhö fefu.vebFalua ba rorogö goroisa andrö ba wa'a-lö-sinegu ba fa'ohauhau irugi wa'ato'ele Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso*Mb Tanö föna Lowalangi same'e fa'auri ba ngawalö hadia ia fefu, ba tanö föna Keriso Yesu si no mame'e fasasita solakhömi föna Wondrio Filato, uŵa'ö khöu:U#b Lau wasöndrata si sökhi ba wamati andrö, ena'ö ötema mbuala fa'auri si lö aetu. Ba da'ö sa no tekaoni ndra'ugö, ba [sanandrösa ba da'ö] no ölau wasasita solakhömi [ba wamati] föna sasi sato.dAb Fanuturu lala khö DimoteoBa ya'ugö, he niha Lowalangi, aröu'ö ndra'ugö moroi ba da'ö fefu, ba hiza odödögö wanöndra fa'atulö, folo'ö somasi Lowalangi, famati, fa'omasi, fa'ebolo dödö ba fa'asökhi dödö.~5b Fangisö ba gefe no ŵa'a ba ngawalö wa'a-lö-sökhi; ba börö wolohi kefe andrö, no oya niha sangerogö famati ba oya lafobörö khöra wamakao.U}#b Ba hiza, niha somasi tobali kayo, aekhu ira ba wanandraigö ba ba dandraŵa (gafökha) awö ngawalö wangisö si lö guna ba solohe fa'atolazi, sangöhöndrögö niha ba wa'ate'ala ma na'i ba wa'atekiko.K|bAndrö na so ni'ada awö ni'onukhada, akha tobönö khöda da'ö.{bHadia sa ni'oheda ba gulidanö andre? Ma'ifu lö'ö. Na simanö, ma'ifu göi lö hadia ia ni'oheda na taröi gulidanö andre.lzQbSindruhu sa wa no hare sebua wa'atulö dödö andrö, asala tahonogö dödöda ba zi no so khöda.)yKbfaguaguasa si lö aedu'aedu khö ndra niha si no elungu fangerangera ba si no teduhö tödö ba zi duhu. Molo'ö ya'ira fanöndra hare wa'atulö dödö andrö.Jx bno si fayaŵa ia ba si lö mangila watahögö, fökhö wada'ada'aŵasa wökhönia ba faguaguasa samatumbu'ö fa'afökhö dödö, fasosota, fangobousi niha bö'ö, fanahö tödö si lö sökhi,'wGbNa so niha samaha'ö si fabö'ö moroi ba da'ö ba si lö manema famaha'ö sindruhu andrö, ya'ia wehede Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, awö wamaha'ö wamatida,yvkbNa niha keriso zokhö ya'ira andrö, akha lö te'ambösi wamosumangera ya'ia, börö me no si fatalifusö ba khö Keriso, ba hiza akha na'i abölö tefosumange ia, börö me no niha samati zokhö ya'ia andrö ba no niha ni'omasi'ö Lowalangi awö wa i'oigö dödönia ba wamalua si sökhi. Famangelama sanandrösa ba wamaha'ö selunguFaha'ö da'ö ba amenesi ba niha.MubHewisa wa'a'enoni niha keriso?[Niha keriso] si no tobali sawuyu, akha la'oigö dödöra ba wamosumange sokhö ya'ira, ena'ö lö te'o'aya döi Lowalangi awö wamaha'ö [wa'aniha kerisoda] andrö.vtebSimanö göi gamuata si sökhi, i'anema'ö oroma föna niha sato; ba na tenga simanö, tebai sa'atö tobini. s9bSo ösa niha, oroma föna niha sato horöra, hulö na idaridari fönara ba wanguhuku; ba so göi ösa zawena oroma dania, hulö i'o'ö ira moroi furi.~rubBa tenga da'ö geluaha wa ha idanö öbadu, fasoli göi ma'ifu nagu ba wanolo talumö, börö me asese mofökhö'ö.-qSbBöi aösö sibai ötufa tanga högö zi samösa niha [ba wamahowu'ö ya'ia], ena'ö lö mo'urakha ndra'ugö ba golalöŵa niha bö'ö; rorogö wa'a-lö-sinegumö.LpbU'andrö sibai khöu föna Lowalangi ba föna Yesu Keriso ba föna ndra mala'ika nitutuyuNia andrö, ena'ö ö'o'ö da'ö ba wa'a-lö-fanahönahö tödö ba ba wa'a-lö-fa'ebua dödö zambua na.ob[Ba na so zame'e fasasita si lö duhu] tegu niha si so sala andrö föna niha sato, ena'ö tefangelama göi danö bö'ö.Wn'bBöi tema wangadugö satua andrö, na tenga darua ma datölu zame'e fasasita.m#bNoa sa tesura ba zura ni'amoni'ö: "Böi böbö mbawa zaŵi samöbörö fakhe", ba simanö göi wa "sinangea sa itema gazinia sohalöŵö."cl?bSanandrösa ba wamosumange ira ereIra satua ba niha samati, samalua halöŵöra si fao fa'asökhi, sinangea wa tebe'e dua wenaeta zumangera, mendrua manö zerege tödö ba wanuriaigö taroma li ba ba wame'e famaha'ö.k{bNa so ndra lakha mbanua ba zoroiyomo khö zi samösa ira alawe niha keriso (ma ira matua), akha i'onorogö tödö ira, irege lö tobali ira noro khö ndra niha samati sato. Ba zimanö, ira niha samati sato, tola latolo zindruhundruhu lakha mbanua.Hj bNoa sa so ösa ndra lakha mbanua si no elungu, solo'ö satana.fiEbDa'ö mbörö, wa omasido na lafuli mangowalu ira lakha mbanua sawuyu döfi andrö, lasöndra nono ba tobali ira samöfö'ö ösi nomo, irege ba zimanö lö labe'e ginötö khö ndra si fa'udu khöda ba wango'aya ya'ita.fhEb Baero da'ö, to'ölö ira ba wangohori inötöra ba wanörönöröi omo niha; ba tenga ha da'ö manö, omasi göi ira wamatomatou niha bö'ö ba lafasoli ira ba zi lö khaikhaira, ba ladunödunö ngawalö zi lö enahöi.rg]b ba ba zimanö lasawö fawu'usa lira si no lafabu'u khö Keriso ba wamobörö, irege göna ira fanguhuku.f-b Böi tema ndra lakha mbanua sawuyu döfi na sa, börö na tesao wangisöra, tola alua wa fabali ira khö Keriso ba wa'edöna mangowalu mangawuliwegb ba teturia ba wamalua amuata si sökhi me föna, ya'ia wa no i'ebua'ö ndraononia si fao fa'asökhi; wa no oböwö ia ba niha si fatewu ba no isasai gahe ndra niha samati; wa no itolo niha si tosasa, awö ngawalö gamuata si sökhi fefu.udcb Si tola tefaogö ba ngenoli ndra lakha mbanua, ha si lö ambö önö ngafulu fakhe, ba ha sakali mango waluQbsi lö mabumabu, si lö fönutö ba hiza sohauhau, si lö mama'udu niha, si lö olu'alu'a ba gefe,b==bBörö da'ö, samösa sondrönia'ö niha samati lö tola lö'ö niha si lö sinegu, fo'omo moroi ba zi ha samösa ira alawe, so khönia wanaha tödö, atuatua, sökhi gamuata, itema niha ba nomonia, onekhe mamaha'ö,.<Ubsindruhu sa wehede andre. Hewisa zinangea khö ndra sondrönia'ö umat? Niha sadöni tödö ba halöŵö wondrönia'ö, no adöni dödönia ba halöŵö solakhömi.;-bBa hiza te'orifi sa ndra alawe ba wangadonogö iraono, asala lö mamalö aro ira ba wamati, ba wa'omasi ba wa'auri si lö sinegu ba si toföfö;d:AbBaero da'ö, tenga Adamo nifaelungu, no ira alawe andrö nifaelungu, ba aekhu ia ba horö.<9sb Börö me oföna sa tefazökhi Gadamo, awena Khawa.f8Eb Lö utehegö wa mamaha'ö ndra alawe, he göi ba wamatörö ira matua; akha ahono manö ira.F7b Lö tola lö'ö latema wamaha'ö si fao fa'ahono ba folo'ö.q6[b Ba hiza, akha lahaogö ira faoma amuata si sökhi, simane sinangea ba ndra alawe sangata'ufi Lowalangi.D5b Simanö göi ndra alawe, akha lahaogö ira ba wa'asinangea ba wamake fa'asökhi dödö awö wangidengide'ö, ba tenga si fao fotonga mbu, ma ana'a, ma manimani, ma zui nukha sebua böli.24]bGoigoi sanandrösa ba wangandrö Omasido, ena'ö gofu heza lalau mangandrö ira matua si fao famazaŵa tanga ba wa'a-lö-sinegu, ba lö ba dödöra fönu awö wa'udusa.M3bSoguna ba da'ö sa wa tefataro ndra'o tobali rasul ba sanuriaigö,― sindruhu niŵa'ögu andre, lö falimodo,― ba samaha'ö ngawalö soi si tenga niha Yahudi sanandrösa ba wamati ba fa'aduhu.m2Sbsi no manehegö fa'auriNia salahi niha fefu; no sambua fasasita si no tehonogöigö ba ginötönia.{1obya'ia wa ha samösa Lowalangi ba ha samösa zama'ema ba gotaluara Lowalangi niha, ya'ia Niha andrö, Yesu Keriso,Z0-bsedöna ena'ö te'orifi fefu niha ba lasöndra wangi'ila sanandrösa ba zi duhu,O/bDa'ö sa zi sökhi ba si faudu ba zomasi Lowalangi, sangorifi ya'ita,:.mb[mendrua manö] soguna khö ndra razo ba ira samatörö fefu, ena'ö tola tatörö lala wa'aurida ba wa'ahono dödö ba fa'atulö dödö safönu fa'amoadu ba fa'adölö dödö.l-QbFangandrö niha samati Iada'a uŵa'ö, wa noro dödö si föföna khö ndra niha samati ya'ia wangandrö. Akha lafa'ema gangandröŵa awö ngawalö ngaröngarö dödö ba fangandrö saohagölö khö Lowalangi salahi niha fefu,$,AbBa gotaluara ya'ia Hemenaio awö Alisandre andrö, si no utou'ö ba danga zatana, ena'ö tefaha'ö ira ba wa'a-lö-mangosiwawöi [somasi Lowalangi] sa'ae.6+ebba ena'ö aro ndra'ugö ba wamati ba ba wehede dödöu si sökhi. So sa ösa niha si no mangositengagö fehede dödöra andrö, irege adudu wamatira, hulö göfa si tosake.V*%bNoro dödö Dimoteo Da'ö sa goroisagu khöu, ya'ugö onogu Timoteo, faudu ba zi no tohöna tefa'ele'ö sanandrösa ba khöu, ena'ö ö'oguna'ö da'ö tobali fangönau ba wasöndrata wondrou'ö si sökhi,()IbKhö Razo ngawalö ginötö andrö, Razo si lö tebulöbulö ba si lö oroma, Lowalangi si ha samösa andrö, fefu wanuno ba lakhömi irugi zi lö aetu! Amen.q([bDa'a sa mbörö wa tehakhösi tödö ndra'o, ena'ö ba khögu, niha si föföna Iforoma'ö wa'afahöna wa'ebua dödöNia Yesu Keriso, irege tobali ndra'o dumaduma khö ndra niha samati khöNia fefu ba wanöndra fa'auri si lö aetu.')bSindruhu wehede andre ba sinangea sibai wa tetema, ya'ia wa no möi ba gulidanö Yesu Keriso ba wangorifi niha si so horö; ya'odo sa zia'ara.k&ObHa wa'ebua kharasi Zo'aya ya'ita andrö, irege ba khö Keriso Yesu usöndra wamati awö wa'omasi.o%Wb heŵa'ae me föna no niha sangositengagö, solohi ba sangosiwawöi [Ya'ia], ba hiza no falukha ndra'o wa'ahakhö dödö (Lowalangi), börö me ufalua da'ö ba wa'a-lö-fa'aboto ba dödö, me lö na sa mamati ndra'o [khö Keriso]. v~~[}} |{{zzzby~xxwvuttssErqpppodnn3mhll;kk>jj&i.hhgg)ff\ee=daccbbhaa\```P_^]]-\>[[(ZYY@XXJWWV`UTT#SRRbQdPaO\NNJMLL0KJJuIIHfGGdFEEXDDDCC:BsAA=@??X>x>=T<`;;u:99j9 8[7665;4|322?11G0//..=--I,`, +_*Z))) (''&s%%2$$#^# ""!p yFp^1.4NXV:Lr > . &_zEK6 ba ba dete dawöla andrö so darua mala'ika kerubi ba wangoroma'ö fe'aso lakhömi Lowalangi solumö'ö lagölagö [wangefa horö faoma afira]. Ba hiza, tebai tazarazara wamatunö da'ö iada'a.)5K Ba da'ö so altar wanunu kumöyö nifazökhi moroi ba gana'a, awö dawöla gamabu'ula li andrö nifo'uli faoma ana'a ma'afefu. Bakha ba dawöla andrö so mbulibuli ana'a so'ösi manna, si'o Ga'aroni si no irai molewiö, ba dua görö gara wanura andrö si no tesura oroisa gamabu'ula li,p4Y Tanö bakhania, furi mba'aba'a nukha si mendrua andrö, so mbate'e nifotöi naha fondrege ni'amoni'ö.3y ya'ia sambua nose, tanö föna tefotöi nahia ni'amoni'ö ba zi so naha wandru awö altar, he göi roti nifasömba'ö.K2 Ose gamabu'ula li me föna si no taya Duhu sa wa ba gamabu'ula li si föföna andrö so ngawalö goigoi sanandrösa ba wamosumange Lowalangi ba so sambua nahia wangandrö nifazökhi danga niha,}1s Ba wanguma'ö 'si bohou', no tobali atua zi föföna andrö; ba hadia ia zi no atua ba ahoe, no ahatö wa'atayania._07 U'efa'ö dania ngawalö golalöŵara ba lö sa'ae itörö tödöGu ngawalö horöra."a/; Lö sa'ae dania faoma lafaha'ö nawöra ma ira talifusöra ba wanguma'ö: Ya aboto ba dödöu Zo'aya! Börö me fefu oi aboto ba dödöra Ndra'o, i'otarai wondrege zide'ide numalö ba wondrege zebua, Iŵa'ö So'aya.C. Da'e sa dania wawu'usa li nibe'eGu ba ma'uwu Gizara'eli, Iŵa'ö So'aya, Ube'e barö dotora goroisaGu ba Usura bakha ba dödöra; tobali dania Ndra'o Lowalangira ba ya'ira tobali soiGu.]-3 tenga simane fawu'usa li si no Ube'e khö ndra tuara, me U'ohe dangara ba wangeheta ya'ira ba danö Mesirayi. Börö me no laböhöli wawu'usa liGu andrö, andrö wa lö ba dödöGu sa'ae ya'ira, Iŵa'ö So'aya.1,[Börö da'ö no tetegu ira me teŵa'ö khöra: "Hiza, irugi dania inötö, Iŵa'ö So'aya, Ulau fawu'u li ba ma'uwu Gizara'eli ba ba ma'uwu Yuda, fawu'usa li si bohou,o+WNa lö mena'ö so'amböta ba gamabu'ula li si föföna andrö, lö sa'ae moguna tefonahia zi mendrua.I* Iada'e no Isöndra halöŵö wa'a'ere si no abölö molakhömi [Keriso], börö me no tobali Ia sama'ema ba gamabu'ula li sabölö sökhi, ni'odanedanegö ba wawu'usa li sabölö sökhi göi.){Möi ira enoni ba nose andrö si ha famaedo ba lumölumö zi so ba zorugo, simane ni'oroi'ö khö Moze, me edöna ia ifasindro nose andrö, Imane [Lowalangi]: "Faigi sibai, wa fefu da'ö öfazökhi molo'ö famaedo si no te'oroma'ö khöu ba hili." (Na ba gulidanö andre soso Ia, tebai tobali Ia ere, börö me ba da'e no so ndra ere samasömba'ö fasömbata faudu ba gamakhoita.*'MBörö me dozi ere sebua tefataro ba wamasömba'ö ngawalö game'ela ba fasömbata, simanö göi Gere Sebua andrö [Keriso] moguna khöNia zi tola Ifasömba'ö.u&cba we'amöi enoni ba nahia ni'amoni'ö ba nose sindruhu, nifasindro Zo'aya andrö ba tenga nifazökhi niha.8%iFa 'a'ere Keriso ba zorugo Tuho moroi ba ngawalö nifatunö andrö ya'ia da'ö: No so khöda Gere Sebua simane da'ö, no mudadao Ia ba gambölö dadaoma Wa'asalaŵa ba zorugoV$%Börö me huku föna andrö zamataro niha sambö fa'abölö tobali ere sebua, ba hiza taroma li wahölusa andrö, me no aefa ginötö huku andrö, zangohonogöigö Ono si no tefo'ahonoa irugi zi lö aetu.j#Msi tenga ero ma'ökhö moguna Ifasömba'ö wasömbata si'oföna soguna ba horönia samösa, awena soguna ba horö soi Lowalangi, simane ira ere sebua tanö bö'ö. Noa sa Ifo'ahonoa wamalua da'ö, me Ifasömba'ö Ia samösa.,"QSimanö sa zinangea Ere Sebua khöda, ya'ia wa ni'amoni'ö Ia, si lö sala, si lö sinegu, si lö faruka ba niha si so horö, ba salaŵa moroi ba mbanua si yaŵa,!%Börö da'ö, tola Ifo'ahonoa wangorifi niha, sanörö Ya'ia ba wangondrasi Lowalangi; lö sa mamalö auri Ia ba wa'atobali sama'ema khöra.H  Ba hiza, me si lö mamalömalö Ia, lö mo'aetufa wa'a'ereNia.Ira tanö bö'ö andrö no ato ira fagatigati tobali ere, börö me iba'agö ira fa'amate ba wa'a-lö-mamalö tobali ere.RFaudu ba da'ö no tobali lohelohe Yesu ba gamabu'ula li sabölö sökhi.)Kba hiza si Samösa andre no si fao fahölusa Zi hede, sanguma'ö khöNia: "No fahölu Zo'aya ba lö ifuli Iheta gangetulaNia: Ere Ndra'ugö irugi zi lö aetu."X)Alua da'a si fao fahölusa. Ira tanö bö'ö tobali ere ba wa'a-lö-fahölusa,'börö me oroisa andrö lö ifasao niha ba wa'amo'ahonoa, ― ba hiza tebe'e wanötöna sabölö sökhi, sangahatö'ö ya'ita khö Lowalangi.a;Teheta sa huku si no tebe'e föna, börö me lö fa'abölönia ba lö moguna sa'ae, ―wSanandrösa khöNia no tebe'e wasasita: "Ere Ndra'ugö irugi zi lö aetu, molo'ö amakhoita andrö khö Melekhisede."}nihonogöi tobali ere tenga sodanedane ba gamakhoita nifazökhi niha, ba hiza no ba wa'abölö wa'auri si tebai teki ko.q[Abölö na sa oroma da'ö, na tehonogöigö samösa gere tanö bö'ö si fakhilikhili khö Melekhisede, Börö me no mu'ila, wa no si'otarai mado Yuda Zo'aya ya'ita; ba ba mado andrö lö irai itötöi Moze zanandrösa khö ndra ere.q[ Börö me ya'ia, niŵa'ö ba da'e, no si'otarai mado bö'ö, si lö kuaso ba wamahatö ya'ira ba altar.[/ Na tewu'a wa'a'ere andrö, tatu wa lö tola lö'ö tewu'a göi gamakhoita andrö.`9 Fa'a'ere Yesu alaŵa moroi ba wa'aere nibe'e ba mado LewiNa si fao fama'ema wa'a'ere Lewi mena'ö no tekhamö wa'amo'ahonoa,― heŵa'ae no latema huku nifodanedane ba wa'a'ere andrö soi Lowalangi,― hana na sa wa moguna tehonogöi niha bö'ö si tobali ere molo'ö amakhoita khö Melekhisede, ba tenga tetötöi molo'ö amakhoita Ga'aroni?hI börö me so ia na sa ba hunö nösi wurugönia, me ifaondragö wurugönia Melekhisede andrö.!; Ma na'i tola teŵa'ö wa si fao fama'ema Gaberahamo no tehalö göi zi sambua ni'ofulu moroi khö Lewi si so kuaso ba wanema si sambua ni'ofulu andrö,{oBa da'a, niha si tola mate zanema si sambua ni'ofulu andrö, ba ba da'ö, niha si no tebe'e fasasita wa sauri ia.RDuhu sa wa tebai nifadaö wa side'ide fetaro nifahowu'ö zalaŵa fetaro.%Ba hiza Melekhisede, si tenga nga'ötöra, ihalö zi sambua ni'ofulu moroi khö Gaberahamo ba ifahowu'ö ia si no manema fawu'usa li andrö.R Molo'ö huku Moze, nga'ötö Lewi si no manema fa'a'ere zi so kuaso ba wa ngai si sambua ni'ofulu moroi ba soi Lowalangi, eluaha moroi khö ndra talifusöra, heŵa'ae no nga'ötö Gaberahamo göi ira. %Mifaigi ha wa'amolakhömi niha andrö nibe'e Gaberahamo, furugö soi Lowalangi, si sambua ni'ofulu moroi ba zia'a nisöndrania ba wasuwöta.Y +Oroma ia hulö zi lö ama ba si lö ina, ba he göi angolifa nga'ötönia; lö tetutunö wamobörö wa'aurinia he göi fozu wa'aurinia, no fakhilikhili ia khö Nono Lowalangi ba lö tebulöbulö wa'a'erenia.a ;Börö da'ö ibe'e khönia zi sambua ni'ofulu Aberahamo [moroi ba nisöndrania ba wanuwö andrö]. Töi Melekhisede, si'oföna sibai mo'eluaha razo wa'aduhu, ba hiza göi razo moroi ba Zalema, eluaha razo wa'atulö.S Ere Sebua khöda Yesu KerisoMelekhisede andrö no razo Zalema ba ere khö Lowalangi fondrege zalaŵa; ifaondragö Gaberahamo, me mangawuli ia moroi ba wasuwöta ba wangalani ira razo, ba ifahowu'ö ia.ba zi möi Yesu sodaridari fönada, me to bali Ia Ere Sebua irugi zi lö aetu, molo'ö amakhoita andrö khö Melekhisede.+Fanötöna andrö no hulö zao saro ba si sökhi soguna ba nosoda, si no tekhai bakha ba naha fondrege ni'amoni'ö furi mba'aba'a nukha andrö,Oena'ö si fao si dombua balö andrö [ya'ia wawu'usa li ba fahölusa] si tebai tewu'a, sangoroma'ö wa tebai falimo Lowalangi, so khöda lohelohe saro ba wogamö fanötöna andrö si no so fönada.7Börö me omasi Lowalangi wangoroma'ö fa'a-lö-awu'a gohitö dödöNia khö ndra niha sanema ondröi ta wawu'usa liNia, andrö wa Ifaogö wahölusa,Na fahölu niha, fahölu ia ba döi zabölö ebua moroi khönia, ba hölu andrö tobali fangaronia, irege lö hadöi sa'ae fada'aŵasa.^5Ibaloi Aberahamo si fao fa'ebolo dödö, ba ba zimanö itema zi no tefabu'u khönia.R"Sindruhu, Ufalawu wamahowu'ö ya'ugö ba Ubali'ö ndra'ugö soi sebua."6e Fa'aro wawu'usa li Lowalangi Me fawu'u li Lowalangi khö Gaberahamo, fahölu Ia khöNia samösa, börö me lö hadöi salaŵa moroi khöNia si tola möi Ia ba hölu, Imane: böi atage ami. Mi'odumaduma ira si no mo'urakha ba ngawalö wawu'usa li Lowalangi andrö sodanedane ba wamati ba fa'ebolo dödöra. Ba hiza omasiga na ero zamösana ami irugi gamozua miforoma'ö wa'owölö'ölö si fagölö ba wogamö si no midönadöna;8~i Tenga sa si lö atulö Lowalangi andrö, irege olifu Ia zi no mifalua awö wa'omasimi si no miforoma'ö khöNia ba wanolo ira niha ni'amoni'ö, simane nifaluami irugi iada'e.}{ Heŵa'ae no maŵa'ö da'ö, ya'ami ira ni'omasi'ö, faduhu dödöma wa so khömi zi sökhi ba si tola mangorifi ya'ami. | Ba hiza, na ha ifatumbu'ö ndroi awö lato, lö guna sa'ae danö andrö ba no ahatö khönia wangelifi, ba ba gafuriata tetunu.0{YBörö me tanö zanisiö idanö deu sasese atoru yaŵania ba samatumbu'ö sinanö soguna khö ndra niha sangohalöŵögöi ya'ia zanema howuhowu moroi khö Lowalangi.Wz'ba hiza, aefa da'ö laröi wamati, hulö lö sa'ae tesöndra lala samuza tö ba wamuli ya'ira ba wamalalini era'era. Ya'ira samuza tö laforöfa khöra Nono Lowalangi ba labe'e ni'o'aya Ia föna niha sato.wygsi no morasoi ha wa'asökhi daroma li Lowalangi solakhömi awö wa'abölö kharasi moroi wa'auri si so dania,xBörö me ya'ira si no irai tehagaini tödö, si no manandra buala zorugo ba si no irai mo'urakha ba khö Geheha Ni'amoni'ö,6wgDatafa'ese ita, na Itehegö khöda Lowalangi. v sanandrösa ba wanasa awö wanufa tanga, ba he göi sanandrösa ba wemaoso zi mate awö wangetu'ö huku ba wa'auri si lö aetu.u{He ŵa'ae simanö, dataröi danedane wamaha'ö sanandrösa khö Keriso andrö, ba tafa'ese ita ba wa'atedounia. Böi tafuli tafa'anö daneda ne sanandrösa ba wangositengagö ngawalö halöŵö solohe fa'amate, awö wangakui famati khö Lowalangi,'tGBa hiza, ö sabe'e nibe'e khö niha si no bihasa, si no to'ölö wangoguna'ö ngawalö indera, irege no tefamaha ira ba wamaehusi si sökhi ba si lö sökhi.Ss Dozi niha samadu susu, lö na sa atulö wahuhuosania, me iraono na sa ia.erC Na tafaigi dali wa'ara ginötö, no mena'ö tobali samaha'ö ami iada'a, ba hiza oroma wa moguna na sa tefamaha ami ba danedane sanandrösa ba daroma li Lowalangi; moguna na sa tebe'e khömi susu, tebai na sa ö sabe'e.q' Ya tobali bihasa ami ba wamati Sinangea wa oya fahuhuo ita sanandrösa ba da'ö, ba hiza abua wamotokhi, börö me no afuru dalinga dödömi.Vp% ba Ifotöi Ia Lowalangi Ere Sebua molo'ö amakhoita andrö khö Melekhisede.bo= ba me no mo'ahonoa, tobali Ia umbu wangorifi si lö aetu khö ndra solo'ö khöNia fefu,\n1Heŵa'ae Ono [Lowalangi] Ia, no Ifamaha Ia wolo'ö moroi ba ngawalö nitaögöNia,umcMe auri na sa Ia ba gulidanö andre, no Ifa'ema gangandröŵa awö ngaröngarö dödöNia si fao fe'ao sabölöbölö ba taŵa hörö khö Zangila mangefa'ö Ya'ia moroi ba wa'amate, ba no tefondrondrongo Ia börö wa'atulö dödöNia.lSimane ba ayati tanö bö'ö göi teŵa'ö: "Ere Ndra'ugö irugi zi lö aetu, molo'ö amakhoita andrö khö Melekhisede."Bk}Simanö göi Keriso, lö Ifolakhömi samösa Ia ba wa'atobali ere sebua, ba hiza Ya'ia andrö, si no muhede khöNia wanguma'ö: "OnoGu Ndra'ugö, ma'ökhö andre U'adonogö Ndra'uGö."|jqSamösa lö sangebua'ö ya'ia ba wamataro ya'ia samösa, ba hiza Lowalangi zogaoni ya'ia, simane fogaoni Ga'aroni.vieAndrö wa, simane fanalahininia soi Lowalangi, lö tola lö'ö göi ifasömba'ö wasömbata börö horönia.$hALö tola lö'ö i'ila ibologö dödönia khö ndra niha si lö mangila watahögö ba si no elungu, börö me ya'ia samösa göi no niha si lö fa'abölö.Ug#Halöŵö gere sebua - Hewisa Keriso?Dozi sa ere sebua nituyu moroi ba gotalua niha, tefataro ia soguna ba gamakhaitara niha Lowalangi, ena'ö i'ohe game'elara ba ifasömba'ö wasömbata fangeheta horö.8fiBörö da'ö, akha si fao fa'a-lö-aiwö ta'ondrasi dadaoma kharasi andrö, ena'ö tasöndra wa'ahakhö dödö awö wa'ebua dödö, ba tatema wanolo faudu ba ginötö moguna.;eoBörö me Ere Sebua andrö khöda tenga si tebai fao ba wanaögö fa'atebaida, ba hiza fagölö simane ya'ita: Ba ngawalö hadia ia no tetandraigö Ia, awai i lö khöNia horö.`d9Yesu no Ere Sebua gamabu'ula li si bohouMe no so khöda Gere Sebua solakhömi, si no mondrugi Lowalangi ba zorugo, ya'ia Yesu, Ono Lowalangi, akha lö taböhöli wangolembai tuho wamati nifatida [ba wanema fanasa].'cG Sambalö lö hadöi ni'a'asogö si tobini föna duduma höröNia, oi lö balubalu fefu ba to'ele manö fönaNia; khöNia sa lö tola lö'ö tabe'e wanema li.qb[ Fa'aro daroma li Lowalangi Auri sa daroma li Lowalangi andrö ba mofa'abölö, abölö atarö moroi ba wöda si faoma bawa. Isösö irugi ifabali ira noso geheha awö ngawalö mbu'u ba uto döla; ihuku gera'era ba ösi dödö niha.a) Börö da'ö, akha taforege ba we'amöi ba wolombase andrö, ena'ö samösa lö si te'ala börö wolo'ö dumaduma wa'a-lö-mamati si fagölö.,`Q Börö me gofu haniha zi no möi ba wolombase andrö khöNia, no molombase ia moroi ba ngawalö halöŵönia, simane Lowalangi solombase ba ngawalö halöŵöNia.\_1 Na simanö, tehönagö na sa sambua luo wolombase (tanö bö'ö) ba soi Lowalangi.^Na no mena'ö i'ohe ira Yosua ba wolombase andrö, tatu lö sa'ae fahuhuo Ia sanandrösa ba luo tanö bö'ö, furi da'ö.b]=Andrö wa ifuli Ihonogöigö sambua ngaluo, ya'ia "ma'ökhö andre", me fahuhuo Ia si fao fama'ema Dawido, ara furi da'ö, simane si no teŵa'ö no mege: "Ma'ökhö andre na mirongo liNia, böi mi'abe'e'ö dödömi."\-Na simanö, tatu so niha si möi ba wolombase andrö. Ba hiza ya'ira si'oföna manema fanuriaigö andrö, lö lakhamö börö wa'a-lö-mamatira.O[Ba hiza ba da'a teŵa'ö: "Böi ya lakhamö wolombase andrö khöGu."Z#Börö me sanandrösa ba ngaluo si fitu, no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Ba ngaluo si fitu molombase Lowalangi moroi ba halöŵöNia fefu."pYYBa ya'ita samati, möi ita ba nahia golombaseŵa andrö, simane si no teŵa'ö: "Irege fahölu Ndra'o ba wönugu: Böi ya lakhamö wolombase andrö khöGu." Hadia tenga no awai halöŵöNia i'otarai me te'a'asogö gulidanö andre?GXme ba khöda göi no tebe'e wanuriaigö, simane khöra, ba hiza, lö mo'ölö khöra daroma li nirongo andrö, börö me lö mamati ira, irege lö isösö dödö ndra samondrondrongo ya'ia.VW%Börö da'ö akha ata'u ita, fa böi so samösa ba gotaluami zi toröi furi,\V1Ba no göi ta'ila wa tebai lakhamö, börö wa'a-lö-mamatira. Famarou dödö ba wa'a-lö-faröi ba wamati Lö na sa si taya gamabu'ula li Lowalangi andrö sanandrösa ba we'amöi ba nahia golombaseŵa khöNia.U/Ha'ö khö göi tetandrösaigö me fahölu Ia wa lö tetehegö lakhamö wolombase andrö khöNia, na tenga khö ndra si lö faduhu tödö andrö?%TCHa'ökhö göi mofönu Lowalangi si öfa wulu fakhe wa'ara? Hadia, tenga khö ndra niha samalua horö andrö, irege tefazawili gamatelara ba danö si mate?S+haniha zamaoso fönu Lowalangi andrö, heŵa'ae no larongo liNia? Hadia tenga fefu ira sofanö moroi ba danö Mesirayi andrö nidönia'ö Moze? R Ba hiza, na no teŵa'ö: "Ma'ökhö andre, na mirongo liNia, böi mi'abe'e'ö dödömi simane me luo no ba naha wekökökökö",$QABörö me no tefaböbö ita khö Keriso, asala irugi gamozua lö mamalö ta'a'aro'ö ita ba wangolembai fa'afaduhu dödö si no ta'okhögö ba wamobörö.CP Ba hiza, ya faoma mi'amenesi nawömi ero ma'ökhö, sagötö tola na sa teŵa'ö "ma'ökhö andre", ena'ö samösa lö tesöndra ba gotaluami zabe'e tödö börö walimosa horö andrö..OU Mi'angelama, ya'ami ira ta lifusö, ena'ö samösa lö tesöndra ba gotaluami zotödö si lö sökhi safönu fa'a-lö-faduhu dödö, irege i'erogö Lowalangi sauri.UN# irege fahölu Ndra'o ba wönugu: Böi ya lakhamö wolombase andrö khöGu."M3 Öfa wulu fakhe wa'ara mofönu Ndra'o ba zi sagötö andrö ba Uŵa'ö wa lö mamalömalö soi selungu tödö ira, ba lö aboto ba dödöra lalaGu,pLY Ba da'ö latandraigö Ndra'o ira tuami, ba lafaigi hewisa zu'aGu, heŵa'ae no la'ila ngawalö wolauGu. Kböi mi'abe'e'ö dödömi simane me luo no ba naha wekökökökö, simane me luo no ba naha wanandraigö andrö, ba danö si mate.J-"Böi mi'abe'e'ö dödömi" - Folombase fao awö Lowalangi Börö da'ö, simane niŵa'ö Geheha Ni'amoni'ö: "Ma'ökhö andre, na mirongo liNia,ZI-ba hiza, Keriso andrö no Ono nihonogöigö ba wamatörö ösi nomoNia; ba ya'ita nösi nomoNia andrö, asala irugi gamozua ta'a'aro'ö ita wangolembai fa'afaduhu dödö awö wanötöna sanga'aro'ö tödöda.HDuhu sa wa si lö faröi Moze ba we'amöi enoni ba nomonia ma'asambua ba wame'e fasasita sanandrösa ba nituriaigö dania,wGgDuhu sa wa dozi tomosa ifazökhi samösa tuka domosa, ba hiza Lowalangi sa zamazökhi ngawalö hadia ia fefu.F'Sinangea sa wa abölö tohude tefolakhömi Yesu moroi khö Moze, hulö simane tuka domosa abölö tefolakhömi moroi ba domosa nifazökhinia. E Si lö faröi Ia khö Zi no mangohonogöi Ya'ia, simane Moze [nifotöi enoni si lö faröi ba wombambaya halöŵö] ba nomonia.cD?Ebua kuaso Yesu moroi khö MozeBörö da'ö, ya'ami ira talifusö ni'amoni'ö, si no mo'urakha ba wogaoni moroi ba zorugo andrö, mitöngöni Yesu andrö, Tengetenge Lowalangi ba Ere Sebua nifatida [ba duho wamatida].xCiMe Ya'ia samösa tetandraigö me Itaögö wamakao, andrö wa I'ila Itolo göi ira si so bakha ba wanandraigö.XB)Da'ö mbörö wa ba ngawalö hadia ia lö tola lö'ö tefaomagö Ia khö ndra talifusöNia, ena'ö tobali Ia ere sebua solomasi ba si lö faröi we'amöi enoni khö Lowalangi ba wame'e höli horö soi niha.aA;Tenga sa ira mala'ika zi soso dödöNia, no ma'uwu Gaberahamo andrö zi soso dödöNia.x@iBa zimanö edöna Ia wangefa'ö ya'ira si no so barö wangosawuyu börö wa'ata'u wa'amate sandrohu fa'aurira.z?mBörö me iraono [si sambua ama] faoma so khöra nagole ba do si fagölö, andrö göi wa Ya'ia tobali fagölö khöra ba mo'urakha Ia ba wa'anihara, ena'ö tola mate Ia, ba ba wa'amateNia andrö I'alani zamatörö fa'amate, ya'ia gafökha.>3 Ba teŵa'ö na sa: "Utou'ö wanötönagu khöNia." Ba teŵa'ö zui: "Ya'e Ndra'o awö ndraono [tanö bö'ö] andrö, si no Ibe'e khöGu Lowalangi."~=u me Imane: "EdönaDo Uturiaigö döiMö [he Lowalangi] khö ndra talifusöGu ba Usunosuno Ndra'ugö ba gotalua zato." < He Sangamoni'ö, he göi ya'ira ni'amoni'ö, no moroi ba zi ha samösa [Ama], irege lö aiwö göi Ia ba wamotöi ya'ira talifusö,;{ Börö me sinangea sa wa Ya'ia, si no börö wa te'a'asogö hadia ia fefu ba si fao fama'emaNia, awö wa tehonogöi Ia ba wamasao ato ndraono [tanö bö'ö] ba lakhömi, tefo'ahonoa Ia ba wanaögö famakao, ena'ö tobali Ia samobörö fangorifira.:w Awai ni'ilada: Yesu, si no tefonahia tou ndra mala'ika ba ginötö si lö arara, no tefotakula si fao lakhömi ba sumange, börö wanaögöNia fa'amate. Edöna sa dödö Lowalangi ba wa'ebua dödöNia, wa Itandra wa'amate soguna ba zi dozi niha.z9mNo Öbe'e barö gaheNia hadia ia fefu." Na [teŵa'ö:] no Ibe'e barö gaheNia ngawalö hadia ia Lowalangi, ba sambalö lö hadöi si lö tebe'e barö wamatöröNia; ba hiza, iada'a lö na sa ta'ila hewisa wame'e barö gaheNia hadia ia fefu.{8oBa ginötö si lö arara, no Öfonahia ia tou ndra mala'ika, ba hiza no Öfotakula ia si fao lakhömi ba sumange.17[ba hiza, so niha si no irai fasasi ba ayati zura ni'amoni'ö, sanguma'ö: "Hadia niha andrö, irege itörö tödöU ia, ma hadia göi nono niha, irege soso dödöU ia? 6 Keriso zamatörö ulidanö Tenga khö ndra mala'ika tetou'ö ba wamatörö ölia ulidanö si so andrö dania, nifatunöma andre,85iI'a'aro'ö göi wasasitara Lowalangi si fao tandra sahölihöli dödö ba ila'ila awö ngawalö halöŵö segebua ba buala nibe'e Geheha Ni'amoni'ö molo'ö somasi Lowalangi.R4hewisa wa tola aefa ita [ba wanguhuku], na lö ba dödöda turia wangorifi solakhömi andrö? So'aya samösa zi'oföna manuriaigö ya'ia, awena lafaduhu'ö khöda ira sasi si no mamondrondrongo Ya'ia.'3GBörö na no tobali huku saro daroma li andrö nifa'ema ndra mala'ika [ba hili Sina'i], ba no latema zulö sinangea ira niha si lö molo'ö ba sanawö ya'ia,#2?Fa'amolakhömi wangorifi nitemada Da'ö mbörö wa abölö na sa moguna tabe'e ba dödöda zi no tarongo, ena'ö lö elungu ita ba lö takhamö zaŵatö.(1INa simanö, hadia tenga fefu ndra mala'ika no eheha si möi enoni, nifataro ba we'amöi enoni ndra niha si no tehonogöi ba wanema ondröita wangorifi andrö?0 Ha'ökhö sa ba gotalua ndra mala'ika andrö no irai Iŵa'ö: "Dadao ba gambölöGu, irege Ubali'ö danedane gaheU fefu zi fa'udu khöU?"/ Öfamurui baru sebua wamurui ya'ira, ba Ö'ali ira hulö nukha; ba hiza, Ya'ugö no si lö mamalömalö, ba döfiMö lö mo'aetufa."a.; Fefu da'ö taya dania, ba lö sa awu'a Ndra'ugö, tobali adudu da'ö fefu simane nukha;t-a Iŵa'ö göi na sa: "Ya'ugö zolata tanö ba mböröta, he So'aya, ba banua si yaŵa no nifazökhi dangaU.R, Omasimasi Ndra'ugö wa'atulö, ba fatuwu khöU wa'a-lö-atulö. Da'ö mbörö wa Lowalangi, ya'ia LowalangiU, no Ibayoini Ndra'ugö fanikha wa'owuawua dödö, töra moroi khö ndra awö si fao khöU."+'Ba hiza, sanandrösa khö Nono Imane: "No dadaoma Yahwe dadaoma wa'arazoMö, ba lö tebulö irugi zi lö aetu; ba fa'atulö zi'o wa'arazoMö.*{Sanandrösa khö ndra mala'ika teŵa'ö: "Ibali'ö tengetengeNia nangi Lowalangi, ba holahola galitö tobali enoniNia." )Ba me inötö Ifa'ele'ö NonoNia sia'a andrö ba gulidanö andre, Imane zui: "Akha fefu ndra mala'ika Lowalangi mangalulu khöNia."k(OLakhömi Nono Lowalangi Ha'ökhö sa ba gotalua ndra mala'ika no irai Iŵa'ö Lowalangi: "OnoGu Ndra'ugö; ma'ökhö andre no U'adonogö Ndra'ugö." Ma Imane zui: "Tobali dania Ndra'o Ama khöNia; ba Ya'ia tobali Ono khöGu?"'3si no alaŵa moroi ba wetaro ndra mala'ika; simane töiNia andrö, si no Itema tobali ondröitaNia, no aröu tohude moroi ba wa'amolakhömi döira.|&qYa'ia haga lakhömiNia ba famaedo wa'asoNia. Faoma taroma liNia sabölö I'a'aro'ö gölia ulidanö andre. Me no aefa Ifalua wangehaogö niha moroi ba horö, dumadao Ia ba gambölö Lowalangi si lö ambö fa'abölö ba nahia fondrege zalaŵa,M%Ba ginötö safuria andre, muhede Ia khöda si fao fama'ema NonoNia, si no tehonogöi ba wanema fefu hadia ia tobali ondröitaNia. Si fao fama'emaNia göi wa no I'a'asogö gulidanö ma'asagörö.-$SMuhede Lowalangi si fao fama'ema NonoNia No asese ba ba wangoguna'ö ngawalö lala, muhede Lowalangi me föna khö ndra furugöda si fao fama'ema ndra sama'ele'ö.B#Ya kharasi Zo'aya, Yesu Keriso, zi faofao khömi. (Amen.)d"ASimanö göi la'owai ndra'ugö ira awögu ba wohalöŵö: Mareko, Aritarkho, Dema ba Luka.]!3Fangowai safuria I'owai ndra'ugö Efaferaso, awögu ba gurunga ba khö Keriso Yesu.{ oBaero da'ö, hönagö khögu naha wemörö, börö me udönadöna wa börö wangandrömi tola mangawulido khömi.  Usura khöu da'a ba wa'afaduhu dödö sanandrösa ba wolo'ömö, börö me u'ila wa öfalua töra moroi ba zi no u'andrö khöu.zmBörö da'ö, ya'ugö talifusögu, fohare ndra'o ba khömö andrö ba khö Zo'aya; rara dödögu ba khö Zo'aya.5cYa'o, Faulo, si fao sura nisura dangagu andre, ufabu'u wa ya'o zamu'a khöu, ena'ö lö uŵa'ö wa mo'ömö göi ndra'ugö khögu, ya'ia wa'auriu samösa (ba khö Zo'aya).]3Ba hiza, na no ifobörö khöu de'ala ma mo'ömö ia khöu, falu'igö khögu da'ö.`9Na duhu öŵa'ö tödöu wa sahatö khöu ndra'o, tema ia simane fanemau ya'o samösa.X)tenga sa'ae tobali sawuyu, ba hiza töra ia moroi ba da'ö, ya'ia wa tobali samösa talifusö ni'omasi'ö; simanö sa ia ba khögu, ba mendrua manö sa'ae khöu, he molo'ö fa'aniha, he göi ba khö Zo'aya.r]Ma sa da'ö mbörö wa fabali ia khöu ba zi lö arara, ena'ö tola ötema ia mangawuli sagötö fa'ara,&Eba hiza, lö omasido ufalua hadia ia fatua lö fatehe dödöu, ena'ö si sökhi andrö, lö öfalua ia si fao fa'abua gölö ba hiza si fao fa'ahele dödö. Omasido sa utaha ia ba da'e mena'ö, tobali salahiu ba wanolo ya'o sagötö fe'a sogu bakha ba gurunga börö Injil andrö,A} Ya'ia, si no tuho dödögu, ufatenge ia mangawuli khöu.kO Noa sa si lö moguna ia khöu me föna, ba hiza iada'e moguna sibai ia, he khöu, he göi khögu.{o ufa'ema khöu gangandröŵagu sanandrösa khö nonogu ni'adonogögu me so ndra'o bakha ba gurunga, ya'ia Onesimo.!; ba hiza, börö wa'omasimö andrö, sökhi manö na u'andrö: Ya'odo, Faulo, si no atua, mendrua manö iada'e no tobali niha nikuru börö Keriso Yesu,q[Heŵa'ae, ba khö Keriso tola mena'ö ufareta ndra'ugö ba wamalua hadia ia zi lö tola lö'ö öfalua,taBörö wa'omasimö tenga ha ma'ifu no usöndra wa'omuso dödö awö wondrara dödö, börö me no ö'a'aro'ö dödö ndra niha ni'amoni'ö, ya'ugö, talifusögu. ''Angandröŵa sanandrösa khö Onesimo – No si fatalifusö ami fefu''!;Mangandrödo, ena'ö mowua wo'urakhamö ba wamati andrö, irege aboto ba dödöu fefu ngawalö zi sökhi, si no tobali tana khöda ba khö Keriso Yesu.pYbörö me no urongo zanandrösa ba wamatiu khö Yesu Keriso awö wa'omasiu khö ndra niha samati fefu.ykFangandrö saohagölöU'andrö saohagölö khö Lowalangigu, ero na itörö tödögu ndra'ugö ba wangandrögu,~ uKharasi ba fa'ohahau dödö moroi khö Lowalangi, Amada, ba moroi khö Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, zi faofao khömi. ba khö Afia, talifusö alawe, ba khö Arkhipo, si no awöma ba wasöndrata, ba ba khö ndra niha samati sowulowulo ba nomou. 5FangowaiMoroi khö Waulo, si no niha nikuru ba khö Keriso Yesu, ba moroi khö Dimoteo, talifusöda, khö Wile mo ni'omasi'ö ba awöma wohalöŵö,G vFangowaiLa'owai ndra'ugö ira talifusö fefu si fao awögu ba da'e. Fa'ema göi wangowai khö ndra niha si fahuwu khöma bakha ba wamati. Ya khara si (Zo'aya) zi faofao khömi fefu! (Amen).& EvSökhi göi na ira niha khöda lafamaha ira ba wamalua ngawalö zi sökhi ba wombönökhi ngawalö zabölö moguna; akha tenga si lö mowua ira [ba wamati].v Oigö dödöu ba wanolo Zena, sangi'ila huku andrö, ba Afolo ba lala wofanöra, ena'ö sambalö lö hadia ia sambö ira.1[v Menemene safuriaNa no ufatenge khöu Artema ma Tikhiko, akha ba wa'alio möi'ö khögu ba Nikopoli, börö me no u'etu'ö wa toröido ba da'ö sagötö baŵa wa'okafu.xiv Aboto sa ba dödöu wa no tefuyu gera'era niha simanö ba no i'etu'ö samösa wanguhukunia ba horönia andrö.eCv Na no sakali ma dua kali ö'amenesi niha samasambua famaha'ö, böi sa'ae fariawö khönia.2]v Ba hiza aröu'ögö ba wada'ada'aŵasa awö wangerangerai nga'ötö, fasosota ba faguaguasa sanandrösa ba gamakhoita, börö me fefu da'ö lö moguna ba si lö eluaha.~uvTenga fada'aŵasa, ba hiza famalua si sökhi Sindruhu wehede andre, ba omasido ena'ö si fao fangoigö tödöu öfa'ema khöra, ena'ö ya'ira si no mamati khö Lowalangi, la'oigö dödöra ba wamalua si sökhi. Da'a zi sökhi ba soguna ba niha. vena'ö ya'ita, si no te'atulö'ö ba wa'ahakhö dödöNia, sinangea tobali ita sanema ondröita wa'auri si lö aetu nidönadönada.b=vsi no Ihöna wamaduwa bakha ba dödöda si fao fama'ema Yesu Keriso, sangöhöli ya'ita,lQvno I'orifi ita, tenga sodanedane ba gamuata nifaluada ba wa'atulö dödöda, ba hiza börö wa'ahakhö dödöNia andrö nifa'e ma ba sakramen fanasa samatumbu'ö ya'ita mangawuli ba samohouni ya'ita ba khö Geheha Ni'amoni'ö,`9vMe no to'ele wa'ebua dödö Lowalangi, sangorifi ya'ita, awö wa'omasiNia ba soi niha,r~]vNo göi si lö tödö ita me föna, si lö molo'ö, selungu, tobali sawuyu ngawalö wangisö ba omasiö dödö soya ngawalö, sanörö lala wa'a-lö-sökhi ba fa'afökhö dödö, sogoro niha ita ba faoma fatiu dödöda khö nawöda.!};vBöi latandraŵaisi niha, gofu haniha, awö wa lö fasoso ira ba niha, ba hiza lahaogöhaogö wehedera ba laforoma'ö wa'asökhi dödöra ba niha fefu.f|EvLala wa'auri niha keriso Fasugi ba dödö ndra niha samati, ena'ö molo'ö ira khö wamareta ba ba khö ndra sololohe ba wobanuasa ba la'o'ö goigoi nibe'era. Akha lö mamalö mama'anö ira ba wamalua ngawalö zi sökhi.}{svTuriaigö da'e, amenesi ba a'aro'ö dödö niha si fao fangoigö tödöu. Akha samösa lö sangositengagö ya'ugö.RzvYa'ia zanehegö fa'auriNia salahida ba wangorifi ya'ita moroi ba zi lö sökhi fefu ba ba wombali'ö ya'ita sambua soi ni'amoni'ö, sauri nifaböbö ba khöNia, ba sowölö'ölö ba wamalua si sökhi."y=v gasagasa tabalobaloi wamönui fa'ohahau dödö si no tadönadöna andrö, ya'ia wa'ato'ele lakhömi Lowalangi sebua, ba Sangöhöli ya'ita, Yesu Keriso.`x9v Ifahaö ita, ena'ö taböhöli wa'a-lö-ba-dödö Lowalangi, awö wangisö ösi gulidanö andre. Ifaha'ö ita, ena'ö sagötö fe'asoda ba gulidanö andre so khöda wanaha tödö, fa'atulö ba folo'ö li Lowalangi,Xw)v Kharasi wangöhöli No to'ele kharasi Lowalangi andrö ba wangorifi niha fefu.9vkv böi lalimo ira; ba hiza ba ngawalö hadia ia akha laforoma'ö wa'asökhi dödöra ba fa'a löfaröira; irege oroma wa'asökhi wamaha'ö si'otarai Lowalangi, sangorifi ya'ita.qu[v Ira sawuyu, akha la'o'ö li zokhö ya'ira awö zomasi dödöra ba ngawalö hadia ia, böi lafadaö ira,t+vakha atulö wehedeu ba lö sinegu. Na simanö, te'ailasi zi fa'udu khöu andrö, börö me lö hadia ia si tola laböbögö sanandrösa khöda.|sqvYa'ugö samösa akha tobali dumaduma ba gamuata si sökhi. Fa'ema wamaha'ö si fao fa'adölö dödö ba fa'amoadu;zrmvSimanö göi khö ndra matua si bohou ebua, farou dödöra, ena'ö so khöra wanaha tödö ba ngawalö hadia ia.Pqvba lö sinegu ira ba sökhi gamuatara, la'ila laföfö'ö zoroiyomora awö wa la'o'ö niŵa'ö wo'omora ira matua, ena'ö lö hadöi danedane [ba niha baero] ba wango'aya taroma li Lowalangi andrö.`p9virege ba zimanö lafaha'ö ndra alawe sagawuyu ba wangomasi'ö fo'omora awö ndraonora4oavSimanö göi ndra alawe satua, akha moadu ira ba gamuata, lö la'obo'obousi niha bö'ö ba lö omasimasi mamadu tuo, ba hiza akha tobali ira samaha'ö ngawalö zi sökhi,nvIra matua satua, akha so khöra wanaha tödö, fa'asökhi gamuata ba fa'atuatua, aro ba wamati, fa'omasi ba fa'ebolo dödö. h~}}|h{Ozuyxw{vviv u$ttjss$rbqppMownEmmDllPlk{jj/ihhqh!gg`fftfeFddcc:baa"`` _+^^B]\\5[[WZZiYY@XX2W=VXUtTfSRRQPP OOrNLMM.LcKKPJII(HGGDFEEDCC]BAAh@@?}>=<<.;::z99F8f766f55B433'2J11"00/6.--8,++++*))3(('s'%%}$$S##""i!/ @mK\RTpW\>=us C U  eOU ,G}ba fa samösa ba gotaluami zanguma'ö khöra: ''Mi'ae'e, ya ohahau dödömi, mi'oleu ba mi'abusoi'ö ami'', ba hiza lö sa mibe'e khöra hadia ni'oguna'öra ba wa'auri, hadia gunania da'ö?|{[Dumaduma:] Na so samösa dalifusö matua ma talifusö alawe si lö hadöi nukha ba sambö'ambö soguna sero ma'ökhö,!{;Buabua wamatiHadia gunania, ya'ami ira talifusögu, na so zanguma'ö so khönia wamati, ba hiza sa lö hadöi bua? Hadia tola i'orifi ia famati andrö?1z[ Börö me fanguhuku andrö lö iforoma'ö wa'ahakhö dödö khö niha si lö mangila fa'ahakhö dödö; ba fa'ahakhö dödö andrö no aröu tohude moroi ba wanguhuku.{yo Na fahuhuo ami ba mifalua hadia ia, miŵa'ö tödömi wa no hulö niha nihuku ami molo'ö huku sangefa'ö andrö.&xE Börö me Sanguma'ö: ''Böi ohorö'', Ya'ia göi zanguma'ö: ''Böi ange'e''. Tobali, he na lö mohorö ndra'ugö ba na mange'e ndra'ugö, no ösawö huku.owW Na so mena'ö zolo'ö oroisa andrö ma'afefu, ba hiza na isawö zambalö, no isawö goroisa ma'afefu.v  Ba hiza, na mifaehufaehusi niha molo'ö soroma ba hörö, no mifalua horö, ba ba goroisa andrö oroma wa si so olalöŵa ami.%uCBa hiza, na mifalua goroisa gamatöröŵa Lowalangi si no tesura ba zura ni'amoni'ö: ''Omasi'ö nawöu simane fa'omasiu ndra'ugö'', no mifalua zi sökhi.htIHadia, tenga ya'ira zango'aya töi solakhömi andrö si no mombali'ö ya'ami tana khö Zo'aya? sBa ya'ami, no mi'o'aya niha si numana. Hadia, tenga na'i ira niha si kayo andrö zamakao ya'ami ba solulugö ya'ami ba wanguhuku?rMifondrondrongo, ya'ami ira talifusö ni'omasi'ögu! Hadia, tenga no Itutuyu Lowalangi ndra niha si numana ba wamaigi niha gulidanö andre ba wombali'ö ya'ira si fahöna ba wamati ba ba wanema ondröita gamatöröŵaNia si no Ifabu'u khö ndra sangomasi'ö Ya'ia?~quna simanö, hadia, tenga no mifaehufaehusi niha ba gotaluami, ba tobali ami sanguhuku molo'ö era'era si lö sökhi?bp=ba mifosumange niha samake nukha si sökhi andrö, mimane khö nia: ''Aine, dadao ba da'e ba naha si sökhi'', ba ba niha si numana andrö miŵa'ö: ''Zizio ba da'ö sisa'', ma ''Dadao tou ba zalo, ba zinga gahegu'',/oW[Dumaduma:] Na so samösa zi möi ba gangowuloami samake laeduru ana'a ba samake nukha si sökhi, ba tohare göi samösa niha si numana samake nukha si no arawirawi,RnHewisa laguda khö ndra niha si kayo ba si numana?Ya'ami ira talifusögu, börö me mamati ami khö Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso [razo] solakhömi, akha lö mifaehufaehusi niha molo'ö soroma ba hörö.jmMFa'atulö dödö sohahau ba si lö sinegu tanö föna Lowalangi Ama, ya'ia ba wondrorogö iraono si lö ama si lö ina, awö ndra lakha mbanua si so ba wa'atosasa, ba fondrorogö fa'auri moroi ba wa'ata'unö gulidanö andre.'lGBa hiza, na so zanguma'ö tödönia wa satulö tödö ia, ba lö sa itaha lelania, ba ilimo dödönia samösa, no zayazaya gölö wa'atulö dödönia andrö.'kGFabö'ö niha sangodödögö wame'e ba dödönia oroisa [Lowalangi] sangefa'ö ba so'ahonoa, ba si lö tebulö wamalua ya'ia. Tenga ha irongo manö goroisa andrö ba aefa da'ö i'olifugö ia, ba hiza itörö lala wa'auri molo'ö oroisa andrö; owuawua dödö niha andrö ba gamuatania.Wj'Awena na'i ihaogö wamaigi, mofanö ia ba i'anema'ö göi olifu ia hewisa ia.i+Börö na samösa niha ha ifondrondrongo manö daroma li ba lö sa ifalua, no hulö niha samaigimaigi sikhala mboto wa'anihania ba zörömi ia.~huAkha tobali ami samalua taroma li, ba tenga ha samondrondrongo manö, börö na tenga simanö no milimo ami samösa.`g9Andrö wa mi'aröu'ö khömi ngawalö zi ra'ira'iö awö wa'a-lö-sökhi si so na sa ba khömi, ba si fao fa'ahele dödö mi'ofa'aurigö daroma li si no tetanö ba dödömi, si so fa'abölö ba wangorifi fa'aurimi.Nfbörö na no mofönu niha, tebai sa'ae ilau zatulö föna Lowalangi.Ie Fangofa'aurigö taroma li Ya aboto ba dödömi, ira talifusögu ni'omasi'ö: Akha ero zamösana abölö omasi ia wamondrondrongo moroi ba wehedehede, mendrua manö itaha dödönia ba wofönu,&dENilau dödöNia samösa wa I'adonogö ita [mangawuli] si fao fama'ema daroma li wa'aduhuNia, ena'ö tobali ita ono sia'a ba gotalua ngawalö ni'a'asogöNia.3c_Dozi ame'ela si sökhi ba buala so'ahonoa no si'otarai si yaŵa, nibe'e Lowalangi, sanga'asogö sihaga; ba khöNia lö fa'awu'a ba lö lumölumö börö wa'awu'a andrö.GbBöi elungu wangerangerami, ya'ami ira talifusö ni'omasi'ö!paYNa no dania abeto wangisö andrö i'adono gö horö, ba na no mo'ahonoa horö andrö, i'owua wa'amate.``9Ba hiza, ero samö sa niha tetandraigö ia ba wangisönia solakhöi ba sondra'u ya'ia.9_k Akha samösa lö sanguma'ö na tetandraigö ia, wa Lowalangi zanandraigö ya'ia, börö me tebai tetandraigö Lowalangi ba wamalua si lö sökhi, ba lö göi Itandraigö niha.K^ Fanandraigö - FamaresoYa owuawua dödö niha sanaha tödö ba ngawalö wanandraigö, börö na no möna ia itema dania dakula wa'auri si no Ifabu'u Lowalangi khö ndra niha sangomasi'ö Ya'ia.8]i Tumbu luo, ba fa'aukhu zino zangoköli'ö du'u andrö; aleu mbowonia ba taya sa'ae wa'asökhinia. Simanö göi dania niha si kayo andrö, taya ia ba wanörö lala wa'aurinia.T\! ba niha si kayo börö wa'ide'idenia, me taya dania ia hulö mbowo ndru'u:e[C Akha i'omusoi'ö dödönia talifusö si lö töi, börö döinia solakhömi [föna Zo'aya],9Zmno niha si lö tatu ba ngawalö lala wa'aurinia.MYNiha simanö tebai idönadöna wa itema hadia ia moroi khö Zo'aya,EXBa hiza, akha i'andrö si fao fa'afaduhu dödö saro, ba ma'ifu lö khönia fangiwa dödö, börö me niha sangiwa tödö, no hulö ndrulu nasi nifadauludaulu nangi, si sate numalö misa.`W9Na so samösa ba gotaluami zi lö mangila hadia zi lö tola lö'ö ifalua na alua hadia ia, akha i'andrö wa'atuatua moroi khö Lowalangi; börö me Lowalangi andrö zame'e si fao fa'ahele dödö ba fa'ebua dödö.VAkha tobali mo'ahonoa wanaha tödömi andrö ba ngawalö gamuata si sökhi, ena'ö mo'ahonoa ami, si lö sinegu ba lö sambö hadia ia.fUEba aboto ba dödömi, wa fanandraigö andrö sanandrösa ba wamatimi zangowua fanaha tödö.{ToFamati ba fa'atuatua Mibali'ö sambua fa'omusö dödö, ya'ami ira talifusö, na göna ami ngawalö wanandraigö,S Fangowai Yakobo, enoni Lowalangi ba enoni Zo'aya, Yesu Keriso, zangowai si felendrua mado [soi Lowalangi] si no muzawili misa.GR Ya lö mamalömalö faofao khömi kharasi [Lowalangi]. (Amen)!Q; Mifa'ema wangowaima khö ndra sondrönia'ö ya'ami awö ndra niha ni'amoni'ö ma'afefu. Mitema göi wangowai moroi khö ndra talifusö si so ba Italia.P1 Ya aboto ba dödömi, wa Timoteo, talifusöda andrö, no te'efa'ö moroi ba gurunga. I'anema'ö na no tohare ia dania, u'ohe ia, na u'ondrasi ami.)OK FangasiwaiU'andrö khömi, ya'ami ira talifusö, ena'ö mitema wamarou dödö [ba zura] andre si fao fa'ahele dödö, heŵa'ae ba wa'adogodogo usura ia khömi.QN ya Ifönui ami faoma ngawalö zi sökhi ba wama lua somasi Ia, ba sangohalöŵögöigö bakha ba dödömi hadia ia nitema dödöNia, nifa'ema Yesu Keriso. KhöNia sa lakhömi irugi zi lö aetu! Amen.OM Famahowu'öLowalangi, umbu wa'ohahau dödö, si no molohe yaŵa moroi ba mbanua niha tou Kubalo solakhömi ngawawa mbiribiri faoma do gamabu'ula li si lö tebulö, ya'ia Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso,`L9 Andrö wa mafarou sibai dödömi wamalua da'ö, ena'ö alio tefangawuli ndra'o khömi.K  Mi'angandrö salahima. Faduhu dödöma sa, wa sökhi nösi dödöma, me ma'oigö dödöma wanörö lala wa'aurima ba wa'aduhu.6Je Mifondrondrongo li ndra sondrönia'ö ya'ami ba mi'o'ö niŵa'öra, börö me ya'ira sa zondrorogö fa'auri nosomi, me lö tola lö'ö labe'e wanema li khö Lowalangi. Ha wa'asökhi na tola lafalua da'ö si fao fa'omuso dödö ba tenga si fao fangaröngarö dödö, börö na simanö lö khömi hare.xIi Böi mi'olifugö ami wamalua si sökhi ba fame'e fanolo, börö me fasömbata simanö nitema dödö Lowalangi."H= Si fao fama'emaNia akha lö mamalömalö tafasömba'ö wasömbata fangandrö saohagölö khö Lowalangi, ya'ia wehede salua ba mbeweda sangakui töiNia.]G3 Ba gulidanö andre sa lö khöda nahia si lö tebulö; banua si so dania ni'aluida.fFE Börö da'ö data'ondrasi Ia baero nahia golombaseŵa andrö ba data lu'i wango'aya awöNia. E Da'ö göi mbörö, ba wangamoni'ö soiNia faoma doNia samösa, wa no Itaögö wamakao Yesu baero mbawagöli mbanua [Yerusalema].D' Amatela gurifö, nifasao gere sebua do ba nahia fondrege ni'amoni'ö ba wa'atobali fasömbata fangefa horö, tetunu baero nahia golombaseŵa.wCg No so khöda sambua altar ba zi lö kuaso ndra sangai halöŵö ba nose [gamabu'ula li] wo'urakha ba mbuania.B+ Altar khöda - Damöi ita baero golombaseŵa!Akha lö tefaelungu ami ba wamaha'ö soya ngawalö andrö ba si no fabö'öbö'ö, börö me abölö sökhi, na te'a'aro'ö dödöda faoma kharasi ba tenga faoma ngawalö gamakhoita ba gö, si lö molohe hare ba zolo'ö ya'ia.\A1 Lö sa mamalö Yesu Keriso andrö, he me föna, he iada'e ba he irugi zi lö aetu.$@A Mitörötörö tödömi zondrönia'ö ya'ami [me föna], si no mama'ema khömi taroma li Lowalangi; mitöngöni lualua wa'aurira ba mi'odumaduma wamatira.f?E irege barani ita tamane: "Awögu Zo'aya, lö ata'u ndra'o; hadia zi tola lalau khögu niha?"+>O Böi ifatörö wa'aurimi kefe, ba mihonogö dödömi ba zi no so khömi. Börö me no Iŵa'ö Lowalangi: "Lö manö Ululu dania ndra'ugö ba lö faröiDo khöu",/=W Akha dozi ami mifosumange wa'aro wangowalu ba mirorogö wa'a-lö-sinegu wa'orudu ba warongasa, börö me Ihuku Lowalangi niha sohoröhorö awö zolau si lö enahöi.4<a Mitörötörö tödömi niha nikuru, hulö göi na fao ami khöra ba gurunga; simanö göi ndra niha nifakao, mitörötörö tödömi ira, hulö na ba mbotomi alua da'ö. ;  Böi zi lö ba dödömi wanema niha ba nomomi, börö me ba zimanö so ösa niha, ba zi lö la'ila'ila no latema ndra mala'ika.e:C Fa'auri niha keriso - Ngawalö menemeneAkha lö mamalö so khömi wa'omasi wa'atalifusöta.I9  Börö me Lowalangi andrö no göi alitö sogozi fefu hadia ia..8U Börö da'ö, fao wa tatema gamatöröŵa si tebai tefaheu, data'andrö saohagölö ba si fao fasumangeta ba fangata'ufi damöi ita enoni Lowalangi ba wa'asinangea.#7? Fehede "sakali tö" andrö zangoroma'ö, wa so wa'atewu'a ba zi tola tefaheu, ya'ia ngawalö zi no te'a'asogö; ena'ö ha tö si tebai tefaheu zi toröi.6! Me luo da'ö, ifaheu gulidanö liNia ba iada'e Ibe'e wawu'usa li, me Imane: "Sakali tö dania Ufaheu gulidanö awö mbanua si yaŵa göi."b5= Mifaigi sibai fa lö mitimbagö Ia si hede andrö. Börö na lö aefa [ba wanguhuku] ndra niha sanimbagö li zi hede andrö ba gulidanö andre, hadia tenga mendrua manö ita, na ta'erogö li Zi hede si'otarai zorugo?}4s ba ba khö Yesu si no sama'ema amabu'ula li si bohou, awö ndro nitefe andrö sebua li wehede moroi ba ndro Habeli.L3 No fao ami ba gangowuloa ndra ono si föföna tefatumbu'ö, si no tesura töi ba zorugo, ba ba khö Lowalangi sangetu'ö huku ba niha fefu, he göi ba geheha ndra niha satulö si no tefo'ahonoa,2- Ba hiza, ya'ami, no mi'ondrasi hili Ziona awö mbanua Lowalangi sauri, Yerusalema si so ba zorugo awö ndra mala'ika si hönö wa hönö wa'ato.{1o Ba simanö wa no fondrege zi hokha mbuda zoroma andrö, irege iŵa'ö Moze: "Ata'u sibai ndra'o ba manizinizido."0 börö me tebai lataha wamondrongo oroisa andre: "Ma na'i na ibabaya hili andre sageu urifö, lö tola lö'ö tetebu kara ia irugi mate." / Lö nirongomi li dorofe awö li we'ugu'ugu mbanua, irege la'andrö ira samondrongo, ena'ö lö sa'ae tefa'ema khöra wehede andrö,Y.+ Tenga sa'ae hili Sina'i, no hili Ziona si bohou Lö sa ni'ondrasimi hili [Sina'i] si tola mubabaya, si holahola ba galitö [me luo no], awö lawuo ba sogömigömi, awö zi höngö hulö nangi sabölöbölö.9-k Noa sa mi'ila wa aefa da'ö tetimbagö ia, me edöna isöndra howuhowu andrö, börö me lö lala sa'ae ba wowu'ai si no ifalua, heŵa'ae i'alui si fao fanuwagö taŵa hörö.,7 Akha lö tesöndra ba gotalua mi zohoröhorö ba ma si lö ba dödö si sökhi, simane Ezau andrö samawa fa'asia'ania, ha börö gö si sambua figa.7+g Mifaigi sibai, ena'ö samösa lö sangosiwawöi kharasi Lowalangi andrö. Akha lö tumbu [ba gotaluami] zi hulö ŵa'a safeto samobörö fangala, irege i'ananaisi niha sato.9*k Böi faröi ba lala wa'auri wa'a nihakeriso Mi'alui lala, ena'ö atulö ami ba niha fefu ba migohi wa'auri sohauhau, börö na tenga simanö, samösa lö sangila So'aya dania.d)A mi'adölö'ö lala gahemi, ena'ö lö fabesu zi no ombuyumbuyu andrö, ba hiza tefadöhö.a(; Börö da'ö, mifuli mi'abe'e'ö da'io si no adada awö mbalöduhi andrö sangiwangiwa,F' Duhu sa wa ero fotu andrö gasagasa ua hulö tenga sangomusoi'ö tödöda, no samusi tödöda; ba hiza, dania i'owua wa'atulö sangohahau'ö tödö ndra niha si no tefamaha ba wotu andrö.N& La'otu'ö ita ira satuada ndrege niŵa'ö dödöra moguna, mo'amakhaita ba wa'auri si ha gasagasa andre, ba hiza I'otu'ö ita Lowangi soguna khöda, ena'ö mo'urakha ita ba wa'auriNia ni'amoni'ö.\%1 Baero da'ö, no ae sangotu'ö ya'ita ndra amada ba gulidanö andre, irege ta'ata'ufi ira; hadia tenga mendrua manö wa tatou'ö ita barö wotu Nama ndra eheha [si so ba zorugo] andrö, ena'ö tasöndra wa'auri?}$s Ba hiza, na lö göna ami fangotu'ö, si lö tola lö'ö latema niha fefu, tenga ono sindruhu ami, no si tenga ono.0#Y Mitaha wotuNia andrö, börö me hulö simane tödö samösa ama khö nononia, simanö sa dödö Lowalangi ba khömi. Haniha sa ndraono si lö irai i'otu'ö satuania?a"; börö I'otu'ö sa niha ni'omasi'öNia So'aya, ba Ibözi niha nitemaNia tobali onoNia."c!? Hulö no olifu ami wamarou dödö andrö, si hede khömi hulö wehede khö zi samösa iraono, sanguma'ö: "He onoGu, böi zi lö ba dödöu menemene andrö khö Zo'aya, ba böi ide'ide dödöu na Ifangelama ndra'ugö,f E Moguna wotu ba wangebua iraono Lö na sa sirugi aduwa ndromi ba wasöndratami wolaŵa horö. Mitörötörö tödömi Ia, si no manaha tödöNia ba wamadamadaö ndra niha si so horö, ena'ö lö atage ami ba lö aetu wanötönami.!; Data'osambalö'ö duduma höröda khö Yesu, si no sondrönia'ö ba samo'ahonoa famatida. Börö wa'omuso dödö si so fönaNia, no Ilu'i röfa si fao fa'ebolo dödö ba lö ba dödöNia fangaila andrö [börö wa'amate ba röfa], irege dumadao Ia ba gambölö dadaoma Lowalangi. Dumaduma ba wasöndrata nibe'e Yesu samösa Börö me no ato khöda zame'e dumaduma, hulö lawuo samasui ya'ita, dataheta ngawalö zanambuaisi ya'ita, töratöra horö si no mamali ya'ita ba data'anau'ö gölöda ba wagohisa ba watandrisa si so fönada. (börö me no Ihönagö zabölö sökhi Lowalangi khöda; ba ya'ira, akha lö lasöndra wa'amo'ahonoa andrö na lö fao ita.} 'Ba hiza, fefu ira, heŵa'ae no latema wamaduhu'ö si sökhi börö wamatira, lö sa'atö na sa nitemara nifabu'u andrö,1 &So zanörönöröi tanö si mate awö hili misa; so zamini'ö ya'ira ba dögi gara ba ba dögi danö, hulö tenga sinangea khöra gulidanö andre.A{ %Latebu ira kara, tetaba faoma garagazi, labunu faoma föda. So göi zanörönöröi tanö si ha mangonukha uli mbiribiri ma uli nambi, lataögö wo'amböta, lagohigohi ira ba lafakao.Y+ $So ösa ni'o'aya ba niböbözi, so niböbö faoma rate ba so nibe'e ba gurunga.V% #Modanedane ba wamati, lasöndra mangawuli niha si no mate ira alawe, börö wemaoso. Ba hiza tanö bö'ö so zanehegö tefakao irugi mate ba lö omasi ira te'efa'ö, ena'ö latema wemaoso sabölö sökhi.;o "labunu holahola galitö ba no aefa ira ba mbawa wöda. He si lö abölö ira, ba tobali abölö, ma na'i itugu abölö ira ba wasuwöta, irege la'alani zagabölö ba soi bö'ö. !Modanedane ba wamati no la'alani ngawalö gamatöröŵa, lafalua zatulö, latema wawu'usa li Lowalangi, laduhö mbaŵa zingo,{o Fa'abölö börö wamati ba he göi fanaögö famakao Hadia na sa zi lö tola lö'ö uŵa'ö? Börö me ambö khögu ginötö, na uzarazara wanutunö sanandrösa khö Gideono, Baraki, Simesono, Yefita, Dawido, Samueli, awö ndra sama'ele'ö.8i Börö wamati göi, wa Rakhaba, ira alawe sohoröhorö andrö, lö fao ia ba wa'atekiko awö ndra niha samadamadaö, börö me itema'ö si fao fa'asökhi ndra samauze andrö.W' Börö wamati wa adudu göli kara Yerikho, me no tefasui fitu nga luo wa'ara.$A Modanedane ba wamati wa la'ötö Nasi Soyo Iraono Gizara'eli, hulö zofanö ba danö sabe'e, ba hiza ahöndrö sa niha Mesirayi me latandraigö wangötö./ Börö wamati wa ilau gowasa Paska awö wogule'ö do [ba gehomo ba ba högö mbawandruhö], ena'ö lö ibabaya ira [mala'ika] samakiko ono sia'a.  Modanedane ba wamati wa iröi danö Mesirayi Moze ba lö ata'u ia wönu razo; aro dödönia hulö na no i'ila zi lö oroma andrö.6e Iŵa'ö tödönia wa fango'aya nitaögö Keriso andrö, no girögirö sabölö ebua moroi ba harato Mesirayi, ba si fao fehulu dödö ibalobaloi zulö nibe'e khönia dania. % ba hiza abölö omasi ia wanaögö famakao si fao awö soi Lowalangi, moroi na isöndra wa'ohahau dödö si ha gasagasa ba wamazökhi horö.t a Modanedane ba wamati wa i'ositengagö Moze, me no bihasa ia, na laŵa'ö wa ono nono alawe khö Wara'o ia,y k Famaduhu'ö nitema Moze awö niha bö'ö me aheta ira ba Mesirayi Modanedane ba wamati wa labini'ö Moze ira satuania, tölu waŵa wa'ara, me awena tumbu ia, börö me la'ila wa no iraono si sökhi ia, ba lö ata'u ira wolaŵa fareta razo.0 Y Börö wamati wa itörö li Yosefo, me arakhagö mate ia, sanandrösa ba wa'aheta Ndraono Gizara'eli moroi ba danö Mesirayi ba ibe'e goroisa sanandrösa ba dölania." = Modanedane ba wamati göi, me so Yakobo ba mbawandruhö wa'amate, ifahowu'ö ndraono Yosefo ma'adarua, awena itendro'ö ia ba zuzu zi'onia [ba mate ia].jM Modanedane ba wamati, wa ifahowu'ö Iza'aki nononia Yakobo ba Ezau sanandrösa ba zi so fönara.G Börö me iŵa'ö tödönia Aberahamo wa so wa'abölö khö Lowalangi ba wangorifi niha moroi ba wa'amate, ba moroi ba da'ö no itema ia mangawuli, me no hulö zi no mate ia [ba dödönia].eC me teŵa'ö sanandrösa khönia: "Nga'ötö moroi khö Giza'aki nifotöi nga'ötöu dania."2] Modanedane ba wamati wa ifasömba'ö Giza'aki Aberahamo, me tetandraigö ia, ma na'i aoha gölönia wamasömba'ö ononia si ha samösa, si no manema fawu'usa li andrö,"= Ba hiza humulu dödöra ba mbanua sabölö sökhi, ya'ia mbanua andrö si so ba zorugo. Da'ö mbörö wa lö aiwö khöra Lowalangi, na lafotöi Ia Lowalangira [ya'ia Lowalangi Gaberahamo, Lowalangi Giza'aki, ba Lowalangi Yakobo], me sindruhu wa no Ihönagö khöra sambua mbanua.]3 Na tanö niröira mena'ö gohitö dö döra, so khöra ginötö wangawuli ba da'ö.K Niha sanguma'ö da'ö, laforoma'ö wa la'alu'alui danö mbanuara.C Fefu ira no aro ba wamati me mate ira, heŵa'ae lö na sa nitemara si no tefabu'u andrö, ha moroi ba zaröu la'ila, la'owai ba la'akui wa ha si fatewu ba sikoli ira ba gulidanö andre.<q Da'ö mbörö wa moroi ba zi samösa niha, ma na'i niha si no mate ösi, tumbu nga'ötö sato, simane fa'oya ndröfi ba dalu mbanua ba fa'oya nene ba mbewe nasi si tebai mu'erai.U# Börö wamati göi wa, heŵa'ae no numalö ndröfi Gaberahamo ba si lö mo'ono wo'omonia Sara, tebe'e khönia wa'abölö ba wamobörö nga'ötö, me faduhu dödönia wa si lö faröi Zi fawu'u li andrö.e~C Börö me idönadöna mbanua andrö, saro fondrasi, nifakhoi ba ni'otomosi Lowalangi dania.)}K Börö wamatinia wa toröi ia ba danö amabu'ula andrö, hulö ba danö zotanö, toröi ia ba nose si fao Iza'aki ba Yakobo sanema ondröita gamabu'ula andrö.M| Famaduhu'ö nitema GaberahamoModanedane ba wamati wa i'o'ö Aberahamo, me tekaoni ia wanaŵa tanö nitemania dania tobali ondröitania. Ba mofanö ia, heŵa'ae lö aboto ba dödönia heza isaŵa. {  Modanedane ba wamati tefa'ele'ö khö Noakhi zi lö alua na, irege ba wolo'önia ifazökhi nowo ba wangorifi soroiyomonia ma'afefu; ba börö wamatinia andrö hulö no i'etu'ö huku ba nösi gulidanö andre, ba itema tödö Lowalangi ia faudu ba wamatinia.`z9 Na lö famati, ma'ifu tebai itema tödö Lowalangi zi samösa niha. Börö me gofu haniha zangondrasi Lowalangi, lö tola lö'ö mamati ia wa so Lowalangi, awö wa Ibe'e zulö Lowalangi ba niha sangalungalui Ya'ia.ay; Börö wamati wa tefazaŵa Henokhi, irege lö itandra wa'amate, ba samösa lö sanöndra ya'ia, börö me Lowalangi zamazaŵa ya'ia. Börö me fatua lö tefazaŵa ia, itema wamaduhu'ö wa nitema dödö Lowalangi ia.qx[ Börö wamati wa ifasömba'ö Habeli wasömbata sabölö sökhi moroi khö Ga'ino, irege itema wamaduhu'ö wa niha satulö ia. No itema tödö Lowalangi wasömbatania, ba ba döi andrö fahuhuo na sa ia khöda, heŵa'ae no mate ia.'wG Modanedane ba wamati tasöndra wa'aboto ba dödö, wa te'a'asogö gulidanö si fao fama'ema daroma li Lowalangi, ya'ia wa moroi ba zi lö oroma tumbu zoroma.`v9 Börö wamati andrö sa wa lasöndra wamaduhu'ö ira furugöda [moroi khö Lowalangi]./uW Dumaduma wamati nibe'e ndra furugö: Habeli, Henokhi, NoakhiFamati andrö no danedane ba ngawalö nidönadöna ba we'ewe'e dödö ba ngawalö zi lö oroma ba hörö.st_ 'Ba ya'ita andre tenga niha samuwu ya'ia furi saekhu ba wa'atekiko, no niha samati ba wanöndra fangorifi.lsQ &Auri niha satulö börö wamatinia, ba hiza na so zamuwu ya'ia furi, lö sa'ae Itema tödöGu ia."|rq %Noa sa tesura: "Ha tö ma'ifu tö sibai, tohare dania Zi lö tola lö'ö tohare andrö, ba lö ahou wa'atohareNia.xqi $Moguna sa so khömi wanaha tödö, ena'ö, na no mifalua zomasi Lowalangi, mitema zulö si no tefabu'u andrö.`p9 #Börö da'ö, böi mibö höli wa'afaduhu dödömi, börö me no ebua zulö ni'ohenia.:om "Noa sa mitöfaigö ba dödömi wamakao niha nikuru ba lö sabu dödömi me tehalö gokhötami, börö me aboto ba dödömi wa so khömi zi sökhi moroi ba da'ö, si tebai taya.n !he me tobali ami maimai nifaigifaigi niha sato ba ngawalö wango'aya ba famakao, he göi me fao ami awö ndra niha sanaögö simanö.8mi Moguna wanaha tödöMitörö tödömi ginötö si lalö andrö, ba ginötö me awena mitema wohagaini [ba wanema sakramen fanasa], no oya mitörö wasöndrata safönu famakaoLl Fondrege wa'ata'uda, na aekhu ita ba danga Lowalangi sauri andrö.k% Te no aboto ba dödöda Zanguma'ö: "Ba dangaGu so wanguhuku; Ya'odo dania zanulöni hadia ia!" awö wa: "Ihuku dania soiNia andrö So'aya."[j/ Hewisa ba dödömi, hadia tenga mendrua manö mena'ö wa'abua hukuma niha sanguhundragö Ono Lowalangi ba si lö ba dödö do gamabu'ula li sangamoni'ö ya'ia awö zangosiwawöi Eheha sama'ema khönia kharasi? i  Na so zangositengagö oroisa Moze, tehuku mate ia ba wa'a-lö-fa'ahakhö dödö modanedane ba wasasita darua irugi datölu sasi.h ba hiza ha fombalomba loi fanguhuku si hokha mbuda awö wa'aukhu holahola galitö sangohorigö ira niha solaŵalaŵa andrö.?gw Börö na ta'odödögö sa'ae wamalua horö, me no aefa tefa'ema khöda wa'aboto ba dödö sanandrösa ba wa'aduhu, lö tesöndra sa'ae fasömbata soguna ba wangefa'ö horö andrö,Kf Böi taböhöli wefao ba gangowuloada, simane si no to'ölö lafalua ira talifusö ösa; datafaoma tafarou dödö nawöda, mendrua manö me mi'ila wa no ahatö ngaluo [wanguhuku Zo'aya] andrö.e} Datafaoma tafaigifaigi nawöda, ena'ö faoma tafarou dödö nawöda ba wamalua fa'omasi awö ngawalö gamuata si sökhi.d Data'a'aro'ö ita ba wololohe tuho wamatida sanandrösa ba wanötönada, börö me si lö faröi Zolau fawu'usa li andrö.Bc} Börö da'ö data'ondrasi Lowalangi si fao tödö satulö ba ba wa'afönu wamati, börö me no te'ehaogö dödöda moroi ba wa'a-lö-sökhi ba no tesasai mbotoda faoma idanö sohauhau.Gb ba no so khöda Gere Sebua sangonorogö tödö omo Lowalangi.qa[ No Ibokai khöda lala si bohou same'e fa'auri, sanörö ba'aba'a nukha andrö, ya'ia mboto wa'anihaNia;L` Ya si lö faröi ita wamalua fa'omasi ba ba wefao ba gangowuloa niha samati Ba hiza iada'a, ya'ami ira talifusö, börö ndro Yesu tetehegö khöda we'amöi ba nahia fondrege ni'amoni'ö andrö.[_/ Tobali, na no te'efa'ö horö, lö sa'ae moguna wamalua fasömbata fangefa horö.E^ U'olifugö sa'ae dania ngawalö horöra awö golalöŵara." ]9 me no tesura: "Da'e wawu'usa li andrö, na Ulau fawu'u li khöra dania,― Iŵa'ö So'aya,― Ube'e barö dotora goroisaGu ba Usura bakha ba dödöra.B\ Sanandrösa ba da'ö no Ibe'e wasasita Eheha Ni'amoni'ö,y[k Ba wamalua fasömbata si ha samuza andrö sa, no Ifasao zedöna te'amoni'ö ba wa'amo'ahonoa irugi zi lö aetu.MZ ba Ibalobaloi irugi tebe'e danedane gaheNia ndra si fa'udu khöNia.Y Ba hiza, Ya'ia, ha sakali Ibe'e wasömbata ba wangefa'ö horö andrö, ba sagötö fa'ara dumadao Ia ba gambölö Lowalangi,5Xc Dozi ere ero ma'ökhö so ira ba wamalua halöŵöra, ba auli'auli lafasömba'ö wasömbata si ha da'öda'ö manö, heŵa'ae lö irai so wa'abölönia ba wangefa'ö horö.xWi Ba wamalua somasi Lowalangi andrö Ifasömba'ö mbotoNia Yesu Keriso, irege te'amoni'ö ita irugi zi lö aetu.V Aefa da'ö Iŵa'ö: "Ya'e Ndra'o, tohareDo ba wamalua somasi'Ö." Ba zimane Iheta zi föföna andrö [Keriso] ba wanga'aro'ö si bohou.3U_ No teŵa'ö: "Lö omasi'Ö wasömbata nitaba ba fasömbata ni'a, fasömbata nitunu ba fasömbata fangeheta horö, lö itema tödöU", hewa'ae tefasömba'ö molo'ö huku.T} irege Umane: Ya'e Ndra'o; noa sa tesura bakha ba gölugölu zura sanandrösa khöGu ba wamalua somasi'Ö, he Lowalangi!"LS fasömbata nitunu ba fasömbata fangeheta horö lö itema tödöU,R+ Börö da'ö, me möi Ia ba guli danö, Imane [Keriso]: "Lö omasi'Ö wasömbata nitaba ba fasömbata ni'a, ba hiza no Öhönagö khöGu mboto;TQ! börö me do zaŵi si matua awö ndro nambi andrö tebai mangefa'ö horö.NP Ba hiza na'i ba da'ö, ero röfi tefasugi ba dödöra wa so horöra,,OQ Hadia tenga sa'ae labato mena'ö wame'e fasömbata, na irugi zi lö aetu no la'ehaogö zamasömba'ö ya'ia ba lö sa'ae igohigohi ira tödöra wa si so horö ira?.NU Fasömbata sindruhu Huku [satua] andrö ha lumölumö ngawalö zi sökhi si so dania, ba tenga gambara sindruhu moroi ba da'ö. Andrö wa ba huku andrö si fao fasömbata si fagölö, si lö aedu'aedu tefasömba'ö ero röfi, tebai tefasao niha samasömba'ö ya'ia ba wanöndra fa'amo'ahonoa.RM simanö göi Keriso ha sakali Ifasömba'ö Ia ba wanayaigö horö niha sato. Ba ba zi samuza tö dania, na tohare Ia, tenga sa'ae ba wanayaigö horö, no ba wangorifi niha sombalombaloi fa'atohareNia.lLQ Ba simane si no tehonogöi ba niha fefu wa ha sakali mate, ba aefa da'ö numalö ira ba wanguhuku,zKm Börö na simanö, lö tola lö'ö mena'ö auli'auli Itaögö wama kao [Keriso] i'otarai womböi ulidanö andre. Ba hiza, no to'ele Ia ba ginötö safuria andre, ba ha samuza, ba wanayaigö horö niha sato faoma famasömba'ö Ya'ia samösa.$JA Ba lö göi moguna auli'auli Ifa sömba'ö Ia samösa, simane ere sebua sero röfi möi ba nahia fondrege ni'amoni'ö ba wolohe do si tenga donia samösa.>Iu Lö sa möi Keriso ba nahia ni'amoni'ö nifazökhi danga niha, si ha lumölumö nomo Lowalangi sindruhu, ba hiza adölö Ia ba zorugo tanö föna Lowalangi ba wango'awögö ya'ita.>Hu Ha Keriso wasömbata sindruhu Ba lala simanö sa te'ehaogö wamaedo ngawalö zi so ba zorugo. Ba hiza, ba ngawalö zi so ba zorugo moguna wasömbata sabölö sökhi moroi ba da'ö.Gy Molo'ö huku, arakhagö fefu ngawalö hadia ia te'ehaogö faoma do. Ba na lö fanuwagö do, lö alua wangefa'ö horö.eFC Simanö göi itefe nose andrö faoma do awö ngawalö gamagama nifake ba wame'e fasömbata.OE fao fanguma'ö: "Da'e ndro samotandro amabu'ula li Lowalangi khömi."bD= Börö me no aefa i'ombakha'ö Moze ngawalö goroisa huku ba soi Lowalangi, ihalö ndro zawi awö ndro nambi si matua nifaruka idanö, awena itefe he sura huku andrö he göi soi ma'afefu faoma bulu zukhu ba bu soyo,\C1 Da'ö sa mbörö wa fawu'usa li si föföna andrö göi lö tefaduhu'ö na lö do.lBQ Fatua lö si mate niha andrö, lö irai tola te'oguna'ö zura gondröita andrö, ha na no mate ia.A7 Hulö simane sura sanandrösa ba gondröita nifazökhi samösa ni ha [fatua lö mate ia], sawena tola te'oguna'ö na no mate niha same'e sura andrö.J@  Yesu Keriso no sama'ema ba gamabu'ula li si bohouAndrö wa tobali Ia sama'ema ba gamabu'ula li si bohou. Ba da'ö sa dania latema gondröita si lö tebulö si no tefabu'u khö ndra niha si no tekaoni. Ba hiza lö tola lö'ö oföna Itaögö wa'amate ba wangöhöli horö si no alua ba ginötö gamabu'ula li si föföna.? mendrua manö na sa ndro Keriso andrö, si no mamasömba'ö Ya'ia samösa khö Lowalangi ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö toba li fasömbata si lö sinegu, i'ehaogö dödöda moroi ba gamuata si lö boto, irege tola möi ita enoni khö Lowalangi sauri?>5 Börö, na do nambi si matua ba do nono zaŵi awö nawu zaŵi si matua nitefe khö ndra niha si ra'iö, irege te'amoni'ö ira dali zoroma ba hörö,V=% ba tenga si fao do nambi si matua ma do nono zaŵi, ba hiza faoma doNia samösa, no möi Ia bakha ba naha fondrege ni'amoni'ö andrö, ha sakali ba sagötö fa'ara ba wanöndra fangöhöli si lö tebulö.<# Amakhoita si bohou ba khö Yesu Keriso Ba hiza, no tohare Keriso si no Ere Sebua sanandrösa ba ngawalö zi sökhi si so dania, ba Itörö nose sabölö molakhömi ba mo'ahonoa, si tenga nifazökhi danga niha,― eluahania tenga si'otarai si so ba gulidanö andre,―/;W ba hiza ha saekhu ba ngawalö gö, ba ngawalö nibadu ba ba ngawalö wanasa, si no amakhoita soroma ba hörö ba ha moguna irugi ginötö tebe'e gamakhoita si bohou.2:] Ose si föföna andrö zangoroma'ö hadia ia sanandrösa ba ginötö si so ya'ita: Ame'ela ba fasömbata nifasömba'ö [me luo no] tebai ifo'ahonoa zamasömba'ö ya'ia,=9s Ba zimane edöna I'ombakha'ö Eheha Ni'amoni'ö, wa lö na sa si teboka lala ba niha sato we'amöi ba nahia fondrege ni'amoni'ö andrö, sagötö so na sa nose si föföna andrö.R8 ba hiza ba naha tanö bakha ba nose andrö ha ere sebua zi möi sakali döfi, ha ya'ia, ba lö irai möi ia na lö i'ohe ndro nifasömba'önia börö golalöŵania samösa ba he göi olalöŵa soinia.7! Ba hiza simanö wamöfö'ö nahia ni'amoni'ö andrö. Ero inötö möi ndra ere ba naha tanö föna ba nose andrö ba wamalua halöŵöra, ~~J}}W||{zzCy|xxawvvudttVss~rrqppoonZmlkk=<Iakha faduhu dödönia, wa niha solohe mangawuli niha si so horö moroi ba lalania selungu andrö, no i'orifi noso niha andrö ba no oya iheta ngawa lö horö. =Ya'ami ira talifusögu, na so ba gotaluami zi no mangaröu'ö ya'ia moroi ba lala si duhu, ba so samö sa zolohe ya'ia mangawuli,X<)Awena zui ilau mangandrö, ba itorugö deu banua si yaŵa ba mowua göi danö.7;gElia andrö no niha si to'ölö simane ya'ita, ba no mangandrö ia si'otarai si'aikö ba dödönia, ena'ö lö atoru deu, ba lö göi atoru deu tölu fakhe a matonga wa'ara.S:Börö da'ö, akha faoma mi'ombakha'ö khö nawömi horömi, ba faoma mi'angandrö salahi nawömi, ena'ö tefadöhö ami. Mofa'abölö sa wangandrö niha satulö, na te'andrö si fao fa'afaduhu dödö.95Fangandrö si tumbu moroi ba wamati zangorifi sofökhö andrö, ba So'aya zanga'aro'ö ya'ia. Na no ifalua horö, te'efa'ö khönia horönia andrö."8=Na so ba gotaluami zofökhö, akha ifakaoni'ö ndra satua ndra niha samati, ena'ö mangandrö ira salahinia awö wa labayoini ia fanikha ba döi Zo'aya.7/ Fa'amoguna wangandrö - Fombayoini niha sofökhöNa so ba gotaluami zi göna famakao, akha mangandrö ia. Na so zomuso tödö, akha ilau manunö.c6? Ba sabölö sökhi, ya'ami ira talifusögu, böi fahölu ami ba döi mbanua si yaŵa ma ba döi danö ma hadia ia döi tanö bö'ö. Miŵa'ö manö ya'ia na ya'ia, ba tenga na tenga, ena'ö lö aekhu ami ba wanguhuku.X5) Hiza, tafahowuhowu'ö ndra niha sebolo tödö. No mirongo zanandrösa ba wanaha tödö Yobi, ba no mi'ila hadia ba gafuria ta nihönagö Zo'aya khönia. Sahakhö tödö sa Zo'aya andrö ba si sökhi tödö. 4 Ba wanaha famakao ba ba wamologö tödö, ya'ami ira talifusö, mihalö famaedomi ndra sama'ele'ö, si no fahuhuo ba döi Zo'aya.3 Böi faoma mukökökökö ami, ya'ami ira talifusö, ena'ö lö tehuku ami. Hiza sa Zanguhuku andrö, no muzizio Ia ba mbawandruhö.k2OSimanö göi ami mibologö dödö wombase'ö ba mi'a'aro'ö dödömi, me no ahatö we'aso Zo'aya.b1=Akha sebolo tödö ita Mibologö dödömi wombase'ö, ya'ami ira talifusö, irugi we'aso Zo'aya. Hiza, ebolo sa dödö zonowi wombase'ö bua danö sebua böli, ba ibazebaze'ö irugi so mbaŵa wananö ba baŵa wamasi.X0)No mi'etu'ö huku khö niha si lö sala, ma na'i mibunu ia, ba lö ilaŵa ami. / No mitörö lala wa'aurimi ba gulidanö andre si fao fa'afahöna ba isö'isö dödö, ma na'i ba ngaluo wanaba mibula na sa ami.f.EHiza sa, mu'ao'ao gazi ndra sohalöŵö wanaba gandru ba nowimi, si lö nibe'emi [ba fe'ao andrö no irugi zorugo], ba fangaröngarö ndra samasi bua nowimi no irugi dögi dalinga Zo'aya sokhö banua si yaŵa awö danö.C-No mohowu gana'ami awö wirömi andrö, ba howunia andrö tobali sasi solaŵa ya'ami ba ihorigö dania nagolemi simane alitö. Mihöna na sa khömi harato ba ngaluo safuria [wa'aurimi].;,qNo obou wa'akayomi andrö, ba nukhami no i'a hama.+Famangelama khö ndra niha si kayo He ya'ami ira niha si kayo, mi'ege'ege ba mi'angaröngarö börö wamakao sangahawui ya'ami dania.Y*+Niha sangila mamalua si sökhi, ba lö sa ifalua, niha simanö no ifalua horö.i)KBa hiza iada'e misunosuno ami ba wayaŵasa dödömi, ba fefu wayaŵasa andrö no si lö sökhi.f(ESökhi na mimane: "Na Itehe So'aya" ma zui: "Na auri na sa ndra'aga, mafalua da'e ma da'ö."z'mba hiza sa lö mi'ila hadia zalua ba wa'aurimi mahemolu. Hulö zau ami si ha gasagasa oroma, ba aefa da'ö taya.=&s Mitou'ö wa'aurimi ba danga Zo'ayaHe ya'ami sanguma'ö: "Ma'ökhö andre ma mahemolu mofanöga ba mbanua misa, toröiga ba da'ö döfi wa'ara, maniaga ndra'aga ba masöndra hare",'%G Ha samösa zamazökhi huku ba sangetu'ö huku, ya'ia Zi so kuaso ba wangorifi ba ba wamakiko. Ba hiza, haniha sa ndra'ugö, irege ö'etu'ö huku khö nawöu?P$ Böi huku nawöu! - Ha Lowalangi zanguhukuBöi faoma mi'obo'obousi nawömi, ya'ami ira talifusögu. Niha sangobousi talifusönia ma sangetu'ö huku khö dalifusönia [ba wamati], no i'obousi huku ba no i'etu'ö huku ba huku andrö. Ba na ö'etu'ö huku ba huku andrö, ba tenga solo'ö huku ndra'ugö, ba hiza sangetu'ö huku.B# Mi'ide'ide'ö ami föna Zo'aya, ba I'alaŵa'ö dania ami.2"] Ya aboto ba dödömi wa'a-lö-sinangeami, ba börö da'ö mi'angaröngarö ba mi'ege'ege. Mibali'ö fege'ege wa'igi'igimi; ba fa'omuso dödömi mibali'ö fa'abu dödö.)!KMihatö'ö ami khö Lowalangi, ba Ihatö'ö göi Ia khömi. Mihaogö dangami, ya'ami niha si so horö, ba mi'osambalö'ö dödömi, ya'ami si no tebagi tödö.u cBörö da'ö, mitörö lala wa'aurimi barö wamatörö Lowalangi. Milaŵa gafökha ba i'aröu'ö ia khömi.>uBa hiza, edöna Ibe'e khöda kharasi sabölö ebua na sa, simane si no tesura ba zura ni'amoni'ö: "Itimba Lowalangi zi fayaŵa tödö, ba hiza Ibe'e kharasi khö ndra sigide'ide."+OMa zui miŵa'ö tödömi wa lö danedane zura ni'amoni'ö wanguma'ö: "Eheha si no Ifonahia Lowalangi bakha ba dödöda, Iwakhöwakhöni tödö si fao fa'olohu."}He ya'ami niha si faröi hulö niha sohoröhorö! Hadia, lö aboto ba dödömi wa fahuwusa ba nösi gulidanö andre no fa'udusa ba khö Lowalangi? Tobali, gofu haniha zedöna fahuwu ba nösi gulidanö andre, no ibali'ö ia si fa'udu khö Lowalangi.Ba he na'i na mi'andrö, lö sa'atö mitema, börö me lö atulö wangandrömi; edöna ami wangohorigö ya'ia ba gisö'isö dödömi.RNa mangisö ami ba hadia ia, ba na tebai mi'okhögö, mibunu niha. Na lö misöndra gohitö dödömi, fasoso ami ba fa'udu. Lö manö misöndra hadia ia, börö me lö mangandrö ami [khö Lowalangi].:mItimba So'aya zi fayaŵa tödö, I'alaŵa'ö zigide'ideHezo i'otarai fasosota ba faguaguasa ba gotaluami? Hadia, tenga moroi ba wangisömi andrö si fasöndra bakha ba mbotomi?gGFa'asökhi andrö no bua moroi ba danömö wa'atulö nifazaewe khö ndra niha somasi satulö.ykBa hiza, fa'atuatua si'otarai si yaŵa andrö, si'oföna no ohauhau, aefa da'ö omasi mangatulö, sökhi lagu, molo'ö, ba fahöna khönia wa'ahakhö dödö awö ngawalö mbuabua si sökhi, lö ebua dödönia zambuana ba lö mamini tödö.pYBa zi so fa'afökhö dödö ba fasosota, ba da'ö so wawukasa awö ngawalö halöŵö wa'a-lö-sökhi.Tenga fa'atuatua si'otarai si yaŵa [ba zorugo] da'ö, ba hiza no si'otarai gulidanö, moroi ba wangisö niha ba moroi khö ndra afökha.  Ba hiza na afönu dödömi fa'afökhö dödö ba fasosota, böi misunosuno ami, irege ba zimanö falimo ami ba wolaŵa fa'aduhu.(I Fa'atuatua si'otarai si yaŵaHaniha ba gotaluami zatuatua ba so tödö? Akha iforoma'ö ba gamuatania ba lala wa'auri si sökhi, si fao fa'ohauhau wa'atuatua.7g Hewisa, ya'ami ira talifusögu, hadia i'owua mbua falo töla marafala, ma i'owua mbua marafala töla nagu? Simanö göi wa umbu nidanö sasi'asi tebai ifangele nidanö sami.V% Hadia so gumbu nidanö si faoma mamangele idanö sami ba idanö safeto göi?|q Moroi ba mbawa si ha sambua i'otarai famahowu'ö ba fangelifi göi. Akha lö alua zimanö, ya'ami ira talifusögu!  Faoma lelada tasuno Lowalangi, Amada; ba faoma lela andrö göi ta'e lifi nawöda niha si no tewöwöi molo'ö famaedo Lowalangi.|qba hiza, samösa lö si tola mamauwu lela andrö; no si lö ahonohono ia si tebai mufatörö, afönu langu famunu.1Fefu ngawalö gutu ndru'u, he si hombohombo ba dalu mbanua, he saliŵaliŵa ba danö, he göi si so ba nasi tola mufauwu, ba no göi lafauwu niha,a ;Simanö göi lela andrö, no hulö galitö; no umbu wa'a-lö-sökhi ia si no mangiagö otalua ndrotondroto mbotoda ba ita'unöi mbotoda ma'asageu; ifohola lala wa'aurida, ba ya'ia samösa no nifohola galitö narako.@ ySimanö göi lela andrö: Heŵa'ae no ndrotondroto side'ide sibai, ba hiza barani ia ba wamahuhuosi segebua. Mifaigi atö, wa alitö si no fondrege zide'ide, tola ikhozi gatua sebua.0 YMa mifaigi atö göfa andrö, heŵa'ae no ebua sibai ia ba i'oloi'ö ia angi sabe'e, ba hiza tola ifatörö sa'atö ia amuri fondrege zide'ide molo'ö somasi nakhoda.p Y[Dumaduma:] Na tabe'e kaka ba mbawa kudo, irege i'o'ö zomasi ita, tafatörö göi mbotonia ma'asageu.$ ABörö me fefu ita oi so'olalöŵa ba ngawalö hadia ia. Niha si lö fasala ba wehedenia, no niha so'ahonoa ia, si tola mamatörö botonia ma'asageu göi.CFa'amoguna ba fa'a-lö-sökhi lelaAkha lö ato ba gotaluami zomasi tobali samaha'ö, ya'ami ira talifusögu, me aboto ba dödömi, wa ya'aga [ira guru] tehuku ba zu'asu'a sabölö abua.eCBörö me hulö mboto si lö noso no si mate, simanö göi wamati si lö buabua no si mate.^5Hadia, tenga göi simanö Rakhaba, ira alawe sohoröhorö andrö, te'atulö'ö ia börö gamuatania, ya'ia me itema ba nomonia ndra tengetenge [soi Ndraono Gizara'eli], awö wa ifatörö ira ba lala bö'ö woloi?taAboto ba dödömi, wa börö mbuabuania wa te'atulö'ö niha [föna Lowalangi], ba tenga ha börö wamati.@yBa zimanö tefönui zi no tesura ba zura ni'amoni'ö, sanguma'ö: "Mamati Gaberahamo khö Lowalangi, ba börö da'ö wa Itema ia Lowalangi, ba tetötöi ia si fahuwu khö Lowalangi." Ba da'ö aboto ba dödöu wa famati andrö falulu fohalöŵö ba ngawalö mbuabua, ba moroi ba mbuabua andrö tefo'ahonoa wamati.{Hadia, tenga börö ngawalö gamuatania wa te'atulö'ö duada Aberahamo, me ifasömba'ö nononia Iza'aki ba dete altar?kOHe ya'ugö si lö tödö, hadia ö'akui sa'ae iada'e wa si lö boto wa mati si lö buabua andrö? Hadia, faduhu dödöu wa ha samösa Lowalangi? Sökhi da'ö! Ba hiza, ira afökha göi faduhu dödöra ba manizinizi ira wa'ata'u.NMa so zanguma'ö: "So khöu wamati, khögu so mbuabua." [Utema linia, umane:] ''Hewisa wangoroma'öu famatimö, na lö buabua? Ba ya'o, tola uforoma'ö khöu mbuabuagu sodanedane ba wamati andrö.Q~Simanö göi wamati andrö si lö buabua; no si lö ösi wamati andrö. V}}|| {%zhyy%xow}wv)u3tQsrqqipoo1nmm8lukjjrihgffBe~e d=c{b)aC`__ ^A^]L\[[ZZxYY:XXSWW1VdUUTSSRR QrPONN.MLL>KK JJMHHEGFEE^DDnCCuBAA@@??>>C=<<0;;H::a9877615r44 3221a000//1.--,V++*))4(('&&^&%[$A##D""!! 9"<qn s *V#nmz > W  [ vv\4sa Alai ira! No la'o'ö lala wa'auri nitörö Ga'ino; ba börö wangisö ba gefe, lafazaumba ira ba lala fa'elungu simane Bileamo; ba simane Kora tekiko ira börö wamadaö.$rA Ba hiza ira samaha'ö sofaya andrö la'o'aya zi lö la'ila, hulö gutu ndru'u si ha mangila fangisö mbotora ira, irege da'ö zolohe ya'ira ba wa'atekiko.wqg Ma na'i Mika'eli samösa, si no sia'a ndra mala'ika, me inötö fasöndra ba fasoso ira gafökha ba wamadöni boto Moze, lö barani ia ba wanguhuku afökha andrö si fao fangelifi, ba hiza iŵa'ö manö: ''Ya So'aya zangotu'ö ya'ugö!''6peAmuata ndra samaha'ö sofayaHe sa'atö simanö, ira sama'ele'ö sofaya andrö lata'unöi wa'aurira ba lö ba dödöra ngawalö kuaso ba latandraŵaisi fefu döi solakhömi.o simane Sodoma ba Gomora awö mbanua si fasui ya'ia, si no tehuku börö wamalua fohorö simane ira mala'ika andrö sondröi fetarora ba la'o'ö lala wa'auri si lö enahöi, irege tehuku ira faoma alitö si lö mamalö, ba tobali famangelama ba niha fefu.-nSSimanö göi faoma böbö si lö tebulö Itaha ba gurunga ndra mala'ika si lö ba dödö fetarora ba sondröi nahiara, irugi luo sebua andrö ba wanguhu ku ya'ira,|mqFamangelama sanandrösa khö ndra samaha'ö sofaya Heŵa'ae no oi aboto ba dödömi da'ö fefu, ba hiza ufasugi ba dödömi wa duhu no I'orifi soiNia So'aya moroi ba danö Mesirayi, ba hiza sa'atö Ilulu ndra niha si lö mamati ba wa'atekiko.l5Oroma wa so ndra niha samasoli ya'ira ba gotaluami, niha si no tetanö töi ba wanema fanguhuku, ya'ia ndra niha si hulö lö ba dödö Lowalangi. Lafuyu'ö kharasi Lowalangida ba lala wa'auri si lö enahöi. La'ositengagö Yesu Keriso, salaŵa si ha samösa ba So'aya ya'ita.pkYMirorogö wamati sindruhu!Ya'ami ira ni'omasi'ö, börö me no i'o'ou sibai ndra'o tödögu ba wanura khömi sanandrösa ba wangorifi andrö si no faoma tatema, andrö wa mo'ömödo wanura khömi famarou dödö andre ba wangamenesi ya'ami, ena'ö miforege wasöndrata ba wondrorogö famati si no tefa'ema samuza ba sagötö fa'ara khö ndra niha ni'amoni'ö.LjYa fa'ebua dödö ba fa'ohahau dödö ba fa'omasi zamönui ya'ami.6ieFangowaiYuda, enoni Keriso ba talifusö Yakobo, zanura sura andre khö ndra niha fefu ni'omasi'ö ba nikaoni Lowalangi Ama ba nirorogö soguna [ba we'aso] khö Yesu Keriso.Vh%Ba hiza utötöna, wa ba wa'alio falukhado khöu, irege tola fahuhuo ita. (1-15) Ya fao khöu wa'atulö! La'owai ndra'ugö ira talifusö ba wamati, ba fa'ema göi wangowaigu khö ndra talifusö zamösana.egC Fondruhö suraOya na sa mena'ö nisuragu khöu, ba hiza lö omasido ufake daŵa faoma fena.cf? Rekomendasi khö DimetrioSanandrösa khö Dimetrio no dozi labe'e wasasita wa sökhi ia; ba ifaduhu'ö göi ia lala wa'aurinia. Ya'aga göi mabe'e wasasita sanandrösa khönia, ba ö'ila wa sindruhu wasasitama andrö.He  Ya'ugö ni'omasi'ögu, böi odumaduma zi lö sökhi andrö, ba hiza si sökhi. Gofu haniha zamalua si sökhi, no si'otarai khö Lowalangi; ba dozi samalua si lö sökhi, lö i'ila Lowalangi.ldQ Börö da'ö na tohare ndra'o dania, ba ufatunö ngawalö zi no ifalua, börö me faweawea ia ba iŵa'ö wehede si lö enahöi sanandrösa khöma; ba lö na sa tobönö ba dödönia da'ö, ma na'i tenga manö ha lö itema ndra talifusö, ba hiza itenaŵa göi niha somasi manema ira talifusö andrö, awö wa ituli'ö ira moroi ba gangowuloa niha samati.ocW Fanegu Diotrefes – Solau si sökhi no si 'otarai LowalangiDuhu sa wa no ufa'ohe'ö zuragu khö ndra niha samati [me föna], ba hiza Diotrefes andrö lö i'akui ndra'aga, börö me omasimasi ia tobali sondrönia'ö ba gotaluara.bwBörö da'ö mo'ömö ita wanema ira niha simane da'ö, ena'ö mo'urakha ita ba halöŵöra soguna ba wa'aduhu Injil.|aqBörö me ba döiNia sa no mofanö ira, ba lö latema hadia ia si'otarai niha si lö faduhu tödö khö Lowalangi.1`[No labe'e wasasita föna ndra niha samati sanandrösa ba wa'omasimö andrö. Ha wa'asökhi na ötolo ira, irege tola latohugö wofanöra, si faudu ba zomasi Lowalangi.2_]Fanolo khö ndra misionarisHe ya'ugö ni'omasi'ögu! No oroma wa'a-lö-faröimö andrö ba ngawalö nifaluamö khö ndra talifusö ba wamati, heŵa'ae ambö fa'ila ami.z^mSambalö lö hadöi fa'omuso dödögu baero wamondrongo wa iraonogu latörö lala wa'aurira ba wa'aduhu [Injil].A]{Omuso sibai dödögu, me tohare ndra talifusö same'e fasasita sanandrösa ba wa'a-lö-faröimö ba wa'aduhu ba ladunödunö sanandrösa ba wanöröu lala wa'auriu ba wa'aduhu andrö.z\mYa'ugö, ni'omasi'ö, udönadöna wa ohahau dödöu ba lö fökhöfökhöu faudu ba wa'auri nosou si no ohauhau.L[FangowaiSatua zanura sura andre khö Gayo ni'omasi'ö ba wa'aduhu.@Z{ La'owai ndra'ugö iraono dalifusöu alawe si no tefili![Y/ Fehede afuriataOya na sa mena'ö zoguna usura khömi, ba hiza lö edönado ufake garate si fao taŵa wanura. Ba hiza utötöna wa tola u'ondrasi samösa ami ba fahuhuo khömi, ena'ö a'oi so wa'omuso dödöda.gXG Börö me gofu haniha zangowai niha simanö, mo'urakha ia ba gamuatania si lö atulö andrö.W Andrö wa na so niha si möi khömi si lö manuriaigö famaha'ö andre, böi mitema ia ba nomomi, ba böi göi mi'owai ia.3V_ Gofu haniha zanalu'i [famaha'ö] da'ö ba i'aröu'ö ia ba wamaha'ö Keriso, lö khönia Lowalangi. Dozi niha sondrorogö famaha'ö andrö, so khönia Nama, he göi Ono.kUOMi'odödögö ena'ö lö taya khömi zi no mafa'ema khömi, ba hiza ena'ö afönu mitema mbuania.]T3Fondrorogö famati sindruhuNo ato ndra samaha'ö sofaya si no mamazawili ya'ira gofu heza, ya'ia ndra niha si lö mangakui wa no tobali ösi niha Yesu Keriso. Niha simanö sa zamaelungu ba si fa'udu khö Keriso.OSDa'e sa wa'omasi andrö, ya'ia wa tatörö lala wa'aurida molo'ö ngawalö goroisaNia. Hewisa zi no mirongo i'otarai wamobörö, da'ö goroisa andrö, ena'ö faudu ba da'ö tatörö lala wa'aurida.QRBörö da'ö, u'andrö khöu, he inagu, wa akha faoma ta'o masi'ö nawöda faoma fatambai. Ba zimane tenga usura khöu sambua goroisa si bohou, ba hiza oroisa andrö no so khöda i'otarai wamobörö.AQ{Fanörö lala wa'auri ba wa'aduhuOmuso sibai dödögu, wa usöndra, wa so ba gotalua ndraonou zanörö lala wa'aurira bakha ba wa'aduhu, faudu ba goroisa si no tatema moroi khö Nama.P7Ya faofao khömi kharasi, fa'ebua dödö ba fa'atulö moroi khö Lowalangi Ama, ba moroi khö Yesu Keriso, si no Ono Nama ba wa'aduhu ba ba wa'omasi.]O3börö wa'aduhu andrö si so bakha ba dödöda ba si faofao khöda sagötö fa'ara.GNFangowaiSatua zanura sura andre khö ninada nifili [Lowalangi] ba ba khö ndraononia fondrege ni'omasi'ögu. Tenga ha ya'o zangomasi'ö, ba hiza göi no fefu niha saboto ba dödö fa'aduhu,dMAYa'ami iraonogu, mi'aröu'ö lala wa'aurimi moroi ba wangolowalangigö si tenga Lowalangi!LBa hiza ta'ila wa no tohare Nono Lowalangi awö wa no Ibe'e khöda wa'aboto ba dödö, ena'ö ta'ila Lowalangi si duhu andrö, ba no faböbö ita ba Zi duhu duhu andrö, ba khö NonoNia, Yesu Keriso. Ya'ia sa Lowalangi sindruhu ba fa'auri si lö aetu.sK_No aboto ba dödöda wa tana khö Lowalangi ita, ba ulidanö andre ma'afefu no barö kuaso zi lö sökhi.9JkAboto ba dödöda wa niha ni'adonogö moroi khö Lowalangi lö mamalua si lö atulö, börö wa'a-ono-lowalanginia solumö'ö ya'ia, ba lö ibabaya ia [afökha] si lö sökhi.WI'Fefu gamuata si lö atulö no horö, ba hiza so horö si lö molohe fa'amate.LHNa so niha sangila fasamösa dalifusönia samalua horö, ya'ia horö si lö irugi molohe fa'amate, akha mangandrö ia khö Lowalangi, ba Ibe'e wa'auri khö dalifusö andrö, ya'ia niha samalua horö si lö irugi molohe fa'amate. So horö solohe fa'amate; sanandrösa ba da'ö lö uŵa'ö, wa lö tola lö'ö mangandrö ia.G!Ba na ta'ila wa Ifondrondrongo gofu hadia ia ni'andröda khöNia, aboto göi ba dödöda, wa no tatema moroi khöNia ngawalö ni'andröda.kFODa'ö sa wa aro wamatida khöNia, ya'ia wa Itehegö gofu hadia ni'andröda si faudu ba zomasi Ia.1E[ Menemene safuria − Fa'auri si lö aetuUsura khömi da'e fefu, ya'ami si faduhu tödö khö Nono Lowalangi, ena'ö aboto ba dödömi wa so khömi wa'auri si lö aetu.Dw Haniha zi so Ono Lowalangi andrö, so khönia wa'auri, ba si lö mangokhögö Ono andrö, lö khönia fa'auri andrö.xCi Da'e wasasita Lowalangi andrö: No I'amualagö khöda wa'au ri si lö aetu, ba OnoNia sa gumbu wa'auri andrö.B% Gofu haniha zi faduhu tödö khö Nono Lowalangi, no i'okhögö wasasita andrö bakha ba dödönia; ba gofu ha niha zi lö faduhu tödö ba wasasita Lowalangi, no ibali'ö sofaya Lowalangi, börö me lö faduhu dödönia ba wasasita Lowalangi sanandrösa khö NonoNia.:Am Na faduhu dödöda ba wasasita niha, mendrua manö wa abölö faduhu dödöda ba wasasita nibe'e Lowalangi. Da'a sa wasasita Lowalangi: Ibe'e wasasita sanandrösa khö NonoNia.B@ya'ia Geheha, idanö ba do, ba ha sambua zi tölu andrö.(?KTobali so tölu zame'e fasasita">=Fasasita sanandrösa khö Nono LowalangiDa'a Ia si tohare faoma idanö [me Itema wanasa] ba faoma do [me mate Ia ba röfa], ya'ia Yesu Keriso, tenga manö ha faoma idanö, ba hiza faoma idanö ba faoma do; ba Eheha zame'e fasasita sanandrösa ba da'ö, ba no sindruhu wasasitaNia.e=CHaniha sa zi tola mangalani ulidanö, baero ira, si faduhu tödö wa Yesu no Ono Lowalangi?<börö me dozi ni'adonogö moroi khö Lowalangi, tola la'alani gulidanö. Famati andrö zangabölö'ö ya'ita ba wangalani ulidanö.;Börö me da'ö sa wa'omasi khö Lowalangi, ya'ia wa tafalua fefu goroisaNia. Lö sa abua wolo'ö ngawalö goroisaNia andrö,: Ba zimanö aboto ba dödöda wa ta'omasi'ö ndraono Lowalangi andrö, na ta'omasi'ö Lowalangi ba tafalua ngawalö goroisaNia.F9Fa'amöna wolaŵa fa'abölö gulidanö Dozi si faduhu tödö wa Yesu andrö no Keriso, no si te'adonogö moroi khö Lowalangi; ba dozi sangomasi'ö samösa Ama, i'omasi'ö göi ndraonoNia.8{No tatema goroisa da'e moroi khö Keriso, wa dozi sangomasi'ö Lowalangi, lö tola lö'ö göi i'omasi'ö dalifusönia.g7GNa so niha sanguma'ö: ''U'omasi'ö Lowalangi'', ba fatuwu sa ia khö dalifusönia, no si falimo ia, börö me niha si lö mangomasi'ö talifusönia ni'ila hörönia, lö tola i'omasi'ö Lowalangi, si lö i'ila hörönia.Y6+Börö da'ö, datafalua wa'omasi, börö me no oföna I'omasi'ö ita Lowalangi.<5qLö fa'ata'u ba wa'omasi andrö, börö me itimbagö wa'ata'u fa'omasi sindruhu andrö. Fa'ata'u sa zamobörö famakao, irege niha sata'u lö na sa nikhamönia fa'omasi sindruhu.c4?Lö fa 'ata'u na so wa'omasi Mo'ahonoa sa wa'omasi andrö bakha ba dödöda, na ba wa'aurida ba gulidanö andre fakhilikhili ita khö Keriso [ba wa'omasi khö Lowalangi], irege lö fa'ata'uda na luo wanguhu ku andrö.=3sNo aboto ba dödöda ba no faduhu dödöda wa'omasi Lowalangi khöda. Lowalangi andrö no fa'omasi; ba niha samalua fa'omasi, ba khö Lowalangi so ia ba ba dödönia so Lowalangi.p2YGofu haniha zangakui wa Ono Lowalangi Yesu, toröi ba dödönia Lowalangi, ba ba khö Lowalangi so ia.s1_No anehega ba fasasi ndra'aga, wa no Ifatenge NonoNia Ama ba gulidanö tobali sangöhöli ösi gulidanö.0 Ba da'ö aboto ba dödöda, wa ba khö Lowalangi so ita awö wa so Ia ba dödöda, ya'ia wa no Ifo'urakha ita ba GehehaNia."/= Samösa lö si no irai mangila Lowalangi, ba na faoma ta'omasi'ö nawöda, lö tebulö Ia bakha ba dödöda, ba mo'ahonoa wa'omasiNia bakha ba dödöda.. Ya'ami ira ni'omasi'ö! Na no simanö wangomasi'ö Lowalangi ya'ita, mo'ömö göi ita ba wangomasi'ö awöda faoma fatambai..-U Da'e wa'omasi andrö: Tenga ya'ita zi no mangomasi'ö Lowalangi, ba hiza Ya'ia zi no mangomasi'ö ya'ita ba si no mamatenge OnoNia tobali höli ba ngawalö horöda., Ba da'ö sa to'ele wa'omasi Lowalangi khöda, ya'ia wa Ifatenge ba gulidanö NonoNia si ha samösa, ena'ö auri ita si fao fama'emaNia.m+SNiha si lö mangomasi'ö, lö aboto ba dödönia Lowalangi, börö me Lowalangi andrö no fa'omasi.m*SLowalangi no fa'omasi Ya'ami ira ni'omasi'ö! Datafaoma ta'omasi'ö nawöda, börö me fa'omasi andrö no moroi khö Lowalangi, ba dozi niha samalua fa'omasi, no ni'adonogö moroi khö Lowalangi ba aboto ba dödönia Lowalangi._)7No si'otarai Lowalangi ita, andrö wa dozi saboto ba dödö Lowalangi, lafondrondrongo niŵa'öda. Haniha zi tenga si'otarai Lowala ngi, lö ifondrondrongo niŵa'öda. Da'ö dandra Geheha wa'aduhu ba eheha sofaya.(}No si'otarai gulidanö andre ira, andrö wa fa'a'ulidanö huhuora, ba lafondrondrongo wehedera niha si'otarai gulidanö.;'oNo si'otarai khö Lowalangi ami, ya'ami iraonogu, ba no mi'alani zi fa'udu andrö, börö me abölö Geheha si so khömi moroi ba zi so khö ndra niha si'otarai gulidanö andre.Y&+Ba hiza niha sangosilö'ögö da'ö, tenga si'otarai Lowalangi ira; eheha si so khöra no eheha zi fa'udu khö Keriso. Ba sanandrösa ba da'ö, no mirongo wa so ia dania, ba no göi so ia ba gulidanö andre.%5Ba da'ö aboto ba dödö mi wa si'otarai Lowalangi gehehara andrö: Dozi sangakui wa no tobali ösi niha Yesu Keriso andrö, no si'otarai Lowalangi.1$[Eheha wa'aduhu - Eheha sofaya Ya'ami ira ni'omasi'ö! Böi alio faduhu dödömi khö ndra niha sanguma'ö wa so khöra geheha, ba hiza mifareso ua ira, ba wamaigi hadia si'otarai Lowalangi geheha si so khöra andrö, börö me ato ndra sama'ele'ö sofaya si no muzawili ba zi sagö rö ulidanö.5#cHaniha zolo'ö oroisaNia, no ba khö Lowalangi so ia ba so ba khönia Lowalangi. Ba si fao fama'ema Geheha nibe'eNia khöda, aboto ba dödöda wa so Lowalangi ba dödöda.?"wDa'a sa goroisaNia andrö, ya'ia ena'ö faduhu dödöda ba döi NonoNia, Yesu Keriso, ba ena'ö faoma ta'omasi'ö nawöda faoma fatambai, faudu ba goroisa si no Ibe'e khöda Keriso.{!oBa tatema gofu hadia ni'andröda khöNia, börö me ta'o'ö ngawalö goroisaNia ba tafalua zi faudu ba dödöNia.f EYa'ami ira ni'omasi'ö! Na lö itegu ita tödöda, so wa'afaduhu dödöda ba khö Lowalangi.Na itegu ita tödöda, [akha aboto ba dödöda] no abölö ebua Lowalangi moroi ba dödöda andrö, sangila hadia ia fefu.]3Ba da'ö ta'ila wa no si'otarai wa'aduhu ita, irege tola ahono ita föna Lowalangi.3Fa'afaduhu dödö ndraono Lowalangi Ya'ami iraonogu! Datafalua wa'omasi tenga si fao fehede si lö ösi, ba hiza akha si fao amuata ba ba wa'aduhu.B}Gofu haniha zokhö harato gulidanö andre, ba i'ila so zo'amböta khö dalifusönia, ba iduhö sa dödönia khö dalifusönia andrö, hewisa wa tola so ba dödönia wa'omasi Lowalangi?(IBa da'ö aboto ba dödöda wa'omasi andrö, ya'ia me no Itehegö wa'auriNia [Keriso] salahida; ba mo'ömö göi ita ba wanehegö fa'aurida salahi dalifusöda.!;Niha si fatiu tödö khö dalifusönia no fagölö ba zamunu niha. Ba no aboto ba dödömi, wa lö hadöi samunu niha so'urakha ba wa'auri si lö aetu.6eNoa sa aboto ba dödöda, wa no awu'a ita moroi ba wa'amate ba tasaŵa wa'auri, börö me ta'omasi'ö nawöda. Niha si lö mangomasi'ö awönia, no ba wa'amate na sa so ia.Z- Böi ahölihöli dödömi, ira talifusö, na fatiu dödö niha gulidanö khömi.9k tenga simane Ka'ino, solo'ö si lö sökhi [ba dödönia], irege ibunu dalifusönia. Hadia mbörö wa ibunu ia? Börö me lö sökhi gamuatania, ba no atulö gamuata nakhinia.y Tandra wa'auri si bohou Da'a sa duria si no mirongo i'otarai wamobörö: Datafaoma ta'omasi'ö nawöda faoma fatambai,1[ Ba da'ö oroma haniha nono Lowalangi ba haniha nono gafökha: Dozi si lö mamalua satulö, tenga si'otarai Lowalangi, ba simanö göi zi lö mangomasi'ö talifusönia.@y Dozi ni'adonogö moroi khö Lowalangi, lö ifalua horö, börö me lö tebulö danömö andrö bakha ba dödönia, ba lö ifalua horö, börö me te'adonogö ia moroi khö Lowalangi.8iNiha samalua horö no si'otarai gafökha, börö me i'otarai wamobörö ifalua horö afökha. Börö da'ö ae wa tohare Nono Lowalangi, ya'ia ba wanudugö halöŵö gafökha.{oYa'ami iraonogu, akha samösa lö samaelungu ya'ami. Dozi samalua satulö no satulö ia, simane Ya'ia no satulö.xiDozi sangiagö khöNia, lö sa'ae ifalua horö; ba dozi samalua horö, lö i'ila ba lö aboto ba dödönia Ia.wgBa no mi'ila, wa no tefa'ele'ö Ia, ena'ö Ilu'i fefu horö nösi gulidanö, ba lö sa falemba khöNia horö.s_Dozi niha samalua horö, no isawö goroisa Lowalangi, börö me horö andrö no fanawö oroisa Lowalangi.\1Dozi niha sanötöna da'e khöNia, no i'amoni'ö ia, simane Keriso no ni'amoni'ö.r ]Ya'ami ira ni'omasi'ö! No tobali ita ono Lowalangi iada'e, ba hiza lö na sa soroma hewisa ita dania. Ba hiza, aboto ba dödöda wa ba ginötö wa'atohare Keriso, tobali fakhilikhili ita khöNia, ba da'ö dania anehe ita hewisa Ia. Hewisa lala wa'auri ndraono Lowalangi? Mifaigi atö, ha wa'ebua wa'omasi ni'amualagö Nama khöda, irege tetötöi ita ono Lowalangi, ba duhu wa no ono Lowalangi ita. Andrö wa lö aboto ba dödö niha gulidanö ita, börö me lö aboto ba dödöra Ia. Na aboto ba dödö mi, wa no satulö Ia, akha göi aboto ba dödömi, wa dozi samalua satulö, tefatumbu'ö moroi khöNia.3 _Iada'a, ya'ami iraonogu, böi mibulö'ö ami ba khö Keriso, ena'ö lö aiwö ita na to'ele Ia dania, ba ena'ö lö aila ita wangondrasi Ya'ia ba ginötö wa'atohareNia.M Sanandrösa khömi samösa, no mitema wombayoini [Geheha] moroi khöNia, irege lö moguna khömi samösa niha ba wamaha'ö ya'ami, börö me fombayoini [Geheha] andrö zamaha'ö ya'ami sanandrösa ba hadia ia fefu; atulö wamaha'öNia ba lö falimosa khöNia; ba simane si no Ifaha'ö khömi Eheha, mi'iagö ba khö Keriso.\1Ndrege da'ö nisuragu khömi sanandrösa khö ndra niha sedöna mamaelungu andrö.Z-Da'e wawu'usa li andrö, si no Ifabu'u khöda Keriso, ya'ia wa'auri si lö aetu.RBa ya'ami, hadia zi no mirongo i'otarai wamobörö, akha lö mamalö so ba dödömi. Na lö mamalö so ba dödömi zi no mirongo i'otarai wamobörö andrö, soso ami ba khö Nono ba he göi khö Nama.\1Dozi sangosilö'ögö Ono, lö khöra Ama; dozi sangakui Ono, so göi khöra Nama.2]"Ha sambua Ndra'aga Nama" Haniha sa zi falimo andrö baero niha sangosilö'ögö wa Yesu andrö no Keriso? Da'ö zolaŵa Keriso, ya'ia zangosilö'ögö Ama he göi Ono.;oUsura khömi da'e, tenga börö me lö aboto ba dödömi zi duhu, ba hiza mendrua manö börö me no aboto ba dödömi ba aboto göi dödömi wa lö tumbu waya moroi ba zi duhu.xiBa no mitema wombayoini [Geheha] moroi khö [Keriso] Ni'amoni'ö, irege aboto ba dödömi zi duhu andrö fefu.>uAwöda sa ira me föna, ba hiza sindruhunia tenga sa awöda ira, börö na awöda mena'ö ira, tatu lö tobali ira laŵada, ba hiza alua da'ö, ena'ö oroma wa lö dozi ira awöda.Si fa'udu khö Keriso Ya'ami iraonogu, no amozua ginötö iada'a, ba simane si no mirongo, wa tohare dania zi fa'udu khö Keriso, simane iada'e no ato zi maoso ba wolaŵa Keriso. Moroi ba da'ö aboto ba dödöda, wa no inötö safuria ginötö andre.!Taya sa gulidanö andre si fao awö ngawalö zomasi la'okhögö niha, ba hiza niha samalua somasi Lowalangi lö tebulö irugi zi lö aetu.^~5Börö me fefu zi so ba gulidanö andre, ya'ia wangisö dödö ba nösi niha ba fangisö si tumbu ba wamaigi hadia ia ba fayaŵasa ba wehede ba ba gamuata, fefu da'ö tenga si'otarai Nama, no si'otarai gulidanö.}!Böi mi'omasi'ö gulidanö andre ma hadia ia ngawalö nösinia. Niha sangomasi'ö ulidanö andre, lö sa'ae ba dödönia fangomasi'ö Ama.D|Usura khömi, ya'ami iraono, börö me no aboto ba dödömi Nama. Usura khömi, ya'ami sagawuyu boto, börö me mitema wa'abölö moroi ba daroma li Lowalangi ba wangalani si lö sökhi.,{Q Usura khömi, ya'ami ira ama, börö me no aboto ba dödömi Ia si no i'otarai mböröta. Usura khömi, ya'ami si bohou ebua, börö me no mi'alani zi lö sökhi.Uz# Usura khömi da'e, ya'ami iraonogu, börö me te'efa'ö horömi ba döiNia.Dy Ba hiza, niha si fatuwu khö dalifusönia, bakha ba zogömigömi so ia, ba ibayaisi lalania ba wa'ogömigömi ba lö i'ila hezo möi ia, börö me ibalugö hörönia sogömigömi andrö.oxW Niha sangomasi'ö talifusönia, bakha ba haga so ia, ba ma'ifu lö hadöi khönia samobörö fangala.wy Niha sanguma'ö wa bakha ba haga so ia, ba afökhö sa dödönia khö dalifusönia, bakha ba zogömigömi na sa so ia.Hv Heŵa'ae simanö, oroisa si bohou sa'atö nisuragu khömi, ya'ia goroisa si no tefaduhu'ö ba khöNia ba ba khömi, börö me itugu taya wa'ogömigömi ba no ibörögö humaga haga sindruhu.Iu Oroisa si bohou Ya'ami ira ni'omasi'ö! Tenga sa oroisa si bohou nisuragu andre khömi, no oroisa si no so khömi i'otarai wamobörö. Oroisa si tohöna andrö, ya'ia daroma li si no mirongo.{toDozi sanguma'ö wa no ha sambua ia khöNia, mo'ömö ia ba wanörö lala wa'auri simane lala wa'auri Yesu Keriso. s9Ba hiza, dozi solo'ö taroma liNia, ba khönia sindruhundruhu no afönu wa'omasi si'otarai Lowalangi; ba da'ö aboto ba dödöda wa ba khöNia so ita.rDozi sanguma'ö no aboto ba dödögu Yesu Keriso, ba lö sa i'o'ö goroisaNia, no si falimo ia ba lö si duhu ba dödönia.[q/Ba da'a dandra, wa no aboto ba dödöda Ia, ya'ia na ta'o'ö ngawalö goroisaNia.ipKYa'ia sa zi tobali höli horöda, ba tenga ha horöda manö, no horö nösi gulidanö ma'afefu.NoKeriso zama'ema khöda He ya'ami iraonogu, usura khömi da'e, ena'ö lö mifalua horö. Ba hiza na so zamalua horö, so khöda samösa zama'ema khö Nama, ya'ia Yesu Keriso, satulö tödö andrö.nw Na taŵa'ö wa lö irai tafalua horö, no tabali'ö si falimo Lowalangi andrö ba lö bakha ba dödöda taroma liNia.m Na ta'akui wa si so horö ita, ba satulö Ia ba si lö faröi, irege I'efa'ö fefu horöda ba I'ehaogö ita moroi ba zi lö sökhi fefu.llQNa taŵa'ö tödöda wa si lö horö ita, no talimo ita samösa, ba lö si duhu bakha ba dödöda.8kiBa hiza, na tatörö lala wa'aurida ba haga, simane Ya'ia si no so bakha ba haga, ba tasöndra wa-ha-sambua; ba do Yesu Keriso, OnoNia, zangehao ya'ita moroi ba horöda fefu. jNa taŵa'ö ha sambua ita khöNia, ba hiza sa tatörö lala wa'auri da ba wa'ogömigömi, no si falimo ita ba lö atulö nifaluada.0iYLowalangi ba no haga Da'e sa duria si no marongo moroi khöNia, irege maturiaigö göi khömi: Lowalangi andrö no haga, ba ba khöNia ma'ifu lö hadöi sogömigömi.>hwMasura khömi da'e, ena'ö a'oi so wa'omuso dödömi.Hg hadia zi no ma'ila ba si no marongo, da'a göi nituriaigöma khömi, ena'ö ha sambua ami khöma. Fa-ha-sambua andrö si so khöda, no fa-ha-sambua khö Nama ba ba khö NonoNia, Yesu Keriso.#f?no to'ele wa'auri andrö, ba no ma'ila, ba fasasi ndra'aga ba maturiaigö khömi wa'auri si lö aetu andrö, si faofao khö Nama ba si no tefa'ele'ö,―`e9Taroma Li Wa'auri Hadia ia zi no so i'otarai wamobörö, si no marongo, si no ma'ila faoma höröma samösa, si no anehe ndra'aga ba si no mababaya faoma tangama samösa, sanandrösa ba Daroma Li Wa'auri andrö,―'dGYa itugu tedou ami bakha ba kharasi ba fa'aboto ba dödö Zo'aya ba Sangorifi ya'ita, Yesu Keriso. KhöNia sa lakhömi i'otarai da'e irugi zi lö aetu. Amen.bc=Fangasiwai sura Ba ya'ami, ira ni'omasi'ögu, me no tohöna mi'ila da'e fefu, mi'angelama, ena'ö lö tedönisi ami ba wa'elungu niha si lö aboto ba dödö oroisa Lowalangi, ba böi taya khömi lohelohe saro andrö.NbIzarazara da'ö bakha ba ngawalö zurania fefu, na fahuhuo ia sanandrösa ba da'ö. Duhu sa wa bakha ba ngawalö zurania andrö so göi ösa zagabua famoto khi, irege lafuta da'ö ira niha si lö tödö ba si lö aro famati, tobali famakikora samösa, simane nilaura göi ba ngawalö zura tanö bö'ö [ba zura ni'amoni'ö].>auMi'oguna'ö wa'ebolo dödö Zo'aya andrö ba wanö ndra fangorifimi, simane si no isura khömi Faulo göi, talifusöda ni'omasi'ö andrö, faudu ba wa'atuatua si no tebe'e khönia.L`Fa'atalifusö Wetero ba Faulo Börö da'ö, ya'ami ira ni'omasi'ögu, fao wa mibalobaloi da'ö fefu, mi'oigö dödömi, ena'ö si lö sinegu ba sohauhau dania ami fönaNia, irege ahono dödömi.n_U Ba hiza, faudu ba zi no Ifabu'u, tabalobaloi mbanua si yaŵa awö danö si bohou, safönu fa'atulö.@^y ba ba zimanö mibalobaloi wa'atohare luo Zo'aya ba mi'alio'ö na'i we'asonia? Ba ngaluo da'ö dania akhozi mbanua si yaŵa ba galitö, ba ba holaholania ahori gulidanö ma'asagörö.~]u Na tedudugö sa da'ö fefu, hadia, lö abölö sökhi na miforege wanörö lala satulö ba wolo'ö somasi Lowalangi,\# Banua si yaŵa awö danö si bohou Ba hiza hulö we'aso zanagö wa'atohare luo Zo'aya andrö. Ba ngaluo da'ö taya dania mbanua si yaŵa si fao fe'ugu'ugu sabölöbölö, ba fefu zi so ba mbanua si yaŵa tekiko ba wa'akhozi, ba taya gulidanö awö nö sinia ma'afefu.}[s Lö arörö dödö Zo'aya ba wamönui amabu'ula liNia, simane niŵa'ö niha ösa wa no fa'arörö dödö, ba hiza no Ibologö dödöNia khömi, börö me omasi Ia na samösa lö si tekiko; omasi sa Ia na fefu niha lasöndra wamalalini era'era.:ZmBöi zi lö aboto ba dödömi zi sambalö andrö, ya'ami ira ni'omasi'ö, ya'ia wa ba hörö Zo'aya sara ngaluo hulö zi hönö fakhe, ba si hönö fakhe hulö zi ha ma'ökhö.SYBa hiza si fao taroma li andrö göi te'irö'ö mbanua si yaŵa awö danö si so iada'e ba wamatörö ya'ia ba galitö, tetenagö ia irugi luo wanguhuku ba famakiko ira niha si lö ba dödö Lowalangi.cX?ba faoma idanö andrö göi tefakiko gulidanö si föföna, ya'ia me itörö molö sebua.YW+Ba wanguma'ö simane da'ö, hulö no tobini khöra wa si fao taroma li Lowalangi tewöwöi mbanua si yaŵa awö danö, awö wa ulidanö andre tedöni yaŵa moroi ba nidanö ba te'a'aro'ö ba gotalua nidanö,GAto niha solo'ö lala wa'aurira safönu fangisö, ba börö ira te'o'aya lala si duhu andrö.W='Ira samaha'ö sofaya ba fanguhuku ya'ira Hulö simane fe'aso ndra sama'ele'ö sofaya ba gotalua soi Lowalangi me föna, simanö göi dania so ba gotaluami ndra samaha'ö sofaya. Lafa'ema wamaha'ö selungu samakiko niha. La'ositengagö Zo'aya si no mangöhöli ya'ira, ba ba zimanö la'alio'ö wa'atohare wa'atekiko sangahawui ya'ira.&<Ebörö me ma'ifu lö hadöi fama'ele'ö si tumbu ba wa'edöna dödö samösa niha, ba hiza fahuhuo niha ba döi Lowalangi si fao famarou Geheha Ni'amoni'ö. #~~O}T|{{2zz"yxxwwv!ttgsrq|pp!oznfmm/llkk:jii8hgfeee&d)cbaa`_!^]\\^[ZYYX>WWVWUyU9TTKTSRlQPPCOOMML KNJIIBHPGGAFEED9CC/BAA@E?>==LuBa ba zi fasui dadaoma andrö so dua wulu a öfa dadaoma bö'ö. Ba dadaoma bö'ö andrö mudadao ndra satua si dua wulu a öfa, samake nukha si takile ba takula ana'a ba högöra.~KuSikhala Zidadao andrö hulö feremata Yaspidi ba feremata Sardio, ba sambua ndrumi samasui dadaoma hulö Smaragdino.yJkI'anema'ö Ifatörö ndra'o Eheha, ba u'ila: So sambua dadaoma ba zorugo, ba ba dete dadaoma andrö so Zidadao.'IGLiturgi ba zorugo – Lakhömi LowalangiAefa da'ö ufazaŵa hörögu ba u'ila: So mbawandruhö ba zorugo si no teboka, ba li Zi hede hulö li dorofe, si no urongo no mege, ifuli humede khögu, Imane: "Aine yaŵa ba da'e, ba Uforoma'ö khöu hadia ia zi lö tola lö'ö alua aefa da'a."{HoHaniha zi tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo niŵa'ö Geheha ba ngawalö gangowuloa ndra niha samati."G Haniha zi möna, Utehegö wa mudadao ia awögu ba dadaomaGu, simane Ya'o si no möna dumadao Ndra'o awö NamaGu ba dadaomaNia.ZF-Hiza no muzizio Ndra'o föna mbawandruhö ba Ubököbökö. Gofu haniha zamondrongo liGu ba samokai bawandruhö, möiDo khönia yomo ba wamalukhaisi ya'ia, orudu manga Ndra'o khönia ba orudu manga ia khöGu.fEEGofu haniha ni'omasi'öGu, Udegudegu ba U'otu'ö. Börö da'ö forege ba falalini gera'erau.DyUfarou dödöu ba wowöli ana'a khöGu si no tetunu ba galitö, ena'ö tobali ndra'ugö si kayo; simanö göi nukha safusi, ena'ö ö'onukha ba lö oroma wa'ailamö börö wa'a-lö-nukha; simanö göi daludalu hörö, ena'ö tola ö'ila hadia ia.9CkÖŵa'ö kayo ndra'o ba a'oi so khögu awö wa lö ambö ndra'o hadia ia! Lö sa ö'ila wa no si lö harazaki ndra'ugö ba sahakhö dödöda, si numana, si lö nukha ba sau'a.B}Ba börö me sanaukhunaukhu ndra'ugö, tenga sokafu ba tenga göi saukhu, andrö wa Utura'ö ndra'ugö moroi ba mbawaGu.ANo U'ila nifaluamö, ya'ia wa tenga sokafu ndra'ugö ba tenga göi saukhu. Ha wa'asökhi na sokafu ndra'ugö ma zui saukhu.n@UNi'oroi'ö ba Gereja si so ba Laodikia: Forege ba falalini gera 'erau! "Da'e ösura khö mala'ika Gereja si so ba Laodikia: Da'e niŵa'ö zotöi Amen andrö, sasi si lö faröi ba satulö, sia'a ba gotalua ni'a'asogö Lowalangi:{?o Haniha zi tola mamondrongo, ya mohaogö wamondrondrongo niŵa'ö Geheha ba ngawalö gangowuloa ndra niha samati."> Haniha zi möna, Ubali'ö ia ehomo ba Nomo LowalangiGu, ba lö tebulö so ia ba nahia andrö. Ba khönia Usura döi LowalangiGu, awö döi mbanua LowalangiGu, ya'ia Yerusalema si bohou nidada moroi ba mbanua si yaŵa moroi khö LowalangiGu, awö döiGu si bohou.w=g Lö ara tö tohareDo! Böi böhöli zi no ötema, ena'ö samösa lö niha sangai takula wemöna andrö khöu.:<m börö me no örorogö goroisaGu ba wanaha tödö. Börö da'ö Ulumö'ö ndra'ugö ba ngaluo wanandraigö sangahawui ulidanö ma'asagörö ba wamareso ösi gulidanö ma'afefu.;  Hiza, Ube'e dania khöu ösa moroi ba gotalua zinagoga zatana, ya'ia ndra niha samotöi ya'ira niha Yahudi, ba hiza sa tenga, no si falimo ira. Hiza, U'alui lala ena'ö möi ira khöu ba wangalulu föna gaheu ba aboto ba dödöra wa U'omasi'ö ndra'ugö,R:No U'ila hadia nifaluamö. Hiza, no Ubokai khöu mbaŵandruhö, ba samösa lö si tola mondruhö ya'ia. Heŵa'ae lö abölö ndra'ugö, no sa atö ö'o'ö daroma liGu ba lö ni'osilö'ögömö töiGu.%9CNi'oroi'ö ba Gereja si so ba F iladelfia: Böi böhöli zi no ötema! "Da'e ösura khö mala'ika Gereja si so ba Filadelfia: Da'e niŵa'ö Ni'amoni'ö ba Siduhu andrö, Sololohe ono kusi Dawido. Na no Ibokai, samösa lö si tola mondruhö; na no Iduhö, samösa lö si tola mamokai.v8eHaniha zi tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo niŵa'ö Geheha ba ngawalö gangowuloa niha samati."/7WHaniha zi möna, simanö wame'e khönia nukha safusi. Lö sa'ae Uheta döinia ba mbuku wa'auri, ba hiza U'akui ia tanö föna NamaGu ba tanö föna ndra mala'ikaNia.6/Ba hiza, so khöu ösa niha ba Sarde si lö mana'unöi nukhara. Fao dania ira awöGu wangonukha nukha safusi, börö me sinangea sa ira ba da'ö.~5uBörö da'ö, törö tödöu hewisa wa'auri si no ötema ba famaha'ö si no örongo me föna; böi böhöli da'ö, ba hiza fofa'auri mangawuli. Börö na lö maoso'ö, tohareDo dania hulö zanagö, ba lö ö'ila ha wa'ara ginötö möiDo khöu.4Faoso'ö ba abe'e'ö zi so khöu na sa si no arakhagö mate, börö me lö nisöndraGu halöŵöu sowua föna LowalangiGu.35Ni'oroi'ö ba Gereja si so ba Sarde: Fofa 'auri mangawuli!"Da'e ösura khö mala'ika Gereja si so ba Sarde: Da'e niŵa'ö Zokhö si fitu Eheha Lowalangi andrö awö ndröfi si fitu andrö: No U'ila nifaluamö, ya'ia wa lafotöi [Gereja] sauri ndra'ugö, ba hiza sa no si mate.u2cHaniha zi tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo niŵa'ö Geheha ba ngawalö gangowuloa niha samati.B1ba Ube'e khöNia ndröfi madala [sihaga ba zihulöwongi].y0kba ifatörö ira faoma si'o si'öli, terasa ira simane bowoa tanö,― simane si no Utema moroi khö NamaGu,―o/WHaniha zi möna ba samalua halöŵöGu irugi gamozua, Ube'e khönia kuaso ba wamatörö ngawalö soi;=.uBa hiza, si so khömi akha mirorogö irugi tohareDo.Z--Ba ba khömi, ira tanö bö'ö ba Diatira, si lö molo'ö famaha'ö andrö ba si lö mamamaha ya'ia ba wangila kiŵökiŵö zatana, simane niŵa'öra andrö, Uŵa'ö khömi: Lö Ufonoro ami noro tanö bö'ö.',GUbunu fefu ndraononia, ena'ö aboto ba dödö Gereja misa, wa Ya'o zamareso era'era ba sangila tödö niha, awö wa Usulöni ba zamösana molo'ö nifaluania.++OHiza sa Ufazaumba ia ba naha zofökhö, ba ira awönia sohoröni ya'ia Ufazaumba bakha ba wamakao sabölöbölö, na lö labato wamalua fa'a-lö-sökhira andrö. * No Ube'e khönia ginötö, ena'ö ifalalini gera'erania. Ba hiza lö omasi ia ifalalini gera'erania ba wondröi fohorö andrö.\)1Ba hiza so zi fatimba khöGu ba khöu, ya'ia wa ötehe Isabela andrö, ira alawe samotöi ya'ia sama'ele'ö, ba wamaha'ö ba ba wamaelungu ira enoniGu, irege mohorö ira ba la'a gö si no tefasömba'ö ba nadu.!(;No U'ila ngawalö nifaluamö, ya'ia wa'omasiu, bua wamatiu, fanolou ba zi numana awö wanaha tödöu. Amuatamö safuria italu'i gamuatamö si föföna.m'SNi'oroi'ö ba Gereja si so ba Diatira: Mirorogö zi so khömi! "Da'e ösura khö mala'ika Gereja si so ba Diatira: Da'e niŵa'ö Nono Lowalangi, si hulö holahola galitö höröNia, ba si hulö tembaga nitunu ba galitö aheNia:!&;Haniha zi tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo niŵa'ö Geheha ba ngawalö gangowuloa ndra niha samati. Haniha zi möna, Ufo'urakha ia ba manna si tobini andrö, awö wa Ube'e khönia gara safusi si no tesura töi si bohou, si lö la'ila gofu haniha baero zanema ya'ia."%{Börö da'ö, falalini gera'erau! Na tenga simanö, ba wa'alio möiDo khöu ba Usuwö ira faoma gari si'otarai mbawaGu.Z$-So göi ösa ba gotaluami niha solo'ö famaha'ö ndra niha solo'ö khö Nikolao.j#MBa hiza so ösa zi fatimba khöGu ba khömö, ya'ia wa so ösa ba gotaluami zolo'ö famaha'ö Mbileamo, sanguma'ö khö Mbalaki ba wamaelungu Iraono Gizara'eli, ena'ö la'a gö si no tefasömba'ö ba nadu ba lafalua wohorö.z"m U'ila heza so nahiamö, ba zi so dadaoma zatana. Ba hiza lö si faröi ndra'ugö ba döiGu, ba lö ni'osilö'ögömö famatiu ba khöGu, he göi ba ginötö me Antipas, sasiGu si lö faröi andrö, tebunu ba nahami si no naha zatana andrö.w!g "Da'e ösura khö mala'ika Gereja si so ba Pergamo: Da'e niŵa'ö Zololohe gari satarö andrö si faoma bawa:q [ Haniha zi tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo niŵa'ö Geheha ba ngawalö gangowuloa ndra niha samati. Haniha zi möna, tebai i'alani ia fa'amate si mendrua andrö." Ni'oroi'ö ba Gereja si so ba Pergamo: Rorogö wamatiu!} Böi ata'ufi ngawalö wamakao si falukha'ö dania. Hiza sa so ösa ba gotaluami dania nibe'e gafökha ba gurunga ba wanandraigö ya'ami, ba tefakao ami fulu ngaluo wa'ara. Ya lö faröi ndra'ugö irugi wa'amate, ba Ube'e dania khöu dakula wa'auri.G No U'ila wa'amaraseu ba fa'anumanau,― ba hiza sa kayo ndra'ugö,― awö wanandraŵaisi moroi khö ndra niha samotöi ya'ira niha Yahudi, heŵa'ae tenga, ba hiza no sinagoga gafökha ira.FNi'oroi'ö ba Gereja si so ba Smirna: Böi ata'ufi wamakao!"Da'e ösura khö mala'ika Gereja si so ba Smirna: Simane niŵa'ö Zi föföna ba Safuria andrö, Si no mate ba Si no ifuli auri:b=Haniha zi tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo niŵa'ö Geheha ba ngawalö gangowuloa ndra niha sa mati. Haniha zi möna, Ufo'urakha ia ba mbua geu fangorifi andrö si so ba kabu Faradaiso khö LowalangiGu."Ba hiza so khöu zambalö zi sökhi, ya'ia wa ö'ogorofi ngawalö gamuata ndra niha solo'ö khö Nikolao andrö, sogoro Ndra'o göi.ykBörö da'ö, törö tödöu ha wa'abakha no aekhu tou ndra'ugö, ba falalini gera'erau ba fuli falua zi no öfalua ba mböröta. Na tenga simanö, möiDo dania khöu ba Udöni naha wandrumö moroi ba nahiania, na lö öfalalini gera'erau.[/Ba hiza so zi fatimba khöGu ba khömö, ya'ia wa öröi wa'omasiu ba wamobörö.\1No ebolo dödöu ba ötaha wamakao börö Ndra'o, ba lö sa'atö aetu wanötönau.{oNo U'ila ngawalö nifaluamö, fa'erege dödöu ba he göi fanaha tödöu. U'ila wa lö ötehegö wa so niha si lö sökhi [ba khöu], ba no öfareso ndra niha samotöi ya'ira rasul, heŵa'ae tenga rasul sa ira, irege ösöndra wa sofaya ira.mSNi'oroi'ö ba Gereja si so ba Nefeso: Bohouni wa'omasiu! "Da'e ösura khö mala'ika Gereja si so ba Nefeso: Simane niŵa'ö Zololohe döfi si fitu ba dangaNia kambölö ba sowaöwaö ba gotalua naha wandru ana'a andrö si fitu:jMDa'e sa rahasia zi fitu ngawua ndröfi ni'ilau ba dangaGu kambölö awö naha wandru ana'a andrö si fitu: Döfi si fitu ya'ia ndra mala'ika sa maigimaigi Gereja si fitu; ba naha wandru si fitu ya'ia Gereja andrö si fitu.''taBörö da'ö, sura hadia zi no ö'ila, he salua iada'a ba he göi si lö tola lö'ö alua dania aefa da'a.'ba Sauri andrö! No mate Ndra'o, ba hiza no auri Ndra'o irugi zi lö aetu. Ya'o zololohe ono kusi mbawandruhö wa'amate awö mbanua niha tou.2]Me u'ila Ia, alau tou ndra'o föna gaheNia hulö niha si no mate, ba hiza Itufa ndra'o faoma tangaNia kambölö ba Imane: ''Böi ata'ufi! Si föföna Ndra'o ba Safuria,-SBa dangaNia kambölö no Igogohe fitu ngawua ndröfi, ba moroi ba mbawaNia möi baero wöda satarö si faoma bawa, ba bawaNia humaga hulö luo si haga ba zi laluo.[/ba aheNia hulö tembaga nitunu ba galitö, ba liNia hulö we'ugu'ugu molö sebua.zmHögöNia awö mbuNia afusi hulö mbu mbiribiri, simane salju wa'afusinia, ba höröNia hulö holaho la galitö,   Ba gotalua naha wandru andrö so Samösa zi hulö nono niha, samake baru sanau irugi gahe, ba tötö'aNia no mamabö talu ana'a.   Ba ubali'ö ndra'o ba wamaigi haniha zi hede khögu. Ba me ubali'ö ndra'o, u'ila fitu naha wandru nifazökhi moroi ba gana'a.L  imane: ''Sura ba mbuku hadia ia ni'ilau ba fa'ohe'ö khö ndra si fitu angowuloa ndra niha samati andrö si so ba Provinsi Asia: Efeso, Smirna, Pergamo, Tiatira, Sarde, Filadelfia ba Laodikia.''d A Me luo Zo'aya no Ifatörö ndra'o Eheha, ba urongo tanö furigu li sebua, hulö li dorofe,  Angilata ba Luo Zo'aya – Famatenge YohaneYa'odo, Yohane, talifusömi ba awömi bakha ba wamakao ba ba gamatöröŵa ba ba wanaha tödö ba khö Keriso Yesu, no so ndra'o ba hulo sotöi Fatemo börö daroma li Lowalangi ba börö wasasita sanandrösa khö Yesu.# ?''Alfa Ndra'o ba Omega'', Iŵa'ö So'aya, Lowalangi si so ba ginötö iada'a, ba ginötö si lalö ba si so ba ginötö dania ba si lö ambö fa'abölö.DHiza, tohare Ia ba lawuo, ba dozi hörö oi la'ila Ia, he göi ya'ira si no mamahö Ya'ia; ba dozi soi oi labözibözi dötö'ara ba wa'alangu dödö [börö wa'atohareNia]. Ya'ia, amen.ba si no mo mbali'ö ya'ita amatöröŵaNia ba tobali ere khö Lowalangi, AmaNia. KhöNia sa lakhömi ba kuaso sagötö fa'ara. Amen.}ba moroi khö Yesu Keriso, sasi si lö faröi andrö, sia'a ba gotalua niha ni'orifi moroi ba wa'amate ba samatörö yaŵa ndra salaŵa ba gulidanö andre. Ya'ia zangomasi'ö ya'ita ba si no mangehaogö ya'ita moroi ba ngawa lö horöda ba ndroNia,4aFangowai ba zi fitu GerejaYohane [zama'ema sura andre] khö ndra angowuloa niha samati si so ba Provinsi Asia. Ya faofao khömi kharasi ba fa'atulö moroi khö Lowalangi si so ba ginötö iada'a, ba ginötö si lalö ba ba ginötö dania, ba moroi khö Geheha si fitu andrö si so föna dadaomaNia,)KYa owuawua dödö niha sombaso daroma li wama'ele'ö andre ma samondrongo ya'ia, awö niha solo'ö si no tesura ba zura andre, börö me no ahatö ginötönia.Ibe'e wasasita sanandrösa ba daroma li Lowalangi ba sanandrösa ba niforoma'ö Yesu Keriso khönia, ya'ia fefu ngawalö zi no i'ila.#?Fehede famasao moroi khö zama'ele'ö Da'e wama'ele'ö moroi khö Yesu Keriso, nibe'e Lowalangi khöNia ba wangoroma'ö khö ndra enoniNia sanandrösa ba zi lö tola lö'ö alua ba ginötö si lö ara tö. Si fao fama'ema Mala'ika nifatengeNia no Iforoma'ö khö genoniNia, Yohane.^5ya'ia Lowalangi si ha samösa, Sangorifi ya'ita si fao fama'ema Yesu Keriso, So'aya ya'ita, khöNia sa lakhömi, fa'asalaŵa, fa'abölö awö kuaso i'otarai me lö inö tö na, iada'a, ba irugi zi lö aetu. Amen.6eFangandrö ba fanunoKhöNia, sangila mondrorogö ya'ami, ena'ö lö manendre ami, ba sangila mamonahia ya'ami ba lakhömiNia si fao fa'owuawua dödö ba ba wa'a-lö-sinegu,X)mi'orifi ira ba wanöbi ya'ira moroi ba galitö. Miforoma'ö göi wa'omasimi khö ndra niha bö'ö andrö, ba hiza akha si fao fangelama, ma na'i mi'arou'ö ami moroi ba nukha si no irai falemba ba nösira.H~ Miforoma'ö wa'ahakhö dödömi khö ndra niha sangiwa tödö,}'Mi'a'aro'ö ami ba wa'omasi Lowalangi fao fodönadöna fa'ahakhö dödö Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso, solohe ya'ami ba wa'auri si lö tebulö.|7Ba hiza ya'ami, ira ni'omasi'ö, mifodanedane wa'aurimi ba dete wamatimi si no fondrege ni'amoni'ö ba mi'angandrö ba wa'abölö Geheha Ni'amoni'ö.s{_Ya'ira zamobörö fabalisa gera'era, nifatörö wangisöra samösa ba tenga nidönia'ö Geheha Lowalangi.z%me lamane khömi: Ba ginötö safuria andrö dania so ndra niha sango'aya, sanörö lala wa'aurira molo'ö isö'isö dödöra si lö sökhi.y+Famangelama ba menemeneBa hiza, ya'ami ni'omasi'ö, mitörötörö tödömi wehede si no tohöna laŵa'ö ira rasul Zo'aya ya'ita, Yesu Keriso,@xyLö mamalö mukökökö kö ira ba latahigö Lowalangi börö zalua khöra, fangisö dödöra zamatörö fa'aurira; fayaŵasa zi so ba mbewera ba lasunosuno niha na la'ila so harera.=wsba wangetu'ö hukura fefu ba ba wanguhuku niha si lö ba dödö Lowalangi börö gamuatara si lö sökhi, ba börö ngawalö wehedera si lö enahöi ba wanandraŵaisi Lowalangi.''wvgNo tohöna tefa'ele'ö wa so zamaha'ö sofayaSimanö göi mama'ele'ö Henoki, nga'ötö si mewitu i'otarai Gadamo, sanandrösa khö ndra samaha'ö sofaya andrö, imane: ''Hiza, tohare dania Zo'aya si fao hönö wa hönö ndra mala'ikaNia(uI Hulö ndrulu nasi samu'i ira, samogotu fangailara samösa; hulö ndröfi si lö manörö lalara ira, irege tehönagö nahiara ba zogömigömi sagötö fa'ara.t{ Ya'ira andrö zana'unöi fatomesami nifotöi agape, lö aila'aila ira wemanga, ba ha ya'ira manö ni'era'erara; hulö lawuo si lö ösi ni'oloi'ö nangi ira; töla geu si lö mowua ba mbaŵa wa'amowua, eu nidöni ŵa'a ira si lö tola lö'ö mate. ~~}>|| {8zmyyxpwvv*utsskrrq.ponnhmllkjihhggfeedcbba6`__^]\\[8ZZYY=XuWW?VRUTTmSRRCQPOO,NM LKJII HGGlFFE/D/CC>B+A@@?>=<<;;F:g9|88$766J55;4332H10//..-Q-,M+<*))(s'&%l$$#n""K!W $b/4U{88u+@LZjI q . F y=}8ggOFefu ngawalö gangowuloa ndra saradadu si so ba zorugo la'o'ö Ia, fakudo ira ba hulu kudo safusi ba no lafake mbaru si sökhi ba safusi.YN+ No Ifake nukha si no te'ungugö ba ndro, ba lafotöi Ia: "Taroma Li Lowalangi." M9 Hulö holahola galitö höröNia ba ba högöNia oya dakula, ba ba khöNia no tesura sambua döi si lö aboto ba dödö gofu haniha, baero Ia samösa.ML Fanguhuku utu ndru'u ba sama'ele'ö sofayaBa u'ila teboka zorugo, ba hiza kudo safusi, ba Si so yaŵa ba hulunia tefotöi "Si lö faröi ba Si duhu." I'etu'ö huku ba fasuwö Ia si fao fa'atulö.AK{ Ba ufalögu ndra'o tou ba danö tanö fönania ba wangalulu khönia, ba hiza imane khögu: "Böi angalulu khögu! Enoni sa ndra'o si fao awöu ba awö ndra talifusöu si no mame'e fasasita sanandrösa ba khö Yesu. Angalulu khö Lowalangi! Börö me fasasita sanandrösa khö Yesu no tuho ngawalö wama'ele'ö."3Fa'omuso dödö börö wa'atekiko MbabilonaBa so samösa mala'ika sabölö, ifazaŵa sambua gowe sebua, simane fa'ebua gara fogili gandru, ifazaumba bakha ba nasi ba imane: "Simane sa wa'abölöbölö tetibo'ö si tou Mbabilona, banua sebua andrö, ba lö tesöndra sa'ae ia.l=QFa'omuso dödö ba zorugoMi'omusoi'ö dödömi börö ia, he ösi zorugo; ba ya'ami ira niha ni'amoni'ö, ira rasul ba ira sama'ele'ö, mi'omusoi'ö dödömi, me no I'etu'ö hukunia Lowalangi sodanedane ba zi no ifalua khömi.n<ULahawui högöra awu ba mu'ao ira si fao fe'e ba ngenungenu, lamane: "Alai, alai ndra'ugö, banua sebua, si no mombali'ö kayo fefu niha si so köfa ba nasi börö wa'akayonia andrö, börö me ha ba zi sambua jam no tekiko ia."p;YMu'ao ira me la'ila zimbo galitö sogozi ya'ia, lamane: "Hadia sa mbanua si fagölö ba mbanua andre?"~:uDozi durumudi, ono göfa awö ndra niha soloyo ba fefu niha sangalui soguna khöra ba nasi, la'aröu'ö ira wezizio.g9Glamane: "Alai, alai ndra'ugö, banua sebua, si no mangonukha si takile, soyosobowodoru ba soyosaraidöraidö ba samake gamagama ana'a, feremata ba manimani, börö me ha ba zi sambua jam tefakiko fefu wa'akayomö andrö."*8MIra saniaga si no tobali kayo ba wamawa khöu gamagama andrö, la'aröu'ö ira wezizio börö wa'ata'ura famakao si göna ya'ugö, ba si fao fe'e ba ngenungenu,7)ba lamane: "Fefu mbua somasimasi dödöu no lö hadöi sa'ae, ba fefu zolakhömi ba si takile no tehalö moroi khöu, ba lö tesöndra sa'ae."?6w ma gulegule moroi ba guli sami, ma fangamohua si tola mutunu, emuri ba kumöyö, agu, fanikha, hamo ba gandru, sawi ba biribiri, kudo ba kureta, ba ma na'i niha si fao boto ba noso,|5q ya'ia gamagama ana'a, firö, feremata ba manimani, nukha si sökhi, nukha soyosobowodoru, sutera ba nukha soyosaraidöraidö, eu samohua, awö gamagama nifazökhi moroi ba nifö gaza, ma eu sebua böli, ma tembaga, ma si'öli, ma kara nifili,m4S Mege'ege ba abu dödö ndra saniaga ba gulidanö börö ia, me lö hadöi sa'ae sowöli ni'amawara,O3 La'aröu'ö ira wezizio, börö wa'ata'ura famakao si göna ia ba lamane: "Alai, alai ndra'ugö, he ya'ugö Babilona, banua sebua ba banua sabölö, börö me ha sambua jam alua wanguhuku ya'ugö."V2% Ngenungenu ba wa ' atekiko MbabilonaIra razo ba gulidanö si no mohorö khönia ba si no mangomusoi'ö tödöra awönia ba wa'akayonia, la'e'esi ia ba la'angenusi ia, na la'ila zimbo galitö sanunu ya'ia.[1/Börö da'ö, ha ba zi ma'öma'ökhö tohare khönia ngawalö wamakao: Fökhö sebua, fa'abu dödö ba fa'olofo, ba tekiko dania ia ba galitö, börö me sabölö sa Zo'aya, Lowalangi sangetu'ö huku khönia."w0gMibe'e khönia wamakao ba fa'abu dödö faudu ba lakhömi awö wa'akayo ba zi no i'omusoi'ö dödönia. Börö me iŵa'ö tödö nia: Mudadao ndra'o simane razo ira alawe, ba tenga simane lakha mbanua ba lö irai falukhado wa'abu dödö.3/_Misulöni khönia, simane si no isulöni, ba mibe'e khönia dua kali fabali faudu ba gamuatania, ba mifaruka khönia dua kali fabali bakha ba mako si no ifo'ösi khömi.y.kBörö me no falawu horönia irugi mbanua si yaŵa, ba no itörö tödö Lowalangi ngawalö wa'a-lö-sökhinia.>-uBa urongo li bö'ö moroi ba zorugo, imane: "Miheta ami, ya'ami soiGu, mi'aröu'ö ami khönia, ena'ö lö mo'urakha ami ba ngawalö horönia ba lö fao ami ba wanema huku awönia.2,]Börö me fefu soi no labadu nagu wohorönia ba fao awönia ndra razo wohorö, ba me no tobali kayo ndra saniaga ba gulidanö andre moroi ba wa'akayonia si lö awawö."d+AMu'ao ia, ebua linia, imane: "No adudu, no adudu Mbabilona, banua sebua andrö, ba no tobali ia nahia ndra afökha ba nahia mbinibini khö ndra eheha si ra'iö ba naha wa'atoröi ngawalö wofo si ra'iö ba sogoro niha.;*oFa'adudu MbabilonaAefa da'ö, u'ila samösa mala'ika tanö bö'ö si möi mitou moroi ba zorugo. So khönia wa'abölö sebua, ba tobali mohaga gulidanö börö haga lakhöminia.a);Ira alawe andrö si no ö'ila, no banua sebua samatörö yaŵa ndra razo ba gulidanö."H( Noa sa Ibe'e ba dödöra Lowalangi, ena'ö lafalua nifakhoi dödöNia, ya'ia wa si fao fa-ha-sara dödö labe'e gamatöröŵara ba gutu ndru'u andrö, irugi tefönui zi no Iŵa'ö Lowalangi.V'%Ba tandru si fulu rozi andrö ni'ilau awö gutu ndru'u andrö, fatuwu dania khöra ndra alawe sohoröhorö andrö ba larabu gamagamania irege si lö nukha ia, la'a nagolenia ba latunu dania ia ba galitö.H& Itohugö wanguma'ö khögu, imane: "Ngawalö nungo nidanö ni'ilau ba zi dadao ira alawe sohoröhorö andrö, no [amaedola] ngawalö soi, ngawalö mado, ngawalö ngasi niha awö ngawalö li.p%YFasuwö ira ba wolaŵa Ono Mbiribiri, ba hiza I'alani ira Ono Mbiribiri andrö, börö me Ya'ia no samatörö yaŵa ndra samatörö ba razo yaŵa ndra razo, ba fao khöNia wemöna ndra niha si no tekaoni, tetuyu ba si lö faröi."T$! Ha sara dödöra, ba labe'e kuaso awö wa'abölöra ba gutu ndru'u andrö.H#  Ba tandru si fulu rozi andrö si no ö'ila, no razo si dafulu si lö mamörögö famatörö na sa, ba hiza sambua jam wa'ara dania tebe'e khöra kuaso ba wamatörö si fao utu ndru'u andrö.%"C Ba utu ndru'u si no irai so me föna ba si lö hadöi iada'e, no razo numero ŵalu; ba hiza no göi samösa ia moroi ba dafitu andrö ba isaŵa wa'atekiko.A!{ ba no göi töi ndra razo si dafitu: Dalima moroi ba gotaluara no numalö, samösa zi so iada'a, ba si samösa lö na sa si so; ba na so ia dania, lö arara ginötönia ba wamatörö.  Ba da'a moguna wa'atuatua ba fa'aboto ba dödö: Högö si fitu andrö ya'ia hilihili andrö si fitu ba zi dadao ira alawe andrö,q[Utu ndru'u andrö ni'ilau, no so me föna ba hiza lö sa'ae iada'a, ba möi ia baero dania moroi ba hunö danö ba isaŵa wa'atekiko. Ba ahölihöli sibai dania dödö ndra niha gulidanö, si lö musura töi ba mbuku wa'auri i'otarai wolata tanö, na la'ila gutu ndru'u andrö, börö me no irai auri föna, ba lö sa'ae iada'e; ba hiza ifuli zui so ia dania.MBa muhede khögu mala'ika andrö, imane: "Hana wa ahölihöli dödöu? Da'u'ombakha'ö khöu rahasia ndra alawe andrö awö rahasia gutu ndru'u si fitu högö ba si fulu rozi tandru si fakudo ia.=sBa u'ila, mabu ndra alawe andrö ba ndro ndra niha ni'a moni'ö awö ndra martir same'e fasa sita sanandrösa khö Yesu. Ba me u'ila ia, ihawui ndra'o fa'ahölihöli dödö sebua.+Ba gangangonia no tesura sambua döi rahasia: "Babilona Sebua, ina ndra alawe sohoröhorö fefu ba umbu ngawalö wa'a-lö-sökhi ba gulidanö."I No monukha soyoaraidöraidö ba soyosobowodoru si no tefogamaga ma ana'a, feremata ba manimani. No igogohe sambua mako ana'a safönu ngawalö zogoro niha ba si ta'unö, bua wohorönia andrö.b=Ba ifatörö ndra'o Eheha, ba i'ohe ndra'o mala'ika ba danö si mate. Ba u'ila samösa ndra alawe si dadao yaŵa ba hulu sageu gutu ndru'u soyosobowodoru, safönu töi fanandraŵaisi, fitu högö ba fulu rozi dandru.veKhönia no mohorö ndra razo ba gulidanö ba moroi ba nagu wo horönia no tobali mabu zowanua ba gulidanö." Fanguhuku MbabilonaBa so samösa moroi ba gotalua ndra mala'ika si dafitu si no mololohe mako si fitu andrö, i'ondrasi ndra'o ba imane khögu: "Aine, uforoma'ö khöu hewisa wanguhuku ira alawe sohorö sebua andrö, si dadao ba zinga ngawalö nungo ni danö.LMoroi ba mbanua si yaŵa atoru deu esi, hulö wa'abua goni mböra wa'abua ero sambua, si göna niha. Ba la'elifi döi Lowalangi börö deu esi andrö, börö me abölöbölö sibai zikho andrö.1]Taya hulo fefu, ba lö sa'ae oroma hili.I Ba aboto mbanua sebua andrö tobali tölu faosatö, ba adudu ngawalö mbanua soi niha. Ba Itörö tödö Lowalangi Mbabilona sebua andrö ba wame'e khönia mako safönu agu fa'aukhu wönuNia.9kBa alua gari mbanua, ba so ngawalö li awö we'ugu'ugu mbanua awö ndruru danö sabölöbölö, si lö irai alua i'otarai we'aso niha ba gulidanö, lö su'asu'a wa'abölönia.CSikho si fitu – Fanguhuku sebua Ba ifaduwa nösi makonia ba dalu mbanua mala'ika si fitu andrö. Ba terongo li sebua si'otarai dadaoma andrö ba nomo Lowalangi, sanguma'ö: "No awai!"FBa la'owuloi ira ba nahia sotöi Harmagedon ba li Heberai'o.S[Imane So'aya:] "Hiza, tohare Ndra'o hulö zanagö. Ya owuawua dödö niha si lö mörö ba si no mama'anö nukhania, ena'ö tenga si lö nukha ia, na mowaöwaö ia, ba lö aila ia, na la'ila ia niha."_7Da'ö sa ndra eheha gafökha samalua tandra sahölihöli dödö; ba möi ira khö ndra razo ba gulidanö ma'asagörö ba wangowuloi ya'ira ba wanuwö ba luo sebua andrö, ya'ia luo khö Lowalangi fondrege zalaŵa.7 Ba u'ila tölu geheha si ra'iö, hulö dalaho, si'otarai mbawa naga andrö, si'otarai mbawa gutu ndru'u ba si'otarai mbawa zama'ele'ö sofaya andrö.S Sikho si önö – Fasuwöta safuria Ba ifaduwa nösi makonia mala'ika si önö ba nungo nidanö sebua, ya'ia Eferati, ba ogö'ö nidanönia, irege tehaogö lala khö ndra razo moroi ba gatumbukha luo. { La'elifi Lowalangi ba zorugo börö wa'afökhö ba börö waosara. Heŵa'ae simanö, lö sa'atö lafalalini gera'erara.] 3 Sikho si lima – Göna göi dadaoma gutu ndru'u Ba ifaduwa nösi makonia mala'ika si lima ba dadaoma gutu ndru'u andrö, irege ogömigömi gamatöröŵania, ba la'usu lelara niha börö wa'ata'u ba fa'afökhö.2 ] Ba tekhozi niha börö wa'aukhu sabölöbölö, irege la'elifi döi Lowalangi si so kuaso ba ngawalö zikho andrö. Heŵa'ae simanö, lö sa'atö lafalalini gera'erara.y kBa ifaduwa ba luo nösi makonia mala'ika si öfa, irege so wa'abölönia ba wogozi niha gulidanö faoma alitö. Ba urongo li si hede moroi ba altar andrö, imane: "He So'aya, Lowalangi fondre ge zalaŵa, si duhu ba satulö wangu hukuMö andrö."börö me no laduwagö ndro ndra niha ni'amoni'ö ba ira sama'ele'ö, irege iada'e Öfaduwa khöra ndro; sinangea sa khöra zimanö!"LBa urongo me iŵa'ö mala'ika samatörö idanö andrö: "Ya'ugö, [Lowalangi] Ni'amoni'ö, si so ba ginötö iada'a ba si no so ba ginötö si lalö, atulö sa nilauMö ba wanorugö sikho andre,taBa ifaduwa nösi makonia mala'ika si tölu ba nungo nidanö ba ba gumbu nidanö, irege tobali do ma'afefu.Ba ifaduwa ba nasi nösi makonia mala'ika si dua, ba tobali do, hulö ndro niha nibunu, irege mate fefu zaliŵaliŵa ba nasi.I Möi mala'ika si föföna ba ifaduwa nösi makonia ba gulidanö. Ba tumbu waosa fondrege wa'afökhö ba sangobou ira niha si no manema tandra gutu ndru'u andrö ma si no mangalulu ba nadunia.gGSikho si öfa ngawalö – Lö lafalalini gera'eraraBa urongo li sebua moroi ba nomo Lowalangi sanguma'ö khö ndra mala'ika si dafitu andrö: "Mi'ae'e, ba mifaduwa nösi mako wönu Lowalangi andrö si fitu ba gulidanö."[/Ba tefönui simbo nomo Lowalangi andrö börö lakhömi ba fa'abölöNia. Samösa lö si tola möi bakha ba nomo Lowalangi andrö, fatua lö te'asiwai zikho si fitu moroi ba danga ndra mala'ika si fitu andrö.#?Samösa moroi ba gotalua zaliŵaliŵa ba danö andrö si öfa nga'eu, ibe'e khöra fitu ngawua mako ana'a so'ösi fönu Lowalangi sauri sa götö fa'ara.1[Ba möi baero moroi ba nomo Lowalangi ndra mala'ika si dafitu, la'ohe zikho si fitu andrö. Nukha si sökhi ba si takile nukhara, ba tötö'ara no mamöbö talu ana'a.%Si fitu mala ' ika solohe sikho si fitu. Aefa da'ö, ufazaŵa hörögu ba u'ila: Labokai nomo Lowalangi,― ose gamabu'ula li,― ba zorugo.T~!Haniha zi lö ata'u, he So'aya, ba si lö mamolakhömi töiMö? Börö me ha Ya'ugö ni'amoni'ö; ba la'ondrasi Ndra'ugö fefu soi ba mangalulu khöU, börö me no oroma wa'aduhu ngawalö gangetulaMö."|}qLa'anu nöisi zinunö Moze, enoni Lowala ngi, awö zinunö Nono Mbiribiri, lamane: "Ebua ba sahölihöli dödö ngawalö nilauMö, he So'aya, Lowalangi ba Samatörö hadia ia fefu! No atulö ba sindruhu lala nifakhoiMö, he Razo ngawalö soi!j|MBa u'ila [mbanua si yaŵa] hulö nasi sörömi si faruka alitö. Ba ba dete nasi sörömi andrö u'ila ndra niha si no mangalani utu ndru'u andrö awö nadunia, he göi numero döinia. Dozi ira no lago gohe mbiola Lowalangi.Y{+Fitu zikho safuria – Liturgi ba zorugo Ba u'ila dandra tanö bö'ö ba mbanua si yaŵa, sebua ba sahölihöli dödö: Dafitu mala'ika si fao fitu zikho safuria, börö me ba da'e te'asiwai wönu Lowalangi.6zeBa baero mbanua tefera'ö nagu andrö bakha ba wolazi, ba moroi ba wolazi andrö mangele ndro, saribu a önö ngaotu stadion wa'aröu ba irugi kaka mbawa kudo wa'alaŵania.yBa itibo'ö zabinia mala'ika andrö ba gulidanö ba ibasi mbua nagu ba gulidanö ba ifazaumba bakha ba wolazi sebua wönu Lowalangi.xBa samösa mala'ika tanö bö'ö si'otarai altar, si no so kuaso ba wamatörö alitö andrö, ba mu'ao ia, ebua linia, khö mala'ika sololohe sabi satarö andrö, imane: "Fatenge zabimö satarö andrö ba basi mbua döla nagu ba gulidanö, me no asoso mbuania."wBa samösa mala'ika tanö bö'ö möi baero moroi ba nomo Lowalangi si so ba zorugo, ba dangania so göi sara zabi satarö.evCBa Ya'ia, Sidadao ba dete lawuo andrö, Itibo'ö zabiNia ba gulidanö, ba tebasi gulidanö.|uqBa moroi ba nomo Lowalangi möi baero samösa mala'ika tanö bö'ö, ba mu'ao ia, ebua linia, khö Zidadao ba dete lawuo andrö, imane: "Fatenge zabiMö ba wamasi! Noa sa irugi inötö ba wamasi, börö me asoso mbasitö andrö ba gulidanö."Tt!Ono Niha andrö ba datölu mala 'ika samasi ulidanöBa u'ila, hiza lawuo safusi, ba ba detenia so Zidadao, hulö khalakhala niha Ia. Ba högöNia so sambua dakula ana'a ba sara zabi satarö ba dangaNia.qs[ Ba urongo li si'otarai zorugo, imane khögu: "Sura da'e: I'otarai da'e owuawua dödö niha si no mate ba khö Zo'aya. Sindruhu, Iŵa'ö Eheha, akha molombase ira moroi ba wa'erege dödöra, börö me i'o'ö sa ira buabuara andrö."mrS Ba da'a abölö moguna wanaha tödö ndra niha samati solo'ö oroisa Lowalangi ba famati khö Yesu.Wq' Simbo galitö samakao ya'ira andrö möi miyaŵa irugi zi lö aetu, ba bongi ma'ökhö lö tebatobato tefakao ira, ya'ia ndra niha sanömba utu ndru'u ma adunia awö ndra niha si no manema tandra döinia.">pu lö tola lö'ö ibadu nagu wönu Lowalangi, si lö mufasoli nihönagö ba mako wönuNia. Tefakao ia ba galitö ba ba mbalera ba zanehe Ono Mbiribiri awö ndra mala'ika ni'amoni'ö.ao; Ba samösa mala'ika tanö bö'ö, mala'ika si tölu, solo'ö ya'ira ba mu'ao ia, ebua linia, imane: "Haniha zanömba utu ndru'u andrö ma adunia, ma si no manema tandra gutu ndru'u andrö ba gangango ma ba dangania,MnBa i'o'ö ia samösa mala'ika tanö bö'ö, mala'ika si dua, imane: "No adudu, sindruhu adudu Mbabilona, banua sebua andrö, si no mamabadugö ba soi fefu agu somabusi niha ba wohorönia andrö."fmEMu'ao ia, ebua linia, imane: "Mi'ata'ufi Lowalangi ba mifosumange Ia, börö me no irugi inötö Ifatörö wanguhukuNia, ba mi'angalulu khöNia si no manga'asogö banua si yaŵa awö danö, asi awö gumbu ni danö fefu."l!Mala 'ika sango mbakha fanguhuku Ba u'ila samösa mala'ika tanö bö'ö si hombo ba dalu mbanua si yaŵa ba so khönia Injil si lö aetu andrö, ena'ö ituriaigö ba zowanua ba gulidanö ba ba ngawalö soi, ba ngawalö ngasi niha, ba ngawalö li ba ba ngawalö mado.EkMa'ifu lö tesöndra waya ba mbewera; si lö sinegu sa ira. jYa'ira andrö no niha si lö mana'unöisi ya'ira ba ndra alawe, börö me no sohauhau ira. Ya'ira zolo'ö Ono Mbiribiri andrö gofu heza möi Ia. Ya'ira nihöli moroi ba gotalua soi niha fefu tobali fasömbata sia'a khö Lowalangi ba ba khö Nono Mbiribiri.iLa'anunöisi zinunö si bohou föna dadaoma andrö ba tanö föna ndra saliŵaliŵa ba danö si öfa nga'eu awö ndra satua andrö. Samösa lö si tola manganunöisi sinunö andrö, baero ndra si otu a öfa wulu a öfa ngahönö si no tehöli moroi ba gulidanö.2h]Ba urongo li si'otarai mbanua si yaŵa hulö wegosogoso molö sebua ba fe'ugu'ugu mbanua sabölöbölö; ba hiza hulö li mbiola göi, nilau zanika biola wamondrongogu.egCOno Mbiribiri awö soi nihöliNiaUfazaŵa hörögu ba u'ila, hiza Nono Mbiribiri andrö no muzizio ba Hili Ziona, ba otu a öfa wulu a öfa ngahönö niha zi fao khöNia. Ba gangangora no tesura döiNia ba töi NamaNia.Zf- Ba da'e moguna wa'aboto ba dödö! Haniha zi so fa'aboto ba dödö, akha i'erai geluaha numero gutu ndru'u andrö, börö me no numero zi samösa niha da'ö, ba numeronia önö ngaotu a önö ngafulu a önö.e% awö wa samösa lö si tola mowöli ma samawa hadia ia baero ndra niha si so tandra andrö, ya'ia döi gutu ndru'u andrö ma numero döinia.&dE Fefu niha, he salaŵa, he side'ide, he si kayo, he si numana, he sawuyu ba he si tenga sawuyu, ifaso ba wanema tandra ba dangara kambölö ma ba gangangora,c Ba tetehegö khönia wamonoso adu gutu ndru'u andrö, irege tola muhede nadu andrö awö wa ibunu fefu zi lö omasi mangalulu khönia.hbI Ba börö dandra nitehe khönia famalua faudu ba wareta gutu ndru'u si föföna andrö, ifaelungu zowanua ba gulidanö. Ba i'o'ou ira ba wamazökhi adu ba wamosumange utu ndru'u sesokho ba wöda andrö, ba hiza ifuli auri.paY Ifalua dandra segebua, ma na'i ba zanehe niha sato itorugö ba danö galitö moroi ba mbanua si yaŵa.=`s I'oguna'ö fefu kuaso gutu ndru'u si föföna andrö faudu ba waretania. Ba ifatörö gulidanö ma'asögörö si fao ösinia ba wangalulu ba gutu ndru'u si no döhö sokho andrö.-_S Utu ndru'u si'otarai danö Ba u'ila, so sageu gutu ndru'u tanö bö'ö si möi baero moroi ba danö, dua rozi dandru hulö dandru mbiribiri ba hulö li naga linia.i^K Si no tehonogöigö wa tekuru, [akha itema wa] tekuru ia; si no tehonogöi wa tebunu ba wöda, [akha itema wa] tebunu ia ba wöda. Ba da'a akha lataha dödöra ira niha samati khö Lowalangi ba wa'a-lö-faröi ba ba wamati.z]m Haniha zi tola mamondrongo, ya muhaogö wamondrondrongo [börö me alua zi no tohöna teŵa'ö ba zura Yeremia:]5\c Ba fefu niha sowanua ba gulidanö mangalulu khönia, ya'ia ndra niha si lö tetanö töi i'otarai wanga'asogö ulidanö andre ba mbuku wa'auri Nono Mbiribiri si no mutaba.D[ Tetehegö khönia fasuwö ba wolaŵa ira niha ni'amoni'ö ba ba wangalani ya'ira; ba tebe'e khönia kuaso ba wamatörö ngawalö mado, ngawalö ngasi niha, ngawalö li awö ngawalö soi.pZY Ba ibokai mbawania ba wango'aya Lowalangi, ba wango'aya töiNia awö nomoNia ba ira sowanua ba zorugo.&YE Ba tebe'e khönia kuaso, faoma bawania safönu fayaŵasa, ba wango'aya Lowalangi. Ba tebe'e khönia wa'abölö ba wamalua da'ö öfa wulu arua waŵa wa'ara.ZX- Ba mangalulu ira ba naga andrö, börö me no ibe'e kuasonia ba gutu ndru'u andrö, ba lasömba gutu ndru'u andrö, lama ne: "Haniha zi fagölö ba gutu ndru'u andre? Haniha zi tola fasuwö ba wolaŵa ya'ia?"HW  Ba u'ila högönia si sambua hulö no göna sokho samakiko fa'aurinia, ba hiza döhö zokho andrö. Ba oi ahölihöli dödö niha gulidanö ma'asagörö, ba la'o'ö wamaigi ya'ia moroi furi.1V[ Utu ndru'u ni'ilagu andrö hulö harimo, ahenia hulö gahe mberua, ba bawania hulö mbawa zingo. Ba ibe'e khönia naga andrö wa'abölönia, dadaomania ba kuaso sebua.PU Utu ndru'u si'otarai nasiBa u'ila sageu gutu ndru'u si möi baero moroi ba nasi, fulu rozi dandru ba fitu högö, ba dozi dandrunia takula, ba dozi högönia no tesura döi fango'aya khö Lowalangi.T Ba mofönu sibai naga khö ndra alawe andrö, irege mofanö ia ba wanuwö nga'ötönia tanö bö'ö solo'ö ngawalö goroisa Lowalangi ba si lö faröi ba wame'e fasasita sanandrösa khö Yesu. (12-18) Ba muzizio naga andrö ba dete gawu mbewe nasi.pSY Ba hiza itolo ndra alawe andrö tanö, ibokai mbawania ba itölö nidanö si'otarai mbawa naga andrö.R! Ba itura'ö naga andrö nidanö moroi ba mbawania, hulö nungo nidanö sebua, gamaudu ndra alawe andrö, ena'ö ihanigö ia idanö andrö.nQU Ba tebe'e ba ndra alawe andrö dombua gafi moyo se bua, ena'ö muhombo ia ba nahiania ba danö si mate. Ba da'ö telumö'ö ia moroi ba naga safaito andrö, ba terorogö ia sambua inötö ba sambua a matonga ginötö zui wa'ara.!P; Fasuwöta naga wolaŵa ira alawe Me aboto ba dödö naga andrö, wa no tetibo'ö ia ba gulidanö, igohi ndra alawe si no mangadonogö Ono Matua andrö.XO) Börö da'ö, mi'owuawua'ö dödömi, ya'ugö sorugo awö ami si so khönia fefu. Alai ami, he tanö ba asi! Noa sa möi khömi mitou gafökha ba wönu sebua, börö me i'ila, wa ha ma'ifu tö ginötönia."N1 No la'alani ia faoma do Nono Mbiribiri andrö, ba faoma taroma li nitemara ba si no labe'e fasasita. Lö alimagö khöra wa'aurira irugi wa'amate.;Mo Sinunö wemöna Ba urongo li sebua ba zorugo, sanguma'ö: "No irugi inötönia wa möna Lowalangi. No Iforoma'ö wa'abölöNia ba no Ibörögö wamatörö. No Ibe'e kuaso khö NibayoiniNia andrö. Börö me no tetibo'ö ndra sangadugö ira talifusöda, sangadugö ya'ira bongi ma'ökhö föna Lowalangida.ML Ba tetibo'ö si tou naga sebua andrö, ya'ia gulö satua, nifotöi afökha ba satana, samaelungu ösi gulidanö ma'asagörö; tetibo'ö ia ba gulidanö, ba tetibo'ö ndra mala'ika si fao khönia.NK ba hiza, tebai lalaŵa, irege lö sa'ae tesöndra nahiara ba zorugo.-JS Fanibo'ö nagaBa alua wasuwöta ba zorugo. Maoso Mika'eli awö ndra mala'ikania ba wanuwö wolaŵa naga andrö, ba fasuwö göi naga andrö si fao ira mala'ikania,9Ik Ba moloi ndra alawe andrö, isaŵa danö si mate, ba nahia si no Ihönagö Lowalangi khönia. Terorogö ia ba da'ö, sara ngahönö a dua ngaotu a önö ngafulu ngaluo wa'ara. H  Ba madono ia Ono Matua, sokubaloi soi fefu dania faoma si'o si'öli; ba te'oloi'ö Nono andrö khö Lowalangi ba ba dadaomaNia.XG) Ba ibözini zi sambua ni'otölu ndröfi ba mbanua si yaŵa faoma i'onia, itibo'ö tou ba gulidanö. Muzizio naga andrö föna ndra alawe sedöna madono andrö ba wemanga Ononia, i'anema'ö na no i'adonogö.F! Ba oroma dandra bö'ö ba mbanua si yaŵa: Hiza sageu naga, sebua ba so'alitö, fitu högö ba fulu rozi dandru, ba dozi högönia takula.jEM Ba manabina ia, ba ba wangaröngarö so ia ba wa'akaonia ba wo'ono, mu'ao ia börö wa'afökhö.QD Tandra sebua ba mbanua si yaŵaBa oroma dandra sebua ba mbanua si yaŵa: Samösa ndra alawe sonukha luo, no muzizio ia ba dete mbaŵa, ba sambua dakula nifa'anö faoma felendrua ndröfi ba högönia.[C/ Ba teboka nomo Lowalangi si so ba zorugo, ba oroma dawöla gamabu'ulaNia si so ba nomoNia andrö, ba ibörögö alua garimbanua, awö wa so ngawalö li, fe'ugu'ugu mbanua, duru danö ba teu esi sabölöbölö.EB No oi molaŵalaŵa soi niha, irege tesao wönuMö, ba irugi inötö Öfalua wanguhuku khö ndra niha si no mate, ba ba wame'e sulö khö ndra enoniU, ya'ia ndra sama'ele'ö awö ndra niha ni'amoni'ö ba ira sangata'ufi Ya'ugö, he ira sigide'ide he göi salaŵa, ba inötö ba wamakiko ira samakiko ösi gulidanö."pAY lamane: "He So'aya, Lowalangi ba Samatörö hadia ia fefu, si so iada'a ba si so ba ginötö si lalö (ba si so dania), ma'andrö saohagölö khöU, börö me no Öforoma'ö wa'abölöMö andrö sebua ba no Öbörögö wamatörö.@  Ira satua si dua wulu a öfa, si dadao ba dadaomara föna Lowalangi, lafalögu ira tou ba danö, mangalulu ira khö Lowalangi,x?i Torofe si fitu – Ibörögö wamatörö LowalangiIfoli dorofenia mala'ika si fitu, ba terongo li segebua ba zorugo, sanguma'ö: "Khö Zo'aya sa'ae wamatörö ulidanö iada'a, ba ba khö NibayoiniNia; mamatörö Ia sagötö fa'ara. Amen!"e>C No aefa alai [fe'ao moyo no mege] si dua andrö, ba hiza, lö ara tö tohare alai si tölu.j=M I'ane ma'ö alua ndruru danö sabölöbö lö, irege adudu zi sambua ni'ofulu mbanua andrö, ba fitu ngahönö niha si mate börö ndruru danö andrö. Ba ihawui fa'ata'u niha tanö bö'ö, ba lasunosuno Lowalangi ba zorugo.C< Larongo ira sasi si darua li sebua moroi ba mbanua si yaŵa, sanguma'ö: "Mi'aine yaŵa ba da'e!" Ba ba zanehe ira si fa'udu khöra andrö, möi ira miyaŵa ba zorugo, ihalö ira lawuo.%;C Ba hiza, me no aefa tölu a matonga ngaluo möi khöra noso fangorifi moroi khö Lowalangi, irege maoso ira. Fefu niha sangila da'ö ihawui fa'ata'u sebua.\:1 Ba omuso dödö zowanua ba gulidanö börö zalua andrö, owuawua dödöra ba faoma lafa'ohe'ö mbuala khö nawöra, börö me ira sama'ele'ö si darua andrö no sanga'a'asogö famakao dödö ba niha gulidanö.C9 Ba lafaigifaigi mbotora ira niha si'otarai ngawalö soi, ngawalö mado, ngawalö ngasi ba ba ngawalö li, tölu a matonga ngaluo wa'ara, ba lö latehegö teko'o mbotora ira niha andrö.8 Ba amatelara dania, so ba newali mbanua sebua andrö ni'amaedolagö ba mbanua Zodoma ba tanö Mesirayi, ba niforöfa So'aya ya'ira göi.{7o Na no la'asiwai wama'ele'öra, isuwö, i'alani ba ibunu ira utu ndru'u si möi baero moroi ba hunö danö andrö.e6C So khöra kuaso ba wondruhö banua si yaŵa, ena'ö lö atoru deu sagötö mama'ele'ö ira. So göi khöra kuaso ba wombali'ö idanö tobali do ba ba wamözi ulidanö faoma ngawa lö wamakao, ha wa'ara manö zomasi ira.<5q Na so niha sedöna mangafökhöi khöra, möi baero galitö moroi ba mbawara ba wogozi ira si fa'udu khöra. Andrö dozi niha sedöna mama'ala ya'ira, sinangea tebunu ba zimanö.4! Sasi si darua Sasi si darua andrö no töla wanikha si dua geu ira awö naha wandru si dua rozi si so tanö föna Zo'aya somböi ulidanö.35 Ba Ufatenge dania darua sasiGu, ena'ö mama'ele'ö ira ba wangobaru nukha wa'abu dödö, sara ngahönö a dua ngaotu a önö ngafulu ngaluo wa'ara."X2) Ba hiza, olayama tanö baero nomo Lo walangi andrö, böi faogö ba wanu'a, börö me no tebe'e ia ba ngawalö soi tanö bö'ö. Lahundrahundra dania mbanua ni'amoni'ö andrö, öfa wulu a rua waŵa wa'ara.D1 Fanu'a omo Lowalangi Ba tebe'e khögu döla zukhu, hulö zi'o fanu'a, ba teŵa'ö khögu: "Faoso'ö ba ae su'a nomo Lowalangi awö altar andrö ba erai ha wa'ato niha sangalulu ba da'ö.*0M Ba teŵa'ö khögu: "Lö tola lö'ö samuza tö mama'ele'ö ndra'ugö sanandrösa ba ngawalö soi, ba ngawalö mado, ba ngawalö li ba ba khö ndra samatörö."/ Uhalö gölugölu zura andrö moroi ba danga mala'ika ba u'a. Ba mbawagu hulö ŵe ŵani, ba me no u'a, tobali afeto dalugu.A.{ Möido khö mala'ika andrö ba u'andrö, ena'ö ibe'e khögu gölugölu zura side'ide andrö. Imane khögu: "Halö ba a'ia! Ibali'ö afeto dalumö, ba hiza ba mbawau hulö ŵe ŵani."G- Ba li si no urongo moroi ba mbanua si yaŵa andrö, ifuli zui muhede khögu, imane: "Ae'e, halö gölugölu zura si no teboka andrö ba danga mala'ika sanguhundragö asi awö danö andrö."M, Ba hiza, ba ginötö ifoli dorofenia mala'ika si fitu andrö dania, tefönui misteri nifakhoi dödö Lowalangi, faudu ba zi no I'ombakha'ö si fao fama'ema ndra enoniNia, ya'ia ndra sama'ele'ö."B+} ba fahölu ia ba döi Zauri irugi zi lö aetu, si no manga'asogö banua si yaŵa awö nö sinia, tanö awö nösinia, ba asi awö nösinia ma'afefu, imane: "Lö sa'ae fombaloi inötö!l*Q Mala'ika ni'ilagu andrö sanguhu ndragö asi ba tanö, ifazaŵa dangania kambölö ba dalu mbanua,L) Me no aefa muhede we'ugu'ugu mbanua andrö si fitu, edönado mena'ö usura, ba hiza urongo li moroi ba mbanua si yaŵa, imane: "Fotandro niŵa'ö we'ugu'ugu mbanua andrö si fitu, ba böi sura!"( ba mu'ao ia si fao li sebua hulö li zingo sindröndrö. Me no aefa mu'ao ia, latema li fe'ugu'ugu mbanua andrö si fitu.'y No igogohe gölugölu zura side'ide si no teboka. Ahenia kambölö ihundragö nasi, ba ahenia kabera ihundragö danö,c&? Mala'ika si fao gölugölu zura side'ide Ba u'ila, so samösa mala'ika bö'ö sabölö, si'otarai mbanua si yaŵa, ni'olohuni lawuo, ba so ndrumi samasui högönia, ba bawania hulö luo; ba ahenia hulö gehomo alitö. FM~}||O{ziyy>xGvuttBsrrqEoo7nnAmlkk@jiihgffweedzccbaa&`6_j^]]p]\\$[5ZqYY|XWWTVUU0T6SSlRQQP0OANqMMH Ya faofao khömi kharasi moroi khö Yesu, So'aya ya'ita. Amen.}sIŵa'ö [Yesu] same'e fasasita sanandrösa ba da'e: "Duhu, tohare Ndra'o ba zi lö ara tö!" Amen. Aine, he So'aya!LBa na so niha sangalösi hadia ia moroi ba daroma li wama'ele'ö andre, Iheta dania gurakhania Lowalangi moroi ba döla geu fangorifi ba moroi ba mbanua ni'amoni'ö andrö, nisura ba zura andre.kOFondruhö Fasasi ndra'o khö ndra niha samondrongo fehede fama'ele'ö si so ba zura andre: Na so zonönö fehede fama'ele'ö andre, Inönö dania khönia wamakao Lowalangi moroi ba ngawalö wamakao si no tesura ba zura andre.\1Ba muhede Geheha awö nono nihalö andrö, lamane: "Aine! Ba haniha zamondrongo, akha iŵa'ö: Aine! Haniha zowökhi tödö, akha i'ondrasi, ba haniha zedöna mamadu idanö wangorifi, tebe'e khönia lö böli."^5"Ya'odo, Yesu, si no mamatenge mala'ikaGu ba wame'e fasasita sanandrösa ba da'e fefu ba ngawalö gangowuloa ndra niha samati. Ŵa'a Ndra'o ba Lewiö si'otarai Dawido, Madala si takile, si haga ba zi hulöwongi."EBa hiza, ira niha si lö mamati awö duka langu ma fakelemusa, awö zohoröhorö, awö zamunu niha, awö zanömba adu, awö niha somasi falimo he ba wehede ma ba gamuata, baero so nahara.-SYa owuawua dödö zanasai nukhania (ba ndro Nono Mbiribiri). Mo'urakha sa ira ba döla geu fangorifi andrö ba latörö mbawagöli we'amöi bakha ba mbanua andrö.S  Alfa Ndra'o ba Omega, Si föföna ba Safuria, Böröta Ndra'o ba Amozua!"q [ Hiza, lö ara tö so Ndra'o ba U'ohe zulö andrö khöGu ba wanulöni ba zamösana faudu ba gamuatania.v e Haniha zamalua si lö sökhi, akha itohugö manö wamalua si lö sökhi; haniha zi ra'ira'iö, akha itohugö wa'ara'ira'iönia; haniha zamalua satulö, akha itohugö wamalua satulö; haniha ni'amoni'ö, akha itohugö wangamoni'ö ya'ia!  Ba imane zui khögu: "Böi duhö faoma meterai daroma li fama'ele'ö si so ba zura andre, börö me no ahatö ginötönia.V % Ba hiza imane khögu: "Böi angululu khögu! Enoni sa ndra'o si fao awöu, awö ndra talifusöu, ira sama'ele'ö, ba ira niha sanöngöni fe hede fama'ele'ö si so ba zura andre. Khö Lowalangi angululu!">uYa'odo, Yohane, no urongo ba u'ila da'e. Ba me no urongo ba u'ila ia, ufalögu ndra'o tou ba danö föna mala'ika si no mangoroma'ö khögu da'ö fefu, ba mangalulu ndra'o khönia.q[Hiza, lö ara tö so Ndra'o! Ya owuawua dödö ndra niha sanöngöni fehede fama'ele'ö ba zura andre."xiFa'atohare Zo'ayaBa muhede Ia khögu, Imane: "Sindruhu daroma li andre ba atulö! Lowalangi samatörö eheha ndra sama'ele'ö, no Ifatenge mala'ikaNia ba wangoroma'ö khö ndra enoniNia, hadia ia zi lö tola lö'ö alua ba zi lö ara tö.4aLö sa'ae si bongi ba da'ö dania, ba lö moguna khöra haga wandru ma haga luo, börö me So'aya, Lowalangira, zohagaini ya'ira, ba mamatörö dania ira sagötö fa'ara.LLa'ila dania zikhala mbawaNia, ba ba gangangora no tesura döiNia."=Ba lö sa'ae tesöndra hadia ia zi no te'elifi. Bakha ba mbanua andrö so dadaoma Lowalangi ba Ono Mbiribiri andrö, ba mangalulu khöNia ndra enoniNia.@yBa zi fatambai singa nungo nidanö andrö tumbu döla geu fangorifi, sowua felendrua kali [ero röfi], samuza ero waŵa mowua; ba bulunia te'oguna'ö ba wamadöhö ngawalö soi niha.kOUngo nidanö sangomusoi 'ö tödö Yerusalema si bohouBa iforoma'ö khögu [mala'ika andrö] nungo nidanö fangorifi, sohauhau hulö mbaluri, sangele moroi ba dadaoma Lowalangi ba Ono Mbiribiri andrö ba dalu golayama mbanua.)KBa hiza, ma'ifu lö si möi khönia bakha si ra'iö, ma samalua si lö enahöi ma si falimo, ha si no tetanö töi ba mbuku wa'auri andrö khö Nono Mbiribiri.;qba te'ohe khönia lakhömi awö wa'akayo soi fefu.^~5Lö irai laduhö mbawagölinia ba zi ma'ökhö, börö me lö hadöi sa'ae si bongi;}{Ba latörö lala wa'aurira dania ira ngawalö soi bakha ba hagania, ba ira razo ba gulidanö la'ohe khönia wa'akayora.|Lö sa'ae moguna haga luo ma baŵa ba mbanua andrö, börö me lakhömi Lowalangi zohagaini ya'ia, ba Ono Mbiribiri andrö wandrunia.^{5Fa'ohahau dödö ba Yerusalema si bohou Ma'ifu lö ni'ilagu omo Lowalangi bakha ba mbanua andrö, börö me So'aya, Lowalangi, samatörö hadia ia fefu, no omo Lowalangi, Ya'ia samösa awö Nono Mbiribiri andrö.Hz Si felendrua mbawagölinia tefa'anö moroi ba zi felendrua manimani, ero bawagöli sambua manimani; ba olayama mbanua andrö tefazökhi moroi gana'a si lö mufaruka, hulö zörömi sohauhau.lyQsi lima moroi ba Sardonu, si önö moroi ba Sardio, si fitu moroi ba Krisolito, si ŵalu moroi ba Berilo, si siŵa moroi ba Tobasio, si fulu moroi ba Krisopasa, si felezara moroi ba Hiasinto, ba si felendrua moroi ba Ametisto.MxGowe danedane göli mbanua andrö tefa'anö moroi ba ngawalö feremata. Gowe danedane si föföna moroi ba Yaspidi, si dua moroi ba Safiro, si tölu moroi ba Kalsedo, si öfa moroi ba Smaragdino,w'Tefa'anö göli mbanua andrö moroi ba feremata Yaspidi, ba banua andrö tefazökhi moroi ba gana'a si lö mufaruka, hulö zörömi sohauhau.mvSBa isu'a gölinia: Otu a öfa wulu a öfa hela wa'alaŵania, molo'ö su'asu'a niha nifake mala'ika.`u9Öfa sagi naha mbanua andrö, fagölö ira wa'anau ba wa'ebolonia. Isu'a mbanua no mege faoma si'o fanu'a andrö khönia: Fa'anaunia felendrua ribu stadion fa'aröu, fa'ebolo ba fa'alaŵania fagölö ba wa'anaunia.tBa mala'ika si fahuhuo khögu andrö, so khönia zi'o fanu'a, töla zukhu ana'a, ba wanu'a banua andrö awö mbawagölinia ba ölinia. s9Ba öli mbanua andrö te'otomosi yaŵa ba dete zi felendrua gowe danedane, ba ba detenia no tesura döi ndra rasul Nono Mbiribiri andrö si felendrua.r3 Tanö ba gatumbukha so tölu mbawagöli, tanö yöu so tölu mbawagöli, tanö ba gaekhula so tölu mbawa göli, ba tanö raya so tölu mbawagöli.4qa No fasui öli kara sebua ba salaŵa ba felendrua mbawagöli nitarogö zi felendrua mala'ika, ba dozi bawagöli andrö no tesura döi zi felendrua mado Ndraono Gizara'eli._p7 safönu lakhömi Lowalangi, si takile hulö feremata Yaspidi ba ohahau simane baluri.3o_ Ba ba gangilata i'ohe ndra'o ba hili sebua ba salaŵa, ba iforoma'ö khögu mbanua ni'amoni'ö andrö, Yerusalema, si lalö mitou si'otarai zorugo, moroi khö Lowalangi, n  Yerusalema si bohouBa tohare samösa moroi ba gotalua mala'ika andrö si dafitu si no mololohe mako si fitu so'ösi famakao safuria andrö si fitu balö. Muhede ia khögu, imane: "Aine, da'uforoma'ö khöu nono nihalö, ya'ia wo'omo Nono Mbiribiri andrö."fmEBa hiza, dozi si faröi, si lö mamati, si lö sökhi amuata, sange'e, sohorö, si fakelemu, sanömba adu ba solau faya, ba mbaŵa alitö andrö si holahola ba mbalera mo'urakha ira. Da'ö sa wa'amate si mendrua andrö."^l5Haniha zi möna, itema da'e fefu: Tobali Ndra'o Lowalanginia, ba ya'ia tobali onoGu./kWImane zui: "No tefönui! Alfa Ndra'o ba Omega, Si föföna ba Safuria. Dozi sowökhi tödö, Ufabadugö khönia nidanö moroi ba gumbu ni danö fangorifi, lö böli. j9Imane Sidadao yaŵa ba dadaoma andrö: "Hiza, Ubohoini fefu hadia ia!" Ba Imane khögu: "Sura da'e, börö me taroma li andrö no si duhu ba satulö.".iUI'osi fefu daŵa hörö ba höröra, ba lö sa'ae fa'amate, lö fa'abu dödö, lö fege'ege ba lö fa'afökhö, börö me fefu zi tohöna andrö no nu malö sa'ae."3h_Ba urongo li sebua moroi ba dadaoma andrö, imane: "Hiza nose Lowalangi no so ba gotalua niha, ba toröi dania Ia ba khöra. Tobali ira soiNia, ba tobali Ia Lowalangira.[g/Ba u'ila mbanua ni'amoni'ö andrö, ya'ia Yerusalema si bohou, si lalö mitou moroi ba mbanua si yaŵa, si'otarai Lowalangi. No muhaogö ia hulö nono nihalö si no mangehao ba wangondrasi fo'omonia ira matua.5fcBanua si yaŵa awö danö si bohou Ba u'ila mbanua si yaŵa si bohou ba ulidanö si bohou. Banua si yaŵa si föföna awö gulidanö si föföna no taya; ba lö asi sa'ae.re]Ba dozi niha si lö tesöndra töi bakha ba mbuku wa'auri andrö, tetibo'ö ira ba mbaŵa alitö andrö.~duBa hiza, fa'amate awö gamatöröŵa wa'amate andrö tetibo'ö bakha ba mbaŵa alitö; da'ö sa wa'amate si mendrua.@cy Ba ibe'e baero asi ndra niha si no mate si so bakha ba khönia, ba fa'amate awö mbanua niha tou labe'e baero niha si no mate si so khöra, ba tehuku ira zamösana molo'ö nifaluara.Fb Ba u'ila niha si no mate si zizio föna dadaoma andrö, he salaŵa ba he sigide'ide. Ba labokai fefu gö lugölu zura; ba tebokai göi sambua mbuku tanö bö'ö, ya'ia mbuku wa'auri andrö. Ba te'etu'ö huku khö ndra niha si no mate modanedane ba zi no lafalua, faudu ba zi no tesura bakha ba ngawalö mbuku andrö.>>>>>>>>>>>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=;=/=#== <<<<<<<<<<<<{  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n 8m 7l 6k 5j 4i 3h 2g 1f 0e /d .c -b ,a +` *_ )^ (] '\ &[ %Z $Y #X "W !V  U T S R Q P O N M L K J I H G F E D C  B  A  @  ?  > = < ; : 9 8 7 6 25 14 03 /2 .1 -0 ,/ +. *- ), (+ '* &) %( $' #& "% !$  # " !                                   1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       ' & % $ # " !                                       , + * ) ( ' & % $ # " !                                       & %~ $} #| "{ !z  y x w v u t s r q p o n m l k j i h g  f  e  d  c  b a ` _ ^ ] \ [ Z 4Y 3X 2W 1V 0U /T .S -R ,Q +P *O )N (M 'L &K %J $I #H "G !F  E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3  2  1  0  /  . - , + * ) ( ' & P% O$ N# M" L! K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4~ 3} 2| 1{ 0z /y .x -w ,v +u *t )s (r 'q &p %o $n #m "l !k  j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X  W  V  U  T  S R Q P O N M L K  %J  $I  #H  "G  !F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  ,%  +$  *#  )"  (!  '  &  %  $  #  "  !                                                                  !                                                                  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                          ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s &r %q $p #o "n !m  l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z  Y  X  W  V  U T S R Q P O N M %L $K #J "I !H  G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5  4  3  2  1  0 / . - , + * ) ( 8' 7& 6% 5$ 4# 3" 2! 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       + * ) ( ' & % $ # " !                                       ) ( ' & % $ # " !                                       # " !                                 ~ } | { z y x w v u t s r q p o n m l k j  i  h  g  f  e d c b a ` _ ^ ] -\ ,[ +Z *Y )X (W 'V &U %T $S #R "Q !P  O N M L K J I H G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * )  (  '  &  %  $ # " !      B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       . - , + * ) ( ' & % $ # " !    ~ } | { z y x w v u t s r q p o n  m  l  k  j  i h g f e d c b a 3` 2_ 1^ 0] /\ .[ -Z ,Y +X *W )V (U 'T &S %R $Q #P "O !N  M L K J I H G F E D C B A @ ? > = < ;  :  9  8  7  6 5 4 3 2 1 0 / . '- &, %+ $* #) "( !'  & % $ # " !                                . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       " !                                                 ~ } | { z y x  w  v  u  t  s r q p o n m l k #j "i !h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  R  Q  P O N M L K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; :  9  8  7  6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      ' & % $ # " !                                       $ # " !                                        :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %~  $}  #|  "{  !z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  *;  ):  (9  '8  &7  %6  $5  #4  "3  !2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                &  %  $  #  "  !                                                            " !                                                              " !                                 0 / . - , + * ) ( ' & % $~ #} "| !{  z y x w v u t s r q p o n m l k j i h  g  f  e  d  c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O  N  M  L  K  J I H G F E D C B A @ ? >  =  <  ;  :  9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( '  &  %  $  #  " !                                 $P|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~t~h~\~P~D~8~,~ ~~}}}}}}}}}}}}x}l}`}T}H}<}0}$}} }|||||||||||||p|d|X|L|@|4|(|||{{{{{{{{{{{{t{h{\{P{D{8{,{ {{zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHz>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >===========|=p=d=X=L=@=4=(===<<<<<<<<<<< = < ; :  9  8  7  6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     # " !                                                                          ( ' & % $ # " !                                       & % $ # " !                                       ) ( ' & %~ $} #| "{ !z  y x w v u t s r q p o n m l k j i h g  f  e  d  c  b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K  J  I  H  G  F E D C B A @ ? > "= !<  ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * )  (  '  &  %  $ # " !      ( ' & % $ # " !                                       ) ( ' & % $ # " !                                                                         4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                          ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  0C  /B  .A  -@  ,?  +>  *=  )<  (;  ':  &9  %8  $7  #6  "5  !4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                            +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                 ( ' & % $ # " !                                       < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                  ~ } | { z y x w v *u )t (s 'r &q %p $o #n "m !l  k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y  X  W  V  U  T S R Q P O N M L %K $J #I "H !G  F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4  3  2  1  0  / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                          / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                                                                        * ) ( ' & % $ # " !     ~ } | { z y x w v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c b (a '` &_ %^ $] #\ "[ !Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H G  F  E  D  C  B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !  !                                                                                                  &  %  $  #  "  !                                                            2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                               ~   }   |   {   z  y  x  w  v  u   t   s   r   q   p   o   n   m  9 l  8 k  7 j  6 i  5 h  4 g  3 f  2 e  1 d  0 c  / b  . a  - `  , _  + ^  * ]  ) \  ( [  ' Z  & Y  % X  $ W  # V  " U  ! T  S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E   D   C   B   A  @  ?  >  =  <   ;   :   9   8   7   6   5   4  * 3  ) 2  ( 1  ' 0  & /  % .  $ -  # ,  " +  ! *  )   (   '   &   %   $   #   "   !                                                             )  (   '   &   %   $   #   "   !                                                            ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q G p F o E n D m C l B k A j @ i ? h > g = f < e ; d : c 9 b 8 a 7 ` 6 _ 5 ^ 4 ] 3 \ 2 [ 1 Z 0 Y / X . W - V , U + T * S ) R ( Q ' P & O % N $ M # L " K ! J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  * / ) . ( - ' , & + % * $ ) # ( " ' ! & %  $  #  "  !                                                       6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                 $ # " !                                                          3 2 1 0 / . - , +  * ~ ) } ( | ' { & z % y $ x # w " v ! u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U 5 T 4 S 3 R 2 Q 1 P 0 O / N . M - L , K + J * I ) H ( G ' F & E % D $ C # B " A ! @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  & % $ # " !                                         G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                 & % $ # " !                               ~  }  |  { / z . y - x , w + v * u ) t ( s ' r & q % p $ o # n " m ! l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L 0 K / J . I - H , G + F * E ) D ( C ' B & A % @ $ ? # > " = ! <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !          +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                             % $ # " !                                                                                                # " !              ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  # i  " h  ! g  f   e   d   c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T  S  R  Q  P  O   N   M   L   K   J   I   H   G  ; F  : E  9 D  8 C  7 B  6 A  5 @  4 ?  3 >  2 =  1 <  0 ;  / :  . 9  - 8  , 7  + 6  * 5  ) 4  ( 3  ' 2  & 1  % 0  $ /  R  #P|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~t~h~\~P~D~8~,~ ~~}}}}}}}}}}}}x}l}`}T}H}<}0}$}} }|||||||||||||p|d|X|L|@|4|(|||{{{{{{{{{{{{t{h{\{P{D{8{,{ {{zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHz>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >===========|=p=d=X=L=@=4=(===<<<<<<<<<<<  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                               v v v  v  v  v  v  v v v v v v~ v} v| v{ vz v y v x v w v v v u vt vs vr vq vp vo vn vm vl vk vj v i v h v g v f v e vd vc vb va v` v_ v^ v] l\ l[ lZ lY lX lW lV lU lT l S l R l Q l P l O lN lM lL lK lJ lI lH lG lF lE lD lC l B l A l @ l ? l > l= l< l; l: l9 l8 l7 l6 l5 l4 l3 l2 l1 l0 l/ l. l- l, l+ l* l) l ( l ' l & l % l $ l# l" l! l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X X X X X X X  X  X  X  X ~ X} X| X{ Xz Xy Xx Xw Xv X u X t X s X r Xq Xp Xo Xn Xm Xl Xk Xj Ni Nh Ng Nf Ne Nd Nc Nb Na N` N_ N^ N] N\ N[ N Z N Y N X N W N V NU NT NS NR NQ NP NO NN NM NL NK NJ NI N H N G N F N E N D NC NB NA N@ N? N> N= N< N ; N : N 9 N 8 N 7 N6 N5 N4 N3 N2 N1 N0 N/ N. N- N, N+ N* N) N( N ' N & N % N $ N # N" N! N N N N N N N  N  N N N N N N N N D D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D D D D D D D D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : : : : : : : : : : :~ :} :| :{ :z :y :x :w :v :u : t : s : r : q : p :o :n :m :l :k :j :i :h :g :f :e :d :c :b :a :` :_ :^ :] :\ :[ :Z :Y :X :W : V : U : T : S : R :Q :P :O :N :M :L :K :J 0I 0H 0G 0F 0E 0D 0C 0B 0A 0@ 0? 0 > 0 = 0 < 0 ; 0 : 09 08 07 06 05 04 03 02 0!1 0 0 0/ 0. 0- 0, 0+ 0* 0) 0( 0' 0& 0% 0$ 0# 0" 0! 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0 & & & & & &  &  &  &  &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  &  &  &  &  & & & & & & & & & & & & &~ &} &| &{ &z &y &x &w &v &u &t &s &r &q & p & o & n & m & l &k &j &i &h &g &f &e &d &c &b &a &` &_ &^ &] &\ &[ &Z &Y &X &W &V &U &T & S & R & Q & P & O &N &M &L &K &J &I &H &G &F &E &D &C &B &A &@ &? & > & = & < & ; & : &9 &8 &7 &6 &5 &4 &3 &2 &1 &0 &/ &. &- &, &+ &* &) &( &' & & & % & $ & # & " &! & & & & & & &                                                                        !                                                                                                                                                                                                        ~ } | { z y x w v u t s  r  q  p  o  n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U T S R Q P O  N  M  L  K  J I H G F E D C B A @ ? >  =  <  ;  :  9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !                                      : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                       ( ' & % $ # " !                                                                                                        ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  "r  !q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  !P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                           ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                 ~ } | { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V  U  T  S  R  Q P O N M L K J I !H  G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5  4  3  2  1  0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                             $  #  "  !                                                                                                            !                                                                 ' & % $ # " !                ~ } | { z  y  x  w  v  u t s r q p o n m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J  I  H  G  F  E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5  4  3  2  1  0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                        , + * ) ( ' & % $ # " !           ~ } | { z y x w v u  t  s  r  q  p o n m l k j i h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T T|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~t~h~\~P~D~8~,~ ~~}}}}}}}}}}}}x}l}`}T}H}<}0}$}} }|||||||||||||p|d|X|L|@|4|(|||{{{{{{{{{{{{t{h{\{P{D{8{,{ {{zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHz  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                         ~ } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j i h  g  f  e  d  c b a ` _ ^ ] \ [  Z  Y  X  W  V U T S R Q P O N M L K J I H G F  E  D  C  B  A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1  0  /  .  -  , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                                        ~  }  |  {  z  y x w v u t s r q p o n m l k j i h g f e  d  c  b  a  ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L  K  J  I  H  G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3 2 1 0 / . - , + * ) ( '  &  %  $  #  " !                                                                                                                                                                                                           (  '  &  %  $  #  "  !                                              ~  }  |  {  z  y  x