SQLite format 3@ ~7:n~7- ~`D~~`i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) qZI0'Mdetailed_info1977, Wycliffe Bible TranslatorsregionMexico'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse+languageTabasco Chontal)chapter_stringChapter$#9descriptionU Chʼuʼul Tʼan Dios }y`B$ ~~~~~q~U~9~"~}}}}}}o}V}>}%7#ff7c80ApApocalipsis (de Juan)#00ff00JudJudas#00ff003Jn3 Juan#00ff002Jn2 Juan#00ff001Jn1 Juan#00ff002P2 Pedro#00ff001P1 Pedro#00ff00StgSantiago#ffff00HeHebreos#ffff00FlmFilemón#ffff00vTitTito#ffff00l2Ti2 Timoteo#ffff00b1Ti1 Timoteo!-#ffff00X2Ts2 Tesalonicenses! -#ffff00N1Ts1 Tesalonicenses !#ffff00DColColosenses !#ffff00:FilFilipenses #ffff000EfEfesios #ffff00&GaGálatas##ffff002Co2 Corintios##ffff001Co1 Corintios#ffff00RoRomanos)=#00ffffHchHechos de los Apóstoles#ff6600JnJuan#ff6600LcLucas#ff6600MrMarcos#ff6600MtMateo0~6|vpjd^XRLF@:4.(" ~~~~~~5 4z3d2G1F0L/K.=-,X+*^)(p'L&%y$[#"`!: "~\4t2Y<4* rPWR } u m a G5 :9   8 7  () wZ}||6{,zyy>xwwvutttsruqGpyoQmlkjihgffceRdLcbba`_^^4]\U[tZYDX"WRV?TSQPONMM+=@<:98[7 55?4T3S2110//B.0-,++:*X)('r%$?#"|!)!G3g$y7V.@ 1 a  y`8w8 iSi jini machca mach u tz'ombe u t'an Dios yo u tz'eje' uba t'oc jit'oc, tax u tz'eje' uba. Si u tz'eje' uba t'oc, ni winic o ni ixic que u tz'omben u t'an Dios mach'an cua' uc'a colac nämte' t'oc jini que mach u tz'ombe u t'an Diosba. Dios u yaquetla tuba ajnic ch'ijcab a c'ajalinla t'oc a wit'ocla.  {Uc'a jini winic que mach u tz'ombe u t'an Dios, Dios chich u xe u ch'u'ul chen, uc'a loto ayan t'oc ni ixic que u tz'onänba. Untu ixic que mach u tz'ombe u t'an Dios, Dios täcä u xe u ch'u'ul chen, uc'a loto ayan t'oc untu winic que u tz'onän. Si mach ica ca' jiniba, u bijch'ocob u colan ica ca' u bijch'oc machcatac mach u tz'onäjob. Pero Dios u ch'u'ul chenob chich.  + Si untu ixic u cänäntan jit'oc que mach u tz'ombe u t'an Diosba, pero si jini winic yo ajnic t'oc ni ixic, ni ixicba mach u ch'ä u yäctan. -S Los demás de anela cä xe cälbenetla lo que u te täj c'ajalin no'on, uc'a Cajnojala mach u yälbon cache'da u xe tä ute. Acäle' que si untu hermano u cänäntan jit'oc y jini ixic mach u tz'ombe u t'an Dios, pero si une yo ajnic t'oc ni winic, ni winicba mach u ch'ä u waläctan. c? y si u tz'eje' uba t'ocba mach u ni' ch'ä lotojac, pero u ch'e' sutwänic u ch'e' jit'oc cha'num. Ni winic mach u ch'ä u waläctan jit'oc. Jini cälbenetlaba, mach uc'a no'on cälbenetla; Ajnoja ni u yälbenetlaba. pY Pero anela machcatac lotoletlaba cälbenetla que ni ixic mach u ch'ä u tz'eje' uba t'oc jit'oc, # Pero si mach u ch'ä a c'älen ajniquet a juntumala, u ch'e' lotojaquetla. Mejor lotojaquetla que colaquetla t'oc ump'e c'upom ta'wac'ola. +OCälbenetla, jiq'uin, anela que mach lotoletla que utzica colaquetla a juntumala ca' chich anon no'onba. Che' chich acälben jini neba'täc ixictac täcä. MUtzica si upete ajnic u juntumajob ca' chich anon no'onba. Pero Dios u yäc'ben cada juntu yänäjtac cua' u ch'e' u chen. Untu u yäc'binte u chen ump'e cosa, y otro yänä u yäc'binte u chen. Upete ni jini cä totaj älbetlaba, mach cälbetla cache' c'änä chich lotojaquetla. Pero u ch'e' chich lotojac machca yo lotojan. MMach u ch'ä a maläc chen nega a cuerpola t'oc a wit'oc. Si a wolaba u ch'e' a tuslanla cache'da u ch'e' sec' a ch'u'ul c'ajti'inla Dios t'oc c'änti'ya, y ji'pat u ch'e' sujlequetla cha'num ca' chich najtäcä, uc'a mach xic u yäc'benet a sacän a tz'ijte' aj Satanás jinq'uin mach a ni' c'älela ajniquet a juntumala. /Ni ixic mach u ch'ä u chen manda u cuerpo, es tuba jit'oc. Che' chich täcä ni winic mach u ch'ä u chen manda u cuerpo uneba, es tuba jit'oc. "=Ni winic lotoba c'änä ajnic t'oc jit'oc, y che' chich täcä ni lotob ixic c'änä ajnic t'oc jit'oc, uc'a c'änä chich u maläc ch'a'alesan ujinob. ~ pero uc'a mach me'ixto a jup'e' abala t'oc ni cherajtz'ijte'ba, utzica si cada winic ajnic jit'oc, y cada ixicba ajnic jit'oc. } Bada cä xe cälbenetla jini a woli a ubinlaba, jini a täscäbonla tä c'atbinte tä junba. Utz chich si untu winic mach lotojac, ,|QMäx choj u toji Dios tuba u mäne'onla. Jin uc'a, chenla t'oc a cuerpola seq'uen lo que yo Dios utic, uc'a ajnic cache' ch'u'ul c'ajti'cac u c'aba' Dios. Che' chich täcä c'änä a wäq'ue' ta' pixanla seq'uen lo que yo Dios ajnicba, uc'a ni cä cuerpola y cä pixanlaba ta Dios une.O{¿Mach quira a wila que jini a cuerpola ca' a wälä ump'e ch'uj tuba Ch'u'ul Pixan, y uneba ya'an ta'wac'ola? Dios u yäc'betla chich ni Ch'u'ul Pixan, y jin uc'a mach u ch'ä a chen aba mandala. z'Tz'eje abala, jiq'uin, t'oc ni cherajtz'ijte'. Machca ayan u tz'ijte' u c'äne' u cuerpo tuba u chen ump'e u tanä que u c'ac'a' äc'ben u säte' u cuerpo. Cua' chichca otro tanä que u chen untu mach u c'änä u cuerpo tuba u cherben cua' chichca mach utz u lot. cy?Pero machca u yäq'ue' uba tu manda Cajnojalaba tomp'e ayan t'oc une y tomp'e u pixanob. kxO¿Mach quira a wila que machca u yole' uba t'oc untu ixic que u chone' uba u sujtä ca' a wälä tontu t'oc une? Uc'a tz'ibi ayan tan u jun Dios ca'da: “Machca u ch'e' untu ixic u xe tä sujtäjob ca' a wälä tontujob”. zwmA wila chich que u cuerpo de cada juntu de no'onla es ump'e parte de u cuerpo aj Cristo. ¿A wäle'la quira, jiq'uin, que u ch'e' cä ch'e' jini parte de u cuerpo aj Cristo tuba wäyicon t'oc untu ixic que u chone' uba? Mach une. Si cä chenica ca' jini, ca' a wälä cä pa'säben ump'e parte de u cuerpo aj Cristo y cä'ben tu c'äb untu ixic que u chone' uba. kvODios u cuxpesi Cajnojala tan ajchämejob, y no'onla täcä u xe u cuxpesanonla t'oc u poder Une. ;uo Es toj cua' u yäle'ob que cua' cä c'uxe'la es tuba cä näc'la, y cä näc'la es tuba cua' cä c'uxe'la; pero u chap'elma, cä näc'la y cua' cä c'uxe'la Dios u xe u yäq'ue' tä xupo. U cuerpo untu mach jin tuba ni cherajtz'ijte'. Es tuba Cajnojala, y Cajnojalaba une ni u chen manda ni cä cuerpola. ^t5 Toj chich ca' u yälcan que u ch'e' cä chenla upete cua' chichca jini, pero mach upete utz cä chenla. U ch'e' chich cä chenla upete cua' chichca jini, pero mach cäcta cäba u chenon domina niump'e cua'. ?sw Yebe de anela ca' chich jini a chila ajni, pero badaba alaj uti perdona a tanäla. Dios u yäc'betla ajniquetla seq'uen tuba une, y u yäc'betla ajniquetla tu toja tu jut uc'a a tz'ombila u c'aba' Cajnojala aj Jesucristo, y uc'a ni u Ch'u'ul Pixan cä Diosla u jäbtesbet a c'ajalinla. La santidad del cuerpo (rI ni jini machca u chen xuch', ni jini machca u c'upän taq'uin, ni jini machca u chibälnan, ni ajcräxt'anob, ni jini machca u cocoj ch'ämben taq'uin u lot. Oq ¿Mach quira a wila que ajcherajtanäjob mach uxin tä äc'binte ochic bajca u chen manda Dios? Mach a sucpecän abala. Mach chich uxin tä äc'binte ochicob bajca u chen manda Dios jini machca u chen vida t'oc ixic sin que lotojac t'ocba, ni jini machca u ch'u'ul c'ajti'in cua' chichca santu pancab, ni machca u chen ni cherajtz'ijte', ni jini machca u yäq'ue' uba tä cherbinte ca' u cherbinte ixic, ni jini machca u chen u lot winic ca' ixic, opWPero anela chich a cherben a wermanola cua' chichca que mach jin u toja y a jajbenla lo que es tuba. Io Ca' jiniba es a tanäla chich ajnic buya entre de anela. ¿Cua' uc'a mach a c'älela lo que a cherbintela que mach jin u tojaba? ¿Cua' uc'a mach a c'älela jajbintiquetla cua' chichca? gnGPero anelaba a chenla buya t'oc otro hermano tu pänte' juez que mach u tz'ombe u t'an Dios. (mICälbenetla ca'da tuba quisnäjaquetla. ¿Mach quira ayan niuntu de anela que ayan u c'ajalin tuba u jiran camba u toja cua' chichca buya que a cänäntanla? >luSi ajnic machca de anela u cänäntan ump'e buya t'oc u lot, mach'an cua' uc'a u päye' tu pänte' untu juez que mach jin untu de anela que a woylan abala tuba a c'ajti'inla Dios. PkNo'onla chich cä xe cä sacbenla u tanäjob ángelojob que ajnijob t'oc Dios y ji'pat pasi u säte'ob. Si ca' jini cä xe cä chenlaba, más u ch'e' a sacbenla u toja cua' chichca u yute pancabba. ojW¿Mach quira a wila que jini machcatac ta Dios u xe u sacben u tanäjob machcatac cuxujob pancab? Si anela a xe a sacbenla u tanäjob machcatac cuxujob pancabba, ¿cua' uc'a mach u ch'ä a wiranla caxcamba u toja ump'e bit buya? gi IJinq'uin untu de anela a cänäntanla buya t'oc otro untu a wermanola, mach'an cua' uc'a xiquet a joq'ue' tu pänte' ni juezob que mach u tz'onäjobba. C'änä a joq'ue' tu pänte' machcatac ta Diosba tuba u jiranob t'oc. dhA Uc'a mach'an cua' uc'a cä sacben u tanäjob machcatac mach u tz'onäjob. Unejob Dios u xe u yäc'ben u toje' u tanäjob. Pero machcatac u yajnejob tan ch'uj tuba u ch'u'ul c'ajti'inob Diosba, anela chich c'änä a sacben u tanäjob si u säte'ob, y a wäc'benla u toje'. Pa'senla, jiq'uin, bajca anetla jini winic que u chi ni tanä jiniba. g Pf Jini lo que coli cälbenetla tama ni jun es que si ajnic untu winic que u yäle' que es untu hermanoba, y si une es untu ajcherajtz'ijte', o si u c'upän taq'uin, o si u c'ajti'in cua' chichca santu pancab, o si u chen cräxt'an, o si es untu ajchiba o ajxuch', tz'eje abala t'oc, ixta mach u ch'ä c'uxnaquetla t'oc nämte'. Qe Mach coli cälbenetla que a nonoj tz'eje' abala t'oc jini ajcherajtz'ijte'job que mach u tz'onäjobba, ni t'oc machcatac mäx u c'upänob taq'uin, ni t'oc ajxuch'ob, ni t'oc jini machcatac u c'ajti'inob cua' chichca päpä' santu pancabba. Uc'a si a nonoj tz'eje' abala bajca an upete ni jinijob, c'änä pasiquetla tu pancab. mdS Tama ni otro jun cä täscäbetla, cälbetla que mach a yole' abala t'oc ajcherajtz'ijte'job. cwUnejob jinq'uin u cänäntijob ni q'uin ch'uj jini u laj äctijob u c'uxe'ob ni waj que uti t'oc jini u jusesanba, y u c'uxijob ni waj que mach äc'binti jini que u jusesanba. Ca' jini no'onla bada c'änä cä laj äctanla ni cräxle y upete malujle que u c'ote t'oc ca' a wälä jini que u jusesan ni wajba, y c'änä chich cäle'la seq'uen ni tojba y cä chenla tu toja. .bUCa' chich cajcäbnajob tä Israel u laj choque'ob jini u pa'esan ni wajba y u chenob ni tzijib waj que mach u cänänta ni pajba, ca' jini täcä, äctan a chen a tanäla, y äc'ä tä chänintela que totoj tzijib chich a c'ajalinla bada. C'änä a chenla ca' jini uc'a aj Cristo chämi tuba u japänonla t'oc cä tanäla. Ca' a wälä une ni Ch'oc Oveja que u tzämsenob aj Israelob ta noj paxcu' tuba u subbenob Dios. >auMach utz a chen aba famala ca' jini, a wäle'la cache' tu toja mu' a chenla. ¿Mach quira a wila cache' u yälcan que tz'ita' ni paj buc'a que ajnic xäbä t'oc ni wolo' buc'a u xe u laj pa'esan upete? Ca' jini täcä, mach utz ajnic ni winic jini bajca anetla, uc'a ixta anela u yäc'benet a säte'la. `yDe ya'i ni winic jini c'änä äc'bintic tu poder ni tzuc pixan tuba u tz'ibajtesan uc'a u nonoj äctan u chen ni mach utzba. Ca' jini, si u q'uexe' u biji, u xe tä japinte u pixan jinq'uin u xe tä c'ote u q'uini sutwänic Cajnojala aj Jesús. _7A xe a woylan abala tu c'aba' Cajnojala aj Jesucristo. Cä pixan täcä t'oc u poder Cajnojala aj Jesús u xe tä ajtä ya' jini t'oc anela nämte'. _^7Es toj chich que mach'anon ya' jini, pero cä pixanba ca' a wälä ya'an ya' jini. Como si fuera ya' chich anon ya'i, san chich acä ch'i cä c'ajalin cua' une c'änä cherbintic ni winic que u chi ni tanä jini. .]UY anelaba a chen aba famala cache' utz mu' a chenla tu jut Dios. Lo que u yoli a chenlaba, a ch'ocomesan a pixanla y a pa'senla ni winic que u chi ni tanä jiniba. Y\ -Upetejob u tz'aycunob que ayan ni cherajtz'ijte' entre anela. U totoj tz'aycunob cache' ayan machca u ch'i u majan na' u chen vida t'oc. Ixta jini machcatac mach u tz'ombe u t'an Dios mach u chejob ca' jini. 5[c¿Caxcamba a yacänla, jiq'uin? ¿Xicon ca'anetla ca' a wälä t'oc te' tuba cä'benetla t'oc? ¿O xicon cä yajna'tanetla y t'oc ump'e cä c'ajalin sisba t'oc anela?.ZUUc'a mach jin por lo que u yäle' untu que u chäninte que ya'an tu manda Dios. U chäninte que ayan tu manda uneba si u ch'e' u chen cua' chichca jini t'oc poder. YCä xe chich tä sujtä seb bajca anetla si Ajnoja yoba. De ya'i, jini machcatac u chen ubajob cache' más ajnojajob que no'onba, cä xe quiran t'oc unejob si u totoj ch'e' u chen cua' chichca jini t'oc poder, y mach por lo que u yäle'ob que u ch'e' u chenob. XYebe de anela a wäle'la que mach uni' xon tä sujtä bajca anetla, y jin uc'a a päpä' chen abala cache' más ajnojalet que no'on. YW+Jin uc'a cä täsqui ca'anetla aj Timoteo. Une ca' a wälä mero cä yajben ajlo', uc'a u tz'oni jinq'uin cä tz'aycäbi u t'an Cajnojala. Une u paq'uin chen ca' chich u yäle' u t'an Diosba. Une u xe u c'ajti'benetla ni bij cä bisan t'oc aj Cristo, ca' chich cä ye'benob machcatac u woylan ubajob tama upete ch'uj cachichcada. jVMCä ch'oc chen cäba t'oc anela, jiq'uin, cälbenetla que a chenla ca' chich acä chen no'onba. UwU ch'e' ajnic diez mil machcatac u ye'benetla u biji aj Cristo, pero mach u ch'ä ajnic q'uen jini machcatac ca' a wälä a paplaba. No'on ca' a wälä a paponla uc'a a tz'ombila aj Cristo Jesús jinq'uin cä tz'aycäbetla jini t'an utz tubaba. 2T]Upete jinda que cä tz'ibbetla mach tuba cä quisnäjesanetla. Uc'a ca' a wälä mero cä bijch'oquetla que mäx yaj acubinba, y cä'benetla ump'e c'ajalin utzba. ~Su Jinq'uin cä patil älbinte t'ocob, cä ch'oc pecänob machca u patil älbenon t'ocob. Ixta bada cä cherbinte t'ocob ca' a wälä p'oson t'ocob tä cabba, ca' a wälä caben ja'on t'ocob que u chojcanba, uc'a niuntu mach yo t'oc no'on t'ocob. hRI Mäx u bo'an cäjin tä patan t'oc cä c'äb t'ocob. Jinq'uin cä cäräx älbinte t'ocob, cälbenob que Dios u ch'u'ul chenob machca u cäräx älbenon t'ocob. Jinq'uin cä tz'ibajtescan t'ocob acä c'älen chich t'ocob. Q Ixta bada cä cänäntan t'ocob jitz'o y tiquin ti'a. Mach utz cä buc t'ocob. Cä jätz'can t'ocob y mach'an cotot t'ocob. BP} U yälcan cache' mach'an cä c'ajalin t'ocob uc'a cä chen t'ocob seq'uen lo que yo aj Cristo. Anelaba a chen abala ca' a wälä mäx q'uen a c'ajalinla uc'a ya'anetla t'oc aj Cristo. No'on t'ocob mach jin cua'on t'ocob. Anela ca' ch'uniquetla. Anela ololetla tä chäninte. No'on t'ocobba cä tze'tinte t'ocob. KO Pero no'onba cäle' cache' Dios u yäq'ui ajnic ni ajc'äncanob tubaba ca' winicob que mach jin cua'. Une u yäq'ui que ajnicon t'ocob ca' a wälä untu ajmalujle que u xe tä äc'binte chämic, y ca' a wälä cä täsinte t'ocob tu pänte' upete a'ajtäjob pancab y tu pänte' ángelojob täcä tuba u chänenon t'ocob. RNAnela u päpä' te ta' c'ajalinla cache' a c'alin cänila upete u t'an Dios. U päpä' te ta' c'ajalinla cache' a cänäntanla bada upete matän que Dios u yäq'ue'. Ca' a wälä ajmandaletla y mach ni' c'änä ac'alon t'ocob. Utzica si totoj ajmandaletla uc'a xicon t'ocob cä chen manda t'ocob t'oc anela täcä nämte'. M¿Caxca wäreca une u yäc'bet ajniquetla más mejor que otrosjob? Mach'an machca. Mach a cänäntala niump'e cua' que Dios mach u yäc'betla. Si äc'bintetlaba, mach'an cua' uc'a a chen abala como si fuera mach matän a chila lo que a cänäntanla. [L/Anela, hermanos, ni acä totaj älbetla de no'on y de aj Apolosba, por anela chich une cälbetla. Ca' jini, co a cäne'la por lo que cä chen t'ocob, cache' mach u ch'ä a chenla lo que u yäle' tan u jun Dios que mach uticba. Mach u ch'ä a ch'a'alesan ajinla t'oc untu uc'a tä' a wo a wiranla, y otro untuba mach a wo a wiranla. (KIJin uc'a, mach a se'en äle'la si ayan tu toja untu o mach. Pitänla ixta que mach julic Cajnojala. Une u xe u chectesan cua'tac mucujtac ayan tama it'obniba, y u xe u laj äle' cua'tac an tu pixan upetejob. De ya'i, cada juntu Dios u xe u yäq'ue' tä wina'tinte cua'tac u chijob utz. hJITäj c'ajalin cäle' cache' utz chich cä chi ni patan u yäc'bon cä chen Cajnojala. Pero lo que cäle' täj c'ajalinba mach u ch'ä u yäc'benon ajnicon tu toja. Cajnoja une u xe u yäle' si cä chi utz ni patan o mach. I3Mach u che niump'e cua' t'oc no'on si anela a wäle'la si acä chi utz cä patan o mach. Mach u che niump'e cua' t'oc no'on täcä si ajnic machca chichca juez que u yäle' si acä chi utz o mach. Ni no'on täcä mach cälä cä juntuma si acä chi utz cä patan o mach utz. /HWCa' untu ajnoja ta patan c'änä u paq'uin chen ca' chich yo u yajnoja uneba utic, ca' jini täcä no'on t'ocob c'änä cä paq'uin chen t'ocob lo que Dios yo utic. PG Mäx c'änä tic ta' c'ajalinla cache' no'on t'ocobba ajpatanon t'ocob namás tuba aj Cristo, y äc'binton t'ocob cä'ben u wina'tanob upetejob cua' chichca jini tuba Dios que mach wina'tinti oniba. WF'Y anelaba tu c'äb aj Cristo ayanetla, y aj Cristoba tu c'äb Dios ayan.E Dios u yäc'on no'on aj Pablojon y che' chich täcä aj Apolos y aj Pedro tuba cä ye'benetla u t'an. U yäc'betla u pancab y upete cua' an tuyac'o. U yäc'benetla a wutzi tuba cuxlequetla, y jinchichba Dios u chen manda ni chämoba. U chen manda täcä upete cua' an badaba y upete cua'tac u xe tä ajtä. Dios u yäq'ui chich upete ni jini tuba u täclenetla a c'alin tz'onänla. 3D_Jin uc'a, mach a päpä' chen famala niuntu winic uc'a a wäle' que pitzi lo que u ye'e', uc'a Dios u yäc'betla upete lo que c'änä ac'ala tuba ajniquetla utz tu jut. )CKChe' chich täcä tz'ibi ayan ca'da: “Ajnoja yuwi que mach jin cua' une ni c'ajalin que u cänäntanob jini que tä' yuwijob q'uen cua' chichca pancabba”. [B/Tu jut Dios ni c'ajalin que u cänäntanob machcatac tuba u pancabba mach jin niump'e cua' une. Uc'a tz'ibi ayan tuyac'o u jun Dios ca'da: “Machcatac q'uen u c'ajalin, Dios u q'ueche'ob t'oc u jop'ojti'”. AMach co que niuntu u sucpecän uba. Machca chichca de anela que u yäle' que tä' yuwi q'uen cua' chichca tuba u pancab, c'änä u chen uba ca' machca que mach yuwi niump'e cua', uc'a ca' jini totoj ajnic q'uen u c'ajalin, jini u yäq'ue' Diosba. V@%Machca chichca u yäc'ben sätic ni ch'u'ul otot ta Diosba, Dios u xe u yäq'ue' tä nonoj säto ni winic jini, uc'a ni ch'u'ul otot ta Diosba ch'u'ul ayan une. Ni ch'u'ul otot jiniba es anela chich une. |?q¿Mach quira a wila que anela ch'u'ul ototetla tuba Dios y que ni Ch'u'ul Pixan ta Dios ya' cuxu ta'wac'ola? (>IMachca u tz'osen ump'e otot que u puleba u pase u säte' upete jini patan que u chi uneba. Une u xe u japän uba, ca' a wälä machca u japinte tama c'ac'ba. \=1Machca u tz'osen ump'e otot que mach upulba, Dios u xe u yäc'ben ump'e u matän. < U xe tä c'ote q'uin que cada juntu u xe tä chämbinte u patan cache'da an. Jimba q'uin jini u xe tä chectan, uc'a ca' a wälä u xe tä tz'äbo noj c'ac' tu c'ote jimba q'uin jini, y ni c'ac' u xe u ye'e' u patanob cada juntu si utz u chi o si mach utz. [;/ Cua' chichca jini u ch'e' c'äncan tuba utic t'oc ni otot tu pam u chumliba. Tulaj ayan machcatac u c'äne'ob cua' chichca que u paq'uin jäläcnan ca' a wälä oro o plata o ji'tun mäx choj u valor tuba u tz'osen t'oc ni otot. Tulaj ayan täcä machcatac u c'äne'ob cua' chichca que mach ujäläcna ca' a wälä te' o xan o bänäla. :) Tusu ayan bada u chumliba ni otot. U chumliba ni otot jiniba aj Jesucristo une. Jin uc'a niuntu mach u ch'ä u tuse' otro u chumliba ni otot. 9/ Dios u yäc'bon poder tuba ajnicon ca' a wälä untu ajcheraj otot que tä' yuwi ni patan jini. No'on cä tusben u chumliba ni otot. Otro untu u tz'osen ni otot tu pam u chumliba. Cada juntu c'änä u jiran si utz ni patan u chen bajca u tz'osen ni otot tu pam u chumliba. 78g No'on t'ocob nämte' cä cherben t'ocob u patan Dios. Anela ca' a wälä ni päc'äbiletla tama ni cab ta Dios. Anela ca' a wälä ump'e otot täcä que mu' u tz'osen Dios. 17[U cha'tumajob, machca u päq'ue' y machca u yäc'ben ja' igual chich ni patan u chen, pero cada juntu u xe tä äc'binte u tojquiba u patan según ca' u chi ni patan. )6KJin uc'a, mach jin cua' une machca u päq'ue', ni machca u yäc'ben ja' täcä. Sec' Dios une ni an u poderba, uc'a une chich u yäc'ben ch'ijic ni päc'äbi. 15[No'on cä tz'aycäbetla u t'an Dios najtäcä, ca' a wälä untu ajpäc'äbon cä päc'ben u jut ni päc'äbi. Ji'pat aj Apolos u tz'aycäbetla u t'an Dios, ca' a wälä machca u yäc'ben ja' ni päc'äbi. Pero Dios u yäc'bet a tz'onänla, ca' chich une täcä u yäc'ben ch'ijic ni päc'äbi. $4ANo'on aj Pablojon, ¿y cuaxca poder cä cänäntan no'on? ¿Cuaxca poder u cänäntan aj Apolos? No'on t'ocob ajpatanon t'ocob ta Dios. Cä tz'aycäbetla u t'an Dios. Jin uc'a a tz'onila. Cajnojala u yäc'bon t'ocob ni patan que une yo u yäc'ben cada juntu de no'on t'ocobba. c3?Untu u yäle' ca'da: “No'on t'oc aj Pablo ayanon”. Otro untu u yäle': “No'onba t'oc aj Apolos ayanon”. Jinq'uin a wäle'la ca' jini, ¿mach quira a chenla ca' u chenob winicob pancab que mach u tz'onäjobba? #2?Anela ya'to anetla ca' machcacatac u c'upän u chenob cua' chichca u te tu c'ajalinob. Anela a c'upänla cua' chichca u cänäntan a lot, y a maläc japäjtanla cua' chichca jini. ¿Mach quira jinq'uin a chenla ca' jiniba ya'to anetla ca' machcatac u c'upän u chenob cua' chichca u te tu c'ajalinobba? ¿Mach quira a chenla ca' chich u chenob winicob pancab que mach u tz'onäjobba? Che' chich a chenla une. 1Ca' a wälä cä'betla a pa' leche a wuch'enla. Mach cä'betla we'e a c'uxe'la. Ca' untu ch'oc mach u ch'ä u jach'än we'e, ca' chich jini anela mach a chi trebela a chen entendela cua' chichca jini mäx cach tuba utic entendeba. Ixta bada che' chich to anetla. %0 ENo'on, hermanos, mach cä chi trebe cä ye'benetla u t'an Dios ca' chich cä ye'benob machcatac mäx ayan t'oc ni Ch'u'ul Pixan, uc'a si cä ye'benetla ca' jini, mach uxet a chen entendela. Cä ye'betla u t'an Dios ca' chich cä ye'benob machcatac u tä' c'upän u chen lo que u te tu c'ajalinob. Cä ye'betla ca' cä ye'benob jini machcatac mu'to u totaj tz'omben u t'an aj Cristoba, ca' a wälä untu ch'ocba. /Tz'ibi ayan tan u jun Dios ca'da: “Niuntu mach'an machca yuwi cua' an tu c'ajalin Cajnojala Dios. Mach'an täcä machca u chen trebe u yäc'ben c'ajalin Dios”. Pero no'onlaba, ca' chich ayan tu c'ajalin aj Cristo, che' chich ayan täj c'ajalinla täcä.M.Jini machca ayan t'oc Ch'u'ul Pixan u ch'e' u jiran upete cua' chichca si utz o mach utz, pero machca mach'an t'ocba mach u ch'ä u wina'tan cua' an tu c'ajalin machca ayan t'oc Ch'u'ul Pixanba. -7Machca mach u cänänta ni Ch'u'ul Pixan tuyac'o mach yo u yubin cua'tac u ye'e' ni Ch'u'ul Pixan. Une u yäle' cache' cua' chichca päpä' t'an. Mach u ch'ä u chen entende, uc'a tuba u wina'tan cua'tac u ye'e' ni Ch'u'ul Pixanba, c'änä ajnic ni Ch'u'ul Pixan tuyac'o. S, Jini matän que u yäc'bonla Diosba, jin une cä tz'aycäbenetla. Cä tz'aycäbenetla ca' chich u yäc'benon cäle' ni Ch'u'ul Pixanba, y mach t'oc pitzil t'an ca' chich u chenob machcatac tä' q'uen u c'ajalinob. Ca' jini, ni Ch'u'ul Pixan ta Dios u chectesbenob u t'an Dios jini que ya' chich an ni Ch'u'ul Pixan tuyac'ojobba. W+' No'onla mach äc'bintonla ni c'ajalin ca' chich u cänäntanob machcatac tuba u pancab. No'onla äc'bintonla ni Ch'u'ul Pixan ta Diosba uc'a u ch'e' cuwina'tanla cua' jini ni matän que Dios u yäc'bonla. ^*5 Niuntu mach yuwi cua' an tu c'ajalin otro winic. Une namás yuwi cua' an tu c'ajalin. Ca' jini täcä, mach yuwi niuntu winic cua' an tu c'ajalin Dios. Ni Ch'u'ul Pixan namás yuwi cua' an tu c'ajalin Dios. *)M Pero Dios u chectesbonla por ni Ch'u'ul Pixan cua'tac u tusi tuba u yäc'benonla, uc'a ni Ch'u'ul Pixan yuwi upete. Upete lo que an tu c'ajalin Dios, une yuwi. /(W Uc'a tz'ibi ayan tama u jun Dios ca'da:Jini mach bay u chäni niuntu t'oc u jut,
jini mach bay u yubi niuntu t'oc u chiquin,
jini mach bay ti tu c'ajalin niuntu winic,
upete ni jiniba Dios u tusi tuba u yäc'benob machcatac u yajna'tan. Ca' jini u yäle' ni tz'ibi tä junba. ?'wNiuntu nuc ajmandajob pancab mach yuwina'tijob ni totoj c'ajalin utz jiniba. Si fuera yuwina'tanob icaba, mach ica u tzämsijob tä cruz ni Cajnojala que an u pitzilan Dios t'ocba. S&No'on cäle' t'ocob jini totoj c'ajalin utz ta Diosba, jini que mucu ajni, ni mach yuwina'ti niuntuba. Jinq'uin mach to an u pancab Dios u worin tusi cua' u xe u chen tuba u ch'e' bixiconla tä cielo. %/Ni c'ajalin cäq'ue' no'onba mach jin ca' u yäq'ue' machcatac cuxujob pancab, y mach jin ca' u yäq'ue' nuc ajmandajob pancab que u chämojob. Ni c'ajalin cä'benob machcatac u c'alin tz'ombenob u t'an Dios, más utz une, uc'a Dios chich u yäq'ue' ni c'ajalin jini. 8$iColi que a tz'onänla uc'a Dios t'oc u poder u yäc'bet a tz'onänla, y mach por lo que u yäle' machcatac q'uen u c'ajalinob. Dios se da a conocer por medio de su Espíritu g#Gy jinq'uin cä tz'aycäbetla u t'an Dios mach cä chi t'oc noj pitzil t'an tuba u ye'e' cache' mäx q'uen cä c'ajalin. Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bon täj c'ajalin cua' cä xe cäle', y ca' jini checti cache' ayan u poder. n"UJinq'uin ajnon bajca anetla cä na'ti cache' mach'an cä muc'. Bäc'ton y ixta cä chen chicchicne; !yUc'a mach ajni täj c'ajalin niump'e cua' cä tz'aycäbenetla, seq'uen aj Jesucristo y cua' uc'a chämi tuyac'o cruz. G  No'onba, hermanos, jinq'uin c'oton bajca anetla cä tz'aycäbetla u t'an Dios. Mach cä tz'aycäbetla t'oc pitzil t'an, y mach cä chi t'an täcä ca' u chenob machcatac q'uen u c'ajalinba.  Jin uc'a c'änä cä tz'onänla ca' chich tz'ibi ayan tan u jun Dios, ni u yäle' ca'daba: “Machca u tz'aycun cua' chichca jini tuba u ch'a'alesan ujin, utzica u tz'aycun cua'tac u chi Cajnojala por une. Ca' jini u ch'e' u ch'a'alesan ujin”. Dios u yäc'bonla ajniconla tomp'e t'oc aj Jesucristo. Jin uc'a u yäq'ui ajnic cä c'ajalinla ca' chich an tuba une. U yäc'bonla ajniconla tu toja ca' chich an une, u yäc'bonla ch'u'ul ajniconla seq'uen tuba y u yäc'bonla ajniconla jäpä t'oc cä tanäla. y mDios u chi ca' jini uc'a mach ajnic niuntu que u yäle' tu pänte' une que más q'uen u c'ajalin une que u lot. U %U yaqui Dios jini machcatac mach jin u ch'ocob ch'uniquilbaba y jini machcatac mach olo tä chänintejob, jini machcatac que mach jinob cua'ba. Jin jinijob u yaqui tuba u sätben u fama nuc ch'uniquilba. ` ;Dios u yaqui gente pancab que mach tä' q'uen u c'ajalin tuba u quisnäjesan jini machcatac q'uen u c'ajalinba. U yaqui Dios machcatac pancab que mach'an u poder tuba u quisnäjesan jini machcatac q'uen u poderjob. x kAnela hermanos que u yaquetla Dios, tic ta' c'ajalin, jiq'uin, caxcajetla. Mach jäytuletla que q'uen a c'ajalinla ca' chich ni c'ajalin que ayan pancabba. Mach jäytuletla que an a poderla. Mach jäytuletla que u ch'oquetla ch'uniquilba. g INi gente u yäle'ob que mach u che vale cua' jini t'an u tz'ayquinte cache' chämi aj Cristo tä cruz, pero jinchichba t'an jini u yäc'benonla cuwina'tanla que Dios más yuwi que ni gente. U yäle' ni gente täcä que Dios mach'an u poder uc'a u yäcti tä chämo aj Cristo, pero jin uc'a cuwila chich que Dios u cänäntan más poder que ni gente. O Pero no'onlaba u yaconla Dios, mach u che si aj judíosonla o aj griegojonla. No'onla une äc'bintonla aj Cristo tuba u ye'benonla cache' an u poder Dios y cache' mäx q'uen u c'ajalin Dios täcä.  #Pero no'onlaba cä tz'aycunla cache' aj Cristo tzämsinti tä cruz. Aj judíosob u cäräx'anob jinq'uin u yubinob ni t'an jini. Ni gente que mach jin aj judíosobba u yäle'ob que es cua' chichca päpä' t'an jini que u yälcan cache' tzämsinti tä cruz aj Cristo. y mAj judíosob u c'atän ye'binticob lo que u ch'e' u chen Dios que mach bay chäninti, uc'a ca' jini u ch'e' yuwina'tanob ni tojba. Aj griegojob u sacänob cache'da u ch'e' q'ue'nac u c'ajalinob, uc'a ca' jini yuwina'tanob ni u tojaba. k QDios yuwi chich cua' u chen. Une u tusi que machcatac cuxujob pancab, t'oc ni c'ajalin que u cänäntanobba, mach uxin u chen trebejob u chen conocejob Dios. Jin uc'a yäli utz tu c'ajalin Dios u japän t'oc u tanäjob machcatac u tz'omben jini t'an que u tz'ayquinte cache' aj Cristo chämi tä cruz, jini t'an que u yälcan que mach u che vale cua'ba. % E¿Cua' wäreca u chi pasajob jini tä' q'uen u c'ajalinob? ¿Cua' wäreca u chi pasajob jini machcatac mäx yuwi jun? ¿Cua' wäreca u chi pasajob jini machcatac cuxujtac pancab badaba que tä' yuwi t'anob? Dios u yäq'ui tä säto ni c'ajalin que u cänäntan winicob pancabba. K Tz'ibi ayan tan u jun Dios ca'da:No'on cä xe cä pa'säben u c'ajalin jini machcatac tä' q'uen u c'ajalinob,
y jini machcatac tä' yuwi cua' chichca, cä xe cä sätben cua'tac yuwi. + QMachcatac sätä an u pixanob u yäle'ob que mach jin cua' une ni t'an, jini que u tz'ayquinte cache' chämi aj Cristo tä cruz. No'onlaba que jäpä an cä pixanla, jinq'uin cubin u tz'ayquinte jini t'an cache' chämi aj Cristo tä cruz, cuwila chich cache' Dios u ye'i u poder ya'i. 2 _Uc'a aj Cristo mach u täscon tuba cä chen c'ablesia. U täscon tuba cä tz'aycun ni t'an utz tubaba, mach t'oc pitzil t'an ca' u chenob ni machcatac q'uen u c'ajalinobba. Si cä chenica ca' jiniba, ca' a wälä mach u che vale bajca chämi tä cruz aj Cristo. Cristo, poder y sabiduría de Dios n WCä c'ablesi me' quira täcä aj Estéfanasjob, pero mach ni' c'aja cäc'a si cä c'ablesi otrosjob. A }Ch'a'a cäjin que Dios mach u yäc'bon cä c'ablesan niuntu de anela, uc'a mach xic u yäle' niuntu cache' c'abli t'oc cä c'aba' no'onba. Seq'uen aj Crispo y aj Gayo cä c'ablesijob.  N   ¿Ayan quira cha'tu uxtu aj Cristo? Mach une. Seq'uen untuntu chich. No'on aj Pablojon, mach uc'a no'on ni chämon tä cruz por anelaba. ¿C'ablesquintetla quira t'oc cä c'aba' no'onba? Mach une. B   Jinda ni älbintonba, que apetela yänäjtac a wäle'la. Tulaj ayanob machcatac u yäle'ob ca'da: “No'on t'oc aj Pablo ayanon”; y otrosjob u yäle'ob: “No'onba t'oc aj Apolos ayanon”; y otrosjob u yäle'ob: “No'onba t'oc aj Pedro ayanon”; y otrosjobba u yäle'ob: “No'onba t'oc aj Cristo ayanon”. w  i Cälbenetla ca' jini, hermanos, uc'a machcatac ayan tan yotot ix Cloé u yälbonob que ayan buya entre anela.   ) Anela hermanos, cä bon älbenetla, ca' a wälä Cajnojala aj Jesucristo ni u yälbenetlaba, que apetela a wäle'la tomp'e cua' chichca jini, que mach ajnic chap'e uxp'e a c'ajalinla. Totoj ajniquetla t'oc ump'emp'e a c'ajalinla y ump'emp'e a pixanla t'oc a lotla. *  O Dios u paq'uin chen ca' chich u yäle', y une ni u yaquetla tuba ajnic tomp'e a c'ajalinla t'oc u Yajlo', ni Cajnojala aj Jesucristoba. Divisiones en la iglesia 8 kUneba u xe u yäc'benetla a c'alin tz'onänla ta tu xupiba q'uin, uc'a mach ajnic niump'e a tanäla que u ch'e' subcaquetla t'oc jinq'uin u xe tä te Cajnojala aj Jesucristo. 7 iJin uc'a mach uxin u chenet faltala niump'e matän u yäq'ue' Dios mientras que mu'to a c'alin pitänla jinq'uin cä xe cä chänenla Cajnojala aj Jesucristo tu xe tä jule. w iCa' jini äc'bintetla a c'alin wina'tanla cache' toj chich cua'tac u chi aj Cristo, jini cä tz'aycäbetlaba.   Cälben que uc'adios u chi uc'a u c'ac'a' äc'betla upete cua' chichca jini que c'änä ac'ala tuba a tz'aycunla u t'an tz'äcä tz'äcä, y tuba ajnic ta' c'ajalinla upete lo que c'änä a wina'tanla. Dios u yäc'betla ni jini uc'a tubaletla aj Cristo. > wYa' chich anetla täj c'ajalin jinq'uin cä c'änti'in Dios. Cä paq'uin älben que uc'adios u chi, uc'a uneba utz chich u c'ajalin t'oc anela uc'a tubaletla aj Cristo Jesús.  %Co que cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo ajnic utz u c'ajalinob t'oc anela y u yäc'benet a wutzila. Bendiciones por medio de Cristo H  cä täscäbenetla ni junda anela que a woylan abala tama ni caj tä Corinto tuba a ch'u'ul c'ajti'inla Dios. Äc'bintetla ch'u'ul ajniquetla uc'a tomp'e ayanetla t'oc aj Jesucristo y yaquintetla tuba ajniquetla seq'uen ta Dios. Yäcä ayanetla y ch'u'ul ayanetla ca' chich ayanob täcä upete machcatac u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' Cajnojala aj Jesucristo cachichcada tä cabil cab. Aj Jesucristo u Yajnojajob unejob y Cajnojala no'onla täcä. # CNo'on aj Pablojon. Dios u yacon tuba xicon de ajc'äncan tuba aj Jesucristo uc'a che' chich u yoli u chen t'oc no'on. Nämte' t'oc quermanola aj Sóstenes uP~$}6|h{{$yy&xpwjvvuvtsrfqqonmlkk"ji/hh>grfedDcJba`F_^]\\;[[ZKYOXWrV.UTRQPONNMKJMI7HG(EDC\BrAA@@?{>o=<Upete machcatac t'oc aj Cristo u c'ote t'oc ca' a wälä u cuerpo untu. Q'uen ni parte ayan tuba cä cuerpola, pero es ump'emp'e cuerpo chich. C'änä ajnic upete ni noj q'uenel parte yänäjtac tuba ajnic tz'äcä cä cuerpola. Ca' chich jini täcä no'onla. Mäx q'uenonla, pero ca' a wälä tontulonla t'oc aj Cristo. F Pero jinchichba Ch'u'ul Pixan t'oc u poder u yäq'ue' tä ute upete ni jini cäli wa'todaba, y une u pucben cada juntu ni matän que une yo u yäc'ben. Todos pertenecemos a un solo cuerpo zm Otro untu u yäc'binte u poder Dios tuba u chen cua' chichca que mach bay chäninti, y otro untu u yäc'binte u c'ajalin tuba u tz'aycun ni t'an que Dios u yäc'ben u yäle'. Otro untu u yäc'binte u c'ajalin tuba yuwina'tan si cua' u chen untu u chen uc'a ni Ch'u'ul Pixan ta Dios u yäc'bi u chen, o si cua' chichca tzuc pixan u yäc'bi u chen. Otro untu u yäc'binte u chen yänäl t'anob que mach u cäni, y otro untuba u yäc'binte u chectesan cua' u yäle' machca u chen ni yänäl t'anba. _7 Jinchichba Ch'u'ul Pixan u yäc'ben otro untu u c'alin tz'onän cua' chichca Dios yo utic. Jinchichba Ch'u'ul Pixan u yäc'ben otro untu u matänob tuba u tz'osen ajc'ojpanob t'oc cua' chichca yaj u cänäntanob. N Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'ben tu c'ajalin untu cache' u yäq'ue' ump'e c'ajalin utzba, y jinchichba Ch'u'ul Pixan u yäc'ben tu c'ajalin otro untu cache' u yäle' cua'tac Dios u yäc'bi yuwina'tan. y Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'ben cada juntu poder tuba u täclen t'oc upete, y ca' jini cheque chich cache' ya'an tuyac'o. zm Cada winic yänäjtac u chen u patan, pero upete ni patan jinchichba Dios u yäc'benonla poder tuba cä chenla. iK Q'uen patan yänäjtac ayan tuba cä cherbenla Cajnojala, pero untuntu chichba Cajnojala ayan. r] Q'uen matän ayan yänäjtac tuba pucbinticonla, pero untuntu chichba Ch'u'ul Pixan ni u pucänba. #? Jin uc'a, co que a wina'tanla que si ajnic machca chichca une que u yäle' que choco ajnic aj Jesús, mach jin ni Ch'u'ul Pixan ta Dios que u yäc'ben u yäle' ca' jini. Y niuntu mach uxin u yäle' täcä que aj Jesús es u Yajnoja une si ni Ch'u'ul Pixan mach u yäc'be u yäle'. )K A wila que jinq'uin mach to a tz'ombila u t'an Dios a chila ca' chich a ye'binte a chenla. A päpä' ch'u'ul c'ajti'ila jini santu que mach u che t'anob. f G Anela hermanos, co que a wina'tanla cua'tac une ni matän que ni Ch'u'ul Pixan u yäq'ue'ba. 7 "Si ayan machca jitz'o u chen, c'änä c'uxnac tu yotot, uc'a si a woylan abala tä c'uxnanla tan ch'uj y mach a chenla ca' chich u yäq'ui tä ute aj Jesucristo a xe tä utela castiga. Jini u colan to ta cälbenetlaba cä xe cä laj älbenetla täc xe tä c'ote ca'anetla.8i !Jin uc'a hermanos, jinq'uin a woylan abala tuba a c'uxe'la ni waj y a wuch'enla ni c'äb uva ca' chich u yäq'ui tä ute Cajnojala aj Jesucristo, maläc pitän a lotla. Q  Si cä'binte cä castigola, es uc'a Cajnojala yo que cä to'esan cä bijila uc'a mach äc'binticon cä paq'uin toje' cä tanäla ca' u xe tä äc'bintejob machcatac que mach u tz'ombe u t'an Diosba.   Si cä c'alin iran cäbala najtäcä si anonla tu toja antes de cä c'uxe'la y cuch'enla, Dios mach uxin u yäc'benon cä castigola. . U Tulaj ayanetla c'ojojtaquetla y mach'an a muc'la, y tama de anela ayan machca tulaj chämijob. U chet pasala ca' jini uc'a xet a c'uxe'la ni waj y a wuch'enla ni c'äb uva sin que a c'uxe'la y a wuch'enla ca' chich aj Jesucristo u yäc'bon cä chenlaba. Jin uc'a Dios u yäc'bet a castigola. M  Uc'a jini machca u päpä' c'uxe' ni waj y u päpä' uch'en ni c'äb uva u q'ue'nesan más u toji'tanä. Dios u xe u yäc'ben u castigo uc'a mach uta tu c'ajalin cache' u cuerpo chich Cajnojala. M  Jin uc'a, cada juntu c'änä u jiran cache'da an tan u pixan najtäcä, uc'a si ajnic u tanä c'änä u c'atben Dios que u chen perdona. De ya'i u ch'e' u c'uxe' ni waj y u yuch'en ni c'äb uva. B} Si ajnic machca chichca, jiq'uin, que u c'uxe' ni waj y u yuch'en ni c'äb uva, pero si mach u che ca' u yäq'ui tä ute Cajnojala aj Jesucristo, u yosen u tanä. Uc'a si u päpä' c'uxe' ni waj y u päpä' uch'en ni c'äb uva, u chen ca' a wälä que mach jin niump'e cua' u cuerpo y u ch'ich'e aj Cristo. oW Jin uc'a jiq'uin, cada vez que a c'uxe'la ni waj jini y a wuch'enla ni c'äb uva jini, a ye'e'la cache' chämi Cajnojala. Mach uxet a wäctan a chenla ixta que sujlec Cajnojala tä cha'num. Cómo se debe tomar la Cena del Señor } Che' chich täcä, jinq'uin xupi tä c'uxnanob, aj Jesús u ch'i ump'e vaso de c'äb uva u yäle' ca'da: “Jini vaso de c'äb uvada cä ch'ich'e une que u xe tä ancäran tä cruz uc'a chectac cache' atä'qui tä ute jini u yäli Dios que u xe u chen por anelaba. Cada vez que a wuch'enla ni c'äb uva ca' chich cäq'ui tä ute a xe a c'ajti'inonla”. Ca' jini u yälbijob. q[ Najtäcä u yäc'bi u c'aba' Dios y de ya'i u taji ni waj u yäc'ben u yajcänt'anob. U yälbijob ca'da: “Ch'äla, c'uxula. Jinda waj cä cuerpo une que u xe tä tzämsinte por anela. Jinda a xe a chenla tuba a c'ajti'inonla”. ;o Uc'a no'on cä worin ye'betla lo que c'änä a chenla, ca' chich u ye'bon Cajnojala aj Jesús. Jinchichba ac'äb que äc'qui tä c'äbä Cajnojala aj Jesús u ch'i ni waj. D ¿Mach quira an a wototla bajca u ch'e' c'uxnaquetla y buq'uiquetla? ¿O a wo a chenla ca' a wälä mach jin cua' jini u woylan ubajob u ch'u'ul c'ajti'in Dios y a quisnäjesanla machcatac mach u cänänta cua'ba? ¿Cua' une cä xe cälbenetla? ¿Cä xe quira cäle' cache' tä' utz mu' a chenla? Por jini que mu' a chenlaba, mach uxon cäle' cache' utz mu' a chenla. La Cena del Señor (Mt. 26.26‑29; Mr. 14.22‑25; Lc. 22.14‑20) :m Uc'a cada juntu seb u c'uxe' lo que u täsi uneba tuba u c'uxe'. Tulaj ayanob machcatac jitz'o u chenob uc'a mach'an cua' u c'uxe' y tulaj ayanob machcatac que u chibälnanob. )K Jin uc'a, jinq'uin a tomlaj woylan abala mach jin tuba a mul c'uxe'la ni waj y a mul uch'enla ni c'äb uva ca' chich u yäq'ui Cajnojala aj Jesucristo uticba. ) C'änä chich tulaj ajnic tama anela machcatac yänäjtac u yäle'ob cua' chichca, uc'a ca' jini wina'tintic machcatac u totoj tz'omben Dios. 8i Najtäcä cubi cache' jinq'uin a woylan abala tä ch'uj a jec'lan abala tuba ajniquetla sec' t'oc ni machca a bisanla bij t'ocba, y cä p'elaj tz'onän que toj jini acubiba. 9~k Jini cä xe cälbenetla bada, mach u ch'ä cäle' cache' utz cua' a chenla; uc'a jinq'uin a woylan abala mach jin tuba a chenla ni utzba, es tuba a chenla ni mach utzba. } Si ajnic machcatac u cäräx'an u yäle' que mach toj jini cälbetla, toc'a cälbenob que no'on t'ocob cä chen t'ocob seq'uen jini cälbetlaba. Seq'uen jin chich täcä u chenob machcatac a'uti u woylan ubajob u c'ajti'in Dios. Abusos en la Cena del Señor i|K Pero untu ixicba, si tam u tzuc u pitzilesan une. Une äc'binti u tzuc tuba u t'unquiba u pam. o{W ¿Mach quira u ch'e' a wäc'ben aba cuentala que es ump'e quisin ajnic u noj tamäl tzuc untu winic? sz_ Ch'ä a c'ajalinla anela. ¿Utz quira u c'änti'in Dios untu ixic si mach u t'une' u pam? Mach utz. y) Uc'a ca' chich ni ixic uti t'oc u bäque winic, che' chich täcä bada ni winic u päncäban de untu ixic, pero Dios u chi upete lo que ayan. |xq Winic tä' c'änä uc'a ni ixic y ni ixicba tä' c'änä uc'a ni winic, pero igual chich ayanob tu jut Cajnojala. qw[ Jin uc'a, ni ixic c'änä u t'une' u pam tuba u ye'ben ni ángelojob que une u tz'omben u t'an jit'oc. mvS Che' chich täcä ni winic mach uti tuba u täclen ni ixic; ni ixicba uti tuba u täclen ni winic. Su Ni winic mach uti t'oc u bäque ixic; ni ixicba uti t'oc u bäque winic. Tt! Untu winic mach yo u t'une' u pam, uc'a Dios u chi ni winic ca' chich ayan uneba, y tuba u ye'e' ni winic cache' Dios u Yajnoja une. Pero ni ixicba, Dios u chi tuba u ye'e' cache' jit'oc u yajnoja une. Bs} Uc'a untu ixic, si mach u t'une' u pamba, tan u suscan tä' com u tzuc, jiq'uin. Si u yälcan que es ump'e quisinle tuba untu ixic que suscac o jochbintic u pamba, tax u t'une' u pam. Ur# Untu ixicba que u chen c'änti'ya o u tz'aycun u t'an Dios bajca woyo ayanob machcatac u tz'onänba c'änä ajnic t'unu u pam. Si mach ajnic t'unu u pamba es ump'e quisin tuba. Ca' a wälä jocho u pam. 5qc Untu winic que u chen c'änti'ya o u tz'aycun u t'an Dios bajca woyo ayanob machcatac u tz'onänba, mach u ch'ä u t'une' u pam. Si u t'une' u pamba es ump'e quisin tuba. p  Co que a wina'tanla que aj Cristo es u Yajnoja upete winicob, y untu winic es u yajnoja jit'oc, y Dios es u Yajnoja aj Cristo. Uo# Anela hermanos, cälbenetla que utz a chila uc'a a paq'uin c'ajti'inonla y mach a wäcti a chenla cua' chichca que a'uti u chenob machcatac u tz'onänob, ca' chich cälbetla que c'änä a chenlaba. sn a Chenla ca' chich cä chen no'on, uc'a no'onba cä chen ca' chich u chi aj Cristo. Las mujeres en el culto mw !Chenla ca' chich cä chen no'on upete cua' chichca jini que u ch'a'alesben ujin upetejob. Mach cä sacä seq'uen cä ch'a'aljin no'on, cä sacän täcä cache' ajnic u ch'a'aljin cä lotob, uc'a bay ca' jini u japän ubajob t'oc u tanäjob.Ul# Mach a chenla niump'e cua' que u yäc'ben u säte' u biji niuntu, mach u che si aj judíosob o jini machcatac que mach jin aj judíosobba o jini machcatac ayan t'oc Dios uc'a u tz'omben aj Jesucristoba. "k= Jin uc'a, jinq'uin a chenla upete cua' chichca jini, ixta jinq'uin a c'uxnanla y a buc'ala, c'änä a chenla tuba ajnic cache' ch'u'ul c'ajti'cac Dios. 9jk Si cä c'uxnan y cä'ben u c'aba' Dios por lo que u yäc'bon, ¿cua' uc'a cä xe tä älbinte cache' acä säti si acä'ben u c'aba' Dios por lo que u yäc'bon cä c'uxe'?” iy Mach a c'uxe'la, mach uc'a mach utz c'uxcac, uc'a anela a wila que u ch'e' a c'uxe'la. Pero mach a c'uxe'la uc'a ni otro u te tu c'ajalin bay mach utz c'uxcac jini cua' tä c'uxcan que u nume tu pan santuba. A xe chich ti a wäle' ca'da: “No'on u ch'e' cä c'uxe' upete cua' chichca jini que co cä c'uxe'ba, mach u che si ajnic otro machca u yäle' que mach utz c'uxcac. Si untu machca mach u tz'ombe u t'an Dios u joq'ue'et tä c'uxnanla y a wo xiquetla, c'uxula upete lo que u yäc'benetlaba. Mach c'änä a c'atänla si jini cua' tä c'uxcan anumi pan santu, uc'a mach tic ta' c'ajalinla bay mach utz a c'uxe'la. Qf uc'a u pancab y upete cua' chichca ayan tuyac'o es tuba Cajnojala une. Xe) Upete ni we'e que u choncan bajca u tzämsinte beq'uet u ch'e' a mäne'la tuba a c'uxe'. Mach c'änä a c'atänla si ni we'e jini anumi pan santu, uc'a mach tic ta' c'ajalinla bay mach utz a c'uxe'la, udc Mach utz cä sacänla seq'uen jini u ch'a'alesan cäjinla no'onlaba, c'änä cä täclen cä lotla täcä. :cm Es toj ca' chich u yälcan que no'onla u ch'e' cä chenla upete cua' chichca, pero no'on cälbenetla que mach'an cua' uc'a cä chenla upete. Toj chich, no'onla u ch'e' cä chenla upete cua' chichca, pero no'on cälbenetla que mach upete cua' chichca cä chenla u xe u täclenon cä tz'onänla más. b- Mach utz si a tz'ombenla Cajnojala aj Jesucristo y a ch'u'ul c'ajti'inla ni santujob täcä, uc'a si chap'e a tz'onänlaba Dios u xe tä cäräx'an t'oc anela. Si Une yoba u ch'e' u chenon castigala, uc'a más q'uen u muc' une que no'onla. La libertad y el amor cristiano Ja  Anela que a wuch'enla ni c'äb uva y a c'uxe'la ni waj ca' chich u yäq'ui Cajnojala aj Jesucristo uticba, mach u ch'ä a wuch'enla y a c'uxe'la täcä jini que u yute tuba ni tzuc pixanobba. q`[ Jini cäle' no'onba es que jini cherajbuc'a que u chenob ni gente tuba u yäq'ue' pan santuba, mach jin tuba Dios u chenob ni cherajbuc'a jini, es tuba ni tzuc pixanob. Mach co que a mul c'uxe'la lo que u subbinte ni tzuc pixanob. _ Jini lo que co cäle'ba es que mach jin cua' une ni santu, y mach jin cua' une jini cua' tä c'uxcan u yä'can pan santuba. ^) Äc'ä ta' c'ajalinla cache'da an ni gente tama ni noj cab tä Israel. Jini machcatac u c'uxe'ob ni we'e que u subbinte Dios tu pan ni altaba, ¿mach quira tomp'e an u c'ajalinob t'oc jini Dios que u ch'u'ul c'ajti'inob jinq'uin u chenob ca' jini bajca an ni alta? ] Ayan ump'emp'e ni waj, y no'onlaba q'uenonla, pero jinq'uin cä mul c'uxe'la ni waj jini, u ye'e' cache' ca' a wälä tontulonla. \1 Jinq'uin cä woylan cäbala ca' chich aj Jesucristo u yäc'bon cä chenla, cä c'ajti'inla u c'aba' Dios bajca cä xe cuch'enla ni c'äb uva. Y che' chich täcä, cä lip'ijtanla ni waj y cä c'uxe'la. Ca' jini, jinq'uin cä mul uch'enla ni c'äb uva y cä mul c'uxe'la ni waj cä ye'e'la cache' tomp'e ayanonla t'oc aj Jesucristo, uc'a une u yäq'ui uba tä chämo y laj pasi u ch'ich'e uc'a no'onla. q[[ Cälbenetla ca' jini uc'a anela an chich a c'ajalinla. Iranla anela si mach toj lo que cäle' no'onba. rZ] Jin uc'a cä yajben lot, mach a ni' ch'u'ul c'ajti'inla cua' chichca pancab ca' a wälä a Diosla. gYG Upete cua' chichca mach utz que tic ta' c'ajalinla que a c'upän a chenla, ca' chich jini täcä u te tu c'ajalinob upete a'ajtäjob pancab. Pero Dios u xe u chen ca' chich u yäle'ba. Une mach uxin u yäctan tic ta'wac'ola cua' chichca c'upom jini que mach a che trebe a c'älenla. Jinq'uin ya'an ta' c'ajalin cua' chichca mach utz que a c'upän a chenlaba, Dios u xe u yäc'benetla täcä cache'da a japän abala t'oc, uc'a ca' jini u ch'e' a c'älenla tuba mach a säte'la. Xy Jin uc'a, machca ya'an tu c'ajalin que mach uxin u säte'ba, c'änä chich u jiran que mach me'ixto u jup'e' u tanä. W Upete ni jini que ajniba u chi pasajob tuba cuwina'tanla cua' u cherbintejob machcatac u jup'e' u tanä ca' chich u chijob. Y tz'ibi ayan tä jun tuba cuwina'tanla cache' c'änä cä chenla jimba q'uinobda badaba, uc'a u chen tä c'ote u xupiba q'uinob. V Mach ajniquet jac' ajin t'oc Dios ca' chich tulaj ajnijob unejob, y jin uc'a Dios u täsqui untu u yajc'äncan tuba u tzämsenob. aU; No'onla mach utz cä chenla cua' chichca tuba quiranla cada jun tzäcä u jaq'ue ujin Cajnojala t'oc no'onla. Unejob u tulaj chijob ca' jini. Jin uc'a Dios u täsqui noj q'uenel chan tuba u c'uxe'ob uc'a chämicob. T Mach utz cä chen cä tanäla de cherajtz'ijte' ca' chich u tulaj chijob. Jin uc'a chämijob ump'e q'uin veintitrés miljob. S  Mach a ch'u'ul c'ajti'inla cua' chichca jini pancab ca' a wälä a Diosla, ca' chich u tulaj chijob. Tz'ibi chich ayan tuyac'o u jun Dios ca'da: “Ni gente u chijob ni cherajbuc'a. Chunwänijob tä c'uxnan y tä buc'a, y de ya'i ch'oyijob tä ac'ot”. R Upete ni jini u chi pasajob tuba cuwina'tanla que mach yo Dios cä c'upänla cua' chichca mach utz ca' chich unejob u c'upijob. Q  Q'uen de unejob mach u chijob ca' chich u yoli Dios que u chenob. Jin uc'a chämijob cachichcada ya'i bajca mach cuxu niuntu. aP; Upetejob u yuch'ijob jinchichba ja' que Dios u yäq'ui pasic tuyac'o ni ji'tun. Ni ji'tun jiniba ca' a wälä aj Cristo une, uc'a aj Cristoba ya' chich an nämte' t'oc unejob cachichcada u numejob tuba u täclenob. dOA Y upetejob täcä u c'uxijob jinchichba cua' tä c'uxcan que Dios u yäc'bi u c'uxe'obba. N  U yoli ubajob t'oc aj Moisés tomp'e jinq'uin ajnijob tama u bo'oy ni bucla y jinq'uin c'axijob tu yoc tunxe ni noj nab jini. fM G Anela hermanos, co que a wina'tanla cua' u chi pasajob upete cä noxi'paplajob oni jinq'uin pasijob tä Egipto. Upetejob ajnijob tama u bo'oy ni bucla y upetejob c'axijob tu yoc tunxe ni noj nab u c'aba' Chächäc Nabba. -LS Unejob u chenob cua' chichca jini tuba ajnic más q'uen u muc' u cuerpo, uc'a mach yojob pasic u säte' ni alas. Che' chich täcä no'on, cä cocoj äc'ben cä cuerpo que u chen tu toja, uc'a bäc'ton mach me'ixto cä tz'aycäben otrosjob u t'an Dios, y ji'pat pasicon cä säte' no'on.VK% Jin uc'a, mach jinon ca' machca u päpä' chen ancäre y mach yuwi ca jun tzäcä u xe tä c'ote. Mach jinon täcä ca' untu ajcunom que u päpä' jule' u c'äb tuyac'o ic', pero mach u tzäctäbe u c'äb tuba u cune' u lot. No'onba tä' ch'o'olon tuba cä chen upete lo que Dios u yäc'benon cä chen uc'a äc'binticon cä matän. =Js Upete machcatac u chenob cua' chichca alas u xe u yäctan u chenob cua' chichca jini que u yäc'ben pasic u säte' ni alas. Unejob u chenob ca' jini tuba u chen ganajob ump'e u matän que u xupoba. No'onlaba cäctan cä chenla upete ni mach utzba uc'a Dios u xe u yäc'benonla ump'e matän que mach uxupba. [I/ A wila chich que bajca u yute ni ancäre, es toj chich que upete u chen ancäre, pero untu namás u xe u chen gana ni matän que u yä'canba. Jin uc'a, ch'o'olesan abala tuba a mätanla ni matän que Dios u yäq'ue' ta' xela tä c'ote ca'an. Ca' a wälä a chenla ca' u chenob machcatac u chen ni ancäre tuba u chen gana u matän. ,HQ Cä chen upete ca' jini uc'a más tz'ombintic u t'an aj Cristo, y tuba äc'binticon täcä lo que u yäc'bintejob machcatac u tz'omben ni t'an jini taj Cristoba. G Jinq'uin ya'anon t'oc jini machcatac mäx tz'ita' u tz'onänba, mach cä che niump'e cua' que unejob u yäle' que mach utz ta uticba. Cä chen ca' jini tuba cä chen ganajob tuba aj Cristo. Upete cua' chichca jini cä chen bay toca ca' jini u tulaj japän ubajob. ^F5 Jinq'uin ya'anon t'oc machcatac mach'an t'oc ni ley u tz'ibi aj Moisésba, cä chen cäba ca' a wälä que mach'anon tu manda ni ley jini, mach uc'a mach'anon tu manda ni ley ta Dios, uc'a ya' chich anon tu manda ni ley taj Cristo. Cä chen ca' jini tuba cä chen gana tuba aj Cristo jini machcatac mach'an t'oc ni ley u tz'ibi aj Moisés. ^E5 Jinq'uin ya'anon t'oc aj judíos cä chen ca' chich u chen unejob tuba cä chen gana aj judíos tuba aj Cristo. Jinq'uin ya'anon t'oc jini machcatac ya'an t'oc ni ley u tz'ibi aj Moisésba, cä chen ca' chich u chen unejob tuba cä chen gana tuba aj Cristo machcatac ya'an tu manda ni ley jini, pero no'onba mach'anon tu manda ni ley jini. pDY Mach'an niuntu cä yum pancab que u cocoj äc'benon cua' cä chen, pero no'on cä juntuma ca' a wälä cäq'ui cäba tu c'äb upetejob tuba xicon de ajpatan tubajob. Cä chi ca' jini tuba cosen más cä lotob tuba aj Cristo. hCI ¿Cua' une, jiq'uin, ni u tojquiba cä patan? Jin une, ni ch'a'aljin que u yäc'benon jinq'uin cä tz'aycun u t'an aj Cristo sin que u toje'on niuntu, y mach cä c'atä täcä tojcacon, ca' u ch'e' cä chen si colinicaba. @By Si cä chen ni patan jini uc'a tä' coba cä chen, Dios u xe u yäc'benon u tojquiba ni cä patan. Pero mach cä yaqui cä chen no'onba. Dios ni u yacon tuba cä chen ni patan jini. YA+ Si no'on cä tz'aycun u t'an aj Cristo mach'an cua' uc'a cä chen cäba fama. Ca' a wälä cocoj äc'binton cä tz'aycun u t'an. Es ump'e jaq'uinle täc'a si mach cä tz'aycun ni t'an tuba aj Cristoba. \@1 U ch'e' chich cä c'atbenetla que a wäc'benon t'ocob cä buc y cua' cä c'uxe' t'ocob, pero no'on mach bay cä c'ati äc'binticon. Y ni junda mach mu' cä tz'ibän tuba cä c'atän äc'binticon t'ocob. Mejor chämicon de jitz'o, y mach cä c'atä que tojcacon bajca cä tz'aycun u t'an Dios, uc'a jin chich cä ch'a'aljin mach tojcacon. }?s Ca' chich jini täcä, Cajnojala u yäq'ui tä ute que machcatac u tz'aycun u t'an aj Cristo c'änä chich äc'bintic cua' u c'uxe'ob. Machcatac u tz'omben u t'an aj Cristoba, unejob une c'änä u yäc'ben cua' u c'uxe'ob ni ajye't'anob jini. (>I ¿Mach quira a wila que machcatac u chen patan tama ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob, tama chich ni ch'u'ul otot u yäc'binte cua' u c'uxe'ob? ¿Y que ni palejob que u chen patanob bajca an ni alta u pucbintejob tz'ita' u bec'ta ni animajob que u tzämsinte ta Dios tu pan altaba? e=C Si anela c'änä a wäc'ben otros ajye't'an ta Dios lo que c'änä uc'ajob, ¿mach quira más u yoli a wäc'benon t'ocob lo que c'änä cäc'a t'ocob? Pero mach cä c'ati que a wäc'benon t'ocob. Cä c'älen t'ocob upete cua' chichca jini que u te täjcac'o, uc'a mach me'ixto mach xic tä tz'ombinte u t'an aj Cristo uc'a lo que cä chen t'ocob. "<= No'on cä ye'bet t'ocob cua' chichca tuba u yutzi a pixanla. Jin uc'a, jiq'uin, tä' c'änä a wäc'benon lo que c'änä cäc'a tuba cä cuerpo t'ocob. @;y U yäc'bi u tz'ibän ca' jini uc'a tic ta' c'ajalinla cache' c'änä a täclenla ni ajc'äncanob ta Dios täcä. Machca täcä u cholän ump'e cab tuba u päq'ue' ni trigo, y machca u t'oxben u pat ni trigo, u cha'tumajob chich ayan tu c'ajalinob que u xe tä äc'bintejob tz'ita' u jut ni trigo tuba u patan. ):K Uc'a tama ni ley u tz'ibi aj Moisés u yäle' ca'daba: “Mach u ch'ä a cächben u ni' ni beq'uet que ya'an tä patan u xac'äjteq'ue' ni trigo tuba u t'oxben u pat ni trigo. Tax u ximaj c'uxe'”. Mach seq'uen uc'a Dios yaj u yubin ni beq'uet u yäc'bi aj Moisés u tz'ibän ca' jini. ,9Q Mach xiquet a wäle'la que mu' cälbenetla seq'uen lo que u yäle' winicob, uc'a ni cälbenetlaba che' chich u yäle' täcä tama ni jun que u tz'ibi aj Moisés. x8i ¿Ayan quira untu ajjo'yan que u chen uba mantené u juntuma? Mach ayan une. ¿Ayan quira machca u päq'ue' ni te' uva y mach u c'uxbe u jut? Mach ayan une. ¿Ayan quira machca u tz'isen beq'uet y mach u yuch'be u lech? Mach ayan täcä. 77g ¿A wäle'la quira cache' seq'uen no'on y aj Bernabé mach u ch'ä cäctan cä chen cä patan y äc'binticon t'ocob cua' cä c'uxe'? U ch'e' chich cä chen t'ocob ca' jini. N6 Si ajnic ica quit'oc, y si une u tz'onänba, u ch'e' cä bisan täc pat ca' u chenob täcä otros ajc'äncanob tuba aj Jesucristo y ca' u chenob u jitz'inob Cajnojala y ca' chich u chen aj Pedro. `59 Si colin icaba u ch'e' chich cä'benetla a wäc'benon cua' cä c'uxe' y cua' cuch'en. 4{ Jini machcatac u yäle' que mach jin u yajc'äncanon aj Jesucristoba, cälbenob ca'da tuba cä japän cäba t'oc: c3? Ayan otrosjob u yäle' que mach jinon u yajc'äncanon aj Cristo, pero anelaba a wila que jinon chich, uc'a por anela que a tz'omben Cajnojala, cheque chich que a'binton ni patan jini de u yajc'äncanon aj Jesucristo. 2  A wila chich que no'on ajc'äncanon tuba aj Jesucristo. A wila que u ch'e' cä chen lo que co cä chen no'on. A wila que no'on cä chäni Cajnojala aj Jesucristo. ¿Mach quira anela a tz'ombila u t'an Cajnojala jinq'uin cä tz'aycäbetla u t'an bajca anetla? R1 Jin uc'a si cä c'uxe' jini cua' tä c'uxcan que u yä'can tu pan santuba, y ca' jini cä'ben u säte' u biji quermano, mejor mach cä ni' c'uxu, uc'a mach xicon cä'ben u säte' u biji quermano.50c Jinq'uin a wäc'ben u säte' a wermano por lo que a chen aneba, jini a wermano que mach tä' yuwi cua'tac utz y cua'tac mach utz ta uticba, t'oc aj Cristo chich a säte'. P/ A wi chich que mach jin cua' ni santuba, y por lo que a chenba a xe a wäc'ben ni winic jini que mach u mäx tz'onäba que u c'ac'a' säte', y aj Cristo chämi tuba u japän ni hermano jini täcä. i.K Anela a wila cache' mach jin cua' ni santu, pero si ajnic machca mach tä' yuwi cua'tac utz y cua'tac jini mach utz ta uticba, y si u chänenet tä c'uxnan bajca an ni santu, u xe chich ti u c'uxe' jini cua' tä c'uxcan u yä'can pan santu täcä, y jinq'uin u c'uxe'ba u xe tä te tu c'ajalin cache' ni santu an u poder, y ca' jini u jup'e' u tanä. ?-w Si a wola u ch'e' a c'uxe'la chich ni cua' tä c'uxcan jini, pero iranla que mach me'ixto a wäc'ben u säte' u biji machcatac que mach u mäx tz'onäba uc'a por lo que a c'uxe'la. v,eDios mach u saponla por uc'a cua' cä c'uxe'la. Jin uc'a, si cä c'uxe'la ni cua' tä c'uxcan u yä'can pan santuba, mach uc'a ca' jini más u sapänonla Dios. Si mach cä c'uxula, mach uc'a ca' jini täcä Dios mach uxin u sapänonla. b+=Mach upete machcatac u sapi u t'an Dios yuwi cache' ni santu mach jin niump'e cua'. Ixta bada bäc'tajob to t'oc, uc'a nämäjob ajni u ch'u'ul c'ajti'in. Y jinq'uin u c'uxe'ob ni cua' tä c'uxcan u subbinte ni santuba, u sujtä u ch'e' u c'ajalinob bay u jup'i u tanä, uc'a mach to yuwi cua'tac jini utz y cua'tac jini mach utz ta utic. *}Pero no'onlaba untuntu Dios ayan täc'ala, jini cä noj Paplaba. Une u chi upete cua' chichca ayan, y no'onla tubalonla chich. Ya'an untuntu Cajnojala aj Jesucristo. Uc'a por uneba ya' chich an upete cua' chichca jini, y no'onla cuxulonla por une. >)uQ'uen cua' chichca ayan tä cielo y tu pancab que winicob u yäle'ob cache' Dios, y toj chich ayan q'uen cua' chichca ca' a wälä Dios que u ch'u'ul c'ajti'in untu ca' u yajnoja. H( Jini cua' tä c'uxcan que u subbinte ni santu, mach u che cua' si c'uxcac, uc'a cuwila chich que untu santu pancab mach jin cua' une. Cuwila chich täcä que seq'uen untuntu Dios ayan. `'9Pero si ajnic machca u yajna'tan Dios, Dios chich u c'alin chen conoce ni winic jini. & Si ajnic machca u chen pensa que c'alin yuwi cua' chichca jini, uneba mach to yuwi niump'e cua' ca' chich c'änä yuwina'tanba. N% Bada cä xe cälbenetla jini a c'atbonla si u ch'e' c'uxcac jini cua' tä c'uxcan que u yute tuba cherajbuc'a. Cäpetela cuwila chich cua' jini ni cherajbuc'a. Si cäle'la cache' mäx q'uen cä c'ajalinlaba, no'on chich cä chen cäba famala, pero si cä yajna'tan cä lotlaba cä xe cä täclen tuba u c'alin tz'omben Dios. $3(Pero acäle' no'on cache' más ch'a'aljin u xe u cänäntan si colac u juntuma. Cäle' täcä cache' Ch'u'ul Pixan u yäc'bon cäle' ca' jini.S#'Untu ixic mach u ch'ä u yäctan jit'oc si cuxu to jit'oc. Si chämic jit'ocba u ch'e' lotojac tä cha'num t'oc machca chichca que u yolin, pero seq'uen t'oc machca u tz'omben u t'an Cajnojalaba. "&Jin uc'a, machca u yäq'ue' tä lotojan jixic ch'oc, utz chich u chen, y jini machca mach u yäc'ä tä lotojanba más utz u chen. %!C%Pero jini machca u c'alin ch'i u c'ajalin que mach uxin u yäq'ue' tä lotojan jixic ch'ocba si mach'an cua' uc'a lotojac, utz chich cua' u chen. Si jini winic u chen trebe u colesan jixic ch'oc sin que lotojac, y si u ch'i u c'ajalin que mach u yäc'ä tä lotojanba, utz chich an. } s$Si ajnic untu winic t'oc jixic ch'oc mach lotoba y mu' u ch'upim'an, u ch'e' u yäq'ue' tä lotojan si u te tu c'ajalin que mach utz u colesan u juntuma. Si jixic ch'oc yo lotojan, tax u yäq'ue' tä lotojan, jiq'uin. Mach jin tanä une. +O#Jinda ni cälbenetla bada, cälbenetla tuba u täclenet a chenla lo que Dios yo a chenla. Mach cälbetla tuba cä cocoj äc'benetla mach lotojaquetla. Co que a chenla cua' chichca tuba ajniquetla utz y a cherben u patan Cajnojala sin que ajnic xäc'ä a c'ajalinla t'oc cua' chichca. ,Q"Che' chich täcä, mach igual ni lotob ixic y ni ixic mach lotoba. Jini ixic mach lotoba tä' yo u jiran cua' chichca tuba Cajnojala, cache' ch'u'ul ajnic tu cuerpo y tu pixan. Jini lotob ixicba u yäq'ue' u c'ajalin t'oc lo que u yute pancab. U sacän cache'da u ch'a'alesben ujin jit'oc. {!Pero ni winic lotoba u yäq'ue' u c'ajalin t'oc lo que u yute tu pancab. U sacän cache'da u ch'a'alesben ujin jit'oc. J  Tä' coba que mach ajnic niump'e cua' que u jaq'uesbenet ajinla. Jini winic mach lotoba tä' yo u jiran cua' chichca jini tuba Cajnojala. U sacän cache'da u ch'a'alesben ujin Cajnojala. 0YJini machcatac q'uen cua' chichca u chenob pancab, mach u ch'ä u tä' ch'a'alesan ujin t'oc ni jiniba, uc'a cua' chichca que u chäninte pancabba u xe tä laj nume. !Jini machcatac u chen uq'ue c'änä ajnicob ca' machcatac que mach'an niump'e cua' u yäc'ben u chen uq'ueba tuba u cherben u patan Dios. Jini machcatac ch'a'a ujinob c'änä ajnicob ca' machcatac que mach ch'a'a ujinob. Jini machcatac q'uen cua' chichca u mäne'ob mach yo u ch'a'alesan ujin t'oc lo que u cänäntanob, pero c'änä u chenob ca' a wälä que mach jin tuba, lo que u mäne'ob. @yCälbenetla hermanos, mu' u natz'äjbälan q'uin bada tuba tz'ibajtescaconla. Jin uc'a, machcatac lotojtac c'änä ajnic ca' a wälä que mach loto tuba u cherben u patan Dios. Pero si a lotojanba, mach jin tanä une. Si untu telom lotojac, mach jin tanä. Pero jini machcatac u lotojanobba u xe chich u numsen cua' chichca tz'ibajtesia ca' ayan pancab badaba. Jin uc'a, utzica si mach lotojaquetla, uc'a mach co que a tan chen sufrila. hIJin uc'a, si lotolet, mach a tz'eje' aba t'oc a wit'oc. Si a juntuma ayanet, mach lotojaquet. taUc'a por upete ni bac'ätib que mu' u chenon pasala bada, cäle' que utz chich colac untu ca' chich ayan. }Jini que a c'atbon cache' a chenla t'oc ni telomilba, co cälbenetla. Mach u yälbon Cajnojala lo que c'änä a chenla. Cä xe cälbenetla cua' acäle' no'on, uc'a no'onba u ch'ämbon yajin Cajnojala tuba u yäc'benon cä c'alin äle' u toja. 2]Anela hermanos, cada juntu de anela c'änä a paq'uin chen seguila t'oc Dios a chenla ca' chich a'utet a chenla jinq'uin Dios u yäc'bet a japän abala t'oc a tanäla. Mäx choj mänquetla. Jin uc'a, mach a wäq'ue' abala tu c'äb winicob ca' a wälä a yumla tuba a chenla cua' chichca que yo unejob. fEUc'a jini machca paq'uin ya'an tä patan t'oc u yum jinq'uin Cajnojala u yäc'bi u japän uba, ca' a wälä aj Cristo u pa'si tu manda u yum tuba ajnic sec' tuba une. Che' chich täcä jini machca u chen uba manda u juntuma jinq'uin Cajnojala u yäc'bi u japän uba, u colan u paq'uin cherben u patan aj Cristo, ca' a wälä untu winic t'oc u yum. T!Jinq'uin Dios u yäc'bet a japän aba, si ya' chich paq'uin ayanet tä patan t'oc a yum, mach jaq'uic ajin. Pero si a wäc'binte pasiquet tuyac'o ni patan jini t'oc a yumba, c'änä chich seb pasiquet. iKCada juntu, ca' chich ajni jinq'uin Dios u yäc'bi u japän uba, ca' chich jini paq'uin ajnic. J Si seq'ue u pächi untu bajca circuncisa'o, mach jin cua' une. Si mach seq'ue u pächi untuba, mach jin cua' täcä. Jini lo que u chen valeba, cä chenla ca' chich u yäle' u t'an Dios utic. jMJinq'uin Dios u yäc'bet a japän aba, si circuncisa'o ayanet ca' a'uti u chenob aj judíosob, colen chich ca' jini. Si mach circuncisa'o ayanet jinq'uin Dios u yäc'bet a japän aba, mach a wäq'ue' aba tä ute circuncisa. ( ISi u japän uba o mach, ane mach a wi. Pero cada juntu de anela yo que a chenla ca' chich yo Dios a chenla. Ca' chich anetla jinq'uin Dios u yäc'bet a japän abala, c'änä colobaquetla ca' jini. Jin chich ni cälben que u chenob machcatac u woylan ubajob tama ch'uj cachichcada. , QUc'a ¿cache'da a wi aneba, ixic, si a wit'oc u xe chich ti u japän uba por ane? o ¿cache'da a wi aneba, winic, si u xe chich ti u japän uba por ane a wit'oc? ~}}||8{{zvyOxwwvts2rY==<;;J::19G876f6544N33\211W0/..u. ,+*)('J&%%+$##L"!!! {Ln-]1 @ > d o!c5?No'on cä yajna'tanetla apetela uc'a ya'anonla t'oc aj Jesucristo. Che' chich ajnic.K4Co ajnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela. 3 Si ajnic machca chichca de anela que mach u yajna'ta Cajnojala aj Jesucristo, nonoj choco ajnic. Co tic cha'num Cajnojala. 2No'onba aj Pablojon. T'oc cä c'äb no'on cä tz'ibi u xupiba ni junda tuba cä täscäbenetla u c'aba' Dios täcä. 1{Upete ni hermanojob wida u täscäbenetla u c'aba' Dios. Maläc q'ueche a c'äbla y maläc älben abala u c'aba' Dios. V0%Machcatac u woylan ubajob cachichcada tama ni noj cab tä Asia u täscäbenetla u c'aba' Dios. Aj Aquila y ix Priscila u täscäbenetla u c'aba' Dios t'oc ump'e ch'a'aljin uc'a tomp'e ayanetla t'oc Cajnojala. Che' chich u täscäbenetla täcä machcatac u woylan ubajob tan yotot tuba u ch'u'ul c'ajti'inob aj Jesucristo ya'i. 0/YUc'a unejob u ch'a'alesbon cäjin uc'a por lo que u chijob. Che' chich u ch'a'alesbet ajinla täcä. C'änä a chäcäl chen abala t'oc jini que u chenob ca' jiniba. '.GCh'a'ali cäjin uc'a tijob u chänenon aj Estéfanas, aj Fortunato y aj Acaico. Unejob u chi por no'on jini que mach a chi trebe a chenlaba uc'a mach tetla. K-Cä c'alin älbenetla que a tz'ombenla u t'an machca u chen ca' u chen aj Estéfanas, y che' chich täcä upete u yajtäclayajob y jini machcatac u chenob ni patan ta Dios nämte' t'oc unejob. |,qAnela hermanos, a wila que aj Estéfanas y upete machcatac an tan yotot u tz'ombijob u t'an Dios najtäcä que niuntu tama ni noj cab tä Acaya. A wila täcä que unejob u yäq'ui u c'ajalinob tuba u täclenob machcatac seq'uen ta Dios. S+Upete cua' a chenla, c'änä ajnic utz a c'ajalinla y a yajna'tan a lot. <*q Cänäntan abala, y mach a tz'eje' abala ni tz'ita' t'oc jini a tz'onänlaba; ajniquetla ca' untu winic que mach u bäc'ta cua'ba; ajniquetla ca' untu winic q'uen u muc'ba. {)o Co cälbenetla bada que jini quermanola aj Apolos cä c'ac'a' ch'oc chi cäba t'oc une que xic ca'anetla tä wawa'ne nämte' t'oc ni otros hermanojob, pero mach u yoli xic bada. Jinq'uin ajnic cache'da xicba u xe chich. Saludos finales e(C Mach co que u yäle' niuntu que mach uxin u tz'omben lo que u yäle'. Tu xe tä pase ya'i, c'änä a täscunla tä äctinte tä bij uc'a tic bajca anon t'oc ch'a'aljin, uc'a mu' cä pitän tic t'oc ni otros hermanojob. *'M Tu xe tä c'ote aj Timoteo ca'anetla, iranla que ajnic ch'a'a ujin t'oc anela, uc'a uneba mu' u chen jini patan tuba Cajnojala ca' chich no'on cä chenba. }&s Uc'a ä'binton bada wida cache'da u ch'e' cä c'alin chen ni patan ta Dios, y q'uen ayan que mach yojob u chänen. %wCä xe tä colan to wida bajca anon tama ni caj tä Efeso ixta que mach c'otic ni q'uin ch'uj u c'aba' Pentecostés. $Mach co xicon tä nume ya' jini chap'e uxp'e q'uin bajca anetla, uc'a co jäläcnacon tz'ita' t'oc anela ji'pat, si Cajnojala yoba. N#Täc xe tä c'ote ca'anetla tä Corinto cäle' cä xe tä jäläcnan tz'ita' t'oc anela, o ixta que mach numic u q'uini ni ja' y ni sisi. Ji'pat co que a täclenonla bixicon cachichcada co xicon. " Cä xe tä wawa'ne bajca anetla, pero najtäcä cä xe tä nume tama ni noj cab tä Macedonia, uc'a c'änä numicon ya'i. a!;Si ayan cua' uc'a xicon no'on täcä, cä xejob t'oc nämte'. Planes de viaje de Pablo s _Täc xe tä c'ote ca'anetla a xe a yacänla machcatac a wo que u bisanob ni matän. Ni jinijob cä xe cä'benob jun u bisan y cä xe cä täscunob tä Jerusalén tuba xic u yäctanob jini matän a xe a sijbenob ni hermanojob ya'iba. Cada domingo cada juntu de anela a xe a pa'sen tz'ita' de lo que a chi ganala, y a xe a ch'ujnanla. Machca q'uen u chi gana, q'uen u pa'sen; machca tz'ita' u chi ganaba, tz'ita' u pa'sen. Ca' jini, täj c'ote ya'iba mach ni' c'änä ch'uch'intic cua'. ? yBada cä xe cälbenetla cua' a xe a chenla t'oc ni taq'uin que u ch'uch'inte tuba äc'bintic machcatac ta Dios que ya'anob tä Jerusalén que c'änä uc'ajobba. Anela a xe a chenla ca' chich cä'bijob u chenob machcatac u woylan ubajob cachichcada tama ni noj cab tä Galacia tuba u c'ajti'inob aj Jesucristo. 2]:Jin uc'a cä yajben hermano, co cälbenetla que a chen segui a c'ac'a' tz'onänla y mach a tz'eje' abala t'oc lo que a tz'onänla. Paq'uin ch'o'olaquetla a chenla ni patan tuba Cajnojala, uc'a a wila chich que jini patan que a chenla tuba Cajnojalaba, une u xe u sutjatz'benetla u jelo.%9Pero Dios u japänonla t'oc ni cherajtanä y t'oc ni chämo por lo que u chi Cajnojala aj Jesucristo. C'änä cälbenla que uc'adios u chi. 0Y8Cä chämola uc'a cä chen cä tanäla, y cä chen cä tanäla uc'a mach cä tz'ombila ni ley que u tz'ibi aj Moisés, jini ley que u yäle' cua' tanä cä chenlaba.  7Niuntu mach uni' xin tä chämo. Niuntu mach uni' xin tä colan tan u ch'ena bajca mujqui”. Ca' jini u yäle' tan u jun Dios. 6U xe tä c'ote q'uin que ni cuerpoda täc'ala que u chämo y u c'u'nan u xe tä q'uexcan t'oc jini cä cuerpola que mach uni' xin tä chämo ni tä c'u'nan. Jinq'uinba u xe tä pase toj ni t'an tz'ibi ayan tuyac'o u jun Dios ca'da: “Bada pa'sinti ni chämo. L5Uc'a jini cuerpo täc'ala que u chämo c'änä q'uexcac t'oc otro ump'e cuerpo que mach uchamba. Y jini cuerpo täc'ala que u c'u'nan c'änä q'uexcac t'oc otro ump'e cuerpo que mach uc'u'naba. \14Mäx seb u xe tä ute ca' jinq'uin u mutz'e' u jut untu y seb u jäbe'. U xe tä ute jinq'uin u yustinte ni trompeta tu xupiba q'uin, uc'a tu xe tä ustinte ni trompeta jini, ni ajchämejob u xe tä cuxpescanob t'oc ump'e cuerpo que mach uxin tä ni' c'u'nanba. Y no'onlaba que cuxulonla toba tajtzäc cä xe tä q'uexbinte cä cuerpola. 9k3Ubixtola, cä xe cälbenetla lo que mucu uc'a Dios ajni, pero bada u yäc'benon cuwina'tanla. Mach uxon tä chämola cäpetela, pero cäpetela u xe tä q'uexcan cä cuerpola. `92Hermanos, jini co cälbenetla es que ni cuerpo cä cänäntanla t'oc cä bec'tala y cä ch'ich'ela mach u ch'ä c'otic bajca u chen manda Dios. Jini u c'u'nanba mach u ch'ä c'otic bajca mach u c'u'na cua'ba. 11Ca' chich utonla tuba ajniconla ca' ni winic uti de pupujcabba, che' chich täcä cä xe tä utela tuba ajniconla ca' ni winic ya'an tä cieloba. Z-0Machcatac cuxu pancab ayan u cuerpojob ca' chich u cänänti ni winic uti de pupujcabba; y ca' chich ayan u cuerpo ni winic ayan tä cielo, ca' chich jini u xe tä ajtä u cuerpo machcatac u xejob tä cielo. ~u/Ni najtäcäl winic ajni tuba u pancab, y uti de pupuc. U cha'tulib winicba es ni Cajnojala que ya' ti tä cieloba. T!.Mach äc'bintonla najtäcä ni cuerpo tuba cuxleconla tä cielo. Ni äc'bintonla najtäcäba, ni cuerpo tuba cuxleconla pancab. Ji'pat cä xe tä äc'bintela ni cuerpo tuba cuxleconla t'oc tä cieloba. pY-Jin uc'a täcä tz'ibi ayan ca'da: “Jini najtäcäl winic u c'aba' aj Adán uti de untu winic tuba cuxlec pancab”. Aj Jesucristo, jini u yälbinte cache' ni ji'pät aj Adánba, uti tuba u yäc'benon cuxleconla tä cielo. ,Jini cuerpo u mujcan es ca' chich u cänäntan machcatac cuxu pancab. Jini cuerpo u cuxpescanba es ca' chich u cänäntan machcatac cuxu tä cielo. Ayan cä cuerpola pancab. Pero cuwila chich cache' cä xe cä cänäntanla ump'e cä cuerpola tzijibba tä cielo. J +Jinq'uin u mujcan mach ni' utz uc'a chämen. Tu xe tä cuxpescanba mäx pitzi u xe tä chäninte. Jinq'uin u mujcan mach u ni' nicä uba. Tu xe tä cuxpescanba q'uen u muc' u xe u cänäntan. " =*Ca' chich jini täcä jinq'uin u xe tä cuxpan ajchämejob. Jini cuerpo que u mujcanba u xe tä c'u'nan. Pero jini cuerpo u cuxpescanba mach uni' cham. ) K)Yänä u pitzilan ni q'uin, yänä u pitzilan ni uj, y yänä u pitzilan täcä najlucerojob. Ixta unxim ajlucero yänä u chictan que los demás ajlucerojob. u c(Che' chich täcä t'oc machcatac cuxujob tä cielo y machcatac cuxujob pancab. Yänäjtac u cuerpo une. Pitzi chich upetejob, pero ump'e clase u pitzilan u cuerpo ni ya'anob tä cielo, y yänä u pitzilan u cuerpo ni ya'anob pancabba.  {'Q'uen cuerpo ayan, y upete yänäjtac. Yänä u cuerpo winic, yänä tuba anima, yänä tuba mut, y yänä tuba buch'. / W&Pero Dios u yäc'ben ch'ijic u bec' ni päc'äbi t'oc u te'e que une yo u yäc'benba, y cada clase de u bec' cua' chichca jini t'oc t'oc u te'e que u ch'ije t'ocba. 3%A päq'ue' yajän u jut ni trigo o yajän u bec' cua' chichca päc'äbi jini. Jinq'uin u ch'ije u te'e yänä ayan. Mach ni' ayan ca' a päq'uiba. $Mach'an u c'ajalin machca u päpä' c'atän ca' jini. Uc'a jini lo que a päq'ue' mach uwet si mach tiquic u cha' najtäcä.  #Untu u xe chich ti u c'atän ca'da: “¿Cache'da wäreca u xe tä cuxpan ajchämejob? ¿Cuaxca cuerpo u xe u täsenob?” S"Ch'ä a c'ajalinla cua'tac une ni utzba, y mach a ni' chen a tanäla. Jinda cäle' tuba cä quisnäjesanetla, cache' tulaj ayan de anela que mach a che conocela Dios. Cómo van a resucitar los muertos 6e!Mach ajnic machca u sucpecänetla ca' jini. Si cä yole' cäbala t'oc machca u chenob cua' chichca mach utz, cä xe cä täq'ue' cä chenla ca' chich u chen unejobba.  Jinq'uin ajnon tama ni caj tä Efeso ca' a wälä cä chi buya t'oc te'el animajob, uc'a cherbinton q'uen cua' chichca jini. Si machica u cuxpan ajchämejob mach'an cua' uc'a cä c'älen cherbinticon ca' jini. Utzica cä chen ca' machca u yäle'ob ca'da: “Cola cä ch'a'alesan cäjinla tä c'uxnan y tä buc'a uc'a ic'ä chich ti o chabi cä xela tä chämo”. Ca' jini u yäle'ob. b=Anela hermanos, ca' chich cä totoj älbenetla que tä' ch'a'a cäjin t'oc anela uc'a ya'anonla t'oc Cajnojala aj Jesucristo, che' chich täcä cä totoj älbenetla que upete q'uin ayan chich machca yo u tzämsenon. >uY no'on t'ocob ni apóstoljon t'ocob, si machica cuxpac ajchämejob, mach'an cua' uc'a cä c'älen t'ocob cada rato cua' chichca u cherbenon machcatac yo u tzämsenon t'ocob. 3Jini machca nämäjtac u yäq'ue' ubajob tä c'ablan en lugar de ni achämijobba, ¿mach quira u chenob ca' jini uc'a u tz'onänob que u xe tä cuxpan ni ajchämejob? Si ajchämejob mach u cuxpajob, ¿cua' uc'a u yäq'ue' ubajob tä c'ablan en lugar de unejob, jiq'uin? 7gNajtäcä Dios u xe u yäc'ben upete cua' chichca tu c'äb u Yajlo' tuba u chen manda. Jinq'uin la'an upete tu manda une, ixta aj Cristo täcä u xe u yäq'ue' uba tu manda Dios con to'o lo que an tu manda une. U xe tä ute ca' jini uc'a nonoj ajnic Dios de Ajnoja tuba upete cua' chichca que ayanba. (~ITz'ibi ayan tuyac'o u jun Dios cache' Dios u laj äc'bi tu c'äb aj Cristo upete cua' chichca tuba u chen manda. Pero bajca u yäle' cache' upete ya'an tu c'äbba, cheque chich que menos Dios mach uxin tä ute manda, uc'a une chich ni u laj äc'bi cua' chichca jini tu c'äb aj Cristo. i}KCuanta u laj tzupsi u chen upete ni jini u xe u pa'sen ni chämo uc'a mach ni' chämic niuntu. ||qUc'a aj Cristo c'änä u chen manda ixta que mach u laj pa'säben u poder upete machcatac que mach yo t'oc uneba. c{?Ji'pat u xe tä c'ote u xupiba q'uin jinq'uin aj Cristo u xe u yäc'ben tu c'äb cä Papla Dios ni manda. Pero najtäcä u xe u pa'sen upete cua' chichca otro manda que ayan, con to'o u poder y con to'o u yajnojajob. EzUpete u xejob tä cuxpan tan ajchämejob tu q'uini u cuxpan ajchämejob. Aj Cristo cuxpi najtäcä. Ji'pat upete machcatac tuba aj Cristoba u xejob tä cuxpan jinq'uin u xe tä te uneba. /yWUc'a ca' chich cäpetela cä chämola uc'a u natil ch'ocobonla aj Adán, che' chich täcä upete machcatac ayan t'oc aj Cristoba u xe tä cuxpescan tan ajchämejob. xUc'a untu winic u chi u tanä ayan ni chämo. Che' chich täcä, uc'a untu winic u chi tu toja, jin uc'a acä cuxpanla tan ajchämejob. w%Pero aj Cristo cuxpi chich une tan ajchämejob. De upete ni chämijobba aj Cristo ni najtäcäl winic que nonoj cuxpi tan ajchämejob. QvSi seq'uen wida pancab cuxleconla, mach'an cache'da cä pitänla jini u xe u yäc'benonla aj Cristoba. Si fuera ca' jiniba, más c'änä ch'ämbinticonla lástima que upete machcatac cuxujob pancab. vueY si fuera mach cuxpi aj Cristoba, jini machcatac chämijob que u tz'omben aj Cristoba, nonoj sätijob ica. vteY si fuera mach cuxpi aj Cristoba, a päpä' tz'onila ica que toj, y mach ica uti perdona a tanäla täcä. Ts!Uc'a si fuera mach ucuxpa ajchämejobba, mach ica cuxpi aj Cristo täcä. mrSNo'on t'ocob cä totoj äli t'ocob cache' Dios u cuxpesi aj Cristo tan ajchämejob, pero si fuera toj que mach u cuxpa ajchämejobba, Dios mach ica u cuxpesi täcä aj Cristo, y mach ica toj jini cäli t'ocob que u chi Diosba. yqkSi fuera mach cuxpi aj Cristo, cä päpä' tz'aycäbetla ica que cuxpi, y anela a päpä' tz'onila cache' toj. Qp Uc'a si fuera mach cuxpac ajchämejob mach ica cuxpi aj Cristo täcä. 0oY Si no'on t'ocob cä tz'aycäbetla que aj Cristo cuxpi tan ajchämejob, ¿cua' uc'a jiq'uin a tulaj äle'la que mach uni' xin tä cuxpan ajchämejob tä cha'num? enC Pero mach u che si u chi más patan unejob, o si más acä chi no'on. Unejob y no'on täcä cä tz'aycun t'ocob cache' aj Jesucristo cuxpi tan ajchämejob, y jin chich a tz'onila täcä. La resurrección de los muertos @my Dios tä' rete utz u c'ajalin t'oc no'on. Jin uc'a es untu apóstoljon bada. Mach den balde ajni utz u c'ajalin Dios t'oc no'on. Más cä c'a'ca' cherbi u patan que upete ni otros ajc'äncanob tuba aj Cristo. Mach uc'a no'on cä chi ni patan. Dios u yäc'bon ni poder cä chen, uc'a utz u c'ajalin t'oc no'on. flE No'on más ajch'och'ocalon de upete u yajc'äncanob aj Cristo. Mach jin cua'on no'onba tuba ajnicon de apóstoljon tuba aj Cristo, uc'a no'on cä bon tz'ibajtesi machcatac ayan t'oc Dios uc'a u tz'ombijob aj Jesucristo. &kEJi'pat de upete no'on cä chäni täcä. Tajtzäc seb u yäc'bon cä q'uexe' cä biji y xicon de ajc'äncan tuba, no'on que mach ololon tä chäninte. ljQJi'pat aj Jacobo u chäni aj Jesucristo, y de ya'i upete u yajc'äncanob u chänijob tä cha'num. i!Ji'pat ca' más de quinientos hermanos u chänijob täcä bajca woyojob tomp'e. Q'uen de unejob cuxujtacob to, pero tulaj chämijob bada. (hICä ye'betla cache' aj Pedro u chäni cuanta cuxpi tan ajchämejob, y de ya'i jini doce u yajc'äncanob u chänijob täcä, jini u yälbinte apóstolesjobba. sg_Cä ye'betla täcä cache' mujqui y cache' cuxpi tu yuxp'elib q'uin, ca' chich u yäle' tama u jun Dios. @fyNo'on cä ye'betla lo que Dios u yäc'bon cuwina'tan, jini que más c'änä a wina'tanlaba, cache' aj Cristo chämi tuba u toje' cä tanäla ca' chich u yäle' tama u jun Dios. eSi a totoj tz'onänla ca' chich cä tz'aycäbetla y si a paq'uin colanla t'oc ni t'an jini, Dios u xe u yäc'benet a japän abala. Dd Anela hermanos, co cä c'ajti'benetla täcä bada jini t'an tuba aj Jesucristo, jini que cä tz'aycäbetla, ni a sapilaba. Ya' chich to anetla t'oc jimba t'an jini y a c'alin tz'onänla. Hc (Bajca a woylan abala chenla upete tu toja y sin ju'läwe.b7'Bada jiq'uin, hermanos, äc'ä a c'ajalinla tuba a tz'aycunla ni t'an que Dios u yäc'benetla, y mach a wäle'la que mach utic ni yänäl t'an. jaM&Pero jini machca mach u tz'onä si es u manda Cajnojalaba, anela mach yo a ubinla u t'an uneba. w`g%Si ayan machca chichca u yäle' que une äc'binti u tz'aycun u t'an Dios, o si u yäle' que une u cänäntan otro matän que u yäq'ue' ni Ch'u'ul Pixan, c'änä u yäc'ben uba cuenta cache' jini cä tz'ibbenetlaba es u manda Cajnojala. _ $C'änä tic ta' c'ajalinla cache' u t'an Dios mach tä'qui tä tz'ayquinte bajca anetla. Mach sec' anela täcä a sapila. y^k#Si yojob yuwina'tan cua' älqui, tan u c'atben jit'oc tu yotot, uc'a mach utz u chen t'an untu ixic tan ch'uj. ]1"che' chich täcä bajca a woylan aba anela tama ch'uj ni ixictac c'änä ch'ijcäbacob. Mach uyäc'binti la'o ni ixictac ajnic tä t'an bajca woyo ayanetla. C'änä ch'in ajnicob u yubin bajca u tz'ayquinte u t'an Dios, ca' chich u yäle' täcä ni ley u tz'ibi aj Moisés. a\;!C'änä ajnic ca' jini, uc'a Dios mach yo ajnic niump'e ju'läwe bajca a woylan abala. Une u yäc'benetla ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. Ca' chich a'uti u chenob upete machca seq'uen ta Dios bajcatac u woylan ubajob, i[K Anela que a tz'aycunla ni t'an que Dios u yäc'benetla, mach c'änä a se'en chen t'an jinq'uin a pixan u yäc'benet a chen t'anba. U ch'e' chich a pitän ixta u tzupsen u chen t'an ni otro que u yäle' u t'an Dios täcä. 'ZGCa' jini apetela ajuntu ajuntu u ch'e' a tz'aycunla ni t'an que Dios u yäc'benetla, y upetejob machca u yubin u xe u cäne'ob, y u xe tä ch'a'alan ujinob. `Y9Si ayan untu que mu' u chen t'an, y si ya' chumca nätz'ä untu täcä que Dios u yäc'ben yuwina'tan cua' chichca, tax u ch'ijcäban jini ayan tä t'anba uc'a bintic la'o u chen t'an täcä jini que ya' chumcaba. kXOChe' chich täcä bajca a woylan abala u ch'e' u chen t'an seq'uen cha'tu uxtu machca u tz'aycun ni t'an que Dios u yäc'bijob. Y jini u lotob que äc'binti täcä u t'an Dios u xe u ch'e' u c'ajalinob si utz cua'tac älqui. bW=Si mach'an machca que u ch'e' u chectesan cua' jini ni u yäle'obba, niuntu mach'an cua' uc'a u chen ni yänäl t'an bajca woyo ayanetla a c'ajti'inla aj Jesucristo. Tan u chen ni yänäl t'an u juntuma y t'oc Dios. UV#Si ajnic machcatac u chenob ni yänäl t'an bajca woyo ayanetla, u ch'e' u chen t'an seq'uen cha'tu o uxtu. Ajuntu ajuntu u xe u chen t'an, y c'änä ajnic untu tuba u chectesan cua' jini ni u yäle'ob. 7UgCä xe cälbenetla, jiq'uin, cache'da c'änä a chenla jinq'uin a woylan abala. Ayan lo que u ch'e' u chen cada juntu. Untu u ch'e' u c'äye' ump'e salmo, untu u ch'e' u ye'e' tu toja tz'ita' u t'an Dios, untu u ch'e' u chen ni yänäl t'an, otro untu u ch'e' u chectesan cua' jini ni yänäl t'an que utiba, y otro untu u ch'e' u chectesan lo que Dios u yäq'ui tä wina'tinte. Chenla upete tuba más a c'ac'a' tz'onänla. WT'Cua' chichca ayan mucu tan u pixan u xe chich u laj c'ajti'in. De ya'i u xe tä noctä tä cab u ch'u'ul c'ajti'in Dios y u yäle' cache' Dios totoj ayan t'oc anela. Háganlo todo decentemente y con orden S5Pero si apetela a tz'aycun jini t'an que Dios u yäc'benet a wäle'laba, y de ya'i si ochic untu que mach u tz'onä o que mach to u cänä cua' jini, lo que a wäle'la apetela u xe u yäc'ben tic tu c'ajalin cache' une es ajcherajtanä, y cua' jini ni tanä que u cänäntan. pRYJin uc'a, anela que a tz'onänla, si a woylan abala tomp'e y de ya'i si a chenla yänäl t'an apetela, y si ochic machcatac que mach to u cänä o machcatac que mach u tz'onäba, u xe chich ti u yäle'ob que mach'an a c'ajalinla. IQ Jini cälbenetla jinda une: Jini yänäl t'an que a chenlaba, mach jin tuba machcatac u tz'onän, sino tuba machcatac mach u tz'onäba, uc'a u chänenob cache' ayan chich u poder Dios. Pero jini t'an que Dios u yäc'benet a wäle'laba, tubajob une machcatac u tz'onän, mach jin tuba machcatac que mach u tz'onäjobba. "P=Tz'ibi ayan tama ni ley ta Dios ca'da: “Otros winicob que yänäjtac u t'anobba, jini winicob que u te tä otros cabobba, unejob cä xe cä'benob u tz'aycäbenob cä t'an ni gentejobda tä Israel, pero mach uc'a ca' jini u xe u yubinob cä t'an”. Ca' jini u yäle' Cajnojala. XO)Anela hermanos, mach co ajnic a c'ajalinla ca' u c'ajalin bijch'oc. Co ajnic a c'ajalinla ca' u c'ajalin ajt'äbälajob. Pero co ajniquetla ca' bijch'oc que mach to u cänäjob u chenob ni mach utzba. NPero bajca u woylan ubajob tan ch'uj más tä' coba cä chen cinco t'an que upete u chenob entende que cä chen ca' tuba diez mil t'an tä yänäl t'anba. Uc'a si cä chen t'an que upete u chenob entende, cä xe cä chen trebe cä ye'benob u t'an Dios. mMSCälben Dios que uc'adios u chi uc'a u yäc'bon más cä c'ac'a' chen ni yänäl t'an que apetela. LyToj chich une que u ch'e' a c'ajti'ben u c'aba' Dios ca' jini, pero ni otroba mach utäclinti tuba u c'alin tz'onän. K+Si a c'ajti'ben u c'aba' Dios seq'uen t'oc jini yänäl t'an u yäc'benet a chen a pixan, y si ajnic untu ya' jini que mach to u yoco cänä, mach'an cache'da u ch'e' u yäle' une que ca' chich jini utic jinq'uin a c'ajti'ben u c'aba' Dios. Uc'a mach yuwi cua' a wäle'. JwCa'da cä xe cä chen, jiq'uin. Cä xe cä chen c'änti'ya t'oc ni yänäl t'an que cä pixan u yäc'benon cä chen, y cä xe cä chen c'änti'ya t'oc cä t'anla no'on täcä uc'a utic entende cua' cäle'. Cä xe cä chen c'ay t'oc ni yänäl t'an que cä pixan u yäc'benon cä chen, y cä xe cä chen c'ay t'oc cä t'anla no'on täcä uc'a utic entende cua' cä c'äye'. ISi no'on cä chen c'änti'ya t'oc ump'e yänäl t'an, cä pixan chich u chen c'änti'ya, pero mach cuwi cua' jini cäle'ba. 9Hk Jin uc'a, machca u chen ump'e yänäl t'an que mach u cäni, c'änä u c'atben Dios que u yäc'ben ni matän tuba u chectesan cua' u yäle' ni yänäl t'an que u chenba. sG_ Jin uc'a täcä anela, uc'a tä' a wo a cänäntanla jini matän u yäq'ue' Ch'u'ul Pixanba, c'alin c'atben Dios äc'bintiquetla jini matän que u xe u yac'benob más u c'alin tz'onänob machcatac u woylan ubajob u c'ajti'in Diosba. mFS Pero si mach cä che entende cua' u yälcan jinq'uin u yute ump'e tzoqui' t'an, jini machca u chen t'an u xe u yäle' que es untu ajpäpä'cabon, y no'on cä xe cäle' que es untu ajpäpä'cab täcä jini machca u chen t'anba. TE! Q'uen clase de t'an ayan que u yute pancab, y upete u yute entende chich. DD Che' chich täcä anela, si mach a chen t'an t'oc a ti'la que u ch'e' utic entendeba, ¿cache'da u xe tä wina'tinte cua' a wäle'? Ca' a wälä a xe a chen t'an que u säto tiac'o ic'. C}Machca u yustan ni corneta, si bälä ni son u yustanba, mach uxin u tuse' uba niuntu jinq'uin u jo'can xic tä jo'yan. SBCa' jini chich täcä untz'it ämäy o cua' chichca instrumento que u jätz'canba. U chenob son, pero mach u juntuma. Pero, si mach tu toja u pase ni son, mach totoj cheque camba son u jätz'can. A Hermanos, si xicon ica ca'anetla cä lotänetla t'oc yänäl t'an que mach cä cäni, mach'an cache'da cä täclenetla ca' jini. Pero u ch'e' cä täclenetla si cälbenetla lo que Dios u yäc'bon cuwina'tan, o si cä ye'benetla ni u tojaba. U ch'e' cä täclenetla si cä tz'aycäbenetla ni t'an que Dios u yäc'benon cäle' o si cä ye'benetla ump'e u t'an Dios que tz'ibi ayanba. @}Co que apetela a chenla ni yänäl t'an que mach a cänila, pero más rete coba que a tz'aycunla ni t'an que Dios u yäc'benetla, uc'a más c'änä ajnic machca u tz'aycun u t'an Dios que jini machca u chen yänäl t'anba, si mach u chectesa cua' u yäle' jini yänäl t'an que u chen tuba u yäc'ben u c'alin tz'onänob machcatac a'uti u woylan ubajob u c'ajti'in Dios. ?Jini machca u chen ump'e yänäl t'an que mach u cäniba, u juntu täclen uba u c'alin tz'onän, pero jini machca u tz'aycun jini t'an que u yäc'ben Diosba, u täclenob machcatac a'uti u woylan ubajob u c'ajti'in Dios tuba más u c'alin tz'onänob. ^>5Jini machca u tz'aycun ni t'an que Dios u yäc'benba, u chen t'an t'oc winicob tuba u yäc'ben u c'alin tz'onänob, y tuba u yäc'ben u ch'o'olesan ubajob u chenob ni utzba, y tuba u ch'a'alesben ujin u pixanob. .=UUc'a jini machca u chen cua' chichca yänäl t'an que une mach u cäni mach jin winicob u chen t'an t'oc. Es Dios une ni u chen t'an t'ocba, uc'a niuntu winic mach u cherbe entende cua' u yäle'. Une u yäle' cua' chichca que mach to u chectesca, jini u yäc'ben u yäle' ni Ch'u'ul Pixanba. < }C'änä a paq'uin yajna'tan upete machca chichca, y che' chich täcä c'alin c'atben Dios que u yäc'benet jini matän u yäq'ue' ni Ch'u'ul Pixanba. Jini que más c'änä a c'upän a chenla, es tuba a tz'aycunla jini t'an que Dios u yäc'benetla. ; Ya'an uxp'e cosa que u colan bada tä ute. Jinda une: Cä tz'onänla Dios, cä c'alin pitänla jini u yäli Dios que u xe u yäc'benonla y cä yajna'tanla upete machca chichca, pero jini más c'änä utic es cä yajna'tanla upete machca chichca. :  Bada mach to cuwila upete cache'da an Dios, uc'a jini cuwilaba u c'ote t'oc ca' a wälä machca u chänen u jut tama ump'e espejo mäx bälä u jutba. Pero u xe tä c'ote q'uin cä xe cä chänen Dios ca' ni machca u maläc chänlan u jutob. Bada cuwi tz'ita' cache'da an Dios, pero jinq'uin cä xe cä chänenba cä xe cä laj chen conoce Dios ca' chich une u laj chon conoce bada. 9  Jinq'uin p'i' ajlo'on to cä chi t'an ca' chich u chen t'an bijch'oc. Ajni täj c'ajalin ca' chich an tu c'ajalin bijch'oc. Cä chi entende cua' chichca ca' chich u chen entende bijch'oc. Pero jinq'uin winiconba cäcti cä chen ca' u chen bijch'oc. 8 Pero jinq'uin u xe tä c'ote q'uin tuba cuwina'tanla upete tz'äcä, u xe tä laj pa'sinte ni mach tz'äcäba, ca' cuwila badaba. g7G Uc'a mach tz'äcä lo que cuwila, y mach tz'äcä jini lo que cä tz'aycunla de u t'an Dios. 6 U xe tä c'ote q'uin tä laj xupo upete ni matän u yäq'ue' ni Ch'u'ul Pixan, pero nunca mach uxin tä c'ote q'uin que mach uni' xon cä yajna'tan cäbala. Jini u yäc'binte u yäle' ajt'anob ta Dios u xe tä xupo tä älcan. Niuntu mach uni' xin u chen ni yänäl t'an, y u xe tä xupo täcä jini matän u yäc'binte untu tuba u yäle' lo que Dios u yäc'bi yuwina'tanba. )5K Machca u yajna'tan upete machca chichca mach u cäräx'a jinq'uin u lot u cherben cua' chichca mach utz. Upete u tz'omben u lot. Mach u päpä' tz'onä que mach utz cua' u chen ixta que mach yuwina'tan tu toja. Machca u yajna'tan upete machca chichca u c'älen upete lo que u cherbinte. k4O Mach u ch'a'alesa ujin jinq'uin otro untu u säte', u ch'a'alesan ujin jinq'uin u yute u tojaba. W3' Machca u yajna'tan upete machca chichca mach uxin u quisnäjesan u lot por lo que u chen. Mach uxin u sacän cua' chichca seq'uen tuba uneba. Mach u jac' ujin y mach u yäc'ä niump'e cräxle tu c'ajalin. 2 Jini machca u yajna'tan upete machca chichca paq'uin sis u c'ajalin t'oc unejob y ti'i u pixan t'oc unejob. Machca u yajna'tan upete machca chichca mach u c'upä t'oc cräxle cua' u chenob. Mach u chen uba fama y mach u chen uba cache' más yuwi que u lot. a1; Mach u che si cä pucben pobrejilba upete lo que cä cänäntan tuba cä täclenob, pero si mach cä yajna'ta upete machca chichcaba, mach u chon servi ni tz'ita' bajca cä pucbenob. Mach u che si u pule'onjob uc'a cä tz'aycun u t'an Dios, pero si mach cä yajna'ta upete machca chichca, mach jin niump'e cua' tu jut Dios bajca cä pulcanba. 07 Mach u che si cä cänäntan jini matän tuba xicon de ajt'an ta Dios, y si cuwina'tan upete cua' chichca c'ajalin mucujtac ta Diosba, y si cuwina'tan upete cua' chichca ayan, y si cä c'alin tz'onän upete cua'tac yo utic Dios ixta que u ch'e' cälben ump'e tz'ic que u tz'eje' uba bajca ayan, y u xe u tz'ombenon chich, pero si mach cä yajna'ta upete machca chichcaba, mach jin cua'on une tu jut Dios. x/ k Mach u che si cä cänäntan ni matän tuba cä chen cua' chichca t'an ca' chich u chenob winicob pancab y ca' chich u chenob ni ajc'äncanob ta Dios tä cielo, pero si mach cä yajna'ta upete machca chichca, acä c'ote t'oc ca' a wälä ump'e palib que u chen tzinläweba, o ca' a wälä ump'e bit campana que u jätz'e' ubaba, uc'a mach jin cua'on une tu jut Dios. ^.5 C'alin c'upänla jini matän más utztacba, jini que u ch'e' a täclenla t'oc a lotlaba. Bada ya'to cä xe cälbenetla cua' u ch'e' a chenla que más utz une que niump'e matän u yäq'ue' ni Ch'u'ul Pixanba.r-] Mach upetejob u tz'osen ajc'ojpanob t'oc cua' chichca yaj u cänäntanob. Mach upetejob u chenob cua' chichca yänäl t'an que mach u cäni. Mach upetejob u chectesan cua' u yäle' machca u chen ump'e yänäl t'an que mach u cäni. R, Mach jin upetejob ajc'äncanob tuba aj Jesucristo. Mach jin upetejob ajt'anob ta Dios. Mach upetejob u ye'e' u t'an Dios. Mach upetejob u chenob t'oc u poder Dios cua' chichca que mach bay chäninti. +} Tama machcatac u woylan ubajob tuba u ch'u'ul c'ajti'inob Dios, upete t'oc t'oc u patanob. Najtäcä Dios u yäc'bi yebe xic de ajc'äncanob tuba aj Jesucristo, jini u c'aba' apóstolesjobba. U yäc'bi täcä yebe xic de ajt'anob tuba une. U yäc'bi täcä yebe machcatac u ye'e' u t'an Dios, y yebe machcatac u chenob t'oc u poder Dios cua' chichca que mach bay uchänintiba. Y u yäc'bi täcä machcatac u tz'osen ajc'ojpanob t'oc cua' chichca yaj u cänäntanob, y machcatac u täclen u lot t'oc jini patan ta Diosba, y machcatac u chen manda cua'tac ayan tä ute y machcatac u chenob cua' chichca yänäl t'an que mach u cäni. * Cäpetela tubalonla aj Cristo, y cada juntu de no'onla cä c'otela t'oc ca' a wälä ump'e parte tuba u cuerpo uneba. 9)k Si c'ux ump'e parte, che' chich täcä upete ni partejob c'uxtac u yubin ubajob nämte' t'oc. Si ump'e parte u pitzilescan, upete ni partejob u ch'a'alan ujinob nämte' t'oc. /(W Uti cä cuerpola ca' jini uc'a mach ajnic niump'e parte que u yäle' cache' u ch'e' u chen cua' chichca u juntuma. Upete ni partejob c'änä u muluj täclen ubajob. D' Ayan partejob täj cuerpola que pitzi une y mach c'änä cä bäle'la, pero jinq'uin u chonla Dios u yäq'ui que cä c'alin jele'la jini partejob que cäle'la que mach u mäx che servi. #&? Ayan partejob tuba cä cuerpola cäle'la que mach u mäx che servi tuba niump'e cua', pero jintacob une cä sacänla cache' u ch'e' cä jele'la t'oc cä bucla. Ayan partejob tuba cä cuerpola que no'onla mach co chänintic, pero jintacob une más cä pitzilesanla t'oc cä noc'la. %7 Ni tz'ita' mach u ch'ä u yälben ca' jini, uc'a ayan partejob tuba cä cuerpola que mach'an q'uen u muc', pero jintac une ni más c'änä cäc'ala. -$S U jut untu mach u ch'ä u yälben u c'äb ca'da: “Mach c'änä cäc'alet”. Che' chich täcä u pam untu mach u ch'ä u yälben yoc que mach c'änä uc'a. k#O Ca' chich quiranla, cä cuerpola u cänäntan noj q'uenel parte, pero es ump'emp'e cuerpo chich. N" U cuerpo untu mach tz'äcä si ump'emp'e parte namás u cänäntan. ! Dios mach u chonla ca' jini. U laj tusi upete ni noj q'uenel parte yänäjtac tuba cä cuerpola ca' chich une u yoli u chen. 9 k Si ajnic ica entero u cuerpo untu seq'uen u jut, mach'an cache'da u yubin t'an. Si ajnic ica entero u cuerpo untu seq'uen u chiquin, mach'an cache'da u yutz'än niump'e cua'. `9 Si u chen t'an ica u chiquin untu winic u ch'e' u yäle' ca'da: “Uc'a mach jinon u jut jini winic, jin uc'a mach jinon tuba u cuerpo”. Pero mach uc'a por u yäle' ca' jini mach ni' jin ump'e parte de u cuerpo. \1 Si u chen t'an ica yoc untu winic u ch'e' u yäle' ca'da: “Uc'a mach jinon u c'äb jini winic, jin uc'a mach jinon tuba u cuerpo”. Pero mach uc'a por u yäle' ca' jini mach ni' jin ump'e parte de u cuerpo. hI Uc'a u cuerpo untu mach ump'emp'e parte u cänäntan. Q'uen parte ayan une yänäjtacba. ~}I|5{{ zwy_xxwTvWupttGsjrr poo]nn8lkAj(i h3g3f[ee cbaaa(_^^(]6[[HZZ0YHXWVVUTT*SR4Q\P{ONNTMMFLKJIH{GFEDD CmBcA@@r??:>n=Ajniquetla ca' a wälä que mach'an niuntu que u chenetla manda, pero mach u ch'ä a wäle'la que jin uc'a u ch'e' a muque'la cua' chichca mach utz que a chenla. Cherbenla u patan Dios ca' machcatac que paq'uin an tu c'äb u yum. F Uc'a Dios yo que a chenla ni utzba, y ca' jini a xe a wäc'ben que mach ajnic cua' u yäle'ob winicob que mach yuwijob cua'ba. XE)Tz'ombenla täcä u t'an ni gobierno, jin une que täsquinti uc'a ni mero ajnojaba tuba u yäc'ben u toje' u tanä ajmalujlejob y tuba u yäq'ue' tä älcan ni utztac que u chen machcatac u chen tu tojaba. -DS Tz'ombenla upete ley u yäq'ui tä ute ajnojajob pancab, uc'a ca' jini yo Cajnojala aj Jesucristo que a chenla. Tz'ombenla u t'an ni mero ajnoja tan a cabla. IC  Chenla tu toja bajca cuxuletla t'oc gente que mach u tz'onäjobba. Si a chenla ca' jini, mach u che si u cäräx älbenetla bada y u yäle'ob cache' malojetla, uc'a u xe u chänenob ni utztac que a chenla. Y jin uc'a u xe u yäle'ob cache' tu toja u chen Dios jinq'uin u c'ote q'uin que une u yäc'ben u japän ubajob. tBa Anela cä yajben hermano, cä ch'oc chen cäba ta cälbenetla que mach a jup'e' abala t'oc jini mach utz a c'upänlaba, jin u yäq'ue' tä säto a pixanlaba. Uc'a a xe tä nebaj colanla wida pancab. Mero a cablaba tä cielo une. )AK Ajniba mach jin cua'etla, pero badaba tuba Diosetla. Ajniba mach to ch'ämbintetla yajin, pero badaba u ch'ämbetla chich yajin Dios. Vivan para servir a Dios p@Y Pero anelaba Dios chich u yaquetla, anela palejetla tuba ni Rey tä cielo, anela ch'u'ul ayanetla chich y seq'uen tubaletla chich Dios. Ca' chich jini ayanetla uc'a u ch'e' a c'ac'a' äle'la cua'tac u chi Dios mäx pitzi. Une ni u yäc'betla pasiquetla bajca ajnetla tan it'obni y ajniquetla tama ni junch'äcni que u yäq'ue' uneba, jini tä' pitziba. ?#U yäle' täcä u t'an Dios cache' aj Cristo u c'ote t'oc ca' ump'e ji'tun, ni u yäle' ca'daba:Uneba es ca' ump'e ji'tun u päcteq'ue' untu y ca' ump'e ji'tun tä' nojba que u yäsen untu tä cab. Ca' jini u yäle' une. Machcatac que mach u tz'ombejob aj Cristo mach yo u chenob ca' u yäle' u t'an Dios. Worin äc'bintijob nonoj säticob uc'a mach u tz'onäjob. Los que pertenecen a Dios h>IAnela que a tz'onänla, jiq'uin, tä' utz a chänenla aj Jesús. Machcatac que mach u tz'onäjobba u chenob ca' u chijob ni ajt'äbälajob tuba aj Israeljob jinq'uin mach u sapijob aj Jesús. U yäle' de aj Cristo tan u jun Dios ca'da:Ni ji'tun u sutjatz'ijob ajcheraj ototob,
jin chich une ni ch'ämqui tuba xic de mero u ch'ixma yoc otot. d=AJin uc'a täcä u yäle' Dios tan u jun cache'da ayan aj Jesús. U yäle' ca'da:Iranlaba, acä yaqui untu tuba xic de Ajnoja tuba machcatac tä Sión.Une u c'ote t'oc ca' ump'e ji'tun mäx choj u valor que u yaquinte tuba äc'cac de mero u ch'ixma yoc otot.Machca u tz'omben uneba mach uxin tä quisnäjan. Ca' jini u yäle' Dios. <5Anela täcä a c'otela t'oc ca' ni ji'tun utzba, uc'a paq'uin cuxuletla. La'ixla jiq'uin, uc'a ca' a wälä u tz'osenetla Dios ca' ump'e otot tuba. Ca' palejetla seq'uen tuba Dios u ch'e' a subänla cua' chichca matän que u ch'a'alesben ujin uc'a lo que u chi aj Jesucristo. K;La'ixla ca'an aj Cristo jiq'uin. Une u yäc'ben paq'uin cuxlec untu y u c'ote t'oc ca' ump'e ji'tun, jin u tz'osinte t'oc ototba. Winicob mach u sapi aj Cristo, ca' chich ajcheraj otot mach u sapä ump'e ji'tun que mach utz. Pero Dios chich u yaqui uc'a tu jut uneba u c'ote t'oc ca' ump'e ji'tun mäx choj u valor. e:CChe' chich a xe a chenla si a wila cache' utz u c'ajalin Cajnojala. Cristo, la piedra viva 9}Ajniquetla ca' untu ch'oc que atotaj päncäbi to. Tä' yo seq'uen u pa' chu' uc'a ch'ijic. Ajniquetla täcä ca' a wälä t'oc ump'e jitz'o tuba a bon tzique'la u t'an Dios, ni mach xäc'ä t'oc ni mach tojba. Ca' jini a xe tä nonoj colanla utz. m8 UJin uc'a, nonoj äctan a chenla upete ni mach utzba que a cherben a lot. Äctanla upete jop'ojti' y mach a ni' susuc chen niump'e cua'. Mach a ni' c'upän cua' chichca u cänäntan a lot y mach a ni' patil cäräx älben a lot. r7 _Pero u t'an Cajnojala paq'uin ayan une. Ni t'an jini, jin une ni tzijib t'an que tz'aycäbintetlaba.A6 }Uc'a u yäle' u t'an Dios ca'da:Upetejob u c'ote t'oc ca' bänäla,
y upete u pitzilanob u c'ote t'oc ca' u nich bänäla.Ni bänäla u tiquin y u nich u laj yälo. s5 aDios, ni mach uchamba, u cha'num päncäbesetla uc'a a tz'ombila u t'an Dios. Machca u chämo ca' a pap y a na' mach u cha'num päncäbesetla. Uc'a u t'an Dios u yäc'ben cuxlec untu jinq'uin u tz'onän, y ni t'an jini mach uxup une. `4 ;Bada ca' a wälä a poqui a pixanla jinq'uin a tz'oni a chenla cua' u yäle' ni t'an totojtojba. Jin uc'a u ch'e' chich a totoj yajna'tan ni hermanojob. C'ac'a' maläc yajna'tan abala jiq'uin con to'o a pixan. K3 Uc'a aj Jesucristo u ch'e' a tz'ombenla Dios. Dios chich u cuxpesi tan ajchämejob y u yäc'bi u pitzilan. Uc'a u chi ca' jini, jin uc'a a tz'ombenla Dios y a pitänla cua' u xe u yäc'benetla. J2 Toj une que worin yaquinti aj Cristo antes que chunwänic u pancab tuba u japänonla t'oc u ch'ich'e, pero juli pancab tu xupiba q'uinda y chäninti cua'tac u chi tuba ajnic u yutzi a pixanla. 1  U mänetla t'oc u ch'ich'e aj Cristo mäx chojba. Aj Cristo mach ajni niump'e u tanä y mäx tu toja ayan. U c'ote t'oc ca' untu ch'oc oveja tä' pitzi y mach'an niump'e u yaj, jini ca' u tzämsinte ajniba uc'a subbintic Dios tuba u tojquiba u tanä untu. Q0 A wila chich que Dios u mänetla tuba u pa'senetla tuyac'o jini päpä' bij mach utzba, jini a täsila t'oc a najtäcäl noxi'papla oni. Mach u mänetla t'oc cua' chichca que u säto ca' oro o plata. // YAnela a wäle'la cache' Dios une a Papla, y une chich u totoj äle' cua'tac u chen cada juntu, si utz u chi o si mach utz, y une mach u yänäl chäne niuntu. Jin uc'a, bada que nebaj ayanetla wida pancab chenla upete cua' chichca ca' yo Dios, uc'a mach xiquet a säte'la t'oc ni tz'ita'. a. =Uc'a tz'ibi tan u jun Dios ca'da: “C'änä ajniquetla tu toja uc'a tu toja ayanon”. 5- eDios une ni u yaquetla tuba ajniquetla de u bijch'oc. Y ca' chich tu toja ayan uneba, che' chich täcä anela, upete cua' chichca a chenla c'änä a c'alin chenla tu toja. 3, aAjniquetla ca' bijch'oc que u tz'omben u t'an u pap, y mach a ni' chenla ca' chich a chila ajniba jinq'uin a bon c'upila ni mach utzba, jinq'uin mach a wina'tila cua'ba. +  Uc'a upete ni jini que u chi Dios por anela, jin uc'a äc'ä ta' c'ajalin cache' c'änä ajniquetla ch'o'o y c'änä a chenla ca' machca que yuwi cua' u chen. Con to'o a pixan na'tän pitänla cua' u yäc'benetla aj Jesucristo jinq'uin a xe a chänenla. I*   Pero Dios u chectesbijob que unejob mach uxin u chen pasajob lo que äc'binti u wina'tanob, sino que no'onla u xe u chenon pasala lo que äc'binti u wina'tanob. Bada ayan machcatac u tz'aycäbenetla u t'an Dios t'oc u poder ni Ch'u'ul Pixan que ya' ti tä cielo täsquinti pancabba. Unejob chich u laj chectesbetla jini lo que äc'binti u wina'tan ajt'anob ta Dios. Jin jini ixta ni ángelojob tä' yo u wina'tanob. Dios nos llama a una vida santa ) + U Ch'u'ul Pixan aj Cristo u worin äc'bi u wina'tanob cache' untu u xe tä c'ac'a' tz'ibajtescan y que ji'pat u xe tä äc'binte q'uen u pitzilan, pero unejob mach yuwijob si es aj Cristo chich que u xe u chen pasa ca' jini. Jin uc'a u bon saquijob tama u jun Dios tuba u wina'tanob caxcaba winic u xe u chen pasa ca' jini y caq'uin u xe tä ajtä lo que ni Ch'u'ul Pixan tuyac'ojob u bon älbijob. :( o Ajt'anob ta Dios oni u worin älijob cache' u xe tä ajtä utz u c'ajalin Dios t'oc anela. U bon saquijob tama u jun Dios y u bon c'atijob cache'da u xe u japän uba untu. A'  Uc'a a tz'onänla, jin uc'a a wäc'binte a japän abala. & Mach bay a chänila aj Jesucristo, pero a yajna'tanla chich. Mach to a chänela bada, pero a tz'ombenla y a ch'a'alesan ajinla ca' chich a xe a chen t'oc une tä cielo. Ni ch'a'aljin jini ac'ä mäx pitzi ixta mach u ch'ä cäle'la cache'da ayan. _% 9Jinq'uin a tz'ibajtescanla u xe tä chäninte que a totoj tz'onänla. Ca' jini, jinq'uin u te Cajnojala aj Jesucristo a xe tä älbinte cache' utz a chila, a xe tä äc'binte a pitzilanla y a xe tä älbintela cache' más utzetla uc'a a totoj tz'ombila. Ac'ä mäx mejor tz'ibajtescac untu y chänintic que u totoj tz'onän que ajnic u taq'uin de oro, uc'a u säto ni oro aunque u ch'ocäyescan t'oc c'ac' tuba colac yajän jin, pero bajca a tz'onänlaba mach usat une. $ 1Jin uc'a ayan ump'e a noj ch'a'aljinla, mach u che si c'änä a numsenla chap'e uxp'e q'uin de tz'ibajtesia, jini u ch'ocomesan a pixanlaba. a# =Uc'a a tz'onänla, Dios chich u xe u cänäntanetla t'oc u poder ixta que c'otic u xupiba q'uin jinq'uin u xe tä chectan cache' u xe chich u nonoj japänetla, uc'a che' chich worin ajni tu c'ajalin u chen ca' jini. " C'änä cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios, jini u Dios y u Pap Cajnojala aj Jesucristoba. Uc'a mäx u ch'ämbenonla yajin u yäc'bonla cha'num päncäbac cä pixanla uc'a cuxpi aj Jesucristo tan ajchämejob. Jin uc'a täcä u ch'e' c'alin cuxleconla y cä pitänla upete ni matän u xe u yäc'benonla Dios que ch'uju an uc'a tä cieloba. Ni matän jini mach usat, mach u cäbäya y mach uxup. !   7Cä Papla Dios u yaquetla uc'a ca' jini worin ajni tu c'ajalin tuba u chen. Uc'a ni Ch'u'ul Pixan ya'an ta'wac'olaba, Dios u yäc'bet ajniquetla seq'uen tuba uneba. U yaquetla tuba a tz'omben Cajnojala aj Jesucristo y tuba u pa'säbenet upete a tanäla uc'a u yäq'ui u ch'ich'e aj Jesucristo. Co que c'ac'a' ajnic utz u c'ajalin Dios t'oc anela y que u c'ac'a' äc'benet a wutzila. Una vida de esperanza  No'on aj Pedrojon. Aj Jesucristo u yacon tuba u yajc'äncan. Cä tz'ibän ni junda ta cä täscäbenetla anela que mach cuxulet ta' cabla. Äc'bintet a puclan abala cachichcada tä cabil cab tä Ponto, tä Galacia, tä Capadocia, tä Asia y tä Bitinia. jMCä bijch'oc, mach xiquet a ch'u'ul c'ajti'inla cua' chichca päpä' dios. Che' chich utic.3_Cuwila täcä cache' u Yajlo' Dios juli wida pancab, y une chich u yäc'bon cä c'ajalinla tuba cuwina'tanla caxcamba ni mero totoj Dios. Ya' chich anonla t'oc ni mero totoj Dios, jindaba aj Jesucristo une, u Yajlo' chich Dios. Une ni mero totoj Dios, y une ni u yäq'ue' paq'uin cuxleconla. !Cuwila cache' no'onlaba tuba chich Diosonla, y ni machcatac cuxujob pancab que mach u tz'onäjobba, upete ya'an tu c'äb tzuc pixan. LCuwila chich cache' machca u ch'ocob cä Papla Dios, mach'an t'oc ni cherajtanä. Ya'anob tu c'äb u Yajlo' Dios y une chich u cänäntan, y ni tzuc pixan mach u ch'ä u yäc'ben u säte'. taUpete cua' chichca mach utz que u yute, tanä chich une. Pero ayan tanä que mach u yäc'ä chämic untu. b=Machca chichca u chänen que u lot u chi ump'e u tanä que mach u yäc'be chämicba, c'änä u chen c'änti'ya por une. Si ni tanäba mach u yäc'be chämic, Dios chich u xe u yäc'ben u yutzi u pixan jini u lot. Ayan chich tanä que u yäq'ue' chämic untu, y jindaba mach cälä que utic c'änti'ya por ni winic que u chi ni tanä jini. ucSi cuwila cache' Dios u yubin cä c'änti'yala, cuwila täcä que u yäc'benonla chich ni cä c'atbenlaba. $ACuwila chich cache' toj u t'an Dios, uc'a jinq'uin cä c'atbenla cua' chichca ca' chich yo uneba, cuwila chich cache' Dios u yubin cä c'änti'yala. :m Jinda cä tz'ibi tuba cä täscäbenetla anela que a sapila chich u Yajlo' Dios, tuba a wina'tanla cache' äc'bintetla ajniquetla paq'uin cuxu y tuba a c'alin tz'onänla. )K Machca u sapän u Yajlo' Dios u yäc'binte paq'uin cuxlec. Machca mach u sapä u Yajlo' Diosba mach uyäc'binti paq'uin cuxlec. Conclusión y consejos finales ' Dios chich u yäli cache' u xe u yäc'benonla paq'uin cuxleconla si cä sapänla u Yajlo', uc'a une chich ni u yäq'ue' paq'uin cuxlec untu.   Machca u sapän u Yajlo' Dios, yuwi chich tu pixan que toj ni u yäli Diosba. Machca mach u tz'onä jini t'an u yäli Diosba, u ye'e' cache' ca' a wälä ajjop'ojti' Dios, uc'a mach u tz'oni jinq'uin Dios u totoj äli cache' aj Jesucristo u Yajlo' chich. P Jinq'uin u yäle' winicob cache' toj cua' chichca, cä sapänla chich. Pero más c'änä cä sapänla cua' u yäle' Dios, uc'a ni u totoj äli Diosba jinda une, cache' aj Jesucristo u Yajlo' chich. :mChe' chich täcä tu pancab ya'an uxtu machca u yäle' cache' toj: ni Ch'u'ul Pixan, bajca c'abli aj Jesús, y bajca chämi tä cruz. Ni jindajobba tomp'e chich cua' u yäle'. 'Ayan uxtu tä cielo u yäle' cache' toj chich: cä Papla Dios, aj Jesucristo, y ni Ch'u'ul Pixan. Jindajobba, tomp'e chich u c'ajalinob une. %Jinq'uin juli aj Jesucristo, checti chich cache' Dios une jinq'uin c'abli y jinq'uin chämi. Mach sec' jinq'uin c'abli. Uc'a jinq'uin c'abli y jinq'uin chämi checti chich täcä cache' Dios chich. Ni Ch'u'ul Pixan che' chich u yäle' täcä, y toj chich u t'an. EMachca u tz'onän cache' aj Jesús u Yajlo' chich Diosba, uneba u chen chich trebe u japän uba t'oc cua' chichca que u yute tu pancab que mach utz. El testimonio acerca del Hijo de Dios } sUc'a upete machcatac u ch'ocob Diosba u japän chich uba t'oc upete cua' chichca que u yute tu pancab que mach utzba. Jini u yäc'benonla cä japän cäbala t'oc upete cua' chichca que u yute tu pancab mach utzba, jin une ni cä tz'onänlaba. + OUc'a si cä yajna'tanla Diosba, c'änä chich cä tz'onän cä chenla ca' chich u yäle' u t'an. Mach u bo'esbe ujin untu tuba u chen ca' chich u yäle' u t'an. ! ;Uc'a jinq'uin cä yajna'tanla Dios y cä chenla ca' chich u yäc'bon cä chenlaba, ca' jini cuwila chich cache' acä yajna'tanla chich u ch'ocob Dios. S  !Upete machcatac u tz'onän cache' aj Jesús aj Cristo chich, jini que Dios u täsquiba, uneba u ch'oc chich Dios täcä. Machca chichca u yajna'tan cä Papla Dios, c'änä u yajna'tan täcä u ch'ocob. u cAj Jesucristo u yäc'bonla jinda manda: Machca u yajna'tan Dios, c'änä u yajna'tan täcä u yermano.Machca chichca u yäle' cache' u yajna'tan Dios pero si mach yo u chänen u yermanoba, ajjop'ojti' une. Uc'a machca chichca mach u yajna'ta u yermano, jini que u chänen wida pancabba, mach'an cache'da u yajna'tan Dios jini que mach bay u chäneba. NNo'onla cä yajna'tanla Dios uc'a une u yajna'tonla najtäcä. =sJinq'uin cä totoj yajna'tanla untuba, mach uxin tä ajtä bac'ät täc pixanla. Uc'a jini yajin cä cänäntäben cä lotlaba, u pa'sen ni bac'ät täc pixanla. Uc'a bäc'tonla jinq'uin cuwila que cä xe tä äc'bintela castigo. Jin uc'a, si untu u bäc'tan castigo, mach u totoj yajna'ta Dios ni u lotob. b=Ca' jini cä xe chich cä totoj yajna'tanla Dios, uc'a mach quisnäjaconla tu jut Dios tu xe u yäq'ue' jini toji'tanä. Uc'a no'onla que cuxulonla pancab u xe chich u sapänonla Dios ca' chich u sapi aj Jesucristo. H Ca' jini cuwila chich y cä tz'onänla cache' Dios u yajna'tanonla. Diosba u yajna'tan chich upete une. Machca u yajna'tan u lotba, ya' chich an t'oc Dios y Dios ya' chich an t'oc une. Machca chichca que u totoj äle' que aj Jesús es u Yajlo' chich Dios, uneba ya' chich an t'oc Dios, y Dios ya'an t'oc une. *MY no'on chich cä chäni t'ocob aj Jesucristo, jin chich ni cä totoj tz'aycäbenetla cache' cä Papla Dios u täsqui u Yajlo' tuba u japän a'ajtäjob pancab. yk Ni u ye'e' cache' anonla t'oc Diosba y Dios ya'an t'oc no'onlaba, jin une ni Ch'u'ul Pixan que u yäc'bonlaba. dA Diosba niuntu mach bay u chäni. Pero si cä maläc yajna'tan cäbalaba Diosba ya' chich an t'oc no'onla, y une chich u c'alin ye'benonla cache'da u ch'e' más cä yajna'tanla une, y más cä c'alin yajna'tan cäbala.   Anela cä yajben hermanos, si ca' jini u yajna'tanonla Diosba, no'onla täcä c'änä chich cä maläc yajna'tan cäbala. ~ No'onlaba mach cä totoj yajna'tala Dios. Uneba u totoj yajna'tanonla chich, jin uc'a u täsqui u Yajlo' uc'a tzämsintic tä cruz tuba u toje' ni cä tanäla uc'a sis'ac u c'ajalin Dios t'oc no'onla. Ca' jini cheque cache' u totoj yajna'tanonla Dios. /}W Dios u ye'i cache' u yajna'tanonla jinq'uin u täsqui u juntul Ajlo' pancab tuba tzämsintic y de ya'i cuxpac tä cha'num uc'a ca' jini paq'uin cuxleconla uc'a une. o|WMachca mach u yajna'ta u lot mach yuwi caxcamba ni totoj Dios, uc'a ni Diosba u yajna'tan upete une. {Anela cä yajben hermanos, c'änä chich cä maläc yajna'tan cäbala, ca' chich Dios u yäc'bon täc pixanla cache' cä maläc yajna'tan cäbala. Upete machcatac u yajna'tan u lotba, u ch'oc chich Dios une, y yuwi chich caxcamba ni totoj Dios. 7zgPero no'onlaba tuba Diosonla. Machcatac tuba Diosba u sapän chich cä t'anla. Y jinijob que mach jin ta Diosba mach u sapä cä t'anla. Ca' jini jiq'uin u ch'e' cuwina'tanla caxca une totoj ayan t'oc ni Ch'u'ul Pixan y caxca une ayan t'oc ni tzuc pixan, jini que u yäq'ue' jop'ojti'ba. Dios es amor Iy Ni ajjop'ojti'ob jiniba tubajob chich u pancab. Jin uc'a cua' chichca que u ye'e'obba, tuba chich u pancab täcä, y a'ajtäjob pancab, jini que mach'an t'oc Diosba, u sapbenob chich u t'an. Ux#Cä bijch'oc, anelaba tubaletla chich Dios, jin uc'a a chi trebe a japän abala t'oc ni ajjop'ojti'ob jini. Uc'a ni Dios ya'anetla t'ocba más q'uen u poder une que ni tzuc pixan ya'an tu pancabba. /wWY machca mach u sapä cache' aj Jesucristo juli de totoj winic pancabba mach u cänänta ni Ch'u'ul Pixan ta Dios. Uneba u cänäntan ni tzuc pixan, jini que mach yo u chänen aj Jesucristoba. Une chich ni tzuc pixan jini que a'utet a ubinla que u xe tä teba, y bada ajuli chich wida pancab. _v7Ca'da u ch'e' a wina'tanla si totoj ayanob t'oc ni Ch'u'ul Pixan ta Dios, uc'a upete machcatac u yäle' cache' aj Jesucristo juli pancab ca' untu totoj winic, ni jiniba ya' chich an t'oc ni Ch'u'ul Pixan ta Dios. 4u cAnela cä yajben hermanos, mach a päpä' tz'ombenla niuntu que u yäle' que Dios u täsqui u tz'aycäben u t'an. C'änä a wiranla najtäcä si u cänäntanob ni Ch'u'ul Pixan ta Dios, o tzuc pixanob. Uc'a q'uen ajjop'ojti' ayan bada pancab que u yäle' cache' Dios u täsqui u tz'aycäben u t'an. Ht Machca u tz'omben u t'an Diosba, ya' chich an t'oc Dios y Dios ya' chich an t'oc unejob. Cuwila chich cache' Dios ya' chich an t'oc no'onla uc'a une chich u yäc'bonla ni Ch'u'ul Pixan.-sSNi u yälbon Dios cä chenlaba, jinda une, cä tz'onänla cache' aj Jesucristo u Yajlo' chich Dios y cä maläc yajna'tan cäbala, ca' chich u yälbon cä chenla. r'Uneba u xe chich u yäc'benonla upete cua' chichca cä c'atbenla t'oc c'änti'ya uc'a cä tz'ombenla u t'an y cä chenla ca' chich yo uneba. pqYCä yajben lot, si mach'an niump'e cua' täc pixanla que mach utzba, mach u quisnäjonla tu jut Dios. %pCSi cä pixanla u yälbenonla cache' mach utz cua' mu' cä chenla, Diosba más u ch'e' u yälbenonla ca' jini, uc'a uneba yuwi chich upete cua' cä chenla. o Si cä totoj yajna'tan cä lotlaba cuwila chich que mu' cä chenla tu toja y mach u quisnäjonla tu jut Dios ni tz'ita'. nnUCä bijch'oc, mach sec' cäle'la que cä yajna'tan cä lotla. Ni más c'änäba, cä chenla tu toja t'oc cä lotla. Uc'a ni cä chenla tu tojaba, jin chich u ye'e' cache' cä totoj yajna'tan cä lotla. Confianza delante de Dios ]m3Machca chichca u cänäntan q'uen cua' chichca tuba cuxlecba, y si u chänen untu u yermano que mäx c'änä uc'a täclintic y mach u ch'ämbe yajinba, ¿cache'da u xe u yäle' que u yajna'tan Dios tan u pixan? Tl!Cuwila chich cache'da u yajna'tanonla aj Jesucristo, uc'a une chich u yäq'ui uba tä chämo tuba u japänonla. Jin uc'a no'onla täcä si c'änä tzämsinticonla uc'a cä japän quermanola, utz chich. Zk-Upete machca mach yo u chänen u yermanoba es ca' a wälä ajtzämsa chich une. Y a wila chich cache' niuntu ajtzämsa mach u ch'ä ajnic ni Ch'u'ul Pixan tu pixan, jini que u yäq'ue' paq'uin cuxlec untuba. j!No'onlaba Dios u pa'sonla bajca anonla ca' a wälä chämenonlaba y u yäc'bon paq'uin cuxleconla. Cuwila chich que Dios u chi ca' jini uc'a no'onlaba cä yajna'tanla chich quermanola. Uc'a machca mach u yajna'ta u yermanoba, ca' a wälä chämen chich to ayan une. giG Anela quermano, mach tajch'iclec a jutla jinq'uin a'ajtä pancab mach yo u chänenetla. h Mach utz cä chenla ca' u chi aj Caín. Aj Caínba tuba diablo une, jin uc'a u tzämsi u jitz'in. ¿A wila cua' uc'a u tzämsi? Aj Caínba u tzämsi u jitz'in uc'a lo que u chen uneba mach jin tu toja, y lo que u chen u jitz'inba tu toja chich une. qg[ Ni t'an ta Dios que a ubila chäcäl najtäcäba jinda une: C'änä cä maläc yajna'tan cäbala. Yf+ Cheque chich caxcamba u ch'ocob Dios y caxcamba u ch'ocob diablo. Uc'a machca chichca mach u che cua' chichca tu toja y machca chichca mach u yajna'ta u yermano, mach jin ta Dios une. Amémonos unos a otros Ge Niuntu u yajlo' cä Papla Dios mach'an tu manda ni cherajtanä, uc'a Dios chich u tzijibesbi u c'ajalin. Mach u ch'ä ajnic tu manda ni cherajtanä uc'a uneba mero u ch'oc chich Dios. ydkMachca an tu manda ni cherajtanä, t'oc diablo ayan une. Uc'a ni diabloba ajcherajtanä chich une desde chäcäl najtäcä. Pero u Yajlo' cä Papla Dios, jin tuba juli, tuba u tzupsäben u poder ni cherajtanä que u yäq'ui diablo uticba. cCä bijch'oc, mach xic tä ajtä machca u sucpecänetla. Machca u chen tu toja, tu toja chich ayan, ca' chich tu toja ayan aj Cristo. dbAJin uc'a jiq'uin upete machcatac totoj ayan t'oc aj Cristoba, mach ni' an tu manda ni cherajtanä. Pero jini que ya'to an tu manda ni cherajtanäba, mach'an t'oc aj Cristo une uc'a mach to u sapä y mach u che conoce. ayAnelaba a wila chich cache' aj Jesucristo juli pancab tuba u pa'sen cä tanäla, y uneba niump'e u tanä mach'an une. `Uc'a upete machcatac u chen u tanäba u säte' t'oc ni ley ta Dios. Uc'a tanä chich jinq'uin mach cä tz'ombela ni ley ta Dios. 3__Upete machcatac mu' u pijnan aj Jesucristoba c'änä paq'uin ajnic poco u pixan uc'a mach ajnic u tanä tu jut Dios, ca' chich aj Jesucristo mach'an ni tz'ita' u tanä. 3^_Anela cä yajben hermanos, badaba u ch'ocobonla chich Dios. Mach to u laj chectesbonla cache'da cä xe tä ajtäla. Pero cuwila chich cache' jinq'uin u xe tä jule aj Jesucristoba, cä xe tä ajtäla ca' chich ayan une, uc'a no'onla chich acä xe cä chänenla ni pitzilan que u cänäntan uneba. n] WIran cache' mäx u yajna'tanonla cä Papla Dios ixta une chich u yälbenonla cache' u ch'ocobonla, y jinonla chich. A'ajtäjob pancab mach uta tu c'ajalinob cua' uc'a u ch'ocobonla Dios uc'a unejobba mach'an t'oc cä Papla Dios. &\EBada a wila chich cache' aj Jesucristo tu toja chich ayan. C'änä a wina'tanla täcä cache' upete machcatac u chen tu toja, u ch'ocob chich Dios une.)[KBada jiq'uin cä bijch'oc, ajniquetla t'oc aj Cristo, uc'a mach bäc'taconla tu xe tä te une, y mach quisnäjaconla bajca an une jinq'uin u xe tä jule. %ZCPero anelaba a paq'uin cänäntanla ni Ch'u'ul Pixan que u yäc'betla aj Jesucristoba, y ca' jini mach c'änä ac'ala niuntu tuba u ye'benetla caxcamba ni u toja, uc'a ni Ch'u'ul Pixan chich u ye'benetla upete. Y upete cua' u ye'benetla ni Ch'u'ul Pixan, toj chich une, mach jin jop'ojti'. Jin uc'a cälbenetla jiq'uin que ajniquetla tomp'e a c'ajalinla t'oc aj Cristo, ca' chich u ye'benetla ni Ch'u'ul Pixan. jYMCä täscäbenetla ni junda tuba u ch'e' a wina'tanla caxcatac une ni mu' u sucpecänetla. ZX-Aj Jesucristo u totoj äli chich cache' u xe u yäc'benonla paq'uin cuxleconla. WJin uc'a cälbenetla que a wäq'ue' ta' pixanla jini t'an ta Dios que a ubila najtäcäba. Uc'a si a wäq'ue' ta' pixanla jini t'an ta Dios que a ubila najtäcäba, ca' jini totoj ayanetla chich t'oc u Yajlo' cä Papla Dios y t'oc cä Papla Dios. uVcUpete machcatac u yäle' cache' aj Jesucristo mach jin u Yajlo' cä Papla Dios, mach'an t'oc cä Papla Dios täcä. Y upete machca chichca que u yäle' cache' ayan t'oc u Yajlo' cä Papla Dios, ya' chich an t'oc cä Papla Dios täcä. U¿Caxca une ni ajjop'ojti'? ¿Mach quira jin ni u yäle' cache' aj Jesús mach jin aj Cristo ni u täsqui Diosba? Uc'a machca u yäle' ca' jiniba mach yo u chänen aj Cristo. U yäle' cache' aj Jesucristo mach jin u Yajlo' Dios, y mach u tz'onä täcä Dios. 5TcJin uc'a cä täscäbenetla ni junda uc'a anelaba a wila chich caxcamba ni u toja. Mach uc'a mach a wila. Y a wila chich täcä cache' niump'e jop'ojti' mach jin ta Dios. SAnelaba aj Cristo u yäc'betla ni Ch'u'ul Pixan, y jini Ch'u'ul Pixan u yäc'benetla c'ajalin tuba a wina'tanla caxcamba ni u toja. TR!Unejobba ya' pasijob bajca anonla, pero mach totoj jin cä lotla. Uc'a si fuera cä lotlaba, colijob ica t'oc no'onla. U chi pasa ca' jini uc'a chectac camba ni cä lotla y caxcamba mach jin cä lotla. |QqCä bijch'oc, ac'oti chich u xupiba q'uinob. A'utet a ubinla cache' ya' u te untu jini que mach yo u chänen aj Cristo. Bada ya' chich an q'uen que mach yo u chänen aj Cristo. Jin uc'a cuwila chich cache' ac'oti chich u xupiba q'uinob. RPU pancab u xe tä xupo, nämte' t'oc upete cua' chichca mach utz que cä c'upan cä chenla. Pero jini machca u chen ca' chich yo Dios que u chenba, u xe tä paq'uin ajtä cuxu. La verdad y la mentira O/Uc'a upete cua' chichca mach utz que ayan pancabba mach jin tuba cä Papla Dios, sec' tuba chich u pancab une. Jini cä c'upän cä chenla, jini que tä' cola jinq'uin cä chänenlaba, y jini que cä chen cäba famala t'ocba, upete ni jindaba sec' tuba chich u pancab une. N#Mach a c'upän a chenla ca' u chenob machcatac que tuba u pancab, jini que mach yo u chänen Diosba. Mach a yajna'tanla täcä cua' chichca tu pancab. Uc'a machca chichca u c'upän u chen ca' u chenob machcatac que tuba u pancab, mach u yajna'ta cä Papla Dios. wMgAnela ajt'äbäla ni jun cä täscäbenetla, cä tz'ibi uc'a ayanetla t'oc aj Cristo, jini que ajni chich chäcäl najtäcäba. Anela ch'octäc ajlo', ni jun cä täscäbenetla, cä tz'ibi uc'a anela mäx q'uen a muc'la y a sapila chich u t'an Dios tuba ajnic ta' pixanla, y uc'a täcä a chi trebe a japän abala jinq'uin ni diablo u yoli u yäc'benet a säte'la. xLi Anela ajt'äbäla, cä täscäbenetla ni junda uc'a anela ayanetla t'oc aj Cristo, jini que ajni chich chäcäl najtäcäba. Anela ch'octäc ajlo', cä täscäbenetla ni junda uc'a anela a chi trebe a japän abala jinq'uin ni diablo u yoli u yäc'benet a säte'la. Cä bijch'oc, ni jun cä täscäbenetla, cä tz'ibi uc'a anela ya' chich anetla t'oc cä Papla Dios. K Cä bijch'oc, cä täscäbenetla ni junda uc'a cuwi chich que Dios u chi perdona a tanäla uc'a lo que u chi aj Jesucristo. J Machca mach yo u chänen u yermanoba, ca' a wälä tama noj it'obni cuxu ayan. Mach yuwi cada u xe, uc'a ni it'obni u bälben u chanä. I# Uc'a machca u yajna'tan u yermano, ya' chich an tama ni mero junch'äcni y mach uxin tä ajtä niump'e cua' que u yäc'ben u chen u tanä. H9 Machca u yäle' cache' ayan tama jini mero junch'äcni, pero mach yo u chänen u yermano, ni winic jini es ca' a wälä ya'to ayan tama it'obni. nGUPero ni mu' cä tz'ibända tuba cälbenetlaba es ca' a wälä ump'e tzijib manda. Aj Cristo u tz'oni chich ni manda jini, y che' chich anela. Ajniba, mach totoj cuwila cua' yo Dios cä chenla. Pero badaba cuwila chich cua' yo Dios cä chenla, uc'a aj Cristo chich u ye'bonla. Es ca' a wälä u pa'sonla tama it'obni y u yäc'onla tama ni mero junch'äcni. TF!Anela cä yajben hermanos, mach jin tzijib manda ni mu' cä tz'ibän tuba cälbenetlaba. Ni mandadaba, jinchich ni äc'bintetla chäcäl najtäcäba. Jinda une ni onob manda que a'utet a ubinlaba. E}Machca u yäle' cache' ayan tomp'e t'oc Dios, c'änä u chen ca' chich u yäli aj Jesucristo utic. El nuevo mandamiento YD+Pero machca u chen ca' chich u yäle' u t'an Diosba, uneba u totoj yajna'tan chich Dios ca' chich yo Dios u yajna'tan, y ca' jini cuwila chich cache' ayanonla tomp'e t'oc Dios si cä chenla ca' jini täcä. 1C[Machca chichca que u yäle' ca'da: “No'onba t'oc chich Dios ayanon”, pero si mach u tz'ombe ni u manda que u yäq'uiba, ajjop'ojti' une, y mach toj cua' u yäle'. qB[Si cä tz'ombenla ni manda que Dios u yäc'bonlaba, ca' jini cuwila chich que ayanonla t'oc Dios. cA?Aj Jesucristo u yäc'bi sis'ac u c'ajalin Dios t'oc no'onla jinq'uin äc'qui tuba u toje' ni cä tanäla. Pero mach sec' cä tanäla no'onla namás. Äc'qui täcä tuba u tojquiba u tanä upete machcatac cuxu pancab. y@ mCä bijch'oc, cä tz'ibän ni junda tuba cälbenet que mach xiquet a chen a tanäla. Pero si ayan machca chichca que u chi u tanäba, ya' chich an untu ajnumsajt'an täc'ala t'oc cä Papla Dios, aj Jesucristo une. Uneba tu toja chich ayan. ,? S Si cäle'la que mach bay cä chi cä tanäla, ca' a wälä cäle'la cache' Dios es ajjop'ojti', y ca' jini cä ye'e'la que mach cä totoj sapbila u t'an Dios.S> ! Pero si cä laj älbenla Dios upete cä tanäla, cuwila chich que u xe chich u chen ca' u yäliba, u xe u chen perdona cä tanäla y u xe u laj pa'sen täjcac'ola upete ni malujle que cä cänäntanla. = {Si cäle'la que mach jin ajcherajtanäjonla, no'on chich cä sucpecän cäbala, uc'a ni cäle'laba jop'ojti' une. < #Pero si ayanonla ca' a wälä tama junch'äcni ca' chich Dios ayan ca' a wälä tama junch'äcni, si totoj ca' jini chich ayanonlaba, tomp'e chich cä c'ajalin cäpetela, y aj Jesucristo, u Yajlo' Dios, u poque' cä pixanla t'oc u ch'ich'e tuba u pa'sen cä tanäla. ; Si cäle'la que anonla t'oc Dios, pero si ya'anonla ca' a wälä tan it'obni, jop'ojti' une lo que cäle'la y mach cä chela tu toja. 8: kJinda ni t'an que u yälbon t'ocob aj Jesucristoba, y jin chich acä ye'benet t'ocob täcä, cache' Dios u c'ote t'oc ca' junch'äcni, y mach jin ca' it'obni ni tz'ita'. l9 SJin uc'a jiq'uin cä tz'ibbenetla, tuba cälbenetla jinda uc'a totoj ch'a'alac ajinla. Dios es luz 8 Ca' chich cubi t'ocob y ca' chich cä chäni t'ocob, che' chich cä tz'aycun t'ocob, uc'a ca' jini ajnic tomp'e a c'ajalinla t'oc no'on t'ocob, y ca' jini totoj ajnic tomp'e cä c'ajalinla t'oc cä Papla Dios y t'oc aj Jesucristo, jini u Yajlo' cä Papla Diosba. p7 [Ni aj Cristoda que u yäq'ue' paq'uin cuxlec untuba, Dios chich u yäq'ui chänintic, y no'on cä chäni t'ocob, y cä tz'aycun t'ocob ca' chich cä chäni t'ocob. Jinchichba aj Jesucristo ni cä tz'aycäbenet t'ocobba, jini que u yäq'ue' paq'uin cuxlec untuba. Uneba nämte' ajni t'oc cä Papla Dios, y Dios chich u täsqui bajca anonla tuba cä chänenla. ?6 {Cä tz'ibän ni junda tuba cälbenetla jini cubi t'ocob, jini que cä chäni t'ocob t'oc cä jut t'ocobba. Uneba ya' chich ajni chäcäl najtäcä t'oc Dios. Cä totoj chäni chich t'ocob y cä täli t'ocob t'oc cä c'äb t'ocob. Jindaba u Yajlo' Dios une. Une chich ni T'an que u yäq'ue' paq'uin cuxlec untu. ~,}|{{zyxwwvuuStrrqp:onnUml-jjDi)hgfeUdQcbXar`__^X^\[+ZSYXWVUUQ=T<;I:q9O8n7Y66 43220/.-,,X+1**X)n((('E%%$##"" jL!z8z]>: h ; r  PO@p204a ebNo'on aj Pablojon u yajc'äncanon aj Jesucristo. Cajjäpomla Dios y Cajnojala aj Jesucristo ni cä pitänla tuba u nonoj japänonlaba u täsconob tuba cä tz'aycun u t'an. ^`5NAjnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela. Che' chich ajnic._1NCo cälbenetla que c'änä tzijcac ni junda bajca anetla, uc'a u yubinob upetejob machcatac an t'oc Diosba. Jin chich une yo utic Cajnojala. _^7NÄc'benla u c'aba' Dios upete cä lotla, y ch'u'ul tzucti'benla u pät c'äbob. ;]qNCä lot, chen c'änti'yala por no'on t'ocob. j\MNToj u t'an ni machca u yaconla. Che' chich u xe u chen une ca' jini. Saludos y bendición final "[=NDios une ni u yäc'benetla ch'in ajnic a c'ajalinla. Co que u tz'eje'etla t'oc upete cherajtanä tuba ajniquetla sec' tuba une. Co que Dios u cänäntäbenet a pixan, a c'ajalin, y a cuerpo täcä, uc'a mach ajnic niump'e cua' subcaquetla t'oc tu te Cajnojala aj Jesucristo. :ZoNTz'eje abala t'oc upete cua' chichca mach utzba. gYGNUpete lo que a ubinlaba, iranla caxcamba utz y caxcamba mach utz, y sapänla ni totoj utzba. =XuNMach a tze'tanla cua' u yäle' ni ajt'anob ta Dios. bW=NSeb chenla upete lo que u yäc'benet a chenla ni Ch'u'ul Pixan ya'an ta'wac'olaba. !V;NÄlbenla Dios que uc'adios u chi t'oc upete lo que u te ta'wac'ola, uc'a jin chich ni yo Dios cä chenla no'onla que tubalonla chich aj Cristo Jesús. $UCNPaq'uin chen c'änti'yala. 2T_NPaq'uin ajniquetla t'oc ch'a'aljin. IS NIranla que niuntu de anela mach a sutjatz'benla u jelo cua' chichca tz'ibajtesia que u yäc'benet a lotla. C'änä ajnic utz a c'ajalinla t'oc a lotla y che' chich täcä t'oc upetejob. nRUNBada tä' co cälbenetla täcä cä lot que a wäc'benla c'ajalin ajtz'ublejob. Ch'a'alesbenla ujinob machcatac bäc'tajob. Täclenla u chen tu toja ni machcatac mach tomp'e u c'ajalinobba. Mach jaq'uic ajinla t'oc niuntu. `Q9N C'alin olinob y a yajna'tanob uc'a ni u patanob jini. Ajnic sis a c'ajalinla apetela. EPN Tä' co cälbenetla, cä lot, que a tz'ombenla jini machcatac u chen u patan Diosba bajca anetla, jini que Dios u yaqui tuba u tz'aycäbenetla u t'anba, y u yäc'benetla c'ajalinba. #O?N Bada jiq'uin maläc ch'a'alesan ajinla. Maläc täclen a lotla tuba más u c'alin tz'onänob, ca' chich a'utet a chenlaba. Pablo aconseja a los hermanos N}N Une chämi uc'a no'onla. Jin uc'a mach u che si cuxulonla o si chämenonla, nämte' chich acä xe tä ajtäla t'oc une. MN Diosba mach u yaconla tuba cä ch'e'la ni castigo que u xe u yäq'ue'ba. Uneba u yaconla tuba u japänonla Cajnojala aj Jesucristo. L#NC'änä chich cä cänäntan cäbala no'onla que ayanonla t'oc noj gran junch'äcni uc'a cä tz'ombila u t'an Dios. Ca' untu soldado c'änä ajnic bäc'ä u cuerpo y u pam t'oc u bäc'quiba uc'a mach u cherben cua' upete cua' chichca que u te tuyac'o, ca' jini ajniconla täcä t'oc lo que cä tz'onänla, cä c'alin yajna'tan cä lotla y cä c'alin pijnanla täcä que Dios u nonoj japänonla. `K9NJini ajwäyejobba, ac'äb u wäyejob. Machcatac u chibälnan, ac'äb u chibälnanjob. JNJin uc'a mach utz ajniconla ca' ajwäyejob, ca' ni machcatac mach u tz'onäjobba. C'änä cä wäybetanla, y cä cänäntan cäbala. -ISNUc'a apetela u ch'ocobetla chich Dios. Noj gran junch'äcni ayanetla t'oc. Ca' a wälä mach'an ac'äb täc'ala no'onla que cä tz'ombila Dios, y mach'an it'obni. BH}NPero anelaba, cä lot, a tz'ombila u t'an Dios, y mach'anetla ca' a wälä tama it'obni. Jin uc'a mach uxin u q'ueche'etla ni q'uin jini ca' jinq'uin u c'ote ajxuch' u bäc'tesanetla. :GmNJinq'uin machcatac cuxujob pancab u yäle'ob cache' ch'ijcabjob y cache' mach'an niump'e tz'ibajtesia tubajob, tajtzäc u xe tä c'ote q'uin u xupiba u ch'a'aljinob y mach'an cache' u japän ubajob. Ca' chich untu ixic c'ojo t'oc u bijch'oc, tajtzäc u c'ote u q'uini y mach u ch'ä u japän uba täcä. sF_NUc'a anela chich a wila que jinq'uin u xe tä te Cajnojala, es ca' jinq'uin u c'ote untu ajxuch' ac'äb. %E ENBada cä lot, mach c'änä cälbenetla tama ni junda caq'uin u xe tä c'ote u q'uini tuba tic Cajnojala aj Jesús, y cache'da u xe tä ajtä ni q'uin jini. KDNMaläc ch'a'alesan ajinla jiq'uin t'oc ni mu' cälbenetlaba.vCeNJi'pat no'onla que cuxulonlatoba, que ya'to anonla pancabba, nämte' acä xe tä ch'ämcanla t'oc machcatac laj chämi najtäcäba. Cä xe tä bisintela tama noj bucla cä nuc'tan Cajnojala, y cä xe chich tä paq'uin ajtäla t'oc une. $BANJinchichba Cajnojala u xe tä te tä cielo u joq'ue'onla t'oc noj t'an. U xe tä ubcan u noj t'an u noja u yajc'äncan Dios y ni corneta tuba Diosba. Jimba q'uin jiniba u xe tä laj cuxpanob najtäcä machcatac alaj chämijobba, ni machcatac u tz'ombi aj Cristo ixta tu chämibaba. %ACNJinda cälbenetla, cache' u yäli Cajnojala: Machcatac de no'onla que ya'to anonla pancab cuxu tu xe tä c'ote q'uin tic Cajnojala, mach uxon tä osintela najtäcä. Mach uxin tä colan patijob täcä ni chämijobba, jini que u worin tz'ombijob aj Jesucristo jinq'uin cuxutoba. Q@NSi cä tz'onänla que aj Jesús chämi y cuxpi cha'num, che' chich täcä cuwila cache' machcatac u tz'omben aj Jesús y si chämicob, Dios u xe u cuxpesanob tu te aj Jesús ca' chich u cuxpesi une. +?ON Co que a wina'tanla cä lot, cache'da ayan machcatac achämiba, uc'a mach ch'ocomac a pixanla ca' u chenob jini machcatac mach uxinob bajca an Cajnojalaba. :>mN Ca' jini u xe u chänenob täcä machcatac mach to u tz'ombe u t'an Dios cache' tu toja a chenla, y mach uxet a c'änäl na'tanla cua' u cänäntan a lot. La venida del Señor =7N Iranla que ajnic ch'ijcab a c'ajalinla, äc'ä a c'ajalin t'oc a patanla. Chenla ane t'oc a c'äbla ni a patanla, ca' chich cälbet t'ocob a chenla. </N Ca' chich jini a yajna'tanla täcä upete cä lotla que ayan tä Macedonia. Bada cälbenetla cä lot, cache' c'änä a c'ac'a' yajna'tanob más. #;?N Mach c'änä cä tz'ibbenetla tuba cälbenetla que a yajna'tan a lotla, uc'a anela chich a cänila a maläc yajna'tan abala. Dios chich u ye'betla. 3:_NMachca mach u tz'onä ni t'anda, mach jin u t'an winic que mach u tz'ombe, sino que u t'an Dios ni mach u tz'ombeba. Une chich u yäc'bonla u Ch'u'ul Pixan täjcac'ola. q9[NMach u yaconla Dios tuba cä chenla ni mach utzba. U yaconla tuba ajniconla tz'eje t'oc ni mach utzba. G8NNiuntu de anela mach a jajben jit'oc a lotla, uc'a mach utz a cherben a lotla ca' jini. Cä worin älbetla chich cache' Cajnojala ni u yäc'ben u toje' u tanä ni machca u chen ca' jiniba. -7SNJinq'uin a sacänla ixic, mach a c'upänla t'oc a c'ajalin mach utzba, ca' u chenob jini machcatac ni mach u che conoce Diosba. Uc'a unejob tä' yoba u c'upänob. O6NCada juntu de anela, wina'tanla cua' yo Dios a chenla jinq'uin a sacänla ixic tuba a wit'oc. Sec' untuntu ixic a ch'e'la tuba ajniquetla t'oc. C'änä chich a chenla tu toja t'oc y a yajna'tanla. K5NUc'a jinda ni yo Diosba, a tz'eje' abala t'oc upete ni mach utzba. Mach ajniquetla t'oc ixictac si mach jin a wit'ocla. Che' chich ixic täcä mach päpä' ajnic t'oc winic si mach jin jit'oc. f4ENA wila chich cuaxcatac cä'bet a chenla, jini u yäq'ui tä ute Cajnojala aj Jesúsba. Y3 -NA cänila chich ca' chich cä ye'betla a chenla, ca' chich yo Dios a chenlaba. Bada cä lot, cä c'alin älbenetla que a c'ac'a' chen segui a chenla ca' jini, uc'a Cajnojala aj Jesús u yäc'bon cälbenetla. N2N Ca' jiniba Dios chich u xe u yäc'benetla ajnic tomp'e a c'ajalinla t'oc lo que a tz'onänla, y jinq'uin u xe tä te Cajnojala aj Jesucristo t'oc upete machcatac u tz'ombi u t'an, cä Papla Dios u xe u chänen cache' mach xäc'ä ayan a pixanla t'oc niump'e cua' mach utz y mach'an cua' t'oc subcaquetla tu pänte' une.'1GN Co que Cajnojala u c'ac'a' äc'benetla más y más a maläc yajna'tan abala y a c'ac'a' yajna'tan upetejob täcä ca' chich no'on t'ocob acä yajna'tanetla. f0EN Co que cä Papla Dios chich y Cajnojala aj Jesucristo u yäc'benon xicon bajca anetla. (/IN Cä bon c'atben Dios tan cä c'änti'ya t'oc q'uin y t'oc ac'äb que sujlecon cä chänenetla y cä tzupsen cä ye'benetla u t'an Dios tuba a laj tz'onänla. <.qN Tä' re'i de ch'a'a cäjin t'ocob uc'a anela, ixta mach cä ni' pojle cache' cälben t'ocob Dios que uc'adios u chi uc'a mäx a ch'a'alesbon cäjin t'ocob chich tu pänte' Dios. - NBada tä' re'i de ch'a'a cäjin, es ca' a wälä acha'num cuxpon t'ocob, uc'a cubi cache' anela totoj ayanetla t'oc Cajnojala. >,uNJin uc'a cä lot, ach'a'ali cäjin bajca anon t'ocob tä tz'ibajtescan, y bajca cä c'ac'a' chen sufri t'ocob. Ach'a'ali cäjin uc'a cubin cache' anela mach a wäcta a tz'onänla. p+YNBada ya' ati aj Timoteo bajca anetla y ajuli bajca anon t'ocob. U yälbenon t'ocob ca' chich tä' co cubin t'ocobba, cache' a tz'onänla chich y cache' a yajna'tanla Dios y a lotob. U yälbenon t'ocob täcä cache' tä' a c'ajti'inon t'ocob uc'a a yajna'tanonla, y tä' a wola a chänenon t'ocob ca' chich no'on t'ocob täcä tä' coba cä chänenetla. _*7NJin uc'a, jinq'uin mach u ni' ch'i cä pitän más q'uin, cä täsqui aj Timoteo uc'a cubin si a tz'onänla chich to, mach me'ixto u sucpecänetla ni xux winic, uc'a si a tz'ombila, cä patan mach u ni' che vale. )/NJinq'uin ya'to anon t'ocob t'oc anela, cä worin älbetla cache' cä xe chich tä tz'ibajtescanla. Bada a chänila que che' chich acherbintonla. #(?NCä täsqui täcä uc'a mach u jobän uba a c'ajalinla bajca a tz'ibajtescanla. Anela chich a wila cache' Dios u yäc'onla tuba cä chen sufrila pancab. f'ENy cä täscun ya'i bajca anetla cä lotla aj Timoteo. Uneba ajpatan ta Dios täcä. U täclenon cäle' ni t'an utz tuba aj Cristo. Cä täsqui une tuba u ye'benetla más u t'an Dios y uc'a mach a wäctanla a tz'onänla. & NJinq'uin mach u ch'ä cä pitän más q'uin tuba cubin cache'da anetla, ti täj c'ajalin colacon cä juntuma tä Atenas, P%NAnela chich une. Anela chich ni a xe a ch'a'alesan cäjin t'ocob.#$?N¿Cua' une ni acä pitän t'ocob? ¿Cua' une ni u ch'a'alesan cäjin t'ocob? ¿Cua' une ni acä xe tä äc'binte t'ocob u jelo ni patan acä chiba? ¿Mach quira anela chich a xe a c'ac'a' ch'a'alesan cäjin t'ocob jinq'uin cä xela tu pänte' Cajnojala aj Jesucristo, tu te uneba? #/NCäli ticon t'ocob bajca anetla. No'onba aj Pablojon mach unnum cä saqui cache' ticon bajca anetla, pero aj Satanás u mäcbon cä biji t'ocob. '"GNBada cä lot ac'äsjäläcni que mach to ni' ajnon bajca anetla, pero cä c'ajti'inetla chich tan cä c'ajalin. Mäx coli ticon t'ocob cä chänenetla. )!KNNi aj Israelob jiniba u ch'acän cä biji t'ocob, mach yojob älbinticob u t'an Dios aj gentilob tuba u japän ubajob. Ca' jini u q'ue'nesan más u tanäjob. Paq'uin cäräx Dios t'oc unejob. Mach tajda ni castigo u xe tä äc'bintejob. Pablo desea visitar otra vez a los de Tesalónica i KNJinchichba aj Israelob jini u tzämsijob ajye't'anob ta Dios oniba, y jin chich u tzämsi Cajnojala aj Jesús. Jin chich täcä u yancäreson t'ocob. Mach u chejob ca' yo Dios. Mach u bisa bijob t'oc niuntu u lotob pancab. 'NAnela cä lot, cherbintetla ca' chich cherbintijob ya'i tä Judea ni machcatac u woylan ubajob tuba Dios uc'a u tz'onänob aj Cristo Jesús. Anela u tz'ibajtesetla a wajcäbnala, ca' chich aj Israelob täcä u cherbijob u yajcäbnajob, ni gente ta Dios ya'i tä Judea. ;oN Mach cäcta t'ocob cälben t'ocob Dios que uc'adios u chi uc'a jinq'uin cälbetla u t'an Dios, a sapila chich. Mach a wälila si u t'an winic. A tz'onila cache' u t'an chich Dios, y toj chich cache' u t'an Dios. An u poder ni t'an jini tuba u yäc'benetla a chenla tu toja, anela que a tz'onänlaba. &EN Cä c'alin älbetla cache' c'änä a chenla tu toja uc'a tuba Diosetla. Dios chich u yaquetla tuba ochiquetla bajca u chen manda uneba, bajca tä' pitziba. iKN A wila chich cache' cä'betla chich c'ajalin ajuntu de anela uc'a ajnic a ch'a'aljinla y cä täcletla uc'a a cäne'la u t'an Dios. Ca' chich untu winic u yäc'ben c'ajalin u bijch'oc, che' chich cä chi t'ocob t'oc anela. +N Anela que a tz'ombila u t'an Dios, a wila chich cache' cä chi t'ocob jinq'uin ajnon t'ocob bajca anetla. Tz'eje ayanon t'ocob t'oc upete ni mach utzba, cä chi t'ocob tu toja, y mach'an niump'e cua' subcacon t'ocob t'oc. Dios täcä u chäni cache' cä chi t'ocob. ;oN Bada jiq'uin cä lot, c'ajti'inla cache' cä chi t'ocob jinq'uin ajnon bajca anetla tuba cä ye'benetla ni t'an utzba ta Dios. Q'uinil ac'äb cä chi t'ocob patan ixta u bo'esan cäjin t'ocob tuba cä chen cäba mantene t'ocob uc'a mach ajnic cua' uc'a u toje'on t'ocob niuntu de anela t'oc niump'e cua'. ?wNUc'a tä' coletba, jin uc'a cälbetla ni t'an utzba ta Dios; che' chich täcä uc'a tä' coletla cäq'ui cä c'ajalin cä chen t'ocob upete cua' chichca que c'änä utic por anela.  NLo que cä chiba, cä ch'oc chi cäba t'oc anela. Tä' coletla ca' untu ixic que mu' u tz'isaba tä' yoba t'oc u bijch'oc une. NMach acä chi t'ocob niump'e cua' tuba a wälbenon t'ocob cache' q'uen cä c'ajalin t'ocob, y upete bajcatac anumon t'ocob täcä mach che' cä chi t'ocob. U ch'e' chich cä chenet mandala uc'a u yajc'äncanon t'ocob aj Cristo, pero mach cä chi t'ocob ca' jini. ]3NA wila chich que mach bay cä tz'aycäbet t'ocob niump'e pitzil t'an tuba cä sucpecänetla. Mach tuba äc'binticon t'ocob q'uen taq'uin ajnon t'ocob bajca anetla. Dios u chänen cache' toj lo que mu' cäle'ba. 5NUc'a Dios chich u yacon t'ocob une tuba cäle' t'ocob u t'an. Ca' chich u yäc'bon cäle', che' chich acäle' t'ocob. Acäle' t'ocob ca' chich yo Dios älcacba, mach u che si yälic utz o si mach yälic utz tu c'ajalin ni gente. Dios une ni u jiran si tu toja an cä pixanla. T!NJinq'uin ajnon t'ocob cälbenetla ni u t'an Diosba, mach sucpequinte acä chi t'ocob t'oc jini t'an, y mach uc'a cä c'upän t'ocob cua' chichca jini mach utzba. Mach cä sucpecä t'ocob niuntu täcä. wgNA wila chich cache' c'ac'a' jätz'con t'ocob, tz'ibajtescon t'ocob ya'i tä Filipos sin que ajnic cua' uc'a. Mach uc'a jini mach xicon t'ocob bajca anetla. Dios u yäc'bon mach bäc'tacon t'ocob xicon cälbenetla ni t'an utzba tuba Dios. Che' chich cä chi t'ocob, aunque q'uen ayanob ya'i bajca anetla que mach u yoli u yäctanon cä tz'aycun t'ocob ni t'an jini.  NAnela a wila chich cä lot cache' mach päpä' ajnon t'ocob bajca anetla, uc'a Dios chich u ch'u'ul chi ni u patan cä chi ya'iba. y mN U tz'aycunob täcä cache' mu' a pijnanla u Yajlo' Dios u te tä cieloba, jini u cuxpesi Dios tan ajchämejobba, jini u c'aba' aj Jesúsba, jini u xe u japänonla jinq'uin Dios u xe u yäq'ue' ni noj gran castigo tuba ajcherajtanäjob.   N Jinchichba gente jini que u yubijobba u tz'aycunob cache'da a c'alin oson t'ocob jinq'uin c'oton t'ocob ya'i bajca anetla. U tz'aycunob täcä cache' a wäctila a tz'onänla ni santujob tuba a tz'ombenla Dios, tuba a cherbenla u patan ni mero Dios cuxuba. | sNAnela chich a wäq'uila tä ubcan u t'an Cajnojala, mach sec' tä Macedonia y tä Acaya. Ubqui chich upete cachichcada tä cabil cab cache' a tz'ombila Dios. Ca' jini mach ni' c'änä cä tz'aycun t'ocob cache' a c'alin tz'ombila u t'an Dios.  {NCa' jini a ye'benla upete machcatac u tz'oni tama ni noj cab tä Macedonia y tä Acaya cache' c'änä u chenob täcä.   NAnela a cänila chich a chenla ca' chich acä chen t'ocob y ca' chich u chi Cajnojalaba. C'ac'a' tz'ibajtesquetla uc'a xet a sapänla u t'an Dios. Que sia t'oc tz'ibajtesia, pero a sapila chich t'oc ch'a'aljin, jini ch'a'aljin que u yäq'ue' Ch'u'ul Pixanba. {  qNuc'a jinq'uin cälbetla ni t'an utzba, mach sec' a ubila. Jini t'an c'oti ta' chiquinla t'oc u poder ni Ch'u'ul Pixan, y a c'alin tz'onila chich. A wila chich cache'da cä chi t'ocob jinq'uin ajnon bajca anetla, uc'a cä yajna'tanetla chich. X  +NAnela cä lot, u yajna'tanetla Dios. Cuwi chich t'ocob cache' Dios u yaquetla, +  QNCä paq'uin c'ajti'in t'ocob tu pänte' cä Papla Dios cache' a chenla utz uc'a a tz'ombila aj Jesucristo. Cä paq'uin c'ajti'in t'ocob täcä ni patan a chenla uc'a a yajna'tanla Dios y a lotob, y cache' a c'älenla cua' chichca jini uc'a a c'alin pitänla sujlec Cajnojala aj Jesucristo. ?  yNAcä c'ajti'in chich t'ocob a c'aba'la tan cä c'änti'ya. Jinq'uin u te täj c'ajalin t'ocob cache' u chi Dios t'oc apetela, cä paq'uin älben t'ocob Dios que uc'adios u chi.  NCä täscäbenetla ni junda anela machcatac a woylan abala ya'i tä Tesalónica uc'a tubaletla cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo. No'on aj Pablojon t'oc täcä aj Silvano y aj Timoteo cä täscäbenetla u c'aba' Dios. Ajnic utz u c'ajalin cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela. Co que u yäc'benetla ajniquetla utz. El ejemplo de la fe que daban los de Tesalónica =sÄc'benla u c'aba' Dios ni hermanojob y maläc tzucti'in a c'äbla uc'a a yajna'tan abala. Co que ajnic a wutzila apetela machcatac ayan t'oc aj Jesucristo. Che' chich ajnic.  Machcatac u woylan ubajob tä Babilonia u täscäbenetla u c'aba' Dios. Dios u yaquijob ca' chich u yaquetla täcä anela. Aj Marcos u täscäbenetla u c'aba' Dios täcä. Uneba ca' a wälä cajlo' uc'a u tz'oni jinq'uin cä tz'aycäbi u t'an Dios. ;o No'on cä'bi aj Silvano u tz'ibän tz'ita' tä jun jini cä täscun cälbenetlaba. Cuwi cache' une es untu hermano que u chen ca' chich u yäle'. Cä'benetla c'ajalin y cä totoj älbenetla cache' lo que u yäc'betla Dios uc'a utz u c'ajalin t'oc anelaba, jin une u toja chich. Paq'uin colenla t'oc.  Dios u xe chich tä paq'uin ch'u'ul c'ajti'can, y u xe chich u paq'uin chen manda upete. Che' chich utic. Saludos finales 1 Najtäcä a xe tä tz'ibajtescanla chap'e uxp'e q'uin. De ya'i Dios u xe u to'esan a bijila, u xe u yäc'benet que mach a wäctan a tz'onänla, u xe u yäc'benet poder tuba a c'älenla cua' chichca y u xe u yäc'benet a c'ac'a' tz'onänla. Dios chich une utz u c'ajalin tuba u yäc'benet upete lo que c'änä ac'ala, y u yaquetla tuba paq'uin ajniquetla tä cielo t'oc une uc'a a tz'ombenla aj Cristo. y Ni tz'ita' mach a chenla lo que aj Satanás yo u yäc'benet a chenla, y ni tz'ita' mach a wäctan a tz'ombenla aj Cristo. Uc'a a wila chich que a wermanola cachichcada tu pancab u yäc'binte tz'ibajtescacob ca' chich anela mu' a tz'ibajtescanla. !Ajniquetla ca' machca yuwi cua' u chen y ca' a wälä p'ixiletla, uc'a aj Satanás, jini que mach yo u chänenonlaba, u nume cachichcada u sacän machca u ch'e' u yäc'ben nonoj sätic. Uneba ca' a wälä untu cäräx baläm que u nume u sacän caxca u c'uxe'. -Laj älbenla upete lo que ayan tan a c'ajalinla que u yäc'benet a chen pensala cua' chichca, uc'a une ya'an tu c'ajalin tuba u cänäntanetla. :mCh'oc chen abala jiq'uin tu c'äb Dios, ni mäx q'uen u poderba. Uc'a une u xe u yäq'ue' ajniquetla ca' noj ajnojaletla jinq'uin u xe tä c'ote u q'uini tuba u chen ca' jini. M~Che' chich täcä cä'benetla c'ajalin, anela ch'oc ajlo'ilba. Tz'ombenla u t'an ni noxibilbajob. Apetela maläc tz'omben a t'anla y ajnic ch'oc a pixanla. Uc'a tz'ibi ayan tä jun ca'da:Dios mach yo u jiran machcatac que mäx u chen ubajob de ajnojajob,
pero utz u c'ajalin t'oc machcatac que ch'oc u pixan. P}De ya'i, jinq'uin cä xe cä chänenla aj Jesucristo, u Yajnoja ajcänän ovejajobba, a xela tä äc'binte ump'e noj ch'a'aljin que mach uxupba. Es ca' a wälä ump'e pitzil matän que mach ujelma. |Mach a tätz' chen mandala machcatac ayan ta' c'äbla. C'änä a ye'benla cua'tac a chenla uc'a u ch'e' u chenob täcä ca' jini. /{WCa' untu winic u cänäntan u oveja, ca' chich jini cänäntanla machcatac ta Dios que ya'an t'oc anela. Cänäntanla uc'a mäx a wo a chenla, mach uc'a cocoj äc'bintet a chenla. Cänäntanla uc'a tä' ch'o'oletla a chenla lo que yo Dios, mach uc'a tä' a wola taq'uin que mach a chi ganala. {z qBada cä'ben c'ajalin ni ajt'äbälajob que ya'an t'oc anela. No'on täcä ajt'äbälalon. Cä chäni cache' tz'ibajtesqui aj Cristo, y jinq'uin cä xe cä chänenla uneba cä xe tä äc'binte täcä jinchichba pitzilan que une u cänäntan. Ty!Jin uc'a, machcatac u chen sufri uc'a ca' jini yo Dios, tan u chenob tu toja y tan u yäq'ue' u pixanob tu c'äb Dios. Une chich u yäc'bi cuxlecob pancab y une u paq'uin chen ca' chich u yäle'ba.x}Si a la fuerza u japän ubajob machcatac an tu tojaba, ¿cua' wäreca u xe u chen pasa ajsin Diosob y ajcherajtanäjob? qw[Ac'oti u q'uini bada tuba u täq'ue' u jiran Dios si machcatac u tz'omben uneba u chijob tu toja; y si u täq'ue' t'oc no'onla, bäye ti jini toji'tanä que u xe tä c'ac'a' äc'binte machcatac que mach u tz'ombe u t'an Dios. GvSi ayan machca u yäc'binte u chen sufri uc'a ayan t'oc aj Cristoba mach'an cua' uc'a u cänäntan quisin. Tan u yäle' cache' utz u chi Dios uc'a äc'binti u ch'ämben u c'aba' aj Cristo. u+Iranla que mach ajnic cua' uc'a niuntu de anela c'änä äc'bintiquet a toje' a tanäla. Uc'a si a chen tzämsala a xela chich tä äc'binte a toje'la. Che' chich täcä si a chenla xuch' o si a chenla cua' chichca malujle o si a päpä' jup'e' abala tä buya t'oc otro. ftESi a cäräx älbintela uc'a a tz'ombenla aj Cristo ch'a'alac ajinla uc'a u Ch'u'ul Pixan Dios ya'an ta'wac'ola y u pitzilesanetla. Unejob u cäräx älbenob aj Cristo, pero anelaba a wäq'ue'la tä chäncan u pitzilan. Fs C'änä a ch'a'alesan ajinla jinq'uin a tz'ibajtescanla ca' chich tz'ibajtesqui aj Cristo, uc'a c'ac'a' ch'a'alac ajinla täcä jinq'uin u xe tä te uneba y u xe tä chäninte u pitzilan. Tr! Anela cä yajben lot, mach a bäc'tesan abala jinq'uin a c'ac'a' tz'ibajtescanla, uc'a Dios yo u jiran si a totoj tz'onänla. Mach xiquet a wäle'la que mach'an cua' uc'a u chenet pasala ca' jini. q% Machca u yäle' u t'an Dios, tan u chen t'an ca' chich u yäle' Diosba. Machca u chen täclaya, tan u täclen u lot t'oc ni u muc' que u yäc'bi Dios. C'änä a chenla ca' jini upete lo que a chenla uc'a ch'u'ul c'ajti'cac Dios uc'a lo que u chi aj Jesucristo. U xe chich tä paq'uin ch'u'ul c'ajti'can Dios y u xe chich u paq'uin chen manda upete. Ca' chich jini utic. Sufriendo como cristianos :pm Cada juntu de anela u yäc'betla Dios a c'ajalinla ca' ump'e matän tuba a chenla t'oc cua' chichca patan. C'änäla cua' chichca matän jini que a cänäntanlaba tuba a maläc täclen abala, ca' machcatac yuwi utz cache' u chen u patan Dios. Mach tajda ni matän u yäq'ue' Dios tuba utic t'oc u patan. Ro Maläc osen abala tan a wototla ca' untu jula', sin que jaq'uic ajinla. *nMJini lo que más c'änä a chenla, a c'ac'a' yajna'tan abala, uc'a si a yajna'tan abala, a xe a cherbenla perdona a lot upete ni noj q'uenel tanä u cherbetla. >muAnätz'äli u q'uini tuba xupic upete lo que an. Jin uc'a, mach ajnic jobo a c'ajalinla. Ajniquetla ca' machcatac que c'alin yuwijob cua' u chen, y paq'uin chen c'änti'yala. Zl-Ni utzba t'an ta Dios tz'aycäbintijob täcä machcatac chämen ayanob badaba, uc'a u ch'e' paq'uin cuxlecob u pixan tä cielo ca' chich cuxu an Dios. Pero chämijob chich pancab ca' chich u chämo upetejob. Hk Unejob u xe tä äc'binte u yälben aj Jesucristo upete ni mach utz que u chijob. Une chich listo ayan tuba u yäc'benob u toje' u tanäjob upete unejob, machcatac cuxu y machcatac achämi. bj=Machcatac que mach'an t'oc aj Jesucristoba mach uta tu c'ajalinob cua' uc'a mach a ni' bisala bij t'oc y mach a ni' lotila tuba a chenla cua' chichca mach utz ca' chich u chenob uneba. Jin uc'a u cäräx älbenetla. si_An t'oc lo que a chila ajniba jinq'uin a chila ca' chich tä' yo u chenob machcatac que mach'an t'oc aj Jesucristoba. Ajniba a chila cua' chichca jini que a wolila, a c'upila cua' chichca mach utz, chibälnetla, numetla tä ju'läwe, numetla tä chiba t'oc a lotla y a ch'u'ul c'ajti'ila cua' chichca santu, jini u yäle' u t'an Dios que mach utz c'ajti'cacba. hwIxta que chämic mach uni' xin u c'upän ni mach utzba ca' u chenob machcatac pancab. U xe u chen ca' chich yo Dios. g {Mäx c'ux u yubi aj Cristo jinq'uin tz'ibajtesqui uc'a cä tanäla. Jin uc'a ajnic ta' c'ajalinla que a xe a c'älenla jinq'uin a tz'ibajtescanla, ca' chich ajni tu c'ajalin uneba. Uc'a machca u numsen tz'ibajtesia u yäctan chich u chen u tanä. 6feT'äbi tä cielo aj Jesucristo y badaba ya'an tu noj Dios. Uneba u chen manda upete ni ángelojob ta Dios y upete ajch'och'oca ajmandajob y upete machcatac an u poder.|eqBada ni c'ablan que cä ch'e'laba u c'ote t'oc ca' a wälä jinq'uin unejob u japi ubajob tä ja'. Jinq'uin cä c'ablanla cä ye'e'la cache' Dios u japänonla uc'a cuxpi aj Jesucristo tan ajchämejob. Cä japän cäbala, mach uc'a cä poque' cäbala t'oc ja'. Cä japän cäbala jinq'uin cä c'atbenla Dios que u laj pa'sen ni mach utzba täc pixanla y täj c'ajalinla. &dEUnejob cuxlijob oni jinq'uin ya'an aj Noé u chen ump'e noj gran jucub u c'aba' arcaba. Dios mach se'en cäräx'i t'oc unejob u pitän u q'uexe' u c'ajalinob uc'a mach u ni' chen u tanäjob, pero mach u tz'onijob. Ochojob namás u japi ubajob tama ni arca jinq'uin ajni ni noj but'o. mcSJinq'uin mach to u cuxpaba bixi bajca mäcäjtac u pixan ajchämejob tuba u yälbenob u t'an Dios. b'Aj Cristo täcä tz'ibajtesqui. Une que tu toja ayan chämi unnum uc'a u toje' u tanä machcatac que mach tu toja ayanobba. U chi ca' jini uc'a u yäc'benonla cä tz'ombenla Dios. Tzämsinti chich, pero sutwäni tä cuxpan jinq'uin u pixan ochi cha'num tu cuerpo. 2a]Utz chich an si Dios yo tz'ibajtescaquetla jinq'uin a chenla tu toja. Pero es ump'e quisin jinq'uin c'änä äc'bintiquet a toje' a tanäla uc'a mach utz cua' a chila. /`WIranla que mach ajnic niump'e cua' ta' c'ajalinla que a wäle'la que mach a chila utz. Ca' jini, jinq'uin ajnic machcatac u päpä' äle'ob cache' a chi a tanäla u xe tä quisnäjanob. Anela a chenla tu toja uc'a a tz'ombenla aj Cristo, y unejob u päpä' äle'ob que mach utz cua' a chenla. p_YJini c'änä a chenlaba jinda une: Ch'u'ul c'ajti'inla aj Cristo tan a pixanla y chenla ca' yo uneba, jin a Wajnojalaba. Y paq'uin ajnic ta' c'ajalinla cua' a xe a wäle' jinq'uin ayan machca chichca que u c'atbenet cua' uc'a a tz'onänla que Dios u xe u japänetla. Jinq'uin a p'alänla c'änä ajnic sis a c'ajalinla y a ch'oc chen abala t'oc tu jut Dios. 0^YPero si ajnic machca u tz'ibajtesanetla uc'a a chen tu tojaba, a xe a cänäntanla ch'a'aljin. Mach a bäc'tanla cua' u cherbenetla y mach u jobän uba a c'ajalinla. U]# ¿Caxca une u xe u tz'ibajtesanetla si nämäletla a chenla ni utzba? b\= Chenla ca' jini uc'a Cajnojala Dios u paq'uin cänäntan machcatac u chenob tu toja
y u yubin u c'änti'yajob,
pero cäräx ayan Cajnojala Dios t'oc machcatac u chenob malujle. Ca' jini u yäle' u t'an Dios. #[? C'änä u nonoj äctan u chen ni mach utzba y u chen tu toja.C'änä u paq'uin sacän y u jiran cache'da ch'in ajnic u c'ajalin t'oc upetejob. `Z9 Jin uc'a u yäle' u t'an Dios ca'da:Machca yo c'alin cuxlec utz pancab y ajnic q'uen u ch'a'aljin upete q'uin,
c'änä u jiran que mach u ni' chen t'an que mach utzba
y mach u ni' chen jop'ojti'. vYe Mach a sutatz'benla malujle machca u cherbenetla malujle. Mach a sutatz'benla cräxt'an machca u cäräx älbenetla. Lo que a chenba, a c'atbenla Dios que u ch'u'ul chenob, uc'a a wila que anela u yaquetla Dios tuba u ch'u'ul chenetla. HX Bada cälbenetla apetela que ajnic ump'emp'e a c'ajalinla y maläc ch'ämben abala yajin. Yajna'tan abala ca' a yajna'tan a witz'inob. Ajnic ti'i a pixanla y maläc ch'a'alesan ajinla. :WmChe' chich täcä anela winic, machcatac ayan a wit'oclaba, c'änä a wina'tanla cache'da c'änä cuxlequetla t'oc a wit'ocla. C'änä a c'alin chenla utz t'oc unejob, mach seq'uen uc'a mach'an q'uen u muc' ca' anela, sino uc'a utz u c'ajalin Dios täcä tuba u yäc'benet paq'uin cuxlequetla a cha'tumala. Si a chenla ca' jini mach'an niump'e cua' que u yäq'ue' que mach a chen c'änti'yala. Los que sufren por hacer el bien -VSCa' chich jini u chi ix Sara. U tz'ombi u t'an aj Abraham, u jit'oc, u yälben que une u yajnoja. Si anela a chenla utz y mach a bäc'tala cua', ca' ix Sarajetla. mUSCa' jini u pitzilesi ubajob ch'u'ul ixictacob oni. U tz'ombijob Dios y ch'o'o ajnijob t'oc jit'oc. TC'änä ajnic pitzi tan a pixan, ajnic sis a c'ajalin t'oc upete y mach ajnic jobo a c'ajalin. Ca' jini a xe a cänäntanla ump'e a pitzilan que mach uxup une y que tä' yoba u chänen Dios. Es ca' a wälä ump'e jelquiba ta'wac'o tä' choj u valor. FSMach a jele' abala seq'uen t'oc cua' chichca que pitzi u chäncanba. Mach a c'ac'a' murux'esan a tzucla y a jele' abala t'oc cua' chichca de oro y t'oc noj q'uenel pitzil buc mäx chojba. ^R5U xe u chänenob cache' mäx a chenla tu toja y que mach a wo a säte'la t'oc Dios. fQ GChe' chich täcä anela ixictac, tz'ombenla u t'an a wit'oc, uc'a si tulaj ayan machca mach u tz'ombe u t'an Diosba, anela u ch'e' a wäc'ben a wit'oc u tz'onän sin que a wälben cua', uc'a ane a chenla utz t'oc unejob. @PyAjniba ca' a wälä ovejajetla que u yäcti u yum y u päpä' numejob. Badaba sutwänetla bajca an a Wajnojala, jini machca u cänäntanetla ca' untu winic u cänäntan u oveja.[O/Aj Cristo chich u bisi cä tanäla tuyac'o jinq'uin chämi tä cruz. U chi ca' jini uc'a cä nonoj äctan cä chen cä tanäla y cä paq'uin chenla tu toja. Uc'a une u ch'i jatz', jin uc'a u yäc'bonla cutzi. 1N[Jinq'uin cäräx älbinti mach u sutatz'bi cräxt'an machca u cäräx älbi. Jinq'uin tz'ibajtesqui mach u yäli si u xe u yäc'benob u toje' ni tz'ibajtesia que u yäc'bijobba. Lo que u chiba, u yäq'ui uba tu c'äb Dios, jini machca u totoj äle' machca an tu toja y machca mach'an tu tojaba. 9MmUne mach u chi u tanä, y mach u chi jop'ojti'. DLDios u yaquetla tuba a c'älenla tz'ibajtesia jinq'uin a chenla ni utzba, uc'a jinq'uin tz'ibajtesqui aj Cristo por anela u ye'betla ca' jini que c'änä a chenla ca' chich u chi uneba. aK;Si ajätz'quetla uc'a a tanäla y mach a t'äbsen abala mach'an cache' älbintiquetla cache' utz cua' a chila, pero jinq'uin a chenla utz y a jätz'canla sin que a t'äbsen abala, ca' jini tä' yoba u chänen Dios. JMachca u c'älen tz'ibajtesia tu jut Dios jinq'uin mach u chi u tanäba, Dios u xe u yäle' cache' utz u chen ni winic jini. UI#Anela que ajpatanetla, tz'ombenla u t'an a yumla y chenla upete utz t'oc unejob, mach seq'uen t'oc jini machcatac utz u c'ajalin y ti'i u pixan, sino t'oc jini machcatac ticäw u c'ajalinba täcä. wHgÄläla utz de upetejob. Yajna'tanla upete machcatac u tz'omben aj Cristo täcä t'oc no'onla. Chenla chich lo que yo Dios uc'a mach xiquet a säte'la t'oc. Äläla utz de ni mero ajnoja tan a cabla. El ejemplo del sufrimiento de Cristo ~}|z{>zzywvzutss r;ponmllkjjIiih g%eddCccc bla`?_^]\[ZYY?XXW VUcSRQPOONMM9LRLJJ|HHZGPFEEDCBAA @?>N=((&%|$j#A"f! 7cJ^! c   zYwm!Jinq'uin cä tz'ibbetla ni jun jini mäx ch'ocomi cä pixan, y mach cä pojli cache' cä chen. Cä bon chi uq'ue, pero mach cä tz'ibi ni jun tuba cä ch'ocomesbenet a pixanla. Coli cä ye'benetla cache' mäx acä yajna'tanetla. Perdón para el que había hecho mal lJin uc'a cä tz'ibbetla ca' chich cä tz'ibbetla najtäcä, uc'a mach coli xicon ca'anetla y ch'ocomac cä pixan, uc'a anela chich c'änä a ch'a'alesbenon cäjin. Cuwi chich que jinq'uin ch'a'a cäjin, apetela a xe a cänäntanla ch'a'aljin täcä. ,kQSi no'on cä ch'ocomesan a pixanlaba, ¿caxca une jiq'uin u xe u ch'a'alesan cäjin? Mach'an machca seq'uen anela chich machcatac cä ch'ocomesbetla a pixanlaba. sj aJin uc'a cä ch'i cä c'ajalin mach ni' xicon ca'anetla tä cha'num uc'a mach coli ch'ocomac cä pixanla. 3i aMach co cä cocoj älbenetla cua' a xe a tz'onänla. Jini coba es cä täclenetla ajnic más a ch'a'aljinla. A totoj äq'ui chich a pixanla t'oc lo que a tz'onänla.1h ]Dios chich u chänen cache' toj ni cä xe cäle'ba, ixta u ch'e' u tzämsenon si mach toj. Mach to ni' ajnon tä Corinto uc'a mach coli cä ch'ocomesan a pixanla. g Dios u ye'i cache' tubalonla uneba, y u yäc'bi ochic ni Ch'u'ul Pixan täc pixanla tuba u ye'e' cua'tac jini ya'to u xe u yäc'benonla. f 9No'on t'ocob, nämte' t'oc anela, tomp'e ayanonla tuba aj Cristo, uc'a Dios yo que ca' jini ajniconla, y une u yäc'bonla cada juntu cua' cä chenla. ke QUpete cua' chichca jini u yäle' Dios que u xe u chenba, aj Cristo u laj äq'ue' tä ute uc'a chänintic que toj chich. Jin uc'a, por lo que u chen aj Cristo, u ch'e' cäle'la que che' chich utic tuba ch'u'ul c'ajti'cac Dios. ud eAj Timoteo, aj Silvano y no'on cä tz'aycäbetla cua' u chi aj Jesucristo, u Yajlo' Dios. Une mach u yälä que toj chich u xe u chen cua' chichca, jinq'uin tu c'ajalinba u yäle' cache' mach toj. Une u paq'uin chen ca' chich u yäle'. jc OJini Dios que toj u t'anba yuwi chich cache' toj lo que mu' cäle' t'ocob, y mach jin jop'ojti'. b 'Jinq'uin ajni täj c'ajalin ca' jiniba, mach cä päpä' älbetla cache' cä xe tä wawa'ne ca'anetla. Mach cä tusu täcä cua' cä xe cä chen ca' u chenob machcatac cuxujob pancabba que u päpä' äle' que u totoj chen cua' chichca y ji'pat u yäle' que mach u che. a !Ajni täj c'ajalin numicon tä wawa'ne ca'anetla najtäcä täc bixe tä noj cab tä Macedonia, y numicon ca'anetla tä cha'num ji'pat täc sujtä ya'i. De ya'i, täc xe tä pase ca'anetla, cäli bay, si u ch'e'icaba, a täclenonla ta bixicon tä noj cab tä Judea. .` WUc'a cuwi chich cache' a xe a chen entendela, jin uc'a ajni täj c'ajalin xicon tä wawa'ne ca'anetla cha'petz', uc'a ca' jini ajnic más q'uen a ch'a'aljinla. _ Co que a chen entendela jini lo que ixta bada a p'elaj chi entendela, cache' tu q'uini tic Cajnojala aj Jesucristo anela a xe a cänäntanla ump'e ch'a'aljin uc'a no'on, ca' chich no'on t'ocobba cä xe cä cänäntan t'ocob ump'e ch'a'aljin uc'a anela. ^  Mach bay cä tz'ibbet niump'e cua' seq'uen lo que u ch'e' a tzique'la y a chen entendela. Tä' co que a laj chen entendela upete. #] A Ya'an ump'e noj gran ch'a'aljin täc'a t'ocob, uc'a cä c'alin wina'tan t'ocob cache' t'oc ump'emp'e chich cä c'ajalin, ca' yo Diosba, cä chi tu toja t'ocob tu jut machcatac cuxujob pancab. Más cä c'ac'a' chi t'ocob tu toja bajca anetla anelaba. Dios u täclon t'ocob ajnicon t'ocob ca' jini, uc'a uneba utz u c'ajalin t'oc no'onla. Jini c'ajalin tuba u pancab mach u täclon t'ocob cä chen tu toja. \ ! Anela täcä c'änä a täclenon t'ocob t'oc a c'änti'yala. Ca' jini, por ni noj q'uenel c'änti'ya que u yuteba, Dios u xe u yäc'benon t'ocob lo que u c'atbinte, y q'uen u xe u yälben uc'adios, uc'a Dios u ch'ämbon yajin t'ocob. Por qué no fue Pablo a Corinto @[ { Une u japon t'ocob chich t'oc ni bac'ätib de chämo jini. Ixta bada une u japänon t'ocob to. Cä totoj tz'onän chich que u xe u paq'uin japänon t'ocob t'oc ni chämo tä cha'num. 2Z _ Ti täj c'ajalin que mach cä ni' che trebe ta cä japän cäba t'ocob t'oc ni chämo. Ca' jini u chon pasa uc'a cä cäne' t'ocob cache' cä juntuma mach u ch'ä cä japän cäba t'ocob. C'änäli cä cäne' t'ocob cä totoj äq'ue' cäba t'ocob tu c'äb Dios, jini que u cuxpesan ajchämejobba. pY [Anela hermanos, co que a wina'tanla cua' tz'ibajtesia cä numsi t'ocob tama ni noj cab tä Asia. Cäli que mach uxon cä c'älen t'ocob lo que u chon pasa t'ocob. Axupi cä muc' t'ocob y cäli cache' cä xe tä chämo t'ocob. gX ICuwi chich cache' a xe a chenla lo que c'änä a chenla, uc'a cuwi chich que jinq'uin a chen sufrila ca' cä chen sufri t'ocob, che' chich täcä a xe tä ch'a'alesbinte ajinla ca' chich Dios u ch'a'alesbon cäjin t'ocob. `W ;Jinq'uin u chenon pasa t'ocob cua' chichca mach utz, cä numsen chich t'ocob uc'a ca' jini cä täclenetla ch'a'alac ajinla y a japän abala. Dios u ch'a'alesbenon cäjin t'ocob tuba cä chen trebe cä ch'a'alesbenet ajinla anela, y ca' jini u ch'e' a c'älenla sin jaq'uinle cua' chichca jini u chenet pasala, ca' chich u chenon pasa t'ocob. V Jinq'uin cä c'ac'a' chen sufrila ca' chich u chi sufri aj Cristo, aj Cristo chich täcä u yäc'benonla c'ac'a' ch'a'alac cäjinla. U Une u ch'a'alesbenon cäjinla no'onla jinq'uin u chenon pasala upete cua' chichca jini. Jin uc'a no'onla täcä u ch'e' cä ch'a'alesbenla ujin machcatac mu' u chen pasa cua' chichca jini. Cä ch'a'alesbenla ujin ca' chich Dios u ch'a'alesbon cäjinla. ?T yCo ch'u'ul c'ajti'cac Dios, jini u Pap Cajnojala aj Jesucristoba. Une chich cä Papla täcä y tä' u ch'ämbenonla yajin. Une chich cä Diosla y u bon ch'a'alesbenon cäjinla. S  Co que cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo ajnic utz u c'ajalin t'oc anela y u yäc'benet a wutzila. Sufrimientos de Pablo [R 3No'on aj Pablojon, ajc'äncanon tuba aj Jesucristo, uc'a ca' jini u yoli Dios. Nämte' t'oc quermanola aj Timoteo cä tz'ibän ni junda tuba cä täscäbenetla, anela que a woylan abala tä Corinto tuba a ch'u'ul c'ajti'inla Dios, y che' chich täcä cä täscäben upetejob que seq'uen ta Diosba tama upete caj tama ni noj cab tä Acaya. 6QebUc'a ayanob chich machca u yäle'ob cache' ayanob t'oc ni mero u tojaba, pero u yäctijob u tz'omben u t'an Dios. Ajnic utz u c'ajalin Dios t'oc ane. Che' chich ajnic.`P9bAne Timoteo, cänäntan lo que a'bintet a tz'onänba. Sec' u t'an Dios a ye'e' täcä. Mach a wäq'ue' a chiquin a ubin päpä' tz'aji que mach jin tuba Diosba. Mach a wäq'ue' a chiquin a ubin u t'anob machca chichca yo u yäc'benet a tz'omben u t'anob, jinq'uin u yäle'ob que yuwijob chich cua' chichca jini tu toja y mach yuwijobba. NObSi u chenob ca' jini, u xe tä äc'bintejob cua' chichca tä' pitzi bajca u xe tä ajtäjob ji'pat. Y u xe u ch'e' u sapänob jini que Dios u yäq'ue', paq'uin cuxlecobba. Encargo final a Timoteo N-bÄlbenob täcä que c'änä u chenob tu toja y u c'ac'a' chenob ni utzba, u chenob sij t'oc u lot, y ajnic utz u c'ajalin tuba u chen jini sij. UM#bÄlbenob ajtaq'uinijob ni ya'anob pancab badaba mach u chen menos u lot uc'a ayan u taq'uin, y mach u yäq'ue' u c'ajalin u yajna'tan u taq'uin, uc'a jini u taq'uinba es ajxupo une. Ni c'änä u chenba u yäq'ue' u c'ajalin u yajna'tan ni Dios cuxuba, jini u yäc'benonla q'uen upete cua' chichca tuba ajnic cä ch'a'aljinla. +LObSec' une chich ni paq'uin cuxuba. Uneba ya'an bajca an ump'e noj junch'äcni. Mach u ch'ä c'otic niuntu bajca an ni noj junch'äcni jini. Niuntu winic mach bay u chäni, y niuntu mach u che trebe u chänen. Uneba c'änä ch'u'ul c'ajti'cac. Uneba paq'uin ajnic u poder. Che' chich ajnic. ZK-bCuanta c'oti u q'uini, Dios u xe u täscun tuba chänintic. Dios ni ch'u'ul ayanba, sec' une ni an u poderba, une ni mero Ajnoja tuba ajnojajob pancab, y une ni mero Ajmanda u chen manda ajmandajob pancabba. EJbChen ca' chich mu' cä'benet a chen sin que a yäne' niump'e de ni manda jini, uc'a mach ajnic cua' uc'a u sube'et a lotob. Mach a wäctan a chen ixta que sujlec Cajnojala aj Jesucristo. WI'b Dios u yubin cua' mu' cä'benet a chenba, jini que u yäc'ben cuxlec upete cua' ayan pancabba. Aj Jesucristo täcä u yubin cua' mu' cä'benet a chenba, jini u yäli tu toja tu pänte' aj Poncio Pilatoba. %HCb Ajniquet ca' a wälä totoj ajjo'yan tuba Dios, jini a tz'oniba, uc'a utz chich si a chen ca' jini. Sapän chich jini u yäq'ue' Dios, paq'uin cuxlequetba, uc'a jin tuba u yaquet Dios, y uc'a täcä a wäli tu toja cache' a tz'oni. A wäli ca' jini bajca an q'uen machcatac u yubin. Gb Aneba Timoteo, tuba chich Dioset. Tz'eje aba t'oc upete ni mach utzba. Chen segui ni tu tojaba, ni jini yo Diosba, ni jini a tz'onänba. Mach a wäctan a yajna'tan Dios y a lotob. Ajnic sis a c'ajalin. Mach u jaq'uesan ajin cua' chichca jini a cherbinte. 'FGb Mach utz u c'upinte taq'uin. Uc'a machca u c'upän taq'uinba, che' chich u xe u yolin u c'upän u chen upete cua' chichca mach utz. Ayan chich machcatac u c'upi taq'uin y u yäcti u tz'onän u t'an Dios, y ni jinijob mach u pojli ni tz'ita' ni mero ch'a'aljin. La buena lucha de la fe fEEb Uc'a machcatac yo ajnic q'uen u taq'uin, jinchichba c'upom de taq'uin u yäc'ben u päpa' chen cua' chichca mach utz, es ca' a wälä u yälo tama ump'e cajquiba tuba aj Satanás. Jinchichba c'upom de taq'uin u yäc'ben u sinlaj c'upän cua' chichca jini que u cherben daño y que u yäc'ben xic ni winic jini bajca an sätiba y bajca an chämiba. D+bJin uc'a si an cua' cä c'uxe'la, cua' cuch'enla y si an cä buclaba, c'änä ajnic cä ch'a'aljinla mach u che si sec' jini cä cänäntanla. CbUc'a jinq'uin päncäbonla, mach cä täsila niump'e cua'. Che' chich täc chämola täcä mach u ch'ä cä bisanla niump'e cua'. -BSbUc'a si cä c'alin chenla ca' chich yo Dios cä chenlaba, y si paq'uin ch'a'a cäjinla täcä, más utz täc'ala que si fuera tojcaconla t'oc noj q'uenel taq'uin. AbUnejob mach u ye'e'job tu toja u t'an Dios. Yojob u cocoj äc'ben u lot u tz'onän jini mach jin tu tojaba. Unejob yo ajnic q'uen u taq'uin. Sec' jin uc'a u chen segui t'oc lo que u tz'onänjob, y u ye'ben u lotobba. Tz'eje aba t'oc upete ni u chenob ca' jiniba. 9@kbU päpä' äle' que más yuwi, y mach yuwi niump'e cua'. U juntuma chich u jobän u c'ajalin t'oc päpä' t'an. Tä' yoba u yäle' cua' chichca que u te tu c'ajalin, y mach yuwi si tu toja o si mach tu toja cua' u yäle'. Machca chichca que u tz'omben u t'an ni winic jiniba, u xe u c'upben cua' chichca u lot, u xe u chen buya t'oc u lot, u xe u cäräx älben u lot, u xe u päpä' äle' tan u c'ajalin que u lot mach u che utz. |?qbU t'an Cajnojala aj Jesucristo, jini que cä ye'e'laba utz chich une, y u yäq'ue' cä chenla tu toja. Jini machca chichca que u ye'e' cua' chichca päpä' t'an que yänä t'oc jini t'an tuba Cajnojala aj Jesucristoba ajsinc'ajalin une. U>#bSi u yum ni ajpatanob u tz'onän u t'an Dios täcäba, mach utz u yäle' tan u c'ajalin ni ajpatanob que mach c'änä u totoj tz'omben u mandajob uc'a jinchichba Dios u tz'onän täcä y mach uxin u tz'ibajtesanob. Lo que c'änä u chenba, u c'alin cherben u patan más utz une, uc'a jini u yum ya'an t'oc Dios täcä y Dios chich u yajna'tan ca' chich u yajna'tanonla. Jintacda cä'benet a ye'benob y a wälbenob que u chen. La religión y el contentamiento O= bUpete ajpatanob que ayan tu manda u yumba, c'änä u tz'omben y u yajna'tan u yum, uc'a mach ajnic cua' u yäle'ob que mach utz ni Dios cä tz'onänlaba, y mach utz u t'an Dios, jini cä ye'e'laba. <)bChe' chich täcä ni machcatac u chen tu toja. Ayan machca u chen tu toja que upete yuwijob cua' jini u chen. Jini machcatac u chen tu toja que mach u se'in wina'tintiba, u xe tä c'ote q'uin tuba wina'tintic. Uc'a mach u ch'ä paq'uin colac mucu lo que u chenobba.`;9bAyan machcatac u chen cua' chichca mach utz que upete yuwijob cua' jini u chi. Y ayan machcatac u chen cua' chichca mach utz que mach u se'in wina'tintiba, ixta que c'otic q'uin u ye'e' Dios cua'tac u chijob. 4:abMach a chen segui a wuch'en sec' yajän ja'. Uch'en täcä tz'ita' vino uc'a mach u ni' chenet segui xiläw pusic'a, uc'a täcä cua' chichca yaj u paq'uin ch'e'et. v9ebMach a se'in yacän untu tuba a wäc'ben a c'äb tan u pam tuba ochic de ajt'äbäla tuba machcatac u woylan ubajob si mach a wi si tu toja ayan, uc'a ca' jini mach a säte' täcä tu jut Dios. Iran que mach xiquet a säte' ni tz'ita'. (8IbDios, y Cajnojala aj Jesucristo, y upete ni ángelojob ya'an t'oc Diosba u chänen cache' mu' cä'benet a chen. Jin uc'a upete machcatac u chen segui u chen u tanä, c'änä chich a q'uejpan. Mach u ch'ä a q'uejpan untu y otro a ch'ämben lástima. C'änä a chen tu toja tu jut Dios. :7mbPero jini ajt'äbälajob machcatac u chen segui u chen u tanäba, c'änä chich a q'uejpan bajca a woylan abala, uc'a machcatac u yubinobba mach xic u chen ca' jinijob täcä. 06YbMach a tz'onän si untu u sube' untu ajt'äbäla tuba machcatac u tz'omben u t'an Dios. C'änä ajnic cha'tu o uxtu machca u chäni cua' u chi tuba subcac t'oc. t5abUc'a ni jun tz'ibiba u yäle' ca'da: “Jinq'uin untu beq'uet ya'an tä patan u t'oxe' u jut trigo, mach utz a cächben u ti'. C'änä a'ben u c'uxe' tz'ita'”. U yäle' täcä ca'da: “Ajpatanob c'änä chich tojbintic u patan”. l4QbNi ajt'äbälajob tuba machcatac u tz'omben u t'an Diosba jini que u chen manda utzba, c'änä a c'alin yajna'tanla, y a toje'la, pero más c'änä a yajna'tanla y a toje'la jini machcatac u yäle' y u ye'e' u t'an Dios. 3bSi untu winic o ixic que u tz'omben u t'an Dios, y ajnic untu u familiajob neba', c'änä chich u chen mantene, uc'a mach xic tä ute mantene tuyac'o ch'uj, uc'a ca' jini lo que ayan tuyac'o ch'ujba u yäq'ue' ta pucbinticob ni mero neba'täc ixictac. j2MbUc'a tulaj ayan neba'täc ixictac que u yäcti u t'an Dios uc'a u ch'ämben u biji aj Satanás. z1mbJin uc'a cäle' que mejor si lotojac tä cha'numjob ni neba' ch'octäc ixictacba, u tz'isen u ch'ocob, u cäne' u chen manda utz tan yotot, uc'a mach ajnic niump'e cua' tuba u yäle' que mach tu toja u yute jini machcatac mach u tz'onäba. @0yb U cäne' täcä tz'ublejob, y wa'ajtäne tä otote; y mach sec' tz'uble, u sujtä täcä de ixtz'aji, u jup'e' uba bajca mach upequinti y u päpä' äle' lo que mach utz u yäle'ba. }/sb Ca' jini u jup'e' más u tanä uc'a mach u che segui u cherben u patan aj Cristo, ca' chich u yäli u xe u chenba. 8.ib Mach a tz'ibben u c'aba' ni ch'octäc neba' ixictac uc'a jinq'uin u yäctan u cherben u patan aj Cristo tuba u chen lo que une yo u chenba u xe u yolin lotojac cha'num. +-Ob ni machca upete u yäle' que u chen utzba. Ni utztac que u chiba jinda une: u tz'isi u ch'ocob, u sapän u jula' u yosen tan yotot, u yäc'ben ja' tuba u poque' yoc machcatac u tz'omben u t'an Dios, u täclen u lot t'oc cua' chichca c'änä uc'aba, y u c'alin chen upete cua' chichca utz. f,Eb Ya'an ac'a jini jun bajca a tz'ibän u c'aba' jini neba'täc ixictac que u yäle' que mach uxin tä lotojan cha'num tuba u cherben u patan Dios. Ni neba'täc ixictac que u ch'e' tz'ibintic u c'aba' tuyac'o ni junba, jintacda une: ni ixch'upim que u cänäntan sesenta añoba o más de sesenta añoba, y jini machca ajni t'oc untuntu jit'ocba, l+QbMachca mach yo u chen mantene algún u familia que c'änä uc'aba, y jini machcatac ayan tan yotot täcäba, ca' jini u ye'e' que mach u totoj tz'onä u t'an Dios. Más u tanä ayan une que machca mach u tz'onä ni tz'ita'ba. a*;bÄc'ä tä ute upete ni jini, uc'a mach ajnic cua' älcac que mach tu toja mu' u yute. $)AbPero jini neba' ixic u ch'a'alesan ujin t'oc cua' chichca jini u yute pancabba, es ca' a wälä chämen ayan tu jut Dios, y mach'an cua' uc'a täclintic. n(UbNi totoj neba' ixic que u colan u juntumaba, u yäq'ue' uba tu c'äb Dios, y mach u yäcta u c'ajti'in y u c'änti'in Dios ac'äb y tä q'uin. Ni jinijob yo chich täclintic, uc'a mach'an cache'da u ch'e' u chen ubajob mantene. '#bSi untu neba' ixic an u ch'ocob o u mam, c'änä u cäne'ob najtäcä jini u ch'ocob o u mam u chen utz tan yotot. C'änä u täclen y u sutatz'ben u jelo bajca u tz'isi u papob, y si u chen ca' jiniba tu toja chich lo que u chen y tä' yoba u chänen Dios ca' jini. E&bCh'ämben yajin neba' ixictac ni totoj neba' chichba. y%kbChe' chich täcä ixch'upimilba si u säte', äc'ben c'ajalin pero mach t'oc q'uejpaya. Chen ca' a wälä a na', y bit ixictac äc'benob c'ajalin ca' a wälä a witz'inob täcä. Ajnic utz a c'ajalin t'oc ni ixictacob, y mach a c'upänob. K$ bSi ajnic noxib que u säte' t'oc Dios, äc'ben c'ajalin, pero mach t'oc q'uejpaya. Chen ca' a wälä a pap. Ni más ch'octäc ajlo'ilbajob täcäba, äc'benob c'ajalin ca' a wälä a witz'inob. c#?bIran que a chen upete tu toja. Iran si tu toja täcä ni lo que a ye'e'ba. Mach a wäctan ni tz'ita' a chen ca' jini, y si a chen ca' jiniba, a xe a japän aba y u xe u japän uba täcä machcatac u yubin a t'an."bC'alin chen chich ca' chich ni acälbetba, uc'a u chänen upetejob cache' u q'ue'nan a c'ajalin tuba a chen lo que Dios yo a chen. !bMach a wäctan a chen ni patan jini que Dios u yäc'bet a chen, con to'o ni poder tuba a chenba, jinq'uin ni ajt'äbälajob u yäc'bet u c'äbob tan a pam tuba u yosenet de u yajpatan Dios, u chi ump'e c'änti'ya y u worin älbetob cache' a xe a chen. b Ixta que c'oticon ya'i mach a wäctan a tzicbenob u t'an Dios, a ye'benob, y a wäc'benob c'ajalin tuba u chen ca' chich u yäle'. b Iran que mach ajnic cua' uc'a u tze'tanetob uc'a ch'oc ajlo'et to. Pero jini c'änä a chenba, ajnic tu toja a t'an, y chen tu toja täcä. Totoj yajna'tan Dios y a lotob, y totoj tz'omben Dios y mach ajnic ta' c'ajalin niump'e cua' que mach utz. Uc'a si a chen chich upete tu toja ca' chich cäliba, machcatac u tz'onän u xe u jiranob cua' jini utz ta utic y u chenob ca' jini täcä. mSb Jintacda a xe a ye'e', y jintacda a xe a wäc'ben u chenob machcatac ayanob t'oc u t'an Dios. )b Uc'a cuwila chich que ni Dios cuxuba u xe chich u chen ca' chich u yäli u xe u chenba. Uneba u ch'e' chich u japän upetejob, y ca' jini cuwila que u xe u japän upetejob machcatac u totoj tz'onänba. Jin uc'a cä c'alin cherbenla u patan y cä c'älenla tz'ibajtesia. Gb Jini t'andaba toj une, y c'änä chich que upete u tz'onän. c?bUtz chich cä chenla alas tuba ajnic cä muc'la, pero más c'änä cä chenla tu toja tu jut Dios, uc'a ni jini mach sec' u yäq'ue' ajniconla utz wida tu pancab, sino que u yäq'ue' täcä paq'uin cuxleconla ji'pat. (IbMach a wäq'ue' a chiquin a ubin cua' chichca päpä' tz'aji que mach tuba Diosba. C'änä a wäq'ue' a c'ajalin a chen más y más ca' chich yo Dios a chen. }bSi ca' jini a ye'benob machcatac ayanob t'oc u t'an Diosba, utz chich a cherben u patan aj Jesucristo. Uc'a ca' jini cheque chich cache' ayan u t'an Dios tan a pixan, y a c'alin tz'onän ca' chich ye'bintet. Uc'a ni ye'bintetba, tä' utz une. 4abU t'an Dios u yäle' cache' utz chich cä c'uxe'la upete, y jinq'uin täc c'uxe'la cä c'ajti'benla u c'aba' Dios, une chich u ch'u'ul chen. Un buen siervo de Jesucristo (IbUc'a upete lo que Dios u chiba es utz chich une, y mach'an cua' uc'a cäle' que mach uxon cä c'uxe'la, si täc c'uxe'laba cälbenla Dios que uc'adios u chi. c?bNi ajjop'ojti'job jini u yäle'ob täcä que mach utz lotojac untu. U yäle'ob que mach utz cä päpä' c'uxe'la cua' chichca. Dios chich u chi upete ni cua' tä c'uxcan, y machcatac u tz'omben u t'an, machcatac yuwijob caxcamba ni u tojaba, u ch'e' chich u c'uxe' upete ni jini. Dios yo que jinq'uin cä c'uxe'la, cälbenla que uc'adios u chi. gGbU xe u tz'onän u jop'ojti'ob machca u chen uba que tu toja ayanob, y mach toj. Jini ajsucpecyajob u xe u c'ac'a' chenob cua' chichca mach utz ixta mach uni' ta tu c'ajalinob cache' mach utz tu jut Dios ni cua' u chenob. F bNi Ch'u'ul Pixan ta Dios u chectesbenonla cua'tac u xe tä ajtä tu xe tä natz'äjbälan q'uin sujlec Cajnojala aj Jesucristo. Jinda ni u yäle'ba, u xe tä c'ote q'uin que u xe tä ajtä machcatac u xe u yäctan u tz'onän ni tojba tuba u yäq'ue' u chiquinob u yubin jop'ojti' y upete jini u ye'e' tzuc pixanobba. tabToj chich une, ac'ä mäx q'uen cua' u chi Dios por no'onla, jini que mach wina'tinti ajniba. Jinda une:Dios juli pancab ca' untu winic.Ni Ch'u'ul Pixan u ye'i cache' tu toja ayan.Ángelojob u chäni täcä.Tz'ayquinti chich cachichcada pancab.Cachichcada pancab ayan chich machca u tz'oni.Bixi chich tä cielo t'oc ch'a'aljin.I bUc'a si mach ase'in c'oton bajca anet, a xe a wina'tan cua' utz a chenla anela que a tz'ombila u t'an Dios. Uc'a anela u ch'ocobetla chich Dios, anela que a woylan abala tuba a totoj ch'u'ul c'ajti'inla ni Dios cuxuba. Äc'bintetla chich ni mero totoj t'an y c'änä totoj ajniquetla t'oc, y sec' jin namás a ye'e'la. Z-bNo'on co ticon seb bajca anet, pero cä ne' tz'ibbenet ni junda najtäcä. }b Uc'a ni u ch'och'oca ajmanda tuba machcatac u tz'omben u t'an Dios, si u chen utz ni patan jini, upete u xe u yäle' cache' utz u c'ajalin. Mach uxin tä quisnäjan u yäle' cache' u tz'ombi u t'an aj Cristo Jesús. El secreto de nuestra religión )b U ch'och'oca ajmanda tuba machcatac u tz'omben u t'an Dios, ajnic sec' untu jit'oc, y c'änä u chen manda utz u ch'ocob, y tan yotot täcä. b Ixictac täcä c'änä u chen tu toja, mach u pa'säben u falta u lot, que mach ixchiba, y c'änä u chen utz upete cua' chichca. < qb Machca u xe tä osinte de ajch'och'oca ajmanda, c'änä chänintic najtäcä si an tu toja. Si mach'an niump'e cua' que u chen mach utzba, u ch'e' ochic de u ch'och'oca ajmanda. F b C'änä yuwina'tan utz cuaxca jini ni u tz'onän, jini que mach wina'tinti oniba. Che' chich täcä c'änä u chen tu toja t'oc lo que u tz'onän uc'a mach ajnic niump'e bac'ät tu pixan. b =bChe' chich täcä u ch'och'oca ajmanda tuba machcatac u tz'omben u t'an Dios, c'änä u chen tu toja, y tomp'e cua' u yäle', mach chibälnac, mach u c'upän taq'uin jini u chen gana untu t'oc patan mach utzba.  bC'änä ajnic tu toja uc'a ca' jini ixta machcatac mach u tz'onäjob u yäle'ob cache' ayan tu toja. Mach ajnic cache'da u yäle'ob que mach u che utz, uc'a si u chen utzba, mach uxin u chen trebe aj Satanás u yäc'ben u säte'. Cómo deben ser los diáconos 8 ibMach ochic de ajnoja tuba machcatac u tz'ombi u t'an Dios untu ajtzib oche, mach me'ixto u chen uba fama que une más ajnoja que niuntu, uc'a si u chi ca' jini, Dios u xe u chen castiga. Uc'a cuwila cache' Dios u chi castiga täcä aj Satanás jinq'uin u chi uba fama que une más an u poder que Dios.  bUc'a machca mach u che trebe u chen manda tan yototba, ¿cache' u xe u chen trebe u chen manda machcatac u tz'ombi u t'an Dios?  bC'änä u c'alin chen manda utz tama yotot, u chen manda u ch'ocob täcä, uc'a u chenob upete tu toja y u tz'ombenob u t'an. $AbNi mach yo u chenba, ajnic tä chiba; mach xic tä buya t'oc u lot. Mach u ch'ä u c'upän taq'uin, jini u chen gana untu t'oc cua' chichca patan que mach tu tojaba. C'änä ajnic utz u c'ajalin t'oc u lot, y mach ajnic jac' ujin t'oc u lot, y mach u c'upän ajnic q'uen u taq'uin.  bJini ajnoja tuba machcatac u tz'ombi u t'an Dios, c'änä u c'alin chen tu toja tuba mach ajnic cua' subcac t'oc, y ajnic sec' untu jit'oc. C'änä u chen uba manda tuba u chen sec' ni utz ta uticba, y c'änä u ch'e' u c'ajalin utz cua' utz ta utic. C'änä u chen tu toja tu jut u lot. C'änä u yosen u jula' tan yotot t'oc ch'a'aljin. Ajnic u c'ajalin tuba u ye'e' u t'an Dios.  5bJini cä xe cälbenetba, toj chich une, cache' machca yo ochic de ajnoja tuba machcatac u tz'ombi u t'an Dios, utz chich ni patan jini tuba u chen. 0YbPero u xe u japän uba u tz'isen u bijch'oc, si mach u yäcta u tz'onän ni u tojaba, y si mach u yäcta u yajna'tan Dios, ajnic utz u c'ajalin y u chen tu toja.a;bAj Adán mach sucpequinti, ixic ni sucpequintiba. Uc'a sucpequintiba, u jup'i u tanä. Bb Uc'a Dios u chi aj Adán najtäcä, ji'pat u chi ix Eva. wgb No'on mach co que ixic u ye'ben cua' u xe u chen untu winic y ni u chen manda winic. C'änä ajnic ch'ijcab. (Ib Bajca a woylan abala, c'änä ajnic ch'ijcab ni ixictac tuba u cäne' cua'tac yo Dios que u chenob, y c'änä u tz'ombenob täcä machca u ye'e' u t'an Dios. P~b Ni c'änä u chenob ixictac que u yäle' cache' ayan t'oc Diosba jinda une: U chenob cua' chichca utzba que Dios u yäc'ben u chen. Jin une ni más pitzi u yälo tuyac'oba que niump'e u pitzil buc. ^}5b Che' chich täcä ixictacob, mach yo que u yäq'ue' q'uen u jelquiba tuyac'ojob. C'änä u jele' uba t'oc lo que utz u yälo tuyac'oba, ni mach u yäc'be quisinleba. Tic tu c'ajalinob cua'tac u ch'e' u c'äne'. Mach t'oc u murux tzuc, mach t'oc cua' chichca de oro, ni wentax chojba, niump'e u buc chojba uc'a chänintic cache' más pitzi. `|9bCo jiq'uin que ni winicob u chen c'änti'ya cachichcada que a woylan abala. Jinq'uin u t'äbsen u c'äb isqui tä c'änti'ya, mach ajnic xäc'ä u pixan t'oc u tanä, mach t'oc cräxle, mach t'oc sacäl buya. {bNo'on äc'con tuba cäle' ni t'an jini, y tuba ajc'äncanon. Aj Cristo chich u chänen cache' toj lo que acäle'ba, mach jin jop'ojti' une. Äc'con täcä tuba cä ye'benob upete ni gente aj gentilobba camba ni utz u tz'onänjob, camba ni t'an ayan tu tojaba. /zWbUne u yäq'ui uba tä chämo tuba u tojquiba upete cä tanäla. U chi ca' jini tu q'uini uc'a chänintic cache' Diosba yo chich que upete u japän uba t'oc u tanä. xyibUc'a untu Dios ayan, che' chich täcä ayan untu cajnumsajt'anla t'oc Dios, aj Jesucristo winic chich täcä. Zx-bDios yoba que upete u japän uba t'oc u tanä, y tic tu c'ajalinob ni u tojaba. kwObUc'a si cä chenla ca' jiniba, utz chich u yäle' Dios Cajjäpomla. Ca' jini Dios yo cä chenla. lvQbC'änti'in Dios tuba ajnojajob, tuba upete machca an tä mandajob uc'a cuxleconla ch'ijcab cä c'ajalinla y mach ajnic tz'ibajtesia, uc'a ca' jini u ch'e' cä chenla utz t'oc Dios, y u ch'e' cä chenla tu toja t'oc cä lotla. Qu bBada cälbenetla cua' jini más c'änä a chenla: C'alin chen c'änti'yala, chen c'änti'yala tuba upetejob, c'atbenla Dios que u yäc'benob cua'tac c'änä uc'ajob, y älben Dios que uc'adios u chi. t ;bCa' jini u chi pasa aj Himeneo y aj Alejandro. Jin uc'a cä nebaj pa'si bajca anonla tuba ajnic cha'num tu c'äb aj Satanás, bay toca u sujtä u ch'e' u c'ajalinob y u sapän cha'num jini u yäctiba, uc'a mach ni' sujlec u yäle'ob cua' chichca t'an que mach jin tuba Dios._s 9bMach a wäctan a tz'onän y a chen upete tu toja uc'a mach ajnic niump'e bac'ät ta' pixan. Uc'a yebe chich mach u tz'oni lo que u yälben u pixan que mach utz utic, y ca' jini xi u yäctan u tz'omben u t'an Dios. r }bJinda cä'benet a chen, cajlo' Timoteo, ca' chich u yälijob täcä machcatac que Dios u yäc'bi u yäle'ob cua' a xe a chen. Jini u yälijobba, co que u ch'o'olesanet tuba a c'alin chen ca' chich yo Cajnojala, ca' untu totoj ajjo'yan tubaba. Xq +bBada c'änä paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac jini paq'uin Ajnojaba, jini mach uxin u jiran chämoba, jini mach bay u chänintiba, jini untuntu Dios q'uen u c'ajalinba. Paq'uin ajnic u pitzilan. Che' chich ajnic. vp gbJin uc'a Dios u ch'ämbon yajin, uc'a u ye'e' aj Jesucristo cache' u c'alin äc'bon cä japän cäba, no'on ni más ajcherajtanäjon que niuntu. Ca' jini u ch'e' u chänenob upete cache' aj Cristo u ch'e' chich u japän machca chichca ajcherajtanä. Upete ni jini u chi t'oc no'on uc'a u chänen machcatac u xe tä äc'binte paq'uin cuxlecob uc'a u tz'omben uneba. Mo bNi t'anda ni cä xe cäle'ba toj chich une y c'änä que upete chich u tz'onän, cache' aj Cristo Jesús juli tu pancab tuba u japän ajcherajtanä. No'onba más ajcherajtanäjon que niuntu. 3n abTä' re'i utz u c'ajalin Cajnojala t'oc no'on, u c'alin äc'bon cä tz'onän y cä yajna'tan Dios y cä lotob, ca' chich u chen t'oc upete machcatac ayan t'oc aj Cristo. um eb Ajniba, no'on cä cäräx älbi aj Jesucristo, cäq'ui tä yänäl chäninte y cä tz'ibajtesi machcatac u tz'omben u c'aba'. Pero uneba u ch'ämbon yajin uc'a jinq'uinba mach cuwi lo que cä chen, mach to cä tz'onä täcä ni u toja. `l ;b Cälben uc'adios u chi Cajnojala aj Cristo Jesús uc'a une u yäc'bon cä c'ajalin cä cherben u patan. Une yuwi que cä xe cä chen chich lo que u yäc'benon cä chen, jin uc'a u yäc'bon cä cherben u patan. Vk 'b No'on u yäc'bon Dios cä tz'aycun ni totoj t'an jini tubaba. U yäc'bon cä tz'aycun cache' tä' pitzi cua' u chen ni Ch'u'ul Dios t'oc no'onla jinq'uin u japänonla. Gratitud por la misericordia de Dios Ij  b Tz'ibinti täcä tuba machcatac ayan u tz'ijte'job, tuba machcatac u chen u lot winic ca' a wälä ixic, tuba machcatac u xuch'än u lot tuba u cha'num chone', tuba machcatac ajjop'ojti', tuba machcatac u päpä' sube' u lot. Tz'ibinti täcä tuba upete cua' chichca jini que mach'an tu toja t'oc ni totoj t'an ta Dios. Ti #b C'änä cuwina'tanla que ni ley tz'ibinti mach tuba u ye'benob u chen tu toja jini que ayan chich tu tojaba. Tz'ibinti tuba u ye'benob u chen tu toja jini machcatac mach'an tu tojaba, tuba machcatac mach u yubi t'an, tuba machcatac mach u c'ajti'i Dios ni tz'ita', tuba machcatac ajcherajtanäjob, tuba machcatac mach yo u yubin u t'an Dios, tuba machcatac mach utz u c'ajalin t'oc Dios, tuba machcatac u tzämsen u pap, u tzämsen u na', y u tzämsen u lot. th cbCuwila chich cache' utz ni ley, y c'änä tic täj c'ajalinla cua' tuba u yäq'ui Dios tä tz'ibinte. Gg  bUnejob yo u chen ubajob que yuwi ni ley ta Dios que Dios u yäc'bi u tz'ibän aj Moisésba, pero mach totoj yuwijob cua' u yäle'ob, y mach totoj yuwijob chich täcä cua' u c'alin ye'e'ob. Zf /bPero yebejob u yäctijob u chen ca' jini, y u jup'i ubajob t'oc ni päpä' t'an. 8e kbJini yo Dios cä ye'e'la no'onlaba, jinda une, cache' c'änä cä totoj yajna'tan Dios y cä lotob. Cä xe chich cä totoj yajna'tan Dios y cä lotob si mach ajnic niump'e cua' mach utz täc pixanla, y si mach cä chela niump'e cua' jini u yäc'ben bac'ät täc pixanla, y si cä totoj tz'onänla. Kd by mach xic u pa'senob täcä q'uen tz'aji de cache' u chi Dios oniba, y cache' u chi u mamob oniba. Älbenob ni aj efesiojob täcä que mach xic u yäq'ue' u chiquinob u yubin, si mach che' tz'ibi tama u jun Dios. Uc'a ni cosa jiniba u yäc'ben ajnic xäbä u c'ajalin untu y mach u yäc'bonla cä tz'ombenla u t'an Dios. ec EbCo que a chen ca' chich cälbet jinq'uin no'on pason bixon tä Macedonia jinq'uin cälbet ca'da: Colen tä Efeso tuba a wälbenob yebe ya' jini que mach xic u ye'e'ob otros päpä' t'an que mach jin mero tuba Dios, Jb bCä täscäbenet ni junda, ane Timoteo. Aneba es ca' a wälä totoj cajlo'et chich uc'a a tz'oni aj Jesucristo jinq'uin cä tz'aycäbet u t'an. Co que cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo u ch'ämbenetob yajin y ajnic utz u c'ajalinob t'oc ane. Co que u yäc'benet ajniquet utz. Advertencia contra enseñanzas falsas O~~}}a|{{zGy5xww@utPsrqqIpnmmll@kjhh@gg(fe[cc baU`^^]\g[[ZYNX0WkVxU~TgSoRQuPOOiNMLKJIIHGFPEACBA@??>\=D<:9s8o66543351|0/.--,*+<*)v(s'S&$("! DD<h4uAS({ B M A 'bqbu= Dios an u poder tuba u c'ac'a' äc'benetla upete cua' chichca jini, uc'a paq'uin ajnic q'uen lo que c'änä ac'ala, y che' chich täcä ajnic q'uen tuba upete cua' chichca patan utzba que Dios u yäc'benet a chenla. mtS Cada juntu c'änä u yäq'ue' ca' chich ti tu c'ajalin u yäq'ue'ba. Mach c'änä u yäq'ue' si mach yo u yäq'ue', y mach u ch'ä cocoj äc'bintic untu u yäq'ue', uc'a Dios tä' u yajna'tan machca u yäq'ue' t'oc ch'a'aljin. As{ Ni co cälbenetlaba, jinda une: Machca mäx tz'ita' u päq'ue' de cua' chichca, mäx tz'ita' chich u xe u ch'uch'än, y machca u päq'ue' q'uenba, q'uen chich u xe u ch'uch'än. prY Jin uc'a ti täj c'ajalin cache' c'änä cä täscun ni hermanojob jini bajca anetla najtäcä tuba u worin woye'ob ni matän que a wälila que a xe a wäq'ue'laba. De ya'i, täc xe tä c'ote ca'anetla cä xe cä pojlen que worin woyo ayan. Ca' jini u xe tä chäninte que a wäq'uila uc'a mäx a woli a wäq'ue'la, mach uc'a cä cocoj äc'bet a wäq'ue'la. ?qw Y täc xe no'on täcä bajca anetla, mach co cä täsen täc pat cha'tu uxtu aj Macedoniajob, y de ya'i xicon cä pojlen t'ocob que mach a woyila jini matän. Si mach a woyila, cä xe tä quisnäjan t'ocob, uc'a xon cälbenob que totoj listo ayan ac'ala ni matän. Anela a xe tä c'ac'a' quisnäjanla täcä. py Pero mu' cä täscun ni hermanojob jini ca'anetla uc'a mach me'ixto xic tä pase jop'ojti' lo que cälbijob machcatac cuxujob tä Macedonia. C'änä ajniquetla listo t'oc ni matän, ca' chich cälbijob t'oc ch'a'aljin que listo a xe tä ajtäla. 1o[ No'on cuwi chich que a xe a wäq'ue'la ni matän uc'a ca' jini a wo a chenla. Jin uc'a cä cänäntan ump'e ch'a'aljin tuba cä tz'aycäbenob machcatac cuxujob tama ni cab tä Macedonia cache' anela tä Acaya a tusila unjäbi cache' a xe a täclenla täcä t'oc ni matän que u xe tä sijinte. Jinq'uin u yubijob cache' anela tä' a wo a chenla ca' jini, q'uen de unejob täcä tä Macedonia tä' u yoli u chenob ca' jini. &n G Mach'an cua' uc'a cä tz'ibbenetla más tuba cälbenetla cache' u ch'e' a woye'la jini matän que a xe a täscäbenla machcatac seq'uen ta Diosba tä Judea. m Jin uc'a, ye'benob ni hermanojob jini, y che' chich täcä machcatac u woylan ubajob cachichcada, que a totoj yajna'tanob machcatac ta Dios tä Judea. Ca' jini a xe a ye'e'la que apasi toj chich cua'tac cä tz'aycäbijob ni hermanojob jini de anela.olWSi ajnic machca u c'atän caxca une aj Tito, älbenla que une es cä lot une, y que u chen patan nämte' t'oc no'on tuba cä täclenetla. Si u c'atän caxcatac une ni otros hermanojobba, älbenla que unejob ni u täsquijob machcatac u woylan ubajob cachichcada u c'ajti'inob Dios. Mäx u ch'u'ul c'ajti'can aj Cristo por lo que u chenob ni hermanojob jini. ukcCä täscun t'ocob nämte' t'oc unejob täcä otro untu quermanola. A'uton cä chänen que uneba tä' ch'o'o u chen cua' chichca jini. Más ch'o'o ayan bada uc'a u tz'onän que anela a xe a totoj chenla lo que c'änä a chenlaba. jCä sacän t'ocob cache' cä xe cä chen t'ocob tu toja, mach seq'uen tu jut Dios, pero che' chich täcä tu jut ni gente. FiCä täscun t'ocob ni hermano jini uc'a mach ajnic niuntu que u yäle' que mach uxon cä chen t'ocob tu toja t'oc jini taq'uin que a xe a c'ac'a' woye'la, jini cä xe cä pucän t'ocobba. khOChe' chich täcä, upete machcatac u woylan ubajob u yaquijob jinchichba hermano une tuba numic nämte' t'oc no'on t'ocob tuba u täclenon t'ocob cä pucän t'ocob ni matän que ch'uch'intiba. Ni patan jini cä chen t'ocob es tuba ajnic cache' ch'u'ul c'ajti'cac Cajnojala, y tuba cäq'ue' tä chäninte cache' anela ch'o'oletla tuba a chen täclayala. )gKNämte' t'oc aj Tito cä täscun t'ocob jini hermano que upetejob machcatac u woylan ubajob u yäle'ob que une mäx ti'i u tz'aycun ni t'an taj Cristoba. +fOMach seq'uen u tz'oni cä t'an jinq'uin cälbi xic ca'anetla; une chich täcä tä' u yoli u täclenetla, y bada u xe ca'anetla uc'a une chich yo xic ca'anetla. yekCälben Dios uc'adios u chi uc'a u yäc'bi tu pixan aj Tito ca' chich an täc pixan tuba cä täclenetla. jdMEs ca' chich u yäle' tama ni jun u yäq'ui tä tz'ibinte Dios oni ca'da: “Machca u cänänti q'uen, mach u chi sobra ni tz'ita' u colob; machca mäx tz'ita' u cänäntiba, mach u chi falta cua'”. Tito y sus compañeros Wc'Pero tuba ajniquetla igual t'oc unejob, u ch'e' a tz'äctesbenla lo que u chen falta tubajob bada, uc'a anela a cänäntanla más de lo que c'änä ac'ala. De ya'i, jinq'uin unejob u cänäntanob más de lo que c'änä uc'ajob, u ch'e' u tz'äctesbenetla täcä lo que u chenetla falta anelaba. Ca' jini a xe a maläc täclen abala. Hb  Mach co que a numsenla jitz'o tuba a täclenla otrosjob. a  Si untu tä' yoba u yäq'ue'ba, Dios u sapän chich lo que u chen trebe u yäq'ue'. Mach u c'atä lo que untu mach u cänänta. ;`o Bada tzupsen a woye'la jini matän que a täq'ui a woye'la, y ch'o'o ajniquetla ca' chich jinq'uin a tusila a chenla. A xe a wäq'ue'la según lo que a chen trebe a wäq'ue'la. _) Cä xe cälbenetla cua' acäle' no'onba, jini que utz a ubinlaba. Unjäbi a c'alin täq'uila a woye'la ni matän y tä' a woli a chenla. ^  Uc'a anela a wila cache' mäx ti'i u pixan Cajnojala aj Jesucristo. Une u cänäntan upete cua' chichca, pero uc'a u yajna'tanonla u laj äcti upete tuba u chen uba ca' untu pobre. U chi ca' jini tuba u ch'e' u yäc'benet sutwäniquetla ca' a wälä rico. W]'Mach jin ump'e manda cä'benet a chenla. Namás cälbenetla cache' otrosjob tä' ch'o'ojob u chen täclayajob. Ca' jini u xe tä chäninte si anela täcä a totoj yajna'tanla upete machcatac ta Dios. \ Anela más ti'i a chenla cua' chichca que niuntu. Más a tz'ombenla u t'an Dios, más a chen trebe a ye'e'la, más a wila, más ch'o'oletla t'oc u patan Dios y más a yajna'tanon t'ocob. Jin uc'a, acäle' que utzica si a chenla más sij que niuntu täcä. D[Uc'a unejob u chijob ca' jini, jin uc'a cä c'atbi t'ocob aj Tito que xic ca'anetla u tzupsen u ch'uch'än ni matän que u täq'ui u ch'uch'änba, jin a wäq'uila uc'a ti'i a pixanlaba. sZ_Más u c'ac'a' chijob de lo que cäli no'on que u xe u chenobba, uc'a najtäcä u yäq'ui ubajob tu c'äb Cajnojala, y de ya'i u súbi ubajob tuba u chen upete cua' chichca que no'on cälben que u chenob, ca' chich Dios yo que utic. ^Y5U bon ch'oc chi ubajob t'oc no'on t'ocob u yälbenon t'ocob que unejob täcä yo u yäq'ue' u matänob uc'a täsquintic nämte' t'oc otros matänob que u xe tä pucbintejob machcatac seq'uen ta Diosba tä Judea. PXNo'on cä totoj älbenetla jinda, uc'a cä chäni cache' unejob t'oc noj ch'a'aljin u yäq'uijob lo que u chi trebe u yäq'ue'ob. U yäq'uijob täcä ixta demás de lo que u chi trebe u yäq'ue'ob. WUnejob äc'bintijob ump'e noj gran tz'ibajtesia tuba chänintic si u chen trebe u c'älenob, y u c'älijob chich t'oc ch'a'aljin. Unejob mäx pobrejob, pero tä' ti'i u pixanob ixta u sijänob q'uen cua' chichca, ca' a wälä mäx q'uen u taq'uinob. |V sBada anela hermano, co cä tz'aycäbenetla cache' machcatac u woylan ubajob u ch'u'ul c'ajti'inob Dios tama ni noj cab tä Macedonia u yäq'uijob tä chäninte que tä' ti'i u pixanob t'oc otrosjob ca' chich utz u c'ajalin Dios t'oc unejobba. jUMMäx ch'a'a cäjin uc'a cuwi chich que a xe a totoj chenla upete lo que c'änä a chenlaba.^T5Une más tä' u yajna'tanetla bada jinq'uin u c'ajti'in cache' apetela a laj chila cua'tac u yälbetla y cache' jinq'uin a wosila bajca anetla, u chäni cache' bäc'tetla chich, mach xiquet a säte'la t'oc Dios. 1S[Cä tz'aycäbi aj Tito cache' cä cänäntan ump'e ch'a'aljin uc'a por cua'tac a chenla, y mach quisnon por lo que cälbi, uc'a pasi toj chich. Ca' chich upete cua'tac a'uton cälbenetla toj une, che' chich täcä pasi toj lo que cälbi aj Tito cache' cä cänäntan ump'e ch'a'aljin por anela. R Jin uc'a ch'a'a cäjin t'ocob, uc'a ch'a'a ajinla täcä. Mach seq'uen ni jini u ch'a'alesbenon cäjin t'ocob, pero más ch'a'ali cäjin t'ocob jinq'uin cä chäni cache' mäx ch'a'a ujin aj Tito, uc'a apetela a wäc'bila ajnic ch'ijcab u c'ajalin. UQ# Jin uc'a, jinq'uin cä tz'ibi ni jun cä täscäbetlaba, mach sec' uc'a cälbenetla cua' a xe a cherbenla jini winic que u chi ni tanä mach utzba, y mach sec' uc'a cälbenetla cache' a xe a täclenla jini machca que cherbinti ni tanä jini. Cä tz'ibi une tuba tic ta' c'ajalinla cache' tu jut Dios cä totoj yajna'tanetla chich. sP_ Anela ch'ocomi a pixanla ca' chich yo Dios, y u yäc'bet a chenla ca' chich yo Dios que a chenla. U yäc'bet a wäle'la cache' anela mach a chila ni tanä jini, y cäräx'i a c'ajalinla uc'a jini tanä que utiba, y u yäc'bet yälic ump'e bac'ät ta' pixanla. De ya'i, tä' a woli a chänenonla, y che' chich täcä tä' a woli a wäc'ben u c'ac'a' toje' u tanä ni winic que u chi ni mach utzba. T'oc upete lo que a chila a ye'ila cache' anela mach a wo a chänenla täcä ni tanä jini. 0OY Jinq'uin u ch'ocoman cä pixanla ca' chich yo Dios, u yäc'benonla cä q'uexe' cä c'ajalinla tuba mach cä ni' chen cä tanäla, y ca' jini cä japän cäbala. Ji'patba u yäc'benonla cä ch'a'aljinla. Pero cua' chichca tu pancab que u ch'ocomesben u pixan untuba, u yäc'ben paq'uin chämic. N1 Badaba ch'a'a cäjin, mach uc'a ch'ocomi a pixanla. Ch'a'a cäjin uc'a ni tristejle jiniba u yäc'betla a q'uexe' a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla. Ch'ocomi a pixanla uc'a ca' jini u yoli Dios. Jin uc'a mach a sätila niump'e cua' uc'a por lo que cä chi t'ocob. MwCuwi chich que ni jun cä täscäbetla u ch'ocomesbet a pixanla, pero mach uni' uc'na cä pixan badaba uc'a cä tz'ibi. Uc'ni chich cä pixan najtäcä, uc'a cä chäni cache' cä ch'ocomesbet a pixanla chap'e uxp'e q'uin uc'a ni jun jini. &LEMach seq'uen ch'a'ali cäjin uc'a une juli ca'anon t'ocob, Dios u ch'a'alesbon cäjin t'ocob täcä uc'a anela a ch'a'alesbila ujin aj Tito. Une u tz'aycäbon cache' tä' a c'ajti'inonla y cache' a bon chi uq'uela y cache' mäx a yajna'tanonla. Jin uc'a más c'ac'a' ch'a'ali cäjin. K)Pero jini Dios que u ch'a'alesben ujin machcatac triste u pixan, une chich u ch'a'alesbon cäjin t'ocob jinq'uin juli aj Tito ca'anon t'ocob. jJMDesde jinq'uin c'oton t'ocob tama ni noj cab tä Macedonia mach ajni cache'da cä ch'e' cäba t'ocob, uc'a cachichcada que numon t'ocob tz'ibajtescon t'ocob. Buyajnescon t'ocob y mach ajni ch'ijcab cä c'ajalin t'ocob. qI[Mach bäc'ton cä laj älbenet lo que c'änä a ubinla. U yäc'benon ch'a'aljin cä tz'aycun cua' a chenla. Mach u che cuaxcatac u chenon pasa, uc'a jinq'uin cä c'ajti'inetlaba, u c'ac'a' ch'a'alan cäjin, mach uni' colon triste. ZH-Mach mu' cälbenetla ca' jini tuba cälbenetla que mach utz cua' mu' a chenla. Ca' chich cälbetla najtäcä, t'oc noj ch'a'aljin cä paq'uin c'ajti'inetla täc pixan, mach u che si cuxleconla o chämiconla. G)Totoj yajna'tanon t'ocob. Mach cä säti t'ocob t'oc niuntu. Mach cä'bi t'ocob niuntu u säte' u biji. Mach cä sucpequi t'ocob niuntu. 'F IUpete ni utztac jiniba Dios u totoj äli que u xe u cherbenonla. Jin uc'a, cä yajben hermano, yo cäctan cä chenla upete cua' chichca mach utz, jini u päc'chin cä cuerpola y cä pixanlaba. Yo cä tz'ombenla Dios tuba cä c'alin chenla tu toja. El cambio de actitud de los corintios 9EkNo'on cä xe de a Paponla y anela a xela de cajlo'etla y quixic ch'oquetla.Ca' jini u yäle' Cajnojala, jini que u cänäntan poder tuba u chen upete cua' chichcaba.wDgJin uc'a Dios u yäli täcä ca'da:Pasenla ca'anob jini machcatac que mach u tz'onäjobba y tz'eje abala t'oc unejob.Mach xiquet a täle'la niump'e cua' que mach utz a täle'laba.Ca' jini cä xe cosenetla t'oc no'on. 5CcNo'onla que tubalonla Dios mach'an cua' uc'a cä xabän cäbala t'oc jini yänäl diosob que u yute t'oc u c'äb winicba, uc'a no'onla chich ca' a wälä ni ch'ujonla tuba ni Dios cuxuba, ca' chich u yäli Dios oni tama ni jun tubaba ca'da:No'on ya' paq'uin cuxulon tama unejob y cä xe tä nume nämte' t'oc unejob.No'on chich une acä xe tä ajtä de Dios tubajob y unejobba u xe tä ajtäjob de ni gente täc'aba. 9BkMach u ch'ä ajnic tomp'e u c'ajalin aj Cristo t'oc ni tzuc pixan. Ca' jini täcä, untu que u tz'onän mach u ch'ä ajnic tomp'e u c'ajalin t'oc machca que mach u tz'onäba. dAAMach a yole' abala t'oc machcatac que mach u tz'ombe u t'an Diosba, uc'a unejob mach jin a lotla. Ni u tojaba mach u ch'ä ajnic tomp'e t'oc ni malujle. Ni junch'äcniba mach u ch'ä ajnic tomp'e t'oc ni it'obni. `@9 Cä ch'oc chen cäba t'oc anela uc'a ca' a wälä cä bijch'oquetla. Älbenon t'ocob upete cua' an tan a pixanla, ca' chich no'on cä laj älbetla upete cua' an tan cä pixan t'ocob. Somos templo del Dios viviente O? Uc'a mäx co t'oc anela mach colobi niump'e cua' mucu tan cä pixan que mach cä laj älbetla. Anelaba mach a wo a wälbenon t'ocob cua'tac an tan a pixanla, uc'a mach mäx a wo t'oc no'on t'ocob. a>; Anela tä Corinto, san cälbetla upete cua' an täc pixan uc'a cä yajna'tanetla. v=e U ch'ocomescan cä pixan t'ocob, pero paq'uin ch'a'a cäjin t'ocob. Pobrejon t'ocob, pero q'uen cua' chichca utz cä cänäntan tuba cä'ben t'ocob machca chichca. Mach cä cänänta cua' t'ocob pancab, pero cä cänäntan chich t'ocob upete cua' chichca u yäq'ue' Dios. T'oc upete jini que acäliba cäq'ue' t'ocob tä chäninte cache' ajpatanon t'ocob ta Dios. <y Cä cherbinte t'ocob ca' a wälä que mach bay uyuton conoce t'ocob, pero upetejob u chenon chich conoce t'ocob. Da chichda chämicon t'ocob, pero cuxulon t'ocob to. Cä cherbinte t'ocob ca' u cherbinte ajmalujlejob, pero mach u tzämson t'ocob. <;qTulaj ayan machatac que yo u chänenon t'ocob y tulaj ayan machcatac que mach yo u chänenon t'ocob. Tulaj ayan machcatac u yäle'ob que mach utz cua' cä chen t'ocob y tulaj ayan que u yäle'ob que utz chich cua' cä chen t'ocob. Cälbinte t'ocob cache' ajjop'ojti'on t'ocob, pero toj ni cä t'an t'ocob. M:Cäle' t'ocob u toja. Ya'an u poder Dios täjcac'o t'ocob tuba cä chen cua' chichca. Che' chich täcä cä paq'uin chen tu toja t'ocob. Uc'a cä chen t'ocob ca' jini, ca' a wälä cä cänäntan t'ocob cua' t'oc tuba cä chen gana t'ocob ump'e jo'yan y tuba cä japän cäba t'ocob t'oc jini machca u te täjcac'o t'ocob. <9qCa'da täcä cäq'ue' tä chäninte cache' ajpatanon t'ocob ta Dios: Mach cä che t'ocob niump'e cua' mach utzba, cuwi t'ocob jini u tojaba, sis cä c'ajalin t'ocob y utz cä c'ajalin t'ocob t'oc upetejob. Cä cänäntan t'ocob ni matän que u yäq'ue' Ch'u'ul Pixan y cä totoj yajna'tan t'ocob upetejob. 8!Cä c'älen t'ocob jätz'can, y äc'cacon t'ocob tä cárcel, y cä c'älen t'ocob ni buya que u tz'osen ni caj tuba u tz'ibajtesanon t'ocob. Cä bo'esan cäjin t'ocob t'oc patan. Cä numsen t'ocob ac'äb que mach u ch'ä wäyicon t'ocob y cä numsen t'ocob jitz'o. >7uT'oc upete lo que cä chen t'ocob cäq'ue' tä chäninte cache' ajpatanon t'ocob ta Dios. A'uton cä bon c'älen t'ocob tz'ibajtesia y upete cua' chichca que u chenon pasa t'ocob. '6GMach cä che t'ocob niump'e cua' que u yäc'ben sutwänic niuntu tu pat, uc'a mach xic u yäle'ob que mach jin u toja ni patan que mu' cä chen t'ocob. ,5QUc'a tama ni jun u yäq'ui tä tz'ibinte Dios oni u yäle' ca'da:Tu q'uini ch'ämbintic yajin untu, acubi a t'an;
tu q'uini japintic untu, acä täclet chich. Ca' jini u yäle' Dios. Ubixtola, bada ac'oti hora tuba u ch'ämbenet yajin Dios; bada ac'oti q'uin tuba u japänet Dios. 94 mNo'onla cä cherbenla u patan Dios. Jin uc'a cä ch'oc chen cäba t'oc anela, uc'a Dios rete utz u c'ajalin t'oc anela, y mach co que a säte'la jini que u chi Dios por anela. 3Aj Cristo mach u chi niump'e u tanä, pero uc'a u japänonla, Dios u yäc'bi sutwänic ca' a wälä untu mero ajcherajtanä tuba chämic tä cruz. U chi ca' jini uc'a si cä sapänla aj Cristo, u ch'e' ajniconla tu toja ca' chich tu toja ayan Dios.2)Bada ajnumsajt'anon t'ocob taj Cristo tuba cälbenetla lo que yo uneba. Ca' a wälä Dios ya'an täjcac'o t'ocob u yälbenetla. Jin uc'a cä ch'oc chen cäba t'ocob t'oc anela ca' u yäc'bon cä chen aj Cristo, y cälbenetla ca'da: Äc'ä tomp'e a c'ajalinla t'oc Dios. `19Lo que co cäle'ba es que Dios tomp'e ayan t'oc aj Cristo tuba u yäc'ben machcatac cuxujob pancab ajnic tomp'e u c'ajalinob t'oc uneba, y que mach u ni' c'ajti'i u tanäjob tuba u yäc'benob u toje'ob, y que une chich u yacon t'ocob tuba cä tz'aycun cache' u ch'e' ajnic tomp'e u c'ajalinob t'oc uneba tä cha'num machcatac cuxujob pancab. 0Dios une u chen upete jini acäli watodaba. Une u yäc'bonla ajnic tomp'e cä c'ajalinla t'oc une tä cha'num uc'a lo que u chi aj Cristo, y u yacon t'ocob tuba cä tz'aycäben upetejob cache'da u ch'e' ajnic tomp'e u c'ajalinob t'oc Dios tä cha'num. I/ Jin uc'a, machca chichca u tz'omben aj Cristo, aj Cristo chich u laj tzijibesan u c'ajalin. Mach ni' an tu c'ajalin ca' chich ajniba. Bada, ca' a wälä u cänäntan ump'e u c'ajalin tzijib. o.WJin uc'a bada, mach cä ni' älä t'ocob si utz o si mach utz untu winic, ca' chich u yäle'ob machcatac cuxujob pancab. Ixta aj Cristo täcä ajniba cäli t'ocob cache' winic chich, pero badaba cuwi t'ocob cache' u Yajlo' Dios. -wAj Cristo u yäq'ui uba tä chämo tuba cäpetela. Jin uc'a, machcatac cuxujtacob c'änä u yäctan u chenob lo que une yo u chenob. C'änä u chenob lo que yo ni machca u yäq'ui uba tä chämo, u jelo unejobba, y ji'pat cuxpi tan ajchämejob. -,SCua'tac acä chen t'ocob es uc'a aj Cristo u yajna'tanonla, uc'a cuwi chich t'ocob cache' aj Cristo chämi tuba upete. Jin uc'a, ca' a wälä upete laj chämijob. O+ Si u yäle'ob cache' mach'an cä c'ajalin t'ocob, wina'tanla que más u ch'u'ul c'ajti'can Dios por lo que cä chen t'ocob. Si t'oc chich cä c'ajalin t'ocobba, es tuba cä ye'benetla u t'an Dios. G* Mach mu' cä sujtä t'ocob cä laj älbenetla cache' utzon t'ocob. Namás co t'ocob cä ye'benetla cache' u ch'e' ch'a'alac ajinla uc'a lo que cä chen t'ocob. Ca' jini u xe tä ajtä cua' a wäle' jinq'uin ajnic machcatac u yäle' cache' utz cua' u chenob y pitzi cua' u yäle'ob, pero mach tu toja ayan tu pixanob. ) Cuwi chich t'ocob cua' u xe u cherben Cajnojala machcatac mach u tz'onäba. Jin uc'a cä ch'oc pecän t'ocob upetejob, bay toca u tz'ombenob. Dios yuwi chich une cache'da ayanon t'ocob, y co t'ocob que tic ta' c'ajalinla täcä cache'da ayanon t'ocob. ( Uc'a cäpetela c'änä c'oticonla tu pänte' aj Cristo bajca u chumtä u jiran si cä chila tu toja o mach. Ajuntu ajuntu cä xe tä äc'bintela u tojquiba cua'tac acä chila pancab, si cä chila utz, o si mach utz cua' cä chila. El mensaje de la paz ' Jin uc'a, tä' co que cä laj chenla upete cua'tac yo uneba, mach u che si ajniconla wida pancab, o ajniconla ya'i nämte' t'oc une. W&'Cä sujtä cäle' tä cha'num cache' cä tz'onänla t'oc ch'a'aljin que listo chich ayan jini tzib cuerpo que Dios u xe u yäc'benonla, y cäle' que utzica chämiconla uc'a ajniconla tama yotot Cajnojala. %Upete jini cä chenla pancab, cä chenla uc'a cuwila cache' toj u t'an Cajnojala. Mach u che si mach cä chäne Cajnojala. l$QJin uc'a cä paq'uin tz'onänla t'oc ch'a'aljin cache' listo chich ayan jini tzib cuerpo que Dios u xe u yäc'benonla, uc'a cuwila chich que jinq'uin ya'to anonla t'oc cä cuerpola, mach to anonla nämte' t'oc Cajnojala. #Dios chich u tusi cache' ca' jini u xe u chen t'oc no'onla, y tuba u ye'benonla que toj, u yäc'bonla cä mätanla ni Ch'u'ul Pixan. &"EJinq'uin ya'to cuxulonla tama ni cä yoc jelem ototlada, jini cä cuerpolaba, ca' a wälä jac' cäjinla, mach uc'a co cäctanla jini cä cuerpola jelemba. Jini lo que más coba es cä mätanla täjcac'ola ni cä cuerpola tzijibba, uc'a mach ni' chämiconla, sino paq'uin cuxleconla. L!Täc xe tä chämola cä xe tä äc'binte otro cä cuerpola tzijibba, uc'a mach ajniconla ni tz'ita' sin cä cuerpola. Ca' a wälä cä xoje' cä buc täjcac'ola uc'a mach ajniconla sin noc'la. t aMäx cä chen sufrila bada que ya'to anonla pancab, uc'a tä' co äc'binticonla cä cuerpola que tusu ayan tä cieloba. Ca' a wälä tä' coba cäctanla cä yoc jelem otot bajca cuxulonla y c'axiconla tama ump'e pitzil otot tzijibba.  !Uc'a cuwila cache'da an cä cuerpola wida pancab. U xe tä xupo ca' ump'e yoc jelem otot que u jine. Cuwila chich täcä que ya' chich an cä cuerpola tä cielo que Dios u cherbonla. U c'ote t'oc ca' a wälä ump'e otot que mach uti uc'a winic, y que mach uxup une. veUc'a mach cä ch'icjatz'än cä jutla tuyac'o jini u chäninteba, cä ch'icjatz'än cä jutla tuyac'o jini que mach uchänintiba. Uc'a jini que u chäninte u laj xupo. Jini cua' chichca que mach uchänintiba paq'uin ayan chich une.oWUpete jini tz'ibajtesia cä numsenla pancab ca' a wälä mäx tz'ita', y mäx seb u xe tä nume. Uc'a ni tz'ibajtesia jiniba u xe u yäq'ue' paq'uin ajniconla tä' utz tä cielo y mäx q'uen ni ch'a'aljin cä xe tä äc'bintela. A{Jin uc'a, mach uxon cäctan cä tz'aycun u t'an Dios. Mach u che si atz'itz'ita' mu' cä noxiban t'ocob, uc'a cä pixan t'ocobba ca' a wälä u tz'itz'ita' ch'oc'an upete q'uin. -Cä c'älen t'ocob upete cua' chichca ni acäliba uc'a cä yajna'tanetla. Ca' jini u xe tä q'ue'nan machcatac u yubin cache' utz u c'ajalin Dios, y u xe tä q'ue'nan täcä machcatac u yälben Dios uc'adios u chi. Upete ni jini u xe tä ute uc'a ch'u'ul c'ajti'cac Dios. 5cUc'a cuwila chich que Dios u cuxpesi Cajnojala aj Jesús tan ajchämejob. Une chich u xe u cuxpesanonla täcä ca' chich u cuxpesi aj Jesús, y u xe u bisanonla bajca an. xi Jini t'an ta Dios que u yäq'ui tä tz'ibinte oni u yäle' ca'da: “Lo que cä tz'oni, jin chich acäle'”. Ca' chich jini ayanon t'ocob. No'on cä tz'onän t'ocob täcä, y jin uc'a cä tz'aycun t'ocob lo que cä tz'onän t'ocob.  No'on t'ocob cä tz'ibajtescan t'ocob ixta que tzämsinticon t'ocob, y jin uc'a anelaba a wäc'binte paq'uin cuxlequetla. X) Bada que cuxulon t'ocob toba mach u che si cachichcamba q'uin tzämsinticon uc'a cä yajna'tan t'ocob aj Jesús. Ca' jini u chäninte que aj Jesús cuxu ayan täj cuerpo t'ocob, jini cuerpo que u chämoba. ' Aj Jesucristo tz'ibajtesqui ixta que mach chämic. No'on cä tz'ibajtescan t'ocob täcä ca' chich tz'ibajtesqui uneba caquirada que xicon t'ocob, uc'a ca' jini chänintic que ca' chich cuxu an aj Jesús, une täcä ya'an täj cuerpo tuba u yäc'benon cuxlecon t'ocob. w Cä tz'ibajtescan t'ocob, pero Dios mach u waläcton t'ocob. Cä jatz'inte t'ocob tä cab, pero mach uchamon t'ocob. EQ'uen cua' chichca jini u te täjcac'o t'ocob, pero paq'uin ayan cache'da cä japän cäba t'ocob t'oc. Ayan cua' chichca u jobän cä c'ajalin t'ocob, pero mach bay u bäc'teson t'ocob. DDios u yäc'bon cuwina'tanla cache'da an u pitzilan, ump'e matän mäx choj u valorba, y no'onla mach jin niump'e cua'onla, es ca' a wälä ump'e plato de patä' cab que u t'oxcanba. Ca' jini cheque chich cache' Dios mäx q'uen u poder, y ni poder que cä cänäntanla mach jin täc'ala, tuba chich Dios une. <qDios u yäli oni ca'da: “Ajnic ump'e junch'äcni tuba u chictan tan it'obni”. Ca' jini u yäq'ui tä ute. Y bada une täcä u chicti tan cä pixanla, uc'a t'oc ni junch'äcni jiniba u ch'e' cuwina'tanla u pitzilan Dios, jini u pitzilan que aj Jesucristo u yäc'benon cuwina'tanlaba. El vivir por la fe 8iMach cä tz'aycu cua' cä chen t'ocob. Ni cä tz'aycun t'ocobba, cache' aj Jesucristo ni Cajnojala, y no'on t'ocobba a wajpatanon t'ocob uc'a cä yajna'tan t'ocob aj Jesús. Mach u tz'onäjob uc'a ni tzuc pixan tuba jinda u pancabba u yäq'ue' que mach u chen entendejob. Mach u yäc'be ochic tu c'ajalinob u t'an Dios, jini u yäle' cache' tä' utz aj Cristo. Aj Cristoba t'oc chich u pitzilan Dios, uc'a une chich ni totoj Dios. ;oSi ajnic machcatac u yäle' que mach cheque cua' u yäle' jini t'an taj Cristo cä tz'aycun t'ocob, es uc'a mu' u säto u pixanob. Jin uc'a mach u che entendejob cua' u yäle'. xiMach cä sapä cä chen t'ocob cua' chichca jini mach utz que u yute mucuba, ni lo que u quisnäjesan untuba. Mach cä sucpecä t'ocob niuntu y mach cä yänä t'ocob cua' u yäle' u t'an Dios. Ni cäle' t'ocobba seq'uen jini tojba tu jut Dios, y ca' jini cä ye'ben t'ocob upetejob cua' cä chen t'ocob uc'a u ch'e' u c'ajalinob cache' tu toja une cä chen t'ocob. '  IDios tä' utz u c'ajalin t'oc no'on t'ocob y u yäc'bon cä tz'aycun t'ocob ni t'an tuba aj Cristo. Jin uc'a mach uxon cäctan cä chen t'ocob ni patan jini.  5Cäpetela que tubalonla aj Cristoba, ca' a wälä mach ni' bälä an cä jutla. Bada cä ch'icjatz'än cä jutla tuyac'o u pitzilan Cajnojala, y ca' jini ni Ch'u'ul Pixan u yäc'benonla atz'itz'ita' u pitzilan aj Cristo ixta que mach nonoj colaconla ca' chich ayan uneba. 9Uc'a Cajnojala tontu t'oc ni Ch'u'ul Pixan une, y bajca an u Ch'u'ul Pixan Cajnojalaba, mach uni' utonla manda t'oc jini ley que u yäq'ue' chämoba. q [Jinq'uin unejob u sapän Cajnojala, u pa'säbinte jini que u bälben u c'ajalinba uc'a u chen entende. & EIxta bada chich täcä, jinq'uin u tzijcan jini ley que u tz'ibi aj Moisés, mach u che entendejob. Ca' a wälä bälä an to u c'ajalinob t'oc ump'e noc'. J Unejob mach yuwijob cua' uc'a u chi ca' jini aj Moisés. Ixta bada jinq'uin u tzique'ob jini t'an ta Dios que u yäq'ui tä tz'ibinte oniba, mach uyoch tu c'ajalinob. Ca' a wälä jinchichba noc' que u bäli t'oc u jut aj Moisésba, ya'to an u bälben u c'ajalinob uc'a mach u chen entendejob. Aj Cristo une u ch'e' u pa'säbenob. Une u yäq'ue' tä oche tu c'ajalinob jini t'an ta Dios que u yäq'ui tä tz'ibinte oni jinq'uin u tz'ombenob uneba. ve Mach cä che t'ocob ca' u chi aj Moisés. Uneba u bäli u jut t'oc ump'e noc' uc'a mach xicob u ch'icjatz'än u jut aj israelitajob tuyac'o tuba u chänenob ixta que mach xupic jini pitzilan tuba u jut que mach u ch'ä paq'uin colacba.   Uc'a cuwi chich t'ocob cache' jini tzib t'an taj Cristo u xe tä paq'uin colan, jin uc'a mach quisnon cä tz'aycun t'ocob. wg Si utz ajni jini ley que pasi tä sätoba, más rete utz jini u t'an aj Cristo que u xe tä paq'uin colanba. [/ Ni leyba utz chich jinq'uin äc'qui, pero más rete utz ni tzib t'an taj Cristo. S Uc'a si u chicti u pitzilan Dios jinq'uin äc'qui jini ley que u yäq'ue'onla tä chämoba, más u c'ac'a' xe tä chectan u pitzilan Dios uc'a ni tzijib t'an que u yäq'ui Dios tuba ajniconla tu toja. Y+Si u c'ac'a' chicti u pitzilan Dios ca' jini jinq'uin tz'ibinti ni ley jini que u yäq'ue' chämoba, más u c'ac'a' xe u yäq'ue' tä chäninte u pitzilan Dios t'oc lo que u yäc'benonla ni Ch'u'ul Pixanba. 3_Ni ley jini taj Moisésba tz'ibinti tuyac'o palä' ji'tun. Jinq'uin tz'ibinti ni ley jini, u c'ac'a' chicti u jut aj Moisés ca' u pitzilan Dios, y naj israelitajob mach u chi trebe u chämbenob u jut, uc'a mäx u chen chanä u jut. Pero jini pitzilanba mach paq'uin coli tuyac'o aj Moisés. B}Dios u yäc'bon cä poder t'ocob täcä tuba cä tz'aycun jini tzijib t'an cache' aj Cristo u japänonla. Ni tzijib t'an jini mach ca' ni ley taj Moisés que tz'ibinti oniba. Es ni Ch'u'ul Pixan u ye'benonla. Uc'a ni ley u tz'ibi aj Moisésba u yäq'ue'onla tä chämo. Ni Ch'u'ul Pixanba u yäq'ue' cuxleconla. ,QNo'on t'ocob mach u ch'ä cäle' cache' cä juntuma cä chen cua' chichca. Upete cua' chichca cä chen t'ocob, Dios une ni u yäc'bon t'ocob poder tuba cä chen. ~Mäx acä tz'omben t'ocob Dios uc'a lo que u chi aj Cristo. Jin uc'a cuwi chich t'ocob que toj une ni mu' cäle'ba. }Anela que a tz'ombila aj Cristo uc'a cä tz'aycäbetla u t'an, ca' a wälä ump'e jun que aj Cristo u täscäben upetejob. Mach tz'ibi t'oc tinta. Ni Ch'u'ul Pixan tuba ni Dios cuxuba u tz'ibi, pero mach tuyac'o ji'tun täcä. U tz'ibi ta' pixanla. E|Anela chich ca' a wälä ni jun que u yäle' machcajon t'ocob, uc'a a tz'ombila aj Cristo y ca' jini upete u chänen cua' jini ni cä patan t'ocob. Anela chich paq'uin anetla täc pixan. p{ [A xe chich ti a wäle'la cache' no'on t'ocob mu' cä chen cäba fama t'ocob tä cha'num. ¿C'änä quira cä'benetla ump'e jun que u yäle' machcajon t'ocob? ¿C'änä quira täcä que anela a tz'ibän ump'e jun que u yäle' machcajon t'ocob? Cäle' que mach. Yebejobba c'änä äc'binticob jun que u yäle' machcatac unejob, uc'a u yäc'ben otrosjob ni jun. xzi¿Mach wäreca seq'uen machca u chen ca' cä chen t'ocob? Uc'a no'on t'ocob mach cä päpä' tz'aycu t'ocob u t'an Dios tuba cä chen gana t'ocob taq'uin. Q'uen ayan machcatac u chen ca' jiniba. Pero no'on t'ocob tubalon t'ocob aj Cristo, y cä tz'aycun t'ocob tu toja u t'an Dios. Jin tuba u täscon t'ocob Dios, y une u chänen si che' chich acä chen t'ocob.3y_No'on t'ocob cä c'ote t'ocob ca' a wälä ump'e yutz'u xilawba tuba machcatac mu' u sätojob y u yäq'ue' chämicob. Machcatac mu' u japintejobba, no'on t'ocob ca' a wälä ump'e yutz'u tä' jätz'äcnaba tubajob une y u yäq'ue' cuxlecob. ¿Caxca une u chen trebe u chen ca' yo Dios cä chenla? :xmNo'on t'ocob chich ca' a wälä u yutz'u ni pom que aj Cristo u subben Dios. U tobe u yutz'u bajca an machcatac que mu' u japän ubajob y bajca an machcatac u xejob tä säto. wCälben Dios que uc'adios u chi que aj Cristo ni mero cä Yumla. Y bada Dios u paq'uin bisanon t'ocob cachichcada tuba u yäq'ue' tä ute conoce aj Cristo bajcatac cä tz'aycun u t'an. Es ca' a wälä ni pom jätz'äcnaba que u tobe u yutz'u cachichcada. Fv Pero mach ajni niump'e cä ch'a'aljin uc'a mach cä nuc'ti ya'i cä yajben hermano aj Tito. Jin uc'a cälbijob que cä bixe, y bixon chich tä noj cab tä Macedonia. Victoriosos en Cristo Gu De ya'i, jinq'uin c'oton tama ni caj tä Troas tuba cä tz'aycun jini t'an taj Cristo, xon cä pojlen cache' Cajnojala u worin tusi cache' u ch'e' cä c'alin cherben u patan ya' jini. %tC C'änä cä chen perdona uc'a mach u yäc'benon cä säte'la aj Satanás, uc'a cuwila chich cua' une ni yo u cherbenonla. Intranquilidad de Pablo en Troas Xs) Jini machca anela a chen perdonala, no'on täcä cä chen perdona. Cä chen perdona ni winic jini, ca' chich aj Cristo yo utic, si u cherbon cua' chichcaba, uc'a a chänenla cache' cä yajna'tanetla chich. ar; Jini jun cä tz'ibbetlaba, cä tz'ibi uc'a coli quiran si a laj tz'ombenonla cä t'an. SqJin uc'a, co cälbenetla bada que a ye'ben cache' tä' a yajna'tanla to. p1Badaba, c'änä a chen perdonala y a ch'a'alesbenla ujin, uc'a si machba, u xe tä c'ac'a' ch'ocoman u pixan ixta que mach u ni' ch'ä u c'älen. oApetela a ch'i a c'ajalinla cua' une c'änä cherbintic ni winic jini, y acäle' que an t'oc jini toji'tanä que a wäc'bila u toje'. -nSJini machca u chi ni tanä, mach seq'uen no'on u ch'ocomesbon cä pixan. Anela täcä u ch'ocomesbet a pixanla apetela tz'ita'. Mach co que q'uejpintic más. 8}}|Fzz>yxuw vvtdsrqq~pon8m4lEjjihh6g,f?dd=cbb`z__6^n]]:\:[ ZmYYYXFW V8U TSR/QCP`OUNNMfLLKJUII GFEEDBAd@Q?a>"=R<_;:9f76P54Z3100/.-,~***])(u'&&`%$##"!! TV%<K8+h { 98}i Ca' jini yuwi chich Cajnojala cache'da u xe u japän machcatac u chen ca' yo uneba jinq'uin u numsenob cua' chichca tz'ibajtesia. Yuwi chich täcä cache'da u xe u bon äc'ben u castigo jini machcatac que mach u chejob tu tojaba, ixta que mach c'otic u q'uini tuba nonoj äc'bintic u toje' u tanäjob. A|{Jac' ujin u pixan aj Lot upete q'uin, jini winic que u chi tu tojaba, uc'a cuxli nämte' t'oc unejob y u chäni cua'tac u chenob que mach utzba, y u yubi ni tzuc t'an que u chenobba. {Pero aj Lotba, jini winic que u chi tu tojaba, Dios u japi. Mäx jac' ujin ajni aj Lot, uc'a ajmalujlejob u bon chijob u tzuc tanä. ,zQDios u yäc'bijob u toje' u tanäjob täcä machcatac ajnijob tama ni cajob tä Sodoma y tä Gomorra jinq'uin u täsqui c'ac' tuba u pule'ob. U yäc'bi sutwänicob de tz'i'tan uc'a u chänenob ajji'pät ch'ije, jini machcatac que mach u tz'ombe Diosba, cache' u xe tä cherbintejob täcä. 1y[Dios mach u chi perdona täcä machcatac cuxlijob oni. Namás aj Noé u japi nämte' t'oc otros sietejob jinq'uin u täsqui Dios noj but'o tuba u säte'ob machcatac ajni pancab que mach u tz'ombi Dios. Jinq'uin mach to ubut'ba, aj Noé u tz'aycäbijob chich cache'da u ch'e' ajnic tu toja untu. CxUc'a Dios mach u cherbi perdona u tanäjob ni ángelojob. U julijob tan tamäl ch'en tuba mäjcac ya' jini tan it'obni ixta que c'otic u q'uini tuba äc'bintic u toje' u tanäjob. wMäx u c'upänob taq'uin. Jin uc'a u xe u susuc älbenetla cua' chichca tuba u jiranob si a xe a wäc'benla taq'uin. Mach u päpä' äli Dios oni cua' u tanäjob que u xe tä äc'bintejob u toje'. Diosba mach wäye u chen. U xe chich u yäc'ben nonoj säticob. CvQ'uen machcatac u xe u chenob u tzuc tanä täcä ca' chich u chenob jini päpä' ajye't'anob ta Dios. Uc'a u chenob ca' jini jin uc'a u xe tä älcan cache' mach utz ni bij ta Diosba. u Pero ajnijob oni tu cab aj Israelob täcä machcatac u yäle'ob cache' ajt'anob ta Dios y mach jin. Ca' chich jini täcä u xe tä ajtä bajca anetla machcatac u yäle'ob cache' ajye't'anob ta Dios y mach jin. Sin que a wina'tanla cua' u chenob u xe u xäbe' u t'an Dios t'oc lo que mach toj, jin u yäq'ue' tä säto untuba. Por lo que u chenob cheque chich que mach u totoj tz'onän Cajnojala, jini machca chämi tuba u toje' u tanäjobba. Jin uc'a, por lo que u chenob, tajtzäc u xe tä äc'binte nonoj säticob. Nt Oni Dios u yäc'bi u yäle' winicob cua' u xe tä ajtä ji'pat, pero mach uc'a che' u yoli u yäle' unejobba. Ch'u'ul winicob ta Dios u chi t'anob ca' chich u yäc'bi Ch'u'ul Pixan u yäle'ob.!s =Mäx c'änä a wina'tanla cache' niuntu ajt'an ta Dios oni mach u juntu ch'i u c'ajalin cua' u xe u yäle' jinq'uin u worin tz'ibi cua' u xe tä ajtä. Dr Che' chich täcä tz'ibi an tä jun lo que u worin äli ajt'anob ta Dios oni. Y bada, uc'a jini t'an u chi Dios tä cieloba, más cheque que toj chich lo que u yälijob ajt'anob ta Dios. Utz chich si a tz'onän a chenla lo que u yäle' u t'an Dios, uc'a u yäc'benon cä c'ajalinla. Jini t'an ta Diosba u c'ote t'oc ca' ump'e chictaya que u chictan tan it'obni. C'änä a paq'uin tz'onänla ixta que sutwanic aj Jesucristo y u nonoj äc'benet a wina'tanla upete. Jinq'uin u xe tä te uneba u c'ote t'oc ca' ni mero junch'äcni y ca' ni ajlucero que u pase isapanba. q Jinchichba t'an que u chi Dios tä cielo cubi t'ocob jinq'uin ya'anon t'ocob nämte' t'oc aj Jesús tu pam ni ch'u'ul tz'ic. %p ECä chäni t'ocob cache' cä Papla Dios u yäq'ui chectac cache' une es Ajnoja, y u yäc'bi u c'ac'a' chictan jini pitzilan que u cänäntanba jinq'uin Dios, jini más Ajnoja tä cieloba, u chi t'an u yäle' ca'da: “Jinda cä yajben Ajlo'. Une chich u yäc'benon cä ch'a'aljin”. io MJinq'uin cälbetla cache' an u poder Cajnojala aj Jesucristo y cache' u xe tä te cha'num, mach jin päpä' tz'aji ca' u yälcanba ni cälbetlaba. Cä totoj chäni t'ocob t'oc cä jut t'ocob cache' une chich ni Ajnoja. (n KJin uc'a täcä, co que jini lo que cälbenetla badaba paq'uin colac ta' c'ajalinla y a c'ajti'inla chich cuanta chämon. Los que vieron la grandeza de Cristo tm cCuwi chich que mach ni' q'uen yo tuba chämicon, uc'a Cajnojala aj Jesucristo u yäc'bon chich cuwina'tan. Zl / Bada que cuxulon to cäle' que utz chich cä c'ajti'benetla uc'a ch'o'olaquetla. ,k S Jin uc'a mach uxon cäctan cä c'ajti'benetla ni mu' cälbenetlaba, aunque a wila chich y a wäq'uila a c'ajalin t'oc jin chich u toja lo que a tz'onänlaba. j  Ca' jini a xe tä c'alin jäbbintela ni ochiba tuba ochiquetla bajca u paq'uin chen manda Cajnojala ni Cajjäpomla aj Jesucristoba. Ri  Jin uc'a, hermanos, c'änä más a ch'o'olesan abala tuba a totoj wina'tanla si u yaquetla Dios y si u joq'uetla tuba a chenla lo que yo, uc'a si a chenla ca' jini mach uxet a säte'la ni bij ta Dios. (h K Machca mach u che upete ni jiniba ca' a wälä ajchoc', o ca' a wälä mach u ch'ä u chänen nat, uc'a u najyesi cache' laj pa'säbinti ni tanä u chi oniba. mg USi a chenla upete ni jiniba y si a paq'uin chenlaba, Dios u ch'e' u c'äne'etla tuba a cherben u patan y anela u ch'e' a täclen a lotob tuba u tz'onänob. Ca' jini más a xe a c'alin chen conocela Cajnojala aj Jesucristo. ef EC'änä a yajna'tanla upete machcatac u tz'omben u t'an Dios täcä y mach sec' a ch'u'ul c'ajti'inla Dios. De ya'i c'änä a yajna'tanla upetejob täcä y mach sec' a yajna'tanla upete machcatac u tz'omben u t'an Dios. Pe De ya'i c'änä a wäctan a chenla täcä upete jini u te ta' c'ajalinla a chenla que mach utzba, y mach sec' a c'alin cäne'la lo que u yäle' u t'an Dios. C'änä ajniquetla sin que jaq'uic ajinla täcä jinq'uin u te cua' chichca jini ta'wac'ola y mach sec' a wäctan a chenla jini u te ta' c'ajalin a chenlaba. De ya'i c'änä a ch'u'ul c'ajti'inla Dios täcä y mach sec' ajniquetla sin que jaq'uic ajinla jinq'uin u te cua' chichca jini ta'wac'ola. Ad }Jin uc'a c'änä a ch'o'olesan abala tuba a chenla tu toja y mach sec' a taj tz'onänla. C'änä a c'alin cäne'la lo que u yäle' u t'an Dios täcä y mach sec' a taj chenla tu toja. c #Uc'a ca' chich jini an Dios, jin uc'a u yäc'bonla u t'an bajca u yäle' cua'tac u xe u chen por no'onla. Mach tajda ni u xe u chenba y mäx pitzi. Jinq'uin cä tz'onänla lo que u xe u chen por no'onla Dios u yäc'benon ajniconla de u bijch'oc, y u ch'e' cä japän cäbala bajca ajnonla tan ni satom bij pancab. Ajnonla tan ni satom bij jiniba uc'a cä c'upi cä chenla cua' chichca mach utz. 4b cU yäc'bonla Dios t'oc u poder upete cua' chichca que c'änä cäc'ala tuba cuxleconla tu toja ca' chich ayan uneba jinq'uin u yäc'bonla cä chenla conoce. Une chich ni machca u yaconla tuba cä japän cäbala jinq'uin u yäc'bonla cuwina'tanla cache' ayan u pitzilan y cache' utz u c'ajalin. a Co que Dios y Cajnojala aj Jesucristo u yäc'benetla q'ue'nac a c'ajalinla tuba a wina'tanla cache'da ayanob, y ca' jini u xe tä c'ac'a' ajtä más utz u c'ajalin Dios t'oc anela y u c'ac'a' äc'benetla ajnic más a wutzila. Cualidades del cristiano B` Aj Simón Pedrojon. Aj Jesucristo cä Yum, y no'onba u yajc'äncanon. Cä tz'ibän ni junda tuba cä täscäbenetla anela que a tz'ombenla u t'an Dios. Ni a tz'onänlaba igual chich ca' ni acä tz'onän t'ocobba. Cä'bintela cä tz'onänla uc'a Dios, ni Cajjäpomla aj Jesucristoba, u chen tu toja t'oc cäpetela. u_ e U ch'ocob a wermana, jini que Dios u yaqui täcäba u täscäbenet u c'aba' Dios. Che' chich utic.>^ w Q'uen ayan cua' co cälbenetla, pero mach uxon cä tz'ibän t'oc tinta tuyac'o jun. Co xicon cä chänenetla y cä lotänetla uc'a ca' jini totoj ajnic q'uen cä ch'a'aljinla. q] ] Uc'a machca chichca u lotän es ca' a wälä une täcä ni mu' u chen ni malujle jini. Palabras finales \  Machca chichca c'otic bajca anetla u ye'e' jini t'an que mach ca' u ye'i aj Cristo, mach a wosenla tan a wototla, y mach a lotänla. |[ s Machca chichca que u ye'e' cua' chichca que u pa'sen tu c'ajalin y mach ca' u ye'i aj Cristo, mach'an t'oc Dios une. Pero machca u ye'e' ca' chich u ye'i aj Cristoba, uneba ya' chich an t'oc cä Papla Dios y t'oc u Yajlo' cä Papla Dios. KZ Cänäntan abala t'oc unejob, mach a tz'ombenob u t'an, mame'ixto a säte' ni patan que a chilaba, uc'a si a chenla tu toja t'oc ni patan, Dios chich u xe u yäc'benetla tz'äcä ni a matänla. JY Ya'anob chich bada pancab q'uen ajjop'ojti'ob que mach u tz'onäjob que aj Jesucristo juli pancab de totoj winic. Machca u yäle' ca' jiniba, ajjop'ojti' une. Mach yo u chänen aj Cristo. fX GJinq'uin cä totoj yajna'tanla Dios cä xe cä chenla ca' chich u yäc'bon cä chenla. Jini u yälbon cä chenlaba, jin chich ni a ubila chäcäl najtäcäba, jinda une, que cä maläc yajna'tan cäbala. Los engañadores 9W mBada jiq'uin hermana, co cälbenet que cä maläc yajna'tan cäbala. Ni mu' cälbenetdaba, mach jin tzijib manda une. Jin chich ni manda que äc'bintonla chäcäl najtäcäba. V !C'ac'a' ch'a'ali cäjin jinq'uin cä tulaj nuc'ti a ch'ocob que u chenob tu toja ca' chich u yäc'bonla cä Papla Dios cä chenlaba. |U sCä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo, jini u Yajlo' chich cä Papla Diosba, u xe u ch'u'ul chenetla y u ch'ämbenetla yajin, y u yäc'benetla ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. Ca' jini a xe tä ajtäla tu toja, y a xe a maläc yajna'tan abala. {T qCä yajna'tanetla uc'a ni t'an ta Dios ya' chich an täc pixanla, y jini t'an u paq'uin colan chich täc pixanla. +S SNo'on ajt'äbälalon tuba machcatac u woylan ubajob tama ch'uj, cä tz'ibän ni junda tuba cä täscäbenet, hermana. Dios chich u yaquet y a ch'ocob täcä tuba ajniquetla ta Dios. Mäx acä totoj yajna'tanetla, y mach sec' no'on. U yajna'tanetob täcä upete machcatac u sapi u t'an Dios. 5Rc Co que ajnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela, y que Dios u yajna'tanetla y que ni Ch'u'ul Pixan u paq'uin lotinetla. Che' chich ajnic ca' jini.[Q/ Upete machcatac seq'uen ta Dios que ya'an widaba u täscäbenetla u c'aba' Dios. 4Pc Maläc ch'u'ul c'ajti'ben u yutzi a lotla. O  Anela hermanos, tuba cä tzupsen ni junda cälbenetla que t'oc Dios ajniquetla. Cälbenetla que a sacänla cache'da u ch'e' totoj cuxlequetla tu toja, y a maläc ch'a'alesan ajinla, y ajnic tomp'emp'e a t'anla t'oc a lotla, y ajnic ch'ijcab a c'ajalinla t'oc a lotla. Si a chenla ca' jiniba, Dios u xe tä ajtä t'oc anela. Une chich ni u yajna'tanonla y u yäc'benon cutzila. =Ns Cä tz'ibbenetla ni junda antes de xicon ca'anetla, uc'a täc xe tä c'ote ya'iba mach ajnic cua' uc'a cä c'ac'a' q'uejpanetla. Cajnojala u yäc'bon cä poder tuba cä q'uejpanetla, si c'änäba, pero mach tuba cäq'ue' tä säto lo que a tz'onänla. U yäc'bon tuba cä täclenetla que a tz'onänla más. xMi Jin uc'a ch'a'a cäjin t'ocob uc'a ca' a wälä que mach cä che trebe cä chen t'ocob niump'e cua' t'oc anela, y anelaba más a chen trebe a chenla tu toja. Cä xe cä chen segui cä c'atben t'ocob Dios que une u nonoj to'esan a bijila. AL{ Mach u ch'ä cä chen t'ocob niump'e cua' que u ye'e' que mach utz u t'an Dios, jini t'an tojba. U ch'e' cä chen t'ocob seq'uen lo que u ye'e' que utz chich jini t'an tojba ta Dios. 'KG Cä c'atben t'ocob Dios que anela mach a chenla niump'e cua' mach utzba, mach uc'a chectac ca' jini cache' no'on t'ocob u pase utz cua' cä chen t'ocob. Cä c'atben Dios ca' jini tuba a totoj chenla tu tojaba, mach u che pasa cua' si ca' a wälä mach upas utz lo que cä chen t'ocob. PJ Co que tic ta' c'ajalinla que no'on t'ocob cä totoj tz'onän t'ocob. HI  Iran abala si a totoj tz'onänla jiq'uin. Ch'ä a c'ajalinla si a tz'onänla o mach. ¿Mach quira a wila que aj Jesucristo ya'an t'oc anela? Si mach ayanba, a päpä' tz'onila jiq'uin. 2H] Toj chich que jinq'uin tzämsinti aj Cristo tuyac'o cruz, ca' a wälä mach u chi trebe u chen niump'e cua', pero cuxu chich an uc'a por u poder Dios que ya'an tuyac'o. Ca' chich uneba, no'on t'ocob mach cä mäx che trebe cä chen t'ocob niump'e cua' täcä, pero cuxu ayanon t'ocob nämte' t'oc une uc'a por u poder Dios que ya'an täjcac'o t'ocob. Ca' jini u ch'e' cä täclenetla a chenla lo que Dios yo que a chenlaba. VG% Ca' jini a xe a wina'tanla cache' lo que acäle', aj Cristo chich u yäc'benon cäle'. Mach uc'a mach u che trebe u chen niump'e cua' aj Cristo t'oc anela. Une u ch'e' chich u ye'e' u poder bajca anetla. FF Cä sujtä cäle' cha'num lo que cälbetla jinq'uin ajnon cä chänenetla u cha'petz'ib. Bada que mach ni' anon ya' jini ca'anetla cä täscun cälbenetla cha'num cache' jini machcatac ajälacni u chen u tanäba, y upete los demás täcä, mach uni' xon cä ch'ämbenob yajin täc xe ya' jini ca'anetla tä cha'num. (E K Bada cä xe ca'anetla u yuxpetz'ib. Cä xe chich quiran si toj chich cache' mach u chijob tu toja jini que u subcanobba, si ayan cha'tu o uxtu machca u sube'. lDQ Bäc'ton bay täc xe tä c'ote ca'anetla cha'num cä xe tä quisnäjan tu jut Dios uc'a ni a chenlaba, y acä xe cä chen uq'ue, uc'a q'uen de anela ajäläcni que a bon chen a tanäla y mach to a q'uexe' a c'ajalinla tuba a laj äctanla. A chila cua' chichca tanä xilawba y a chi a tanäla t'oc a lot ixictac y upete cua' chichca mach utz a chila."C= Bäc'ton bay täc xe tä c'ote ca'anetla, mach ti uxon cä pojlen que mu' a chenla ca' co no'onba. Bäc'ton täcä bay anela mach uxet a wolin a chänenonla. Bäc'ton bay cä xe cä pojlen que mu' a buyala, y a c'upben u patan a lotla, y a cräxna'tan abala, y mach a ch'ämbe yajin a lotla, y a päpä' sube' abala y a patil tz'aycun cua' u chen a lotla mach utz y a chen abala fama y mach a chela tu toja. 9Bk A wäle'la chich ti ta' c'ajalinla cache' mu' cälbenetla cua' chichca jini tuba cä'benetla a tz'ombenonla cä t'an. Mach ca' jini une. T'oc aj Cristo ayanon t'ocob, y Dios u yubin lo que cäle' t'ocob. Cä yajben lotetla, upete lo que cäle' t'ocob es tuba cä täclenetla que a tz'onänla más. ;Ao Cä bon älbi aj Tito que xic u chänenetla. Cä täsqui nämte' t'oc une jini otro untu quermanola. ¿U sucpequetla quira aj Tito? ¿Mach quira jinchichba Ch'u'ul Pixan que u yäc'ben cua' u chen aj Tito, u yäc'benon täcä cua' cä chen no'onba? ¿Mach quira u chen aj Tito ca' chich cä chen no'onba? z@m Jini winicob cä täsqui ca'anetla, ¿caxca de unejob cä'bi u sucpecänetla tuba u ch'ämbenetla cua' chichca? o?W A wila chich que no'on mach cä'betla a chen gastala niump'e cua' por no'on, pero tulaj ayan de anela que u yäle'ob que no'on an cä c'ajalin tuba cä sucpecänetla, y ca' jini ajni cache'da cä ch'ämbenetla cua' chichca. L> No'onba t'oc ch'a'aljin acä säte' lo que cä cänäntan y ixta cäq'ue' cäba tä chämo täcä tuba a japän abala. Pero si no'on más acä tä' yajna'tanetla, anela mach a mäx yajna'tonla. ;=o Bada tusu ayanon ta xicon ca'anetla u yuxpetz'ib, y mach uxon cä'benetla a chenla niump'e gasto por no'on. Uc'a es anela ni coletla, mach uc'a cä c'upän a taq'uinla. U pap y u na' untu c'änä u woye' taq'uin tuba u bijch'oc. Mach jin ni bijch'ocba que u xe u woye' ni taq'uin tuba u pap y u na'. l<Q Älbenonla cua'tac utz acä cherbi otrosjob que u woylan ubajob cachichcada que anela mach cä cherbetla. Seq'uen jinda mach cä chi: Mach bay cä'betla a toje'onla. Si cä säti t'oc anela ca' jini, chenon perdonala jiq'uin. ; No'on cä c'alin chi ni patan ca'anetla que u ye'e' cache' untu tojtoj apóstoljon. Sin que jaq'uic cäjin ni tz'ita' no'on cä chi lo que mach bay chänintiba, cäq'ui tä chäninte lo que seq'uen Dios u ch'e' u chen, y cä chi cua' chichca jini t'oc u poder. 3:_ San cä chi cäba ca' untu ajsinc'ajalin que u chen uba famaba, pero uc'a lo que a chila ane, jin uc'a cä chi ca' jini. Utzica si anela a chenonla fama no'on. Toj que mach jinon niump'e cua', pero jini päpä' apóstolesjob que anela a tz'ombenlaba mach jinob ni tz'ita' más utz que no'on. m9S Jin uc'a ch'a'a cäjin jinq'uin mach cä mäx che trebe cä c'älen cua' chichca. Ch'a'a cäjin täcä jinq'uin cä cäräx älbinte, jinq'uin mach'an cua'tac c'änä cäc'a, jinq'uin cä tz'ibajtescan y jinq'uin cä cherbinte cua' chichca uc'a cä tz'omben aj Cristo. Upete ni jini acä c'älen chich uc'a tä' coba t'oc aj Cristo, uc'a jinq'uin mach cä mäx che trebe cä c'älen cua' chichca, u poder chich aj Cristo u täclenon. Preocupación de Pablo por la iglesia de Corinto n8U Pero une u yälbon ca'da: “No'on tä' utz cä c'ajalin t'oc ane. An t'oc ca' jini tuba a c'älen, uc'a más u chectan cä poder no'on tuyac'o untu que mach u mäx che trebe u c'älen cua' chichca”. Tä' u ch'a'alan cäjin, jiq'uin, jinq'uin mach cä mäx che trebe cä c'älen cua' chichca, uc'a ca' jini xic tä chäninte u poder aj Cristo täjcac'o. D7 Uxpetz' cä c'atbi Cajnojala que u pa'säbenon täjcac'o. 6 Jini cua'tac u yäc'bon cuwina'tan Cajnojala jinq'uin ya'to anon tä cieloba, ac'ä mäx numu de pitzi. Jin uc'a äc'binton täj cuerpo lo que tä' c'ux cubin, uc'a mach xicon cä chen cäba fama uc'a lo que äc'binton cuwina'tanba. Es ca' a wälä untz'it noj ch'ix tan cä bec'taba que tä' c'ux cubin. Jini que äc'bintonba u täsqui ni tzuc pixan tuba u tz'ibajtesanon. :5m Si colin ica cä chen cäba famaba, mach jin päpä' t'an lo que cä xe cäle', uc'a toj chich lo que cä xe cäle'. Pero mach uxon cä chen ca' jini, uc'a mach tic tu c'ajalin niuntu que no'on más ajnojalon que niuntu. Co que u tz'onänob namás lo que u chänen que cä chen, y lo que u yubin cäle'. f4E U ch'e' cä tz'aycun t'oc ch'a'aljin lo que u chi pasa ni winic jini, pero mach uxon cä chen ca' jini. Uc'a ni winic jiniba no'on une. Ni cä xe cä tz'aycunba, cache' mach cä mäx che trebe cä chen niump'e cua' utz. \31 Ya' jini isqui tä paraíso u yubi mucul t'an que niuntu mach u ch'ä u yäle'ba. =2s Pero cuwi chich que ni winic jiniba bisinti isqui bajca u yälbinte u c'aba' tä paraísoba. Cälbenetla cha'num que mach cuwi si con to'o u cuerpo o mach. Seq'uen Dios une yuwi. f1E Cä chen conoce untu winic que u tz'omben aj Cristo. U cänäntan catorce años que une nebaj t'äbsinti isqui tu yuxp'elib cielo ca'an Dios. Mach cuwi si bisinti con to'o u cuerpo o sin cuerpo; Dios yuwi cache'da ajni. 50 e Mach'an cua' uc'a cäle' cache' utz cua' cä chen no'on, pero cäle' que utz chich si cälbenetla cua'tac u yac'bon cä chänen Cajnojala, y cua'tac u yäc'bon cuwina'tan. )/K !Pero ajni machcatac u jäcsenon tama ump'e noj chach tu pat u bojte'i ni caj tu ti' ump'e ventana isqui. Ca' jini cä japi cäba tu c'äb ni ajmanda jini.1.[ Jinq'uin ajnon tan caj tä Damasco, u ch'och'oca ajmanda ta ni mero ajnoja, aj Aretas, u yäq'ui ajcänänyajob tu ti' ni caj tuba u q'ueche'on u bisanon tä cárcel. -{ Dios, jini u Pap Cajnojala aj Jesucristoba, yuwi cache' toj lo que mu' cä tz'aycunba. Paq'uin ch'u'ul ajnic u c'aba'. 1,[ Si c'änä cä chen cäba fama, u ch'e' chich. Pero mach uxon cä chen ca' jini. Ni cä xe cä tz'aycunba, cache' mach'an cä poder no'on ta cä c'älen cua' chichca. + Si ajnic machca que mach u che trebe u c'älen cua' chichca que u te tuyac'o, u ch'ocoman cä pixan, ca' a wälä no'on que mach cä che trebe cä c'älen. Si ajnic machca u yäc'ben u säte' u lotba, u yälo ump'e quisin y ump'e cräxle täj c'ajalin. _*7 Mach sec' lo que u chenon pasa ya'an täj c'ajalin. Che' chich täcä upete q'uin ya'an täj c'ajalin cache'da c'änä cä täclenob upete machcatac u woylan ubajob tuba u ch'u'ul c'ajti'in Dios cachichcada. h)I A'uton cä bon chen patan ixta u bo'esan cäjin. Q'uen ac'äb acä numsi sin wäyicon. Cä numsi jitz'o y tiquin ti'a. Q'uen q'uin cä numsi sin c'uxnacon. Mäx u tz'ibajteson ni sisi y mach'an cua' t'oc cä t'une' cäba. :(m A'uton tä nume cachichcada, mach unnum numon tä chämo tan río, y mach unnum täcä ajxuch'ob u q'uechon u cherbenonob cua' chichca. Cä lotob täj cab u bon tz'ibajtesonob uc'a u yoli u tzämsenonjob, y che' chich täcä u chijob machcatac cuxujob tä yänäl cabob. U chon pasa cua' chichca bac'ätib tama noj caj y tä bij y tama nab. U cherbonob cua' chichca jini mach utz machcatac u chen ubajob que hermanojob, y mach jin. C' Uxpetz' u bon jätz'onob t'oc te' y umpetz' u yäc'bonob t'oc ji'tun. Uxpetz' jomi ni barco bajca cä bixe t'oc tan nab. Unnum cä numsi ump'e ac'äb y ump'e q'uin tä ja' tänxin nab. T&! Cinco vez aj judíosob u yäc'bon de a treinta y nueve jatz' t'oc pächi. )%K Unejob u yäle' que u yajpatanob aj Cristo. No'on más u yajpatanon aj Cristo que unejob, pero jinq'uin cäle' ca'da ca' a wälä ajsinc'ajalinon. No'on cä chi más patan que unejob. Mäjcon tä cárcel más que unejob. Más jätz'con que unejob. Jäypetz' ti dachichda cä tzämsinte. d$A Unejob u yäle' cache' aj hebreojob. No'on täcä aj hebreojon ca' chich unejob. Unejob u yäle' que u cabob tä Israel. Ya' chich cä cab täcä. Unejob u yäle' cache' u natil ch'ocob aj Abraham. Jinon chich täcä. "#= Mäx u yäc'benon quisin ta cäle' upete ni jini. Bay a wäle'la ane cache' no'on mach cä chi trebe cä cherbenetla ca' jini. Si ajnic machca que tä' yo u chen uba fama, no'on täcä u ch'e' chich cä chen cäba fama, pero ca' a wälä ajsinc'ajalinon jinq'uin cäle' ca' jini. " Jinq'uin ajnic machcatac u cocoj äc'benetla a cherbenla u patanob, a c'älenla chich sin que a wäle'la cua'. Che' chich a chenla si u tz'ibajtesanetla o si u ch'ämbenetla cua' chichca ta'ala, o si u chen uba fama bajca anetla o si u yäc'benetla ta' chojla. !} ¡Anela tä' q'uen chich tra a c'ajalinla! Jin uc'a a c'älenla t'oc ch'a'aljin a ubinla cua' u yäle' ajsinc'ajalinob.   Q'uen ayan machcatac u chen uba fama uc'a cua' chichca u cänäntan pancabba. Jin uc'a no'on täcä cä xe cä chen cäba fama. 1 Jinda mach mu' cäle' uc'a Cajnojala u yäc'bon cäle'. Mu' cä chen t'an ca' untu ajsinc'ajalin que u yäc'ben ump'e ch'a'aljin u chen uba fama. )K Cä sujtä cälbenetla tä cha'num que mach xic u yäle' niuntu cache' ajsinc'ajalinon. Pero si ca' jini a wäle'laba, äctanon cä chen t'an jiq'uin ca' untu ajsinc'ajalin, uc'a ca' jini ajnic cä ch'a'aljin tuba cä chen cäba fama täcä tz'ita' ca' u chenob ni otros winicobba. |q Jin uc'a, machcatac u chenob ca' chich yo aj Satanás u chen ubajob täcä ca' machcatac u chenob tu tojaba. Ca' jini chich u xe u chenob, pero u xe tä nonoj sätojob uc'a cua'tac u chenob que mach utzba. Sufrimientos de Pablo como apóstol ) Mach a wäle' cache' cua' ti uc'a u chenob ca' jini, uc'a cuwila cache' ixta aj Satanás täcä u chen uba ca' a wälä untu ángelo ta Dios. ! Ni winicob jini mach jin totoj apóstolesjob. Mach jin u toja lo que u chenob. U chen ubajob cache' apóstolesjob taj Cristo, y mach jin. D Lo que mu' cä chen bada acä xe cä chen segui cä chen tuba mach ajnic cache'da u chen uba famajob jini winicob que u yäle' que unejob u chen patanob ca' chich acä chen t'ocob. ve ¿A wäle'la quira cache' cäle' ca' jini uc'a mach cä yajna'tetla? Dios yuwi que cä yajna'tanetla chich. G Cuwi que ya' chich anon t'oc ni u tojaba que u ye'i aj Cristo. Cuwi chich täcä que niuntu mach uxin u ch'inajnesanon tä cabil cab tä Acaya uc'a mach cä ni' tz'aycun ni mu' cäle'daba.   Jinq'uin ya'anon nämte' t'oc anela y mach cä cänänti cua'tac c'änäli cäc'a, mach cä'bet niuntu de anela que a täclenonla, uc'a ni hermanojob que ya' ti tä noj cab tä Macedoniaba u yäc'bonob lo que c'änä cäc'a. Cä ch'i cä c'ajalin que mach uxon cä jaq'uesan ajinla tuba a täclenonla t'oc cua' chichca jini, y ca' chich jini cä paq'uin xe cä chen segui cä chen. 5c Ca' a wälä cä pa'säbi u taq'uinob otros machcatac u woylan ubajob jinq'uin cä sapi lo que u täscäbonob tuba cä ye'benetla u t'an Dios sin que cä cojbenetla cua'. iK ¿Cä säti wäreca t'oc anela jinq'uin cä tz'aycäbetla u t'an Dios sin que cä cojbenetla cua'? ¿Cä säti wäreca ca' jini jinq'uin cä chi cäba ca' untu ajch'och'oca tuba xiquetla ca' a wälä de ajt'äbälaba?  Toj chich ti que mach cä mäx chen t'an pitziba, pero cuwi chich cua' cäle'. Cä paq'uin äc'bet a wina'tanla upete ni u tojaba.  No'on cäle' que más cä chen vale que jini winicob que u päpä' äle'ob cache' mero apóstolesjobba, jini a tz'onänlaba. s_ Uc'a upete lo que a wälbintela, a tz'onänla chich. Y si ajnic machca u tz'aycun cache' ya'an otro aj Cristo, y que mach ca' ni acä tz'aycun t'ocobba a tz'onänla chich täcä. A sapänla t'oc ch'a'aljin untu päpä' pixan que mäx yänä t'oc jini a sapila najtäcäba, y tä' a wo a ubinla ump'e t'an que mäx yänä u yälo t'oc jini a tz'onila najtäcä. iK Ni tzuc pixan u yäni uba de chan y u sucpequi ix Eva uc'a tä' q'uen u c'ajalin une. Jin uc'a, cä bäc'tan bay a xe a wäctan abala tä sucpequintela ca' jini, y mach uni' xet a totoj äq'ue' a c'ajalinla t'oc aj Cristo.  No'on mach co cäctanetla, ca' chich Dios mach yo u yäctanetla, uc'a ca' untu winic u yäq'ue' tä lotojan jixic ch'ocba, ca' jini no'on cäq'uetla tu c'äb aj Cristo, ca' a wälä untu mero totoj telometla que u xe tä lotojan t'oc untuntu jit'ocba.   Co que mach jaq'uic ajinla ta' xe a ubinla lo que cä xe cälbenetla, ca' untu ajsinc'ajalinon. Co que a totoj c'älen a ubinla chich. L Uc'a machca u pase utz t'oc cua' u chen, mach jin ni machca u juntul äle' que utz cua' u chen. Si Cajnojala u yäle' cache' utz cua' u chenba, ca' jini cheque chich cache' utz cua' u chen.f E Si ayan machca que yo u chen uba fama, mejorica si u chen fama lo que u chi Cajnojala. Q  Ji'pat u ch'e' xicon más nat de anelaba uc'a cä tz'aycäbenob ni t'an taj Cristo machcatac ayan ya'iba. Ca' jini, mach'an cache'da cä chen cäba fama t'oc ni patan que Dios u yäc'bi otro u chen. i K Mach cä che cäba fama t'oc ni patan que u chijob otrosjob, como si fuera no'on t'ocob cä chi t'ocob ni patan jini. Bada jini cä pitän t'ocob es que c'otic q'uin tuba a c'ac'a' tz'onänla, y ca' jini ajnic cache'da q'ue'nac ni patan cä chen t'ocob bajca anetla, pero mach u ch'ä cä chen t'ocob más de lo que Dios u yäc'benon cä chen t'ocob. k O No'on t'ocob c'oton t'ocob bajca anetla najtäcä tuba cä tz'aycäbenetla u t'an aj Cristo, pero mach pason t'ocob bajca jun tzäcä u yäc'bon Dios ta c'oticon t'ocob, uc'a une chich u täscon ya' jini täcä bajca anetla. y No'on t'ocob mach uxon cä chen cäba fama t'ocob t'oc jini que mach jin ni äc'binton cä chen t'ocob. Dios u yäc'bon t'ocob ixta ca jun tzäcä une yo cä chen patan t'ocob, y une u yäc'bon cä chen patan t'ocob ixta ta' cäjila tä Corinto.  No'on t'ocob mach uxon cäle' que es cä lot t'ocob machcatac u tz'aycun cache' utz cua' u chenob. Mach uxon täcä quiran t'ocob si cua' cä chen t'ocob u c'ote t'oc ca' u chen unejob. Unejobba mach'an u c'ajalin, uc'a u juntuma u te tu c'ajalinob cache'da u jiran si utz o mach utz u patanob, y de ya'i cada juntu u jiran u patan u lot si u c'ote t'oc ca' u patan uneba. @y Machcatac u yäle'ob ca' jiniba c'änä u wina'tanob que ca' chich cä tz'ibän tä jun jinq'uin ya'anon nat de anela, che' chich cä xe cäle' täcä jinq'uin ya'anon bajca anetla. ve Tulaj ayan que u yäle'ob ca'da: “Jini jun que u tz'ibän aj Pabloba mäx c'ux u yälo tu c'ajalin untu y mäx u q'uejpan untu, pero jinq'uin ya'an bajca anonlaba, ca' a wälä untu winic mäx bäc'ta, y mach yojob u yubin u t'an”. kO Mach co que tic ta' c'ajalinla que no'on co cä bäc'tesanetla t'oc ni jun cä täscäbenetlaba. iK Mach uquisnäjon si no'on cäle' cache' Dios u yäc'bon cä chen jini patan. Cajnojala u yäc'bon t'ocob ni patan jini tuba cä täclenet a c'ac'a' tz'onänla, mach u yäc'bon t'ocob tuba cä sätbenetla cua' a tz'onänla. oW Anela a wila seq'uen lo que u ch'e' a chänenla t'oc a jutla. Si ajnic machca u yäle' que une es tuba aj Cristoba, c'änä tic tu c'ajalin tä cha'num que no'on t'ocob tubalon chich t'ocob aj Cristo täcä ca' chich uneba. ! Anela c'änä a totoj chenla ca' chich cälbenetla, y de ya'i acä xe cä'ben u castigojob machcatac u colan que mach yo u tz'ombenonjob. 7 T'oc ni poder jini u ch'e' cäq'ue' tä säto cua' chichca t'an u tz'oninte que mach tojba. U ch'e' cä sätben u patan machca u cänäntan ch'a'aljin u t'äbsen cua' chichca buya tuba u ch'acben u biji machcatac yo u chen conoce Dios. Machcatac u päpä' te tu c'ajalinob cua' chichca jini mach utzba, t'oc u poder Dios cä chen trebe cä'ben u yäctanob ni c'ajalin jini tuba u tz'omben sec' aj Cristo. ! Uc'a mach cä c'änä ni c'ämbita ca' u c'äncan tan jo'yan. Ni cä c'äne'ba es u poder Dios tuba cä tzupsäben u poder ni tzuc pixan. gG Es toj chich que cuxulonla pancab, pero mach cä che jo'yan ca' u chenob machcatac pancabba. h~I Cä bon älbenetla que täc xe tä c'ote ca'anetla que mach a wäc'benon cä ye'benetla cache' mach bäc'ton cälbenetla cua' chichca. Uc'a yebe ayan de anela que u yäle'ob que no'on t'ocob cä chen t'ocob ca' untujob que mach u tz'onäjob u t'an Dios. Unejobba mach cä bäc'tanob ni tz'ita'. Acä ch'i cä c'ajalin que acä xe cä bon q'uejpanob. %} E Aj Cristo mäx utz u pixan. Mach u jac' ujin, y no'on aj Pablojon co cä chen ca' chich u chi aj Cristo tuba cä ch'oc pecänetla. U yälcan que no'on quisna cä ti' jinq'uin ya'anon nämte' t'oc anela, pero jinq'uin ya'anon natba mach bäc'ton cä tz'ibbenetla cua' chichca tä jun. |1 Cälbenla u c'aba' Dios uc'a une u yäc'bonla cä noj matänla. Tä' utz une ni matän jini, ixta mach cä pojle cache' cäle'la cache'da an.${A Unejob täcä u xe u chenob c'änti'ya por anela, y u xe u yajna'tanetla uc'a tä' utz u c'ajalin Dios t'oc anela tuba u täclenetla a chenla jini utzba. \z1 Unejob u xe u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' Dios uc'a a täclenob. Uc'a a chenla ca' jini a xe a wäq'ue'la tä chäninte cache' a totoj chenla ca' chich u yäle' jini t'an taj Cristoba. Y unejob u xe u ch'u'ul c'ajti'inob Dios täcä uc'a a c'ac'a' äc'bila lo que c'änä uc'ajob, y uc'a a wäc'bi otrosjob täcä lo que c'änä uc'ajob. 8yi Uc'a bajca u täclintejob t'oc jini matän machcatac ta Diosba, mach seq'uen u yäc'bintejob lo que c'änä uc'ajob, che' chich täcä u xe u c'ac'a' älbenob u c'aba' Dios. mxS Ca' jini, Dios u xe u q'ue'nesbenetla cua' chichca que a cänäntanla tuba u ch'e' a paq'uin äq'ue'la matän, y machcatac ta Dios u xe u yälben u c'aba' Dios uc'a por ni matän que a wäc'benon t'ocob tuba cä pucben unejob. Aw{ Dios une u yäc'benonla u bec' ni päc'äbi tuba ajpä'can, y u yäc'benonla ni waj tuba ajc'uxcan. Ca' chich jini, une täcä u xe u yäc'benetla upete lo que c'änä ac'ala tuba a chenla t'oc ca' chich yo Dios que a chenla, y u xe u c'ac'a' äq'ue' que a chenla tu toja por uc'a ni matän que a wäq'ue'laba. Dv Ni jun u yäq'ui tä tz'ibinte Dios oni u yäle' ca'da:Ni winic jini u c'ac'a' pucbijob pobrejilba cua' chichca jini.Dios u xe u paq'uin ch'u'ul chen uc'a u chi chich tu toja. ~}|{zyxwwv tt s'rqpounnDm%ltkXiiFhQgfedba``L_E^@]W\[[Z%Y WV[USRQQRPOO,N7MM(LqK5JIHHGaFEEADiCsBAAh@@?C>>P==Iran si u ch'e' tiquet seb bajca anon. 0YlNi acoli tä uteba, cä xe tä nonoj laj äc'binte ni cä matän que ya' ch'uju uc'a Diosba, jini cä xe tä äc'binte uc'a cä chi chich tu tojaba. Ni cä matän jiniba, paq'uin cuxlecon une. Cajnojala, ni juez tu tojaba, u xe u yäc'benon cuanta c'oti q'uin tuba äc'binticon. Y mach sec' no'on acä xe tä äc'binte. U xe tä äc'binte upetejob täcä machcatac tä' yoba sujlec aj Jesucristo. Instrucciones personales talNo'onba acä c'alin chi chich tu toja ni cä patan äc'binton cä chenba, ca' a wälä untu ajjo'yan que u chen jo'yan utzba. Acä tzupsi chich upete lo que u yäc'bon Dios cä chen. Acä paq'uin cänänti chich lo que acä tz'oniba. 5clUc'a no'onba tz'ita' yo ta tzämsinticon. Ca' jini cä nonoj tzupsen cäq'ue' cäba tu c'äb Dios ca' ump'e u matän. Cä q'uini tuba uticon ca' jini anatz'äjbäli. C lAneba c'alin äc'ä ta' c'ajalin upete ni u tojaba. C'älen upete tz'ibajtesia. Tz'aycäben chich u t'an Dios jini que mach to bay u yubijobba. Chen tu toja upete ni äc'bintet a chen. f ElMach uxin u yäq'ue' u chiquin u yubinob ni u tojaba cama' xic u yubinob ni päpä' t'anba.  wlUc'a u xe tä c'ote q'uin jinq'uin mach uxin u yolin u yubinob u t'an Dios. U xe u yolin u yubinob cua' chichca jini que mach jin u tojaba. Unejob chich u xe u woye'ob q'uen machca u ye'benob jini u te tu c'ajalinob cache' utz tuba u yubinobba.  lJin uc'a cä'benet a tz'aycun u t'an Dios. Ch'o'o ajniquet a wäle' u t'an Dios upete q'uin. Mach jaq'uic ajin a'benob c'ajalin y a ye'benob machcatac ochijob t'oc u t'an Dios. Machca u säte', älben que mach utz cua' u chen y ye'ben cache' u xe u chen tu toja.   lDios y Cajnojala aj Jesucristo u chänen cua' mu' cä'benet a chen. Aj Jesucristo chich u xe tä te u yacän caxcatac u chi tu toja y caxcatac mach u chi tu toja ni ya' cuxujobba y ni alaj chämijobba. Jinq'uinba u xe tä chäninte cache' une chich ni mero Ajnoja. (IlUc'a Dios yo ajnic tu toja upete machcatac tubaba, y paq'uin ajnic u c'ajalin tuba u chen upete cua' chichca utz, jin tuba u yäq'ui tä tz'ibinte u jun.lUpete ni jun ta Dios tz'ibiba, une chich u yäq'ui tä tz'ibinte. Utz tuba ajye'can. Utz tuba u yäq'ue' tä wina'tinte camba u toja y camba mach jin u toja. U t'an Dios utz tuba u yäc'ben u q'uexe' u biji untu y utz tuba u ye'ben u chen tu toja untu. OlA wi chich cache' desde bijch'oquet to a cäni u ch'u'ul t'an Dios ni tz'ibiba. Jinchichba u t'an Dios u yäc'benet a c'ajalin tuba a wina'tan cache' a japän aba uc'a a tz'onän aj Cristo Jesús. +lAneba totoj ajniquet t'oc ni a cäniba, jini a wäq'ui ta' c'ajalin y a wi chich cache' jin u tojaba, uc'a a wi chich caxca une u ye'bet. )l Ni winicob xuxba y ni u numejob tä jop'ojti'ba u xe tä q'ue'nan más u malujle. U xe u sucpecän u lotob, y unejob u sucpequintejob täcä. ucl Upetejob täcä machcatac yo u chen tu toja uc'a u tz'onän aj Cristo Jesús u xe chich tä tz'ibajtescan. Nl A wi chich cache' cä chi sufri, cache' tz'ibajtescon, ca' chich cherbinton tä Antioquía, tä Iconio, y tä Listra täcä. Upete ni tz'ibajtesia jini cä c'äli chich uc'a Cajnoja u japon t'oc. %Cl Aneba a tz'oni chich ca' chich cä ye'i no'onba. A wi chich cua'tac cä chen, cua'tac an täj c'ajalin, y cua'tac cä tz'onän. A wi chich cache' mach u jac' cäjin t'oc cä lot. A wi chich cache' cä yajna'tan Dios y cä lotob. A wi chich cache' cä c'älen cua' chichca jini. l Mach uxin u chen trebe u laj q'uexben u c'ajalin upete machcatac u xe u yubin u t'an. Ji'pat u xe tä chäninte cache' mach yuwijob niump'e cua', ca' chich chäninti cache' mach'an u poder aj Janes y aj Jambres. El último encargo de Pablo a Timoteo b=lNi winicob jini que u yajne u ye'e' jini mach jin u tojaba u jule' ubajob tuyac'o u t'an Dios, ca' chich aj Janes y aj Jambres u juli ubajob tuyac'o aj Moisés. Mach'an tu toja u c'ajalinob. Mach u totoj tz'onäjob. Q~lQ'uen cua' chichca jini u cäne'ob, pero mach u cänäjob ni u tojaba. W}'lUc'a ayan machcatac de ni jinijob que u yochejob tama algún otote u ye'e' jini que mach jin u tojaba. U yäc'ben u tz'omben u t'anob yebe ixictac. Ni ixictacob jiniba bäc'ta u pixanob uc'a mäx q'uen cua' u chijob pancab que mach utz. Tä' yojob u yubin cua' chichca jini u ye'binte, y seb u päpä' tz'onän ni mach jin u tojaba. '|GlU chen uba cache' u totoj tz'onän, pero t'oc lo que u chenobba u ye'e' que mach u totoj tz'omben u t'an Dios. Tz'eje aba t'oc ni machcatac u chen ca' jini. l{QlU xe u yäq'ue' tä c'äbä u lot. U xe tä ajtä mäx tzätz u pamob, u chen uba que más yuwi que niuntu. U xe u yolin u c'ac'a' chen cua' chichca tä' yojob u chen que mach utzba y mach uxin u chen lo que Dios yo u chenba. *zMlChe' chich täcä mach uxin u yolin u chänen u lot. Si cäräxba mach u ch'ä sis'esbintic u c'ajalin. U xe u päpä' sube' u lot t'oc cua' chichca mach tojba. U xe u tä' chen cua' chichca yo u chen mach utzba. U xe tä ajtä tä' cäräx t'oc u lot. Mach uxin u yolin lo que es utzba. y lUc'a u xe tä ajtä machcatac u juntu yajna'tan uba, machcatac u yajna'tan u taq'uinba, machcatac u xe u päpä' äle' que q'uen u c'ajalin, u xe u chen uba fama, machcatac u xe u cäräx älben Dios y u lotob, machcatac mach uxin u tz'omben u t'an u na', u pap, machcatac mach u sapä t'oc ch'a'aljin cua' chichca jini que u täclinte t'ocba, machcatac mach uxin u c'ajti'in Dios. x lC'änä a wina'tan jinda: Que tu xe tä natz'äjbälan q'uin sujlec Cajnojala aj Jesucristo, u xe tä ajtä q'uen tz'ibajtesia. -wSlCa' jini u ch'e' u japän ubajob tu c'äb aj Satanás. Uc'a es a wälä cächä ayanob t'oc ni cajquiba u yäq'ue' aj Satanás tuba u chen ca' chich yo uneba.Uv#lC'änä ajnic sis u c'ajalin jinq'uin u ye'ben u chen tu toja machcatac mach totoj yo u yubin u t'an Dios, bay toca Dios u yäc'be u q'uexe' u bijijob y ochic tu c'ajalinob jini u toja que u ye'binteba. _u7lU yajpatan Cajnojala mach utz u sacän buya t'oc u lot. C'änä ajnic utz u c'ajalin t'oc upete. C'änä ajnic q'uen u c'ajalin tuba u ye'ben u lotob. C'änä que mach jaq'uic ujin uc'a cua' chichca tz'ibajtesia. ~tulMach a jup'e' aba tä päpä' t'an t'oc machcatac mach yuwi cua' u yäle', uc'a a wi chich cache' u sujtä de buya. 9sklTz'eje aba t'oc cua' chichca u c'upän ch'octäc ajlo'ilbaba. Äc'ä a c'ajalin a chen tu toja. Äc'ä a c'ajalin t'oc ni a tz'oniba. Äc'ä a c'ajalin tuba a yajna'tan Dios y a lotob. C'änä ajnic ch'ijcab a c'ajalin t'oc jini machcatac poco an u pixanob, jini u c'ajti'ben u c'aba' Cajnojalaba. Ir lCa' chich ni ajtaq'uini tä' yo u chänen u c'ämbita chojba, che' chich täcä Dios u xe u yolin u chänenonla si cä totoj tz'ombenla uneba. Uc'a si no'onla cä tz'eje' cäbala t'oc upete cua' chichca mach utz que u yute pancabba, Dios u xe u ch'u'ul chenonla y u xe u c'äne'onla t'oc cua' chichca que c'änä uc'a. _q7lUntu ajtaq'uini, q'uen u c'ämbita u cänäntan tu yotot. Ayan de oro y de säsäc taq'uin. Ayan täcä de palä' te' y de patä' cab. Jini c'ämbita más chojba, más utz u jiran u yum, y tä' yo u chänen. p/lNo'onla que cä totoj tz'ombila u t'an Dios, une chich u yäc'benonla mach sujlecon täc patla. Uc'a u t'an Dios u yäle' cache' Cajnojala yuwi chich caxcatac anba tuba. Upete machcatac u c'ajti'ben u c'aba' aj Cristo c'änä u tz'eje' ubajob t'oc cua' chichca mach utzba. :omlU yäctijob u laj tz'onän u t'an Dios, uc'a u yäle'ob cache' anumi ni q'uin tuba cuxpac ajchämeba. U yäc'benob u jobän u c'ajalinob yebe machcatac u tz'omben u t'an Dios. 1n[lMachca u chen ca' jiniba, u t'anob u pucän uba tuba u yubinob q'uen, ca' chich ump'e yaj que u pucän uba tuyac'o untu. Aj Himeneo y aj Fileto ca' jini mu' u chenob. ?mwlMach a wäq'ue' a chiquin a ubin cua' chichca päpä' t'an que mach ta Diosba. Ni päpä' t'an jiniba che' chich y che' chich u yäc'ben untu u chen cua' chichca jini que mach utz. Jini machcatac ayan t'oc Diosba, c'ajti'benob jinda, älbenob tu pänte' Dios que mach u jup'e' ubajob tä buya t'oc päpä' t'an uc'a ni päpä' t'anba mach u yäc'be ajnic untu tu toja. Jin une u yäq'ue', u jobän u c'ajalin machcatac u yubin. Aj{l Si no'on cäle' que cä tz'onänla, y ji'pat mach cä ni' tz'onäla, uneba u xe chich u chen ca' chich u yäli que u xe u chenba.Mach jin ajjop'ojti' une. Un trabajador aprobado Nil Si cä c'älenla tz'ibajtescan, cä xe chich cä chen mandala nämte' t'oc une.Si no'onla cäle'la que mach jinonla tuba aj Cristo, une chich täcä u xe u yäle' que mach jinonla tuba. *hMl Toj chich une ni t'anda:Si no'onla es ca' a wälä chämonla t'oc aj Cristo jinq'uin tzämsinti, cä xe chich tä paq'uin ajtäla cuxu t'oc une. pgYl Jin uc'a cä c'älen upete tz'ibajtesia, uc'a cä ch'ämben yajin machcatac Dios u yaquiba, uc'a unejob täcä äc'bintic u nonoj japän ubajob uc'a u tz'ombenob aj Cristo Jesús, y äc'binticob täcä u pitzilan que mach uxupba. :fml Uc'a ni t'an jiniba acä tz'ibajtescan, y ya'anon preso ca' a wälä ajtzämsalon. Pero ni t'an ta Diosba niuntu mach u ch'ä u yäq'ue' que mach tz'ayquintic cachichcada une. e+lPaq'uin ajnic ta' c'ajalin aj Jesucristo, u natil ch'oc aj Davidba, ni cuxpi tan ajchämejobba. Jinda ni t'an ta Dios que cä tz'aycunba. jdMlCh'ä a c'ajalin t'oc ni mu' cälbenetba, y Cajnojala u xe u yäq'ue' ochic ta' c'ajalin upete. gcGlChe' chich täcä ajcherajcho. Tuba u cänäntan u pa' ixim, c'änä u chen patan najtäcä. mbSlChe' chich täcä a'alasjob. Mach u ch'ä u chen gana u matän si mach u chi tu toja ni alas jini. |aqlAjjo'yan c'änä chich u chen ca' yo u yajnoja, y sec' jini c'änä u chen, sin que u jup'e' uba t'oc otro patan. `wlAne jiq'uin c'älen ni tz'ibajtesia que a'binte uc'a a chen ni patan jini tuba aj Jesucristo. Ca' chich untu ajjo'yan pancab c'änä u c'älen tz'ibajtesia, che' chich ane täcä. Uc'a bajca a chen u patan Dios, ane es ca' untu ajjo'yanet. v_elYe'benob u t'an Dios jini winicob que totoj ayanob t'oc Diosba, jini a wiran que an u c'ajalin tuba u ye'ben täcä u lotob. Jini u t'an Dios a ubi cälbenetba jin chich a xe a ye'e', jini que mach untu u yubijob jinq'uin cä ye'betba. *^ OlAne jiq'uin cajlo' Timoteo, co que paq'uin ajnic chich u poder aj Cristo Jesús ta'wac'o, jini u yäc'benonlaba uc'a uneba tä' utz u c'ajalin une t'oc no'onla. ?] ylCä c'atben Cajnojala Dios ajnic utz u c'ajalin t'oc une tu xe tä c'ote u q'uini sujlec Cajnojala aj Jesucristo. Ane chich a c'alin wina'tan cache' u c'ac'a' täclon tä Efeso.S\ !lJinq'uin juli aj Onesíforo tä Roma u bon sacon ixta que mach u nuc'ton. U[ %lAjnic utz u c'ajalin Dios t'oc aj Onesíforo, y t'oc upete machcatac ya'an tan yotot, uc'a mäx u täclon t'oc cua' chichca c'änä cäc'a y mach ajni niump'e bac'ät tu pixan u chänen bajca anon preso. Z #lA wi chich cache' u waläctonob upete ni cä lotla que ya'an tama ni cab tä Asia, ni cha'tujobda täcä, aj Figelo y aj Hermógenes. C'änä ajnic ta' c'ajalin a chen ca' chich a ubi cälbenet u t'an Dios, y che' chich c'änä a ye'e' täcä. C'änä a chen segui a c'alin tz'onän y a yajna'tan Dios y a lotob uc'a tubalet chich aj Cristo Jesús. rW _l Jin uc'a ya'anonda tä tz'ibajtescan. Mach uquisnäjon uc'a cuwi chich caxca une cä tz'ombi u t'an. No'on cäq'ui cäba tu c'äb Dios y cuwi chich cache' an u poder tuba u cänäntanon ixta que c'otic u q'uini sujlec aj Jesucristo. V 1l Dios u yacon tuba cäle' ni t'an jiniba. U täscon tuba u yajc'äncan y tuba cä ye'benob täcä aj gentilob cache' u ch'e' u japän ubajob. RU l Bada achäninti chich lo que ti tu c'ajalin Dios, uc'a juli pancab Cajjäpomla aj Jesucristo. Une chich u pa'sonla tu poder chämo, y u yäc'bonla cuwina'tanla cache' u xe u ch'e' c'alin cuxleconla, cache' u xe u ch'e' paq'uin cuxleconla, uc'a cä tz'onänla chich upete lo que u chi por no'onla, ca' chich u yäle' u t'an Dios. #T Al Dios chich u japonla, u yäc'bonla cä chenla tu toja. Mach u ch'ä cä japän cäbala t'oc lo que acä chenla utz. Une chich mach to an u pancab ti tu c'ajalin cache' u xe u japänonla. Uneba tä' utz u c'ajalin t'oc no'onla, jin uc'a u täsqui aj Cristo Jesús tuba u japänonla. S  lJin uc'a mach a quisna'tan a wäle' u t'an Cajnojala. Mach quisnäjaquet täcä uc'a ya'anon preso uc'a cä tz'aycun aj Cristo. C'änä chich a c'älen ni tz'ibajtesia cä'bintela uc'a cä tz'aycunla u t'an Dios. Dios chich une ni u yäc'benet a c'älen. cR AlUc'a Dios u yäc'bonla ni Ch'u'ul Pixan tuba ajnic cä poderla, tuba cä yajna'tanla Dios y upete machca chichca, y tuba ajnic cä c'ajalinla, jini totoj c'ajalinba. Mach u yäc'bonla tuba cä bäc'tanla cua' chichca. Q lJin uc'a cä c'ajti'benet que ch'o'olaquet t'oc jini patan que Dios u yäc'bet a chen jinq'uin cäq'ui cä c'äb tan a pamba. GP  lU te täj c'ajalin täcä cache' ayanet chich t'oc lo que a totoj tz'oni. Ca' chich u tz'onijob najtäcä a noxi'na' ix Loida y a na' ix Eunice, cuwi chich que che' chich a tz'onän täcä. ~O wlJinq'uin cä c'ajti'in cache' ane uc'net uc'a pason ya'i bajca anet, tä' coba cä chänenet, uc'a ch'a'alac cäjin. 7N ilCä c'ajti'in chich Dios, ca' chich u c'ajti'inob ajni cä noxi'papobba, sin que ajnic niump'e cua' tan cä c'ajalin u yäle' que mach tu toja mu' cä chen. Jinq'uin cä chen cä c'änti'ya ac'äb y tä q'uin cä paq'uin c'ajti'inet chich tan cä c'änti'ya y cälben Dios uc'adios u chi por ane. vM glCä tz'ibbenet ni junda, ane Timoteo. Cä yajna'tanet como si fuera cajlo'et. Ajnic utz u c'ajalin cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo t'oc ane. Co que u ch'ämbenetob yajin y u yäc'benetob ajniquet utz. Dando testimonio de Cristo SL #lNo'on aj Pablojon, u yajc'äncanon aj Jesucristo. Dios u yoli xicon de u yajc'äncan aj Jesucristo. Dios u worin äli cache' u xe u yäc'benonla paq'uin cuxleconla uc'a tubalonla chich aj Cristo Jesús. [K/XAjnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc apetela. Che' chich ajnic.:JmXNo'on chich aj Pablojon cä tz'ibi t'oc cä c'äb u xupiba ni junda. Ca' jini a xe a wiranla camba ni jun que acä täscun no'onba, uc'a che' chich acä paq'uin tz'ibän. DIXNi Cajnojala que u yäq'ue' ajnic ch'ijcab u c'ajalin untu, co que une chich u paq'uin äc'benetla ajnic ch'ijcab a c'ajalinla cachichcada ajniquetla. Cajnojala ajnic t'oc apetela. ~HuXMach a wäle'la que mach uxet a ni' bisanla bij t'oc. Äc'ben chich c'ajalin ca' untu a witz'inla. Bendición final (GIXMachca chichca mach u tz'onä u chen ca' u yäle' tama ni junda que acä täscäbenetlaba, iranla caxca une y c'äs tz'eje abala t'oc, tuba u ch'e' quisinle. DFX Anelaba cä lot, mach jaq'uic ajin a chenla tu toja. TE!X Ni jinijob acälben t'ocob que c'änä u c'alin chen u patanob sin bänäcne, y u c'uxe'ob lo que u yäc'ben u patan. Jin chich ni acä'ben u chenob. Cajnojala aj Jesucristo u yäc'bon cäle' ca' jini. 8DiX Cälbetla ca' jini uc'a cubi t'ocob cache' ayanob chich bajca anetla täcä machcatac tä' tz'ubob, que mach yo patan ni tz'ita', u päpä' nume u chänen cua' u chen u lot. CX Uc'a jinq'uin ya'to anon t'oc anela, cälbetla ca' jini: Si machca chichca mach yo patan, mach äc'bintic täcä cua' tä c'uxcan. B X Mach uc'a mach u ch'ä cä'benet a chenon mantenela. Cä chi t'ocob ca' jini uc'a cä ye'benetla cache' a xe a chenla täcä. QAXMach bay cä c'uxbi u pa' waj niuntu sin que mach cä tojben. Cä c'ac'a' chi chich cä patan t'ocob tä q'uin y ac'äb ixta u bo'esan cäjin t'ocob, uc'a mach jaq'uic ajinla a'benonla cua' chichca. &@EXAnela chich a wila que ca' chich cä chen t'ocob, che' chich c'änä a chenla täcä. Jinq'uin ajnon bajca anetla mach päpä' pason t'ocob tä wa'ajtäne. r?]XBada cälbenetla, cä lot, que a tz'eje' abala t'oc machca chichca de a lotla que mach yo u chen patan, que mach u che ca' chich cä ye'bet t'ocob a chenla anelaba. Cajnojala aj Jesucristo u yäc'bon cälbenet t'ocob ca' jini. T>!XCo que Cajnojala u yäc'benetla c'ajalin tuba a wina'tanla cache' Dios u yajna'tanetla y cache' aj Cristo u c'äli upete tz'ibajtesia por no'onla. Ca' jini c'änä a chenla täcä. El deber de trabajar =7XUc'a Cajnojala ya' chich an t'oc no'onla, jin uc'a cuwi chich t'ocob que mu' a chenla y a xe a chen segui a chenla lo que cälbet t'ocob a chenlaba. 8<iXToj chich u t'an Cajnojala y u chen ca' chich u yäle'ba. Une u xe u japänetla t'oc jini u yäc'benetla a chen mach utzba, y mach uxin u yäq'ue' u jobän uba a c'ajalinla. =;sXC'atben Dios täcä u japänon t'ocob mach xic u cherbenon t'ocob cua' ni winicob que mach u che tu tojaba, jini ajmalujlejobba. Ni cä tz'onänlaba, mach u laj tz'onäjob upete. 4: cXBada jiq'uin, cä lot, chen c'änti'yala por no'on t'ocob. C'atben Dios que u t'an Cajnojala ubcac cachichcada y q'ue'nac machca u tz'onän, ca' chich a tz'onila anelaba. +9OXCo que une u ch'a'alesben ujin a pixanla, y u yäc'benet mach bäc'taquet a wäle'la upete ni t'an utzba, y u täclenet a chenla upete u patan Dios tu toja.}8sXUne chich Cajnojala aj Jesucristo y cä Papla Dios tä' u ch'ämbenonla yajinla y u paq'uin äc'benonla ch'a'alac cäjinla, y u yäc'benonla cä totoj pitänla ni matän utz que acä xe tä äc'bintelaba, uc'a utz u c'ajalin une t'oc no'onla. U7#XBada jiq'uin, cä lot, äc'ä ta' c'ajalinla upete lo que a cänila, jini cä ye'betla jinq'uin ajnon bajca anetla y jini cä tz'ibbetla täcä tuyac'o junba. Mach xiquet a najyesanla niump'e cua'. 6XJinq'uin cälbetla ni t'an utzba a sapila chich, uc'a Dios chich u yaquetla tuba äc'bintiquetla u pitzilan Cajnojala aj Jesucristo. 85iX Anela cä lot, Cajnojala u yajna'tanetla. C'änä cä paq'uin älben t'ocob Dios que uc'adios u chi uc'a u yaquetla chäcäl najtäcä tuba u japänetla. A tz'onänla chich ni u tojaba y ni Ch'u'ul Pixan u tz'eje'etla t'oc ni mach utzba uc'a ajniquetla sec' tuba Dios. Ca' jini u japänetla Dios. 34_X Uc'a upete machcatac mach u tz'oni ni u tojaba, ni machcatac tä' u yoli u chen ni mach utzba, u xe tä äc'binte u toje' lo que u chijobba. Escogidos para ser salvados `39X Jin uc'a Dios u yäc'bi aj Satanás u täscun ni winic jini, tuba u sucpecänob más. (2IX U xe u sucpecänob t'oc q'uen cua' chichca u chen mach utzba jini machcatac u xe chich tä sätibaba, uc'a mach u yolijob ni u tojaba tuba u japän ubajobba. q1[X Jini winic jini, ni mero ajcherajtanäba, u xe tä te uc'a aj Satanás chich u täscun une. Q'uen u poder une tuba u chen milagro y q'uen cua' chichca jop'ojti' tä chäninte tuba u sucpecän machca chichca u tz'onän u jop'ojti'. 09XCuanta pa'sinti une, u xe tä chäninte ni mero ajcherajtanä. Cajnojala u xe u tzämsen une t'oc u säp'ic', y tu te t'oc u pitzilan u xe u tzupsen. N/XMu' chich u mucul ute q'uen cua' chichca mach utz, pero ya' chich an untu que mach u tan äcta utic q'uen cua' chichca mach utzba. Uneba u xe chich u chen ca' jini ixta que mach pa'sintic pancab. ,.QXBada a wila chich cua' ayan que u mäcben u biji jini mero ajcherajtanä tuba mach to u ye'e uba. Mach to uxin tä chäninte bada, ixta que mach c'otic u q'uini. `-9X¿Mach quira ni' c'aja ac'ala cache' cälbetla jinq'uin ajnon ya'i bajca anetla? n,UXNi winic jiniba, ni mero ajcherajtanäba, u xe u jule' uba tuyac'o Dios, y tuyac'o upete jini u c'änti'canba. U xe u t'äbsen uba ixta que c'otic tä chumtä tama ni noj ch'u'ul otot ta Dios, u yäle' cache' une chich ni Dios. |+qXMach a wäctan abala tä sucpequintela ni tz'ita'. Cajnojalaba mach to ta. Najtäcä u xe tä ajtä q'uen ni u xe u jule' ubajob tuyac'o Diosba, y u xe tä chäncan täcä ni mero ajcherajtanä, jini que Dios u xe u jule' bajca an sätibaba. n*UXCälbenetla, mach a wäctan abala u jobän a c'ajalinla machca chichca que u yäle' cache' ac'oti u q'uini tic Cajnojala. Mach a tz'ombenla machca u yäle' ca' jini. Y si u yäle'ob que che' acäli no'on o che' acä tz'ibi no'on, mach a tz'ombenla täcä, uc'a mach che' cäli y mach che' cä tz'ibi. Mach a tz'ombenla täcä machcatac u päpä' äle'ob que u Ch'u'ul Pixan Dios u yäc'bijob u yäle' cache' ac'oti chich u q'uini tuba tic Cajnojala, uc'a mach toj. Mach a bäc'tanla. >) wXBada cä lot, cä xe cälbenet tz'ita' cache' u xe tä ajtä jini q'uin jinq'uin u xe tä te Cajnojala aj Jesucristo, y cache'da cä xe tä mul ch'ämcanla tuba ajniconla t'oc une. %( EX Uc'a si a chenla tu toja, u xe chich tä ch'u'ul c'ajti'can Cajnojala aj Jesucristo uc'a lo que a chenla. Anela täcä aj Jesucristo u xe u yäle' cache' utz chich a chenla, y u xe tä ajtä a noj ch'a'aljinla, uc'a utz u c'ajalin cä Diosla y Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela.' X Jinq'uin cä chen c'änti'ya t'ocob por anela, cä paq'uin c'atben t'ocob Dios que ajniquetla tu toja tu jut uneba, uc'a une chich u yaquetla tuba ajniquetla ca' jini. Jinq'uin a wo a chenla tu toja, cä c'atben Dios u täclenetla a chenla, ca' chich yo uneba. Cä c'atben Dios täcä u täclenet t'oc u poder a laj chenla tu toja cua' chichca jini uc'a ni a tz'onänlaba. & 'X Jinq'uin u xe tä te Cajnojala, u xe tä chäninte u pitzilan machcatac tuba chichba, jinchichba pitzilan que u yäq'ue' uneba. Upete machcatac u tz'omben u xe u ch'u'ul c'ajti'inob täcä. Che' chich täcä anela, uc'a a tz'onila chich ni u t'an Dios que cälbetlaba. Y% -X Ni jinijob u xe tä äc'binte u paq'uin toje' u tanäjob y mach uni' xin u chänen Dios. Mach uxin tä ni' osintejob bajca an Cajnojala. Mach uxin u chänenob u pitzilan Dios y cua' u xe u chen t'oc u poder. 2$ _XTama noj wele c'ac' u xe tä te tuba u yäc'ben u toje' u tanäjob machcatac mach u tz'ombi Dios, ni machcatac mach u tz'oni ni t'an utzba tuba Cajnojala aj Jesucristo. # XPero anela que mu' a tz'ibajtescanla, mach uni' xin tä ajtä tz'ibajtesia ta'ala, ni täc'a t'ocob täcä, jinq'uin cä xe cä chänenla cache' u te Cajnojala aj Jesús tä cielo. Cä xe cä chänenla cache' ayan chich u poder uc'a u xe tä te t'oc ni ángelojob. " XTu toja chich u xe u chen Dios täcä jinq'uin u xe u yäc'ben u toje' t'oc tz'ibajtesia machcatac u tz'ibajtesanetla. e! EXCa' jini u ye'e' cache' tu toja u chen Dios. Cheque chich cache' u xe u yosenetla Dios bajca u chen manda uneba, uc'a a c'älenla chich tz'ibajtescanla uc'a ni a tz'onänlaba, y mach a wäctila a tz'onänla u t'an Dios.   }XNo'on chich t'ocob acä tz'aycunetla t'oc ch'a'aljin bajca chichca u woylan ubajob ni u tz'onänob Diosba. Cä tz'aycun t'ocob cache' a c'älenla upete tz'ibajtesia, y upete lo que a cherbintela. Mach u jac' ajinla. A tz'onänla chich u t'an Dios.  XC'änä cä paq'uin älben Dios que uc'adios u chi por anela, cä lot. Utz chich cälben t'ocob Dios ca' jini, uc'a cuwi chich que jini a tz'onänlaba más u q'ue'nan tan a c'ajalinla, y más mu' a c'ac'a' maläc yajna'tan abala täcä apetela. + QXAjnic utz u c'ajalin cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela. Co que u yäc'benetla ajniquetla utz. Dios juzgará a los pecadores cuando Cristo venga d EXCä täscäbenetla ni junda anela machcatac a woylan abala ya'i tä Tesalónica, uc'a tubaletla cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo. No'on aj Pablojon, t'oc aj Silvano y aj Timoteo cä täscäbenetla u c'aba' Dios. #C'alin chenla tu toja uc'a ca' jini u ch'e' a wina'tanla cache' utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc no'onla, ni Cajjäpomlaba, y cänäla utz lo que u chi por no'onla. C'änä ch'u'ul c'ajti'cac bada y c'änä paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac. Che' chich utic.+Anela jiq'uin cä yajben hermanos, uc'a a worin wina'tanla jinda, iran abala que mach me'ixto u sucpecänetla ajmalujlejob y mach me'ixto a tz'onänla ni jop'ojti' que u ye'e'obba. Uc'a si a wäctan abala tä sucpequinte ca' jini mach uni' xet a tz'onänla tu toja. U yäle' ca' chich jini täcä aj Pablo tama upete ni jun que u tz'ibi. Tama ni jun jini ya'an t'an que mach u se'en och tu c'ajalin untu, y machcatac que mach u cänijob cua' jini y machcatac que chap'e u c'ajalinob u yäne' ni t'an jini taj Pabloba. Che' chich u chenob täcä t'oc upete ni jun que u yäq'ui tä tz'ibinte Dios. Uc'a u chenob ca' jini, unejob chich u xe tä nonoj sätojob. r]Tic ta' c'ajalinla cache' Cajnojala sis u c'ajalin t'oc no'onla u pitän cä japän cäbala. Dios u yäc'bi c'ajalin cä yajben hermanola aj Pablo tuba u yälbenetla ca' jini täcä tama ni jun que u tz'ibi tuba u täscäbenetlaba. 'Cä yajben hermanos, uc'a mu'to a pitänla utic ump'e tzijib cielo y ump'e tzijib cab, jin uc'a c'änä a ch'o'olesan abala, uc'a tu jule aj Cristo u pojlenetla que ch'ijcab a c'ajalinla, y sin niump'e a tanäla y sin que ajnic niump'e cua' tuba subcaquetla t'oc.  Pero Dios u yäli que u xe u chen ump'e tzijib cielo y ump'e tzijib cab bajca upetejob u chenob tu toja. Jinda ni cä pitänlaba. q[ C'änä a c'alin pitänla y c'änä a wolinla täcä seb c'otic u q'uini julic Dios. Tu jule uneba u xe u ch'e' c'ac' ni cielo y u xe tä laj xupo, y ni q'uin, ni uj y ajlucerojob u xe tä laj ch'ocäyan t'oc u noj ticwäle c'ac'.  Uc'a upete ni jini u xe tä säto, ¿mach quira c'änä ch'u'ul ajniquetla tuba a chenla tu toja y a chenla ca' chich yo Dios? |q Ca' chich u c'ote untu ajxuch' ac'äb jinq'uin niuntu mach yuwi, che' chich täcä u xe tä c'ote u q'uini tuba tic Cajnojala. Tu c'ote u q'uini uneba u xe tä ubcan noj bänäcne y ni cielo u xe tä laj pa'sinte. Ni q'uin, ni uj y ajlucerojob u xe tä ch'ocäyan t'oc u noj ticwäle c'ac'. U pancab täcä y upete lo que ayan tuyac'o u xe tä nonoj xupo tä pule. ) Cajnojala mach u jäläcna tuba u chen lo que u yäli, aunque winicob u tulaj äle'ob que mach to uxin u chen lo que u yäli. Uneba mäx sis u c'ajalin t'oc no'onla uc'a mach yo que sätic niuntu. Une yo que upetejob u q'uexe' u c'ajalin uc'a mach u ni' chenob u tanä. -SAnela cä yajben hermanos, mach a najyesanla ni jinda, que tuba Dios ump'e q'uin es ca' a wälä mil año, y mil añoba tuba une es ca' a wälä ump'e q'uin. /Pero u yäli Dios täcä que ni cielo y u pancab que ayan badaba u xe tä colan ixta que c'otic u q'uini u täscun c'ac' Dios y u laj pule'ob. Jinq'uin u c'ote ni q'uin jini machcatac que mach u tz'ombe Dios u xe tä äc'binte u toje' u tanäjob y u xe tä nonoj sätojob. Mach yo u c'ajti'inob täcä cache' chämijob machcatac ajnijob pancab oni jinq'uin ajni ni but'o y laj bixi upete yaba ja'. "=Unejobba mach yo u c'ajti'inob cache' oni Dios u chi ni cielo y u pancab t'oc ump'e t'an. Bajca ajni ja' tutz'i ni cab, y colobi ja' u junxoyma ni cab. U xe u yäle'ob ca'da: “¿Cua' uc'a mach to jul aj Cristo ca' chich u yäliba? Uc'a dende jinq'uin chämi cä najtäcäl noxi'papla upete cua' chichca ya' chich paq'uin ayan ca' chich ajni jinq'uin uti upete cua'tac ayan pancab”. Ca' jini u xe u yäle'ob. Más c'änä a wina'tanla cache' u xe tä tejob ajtze'nejob tu xupiba q'uinob. U xe u bon chenob lo que u c'upän u chenobba.  {Co que a c'ajti'inla lo que u worin älijob oni ch'u'ul ajt'anob ta Dios, y co que a c'ajti'inla täcä jini u yäq'ui tä ute Cajnojala aj Jesucristo Cajjäpomlaba, jini lo que no'on t'ocob cälbetlaba. No'on t'ocob chich u yajc'äncanon t'ocob.   Anela cä yajben hermanos, jinda u chap'elib ni jun cä tz'ibi tuba cä täscäbenetlaba. Tama u chap'elma ni jun acä tz'ibiba, cä'benet a c'ajti'inla lo que a wina'tanla. Ca' jini cä ch'o'olesanetla. Mach xäc'ä an a c'ajalinla t'oc ni mach tojba. _ 7Bada u chi pasajob ca' chich ni t'an atotoj uti tä älcanba, jini u yäle' ca'daba: “Sutwäni tä cha'num ni wichu' u lec'än u xej, y ni chitam que pojquiba sutwäni tä cha'num u cucän uba tama pusu”.g GUc'a utzica si fuera mach bay yuwina'tanob ni bij ta Dios, uc'a si yuwijob chich ni bij jini, y ji'pat sutwänicob u tz'eje' ubajob t'oc u ch'u'ul t'an Dios que äc'bintijobba, más u xe tä äc'binte u toje' u tanäjob. 'GUc'a si yuwijob caxca une Cajnojala aj Jesucristo, y ca' jini u yäcti u chenob ni tanä ca' chich u chenob machcatac pancab que mach u tz'onäjobba, pero si u täq'ue' u chenob u tanä tä cha'num y mach ajnic cache'da u ch'e' u yäctanba, más u xe u c'ac'a' chen u tanä que antes. pYU yälbenob cache' u ch'e' cä chenla upete lo que co cä chenlaba, pero unejob chich mach'an cache'da u ch'e' u yäctan ni xiläw tanä que nämä u chenobba. Uc'a lo que mach u ch'ä u yäctan u chen untu es ca' a wälä u yum. PU c'ac'a' chenob päpä' pitzil tz'aji. Ca' jini u sucpecän machcatac que u totaj tz'eji ubajob t'oc jini bij que mach utzba. U yälbenob que u ch'e' chich u chenob lo que u c'upän u cuerpo untu. ykJini päpä' ajye't'anob ca' a wälä ump'e ch'en sin ja' y ca' a wälä bucla que u bisan noj ic'ba, uc'a mach u cänäntajob niump'e cua' utz tuba u yäq'ue'. U xe tä paq'uin ajtäjob tan noj it'obni bajca u xe u toje' u tanäjob. nUPero q'uejpinti uc'a u tanä jinq'uin u chi t'an ni burro que u chumtanba. Mach u che t'an untu burro, pero Dios u yäc'bi u chen t'an ca' winic, y ca' jini ni ajt'an aj Balaam äc'binti u yäctan u chen lo que u yoli u chenba. c?U yäctijob ni bij ta Diosba y u numejob tä pamajtäne. U ch'ämbijob u biji jini ajt'an oni u c'aba' aj Balaam, u yajlo' aj Beor. Aj Balaam mäx u yoli u chen gana taq'uin t'oc patan mach utzba, y che' chich u chi. taUnejob mach u ch'ä u taj chänenob untu ixic sin que mach u c'upänob. Tä' yojob u paq'uin chen u tanä. U sucpecänob machcatac que mach u mäx tz'onäjobba. U nämtesi ubajob u c'upän cua' chichca jini. Sätä an u pixanob. 3 U xe tä tz'ibajtescanob ca' chich u tz'ibajtesi otrosjob. Unejob u yäle'ob que es ump'e noj ch'a'aljin u chenob cua' chichca mach utz upete q'uin. Unejob ca' a wälä cua' chichca xilaw y mäx u yäq'ue'ob quisinle. Jinq'uin u c'uxnanob nämte' t'oc anela u sucpecänetla. 9 Pero jini päpä' ajye't'anob u c'otejob t'oc ca' te'el animajob que mach'an u c'ajalin, jini u päncäban namás tuba q'uechcac y tzämsinticba. Ni winicob jini u tze'tanob lo que mach yuwijob, y ca' chich u nonoj chämo ni animajob, unejob chich u xe tä nonoj sätojob. 6e Ixta ángelojob mach u q'uejpajob tu jut Dios machca chichca que an u poder y mach u chejob tu tojaba. Y ni ángelojobba más q'uen u muc' y más q'uen u poder que unejob. G~ Pero más u xe u yäc'ben u castigojob jini machcatac u bon c'upän u chen cua' chichca mach utz t'oc u cuerpoba, y jini machcatac que mach yo utic mandajobba. Unejob mach u bäc'tajob cua'. U yäle'ob que unejob yuwijob más que niuntu y mach bäc'tajob u cäräx älbenob machca chichca que u chen mandajobba. S~~}}X|{{0zNyyxxewwvhutt sVrrponnn?mllckbjii>htgg4fedctbb:aS`__P^^]\[ZZVYYDXX6WVViVUvTT^SSkRRRQPPAOO NMLJKJJIIIHGFFEE[DD&CdBAAB@??)>>2=Q<Aj Pedro y los demás apóstoljob u p'alijob ca'da: ―Más c'änä cä tz'omben t'ocob Dios que winicob. [Q/―¿Mach quira cälbet t'ocob mach a ni' c'ajti'benla gente ni tz'ita' u t'an aj Jesús? Bada a laj ye'bila upete aj Jerusalénob. A wola a wäle'la cache' no'on t'ocob cä tzämsi t'ocob ni winic jini. |PqU täsijob u yäq'uijob tu pänte' ajt'äbälajob jini a'äc'c'ajalinobba. De ya'i u no' ajnoja pale u c'atbijob: 1O[De ya'i bixi ajnoja t'oc ajc'äncanob tuba u ch'e'ob y u täsenob bajca anob. Mach u cherbijob cua', uc'a bäc'tajob t'oc caj, mach xic tä julcanob t'oc ji'tun. N-C'oti untu bajca anob u yäle': ―Ubixtola, ni winicob a wäq'uila tä mäjcanba ya'anob tan noj ch'u'ul otot u ye'benob caj u t'an Dios. VM%Jinq'uin u yubijob ni t'anda ni no' ajnoja ta pale, y u noja ajcänänya tuba noj ch'u'ul otot, y che' chich täcä ajt'äbälajob ta pale, u yälijob ca'da: ―Cache' to ti da u xe tä colan jinda. ELU yälijob ca'da: ―Mäcä chich u ti' ni cárcel bajca mäjquijobba y ni ajcänänyajob ya' chich anob tu ti' täcä. Pero jinq'uin cä jäbi t'ocob, mach cä pojli t'ocob niuntu tama. sK_C'otijob ni ajc'äncanob bajca mäcä, pero mach u pojlijob. De ya'i sujnijob u yäle' cache' mach'anob. 7JgU yubijob ca' jini, tu junch'äcnan ochijob tan noj ch'u'ul otot u ye'e' u t'an Dios. C'oti no' ajnoja pale y machcatac ya'an t'oc une, y u woyijob täcä ajt'äbälajob jini a'äc'c'ajalinob tuba aj judíosobba, che' chich täcä noxibilbajob. U täsquijob tä ch'ämcan ni machca mäjquijobba. I―Correla tama noj ch'u'ul otot, y älben upetejob machcatac ayan ya'i jini t'an que u yäle' cache' u ch'e' paq'uin cuxlecob. uHcJimba ac'äb untu ángelo tuba Ajnoja Dios u jäbbi u ti' bajca mäcäjob, u pa'sijob y u yälbijob ca'da: TG!U q'uechijob ni apóstoljob, u yäq'uijob tä mäjcan tan cárcel ta caj. 2F]De ya'i cäräx'ijob u no' ajnoja pale y upete machca ya'anob t'oc, ni jinijobba aj saduceojob. Cäräx'ijob uc'a mach yojob u chänen cua' u chen ni apóstoljob. QEC'otijob täcä tä Jerusalén q'uen ajnätz'älajob tä yänäl caj u c'osenob machcatac c'ojojtac y machcatac mu' u tz'ibajtesanob tzuc pixan. Upetejob u pojli ubajob. Pedro y Juan son perseguidos JD Jin uc'a u yäq'ue'ob c'ol winic tan bij, u yäq'ue'ob t'oc u tz'en u yäq'ue'ob t'oc u ch'a'lib, bay toca tu nume aj Pedro u tulaj q'ueche'ob u bo'oy ni ajc'ojpan y ca' jini u pojlen ubajob. `C9Q'ue'nijob machcatac u tz'onän Cajnojala. C'ac'a' q'ue'nijob wincäre, che' ixictac. \B1 Otrojob mach totoj yo ochicob t'oc. Cajba u yäle' cache' mäx utz cua' u chenob. gAG Ni apóstoljob u chi q'uen cua' chichca t'oc poder y q'uen cua' chichca tä chäninte tan caj. Upetejob tomp'e u c'ajalinob u woylan ubajob tu pan jini noj ch'u'ul otot jini, bajca u yälbinte cache' taj Salomónba. @  Upete machcatac a'uti u woylan ubajob y upete machcatac u yubijob cua' u chi pasa, laj bäc'tijob. Muchos milagros y señales 5?c Seb tenyäli jini ixic tu yoc aj Pedro, y chämi. Ni ch'octäc ajlo' ochijob u chänen cache' san chich achämi täcä. De ya'i u bisijob u muque' tu ch'ejpa jit'oc. f>E Aj Pedro u yälbi cha'num: ―¿Cua' uc'a a tusila ca' jini a cha'tumala a wälila a sucpecän u Ch'u'ul Pixan Ajnoja Dios? Ubin u xämba ya' u te ti' otot machcatac ajni u muque' a wit'oc, u xe u bisanetob täcä. {=oAj Pedro u c'atbi täcä ca'da: ―Älbenon, ¿ca' chichda quira a choni ni cab? Une u yäli: ―Ca' chich jini. l<QU chi ca' tuba uxp'e hora, de ya'i ochi jit'oc aj Ananías. Uneba mach yuwi cua' u chi pasa. R;Ch'oyijob ni ch'octäc ajlo', u ch'ijob ni ajchäme u bisijob u muque'. :Jinq'uin u yubi ni t'anda aj Ananías, tenyäli tä cab, y chämi. Yäli noj bac'ät tuyac'o upete machcatac u yubi. 9 ¿Mach quira ta'a chich ajni najtäcä? Jinq'uin a choni, ¿mach quira ta' c'äb ajni u taq'uini tuba a chen t'oc lo que a woli a chen? ¿Cua' uc'a jiq'uin ati ta' c'ajalin a chen ca' jini? Mach winicob a wälbi ni jop'ojti', Dios a cherbi jini jop'ojti'. &8EAj Pedro u yälbi ca'da: ―¿Cua' uc'a aj Satanás u yäc'bet ta' pixan a cherben jop'ojti' ni Ch'u'ul Pixan, y mach a wäq'ui tz'äcä u taq'uini ni cab? 7Nämte' t'oc jit'oc u jeq'ui tz'ita' u taq'uini jini cab. Jin uc'a mach tz'äcä u bisijob tuba u yäc'ben tu c'äb ni apóstoljob. `6 ;Untu winic u c'aba' aj Ananías t'oc jit'oc u c'aba' ix Safira u chonijob ump'e u cab. v5e%Uneba u cänänti ump'e u cab. U choni, y u täsi jini taq'uin tuba u yäc'ben tu c'äb ni apóstoljob.U4#$Untu aj levita, u c'aba' aj José, tä Chipre u cab. Ni apóstoljobba u q'uexbijob u c'aba' u yäc'bijob u c'aba' aj Bernabé. Ni c'aba'daba u yäle' tä yocot'an ca'da: untu winic ajch'a'alesiajin une. b3=#Jini taq'uin u yäc'ben tu c'äb apóstoljob tuba u pucbenob machcatac c'änä uc'ajob. L2"Niuntu de unejob mach c'änä uc'ajob niump'e cua', uc'a upetejob machcatac u cänäntan u cab, machcatac u cänäntan yotot, u chone', y ca' chich u chone'ob, che' chich u c'osenob u taq'uini. }1s!T'oc noj poder ni apóstoljob u tz'aycunob cache' cuxpi Cajnojala aj Jesús, y Dios u bon ch'u'ul chenob upetejob. F0 Upetejob machcatac u tz'ombijob u t'an Dios tomp'e u c'ajalinob y tomp'e u pixanob. Niuntu mach u yälä si juntu tuba, cua' chichca que u cänäntan. Upete cua' chichca mul tubajob. A/{Cuanta u chijob c'änti'ya, jini otot bajca u woyli ubajobba u niqui uba. Mäx ayanob t'oc Ch'u'ul Pixan, y mach u bäc'tijob u yäle' u t'an Dios. Todas las cosas eran de todos -.SAneba sätz'ä a c'äb tuba a tz'äcälin c'ol winic, äc'ä tä ute cua' chichca t'oc poder y cua' chichca tä chäninte t'oc u c'aba' a Ch'u'ul Ajlo' aj Jesús. -Bada Cajnoja, iran cache' yo u bäc'tesanon t'ocob. No'on que a wajpatanon t'ocob, äc'benon mach bäc'tacon cäle' t'ocob a t'an. i,KU woyli ubajob tuba u chenob ca' chich a woli ane uticba, y ca' chich worin ajni ta' c'ajalin. V+%’Uc'a toj chich cache' aj Herodes y aj Poncio Pilato nämte' t'oc aj gentilob y aj Israelob u woyli ubajob tama ni noj cajda tuba u jule' uba tuyac'o a Ch'u'ul Ajlo' aj Jesús, jini ane a yaquiba. *-Ajnojajob tuba u pancab u woyli ubajob nämte' t'oc nuc ajt'äbäla tomp'e tuyac'o Ajnoja Dios,
y tuyac'o aj Cristo täcä, ni u täsquiba. *)MAne a wälbi u yäle' aj David a wajpatan oniba ca'da:¿Cua' uc'a cäräx u numejob ni gente, y ni caj u päpä' äle'ob cua' chichca tan u c'ajalin? J( Jinq'uin u yubijob, tomp'e u c'ajalinob u chijob noj c'änti'ya uc'a u yubin Dios, u yälijob ca'da: ―Cajnoja, ane ni Dioset, ane a chi cielo y u pancab, ane a chi nab y upete cua'tac ayan. 7'gCuanta chajquintijob aj Pedro y aj Juan, sujnijob bajca an u lotob y u laj tz'aycäbijob upete cua'tac älbintijob, y cua'tac u yälijob u yajnojajob pale y noxibilba. &3Ni winicda que tz'äcälqui t'oc u poder Diosba, noxi' winic une, u cänäntan más de cuarenta año u edad. Los creyentes piden confianza y valor % Sujli u yälbenob tä cha'num que mach u ni' tz'aycunob aj Jesús, uc'a u yolijob u bäc'tesanob. De ya'i u chajijob bixic. Mach u pojlijob cua' u cherbenob uc'a bäc'tajob t'oc caj, uc'a upetejob täcä u ch'u'ul c'ajti'inob Dios uc'a ni u chijobba. X$)Mach u ch'ä cäctan cäle' t'ocob cua'tac cä chäni, y cua'tac cubi t'ocob. z#mAj Pedro y aj Juan u p'alijob: ―Äläla anelaba, ¿caxca une yo Dios cä tz'omben t'ocob, anela quira o Dios? "U joq'uijob tuba u yälbenob que mach u ni' äle'ob, y mach u ni' ye'e'ob ni tz'ita' u t'an Dios tu c'aba' aj Jesús. j!MCola cä bäc'tesanla uc'a mach u ni' tz'aycunob aj Jesús, uc'a mach u ni' wina'tanob otrojob. < qU yäle'ob ca'da: ―¿Cache' cä xe cä cherbenla ni winicob jini? Uc'a upete aj Jerusalénob u yubijob cua' u chijob t'oc poder, y jinda mach u ch'ä cäle'la cache' mach toj. Z-De ya'i u yälbijob pasic bajca woyojob, colobijob u maläc ch'e' u c'ajalinob. wgU chänijob täcä ni winic tz'äcälquiba cache' ya' wa'cajob t'oc, jin uc'a mach u pojlijob cua' u yäle'. ,Q Jinq'uin u chänijob cache' mach bäc'tajob aj Pedro y aj Juan, yuwijob täcä cache' mach ajnijob u laj cäne' u t'an Dios ni tz'ibiba, y mach tä' yuwijob cua' chichca, tajch'icwäni u jutob u chänen. Ti tu c'ajalinob täcä cache' jini winicob jini nämte' ajnijob t'oc aj Jesús.   Mach'an niuntu otro u ch'e' u japänonla, uc'a mach'an niump'e otro c'aba' tu yaba cielo cä'bintela tuba cä japän cäbala. ' Aj Jesús une ni ji'tun que anela ca' ajcheraj ototetla a choquilaba, y bada ca' a wälä ch'ämqui tuba äc'cac de mero u ch'ixma yoc otot.   wina'tanla apetela jiq'uin, y co que u wina'tan täcä upete aj Israel, cache' t'oc u poder u c'aba' aj Jesucristo aj Nazaret, jini a tzämsila tä cruzba, jini Dios u cuxpesi tan ajchämejobba, jin uc'a an jinda winic que mu' a chänenlaba t'oc u yutzi. ~u si jin uc'a a joc'on t'ocob, uc'a cä chi t'ocob utz t'oc untu c'ol winic, y si a wo a ubinla cache'da u pojli uba, yAj Pedro, mäx ayan t'oc Ch'u'ul Pixan, u yälbijob: ―Anela ajnoja tuba caj, anela noxibilba tuba aj Israelob, !;U yäq'uijob tänxin unejob aj Pedro y aj Juan, u c'atbijob ca'da: ―¿Caxca t'oc u poder a tz'äcälila jini ajc'ol'oc? ¿Caxca u yäc'bet a chenla? U woyli ubajob nämte' t'oc unejob täcä aj Anás u no' ajnoja pale, y aj Caifás, y aj Juan, y aj Alejandro y upete ni palejob. ~uPäscab u woyli ubajob tä Jerusalén ajnojajob tuba aj judíosob, y noxibilbajob, y machcatac yuwijob ni ley. a;Q'uen machcatac u yubijob ni t'an jini u tz'onijob, c'oti ca' tuba cinco mil wincäre. KU q'uechijob, u mäquijob preso ta päscab to, uc'a a'ochiq'uin. r]Cäräx'ijob uc'a xi tä älbinte caj cache' cuxpi aj Jesús, y che' chich u xe tä cuxpan ajchämejob. * OAj Pedro y aj Juan mu'to u t'an t'oc caj, c'oti palejob taj judíosob bajca anob, c'oti u noja ajcänänya tuba noj ch'u'ul otot, c'otijob täcä aj saduceojob. 7gDios u täsqui u Yajlo' najtäcä bajca anetla anelaba tuba u ch'u'ul chenetla, tuba u yäc'benetla a q'uexe' a bijila y tuba u tz'eje'etla t'oc ni a chenla mach utzba.}Upete ni u yäc'bi Dios u yäle' u yajt'anob cache' u xe u yäq'ue'ba, ta'ala une. Dios u tusi t'oc cä noxi'papla cua' u xe u cherbenetla jinq'uin u yälbi aj Abraham ca'da: “U xe tä ch'u'ul chercan upetejob pancab, uc'a untu a natil ch'oc”. ’Ajt'an ta Dios u c'aba' aj Samuelba y upete ni ajt'anob ji'pät tijobba u yäli cua' u xe tä ajtä jimba q'uinobda. z mMachca chichca une que mach u tz'ombe jini u yajt'an Dios, u xe tä tzämsinte, mach u colesca t'oc u lotob”. O Aj Moisés u yälbi cä noxi'paplajob oni ca'da: “A Wajnojala Dios u xe u yäc'benetla untu u yajt'an, untu de a lotla, ca' chich u yäc'on. Anela a xe a ubinla upete cua'tac u xe u yälbenetla. * MAj Jesucristo c'änä ajnic tä cielo ixta que c'otic q'uin tuscac upete tu toja, ca' chich Dios u yäc'bi u yäle'ob upete u ch'u'ul ajt'anob, desde onijobba. [ /Une u xe u täscun tä cha'num aj Jesucristo, jini a ubila cache' u xe tä teba. " =Q'uexe a c'ajalinla jiq'uin, q'uexe a bijila, uc'a pa'säbintiquetla a tanäla y ca' jini ajnic ch'a'aljin ta' pixanla, jini u yäq'ue' Cajnojala Dios. /Dios u yäq'ui tä ute ca' chich u yälbi u worin äle'ob u yajt'anob oni, cache' aj Cristo, ni yaquinti tuba ajmandaba, u xe tä tz'ibajtescan. ’Y bada cä lot, no'on cuwi cache' uc'a mach'an a c'ajalinla a chila ca' jini. Jin uc'a che' chich u chijob täcä a wajnojala. lQNi winicda mu' a chänenla y a wila machca une, tz'äcälqui t'oc u c'aba' aj Jesús, uc'a u tz'ombi ca' chich aj Jesús u yäc'benonla cä tz'ombenla. Jin uc'a jini winic u c'alin pojli uba ca' chich mu' a chänenla apetela. A tzämsila ni machca u yäq'ue' cuxleconla. Ni jiniba Dios u cuxpesi tan ajchämejob. Cäpete cä chäni t'ocob cache' toj. oWAnela mach a sapila jini Ch'u'ul Winic que ayan tu tojaba. A c'atila chajbintiquetla untu ajtzämsa. ta U Dios aj Abraham, jinchichba Dios taj Isaac, taj Jacob y tuba upete cä noxi'paplajobba u yäq'ui tä chäncan u poder u Yajlo', aj Jesús une, jini a wäq'uila tä c'äbäba, jini mach a sapilaba jinq'uin aj Pilato u yoli u chaje'. + U jiri ca' jini aj Pedro, u yälbijob ni gente ca'da: ―Anela lo' Israel, ¿cua' uc'a a bäc'tanla jinda? ¿Cua' uc'a a ch'icjatz'än a jutla täjcac'o t'ocob? ¿A wäle'la quira cache' t'oc cä poder t'ocob, o uc'a utzon t'ocob, cä'bi t'ocob u chen xämba jini winic? H  Jini winic que tz'äcälquiba ya' q'ueche u c'äb t'oc aj Pedro y aj Juan. Upetejob u woyli ubajob bajca anob pan noj ch'u'ul otot, bajca u yälcan cache' taj Salomón. Laj bäc'tijob. zm Yuwijob chich cache' jinchichba winic ni u chumtä u c'atän u matän ti' ni noj ch'u'ul ototba, jini u c'aba' Pitziba. C'ac'a' bäc'tijob, ch'icwäni u jutob u chänenob cua' u chi pasa ni winic. Discurso de Pedro en el Portal de Salomón X) Upetejob u chänijob cache' u chen xämba, y cache' u ch'u'ul c'ajti'in Dios. ~5Uneba wa'wäni tä sip'ajtäne y u chi xämba. Ochi t'oc unejob tan noj ch'u'ul otot. U chen xämba, u chen sip'ajtäne y u ch'u'ul c'ajti'in Dios. R}U q'uechbi tu c'äb tu nojba, u wa'atz'i. Seb laj ajni u muc' yoc. P|Aj Pedro u yäli: ―Mach cä cänänta säsäc taq'uin ni c'änc'än taq'uin ta cä'benet. Jini acä cänäntanba, acä'benet: t'oc u poder u c'aba' aj Jesucristo aj Nazaret, ch'oyen, chen xämba. Q{Uneba ch'icwäni u jut tuyac'o, u pitän cua' u xe tä äc'binte. `z9Aj Pedro y aj Juan u chämbenob u jut, y aj Pedro u yäli ca'da: ―Chänenon t'ocob. yJini winic u chäni cache' ya' u te aj Pedro y aj Juan, y u xe tä ochejob tama noj ch'u'ul otot. U c'atbenob que u yäc'ben u matän. 8xiAjni untu winic ajc'ol'oc que mach u ch'ä u chen xämba, uc'a che' chich u päncäbesi u na'. U lotob u täsen jini winic u yäq'ue'ob upete q'uin tu ti' noj ch'u'ul otot, u c'aba' u ti' jini noj ch'u'ul ototba Pitzi. U täsenob tuba u c'atben u matän jini machcatac u yoche tama noj ch'u'ul ototba. tw cAj Pedro nämte' t'oc aj Juan u bixejob tan noj ch'u'ul otot u horäji u c'änti'can Dios, tu yoche q'uin. v/U ch'u'ul c'ajti'inob Dios. Upetejob ni gente yo u chänenob. Ajnoja u yäq'ue' q'ue'nac upete q'uin machcatac mu' u japän uba.]u3.U paq'uin ajnejob upete q'uin tan noj ch'u'ul otot, y u mul lip'ijtanob waj tu yototob tuba u c'ajti'inob cache' tzämsinti aj Jesús. Tomp'e u c'uxnanob t'oc ch'a'aljin, y mach'an cua' que mach utz tu pixanob. st_-U chone'ob cua' chichca que u cänäntanob, y u cabob. U puclanob t'oc upete machcatac c'änäjtac uc'a. ~su,Upete machcatac u tz'ombi u t'an Dios tomp'e ayan u c'ajalinob y mul tubajob upete cua' chichca que u cänäntanob. r+Ch'icwäni u jut upetejob uc'a u chänenob cache' ni apóstoljob u chenob q'uen cua' chichca t'oc u poder Dios tuba chänintic. Oq*U nonoj sapijob ni c'ajalin u yäq'ui ni apóstoljobba, tomp'e u pixanob u lip'ijtanob waj tuba u c'ajti'inob cache' tzämsinti aj Jesús, y u c'änti'inob Dios. La vida de los primeros cristianos /pW)Machcatac u tz'ombi u t'an Dios jini u yäli aj Pedroba, c'ablesquintijob. Jinchichba q'uin ca' tuba uxp'e mil machcatac ochijob t'oc machcatac u tz'onänobba. o(Q'uen otros t'an täcä u bon älbijob, y u yäc'bijob c'ajalin ca'da: ―Tz'eje abala t'oc ni genteda que mach unum tu tojaba. 8ni'Uc'a ta'ala une jini u yäli Dios u xe u yäq'ue'ba, tuba a ch'ocob, tuba täcä upetejob machcatac an natba, upete machcatac Cajnojala Dios u xe u yacän tuba u japän uba. Om&Aj Pedro u yälbijob: ―Q'uexe a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla, laj c'ablaquetla t'oc u c'aba' aj Jesucristo tuba pa'säbintiquetla a tanäla, y a xe a mätanla ni Ch'u'ul Pixan. >lu%Jinq'uin u yubijob ca'da, ch'ocomi u pixanob y u yälbijob aj Pedro t'oc ni otros ajc'äncanob tuba aj Jesucristoba ca'da: ―Cä lot, ¿cua' c'änä cä chen t'ocob jiq'uin? /kW$’Wina'tanla jiq'uin tu toja apetela, lo' Israel, cache' jinchichba Jesús que a tzämsilaba, Dios u yäc'bi ajnic de Ajnoja y de Cristo, jini cä pitänlaba. jw#Pijnan cä'benet a tzupsäben u poder jini que mach yo u chänenetob.Ca' a wälä a xäc'teq'ue' t'oc a woc”. i"Mach jin aj David ni t'äbi tä cieloba. Uneba u yäli ca'da:Ajnoja Dios u yälbi Cajnoja:“Chumi' täc noj. ,hQ!Dios chich u bisi tä cielo t'oc u poder. Y u ch'i tu c'äb u Pap ni Ch'u'ul Pixan ca' chich älbintiba, jin uc'a u puqui jini a chänila samiba, jini a ubilaba. Yg+ Jinchichba Jesús Dios u cuxpesi, cäpete t'ocob cä chäni t'ocob cache' toj. 8fiAj David worin yuwi ni jini, jin uc'a u yäli cache' aj Cristo u xe tä cuxpan, y u pixan mach uxin tä äctinte tan u yajliba ajchämejob, y u cuerpo mach uxin tä c'u'nan. [e/Uneba ajt'an ta Dios une, y yuwi chich cache' toj cua' u yälbi Dios. Dios u totoj älbi aj David cache' u xe u yäq'ue' untu de u natil ch'oc aj David ochic de ajnoja, ca' chich uneba. Jindaba aj Cristo une. d{’Anela cä lot, a wila chich cache' cä papla aj David chämi, mujqui, y ya'to an u mujquiba bajca anonla bada. cAne a ye'bon jini bij que u bixe bajca paq'uin cuxlec untu.Ane a xe a c'alin ch'a'alesbenon cäjin ajnicon bajca anet. )bKUc'a ane mach uxet a wäctan cä pixan tu yajliba ajchämejob.Ane mach uxet a wäq'ue' tä c'u'nan cä cuerpo täcä, no'on que a Ch'u'ul Winiconba. &aEJin uc'a ch'a'ali cäjin tan cä pixan, y ch'a'a cäjin cä chen t'an.Cä cuerpo täcä u c'alin pitän u q'uini que a xe a tz'osen tan ajchäme. L`Aj Jesús chich une ni u tz'aycun aj David oni jinq'uin u yäli ca'daba:Acä paq'uin chäni Ajnoja cache' ayan t'oc no'on.Uc'a ya'an täc noj, mach'an cua' u jobän cä c'ajalin. _Une chich ni u tz'osi Dios tan ajchämejob, y u pa'säbi u poder chämo tuyac'o uc'a mach u ch'ä colac paq'uin chämen. O^Jinchichba Jesús äc'qui ta' c'äbla ca' chich u yäq'ui Dios utic, uc'a che' chich worin ajni tu c'ajalin. Anelaba a q'uechila, a wäq'uila tu c'äb ajmalujlejob tuba u tzämsenob baja tä cruz. ]3Aj Pedro u yäli tä cha'num ca'da: ―Anela lo' Israel, ubinla ni t'anda: Jini winic aj Jesús aj Nazaretba, Dios chich u ye'betla cache' une u täsqui, uc'a u chi q'uen cua' chichca t'oc u poder, y u chi q'uen cua' chichca que mach bay u chi trebe u chen niuntu winic, y u chi täcä cua' chichca tuba chänintic. Dios chich u yäc'bi u chen ca' jini bajca anetla, ca' chich anela täcä a wila. _\7Jinq'uinba, upete machcatac u c'atben Cajnojala que u japänba, u xe chich u japän. -[SQ'uin u xe tä it'obnan, uj u sujtä ca' a wälä ch'ich'.Jinda u xe u chen pasa antes que c'otic jini q'uin que u xe tä te Cajnojala t'oc u noj poder. mZSCä xe cäq'ue' seña isqui tä cielo, y seña pancab:
ch'ich' y c'ac' y butz' ca' yowox. YJimba q'uin jini täcä cä xe cä pucbenob cä Pixan tuyac'o cajpatanob y tuyac'o quixpatanob;
u xe u yäle'ob u t'an Dios. #X?Cä xe cä chen tu xupiba q'uin, u yäle' Dios ca'da,
cä xe cä pucben cä Pixan tuyac'o upetejob.A ch'ocob wincäre, a ch'ocob ixictac u xe u yäle'ob u t'an Dios.Ch'oc ajlo'ilba ca' a wälä u chänen cua' chichca,
noxibilba u xe u chen naja tan u wäye. SWJinda ni u yäli aj Joel, ajt'an ta Dios oniba, ni u yäli ca'daba: [V/Mach ajchibalon t'ocob ca' a wäle'la ane, uc'a u totaj ch'i a las nueve isapan. 7UgDe ya'i aj Pedro wa'wäni t'oc ni oncejobba, t'oc noj t'an u yäli: ―Anela lo' judíos, y apetela tä Jerusalén, äc'ä a chiquinla, ubinla cua' cä xe cälbenetla. zTm Ajni täcä yebe que u tze'tanob, u yäle'ob ca'da: ―Ac'ac'a' chibälnijob. Lo que Pedro dijo a la gente sS_ Upetejob tajch'icwäni u jutob, jobo u c'ajalinob, u maläc äle'ob ca'da: ―¿Cua' wäreca jinda? vRe Ajtelonla tä Creta y tä Arabia. Cäpetela t'oc t'oc cä t'anla cä laj ubila cache' u chi Dios tan pitzi. Q/ tä Frigia, tä Panfilia, tä Egipto, tä Africa jini nätz'ä t'oc tä Cireneba. Ajtelonla tä Roma, aj judíojonla t'oc täcä ajtzib ochejob. P No'onla ajtelonla tä cabil cab, tä Partia, tä Media, tä Elam, tä Mesopotamia, tä Judea, tä Capadocia, tä Ponto, tä Asia, `O9¿Cache'da jiq'uin acubinla no'onlaba cache' u chenob jini t'an que ch'ijonla t'ocba? wNgTajcolobijob, ch'icwäni u jutob, u yäle'ob: ―¿Mach quira aj galileojob upete ni jinda que mu' u t'anob? @MyJinq'uin u yubijob tajbänäcna, u laj woyi ubajob ni noj q'uenel gente, y c'äsbäc'tijob, u yäle'ob cua' ti jini u chen pasa, uc'a u yubijob cache' cada juntu t'oc t'oc u t'anob. LJimba q'uin jini ajnijob tä Jerusalén aj judíosob jini que mach u yäctajob u c'ajti'inob Diosba, ajtejob tä cabil cab. .KUDe ya'i Ch'u'ul Pixan ochi tuyac'ojob tuba u chen lo que yo u chen t'oc unejob. U täq'uijob u chen tzoqui' t'an, ca' chich u yäc'benob u yäle' ni Ch'u'ul Pixan. YJ+U chänijob q'uen ac' ca' a wälä c'ac' bajca anob, y u pucli uba tuyac'ojob. wIgTajtzäc ti tä cielo ca' ump'e noj gran ic' tä bänäcne, ubqui tama entero ump'e ni otot bajca chumcajob. H #Jinq'uin c'oti ni q'uin ta utic jini q'uin ch'uje u c'aba' Pentecostés, upete machcatac u tz'omben u t'an aj Jesús u woyi ubajob tomp'e. %G EDe ya'i u yäläsijob tuba u jiran machca u xe. Yäli tu c'äb aj Matías. Jin uc'a aj Matías äc'binti ochic t'oc ni otros once apóstolesjobba.JF tuba ochic de a wajc'äncan y u ch'e' jini patan que u cänänti aj Judasba, uc'a aj Judas u tz'eji uba t'oc ni patan jini uc'a u tanä, tuba bixic une tu yajliba bajca u xe u ch'e' u castigo. /E YU c'änti'ijob Dios, y u c'atbijob ca'da: ―Ane Cajnoja, a wi chich cache' an u pixan upete. Ye'benon t'ocob camba de ni cha'tudaba a wo ane xic de u jelo aj Judas, D 1De ya'i u yäc'bijob wa'lec cha'tu: untuba aj José, u yälbinte täcä aj Barsabás, u chap'elib u c'aba' aj Justo, y ni untuba aj Matías. mC UJini ajnijob t'oc no'on t'ocob desde jinq'uin u chi c'ablesia aj Juan ixta que jinq'uin bixi aj Jesús isqui tä cielo täc jutlaba. C'änä ochic t'oc no'on t'ocob untu de ni jinijob tuba u yäle' cache' cuxpi chich aj Jesús. B ’Ayanob wida machcatac paq'uin numi t'oc no'on t'ocob jinq'uin Cajnojala aj Jesús u yajne y u pase bajca anonla. 6A gUc'a ya' chich tz'ibi tä jun tä salmoba ca'da:Waläctintic bajca cuxli,
mach ajnic machca cuxlec ya'i. U yäle' täcä ca'da:Ajnic otro u ch'ämben u patan. +@ QUpete aj Jerusalénob u yubijob cua' u chi pasa. Jin uc'a ni cab jini u ch'i u c'aba' tu t'anob unejobba Acéldama. U c'aba' jini cab tä yocot'anba Ch'ich' une. d? CJini winic u mäni ump'e cab t'oc jini taq'uin u tojquiba ni noj tanä que u chiba bajca u yäq'ui tä c'äbä aj Jesucristo. Ya'i chich u tzämsi uba. Ti isqui, bich'i yäli tä cab, pa'tajqui, laj pasi u bel u näc'. i> MAj Judas yaquinti täcä nämte' t'oc no'on t'ocob, äc'binti täcä u patan t'oc no'on t'ocob. c= A―Anela hermanos, c'änä pasic toj ca' chich tz'ibi tä jun, jini u worin äc'bi Ch'u'ul Pixan aj David u tz'ibänba, jini u tz'ibi cache' u xe u chen aj Judas ajye'bij tuba machcatac u xe u q'ueche' aj Jesús. h< KDe ya'i ch'oyi aj Pedro tänxin u lotob, ca' ciento veinte u q'ue'nanob, y u yäli ca'da: K; Upete ni jinijob ayan tomp'e u c'ajalinob, mach u yäcta u c'ajti'inob Dios y u c'änti'inob. Ajnijob ya'i täcä ixictacob. Ajni ix María u na' aj Jesúsba, t'oc täcä u jitz'inob aj Jesús. %: E Ochijob tan caj, t'äbijob tama u cha'täq'uib otot isqui bajca cuxlijob jinq'uin. Ajnijob ya' jini aj Pedro, aj Jacobo, aj Juan, aj Andrés, aj Felipe, aj Tomás, aj Bartolomé, aj Mateo, aj Jacobo ni ajlo' taj Alfeoba, aj Simón ni aj Zeloteba, y aj Judas ni u jitz'in aj Jacoboba. {9 q Pasijob bajca an jini tz'ic u c'aba' Olivos, sutwänijob tä Jerusalén. U nät'an ni tz'ic jini t'oc tä Jerusalén ca' ta chap'e kilómetro, jin u nät'an que u ch'e' u chen xämba untu tu q'uin ch'ämbäji, ca' chich u yäle' ni ley. 8  Jini cha'tu u yälbijob ca'da: ―Anela lo' galileo, ¿cua' uc'a a chänenla tä cielo? Jinchichba Jesús ni ajni t'oc anela abixi tä cieloba, ca' chich a chänila bixi tä cielo, che' chich u xe tä sujtä tä cha'num. Se escoge a Matías para reemplazar a Judas 7 y Ch'icwäni u jutob u chänen tu bixe tä cielo. Tajtzäc c'oti tä wa'tä bajca anob cha'tu winic t'oc u säsäc buc. l6 S Cuanta u yäli ca' jini, tu jutob chich bixi isqui tä cielo. Ochi tan bucla, säti tu jutob. M5 Pero anela a xe tä äc'bintela poder tu c'ote Ch'u'ul Pixan ta'wac'ola. Cua'tac acä chi no'onba, anela a xe a tz'aycunla tä Jerusalén, cachichcada tä Judea, tä Samaria, ixta tu jo u pancab. F4 Une u yälbijob: ―Mach'an cua' uc'a a wina'tanla caq'uin u c'ote q'uin u chen Dios lo que u yäli u xe u chen. Sec' cä Papla une yuwi caq'uin u xe u chen, uc'a sec' une an u poder. 3 Jini u woyi ubajobba u c'atbijob ca'da: ―Cajnoja, ¿bada a sujtä quira a'benob tu c'äb aj Israelob u chen manda? [2 1Uc'a aj Juanba toj chich cache' u chi c'ablesia t'oc ja'; anelaba a xe tä c'ablescanla t'oc Ch'u'ul Pixan. Mach ni' q'uen yo ta c'ablaquetla ca' jini. Jesús sube al cielo (Mr. 16.19‑20; Lc. 24.49‑53) :1 oJinq'uin ya'an t'oc unejob tomp'e, u yälbijob ca'da: ―Mach pasiquetla tä Jerusalén; pitänla najtäcä jini matän u yäli u xe u täscun cä Papba, jini cälbetlaba. }0 uUneba tzämsinti tä cruz, de ya'i cuxpi, y u ye'i uba cuxu bajca an u yajc'äncanob. U bon totoj ye'i uba uc'a tz'onintic. U yajne u ye'e' uba bajca anob ixta que tz'äcti cuarenta día. U tz'aycäbijob täcä cua' an bajca u chen manda Dios. / +Jinq'uin mach to ubix isqui tä cieloba, aj Jesús t'oc u poder ni Ch'u'ul Pixan u yälbi ni ajc'äncanob que u yaquijobba cua' u xe u chenob. . /Tama ni jun cä tz'ibi najtäcäba, Teófilo, cä tz'ibi upete jini u täq'ui aj Jesús u chen y u ye'e' ixta que jinq'uin bixi isqui tä cielo. - 9Co que ajnic ch'ijcab a c'ajalin. Ni cä lotla widaba u täscäbenet u c'aba' Dios. Co que a'ben u c'aba' Dios cada juntu ni cä lotla ya'i.E, uc'a seb co xicon bajca anet. Ya'i u ch'e' cä chenla t'an. b+ ? Q'uen ayan cua' co cälbenet, pero mach co cä tz'ibän tä jun t'oc pluma y tinta, *  Upetejob u yäle' cache' utz cua' u chen aj Demetrio. Ixta lo que u chen täcä u ye'e' cache' tu toja chich ayan. No'on t'ocob täcä acäle' t'ocob cache' utz cua' u chen, y anela a wila cache' jinq'uin cäle' ca' jiniba, toj chich une. Palabras finales s) a Cä yajben hermano, mach a chen ane ni cua' chichca que u chenob otro que mach utzba. Chen sec' ni utzba. Machca u chen ni utzba, t'oc Dios ayan une. Machca u chen ni mach utzba mach'an t'oc Dios une. El buen ejemplo de Demetrio %( E Jin uc'a täc xe ya'i, cä xe cä q'uejpan t'oc lo que u chenba, uc'a une u pa'sen tz'aji y u cäräx älbenon t'ocob y mach sec' jini u chen. Mach u sapä täcä ni hermanojob u te natba, y machca chichca que yo u sapänba mach u yäc'be u chen y u pa'sen tama bajca a woylan abala. +' Q Cä tz'ibi ump'e jun tuba cä täscäben ni hermanojob ya'i, pero aj Diótrefes mach u sapi cä t'an uc'a uneba tä' yo xic de mero ajnoja de ni hermanojob. & Jin uc'a c'änä cä täclenla no'onlaba, y ca' jini cä täclenla tz'ayquintic u t'an Dios. La mala conducta de Diótrefes 1% ]Unejobba u pasejob cachichcada u tz'aycun u t'an aj Jesucristo y mach u c'atäjob que u täclenob t'oc cua' chichca jini machcatac que mach u tz'ombejob u t'an Diosba. i$ MUnejob chich u tz'ayqui bajca u woylan ubajob u ch'u'ul c'ajti'in Dios cache' a c'alin ch'ämbijob yajin. Tu toja chich a chen jinq'uin a täclen tuba u chen segui bixicob pänte', uc'a ca' jini tä' yo Dios que cä chenla. .# WCä yajben hermano, tu toja chich mu' a chen jinq'uin a c'alin täclenob ni hermanojob ya'i. Che' chich täcä jinq'uin a täclen ni hermanojob que u te natba. :" oMach'an niump'e cua' que u ch'a'alesan más cäjin sec' jini jinq'uin cubin cache' ni hermanojob ca' a wälä cä ch'ocobba tu toja ayanob uc'a u c'alin tz'ombenob u t'an Dios. 3! aC'ac'a' ch'a'ali cäjin jinq'uin tulaj julijob quermanola que ya' ti bajca anet, y u tz'aycäbonob cache' tu toja chich a chen, uc'a a c'alin tz'onän chich u t'an Dios. *  OCä yajben hermano, cälben Dios tan cä c'änti'ya cache' co que u yäc'benet ajniquet utz y que u yäc'benet ajnic a wutzi, ca' chich an u yutzi a pixan.  %No'on ajt'äbälalon cä tz'ibän jini junda tuba cä täscäbenet ane Gayo, mero cä yajben lotet, uc'a mäx acä totoj yajna'tanet chich. oWlCajnojala aj Jesucristo ajnic ta' pixan. Ajnic utz u c'ajalin t'oc anela. Che' chich ajnic.2]lA wiran si u ch'e' tiquet antes de u q'uini sisi. Aj Eubulo u täscäbenet u c'aba' Dios, che' chich täcä aj Pudente y aj Lino, y ix Claudia y upete hermanojob wida. QlAj Erasto coli tä Corinto, y aj Trófimo c'ojo cä colesi tä Mileto. jMlÄc'ben u c'aba' Dios ix Prisca y aj Aquila, y upete machcatac an tan yotot aj Onesíforo. ^5lCajnojala chich u xe u japänon t'oc upete cua' chichca mach utzba, y u xe u c'alin bisanon bajca u chen manda une tä cielo. Uneba c'änä paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac. Che' chich utic. Saludos y bendición final <qlCajnojalaba ajni t'oc no'on. U yäc'bon poder tuba cä tzupsen cä laj äle' u t'an uc'a u yubin upetejob aj gentilob. Japinton chich, es ca' a wälä japinton tan u ti' baläm. OlJinq'uin bisinton tu pänte' juez najtäcäba, niuntu mach ajni u täclenon cä japän cäba. Lo que u chijob, u laj waläctonob upete. Mach ajnic niump'e u tojquiba t'oc lo que u cherbonjob. lCänäntan aba mach xic u cherbenet täcä ca' jini, uc'a une u c'ac'a' jule' uba täjcac'ola, u yäle' cache' mach toj ni cä t'anla. lAj Alejandro ni ajcunpalibba q'uen cua' u cherbon mach utz. Cajnojala chich u xe u yäc'ben u toje' cua'tac u cherbon. @yl Ta' teba, täsbenon cä noj pimil buc jini cä colesi tä Troasba tu yotot aj Carpo. Täsbenon täcä upete cä jun, y jini tz'ibi täcä tuyac'o pächiba, uc'a más c'änä cäc'a. ,Sl Cä täsqui aj Tíquico tä Efeso. {ol Sec' aj Lucas ya'anon t'oc. Älben aj Marcos tiquet t'oc, uc'a c'änä cäc'a tuba u täclenon t'oc jinda patan. )Kl Aj Demasba u waläcton, abixi tä Tesalónica. Uneba tä' yo cua' chichca an pancabba. Aj Crescente cä täsqui tä Galacia. Aj Tito cä täsqui tä Dalmacia. E~~#}||c{zyyrxx@wvuutsarrqfpoonPmllHkk%jj#ihPgf4eid[ccbaa``H__X^^q^]\\G[fZZ~YXXTWW3V]U7TRSR[QQP`NMLKKIKJ]II'H-GUFFTEEDCCkBAAY@@,??)>V> =e<De ya'i ochi t'oc tä tz'aji. C'oti u chänen cache' q'uen woyo ayan. `9 Aj Pedro u yälbi ca'da: ―Ch'oyen. No'on täcä winicon chich, mach a c'änti'inon. W' Tu c'ote aj Pedro, pasi aj Cornelio u nuc'tan. Nocwäni tu yoc u c'änti'in.  Päscab c'otijob tä Cesarea. Aj Cornelio u woyi u familiajob y jini u lotob mäx nämä t'ocba u pijnanob aj Pedro. { U yälbijob ochic u ch'e' ubajob. Päscab ch'oyi, bixijob t'oc une. U lotob tä Jope tulaj bixijob t'oc, u lotin. 7g Unejob u p'alijob: ―Cajnoja t'ocob, aj Cornelio une, ajmanda ta cien soldado. Uneba untu winic que u chen tu toja, y mach yo u säte' t'oc Dios. Upete aj judíosob u yäle'ob cache' utz u c'ajalin. Untu ch'u'ul ángelo ta Dios u yälbi u täscunet tä jo'can tu yotot uc'a u yubin a t'an ya'i.  Jaqui aj Pedro bajca an ni winicob u täsqui aj Cornelioba u yälbijob ca'da: ―No'on ni a sacänonlaba. ¿Cua' a t'an atetla? R Ch'oyen, jaquen. Mach a wäle' mach xiquet t'oc. No'on acä täsquijob.  Aj Pedro mu'to u ch'e' u c'ajalin cuaxca jini u chäni, u yälbi ni Ch'u'ul Pixan ca'da: ―Ya'an uxtu winic u sacänet. pY C'otijob u pecän ti' otot, u c'atänob si ya'an ya'i untu aj Simón u chap'elib u c'aba' aj Pedroba. ;o Aj Pedro mu'to u ch'e' u c'ajalin cua' ti jini ni u chäniba, ajc'äncanob jini u täsquijob aj Cornelioba, tä bij tä bij ti u c'atänob ixta que c'otijob tu yotot aj Simón. U # Ca'da uti uxpetz'. De ya'i jini noj noc' ch'ämqui cha'num tä cielo.   Sutwäni u yubin ni t'an tä cha'num u yälben ca'da: ―Jini Dios u yäle' que utz c'uxcacba, mach a wäle' ane cache' xilaw. ~ u Aj Pedro u yäli: ―Mach une Cajnoja. Mach bay cä c'uxi niump'e cua' mach utz c'uxcacba, niump'e cua' xilaw. V % U yubi ump'e t'an que u yälben ca'da: ―Ch'oyen Pedro, tzämsen, y c'uxu. l Q Tama jini noc' ya'an upete ajchäntec oc, y ni u jolän uba tä cab täcäba, y mut ajwile isqui.   cache' cielo jäbä. Ya' jini u te tä jaque ca' a wälä ump'e noj noc', t'oc chäntz'it u täbi tu ch'ixma jäcsinti tä cab. jM Tä' jitz'o u chen, u yoli c'uxnan. Mu'to u yute cua' u c'uxe'. De ya'i u chäni ca' tan u naja *M Päscab, jinq'uin xämba to u chenob tä bij ni ajc'äncan, tz'ita' yo ta c'oticob ti' caj, aj Pedroba t'äbi pat otot isqui tänxin q'uin tä c'änti'ya. Y+ U laj tz'aycäbijob upete cua'tac u chäni, de ya'i u täsquijob xic tä Jope. ) Bixi jini ángelo ta Dios u pequi aj Cornelioba. Aj Cornelio u joq'ui cha'tu u yajpatan y untu u soldado ni chäcäl ch'o'o t'oc Diosba.  Ya' cuxu tu yotot aj Simón ni ajtz'äcäl pächi, jini ya'an yotot ti' nabba. Une u xe u yälbenet cua'tac c'änä a chen. oW Bada jiq'uin täscun tä Jope ajc'äncanob u yälben tic aj Simón, jini u c'aba' täcä aj Pedroba. L Uneba ch'icwäni u jut u chänen, bäc'ti, u yäli ca'da: ―¿Cuaxca jini, Cajnoja? Ni ángelo u yälbi: ―A c'änti'ya y cua'tac a sijbi a lot u yubi chich Dios, jin uc'a u c'ajti'inet.  Uneba u totoj chäni ca' tan u naja cache' tu yoche q'uin untu ángelo tuba Dios ochi bajca an, u pecän ca'da: ―Cornelio. gG Uneba tä' u c'ajti'in Dios, y mach yo u säte' t'oc Dios, y che' chich täcä upete machcatac ayan t'oc tan yotot. Uneba q'uen cua' chichca jini u sijbenob machcatac c'änä uc'ajob tan caj, y u paq'uin c'änti'in Dios. |~ s Ajni untu winic tä Cesarea u c'aba' aj Cornelio, une ajnoja tuba cien soldado, jini u yälbinte aj Italianojobba. _}7 +Ya' jini jäläcni aj Pedro tä Jope tu yotot aj Simón untu ajtz'äcäl pächi.W|' *Upetejob tä Jope u yubijob cua' uti. Q'uen machcatac u tz'onijob Cajnojala. { )Une u q'uechbi tu c'äb, u tz'osi. De ya'i u joq'ui machcatac u tz'omben u t'an Dios y neba'täc ixictac, u ye'benob cache' acuxpi. Jz  (Aj Pedro u yäq'ui tä pase upete, nocwäni u c'änti'in Dios. De ya'i u suti uba u chänen ixchäme, u yälben: ―Tabita, ch'oyen. Une u jäbi u jut, u chänen aj Pedro, ch'oyi tä chumtä. gyG 'Ch'oyi aj Pedro, bixi t'oc unejob. Jinq'uin c'oti ya'i, u bisijob isqui tan otot. U xóyijob neba'täc ixictac tä uq'uejob, u ye'benob aj Pedro u buclajob jini u chuybijob ix Dorcas jinq'uin ya'to an t'oc unejobba. Mx &Machcatac u tz'omben u t'an Dios u yubijob cache' ya'an aj Pedro tä Lida, mach nat t'oc tä Jope. U täsquijob cha'tu ajc'äncan u ch'oc pecän u yälben ca'da: ―Seb tiquet bajca anon t'ocob. kwO %Jimba q'uinobda u q'uechi yaj, chämi. U mucsijob y u yäq'uijob tama u cha'täq'uib otot isqui. Jv  $Ajni tä Jope untu ixic que u tz'omben u t'an Dios, u c'aba' ix Tabita. Tä griegojt'anba, ix Dorcas une. Jinda ixic utz cua' u paq'uin chen, y u täclen machca chichca une c'änä uc'a. puY #Upete aj Lidajob y aj Sarónob u chänijob, y u ch'ämbijob u biji Cajnojala. Resurrección de Dorcas utc "Aj Pedro u yälbi ca'da: ―Eneas, aj Jesucristo u tz'äcälinet. Ch'oyen, ticän a tz'en. Une seb ch'oyi. lsQ !U nuc'ti ya'i untu winic u c'aba' aj Eneas, ocho año ya'an tä tz'en, mach u ch'ä u nicän uba. r Jinq'uin aj Pedro u nume cachichcada u jiran machcatac u tz'omben u t'an Dios, c'oti täcä tä Lida u jiranob ya'i. q) Mach ni' an machca u tz'ibajtesan machcatac u tz'ombenob u t'an Dios tä Judea, tä Galilea, y tä Samaria täcä. Colijob ch'ijcab. U c'alin cänijob, y u numejob u ch'u'ul c'ajti'in Cajnojala. U ch'a'alesbijob ujin ni Ch'u'ul Pixan, y q'ue'nijob. Eneas es sanado npU Jinq'uin u yubi ca' jini u lotob, nämte' bixijob t'oc tä Cesarea. De ya'i u täsquijob tä Tarso. 4oa Une mach bäc'ta u chen t'an tu c'aba' Cajnojala aj Jesús, u yajne täcä tä t'an t'oc jini aj judíosob que u chen griegojt'an. Unejobba u sacän cache' u tzämsenob. =nu De ya'i u yajnejob t'oc cachichcada tä Jerusalén. ?mw U ch'i aj Bernabé u bisi bajca an ni apóstoljob, u tz'aycäbijob cache' aj Saulo u chäni Ajnoja tä bij y cache' u pequi, y cache' tä Damasco mach bäc'ti u tz'aycun aj Jesús. 6le Jinq'uin c'oti aj Saulo tä Jerusalén, u yoli ochic t'oc machcatac u tz'omben Dios ya'i. Unejobba bäc'tajob t'oc, uc'a mach u tz'onä si une täcä u tz'omben Dios. tka De ya'i ac'äb u yajcänt'anob Dios u jäcsijob aj Saulo pat u bojte'i caj tan chach. Saulo en Jerusalén j Aj Saulo u yubi cua' u yoli u cherbenob. Unejob u ch'uquijob tä q'uin y tä ac'äb tu ti' ni caj jini, tuba u tzämsenob. Oi Ji'pat aj judíosob u maläc ch'i u c'ajalinob tuba u tzämsen. ihK Aj Sauloba q'ue'ni u poder u yäle' u t'an Dios, u jobbijob u c'ajalin aj judíosob ni ya' laj cuxli tä Damascoba, uc'a u totoj ye'benob cache' aj Jesús ni aj Cristo que u täsqui Diosba. Saulo escapa de los judíos g Upete machcatac u yubi u t'an tajch'icwäni u jutob u yubin, u yäle'ob ca'da: ―¿Mach quira jinda u tz'ibajtesijob tä Jerusalén machcatac u c'ajti'inob jini c'aba' taj Cristo, y jin uc'a ti wida, tuba u q'ueche' u bisan bajca an ajnojajob ta pale? xfi De ya'i aj Saulo seb u täq'ui ajne tan ch'u'ul otot tubajob, u yäle' cache' aj Jesúsba Ajlo' ta Dios. e C'uxni, u ch'i u muc' tä cha'num. Jäläcni tz'ita' aj Saulo bajca an ajcänt'anob ta Dios tä Damasco. Saulo predica en Damasco pdY Jinchichba rato jini yäli ca' u sul u jut, y sujli u chen chanä. De ya'i ch'oyi, y c'ablesqui. c  Aj Ananías bixi, ochi tan otot, y u yäc'bi u c'äb tan u pam, u yälbi ca'da: ―Hermano Saulo, Cajnoja aj Jesús, jin chich ni u ye'i uba bajca atet tä bijba, u täscon uc'a u jäbe' uba a jut y a chen chanä, y mäx ajniquet t'oc Ch'u'ul Pixan. ]b3 Uc'a cä xe cä ye'ben cache' u bon xe tä tz'ibajtescan uc'a u tz'aycun cä t'an. 6ae Ajnoja Dios u yälbi ca'da: ―Cux, uc'a uneba acä yaqui tuba cajc'äncan, tuba u tz'aycun cä t'an bajca an aj gentilob, bajca an ajnojajob, y bajca an aj Israelob. c`? Y ajnoja tuba palejob u yäc'bi u q'ueche' upete machcatac u ch'u'ul c'ajti'in a c'aba'. _7 Aj Ananías u p'ali: ―Cajnoja, q'uen machcatac u yälbon cache' jini winic q'uen malujle u cherbijob machcatac u tz'ombenetob tä Jerusalén. ^ y mu' u chänen ca' tan u naja untu winic u c'aba' aj Ananías cache' u yoche u yäc'ben u c'äb tan u pam tuba sujlec u chen chanä. ;]o Ajnoja u yälbi ca'da: ―Ch'oyen, cux tä calle u c'aba' Tajtojba, sacän tu yotot aj Judas untu winic u c'aba' aj Saulo, u cab tä Tarso, uc'a une mu' u chen c'änti'ya, C\ Jimba q'uin jini ajni tä Damasco untu ajcänt'an ta Dios u c'aba' aj Ananías. Ajnoja Dios u pequi ca' tan u naja u yälbi ca'da: ―Ananías. Une u p'ali: ―Ya'anonda, Cajnoja. N[ Ajni ya'i uxp'e q'uin mach u che chanä, mach c'uxni y mach buq'ui. oZW Ch'oyi aj Saulo tä cab, u jäbi u jut, mach u ni' che chanä. Päyä u c'äb u bisijob tä Damasco. yYk U lotob u xe t'oc aj Sauloba tajcolijob tä wa'tä sin t'an. U yubijob t'an, y mach cheque caxca najt'an. :Xm Chicchicna t'oc bac'ät, aj Saulo u yäli: ―Cajnoja, ¿cuaxca a wo cä chen? Ajnoja u yälbi ca'da: ―Ch'oyen, cux tan caj. Ya'i a xe tä älbinte cua' c'änä a chen. 8Wi Une u yäli: ―Cajnoja, ¿caxcaba winiquet ane? Machca u chi t'an u yäli: ―No'on aj Jesúson jini a tz'ibajtesanonba. A sacän chich a yaj si a lomteq'ue' xec'onib. uVc Päcyäli tä cab, y u yubi ump'e t'an que u yälben ca'da: ―Saulo, Saulo, ¿cua' uc'a a tz'ibajtesanon? lUQ C'ote u chen tä Damasco, tajtzäc u chicti ump'e noj junch'äcni tä cielo bajca u bixe tä bij. 9Tk U c'atbi jun tuba u bisan bajca an ch'u'ul ototob ya'i tä Damasco tuba u jiran si u pojlen machcatac u bisan ni bij jini, winic o ixic, tuba u täsen cächä tä Jerusalén. S ) Aj Saulo cada u sapän ic'ba, u yoli u bäc'tesan y u tzämsen machcatac u tz'onän Cajnojala Dios. De ya'i c'oti bajca an u no' ajnoja pale. R(Aj Felipeba c'oti tä Azoto. Pasi ya'i, bixi tä cabil cab u tz'aycun cache' aj Jesucristo u japän untu ixta que c'oti tä Cesarea.Q/'T'äbijob tä cab. De ya'i ni Ch'u'ul Pixan tajnoja u ch'i aj Felipe u bisi. Aj eunuco mach ni' sujli u chänen. Ch'a'a ujin u chi segui u biji. yPk&De ya'i u yäq'ui wa'lec ni wawa'nib, y u cha'tuma jaquijob tä ja'. Aj Felipe u c'ablesi jini aj eunuco. Aj Felipe u yäli ca'da: ―Si a totoj tz'onän t'oc a pixan aj Jesucristoba, u ch'e' chich. Une u p'ali: ―No'onba acä tz'onän chich cache' aj Jesucristo u Yajlo' Dios. ~Nu$Tu bixejob tä bij, c'otijob bajca an ja'. Aj eunuco u yäli ca'da: ―Ya'anda ja'. ¿U ch'e' quira c'ablacon bada? M#De ya'i aj Felipe u täq'ui u tz'aycun ni t'an jini ya' tz'ibiba. Ca' jini xi u yälben ni aj eunuco ni t'an tuba aj Jesucristo. L#"Aj eunuco u yälben aj Felipe ca'da: ―Älbenon, ¿caxcone ni ca' ch'oc oveja, jini u yäli aj Isaíasba? ¿Une chich quira, o otro? "K=!Une sojpätesqui, y mach cherbinti niump'e cua' tu toja.¿Caxca une u xe u yäle' cache' utz cua' u chi a'ajtä pancab?Uc'a uneba tzämsinti. mJS Jini jun u tzique'ba u yäle' ca'da une:Bisinti une tä tzämsinte ca' untu oveja,
y ca' ch'oc oveja mach u che t'an tu pänte' ni machca u susben u tzutze,
ca' jini une täcä mach u yäli niump'e cua'. I5Une u yäli ca'da: ―¿Cache' cä xe cä chen entende si mach'an machca u ye'benon? De ya'i u yäc'bi aj Felipe ochic tä chumtä tu ch'ejpa. DHAj Felipe seb c'oti t'oc ancäre bajca an, y u yubi cache' mu' u tzique' jini jun u tz'ibi aj Isaías, ajt'an ta Dios oniba. U c'atbi ca'da: ―¿A chen entende cua' mu' a tzique'? RGCh'u'ul Pixan u yälbi aj Felipe ca'da: ―Cux, natz'än jini wawa'nib. lFQSujtä u chen chumu tama u wawa'nib u tzique' jini jun u tz'ibi aj Isaías, ajt'an ta Dios oniba. EAj Felipe ch'oyi, y bixi. U nuc'ti untu winic, u cab tä Etiopía. Uneba eunuco une, ajmanda tix Candace, ixnoja tuba aj Etiopíajob. Uneba u cänäntäben upete cua' chichca u cänäntan ni ixnoja jini. Ya' ati u ch'u'ul c'ajti'in Dios tä Jerusalén. AD{Untu ángelo tuba Ajnoja Dios u pequi aj Felipe u yälben ca'da: ―Ch'oyen, cux bajca an jini bij tä sur, bajca mach cuxu niuntu, jini bij u te tä Jerusalén ixta tä Gazaba. jCMJinq'uin ni apóstoljob u c'alin tz'ayqui u t'an Dios, sujlijob tä cha'num tä Jerusalén. Bajcatac numijob tama ni cab tä Samaria u tz'ayquijob cache' aj Jesucristo u ch'e' u japänob. Felipe y el hombre de Etiopía BJinq'uin aj Simón u p'ali, u yäli ca'da: ―C'atbenla Cajnojala uc'a no'on, uc'a mach tic täjcac'o niump'e cua' ni a wäliba. AUc'a aquiran que a cänäntan ump'e c'ajalin mach utz, ca' a wälä ump'e cosa tä' ch'aj, y ca' a wälä cächä anet t'oc a noj tanä. {@oQ'uexe a c'ajalin y äctan jinda a tanä, c'atben Dios, bay toca u pa'säbet ni a tanä jini ati ta' c'ajalinba. o?WAne mach a'bintet a wina'tan cache'da u yute jinda patan, uc'a a pixan mach tajtoj ayan tu jut Dios. >yAj Pedro u yälbi ca'da: ―Xupic a taq'uin t'oc ane, a wäle' ixti cache' matän ta Dios u tojcan t'oc taq'uin. =U yäle' ca'da: ―Äc'benonla täcä cä chen ca' jini, uc'a machca chichca cä'ben täcä cä c'äb tan u pam u ch'e' Ch'u'ul Pixan. <-Jinq'uin u chäni aj Simón cache' tu yäc'ben u c'äbob ni apóstoljob tan u pam ni gente u ch'e'ob ni Ch'u'ul Pixan, u subbijob taq'uin. W;'Jinq'uin u yäc'bijob u c'äb tan u pamob, u ch'ijob chich ni Ch'u'ul Pixan. e:CUc'a mach to jac ni Ch'u'ul Pixan tuyac'o niuntu ya'i, sec' c'ablijob tu c'aba' aj Jesús. d9AJinq'uin c'otijob ya'i, u c'atbijob Dios que u yäc'benob aj Samariajob ni Ch'u'ul Pixan. 83Jinq'uin u yubijob ni apóstoljob ya'an tä Jerusalénba, cache' tä Samaria tz'ombinti u t'an Dios, u täsquijob ya'i aj Pedro t'oc aj Juan. 7 Aj Simón täcä u tz'oni ca' jini, c'abli, y u nume tu pat aj Felipe. Tajch'icwäni u jut u chänen cua' u chen y cua' u ye'e'. G6 Pero jinq'uin c'oti aj Felipe u tz'aycäbenob u t'an Dios y u yälbenob cache' Dios ni mero Cajnojala y cache' aj Jesucristo u japänob, u tz'onijob y c'ablijob, wincäre y che' ixictacob. c5? Upete u tz'ombijob uc'a bon jäläcni tama jini caj u sucpecänob t'oc u tz'a'taya. 4 Upetejob u tz'ombijob u t'an, bijch'oc y ajt'äbäla, u yäle'ob ca'da: ―Jinda winic machtajda u yäc'bi u poder Dios. #3? Ajni untu winic tama jini caj u c'aba' aj Simón. Uneba ajtz'a'taya. U sucpequijob aj Samariajob, uc'a u tz'aycun uba cache' tä' q'uen u c'ajalin. G2Jin uc'a ayan noj ch'a'aljin tuba ni gente tama ni caj jini. O1Machcatac u cänänti tzuc pixan tuyac'o, t'oc noj t'an pasi jini tzuc pixan. Q'uen machcatac ca' chämen u cuerpo y machcatac mach u ch'ä u chen xämba, upete ni jini u laj tz'äcäli aj Felipe. 0/Upetejob tomp'e u c'ajalinob u c'alin ubinob cua' u yäle' aj Felipe. U yubinob u t'an y u chänenob cua'tac u chen aj Felipe t'oc u poder Dios. a/;Aj Felipeba bixi tä Samaria, y une u tz'aycäbenob ya'i cache' aj Cristo ni Ajjäpom. [./Machcatac pasijob tä putz'e, cachichcada u bixejob u tz'aycun u t'an Dios. K-Aj Sauloba u c'ac'a' tz'ibajtesi machcatac u tz'omben Cajnojala Dios. U yoche tama otote, u cocoj bisan wincäre, che' ixictacob, y u mäque' tä cárcel. Predicación del evangelio en Samaria x,iNi winicob tä' u c'ajti'in Diosba tulaj c'otijob tuba u bisan u muque' c'äsi' aj Esteban, y u bon uc'tijob. + Aj Saulo u yäli tan u c'ajalin cache' utz chich tzämsintic aj Esteban, y mach u japi. Jimba q'uin jini ajni noj tz'ibajtesia tuba machcatac u tz'omben Cajnojala Dios tä Jerusalén. Upete laj bixijob tä putz'e tä Judea y tä Samaria, sec' apóstoljob coli. *{<Nocwäni y u chi noj t'an ca'da: ―Cajnoja, mach a'benob u toje' ni tanäda. Jinq'uin u yäli ca'da, chämi.);Jinq'uin mu' u julcan aj Esteban t'oc ji'tun, une u c'änti'in Dios, u yäle' ca'da: ―Cajnoja Jesús, sapän cä pixan. .(U:U bisijob tu pat caj, u bon julijob t'oc ji'tun. Jin chich ni machcatac u julijob aj Esteban t'oc ji'tunba, u yäq'uijob u buc tu yoc untu winic u c'aba' aj Saulo. k'O9Unejob u chi noj t'anob de cräxle. U mäqui u chiquinob, y upetejob u juli ubajob tuyac'o. &8U yäli ca'da: ―Ubinla, mu' cä chänen cache' jäbä ayan cielo, y u Yajlo' Dios que sutwäni de winicba ya' wa'ca tu noj Dios. ,%Q7Aj Estebanba mäx ayan t'oc Ch'u'ul Pixan. Ch'icwäni u jut tä cielo, u chäni cache' tä' pitzi bajca an Dios, u chäni täcä aj Jesús ya' wa'ca tu noj Dios. r$]6Jinq'uin u yubijob ca'da, c'ac'a' cäräx'ijob, cäch'äcna yejob t'oc cräxle tuyac'o aj Esteban. # 5Anela ya'an ta' c'äbla u t'an Dios, uc'a ángelo ta Dios u yäc'bi a noxi'papla, y anela mach a tz'ombila. Muerte de Esteban T"!4¿Caxcamba ajt'an ta Dios mach u tz'ibajtesi a noxi'paplajob? U tzämsijob chich machcatac u worin äli cache' u xe tä te untu totoj Ajt'an ta Dios, jin une ni a wäq'uila tä c'äbäba y a tzämsila. v!e3U chi segui aj Esteban u yälbenob ca'da: ―Tzätz a pamla, y mach a tz'onäla t'oc a pixanla. Mach a ubila t'oc a chiquinla. Anelaba mach a tz'ombela ni Ch'u'ul Pixan. Ca' chich u chi a noxi'paplajob, che' chich a chenla täcä. f E2U yäle' täcä Cajnojala ca'da:¿Mach quira no'on cä chi t'oc cä c'äb upete jinda? I 1Cielo cä chumlib bajca cä chen manda,
y u pancab ca' a wälä u läjquiba coc.¿Cuaxca otot a xe a cherbenon? ¿Caxcada cä xe cä ch'e' cäba? Ca'da u yäle' Cajnojala Dios. 70Ajt'an ta Dios oni u yäli cache' Cajnojala Isqui mach u yajwan tama otot jini u yute t'oc u c'äb winicba. U yäli cache' Dios u yäle' ca'da: F/Pero aj Salomón une ni äc'binti u cherben u yotot Diosba. #?.Dios ch'a'ali ujin t'oc aj David. Aj David u c'ati bintic u chen ump'e ch'u'ul otot tuba Dios, jinchichba Dios que u ch'u'ul c'ajti'i täcä aj Jacobba.  -Jini ch'u'ul otot de noc' äc'bintijob cä noxi'paplajobba, unejob chich u täsijob wida jinq'uin t'oc aj Josué u pa'si aj gentilob tan u cabob. Dios u pa'si aj gentilob tu jut cä noxi'paplajob. Ya'i coli ni ch'u'ul otot de noc' ixta u q'uini aj David. Y+,’Bajca mach cuxu niuntu ajni täcä tu c'äb cä noxi'paplajob oni jini ch'u'ul otot de noc' bajca u totoj chen t'an Diosba. Dios u yäq'ui tä ute, u yälbi aj Moisés u chen ca' chich ni u ye'biba. jM+Mach une. Anelaba cachichcada que numetla a bisila u yoc ch'uj aj Moloc,
y u yajlucero a diosla Renfán
jini a päpä' chila tuba a c'änti'inla.Jin uc'a cä xe cäq'ue' bisintiquetla más pänte' de Babilonia. !*Jin uc'a Dios u tz'eji uba t'oc unejob, y u yäcti que u päpä' c'ajti'inob jini uj y q'uin y ajlucerojob ya'an tä cieloba. Ca' jini pasi toj jini u tz'ibi ajt'anob ta Dios oniba, ni u yäle' ca'daba:Anela lo' Israel, ¿no'on quira ni a cherbonla ni cherajbuc'a jini a chila ca' ta cuarenta año bajca mach cuxu niuntu?¿Uc'a quira a wäc'benon no'on a tzämsila ni äläq'ui? $A)De ya'i u pätijob ca' untu ch'oc beq'uet tuba ajnic de u diosob. U cherbijob cherajbuc'a y ch'a'ali ujinob t'oc jini u dios que u chijob t'oc u c'äbba. 9k(U yälbijob aj Aarón ca'da: “Chen untu cä diosla tuba xic pänte' de no'onla, uc'a mach cuwila cada an jini aj Moisés u pa'sonla tä Egiptoba, jini u täsonla widaba”. '’Cä noxi'paplajob mach u yolijob u tz'omben u t'an aj Moisés, y mach u sapijob. Tan u pixanob ayan ca' yo sujlecob tä Egipto. &E&Une chich ni u pequi ni ángelo ta Dios bajca an ni tz'ic tä Sinaí jinq'uin ajni t'oc ni noj q'uenel gente bajca mach cuxu niuntu, jini cä najtäcäl noxi'paplajobba. Une ni äc'binti ni t'an ta Dios tuba u yäc'benonla, jini t'an que u yäle' cache' u ch'e' paq'uin cuxleconlaba. I %Jinchichba aj Moisés ni u yälbi aj Israelob ca'daba: “Cajnojala Dios u xe u yäc'benetla untu u yajt'an, untu de a lotla, ca' chich u yäc'on no'onba. Une c'änä a tz'ombenla u t'an”. a;$Jimba aj Moisés u pa'si aj Israelob tä Egipto. Jinchichba aj Moisés u chi q'uen cua' chichca t'oc poder ta chänintic tä Egipto, y tama nab u c'aba' Chäcba y bajca ajnijob cuarenta año bajca mach cuxu niuntu. "=#’Jini aj Moisés mach u sapijobba, jini que u yälbijob ca'daba: “¿Caxca u yäq'uet de ajnoja y de juez täc'a t'ocob?”, jin une u täsqui Dios de ajnoja y de ajjäpom. Dios u täsqui u ángelo tuba u yälben cua' u xe u chen, jini que ajni tan chäcch'ix u pecänba. R"No'on acä chäni chich cache' mu' u tz'ibajtescanob cä ch'ocob ni ya'an tä Egiptoba. Acubi täcä u c'ämbajob, jin uc'a jacon cä japänob. Bada jiq'uin la'ix, cä xe cä täscunet tä Egipto”. nU!Ajnoja Dios u yälbi ca'da: “Pocho a pächi'oc ta' woc uc'a bajca ya' wa'caletba ch'u'ul cab une. ,Q “No'on ni u Dioson a noxi'paplajob, u Dioson aj Abraham, aj Isaac y aj Jacob”. Jinq'uin u yubi aj Moisés chicchicna t'oc bac'ät y mach u ni' oli u chänen.  'Jinq'uin u chäni aj Moisés jini c'ac', tajch'icwäni u jut. U natz'i tuba u chänen utz, y ya'i u yubi u t'an Ajnoja Dios, u yäle' ca'da: ’Jinq'uin tz'äcti cuarenta año u chen vida aj Moisés ya'i, ump'e q'uin ya'an bajca an jini tz'ic u c'aba' Sinaí, bajca mach cuxu niuntu. U chäni cache' ca' a wälä mu' u pule ump'e chäcch'ix, y tama jini noj c'ac' untu ángelo ta Dios u pequi. | qJinq'uin u yubi ni t'an jini, putz'i aj Moisés tä yänäl cab u c'aba' Madián. Ya'i päncäbi cha'tu u yajlo'. N ¿A wo quira a tzämsenon täcä ca' a tzämsi aj Egipto äc'bi?”  Ni machca mu' u tz'ibajtesan u lotba u xälnoji aj Moisés, u yälbi ca'da: “¿Caxca u yäq'uet ane de ajnoja y de juez täc'a t'ocob? ]3Päscab c'oti bajca an cha'tu aj Israelob que mu' u buyajob. U yoli u yäq'ue' que mach u chenob buya, u yälbijob ca'da: “Cä lot, anelaba tomp'emp'e familiajetla. ¿Cua' uc'a a maläc tz'ibajtesan abala?” Aj Moisésba u yäli tan u c'ajalin cache' jini u lotob yuwijob cache' Dios u yäc'bi u japänob. Pero unejobba mach yuwi si ca' jini. 0YJinq'uin u chäni cache' untu u lot mu' u tz'ibajtesan aj Egipto, u japi. Tuba u japän, u tzämsi jini aj Egipto. Ca' jini u sutatz'bi u jelo jini que mu' u chenba. oW’Jinq'uin u tz'äctesi cuarenta año, ti tu c'ajalin xic u chänen u lotob, ni aj Israelobba. lQAj Moisés u laj cäni upete c'ajalin taj Egiptojob. Tä' pitzi u t'an y tä' utz cua'tac u chen. ]3Jinq'uin chojquiba, u jixic ch'oc aj Faraón u ch'i, y u tz'isi ca' mero u yajlo'. Jimba q'uinob jini, päncäbi aj Moisés. Dios u chäni cache' pitzi ni ch'oc jini. Uxp'e mes tz'isinti tan yotot u pap. "=Jini ajnoja uc'a mach utz u c'ajalin u tz'ibajtesi cä noxi'paplajob, y u cocoj äc'bijob u choque' u bijch'oc uc'a chämic y uc'a mach ni' q'ue'nacob. GDe ya'i ch'oyi otro ajnoja que mach yuwi caxca une aj José. 1[’Jinq'uin anatz'äli q'uin tuba u chen Dios ni u yäliba, jini u totoj älbi aj Abraham cache' u xe u chenba, c'ac'a' q'ue'nijob chich u gente Dios tä Egipto. ~9Jinq'uin chämijob bisintijob tä mujcan tä Siquem. Ya' mujqui tama jini cab que aj Abraham u mämbijob t'oc taq'uin u ch'ocob aj Hamor aj Siquemba. Z}-Jin uc'a bixi aj Jacob tä Egipto. Ya'i chämi une, y cä noxi'paplajob täcä. |)De ya'i aj José u täsqui tä jo'can tuba ticob tä Egipto aj Jacob u pap chichba, t'oc upete u familiajob, u q'ue'nanob setenta y cincojob. {w Jinq'uin bixijob tä cha'num, u säcunob u chi conoce aj José. Ca' jini aj Faraón u yubi caba familia ni aj José. z Jinq'uin u yubi aj Jacob cache' ayan tä choncan trigo tä Egipto, u täsqui cä noxi'paplajob u mäne'. Jindaba primer to bixijob ya'i. $yA ’Jimba q'uinob jini ajni noj wi'na tä Egipto y tä Canaán täcä, y noj gran jitz'o. Cä noxi'paplajob mach u pojlijob niump'e cua' tä c'uxcan. x  Dios u japi t'oc upete tz'ibajtesia, u yäc'bi ajnic q'uen u c'ajalin tu pänte' aj Faraón, ajnoja tä Egipto. Aj Faraón tä' yoba u chänen. Jin uc'a aj Faraón u yäc'bi xic de ajch'och'oca ajnoja tä Egipto, y de ajch'och'oca ajnoja tan yotot täcä. Gw ’Ni cä noxi'paplajob onidaba, cäräx'ijob, y mach u yoli u chänenob untu u jitz'in u c'aba' aj José. Jin uc'a u chombijob aj Egiptojob. Pero Diosba ya' chich ajni t'oc aj José. dvADios u yälbi aj Abraham cua' u xe u chen por une. U yälbi u chen uba circuncisa tuba u ye'e' cache' u totoj tz'onän cua' u yäli Dios. Jin uc'a aj Abrahamba cuanta päncäbi aj Isaac u yajlo'ba, u chi circuncisa jinq'uin u tz'äctesi ocho día u päncäban. De ya'i aj Isaacba u pap aj Jacob, y aj Jacobba u pap ni doce cä noxi'paplajob oni. 0uYDios u yäli täcä ca'da: “No'on cä xe cä'ben u toje' u tanäjob u yumob bajca u tz'ibajtesanob. Ji'pat u xe tä pasejob y u xe u ch'u'ul c'ajti'inonob wida”. :tmDios u worin älbi cache' u natil ch'ocob u xejob tä cuxtä nat tä yänäl cab. Ya'i u xe tä ajtäjob de ajpatan t'oc u yum, y u xe tä tz'ibajtescanob cuatrocientos años. sMach u yäc'bi ni tz'ita' cab wida tuba nonoj colac tu c'äb, ni unlip' tuba wa'lec t'oc untz'it yoc. Ni u yälbiba, cache' u xe chich u yäc'ben une, y ji'pat u xe chich tä colan tuba u ch'ocob cuanta chämi une. Machto an u ch'ocob jinq'uin u yälbi ca' jini. rUne pasi tu cab aj Caldeojob, cuxli tä Harán. Ya'i chich chämi u pap. De ya'i Dios u yäc'bi c'axic wida bajca cuxuletla bada. oqWU yälbi ca'da: “Pasen tama jini cabda, bajca an a familiajob, la'ix bajca cä xe cä ye'benet”. MpUne u yäli: ―Anela cä lot wincäre, anela ajt'äbäla, ubinla. Ni Dios ayan u poderba, c'oti bajca an cä papla aj Abraham oni jinq'uin ya'to an tä Mesopotamia, machto c'ax tä Harán. Oo U no' ajnoja pale u c'atbi ca'da: ―¿Toj quira ni mu' u yäle'obba? n9Upete ajt'äbäla machca ya' chumcajob, ch'icwäni u jutob tuyac'o aj Esteban, y u chänijob cache' u jut es ca' u jut untu ángelo ta Dios.$mACubi t'ocob u yäle' cache' jini aj Jesús aj Nazaretba u xe u jinesan jinda ch'u'ul otot y u xe u q'uexe' ni cua'tac u yäc'bonla cä chen aj Moisésba. 8li U c'osijob täcä ni ajjop'ojti' tuba u yäle'ob ca'da: ―Jini winicda mach u yäcta u chen tzuc t'an tuyac'o jinda ch'u'ul otot y tuyac'o ni t'an tz'ibi uc'a aj Moisésba. Ik  U jóbijob caj y noxibilbajob y jini machcatac yuwi ni ley taj Moisésba, y u juli ubajob tuyac'o aj Esteban. U q'uechijob, y u täsijob bajca an ajt'äbälajob jini a'äc'c'ajalinobba. 3j_ Unejob jiq'uin u yäc'bijob c'ajalin yebe tuba u chen jop'ojti' u yäle' ca'da: ―Acubi t'ocob cache' ni winicda u yäle' tzuc t'an tuyac'o aj Moisés, y tuyac'o Dios. )iK Unejob mach uta tu c'ajalinob cache' u p'albenob u t'an aj Esteban, uc'a uneba q'uen u c'ajalin une, y ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bi c'ajalin cua' u xe u yäle'. ah; Ch'oyi tä t'an t'oc aj Esteban yebe machcatac u woylan ubajob tama ni ch'uj taj judíosob, jini u yälbinte cache' aj libertinojobba. Che' chich täcä aj Cirenejob, aj Alejandríajob, aj Ciliciajob, y aj Asiajob. .gUAj Estebanba, tä' utz u c'ajalin y q'uen u poder Dios tuyac'o. U chi q'uen cua' chichca ta chänintic y q'uen cua' chichca tuba u ye'e' u poder Dios tan caj. 7fgQ'ue'ni machcatac u yubi u t'an Ajnoja, y c'ac'a' q'ue'ni machcatac u tz'ombi Dios tä Jerusalén. Q'uen palejob täcä u tz'ombijob u t'an Dios. Toman preso a Esteban e U c'osijob ni winicob jini bajca an apóstoljob. De ya'i ni apóstoljob u c'änti'ijob Dios, y u yäq'uijob u c'äb tuyac'ojob. =dsUpete tä' u yoli u yubinob ca' jini. Jin uc'a u yaquijob aj Esteban, untu winic mäx u tz'omben u t'an Dios y mäx ayan t'oc ni Ch'u'ul Pixan. U yaquijob täcä aj Felipe, aj Prócoro, aj Nicanor, aj Timón, aj Parmenas, y aj Nicolás, une ajji'pät oche t'oc aj judíosob une, ya' ti tä Antioquía. qc[No'on t'ocobba cä xe cä chen segui cä chen t'ocob c'änti'ya, y cä paq'uin ye'benetla u t'an Dios. ]b3Bada jiq'uin cä lot, yacänla siete winic de a lotla, jini a wäle'la cache' utz u c'ajalinba, jini mäx ayanob t'oc ni Ch'u'ul Pixanba, jini mäx q'uen u c'ajalinobba, uc'a cä'ben t'ocob u chen jini patanda. Ua#Jin uc'a ni doce apóstoljob u woyijob upete machcatac u tz'omben Dios y u yälbijob ca'da: ―Mach'an cua' uc'a cäctan t'ocob cä tz'aycun u t'an Dios uc'a ajnicon t'ocob cä pucän cua' chichca jini. j` OJinq'uin q'ue'nijob machcatac u tz'omben Dios, aj griegojob cäräx'ijob t'oc aj hebreojob u yäle'ob que mach u chejob tu toja uc'a ni neba' ixictac tubajob mach u totoj äc'bintijob cua' chichca que u puquinte upete q'uin. _w*Upete q'uin tan noj ch'u'ul otot, y tä otote, mach u yäctajob u yäle' y u ye'e' ni t'an tuba aj Jesucristoba.^)Ni apóstoljob pasijob bajca an ajt'äbälajob, ch'a'a ujinob uc'a äc'quijob tä tz'ibajtescan uc'a u tz'ombenob aj Jesús. #]?(U tz'ombijob u t'an aj Gamaliel. De ya'i u joq'uijob ni apóstoljob, u jätz'ijob, y u yälbijob que mach u ni' tz'aycunob aj Jesús, y u chajijob. l\Q'Si tuba Diosba, mach uxet a chenla cua'. Iranla mach me'ixto xiquetla a jule' abala tuyac'o Dios. ;[o&Y bada cälbenetla, a wäctanla ni winic jini, y mach a cherbenla cua'. Si tuba winicob ni c'ajalin jini que u yäq'ue'obba, y ni patan que u chenobba, u xe chich tä xupo une. ]Z3%Ji'pat ch'oyi aj Judas u cab tä Galilea. Jimba q'uin jini mu' u laj tz'ibinte u c'aba' ni gente tuyac'o jun, y q'uen u bisi tu pat. De ya'i chämi une, y upete machcatac ajnijob t'oc u laj pucli ubajob täcä. ^Y5$A wila cache' najtäcä ch'oyi aj Teudas u yäli cache' une ajnoja, ca' tuba cuatrocientos winicob u woyi ubajob t'oc une. De ya'i uneba tzämsinti, y upete machcatac u tz'ombi u laj pucli ubajob, y laj xupijob. Xw#De ya'i u yälbi u lotob ca'da: ―Anela lo' Israel, ch'ä a c'ajalinla utz cua' a xe a chenla t'oc ni winicob jini. aW;"Ch'oyi tänxin ajt'äbälajob jini a'äc'c'ajalinobba untu aj fariseo u c'aba' aj Gamaliel. Uneba u ye'e' ni t'an ta Dios tz'ibiba. Tä' olo u chänenob upetejob. Une u yäq'ui tä nebaj pa'sintejob ni apóstoljob. VV%!Jinq'uin u yubijob ca'da, c'ac'a' cäräx'ijob, y u yoli u tzämsenob. CU Une u yacon t'ocob tuba cäle' t'ocob cache' toj chich upete u t'an. Jin chich täcä u yäq'ue' tä wina'tinte ni Ch'u'ul Pixan, jini Dios u yäc'bi tuyac'ojob machcatac u tz'ombenba. T)Uneba Dios u yäc'bi u poder tuba xic de Ajnoja y Ajjäpom, tuba u yäc'benob aj Israel u q'uexe' u c'ajalinob y tuba u pa'säben u tanäjob. wSgU Dios cä paplajob oni u cuxpesi aj Jesús, jin chich ni a tzämsilaba, jini a sämbila u c'äb tä cruzba.  ~}}c|{{zzyZxrww}vuutssrrrDqq]ppoo$nnAmmjllPk}kjii,h4g^ffedd cbbVa``^__^^]l\[ZZYoXWWpVVUTTOSwRQQ0PPGOtNMMLLSKJJILHGG FkEED7CC BB:A@??T>==KDe ya'i täsquintijob ni ajc'äncanob, c'otijob tä Antioquía. U yäc'bi u woye' ubajob ya'i, y u yäc'bijob ni jun jini tuba u tzique'ob. nQUTz'eje abala t'oc cherajbuc'a y mach a c'uxe'la ch'ich', y jini u chämo yätz'ä u luc'ubba, y tz'eje abala t'oc cherajtz'ijte'. Si a tz'eje' abala t'oc jini acäle'ba, utz chich cua' a chenla. Jin chich namás cälbenetla”. P9Ni Ch'u'ul Pixan u yäli, y che' chich acäli t'ocob täcä, cache' utz mach bintiquetla ca' a wälä a noj cuchla. Sec' jinda ni c'änä a chenlaba: OJin uc'a cä täsqui t'ocob aj Judas y aj Silas uc'a u yälbenetla t'oc u ti' täcä ca' chich tz'ibi tuyac'o ni jundaba. YN+Jinijob mach bäc'tijob tzämsinticob uc'a u tz'aycun Cajnojala aj Jesucristo. 7MgCä woyli cäba cä ch'e' cä c'ajalin t'ocob tuba cä yacän machca cä xe cä täscun t'ocob bajca anetla uc'a xicob nämte' t'oc aj Bernabé y aj Pablo cä yajben lotla. sL_Cubi t'ocob cache' yebejob pasijob wida c'otijob ya'i u jaq'uesan ajinla t'oc noj t'an, u jobbet a c'ajalinla u yälbetla cache' c'änä utiquetla circuncisa y a tz'ombenla ni ley taj Moisés. Unejobba mach no'on cä täsqui t'ocob. 2K]Ni jun u tz'ibijob tuba u bisanobba u yäle' ca'da: “No'on t'ocob apóstolon t'ocob t'oc noxibilbajob y t'oc machcatac a'uti u woylan ubajob wida, cä täscäbenet t'ocob ni junda t'oc u c'aba' Dios. Ajnic a wutzila, anela cä lot gentil bajca anetla tä Antioquía, y tä Siria y tä Cilicia. 2J]De ya'i ni apóstolesjob y noxibilba y upete machcatac a'uti u woylan ubajob u yälijob cache' utz yaquintic machca u xe tä täsquinte tä Antioquía t'oc aj Pablo y aj Bernabé. U täsquijob aj Judas, jini u chap'elib u c'aba' aj Barsabásba, y aj Silas, uc'a unejob más an u c'ajalinob. DIC'änä u chenob ca' jini uc'a aj Moisés desde oni ayan uc'a upete caj machca u ye'e' u t'an tama ch'u'ul otot, y u tzijcan u t'an upete u q'uin ch'ämbäji ―ca'da u yäli aj Jacobo. qH[Cä tz'ibänla jun tuba cälbenobla namás que u tz'eje' ubajob t'oc santu uc'a mach u päc'chin u pixanob t'oc, y u tz'eje' ubajob t'oc cherajtz'ijte', y mach u c'uxe' jini u chämo yätz'ä u luc'ubba, y mach u c'uxe'ob ch'ich'. zGm’Jin uc'a no'on acäle' mach c'änä cä jaq'uesbenla ujinob aj gentilob, jini u ch'ämbi u biji Diosba. F Ca'da u yäle' Ajnoja Dios, jini machca u chen upete cua' chichcaba.Yuwi chich Dios chäcäl najtäcä cuaxca u xe u chen. E{Uc'a ca' jini upetejob u ch'e' u sacän Ajnoja,
y upete aj gentilob u xe tä äc'binte u ch'u'ul c'ajti'inon. uDcJi'pat, cuanta u tz'ombon aj gentilobba, cä xe tä sujtä cä ch'ämben yajin aj Israelob tä cha'num.Cä xe cä tzijibesan u yotot aj David, ni yäliba, cä xe cä tzutzän bajca mach utzba.Cä xe cä cha'num tz'osen. [C/Ca'da u pase toj ni u tz'ibi ajt'anob ta Dios oniba, jini u yäle' ca'daba: B Aj Simón Pedro u tz'ayqui cache' Dios u täq'ui u ch'ämben yajin aj gentilob tuba u sacän tamajob machcatac u xe u tz'omben. ~Au Jinq'uin u tzupsi t'an aj Pablo y aj Bernabé, aj Jacobo u p'ali, u yäli ca'da: ―Anela cä lot, ubinla cä t'an. |@q Upetejob ch'ijcäbijob tuba u yubinob u t'an aj Bernabé y aj Pablo. Unejob u tz'ayquijob cua' u chi Dios, jini u yäc'bijob u chenob bajca an aj gentilobba, machtajda cua' chichca ta chänintic y cua' chichca jini u ye'e' u poder Dios. ? No'onla cä tz'onänla cache' cä japintela uc'a utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesús t'oc no'onla y che' chich täcä t'oc aj gentilob. T>! Bada jiq'uin, ¿cua' uc'a a wola a jaq'uesbenla ujin Dios, ca' a wälä a'benla tu p'ixte' machcatac u tz'omben uneba ump'e u cuch, jini ni cä paplajob mach bay u chi trebe u cuche' ni no'onla täcä? a=; Dios mach u yänäl chänonla t'oc unejob. Dios u pocbijob u pixanob uc'a u tz'onijob. <Dios yuwi cache' ayan cä pixanla. Une u ye'i cache' u totoj tz'onijob uc'a u yäc'bijob ni Ch'u'ul Pixan ca' chich u yäc'bonla. U;#Najtäcä u bon chi t'anob. De ya'i ch'oyi aj Pedro, y u yäli ca'da: ―Anela cä lot, a wila chich cache' oni Dios u yacon cäle' ni t'an ta Diosba uc'a u yubin aj gentilob y uc'a u tz'onänob täcä. p:YU woyli ubajob ni apóstolesjob y noxibilbajob tuba u ch'e' u c'ajalinob cache'da u xe u chenob. Z9-Yebe aj fariseojob machcatac u tz'onijobba ch'oyijob u yäle' ca'da: ―C'änä a'benob u chen ubajob circuncisa jini que mach jin aj judíosob, y a wälbenla u chenob ca' chich tz'ibi tama u jun aj Moisés. n8UC'otijob tä Jerusalén. Machcatac a'uti u woylan ubajob ya'i y apóstolesjob y noxibilbajob tuba machcatac u tz'onän u yosijob bajca anob. Unejob u tz'aycäbijob upete cua' u chi Dios, jini que Dios u yäc'bi u chenobba. q7[Machcatac a'uti u woylan ubajob bixi u yäctanob tä bij. Unejob numijob tä Fenicia y tä Samaria, u tz'aycunob cache' aj gentilob u ch'ämbi u biji Dios. Upete machcatac u tz'omben u t'an Dios laj ch'a'ali ujinob u yubinob. 6)Aj Pablo y aj Bernabé u bon chi t'an t'oc unejob. Machcatac a'uti u woylan ubajob u ch'i u c'ajalinob u täscunob aj Pablo y aj Bernabé tä Jerusalén, t'oc otrojob täcä, tuba u pecänob ni apóstolesjob y noxibilbajob uc'a u yubin si c'änä utic ca' u yäle'obba. \5 3Yebejob tijob tä Judea c'otijob tä Antioquía u yälbenob ni machcatac a'uti u woylan ubajobba: “Si mach a wäq'ue' aba tä ute circuncisala ca' chich tz'ibi uc'a aj Moisés, mach u ch'ä a japän abala”. \41Aj Pablo y aj Bernabé tä' jäläcnijob ya'i t'oc machcatac u tz'omben Dios.m3SJinq'uin c'otijob, u woyijob machcatac a'uti u woylan ubajob, u tz'aycäbijob cache'da u chi Dios t'oc unejob y cache' mäx q'uen cua' jini u chi. U tz'aycäbijob täcä cache' Dios u yäq'ui täcä que aj gentilob u tz'onän. ^25Ya'i c'axijob tunxe nab tä Antioquía, bajca pasijob najtäcäba, bajca äc'quijob tu c'äb Dios uc'a ajnic utz u c'ajalin Dios t'oc unejob tuba jini patan. Y bada sujlijob uc'a u tzupsijob chich ni patan jini. K1U tz'ayquijob u t'an Dios tä Perge, de ya'i bixijob tä Atalia. :0oNumijob tä Pisidia, c'otijob tä Panfilia. /{Cachichcada tä cabil cab u yäq'uijob ajt'äbälajob tuba u chen mandajob machcatac u tz'omben u t'an Dios. U c'änti'ijob Dios najtäcä sin buc'a, u yäc'bijob tu c'äb Ajnoja jini u tz'ombijobba. Pablo y Bernabé vuelvan a Antioquía de Siria P.U yäc'bijob c'ajalin machcatac u tz'ombi u t'an Dios que mach bäc'tacob y mach sujlecob tu pat. U yälbijob täcä cache' c'änä tz'ibajtescaconla, uc'a ca' jini cochela bajca u chen manda Dios. -#U tz'ayquijob tama jini caj ni t'an ta Dios, y q'uen machcatac u tz'onijob. De ya'i sujnijob tä Listra, tä Iconio y tä Antioquía. ,}Machcatac u tz'ombi u t'an Dios u xóyijob aj Pablo. Une ch'oyi, ochi tan caj. Päscab bixi t'oc aj Bernabé tä Derbe. d+AYebe aj judíosob ya' tijob tä Antioquía y tä Iconio c'otijob tä Listra u yäc'ben c'ajalinob u noj q'ue'na gente. U yäc'bijob t'oc ji'tun aj Pablo, jolo u pa'sijob tan caj uc'a u yälijob cache' san chämi. * Jinq'uin u yäli ca' jini aj Pablo y aj Bernabé, a la fuerza u q'uexbi u c'ajalinob tuba mach u cherbenob ni cherajbuc'a. W)'Pero mach u yäcti u ye'e' cache' une ni Dios y u paq'uin chen utz t'oc no'onla. U yäc'benonla ja' isqui, u yäc'ben päc'äbi u chen u jut, u yäc'benonla na'aconla, y u tä' benonla ch'a'alac cäjinla. K(Ajniba Dios u yäctijob upetejob tuba u päpä' ch'e' u bijijob. t'a―¡Cä lot! ¿Cua' uc'a a xe a chenla ca'da? No'on t'ocob winicon t'ocob ca' chich anela. Cälbenetla a wäctanla jini a päpä' chenlaba. Tz'ombenla ni Dios cuxuba, jini u chi cielo, u pancab y nab, y upete cua' chichca ayan. 7&gJinq'uin u yubijob ca' jini aj Pablo y aj Bernabé, ni apóstolesjobba, u xet'ijob u buc, bixijob t'oc noj ancäre tama u noj q'ue'na gente. T'oc noj t'an u yälijob ca'da: H%  De ya'i ni pale tuba ni dios Júpiter, jini u ch'uju ya'an ti' cajba, u täsi beq'uet y jit'i' nich te' tu ti' ch'uj uc'a u yoli une u chen cherajbuc'a t'oc caj tuba aj Pablo y aj Bernabé. $ Aj Bernabéba u yälijob cache' dios Júpiter, y aj Pabloba u yälijob cache' dios Mercurio uc'a une ni mero ajt'an. -#S Jinq'uin u noj q'ue'na gente u chänijob cua' u chi aj Pablo, u yälijob t'oc noj t'an, tu t'anob aj Licaoniajob: ―¡Dios jaquijob bajca anon t'ocob, ca' winic! ["/ U yäli t'oc noj t'an: ―Ch'oyen, wa'i'. Seb ch'oyi jini winic, y u chi xämba. x!i Jinda winic u yubi u t'an aj Pablo. Aj Pablo u chämbi u jut, u chäni cache' u tz'onän tuba u yäq'ue' uba.  Ajni untu winic tä Listra, mach u ch'ä u chen xämba. Paq'uin chumu ayan. Che' chich u päncäbesi u na'. Mach bay u chi xämba. DYa'i u tz'aycunob u t'an Dios. Apedrean a Pablo en Listra 7U yubijob aj Pablo ca' jini, putz'ijob, y bixijob tä Listra y tä Derbe, jini chap'e caj jiniba ya'i chich tä Licaonia, y bixijob tu junxoyma cab. wgDe ya'i aj judíosob y aj gentilob t'oc täcä u yajnojajob u yoli u tz'ibajtesanob y u jule'ob t'oc ji'tun. oWU jec'li ubajob cha'jec' ni caj. Unjec' ayan t'oc aj judíosob, y unjec' ayan t'oc ni apóstolesjob. Mach uc'a jini bixicob. Tä' jäläcnijob ya'i. Mach u bäc'tijob u yäle' u t'an Ajnoja Dios, cache' utz u c'ajalin t'oc no'onla. Dios u ye'e' cache' toj u t'anob uc'a u yäc'bijob u chenob q'uen cua' chichca ta chänintic y tuba u ye'e' cache' an u poder Dios. %Ni aj judíosob mach u tz'onijobba u jobbijob u c'ajalin aj gentilob u yäc'bijob ajnic jac' ujinob t'oc u lotob jini machca u tz'onijobba. 7 iTä Iconio ochijob aj Pablo y aj Bernabé tan ch'u'ul otot taj judíosob, u tz'aycunob u t'an Dios. Jin uc'a q'uen aj judíosob u tz'onijob, u tz'onijob täcä aj griegojob. mS 4Mäx ch'a'a ujinob machcatac u tz'ombijob chich u t'an Dios, y mäx ayanob t'oc Ch'u'ul Pixan.  3Unejob u tiquijob yoc t'oc pupuj cab tuba u ye'e' cache' ni gente tama ni caj jini mach u sapijob u t'an Dios, bixijob tä Iconio. yk 2Aj judíosobba u yäc'bijob c'ajalin ixictac jini mäx u c'ajti'in Diosba, jini toj u t'anba y noxibilbajob tan jini caj que mach u tz'ombenob u t'an aj Pablo. U yäq'uijob tä tz'ibajtescan aj Pablo y aj Bernabé, u pa'sijob tan u cabob. :o 1U t'an Ajnoja Dios ubqui tama upete ni cab jini. %C 0U yubijob ca' jini aj gentilob, ch'a'ali ujinob, u yälijob cache' utz u t'an Dios. Upete machcatac worin yaquinti tuba paq'uin cuxlecob u tz'onijob. :m /Uc'a ca'da u yälbon t'ocob Ajnoja Dios:Cä'bet ajniquet ca' a wälä ajchictaya tuba aj gentilob,
tuba a wälben cache' u ch'e' u japän ubajob upete a'ajtä pancab. }s .Aj Pablo y aj Bernabé sin bac'ät u yälbijob: ―Anela najtäcä älbintetla u t'an Dios, uc'a che' u yäq'ui Dios que utic. Anelaba mach a wo a ubinla, mach a wo äc'bintiquetla paq'uin cuxlequetla. Bada cä xe t'ocob bajca an aj gentilob. _7 -Jinq'uin u chänijob ca' jini aj judíosob, c'ac'a' cäräx'ijob, mach yo u chänenob cua' u chen aj Pablo. U juli ubajob tuyac'o, u yälijob cache' mach toj lo que u yäle'. U yälbijob tzuc t'an täcä tuyac'o. } ,Tu c'ote u q'uin ch'ämbäji tä cha'num, u woyli ubajob casi upete a'ajtäjob tan caj tuba u yubinob u t'an Dios. %C +Tu bixejob machcatac u woyli ubajob, q'uen aj judíosob y ajtzib ochejob t'oc jini aj judíosob, jini mäx u c'ajti'in Diosba, bixijob tu pat aj Pablo y aj Bernabé. Aj Pablo y aj Bernabé u chi t'anob t'oc, u bon älbijob u paq'uin tz'onänob Dios, uc'a utz u c'ajalin t'oc unejob. ;o *Tu pasejob aj Pablo tan ni ch'u'ul otot tuba aj judíosob, aj gentilob u ch'oc chi ubajob t'oc uc'a tz'aycäbinticob tä cha'num ni t'an jini tu yälo u q'uin ch'ämbäji.   )Iranla, anela que mach a wo a tz'ombenla Dios, ch'icwänic a jutla, y cuxla tä säto;
uc'a no'on cä xe cä chen ump'e cua' chichca t'oc poder bajca anetla,
que anela mach uxet a tz'onänla jinq'uin ajnic machca u tz'aycäbenetla. Ca'da u yäli Dios. v e (Iranla me'en, mach tic ta'wac'ola jini u yälijob ajt'anob ta Dios oniba, jinq'uin u yälijob ca'daba: G  'Une chich u yäq'ue' tu toja upete machcatac u tz'onän, uc'a mach colac t'oc niump'e u tanä. Ni ley taj Moisés mach u ch'ä u chen ca' jini, uc'a mach u ch'ä u yäq'ue' tu toja niuntu. d A &Äc'ä ta' c'ajalinla, cä lot, ni cälbenetla, cache' une chich ni u pa'sen a tanälaba. 0 [ %Jini u cuxpesi Diosba mach c'u'ni une. ~u $Toj chich aj David u chi pancab ca' chich u yoli Dios, de ya'i chämi, mujqui bajca mujqui u papob, y c'u'ni chich. dA #Jin uc'a u yäle' täcä otro Salmo ca'da: “Mach uxet a'ben c'u'nac a Ch'u'ul Winic”. iK "Dios u yäli täcä cache' u xe u cuxpesan tan ajchämejob uc'a mach xic tä c'u'nan u cuerpo, jinq'uin u yäli ca'da: “No'on cä xe cä ch'ämbenetla yajin ca' chich cä totoj älbi aj David cache' cä xe cä chenba”. P !Ca' chich u yäli u xe u chen, u cherbonla bada uc'a u ch'ocobonla. U cuxpesi aj Jesús, ca' chich tz'ibi tama u chap'elib Salmo ni u yäle' ca'daba: “Ane Cajlo'et. Ane cä'bet cuxlequet bada”.  ’No'on t'ocob täcä cälbenetla jini t'an utzba, cache' Dios u chi chich ca' chich u yälbi cä noxi'paplajob u xe u chenba. X) Jini machcatac pasi t'oc aj Jesús tä Galilea c'oti t'oc tä Jerusalénba u bon chänijob chich cache' aj Jesúsba cuxu ayan. Unejob u yälbenob gente tu toja cache' u chänijob que cuxu ayan tä cha'num. .W Pero Dios u cuxpesi tan ajchämejob. kO Jinq'uin tz'äcti tä ute upete ca' tz'ibi tä jun de uneba, u pa'sijob tä cruz, y u muquíjob. y Mach chich u pojläbijob niump'e u tanä tuba tzämsintic, pero u c'atbijob aj Pilato tuba u yäq'ue' tä tzämsinte.   Aj Jerusalénob y u yajnojajob mach yuwijob caxca une aj Jesús, y mach u chi entendejob u t'an ajt'anob ta Dios, jini u tzijcan upete q'uin ch'ämbäjiba. Jin uc'a u yäq'uijob tä chämo aj Jesús. Ca' chich ayan tz'ibi tä junba, che' chich u chijob. *~M ’Anela cä lot, u natil ch'ocob aj Abrahametla, machcatac de anela a ch'u'ul c'ajti'inla Dios, Dios chich u täscäbetla jinda t'an tuba a japän abala. e}C Jinq'uin aj Juan u chen u tzupsen u patan pancab, u yäli: “¿Caxcajon no'onba a wäle'la? Mach no'on une ni a wäle'laba. U te ji'pat que no'on untu, mach jinon niump'e cua' tuba cä p'ämben u täbi u pächi'oc”. o|W Mach to c'ot aj Jesús, aj Juan u yälbijob upete aj Israelob u q'uexe' u c'ajalinob tuba c'ablacob. { De u natil ch'ocob aj David Dios u yäq'ui aj Jesús tuba xic de Ajjäpom tuba aj Israelob, ca' chich u yäli u xe u chenba. z De ya'i Dios u pa'si ni jini, u yäq'ui aj David tuba xic de u yajmandajob. Dios u yäli cache'da ayan aj David jinq'uin u yäli ca'da: “Cä chäni cache' aj David u yajlo' aj Isaí untu winic tä' coba t'oc. U xe u chen upete ca' chich co no'on u chen”. ?yw Jinq'uin u c'atbijob Dios ajnic untu mero u yajmanda. Dios u yäc'bijob aj Saúl, u yajlo' aj Cis, untu winic tuba u familia aj Benjamín tuba ajnic cuarenta año de u yajmandajob. x Y de ya'i u yäq'ui ajnic juezob ca' cuatrocientos cincuenta año ixta que juli aj Samuel pancab, jini ajt'an ta Diosba. ww Dios u tzupsi siete ajnojajob con to'o machcatac ayanob t'oc tama cab tä Canaán, u pucbijob aj Israel ni cab jini. Jv  Ca' ta cuarenta año Dios u chi casujob bajca mach cuxu niuntu. u U Dios aj Israelob u yaqui cä paplajob, u q'ue'nesijob ya'to anob tan yänäl cab tä Egipto. Une u pa'sijob t'oc u poder ya'i. t/ Aj Pablo ch'oyi, u cherbi u c'äb ch'ijcäbacob, u yälbenob ca'da: ―Anela cä lot Israel y apetela machcatac a c'ajti'inla Dios, ubinla: ]s3 Najtäcä tzijqui ni ley y u t'an ajt'anob ta Dios oni, y ji'pat ajnojajob tuba ni ch'u'ul otot u täsqui tä c'atbintejob: ―Cä lot, si anela a wo a wäle'la cua' chichca jini tuba u yubinob ni caj, äläla. (rI Aj Pablojobba pasijob tä Perge, c'otijob tä Antioquía tama cab tä Pisidia. Tu q'uin ch'ämbäji ochijob tan ch'u'ul otot tä chumtä u yubin u t'an Dios. #q? Aj Pablo pasi t'oc u lotob tä Pafos, bixijob tunxe nab tä Perge tama cab tä Panfilia. Jinq'uin aj Juan u yäctijob, sutwäni une tä Jerusalén. p/ Jini ajmanda u chäni cua' uti, u tz'oni. Tajch'icwäni u jut u yubin jinq'uin u ye'binte u t'an Dios. Pablo y Bernabé en Antioquía de Pisidia ioK Bada Ajnoja Dios t'oc u poder u xe u chenet castiga. A xe tä sujtä ajchoc', mach uni' xet a se'in chänen q'uin. De ya'i seb chich u bäli uba u chanä, sujli de ajchoc', pamajtan u nume u sacän caxca u päyben u c'äb. gnG U yälbi aj Elimas ca'da: ―Aneba q'uen a c'ajalin tuba a chen sucpecya, tuba a chen cua' chichca jini que mach utz, u yajlo'et diablo, mach a wo utic tu toja. Ane mach uxet a wäctan xic tajtoj ni bij tuba Ajnoja Dios. gmG Aj Saulo, jini u c'aba' täcä aj Pabloba, mäx ayan t'oc Ch'u'ul Pixan, y u chämben u jut. 6le Pero aj Elimas, jini ajtz'a'tayaba, uc'a che' u pase u c'aba' täcä, u juli uba tuyac'ojob, mach yo u chänenob, y u yälben aj Sergio Paulo que mach u tz'omben u t'anob. ;ko Jini winic ya'an t'oc ni ajmanda u c'aba' aj Sergio Paulo. Ni ajmanda jiniba, q'uen u c'ajalin une. Aj Sergio Paulo u joq'ui aj Bernabé y aj Saulo uc'a yo u yubin u t'an Dios. ]j3 Numijob tama ni cab tä Chipre tama jini nab, ixta que c'otijob tä Pafos. Ya'i u nuc'tijob untu winic ajtz'a'taya, ajpäpä't'an u chen uba ca' totoj ajt'an ta Dios. Uneba aj judío une, u c'aba' aj Barjesús. )iK Cuanta c'otijob tama ni caj tä Salamina, u täq'ui u yäle'ob u t'an Dios tan u ch'u'ul ototob aj judíosob ya'i, aj Juan täcä u täclenob t'oc jini patan. h Cuanta u täsquijob ni Ch'u'ul Pixan, bixijob tä Seleucia. Pasijob ya'i, c'axijob tu pat nab c'otijob tama cab tä Chipre. 3g_ Najtäcä ajni c'änti'ya sin buc'a, y ji'pat u yäc'bijob u c'äb tan u pamob aj Bernabé y aj Saulo, y u täsquijob bajca u xe. Los apóstoles predican en Chipre 0fY Jinq'uin unejob mu' u c'ajti'inob Dios sin buc'a, ni Ch'u'ul Pixan u yälbijob ca'da: ―Tz'ejbenon aj Bernabé y aj Saulo tuba u chen jini patan cä'bijob u chenba. #e A Ajnijob t'oc täcä machcatac a'uti u woylan ubajob tä Antioquía ajt'anob ta Dios y ajye't'anob ta Dios: aj Bernabé, y aj Simón jini u yälbinte u c'aba' aj Nigerba, y aj Lucio jini u cab tä Cireneba, y aj Manaén jini ch'iji t'oc aj Herodes ajmanda tä Galileaba, y aj Saulo. Od Aj Bernabé y aj Saulo pasijob tä Jerusalén, uc'a u tzupsi cua' u chenob ya'i, c'otijob cha'num tä Antioquía. U bisijob täcä tu patob aj Juan, jini u chap'elib u c'aba' aj Marcosba.[c/ Ubqui u t'an Cajnojala cachichcada y c'ac'a' q'ue'ni machcatac u tz'onijob. b Seb ni ángelo tajnoja Dios u yäc'bi aj Herodes u yaj uc'a mach u c'ajti'i Dios. U laj c'uxbi u bec'ta noc', y chämi. Ra Upetejob ni gente u yäli: ―Dios une ni mu' u t'anba, mach jin winic. ` Aj Herodes u yaqui ump'e q'uin tuba u xoje' u pitzil buc y chunwänic tu noj chumlib u chen t'an tuba u yubin caj, y che' chich u chi. Y_+ Aj Herodes cäräx t'oc aj Tirojob, y t'oc aj Sidónob. Unejob tomp'e u c'ajalin c'otijob tu yotot aj Herodes. Najtäcä u ch'oc pequijob aj Blasto, untu mero u yajnoja ajpatan tuba aj Herodes. Unejobba u c'atänob mach ni' cäräx'ac aj Herodes t'oc unejob. Uc'a tu cäji jini ajmanda ya' u ch'e'ob upete cuaxca c'änä uc'ajob. T^! Aj Herodes u täsqui tä saquinte aj Pedro, y mach pämi. Cuanta u c'atbijob ni ajcänänyaba, u täsqui tä tzämsintejob. Aj Herodes pasi tä Judea bixi tä Cesarea, y coli ya'i. La muerte de Herodes y]k Tu t'äbo q'uin mach medio noj jobole ajni bajca an ajcänänyajob, u yäle'ob cada wäreca axi aj Pedro. L\ Uneba u chen u c'äb uc'a u ch'inajnesanob, u tz'aycäbenob cache' Ajnoja Dios u pa'si tä cárcel, u yäli: ―Täscunla tä älbinte täcä aj Jacobo y cä lotla. De ya'i pasi aj Pedro, bixi. d[A Aj Pedro u bon pecänob. Jinq'uin u jäbijob y u chänijob cache' uneba, bäc'tijob. ?Zw Unejob u yälbi: ―Mach'an a c'ajalin. Uneba u yäle' cache' toj chich ni mu' u yäle'ba. De ya'i unejob u yäli: ―Untu ángelo ti que Dios u täsqui tuba u cänäntan aj Pedro. 'YG Jinq'uin u yubi cache' u t'an aj Pedro, uc'a ch'a'a ujin mach u jäbi ti' bojte'. Sutwäni t'oc ancäre tan otot, u yäle' cache' aj Pedro ya'an ti' bojte'. aX; Aj Pedro c'oti u jätz'e' ti' bojte' päti. Pasi untu telom u yubin, u c'aba' ix Rode. 6We Jinq'uin ti tu c'ajalin, bixi tu yotot ix María, u na' aj Juan; u chap'elib u c'aba' aj Juanba aj Marcos. Ya'i ya'an q'uen machcatac u woyi ubajob u c'änti'in Dios. ]V3 U ch'i u c'ajalin aj Pedro, u yäli: ―Bada cuwi chich cache' Ajnoja Dios u täsqui u ángelo, y u pa'son tu c'äb aj Herodes, u pa'son tu c'äb upete aj judíosob, jini u pijnanob cua' cä xe tä cherbinteba. U Numijob bajca an najtäcäl ajcänänyajob, u jeli. Numijob bajca an u chap'elib ajcänänyajob, u jeli täcä. C'otijob tu ti' cárcel ni de palibba, jini u xe tan cajba, u juntu jäbi uba. Pasijob, u numsi untz'it calle. Jinq'uin ni ángelo ta Dios u yäcti. rT] Pasi, y bixi tu pat. Mach yuwi si toj ni u chi ni ángelo ta Diosba, u yäli bay u päpä' chäni. #S? Ni ángelo ta Dios u yälbi: ―Äc'ä a cächi' näc', äc'ä a pächi'oc. Che' chich u chi. U yälbi täcä: ―Äc'ä a buc tu pamba, la'ix täc pat. iRK U ángelo Ajnoja Dios c'oti ca'an, y ump'e noj junch'äcni u chicti tama cárcel. Jini ángelo ta Dios u niqui muc' tu ch'ejpa aj Pedro, u p'ixtesi u yälbi: ―Seb, ch'oyen. U cächquiba ajni tu c'äbba laj yäli tä cab. ]Q3 Päscab tu xe u pa'sen aj Herodesba, jinchichba ac'äb ya'an aj Pedro tä wäye tänxin cha'tu ajcänänya. Cächä ayan t'oc chatz'it u cächquiba. Ya'an täcä ajcänänyajob tu ti' cárcel u cänäntan. P9 Aj Pedro ya' mäcä tä cárcel, machcatac a'uti u woylan ubajobba mach u yäctijob u c'änti'in Dios uc'a aj Pedro. Dios libra de la cárcel a Pedro AO{ U q'uechi, u jup'i tä cárcel, u yäq'ui chänwoy de achänchäntu ajcänänya tuba u cänäntan. U yoli u pa'sen tu nume paxcu', tuba u jiran ni gente si ayan u tanä y u tzämsen. 0NY U chäni cache' ch'a'ali ujinob aj judíosob uc'a u chi ca' jini, u täsqui tä q'uechcan täcä aj Pedro, tan ni q'uin ch'uje jinq'uin u c'uxcan ni waj mach jusuba. WM' U yäq'ui tä tzämsinte aj Jacobo, u säcun aj Juan, t'oc untz'it cuchillo. xL k Jimba q'uinob jini aj Herodes ajnojaba u jup'i u c'äb u tz'ibajtesan yebejob machcatac a'uti u woylan ubajob. K  Che' chich u chijob. U täsquijob t'oc aj Bernabé y aj Saulo tuba u yäc'benob noxibilba tuba machcatac u tz'onän ya'i.)JK Machcatac u tz'omben u t'an Dios u ch'ijob u c'ajalin tuba u täscunob tä täclintejob u lotob tä Jerusalén, u yäq'ue'ob bäye chichca u ch'e' u yäq'ue'. ;Io De ya'i wa'wäni untu de unejob u c'aba' aj Agabo. U yäc'bi ni Ch'u'ul Pixan u yäle' cache' u xe tä te noj gran wi'na tu pancab. Che' chich ajni, jinq'uin aj Claudio ajnoja. ZH- Jimba q'uinob jini ajt'anob ta Dios tä Jerusalén bixijob tä Antioquía. kGO Ump'e año u chijob t'oc machcatac a'uti u woylan ubajob ya'i, tä tz'ajijob t'oc, u ye'benob u t'an Dios u noj q'ue'na gente. Machcatac u tz'ombijob u t'an aj Cristo äc'binti u c'aba' cristianojob tä Antioquía najtäcä. hFI Ji'pat bixi aj Bernabé tä Tarso u sacän aj Saulo. U nuc'ti, y u täsi tä Antioquía. E/ Uc'a uneba untu winic utz u c'ajalin y mäx ayan t'oc Ch'u'ul Pixan, y mäx u tz'omben Dios täcä. Q'ue'nijob machcatac ochijob t'oc Cajnojala. RD Jinq'uin c'oti u chänen cache' utz u c'ajalin Dios t'oc unejob, ch'a'ali ujin. U c'alin äc'bijob c'ajalin upetejob. U yälbijob u c'alin äq'ue' u c'ajalinob t'oc Cajnojala, y paq'uin ajnicob t'oc. C Cua'tac uti c'oti tu chiquinob aj Jerusalénob ni machcatac a'uti u woylan ubajobba. U täsquijob aj Bernabé xic tä Antioquía. nBU U poder Cajnojala Dios ya'an t'oc unejob. Q'uen machcatac u tz'onijob, u ch'ämbi u biji Cajnojala. RA Tama jini machcatac putz'ijobba ajni aj Chiprejob y aj Cirenejob. Jinq'uin c'otijob tä Antioquía, u tz'aycäbenob täcä jini que mach jin aj judíosobba ni t'an utzba tuba Cajnojala aj Jesucristo. R@ Machcatac putz'ijob uc'a ni tz'ibajtesia jinq'uin tzämsinti aj Estebanba c'otijob ixta tä Fenicia, tä Chipre, y tä Antioquía. Mach u yälbijob machca ni t'an, sec' aj judíosob u yälbijob. t?a Jinq'uin u yubijob ca'da, tajch'icwäni u jutob, y u yälijob cache' utz cua' u chi Dios. U yälijob ca'da: ―¡Dios u yäc'bijob jiq'uin aj gentilob täcä u q'uexe' u c'ajalinob tuba paq'uin cuxlecob! La iglesia de Antioquía 6>e Dios u yäc'bijob jinchichba matän ca' chich u yäc'bonla jinq'uin cä tz'ombila Cajnojala aj Jesucristo. ¿Caxcajon no'onba tuba cäle' cache' mach utz cua' u chen Dios? )=K Jinq'uin cä c'ajna'ti u t'an Cajnojala, cache' u yäli ca'da: “Aj Juanba toj u chi c'ablesia t'oc ja'; anelaba a xe tä c'ablescanla t'oc Ch'u'ul Pixan”. ~<u Jinq'uin no'on cä täq'ui cä chen t'an, c'oti ni Ch'u'ul Pixan tuyac'ojob, ca' chich c'oti najtäcä täjcac'ola. f;E Une u xe u yälbenet cache'da a xe a japän aba, aneba y upete machcatac an tan a wotot”. O: Une u tz'aycäbon t'ocob cache' u chäni untu ángelo ta Dios ya' wa'ca tan yotot. Jini ángelo ta Dios u yälbi ca'da: “Täscun tä Jope tä ch'ämcan aj Simón jini u c'aba' täcä aj Pedroba. (9I Ni Ch'u'ul Pixan u yälbon xicon t'oc, mach xicon cäle' cache' mach uxon. Ni seis winicobdaba ajnijob nämte' t'oc no'on, ochon t'ocob tan yotot jini winic. k8O Jinchichba rato c'oti tan otot bajca anon uxtu winic aj Cesareajob que täsquintijob u pecänon. I7  Uxpetz' uti ca' jini. De ya'i ch'ämqui tä cielo tä cha'num. 6 Machca u chi t'an tä cielo u p'ali tä cha'num: “Jini Dios u yäle' que utz c'uxcacba, mach a wäle' ane cache' xilaw”. 5 No'on cäli: “Mach une, Cajnoja. Mach bay cäq'ui tan cä ti' niump'e cua' mach utz c'uxcacba, niump'e cua' xilawba”. X4) Cubi ump'e t'an que u yälbenon ca'da: “Ch'oyen, Pedro, tzämsen, c'uxu”. 37 Tajch'icwäni cä jut cä chänen. Cä chäni tama ajchäntec oc tuba u pancab, y te'el animajob, y jini u jolän uba tä cabba, y mut ajwile isqui. ?2w ―No'on ya'anon tä Jope tä c'änti'ya, y cä chäni ca' tan cä naja cache' jaqui ump'e noj noc', t'oc chäntz'it u täbi tu ch'ixma, jäcsinti tä cielo, c'oti bajca anon. V1% Aj Pedro u laj tz'ayqui tu toja upete cua'tac u chäni, u yäli ca'da: w0g U yäle'ob ca'da: ―¿Cua' uc'a ochet tan yotot ni winic mach jin aj judíosba? ¿Cua' uc'a c'uxnetob t'oc? `/9 Jinq'uin aj Pedro c'oti tä Jerusalén, aj judíosob u täq'ui u q'uejpanob aj Pedro. . { Ni apóstoljob y machcatac u tz'onijob ni ya'an tä Judeaba u yubijob cache' aj gentilob u sapijob täcä u t'an Dios. - 0U yäq'ui tä c'ablanob tu c'aba' Cajnojala aj Jesús. Jini aj gentilob u yälbijob colac aj Pedro chap'e uxp'e q'uin ya'i.,' /Aj Pedro u yäli ca'da: ―¿Caxca une u xe u yäle' mach utz c'ablacob t'oc ja' jindajob que äc'bintijob Ch'u'ul Pixan ca' chich bintonla? d+A .Uc'a u yubijob cache' u chen yänäl t'anob y cache' u yäle'ob que utz cua' u chen Dios. &*E -Ni aj judíosob que u tz'omben Diosba, jini u lotob aj Pedro ti t'ocba, tajch'icwäni u jutob u chänen cache' Dios u yäc'bi aj gentilob ni Ch'u'ul Pixan. ) ,Ya'to an tä t'an aj Pedro, ni Ch'u'ul Pixan ochi tuyac'o upete machcatac mu' u yubin jinda u t'an Dios que u yäle'ba. T(! +Jinda une ni u yälijob upete ajt'anob ta Dios oniba, cache' upete machcatac u tz'ombenba, u xe tä pa'säbintejob u tanä t'oc u c'aba' aj Jesucristo. Reciben el Espíritu Santo los que no son judíos Y'+ *Aj Jesús u täscon cälben t'ocob upete caj u t'an Dios. U täscon cäle' t'ocob tu toja cache' une ni u yäq'ui Diosba tuba u yäle' catac an tu toja catac mach'an tu toja, ni cuxujobba y ni achämijobba. 6&e )Mach upete u chänijob, sec' machcatac Dios u worin äli cache' u xe u chänen. No'on cä chäni t'ocob, nämte' c'uxnon y buc'on t'ocob t'oc cuanta cuxpi tan ajchämejob. e%C (Ni jini u cuxpesi Dios u yuxp'elib q'uin, u yäq'ui tä totoj chäncan cache' cuxpi chich. $  'No'on cä chäni t'ocob upete cua'tac u chi tä Judea y tä Jerusalén. Jin une ni u tzämsijob, u sämbijob u c'äb tä cruz. d#A &cache' Dios u yaqui aj Jesús aj Nazaret, y u yäc'bi u Ch'u'ul Pixan tuyac'o, u yäc'bi poder täcä. Une numi u chen utz t'oc upete, u tz'äcäli machcatac u tz'ibajtesan tzuc pixan, uc'a Dios ya' chich an t'oc une. ="s %Anela a wila chich jinda t'an, cua'tac laj numi tä älcan tä Judea. Najtäcä u yäli aj Juan cache' c'änä c'ablacob upete. De ya'i tä'qui tä älcan tä Galilea jinda t'an, ! $Dios u täsqui tä älbinte aj Israelob jinda t'an, cache' aj Jesucristo une jini u yäq'ue' ch'a'aljinba. Uneba Ajnoja tuba upete. a ; #Cachichcaba cab machca u ch'u'ul c'ajti'in une y u chen tu toja, uneba u sapän chich.  "De ya'i u täq'ui t'an aj Pedro, u yäli ca'da: ―U te täj c'ajalin cache' toj que Dios mach u yänäl chäne untu pancab. c? !Jin uc'a seb cä täsquet tä ch'ämcan. Utz chich atet. Jin uc'a ya'anon t'ocob cäpete t'ocob bada tu pänte' Dios, tuba cubin t'ocob upete cua'tac u yäc'bet a wäle' Dios. Discurso de Pedro en la casa de Cornelio W' Täscun tä Jope tä ch'ämcan untu aj Simón, u chap'elib u c'aba' aj Pedro, ya' cuxu tu yotot aj Simón, jini ajtz'äcäl pächiba, nätz'ä ti' nab yotot. Tu te uneba a xe a ubin cua' u xe u yäle'”. gG U yälbon ca'da: “Cornelio, a c'änti'ya a'ubqui. Cua'tac a sijiba ya'an tu c'ajalin Dios. A{ De ya'i aj Cornelio u yäli ca'da: ―Sami chämp'e q'uin ca' horada ochiq'uin ya'anon tä c'änti'ya täj cotot sin buc'a. Untu winic tutz'i bajca anon t'oc u c'äntz'alen buc. xi Jin uc'a jinq'uin a joc'on mach acäli mach ticon. Cä c'atbenet jiq'uin, ¿cuaxca tuba a täscon tä jo'can? oW U yälbijob ca'da: ―Anela a wila chich cache' aj judíosob mach u ch'ä u natz'än y mach u ch'ä xic bajca an machcatac ajpäpä'cabob. Diosba u yälbon que mach cä chen ca' jini, mach cälben niuntu cä lot cache' mach utz. %~~7}} |q{{Dzzyxxxx\wvv,utssrqZpoobnnbmm%lkk9jj6ii2hh#gg fKe4ddc_bb)aM`_d^]]]\j[[CZZYEXWVVUU TwSwRRFQ|QPjONMM2LLALJJ`IIH2GFFHEEaDD]CBBA@@J??>{==AQ el_@1T7 = #  I1 Wz<+a; Jinda winic ya'an uc'a chäntu u jixic ch'oc telomilba, jini u yäle'ob u t'an Diosba. Päscab pason t'ocob, aj Pablo y cäpete t'ocob machcatac ayan t'oc une, c'oton t'ocob tä Cesarea. Ochon t'ocob tu yotot aj Felipe, jini u nume u tz'aycun u t'an Diosba, jini u tz'äctib ni siete u ch'och'oca ajc'äncanob taj Cristo, ya' wäyon t'ocob ya'i. &EPason t'ocob tä Tiro tu pat nab, c'oton t'ocob tä Tolemaida. Cä pequi t'ocob machcatac u tz'ombi u t'an Dios ya'i, cä chi t'ocob t'oc ump'e q'uin. Cä maläc äc'bi cäba t'ocob u c'aba' Dios, unejob y no'on t'ocob. De ya'i ochon t'ocob tan barco, y unejobba sutwänijob tu yotot. Y+Cuanta numi ni siete día jini, pason t'ocob ya'i. Unejob ajnijob u yäctanon t'ocob upetejob t'oc jit'ocob y che' u bijch'ocob, ixta que mach pason t'ocob tama caj. Nocwänon t'ocob ti' nab tä c'änti'ya. 0YCä nuc'ti t'ocob machcatac u tz'omben u t'an Dios. Colon t'ocob t'oc ya'i siete día. Unejob Ch'u'ul Pixan u yäc'bi u yälben aj Pablo que mach xic tä Jerusalén. 8iTäc nume t'ocob tan nab cä chäni t'ocob ni cab tä Chipre, coli täc tz'ej t'ocob. C'oton t'ocob tä Tiro tama cab tä Siria, uc'a ni barco u xe u yäctan carga ya' jini. gGCä pojli t'ocob ump'e barco que ya' u xe tä Fenicia, ochon t'ocob tama, bixon t'ocob t'oc.  Pason t'ocob bajca anob, bixon t'ocob tajtoj pat nab, c'oton t'ocob tä Cos, y päscab tä Rodas, y de ya'i tä Pátara. &Ch'ocomi u pixanob uc'a jini t'an u yäliba, cache' mach uni' sutwan tä chämbinte u jut. De ya'i bixi u yäctanob tama barco.a;%Upetejob u bon chi uq'ue, u mec'bijob u luc'ub aj Pablo, y u yäc'bijob u c'aba' Dios. [/$Jinq'uin u tzupsi u yäle' ca'da, nocwäni u c'änti'in Dios t'oc upetejob. #Cä c'ac'a' ye'betla cache' c'änä chich a chen a patanla tuba a täclenla machcatac mach u ch'ä u chen patan, y a c'ajna'tanla u t'an Cajnojala aj Jesús jinq'uin u yäli ca'da: “Más ch'a'a ujin machca u chen sijba que jini machca u mätanba”. )K"Anela a wila chich cache' cä chi cäba mantene t'oc ni cä c'äbda, tuba cuaxcatac c'änä cäc'a y tuba cuaxcatac c'änä uc'ajob machcatac ajni t'oc no'on. ^ 5!Mach bay cä c'upi yoco taq'uin ni c'änc'än taq'uin ni u buc tuba niuntu cä lot.  % ’Bada cä lot, cäq'ue'etla tu c'äb Dios y tu c'äb ni t'an jini que u yäle' cache' utz u c'ajalin Diosba, uc'a ni t'an jini an u poder tuba u yäc'benetla a chenla utz, y u yäc'benetla a matänla, jini que Dios u yäc'ben upete machcatac yäcä uc'a uneba. ( IJin uc'a cänäntan abala t'oc unejob, c'ajna'tanla cache' por uxp'e año ac'äb y tä q'uin mach cäcti cä'benetla c'ajalin apetela anela, ixta t'oc uq'ue. . UIxta a lotla täcä u xe tä ajtä machcatac u xe u yäle'ob cua' chichca jini mach jin tu tojaba, tuba u bisan tu patob machcatac u xe u yosen de u yajcänt'anob.  )Uc'a cuwi chich que cuanta bixon no'onba, u xe tä oche bajca anetla machca chichca ca' cäräx ajlobo, mach uxin u taj chänen niump'e cua'. U#Iran abala, iranla täcä upete machcatac a'uti u woylan ubajob, uc'a Ch'u'ul Pixan u yäq'uetla tuba a cänäntanla upetejob. Cänäntanla machcatac tuba Cajnojala Dios, jini u mäni t'oc u ch'ich'eba. A}Uc'a mach quisnäjon cälbenetla upete u c'ajalin Dios.  Uc'a cä totoj älbenetla bada cache' mach jin cä tanä si chämiquetla sin que a tz'onänla y äc'bintiquetla a toji'tanä. #?’Bada cuwi cache' niuntu de anela bajcatac anumon cä tz'aycun cache'da an bajca u chen manda Dios mach uni' xet a chänenla cä jut tä cha'num. Mach cä che caso niump'e cua', mach cä cänänta cäba. Cua' coba, cä tzupsen numicon pancab t'oc ch'a'aljin, y cä tzupsen cä patan u yäc'bon cä chen Cajnojala aj Jesús, jini u yäc'bon cäle' u t'an Dios y cache' utz u c'ajalin Dios t'oc no'onlaba. %Sec' jini cuwi, bajcatac anumon tä cabil cab ni Ch'u'ul Pixan u yälbenon cache' mu' cä pitinte tuba q'uechcacon, y tuba tz'ibajtescacon. {oBada cä xe tä Jerusalén. Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'benon xicon, mach cuwi no'on cua' cä xe tä cherbinte ya'i. Cälbijob tu toja aj judíosob y aj gentilob u q'uexe' u c'ajalinob tuba ajnicob t'oc Dios y u tz'ombenob Cajnojala aj Jesucristo. kOMach quisnäjon cälbenetla upete ni c'änäli a ubinlaba, cä ye'betla tänxin caj y tä otote. -SCä cherbi u patan Cajnojala sin c'änä cäle' si cä chi, y t'oc machtajda cä c'äbjut, y t'oc q'uen tz'ibajtesia y cua' chichca jini u cherbonob aj judíosob. ~-Jinq'uin c'otijob bajca an, une u yälbijob: ―Anela a wila chich cache' numon t'oc anela upete q'uin desde jinq'uin julon najtäcä tä Asia. l}QU täsqui tä Efeso tä jo'can noxibilba tuba jini a'uti u woylan ubajobba ticob tä Mileto. u|cUc'a aj Pablo u ch'i u c'ajalin numic u jelän tä Efeso, uc'a mach mäx jäläcnac tä Asia. Une seb yo c'otic tä Jerusalén bay toca u ch'e' u numsen jini q'uin ch'uje ta Pentecostés ya'i. Discurso de Pablo a los ancianos de Efeso 7{gPason t'ocob ya'i. Päscab numon t'ocob ti' cab tä Quío, y otro päscab c'oton t'ocob tä Samos. Jäläcnon t'ocob tz'ita' tä Trogilio, päscab c'oton t'ocob tä Mileto. hzICä nuc'ti cäba t'ocob t'oc tä Asón, cosi t'ocob tan barco bixon t'ocob t'oc tä Mitilene. By} No'on t'ocob ochon t'ocob tan barco, c'axon t'ocob tu pat nab, c'oton t'ocob tä Asón, uc'a cä ch'e' t'ocob aj Pablo ya'i, uc'a che' u yäli aj Pablo, xic tä cäble ixta ya'i. hxI U bisijob ni ajlo' jini tu yotot cuxu, tä' ch'a'a ujinob colijob. Viaje desde Troas a Mileto w{ T'äbi aj Pablo tä cha'num, u lip'ijti waj, y u c'uxijob. Jäläcni tä t'an ixta tu junch'äcnan, de ya'i bixi. {vo Jaqui aj Pablo, nocyäli tu ch'ejpa, u meq'ui, u yäli ca'da: ―Mach a chenla uq'ue, u pixan ya'to an t'oc une. cu? Untu ch'oc ajlo' u c'aba' aj Eutico ya' chumli tä ventana tan ni otot. U q'uechi noj wäye, uc'a aj Pablo jäläcni tä t'an. Ya'an tä chinil wäye, ti isqui tu yuxtäq'uib otot, yäli tä cab. U tz'osijob chämen. Ut#Ajni q'uen cua' chichca u chictan bajca u woyli ubajob tama ni otot isqui. s#Tuyac'o najtäcäl q'uin tuba semana machcatac u tz'ombi u t'an Dios u woyi ubajob bajca u xe tä lip'ijtinte ni waj ca' chich u yäli aj Jesucristo uticba. Aj Pablo u ye'bijob u t'an Dios, uc'a une u xe tä bixe päscab. Jäläcni tä t'an ixta tänxin ac'äb. #r?No'on t'ocobba colon t'ocob tä Filipos ixta que numi ni q'uin ch'uje jinq'uin u c'uxcan ni waj mach jusuba, de ya'i pason t'ocob. Numon t'ocob tama nab, cä chi t'ocob cinco día tä bij, c'oton t'ocob bajca anob tä Troas. Ya'i cä chi t'ocob siete día. Visita de Pablo a Troas Aq}Unejob bixi pänte', c'oti u pitänon t'ocob tä Troas. LpBixijob u lotin tä Asia aj Sópater u cab tä Berea, y aj Aristarco y aj Segundo u cabob tä Tesalónica, y aj Gayo u cab tä Derbe, y aj Timoteo, y aj Tíquico y aj Trófimo u cabob tä Asia. 6oeU chi tres mes ya'i. Tu xe tä c'axe tunxe nab tä Siria, seb u ch'i u c'ajalin sutwänic tu pat numic tä Macedonia, uc'a aj judíosob u sacänob cache' u xe u cherbenob. jnMNumi tama upete caj ya'i, u c'alin bijob c'ajalin t'oc machtajda t'an. De ya'i bixi tä Grecia. 2m _Jinq'uin numi ni jobole, aj Pablo u joquí machcatac u tz'omben u t'an Diosba, u yäc'bijob c'ajalin, u mec'bi u luc'ubob uc'a u bixe. De ya'i pasi, bixi tä Macedonia. Dl)U yälbijob ca' jini, de ya'i u täsqui bixicob.k(Mach me'ixto subcaconla uc'a ni jobole ajni samiba, uc'a mach uxin tä ajtä cua' cäle'la tuba cä japän cäbala t'oc. aj;'Si a wola más que ni jini, bisanla tä ubcan tu pänte' juez, ca' chich u yäle' ley. i &Si aj Demetrio y u lotob u cänäntanob buya t'oc machca chichca, ya'an bajca u yubcan, ya'an juez. Tan u maläc sublan ubajob. ohW%Anela a täsila wida ni winicobda, unejobba mach u cherbijob cua' a diosla, mach u cäräx älbijob. ygk$Mach'an machca u ch'e' u yäle' que mach toj. Jin uc'a utz ch'in ajniquetla, mach a se'in chenla niump'e cua'. ufc#Jinq'uin ajtz'ib tuba ajnoja u yäc'bijob ch'ijcolobacob, u yäli ca'da: ―Anela cä lot tä Efeso, ¿caba winic mach yuwi cache' aj efesiojob u cänäntan mero ixnoja dios, ix Diana, u cänäntanob täcä ni santu ti tä Júpiterba? He "Jinq'uin u chänijob cache' une aj judío, tomp'e t'an pasi tuba upete, u yälijob t'oc noj t'an: ―¡Mero noj ixnoja ix Diana tuba aj efesiojob! U chi chap'e hora u yäle'ob ni t'an jini. ]d3!Ch'ämqui aj Alejandro tama u noj q'ue'na gente, aj judíosob u xaläjnojijob más tu pänte'ob. Aj Alejandro u chi u c'äb ch'in ajnicob, uc'a u yoli u chen t'an tuba u japän aj judíosob uc'a ni jobole jini. &cE Yebe u yäle' ump'e cosa, yebe u yäle' otra cosa, uc'a jobo u c'ajalinob machcatac woyojtac. U tajwoyi ubajob, q'uen mach yuwijob cua' uc'a u woyi ubajob. zbmYebe aj Asiajob, ajnojajob, u lotob chich aj Pablo, u täsquijob tä cocoj älbinte mach xic tama u yototi caj. SaAj Pablo yoli xic bajca anob, pero u yajcänt'anob mach u yäctijob xic. 3`_U laj jobi uba caj, tomp'e bixijob t'oc noj ancäre tu yototi caj bajca u yajtä chanä, u cocoj bisijob aj Gayo y aj Aristarco, aj Macedoniajob, u lotob aj Pablo. _Jinq'uin u yubijob ca' jini, c'ac'a' cäräx'ijob, u yälijob t'oc noj gran t'an: ―¡Mero noj ixnoja ix Diana tuba aj efesiojob! ^ Mach utz u chenob ca' jini, cä patanla mach me'ixto mach olcac, u ch'uj cä noj diosla ix Diana mach me'ixto xic tä waläctinte, mach me'ixto xic tä pa'sinte bajca an de ixnoja. Upete aj Asiajob y upete a'ajtäjob pancab u yajna'tanob jini quixnojala. ]{A chänila y a ubila cache' aj Pablo q'uen u yäc'bi u q'uexe' u c'ajalinob y u tz'eje' ubajob t'oc ni ch'uj jini, mach seq'uen aj efesiojob, q'uen täcä a'ajtä entero tä Asia, u yälbenob cache' mach jin dios jini u yute t'oc u c'äb winicba. \U woyijob u yajpatanob y machcatac jin chich u patan, u yälbijob: ―Cä lot, a wila cache' t'oc jini patanda u yajtä cä taq'uinla. I[ Uc'a ajni untu ajcheraj ch'uj t'oc yoco taq'uin, u c'aba' aj Demetrio. Une u cherben u p'i' ch'uj ix Diana. Ni patan jiniba, q'uen taq'uin u chen gana t'oc, y che' chich täcä u yajpatanob. LZYa'i ajni ump'e noj jobole machtajda uc'a ni t'an tuba Dios. YU täsqui tä Macedonia cha'tu u yajtäclayajob, aj Timoteo y aj Erasto, uneba coli chap'e uxp'e q'uin tä Asia. El alboroto en Efeso XX)Ji'pat aj Pablo yo xic tä Jerusalén. U ch'i u c'ajalin cache' najtäcä c'änä numic tä Macedonia y tä Acaya, jin uc'a u yäli ca'da: “Najtäcä cä xe ya'i, y ji'pat c'änä xicon tä Roma”. iWKJin uc'a c'ac'a' q'ue'ni machcatac u yubi u t'an Cajnojala, u c'alin äq'ui u c'ajalinob t'oc. ,VQQ'uen ajtz'a'tayajob täcä u täsijob u jun u pulijob tu jut upetejob. U pa'sijob cuenta jäyp'e u valor ni jun puliba, c'oti ca' cincuenta mil säsäc taq'uin. dUAQ'uen machcatac u tz'onijob u c'otejob u sube' u tanäjob u yäle' cua'tac u chijob. GTUpetejob machcatac cuxujtac tä Efeso u yubijob cua' uti, aj judíosob y aj griegojob täcä. Upetejob yäli bac'ät tuyac'ojob. Jin uc'a u ch'u'ul c'ajti'can u c'aba' Cajnojala aj Jesús. OSNi winic ya'an ni tzuc pixan tuyac'oba sip'yäli tuyac'ojob u q'ueche'ob, y más q'uen u muc' que unejob. Jin uc'a unejob pasijob tä putz'e tama ni otot jini sin buc y cho'ojtac u pächijob. |RqPero ni tzuc pixanba u p'alänob ca'da: ―Cä chen conoce aj Jesús, cuwi camba aj Pablo. Anelaba, ¿caxcajetla? QAjni siete u yajlo' untu winic aj judío u c'aba' aj Esceva, uneba ajnoja tuba palejob, jin une ni u chenob ca'daba. 4Pa Yebe aj judíosob, ajwa'ajtänejob ni u yäle'ob cache' u ch'e' u pa'sen tzuc pixan tuyac'o untuba, u c'ajti'bijob u c'aba' aj Jesús Ajnojaba uc'a yojob u pa'sen tzuc pixan tuyac'o machca u cänäntan, u yäle'ob ca'da: ―Cälbenet pasiquet uc'a u c'aba' aj Jesús jini u yäle' aj Pabloba. O Uc'a bisbintijob c'ol winic payu y ch'icnäc' jin chich ni u täli aj Pabloba, y u pojli ubajob, y tzuc pixanob pasi tuyac'ojob. XN) Dios u yäc'bi aj Pablo u chen q'uen cua' chichca jini mach bay achänintiba. CM Ya'i u chi dos año u ye'e' ni t'an ta Dios. Jin uc'a upete machcatac cuxujob tä Asia, aj judíosob y aj griegojob, u yubijob jini t'an, cua' u chi y cua' u yäli Cajnojala aj Jesús. 2L] Yebe tzätz'i u pixanob, mach u tz'onäjob. U cäräx älbenob u t'an Dios bajca an u yubin u noj q'ue'na gente. Jin uc'a aj Pablo u tz'eji uba bajca anob, u bisijob täcä machcatac u tz'omben u t'an Dios, y u ye'benob u t'an Dios upete q'uin tan ni escuela tuba untu winic u c'aba' aj Tiranno. )KKDe ya'i aj Pablo ochi tan ch'u'ul otot. Sin bac'ät u yajne tä t'an ya'i uxp'e mes. U yälbenob tuba u tz'onänob cache'da ayan bajca u chen manda Dios. &JGNi jinijob ca' doce winicob. IJinq'uin aj Pablo u yäq'ui u c'äb tan u pamob, c'oti tuyac'ojob ni Ch'u'ul Pixan. U chijob yänäl t'an y u yälijob u t'an Dios. PHU yubijob ca' jini, c'ablijob t'oc u c'aba' Cajnojala aj Jesús. JG Aj Pablo u yäli: ―Aj Juan u chi ni c'ablesia jini tuba machcatac u q'uexe' u c'ajalinob, u yäli tz'ombintic jini ajte patiba, uc'a a wina'tanla machca une, aj Jesús une ni Cristoba. FUne u c'atbijob: ―¿Cache'da c'abletla jiq'uin? Unejob u yäli: ―C'ablon t'ocob ca' chich u yäli aj Juan c'ablac untu. EU yälbijob: ―¿A ch'ila quira ni Ch'u'ul Pixan jinq'uin a tz'onila? Unejob u p'ali: ―Mach to cubi t'ocob si ya'an Ch'u'ul Pixan. D Ya'to an aj Apolo tä Corinto, aj Pablo numi bajca an isquil cab c'oti tä Efeso. Ya'i u nuc'tijob machcatac u tz'omben u t'an Dios. }BsJinq'uin u yäli xic tä Acaya, u lotob u täclijob, u yäc'bijob u bisan jun tuba machcatac u tz'omben u t'an Dios ya'i tuba osintic. C'oti une ya'i, u täclijob tuba u c'alin cäne'ob machcatac u tz'oni uc'a utz u c'ajalin Dios t'oc unejob. A7U täq'ui t'an sin bac'ät tama ch'u'ul otot. Jinq'uin u yubijob ix Priscila y aj Aquila, u bisijob tu yotot u ye'ben tu toja ni bij tuba Cajnojala. @)Jinda winic u cäni ni bij tuba Cajnojala. Tä' ch'o'o u yäle' y u c'alin ye'e' jini t'an tuba Cajnojala, sec' ni c'ablesia taj Juanba yuwi. A?{C'oti tä Efeso untu winic aj judío, u c'aba' aj Apolos, ya' päncäbi tä Alejandría, q'uen u c'ajalin tuba u tz'aycun u t'an Dios, c'alin yuwi täcä u jun Dios ni tz'ibiba. ->SJäläcni ya'i tz'ita', pasi, y u nume cada caj tä Galacia y tä Frigia u yäc'benob u c'alin tz'onänob upete machcatac u tz'omben Dios. Apolos predica en Efeso =C'oti tä Cesarea, pasi, bixi tä Jerusalén. U pequijob machcatac a'uti u woylan ubajob ya'i, de ya'i bixi tä Antioquía. c<?Tu bixe uneba u yäc'bijob u c'aba' Dios, u yälbenob ca'da: ―Tä' c'änä xicon cä numsen ni q'uin ch'uje tä Jerusalén u xe tä ajtäba. No'on cä xe tä sujtä bajca anetla, si Dios yo. De ya'i pasi tä Efeso. [;/U ch'oc chen ubajob t'oc uc'a colac t'oc unejob ya'i; une u yäli que mach ucol. :{C'oti tä Efeso. Ya'i aj Pablo u yäcti ix Priscila y aj Aquila. Une ochi tan ch'u'ul otot tä t'an t'oc aj judíosob. 9)Aj Pablo jäläcni ya'i. De ya'i u laj äc'bi u c'aba' Dios machcatac u tz'omben u t'an Dios ya'i uc'a u bixe. Bixi tu pat nab tä Siria nämte' t'oc ix Priscila y aj Aquila. Tä Cencrea susinti aj Pablo, coli ajcotzompam, uc'a u chi ump'e promesa tu pänte' Dios. T8!De ya'i upete aj griegojob u ch'ijob aj Sóstenes, ajnoja ta ch'u'ul otot, u jätz'ijob tu pänte' yotot juez. Aj Galión mach u chi caso. Pablo vuelve a Antioquía y comienza su tercer viaje misionero -7UJin uc'a u pa'sijob tan yotot. 6+Pero si tuba t'an, o tuba c'aba', o tuba ni ley ta'ala, iran anela ya'i si u chen tu toja, uc'a no'on mach co xicon de juez tuba ni cosa jini. I5 Tu xe u täq'ue' t'an aj Pablo, aj Galión u yälbi aj judíosob: ―Anela judíos, si fuera ayan u noj tanä, y si u chi cua' chichca malujle, ayan chich cua' uc'a tiquetla uc'a cubin. z4m U yäle'ob ca'da: ―Jinda winic u yäq'ue' tä päpä' c'ajti'can Dios, y mach ca' tz'ibi tan ley taj Moisés. 3 Jinq'uin aj Galión juez tä Acaya, aj judíosob tomp'e ch'oyijob tuyac'o aj Pablo, u q'uechijob u bisijob ta juez. H2  U chi ya'i ump'e año y seis mes u ye'benob u t'an Dios. 1) Uc'a no'on ya'anon t'oc ane, niuntu mach u ch'ä u cherbenet niump'e cua'; uc'a q'uen ya'an cäc'ajob tama ni caj jini que u xe u tz'ombenon. 0  De ya'i Cajnojala Dios u yälbi ac'äb aj Pablo ca' tan u naja: ―Mach bäc'taquet a tz'aycun cä t'an, mach ch'in ajniquet. 9/kAj Crispo, une ajnoja ta ni ch'u'ul otot, u tz'ombi u t'an Cajnojala Dios, t'oc upete machcatac an tan yotot. Q'uen aj corintiosob täcä u yubijob, u tz'onijob, y c'ablijob. .3Pasi ya'i, bixi tu yotot untu winic u c'aba' aj Justo. Uneba mäx u c'ajti'in Dios. Ya'an yotot tu ch'ejpa ni ch'u'ul otot tuba aj judíosob. i-KAj judíosob u juli ubajob tuyac'o tä t'an, u yälbenob cua' chichca tzuc t'an. Aj Pablo u ch'i u buc tuyac'o u ticän, u yälbijob: ―Mach jin cä tanä chämiquetla, a tanäla chich. Bada cä bixe bajca an aj gentilob. <,qJinq'uin c'otijob aj Silas y aj Timoteo, ya' tijob tä Macedonia, aj Pablo tomp'e u c'ajalin u yälbenob aj judíosob cache' aj Jesúsba aj Cristo une, ni u täsqui Diosba. ~+uUpete u q'uin ch'ämbäji ajni tä t'an tan ch'u'ul otot, tuba u yäc'ben u tz'onänob aj judíosob y aj griegojob. */Ya' cuxli t'oc unejob, tä patanob t'oc, uc'a jinchichba patan u chen aj Pablo, u chenob täcä. Uc'a u patan unejobba cheraj boch' de noc' une. )yU nuc'ti untu aj judío u c'aba' aj Aquila, tä Ponto u cab, mach to jäläcna pasi tä Italia t'oc ix Priscila jit'oc chichba, uc'a aj Claudio ni ajnoja tuba ni cab jini u yäq'ui tä pase upete aj judíosob tä Roma. Aj Pablo c'oti bajca anob. ;( sJi'pat aj Pablo pasi tä Atenas c'oti tä Corinto. :'m"Yebe u tz'onijob, u yoli ubajob t'oc une. Aj Dionisio täcä jini a'äc'c'ajalin tama ni aj areópagojobba, y untu ixic u c'aba' ix Dámaris, y otrojob täcä u tz'onijob.0&[!De ya'i aj Pablo pasi bajca anob. .%U Jinq'uin u yubijob cache' u yäle', que acuxpi untu winic tan ajchämejob, yebe u tze'tanob, yebe u yäle'ob: ―Ta cä sujtä to cubin t'ocob a t'an cha'num. i$KUc'a Dios u yaqui ump'e q'uin jinq'uin u xe u totoj iran catac an tu toja catac mach'an tu toja pancab. U yäq'ui u chen jini patan jini winic u yaqui uneba. U ye'bonla cache' toj u t'an jinq'uin u cuxpesi tan ajchämejob. ;#oDios mach se'en cäräx'i jinq'uin mach yuwijob cua' u chijob a'ajtä pancab. Bada u yälbenob upete a'ajtäjob pancab cachichcada ayanob cache' c'änä u q'uexe' u c'ajalinob. V"%Si no'onla u ch'ocobonla Dios, mach utz cäle'la que Dios u c'ote t'oc ca' santo uti de c'änc'än taq'uin o de säsäc taq'uin o de ji'tun jini u chen winicba, jini ti tu c'ajalin winic cache' u chenba. %!CUc'a une cuxulonla, cä chen xämbala, y anonla. Ca' chich u yälijob täcä yebe ajtz'ib t'an ta'ala jini u yälijob ca'daba: “U ch'oconla Dios une”. f EBay toca u sacänob cache' u tz'omben Dios. Uneba mach chich nat an t'oc no'onla cäpetela. F’Uc'a Dios u yäq'ui sec' untu u pap a'ajtä pancab tuba cuxlecob tu pan entero ump'e u pancab. Une u yäq'ui cada tzäcä u jäläcnan untu pancab, y cada tzäcä u c'ote u cabob. Mach c'änä uc'a niump'e cua' äc'bintic uc'a winicob. Uneba u yäc'ben upetejob cuxlec, y u sapän ic', y upete cua' chichca täcä. )’Jini Dios ni u chi u pancab y upete cua' anba, uc'a une Ajnoja tuba cielo y tuba u pancab, mach u yajwan tama ch'uj uti uc'a winicba. |qUc'a täc nume tan caj cä chäni a ch'ujla, cä chäni täcä ya'an ump'e alta bajca tz'ibi tuyac'o ca'da: “Tuba ni dios mach uyut conoceba”. Jini a c'ajti'inla y mach a wila caxca uneba, jin une cä tz'aycäbenetla no'onba cache' ayan. Aj Pablo wa'wäni tänxin Areópago, u yäli: ―Anela aj Atenas, aquiran cache' anela tä' a tz'onänla upete cua' chichca jini. Uc'a upete aj Atenasob y ajtejob nat ni ya' cuxujob ya'iba u numsen q'uin tä t'an, u yäle'ob o u yubinob cuaxca an tzijibba. wgUc'a ane a'bon cubin t'oc cä chiquin t'ocob ni mach bay cubi t'ocobba. Co cuwina'tan t'ocob cuaxca ni jini. xiU bisijob tä Areópago u yälbenob: ―¿U ch'e' quira cuwina'tan t'ocob cua' jini ni tzijib t'an a ye'e'ba? U#Yebe ni machca tä' yo u yäle' cache'da u xe u pancabba, aj epicúreojob y aj estoicojob tä t'anob t'oc une. Yebe u yäle'ob: ―¿Cua' ti yo u yäle' ni ajt'an jini que mäx q'uen cua' u yäle'? Yebe u yäle'ob: ―Ca' a wälä ajt'an tuba tzijib diosob. Uc'a une u tz'aycäbenob aj Jesús y cache' u xe tä cuxpan ajchämejob. KJin uc'a tan ch'u'ul otot u tz'aycäbenob u t'an Dios aj judíosob y machcatac nämäjob u ch'u'ul c'ajti'in Dios. U tz'aycäben u t'an Dios täcä machcatac u nuc'tan upete q'uin tänxin caj. Aj Pablo ya'to an u pijnanob tä Atenas, jaq'ui ujin tan u pixan uc'a u chänen cache' jini caj tä' q'uen u santujob. EMachcatac xi u yäctan aj Pablo u bisijob tä Atenas. A'äctayajob älbinti u yälbenob aj Silas y aj Timoteo seb bixicob bajca an Pablo. U yubijob ca' jini, seb pasijob. Pablo en Atenas |qJini machcatac u tz'omben u t'an Diosba seb u täsquijob aj Pablo tu ti' nab. Aj Silas y aj Timoteo colijob ya'i. 2] Jinq'uin u yubijob aj judíosob tä Tesalónica cache' aj Pablo ya'an täcä tä Berea u tz'aycun u t'an Dios, bixijob täcä ya'i, y u yäc'bi u jobän ubajob ni caj. kO Jin uc'a q'uen u tz'onijob, ix griegajob jini ixt'äbälajob ta caj y machtajda wincäre täcä. 5c Unejobba más ti'i u c'ajalinob que ni ya'anob tä Tesalónicaba. U c'alin sapijob u t'an Dios y upete q'uin u sacän tama ni jun tz'ibiba u jiranob si che' chich tz'ibi. - Jin uc'a jimba ac'äb jini u lotob u täsqui aj Pablo y aj Silas bixicob tä Berea. C'otijob ya'i, ochijob tan ch'u'ul otot taj judíosob. y U yäc'bijob u yäq'ue' taq'uin aj Jasón y u lotob uc'a mach xicob preso, y chajquijob chich. Pablo y Silas en Berea g GJinq'uin u yubijob ca' jini, ni juezob y ni caj jobo ayan u c'ajalinob uc'a bäc'tajob. # ?Ni winicob jini, aj Jasón u yosijob tan yotot. Unejob upetejob mach u tz'ombejob u t'an aj César, u yäle'ob cache' an otro ajnoja u c'aba' aj Jesús. C Mach u nuc'tijob aj Pablojob. U bisijob aj Jasón t'oc u lotob tä juezob ta caj, t'oc noj t'an u yälijob: ―Ni machcatac u jobben u c'ajalinob a'ajtä pancabba ajulijob täcä wida.  /Aj judíosob ni machcatac mach u tz'onäjobba cäräxtacob, mach yojob u chänen ca' jini. U saquijob ajmech'lejob jini wa'ajtan u numejobba y u woyijob q'uen. U jobbijob u c'ajalin caj y u xóybijob yotot aj Jasón uc'a u pa'senob aj Pablo y aj Silas tuba u bisbenob caj. F Yebe aj judíos u tz'onijob, y u yoli ubajob t'oc aj Pablo y aj Silas. Tä' q'uen aj griegojob, jini nämäjob u c'ajti'in Diosba, y machtajda ixictac ixt'äbälajob tuba caj täcä. X)U yälbenob y u ye'benob bajca tz'ibi tä jun cache' c'änäli tz'ibajtescac aj Cristo, y cuxpac tan ajchämejob. U yälbijob täcä: ―Jini aj Jesús mu' cälbenetlaba, aj Cristo une ni u täsqui Diosba. @yAj Pablo, ca' chich nämä u chen, ochi tama ni ch'u'ul otot tuba ni aj judíosob. Uxp'e u q'uini ch'ämbäji ajni tä tz'ajijob t'oc, u c'ajti'benob ni ya' tz'ibi tan u jun Diosba. o YNumijob tä Anfípolis y tä Apolonia, c'otijob tä Tesalónica, bajca an ch'u'ul otot taj judíosob. 7g(De ya'i pasijob tama ni cárcel, bixijob tix Lidia. Aj Pablojob u chäni machcatac u tz'omben Dios, u yäc'bijob c'ajalin tuba u c'alin tz'onänob más, y pasijob ya'i.)K'C'otijob ni ajmandajob u c'atben que u chen perdona t'oc lo que u cherbijob. U pa'senob, u ch'oc chen ubajob t'oc, u yälbenob que pasic tama ni noj caj jini. jM&Ajc'äncanob sujnijob u yälben ajmandajob. Bäc'tijob uc'a u yubijob cache' aj romanojob. %De ya'i aj Pablo u yäli: ―Unejob u jätz'on t'ocob tänxin caj sin niump'e cä tanä t'ocob, aj romanojon t'ocob, u yäc'on t'ocob tan cárcel. ¿Bada yojob quira pasicon t'ocob mucu? Mach uxon tä pase t'ocob ca' jini. C'änä ticob une u pa'senon t'ocob. <q$Ajcänän cárcel bixi u yälben aj Pablo ni t'anda: ―Ajmandajob u täsqui ajc'äncan u yälbenon cä pa'senetla. Bada jiq'uin ch'ä a bijila y pasenla, mach ni' an cua'. #Tu t'äbo q'uin ajmandajob u täsquijob ajc'äncan u yälben ni ajcänän cárcel ca'da: ―Äctanob tä bixe ni winicob jini. }"U bisijob tu yotot, y tusbinti cua' u c'uxe'ob. Ch'a'a ujin une y upete machcatac an tan yotot, uc'a u tz'ombijob Dios. ~1!Jinchichba hora jini ac'äb u bisijob, y u pocbenob u yaj bajcatac u ch'ijob t'oc te'. Uneba c'ablesquinti y upete machcatac ya'anob tan yototba. l}Q U tz'aycäbijob u t'an Cajnojala tuba u yubin uneba y upete machcatac an tan u yotot täcä. |Unejob u yäli: ―Tz'omben Cajnojala aj Jesucristo y une u xe u japänet, aneba y che' chich täcä machcatac an tan a wotot. o{WU nebaj pa'sijob u yälbenob ca'da: ―Anela cä lot, ¿cua' c'änä cä chen tuba cä japän cäba? z#Ajcänän cárcel u c'ati cua' t'oc u chictan, de ya'i ochi tama cárcel, liclicna t'oc bac'ät, nocyäli tu yoc aj Pablo y aj Silas. gyGAj Pablo t'oc noj t'an u yäli: ―Mach a xeq'ue' aba, uc'a cäpete t'ocob ya'anon t'ocobda. (xIP'ixi ajcänän cárcel u chänen cache' jäbäjtac u ti' cárcel, u päyi u machit u xe u tzämsen uba, uc'a u yäli cache' san laj putz'i machcatac mäcä. 0wYTajtzäc numi ump'e noj re'i ajchaban, u niqui uba mero u ch'ixma yoc ni cárcel, upete u mäcti' seb u laj jäbi uba. U laj p'äni uba täcä u cächquibajob upete. v Tänxin ac'äb aj Pablo y aj Silas ya'an tä c'änti'yajob y u chenob c'ay tuba Dios; machcatac ya' mäcäjob u yubijob. u+Cuanta älbinti ca' jini, u ch'i aj Pablo u yäq'uijob tama jini cárcel que ya'an más tama ni noj cárcelba, u net'bijob yoc tama lowo' te'. t1Najtäcä u c'ac'a' bijob t'oc te', ji'pat u yäq'uijob tan cárcel, u yälbi ajcänän cárcel u c'alin cänäntanob uc'a mach xicob tä putz'e. s De ya'i caj u juli uba tuyac'ojob. Ajmandajob u tzilbi u buc y u pa'säbijob tuyac'o, u täsquijob tä äc'binte t'oc te'. orWU yäle'ob cua' chichca jini utic que mach u ch'ä cä sapänla y ni cä chenla uc'a aj romanojonla. q}U yäq'uijob tu pänte' ajmandajob, u yälbenob: ―Jinda winicob, aj judíosob, u jobben u c'ajalin cä lotla tan caj. p3U yumob ni ixic u chänijob cache' mach ni' an modo u chen gana, u q'uechijob aj Pablo y aj Silas, u bisijob tänxin caj bajca an ajmandajob. MoChe' chich u bon chi upete q'uin. Jaq'ui ujin aj Pablo, u suti uba u yälben ni tzuc pixan ca'da: ―Cälbenet t'oc u c'aba' aj Jesucristo, pasen tuyac'o ni ixic jini. Pasi jinchichba rato. Ump'e q'uin täc bixe t'ocob bajca u yute c'änti'ya pasi u nuc'tanon t'ocob untu telom ya'an untu tzuc pixan tuyac'o tuba u yäle' cua' u xe tä ajtä. U yumob q'uen u chen gana uc'a ni ixic jini, uc'a jini ixic u pa'sen suerte. PlC'abli t'oc machcatac an tan yotot. U ch'oc pecon t'ocob, u yäli: ―Si a wäle'la cache' cä totoj tz'ombi Cajnojala, xiquetla täj cotot, ya' chich u ch'e' colaquetla. U cocoj bison t'ocob ya'i. ikKUntu ixic u c'aba' ix Lidia ya'an u yubin. Uneba ixchon ic'puq'uen noc', ya' ti tä Tiatira, y u ch'u'ul c'ajti'in Dios. Cajnojala u jäbbi u pixan ni ixic jini tuba u yäq'ue' u c'ajalin u yubin cua'tac u yäle' aj Pablo. Bj} Tuyac'o ump'e q'uin ch'ämbäji pason t'ocob tan caj bixon t'ocob ti' pa', bajca u yute c'änti'ya. Chunwänon t'ocob, cä tz'aycäbi t'ocob u t'an Dios jini ixictac u woyli ubajobba. i De ya'i c'oton t'ocob tä Filipos, noj caj ya'i tä Macedonia que u yute manda tä Roma. Jäläcnon t'ocob chap'e uxp'e q'uin ya'i. h Pason t'ocob tä Troas, cä ch'i t'ocob bij tajtoj tunxe nab tä Samotracia, y päscab c'oton t'ocob tä Neápolis. Tg! Jinq'uin u chäni ca'da, seb cä saqui cache' bixicon t'ocob tä Macedonia, uc'a cä ch'i cä c'ajalin t'ocob cache' Dios yo que cälben t'ocob u t'an Dios machcatac ayan ya'i. Pablo y Silas en Filipos Mf Binti u chänen aj Pablo ac'äb ca' tan u naja, untu winic, u cab tä Macedonia, que ya' wa'ca bajca an. Jini winic u ch'oc pecän, u yälben: “Tiquet tä Macedonia tuba a täclenon t'ocob”. 7eiNumijob ti' cab tä Misia, bixijob tä Troas. edCC'otijob tä Misia, u yoli xicob tä Bitinia. Ni Ch'u'ul Pixan mach u yäc'bijob xic ya'i. wcgNumijob tä Frigia y tä Galacia uc'a ni Ch'u'ul Pixan mach u yäc'bijob u yäle' u t'an Dios tä Asia. b9U yäc'bijob u c'alin tz'onänob machcatac a'uti u woylan ubajob, y u bon q'ue'nanob upete q'uin. La visión que Pablo tuvo de un hombre de Macedonia a}Tu numejob upete caj, u yäc'bijob u chenob ca' chich u yälijob utic ni apóstolesjobba y noxibilbajob tä Jerusalén. `5Jinda yo aj Pablo u bisan tu pat. U chi circuncisa uc'a ca' jini yojob utic ni aj judíosob ya'anob ya'iba, uc'a upete yuwi cache' u pap aj griego. \_1U lotob tä Listra y tä Iconio u yäle'ob cache' jini aj Timoteo u chen tu toja. J^ Ji'pat c'oti tä Derbe y tä Listra. Ajni ya'i untu que u tz'omben u t'an Dios u c'aba' aj Timoteo, u yajlo' untu ix judía, untu ixic que u tz'omben u t'an Dios täcä. U papba aj griego une. ]')Numi tama noj cab tä Siria y tä Cilicia uc'a u yäc'benob c'ajalin machcatac a'uti u woylan ubajob, uc'a ca' jini u c'alin tz'onänob. \9(Aj Pablo u yaqui aj Silas, bixi t'oc. Najtäcä u lotob u yäc'bijob tu c'äb Ajnoja uc'a u cänäntanob, uc'a ajnic utz u c'ajalin Dios t'oc unejob. ['Mach tomp'e u c'ajalinob, jin uc'a u jeq'ui ubajob. Aj Bernabé u ch'i aj Marcos, bixi t'oc, c'axi tunxe nab tä Chipre. Z&Aj Pabloba mach u yoli u bisan, uc'a une u yäctijob tä Panfilia sutwäni tu pat, mach u yoli xic t'oc unejob u chen ni patan jini. XY)%Aj Bernabé yoli u bisan aj Juan, jini u chap'elib u c'aba' aj Marcosba. WX'$Ji'pat tz'ita', aj Pablo u yälbi aj Bernabé ca'da: ―Cola quiranla tä cha'num ni cä lotla, y upete caj bajcatac anumon cä tz'aycunla u t'an Cajnojala, quiranla cache' ayanob machcatac u tz'oni. ~g}}|^|{-zz'yxww,vut>s-rCpp:o{nnmllSkkjvihh[gfedd5cc=bb aR`~__8^^]|\\7[[ZSYY.XXWWV|UTSSFR!QQOO>NMwLKJJIHGG]FFE9DBCBBAA;@@8?>>p==y=<;;:g998b8 77$6?55 4322W1100/v.]-,++*^))O((5'&&&%}$#"!!i -`DD5_{Bl* L 6 < B|w xP!U tz'eji ubajob, u maläc chen t'anob u yäle'ob ca'da: ―Niump'e cua' mach u chi ni winic jini tuba chämic, ni tuba ajnic tä cárcel. OJinq'uin u tzupsi aj Pablo u yäle' ni t'anda, ch'oyi ajnoja, y gobierno, y ix Berenice, y upete machcatac ajni chumujob t'oc. kNOAj Pablo u yäli: ―Mach u che si tz'ita' yo o q'uen yo, yuwi Dios cache' tä' co ajniquet ca' chich ayanon, namás que mach ajniquet cächä, y mach sec' ane, apetela täcä machcatac ya'anetla a ubinla cä t'an bada. {MoDe ya'i aj Agripa u yälbi aj Pablo ca'da: ―Tz'ita' yo a wäc'benon ochicon tuba u yajcänt'an aj Cristo. eLC¿A tz'onän cua' u yäli ajt'anob ta Dios, aneba Agripa? No'on cuwi que a tz'onän chich. K+Ajnoja Agripa yuwi upete jinda, mach quisnon cäle' bajca an une u yubin. Cuwi chich cache' une yuwi upete jinda, uc'a mach uti tan otot mucu. J#Aj Pablo u yäli: ―No'on mach ajlocojon, Festo, ane tä' rete utz a c'ajalin. Ni cäle' no'onba toj une, y t'oc chich cä c'ajalin. EIUc'a u yäli aj Pablo ca' jini tuba u japän uba, aj Festo t'oc noj t'an u yäli: ―¡Mach'an a c'ajalin ane Pablo! Uc'a q'uen cua' a tziqui, jin uc'a mach ni' tz'äcä a c'ajalin. HU yälijob, y che' chich cäli täcä, cache' aj Cristo u xe tä tz'ibajtescan, cache' une najtäcäl ajcuxpan tan ajchämejob tuba u yäc'benob u chänen ni junch'äcni ta Dios aj judíosob y aj gentilob. Pablo trata de convencer a Agripa de que se haga cristiano iGKNo'on Dios u täclenon, jin uc'a ixta bada cä paq'uin älbenob tu toja ajbiq'uita y ajt'äbälajob u t'an Dios. Mach cäli niump'e otro t'an sec' jini u worin älijob ajt'anob ta Dios y aj Moisés cache' u xe tä ajtäba. ]F3Jin uc'a aj judíosob u q'uechonob tan noj ch'u'ul otot u yälijob u tzämsenonob. vEeCä tz'aycäbijob u t'an Dios najtäcä aj Damascojob, y aj Jerusalénob, y upete tä Judea y aj gentilob. Cälbijob u q'uexe' u c'ajalinob y u ch'e' ni bij ta Dios y u chenob tu toja ca' chich u chenob jini q'uexe ayan u c'ajalinobba. dDA’Jin uc'a, cajnoja Agripa, mach cäli que mach cä tz'onä ni t'an ti tä cieloba. #C?Cä täscunet tuba a jäbtesan u jutob, tuba pasicob tan it'obni y ajnicob tan junch'äcni, tuba pasicob tu c'äb aj Satanás y ajnicob t'oc Dios, tuba pa'säbinticob u tanäjob y binticob u matänob t'oc machcatac yäcä uc'a Dios uc'a u tz'ombenonob”. Pablo obedece la visión iBKCä xe cä japänet tu c'äb aj judíosob, y tu c'äb aj gentilob, bajca cä xe cä täscunet. A'Ch'oyen, wa'i'. Uc'a jin tuba ton bajca anet, tuba cäq'ue'et a chen cä patan y a wäle' cua'tac a chäni y cua'tac cä xe cä ye'benet to. x@iNo'on cä p'ali: “¿Caxcaba winiquet ane?” Ajnoja u p'ali: “No'on aj Jesúson, jini a tz'ibajtesanonba. Z?-Jinq'uin cäpete t'ocob laj yälon t'ocob tä cab, cubi ump'e t'an u pecänon tä hebreojt'an, u yäle' ca'da: “Saulo, Saulo, ¿cua' uc'a a tz'ibajtesanon? A sacän chich a yaj si a lomteq'ue' xec'onib”. A>{ Cajnoja, jinq'uin bixe to cä chen tä bijba cä chäni tänxin q'uin ump'e noj junch'äcni tä cielo, más u c'ac'a' chictan que q'uin, u chicton con to'o ni u bixejob t'oc no'onba. = ’Jin chich cä t'an cä bixe jinq'uin tä Damasco. Täsquinton uc'a ajnojajob pale u yäc'bonob cä chen cua' chichca jini. < Che' chich täcä cä bon tz'ibajtesijob tama upete ch'u'ul otot, cä cocoj äc'bijob u yäle' cache' mach u ni' tz'ombejob aj Cristo. Uc'a tä' cäräxon t'oc unejob, bixon cachichcada tä natil cab cä tz'ibajtesanob. Pablo cuenta otra vez su conversión Y;+ Y cä chi chich ca' jini tä Jerusalén. No'on cä mäqui tä cárcel q'uen machcatac u tz'omben u t'an Dios, uc'a ajnojajob pale u yäc'bonob cä chen. Jinq'uin tzämsintijob, no'on cäli täcä chämicob. :) ’No'on cä ch'i cä c'ajalin cache' c'änä cä cherben cua' chichca jini mach utz machcatac u tz'omben u c'aba' aj Jesús aj Nazaret. 9{¿Cuaxca uc'a mach a wola a tz'onän cache' Dios u cuxpesan ajchämejob? Cómo Pablo antes perseguía a los cristianos 89Jini doce u tomtä de no'on t'ocobba cä paq'uin c'ajti'in t'ocob Dios upete q'uin upete ac'äb. Cä pitän äc'binticon t'ocob jini u yäli Diosba. Uc'a no'on täcä cä tz'onän cache' cä xe tä äc'binte jini u yäli Diosba, jin uc'a u subonob aj judíosob, cajnoja Agripa. 7Bada uc'a cä tz'onän jini u yälbi Dios cä noxi'paplajob cache' u xe tä uteba, jin uc'a jo'con tuba ircacon si ayanon tu toja. <6qYuwijob chich desde oni, si yo u yäle'obba, cache' no'on aj fariseojon cä chi chich tu toja täcä ca' chich a'uti u chenob aj fariseojob jini más u tz'onänob u t'an Diosba. v5e’Upete aj judíosob p'i'on to u chon conoce tä Jerusalén, bajca ch'ijon t'oc jinchichba cä lotob. `49Uc'a ane a wi chich cua'tac jini nämä u chenob aj judíosob, cua'tac uc'a mach'an tomp'e u c'ajalinob. Jin uc'a cä c'atbenet mach jaq'uic ajin uc'a a xe a ubin cä t'an. La vida de Pablo antes de su conversión 3―Ch'a'a cäjin uc'a ya'anetda a ubin ane, cajnoja Agripa, cua'tac cä xe cä laj äle', y cua' uc'a u subonob aj judíosob. *2 ODe ya'i aj Agripa u yälbi aj Pablo: ―Bada u ch'e' chich a chen t'an ane. Aj Pablo u t'äbsi u c'äb, u täq'ui u chen t'an tuba u japän uba, u yäle' ca'da: w1gCäle' no'on mach'an u c'ajalin machca u täscun untu preso si mach u täscun tz'ibi tä jun cua' u chi.0+No'on mach cä pojläbi niump'e cua' tuba ni winicda uc'a cä tz'ibän tä jun tuba cälben cajnoja aj César cua' u chi. Jin uc'a cä täsi bada bajca a woyli abala, uc'a ane täcä a ubin, cajnoja Agripa, tuba cä chänenla si an u tanä, uc'a ajnic cua' cä tz'ibän. /9No'onba mach cä pojläbi niump'e cua' tuba chämic. Une u c'ati täsquintic bajca an Augusto César. Jin uc'a cäli chich cache' cä xe cä täscun. s._Jinq'uin aj Festo u yäli ca'da: ―Ane cajnoja Agripa y apetela que ya' laj anetla wida, mu' a chänenla ni winicda. Jinda ni winic u c'atijob t'oc noj t'an upete aj judíosob tä Jerusalén y wida täcä, que mach colescac cuxuba. `-9Päscab aj Agripa t'oc ix Berenice u c'ac'a' jeli ubajob c'otijob bajca u xe tä ubcan u t'an aj Pablo, ochijob täcä ajnojajob ta soldado y ajt'äbälajob ta caj. De ya'i aj Festo u yäq'ui tä te aj Pablo. ,Jinq'uin aj Agripa u yälbi aj Festo: ―No'on täcä co cubin u t'an ni winic jini. Aj Festo u yäli: ―Ic'ä a xe a ubin. U+#Aj Pablo u c'ati colac wida ixta que mach bixic bajca an aj Augusto César tuba ubcac ya'i si an u tanä. Jin uc'a no'on cäq'ui colac mäcä uc'a u pitän caq'uin cä xe cä täscun bajca an aj César. *No'onba mach totoj cuwi cache' ayan ni cosada, jin uc'a cälbi xic tä Jerusalén, ya'i chich u ch'e' ircac si ayan tu toja. ))Unejob cäräxob t'oc aj Pablo sec' uc'a jini u tz'onänob unejobba, y uc'a untu aj Jesús que achämi, aj Pabloba u yäle' cache' cuxu ayan. }(sJinq'uin ch'oyijob ni ajsub jini, cäli no'on cache' u xe u sube'ob t'oc u noj gran tanä. Niump'e cua' mach ajni. ')Jin uc'a jinq'uin julijob wida, mach cä'bijob u ch'e' uba. Päscab chunwänon bajca cä chen manda, cä täsqui tä ch'ämcan ni winic jini. I& No'on cä p'ali ca'da: “Mach nämä aj romanojob u yäq'ue' tä tzämsinte niuntu, uc'a c'änä jo'cac najtäcä ajsub y ajsubcan, y ajsubcan u yäc'binte u chen t'an tuba u japän uba”. %7Jinq'uin ajnon tä Jerusalén, c'otijob bajca anon ajnojajob tuba palejob y noxibilba tuba aj judíosob u c'atänob bintic u toje' u tanä aj Pablo. $#C'ac'a' jäläcnijob ya'i. Aj Festo u yälbi ajnoja cache'da ayan aj Pablo, u yäli ca'da: ―Ya'an untu winic mäcä, aj Félix u colesi. #  Ji'pat chap'e uxp'e q'uin, ajnoja u c'aba' aj Agripaba t'oc ix Berenice c'otijob tä Cesarea u jiran cua' u chen aj Festo. S" Aj Festo najtäcä u c'atbi u ya'äc'c'ajalinob cua' u ch'e' u chen uneba, de ya'i u yäli: ―¿Bajca an aj César a wo cä täscunet? Bajca an aj César chich a xe. Pablo delante del rey Agripa !{ Si ayan cä tanä, si ayan cua' uc'a tzämsinticon, acä chämo chich. Si mach toj niump'e cua' jini u yäle'ob tuba u sube'onobba, niuntu mach u ch'ä u yäq'ue'on tu c'äbob. Co a täscunon bajca an aj César uc'a u jiran une si ayanon tu toja. d A Aj Pablo u yäli: ―Ya' wa'calonda tu pänte' untu que aj César u yäq'ui tuba u chen manda. Uc'a ya'i c'änä ircac si acä chi tu toja. A wi chich aneba cache' no'on mach cä cherbi niump'e cua' aj judíosob. >u Aj Festo yo u ch'a'alesben ujinob aj judíosob, u p'albi u t'an aj Pablo, u yäli ca'da: ―¿A wo xiquet tä Jerusalén uc'a ya'i xicon cubin a t'an quiran si a chi tu toja? %CAj Pabloba u yäli ca'da tuba u japän uba: ―Mach cä säti ni tz'ita' t'oc ley tuba aj judíosob, ni t'oc noj ch'u'ul otot täcä, y ni t'oc aj César. DJinq'uin c'oti aj Pablo bajca an une, jini aj judíosob ya' ti tä Jerusalénba u jup'i ubajob u xoyänob, u c'ac'a' sube'ob aj Pablo. Mach'an cua' u ye'e'ob cache' toj cua' u yäle'ob. 7gJäläcni ya'i t'oc unejob ca' tuba ocho o diez días. De ya'i sutwäni tä Cesarea. Päscab chunwäni tu chumlib juez, u täsqui tä jo'can aj Pablo tic bajca an une.  U yäli ca'da: ―Machcatac de anela ayan más u c'ajalin, xic t'oc no'on. Si ayan u tanä ni winic jini, c'änä u yäle'ob. wgAj Festoba u p'ali que aj Pablo ya'an mäcä tä Cesarea, y une chich u sujtä ya'i cha'num jimba díajobda. 1U c'atänob ump'e favor täscäbinticob aj Pablo ya'i tä Jerusalén. Uc'a ya' tusu uc'ajob si ticba u xe u ch'ucänob tä bij tuba u tzämsenob.  Ajnojajob tuba palejob y ajnojajob taj judíosob c'otijob bajca an aj Festo uc'a u sube'ob aj Pablo. U ch'oc chen ubajob t'oc.  yC'oti aj Festo tama cab bajca u xe tä manda. U cänäntan uxp'e q'uin u c'ote, pasi tä Cesarea bixi tä Jerusalén. 7gJinq'uin tz'äcti chap'e año aj Félix mach ni' coli de ajmanda, ochi aj Porcio Festo. Aj Félixba u colesi mäcä aj Pablo uc'a yo u ch'a'alesben ujinob aj judíosob.{U yäli une bay aj Pablo u xe u yäc'ben taq'uin tuba u pa'sen. Jin uc'a u bon joq'ue' aj Pablo u chen t'an t'oc. !;Aj Pablo u yäli camba ni u tojaba, u yäli mach bintic la'o cuerpo u chen cua' chichca yo de ni mach utzba, u yäli cua' une ni toji'tanä u xe tä ajtäba. Bäc'ti aj Félix, y u yäli ca'da: ―Bada u ch'e' bixiquet. Taxto u yajtä cä lugar cä xe cä joq'ue'et tä cha'num. V%Chap'e uxp'e q'uin ji'pat, c'oti aj Félix t'oc jit'oc u c'aba' ix Drusila, ix judío une. U täsqui tä jo'can aj Pablo y u yubi cache' u yäle' aj Pablo cache'da u ch'e' tz'ombintic aj Jesucristo. <qUne u yäq'ui aj Pablo tu c'äb ajmanda ta cien soldado, u yäli que mach xic tä tä' mäjcan, y äc'bintic täcä u lotob ochic u pecän, y u täsbenob cua' chichca jini. #Jinq'uin aj Félix u yubi cua'tac a'älqui, uc'a c'alin yuwi chich cache'da an ni bij jini, u yäc'bi u pijnan ixta que c'otic aj Lisias. U yäli ca'da: ―Cuanta juli ajnoja ta soldadojob aj Lisiasba cä xe cä laj tzupsen cä c'atbenet cua'tac a chi mach utz. 7Bay uc'a xon cäle' bajca anob t'oc noj t'an ca'da: “No'on cä tz'onän chich cache' u xe tä cuxpan ajchämejob, jin uc'a täsinton wida sami”. Jindajob täcä c'änä u yäle'ob si u pojläbonob cä tanä jinq'uin ajnon ya'i bajca ayan u tomtä ajt'äbäla a'äc'c'ajalinobba. QJinijob c'änäli ticob täcä u yäle' si ayan cua' uc'a u sube'onob. F Jinq'uin ochon tama noj ch'u'ul otot tuba cä chen ca' u yäle' ni ley taj Moisés, u nuc'tonob yebe aj judíosob ya' tijob tä Asia. Mach motwänon t'oc gente, y mach ajni jobole täcä.   ’Numi más de chap'e uxp'e año, y bada julon tä cha'num cäctäbenob u matän cajcäbnajob, y cä'ben u matän Dios. x iTä' co cä chen tu toja t'oc Dios y t'oc winicob täcä uc'a mach ajnic niump'e cua' u bäc'tesan cä pixan. G No'on cä tz'onän chich cache' Dios u xe u cuxpesan ajchämejob tä cha'num, machcatac u chi tu tojaba y machcatac täcä mach u chi tu tojaba. Aj judíosob täcä jin chich mu' u pitän.  Jinda chich cä xe cälbenet, no'on cä ch'i ni bij jini u yäle' aj judíosob que mach jin tu tojaba. Ca' jini cä c'ajti'in u Dios cä noxi'papob, cä tz'onän upete cua' chichca ayan tuyac'o ley y upete cua' chichca tz'ibi uc'ajob ajt'anob ta Dios. c? Unejob mach u täsejob niump'e cua' tuba u ye'benetob si toj ni sub u jule'ob täjcac'o.  Mach u nuc'tonob tä buya t'oc niuntu tama noj ch'u'ul otot, mach cä'bi u jobän ubajob tama ch'u'ul otot y ni tama caj. &E Ane u ch'e' a c'atben cachichca une uc'a a ubin cache' toj cä t'an, cache' mach to u cänänta doce día c'oton tä Jerusalén cä ch'u'ul c'ajti'in Dios. a; Gobierno u cherbi u pam tuba u yäc'ben aj Pablo u chen t'an. Aj Pablo u yäli ca'da: ―T'oc ch'a'aljin cä chen jinda t'an tuba cä japän cäba, uc'a cuwi chich cache' ane bon jäläcnet de gobierno jimba cabda. eC Aj judíosob che' chich täcä u yälijob, cache' toj chich ni u yäli aj Tértuloba. {oU täscon cälbenet t'ocob wida. Ane u ch'e' a c'atben cua' u chi, uc'a a wina'tan cuaxca uc'a cä subí t'ocob. U#Jini ajnoja ta soldadojob u c'aba' aj Lisiasba u jajbon täj c'äb t'ocob. "=Une u täq'ui u chen jini mach tu tojaba tama noj ch'u'ul otot; no'on cä q'uechi t'ocob, coli cä cherben t'ocob ca' chich u yäle' ley täc'a t'ocob. [/Cä chäni t'ocob cache' ni winicda mäx q'uen u chen jini mach utzba, y une u t'äbsen buya bajcatac ayan aj judíosob bajca chichca ayanob pancab, y une ajnoja tuba jini u yälbinte cache' aj nazarenojobba. }sMach co cä tä' jaq'uesan ajin, pero co a ubin tz'ita' cua' cä xe cälbenet, uc'a cuwi chich que utz a c'ajalin. ~+Cäpete t'ocob cachichcada ajnicon t'ocob paq'uin ch'a'a cäjin t'ocob uc'a ni cua' chichca a chi utzba, ane tä' rete utz a c'ajalin, Félix. X})Jo'qui aj Pablo. Aj Tértulo u täq'ui u sube' aj Pablo u yälben gobierno ca'da: ―Uc'a ane, anon t'ocob ch'ijcab sin que ajnic niump'e buya. Uc'a q'uen a c'ajalin, a wäq'ui tä ute jini utz tuba cajba. +| QCinco día ji'pat, c'oti aj Ananías, ni no' ajnoja pale, t'oc yebe noxibilbajob y t'oc untu ajnumsajt'an u c'aba' aj Tértulo, u sube'ob aj Pablo t'oc gobierno. {{#De ya'i u yäli: ―Cä xe cubin a t'an cuanta juli ajsubob. De ya'i u täsqui tä mäjcan tan u yotot aj Herodes.bz="Gobierno u tziqui ni jun. U c'ati cada u cab aj Pablo. U yubi cache' tä Cilicia u cab. xyi!C'otijob tä Cesarea, u yäc'bijob gobierno ni jun jini, u yäq'uijob täcä aj Pablo tu pänte' ni gobierno. yxk Päscab u yäq'uijob tä bixe t'oc ni ajxejob tä tzimim, unjec' tu yocobba laj sujlijob tu yototi soldadojob. cw?Soldadojob, ca' chich älbinti u chenob, u bisijob aj Pablo ac'äb tä Antípatris. MvJinq'uin älbinton cua' tusu uc'ajob aj judíosob tuba u cherbenob, seb cä täsqui bajca anet, cälbijob täcä ajsub que c'änä u yälbenet cuaxca uc'a u sube'ob. Jin chich namás acäle'”. uCä pojli cache' u yälijob que u säti t'oc ni ley tubajob, mach u chi niump'e cua' tuba tzämsintic ni tuba mäjcac tä cárcel. rt]Cä bisi bajca ayan u tomtä ajt'äbäla a'äc'c'ajalinob tubajob, uc'a cubin cua' uc'a u xe u sube'ob. s Jinda winic u q'uechijob aj judíosob tuba u tzämsenob. No'on c'oton t'oc cä soldadojob cä japi, uc'a cubi cache' aj romano. r“No'on aj Claudio Lisiason cä tz'ibi ni junda tuba cä täscäbenet, ane mero ajnoja gobierno Félix, cälbenet ajnic a wutzi. 1q]U tz'ibi ump'e jun u yäle' ca'da: p%P'ätcac täcä tzimim tuba u chumtan aj Pablo, bisintic taj Félix, gobiernoba, y u cänäntanob utz mach cherbintic niump'e cua' tä bij. bo=De ya'i u joq'ui cha'tu ajmanda ta cien soldado, u yälbijob: ―Äc'ben u tuse' ubajob doscientos soldado tuba pasicob dali tu bixe ac'äb, xicob tä Cesarea, y setenta tä tzimim y doscientos t'oc u machitob. :nmAjnoja ta soldadojob u yäc'bi bixic ni ajlo' jini, u yälbi: ―Mach xiquet a wälben niuntu si ajnet a wälbenon ni t'an jini. Envían a Pablo ante Félix el gobernador sm_Ane mach a tz'ombenob, uc'a ya'an ca' tuba cuarenta winicob u ch'ucän tu biji, uc'a u tusti'ijob que mach uxin tä buc'ajob y mach uxin tä c'uxnanob ixta que mach u tzämsenob aj Pablo. Badaba u pitänob uc'a u yubin si a täscun. Wl'Une u yäli: ―Ni aj judíosobba tusu an uc'ajob cache' u xe u c'atbenet tuba ic'ä a täscun aj Pablo bajca an motojob ajt'äbäla a'äc'c'ajalinba ca' a wälä ayan cua' u xe u c'atbenob aj Pablo. pkYAjnojaba u q'uechbi u c'äb ni ajlo', u tz'eji uba t'oc, u c'atbi: ―¿Cuaxca a xe a wälbenon? RjDe ya'i ni ajmanda ta cien soldadoba u ch'i u bisi bajca an jini ajnoja, u yälbi: ―Jini aj Pablo ya'an mäcäba u joc'on u yälbenon cä täsbenet ni ajlo'da, uc'a ayan cua' u xe u yälbenet. i%Aj Pablo u joq'ui untu ajmanda ta cien soldado, u yälbi: ―Bisan ni ajlo'da bajca an ajnoja ta soldadojob, uc'a ayan cua' u xe u yälben. h!Jinq'uin untu u yajlo' u chich aj Pablo u yubi cache' u yäle'ob, bixi, ochi tan u yototi soldadojob u yälben aj Pablo cua' u yubi. g!Anela jiq'uin t'oc jini u tomtä ajt'äbäla a'äc'c'ajalinob, täscunla tä c'atbinte ajnoja tuba soldadojob u täscäbenetla aj Pablo tuba ic'ä, a wälbenla une cache' a wola a chen t'oc ump'e t'an tä cha'num tuba a ubinla más tu toja cua'tac jini u laj chiba. efCNi jinijob bixijob bajca an ajnojajob ta pale, bajca an noxibilbajob, u yälbijob: ―No'on cä ch'i cä c'ajalin t'ocob que mach to uxon tä c'uxnan ni uxon tä buc'a t'ocob ixta que mach cä tzämsen t'ocob aj Pablo. Me Ca' tuba cuarenta wincärejob jini u tusijob cua' u xe u chenobba. Ad{ Päscab tu t'äbo q'uin, yebe aj judíosob u woyli ubajob, u ch'i u c'ajalinob cache' mach to xin tä buc'a y cache' mach to xin tä c'uxnan ixta que mach u tzämsenob aj Pablo. hcI Jimba ac'äb päscab, Ajnoja Dios c'oti tä wa'tä bajca an, y u yälbi: ―Tz'onän, Pablo, ca' chich a totoj tz'aycon tä Jerusalén, che' chich c'änä a totoj tz'aycunon täcä tä Roma. Planes para matar a Pablo bb= Jinq'uin ch'oyi noj gran jobole, ajnoja ta soldadojob u bäc'ti uc'a u yäle' cache' aj Pablo u xe tä xit'inte, u yäq'ui ticob soldado tuba u pa'sen aj Pablo bajca anob tuba u bisanob tan u yototi soldadojob. a9 Ch'oyi ump'e noj gran jobole de t'an. Tulaj an aj fariseojob jini que u ye'e' ni ley taj Moisésba ch'oyijob tä t'an, u yäle'ob: ―Mach cä pojläbe t'ocob niump'e u tanä ni winicda. Si pixan u pequi, si ángelo ta Dios u pequi, mach u ch'ä cä jule' cäbala tuyac'o Dios. `7Uc'a aj saduceojob u yäle'ob cache' mach'an cuxpesia, mach'an ángelojob ta Dios, y mach'an pixan. Aj fariseojob u yäle' ayan chich upete ni jini. _Uc'a u yäli ca'da, aj fariseojob y aj saduceojob u maläc t'äbsijob buya. Jini que u woyli ubajobba u jec'li ubajob tä t'an. 3^_Yuwi aj Pablo cache' unjec' aj saduceo unjec' aj fariseo. Jin uc'a t'oc noj gran t'an u yäli bajca tomojob ajt'äbäla a'äc'c'ajalinob: ―Anela cä lot, no'on aj fariseojon, cä pap täcä aj fariseo. Uc'a no'on cä tz'onän chich cache' u xe tä cuxpan ajchämejob, jin uc'a u sube'onob. *]MAj Pablo u yäli: ―Mach cuwi, cä lot, si une ni no' ajnoja pale. Uc'a tz'ibi chich ayan tuyac'o jun ta Dios: “A wajnojala mach a cäräx älbenla”. h\IMachcatac ajni ya'i u yälijob: ―¿U no' ajnoja pale tuba Dios a cäräx älben quira? ![;Aj Pablo u yälbi: ―¡Dios u xe u chenet castiga, ane ajsusuccherialet! Ca' a wälä ump'e bojte' säq'uesquet. Ane quira ya' chumcalet a chänen si cä chen tu toja ca' chich u yäle' ley, y aneba mach a che tu toja ca' u yäle' ley uc'a a wäq'ue'on tä äc'binte täc choj. |ZqAjnoja tuba palejob, u c'aba' aj Ananías, u yälbijob machcatac ya' wa'cajob nätz'ä u yäc'benob tu choj. TY #Aj Pablo u chänen jini u tomtä ajt'äbäla a'äc'c'ajalinob, u yäle': ―Anela cä lot, no'on tajtoj numon pancab tu jut Dios ixta bada, mach'an niump'e cua' u bäc'tesan cä pixan uc'a ni cä chiba. uXcPäscab, uc'a yo u yubin tu toja cuaxca uc'a u jup'i ubajob u sube'ob aj judíosob, u chaji, u yäc'bi u woye' ubajob ajnoja ta palejob y upete ajt'äbälajob a'äc'c'ajalinob. U pa'si aj Pablo bajca ajni, u c'osi bajca anob.bW=Machcatac u xe u tz'ibajtesan aj Pablo seb u tz'eji ubajob. Ajnoja ta soldadojob täcä bäc'ti, uc'a u yubi cache' une aj romano, y uc'a u yäq'ui tä cächcan. Pablo delante de la Junta Suprema de los judíos V)Ajnoja u p'ali: ―Q'uen taq'uin cä c'ac'a' toji tuba ajnicon de aj romano. Aj Pablo u yäli: ―Aj romanojon chich no'onba päncäbon. U%Ajnoja ta soldado c'oti bajca an aj Pablo, u c'atben ca'da: ―Älbenon, ¿aj romanojet quira ane? Une u yäli: ―Aj romanojon chich. "T=Ajmanda ta cien soldado u yubi ca'da, bixi u yälben ni ajnoja ni t'an jini, u yäli ca'da: ―Iran cua' a chen. Uc'a ni winic jini aj romano une. RSU cächijob t'oc seq'ue' pächi tuba u jätz'e'ob. Aj Pablo u yälbi ajmanda ta cien soldado ni ya' wa'ca ya'iba ca'da: ―¿U ch'e' quira a jätz'e'la untu winic aj romano sin c'änä ajnic u tanä? "R=De ya'i ajnoja tuba soldadojob u yäq'ui tä osinte tan u yototi soldado. U yäli que jätz'cac tuba u yubin cuaxca uc'a u cherbijob ni gente ca' jini. |QqU chijob noj awät, u pa'sen u bucob u welajtänesanob isqui, y u jule'ob pupuj cab isqui täcä de cräxle. 7PgCaj u yubijob u t'an aj Pablo ixta bajca tzäcä u c'ajti'i aj gentil. Jinq'uin u chijob noj gran t'an u yälijob: ―¡Tzämsenla ni winicda, mach u ch'ä ajnic cuxu! |OqUne u yälbon: “Cux, uc'a no'on cä xe cä täscunet nat bajca an aj gentilob”. Pablo en manos del comandante &NEJinq'uin ancäri u ch'ich'e aj Esteban, a wajt'an, no'on täcä ya'anon ya'i, cäli täcä utz tzämsintic, ixta cä cänäntäbijob u buc ajtzämsajob”. *MMNo'on cälbi: “Cajnoja, unejob yuwi chich cache' no'on numon bajca chichcada tan ch'u'ul otot cä jup'e' tan cárcel y cä jätz'e' machcatac u tz'ombet ane. LCä chäni Cajnojala y u yälbon ca'da: “Seb pasiquet tä Jerusalén, uc'a mach uxin u tz'ombenetob bajca a xe a tz'aycun cä t'an”. K’Jinq'uin sutwänon tä Jerusalén, ya'anon tä c'änti'ya tan noj ch'u'ul otot, ca' a wälä ump'e naja cä chi. YJ+Y bada, ¿cua' uc'a a wäctan tuba dali? Ch'oyen, äc'ä aba tä c'ablan. C'atben t'oc u c'aba' aj Jesús que u poque' a pixan uc'a pasic a tanä”. Pablo cuenta cómo fue enviado a los que no eran judíos UI#Uc'a ane a xe a wälben upetejob tu toja cua'tac a chäni y cua'tac a ubi. ,HQUne u yäli: “U Dios cä noxi'paplajob u worin yaquet tuba a wina'tan cua' yo une a chen y tuba a chänen jini winic an tu tojaba, y tuba a ubin u t'an täcä. G Une c'oti bajca anon, u natz'on, y u yälbon: “Hermano Saulo, jäbä a jut”. No'on jinchichba rato cä chi chanä y cä chäni une. PF ’Ajni untu winic u c'aba' aj Ananías. Jini winic tä' u tz'omben u t'an Dios jini u tz'ibi aj Moisésba. Upete aj judíosob ni cuxlijob ya'iba u yäle' cache' jini winic u chen tu toja une. 6Ee No'on choc'on, mach u ni' ch'ä cä chänen niump'e cua', uc'a ni noj junch'äcni jini u täpi cä jut. Machcatac u xe t'oc no'on, päyä täj c'äb u bisonob tä Damasco. 3D_ De ya'i cäli ca'da: “Cajnoja, ¿cua' jini u ch'e' cä chen?” Ajnoja u yälbon: “Ch'oyen, cux tä Damasco. Ya'i a xe tä älbinte upete cua'tac c'änä a chen”. wCg Machcatac ajni t'oc no'on u chänijob ni junch'äcni, y bäc'tijob. Mach u yubijob u t'an ni machca u pecon. BNo'on cä p'ali: “¿Caxcaba winiquet ane?” Une u yälbon: “No'on aj Jesúson aj Nazaretba, jini a tz'ibajtesanonba”. jAMYälon tä cab, cubi ump'e t'an, u yälbenon: “Saulo, Saulo, ¿cua' uc'a a tz'ibajtesanon?” @!’Tä bij, nätz'ä ta c'oticon tä Damasco, tänxin q'uin tajtzäc u chicti ca' ump'e noj gran junch'äcni tä cielo bajca cä xe. *?MU no' ajnoja pale y upete noxibilbajob täcä yuwijob chich cua'tac cä chi. Unejob u yäc'bon jun cä bisan cä'ben cä lotla, y abixon t'oc tä Damasco tuba cä q'ueche'ob täcä machcatac u tz'oni ya'i y cä täsenob tä Jerusalén tuba utic castigajob. Pablo cuenta de su conversión +>ONumon tu patob machca u bisan ni bij jini tuba aj Jesús, ixta cäq'ui tä tzämsinte. Cä q'uechijob wincäre y che' ixictac täcä, cä jup'ijob tama cárcel. :=m―No'on totoj aj judíojon, päncäbon tä Tarso ya'i chich tä Cilicia. Wida ton tä ch'ije tama ni cajda tä Jerusalén, y aj Gamaliel u ye'bon u t'an Dios. Ye'binton tu toja cua' u yäle' ni ley tuba cä noxi'paplajob. Tä' coli cä tz'omben Dios, ca' chich anela täcä bada a wo a tz'ombenla. p<YJinq'uin u yubijob cache' u chen t'an tä hebreo, más c'ac'a' ch'ijcäbijob. Une u yäli ca'da: w; i―Anela cä lot wincäre, anela ajt'äbäla, ubinla cä t'an ni acä xe cälbenetlaba tuba cä japän cäba. V:%(U yäc'bi chich u chen t'an. Aj Pablo ya' wa'ca tu pam bajca u t'äbo untu tan otot, u cherbi u c'äb ni gentejob jini. C'ac'a' ch'ijcäbijob. Aj Pablo u pequijob tä hebreojt'an, u yäli ca'da:C9'Aj Pablo u yäli: ―No'on totoj aj judíojon, cä cäji tä Tarso, mero noj caj tä Ciliciaba. No'on co a'benon bada cä chen t'an cä pecänob jini gentejob jini ati täc patba. 8&¿Mach quira ane ni aj Egiptojet, a tz'osi ump'e jo'yan jimba día numidaba, a bisi cuatro mil ajtzämsajob bajca mach cuxu niuntu? 47a%Tu yosenob aj Pablo tan u yototi soldado, une u yälben ajnoja: ―¿A'benon quira cä chen ump'e t'an t'oc ane? Une u p'ali: ―A wi tra a chen griegojt'an täcä. 6$Uc'a u noj q'ue'na gente u bixejob tu pat, u yäle'ob t'oc noj gran t'an: ―¡Tzämsenla! Pablo hace su defensa delante de la gente o5W#C'oti bajca u t'äbo untu tan otot, cuchu u bisi soldadojob aj Pablo uc'a mach xic caj u tzämsenob. M4"Tama u q'ue'na gente yebe u yäle' ump'e cosa, yebe u yäle' otra cosa. Mach u ch'ä u c'ajalin ajnoja ta soldadojob cuaxca uc'a ajni ni jobole, u yäq'ui tä bisinte aj Pablo tu yototi soldado. |3q!C'oti ajnoja u q'uechi, u yäq'ui tä cächcan t'oc chatz'it u cächquiba. U c'ati machca une, y cua' jini u chi. a2; Ajnoja u joq'ui u soldadojob y u ch'och'oca ajmandajob, jini u chen manda cien soldadoba, c'oti bajca anob t'oc ancäre. U chänijob cache' u c'ote ajnoja y che' soldadojob, jinq'uin u yäcti u jätz'e'ob aj Pablo. ~1uJinq'uin u chen u tzämsenob, bixi tä älbinte ajnoja tuba soldadojob cache' entero caj tä Jerusalén u jobi uba. ;0oJinq'uin u jobi uba upetejob tama caj, t'oc ancäre u woyli ubajob bajca an. U ch'ijob aj Pablo, u pa'senob tama noj ch'u'ul otot, de ya'i mäcbinti u ti' ni ch'u'ul otot. !/;U chänijob najtäcä aj Trófimo ni aj Efesoba cache' u nume t'oc tan caj, jin uc'a u päpä' älijob cache' u yosi täcä tan noj ch'u'ul otot. `.9U chenob noj gran t'an: ―¡Anela lo' Israel, täclenon t'ocob! Jinda ni winic u nume cachichcada u yälbenob upetejob que mach tz'ombinticonla, y mach tz'ombintic ni ley taj Moisés, y mach ni' utic ca' chich nämä tä ute tama jinda ch'u'ul otot. U täsi täcä aj gentilob tama noj ch'u'ul otot, y ca' jini u päc'chi ni ch'u'ul ototda. f-EJinq'uin u chen u tz'äctesanob ni siete día jini, yebe aj judíosob ya' tijob tä Asia u chänijob aj Pablo tan noj ch'u'ul otot, u laj äc'bi u jobän ubajob upetejob tan caj, u juli ubajob tuyac'o u q'ueche'ob. ,Aj Pablo bixi t'oc ni winicob jini. Päscab u täq'ui u chen ca' chich u yäle' ni ley. Ochi tan noj ch'u'ul otot tuba u yäle' caq'uin u xe tä tz'äctan q'uin tuba u subben u matän Dios y caq'uin u xe u yäq'ue'ob ni matän jini cada juntu de unejob. C+Aj gentilobba ni u tz'onijobba cä täscäbila jun tuba u yäle' cache' c'änä u chenob. Mach c'änä u chenob niump'e cua' de jinda, sec' c'änä u tz'eje' ubajob t'oc cherajbuc'a y t'oc cherajtz'ijte' y mach u c'uxe' ch'ich', y mach u c'uxe' jini u chämo yätz'ä u luc'ubba. Toman preso a Pablo en el templo $*ANämte' a xe t'oc, y chen ca' chich u yäle' ni ley taj Moisés utic. Ane a xe a toje' jini matän que u xe u subbenob Diosba, uc'a u ch'e' jochbintic u pamob. Ca' jini upete u xe u wina'tanob cache' mach toj jini u yubijobba. U xe yuwina'tanob cache' ane täcä a tz'omben ni ley. |)qChen jiq'uin, ca' chich cä xe cälbenet t'ocob. Ya'an chäntu winic cä lotla que u xe u subbenob u matän Dios. ~(u¿Cache'da jiq'uin u xe tä ute? Ni noj q'uenel gente u xe chich u woye' ubajob, uc'a u xe u yubinob cache' ajulet. )'KAne päpä' tz'ayquintet, y älbintijob cache' ane a wälbijob upete aj judíosob ni ya'anob bajca an aj gentilobba u tz'eje' ubajob t'oc ni ley taj Moisés, y a wälbijob täcä que mach c'änä u yäq'ue' tä ute circuncisa u bijch'oc, mach ni' c'änä u chenob jini a'uti u chenobba. 1&[Jinq'uin u yubijob, u ch'u'ul c'ajti'ijob Dios. U yälbijob aj Pablo: ―A chäni, cä lot, jäyp'e mil aj judíosob u tz'oni, upetejob tä' yojob tz'ombintic ni ley. %!Najtäcä u pequijob t'oc ch'a'aljin, de ya'i xi u laj tz'aycäbenob upete cua'tac jini u chi Dios bajca an aj gentilob uc'a u patan une. $Päscab aj Pablo ochi t'oc no'on t'ocob bajca an aj Jacobo, y upete noxibilba ya' chich la'anob täcä ya'i, uc'a u woyli ubajob. s#_C'oton t'ocob tä Jerusalén. Machcatac u tz'omben u t'an Dios ya'i u yoson t'ocob t'oc ch'a'aljin. _"7Yebe machcatac u tz'omben u t'an Dios tä Cesarea ajni u yäctanon t'ocob tä Jerusalén tu yotot aj Mnasón, tä Chipre u cab, untu najtäcäl ajcänt'an, uc'a ya'i cä xe tä wäye t'ocob. Pablo visita a Jacobo K!Ji'pat cä tusli cäba t'ocob, bixon t'ocob tä Jerusalén. # ?Mach cä chi trebe t'ocob cä q'uexben u c'ajalin, jin uc'a cäcti cälben t'ocob que mach xic. Cäli t'ocob: ―Cuxix, utic ca' yo Cajnojala Dios. C Aj Pablo u p'ali: ―¿Cuaxca a wuc'tanla, a bäc'tesanla cä pixan? Uc'a no'on mach u che cächcacon, mach u che täcä tzämsinticon tä Jerusalén uc'a u c'aba' Cajnojala aj Jesús. ' Jinq'uin cubi t'ocob ca' jini, no'on t'ocob y a'ajtäjob ya'i cä ch'oc chi cäba t'ocob t'oc aj Pablo cälben mach xic tä Jerusalén. 5 C'oti bajca anon t'ocob, u ch'ämbi u cächi' näc' aj Pablo, u cächi t'oc yoc y u c'äb, u yäli ca'da: ―Ch'u'ul Pixan u yäle': “Ca'da u xe tä cherbinte u yum ni cächi' näc'da; aj judíosob tä Jerusalén u xe u cäche'ob, u xe u yäq'ue'ob tu c'äb aj gentilob”. ta Jäläcnon t'ocob ya'i. Jimba q'uinob jini c'oti untu ajt'an ta Dios u c'aba' aj Agabo, ya' ti tä Judea. aw~C}F||:{{'z9yxx$wvWuuatt%sArrjqpp4oo4nnomlkkjwjirhh^h$ggJfee"dccRbb=a``/_.^c]]?\[[UZYXWVVAUyTSSIQQMPYONIMM6LKK+JIHH FEEID CBA&@??4==+<;::8765e43_221\03/X..-r, **)(]'X&%$O#2" eY8(U Q [  g8e2a5rcD Nämte' t'oc une u te aj Onésimo, mero cä yajben hermanola chich täcä. Uneba es untu a wajcäbnala chich. Unejob u xe u laj älbenetla upete cua'tac u chen pasa wida. qq[DJin uc'a cä täscun bajca anetla tuba u yälbenetla cache'da anon t'ocob y tuba u ch'a'alesan ajinla. p9DCä yajben hermanola aj Tíquico u xe u laj älbenetla cache'da anon t'ocob wida. Uneba mero cajtäclaya, y ajpatan chich täcä tuba Cajnojala. o5DPitzi ajnic upete a t'anla, tuba yälic utz tu c'ajalin a lot. C'änä a wina'tanla cua' u ch'e' a wälbenla cada juntu de a lotla. Saludos finales nDAjnic utz a c'ajalinla t'oc jini machcatac mach u tz'ombe u t'an Diosba. Ch'o'o ajniquetla tuba a chenla lo que Dios yo utic. hmIDC'atben Dios täcä que une u yäc'benon cä c'alin tz'aycun utz, ca' chich c'änä cä chen. cl?DChen c'änti'yala täcä por no'on t'ocob y c'atben Cajnojala que ajnic cache'da u ch'e' cä tz'aycun t'ocob u t'an, jini t'an taj Cristo mach wina'tinti ajniba. Uc'a cä tz'aycun täcä ni t'an jiniba ya'anon preso. ~kuDCh'o'o ajniquetla tuba a chen a c'änti'yala, sin que a wäctanla. Älbenla Dios que uc'adios u chi por anela. j DAnela u yumetla ajpatan, chenla utz y tu toja t'oc a wajpatanla. C'ajti'inla que anela täcä ya'an untu a Yumla tä cielo. "i=DPero jini machca mach u che tu tojaba, u xe tä äc'binte u castigo uc'a ni cua' chichca mach utz que u chiba. Diosba mach u yänäl chäne niuntu.2h]DSi a chenla ca' jini, a wila chich que Cajnojala u xe u yäc'benetla täcä paq'uin cuxlequetla. Uc'a aj Cristo chich ni a tz'ombenla, y une chich ni mero a Wajnojala. gDCua' chichca que a chenla, c'alin chenla, como si fuera mach jin u patan winic mu' a chenla uc'a es ca' a wälä u patan Cajnojala. jfMDAnela ajpatan, tz'ombenla u manda a yumla wida tu pancab, y mach sec' jinq'uin ya'an u chänen, uc'a u yäle' cache' ajpatanetla chich. Yo chich ch'o'olaquetla t'oc ni patan, uc'a a wila chich que ca' jini yo Dios a chenla. yekDAnela wincäre, mach a ticwesben u c'ajalin a bijch'ocla, uc'a mach xic u yäctan u chenob lo que es utz utic. jdMDAnela bijch'oc, tz'ombenla upete u manda a papla, uc'a jin chich ni tä' yo que utic Cajnojala. PcDAnela wincäre, yajna'tan a wit'ocla y mach ajniquetla t'oc tä buya. bwDAnela ixictac, c'änä ajniquetla tu manda a wit'ocla. Jin chich ni yo a chenla uc'a tubaletla chich Cajnojala. ra]DUpete lo que a chenla y upete lo que a wäle'la, c'änä chich a chenla ca' chich yo utic Cajnojala aj Jesucristo, y älbenla cä Papla Dios t'oc u c'aba' aj Jesucristo que uc'adios u chi por no'onla. Deberes sociales del cristiano S`DU t'an aj Cristo totoj ajnic ta' pixanla. Maläc ye'ben abala u t'an y maläc äc'ben aba c'ajalinla tu toja t'oc jinchichba c'ajalin que Dios u yäq'ue'. Maläc chenla c'ay, jini c'ay chich tuba Diosba, y jini c'ay que u yäq'ue' Ch'u'ul Pixan cä chenlaba. Totoj ch'u'ul c'äyäla Cajnojala uc'a lo que u chi por no'onla. y_kDDios chich u yäq'ue' ajnic ch'ijcab cä c'ajalinla, y c'änä paq'uin colaconla ca' jini. Dios chich u yaconla tuba ajnic ch'ijcab cä c'ajalinla y tuba ajniconla tomp'e t'oc machcatac u tz'onän täcä. Älbenla Dios que uc'adios u chi. ,^QDJini más c'änä que cä chenla, cä totoj yajna'tan cäbala. Y si ca' jini cä chenlaba, u yäq'ue' que ajniconla tomp'e cä c'ajalinla, y tu toja tu jut Dios. *]MD Jinq'uin u chen cua' chichca a lot que mach yälic utz ta' c'ajalinla, mach xiquet tä cäräx'anla. Chenla perdona cua' chichca que u cherbenetla. Ca' chich aj Cristo u chi perdona a tanäla, che' chich c'änä a chen perdona a lotla täcä t'oc cua' chichca mach utz que u cherbenetla. \ D Dios u yajna'tanetla y u yaquetla tuba ajniquetla sec' tuba une. Jin uc'a jiq'uin c'änä a ch'ämben yajin a lotla, y c'änä ajnic utz a c'ajalinla. C'änä ajniquetla ca' untu ajch'och'oca. C'änä ajnic sis a c'ajalinla, y mach ajnic jac' ajinla. b[=D Mach u che t'oc Dios si aj griegojonla o si aj judíojonla, si circuncisa'ojonla o si mach circuncisa'ojonla. Mach u che si ajpäpä'cabonla, o cachichcamba päpä' winiconla. Mach u che si ajpatanonla t'oc cä yumla, o si mach'an cä yumla. Ni yo Diosba, que aj Cristo ajnic de Ajnoja tuba cäpetela, y une chich ya'an t'oc no'onla cäpetela. xZiD A ch'ila chich ni tzijib c'ajalin jini que Dios u yäq'ue'ba. Jini tzijib c'ajalin jiniba, Dios chich u chen segui u to'esan ixta que c'otic q'uin cä c'alin wina'tanla cache'da an une y tuba ajniconla ca' chich ayan Dios que u chonlaba. )YKD Mach a maläc chen jop'ojti'la, uc'a anelaba a wäctila chich ni tzuc c'ajalin que a cänäntila najtäcäba, con to'o ni cua' chichca mach utz que a chilaba, XDBadaba jiq'uin mach a ni' chenla upete ni jinda: jaq'uinle, cräxle, malujle, cräxt'an, y jini tzuc t'an que a chenlaba. XW)DAnela täcä ca' chich jini a chila jinq'uin mach to a tz'ombela u t'an Dios. fVEDDios u chen castiga upete machcatac u chen ca' ni acälidaba, y uc'a mach u tz'ombe u t'an. PUDÄctanla jiq'uin upete ni cherajtanä que an ta'wac'olaba, ca' chich u yute pancabba. Mach a cänäntan a tzijte'la. Mach a chenla niump'e cua' tuba pa'sajquisin. Mach a chenla jini que u c'upän a cuerpo a chenlaba, y mach a chenla jini que u te ta' c'ajalin a chenla que mach utzba. Mach ajnic niump'e noj c'upom tan a pixanla de cua' chichca jini, uc'a ni c'upomba, jin u lot une ni ch'u'ul c'ajti'cac päpä' dios que winic u chen t'oc u c'äb. T'DAj Cristo mismo chich ni ya'an t'oc no'onla u yäc'benon cuxleconla, y jinq'uin u xe tä te aj Cristo, nämte' chich cä xe tä tela t'oc täcä, y u xe tä chäncan u pitzilan con to'o cä pitzilanla que aj Cristo chich u yäc'benonla. La vida antigua y la vida nueva ZS-DAnelaba ca' a wälä chämetla chich t'oc aj Cristo. Ca' jini mach u ni' cänänta poder ni cherajtanä ta'wac'ola. Aj Cristo chich u totoj äc'benetla paq'uin cuxlequetla y uneba ya' chich an bajca an Dios. |RqDÄc'ä a c'ajalinla t'oc lo que ni Dios tä cielo yo a chenla, y mach sec' t'oc lo que a wo a chenla wida pancab. ?Q yDBada jiq'uin, que acuxpetla chich nämte' t'oc aj Cristo, más ajnic ta' c'ajalinla tuba a chenla lo que Dios yo que a chenla, jini Dios tä cielo que ya' chumca aj Cristo tu nojba. ZP-DToj chich, ni manda jini u chen uba ca' a wälä tuba Dios, uc'a u yäq'ue' que utic cua' chichca jini ca' a wälä tuba Dios, u yäq'ue' que u tz'ibajtesan u cuerpo untu, y unejob que u tz'onän u ch'ocomesan u pixanob täcä tu jut Dios. Upete ni jinijob mach u cänänta ni tz'ita' u poder tuba u yäq'ue'onla tu toja tu pancab.O}DUpete ni mandajobdaba, ¿mach quira jin ni manda tuba cua' chichca que u säto? Winic chich u yäq'ui une, y mach Dios. N}DUc'a unejob u yäle'ob ca'daba: “Mach a täle'la ni jini. Mach a c'uxe'la ni jini. Mach a päpä' ch'e'la ni jini”. 2M]DAnelaba ca' a wälä chämetla nämte' t'oc aj Cristo, y ca' jini a wäctila chich a päpä' tz'onänla cua' chichca u yäle' a'ajtäjob pancab tuba a japän abala. Mach'an cua' uc'a jiq'uin a chen segui a chenla ca' chich u chen a'ajtäjob pancab, ca' a wälä anela tubaletla to u pancab. YL+DNi jindajob mach tomp'e u biji ayanob t'oc aj Cristo. Aj Cristo chich ni mero u chenonla manda. Une ca' a wälä cä pamla, y no'onla que cä tz'onila, ca' a wälä u cuerpojonla. Tomp'e chich ayanonla t'oc, y une chich u yäc'ben u yutzi cä pixanla tuba cä chen entendela más y ajniconla más tu toja, ca' chich yo Dios ajniconla. K9DMach a wäq'ue' a chiquinla tuba a ubinla jinq'uin u yäle'ob cache' mach'an cache'da cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios. Mach a wäctan aba u cocoj äc'benet a ch'u'ul c'ajti'in ni ángelojob ca' chich u chenob une y ca' jini u pa'säbenetla jini que Dios u xe u yäc'benetlaba. Yojob a chenla ca' jini uc'a cua' chichca que u päpä' chänenob, u yäle'ob cache' más utz utic jini u päpä' te tu c'ajalinob. JDUpete ni acä totaj älidaba, u ye'benonla tz'ita' cache'da an ni mero u toja que u xe tä teba. Ni mero u tojaba, aj Cristo chich une. I+DUc'a jini cäliba, mame'ixto ajnic machca chichca u yolin u chenetla manda, u yäc'benet a cänäntan abala t'oc cua' chichca cua' tä c'uxcan y tä uch'can, o u yäc'benet a cänäntanla cua' chichca q'uin ch'uj, y q'uin ch'uje tuba tzib uj y u q'uini ch'ämbäji. VH%DJinq'uin chämi aj Cristo tä cruz, u tzupsäbi u poderjob ni nuc ajmandajob y jini que mäx q'uen u poderjob que ya'anob isquiba, jini u yäc'benon cä säte'laba. U yäc'bi chich quisnäjacob tu jut upetejob, jinq'uin aj Cristo u ye'i cache' u chi gana, uc'a más q'uen u poder une que unejob. Busquen las cosas que son del cielo ]G3DNo'onla mach acä tz'ombila ni ley ta Dios, y ca' jini cä sätila t'oc. Pero Dios u pa'si ni toji'tanä que u xe u yäc'benonla. Jinq'uin chämi aj Cristo tä cruz, Dios u laj äc'bi u toje' upete cä tanäla. JF D Anelaba, ca' a wälä chämenetla ajni uc'a ni a tanäla, y uc'a täcä mach anetla t'oc Dios. Pero badaba Dios chich u cuxpesetla nämte' t'oc aj Cristo, y u laj chi perdona upete a tanäla. E{D Jinq'uin c'abletla, ca' a wälä mujquetla nämte' t'oc aj Cristo, y nämte' chich t'oc aj Cristo u cuxpesetla Dios tuba a chenla utz tu jut. Ca' jini chich u chi Dios uc'a a tz'onila cache' t'oc chich u poder u cuxpesi aj Cristo tan ajchämejob. GDD Uc'a tubaletla chich aj Cristo, totoj circuncisa'ojetla chich. Mach jin ni circuncisión que u cherbinte tu cuerpo untu t'oc u c'äb winicba. Ni mero circuncisiónba, jin une ni u chen aj Cristo ta' pixanlaba. Jinda ni u chen aj Cristoba, u laj pa'sen täjcac'ola upete cua' chichca mach utz que a'uton cä chenlaba. fCED Aj Cristo chich une u yäc'benetla upete lo que c'änä uc'a a pixanla, uc'a tubaletla chich. Uneba más ajnoja une que upete nuc ajmanda que ayanba, y más ajnoja que upete ni an mäx q'uen u poder que ya'anob isquiba. iBKD Uc'a mismo Dios chich ya'an tuyac'o aj Cristo, con to'o upete u poder y upete u pitzilan. A DIran abala mame'ixto ajnic machca u sucpecänetla t'oc niump'e päpä' c'ajalin tu pancabba, y jini que u ye'e'ob que mach jin u tojaba. Ni c'ajalin jiniba, tuba chich winicob pancab, jin chich u te tu c'ajalinob y mach jin lo que u ye'e' aj Cristo. c@?DUc'a jinq'uin cä sapänla u t'an Dios, aj Cristo chich ya'an t'oc no'onla, y upete lo que c'änä uc'a cä pixanla une chich u yäc'benonla, tuba ajniconla ca' chich totoj yo uneba, y tuba cä totoj tz'onänla. Ca' jini chich yo ajniquetla, ca' chich ye'bintetla u t'an Dios, y paq'uin älbenla Dios que uc'adios u chi. La nueva vida en Cristo ?/DCa' chich a sapila Cajnojala aj Jesucristo, che' chich c'änä a chen segui a tz'onänla y a chenla ca' chich yo une, uc'a tubaletla chich. M>DMach'anon ya'i bajca anetla, pero täc pixan como si fuera ya' chich totoj ayanon t'oc anela, y tä' ch'a'a cäjin uc'a quiran cache' a totoj chenla chich tu toja y a totoj tz'onänla aj Cristo. s=_DJinda cälbenetla uc'a mach ajnic niuntu que u chen trebe u sucpecänetla t'oc cua' chichca pitzil t'an. W<'DAj Cristo chich une ni an u poder tuba u yäc'benonla cä c'ajalinla tuba cä totoj chen entendela cua' yo Dios cä chenla, y cua' u chi aj Cristo por no'onla. Jin chich ni ya'an uc'a tuba u yäc'benonla. %;CDNi cä c'atben Diosba, jinda une: Que ajniquetla ch'a'a ajinla, y que a maläc yajna'tan abala tuba ajnic tomp'e a c'ajalinla, y totoj tic ta' c'ajalinla upete lo que u chi aj Cristo por anela, y a c'alin tz'onänla. Uc'a aj Cristo chich ni ajni tu c'ajalin Dios que u xe u täscun. ": ?DCo jiq'uin que a wina'tanla cache' cä c'alin chen c'änti'ya por anela, y por aj Laodiceajob täcä, y por upete machcatac mach to u chon conoce no'on. '9 IDJin chich tuba cä c'alin chen ni patan jini, mach uc'a cä juntuma cä chen, u poder chich aj Cristo, jini u yäc'bon täjcac'oba, u täclenon cä chen..8 WDAj Cristo une ni cä tz'aycun t'ocobba. Cä'ben t'ocob c'ajalin upetejob, y cä ye'ben t'ocob upetejob tu toja tuba u c'alin tz'onänob uc'a tubajob aj Cristo. =7 uDJini machcatac tuba chich Diosba u yoli chich u yäc'ben yuwina'tanob cache' tä' q'uen y tä' pitzi cua' u chen por jini que mach jin aj judíosob täcäba. Jini que mach wina'tinti ajniba, jinda une: que aj Cristo ya' chich an t'oc anela, y ca' jiniba a wila chich que a xe tä äc'bintela u pitzilan une. A6 }DU yäc'bon cä'benet a wina'tanla täcä jini que mucu uc'a ajni Dios desde oni, y desde cä najtäcäl noxi'papla. Badaba Dios chich u chectesbenob upete machcatac tuba chich Diosba. /5 YDDios u yäc'bon cä tz'aycäbenob u t'an machcatac u tz'omben uneba, y tuba a c'alin cäne'la täcä. U yäc'bon cä c'alin tz'aycäbenetla tz'äcä tz'äcä u t'an. |4 sDBadaba u ch'a'alan cäjin uc'a ni tz'ibajtesia cä ch'e' por anela. Jini tz'ibajtesia cä ch'e' t'oc cä cuerpoba, ca' a wälä tz'ibajtesia chich taj Cristo, uc'a no'onla que cä tz'ombenla u t'anba, ca' a wälä cuerpojonla chich tuba. {3 qDCa' jini chich u xe u chen, si colaquetla firme, y mach xiquet tä sujtä ta' patla, y mach a wäctan a totoj tz'onänla cache' Dios chich u xe u nonoj japänetla, ca' chich a ubila jinq'uin a sapila u t'an Dios. Jinchichba u t'an Dios u tz'ayquinte cachichcada tu pancab. No'on aj Pablojon, Dios u yacon tuba cä tz'aycun täcä. Pablo encargado de servir a la iglesia f2 GDPero badaba Dios u yäq'ui ump'e manera tuba ajniquetla tomp'e a c'ajalinla t'oc, uc'a jin tuba chämi tä cruz aj Cristo jinq'uin ajni de winic chich ca' no'onla. Dios chich u chi ca' jini tuba u yäq'ue'etla tu pänte' uneba tuba ch'u'ul ajniquetla sec' tuba une, sin que ajnic xäc'ä a pixanla t'oc tanä, y sin que ajnic cua' subcaquetla t'oc. 1 DAnela ajniba mach'anetla t'oc Dios uc'a ni a chila que mach utzba, y mach a bisila bij t'oc uc'a mach utz a c'ajalinla. 0  DUc'a lo que u chi aj Cristo, Dios yo täcä u yäq'ue' que upete ajnic tomp'e u c'ajalin t'oc une, jini ya'anob pancabba y jini ya'anob tä cieloba. Jin uc'a u täsqui aj Cristo tuba chämic tä cruz, uc'a u ch'e' ajnic upete tomp'e u c'ajalinob t'oc une. l/ SDDios u yoli que mismo Une chich ajnic tuyac'o aj Cristo con to'o upete u poder y upete u pitzilan. . ;DUne chich täcä u chen manda machcatac u tz'omben Dios. Ca' a wälä une ni pam, y machcatac u tz'omben u t'an Dios, unejob ni u cuerpo. Une chich une ni machca u yäc'ben cuxlec ni cuerpo jini, y uneba najtäcä cuxpi tan ajchämejob, uc'a u ch'e' ajnic más ajnoja que upete. {- qDAj Cristo ya' chich an jinq'uin mach to an niump'e cua' y por u poder une upete ya' chich an ca' chich u yäq'ui. ,  DUc'a aj Jesucristo nämte' t'oc Dios u chi upete jini ya'an tä cieloba y jini ya'an pancabba. U chi jini mach u ch'ä cä chänenla y jini u ch'e' cä chänenlaba. Che' chich täcä u chi jini que u chen mandajob, y nuc ajnojajob, y nuc ajt'äbälajob, y jini que mäx q'uen u poder que ya'an isquijobba. Upete une chich u chi, tuba chich, y uc'a ajnic machca u ch'u'ul c'ajti'in. @+ {DDios niuntu mach u chäne. Aj Jesucristo u ye'e' cache'da an une, uc'a ca' chich u jut une, che' chich an Dios. Uneba ya' chich an jinq'uin mach to an niump'e cua', ni u pancab. * 3DAj Jesucristo chich une ni u japonla jinq'uin chämi tä cruz; ya'i u laj toji upete cä tanäla. La paz con Dios por medio de la muerte de Cristo ) D Dios chich u japonla tu poder aj Satanás, jini bajca ajnonla ca' a wälä tan it'obniba, y u yäc'onla tu manda u yajben Ajlo'. f( GD Co que a wälbenla cä Papla Dios que uc'adios u chi uc'a une u yaconla tuba u yäc'benonla täcä jini matän que Dios u xe u yäc'ben upete machcatac tubajob chich. Ni matän jiniba ya'an bajca an Dios tan junch'äcni. q' ]D Cä c'atben Dios täcä que une chich u yäc'benetla poder tuba a c'älenla upete cua' chichca tic ta'wac'olaba, sin niump'e jaq'uinle, y t'oc ch'a'aljin. Jini poder que u yäq'ue'ba, jinchichba pitzil poder que u cänäntan uneba. & }D Cä c'atben Dios täcä que a chenla tu toja uc'a tubaletla chich Cajnojala. Cä c'atben täcä que a paq'uin chenla ca' chich yo une que a chenla, y que a paq'uin chenla upete cua' chichca utz y que a c'alin cäne'la más y más cache'da an Dios. ;% qD Jin uc'a, jinq'uin cubi ca' jini cä täq'ui cä chen c'änti'ya por anela, sin que cäctan cä chen. Cä c'atben Dios que une u yäc'benet a wina'tanla utz cua' une yo que a chenla, y que u yäc'benetla q'uen a c'ajalinla tuba a wina'tanla camba u toja, jini c'ajalin que u yäq'ue' Ch'u'ul Pixanba. $ -DAj Epafrasba juli u tz'aycäbenon cache' a totoj yajna'tanon con to'o machcatac u tz'onän, ca' chich u yäc'benetla ni Ch'u'ul Pixan a chenla. T# #DCä yajben lot aj Epafras u ye'betla chich cache' Dios u ch'ämbetla chich yajin. Uneba, jinchichba patan cä chen, u chen täcä, y mero ajpatan chich tuba aj Cristo une, tuba u tz'aycäbenetla u t'an. H"  DJinchichba u t'an Dios que tz'aycäbintetlaba, jin chich mu' u c'ote tä tz'ayquinte cachichcada tu pancab, y u c'ac'a' q'ue'nan machcatac u tz'onän, y u q'uexe' u bijijob tuba u chen lo que Dios yo utic, ca' chich a q'uexi a bijila täcä jinq'uin a ubila y ti ta' c'ajalinla cache' Dios u totoj ch'ämbenetla yajin. ^! 7DA chenla ca' jini uc'a jini mu' a pijnanlaba, jini que Dios ya'an uc'a tä cielo tuba u yäc'benetlaba. Xet a wina'tanla cua' une ni a pijnanla jinq'uin tz'aycäbintetla ni totoj t'an ta Dios cache' u japänonla.   /DCälben ca' jini uc'a cubi cache' a totoj tz'ombila chich aj Cristo Jesús, y cache' a maläc yajna'tan abala, apetela que tubaletla chich Dios.   DJinq'uin cä chen c'änti'ya por anela, cä paq'uin älben Dios, jini u Pap Cajnojala aj Jesucristoba, que uc'adios u chi.  DCä täscäbenetla ni junda anela que ya'anetla tama ni caj tä Colosas, anela que tubaletla chich Dios y a totoj tz'ombenla chich aj Cristo. Co que cä Papla Dios u bon ch'u'ul chenetla y u yäc'benetla que ajniquetla utz. La oración de Pablo por los creyentes G DNo'on aj Pablojon y che' chich täcä ni quermanola aj Timoteo cä täscäbenetla u c'aba' Dios. Aj Jesucristo chich u täscon tuba cä tz'aycun u t'an, uc'a che' chich u yoli Dios cä chen. ;oU yälbenob cache'da an bajca u chen manda Dios y une mach u ye'e mucu cua' chichca jini tuba Cajnojala aj Jesucristo. Niuntu mach u yälbi si mach utz u chen ni t'an jini.~uAj Pabloba u tz'äctesi chap'e año tu yotot bajca ayan u chen alquila, u yosi upete machcatac c'oti u pecän. wUc'a u yäli ca'da, aj judíosob pasijob, u maläc äle'ob cua' chichca jini, uc'a mach'an tomp'e u c'ajalinob. Cälbenetla uc'a a wina'tanla, Dios u täsqui tä älbinte aj gentilob cache' u xe u japän ubajob. Unejobba u xe chich u yubinob. DUc'a ni genteda alaj tzätz'i u pixanob. Mach u totoj äc'ä u chiquinob tuba u yubin t'an.Ca' a wälä u mäqui u jutob y u chiquinob tuba mach u chänen cua' t'oc u jutob, y mach u yubin cua' t'oc u chiquin.Mach yojob ochic cä t'an tu pixanob.Mach yojob u q'uexe' u c'ajalinob tuba cä japänob. DCux bajca an ni gente jini y älbenob:T'oc a chiquinla a xe a ubinla, y mach uxet a ubinla utz.T'oc a jut a xe a chänenla, y mach uxin tä oche ta' c'ajalinla cua' jini. pYMach ayan tomp'e u c'ajalinob jinq'uin bixijob. Mach to bixob jinq'uin aj Pablo u yälbijob ca'da: ―Toj jini t'an ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bi aj Isaías u yäle', uc'a ajt'an une tuba Dios. U yälbi cä noxi'paplajob ca'da: 9mYebe u tz'oni ni t'an jini, yebe mach u tz'oni. <qUnejob u yälbijob caq'uin u xe tä sujtäjob tä cha'num. Jinchichba q'uin u yälijobba, c'otijob chich q'uen tu yotot. Aj Pablo u chi t'an desde isapan ixta ac'äb, u yälbenob cache'da an bajca u chen manda Dios. Tuba u yäc'ben u tz'onänob, u yälbenob täcä tu toja cache'tacda u chi aj Jesús. U ye'benob cache'tacda u yäle' tan u jun aj Moisés de aj Jesúsba, y cache'tacda u yäle' tan u jun ajt'anob ta Dios täcä. -SNo'on t'ocob mäx co cubin que a tz'aycäbenon t'ocob lo que a tz'onän ane. Cuwi chich t'ocob cache' cachichcada u yälcan cache' mach utz ni bij a bisan jiniba. Z-Jinq'uin unejob u yäli: ―No'on t'ocob mach to täscäbinton t'ocob niump'e jun jini u te tä Judeaba uc'a cubin t'ocob cache'da anet ane; mach juli niuntu täcä cä lotla u yäle' si mach a chi utz. 3Jin uc'a no'on cä joq'uetla tiquetla tuba cä pecänetla. Uc'a jini cä tz'onänla y cä pitänla uc'a aj Israelonlaba, jin uc'a ya'anonda preso. DAj judíosobba u yälijob mach chajcacon, jin uc'a no'on c'änäli cä c'atän täsquinticon bajca an aj César tuba u jiran une si cä chi tu toja, mach uc'a xicon cä sube' cä cäji. xiAj romanojob u c'atbonob cua' cä chi, u yolijob u chaje'on, uc'a niump'e cua' mach pämi tuba tzämsinticon. 3_Tu yuxp'elib q'uin u c'ote aj Pablo ya'i, u joq'ui u yajt'äbäla aj judíosob. Jinq'uin u woyi ubajob, une u yälbijob: ―No'on cä lot, aj Jerusalénob u yäc'on preso tu c'äb aj romanojob. No'on mach cä cherbi niump'e cua' caj, mach cä säti t'oc ni u yäc'bon noxibilba cä chenlaba. | qJinq'uin c'oton t'ocob tä Roma, ajmanda ta soldadojobba u yäq'ui ni presojob tu c'äb untu ajnoja ta soldadojob. Aj Pabloba äc'binti u sacän ump'e otot wäyic u juntuma, sec' coli t'oc untu soldado que u cänäntan. Pablo predica en Roma  Jini machcatac u tz'omben u t'an Dios que ya'an tä Romaba u yubijob cache' cä te t'ocob, tijob u nuc'tanon t'ocob ixta tänxin caj tä Apio, y unjec' ixta tä Las Tres Tabernas. Jinq'uin aj Pablo u chänijob, u c'ajti'bi u c'aba' Dios, ch'a'ali ujin.  1Ya'i cä nuc'ti cä lot t'ocob. U ch'oc chen ubajob tuba u colesanon t'ocob t'oc unejob ya'i ump'e semana. Ji'pat de jini c'oton t'ocob tä Roma. 3 _ De ya'i bixon t'ocob titiqui tu junxoyma ni cab jini, c'oton t'ocob tä Regio. Päscab ti ump'e yoc säq'uic' tä sur, y otro päscab cha'num c'oton t'ocob tä Puteoli. G  C'oton t'ocob tä Siracusa, cä chi t'ocob uxp'e q'uin ya'i. gG Cä chi t'ocob uxp'e mes ya'i tä Malta. De ya'i bixon t'ocob t'oc ump'e barco tuba aj Alejandríajob ya' u numsi täcä u q'uini sisi tama ni cab jini. U bisanob tu pam ni barco u figura u diosob, Cástor y Pólux. 1[ Unejob u c'ac'a' sijbon t'ocob noj q'uenel matän. Jinq'uin pason t'ocob ya'i, u yäc'bon cä bisan t'ocob cua' chichca jini c'änä cäc'a t'ocob. Pablo llega a Roma yk Uc'a uti ca'da, machcatac ayan c'ojo tama ni cab jini c'otijob bajca an aj Pablo, y u laj tz'äcälijob chich. $AU pap aj Publio ya'an tä tz'en c'ojo t'oc ticwa y t'oc ch'ich'näc'a. Aj Pablo ochi bajca an, u c'änti'i Dios, u yäq'ui u c'äb tu pam, y u pojli uba. GNätz'ä ya'i ya'an u cab ajnoja tuba ni cab jini tänxin nab. U c'aba' jini ajnoja aj Publio. Une u c'alin oson t'ocob tan yotot. Ya' wäyon t'ocob uxp'e q'uin, y u c'uxneson t'ocob. }sUnejobba u yäle'ob cache' u xe tä sit'o, u pitänob yälic tajtzäc chämen tä cab. Bon colijob tä chanä u pitänob cua' u xe u chen pasa, y mach u chi pasa niump'e cua'. U q'uexi u c'ajalinob, u yälijob cache' aj Pabloba untu dios une.  Aj Pablo u tiqui u c'äb uc'a u chajben u c'äb ni chan, y yäli ni chan tama c'ac'. Ni chanba mach u cherbi niump'e cua'. ^5Jinq'uin a'ajtäjob ya'i u chänijob cache' ch'uyca ni chan tu c'äb, u maläc äle'ob: ―Jini winicda ajtzämsa chich. U japi uba tama nab, y badaba chan u xe u sutatz'ben u jelo jini u chiba, u xe tä chämo. -De ya'i aj Pablo u woyi q'uen tiquin c'äb te' u yäq'ui tä c'ac'. Untz'it chan pasi tä putz'e uc'a ticäw c'ac', u tz'uybi u c'äb aj Pablo. (IA'ajtäjob ya'i tä' utz u c'ajalinob t'oc no'on t'ocob, u tz'äbijob ump'e c'ac', u yoson t'ocob cäpete t'ocob, uc'a mu' u yäc'ben ja' y che' sisi täcä. f~ GJinq'uin cä japi cäba t'ocob, xon cubin t'ocob cache' Malta u c'aba' ni cab jini tama nab. },Machcatac mach yuwi nuxeba u c'axe pan tabla o tu pam cua' chichca te' jini tuba barco. Ca' jini laj t'äbijob upetejob tä cab.9|k+Ajmanda ta soldadoba, uc'a une yo u japän aj Pablo, mach u yäc'bijob u chen ca' jini. Une u yälbijob machca yuwi nuxe u jule' ubajob tä ja' najtäcä y t'äbicob tä cab. }{s*Soldadojob u yäli u tzämsenob jini preso u bisanobba uc'a mach xic u jule' ubajob tä nuxe y bixicob tä putz'e. z9)C'otijob bajca an chap'e yoc ja'. Chunwäni ni barco tä ji'. U pamba laqui tä ji', mach u ni' nicä uba. U chunba t'oxqui uc'a ni noj gran t'olja'. Hy (U sec'bijob u sumi ni palib jini, u colesijob tama nab. U chajbijob u cächquiba u timón jini barco tuba u c'äne'ob ni timón. U t'äbsijob u nuc noq'ui barco ta bixicob u natz'änob cab. 4xa'Jinq'uin pasi q'uin, mach u chi conocejob ni cab bajca ayanob. U chänijob untz'it u biji ja' que ayan u playaji. Cayi u jiranob si u ch'e' u yosenob ni barco ya'i. zwm&Na'ijob t'oc cua' tä c'uxcan. De ya'i u julijob ni trigo tä ja' uc'a u sop'esanob ni barco. Se hunde el barco Zv-%Cäpete t'ocob tan barcoba, ajni cä q'ue'nan t'ocob doscientos setenta y seis. 7ui$Upetejob ch'a'ali ujinob, y c'uxnijob täcä. t!#Jinq'uin u yäli ca'da, u ch'i waj, u c'ajti'bi u c'aba' Dios bajca anob upete u yubin, une u xot'i, y u täq'ui u c'uxe' najtäcä. ysk"Jin uc'a cä c'alin älbenetla c'uxnaquetla uc'a ajnic a wutzila. Uc'a niuntz'it a tzucla mach uxin tä säto. %rC!U chen tä junch'äcnan, aj Pablo u yälbijob que c'uxnacob upete; u yäli ca'da: ―Atz'äcti chap'e semana sami a wäybetanla sin que c'uxnaquetla. Yq+ De ya'i ni soldadojob u sec'bijob u sumi ni p'i' jucub, u chajijob bixic. p/Aj Pablo u yälbi ajmanda ta soldado y soldadojob täcä: ―Si jindajob mach ucol tama ni barco, anela mach uxin u ch'e' a japän abala täcä. Uo#Ajpatan ta barco u yälijob putz'icob, mach colacob t'oc ni barco. U jäcsijob tä ja' ni yoc p'i' jucub uc'a u susuc chen ubajob cache' u xe u jule'ob otro palib tä ja' tuba u cächquiba tu pam barco. -nSBäc'tajob uc'a mach xicon tä c'ote t'ocob pan ji'tun, u julijob chäntz'it palib tä ja' tuba u cächquiba ni barco tu chun. Unejob seb tä' yojob junch'äcnac. m U julijob ni palib tä ja' tuba u chänenob bäye u täm'an ja'. Jinq'uin u chänijob cache' u cänäntan veinte braza u täm'an. Bixijob pänte' cha'num tz'ita', u julijob ni palib tä ja' cha'num, u chänijob cache' u cänäntan quince braza u täm'an. >luTu xupiba u chap'elib semana, jinq'uin u bisanon t'ocob ic' tama jini nab u c'aba' Adriático, tänxin ac'äb machcatac u bisan ni barco u yälijob cache' anatz'äli ti' cab. GkNi ic' ya' u xe u jule'onla tama ump'e p'i' cab tänxin nab. xjiJin uc'a cä lot, mach bäc'taquetla. Uc'a no'on cä tz'omben Dios cache' u xe tä ajtä ca' chich u yälbon. i'U yälbon: “Pablo, mach bäc'taquet. C'änä chich c'otiquet bajca an aj César. Dios u xe u japän upete machcatac a bixe t'oc täcä”. bh=Uc'a sami ac'äb ac'oti bajca anon u ángelo Dios, jini cä Yum acä cherben u patanba. xgiBada cälbenetla mach bäc'taquetla, uc'a niuntu de no'onla mach uxon tä sätola, sec' barco u xe tä säto. xfiC'ac'a' jäläcnon t'ocob sin c'ux, aj Pablo wa'wäni bajca anon t'ocob, u yäli: ―Cä lot, utzica si fuera a tz'ombenonla ajni, mach pasiconla tä Creta, machica a choquila niump'e cua', machica ajni niump'e cua' de säto täcä. ;eoC'ac'a' jäläcni mach u chicta ni tz'ita' q'uin ni ajlucerojob, y machtajda ni noj ic' u te täjcac'o t'ocob. Cäli t'ocob cache' ixta no'on mach uxon cä japän cäba t'ocob. rd]Tu yuxp'elib q'uin cä jup'i cä c'äb t'ocob cä choque' t'ocob cua' chichca u c'äncan tuba ni barco. _c7T'elajtan u nume ni barco t'oc ic', jin uc'a päscab u täq'uijob u chocbenob u bel. `b9Cuanta cä t'äbsi t'ocob ni p'i' jucub jini, u pu'cächijob ni barco t'oc sum. De ya'i u jäcsijob u noq'ui ni barco, taj che' chich u yäctijob tä bixe ni barco, uc'a u bäc'tijob julcac ya'i tä ji' tä Sirte. !a;Numon t'ocob nätz'ä tu ti' ump'e p'i' cab, jini ya'an tama nabba, u c'aba' jini cab Clauda. A la fuerza cä t'äbsi t'ocob ni p'i' jucub tama barco. `Jinq'uin u suti uba ni ic' jini tuyac'o barcoba, mach u ch'ä cä bisan t'ocob bajca u te ic', cä chaji t'ocob bixic bajca u bisan ic'. ]_3Mach nonoj jäläcni, tajtzäc u suti uba ni ic' tuyac'ojob, que ya' ti tä norte. ^ U täq'ui u yustan ump'e yoc säq'uic' tä sur. U yäle'ob cache' u ch'e' bixicob, u ch'ijob bij. U bixejob titiqui cab tä Creta. 5]c Jini caj ti' nab mach'an cada u ch'ujnanob u barco tuba u numsen u q'uini sisi. Jin uc'a q'uen u yälijob pasicob ya'i, bay toca u ch'e' c'oticob tä Fenice u numsen u q'uini sisi ya'i. Uc'a Fenice es ump'e caj ti' nab tuba cab tä Creta. U ti' jini caj ya'an tä weti q'uin. La tempestad en el mar \ Ajmanda ta soldadojob u tz'ombi jini machca u chen maneja barcoba y u yum barco täcä, y mach u tz'ombi jini u yäle' aj Pablo. E[ ―Cä lot, no'on cä chänen cache' si bixiconlaba u xe tä ajtä säto, cä xe cä choque'la cua' chichca jini, mach sec' carga y ni barco u xe tä säto, con to'o no'onla täcä. 6Ze C'ac'a' jäläcnon t'ocob ya'i. Ayan täcä u noj bac'ätib tuba ni bixibá jini tu pat nab, uc'a ac'oti u q'uini cäräx'ac nab, jin uc'a aj Pablo u yälbijob ca'da: YA la fuerza numon t'ocob titiqui cab, c'oton t'ocob bajca an ump'e caj u c'aba' Buenos Puertos, nätz'ä t'oc ni noj caj tä Lasea. jXMNa'tan na'tan cä bixe t'ocob, c'ac'a' jäläcnon t'ocob tä bij, a la fuerza c'oton t'ocob ti' cab tä Gnido. Mach u yäcton t'ocob ic' bixicon t'ocob pänte', c'oton t'ocob ti' cab tä Creta nätz'ä t'oc caj tä Salmón. WYa'i ajmanda ta soldadojob u pojli ump'e barco tuba aj Alejandríajob que ya' u xe tä Italia, u yoson t'ocob tama. V Numon t'ocob tama nab nätz'ä ti' cab tä Cilicia y tä Panfilia, c'oton t'ocob bajca an ni caj tä Mira tama cab tä Licia. }UsPason t'ocob ya'i tuba bixicon t'ocob pat nab, numon t'ocob tu pat cab tä Chipre, uc'a ic' u te täjcac'o t'ocob. T Päscab c'oton t'ocob tä Sidón. Aj Julio utz u c'ajalin t'oc aj Pablo, u yäc'bi xic bajca an u lotob uc'a c'uxnescac ya'i. ySkDe ya'i ochon t'ocob tama ump'e barco tuba aj Adramitiojob, bixon t'ocob t'oc. Jini barco ya' u xe tu pat nab tä cabil cab tä Asia. Aj Aristarco täcä bixi t'oc no'on t'ocob, uneba ya' u cab tä Tesalónica, tuba noj cab tä Macedonia. 0R [Jinq'uin u ch'i u c'ajalinob cache' c'änä c'axicon t'ocob pat nab tä Italia, u yäq'uijob aj Pablo tu c'äb ajmanda ta cien soldado. Äc'qui tu c'äb täcä yebejob machcatac ayan preso ya'i. Ni ajmanda jiniba u c'aba' aj Julio une. Uneba ajmanda tuba ni cien soldadojob u c'aba' Augustojob. Q Aj Agripa u yälbi aj Festo: ―U ch'e' chajcac ica ni winic jini si fuera mach u c'atän xic bajca an aj César. ~}}|g{{@zmyyx,wvgutss%rrqPpQonmhllikMj?ihgXfedcaa7`X_^^ ]G\?[ YYCX VUTSSRPOOCNNUMLjKJIHHGG!F|FE;DzCC%BhA@??>a== Bada jiq'uin hermanos, co cälbenetla täcä que mach sujlequet ta' patla, uc'a aj Cristo ya' chich an t'oc anela, y une chich ni machca u yäq'ue' t'oc u poder que mach sujlequetla ta' pat. 0 Anela que u yumetla ajpatanba, cälbenetla que a chenla tu toja t'oc a wajpatanla, ca' chich cälbijob ni ajpatanob que u chen tu toja t'oc anela. Mach a cocoj äc'ben más patan de lo que mach u che trebe u chen. Ajnic ta' c'ajalinla cache' mero u Yum a wajpatanla ya'an tä cielo. Jin une a Yumla chich täcä, y uneba mach u yänäl chäne niuntu. Las armas espirituales del cristiano G0A wila chich que upete lo que cä chenla utzba, Cajnojala chich u xe u yäc'benonla u tojquiba lo que cä chenla, mach u che si u patan cä yumla pancab cä cherbenla, o si täc'ala chich. nU0C'alin cherben u patan a yumla, como si fuera mach jin u patan winic, sino u patan chich Cajnojala. a;0Ch'o'o a chen abala, mach sec' jinq'uin mu' u chänenet a yumla, uc'a u yäle' namás a yum cache' ajpatanetla chich. C'änä a wäq'ue' a pixanla a chenla ca' chich yo Dios, uc'a ajpatanetla chich taj Cristo. F0Anela ajpatan, tz'ombenla a yumla tu pancab, ca' chich a tz'ombenla aj Cristo. Mach a cräx chen ni patan jini. C'änä ajnic tomp'e a c'ajalinla tuba a chenla, y a bäc'täl chenla. 50Anela wincäre, mach a ticwesben u c'ajalin a ch'ocob. C'änä a tz'isenla tu manda Cajnojala Dios. A wäc'benla c'ajalin y a ye'benla u t'an. kO0uc'a si a chen ca' jini, Dios u xe u yäc'benet ajniquetla utz, y cuxlequetla más tu pancab”. 0Ni noj manda que u yäq'ui Dios jinq'uin u yäli cua'tac utz u xe u yäc'benonlaba, jinda une: “Tz'omben u t'an a pap y a na', ~ 0Bijch'oc, c'änä a tz'ombenla u t'an a na' y a pap, uc'a ya'anetla t'oc Cajnojala. Jin chich ni u toja que Dios u yäq'ui tuba utic. 9}k0!U yäle' chich täcä cache' cada juntu de anela c'änä a yajna'tanla a wit'oc ca' chich a yajna'tan aba ane. Che' chich täcä ixictac c'änä u tz'omben u t'an jit'oc.2|]0 Cach chich ni t'an jini, mach u se'in ta täj c'ajalinla, pero no'onba cälbenetla cache' ni t'an jini u yäle' cache'da an aj Cristo t'oc machcatac u tz'omben u t'an. "{=0Jin uc'a u t'an Dios u yäle' ca'da: “Winic u yäctan u pap y u na' tuba lotojac, y ca' jini u yajtäjob tomp'e t'oc jit'oc ca' a wälä tontujob”. z0Uc'a no'onla ca' a wälä u cuerpojonla chich aj Cristo, ca' a wälä u bec'talonla y u bäquelonla tuba jini cuerpo taj Cristo. hyI0Uc'a niuntu winic mach'an que u juntu chen uba lastima. Ni u chenba, u ch'ämben uba yajin, y u cänäntan uba. Che' chich täcä aj Cristo u ch'ämbenonla yajin y u cänäntanonla cäpetela que cä tz'ombila u t'an Dios. x70Ni winic c'änä u yajna'tan jit'oc ca' chich u yajna'tan uba uneba. Jini machca u yajna'tan jit'ocba, ca' a wälä une chich mismo u yajna'tan uba. w50Ca' jini u ch'e' u yäq'ue'onla tu pänte' une, t'oc cä pitzilanla, que mach xäc'älonla t'oc niump'e cua' mach utzba, ni t'oc tanä, o cua' chichca mech'le täcä. No'onla que cä tz'ombila u t'an, une chich u yäq'ue' ch'u'ul ajniconla sec' tuba une, y ajniconla tu toja. v)0Chämi tuba u yäq'ue' ch'u'ul ajniconla seq'uen tuba Dios, y tuba u laj pa'sen cä tanäla. Jini u chen uc'a cubinla u t'an y cä c'ablanla. 1u[0Ni winic c'änä u yajna'tan jit'oc, ca' chich aj Cristo u yajna'tanon cäpetela machcatac cä tz'ombila u t'an Dios, ixta u yäq'ui uba tä chämo uc'a no'onla. t90Jin uc'a ca' chich ni machcatac u tz'omben u t'an Dios tu manda aj Cristo ayan, che' chich täcä ni ixictac c'änä u tz'omben upete u manda jit'oc. tsa0Uc'a winicba es ajnoja tuba u chen manda ixic, ca' chich aj Cristo es Ajnoja tuba u chen manda upete machcatac u tz'omben u t'an Dios. Jini machcatac u tz'omben u t'an Diosba, ca' a wälä u cuerpo aj Cristo, y une chich u Yajjäpom. ^r50Ni ixictacob c'änä ajnic tu manda jit'oc, ca' chich anob tu manda Cajnojala. Wq'0Maläc tz'onän a mandala, uc'a a wila cache' tä' utz u c'ajalin Dios. Ap{0C'änä cä paq'uin älbenla cä Papla Dios tu c'aba' Cajnojala aj Jesucristo que uc'adios u chi por no'onla y por upete cua' chichca que cä numsenla. La vida familiar del cristiano 1o[0Maläc äläla u t'an Dios; maläc chenla c'ay, jini c'ay chich tuba Diosba, y jini c'ay que u yäq'ue' Ch'u'ul Pixan cä chenlaba. Totoj ch'u'ul c'äyäla Cajnojala. Xn)0Mach chibälnaquetla, uc'a jini chij u sätben u c'ajalin untu, ixta u pixan untu täcä. C'änä chich ajnic ni Ch'u'ul Pixan ta'wac'ola, y a wäctan que u laj chen upete lo que u yolin u chen t'oc anela. m0Jin uc'a mach yo ajniquetla ca' untu ajsinc'ajalin. C'änä a wäq'ue' a c'ajalinla uc'a a cäne'la lo que Cajnojala yo que a chenla. vle0C'änä ajniquetla ch'o'o a chenla lo que Dios yo utic, uc'a mu' quiranla badaba que mäx q'uen ni malujle. k0Iranla jiq'uin lo que a chenla, mach xiquet a chenla ca' chich untu ajsinc'ajalin. C'änä a chenla ca' ni mäx q'uen u c'ajalinba. j0Jin uc'a u yälcan ca'da:P'ixenla ajwäye. Cuxpenla ajchäme.Y aj Cristo u xe u ye'benetla cache' a xe a chenla tu toja. qi[0 Upete lo que u chenob, jinq'uin cä q'uejpanla, u xe chich u chänenob cache' totoj mach utz lo que mu' u chenob, ca' chich ni junch'äcni u ye'e' upete lo que mach utz, uc'a tama ni junch'äcniba mach u ch'ä mujcac niump'e cua'. Lh0 Ixta quisinle u yäq'ue' tz'ayquintic upete lo que u chenob mucu. ygk0 Mach a ni' chenla ca' chich u chenob jini machcatac mach u tz'ombe Diosba, jini que ya'anob ca' a wälä tan it'obniba. Ni c'änä a chenla, a q'uejpanob, uc'a mach u ni' chenob täcä, uc'a ni u chenobba mach u che vale niump'e cua' une. Bf0 Iran que a cäne' a chenla jini utz u jiran Cajnojalaba. ew0 Uc'a machcatac u chen ca' chich yo Dios u chenob, u chenob tu toja, utz u c'ajalinob, y mach u ni' chejob jop'ojti'. {do0Oniba mach bay a chila ca' chich yo Dios utic, uc'a mach a wila cua' ni yo uticba. Ca' a wälä tama it'obni ajnetla, pero bada que a sapila a Wajnojala, ya' chich anetla ca' a wälä tan junch'äcni. Chenla ca' chich yo Dios a chenla. 2c_0Mach ni' numiquetla nämte' t'oc unejob. Ab{0Mach a'ben la'u u sucpecänet niuntu t'oc cua' chichca päpä' t'an. Uc'a jini u chenob que mach tu tojaba, jin uc'a Dios u xe u yäc'ben u castigojob upete machcatac mach u tz'ombe. a/0Uc'a a wila chich cache' mach uxin tä osinte bajca u chen manda aj Cristo, bajca an Diosba, niuntu ajcherajtz'ijte', y niuntu ajpa'sajquisin, y niuntu ajc'upom, uc'a ni c'upomba, jin u lot une ni ch'u'ul c'ajti'cac cua' chichca päpä' dios que winic u chen t'oc u c'äb. :`m0Mach a chenla täcä tzuc t'an, ni päpä' t'an, y mach a tze'tan a lotla, uc'a mach utz utic ca' jini. Jini utz uticba, cälbenla Dios que uc'adios jini u chen por no'onlaba. S_0Anelaba jiq'uin, uc'a tubaletla Dios, ni tz'ita' ni cua' chichca mach utzba, mach'an cua' uc'a a tz'aycunla, ni a c'ajti'inla. Mach c'ajti'cac tz'ijte' ni pa'sajquisin, ni c'upom de cua' chichca. ^ 0Paq'uin yajna'tan abala ca' chich aj Cristo u yajna'tanonla. Uneba mäx u yajna'tonla ixta u yäq'ui uba tä chämo tä cruz uc'a u japänonla t'oc cä tanäla. Ca' jini xi de u matän Dios que u subbinte tuba u jelo ni cä tanäla. Diosba u jiri cache' tä' utz jini u chi aj Cristo por no'onla, como si fuera ump'e jätz'äcnib tä' jätz'äcnaba que u t'äbo u yutz'u ixta ca'an. f] G0Bada jiq'uin, anela que u yajben ch'ocobetla Dios, iranla que a chenla ca' chich u chen une. &\E0 Yo ajnic utz a c'ajalinla. Maläc ch'ämben aba yajinla. Maläc chen aba perdonala ca' chich Dios u chen perdona a tanäla uc'a lo que u chi aj Cristo.#[?0Mach a ni' chen jaq'uinle, ni cräxle. Mach a sacän tä buya a lot, ni a chen insulta. Mach a patil älben a lot, y mach a cräxna'tan ni tz'ita'. }Zs0Mach xiquet a chenla cua' chichca que mach u chen combeni ni u Ch'u'ul Pixan Dios. Dios u yäc'bonla chich täjcac'ola ni Ch'u'ul Pixan jinq'uin u japonla uc'a chectac cache' sec' tubalonla chich Dios ixta que c'otic q'uin u nonoj japänonla. Y90Mach a chenla niump'e tzuc t'an. Chenla ni t'an utzba, jini que u yäc'ben u chenob más tu toja machcatac u yubinba, y u yäc'benob ch'a'aljin. $XA0Jini u chen xuch'ba, mach u ni' chen. C'änä u totoj chen u patan t'oc u c'äb tuba u chen uba mantene y uc'a u täclen täcä machca c'änä uc'a. 6Wg0Mach a wäctanla u chenet mandala ni diablo. JV 0Si algún cräxle a cänäntanla, iranla que mach xiquet a chen a tanäla uc'a ni cräxle jini. Mach jäläcnaquetla t'oc, y mach xiquet a chen seguila ixta päscab t'oc ni cräxle jini. ]U30Jin uc'a jiq'uin mach a ni' chenla jop'ojti'. Cua' chichca a wälbenla a lot, tu toja a wälbenla, y mach a sucpecän, uc'a ca' a wälä tomp'emp'e familiajonla, y c'änä chich cä maläc täclen cäbala. T0C'änä chich a ch'e'la ni tzijib c'ajalin. Dios chich une ni machca u tzijibesan cä c'ajalinlaba tuba ajnic ca' chich ayan tuba une. Si acä totoj ch'ila ni tzijib c'ajalin, cä xe chich cä chenla tu toja y cä xe chich tä totoj ch'u'ul ajtäla. 5Se0C'änä u q'uexe' uba a pixan y a c'ajalin. gRG0c'änä chich a wäctanla jini tzuc c'ajalin que a cänäntilaba y a wäctanla a chenla ca' chich a chila ajni oniba, jini que mach utz ni tz'ita' utic. Jin une tä' a woli a chenla, u chen uba cache' utz, pero mach utz. \Q10Si a totoj ubila u t'an y si a totoj cänila jini u toja que u ye'e' aj Jesúsba, DP0Pero anelaba mach ca' jini u ye'betla aj Cristo a chenla. 7Og0Mach ni' quisnajob tuba u chen upete cua' chichca mach utz. U yäctan uba u chen upete cua' chichca jini que u c'upän u chen t'oc u cuerpo uc'a jin chich tä' yo u chenob. .NU0Mach uyoch tu c'ajalinob u t'an Dios. Mach u chejob ca' chich yo Dios que u chenob, uc'a mach totoj yuwijob täcä cua' u chi Dios por unejob. Tä' tzätz u pamob. *MM0Bada jiq'uin cälbenetla y cä ch'oc chen cäba t'oc anela uc'a cälbenetla lo que Ajnoja yo a chenla. Jinda une, mach a ni' chenla ca' chich u chenob jini machcatac mach'an t'oc Dios. Unejobba, u chenob ca' chich u päpä' te tu c'ajalinob, sin que yuwina'tan cua' tuba mu' u chen. tLa0U cuerpo untu tomp'emp'e ayan upete, y cada parte t'oc t'oc u patan. Si upete utztac tuba u chen u patan, ayan chich u yutzi entero untu ni cuerpo. Ca' jini ayanonla t'oc aj Cristo no'onla que cä tz'onänla. No'onla tomp'e t'oc une ya'anonla. No'onlaba ca' a wälä u cuerpojonla, que u chenonla manda. Cada juntu de no'onla t'oc t'oc chich cä patanla täcä. C'änä chich cä chenla utz y ca' jini upete u xe tä ajtä utz y cä xe cä maläc yajna'tan cäbala. La nueva vida en Cristo lKQ0Lo que yoba, cäle'la upete tu toja y cä yajna'tan cä lotla, uc'a más totoj ajniconla ca' chich an aj Cristo. Ca' chich u pam untu u chen manda u cuerpo, ca' jini täcä aj Cristo chich une ni mero machca u chenonla manda. J50uc'a mach ni' ajniconla ca' bijch'oc, que seb u q'uexe' u c'ajalinob. Uc'a ayan winicob que ayan q'uen u c'ajalin tuba u sucpecänonla, ixta t'oc ump'e t'an utzba u sucpecänonla. Pero mach yo cä se'in q'uexe' cä c'ajalinla uc'a upete cua' chichca cubinlaba. Uc'a si cä chenla ca' jiniba, es ca' a wälä ump'e jucub que ni noj ic' u jule' cachichcada u yolin, y mach u che trebe c'otic bajca u bixe. Iy0 ixta que mach ajniconla tomp'e cä c'ajalinla cäpetela t'oc lo que cä tz'onänlaba y cä c'alin cäne'la cache'da an u Yajlo' Dios. Ca' jini cä xe tä ajtäla ca' chich untu noxi' winic que totoj yuwi upete y tu toja ca' chich ayan aj Cristo, 4Ha0 U chi ca' jini uc'a u ch'e' u c'alin cherben u patan Dios upete machcatac yäcä anob sec' tuba Dios, tuba ajnic más tu toja t'oc Dios upete machcatac u totoj tz'onän, JG 0 Jinchichba aj Cristo une u yäc'bi cada juntu cache' u ch'e' u chen u patanob. U tulaj äc'bijob xic de u yajc'äncanob, y u tulaj äc'bijob xic de u yajt'anob, y u tulaj äc'bijob xic u tz'aycäben u t'anob machcatac que mach to u tz'onäba, y u tulaj äc'bijob u yäq'ue' c'ajalin y u ye'e' cua' u yäle' u t'an Dios. qF[0 Jini jaqui pancabba, jinchich ni t'äbi tä cha'num isqui tä cielo, tuba ajnic de ajmanda tuba upete. `E90 Jinchichba aj Cristo que t'äbi tä cieloba, najtäcä jaqui une ixta tu pancab. 4Da0Jin uc'a u yäle' u t'an Dios cache' u xe u chen pasa t'oc aj Cristo, u yäle' ca'da:T'äbi tä cielo uc'a u chi gana,
y u yäc'bi u matänob a'ajtäjob pancab. C70Aj Cristo u yäc'benonla cada juntu de no'onla cache'da u ch'e' cä cherben u patanla, yänäjtac chich ca' chich yo u yäc'benonla cada juntu. iBK0Untuntu cä Papla Dios tuba cäpetela. Une cä Yumla chich. Tu manda une ayanonla cäpetela y une chich ya'an täjcac'ola, y u chen ca' chich yo u chen t'oc no'onla. Jin uc'a c'änä ajniconla tomp'e cä c'ajalinla täcä. hAI0Untuntu Cajnojala, untuntu ni acä tz'onänlaba, y tomp'emp'e ni c'ablan cä ch'e' cäpetela. @70Tontuntu Ch'u'ul Pixan cä cänäntanla, y ca' a wälä tomp'emp'e cuerpo anonla, ca' chich Dios u yaconla tuba cä mul pijnanla paq'uin cuxleconla. B?}0Iranla que paq'uin ajniquetla tomp'e a c'ajalinla, ca' chich u yäc'benonla ni Ch'u'ul Pixan ajniconla. U ch'e' chich ajniconla tomp'e cä c'ajalinla jinq'uin ch'ijcab cä c'ajalinla. |>q0Ajniquetla ca' untu ajch'och'oca, ajnic sis a c'ajalinla. Mach ajnic jac' ajinla. Jinq'uin u chen cua' chichca a lot y mach yälic utz ta' c'ajalin, mach xiquet tä cäräx'an, y ni a sutatz'ben u jelo. C'änä a totoj yajna'tan abala chich. E= 0Uc'a upete ni u chi Dios por no'onla, no'on preso ayanon uc'a cä tz'aycun u t'an Cajnoja Dios, cä ch'oc chen cäba cälbenetla que a chenla tu toja ca' chich u yäc'betla Dios a chenla. Q<0Co que cäpetela que cä totoj tz'onänla cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios uc'a tubalonla chich aj Cristo. Paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac Dios sin que ajnic u xupiba ch'u'ul c'ajti'cac. Che' chich utic.9;k0Ch'u'ul c'ajti'cac Dios jini que an u poder tuba u c'ac'a' chen más de lo que cä c'atbenla y más de lo que u te täj c'ajalinla, y jinchichba poder ya'an täjcac'ola. 3:_0Ac'ä tä' u yajna'tanonla, ixta mach cä che trebe cä laj chen entendela. Cä c'atben Dios que une mismo c'ac'a' ajnic ta'wac'ola, con to'o lo que u cänäntan uneba. 9-0Cä c'atben Dios täcä que nämte' t'oc upete machcatac u tz'onän u yäc'benetla a c'alin wina'tanla bäye tzäcä u yajna'tanetla aj Cristo. =8s0Cä c'atben Dios täcä que aj Cristo nonoj colac tan a pixanla uc'a a tz'onänla, y u yäc'benetla a c'ac'a' yajna'tanla Dios y a lotob, sin que a wäctanla a chenla ni tz'ita'. O70Cä c'atben cä Papla Dios täcä que ni Ch'u'ul Pixan que ya'an ta'wac'olaba u yäc'benetla poder y u yäc'benetla a c'alin tz'onänla. Upete lo que u yäq'ue' uneba, mäx utz y mach'an u xupiba. k6O0jini u Papob chich ni ya'anob tä cielo y ni ya'anob tu pancab. Une u yäc'bi u c'aba'job upete. !5;0Jinq'uin u te täj c'ajalin cache' tä' q'uen cua' u chi Dios t'oc no'onla, acä noctä tuba cä ch'u'ul c'ajti'in u Pap Cajnojala aj Jesucristo, O40 Jin uc'a cälbenetla mach xic tä yälo bac'ät ta'wac'ola uc'a mu' cä tz'ibajtescan por anela. Ni tz'ibajtesia que mu' cä chen sufriba, co que u yäc'benetla ump'e ch'a'aljin. El amor de Cristo 3 0 No'onla u ch'e' cä natz'änla Dios sin bac'ät y sin niump'e quisinle uc'a jini u chi aj Cristo, y uc'a cä tz'onänla uneba. d2A0 U chi ca' chich worin ajni tu c'ajalin cache' u xe u yäc'ben Cajnojala aj Cristo u chen. P10 Dios u chi ca' jini tuba tic tu c'ajalinob ni a'ajtäjob tä cielo ni an u poderjobba, con to'o u yajnojajob, cache' tä' q'uen u c'ajalin uneba, tu chänenob cua' u chen t'oc machcatac u tz'omben. B0}0 Dios u yäc'bon täcä cä chectesbenetla apetela cache' desde oni ya'an tu c'ajalin uneba cua' u xe u chen tuba u japänetla. Ni Dios jiniba une ni u chi upete cua' chichca que ayan. /)0Ni más ajch'och'oca de upete ni machatac u tz'onän, más u chen servi que no'on. Pero Diosba utz u c'ajalin t'oc no'on y u yäc'bon cä tz'aycäbenetla anela que aj gentiletla cache' jini u chi aj Cristo por no'onla de rete utz une ixta mach u laj ta täj c'ajalinla. H. 0Dios u yäc'bon cä tz'aycun ni t'an jini. T'oc u poder u chi ca' jini t'oc no'on, uc'a une chich u yoli u yäc'benon cä chen ca' jini. No'onba mach u chon merece cä chen ni patanda. E-0Ni u chectesbijobba, jinda une: cache' aj gentilob u yosintejob nämte' t'oc aj judíosob, tuba u ch'e' täcä lo que u yäq'ue' Diosba y sujlecjob tomp'e grupojob aj gentilob t'oc aj judíosob. U xe tä äc'bintejob täcä jini u yäli Dios que u xe u yäc'ben upete machcatac tomp'e ayanob t'oc aj Cristo Jesús. ,50Jini que mach yuwina'ti niuntu winic ajniba, badaba Dios u täsqui u Ch'u'ul Pixan tuba u chectesbenob u ch'u'ul ajc'äncanob y u ch'u'ul ajt'anob. w+g0Ta' tzique'la u xe tä te ta' c'ajalinla cache' cuwi chich cua' u chi aj Cristo, que mach wina'tinti ajniba. q*[0Acä tz'ibi chich, que sea tz'ita', cache' Dios u chectesbon täj c'ajalin jini mucu ajni uc'a Diosba. })s0A totoj ubila chich cache' Dios tä' utz u c'ajalin t'oc no'on u yäc'bon cä tz'aycäbenetla u t'an bajca anetla. T( #0Jin uc'a cä chen c'änti'ya, no'on aj Pablojon ya' mäcälon preso, uc'a aj Cristo Jesús u yäc'bon cä ye'benetla cache' u ch'e' ajnic tomp'e a c'ajalinla t'oc Dios anela que mach jin aj judíosetla. ['/0Cäpetela ca' a wälä ump'e otot bajca u ch'e' cuxlec u Ch'u'ul Pixan Dios tama. Cada juntu ca' a wälä ni ji'tun que u yute t'oc ni ototba. Anela täcä es ca' ni ji'tunetla. Ni ajc'äncanob ta Dios y u yajt'anob che' chich täcä. Unejob tusqui najtäcä, de ya'i tusquetla ane, y ni ji'tun mero u ch'ixmaba aj Cristo une. Si mach ajnic jini ji'tun tu ch'ixmaba, mach'an cache'da u tuscan ni otot. Jin uc'a aj Cristo nämte' t'oc no'onla cä tuscanla t'oc, y cada juntu t'oc t'oc u yajliba ixta que no'ac ni otot jini tuba noj ch'u'ul otot bajca u xe tä ch'u'ul c'ajti'can Cajnojala. &0[%/0Bada jiq'uin anelaba mach ni' jin ca' ajpäpä'cabetla, y mach ca' ajmajanlugaretla. Anelaba mero tubaletla chich Dios, ca' chich upete machcatac u totoj tz'ombenob Dios. Mero u ch'ocobetla chich Dios täcä. /$W0Uc'a lo que u chi aj Cristo, anela y che' no'on t'ocob u ch'e' cä pecänla cä Papla Dios, uc'a jinchichba Ch'u'ul Pixan ya'an ta'wac'ola y ya'an täjcac'o t'ocob. "#=0Juli aj Cristo tuba u yälbenonla cäpetela ump'e t'an que u yäq'ue' ch'a'aljinba. Jimba t'an une, que u yäle' cache'da u ch'e' ajnic tomp'e cä c'ajalinla t'oc Dios anela que nat ajnetla t'oc Dios y che' chich täcä ni aj judíosobba que más nätz'ä ajnijob t'oc Dios. `"90Uc'a chämi aj Cristo tä cruz, u yäq'ui aj judíosob y aj gentilob ajnic tomp'e u c'ajalinob t'oc Dios, y ajnicob ca' a wälä tontuntu tu manda Dios. Upete ni cräxle ya' u laj tzupsi aj Cristo jinq'uin chämi. f!E0Jin uc'a chämi tä cruz aj Cristo, uc'a mach ni' ajnic ni cräxle jini. Aj Cristo u pa'si jini ley, jini manda que Dios u yäc'bi aj judíosob tuba u chen. Ca' jini u yäq'ui que ajnic aj judíosob y aj gentilob tomp'e u c'ajalinob y tu manda une. De chap'e grupo u sutjatz'i tomp'e tzijib grupo. Ca' jini u yäq'ui que ajnic tomp'e u c'ajalinob. 3 _0Uc'a aj Cristo une ni u yäq'ue' ajnic tomp'e cä c'ajalinla. U yäq'ui que ajnicob tomp'e u c'ajalinob aj judíosob y aj gentilob. Uc'a ajniba mach u bisajob bij aj judíosob t'oc aj gentilob. Jini cräxle que u cänäntijob es ca' a wälä ump'e mäcte' ajni, que mach'an cache' ajnicob tomp'e. 3_0 Pero badaba ya' chich anetla t'oc Dios uc'a tubaletla aj Cristo. Anela que mach ajnetla t'oc Dios, badaba ya' chich anetla t'oc, uc'a chämi aj Cristo por anela täcä. "=0 Oni mach ajnetla t'oc aj Cristo, anelaba mach äc'bintetla jinchichba manda taj Israelob. Anela mach u yälbetla Dios si u xe u chen cua' chichca por anela. Mach ajni niump'e cua' utzba que a c'alin pitänla äc'bintiquetla. Ajniba sin Diosetla wida pancab. Ca' jini ajnetla oni. /0 C'ajti'inla jiq'uin cache'da ajnetla oni. Anela aj gentiletla chich, uc'a che' chich päncäbetla. Anela a wälbintela cache' mach circuncisa'ojetla. Jini machca u yälbenetlaba, jin une ni circuncisa'ojobba, y ni circuncisión jiniba t'oc u c'äb chich winic u yute. 0 No'onla u patanonla chich Dios. Uc'a tubalonla chich aj Cristo Jesús jin uc'a ca' a wälä u cha'num chonla Dios tuba cä chenla tu toja, uc'a che' chich worin ajni tu c'ajalin Dios que ca' jini yo cä chenla. La paz que tenemos por medio de Cristo @y0 Ni jäpom jiniba, mach jin u jelo ni cua' chichca utz que cä chenlaba. Mach'an cache'da cäle'la cache' no'on chich cä japän cäbala t'oc cua' chichca utz cä chenla tu jut Dios. \10Tä' utz u c'ajalin Dios t'oc anela, jin uc'a u japetla jinq'uin a tz'onila. Ni jäpom que u yäc'betla Diosba, matän chich une. Uc'a mach'an niump'e cua' u ch'e' cä chenla no'onlaba tuba cä japän cäbala. G0U chi ca' jini tuba u ye'e' jimba q'uinob que ya'to u teba cache' tä' rete utz u c'ajalin t'oc no'onla, y cache' tä' u ch'ämbonla yajin uc'a tomp'e chich ayanonla t'oc aj Cristo Jesús. 50Dios u cuxpesonla nämte' t'oc aj Cristo, y u yäq'ui ajniconla chumu tä cielo tä manda nämte' t'oc aj Cristo Jesús, uc'a tomp'e ayanonla t'oc. [/0Jin uc'a jinq'uin no'onla ca' a wälä chämen ajnonla uc'a ni tanä cä chilaba, Dios u yäc'bonla cuxleconla uc'a ajniconla nämte' t'oc aj Cristo. Uc'a utz u c'ajalin Dios t'oc no'onla, jin uc'a u japonla. {o0Pero Diosba tä' u ch'ämbonla lástima, uneba tä' u yajna'tanonla t'oc noj gran yajin que u cänäntäbenonla. ^50Mach sec' anela, ixta no'on t'ocob täcä ajnon t'ocob ca' jini. Ni cä paq'uin chi t'ocob, jini lo que cä c'upän cä chen t'ocobba. Cä chi t'ocob ca' chich coli cä chen t'ocob y ca' chich ti täj c'ajalin cä chen t'ocob, ca' chich a chila täcä. Cäräx chich ajni Dios t'oc no'onla ca' chich ayan t'oc upete a'ajtäjob pancab que mach u tz'ombe u t'anba, y totojtoj chich ajni cä castigola, uc'a ni cä paq'uin chenlaba jinq'uin mach to cä tz'ombela Diosba. 0Uc'a ajniba, seq'uen cua' chichca tuba u pancab a paq'uin chila, ca' chich yo ni u yajnoja ni tzuc pixanob, ni ya'an bajca u chen manda tuyac'o ic'ba, jini tzuc pixan que u yäc'ben poder u chen cua' chichca mach utz jini machcatac mach yo u tz'omben Diosba. 2 _0Ca' untu ajchäme que mach u ni' ch'ä u nicän uba y mach u ni' ch'ä u yubin t'an, ca' jini täcä ajnetla t'oc Dios uc'a ni a tanäla y uc'a cua' chichca jini que a chila mach utzba. Jinq'uin ajnetla ca' jiniba, Dios u yäc'betla totoj cuxlequetla, tuba u ch'e' a ubinla u t'an y a tz'ombenla. v g0Ca' chich u pam untu winic u chen manda entero u cuerpo, che' chich no'onla que cä tz'ombila Dios, cuerpojonla tuba aj Cristo y une chich ni cä pamla tuba u chenonla mandala. Une chich ya'an täjcac'ola, uc'a une cachichcada ayan.} u0U yäc'bi upete cua' chichca tu manda une. U yäc'bi ajnic mero ajnoja täcä tuba upete machcatac u tz'omben Dios. R 0U yäq'ui täcä xic más ajnoja que niuntu otro ajnoja, más q'uen u poder que niump'e otro poder, más u chen manda que niuntu otro ajmanda, y más q'uen u poder que upete ni ya'an tä cielojobba täcä. Más q'uen u poder une que upete cua' chichca u yälcan que ayan u poder jimba q'uinobdaba y jimba q'uin que ya'to u teba. [ 10Jini poderdaba, jinchichba poder que u c'äni jinq'uin u cuxpesi aj Cristo ji'pat que tzämsinti y u yäc'bi chumlec tu ch'ejpa tu noj bajca an tä cielo, uc'a chectac cache' ayan chich u poder täcä ca' une. . W0Cä c'atben Dios que u ye'benetla täcä cache' tä' q'uen u poder uneba, y tä' pitzi jini u poder que u cänäntan tuba u yäc'benonla no'onla que cä tz'ombenla.  0y que u jäbtesbenetla a c'ajalinla y u totoj chectesbenetla tuba a wina'tanla cua' jini ni cä c'alin pitänlaba, uc'a jin tuba u yaconla. Cä c'atben que u ye'benetla täcä cache' mäx q'uen cua' u chi Dios tuba u japänonla no'onla que tubalonla chich.   +0Cä c'atben Dios que u yäc'benetla a c'ajalinla, jini u yäq'ue' t'oc Ch'u'ul Pixanba. Jini cä Papla Dios tä' pitziba, ixta Cajnojala aj Jesucristo täcä u yälben cache' u Dios. Cä c'atben que u yäc'benetla ajnic la'am a pamla tuba a wina'tanla cache'da an uneba, p  [0Jin uc'a cä paq'uin älben Dios que uc'adios u chi por anela, y cä c'ajti'inetla tan cä c'änti'ya.    0No'onba cubi chich cache' a tz'onänla Cajnojala aj Jesucristo, y cache' a yajna'tanla upete machcatac u tz'onän täcä. B  0Ni jini äc'bintonla tuba cuwina'tanla cache' cä xe chich tä laj äc'bintela jini Dios u yäli u xe u yäc'benonlaba, jinq'uin cä xe tä nonoj xupo tä japintela, uc'a tubalonla chich. Ca' jini u xe tä ch'u'ul c'ajti'can Dios, uc'a de pitzi lo que u chen. Pablo pide a Dios que dé sabiduría a los creyentes  #0 Che' chich anela täcä, a sapila aj Cristo jinq'uin tz'aycäbintetla ni t'an tojba, ni t'an utzba tuba a japän abala. Uc'a a tz'ombila aj Cristo, äc'bintetla ni Ch'u'ul Pixan ca' chich Dios u yäli u xe u yäc'benetlaba, uc'a chectac cache' totoj tubaletla chich.   0 Najtäcä cä sapi t'ocob aj Cristo que anela. Jin uc'a c'änä cä ch'u'ul c'ajti'in t'ocob Dios uc'a tä' pitzi cua' u chi. { q0 No'onla u saponla chich Dios uc'a jini u chi aj Cristo tuba ajniconla tuba une, y tuba u yäc'benonla jini worin an tu c'ajalin Dios que u xe u yäc'benonlaba, uc'a Diosba u chen upete ca' chich yo u chenba, uc'a ch'u'ul c'ajti'cac une. C 0 Ni u xe u chenba, u xe u yäq'ue' ajnic tomp'e u c'ajalin upete cua' chichca, jini ya'an tu pancabba y jini ya'an tä cieloba, tuba ajnic upete tu manda aj Cristo cuanta c'oti u q'uini. # A0 U yäc'benonla cuwina'tanla jini u xe u chen uneba ca' chich worin an tu c'ajalin. Jini an tu c'ajalinba, jin ni tä' yo u chen, y niuntu mach yuwina'ti. d C0Jin uc'a u c'ac'a' äc'benonla täcä q'uen cä c'ajalinla tuba cuwina'tanla camba u toja. L 0Uc'a chämi aj Cristo tä cruz, mach ni' anonla tu c'äb ni cherajtanä. Tä' re'i de utz u c'ajalin Dios t'oc no'onla, jin uc'a u chi perdona cä tanäla, no'onla que tubalonla chich aj Cristo. G  0Dios u yaconla uc'a yo que cä ch'u'ul c'ajti'inla, y cäle'la cache' tä' utz u c'ajalin y tä' pitzi cua' u chi t'oc no'onla jinq'uin u yosonla de u ch'ocob uc'a tubalonla u yajben Ajlo'. \ 30Une mäx u yajna'tanonla, jin uc'a u worin yaconla tuba ajniconla de u ch'ocob, uc'a jini u chi aj Jesucristo por no'onlaba. Ca' jini chich worin ajni tu c'ajalin que u xe u chen, uc'a che' chich u yoli u chen. C 0Jinq'uin mach to an u pancab, Dios u worin yaconla tuba ajniconla sec' tuba une, y ch'u'ul ajniconla tu pänte' sin niump'e cä tanäla. U yaconla uc'a jini u chi aj Cristo por no'onla. )~ M0Cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios, u pap Cajnojala aj Jesucristo. Une u bon ch'u'ul chonla ixta bada, u yäc'benonla upete lo que c'änä cäc'ala tuba cä pixanla, jini matän que u te tä cieloba, uc'a ca' a wälä ya' chich worin anonla tä cielo t'oc aj Cristo, uc'a tubalonla chich. } #0Co que cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo u bon ch'u'ul chenetla y u yäq'ue' que ajniquetla utz. Bendiciones espirituales en Cristo m| W0No'on aj Pablojon. Dios chich u yäc'bon ajnicon de apóstol tuba aj Jesucristo, uc'a che' chich u yoli une. Cä tz'ibbenetla ni junda anela tä Efeso machcatac yäcä anetla sec' tuba Dios y a totoj tz'ombenla aj Cristo Jesús. Y{+DNo'on aj Pablojon cä tz'ibän t'oc cä c'äb sec' ni jinda bajca cä täscäbenetla u c'aba' Dios. C'ajti'inla cache' no'on ya' chich anon preso. Co que Dios u ch'u'ul chenetla. Che' chich u chen.pzYDÄlbenla aj Arquipo ca'da: “Iran que a c'alin chen utz ni patan que u yäc'bet a chen Cajnojala”. OyDCuanta a tziquila ni junda bajca a motlan abala, täscunla tä Laodicea tuba u tzique'ob bajca u motlan ubajob. Cuanta c'oti ni jun u xe u cha'num täscäbenetla aj Laodiceajobba, tziquila täcä. 2x]DÄc'benla u c'aba' Dios upete quermanola tä Laodicea. Äc'benla täcä u c'aba' Dios ix Ninfas, y upete machcatac u motlan uba tu yotot u ch'u'ul c'ajti'in Dios. nwUDCä yajben lot aj Lucas ni ajtz'acba, y che' chich täcä aj Demas, u täscäbenetla u c'aba' Dios. v/D No'on chich cälbenetla cache' aj Epafras q'uen cua' u c'alin chen por anela, y che' chich täcä u chen por aj Laodiceajob y aj Hierápolisjob. kuOD U täscäbenetla u c'aba' Dios aj Epafras, ajpatan chich täcä tuba Cajnojala y a wajcäbnala chich täcä. Uneba mäx u c'atben Dios que a c'alin tz'onänla, y totoj ajniquetla tu c'äb Dios tuba a chenla ca' chich yo une. Xt)D U täscäbenetla täcä u c'aba' Dios aj Jesús, jini u chap'elib u c'aba' aj Justoba. Jindajob namás de aj judíosob que mu' u täclenon cä tz'aycun u t'an Dios, y unejob mäx u ch'a'alesbenon cäjinob. +sOD U täscäbenetla u c'aba' Dios aj Aristarco, jini que ya'an u lotinon bajca mäcälon presoba. U täscäbenetla täcä u c'aba' Dios aj Marcos, jini u primo aj Bernabéba. Osenla chich t'oc ch'a'aljin si c'otic bajca anetla, uc'a älbintetla chich cache'da u ch'e' a chenla t'oc une. 0~p}}G|{{zxzy6xwvvu>=THermanos, co que Cajnojala aj Jesucristo u ch'u'ul chenetla apetela. Che' chich u chen."'=&Mach co que ajnic machca u jaq'uesbenon cäjin. Ni tzoy cä cänäntan täjcac'o u ye'e' cache' mero ajpatanon chich tuba Cajnojala aj Jesucristo. 0&Y&Ajnic jiq'uin ch'ijcab u c'ajalinob upete machcatac u chen tu toja ca' chich acäliba y machcatac totoj tuba chich Diosba. Ajnic utz u c'ajalin Dios t'oc ni jinijob. %{&Si tubalonla chich aj Cristo, mach u che si circuncisa'ojonla o si mach. Lo que c'änäba ajnic tzijib cä c'ajalinla. \$1&No'onba mach co cä chen cäba fama t'oc niump'e cua'. Jini u yäc'benon cä ch'a'aljinba, jinda une, que chämi aj Jesucristo tä cruz tuba u japänonla. No'on ca' a wälä chämon nämte' t'oc aj Cristo, y ca' jini upete cua' chichca mach utz mach u ni' cänänta poder täjcac'o, y no'on täcä mach co cä chen niump'e cua' ca' jini. #& Cuwila chich que unejob que u ch'i ni circuncisión, mach u che trebe u laj chen upete lo que u yäle' ni ley. Pero unejobba yojob que a ch'e'la ni circuncisión, uc'a ca' jini ajnic cache' u chen uba famajob uc'a u chi trebe u cocoj äc'benetla a ch'e'la. d"A& Jini machcatac yo u yäc'benetla a ch'e'la ni circuncisión, u chenob namás uc'a ajnic machca u bisanob bij t'oc, y mach tz'ibajtescacob. Uc'a si u tz'aycun cache' chämi aj Cristo tä cruz, u xe tä tz'ibajtescanob. l!Q& Iranla jiq'uin cache' t'oc nuc letra cä tz'ibän u xupiba ni junda tuba cä täscäbenetla. A {& Jin uc'a jiq'uin, bada que u ch'e' cä chenla utz t'oc cä lotla, c'änä chich cä chenla, pero más c'änä cä chenla t'oc machatac u tz'omben Dios. Advertencias y saludos finales *M& Jin uc'a mach yo bo'ac cäjinla cä chenla tu toja. Si mach cäctanla cä chenla tu tojaba, Dios chich u xe u yäc'benonla ajniconla utz cuanta c'oti u q'uini. 0Y&Ca' jini no'onla. Si cä chenla upete lo que u te täj c'ajalinla cua' chichca que mach utz, uc'a cä chenla ca' jini, cä xe tä nonoj chämola. Pero si no'on cä chenla ca' chich yo ni Ch'u'ul Pixan cä chenla, uc'a cä chenla ca' jini, ni Ch'u'ul Pixan u xe u yäc'benon paq'uin cuxleconla. )K&Mach a sucpecän abala. Uc'a Diosba, niuntu mach'an que u yälben que mach yuwi cua' u chen. Untu winic, lo que u päq'ue', jin chich u ch'uch'ben u jut. r]&Machca u cäne' u t'an Dios, c'änä u täclen jini machca u ye'e' t'oc upete lo que c'änä uc'a. K&Uc'a cada juntu c'änä u jiran si tu toja mu' u chen t'oc Dios. B}&Cada juntu c'änä u jiran si tu toja mu' u chen. Si ca' jini mu' u chen, u ch'e' ajnic u ch'a'aljin t'oc lo que u chen uneba, y mach c'änä u jiran si más utz u chen une que u lot. xi&Machca chichca que u yolin u chen uba fama, y mach toj lo que u yäle', une chich mismo u sucpecän uba. &Maläc täclen abala uc'a a c'älenla cua' chichca tic ta'wac'ola. Ca' jini a chenla chich ca' chich yo aj Cristo a chenla.  #&Hermanos, si ayan machca chichca que u säti t'oc Dios, anela que más ayanetla tu manda ni Ch'u'ul Pixan, c'änä chich a täclenla tuba u chen tu toja. Pero c'änä a chenla sin que ajnic jac' ajinla t'oc. Iranla täcä que mach xiquet a säte'la täcä t'oc Dios. /W&Mach yo que cä chen cäbala ca' untu ajnoja. Uc'a si cä chenla ca' jini, no'onla chich cä cäräx'esan cä lotla, y mach u bisa bij niuntu t'oc no'onla.&Ca' chich tomp'e anonla t'oc ni Ch'u'ul Pixan che' chich c'änä täcä cäctan cäbala u chenonla manda t'oc upete lo que cä chenla. /W&Upete machcatac tuba chich aj Cristo, mach u ch'ä u yäctan uba u chen ca' chich u te tu c'ajalin u chen, uc'a ca' a wälä nämte' chämi t'oc aj Cristo tä cruz. Y+&Cä c'älenla cua' chichca cä cherbintela que mach utz. Cäctan cäbala que u c'alin chenonla manda ni Ch'u'ul Pixan. Si cä chenla ca' jini, niump'e ley mach uxin u yäle' cache' mach utz cua' cä chenla. &Pero si totoj ayan ni Ch'u'ul Pixan täjcac'ola tuba u chenonla manda, cä yajna'tan chich Dios y cä lotla, ch'a'a cäjinla, ch'ijcab cä c'ajalinla, sis cä c'ajalinla, utz cä c'ajalinla, cä täclen cä lotla, cä totoj chenla chich ca' chich cäle'la. D&U c'upänob cua' chichca u cänäntan u lot, ajtzämsajob, ajchibajob, u chenob cua' chichca mach utz que u yute tan q'uin ch'uje, y ca' chich jini u chenob q'uen cua' chichca que mach utz. Cä totoj älbenetla, ca' chich a'uton cälbenetla najtäcä, que upete machcatac u chen ca' jini, mach uxin bajca an Dios. Y+&U ch'u'ul c'ajti'inob cua' chichca ca' Dios, u chen tz'a'tayajob, mach yo u chänenob u lot, u chen buyajob, ajsäwinob. Mäx seb u cäräx'anob, u chenob upete cua' chichca utz sec' tuba. U jec'lan ubajob. P&Cheque chich jini machcatac tä' yo u chen ca' chich u päpä' te tu c'ajalinba, jintacda une: Ayan u tz'ijte'ob, u chen cua' chichca tuba pa'sajquisinob y cua' chichca que u c'upän u chenob. Y+&Si ni Ch'u'ul Pixan u chenetla manda, mach ni' anetla jiq'uin tu manda ni ley.  +&Uc'a jini u päpä' te ta' c'ajalin a chenlaba, mach jin lo que yo ni Ch'u'ul Pixan a chenla. Y lo que yo ni Ch'u'ul Pixan a chenlaba, mach jin ca' u päpä' te ta' c'ajalin a chenla. Ca' jini chap'e a c'ajalinla y jin uc'a mach u ch'ä a chenla ca' chich a wo a chenla. ) K&Lo que co cälbenetlaba, jinda une: Chenla ca' chich ni Ch'u'ul Pixan u yäc'benet a chenla, y mach a chenla ca' chich u päpä' te ta' c'ajalin anelaba.  5&Pero si anela a maläc chen buyala, si ca' jini a chenla, iranla mach me'ixto a maläc tzupsen abala. Los deseos humanos y la vida por el Espíritu * M&Uc'a jini más yo Dios a chenlaba, jinda une: “Yajna'tan a lot ca' chich a yajna'tan abala”. Y si ca' jini mu' a chen, mu' chich a chen cumpli t'oc ni ley.  3& Anela hermanos, Dios chich u pa'setla tu manda ni ley tuba a tz'ombenla aj Cristo. Y si Dios chich u pa'setla tu manda ni ley, mach'an cua' uc'a a chenla lo que u päpä' te ta' c'ajalinla que mach utz utic. Jini yo a chenlaba, a maläc täclen abala uc'a a yajna'tan abala. {o& Ni jinijob que u yäc'benet a jobän a c'ajalinla tuba a ch'e'la ni circuncisión, utz ica si nonoj laj xupicob. & Ayan chich machca u yäle' que no'on acä ye'e' to cache' c'änä utic ni circuncisión. Si fuera ca' jini cä chen icaba, mach ica cäräx aj judíosob t'oc no'on. U yälo ica utz tu c'ajalinob jinq'uin cä ye'e' cache' chämi aj Cristo tä cruz. D& Cajnojala u yäc'bon totoj cuwina'tan chich cache' mach uxet a sapänla c'ajalin tuba otro. Dios chich u xe u yäc'ben u castigo cachichca une que yo u yäc'benet a jobän a c'ajalinla. ]3& Mach najyac ac'ala que tz'ita' cua' chichca pajba u pa'esan entero ni wolo' buc'a. fE&Mach jin Dios mu' u yäc'benet a wäctan a tz'onänla, uc'a Dios chich u yaquetla tuba une. &Anela utz a bixela t'oc lo que a tz'onänla. ¿Caxcone jiq'uin u yäc'betla a wäctanla a tz'onän ni totoj t'an ta Diosba? dA&Si tubalonla chich aj Cristo, mach u che si circuncisa'ojonla, o si mach circuncisa'ojonla. Jini c'änä cä chenlaba, cä tz'ombenla aj Cristo, y si cä tz'ombenla aj Cristo, ca' jini u ch'e' cä yajna'tan cä lotla. &U poder ni Ch'u'ul Pixan täjcac'ola u yäc'benon cuwina'tanla cache' u sapänonla Dios uc'a cä tz'ombenla aj Jesucristo. ,Q&Si anela a wäle'la que u ch'e' a laj chenla cua' u yäle' ni ley tuba u sapänetla Dios, mach'anetla t'oc aj Cristo, y mach u ni' ch'ämbetla yajin täcä Dios. K&Co cälbenetla tä cha'num, que machca chichca u yäq'ue' uba tä ute circuncisa, c'änä chich u laj tz'omben upete lo que u yäle' ni ley taj Moisés, y si mach u laj chi, Dios mach u sapä. /~W&Ubinla jiq'uin. No'on aj Pablojon, cälbenetla que si anela a wola a ch'e'la ni circuncisión tuba a japän abala, mach ni' an cache'da u japänetla aj Cristo. } 7&Aj Cristo u pa'sonla tu manda ni ley. Chenla jiq'uin ca' chich u yäc'benet a chenla aj Cristo, y mach'an cua' uc'a ni' sujlequetla tu manda ni ley. Z|-&Jin uc'a jiq'uin hermanos, mach jinonla ca' u yajlo' jixpatan u jit'oc aj Abraham tuba ajniconla tu manda ni ley. No'onlaba es ca' u yajlo' mero u jit'oc aj Abraham tuba ajniconla de mero u ch'ocob Dios.X{)&A wila chich cua' u yäle' u t'an Dios, cache' Dios u yälbi aj Abraham ca'da: “Pa'sen tan otot u yajlo' ni ixpatan con to'o u na', uc'a une mach uxin tä äc'binte lo que aj Isaac u xe tä äc'binte”. z9&Ca' chich u chi pasa jinq'uin u yajlo' ix Agar mach u yoli u chänen aj Isaac, jini ajlo' que päncäbi uc'a pasi toj lo que u yäli Diosba, che' chich ayanonla bada. Ni aj judíosob mach yo u chänenonla uc'a cä tz'ombenla aj Cristo y mach cä chela ca' chich u yäle'ob une. 9yk&Hermanos, no'onlaba es ca' aj Isaac ayanonla. Une päncäbi uc'a Dios u yäli que ca' jini u xe u chen pasa. No'onla täcä Dios chich u yaconla uc'a che' chich u yäli. :xm&U t'an Dios u yäle' ca'da:Ch'a'alac ajin ane, ixic, que mach bay a mäti a tz'isa, ane que mach bay a cänänti a ch'ocob.Ajnic noj ch'a'aljin ta'a, ane que mach bay ch'ocomi a pixan t'oc a bijch'oc.Uc'a ni ixic u juntumaba, más q'uen u ch'ocob u xe tä ajtä que ni ixic ayan jit'ocba. w&Pero no'onlaba que cä tz'ombenla aj Cristo, tubalonla chich, mach ni' an cua' uc'a cä chenla ca' chich u chenob aj judíosobba. 5vc&Jini tz'ic tä Sinaí bajca äc'qui ni ley, ya'an tama noj cab tä Arabia. Ni aj judíosob machcatac äc'binti ni leyba, tu manda chich ni ley ayanob, con to'o u ch'ocob. ^u5&Jinda es tuba u ye'benonla cache'da anonla. Cada juntu de ni ixictac u ye'benonla ajump'e manera que Dios u chen por no'onla. Ix Agar, jini ixpatan tuba jit'oc aj Abrahamba, u ye'e' cache'da äc'binton t'ocob ni ley, que Dios u yäc'bi aj Moisés tu pam ni tz'ic tä Sinaí. Machca ayan t'oc ni ley jini, c'änä u chen ca' chich u yäle'. 3t_&U yajlo' tuba u jixpatanba päncäbi ca' chich u päncäban upete bijch'oc pancab. Pero jini yajlo' tuba mero jit'ocba, päncäbi tuba pasic toj ca' chich Dios u yäli. s&Ni ley jini u yäle' ca'da: Aj Abraham u cänänti cha'tu u ch'ocob. Untu u ch'oc tuba mero jit'oc, y otro untu tuba u jixpatan. r1&Anela que a wo a chenla ca' chich u yäle' ni ley taj Moisés, älbenonla jiq'uin jinda: ¿Mach quira bay a ubila cua' u yäle' ni ley jini? .qU&Utzica si ajnicon ya' jini t'oc anela bada, tuba cä ch'oc pecänetla. Mach uta ni tz'ita' täj c'ajalin cua' u ch'e' cä chen por anela. El ejemplo de Agar y Sara p!&Hermanos, anela que no'on cä ye'betla u t'an Dios, mäx u ch'ocoman cä pixan cha'num por anela ca' chich untu ixic u ch'ocoman u pixan jinq'uin u c'ojpan t'oc u bijch'oc. U chen segui tä ch'ocoman cä pixan ixta que quiran que ajniquetla mero tu manda aj Cristo. ,oQ&Utz chich si ajnic machca u bisan bij t'oc anela, pero si utz u c'ajalin tuba u täclenetla, y tuba u paq'uin täclenetla, mach sec' jinq'uin ya'anon t'oc anela. 2n]&Ni gente jini tä' yo que a bisanla bij t'oc, pero mach uc'a u täclenetla. Lo que yojob uneba, es a tz'eje' abala t'oc no'on tuba a bisanla bij sec' t'oc unejob. emC&Badaba jiq'uin, ¿mach quira ni' a wo a bisan bij t'oc no'on uc'a xon cälbenetla tu toja? tla&¿Cada axi jiq'uin ni ch'a'aljin que a cänäntila jimba q'uinob jini? No'on mismo cäle' que si fuera no'on u chon falta unxim cä jut jinq'uin, ixta a pa'sila ica unxim a jutla tuba a wäc'benon, si fuera u ch'e' a chenla ca' jini. kkO&Jini yaj que cä cänäntiba tä' xilaw une, pero anelaba mach a xic'onla y mach a wälila si mach a ubinla cä t'an. Lo que a chilaba, a wosonla chich como si fuera untu ángelojon ta Dios, o como si fuera aj Jesucristojon. j9& A wila chich cache'da c'oton chäcäl najtäcä ya' jini tuba cä tz'aycäbenetla u t'an Dios tuba a japän abala. Jäläcnon ya' jini uc'a c'ojolon. Wi'& Hermanos, chenla ca' chich cä chen no'on, uc'a no'on mach cäcta cä chen ca' chich co que a chenla. Mach cä ni' che upete jini u yäle' utic aj judíosob. Mach a cherbon niump'e cua' que mach utz. nhU& Tä' acä chen pensa que jini cä patan que cä chi bajca anetla mach uxin u chen servi ni tz'ita'. 8gi& Uc'a anelaba a täq'ui a cänäntanla cua' chichca q'uin que u cänäntanob aj judíosobba, cua' chichca mes, cua' chichca päpä' q'uin ch'uj, y q'uin ch'uj tuba tzib año. Vf%& Badaba anela a sapila Dios, o mejor cäle' que Dios u sapetla. ¿Can uc'a jiq'uin a wo sujlequetla a chenla tä cha'num ca' chich a chila najtäcäba, jini que mach u che trebe ni tz'ita' u japänonlaba? weg&Jinq'uin mach to anetla t'oc Dios, tu manda chich ajnetla jini päpä' diosob que mach jin mero Diosba. d&Jin uc'a jiq'uin, anelaba mero u ch'ocobetla chich Dios. Mach ni' jin ca' ajpatanetla t'oc a yumla. Como u ch'ocobetla Diosba, u xe chich u yäc'benetla lo que u yäli u xe u yäq'ue' uc'a lo que u chi aj Cristo por no'onla. Pablo se preocupa por los creyentes Ic &Uc'a chectac cache' mero u ch'ocobetla Dios, Dios u täsqui u Ch'u'ul Pixan tuba ajnic ta' pixanla. Jinchichba Ch'u'ul Pixan que ya'an täjcac'ola u yälben Dios ca'da: “Cä Papet”. pbY&Juli ca' jini tuba u japänonla tu manda ni ley, uc'a u sapänonla Dios ca' chich mero u ch'ocobonla. \a1&De ya'i jinq'uin c'oti q'uin tuba u yäc'benonla Dios lo que u xe u yäc'benonla, Dios u täsqui u Yajlo', tuba päncäbac ca' winic; y ajni de untu mero aj judío täcä tuba u chen ca' chich u yäle' ni ley. `!&Ca' jini ajnonla t'oc Dios, jinq'uin mach to jul aj Cristo. Tu manda chich ni ley ajnonla tuba cä chenla lo que u yäc'benon cä chenla. _&C'änä ajnic tu c'äb otro tuba u tz'isen, y u yäc'ben lo que c'änä uc'a ixta c'otic q'uin u laj ch'e' lo que u pap u xe u yäc'ben. ^ &Lo que co cäle'ba, jinda une: Jinq'uin untu ajlo' p'i' to, si chämic u pap mach to uyäc'binti lo que u pap u yäli u xe u yäc'ben. Tuba chich upete lo que u pap u yäli u xe u yäc'ben, pero si p'i' to, mach to uyäc'binti y u colan ca' ajpatan tuba otro. )]K&Si tubaletla chich aj Cristo, tu jut Dios es u ch'ocobetla chich aj Abraham, y ca' jini u xe chich u yäc'benetla Dios lo que u yäli u xe u yäc'benetla.8\i&Mach u che t'oc Dios si aj judíojetla o si aj griegojetla, si t'oc a yumla o si mach'an a yumla, si winic o si ixic. Uc'a si tubaletla aj Cristoba, igualetla chich apetela. s[_&Uc'a apetela que c'abletla uc'a a tz'ombila aj Cristo, sujletla chich ca' chich yo aj Cristo ajniquetla. hZI&Uc'a cä tz'onänla aj Cristo, u ch'ocobonla chich Dios, uc'a tubalonla chich aj Cristo. aY;&Bada jiq'uin que ajuli aj Cristo tuba cä tz'onänla, mach ni' anonla tu manda ni ley. /XW&Ni ley jiq'uin äc'bintonla ca' a wälä untu ajye'bij täc'ala, ixta que julic aj Cristo, uc'a ji'pat que julicba, Dios u sapänonla uc'a cä tz'ombenla aj Cristo. @Wy&Jinq'uin mach to jul tu pancab aj Jesucristo, tu manda chich ni ley ajnonla, ixta que c'oti jini q'uin tuba chectac cache' cä japän cäbala uc'a cä tz'onänla aj Jesucristo. V&U t'an Diosba u yälbenonla cache' niuntu mach u ch'ä u laj chen cumpli cua' u yäle' ni ley tuba u japän uba, y upetejob an u tanä, uc'a ca' jini machcatac u tz'onän namás aj Jesucristo, u xe chich tä äc'binte lo que Dios u yäli u xe u yäq'ue'ba. LU&¿A wäle'la quira que Dios mach uni' xin u chen lo que u yäli uc'a u yäq'ui ni ley taj Moisés? U xe chich u chen Dios lo que u yäli. Si u ch'e'ica cä japän cäbala uc'a cä chenla ca' chich u yäle' ump'e ley, y ca' jini paq'uin cuxleconla, machica ni' c'änä u chen Dios otra manera tuba cä japän cäbala. ET&Jinq'uin Dios u yälbi aj Abraham cua' u xe u chen, mach c'änäli niuntu tuba u numsäben u t'an. Diosba es untuntu, y une chich mismo u yälbi cua' u xe u chen. El propósito de la ley :Sm&¿Cua' tuba äc'qui jiq'uin ni ley taj Moisés? Ni ley taj Moisés äc'qui tuba u ye'e' camba mach utz utic. Ni jini u xe tä ajtä ixta que tic aj Cristo, jini que Dios u yäli que u xe u täscunba. Ni leyba, Dios u yäc'bi ángelojob tuba u numsäben aj Moisés, y aj Moisés u numsäbi ni gente. R &Si lo que Dios u yäc'benonla, u yäc'benonla uc'a cä tz'ombenla ni ley taj Moisés, mach jin jiq'uin ni matän que Dios u yäli que u xe u yäc'ben aj Abrahamba. Pero Diosba u totoj äli chich que jini u xe u yäc'ben aj Abrahamba es matän chich une. FQ&Ni cäle'ba, jinda une: Dios u yälbi aj Abraham cua' u xe u chen, y u ye'bi cache' totojtoj que u xe u chen. Aj Moisésba u yäq'ui ni ley cuatrocientos treinta años ji'pat. Jin uc'a ni ley jini mach u ch'ä u yäle' que mach toj lo que Dios u yäli que u xe u chen, y mach u ch'ä u yäq'ue' que mach tz'onintic. mPS&Y Diosba u yälbi aj Abraham cua' u xe u chen t'oc untu u natil ch'oc. U t'an Dios mach u yälä si u xe u chen t'oc “u natil ch'ocob” aj Abraham. Lo que u yäle'ba: “t'oc untu a natil ch'oc”. Ni jiniba, aj Cristo une. O'&Hermanos, cä xe cälbenetla cache'da u chen untu winic pancab, uc'a tic ta' c'ajalinla cache' u chen Dios täcä. Jinq'uin untu winic u yäle' que u xe u chen cua' chichca jini, u chen ump'e jun t'oc u c'aba' uc'a chänintic cache' toj chich. Y si u chi ni jun jini, niuntu mach u ch'ä u yäle' que mach ni' utic, y niuntu mach u ch'ä u yäle' que c'änä utic más de lo que tz'ibi ayan. LN&U chi pasa ca' jini uc'a ajnic cache'da u yäc'ben Dios ni gente que mach jin aj judíosob jini lo que Dios u yälbi aj Abraham que u xe u yäc'ben upete machcatac u tz'onän aj Cristo, y tuba u yäc'benonla täcä cäpetela jini Ch'u'ul Pixan que u yäli u xe u yäq'ue'ba, si cä totoj tz'onänlaba. La ley y la promesa M!& Aj Cristo une machca u japonla t'oc ni castigo que u yäc'benonla ni ley jinq'uin cä säte'la t'oc. Une chich u ch'i ni castigo jini en lugar de no'onla, uc'a u yäle' ni u t'an Dios ca'da: “Choco chich upete machca u tzämsinte ch'uycächä tuyac'o te'”. 2L]& Ni ley taj Moisésba mach u yälä si sec' a tz'onän tuba a japän aba. U yäle' une ca'da: “Machca u chen cumpli upete jinda, u xe tä äc'binte paq'uin cuxlec”. uKc& Totoj cuwila chich que niuntu mach u ch'ä u chen upete lo que u yäle' ni ley tuba ajnic tu toja t'oc Dios. U t'an chich Dios u yäle' ca'da: “Dios u xe u yäc'ben paq'uin cuxlec machcatac ayan tu toja t'oc uc'a ni u tz'onänba”. hJI& Jini machcatac u yäle'ob que u japän ubajob uc'a u tz'omben ni ley taj Moisés, choco ayanob. Uc'a u t'an Dios u yäle' ca'da: “Upete machcatac mach u laj che cumpli upete lo que u yäle' ni ley, choco ayanob”. vIe& Jin uc'a jiq'uin, upete machcatac u tz'omben Dios ca' chich u tz'oni aj Abraham, Dios chich u ch'u'ul chen. RH&U t'an Dios u yäli desde chäcäl najtäcä cache' jini gente que mach jin aj judíosobba, Dios u xe u sapänob uc'a u tz'onän aj Jesucristo. Che' chich worin älbinti aj Abraham desde chäcäl najtäcä, jini älbinti ca'daba: “Cä xe cä ch'u'ul chen upete a'ajtäjob pancab si u tz'ombenon ca' chich a tz'ombenon ane”. Gy&Jin uc'a c'änä a wina'tanla cache' ni mero u ch'ocob aj Abrahamba, jin une ni machcatac u tz'onän aj Jesucristoba. Fw&Quiranla jiq'uin cua' u chi pasa t'oc aj Abraham. Aj Abraham u tz'ombi Dios, y Dios chich u sapi uc'a u tz'oni. )EK&Jinq'uin Dios u yäc'benetla u Ch'u'ul Pixan, y u chen cua' chichca que mach bay chäninti bajca anetla que mach u ch'ä u chen niuntu winic, ¿can uc'a a wäle'la que u chen ca' jini? ¿Uc'a quira a chenla upete lo que u yäle' ni ley? Mach une. U chen uc'a a tz'ombenla aj Jesucristo. D&Mäx q'uen tz'ibajtesia a'äc'bintetla uc'a a tz'onila, pero upete ni jini mach u chi vale niump'e cua'. Utzica si mach ca' jini. KC&¿Can uc'a jiq'uin asujletla mero ajsinc'ajalin? Si por u poder ni Ch'u'ul Pixan a japi abala, mach'an cua' uc'a jiq'uin a wäle'la que mach ni' c'änä ni Ch'u'ul Pixan tuba a chenla tu toja. >Bu&Älbenonla jiq'uin jinda: ¿Jaqui quira ta'wac'ola ni Ch'u'ul Pixan uc'a a chila ca' chich u yäle' ni ley taj Moisés? Mach une. Jaqui ta'wac'ola uc'a a tz'ombenla aj Jesucristo. pA [&¡Ajsinc'ajalinetla ixca, hermanos gálatas! ¿Caxcone u tz'a'ta'etla tuba mach a ni' tz'onänla ni totoj t'an ta Dios? Jinq'uin cä tz'aycäbetla u t'an Dios, cä totoj älbetla chich cache' aj Jesucristo une ni chämi por anela. Y@+&Mach co cäle' que mach utz lo que u chi Dios por no'onla. Si fuera cä chen trebela cä c'alin chenla upete lo que u yäle' ni ley tuba u sapänonla Dios, mach ajni cua' uc'a jiq'uin chämic aj Cristo.1?[&Jinq'uin chämi aj Cristo, ca' a wälä no'on chämon tä cruz nämte' t'oc. Jin uc'a ca' a wälä no'on mach ni' cuxulon. Aj Cristo une ni cuxu täjcac'o. Bajca cuxulon wida pancab, cuxulon uc'a cä tz'omben u Yajlo' Dios, jini que mäx u yajna'tanon ixta u yäq'ui uba tä chämo por no'onba. q>[&Mach cä che trebe cä laj chen ca' chich u yäle' ni ley. Jin uc'a mach cä che trebe cä japän cäba ca' jini. Jinchichba ley ta Dios u ye'bon cache' aj Cristo ni machca u japänonla y ca' jini cä chen lo que yo Dios cä chen. w=g&Si no'on sujlecon cä'benet a chenla lo que cäli que mach utz a chenla, entonces es ajcherajtanäjon chich. h<I&Si no'onla co que Dios u sapänonla uc'a cä tz'ombenla aj Cristo, y ca' jini u chectan cache' ajcherajtanäjonla täcä, ¿a wäle'la quira cache' aj Cristo une ni machca u yäc'benon cä chen cä tanäla? Mach une. i;K&Badaba que cä tz'ombila u t'an Dios, cuwila chich cache' Dios mach u sapä niuntu uc'a u c'alin chen ca' chich u yäle' ni ley que u yäc'bonla aj Moisésba. Dios u sapänonla uc'a cä tz'onänla namás aj Jesucristo. Jin uc'a no'onla täcä cä tz'ombenla aj Jesucristo, uc'a si cä totoj tz'onänla, Dios u sapänonla, y mach uc'a cä chenla ca' chich u yäle' ni ley taj Moisés, uc'a niuntu mach u che trebe u c'alin chen ca' chich u yäle' ni ley utic, tuba u sapän Dios. :y&No'onla päncäbonla de aj judíos, y mach jin mero ajcherajtanäjonla ca' ni gente que mach jin aj judíosobba. :9m&Jinq'uin cä chäni no'on cache' mach u totoj chejob tu toja ca' chich u ye'e' u t'an Dios, jini u ye'e' cache' cä japän cäbalaba, cälbi aj Pedro tu jut upete hermanosjob ca'da: “Ane, que aj judíoset, y a chen ca' chich u chen jini que mach jin aj judíosob, ¿can uc'a a wo jiq'uin a cocoj äc'ben u chenob ca' chich u chen aj judíosob jini que mach jin aj judíosobba?” Los judíos, igual que todos, son salvados por fe S8& Che' chich täcä ni otros aj judíosob que u tz'omben u t'an Dios, u täq'ui u chenob ca' chich u chen aj Pedro, aunque yuwijob que mach utz u chenob ca' jini. Ixta aj Bernabé täcä ca' jini u chi. 37_& Najtäcäba aj Pedro nämte' u c'uxnan t'oc ni mach jin aj judíosobba, ixta ump'e q'uin jinq'uin tulaj c'otijob machcatac ti bajca an aj Jacobo. De ya'i cayi u tz'eje' uba t'oc ni mach jin aj judíosobba y u yäcti c'uxnac t'oc, uc'a bäc'ti mach xic jini circuncisa'ojob u jule' ubajob tuyac'o. z6m& Jinq'uin aj Pedro c'oti tama ni noj caj tä Antioquía, tu jut cä q'uejpi, uc'a mach utz cua' mu' u chen. ,5Q& Jinda namás u yälbonob que cä paq'uin täclen t'ocob ni pobrejilba, y jin chich tä' co cä c'alin chen t'ocob ixta bada. Pablo reprende a Pedro en Antioquía X4)& Jin uc'a aj Jacobo y aj Pedro y aj Juan, jini mero ajt'äbälajobba, ti tu c'ajalinob cache' Dios chich u yäc'bon ni cä patanda, y u q'uechi cä c'äb y u c'äb aj Bernabé, tuba chänintic cache' no'on t'ocob ajc'äncanon chich t'ocob tuba Dios ca' chich unejob. Tubajob une utz ayan chich que no'on t'ocob cä tz'aycun t'ocob u t'an Dios tama ni gente que mach jin aj judíosobba, y unejobba u chen segui u tz'aycunob u t'an Dios bajca an aj judíosob. 13[&Jinchichba Dios que u täsqui aj Pedro u tz'aycäben u t'an tama aj judíosob, u täscon täcä tuba cä tz'aycäben u t'an tama ni gente que mach jin aj judíosobba. 21&En lugar de u yälbenonjob que mach utz lo que cä chen, unejob mismo ti tu c'ajalin cache' Dios chich une u yäc'bon cä chen ni patanda tuba cä tz'aycäben u t'an jini que mach jin aj judíosobba, ca' chich aj Pedro Dios u yäc'bi u tz'aycäben u t'an tama aj judíosob. -1S&Ni ajt'äbälajob jini mach u yäc'bonob cä chen niump'e cua' tzijibba. Mach u che t'oc no'on si unejob es ajt'äbäla. Diosba mach u yänäl chäne niuntu. )0K&Pero ni tz'ita' mach u chi trebejob u jäcsen cä c'ajalin t'ocob, uc'a lo que coli t'ocob, que anela a chen segui a tz'onänla tu toja cache' a japän abala. U/#&Toj chich, algunos hermanos que mach u totoj tz'onä, mucul ochijob bajca anon t'ocob. Ni jinijob u yolijob que utic circuncisa aj Tito. Ochijob u ch'ucänon t'ocob tuba u chänenob cache'da cä tz'eje' cäbala t'oc cua' u chenob aj judíosob uc'a tomp'e anonla t'oc aj Cristo, y tuba u yäc'benon cä chen ca' chich u chenob une. .)&Yäli utz tu c'ajalinob, y mach u cocoj c'atijob täcä utic circuncisa aj Tito, aunque ajni machca u yoli utic, uc'a une mach jin aj judío. -#&Bixon ya'i uc'a Dios chich u yäc'bon cuwina'tan tan cä c'ajalin que c'änä xicon. Ya' jini tä Jerusalén cä motli cäba t'ocob seq'uen t'oc ajt'äbälajob tuba cä tz'aycäbenob cache'da mu' cä tz'aycun bajca an ni gente que mach jin aj judíosobba cua' u chi aj Cristo tuba u japänonla. Cä chi ca' jini uc'a mach coli sätic jini patan cä chi y jini que mu' cä chen t'oc u t'an Dios. u, e&Catorce año ji'pat, bixon cha'num tä Jerusalén nämte' t'oc aj Bernabé, y bixi aj Tito täc pat t'ocob. U+ %&Y ca' jini u ch'u'ul c'ajti'ijob Dios uc'a lo que u chi Dios por no'on.k* Q&Seq'uen u yubijob u yälcan de no'on ca'da: “Jini winic que mäx u tz'ibajtesanonla ajniba, bada u nume u tz'aycun cache' c'änä tz'ombintic u t'an aj Jesucristo, jinchichba t'an que mach u yoli tz'onintic ni tz'ita'ba”. ~) w&Ni hermanojob tuba ni ch'uj bajca u c'ajti'can aj Cristo, ni ya'anob tama ni cab tä Judeaba, mach u chon conocejob. @( }&Ji'pat, bixon tama ni cab tä Siria y tä Cilicia. o' Y&Cä totoj älbenetla tu jut Dios que upete ni cä tz'ibbenetlaba toj chich une, y mach jin jop'ojti'. e& E&Pero mach cä chäni niuntu otro u yajc'äncanob Dios, sec' aj Jacobo, u jitz'in Cajnojala. % 3&Uxp'e año ji'pat que cä tz'ombi u t'an Dios, bixon tä Jerusalén tuba cä chen conoce aj Pedro. Jäläcnon ya' jini t'oc une quince días. ~$ w&Y mach xon tä Jerusalén bajca anob jini que ochijob de u yajc'äncanob Dios más najtäcä que no'onba. En lugar cä chen ca' jini, tätz'ä bixon tama ni cab tä Arabia tuba cä cäne' más cache'da an aj Cristo, y ji'pat sujlon tä Damasco. w# i&U chi ca' chich u yoli uneba u chen jinq'uin u täsqui u Yajlo' tuba cä chänen, y tuba cä tz'aycäben u t'an bajca an ni gente que mach jin aj judíosobba. Jinq'uin u chon pasa ca'da, mach xon cä c'atben u yäc'benon c'ajalin niuntu. f" G&Pero Dios u yacon jinq'uin mach to upäncäbon. U japon uc'a tä' utz u c'ajalin t'oc no'on. Q! &No'on más cä c'alin cäni que otros cä lotob que ton tä ch'ije t'ocba jini que u tz'onänob aj judíosobba, uc'a mäx ch'o'olon ajni cä chen upete jini u yäle' utic cä najtäcäl noxi'papobba. a  =& A wila chich cache'da cä chi najtäcä, jinq'uin mu'to cä tz'onän lo que u tz'onän aj judíosob. A wila chich cache' cä c'ac'a' tz'ibajtesijob machcatac u tz'omben u t'an Dios, ixta coli cä laj tzupsenob. ] 5& Mach jin winic u ye'bon; mach u ye'bon niuntu pancab. Aj Jesucristo mismo u ye'bon. p [& C'ajti'inla, hermanos, cache' jini t'an cä ye'betla tuba a japän abalaba mach jin u t'an winic. y m& Jinq'uin cäle' ca' jini, ¿a wäle'la quira cache' no'on mu' cä chen lo que yo winic, o mu' cä chen lo que yo Dios? Si no'on mu' cä chen lo que yo winic, mach jin ajpatanon jiq'uin tuba aj Cristo. Cómo llegó Pablo a ser apóstol Q & Ca' chich cälbetla najtäcä, cä sujtä cä cha'num älbenetla: Si ajnic machca chichca u ye'benetla otra manera tuba a japän abala, y mach ca' ni a tz'onilaba, choco ajnic machca u chen ca' jini. h K&Choco ajnic machca chichca que u ye'benetla otra manera tuba a japän abala, y mach uc'a a tz'onänla aj Cristo, ca' chich cä ye'betlaba. Choco ajnic, mach u che caxcone, si no'on, o si untu ángelo que ya' tic tä cielo. F &Mach'an otro t'an ta Dios. Lo que u chen pasaba, tulaj ayan machca u jobän a c'ajalinla y mach u totoj ye'e u t'an aj Cristo, jini utzba t'an que u yäle' cache'da u ch'e' a japän abala. ^ 7&Cua' ti uc'a che' a chenla ca' jini, mäx seb mu' a wäctanla a tz'ombenla Dios tuba a sapänla otros päpä' t'an. Jini Dios a wäctanlaba jin une ni machca u yaquetla uc'a lo que u chi aj Cristo por anela.   &¡Paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac Dios, sin que äctintic tä ch'u'ul c'ajti'can! Che' chich utic. No hay otro mensaje de salvación F &Aj Jesucristo chich u yäq'ui uba tä chämo tä cruz tuba u toje' ni cä tanäla y tuba u japänonla t'oc ni cherajtanä pancab, uc'a che' chich u yoli cä Papla Dios que u chen ca' jini. u e&Co que cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo u bon ch'u'ul chenetla y u yäc'benetla que ajniquetla utz.  &No'on y upete ni quermanola que ya'anob wida t'oc no'on cä täscäbenetla ni junda anela que a tz'ombenla Dios ya'i tä Galacia. o [&No'on aj Pablojon apóstoljon. Aj Jesucristo chich y cä Papla Dios, jini cä Papla que u cuxpesi aj Jesucristo tan ajchämeba, u yäc'bon xicon cä tz'aycun u t'an. Mach jin winic u yacon ni u täscon tuba cä chen ni patan jini. ,Q0Co que Dios chich u ch'u'ul chenetla y upete täcä machcatac u totoj yajna'tan Cajnojala aj Jesucristo sin que u yäctan u totoj yajna'tan. Che' chich utic.+0Co que cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo u yäc'benetla ajnic ch'ijcab a c'ajalinla y a maläc yajna'tan abala, uc'a a tz'onänla. s_0Jin uc'a cä täscun bajca anetla, tuba u yälbenetla cache'da anon t'ocob, y ca' jini ch'a'alac ajinla. /W0Cä yajben lot aj Tíquico u xe u yälbenetla upete cua'tac u chenon pasa, y upete cua'tac mu' cä chen. Uneba u totoj täclenon cä cherben u patan Cajnojala. <q0Uc'a u täscon Dios cä tz'aycun u t'an, jin uc'a ya'anon preso bada. C'atbenla Dios tuba cä tz'aycun ni u t'an sin niump'e bac'ät, ca' chich c'änä cä chen. Saludos finales L0C'atbenla Dios täcä por no'on uc'a u yäc'benon cä c'ajalin tuba cä chen t'an, y que mach bäc'tacon tuba cä tz'aycun u t'an Dios, jini que mach wina'tinti oniba, cache' Dios u japänonla. ~{~}/|{zyyqxxwvv8u|tis)rqQpnm.kjii6gg:fddcb[aal`_h^]\[[$ZTYtXXWnVUUTSRDQPPENNMLL.JIIH+G6F3EDD4CLBAq@@?b>=i<;988M7`65432110/j..:-,z**(+'*%#"c!^u`8JOIx}t S ~ 1 }4s Niuntu mach c'änä u ye'ben u lot cache'da an ni Cajnojala
y niuntu mach c'änä u ye'ben u jitz'inob ni u yälbenob cache' c'änä u sapän Cajnojala.Uc'a upete u xe chich u chenon conocejob desde bijch'oc ixta ajt'äbälajob. 63e Ji'pat de ni q'uinobdaba, jinda une ni cä xe cä chen t'oc u ch'ocob aj Israelobba:Cä xe cä'benob cä manda tu c'ajalinob
y cä xe cä tz'ibbenob tu pixanob.No'on cä xe tä colan de u Diosob.Unejobba u xe tä colanob de cä gentejob.Ca' jini u yäle' Cajnojala Dios. 2/ Mach ca' ni cä'bi u chenob u najtäcäl noxi'papobba
jinq'uin ca' a wälä cä päybi u c'äbob tuba cä pa'senob tama ni noj cab tä Egiptoba.Uc'a unejobba mach u chi cumplijob t'oc no'on, jin uc'a xon cä waläctanob.Ca' jini u yäle' Cajnojala Dios. 19Jinq'uin Dios u chäni cache' mach u chijob tu toja aj Israelob, u yäli ca'da:Ubinlaba, u yäle' Cajnojala Dios: U xe tä c'ote u q'uini
jinq'uin acä xe cä chen cumpli t'oc u ch'ocob aj Israel y u ch'ocob aj Judá jini tzijib t'an acäliba tuba u japan ubajob. "0=Si fuera jini u yäq'ui Dios ta utic najtäcäba u yäq'ue' untu tu toja, machica u yäli Dios otro tzijib t'an cache' u ch'e' cä japän cäbala. -/SAj Cristo a'binti ump'e patan más utz que u patan ni palejob pancab. Une ni ajnumsajt'an täc'ala t'oc Dios, tuba u chen cumpli jini u yäli Dios que u xe u chenba, ump'e tzijib t'an une. Jini u yäli Dios que u xe u chenba, más utz une, uc'a más utz täcä ni u yäli u xe u yäq'ue'ba. ;.oJini palejob tuba aj Israelobba u chi patanob tama ump'e ch'uj que u yäq'ui tä ute Dios tu pancab tuba tic täj c'ajalinla cache'da an ni mero ch'uj ya'an tä cieloba. Uc'a jinq'uin aj Moisés tu xe u chen ni ch'u'ul otot de noc' ajniba, Dios u yälbi ca'da: “Iranba, chen upete ca' chich a chäni, jini cä ye'bet wida pan tz'icba”. Jin uc'a jini ch'uj u yäq'ui tä ute Dios pancabba es ca' u yetz' une ni ya'an tä cieloba. 3-_Si Cristo colac ica pancabba, mach ica äc'binti ochic de pale, uc'a ya' chich an ni palejob que u subben u matän Dios, jini u yäle' ley taj Moisés que äc'binticba. Q,Upete no' ajnoja pale tuba aj Israelob u yosinte tuba u subben u matän Dios y ni u tzämsinte tuba u jelo cä tanälaba. Aj Cristo täcä c'änä ajnic cua' u yäc'ben Dios tuba u jelo cä tanäla. 5+cUneba mu' u cherben u patan Dios tä cielo tama jini ch'uj bajca más ch'u'ul chere uc'a Diosba, jini mero ch'uj que u chi Diosba, jini que mach jin winic pancab u chiba. 9* mJinda une ni más c'änä cuwina'tanla, que ya' chich an untu no' ajnoja pale täc'ala, ca' chich ni mu' cäle'ba. Ya' chumca une tu noj Dios tä cielo, jini mero Cajnojalaba. 5)cJini u yosinte de ajnoja palejob ca' chich u yäle' leyba, winicob une que mach totoj an tu toja. Pero jini machca Dios u yosi de Cajnojala Paleba jinq'uin u yäli jini t'an que mach u q'uexe' ubaba, paq'uin an chich tu toja une. U Yajlo' chich Dios. Jin une ni u yosi Dios ji'pat que ni leyba.n(UUneba mach c'änä u subben u matän Dios upete q'uin ca' u chijob ni otros ajnoja palejob. Uc'a ni palejob jiniba upete q'uin najtäcä u subben u matän Dios por u tanäjob y ji'pat u subben u matän Dios por u tanä ni caj. Aj Cristoba tonnum u subbi u matän Dios. Ni matän u subbi Diosba, une chich mismo, jinq'uin u yäq'ui uba tä chämo tä cruz. 'Une chich ni no' ajnoja pale que c'änä cäc'ala, uc'a une ch'u'ul chere uc'a Dios, uneba mach bay u säti t'oc Dios, uneba mach xäc'ä u c'ajalin t'oc niump'e cua' mach utzba, uneba mach bay u chi u tanäba, uneba Dios u yosi ixta más isqui que tä cielo. n&UJin uc'a ayan chich u poder aj Cristo tuba u nonoj japän t'oc u tanä machca chichca u c'atben Dios perdón uc'a chämi aj Cristo por no'onla. U ch'e' u japänonla uc'a täcä paq'uin cuxu ayan tuba u c'atben Dios por no'onla. h%IAj Cristoba, uc'a mach ucham une, mach u ch'ä u ch'e' otro ni paleji que u cänäntan uneba. $Ni otros paleba q'uen ajnijob, uc'a mu' u chämo untu, u yoche otro u jelo. Uc'a u chämojobba mach u ch'ä u chen segui de pale. M#Jin uc'a jinq'uin Dios u täsqui aj Jesús tuba ajnic de cä palela, ca' jini cuwila cache' toj u t'an, que u yäq'ui chich otro ump'e manera más utz que ni leyba tuba cä nonoj japän cäbala. {"oNi otros palejobba, mach u yäli Dios ni t'an jini jinq'uin ochijob de pale. Pero jinq'uin Dios u yosi aj Cristo de paleba, u yäli jini t'an tuba tz'onintic. Tz'ibi chich ayan ca'da:Cajnojala u totoj äli, y mach u sutwan u q'uexe' u c'ajalin:“Ane paq'uin palejet.Ca' chich ni paleji que u cänänti aj Melquisedec, che' chich a cänäntan täcä”. !Jinq'uin Dios u yäq'ui aj Cristo ochic de cä noj palela, u yälbi cache' toj chich u t'an uc'a une chich ni Dios. w gNi ley taj Moisésba mach u yäq'ui niuntu tu toja. Badaba Dios u yäc'bonla ump'e manera más utz que ni ley jinq'uin u täsqui aj Jesucristo. Bada cä tz'onänla y mach'an cua' u mäq'ue' cä bijila tuba c'oticonla ixta bajca an Dios. QQuiranla jiq'uin cache' ni ley jini que ajniba pa'säbinti u poder tuba u yäc'benonla cä chen lo que u yäle', uc'a mach u che trebe u yäq'ue' ajniconla tu toja tu jut Dios y mach u ni' che vale. MTz'ibi chich ayan täcä tama u jun Dios cache'da an aj Jesús, u yäle' ca'da:Ane paq'uin palejet.Ca' chich ni paleji que u cänänti aj Melquisedecba, che' chich a cänäntan täcä. $AUneba ochi de pale uc'a paq'uin ayan u poder y mach bay uxin tä chämo. Ochi une de pale mach ca' u yäle' ni ley, uc'a une mach jin u ch'ocob aj Leví. 1Más u te täj c'ajalinla cache' Dios u q'uexi ni ley jinq'uin cä chänila cache' ch'oyi otro untu pale ca' chich ni pale aj Melquisedecba. 7Cuwila chich que Cajnojala aj Jesucristo päncäbi de u familiajob aj Judá. Ni familiajob jiniba mach bay u yäli aj Moisés que osinticob de pale. H  Jini cälila que ochi de u jelo aj Levíjobba, ni Cajnojalaba, otro u familiajob une. Niuntu de jini familia mach ajni u cherben u patan Dios bajca an ni alta ca' chich u chi aj Levíjobba. R Si aj Levíjob mach ni' jin pale, c'änä chich täcä q'uexcac ni ley. >u Jinq'uin äc'binti ni gente ni ley, äc'bintijob täcä tama jini ley ni palejob aj Leví cua'tac u xe u chen por ni caj. Si uc'a lo que u chenob ni pale aj Levíjobba u ch'e' ajnic untu tu toja tu jut Dios, ¿cua' uc'a jiq'uin c'änäli ch'oyic otro untu pale ca' chich ni paleji que u cänänti aj Melquisedecba? ¿Cua' uc'a jiq'uin mach ch'oyi otro pale ca' chich ni paleji que u cänänti aj Aarónba jini u pap aj Levíjobba? ?w Pero cäli cache' aj Levíjob u yäq'uijob une uc'a aj Abrahamba u natil papob chich une. Jini aj Levíjobba mach to päncäbajob jinq'uin pasi aj Melquisedec u nuc'tan aj Abraham. [/ Jini jump'e de cada diez cua' chichca que aj Abraham u yäc'bi aj Melquisedecba, es ca' a wälä aj Levíjob u yäq'uijob. Ni aj Levíjobba, unejob ni u yäc'bintejob ajump'e de cada diez cua' chichca badaba. Aj Levíjobba u ch'e'ob chich ajump'e de cada diez cua' chichca que u cänäntan untu, y cuwila chich que unejobba u chämojob. Pero jini aj Melquisedec que u ch'i ajump'e de cada diez cua' chichca que u japi aj Abrahamba mach u yälä tama u jun Dios si chämi. Cuwila que es untu ajnoja que u ch'u'ul chen untu ajch'och'oca. Mach'an machca u ch'e' u yäle' que mach ca' jini u yute. ]3Jini aj Melquisedec mach jin de u familiajob aj Leví, pero aj Abraham u yäc'bi ajump'e de cada diez cua' chichca que u japi bajca u chi gana ni jo'yan. De ya'i aj Melquisedec u ch'u'ul chi aj Abraham. Jinchichba aj Abraham Dios u yälbi cache' u xe u c'ac'a' q'ue'nesben u ch'ocob y u xe u ch'u'ul chen upetejob tu pancab por u ch'ocob. {Machcatac de aj Leví que u yäc'can de pale, Dios u yäc'bijob ump'e manda tuba u c'atbenob ni gente ajump'e de cada diez cua' chichca que u cänäntanob. Jini machcatac u toje'ba, u familiajob chich une, u natil ch'ocob chich aj Abraham täcä. +Ch'ä a c'ajalinla jiq'uin, cache' aj Melquisedec más an u poder une que cä najtäcäl noxi'papla aj Abraham, uc'a jinq'uin u nuc'tiba, de cada diez cua' chichca que aj Abraham u jajbi ni reyjob bajca u chi gana ni jo'yanba, u yäc'bi ajump'e tuba aj Melquisedec. "=Upete palejob tuba aj Israelob tz'ibi chich tä jun u c'aba' u pap y u c'aba' u na'. Tz'ibi tä jun caxcatac u ch'ocob. Tz'ibi tä jun caq'uin päncäbijob y caq'uin chämijob. Aj Melquisedecba mach ca' jini. Uneba pale, pero mach upam tuyac'o jun caxca une u pap y caxca une u na'. Mach upam tuyac'o jun si an u ch'ocob. Mach tz'ibi tä jun caq'uin päncäbi y mach tz'ibi si chämi. Ca' a wälä paq'uin cuxu une. Jin uc'a cäle'la cache' u Yajlo' Dios pale chich ca' aj Melquisedec, uc'a ni paleji que u cänäntan mach'an u xupiba. yDe cada diez cua' chichca que u japi aj Abraham bajca u chi gana ni jo'yanba, ajump'e u yäc'bi aj Melquisedec. Jini c'aba' Melquisedecba u yäle' ca'da tä yocot'an: “Untu rey que u chen tu toja”. Une ni rey tama ni caj tä Salem, y jini c'aba' Rey de Salemba u yäle' ca'da: “Untu rey que u yäq'ue' ajnic ch'ijcab u c'ajalin gente”. Ca' jini ajni aj Melquisedec. } uJini aj Melquisedecba, rey tuba aj Salemjob, y pale une tuba ni mero Dios ya'an tä cieloba. Jinq'uin aj Abraham ya' ti u chen gana ni jo'yan que u chi t'oc otros reyjobba, sujtä u chen jinq'uin aj Melquisedec pasi u nuc'tan, y u ch'u'ul chi.  Jini cä pitänlaba, jin une u yäq'ue' paq'uin colaconla t'oc lo que cä tz'onänla, y u yäq'ue' que mach sujleconla täc pat. Es ca' a wälä ump'e jucub que cächä ayanba, que mach u nicä uba. Cuwila chich que cä xe tä äc'bintela ni cä pitänlaba uc'a aj Jesús ya' chich an bajca an Dios. Ya'i ochi aj Jesús tuba u numsen cä t'anla bajca an Dios. Une worin ochi ya'i, ajye'bij täc'ala, uc'a u ch'e' ochiconla täcä ya'i bajca mach u ch'ä ochiconla ajniba. Aj Jesús ni yäcä uc'a Dios tuba paq'uin ajnic ni mero no' ajnoja pale täc'ala. Ca' chich ni paleji que u cänänti aj Melquisedec, che' chich u cänäntan une täcä. * MJini que u yäli Diosba mach jin jop'ojti'. Diosba mach u ch'ä u chen u jop'ojti', uc'a une chich ni Dios. Cuwila cache' toj u t'an mach sec' uc'a u yälbonla cua' u xe u yäc'benonla, uc'a täcä u yälbonla cache' toj u t'an. Jin uc'a cä cänäntanla ump'e noj gran ch'a'aljinla, no'onla que cä tz'eji cäbala t'oc cherajtanä tuba cä ch'e'la upete ni jini que u yäc'benonla Dios, jini cä c'alin pitänlaba.  Dios tä' yoli u ye'e' cache' toj u t'an, y cache' jini u yäliba mach uxin u q'uexe' uba nunca. Jin uc'a u yäli cache' toj chich u t'an uc'a une ni Dios. Ca' jini u yäc'bi yuwina'tan machcatac u yubi u t'an cache' u xe chich u chen ca' chich u yäliba. . UUntu cä lotla pancab u c'ajti'in u c'aba' Dios uc'a cuwina'tanla que toj chich cua' u yäle'. Uc'a si u c'ajti'in u c'aba' Dios, mach jin jop'ojti' cua' u yäle'. 3_Aj Abraham u c'alin piti lo que u yälbi Dios que u xe u chen t'oc uneba. Mach ajni ni tz'ita' jaq'uinle tan u pixan. U chi chich Dios ca' chich u yälbi u xe u chenba. veU yäli Dios ca'da: “Totojtoj cä bon xe cä ch'u'ul chenet y cä xe cä c'ac'a' q'ue'nesan a ch'ocob”. +O Jinq'uin Dios u yälbi aj Abraham cache' u xe u chen t'oc une, u yäli cache' toj u t'an uc'a une chich ni Dios, y uc'a mach'an niuntu más ajnoja que une. zm Mach ajniquetla t'oc tz'uble. Chen ca' chich u chijob machcatac mu' u yäc'binte jini u yäli Dios que u xe u yäc'benba. Unejobba u yäc'binte lo que u xe u yäc'ben Diosba uc'a u tz'onijob y uc'a u c'alin pitijob ixta que laj äc'bintic. F Tä' coba que cada juntu de anela ajniquetla ch'o'o a c'alin pitänla äc'bintiquetla jini u yäli Dios que u xe u yäc'benetlaba ca' chich ch'o'olet täcä a chenla tu toja t'oc a lotob. nU Dios tu toja chich u chen. Jin uc'a mach uxin u najyesan cache' a chenla tu toja uc'a a yajna'tanla uneba, y mach uxin u najyesan cache' a yajna'tan machcatac an t'oc Dios y a täclenla chich. Ixta bada che' chich mu' a chenla. pY Anelaba cä yajben lot, san cälbetla cua' u xe tä cherbinte machcatac u nonoj sujtäjob tu pat, pero cuwi chich que anela mach uxet a chenla ca' jini. A xe chich a c'alin cäne'la jini u yäq'ue' nonoj ajniquetla jäpäba. !;Pero machcatac u nonoj sujtäjob tu patba u c'otejob t'oc ca' jini cab u tz'isen chäcch'ix y päpä' ch'ixil bänäla. Mach utz ni cab jini tuba niump'e cua' une, Dios chich u xe u choque', y ji'patba, u xe u yäq'ue' tä pulcan t'oc c'ac'. La esperanza que nos mantiene firmes lQMachcatac u chenob ca' yo Dios u c'otejob t'oc ca' ni cab utz que u ch'u'ul chen Diosba. Uc'a ni cab jini u yuch'en ni ja' que u paq'uin yälo tuyac'oba y u ch'ijesan ni päc'äbi utzba que u ch'ämben u jut machca u päq'ui. s_Si jinijob nonoj sujlec tu patob, mach ni' an cache'da q'uexbintic u c'ajalin cha'num uc'a t'oc lo que u chenba ca' a wälä u sujtä u yäq'ue' tä bajcan tä cruz tä cha'num u Yajlo' Dios, y u xiq'ue' une tu jut machcatac pancab. ~ jini machcatac u sapi u t'an Dios t'oc ch'a'aljinba, jini machcatac u sapi tz'ita' ni poder que u xe u yäq'ue' Dios ji'patba. i}KBada cä xe cäle' cache'da ayanob ni machcatac jäbtesbinti u c'ajalin najtäcäba, machcatac u sapijob ni matän que Dios u yäq'ue', jini que ya' ti tä cieloba, jini machcatac u sapijob ni Ch'u'ul Pixan tuyac'oba, 5|eCä xe chich cä cäne'la más, si Dios yo. {-Cä cänila täcä cua' uc'a u c'ablescan untu, y cua' uc'a u yä'can u c'äb ajt'äbäla tan u pam untu, y cache' u xe tä cuxpan ajchämejob, y cache' Dios u xe u nonoj iran upetejob cua' u chijob pancab, tuba u yäc'ben u toje' u tanäjob machcatac mach u tz'onijobba. (z KJin uc'a mach colaconla t'oc sec' jini u t'an aj Cristo que cä cänila najtäcäba. C'änä cä cäne'la más de u t'an aj Cristo uc'a ajnic más tz'äcä cä c'ajalinla. Ca' untu ajcheraj otot, mach sec' u chen u tä'quiba ump'e otot, c'änä u tz'osen ixta isqui. Che' chich no'onla täcä t'oc lo que cä cänila. Mach'an cua' uc'a cä cäne'la tä cha'num ni cä cänila najtäcäba. Ni cä cänila najtäcäba, jintacda une: Cäctan cä chen jini mach u che vale cua' tu jut Diosba, jini u yäq'ue' chämiconlaba, y cä tz'ombenla Dios. _y7Pero ni jini machca u c'uxe' ni we'eba, uneba ano'i une. Ca' jini täcä, machca u c'alin cäni u t'an Dios yuwi chich cua' jini utz y cua' jini mach utz tuba u chen, uc'a ayan chich u c'ajalin tuba u yacän.3x_ Uc'a ni machca mu' u chu'nanba ch'oc une y mach to an u c'ajalin. Ca' jini täcä machca mach u yäc'ä u c'ajalin tuba u cäne' u t'an Dios mach yuwi cua' une tu toja. Mw Ajäläcni que a sapila u t'an Dios y a'utet a ubinla. Ac'oti chich q'uin tuba pasiquetla a ye'benla otrojob u t'an Dios. Pero anelaba mach a chela ca' jini. C'änä to machca u ye'benetla cha'num jini ye'bintetla najtäcäba. Asujletla ca' a wälä untu ch'oc que mu'to u chu'nanba jini mach to u che trebe u c'uxe' we'e. $vA Q'uen to tuba cä laj älbenetla de ni paleji jini. Pero mach cä pojle cache' cä ye'benetla uc'a mach a totoj äc'ä a c'ajalinla tuba a cäne'la. -uS Dios chich u yäq'ui ajnic de untu mero ajnoja pale. Ca' chich ni paleji que u cänänti aj Melquisedec, che' chich äc'binti täcä. Peligro de renunciar a la fe t Cuanta u laj tz'ombi upete u manda Dios, une coli de mero ajjäpom tuba upete machcatac u tz'omben uneba, uc'a paq'uin ajnicob jäpä. EsUneba es u Yajlo' chich Dios, pero c'ac'a' tz'ibajtesquinti. Ixta jinq'uin tz'ibajtesqui, u laj tz'ombi chich u manda Dios, y ca' jini u jiri cache' u ch'e' laj tz'ombintic u manda Dios. r5Jinq'uin ajni aj Cristo de winic pancab, t'oc uq'ue u bon c'ajti'in Dios y u chen c'änti'ya t'oc uq'uel t'an, uc'a yuwi chich que Dios an u poder tuba u japän uc'a mach chämic. Dios chich u yubi u c'änti'ya y u täcli chich, uc'a uneba tä' yoba u chen ca' chich yo Dios. 5qcCa' chich jini u yäle' otro unnum täcä tan u jun ca'da:Ane ni mero palejet que mach'an a xupiba.Ni paleji que a cänäntan es ca' u cänänti aj Melquisedec. dpAChe' chich täcä aj Cristo mach une u pa'si tu c'ajalin xic de no' ajnoja pale. Dios une ni u yaquiba, jini u yälbi ca'daba:Ane Cajlo'et.Sami chich cä'bet cuxlequet. Ca' jini chich tz'ibi tama u jun Dios. o Niuntu mach u ch'ä xic de no' ajnoja pale si Dios mach u yacä. C'änä chich yaquintic ca' chich Dios u yaqui aj Aarón. ;noUc'a une täcä es ajcherajtanä, c'änä u subben najtäcä u matän Dios uc'a u tanä uneba, y de ya'i u subben u matän Dios uc'a u tanä u yajcäbnajob, jini aj Israelobba. .mUNi palejob jini u yute tenta täcä y u säte' t'oc Dios. Jin uc'a yuwi chich cache' u ch'ämben yajin machcatac mach totoj an u c'ajalinba y u säte' t'oc Diosba. l yJinq'uin untu u yaquinte tuba xic de no' ajnoja pale tuba aj Israelob, winic chich u yaquinte tuba xic tu pänte' Dios u chen lo que c'änä u chen tuba winicob pancab. U subben u matän Dios y cua' chichca que u tzämsinte tuba u tanä winicob. qk[Jin uc'a yo chich cä c'änti'inla Cajnojala Dios sin niump'e bac'ät uc'a une mäx utz u c'ajalin t'oc no'onla. U ch'e' chich cä c'atbenla que u ch'ämbenonla yajin y que u täclenonla t'oc cua' chichca que c'änä cäc'ala.ljQNi cä no' Ajnoja Palela jini ajni täcä pancab ca' chich no'onla. Bon cherbinti cua' chichca tuba äc'bintic u säte', y mach u chi ni tz'ita' u tanä. Jin uc'a yuwi chich cache' u ch'ämbenonla yajin jinq'uin cä säte'la. i/Bada jiq'uin ayan untu cä no' Ajnoja Palela que bixi tä cieloba, jini aj Jesús u Yajlo' Diosba. Jin uc'a c'änä cä paq'uin tz'onänla. mhS Mach'an niump'e cua' que Dios u chi que ajnic mucu tu jut une. Upete cua' chichca u laj chänen une. Jimba Dios une ni acä xela tä c'ote tu pänte'ba tuba cä laj älbenla cua'tac acä chila. Jesús es el gran sumo sacerdote gw Uc'a u t'an Diosba tä' utz une que u yäq'ue' paq'uin cuxleconla, y q'uen chich u poder. Ca' chich untz'it machit que ayan yej u chap'elma la'oba más u chen tzep une ixta u tzepe' cä bäquela, ca' jini ayan u t'an Dios, u chen trebe ochic tan cä c'ajalinla ixta tan cä pixanla. U ye'e' chich täcä cache'da an upete cä c'ajalinla y cache'da an tan cä pixanla. ?fw C'änä jiq'uin cä c'alin sacänla cache' u ch'e' ochiconla tä ch'ämbäji, jini u yäq'ue' Diosba, uc'a mach xicon cä säte'la ca' u chijob aj Israelob jini mach u tz'onijobba. /eW Machcatac u yoche tä ch'ämbäji, jini u yäc'benonla Diosba, ya' chich u xe u nonoj äctan u patan tuba u ch'e' uba, ca' chich Dios u tzupsi u patan y u ch'i uba. [d/ Jin uc'a cuwila que ya'an otro ch'ämbäji tuba machcatac u totoj tz'omben Dios. jcMJini ch'ämbäji u yäc'benonla Diosba, si fuera sec' jini cab que aj Josué u pucbijob aj Israelobba, machica u ni' äc'bi Dios aj David u yäle' cache' ya'an otro ump'e q'uin tuba ochiconla bajca cä xe cä ch'e' cäbala. QbDios u yäq'ui otro ump'e q'uin cha'num tuba u ch'e' ochiconla mero bajca cä xe cä ch'e' cäbala. Cuwila chich cache' toj, uc'a c'ac'a' jäläcni u chi pasa aj Israelob jinq'uin Dios u yäc'bi aj David u yäle' ca'da, ca' chich ni acäli najtäcäba:Ta' xela a ubin u t'an Dios badaba,
mach a tzätz'esan a pixanla. /aWYa' chich an machca u xe chich tä oche bajca u ch'e' ubajob, pero ni jini machcatac tz'aycäbintijob najtäcä ni u t'an Diosba mach ochijob uc'a mach u tz'onijob. `De ya'i u yäli Dios täcä tama u jun ca'da:Mach uxin tä ochejob tama ni cab bajca cä xe cä'ben u ch'e' ubajob. A_{Ya'an bajca tz'ibi tan u jun Dios cache' seis días u chi Dios u pancab, y de ya'i u ch'i uba. U yäle' ca'da:Dios u tzupsi upete u patan y tu yoche jini siete día, u ch'i uba. ^Pero no'onla que acä tz'onilaba cä xe chich tä ochela bajca u yäli Dios que u xe u yäc'benon cä ch'e' cäbalaba. Diosba u yäli ca'da:Uc'a cäräxon t'oc unejob, cä totoj äli
que mach uxin tä ochejob tama ni cab bajca cäli cä xe cä'ben u ch'e' ubajobba. Mach uc'a mach ajni ni cab jini. U chi chich Dios bajca cä ch'e' cäbala desde jinq'uin u chi upete u pancab. :]mUc'a no'onla täcä bada atz'aycäbintonla ni u t'an Dios ca' chich tz'aycäbinti aj Israelobba. Jini t'an u yubijob unejobba mach u chi vale ni tz'ita' uc'a mach u tz'onijob. \ yC'änä na'tän numiconla t'oc bac'ät täc pixanla, mach me'ixto cä tulaj säte'la ni jini u yäc'benonla Diosba, bajca u yäli Dios que u xe u yäc'benonla tuba ochiconla cä ch'e' cäbala. Mach cä säte'la bada que ayan to cache' ochiconla. g[GQuiranla jiq'uin que mach u chi trebe ochicob tama jini cab uc'a mach u totoj tz'onijob.*ZM¿Caxcatac une u yäli Dios que mach uxin u yosen tama jini cab bajca u xe u ch'e' ubajobba? ¿Mach quira jini machcatac mach u tz'ombi u t'anba? Unejob chich. =Ys¿Caxcatac t'oc xi tä cäräx'an Dios cuarenta año? ¿Mach quira t'oc jini machcatac u sätijob t'ocba, jini machcatac chämijob ya'i bajca mach cuxu niuntu? T'oc unejob chich. "X=¿Caxcatac une ni jinijob u yubijob u t'an Dios y mach u tz'ombijob? ¿Mach quira jini que u laj japijob aj Moisés tu c'äb aj Egiptoba? Unejob chich. KWTic ta' c'ajalinla tä cha'num ni u t'an Dios u yäle' ca'daba:Ta' xe a ubinla u t'an Dios,
mach a tzätz'esan a pixanla ca' u chijob aj Israel jinq'uin mach u tz'ombijob u t'an. VNo'onlaba tomp'e anonla t'oc aj Jesucristo, si cä paq'uin tz'onänla ixta tu xupiba q'uin ca' chich cä täq'ui cä tz'onänlaba. \U1 Jin uc'a c'änä chich a maläc äc'ben abala c'ajalin upete q'uin, bada que u ch'e'toba, uc'a mach xiquet a chenla jini ca' a wälä que utz, que u yäq'ue' utic cherajtanäba, y ca' jini tzätz'ac a pixanla. LT Iranla jiq'uin hermanos, mach me'ixto ajnic machca chichca de anela que mach a totoj tz'onäla. Uc'a machca mach u totoj tz'onäba, mach utz u c'ajalin y u tz'eje' uba t'oc ni Dios cuxuba. .SU Jin uc'a cä totoj äli ca'da jinq'uin cäräx'on: “Mach uxin tä ochejob tama ni cab cäli cä xe cä'ben bajca u xe u ch'e' ubajobba”. Ca' jini u yäli Dios. PR Uc'a u chijob ca' jini, cäräx'on t'oc unejob.Cäli tan cä c'ajalin ca'da: “U nume u chen cua' chichca jini, ca' chich u päpä' te tu pixanob u chen y mach u ch'i ni bij täc'aba”. Q1 Dios u yäle' täcä ca'da:Ya'i a najtäcäl noxi'paplajob u chänijob chich cache' cä chi t'oc unejob cuarenta año, cache' q'uen cä poder.Pero u päpä' saquijob cua' chichca tuba u jiran si cä chen trebe cä chen y tuba u jiranob si toj chich cä t'an. Pmach a tzätz'esan a pixanla ca' u chijob aj Israel
jinq'uin mach u tz'ombijob u t'an,
y ya'i jinq'uin ajnijob bajca mach cuxu niuntuba
u jobi uba u c'ajalinob u päpä' älbenob Dios que u chen cua' chichca tuba u jiranob si u chen trebe u chen. O Tic ta' c'ajalinla cua' u yäle' ni Ch'u'ul Pixan jinq'uin u yäle' ca'daba:Ta' xe a ubinla u t'an Dios badaba, ^N5Ni aj Cristoba mero u Yajlo' u yum ni otot. Jin uc'a más u chen manda une que aj Moisés. U yum ni otot Dios une, y no'onlaba u ch'ocobonla. Totoj anonla chich de u ch'ocob Dios si mach cäcta cä tz'ombenla ixta tu xupiba q'uin y si bon ajnic ch'a'a cäjinla uc'a cä pijnanla sujlec aj Cristo cha'num. El descanso para el pueblo de Dios M5Toj chich que aj Moisés u chi tu toja t'oc upete u ch'ocob Dios. Pero uneba ajpatan une, tuba u yäle' lo que Dios u xe u yäq'ue' tä wina'tinte. tLaUc'a upete otot ayan chich machca u chen. Pero jini machca u chi upete cua' chichca que ayanba, Dios une. uKcPero aj Cristoba más ajnoja une que aj Moisés, ca' chich untu ajcheraj otot más u tz'ayquinte que otot. %JCUneba tu toja chich u chi ca' chich Dios u yäc'bi u chen, ca' chich aj Moisés täcä u chi tu toja ca' chich äc'binti u chen t'oc upete u ch'ocob Dios. I Bada jiq'uin hermanos, anelaba que tubaletla Dios, que a sapbila chich u t'an Dios ca' chich acä chi täcä jinq'uin u yäc'bon cubinlaba, tic ta' c'ajalinla cache'da an aj Cristo Jesús, ni u täsqui Diosba, jini mero Ajnoja Pale que acä tz'onänlaba. AH{Uneba an u poder u japänonla t'oc upete jini que yo u yäc'benon cä säte'la, uc'a une chich täcä u chi sufri ca' no'onla jinq'uin ajni machca que u yoli u yäc'ben u säte'.WG'Tuba u ch'e' u japänob, jin uc'a c'änäli ajnic ca' chich ayan u yermanojob. Ca' jini u ch'e' ajnic mero totoj Ajnoja Pale täc'ala tu pänte' Dios. Ni mero Anoja Pale täc'ala laj yuwi chich upete cua'tac cä chen sufrila pancab, uc'a une täcä u chi sufri. U chen täcä upete tu toja t'oc no'onla. T'oc lo que u chiba jinq'uin chämi tä cruzba u chenonla es ca' a wälä mach ni' jin ajcherajtanäjonla uc'a ca' jini sis'ac u c'ajalin Dios t'oc no'onla. FCuwila chich cache' aj Cristo mach ati tuba u japän u ángelojob Dios. Uneba ati tuba u japän u natil ch'ocob aj Abraham. E Ca' jini aj Cristo u japän täcä jini u bäc'tan chämoba, jini paq'uin bäc'ta t'oc chämoba tuba mach u ni' bäc'tan une. lDQCa' chich no'onla ayan cä bec'tala y cä ch'ich'ela, che' chich täcä aj Cristo. Jinchichba bec'ta y ch'ich'e que cä cänäntanla no'onla que u ch'ocobonla Diosba, u cänäntan täcä. Ca' jini u ch'e' chämic uc'a no'onla, y chämi chich, tuba u tzupsäben u poder ni diablo, uc'a ni diablo une u yäq'ue' cä chen cä tanäla tuba chämiconla. 7Cg U yäli täcä ca'da:Cäq'ue' chich cä c'ajalin que Dios u xe u täclenon. Otro unnum u yäli ca'da:Iranba, ya'anonda no'on t'oc u ch'ocob Dios que u yäc'bonba. ,BQ Aj Cristo u yälbi Dios ca'da:Cä xe cä laj tz'aycäben quermanojob a c'aba'.Tänxin noj q'uenel gente cä xe chich cä ch'u'ul c'ajti'inet t'oc c'ay. mAS Aj Cristo une ni u chenonla ca' yo Dios ajniconla. Une chich es u Yajlo' Dios, y no'onla täcä que a'utonla ca' yo Dios ajniconla es u ch'ocobonla Dios. Jin uc'a mach u quisnäja aj Cristo u yälbenonla cache' u yermanojonla. @) Dios u chi upete cua' chichca que ayanba tuba ch'u'ul c'ajti'cac Une. Uc'a Une, paq'uin ayan chich upete cua' chichca. Dios u täsqui aj Cristo pancab tuba chämic uc'a no'onla. Uc'a chämi chich aj Cristo por no'onla, mach u che falta niump'e cua' que c'änä u chen aj Cristo tuba u japänonla. Utz chich u chi Dios ca' jini, tuba u bisan tä cielo q'uen u ch'ocob de machcatac ayan pancab. ?+ Bada quiranla cua' u chi aj Jesús. Dios u yäc'bi nebaj ajnic más ajch'och'oca que ni ángelojob jinq'uin ajni pancab. Pero badaba Dios chich u yäc'bi u pitzilan y u yäc'bi u poder uc'a jini tz'ibajtesia de chämo que äc'bintiba. Uc'a utz u c'ajalin Dios, jin uc'a u täsqui aj Jesús tuba chämic. Chämi une tuba u ch'e' u japän ubajob upete machcatac ayan pancab uc'a mach nonoj chämicob. G>Upete a laj äc'bon chich t'ocob cä chen manda t'ocob. Ca' jini u yäle' tan u jun Dios. Quiranla jiq'uin que upete chich u laj äc'bonla Dios cä chen mandala y mach acoli niump'e cua' que Dios mach u yäc'benonla cä chen mandala. Pero quiranla täcä que mach to u nonoj laj äc'bonla täj c'äbla ni manda jini. 7=gAne a wäc'bon ajnicon t'ocob más ajch'och'oca que ni ángelojob.Pero a xe a wäc'benon ajnicon t'ocob más ajnoja que unejob.Ane a wäc'bon t'ocob chich cä pitzilan, y a wäc'bon t'ocob cä poder.Ane a wäc'bon t'ocob cä chen manda u pancab, y upete jini a chi t'oc a c'äbba. 2<]Ayan chich bajca u yäle' tama u jun Dios ca'da:Aneba cä Dios, ¿caxcajon t'ocob tuba a c'ajti'inon t'ocob?¿Caxcajon t'ocob tuba ajniquet a wiranon t'ocob?Mach jinon t'ocob niump'e cua' y mach cä cänänta t'ocob poder ta' pänte'.Pero ane a yajna'tanon t'ocob chich. ;5Jini u pancab que mu' cäle'la badaba, jini que ya'to u xe tä ajtäba, Dios mach u yäc'bi tu manda ángelojob. U yäc'bi tu manda aj Cristo. <:qDios chich u ye'i täcä cache' toj u t'anob uc'a u yäc'bi u chenob q'uen cua' chichca ta chänintic y q'uen milagros y q'uen cua' chichca täcä que mach bay uyut pancab. U yäc'bijob täcä ni matänob que u yäq'ue' Ch'u'ul Pixanba, cachichca une u yoli u yäc'ben. Jesucristo, hecho como sus hermanos 9No'onlaba jiq'uin ¿cache'da u ch'e' cä japän cäbala si mach cä sapäla ni jäpom que u yäc'benonla Diosba, jini más utzba? Cajnojala u täq'ui u ye'e' najtäcä cache'da u ch'e' u japänonla Dios, y badaba machcatac u yubijob u t'an u ye'benonla täcä. 88iCuwila chich cache' toj jini t'an u yäc'bi Dios u yäle' u ángelojob, y upete machcatac mach u tz'ombi, upete machcatac u sätijob t'oc, äc'binti chich u toje'ob u tanä. 7 Jin uc'a c'änä cä c'alin äq'ue' cä c'ajalinla t'oc u t'an Dios jini a'uton cubinlaba, uc'a mach xicon cä tz'eje' cäbala t'oc. 36 aUpete jini u ángelo Dios u yajpatan chich une. Dios u täscun tuba u täclen t'oc cua' chichca que c'änä uc'ajob jini machcatac u yaqui uneba tuba u nonoj japän.5 - Pero Dios mach bay u yälbi niuntu u ángelo ca'da:Chumi' täc noj ixta que mach cä laj pa'säben u poder jini que mach yo u chänenetba. O4  Ane chich a xe a tz'eje' ca' chich ump'e buc täcä u chojcan jinq'uin mach ni' utz.Mach uni' xin tä colanob ca' chich ayan.Pero aneba mach u yänä uba a jut.Mach uxet tä noxiban. }3 u Ni jinijob u xe tä xupo une. Aneba paq'uin anet.Upete ni jinijob u xe tä jelman ca' a wälä ump'e buc. 2  Dios u yäli täcä ca'da:Ane, Ajnojalet, chäcäl najtäcä a chi u pancab y cielo.Ane chich a chi t'oc a c'äb. J1  Ane tä' a wo a chen tu toja, y mach a wo a chen ni mach utz uticba.Jin uc'a Dios, ni Dios ta'aba, u yäc'bet más a poder que niuntu
jinq'uin u yäc'bet más a ch'a'aljin que niuntu. :0 oDios u yäle' cache' u chen t'oc u Yajlo' täcä jinq'uin u yäle' ca'da:Ane chich ni Dioset. A xe a paq'uin chen manda.A c'alin chen tu toja bajca a chen manda. / Dios u yäle' cache' u chen t'oc u ángelojob jinq'uin u yäle' ca'da:Jinq'uin cä c'äne' ni cä ángelojob tuba u cherbenon cä patan,
cäq'ue' chänintic cache' chichca coli cäq'ue' chänintic,
ca' a wälä ic', y ca' a wälä c'ac'. . +Che' chich täcä jinq'uin u täsqui u juntul Ajlo' pancab, Dios u yäli ca'da:Upete ni ángelojob ta Dios c'änä u ch'u'ul c'ajti'inob. ]- 5Niuntu ángelo mach bay a'uti Dios u yälben ca'da:Ane Cajlo'et.Sami chich cä'bet cuxlequet. Mach ángelo täcä u yäli Dios jinq'uin u yäli ca'da:No'on cä xe de u Pap.Une u xe de Cajlo'. h, KDios u yäc'bi xic más ajnoja que ni ángelojob, uc'a une u yälbi cache' mero u Yajlo'. + }Uneba tä' pitzi, ixta taj säjq'uelan, ca' chich an u pitzilan Dios. Ca' chich an Dios, che' chich an täcä. T'oc u poder u t'an u yäc'ben ajnic tu lugar upete cua'tac ayan. Jinq'uin u tzupsi u chen upete cuaxcatac c'änä utic tuba u toje' cä tanäla, t'äbi tä cielo y chunwäni tu noj cä noj Papla Dios, jini más Ajnojaba. El Hijo de Dios es superior a los ángeles U~5}||6zLxx^wvuttsqp*nmm2lfjjihgofedXcba`|`_^^]q\[Z@YY XX WVVUUU,SSRQQDPOMNMLKK6JJIHkGFF)EDD1CA@?>=<%;`:Q9T8 7764y33 2n10//.--&,:*))B("':&?%+$#" ! f?Kv|$ /@[#<y Jinq'uin u yäli que u xe u nicän u pancab otro umpetz' tä cha'numba, yo u yäle' une cache' u xe tä c'ote q'uin ta pa'sintic upete jini cua' chichca que u ch'e' niquinticba, jini uti t'oc c'äbiba, uc'a paq'uin colac jini mach u nicä ubaba. S; Jinq'uin Dios u chi t'an ajniba, u niqui u pancab. Badaba u worin älbonla ca'da: “Acä xe cä nicän otro umpetz' tä cha'num u pancab, y mach sec' u pancab, ixta cielo täcä cä xe cä nicän”. ]:3 Iranla, mach a wäle'la que mach uxet u sapänla u t'an ni machca u pecänetlaba. Uc'a si mach u chi trebe u japän ubajob jini aj Israelob que mach u sapijob ni c'ajalin que äc'bintijob wida pancabba, ¿cache'da jiq'uin u ch'e' cä japän cäbala no'onlaba si mach cä sapäla ni c'ajalin u te ixta tä cielo tuba äc'binticonlaba? %9C Äc'bintet ajniquetla t'oc aj Jesús, jini ajnumsajt'an tuba ni tzijib t'an que u yäli Diosba. Une ni tzämsinti tä cruz. Ancäri u ch'ich'e uc'a u toje' cä tanäla. Ca' jini u ch'ich'e aj Cristo más u chen vale que u ch'ich'e aj Abel. Uc'a bajca tzämsinti aj Abel, quiranla cache' Dios u yäc'bi u toje' machca u tzämsi. Pero uc'a chämi aj Cristo, quiranla cache' Dios u chen perdona machca u tz'onän. 88i Äc'bintetla ajniquetla nämte' t'oc upete u ch'ocob Dios, jini ya' tz'ibijtac u c'aba'job tä cieloba. Äc'bintetla ajniquetla bajca an ni Dios, jini ajmanda tuba upeteba. Äc'bintetla ajniquetla bajca an u pixanob jini ya'anob chich tu tojaba, jini äc'binti chich ni u yäli Dios u xe u yäc'benba. k7O Pero jini a'bintet anelaba, ajniquetla t'oc ni Dios cuxuba, jini que ya'an t'oc u noj q'uenel ángelojobba. Ni Dios jiniba ya'an tä cielo, jini ca' a wälä noj tz'ic tä Siónba, y ca' a wälä noj caj tä Jerusalén. 6 An chich u noj bac'ätib jini u chänijob oniba, uc'a ixta aj Moisés täcä u yäli ca'da: “Tä' bäc'ton ixta chicchicnalon”. 5 Unejob mach u ch'ä u tä' ubinob sin que mach ajnic bac'ät tuyac'ojob. Dios u yäli que mach utz tälcac ni tz'ic jini, y si ixta untu anima täcä t'äbic tu pam ni tz'ic jiniba, c'änä tzämsintic t'oc ji'tun o xec'cac. Jin uc'a u bäc'tijob une. A4{ Mach bintetla a ubin jinq'uin ustinti ni noj corneta, y ni noj t'an ca' chich u yubijob unejobba. Jini machcatac u yubijobba u cocoj c'atijob mach ni' ajnic jini t'an tuba u yubinob. 03Y Anelaba mach a natz'ila ump'e tz'ic que u ch'e' tälcanba ca' chich ni u natz'ijob aj Israelob oniba, jinq'uin Dios u yäc'bijob ni ley y u ye'i u poder. Uc'a ni tz'ic jiniba, tili noj c'ac' tuyac'o. Che' chich täcä ajni noj it'obni, mach u ni' chicti q'uin, y ajni noj gran ic' täcä. 2% A wila chich cache' ji'pat, jinq'uin aj Esaú tä' u yoli que u ch'u'ul chen u pap, mach u ni' ch'u'ul chi, uc'a mach ni' ajni cache' u q'uexe' u c'ajalin cha'num t'oc lo que u chi. Ixta t'oc uq'ue u bon saqui cache' u q'uexe' u c'ajalin, pero mach ni' ajni cache'da. B1} Mach me'ixto ajnic machca de anela de ajtz'ijte'bajob. Mach me'ixto ajnic machca de anela que u c'upän cua' chichca tuba u pancab, ca' u chi aj Esaúba. Aj Esaú yäxch'oc tuba aj Isaac, y u xe tä äc'binte ump'e u matän tä' utz une. Pero jini u xe tä äc'binteba u chombi otro t'oc ump'e cua' tä c'uxcan. 0 Cänäntan abala jiq'uin, mach me'ixto ajnic machca chichca u säte' jini matän que u yäq'ue' Diosba. Cänäntan abala, mach me'ixto ajnic machca chichca t'oc ump'e c'ajalin mach utzba, tuba u yäc'benet a säte'la y ca' jini u yäc'ben u säte' q'uenjob. Ni jinijobba es ca' a wälä u wi' ch'ajäl bänäla, que jinq'uin u weteba u pase ch'aj y u ch'a'esan täcä upete cua' chichca jini. =/s Maläc ajnic sis a c'ajalinla t'oc upete a lotla y mach ajniquet tä buya t'oc niuntu. Ajniquetla sin niump'e a tanäla, uc'a machca t'oc u tanäba mach uxin u chänen Dios. W.' Ajnic tontz'it a bijila t'oc ni a tz'onänlaba uc'a mach u tz'eje' uba ni tz'ita' jini que mach tä' ch'o'o t'oc lo que u tz'onän. Ni jinijobba es ca' a wälä untu ajc'ol'oc que c'äyc'äyna u chen xämba y c'änä tz'äcälcac une uc'a u chen xämba utz. Jin uc'a c'änä a täclenob tuba u chenob tu toja y mach sujlecob tu pat. >-u Jin uc'a c'änä ajniquetla ch'o'o t'oc ni a tz'onänlaba y mach ajniquetla ca' a wälä jini machca mach'an u muc' u c'äb tuba u t'äbsen, y mach'an u muc' yoc tuba wa'lec. , Cuwila chich cache' jinq'uin mu'to cä'bintela c'ajalin t'oc jatz' mach jin niump'e ch'a'aljin uc'a c'ux cubinla une. Ji'patba, u yäq'ue' chich ump'e ch'a'aljin y u yäq'ue' ajnic tu toja upete machca u c'alin sapänba. El peligro de rechazar la voz de Dios + Jini cä papla pancabba, jinq'uin bijch'oconla toba, u yäc'benonla c'ajalin ca' chich u te tu c'ajalin uneba. Jini c'ajalin u yäc'benonla Diosba tä' c'änä chich cäc'ala tuba ajniconla más utz y mach ajnic niump'e cä tanäla, ca' chich an uneba. * Cä papla pancab u yäc'bonla chich c'ajalin t'oc jatz' y t'oc q'uejpaya, y cä sapila chich. ¿Cua' uc'a jiq'uin mach cä sapäla ni c'ajalin u yäq'ue' cä Papla tä cieloba tuba paq'uin cuxleconlaba? Más rete c'änä cä sapänla ni c'ajalin jini. 3)_ Si anelaba mach u yäc'betla c'ajalin Dios tuba a chenla tu toja ca' chich u yäc'bintejob upete bijch'oc, mach jin mero u ch'ocobetla Dios jiq'uin. Yänä a papla une. Q( C'älenla chich cua' chichca que u cherbenetla Dios tuba u yäq'ue' a chenla tu tojaba. Dios u cherbenetla ca' jini uc'a u ch'ocobetla chich. Niuntu ajlo' mach'an que u pap mach u yäc'ben c'ajalin. P' Uc'a Cajnojala Dios, machca chichca tä' u yajna'tanba, u yäc'ben chich c'ajalin,
y upete machca chichca que u yosen de u yajlo' ca' a wälä u yäc'ben chich jatz' jinq'uin u säte' t'oc une. &1 Anelaba a najyesila ni c'ajalin que ye'bintetla, bajca Dios u yälbenetla cache' u ch'ocobetlaba, jini u yäle' ca'daba:Cä ch'oc, mach a wäle' que mach a sapä ni c'ajalin que u yäc'benet Dios tuba a chen tu tojaba.Mach jaq'uic ajin jinq'uin u q'uejpanet. T%! Anelaba, c'änä a c'älenla chich täcä y mach a wäctan abala a chen a tanäla. A bon tz'ibajtescanla chich uc'a a tz'ombenla Dios, pero mach to tzämsintetla niuntu, ca' chich tzämsinti aj Cristo. ?$w C'änä chich a wäq'ue' ta' c'ajalinla cache' aj Jesús u c'äli upete cua' chichca mach utz que u cherbijob ajcherajtanäjob, uc'a mach jaq'uic ajinla y sujlequetla ta' pat. V#% Ch'iclec cä jutla seq'uen tuyac'o aj Jesús. Une ni ajpäybij tuba machcatac u tz'onän, y une u ye'benonla cache' cä xe cä laj tz'onänla, y u tzupsen u yäc'benonla jini u yäli Dios cache' u xe u yäq'ue'ba. Aj Jesús u c'äli chich ni tz'ibajtesia tä cruz, mach u chi caso ni quisinle que u yäq'ue' ni chämo tä cruzba, uc'a uneba u c'alin pitän ni ch'a'aljin que u xe tä äc'binte tä cieloba. Badaba ya' chunwäni tu noj bajca u chen manda Dios. "  Upete ni jinijob que u c'alin tz'ombijob u t'an Diosba, u ye'benonla cache' no'onla täcä c'änä cä c'alin tz'ombenla Dios. Unejobba q'uenob, es ca' a wälä ump'e noj bucla u junxoyma de no'onla. Jin uc'a jiq'uin, cola cäctanla ni cherajtanä cachichcada u yäc'benon cä säte'laba, y upete cua' chichca que mach u yäcta cä c'alin tz'ombenla Dios, jini ca' a wälä noj cuch que mäx alba, jini mach u ch'ä cä chen ancärela t'ocba, uc'a ca' jini cä c'alin chen seguila ni bij ta Dios que u yäc'bonla badaba. !) (Diosba ajni uc'a ump'e noj matän täc'ala más utzba, que mach äc'bintijob uneba, uc'a Diosba u yoli u yäc'benob nämte' t'oc no'onla.5 c 'Upete ni winicob jini que u c'alin tz'ombijob Diosba, Dios chich u yäli cache' tu toja u chijob, pero mach to laj äc'bintijob jini u yäli Dios que u xe u yäc'benobba. jM &Numijob tä putz'ajtäne bajca mach cuxu niuntu, tan yäxoma, tama nuc ch'en, y tama nuc loven cab tu näc' tz'ic. Ni winicob jiniba tä' utz une tu jut Dios, pero ni ajtz'ibajtesiajobba u yäli que mach utz ajnicob pancab.   %Otrojobba bon äc'bintijob t'oc ji'tun. Otrojob pa'tajquijob t'oc machit. Otrojob c'ac'a' cherbintijob cua' chichca tuba ircac si u ch'e' äc'bintic u säte' t'oc Dios, y otrojob tzämsintijob xeq'ue. Otrojobba numijob tä tentenbäji cachichcada t'oc u bucob de u pächi oveja y ajchibu. Mach u cänäntijob cua' chichca c'änä uc'ajob. Tä' lástimajob. C'ac'a' tz'ibajtesquijob. iK $Otrojob u c'älijob cäräx älbintic y jätz'cacob. Cächquijob täcä y äc'qui tan cárcel. !; #Ixictacob cuxpesbinti u yajchämejob. Otrojob u yäcti ubajob tä c'ac'a' äc'binte t'oc te' ixta chämicob. Mach u sapi japinticob, uc'a mach u yolijob u yäctan u c'alin tz'omben Dios. Uc'a unejobba Dios chich une ni u pijnan tuba u cha'num cuxpesanob, uc'a más rete utz une.  "U pa'säbijob u poder c'ac' uc'a mach u pule'ob. U japi ubajob jinq'uin u xe tä tzämsintejob t'oc machit. Dios u yäc'bijob sujlec u muc' jini mach'an u muc' ajniba. Mach u bäc'tijob u chen jo'yan, u laj putz'tesijob jini ajnatil cabob que u te tuyac'ojobba. wg !Uc'a u c'alin tz'ombijob Dios, u chi trebejob u chen gana jo'yanob t'oc ni nuc cajob, u chijob tu toja bajca u chi manda ni gente, äc'bintijob chich ni u yäli Dios que u xe u yäc'benobba, u chi trebe t'oc baläm uc'a mach u c'uxe'ob. dA ¿Cua' más cä xe cäle' jiq'uin? Uc'a mach ni' an tiempo tuba cä laj tz'aycäbenetla cua'tac u chi aj Gedeón, aj Barac, aj Sansón, aj Jefté, aj David, y che' chich täcä aj Samuel y upete u yajt'anob Dios. 1 Ix Rahab, jini ixic u chen gana ajni t'oc ni tz'ijte'ba, uc'a u c'alin tz'ombi Dios mach tzämsinti nämte' t'oc machcatac mach u tz'ombe Diosba, uc'a une ch'inch'in u yosi tan yotot uc'a mach q'uechcacob jini machcatac c'oti u jiran cache'da an ni caj jiniba, y u japijob. 9 Uc'a u c'alin tz'ombijob Dios aj Israelobba, laj jini u mäjquiba jini caj tä Jericó, cuanta u yäc'bi bueltajob u junxoyma ni caj siete día. xi Aj Moisés t'oc aj Israelob, uc'a u c'alin tz'ombijob Dios, c'axijob tä tiquin cab tama ni nab u c'aba' Chächäc Nabba. Pero aj Egiptojobba, jinq'uin u yoli c'axicob täcä, sujli u yole' uba ni ja' t'oc u lot, y laj chämijob tä ja'. T! Uc'a u c'alin tz'ombi Dios, aj Moisés u yäq'ui tä tzämsinte ni ch'oc oveja tuba u matän Dios y u ch'ich'e jini ch'oc oveja u yäli que licbintic cada u ti' yototob aj Israel, uc'a tu te ni ajc'äncan ta Dios ajtzämsaj yäxch'ocba, mach u tzämsäbenob u yäxch'ocob ca' u xe u tzämsäben u yäxch'ocob aj Egiptojobba. hI Aj Moisés, uc'a u c'alin tz'ombi Dios, u yäcti Egipto. Mach u bäc'ti u cräxle ni rey. Mach sujli tu pat ni tz'ita' t'oc lo que u tz'onän, uc'a une es ca' a wälä u chänen Dios, jini niuntu mach u ch'ä u chänenba.  U yäli cache' más utz tz'ibajtescac une ca' chich ni tz'ibajtesia que u xe tä äc'binte aj Cristoba, y mach ajnic tuba uneba jini noj q'uenel taq'uin tuba aj Egiptojobba, uc'a uneba seq'uen jini u xe u yäq'ue' Diosba, jin chich namás u pijnan. ]3 pero u yaqui cache' más utz tz'ibajtescac nämte' t'oc u gente Dios. Mach u yoli colac bajca an jini ch'a'aljin que u yäq'ue' cherajtanä ya'i tan yotot aj Faraónba, jini ch'a'aljin tuba ump'e rato namásba. 'G Aj Moisés, uc'a u c'alin tz'ombi Dios, jinq'uin no'iba, mach u yoli colac tu c'äb jixic ch'oc aj Faraón. Mach u yoli u chen segui colac de u majan ch'oc,  U pap y u na' aj Moisés u c'alin tz'ombijob Dios jinq'uin päncäbi aj Moisés y u chänijob cache' jini ch'oc tä' pitzi. Jin uc'a u muquíjob uxp'e mes tuba mach tzämsintic. Mach u bäc'tijob jini manda que u yäq'ui reyba cache' c'änä tzämsintic. _7 Aj José, uc'a u c'alin tz'ombi Dios, jinq'uin chämo u chen u yäli cache' u xe tä pasejob u ch'ocob aj Israel ya'i tä Egipto. U yälbijob täcä que tu pasejob u bisbenob u bäque tuba u muque'ob tan u cäji. <q Aj Jacob, uc'a u c'alin tz'ombi Dios, jinq'uin chämo u chen, u ch'u'ul chi cada juntu u ch'ocob aj José, y de ya'i u ch'u'ul c'ajti'i Dios, xälq'ueche uc'a tuyac'o u bordón.  ) Aj Isaac täcä, uc'a u c'alin tz'ombi Dios, u ch'u'ul chi aj Jacob y aj Esaú, y u yälbijob cua'tac u xe tä ajtä t'oc unejob ji'pat. W ' Aj Abraham ti tu c'ajalin y u tz'oni chich cache' Dios u cänäntan ixta jini poder tuba u tz'osen aj Isaac tan ajchämejob. Ca' jini ca' a wälä chämi chich y de ya'i Dios u sutatz'bi tä cha'num cuxu.   Jinchichba u yajlo' aj Abraham ni u yäli Dios jinq'uin u yälbi aj Abraham ca'daba: “Aj Isaac une u xe ni mero u pap a ch'ocob”.  3 Jinq'uin Dios u yoli u jiran si aj Abraham u totoj tz'omben u t'anba, u yälbi que u ch'e' jini u yajlo' tuba u subben de u matän. Aj Abrahamba u yoli chich ixta u tzämsen aj Isaac tuba u subben de u matän Dios, uc'a u c'alin tz'omben chich Dios. Aj Abrahamba, une ni u yälbi Dios cache' u xe u c'ac'a' q'ue'nesben u natil ch'ocobba, pero u yoli chich u subben de u matän Dios u juntul ajlo'. ~ u Pero unejobba tä' u yolijob u pojlen ump'e u cäji más utzba, jini ya'an tä cieloba. U c'alin tz'ombijob chich Dios, jin uc'a Dios täcä t'oc ch'a'aljin u sapijob tuba ajnic de u Diosob y u cherbijob chich jini u cäji u nume u sacänobba. jM Si fuera u chen pensa ica jini u cäji bajca pasijobba, ajni chich cache' sujlecob tä cha'num. w Uc'a upete machca u yäle' ca' jiniba u yäq'ue' tä wina'tinte cache' unejobba u nume u sacänob ni mero u cäjiba. E Upete ni jinijobba laj chämijob sin que äc'binticob ni u yäli Dios u xe u yäc'benba. Mach u yäcti u tz'onänjob. U c'alin tz'onijob chich cache' u xe chich tä totoj äc'bintejob, y t'oc noj ch'a'aljin u c'alin pijnan äc'binticjob. U yälijob cache' ajnatil cabob, y ni u pancabba mach jin mero u cabob. yk Jin uc'a de untu winic que atä' noxibi y mach ni' jin u q'uini u yäc'ben u tz'isa u jit'ocba, c'ac'a' q'ue'ni u natil ch'ocob ca' u q'ue'nan aj lucerojob tä cielo y ca' u q'ue'nan ji' ti' nab, que mach'an machca u chen trebe u tzique'.  Ixta ix Sara, jini mach u ch'ä u mätan u tz'isaba, u mäti chich u tz'isa, uc'a une täcä u c'alin tz'ombi Dios. U päncäbesi untu u yajlo' tan u ch'upimle uc'a u tz'oni cache' toj chich u t'an jini machca u yälbi que che' u xe u chen t'oc uneba. A{ Aj Abrahamba u pijnan une ni mero cab bajca an ni otote que mach uxin tä jine nuncaba, jini que Dios chich u chiba ca' chich ajni tu c'ajalin u chenba. Ni mu' cäle'daba, cielo une. pY Aj Abraham, uc'a u c'alin tz'ombi Dios, cuxli ca' untu ajnatil cab tama ni cab jini que Dios u yälbi que u xe u yäc'benba, uc'a ya'to an u yumob ni cab jini. Ya'i cuxli tama ump'e u yoc boch' de noc', y che' chich täcä aj Isaac y aj Jacob. Unejob täcä Dios u yälbijob que u xe chich u yäc'ben jini cab ca' chich u yäli u xe u yäc'ben aj Abrahamba. c? Aj Abraham u c'alin tz'ombi Dios jinq'uin Dios u yälbi pasic bajca an. Jin uc'a u tz'oni y pasi chich sin que yuwina'tan cada u xe. Aj Abraham pasi ya'i tuba u ch'e' jini cab que Dios u yäli u xe u yäc'benba. ]3 Aj Noé u c'alin tz'ombi Dios jinq'uin Dios u worin älbi cache' u xe u chen jini mach bay to chänintiba. Jin uc'a u chi ni noj barco tuba u japän uba con to'o u ch'ocob. Cheque chich cache' niuntu pancab mach u chijob tu toja tu jut Dios ca' u chi aj Noéba. Aj Noéba Dios u yäli cache' tu toja chich ayan tu jut, uc'a u tz'oni.  Niuntu mach u ch'ä u ch'a'alesben ujin Dios si mach u tz'onä. Upete machca yo u ch'u'ul c'ajti'in Dios c'änä u tz'onän chich que ayan Dios. C'änä u tz'onän täcä cache' Dios tä' utz u c'ajalin t'oc machcatac u sacän cache' u tz'omben uneba. e~C Aj Enoc, uc'a u c'alin tz'ombi Dios, bisinti tä cielo sin que chämic. U bon saquijob y mach u pojlijob uc'a Dios chich u bisi. Jinq'uin mach to bisintiba, Dios chich u yäli cache' mäx ch'a'a ujin uc'a aj Enoc. /}W Aj Abel, uc'a u c'alin tz'ombi Diosba, u subbi ump'e u matän más utz que jini u subbi Dios aj Caínba. Dios chich u sajbi jini matän, y u yäli cache' tu toja ayan. Aj Abelba chämi chich, pero t'oc lo que u chiba, ixta bada u ye'benonla cache' mäx c'änä chich cä tz'ombenla Dios. &|E Uc'a cä tz'onänla jini u yäli Diosba, cuwila chich que t'oc u t'an u chi cielo y u pancab y upete cua' chichca que ayan. Jin uc'a ni acä chänenlaba Dios u chi sin que u c'äne' niump'e cua'. Toca u yäli ajnic y ajni chich. Y jini t'an u yäliba mach u ch'ä cä chänenla. y{k Uc'a u totoj tz'ombijob lo que u yäli Dios ni winicob oniba, jin uc'a Dios u yäli cache' utz chich u chijob. `z ; Machcatac u totoj tz'onänba, jin une ni totoj yuwi cache' u xe tä äc'binte jini u pijnanba, y totoj yuwi chich täcä cache' ayan jini mach bay to u chäne t'oc u jutba. Ca' jini ayan une ni machca u tz'onänba. y! 'No'onlaba mach uxon tä sujtä täc patla tuba sätic cä pixanla. No'onlaba cä totoj tz'onanla chich tuba ajnic jäpä cä pixanla.-xS &Jini machca an tu tojaba, u xe chich tä paq'uin ajtä cuxu uc'a jini u tz'onänba.Si sujlec tu patba, mach uxin u ch'a'alesan cäjin. Ca' jini u yäli Dios. ,wQ %Uc'a u t'an Dios u yäle' ca'da:Tz'ita' yo tuba tic aj Jesucristo jini u yäli Dios que u xe tä teba.Mach uxin tä jäläcnan. U xe chich tä te. ]v3 $C'änä a c'älenla chich cua' chichca jini sin que jaq'uic ajinla, y a c'alin chenla ca' chich yo Dios utic, uc'a si a chenla ca' jiniba, a xe chich tä äc'bintela jini u yäli Dios que u xe u yäc'benetlaba. u #Mach a tz'eje' abala t'oc ni a tz'onänlaba, uc'a ya' chich an ump'e noj matän mäx utzba tuba äc'bintic machcatac u totoj tz'onänba. {to "A ch'ämbila yajin täcä machcatac mäjquijob tä cárcel. A c'älila t'oc ch'a'aljin jinq'uin laj jajbintetla cua' a cänäntanla, uc'a a wila chich cache' ya' a cänäntanla jini más utzba tä cielo, jini que mach'an q'uin tuba xupicba. s3 !Tänxin caj cäräx älbintetla y bon tz'ibajtesquetla. Jinq'uin mach u cherbintet anelaba, pero a täclila chich machcatac cherbintijob ca' jini. r C'ajti'inla jiq'uin ni q'uin a numsilaba. Jinq'uin a totaj tz'onilaba, q'uen tz'ibajtesia a bon chi sufrila, y a c'älila chich. Vq% Tä' bäc'täbi yäliconla tu c'äb ni Dios cuxuba tuba u chenon castigala. wpg Cuwila chich machca u yäli ca'da: “No'on ni machca u yäq'ue' castigo. No'on cä xe cä'ben u toje' u tanäjob”. Ca' jini u yäli Cajnojala Dios. De ya'i u yäli cha'num ca'da: “Ajnoja Dios u xe u jiran si an tu toja ni gente”. `o9 Bada jiq'uin, tic ta' c'ajalinla cache' más c'ux ni castigo u xe tä äc'binte machcatac mach u sapä u Yajlo' Dios, ca' a wälä u xac'äjteq'ue' tä cabba, machcatac u yäle' cache' mach utz jini u ch'ich'e aj Jesucristo que äc'qui tuba u pa'säben u tanäjobba y machcatac u xiq'ue'ob ni Ch'u'ul Pixan que utz u c'ajalin t'oc no'onlaba. n9 Machca u säti t'oc jini ley que Dios u yäc'bi aj Moisés u tz'ibänba, tzämsinti une sin que ch'ämbintic yajin jinq'uin ajni cha'tu uxtu u sube'. 7mg Pero jini acoliba, jin une ni mero noj bäc'täl castigo que u xe u yäq'ue' Diosba, y jini noj gran wele c'ac' que u xe u pule' jini machcatac mach yojob u chänen Diosba. Al{ Si no'on cä tz'onila y cuwila caxcamba u toja, y de ya'i cä bon chen cä tanäla uc'a tä' co cä chenlaba, mach ni' an otro matän que u ch'e' subbintic Dios tuba jini tanä. .kU Yebe u yäctan u woylan ubajob u ch'u'ul c'ajti'in Dios. No'onlaba mach cäctanla cä woylan cäbala. C'änä cä maläc äc'ben cäbala c'ajalin tuba cä chen segui cä woylan cäbala. Más c'änä cä chenla ca' jini jinq'uin quiranla cache' anatz'äjbäli q'uin tuba sujlec aj Jesucristo. j} C'änä quiranla cache' u ch'e' cä maläc ch'o'olesan cäbala tuba cä chenla tu toja, y cä maläc yajna'tan cäbala. `i9 Ajnic tomp'e cä c'ajalinla t'oc lo que cä tz'onilaba, sin que ajnic chap'e cä c'ajalinla. C'änä cä c'alin pijnanla jini Dios u yäli u xe u yäc'benonlaba, uc'a toj chich u t'an une, y u xe chich u yäq'ue'. Uh# Jin uc'a c'änä cä natz'änla Dios tomp'e cä c'ajalinla y cä totoj tz'onänla. Ajnic limpio cä pixanla sin que colac niump'e cua' mach utz täj c'ajalinla, y poco ajnic cä cuerpola t'oc ja' utzba. Xg) Ya'an untu cä no' ajnoja palela que äc'bintonla no'onla que tubalonla Dios. Ff Aj Jesucristo ni paq'uin cuxu anba u nonoj jäbbonla ni tzijib bij tuba ochiconla mero bajca an Dios bajca cä xela tä ajtäla paq'uin cuxu. Bada mach ni' an ni noc' que u mäque' cä bijila ca' ajni sänä tama ni noj ch'u'ul otot tuba mach ochic untu bajca u yajtä Dios. Une chich ni u yosenonla. Cuxu ayan une. e5 Bada jiq'uin cä lot, uc'a chämi aj Jesucristo y ancäri u ch'ich'e, äc'bintonla ochiconla sin bac'ät bajca más ch'u'ul chere uc'a Diosba. d Uc'a bajca Dios u laj pa'sen tanäba, mach ni' c'änä subbintic niump'e matän tuba ni tanä. Debemos acercarnos a Dios c! U yäli täcä ca'da:Mach uni' xon cä c'ajti'in u tanäjob
y ni bajca u sätijob t'oc no'on mach uni' xon cä c'ajti'in täcä. Db Jinda ni cä xe cä chen t'oc unejobba cuanta numi ni q'uinob jiniba, u yäle' Cajnojala Dios:Cä xe cäq'ue' cä t'an tu pixanob,
y cä xe cä tz'ibbenob cä t'an tu c'ajalin. haI Ni Ch'u'ul Pixan u ye'benonla täcä cache' toj jini acäliba, uc'a une u yäli ca'daba: }`s Uc'a t'oc jini ump'e matän que u subbi Diosba u yäq'ui paq'uin ajnic tu toja jini machcatac seq'uen tuba Diosba. j_M Ya' jini u pitän ixta que Dios u laj pa'säben u poder jini machcatac mach yo u chänen uneba. o^W Aj Cristo tonnum u subbi Dios ump'emp'e u matän tuba ni cä tanäla. De ya'i chunwäni tu noj Dios. =]s Ni palejob tuba aj Israelob u yajne upete q'uin tan ni noj ch'u'ul otot u chen ni patanob. Wa'a u bon subben u matän Dios, jini que mach u ch'ä u pa'säben u tanä untuba. >\u Uc'a che' u yoli Diosba, apojqui cä pixanla tuba ajniconla seq'uen tuba une. Ni jiniba uti uc'a aj Jesucristo u yäq'ui u cuerpo de u matän Dios tonnum jinq'uin chämi tä cruz. [% De ya'i u chi segui u yäle' ca'da: “Ya'anonda cä Dios. Julon tuba cä chen ca' chich a wo ane uticba”. T'oc upete ni u yäliba, u yäle' que mach ni' utic jini u yäq'ui tä ute Dios najtäcäba. Une chich mismo u jelolesi ni u yäq'ui Dios tä ute najtäcäba. QZ Quiranla jiq'uin cua' uc'a aj Cristo u yälbi Dios ca'da: “Mach a woli tzämsäbintiquet beq'uet. Mach a woli subbintiquet a matän de u ch'ich'e ajchibu. Mach a woli jini a matän que u pulcanba. Mach a woli jini a matän que subbintet uc'a u tanäjobba. Mach u ch'a'alesbet ajin upete ni jini, jini u yäle' ley uticba”. $YA Jin uc'a cäli ca'da: “Ya'anonda, cä Dios. Ajulon tuba cä chen ca' chich a wo ane uticba.Che' chich u yäle' tama ni tupu' jun ta Dios oniba”. X Mach u ch'a'alesbet ajin jini a matän que u pulcanba.Mach u ch'a'alesbet ajin jini a matän que subbintet uc'a u tanäjobba. oWW Jin uc'a jinq'uin juli aj Cristo pancab, u yälbi Dios ca'da:Mach a woli tzämsäbintiquet beq'uet.Mach a woli subbintiquet a matän de u ch'ich'e ajchibu.Aneba a wäc'bon ajnic cä cuerpo tuba a matän. aV; Uc'a u ch'ich'e beq'uet y u ch'ich'e ajchibu mach u che trebe u nonoj pa'sen ni tanä. sU_ Jini matän que u subbijob Dios cada añoba, jin une ni u ye'benob cache' unejobba ajcherajtanäjob une. T  Si u yäq'ui ica tu toja machcatac u subben jini matän ta Dios, mach ica ni' an cua' uc'a sujlec u subänob otro matän tuba u tanäjob. Si fuera nonoj ajnic ica limpiojobba, mach ica u yälä tan u c'ajalin täcä cache' mach to yut perdona u tanäjob. ?S y Ni ley taj Moisésba u ye'benonla tz'ita' jini cua' chichca utztac que u xe u yäc'benonla Diosba. Ni ley mach u yäc'bonla une. Ni jiniba es ca' a wälä u yetz' une ni u xe u yäq'ue' Diosba. Jin uc'a ni ley mach u ch'ä u yäq'ue' tu toja jini machcatac u c'ote tu pänte' Dios u subben u matän cada año. kRO Che' chich täcä aj Cristo tzämsinti tonnum tuba u pa'säben u tanäjob q'uenjob pancab. U xe tä te cha'num mach tuba u subän uba cha'num uc'a ni tanä. U xe tä te tuba u bisan y u nonoj japän machcatac u pijnanba.Q+ Cuwila chich cache' Dios u yäq'ui chämic unnum namás winic pancab. Ji'pat Dios u xe u jiran upete si u chi tu toja o si mach u chi tu toja. 'PG Si fuera u bon subän ubaba, mach unnum ica c'änäli bon tz'ibajtescac dende uti u pancab. Mach ca' jini u chi. Badaba tompetz' juli tu pancab jinq'uin tz'äcti jini q'uin tuba utic jini Dios u yäli najtäcäba. Juli tuba u yäq'ue' uba tä tzämsinte tuba u laj pa'sen cä tanäla. O{ Mach u chi ca' u chijob ni otros no' ajnoja pale tuba aj Israelob. Unejobba cada año u yochejob tama ni ch'uj bajca ni más ch'u'ul chere uc'a Diosba t'oc ch'ich' que mach jin tubaba. Aj Cristoba tonnum u yäq'ui uba tä chämo de u matän Dios. cN? Uc'a aj Cristo mach ochi de pale tama jini ch'uj que u chi winicob pancabba, jini ch'uj que u ye'e' cache'da an ni mero ch'uj tä cieloba. Uneba ochi tama ni mero cielo tuba xic bajca an Dios u chen t'an por no'onla. \M1 C'änäli chich jiq'uin licbintic ch'ich' ni ch'uj que uti pancabba, jini que u ye'e' cache'da u xe tä ute ni u xejob tä cieloba. Pero ni u xejob tä cieloba no'onla une, jin uc'a c'änäli tzämsintic aj Cristo. Uc'a c'änä chich untu u matän Dios más utz que ni subbinti ajniba, tuba u yäq'ue'onla ajniconla utz tu jut Dios. LL Ni ley u yäle' cache' casi upete chich c'änä utic ca' jini t'oc ch'ich' tuba ajnic utz tu jut Dios. Si mach'an ch'ich'ba, mach u pa'sinti cä tanäla. El sacrificio de Cristo quita el pecado rK] Ca' chich jini u licbi ch'ich' täcä ni ch'uj de noc' y upete jini ch'u'ul c'ämbita que ya'an tamaba. J- U yäli ca'da: “Ni ch'ich'da cä licbenetlaba, tuba u ye'benetla cua' u xe u chen Dios por anela, y cua' jini yo Dios que a chenla täcä”. 0IY Uc'a cuwila chich cache' u chi aj Moisés. Najtäcä u yälbijob upete ni gente u t'an Dios, y upete jini manda que u yäq'ui Diosba. De ya'i u ch'i u ch'ich'e beq'uet y u ch'ich'e lo' ajchibu, y u ch'i täcä ja'. U ch'i chächäc noc' jini uti de u tzutze ovejaba, y jini bäläna u yälbinte cache' hisopoba tuba u licän t'oc, y u liqui tuyac'o ni jun bajca tz'ibi u t'an Dios y u liqui täcä tuyac'o upete ni gente. HH  Che' chich täcä quiranla cache' jini najtäcäl t'an que u yäli Diosba mach u chi vale sin que mach chämic niump'e cua' y licbintic u ch'ich'e tuba utic ca' chich u yäle' ni t'an jini. G Ump'e jun ca' jiniba u yute chich ca' chich u yäle' cuanta chämi ni machca u tz'ibiba. Mach u che vale si cuxu to machca u tz'ibiba. ?Fw Jinq'uin u tz'ibän untu tuyac'o jun cache'da u ch'e' puquintic lo que u cänäntan tu xe tä chämoba, mach u ch'ä puquintic si cuxu to ni u yum. C'änä chich chämic najtäcä. E1 Aj Cristoba jiq'uin u cherbonla cuaxca c'änä utic por no'onla tuba u sapänonla Dios, ca' chich u yäli Dios que c'änä utic jinq'uin u yäc'bonla ni tzijib t'an. Ca' jiniba ni yäcäjtac uc'a Diosba u xe chich tä nonoj äc'binte jini u yäli Dios que u xe u yäc'benobba. Uc'a chämi aj Cristo, u pa'säben u tanäjob machcatac u säti t'oc jini u yäli Dios najtäcä cache' c'änä uticba. 0DY Si ni jini u chi vale ajniba, más chich u chen vale u ch'ich'e aj Cristo tuba u laj pa'säbenon cä tanäla. Uneba u subi uba tu c'äb Dios sin niump'e u tanä, ca' chich u yäc'bi u chen ni Ch'u'ul Pixan que paq'uin an y mach'an u xupibaba. Jin uc'a u ch'ich'e uneba u chen vale chich tuba u laj pa'sen täj c'ajalinla jini cä chenla que u yäq'ue' chämiconlaba. Ca' jini u ch'e' cä cherbenla u patan ni Dios cuxuba. C5 Cä najtäcäl noxi'papla u licbinte ch'ich' tuyac'o jinq'uin u säti t'oc Dios. U ch'ich'e beq'uet y u ch'ich'e lo' ajchibu y u tz'i'täni terom beq'uet u licbinte tuyac'ojob ajni tuba ajnic utz tu jut Dios tuba u ch'e' ochic cha'num tama noj ch'uj u ch'u'ul c'ajti'in Dios. By Jinq'uin ochi aj Cristo bajca ni más ch'u'ul chere uc'a Diosba, mach u bisi u ch'ich'e lo' ajchibu ni u ch'ich'e beq'uet. Seq'uen u ch'ich'e chich uneba ochi t'oc. Tonnum ochi sin c'änä sujlec tä oche tä cha'num, uc'a u nonoj japonla chich. hAI Badaba juli aj Cristo de mero no' ajnoja pale tuba u chen upete jini más utztacba. Bajca u chen aj Cristo ca' jiniba, tama ump'e ch'uj une más utz, jini mach jin winic pancab u chiba. Mach jin tuba u pancab täcä. \@1 Uc'a jindaba ley tuba cua' tä c'uxcan y cua' tä uch'can y cua' chichca tä pojcan, upete sec' tuba jini u yute pancabba. Dios u yäq'ui ca' jini ixta que mach c'otic u q'uini laj q'uexcac upete cua' chichca. S? Upete ni jini u ye'e' cua' yo Dios tic täj c'ajalinla badaba. Tama ni ch'uj jini subbinti u matän Dios y tzämsäbinti animajob. Ni jini mach u ch'ä u yäq'ue' tu toja u pixan ni machca u subänba. T>! Ca' jini ni Ch'u'ul Pixan u yäc'benon cuwina'tanla cache' jinq'uin ya'to an ni najtäcäl cuarto de ni ch'uj de noc'ba, mach to jäbbintonla jini bij tuba ochiconla bajca más ch'u'ul chere uc'a Dios. [=/ Tama ni u chap'elib cuartoba sec' ni no' ajnoja pale u yoche ump'e q'uin cada año. Mach u ch'ä ochic si mach u bisa jini ch'ich', jini u subben Dios tuba u tanä uneba y tuba ni tanä que u chenob ni gente. <1 Ca' jini uti ni ch'u'ul otot jini. Tama ni najtäcäl cuarto tuba ni ch'uj jini, u paq'uin ochejob ni palejob u chen ni patan tama ni ch'uj. J;  Tu pam jini caja ajni cha'tu ángelo de oro t'oc u wich' u c'aba' querubinesjob, jini u ye'e' cache' an u pitzilan Diosba. U bäle'ob t'oc u wich' u mäcpam jini caja bajca u licbinte ch'ich' tuba utic perdona ni tanä que utiba. De upete ni jinijob, mach u ch'ä cä laj tz'aycun bada cua' uc'a u yäq'ui Dios tä ute. f:E Ya'i bajca u yälbinte cache' más ch'u'ul chere uc'a Diosba, ajni ump'e puli' pom que uti de oro. Ajni ump'e caja täcä bäc'ä entero ump'e de oro. Jini caja jini u ch'ujniba u t'an Diosba, tuba chich u ye'e' cua' u chi Dios t'oc ni gente. Tama ni caja jini ajni ump'e yoc p'i' jotz de oro, ya'i äc'qui tama ni maná, jini waj que ti tä cieloba. Tama ni caja ajni täcä jini u yoc te' aj Aarón que butziba. Ajni täcä jini paläb ji'tun bajca tz'ibi uc'a u t'an Dios. 9  Tu pat u chap'elib ni noc' sänäba, ya'i chich tama ni noj ch'u'ul otot, u yälbinte une cache' más ch'u'ul chere uc'a Dios. K8 Jini ch'uj uti de noc'ba, ca'da ajni une: Ni najtäcäl cuarto u yälbinte cache' ch'u'ul chere ayan. Ya' jini ajni u chumli' chäb. Ajni täcä ni mesa bajca u yä'can ni waj tu pänte' Dios. 7 9 Badaba jiq'uin quiranla cache' najtäcäba Dios u yälbijob cache'da u ch'e' u ch'u'ul c'ajti'inob Dios. U yäq'ui tä ute ump'e u ch'uj wida pancab. 61 Jinq'uin Dios u yäli cache' an otro tzijib t'an, une chich u yäq'ui que mach ni' c'änä utic ni t'an najtäcäba. Es ca' a wälä onob'i ni t'an u yäq'ui najtäcäba. Cuwila chich cache' cua' chichca que u onob'anba o u noxibanba, tz'ita' chich yo tuba nonoj xupic.'5G Cä xe chich cä ch'ämben yajinob y cä cherbenob perdona lo que u chijob que mach tu tojaba.Mach uni' xon cä c'ajti'in ni u tanäjob que u chijobba. ~~}|{zyxx,wv8ubt~ssrqq)opnnlk'jiiOhggmfeedcucba`|_p^Y]]4\[ZZYXX WxW4UTSaRQPONMMjLKKXJuI_H"GoFF EzDCCmBAA@?w>d=<;;S:98 7w655432110[.a-,++)(''Y&0%e$#"B!x Ag&iF  L  j  N 2qiY 1U c'atbijob tä cha'num: ―Älbenon t'ocob caxcajet jiq'uin uc'a cälben t'ocob machca u täscon t'ocob. ¿Cache'da a wäle' ane, caxcajet? QX De ya'i u c'atbijob tä cha'num: ―¿Caxcajet jiq'uin? ¿Ane quira aj Elíaset? U yäli: ―Mach jinon. ―¿Ane quira ni ajt'anet ta Dios jini que u xe tä teba? U p'ali: ―Mach jinon täcä. pW [U p'ali, mach u muquí. U yäli tu toja: ―Mach no'on ni aj Cristojon que u xe u täscun Diosba. V )Tu toja u yäli aj Juan jinq'uin aj judíosob u täsqui aj Jerusalénob ni palejobba y aj levitasob tuba u c'atbenob: ―¿Caxcajet ane? PU Niuntu mach bay u chäni Dios. U juntul Ajlo', jini tä' yo u Papba, une u yälbonla cache'da an Dios. Juan el Bautista habla en favor de Jesucristo (Mt. 3.11‑12; Mr. 1.7‑8; Lc. 3.15‑17) T Uc'a ni leyba aj Moisés u yäc'bonla. Aj Jesucristo u ye'bonla ni mero u tojaba. Uneba tä' utz u c'ajalin t'oc no'onla. ~S wCäpete cä mätanla cua' chichca que an tu c'äb une, jini mach uxupba. Tä' re'i utz u c'ajalin t'oc no'onla. =R uAj Juan u yäq'ui tä ute conoce, t'oc noj t'an u yäli ca'da: ―Jinda ni cäliba: “Machca ni u te ji'pat que no'on más ajnoja que no'on, uc'a une más najtäcä que no'on”. 3Q aJini T'an sutwäni de winic, tä' utz u c'ajalin y tä' toj u t'an. Cuxli t'oc no'onla. Cä chänila u pitzilan. Cä Papla Dios u yäc'bi u pitzilan u juntul Ajlo'. 8P k Jindajob u sujtäjob de u ch'ocob Dios uc'a u cha'num päncäban, mach ca' u päncäban untu ch'oc pancab, mach uc'a yoli u pap y u na', mach uc'a yoli winic, sec' uc'a Dios. iO M Upete machcatac u sapi, u yäc'bijob sutwänic de u ch'ocob Dios, machcatac u tz'ombi u c'aba'. :N q C'oti tu cab, pero u yajcäbnajob mach u sapijob. eM E Ajni pancab, une u chi u pancab, pero machcatac cuxujob pancab mach yuwijob caxca une. OL  Jini totoj junch'äcni c'oti pancabba, jin une ni u chictan upetejob. _K 9Aj Juanba mach une ni junch'äcni; uneba c'oti tuba u yäle' caxcamba ni junch'äcni. "J ?Aj Juanba c'oti u yäle' camba u toja, u yäq'ue' tä ute conoce caxca une ni junch'äcni, uc'a ca' jini u tz'onänob upete uc'a ni t'an que u yäle'ba. 9I oDios u täsqui untu winic u c'aba' aj Juan. \H 3Tan it'obni tutz'i ni junch'äcni jini. It'obni mach u täpi u jut ni junch'äcni. qG ]Une chich u yäq'ue' cuxleconla. Jini u yäq'ue' cuxleconlaba, une chich ni junch'äcni tuba cäpetela. F Une nämte' t'oc Dios u chi upete cua' chichca que ayanba. Jini que utiba, si fuera mach por une, machica uti niump'e cua'. TE #Jinda T'an ajni chäcäl najtäcä t'oc Dios jinq'uin mach to an u pancab. D 5Chäcäl najtäcä ajni untu que u yälbinte cache' ni T'an, que u yäle' cache'da an Dios. Ni T'an jini ajni t'oc Dios, ni T'an Dios chich täcä. _C7u ch'e' a wina'tanla que jini machca u sutatz'än ajcherajtanä bajca u bixe tuyac'o ni bij mach utzba u xe u yäc'ben u japän uba t'oc ni chämo, y u xe u yäc'ben utic perdona ni noj q'uenel tanä u chiba.}BsAnela hermanos, si untu de anela u yäctan ni bij tajtojba, y tic otro untu u sutatz'än tu biji tä cha'num, #A?Sutwäni tä cha'num u c'änti'in Dios uc'a u yäc'ben ja', y u täsqui chich Dios u yäc'ben ja'. Sutwäni tä wete upete päc'äbi pancab tä cha'num. s@_Jini ajt'an ta Dios que ajni oni u c'aba' aj Elíasba, winic chich ca' no'onla. Une u c'ac'a' chi c'änti'ya u c'atben Dios que mach u yäc'ben ja', y mach chich u yäc'bi ja' ya' jini bajca u c'ati ca' tuba uxp'e año y seis meses. r?]Jin uc'a apetela c'änä a maläc äle'la cua' a chila si a maläc cräxna'ti abala y c'änä a maläc c'atbenla Dios tuba ajnic a wutzila. U chen chich vale u c'änti'ya untu winic ayan tu tojaba jinq'uin u c'alin chen c'änti'ya. s>_Ni ajc'ojpan u xe u yäq'ue' uba jinq'uin u chenob c'änti'ya y u totoj tz'onänob que u xe chich u yäq'ue' uba. Cajnojala chich u xe u tz'osen najc'ojpan. Si jini yaj que u cänäntan es uc'a u chi u tanäba, u xe tä ute perdona. z=mMachca chichca c'ojo c'änä u täscun tä jo'can ajt'äbälajob tuba machcatac a'uti u woylan ubajob. Unejob u xe u c'atben Dios que u yäq'ue' uba, y u xe u tatz'änob t'oc aceite jinq'uin mu'to u c'ajti'ben u c'aba' Cajnojala aj Jesús. 7<g Si ayan cua' chichca que tä' u jaq'uesben ujin machca chichca de anela, c'änä u chen c'änti'ya. Machca chichca tä' ch'a'a ujinba c'änä u c'äyben u c'aba' Dios. 3;_ Anela hermanos, jini que más c'änä a chenla jinda une: Jinq'uin a wäle'la cache' toj cua' chichca jini, mach a c'ajti'inla ni cielo, mach a c'ajti'inla u pancab y mach a c'ajti'inla täcä cua' chichca a wo a c'ajti'inlaba. Utz'an a wäle'la “Toj chich”, si toj, y utz'an a wäle'la “Mach”, si mach toj. Uc'a si mach a chenla ca' jiniba, a wosenla chich ump'e a tanäla que Dios u xe u yäc'benet a toje'la. y:k Cäle'la cache' ch'a'a ujinob machcatac u c'älen tz'ibajtesia. A ubila cache' u c'äli tz'ibajtesia aj Job sin que jaq'uic ujin, y a wila cache' Dios u ch'u'ul chi ji'pat, uc'a Cajnojala mäx u ch'ämbenonla yajin y mäx yaj u yubinonla. C9 Anela hermanos, chänenla cache' u chijob ajt'anob ta Dios, jini u chi t'anob ca' u yäc'bijob Cajnojala u chenobba. Bon tz'ibajtesquintijob y u c'älijob chich sin que jaq'uic ujinob. $8A Anela hermanos, mach a maläc cäräx älben abala, uc'a mach ajnic a tanäla tu jut Dios. Uneba tajtzäc u xe tä jule tuba u jiran catac ya'an u tanä. 7wNa'tän pitänla täcä sin que jaq'uic ajinla. Mach bäc'taquetla, uc'a anatz'äjbäli ni q'uin ta julic Cajnojala. +6OJin uc'a, hermanos, na'tän pitänla sin que jaq'uic ajinla ixta que julic Cajnojala. Chänenla cache' najtäcä ajcherajpäc'äbi c'änä u pitän sin que jaq'uic ujin ixta que u yäc'ben ni najtäcäl ja' y ni ji'pät ja'. De ya'i u c'ä'nan jini päc'äbi que mäx choj u valorba. 5A wälila que ayan u tanä ni winic que ayan tu tojaba y a tzämsila. Une mach u chi cua' tuba u japän uba. La paciencia y la oración ~4uWida pancab a c'ac'a' ch'a'alesi ajinla y a bon chila cua' chichca jini que tä' a woli a chenlaba. Ca' untu beq'uet u poc'mescan tuba tzämsintic, ca' jini a chila lo que u bon c'upi a pixanla, y bada mu' u c'ote q'uin tuba a toje' a tanäla. 3Anela a sucpequila a wajpatanla que u ch'uch'bet a päc'äbila, mach a tojbila tz'äcä. Dios yuwi cache' a chenla, uc'a jini jaq'uinle tuba ni ajpatanob jini ac'oti chich tu chiquin Cajnojala Dios, jini que u chen manda upete cua' chichca que ayanba. f2EA c'änc'än taq'uin y a säsäc taq'uin mach u ni' che vale cua'. Ca' a wälä laj säti uc'a ta'läwi, y jini ta'läwe jiniba u xe u ye'e' que a sätila uc'a a ch'ujnila ni taq'uin. Cama' cua' chichca que u laj pulcan tan c'ac', anela a xe tä sätola nämte' t'oc na taq'uin que mach ni' utz. Anela a c'ac'a' woyila taq'uin tu xupiba q'uinobda. 19Jini cua'tac a c'ac'a' woyila mach u ni' che vale cua'. Upete ca' a wälä alaj c'u'ni. A pitzil bucla ca' a wälä xow'i uc'a ya'an u wincäre tama. 0 -Anela ajtaq'uini, ubinla jinda cä xe cälbenetla. Chen uq'uela y chen noj uq'uel awätla, por uc'a ni tz'ibajtesia que u xe tä te ta'wac'ola. ^/5Machca yuwi cua'tac c'änä u chen y mach u cheba, ca' jini ayan chich u tanä.v.eBada t'oc ch'a'aljin a päpä' chen aba famala cua' a xe a chenla. Mach utz que a chen aba famala ca' jini. u-cC'änä a wäle'la ca'da: “Si Cajnojala yoba, y si cuxulonla to, cä xe cä chenla cua' chichca jini”. ;,oCa' jini a wäle'la, pero mach a wila cua' u xe tä ajtä ic'ä. ¿Cache'da anetla pancab? ¿Mach quira tajtzäc a xupola ca' ump'e ye'eb que u chäninte tz'ita' y seb u säto? F+ Ubinla jiq'uin bada cua' cä xe cälbenetla si a wäle'la ca'daba: “Cä bixela dali o ic'ä otro ump'e caj. Ya' jini cä chenla chono ump'e año y cä chen ganala cä taq'uinla”. N* Seq'uen Dios une u yäq'ue' ni ley, y seq'uen une u ch'e' u yäle' si cä chenla ca' chich u yäle'ba. Une chich u ch'e' u japän machcatac u tz'omben, y u ch'e' u yäq'ue' tä nonoj säto machcatac que mach u tz'ombeba. ¿Caxcajet ane, jiq'uin, tuba a wäle' que mach utz cua' u chen a lot? Inseguridad del día de mañana M) Anela hermanos, mach a ni' patil cäräx älben abala. Machca u cäräx älben u yermanoba, machca u päpä' äle' cache' mach utz cua' u chen u yermanoba, ca' a wälä u yäle' que mach utz ni ley ta Diosba. Si a wäle' cache' mach utz ni ley jini, ane mach a tz'ombe ni ley. Ane a chen aba que más a wi que ni ley. }(s Älbenla Dios que mach jin cua'etla tu jut y une u xe u yäle' que es cama' untu ch'uniquetla. Juzgando al hermano G' C'änä triste'aquetla uc'a a tanäla, y ch'ocomac a pixanla y a chen uq'uela. A'utet a chen tze'nela, pero bada chen uq'uela. A'utet a ch'a'alesan ajinla, pero bada ch'ocomesan a pixanla. %&CPaq'uin ch'u'ul c'ajti'inla Dios, y une chich u xe u yäc'benet a wina'tanla cache' une ya'an t'oc anela. Anela ajcherajtanä, mach a ni' chenla ni mach utzba. Anela que a wo a yajna'tanla Dios y cua' chichca tuba u pancab täcä, ch'äla untz'intz'it bij uc'a ajnic poco a pixanla. r%]Äc'ä abala tu c'äb Dios. Mach a wäctan abala que u natz'änet ni diablo, y une u xe u putz'tanetla. |$qPero Dios u c'ac'a' täclenonla tuba cä yajna'tanla seq'uen uneba. Jin uc'a tz'ibi ayan tan u jun Dios ca'da: “Dios cäräx ayan t'oc machcatac que u juntu t'äbsen uba, pero u täclen machcatac que yuwijob que mach jin niump'e cua'ob”. Z#-¿A wäle'la quira que päpä' tz'ibi ayan tan u jun Dios ca'da: “Ni Ch'u'ul Pixan que Dios u yäq'ui täc pixanla tä' yo que cä yajna'tanla Dios y que mach cä yajna'tanla cua' chichca tuba u pancab”? f"EAnela a wäctila Dios ca' untu ixic u yäctan jit'oc tuba ajnic t'oc otro winic. ¿Mach quira a wila que si a wola ch'a'aljin t'oc cua' chichca que u yute pancab, es uc'a mach a wola ni ch'a'aljin que u yäq'ue' Diosba? Jin uc'a, cälbenetla que machca chichca que yo ch'a'aljin t'oc cua' chichca que u yute pancabba, uneba mach yo u chänen Dios. !'Y jinq'uin a c'atbenlaba mach uyäc'bintetla, uc'a a c'atänla y mach tu toja a c'ajalinla; uc'a a wola sec' tuba a ch'a'alesan ajinla t'oc.  Anela tä' a wola cua' chichca jini y mach a cänäntala. Jin uc'a a chen tzämsala. A c'upänla cua' u cänäntan a lot y mach u ch'ä a pojlenla. Jin uc'a a cräxna'tan a lot y a chen buyala. Mach a cänäntala cua'tac a wola uc'a mach a c'atbela Dios. B ¿Cua' uc'a ayan noj jobole y buya tama de anela? Es uc'a apetela a maläc c'upänla cua' chichca jini tan a pixanla, y jinchichba c'upom que a cänäntanla u yäc'benet a chenla buya. Y+Y machcatac u sis'esben u c'ajalinob ajbuyajob, unejob täcä sis chich u c'ajalinob t'oc u lotob, y ji'pat, nämte' t'oc unejobba, u xe tä äc'bintejob lo que Dios u yäc'ben machcatac u chen tu toja.vePero si cä cänäntanla ni c'ajalin que Dios u yäq'ue'ba, cä xe cä chenla ca'tacda une: Najtäcä mach uxon cä xac'än cä c'ajalinla t'oc niump'e cua' mach utz. Jin uc'a täcä mach cä chela buya. Ch'oc cä pixanla t'oc cä lotla y cä tz'onän cä chenla lo que cälbintela. Cä täclenla machcatac c'änäjtac uc'ajob täcä y cä chenla utz t'oc upete. Ca' chich cä chenla t'oc untu, che' chich cä chenla t'oc otro, y mach cä chela niump'e cua' täcä tuba cä sucpecän niuntu. 0YUc'a machcatac u c'upänob cua' chichca tuba u lotba, y tä' yo ajnicob más ajnoja que u lot, unejob u xe u tz'osenob noj buya täcä y upete cua' chichca mach utz. dASi ca' jini a chenlaba, ni c'ajalin jiniba mach jin ta Dios une. Ca' jini an u c'ajalin machcatac cuxujob pancab. Ni Ch'u'ul Pixan mach u yäc'betla ni c'ajalin jini, ni tzuc pixanobba u yäc'betla ni c'ajalin jiniba. jMPero si anela a c'upänla cua' u chen a lot t'oc cräxle tan a pixanla, y si tä' a wo ajniquetla más ajnoja que a lot, mach a tz'aycun abala que an a c'ajalinla. Mach a chenla jop'ojti', a wäle'la que jop'ojti' ni tojba. W' Si ajnic tama de anela machca chichca que an u c'ajalinba, jini que tä' yuwi cua' chichca utzba, une c'änä u ye'e' que jini c'ajalin u cänäntanba u yäc'ben u chen tu toja y ajnic ch'oc u pixan. kO Anela hermanos, ¿u chen quira u jut ni te' higo de aceitunas? ¿U chen quira u jut ni te' uva de higos? Mach u ch'ä. Che' chich täcä niump'e ch'en mach u yäc'ä tomp'e ch'och'äl ja' y ja' utzba. La verdadera sabiduría N ¿Tomp'e quiraba ch'en u yäq'ue' säsäc ja' y tzuc ja'? Mach une. jM Tama jinchichba cä ti'la u pase ni t'an cä chenla jinq'uin cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios, y che' chich täcä u pase ni t'an cä chenla jinq'uin cä cäräx älben cä lotlaba. Anela hermanos, mach utz cä chenla ca' jini. 1[ T'oc cac'la cä ch'u'ul c'ajti'inla cä Papla Dios, y t'oc jinchichba cac'la cä cäräx älben cä lotlaba, jinijob que u chi Dios tuba ajnicob ca' chich ayan uneba. PPero niuntu winic mach u ch'ä u yäc'ben yac' u yäle' sec' jini cua' chichca utzba. U bon äle' cua' chichca mach utz. Ca' a wälä u chen c'ux ca' untz'it chan que u tzämsen untu t'oc u veneno. Upete clase de cäräx te'el animajob, y mut, y chan y jini ya'an tan nabba u ch'e' mansu'escac. Winicob chich a'uti u mansu'esanob. #?Cac'la ca' a wälä ump'e c'ac'. Ya'an tan cä ti'la, pero es ca' a wälä upete cua' chichca mach utz que u yute pancabba. Uc'a jini cua'tac cäle'la mach utzba u xac'änonla entero untu. Ni diablo u yäc'benon cäle'la cua' chichca mach utz, y jini cäle'laba u yäq'ue' tä säto upete lo que cä chenla pancab. Ca' a wälä cac'la u laj pule' upete cua' chichca t'oc ump'e c'ac' que ya' ati tä infierno. V%Che' chich täcä cac'la p'i' une, pero por uc'a lo que cäle'la u ch'e' cäq'ue'la tä ute q'uen cua' chichca jini. Ump'e noj gran te'e u ch'e' u laj pule jinq'uin u tz'äbcan t'oc ump'e yoc p'i' c'ac'. DIranla täcä ni noj re'i jucub, jini u nume tan nabba. Mach u che si tä' noj ni jucub y noj gran ic' u bisan, ajbab u netän t'oc u bab, y ca' jini u bisan caquirada que yo u bisanba. Jinq'uin cä'benla freno tan u ti' tzimim u xe u tz'ombenonla, y ca' jini u ch'e' cä'benla u chen upete cua' chichca que co u chenba. U#Cäpetela mäx acä säte'la, pero si ajnic machca chichca que ni tz'ita' mach u yälä niump'e cua' mach utz, uneba tu toja chich ayan. U c'alin cäni täcä cache'da u chen upete cua' chichca tu toja. Q  Anela hermanos, mach a q'ue'nesanla ajye't'anob ta Dios tama de anela, uc'a a wila chich que no'on y upete machcatac u ye'e' u t'an Dios, más u xe tä c'ac'a' ircan si cä chi t'ocob tu toja o mach. J  Untu winic, si u pixan mach ni' an tuyac'o, chämen ayan. U c'ote t'oc ca' jini täcä lo que u taj tz'onän untu. Mach u che vale niump'e cua' lo que u tz'onän si mach u che utz täcä. Ca' chich jini täcä t'oc ix Rahab. Une u bon choni uba ajniba, pero Dios u sapi chich cache' tu toja ayan uc'a jini u chiba jinq'uin u yosi ni ajc'äncanob tuba ni aj israelitajob u muque'ob, y ji'pat u täsqui bixicob otro untz'it bij uc'a mach q'uechcacob.  !A wiranla, jiq'uin, cache' Dios u sapän untu cache' tu toja ayan uc'a lo que u chen utztacba y mach uc'a sec' ni u tz'onän untuba. Ca' jini apasi toj chich jini que tz'ibi ayan tan u jun Dios ca'da: “Aj Abraham u tz'oni lo que u yäli Dios, y jin uc'a Dios u yäli cache' tu toja ayan une aj Abraham”. Ca' jini chich tz'ibi ayan. Y aj Abrahamba älbinti cache' une mero u yamigo Dios. 0YA chänen jiq'uin que aj Abraham mach sec' u tz'oni, pero u chi lo que Dios u yäc'bi u chen täcä, y que u totoj tz'oni jinq'uin u chi lo que Dios u yac'bi u chen. Y+¿Mach quira u yäli Dios cache' ayan tu toja cä najtäcäl noxi'papla aj Abraham jinq'uin aj Abraham u yäli que u tzämsen u yajlo', aj Isaac, pan ni ji'tun tuba u subben Dios, ca' chich älbinti u chen? 9kAne mäx tzätz a pam. C'änä tic ta' c'ajalin que jini que u taj tz'onän untu mach jin niump'e cua' une si mach u che niump'e cua' utzba tuba u ye'e' que u totoj tz'onän. RAne a tz'onän cache' untuntu Dios ayan. Utz chich a chen. U tz'onänob ca' jini täcä ni tzuc pixanob y u chenob chicchicne t'oc bac'ät, pero mach u japä ubajob uc'a mach u chejob lo que yo Dios. 3_Ayan chich ti machca u xe u yäle' ca'da: “Aneba sec' a tz'onän, y no'onba sec' acä chen cua' chichca utz”. ¿U ch'e' quira a ye'benon cache' a totoj tz'onän sin que a chen niump'e cua' utz? No'onba cä xe chich cä ye'benet cache' cä tz'onän t'oc ni cua' chichca cä chen utztacba. Ca' chich jini täcä, si untu u taj äle' que u tz'onän, pero si mach u che niump'e cua' utzba, mach toj une que u totoj tz'onän. Ey ane a wälben ca'da: “T'oc Dios bixiquet, xojo a jeli' sisi ta'wac'o y c'uxnen ixta que mach na'aquet”, pero si mach a wäc'be lo que c'änä uc'aba, ¿cache'da a täclen ca' jini? #Si ajnic untu quermanola, mach u che si winic o ixic, sec' u cänäntan ump'e u noj chim buc, y mach'an cua' u c'uxe' tuba u numsen q'uin, /WAnela hermanos, ¿cua' tuba u chen servi si untu u taj äle' que u tz'onänba? ¿U ch'e' quira u japän uba ca' jini si u taj äle' que u tz'onänba? Mach une. 9k Uc'a jinq'uin Dios u xe u jiran si cä chila tu toja o mach, mach uxin u ch'ämben yajinob machcatac que mach u ch'ämbijob yajin u lotob. Pero machcatac u ch'ämbijob chich yajin u lotob mach uxin tä subcanob t'oc niump'e cua' jinq'uin Dios u xe u jiran si cä chila tu toja o mach. La fe y las obras ~ C'änä a paq'uin äle'la seq'uen lo que utz, y c'änä a paq'uin chenla täcä seq'uen lo que utz, uc'a Dios une u xe u jiran si a tz'oni a chenla ca' chich u yäq'ui tä ute ni t'an tuba aj Cristo, jini t'an u ch'e' cä tz'onänla uc'a tä' co cä tz'onänlaba. _}7 Dios une ni machca u yäli que mach a chen a tz'ijte'la, y u yäli täcä que mach a chen tzämsala. Si ane mach a jup'u aba t'oc cherajtz'ijte', pero si a chi tzämsaba, ca' jini a säti chich t'oc u manda Dios. | Uc'a machca u laj tz'omben upete ni manda que tz'ibi ayan tama u jun Dios, con ump'e que u säte', ca' a wälä u laj säti t'oc upete. ${A Pero si utz a c'ajalinla t'oc untu y mach utz a c'ajalinla t'oc otro untuba a wosenla chich a tanäla, y ni manda chich ta Dios u ye'e' cache' a sätila. PzUtz chich a chenla si a totoj tz'onänla jini manda que u yäq'ui tä ute Cajnojala aj Jesucristo, jini que tz'ibi ayan tan u jun Dios ca'daba: “Yajna'tan a lot ca' chich a yajna'tan aba”. }ysUnejob chich u yäle'ob que mach utz jini ch'u'ul c'aba' Cristo, y jin chich a c'aba'la täcä uc'a tubaletla une. LxPero anelaba a quisnäjesanla ni pobrejilba, y ni ajtaq'uinijob que anela utz a c'ajalinla t'ocba, ¿mach quira yocol unejob u tz'ibajtesanetla? ¿Mach quira yocol unejob u päye'etla tä juez? %wCCä yajben hermanos, ubinla. Dios chich u tulaj yaqui ni pobrejob pancab. Mach jin pobrejilba tu jut Dios, uc'a une chich u yaquijob tuba u c'ac'a' tz'onänob y tuba u yäc'benob cua' chichca ayan bajca u chen manda. Jinda u yäli u xe u yäc'benob machcatac que u yajna'tanba. Mv¿mach quira utz a c'ajalin ca' jini t'oc untu y mach utz a c'ajalin t'oc ni otro untuba? Mach tu toja a chenla, uc'a ta' c'ajalin chich a pa'senla a wäle'la camba utz camba mach utz ta' jutla. uy si a c'alin lotänla ni winic t'oc u noj pitzil bucba y a wälbenla ca'da: “Ya' a chumtäda pan jinda chumlib utzba”; y jini winic que mach'an u taq'uinba a wälben ca'da: “Ane u ch'e' wa'lequet ya' jini, o si mach a woba, chumi' tä cab wida täj coc”, Zt-Si c'otic tä wawa'ne bajca a woylan abala untu ch'unic t'oc chap'e uxp'e mop'c'äb de oro tu ni'c'äb y t'oc u pitzil buc tuyac'o, y ochic täcä untu winic que mach'an u taq'uinba, t'oc u chim buc tuyac'o, 5s eAnela hermanos, si a tz'ombenla Cajnojala aj Jesucristo, jini que u chen manda tä cieloba, mach a yänäl chänen täcä machca an u taq'uin y machca mach'an u taq'uinba. Yr -Machca u ch'u'ul c'ajti'in cä Papla Dios ca' chich une yo ch'u'ul c'ajti'cacba, machca u chen ca' chich une yo que u chenba, u xe chich u täclen neba' ch'oc y neba'täc ixictac jinq'uin c'änä uc'ajob cua' chichca. Che' chich täcä mach uxin u xac'än uba t'oc ni mach utz que u chenob machcatac pancab que mach u tz'onäjobba. q Si ajnic machca chichca u yäle' que mäx u ch'u'ul c'ajti'in Dios, pero si mach u ch'ä u yäctan u yäle' cua' chichca mach utz u yäle'ba, une chich u sucpecän uba. U päpä' ch'u'ul c'ajti'in Dios une, y mach u che vale niump'e cua' lo que u chen. cp APero u xe tä äc'binte totoj ch'a'aljin machca u chen ca' chich u yäle' jini tzijib t'an utzba que Dios u yäq'ui tuba cä tz'onänla. Mach uxin u najyesan lo que u yubi jinq'uin tz'aycäbinti ni t'an jini. U xe u yäq'ue' u c'ajalin t'oc y mach uxin u yäctan u tz'onän. U ch'e' cä laj tz'onänla ni t'an jini uc'a tä' co cä tz'onänlaba. Ao U chänen u jut, u pase, y seb u najyesan cache'da ayan. n Machca u taj ubin u t'an Dios y mach u che ca' chich u yäle'ba, une u c'ote t'oc ca' untu winic que u chänen u jut tuyac'o espejo. m C'änä a chenla ca' chich u yäle' u t'an Dios y mach a taj ubinla cua' u yäle', uc'a si sec' a ubinlaba a sucpecän abala. vl gJin uc'a, äctan a chenla upete tzuc tanä, y upete jini cua' chichca mach utz que u yuteba. Ajnic ch'oc a pixanla tuba a nonoj sapänla jini u t'an Dios que une u yäq'ui ta' pixanla. Ni t'an jiniba u ch'e' u yäc'benet a japän abala. pk [Uc'a jinq'uin u cäräx'an untu winic mach u ch'ä u chen niump'e cua' tu toja ca' chich tä' yo Dios. =j uAnela cä yajben hermanos, wina'tanla cache' apetela c'änä a wäq'ue' a chiquinla tuba a c'alin ubinla u t'an Dios, y mach a se'en chen t'anla y mach se'en cäräx'aquetla. &i GDios u yäc'bonla sutwäniconla de u ch'ocob jinq'uin cä tz'ombila ni t'an totojtojba que tz'aycäbintonlaba. U chi ca' jini uc'a tä' u yoli que ajniconla más ajnoja que upete cua' chichca que u chi. Ca' a wälä u yäxjut päc'äbilonla que u subbinte Dios. La verdadera religión {h qUpete matän que totoj utz y pitzi ya' u täscäbenonla cä Papla Dios ni ya'an isquiba. Une täcä u chi ni q'uin, ni uj y ajlucerojob, jini que u chenob chictayaba. Diosba paq'uin che' chich ayan. Mach jin ca' ump'e bo'oy que u nicän uba. @g }Anela cä yajben hermanos, mach a sucpecän abala. f De ya'i, jinq'uin u bon c'upän u chen ni mach utzba u yosen u tanä, y jinq'uin u bon chen u tanäba, ni tanä jini u yäc'ben chämic. e U yoche tu pixan machca chichca tuba u chen ni mach utzba jinq'uin ni c'upom que une u cänäntan u nicben u pixan y u sucpecän. d ! Jinq'uin ya'an tu pixan untu tuba u chen cua' chichca mach utz, mach xic u yäle' que Dios u yäc'bi tu pixan u chen ni mach utzba. Mach'an cache'da ajnic niump'e cua' mach utz tu c'ajalin Dios, y une täcä mach u yäc'be tu pixan niuntu tuba u chen ni mach utzba. c   Tä' ch'a'a ujin machca u c'älen cua' chichca tz'ibajtesia jini que u te tuyac'o, uc'a jinq'uin axupi ni tz'ibajtesia y apasi utz t'oc, u xe tä äc'binte paq'uin cuxlec. Jinda ni matän que Dios u yäli u xe u yäc'ben machcatac u yajna'tan uneba. b 7 Jinq'uin u pase noj q'uin y mäx u ticwan, seb u laj tiquin ni bänäla, u laj yälo u nich y u laj xupo u pitzilan. Ca' jini u xe u chen pasa ajtaq'uinijob täcä. Jinq'uin mu'to u q'ue'nesan u taq'uin, seb u xe tä xupo, t'oc upete lo que u cänäntan. Pruebas y tentaciones ]a 5 C'änä u ch'a'alesan ujin täcä machca chichca ajtaq'uini que u tz'onänba jinq'uin Dios u ye'ben que uneba mach jin niump'e cua'. Uc'a ni ajtaq'uiniba u xe tä xupo tu pancab ca' chich u xupo u nich bänäla. ` ' C'änä u ch'a'alesan ujin machca chichca hermano que mach u cänänta cua'ba, uc'a tu jut Dios uneba es ca' a wälä untu noj ch'unic. Y_ -Une u cänäntan chap'e u c'ajalin, y paq'uin mach yuwi camba bij u xe u ch'e'. ^  Machca ca' jiniba mach xic u yäle' cache' Cajnojala Dios u xe u yäc'ben lo que u c'atän. Mach uxin u yäc'ben niump'e cua'. ]  C'änä u totoj tz'onän que u xe tä äc'binte ni c'ajalin que u c'atänba. Mach u ch'ä u yäle' que mach ti uxin tä äc'binte. Uc'a machca u yäle' que mach ti uxin tä äc'binteba u yajtä ca' ump'e t'olja' tama nab; ic' u nicän u jule' cachichcada. X\ +Si ajnic machca chichca de anela que u chen falta c'ajalin, c'änä u c'atben Dios, y une u xe chich u yäc'ben, uc'a Dios u c'ac'a' äc'ben c'ajalin upete machcatac u c'atbenobba, y mach u q'uejpajob. 9[ mC'änä a paq'uin c'älenla sin que jaq'uic ajinla ni tz'ita', uc'a ca' jini c'alin ajniquetla ca' chich c'änä ajniquetlaba, sin que a chenla falta niump'e cua' tu jut Dios. BZ uc'a a wila chich cache' jinq'uin u te ta'wac'ola cua' chichca jini tuba wina'tintic si a totoj tz'onänla, ca' jini a xe tä äc'binte a c'älenla cua' chichca sin que jaq'uic ajinla. Y {Anela hermanos, tä' ch'a'alesan ajinla jinq'uin u te ta'wac'ola q'uen cua' chichca jini tuba u tz'ibajtesanetla, X No'on aj Santiagojon, ajpatanon tuba Dios, y ajpatanon täcä tuba Cajnojala aj Jesucristo. Cä täscäbenetla u c'aba' Dios, anelaba que u natil mametla tuba ni doce u yajlo' aj Israel, bajca chichca a pucli abala tu pancab. La sabiduría que viene de Dios MW Ajnic utz u c'ajalin Dios t'oc apetela. Che' chich ajnic.V7 Äc'benla u c'aba' Dios upete a wajnojalaba, y upete machcatac an t'oc Dios. Machcatac u tz'onänjob tä Italia u täscäbenetla u c'aba' Dios. U' Cälbenetla uc'a a wina'tanla cache' cä lotla aj Timoteo mach ni' an preso. Si tic ica seb bajca anon, nämte' cä xe t'oc cä chänenetla. T% Anela hermanos tä' co que a c'alin äq'ue' a chiquinla a ubinla ni c'ajalin cä tz'ibbetladaba, uc'a mäx tz'ita' une cä tz'ibbetla. nSU Co que jinchichba Dios u yäc'benet a c'ajalinla tuba a chenla upete cua' chichca utz ca' chich yo Dios uticba. Co que Dios u yäc'benet a chenla tu toja uc'a ajniquetla utz tu jut une. Aj Jesucristo ni machca u xe u ye'benetla a chenla ca' jini. Une jiq'uin ni c'änä paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac sin que äctintic tä ch'u'ul c'ajti'can. Che' chich utic. xRi Dios chich u yäq'ue' ajnic ch'ijcab cä c'ajalinla. Une chich u cuxpesi tan ajchämejob ni Cajnojala aj Jesucristo, jini mero Cajcänänyala que u paq'uin cänäntanonla, ca' chich ajcänän oveja u cänäntan u yanimajob. Ochi de Cajcänänyala uc'a ancäri u ch'ich'e tuba tz'äctac tä ute ni tzijib t'an que u yäq'ui Diosba, que mach uni' xin tä xupoba. Qw Tä' coba a totoj c'atbenla Dios por no'on uc'a seb ajnic cache' sujlecon bajca anetla. Bendición y saludos finales UP# C'atbenla Dios por no'on t'ocob. Totoj cuwi chich t'ocob cache' täj c'ajalin t'ocob mach'an niump'e cua' que u yäle' que mach acä chi t'ocob utz. Jin ni tä' coba, cä chen t'ocob upete tu toja. 5Oc Tz'ombenla u t'an machcatac u ye'benetla u t'an Dios, äctan u chenet mandala. Unejob mach u yäcta u paq'uin iran cua' c'änä uc'a a pixanla, uc'a unejob täcä c'änä u yälben Dios cua'tac u chijob tuba u yäc'benet a japän abala. Tz'ombenla, uc'a u ch'e' u chenob ni patan jini t'oc ch'a'aljin y mach t'oc jaq'uinle. Si u chenob t'oc jaq'uinleba, jini u chenobba mach u täcletla ni tz'ita' t'oc ni a tz'onänlaba. {No Mach a wäctanla a chenla tu toja y a maläc täclen a lotla. Jinda une ni matän que tä' yoba Dios cherbintic. hMI Jin uc'a jiq'uin c'änä cä paq'uin subbenla u matän Dios tu c'aba' aj Jesucristo. Jini matän cä subbenlaba, jinda une: Cä ch'u'ul c'ajti'benla u c'aba' Dios t'oc cä ti'la y cälbenla que uc'adios u chi por no'onla. |Lq Uc'a mach paq'uin an wida cä cäjila. No'onlaba cä c'alin pitänla jini cä cäjila que ya'to u xe tä ajtäba. @Ky C'änä chich ajniconla t'oc aj Jesús jiq'uin, ca' a wälä cä xela täcä pat caj bajca tzämsinti, mach jaq'uic cäjinla jiq'uin cä ch'e'la ni xic'om ca' chich äc'binti uneba. $JA Aj Jesús täcä bisinti tu pat caj Jerusalén tuba tzämsintic y ancäri u ch'ich'e tuba u pa'sen cä tanäla uc'a ca' jini ajniconla seq'uen tuba Dios. `I9 Uc'a ni noj ajnoja pale taj Israelobba jinq'uin u subben ni anima tuba u matän Dios uc'a ni tanäba, sec' u ch'ich'e u ch'ämben tuba u bisan tama ch'uj, y u cuerpo ni anima jiniba u bisinte ta pulcac tu pat caj. RH Cä cänäntanla ump'e cä altala, pero mach jin ca' ni alta u cänäntijob ni palejob taj Israelob oniba. Unejobba mach u ch'ä u c'uxe'ob ni matän ta Dios que äc'qui tu pam ni alta täc'ala. ]G3 Mach a wäctan aba tä sucpequinte t'oc cua' chichca que u päpä' ye'can que mach jin tu tojaba, jini mach bay a ubilaba. Dios ni machca u yäq'ue' ajnic tu toja cä pixanla, uc'a tä' utz u c'ajalin t'oc no'onla. Mach jin cherajbuc'a que u yäq'ue' ajnic tu toja cä pixanla, uc'a machcatac u chi ca' jiniba, mach u chijob niump'e cua'. F Aj Jesucristo mach u q'uexe' uba cache'da an une. Ca' chich an äc'bi, che' chich an bada, y che' chich paq'uin an upete q'uin. KE C'ajti'inla machcatac u ye'betla u t'an Dios. Tic ta' c'ajalinla cache'da u c'alin tzupsi u patan pancab, jini u yäc'bi Dios u chenobba. C'alin tz'onänla ca' chich u tz'onijob unejobba. ]D3 Uc'a Dios u yälbenonla ca' jini, cuwila cache' toj chich täcä jinq'uin cäle'la ca'da:Cajnojala Dios une ni cajtäclaya.Mach uxon cä bäc'tan ni tz'ita' cua' chichca jini que yo u cherbenon winic. QC Mach a c'upänla tuba ajnic más a taq'uin. Ajniquetla ch'a'a ajinla t'oc lo que a cänäntanla badaba. Uc'a Dios u yäli ca'da: “Mach uxon cä waläctanet y mach uxon cäctanet a juntuma”. B Utz chich lotojaquetla, y c'änä a cänäntan abala, y mach a chen niump'e cua' tuba a wäq'ue'la pasic a quisinla. Dios chich u xe u chen castiga upetejob machca mach u lotojajob y ayanob ca' a wälä lotojobba, y jini machcatac u sacän u tz'ijte'ba. A C'ajti'inla jini machcatac mäcä presoba. Ch'ämbenla yajin, ca' a wälä anela täcä ya' mäcäletla. Ch'ämbenla yajin machcatac u tz'ibajtescanob, ca' a wälä anela täcä mu' a cherbintela ca' jini, uc'a anela täcä ya'to anetla pancab. s@_ Mach a najyesanla cache' c'änä a c'alin osenla tan a wototla machca chichca que u tz'omben u t'an Dios. Ca' jini u chijob oni, ixta ángelojob ta Dios u yosijob tan yotot. Jinq'uin u yosijobba, mach yuwina'tijob si u ángelo Dios. V? ' Mach a wäctan a maläc yajna'tan abala, anela que a tz'ombenla aj Cristoba. > Uc'a cä Dioslaba u xe u laj tzupsen ni mach utzba, ca' chich ump'e noj c'ac' u laj pule' upete cua' chichca mach utzba.W=' Jini cab bajca cä xe tä paq'uin cuxtäla que u yäc'bonla Diosba, bajca u chen manda uneba, mach u ch'ä niquintic une. Diosba paq'uin Ajnoja une. Jin uc'a c'änä cälbenla Dios que uc'adios u chi. C'änä cä c'alin ch'u'ul c'ajti'inla ca' chich yo uneba. Sec' t'oc Dios ajnic cä c'ajalinla sin que cä susuc chen cäbala t'oc. .~~4}}|{{zyxxmxww"vuuktss2rqqUpponnmm7ll\kk%jj@iqhgffeedccobbXaa!``__V^_]]4\f[[ZZZ?YY!X|WWXVVU[TSSRR QQPLOOwNN+MHLLJKKJJ.IIzILHH%GGoFEEDYCCBrB"AA0@@6?I>=p<Aj Jesús u p'albijob: ―Totojtoj cälbenetla, a sacänonla mach uc'a a chänila cache' cä ye'i cä poder. A sacänonla uc'a a c'uxila a pa' wajla y bon na'étla. ]13Jinq'uin u pojlijob tunxe nab, u c'atbijob: ―Maestro, ¿caq'uin julet wida? ?0wJinq'uin ni gente u chäni cache' mach'an aj Jesús, y mach'an u yajcänt'anob täcä, ochijob tama jini jucub y bixijob tä Capernaum u sacän aj Jesús. Jesús, el pan de la vida 7/gJimba q'uin jini c'otijob otros jucub nätz'ä bajca u c'uxijob ni wajba, ya'i chich bajca Cajnojala u yälbi Dios que uc'adios u chi. Ni jucub jini ya' tijob tä Tiberias. O.Päscab jini noj q'uenel gente colijob tunxe nabba ti tu c'ajalinob cache' ump'emp'e jucub ajni ya'i, y cache' aj Jesús täcä mach ochi tama jini jucub, sec' u yajcänt'anob namás bixijob. -wUnejob ch'a'a ujinob y u yosijob tan jucub; y seb c'oti ni jucub tä cab bajca u xejob. La gente busca a Jesús I, Aj Jesús u yälbijob: ―¡No'on chich! ¡Mach bäc'taquetla! "+=Unejobba anät'ijob tä bab ca' tuba seis kilómetros. De ya'i u chänijob aj Jesús cache' ya' u te tä xämba pan ja' u natz'än jucub, y bäc'tijob. E*Ch'oyi noj t'olja' tama ni nab uc'a noj gran ic' u yustan. t)aOchijob tan jucub tuba bixicjob tunxe nab tä Capernaum. A'it'obni, y aj Jesúsba machto c'ot bajca anob. =(uOchiq'uin u yajcänt'anob jaquijob tu ti' nab. P'Aj Jesúsba yuwi chich cache' u xe tä tejob ni gente u cocoj ch'e'ob tuba u yosen de ajnoja, jin uc'a bixi u juntuma pan tz'ic. Jesús camina sobre el agua (Mt. 14.22‑27; Mr. 6.45‑52) &5Jinq'uin jini gentejob u chäni cua' u chi aj Jesús tuba u ye'e' u poder, u yälijob ca'da: ―Totoj jinda ni ajt'an ta Dios u xe tä te pancabba. % U woyijob chich u colob, y u tulesijob doce chach de u colob ni cebadaj waj, jin une ni coli bajca c'uxnijob upete ni gente. q$[ Jinq'uin na'ijob, aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob: ―Woyola u colob uc'a mach sätic niump'e cua'. i#K Aj Jesús u ch'i jini waj u yälbi Dios que uc'adios u chi. De ya'i u yäc'bi u yajcänt'anob, y u yajcänt'anobba u pucbi machcatac ya' chumujtacba. Che' chich täcä u chijob t'oc ni buch', u pucbijob bäyexca u yolijob. "! Aj Jesús u yäli: ―Äc'ben chunwänicob ni gente. Ayan q'uen tz'utz' bänäla bajca anob. Chunwänijob ca' cinco mil wincärejob. ! ―Ya'anda untu ajlo' que u cänäntan cinco cebadaj waj, y cha'tu yoc buch'. ¿Cua' tuba jinda, mach u yäc'ä tuba upete? m SUntu u yajcänt'an aj Jesús u c'aba' aj Andrésba, jitz'in aj Simón Pedroba, u yäli ca'da: Aj Felipe u p'ali: ―Doscientos taq'uin de waj mach u yäc'ä tuba äc'binticob que sea tz'ita' cua' tä c'uxcan upete ni genteda. s_Jinda u yäli tuba u yubin cache' u xe u p'alän aj Felipe, uc'a uneba yuwi chich cua' u xe u chen. PJinq'uin aj Jesús u t'äbsi u jut u chäni cache' ya' u te noj q'uelen gente bajca an, y u yälbi aj Felipe ca'da: ―¿Cada cä mäne'la waj tuba cä'benla u c'uxe' ni gente que ya' u tejob jini? GAnatz'äli ni noj paxcu', jini q'uin ch'uje taj judíosobba. OAj Jesús t'äbi pan tz'ic tä chumtä nämte' t'oc u yajcänt'anob. q[Noj q'uelen gente u bixejob tu pat, uc'a u chänijob cache' an u poder tuba u tz'äcälin ajc'ojpanob. P Ji'pat aj Jesús bixi tunxe nab tä Galilea, u c'aba' täcä Tiberias. hI/Si mach a tz'onäla ni t'an u tz'ibi aj Moisésba, ¿cache'da a xe a tz'onänla cä t'an? .Si fuera a totoj tz'ombenla u t'an aj Moisésba, a tz'ombenonla ica täcä, uc'a ni jun u tz'ibi aj Moisésba u yäle' caxcajon. +O-Mach a wäle'la cache' no'on acä xe cä sube'etla bajca an cä Pap Dios. Ni u xe u sube'etlaba, aj Moisés chich une, jini que tä' a wo a tz'ombenla u t'anba. !;,¿Cache' u ch'e' a tz'ombenla u t'an Dios jinq'uin a wola u yäle' a lotla cache' pitzi cua' a chen, y mach a sapäla jini u yäle' Dios cache' utzba? w+No'onba aton uc'a cä Pap Dios u täscon, y mach a saponla. Si tic otro sin que Dios u täscunba, jiniba a sapänla. O*Cuwi chich cache'da anetla, y cache' anelaba mach a yajna'tala Dios. L)’Mach co que winic u yäle' cache' tä' utz cua' cä chen. J (Pero mach a wo a sapänonla tuba bintiquet paq'uin cuxlequetla. &E'A bon tzique'la ni u t'an Dios tz'ibiba, uc'a a wäle'la cache' ca' jini a xe tä äc'binte paq'uin cuxlequetla. Jinchichba u t'an Dios u yäle' machcajon. _7&U t'an uneba mach u yoch ta' c'ajalinla, uc'a mach a tz'ombela jini u täscun uneba. %Ni cä Pap Dios que u täsconba, une chich täcä u yäli machcajon. Uneba mach bay a ubila u t'an, y mach bay a chämbila u jut. . U$Ya'an cua' u yäle' más tu toja machcajon que ni u yäle' aj Juanba. Ni patan u yäc'bon cä Pap cä tzupsenba, jinchichba patan u ye'e' cache' cä Pap u täscon.  #Aj Juanba ca' a wälä ump'e chictaya une, que u tile u c'ac'a y u chictan; anelaba ch'a'ali tz'ita' ajinla bajca u chictan.  "No'onba mach c'änä cäc'a niuntu tuba u yäle' caxcajon, pero ni mu' cäle'ba es tuba a tz'onänla y ca' jini a japän abala. T !!Anela a täsquila tä c'atbinte aj Juan machcajon, y une u yäli tu toja. S  Otro une ni u yäle' machcajonba, cuwi chich cache' toj jini u yäle'ba. OSi no'on cäle' machcajon, mach'an cua' uc'a tz'onintic ni cäle'ba.  ’Mach u ch'ä cä chen niump'e cua' si mach äc'binticon cä chen. Ca' chich acubin, che' chich acäle' catac an tu toja, catac mach'an tu toja. Tu toja cä chen upete. Uc'a mach cä che ca' chich co no'onba. Cä chen ca' chich yo machca u täscon. [/U xe tä pasejob tan u mucliba, y machcatac u chi utz u xe tä tz'osintejob tuba cuxlecob, y machcatac mach u chi utzba u xe tä tz'osintejob tuba äc'bintic u toje' u tanä. Pruebas de la autoridad de Jesús 3Mach ch'icwänic a jutla uc'a mu' a ubinla ca' jini, uc'a u xe tä c'ote q'uin jinq'uin upete machcatac ya'an tu muclibajob u xe u yubinob u t'an. {oU yäc'bi täcä u poder tuba u yäle' catac an tu toja, catac mach'an tu toja, uc'a une ni sutwäni de winicba. 1Uc'a ca' chich cä Papla Dios u juntuma chich cuxu, y mach c'änä machca u yäc'ben cuxlec, che' chich täcä u yäc'bi u Yajlo' ajnic ca' jini. J Totojtoj cälbenetla: U xe tä c'ote q'uin y bada chich ac'oti ni q'uin jini que u xe tä c'oteba, jinq'uin ajchämejob u xe u yubin u t'an u Yajlo' Dios, y machcatac u yubin u xe tä cuxpan. P’Totojtoj cälbenetla: Machca u yubin cä t'an, y machca u tz'omben machca u täsconba, paq'uin cuxu ayan; mach u yäc'binti u toje' u tanä. Ca' a wälä chämen ajni, y bada cuxpi cha'num. ?wUc'a cä Papla Dios yo que upetejob u yajna'tan u Yajlo', ca' chich u yajna'tinte uneba. Machca mach u yajna'ta u Yajlo' Dios ni u täsquiba, mach u yajna'ta cä Papla Dios täcä. veUc'a cä Papla Dios mach u yälä catac an tu toja, catac mach'an tu toja. Une u yäc'bi u Yajlo' u yäle'. ~9Uc'a ca' chich cä Papla Dios u tz'osen ajchämejob, y u yäc'ben cuxlecob, che' chich täcä u Yajlo' Dios u yäc'ben cuxlec machca yo u yäc'benba. +}OUc'a cä Papla Dios tä' yoba u Yajlo', jin uc'a u ye'ben upete cua' u chen; y más noj patan u xe u ye'ben u chen une, ixta anela u xe tä tajch'ictä a jutla. |Aj Jesús u yälbijob: ―Totojtoj cälbenetla: Mach u ch'ä u chen u Yajlo' Dios niump'e cua' si mach äc'bintic u chen. Ca' chich u chäni u chen u Pap, che' chich u chen täcä, uc'a upete jini u chen u Papba, che' chich u chen täcä u Yajlo' Dios. d{AJin uc'a aj judíosob tä' u yoli u tzämsenob, mach sec' uc'a mach u cänänta u q'uini ch'ämbäji, uc'a täcä u yäle' cache' u Papba Dios une, y ca' jini u chen uba cache' Dios. La autoridad del Hijo de Dios pzYAj Jesús u yälbijob: ―Cä Pap ixta bada u chen u patan, jin uc'a no'on täcä cä chen cä patan. y Jin uc'a aj judíosob u sacänob cache'da u tz'ibajtesan aj Jesús y u tzämsenob, uc'a u chi ca' jini tu q'uini ch'ämbäji. oxWJinq'uin u yubi jini winic, bixi u yälben aj judíosob cache' aj Jesús une ni u tz'äcäliba. :wmJi'pat aj Jesús u chäni cha'num ni winic tan noj ch'u'ul otot, y u yälbi ca'da: ―Ubixto, bada a pojli aba, mach a ni' chen a tanä uc'a mach tic ta'wac'o ump'e cosa peor. uvc Machca tz'äcälquiba mach yuwi caxca une, uc'a aj Jesús u tz'eji uba bajca an ni noj q'uenel gente. juM Ni aj judíosob u c'atbijob: ―¿Caxcone u yälbet: “Ch'ä a ch'a'lib y chen xämba”? ptY Une u p'ali: ―Machca u tz'äcälon, une chich u yälbon: “Ch'ä a ch'a'lib y chen xämba”. Gs De ya'i aj judíosob u yälbi ni machca tz'äcälquiba: ―U q'uin ch'ämbäji sami. Mach utz a bisan a ch'a'lib, uc'a ley u yäle' que mach u ch'ä cä chen patanla tu q'uini ch'ämbäji. r  Seb u pojli uba jini winic, u ch'i u ch'a'lib, bixi tä xämba. Tu q'uin ch'ämbäji une jinq'uin aj Jesús u tz'äcäli. NqAj Jesús u yälbi: ―Ch'oyen, ch'ä a ch'a'lib, chen xämba. /pWAjc'ojpan u p'ali: ―Noxi' winic, mach'an machca u yäq'ue'on tama jini ja' jinq'uin u niquinte ni ja'. Uc'a mu'to cä jaque no'onba, otroba san chich ajaqui. o-Jinq'uin aj Jesús u chäni cache' ya' ch'a'a, yuwi chich cache' ajäläcni c'ojo ni winic jini y u yälbi ca'da: ―¿A wo quira a pojlen aba? GnAjni ya'i untu winic u cänäntan treinta y ocho año c'ojo. PmUc'a untu ángelo ta Dios u p'elaj q'uin jaque tama u yajliba ja' u nicän ja'. Machca najtäcä u jaque tama ni ja' cuanta aniquintiba, u pojlen uba t'oc cua' chichca yaj que u cänäntan tuyac'o. 0lYYa' ajnijob ch'a'a tu yaba ni boch' q'uen ajc'ojpanob, ajchoc', machcatac mach u ch'ä u chen xämba utz, ajchämen c'äb, ajchämen oc, u pitänob u nicän uba ja'. MkTä Jerusalén ya'an ump'e u ti' ni caj que u yälbinte cache' u yochiba oveja. Nätz'ä ya'i ya'an ump'e u noj yajliba ja' u c'aba' tä hebreojt'an Betesda. Bajca an jini ja' ya'an cinco boch'. lj SJi'pat ajni ump'e q'uin ch'uje tuba aj judíosob. Jimba q'uin jini aj Jesús sujli tä Jerusalén. yik6Jinda u cha'petz'ib u chi aj Jesús tuba u ye'e' u poder jinq'uin pasi tä Judea c'oti tä Galileaba.4ha5Jimba rato jini ti tu c'ajalin u pap jini ajyaj cache' jimba hora jini u yälbi aj Jesús ca'da: “A wajlo' san u pojli uba”. Une u tz'oni, y upetejob tan yotot. g4De ya'i une u c'atbijob cua' hora u täq'ui u pojlen uba. Unejob u yälbi: ―Äc'bi numi tänxin q'uin tz'ita' täpi u ticwa. yfk3Jinq'uin u chen tä c'ote tu yotot, u yajpatanob bixi u nuc'tanob, u yälbijob ca'da: ―A wajlo' u pojli uba. xei2Aj Jesús u yälbi: ―Cux, a wajlo' san chich u pojli uba. Jini winic u tz'ombi u t'an aj Jesús, bixi. _d71Ajtäclaya tajnoja u yälbi: ―Noxi' winic, seb cola uc'a mach chämic cajlo'. Gc0Aj Jesús u yälbi: ―Si mach a chänenla cua' chichca cä chen tuba cä ye'e' cä poder, y si mach a chänenla jini cä chen que mach u che trebe u chen niuntu winicba, mach a tz'onäla. -bS/Jinq'uin u yubi cache' aj Jesús pasi tä Judea y c'oti tä Galilea, bixi u nuc'tan u ch'oc pecän aj Jesús tuba xic u tz'äcälben u yajlo', uc'a chämo u chen. ba=.C'oti cha'num aj Jesús tan caj tä Caná ya'i chich tä Galilea, bajca u yäc'bi sujlec de vino ni ja'. Ajni tan ni caj tä Capernaum, ya'i chich tä Galilea, untu ajtäclaya tuba ni ajnoja que c'ojo u yajlo'. ;`o-Tu c'ote tä Galilea, aj galileojob u yosijob chich, uc'a u chänijob upete cache' u chi tä Jerusalén tan q'uin ch'uje. Unejob täcä ya' chich ajnijob tan jini q'uin ch'uje. f_E,Uc'a aj Jesús chich u yäli cache' untu ajt'an ta Dios mach u tz'ombinti u t'an tan u cab. W^'+Chap'e q'uin ji'pat, pasi ya'i aj Jesús tä Samaria, bixi tä Galilea. !];*U yälbijob ni ixic: ―Bada cä tz'onän t'ocob mach uc'a a t'an aneba, cä tz'onän t'ocob uc'a no'on chich acubi t'ocob u t'an aj Jesús, y bada cuwi chich t'ocob cache' jinda ni Ajjäpom tuba a'ajtäjob pancab, ni aj Cristoba. Jesús sana al hijo de un empleado del gobierno J\ )Q'uen täcä u tz'onijob uc'a u yubijob cua' u yäli aj Jesús. [(Jinq'uin aj Samariajob c'otijob bajca an aj Jesús, u ch'oc chi ubajob t'oc, u yälbenob colac ya'i. Coli chich ya'i chap'e q'uin. Z 'Q'uen aj Samariajob tama jini caj u tz'ombijob aj Jesús uc'a jini ixic u yäli ca'da: “U yälbon upete cua' cä chi”. Y&Cä täsquetla a ch'uch'änla bajca anela mach a chi patanla; otrojob u chi patan, anelaba ochetla a ch'uch'änla bajca u chi patanob. nXU%Uc'a che' chich u yälcan y toj chich: “Untu u päq'ue', y otro untu machca u xe u ch'uch'än”. jWM$Machca u xe u ch'uch'än, u tojcan. Jini jut päc'äbi, jin une ni machcatac u yosinte tuba paq'uin cuxlec. Ca' jini u mul ch'a'alan ujinob machca u tz'aycäben u t'an Dios najtäcä y machca u yäc'ben u tz'onänob ji'pat. \V1#¿Mach quira a wäle'la: “Acoli chämp'e mes tuba ch'uch'intic u jut päc'äbi”? Ubixto, no'on cälbenetla: T'äbsen a jutla, y chänen bajca an ni päc'äbi, ac'ä'ni u jut ni päc'äbi tuba ch'uch'intic. U"Aj Jesús u yälbijob: ―Jinq'uin cä chen ca' chich yo machca u täsconba y cä tzupsäben u patan, es ca' a wälä san c'uxnon. [T/!U yajcänt'anob u maläc äle'ob ca'da: ―¿Täsbinti wäre cua' u c'uxe'? dSA Aj Jesús u yälbijob: ―No'on cä cänäntan cua' cä c'uxe', anelaba mach a wila. uRcJinq'uin ni ixic bixi tan cajba, u yajcänt'anob u ch'oc chen ubajob t'oc, u yälben: ―Maestro, c'uxnen. YQ+De ya'i machcatac u yubijobba pasijob tan caj bixijob bajca an aj Jesús. yPk―La'ixla chänen ya'anda untu winic u yälbon upete cua' acä chiba. ¿Mach wäreca jinda ni aj Cristo? ZO-De ya'i ni ixic u colesi u p'u ti' ch'en, bixi tan caj u yälben u lotob ca'da: rN]Mu'to u yäle' ca' jini jinq'uin c'oti u yajcänt'anob. Ch'icwäni u jutob u chänen cache' ya'an tä t'an t'oc ixic. Niuntu mach u yäli niump'e cua'. Mach u c'atbijob cua' mu' u yäle', y mach u c'atbijob cua' uc'a u pecän. _M7Aj Jesús u yälbi: ―No'on chich ni aj Cristojon, mu' cä chen t'an t'oc ane. ,LQNi ixic u yälben ca'da: ―Cuwi chich cache' u xe tä te ni Mesías, jini u yälbinte aj Cristoba. Tu te uneba, u xe u yälbenonla upete cua' yo Dios utic. rK]Diosba es pixan une. Machcatac u ch'u'ul c'ajti'in, c'änä u ch'u'ul c'ajti'in t'oc u pixan y tu toja. J7U xe tä c'ote q'uin, y bada ac'oti chich ni q'uin jini que u xe tä c'oteba, jinq'uin machcatac u totoj ch'u'ul c'ajti'in cä Papla Dios u xe u totoj ch'u'ul c'ajti'in t'oc u pixan y tu tojaba, uc'a ni cä Papla Dios jin chich u sacän machcatac u ch'u'ul c'ajti'in ca' jini. 2I]Anelaba mach a wila cua' a ch'u'ul c'ajti'inla. No'on t'ocobba cuwi chich t'ocob cua' cä ch'u'ul c'ajti'in t'ocob, uc'a ni Ajjäpomba u xe tä te tan ni aj judíosob. iHKAj Jesús u yälbi: ―Ixic, tz'ombenon jini cä xe cälbenetba. U xe tä c'ote q'uin jinq'uin mach uxet a ch'u'ul c'ajti'inla cä Papla Dios tu pam jini tz'ic; y mach uxet a ch'u'ul c'ajti'inla tä Jerusalén täcä. G+Cä najtäcäl noxi'pap t'ocob u ch'u'ul c'ajti'ijob Dios pan jini tz'ic. Anelaba a wäle'la cache' tä Jerusalén c'änä ch'u'ul c'ajti'cac. ZF-Jini ixic u yälbi: ―Noxi' winic, acäle' cache' aneba ajt'anet ta Dios. kEOUc'a cinco a wit'oc ajnet t'oc, y jini ya'an badaba mach jin a wit'oc. Toj chich lo que a wäli. DyNi ixic u p'ali ca'da: ―Mach'an quit'oc. Aj Jesús u yälbi: ―Tu toja chich a wäli cache' mach'an a wit'oc. MCAj Jesús u yälbi: ―Cux joc'o a wit'oc, y la'ix t'oc wida. B)Ni ixic u yälben: ―Noxi' winic, äc'benon ni ja' jini, tuba mach ni' tiquic cä ti', y tuba mach ni' ticon wida cä ch'e' ja' täcä. ]A3Machca u yuch'en ni ja' acä'ben no'onba, mach uni' sutwan tä tiquin u ti'. Ni ja' acä'ben no'on, u xe tä ajtä tuyac'o ca' ump'e ch'en que mach uxup u jä'le, u te tä ancäre tuba u paq'uin äc'ben cuxlec. g@G Aj Jesús u yälbi: ―Machca chichca u yuch'en ni ja' jini, u sujtä tä tiquin u ti'. *?M ¿Ane quira más ajnojalet que cä najtäcäl noxi'papla aj Jacob, ni u yäc'bon t'ocob ni ch'endaba? Jinchichba ja'da u yuch'i une, u ch'ocob, y u yäläq'ui. >' Jini ixic u yälben: ―Noxi' winic, tam ni ch'en, y mach'an cua' t'oc a lupän. ¿Cada an ac'a jiq'uin jini ja' ta paq'uin cuxleconba? v=e Aj Jesús u yälbi: ―Si a wina'tan ica cua' une ni matän u yäq'ue' Diosba, y si a chen conoce ica ni machca u yälbenet: “Benon cuch'en tz'ita' ja'ba”, ane u ch'e' a c'atben ja' tuba paq'uin cuxlequet, y une u yäc'benet chich. O< Jini ixic u yälbi aj Jesús ca'da: ―Aneba aj judíoset, ¿cua' ti uc'a a c'atbenon ja'? Uc'a no'on ix Samariajon. U yäli ca' jini uc'a aj judíosobba mach u bisa bijob t'oc aj Samariajob. P;U yajcänt'anobba san bixijob tan caj u mäne' cua' tä c'uxcan. `:9C'oti untu ix Samaria u lupän ja'. Aj Jesús u yälbi: ―Benon cuch'en tz'ita' ja'. 9Ya'an ya'i ni ch'en que u chi aj Jacob. C'oti aj Jesús ya' jini tänxin q'uin, y chunwäni ti' ch'en, uc'a bo'o ujin t'oc xämba. 8C'oti tama ni cab tä Samaria, tama ump'e yoc caj u c'aba' Sicar, nätz'ä t'oc u cab aj Jacob, jini u yäc'bi u yajlo' aj José oniba. +7QC'änäli numic tä Samaria. X6)Jinq'uin aj Jesús u yubi ca' jini, pasi tä Judea, bixi cha'num tä Galilea. V5%Aj Jesúsba mach u chi c'ablesia, u yajcänt'anob une ni u chi c'ablesiaba. 4 Aj fariseojobba u yubijob cache' aj Jesús u yosi más ajcänt'an que aj Juan, y cache' u chi más c'ablesia que aj Juan. H3 $Machcatac u tz'omben u Yajlo' Dios, paq'uin cuxu ayan; machcatac mach u tz'ombe u Yajlo' Diosba mach uxin tä äc'binte paq'uin cuxlec, uc'a Dios chich u xe u yäc'ben u noj toji'tanä.X2)#Cä Papla Dios u yajna'tan u Yajlo', y u yäc'bi upete cua' chichca tu c'äb. k1O"Machca Dios u täsqui, u t'an chich Dios u yäle'. Diosba mach u yäc'ä p'isi ni Ch'u'ul Pixan. 0!Machca chichca que u tz'omben u t'an, u ye'e' cache' jini t'an que u tz'ayquiba, u t'an chich Dios une, y cache' toj chich. q/[ Cua'tac u chäni, y cua'tac u yubi tä cielo, jin chich u tz'aycun, pero niuntu mach u tz'ombe u t'an. _.7Jini u te tä cieloba, ajnoja une tuba upete. No'onla que päncäbonla pancab, tuba chich u pancabonla, y sec' jini ayan pancab, jin chich cä tz'aycunla, pero jini u te tä cieloba, ajnoja chich tuba upete. n-UUne c'änä xic más ajnoja, y no'onba c'änä ajnicon más ajch'och'ocalon. El que viene de arriba W,'Ixlotojan jit'oc chich ajlotojan. Ajlotaya tajlotojan tä' ch'a'a ujin jinq'uin u yubin u t'an jini ajlotojan. Che' chich täcä no'on bada tä' ch'a'a cäjin uc'a juli aj Cristo y upete u yubinob u t'an. d+AAnela a wila cache' cäli: No'on mach jinon ni aj Cristojon. No'on täsquinton najtäcä. k*OAj Juan u yäli: ―Niuntu mach u ch'ä u chen niump'e cua' si Dios mach u yäc'ben u chen. J) Jini u yajcänt'an aj Juan c'otijob ca'an aj Juan u yälbenob: ―Maestro, jini ajni t'oc ane tunxe Jordánba, ni a wäq'ui tä ute conoceba, ya'an u chen c'ablesia, y upete u c'ote bajca an. $(AU yajcänt'anob aj Juan ajni tä t'an t'oc aj judíosob uc'a jini aj judíosob u yoli u yubin si jini c'ablan taj Juan más u yäq'ue' untu tu toja. E'Aj Juanba mach to u yä'ca tä cárcel jimba q'uinob jini. &!Aj Juan täcä ya'an u chen c'ablesia tä Enón nätz'ä t'oc tä Salim uc'a ya'i an q'uen ja'. Q'uen gente c'otijob ya'i tä c'ablescan. s%_Ji'pat aj Jesús c'oti t'oc u yajcänt'anob tama cab tä Judea; colijob t'oc ya'i u chen c'ablesia. .$UMachca u chen tu toja u te bajca an junch'äcni uc'a chänintic cache' upete jini u chenba, Dios chich u täclen u chen. Juan el Bautista vuelve a hablar de Jesús ;#oUc'a upete machca u chen cua' chichca mach utz, mach yo u chänen ni junch'äcni, y mach utajob bajca an junch'äcni täcä tuba mach q'uejpinticob uc'a ni u chenob mach utzba. N"U yäc'binte u toje' u tanäjob, uc'a c'oti pancab aj Jesucristo, ni junch'äcni ta Diosba, pero a'ajtäjob pancab más u yajna'tijob it'obni que ni junch'äcni, uc'a ni cua' u chenobba mach utz. 7!g’Machca u tz'omben uneba, mach u yäc'binti u toje' u tanä. Machca mach u tz'ombeba, u yäc'binte u toje' u tanä, uc'a mach u tz'ombi u c'aba' u juntul Ajlo' Dios.  Uc'a Dios mach u täsqui u Yajlo' pancab tuba u yäc'benob u toje' u tanä a'ajtäjob pancab, u täsqui tuba u japän a'ajtäjob pancab. 'G’Dios tä' u yajna'tan upetejob pancab, jin uc'a u yäq'ui u juntul Ajlo' uc'a upete machcatac u tz'omben uneba mach sätic, unejob paq'uin cuxlecob. Cä xe tä t'äbsinte tä cruz uc'a upete machca u tz'ombenonba mach sätic, unejob paq'uin cuxlecob. El amor de Dios para el mundo Ca' chich aj Moisés u t'äbsi chan bajca mach cuxu niuntu, che' chich c'änä t'äbsinticon tä cruz no'on que sutwänon de winic. !; ’Niuntu mach bay t'äbi tä cielo, sec' jini que ya' pasi tä cielo y jaquiba, no'on une que sutwänon de winic. Ya' chich cä cäji tä cielo.  Si cälbet cua' chichca tuba u pancab y mach a tz'onä, ¿cache'da a xe a tz'onän si cälbenet cua' chichca que ayan tä cielo?  Totojtoj cälbenet, ni cuwi t'ocobba acäle', ni cä chäni t'ocobba acä tz'aycun, y anelaba mach a sapäla ni cä t'an t'ocob. U# Aj Jesús u yälbi: ―¿Ane maestrojet taj Israel y mach a wi jinda? X) Aj Nicodemo sujli u c'atben aj Jesús: ―¿Cache'da u ch'e' utic jinda? #?Ic' u yustan cachichcada. Ane a ubin, pero mach a wi cada u te, y mach a wi cada u xe. Che' chich täcä machca u päncäban uc'a u poder Ch'u'ul Pixan. T!Mach ch'icwänic a jut uc'a cälbet cache' c'änä cha'num päncäbaquet. s_Jini u päncäban uc'a winic, winic chich; jini u päncäban uc'a u poder ni Ch'u'ul Pixan, pixan chich. J Aj Jesús u p'ali: ―Totojtoj cälbenet, machca mach uc'abla t'oc ja' y mach u mäta ni Ch'u'ul Pixan tuyac'o, ca' a wälä u c'ablan t'ocba, mach u ch'ä ochic bajca u chen manda Dios. Aj Nicodemo u c'atbi: ―¿Cache'da u ch'e' päncäbac noxib cha'num? ¿U ch'e' quira ochic cha'num tuyac'o u na' uc'a päncäbac? Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Totojtoj cälbenet, machca mach u cha'num päncäba, mach u ch'ä u chänen bajca u chen manda Dios. s_Ni winicdaba c'oti bajca an aj Jesús ac'äb, u yälbi ca'da: ―Maestro, cuwi t'ocob cache' ane atet bajca an Dios tuba a ye'benon t'ocob u t'an, uc'a niuntu mach u ch'ä u chen ca' a chen aneba t'oc poder si Dios mach'an t'oc une. Q Ajni untu aj fariseo, u c'aba' aj Nicodemo, uneba ajnoja taj judíosob. mSMach c'änä uc'a machca u yälben cache'da an u pixan winic, uc'a une chich yuwi cache'da an.jMAj Jesús mach u sapi cache' u totoj tz'onänjob, uc'a yuwi chich cache'da an u pixan upetejob.  %Jinq'uin ya'an tä Jerusalén tan ni q'uin ch'uje tuba paxcu', q'uen u tz'ombijob uc'a u chänijob cua'tac u chi tuba u ye'e' u poder. ? wJinq'uin aj Jesús cuxpi tan ajchämeba, u yajcänt'an u c'ajti'ijob jini t'an u yäliba. U tz'onijob ni t'an ta Dios tz'ibiba, y ni t'an u yäli aj Jesúsba. Jesús conoce a todos q [Jinq'uin u yäli ca'da, mach jin de ni ch'u'ul otot mu' u yäle'. De une chich ni mu' u yäle'ba.  )Aj judíosob u yäli: ―Cuarenta y seis año jäläcni ta utic jinda noj ch'u'ul otot, ¿y ane a wäle' que uxp'e q'uin a xe a tz'osen? x iAj Jesús u yälbijob ca'da: ―Jinesanla ni noj ch'u'ul ototda, y uxp'e q'uin acä tz'osen tä cha'num. Aj judíosob u yälbijob ca'da: ―¿Cua' jini a xe a chen tuba cä chänen t'ocob si ä'bintet chich a chen ca' jini? 5Ti tu c'ajalin u yajcänt'anob cache' tz'ibi chich ayan tama u jun Dios ni u yäle' ca'daba: “Tä' re'i coba cä cänäntäbenet a wotot”. yU yälbi ajchon ixsäcpäcäjob ca'da: ―Pa'senla jinda wida. Mach a chen ca'da u yotot cä Pap ca' otot tuba chono. SAj Jesús u chi untz'it jätz'onib de ch'ajan. De ya'i u laj pa'sijob upete tama noj ch'u'ul otot, con to'o oveja, con to'o beq'uet, y u laj t'it'bi u taq'uin ajq'uex taq'uinob u t'elejulbi u mesajob.  Tama noj ch'u'ul otot u chäni ajchon beq'uetob, ajchon ovejajob, ajchon ixsäcpäcäjob y ajq'uex taq'uinob ya' chumujtacob. W' Jinq'uin natz'äli paxcu' taj judíosob, aj Jesús bixi tä Jerusalén. T! Ji'pat bixi tä Capernaum. Bixi nämte' t'oc une u na', u jitz'inob y u yajcänt'anob. Mach tä' jäläcnijob ya'i. Jesús purifica el templo (Mt. 21.12‑13; Mr. 11.15‑18; Lc. 19.45‑46) V% Jinda que u chi aj Jesús tan caj tä Caná ya'i chich tä Galileaba, jin une ni najtäcäl patan que u chi tuba u ye'e' u poder, y tuba u ye'e' u pitzilan u patan. U yajcänt'anob u tz'ombijob une. _7 u yälbi ca'da: ―Upete winic najtäcä u yäc'ben ajlotayajob jini vino utzba, y cuanta u bon uch'ijobba, u yäq'ue' ni mach yoco utzba. Aneba mach che' a chi. Aneba a ch'ujni ni vino utzba tuba uch'cac ji'pat. K Jinq'uin u noja ajpuc vino u cha'uch'i ni ja' que sutwäni de vinoba, une mach yuwi cache'da uti. Jini ajpucob u but'i ja'ba yuwijob cache'da uti. De ya'i u noja ajpuc vino u joq'ui ajlotojan, s~_De ya'i aj Jesús u yälbijob: ―Lupänla bada, y äc'benla u noja ajpuc vino. Ca' jini chich u chijob. l}QAj Jesús u yälbijob: ―Tulesanla ni but'i' ja' t'oc ja'. De ya'i u chäctulesijob ixta tu ti'. D|Ajni ya'i seis nuc but'i' ja' de ji'tun t'oc jini ja' que u c'äne'ob aj judíosob tuba ajnic limpio, ca' chich nämä u chenobba. Cada jump'e u tawän chap'e uxp'e nuc p'u de ja'. l{QPero u na' u yälbi machcatac ya'an tä pucob: ―Chenla upete ca' chich u xe u yälbenetla. vzeAj Jesús u yälbi: ―Cä na', ¿cua' uc'a a wälbenon no'on? Mach to c'ot q'uin cä ye'e' cä poder. _y7Jinq'uin xupi u pa' vinojob, u na' aj Jesús u yälbi ca'da: ―Axupi u pa' vinojob. QxJo'qui täcä aj Jesús bajca an ni lotojan, con to'o u yajcänt'anob. w Tu yuxp'elib q'uin ji'pat ajni ump'e lotojan tan caj tä Caná ya'i chich tä Galilea. Ya' ajni täcä u na' aj Jesús ya'i. Tv #3Aj Jesús u yälbi täcä ca'da: ―Totojtoj cälbenetla, cache' ya'to a xe a chänenla jäbä ni cielo y cache' ajc'äncanob ta Dios u t'äbo y u jaque bajca anon no'on que sutwänon de winic.%u E2Aj Jesús u yälbi: ―¿Uc'a quira cälbet cache' cä chänet yaba te' higo a tz'onän? Ya'to a xe a chänen q'uen cua' chichca más pitzi que jinda. jt O1Aj Natanael u yäli: ―Maestro, ane chich u Yajlo'et Dios, aneba u Yajnojalet aj Israelob. %s E0Aj Natanaelba u yäli ca'da: ―¿Cada a chon conoce? Aj Jesús u p'ali: ―Machto u pequet aj Felipe, jinq'uin ya'to anet yaba te' higo, cä chänet. %r E/Jinq'uin aj Jesús u chäni cache' ya' u te aj Natanael bajca an, u yäli ca'da: ―Chänen ya' u te untu totoj aj Israel, uneba mach u che jop'ojti'. q .Aj Natanael u yäli: ―¿U xe wäreca tä pase ajt'an ta Dios tä Nazaret? Aj Felipe u yäli: ―La'ix uc'a a chänen. np W-Aj Felipe u nuc'ti aj Natanael u yälbi ca'da: ―Acä chäni t'ocob ni winic u worin äli aj Moisés tan ni jun u tz'ibiba cache' u xe tä te, jini u yäli täcä ajt'anob ta Dios. Uneba aj Jesús u yajlo' aj José tä Nazaret. ^o 7,Aj Felipeba tä Betsaida u cab, ya' chich u cäji aj Andrés y aj Pedro täcä. vn g+Päscab ti tu c'ajalin aj Jesús xic tä Galilea. U nuc'ti aj Felipe, u yälbi ca'da: ―Tzäypätinon. vm g*De ya'i u bisi bajca an aj Jesús. Jinq'uin aj Jesús u chäni, u yälbi ca'da: ―Aneba aj Simónet u yajlo'et aj Jonás. Ane u xe a c'aba' aj Cefas ―ni c'aba'daba aj Pedro une tä griegojt'an. Jesús llama a Felipe y a Natanael Bl )Aj Andrés une ni bixi u sacän najtäcä aj Simón u säcun chichba, u yälbi ca'da: ―Acä pojli t'ocob ni Mesías ―ni t'andaba u yäle' ca'da: Aj Cristo une, ni u täsqui Diosba. ~k w(Untu ni machca u yubi cua' u yäli aj Juan y bixi tu pat aj Jesúsba aj Andrés une, u jitz'in aj Simón Pedro. j %'Une u yälbijob: ―La'ixla, chänenla. Bixijob chich u chänen bajca cuxu. Colijob nämte' t'oc une jimba q'uin jini, uc'a ochiq'uin. i -&U suti uba aj Jesús u chänen cache' ya' u tejob tu pat, u yälbijob ca'da: ―¿Cua' a sacänla? Unejob u p'albi: ―Maestro, ¿cada cuxulet? oh Y%Ni cha'tu ajcänt'anob jiniba, jinq'uin u yubi cache' u yäli aj Juan, bixijob tu pat aj Jesús. g $Aj Juan u chäni cache' nume u chen aj Jesús ya'i, u yäli ca'da: ―Chänen ni winic ni ca' a wälä Ch'oc Oveja ta Dios. Mf #Päscab tä cha'num ya'an aj Juan t'oc cha'tu u yajcänt'anob. xe k"No'on cä chäni, jin uc'a cä totoj äli cache' jinda u Yajlo' chich Dios. Los primeros discípulos de Jesús ]d 5!No'onba mach cä chi conoce. Machca u täscon cä chen c'ablesia t'oc ja', une u yälbon ca'da: “Jini a chänen u jaque Ch'u'ul Pixan tuyac'o y u colan tuyac'oba, une ni u chen c'ablesia t'oc Ch'u'ul Pixan”. Kc  Aj Juan u yäli tu toja jinq'uin u yäli ca'da: ―Cä chäni ni Ch'u'ul Pixan cache' ya' ti tä cielo y jaqui ca' untu ixsäcpäcä. C'oti tä wa'tä tan u pam aj Jesús y ya' chich coli. }b uNo'on mach cä chi conoce. No'on aton cä chen c'ablesia t'oc ja', uc'a ca' jini cä ye'benob aj Israel ni winicda. |a sJinda ni cäliba: “U te ji'pat que no'on untu winic más ajnoja que no'on, uc'a une más najtäcä que no'on”. }` uPäscab aj Juan u chäni cache' ya' u te aj Jesús bajca an une, u yäli ca'da: ―Chänen ni winic u täsqui Dios tuba u pa'säbenob u tanä a'ajtäjob pancab. Une chich ca' a wälä ni ch'oc oveja que u tzämsinte tuba subbintic Diosba. _ {Upete ni jinda ya' uti tä Betábara tunxe río Jordán bajca u chi c'ablesia aj Juan. Jesús, el Cordero de Dios ^ !Jinda ni u te ji'pat que no'on, jini más ajnoja que no'onba, ixta no'onba mach jin niump'e cua'on tuba cä p'ämben u täbi u pächi'oc. ~] wAj Juan u yälbijob: ―No'on cä chen c'ablesia t'oc ja'. Tänxin de anela ya'an untu que mach a che conocela. \ 9De ya'i u c'atbijob ca'da: ―¿Can uc'a jiq'uin a chen c'ablesia si mach jin aj Cristojet, si mach jin aj Elíaset, si mach jin ni ajt'anet ta Dios? T[ #Jini machcatac c'oti bajca an aj Juanba, aj fariseojob u täsqui une. NZ Une u yäli: ―No'on ni ajt'anon que cä chen noj t'an bajca mach cuxu niuntu. Ca' chich u yäli aj Isaías, ajt'an ta Diosba, no'on täcä cälbenetla ca'da: “To'esbenla u biji Ajnoja”. f~~R}}:|{{:zz4yy~xxywwWvvHuttptssMrqqYpooo/n]mmlkkAjjiihh,ggDffHH+GGQFEEDD1CqByBA6@??r?>@=Z<< ;t::i99y8(77366*5k44p433(2]11&0S/..b--Z,,+v+*)q(''S&&\%%t$$#t#-""!e Xv+/5O2>?4gn$= \  d >|nf*M Aj judíosob u woyi ubajob bajca an, u yälbijob ca'da: ―¿Ca jun q'uin a wäctan a jobän cä c'ajalin t'ocob? Si ane aj Cristojet, älbenon t'ocob tu toja. W' Jinq'uinba, aj Jesús u nume tan noj ch'u'ul otot tä corredor taj Salomón.  Jinq'uin ajni q'uin ch'uje tä Jerusalén tuba c'ajti'cac cache' ch'u'ul cherqui noj ch'u'ul otot, tu q'uini sisi une. 6 e U tulaj äle'ob: ―Jinda t'an mach u yälä machca u cänäntan tzuc pixan tuyac'o. ¿U ch'e' quira tzuc pixan u jäbben u jut ajchoc'? Los judíos rechazan a Jesús h I Q'uen u yäle'ob: ―Tzuc pixan ya'an tuyac'o; ajsinc'ajalin une. ¿Cua' tuba cubinla u t'an? \ 1 Sutwäni cha'num u jec'lan ubajob aj judíosob uc'a ni t'anda que u yäliba. > u Niuntu mach u tzämson, no'on chich cäq'ue' cäba tä chämo. An cä poder cäq'ue' cäba tä chämo, an cä poder ta cuxpacon tä cha'num. Jin chich u yäc'bon cä Pap cä chen. u c ’Jin uc'a u yajna'tanon cä Pap, uc'a no'on acäq'ue' cäba tä chämo tuba sutwänicon tä cuxpan. H  Cä cänäntan täcä otro ovejajob que mach'an tama jinda bojte'. Unejob täcä c'änä chich cä täsen. U xe u yubinob cä t'an; u xe tä ajtäjob tomp'e t'oc untu machca u cänäntanob. # Ca' chich u chenon conoce cä Pap, che' chich täcä no'on cä chen conoce cä Pap. Cäq'ue' cäba tä chämo uc'a cä japän ni ovejajob. r] ’No'on ni ajcänän ovejajon utzba, cä chen conoce cä ovejajob, unejob täcä u chenon conoce. \1 Jini winic u tojcanba u putz'e, uc'a ajgana une, mach u cänänta utz jini oveja. ta Jini winic u tojcanba mach jin mero ajcänän oveja. Jinq'uin u chänen que ya' u te ajlobo tu pat oveja, une u yäctan oveja u pase tä putz'e, uc'a mach jin mero u yum oveja. Ajlobo u nume u q'ueche' oveja, y oveja u puclan ubajob. zm No'on une ni ajcänän ovejajon utzba; ni ajcänänya utzba u yäq'ue' uba tä chämo uc'a u japän u ovejajob. (I ’Ajxuch' u te chich tä xuch', tä tzämsa, tuba u tzupsen cua'tac ayan. No'onba aton tuba cä'ben cuxlecob machcatac u tz'ombenon, y c'alin cuxlecob. {o No'on u ti'on ni bojte'; machca u yoche t'oc no'on, u xe tä japinte; u yoche, u pase, y u pojlen cua' u c'uxe'. |q Upete machcatac juli najtäcä que no'on ajxuch' une, u ch'e' ni mach jin tubaba. Ovejajob mach u yubijob u t'an. @y Aj Jesús u yälbijob tä cha'num: ―Totojtoj cälbenetla: Machcatac u tz'ombenonba ca' a wälä ovejajob une, y no'onba ca' a wälä u ti'on ni bojte' bajca u yoche ni oveja. ~ Jinda tz'aji aj Jesús u cherbijob. Unejob mach u chi entendejob cua' uc'a u yälbijob ca' jini. Jesús, el buen pastor h}I Päpä' winicba mach ubixob ni oveja tu pat; u putz'tan une uc'a mach u cherbe conoce u t'an. s|_ Cuanta u laj pa'si ni tubaba, une u nume pänte', y oveja u bixejob tu pat uc'a u cherben conoce u t'an. "{= Ajcänän ti' bojte' u jäbben tuba ochic ni ajcänän oveja. Ovejajob u yubin u t'an ni ajcänän oveja. U joq'ue' tu c'aba' u ovejajob tuba u pa'sen. >zw Machca u yoche tu ti' bojte'ba, ajcänän oveja une. y 7 ’Totojtoj cälbenetla, machca mach uyoch tu ti' bojte' tuba oveja ajxuch' une. U yoche bajca mach'an u ti' bojte' tuba u ch'e' ni mach jin tubaba. $xA )Aj Jesús u yälbijob: ―Si fuera ajchoq'uetla icaba, mach ica an a tanäla. Bada uc'a a wäle'la a chen chanäla, jin uc'a ya'to an a tanäla.ywk (Jinq'uin u yubi jinda, aj fariseojob ni ya'an t'ocba u tulaj älijob: ―¿Ajchoc'on quira t'ocob täcä? Jv  'Aj Jesús u yäli: ―No'on aton pancab cäle' catac an tu toja, catac mach'an tu toja, uc'a machcatac mach u che chanäba u chen chanä, y machcatac u chen chanä sutwänic ca' ajchoc'. Su &Une u yäle': ―Cä tz'onän chich, Cajnoja. Y u ch'u'ul c'ajti'i. Vt% %Aj Jesús u yälbi: ―A chäni chich y une chich mu' u t'an t'oc ane. Js  $Une u p'ali: ―¿Caxcone, noxi' winic, uc'a cä tz'onän? }rs #Jinq'uin aj Jesús u yubi cache' pa'sinti, bixi u nuc'tan, u yälbi ca'da: ―¿A tz'omben ane u Yajlo' Dios? ,qQ "Unejob u yälbi: ―Ane päncäbet t'oc a noj q'uenel tanä, ¿y a ye'benon t'ocob u t'an Dios? De ya'i u pa'sijob tan noj ch'u'ul otot. Ciegos espirituales Xp) !Si jini winic mach ajnic ica t'oc Dios, mach u ch'ä u chen ica niump'e cua'. Wo' Mach bay ubqui pancab ajnic machca u jäbben u jut machca päncäbi ajchoc'. !n; Cuwila cache' Dios mach u yubi u c'änti'ya ajcherajtanäjob. Machca u tz'omben Dios, machca u chen ca' chich yo Diosba, jin une u yubin u c'änti'ya. m U p'ali jini winic, u yälbijob: ―Mach bay u yubca ca' jini, a wäle'la cache' mach a wila cada ti, y une u jäbbon cä jut. _l7 Cuwi chich t'ocob cache' Dios u pequi aj Moisés. Jindaba, mach cuwi t'ocob cada ti. k{ Unejob u q'uejpijob, u yälbenob ca'da: ―Aneba u yajcänt'anet. No'on t'ocobba ajcänt'anon t'ocob taj Moisés. j! Une u p'ali: ―San cälbetla, y mach a ubila. ¿Cua' uc'a a wo a ubinla tä cha'num? ¿A wola quira täcä xiquet de u yajcänt'an? ai; Sutwänijob u cha'num c'atben: ―¿Cache' u cherbet? ¿Cache'da u jäbbet a jut? hw Une u yäli ca'da: ―Mach cuwi si ajcherajtanä. Ni cuwiba, cache' no'on ajchoc' ajnon, bada acä chen chanä. g# U joq'uijob cha'num ni winic ajni de ajchoc'ba, u yälbijob: ―C'ajti'in Dios. Cuwi chich t'ocob cache' ni winic jini ajcherajtanä. ^f5 Jin uc'a u pap y u na' u yäli ca'da: “Uneba noxi' winic, u ch'e' a c'atbenla”. ce? Ca'da u yäli u pap y u na' uc'a bäc'tajob t'oc aj judíosob; uc'a aj judíosob u worin älijob cache' u xe tä pa'sinte tan ch'u'ul otot machca u yäle' cache' aj Jesús ni Mesías, jini u xe u täscun Diosba. !d; Bada u chen chanä, mach cuwi t'ocob cache'da, mach cuwi t'ocob caxca u jäbbi u jut. Uneba noxi' winic, u ch'e' a c'atbenla. Une chich u xe u yäle'. mcS U pap y u na' u yäli: ―Cuwi chich t'ocob cache' jinda ni cajlo' y que päncäbi ajchoc'ba. b  U c'atbijob ca'da: ―¿Jinda quira na wajlo', a wäle'la cache' päncäbi ajchoc'ba? ¿Cache'da jiq'uin u chen chanä badaba? :am Aj judíosob mach u tz'onijob cache' jini winic ajni de ajchoc', y cache' äc'binti u chen chanä, ixta que u joc'bijob u pap y u na' ni machca äc'binti u chen chanäba. `! Sutwäni u yälbenob ajchoc' ca'da: ―Aneba, ¿cache' a wäle' t'oc ni machca u jäbbet a jutba? Une u yäli: ―Ajt'an ta Dios acäle'. i_K Jinq'uin u tulaj äle'ob aj fariseojob: ―Jinda winic mach ta Dios, uc'a mach u cänänta u q'uin ch'ämbäji. Otrosjob u yäle'ob: ―¿Cache' u ch'e' untu winic ajcherajtanä u chen ca'da? U jec'li ubajob tä t'an. ^1 Aj fariseojob täcä sutwäni u c'atbenob cache'da jäbqui u jut. Une u yälbijob: ―U yäq'ui pusu täc jut, cä poqui, y bada cä chen chanä. h]I U q'uin ch'ämbäji jinq'uin aj Jesús u chi jini pusu, y u yäc'bi u chen chanä ni ajchoc'. O\ U bisijob bajca an aj fariseojob jini winic que ajchoc' ajniba. [ De ya'i u yälbijob: ―¿Cada an ni winic jini? Une u yäli: ―Mach cuwi. Los fariseos interrogan al ciego que fue sanado ,ZQ Une u yäli: ―Ni winic u c'aba' aj Jesúsba u chi pusu, u tatz'bon cä jut, u yälbon: “Cux tä Siloé poco”. Ajnon cä poque', y u jäbi uba cä jut. FY Unejob u yälben: ―¿Caxca u yäc'bet a chen chanä? X{ U tulaj älijob: ―Une chich. Otrosjob u yäli: ―Jin chich u jut a wälä. Pero uneba u yäli: ―No'on chich. &WE Jinq'uin u yajnätz'älajob, y machcatac u chäni najtäcä cache' ajchoc' jini winic, u yälijob: ―¿Mach quira jinda ni u chumtä u c'atän u matänba? #V? U yälbi: ―Cux poco tan ni u yajliba ja' Siloé ―ni t'an Siloéba u yäle' ca'da: Täsquinti une. Bixi u poque'. Jinq'uin sutwäniba, u chen chanä. tUa Jinda u yäli y de ya'i u chi u tub tä cab, u chi pusu t'oc u c'äbti', y u tatz'bi tu jut ajchoc'. DT Ya'to anon pancab, junch'äcnilon tuba a'ajtäjob pancab. S C'änä cä cherben u patan machca u täscon, bada que an to q'uin. U xe tä oche ac'äb jinq'uin niuntu mach u ch'ä u chen patan. 5Rc Aj Jesús u p'ali: ―Mach uc'a an u tanä ni winicda, mach uc'a an u tanä u pap y u na'. Päncäbi de ajchoc' sec' uc'a chäncac cache' Dios u ch'e' u tz'äcälin. 1Q[ U yajcänt'anob u c'atbijob ca'da: ―Maestro, ¿caxca une an u tanä tuba päncäbac ni winicda de ajchoc'? ¿Ayan quira u tanä u pap y u na', o ayan u tanä uneba? ZP / Bajca u nume aj Jesús u chäni untu ajchoc'. Jini ajchoc' che' chich päncäbi. O;U ch'ijob ji'tun tuba u jule'ob t'oc, pero aj Jesús mucu pasi tan noj ch'u'ul otot, numi tänxin de unejob y bixi.nNU:Aj Jesús u yälbijob: ―Totojtoj cälbenetla, mach to an aj Abraham, no'onba ya' chich anon. M}9De ya'i aj judíos u yälbijob: ―Aneba mach to a cänänta cincuenta año, ¿y a wäle' que a chäni aj Abraham? pLY8A papla aj Abraham ch'a'a ujin u pitän ticon pancab. Ch'a'ali chich ujin uc'a u chäni cache' julon. IK 7Mach a che conocela. No'onba cä chen conoce. Si fuera cäle' cache' mach cä che conoce, ajjop'ojti'on ica täcä ca' chich anela. No'onba cä chen chich conoce y no'on cä tz'omben u t'an. ZJ-6Aj Jesús u p'ali: ―Si no'on cäle' cache' pitzi cua' mu' cä chenba, ni cäle'ba mach u che vale cua' une. Cä Pap une ni u yäle' cache' pitzi cua' mu' cä chenba, jini a wäle'la cache' a Dioslaba. I5¿Ane quira más ajnojalet que cä papla aj Abraham ni chämiba? Ajt'anob ta Dios chämijob täcä. ¿Aneba jiq'uin, caxcajet a wäle'? H 4De ya'i aj judíosob u yälbijob: ―Bada cuwi chich t'ocob cache' a cänäntan tzuc pixan ta'wac'o. Aj Abraham chämi, ajt'anob ta Dios chämijob täcä, y aneba a wäle' ca'da: “Machca u tz'ombenon cä t'an, mach bay uni' xin u jiran chämo”. `G93Totojtoj cälbenetla, machca u tz'ombenon cä t'an, mach bay uni' xin u jiran chämo. F2No'onba mach cä sacä älbinticon cache' utz cua' cä chen. Ya'an machca u yäle', y une chich u xe u yäle' camba u toja. 4Ea1Aj Jesús u p'ali: ―Mach cä cänänta tzuc pixan täjcac'o. No'onba cäle' cache' utz cua' u chen cä Pap. Pero anelaba mach a wäläla cache' utz cua' cä chen. D50Jinq'uin u p'albijob aj judíosob u yälbi ca'da: ―¿Mach ca toj cäli t'ocob cache' ane aj samaritanojet, a cänäntan tzuc pixan ta'wac'o? C /Machca ta Diosba, u t'an Dios u yubin. Jin uc'a anelaba mach a ubila, uc'a mach ta Diosetla. Cristo existió antes que Abraham xBi.¿Caxca une de anela u ch'e' u yäle' cache' an cä tanä? Si toj ni cäle'ba, ¿cua' uc'a mach a tz'ombonla? 9Am-No'onba uc'a cäle' tu toja, mach a tz'ombonla. T@!,A papla anelaba diablo une; ca' chich yo a pap, che' chich a wo a chenla. Uneba ajtzämsa chäcäl najtäcä, y mach u chi tu toja, uc'a mach t'oc u toja ayan. Jinq'uin u chen jop'ojti', u chen uc'a che' chich nämä u chen, uc'a ajjop'ojti' une; uneba es ca' a wälä u papob ajjop'ojti' uc'a une u yäq'ui ajnic ajjop'ojti'job. Z?-+¿Cua' uc'a mach a che entendela cua' cäle'? Uc'a mach a wo a ubinla cä t'an. O>*Aj Jesús u yälbijob: ―Si toj ica cache' Dios a paplaba, a yajna'tanonla ica, uc'a no'on bajca an Dios apason, ya' chich aton. Mach uc'a no'on cä pa'si täj c'ajalin ticon. Une u täscon. =9)Anela a chenla ca' chich u chen a papla. Jinq'uin unejob u yälbi ca'da: ―Mach jin u ch'ocobon t'ocob ajtz'ijte'ba; tontu cä pap t'ocob, Dios une. <(Pero anelaba a sacänla cache' a tzämsenonla, no'on une ni cälbetla u toja, jin acubi t'oc Diosba. Aj Abraham mach u chi ca' jini. G;'Unejob u p'albijob: ―Cä pap t'ocob aj Abraham une. Aj Jesús u yälbijob: ―Si toj ica cache' u ch'ocobetla aj Abraham, ca' chich u chi aj Abraham, che' chich ica a chenla täcä. f:E&No'on cäle' cua' acä chäni bajca an cä Pap, anelaba a chenla cua' a ubila t'oc a papla. }9s%Cuwi cache' u ch'ocob aj Abrahanetla, pero a sacän cache' a tzämsenonla uc'a mach uyoch cä t'an ta' c'ajalinla. \81$Jin uc'a si u Yajlo' Dios u pa'senetla tu c'äb a yumla, totoj pa'sintetla chich. e7C#U yajpatan untu winic mach u nonoj col tan yotot u yum; u yajlo' jini winicba u colan une. 6"Aj Jesús u yälbijob: ―Totojtoj cälbenetla, upete machcatac u chen u tanä, u tanä chich u chen manda, ca' a wälä u yum. ;5o!Unejob u p'ali: ―U ch'ocob aj Abrahanon t'ocob, mach bay ajnon t'ocob tu c'äb cä yum t'ocob. ¿Cua' uc'a a wäle' ca' jini: “A xe tä pa'sintela tu c'äb a yumla”? g4G A xe a wina'tanla camba u toja, y jini u t'an Dios tojba u xe u pa'senetla tu c'äb a yumla. 3/Aj Jesús u yälbijob aj judíosob jini que u tz'onijobba: ―Si anela paq'uin colaquetla t'oc cä t'an, anela chich totoj cajcänt'anetla. e2CTu yäle' jinda t'an, q'uen u tz'ombijob. Los hijos de Dios y los esclavos del pecado 1 Uc'a machca u täscon ya' chich an t'oc no'on. Cä Pap mach u yäcton cä juntuma uc'a no'on cä paq'uin chen cua' chichca yo. M0Aj Jesús u yälbijob: ―Jinq'uin a xe a t'äbsenonla tä cruz no'on que sutwänon de winic, jinq'uin u xe tä te ta' c'ajalinla cache' no'on ni aj Cristojon, ni u täscon Diosba, y u xe tä te ta' c'ajalinla cache' no'on mach cä che niump'e cua' si mach a'binton cä chen. Ca' chich u ye'bon cä Pap, jin chich acäle'. R/Mach u chi entendejob cache' jini u yäliba de cä Papla Dios une. .'Q'uen ayan cua' cäle' y quiran si tu toja ayanetla. Machca u täsconba, toj u t'an une; jin acubi u yäle' uneba, jin chich acäle' pancab. t-aUnejob u c'atbenob: ―¿Caxcajet ane? Aj Jesús u yälbijob: ―Jin chich na cälbetla najtäcäba. ,Jin uc'a cälbetla a xe tä chämola t'oc a tanä, uc'a si mach a tz'onäla cache' no'on aj Cristojon a xe tä chämola t'oc a tanä. +!Une u yälbijob: ―Anela päncäbetla pancab, no'on ton tä cielo; anela tuba jinda u pancabetla, no'on mach tuba jinda u pancabon. *!Aj judíosob u yälijob ca'da: ―¿U xe wäreca u tzämsen uba, jin uc'a u yäle': “Bajca cä xe, anela mach u ch'ä xiquetla”? 2)]Aj Jesús u yälbijob tä cha'num: ―No'on acä bixe, y a xe a sacänonla. T'oc a tanäla a xe tä chämola; bajca cä xe no'onba, anelaba mach u ch'ä xiquetla. b(=Jinda t'an u yäli aj Jesús bajca u yälo taq'uin jinq'uin ya'an u ye'e' u t'an Dios tan noj ch'u'ul otot. Niuntu mach u q'uechi uc'a mach to c'ot q'uin ta q'uechcac. “A donde yo voy, ustedes no pueden ir” N'De ya'i u c'atbijob: ―¿Cada an a Pap? Aj Jesús u p'ali: ―Mach a chon conocela; cä Pap täcä mach a che conocela. Si fuera no'on a chenon conocela, cä Pap täcä a chen conocela ica. ]&3No'on chich cäle' machcajon y cä Pap täcä, ni u täsconba, u yäle' machcajon. h%IYa' chich tz'ibi tuyac'o ley ta'ala ni u yäle' ca'daba: “U t'an cha'tu winicba toj une”. ,$QY si no'on cäle' catac an tu toja, catac mach'an tu toja, ni cäle'ba toj une; uc'a mach sec' no'on cäle'. Cä Pap, ni u täsconba, che' chich u yäle' täcä. %#CJinq'uin a wäle'la catac an tu toja, catac mach'an tu toja, ta' c'ajalinla chich a pa'senla. No'onba mach cälä catac an tu toja, catac mach'an tu toja. I" Aj Jesús u yälbijob: ―Mach u che si no'on chich acäle' machcajon, jini acäle'ba toj une, uc'a cuwi cada ton y cada cä xe. Anelaba mach a wila cada ton, y mach a wila cada cä xe. s!_ Jinq'uin aj fariseojob u yälbi: ―Ane chich mu' a wäle' machcajet. Jini a wäle'ba mach toj une. t a Ji'pat aj Jesús u pequijob ni gente tä cha'num, u yälbijob: ―No'on ni junch'äcnilon tuba machcatac cuxujob pancab. Machca u tzäypätinon mach uxin tä nume tan it'obni, une u xe u cänäntan junch'äcni ta paq'uin cuxlec. <q Une u yäli: ―Noxi' winic, mach ni' an niuntu. Aj Jesús u yälbi: ―Ni no'on täcä mach cä'bet a toje' a tanä. Cux, mach a ni' chen a tanä. Jesús, la luz del mundo F Wa'wäni aj Jesús u chänen cache' mach'an machca sec' ixic u juntuma, u yälbi jini ixic: ―¿Cada an machcatac u sube'et? ¿Mach quira coli niuntu machcatac u c'atän a toje' a tanä? F Jinq'uin u yubijob ca' jini, u ch'i quisin tu c'ajalinob, u täq'uijob tulaj bixe noxibilba ixta que laj bixi upetejob. Coli u juntuma aj Jesús t'oc jini ixic que u yäq'uijob tänxinba. 7iTinwäni tä cha'num u tz'ibän tä cab. Uc'a u bon c'atbenob, wa'wäni aj Jesús u yälbenob: ―Machca de anelaba mach'an u tanä u julben najtäcä ni ji'tun tuyac'o. ?wJinda u yälijob uc'a u yubinob cache' u xe u p'alän, tuba ajnic cache'da u sube'ob aj Jesús si mach u p'alä tu toja. Aj Jesús tinwäni u tz'ibän t'oc u ni'c'äb tä cab. s_Aj Moisés u yäli tuyac'o ley tzämsintic t'oc ji'tun machca u chen ca' jini. ¿Aneba, cache' a wäle'? a;U yälbenob aj Jesús: ―Maestro, jinda ixic aq'uechqui t'oc winic y mach jin jit'oc. Jinq'uin jini que u ye'e' ni leyba nämte' t'oc aj fariseojob u c'osbijob untu ixic q'uechqui t'oc winic; u yäq'uijob tänxin gente. |qPäscab isapan sutwäni tan noj ch'u'ul otot. Upete ni gente c'otijob bajca an. Chunwäni u ye'benob u t'an Dios. : qAj Jesús bixi tu pam jini tz'ic u c'aba' Olivas. ;q5De ya'i cada juntu laj bixijob tu yotot.(I4Unejob u yälbijob: ―¿Ane täcä aj galileojet quira? Sacän tan u jun Dios, iran cache' tä Galilea mach bay pasi niuntu tuba xic de ajt'an ta Dios. s_3―¿Ni ley täc'ala, u yäc'ben quira u toje' u tanä untu si mach to cheque cua' u chi? Mach une. 2Aj Nicodemo, jini aj Nicodemo c'oti bajca an aj Jesús ac'äbba, une täcä es untu de ni ajnojajob, une u yälbenob ca'da: D1Jini gente que mach yuwijob ni leyba, mach jin tuba Dios. dA0¿Mach quira a chänila cache' mach'an niuntu ajnojajob o aj fariseojob que u tz'ombijob? M/Aj fariseojob u p'ali: ―¿U sucpequetla quira anela täcä? g G.Ajc'äncanob u p'ali: ―¡Mach bay u chi t'an niuntu winic ca' u chen ni winicba jini!  1-Ajc'äncanob c'otijob bajca an ajnojajob ta palejob y bajca an aj fariseojob. Unejob u yälbi ni ajc'äncanob: ―¿Can uc'a mach a täsila? | q,Ajni machca u yolijob u q'ueche', pero niuntu mach u jup'i u c'äb u q'ueche'. Las autoridades no creen en Jesús @ {+Ni gente u jec'li ubajob tä t'an uc'a aj Jesús.  *¿Mach quira u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba cache' aj Cristo u xe tä te de u familiajob aj David, tä Belén bajca u cäji aj David? {o)Otros u yälijob: ―Jinda ni aj Cristo. Otros u yälijob: ―¿Tä Galilea quira u xe tä te ni aj Cristo? `9(Jinq'uin u yubijob ni t'anda, u tulaj älijob: ―Totoj jinda ni ajt'an ta Dios. `9'Jinda u yäli cache' Ch'u'ul Pixan u xe tä äc'bintejob machcatac u tz'omben uneba; uc'a mach to jul ni Ch'u'ul Pixan uc'a aj Jesús mach to bix tä cielo tuba äc'bintic u pitzilan. División entre la gente D&Machca u tz'ombenon cä t'an ca' chich u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba, ca' a wälä noj q'uelen ja' u xe tä pase tu pixan tuba u yäc'ben paq'uin cuxlec y tuba cuxlec täcä u lotob. A{%Tu xupiba q'uin ta ni q'uin ch'uje, jini mero q'uin tuba ni q'uin ch'ujeba, aj Jesús wa'wäni y t'oc noj t'an u yäli: ―Machca chichca tiquin u ti', tic bajca anon tä buc'a. +$Cua' ti jini u yäli: “A xe a sacänonla, mach uxet a pojlenonla; bajca cä xe tä ajtä, anela mach u ch'ä xiquetla”. Ríos de agua viva U##De ya'i aj judíosob u maläc älijob: ―¿Cada u xe jinda winic que mach cä pojlenla? ¿Ya' wäre u xe bajca nonoj bixijob aj judíos ca'an aj griegojob tuba u ye'benob u t'an Dios aj griegojob? nU"A xe a sacänonla, y mach uxet a pojlenonla. Bajca cä xe tä ajtä, anelaba mach u ch'ä xiquetla. !Aj Jesús u yäli: ―Cä xe tä ajtä chap'e uxp'e q'uin t'oc anela, de ya'i cä xe tä bixe bajca an machca u täscon. 5c Aj fariseojob u yubijob cache' ni gente bänäcnajob tä t'an u tz'aycunob aj Jesús. Ajnojajob ta palejob y aj fariseojob u täsqui u yajc'äncanob tuba u q'ueche'. L~Q'uen machca u tz'ombijob, y u yäle'ob ca'da: ―Jinq'uin u xe tä te aj Cristoba, ¿u xe u ye'e' más u poder a wäle' que jinda winic? Los fariseos mandan policías a llevarse preso a Jesús }De ya'i u sacänob cache' u q'ueche'. Pero niuntu mach u jup'i u c'äb u q'ueche' uc'a mach to c'ot q'uin ta q'uechcac. L|No'onba acä chen conoce uc'a ya' aton bajca an, y une u täscon. -{SAj Jesúsba t'oc noj t'an u ye'e' u t'an Dios tan noj ch'u'ul otot, u yäle' ca'da: ―¡No'onba a chenonla conoce, a wila chich cada an cä cäji! Pero mach uc'a cä pa'si täj c'ajalin no'on ticon, täsquinte acä chi. Machca u täsconba, une ni mero Dios. Anela mach a che conocela. z Pero ni winicdaba cuwila chich cada an u cäji. Jinq'uin u xe tä te aj Cristoba, niuntu mach uxin u wina'tan cada u xe tä te. 'yGChänen cache' u chen t'an tuba u yubin upete, y mach u yälbinti cua'. ¿Yuwijob wäreca ajnojajob cache' totoj jinda naj Cristo, ni u xe u täscun Diosba? pxYAj Jerusalénob u tulaj älijob ca'da: ―¿Mach quira jinda ni mu' u saquinte ta tzämsinticba? CwMach a päpä' äle'la si mach tu toja cua' u chen untu jinq'uin a taj chänenla y mach totoj a wila. Äläla jinq'uin a wila chich si tu toja o mach tu toja. Jesús habla de su origen Iv Si anela a chen circuncisa untu ch'oc tu q'uini ch'ämbäji uc'a mach a säte'la t'oc ni ley taj Moisés, ¿cäräxetla quira t'oc no'on uc'a tu q'uini ch'ämbäji cä tz'äcäli untu winic? 3u_Aj Moisés u yäc'betla ni circuncisión, mach uc'a aj Moisés u yäq'ui, a najtäcäl noxi'papla u yäq'ui; y tu q'uini ch'ämbäji a wäq'ue' tä ute circuncisa untu. xtiAj Jesús u yälbijob: ―Tajch'icwäni a jutla a chänen jini cä chi t'oc poder tu q'uini ch'ämbäji. uscNi gente u yälbijob ca'da: ―Ane a cänäntan tzuc pixan ta'wac'o. ¿Caxcone u sacän u tzämsenet? 0rY’¿Mach quira u yäc'betla ni ley aj Moisés? Y niuntu de anela mach a chela tu toja ca' u yäle' jini ley. ¿Cua' uc'a a sacänla cache' a xe a tzämsenonla? ]q3Machca u yäle' jini u te tu c'ajalinba, une chich u sacän älbintic cache' pitzi cua' u chen. Pero machca u sacän cache' ch'u'ul c'ajti'cac ni Dios u täsquiba, jin une ni u tojaba. Y mach'an jop'ojti' t'oc. pMachca chichca yo u chen cua' yo Dios, u xe chich yuwina'tan si ni cä ye'e'ba tuba Dios, o si no'on chich acä pa'si täj c'ajalin. toaAj Jesús u yälbijob: ―Jini cä ye'e'ba mach jin cä t'an une. Cä ye'e' u t'an machca u täscon. n9Aj judíosob tajch'icwäni u jutob u yubin cua' u yäle', y u yäle'ob ca'da: ―¿Cache'da yuwi q'uen cua' chichca jini winic, y mach ajni u cäne'? vmeLa mitad to u colan ta xupic ni q'uin ch'uje, aj Jesús ochi tan noj ch'u'ul otot u ye'e' u t'an Dios. Sl Niuntu mach yo u tz'aycun aj Jesús uc'a u bäc'tanob aj judíosob. 5kc Ni noj q'uenel gente ju'lawjob uc'a u tulaj äle'ob ca'da: “Utz u chen jini winic”. Y otrosjob u yäle'ob ca'da: “Mach une. Ni winic jiniba u sucpecänonla”. jjM Aj judíosob cayi u sacänob tan q'uin ch'uje, u yäle'ob ca'da: ―¿Cada wäre an jini winic? hiI Ji'pat que bixi u jitz'inob tä q'uin ch'uje, bixi täcä c'äs mucu, y mach u ye'i uba. _h7 Cuantu yälbijob ca'da, une coli tä Galilea. Jesús en la fiesta de las chozas {goAnelaba cuxla tä q'uin ch'uje. No'onba mach to xon bajca an ni q'uin ch'uje jini uc'a mach to c'ot q'uin xicon. fwA'ajtäjob pancab mach u cräxna'tetla. No'onba u cräxna'tanonob uc'a cäle' tu toja cache' mach utz cua' u chenob. neUAj Jesús u yälbijob: ―Mach to c'ot q'uin ta xicon. Anelaba u ch'e' xiquetla cachichcamba q'uin. OdU jitz'inob u yälijob ca'da uc'a unejob täcä mach u tz'onä. c Machca yo ubcac cua' u chen, mach mucu u chen u patan. Si ane a chen cua' chichca tuba chäninticba, chen tuba u chänen upete. b U jitz'inob aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Pasen wida cux tä Judea tuba u chänenob a wajcänt'anob ya'iba cua' patan a chen. MaAnatz'äli q'uin ch'uje taj judíosob, jini q'uin ch'uje ta boch'. x` kJi'pat coli aj Jesús tä Galilea, mach u yoli xic tä Judea uc'a aj judíosob u sacänob cache'da u tzämsen. _ GJinda u yäli uc'a aj Judas Iscariote, u yajlo' aj Simón, u xe u yäq'ue' tä c'äbä, y uneba untu de ni docejobba.t^aFAj Jesús u yälbi: ―¿Mach quira cä yaquetla anelaba doce, y untu de anelaba tuba ni diablo une? n]UENo'on t'ocob cä tz'onän t'ocob, y cuwi t'ocob cache' ane aj Cristojet, u Yajlo'et ni Dios cuxuba. \ DAj Simón Pedro u p'albi: ―Cajnoja, ¿caxca t'oc jiq'uin cä xe t'ocob? A t'an ane u yäq'ue' paq'uin cuxlecon t'ocob. ^[5CDe ya'i aj Jesús u yälbijob ni doceba ca'da: ―¿A wola quira bixiquetla täcä? oZWBUc'a ni t'anda que u yäliba, q'uen u yajcänt'anob sutwänijob tu pat, y mach uni' numob t'oc. YAAj Jesús u yäli täcä: ―Jin uc'a cälbetla que niuntu mach u ch'ä tic bajca anon si mach u yäc'be tic cä Papla Dios. X/@Tulaj anetla que mach a tz'onäla. Jinda u yäli uc'a aj Jesús worin yuwi chich machcatac mach u tz'onä, y machca u xe u yäq'ue' tä c'äbä. W ?Pixan u yäq'ue' cuxlec untu, cuerpoba mach u yäc'ä. Jini t'an acälbetlaba tuba a pixanla une, y tuba paq'uin cuxlequetla. V>¿Cua' ti jini a xe a chenla si a chänenla jiq'uin cache' no'on que sutwänon de winic t'äbicon tä cielo bajca ajnon najtäcä? BU}=Aj Jesús yuwi chich tan u pixan cache' u yajcänt'anob bänäcnajob tä t'an uc'a jini u yäliba, y u yälbijob ca'da: ―¿U yäc'benetla quira sujlequetla ta' pat ni acäliba? zTm<Q'uen u yajcänt'anob, tu yubinob ca' jini, u yälijob: ―Cach ni t'an jini, ¿caxca une u xe u tz'onän? sS_;Jintacda u yäli tan ch'u'ul otot, bajca u ye'e' u t'an Dios tä Capernaum. Palabras de vida eterna NR:No'on une ni waj que pason tä cielo y jacon pancabba, mach ca' ni maná u c'uxijob a papla que ajni oniba, jini que chämen ayanob badaba. Machca u c'uxe' ni wajdaba u xe tä ajtä paq'uin cuxu. NQ9Ca' chich u täscon cä Papla Dios ni cuxu ayanba, y no'on täcä cuxulon uc'a une, che' chich täcä machca u c'uxe' cä bec'ta, une täcä u xe tä ajtä cuxu, uc'a no'on cä xe cä'ben cuxlec. P8Machca u c'uxe' cä bec'ta, machca u yuch'en cä ch'ich'e, une paq'uin t'oc no'on ayan, y no'on paq'uin t'oc une ayanon. FO7Uc'a cä bec'ta ni totoj we'e, cä ch'ich'e ni totoj buc'a. N6Machca u c'uxe' cä bec'ta, machca u yuch'en cä ch'ich'e, paq'uin cuxu ayan; y no'on cä xe cä cuxpesan tu xupiba q'uin. MM5Aj Jesús u yälbijob: ―Totojtoj cälbenetla si mach a c'uxe'la cä bec'ta no'on que sutwänon de winic, y si mach a wuch'enla cä ch'ich'e, mach uxet tä äc'bintela paq'uin cuxlequetla. L'4Aj judíosob u maläc täq'uijob päpä' t'an, u yäle'ob: ―Jinda winic ¿cache'da u ch'e' u yäc'benonla u bec'ta tuba cä c'uxe'la? xKi3No'on une ni wajon que pason tä cielo y jacon pancabba. No'on une cäq'ue' paq'uin cuxlec untuba. Machca u c'uxe' ni wajdaba, u xe tä ajtä paq'uin cuxu. Ni waj cäq'ue' no'onba, cä bec'ta une, acäq'ue' tuba cuxlec a'ajtäjob pancab. ZJ-2Pero machca u c'uxe' ni waj que pasi tä cielo y jaqui pancabba mach ucham une. I1A papla ajni oniba u c'uxijob ni maná bajca mach cuxu niuntu. Mach uc'a ca' jini äc'binti paq'uin cuxlec. Laj chämijob chich. ’Niuntu mach bay u chäni cä Papla Dios, sec' machca ti bajca an Diosba. Une ni u chäni cä Papla Dios. AE{-Ajt'anob ta Dios u tz'ibi ca'da: “Dios chich u xe u ye'benob upetejob u t'an”. Jin uc'a upete machcatac u yubi u t'an cä Papla Diosba y machcatac u cäni, u te chich bajca anon. D,Niuntu mach u ch'ä tic bajca anon si mach u yäc'be tic cä Pap ni u täsconba, y ca' jini no'on cä xe cä cuxpesan tu xupiba q'uin. QC+Aj Jesús u yälbijob: ―Mach ajniquetla tä bänäcne tä t'an. 7Bg*U yäle'ob ca'da: ―¿Mach quira jinda ni aj Jesús, u yajlo' aj José, u pap y u na' cä chen conocela? ¿Can uc'a jiq'uin u yäle': “Pason tä cielo jacon pancabba”? A{)Aj judíosob bänäcnajob tä t'an tuyac'o uc'a u yäli: “No'on ni wajon que pason tä cielo jacon pancabba”. @+(Jinda yo ni machca u täsconba, paq'uin cuxlecob upete machcatac u chänen u Yajlo' y u tz'omben, y no'on cä xe cä cuxpesan tu xupiba q'uin. ?}'Jinda yo cä chen cä Pap jini que u täsconba, cä cuxpesan tu xupiba q'uin upete ni u yäc'bon, y mach sätic niuntu. |>q&Uc'a jacon tä cielo mach tuba cä chen cua' co no'on, aton cä chen ca' chich yo cä chen ni machca u täsconba. k=O%Upete machcatac u yäc'benon cä Papba u te bajca anon; y machca u te bajca anon mach cä pa'se. E<$Bada cälbenetla cache' a chänonla pero mach a tz'onäla. 0;Y#Aj Jesús u yälbijob: ―No'on ni wajon tuba cuxlequetla. Machca u te bajca anon mach uni' xin tä jitz'an, machca u tz'ombenon mach uni' xin tä tiquin u ti'. O:"Unejob u yälbi: ―Cajnoja, paq'uin äc'benon t'ocob jini waj. ~9u!Uc'a jini waj que Dios u yäq'ue'ba, jin une ni ya' ti tä cieloba, jini que u yäq'ue' cuxlec a'ajtäjob pancabba. B8} Aj Jesús u yälbijob: ―Totojtoj cälbenetla: Aj Moisés mach u yäc'betla ni mero waj que u te tä cieloba. Cä Papla Dios ni u yäc'benetla ni totoj waj que u te tä cieloba. 57cCä papla oni u c'uxijob maná bajca mach cuxu niuntu, ca' chich tz'ibi tan u jun Dios, ni u yäle' ca'daba: “Waj ti tä cielo une Dios u yäc'bijob tuba u c'uxe'ob”. 65Unejob u yälbi: ―¿Cua' jini a chen ane tuba a ye'e' a poder, uc'a cä chänen t'ocob y cä tz'onän t'ocob? ¿Cuaxca patan a cherben Dios? s5_Aj Jesús u yälbijob: ―Jinda ni Dios yo que a chenlaba, a tz'ombenla ni machca Dios u täsquiba. n4UUnejob u yälbi: ―¿Cua' patan u ch'e' cä chen t'ocob tuba cä cherben t'ocob u patan Dios? 93kChen patanla mach tuba a sacänla ni cua' tä c'uxcan que u sätoba. Chenla tuba a sacänla ni cua' tä c'uxcan que u yäq'ue' paq'uin cuxlequetlaba, jin ni cä xe cä'benetla no'on que sutwänon de winicba, uc'a jin chich u yäc'bon cä chen cä Papla Dios, y une u yäle' cache' utz ni cua' cä chen. IL~~~ }}k}|_{{1zz!yy xx\ww|vvvuiihgggXgfbeedd chcb aa4`___t_^S]]{\[[(ZYYlXX WVVUUUTTSxRRJQQPnOOiONPMM}LL=KfJtIIHH GGFEDDCClBBEA@@E@ ?>>=<<;l::99t98g77Q66T55b44v433A21100P//j..O--9,,@+**)`(('[' &%%%D$$%#""! VEMh)YHR=ZvmC}  < @ Xt+dW_%It+No'onba cälbenetla tu toja: Mäx c'änä bixicon. Si no'on mach bixicon, Ajlotaya mach uta bajca anetla. Bixiconba, cä täscun bajca anetla. Ml’Cuanta juli jini Ajlotaya, jini que u xe u yäc'benon cä Pap ta cä täscäbenetlaba, jini Ch'u'ul Pixan que u ye'e' ni u tojaba, jini u te ca'an cä Papba, une u xe u yäle' machcajon. k#U chi pasa ca'da uc'a pasic toj ca' chich tz'ibi tama ley tubajob jini u yäle' ca'daba: “U cräxna'tanonjob, pero mach'an cua' uc'a”. CjSi machica cä chen niump'e cua' bajca anob que niuntu mach bay u chi, machica an u tanäjob; pero bada u chänijob cua' cä chi, y u cräxna'tanonjob y cä Pap täcä u cräxna'tanob. FiMachca no'on u cräxna'tanon, u cräxna'tan täcä cä Pap. tha’Si machica ticon cälbenob, machica an u tanä; bada mach'an cache' u japän ubajob t'oc u tanä. jgMUpete jinda u xe u cherbenetla uc'a a tz'ombenonla, uc'a mach u che conocejob machca u täscon. dfAC'ajna'tanla ni cä t'an cälbetlaba: “Ajpatan mach jin más ajnoja que u yum”. Si no'on u tz'ibajtesonob, anela täcä u xe u tz'ibajtesanetla. Si u tz'onijob cä t'an, che' chich u xe u tz'onänob ta'ala täcä. xeiSi fuera tuba u pancabetla, a'ajtäjob pancab u yajna'tanetla ica, uc'a unejob chich u maläc yajna'tan ubajob. A'ajtäjob pancab u cräxna'tanetla uc'a mach tuba u pancabetla, no'onba cä yaquetla uc'a mach ni' ajniquetla tuba u pancab. vde’Si a'ajtäjob pancab u cräxna'tanetla, a wila chich cache' no'on täcä u cräxna'tonob najtäcä. Zc-Jinda cälbenetla: maläc yajna'tan abala. El mundo odia a Jesús y a los suyos Wb'Anela mach a yaconla. No'on ni cä yaquetla, cä'bet xiquetla a chen u patan Dios, y que upete jini a chenlaba ajnic utz tu jut Dios, uc'a upete cua' a c'atbenla cä Pap täj c'aba'ba, une u yäc'benetla. EaMach uni' xon cälbenetla cache' cajpatanetla, uc'a ajpatanba mach yuwi cua' u chen u yum. Cä xe cälbenetla cache' cä lotetla, uc'a upete ni cubi t'oc cä Papba, jin chich acälbetla. 9`mAnela cä lotetla si a chenla ca' acälbenetla. @_y Machca u yäq'ue' uba tä chämo uc'a mach chämic u lot, ca' jini cheque cache' tä' u yajna'tan jini u lot. Mach'an cua' más u ch'e' u chen tuba u ye'e' cache' u yajna'tan u lot. X^) Jinda ni manda cä'benetla: Maläc yajna'tan abala ca' chich cä yajna'tetla. i]K ’Jinda cälbetla uc'a ajniquetla tä' ch'a'a ajinla ca' chich no'on tä' ch'a'a cäjin. B\} Si a tz'ombenonla cä t'an, ya' chich anetla t'oc no'on y cä paq'uin yajna'tanetla, ca' chich no'on täcä cä tz'ombi u t'an cä Pap, y ya'anon t'oc une y une u paq'uin yajna'tanon. [ Ca' chich u yajna'tanon cä Pap, che' chich täcä acä yajna'tanetla. Co que ajniquetla t'oc no'on uc'a cä paq'uin yajna'tanetla. Z!Ca' jini u xe chich tä ch'u'ul c'ajti'can cä Pap, si a chenla q'uen cua' yo Dios a chenla. Ca' jini cheque cache' mero cajcänt'anetla. Y’Si ajniquetla t'oc no'on, y cä t'an ajnic ta' pixanla, c'atänla upete cua'tac a wola y a xe chich tä ä'bintela. |XqMachca mach'an t'oc no'on, u chojcan ca' cäb te' tä tiquin; y de ya'i u ch'ämcan ta julcac tan c'ac' tä pule. `W9’No'on ca' a wälä ni te'uvajon, anelaba ca' a wälä cä c'äb. Machca ya'an täjcac'o, y no'on tuyac'o, jinda ni u yäq'ue' q'uen u jut. Si mach ajniquetla t'oc no'on, mach u ch'ä a chenla niump'e cua'. _V7Ajniquetla t'oc no'on y no'on t'oc anela. Ca' ni c'äb te' mach u ch'ä u chen u jut u juntuma si mach ajnic tuyac'o u te'e, che' chich anela täcä mach u ch'ä a chen niump'e cua' si mach ajniquetla t'oc no'on. ZU-Bada anelaba ca' a wälä sisi ayanetla, uc'a a sapila ni cä t'an cälbetlaba. 4TaUpete cä c'äb ya'an täjcac'oba ni mach u che u jutba, u pa'sen. Upete ni u chen u jutba, u sisän, uc'a u chen más q'uen u jut. Ca' jini ayan machcatac u tz'ombenon. IS ’No'on ni ca' a wälä totoj te'uvajon, cä Pap ni ajsis'uva. &RECa' chich u yälbon cä Pap, che' chich acä chen uc'a yuwina'tanob pancab cache' acä yajna'tan cä Pap. Ch'oyenla, cola tä pasela wida bajca anonla.Q’Mach uni' xon cä chen q'uen t'an t'oc anela, uc'a ajnoja tuba jinda u pancab ya' u te. Uneba mach u cänänta cua' t'oc no'on. xPiBada cä worin älbetla cua' u xe u chen pasa antes que utic, uc'a jinq'uin u xe tä ute, a tz'onänla chich. LOA ubila chich cache' cälbenetla, acä bixe, y acä sujtä bajca anetla. Si a yajna'tanonla u totoj ch'a'alan chich ajinla uc'a cäli cä xe ca'an cä Pap, uc'a cä Papba más ajnoja que no'on. kNO’Cä'benetla ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. Ca' chich ch'in an cä c'ajalin, che' chich acä'benetla ajniquetla. Mach ca' u yäq'ue' a'ajtäjob pancab, acä'benetla no'onba. Mach ch'ocomac a pixanla, mach bäc'taquetla. (MINi Ajlotayaba, ni Ch'u'ul Pixanba, jini que u xe u täscun cä Pap täj c'aba'ba, une u xe u ye'benetla upete, u xe u c'ajti'benetla upete cua'tac cälbetla. @L{’Jinda ni acälbenetla ya'toca anon t'oc anela. K'Machca mach u yajna'ton, mach u tz'onä cä t'an. Ni t'an a ubilaba mach jin täc'a, tuba cä Pap une ni u täsconba. Une u yäc'bon cäle'. BJ}Aj Jesús u yälbi: ―Machca u yajna'tanon, u xe u tz'ombenon cä t'an; cä Pap täcä u xe u yajna'tan; acä xe tä te t'ocob bajca an, cä xe tä ajtä t'ocob tomp'e t'oc une. *IMAj Judas, ni mach jin aj Iscarioteba, u yälben: ―Cajnoja, ¿can uc'a a xe a ye'e' a poder bajca anon t'ocob, y mach bajca an jini que tubajob u pancab? EHMachca u sapi cä t'an y u tz'onän, jin une ni u yajna'tanon; machca u yajna'tanon, cä Pap u xe u yajna'tan täcä, y no'on cä xe cä yajna'tan, y cä xe cä ye'e' cä poder bajca an. kGOJinq'uinba a xe a wina'tanla cache' no'on anon t'oc cä Pap, anela t'oc no'on, no'on t'oc anela. $FAAcolobi tz'ita' q'uin a'ajtäjob pancab mach uni' sutwan u chänenon; anelaba a xe a chänenonla. Uc'a no'on cuxulon, anela täcä a xela tä ajtä cuxu. MEMach uxon cäctanetla ca' neba' ch'oc. Acä te chich bajca anetla. =DsMachcatac cuxujob pancab mach u ch'ä u sapän, uc'a mach u chänejob, y mach u che conocejob täcä. Anelaba a chenla conoce, uc'a ya'an t'oc anela, y u xe tä ajtä ta'wac'ola. C9Cä xe cä c'atben cä Pap que une u yäc'benetla otro untu Ajlotaya uc'a paq'uin ajnic t'oc anela. Jin une ni Ch'u'ul Pixan que u ye'e' ni u tojaba. 8Bk’Si a yajna'tanon, tz'ombenon cä t'an. nAUCuaxca a c'atän täj c'aba', no'on chich cä xe cä chen. Jesús promete enviar el Espíritu Santo @{ Upete cua'tac a c'atbenla cä Pap täj c'aba', jin chich acä xe cä chen, tuba ch'u'ul c'ajti'cac cä Pap uc'a no'on. 9?k Totojtoj acälbenetla, machca no'on u tz'ombenon, jini cua' chichca que cä chenba, une täcä u xe u chen; más pitzi cua' u xe u chen une uc'a no'onba cä xe ca'an cä Pap. ~>u Tz'ombenon cache' no'on anon t'oc cä Pap, y cä Pap t'oc no'on. Tz'ombenon uc'a täcä ni cua' chichca cä chenba. S= ¿Mach quira a tz'onä cache' no'on anon t'oc cä Pap, y cä Pap t'oc no'on? Jini t'an ni cälbenetlaba, mach no'on acä pa'si täj c'ajalin. Cä Pap ya'an t'oc no'onba, une u chen upete cua' chichca. V<% Aj Jesús u yälbi: ―Abon jäläcnon t'oc anela, ¿y mach quira a chon conoce, Felipe? Machca no'on u chänon, cä Pap täcä u chäni. ¿Cua' uc'a a wäle' aneba: “Ye'benon t'ocob cä Papla”? X;)Aj Felipe u yälbi: ―Cajnoja, ye'benon t'ocob ni cä Papla, y an t'oc. :wSi no'on ica a chon conocela, a chi conocela ica täcä cä Pap. Pero bada a chen chich conocela y a chänila chich. 9+Aj Jesús u yälbi: ―No'on ni bijon, no'on u tojalon, no'on une cäq'ue' cuxlequetla. Niuntu mach uta ca'an cä Pap si mach uc'a no'on. u8cAj Tomás u yälbi: ―Cajnoja, mach cuwi t'ocob cada a xe. ¿Cache' cä xe cuwina'tan t'ocob ni bij? 57eA wila chich cada cä xe, a wila chich bij. 6Si bixicon cä tuse' bajca a xe tä ajtäla, no'on chich acä sujtä tä cha'num cä ch'e'etla, uc'a ajniquetla täcä bajca anon. 5{Tan yotot cä Pap q'uen cuxliba ayan. Si mach ica ajnic, mach ica cälbetla. Acä xe cä tuse' bajca a xe tä ajtäla. N4 ’Mach ch'ocomac a pixanla. Tz'ombenla Dios, y tz'ombenonla täcä. 83i &Aj Jesús u p'albi: ―¿A wäq'ue' aba tä chämo uc'a no'on? Totojtoj cälbenet, mach to u che uq'ue ajtze, a xe a wäle' uxpetz' cache' no'on mach a chon conoce.2 %Aj Simón Pedro u yälbi: ―Cajnoja, ¿cuaxca uc'a mach u ch'ä cä tzäypätinet bada? Ixta cäq'ue' cäba tä chämo uc'a ane. 01Y $Aj Simón Pedro u yälbi: ―Cajnoja, ¿cada a xe? Aj Jesús u p'albi: ―Bajca cä xe no'on, mach u ch'ä xiquet bada täc pat; ji'pat to a xe a tzäypätinon. 90k #Ca' jini u xe u wina'tan upete cache' cajcänt'anetla, si a maläc yajna'tan abala. Jesús anuncia que Pedro le negará (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Lc. 22.31‑34) / "Ump'e tzib manda acä'benetla, a maläc yajna'tan abala, ca' chich acä yajna'tetla, che' chich anela täcä a maläc yajna'tan abala. R. !Cä bij ch'oc, acolobi tz'ita' q'uin tuba ajnicon t'oc anela. A xe a sacänonla. Ca' chich cälbi aj judíosob: Bajca cä xe no'onba, anela mach u ch'ä xiquetla. Che' chich acälbenetla täcä bada. 4-a Si u chäninte u poder Dios täjcac'oba, Dios chich täcä u xe u yäq'ue' tä chäninte jini poder que cä cänäntanba, y seb u xe u yäq'ue' tä chäninte jini poder. $,A Jinq'uin bixiba, aj Jesús u yäli: ―Bada u xe tä chäninte cä poder, no'on que sutwänon de winic, y u xe tä chäninte u poder Dios täjcac'o. N+ Cuanta u c'uxi jini waj, seb bixi; ac'äb une. El nuevo mandamiento ;*o U tulaj äli tu c'ajalinob cache' aj Jesús u yälbi que u mäne' cuaxca c'änä ta q'uin ch'uje o u yäc'ben cua' chichca pobrejilba, uc'a une u cänäntan ni ch'uji' taq'uin. T)! Niuntu ni ya'an tä mesaba mach yuwijob cua' uc'a u yälbi ca' jini. ({ Cuanta u c'uxi jini waj, ochi aj Satanás tuyac'o. Jinq'uin aj Jesús u yälbi: ―Ni a xe a chenba, seb a nonoj chen. ' Aj Jesús u p'ali: ―Jin une, machca cä xe cä'ben maja' waj. De ya'i u maji waj, u yäc'bi aj Judas ajlo' taj Simón Iscariote. V&% Jinq'uin ni ya' t'ele tu ch'ejpaba u c'atbi ca'da: ―Cajnoja, ¿caxca une? %  Aj Simón Pedro u cherbi u c'äb najcänt'an ya'an tu ch'ejpa aj Jesúsba tuba u c'atben aj Jesús caxca une ni mu' u yälben. `$9 Untu u yajcänt'an aj Jesús ni tä' u yajna'tanba ya' t'ele an tu ch'ejpa aj Jesús. h#I De ya'i u yajcänt'anob u maläc chänen u jutob, uc'a mach yuwijob caxcone u yälbinte. "! Jinq'uin aj Jesús u yäli ca'da, ch'ocomi u pixan, u yäli: ―Totojtoj cälbenetla, untu de anelaba a xe a wäq'ue'on tä c'äbä. w!g Totojtoj cälbenetla, machca u sapän ni cä täscunba, no'on une ni u sapänon, y machca no'on u sapänon u sapän täcä machca u täscon. Jesús anuncia que Judas lo traicionará (Mt. 26.20‑25; Mr. 14.17‑21; Lc. 22.21‑23)  Bada cä worin älbenetla cua' u xe u chen pasa, uc'a jinq'uin u xe u chen pasa, a tz'onänla cache' no'on chich ni aj Cristojon. nU ’Mach cälä jinda tuba apetela. No'on cuwi machcatac acä yaqui. C'änä pasic toj ca' chich tz'ibi tä jun ni u yäle' ca'daba: “Machca u mul c'uxe' waj t'oc no'on ca' a wälä u t'äbsi u tun'oc u juli täjcac'o”. @{ Ya'an ch'a'aljin ta'ala si a wila jinda y si a chenla. y Totojtoj cälbenetla, ajpatan mach jin más ajnoja que u yum; ajtäsquinte mach jin más ajnoja que machca u täsqui. eC Jin uc'a cä ye'betla ca' jini, uc'a ca' chich acä cherbetla, che' chich a chenla täcä. { Si no'on a Maestrojon y a Wajnojalon acä pocbet a wocla, che' chich c'änä a chenla täcä, a maläc poque' a wocla. jM Anela a wälbenonla cache' Maestrojon y Ajnojalon. Utz chich cua' a wäle'la, uc'a jinon chich. } Cuanta u pocbijob yoc, u xoji u buc, chunwäni tä cha'num tä mesa, u yälbijob: ―¿A wila cua' acä cherbetla? ta Uc'a une yuwi caxcone u xe u yäq'ue' tä c'äbä. Jin uc'a u yäli: “Mach poco anetla apetela”. 5 Aj Jesús u yälbi: ―Machca múqui, mach ni' c'änä muquic, sec' u poque' yoc, poco an entero untu. Anelaba poco anetla, pero mach apetela. q[ Aj Simón Pedro u yälbi: ―Cajnoja, mach seq'uen coc, cä c'äb y cä pam täcä co a pocbenon. - Aj Pedro u yälbi: ―No'on mach bay uxet a pocbenon coc. Aj Jesús u p'ali: ―Si mach a wäcta cä pocbenet a woc, mach anet t'oc no'on. lQ Aj Jesús u yälbi: ―Jini cä chen no'onba, mach a wi une bada. Ji'pat to a xe a wina'tan. xi C'oti bajca an aj Simón Pedro. Aj Simón Pedro u yälben ca'da: ―Cajnoja, ¿ane quira a pocbenon coc?  De ya'i u yäq'ui ja' tama ump'e c'ämbita, u täq'ui u pocben yoc u yajcänt'anob u sucbenob t'oc ni noc' ya' cächä tu näc'ba. [/ Ch'oyi bajca an tä c'uxnan, u pochi u buc, u ch'i ump'e noc' u cächi tu näc'.   Aj Jesús yuwi cache' u Pap u yäc'bi upete tu c'äb y yuwi täcä cache' une pasi ca'an Dios, y ya' chich u sujtä ca'an Dios. %C Jinq'uin ya'anob tä c'uxnan, ni diabloba san chich u yäc'bi u c'ajalin aj Judas u yajlo' aj Simón Iscariote tuba u yäq'ue' tä c'äbä aj Jesús. R  Mach to c'ot q'uin ch'uje ta paxcu', aj Jesús yuwi chich cache' ac'oti q'uin pasic une pancab, bixic ca'an u Pap; u yajna'ti ni tubajobba ni ya'anob pancabba, y mäx u yajna'tan ixta tu xupiba q'uin.  1 2Cuwi chich cache' u t'an uneba u yäq'ue' paq'uin cuxlequetla. Jin uc'a jini t'an acäle'ba, ca' chich u yälbon cä Pap, che' chich acäle'.  1Ni t'anda cäliba mach no'on cä pa'si täj c'ajalin. Cä Pap ni u täsconba, une u yäc'bon cua' cäle' y cache'da cä xe cäle'. 5 c 0Machca u quitz'e' uba t'oc no'on y mach u sapä cä t'an, ya'an machca u yäc'ben u toje' u tanä. Ni t'an cäliba, jinda u xe u yäc'ben u toje' u tanä tu xupiba q'uin. 6 e /Machca u yubin cä t'an y mach u tz'onä, no'onba mach cä'be u toje' u tanä, uc'a mach aton cä'ben u toje' u tanä a'ajtäjob pancab, aton cä japän a'ajtäjob pancab. w g .Tuba ajnicon de junch'äcni, jin uc'a aton pancab, uc'a upete machcatac u tz'ombenon mach colac tan it'obni. 9m -Machca u chänenon, u chänen machca u täscon.  ,Aj Jesús u chi noj t'an u yäli: ―Machca u tz'ombenon, mach sec' no'on u tz'ombenon, u tz'omben täcä machca u täscon. C +Uc'a más u yoli que u lotob u yäle' cache' tä' pitzi cua' u chenob, y mach u che t'oc unejob si Dios u yäle' cache' pitzi cua' u chenob. Las palabras de Jesús juzgarán a la gente &E *Pero q'uen ajnojajob chich u tz'ombijob aj Jesús. Mach yo u yäle'ob uc'a bäc'ta t'oc aj fariseojob, uc'a mach xic tä pa'sintejob tan ch'u'ul otot. dA )Jinda u yäli aj Isaías jinq'uin u chämbi u pitzilan Cajnojala y u yäli cache' an une. <q (Dios u mäcbi u jutob, u tzätz'esbi u pixanob
uc'a mach u chen chanä t'oc u jutob
y uc'a mach u sapän tu pixanob
y uc'a mach u q'uexe' u c'ajalinob tuba japintic. _7 'Jin uc'a mach u ch'ä u tz'onänob, uc'a aj Isaías chich u yäli täcä ca'da: -S &Ca' jini pasi toj ca' chich u worin äli aj Isaías, ajt'an ta Diosba:Cajnoja, niuntu mach u tz'oni cä t'anla.Mach uta tu c'ajalinob cache' an a poder. [/ %Q'uen cua'tac u chi tu jutob tuba u ye'e' u poder. Unejob mach u tz'onijob. D $Ya'toca anon t'oc anela de junch'äcni, tz'ombenonla uc'a ajniquetla de cä ch'ocob. Jintacda u yäli aj Jesús, pasi bajca anob, u muquí uba. Por qué los judíos no creían en Jesús y~k #Aj Jesús u yälbijob: ―Acoli tz'ita' q'uin tuba ajnicon t'oc anela de junch'äcni. Numenla t'oc no'on ni junch'äcnilon ya'toca anon t'oc anela, uc'a mach u q'ueche'etla it'obni. Uc'a machca u nume tan it'obni mach yuwi cada u xe. [}/ "U p'albijob ni gente: ―Acubi t'ocob cache' u yäle' ni ley cache' aj Cristo paq'uin ayan. ¿Cuaxca uc'a a wäle' aneba cache' jini sujli de winicba c'änä äc'cac tä cruz? ¿Caxcone jini sujli de winicba? E| !Jinda u yäli uc'a u yäle' cache'da u xe tä chämo. A{} Si no'on äc'cacon tä cruz q'uen u xe u tz'ombenonjob. z Bada u xe tä chectan jini u chenob a'ajtä pancab que mach utzba, bada ni ajnoja tuba jinda u pancab u xe tä pa'sinte. lyQ Aj Jesús u yäli: ―A'uti ni t'an jini tuba a ubinla ane, mach uc'a c'änä cubin no'onba. x  Ni noj q'uenel gente que u yubijobba u yälijob cache' chawäc. Otrosjob u tulaj älijob cache' ángelo ta Dios u pequi. aw; Cä Pap, äc'ä tä ch'u'ul c'ajti'can a c'aba'. De ya'i ubqui ump'e t'an tä cielo, u yäle' ca'da: ―No'on chich acäq'ui tä ch'u'ul c'ajti'can cä c'aba', y acä xe cäq'ue' tä ch'u'ul c'ajti'can tä cha'num. nvU ’Bada u ch'ocoman cä pixan. ¿Cache' cä xe cäle'? ¿Cä xe quira cälben cä Pap ca'da: “Cä Pap, japänon t'oc jini u te täjcac'o jimba horada”? Mach uxon cälben ca' jini, uc'a jin chich tuba aton jimba horada. Su Machca yo xic tuba cajpatan, tic täc pat. Bajca cä xe tä ajtä, ya' chich u xe tä ajtä cajpatan täcä. Cä Papla Dios u xe u yäle' cache' utz cua' u chen jini cajpatan. Jesús anuncia su muerte t Machca tä' yoba cuxlec utz pancab u xe tä säto. Machca mach u yajna'ta cuxlec tuyac'o jinda u pancabba, u xe tä ajtä paq'uin cuxu. &sE Totojtoj cälbenetla, si unxim trigo mach pä'cac tä cab tuba la'mac u bec'ta, u colan u juntuma. Si la'macba y wetic jini u cha', u yäq'ue' q'uen u jut. hrI Aj Jesús u yälbijob: ―Ac'oti q'uin ta ch'u'ul c'ajti'cacon, no'on que sutwänon de winic. eqC Bixi aj Felipe u yälben aj Andrés. Aj Andrés t'oc aj Felipe u yälbenob aj Jesús. -pS Jinijob c'oti bajca an aj Felipe, jini aj Felipe u cab tä Betsaida tama noj cab tä Galileaba. U c'atänob: ―Noxi' winic, tä' co cä chänen t'ocob aj Jesús. eoC Tulaj c'otijob täcä aj griego tuba u ch'u'ul c'ajti'in Dios tama jini q'uin ch'uje. n Aj fariseojob u maläc älijob: ―¿A chänila cache' mach a chela cua'? Iranba, upete u bixejob tu pat. Unos griegos buscan a Jesús mmS Jin uc'a noj q'uenel gente bixi u nuc'tan, uc'a u yubijob cache' u chi jinda tuba u ye'e' u poder. $lA Jini gente que ajni jinq'uin jo'qui aj Lázaro bajca ajni tan ch'en y cuxpesqui tan ajchämejobba, unejob u yälijob tu toja cache' u chi aj Jesús. =ks Jinda mach u se'in chi entendejob u yajcänt'anob. Jinq'uin cuxpi aj Jesús, jinq'uinba ti tu c'ajalinob cache' jinda ya' chich tz'ibi tan u jun Dios que u xe tä cherbinte. pjY Mach bäc'taquetla, anela tä Sión;
chänen, a Wajnojala u te
chumu tu pat untu p'i' tzimim. xii Aj Jesús u pojli untu yoc p'i' tzimim. U chumti, uc'a che' chich u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba: /hW u ch'ijob c'äb xan, bixijob u nuc'tan. T'oc noj t'an u yäle'ob: ―¡Hosanna! ¡Ch'u'ul c'ajti'cac jini u te tu c'aba' Cajnojala Dios, jini Ajnoja taj Israelobba! g  Päscab ni noj q'uenel gente que c'otijob tä q'uin ch'ujeba, jinq'uin u yubijob cache' aj Jesús ya' u te tä Jerusalén, ?fw uc'a q'uen aj judíosob u tz'eji ubajob t'oc u lot tuba u tz'omben aj Jesús, uc'a cuxpi aj Lázaro. Jesús entra en Jerusalén (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40) Se Ajnoja palejob u ch'ijob u c'ajalin tuba u tzämsenob täcä aj Lázaro, 1d[ Q'uen aj judíosob u yubi cache' ya'an ya'i; c'otijob mach sec' uc'a u chänenob aj Jesús, uc'a täcä u chänenob aj Lázaro, jini u cuxpesi tan ajchämejobba. ~cu Pobrejilba ya' chich paq'uin an t'oc anela, pero no'onba mach paq'uin anon t'oc anela. Conspiración contra Lázaro {bo Aj Jesús u yäli: ―Mach a jaq'uesben ujin ni ixic. Uneba u worin chi ni jini tuba jinq'uin cä xe tä mujcan. 4aa Ni u yäliba, mach uc'a u ch'ämben yajin pobrejilba, u yäli uc'a ajxuch' une; une u cänäntan ni ch'uji' taq'uin, y u xuch'än jini taq'uin que u yä'can tamaba. }`s ―¿Cua' uc'a mach achonqui jini jätz'äcnib por tres cientos taq'uin tuba pucbintic pobrejilba ni taq'uin? _ Aj Judas, u yajlo' aj Simón Iscariote, untu u yajcänt'an aj Jesús, jini u xe u yäq'ue' tä c'äbäba, u yäli ca'da: V^% De ya'i ix María u ch'i unxot' botella de jätz'äcnib u c'aba' nardo, tä' choj u valor. U numsäbi tu yoc aj Jesús, u sucbi yoc t'oc u tzuc. De ya'i u laj puqui uba u yutz'u ni jätz'äcnib tan otot. ] Ya'i cherbinti cua' u c'uxe'. Ix Marta u tuse' ni cua' tä c'uxcan. Aj Lázaro täcä chunwäni nämte' t'oc aj Jesús tä mesa. \ 1 Yo to seis día tuba c'otic u q'uini paxcu', c'oti aj Jesús tä Betania. Ya' jini u cäji aj Lázaro ni chämiba, jini que cuxpi tan ajchämeba. [  9Ajnojajob ta palejob y aj fariseojob u yälijob si machca chichca yuwi caxcada ayan, u yäle', uc'a xic tä q'uechcan.Z1 8Cayi u sacänob aj Jesús. U maläc äle'ob machcatac ya'an tan noj ch'u'ul otot: ―¿Cache' a wäle'la, mach wäreca uta wida tä q'uin ch'uje? `Y9 7Anatz'äli noj paxcu' taj judíosob. Q'uen pasijob tä cabil cab bixijob tä Jerusalén antes de tä'cac jini q'uin ch'uje ta paxcu', uc'a c'änä u chenob jini u yäle' noxibilba uticba tuba ajnicob tu toja. KX 6Jin uc'a aj Jesús mach uni' num tu jut aj judíosob. Pasi ya'i bixi bajca an jini cab nätz'ä bajca mach cuxu niuntu, bajca an jini caj u c'aba' Efraín. Ya'i coli t'oc u yajcänt'anob. cW? 5De ya'i jinchichba q'uin u täq'ui u maläc ch'e' u c'ajalinob cache' u xe u tzämsenob. oVW 4Y mach sec' uc'a jini caj u xe tä chämo, uc'a täcä woycac tomp'e u ch'ocob Dios bajcatac ayanob. 7Ug 3Jinda u yäli mach uc'a une u pa'si tu c'ajalin. Uneba no' ajnoja pale tuba jini año, jin uc'a Dios u worin äc'bi u yäle' cache' aj Jesús u xe tä chämo uc'a caj. cT? 2Mach uta ta' c'ajalinla cache' c'änä chämic untu winic uc'a caj, y mach sätic upete. hSI 1Aj Caifás, untu no' ajnoja pale tuba jini año, u yälbijob ca'da: ―Mach a wila cua'. }Rs 0Si cäctanla ca'da, upete u xe u tz'omben. U xe tä te aj romanojob u jajbenonla cä ch'u'ul ototla y cä cäjila. QQ /Ajnojajob ta palejob y aj fariseojob u woyi ubajob tomp'e t'oc ajt'äbäla a'äc'c'ajalinob. U yälijob ca'da: ―¿Cache' cä xe cä chenla? Uc'a jinda winic q'uen cua' u chen tuba u ye'e' u poder. VP% .Tulaj bixijob bajca an aj fariseojob tuba u yälbenob cua' u chi aj Jesús. {Oo -Jinq'uin q'uen aj judíosob ni ajnijob bajca an ix Maríaba u chänijob cua' u chi aj Jesús, u tz'ombijob. uNc ,Machca ajni chämenba pasi, tz'otojtac u c'äb, yoc, t'oc noc'; t'unu u jut t'oc ump'e noc'. Aj Jesús u yälbijob: ―P'ämbenla, äctan bixic. Conspiración para prender a Jesús (Mt. 26.1‑5; Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2) aM; +Cuanta u yäli jinda, u yäli t'oc noj t'an: ―¡Lázaro, pasen ya'i bajca anet! L9 *Cuwi chich cache' a paq'uin ubin cä t'an; pero uc'a ni noj q'uenel gente ya'andaba, jin uc'a cäli ca' jini, tuba u tz'onänob cache' ane a täscon. #K? )De ya'i u pa'sijob ni ji'tun bajca äc'qui ajchäme. Aj Jesús u t'äbsi u jut isqui y u yäli: ―Cä Pap, cälbenet uc'adios uc'a a ubi cä t'an. gJG (Aj Jesús u yälbi: ―¿Mach quira cälbet, si a tz'onän a xe a chänen u poder Dios? "I= 'Aj Jesús u yäli: ―Pa'senla ni ji'tun. Ix Marta, u chich najchämeba, u yälben: ―Cajnoja, u chi uba yutz'u, u cänäntan chämp'e q'uin u chämo. H/ &Aj Jesús ch'ocomi u pixan tä cha'num, c'oti bajca mucu aj Lázaro. Bajca mucuba, ump'e ch'en une tu näc' tz'ic t'oc ump'e ji'tun tu ti'. G9 %U tulaj älijob: ―Ni winicda u jäbbi u jut ajchoc'ba, ¿mach wäreca u ch'ä u yäq'ue' que mach chämic aj Lázaro? Resurrección de Lázaro OF $De ya'i aj judíosob u yälijob: ―Chänen cache' tä' u yajna'tan. 8Ek #Jinq'uin u chäni aj Jesús, u chi uq'ue. WD' "U c'ati: ―¿Cada a wäq'uila? Unejob u yälben: ―Cajnoja, la'ix chänen. C% !Jinq'uin aj Jesús u chäni cache' mu' u yuq'ue, y aj judíosob c'oti t'oc täcäba tä uq'uejob täcä, ch'ocomi u pixan, y triste'i. B Jinq'uin ix María c'oti bajca an aj Jesús, nocwäni tu yoc, u yälbi: ―Cajnoja, si ajniquet ica wida, mach ica chämi quitz'in. MA Ni aj judíosob ya'an tan otot t'oc uneba u ch'a'alesbenob ujinba, jinq'uin u chäni cache' seb ch'oyi ix María bixi, bixijob tu pat uc'a u yäle'ob cache' ya' u xe bajca mujqui u yuc'tan ya'i. L@ Aj Jesús mach to yoch tan caj, ya'to an bajca u nuc'ti ix Marta. N? Jinq'uin u yubi ix María, seb ch'oyi bixi bajca an aj Jesús. >w Jinq'uin u yäli jinda, bixi u joq'ue' mucu jitz'in ix María u yälben: ―Cä Maestrola ya'anda, u joq'ue'et. =3 Une u yälbi: ―Cajnoja, acä tz'onän chich cache' ane aj Cristojet, u Yajlo' Dioset atet pancab. Jesús llora junto al sepulcro de Lázaro Y<+ Upete machca cuxu y u tz'ombenon mach bay uxin tä chämo. ¿A tz'onän jinda? ; Aj Jesús u yälbi: ―No'on ni ajcuxpesialon, no'on cäq'ue' cuxlec untu. Machca u tz'ombenon, si chämic u sujtä tä cuxpan. h:I Ix Marta u yälbi: ―Cuwi chich cache' u xe tä cuxpan tu cuxpan upete tu xupiba q'uin. @9{ Aj Jesús u yälbi: ―U xe tä cuxpan a witz'in. U8# Cuwi chich täcä bada upete cua' a c'atben Dios, Dios chich u yäc'benet. c7? Ix Marta u yälbi aj Jesús: ―Cajnoja, si ajniquet ica wida, mach ica chämi quitz'in. u6c Jinq'uin ix Marta u yubi cache' ya' u te aj Jesús, pasi u nuc'tan. Ix Maríaba coli tä chumtä tan otot. o5W Q'uen aj judíosob c'otijob bajca an ix Marta y ix María u ch'a'alesbenob ujin uc'a chämi jitz'in. R4 Betania nätz'ä t'oc Jerusalén, ca' tuba uxp'e kilómetros u nät'an. h3I Jinq'uin c'oti aj Jesús, u yubi cache' u cänäntan chämp'e q'uin u mujcan aj Lázaro. (2I Jinq'uin aj Tomás, jini u yälbinte ajwacu'ba, u yälbi u lotob: ―Cola täcä uc'a chämiconla nämte' t'oc une. Jesús es la resurrección y la vida r1] Ch'a'a cäjin mach anon ya'i achämi, uc'a ca' jini ajnic cache' a tz'onänla más. Bada cola bajca an. G0 De ya'i aj Jesús u chectesbijob: ―Aj Lázaro achämi une. / Ni u yäli aj Jesúsba, cache' achämi chich; unejobba u yäli tan u c'ajalin cache' ni u yäliba mu' u totoj ch'e' uba tä wäye. `.9 De ya'i u yajcänt'anob u yälbi: ―Cajnoja, si wäye u chen u xe u pojlen uba. -  Cuanta u yäli ca'da, u yälbijob tä cha'num: ―Cä lotla aj Lázaro mu' u wäye; acä xe cä p'isan bajca an tä wäye. R, Machca u nume ac'äb u päcyälo uc'a mach'an junch'äcni bajca an une. 6+e Aj Jesús u p'ali: ―¿Mach quira u cänänta doce hora ni q'uin? Machca u nume tä q'uin, mach u päcteq'ue cua', uc'a u chänen ni junch'äcni tuba jinda u pancab. * U yajcänt'anob u yälbi: ―Maestro, mach to nat' q'uin aj judíosob u yäli u tzämsenetob t'oc ji'tun, ¿y a xe cha'num ya'i? J)  Ji'pat u yälbi u yajcänt'anob: ―Cola tä Judea tä cha'num. I(  Jinq'uin u yubi cache' c'ojo, coli to chap'e q'uin bajca ayan. T'! Aj Jesús u yajna'tan ix Marta, y u jitz'in ix María, y aj Lázaro. C& Jinq'uin u yubi aj Jesús, u yäli ca'da: ―Jinda yaj mach tuba u tzämsen; ni yajdaba tuba chäncac u pitzil patan Dios, y uc'a chänintic täcä cua' u xe u chen u Yajlo' Dios. %y Ni u chichob aj Lázaroba u täsqui tä älbintejob aj Jesús: ―Cajnoja, ubixto, jini a yajna'tanba c'ojo ayan une. p$Y Ni ix Maríada c'ojo jitz'inba, jin une u tatz'i Ajnoja t'oc jätz'äcnib, y u sucbi yoc t'oc u tzuc. # y Ajni untu winic c'ojo, u c'aba' aj Lázaro. Tä Betania u cäji. Ya'an t'oc u cha'tuma u chich, ix María y ix Marta. 5"e *Q'uen machcatac u tz'ombijob ya'i.$!A )Q'uen c'otijob bajca an, u yäle'ob: ―Aj Juan niump'e cua' mach u chi tuba u ye'e' u poder, pero upete cua' u yäli aj Juan de jini winicdaba, toj une. k O (Bixi tä cha'num tunxe río Jordán bajca u chi c'ablesia aj Juan najtäcä; ya' coli ya'i. S 'U sacänob tä cha'num cache' u q'ueche', pero une pasi bajca anob. 3_ &Si u patan cä Pap cä chenba, y no'on mach a tz'ombonla, tz'onänla jini patan, uc'a a wina'tanla y a tz'onänla cache' cä Pap ya'an t'oc no'on, y no'on t'oc cä Pap. G %Si mach jin u patan cä Pap cä chenba, mach a tz'ombenonla. # $Cä Pap u yäc'bon ch'u'ul ajnicon u täscon pancab. ¿A wäle'la quira cache' tzuc t'an cä chen uc'a no'on cäli cache' u Yajlo' Dioson? ta #U yälbijob cache' diosob machcatac binti u t'an Dios, y ni tz'ibiba mach u ch'ä älcac cache' mach toj.  "Aj Jesús u p'albijob: ―¿Mach quira a wila cache' ya' tz'ibi tama ni ley ta'ala ca'da: “Cäli cache' diosetla”? 9 !Aj judíosob u p'ali: ―Mach uc'a a patan utz acä jule'et t'ocob t'oc ji'tun, sec' uc'a a tzuc t'an. Ane winiquet, y a chen aba cache' Dioset. 3_ Aj Jesús u yälbijob: ―Q'uen cä patan utzba acä ye'betla, u patan cä Pap une. ¿Caxcamba de ni patanda utzba que cä chi, y jin uc'a a wo a jule'onla t'oc ji'tun? R De ya'i u ch'ijob cha'num ji'tun aj judíosob tuba u jule'ob t'oc. -U No'on t'oc cä Pap tontulon t'ocob. oW Cä Pap ni u yäc'bonba, une más ajnoja que upete; niuntu mach u ch'ä u pa'senob tu c'äb cä Pap. wg No'on cä'ben paq'uin cuxlecob; mach uni' xin tä sätojob, y niuntu mach uxin u pa'senob täj c'äb täcä. iK Cä ovejajob u yubinob cä t'an, no'on cä chen conocejob täcä, y unejob u bixejob täc pat. V% Anela mach a tz'onäla uc'a mach jin cä ovejajetla, ca' chich cälbetlaba. 0Y Aj Jesús u yälbijob: ―Acälbetla chich, pero anela mach a tz'onäla. Ni patan cä chenba cä Pap u yäc'bon cä chen une, y jinda u ye'e' tu toja machcajon.  2~~L}}|{{#zyxwvv,utt&ss5rrHqqOpYonn5mml`kkjjUihh gwffjfee3ddWcc)bDaa`9_^^]]\\0[[@ZYYXWVVLUTTAS_RR0QPPeONN MM3LKKwKJoI|HlGOFF4EEuDDOCBB8AA@@>>:=<;;v::J98876[55"4I32100Q//..I-,R++*L)((''9&&i&%%$$ ##"!!$ &YXeRUGf )wu!kp nT 4 9Co que u c'ac'a' ch'ämbenetla yajin Dios, que u c'ac'a' äc'benet a wutzila y que mäx u yajna'tanetla. Los que enseñan mentiras (2 Pedro 2.1‑17) V3 )No'on aj Judason. Aj Jesucristo cä Yum y aj Jacoboba cä säcun. Cä tz'ibän ni junda tuba cä täscäbenetla, anela que u yaquetla cä Papla Dios y que u yajna'tanetlaba. Aj Jesucristo u cänäntanetla. G2Q'uen cua'tac u chi aj Jesús täcä, si tz'ibintic tä jun upete cua'tac u chi, cäle' tan cä c'ajalin cache' mach u tawä tu pancab upete ni jun tz'ibinticba. Che' chich ajnic.$1ANo'on une ni ajcänt'anon que cäle' cache'da xi upete ni jindaba, no'on chich cä tz'ibi täcä ni junda. Cuwi chich cache' toj upete lo que cäli. `09Jin uc'a älqui tan u lotob cache' jini ajcänt'an mach uxin tä chämo. Aj Jesúsba mach u yälbi cache' mach uxin tä chämo, sec' u yälbi ca'da: “Si co colac ixta que sujlecon, ¿cua' u chi t'oc ane?” / Aj Jesús u yäli: ―Si co colac ixta sujlecon, ¿cua' u chi t'oc ane? Tzäypätinon ane y chen ca' chich cä chen no'on. .Aj Pedro, jinq'uin u chäni jinda winic, u yälbi aj Jesús ca'da: ―Cajnoja, ¿jindaba, cache'da u xe u chen pasa une? -%U suti uba aj Pedro u chänen jini ajcänt'an tä' u yajna'tan aj Jesúsba cache' u te tu patob, jini ajni t'ele tu ch'ejpa aj Jesús jinq'uin ya'anob tä c'uxnanba, jini que u yälbi täcä ca'daba: “Cajnoja, ¿caxca une ni u xe u yäq'ue'et tä c'äbäba?” P,Jinda u yäli, uc'a u yälben cache'da u xe tä chämo tuba u yäq'ue' tä chäncan u poder Dios. De ya'i u yälbi täcä: ―Tzäypätinon y chen ca' chich cä chen no'on. El discípulo amado j+MTotojtoj cälbenet jinq'uin ch'oc ajlo'et to, ane chich a xoji a buc, y a bixe cachichcada a woli. Pero cuanta noxibétba, a xe a tech'e' a c'äb, otro u xe u xojbenet a buc, y u xe u bisanet bajca mach uxet a wolin xiquet. *U c'atben u yuxpetz'ib: ―¿Simón, ajlo'et taj Jonás, a wolon? Aj Pedro triste'i uc'a xi u c'atben u yuxpetz'ib si u yoli. U yälben: ―Cajnoja, ane a wi upete cua' chichca. A wi chich cache' tä' colet. Aj Jesús u yälben: ―C'uxnesan cä ovejajob. Q)Aj Jesús sutwäni u c'atben tä cha'num: ―Simón, ajlo'et taj Jonás, ¿a yajna'tanon? Une u p'ali: ―Cajnoja, a wi chich cache' tä' colet. Aj Jesús u yälben: ―Cänäntan cä ovejajob. (5Cuanta ac'uxnijob, aj Jesús u yälbi aj Simón Pedro: ―Simón, ane ajlo'et taj Jonás, ¿a yajna'tanon quira más que jindajob? Une u p'ali: ―Cajnoja, a wi chich cache' tä' colet. Aj Jesús u yälbi: ―C'uxnesan cä ch'oc ovejajob, jini machcatac u tz'ombenonjob. 'Jinda u yuxpetz'ib u ye'i uba aj Jesús bajca an u yajcänt'anob desde jinq'uin cuxpi tan ajchäme. Jesús habla con Simón Pedro L& Aj Jesús u ch'i ni waj u yäc'benob, che' chich täcä ni buch'. (%I Aj Jesús u yälbijob: ―La'ixla tä c'uxnan. Pero niuntu u yajcänt'an mach u yoli u c'atben ca'da: “¿Caxcajet ane?” Uc'a yuwijob chich cache' Ajnoja. 2$] Aj Simón Pedro ochi tan jucub u jolän ni chim tä cab, tulu t'oc nuc buch'. Ajni ciento cincuenta y tres buch' tama ni chim. Tä' q'uen, y mach xet'qui ni chim. Q# Aj Jesús u yälbijob: ―Täsen tz'ita' ni buch' a totaj q'uechilaba. q"[ Jinq'uin t'äbijob tä cab, u chänijob cache' ya'an jut c'ac', ya'an buch' y waj tu pam ni jut c'ac'. ,!QNi otro u yajcänt'anobba c'otijob tä cab t'oc jucub, uc'a mach nat t'oc cab bajca ayanob, ca' ta cien metros u nät'an, u täsen u jolänob ni chim t'oc buch'. Z -Jini u yajcänt'an aj Jesús tä' u yajna'tanba u yälbi aj Pedro: ―Cajnojala une. Aj Simón Pedro, jinq'uin u yubi cache' Ajnoja, u xoji u buc uc'a sin buc ayan, y u juli uba tä ja' tuba c'otic bajca an. .UAj Jesús u yälbijob: ―Julula chim ta' noj, y a xe a q'ueche'la. U julijob chich. De ya'i mach u chi trebejob u ch'o'e' uc'a tä' q'uen ni buch' ochi tama. }U yälbijob ca'da: ―Cä bijch'oc, ¿a q'uechila quira cua' tä c'uxcan? U p'alijob: ―Mach acä q'uechi t'ocob cua'. nUMu' u junch'äcnan c'oti aj Jesús tä wa'tä ti' nab. U yajcänt'anobba mach yuwijob si aj Jesús. RAj Simón Pedro u yälbi u lotob: ―Ya cä xe no'on tä q'uechbuch'. U lotob täcä u yäli: ―Acä xe t'ocob täcä t'oc ane. Bixijob, ochijob tama ump'e jucub. Jini ac'äb mach u q'uechijob cua'. ]3Aj Simón Pedro, aj Tomás jini u yälbinte cache' ajwacu'ba, y aj Natanael jini u cab tä Caná tama noj cab tä Galileaba, y u ch'ocob aj Zebedeo, y otros cha'tu u yajcänt'an ajnijob tomp'e jimba q'uin jini.  Ji'pat aj Jesús u ye'i uba tä cha'num bajca an u yajcänt'anob ti' nab u c'aba' Tiberias. Ca'da u chi pasa jinq'uin u ye'i uba: )KJindaba tz'ibinti uc'a a tz'onänla cache' aj Jesús aj Cristo une, u Yajlo' Dios, uc'a si a tz'onänlaba, a xe tä paq'uin ajtäla cuxu nämte' t'oc une.Aj Jesús u chi täcä tu jut u yajcänt'anob q'uen cua' chichca tuba u ye'e' u poder que mach tz'ibi tama jinda jun. 'GAj Jesús u yälbi: ―¿Uc'a quira a chänon, Tomás, a tz'onän bada? Ch'a'a ujinob machca mach u chänonjob, y u tz'onijob. El porqué de este libro NDe ya'i aj Tomás u yäli ca'da: ―¡Cajnojalet y cä Dioset! 9kDe ya'i aj Jesús u yälbi aj Tomás: ―Jup'u a ni'c'äb wida, chänen cä c'äb, sätz'ä a c'äb jup'u täc ch'ejpa. Mach a wäle' que mach a tz'onä, tz'onän chich. ykOcho día ji'pat, ya'anob tä cha'num tan otot u yajcänt'anob. Jinq'uinba, aj Tomás täcä ya'an t'oc unejob. Mäcä ti' otot bajca anob, c'oti aj Jesús tä wa'tä tänxin bajca anob, u yäli ca'da: ―Ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. U yälbijob jini ajcänt'anob u lotobba: ―Cajnojala acä chäni t'ocob. Une u yälbijob ca'da: ―Si mach cä chänen tu c'äb bajca ajni clavo, si mach cä jup'e' cä ni'c'äb bajca u lowi clavo, si mach cä jup'e' cä c'äb tan u ch'ejpa, mach cä tz'onä. {oAj Tomás mach ajni ya'i jinq'uin c'oti aj Jesús. Une untu de ni docejob, ni u yälbinte cache' ajwacu'ba. QMachca chichca a wäle'la que perdonado ayan u tanä, Dios chich u chen perdona. Y machca chichca a wäle'la que mach perdonado an u tanä, Dios mach u cherbe perdona. Tomás ve al Señor resucitado \1Cuanta u yäli jinda, u yustijob y u yälbijob: ―Ch'äla ni Ch'u'ul Pixan. >uAj Jesús u yälbijob tä cha'num: ―Ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. Ca' chich u täscon cä Pap cä tz'aycäben u t'an, che' chich täcä acä täscunetla a tz'aycunla u t'an Dios. |qCuanta u yäli jinda, u ye'bijob u c'äb y u ch'ejpa. U yajcänt'anob ch'a'ali ujinob u chänenob ni Ajnoja. } sJinchichba q'uin jini, ochiq'uin, najtäcäl q'uin ta semana, mäcä uc'ajob ti' otot bajca an ni ajcänt'anob uc'a u bäc'tan aj judíosob. C'oti aj Jesús tä wa'tä tänxin de unejob. U yälbijob ca'da: ―Ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. I  Ix María Magdalena bixi u yälben u yajcänt'anob cache' u chäni Ajnoja, y cua'tac u yälbi. Jesús se aparece a los discípulos (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49) z mAj Jesús u yälbi: ―Mach a täle'on uc'a mach to t'abon ca'an cä Pap. Cux ane bajca an ni hermanojob que u tz'ombi u t'an Diosba, y älbenob ca'da: “Cä t'äbo ca'an cä Pap, y ca'an a Papla, ca'an cä Dios, y ca'an a Diosla”.  Aj Jesús u yälbi: ―¡María! Une u suti uba u yälben: ―¡Raboni! ―uc'a a wina'tan tä yocot'anba: Maestro. j MAj Jesús u yälbi: ―Ixic, ¿cua' uc'a a chen uq'ue? ¿Caxcone a sacän? Une u yäli tan u c'ajalin cache' bay ajcänän päc'äbi, y u yälbi: ―Noxi' winic, si ane a bisi, älbenon cada a wäq'ui, uc'a cä bisan no'on. ucCuanta u yäli jinda, u suti uba y u chäni cache' ya' wa'ca aj Jesús. Uneba mach yuwi si aj Jesús. { U yälbijob: ―Ixic, ¿cua' uc'a a chen uq'ue? Une u yäli: ―Uc'a u bisijob Cajnoja, y mach cuwi cada u yäq'uijob.  U chäni cha'tu ángelo ta Dios, t'oc u säsäc bucob ya' chumcajob, untu tu pam, untu tu yoc bajca ajni c'äsi' aj Jesús. jM Ix Maríaba ya'an tä uq'ue nätz'ä bajca mucli, t'oc uq'ue tinwäni u chänen tan ch'en. s_ De ya'i jini ajcänt'anob sutwänijob tu yototob. Jesús se aparece a María Magdalena (Mr. 16.9‑11)  Uc'a ixta jinq'uin mach to u che entendejob ni jun ta Dios tz'ibiba, ni u yäle' cache' c'änä cuxpac tan ajchämejobba. veJinq'uin ochi täcä ni otro ajcänt'an, jini c'oti najtäcä bajca an ni mujquibaba, u chäni, y u tz'oni. b=Ni noc' ajni cächä t'oc u pam c'äsi' aj Jesúsba mach ajni tomp'e, yänä ajni tupu. |qAj Simón Pedro c'oti ji'pat. Uneba ochi tama ni mujquiba u chäni cache' ya'an ni noc' t'unqui t'oc aj Jesúsba. NTinwäni u chänen, u chäni ya'an noc' tan ni mucliba y mach ochi. ~{U cha'tumajob tä ancäre; ni ajcänt'an untuba más seb ancäri que aj Pedro, c'oti najtäcä ti' ch'en bajca mujqui. X})Pasi aj Pedro t'oc jini otro ajcänt'an, bixijob bajca mujqui aj Jesús. C|Bixi t'oc ancäre, c'oti ca'an aj Simón Pedro t'oc jini otro ajcänt'an tä' u yajna'tan aj Jesúsba, u yälbenob: ―Ach'ämqui Cajnojala bajca mujqui, mach cuwila cada u yäq'uijob. ?{ yNajtäcäl q'uin ta semana, isapanto, jinq'uin mach to junch'äcna c'oti ix María Magdalena bajca mujqui aj Jesús. U chäni cache' apa'sinti ni ji'tun tu ti' ch'en bajca mujquiba. %zC*Ya'i jiq'uin u yäq'uijob u cuerpo c'äsi' aj Jesús, uc'a jini u ch'ena ajchäme nätz'ä ayan. Jimba q'uin jiniba, tusbäji ta paxcu' taj judíosob.Dy)Nätz'ä bajca äc'qui tä cruz ajni ump'e bojte' ta päc'äbi. Tama jini bojte' ajni ump'e u ch'ena ajchäme tzijib que uti tuyac'o ji'tun tu näc' tz'ic, mach to u yä'ca niuntu tama. x(U ch'ijob c'äsi' aj Jesús, u tz'otijob t'oc noc' y u tatz'ijob t'oc jini jätz'äcnib, ca' chich u muque' ajchäme aj judíosob. )wK'C'oti täcä aj Nicodemo, jini ajni najtäcä bajca an aj Jesús ac'äbba, u c'osi ump'e jätz'äcnib u c'aba' mirra xäbä t'oc áloes, ca' ta treinta kilos. Lv&Ji'pat aj José, u cab tä Arimatea, c'oti u c'atben aj Pilato si u ch'e' u pa'sen u cuerpo c'äsi' aj Jesús tu cruz tuba u muque'. Aj José u yajcänt'an aj Jesús, pero mach u yälä si ayan t'oc, uc'a u bäc'tan aj judíosob. Aj Pilato u yäc'bi chich u pa'sen. De ya'i c'oti u pa'sen u cuerpo c'äsi' aj Jesús. #u?%U yäle' täcä ca'da: “U xe chich u chänenob jini winic que xec'quiba”. Jesús es sepultado (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56) ~tu$Jinda uti uc'a pasic toj ca' chich tz'ibi tama u jun Dios ni u yäle' ca'daba: “U bäque mach uxin tä xulcan”. 1s[#No'on aj Juanon cäle' tu toja cache'da uti, uc'a no'on chich cä chäni, y jini cäle'ba, toj une. Cuwi chich cache' toj cua' cäle', uc'a a tz'onänla täcä anela. _r7"Untu soldado u xec'bi tu ch'ejpa t'oc untz'it xec'onib, seb pasi ch'ich' y ja'. mqS!Jinq'uin c'otijob bajca an aj Jesús, u chänijob cache' san chämi. Jin uc'a mach u xulbijob yoc. p C'otijob soldadojob, u xulbijob yoc untu che' chich täcä ni otro untuba, ni äc'qui tä cruz jinq'uin äc'qui tä cruz aj Jesúsba. ~ouDe ya'i aj judíosob, uc'a u q'uini tusbäji ta paxcu', u c'atbijob aj Pilato xulcac yoc u yuxtumajob y pa'sintic tä cruz cuanta chämijob, uc'a mach colacob tä cruz tu q'uin ch'ämbäji, uc'a jini q'uin ch'ämbäji noj q'uin ch'uj une. cn?Cuanta u yuch'i jini pajäl c'äb uva, aj Jesús u yäli ca'da: ―Acä tzupsi cä chen upete ca' chich u yäc'bon Dios cä chen. De ya'i u chinjatz'i u pam y chämi. Un soldado abre con su lanza el costado de Jesús 1m[Ajni ya'i ump'e jotz tulu t'oc pajäl c'äb uva. U majijob ump'e tz'u'i' ja' tama jini pajäl c'äb uva, u yäq'uijob tuyac'o untz'it te', y u yäc'bijob tu ti'. Bl}De ya'i aj Jesús yuwi chich cache' axupi tä ute upete lo que Dios u yäc'bi u chen. U yäli: ―Tiquin cä ti'. Ca' jini u yäli uc'a pasic toj ca' chich tz'ibi tan u jun Dios. Uk#De ya'i u yälben u yajcänt'an: ―Ya'an jini a na'. Jinchichba hora jini ni ajcänt'an u ch'i ni ixic jini u bisi tu yotot. Muerte de Jesús (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49) j5Jinq'uin aj Jesús u chäni u na' y jini u yajcänt'an tä' u yajna'tanba ya' wa'cajob t'oc, u yälbi u na' ca'da: ―Cä na', ya'an jini a wajlo'. iYa' wa'ca u na' aj Jesús bajca an tä cruz. Ya'anob ya'i täcä u chich u na', ix María jit'oc aj Cleofas, y ix María Magdalena. 1h[U maläc älijob: ―Mach cä tajala, cola cä pa'senla suerte quiranla caxca une u xe u ch'e'. Jinda u chijob tuba pasic toj ca' chich tz'ibi tama u jun Dios ca'da: “U puclijob cä buc. Ni cä buc tu pamba u yäläsijob tuba u jiran caxca une u xe u ch'e'”. Che' chich u chi ni soldadojob. qg[Ni chäntu soldadojob, cuanta u yäq'ui tä cruz aj Jesús, u ch'ämbijob u buc, u puclijob ajump'e juntu. U ch'ämbijob täcä u buc tu pamba. Jini u buc tu pamba mach chuyu une, jit'i une entero ump'e desde isqui ixta emä. efCAj Pilato u p'ali: ―Ni cä tz'ibiba, acä tz'ibi chich une y mach uxon cä q'uexe'. 9ekAjnojajob pale taj judíosob u yälbijob aj Pilato: ―Mach a tz'ibän: “Ajnoja taj judíosob”. Tz'ibän ca'da: “Jinda winic u yäli cache' une Ajnoja taj judíosob”. d1Q'uen aj judíosob u tziquijob jini c'aba', uc'a nätz'ä t'oc caj bajca äc'qui tä cruz aj Jesús. Tz'ibi tä hebreo, tä griego, y tä latín. c%Aj Pilato u tz'ibi ump'e c'aba' täcä, u yäq'ui tu pam u cruz aj Jesús. Tz'ibi ca'da: “Aj Jesús aj nazareno, Ajnoja taj judíosob”. bYa'i u yäq'uijob tä cruz. U yäq'uijob tu cruzob täcä otros cha'tu bajca an une, untu tu noj, untu tu tz'ej, aj Jesús tänxin. vaeAj Jesús pasi t'oc u cruz u bisi bajca u yälbinte tä bäc pam tiquinba, tä hebreojt'anba Gólgota. A`{De ya'i aj Pilato u yäc'bi tu c'äbob tuba u yäq'ue' tä cruz. Ni gente u ch'ijob aj Jesús y u bisijob. La crucifixión (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43) w_gUnejob t'oc noj t'an u yälijob: ―¡Pa'sen! ¡Pa'sen! ¡äc'ä tä cruz! Aj Pilato u yälbenob: ―¿A wola quira cäq'ue' tä cruz ni a wajnojala? Ajnojajob ta pale u yälijob: ―Mach'an otro cajnoja t'ocob, sec' aj César une. ^Jimba q'uindaba, tusbäji ta noj paxcu', u chen tä c'ote tänxin q'uin. U yälbi aj judíosob: ―¡Ya'anda ni a wajnojala! <]q Jinq'uin aj Pilato u yubi jinda t'an, u pa'si päjna aj Jesús, chunwäni tu chumlib juez bajca u c'aba' ya'i tä hebreoba Gabata. Jini t'an yo u yäle' cache' puro ji'tun. \ Desde jimba hora jini aj Pilato u sacän cache' u xe u chaje'. Pero aj judíosobba t'oc noj t'an u yälijob: ―¡Si jinda winic a chaje', mach anet t'oc aj César! ¡Machca chichca u chen uba de ajnoja ca' u chi ni winic jini, u jule' uba tuyac'o aj César! 3[_ Aj Jesús u p'ali: ―Ane mach u ch'ä a chen niump'e cua' täjcac'o si mach u yäc'bet Dios tä cielo a chen. Jin uc'a más an u tanä machca u yäc'on ta' c'äb. >Zu De ya'i aj Pilato u yälbi: ―¿Cua' uc'a mach a p'alä cä t'an? ¿Mach quira a wi cache' no'on an cä poder cäq'ue'et tä tzämsinte tä cruz y an cä poder cä chaje'et? gYG Ochi cha'num tan yotot u c'atbi aj Jesús: ―¿Caxcadajet ane? Aj Jesús mach u p'ali cua'. BXJinq'uin aj Pilato u yubi jinda t'an, más bäc'ti. WAj judíosob u p'ali: ―Ya'an cä ley t'ocob, cä ley t'ocob u yäle' chämic, uc'a une u chi uba ca' u Yajlo' Dios. sV_Jinq'uin ajnojajob ta pale y ni soldadojob u chänijob, t'oc noj t'an u yälijob: ―¡Äc'ä tä cruz! ¡äc'ä tä cruz! Aj Pilato u yälbenob: ―Ch'äla anela äc'äla tä cruz, uc'a mach cä pojläbe no'on niump'e u tanä. UAj Jesús pasi päti t'oc u ch'ixil corona tan u pam y t'oc u ic'puq'uen buc. Aj Pilato u yälbenob ca'da: ―¡Ya'anda ni winicda! (TIAj Pilato pasi cha'num päti u yälbenob ni gente: ―Ubixtola, cä xe cä täsbenetla päti uc'a a wina'tanla cache' mach cä pojläbe niump'e u tanä. wSgU tze'tanob y u yälbenob ca'da: ―¡Ch'u'ul c'ajti'caquet, Ajnoja taj judíosob! Y u cune'ob t'oc u c'äb. tRaSoldadojob u jit'bi u corona de ch'ix, u yäc'bijob tan u pam, u xojbijob ump'e u ic'puq'uen buc tuyac'o. EQ De ya'i aj Pilato u ch'i aj Jesús u yäq'ui tä jätz'can. P9(Upetejob u chijob noj t'an tä cha'num, u yäle'ob: ―¡Mach a chaje' jindaba! ¡Chajbenon t'ocob aj Barrabás! Aj Barrabásba ajxuch' une.tOa'Anelaba nämäletla cä chajbenetla untu tan paxcu'. ¿A wola quira cä chajbenetla Ajnoja taj judíosob? N+&Aj Pilato u yälbi: ―¿Cua' jini ni u tojaba? Jesús es sentenciado a muerte (Mt. 27.15‑31; Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25) Jinq'uin u yälbi jinda t'an, pasi cha'num aj Pilato u pecän aj judíosob, u yälbenob ca'da: ―Mach cä pojläbe niump'e u tanä. M%De ya'i aj Pilato u yälbi: ―¿Ajnojalet quira ane? Aj Jesús u p'ali: ―Jinon chich, ca' chich mu' a wäle' cache' ajnojalon. Jin tuba päncäbon, jin tuba ton pancab, tuba cäle' ni u tojaba. Upete machcatac ayan t'oc ni u tojaba u yubin cä t'an. oLW$Aj Jesús u p'ali: ―Bajca cä chen manda no'onba mach pancab. Si fuera jimba u pancabda cä chen mandaba, cajpatanob u chen ica jo'yan u japänon tu c'äb aj judíosob. Jin uc'a bajca cä chen manda no'onba mach wida une. K#Aj Pilato u p'ali: ―¿Aj judíojon quira no'on? A wajcäbnajob y ajnojajob ta pale u yäq'uetob täj c'äb. ¿Cuaxca tanä a chi? nJU"Aj Jesús u p'ali: ―¿Ane chich ta' c'ajalin quira a pa'si jinda, o älbinte a chi caxcajon? }Is!De ya'i aj Pilato ochi cha'num tan yotot, u joq'ui aj Jesús u c'atben: ―¿Ane quira ni Ajnojalet taj judíosob? H Upete ni jini u chi pasa uc'a pasic toj ca' chich u worin äli aj Jesús, jinq'uin u yäli cache'da u xe tä chämo. 0GYAj Pilato u yälbijob: ―Ch'äla anela, cherbenla ca' chich an tuyac'o ley ta'ala. Aj judíosob u yäli: ―Mach u ch'ä cäq'ue' t'ocob tä tzämsinte niuntu. aF;Unejob u yäli ca'da: ―Si fuera mach ajnic u tanä, machica cä täsbet t'ocob. oEWDe ya'i aj Pilato pasi päjna bajca anob u yäli ca'da: ―¿Cua' sub a täsila tuyac'o jinda winic? hDIIsapanto u pa'sijob aj Jesús tu yotot aj Caifás, u bisijob tu yotot aj Pilato. Aj judíosob mach ochijob tan yotot aj Pilato uc'a mach u xac'än ubajob t'oc aj gentil, uc'a ca' jini u ch'e' c'uxnacob ta noj paxcu'. /CWAj Pedro u yäli tä cha'num cache' mach toj. De ya'i seb u chi uq'ue ajtze. Jesús delante de Pilato (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Lc. 23.1‑5) 9BkUntu u yajpatan no' ajnoja pale, u familia chich ni u chunjätz'bi u chiquin aj Pedroba, u yälbi täcä ca'da: ―¿Mach quira cä chänet t'oc tan bojte' ta päc'äbi? AAj Pedro ya'to wa'ca u ticwesan uba. U yälbijob ca'da: ―¿Mach quira ane täcä u yajcänt'anet? Une u yäli: ―Mach jinon. 7@gDe ya'i aj Anás u täsqui cächä aj Jesús bajca an aj Caifás, no' ajnoja pale. Pedro niega otra vez a Jesús (Mt. 26.71‑75; Mr. 14.66‑72; Lc. 22.58‑62) z?mAj Jesús u p'ali: ―Si mach utz cua' acäli, älä cache'da mach utz. Y si utzba, ¿cua' uc'a a cune'on? 1>[Uc'a xi u yäle' ca'da, untu soldado que ya' wa'ca ya'i u t'äbsi u c'äb y u cuni aj Jesús, u yäli ca'da: ―¿Ca' jini a xe a p'alben u t'an no' ajnoja pale? w=g¿Can uc'a a c'atbenon no'on? C'atbenob machcatac u yubi cua'tac cälbijob. Unejob chich yuwi cua'tac cäli. ^<5Aj Jesús u p'ali: ―No'on mach mucu cä chi t'an pancab. No'on cä paq'uin ye'i u t'an Dios tama ch'uj taj judíosob y tama noj ch'u'ul otot bajca u woylan uba upete aj judíosob. Mach cäli niump'e cua' mucu. [;/No' ajnoja pale u c'atbi aj Jesús si an u yajcänt'anob y cua'tac u ye'e'. :-Ajpatanob y ajc'äncanob tuba aj judíosob u tz'äbijob c'ac' uc'a sis. Wa'wänijob ti' c'ac' u ticwesan ubajob. Ya' wa'ca aj Pedro täcä t'oc unejob u ticwesan uba. El jefe de los sacerdotes interroga a Jesús (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Lc. 22.66‑71) 9Ixcänän ti'otot u yälbi aj Pedro ca'da: ―¿Mach quira ane täcä ajcänt'anet tuba jinda winic? Une u yäli: ―Mach jinon. "8=Aj Pedroba ya' coli tä wa'tä päti ti' otot. Pasi jini ajcänt'an u chen conoce no' ajnoja paleba, y u pequi ixcänän ti'otot tuba u yosen aj Pedro. =7sAj Simón Pedro bixi tu pat aj Jesús t'oc otro untu ajcänt'an. Jini ajcänt'an u chen chich conoce no' ajnoja pale. Jin uc'a ochi t'oc aj Jesús tan yotot no' ajnoja pale. I6 Aj Caifás une ni u yäc'bi c'ajalin aj judíosob cache' c'änä chämic untu uc'a mach sätic entero caj. Pedro niega conocer a Jesús (Mt. 26.69‑70; Mr. 14.66‑68; Lc. 22.55‑57) 5} Najtäcä u bisijob bajca an aj Anás, uc'a aj Anásba jichan aj Caifás. Aj Caifásba no' ajnoja pale jimba año jini. 4 De ya'i jini soldadojob y ajnoja ta soldadojob y u yajc'äncanob aj judíosob u q'uechijob aj Jesús y u cächijob. 3 De ya'i aj Jesús u yälbi aj Simón Pedro: ―Äc'ä a machit tan u pat. Ni tz'ibajtesia que u yäq'ui cä Pap äc'binticonba, ¿a wäle' quira que mach uxon cä ch'e'? Jesús ante el jefe de los sacerdotes (Mt. 26.57‑58; Mr. 14.53‑54; Lc. 22.54) 27 De ya'i aj Simón Pedro u pa'si u machit tama u pat u chunjätz'bi u chiquin tu nojba u yajpatan no' ajnoja pale. U c'aba' ni ajpatan jini aj Malco. p1Y U yäli ca' jini uc'a pasic toj ca' chich u yäli uneba: “Niuntu mach cä säti ni a'bonba”. z0mAj Jesús u p'ali: ―San cälbetla cache' no'on chich; si no'on a sacänonla, äctanla tä bixe jindajob. w/gDe ya'i aj Jesús sutwäni u c'atbenob: ―¿Caxcone a sacänla? Unejob u yäli: ―Aj Jesús aj nazarenoba. X.)Uc'a u yäli aj Jesús: “No'on une”, sutwäni tu patob, yälijob tä cab. !-;U p'alijob: ―Aj Jesús aj nazarenoba. Aj Jesús u yälbenob: ―No'on une. Aj Judas ni u yäq'ui tä c'äbäba ya' chich an täcä t'oc unejob. l,QAj Jesúsba yuwi chich upete cua'tac u te tuyac'o, pänte'i u c'atbenob: ―¿Caxcone a sacänla? 8+iAj Judas u woyli uba t'oc noj q'uenel soldado y ajc'äncanob täcä tuba u yajnojajob pale y tuba aj fariseojob, c'otijob ya'i t'oc u chictaya, t'oc u te' y t'oc u machitob. &*EAj Judas ni u yäq'ui tä c'äbä aj Jesúsba, yuwi chich täcä cada an ni päc'äbi jini, uc'a aj Jesús a'uti u woylan ubajob ya'i t'oc u yajcänt'anob. 6) gCuanta u yäli jinda aj Jesús, bixi t'oc u yajcänt'anob tunxe ni pa' u c'aba' Cedrón, c'oti bajca an ump'e bojte' ta päc'äbi. Ya'i ochi aj Jesús t'oc u yajcänt'anob. H( No'on cä chectesbijob cache'da anet aneba, y cä xe chich cä chectesbenob más, uc'a yuwina'tanob cache' a yajna'tanob ca' chich ane a yajna'tanon, y uc'a ca' jini ajnicon tu pixanob.')Cä Pap que a chen tu tojaba, a'ajtäjob pancab mach u chet conoce; no'onba cä chenet chich conoce; y jindajob yuwijob cache' ane a täscon. &7’Cä Pap, machcatac a'bon co ajnicob täcä t'oc no'on bajca anon uc'a u chänenob cä poder a'bonba, uc'a mach to an u pancab a yajna'tanon. a%;No'on tomp'e ayanon t'oc unejob, y ane t'oc no'on, tuba nonoj ajnicob tomp'e t'oc no'onla, uc'a ca' jini yuwina'tanob a'ajtäjob pancab cache' ane a täscon, y cache' ane a yajna'tanob, ca' chich no'on a yajna'ton. _$7Ni poder a'bonba, jin chich acä'bijob uc'a ajnicob tomp'e, ca' chich anonla tomp'e. H# Uc'a upetejob ajnic tomp'e, ca' chich ane cä Pap tomp'e ayanet t'oc no'on, y no'on t'oc ane, y ajnicob täcä tomp'e t'oc no'onla, tuba u tz'onänob a'ajtäjob pancab cache' ane a täscon. "w’Mach sec' tuba jinijob cä c'atbenet. Cä c'atbenet täcä tuba machcatac u xe u tz'ombenonob uc'a u t'anob. W!'Cäq'ue' cäba ajnicon seq'uen ta'a, uc'a unejob totoj ajnicob seq'uen ta'a. p YCa' chich ane a täscon cäle' a t'an pancab, che' chich täcä cä täscunob u yäle' a t'an pancab. q[Äc'ben ochic a t'an tu c'ajalinob, y ca' jini ajnicob seq'uen ta'a y tu toja; a t'an aneba toj chich. MUnejob mach tuba u pancabob, ca' chich no'on mach tuba u pancabon. q[Mach cä c'atä a pa'senob pancab, cä c'atbenet a cänäntanob uc'a mach u cherbenob cua' tzuc pixan. #No'on cälbijob a t'an. Jinijob tubajob u pancabba u cräxna'tijob uc'a mach tuba u pancabob, ca' chich no'on täcä mach tuba u pancabon.  ’Bada cä te bajca anet. Jinda cäle' ya'toca anon pancab uc'a ajnicob tä' ch'a'a ujinob ca' chich no'on tä' ch'a'a cäjin. b= Jinq'uin ya'to anon t'oc unejob pancab, cä cänäntijob t'oc a poder; machcatac a'bonba, cä cänäntijob chich, y niuntu mach säti sec' jini ajlo' tuba chich ajsätoba, uc'a pasic toj ca' chich tz'ibi tama a jun. R ’Mach uni' xon tä ajtä pancab. Jindajobba ya'to anob pancab, y no'onba cä te bajca anet. Cä ch'u'ul Pap, cänäntanob t'oc a poder ni a'bonba uc'a ajnicob tomp'e t'oc ane ca' chich anonla.  Upetejob jini täc'aba, ta'a chich; y upetejob jini ta'aba, täc'a chich. Ca' jini cä ch'u'ul c'ajti'can, uc'a lo que u chenob. ) ’Cä c'atän que a täclenob, mach cä c'atä tuba jini que tuba u pancabobba. Cä c'atän tuba machcatac a'bonba, uc'a ta'ajob chich. Uc'a ni t'an a'bonba, cä ye'bijob. Unejob u sapi, y bada yuwijob chich cache' aton bajca anet, y u tz'onijob cache' ane a täscon. @{Bada yuwijob cache' ta' c'äb ati upete cua'tac a'bon. %’Cä chectesbijob chich jini winicob a yaqui pancabba cache' ane ni Dioset. Ta'ajob chich, y a'bon täj c'äb, y u tz'onijob a t'an. ;oBada cä Pap, äc'ä tä chäninte cache' ayan chich cä poder bajca ayanet täcä, jinchichba poder que cä cänänti jinq'uin ya'anon bajca anet jinq'uin mach to an u pancab. iK’Cäq'ui tä chäninte pancab cache' an a poder. Acä tzupsi ni patan a'bon cä chenba. &EUpete machcatac u chenet conoce y u chenon conoce täcä, jin une ni paq'uin cuxu ayanob, uc'a ane ni mero Dioset y no'on ni aj Jesucristo que a täsconba. mSUc'a ane a wäc'bon täj c'äb upetejob machcatac a yaquijob pancab tuba cä'ben paq'uin cuxlecob. W )Jintacda u yäli aj Jesús, de ya'i u t'äbsi u jut tä cielo u yäli ca'da: ―Cä Pap, ac'oti q'uin, äc'ä tä chäninte cä poder, no'on a Wajlo'on, uc'a ca' jini cäq'ue' tä chäninte a poder täcä. U#!Jinda cälbetla uc'a co cä'benetla ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. Tu pancab a xe tä tz'ibajtescanla, pero mach bäc'taquetla, no'onba acä chi trebe cä tzupsäben u poder jini ajnoja tuba u pancab.r ] Ubinla, u xe tä c'ote q'uin, y bada ac'oti chich jini q'uin jinq'uin a xe a puclan abala, y a xe tä bixela cachichcada. A xe a wäctanonla cä juntuma täcä, pero mach cä juntuma cä xe tä colan, uc'a cä Pap ya'an t'oc no'on. D Aj Jesús u yälbijob: ―¿Bada a totoj tz'onänla? . UBada cuwi t'ocob cache' a wi chich upete, y mach c'änä cä ni' c'atbenet t'ocob cua' a wäle'. Jin uc'a acä tz'onän t'ocob cache' ya' chich atet bajca an Dios. s _U yajcänt'anob u yäle': ―Bada cheque chich cua' a wäle'. Niump'e balä' tz'aji mach a ni' che. t aYa' chich aton bajca an cä Pap, julon pancab. Bada cha'num cäctan u pancab y cä bixe bajca an cä Pap. zmUc'a cä Pap chich u yajna'tanetla, uc'a anela täcä a yajna'tonla y a tz'onila cache' ya' aton bajca an Dios. q[Jinq'uinba a xe a c'atänla täj c'aba'. Mach ni' c'änä ajnicon de ajnumsajt'an ta'ala t'oc cä Pap. 3_’Jintacda cälbetla t'oc balä' tz'aji. U xe tä c'ote q'uin mach uni' xon cälbenetla t'oc balä' tz'aji. Cä xe cä totoj chectesbenetla cache'da ayan cä Pap. &EBadaba mach to a c'atäla niump'e cua' täj c'aba'. C'atänla y a xe chich tä ä'bintela tuba paq'uin ajnic a ch'a'aljinla. Jesucristo, vencedor del mundo !;’Jinq'uinba, mach uxet a c'atbenonla niump'e cua'. Totojtoj cälbenetla, upete cua' a c'atbenla cä Pap täj c'aba', u xe chich u yäc'benetla. ,QBada anela täcä triste anetla, pero täc te cä chänenetla tä cha'num, u xe tä ch'a'alan ujin a pixanla, y niuntu mach uxin u pa'säbenetla jini ch'a'aljin. :mIxic jinq'uin ac'oti hora ta c'ojpac, u na'tan c'uxe. Pero cuanta päncäbi jini ch'oc, mach u ni' c'ajna'ta jini c'uxe. U ch'a'alan ujin uc'a san päncäbi untu ch'oc pancab. gGTotojtoj cälbenetla, anela a xe tä uc'nanla, y tä ch'ocoman a pixanla, pero jini que tuba u pancabba u xe tä ch'a'alan ujinob. Anela a xela tä triste'anla, pero jini tristejle ta'alaba u xe tä sujtä de ch'a'aljin. %Aj Jesús yuwi chich cache' yo u c'atbenob cua' jini u yäle', jin uc'a u yäli ca'da: ―¿A maläc c'atben abala quira cua' jini ni acäli: “Acoli tz'ita' q'uin ta bixicon y mach uxet a chänenonla, pero otros tz'ita' q'uin tä cha'num a xe a chänenonla”? |q¿Cua' wäre jini u yäle' jinq'uin u yäli ca'da: “Acoli tz'ita'”? Mach cä che entendela cua' jini u yäli. ~{De ya'i u tulaj maläc älijob u yajcänt'anob: ―¿Cua' wäre jini u yälbenonla? U yäle' cache' acoli tz'ita' q'uin ta bixic y mach uxon cä chänenla; pero otros tz'ita' q'uin tä cha'num cä xe cä chänenla une, uc'a u xe ca'an u Pap. 1}[’Acoli tz'ita' q'uin ta bixicon, y mach uxet a chänenonla; pero otros tz'ita' q'uin tä cha'num a xe chich a chänenonla, uc'a no'on ya' cä xe ca'an cä Pap. 8|iUpete ni t'an tuba cä Papba, täc'a chich täcä, jin uc'a cäli cache' ni Ch'u'ul Pixan chich u xe u yäc'benet a wina'tanla cä t'an. La tristeza se cambiará en alegría l{QUne u xe u yäq'ue' que ch'u'ul c'ajti'cacon, uc'a cä t'an chich u xe u yäc'benet a wina'tanla. _z7 Tu te ni Ch'u'ul Pixanba, une u xe u ye'benetla upete ni u tojaba; uc'a mach tu c'ajalin u pa'sen cua' jini u xe u yäle'; upete cua' u yubinba, jini u xe u yäle'; u xe u worin älbenetla cua'tac u xe tä ajtä. cy? ’Ya'to an q'uen cua' cälbenetla, pero mach to u ch'ä ochic ta' c'ajalinla bada. yxk U xe u ye'e' cua' une ni toji'tanä, uc'a ajnoja tuba jinda u pancab u xe chich tä äc'binte u toje' u tanä. gwG U xe u ye'e' camba ni u toja, uc'a cä xe ca'an cä Pap, y mach uni' sutwanet a chänenonla. Jv  U xe u chectesbenob ni u tanäjobba uc'a mach u tz'ombonob une. ~uuTu te uneba, u xe u chectesbenob a'ajtäjob pancab cua' jini u tanäjob, camba ni u toja, y cua' une ni toji'tanä. ~t|{zxw}vYu`sq7onm^kkAjkiihGgfedQcbbGa`_w^^Q]r]\\[KZZYWVUTTRSaSRQQPfONNNMALL*KAJ|JBIvHHGG-FF`EEnED_CC>0=<<Aj Juan u yälbijob ca'da: ―Mach a coje'la más de lo que u yäle' ni ley tuba ni caj. [  C'otijob ajcojtaq'uinob tuba u c'ablesanob aj Juan, y u yälbijob ca'da: ―Cä Maestro, ¿cua' c'änä cä chen t'ocob? jZM Aj Juan u p'albijob ca'da: ―Machca u cänäntan chap'e u buc c'änä u yäc'ben ump'e machca mach u cänänta niump'e, y machca u cänäntan cua' tä c'uxcan c'änä u jeq'ue' tuba u yäc'ben machca mach u cänänta. ]Y3 De ya'i ni gente u c'atbijob ca'da: ―¿Cua' cä xe cä chen t'ocob jiq'uin? X- Cälbenetla täcä que badaba u chen tä c'ote u q'uini tuba äc'bintiquetla a toje' a tanäla si mach a chila tu toja. Es ca' a wälä untec te' que tz'ita' yo ta julcac tä cab. Uc'a upete ni te' que mach u che u jut utzba u xe tä tzepcan y u xe tä julcan tama c'ac'. vWeChenla cua' chichca utztacba ta chänintic que si a totoj q'uexi a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla. Mach a täq'ue' a wäle'la tan a c'ajalinla cache' a xe a japän abala uc'a a papla ane aj Abraham, uc'a cälbenetla que Dios, si u yolinicaba, u ch'e' u sutjatz'än ni ji'tunobda de u ch'ocob aj Abrahamba, jini machcatac u chenob ca' chich u chi uneba. VwQ'uen gente bixijob tuba u c'ablesan aj Juan, y une u yälbijob ca'da: ―Anela ca' a wälä yal chanetla que u pase tä putz'e jinq'uin ya'an noj pule. ¿Caxca wäreca u yälbetla que a putz'tanla ni toji'tanä que Dios u xe u yäq'ue'ba? nUUUpete machca chichca pancab u xe u chänenob ni Ajjäpom que u täsqui Dios tuba u japänonlaba”. IT C'änä mulcac upete ch'en cab. Upete tz'ic y t'uchlom cab u xe tä jinescan.Ni bij locojtacba u xe tä colescanob tajtoj, y ni bij chelejtacba u xe tä jochinte tuba parejo'escac. }SsUne u chi ca' jini tuba pasic toj lo que u tz'ibi tä jun ni ajt'an ta Dios oni u c'aba' aj Isaías bajca u yäle' ca'daba:Ya'an untu winic u chen noj t'an bajca mach cuxu niuntu y u yäle' ca'da:“Tusbenla u biji bajca u te tä nume Cajnojala, to'esbenla u biji.Ca' a wälä ca' jini a to'esan a pixanla tuba a sapänla ni Cajnojala tu xe tä teba. pRYDe ya'i aj Juan bixi tä cabil cab nätz'ä t'oc ni río u c'aba' Jordán. Ya' jini u tz'aycäbijob ni gente cache' c'änä u q'uexe' u c'ajalinob tuba mach u ni' chen u tanäjob, y de ya'i c'ablacob uc'a utic perdona u tanäjob. IQ Jinchichba año täcä aj Anás y aj Caifás ya'anob de u yajnojajob pale tuba aj judíosob. Jimba q'uinob jini Dios u loti aj Juan, u yajlo' aj Zacarías, bajca ayan bajca mach cuxu niuntu. 5P eJinq'uin quince años u bixe u chen manda aj Tiberio César, jini mero ajnojaba, ya'an täcä aj Poncio Pilato u chen manda de gobierno tama ni noj cab tä Judea. Jinchichba q'uinob täcä ya'an aj Herodes u chen manda de rey tama ni noj cab tä Galilea, y aj Felipe, u yermano aj Herodesba, ya'an u chen manda de rey tama chap'e cab, u c'aba' tä Iturea y tä Traconite. Aj Lisaniasba, une ni rey tama ni noj cab tä Abilinia. O{4De ya'i aj Jesús q'ue'ni u c'ajalin y no'i. Dios tä' yoba t'oc une y ni gentejob tä' nämtijob t'oc une täcä. N 3De ya'i bixijob t'oc tä Nazaret, y u laj tz'ombi u t'an u na' y u pap. U na'ba u laj äq'ui tu pixan upete cua'tac ajni. AM}2Unejob mach u chi entendejob lo que u yälbijobba. L51De ya'i aj Jesús u yälbi: ―¿Cua' uc'a a bon saconla? ¿Mach quira a wila cache' c'änä cä cherben u patan ni cä Pap ya'an tä cieloba? OK0Jinq'uin aj José y u na' u chäni, c'äsbäc'tijob, y u na' u yälbi ca'da: ―Cä ch'oc, ¿cua' uc'a a cherbon t'ocob ca' jini? A pap y no'on c'ac'a' ch'ocomi cä pixan tuba cä sacänet t'ocob. J/Upete machcatac u yubijob cua' u yäle' aj Jesús tajch'icwäni u jut u yubinob cache' u p'alän y cache' q'uen u c'ajalin. I.De ya'i, jinq'uin tz'äcti uxp'e q'uin u te u sacänob, u pojlijob tama ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob. Uneba ya' chumca tänxinob machcatac u ye'e' ni ley taj Moisés u yubin cua'tac u yäle'ob, y aj Jesús u c'atbenob cua'tac jini yo u yubin uneba. `H9-Jinq'uin mach u pojlijob, sutwänijob tä cha'num tä Jerusalén u sacänob ya' jini. NG,Unejob u yäli tan u c'ajalinob que aj Jesús ya' u te t'oc ni gente, y u chijob entero ump'e q'uin tä xämba. De ya'i u täq'uijob u sacänob t'oc u familiajob y t'oc machcatac u chen conoceba. F9+Jinq'uin numi ni q'uin ch'uje jini, sujtä u chenob tu yotot, y aj Jesúsba coli tä Jerusalén, pero aj José y ix María mach yuwijob si coli ya'i. yEk*Jinq'uin aj Jesús u tz'äctesi doce añoba bixijob tä q'uin ch'uje tä Jerusalén ca' chich nämä u chenob. D+)U papjobba nämäjob xicob cada año tä Jerusalén tuba u numsenob ni q'uin ch'uje ta noj paxcu', jini q'uin ch'uje tuba aj judíosobba. C{(Ch'iji ni ch'oc y q'ue'ni u muc' y q'ue'ni u c'ajalin. Mäx utz u c'ajalin Dios t'oc une. El niño Jesús en el templo +BO'Jinq'uin u tzupsi u chenob t'oc ni ch'oc upete cua'tac ni ley tuba cä Yumla u yäle' uticba, sutwänijob tu cäji tä Nazaret tama ni noj cab tä Galilea. A&Jinchichba rato c'oti ix Ana bajca anob u yäc'ben u c'aba' Dios. De ya'i u täq'ui u chen t'an t'oc upete a'ajtäjob tä Jerusalén, jini machcatac u pijnanjob c'otic q'uin tuba japinticobba. Une u tz'aycäbenob cache'da u xe ni ch'oc jini. El regreso a Nazaret @!%Loto ajni oni t'oc jit'oc u chi vida t'oc siete años namás, y chämi jit'oc. Coli neba'. Badaba u cänäntan ochenta y cuatro años. Mach u tz'eji uba tä noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob. T'oc q'uin y t'oc ac'äb u c'ajti'in Dios y u chen c'änti'ya sin buc'a. ?'$Ajni ya' jini täcä ix Ana, untu ixt'an ta Dios. Uneba jixic ch'oc c'äsi' aj Fanuel de u familiajob aj Aser. Uneba ac'ac'a' ch'upimi. x>i#Ca' jini u xe tä chectan cua'tac ayan tan u c'ajalinob q'uen ni gentejob. Y aneba täcä, María, u xe tä c'ac'a' ch'ocoman a pixan. Es ca' a wälä u c'uxcan u xeq'uita untz'it turutz'ni' machit que u xeq'ue' untu ixta tunxe u numeba. ,=Q"De ya'i aj Simeón u c'atbi Dios que ajnic u yutzijob y u yälbi ix María, jini u na' aj Jesúsba, ca'da: ―Ubixto, ni ch'ocdaba Dios u yäq'ui tuba säticob q'uen gente tä Israel, uc'a tu xe u chänenob mach uxin u sapänob. Q'uen u xe u japän ubajob täcä, uc'a u xe u sapänob une. q<[!Aj José y u na' ni ch'oc tajch'icwäni u jutob jinq'uin u yubijob cua'tac u yälcan de ni ch'oc. 4;a Uneba u c'ote ca' ump'e junch'äcni tuba u ye'benob ni u toja ni gente que mach jin aj Israelob,
y tuba ajnic olojob tä chäninte ni gente ta'aba, ni aj Israelobba. I: jin a wäq'ui tuba u chänenob upete a'ajtäjob pancabba. Q9Uc'a bada acä chäni t'oc cä jut machca u xe u japänon t'ocob, y8kBada Cajnoja, no'on que a wajpatanonba, u ch'e' chämicon t'oc ch'a'aljin uc'a pasi toj lo que a wäliba. 7De ya'i aj Simeón u ch'ämbi tu c'äb ix María ni ch'oc tuba u meq'ue', y u ch'u'ul c'ajti'i Dios u yäle' ca'daba: (6IDe ya'i aj Simeón bixi, ochi tama ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob, uc'a ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bi u chen ca' jini. De ya'i aj José y ix María u c'osijob ni ch'oc aj Jesús tama ni noj ch'u'ul otot jini tuba u subän ni ch'oc tu c'äb Dios ca' chich ni ley u yäq'ue' tä ute. 5#Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bi u wina'tan que une mach ucham antes de u chänen ni Cristo, jini u yaqui cä Yumla Dios tuba ajnic de Ajnojaba. 4}Ya' cuxli tä Jerusalén untu winic jinq'uin u c'aba' aj Simeón. Ni winic jiniba u chen tu toja y mäx u ch'u'ul c'ajti'in Dios. Une u c'alin pitän julic ni machca u yaqui Dios tuba u japän aj Israelobba, y ni Ch'u'ul Pixan ya'an t'oc une. G3Bixijob tä Jerusalén täcä tuba u subben Dios ni matän ca' chich ni ley taj Moisés u yäle' uticba. Ni ley jini u yäle' que subbintic cha'tu ixsäcpäcä, o si mach, cha'tu ixpaloma. D2U chijob ca' jini uc'a tz'ibi ayan tama ni ley tuba cä Yumla ca'daba: “Upete ajlo'ilba yäx ch'ocba y upete u yäx al animajob ajlo'ba, c'änä äc'bintic tu c'äb cä Yumla Dios”. N1Jinq'uin tz'äcti q'uin tuba u chenob ca' chich u yäq'ui tä ute aj Moisés tama ni jun que u tz'ibiba, u bisijob ni ch'oc tä Jerusalén tuba u yäc'benob tu c'äb cä Yumla Dios ni ch'oc. x0iJinq'uin tz'äcti ocho día u yäq'uijob ni ch'oc tä äc'binte ni seña tu cuerpo, jini u c'aba' circuncisiónba. U yäc'bijob u c'aba' jini ch'oc, aj Jesús. Jimba c'aba' jini u yäc'bi ni ángelo antes que u mätan tuyac'o u na'. z/mDe ya'i ni ajcänän ovejajob sutwänijob bajca an u ovejajob u ch'u'ul c'ajti'inob Dios y u c'äybenob u c'aba' Dios uc'a upete ni u yubijob, upete ni u chänijob. Pasi toj ca' chich älbintijob. El niño Jesús es presentado en el templo [./Ix Maríaba u laj äq'ui tu pixan upete ni t'an u yubiba, y u paq'uin c'ajti'in. r-]Upete machcatac u yubijob cua'tac u yäle'ob ni ajcänän ovejajob, tajch'icwäni u jut u yubinob. ^,5Jinq'uin u chänijob ni ch'oc u tz'ayquijob cua'tac älbintijob tuba ni ch'oc jini. +De ya'i seb bixijob y u pojlijob ix María y aj José. Ya'an ya'i täcä ni ch'oc ya' ch'a'ca tama bajca u c'uxnan beq'uet. f*EJinq'uin ni ángelojob pasi bajca anob bixijob tä cielo, ni ajcänän ovejajob u maläc älijob ca'da: ―Cola bada tä Belén cä chänenla jini u chi pasaba, ca' chich cä Yumla Dios u täscäbon tä älbintela. ))¡Cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios ya'an isqui tä cieloba;
tu pancabba u xe tä ajtä sis u c'ajalinob ni winicob que Dios tä' u yajna'tan! (7 De ya'i tajtzäc ajni nämte' t'oc ni ángelo ta Dios jiniba q'uen a'ajtäjob tä cielo u ch'u'ul c'äyben u c'aba' Dios u yäle'ob ca'da: '1 Uc'a a wina'tanla que toj ni mu' cälbenetlaba, a xe a pojlenla untu ch'oc tz'oto t'oc ump'e welom noc' ya' ch'a'ca tama bajca u c'uxnan beq'uet. w&g Uc'a sami apäncäbi tu cäji aj David untu Ajjäpom ta'ala. Une ni Cristo, jini u yaqui Dios tuba Ajnojaba. 6%e De ya'i ni ángelo jini u yälbijob ca'da: ―Mach bäc'taquetla uc'a aton cälbenetla ump'e t'an cache' noj gran ch'a'aljin u xe tä äc'bintejob upete a'ajtäjob pancab. #$? Tajtzäc untu ángelo tuba cä Yumla Dios tutz'i bajca anob, y u pitzilan Dios u chicti bajca anob ca' a wälä ump'e junch'äcni, y c'ac'a' bäc'tijob. v#eNätz'ä t'oc ni caj jini ya'anob ajcänän oveja u wäybetanob u yanima bajca tomca tä wäye ac'äb. `"9U päncäbesi u yäxch'oc, untu ajlo'. De ya'i u tz'oti u na' t'oc ump'e welom noc', y u ch'a'atz'i tama bajca u c'uxnan beq'uet, uc'a mach ni' ajni lugar tama otot tuba u chen posajob. Los ángeles y los pastores I! Jinq'uin ya'anob ya'iba c'oti q'uin tä c'ojpan t'oc u tz'isa.  Bixi nämte' t'oc ix María, c'ätä an uc'a uneba, tuba u yäq'ue' tä tz'ibinte u c'aba'job. Ix Maríaba c'ojo t'oc u bijch'oc une. c?Aj José täcä pasi tä Nazaret tama ni noj cab tä Galilea y bixi tu cäji aj David u c'aba' tä Belén, ya'i tä isquil cab tama ni noj cab tä Judea. Bixi ya'i uc'a aj José es untu u natil ch'oc ni rey aj David. b=De ya'i upetejob bixijob u yäq'ue' tä tz'ibinte u c'aba'job bajcatac ayan u cäjijob. [/A'uti ni najtäcäl censo jiniba jinq'uin ajni aj Cirenio de gobierno tä Siria. - UJimba q'uinob jini ni rey u c'aba' aj Augusto César u yäq'ui tä ute ump'e ley que upete ni gente tä cabil cab c'änä xic u yäq'ue' tä tz'ibinte u c'aba'job. 4 cPDe ya'i ni yoc ajlo' jini ch'iji y c'ac'a' q'ue'ni u c'ajalin. Cuxli bajca mach cuxu niuntu ixta que mach c'otic q'uin tuba u ye'e' uba tama ni gente tä Israel.? yNUc'a Dios mäx tä' u ch'ämbenonla yajin, u xe u täscäbenonla untu aj Ajtä tä cielo tuba u täclenonla.Uneba u c'ote t'oc ca' a wälä ump'e noj junch'äcni tuba u chictäben u biji untu tan it'obni.Ca' jini u xe u ye'benonla cua' c'änä cä chenla tuba c'oticonla tä cielo täc xe tä chämola.U xe u ye'benonla cache'da u ch'e' ajnic sis u c'ajalin Dios t'oc no'onla. Jinda tzäcä ni t'an u yäli aj Zacaríasba.  O MAne a xe a ye'benon t'ocob cache' u ch'e' utic perdona cä tanäla tuba cä japän cäbala, no'on que u yaconla Diosba. } uLChe' chich täcä aneba, cä ch'oc, a xe de ajt'anet tuba Dios, ni más Ajnoja que ayanba,
uc'a ane a xe tä c'ote najtäcä de Cajnojala tuba a wäc'ben u to'esan u c'ajalinob ni gentejob, uc'a u sapänob ni Cajnojala tu xe tä teba. l SKy u ch'e' cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios y cä chenla tu toja tu jut ixta que mach chämiconla. N JDios u yälbi aj Abraham que najtäcä u xe u pa'senonla tu c'äb machcatac u cräxna'tanonla.De ya'i u ch'e' cä cherbenla Dios lo que yo cherbintic sin que cä bäc'tanla niump'e cua',  ;HDios u xe u chen ca' jini uc'a u ch'ämben yajinob cä najtäcäl noxi'papla, uc'a che' chich u worin älbijob que u xe u chen.U xe u chen ca' jini täcä uc'a u c'ajti'in ni ch'u'ul t'an u chiba,
jini t'an que u totoj älbi cä papla aj Abraham que u xe u chenba.  I %GU yälijob cache' ni Ajjäpom jini u xe u japänonla t'oc machcatac u cräxna'tanonla y tu c'äb jini machcatac mach yo u chänenonla. \ 3FUpete ni jiniba u yäc'bi Dios u yäle' u ch'u'ul ajt'anob, ni ajnijob oniba.  1EUne u yäc'bonla untu Ajjäpom mäx q'uen u poderba,
que es tuba u natil familiajob ni rey aj David, jini que ajni de u yajpatan Diosba. p [DCh'u'ul ajnic cä Yumla, ni Dios tuba aj Israelobba,
uc'a ati u jiranob u gente y u japänob.  CAj Zacarías, u pap ni yoc ajlo'ba, c'ac'a' ajni Ch'u'ul Pixan tuyac'o y u chi t'an ca' untu ajt'an ta Dios, u yäle' ca'da: o  YBUpete machcatac u laj ubijob cua'tac atz'ayquinti u muque' tan u pixanob. U maläc älijob ca'da: ―¿Caba winic wäreca u xe ni yoc ajlo' jini? Uc'a Dios ayan t'oc ni yoc ajlo' jini u täclen t'oc u poder. El canto de Zacarías   %AUpete u yajnätz'älajob c'ac'a' bäc'tijob, y tama ni noj cab tä Judea cachichcada tä isquil cab u tz'ayquinte upete cua'tac u chi pasa. q  ]@Jinchichba rato u jäbi uba u t'an y u täq'ui u nicän uba yac' y u chi t'an u ch'u'ul c'ajti'in Dios.  ?Aj Zacarías u chi ump'e seña tuba u c'atän jun, y u tz'ibi ca'da: “Aj Juan u c'aba'”. De ya'i upete tajch'icwäni u jutob. b  ?>De ya'i u cherbi u c'äbob tuba u c'atben u pap cache'da yo uneba que xic u c'aba'. a ==Unejob u yälbi ca'da: ―¿Cua' uc'a? Mach'an niuntu a familia u c'aba' ca' jini. < uC'oti q'uin tä c'ojpan ix Elisabet, y u päncäbesi untu yoc ajlo'.  {8Ix María coli ya'i tu yotot ix Elisabet ca' ta uxp'e mes y de ya'i bixi tu yotot. Nacimiento de Juan el Bautista ' I6Dios u täcli aj Israelob, ni machcatac u tz'omben u t'anba.Dios u c'ajti'in cache' une u worin älbi cä najtäcäl noxi'papla que une u xe u ch'ämbenob yajin.U yälbijob que une u xe u paq'uin ch'ämben yajin aj Abraham y upete u natil ch'ocob. Ca' jini u yäli ix María.  7 5Machca jitz'o u chen c'änä äc'bintic cua' u c'uxe' ixta que c'alin na'ac. Ca' chich jini täcä machcatac que tä' yo que Dios u täclenob, Dios u c'alin täclijob chich.Machca q'uen u taq'uin mach ni' c'änä uc'a äc'bintic más. Ca' chich jini täcä machcatac u yäle' tu c'ajalinob que mach c'änä uc'a u täclen Dios, Dios chich mach u yäc'bijob niump'e cua'. i M4Dios u pa'säbijob u poder nuc ajnojajob y u yäc'bijob u poder machcatac ch'oc u pixanob. ~ 3Ca' untu winic u ye'e' u muc' t'oc u c'äbba, ca' jini Dios u ye'i u poder.Y ca' untu winic u puc'jule' cua' chichca mach utzba, ca' jini Dios u yäc'bi u puclan ubajob jini machcatac u yäle' tan u c'ajalinob cache' q'uen u c'ajalinobba. } 2Upete machcatac mach yo u säte' t'oc Diosba, une chich u ch'ämbenob yajin.Che' chich u chi oni y che' chich u chen bada. | 1uc'a Dios, jini tä' q'uen u poderba, machtajda u chi por no'on.Ch'u'ul ayan u c'aba' uneba uc'a mach'an niump'e u tanä. 8{ k0uc'a une u ch'ämbon yajin, no'on que ixpatanon tubaba que mach jin cua'on une.Desde badaba upete ajji'pät ch'ije u xe u yäle'ob cache' mäx q'uen cä ch'a'aljin, Pz /Ni Dios Cajjäpomba, jin une u yäc'ben ch'a'alac ujin cä pixan, zy o.De ya'i ix María u yäli ca'da:Tan cä pixan cä c'alin ben u c'aba' Dios uc'a lo que u cherbon. rx _-Ch'a'a ajin aneba uc'a a tz'oni cache' u xe tä pase toj chich lo que cä Yumla u täsquet tä älbinte. sw a,Jinq'uin cubi cache' a wäc'benon u c'aba' Dios, tajtzäc u niqui uba ni ch'oc t'oc ch'a'aljin täjcac'o. Tv #+¿Caxcajon no'onba tuba tiquet a chänenon, ane que a xe de u na' Cajnoja? Du *Ix Elisabet u chi noj t'an u yäle' ca'da: ―Ane Dios u yaquet tuba ajnic más a ch'a'aljin que otros ixictacob, y Dios u yaqui täcä ni a Wajlo' a xe a päncäbesanba y u ch'u'ul chi. +t Q)Jinq'uin ix Elisabet u yubi u c'aba' Dios que c'oti u yäc'ben ix Maríaba, u niqui uba ni ch'oc tuyac'o ix Elisabet, y uneba c'ac'a' ochi Ch'u'ul Pixan tuyac'o. Ps (Ya'i ochi tan yotot aj Zacarías u yäc'ben u c'aba' Dios ix Elisabet. |r s'Jinchichba q'uinob jini ch'oyi ix María, y seb bixi ump'e caj tä isquil cab ya'i tama ni noj cab tä Judea. Hq  &De ya'i u yäli ix María ca'da: ―No'onba ixpatanon chich tuba cä Yumla. Tan u chen Dios t'oc no'on ca' a wäle'ba. De ya'i ni ángelo pasi ca'an une y bixi. María visita a Elisabet 7p k%Uc'a Diosba u ch'e' u chen upete cua' chichca. Ao }$Ubixto, a prima ix Elisabet täcä u mäti untu yajlo' tu ch'upimle. Ni ixic jiniba u yälcan que mach u ch'ä u mätan u tz'isa, y badaba u cänäntan seis mes c'ojo t'oc u bijch'oc. en E#U p'albi ni ángelo ca'da: ―Ni Ch'u'ul Pixan u xe tä jaque ta'wac'o, y u poder ni Dios más Ajnojaba u xe u yäc'benet a mätan a tz'isa. Jin uc'a ni Ch'u'ul Ch'oc a xe a päncäbesanba, u Yajlo' chich Dios une. m  "De ya'i ix María u yälbi ni ángelo ca'da: ―¿Cache' ti da u xe tä ute cua' a wäle'ba? Uc'a no'onba mach'an quit'oc. l !Une u xe tä nonoj colan u chen manda upete ni u noj q'uenel natil ch'ocob aj Jacob. Mach uxin tä xupo nunca u manda uneba. Ok  Uneba u xe de Ajnoja uc'a une chich u Yajlo' ni Dios, jini más Ajnoja que ayanba. Cä Yumla Dios u xe u yäc'ben ajnic de ajmanda ca' chich u najtäcäl noxi'pap oni, jini rey u c'aba' aj Davidba. sj aUbixto, a xe a mätan a tz'isa, y a xe a päncäbesan untu a wajlo' y a xe a wäc'ben u c'aba' aj Jesús. ri _De ya'i ni ángelo u yälbi ca'da: ―María, mach bäc'taquet, uc'a mäx ti'i u c'ajalin Dios t'oc ane. h }Jinq'uin u chäni c'äsbäc'ti uc'a u yubin cua' u yäli, y u ch'i u c'ajalin cua' uc'a wäreca u lotän ca' jini. ^g 7Ni ángelo ochi bajca ayan ix María u yälben ca'da: ―¡Tanet, mäx ti'i u c'ajalin Dios t'oc ane! Ane ayanet t'oc cä Yumla y une chich u xe u täclenet. Más ch'a'aljin a xe a cänäntan que otros ixictacob. +f QU täsqui u lotän untu telom c'ätä an uc'a untu winic u c'aba' aj José. Aj José es untu de u natil ch'ocob ni rey aj David, y ni telomba u c'aba' ix María. !e =Tz'ita' yo tuba c'otic seis mesba, u täsqui Dios untu ángelo u c'aba' aj Gabriel xic ump'e caj tama ni noj cab tä Galilea u c'aba' tä Nazaret. Td #Ix Elisabet u yäli tu c'ajalin ca'da: “Cajnoja u cherbon ca'da, uc'a badaba u ch'ämbon yajin tuba u pa'säbenon ni quisinle cä cänäntan tama ni cajda”. Un ángel anuncia el nacimiento de Jesús c Ji'pat de ni q'uinob jini ix Elisabet, jit'ocba, u mäti u tz'isa. De ya'i coli tan yotot cinco mes, mach uni' pas bajca. Eb Jinq'uin c'oti q'uin u tzupsen u patan, bixi tu yotot. ma UJinq'uin pasi mach u ni' ch'ä u chen t'an tuba u pecänob. U yäc'bi uba cuentajob que Dios u jäbtesbi u jut tuba u chänen ump'e cosa tama ni noj ch'u'ul otot. U cherben u c'äb u lotänob, pero mach u ni' ch'ä u chen t'an. ` 5Ni gentejob ya'an u pitänob aj Zacarías. Uneba bon jäläcni tama ni ch'u'ul otot y ni gente u ch'e' u c'ajalin cua' uc'a wäre mach to pas. h_ KPero badaba, a xe tä colan a'uma', mach uni' xet a chen trebe a chen t'an ixta que mach c'otic q'uin tuba utic ni cälbetba, uc'a mach a tz'ombon cä t'an. U xe chich tä ute lo que cälbet jinq'uin u c'ote q'uin ta utic. g^ INi ángelo u yälbi ca'da: ―No'onba aj Gabrielon. Paq'uin ayanon tu pänte' Dios tuba cä cherben lo que yo Uneba. No'on täsquinte acä chi cä lotänet tuba cä'benet ni razónda que u xe u yäc'benet ch'a'aljin. 7] iDe ya'i aj Zacarías u chi t'an u yälben ni ángelo ca'da: ―¿Cache'da cä xe cuwina'tan si toj ni jini a wäle'ba? Uc'a no'onba anoxibon y quit'oc täcä ach'upimi. \ {Aj Juan u xe tä c'ote najtäcä tuba u tz'aycun ni Ajnoja que ya' u te tu patba. U xe tä c'ote u c'ajalin ca' taj Elías, ni ajt'an ta Diosba. U xe u chen t'an t'oc poder täcä ca' chich u chi aj Elías. Ca' jini u xe u yäc'ben ajnic tomp'e u c'ajalinob machcatac u chen buya t'oc u ch'ocob, y jini machcatac mach u tz'onäjobba u xe u yäc'ben sutwänic u c'ajalin ca' chich ayan u c'ajalin machcatac u chen utzba. Ca' jini u xe u to'esan u c'ajalinob ni gente tuba u c'alin sapänob u Yajnojajob. [  Uneba u xe u yäc'benob q'uen de u natil ch'ocob aj Israel sutwänicob u tz'ombenob tä cha'num u Yumob, jini Dios tubajobba. BZ uc'a na wajlo' jiniba Dios u xe u chänen cache' tu toja chich u chen. Mach uxin u yuch'en vino ni chij. Desde jinq'uin mu'to u päncäbanba ya' chich c'ac'a' an Ch'u'ul Pixan tuyac'o. nY WAne u xe tä c'ac'a' ch'a'alan ajin y q'uenob u xe tä ch'a'alan ujinob täcä tu xe tä päncäban; HX   De ya'i ni ángelo u yälbi ca'da: ―Zacarías, mach bäc'taquet; uc'a Dios u yubi na c'änti'ya, y a wit'oc ix Elisabet u xe u päncäbesan untu a wajlo'. Aj Juan a xe a wäc'ben u c'aba'. hW K Jinq'uin aj Zacarías u chäni ni ángelo jini, ti tu c'ajalin cua' ti jini y c'ac'a' bäc'ti. V y Tajtzäc tutz'i untu ángelo ta Dios bajca an aj Zacarías u juntuma. C'oti tä wa'tä tu noj tu ch'ejpa ni pulbenib. kU Q Jimba hora que mu' u pulcan ni pomba ya'an upete ni noj q'uenel gente päti u chen c'änti'yajob. [T 1 Ni palejob nämäjob u pa'sen suerte tuba u jiranob caxca une u xe tä oche tama ni noj otot tuba cä Yumla Dios bajca ch'u'ul ayanba uc'a u pule' ni pom, y jinchichba q'uin jini u chi toca aj Zacarías ochic. 'S IUmp'e q'uin ya'an aj Zacarías tä patan t'oc u lotob tama ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob, uc'a ac'oti q'uin u chen patanob seq'uen u bajnimajob. xR kMach u cänäntijob niuntu u ch'ocob uc'a ix Elisabet mach u ch'ä u mätan u tz'isa, y u cha'tuma anoxibijob. Q /U cha'tumajob u chenob tu toja tu jut Dios. U tz'ombenob u t'an cä Yumla Dios. U chenob upete lo que u yäq'ui tä ute sin que u säte'ob t'oc. |P sAjni untu rey u c'aba' aj Herodes ya'i tama ni noj cab tä Judea. Ajni täcä jinq'uin untu pale tuba aj judíosob u c'aba' aj Zacarías. Nämte' u chen patan t'oc seq'uen u bajnimajob ni palejob que u ch'ämbi u c'aba' aj Abíasba, uc'a une täcä es untu de unejob. Jit'oc aj Zacaríasba u c'aba' ix Elisabet, y uneba es untu de u natil ch'ocob ni pale aj Aarón. .O WCä chi ca' jini uc'a u ch'e' a wina'tan aneba cache' toj cua'tac a'utet tä tz'aycäbinte de lo que u chi pasa. Un ángel anuncia el nacimiento de Juan el Bautista N /Cäli cache' utz täcä si no'on cä laj tz'ibbenet tä jun upete, uc'a no'onba najtäcä cä c'alin cäni tz'äcä tz'äcä cua'tac u chi pasa. dM CU tz'ibijob upete cua'tac ajni, ca' chich u tz'aycäbon t'ocob ni winicob que desde chäcäl najtäcä u chänijob cua'tac u chi pasaba. Jini winicob que u chänijobba äc'binti u tz'aycunob ni t'an tuba aj Jesucristo. L }Cä yajben lot, Teófilo: Q'uen ayan machcatac u tz'ibijob tä jun cua'tac u totoj chi pasa bajca anonla tan cä cabla. oK YUntuntu Dios ayan y q'uen chich u c'ajalin. Une chich u japonla uc'a lo que u chi Cajnojala aj Jesucristo. C'änä ch'u'ul c'ajti'cac Dios, mäx q'uen u pitzilan ayan, une chich u chen manda upete y ayan u poder tuba u chen upete cua' chichca. Paq'uin ajni ca' jini oni, ca' jini ayan bada y che' chich u xe tä paq'uin ajtä ca' jini. Che' chich ajnic.[J 1An u poder Dios tuba u cänäntanetla uc'a mach a ni' chen a tanäla. An u poder tuba u bisanetla bajca an uneba t'oc u noj pitzilan y u yäc'benetla noj gran ch'a'aljin uc'a mach'an ni tz'ita' a tanäla. 9I mTulaj ayanob machcatac c'änä a se'in äc'ben u japän ubajob uc'a mach nonoj säticob. Ca' a wälä a japänla tan c'ac'. Y tulaj ayanob täcä machcatac c'änä a ch'ämbenla yajin, pero cänäntan abala mach me'ixto xiquet a xac'än abala t'oc ni cua' chichca mach utz que u chenobba. Alabanza final dH CMachcatac que mach u totoj tz'onäjobba, iranla si a wäc'ben u q'uexe' u c'ajalinob. KG Paq'uin chenla lo que u yäc'benet a wina'tanla cache' u yajna'tanetla Dios, y pitänla c'otic u q'uini tuba u yäc'benet paq'uin cuxlequetla Cajnojala aj Jesucristo uc'a u ch'ämbenetla yajin. 2F _Pero anelaba cä yajben lot, ch'o'olesan abala tuba a c'ac'a' tz'ombenla u ch'u'ul t'an Dios, y jinq'uin a chenla c'änti'ya äctan u täclenetla ni Ch'u'ul Pixan. E 1Unejob ni machcatac u yäc'ben u jec'lan ubajob ni gente. U chenob ca' chich u yute pancab. Mach u cänänta ni Ch'u'ul Pixan ta Dios tuyac'ojob. RD Unejob u yälbetla ca'da: “Jinq'uin u nätz'älan q'uin tuba sutwänic aj Cristo pancab u xe tä ajtä machcatac u tze'tanetla. U xe u chenob upete cua' chichca mach utz que u c'upän u chenobba”. .C WPero anelaba cä yajben lot, c'änä a c'ajti'inla lo que u yälijob ni ajc'äncanob tuba Cajnojala aj Jesucristo jinq'uin u worin älijob cua' u xe tä ajtä. gB IMach utz ayan tu c'ajalinob jini winicob que u jup'i ubajob bajca anetla, u yäle'ob que mach utz lo que u cherbintejobba. Unejob u chenob seq'uen lo que u c'upän u chenob. T'oc noj t'an u chen uba famajob. U yälbenob ch'uniquilba o ajtaq'uinijob cache' tä' yojob t'oc, uc'a u yäle'ob bay unejob u ch'e' u täclen. Amonestaciones a los creyentes UA %U xe u jiran cua'tac u chi upetejob, si utz u chi o mach utz. Upete ajmalujlejob une u xe u yäc'benob u toje' u tanäjob, jini tanä que u chijob uc'a mach u bäc'tajob Diosba. Upete ajcherajtanäjob mäx malojob, jini u cäräx älbijob Diosba, Dios u xe u yäc'ben u toje' ni cräxt'an que u chijob”. Ca' jini u yäli aj Enoc. @ U cha'mam tuba u mam aj Adánba u c'aba' aj Enoc. Dios u yäc'bi aj Enoc u worin äle' cua' u xe tä cherbinte ni winicob jini jinq'uin u yäli ca'da: “Cä chäni cache' u xe tä te ni Ajnoja nämte' t'oc jäyp'exti mil de u ch'u'ul ángelojob. s? a Unejob ca' a wälä u yom t'olja' tan nab jinq'uin u cäräx'anba, uc'a unejob mach u ch'ä ch'in ajnicob. U bon äle'ob cua' chichca jini que u yäq'ue' quisinle. Uc'a u yäctijob u biji Dios u c'otejob t'oc ca' ajlucerojob que u säti u biji y u päpä' bixe cachichcada. Tusu ayan tubajob noj gran it'obni bajca u xe tä paq'uin colobanob u toje' u tanäjob. >  Ni winicob jini u yäc'benet a säte'la. Jinq'uin a mul c'uxnanla t'oc ni hermanojob, unejob u c'otejob täcä tä c'uxnan nämte' t'oc anela, y ca' jini es ump'e quisinle. U c'otejob t'oc ca' ajcänän oveja que sec' unejob namás u cänäntan uba, y mach u bäc'tajob ni toji'tanä que u yäq'ue' Dios. Unejob ca' a wälä buclajob sin ja' que u bisan ic' cachichcada, uc'a mach u che vale cua'. Unejob ca' a wälä te' que mach'an niump'e u jut tu q'uini u yäq'ue' u jutba uc'a chämen ayan. Ca' a wälä te' que abojqui täcä uc'a chämen ayan. Ca' jini ayanob uc'a sätä an u pixanob y u xe tä äc'binte u toje' u tanäjob. = 9 ¡Tä' lástimajob! Ac'ä mäx c'ux ni castigo u xe tä äc'bintejob, uc'a ni tanä u chenobba, ca' chich ni tanä u chi aj Caín oni. Ca' chich u chi aj Balaam oni, unejob täcä u c'ac'a' jup'e' ubajob u sucpecän ni gente, uc'a mäx yojob taq'uin. Y ca' chich chämi aj Coré uc'a u t'äbsi uba tä t'an t'oc aj Moisés, unejob täcä u xejob tä nonoj xupo uc'a u t'äbsen ubajob t'oc ajmandajob. u< e Pero jini winicob u yäle'ob que mach utz cua' chichca que mach yuwijob cua' jini. An u c'ajalinob ca' chich u c'ajalin te'el animajob que mach yuwijob cua'. Jini c'ajalin tubajob u yäc'benob u chenob lo que u yäc'ben nonoj säticob. ; ; Pero aj Miguel, ni ajt'äbäla tuba upete ni ángelojob ta Diosba, jinq'uin ya'an tä t'an t'oc ni diablo u japäjtanob u cuerpo c'äsi' aj Moisésba, mach u yoli u cäräx älben ni diablo. Namás u yälbi ca'da: “Cajnoja u xe u chenet castiga”. Ca' jini u yäli aj Miguel. h: KAunque che' chich u xe tä cherbinte machcatac u chen u tanäjobba, jini winicob que u jup'i ubajob bajca anetla u chenob u tzuc tanä täcä. U päpä' te tu c'ajalinob cua' u xe u ye'e'ob. U chenob cua' chichca tzuc tanä t'oc u cuerpo, mach u tz'ombejob u t'an machcatac u chenob manda y u cäräx älbenob ni ángelojob que ayan tä cieloba. d9 CC'ajti'inla machcatac cuxlijob tama ni cajob tä Sodoma y tä Gomorra y ni otros bit cajob nätz'ä t'ocba. Unejob u chijob u tanä ca' chich u chijob ni ángelojob. U jup'i ubajob u chen u tanä t'oc ixictacjob, y che' chich täcä winicob mäx u yoli u lot winic y ixictac mäx u yoli u lot ixic. Bada u ch'e' cä c'ajti'inla cache' laj pulijob uc'a tic täj c'ajalinla que u xe tä äc'binte u paq'uin toje' u tanäjob tama noj c'ac' machcatac que mach u tz'ombejob Dios. 8 yC'ajti'inla ni ángelojob ta Dios jini que mach colobijob t'oc ni poder que u yäc'bi Dios. U yäcti u yajlibajob, y Dios u yäq'uijob tä mäjcan tan noj tamäl ch'en bajca an it'obni ixta que c'otic u q'uini tuba äc'bintic u toje' u tanäjob. P7 Co cä c'ajti'benetla lo que äc'bintet a laj wina'tanla ajniba, cache' Cajnojala u japi aj Israelob tu c'äb u yumob u pa'sijob tä Egipto, y ji'pat u tzämsi machcatac que mach u tz'onijobba. H6  C'änä cä tz'ibän ni junda uc'a tulaj ayan machcatac que u jup'i ubajob bajca anetla t'oc jop'ojti' sin que a wina'tanla. Oni coli tz'ibi tä jun cache' u xe tä äc'binte u toje' u tanäjob. Unejob mach u chejob ca' yo Dios. U yäle'ob cache' utz chich cä tätz' chenla cua' chichca tanä t'oc cä cuerpola uc'a utz u c'ajalin Dios t'oc no'onla. Yänä u ye'e'job u t'an aj Jesucristo, pero seq'uen aj Jesucristo es ni cä Yumla y Cajnojala. 5  Anela cä yajben lot, tä' coli cä tz'ibän jun tuba cälbenetla cache'da a japi abala ca' chich no'on täcä cä japi cäba. De ya'i ti täj c'ajalin cache' mäx c'änä cä tz'ibän jun tuba cä'benetla c'ajalin que ch'o'olaquetla tuba a c'ac'a' tz'aycunla cua' uc'a a tz'ombenla u t'an Dios. Unnum chich nonoj äc'bintonla tz'äcä u t'an Dios, no'onla que tubalonla chich. \~~S|{SzyyPxwvvIuu tdssLrrqNppownn.mmlqkk)jiihgggfwejdcc2b``D__^M]1\[[ZYXXdWWVVVUDThSRQQ8PO=NNMLL>h=X<<>;C:98876654322D105//8.s--@,+"*h)('&&%%$$J##!!> qw+< u5!= ^B\6a\Y~+Uneba u yajna'tan cä lotobla täj cabil cabla y u cherbon t'ocob ump'e ch'uj. %}CJinq'uin c'otijob ca'an aj Jesús u ch'oc chi ubajob t'oc u yälbenob ca'da: ―Co t'ocob a tz'äcälben u yajpatan uc'a mäx ti'i u pixan ni ajnoja jini. Q|Jinq'uin ni ajnoja jini u yubi u yälcan de aj Jesús, u täsquijob ajt'äbälajob tuba aj judíosob bajca an aj Jesús u ch'oc chen uba t'oc u yälben si u xe u tz'äcälben u yajpatan jini ajnoja. ){KYa'an ya'i jinq'uin untu ajnoja ta cien soldadojob que u cänäntan untu u yajpatan que mäx yaj u yubin. Ni ajpatan jiniba c'ojo ayan, tz'ita' yo ta chämic. vz gJinq'uin aj Jesús u tzupsi u yälbenob ni t'an jiniba tuba u yubinob ni gente, ochi tama caj tä Capernaum. Hy 1Pero jini machca u yubin cä t'an y mach u che ca' chich cälbenba u c'ote t'oc ca' ni winic que u chi yotot taj chumu tu pancab. Mach u jóq'ui bajca u xe u yäc'ben u chumliba ni otot. De ya'i ti ump'e noj gran yocja' muc'ba y u jätz'i uba tuyac'o ni otot y seb yäli tä cab. Nonoj xupi tä jine ni otot jini.x%0U c'ote t'oc ca' untu winic ajcheraj otot u joc'än mäx tam ni cab y u yäc'ben u chumliba ni otot tu pam ji'tun. De ya'i jinq'uin u te ump'e noj but'o y noj yocja' u jätz'e' uba tuyac'o ni otot y mach u che trebe u nicän, uc'a ya' chumca ni otot tu pam ni ji'tun. }ws/Cä xe cälbenetla cua' u c'ote t'oc untu winic que u te bajca anon u yubin cä t'an y u chen ca' chich cälbenba. `v9.’¿Cua' uc'a a wälbenon cache' a wajnojalon y mach a che ca' chich cälbenet? !u;-Ca' chich jini täcä, untu winic que ayan tu toja u yäle' ni utzba, uc'a ca' a wälä ch'uju ayan tu pixan cua' chichca utztacba, y ni winic mach'an tu tojaba u yäle' ni mach utzba, uc'a ca' a wälä ch'uju ayan tu pixan cua' chichca mach utz. Las dos bases (Mt. 7.24‑27) t,Cada te' u yute conoce por u jut. Mach u ch'ä a pojlen ni higo tuyac'o te' ch'ix, y ni uva mach u ch'ä a pojlen tuyac'o chäcch'ix. s+’Untec te' utzba mach bay u yäc'ä u jut que mach utztacba, y untec te' que mach utzba mach bay u yäc'ä täcä u jut utztacba. r*Ane mach u ch'ä a wälben a lot que a xe a täclen uc'a mach u ni' säte' si ane mach a wi cache' mäx malo cua' a chen aneba. Es ca' a wälä a wo a pa'säben jini xixom p'os que ya'an tan u jut, pero ane mach a chäne jini noj re'i jäyte' que ya'an tan a jut aneba. ¡Aneba ajsusutcheriajet! Najtäcä äctan a chen ni mach utzba tuba a chen tu toja y de ya'i a xe a chen trebe a täclen a lot u chen tu toja täcä. Es ca' a wälä najtäcä a pa'sen ane ni jäyte' tan a jut y de ya'i a xe a chen chanä utz tuba a chen trebe a pa'säben ni xixom p'os ya'an tan u jut a lotba. El árbol se conoce por su fruto (Mt. 7.15‑20; 12.33‑35) 7qg)’¿Cua' uc'a a wäle' cache' a chen trebe a chänen cache' tz'ita' u säte' a lot t'oc ump'e u tanä si ane mach a wäc'be aba cuenta cache' mäx malo cua' a chen aneba? Es ca' a wälä tan u jut a lot ya'an unlip' yoc xixom p'os, y tan a jut aneba ca' a wälä ya'an untz'it noj re'i jäyte'. =ps(Ca' chich jini täcä, machca u cäne' cua' chichca mach jin más ajnoja que jini machca u ye'benba, pero machca u c'alin cäni upeteba u xe tä colan ca' chich machca u ye'biba. 4oa'Aj Jesús u yälbijob ump'e t'an täcä ca'da: ―¿U ch'e' quira untu ajchoc' u päyben u c'äb otro ajchoc'? ¿Mach quira u cha'tumajob u xe tä yälo tama ch'en? n&Chenla sij y Dios u xe u yäc'benet a matänla täcä. Ca' untu winic u yäq'ue' ump'e medida de ixim tz'äcäba y u c'alin but'e' y u chec'än tuba u bisan más u belba ixta que mach u t'it'än uba tä cab, ca' chich jini Dios u xe u yäc'benet a matänla täcä. Ca' chich a p'isänla cua' chichca que a wäq'ue'laba, che' chich a xe tä p'isbintela cua' chichca que a mätanla. Um#%’Mach a chenla ca' untu juez y a wäle'la cache' mach utz cua' u chen a lot, uc'a si a chenla ca' jiniba che' chich u xe u cherbenetla täcä Dios. Mach a wäc'benla u toje' u tanä a lot, uc'a si a chenla ca' jiniba Dios u xe u yäc'benet a toje' a tanäla täcä. Chenla perdona a lot uc'a u chenetla perdona täcä Dios. }ls$Ch'ämbenla yajin upetejob ca' chich cä Papla Dios u ch'ämben yajin upetejob. No juzguen a otros (Mt. 7.1‑5) k#Yajna'tanla jini machcatac mach yo u chänenetla. Chenla utz y äc'äla tä majninte cua' chichca sin que a pitänla äc'bintiquet a majnanla cua' chichca tuba u jelo. Si a chenla ca' jiniba Dios u xe u yäc'benetla ump'e a noj gran matänla. A xe a ye'e'la cache' u ch'ocobetla Dios, jini más Ajnoja que ayanba, uc'a uneba ti'i u pixan t'oc machcatac tzätz u pixan, y t'oc ajmalujlejob. ’Si anela a yajna'tanla machcatac u yajna'tanetla namásba mach jin cua' une ta'ala, uc'a ajmalujlejob u yajna'tanob chich täcä machcatac u yajna'tanob unejob. wggCa' chich a wola que u cherbenetla machca chichca une cua' chichca utz, ca' jini c'änä a cherbenob täcä. /fWMachca chichca une u c'atbenet cua' chichca, äc'ben lo que u c'atän, y machca u ch'ämbenet cua' a cänäntanba, mach a cocoj c'atän u sutjatz'benet tä cha'num. 2e]Machca u cune'et ta' chojba sutän otro la'o a choj uc'a u cune' u chap'elma la'o a choj. Machca u jajbenet a jeli' sisi mach a wäle' que mach a wäc'be a buc täcä. d}C'atben Dios que ajnic u yutzi jini machcatac u cäräx älbenetla. C'änti'ben Dios tuba machcatac u tz'ibajtesanetla. (cI’Pero anela que mu' a ubinla cua' acäle'ba cälbenetla ca'da: Yajna'tanla machcatac u cräxna'tanetla. Cherbenla utz machcatac mach yo u chänenetla. 5bc’Lástimajetla si upetejob u yäle'ob cache' utz cua'tac a chenla. Ca' chich u yäle'ob cache' utz cua'tac a chenla, che' chich täcä jinchichba u yajcäbnajob oni u yälbijob jini machcatac u päpä' äle'ob cache' ajt'an ta Dios, y mach jin. El amor a los enemigos (Mt. 5.38‑48; 7.12) maS’Anela machcatac mach u cherbet faltala niump'e cua' bada, tä' lástimajetla uc'a a xe tä jitz'anla. ’Anela machcatac a chen tze'nela bada, tä' lástimajetla uc'a u xe tä ch'ocoman a pixanla y a xe a chen uq'uela. s`_’Anela ajtaq'uini, tä' lástimajetla uc'a badaba a nonoj cänäntila chich upete a ch'a'aljinla. 8_iJinq'uin a xe tä cherbintela ca' jini ch'a'alesan ajinla, c'alin ac'ojnenla de ch'a'aljin, uc'a tä cieloba a xe tä äc'bintela ump'e noj gran matän tuba u jelo lo que cherbintetla. Ca' chich mu' u tz'ibajtesanetla, che' chich täcä jinchichba u yajcäbnajob oni u tz'ibajtesijob ajt'anob ta Dios. 6^e’Ayan ump'e ch'a'aljin ta'ala anela jinq'uin winicob u cräxna'tanetla y u tz'eje' ubajob t'oc anela y u tz'ibajtesanetla, y jinq'uin winicob u yäle'ob que anela mach jin cua'etla, ca' a wälä untu ajmalujle. U xe u chenob ca' jini uc'a a tz'ombenonla cä t'an no'on que sutwänon de winic. K]’Ayan ump'e ch'a'aljin ta'ala anela que badaba a cänäntanla jitz'o uc'a a xe tä na'escanla. ’Ayan ump'e ch'a'aljin ta'ala anela que badaba a chen uq'uela uc'a a xe a chen tze'nela. 1\[De ya'i aj Jesús u chämbi u jut u yajcänt'anob y u yälbijob ca'da: ―Ayan ump'e ch'a'aljin ta'ala anela pobrejilba uc'a a sapila Dios tuba u chenetla manda. I[ Upetejob u yolijob u täle' aj Jesús uc'a tuyac'o une u cänäntan jini poder tuba u tz'äcälin ajc'ojpanobba, y u tz'äcäli chich upetejob. La felicidad y la infelicidad (Mt. 5.1‑12) eZCMachcatac ajäläcni u tz'ibajtesanob cua' chichca tzuc pixanob tz'äcälquintijob täcä. nYUDe ya'i jaqui t'oc unejob y c'oti tä wa'tä bajca parejo ni cab. Ya'an ya' jini täcä q'uen u yajcänt'anob y noj q'uenel gente que ya' tijob tä cabil cab tä Judea, y tama noj caj tä Jerusalén, y tu ti' nab tama ni cabob tä Tiro y tä Sidón. Unejob c'oti tuba u yubinob u t'an aj Jesús y tuba tz'äcälcacob t'oc ni yaj que u cänäntanobba. 3X_Che' chich täcä aj Judas jini u jitz'in aj Jacoboba, y aj Judas Iscariote que ji'pat u yäq'ui tä c'äbä aj Jesúsba. Jesús enseña a mucha gente (Mt. 4.23‑25) xWiy aj Mateo, y aj Tomás, y aj Jacobo jini u yajlo' aj Alfeoba, y aj Simón jini u yäläs c'aba' aj Zeloteba. -VSU yaqui aj Simón, jini u yäc'bi u c'aba' aj Pedro täcä; y aj Andrés, jitz'in aj Pedroba. U yaquijob täcä aj Jacobo y aj Juan, y aj Felipe, y aj Bartolomé, .UU Jinq'uin t'äbi q'uin u joq'ui u yajcänt'anob, y u yaqui doce de unejob. Ni jinijob u yälbijob cache' ajc'äncanob tuba, jini u yälbinte cache' apóstolesjobba. uTc Jimba q'uinob jini aj Jesús bixi tu pam tz'ic u chen c'änti'ya, y u numsi ac'äb u c'änti'in Dios. ,SQ Unejob c'ac'a' cäräx'ijob u maläc ch'e' u c'ajalinob cua' u ch'e' u cherbenob aj Jesús. Jesús escoge a los doce apóstoles (Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19) HR  U chämbi u jut upetejob tu junxoyma, y de ya'i u yälbi ni winic ca'da: ―Sätz'ä a c'äb. Une u sätz'i u c'äb y u pojli uba jinchichba rato. Coli utz ca' chich ni otro untz'itba. -QS De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Ump'e cosa cä xe cä c'atbenetla. ¿U yäle' quira ni ley que u tz'ibi aj Moisés cache' c'änä cä chenla cua' chichca utzba tu q'uini ch'ämbäji, o ni mach utzba? ¿U yäle' quira tz'äcälcac untu uc'a mach chämic, o äctintic untu tä chämo? IP Pero aj Jesús yuwi cua' an tu c'ajalinob y u yälbi ni winic que tz'u'mi u c'äbba ca'da: ―Ch'oyen, la'ix wida bajca anon t'ocob tä wa'tä. Ch'oyi y wa'wäni ya' jini ca' chich älbinti. EODe ya'i jini machcatac u ye'e' ni ley y aj fariseojob täcä u ch'ucänob u jiranob si u xe u tz'äcälin ni winic jini tuyac'o u q'uini ch'ämbäji, uc'a ajnic cache' u ch'e' u sube'ob. 6NeOtro ump'e u q'uini ch'ämbäjiba aj Jesús ochi tama ni ch'uj taj judíosob u ye'e' u t'an Dios, y ya'an ya' jini untu winic que tz'u'mi untz'it u c'äb, ni u nojba. pMYU yälbijob täcä ca'da: ―No'on que sutwänon de winicba ajnojalon chich täcä tuba cäle' cua' u ch'e' utic y cua' jini mach u ch'ä utic tu q'uini ch'ämbäji. El hombre de la mano seca (Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6) &LEAj David ochi tama ni otot ta Dios y u ch'i ni waj u subbinte Diosba u c'uxe' y u yäc'bi täcä u c'uxe' machcatac ayan t'oc une. Ni ley que u tz'ibi aj Moisés u yäle' que mach u ch'ä u c'uxe' niuntu seq'uen palejob namás, pero aj David mach ajni u tanä uc'a u chijob ca' jini. KAj Jesús u p'albijob ca'da: ―¿Mach to quira a tziquila cua' u chi aj David y u lotob u nume t'ocba, jinq'uin jitz'o u chenobba? J)Yebe aj fariseojob u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a chenla lo que ni ley taj Moisés u yäle' que mach u ch'ä utic tu q'uini ch'ämbäji? AI }Ump'e u q'uini ch'ämbäji aj Jesús nume u chen bajca päc'ä ni trigo y u yajcänt'anob u c'äsbijob u jut ni trigo y u jaxi tan u pechc'äbob tuba u pa'säben u sulob y u c'uxe'ob. H%'Y machca u yuch'en ni vino que a'onob'iba mach ni' yo u yuch'en ni tzijibba, uc'a u yäle' cache' más jätz'äcna jini que a'onob'iba.`G9&C'änä colcac ni vino tzijibba tama ni pächi tzijibba tuba mach sätic u chap'elma. WF'%Y niuntu mach u colo ni vino tzijibba tama ump'e pächi jelemba tuba u ch'ujnan, uc'a ni vino tzijibba u xe u tzalesan ni pächi jelemba y ni vino u xe tä wech'can tä cab y ni pächi u xe tä laj säto. 0EY$Che' chich täcä u yälbijob chap'e uxp'e t'an ca'da: ―Niuntu mach u seq'ue ump'e buc tzijibba tuba u tzutzän t'oc ump'e buqui jelemba, uc'a si u chen ca' jini, ni tzijibba mach uni' xin tä colan utz, y che' chich täcä ni u tzutzquiba mach uyal t'oc ni jelemba uc'a mach jin u lot. 3D_#Pero u xe tä c'ote q'uin que u xe tä pa'sinte bajca anob ni ajlotojan y u bisinte. Jinq'uinba u xe tä p'elaj ajtä q'uin que mach uxin tä c'uxnanob ni tä buc'ajob. ?Cw"Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿U ch'e' quira a wäc'benla mach c'uxnacob mach buq'uicob ajmajnintejob ca'an ump'e lotojan jinq'uin ya'to an ajlotojan t'oc unejob? Mach une. 'BG!De ya'i unejob u yälbi ca'da: ―U yajcänt'anob aj Juan ayan q'uen q'uin que mach u buc'ob mach u c'uxnajob, u chenob c'änti'ya, y che' chich täcä u yajcänt'anob aj fariseojob. A wajcänt'anob aneba u c'uxnanob y u buc'ajob chich upete q'uin. ¿Cua' uc'a a chenla ca' jini? HA  Mach aton cä joq'ue' jini machcatac u päpä' äle' tu c'ajalinob que ayanob tu tojaba tuba u q'uexe' u c'ajalinob uc'a mach u ni' chenob u tanä. No'on aton cä joq'ue' ajcherajtanäjob tuba u q'uexe' u c'ajalinob uc'a mach u ni' chen u tanä. Le preguntan a Jesús sobre el ayuno (Mt. 9.14‑17; Mr. 2.18‑22) @)Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Jini machcatac t'oc u yutziba mach c'änä uc'ajob ajtz'ac, seq'uen ni c'ojojtacba c'änä uc'a ajtz'ac. ?Jini machcatac u ye'e' ni ley que u tz'ibi aj Moisés y aj fariseojob u cäräx älbijob u yajcänt'anob aj Jesús y u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a chenla ni mach utzba? ¿Cua' uc'a a c'uxnanla y a buc'ala t'oc ajcojtaq'uinob y ajcherajtanäjob? $>AJi'pat, aj Leví u cherbi aj Jesús ump'e noj c'ux tu yotot. Ajnijob täcä q'uen ajcojtaq'uinob y otrosjob ya' chumca tä mesa nämte' t'oc unejob. Z=-De ya'i u yäcti u patan y upete cua' u cänäntan, ch'oyi y u tzäypäti. $<AJi'pat de ni jini pasi aj Jesús y u chäni untu ajcojtaq'uin u c'aba' aj Leví ya' chumca bajca u cojcan taq'uin. U yälbi ca'da: ―Tzäypätinon. {;oUpetejob mäx ch'icwäni u jut u chänenob y u ch'u'ul c'ajti'inob Dios. C'äsbäc'tijob y u yäle'ob ca'da: ―Mach bay ti täj c'ajalinla que si u ch'e' utic jini cä chänila samiba. Jesús llama a Leví (Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17) 9:kNi winic que chämen u cuerpoba tajtzäc u yäq'ui uba y wa'wäni tu pänte' ni gente y u ch'i ni u ch'a'lib, jini u ch'a'tiba, y bixi tu yotot u ch'u'ul c'ajti'in Dios. w9gCo que a wina'tanla cache' no'on que sutwänon de winicba cä cänäntan poder pancab tuba cä cherben perdona u tanä untu. De ya'i aj Jesús u yälbi najc'ojpan ca'da: ―Ane cälbenet, ch'oyen, ch'ä a ch'a'lib y corre cux ta' wotot. 8y¿Caxcamba quira más u ch'e' cälben ni ajc'ojpan, que u tanä a'uti perdona, o cälben que ch'oyic y u chen xämba? 7Aj Jesús yuwi cua' mu' u yäle' tan u c'ajalinob, y u yälbi ca'da: ―¿Cua' uc'a a päpä' chen pensala ca' jini tan a pixanla? 6De ya'i jini machcatac u ye'e' ni ley que u tz'ibi aj Moisés, nämte' t'oc aj fariseojobba, u täq'uijob u yäle' tu c'ajalinob ca'da: “Ni winic jini u päpä' chen uba cache' une ni Dios. U susuc äle' cache' u ch'e' u chen perdona u tanä untu”. x5iJinq'uin u chäni aj Jesús cache' u tz'onänjobba u yälbi ni winic ca'da: ―Lo', a tanä alaj uti perdona. Q4Mach u pojlijob cache'da u ch'e' u yosenob uc'a mäx q'uen ni gente. De ya'i t'äbijob tu pat ni otot isqui u lowe'job, y u jäcsijob con to'o u ch'a'liba tänxin ni gente mero bajca ayan aj Jesús. ,3QDe ya'i yebejob c'otijob t'oc untu ajc'ojpan chämen u cuerpoba ch'uyu uc'ajob tu pam ump'e u yoc ch'a'liba. U yoli u c'osenob u yäq'ue'ob tu pänte' aj Jesús. b2=De ya'i ump'e q'uin jinq'uin ya'an aj Jesús u ye'e' u t'an Dios, ya' chumcajob nätz'ä t'oc une aj fariseojob y machcatac u ye'e' ni ley que u tz'ibi aj Moisés. Jin jinijob ya' tijob tä cabil cabob tä Galilea y tä Judea y tama ni noj caj tä Jerusalén. U poder cä Yumla Dios ya'an tuyac'o aj Jesús tuba u tz'äcälin ajc'ojpanob. 19Pero aj Jesús u paq'uin tz'eje' uba u bixe bajca mach'an machca tuba u chen c'änti'ya. Jesús sana a un paralítico (Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12) R0Mäx u chi segui tä ubcan más pänte' cua'tac u chi aj Jesús. Jin uc'a u woyli ubajob noj q'uenel gente tuba u yubinob u t'an y tuba tz'äcälcacob t'oc cua' chichca yaj que u cänäntanobba. >/uDe ya'i aj Jesús u yälbi que mach u yälben niump'e cua' niuntu cua' uti t'oc une. Jini a xe a chenba, a xe a ye'e' aba tu jut ni pale tuba aj judíosob y a subben Dios ni matän jini u ye'e' cache' a pojli ababa, ca' chich u yäli aj Moisés uticba, uc'a u yuwina'tanob ni gente cache' a pojli chich aba. !.; De ya'i aj Jesús u sätz'i u c'äb u täle' y u yälbi ca'da: ―Co chich cä tz'äcälinet, y bada a wäq'ui aba. Tajtzäc pasi ni yaj tuyac'o. !-; Ji'pat, jinq'uin aj Jesús ya'an tan ump'e caj c'oti untu winic mäx c'ojo t'oc ni yaj u c'aba' lepra, y jinq'uin u chäni aj Jesús nocwäni tu yoc y u chinjatz'i u pam tä cab u ch'oc chen uba t'oc. U yälbi ca'da: ―Noxi' winic, si a wolinicaba u ch'e' a tz'äcälinon. <,q Jinq'uin u täsijob tä cab ni jucub u laj äctijob u patan y upete cua' u cänäntan y u tzäypätijob aj Jesús. Jesús sana a un leproso (Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45) 1+[ C'äsbäc'tijob täcä u lotob aj Simónba, aj Jacobo y aj Juan, u cha'tumajob u ch'ocob aj Zebedeo. Aj Jesús u yälbi aj Simón ca'da: ―Mach bäc'taquet. Ajniba ajq'uechbuch'et, pero desde badaba cä'benet a sacän winicob tuba u tz'ombenonjob cä t'an, ca' a wälä ni buch' u q'uechcanba. * C'äsbäc'ti aj Simón Pedro y machcatac ya'an t'oc une uc'a u q'uechijob noj q'uenel buch'. Jin uc'a u yäli ca' jini. ,)QJinq'uin u chäni aj Simón Pedro cua' uti, nocwäni tu yoc aj Jesús u yälben ca'da: ―Cajnoja, mach'an cua' uc'a a natz'änon, uc'a no'onba ajcherajtanäjon. N(De ya'i u cherbijob u c'äb u lotob u joq'ue'ob, jini ya'anob tama otro jucubba, uc'a xicob u täclenob, y xijob chich y u c'ac'a' tulesijob u chap'elma ni jucub. Tulescac otro tz'ita'ba, u jome. w'gJinq'uin u chijob ca' jiniba u c'ac'a' mäquijob noj q'uenel buch' ixta u täq'ui u xet'e' uba ni chim. G&Aj Simón u p'albi ca'da: ―Cajnoja, entero ac'äb cä chi chäyba t'ocob, y mach acä q'uechi t'ocob cua', pero si ane a wäle'ba cä xe chich cä jule' tä ja' tä cha'num ni chim. %3Jinq'uin u tzupsi u chen t'anba u yälbi aj Simón ca'da: ―Nojola ni jucub bajca tam ni ja' y julula ni chim tä ja' tuba a q'ueche'la ni buch'. 1$[De ya'i aj Jesús ochi tama ump'e jucub, ni tuba aj Simónba, y u yälbi que u noje' tz'ita' tä ja'. De ya'i chunwäni tama ni jucub u ye'benob ni gente u t'an Dios. $#AAj Jesús u chäni que ya'an chap'e noj re'i jucub nätz'ä tu ti' ni nab, y ajq'uechbuch'obba mach'an tama ni jucub, san laj jaquijob u poque' u chimob. y" mJinq'uin aj Jesús ya'an tu ti' ni nab u c'aba' Galilea, noj q'uenel gente u múlijob tuba u yubin u t'an Dios. !,De ya'i aj Jesús u tz'aycäbijob u t'an Dios tama ni ch'uj taj judíosob cachichcada tama ni noj cab tä Galilea. -+De ya'i une u yälbijob ca'da: ―C'änä xicon otro cajob täcä cä laj älbenob ni t'an utzba tuba u manda Dios, uc'a jin tuba atäsquinton. B}*Päscab tu junch'äcnanba aj Jesús pasi y bixi ump'e lugar bajca mach cuxu niuntu. Ni gente u saquijob y jinq'uin c'otijob bajca an u yolijob u yäc'ben nonoj colac t'oc unejob. 1[)Pasi tzuc pixanob tuyac'o q'uen de ni ajc'ojpanob jini täcä u chen noj awätob u yäle'ob ca'da: ―Ane u Yajlo'et Dios. Pero une u q'uejpijob, mach u yäc'bejob u chen t'an, uc'a u chi conocejob que une ni Cristo, jini u yaqui Dios tuba ajmandaba. Jesús predica en Galilea (Mr. 1.35‑39) C(Tu xe tä pome q'uin upete machcatac u cänäntan ajc'ojpanob t'oc cua' chichca yaj jini u bisbijob aj Jesús. Aj Jesúsba u yäq'ui u c'äb tuyac'ojob y ca' jini u tz'äcälijob. a;'Tinwäni aj Jesús ca'an ni ixic u pa'säben tuyac'o ni ticwa, y u yäcti chich. Seb ch'oyi ni ixic jini y u cherben cua' u c'uxe'job y u yäc'benob. Jesús sana a muchos enfermos (Mt. 8.16‑17; Mr. 1.32‑34) L&De ya'i aj Jesús pasi tama ni ch'uj. Bixi y ochi tan yotot aj Simón. U nojna' aj Simónba c'ojo ayan t'oc noj gran ticwa, y u ch'oc chen ubajob t'oc aj Jesús bay u yäc'be u pojlen uba. 0Y%Cua'tac u chi aj Jesús laj ubqui tama upete cabil cab nätz'ä t'oc ni caj ya' jini. Jesús sana a la suegra de Simón Pedro (Mt. 8.14‑15; Mr. 1.29‑31) X)$Upetejob c'äsbäc'tijob y u maläc äle'ob ca'da: ―¿Cua' wäreca t'an u chen ni winic jini? Une u chen manda tzuc pixanob t'oc poder y ca' untu totoj ajmandaba, y u tz'onänob chich pasic tuyac'o untu. G#Aj Jesús u q'uejpi y u yälbi ca'da: ―¡Ch'in ajni', pasen tuyac'o ni winicda! De ya'i ni tzuc pixan u tenjuli ni winic tä cab tama ni gente y pasi tuyac'o sin que u chen lastima. D"―Lo', äctanon t'ocob. ¿Cua' a xe a cherbenon t'ocob, Jesús aj nazarenojet? ¿Atet quira tuba a säte'on t'ocob? No'on cuwi chich machcajet aneba. Ane Ch'u'ul Winiquet ta Dios. |q!Ya'an tan ni ch'uj jinq'uin untu winic t'oc untu tzuc pixan tuyac'o y u chen noj gran awät. U yäle' ca'da: iK Ch'icwäni u jut u yubinob cua' u ye'e', uc'a u chi t'an ca' machca c'alin yuwi cua' u yäle'. 5De ya'i aj Jesús jaqui bajca an ni caj tä Capernaum, ya'i tama ni noj cab tä Galilea, y cada u q'uini ch'ämbäjiba u ye'bijob u t'an Dios. Pero mach u chi trebejob uc'a aj Jesús numi tänxin unejob y bixi. Un hombre que tenía un espíritu malo (Mr. 1.21‑28) =sDe ya'i ch'oyijob u pa'senob tama ni caj. Ni caj jini ya' u chijob tu pam ump'e tz'ic, y u bisijob aj Jesús bajca an ni parte más isquiba tuba u tenjule'ob tu jäbtä ni tz'ic. kOJinq'uin u yubijob ca' jiniba, upete ni ya'anob tama ni ch'uj jiniba, c'ac'a' cäräx'ijob. eCChe' chich täcä ajnijob q'uen tama ni cab tä Israel t'oc ni yaj u c'aba' lepra jinq'uin cuxu to ni ajt'an ta Dios aj Eliseoba, pero aj Eliseo mach u tz'äcäli niuntu de unejob seq'uen aj Naamán, u cab tä Siriaba. 9kPero aj Elías mach täsquinti bajca an ni neba'täc ixictacob jiniba, namás tasquinti tuba u täclen untu neba' ixic que u chen vivi tä Sarepta tama ni noj cab tä Sidón. _7Toj chich cälbenetla que ajni q'uen neba'täc ixictac tama ni cab tä Israel jinq'uin cuxu to aj Elías, jinq'uin mach u ni' äc'bi ja' tres año y seis mesba, jinq'uin ajni noj gran wi'na de jitz'o tu pancabba.  De ya'i u yäli täcä ca'da: ―Toj cälbenetla que niuntu ajt'an ta Dios mach utz'ombinti cua' u yäle' tan u cabba.  )De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Anela a xe chich a wälbenonla ni t'an u yäle' ca'daba: “Ajtz'ac, tz'äcälin aba a juntuma”. Ixti a xe a wälbenonla täcä: “Upete lo que acubi t'ocob que a chi tä Capernaum, chen ca' jini täcä wida tan a cab”. M Upetejob u yäle'job cache' ti'i u pixan aj Jesús, y ch'icwäni u jutob u yubinob jini t'an mäx pitzi que u yäle'ba, pero u yälijob ca'da: ―¿Mach quira jinda winic u yajlo' aj José? y kAj Jesús u täq'ui u chen t'an u yälbenob ca'da: ―Jini t'an ta Dios a totaj ubilaba, bada apasi toj chich. & EDe ya'i u tupi ni jun y u yäc'bi ni ajtäclaya, y ji'pat chunwäni u ye'e' u t'an Dios. Upetejob tama ni ch'uj tajch'icwäni u jut tuyac'o aj Jesús. 7U täscon tuba cäq'ue' tä wina'tinte cache' c'oti q'uin que u xe tä ajtä ti'i u c'ajalin cä Yumla Dios tuba u japän machcatac sätä ayanobba. &ENi Ch'u'ul Pixan tuba cä Yumla Dios ya'an täjcac'o,
uc'a u yacon tuba cä tz'aycäbenjob pobrejilba ni t'an utzba ta Dios.U täscon tuba cä ch'a'alesben ujin machcatac triste u pixanob.U täscon tuba cä tz'aycäben machcatac ayan preso cache'da u xe tä chajcanob.U täscon tuba cä laj äc'ben u chen chanä ajchoc'.U täscon tuba cä japänob machcatac u tz'ibajtesan u yumob. 3De ya'i äc'binti ni jun u tz'ibi ni ajt'an ta Dios u c'aba' aj Isaíasba. U jobi ni jun jini y u pojli jini parte bajca tz'ibi ayan ca'daba: <qC'oti tä Nazaret bajca ti tä ch'ije. Ca' chich nämä u chen, ochi tama ni ch'uj taj judíosob tu q'uini ch'ämbäji y ch'oyi u tzicbenob u jun Dios machcatac ya'an ya'i. 8iU ye'i u t'an Dios tama upete ni ch'uj taj judíosob ya'i tä Galilea, y upetejob u yäle'ob cache' mäx utz cua' u chen. Jesús en Nazaret (Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6) 8iDe ya'i aj Jesús sutwäni tama ni noj cab tä Galilea, y ajni u poder ni Ch'u'ul Pixan t'oc une. Cua'tac u chi aj Jesús laj ubqui tu junxoyma ni cab jini tä Galilea.   Jinq'uin aj Satanás u tzupsi u jiran si u yäc'ben u säte' aj Jesúsba u tz'eji uba t'oc une, u pitän caq'uin u ch'e' u jiran t'oc tä cha'num, bay u totoj äc'ben u säte'. Jesús comienza su trabajo en Galilea (Mt. 4.12‑17; Mr. 1.14‑15)  Aj Jesús u p'albi ca'da: ―Tz'ibi ayan täcä tuyac'o u jun Dios ca'da: “Mach a wiran si a wäc'ben u säte' a Wajnoja Dios”. ta Tz'ibi ayan täcä ca'da:T'oc u c'äbob u xe u ch'uye'et
uc'a mach a jätz'e' a woc t'oc ji'tun. oW uc'a tz'ibi ayan tuyac'o u jun Dios ca'da:Dios u xe u täscun u ángelojob tuba u cänäntanet. _~7 De ya'i aj Satanás u bisi tä Jerusalén y u yäq'ui isqui tu pat ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob y u yälbi ca'da: ―Si ane u Yajlo'et Diosba, julu aba tä cab. Mach uxin u chenet pasa niump'e cua', H} Aj Jesús u p'albi ca'da: ―Tz'eje aba t'oc no'on uc'a tz'ibi ayan tuyac'o u jun Dios ca'da: “A Wajnoja Dios a xe a ch'u'ul c'ajti'in y seq'uen Une a xe a cherben lo que yo utic”. V|%Si a noctä täc pänte' a ch'u'ul c'ajti'inonba upete u xe tä colan ta'a. 8{iAj Satanás u yälbi ca'da: ―No'on cä xe cä'benet upete ni poder jini y ni pitzilan tubajob uc'a a'binton cä cänäntan no'on, y machca colin cä'benba, acä'ben chich. kzODe ya'i aj Satanás u bisi tu pam ump'e tz'ic nojba, y seb u laj ye'bi upete caj tu pancab. By}Aj Jesús u p'albi ca'da: ―Tz'ibi ayan tuyac'o u jun Dios ca'da: “Mach sec' t'oc waj u yäc'binte cuxlec untu. U yäc'binte cuxlec täcä por u tz'omben upete u t'an Dios”. xwDe ya'i aj Satanás u yälbi ca'da: ―Si ane es u Yajlo'et Dios, älben ni ji'tunda sutwänic de waj tuba a c'uxe'. *wMCuarenta q'uin aj Satanás u jiri si u chen trebe u yäc'ben u säte' aj Jesús. Aj Jesús mach u c'uxi niump'e cua' jimba q'uinob jini y ji'pat jitz'o u chen. v Aj Jesús mäx an t'oc Ch'u'ul Pixan y pasi ya' jini bajca an ni río u c'aba' Jordán. Ni Ch'u'ul Pixan u bisi bajca mach cuxu niuntu. wug&aj Cainán u yajlo' aj Enós, aj Enós u yajlo' aj Set, aj Set u yajlo' aj Adán, aj Adánba Dios u chi.*tM%aj Lamec u yajlo' aj Matusalén, aj Matusalén u yajlo' aj Enoc, aj Enoc u yajlo' aj Jared, aj Jared u yajlo' aj Mahalaleel, aj Mahalaleel u yajlo' aj Cainán, s'$aj Sala u yajlo' aj Cainán, aj Cainán u yajlo' aj Arfaxad, aj Arfaxad u yajlo' aj Sem, aj Sem u yajlo' aj Noé, aj Noé u yajlo' aj Lamec, r##aj Nacor u yajlo' aj Serug, aj Serug u yajlo' aj Ragau, aj Ragau u yajlo' aj Peleg, aj Peleg u yajlo' aj Heber, aj Heber u yajlo' aj Sala, q-"aj Judá u yajlo' aj Jacob, aj Jacob u yajlo' aj Isaac, aj Isaac u yajlo' aj Abraham, aj Abraham u yajlo' aj Taré, aj Taré u yajlo' aj Nacor, p1!aj Naasón u yajlo' aj Aminadab, aj Aminadab u yajlo' aj Aram, aj Aram u yajlo' aj Esrom, aj Esrom u yajlo' aj Fares, aj Fares u yajlo' aj Judá, 5oc aj Natán u yajlo' aj David, aj David u yajlo' aj Isaí, aj Isaí u yajlo' aj Obed, aj Obed u yajlo' aj Booz, aj Booz u yajlo' aj Salmón, aj Salmón u yajlo' aj Naasón, naj Eliaquim u yajlo' aj Melea, aj Melea u yajlo' aj Mainán, aj Mainán u yajlo' aj Matata, aj Matata u yajlo' aj Natán, 9mkaj Matat u yajlo' aj Leví, aj Leví u yajlo' aj Simeón, aj Simeón yajlo' aj Judá, aj Judá u yajlo' aj José, aj José u yajlo' aj Jonán, aj Jonán u yajlo' aj Eliaquim, }lsaj Er u yajlo' aj Josué, aj Josué u yajlo' aj Eliezer, aj Eliezer u yajlo' aj Jorim, aj Jorim u yajlo' aj Matat, k!aj Neri u yajlo' aj Melqui, aj Melqui u yajlo' aj Adi, aj Adi u yajlo' aj Cosam, aj Cosam u yajlo' aj Elmodam, aj Elmodam u yajlo' aj Er, !j;aj Judá u yajlo' aj Joana, aj Joana u yajlo' aj Resa, aj Resa u yajlo' aj Zorobabel, aj Zorobabel u yajlo' aj Salatiel, aj Salatiel u yajlo' aj Neri, i1aj Nagai u yajlo' aj Maat, aj Maat u yajlo' aj Matatías, aj Matatías u yajlo' aj Semei, aj Semei u yajlo' aj José, aj José u yajlo' aj Judá, h1aj José u yajlo' aj Matatías, aj Matatías u yajlo' aj Amós, aj Amós u yajlo' aj Nahum, aj Nahum u yajlo' aj Esli, aj Esli u yajlo' aj Nagai, g'aj Elí ajlo' tuba aj Matat, aj Matat u yajlo' aj Leví, aj Leví u yajlo' aj Melqui, aj Melqui u yajlo' aj Jana, aj Jana u yajlo' aj José, GfJinq'uin u täq'ui aj Jesús u chen lo que täsquinti u chenba, u cänäntan ca' treinta años u edad. Ca' chich u yälcan, aj Jesúsba ajlo' taj José. Aj Joséba ajlo' tuba aj Elí, yeky jaqui ni Ch'u'ul Pixan tuyac'o, ca' a wälä untu ixsäcpäcä. De ya'i ubqui cache' Dios u chi ump'e noj t'an tä cielo u yäle' ca'daba: ―Ane cä yajben Ajlo'et. Ch'a'a cäjin t'oc ane. Los antepasados de Jesucristo (Mt. 1.1‑17) d9Jinq'uin upete ni gente c'ablesquintijob, che' chich täcä aj Jesús c'abli. Mu'to u chen c'änti'ya aj Jesúsba jinq'uin ni cielo u jäbi uba, #c?Aj Herodes u q'ue'nesi u tanä täcä uc'a u yäq'ui tä q'uechcan aj Juan u jup'e' tä cárcel. El bautismo de Jesús (Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11) Yb+Jinchichba q'uinob aj Juan u q'uejpi ni rey u c'aba' aj Herodes uc'a u ch'i tuba jit'oc ix Herodías u jit'oc aj Felipe, jitz'in chich aj Herodesba. Aj Juan u q'uejpi täcä uc'a upete ni tanä que u chiba. |aqQ'uen t'an täcä u ye'bijob aj Juan ni gente tuba u ch'e' u c'ajalinob y u yälbijob ni t'an utz ta Diosba. t`aCa' untu winic u sisän ni trigo t'oc u p'osi, ca' chich jini u chen u täq'ue' Cajnojala u jiran t'oc upete a'ajtäjob pancab. Ca' ni trigo que u tuscan tan u yajliba, ca' chich jini machcatac ayan tu tojaba u xe u bisan Cajnojala ca'an une. Jini machcatac mach'an tu tojaba, ca' chich u p'osi ni trigo, u xe tä julcanob tama ni c'ac' que mach u jira täpoba. _Jin uc'a aj Juan u yälbi upetejob ca'da: ―Mach jinon no'on na wäle'la. No'on toj chich cä c'ablesanetla t'oc ja', pero u te untu täc pat más Ajnoja que no'on. No'onba mach jinon niump'e cua' tuba cä p'ämben u täbi u pächi'oc. Une u xe u c'ablesanetla t'oc Ch'u'ul Pixan, y u xe u to'esan a bijila bajca a chi a tanäla, ca' a wälä t'oc ump'e c'ac' que u pule'etla. ^%Ni gente ya'an u c'alin pitänob cua' u xe tä ute y u ch'e' u c'ajalinob que bay aj Juan ni Cristo, jini u yaqui Dios tuba ajmandaba. ]Ni soldadojob täcä u c'atbijob ca'da: ―No'on t'ocobba, ¿cuaxca c'änä cä chen t'ocob? Aj Juan u yälbijob ca'da: ―Mach a xuch'benla niuntu niump'e cua'. Mach a päpä' sube'la niuntu t'oc ni mach tojba. Ajnic ch'a'a ajinla t'oc lo que a tojcanla. }~~r}H|/{Zzyynxx9wKvuv"uPtgsvqq{pRoKnm=l]kkjji{hggDfge~dccMb~aa[`c__^^]]i\[ZZYgYXW8VUHTT(SQ4OONgMELL?KkJJ!I4H GFEDDCBAAN@F?>><<6;::9887 6554y333522C1^00_0 /.B-,+*)('&&%%-$u#""T!Y, <I*c[x < r-s cS}R"  Ji'pat de ni jinda Cajnojala u yaqui otros setenta winicob y u täsquijob bixic najtäcä bajca u xe tä nume uneba täcä. A chacha'tu u täsquijob cada caj y upete cabil cab bajca u xe uneba ji'pat. ! >Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Machca u chen ara ump'e cab y yo u bisan tajtoj ni aradoba, mach u ch'ä u sutän u jut tu pat ―aj Jesús u yälbi ca' jini tuba tic tu c'ajalin cache' c'änä ajnic tomp'e u c'ajalin machca yo u cherben u patan Dios.# ? =Otro untu u yäli täcä ca'da: ―Cajnoja, co cä tzäypätinet, pero äctanon xicon najtäcä cälbenob machcatac ya'an täj cotot que acä bixe. O <Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Äctan u muque' u yajchämejob jini machcatac mach äc'binti paq'uin cuxlecob, jini ca' a wälä ajchämejobba. Aneba, xiquet a tz'aycun cache'da an u manda Dios.  ;U yälbi aj Jesús otro untu ca'da: ―Tzäypätinon. Une u yälbi ca'da: ―Cajnoja, äctanon xicon cä muque' cä pap najtäcä. 6e :Aj Jesús u yälbi ca'da: ―A'uch ayan u ch'ena y mutob an u c'ub, pero no'on que sutwänon de winicba mach cä cänänta niump'e cotot bajca u ch'e' wäyicon no'on. |q 9Jinq'uin bixe u chenob tä bij untu winic u yälbi ca'da: ―Cajnoja, acä tzäypätinet cachichcada xiquet. B} 8Uc'a no'on que sutwänon de winicba mach aton tuba cä'ben sätic u pixan winicob, aton tuba cä japänob. De ya'i bixijob otro caj. Los que querían seguir a Jesús (Mt. 8.19‑22)  7De ya'i aj Jesús u suti uba u q'uejpanob u yäle' ca'da: ―Anela mach a wila caxcamba pixan u yäc'benet a wäle'la ca' jini.  6Jinq'uin u yajcänt'anob aj Jesús, jini u c'aba' aj Jacobo y aj Juanba, u chänijob ca' jini u yälijob ca'da: ―Cajnoja, ¿a wo quira cä chen manda t'ocob que tic c'ac' tä cielo y yälic tuyac'ojob u laj pule'ob, ca' chich u chi aj Elías oni? uc 5Ni aj samaritanojob jini mach u yosijob tan u cäji uc'a yuwijob cache' aj Jesús ya' u xe tä Jerusalén. 4a 4U täsqui u yajc'äncanob bixic pänte' bajca u xe tä nume. Unejob bixijob y ochijob tama ump'e caj tuba aj samaritanojob tuba u tuse'ob bajca u xe tä colan aj Jesús.  3Jinq'uin u chen tä tz'äctan q'uin tuba bixic isqui tä cielo, yuwi chich que c'änä bixic tajtoj tä Jerusalén, y bixi chich. A{ 2Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Mach a wälben que mach u ch'ä u chen ca' jini, uc'a machca mach u julu uba täjcac'olaba, t'oc no'onla ayan une. Jesús reprende a Jacobo y a Juan { 1De ya'i aj Juan u yäli ca'da: ―Maestro, cä chäni t'ocob untu que u c'ajti'benet a c'aba' jinq'uin u pa'sen tzuc pixan tuyac'o machca chichca jini, y no'on t'ocobba mach cä ni' äc'bi t'ocob u chen, uc'a une mach ayan t'oc no'on t'ocob. `9 0U yälbijob ca'da: ―Machca chichca u sapän ni ch'ocda que u tz'ombenon cä c'aba', es ca' a wälä no'on u sapänon täcä, y machca chichca u sapänon no'onba, ca' a wälä u sapän machca u täsconba täcä, uc'a ni más ajch'och'oca de anelaba, une chich ajnoja. El que no está contra nosotros, está a nuestro favor (Mr. 9.38‑40) ve /Aj Jesús, uc'a yuwi chich cua' mu' u yäle' tan u c'ajalinob, u ch'i untu ch'oc u yäq'ue' tu ch'ejpa une. nU .De ya'i u täq'uijob najcänt'anob u maläc c'atänob caxca une wäreca de unejob más ajnoja.   -Pero unejob mach u chi entendejob ni t'an jini. Ca' a wälä u yälbijob ump'e bälä' t'an tuba mach u chen entendejob, y bäc'tajob u c'atben cuaxca u yäle' upete ni t'an u yäliba. ¿Quién es el más importante? (Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37)  ,―Äc'ä a chiquinla tuba a c'alin ubinla ni cä xe cälbenetlaba: No'on que sutwänon de winicba cä xe tä ä'can tä c'äbä.  +Upetejob tajch'icwäni u jutob u chänenob cua'tac u ch'e' u chen Dios. Jesús anuncia otra vez su muerte (Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32) Upetejob ju'lawujob to uc'a u chänijob upete cua'tac u chi aj Jesús, jinq'uin une u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ; o *Jinq'uin ya'to u te ni yoc ajlo' ni tzuc pixan u juli tä cab y u c'ac'a' cuqui. De ya'i aj Jesús u q'uejpi ni tzuc pixan, u tz'äcäli ni yoc ajlo' y u sutjatz'bi u pap.   )U p'ali aj Jesús u yälben ca'da: ―¡Anela que ayanetla pancab badaba mach a tz'onäla cua' y mach utz cua' a chenla! ¿Ixta ca ti q'uin cä xe tä ajtä t'oc anela y ajnic sis cä c'ajalin t'oc anela tuba a tz'onänla? Täsen a wajlo' wida. _ 7 (Cälbijob a wajcänt'anob que u pa'säbenob tuyac'o, pero mach u chi trebe u chenob. J   'U taj tutz'e untu tzuc pixan u q'ueche' y tajtzäc u chen awät jini cajlo', y u cucän tä cab ni tzuc pixan u yäc'ben u chen u yomti'. U c'ac'a' c'ojpesan y a la fuerza u tz'eje' uba t'oc.   &Tajtzäc untu winic tama ni gente u chi noj t'an ca'da: ―Maestro, tä' coba que a wiran cajlo'. Uneba untuntuba cajlo' cä cänäntan. } %De ya'i päscab, jinq'uin jaquijob bajca ajnijob tu pam ni tz'ic, pasijob noj q'uenel gente u nuc'tanob aj Jesús. % $Jinq'uin ch'ijcäbi ni t'an u chänijob cache' aj Jesús coli u juntuma. Unejob mach u tz'ayqui ni tz'ita' y mach u yälbi niuntu jimba q'uinob jiniba cua'tac u chänijob. Jesús sana a un muchacho que tenía un espíritu malo (Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29) |q #De ya'i ubqui ump'e t'an tama jini bucla que Dios u yäle' ca'da: ―Jinda cä yajben Ajlo'. Ubinla u t'an uneba. { "Jinq'uin mu'to u yäle' ni t'anda jaqui ump'e bucla bajca anob y u laj bälijob. Tu yochejob tama ni bucla bäc'tijob. w !Jinq'uin ni winicob jini mu'to u tz'eje' ubajob t'oc aj Jesús, aj Pedro u yälbi ca'da: ―Cajnoja, utz chich ajniconla wida. Cola cä chenla uxp'e boch': ump'e ta'a, ump'e taj Moisés y ump'e tuba aj Elías. Aj Pedroba mach yuwi cua' u yäli. 8i Aj Pedro y upetejob machcatac ya'an t'oc une tä' yojob wäye, pero mach chich uwayob, y u chänijob u pitzilan aj Jesús y u chänijob ni cha'tu winic que ya'anob t'oc une. +O Tutz'ijob t'oc ump'e noj junch'äcni junxoyma de unejob, y u chi t'anob u yäle'ob cache' aj Jesús u xe tä tzämsinte tä Jerusalén antes de bixic tä cielo. {o Tajtzäc u chänijob cache' ya'an cha'tu winic u chen t'an t'oc une, untu aj Moisés y ni otro untuba aj Elías. c? Jinq'uin mu'to u chen c'änti'ya u yäni uba u jut y u buc sutwäni säc y c'äntz'alan. 6e U cänäntan ca' tuba ocho día ji'pat de ni t'anda que u chi aj Jesúsba, u bisijob aj Pedro, aj Juan y aj Jacobo y t'äbi tu pam ump'e tz'ic tuba u chen c'änti'ya. H~  Cä totoj älbenetla que tulaj ayan widaba machcatac que mach uxin tä chämo ixta que mach u chänenob najtäcä u manda Dios. La transfiguración de Jesús (Mt. 17.1‑8; Mr. 9.2‑8) }} Uc'a machca u quisnäjan t'oc no'on y uc'a ni cäle'ba, no'on que sutwänon de winicba cä xe tä quisnäjan t'oc une täcä jinq'uin cä xe tä te y u xe tä chäninte cä pitzilan, y u pitzilan cä Pap y u pitzilan ni ch'u'ul ángelojob ta Dios. }|s ¿Cuaxca u pa'se t'oc untu winic si u laj chen gana upete cua' chichca ayan pancab, y uneba u nonoj säto u pixan? {1 Uc'a upete machca yo u chen uba manda u juntuma u xe tä säto, y upete machca u yäq'ue' uba täj c'äb tuba cä chen mandaba, une u japän uba. z  Ji'pat aj Jesús u yälbi upetejob ca'da: ―Si ayan machca chichca de anela que a wo a ch'e' ni bij täc'aba, c'änä a wäctan a chen aba manda a juntuma y a täq'ue' a chen ca' chich co no'onba. C'änä a c'älenla upete q'uin cua' chichca tz'ibajtesia que a wäc'binte uc'a a tz'ombenon. Es ca' a wälä mach a bäc'ta a chen sufri ca' chich u chen sufri untu tuyac'o cruz. wyg U yälbijob ca'da: ―No'onba que sutwänon de winic c'änä c'ac'a' tz'ibajtescacon. Ajt'äbälajob, u no' ajnojajob pale y machcatac u ye'e' ni ley u xe u yänäl chänenon. Cä xe tä tzämsinte y u yuxp'elib q'uin cä xe tä cuxpan. kxO De ya'i aj Jesús u c'ac'a' älbijob que mach u yälbenob niuntu si une chich ni aj Cristo. Vw% De ya'i u yälbijob ca'da: ―¿Caxcajon a wäle' anelaba? Aj Pedro u p'ali ca'da: ―Ane ni Cristojet, ni u yaquet Dios tuba ajmandaba. Jesús anuncia su muerte (Mt. 16.20‑28; Mr. 8.30―9.1) Uv# Unejob u p'alijob ca'da: ―Aj Juanet, a'i, ni ajc'ablesiaba. Otrosjob u yäle' cache' aj Elíaset, y otrosjob u yäle' cache' aneba untu ajt'anet ta Dios que ajni oniba y bada acuxpet tä cha'num. 4ua Ji'pat ya'an aj Jesús tä c'änti'ya c'äsmucu y u yajcänt'anob ya'an t'oc une. Jinq'uin u tzupsiba, u c'atbijob ca'da: ―¿Caxcajon no'onba u yäle'ob ni gente? ,tQ Laj c'uxnijob upete y laj na'ijob. De ya'i u woyijob doce chach u colob ni waj y buch'. Pedro declara que Jesús es el Cristo (Mt. 16.13‑19; Mr. 8.27‑29) :sm De ya'i aj Jesús u ch'i ni cinco waj y cha'tu buch' y u t'äbsi u jut isqui tä cielo u ch'u'ul chen ni waj. U taji y u yäc'bijob u yajcänt'anob tuba u yäc'benob ni gente. Jr  Ca' chich jini u chijob, u yäc'bijob chunwänic upetejob. 0qY U q'ue'najob ni gente jini, ca' tuba cinco mil ajni seq'uen winicob. De ya'i u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―Äc'ben chunwänicob a cincuenta a cincuentajob. p/ Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Äc'benla anela cua' u c'uxe'ob. Unejob u yälijob ca'da: ―Sec' cinco waj namás y cha'tu yoc buch' cä cänäntan t'ocob. Jinda mach u yäc'ä tuba upete ni genteda si mach bixicon cä mäne' t'ocob cua' u xe u c'uxe' ni gentejobda. o% Jinq'uin pome u chen q'uin ni doce u yajc'äncanob c'otijob u yälbenob ca'da: ―Täscun bixicob ni gente uc'a xicob tä cabil cab y tä otote nätz'äba tuba u pojlen posa'a tuba wäyicob y tuba u sacän cua' u c'uxe'ob, uc'a wida bajca anonlaba mach'an otote. ]n3 Jinq'uin ni noj q'uenel gente u yubijob cache' ya'anob ya'i u tzäc'bijob u pat. Aj Jesús u yosijob bajca an y u yälbijob cua' an bajca u chen manda Dios, y u tz'äcäli machcatac c'änä uc'a tz'äcälcacob. m Jinq'uin sutwänijob tä cha'num ni ajc'äncanob bajca an aj Jesús u yälbijob cua'tac u chijob. De ya'i u ch'i u yajc'äncanob u tz'eji ubajob t'oc sec' unejob. Bixijob ump'e lugar bajca mach cuxu niuntu nätz'ä t'oc ump'e caj u c'aba' tä Betsaida. l7 U yäli aj Herodes ca'da: ―No'on cäq'ui tä chunjätz'binte u pam aj Juan. ¿Caxca une ni winic jini jiq'uin que acubin u chen cua' chichca jini? Une tä' u yoli u chänen aj Jesús. Jesús da de comer a cinco mil hombres (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14) $kA Otrosjob u yälijob cache' ni ajt'an ta Dios aj Elías ajuli tä cha'num y otrosjob u yälijob cache' untu ajt'an ta Dios cuxli oniba acuxpi tä cha'num. -jS Ni rey aj Herodes jinq'uin u yubi cua'tac u chi aj Jesús, u jobi uba u c'ajalin, uc'a ya'an machca u yäle'ob cache' c'äsi' aj Juan acuxpi tan ajchämejob. Vi% De ya'i pasijob y bixijob tä cabil cab u tz'aycunob cachichcada ni t'an utzba cache'da an u manda Dios, y u tz'äcälin ajc'ojpanob. La muerte de Juan el Bautista (Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29) lhQ Cachichcada que mach yo u yosenetla, jinq'uin a xe tä pasela tama ni caj jini ticän ni pupujcab ya'an ta' woclaba tuba subcacob t'oc, uc'a ca' jini a xe a ye'e'la que ni caj jini mach u yolijob u tz'onän lo que a wäle'la. Pg Cachichcamba otot ochiquetlaba colenla ya'i ixta que mach bixiquetla. f U yälbijob ca'da: ―Mach a bisanla niump'e cua' tä bij, ni xojte', ni morral, ni waj, ni taq'uin, y mach a bisanla chap'e a bucla. heI De ya'i u täsqui bixicob u tz'aycunob cache'da an u manda Dios, y u tz'äcälin ajc'ojpanob. ad = De ya'i u joq'ui ni doce u yajcänt'anob y u yäc'bijob poder tuba u chen trebe u pa'senob upete tzuc pixanob tuyac'o machcatac u cänäntan y tuba u tz'äcälin ni gente t'oc cua' chichca yaj jini u cänäntanobba. tca8U pap y u na' tajch'icwäni u jutob, pero aj Jesús u yälbijob que mach u yälben niuntu cua' u chi.xbi7Sutwäni chich u pixan tuyac'o y seb ch'oyi. De ya'i aj Jesús u yälbijob que u yäc'ben cua' u c'uxe'. ^a56Pero aj Jesús u q'uechbi tu c'äb y t'oc noj t'an u yälbi ca'da: ―Xoc, ch'oyen. G`5Unejob u tze'tanob uc'a yuwijob chich que chämen ayan. _#4Upetejob u yuc'tanob u chen uq'uel awätob, pero aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Mach a chen uq'uela uc'a mach chämen ayan, wäye u chen. "^=3Jinq'uin c'oti aj Jesús tu yotot aj Jairo, mach u yäcti ochic niuntu t'oc une seq'uen aj Pedro, aj Jacobo, aj Juan, y u pap y u na' ni yoc ixoc. ]2Jinq'uin u yubi aj Jesús cua' mu' u yälcan u yälbi aj Jairo ca'da: ―Mach bäc'taquet, toc'a a tz'ombenon y u xe u pojlen uba. b\=1Jinq'uin mu'to u t'an aj Jesús c'oti untu winic que ya' ti tu yotot aj Jairo, ni ajnoja tuba ni ch'uj taj judíosob. U yälbi aj Jairo ca'da: ―San achämi a wixic ch'oc. Mach a ni' jaq'uesben ujin Cajnojala. [{0De ya'i aj Jesús u yälbi ca'da: ―Cä ch'oc, uc'a a tz'ombon, a wäq'ui aba. Corre cux y ajnic ch'ijcab a c'ajalin. aZ;/Jinq'uin ni ixic u chäni cache' mach u ch'ä colac mucu, t'oc chicchicne c'oti tä noctä tu yoc aj Jesús u laj äle' tu pänte' upete ni gente cua' uc'a u täli, y cache' jinchichba hora jini u yäq'ui uba. xYi.Pero aj Jesús u yäli ca'da: ―Ajni untu machca u tälon, uc'a cuwi chich cache' pasi täjcac'o poder. X-De ya'i aj Jesús u yäli ca'da: ―¿Caxca u tälon? Jinq'uin upete u yälijob que unejob mach u täli, aj Pedro y u lotob u yälijob ca'da: ―Cajnoja, mäx q'uen ni gente ya'anob junxoyma de ane u net'e'et, ¿y aneba a c'atän caxca u tälet? yWk,Ni ixic jini ti tu pat aj Jesús u tälben u ti' u buc, y jinchichba hora que u tälbiba chunwäni ni ch'ich'. YV++Ajni tama ni gente untu ixic que u cänäntan doce año c'ojo t'oc ump'e yaj de ch'ich', y mach u chunwan ni ch'ich'. U laj säti upete u taq'uin t'oc ajtz'acob y mach u chi trebe u tz'äcälin niuntu. $UA*uc'a u cänäntan untuntu jixic ch'oc de doce año u edad, y chämo u chen. Bixe u chen aj Jesús y noj q'uenel gente u net'e'ob bajca u bixe tä xämba. (TI)De ya'i untu winic u c'aba' aj Jairo, ajnoja tama ni ch'uj taj judíosob, c'oti tä noctä tu yoc aj Jesús u ch'oc chen uba t'oc u yälben que xic tu yotot, S(Jinq'uin sutwäni aj Jesús bajca chich ajniba ni noj q'uenel gente u chi recibijob t'oc ch'a'aljin uc'a upetejob ya'an u pitänob. >Ru'―Suti' ta' wotot y tz'aycäbenob cache' ac'ä mäx q'uen cua' chichca u chi Dios por ane. De ya'i une bixi u laj tz'aycun tama entero ump'e ni caj cache' ac'ä mäx q'uen cua' chichca u chi aj Jesús por une. La hija de Jairo, y la mujer que tocó la ropa de Jesús (Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43) -QS&Ni winic que pasi tzuc pixan tuyac'oba u ch'oc chi uba t'oc aj Jesús u c'atben si u ch'e' colac nämte' t'oc une, pero aj Jesús u täsqui bixic u yälben ca'da: {Po%De ya'i upete ni gente tama upete ni cabil cab jini tuba aj gadarenojob u cocoj älbijob aj Jesús que u tz'eje' uba t'oc unejob, uc'a u c'ac'a' q'uechijob noj gran bac'ät. De ya'i aj Jesús ochi tama ni jucub y sutwäni cha'num bajca ati. O$Machcatac u chänijob cache'da tz'äcälqui jini winic u cänänti tzuc pixan tuyac'oba u tz'aycäbijob ni ajc'otejobba. N#De ya'i bixijob ni gente u chänenob cua' ajni y c'otijob ca'an aj Jesús. C'oti u pojlenob ni winic que ajnijob tzuc pixan tuyac'oba ya' chumca tu yoc aj Jesús u yubin u t'an. Ya'an u buc tuyac'o y tz'äcä u c'ajalin. C'ac'a' bäc'tijob ni gente. M"Jinq'uin ajcänänchitamob u chänijob cua' ajni, pasijob tä putz'e u laj äle'ob tan caj y tä bij cua' u chi pasajob ni chitam. QL!De ya'i ni tzuc pixanob pasijob tuyac'o ni winic y ochijob tuyac'ojob ni chitam. Jini u tomtä chitam jiniba t'oc noj ancäre jaquijob bajca chele ni tz'ic, bixijob tama nab y laj chämijob tä ja'. TK! Ajni ya' jini noj q'uenel chitam que u c'uxnanob tu näc' ni tz'ic. Ni tzuc pixan u c'ac'a' c'atbijob aj Jesús que u yäctan ochicob tuyac'o ni chitam. U yäc'bijob chich ochicob tuyac'ojob ni chitam. J{U ch'oc chi ubajob t'oc aj Jesús ni tzuc pixanob que mach u täscun xicob tu yajlibajob tama ni noj ch'en tä' tamba. IAj Jesús u c'atbi cuaxca u c'aba'. Une u yäli cache' aj Legión. Ca' jini u c'aba' uc'a q'uen tzuc pixanob ya'an tuyac'o. HUne u yäli ca' jini uc'a aj Jesús san chich u yälbi ni tzuc pixan que pasic tuyac'o ni winic. Ajniba cua' chichca hora u q'ueche', y u cänäntinte cächä t'oc cadena, pero une u ch'äctuc'än ni cadena y ni tzuc pixan u bisan bajca mach cuxu niuntu. iGKJinq'uin u chäni aj Jesús, u chi awät y nocwäni tu pänte' u chen ump'e noj t'an u yäle' ca'da: ―¿Cuaxca a wo t'oc no'on, Jesús, ane u Yajlo'et ni mero Dios Ajnojaba? Cä cocoj c'atbenet que mach a tz'ibajtesanon. FJinq'uin t'äbo u chen tä cab u nuc'ti untu winic que ya' ti tama ni caj. Ni winic jini u cänäntan q'uen tzuc pixan tuyac'o. Anät'i q'uin que mach u ni' äc'ä u buc tuyac'o y mach ni' cuxu tan otot. Ni winic jini sec' bajca an u mucliba ajchämejob cuxu. VE%De ya'i c'otijob tu cab aj gadarenojob, ni an tunxe nab tä Galileaba. &DEUne u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a mach a tz'ombonla? Unejob c'ac'a' bäc'tijob y ch'icwäni u jutob. U maläc äle'ob ca'da: ―¿Caxcaba winic wäreca ni jinda que ixta ic' y ja' u chen manda y u tz'omben u t'an? El hombre endemoniado de Gadara (Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20) iCKBixijob ca'an aj Jesús u p'isanob u yälbenob ca'da: ―¡Cajnoja, Cajnoja, acä chämola tä ja'! De ya'i p'ixi y u q'uejpi ni ic' y ni t'olja'. Ni ic' mach u ni' usti y ni t'olja' mach u ni' niqui uba. Colijob ch'ijcab. &BEBixe to u chenobba, u q'uechi wäye aj Jesús. Tajtzäc pasi ump'e noj gran ic' tama ni nab y u täq'ui tule de ja' ni jucub. Por otro tz'ita'ba u jomesan. A1De ya'i ump'e q'uin aj Jesús ochi tama ump'e jucub t'oc u yajcänt'anob y u yälbijob ca'da: ―Cola tunxe nab. De ya'i pasijob ta bixicob. P@Une u yälbijob ca'da: ―Machcatac u yubinob u t'an Dios y u tz'onänob, unejobba ca' a wälä ni cä na' y ni quitz'inob. Jesús calma el viento y las olas (Mt. 8.23‑27; Mr. 4.35‑41) g?GÄlbinti aj Jesús ca'da: ―A na' y a witz'inob ya'anob päti y yojob u chen t'an t'oc ane. >)De ya'i c'oti u na' aj Jesús y jitz'inob bajca an, pero mach u chi trebe c'oticob ca'an une uc'a mäx net' net' t'oc noj q'uenel gente. =5’Ubinla utz jiq'uin, uc'a machca chichca u cänäntan cua' chichca u xe tä äc'binte más y machca chichca mach u cänänta cua'ba, ixta lo que u chen pensa que u cänäntanba u xe tä pa'säbinte. La madre y los hermanos de Jesús (Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35) <1Ca' chich jini täcä, mach'an niump'e cua' mucu que mach pojlintic ji'pat, y mach'an niump'e mucul t'an que mach ubcac y tz'ayquintic cua' jini. [;/’Machca u tz'äbe' ump'e candil mach bay u nuquí t'oc ump'e p'et. Mach u jup'u täcä tu yaba tz'en. U yäq'ue' tu pam u chumliba. Ca' jini machcatac u yoche tama ni ototba u ch'e' u chänen u c'ac'a. J: Jini ximaj yäli bajca an ni cab utzba u c'otejob t'oc ca' machcatac ti'i u pixan y tomp'e u c'ajalin, y jinq'uin u yubinob u t'an Dios u laj äq'ue' tu pixanob y mach u yäcta u chenob cua' chichca utztacba. Ni jinijob es ca' a wälä ni päc'äbi que mach u yäcta jutinba. El ejemplo de la lámpara (Mr. 4.21‑25) H9 Jini ximaj yäli tan ch'ixba u c'otejob t'oc ca' machcatac u yubinob. De ya'i u ch'e' u bijijob. Ji'pat u jobän uba u c'ajalinob uc'a cua' chichca jini que c'änä u chenob. Tä' yojob u cänäntan q'uen u taq'uin. Tä' yojob u ch'a'alesan ujin t'oc cua' chichca pancab. Más u yäq'ue' tu c'ajalinob ni jini que u t'an Dios. Ca' chich ni päc'äbi que u ch'ije tan ch'ixba mach u c'ä'na u jut, che' chich täcä unejob mach u tä' tz'onäjob. $8A Jini ximaj yäli tu pam ji'tunba u c'otejob t'oc ca' machcatac que jinq'uin u yubinob u t'an Diosba u sapänob t'oc ch'a'aljin. Jindajob ca' a wälä ni päc'äbi jini que mach'an u wi'. U tz'onänob chap'e uxp'e q'uin, pero jinq'uin u yajtä cua' u bäc'tesanobba u sujtä tu pat. G7 Jini ximaj yäli tama bijba u c'otejob t'oc ca' machcatac u yubinob u t'an Dios y de ya'i u te ni tzuc pixan y u pa'säben ni t'an jini tu pixanob tuba mach u tz'onänob y u japän ubajob. R6 ’Ni tz'aji jini u c'ote t'oc ca'da: Ni semillaba es u t'an Dios. 5 Une u yäli ca'da: ―Anela äc'bintetla a wina'tanla cache'da an u manda Dios, jini mach bay älbinti niuntuba. Otrosjob u yälbinte t'oc tz'aji cache'da an u manda Dios, uc'a jinq'uin u chänen cua' cä chenba mach uxin u yäc'ben uba cuentajob cua' jini, y jinq'uin u yubinob cä t'an mach uxin u chen entendejob. Jesús explica el ejemplo del sembrador (Mt. 13.18‑23; Mr. 4.13‑20) V4% De ya'i u yajcänt'anob u c'atbijob cua' jini u yäle' ni tz'aji jini. y3kXimaj yäli bajca an cab mejorba, y jinq'uin weti u c'ac'a' chi u jut. Por unxim que pä'quiba u yäq'ui cien u jut. Cuanta u tzupsi u yäle' aj Jesús ni jiniba, u chi ump'e noj t'an u yäle' ca'da: ―Machca u cänäntan u chiquin tuba u yubin c'änä chich u yäq'ue' u chiquin tuba u yubin cä t'an. El porqué de los ejemplos (Mt. 13.10‑17; Mr. 4.10‑12) W2'Ximaj yäli tan ch'ix y ni ch'ixba nämte' ti tä ch'ije t'oc y u bisi yaba. U1#Ximaj yäli pan ji'tun cab y jinq'uin wetiba tiqui, uc'a mach ach' u caba. 0+―Untu winic bixi u päq'ue' u päc'äbi. Mu'to u päq'ue'ba, ximaj yäli tan bij y ajnumejob u potz'ojteq'uijob, y ti ni mut u buq'ue'. (/IDe ya'i u woyli ubajob noj q'uenel gente, y ya'to u tejob cada cabil cab tuba xicob ca'an aj Jesús. Une u ye'bijob u t'an Dios t'oc ump'e tz'aji ca'da: ./Ajni ix Juana, jit'oc aj Chuza, untu ajnoja tajpatan tuba aj Herodes. Ajni ix Susana y q'uen otrosob täcä que u yäc'bijob aj Jesús y ni doce u yajc'äncanob cua' chichca jini que u cänäntanob tuba u täclenob. El ejemplo del sembrador (Mt. 13.1‑9; Mr. 4.1‑9) L-Tulaj ayanob täcä t'oc une ixictacob, jini pa'säbinti tzuc pixan tuyac'ojobba, jini tz'äcälquijob t'oc yajba. Ajni ix María, u cab tä Magdala, uneba pa'säbinti siete tzuc pixan tuyac'o. F, Ji'pat aj Jesús numi tama upete noj caj y bit caj u tz'aycun u t'an Dios y u yäq'ue' tä ute conoce ni t'an utzba tuba u manda Dios. Ni doce winicob u yaquiba nämte' u numejob t'oc une. +y2De ya'i u yälbi ni ixic ca'da: ―Uc'a a tz'oni, a japi chich aba. Corre cux, y mach a ni' chen pensa cua'.!*;1Machcatac ya' chumca t'oc tä mesa u täq'uijob u maläc äle'ob ca'da: ―¿Caxcaba winic wäre ni jinda que u chen perdona täcä u tanä untu? L)0De ya'i u yälbi ni ixic ca'da: ―A tanä alaj uti perdona. )(K/Jin uc'a cälbenet cache' a'uti perdona u noj q'uenel tanä u chiba uc'a mäx u yajna'tanon, pero jini machca u yute perdona tz'ita'ba, tz'ita' u yajna'tanon. e'C.Aneba mach a taybon cä pam t'oc loción, pero ni ixicdaba u taybon coc t'oc jätz'äcnib. j&M-Aneba mach a tzucti'i cä c'äb, pero ni ixicda mach u yäcti u tz'utz'benon coc desde a'ochon. t%a,De ya'i aj Jesús u suti u jut ca'an ni ixic y u yälben aj Simón ca'da: ―¿A chänen ni ixicda? Ochon tan a wotot y mach a wäc'bon ja' tuba cä poque' t'oc coc, pero uneba u poqui coc t'oc u c'äbjut, y u suqui t'oc u tzuc. $+Aj Simón u p'ali ca'da: ―Cäle' que ni cherbinti perdona másba. Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Toj chich a wäli. #)*Mach'an cua' t'oc u toje'ob y une u chi perdona u cha'tumajob. Älbenon jiq'uin caxcamba de unejob u xe u yajna'tan más ni u yum ni taq'uin. K")Aj Jesús u yäli ca'da: ―Cha'tu winic u cherben debe untu machca u yäq'ue' tä q'uexcan u taq'uin. Untuba u cherben debe quinientos denarios y ni otro untuba u cherben debe cincuenta. }!s(De ya'i aj Jesús u yälben ca'da: ―Simón, ya'an cua' cä xe cälbenet. Une u p'ali: ―Älä jiq'uin, Cajnoja. u c'Jinq'uin u chäni ni aj fariseo u joq'ui tä c'uxnanba, u yäli tu c'ajalin uneba ca'da: “Si fuera mero ajt'an ta Dios ni winicda u chenica conoce machca une ni ixic que mu' u täle'ba, y cua'tac u chen, uc'a uneba ixcherajtanä”. 4a&C'oti tä wa'tä tu pat bajca sätz'ä yoc u chen uq'ue. U t'ulesan u c'äbjut tu yoc y de ya'i u sucbi t'oc u tzuc y u tz'utz'ben yoc y u tatz'ben t'oc ni jätz'äcnib. eC%Ajni untu ixic ixcherajtanä que cuxli tama ni caj jini. Jinq'uin u yubi cache' aj Jesús ya'an tä c'uxnan tu yotot ni aj fariseo, u täsi jätz'äcnib tama ump'e botella que pätqui de ni ji'tun u c'aba' alabastroba. Y+$De ya'i untu aj fariseo u c'aba' aj Simón u yälbi aj Jesús xic tä c'uxnan t'oc une. Aj Jesús ochi tan yotot ni aj fariseo jini y t'elwäni tä mesa, uc'a che' chich nämäjob tä c'uxnan ca' jini. )#Machcatac an q'uen u c'ajalin t'oc lo que u chenob u ye'e' cache' utz chich ni c'ajalin u cänäntanobba. Jesús en casa de Simón el fariseo yk"No'on que sutwänon de winicba julon pancab. Cä c'uxnan y cä buc'a y ane a wäle'la ca'da: “Chänenla untu winic mäx q'uen u c'uxnan y u chibälnan. Uneba mäx nämäjob t'oc ajcojtaq'uinob y ajcherajtanäjob”. Ca' jini a wäle'la. -!Ca' chich jini täcä aj Juan ajc'ablesia juli y mach u c'uxi waj y mach u yuch'i vino y ane a wäle'la cache' u cänäntan tzuc pixan tuyac'o. kO U c'otejob t'oc ca' ni bijch'oc chumu tä cab tan bij tä alas u maläc joc'lan ubajob y u yäle'ob ca'da: “Custäbet t'ocob ämäy y mach a chila ac'ot. Cä c'äybet t'ocob ch'ocäl c'ay tajchäme y mach a chi uq'uela”. #De ya'i Cajnojala u yäli ca'da: ―¿Cua' une u ch'e' cäle' que ca' jini ayanob ni gente ayan pancab badaba? ¿Cua' une u c'otejob t'oc? 3Aj fariseojobba y machcatac u ye'e' ni ley mach u sapijob ni c'ajalin que Dios u yoli u yäc'benob uc'a mach u yäq'ui ubajob u c'ablesan aj Juan. 5cJinq'uin u yubijob ca' jini upete ni gente y ajcojtaq'uinob u yäc'bi uba cuentajob cache' Dios u chen tu toja. Jin uc'a c'ablijob t'oc ni c'ablesia u chi aj Juanba. \1No'on cälbenetla que tu pancabba niuntu ajt'an ta Dios más ajnoja que aj Juan ajc'ablesiaba, mach'an, pero desde badaba ni más ajch'och'ocaba que u sapän ochic tu manda Dios es más ajnoja une que aj Juan. fETz'ibi ayan tan u jun Dios cua' u xe u chen aj Juan bajca u yäle' ca'daba:Ubixto, cä täscun ni cajc'äncan xic najtäcä que ane.Ca' untu winic u tuse' ni bij bajca u xe tä nume u yajnoja, ca' jini une u xe u yäc'ben u q'uexe' u c'ajalinob ni gente antes que tiquet uc'a mach u ni' chen u tanäjob. Ca' jini u yäle' ni an tz'ibiba. 9¿Cua' jini ajnet a chänenla jiq'uin? ¿Untu quira ajt'an ta Dios? Toj chich, y cälbenetla que uneba täcä es más ajnoja que untu ajt'an ta Dios. ¿Cua' jini ajnet a chänenla jiq'uin? ¿Untu quira winic c'alin jele t'oc u buc finoba? Cälbenetla que mach. Ubixto, machcatac u cänäntan u buc mäx pitziba y u numsen q'uin t'oc lo que u ch'a'alesben ujinba ya'anob tan yotot bajca cuxujob rey. %CJinq'uin bixijob ni ajc'äncanob tuba aj Juan, aj Jesús u täq'ui u tz'aycäben ni gente de aj Juan ca'da: ―¿Cua' jini apaset a chänenla bajca mach cuxu niuntu? ¿Untu winic quira chap'e u c'ajalinba, ca' a wälä untz'it oj u nicän uba t'oc ni ic'? Cälbenetla que mach. V%Ch'a'a ujin jini machca u tz'onän y mach u cänänta jaq'uinle uc'a no'on. 5U p'ali aj Jesús u yälbenob ca'da: ―Corre cuxla älben aj Juan cua'tac a chänila y cua'tac a ubila: ajchoc' a'äc'bintijob u chen chanä, ajc'ol'oc a'äc'bintijob u chen xämba, machcatac c'ojojtac t'oc ni yaj u c'aba' lepra u colescanob limpio u pächi, ajcoc a'äc'bintijob u yubin t'an, ajchämejob u yäc'binte sutwänicob tä cuxpan cha'num, y ni pobrejilba u tz'aycäbintejob ni t'an ta Dios. mSJinchichba hora aj Jesús u tz'äcäli q'uen ajc'ojpanob y jini machcatac u cänäntanob toyoben yaj. U pa'säbi tzuc pixan tuyac'o machcatac u cänäntan, y q'uen machcatac ajchoc' u tz'äcälbi u jut tuba u chen chanä. e CJinq'uin c'otijob ni winicob ca'an aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Aj Juan ajc'ablesiaba u täscon t'ocob cä c'atbenet si ane chich quira ni u yälcan cache' Dios u xe u täscunba, o si c'änä cä pitän t'ocob otro. N Aj Juanba u joq'ui cha'tu u yajcänt'an y u täsquijob ca'an aj Jesús tuba u c'atbenob ca'da: “¿Ane chich quira ni u yälcan cache' Dios u xe u täscunba, o c'änä cä pitän t'ocob otro?” P De ya'i u yajcänt'anob aj Juan c'otijob u yälben cua'tac ajni. R Ni t'an jiniba que u yälijob ni gente de lo que u chi aj Jesús laj ubqui tama upete ni cab tä Judea, y upete cabil cab tu junxoyma ya' jini. Los enviados de Juan el Bautista (Mt. 11.2‑19) j MUpetejob bäc'tijob y u ch'u'ul c'ajti'ijob Dios u yäle'ob ca'da: ―Untu mero no' ajt'an ta Dios ajuli bajca anonla. U yälijob täcä ca'da: ―Dios u ch'ämbi yajin ni gente tubaba uc'a mäx ti'i u c'ajalin t'oc unejob. taDe ya'i ch'oyi tä chumtä ni ajchäme y u täq'ui u chen t'an y aj Jesús u yäc'bi tu c'äb u na'. :mDe ya'i aj Jesús bixi u natz'än u täle' ni cajón. Jini machcatac u bisan ni ajchämeba wa'wänijob y aj Jesús u yälbi ni ajchäme ca'da: ―Lo', cälbenet: Ch'oyen. mS Jinq'uin Cajnojala u chäni ni ixic jini, u ch'ämbi yajin y u yälbi ca'da: ―Mach a chen uq'ue. mS Jinq'uin anatz'älijob tu ti' ni caj u chänijob cache' pase u chenob t'oc untu ajchäme u bisanob tuba u muque'. Ni ajchäme jini u juntul ajlo' u na', y uneba neba' ixic une. U tejob t'oc u lotin noj q'uenel gente ta ni caj.  Ji'pat tz'ita' aj Jesús bixi ump'e caj u c'aba' tä Naín. Bixi nämte' t'oc u yajcänt'anob y t'oc noj q'uenel gente. Q Jinq'uin sutwänijob tan otot jini machcatac u täsqui ajnoja ta cien soldadoba, c'otijob u pojlen cache' u c'alin pojli uba najpatan jini que ajni c'ojoba. Jesús resucita al hijo de una viuda # Ch'icwäni u jut aj Jesús jinq'uin u yubi cua' u yäli ni ajnoja jini. De ya'i u suti uba bajca u tejob ni gente tu pat y u yälbijob ca'da: ―Cälbenetla cache' mach to cä pojle niuntu winic tama ni gente tuba aj Israelob que tä' u tz'onän ca' ni winicda. &ECuwi chich que u xe tä ute lo que a wäle' aneba, uc'a ixta no'on ayan soldadojob täj c'äb tuba cä chen mandajob. Untu cälben xic y u xe. Otro untuba cälben tic y u te. Cälben cajpatan que u chen cua' chichca patan y u chen chich, pero ayan machca u chenon manda täcä no'on. Jin uc'a cäli que mach u ch'ä xicon no'on ca'anet täcä. Namás chen ump'e t'an y ca' jini cajpatan u xe u yäq'ue' uba. yDe ya'i aj Jesús bixijob t'oc, y jinq'uin natz'äjbäli bajca an ni otot, ni ajnoja jini u täsqui cha'tu uxtu u lotob xic u yälben aj Jesús ca'da: ―Cajnoja, mach a tz'ibajtesan aba tiquet, uc'a mach jin cua'on tuba ochiquet tan cotot. 3~Q}@||I{Sz|z yyx,w u\tt rrqNponTmlk]jj+iRhhoggffeRdicc,bb.aM``<_a^r^0]O\\)[]ZXXfWWUU!TT SR QP`OO%NLMfLLK`JIUHoFDCLA@??>P==<::8F755B4A3b21G0A/T.-(,g+j**)(''(&q%%$J#""M! -v z| SGVL ^ & - fuDM3p:Y 9’¿Cua' uc'a mach a che trebe a juntumala a wäle'la caxcamba u toja que Dios yo que a chenla? 69e 8Anela ajsusutcheriajetla. A wila si u xe u yäc'ben ja' o si u xe tä ajtä p'ulewa jinq'uin a chänenla cache' u ch'oye bucla o cache' u yustan ic'. ¿Cua' uc'a mach uta ta' c'ajalinla jiq'uin cua' u xe tä ajtä t'oc ni cä ye'betla no'onba? Procura ponerte en paz con tu enemigo (Mt. 5.25‑26) j8M 7Y jinq'uin u yustan ni ic' tä sur a wäle'la que mäx u xe tä ajtä p'ulewa, y toj chich une. D7 6U yälbi ni gente täcä ca'da: ―Jinq'uin a chänenla ni bucla que u ch'oye bajca u pome q'uinba anela seb a wäle'la que ya' u te ja', y che' chich u xe u chen ca' a wäle'laba. +6O 5U pap untu u jule' uba tuyac'o u yajlo', y u yajlo'ba tä buya t'oc u pap; u na' untu tä buya t'oc jixic ch'oc y u jixic ch'ocba tä buya t'oc u na'; y u nojna' untu tä buya t'oc u yälib y u yälibba tä buya t'oc u nojna'. Las señales de los tiempos (Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13) 5 4Uc'a desde badaba cincojob tan ump'e otot u xe u chenob buya, ni uxtuba tuyac'o ni cha'tu y ni cha'tuba tuyac'o ni uxtu. &4E 3¿A wäle'la quira que no'on aton tuba cä'ben ch'in ajnicob a'ajtäjob pancab? Cälbenetla que mach, no'onba aton tuba cä'benob u maläc tz'osen buyajob. 3 2C'änä cä numsen ump'e noj gran tz'ibajtesia y mäx u ch'ocoman cä pixan ixta tu xupiba de upete cua' acä xe tä cherbinteba. Z2- 1’Jini aton cä chen no'onba es ca' a wälä aton cä tz'äbe' ump'e c'ac' tu pancab. Ni c'ac' jini ca' a wälä u xe u laj pule' cua' chichca mach utzba. Tä' coba cä tz'äbe' ni c'ac' jini mäx seb. 1w 0Pero jini machca mach yuwi lo que yo utic u yajnojaba, y u chen cua' chichca jini tuba utic castigaba, u xe tä jätz'can tz'ita'. Upete machca chichca u yäc'binte q'uen, q'uen chich u xe tä c'atbinte täcä y jini machca chichca u yäc'binte q'uen cua' chichca tu c'äb tuba u cänäntanba, más q'uen u xe tä c'atbinte. Jesús es causa de división (Mt. 10.34‑36) C0 /’Untu ajpatan que yuwi lo que yo ni U yajnoja u chenba, pero si mach u chi jini patan y mach u tz'oni u chen ca' chich u yajnoja u yoli uticba, u xe tä c'ac'a' äc'binte jatz'. u/c .u yajnoja najpatan jiniba u xe tä c'ote ump'e q'uin jinq'uin mach'an u pitänba, ump'e hora que une mach yuwiba, y u xe u c'ac'a' äc'ben jatz' y u xe u yäq'ue' tä ute castiga nämte' t'oc machcatac que mach u tz'ombe u t'an uneba. I.  -Pero si ni ajpatan jini u yäle' tan u c'ajalin que u yajnoja mach uxin tä se'en te, y de ya'i u täq'ue' u jätz'e' ni ajpatanob y ni ixpatanob, y uneba u c'uxnan y u buc'a y u chibälnan, h-I ,Totojtoj cälbenetla, une u xe u yäc'ben ni ajpatan jini u jiran upete cua'tac u cänäntan. , +Ch'a'a ujin jini ajpatan jinq'uin u xe tä te u yajnoja u nuc'tan que mu' chich u chen patan ca' chich äc'binti u chen. c+? *Cajnojala u yäli ca'da: ―Jinda cäli tuba u yubinob upete machca u cänäntan u cargo ca' untu ajnoja ta patan que tä' q'uen u c'ajalinba y u chen ca' chich u yum u yäc'ben u chenba. Ni ajpatan que u chen ca' jiniba u yum u xe u yäc'ben u chen manda upete u yajpatanob tu yotot y tuba u yäc'benob cua' u c'uxe'ob tu horäji c'uxnan. * )De ya'i aj Pedro u c'atbi ca'da: ―Cajnoja, ¿seq'uen no'on t'ocob quira a wälbenon t'ocob ni t'anda, o upetejob mu' a wälben? I)  (Anela täcä c'änä ajniquetla p'ixi a pijnanonla, uc'a no'on que sutwänon de winicba cä xe tä jule ump'e hora que anela mach a wila. El siervo fiel y el siervo infiel (Mt. 24.45‑51) $(A 'Wina'tanla que si fuera u yum otot u wina'tan cua' hora u xe tä c'ote najxuch'ba, u totoj cänäntan ica y mach ica u yäcta tä oche ajxuch' tan yotot. m'S &Ch'a'a ujinob ni ajpatanob jini si tic u yajnojajob y u pojlenob p'ixijtacob u pitänob cua' chichca hora jini que julicba. Mach u che cua' si u jule ac'äb a las diez o si julic tänxin ac'äb, unejob ya' chich an u pitänob. &  %Ch'a'a ujinob ni ajpatanob jini machcatac u yajnoja u xe u pojlen cache' p'ixijtac ayanob u pijnan tu xe tä c'ote uneba. Totojtoj cälbenetla u xe u xoje' u ch'icnäc' y u xe u yäc'ben chunwänicob tä mesa y de ya'i u xe u yäc'benob cua' u c'uxe'ob. 4%a $Ajniquetla ca' winicob que u pitänob sujlec u yajnoja que ya' xi bajca an lotojanba, uc'a tu xe tä c'oteba y u jätz'e' ti' ototba, tä' seb u xe u jäbbenob ti' otot. n$U #’Ajniquetla ca' gente u laj tusi ubajob y tz'äbä ayan u candil u pijnan cua' chichca jini. q#[ "Uc'a jini cua' chichca a bon c'upänlaba, sec' jin chich a xe a chen pensala. Hay que estar preparados "7 !Chonola cua'tac a cänäntanla y sijbenla u taq'uini ni pobrejilba. Sacänla cua' chichca u yäq'ue' Diosba, jini que mach uxin tä xupoba. Jintac une mäx choj u valor que mach uxupba a xe a woye'la tä cielo bajca mach uc'ot ajxuch' y bajca mach'an u wincäre tuba u c'uxe'. W!' ’Anelaba tz'ita'etla, ca' a wälä ump'e u p'i' tomtä oveja, pero mach a bäc'tanla jini machcatac mach yo u chänenetlaba, uc'a a Papla Dios u yajna'tanetla y u yaquetla tuba ochiquetla tu manda. N  Pero anelaba, nonoj äc'ä abala tu c'äb Dios tuba u chenet mandala, y de ya'i upete cua' chichca jini c'änäjtac ac'ala a xe chich tä äc'bintela täcä. Riqueza en el cielo (Mt. 6.19‑21) <q Uc'a upete ni jiniba, jin chich u sacänob ni gente pancab que mach u che conoce Diosba, pero a Papla Dios yuwi que c'änäjtac ac'ala cua' a c'uxe'la y cua' a jele' abala t'oc.  Mach a chen pensala jiq'uin, por cua' a xe a c'uxe'la y cua' a xe a wuch'enla. Mach ajnic niump'e jaq'uinle ta' pixanla. gG Si ca' jini Dios u yäc'ben u pitzilan ni bänäla que bada ya'an tä campo y ic'äba u julcan tama ni c'ac' tä pule, ¿mach quira más u xe u yäc'benet a bucla tuba a jele' abala t'oc? Anela mäx tz'ita' a tz'onänla. Q ’Iranla cache' u ch'ije ni te'el rosa, mach u che patan y mach u jälä noc', pero cälbenetla que ni rosa jiniba más pitzi une que u pitzilan ni rey aj Salomón jinq'uin u c'ac'a' jeli uba. /W Si mach a che trebe ni a wäle'la ixta ca jun tzäcä a xe a chen vidala, ¿cua' uc'a a päpä' chen pensa ta' c'ajalinla cua' a c'uxe'la y cua' a xoje' ta'wac'ola?   Niuntu de anela mach u ch'ä a q'ue'nesan a vidala chap'e uxp'e q'uin pancab uc'a a päpä' chen pensa ta' c'ajalinla ca' jini. { Iranla jini mut u c'aba' ajtz'inub, mach u päc'ä cua' chichca de päc'äbi y mach u c'ä'nesa cua'. Mach u cänänta troja ni ch'uji' cua' chichca y Dios u yäc'benob cua' u c'uxe'. ¿Mach quira a chen valela más tu jut Dios que ni mutob jini? fE A vidala más u chen vale que cua' a c'uxe'la y a cuerpola más u chen vale que ni a bucla.  De ya'i aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―Jin uc'a cälbenetla que mach a chen pensala por a vidala, cache' a xe a pojlen cua' a c'uxe'la; ni mach a chen pensala por a cuerpola, cache' a xe a pojlen a bucla tuba a wäq'ue' ta'wac'olaba. (I Machca u woye' q'uen cua' chichca jini tubaba y mach u bisa bij t'oc Dios, uneba es ca' ni winic tama ni tz'ajidaba. Dios cuida a sus hijos (Mt. 6.25‑34) ;o Pero Dios u yälbi ca'da: “Aneba mach'an a c'ajalin. Jimba ac'äbda a xe tä chämo y a pixanba u xe tä bisinte. De ya'i ¿caxca tuba wäre u xe tä colan ni a ch'ujniba?” J  De ya'i cä xe cäle' ca'da: Q'uen cua' chichca jini cä cänäntan y mach uxin tä se'en xupo. Cä xe cä ch'e' cäba, cä xe tä c'uxnan, cä xe tä buc'a, cä xe cä ch'a'alesan cäjin”. w De ya'i u yäli tu c'ajalin ca'da: “Bada cuwi chich cua' acä xe cä chen. Cä xe cä jinesan u yototi u jut ni päc'äbi y cä xe cä tz'osen más nojba, y ya' jini cä xe cä ch'ujnan upete u jut cä päc'äbi y cua' chichca cä cänäntan.  Najtaq'uini u yäli tu c'ajalin ca'da: “¿Cua' acä xe cä chen? Uc'a mach'an cada cä c'ac'a' ch'ujnan u jut cä päc'äbi”.  De ya'i u tz'aycäbijob ump'e tz'aji u yäle' ca'da: ―U cab untu winic ajtaq'uini u yäq'ui c'ac'a' c'ä'nac u päc'äbi. U# Aj Jesús u yäli täcä ca'da: ―Iranla que mach a c'upänla upete cua' chichca jini. Q'uen cua' chichca jini que u cänäntan untu winic mach jin lo que u yäc'ben cuxlec pancab t'oc ch'a'aljin.  Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Lo', ¿caxca une u yäc'on de juez ta'ala o tuba cä pucbenetla cua' chichca jini que colesbintetla? 8i De ya'i untu winic tama ni gente u yälbi aj Jesús ca'da: ―Cajnoja, älben cä säcun que u jeq'ue' t'oc no'on u taq'uini ni cab u colesbon cä c'äsi' pap t'ocobba.  Uc'a ni Ch'u'ul Pixan u xe u yäc'benetla ta' c'ajalinla jinchichba hora cua' jini c'änä a wäle'la. El peligro de las riquezas W ' ’Jinq'uin u xe u päye'etla tu pänte' ajt'äbälajob tama ni ch'uj taj judíosob, y tu pänte' juezob y ajnojajob ta caj, mach a chen pensala cache'da a xe a p'alänla, ni cua' u ch'e' a wäle'la. 3 _ ’Upete machcatac u cäräx älbenon no'on que sutwänon de winicba u xe tä ute perdona, pero machca u cäräx älben ni Ch'u'ul Pixan mach uxin tä ute perdona.  / Machca u yäle' tu jut winicob que mach u chon conoceba, no'on cä xe cälben ni ángelojob ta Dios que no'on mach cä che conoce ni winic jini. O  ’Cälbenetla que upete machcatac u yäle' tu jut winicob cache' u chenon conoceba, no'onba que sutwänon de winicba cä xe cälbenob ni ángelojob ta Dios cache' cä chen conoce une täcä. a; Ixta a tzucla tan a pamla tziquijtac ayan uc'a Dios upete. Mach bäc'taquetla, uc'a más a chen valela que noj q'uenel mutob. Los que reconocen a Jesucristo delante de la gente (Mt. 10.32‑33; 12.32; 10.19‑20)  ’¿Mach quira cinco bit mut biq'uitba u choncan tuba chap'e bit centavo? Pero Dios mach u najyesa niuntu de unejob. \1 Cä xe cälbenetla camba ni u ch'e' a bäc'tanlaba. Bäc'tanla Dios, uc'a une an u poder u pa'säbenet a vidala, y ji'pat tuba u jule'etla tama noj ticäw c'ac' tä ute castiga. Une chich c'änä a bäc'tanla. w ’Cälbenetla cä lot, mach a bäc'tanla machca u tzämsenetla y ji'patba mach ni' an cua' u cherbenetla más. yk Jin uc'a cua' chichca a wälila tama it'obni u xe tä ubcan tama junch'äcni, y lo que a wälbila t'oc sajab t'an tu chiquin untu tama otot u xe tä c'alin tz'ayquinte cachichcada tä otote. A quién se debe tener miedo (Mt. 10.28‑31) =s Mach ajniquetla ca' an unejob, jiq'uin, uc'a mach'an niump'e cua' que a chila mucu que mach uxin tä chectan, y jini a wälila que mach yuwi niuntu u xe tä laj wina'tinte chich. " ? Jinq'uin u woyli ubajob jäyp'exti mil de gente que u maläc lubnojlan ubajob, u täq'ui aj Jesús u yälben u yajcänt'anob najtäcä ca'da: ―Cänäntan abala t'oc ni aj fariseojob uc'a unejob ajsusutcheriajob. Machcatac u sapän cua'tac u ye'e'obba u sujtäjob de ajsusutcheriajob täcä ca' chich an unejob. Es ca' a wälä unlip' jusonib que u yä'can tama ni juch'ub waj de trigo y u laj xabän upete. } 6U yolijob u yäc'ben u yäle' cua' chichca mach jin u tojaba, y u pitänob ixta que mach ajnic cua' t'oc u sube'ob.iK 5Jinq'uin aj Jesús mu'to u yäle' ni jindaba, naj fariseojob y machcatac yuwi ni ley u tz'ibi aj Moisés u täq'uijob u yälben cua' chichca jini y u sacänob tä buya tuba u yäc'ben u yäle' q'uen cua' chichca jini. } 4’¡Tä' lástimajetla anela que a wila ni ley!, uc'a anela chich mach a wäctala ni gente u cäne'ob ni totoj c'ajalin utzba, jini t'an ta Diosba. Anela mach a cänila, y machcatac u yolijob u cäne'jobba anela mach a wäc'bila u cäne'job. |~q 3Machcatac de anela cuxuletla badaba a xe tä äc'binte a tojbenla u tanä machcatac u tzämsijob ni ajt'anob ta Dios desde jinq'uin tzämsinti aj Abel y upete machcatac ti tä tzämsintejob ji'pat ixta que tzämsinti aj Zacarías. Aj Zacaríasba tzämsinti une tänxin de ni noj ch'u'ul otot t'oc bajca an ni alta bajca u pulcan cua' chichca matän ta subbintic Diosba. }' 2Uc'a machcatac cuxujtac badaba u xe tä äc'binte u tojbenob u tanä jini machcatac u tzämsijob upete najt'anob ta Dios desde uti u pancab. [|/ 1’Diosba yuwi chich upete cua'tac ayan. Jin uc'a u worin äli ca'da: “Cä xe cä täscäbenob ajt'anob y ajc'äncanob täc'a, y yebe de unejob u xe u tulaj tzämsenob y u xe u tulaj tz'ibajtesanob”. }{s 0Anela a wila chich cua' u chijob a c'äsi' noxi'papla oni, y tan a pixanlaba a wäle'la cache' utz chich cua' u chijob, uc'a toj chich que unejob u tzämsijob ni ajt'anob ta Dios y anelaba a cherben u noj pitzil boberajob tu pam bajca mujqui. ,zQ /’¡Tä' lástimajetla!, uc'a anela a cherben u noj pitzil boberajob tu pam bajca mujqui ni ajt'anob ta Dios, y a c'äsi' noxi'papla oni ni u tzämsijobba. y .Aj Jesús u yäli ca'da: ―¡Tä' lástimajetla täcä anela que a wila ni ley! Uc'a a q'ue'nesanla lo que u yäle' ni ley utic. Niuntu mach a täclela täcä tuba u chen lo que a wäle'la que c'änä uticba. Es ca' a wälä a wäc'benla ump'e cuch tu pat winicob que mach u c'äleba, y anela chich mach a tälbenla u cuchob, pero t'oc niuntz'it a ni'c'äbla tuba a täclenla u bisinte. 9xk -De ya'i u p'ali untu machca yuwi ni ley u yälben aj Jesús ca'da: ―Cajnoja, jinq'uin a wäle' ca' jiniba, ixta no'on t'ocob mach uyal utz täj c'ajalin t'ocob täcä. Dw ,’¡Tä' lástimajetla anela que a wila ni ley, y anela lo' fariseo! ¡Anela ajsusutcheriajetla! Anelaba ca' a wälä muclibaletla tajchäme que mach cheque bajca an, y winicob u numejob tu pam y mach yuwijob si u mucliba ajchäme, y ca' jini u xac'än ubajob. Ca' chich jini täcä mach cheque ni malujle que ayan tan a pixanla, y machcatac u yole' uba t'oc anela, ca' a wälä u päc'chin uba t'oc a tanäla ane sin que yuwina'tanob. kvO +’¡Tä' lástimajetla lo' fariseo!, uc'a a wola äc'bintiquetla ni najtäcäl chumlib ya'an tu pänte'ba tama ni ch'uj taj judíosob y a wola u c'alin äc'benetla u c'aba' Dios cachichca une que u nuc'tanetla tan caj. "u= *’¡Tä' lástimajetla lo' fariseo!, uc'a a chenla cua' chichca mach tä' c'änä uticba, y jini tä' c'änä uticba mach a chela. De cada diez mazo de yerba buena ump'e a wäc'ben Dios. Che' chich a chenla täcä t'oc ni tiscoc y upete bänäla ta tz'acba, pero mach a che casola a chenla tu toja, y ni Dios täcä mach a yajna'tala. Jinda u yoli a chenla sin que a wäctanla a chenla ni najtäcäba. bt= )Chenla utz t'oc cua' chichca a cänäntanla, y de ya'i u xe tä ajtä limpio a pixanla. |sq (Anela mach'an a c'ajalinla. Jini machca u chi cua'tac ayan pancab, ¿mach quira une chich u chi täcä a pixanla? Er 'Cajnojala u yälbi ca'da: ―Anela lo' fariseo, seq'uen a pächi a poque'la ca' chich a poque' ump'e pote o ump'e plato. Tan a pixanlaba xuch' namás a chen pensala y q'uen malujle ayan. Aq{ &De ya'i aj fariseo tajch'icwäni u jut u chänen que aj Jesús mach u poqui u c'äb tu xe tä c'uxnan, ca' chich u tz'onänob aj fariseojob que c'änä u chenob tu xejob tä c'uxnan. p) %Jinq'uin u tzupsi u chen t'anba untu aj fariseo u yälbi si yo c'uxnac t'oc, y ochi aj Jesús tan otot y chunwäni tä mesa tä c'uxnan. Co $Si a totoj chenla cua' chichca utzba sin que a chenla niump'e cua' mach utz, u xe tä c'ac'a' ajtä junch'äcni tan a pixanla. Es ca' a wälä ump'e candil ya' tz'äbäba que u chictanetla t'oc u c'ac'a. Jesús acusa a los fariseos y a los maestros de la ley (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 20.45‑47) Pn #Jin uc'a, c'änä a chenla cua' chichca utzba uc'a ajnic junch'äcni tan a pixanla. Mach a täq'ue'la a chenla ni mach utzba y ca' jini a wäc'ben ni junch'äcni tan a pixanla sutwänic de it'obni. |mq "T'oc cä jutla u ch'e' cä chänenla ni junch'äcni. Si mach'an u cuenta cä jutla cä chen chanäla utz. Si choc' cä jutlaba mach cä chänela niump'e cua'. A pixanla ca' chich jini täcä. Si a wäq'ue' cua' chichca utz tan a pixanla, es ca' a wälä ya'anetla tan junch'äcni. Si a wäq'ue' cua' chichca mach utz tan a pixanla es ca' a wälä ya'anetla tan it'obni. Pl !Aj Jesús u chi t'an tä cha'num u yäle' cache' u t'an uneba y cua'tac u chenba u c'ote t'oc ca' a wälä ump'e junch'äcni. U yäli ca'da: ―Niuntu mach u mucu ump'e candil tz'äbäba uc'a mach chänintic, y mach u yäc'ä yaba cajón täcä. U yäq'ue' tu chumliba tuba u chänenob u c'ac'a ni candil machca u yoche. lkQ Tu xe tä c'ote u q'uini ni toji'tanä, jinq'uin anela que cuxuletla badaba a xe tä ajtäla tu pänte' Dios tuba a ubinla cua'tac a xe tä äc'binte a toje'la, u xe tä c'ote ya' jini täcä jini a'ajtäjob tä Nínive. U xe u yälbenetla cache' a sätila uc'a unejob u q'uexi u c'ajalinob tuba mach u ni' chen u tanäjob jinq'uin aj Jonás u tz'aycäbijob u t'an Dios. Ubixtola, no'onba ya'anon wida, y más ajnojalon que aj Jonás. La lámpara del cuerpo (Mt. 5.15; 6.22‑23) [j/ Tu xe tä c'ote u q'uini ni toji'tanä, jinq'uin anela que cuxuletla badaba a xe tä ajtäla tu pänte' Dios tuba a ubinla cua'tac a xe tä äc'binte a toje'la, u xe tä c'ote ya' jini täcä jini ixmanda ajni oniba que u chen manda tama ump'e cab tä sur. U xe u yälbenetla cache' a sätila uc'a uneba ati ta tu xupiba u pancab tuba u yubin ni c'ajalin que u yäq'ue' ni rey aj Salomónba. Ubixtola, no'onba ya'anon wida, y más ajnojalon que ni rey aj Salomón. bi= Uc'a ca' chich Dios u chi t'oc aj Jonás tuba u chänenob a'ajtäjob tä Nínive oniba, ca' a wälä ca' jini Dios u xe u chen t'oc no'on täcä que sutwänon de winicba, tuba a chänenla anela que cuxuletla badaba. Uh# Jinq'uin u c'ac'a' woyli uba ni gente net' net', aj Jesús u täq'ui u yäle' ca'da: ―Anela que cuxuletla badaba mäx malojetla. A c'atän cä ye'benetla cua' chichca uc'a a chänenla y a tz'onänla cache' u Yajlo' Dioson. Seq'uen jinda cä xe cä chen tuba a chänenla. Cä xe cä chen ca' chich Dios u chi t'oc aj Jonás. .gU Une u yäli ca'da: ―¡Más ch'a'a ujinob machcatac u yubin u t'an Dios, y u tz'onän! La gente mala pide una señal milagrosa (Mt. 12.38‑42; Mr. 8.11) 0fY Jinq'uin mu'to u yäle' ni jiniba, untu ixic tama ni noj q'uenel gente u chi ump'e noj t'an u yäle' ca'da: ―¡Ch'a'a ujin machca u päncäbeset, y u tzu'set! feE De ya'i u bixe y u täsen otros siete tzuc pixan más malo que une. U yochejob tuyac'o ni winic y u paq'uin ajtäjob ya' jini, y ji'pat ni winic jini u xe tä ajtä más peor que ajni najtäcäba. La felicidad verdadera edC Jinq'uin u c'ote, u pojlen ni winic ca' a wälä ump'e otot que misi ayan y tusu an upete. bc= ’Jinq'uin ni tzuc pixan u pase tuyac'o untu winic u nume bajca mach'an machca u sacän bajca u ch'e' uba, y uc'a mach u pojleba u yäle' ca'da: “Acä sujtä tä oche bajca pason, ca' a wälä täj cotot”. Ub# ’Machca mach'an t'oc no'onba contra de no'on ayan; y machca mach u täclon cä sacän winicob tuba u tz'omben Dios, une u yäc'ben u puclan ubajob. El espíritu malo que vuelve (Mt. 12.43‑45) $aA Pero jinq'uin u te untu más an u muc' que uneba y u säte' une, u xe u jajben u tz'omba, jin u yäle' u japän uba t'ocba, y u pucän lo que u pa'säbi. ` ’Jinq'uin untu winic q'uen u muc'ba y t'oc u tz'ombaba ya'an u cänäntan yotot, mach'an machca u täle' lo que u cänäntan. ,_Q Pero si no'on cä pa'sen tzuc pixan tuyac'o untu uc'a Dios u yäc'benon poderba, ca' jini u ch'e' a wina'tanla que Dios u täq'ui bada u chen manda bajca anetla. y^k Si no'on cä pa'sen tzuc pixan tuyac'o untu uc'a aj Beelzebú u yäc'benon ni poderba, ¿caxca une jiq'uin u yäc'ben poder a wajcänt'anla tuba u pa'sen tzuc pixan? Jin uc'a unejob chich u xe u ye'benetla cache' mach toj cua' a wäle'la. q][ Si jini machcatac ya'an t'oc aj Satanásba u jec'lan ubajob tä buya, mach u ni' ch'ä u chen mandajob tomp'e. Jinda cälbenetla uc'a anela a wäle'la cache' cä pa'sen tzuc pixan tuyac'o untu uc'a aj Beelzebú u yäc'benon poder. \ Pero une yuwi cua' an tu c'ajalinob y u yälbijob ca'da: ―Cachichcamba rey u xe tä xupo bajca u chen manda si jini machcatac u chen mandaba u jec'lan ubajob tä buya, y tan ump'e otot bajca u jec'lan ubajob tä buya mach u ni' ch'ä ajnicob tomp'e. u[c Otrosjob, tuba ajnic cua' t'oc u sube'job, u c'atbijob que u ye'benob ump'e seña que u te tä cielo. Z+ Yebe de unejob u yälijob ca'da: ―Une u pa'sen tzuc pixan tuyac'o untu uc'a aj Beelzebú, jini ajnoja tuba tzuc pixanob, u yäc'ben u poder. NY De ya'i ya'an aj Jesús u pa'sen untu tzuc pixan tuyac'o untu winic que u colesi a'uma'. Jinq'uin pasi ni tzuc pixan tuyac'o ni a'uma', u chi t'an y ni gente tajch'icwäni u jutob u chänen. X/ Anela malojetla y a wila chich cache' u ch'e' a wäc'benla a bijch'ocla cua' chichca jini utztacba. ¿Mach quira cä Papla Dios täcä más u xe u yäc'ben Ch'u'ul Pixan machcatac u c'atben? Acusan a Jesús de tener el poder del demonio (Mt. 12.22‑30; Mr. 3.19‑27) wWg ¿O si u c'atbenet ump'e u pa' säctoc'ba a xe a súbben quira untu sina? Mach chich uxet a chenla ca' jini. VV% ’¿Si a wajlo' u c'atbenet u pa' wajba, a xe quira a wäc'ben ump'e ji'tun? Mach une. ¿Si u c'atbenet untu u pa' buch', en lugar de buch'ba, a xe quira a wäc'ben untz'it chan? Mach chich täcä. U  Uc'a upete machca u c'atänba u yäc'binte chich, y machca u sacän u pojlen, y machca u jätz'e' ti' otot u xe tä jäbbinte. T  Y no'on cälbenetla ca'da: Bon c'atbenla Dios cua' chichca jini y une u xe u yäc'benetla chich. C'änä a chenla ca' u chen machca u bon sacän cua' chichca ixta que mach u pojlen, y Dios u xe u yäc'benetla chich lo que a c'atbenlaba. C'änä a chenla ca' u chen machca u bon jätz'e' ti' ump'e otot ixta que mach jäbbintic, y Dios u xe u yäc'benetla chich lo que a c'atbenlaba. YS+ De ya'i u yäli aj Jesús ca'da: ―No'on cälbenetla que mach uxin tä ch'oye u yäc'ben ni waj aunque es u yamigo. Pero u xe chich tä ch'oye u yäc'ben cua' chichca c'änä uc'a, uc'a u bon c'atben. HR  Desde tan otot u xe u p'alän ca'da: “Mach ajniquet a lotänon uc'a ni ti' otot mäcä ayan y cä bijch'oc ya'anob nämte' t'oc no'on tan cä wäyiba. Mach u ch'ä ch'oyicon cä'benet”. iQK uc'a untu camigo que bixe u chen tä viaje numi täj cotot y mach'an cua' cä'ben u c'uxe'”. 6Pe Aj Jesús u yälbijob täcä ca'da: ―Si untu de anela ajnic untu a lot y xiquet ca'an tänxin ac'äb y a wälben ca'da: “Cä lot, äc'benon cä majnan uxq'ue waj, ]O3 Chen perdona cä tanä t'ocob uc'a no'on t'ocob täcä cä chen perdona t'ocob upete machcatac u säte' t'oc no'on t'ocob.Mach a wäq'ue'on cä chen cä tanä t'ocob. Tz'eje'on t'ocob t'oc jini mach utzba. ?Ny Benon t'ocob bada cä pa' waj cama' upete q'uin. kMO Une u yälbijob ca'da: ―Jinq'uin a chen c'änti'yala, äläla ca'da:Cä Pap, bajca anet tä cielo, ch'u'ul ajnic a c'aba'.La'ix de Ajnoja, utic ca' chich a wo, cama' tä cielo, che' chich täcä pancab. WL ) Unnum aj Jesús ya'an u chen c'änti'ya ump'e lugar, y jinq'uin u tzupsiba untu u yajcänt'an u yälbi ca'da: ―Cajnoja, ye'benon t'ocob cache' u yute c'änti'ya ca' chich aj Juan u ye'bi u yajcänt'anob. K *Namás ump'emp'e cosa c'änä a chen. Ix María u yaqui jini más rete utzba. Jini u yaqui uneba niuntu mach uxin u pa'säben.}Js )Aj Jesús u p'albi ca'da: ―Marta, Marta, mäx a chen pensa y mäx jac' ajin uc'a q'uen cua' chichca a chen. ]I3 (Ix Martaba mäx q'uen u patan y c'oti u natz'än aj Jesús u yälben ca'da: ―Cajnoja, ¿a wäle' quira que utz cua' u chi quitz'in, u yäcton cä juntuma cä laj chen ni patan? älben jiq'uin que u täclenon. yHk 'Ni ixicda u cänäntan untu u jitz'in u c'aba' ix María. Ix María chunwäni tu yoc aj Jesús u yubin u t'an. Gw &Jinq'uin bixe to u chenob tä bij aj Jesús ochi tama ump'e caj y untu ixic u c'aba' ix Marta u yosi tan yotot. DF %Ni winic yuwi leyba u yälbi ca'da: ―Jini machca u ch'ämbi yajin. De ya'i aj Jesús u yälbi ca'da: ―Corre cux, chen ca' chich jini täcä. Jesús en la casa de Marta y María rE] $De u yuxtumajob de ni jinijobba, ¿caxcamba a wäle' ni mero u lot tuba ni jini u q'uechijob ajxuch'ba? eDC #Päscab jinq'uin bixe u chen u pa'si chap'e taq'uin u c'aba' denario, u yäc'bi u yum otot y u yälbi ca'da: “Cänäntäbenon ni ajc'ojpanda, y upete lo que a chen gasta de másba, täc sujtä cä xe cä tojbenet”. Aj Jesús u p'ali ca'da: ―Untu winic ti tä isquil cab tä Jerusalén, jaqui tä Jericó y u q'uechijob ajxuch'. U jajbijob u buc, u bon cunijob u choc tzämsijob, y de ya'i u yäctijob ca' jini y bixijob. p>Y Pero une mach u yoli u säte' t'oc u t'an y u yälbi aj Jesús ca'da: ―¿Caxca une ni cä lot? m=S Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Utz chich a p'ali. Chen ni jinda, y a xe tä paq'uin ajtä cuxu. U<# Une u p'ali ca'da: ―“C'änä a yajna'tan a Wajnoja Dios con to'o a ch'a'aljin, con to'o a pixan, con to'o a muc' y con to'o a c'ajalin, y c'änä a yajna'tan a lot ca' chich a yajna'tan aba”. i;K Aj Jesús u p'albi ca'da: ―¿Cua' une tz'ibi ayan tan ni ley? ¿Cache'da a tzique' ane? B:} De ya'i untu winic machca yuwi leyba, wa'wäni u jiran cache' u p'alän aj Jesús uc'a u ch'e' u sube'. U c'atbi ca'da: ―Maestro, ¿cua' c'änä cä chen tuba paq'uin cuxlecon? 95 Uc'a cälbenetla cache' q'uen ajt'anob ta Dios oni y ajnojajob que u chi mandajob tan a cabla u yolijob u chänenon ca' chich ane mu' a chänenonla y mach u chänonob. U yoli u yubinob cä t'an ca' chich ane mu' a ubinla cä t'an y mach u yubijob. Ejemplo del buen samaritano 81 De ya'i u suti u jut bajca an u yajcänt'anob u yälbenob u juntumajob ca'da: ―Ch'a'a ajinla ane uc'a mu' a chänenon y cua'tac acä chen. 17[ ’Cä Pap u yäc'bon upete cua' chichca täj c'äb. Niuntu u juntuma u ch'e' yuwina'tan caxcajon no'onba; cä Pap namás yuwi. Y niuntu u juntuma u ch'e' yuwina'tan caxcamba cä Pap; no'on namás cuwi. U ch'e' yuwina'tanob täcä caxcamba cä Pap jini machcatac co cä'ben yuwina'tanobba. b6= Jinchichba hora jini ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bi ch'a'alac ujin aj Jesús. Y aj Jesús u yäli ca'da: ―No'on cä'benet uc'adios cä Pap, Ajnojalet tä cielo y tu pancab, uc'a a mucbijob ni cosajobda machcatac q'uen u c'ajalinob, machcatac mäx yuwijob cua' chichca, y a chectesbijob bijch'oc. Utz'an cä Pap, uc'a ca' jini a woli a chen. D5 Pero mach a ch'a'alesan ajinla uc'a ni tzuc pixanob u tz'ombenetla a manda. Ch'a'alesan ajinla uc'a a c'aba'la ya' tz'ibi ayan tä cielo. Jesús se alegra (Mt. 11.25‑27; 13.16‑17) H4  Ubixtola, no'on cä'betla poder a xac'äjteq'ue'la chan y sina, y a tzupsäben upete u muc' jini que mach yo u chänenetlaba, y niump'e cua' mach uxin u cherbenetla cua' chichca mach utzba. 33_ Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Toj chich une, no'on cä chäni chich aj Satanás que ya' ti isqui tä cielo ca' a wälä u lem chawäc tajjäplaw yäli tu pancab. N2 Sutwänijob ni setentajobba jini t'oc ch'a'aljin bajca an aj Jesús y u yäle'ob ca'da: ―Cajnoja, ixta ni tzuc pixan u tz'ombenon cä manda t'ocob uc'a cä c'ajti'in t'ocob a c'aba' aneba. 01Y U chi segui u yälben jini setenta u yajcänt'anob ca'da: ―Machca u yubin a t'anlaba, no'on une u yubin cä t'an täcä. Machca tz'eje u nume t'oc anela, tz'eje u nume t'oc no'on täcä, y machca tz'eje u nume t'oc no'onba tz'eje u nume t'oc Dios, ni u täsconba. Regreso de los setenta +0O Anela tä Capernaum, ¿a wäle'la quira cache' más utzetla que niump'e caj tu jut Dios? Cälbenetla que anela con to'o a cäjila a xe tä xupola t'oc quisinle. /5 Jin uc'a, jinq'uin u xe tä c'ote u q'uini toji'tanä, más tz'ita' u xe tä äc'binte u toje' u tanäjob ni gente tä Tiro y tä Sidón que anela. ,.Q ’¡Ac'ä mäx q'uen ni castigo ta'ala anela tä Corazín! ¡Ac'ä mäx q'uen ni castigo ta'ala anela tä Betsaida! Si fuera utic ica oni tama ni cajob tä Tiro y tä Sidón cua' chichca tuba chänintic u poder Diosba, ca' chich uti tama a cäjila, unejobba seb chunwänijob ica tu pam tz'i'tan y u xojijob ica u bucob de costal tuyac'o tuba u ye'e' cache' u q'uexi u c'ajalinob tuba mach u ni' chen u tanäjob. -1 Cälbenetla cache' jinq'uin u xe tä c'ote q'uin que Dios u yäc'ben u toje' u tanä a'ajtäjob pancab, ni gente que ajnijob tama ni caj tä Sodoma más tz'ita' u xe tä äc'binte u toje' u tanä que ni gente tama ni caj jiniba. Los pueblos desobedientes (Mt. 11.20‑24) V,% “Ixta ni pupujcab tan a cäjila que u tz'uyi coc t'ocobba, cä ticän t'ocob tuba subcaquetla t'oc, pero wina'tanla cache' ac'oti q'uin tuba u chen manda Dios bajca anetla”. Ca' jini a xe a wäle'la. }+s Cachichcamba caj ochiquetla y mach ajnic machca u yosenetla, numenla tä callejob tan ni caj jini y äläla ca'da: * Tz'äcälinla najc'ojpanob que ayan ya' jiniba y älbenob ca'da: “Ac'oti q'uin tuba u chen manda Dios bajca anetla”. l)Q Cachichcamba caj ochiquetla y ajnic machca u yosenetlaba, c'uxula lo que u yäc'benet a c'uxe'la. S( Colenla tama jinchichba otot que ochiquetla y c'uxula y uch'enla lo que u yäc'benetla u yum ni otot, uc'a najpatan c'änä tojcac lo que u chen gana. Mach numiquetla tä otote a sacänla otro posa'a. r'] Si ajnic ya' jini untu que tä' yoba u yubin cache' u ch'e' ajnic sis u c'ajalin Dios t'oc une, une u xe u sajbenet a t'anla. Si mach'an machca yo u yubin cache' u ch'e' ajnic sis u c'ajalin Dios t'oc uneba, mach u sajbet a t'anla. &} Cachichcamba otot ochiquetla, najtäcä a wäle'la ca'da: “Que Dios u yäc'benetla ajnic a wutzila tama ni ototda”. n%U Mach a bisanla ch'uji' taq'uin, ni morral, ni pächi'oc, y niuntu mach a lotän tä tz'aji tä bij. $ Corre cuxla. Ubixtola, cä täscunetla a tz'aycunla cä t'an bajca an winicob que mach yo u chänenetla, jini machcatac ca' a wälä ajlobo. Anelaba ca' a wälä ch'oc ovejajetla y unejob u xe u yolinob u tzämsenetla ca' ni ajlobo u tzämsen ni ch'oc oveja. +#O Jinq'uin mach to bixjobba aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Q'uen ayan machcatac u xe u tz'ombenon, pero mach jäytu ayan machcatac u tz'aycun cä t'an. Es ca' a wälä jinq'uin u c'ä'nan ump'e cho y ni ajc'ajbajob mach u che trebe u laj c'aje' uc'a mach jäytujob. Ca' chich u yum ni cho u täscun ajpatanob u laj c'aje' ni cho, ca' jini c'atbenla Dios que u täscun machcatac u xe u tz'aycäbenob cä t'an ni gente. ~~||{zYyHxw2v]uuOtt srSqdp`oOnmmlTkk=jhh,gdf"eJdcba`__^^]\\K[ZYXWV:UTSSNRQQPOeNNRMMLK,JbII/HXGFQEDECBBAA@?>>2=q=’Jimba q'uin jini machca mach'an tan yotot, y u c'ämbita ya'an tan ototba, mach ni' sutwänic tan otot u ch'e' u c'ämbita. Che' chich täcä machca ya'an tan pimi mach ni' sutwänic tu yotot. _yCa' chich jini u xe u chen pasa täcä jinq'uin tajtzäc cä xe tä sujtä tä cha'num, no'on que sutwänon de winic. ^ Pero jimba q'uin jini que aj Lot pasi ya'i tä Sodoma yäli ump'e c'ac' y azufre que ya' ti tä cielo y u laj tzämsijob upete. (]ICa' chich jini täcä ajni jinq'uin cuxu to aj Lot. C'uxnijob, buq'uijob, u chi manob, u chonijob cua' chichca, u päq'uijob u päc'äbijob y u chijob otote. T\!C'uxnijob, buq'uijob, lotojijob, y u yäq'uijob u ch'ocob tä lotojan ixta que jinq'uin c'oti q'uin tuba ochic aj Noé tama ni noj re'i jucub u c'aba' arca. De ya'i ti noj but'o u laj tzämsenob upete. [/Ca' chich ajni jinq'uin cuxu to aj Noé, che' chich u xe tä ajtä jinq'uin u xe tä c'ote q'uin sujlecon cha'num, no'on que sutwänon de winic. jZMPero najtäcäba c'änä bon tz'ibajtescacon y ni winicob cuxujtac badaba mach uxin u sapänon. &YEUc'a ca' u lem chawäc u chictan de ump'e la'o tä cielo ta tunxeba, ca' chich jini täcä cä xe cä ye'e' cäba täc jule no'onba que sutwänon de winic. #X?U xe u yälbenetob anela ca'da: “Chänenla, ya'an wida”, o “Chänenla, ya'an jini”. No'on cälbenetla que mach xiquetla, y mach a tzäypätinla. pWYDe ya'i u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―U xe tä c'ote q'uin a xe a wolin a chänenonla ca' chich a xe a chänenonla jinq'uin cä xe tä sujtä tä cha'num, no'on que sutwänon de winicba, pero mach to uxet a chänenonla. ~VuNiuntu mach uxin u yäle' que si wida ayan o nanti ya'an, uc'a u täq'ui chich bada u chen manda Dios bajca anetla. xUiJi'pat aj fariseojob u c'atbijob aj Jesús caq'uin u xe tä c'ote q'uin u chen manda Dios pancab. Une u p'albijob ca'da: ―U manda Dios pancab mach uc'ot t'oc cua' chichca jini tuba a chänenla, ca' chich jinq'uin u c'ote untu rey. *TMDe ya'i u yälbi ni winic ca'da: ―Ch'oyen, corre cux, uc'a a tz'oni, jin uc'a a wäq'ui aba. Cómo llegará el reino de Dios (Mt. 24.23‑28, 36‑41) kSO¿Mach quira ajni machca sutwänic u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' Dios seq'uen ni ajpäpä'cabda? jRMDe ya'i aj Jesús u yälbi ca'da: ―¿Mach quira diez ni tz'äcälquiba? ¿Cada an ni nueveba? rQ]Nocwäni tu yoc aj Jesús u chinjatz'i u jut tä cab u yälben uc'adios u chi. U cab uneba tä Samaria. PDe ya'i untu de unejob, jinq'uin u chäni que u yäq'ui ubaba, sutwäni y u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' Dios t'oc noj gran t'an. 4OaJinq'uin une u chäni u yälbijob ca'da: ―Corre cuxla ye'e abala tu pänte' ni palejob tuba aj judíosob. Jinq'uin bixe to u chenobba, laj pasi ni yaj tuyac'ojob. ^N5 U chijob noj t'an u yäle' ca'da: ―¡Jesús, Ajnojalet, ch'ämbenon yajin t'ocob! M Tu yoche tama ump'e yoc p'i' caj c'otijob u nuc'tan diez wincärejob c'ojojtac t'oc ni yaj u c'aba' lepra, y colijob nat tä wa'tä. lLQ Jinq'uin aj Jesús bixe u chen tä Jerusalén, numi tama ni cabob tä Samaria y tä Galilea. Kw Ca' jini täcä anela, jinq'uin a tzupsen a chenla upete cua'tac a'bintet a chenla, c'änä a wäle'la ca'da: “Ajpatanon t'ocob mach utzba, uc'a cä chi t'ocob jin chich lo que äc'binton cä chen t'ocob namás”. Jesús sana a diez leprosos nJU ¿A wälben quira uc'adios u chi najpatan jini uc'a u chi lo que a wäc'bi u chen? Cäle' que mach. lIQ¿Mach quira a xe a wälben ca'da: “Cherbenon cua' tä c'uxcan, y de ya'i a xe a tuse' aba y a xe a wäc'benon cua' cä c'uxe' ixta que mach cä tzupsen c'uxnacon y buq'uicon, y ji'pat a xe tä c'uxnan aneba y tä buc'a”? aH;’Si a cänäntanla untu ajpatan u cujän cab o u cänäntan ovejaba, jinq'uin u te tä jam u sujtä tan ototba, ¿a xe quira a wälben ca'da: “La'ix bada tä c'uxnan tä mesa”? Mach a chela ca' jini une. WG'Cajnojala u yälbijob ca'da: ―Unxim bec' mostaza mäx tz'utz', pero u c'ac'a' ch'ije. Si a tz'onänla icaba, mach u che si mäx tz'ita' ca' a wälä unxim bec' mostazaba, u ch'e' a wälbenla ica ni te' sicómoroda: “Boco aba tä cab y xiquet a päq'ue' aba tä ja' tama ni nab”, u tz'ombenetla ica. El deber del que sirve rF]De ya'i u yajc'äncanob Cajnojala u yälbijob ca'da: ―Täclenon t'ocob cä tz'onän t'ocob más. ;EoSi siete vez ump'e q'uin u säte' t'oc aneba y siete vez u sujtä u yälbenet cache' u q'uexi u c'ajalin bajca u säti t'oc ane, c'änä chich a chen perdona. El poder de la fe vDeIran abala. ’Si a wermano u säte' t'oc ane q'uejpan. Y si u sujtä u q'uexe' u c'ajalinba, chen perdona. ;CoMejorica u xe tuba si cächbintic ump'e cha' ta juch'i' buc'a tu luc'ub y julcac tama nab y mach u yäc'ben u säte' u biji untu machca mu'to u totaj tz'omben to u t'an Diosba. qB ]Aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―U xe chich tä ajtä machcatac u chen cua' chichca tuba u yäc'ben u säte' u biji untu, pero ac'ä mäx c'ux ni castigo u xe tä äc'binte jini machca u yäc'ben u säte' u biji untuba. =AsAj Abraham u yälbi ca'da: “Si mach u tz'ombejob jini u t'an Dios u tz'ibi aj Moisés y ajt'anob ta Diosba, mach uxin u tz'onänob täcä si cuxpac untu tan ajchämejob”.2@]Une u yäli jiq'uin ca'da: “Toj chich une cä pap Abraham, pero si cuxpac untu ajchäme y xic ca'anob u xe u q'uexe' u c'ajalinob uc'a mach u ni' chen u tanäjob”. 8?iAj Abraham u yälbi ca'da: “Unejob u cänäntan ni jun u tz'ibi aj Moisés y ni jun u tz'ibijob ajt'anob ta Dios. Jin u ch'e' u jiranob cua' u yäle' tuba u tz'onänob”. >+uc'a cä cänäntan cinco quitz'inob. Aj Lázaro u ch'e' u yälbenob cua' c'änä u chenob tuba mach ticob täcä wida tä tz'ibajtescanob”. ={De ya'i najtaq'uini u yälbi ca'da: “Mäx cä c'atbenet jiq'uin, cä pap, que a täscun aj Lázaro tu yotot cä pap, \<1Ya'an täcä ump'e noj gran ch'en entre de no'on t'ocob y anela, uc'a si ajnic machca u yolin pasic wida y c'axic bajca anet mach uxin u chen trebe, y niuntu mach u ch'ä pasic bajca anet y tic wida täcä”. ;Pero aj Abraham u yälbi ca'da: “Cä ch'oc, c'ajna'tan jinq'uin cuxulet toba äc'bintet upete cua' chichca tuba ajniquet utz, y che' chich täcä aj Lázaroba äc'binti upete cua' chichca mach utz. Badaba une u ch'a'alan ujin wida y ane a chen sufri ya'i. X:)De ya'i u chi awät u yäle' ca'da: “Cä pap Abraham, ch'ämbenon yajin y täscun aj Lázaro u maje' u ni'c'äb tama ja' tuba u sis'esbenon cac', uc'a mäx c'ux acubin bajca u pule'on ni wele c'ac'da”. 9#Jinq'uin najtaq'uini ya'an tä pule tu yajliba ajchämejob u t'äbsi u jut y u chäni nat cache' ya'an aj Abraham nämte' t'oc aj Lázaro. "8=De ya'i u chi pasa que chämi ni winic u nume tä tentenbäjiba y ángelojob ta Dios u bisijob bajca an aj Abraham. Chämi täcä najtaq'uini y mujqui. 7#uc'a tä' yo u c'uxe' ni u xixoma cua' tä c'uxcan que u yälo tä cab bajca an najtaq'uini tä c'uxnan. Ixta wichu' u te u lec'ben u yaj. 6Ajni täcä untu winic u c'aba' aj Lázaro tenten uba t'oc noj q'uenel yaj tu pächi. Une ya' ch'a'ca ti' yotot najtaq'uini, *5M’Ajni untu winic ajtaq'uini que u jele' uba t'oc ic'puq'uen noc' y t'oc noc' utz u c'aba' linoba, y upete q'uin u tuse' q'uen cua' tä c'uxcan utztacba. y4k’Upete machca chichca u waläctan jit'oc y lotojac t'oc otro ixicba u jup'e' u tanä de cherajtz'ijte', y machca chichca u lotojan t'oc ni ixic u waläcti jit'ocba u jup'e' u tanä de cherajtz'ijte' täcä. El hombre rico y Lázaro V3%’U xe chich tä xupo ni cielo y u pancab. Pero jini ley ta Diosba mach uxin tä c'ote q'uin que mach u ni' chen vale. Jesús enseña sobre el divorcio (Mt. 5.31‑32; 19.1‑12; Mr. 10.1‑12) H2 ’Oni ajni ni ley que u tz'ibi aj Moisés y cua'tac u tz'ibi ajt'anob ta Dios tuba u ch'e' cuwina'tanla lo que Dios yo utic. De ya'i c'oti aj Juan ajc'ablesiaba. Desde jinq'uinba u tz'ayquinte u t'an Dios y cache'da an u manda Dios; y q'uen ayan que u chen uba purajob u tz'omben Dios tuba ajnic tu manda uneba. =1sDe ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Anela a susut chenla cua' chichca jini tu pänte' winicob tuba a wäc'ben u yäle'ob que tu toja a chenla, pero Diosba yuwi cache'da an a pixanla. Ayan jini lo que winicob tä' yoba u chänenob utic pero Diosba mach yo u chänen ni tz'ita'. La ley y el reino de Dios n0UAj fariseojob, jini u c'upänob taq'uinba, u yubijob upete ni u yäli aj Jesús y u tze'tijob. /  ’Untu winic mach u ch'ä u yäq'ue' u pixan t'oc cha'tu u yum, uc'a untuba u xe u säte' t'oc y ni untuba u xe u yajna'tan. Untu u xe u tz'omben u t'an y ni untuba mach uxin u cherben caso. Mach u ch'ä a c'ajti'in Dios y a c'upän taq'uin täcä. 4.a Si mach a chila tu toja t'oc cua' chichca ta Dios que ya'an ta' c'äblaba, une mach uxin u yäc'benetla jini cua' chichca que u xe tä nonoj colan ta'alaba. (Mt. 6.24) ?-w Jin uc'a, si mach a chila tu toja t'oc jini taq'uin que a'uti tä sätcan t'oc cua' chichca mach utzba, Dios mach uxin u yäc'benet ta' c'äbla cua' chichca utztac que mach uxupba. , ’Jini machca u chen tu toja t'oc jini mach u totoj che vale cua'ba u xe u chen tu toja täcä t'oc jini choj u valorba, y jini machca mach u che tu toja t'oc jini mach u totoj che vale cua'ba mach uxin u chen tu toja täcä t'oc jini choj u valorba. 6+e ’No'on cälbenetla ca'da: Ni taq'uin pancab a'uti tä sätcan t'oc cua' chichca mach utzba, pero anela, chenla patanla t'oc a taq'uinla ca' chich c'änä a chenla tuba totoj ajnic a ch'a'aljinla tä cielo jinq'uin a xe tä chämola y a wosintela tama ni otote bajca a xe tä paq'uin ajtäla. Es ca' a wälä a chenla ca' chich u chi ni winic tä' q'uen u c'ajalinba tuba ajnic u yamigojob jinq'uin pa'säbinti u patanba. P*Jini u yum u yälbi u yajnoja ta patan, jini u patil xuch'bi u taq'uinba cache' mäx q'uen u c'ajalin uc'a u pojli cache' u chen tuba utic mantene jinq'uin pa'säbintic u patan. No'on cälbenetla que ni gente pancab que mach u tz'ombe u t'an Diosba más an u c'ajalin cache'da u yajna'tan uba t'oc u lotob que u ch'ocob Dios. h)IJi'pat u c'atbi otro untu ca'da: “¿Aneba, jäyp'e a chen debe?” Une u yäli cache' cien costal de trigo. De ya'i u yälbi ca'da: “Ya'anda ni jun bajca tz'ibi na betba; tz'ibän cache' ochenta namás a chen debe”. 7(gUne u yälbi cache' cien barril de aceite. De ya'i u yälbi ca'da: “Ya'anda ni jun bajca tz'ibi na betba; seb chumi' y tz'ibän cache' cincuenta namás a cherben debe”. '3De ya'i u täsqui tä jo'can juntu ajuntu machcatac u cherben debe u yumba. U c'atbi ni najtäcäba ca'da: “¿Jäyp'e a cherben debe cä yum?” & Bada cuwi chich cua' acä xe cä chen täc xe tä pa'säbinte cä patan tuba u yosenonjob tama u yototob u yajmanob cä yum”. X%)De ya'i ni ajnoja ta patan u yäli tan u c'ajalin ca'da: “¿Cua' acä chen bada uc'a cä yum u pa'säbenon cä patan? Mach'an cä muc' tuba cä cujän cab, y u yäc'benon quisin ta xicon tä tentenbäji. ^$5De ya'i u joq'ui u yälben ca'da: “¿Cuaxca jini acubin a chenba? äc'benon ni jun bajca a laj tz'ibi upete cua'tac a chi t'oc cä taq'uin, uc'a ane mach uni' xon cä'benet xiquet de ajnoja ta patan täc'a”. 6# gAj Jesús u yälbi u yajcänt'anob täcä ca'da: ―Ajni untu ajtaq'uini que u cänäntan untu ajnoja tuba u patan. Subqui tu pänte' u yum que mu' u laj sätben u taq'uin. 3"_ C'änä utic ump'e q'uin ch'uje y ch'a'alac cäjinla, uc'a ni a witz'inda, cäli cache' chämi, y bada ca' a wälä cuxpi tä cha'num; sätä ajni y bada apämi”. !De ya'i u pap u yälbi ca'da: “Cä ch'oc, aneba paq'uin ayanet chich t'oc no'on; upete cua'tac cä cänäntanba es ta'a chich.  Ni a wajlo' jini u laj sätbet u taq'uini a cab t'oc u lot ixictacba, y bada tu jule a tzämsäbi untu ch'oc najom beq'uet poc'omba”. ]3Une u p'ali u yälben u pap ca'da: “Ubixto cä pap, jäyp'exti año cä te cä täclenet; mach bay cäli si mach cä tz'ombenet a t'an. Niunum mach bay a'bon untu ch'oc ajchibu tuba cä c'uxe' t'oc cä lotob. mSDe ya'i cäräx'i y mach u yoli ochic. Jin uc'a pasi u pap päti u ch'oc chen uba t'oc uc'a ochic. (IUne u yälbi ca'da: “A witz'in ajuli, y a pap u tzämsi ni ch'oc najom beq'uet mäx poc'omba uc'a juli tä cha'num t'oc u yutzi y mach'an cua' u cäle'”. H De ya'i u joq'ui untu ajpatan u c'atben cua' jini mu' u yute. ve’U yajlo' u nojaba ajni tä patan, y tu xe tä c'ote nätz'ä bajca an yotot u yubi ni c'ay y ac'ot. 9Uc'a ni cajlo'da cäli cache' chämi, y bada ca' a wälä cuxpi tä cha'num; sätä ajni y bada apämi”. De ya'i u täq'uijob u ch'a'alesan ujinob. taTäsenla ni ch'oc najom beq'uet poc'omba y tzämsenla tuba cä c'uxe'la, y cä ch'a'alesan cäjinla t'oc. "=Pero u pap u yälbi u yajpatanob ca'da: “Seb täsenla ni buqui más pitziba y xojbenla tuyac'o. Äc'benla ump'e mopc'äb tu ni'c'äb y zapato tu yoc.  U yajlo' u yälbi ca'da: “Cä pap, acä säti t'oc Dios tä cielo y t'oc ane. Mach u ni' ch'ä a wäle' cache' a wajlo'on”. ,QDe ya'i ch'oyi y bixi ca'an u pap. ’Jinq'uin ya'to u te natba u pap u chäni y u ch'ämbi yajin. Pasi u pap t'oc noj ancäre u mec'ben u luc'ub y u tz'utz'än. _7Mach u ni' ch'ä a wäle' cache' a wajlo'on; chenon ca' a wälä untu a wajpatan”. yCä ch'oye bada cä bixe bajca an cä pap y cä xe cälben ca'da: Cä pap, acä säti t'oc Dios tä cielo y t'oc ane. 0YDe ya'i u ch'i u c'ajalin u yäle' ca'da: “¡Jäytu ti ajpatan ya'an tu yotot cä pap u cänäntan q'uen cua' u c'uxe', y no'onba ya'anonda tä chämo t'oc jitz'o! |qUneba tä' u yoli u c'uxe' jini cua' u c'uxe' ni chitam uc'a na'ac, uc'a niuntu mach u yäc'be cua' u c'uxe' une. 5De ya'i bixi u ch'oc chen uba t'oc untu ajcäbna jimba cab jini uc'a u yäc'ben patan. Ni winic u täsqui tama u cab tuba u cänäntäben u chitam. taJinq'uin u laj sätiba tutz'i ump'e noj wi'na de jitz'o ya'i jimba cab jini, y u täq'ui u na'tan jitz'o. ]3 Chap'e uxp'e q'uin ji'pat ni u ch'och'oca yajlo'ba u laj woyi u taq'uini de upete cua' chichca äc'binti y pasi bixi bajca an ump'e cab natba. Ya' jini u laj säti u taq'uin t'oc cua' chichca mach utz u chenba. I  U ch'och'oca de unejob u yälbi u pap ca'da: “Cä pap, äc'benon ni cä parte no'onba de upete cua' chichca a cänäntan”. De ya'i ni winic u pucbijob u cha'tumajob cua'tac u cänäntan. Z - Aj Jesús u yäli täcä ca'da: ―Untu winic u cänänti cha'tu u yajlo'. = s Ca' jini cälbenetla que ayan ch'a'aljin tu pänte' ajc'äncanob ta Dios uc'a untu ajcherajtanä u q'uexe' u c'ajalin tuba mach u ni' chen u tanäba. El ejemplo del hijo pródigo 3 _ Tu xe u pojlenba u xe u täscun tä jo'can u lotob y u jixnätz'älajob y u xe u yälben ca'da: “Ch'a'alac ajinla t'oc no'on uc'a cä pojli ni taq'uin cä sätiba”. : m’Untu ixic que u cänäntan diez säsäc taq'uin, si u säte' ump'eba, ¿mach quira u xe u tz'äbe' gas y u misän tan otot tuba u c'alin sacän ixta que mach u pojlen? ; oDe ya'i aj Jesús u yäli ca'da: ―Cälbenetla que ca' jini täcä ayan más ch'a'aljin tä cielo uc'a untu ajcherajtanä que u q'uexe' u c'ajalin tuba mach u ni' chen u tanäba que ni noventa y nueve ya' chich an tu tojaba que mach c'änä u q'uexe'ob u c'ajalinba. El ejemplo de la moneda perdida 9kDe ya'i ta' c'ote ta' wototba a xe a täscun tä jo'can a lotob y a wajnätz'älajob y a wälben ca'da: “Ch'a'alac ajinla t'oc no'on uc'a cä pojli cä oveja ni sätiba”. I Ta' xe a pojlenba a xe a wäq'ue' ta' p'ixte' t'oc ch'a'aljin. =s―Si untu de anela a cänäntan cien oveja y sätic untuba, ¿mach quira a xe a colesan ni noventa y nueveba tä campo y a bixe a sacän ni asätiba ixta que mach a pojlen? 8kJin uc'a aj Jesús u yälbijob ni t'anda: CY aj fariseojob y machcatac yuwijob ni ley u patil älben aj Jesús ca'da: ―Jinda winic u sapän machcatac u säte'ob t'oc ni ley u tz'ibi aj Moisés y u c'uxnan nämte' t'oc unejob.  Ji'pat, mu' u natz'änob aj Jesús upete ajcojtaq'uinob y machcatac u säte'ob t'oc ni ley u tz'ibi aj Moisés tuba u yubinob u t'an. J #Mach u ni' che servi tuba niump'e cua'. Mach u che servi ni tuba ä'cac tu pam ni cab, ni tuba xabintic t'oc ni cab tuba u yäc'ben u muc' ni cab. Tä chojcan u xe. Co que ni cajcänt'anobba ajnicob ca' a wälä mero atz'am. Machcatac an u chiquin tuba u yubinba, c'änä u yäq'ue' u chiquin tuba u yubin cä t'an.:m"’Ni mero atz'amba mäx utz une. Ayan lo que mach jin mero atz'am que u säto u ch'och'anba. Si sätic u ch'och'anba mach'an cache'da äc'bintic u ch'och'an tä cha'num. R!Che' chich täcä, si anela a wo xiquetla de ajcänt'an täc'a, c'änä a bon ch'e' a c'ajalinla najtäcä ca' chich u chijob ni cha'tu winic, ni cäli samiba, uc'a jini machca mach u laj äctan upete cua' chichca u cänäntanba mach u ch'ä xic de ajcänt'an täc'a. Cuando la sal deja de estar salada (Mt. 5.13; Mr. 9.50) -S Y si mach u che trebeba, jinq'uin ni otro untu ya'to an natba u täscun ajc'äncanob u ch'oc chen ubajob t'oc u c'atben cuaxca ni yo uc'a mach ni' utic ni jo'yan. S~Si untu rey u xe u chen jo'yan t'oc otro reyba, ¿mach quira najtäcä u chumtä u ch'e' u c'ajalin si t'oc diez mil soldadojob u chen trebe u yäc'ben uba t'oc ni jini u te tuyac'o t'oc veinte milba? }U xe u yäle'ob ca'daba: “Ni winicda u täq'ui u tz'osen ump'e isquil otot y mach u chi trebe u tzupsen”. Che' u xe u yäle'ob. |3Uc'a mach me'ixto a taj äc'ben u chumliba ni otot y mach a chen trebe a tzupsen. De ya'i upete machcatac u chänenba u xe u täq'ue' u tze'tanet. F{Machca chichca de anela, si a wo a tz'osen ump'e isquil otot, ¿mach quira a chumtä najtäcä a pa'sen jäyp'e u xe u bisan uc'a a wiran si a cänäntan ni taq'uin tuba a tzupsen t'ocba? dzAMachca chichca une que mach yo u chen sufri ca' chich u chen sufri untu tuyac'o cruz mach u ch'ä xic de ajcänt'an täc'a. Machca chichca une que mach yo u ch'e' cä biji mach u ch'ä xic de ajcänt'an täc'a täcä. yy―Machca chichca une u te bajca anon mach u ch'ä xic de ajcänt'an täc'a si mach u yolinon más que u yolin u pap y u na' y jit'oc y u bijch'oc y u jitz'inob y u säcunob y u chichob. Une täcä mach u ch'ä u bäc'tan chämo uc'a no'on. ixKNoj q'uenel gente u bixe t'oc aj Jesús y une u suti u jut u chänenob u yälbenob ca'da: Jw Uc'a cälbenetla cache' niuntu de ni winicob cä täsqui tä jo'canba mach uni' xon cä'ben ni tz'ita' u c'uxe'ob ni cua' tä c'uxcan jini”. Lo que cuesta seguir a Cristo (Mt. 10.37‑39) v%Najnoja u yälbi u yajc'äncan ca'da: “Corre cux tä noj bijob y tan pimi bajca an bit otote y a cocoj älben que ticob uc'a tulic cotot. vueJi'pat najc'äncan u yäli ca'da: “Cajnoja, no'on acä chi ca' chich a wälbon y mach to laj tul otot”. OtJinq'uin sutwäni ni ajc'äncan jini u yäc'bi u wina'tan u yajnoja upete cache'tacda u yälijob ni machcatac jo'quiba. De ya'i cäräx'i najnoja ta ni otot jini y u yälbi u yajc'äncan ca'da: “Seb xiquet tänxin caj y papat caj y täsen wida pobrejilba, machcatac balda'ojtac, machcatac ajc'ol'oc y machcatac ajchoc'”. ]s3Otro untuba u yäli ca'da: “Atotaj lotojon to, y jin uc'a mach u ch'ä xicon”. +rOOtro untu u yäli ca'da: “No'on cä mäni cinco par de beq'uet ta patanba, y cä xe quiran si u chenob patan utz; cälbenet a chenon perdona que mach uxon”. PqUpetejob u täq'uijob u yäle' cua' uc'a mach u ch'ä xic. Untu, ni najtäcäba u yäli ca'da: “No'on cä mäni ump'e cab y c'änä xicon cä chänen; cälbenet a chenon perdona que mach uxon”. /pWTu c'ote ni hora tuba c'uxnacob u täsqui untu u yajc'äncan u yälben machcatac jo'quiba ca'da: “Xiquetla bada, a'i, uc'a san chich a'uti ni cua' tä c'uxcan”. oPero aj Jesús u yälbi ca'da: ―Untu winic u worin täsqui tä älbinte q'uen u lotob cache' u xe u tuse' ump'e noj gran c'ux. qn[Jimba u yubi ca' jini untu machca chumu tä mesa nämte' t'oc uneba, y u yälbi aj Jesús ca'da: ―Ch'a'a ujinob chich machca u yochejob tä c'uxnan jinq'uin u xe tä ute ni noj gran c'ux bajca u chen manda Dios tä cieloba. imKCa' jini a xe a cänäntan ch'a'aljin, uc'a unejob mach u ch'ä u sutjatz'benet u jelo. Jin to q'uin a xe tä sutjatz'binte u jelo tu xe tä cuxpescan machcatac ni an tu tojaba ta paq'uin cuxlec. El ejemplo de la gran cena sl_ Jinq'uin a tuse'la cua' tä c'uxcan joc'o ni pobrejilba, y machcatac balda'ojtac, y ajc'ol'oc y ajchoc'. sk_ Aj Jesús u yälbi täcä ni winic, jini u joq'ui tä c'uxnanba, ca'da: ―Jinq'uin a wäq'ue'la cua' tä c'uxcan o cua' tä uch'can, mach a joq'ue'la seq'uen a lotob, ni a witz'inob, ni a säcunob, ni a familiajob, ni a wajnätz'äla, jini machcatac an u taq'uinba, bay u xe tä sujtä u joq'ue'etob tä c'uxnan täcä, y ca' jini u sutjatz'benet u jelo. Vj% Uc'a upete machca u chäcäl chen uba cache' une es untu noj don winicba, u xe tä äc'binte xic de ajch'och'oca, y jini machca u yolin xic de ajch'och'ocaba u xe tä äc'binte xic de untu noj don winic. Li Jinq'uin a jo'can bajca an lotojanba, xiquet tä chumtä bajca u chumtäjob machcatac mach tä' oloba, uc'a jinq'uin tu te machca u joq'uetba u yälbenet ca'da: “Cä lot, numen tä chumtä bajca u chumtäjob machcatac más oloba”. Ca' jini a xe tä c'alin olcan tu pänte' upete machcatac chumujtac t'oc ane tä mesa. ]h3 De ya'i jini machca u joq'uetla a cha'tumala u te u yälbenet ca'da: “Äc'ben ni winicda jini chumlib a ch'iba”. De ya'i t'oc quisinle a xe tä nume tä chumtä bajca u chumtäjob machcatac mach tä' oloba. ngUU yälbijob ca'da: ―Jinq'uin ayan machca u joq'ue'et bajca an ump'e lotojan, mach numiquet tä chumtä bajca u xe tä chumtäjob machcatac más oloba, mach me'ixto ajnic otro joc'o täcä que más olo tä chäninte que aneba. f+Aj Jesús u yälbijob ump'e t'an machcatac jo'qui tä c'uxnan jinq'uin u chäni cache' u yaquijob jini chumlib tuba machcatac más oloba. be=Unejob mach u pojli cua' u yälbenob aj Jesús. Los invitados a la fiesta de bodas ]d3De ya'i aj Jesús u yälbi naj fariseojob ca'da: ―Si anela a cänäntanla untu beq'uet ta patanba o untu tzimim que yälic tan ch'enba, ¿mach quira seb a xe a pa'senla, mach u che si es u q'uini ch'ämbäji? pcYUnejob tajch'ijcolobijob. De ya'i une u täli najc'ojpan u tz'äcälin y ji'pat u täsqui bixic. &bEAj Jesús u c'atbijob machcatac yuwi ni ley y aj fariseojob ca'da: ―¿U yäle' quira ni ley si u ch'e' tz'äcälcac untu ajc'ojpan tu q'uini ch'ämbäji? iaKDe ya'i c'oti tu pänte' aj Jesús untu winic c'ojo t'oc ump'e yaj que u sit'esben u cuerpoba. ` Ump'e u q'uini ch'ämbäji aj Jesús ochi tä c'uxnan tan yotot untu ajnoja tuba aj fariseojob, y ni aj fariseojobba u ch'ucänob. _) #Ubinlaba, Dios u waläcti bada ni noj ch'u'ul otot bajca a ch'u'ul c'ajti'ilaba. Cälbenetla que mach uni' xet a chänenonla ixta que mach c'otic q'uin jinq'uin a xe a wälbenonla ca'da: “Ch'u'ul ayan jini machca u teba, jini machca u täsqui cä Yumla Diosba”.^ "’Anela cä lot tan caj tä Jerusalén, a tzämsenla ajt'anob ta Dios y a wäc'benla t'oc ji'tun machcatac u täsquintejob bajca anetla. ¡Jäypetz'ixti coli cä woye'etla ca'anon ca' ni na' piyo' u woye' yal tu yaba u wich', y mach a wolila! >]u !Pero no'on c'änä cä chen segui cä biji dali, ic'ä y chabi, uc'a mach'an cua' uc'a tzämsintic ajt'an ta Dios otro cab, seq'uen tama ni caj tä Jerusalén c'änä tzämsintic. n\U Une u yälbijob ca'da: ―Xiquetla y älbenla ni a'uch jini ca'da: “Ubixto, dali y ic'ä no'on acä pa'säben tzuc pixan tuyac'o machcatac u cänäntan y acä tz'äcälin ajc'ojpanob, y chabi to cä tzupsen cä patan”. [) Jinchichba q'uin jini yebe aj fariseojob c'otijob u yälbenob aj Jesús ca'da: ―Corre cux, pasen wida uc'a aj Herodes yo u tzämsenet. )ZK Ubinla, ayan machcatac u joq'ui Dios najtäcä, pero ji'pat mach uxin tä äc'binte ochicob bajca u chen manda Dios. Ayan täcä jini machcatac mach u joq'ui Dios najtäcä, pero ji'patba u xe chich tä osintejob bajca u chen manda Dios. Jesús llora sobre Jerusalén (Mt. 23.37‑39) TY! U xe tä tejob gente täcä que mach yäcä uc'ajob Dios ajniba. U xe tä tejob bajca u pase q'uin y bajca u pome q'uin y tä norte y tä sur, y u xe tä chumtäjob tä c'uxnan bajca u chen manda Dios. >Xu Anela a xe tä jup'canla tu yajliba ni toji'tanä y ya' jini a xe a c'ac'a' chen uq'uela y a cäch'äcnesan a wejla uc'a a xe a chänenla cache' aj Abraham y aj Isaac y aj Jacob y upete najt'anob ya' laj anob bajca u chen manda Dios. U bajnimajob unejob Dios u yaqui najtäcä y anelaba u natil ch'ocobetla. DW Pero une u xe u p'alän u yälbenetla ca'da: “Cälbenetla mach cä chet conocela, mach cuwi cada atetla, tz'eje abala t'oc no'on anela ajmalujlejetla”. Ca' jini a xe tä älbintela. )VK De ya'i ane a xe a täq'ue' a wäle'la ca'da: “Ta' pänte' aneba c'uxnon t'ocob y buc'on t'ocob, y ane a ye'i u t'an Dios tä calle tan cä cäji t'ocob”. 6Ue Jinq'uin u xe tä ch'oye u yum ni otot u mäque' u ti' ni otot, anela a xe tä colanla päti y a täq'ue'la a jätz'e'la u ti' ni otot y a wäle'la ca'da: “Cajnoja, jäbbenon t'ocob u ti' ni otot”. Pero une u xe u p'alän u yälbenetla ca'da: “Mach cä chet conocela, mach cuwi cada atetla”. &TE ―Ch'o'olesan abala a tz'ombenla Dios tuba a japän abala, uc'a cälbenetla q'uen machcatac u xe u yolin ochicob y mach uni' xin u chen trebejob. Es ca' a wälä a wo ochiquetla tama ump'e otot, pero u ti' ni ototba mäx p'i' u tan y c'änä a sacän cache'da u ch'e' ochiquet. S De ya'i ajni untu machca u c'atben ca'da: ―Cajnoja, ¿mäx tz'ita' quira machcatac u xe u japän uba? Aj Jesús u p'ali ca'da: R Ji'pat bixe u chen aj Jesús tä xämba tuba bixic tä Jerusalén y numi tama noj caj y bit caj u ye'e' u t'an Dios. AQ{ U c'ote t'oc ca' a wälä ni jusonib ta waj que u ch'i untu ixic y u yäq'ui tama ca' tuba cincuenta kilo de harina y u laj jusesi upete. La puerta angosta (Mt. 7.13‑14, 21‑23) ~Pu Sutwäni u yäle' tä cha'num ca'da: ―Cä xe cälbenetla cua' une ayan pancab que u c'ote t'oc u manda Dios. O U c'ote t'oc ca' a wälä unxim u yoc tz'utz' bec' mostaza que u ch'i untu winic tuba u päq'ue' tan u caba u päc'äbi. Ch'iji y c'oti ca' untec noj gran te'. Ji'pat ni mut ajwilejob isqui u chijob u c'ub tuyac'o u c'äb. El ejemplo de la levadura (Mt. 13.33) N1 De ya'i aj Jesús u yäli ca'da: ―Cä xe cälbenetla cache'da ayan u manda Dios. Cä xe cälbenetla cua' une ayan pancab que u c'ote t'oc. M Jinq'uin u yäli aj Jesús ni t'anob jiniba u ch'i quisinob machcatac mach yo u chänenba, pero upete ni gente ch'a'ali ujinob uc'a upete cua' chichca tan pitzi que u chi aj Jesús. El ejemplo de la semilla de mostaza (Mt. 13.31‑32; Mr. 4.30‑32) Ly Jinda ixic untu u natil ch'oc aj Abraham, ni yäcä uc'ajob Diosba. U cänänti dieciocho años c'ojo t'oc jinda yaj, es ca' a wälä cächä an uc'a aj Satanás. ¿Mach quira u ch'ä tz'äcälcac t'oc ni yaj u cänäntiba tu q'uini ch'ämbäji? kKO De ya'i Cajnojala aj Jesús u p'albi ca'da: ―Ajsusutcheriajetla, ¿mach quira toj que cada juntu de anela a p'äne'la a beq'uet o a tzimim tu yajliba tu q'uini ch'ämbäji y a bisanla bajca u yäc'binte ja' u yuch'en? .JU Ni ajnoja tuba ni ch'uj taj judíosob cäräx'i uc'a aj Jesús u tz'äcäli untu ixic tu q'uini ch'ämbäji, y u yälbi ni gente ca'da: ―Ya'an seis q'uin ta semana jinq'uin u ch'e' utic patan. Tiquetla jiq'uin tu q'uini patanba tuba tz'äcälcaquetla y mach tuyac'o u q'uini ch'ämbäjiba. I De ya'i aj Jesús u yäq'ui u c'äb tuyac'o ni ixic tuba u tz'äcälin y seb u to'esi uba u ch'u'ul c'ajti'in Dios. H Jinq'uin u chäni aj Jesús ni ixic jiniba u joq'ui u yälbi ca'da: ―Xoc, mach ni' an ta'wac'o ni yaj que a cänäntanba. 5Gc Ajni ya' jini untu ixic que u cänäntan dieciocho años c'ojo t'oc ump'e chere'yaj ta tzuc pixan. C'omocna u chen xämba, y mach u chi trebe ni tz'ita' wa'wänic tajtoj. rF] Tuyac'o ump'e q'uin ch'ämbäji aj Jesús ya'an u ye'e' u t'an Dios tan ump'e ch'uj taj judíosob. E# Si u yäq'ue' u jut unjabba utz chich, y si machba u ch'e' a jule' tä cab ji'pat”. Jesús sana en día de descanso a una mujer jorobada QD Ajsispäc'äbi u yälbi ca'da: “Cajnoja, tan u yajtä jimba añoda täcä y cä xe cä cujben tu junxoyma u chun y cä'ben u ta' anima tuba äc'bintic u muc' ni cab, bay ca' jini u yäq'ue' u jut. ]C3 De ya'i u yälbi u yajsispäc'äbi ca'da: “Ubixto, u cänäntan uxp'e año acajne cä sacben u jut ni te' higoda y mach cä pojläbi cua'. Julu tä cab. ¿Cua' uc'a päpä' ajnic u cräx päc'chin cä cab?” 1B[ Aj Jesús u yäli täcä ump'e t'an tuba u ye'e' cache' machcatac mach u tz'ombe u t'anba u c'ote t'oc ca' a wälä untec te' higo que mach u che u jutba. U yäli ca'da: ―Untu winic u cänänti untec te' higo päc'ä uc'a tan u caba u päc'äbi, y ati u sacben u jut y mach u pojli cua'. A Cälbenetla que mach, y mach u chijob más q'uen u tanä täcä que anela. Pero si mach a q'uexe' a c'ajalin anelaba uc'a mach a ni' chen a tanäla, apetela a xe tä äc'bintela a toje' a tanäla täcä ta' xe tä chämola. El ejemplo de la higuera sin fruto ;@o ¿O jini dieciochojobba, jini yäli noj isquil otot tu pamob tä Siloéba u tzämsijob, a wäle'la quira que más an u tanäjob que upete winicob que cuxlijob tä Jerusalénba? j?M Cälbenetla que mach, y mach u chijob más q'uen u tanä täcä que anela. Pero si mach a q'uexe' a c'ajalin anelaba uc'a mach a ni' chen a tanäla, apetela a xe tä äc'bintela a toje' a tanäla täcä ta' xe tä chämola. 2>] U p'ali aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿A wäle'la quira cache' naj galileojob jiniba cherbintijob ca' jini uc'a más q'uen u tanä u chijob que otros aj galileojob? T= # Jinchichba q'uin ajni ya' jini cha'tu uxtujob machcatac u tz'aycäbijob aj Jesús cua' jini cherbintijob yebe aj galileojob. U tz'aycäbijob cache' jinq'uin mu'to u tzämsen animajob ni aj galileojob jini tuba u súbben Dios, ni gobierno aj Pilatoba u täsqui tä tzämsintejob y u ch'ich'eba u xac'bi t'oc u ch'ich'e ni animajob. < ;Cälbenet que si u chenet pasa ca' jiniba mach uxet tä pase ya'i ixta que mach a laj säte' upete a taq'uin a toje' t'oc multa.U;# :C'änä a worin iranla cache'da u ch'e' ajniquetla utz tu jut Dios tuba mach u yäc'benet a toje' a tanäla. Es ca' a wälä mu'to a xe tä juez t'oc machca u sube'etba y a wiran si u ch'e' a tuse' t'oc tä bij, mach me'ixto xic u päye'et tä juez y ni juez u yäq'ue'et tu c'äb ni policía y ni policía u jup'e'et tä cárcel. ~Y}}x{{Szz=yxxhwyvuuUtjsrqaponnJmllkk$jjii'hgfeeOdccnbbbaK```__U_^^]\\\![Z>YXX'WvVUUHTzSSS1RQ`PP.ONMMXLKKK#JJ^IIHSGGFF0E4DcBBQA@@+??>>C==1 Co. 11.23‑26) MUnejob ch'a'ali ujinob y u tuslijob que u xe u yäc'benob taq'uin.  Une bixi u lotän ajnojajob pale y ajnojajob tajcänänyajob tuba ni noj ch'u'ul otot cache'da u ch'e' u yäc'ben tu c'äbob. %De ya'i aj Satanás ochi tuyac'o aj Judas, jini u chap'elib u c'aba' aj Iscarioteba. Uneba es untu de ni doce ajcänt'anob taj Jesús. %De ya'i u yajnojajob pale y machcatac yuwijob ni ley u saquijob cache'da u ch'e' u tzämsenob aj Jesús mucu uc'a bäc'tajob t'oc ni gente.  yAnatz'äjbäli ni q'uin ch'uje jinq'uin u c'uxcan ni waj que mach jusuba. Ni q'uin ch'uje jiniba u c'aba' Noj Paxcu'. wg&Ic'sapanto upete ni caj u te ca'an une tama ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob tuba u yubinob u t'an.#?%Tä q'uin aj Jesús u ye'bijob u t'an Dios tama ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob, y ac'äbba u pase u colan tu pam ni tz'ic u c'aba' Olivosba. Q$Paq'uin ajniquet a c'alin pitänla y paq'uin chen c'änti'yala tuba a chen trebe a japän abala t'oc upete ni jini que u xe tä teba, y tuba wa'wäniquetla täc pänte' no'on que sutwänon de winic. S#Uc'a ni q'uin jini u xe tä c'ote tuyac'ojob upete a'ajtäjob tu pancab. 5"’Cänäntan abala, uc'a si machba, tajtzäc u xe tä c'ote ni q'uin jini y u xe u chenet pasala cua'tac ni cäli samiba. Es ca' a wälä ump'e cajquiba que tajtzäc u q'ueche' untu animal. Jin uc'a mach me'ixto a täq'ue' chibälnaquetla, ni a ch'a'alesan ajinla t'oc cua' chichca mach utz, ni a jaq'uesan ajinla täcä t'oc cua' chichca que c'änä utic, y ca' jini xiquet a yäne' a c'ajalinla. c?!Ni cielo y u pancabba u xejob tä xupo, pero ni cä t'an no'onba mach uxin tä xupo une. % ’Totojtoj cälbenetla que ni gente cuxujtac jimba tiempo jiniba mach uxin tä laj chämojob ixta que mach laj utic upete ni jindaba. Che' chich täcä anela, jinq'uin a chänenla que mu' u yute ni cosajob jiniba, wina'tanla que u manda Dios anatz'äjbäli. lQJinq'uin a chänenla u q'uexe' uba u yopoba, anela chich a wila que ya mero tuba wa'lec ni q'uin. b =De ya'i u yälbijob ump'e tz'aji ca'da: ―Chänenla ni te' higo y upete ni te'ob.  Jinq'uin ni jinijobba u täq'ue' u chen pasa, ch'a'alesan ajinla y mach bäc'taquetla, uc'a anatz'äjbäli q'uin tuba japintiquetla.  De ya'i u xe u chänenonjob, no'on que sutwänon de winicba. Cä xe tä te tama ump'e bucla t'oc poder y q'uen cä pitzilan. 3 _Winicob u xe tä choc chämojob t'oc bac'ät y por u chänenob cua'tac u te tuyac'o u pancab, uc'a upete cua'tac ayan u chictanob tä cielo u xe u laj säte' u bijijob.  ’U xe tä ajtä señajob tuyac'o ni q'uin, tuyac'o ni uj y tuyac'o ajlucerojob, y tu pancabba u xe tä ajtä ump'e noj gran bac'ät cada cabil cab. U xe u sinlaj chen pensajob cua' chichca jini uc'a ni noj gran bänäcne u chen ni mar y ni t'olja'. hIU xe tä tulaj tzämsintejob t'oc machit, y machcatac u q'uechcanob u xe tä cocoj bisintejob cada cabil cab. Jini machcatac mach jin aj judíosob u xe u c'alin chen mandajob ni caj tä Jerusalén ixta que mach tz'äctac q'uin que mach uni' xin u chen mandajob u pancab. Cómo vendrá el Hijo del Hombre (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37) \1¡Ac'ä lástima machcatac an u tz'isa y machcatac mu'to u tzu'sen u ch'oc jimba q'uinob jini! Uc'a u xe tä ajtä noj gran tz'ibajtesia tama ni cab jini, y Dios u xe u ye'e' u cräxle t'oc ni gentejob jiniba.  Jimba q'uinob jiniba u xe tä sutjatz'bintejob u jelo por lo que u chijobba uc'a tz'äctac tä ute upete lo que tz'ibi ayanba. W'Jimba hora jini c'änä bixicob tu pam tz'ic tä putz'ejob machcatac ya'an tama ni cab tä Judea. Machcatac ya'an tama ni cajba c'änä pasicob, y mach ni' ochicob tama ni caj machcatac ya'an tä campoba. ’Jinq'uin a xe a chänenla noj q'uenel soldadojob tu junxoyma ni caj tä Jerusalén, wina'tanla que ac'oti u q'uini tä jinescan. 5eSi a c'älenla, u xe tä japinte a pixanla. @{Pero niuntz'it a tzuc tan a pamla mach uxin tä säto. H Upetejob u xe u cräxna'tanetla uc'a a tz'onänla cä c'aba'. 5Ixta a paplajob täcä, a säcunob, a witz'inob, a parientejob y a lotob u xejob u yäq'ue'etla tä c'äbä, y yebe de anela a xe tä tzämsintela. veUc'a no'on cä xe cä'benetla ta' c'ajalinla cache'da u ch'e' a p'alänla utz. Ca' jini machcatac u t'äbsi ubajob ta'wac'ola mach uxin u pojlenob cua' u yäle'ob. Mach uxin u chen trebejob täcä u yäle' que mach toj cua' a wäle'la. ^~5Ch'ä a c'ajalinla jiq'uin que mach a worin chen pensala cache'da a xe a p'alänla. |}q Jinq'uin u xe u chenet pasalaba u ch'e' a wäle'la cache' no'on täsquinton tuba cä japän machcatac u tz'onän. .|U ’Pero najtäcä de upete ni jinijobba a xe tä q'uechcanla y a xe tä tz'ibajtescanla y a xe tä äc'bintela tu c'äbob ajnojajob tama ni ch'uj tuba aj judíosob y a xe tä jup'canla tä cárcel. A xe tä bisintela tu pänte' reyjob y gobiernojob uc'a a tz'ombenonla cä c'aba' no'on. {5 U xe tä ajtä noj gran ajchaban, y cachichcada u xe tä ajtä jitz'o y toyoben yaj. U xe tä ajtä noj gran bac'ät y noj q'uenel seña tä cielo. 'zG De ya'i u yälbijob ca'da: ―Q'uen cabil cab u xe u t'äbsen ubajob tä buya t'oc u lot. Y reyjob u xe u t'äbsen ubajob tä buya tuyac'o otro reyjob. ,yQ Jinq'uin a ubinla que ayan jo'yan y buya, mach bäc'taquetla, uc'a upete ni jinda c'änä ajnic najtäcä, pero u xupiba upete mach to xin tä se'en te jinq'uin. x+Une u yäli ca'da: ―Iranla que mach sucpequintiquetla, uc'a q'uen u xe tä tejob täj c'aba' u yäle' ca'da: “No'on ni Cristojon, ni u yacon Dios tuba ajmandaba”. U xe u yäle'ob täcä cache' anatz'äjbäli u xupiba q'uin. Mach me'ixto a tz'ombenla u t'anob. *wMUnejob u c'atbijob ca'da: ―Maestro, ¿caq'uin u xe tä ajtä na wäliba? ¿Y cua' u xe tä chäninte tuba wina'tintic si anatz'äjbäli q'uin tuba utic? ^v5―Jini que mu'to a chänenla badaba u xe tä c'ote q'uin que mach uxin tä colan niump'e ji'tun tz'äjca tu pam u lot. Upete u xe tä laj jinescan. Señales antes del fin (Mt. 24.3‑28; Mr. 13.3‑23) Bu}Ajni machcatac u yäle'ob cache' ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob jele ayan t'oc pitzil ji'tun y cua' chichca matän u sijijob ni gente. De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: tUc'a upete unejob u yäq'ui tz'ita' de lo que u chi sobrajob, pero ni ixic jini que mach u cänänta cua'tac c'änä uc'a, u laj äq'ui upete lo que u cänäntan tuba u numsen t'oc q'uin. Jesús dice que el templo será destruido (Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2) s7De ya'i aj Jesús u yäli ca'da: ―Totojtoj cälbenetla que ni pobre neba' ixic jiniba, ca' a wälä u yäq'ui más q'uen une que niuntu de unejob. Xr)U chäni täcä untu neba' ixic mäx pobreba u yäq'ue' chap'e ch'oc taq'uin. xq kDe ya'i u t'äbsi u jut aj Jesús u chänen najtaq'uinijob que u yäq'ue'ob u matän bajca u yälo ni taq'uin. gpG/Unejob u jajbenob u yototob neba'täc ixictac y de ya'i u susuc jäläcnanob tä c'änti'ya tuba ajnic u famajob cache' tu toja ayanob. Jin jinijob más q'uen u xe tä äc'binte u castigojob uc'a ni tanä u chijobba.Jo .―Cänäntan abala t'oc machcatac yuwi ni ley, jini machcatac yo numicob t'oc u noj tamäl bucobba, jini machcatac tä' yojob äc'binticob u c'aba' Dios tan cajba. Unejob yojob chumlecob tuyac'o ni primer chumlib tama ni ch'uj tuba aj judíosob, y yojob numicob najtäcä tä c'uxnan bajca u yä'can ump'e c'uxba. dnA-Upete ni gente ya'an u yubinob jinq'uin aj Jesús u yälbijob u yajcänt'anob ca'da: Pm,Aj David u yäle' ca' jini cache' ni Cristo es u Yajnoja une. ¿Cache'da jiq'uin es u natil ch'oc täcä? Jesús acusa a los maestros de la ley (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54) Zl-+ixta que mach cä'benet ta' c'äb upete machcatac que mach yo u chänenetob”. Ek*Uc'a tama ni jun u c'aba' Salmoba aj David chich u yäle' ca'da:Cä Yumla Dios u yälbi Cajnoja ca'da:“Chumi' täc noj, bajca c'änä chumlec machca olo tä chäninteba, (jI)De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿Cache'da u ch'e' u yäle'ob que ni Cristo, jini u yaqui Dios tuba ajmandaba, es u natil ch'oc ni rey aj David? i5(U yälbijob ca' jini uc'a mach u ni' olijob u c'atbenob niump'e cua' más. ¿De quién es hijo el Cristo? (Mt. 22.41‑46; Mr. 12.35‑37) ghG'De ya'i yebe machcatac yuwijob ni ley u yälbijob ca'da: ―Maestro, utz chich a wäli. g&Uc'a Diosba mach jin Dios tuba ajchämejob. Uneba Dios tuba machcatac cuxuba. Uc'a unejob totoj cuxu ayanob tu jut Dios. f%Aj Moisés u tz'ibi tä jun cache' jinq'uin ajni bajca an ni chäcch'ix que ya'an tä puleba, u yäli que ni cä Yumla es u Dios aj Abraham, u Dios aj Isaac y u Dios aj Jacob. Jinq'uin u yäli ca' jini, une chich täcä u ye'i que ajchämejob u xe tä cuxpanob. .eU$Mach u ni' ch'ä chämic tä cha'num, uc'a ca' a wälä u xe tä c'otejob t'oc ni ángelojob ta Dios. Unejob u ch'ocob Dios uc'a u xe tä cuxpanob tan ajchämejob. /dW#Tu xe tä c'ote q'uin tuba cuxpac tan ajchämejob uc'a bixic tä cielo jini machcatac yäcä ayanobba, mach uni' xin tä lotojanob y mach uni' xin tä lotojescanob. wcg"De ya'i aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Winicob y ixictacob pancab badaba u lotojanob y u lotojescanob. b1!Tu xe tä cuxpan ajchämejob, jiq'uin, ¿caxcamba de unejob u xe u ch'e' de jit'oc ni ixic jini, uc'a upete ni sietejob u cänäntijob de jit'oc? 'aI Ji'pat chämi ni ixic täcä. `U ch'i täcä u yuxtulib, y che' chich täcä upete ni sietejob u ch'ijob ni ixic, y chämijob sin que u yäctan niuntu u ch'ocob. F_U cha'tulib u ch'i y chämi täcä sin que ajnic u ch'ocob. q^[Ajni siete hermanojob. Ni hermano ajnojaba lotoji t'oc untu ixic, y ji'pat chämi y mach'an u ch'ocob. 8]i―Maestro, aj Moisés u yälbenonla tama ni jun u tz'ibiba que si chämic u yermano untu winic y u colesan jit'oc, pero mach'an u ch'ocobba, ni winic jini c'änä u ch'ämben jit'oc u c'äsi' hermano y u yäc'ben u mätan u tz'isa ni ixic tuba u tz'isben u bijch'oc, ca' a wälä tuba u yermano. \-De ya'i c'otijob yebe aj saduceojob, jini machcatac u yäle' que mach uxin tä cuxpan ajchämejobba. Jin uc'a u c'atbijob aj Jesús ca'da: c[?Mach u chi trebejob u yäc'ben u säte' t'oc u t'an tu pänte' ni gente. Tajch'icwäni u jutob u yubinob cache' u p'alän, y ch'ijcäbijob. La pregunta sobre la resurrección (Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27) ZyDe ya'i u yälbijob ca'da: ―Tojbenla aj César jiq'uin lo que es tuba, y äc'benla Dios lo que es tuba Diosba. vYeYe'benon ump'e ch'oc taq'uin. ¿Caxca u jut y u c'aba' ya'an tuyac'o? Unejob u p'alijob que tuba aj César. XAj Jesús u yäc'bi uba cuenta que unejob u susut c'atbenob y u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a wola a wäc'benon cä säte'? gWGÄlbenon t'ocob: ¿U ch'e' quira cä tojbenla derecho ni mero ajnoja rey, aj César, o mach? V-Jin uc'a u c'atbijob ca'da: ―Maestro, cuwi t'ocob que a wäle' y a ye'e' tu toja y mach a yänäl chäne niuntu. A ye'e' u biji Dios tu toja. UDe ya'i u täsquijob machcatac u ch'ucänob, jini machcatac u susut chen ubajob que u chenob tu tojaba. U ch'uquijob tuba u jiranob si u xe u yäle' ump'e t'an tuba u sube'ob t'ocba, uc'a ca' jini u ch'e' u yäc'ben tu c'äb ajmandajob ta gobiernoba. /TWU yajnojajob palejob y machcatac yuwi ni ley u yolijob u q'ueche'ob jinchichba rato uc'a u yäc'bi uba cuentajob que aj Jesús u yäli ni tz'aji jini tuba u ye'benob que unejob u c'otejob t'oc ca' a wälä ni ajcänän te'uva malojobba. Mach u chijob ca' jini uc'a u bäc'tanob ni gente. lSQMachca chichca une que yälic tuyac'o ni ji'tun jini u xe tä xulujtan u bäque, pero si ni ji'tun yälic tuyac'o machca chichca une u xe u juch'än. El asunto de los impuestos (Mt. 21.45‑46; 22.15‑22; Mr. 12.12‑17) $RADe ya'i aj Jesús u chämbi u jutob u yäle' ca'da: ―¿Cua' ti jini ya'an tz'ibi tan u jun Dios jiq'uin, jini u yäle' ca'daba?:Jini ji'tun que u sutjatz'ijob ni ajcheraj ototob,
jin une Dios u yäq'ui xic de u ch'ixma yoc otot. Ca' jini tz'ibi ayan tan u jun Dios. NQU xe tä te u tzämsen najcänän te'uva jini y u yäc'ben tu c'äb otrosjob u caba ni te'uva. Jinq'uin u yubijob jinda, ni gente u yälijob ca'da: ―¡Dios mach a wira u yäq'ue' utic ca' jini! P)De ya'i u pa'sijob tama u caba ni päc'äbi y u tzämsijob. ¿Cache'da a wäle'la jiq'uin u xe u cherbenob ni ajpatanob jini u yum ni te'uva? ^O5Pero jinq'uin ajcänän te'uvajob u chänijob jini ajlo' u maläc älijob ca'da: “Ni ajlo'daba u xe tä colan de u yum ni cabda cuanta chämi u pap. Cola cä tzämsenla uc'a colac täc'ala u caba ni te'uva”. ,NQ ’De ya'i u yum ni te'uva u yäli ca'da: “¿Cua' cä xe cä chen? Cä xe cä täscun cä yajben ajlo', bay toca tu chänenob u xe u tz'ombenob u t'an”. mMS De ya'i u täsqui u yuxtulib u yajpatan, y unejob u chi lastimajob y u pa'sijob tama ni päc'äbi. L De ya'i u täsqui otro untu u yajpatan. Une täcä u cunijob y u cäräx älbijob y u yancäresijob sin que u yäc'ben niump'e cua'. K' Jinq'uin c'oti q'uin ta c'ä'nac u jut ni te'uva u täsqui untu u yajpatan xic u c'atben ajcänän te'uvajob que u yäc'ben u parte de u jut ni te'uva. Ni ajcänän te'uvaba u cunijob ni machcatac c'oti u c'atänba y u täsquijob bixic sin que u yäc'ben niump'e cua'. lJQ De ya'i aj Jesús u täq'ui u yälbenob ni gente u t'an Dios t'oc ni tz'ajida: ―Untu winic u päq'ui noj q'uenel te'uva y u yäc'bijob tu c'äb machcatac u xe u cänäntäben, y une pasi bixi otro cab y jäläcni ya'i. ^I5Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Ni no'on täcä mach uxon cälbenetla caxca une u yälbon que u ch'e' cä chen upete ni mu' cä chenba. El ejemplo de los trabajadores malvados (Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11) `H9Unejob u p'alijob que mach yuwijob caxca une u yäc'bi aj Juan u chen c'ablesia. ,GQSi cäle'la cache' winicob u yäc'bi u chen, upete ni caj u xe u yäc'benonla t'oc ji'tun uc'a unejob u totoj tz'onänob que c'äsi' aj Juan untu ajt'an ta Dios. 2F]Unejob u maläc ch'i u c'ajalin u juntumajob u yäle'ob ca'da: ―Si cäle'la cache' Dios u yäc'bi u chenba, une u xe u yälbenonla cua' uc'a mach cä tz'ombila. kEOÄlbenon si Dios u yäc'bi aj Juan u chen c'ablesia, o si winicob u yäc'bijob u chen c'ablesia. SDUne u p'albijob ca'da: ―Cä xe cä c'atbenetla täcä ump'e cosa. "C=Unejob u yälbijob ca'da: ―Älbenon t'ocob caxca une u yäc'bet a chen upete ca' ni mu' a chenba. ¿Machca une u yälbet que u ch'e' a chen ca' jini? hB KUmp'e q'uin aj Jesús mu'to u ye'benob ni gente tu pam noj ch'u'ul otot taj judíosob y u tz'aycun ni t'an utzba ta Dios jinq'uin c'otijob ajnojajob palejob y machcatac yuwijob ni ley. C'otijob t'oc täcä ni noxibilbajob. A 0Mach u pojlijob cache'da u ch'e' u tzämsenob, uc'a upete ni gente u yäq'ue' u chiquin u c'alin ubinob u t'an aj Jesús.b@=/Aj Jesús u ye'bijob u t'an Dios ni gente upete q'uin tu pam noj ch'u'ul otot taj judíosob. U yajnojajob pale y machcatac yuwi ni ley y ajt'äbälajob tuba ni gentejob u sacänob cache'da u ch'e' u tzämsenob. 0?Y.U yälbijob ca'da: ―Dios u yäq'ui tä tz'ibinte tä jun ca'da: “Cototba es tuba bajca u yute c'änti'ya”; pero anelaba a chila ca' a wälä u yajliba ajxuch'. (>I-De ya'i ochi tan u bojte'i ni noj ch'u'ul otot taj judíosob y u täq'ui u pa'senob päti upete machcatac u chen chonojob y machcatac u chen manob ya'i. b==,A cäjila u xe u laj jinesanob y upete machcatac ayan tama u xe u laj tzämsenob. Niump'e ji'tun tama ni caj mach uxin u colesanob tz'äjca tu pam u lot. U xe u chenob ca' jini uc'a anela mach a wina'tila caq'uin ajni ni Dios ca'anetla tuba u ch'ämbenet yajinla. Jesús purifica el templo (Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19; Jn. 2.13‑22) M<+U xe tä c'ote q'uinob jinq'uin machcatac cäräxtac t'oc anela u xe u tz'osenob ump'e bojte' titiqui caj, u xe u xoymäque'etla y u xe u cänäntanetla junxoyma uc'a mach ajnic cada pasiquetla. x;i*U yäli ca'da: ―¡Anela tä Jerusalén, mäx coli que a wina'tanla bada cache'da u ch'e' ajnic sis u c'ajalin Dios t'oc anela por no'on! Pero mach a tz'onäla; jin uc'a mach u ch'ä a chen entendela. Es ca' a wälä bälbintet a jutla. [:/)Jinq'uin c'oti aj Jesús nätz'ä u chänen ni caj, uc'ni uc'a ni caj jini. ~9u(Une u p'albijob ca'da: ―Cälbenetla que si jindajob ch'ijcäbacobba, ni ji'tun mäx seb u xe u chen awätob. |8q'De ya'i yebe aj fariseojob tama u q'ue'nan ni gente u yälbijob ca'da: ―Maestro, q'uejpan a wajcänt'anob. A7{&U yälijob ca'da: ―¡Ch'u'ul chere ayan ni reydaba que u täsqui cä Yumla Diosba! Uc'a uneba, sis'i u c'ajalinob aj Ajtä tä cielo t'oc no'onla. Ch'u'ul c'ajti'cac u c'aba' Dios. +6O%Jinq'uin c'otijob nätz'ä tu cheltä ni bij bajca u jaque untu tu pam ni tz'ic u c'aba' Olivos, upete u q'ue'nan u yajcänt'an u täq'uijob u ch'a'alesan ujinob y u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' Dios t'oc noj gran t'an uc'a upete cua' chichca u chänijob que seq'uen Dios u ch'e' u chenba. U5#$Bajca u te tä nume aj Jesús ni gente u jäyijob u jeli' sisijob tan bij. 4y#U täsbijob aj Jesús, y u jeli' sisijob u yäc'bijob tu pat ni ch'oc burro, y u yäc'bijob u chumtan aj Jesús. B3"Unejob u p'alijob ca'da: ―Cajnojala c'änä uc'a. }2s!Jinq'uin mu'to u p'äne'ob ni ch'oc burroba, u yumob u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a p'äne'la ni ch'oc burro? \11 Machcatac täsquintiba bixijob y u pojlijob ca' chich aj Jesús u yälbijob. u0cSi ajnic machca u c'atbenetla cua' uc'a a p'äne'la, a xe a p'albenla ca'da: “Cajnojala c'änä uc'a”. >/uU yälbijob ca'da: ―Cuxla tama ni caj ya'an pänte' jiniba. Ta' wochela ya'i a xe a pojlenla untu ch'oc burro cächä. Niuntu winic mach bay u chumti. P'änäla y täsenla wida. .)Jinq'uin c'oti nätz'ä t'oc ni cajob tä Betfagé y tä Betania bajca an ni tz'ic u c'aba' Olivos, u täsqui pänte' cha'tu u yajcänt'anob. -Jinq'uin u tzupsi u yäle' ni t'anda aj Jesús pasi bixi pänte' de u yajcänt'anob tuba u chen segui u biji tä Jerusalén. s,_Pero jini machcatac cäräx t'oc no'onba, jini machcatac mach u yolijob xicon de rey tubajobba, täsenla wida y chunjätz'benla u pamob täc pänte'”. Jesús entra en Jerusalén (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19) @+yNi rey u p'ali ca'da: “Cälbenetla que upete machca u cänäntanba u xe tä äc'binte más, y jini machca mach u cänänta cua'ba, ixta lo que u cänäntanba u xe tä pa'säbinte. *Unejob u yälbijob ca'da: “Cajnoja, ¿cua' uc'a? Uneba u cänäntan diez veces más taq'uin bada de lo que äc'bintiba”. .)UDe ya'i u yälbijob machcatac ya' wa'cajob ya' jini ca'da: “Pa'säbenla ni taq'uin y äc'benla jini machca u cänäntan diez veces más de lo que äc'bintiba”. }(s¿Cua' uc'a jiq'uin mach a wäq'ui cä taq'uin tä banco, uc'a bada que asutwänonba cä ch'e' con to'o u gana?” '3De ya'i une u yälbi ca'da: “Ane untu ajpatanet mach utzba. T'oc jinchichba t'an a wäle'ba cä xe cälbenet si ayanet chich tu toja. Ane a wi cache' mach cä ch'ämbe yajin cajpatan, cache' cä japän ni patan que u chi cä lot y cä ch'uch'än lo que mach cä päq'uiba. ,&QMäx bäc'ton t'oc ane uc'a ane untu winiquet que mach a ch'ämbe yajin a wajpatanob. A japän ni patan que u chi a lot, y a ch'uch'än lo que mach a päq'ui”. e%COtro untu c'oti u yäle' ca'da: “Cajnoja, ya'anda na taq'uin cä ch'ujni tan ump'e payu. ]$3Ni winic jini täcä u yälbi ca'da: “Ane a xe a chen manda täcä cinco caj”. ~#uDe ya'i c'oti otro untu u yäle' ca'da: “Cajnoja, na taq'uin u chi gana cinco veces u q'ue'nan lo que a'bonba”. J" Une u yälbi ca'da: “Utz cua' a chi. Ane untu ajpatanet utz. Uc'a a chi ca' chich c'änä a chen t'oc jini tz'ita' cä colesbetba, acä xe cä'benet ta' c'äb diez caj tuba a chen manda”. !)C'oti bajca an ni u täsqui tä jo'can najtäcäba u yäle' ca'da: “Cajnoja, na taq'uin u chi gana diez veces u q'ue'nan lo que a'bonba”. U #Ji'pat, jinq'uin äc'qui de rey sutwäni tä cha'num y u yäq'ui tä jo'can u yajpatanob, jini machcatac u yäc'bi ni taq'uinba, tuba yuwina'tan jäyp'exca u chi ganajob t'oc ni taq'uin jini cada juntu. 5cPero u yajcäbnajob mach yojob t'oc y u täsquijob tu pat machcatac u xe u yäle' ca'da: “No'on t'ocob mach co t'ocob que ni winic jini xic de ajmanda täc'a t'ocob”. -S Najtäcä u joq'ui diez u yajpatan, y cada juntu u yäc'bijob ump'e taq'uin u yälbenob ca'da: “Chenla patanla t'oc ni jini ixta que sutwänicon tä cha'num”.  Jin uc'a u yäli ca'da: ―Ajni untu ch'unic bixi ump'e cab nat tuba äc'cac de rey tuba u chen manda tu cab tu sujtä tä cha'num. xi Ni gente u yubijob cua'tac u yäli aj Jesús, y de ya'i u täq'ui aj Jesús u yäle' ump'e t'an, uc'a nätz'ä ayan tä Jerusalén y uc'a ya'an tu c'ajalinob ni gente que tajtzäc u xe tä chectan cache' Dios u xe u chen manda ya'i.  No'on que sutwänon de winicba aton tuba cä sacän y cä japän machcatac sätä ayanobba. El ejemplo de las diez monedas @y Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Bada machcatac ya'an tan yotot aj Zaqueo jäpä chich ayanob, uc'a aj Zaqueo u tz'ombi Dios ca' chich u tz'ombi Dios aj Abraham, u natil mam oniba. /De ya'i aj Zaqueo wa'wäni y u yälbi najnoja ca'da: ―Ubin, Cajnoja, la mitad lo que cä cänäntanba cä xe cä'ben pobrejilba y si ayan machca chichca une cä'bi u toje' más de lo que c'änä u toje'ba, cä xe cä sutjatz'ben chämpetz' más de lo que cä ch'ämbiba. Jinq'uin u chänijob, upetejob u ju'läwanob tä t'an u yäle'ob cache' aj Jesús c'oti tä wawa'ne tu yotot untu winic ajcherajtanäba. >wDe ya'i une seb jaqui y u sapi t'oc ch'a'aljin. Jinq'uin aj Jesús c'oti ya' jini u chäni isqui u yälbi ca'da: ―Zaqueo, seb jaquen uc'a dali c'änä colacon ta' wotot. De ya'i u chi ancäre pänte' y t'äbi tuyac'o untec te' u c'aba' sicómoro tuba u chänen aj Jesús, uc'a ya' jini u xe tä nume. Une tä' yoba u chänen caxcamba naj Jesús, pero mach u ch'ä u chänen uc'a ayan noj q'uenel gente y uc'a uneba com yoc. fEAjni ya'i untu winic u c'aba' aj Zaqueo, ajnoja une tajcojtaq'uinob y mäx q'uen u taq'uin. L De ya'i aj Jesús ochi tä Jericó y nume u chen tama ni caj jini. $A+De ya'i seb u chi chanä y u tzäypäti aj Jesús u ch'u'ul c'ajti'in Dios, y upete ni gente u chänijob y u ch'u'ul c'ajti'bijob u c'aba' Dios.`9*Aj Jesús u yälbi ca'da: ―¡Chänen jiq'uin! U jäbi uba a jut uc'a a tz'oni. ta)―¿Cua' a wo cä cherbenet? Ni ajchoc' u p'ali ca'da: ―Cajnoja, co äc'binticon cä chen chanä. q[(De ya'i aj Jesús tajwa'wäni y u täsqui tä ch'ämcan, y jinq'uin c'oti ca'anba u c'atbi ca'da: D 'Machcatac u bixe pänte'ba u q'uejpijob uc'a ch'ijcäbac, pero une más noj gran awät u chen u yäle' ca'da: ―¡Ane que u natil ch'oquet tuba ni rey aj David, ch'ämbenon yajin! &De ya'i ni ajchoc' u chi noj awät u yäle' ca'da: ―¡Jesús, ane que u natil ch'oquet tuba ni rey aj David, ch'ämbenon yajin! W '%Ni gente u yälbijob cache' nume u chen aj Jesús, jini u cab tä Nazaretba. n U$Jinq'uin ni ajchoc' u yubi cache' nume u chen noj q'uenel gente bajca anba, u c'ati cua' jini ayan.  w#Jinq'uin aj Jesús c'oti nätz'ä tä Jericó ya'an untu ajchoc' que ya' chumca tu ch'ejpa bij tä tentenbäji. ta"Ni doceba mach u chi entendejob niump'e cua' de lo que u yäliba uc'a ca' a wälä mäcbinti u c'ajalinob, y mach u yäc'bi uba cuentajob lo que älbintijob. Jesús sana a un ciego de Jericó (Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52) dA!U xe u jätz'e'onob y de ya'i u xe u tzämsenonjob y u yuxp'elib q'uin cä xe tä cuxpan.  Uc'a cä xe tä äc'can tu c'äb ni gente que mach jin aj judíosob y cä xe tä xic'can y tä tz'ibajtescan y cä xe tä tubinte. !De ya'i aj Jesús u ch'i ni docejob u yajcänt'anob y u yälbijob ca'da: ―Ubixtola, bada cä bixela tä Jerusalén. Ya'i upete lo que u tz'ibijob ajt'anob ta Dios que u xe u chenon pasa no'on que sutwänon de winicba, u xe tä pase toj ca' chich tz'ibintiba. ]3u xe tä äc'binte q'uen más bada tu pancabba de lo que u yäctiba, y jini q'uin que u xe tä c'oteba u xe tä äc'binte paq'uin cuxlec. Nuevamente Jesús anuncia su muerte (Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34) 6eDe ya'i une u yälbijob ca'da: ―Totojtoj cälbenetla que machca u yäcti yotot o u pap y u na', o u jitz'inob y u säcunob, o jit'oc o u bijch'oc uc'a u manda Dios, Aj Pedro u yälbi ca'da: ―Ubixto, no'on t'ocob acä waläcti upete lo que cä cänäntan t'ocob tuba cä tzäypätinet t'ocob. lQAj Jesús u yälbijob ca'da: ―Lo que mach u ch'ä u chenob winicobba, Dios u ch'e' u chen. }Machcatac u yubijob jini que u yäli aj Jesús u yälijob ca'da: ―¿Caxca une u xe u ch'e' u japän uba jiq'uin? q[Untu ajcamello más seb u nume tu jut untz'it putz' que ochic untu ajtaq'uini bajca u chen manda Dios. ~Jinq'uin aj Jesús u chäni cache' coli mäx triste u yäli ca'da: ―¡Mäx cach tuba ochic untu ajtaq'uini bajca u chen manda Dios! _}7Jinq'uin u yubi ca' jini coli mäx triste uc'a tä' q'uen u taq'uin jini winic. |Jinq'uin u yubi aj Jesús ca' jiniba u yälbi ca'da: ―U colan to ump'e cosa a chen: chono upete lo que a cänäntan y laj pucben u taq'uini pobrejilba y a xe a cänäntan q'uen a matän tä cielo tä' choj u valorba, y la'ix bada tzäypätinon. l{QUne u yäli ca'da: ―Upete ni jindaba cä laj tz'oni desde jinq'uin ch'ocon toba ixta bada. 6zeA wi chich cua' u yäle' ni ley ta Dios: “Mach a cänäntan a tz'ijte'; mach a chen tzämsa; mach a chen xuch'; mach a sube' a lot t'oc jop'ojti'; olin a pap y a na'”. yAj Jesús u yälbi ca'da: ―¿Cua' uc'a a wälbenon cache' utz cä c'ajalin? Niuntu mach'an utz u c'ajalin seq'uen Dios une. x)De ya'i untu ajnoja tuba aj judíosob u yälbi ca'da: ―Maestro, utz a c'ajalin ane. ¿Cua' une c'änä cä chen tuba paq'uin cuxlecon? jwMCälbenetla que si mach a sapäla u manda Dios ca' u sapän untu bijch'ocba mach uxet tä ochela t'oc Dios tuba u chenet mandala. Toj une ni cälbenetlaba. Un joven rico habla con Jesús (Mt. 19.16‑30; Mr. 10.17‑31) MvPero aj Jesús u joq'uijob ni bijch'oc bajca an y u yäli ca'da: ―Äctanla ticob ni bijch'oc bajca anon y mach a ch'acbenla u biji uc'a ca' jinijob machca u yochejob t'oc Dios tuba utic manda. 8uiDe ya'i ajni machcatac u täsbijob aj Jesús bijch'oc tuba u yäq'ue' u c'äb tuyac'o u ch'u'ul chenob, pero jinq'uin u yajcänt'anob u chänijob ca' jini u q'uejpijob. PtCälbenetla que jinda winic Dios u yäc'bi colac tu toja tu bixe tu yotot, y ni otroba mach une, uc'a upete machca chichca u chen uba fama cache' u chen tu toja u xe tä quisnäjescan y machca u chen uba de ajch'och'ocaba u xe tä äc'binte xic de untu ajnoja. Jesús bendice a los niños (Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16) gsG Najcojtaq'uinba ya' wa'ca nat y mach u yoli u t'äbsen u jut tä cielo. Namás u bon jätz'e' u pecho tuba u ye'e' cache' ch'ocomi u pixan uc'a u tanä, y u yäle' ca'da: “¡Dios, ch'ämbenon yajin ajcherajtanäjon!” Fr Cha'petz' cada semana mach uc'uxnon y mach ubuc'on tuba cä c'ajti'in Dios. Upete lo que acä chen ganaba, de cada diez cua' chichca, ump'e acä'ben Dios”. Jintacda u yäli naj fariseo. gqG Naj fariseoba ya' wa'ca une u chen c'änti'ya u juntuma ca'da: “Cälbenet uc'adios uc'a no'onba mach jinon ca' otros winicob, ajxuch'obba, ajmalujlejobba, ajcherajtz'ijte'ba, y mach jinon ca' najcojtaq'uin jini täcä. p- ―Cha'tu winic bixijob tama ni noj ch'u'ul otot taj judíosob tuba u chen c'änti'yajob. Untuba aj fariseo y ni otro untuba ajcojtaq'uin. o1 Ajni yebejob machcatac u tz'onijob que unejob ayanob tu toja, y otrosjobba mach yo u chänenob. Jin jinijob aj Jesús u yälbijob ni t'anda: bn=Cälbenetla que seb u xe u cherbenob tu toja. Pero jinq'uin cä xe tä sujtä, no'on que sutwänon de winic, ¿cä xe wäre cä pojlen machcatac u tz'onänob pancab? El ejemplo del fariseo y el cobrador de impuestos kmO¿Mach quira u cherbejob tu toja Dios jini machcatac u yaquiba, jini machcatac u c'ajti'benob u c'aba' t'oc q'uin y ac'äb? U cherbenob chich tu toja. ¿U jäläcnan quira tuba u yäc'benob cua' u c'atänob? Mach ujäläcna. flEDe ya'i Cajnojala u yäli ca'da: ―Ca' jini u yäli ni juez que mach u che tu tojaba. Jinq'uin u yubijob ca' jini, u yajcänt'anob u c'atbijob ca'da: ―Cajnoja, ¿cada u xe tä ajtäjob jini machcatac u colescanob? Une u yälbijob ca'da: ―U ch'e' a wina'tanla que anatz'äjbäli q'uin tuba äc'bintic u toje' u tanäjob machcatac que mach u ni' tz'ombe Diosba cachichcada que ajnicob, ca' chich ni ajma' u woylan ubajob cachichcada que ajnic najchämeba tuba u buq'ue'.geG$Cha'tu u xe tä ajtä tan pimi y untu u xe tä ch'ämcan y ni otro untuba u xe tä colescan. tda#Cha'tu ixic u xe tä ajtä tä juch' nämte'. Untu u xe tä ch'ämcan y ni otro untuba u xe tä colescan. 8ci"’Cälbenetla que jimba ac'äb jini täc xe tä sujtäba, cha'tu ajwäyejob u xe tä ajtä pan ump'e tz'en. Untu u xe tä ch'ämcan y ni otro untuba u xe tä colescan. |bq!Machca chichca yo u japän uba u xe chich tä chämo, y machca chichca mach u bäc'ta chämoba u xe u japän uba. iaK C'ajna'tanla cache' jit'oc aj Lot, jinq'uin u suti uba u chänen tu patba, sutwäni de atz'am. H~~Y}||S{{Czyyyxxvvuutsrqqqonn1mllkii&hhgffee>dfcxbb?aa``T^^j]](\\>[[+Z_YYY XzWVVUU TuTRRKQPPLO[NWMMLL KJJII;HHGG8FdEEkD)C%BA@??>w=v++G**)U((Q'q&%$$$##I"x!3 _K2Sn^$d. K V <  !J'M[ Ca' jini ajni upete u natil noxi'papob aj Cristo. Desde aj Abraham ixta aj Davidba, catorce une. Desde aj David ixta jinq'uin bisinti upete ni gente tä Babilonia, catorce täcä. Desde jinq'uin bisinti ni gente tä Babilonia ixta que päncäbi aj Cristo, catorce chich täcä. Nacimiento de Jesucristo (Lc. 2.1‑7) NZ U pap aj Joséba, aj Jacob, y u jit'oc aj Joséba, ix María. Jin ni ix María u päncäbesi aj Jesúsba, ni u yälbinte täcä cache' aj Cristoba. Jini t'an Cristoba u yäle' cache' Dios u yaqui. cY AU pap aj Eleazarba, aj Eliud. U pap aj Matánba, aj Eleazar. U pap aj Jacobba, aj Matán. \X 3U pap aj Sadocba, aj Azor. U pap aj Aquimba, aj Sadoc. U pap aj Eliudba, aj Aquim. fW G U pap aj Abiudba, aj Zorobabel. U pap aj Eliaquimba, aj Abiud. U pap aj Azorba, aj Eliaquim. V % Najtäcä laj bisintijob tä Babilonia, y de ya'i päncäbi aj Salatiel. U pap uneba, aj Jeconías. U pap aj Zorobabelba, aj Salatiel. U  U pap aj Jeconías y u jitz'inobba, aj Josías. Jimba q'uinob jiniba ni aj Israelob laj bisintijob preso tä noj cab tä Babilonia. iT M U pap aj Manasésba, aj Ezequías. U pap aj Amónba, aj Manasés. U pap aj Josíasba, aj Amón. `S ; U pap aj Jotamba, aj Uzías. U pap aj Acazba, aj Jotam. U pap aj Ezequíasba, aj Acaz. _R 9U pap aj Josafatba, aj Asa. U pap aj Joramba aj Josafat. U pap aj Uzíasba, aj Joram. gQ IU pap aj Roboamba, aj Salomón. U pap aj Abíasba, aj Roboam. U pap aj Asaba, aj Abías. TP #U pap aj Davidba, aj Isaí. Jini aj David que cäli najtäcäba, ni ochi de rey tuba aj Israelobba. U pap aj Salomónba, jini rey aj David. U na' aj Salomónba, jini ixic que ajni de jit'oc aj Uríasba. O U pap aj Boozba, aj Salmón. U na' aj Boozba ix Rahab. U pap aj Obedba, aj Booz. U na' aj Obedba ix Rut une. U pap aj Isaíba, aj Obed. hN KU pap aj Aminadabba, aj Aram. U pap aj Naasónba, aj Aminadab. U pap aj Salmónba, aj Naasón. M U pap aj Fares y aj Zaraba, aj Judá. U na'ob ni cha'tujob jiniba ix Tamar. U pap aj Esromba, aj Fares. U pap aj Aramba, aj Esrom. L U pap aj Isaacba, aj Abraham. U pap aj Jacobba, aj Isaac. U pap aj Judá con to'o u säcunob y u jitz'inobba, aj Jacob. K !Jinda ni jun bajca tz'ibi cua'tac u c'aba' u natil noxi'papob aj Jesucristo. Untu de unejobba aj David u c'aba' y otro untuba aj Abraham. .JU5U paq'uin woyli ubajob tama ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob u c'äybenob u c'aba' Dios y u yälbenob que uc'adios u chi por unejob. Ya' tzäcä ni junda.eIC4Unejob u ch'u'ul c'ajti'ijob y ji'pat sutwänijob tä Jerusalén t'oc noj gran ch'a'aljin. cH?3Jinq'uin mu'to u ch'u'ul chenobba u täq'ui t'äbo isqui y che' chich bisinti tä cielo. G2De ya'i pasijob tä Jerusalén y aj Jesús u bisijob ixta tu bijle tä Betania. De ya'i u t'äbsi u c'äb u ch'u'ul chenob. PF1Ubixtola, no'on chich cä xe cä täscäbenetla jini machca u yäli cä Pap que u xe u täscäbenetlaba. Colenla jiq'uin tama ni noj caj tä Jerusalén ixta que mach a mätan ta'wac'ola ni poder que u te tä cieloba. Jesús sube a los cielos (Mr. 16.19‑20; Hch. 1.911) ?Ey0Upete ni jindaba a totoj chänila chich t'oc a jutla. 3D_/Tz'ibi ayan chich täcä cache' c'änä tz'ayquintic u c'aba' aj Jesucristo uc'a u q'uexe' u c'ajalin untu tuba mach u ni' chen u tanä, y cache' u cherbinte perdona u tanä machca u tz'onän. U xe tä tä'can u tz'ayquinte tä Jerusalén y de ya'i u xe tä tz'ayquinte upete cabil cab tu pancab. &CE.U yälbijob ca'da: ―Ca' jini ayan tz'ibi que c'änä chich bon tz'ibajtescac jini u yaqui Dios tuba ajmandaba y cuxpac tan ajchämejob u yuxp'elib q'uin. iBK-De ya'i u jäbtesbi u c'ajalinob uc'a u chen entendejob ni u t'an Dios que tz'ibi ayanba. 2A],De ya'i u yälbijob ca'da: ―Jinq'uin ya'to anon nämte' t'oc anela cälbetla ni t'anda: C'änä pasic toj upete jini ayan tz'ibi tan u jun Dios que u yäle' cache'da cä xe cä chen pasa no'on, jini u tz'ibi aj Moisés y ajt'anob ta Diosba, y ca' chich u yäle' täcä ni jun u c'aba' Salmoba. -@U+Aj Jesús u ch'i u c'uxe' tu jutob. \?1*De ya'i unejob u yäc'bijob unxot' ch'atä' buch' y ump'e u p'ul te'el chab. ]>3)Tä' ch'a'a ujinob y tajch'icwäni u jutob, pero mach u se'en tz'onijob si es aj Jesús chich, uc'a u yälijob bay mach toj. De ya'i aj Jesús u c'atbijob ca'da: ―¿A cänäntanla quira cua' tä c'uxcan wida? M=(Jinda u yäli y de ya'i u ye'bijob u c'äb y yoc bajca bajli. <<q'Chänenla cä c'äb y coc cache' no'on chich. Täle'onla y chänenla, uc'a untu päpä' pixan mach u cänänta u bec'ta ni u bäque ca' chich a chänenla cä cänäntan no'onba. w;g&Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a bäc'tetla? ¿Cua' uc'a a sinlaj chen pensala cua' chichca jini? :w%Unejob sispomi u cuerpojob uc'a c'ac'a' bäc'tijob. Ti tu c'ajalinob cache' mu' u chänenob untu päpä' pixan. $9A$Jinq'uin mu'to u maläc tz'aycunob jini cua'tac ajni, tajtzäc wa'yäli aj Jesús tänxin de unejob. U yälbijob ca'da: ―Tanetla, ajnic a wutzila. b8=#De ya'i ni cha'tujobba u tz'ayquijob cua' u chi pasajob tä bij y cache' u chi conocejob aj Jesús jinq'uin u taji ni waj. Jesús aparece a los discípulos (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Jn. 20.19‑23) p7Y"Upetejob u yäle'ob ca'da: ―Totojtoj chich cache' acuxpi Cajnojala y u ye'i uba bajca an aj Simón. '6G!Jinchichba hora ch'oyijob y sutwänijob tä Jerusalén. U pojlijob cache' woyo ayanob ni once ajc'äncanob taj Jesucristo y machcatac ayan t'oc unejob. C5 Unejob u maläc älijob ca'da: ―¿Mach quira yäli ump'e sisicne täc pixanla jinq'uin u lotonla täc tela t'oc tä bij nämte', jinq'uin u chectesbonla cua' u yäle' ni jun ta Dios? 4Jimba rato jiniba u chi conocejob que es aj Jesús. Es ca' a wälä u jäbi uba u jutob uc'a u chänen. Seb ch'äbsäti tu jutob. *3MJi'pat chunwäni aj Jesús nämte' t'oc unejob tä c'uxnan. U ch'i ni waj u c'atben Dios que u ch'u'ul cherben ni waj jini. De ya'i u taji ni waj y u pucbijob. 23Unejob u cocoj älbijob ca'da: ―Colen t'oc no'on t'ocob uc'a mäx a'ochiq'uin y u chen tä pome q'uin. De ya'i ochi tan otot y coli t'oc unejob. x1iDe ya'i c'ote u chenob ca'an ni caj bajca u xejobba, y aj Jesús u chi uba cache' ya' u xe más pänte'. }0sDe ya'i u laj chectesbijob cua'tac tz'ibinti tan u jun Dios, jini u yäle' cache'da u xe u chen pasa uneba. Najtäcä u täq'ui u yälbenob cua' u tz'ibi aj Moisés, y de ya'i u chi segui u yälbenob cua' u tz'ibi upete ajt'anob ta Dios. /+¿Mach quira c'änäli tz'ibajtescac ca' jini ni machca u yaqui Dios tuba u chen mandaba, y ji'pat u ch'e' jini poder que u xe u cänäntanba? *.MDe ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Tzätz a pamla. Mach u se'en och tan a c'ajalinla tuba a tz'onänla upete cua'tac u yälijob ajt'anob ta Dios oni. --Tulaj bixi cä lot t'ocob bajca an ni mucliba. U pojlijob chich que toj ca' chich u yäli ni ixictacob jini, pero aj Jesúsba mach u chänijob. D,Mach u pojläbijob u cuerpo c'äsi' aj Jesús. Jin uc'a sutwänijob ca'anon t'ocob u yäle'ob cache' u chänijob ángelojob que u ye'i ubajob tu pänte'job u yälbenob cache' cuxu ayan. + Che' chich täcä yebe de cä lot t'ocob ixictacobba u c'äsbäc'teson t'ocob. Bixijob sami tu junch'äcnan bajca an u mucliba. <*qNo'on t'ocobba cäli t'ocob cache' une u xe u japän aj Israelob tu c'äb machcatac mach yo u chänenobba. Badaba, sami atz'äcti uxp'e q'uin que u yute upete ni jinda cäle'ba. )}De ya'i ajnojajob ta pale täc'ala y ajt'äbälajob täc'ala u yäq'uijob tä tzämsinte y u tzämsijob chich tä cruz. A({De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿Cua' une u chi pasa? Unejob u yälbijob ca'da: ―Ajni untu winic u c'aba' aj Jesús, u cab tä Nazaret. Uneba untu ajt'an ta Dios. Dios y upete ni gente u chänijob cache' q'uen u poder tuba u chen cua' chichca, y cua' chichca u yäle'ba t'oc poder chich täcä. M'Untu de unejob, jini u c'aba' aj Cleofasba, u p'albi ca'da: ―¿De upete ajpäpä'cabob que ayan tä Jerusalén, sec' ane quira colet que mach a wi cua'tac u chi pasa ya'i jimba q'uinobda? r&]Aj Jesús u c'atbijob ca'da: ―¿Cua' tz'aji na bixe a chenla por to'o bij? ¿Cua' uc'a triste anetla? N%Unejobba ca' a wälä bälbinti u jutob uc'a mach u chen conocejob. $Jinq'uin tz'aji to u chenob y u maläc ch'e' u c'ajalinob cua' ajni, aj Jesús chich u natz'ijob u bixe nämte' t'oc unejob. F#Tä bij u bixe tä tz'ajijob u tz'aycunob cua'tac alaj uti. I"  Jinchichba q'uin jini cha'tu u yajcänt'anob aj Jesús bixe u chenob bajca an ump'e p'i' caj u c'aba' tä Emaús. U nät'an ni caj jini t'oc tä Jerusalén ca' ta chap'e hora de xämba. &!E Lo que u chi aj Pedroba, ch'oyi bixi t'oc ancäre bajca an ni mucliba. Jinq'uin u jup'i u pam u chänen tama, niump'e cua' mach u chäni sec' jini säsäc welom noc'. Sutwäni tu yotot u bäc'täl ch'e' u c'ajalin uc'a cua' ti jini ajni. En el camino a Emaús (Mr. 16.12‑13)   U yajc'äncanob aj Jesús u yäli tan u c'ajalinob cache' päpä' t'an u chenob jini ixictacob jini y mach u tz'ombijob cua' u yäle'ob. \1 Ix María, u cab tä Magdalaba, ix Juana, ix María, u na' aj Jacoboba y otros ixictacob nämte' t'oc unejob, jimba ixictacobda unejob machcatac u tz'aycäbijob ni u yajc'äncanob aj Jesús cua'tac u chi pasa. #? De ya'i pasijob ya'i bajca an ni mucliba y bixijob u tz'aycäbenob ni once ajcänt'anob upete ni jini que a'utiba. U yälbijob täcä upete ni otrosjob. Z-De ya'i ni ixictacob u c'ajti'ijob ni t'anob jini que u yäli aj Jesúsba. 6eU yäli cache' une que sutwäni de winicba c'änä äc'cac tu c'äbob ajcherajtanäjob, tzämsintic tä cruz y de ya'i u xe tä cuxpan u yuxp'elib q'uin. Ca' jini u yäli. wgMach ni' an wida; acuxpi une. C'ajti'inla cua'tac u yälbetla jinq'uin ya'to an tama ni noj cab tä Galilea. :mC'ac'a' bäc'tijob ni ixictacob y u chinjatz'i u pam u chänen tä cab. De ya'i ni ángelojob u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a sacänla tan ajchämejob ni machca cuxu anba? +OMu'to u bäc'täl ch'e' u c'ajalinob cua' ajni jinq'uin c'oti tä wa'tä tu ch'ejpajob cha'tu ángelojob, ca' a wälä winic, t'oc u säsäc buc c'äntz'alanba. EOchijob y mach u pojlijob u cuerpo ni Cajnojala aj Jesús. LC'oti u chänenob cache' aquitz'qui ni noj ji'tun tu ti' mucliba.  5Ni najtäcäl q'uin ta semana mäx ic'sapanto c'otijob t'oc otros ixictacob täcä bajca an ni mucliba. U bisijob jini jätz'äcnib que u chijobba. zm8De ya'i ni ixictacob sutwänijob tu pat, y c'otijob u chenob jätz'äcnib y cua' chichca u tz'aca tuba u tatz'benob t'oc u cuerpo untu ajchäme. De ya'i u ch'i ubajob tu q'uini ni ch'ämbäji ca' chich u yäle' utic ni ley taj Moisés.R7Ni ixictacob, jini machca tijob tu pat aj Jesús desde tä noj cab tä Galileaba, bixijob tu pat aj José u chänen ni mucliba, y cache' ch'a'atz'inti u cuerpo c'äsi' aj Jesús tama ni mucliba. !6U muquijob tuyac'o ni q'uin que u tuse' ubajob tuba u q'uini paxcu' päscab, y u chen tä c'ote u horäji u tä'can u q'uini ch'ämbäji. Y+5De ya'i aj José u jäcsäbi u cuerpo tä cruz, u tz'oti t'oc ump'e noj welom noc' y u yäq'ui tama ump'e mucliba que ya' lowo tu näc' ump'e tz'ic de ji'tun. Tama ni mucliba jini mach to bay umujca niuntu. W'4Une bixi ca'an aj Pilato u c'atän si u yäc'ben u cuerpo c'äsi' aj Jesús. &E3Une u pitän u chänen u manda Dios, y mach u tz'oni u chen täcä ca' chich u yäli u lotob u cherbenob aj Jesús. Une u yäli que mach utz cua' u chijob. S2Ajni untu winic u c'aba' aj José que u chen vivi tä Arimatea, ump'e caj tama ni noj cab tä Judea. Uneba untu a'äc'c'ajalinob tuba aj judíosob y es untu winic utz u c'ajalin y tu toja u chen. uc1Upete machcatac u chen conoce aj Jesús, y che' chich täcä ni ixictac, jini machcatac ti tu patob desde tä Galileaba, nat wa'cajob u chänen cua'tac u yute. Jesús es sepultado (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Jn. 19.38‑42) # ?0Upete ni gente que c'otijob tä chanä, jinq'uin u chänijob cua'tac u chi pasa, sutwänijob tu pat u jätz'e' u pechojob uc'a ach'ocomi u pixanob. 3 _/Tu chänen ni ajnoja ta cien soldadoba cua'tac ajni u täq'ui u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' Dios. U yäli ca'da: ―Totojtoj jinda winic mach ajni niump'e u tanä.  ).De ya'i aj Jesús u chi noj gran t'an u yäle' ca'da: ―Cä Pap, cä'benet ta' c'äb cä pixan. Jimba rato que u yäli ni t'an jini, chämi. [ /-U bäli uba u jut q'uin y tajqui u noq'ui ni noj ch'u'ul otot tuba aj judíosob. f E,Desde tänxin q'uin hasta las tres de la tarde yäli ump'e noj gran it'obni tu pancab. pY+De ya'i aj Jesús u yälbi ca'da: ―Totojtoj cälbenet que daliba q'uin a xe tä ajtä nämte' t'oc no'on bajca ni u yälbinte u c'aba' tä paraísoba. Muerte de Jesús (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Jn. 19.28‑30) iK*De ya'i jini winic u yälbi aj Jesús ca'da: ―C'ajti'inon ta' xe tä te a chen mandaba. 8i)No'onla utz chich ayan tz'ibajtescaconla ca'da uc'a mu' cä'binte cä toje'la jini cua' chichca cä chila mach utzba, pero ni winicda niump'e cua' mach u chi que mach utzba. (Ni otro untuba u q'uejpi u yälben ca'da: ―¿Ni ane mach a bäc'tan Dios? ¿Mach quira mu' a wute castiga cama' mu' u yute uneba? )'Untu de ni winic que u tä' säti t'oc ni ley tuba ni cab jiniba, bajca ch'uyca tä cruz u täq'ui u bon cäräx älben aj Jesús. U yäli ca'da: ―Si aneba ni Cristojet que u yaquet Dios tuba a chen mandaba, japän aba jiq'uin a juntuma y japänon t'ocob täcä. +O&Ajni täcä tu pam ni u cruz aj Jesús unq'ue jun tz'ibi tä griegojt'an, tä latin y tä hebreojt'an u yäle' ca'da: “Jinda ni Rey tuba aj judíosob”. _7%U yälbijob ca'da: ―Si reyjet ane tuba aj judíosob, japän aba jiq'uin a juntuma. $Ni soldadojob täcä u te u natz'änob tuba u susuc subbenob c'äb pajäla tuba u yuch'en. Ca' jini u bon xiq'uijob. pY#Ya' wa'cajob ni gente u chänenob. Jini ajt'äbälajob u tze'tijob aj Jesús u yäle'ob ca'da: ―U japi otrosjob. Quiranla si u japän uba u juntuma si toj cache' une ni Cristo, jini u yaqui Diosba tuba u chen manda aj Israelob.  "De ya'i aj Jesús u yäli ca'da: ―Cä Pap, cherbenob perdona u tanäjob jini machcatac mu' u tz'ibajtesanonjobba, uc'a mach yuwijob cua' mu' u chenob ―ca'da u yäli aj Jesús. U bucla aj Jesúsba u yäläsijob uc'a u jiranob caxcatac une u xe u ch'e'. }~s!Tu c'otejob ya'i bajca u yälbinte u c'aba' tä Calavera u sämbijob u c'äb aj Jesús tä cruz. Che' chich täcä u chijob t'oc jini que u c'ac'a' sätijob t'oc ni ley tuba ni cajba. U yäq'uijob untu tu noj aj Jesús y otro untuba tu tz'ej. }- U bisijob otros cha'tu winic täcä nämte' t'oc aj Jesús tuba u tzämsenob, uc'a unejob u c'ac'a' sätijob t'oc ni ley tuba ni cab jini. R|Si no'on mach'an cä tanä, ca' a wälä untec te'on cuxuba, y u cherbenonjob ca'da, ¿cua' jini a wäle'la u xe tä cherbinte machcatac tä' malojobba, jini ca' a wälä untec te'job chäc tiquinba? B{}Jimba q'uinob jini gente u xe u yälbenob ni nuc tz'icjob ca'da: “Yäliquetla täjcac'o t'ocob uc'a a tzämsenon t'ocob”. Bit tz'icob u xe u yälbenob ca'da: “Mule'on t'ocob”. :zmUc'a u xe tä c'ote q'uin que u xe tä älcan ca'da: “Más utz tubajob ni ixictac que mach u ch'ä u mätan u tz'isa, jini machcatac mach'an u bijch'ocba, jini machcatac mach bay u tzu'si niuntu u ch'ocba”. Ca' jini u xe tä älcan uc'a ni noj gran tz'ibajtesia que u xe tä yälo tuyac'o a cäjila. y'Aj Jesús u suti uba u chänenob u yälbenob ca'da: ―Anela ixictac tä Jerusalén, mach a wuc'tanonla, uc'tan abala y uc'tan a bijch'ocla. x'Noj q'uenel gente u bixe tu pat aj Jesús. Noj q'uenel ixictac täcä u bixejob u yuc'tanob. C'ac'a' ch'ocomi u pixanob uc'a aj Jesús. wyJinq'uin mu'to u bixejob t'ocba u q'uechijob untu winic u c'aba' aj Simón, u cab tä Cirene. Ya' ati tan pimi, bixe u chen tu yotot. U yäc'bijob u bisan tu pechquem u cruz aj Jesús. Aj Jesús u bixe pänte', y une u te pati t'oc ni cruz. >vuU chaji ni winic que u c'atijob chajcacba, jini ajni tä cárcel uc'a u t'äbsi buya tuyac'o machcatac u chen manda ni cajba, y uc'a u chi tzämsaba. Aj Pilato u yäq'ui aj Jesús tu c'äbob tuba u cherbenob ca' chich yojob u cherbenba. La crucifixión (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Jn. 19.17‑27) Tu!De ya'i aj Pilato u yäq'ui tä ute ca' chich u c'atänob upete ni gente. t5U c'ac'a' chijob t'anob u c'atänob tzämsintic tä cruz. Ni gente y ajnojajob pale u c'ac'a' chi awätob ixta que mach ch'ijcäbac aj Pilato. PsDe ya'i aj Pilato u yälbijob u yuxpetz'ib ca'da: ―¿Cua' uc'a? ¿Cuaxca u chi? Mach cä pojläbi niump'e u tanä ta tzämsintic. Jin uc'a acä xe cäq'ue' tä jätz'can y ji'pat cä chaje'. {roPero más muc' u chi noj gran t'anob ni gente u yäle' ca'da: ―¡Tzämsintic tä cruz! ¡Tzämsintic tä cruz! [q/Jin uc'a aj Pilato u yoli u chaje' aj Jesús, y u pequijob tä cha'num ni gente. pAj Barrabásba ya'an tä cárcel uc'a u t'äbsi buya tuyac'o machcatac u chen manda ni caj jini y uc'a u chi tzämsa. o-Pero upete ni gente tomp'e u chi noj gran t'anob u yäle'ob ca'da: ―¡Bisan ni winicda tä tzämsinte! ¡Co t'ocob que a chaje' aj Barrabás! nCada q'uin ch'uje aj Pilato c'änä u chaje' untu de ni ya'anob tä cárcelba, jini machca u c'atän gente chajcacba. NmAcä xe cäq'ue' tä jätz'can jiq'uin, y ji'pat cä xe cä chaje'. l7Aj Herodes täcä mach u pojläbi niump'e u tanä. Jin uc'a u täsqui bajca anonla tä cha'num. Ubixtola, ni winicda mach'an u tanä ta tzämsintic. bk=U yälbijob ca'da: ―Anela a täsbonla ni winicda uc'a a wälila cache' u ye'ben ni gente ump'e bij mach utzba. No'on cä bon c'atbi cua' chichca ta' pänte'la y mach cä pojläbi niump'e u tanä cama' a sube'laba. jjM De ya'i aj Pilato u täsqui tä jo'canob ajnojajob pale y ajt'äbälajob y upete ni gente. Gi Jimba q'uin jini aj Herodes y aj Pilato sis'i u c'ajalinob, uc'a ajniba u maläc cräxna'tan ubajob. Jesús es sentenciado a muerte (Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15; Jn. 18.38―19.16) ;ho Aj Herodes y u soldadojob täcä u tze'tijob y u xiq'uijob. De ya'i u xojbijob ump'e u noj buc c'äntz'alanba ca' u c'äne' untu rey y u täsquijob tä cha'num ca'an aj Pilato. ^g5 U yajnojajob palejob y machcatac yuwi ni ley ya' wa'ca ayanob täcä u bon sube'ob. ^f5 Aj Herodes u bon c'atbi q'uen cua' chichca jini, pero aj Jesús mach u p'albi cua'. eyJinq'uin aj Herodes u chäni aj Jesús mäx ch'a'ali ujin, uc'a anät'i q'uin que tä' yoba u chänen. A'uti u yubin q'uen cua' chichca que u chen ni winic jini y u yoli u chänen jini que u chen aj Jesús que niuntu winic mach u ch'ä u chenba. mdSJinq'uin u yubi aj Pilato cache' tä Galilea chich u cab aj Jesús, u täsqui bajca an aj Herodes, uc'a aj Herodesba, une ni u chen manda ya'i tä Galilea. Aj Herodes ya'an tä Jerusalén täcä jimba q'uinob jini tä wawa'ne. |cqJinq'uin aj Pilato u yubi cache' u yälijob ni t'an jini, Galilea, u c'ati si ya' chich u cab ni winic jini. dbAUnejob más u c'ac'a' sube'ob u yäle'ob ca'da: ―Une u jobben u c'ajalinob ni gente. U ye'benob ump'e bij que mach utz tama upete ni cab tä Judea desde tä Galilea ixta wida tä Jerusalén. Jesús ante Herodes a!De ya'i aj Pilato u yälbijob ajnojajob palejob y ni noj q'uenel gente ca'da: ―No'on mach cä pojläbe niump'e u tanä ni winicda. `5De ya'i aj Pilato u c'atbi aj Jesús ca'da: ―¿Ane quira ni reyjet tuba aj judíosob? Une u p'albi ca'da: ―Jinon chich ca' mu' a wäle'ba. -_SYa'i u täq'uijob u sube'ob u yäle'ob ca'da: ―Ni winicda cä pojli t'ocob u ye'benob ni gentejob tan cä cabla ump'e bij que mach utzba. U yäle' que mach utz cä tojbenla derecho cä reyla aj César. U yäle' que uneba ni Cristo, jini rey que Dios u yaqui tuba u chen manda aj Israelob. T^ #De ya'i ch'oyijob upete ni gente y u bisijob aj Jesús tu c'äb aj Pilato. ]!GDe ya'i unejob u yälijob ca'da: ―¿Cua' tuba c'änä cä sacänla más ajsubob? Watoda acubila cache' une u yäli t'oc u ti'.+\OFUpete u c'atbijob ca'da: ―¿Ane quira u Yajlo'et Dios jiq'uin? Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Anela a totoj äle'la cache' u Yajlo'on Dios. Jinon chich. C[EPero desde badaba no'on que sutwänon de winic cä xe tä chumtä tu ch'ejpa Dios, jini an u poderba. Cä xe tä chumtä tu noj bajca c'änä chumlec untu que tä' olo tä chäninteba. cZ?DY si no'on cä c'atbenetla si jinonba, mach uxet a p'albenonla y mach uxet a chaje'onla. ?YwC―¿Ane quira ni Cristojet, jini u yaquet Dios tuba a chen manda aj Israelobba? älbenon t'ocob. Une u p'albijob ca'da: ―Si cälbenetla cache' jinon mach uxet a tz'onänla. JX BJinq'uin junch'äcniba u laj woyi ubajob ni noxibilbajob tuba ni caj y ajt'äbälajob ta pale y machcatac yuwijob ni ley y u bisijob bajca an a'äc'c'ajalinob tubajob. U c'atbijob ca'da: WAU bon chijob tzuc t'an u cäräx älbenob. Jesús delante de la Junta Suprema (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Jn. 18.19‑24) V@U mäcbijob u jut t'oc payu, u cunijob tu jut y u yälbenob ca'da: ―Si ajt'anet ta Dios älä machca u cunet. Ca'da u yälbijob. RU?Machcatac ya'an u cänäntan aj Jesús u tze'tijob y u jätz'ijob. iTK>Aj Pedro pasi päti y u c'ac'a' chi uq'ue. Se burlan de Jesús (Mt. 26.67‑68; Mr. 14.65) HS =De ya'i Cajnojala u suti uba u chänen aj Pedro, y aj Pedro u c'ajti'i jini t'an u yälbi Cajnojala ca'daba: “Antes que u chen uq'ue ajtze a xe a wäle' uxpetz' que mach a chon conoce”. {Ro<Aj Pedro u yäli ca'da: ―Lo', mach cuwi cua' a wäle'. Jinq'uin mu'to u t'an aj Pedro, u chi uq'ue ajtze. Q;Ji'pat ca' ump'e hora, otro untu u totoj äli ca'da: ―Toj chich, jinda winic ajni t'oc une nämte', uc'a u cab une tä Galilea. P :Ji'pat tz'ita' otro untu u chäni y u yäli ca'da: ―Ane es untu de unejob. Aj Pedro u yäli ca'da: ―Lo', mach jinon. [O/9Aj Pedro u yäli que mach toj. U yäli ca'da: ―Ixic, mach cä che conoce. *NM8De ya'i untu ixpatan u chäni aj Pedro bajca chumca ti' c'ac'. Une ch'icwäni u jut tuyac'o y u yäli ca'da: ―Jinda winic ajni nämte' t'oc aj Jesús täcä. M7De ya'i ajni machcatac u tz'äbijob c'ac' nätz'ä pan otot y chunwänijob u junxoyma. Aj Pedro chunwäni täcä nämte' t'oc unejob. tLa6De ya'i unejob u q'uechijob u bisanob tu yotot mero ajnoja palejob. Aj Pedro u tzäypäti, pero nat. oKW5Jinq'uin ajnon nämte' t'oc anela cada q'uin tama ni noj ch'u'ul otot mach a sätz'i a c'äbla a q'ueche'onla. Pero badaba c'oti hora tuba a chenla lo que a wola. Jinda ni hora tuba u ye'e' u poder jini ajnoja tuba it'obniba, jini aj Satanásba. Pedro niega conocer a Jesús (Mt. 26.57‑58, 69‑75; Mr. 14.53‑54, 66‑72; Jn. 18.12‑18, 25‑27) J 4De ya'i aj Jesús u pequi ajnojajob pale y ajnojajob tajcänän ch'u'ul otot tuba aj judíosob y ajt'äbälajob, jini machcatac tijob u q'ueche'ob. U yälbijob ca'da: ―¿Apasetla t'oc machit y t'oc te' täjcac'o ca' machca u pase u q'ueche' ajxuch'ba? dIA3Pero aj Jesús u yäli ca'da: ―An t'oc, äctanla. Y u tälbi u chiquin y u yäq'ui uba. uHc2De ya'i untu de unejob u tzepi untu u yajpatan u noj ajnoja pale y u chunjätz'bi u chiquin tu nojba. )GK1Machcatac ya'an t'oc aj Jesús, jinq'uin u chänijob cua' u xe u chen pasaba u c'atbijob aj Jesús ca'da: ―Cajnoja, ¿cä'ben t'ocob quira t'oc machit? F 0Pero aj Jesús u yälbi ca'da: ―Judas, ¿t'oc ump'e tz'utz'om a wäq'ue'on quira tä c'äbä, no'on que sutwänon de winic? jEM/Jinq'uin mu'to u t'anba c'oti noj q'uenel gente. C'oti täcä jini winic u c'aba' aj Judasba, uneba untu de ni docejob, u bixe pänte' tuba u ye'ben u bijijob ni noj q'uenel gente. U natz'i aj Jesús tuba u tz'utz'än. TD!.Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a wäyela? Ch'oyenla y chen c'änti'yala uc'a a japän abala t'oc ni cherajtanä. Llevan preso a Jesús (Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Jn. 18.2‑11) C/-Jinq'uin u tzupsi u chen c'änti'ya, ch'oyi y bixi bajca an u yajcänt'anob. C'oti u pojlen que wäye u laj chenob uc'a ch'ocomi u pixanob. EB,C'ac'a' ch'ocomi u pixan, ca' a wälä chämo u chenba, y más u c'ac'a' chen c'änti'ya. De ya'i c'ac'a' xi tä bulich'an y u t'ule tä cab jini bulich ca' a wälä noj q'uenel ch'ich'. SA+De ya'i tutz'i untu ángelo que ya' ti tä cielo u yäc'ben u muc'. @*U yäli ca'da: ―Cä Pap, si a woba, pa'säbenon ni tz'ibajtesiada, pero mach a chen cama' co no'onba, chen cama' chich a wo aneba. ?)De ya'i u tz'eji uba t'oc unejob u nät'an ca' bajca u ch'e' julcac ump'e ji'tun. Nocwäni ya' jini u chen c'änti'ya. p>Y(Jinq'uin c'oti ya' jini u yälbijob ca'da: ―Chen c'änti'yala tuba a japän abala t'oc cherajtanä. =%'De ya'i pasi tama ni caj y bixi bajca an ni tz'ic u c'aba' Olivos, ca' chich nämä u paq'uin chenba. U yajcänt'anob u tzäypätijob. &<E&Unejob u yälbi ca'da: ―Cajnoja, ya'anda chatz'it machit. Une u yälbijob que an t'oc. Jesús ora en Getsemaní (Mt. 26.36‑46; Mr. 14.32‑42) 3;_%Uc'a cälbenetla cache' c'änä laj utic cumpli jini tz'ibi ayan tan u jun Dios de no'onba, jini u yäle' ca'daba: “Älqui cache' u xe tä cherbinte uneba ca' chich u cherbinte machcatac mach u tz'onä u manda Diosba”, uc'a lo que tz'ibi ayan de no'onba c'änä laj utic ca' chich u yäle'ba. y:k$Une u yälbijob ca'da: ―Pero badaba si a cänäntanla ch'uji' taq'uinba bisanla, y che' chich täcä a morral. Machca mach u cänänta untz'it machitba c'änä u chone' u jeli' sisi y u mäne' untz'it machit tuba u japän uba t'oc. X9)#De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Jinq'uin cä täsquetla sin ch'uji' taq'uin, sin morral y sin pächi'oc, ¿u chet quira faltala cua' chichca jini? Unejob u yälbi que mach u chi faltajob cua'. 68e"Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Pedro, cälbenet que ajtze mach uxin u chen uq'ue dali ixta que mach a wäle' uxpetz' que mach a chon conoce. Se acerca la hora de prueba 7!Aj Simón u yälbi ca'da: ―Cajnoja, mach u che cua' t'oc no'on si bixicon nämte' t'oc ane tä cárcel o tzämsinticonla nämte'. :6m Pero no'on cä chi c'änti'ya por ane que mach a wäctan a tz'ombenon. Jinq'uin a xe tä sujtä t'oc no'on tä cha'numba, a wäc'ben a wermanojob que u c'alin tz'onänob más. {5oDe ya'i u yäli täcä Cajnojala ca'da: ―Simón, Simón, ubixto, anela c'ätä uc'aletla aj Satanás. Uneba yo u jiran si u ch'e' u yäq'ue'etla tä säto. Yo u jiran si a xe tä colanla ca' a wälä u p'osi ni trigo que u sisinteba. #4?A xe chich tä c'uxnanla y tä buc'ala täc mesa bajca cä chen manda. A xe tä chumtäla y a xe a chen mandala u natil ch'ocob jini doce u yajlo' aj Israel ca' chich u chen manda untu rey. Jesús anuncia que Pedro lo negará (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Jn. 13.36‑38) n3UJin uc'a no'on cä xe cä'benetla a chen mandala ca' chich cä Pap u yäc'bon no'on cä chen manda. ]23’Anelaba paq'uin ajnetla t'oc no'on jinq'uin u chon pasa cua' chichca jini. k1O¿Camba más ajnoja, machca u chumtä tä mesa tä c'uxnan, o jini machca u täsben cua' u c'uxe'ba? Jini machca u chumtä tä mesa es más ajnoja, pero no'onba ya'anon t'oc anela ca' jini machca u täsen cua' tä c'uxcanba. P0Pero anela mach uxet a chenla ca' jini. Jini más ajt'äbäla de anelaba c'änä ajnic ca' ni más ajch'och'ocaba. Jini más ajnoja de anelaba c'änä ajnic ca' ni machca u cherben u patan u lotba. S/Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Reyjob tu pancab u chen ca' chich yo u cherbenob ni machcatac mu' u chen manda. Unejob que u chen mandajob ni genteba u yälcan cache' utz cua'tac u cherbenob ni gente. .Ji'pat ajni täcä ump'e jobole de t'an entre de ni ajcänt'anob tuba u jiranob caxca une wäre de unejob u xe más ajnoja. *-MDe ya'i u yajcänt'anob u täq'uijob u maläc c'atänob caxcamba de unejob u xe u chen ni jini que u yäle'ba. Se discute quién sería el más importante E,No'on que sutwänon de winic cä xe tä chämo ca' chich ti tu c'ajalin Dios chämicon; pero ¡ac'ä mäx c'ux ni castigo u xe tä äc'binte ni winic que u xe u yäq'ue'on tä c'äbäba! h+I’Ubixtola, machca u xe u yäq'ue'on tä c'äbäba ya'anda nämte' t'oc no'on tä mesa. *Najtäcä c'uxnijob y ji'pat aj Jesús u ch'i ni pote de c'äb uva täcä u yäle' ca'da: ―Jini c'äb uvadaba cä ch'ich'e une que u xe tä ancäran por anela. Cä ch'ich'e u xe u ye'e' cache' toj une jini Dios u yäli que u xe u yäq'ue' tä ute tzijibba. T)!De ya'i u ch'i ni waj, u yäc'bi u c'aba' Dios, u taji y u yäc'bijob. U yäli ca'da: ―Jindaba cä cuerpo une que u yäc'can tuba tzämsintic por anela. Ca'da a xe a chenla tuba a c'ajti'inonla. (%Uc'a cälbenetla que mach uni' xon cuch'en ni c'äb uva ixta que mach c'otic u q'uini u laj chen manda Dios upete machcatac cuxujob pancab. t'aDe ya'i u ch'i ni pote de c'äb uva, u yäc'bi u c'aba' Dios y u yäli ca'da: ―Dala, mul uch'enla. 7&gUc'a cälbenetla que mach uni' xon cä c'uxe' ixta que mach c'otic u q'uini u chen manda Dios y u chectesan cua' uc'a u yäq'ui tä ute ni q'uin ch'uje u c'aba' Noj Paxcu'. %!De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¡Mäx coli cä c'uxe' jini ch'oc oveja tuba ni paxcu' nämte' t'oc anela antes de tzämsinticon! $)Jinq'uin c'oti hora, aj Jesús chunwäni tä mesa. Chunwänijob nämte' t'oc une ni doce ajc'äncanob, jini u yälbinte apóstolesjobba. q#[ De ya'i bixijob y u pojlijob ca' chich u yälbijob aj Jesús, y u chijob ni oveja tuba ni paxcu'. " De ya'i une u xe u ye'benetla ump'e noj cuarto tama u cha'täq'uib otot isqui. Ya'an upete ni c'ämbita tama. Ya' jini a xe a chenla. 2!] A xe a wälbenla u yum ni otot ca'da: “Ni Maestro u yälbenet ca'da: ¿Cada an ni cuarto bajca cä xe cä c'uxe' ni ch'oc oveja tuba ni paxcu' t'oc cajcänt'anob?” 8 i Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Ta' wochela tama ni caj a xe a nuc'tanla untu winic que u bisan ump'e p'u de ja'. Tzäypätinla ixta tama ni otot bajca u xe tä ocheba. W' Unejob u c'atbijob ca'da: ―¿Cada a wo cä chen t'ocob upete ni jini? Aj Jesús u täsqui aj Pedro y aj Juan u yälbenob ca'da: ―Corre cuxla, cherbenonla ni ch'oc oveja tuba ni paxcu' uc'a cä c'uxe'la. 4aDe ya'i c'oti q'uin jinq'uin u c'uxcan ni waj mach jusuba. Jimba q'uin jini c'änäli tzämsintic untu ch'oc oveja tuba u yäc'benob ni u matän Dios tan ni paxcu'. ~~I}A||+{]zz*y1x&wvv;uGtfsdrkrponnm"kbkj^ii9hgff7edd cucaax`a_4^ \\B[ZZYXXWW VUTTaSRQQQPbONMLnKKJIHG_FEEbDD0CBB3AA0@?>=]<<6;)::9766B54v322100(/".-+**?)(''E&&f%%,#"!! Zq+.1wU$ T H&MOlyQ¿Cua' uc'a a wäle' que mach utz cua' u chen a lot jinq'uin mäx tz'ita' u säte'ba, y ane mach a wäc'be aba cuenta que ayan a noj q'uenel tanä? Es ca' a wälä ya'an yoc p'i' p'os tan u jut y noj gran te' tan a jut aneba. )xKUc'a ca' chich a cherben a lot, che' chich a xe tä cherbinte täcä. Ca' chich a p'isän cua' chichca a wäc'ben a lot, che' chich a xe tä p'isbinte täcä. yw m’Mach a päpä' äle' que a lot mach u che tu toja, uc'a mach älbintiquet täcä que ane mach a che tu toja. 9vk"Mach jaq'uic ajinla jiq'uin, a päpä' chen pensala cua' u xe tä ajtä ic'ä. Tax u yajtä lo que u xe tä ajtä ic'ä. An t'oc cada q'uin a chen lo que u yäq'ue' utic.Au{!Sacänla najtäcä cache' u ch'e' ajniquetla tu manda Dios, y chenla tu toja ca' chich u yäle' uneba. Si a chenla ca' jiniba, upete ni jinijob Dios chich u xe u yäc'benetla täcä. Ut# Uc'a upete ni jini sec' jin chich u sacänob ni gente que mach u totoj ch'u'ul c'ajti'i ni mero Diosba. Pero jini cä Papla ni ya'an tä cieloba worin yuwi chich cache' c'änäjtac ac'ala upete ni jini. :smMach a chen pensala jiq'uin ca'da: “¿Cua' jini wäre cä xe cä c'uxe'la? ¿Cua' jini wäre cä xe cuch'enla? ¿Cada wäre cä xe cä ch'e'la cua' cä xoje' täjcac'ola?” rSi ca' jini Dios u yäc'ben ajnic u pitzilan ni bäläna ya'an tä campoba, jini cä chänenla ump'e q'uin y päscab u ch'ämcan ta julcac tan c'ac'ba, más u xe chich täcä u yäc'benetla a bucla anela. Ac'ä mäx tz'ita' a tz'onänla cache' u chen Dios. q%Cälbenetla cache' jini rey aj Salomón t'oc upete u pitzilan que u jeli uba t'ocba, mach uc'ot t'oc ni tz'ita' u pitzilan ni rosajob jini. 7pg’¿Cua' uc'a tä' a chen pensala cada a xe a ch'e' a bucla? Tic ta' c'ajalinla cache'da u ch'ije ni rosa ya'an tä campoba. Mach u che patanob. Mach u jälä noc'ob. so_¿Caxca une u ch'e' u täm'esan yoc si u bon älben täm'ac? Niuntu mach u ch'ä u täm'esan ni tz'ita'. n!Iranla cache' cuxujob ni mutob ajwile isqui. Mach u päc'äjob cua' y mach u c'ajajob cho, y mach u yosejob ixim tan otot tuba u ch'ujnanob. Cä Papla ni ya'an tä cieloba, une chich u yäc'ben cua' u c'uxe'ob. ¿Mach quira más a chen valela ane que ni mutob jini? Fm’Jin uc'a cälbenetla: Mach jaq'uic ajin a chen pensala cua' a xe a c'uxe'la y cua' a xe a wuch'enla tuba cuxlequetla. Mach a chen pensala täcä cada a xe a ch'e' a bucla tuba a xoje' ta'wac'ola. ¿Mach quira más u chen vale a wutzila que cua' a c'uxe'la? ¿Mach quira más a chen vale anelaba que a bucla? 0lY’Niuntu mach u ch'ä u cherben u patan cha'tu u yum. Si cha'tu u yumba, untu u xe u cräxna'tan y untu u xe u yajna'tan. Untu u xe u tz'omben u t'an y untu mach uxin u tz'omben u t'an. Mach u ch'ä a yajna'tanla Dios si a yajna'tanla a taq'uin. Dios cuida a sus hijos (Lc. 12.22‑31) QkSi a jut mach utzba, ca' a wälä tan it'obni ayanet. Si u bäle' uba jini a jut a chen chanäla t'ocba, noj gran it'obni chich a chänenla. Ca' jini ayan cä c'ajalinla täcä. Si mach utz cä c'ajalinla, mach cä cänäla lo que Dios yo cä chenla, es ca' a wälä tan it'obni ayanonla täcä. Dios y el dinero (Lc. 16.13) xji’T'oc cä jutla cä chänenla junch'äcni. Si utz a jutba, u ch'e' chich a c'alin chänen junch'äcni. 1i[Uc'a bajca an ac'a jini cua' chichca tä' pitzijtacba, sec' jin chich a xe a wäq'ue' ta' pixan tuba ajniquet ya'i bajca an. La lámpara del cuerpo (Lc. 11.33‑36) ?hwWoyola jini mäx pitzijtac jini u yäq'ue' Dios tä cieloba, jini ayan bajca mach uyoch u wincäre u c'uxe'ba, bajca mach uc'u'na t'oc u cababa, bajca mach uyoch ajxuch' u ch'e'ba. 5gc’Mach a c'ac'a' woye'la q'uen cua' chichca tä' choj y pitzijtac pancab, bajca u c'uxe' u wincäre, bajca u c'u'nesan u caba, bajca u yoche täcä ajxuch' u ch'e'. f5Ca' jini mach u chäne niuntu cache' mu' a chen su'q'uin. Chen mucu, tuba u chänen sec' ni a Pap ya'an tä cieloba. A Pap ya'an tä cieloba, jini u chänen cua' chichca u yute mucuba, u xe u yäc'benet a matän u jelo ni mu' a chenba. Riquezas en el cielo (Lc. 12.32‑34) Ze-Aneba, jinq'uin a chen su'q'uin, äc'ä a jätz'äcnib tan a pam, y poco a jut. Yd+’Jinq'uin anela a chenla su'q'uin, mach a wäq'ue' ajnic tä' lástima a jutla, ca' u chenob ajsusuccheriajobba. Uc'a unejobba u yäq'ue' u yäne' uba u jutob uc'a chänintic cache' mu' u chen su'q'uinob. Totojtoj cälbenetla, jin chich ni fama que u yäc'binteba, jin chich namás u jelo u xe tä äc'binte t'oc ni u chenobba. Yc+Si ane mach a che perdonala ni winicob pancab cua' chichca u cherbenetla mach utzba, a Papla täcä ya'an tä cieloba mach uxin u chenet perdonala jinq'uin a säte'la t'oc une. Jesús enseña sobre el ayuno %bC’Uc'a si a chen perdona cua' chichca u cherbenetob mach utz ni winicob pancabba, u xe chich u chenet perdonala täcä ni a Papla ya'an tä cieloba. taa Mach a wäctan tic täjcac'o t'ocob jini u yäc'benon cä säte' t'oc ane. Tz'eje'on t'ocob t'oc jini mach utzba.Uc'a ane chich ni paq'uin Ajnojalet. Paq'uin an a poder. Paq'uin an a pitzilan. Mach'an a xupiba. Che' chich ajnic. |`q Chen perdona cä tanä t'ocob, ca' chich no'on t'ocob cä chen perdona machcatac u säte' t'oc no'on t'ocob. _ Benon t'ocob upete q'uin cä pa' waj y upete cua' chichca que c'änä cäc'a t'ocob tuba cä numsen t'ocob t'oc q'uin. p^Y La'ix de Ajnoja. Utic ca' chich a wo. Ca' chich u yute tä cielo, che' chich täcä utic pancab. ]y Anelaba, jinq'uin a chenla c'änti'ya, äläla ca'da:Cä Pap, bajca anet tä cielo, ch'u'ul ajnic a c'aba'. >\uMach a chenla jiq'uin ca' chich u chenob unejobba, uc'a ni a Papla ya'an tä cieloba worin yuwi chich cua' jini c'änä ac'ala. Mach to a c'atbela anelaba, uneba worin yuwi chich. ([I’Jinq'uin a chen c'änti'ya anelaba, mach a bon chenla noj q'uenel päpä' t'an tan a c'änti'ya ca' u chen ni gente que mach u totoj ch'u'ul c'ajti'i ni mero Diosba. Unejobba u chenob ca' jini t'oc noj q'uenel t'an uc'a u te tu c'ajalinob cache' ca' jini u xe u yubin u diosob. ZAneba, jinq'uin a xe a chen c'änti'ya, ochen tan a cuarto a juntuma y mäcben u ti'. Ya' jini chen c'änti'ya uc'a u yubin sec' ni a Pap ya'an tä cieloba. A Pap ni ya'an tä cieloba, jini u chänen cua' chichca mucuba, une chich u xe u yäc'benet a matän. 7Yg’Jinq'uin a chen c'änti'ya, mach a chen ca' u chenob ajsusuccheriajobba. Unejobba tä' yojob u chen c'änti'ya wa'a tama ch'uj, y si mach, tu ch'ixma calle, uc'a chänintic cua' mu' u chen. Totojtoj cälbenetla, jin chich ni fama que u yäc'bintejobba, jin chich une u jelo ni mu' u chenobba. PXJini a sijänba, mucu a chen une. A Papla que ya'an tä cielo, jini u chänen cua' chichca mucuba, une chich u xe u yäc'benetla a matän uc'a a chi ca' jini. Jesús enseña a orar (Lc. 11.2‑4) W+Aneba, jinq'uin a wäc'ben u matän pobrejilba, mach a wäc'ben yuwina'tan niuntu cua' mu' a chen ni machca an ta' tz'ej ni machca an ta' noj. YV+Jinq'uin a wäc'ben u matän pobrejilba, mach a wäq'ue' tä ustinte trompeta tuba wina'tintic cua' mu' a chen, ca' u chenob ni ajsusuccheriajob tan ch'uj y tä calle. U chenob ni jiniba tuba älbinticob cache' tu toja chich u chenob. Totojtoj cälbenetla, jin chich ni fama que u yäc'binteba, jin chich une u jelo ni mu' u chenobba. gU I’Iranla jiq'uin que mach a chenla tu toja sec' tuba u chänenob a lotob pancab cache' tu toja mu' a chen. Si a chenla sec' tuba u chänen a lotobba, mach uxin u yäc'benetla niump'e a matän cä Papla ya'an tä cieloba. cT?0C'alin chenla tu toja jiq'uin, ca' chich u chen tu toja cä Papla ya'an tä cieloba.pSY/Si a wäc'ben u c'aba' Dios sec' jini machca a bisan bij t'oc, mach'an niump'e cua' a chenla jiq'uin que otrosjob mach bay u chejob. Uc'a ixta ni gente que mach u totoj ch'u'ul c'ajti'i Diosba che' chich u chenob ca' jini täcä. RR.Uc'a si a yajna'tan sec' machca u yajna'tanet namásba, ¿u xe quira u yäc'benet a matän Dios uc'a a chi ca' jini? Mach une. Ixta ajcojtaq'uinob täcä, ni mäx malojobba, ca' jini u chenob täcä. (QI-Si a chenla ca' jiniba, u xe chich tä chectan cache' mero u ch'ocobetla ni cä Papla ya'an tä cieloba, jini u yäq'ue' pasic q'uin tuba u chictan machcatac mach u che utz y machcatac u chen utz. U yäq'ue' u yäc'ben ja' bajca ayan machcatac ayan tu toja y machcatac mach'an tu toja. *PM,Ni cälbenetla no'onba, jinda une: Yajna'tanla machcatac mach yo u chänenetla y chenla tu toja t'oc unejob. C'atben Dios que u ch'u'ul chenob machcatac u cäräx älbenetla. Chen c'änti'yala tuba a c'atbenla Dios que u yäc'ben u yutzi jini machca u xiq'ue'etla y u tz'ibajtesanetlaba. Oy+’A'utet a ubinla cache' älbintijob oni ca'da: “Yajna'tan a lot y cräxna'tan machca mach yo u chänenet”. 2N]*Machca u c'atbenet cua' chichca, äc'ben. Machca u c'atbenet q'uex cua' chichca, mach a wäle' que mach a wäc'be. El amor para los enemigos (Lc. 6.27‑28, 32‑36) pMY)Si untu u cocoj äc'benet a bisben u cuch ump'e legua u nät'an, nonoj bisben chap'e legua u nät'an. iLK(Si untu yo u päye'et tä juez tuba u jajbenet a buc, äc'ben u ch'e' täcä a noj jeli' sisi. 4Ka'Ni cälbenetla no'onba, jinda une: Mach a sutatz'ben u jelo cua' chichca mach utz a cherbinte. Si untu u cune' a choj, tax u cune'et cha'num, sin que a t'äbsen aba ane. LJ&’A'utet a ubinla cache' älbintijob oni täcä ca'da: “Machca u pa'säben u jut u lot, c'änä pa'säbintic u jut täcä. Machca u quecben yej u lot, c'änä quecbintic tuba täcä”. `I9%C'änä ajnic tomp'e a t'anla ca'da: “toj” si toj chich; “mach” si mach toj. Uc'a si a c'ajti'in cua' chichca másba tuba tz'onintic a t'an, mach utz une. Jesús enseña sobre la venganza (Lc. 6.29‑30) H $Mach a c'ajti'in a pam täcä tuba tz'onintic a t'an, uc'a ane mach a che trebe a wäc'ben sujlec säc ni ic' niuntz'it a tzuc. G#Mach a c'ajti'in u pancab, uc'a jin ca' a wälä u läclib yoc une. Mach a c'ajti'in Jerusalén, uc'a jin ni noj caj tuba ni mero Rey. F+"Ni cälbenetla no'onba, jinda une: Mach a c'ajti'ben u c'aba' Dios jinq'uin a wäle' a chen cua' chichca jini tuba tz'onintic cache' toj a t'an. Mach a c'ajti'in niump'e cua' täcä tuba tz'onintic a t'an. Mach a c'ajti'in cielo, uc'a jin u yajlib une ni Cajnojala Dios. E7!’A'utet a ubinla täcä cache' älbintijob machca cuxlijob oni ca'da: “Mach a wäle' tu jut Dios cache' a xe a chen cua' chichca y de ya'i mach a che. C'änä chich a chen ca' chich a wäli a xe a chen jinq'uin a c'ajti'bi u c'aba' Dios tuba tz'ombintiquet a t'an”. hDI Ni cälbenet no'onba, jinda une: Machca chichca que u waläctan jit'oc y mach uc'a jini tanä de cherajtz'ijte'ba, ca' jini une chich u xe u yäc'ben u chen jini tanä de cherajtz'ijte' si lotojac tä cha'num. Machca chichca que u lotojan t'oc jini ixic que waläctintiba, u chen täcä u tanä de cherajtz'ijte'. Jesús enseña sobre los juramentos C5’Älbintijob oni täcä ca'da: “Machca chichca u waläctan jit'oc, c'änä u yäc'ben ump'e jun bajca u yäle' que mach ni' jin jit'oc”. B}Si a c'äb ta' nojba u yäc'benet a chen a tanä, chunjätz'ä y choco. Más utz a säte' untz'it a c'äb y mach julcaquet entero untu tama noj ticäw c'ac' tä infierno. Jesús enseña sobre el divorcio (Mt. 19.9; Mr. 10.11‑12; Lc. 16.18) =As’Jin uc'a jiq'uin, si a jut ta' nojba u yäc'benet a chen a tanä, pa'sen y choco. Más utz a säte' unxim a jut, y mach julcaquet entero untu tama noj c'ac' tä infierno. @)Ni cälbenet no'onba, jinda une: Machca chichca u chänen untu ixic y u c'upän, san chich u chi ni tanä jini de cherajtz'ijte' tan u pixan. x?i’A'utet a ubinla cache' älbintijob oni täcä ca'da: “Mach a chen a tanäla t'oc cherajtz'ijte'”. >#Totojtoj cälbenet que mach uxet tä pase ya'i ixta que mach a laj toje' ni multa que a'binte a toje'ba. Jesús enseña sobre el adulterio ='’Iran cache' u ch'e' a sis'esben u c'ajalin machca cäräx t'oc aneba, jinq'uin mu'to a bixe t'oc tä juez, mach me'ixto jini cäräx t'oc aneba u yäq'ue'et tu c'äb juez, y juez u yäq'ue'et tu c'äb ajcänäncárcejob, y ni jinijob u yäq'ue'et tama cárcel. ><uäctan jini matän ya'i, y xiquet a wiran cache' u ch'e' a sis'esben u c'ajalin jini a lot t'oc ane. De ya'i, cuanta asis'i u c'ajalin t'oc aneba, suti' subben jini u matän Dios. ;’Jin uc'a si a täsben u matän Dios tuba a subben tu pänte' uneba, y tic ta' c'ajalin cache' cäräx untu a lot t'oc ane, 7:gNi cälbenet no'onba, jinda une: Machca chichca u cäräx'an t'oc u lot, u xe tä äc'binte u toje' u tanä. Machca chichca u yälben u lot cache' ajsen u xe tä päycanob tu pänte' ajt'äbälajob tuba caj. Machca chichca u yälben u lot cache' choco an, u xe tä julcan tama noj c'ac' tä infierno. 49a’A'utet a ubinla cache' älbinti machcatac cuxlijob oni ca'da: “Mach a chen tzämsala. Machca chichca que u chen tzämsa, u xe tä äc'binte u toje' u tanä”. f8ECälbenetla jiq'uin, si mach ajniquetla más tu toja que jini tä' yuwijob ni ley y jini aj fariseojob, mach uxet tä ochela bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. Jesús enseña sobre el enojo (Lc. 12.57‑59) !7;Machca chichca jiq'uin que u yäctan tz'ita' ni manda jini que mach u laj tz'onä y si u ye'ben otrosjob u chen ca' jini täcä, u xe tä älbinte cache' más ajch'och'oca bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. Machca chichca u tz'onän chich upete ni ley y che' chich u ye'ben otrosjob täcä, ni jiniba u xe tä älbinte cache' más ajnoja que u lotob bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. -6STotojtoj cälbenetla, ya'to ajnic cielo y u pancabba, mach uxin tä colescan niump'e letra y niump'e punto tuba ni ley sin que mach laj utic ca' chich u yäle'ba. k5O’Mach a wäle'la que aton tuba cäq'ue' mach ni' tz'onintic ni ley taj Moisés y ni u tz'ibijob ajt'anob ta Diosba. Mach jin tuba aton. Aton tuba cä ye'benetla cache' a chenla upete tu toja ca' chich u yäle' ni ley. 4 Ca' jini täcä mach a muque'la ni a tz'onänlaba. C'änä u chictan ni junch'äcni ya'an ta'wac'olaba, uc'a u chänen otrosjob cache' a chenla tu toja. Ca' jini u xe chich u ch'u'ul c'ajti'inob ni cä Papla ya'an tä cieloba. Jesús enseña sobre la ley 3Mach u tz'äbca täcä ump'e candil tuba äc'cac tu yaba p'et. U yäc'can tu chumliba tuba u chictan upete machcatac an tan otot. 2’Anelaba ca' a wälä ni junch'äcniletla tuba u pancab. Ump'e caj ajnic tu pam ump'e noj tz'ic isquiba, mach u ch'ä ajnic mucu. 17 ’Anelaba ca' atz'ametla pancab. Atz'am u yäq'ue' mach sätic we'e. Anelaba ca' atz'ametla uc'a mach säticob gente pancab. Si ni atz'am sätic u ch'och'an, ¿cua' t'oc u ch'och'escan cua' chichca? Mach ni' utz tuba niump'e cua' une. U chojcan päti tuba xac'äjte'cac. $0A Ajnic a ch'a'aljinla y tä' ch'a'alac ajinla jinq'uin a cherbintela ca' jini, uc'a tä' utz ni a matänla que a xe tä äc'bintela tä cieloba. Ca' chich jini täcä u tz'ibajtesijob ajt'anob ta Dios jini ajnijob oniba. Sal y luz para el mundo (Mr. 9.50; Lc. 14.34‑35; 11.33) d/A ’Ayan ump'e a ch'a'aljinla jinq'uin a lotla u cäräx älbenetla uc'a a tz'ombenonla cä t'an. Ayan a ch'a'aljinla jinq'uin u tz'ibajtesanetla y u chenob jop'ojti' u yäle'ob que a chenla cua' chichca mach utz. .1 ’Ayan ump'e u ch'a'aljinob machcatac u tz'ibajtescan uc'a u chen tu toja, uc'a tubajob chich bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. - ’Ayan ump'e u ch'a'aljinob machcatac u yäc'ben u lot ajnic sis u c'ajalin, uc'a Dios u xe u yälbenob cache' u ch'ocob chich. l,Q’Ayan ump'e u ch'a'aljinob machcatac poco an u pixan, uc'a unejob une u xe u chänen Dios. + ’Ayan ump'e u ch'a'aljinob machcatac u ch'ämben yajin u lot, uc'a Dios täcä u xe chich u c'ac'a' ch'ämbenob yajin. S*’Ayan ump'e u ch'a'aljinob machcatac tä' yojob u chenob tu toja, ca' a wälä tä' jitz' y tä' tiquin u ti'ob, uc'a Dios u xe chich u c'ac'a' äc'ben u chenob tu toja ca' chich yo u chenobba. )%’Ayan ump'e u ch'a'aljinob machcatac sis u c'ajalinobba, uc'a unejob u xe tä äc'binte ni cab que Dios u yäli u xe u yäc'benobba. z(m’Ayan ump'e u ch'a'aljin machcatac u chen uq'ue, uc'a unejobba Dios u xe u yäc'ben jini u ch'a'aljinob. 1'[―Ayan ump'e u ch'a'aljinob machcatac yuwi tan u pixan cache' mach u che vale cua' tu jut Dios, uc'a tubajob chich bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. t&aAj Jesús u täq'ui u ye'benob u t'an Dios, u yälbenob ca'da: Quiénes son los felices (Lc. 6.20‑23) )% MJinq'uin aj Jesús u chäni cache' q'uen gente u te tu pat, t'äbi tu pam ump'e noj tz'ic tä chumtä. De ya'i u yajcänt'anob c'oti u natz'änob bajca chumca. U$#U tzäypätijob q'uen machcatac cuxujob tama noj cab tä Galilea, tama ni cajob tä Decápolis, tama ni caj tä Jerusalén, y tama noj cab tä Judea, y machcatac cuxujob täcä tunxe päta' Jordán.r#]Ixta upete aj Siriajob täcä u yubijob cua'tac u chi aj Jesús. U c'osijob bajca an aj Jesús upete ajc'ojpanob, y upete machcatac mu' u tz'ibajtesan cua' chichca yaj, jini tä' c'ojojobba, jini t'oc tzuc pixan tuyac'ojobba, jini u säto u c'ajalin cada ujba, jini chämen u c'äb y chämen yocob que mach u ch'ä u chen xämbaba. Aj Jesús u laj tz'äcäli. "3Aj Jesús numi cachichcada tama entero ump'e ni cab tä Galilea. U ye'e' u t'an Dios bajca u woylan uba aj judíosob ya'i. U yälbenob jini t'an utz tuba Dios cache' Dios u xe u chen manda bajca anob. U tz'äcälin upete yaj y upete c'uxtäcle machcatac u cänäntanob. !Unejobba jinchichba rato u yäctijob ni jucub y u papob, y u tzäypätijob aj Jesús. Jesús enseña a mucha gente (Lc. 6.17‑19)  Más pänte' u chäni otros cha'tu winic, aj Jacobo y aj Juan u jitz'inba. Jindajobba u ch'ocob aj Zebedeo. Ya'anob tama noj jucub nämte' t'oc aj Zebedeo, u papob chichba. Mu' u tzutzänob ni noj chim ta q'uechi' buch'. Aj Jesús u joq'uijob täcä. J Jinchichba rato jini, u yäcti u chimob y u tzäypätijob. Aj Jesús u yälbijob: ―La'ixla tzäypätinon, y no'on cä xe cä'benet a patanla a sacänla machcatac u xe u tz'ombenon. %CNume u chen aj Jesús ti' nab tä Galilea, u chäni cha'tu winic, que tontu u papob. Untu u c'aba' aj Simón, jini älbinti ji'pat cache' aj Pedroba. Ni otro untuba u c'aba' aj Andrés. Ya'an u jule'ob noj chim ta q'uechi' buch' tama ni nab, uc'a unejobba ajq'uech buch'ob une. 3_Jinchichba q'uinob jini u täq'ui aj Jesús u ye'e' u t'an Dios, y u yäle' ca'da: ―Q'uexe a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla, uc'a mach ni' q'uen yo tuba u nonoj chen manda bajca anetla ni Dios ya'an tä cieloba. Jesús llama a cuatro pescadores (Mr. 1.16‑20; Lc. 5.1‑11) iKJini a'ajtäjob ya'i ca' a wälä ya'anob tan it'obni,
pero u xe u chänenob ca' a wälä ump'e noj junch'äcni.Machcatac ya'anob bajca an chämo,
ca' a wälä ump'e noj junch'äcni u xe tä ch'oye bajca anob. #?U cab aj Zabulónob y u cab aj Neftalíjob
nätz'ä ti' nab, tunxe río Jordán,
tama noj cab tä Galilea, bajca cuxujob q'uen aj gentilob. 9Ca' jini pasi toj jini u yäli aj Isaías, ajt'an ta Dios oniba, jinq'uin u yäli cache'da ayan jini que mach jin aj judíosobba. U yäli ca'da:   Mach coli tä Nazaret. Bixi tä Capernaum. Ya' jini coli tama jini caj ti' nabba, tama u cabob aj Zabulónob y aj Neftalíjob. `9 Jinq'uin aj Jesús u yubi cache' aj Juan amäjqui presoba, sutwäni tä Galilea. ta Jinchichba rato jini, u tz'eji uba ni diablo bajca an. De ya'i c'oti ni ángelojob ta Dios bajca an aj Jesús u täclen t'oc cua' chichca que c'änä uc'a. Jesús comienza su trabajo en Galilea (Mr. 1.14‑15; Lc. 4.14‑15) O Aj Jesús u yälbi: ―Tz'eje aba t'oc no'on, Satanás, uc'a tz'ibi chich ayan que u yäle' ca'da: “A Wajnoja Dios a xe a ch'u'ul c'ajti'in. Sec' une a xe a tz'omben y a cherben u patan”. 1 U yälbi ca'da: ―Upete ni jini que mu' a chänenba cä xe cä'benet ta' c'äb tuba a chen manda si a noctä täc pänte' a ch'u'ul c'ajti'inon. }sDe ya'i u bisi tu pam ump'e noj tz'ic tä' isquiba. U ye'bi upete ni cajob pancab y u pitzilan ni cajob jini. 7gAj Jesús u yälbi ca'da: ―Tz'ibi chich ayan täcä ca'da: “Mach a päpä' sacän cache' a wäc'ben u chen cua' chichca a Wajnoja Dios tuba a chänen si u chen”. hIU yälbi ca'da: ―Si totoj u yajlo'et Diosba, julu aba tä cab. Uc'a tz'ibi chich ayan ca'da:U xe u yäc'ben u ángelojob u cänäntanet.T'oc u c'äb u xe u ch'uye'et
uc'a mach a jätz'e' a woc t'oc ji'tun. !De ya'i ni diablo u bisi tama jini ch'u'ul caj tä Jerusalén, u yäc'bi wa'lec tu ni' ni torres ta ni mero noj ch'uj taj judíosob. 0YAj Jesús u p'ali, u yäli ca'da: ―Tz'ibi chich ayan ca'da: “Mach sec' t'oc waj u ch'e' cuxlec a'ajtäjob pancab. C'änä chich täcä upete u t'an Dios”. -SC'oti bajca an aj Jesús jini machca u yoli u yäc'ben u säte' t'oc Diosba, u yälben ca'da: ―Si totoj u yajlo'et Dios, älben ni ji'tunobda que sujlec de waj. h IYa' jini ajni cuarenta día y cuarenta ac'äb sin que c'uxnac, de ya'i u q'uechi jitz'o.   -De ya'i ni Ch'u'ul Pixan u bisi aj Jesús bajca mach cuxu niuntu uc'a ya'i u xe tä c'ote diablo tuba u jiran si u yäc'ben u säte' t'oc Dios.  De ya'i ubqui ump'e t'an que ya' ti tä cielo, que u yäle' ca'da: ―Jinda une ni cä yajben Ajlo'. Tä' u ch'a'alesan cäjin.D Cuanta c'abli aj Jesús, seb pasi tan ja' t'äbi tä cab. Jinchichba rato jini u jäbi uba cielo. U chäni ni Ch'u'ul Pixan ta Dios, ti tä cielo ca' untu ixsäcpäcä, jaqui tan u pam. 6 eAj Jesúsba u p'albi ca'da: ―Äctan c'ablacon bada, uc'a c'änä chich cä chenla upete lo que Dios yo utic. De ya'i mach u ni' äli cua' aj Juan. U c'ablesi chich. 3Aj Juan mach u yoli u c'ablesan. U yälbi aj Jesús ca'da: ―No'on une ni c'änä a c'ablesanon aneba. ¿Pero aneba a wäle' que cä c'ablesanet? yk Jinq'uin aj Jesús ya' ti tama cab tä Galilea c'oti bajca an aj Juan tä Jordán. C'oti tuba c'ablescac. K Ca' a wälä ya' chich an tu c'äb ni u sisi' jut päc'äbi. U xe chich u laj sisän u jut ni päc'äbi. U xe u ch'ujnan ni u jut päc'äbi bajca an u ch'ujliba. U p'osiba u xe u jule' tama jini c'ac' que mach bay uxin tä täpoba. Ca' jini u xe u chen t'oc anela. El bautismo de Jesús (Mr. 1.9‑11; Lc. 3.21‑22) #? No'onba, toj chich cache' cä c'ablesanetla t'oc ja' tuba chectac cache' a q'uexi a c'ajalinla. Jini u te ji'pat que no'onba, más q'uen u poder une que no'on. No'on mach jin niump'e cua'on tuba cä pochben u pächi'oc. Une ni u xe u c'ablesanetla t'oc Ch'u'ul Pixan y t'oc c'ac'. )K A wila chich cache' upete ni te' que mach u che u jut utzba u laj tzepcan y u julcan tan c'ac'. Che' chich anela täcä a xe tä äc'binte a castigola si mach a q'uexe a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla. Es ca' a wälä ya' chich an ni hacha tu wi' ni te' tuba u jule' tä cab.  Mach a wäle'la tan a c'ajalinla ca'da: “Cä xe cä japän cäba t'ocob t'oc ni castigo que u yäq'ue' Dios uc'a aj Abraham cä natil noxi'pap t'ocob”. Uc'a cälbenetla que u chen chich trebe Dios u yäc'ben ni ji'tunobda sujlec täcä de u ch'ocob aj Abraham. RChenla jiq'uin tu toja uc'a chectac cache' a totoj q'uexi a c'ajalinla. I Jinq'uin u chäni aj Juan cache' q'uen aj fariseojob y aj saduceojob, jini ajt'äbälajob tuba aj judíosobba, u c'ote bajca an une tuba c'ablacob u yälbijob ca'da: ―¡Anela malojetla ca' a wälä u ch'ocobetla chan! ¿Caxca u yälbetla cache' c'änä a putz'tanla ni castigo que u xe u yäq'ue' Dios ji'patba? X)C'otijob u laj äle' u tanäjob, y aj Juan u c'ablesanob tu ti' río Jordán. Laj c'otijob bajca an aj Juan aj Jerusalénob, y upete aj Judeajob, y upete ajcabil cab jini que ya' cuxujob tu junxoyma río Jordán. ~ Aj Juanba xojo uc'a u buc de u tzutze ajcamello. U cächi' näc'ba de pächi une. Cua' u c'uxe'ba, ajsäp' y te'el chab. q}[Jimba aj Juanda ni u yäli aj Isaías ajt'an ta Dios oni que u xe tä te, jinq'uin u yäli ca'daba:Ca'da u yäle' jini u chen muc' t'an bajca mach cuxu niuntuba:“Tusbenla u biji Ajnoja. To'esbenla upete u biji”. (|IU yäle' ca'da: ―Q'uexe a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla, uc'a mach ni' q'uen yo tuba u nonoj chen manda bajca anetla ni Dios ya'an tä cieloba. { Jimba q'uinob jini, c'oti aj Juan ajc'ablesiaba u ye'e' u t'an Dios ya'i bajca mach cuxu niuntu, tama ni noj cab tä Judea. xziJinq'uin c'otijob ya'i, bixijob tama ump'e yoc caj u c'aba' Nazaret. Ya' chich colijob ya'i. Ca' jini pasi toj ca' chich u yäli ajt'anob ta Dios oniba cache' jini ch'oc aj Jesús u xe tä älbinte cache' u c'aba' aj nazareno täcä.qy[Jinq'uin u yubi aj José cache' aj Arquelao ochi de ajnoja tama ni cab tä Judea uc'a chämi aj Herodes u pap chich aj Arquelaoba, bäc'ti xic ya'i. Aj José älbinti tan u naja que bixic tama ni cab tä Galilea. Che' chich u chi. xCh'oyi chich aj José ca' chich älbinti, u ch'i ni ch'oc y u na', pasijob ya'i tuba xicob tama ni cab taj Israelob. w1U yälbi ca'da: ―Ch'oyen, ch'ä ni ch'oc y u na' y suti'la tama ni cab taj Israelob, uc'a laj chämijob bada jini u yoli u tzämsen ni ch'ocba. v{De ya'i cuanta chämi aj Herodes, c'oti untu ajc'äncan ta Dios u pecän aj José tan u naja bajca an tä Egipto. 1u[ni u yäli ca'daba:Ubqui noj uq'ue tä Ramá.U natil ch'ocob ix Raquel u yuc'tan u ch'ocob.Mach yo ch'a'alesbintic ujinob uc'a laj chämijob u ch'ocob. LtCa' jini pasi toj jini u yäli aj Jeremías ajt'an ta Dios oniba, Aj Herodes c'ac'a' cäräx'i uc'a ni winicob jini mach sutwänijob u yälben si u pojli chich ni ch'oc. De ya'i aj Herodes u täsqui tä laj tzämsinte upete bijch'oc ajlo'ilbaba, jini u cänäntan chap'e añoba ixta jini mu'to u päncäbanba tama ni caj tä Belén ixta tu xupiba otote. Aj Herodes u chi ca' jini uc'a lo que u yälbijob jini winicob jini, uc'a anumi ca' tuba chap'e año desde jinq'uin u chänijob ni ajlucero. wrgJäläcnijob tä Egipto ixta que chämi aj Herodes. Ca' jini pasi toj jini u yäc'bi Cajnojala Dios u yäle' u yajt'an oniba, ni u yäle' ca'daba: “Cä täsqui tä jo'can Cajlo' bajca an tä Egipto”. Herodes manda matar a los niños qyJinchichba rato p'ixi aj José y ch'oyi. Ac'äb to u ch'i ni ch'oc y u na', y pasi t'oc ya'i bixijob tä Egipto. Ep Cuanta bixijob ni winicob jini, untu ajc'äncan ta Dios c'oti bajca an aj José tä wäye, u yälben tan u naja ca'da: ―Ch'oyen, ch'ä ni ch'oc, y u na'. Correla tä Egipto tä putz'e y ajniquetla ya'i ixta que mach cälbenetla caq'uin a xe tä sujtäla. Aj Herodesba u xe u sacän ni ch'oc tuba u tzämsen. Fo Ni winicob jini älbintijob tan u naja que mach ni' sujlec bajca an aj Herodes. Jin uc'a tu sujtäjob tu cäjiba, u ch'ijob otro bij uc'a mach numic bajca an aj Herodes. La huida a Egipto _n7 Ochijob tama ni otot jini, y u chänijob que ya'an ni ch'oc tu c'äb u na', jini u c'aba' ix Maríaba. Cuanta u chänijobba, nocwänijob u ch'u'ul c'ajti'in ni ch'oc. U jäbijob bajca u ch'ujnan cua' chichca que u bisanobba, y u pa'sijob ni matän tä' chojba que u xe u yäc'benobba. U yäc'bijob oro, pom, y jätz'äcnib u c'aba' mirraba. Qm Jinq'uin u chänijob cha'num jini ajluceroba, c'ac'a' ch'a'ali ujinob. ulc Cuanta u yubijob ni t'an que u yälbijob aj Herodesba, pasi y bixijob. Jini ajlucero que u chänijob tu cab tä weti q'uinba, sujli u chänenob cha'num, y u chi xämba ixta que c'oti tä wa'tä tu pat jini otot bajca an ni ch'oc. ~kuCuanta u yubi aj Herodes ca' jini, u täsqui bixicob tä Belén. U yälbijob ca'da: ―Corre cuxla tä Belén y sacänla jini ch'oc ixta que mach a pojlenla. Cuanta pojlilaba, tiquet a wälbenonla uc'a xicon no'on täcä cä ch'u'ul c'ajti'in. ]j3De ya'i aj Herodes u yäq'ui tä jo'can sec' u bajnimajob jini winicob que u c'ac'a' cänijob cache'da ayan ni ajlucerojob. U c'alin c'atbijob caxca mero q'uin u chänijob que pasi tä cielo jini ajlucero. piYNi tz'ibiba u yäle' ca'da:Anela tä Belén, tama ni cab tä Judá,
a cäjila más utz une que otros nuc cajob tama ni cab tä Judá,
uc'a ya'i u xe tä ch'oye untu ajnoja
tuba u chen manda cä gente aj Israelob. h Unejob u p'albi ca'da: ―Ya' u xe tä päncäban tä Belén tama cab tä Judea, uc'a che' chich tz'ibi an uc'a ajt'an ta Dios. 9gkDe ya'i aj Herodes u yäq'ui tä jo'can upete u yajnojajob pale taj judíosob y machcatac u ye'e' ni ley taj Moisés tuba u c'atbenob cada u xe tä päncäban jini aj Cristo. f1Jinq'uin u yubi ni rey aj Herodes cua' u yäle'ob ni winicob jini, u c'ac'a' jobi uba u c'ajalin, y che' chich täcä upete aj Jerusalénob. eU c'atänob ca'da: ―¿Cada an jini rey tuba aj judíosob, jini apäncäbiba? Uc'a jinq'uin ya'to anon täj cab t'ocob acä chäni t'ocob jini ajlucero que u ye'e' cache' apäncäbiba. Jin uc'a aton cä sacän t'ocob tuba cä ch'u'ul c'ajti'in t'ocob. ud eAj Jesús päncäbi tä Belén tama ni cab tä Judea jinq'uin aj Herodes ni rey tama ni cab jini. Jinchichba q'uinob jini c'otijob tä Jerusalén ni winicob que u c'ac'a' cänijob cache'da an ajlucerojob. U cab unejobba tä weti q'uin. c 7Pero mach u chi vida t'oc ni unnum ca' jit'oc ixta que u päncäbesi jini u yäxch'oc. U yäc'bi chich u c'aba' aj Jesús u yäxch'oc ix María. b Cuanta p'ixi aj José bajca an tä wäye, u chi ca' chich u yälbi ni ángelo ta Dios u chen. U bisi chich ix María tu yotot. Ja Ubixtola: Untu telom u xe u mätan u tz'isa, y u xe u päncäbesan untu u yajlo',
y u xe tä äc'binte u c'aba' aj Emanuel. Jini t'an Emanuelba u yäle' ca'da une: Dios ya'an t'oc no'onla. ` Upete ni jini u chi pasa uc'a pasic toj jini u yäc'bi Dios u yäle' u yajt'an oniba, jinq'uin u yäli ca'daba: _ U xe u päncäbesan untu u yajlo'. A xe a'ben u c'aba' aj Jesús, uc'a une u xe u japän t'oc u tanä upete machcatac tuba uneba. ^ Mu'to u ch'e' u c'ajalin tuba u chen ca' jini, tajtzäc u chäni tan u naja untu ángelo ta Dios u yälben ca'da: ―José, ajlo'et taj David, mach a wäle' que mach uxet a ch'e' ix María tuba a wit'oc. Ni u tz'isa u mätiba, tuba Ch'u'ul Pixan une. &] GAj José, jini u xe u ch'e' tuba jit'ocba, untu winic tu toja u chen une. Mach u yoli u yäq'ue' tä tze'tinte ix María, jin uc'a u yoli u mucul waläctan. \  Jinq'uin päncäbi aj Jesucristo, u chi pasa ca'da: Ix María, jini u na' aj Jesucristoba, ya' c'ätä an uc'a aj José tuba lotojac t'oc. Jinq'uin mach to u bisaba, u chäni cache' c'ojo t'oc u bijch'oc. Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bi u mätan u tz'isa. ~~}|{{p{zQyKy:wWv=ukttwtsurqQponn6mml]ljj(hhGggWfedcbaa7`j_^^;]\\[[[IZZ*YXWxVV_UTSSERQQ*PPONMMLUKJIHHFED[CC/BaAA+@???>T=L<<;;!:6987665'4-32211,0/..>-,,*))`(U'r&&%r$|#"! Th)IoZ~ 8l X * 6C(YG Ca' jini chich a chi cä Pap, uc'a che' chich a woli a chen. Q De ya'i aj Jesús u chi c'änti'ya ca'da: ―Cä ch'u'ul c'ajti'inet cä Pap, Ajnojalet tuba cielo y u pancab. Mach a'bi ochic tu c'ajalinob cä t'an y cua'tac cä chen ni winicob que u yäle'ob que q'uen u c'ajalinobba, jini tä' yuwijob chich q'uen cua' chichcaba. A wäc'bi yuwina'tanob jini ca' a wälä bijch'ocobba. K Cälbenetla jiq'uin cache' tu xe tä c'ote q'uin ta äc'cac ni mero toji'tanäba, más tz'ita' u xe tä äc'binte u castigo aj Sodomajob que ta'ala. Vengan a mí y descansen (Lc. 10.21‑22) b= Anela ya'i tä Capernaum, ¿u xe quira tä c'ote a fama ixta tä cielo cache' más utzetla que machcatac cuxujob tama otros caj? Mach une. Anelaba a xe tä julcan tama noj c'ac' tä infierno. Uc'a si fuera tama a'ajtäjob tä Sodoma utic cua' chichca tuba chänintic u poder Dios ca' chich uti bajca anetla, ya'to an ica ixta bada ni caj jini. 1[ Cälbenetla jiq'uin cache' jinq'uin u xe tä äc'can ni mero toji'tanä, más tz'ita' u xe tä äc'bintejob u castigo machcatac cuxli tä Tiro y tä Sidón que anela.  U yäli ca'da: ―Tä' lástimajetla anela ya'i tä Corazín. Tä' lástimajetla anela ya'i tä Betsaida. Si fuera tama machcatac cuxlijob oni tä Tiro y tä Sidón utic cua' chichca tuba chänintic u poder Dios ca' chich uti bajca anetlaba, oni ica u q'uexi u c'ajalinob tuba mach u ni' chen u tanäjob, u yäq'ui ica u tzuc buc tuyac'ojob y u muli ica tan u pam t'oc tz'i'tan. F De ya'i aj Jesús u täq'ui u q'uejpan ni gentejob tama ni caj bajcatac anumi u chen cua' chichca tuba chänintic u poder Diosba uc'a mach u q'uexi u c'ajalinob tuba u tz'omben Dios. 1 Julon, no'on que sutwänon de winic. Cä c'uxnan y cä buc'a bajca cä jo'can, y u yälcan ca'da: “Iranla untu winic tä' q'uen u c'uxnan y u chibälnan, y u bisan bij t'oc ajcojtaq'uinob y ajcherajtanäjob”. Jini machcatac u sapi chich u t'an Diosba mach u yäläjob ca' jini, uc'a yuwijob chich cache' ni c'ajalin que u yäq'ue' Diosba utz chich une. Los pueblos desobedientes (Lc. 10.13‑15) pY Uc'a juli aj Juan, mach u tä' c'uxna, mach u tä' buc', y u yälijob cache' tzuc pixan ayan tuyac'o. ~u “Cä jätz'i t'ocob músico, mach a chi ac'otla. Cä chi t'ocob uq'uel c'ay tuba ajchäme, mach a chi uq'uela”. O ’¿Cua' jini cä xe cäle' tuba cälbenetla cache'da an upete ni machcatac cuxu pancab badaba? Es ca' ni bijch'oc tä alas que u chumtä tänxin caj y u chen noj t'an u yälben u lot ca'da: X) Äc'ä a chiquin tuba a ubinla utz y tic ta' c'ajalinla cua' mu' cälbenetla.  Si a wo a tz'onänla, tz'onänla, pero cä xe cälbenetla cache' aj Juan une ni aj Elías ni a ubila cache' u xe tä teba. ,Q Uc'a upete ajt'anob ta Dios y ni jun ta Dios que u tz'ibi aj Moisés oniba, u worin äli cache' u ch'e' ochic untu bajca u chen manda Dios. De ya'i juli aj Juan. nU ’Desde jinq'uin u täq'ui u yäle' u t'an Dios aj Juan ajc'ablesiaba ixta bada ni gente u te u yubin bajca u tz'ayquinte u t'an Dios ixta u xaläjnoje' u lotob. Jini que tä' yojob u yubin u yochejob chich tu manda Dios. eC Totojtoj cälbenetla: Niuntu de u ch'ocob ixictacob pancab mach to bay uyajna de mero ajt'an ta Dios ca' aj Juan ajc'ablesiaba. Pero jini más ajch'och'oca que ayan tu manda Diosba, más utz u xe tä ajtä que aj Juan. H  De une chich une ni u worin äq'ui Dios tä tz'ibinte jini u yäle' ca'daba:Ubinba, no'on cä xe cä täscun untu cajc'äncan xic najtäcä
tuba u tuse' a biji bajca a xe tä nume. + ¿Cua' une jiq'uin apaset a chänenla? ¿Untu ajt'an ta Dios quira? Jin chich une. Cälbenetla cache' mero totoj ajt'an ta Dios chich aj Juan. _ 7 ¿Cua' une jiq'uin ajnet a chänen? ¿Untu winic quira t'oc u noj pitzil buc tä' choj u valor? Aj Juan mach ca' jini. Si a wo a wiran ni machcatac u c'äne' u buc tä' choj u valorba, ya'an une tan yotot reyjob.   Jinq'uin bixe to u chenob ni ajc'äncan que u täsqui aj Juanba, aj Jesús u täq'ui u yälbenob ni gente cache'da an aj Juan. U yäle' ca'da: ―¿Cua' ajnet a chänenla bajca mach cuxu niuntu? ¿Untz'it oj quira que yumajtan t'oc ic'? Aj Juan mach ca' jini. ; q Ch'a'a ujin machca mach u yäcta u tz'ombenon”. e C Älbenla ca'da: “Ajchoc' u chen chanä. Ajc'ol'oc u chen xämba. Jini c'ojo t'oc c'unen pächiba u yäc'binte u pojlen ubajob. Ajcoc u yubin t'an. Ajchäme u cuxpescan. Ni pobrejilbajobba u tz'aycäbinte u t'an Dios.   Aj Jesús u p'albijob y u yälbi ca'da: ―Cuxla ca'an aj Juan, tz'aycäbenla cua' mu' a ubinla y cua' mu' a chänenla. yk u c'atben aj Jesús ca'da: ―¿Ane quira ni älqui cache' u xe tä teba, o c'änä cä pijnan to t'ocob otro? ~u Jinq'uin u yubi aj Juan bajca mäcä tama cárcel cua'tac mu' u chen aj Cristo, u täsqui cha'tu u yajcänt'an   Jinq'uin aj Jesús u tzupsi u yäc'ben c'ajalin ni doce u yajcänt'anobba, pasi ya'i bixi u ye'e' u t'an Dios tama ni cajob nätz'ä. ;o *Machca chichca u yäc'ben que sea ump'e t'ub de sis ja' ni más ajch'och'ocajobdaba sec' uc'a cajcänt'anba, totojtoj cälbenetla que Dios chich u xe u yäc'ben u matänob. )Machca u yosen untu ajt'an ta Dios sec' uc'a ajt'an ta Diosba, jin chich ni matän que u yäc'binte ni ajt'an ta Diosba, jin chich u xe tä äc'binte täcä ni machca u yosiba. Machca u yosen untu que u chen tu toja tu jut Dios sec' uc'a jini u yosinteba u chen tu tojaba, jin chich ni matän que Dios u xe u yäc'ben machca u chen tu tojaba, jin chich u xe tä äc'binte täcä.  (’Machca chichca u yosenetla, ca' a wälä no'on une u yosenon. Machca no'on u yosenon ca' a wälä u yosen machca u täscon. oW 'Machca u sacän cache' cuxlec utz sin que tz'ibajtescac pancab u xe u säte' upete ni jini. Machca mach u sacä tuba cuxlec utz tu pancab uc'a u tz'ombon cä t'an, u xe tä äc'binte paq'uin cuxlec más utz. Premios (Mr. 9.41)  &Machca yo u sapänon y mach yo u ch'e' tz'ibajtesia, ca' a wälä untz'it cruz que u bisanba, mach'an cua' uc'a cä sapän no'on. V% %’Machca u yajna'tan u pap y u na' más que u yajna'tanon no'on, mach'an cua' uc'a cä sapän. Machca más u yajna'tan u yajlo' o jixic ch'oc y mach u yajna'ton no'on, mach'an cua' uc'a cä sapän. ^5 $Ni mach yo u chänen ni winic que u tz'ombenonba, jin chich ni ya'an tan yototobba. |~q #Uc'a machca u tz'ombenon, u xe tä ajtä yänä u c'ajalin t'oc u pap, ixic t'oc u na', y u yälib t'oc u nojna'. C} "’Mach tic ta' c'ajalinla cache' aton cäq'ue' mach ni' ajnic niump'e buya pancab. Mach aton cäq'ue' ajnic tomp'e u c'ajalinob upete. Uc'a aton no'on, u xe chich tä ajtä buya. V|% !Machca chichca que u yälben u lotob pancab que mach'an t'oc no'on, no'on täcä cä xe cälben cä Pap tä cieloba que une mach'an t'oc no'on. Jesús es causa de división (Lc. 12.49‑53; 14.26‑27) {- ’Machca chichca que u yälben u lotob pancab que ayan t'oc no'on, no'on täcä cä xe cälben cä Pap tä cielo que une ayan t'oc no'on. +zO Jin uc'a cälbenetla mach bäc'taquetla. Anelaba más a chen valela que noj q'uenel bit mut. Los que reconocen a Jesucristo delante de la gente (Lc. 12.8‑9) :yo Anelaba ixta upete a tzucla tziqui an uc'a Dios. Bx} ’¿Mach quira u choncan cha'tu bit mut t'oc ump'e ch'oc taq'uin? Mäx tz'ita' u chen vale ni mutob jini, pero niuntu mach u ch'ä yälic tä cab sin que cä Papla mach u jiran. Xw) Mach a bäc'tanla machcatac u tzämsenetla, pero mach u che trebe u tzämsen a pixanlaba. C'änä a bäc'tanla Dios jini machca u chen trebe u choque' a pixan con to'o a cuerpo tama noj c'ac' tä infierno. Sv Jini cälbetla a juntumalaba, laj tz'aycunla une t'oc noj t'an uc'a u yubinob upete. Es ca' a wälä cälbetla ac'äb t'oc sajab t'an, y anela a laj tz'aycunla tä q'uin bajca upete u ch'e' u yubinob. /uW ’Mach a bäc'tanobla jiq'uin. Uc'a upete ni jini que u yute mucu u xe chich tä chectan ji'pat. Upete ni jini que u yälcan mucu u xe chich tä ubcan ji'pat. ptY Tic ta' c'ajalinla jiq'uin cache' jini u cherbinte untu maestro, che' chich u xe tä cherbinte u yajcänjun täcä. Jini u cherbinte u yum patan, che' chich u xe tä cherbinte u yajpatan täcä. Si ajnoja tuba ump'e otot u yälbinte cache' t'oc u poder tzuc pixan ayan, más u xe tä c'ac'a' älbinte u ch'ocob. A quién se debe tener miedo (Lc. 12.2‑7) s ’Untu ajcänjun mach u cänänta más u poder que u maestro. Untu ajpatan mach u cänänta más u poder que u yum. rr] Jinq'uin a tz'ibajtescanla tama ump'e caj pasenla ya'i tä putz'e, y seb cuxla tama otro caj. Totojtoj cälbenetla cache' mach to ulaj númetla tama upete u cäji aj Israelob jinq'uin cä xe tä sujtä no'on que sutwänon de winic. q Cachichcada a xe tä cräxna'tintela uc'a a tz'ombenon. Machca u c'älen upete ni jini sin que sujlec tu pat, une ni u xe u japän uba. Yp+ ’Winic u xe u päye' tä juez u säcun u c'atän tzämsintic. Untu winic ixta u yajlo' täcä u yäq'ue' tä tzämsinte. Winic u xe u tz'osen buya tuyac'o u pap täcä ixta u yäq'ue' tä tzämsinte. o  Uc'a mach anela ni a xe a chen ni t'anlaba. U Ch'u'ul Pixan cä Papla Dios, ni ya'an ta'wac'olaba, une ni u xe u chen ni t'an. _n7 Jinq'uin a cherbintela ca' jini, mach a chen pensala najtäcä cache'da a xe a chen t'anla, o cua' t'an a xe a wäle'la, uc'a jinchichba rato jini Dios u xe u yäc'benetla ta' c'ajalinla cua' une a xe a wäle'la. m Ixta tu pänte' gobierno y nuc ajnojajob a xe tä päycanla uc'a a tz'ombenonla cä t'an. Ca' jini a xe a wäq'ue' yuwina'tanob unejob caxcamba a tz'onänla, y a xe a wäq'ue' yuwina'tanob täcä ni aj gentilob, jini que mach u totoj che conoce Diosba. l+ Cänäntan abala, uc'a mach xic u sucpecänet winicob, uc'a unejob u xe u päye'etla tä juez y u xe u jätz'e'etla tama u ch'uj aj judíosob. ykk ’Ubinla jiq'uin. No'on cä täscunetla bajca an gente que mäx malojob. Es ca' a wälä cä täscun oveja bajca an cäräx ajlobo. Ajnic q'uen a c'ajalinla ca' u c'ajalin chan y sis a c'ajalinla ca' u mansu'an u c'ajalin ix paloma. j Totojtoj cälbenetla que jinq'uin u xe tä c'ote q'uin tuba äc'cac ni castigo, más tz'ita' u xe tä äc'bintejob machcatac cuxlijob tä Sodoma y tä Gomorra y más q'uen u xe tä äc'binte a'ajtäjob tama ni caj jini. Persecuciones (Lc. 12.11‑12) oiW Machca chichca que mach u yolin u yosenetla y mach u yolin u yubin a t'anla, pasenla tama jini otot o tama jini caj. Ta' pasela ixta jini pupuc ya'an ta' woclaba ticänla, uc'a ca' jini a ye'e'la que mach jin a tanäla säticob. Jh  Si totoj utz u c'ajalin u yum ni otot jini, ni ch'a'aljin que äc'bintetlaba, che' chich u xe tä äc'bintejob täcä. Si mach totoj utz u c'ajalinobba, mach uxin tä äc'binte ni ch'a'aljin. ugc Ta' ochela tama jini otot, c'atbenla Dios que u ch'u'ul chen u yum ni otot, y que u yäc'ben u ch'a'aljin. ,fQ ’Cachichcaba nuc caj o bit caj ta' c'otela, c'atänla camba winic ya'i tä' utz u c'ajalin. Colenla tan yotot ixta que mach pasiquetla ya'i tama jini caj. 7eg Mach a bisanla a morral tä bij. Mach a bisanla chap'e a bucla. Mach a bisanla a pächi'oc. Mach a bisanla a bordón. Uc'a ajpatanba c'änä chich äc'bintic cua' u c'uxe'. rd] ’Mach a bisanla taq'uin tan a bolsa, ni c'änc'än taq'uin, ni yoco taq'uin, y ni ch'oc taq'uin. c  Tz'äcälinla ajc'ojpanob. Pa'säbenla tu pächi jini machca u cänäntan ni yaj de c'unen pächiba. Cuxpesanla ajchämejob. Pa'säbenla ni tzuc pixan machca u cänäntan tuyac'o. Matän a chila jini poder, matän chich a tz'äcälinla ajc'ojpanob täcä. b Ta' numela cachichcada, älbenobla ca'da: “Mach ni' q'uen yo tuba u nonoj chen manda bajca anetla ni Dios ya'an tä cieloba”. Fa Cuxla bajca an aj Israelob, jini sätä ayanob ca' ovejaba. Z`- Jindajob une ni doce u täsqui aj Jesús. U yälbijob cache'da u xe u chen. U yälbijob ca'da: ―Mach a ch'e'la ni bij que u bixe tu cab aj gentilob. Mach ochiquetla täcä tama u cab aj samaritanojob. /_W aj Simón, jini aj cananitaba; aj Judas Iscariote, jini u yäq'ui tä c'äbä aj Jesúsba. Jesús manda a los discípulos a predicar (Mr. 6.7‑13; Lc. 9.1‑6) ^ aj Felipe; aj Bartolomé; aj Tomás; aj Mateo jini ajcojtaq'uinba; aj Jacobo, ajlo' taj Alfeo; aj Lebeo jini u c'aba' täcä aj Tadeoba; v]e Jinda u c'aba'job ni doce apóstolesjob, jini u yajc'äncanob aj Jesucristoba: najtäcäba, aj Simón, u yälbinte täcä cache' aj Pedro; aj Andrés, u jitz'in aj Pedro; aj Jacobo, ajlo' taj Zebedeo; aj Juan, u jitz'in aj Jacobo; d\ C Aj Jesús u joq'ui ni doce u yajcänt'anob, u yäc'bi u poderjob tuba u pa'sen tzuc pixan tuyac'o machca u cänäntan. U yäc'bi u poderjob täcä tuba u tz'äcälin upete ajc'ojpanob t'oc upete yaj que u cänäntanob. C[ &A c'atbenla jiq'uin cä Yumla que u täscun q'uen u yajpatan tuba u ye'e' u t'an, ca' chich u yum päc'äbi c'änä u täscun q'uen u yajpatan tuba u ch'uch'ben u jut ni päc'äbi.\Z1 %Aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―Q'uen machcatac yo u yubin u t'an Dios, pero mäx tz'ita' machcatac u ye'e'. Es ca' ni päc'äbi, q'uen chich u jut ayan, y mach'an q'uen ajpatan tuba u ch'uch'än. EY $Jinq'uin u chäni aj Jesús ni noj q'uenel gente, u ch'ämbi lástimajob, uc'a ya'anob tä tentenbäji, mach yuwi cache'da u numejob, ca' ni ovejajob que mach'an machca u cänäntanobba. X% #Aj Jesús u nume cachichcada tama upete nuc caj y bit caj u ye'e' u t'an Dios tama ch'uj taj judíosob. U ye'e' jini t'an que u yäq'ue' ch'a'aljin, cache' Dios ni mero ajnoja. U tz'äcälin upete ajc'ojpan tama jini caj t'oc cua' chichca yaj que u cänäntanob. W+ "Aj fariseojobba u yäle'ob ca'da: ―Ajnoja tuba tzuc pixanob u yäc'ben u poder u pa'sen tzuc pixan. Jesús tiene compasión de la gente gVG !Cuanta u pa'säbi aj Jesús ni tzuc pixan tuyac'o ni a'uma', cayi u chen t'an. Ni gentejob que ya'an u chänenobba, tajch'icwäni u jutob, u yäle'ob ca'da: ―Mach bay cä chänila utic cua' chichca ca' jini tä Israel. jUM Pase u chen unejob, c'osinti bajca an aj Jesús untu a'uma', que ya'an tzuc pixan tuyac'o. T Unejobba jinq'uin pasijob, u bon tz'ayquijob cachichcada tama ni cab jini cua' u chi aj Jesús. Jesús sana a un mudo 1S[ Jini ajchoc' seb u laj jäbi uba u jutob y u chi chanäjob. Aj Jesús u c'alin älbijob ca'da: ―Iranla que mach xic yuwina'tan niuntu cache' cä tz'äcäletla. }Rs De ya'i aj Jesús u tälbi u jutob, u yälbenob ca'da: ―Ca' chich a tz'onänla, che' chich utic t'oc anela. Q Jinq'uin ochi aj Jesús tama ump'e otot, c'otijob ni ajchoc' bajca an. Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿A tz'onänla quira cache' cä chen trebe cä tz'äcälinetla? Unejob u p'alijob: ―A chen chich trebe a tz'äcälinon t'ocob ane, Cajnoja. GP Jinq'uin pasi aj Jesús ya'i, bixe u chen tä bij, u tzäypäti cha'tu ajchoc'. U pecänob t'oc noj t'an, u yäle'ob ca'da: ―¡Ch'ämbenon t'ocob yajin, ajlo'et taj David, ni reyba! fOE Ni jinda que u chi aj Jesúsba, laj ubqui tama entero ni cab jini. Jesús sana a dos ciegos tNa Cuantu tz'eji ubajob ni gente, ochi aj Jesús u q'uechbi u c'äb ni yoc ixoc. De ya'i ch'oyi ni yoc ixoc. M Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Tz'eje abala. Ni yoc ixocda mach chämen. Wäye u chen une. De ya'i ni gente cayi u bon tze'tanob. L' Jinq'uin c'oti aj Jesús tu yotot ni ajnoja taj judíosob, u chäni cache' ya'anob aj ustaj ämäyob y noj q'uenel gente tä bänäcne. )KK De ya'i u suti uba aj Jesús u chänen, u yälbi ca'da: ―Ch'a'alesan ajin cä ch'oc. Uc'a a tz'oni, a pojli aba. Jinchichba rato jini u pojli uba jini ixic. J Uc'a ti tu c'ajalin ni ixic jini ca'da: “Si cä chen trebe namás cä tälben u ti' u bucba, cä xe cä pojlen cäba”. JI  Jimba rato jini que bixe to u chenba, c'oti ca'an aj Jesús untu ixic c'ojo t'oc u yaj de ch'ich' que u cänäntan doce año c'ojo t'oc jini yaj. Tutz'i tu pat aj Jesús u tälbi u ti' u buc. OH De ya'i ch'oyi aj Jesús, bixi tu pat con to'o u yajcänt'anob. VG% Aj Jesús mu'to u t'an t'oc ni gente, c'oti untu ajnoja taj judíosob, nocwäni tu pänte' u yälben ca'da: ―Quixic ch'oc atotaj chämi. La'ix ane, äc'ben a c'äb tu pam, y u xe chich tä cuxpan. F1 Che' chich täcä niuntu mach u yäc'ä chij tzijibba tama ump'e jelem pächil ch'ujliba, uc'a si utic ca' jiniba, u xe tä tzale ni pächil ch'ujliba. De ya'i u wech'can ni chij, y ni pächil ch'ujliba mach u ni' che servi. U yä'can tzijib chij tama tzijib pächil ch'ujliba. Ca' jini u chap'elma mach usat. La hija de Jairo, y la mujer que tocó la ropa de Jesús (Mr. 5.21‑43; Lc. 8.40‑56) wEg ’Niuntu mach u tzutzä u jelem buc t'oc tzijib noc', uc'a ni tzijib noc' u xe u yuch'en ja' y u sätz'e' ni jelem buc y más u no'an u xet'ota. Ca' jini mach yo cä xabänla ni u t'an aj fariseojob t'oc ni cä ye'e' no'on badaba. D Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿U ch'e' quira ajnic ch'oc u pixanob machcatac ya'an bajca an lotojan jinq'uin ajlotojan ya'to an bajca anob? U xe tä c'ote q'uin jinq'uin ajlotojan u xe tä pase bajca anob. Jinq'uintoba u xe u ch'e' u chen su'q'uinob. Ca' jini, jinq'uin ya'to anon t'oc cajcänt'anob, mach u ch'ä u chen su'q'uinob. Pero cuanta bixonba, u xe u chen su'q'uinob. >Cu C'oti u yajcänt'anob aj Juan u yälben aj Jesús ca'da: ―¿Cua' uc'a no'on t'ocobba y aj fariseojob mach unnum cä chen su'q'uin t'ocob, y a wajcänt'anobba mach u chejob? B Cuxla jiq'uin, y tic ta' c'ajalinla cua' u yäle' ni t'an a cänila ca'daba: “Ajnic utz a c'ajalinla toc a lotla. Jin une ni más co que ni matän que a subbenonba”. No'onba mach ajulon pancab tuba cä sacän machcatac an tu toja. Ajulon cä sacän machcatac ajcherajtanä tuba cä'ben u q'uexe' u c'ajalinob. Le preguntan a Jesús sobre el ayuno (Mr. 2.18‑22; Lc. 5.33‑39) BA} Jinq'uin u yubi aj Jesús ca' jini, u yälbijob ca'da: ―Machcatac t'oc u yutzi, mach c'änä uc'ajob ajtz'ac. Sec' jini machcatac c'ojojtacobba, unejob c'änä uc'ajob ajtz'ac. 3@_ Jinq'uin u chänijob aj fariseojob ca' jini, u yälbijob u yajcänt'anob aj Jesús ca'da: ―¿Cuaxca uc'a u c'uxnan a maestrola t'oc ajcojtaq'uinob y ajcherajtanäjob? D? De ya'i aj Jesús chunwäni tä c'uxnan tama ump'e otot. C'otijob täcä q'uen ajcojtaq'uinob y ajcherajtanäjob. Chunwänijob nämte' t'oc aj Jesús y u yajcänt'anob tä c'uxnan. F> Tu pase aj Jesús ya'i u chäni untu winic u c'aba' aj Mateo, ya' chumu tama ump'e otot bajca u tojcan derecho. Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Tzäypätinon. Une ch'oyi y u tzäypäti. e=C Jinq'uin u chänijob ni gente cua' uti, tajch'icwäni u jutob. U ch'u'ul c'ajti'inob Dios, uc'a Dios u yäc'bi winic u poder tuba u tz'äcälin ni ajc'ojpan jini. Jesús llama a Mateo (Mr. 2.13‑17; Lc. 5.27‑32) ;<q De ya'i ni ajc'ojpan ch'oyi y bixi tu yotot. ; Iranla cua' cä xe cä chen uc'a a wina'tanla cache' no'on que sutwänon de winicba cä cänäntan poder tu pancab tuba cä chen perdona u tanä untu. Jin uc'a aj Jesús u yälbi najc'ojpan ca'da: ―Ch'oyen, ch'ä a ch'a'lib y corre cux ta' wotot. : ¿Caxcamba jiq'uin más u ch'e' älbintic: “A tanä alaj cherbintet perdona”, o älbintic: “Ch'oyen, chen xämba”? 9  Aj Jesús yuwi chich cua' an tu c'ajalinob. U yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a u te ta' c'ajalinla cua' chichca jini mach utz? @8y Jinq'uin u yubijob cha'tu uxtu jini que tä' yuwijob ni ley taj Moisésba, u yälijob tan u c'ajalinob ca'da: “Jini winicda u chen uba ca' Dios, y ca' jini u xiq'ue' Dios”. 7{ Jinq'uin c'oti ya'i, u täsijob bajca an aj Jesús untu winic chämen yoc. U täsijob tu pam u ch'a'liba. Jinq'uin u chäni aj Jesús cache' u totoj tz'onänob, u yälbi ni ajc'ojpan ca'da: ―Ch'a'alesan ajin cä ch'oc. A tanä alaj uti perdona. O6  De ya'i ochi aj Jesús tama ni jucub, bixi tunxe nab. C'oti tu cäji. 5"Upete a'ajtäjob tama jini caj pasi u nuc'tanob aj Jesús. Cuanta u nuc'tijob u bon älbijob que pasic ya'i bajca anob y bixic.84i!Jini ajcänänchitamobba laj putz'ijob. Tu c'otejob tan caj u laj tz'ayquijob upete ni u chänijobba, y cache' u chi pasa t'oc ni winicob que ajni tzuc pixan tuyac'oba. 3 Une u yälbi ca'da: ―Cuxla jiq'uin. Unejob pasi tuyac'o ni winicob, bixijob tuyac'o u noj tomtä chitam. Tajtzäc ni u tomtä chitamob jini t'oc noj ancäre laj bixijob bajca isqui cab tu ti' nab, y u laj juli ubajob tä ja'. Upete laj chämijob tan nab. 42aNi tzuc pixanob u bon c'atbi aj Jesús ca'da: ―Si a xe a pa'senon t'ocob tuyac'o ni winicobdaba, äc'benon ochicon t'ocob tuyac'o ni u noj tomtä chitam ya'an nantiba. Y1+Bajca anob cheque nat ump'e u noj tomtä chitam u sacän cua' u c'uxe'ob. 90kU chijob noj t'an u yäle'ob ca'da: ―¿Cua' atet a cherbenon t'ocob, aneba Jesús, u yajlo'et Dios? ¿Atet quira wida tuba a tz'ibajtesanon t'ocob antes de c'otic u q'uini? */MJinq'uin c'oti aj Jesús tunxe nab tu cab aj gadarenojob, pasi u nuc'tan cha'tu winic t'oc tzuc pixan tuyac'o. Ya' tijob bajca an u mucliba ajchämejob. Jini winicob jiniba tä' cäräxob y tä' q'uen u muc', ixta mach u ch'ä numic niuntu jimba bij jini bajca an ni winicob jiniba. W.'Ni winicob u bixe nämte' t'ocba tajch'icwäni u jutob, u yäle'ob ca'da: ―¿Caba winic wäre jinda ixta ic' y nab u tz'omben u t'an? Los hombres endemoniados de Gadara (Mr. 5.1‑20; Lc. 8.26‑39) %-CAj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a bäc'tetla? ¿Mach to quira a totoj tz'onäla? De ya'i ch'oyi. U q'uejpi ic' y nab. Laj ch'ijcäbi upete. ~,uU yajcänt'anob u natz'i, y u p'isíjob u yälben ca'da: ―Cajnoja, japänon t'ocob uc'a mach chämiconla tä ja'. +-Tajtzäc ch'oyi tama ni nab ump'e noj gran ic'. Tä' re'i de muc' ni ic', ixta u jule' noj t'olja' tama ni jucub. Aj Jesúsba wäye u chen une. U*#Ochi aj Jesús tama ni jucub, y u yajcänt'anob bixijob nämte' t'oc. 6)eAj Jesús u yälbi: ―Tzäypätinon. Äctan ni ca' a wälä chämenobba u muque' u yajchämejob. Jesús calma el viento y las olas (Mr. 4.35‑41; Lc. 8.22‑25) ('Otro untu que u tzäypätin aj Jesús u yälbi ca'da: ―Cajnoja, taxto cä muque' najtäcä cä pap, de ya'i cä xe cä tzäypätinet. &'EAj Jesús u yälbi ca'da: ―A'uch ayan u yajliba. Mut ajwile isqui ayan u c'ub. No'on que sutwänon de winicba mach'an cada cä t'eljatz'än cä pam. &'C'oti bajca an aj Jesús untu que tä' yuwi ni ley taj Moisés. U yälbi ca'da: ―Maestro, cä xe cä tzäypätinet cachichcada que xiquet. ~%uJinq'uin u chäni aj Jesús cache' q'uen gente ayan bajca an une, u yälbi u yajcänt'anob c'axicob tunxe nab. h$ICa' jini pasi toj ni u yäli aj Isaías ajt'an ta Dios oniba jinq'uin u yäli ca'da: “Une chich u laj ch'i tuyac'o ni cä yajla, y u pa'säbonla ni cä c'uxtäclela”. Los que querían seguir a Jesús (Lc. 9.57‑62) >#uTu yoche ac'äb u täsijob bajca an aj Jesús q'uen machcatac u tz'ibajtesan ni tzuc pixan. T'oc ump'e t'an u laj pa'si ni tzuc pixanob y u laj tz'äcäli upete ni ajc'ojpan. I" Aj Jesús u tälbi u c'äb ni ixic. Täpi ni ticwa. De ya'i ch'oyi ni ixic u chen cua' tä c'uxcan tuba u yäc'ben aj Jesús. Jesús sana a muchos enfermos (Mr. 1.32‑34; Lc. 4.40‑41) !{C'oti aj Jesús tu yotot aj Pedro. U chäni cache' ya' ch'a'a u nojna' aj Pedro tu pan u tz'en, c'ojo t'oc ticwa.   De ya'i aj Jesús u yälbi ni ajmanda ta cien soldado ca'da: ―Corre cux ta' wotot. Ca' chich a tz'onän ane, che' chich u xe tä ute. Jinchichba rato jini u yajpatan u yäq'ui uba. Jesús sana a la suegra de Pedro (Mr. 1.29‑31; Lc. 4.38‑39) iK Pero q'uen aj Israelob que u pitänob osinticob bajca u chen manda Dios uc'a unejobba u ch'ocob aj Abraham, mach uxin tä osintejob. U xe tä julcanob tan it'obni. Ya'i u xe u chen uq'uejob. U xe u chen cäch'äcne yejjob. eC Bada cälbenetla que u xe tä tejob q'uen aj gentilob tä weti q'uin y tä pome q'uin, u xe tä c'ote tä chumtä tä c'uxnanob nämte' t'oc aj Abraham, t'oc aj Isaac, y t'oc aj Jacob bajca u chen manda Dios tä cielo.  Jinq'uin u yubi aj Jesús ca' jini, tajch'icwäni u jut. De ya'i u yälbijob ca'da machcatac u te tu patba: ―Totojtoj cälbenetla, mach to bay cä chäne niuntu winic que u totoj tz'onän ca' u tz'onän uneba, pero niuntu de aj Israelob mach'an ca' jini. V% Uc'a no'on täcä ayan machca u chenon manda y ya'an täc manda täcä q'uen soldado. No'on cälben untu corre cux y u xe. Otro cälben la'ix, y u te. Ni cajpatan cälben, chen ni patanda y u chen chich. EJini ajmanda ta cien soldado u p'ali ca'da: ―Noxi' winic, mach jin niump'e cua'on tuba ochiquet tama cotot. Toc'a a wäle' que u yäq'ue' uba cajpatan y u xe chich u yäq'ue' uba. Y+Aj Jesús u yälbi: ―No'on cä xe cä chänen y cä xe cä tz'äcälin. U yälben ca'da: ―Noxi' winic, ya'an untu cajpatan täj cotot ch'a'a pan u tz'en, chämen yoc y noj gran c'uxtäcle u tz'ibajtesan. 9Oche u chen aj Jesús tan caj tä Capernaum. C'oti untu ajmanda ta cien soldado bajca an une, tuba u c'atben que u tz'äcälben untu u yajpatan. 9kDe ya'i aj Jesús u yälbi ca'da: ―Iranba. Mach xiquet a wälben niuntu. Corre cux najtäcä bajca an pale, uc'a u chänenet. Subben u matän Dios ca' chich u yäli aj Moisés utic. Ca' jini upete u xe u chänen cache' a pojli aba chich. Jesús sana al muchacho de un capitán romano (Lc. 7.1‑10) ,QAj Jesús u t'äbsi u c'äb, u täli y u yälbi ca'da: ―Co chich. Pasic jini yaj ta' pächi. Jinchichba rato säti tuyac'o ni yaj jini de c'unen pächile. )KPasi untu winic ajc'unen pächi. Ni yaj jini que u cänäntanba, u yälbinte u c'aba' lepra. C'oti u nuc'tan aj Jesús, nocwäni tu pänte' u yälben ca'da: ―Noxi' winic, si a wo a tz'äcälinon, co que a pa'sen jini yajda täc pächi, uc'a cuwi chich cache' ayan a poder tuba a chen. U %Jinq'uin jaqui aj Jesús ya'i tu pam jini tz'ic, q'uen gente u bixe tu pat. 6eUc'a uneba cheque chich cache' Dios chich u yäc'bi poder tuba u ye'e' ni t'an jini, uc'a u c'alin ye'e' une y mach ca' u ye'e' jini machcatac yuwi ni ley taj Moisés.Jinq'uin u tzupsi aj Jesús u yäle' ni t'anda, taj coli ni gente tä ch'ictä u jutob uc'a jini t'an que u yäliba. De ya'i u yäc'bi noj ja'. C'ac'a' but'i. U yusti noj gran ic', xi u jätz'e' uba tuyac'o ni otot jini. T'oc noj quiricne yäli tä cab. <qMachca chichca que u yubin upete ni t'anda que mu' cäle'ba y mach u che ca' chich cäli, ca'da ayan une: Es ca' untu winic que mach totoj an u c'ajalin. U chi yotot tu pam ji'. KDe ya'i u yäc'bi noj ja', c'ac'a' but'i. U yusti noj gran ic', y u jätz'i uba tuyac'o jini otot. Mach u chi trebe ni noj ic' ni ja' u yäsen tä cab uc'a jini otot ya' uti une tu pam ji'tun. D’Machca chichca jiq'uin que u yubin upete ni t'anda que mu' cäle'ba y u chen ca' chich cäli, ca'da ayan une: Es ca' untu winic que an u c'ajalin. Une u chi yotot tu pam ji'tun. @ yJinq'uinba, no'on cä xe cä p'albenob ca'da: “Mach bay cä chet conocela. Tz'eje abala t'oc no'on, anela que mach utz cua' a chila”. Las dos bases (Lc. 6.46‑49; Mr. 1.22) 0 YJimba q'uin jiniba q'uen chich machca u xe u yälbenon ca'da: “Cajnoja, Cajnoja, ¿mach quira a t'an chich ni cä ye'i t'ocob? ¿Mach quira t'oc u poder a c'aba' cä pa'si t'ocob tzuc pixan tuyac'o machcatac u tz'ibajtesan? ¿Mach quira t'oc u poder a c'aba' cä chi t'ocob q'uen milagro?” l Q’Jini machca u yälbenon ca'da: “Cajnoja, Cajnoja”, mach upete u xe tä ochejob bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. Ni u xe tä ochejobba sec' jini machca u chen ca' chich yo ni cä Pap ya'an tä cieloba.  -Jin uc'a cälbenetla que uc'a lo que u chenobba a xe a wina'tanla caxcatac une. No todos entrarán en el reino de los cielos (Lc. 13.25‑27) a ;Upete te' que mach u yäc'ä u jut utzba, u tzepcan une y u julcan tan c'ac' tä pule. ~uUntec te' utzba mach u ch'ä u yäq'ue' u jut que mach utz. Untec te' mach utzba mach u ch'ä u yäq'ue' u jut utz. pYCa' jini täcä upete ni te' utzba, utz chich u jut u chen. Ni te' mach utzba, mach utz u jut u chen. NT'oc lo que u chenobba, a xe a wina'tanla caxcatac une. Ca' chich ni uva mach utuq'uinti tuyac'o te' chäcch'ix, che' chich täcä u jut tzajäla u c'aba' higoba mach utuq'uinti tuyac'o bäläna. %’Iran que mach u sucpecänetla jini ajt'anob que u te u päpä' ye'e' cua' chichca t'an que mach jin ta Diosba. Unejobba u xe tä te bajca anetla ca' a wälä tä' utz u c'ajalin t'oc anela ca' u mansu'an oveja, pero tan u pixanobba tä' cäräxjob ca' ajlobo. _7 ’Ya'an chatz'it bij. Untz'it bij u bisanonla tä cielo y untz'itba u bisanonla tä sätiba. Ochenla bajca p'i' u tan ni ochibaba. P'i' u tan ni ochiba y p'i' u tan täcä ni bij que u bisan untu bajca u ch'e' paq'uin cuxlec untu, y mäx tz'ita' machcatac u ch'e' ni bij jini. Uc'a noj u tan ni ochiba y noj u tan täcä ni bij que u bisan untu tä sätibaba, y q'uen machcatac u ch'e' ni bij jini. El árbol se conoce por su fruto (Mt. 12.33‑37; Lc. 6.43‑44) } ’Bada jiq'uin, ca' chich a wo que a lot u chen upete tu toja t'oc ane, che' chich täcä c'änä a chen t'oc unejob. Ca' jini chich u ye'benonla cä chenla ni ley taj Moisés y ni u tz'ibi ajt'anob ta Diosba. La puerta angosta (Lc. 13.24) G Anelaba, que ajcherajtanäjetla, si a paq'uin äc'benla a bijch'oc cua' chichca utz, ¿mach quira cä Papla tä cielo täcä más u xe u yäc'ben cua' chichca utz machca chichca u c'atben? Q Si u c'atbenet untu u pa' buch', ¿a xe quira a wäc'ben untz'it chan? lQ ’Caba winic de anelaba, si a wajlo' u c'atbenet waj, ¿a xe quira a wäc'ben ump'e ji'tun? 6~eUc'a upete machcatac u c'atän, u yäc'binte chich. Machcatac u sacän, u pojlen chich. Machcatac u pecän, u xe chich tä ubcan u t'an y u yäc'binte lo que c'änä uc'a. p}Y’C'atbenla Dios t'oc c'änti'ya cua' chichca jini, y a xe chich tä äc'bintela. Sacänla jini u yäq'ue' Diosba, y a xe chich a pojlenla. Pecänla Dios y u xe chich u yubin a t'anla y u yäc'benetla lo que c'änä ac'ala. W|'’Jini que ch'u'ul chere uc'a Diosba, mach a wäc'ben ni gente ajmalujle ca' a wälä wichu'jobba, mach xic u jule' ubajob ta'wac'ola. Jini tä' choj u valor que u te tu c'äb Diosba, mach a wäc'ben ni gente ca' a wälä chitamobba, mach me'ixto xic u xac'äjteq'ue'. Pedir, buscar y tocar a la puerta (Lc. 11.9‑13; 6.31) {¡Ane ajsusuccheriajet! Pa'sen najtäcä ni noj te' ya'an tan a jutba, uc'a u ch'e' a chänen tuba a pa'säben ni p'os tan u jut a lot. zwMach u ch'ä a wäle': “Cä lot, la'ix cä pa'säbenet ni p'os tan a jut” si aneba ya'an noj gran te' tan a jut. ~~:}||){czz"y6xwvvutt;swrrTqqpp#o6nmmllkhjjijhqgg!edcc9ba[`}_.^c][ZZXX5WW:VV UUT\SSxSRQQ8PONMMKK4IIHH+G]F'DDCNBB#AL@?E>=[xGm(9(G  9 ~z!yQVLDe ya'i jini ixic u natz'i aj Jesús. Nocwäni tu pänte', u yäle' ca'da: ―Cajnoja, tz'äcälbenon quixic ch'oc. }KsAj Jesús u yäli ca'da: ―Atäsquinton cä täclenob sec' aj Israelob, jini ca' a wälä oveja asätijobba. LJPero aj Jesús mach u p'albi ni tz'ita'. De ya'i u natz'i u yajcänt'anob u yälbijob ca'da: ―Chen ca' chich u c'atän ni ixic jini y täscun bixic uc'a mach ni' tic tä t'an täc patla. wIgUntu ixic ix cananea ya' ti tama ni cabob jini c'oti u pecän aj Jesús. T'oc noj t'an u yälbi ca'da: ―Cajnoja, ajlo'et taj David ni reyba, ch'ämbenon yajin. Untu quixic ch'oc tä' c'ojo ayan. Mäx u c'ac'a' tz'ibajtesan tzuc pixan. GHPasi ya'i aj Jesús, bixi tu cab aj Tiro y aj Sidónob. ZG-Jintacda une ni u yäc'ben mach ajnic tu toja untu winic. Pero c'uxnac untu sin que u poque' u c'äbba, mach u yäc'be que mach ajnic tu toja untu. Una mujer extranjera que creyó en Jesús (Mr. 7.24‑30) $FAUc'a tan chich u c'ajalin untu ayan cua' chichca mach utz. U te tu c'ajalin untu u chen tzämsa, cherajtz'ijte', xuch' ixic, xuch', jop'ojti', cräxt'an. tEaPero jini u yäle' untu t'oc u ti'ba, ya' u te tan u c'ajalin. Jin une u yäc'ben que mach ajnic tu toja. |Dq¿Mach quira a wila cache' upete ni u c'uxe' untuba, ya' u xe tan u näc', y de ya'i u chojcan bajca u xe päjna? `C9Aj Jesús u yälbijob: ―Anela täcä, ¿mach quira u totoj och ta' c'ajalinla? |BqDe ya'i u p'ali aj Pedro, u yälbi aj Jesús ca'da: ―Chectesbenon t'ocob ni a wäli de cua' tä c'uxcanba. nAUMach a chen casola cua' u yäle'ob. Unejobba ca' a wälä ajchoc'job une, ajye'bij tuba ajchoc'job. Si jini ajchoc' u ye'ben bij otro ajchoc', u cha'tuma chich u xe tä pomejob tama ch'en. U cha'tumajob u xe u säte' u bijijob. @ Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Upete päc'äbi que mach u päq'ui ni cä Pap ya'an tä cieloba, u xe chich tä laj bojcan une. 7?g De ya'i u yajcänt'anob u natz'ijob aj Jesús u yälbenob ca'da: ―¿A wi quira que mach yäli utz tu c'ajalin aj fariseojob a t'an jinq'uin u yubijob cache' a wäli? >>u Jini u yäc'ben untu winic mach ajnic tu toja, mach jin cua' u c'uxe'. Jini u yäc'ben que mach ajnic tu toja untu winicba, jin une ni u te tu c'ajalin tuba u yäle' t'oc u ti'ba. &=E Aj Jesús u joq'uijob upete machcatac ya' wa'cajob nat, u yälbenob ca'da: ―Äc'ä a chiquin a ubinla ni cä xe cäle'ba, uc'a ochic ta' c'ajalinla. r<] U päpä' c'ajti'inonob chich namás.U ye'e'job cache' jin u toja ni u yäq'ue' winicob tä uteba. r;]Jini genteda sec' t'oc u ti' u ch'u'ul c'ajti'inon,
pero u pixanba mach totoj ayan t'oc no'on. x:i¡Ajsusuccheriajetla! De anela une ni u yäli aj Isaías, ajt'an ta Dios oniba jinq'uin u yäli ca'daba: T9!T'oc ni u chenba, a wäle'la cache' mach ni' c'änä u chen más cua' por u pap y u na'. Ca' chich jini a wäctila a tz'ombenla u t'an Dios uc'a a chenla ca' chich u yäq'ui tä ute ajt'äbälajob oni. 08YPero anelaba a wäle'la que untu u ch'e' u yälben u na' y u pap ca'da: “Jini cä cänäntanba, tuba cä'ben u matän Dios une. Mach'an cua' t'oc cä täclenet”. -7SUc'a Dios u yäli que utic ca'da: “Yajna'tan a pap y a na'”. U yäli täcä ca'da: “Machca chichca u cäräx älben u pap y u na', c'änä chich chämic”. -6SAj Jesús u p'ali, u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a anelaba mach a tz'ombela u t'an Dios uc'a a tz'onän a chenla ni u yäq'ui tä ute ajt'äbälajob oniba? x5i―¿Cua' uc'a a wajcänt'anob aneba mach u chejob ca' chich u yäq'uijob tä ute oni ni ajt'äbälajob tuba aj judíosob? Uc'a a wajcänt'anobba mach u poco u c'äb tu xe tä c'uxnanob ca' chich u yäq'ui tä ute ni ajt'äbälajob. 4 Yebejob jini tä' yuwi ni ley taj Moisés y aj fariseojob tijob tä Jerusalén, c'otijob bajca an aj Jesús. U yälbenob ca'da: #3?$U ch'oc chen ubajob t'oc, u yälbenob que u yäctan tälcac sec' u ti' u buc uc'a u pojlen ubajob. Upete machcatac u tälbiba, u pojli chich ubajob.12[#A'ajtäjob ya'i, jinq'uin u chänijob cache' aj Jesús ni c'otiba, u täsquijob razón tä cabil cab. Ajcabil cabobba u täsijob upete ajc'ojpanob bajca an aj Jesús. Y1+"Jinq'uin c'axijob tunxe nab, c'otijob bajca an ni cab u c'aba' Genesaret. W0'!De ya'i upete machca u bixe tama ni jucub jini u täq'ui u ch'u'ul c'ajti'inob, u yälbenob ca'da: ―Totojtoj chich, aneba u Yajlo'et chich Dios. Jesús sana a los enfermos en Genesaret (Mr. 6.53‑56) l/Q Jinq'uin aj Jesús y aj Pedro t'äbijob tama ni jucub, ch'ijcäbi täcä ni ic' tama ni nab. !.;Jinchichba rato jini, aj Jesús u sätz'i u c'äb u q'ueche', u yälben ca'da: ―¿Cua' uc'a asujlet tä bäc'tan? ¿Mach quira a totoj tz'onä? %-CJinq'uin u chäni aj Pedro noj gran ic' tama nab, sujli tä bäc'tan. U täq'ui jome tä ja'. De ya'i t'oc noj t'an u yäli ca'da: ―¡Cajnoja, japänon! ,)Aj Jesús u yälbi ca'da: ―La'ix jiq'uin. De ya'i aj Pedro pasi tama ni jucub, cayi u chen xämba pan ja' tuba xic bajca an aj Jesús. +Aj Pedroba u yälbi ca'da: ―Cajnoja, si totojtoj que ane chichba, älbenon que ticon bajca anet t'oc xämba pan ja' täcä. *wJinchichba rato jini aj Jesús u pequijob, u yälbijob ca'da: ―Mach'an cua'. No'on chich. Mach bäc'taquetla. C)U yajcänt'anob, jinq'uin u chänijob cache' ya' u te untu tä xämba tu pan ja', c'ac'a' bäc'tijob. U yäle'ob ca'da: ―¡No' ajbäc'tesia ni jini! ―U chijob noj awät de bac'ät. p(YTu chämp'elib u yuq'ue piyo' aj Jesús bixi u tzäc'ben u patob, t'oc xämba tu pan ja' tama ni nab. :'mNi jucub bajca u bixejob u yajcänt'anobba, ya' tzäcä to u xe tänxin nab. Noj gran t'olja' u jätz'e' uba tuyac'o ni jucub, uc'a ni ic' täcä ya' u yustan bajca u bixejob. &1Cuanta laj bixijob ni gente, bixi une u juntuma tu pam ump'e tz'ic u chen c'änti'ya ya'i. Tu yoche ac'äbba, ya' chich to an une u juntuma ya'i. H% Jinchichba rato jini aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ochic tama ump'e jucub bixicob tunxe nab tuba u pijnanob ya'i, y uneba u xe tä nebaj colan u täscun bixicob ni gente tu yotot. +$OJini gente c'uxnijobba, ca' ta cinco mil wincäre. Cuxnijob täcä q'uen ixictac y che' bijch'oc. Jesús camina sobre el agua (Mr. 6.45‑52; Jn. 6.16‑21) #C'uxni upetejob ni gente y laj na'ijob. U yajcänt'anob aj Jesús u motíjob u colob ni waj y buch' doce nuc chach tulujtac. c"?U yälbi ni gente chunwänicob tu pam bänäla. De ya'i u ch'i ni cinco waj y cha'tu buch', u t'äbsi u jut tä cielo, u ch'u'ul chi. De ya'i u taji ni waj y u yäc'bi u yajcänt'anob tuba u yäc'benob ni gente. S!Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Täsbenonla wida ni waj y ni buch'. t aUnejob u p'albijob ca'da: ―Mach cä cänänta t'ocob cua' wida, sec' cinco waj y cha'tu yoc buch'. iKAj Jesús u yälbijob ca'da: ―Mach'an cua' uc'a bixicob. Äc'benla ane cua' u c'uxe'ob. nUA'ochi q'uin, u yajcänt'anob aj Jesús u natz'i u yälben ca'da: ―Bajca anonlaba mach nätz'ä ayan otote, y atarde'i bada. Täscun jiq'uin ni noj q'uenel gente bixicob ixta bajcatac an bit caj tuba u mäne'ob cua' u c'uxe'. Jinq'uin c'oti ya'i aj Jesús t'äbi tä cab, y u chäni noj q'uenel gente. U ch'ämbi yajinob. U tz'äcäli machcatac c'ojojob. 9 Jinq'uin u yubi aj Jesús cache' ca' jini u chi pasa, ochi tama ump'e jucub tuba bixic otro cab bajca mach cuxu niuntu, uc'a ajnic u juntuma ya'i. Jinq'uin u yubi ni gente cada u bixe, pasijob tan u cäjijob, bixijob tä cäble tuba c'oticob täcä bajca u bixe aj Jesús. hI De ya'i c'oti u yajcänt'anob aj Juan u ch'ämbijob u cuerpo y u mucbijob. Ji'pat bixijob u yälben aj Jesús cua' u chi pasa. Jesús da de comer a cinco mil hombres (Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) ~u U täsijob u pam aj Juan tama ump'e plato y u yäc'bijob ni telom. Cuanta u ch'i ni telomba, bixi u yäc'ben u na'. L U täsqui tä chunjätz'binte u pam aj Juan bajca an tan cárcel.  De ya'i ni ajnoja jini aj Herodesba ch'ocomi u pixan jinq'uin u yubi cua' u c'ati. Pero uc'a jini t'an u yäli tuba tz'onintic cache' u xe chich u yäc'ben lo que u c'atänba, y uc'a täcä ni gente que ya'an u yubinob, u yäq'ui chich tä ute ca' jini. 'GJini telomba, u worin älbi chich u na' cua' jini u xe u c'atän. Jin uc'a u yäli ca'da: ―Äc'benon wida bada tama ump'e plato u pam aj Juan ajc'ablesia. 'GUc'a tä' u ch'a'alesbi ujin, u yälbi cache' u xe u yäc'ben lo que u yolin u c'atän jini telom. Ixta ump'e t'an u yäli uc'a tz'onintic cache' toj chich. %CJinq'uin u chi u q'uin aj Herodesba, u jixic ch'oc ix Herodías pasi tä ac'ot tänxin ni gente. U c'ac'a' ch'a'alesbi ujin aj Herodes u chänen ca' jini. ,QAj Herodesba u yoli u tzämsen aj Juan uc'a xi u yälben ca' jini, pero bäc'ta t'oc gente uc'a ni genteba u yäle'ob cache' aj Juan es untu ajt'an ta Dios. r]Uc'a aj Juanba xi u yälben aj Herodes ca'da: ―Mach utz a ch'ämben u jit'oc a witz'in tuba a wit'oc. q[Aj Herodes u yäli ca' jini uc'a une ni u yäq'ui tä q'uechcan aj Juanba. U yäq'ui tä cächcan t'oc cadena y u yäq'ui tä äc'can tama cárcel, uc'a che' u c'ati ix Herodías jit'oc aj Felipe u jitz'in chich aj Herodesba. /U yälbi u yajpatanob ca'da: ―Jini winic jini aj Juan ajc'ablesia une, acuxpi tan ajchäme. Jin uc'a ya'an poder tuyac'o tuba u chen ca' jini. u eJimba q'uin jini aj Herodes gobierno tama ni cabob jini tä Galilea u yubi cua'tac u nume u chen aj Jesús. jM :Mach u chi q'uen cua' chichca tuba chäncac u poder ya'i uc'a mach u totoj tz'ombejob.$A 9Mach u ni' olijob u yubinob u t'an. Aj Jesúsba u yälbijob ca'da: ―Untu ajt'an ta Dios sec' tan yotot y tan u cab mach totoj yo u yubinob u t'an.  8¿Mach quira nämte' t'oc no'onla täcä la'anob jitz'inob ixictac? ¿Cada jiq'uin u c'ac'a' cäni upete cua' chichca que u chen? + O 7¿Mach quira jinda u yajlo' ni ajpälte' u c'aba' aj Joséba? ¿Mach quira ix María u c'aba' u na', y u jitz'inobba aj Jacobo, aj José, aj Simón, y aj Judas? { o 6Tu c'ote tu cabba, u ye'e' u t'an Dios tama u ch'ujob ni aj judíosob ya'i. Tajch'icwäni u jutob u yubinob u t'an y u yäle'ob ca'da: ―¿Cada u c'ac'a' ch'i ni c'ajalin jini? ¿Caxca u yäc'bi poder u chen jini que mach bay uchänintiba? b = 5Jinq'uin u tzupsi u yäle' upete ni tz'aji jini, aj Jesús pasi ya'i, bixi tu cab. t a 4Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Utz chich, uc'a upete machcatac yuwi ni ley taj Moisés, y bada u cäne' cache'da an u manda ni Dios ya'an tä cieloba, es ca' untu winic ajnoja tuba ump'e otot que mäx utz upete lo que u cänäntanba. Une u ch'e' u yäc'ben u lot cua' chichca u cänäntan tzijib o jelem. Jesús en Nazaret (Mr. 6.1‑6; Lc. 4.16‑30) w 3Aj Jesús u c'atbijob ca'da: ―¿A'ochi ta' c'ajalinla upete ni acälbetlaba? Unejob u p'ali: ―A'ochi chich. ,Q 2Jini machcatac mach u chi tu tojaba u xe tä julcan tama noj ticäw c'ac'. Ya'i une u xe u chen uq'uejob y u xe u chen cäch'äcne yejob. Tesoros nuevos y viejos G 1Che' chich u xe u chen pasa tu xupiba q'uin tu pancab. U xe tä tejob ajc'äncanob ta Dios u pa'senob ni machcatac mach u chi tu tojaba bajca ya'anob nämte' t'oc machcatac ayan tu tojaba. E 0Cuanta u chänijob ni ajq'uech buch'ob cache' atuliba, u t'äbsenob tä cab. De ya'i u chumtäjob u ch'uch'änob ni buch' utztacba u yäq'ue' tan chach. Ni mach utztacba u choque'ob une. Y+ /’U manda ni Dios ya'an tä cieloba u c'ote t'oc ca' ump'e chim ta q'uechi' buch' täcä. Jinq'uin u julcan ni chim tama nab, tomp'e u yoche tama ni chim buch' ta c'uxcacba y jini que mach u c'uxcaba.   .Jinq'uin u pojlen unxim que tä' choj u valorba, u bixe u chone' upete lo que u cänäntan tuba u mäne'. El ejemplo de la red } -’U manda ni Dios ya'an tä cieloba u c'ote t'oc ca' ni perla tä' pitziba que u sacän untu ajman tuba u mäne'. S ,’U manda ni Dios ya'an tä cieloba u c'ote t'oc ca' q'uen taq'uin que ya' mucu yaba cabba. Jinq'uin untu winic u pojlen, de ya'i u sujtä u cha'num muque'. U bixe tu yotot t'oc noj ch'a'aljin u chone' upete lo que u cänäntan tuba u mäne' ni cab jini bajca u pojli ni taq'uin jini. El ejemplo de la perla de mucho valor ]3 +Jinq'uinba u xe tä chäninte cache' an u pitzilan Dios tuyac'ojob upete machcatac u chen tu toja. Ca' chich u chäninte ni junch'äcni tuba q'uin, che' chich u xe tä chäninte ni u pitzilanob bajca u chen manda cä Papla Dios. Äc'ä a chiquin tuba a ubinla utz y tic ta' c'ajalinla cua' mu' cälbenetla. El ejemplo del tesoro escondido ~u *Cajc'äncanob u xe u jule'ob tan c'ac' upete ni jinijob. Ya'i u xe u chen uq'uejob y u xe u chen cäch'äcne yejob. R~ )No'on que sutwänon de winicba cä xe cä täscun cajc'äncanob tuba u pa'sen bajca u chen manda Dios upete jini u yäc'ben u säte' machcatac an tu tojaba, con to'o jini mach u che tu toja täcäba. }  (Ca' chich u bojcan ni tzuc bänäla y u julcan tama c'ac' tuba pulicba, che' chich u xe u chen pasa tu xupiba q'uin tu pancab. ~|u 'Jini winic que u päq'ui tzuc bänäla tama u päc'äbi u lot uc'a mach yo u chänenba, tzuc pixan une. U q'uini ta ch'uch'intic u jut ni trigoba, u xupiba q'uin tu pancab une. Ni ajpatanob u ch'uch'ben u jut trigoba, u yajc'äncanob Dios une. {9 &U caba ni päc'äbiba, u pancab une. Jini jut päc'äbi utztacba, jin une ni u ch'ocob Diosba. Jini tzuc bänälaba, jin une ni u ch'ocob tzuc pixan. ozW %Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Machca u päq'ue' ni trigoba, no'on une que sutwänon de winic. ]y3 $Jinq'uin aj Jesús u laj täsqui ni gentejob bixic, ochi une tan otot. U yajcänt'anob u natz'ijob, u yälben ca'da: ―Älbenon t'ocob cache'da ni bäläb tz'aji tuba ni tzuc bänäla pä'qui tan trigoba. &xE #Ca' jini pasi toj jini u tz'ibi ajt'an ta Dios oniba jinq'uin u tz'ibi ca'da:Cä xe cä ye'e' u t'an Dios t'oc tz'aji que mach u se'in och tu c'ajalin untu cua' jini.Cä xe cäle' ni mach bay ubqui oniba ixta bada. Jesús explica el ejemplo de la mala hierba entre el trigo 8wi "Upete ni t'anda aj Jesús u yälbijob ni gente t'oc tz'aji que mach u se'in och tu c'ajalin untu cua' jini. Mach u yälbijob niump'e cua' sin que mach t'oc jini tz'aji. Ov !Otro ump'e tz'aji u yälbijob tä cha'num ca'da: ―U manda ni Dios ya'an tä cieloba es ca' jini u yä'can tan waj tuba u yäc'ben jusicba. Jinq'uin untu ixic u ch'e' tz'ita' u yäq'ue' tama uxp'e noj t'ub de harina, de ya'i u laj xabän uba t'oc y u jusesan. El uso que Jesús hacía de los ejemplos (Mr. 4.33‑34) tua Ni bec' mostazaba más p'i' une que upete u bec' päc'äbi. Pero jinq'uin u weteba, noj u ch'ije. Más noj u te'e une que upete päc'äbi. Ixta mut isqui u c'ote u chen u c'ub tama u te'e. El ejemplo de la levadura (Lc. 13.20‑21) 5tc U yälbijob tä cha'num otro ump'e tz'aji ca'da: ―U manda Dios bajca anonla pancab es ca' unxim yoc bec' mostaza, que u ch'e' untu winic tuba u päq'ue' tan u cab. s} Äctan que ch'ijic u chap'elma ixta que c'ä'nac u jut. Tu xe tä ch'uch'inte u jut jini päc'äbi, cä xe cälben ni cajpatanob ca'da: Bocola najtäcä ni tzuc bänäla jini, y cächäla ajunjob tuba pulcac. Ni trigoba, ch'uch'änla tuba a wosenla tama ni otot bajca u ch'ujninte u jut ni päc'äbi”. El ejemplo de la semilla de mostaza (Mr. 4.30‑32; Lc. 13.18‑19) ~ru Une u yälbijob ca'da: “Mach, mach me'ixto ta' boque'la ni tzuc bänäla jini, a teclaj boque'la ni trigo täcä. Sq Une u yälbijob ca'da: “Untu cä lot que mach u bisa bij t'oc no'onba u cherbon ca' jini”. Ni u yajpatanob u yälbijob ca'da: “¿A wo quira bada xicon cä boque' t'ocob ni tzuc bänäla jini?” :pm U yajpatanob ni winic u yum päc'äbiba c'otijob u yälben ca'da: “Cajnoja, ¿mach quira a päq'ui yajän trigo tan a cab? ¿Cua' uc'a jiq'uin aweti tzuc bänäla täcä?” joM Jinq'uin t'äbäli ni päc'äbi, u chi u jut. Ya'i checti ni bänäla täcä tama ni päc'äbi. .nU Ump'e ac'äb, jinq'uin upete mu' u wäye, ti untu u lot que mach u bisa bij t'ocba, u päc'bi u jut tzuc bänäla tama u päc'äbi ni winic. De ya'i bixi tu yotot. $mA De ya'i aj Jesús u yälbijob otro tz'aji ca'da: ―U manda ni Dios ya'an tä cieloba es ca' untu winic u päq'ui u jut u päc'äbi utzba tan u cab. {lo Jini jut päc'äbi que yäli bajca an cab utzba, jin une ni machca u yubin u t'an Dios y u c'alin tz'onän, y ca' jini u t'an Dios u yäq'ue' más y más tu toja jini winic. Es ca' a wälä untec päc'äbi que u yäq'ue' q'uen u jut. Untec u yäq'ue' cien u jut. Otro u yäq'ue' sesenta u jut. Otro u yäq'ue' treinta u jut. El ejemplo de la mala hierba entre el trigo 2k] Jini jut päc'äbi yäli tan ch'ixba, jin une ni machca u yubin u t'an Dios. De ya'i u tz'eje' uba t'oc uc'a u sinlaj chen pensa q'uen cua' chichca y uc'a u c'upän q'uen taq'uin. Más u yäq'ue' tu c'ajalin upete ni jini que u t'an Dios, y ca' jini mach u ch'ä u chen niump'e cua' ca' yo Dios. Jj  Pero mach u nonoj col tan u pixan. Tä' seb u pase, uc'a jinq'uin u te cua' chichca u bäc'tesben u pixan o cua' chichca tz'ibajtesia uc'a u sapi ni t'an jiniba, ca' jini seb u sujtä tu pat. vie Ni jut päc'äbi que yäli tan ji'tunba, jin une machca u yubin u t'an Dios y t'oc noj ch'a'aljin u sapän. h  Jinq'uin untu winic u yubin u t'an Cajnojala Dios cache' u chen manda uneba y mach u che entende ni t'an jini, u c'ote ni tzuc pixan bajca an ni winic jini u pa'säben tan u c'ajalin ni t'an jini que u yubiba. Jin une ni jut päc'äbi que yäli tan bijba. Jg  ’Ubinla jiq'uin cua' u c'ote t'oc ni tz'aji tajpäc'äb. 1f[ Totojtoj cälbenetla, q'uen ajt'anob ta Dios oni y machcatac ajni tu toja tu jut Dios tä' u yoli u chänenob jini mu' a chänenla anelaba, pero mach u chänijob. Tä' u yoli u yubinob jini a ubinlaba, y mach u yubijob. Jesús explica el ejemplo del sembrador (Mr. 4.13‑20; Lc. 8.11‑15) weg ’Anelaba ayan chich a ch'a'aljinla uc'a t'oc a jut a totoj chänenla y t'oc a chiquin a totoj ubinla. Td! Uc'a ni genteda, alaj tzätz'i u pixanob.Mach u totoj äc'ä u chiquinob tuba u yubin.Ca' a wälä u mäqui u jutob y u chiquinob uc'a mach u chänen cua' t'oc u jutob, y mach u yubin cua' t'oc u chiquin.Mach yojob ochic cä t'an tu pixanob.Mach yojob u q'uexe' u c'ajalinob tuba cä japänob t'oc u tanäjob. kcO De jinchichba gente jini u yäli aj Isaías ajt'an ta Dios oniba jinq'uin u yäli ca'da:T'oc a chiquin a xe a ubinla y mach uyoch ta' c'ajalinla.T'oc a jut a xe a chänenla y mach uta ta' c'ajalinla cua' jini. 9bk Jin uc'a cälbenob u t'an Dios t'oc cua' chichca tz'aji, uc'a tu chänenob ca' a wälä mach u chänejob cua', y tu yubinob mach uyoch tu c'ajalinob y mach u chen entendejob. wag Machca chichca que u yäq'ue' u c'ajalin tuba u yubin cua' cä ye'e', Dios u xe u yäc'ben u cäne' más. Machca chichca que mach u yäc'ä u c'ajalin tuba u yubin cua' cä ye'e'ba, ixta lo que u cäni u xe tä laj äc'binte u najyesan. a`; Aj Jesús u p'ali u yälbijob ca'da: ―Anelaba a'bintet a wina'tanla jini que mach uyut entende ajniba, cache'da u xe u nonoj chen manda ni Dios tä cieloba bajca anetla. Unejobba mach äc'binti yuwina'tanob. "_= De ya'i u natz'ijob u yajcänt'anob, u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a wälbenob ni gente u t'an Dios t'oc tz'aji que mach cheque cua' u yäle'? !^; Äc'ä a chiquin tuba a ubinla utz y tic ta' c'ajalinla cua' mu' cälbenetla. El porqué de los ejemplos (Mr. 4.10‑12; Lc. 8.9‑10; 10.23‑24) (]I Ximlaj yäli bajca an cab utzba. U yäq'ui chich u jut. Untec u yäq'ui cien u jut. Otro untec u yäq'ui sesenta u jut. Otro untecba u yäq'ui treinta u jut. z\m Ximlaj yäli tama chäcch'ix. De ya'i c'ac'a' ch'iji ni chäcch'ix, u bisi yaba ni päc'äbi tuba mach ch'ijic. o[W De ya'i pasi noj ticäw q'uin, u puli jini päc'äbi uc'a mach'an tam u wi' tä cab. Jin uc'a tiqui. xZi Ximlaj yäli bajca an q'uen ji'tun, bajca mach totoj ayan cab utz. De ya'i seb weti uc'a mach xi tam tä cab. fYE Jinq'uin mu'to u t'it'änba, ximlaj yäli tan bij. De ya'i jaqui mutob isqui u laj buq'ue'. 5Xc Cayi u yälbenob q'uen cua' chichca, u ye'benob u t'an Dios t'oc tz'aji. U yälbenob ca'da: ―Ubinlaba. Ajni untu ajpäc'äb, bixi u t'it'ben u jut päc'äbi uc'a wetic. W Noj q'uenel gente c'oti bajca an. Aj Jesúsba ochi tä chumtä tama ump'e noj jucub. Ni noj q'uenel genteba coli tä wa'tä ti' nab. ^V 7 Jinchichba q'uin jini pasi aj Jesús tama ni otot jini, bixi tä chumtä tu ti' nab. U 2Uc'a upete machca u chen ca' chich yo utic ni cä Pap ya'an tä cieloba, jin une ni quitz'in, y cä säcun y cä chich, y cä na'.T) 1De ya'i u sätz'i u c'äb u ye'e' u yajcänt'anob, u yäle' ca'da: ―Ubinla. Pero jindajob täcä es ca' a wälä cä na' y quitz'inob. S 0U yubi aj Jesús jini u yälbiba, y u p'albi ca'da: ―¿Caxca une cä na', y caxca une ni quitz'inob? Jindajob chich. nRU /Untu winic u yälben aj Jesús ca'da: ―Ubixto, ya'an a na' y a witz'inob päti. Yojob u pecänet. &QE .Jinq'uin aj Jesús mu'to u t'an t'oc ni noj q'uenel gente, jimba hora jini c'oti u na' y u jitz'inob. Ya' wa'ca pätijob, u yoli u pecänob aj Jesús. 8Pi -De ya'i u pase u ch'e' otros siete u lot más malo que uneba tuba ochicob tama ni winic jini. Jini winic u colan más peor que ajni najtäcäba. Ca' jini chich u xe u chenet pasa anela con to'o a lotla que ya'an bada tä' malojobba. La madre y los hermanos de Jesús (Mr. 3.31‑35; Lc. 8.19‑21) MO ,De ya'i u yäle' ca'da: “Acä sujtä tä oche tuyac'o ni winic bajca pason”. Jinq'uin u c'ote u chänen cache' ayan chich lugar bajca u yajtä, ca' a wälä tä' ti'i misi y tä' pitzi jele. N% +’Jinq'uin u pase ni tzuc pixan tuyac'o untu winic, u nume bajca paq'uin tiquin cab. U sacän bajca u xe u ch'e' uba, y mach u pojle. M *Ni no' ixmanda tama ni noj cab tä Sur u xe tä c'ote nämte' t'oc anela tu pänte' Dios tu q'uini ni toji'tanä. T'oc lo que u chi uneba u xe tä ircan cache' mach a chila tu toja, uc'a uneba ya' ti ixta tu xupiba u pancab tuba u yubin u t'an aj Salomón, ni q'uen u c'ajalinba. Ubinla, wida ya'an untu más an u c'ajalin que aj Salomón. El espíritu malo que regresa (Lc. 11.24‑26) FL )Aj Nínivejob nämte' t'oc anela u xe tä c'ote tu pänte' Dios tu q'uini ni toji'tanä. T'oc lo que u chijob u xe tä ircan cache' mach a chila tu toja, uc'a unejobba u q'uexi u c'ajalinob jinq'uin u tz'aycäbijob u t'an Dios aj Jonás. Ubinla jiq'uin, wida ya'an untu ajt'an ta Dios más an u poder que aj Jonás. GK (Ca' chich aj Jonás ajni tama u näc' noj gran buch' uxp'e q'uin y uxp'e ac'äb, che' chich täcä no'on que sutwänon de winicba cä xe tä ajtä mero yaba cab uxp'e q'uin y uxp'e ac'äb. KJ 'Aj Jesús u p'ali, u yälbijob ca'da: ―Machcatac pancab tä' malojob, que mach u ni' tz'ombejob u t'an ni mero Diosba, tä' yojob u chänen ump'e milagro. Mach uxin tä äc'binte u chänen niump'e cua' jini u c'atänob uneba. Ni u xe tä äc'binte u chänenba, sec' jini ca' u chi pasa aj Jonás ajt'an ta Diosba. ZI- &Yebejob jini machcatac tä' yuwi ni ley taj Moisés y aj fariseojob täcä u yälbijob aj Jesús ca'da: ―Maestro, co t'ocob a chen ump'e milagro tuba cä chänen t'ocob si totoj Dios chich u täsquet. .HU %Uc'a upete ni t'an a wäle'la pancabba, Dios chich u xe u jiran si utz o si mach utz ni t'an a chila. Si utz ni t'an a chiba, Dios u xe u yäle' que tu toja ayanet. Si mach utzba, une chich u xe u yäc'benet a castigola. La gente mala pide una señal milagrosa (Mr. 8.11; Lc. 11.29‑32) (GI $Cälbenetla que upete päpä' t'an que cä chenla, tu c'ote u q'uini ni toji'tanä, no'onla chich cä xe tä äc'binte cäle' cua' uc'a cälila ni t'an jini. @Fy #Machca utz u c'ajalinba, jin chich ni an tan u c'ajalin utztacba, jin chich u yäle'. Machca mach utz u c'ajalinba, jin chich ni an tan u c'ajalin mach utztacba, jin chich u yäle'. GE "Anela ca' a wälä yoco chanetla. Si ca' jini ayanetla, mach'an cache'da a wäle'la cua' chichca utz uc'a malujetla. Uc'a ca' chich an tan cä c'ajalinla, che' chich cäle' t'oc cä ti'la. D# !’Jinq'uin a päq'ue' untec te' utzba, utz chich u jut u yäq'ue'. Jinq'uin a päq'ue' untec te' mach utzba, mach utz u jut u yäq'ue'. Por u jut chich une a chen conoce cua'ba te' jini. Y ca' jini täcä por cua' u chen untu winic, a wi chich si tu toja ayan. ’Jin uc'a cälbenetla cache' upete tanä y cräxt'an que u chen winic u yute chich perdona. Pero machca u cäräx älben ni Ch'u'ul Pixanba mach uyut perdona une. A! ’Machca mach'an t'oc no'on, contra de no'on ayan. Machca mach u täclon cä mote', u laj äc'ben u puclan ubajob ni an t'oc no'on. u@c ’¿Cache'da a wäle'la jiq'uin? ¿U ch'e' quira ochic ajxuch' tama u yotot untu winic mäx q'uen u muc'ba sin que mach u cäche' najtäcä u yum jini otot? Si u cäche' najtäcäba, u ch'e' u xuch'ben upete lo que u cänäntan. ?+ No'on t'oc u poder chich ni u Ch'u'ul Pixan Dios cä pa'sen tzuc pixan, y si ca' jiniba, Dios chich une ac'oti tuba u chen manda bajca anetla. ,>Q Si no'on cä pa'sen tzuc pixan t'oc u poder aj Beelzebú, ¿ca t'oc u poder jiq'uin u pa'senob a wajcänt'anla ane? Unejob jiq'uin u xe u yäle' camba ni u toja. -=S Si aj Satanás u pa'sen aj Satanás, ca' jini une chich u jeq'ue' uba. Si ca' jini u chenba, ¿cache'da u xe u ch'e' u chen segui de ajmanda tuba ni tzuc pixanob? 1<[ Aj Jesús yuwi chich cua' an tu c'ajalinob, u yälbijob ca'da: ―Ump'e noj caj, si u jec'lan uba tä jo'yanba, mach u paq'uin col u yajmanda y u laj xupojob chich. Che' chich täcä ump'e bit caj o machcatac an tama ump'e otot, si u jec'lan ubajob tä buya, mach uxin tä colan tomp'ejob. K; Aj fariseojobba, jinq'uin u yubijob ca' jini, u yälijob ca'da: ―Jindaba mach t'oc u poder Dios u pa'sen tzuc pixanob. U pa'sen t'oc u poder aj Beelzebú, ni ajnoja tuba tzuc pixanobba. :} Upetejob ni gente tajch'icwäni u jutob, y u yäle'ob ca'da: ―¿Jinda wäre ni winic u yajlo' aj David u xe tä teba? 09Y De ya'i u täsijob bajca an aj Jesús untu winic t'oc tzuc pixan tuyac'o, ajchoc' y a'uma' une. Aj Jesús u tz'äcäli, y u täq'ui u chen chanä y u chen t'an. 8 Aj gentilob u xe chich u tz'ombenob une. Acusan a Jesús de tener el poder del demonio (Mr. 3.19‑30; Lc. 11.14‑23; 12.10) i7K Uneba utz u c'ajalin t'oc upete.Ca' a wälä untz'it oj p'ojomba mach uxin u nonoj xule'.Jini puy que täpo u chenba, mach uxin u nonoj täpe'.Lo que u xe u chenba, u yäq'ue' tä ute tu toja tu pancab. r6] Mach uxin u chen cua' t'oc jobole ni t'oc noj t'an.Niuntu mach uxin u yubin u t'an tä calle. t5a Iranba, jinda ni cajpatan cä täsquiba, jini cä yaqui no'onba.Uneba tä' acä yajna'tan y u ch'a'alesben ujin cä pixan.Cä xe cäq'ue' cä Ch'u'ul Pixan tuyac'o.Uneba u xe u yälben aj gentilob camba ni u toja. h4I Ca' jini pasi toj jini u yäli aj Isaías, ajt'an ta Dios oniba, jinq'uin u yäli ca'da: V3% U bon älbijob jini machcatac u tz'äcäliba que mach xic u tz'aycunob une. 27 Yuwi chich aj Jesús cua' an tu c'ajalinob. Jin uc'a pasi ya'i. Noj q'uenel gente u bixe tu pat. Aj Jesús u tz'äcälin upete machcatac c'ojo. }1s Pasijob aj fariseojob u ch'e' u c'ajalinob cache'da u ch'e' u tzämsenob aj Jesús. Una profecía acerca de Jesús @0y De ya'i aj Jesús u yälbi ni winic tiquin u c'äbba: ―Sätz'ä a c'äb. Une u sätz'i. Jinchichba hora jini u yäq'ui uba jini u c'äb. Coli utz ca' chich ni otro untz'itba. !/; Pues, más u chen vale untu winic que untu oveja. Tic ta' c'ajalinla jiq'uin cache' utz chich cä cherbenla ump'e bien cä lotla tu q'uin ch'ämbäji. <.q Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Caba winic de anela que u cänäntan untu yoc oveja si yälic tama ch'en tu q'uini ch'ämbäji, ¿mach quira uxin u pa'sen jinchichba q'uin? `-9 Ajni ya'i untu winic tiquin untz'it u c'äb. Aj fariseojob u c'atbijob aj Jesús ca'da: ―¿Utz quira tz'äcälcac untu winic tu q'uin ch'ämbäji? ―U c'atbijob ca'da uc'a u jiranob si ajnic cache'da u sube'ob. F, Pasi ya'i aj Jesús, bixi tama ni ch'uj taj judíosob. >+u Uc'a no'on que sutwänon de winicba cä cänäntan chich poder tuba cäle' cua' u ch'e' cä chenla tu q'uini ch'ämbäji. El hombre de la mano seca (Mr. 3.1‑6; Lc. 6.6‑11) D* Mach to uyoch ta' c'ajalinla cua' u yäle' jini que tz'ibi ayan tan u jun Dios ca'daba: “Ajnic utz a c'ajalinla, jin une ni más co que matän”; uc'a si ochic ica ta' c'ajalinla cua' u yäle' jini tz'ibi tä junba, mach ica a wälila que mach u chijob tu toja jini cajcänt'anob, uc'a mach jin tanä u chijob. \)1 Cälbenetla täcä cache' ya'an bada wida untu más utz tu jut Dios que ni ch'uj. h(I ¿Mach to quira a tziquila täcä tama u jun Dios, jini que u tz'ibi aj Moisés oniba, cache' palejob u chen cua' chichca bit patan tan ch'uj tuyac'o u q'uin ch'ämbäji, y mach jin tanä tubajob jinq'uin u chen ca' jini? '3 Uneba ochi tan yotot Dios, u c'uxi ni waj que u subbinte Diosba. Jini waj mach u ch'ä u c'uxe' une, ni u lotob. Seq'uen palejob u ch'e' u c'uxe'. &1 Aj Jesúsba u yälbijob ca'da: ―¿Mach to quira a tziquila bajca u yäle' cua' u chi ni rey aj David y u lotob jinq'uin u na'tijob jitz'o? B%} Jinq'uin u chäni aj fariseojob cua' mu' u chenob, u yälbijob aj Jesús ca'da: ―Iran cache' mu' u chenob a wajcänt'an. Jini que mu' u chenobba, mach utz utic tu q'uin ch'ämbäji. O$  Jimba q'uinob jiniba nume u chen aj Jesús bajca an päc'äbi de trigo ump'e u q'uini ch'ämbäji. U yajcänt'anobba cayi u na'tanob jitz'o y u tuc'bijob tz'ita' u jut ni päc'äbi tuba u c'uxe'ob. # Utz chich cä manda cäq'ue' no'onba. Mach uxet tä bo'an ajinla t'oc, ca' a wälä cä'benetla ump'e cuch que mach tä' al.+"O Äc'ä abala täc manda. Cänä upete ni cä ye'e' no'on. Mach cäräxon no'onba, y utz cä c'ajalin. T'oc no'onba a xe a pojlenla cache' u ch'e' uba a pixanla. ! La'ixla bajca anon apetela que tä' bo'o ajinla y ca' a wälä t'oc a noj cuchla, y no'on cä xe cä'benet a ch'e' abala. : m De ya'i u yäli aj Jesús ca'da: ―Upete cua' chichca cä Pap u laj äc'bon täj c'äb. Niuntu mach u nonoj chon conoce, sec' cä Pap. Niuntu mach u nonoj che conoce cä Pap, sec' no'on uc'a u Yajlo'on. Upete machca chichca co cä ye'ben cache'da an cä Pap, u xe chich u nonoj chen conoce täcä. ~}}x|{bz5yxxwwcvv^uusrr,qpp9oLnmlkk jj9iGhTg;fre,dxc}ba``_U^^]\[[WZZlYXX:WhVVUTSSn=NTu pasejob tama jini caj tä Jericó, noj q'uenel gente u tzäypätijob aj Jesús. =nsUc'a no'on que sutwänon de winic, mach ajulon pancab tuba cherbinticon cua' chichca que c'änä cäc'a. Julon tuba cä cherben cua' chichca que c'änä uc'ajob upete, y tuba cäq'ue' cäba tä tzämsinte de u jelojob q'uen uc'a mach chämicob. Jesús sana a dos ciegos (Mr. 10.46‑52; Lc. 18.35‑43) Ym+Y machca chichca de anela yo xic más ajmanda, c'änä sujlec de a wajpatanla. lAnelaba mach uxet a chenla ca' jini. Machca chichca de anela yo u chen uba más ajnoja, c'änä sujlec de a wajc'äncanla. gkGAj Jesús u joq'uíjob, u yälbijob ca'da: ―A wila chich cache' untu ajmanda tama ump'e noj cab, tu manda chich ayan upete gente. Nuc ajt'äbälajobba ayan chich u poder tuba u cocoj äc'ben ni gente u tz'omben u t'an. sj_Jinq'uin ni diezjobba u yubi cua' yojob aj Jacobo y aj Juan, cäräx'ijob t'oc ni cha'tu u lotobba. 2i]Aj Jesús u yälbijob: ―A xe chich a ch'e'la ni tz'ibajtesia que cä ch'e' no'on, ca' a wälä a wuch'enla ni cä xe cuch'en no'onba y ca' a wälä a c'ablanla ca' chich cä xe tä c'ablan no'on. Pero tuba cälbenetla chunwäniquetla täc noj y täc tz'ej, mach no'on une cä xe cäle' caxca une u xe tä chumtä ya' jini. Cä Pap une u xe u yäle', uc'a ya' chich an tu c'ajalin caxca une u xe tä chumtä ya' jini. 4haAj Jesús u p'ali ca'da: ―Mach a wi cua' a c'atän. ¿U ch'e' quira a c'älenla tz'ibajtesia ca' chich no'on cä c'älen, ca' a wälä a wuch'enla jini cä xe cuch'en no'on, y ca' a wälä c'ablaquetla ca' chich cä xe tä c'ablan no'on? Unejob u yäli: ―U ch'e' chich cä c'älen t'ocob. /gWUne u yälbi: ―¿Cua' a wo? Ni ixic u yäli ca'da: ―Co que a'ben ni cä ch'ocobda chunwänicob ta' ch'ejpa bajca a xe de ajmanda, untu ta' noj y untu ta' tz'ej. "f=C'oti bajca an aj Jesús u na' u ch'ocob aj Zebedeo nämte' t'oc jini u ch'ocob täcä. Nocyäli tu pänte' tuba u c'atben que u chen ump'e favor. veeU xe u yäq'ue'onob tu c'äb aj gentilob tuba u xiq'ue'onob, u jätz'e'onob, y u yäq'ue'onob tä cruz tuba chämicon. Pero u yuxp'elib q'uin cä xe tä cuxpan tan ajchämejob. Lo que pidió la madre de Jacobo y Juan (Mr. 10.35‑45) ydk―Ca' chich a wiranla, bada cä bixela tä Jerusalén. No'on que sutwänon de winicba, cä xe tä äc'can tu c'äb no' ajnoja palejob y tu c'äb jini machcatac tä' yuwi ni ley taj Moisés. Unejob u xe u yäq'ue'onob tä tzämsinte. ~cuAj Jesús bixe u chen tä Jerusalén. Tä bij u pequi ni doce u yajcänt'anob u juntumajob, u yälbenob ca'da: mbSUc'a ni najtäcäjobba u colanob ji'pat. Ni ji'patobba u xejob najtäcä. Uc'a q'uenob chich machcatac u joq'ue' Dios, y mäx tz'ita' ni u yaquintejobba. Nuevamente Jesús anuncia su muerte (Mr. 10.32‑34; Lc. 18.31‑34) #a?¿Mach quira u ch'ä cä chen cache' chichca colin cä chen t'oc lo que es täc'a? ¿Mach quira a wo a chänenon uc'a utz cä c'ajalin t'oc cajpatan?” `/Da jiq'uin ni taq'uin que a chi ganaba y corre cux. Pero co chich cä toje' täcä ni ajpatanob que juli ji'patba ca' chich mu' cä toje'et ane. ;_o Une u p'ali, u yälbi untu de ni ajpatanob ca'da: “Cä lot, acä chi chich tu toja t'oc ane. ¿Mach quira colonla cache' cä xe cä toje'et ca' chich a chen gana ump'e q'uin? F^ U yälbijob ca'da: “Jini ajpatanobdaba sec' ump'e hora u chi patanob, y ane a toji ca' chich a tojon t'ocob, y no'on t'ocobba cä chi patan t'ocob entero q'uin, tan noj ticäw q'uin”. D] Cuanta tojquijobba, coli jac' ujinob t'oc u yum ni patan. {\o C'otijob täcä ni machcatac c'otijob tä patan najtäcäba, y ti tu c'ajalinob cache' u xejob tä tojcan más que ni ajpatan jini. Jinq'uin tojquintijob uneba, che' chich äc'bintijob täcä cada juntu ca' chich u chen ganajob ump'e q'uin. [7 C'otijob jini machcatac c'otijob tä patan ump'e hora yo tuba chajcac ajpatan, y äc'bintijob cada juntu ca' chich u chen ganajob ump'e q'uin patan. uZcCuanta pomi q'uin, u yum ni u caba ni päc'äbi u yälbi u yajnoja ajpatan ca'da: “Joc'o ni ajpatanob, y laj tojben u q'uinob. A täq'ue' a toje' t'oc jini machcatac ajuli ji'patba, y tzupsen t'oc jini machcatac juli najtäcäba”. YY+Unejob u p'ali: “Ya'anon t'ocobda uc'a mach u yäc'bon t'ocob patan niuntu”. Une u yälbijob: “Cuxla täcä tä patan tan u caba cä päc'äbi, y cä xe cä toje'etla ca' chich c'änä tojcaquetla”. QXUmp'e hora yo tuba chajcac ajpatan, pasi cha'num jini winic. U nuc'ti tä cha'num otros ajpatanob que mach'an cua' u chen. U yälbijob ca'da: “¿Cua' uc'a ya'anetla wida entero q'uin sin patan?” ]W3Jini winic pasi täcä tänxin q'uin y ochiq'uin. U chi ca' chich u chi najtäcä. $VAUne u yälbijob ca'da: “Cuxla täcä tä patan tan u caba cä päc'äbi, y cä xe cä toje'etla ca' chich c'änä tojcaquetla”. Unejob bixijob chich. pUYJini winic pasi cha'num más t'äb q'uin. U chäni otros ajpatanob tan caj que mach'an cua' u chenob. T+Jinq'uin u pojli ni ajpatan, colijob t'oc que u xe u toje' ca' chich u chen ganajob ump'e q'uin. De ya'i u täsquijob tama u caba u päc'äbi. 4S c’Uc'a bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba es ca' untu winic u yum ump'e cab. Jini winic pasi ic'sapanto u sacän ajpatan tuba u täscun tan u caba u päc'äbi. R#Pero q'uenob machcatac noj don winicob tu jut u lotob u xe tä colan de ajch'och'oca, y jini ajch'och'ocajobba u xe de ajt'äbälajob.vQeMachca chichca que u yäcti yotot, u säcunob, u chichob, u jitz'inob, u pap, u na', jit'oc, u ch'ocob, o u cab uc'a u tz'ombenon, u xe chich tä äc'binte cien veces más de lo que u yäcti, y u xe tä äc'binte täcä paq'uin cuxlec. dPAAj Jesús u yälbijob ca'da: ―Totojtoj cälbenetla cache' jinq'uin Dios u xe u tzijibesan u pancab, jinq'uin no'on que sutwänon de winicba cä xe tä chumtä pan ni chumlib bajca cä xe cä chen manda t'oc cä poder, anela täcä a xe tä chumtäla bajca an jini doce chumlib tuba xiquetla de ajmanda taj Israel, uc'a a wiranla si u chi tu tojajob ni doce grupo de u ch'ocob aj Israelob. Jin une ni a xe tä äc'bintela uc'a a wäctila upete tuba a tzäypätinonla. mOSDe ya'i u p'ali aj Pedro, u yälbi aj Jesús ca'da: ―Iranba, no'on t'ocobba cä laj äcti upete lo que cä cänänti t'ocob y cä tzäypätet t'ocob. ¿Cua' une jiq'uin cä xe tä äc'binte t'ocob uc'a cä chi ca' jini? ]N3Aj Jesús u chämben u jut u yajcänt'anob, u yälbenob ca'da: ―Winicba mach u che trebe u japän uba. Pero Diosba u chen trebe u japänonla, uc'a uneba mach'an niump'e cua' que mach u chen trebe u chen. &MEU yajcänt'anob aj Jesús, jinq'uin u yubi cua' u yäli, tajch'icwäni u jutob u yubin, u yäle'ob ca'da: ―¿Caxca une jiq'uin u ch'e' u japän uba? )LKBada cha'num cälbenetla cache' más u ch'e' numic untu ajcamello tu jut untz'it putz' que ochic untu ajtaq'uini bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. @KyDe ya'i aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―Totojtoj cälbenetla cache' untu ajtaq'uini mach u se'en pojle bij tuba ochic bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. wJgTu yubin ni ch'oc winic ca'da, tä' ch'ocomi u pixan, y bixi, uc'a une u cänäntan q'uen cua' chichca. IAj Jesús u yälbi ca'da: ―Si a wo c'alin ajniquet tu toja, corre chono upete lo que a cänäntan, y laj pucben pobrejilba u taq'uini. De ya'i tiquet a tzäypätinon. Ca' jini a xe a cänäntan q'uen cua' chichca tä' choj u valor tä cielo. H1Jini ch'oc winic u yälbi ca'da: ―Upete ni jini cä chen chich ca' u yäle', desde p'i'on to. ¿Caxcamba jiq'uin u chen falta ta cä chen? XG)Tz'omben u t'an a pap y a na'. Yajna'tan a lot ca' chich a yajna'tan aba ane. )FKUne u yäli: ―¿Catac anba? Aj Jesús u yälbi: ―Mach a chen tzämsa. Mach a sacän a tz'ijte'. Mach a chen xuch'. Mach a sube' a lot t'oc jop'ojti'. lEQAj Jesús u p'albi ca'da: ―¿Cua' uc'a a wälbenon cache' utz cä c'ajalin? Mach'an niuntu utz u c'ajalin seq'uen Dios une. Pero si a wo ochiquet bajca a xe tä paq'uin ajtä cuxu, chen ca' chich u yäle' u manda Dios. 9DkDe ya'i c'oti untu winic bajca an aj Jesús u yälben ca'da: ―Maestro, utz a c'ajalin une. ¿Cua' une ni utzba que c'änä cä chen tuba äc'binticon paq'uin cuxlecon? GCAj Jesús u yäc'bi chich u c'äb tan u pam ni bijch'oc y u c'atbi Dios por unejob. De ya'i, pasi bajca anob, bixi. Un joven rico habla con Jesús (Mr. 10.17‑31; Lc. 18.18‑30) 3B_Aj Jesúsba u yäli ca'da: ―Äctanla tic ni bijch'oc bajca anon. Mach a ch'acbenla u biji, uc'a ca' jinijob une ni ya'an bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. \A1 De ya'i u c'osijob bajca an aj Jesús bijch'oc tuba u yäc'ben u c'äb tan u pam y u c'atben Dios por unejob. U yajcänt'anob aj Jesús u q'uejpijob jini machcatac u täsen ni bijch'oc bajca an aj Jesús. <@q Ayan chich winic que mach u ch'ä lotojac uc'a che' chich päncäbi. Ayan chich winic que mach u lotoja uc'a winic chich u yäq'ue' tä cherbinte cua' chichca tuba mach lotojac. Ayan chich täcä winic que mach yo lotojan uc'a más yo u yäq'ue' u c'ajalin u c'alin chen cua' yo utic ni Dios ya'an tä cieloba. Machca u chen trebe u chen ca' jini, utz chich si u chen. Jesús bendice a los niños (Mr. 10.13‑16; Lc. 18.15‑17) ?1 Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Pero mach upete u chen trebe ajnic sin que lotojac, seq'uen jini machcatac Dios u yaqui tuba ajnic ca' jini. > U yajcänt'anob aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Si ca' jini ayanob jini machca u lotojanba, mejorica mach lotojac untu. M= No'onba cälbenetla jiq'uin ca'da: Machca chichca u waläctan jit'oc y mach uc'a u chi u tanä de cherajtz'ijte' ni ixic jiniba, y de ya'i si lotojac t'oc otro ixic, jini winic u chen u tanä de cherajtz'ijte'. Che' chich täcä machca lotojac t'oc jini ixic que waläctintiba, une täcä u chen u tanä de cherajtz'ijte'. *<MAj Jesús u yälbijob ca'da: ―Uc'a a tzätzäl pämlela u yälbetla aj Moisés a chenla ca' jini. Pero najtäcäba Dios mach u yäq'ui tä ute ca' jini. l;QDe ya'i aj fariseojob u yälbijob täcä ca'da: ―¿Cua' uc'a jiq'uin aj Moisés u yäli cache' machca u waläctan jit'oc c'änä u yäq'ue' tä tz'ibinte ump'e jun bajca u yäle' cache' atotoj waläctinti ni ixic jini? :!Ca' a wälä mach ni' cha'tujob. Tontujob namás une. Jini u yäc'bi Dios ajnic tomp'e t'oc jit'ocba, mach'an cua' uc'a u tz'eje' ubajob. ,9QU yäli täcä Dios ca'da: “Jin uc'a untu winic u xe u yäctan u pap y u na' tuba lotojac t'oc ixic. Ca' jini u cha'tumajobba u colan ca' a wälä tontujob”. I8 Aj Jesús u p'ali ca'da: ―¿Mach to quira bay a tziquila ni jun ta Dios, bajca u yäle' cache' Dios jini u chi upete cua' chichca ayanba, chäcäl najtäcä u chi täcä winic y ixic? m7SDe ya'i c'oti bajca an aj Jesús aj fariseojob u jiranob si u ch'e' u yäc'ben u säte', u yälbenob ca'da: ―¿U yäle' quira tama ni ley cache' utz waläctintic untu ixic que sea cua' chichca jini u säte' t'oc jit'oc? R6Q'uen gente bixi tu pat, y ya' jini u tz'äcäli upete machcatac c'ojo. 5 %Jinq'uin aj Jesús u tzupsi u chen ni t'anda, pasi ya'i tama ni noj cab tä Galilea, bixi tama noj cab tä Judea. C'oti tunxe río Jordán. 44a#’Ca' jini täcä u xe u chen t'oc anela ni cä Papla ya'an tä cieloba si anela mach a totoj chen perdonala cada juntu de a lot machcatac u säte' t'oc anela.<3q"C'ac'a' cäräx'i jini u yum. U yäq'ui jini u yajpatan tu c'äb machca u xe u c'ac'a' äc'ben u noj castigo. Ixta que mach u laj toje' upete jini u chen debeba u xe u chaje'ob. 2{!¿Mach quira u ch'ä a ch'ämben yajin untu a lot ajpatan ca' chich ane, ca' chich no'on cä ch'ämbet yajin aneba?” d1A De ya'i ni u yum u täsqui tä jo'can ni winic jini cha'num u yälben ca'da: “Aneba untu cajpatanet que tä' malujet. Upete ni a noj bet a cänäntiba mach cä'bet a toje' ni tz'ita' uc'a a ch'oc chi aba t'oc no'on. F0Ni otros ajpatanob u lotob chich ni winic jiniba jinq'uin u chänijob cua' u chi pasa, c'ac'a' ch'ocomi u pixanob. De ya'i bixijob u laj älben u yum cache'tacda u chi ni u yajpatan jini. 1/[Uneba mach u yoli u pijnan. De ya'i bixi u yäq'ue' tä mäjcan tan cárcel. Cuanta u laj tojbi upete ni taq'uin u cherben debeba, ixta jinto q'uin u xe tä pa'sinte. .De ya'i jini winic nocyäli tu yoc, u ch'oc chen uba t'oc, u yälben ca'da: “Pijnaxto tz'ita', cä xe chich cä laj tojbenet upete”. |-qJinq'uin pasi jini winic, u nuc'ti untu u lot, ajpatan täcä tuba jinchichba u yumob. Jini winic u cherben debe cien bit taq'uin. U juli uba tuyac'o, u yätz'q'uechbi u luc'ub u yälben ca'da: “Tojbenon jini taq'uin a cherbenon debeba”. ,yU yum ni winic jiniba u c'ac'a' ch'ämbi yajin. U yäcti bixic tu yotot y mach u ni' äc'bi u toje' ni tz'ita' u bet. 4+aJinq'uin u yubi jini winic ca' jini, nocyäli tu yoc u yum, u ch'oc chen uba t'oc, u yälben ca'da: “Cä yum, pijnaxto tz'ita', cä xe chich cä laj tojbenet upete”. F*Ni winicda mach u ni' che trebe u toje' u bet uc'a tä' q'uen. De ya'i u yäli jini u yum que choncac con to'o jit'oc y u bijch'oc y upete cua' chichca u cänäntan, tuba tojcac jini bet. ~)uJinq'uin u täq'ui u jiranba, u pojli cache' ya'an untu que u chen debe ixta jäyp'exti millón de säsäc taq'uin. (’U manda ni Dios ya'an tä cieloba es ca' untu ajnoja que u yoli u jiran jäyp'e u chen debe cada juntu u yajpatan. 4'aAj Jesús u yälbi ca'da: ―Mach cälbet que a chen perdona siete vez. C'änä a chen perdona ixta setenta veces siete. El ejemplo del siervo que no quiso perdonar 1&[De ya'i aj Pedro u natz'i aj Jesús, u yälbi ca'da: ―Cajnoja, ¿jäynum c'änä cä chen perdona cä lot jinq'uin u säte' t'oc no'on? ¿Ixta siete vez quira? i%KUc'a bajca woyo anob cha'tu uxtu tuba u ch'u'ul c'ajti'inon, ya' chich anon tänxin de unejob. 0$Y’Bada cälbenetla täcä si cha'tu de anela ajnic tomp'e a c'ajalinla tuba a c'atbenla cua' chichca ni cä Papla ya'an tä cieloba, u xe chich u yäc'benetla. c#?’Totojtoj cälbenetla cache' upete jini a wäle'la cache' mach utz ta utic pancab, Dios täcä che' chich u xe u yäle'. Y upete jini a wäle'la cache' utz ta utic pancab, Dios täcä che' chich u xe u yäle'. "1Si mach u yäc'ä u chiquin u yubin u t'anob unejobba, älä tu pänte' machcatac u woylan ubajob jini que ayanob t'oc Diosba. Si mach u yäc'ä u chiquin u yubin u t'anob ni jinijobba, ajnic ta' jutla ca' untu ajpäpä'cab y ajcojtaq'uin jini que mach u tz'ombejob Diosba. "!=Si mach u yäc'ä u chiquin u yubin a t'anba, sacän untu o cha'tu a lot tuba bixiquet t'oc nämte', uc'a ajnic cha'tu uxtu u yäle'ob camba ni u toja. Z -’Si a lot u säte' t'oc ane, corre chen t'an t'oc, sec' a cha'tumala, uc'a tic tu c'ajalin cua' jini u chi. Si u yäq'ue' u chiquin u yubin a t'an, a xe chich a wäc'ben colac utz u c'ajalin t'oc ane. 7Cälbenetla que mach yo täcä cä Papla ya'an tä cieloba que sätic niuntu de ni bijch'ocjobda. Cómo se debe perdonar al hermano (Lc. 17.3‑4) jM Si u pojliba, totojtoj cälbenetla cache' u xe tä c'ac'a' ch'a'alan ujin uc'a ni oveja jini que sätä ajni y u pojliba. Más ch'a'a ujin u xe tä ajtä uc'a ni oveja jini que uc'a ni noventa y nueve que mach xi tä säto. O ’¿Cache' a wäle'la? Si untu winic u cänäntan cien ovejas y si sätic untuba, ¿mach quira uxin u yäctan ni noventa y nueve u juntuma tu pam tz'ic tuba bixic une u sacän jini asätiba? Q No'on que sutwänon de winicba julon cä japän machcatac sätä ayan. \1 ’Mach a wäle' cache' más utzet ane tu jut Dios que untu de ni bijch'ocda. Cälbenet cache' ni ángelojob que u jiranob ni bijch'ocobdaba ya' chich an tä cielo u paq'uin chämben u jut cä Papla Dios. 1 Si unxim a jut u yäc'benet a säte' t'oc Diosba, ch'ä pa'sen y choco; uc'a más utz ochiquet tonxim a jut bajca a xe tä paq'uin ajtä cuxu y mach julcaquet entero untu con to'o u cha'xima a jut tama noj c'ac' tä infierno. El ejemplo de la oveja perdida (Lc. 15.3‑7) !’Si a c'äb o si a woc u yäc'benet a säte' t'oc Diosba, chunjätz'ä y choco; uc'a más utz ochiquet ajchunc'äb o ajchun'oc bajca a xe tä paq'uin ajtä cuxu, y mach julcaquet entero untu con to'o a c'äb y a woc tama ni noj c'ac' que mach u jira täpoba. gGTä' lástima quiran ni a'ajtäjob pancab, uc'a ya'an machcatac u yäc'ben u lot u säte' t'oc Dios. Paq'uin ayan chich machca u yäc'ben u lot u säte' t'oc Dios, y tä' lástima ni winic jini que u yäc'ben u säte'ba. b=’Machca chichca que u yäc'ben u säte' t'oc Dios untu bijch'oc ca' ni ajlo'da que u tz'ombenon cä t'an, más utz cächbintic tu luc'ub ni winic jini ump'e noj gran na'cha' y julcac tänxin nab tuba chämic. )KMachca chichca u sapän täj c'aba' untu ajlo' ca' chich ni andaba, no'on chich une u sapänon. El peligro de caer en pecado (Mr. 9.42‑48; Lc. 17.1‑2) :mMachca chichca que ajnic ca' ni yoc ajlo'da, y u chen uba que une más ajch'och'oca y u lot más ajnoja, jin une u xe más ajnoja bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. [/U yälbijob ca'da: ―Totojtoj cälbenetla, si mach a q'uexe a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla, y si mach sujlequetla ca' bijch'oc, mach uxet tä ochela bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. a;Aj Jesús u joq'ui tic bajca an untu yoc p'i' ajlo', u yäq'ui tänxin de unejob.  5Jimba q'uin jini u yajcänt'an aj Jesús u natz'ijob u yälben ca'da: ―¿Caxca une u xe más ajnoja bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba? 3Pero uc'a mach cäräx'acjobba, corre cux ti' nab y julu a mäsc'äb tä ja'. De ya'i ni buch' a xe a luque' najtäcäba, t'äbsen y jäbben u ti'. Tama u ti' a xe a pojlen ump'e taq'uin. Bisan y tojbenob t'oc. Uc'a ni taq'uin jiniba u xe u yäq'ue' tuba cä cha'tumala.=sAj Pedro u p'albi ca'da: ―Ni u yäc'ben u toje'ba, jin une ni mach jin u ch'ocobba. Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Ca' jiniba, mach u yäc'binti u toje' cua' ni u ch'ocobba. DAj Pedro u yäli: ―U toje' chich une. Ochi tama ni otot bajca an aj Jesús. Mach to u yälbe cua' jinq'uin aj Jesús u yälbi ca'da: ―¿Cache' a wäle' ane, Simón? Ajmandajob pancab, ¿caxcatac u yäc'ben u toje' ni taq'uin que u ch'uch'inte tuba gobiernoba? ¿U ch'ocob quira o ni mach jin u ch'ocobba? }sJinq'uin c'otijob tä Capernaum, c'otijob bajca an aj Pedro jini machcatac u nume u ch'uch'än ni taq'uin, jini u cojcan tuba ni ch'uj taj judíosobba, u yälben ca'da: ―¿Mach quira uxin u toje' ni a maestro ni taq'uin que u cojcanba? 9Cä xe tä tzämsinte, y u yuxp'elib q'uin cä xe tä cuxpan. U yubijob ca' jiniba, machtajda ch'ocomi u pixanob. El pago del impuesto para el templo ' GNume to u chenob tama cab tä Galilea, aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―No'on que sutwänon de winicba cä xe tä äc'can tu c'äb winicob. W 'Tzuc pixan ca' jinijobba mach u ch'ä a päpä' pa'senla. C'änä a chenla c'änti'ya y a chenla su'q'uin tuba a chen trebe a pa'senla. Jesús anuncia otra vez su muerte (Mr. 9.30‑32; Lc. 9.43‑45) P Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Uc'a mach a totoj tz'onila que Dios u xe u chen. Totojtoj cälbenetla, si ajnic ica tz'ita' a fe, ca' u no'an unxim yoc bec' mostazaba, u ch'e' a wälben ni tz'icda: “Tz'eje aba wida”, y u xe chich u tz'eje' uba. Y mach'an niump'e cua' que mach u ch'e' a chenla si a totoj tz'onänla. - SC'oti sec' u bajnimajob u yajcänt'anob aj Jesús u yälben ca'da: ―¿Cua' uc'a no'on t'ocob mach cä chi trebe cä pa'säben t'ocob ni tzuc pixan tuyac'o? ucAj Jesús u q'uejpi ni tzuc pixan. De ya'i pasi tuyac'o ni ajlo'. Jinchichba rato jini u yäq'ui uba. Aj Jesús u p'ali, u yäli ca'da: ―¡Anela que ya'anetla pancab bada, mach a tz'onäla y mach tu toja a c'ajalinla! Ixta caxti amba q'uin cä xe tä ajtä t'oc anela. Ixta caxti amba q'uin c'änä ajnic sis cä c'ajalin t'oc anela. Täsen wida ni ajc'ojpan. QAcä täsbijob a wajcänt'anob, pero mach u chi trebe u tz'äcälinob. b=―Cajnoja, ch'ämben yajin cajlo' y tz'äcälin, uc'a u säto u c'ajalin y mäx u tz'ibajtesan ni yaj jini. Jinq'uin u p'uje' uba ni yaj jini, mach unnum u yälo tan c'ac', y mach unnum täcä u yälo tä ja'. Jinq'uin c'otijob tä cha'num bajca an noj q'uenel gente, c'oti untu winic bajca an aj Jesús, nocwäni tu pänte' u yäle' ca'da: I  Jinchichba rato jini ti tu c'ajalinob u yajcänt'anob aj Jesús cache' de aj Juan ajc'ablesia ni mu' u yäle'ba. Jesús sana a un muchacho epiléptico (Mr. 9.14‑29; Lc. 9.37‑43) N Bada cälbenetla que aj Elíasba ajni chich une, pero mach u chi conocejob, y u tz'ibajtesijob ca' chich u yoli u cherbenob. No'on que sutwänon de winicba, u xe chich u tz'ibajtesanonjob täcä. *M Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Toj chich, ni jun ta Dios u yäle' cache' aj Elías u xe tä te najtäcä y u xe u laj äq'ue' tu toja upete cua' chichca. /W De ya'i u yajcänt'anob u c'atbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a jiq'uin u yäle'ob jini que tä' yuwijob ni ley taj Moisésba cache' c'änä tic aj Elías najtäcä? M Jinq'uin jaque u chenob tu pam ni noj tz'ic jini, aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Mach to a wälbenla niuntu ni a chänilaba ixta que cuxpacon tan ajchämejob, no'on que sutwänon de winic. y~kJinq'uin u t'äbsi u jut u chänenob mach u ni' chänijob ni cha'tujobba. Sec' aj Jesús u juntuma ya'an. l}QDe ya'i aj Jesús u natz'ijob, y u tälijob, u yälbijob ca'da: ―Ch'oyenla. Mach bäc'taquetla. v|eJinq'uin ni ajcänt'anob taj Jesús u yubijob jini t'an, päcwänijob tä cab uc'a c'ac'a' bäc'tijob. { Mu'to u t'an aj Pedroba, tutz'i ump'e noj bucla tä cielo, tajc'äntz'alan, u bälijob u yuxtumajob. Jinchichba rato jini ump'e t'an ubqui tama ni bucla jini, u yäle' ca'da: ―Jinda cä Yajben Ajlo'. T'oc une ayan cä ch'a'aljin. Ubinla u t'an une. CzDe ya'i aj Pedro u yälbi aj Jesús ca'da: ―Cajnoja, utz chich que ya'anonla wida. Si a woba, cä chen t'ocob wida uxp'e yoc boch': ump'e ta'a, ump'e taj Moisés, y ump'e taj Elías. qy[Jinchichba rato jini u chänijob cache' c'oti aj Moisés y aj Elías, ya'anob tä t'an t'oc aj Jesús. xU yäni uba u jut bajca anob. U chicti u jut ca' u chictan q'uin. U bucba laj sutwäni tä' säc ca' u säjq'uelan ni q'uin. -w USeis día ji'pat, aj Jesús bixi t'oc aj Pedro, aj Jacobo, y aj Juan u jitz'in aj Jacoboba tu pam ump'e noj tz'ic tä' isquiba. Ya' jini ajnijob sec' u juntumajob. -vSTotojtoj cälbenetla, yebe machca ya'an widaba mach uxin tä chämojob ixta que u chänenonjob cha'num, no'on que sutwänon de winic, cache' cä te de Ajnoja.DuNo'on que sutwänon de winic cä xe tä sujtä pancab t'oc u pitzilan cä Pap y nämte' t'oc u ángelojob. Jinq'uin to cä xe cä'ben cada juntu u tojquiba jini cua'tac u chijob pancab. Mt¿Cua' u pa'se untu winic si u c'ac'a' mote' pancab q'uen cua' chichca utz tuba cuxlec y de ya'i sätic u pixan? Sätic u pixanba, mach'an cache'da u ch'e' u japän, ni t'oc noj q'uenel taq'uin. _s7Uc'a upete machcatac u sacän cache' cuxlec utz pancab, u xe u säte' upete ni jini. Upete machcatac mach u sacä tuba cuxlec utz pancab uc'a u tz'ombon cä t'an, u xe chich tä äc'binte paq'uin cuxlec más utz. wrgDe ya'i aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―Machca chichca yo ochic de cajcänt'anba, c'änä u yäctan u chen uba manda u juntuma. C'änä u c'älen cua' chichca tz'ibajtesia ca' chich cä c'älen no'on y u tzäypätinon. wqgAj Jesúsba u suti uba, u yälben aj Pedro ca'da: ―Pasen bajca anon, Satanás. Ane a wo a ch'acbenon cä biji, uc'a ane mach a wäc'ä ta' c'ajalin jini yo Dios uticba. Aneba a wäq'ue' ta' c'ajalin jini yo winicob pancab uticba. 0pYDe ya'i aj Pedro u tz'eji uba nämte' t'oc tz'ita' u ch'oc chen uba t'oc, u yälben ca'da: ―Cajnoja, Dios u cänäntanet. Iran que mach xic u chenet pasa ca' jini. Bo}Desde jimba q'uin jini aj Jesús u täq'ui u chectesben u yajcänt'anob cache' c'änä xic tä Jerusalén tuba c'ac'a' tz'ibajtescac ya'i tu c'äbob ajt'äbäla, tu c'äb ajnojajob pale, y tu c'äb jini que tä' yuwijob ni ley taj Moisésba. C'änä tzämsintic täcä, y u yuxp'elib q'uin u xe tä cuxpan. EnDe ya'i aj Jesús u c'alin älbi u yajcänt'anob que mach xic u yälben niuntu si une ni aj Cristo, ni u täsqui Diosba. Jesús anuncia su muerte (Mr. 8.31―9.1; Lc. 9.22‑27) m#Ane cä xe cä'benet poder, ca' a wälä cä'benet llave tuba bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba. Jini a wäle' cache' mach utz ta utic pancab, Dios täcä che' chich u xe u yäle'. Jini a wäle' cache' utz utic pancab Dios täcä che' chich u xe u yäle'. olWNo'on täcä cälbenet cache' aneba aj Pedrojet. Ni a c'aba' jiniba u ye'e' cache' ca' a wälä ji'tunet. Y por ane u xe tä ajtä q'uen machca u xe u tz'ombenon. Chämoba mach uxin u chen trebe u tzupsen machcatac u tz'ombenon. nkUAj Jesús u yälbi ca'da: ―Ya'an ump'e ch'a'aljin ta'a, Simón, ajlo'et taj Jonás, uc'a mach jin winic pancab u yäc'bet ta' c'ajalin tuba a wina'tan ca' jini. Cä Pap, jini ya'an tä cieloba, une u yäc'bet a wina'tan. ijKU p'ali aj Simón Pedro u yälbi ca'da: ―Aneba aj Cristojet, u Yajlo'et ni Dios cuxuba. eiCDe ya'i aj Jesús u c'atbijob tä cha'num ca'da: ―Y anelaba, ¿caxcajon a wäle'la? ChUnejob u yälbijob ca'da: ―U yäle'ob cache' aj Juan ajc'ablesialet. Otrosjob u yäle' cache' aj Elíaset. Otrosjob u yäle' cache' aj Jeremíaset, o algún otro ajt'an ta Dios. 8gi Jinq'uin c'oti aj Jesús tama ni caj u c'aba' Cesarea Filipo, u c'atbi u yajcänt'anob ca'da: ―¿Cache'da u yäle' ni gentejob caxcajon, no'on que sutwänon de winic? 8fi Jinq'uin ti tu c'ajalinob que mach jin jusonib ta waj u yälbijob. Jini u yälbijobba que mach xic u sapänob ni t'an u ye'e' aj fariseojob y aj saduceojob. Ni t'an que u ye'e'job unejobba es ca' a wälä ni jusonib ta waj. Pedro declara que Jesús es el Cristo (Mr. 8.27‑30; Lc. 9.18‑21) We' Mach uyoch ta' c'ajalinla lo que mu' cälbenetla. Jini cälbetla ca'da, que mach a ch'e'la ni jusonib ta waj que u c'äne'ob aj fariseojob y aj saduceojob, mach uc'a mach a täsila waj cälbetla ca' jini. !d; ¿Mach quira ni' c'aja ac'ala täcä cache' u chi pasa t'oc ni siete waj que c'uxnesqui t'oc cuatro mil winicob, y jäyp'e chach u colob a ch'uch'ila? icK ¿Mach to quira uta ta' c'ajalinla cache' ayan cä poder cä chen cua' chichca? ¿Mach quira ni' c'aja ac'ala cache' u chi pasa t'oc ni cinco waj que c'uxnesqui t'oc cinco mil winicob, y jäyp'e chach u colob a ch'uch'ila? (bIYuwi chich aj Jesús cua' an tu c'ajalinob. U yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a chen pensala uc'a mach a täsila waj? ¿Mach to quira a totoj tz'onäla? a9U yajcänt'anob aj Jesús cayi u maläc äle'ob tan u c'ajalinob ca'da: ―Jini t'andaba u yäle' uc'a anajyi cäc'ala cä täsenla caxtran waj. `7Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Iranla, mach me'ixto a ch'e'la jini jusonib ta waj que u c'äne'ob aj fariseojob y aj saduceojob, uc'a mach utz une. l_QC'otijob u yajcänt'anob aj Jesús tunxe nab. Mach u bisijob caxtran waj uc'a najyi uc'ajob. 2^]Machcatac pancab tä' malojobba que mach u ni' tz'ombejob u t'an ni mero Diosba u c'atänob ump'e seña tuba u chänen. Mach uxin tä äc'bintejob otro seña, sec' jini ca' u chi pasa aj Jonás, ajt'an ta Diosba. De ya'i aj Jesús u yäctijob, bixi. La levadura de los fariseos (Mr. 8.14‑21) G]Y jinq'uin a chänenla noj q'uenel chächäc bucla tä cielo ic'sapanba a wäle'la ca'da: “U xe u yäc'ben ja'”. ¡Ajsusuccheriajetla! A wila chich cua' u xe tä ajtä jinq'uin a chänenla tä cielo ca' jini. ¿Cuaxca uc'a jiq'uin mach uta ta' c'ajalinla cua' uc'a u yäq'ui tä ute Dios upete ni mu' cä chenba? \ Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Jinq'uin a chänenla noj chächäc bucla tu pome q'uin, a wäle'la cache' ic'ä u chen q'uin. 2[ _C'otijob bajca an aj Jesús aj fariseojob y aj saduceojob tuba u jiranob si u ch'e' u yäc'ben u säte'. U c'atbijob que u yäq'ue' tä chäninte ump'e seña tä cielo. Z'De ya'i aj Jesús u täsqui ni gente bixic tu yototob. Uneba ochi tama ump'e jucub, bixi tunxe nab, c'oti tama cab tä Magdala.pYY&U q'ue'na ni gente c'uxnijobba, cuatro mil wincäre une. C'uxnijob täcä q'uen ixictacob y bijch'oc. X%C'uxnijob chich upete, y laj na'ijob. U yajcänt'anob aj Jesús u ch'uch'ijob u colob ni waj bajca puquintiba, siete nuc chach tulu. 4Wa$De ya'i aj Jesús u ch'i ni siete waj y che' chich täcä yoc buch', u c'ajti'bi u c'aba' Dios. De ya'i u taji ni waj. U yäc'bi u yajcänt'anob tuba u puc'ben ni gente. @V{#De ya'i u yälbi ni gente que chumlecjob tä cab. U"Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿Jäyp'e waj a cänäntanla? Unejob u yäli: ―Sec' siete waj namás, y tz'ita' yoc buch'. 0TY!De ya'i u yajcänt'anob u p'ali, u yälbijob ca'da: ―¿Cada cä xe cä ch'e' t'ocob noj q'uenel waj tuba u na'esan ni noj q'uenel genteda? Wida mach'an otote. )SK Aj Jesús u joq'ui u yajcänt'anob, u yälbijob ca'da: ―Tä' acä ch'ämben yajin upete ni genteda, uc'a u cänäntan uxp'e q'uin ya'anob nämte' t'oc no'on y mach u cänäntajob cua' u c'uxe'. Mach co cä täscunob sin que c'uxnacob uc'a mach xic tä säto u c'ajalinob tä bij. HR Ni gente tajch'icwäni u jut u chänen ca' jini. U chänenob cache' a'uma' u chen t'an, cache' ajc'ol'oc u chen xämba, ni balda'ojobba u laj pojlen ubajob. Che' chich täcä ajchoc' u chen chanä. Cayi u ch'u'ul c'ajti'inob Dios, jini Dios tuba aj Israelobba. Jesús da de comer a cuatro mil hombres (Mr. 8.1‑10) FQC'oti noj q'uenel gente bajca an aj Jesús, y u c'osijob ajc'ol'oc, ajchoc', a'uma', y jini balda'ojtacobba, y q'uen más ajc'ojpanob. U c'osijob tu yoc aj Jesús, y une u laj tz'äcäli. qP[Aj Jesús pasi ya'i, bixi tu ti' nab u c'aba' Galilea. T'äbi tu pam ump'e tz'ic, chunwäni ya'i. fOEJinq'uin u yubi aj Jesús ca' jini, u yälbi ca'da: ―Noxi' ixic, mäx a totoj tz'onän chich. Utic chich ca' chich a wo cherbintiquet. Jinchichba hora jini u yäq'ui uba jixic ch'oc. Jesús sana a muchos enfermos +NOJini ixic u p'ali ca'da: ―Toj chich une Cajnoja. Pero ni wichu' täcäba u c'uxe' chich ni u xixoma waj que u yälo yaba mesa bajca an u yum tä c'uxnan. xMiU p'ali aj Jesús, u yälbi ca'da: ―Mach utz ch'ämcac ni waj tuba u bijch'oc untu y julbintic wichu'. F~~}}L|{{zz8yxxwmvquttps8r'qq/pCon_mlkjj&iIh6ggLfdcKbwaa `__U^]\[[LZZYY XWEVVqUUTSSR[QPPSO4NMMM%LKK@J-IHHGGOFtEDDVCCgBBFBA@@Y??>N==L<<];z:99877[666432*0T/.R-,,+)(&&@%$g#z""I!!ai(d  { L d $!`D&Jinq'uin mach to an ni noj lup, ni a'ajtäjob pancab u c'uxnanob, u buc'ajob, u lotojanob, y u yäq'ue' u jixic ch'ocjob tä lotojan, ixta jimba q'uin que ochi aj Noé tama u noj jucub. %’Ca' chich u chi pasa tu q'uini aj Noé, che' chich u xe u chen pasa täc xe tä te no'on que sutwänon de winic. >u$’Niuntu mach yuwi camba q'uin ni camba hora u xe u chen pasa ni jinijob. Ni ángelojob ta Dios täcä ya'an tä cieloba mach yuwijob. Seq'uen cä Pap une ya'an tu c'ajalin. uc#Ni cielo y u pancab u xe tä xupo. Ni cä t'anba mach uxin tä colan niump'e sin que mach laj utic cumpli. s_"Totojtoj cälbenetla que mach to laj cham ni gente ya'an badaba jinq'uin u xe u chen pasa upete ni jini.  !Che' chich täcä, jinq'uin a chänenla que u chen pasa upete ni jini, a xe a wina'tanla que jin ni mero u q'uini ta sujlecon. ;o ’Tic ta' c'ajalinla cua' u ye'benetla ni te' higo. Jinq'uin a chänenla u pase u nuc', y u ch'oc yopin, a wila chich cache' mach ni' q'uen yo ta wa'lec noj ticäw q'uin. QCä xe cä täscun cä ángelojob t'oc noj corneta tuba u mote'ob ni machcatac yäcäjtac uc'a Diosba, cachichcada ajnicob ixta tu chämp'elma u jo u pancab, desde tu jo cielo ixta tunxe u jo cielo. 'GJinq'uin u xe tä chectan tä cielo cache' ya' cä te no'on que sutwänon de winic. Jinq'uinba, upete a'ajtäjob pancab u xe u chen uq'uejob. U xe u chänenonjob, no'on que sutwänon de winic, cache' cä xe tä te tama ump'e noj bucla tä cielo t'oc cä poder y t'oc cä noj pitzilan. lQ’Cuanta laj tz'äcti u chen pasa ni tz'ibajtesia jiniba, seb u xe tä it'obnan ni q'uin. Ni uj mach uxin u chictan. Ajlucerojob tä cielo u xe tä yälo. Upete ni ya'an tä cielo q'uen u muc'obba u xe tä laj niquinte. GUc'a cachichcada ajnic cua' chichca chämen, ya'i chich u xe u motlan uba ni ajma' tuba u c'uxe'. Cómo vendrá el Hijo del Hombre (Mr. 13.24‑37; Lc. 21.25‑33; 17.26‑30, 34‑36) B}Uc'a ca' chich a chänenla u lem ni chawäc u pase tä weti q'uin u chictan ixta tä pomi q'uin, ca' jini täcä u xe u chen pasa jinq'uin cä xe tä te no'on, que sutwänon de winic. dAJin uc'a jiq'uin, si u yälbenetla machca chichca ca'da: “Ubinla, ya'an nanti bajca mach cuxu niuntu ni aj Cristo”, mach xiquet a chänenla. O si u yälbenetla: “Ya'an mucu tama ump'e otot”, mach a tz'ombenla. ,SBada jiq'uin, acä worin älbetla. Uc'a u xe tä te machca u päpä' äle' cache' une naj Cristo, o cache' une ajt'an ta Dios, y u xe u chenob q'uen cua' chichca ta chänintic, y q'uen milagros tuba u jiran si u chen trebe u sucpecänob täcä ixta jini machcatac yäcä an uc'a Dios. ’Si machca chichca u yälbenetla jiq'uin ca'da: “Iranla, ya'anda naj Cristo”, o “Iranla, ya'an nanti”, mach a tz'onänla. 7 gSi fuera Dios mach u tz'ita'esan ica ni q'uin jini, niuntu mach uxin u japän uba t'oc chämo. Pero uc'a machcatac u yaqui Diosba, u xe chich u tz'ita'esan ni q'uinob jini. 5 cUc'a jimba q'uinob jiniba u xe tä ajtä noj gran tz'ibajtesia, jini que mach bay ajni desde jinq'uin uti u pancabba ixta bada, y mach uxin tä sujtä tä ajtä ca' jini.   C'atbenla Dios jiq'uin, que mach u chen pasa tu q'uini sisi, ni tu q'uini ch'ämbäji jinq'uin c'änä pasiquet tä putz'ela.  Ac'ä tä' lástimajob ni ixictac machcatac c'ojo t'oc u tz'isaba jimba q'uinob jini, y machcatac ch'oc to u bijch'ocba. T !Machca ya'an tä patan tan pimi, mach ni' sujlec u ch'e' u buc tan yotot. iKMachca ya'an tu pam u cha'täq'uib otot isqui, mach ni' sujlec tan yotot u ch'e' cua' chichca. hIJinq'uinba, machcatac ya'an tan noj cab tä Judea, c'änä pasic tä putz'ejob pan noj tz'ic. <q’A xe a chänenla u yute cua' chichca mach utz tama ni ch'u'ul otot ixta u yäq'ue'ob cua' chichca tuba ch'u'ul c'ajti'cac en lugar de Dios, jini que mach yo Dios u chänenba. Jin une ni u yäli aj Daniel, ajt'an ta Dios oniba cache' u xe u chen pasa ―machca u tzique', c'änä u chen entende―. 2]U xe tä tz'ayquinte cachichcada pancab cache'da an bajca u chen manda Dios tuba u yubinob upete a'ajtä pancab. Ji'pat de jinda, u xe tä c'ote u xupiba q'uin pancab. `9 Machca u c'älen upete ni jini ixta tu xupiba, sin sujlec tu pat, Dios u xe u japän. nU Uc'a u xe tä c'ac'a' q'ue'nan ni malujle pancab, jin uc'a q'uen u xe u yäctan u yajna'tan ubajob. } Y u xe tä ch'oye jimba q'uin jini q'uen ajjop'ojti'ob u yäle' cache' ajt'an ta Dios, y q'uen machca u xe u sucpecän. J  Jinq'uinba, q'uen u xe tä ajtä machca u xe tä sujtä tu patob. U xe tä ajtä q'uen machca u yäq'ue' tä c'äbä u lot. U xe tä ajtä q'uen machca u maläc cräxna'tan ubajob t'oc u lot. .U ’Jinq'uinba, a xe tä äc'canla tu c'äb machca u tz'ibajtesanetla, y a xe tä tzämsintela. Y upetejob mach uxin u yolin u chänenetla uc'a a tz'ombenonla. Z-Pero upete ni jindaba, u tä'quiba to ni noj tz'ibajtesia que u xe tä ajtäba. |~qUc'a u xe tä ch'oye jo'yan. Ump'e noj cab u xe u jule' uba tuyac'o otro noj cab. Untu ajnoja u xe u jule' uba tuyac'o otro ajnoja. U xe tä ajtä noj toyoben yaj. U xe tä ajtä wi'na. U xe tä ajtä noj gran ajchaban cachichcada tu pancab. o}WA xe a ubinla cache' an jo'yan pancab y cache' u xe tä ajtä täcä cachichcada pancab. Iranla jiq'uin que mach u bäc'tesanetla, uc'a c'änä chich que u chen pasa najtäcä ni jini. Pero mach to jin u xupiba u pancab ni jini. w|gUc'a q'uen u xe tä te täj c'aba', u yäle'ob ca'da: “No'on naj Cristojon”, y q'uen u xe u sucpecänob. s{_Aj Jesús u p'ali, u yälbijob ca'da: ―Iranla jiq'uin, mach me'ixto ajnic machca u sucpecänetla. /zWJinq'uin ya' chumca tu pam ni noj tz'ic u c'aba' Olivasba, u natz'i u yajcänt'anob u c'atbenob u juntuma ca'da: ―Älbenon t'ocob, ¿caxca q'uin u xe u chen pasa ni a wäliba? ¿Cua' jini u xe tä chäncan uc'a wina'tintic cache' ya' a te, y cache' atz'äcti q'uin tuba xupic u pancab? y}Uneba u p'ali, u yälbijob ca'da: ―¿A chänenla upete ni jini? Totojtoj cälbenetla cache' mach uxin tä colan niump'e ji'tun tz'äjca tu pan u lot sin que mach jinescac. Señales antes del fin (Mr. 13.3‑23; Lc. 21.7‑24; 17.22‑25, 31) x 'Jinq'uin pasi aj Jesús tama ni noj ch'u'ul otot, bixe u chen, u natz'i u yajcänt'anob tuba u ye'benob u pitzilan ni noj ch'u'ul otot jini. +wO'Uc'a totojtoj cälbenetla, desde bada mach uni' xet a chänenonla ixta que jinq'uin a xe a wäle'la ca'da: “Ch'u'ul ayan jini u te tu c'aba' Cajnojala”.]v3&Ubinlaba, ni bajca anetlaba con to'o a noj ch'u'ul ototlaba Dios chich u waläcti. 8ui%’¡Anela tä Jerusalén, anela que a tzämsenla ajt'anob ta Dios, y a wäc'benla t'oc ji'tun machcatac Dios u täscun bajca anetla! Jäynumixti coli cä mote'etla con to'o a ch'ocob, ca' chich untu na' piyo' u mote' u ch'oc tu yaba u wich', y anelaba mach a wolila cä chen ca' jini t'oc anela. t $Totojtoj cälbenetla cache' upete ni tanä jiniba anela täcä a xe a toje'la. Jesús llora sobre Jerusalén (Lc. 13.34‑35) $sA#Jin uc'a u xe tä yälo ta'wac'ola ni toji'tanä bajca tzämsinti pancab machcatac u chi utzba, desde jinq'uin tzämsinti aj Abel, ni u chi tu toja tu jut Diosba, ixta jinq'uin chämi aj Zacarías, u yajlo' aj Berequías jini tzämsintiba bajca an a ch'ujlaba tu ch'ejpa ni altaba. Xr)"Bada jiq'uin, ubinla: No'on cä xe cä täscun bajca anetla ajt'anob ta Dios. Cä xe cä täscun machca q'uen u c'ajalinob, cä xe cä täscun jini que tä' yuwijob u t'an Diosba. Unejobba a xe a tulaj tzämsenob y a xe a tulaj äq'ue'la tä cruz. Y otros a xe a jätz'e'la tama a ch'ujla y otros a xe a tz'ibajtesanla tä cabil cab. $qA!’¡Ca' a wälä noj chanetla! ¡U ch'ocobetla chan! Mach'an cache'da a xe a chen trebe a japän aba t'oc ni noj toji'tanä tan c'ac' tä infierno. p Anela täcä, chenla jiq'uin jini a wo a chenla, y ca' jini nonoj tzupsen a chenla jini u täq'ui u chen a najtäcäl noxi'paplaba. o Uc'a a wäle'la ca' jiniba, a wäq'ue' tä wina'tintela cache' u ch'ocobetla chich ni machcatac u tzämsijob najt'anob ta Dios. n7A wäle'la täcä ca'da: “Si fuera cuxleconla jinq'uin cuxlijob cä najtäcäl noxi'papla, machica cä täclila u tzämsenob najt'anob ta Dios”. imK’¡Ac'ä tä' lástimajetla, anela que tä' a wila ni ley taj Moisés y aj fariseojob! ¡Ajsusuccheriajetla! A cherbenla u noj mucliba ajt'anob ta Dios y a pitzilesbenla u noj mucliba jini machcatac u chi tu tojaba. l/Anela täcä ca' jini anetla. Tu jut winicob a chänintela cache' tu toja ayanetla, pero tan a pixanlaba q'uen susuccheria y q'uen malujle ayan. 6ke’¡Ac'ä tä' lástimajetla anela que tä' a wila ni ley taj Moisés y aj fariseojob! ¡Ajsusuccheriajetla! Anela ca' a wälä u noj mucliba ajchämejob, que atotaj säq'uesquiba. Tu patba cheque cache' tä' pitzi, pero tamaba tulu ayan de u bäque ajchäme y de c'unen bec'ta que tä' xilaw. 2j]Anela choc' aj fariseo, poco najtäcä tama ni t'ub, uc'a ca' jini colac poco ixta tu pat. Uc'a si a wäq'ue' tä pojcan a pixanla, a xe a chen trebe a chenla tu toja. i%’¡Ac'ä tä' lástimajetla, anela que tä' a wila ni ley taj Moisés, y aj fariseojob! ¡Ajsusuccheriajetla! Anela a chen aba cache' tu toja ayanetla. Anela ca'da anetla, ca' jinq'uin a poque'la ni t'ub y ni plato, seq'uen tu pat namás, y u cababa a colesbenla tama. Ca' jini an tan a pixanla, a chen pensa a chen xuch'la y a chenla lo que u te tan a c'ajalinla a chenla, ni mach utzba. ch?¡Ajye'bijetla pero ca' a wälä ajchoq'uetla! Jini que mach tä' c'änäba, a tz'onänla chich a chenla, pero jini más tä' c'änäba, mach a chela. Es ca' a wälä jinq'uin u yälo untu a'uch'a' tan a buc'alaba, a c'alin sisänla une, y si a chänenla untu noj ajcamello tan a buc'alaba, mach a che caso a pa'senla. Con to'o jin a buq'ue'la. ggG’¡Ac'ä tä' lástimajetla, anela que tä' a wila ni ley taj Moisés y aj fariseojob! ¡Ajsusuccheriajetla! Uc'a anelaba a wäc'benla chich lo que es tuba Diosba, ajump'e de cada diez mazo ni yerba buena, ni anís, y ni cuminos. Pero ni más c'änä a chenlaba, mach a chela une, jini u yäle' tan u manda Dios ca'daba: “Ajniconla tu toja, ajnic utz cä c'ajalinla, y cä tz'onänla”. Jintacda ni c'änä a chenlaba sin que a wäctan a chenla ni cäli najtäcäba. $fAMachca u c'ajti'ben u c'aba' cielo, u c'ajti'ben u c'aba' täcä u chumlib Dios bajca u chen manda, con to'o ni Dios que ya' chumu tu pam ni u chumlibba. re]Y machca u c'ajti'ben u c'aba' ni noj ch'u'ul ototba, u c'ajti'in chich täcä con to'o u c'aba' u Yum. dCo cälbenetla, machca u c'ajti'in ni alta tuba tz'ombintic u t'an, u c'ajti'in chich täcä con to'o upete ni u yäc'can tu pamba. =cs¡Ajsinc'ajalinetla y ajchoq'uetla! ¿Caxcamba jiq'uin más utz, u matän Dios, o jini alta que u yäq'ue' ch'u'ul ajnic jini matän que u yäc'can tu pamba tuba äc'bintic Dios? 3b_A wäle'la täcä ca'da: “Si untu u c'ajti'ben u c'aba' alta tuba tz'onintic que u xe u chen cua' chichca, mach c'änä u chen si mach yo u chen. Pero si untu u c'ajti'ben u c'aba' ni matän que u subbinte Diosba tuba tz'ombintic u t'an, c'änä chich u chen jini u yäle' que u xe u chenba”. Ga¡Ajsinc'ajalinetla y ajchoq'uetla! ¿Camba más utz, ni c'änc'än taq'uin, o ni noj ch'u'ul otot que u yäq'ue' ch'u'ul ajnic ni c'änc'än taq'uin que u yälo tama tuba äc'bintic Dios? R`’¡Ac'ä tä' lástimajetla! Anelaba ajye'bijetla pero ca' a wälä ajchoq'uetla, uc'a a wäle'la ca'da: “Machca u c'ajti'ben u c'aba' ni noj ch'u'ul otot tuba tz'onintic que u xe u chen cua' chichca jini que u yäle' que u xe u chenba, mach c'änä u chen si mach yo. Pero machca u c'ajti'in ni c'änc'än taq'uin ya'an tan noj ch'u'ul ototba jinq'uin u yäle' que u xe u chen cua' chichca jini, c'änä chich u chen une ca' chich u yäle'ba”. U_#’¡Ac'ä tä' lástimajetla, anela que a wila ni ley taj Moisés y aj fariseojob! ¡Ajsusuccheriajetla! Ixta tunxe nab, ixta tunxe u pancab a numela tuba a q'uexben u c'ajalin untu tuba ochic t'oc anela. Ca' jini machcatac u yoche t'oc anela, a xe a wäc'ben u yosen más q'uen u tanä que anela tuba u toje' tan noj c'ac'. B^}’¡Ac'ä tä' lástimajetla, anela que a wila ni ley taj Moisés y aj fariseojob! ¡Ajsusuccheriajetla! Uc'a anela tä' a wo a ch'ämbenla cua' chichca u cänäntan neba'täc ixictac, a susuc chen aba cache' tu toja ayanetla t'oc a noj c'änti'yala. Jin uc'a más c'ux ni toji'tanä a xe tä äc'bintela. 8]i ’¡Ac'ä tä' lástimajetla, anela que a wila ni ley taj Moisés y aj fariseojob! ¡Ajsusuccheriajetla! Uc'a anela ca' a wälä a mäcbenla u ti' bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba tuba mach ochic ni gente. Anela mach uyochetla, y mach a wäctala täcä ochic ni machcatac yo ochicob. \- Uc'a machca u chen uba ca' noj don winicba, u xe tä quisnäjescan. Machca u chen uba ca' ajch'och'oca, u totoj xe tä sujtä de noj don winic. M[ Machca yo xic más ajnoja de anela c'änä sujlec de a wajpatanla. eZC Mach a wäctan älbintiquetla cache' ajnojaletla, uc'a untuntu ni ajnojaba, aj Cristo une. Y Mach xiquet a päpä' älbenla cachichca une pancab cache' a papla täcä, uc'a untuntu ni a Paplaba, jin une ni ya'an tä cieloba. *XM’Pero anelaba, mach a wäctanla que otros u yälbenetla cache' maestrojetla; uc'a untuntu ni a maestrolaba, aj Cristo une. Y apete anelaba hermanojetla. bW=Tä' yojob täcä utic saludajob tä calle, y tä' yojob älbinticob cache' maestrojob. 9VkTä' yojob chumlec bajca an ni chumlib más utzba bajca u xe tä c'uxnanob. Tä' yojob chumlec bajca an ni chumlib más pitzi tu pänte' ni gente tama ni ch'uj taj judíosob. _U7Upete ni u chenob uneba, tuba chich chänintic pancab. U cäche'ob tu jut y tu c'äb ump'e cua' chichca nojba que tz'ibi u t'an Dios tuyac'o. U jele' ubajob t'oc u noj buc que ayan u noj tamäl jelquiba tu ti'ba. VT%Uc'a unejob ca' a wälä u cäche' ump'e noj cuch tä' alba que mach u totoj ut trebe tä bisinte, y u yäc'benob tu pechquem winicob tuba u bisan, y unejobba ni t'oc untz'it u ni'c'äb mach yo u täle'. _S7Jin uc'a cälbenetla, c'änä chich a ubinla cua' u yäle' y a chenla ca' chich u yälbenetla a chenla. Pero mach a chenla ca' chich u chenob unejobba, uc'a q'uen cua' u yäle' que utz utic y unejobba mach u che. R1―Jini que tä' yuwijob ni ley taj Moisésba y aj fariseojob nämä tä paq'uin chumtä bajca u ye'e' ni u t'an Dios u tz'ibi aj Moisésba. LQ De ya'i aj Jesús u yälbijob ni gente y ni u yajcänt'anob ca'da: P}.Niuntu mach u che trebe u p'alben u t'an. Niuntu mach u ni' oli u c'atben niump'e cua' desde jimba q'uin jini.yOk-Bada jiq'uin, si aj David u yälben aj Cristo cache' u Yajnoja, ¿cache'da a wäle'la jiq'uin cache' u yajlo'? 5Nc,Ajnoja Dios u yälbi Cajnoja:“Chumi' täc noj
ixta que cä tzupsäben u poder ni machcatac mach yo u chänenetba,
ca' a wälä a xäc'teq'ue'ob tä cab”. M5+Aj Jesús u yälbenob: ―¿Cua' uc'a jiq'uin ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bi u yäle' aj David cache' u Yajnoja? Uc'a aj David u yäli ca'da: ,LQ*―¿Cache'da a wäle'la ane, caxca une naj Cristo jini u yaqui Dios tuba ajnojaba? ¿Caxca u yajlo'? Aj fariseojob u p'ali ca'da: ―U yajlo' aj David une. ZK-)Jinq'uin ya'to an aj fariseojob bajca an aj Jesús, une u c'atbijob ca'da: NJ(Si jini chap'e u manda Dios a laj tz'onänba, a chi chich cumpli upete ni ley taj Moisés y ni u tz'ibi ajt'anob ta Dios oniba. ¿De quién es hijo el Cristo? (Mr. 12.35‑37; Lc. 20.41‑44) wIg'U chap'elibba es ca' chich jini täcä. U yäle' ca'da: “Yajna'tan a lot ca' chich a yajna'tan aba ane”. AH}&Jinda une ni u manda Dios más c'änä ta tz'oninticba. 'GG%Aj Jesús u yäli ca'da: ―“A xe a yajna'tan a Wajnoja Dios con to'o a ch'a'aljin uc'a tä' a wo a chenla, con to'o a pixan, con to'o a c'ajalin”. sF_$―Maestro, ¿camba ni u manda Dios ni más c'änä cä tz'onänlaba, jini ya' tz'ibi tama u junba? dEA#Untu de unejob que tä' yuwi ni ley, u yälbi ca'da, tuba u jiran si u yäc'ben u säte': D"Jinq'uin aj fariseojob u yubi cache' aj saduceo mach u chi trebe u p'alben u t'an aj Jesús, u motli ubajob cha'num. C/!Jinq'uin u yubi ni gente ni t'anda, tajch'icwäni u jutob uc'a u yubin cua' ni u ye'e'ba. El mandamiento más importante (Mr. 12.28‑34) [B/ “No'on ni u Dios aj Abraham, u Dios aj Isaac, y u Dios aj Jacob”. Uneba mach jin Dios tuba ni ajchämejob que mach uxin tä cuxpan tuba paq'uin cuxlecob. Dios une tuba ni u xe tä paq'uin ajtä cuxujobba. A1¿Mach to quira bay a tziquila lo que Dios u yäq'ui tä tz'ibinte tuba u yälbenetla cache' u xe tä cuxpan ajchämejob? Uc'a une u yäli ca'da: W@'Jinq'uin u xe tä cuxpan ajchämejobba, mach uni' xin tä lotojanob, ni winic mach uxin u yäq'ue' jixic ch'oc ta lotojac täcä, uc'a upete u xe tä ajtä ca' ni ángelo tuba Dios ni ya'anob tä cieloba. $?AAj Jesús u p'ali, u yälbijob ca'da: ―Sutu a chen entendela, uc'a anela mach totoj a wila ni jun tz'ibi ta Diosba, y cache'da an u poder ni Dios. >9Tu xe tä cuxpan ajchämejob jiq'uin, ¿caxcamba de ni sietejob jini u xe tä colan de mero jit'oc ni ixic, uc'a upetejob laj ajni chich de jit'ocob? '=IJi'pat chämi täcä ni ixic. @<yChe' chich u chi pasa täcä ni u cha'tulibba. Chämi sin que ajnic u ch'ocob. Che' chich u chi pasa täcä u yuxtulib, y che' chich y che' chich ixta que laj chämijob ni sietejob. ;9Ajni untu winic que u cänänti siete u yajlo'. Ni najtäcäba lotoji, de ya'i chämi y mach u colesi u bijch'oc. Ni ixic coli tuba u jit'oc jitz'in. :―Maestro, aj Moisés u yäli ca'da: “Si untu winic chämic y u colesan u jit'oc sin u bijch'oc, u jitz'in chich ni winic jini c'änä lotojac t'oc ni neba' ixic, uc'a ca' jini tu xe u tz'isen u bijch'oc es ca' a wälä u bijch'oc ni winic chämiba”. 9Jinchichba q'uin jini c'otijob bajca an aj Jesús aj saduceojob, jini mach u tz'onä si u cuxpan ajchämejobba, u yälbenob ca'da: 18[Tajch'icwäni u jutob u yubin cua' u p'ali aj Jesús. De ya'i u yäctijob t'an y bixijob. La pregunta sobre la resurrección (Mr. 12.18‑27; Lc. 20.27‑40) 7%Unejob u yäli: ―Taj César. Aj Jesús u yälbijob: ―Äc'ben aj César lo que es tuba aj César. Äc'ben Dios lo que es tuba Dios. m6SAj Jesús u c'atbijob ca'da: ―¿Caxca u jut ya'an tuyac'o, y caxca u c'aba' ya' tz'ibi tu pamba? e5CYe'benonla ni taq'uin que a toje'la t'oc ni derechoba. Unejob u numsäbijob ump'e taq'uin. $4AAj Jesúsba yuwi chich cua' an tan u c'ajalinob, u yälbijob ca'da: ―Anela ajsusuccheriajetla, ¿cua' uc'a a sacänla cache' a'benonla cä säte'? 3Älbenon t'ocob jiq'uin, ¿cache'da a wäle' ane? ¿Utz quira cä tojben t'ocob aj César ni derecho u chen cobraba, o mach utz? 2/De ya'i u täsqui u yajcänt'anob bajca an aj Jesús, nämte' t'oc aj herodianojob, u yälben ca'da: ―Maestro, cuwi t'ocob que ane tä' a wo utic tu toja y a totoj ye'e' täcä ni bij ta Dios. Mach a bäc'ta niuntu winic. Mach u che cachichca une que tic u yubin a t'an. (1IDe ya'i bixi u woylan ubajob aj fariseo tuba u ch'e' u c'ajalin cache'da u ch'e' u yäc'ben u säte'ob aj Jesús t'oc cua' chichca t'an, uc'a u sube'ob. #0?Uc'a cälbenetla cache' q'uen ni u jo'canobba, y mäx tz'ita' u yaquinte tuba colacobba. El asunto de los impuestos (Mr. 12.13‑17; Lc. 20.20‑26) 1/[ De ya'i ni ajnoja u yälbi u yajpatanob ca'da: “Cächbenla yoc y u c'äb, y ch'ä julula päti tan it'obni. Ya'i u xe u chen uq'ue y u xe u chen cäch'äcne yej”. %.C U yälbi ca'da: “Cä lot, ¿cua' uc'a ochet ane wida sin que a q'uexe' aba ca' tuba xiquet ca'an lotojanba?” Ni winicba mach u pojli cache' u p'alän. )-K ’De ya'i ochi ni ajnoja u chänenob ni jula'job. U chäni que ya'an tä c'uxnan täcä untu winic que mach u q'uexi uba utz ca' tuba xic ca'an lotojan. h,I Pasijob ni ajpatanob jini cachichcada bajca an noj bij, u nuc'tijob q'uen, y u laj täsijob, nämte'ob t'oc jini utz u c'ajalinob y jini mach utz u c'ajalinobba. Tuli chich ni otot de ajjo'canob, bajca u xe tä c'uxnanob. p+Y Cuxla jiq'uin cachichcada bajca an noj bij, y upete machcatac a nuc'tanla, täsenla tä c'uxnanob”. D*De ya'i ni ajnoja u yälbi u yajpatanob ca'da: “Totoj listo chich an ni cua' tä c'uxcan, y upete machcatac cä joq'ui tic tä c'uxnanba mach u ch'ä ticob uc'a mach u chijob tu toja. )#Jinq'uin u yubi ni ajnoja cua' uti, c'ac'a' cäräx'i. U täsqui u soldadojob tuba u tzämsen ni ajtzämsajob jini, y u pulben u cäjijob. h(IY otrosjobba, u q'uechijob u yajpatan ni ajnoja jini, u bon tz'ibajtesijob ixta u tzämsijob. f'EPero unejob mach u tz'oni xicob. Untu bixi tä patan tan u cab. Otro bixi bajca an u chono. I& De ya'i sujli cha'num u täscun otros u yajpatan u joq'ue'ob, u yälbijob jini u yajpatan ca'da: “Älbenla ni machca pequintijob tic tä c'uxnanobba ca'da: Ubinlaba, listo ayan ni cua' tä c'uxcan. Cäq'ui tä tzämsinte ni beq'uet ixta con to'o ni más poc'omtacba. Listo ayan upete. La'ixla jiq'uin tä c'uxnan”. v%eU täsqui u yajpatanob u joq'ue' ni machcatac pequinti xic tä c'uxnanobba. Pero unejob mach u sapijob xic. '$G―Jini bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba, u c'ote t'oc ca' untu ajnoja pancab jinq'uin u chen ump'e q'uin ch'uje tuba u lotojesan u yajlo'. M# Aj Jesús u yälbenob otro ump'e tz'aji tä cha'num, u yäli ca'da: "1.Jinq'uin unejob u yoli u q'ueche'ob aj Jesús, sujli u bäc'tanob ni gente, uc'a ni genteba u yäle'ob cache' aj Jesúsba ajt'an ta Dios une."!=-Jinq'uin u yubijob u yajnoja palejob y aj fariseojob jini tz'aji que u yäli aj Jesúsba, ti tu c'ajalinob cache' de unejob une ni mu' u yäle'ba. , Q,Machca u päcteq'ue' ni ji'tun jini y yälic tu pam, u xe chich tä xulujtan u bäque. Pero machca yälic ni ji'tun tuyac'oba, ni ji'tun u xe u nonoj muxän une. !+Bada cälbenetla cache' anelaba a xe tä pa'sintela tu manda Dios, y u xe tä osintejob jini gente que u chenob ca' chich yo Dios uticba. 'G*De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Mach to quira bay a tziquila ni jun ta Dios tz'ibiba, ni u yäle' ca'daba:Ni ji'tun u yälijob ajcheraj otot cache' mach utzba,
jin une ni ch'ämqui tuba mero u ch'ixma otot.Ajnoja chich u chi ni jini, tä' utz tä chäninte. !;)U yajnojajob pale y noxibilbajob u p'alijob ca'da: ―Jini ajpatanob malojobba u xe u laj tzämsen sin que u ch'ämben yajin, y u xe u yäc'ben tu c'äbob otros ajpatan ni u caba päc'äbi, jini machcatac u xe chich u yäc'ben u jut ni päc'äbi u yum tu xe u chen u jutba. nU(Tu xe tä te jiq'uin u yum ni u caba päc'äbi, ¿cua' a wäle'la u xe u cherbenob najpatanob jini? T!'De ya'i u q'uechijob, u pa'sijob tama u caba ni päc'äbi y u tzämsijob. `9&Pero jini ajpatanobba, jinq'uin u chänijob u yajlo' ni winic, u maläc älijob ca'da: “Jindaba une u xe tä colan de u yum ni u caba ni päc'äbi. Cola cä tzämsenla jiq'uin uc'a colac täc'ala ni cab jini”. ve%’Ji'pat u täsqui u yajlo', uc'a jini winic u yäli: “U xe chich u yubinob u t'an, uc'a cajlo'”. L$Jini u yum päc'äbi sujli u täscun otros u yajc'äncan tä cha'num, más q'uen que ni u täsqui najtäcäba. Jini ajpatanob che' chich u cherbijob täcä ca' chich u cherbijob ni najtäcäba. -#Jinq'uin c'otijob ni ajc'äncanob jini, ni ajpatanob u q'uechijob. Untu u cunijob t'oc te', otro u tzämsijob, y otro u yäc'bijob t'oc ji'tun. P"’Jinq'uin natz'äli u q'uini tuba c'ä'nac u jut ni päc'äbi, jini u yum u caba päc'äbiba u täsqui u yajc'äncanob tuba u ch'ämben u jut ni päc'äbi bajca an ni ajpatanob u ch'uch'än. ~u!’Ubinla otro ump'e tz'aji: Ajni untu winic que q'uen u cab. U päq'ui ump'e u noj caba u päc'äbi. De ya'i u bojte'i u junxoyma. U jóq'ui ump'e noj ch'en bajca u xe tä yätz'can u jut ni päc'äbi. U tz'osi ump'e torres bajca u yajtä tu pam uc'a u cänäntan ni päc'äbi jini. De ya'i u yäc'bi tu c'äb otros ajpatanob tuba u cänäntäben, y uneba bixi nat. 4a Uc'a c'oti aj Juan bajca anetla u ye'e' ni bij tu tojaba y mach a tz'onila. Ajcojtaq'uinob y ixictacob ixtz'ijte'bajobba u tz'onijob chich. Anelaba, aunque a chänila ca' jini, mach a q'uexi a c'ajalinla tuba a tz'onänla. El ejemplo de los trabajadores malvados (Mr. 12.1‑12; Lc. 20.9‑19) C¿Caxcamba de ni cha'tu ajlo' jini u chi ca' chich u yoli u pap u chen? Unejob u yäli: ―Ni ajnojaba. Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Totojtoj cälbenetla cache' ajcojtaq'uinob y jini ixictacob u nume u sacän u tz'ijte'obba más u xe u ch'e' ochicob bajca u chen manda ni Dios ya'an tä cieloba, y mach anela. Ni winic u pequi u yajlo' u ch'och'ocaba, u yälbi täcä xic tä patan. Une u yäli cache' u xe chich. De ya'i mach xi. `9Une u p'ali ca'da: “Mach uxon”. De ya'i ji'pat u q'uexi u c'ajalin, y bixi chich. Aj Jesús u yälbijob täcä ca'da: ―Cache'da a wale'la jiq'uin t'oc ni t'anda cä xe cäle'ba: Ajni untu winic que u cänänti cha'tu u yajlo'. U pequi ni yajlo' u nojaba, u yälbi ca'da: “Cä ch'oc, corre bada tä patan tama u caba cä päc'äbi”. Y+Jin uc'a unejob u yälbijob aj Jesús ca'da: ―Mach cuwi t'ocob. Aj Jesús u p'ali täcä ca'da: ―Ni no'on täcä, mach cälbetla caxca t'oc u poder cä chen upete jinda. El ejemplo de los dos hijos #Si cäle'la cache' winicob pancab u yäc'bi u chen, cä bäc'tanla ni gente, uc'a ni genteba u yäle' cache' aj Juanba ajt'an ta Dios une.  !Jini c'ablesia que u chen aj Juanba, ¿caxca une u yäc'bi u chen? ¿Dios quira o winicob pancab? Unejob ti tu c'ajalinob u maläc äle'ob ca'da: ―Si cälbenla cache' Dios u yäc'bi u chen, une u xe u yälbenonla ca'da: “¿Cua' uc'a jiq'uin mach a tz'ombila?” C Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―No'on täcä cä xe cä c'atbenetla ump'e t'an. Si ane a wälbenonlaba, cä xe chich cälbenetla täcä caxca t'oc u poder cä chen upete ni jinda.  !C'oti aj Jesús tama ni noj ch'u'ul otot u ye'e' u t'an Dios ya'i. C'otijob täcä u yajnojajob pale y noxibilbajob tuba caj u yälbenob ca'da: ―¿Caxcaba poder a cänäntan tuba a chen ane ca' jini? ¿Caxca une u yäc'bet ni poder jini tuba a chen ca' jini? % CUpete cua' chichca a c'atän t'oc c'änti'ya, si a tz'onänlaba, Dios chich u xe u yäc'benetla. La autoridad de Jesús (Mr. 11.27‑33; Lc. 20.1‑8) c ?U p'ali aj Jesús, u yälbijob ca'da: ―Totojtoj cälbenetla, si a totoj tz'onänla y mach ajnic niump'e cua' ta' c'ajalinla que u yäle' que mach u che trebe u chen Dios lo que a c'atänla, machica a chela sec' ni acä chi no'on t'oc te' higoba. Pero si a wälbenla ni noj tz'icda: “Pasen wida y julu aba tan nab”, che' chich u chen. zmJinq'uin u chäni u yajcänt'anob, tajch'icwäni u jutob u yäle'ob ca'da: ―¿Cache'da tiqui seb ni te' higo? hIU chäni untec te' higo nätz'ä tu ch'ejpa bij. Bixi bajca an. Mach u pojli niump'e u jut, seq'uen u yopo namás. U yälbi ca'da: ―Aneba mach bay uni' xin tä ajtä a jut. Jinchichba hora jini, nonoj tiqui ni te' higo. QPäscab ic'sapanto, tu bixe cha'num tama noj caj, u na'ti jitz'o. 9De ya'i aj Jesús u yäctijob, pasi tama caj bixi tä Betania. Ya' wäyi ya'i. Jesús maldice a la higuera sin fruto (Mr. 11.12‑14, 20‑26) Unejob u yälbi aj Jesús ca'da: ―¿Mach quira a ubi cua' mu' u yäle'ob? Aj Jesús u p'albijob: ―Mu' chich cubin. Mach quira bay to a tziquila ane bajca u yäle' ca'da:Ane a wäc'bi u ch'u'ul c'äye' a c'aba'
bijch'oc ixta ni mu'to u chu'nanba. 4aNi ajnojajob ta pale y jini que tä' yuwijob ni ley taj Moisés c'ac'a' cäräx'ijob jinq'uin u chänijob cache' aj Jesús u chen q'uen cua' chichca que mach bay achäninti, y jinq'uin u yubijob täcä ni ch'octäc ajlo' tama ni ch'u'ul otot cache' u yäle'ob que ch'u'ul c'äycac ajlo' taj David. oWDe ya'i c'oti bajca an aj Jesús tama noj ch'u'ul otot ajchoc' y ajc'ol'oc, y une u tz'äcäli. 5c U yälbijob ca'da: ―Tz'ibi chich ayan tama u jun Dios u yäle' ca'daba: “Cototba, tuba utic c'änti'ya tama”. Pero anelaba a chenla ca' otot tuba u yajliba ajxuch'. R Ochi aj Jesús tama ni noj ch'u'ul otot ta Dios, u laj pa'sijob upete ajchono y ajmanob. U t'eljulbi u mesajob ni ajq'uextaq'uinob. U t'eljulbi täcä u chumlibob ni machcatac u chone' ixpaloma. xi Ni gente u bixe nämte' t'oc aj Jesúsba u yälijob ca'da: ―Jinda ni aj Jesús, ajt'an ta Diosba, ya' u cäji tä Nazaret, tama noj cab tä Galileaba. Jesús purifica el templo (Mr. 11.15‑19; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) ~ Jinq'uin oche u chen tama caj tä Jerusalén, a'ajtäjob tama ni caj jini u jobi ubajob, u yäle' ca'da: ―¿Caba winic ni jinda? g}G Ni noj q'uenel gente u bixejob pänte'ba, che' chich täcä ni u te patijobba, u yäle'ob ca'da: ―Ch'u'ul c'äycac u yajlo' aj David. Ch'u'ul ayan jini que Cajnojala Dios u täsquiba. Ch'u'ul c'äycac täcä tä cielo. '|GNi noj q'uenel gente u laj jäye' u jeli' sisijob tä cab tama bij. Otrosjobba u c'äse'ob u c'äb te' u laj t'e'e'ob tan bij bajca u xe tä nume aj Jesús. {/U täsijob chich ni na' tzimim y che' ch'oc tzimim. De ya'i u läcbijob u jeli' sisijob tu pat ni tzimimjob. Aj Jesús u chumti ni ch'oc tzimim. [z/Ni cha'tu ajc'äncanob bixijob. Ca' chich älbintijob, che' chich u chijob. nyUÄlbenla machcatac tä Sión ca'da:“Chänenlaba. Ya' u teda a Wajnojala, utz u c'ajalin une.U te chumu tu pat untu tzimim,
chumu tu pat untu ch'oc tzimim, u yal na' tzimim, jini u c'äncan tuba beli' cargaba”. txaUpete jinda u chi pasa uc'a pasic toj jini u yäli ajt'an ta Dios oniba jinq'uin u yäli ca'da: wMachca chichca que u yälbenetla cua' uc'a a ch'e'la, älbenla ca'da: “Ajnoja c'änä uc'a”. De ya'i u xe u yäctan a ch'e'la. 8viu yälbijob ca'da: ―Cuxla tama jini caj nätz'äba. Ya'i a xe a pojlenla untu na' tzimim cächä ayan, t'oc untu ch'oc tzimim. P'änäla, y täsbenonla u cha'tumajob wida. ,u SJinq'uin mu' u natz'äjbälanob tä Jerusalén, c'otijob tä Betfagé bajca an ni tz'ic u c'aba' Olivas. Aj Jesús u täsqui cha'tu u yajcänt'anob xicob pänte', t"De ya'i aj Jesús u ch'ämbi yajinob. U tälbi u jutob. Jinchichba rato jini u chi chanäjob y u tzäypätijob.Ns!Unejob u yäli: ―Cajnoja, co que a jäbbenon t'ocob cä jut. orW De ya'i tajwa'wäni aj Jesús. U joq'uíjob, u yälbenob ca'da: ―¿Cua' a wo cä cherbenetla? 6qeNi gentejob u q'uejpijob uc'a ch'ijcäbacob. Pero unejobba más u c'ac'a' chen noj t'anob u yäle'ob ca'da: ―¡Cajnoja, ajlo'et taj David, ch'ämbenon t'ocob yajin! $~~A}},|O{fzzOyy\xx.ww2vvrvuuAtss9rrCqwpooGnnvmml2kjiiFhrggEfee@ddJckbbZa{``_^^J]\[[GZZ8YgXX>WVV^UUXTTtSS(RQPOOMNN|NMLKKJIHHFGvGFEDDCBAAH@??j>> =d<{;;u::9v88-7554<322C10/..Y. -=,,+5*))(!'v' &%2$## "! 6gw`U8K\z5 r  g f U|.S^;De ya'i aj José u ch'i ni cuerpo, u tz'oti t'oc ump'e noj säsäc noc'. ]:C'oti une bajca an aj Pilato, u c'atben si u yäc'ben u cuerpo c'äsi' aj Jesús. De ya'i aj Pilato u yäq'ui tä äc'binte ni cuerpo. \9Tu pome q'uin c'oti untu winic ajtaq'uini u c'aba' aj José, u cab tä Arimatea. Jini winic täcä ajni de u yajcänt'an aj Jesús. f[E8Ajni tama ni ixictacob jini täcä ix María Magdalena, y ix María jini u na' aj Jacobo y aj Joséba, y ajni täcä u na' u ch'ocob aj Zebedeo. Jesús es sepultado (Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) 7Zg7Ya' ajnijob ya'i täcä q'uen ixictacob u natil chänenob, jini que u tzäypätijob chich aj Jesús desde tä Galilea, jini nämäjob u cherben cua'tac c'änä uc'aba. Y%6Ni ajmanda tuba cien soldadojob, t'oc ni soldadojob que ya'an nämte' t'oc u cänäntanob aj Jesús, jinq'uin u chänijob upete cua' chichca que u chi pasa y ni noj ajchaban, c'ac'a' bäc'tijob, u yäle'ob ca'da: ―Totojtoj chich ni winicda u Yajlo' chich Dios. X5Pasijob tan u muclibajob cuanta cuxpi aj Jesús, y c'otijob tama ni noj ch'u'ul caj tä Jerusalén. Q'uen machcatac u chänijob. hWI4U jäbi uba u mucliba ajchämejob. Q'uen machcatac chämi oni que tuba chich Diosba cuxpijob. CV3Jinchichba rato jini ni noj noc' tama ni ch'u'ul otot jini u ch'äcmäque' tamaba tajqui tänxin, desde isqui ixta emä. Noj ajchaban u niqui u pancab, y ni ji'tun laj tzali u juntuma. KU2Aj Jesús u chi noj gran c'ämbäl awät cha'num, y chämi. VT%1Otrojobba u yäli ca'da: ―Äctaxtola quiranla si u te aj Elías u japän. ES0Jinchichba rato jini, ancäri untu de unejob tuba u ch'e' ump'e tz'u'i' ja'. U maji tama pajäl vino. De ya'i u läqui tuyac'o untz'it oj, u yäc'bi tu ti' aj Jesús tuba u yuch'en. R/Tulaj ayanob ya'i machcatac u yubi ca' jini, u yälijob ca'da: ―Aj Elías une mu' u joq'ue', ni ajt'an ta Diosba. =Qs.Jinq'uin ochiq'uin aj Jesús u chi noj gran t'an, u yäle' ca'da: ―Elí, Elí, ¿lama sabactani? ―ni t'andaba ca'da u yäle' une: Cä Dios, cä Dios, ¿cua' uc'a a waläcton? KP-Desde tänxin q'uin ixta ochiq'uin yäli it'obni tu pancab. /OW,Ca' jini chich täcä u bon xiq'ue'ob ni ajxuch'ob, ni ya'anob nämte' t'oc tä cruzba. Muerte de Jesús (Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) N1+U yäq'ui uba tu c'äb Dios, tax u japän bada jiq'uin si tä' yo Dios t'oc une, uc'a une chich u yäli ca'da: “No'on u Yajlo'on chich Dios”. (MI*―Otrosjob u japi, y uneba mach u ch'ä u japän uba. Si totoj Ajnoja tuba aj Israel, jaquic jiq'uin bajca an tä cruz bada, uc'a cä tz'ombenla chich. ;Lo)Ca' chichda täcä ni ajnojajob ta pale, y jini machcatac tä' yuwi ni ley taj Moisésba, y ni aj fariseojob, y ni ajt'äbälajob ta caj u bon xiq'ue'ob, u yäle'ob ca'da: ?Kw(u yäle'ob ca'da: ―Ane a wäle' cache' a jinesan ni noj ch'u'ul otot, y uxp'e q'uin a tz'osen cha'num, japän aba jiq'uin. Si totoj u yajlo'et Diosba, jaquen bajca anet tä cruz. BJ'Machcatac u numejob ya'i u xiq'ue'ob, u cherben u pamob, oIW&U yäq'uijob täcä tä cruz cha'tu ajxuch' nätz'ä bajca an une, untu tu noj y untu tu tz'ej. H1%U tz'ibijob bajca u yäle' cua' uc'a tzämsinti y u yäc'bijob tu pam u cruz u yäle' ca'da: “Jindaba aj Jesús ni Ajnoja tuba aj judíosob”. 9Gm$De ya'i chunwäni ni soldadojob u cänäntanob. 4Fa#Cuanta u yäq'uijob tä cruz, u puclijob u buc, y u yäläsijob u jiran caxca une u xe u ch'e'. Jinq'uin u chijob ca' jini, pasi toj jini u yäli ajt'an ta Dios oni jinq'uin u yäli ca'daba: “U puclijob ni cä buc, y u yäläsijob tuba u jiran caxca une u xe u ch'e' ni cä buc tu pamba”. E"Jinq'uin c'otijob, u yäc'bijob aj Jesús vino xäbä t'oc ch'ajäl ja' tuba u yuch'en. Uneba u mitz'ti'i, y mach u ni' oli u yuch'en. D!C'otijob bajca ni u yälbinte cache' Gólgotaba, ni u yäle' tä yocot'an cache' bajca u yajtä u bäcpam ajchäme. C Jinq'uin bixe u chenob, u nuc'tijob untu winic, tä Cirene u cab, u c'aba' aj Simón. U cocoj äc'bijob u bisben u cruz aj Jesús. dBACuantu xiq'uijob, u pa'säbijob tuyac'o ni u noj chäclowen buc, y u xojbijob ni u buc tuba chichba. De ya'i u bisijob tuba u yäq'ue'ob tä cruz. La crucifixión (Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) _A7U tubänob y u ch'ämbenob ni oj ya'an tu c'äbba, u yäc'benob t'oc tan u pam. v@eU yäc'bijob tan u pam ump'e u corona de jit'ib ch'ix, y u yäc'bijob untz'it oj u q'ueche' t'oc u noj. U noctäjob tu pänte', u susuc ch'u'ul c'ajti'inob, u yälbenob ca'da: ―¡Cä ch'u'ul c'ajti'inet ane, Ajnoja tuba aj judíosob! c??U laj pa'säbi u bucob aj Jesús tuyac'o, u xojbijob tuyac'o ump'e u noj chäclowen buc. >1De ya'i ni soldadojob ta ni gobierno u bisijob aj Jesús tama u yotot jini gobierno, y upete ni soldadojob u woyli ubajob u junxoyma de une. (=IDe ya'i ni gobierno u chajbijob aj Barrabás. U yäq'ui tä jätz'can aj Jesús, de ya'i u yäc'bijob tu c'äb ni soldadojob tuba u yäq'ue'ob tä cruz. <7U p'ali upete ni gente, u yäli ca'da: ―Si ayan u tojquiba u chämo ni winic jini, tan u yälo täjcac'o t'ocob y tuyac'o cä ch'ocob t'ocob. Q;U chäni aj Pilato cache' mach u che trebe u japän, y upete lo que u chenba u yäc'ben u jobän uba más ni gente. Jinq'uin u chäni ca' jini, u ch'i ja' tuba u poque' u c'äb tu jut ni gente, u yäle' ca'da: ―Mach cä jup'u cäba no'on cäq'ue' tä tzämsinte ni winicda que an tu tojaba. Iranla ane cua' a cherbenla. :!Ni gobierno u yäli: ―¿Caba tanä jiq'uin u chi? Unejob u chi más muc' noj t'an, u bon äle'ob ca'da: ―¡Tzämsintic tä cruz! 39_Aj Pilato u yälbijob ca'da: ―¿Cuaxca cä xe cä chen jiq'uin t'oc jini aj Jesús ni u yälbinte aj Cristoba? Upete u p'alijob ca'da: ―¡Tzämsintic tä cruz! :8mDe ya'i u yäli tä cha'num ni gobierno ca'da: ―¿Caxcamba de ni cha'tujobba a wola cä chajbenetla? Ni gente u yälijob ca'da: ―Aj Barrabás co t'ocob a chajbenon t'ocob. $7APero ni ajnojajob ta pale y ni ajt'äbälajob ta caj u yäc'ben c'ajalinob ni gente que u c'atänob chajcac aj Barrabás, y aj Jesúsba tzämsintic. 6Jinq'uin ya' chumca aj Pilato bajca u chen manda, jit'oc u täscäbi tä älbinte ca'da: “Aneba mach a jup'e' aba a cherben cua' chichca ni winic jini que ayan tu tojaba, uc'a cä najli ni winic jini sami ac'äb, y c'ac'a' ch'ocomi cä pixan”. j5MUc'a yuwi chich aj Pilato cache' u yäc'bijob aj Jesús tu c'äb uc'a mach yo u chänenob. &4EJinq'uin moto ayanob ni gente, aj Pilato u yälbijob ca'da: ―¿Caxcamba winic a wo cä chajbenetla, aj Barrabás o aj Jesús, ni u yälbinte aj Cristoba? i3KAjni mäcä jimba q'uinob jini untu winic u c'aba' aj Barrabás, que upete yuwi cua'tac u chi. 2yNi gobierno nämä u chaje' untu preso tama ni q'uin ch'uje ta paxcu', cachichcone que u c'atän ni caj chajcac. K1Aj Jesúsba mach u p'ali niump'e t'an. Jin uc'a ni gobierno tajch'icwäni u jut u chänen ca' jini. Jesús es sentenciado a muerte (Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38―19.16) g0G De ya'i aj Pilato u yälbi ca'da: ―¿Mach quira a ubi cua'tac u yäle'ob tuba u sube'etob? |/q Jinq'uin u c'ac'a' sube'ob ni ajnojajob ta pale y ni ajt'äbälajob ta caj, uneba mach u p'ali niump'e cua'. D. Wa'ca aj Jesús tu pänte' ni gobierno, y ni gobiernoba u c'atbi ca'da: ―¿Ane quira ni Ajnojalet tuba aj judíosob? Aj Jesús u p'ali ca'da: ―Toj chich une, ane chich a wäli. ]-3 U ch'ijob ni taq'uin y u mänijob t'oc ni cab bajca u yälbinte cache' u cab ajpätp'et. Ca' jini uti ca' chich u yälbon Cajnojala utic”. Jesús ante Pilato (Mr. 15.2‑5; Lc. 23.3‑5; Jn. 18.33‑38) y,k Ca' jini tz'äcti tä ute ni t'an u yäli ajt'an ta Dios oni u c'aba' aj Jeremíasba, jinq'uin u yäli ca'da: “U ch'ijob ni treinta säsäc taq'uin u valor ni winic chonquiba. Uc'a ca' chich jini u yälijob aj Israel que u xe u toje'ob. X+)Jin uc'a jini cab u ch'i u c'aba' Ch'ich' y che' chich u yälbinte ixta bada. *#U ch'i u c'ajalinob u mäne' ni cab bajca u yälbinte cache' u cab ajpätp'etba tuba u muclibajob ajtejob nat que u chämojob ya'iba. k)ONi noj ajnoja palejob u ch'i ni treinta säsäc taq'uin, u yälijob ca'da: ―Mach utz cäq'ue'la ni taq'uinda tama bajca u yälo taq'uin tan ch'u'ul otot, uc'a u tojquiba une machca u yäq'ui tä tzämsinte untu winic. (U jinjuli tä cab ni säsäc taq'uin tama noj ch'u'ul otot. Pasi une, bixi u ch'uy cäche' uba tu luc'ub tuba chämic. ['/U yälbenob ca'da: ―Ump'e noj tanä chich acä chi, cäq'ue' tä tzämsinte untu que mach u chi u tanä. Unejob u p'albijob ca'da: ―¿Cua' päq'uin täc'a t'ocob? ¿Caxto une u chet manda a chen ca' jini? t&aDe ya'i aj Judas, jini machca u yäq'ui tä c'äbäba, jinq'uin u chäni cache' u xe tä tzämsinte aj Jesús, ch'ocomi u pixan y sutwäni u sutatz'ben ni treinta säsäc taq'uin ni no' ajnoja palejob y ni ajt'äbälajob ta caj. j%MCächä u bisijob aj Jesús bajca an ni gobierno, u c'aba' aj Poncio Pilato. La muerte de Judas '$ IPäscab ic'sapan upete ni ajnoja palejob y ni ajt'äbälajob ta caj u woyli ubajob tuba u ch'e' u c'ajalinob cache' u xe u yäq'ue' aj Jesús tä tzämsinte. _#7KDe ya'i aj Pedro ti tu c'ajalin u t'an aj Jesús ni u yälbi ca'daba: “Mach to u che uq'ue ajtze, aneba a xe a wäle' uxpetz' cache' mach a chon conoce”. De ya'i pasi päti aj Pedro y u c'ac'a' chi uq'ue.Y"+JDe ya'i aj Pedro u täq'ui cräxt'an ixta u c'ajti'ben u c'aba' Dios uc'a tz'onintic cache' mach toj. U yäli ca'da: ―Mach cä che conoce ni winic jini. Jimba rato u yäli ca' jini u chi uq'ue ajtze. +!OIJi'pat tz'ita' machcatac ya'anob ya'i u natz'ijob aj Pedro u yälbenob ca'da: ―Totojtoj chich, ane täcä es untu de unejob. A t'an u ye'e' cache' jinet. ! ;HAj Pedro u yäli tä cha'num cache' mach toj ixta u c'ajti'bi u c'aba' Dios uc'a tz'onintic. U yäli ca'da: ―Mach cä che conoce ni winic jini. LGPasi tä wa'tä ti' bojte'. Ya' jini otro untu ixic u chäni. Ni ixic u yälbi ni machcatac ya'an ya'i ca'da: ―Jini winicda täcä nämte' ajni t'oc aj Jesús jini u cäji tä Nazaretba. FAj Pedro tu pänte' upete machca u yubinob u yäli que mach toj. U yäli ca'da: ―Mach cuwi cua' jini mu' a wäle'. ,QEAj Pedroba ya' chumca päti pan ni otot. C'oti untu ixpatan bajca an une u yälben ca'da: ―Ane täcä nämte' ajnet t'oc aj Jesús ni u cab tä Galileaba. J DU yälbenob ca'da: ―Ane que a wäle' cache' aj Cristojet, pa'sen ta' c'ajalin caxca une u cunet. Pedro niega conocer a Jesús (Mr. 14.66‑72; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑27) KCDe ya'i u tubbijob u jut y u jätz'ijob, y otros u cunijob. U#B¿Cache' a wäle'la ane? Unejob u p'ali: ―C'änä chich tzämsintic une. AJinq'uin u yubi ca' jini, ni mero no' ajnoja pale u tzili u buc de cräxle u yäle' ca'da: ―Tanä chich uc'a u yäli cache' mero u Yajlo' Dios. ¿Cua' tuba c'änä cäc'ala más machca u sube'? Iranla jiq'uin bada, anela chich a ubila u tanä. @Aj Jesús u p'ali ca'da: ―Ane chich a wäle' que jinon. Co cälbenetla täcä cache' a xe chich a chänenonla, no'on que sutwänon de winic, cache' cä xe tä chumtä tu noj ni Dios an u poderba, y cache' cä xe tä te täcä tama ump'e bucla tä cielo. B}?Aj Jesúsba mach u p'ali niump'e cua' une. Ni mero no' ajnoja pale u yälbi ca'da: ―Ni Dios cuxuba mu' u chänen. Totoj älbenon t'ocob si ane ni aj Cristojet, u Yajlo'et Dios. ,Q>Wa'wäni mero no' ajnoja pale, u yälben aj Jesús ca'da: ―¿Mach a pojle cache' a xe a p'alän? ¿Mu' a ubin cache' mu' u yäle'ob tuba u sube'etob t'oc? #?=U yälijob ca'da: ―Ni winicda u yäli ca'da: “No'on cä chen trebe cä jinesan ni noj ch'u'ul otot ta Dios, y uxp'e q'uin cä sujtä cä tz'osen”. +Ni noj ajnojajob pale, y ni ajt'äbälajob, y upete ni aj äc'c'ajalinob u sacänob machca u sube' t'oc ump'e jop'ojti' tuba u yäq'ue' tä tzämsinte aj Jesús. Z-:Aj Pedroba u natil tzäypäti aj Jesús ixta que c'oti can yotot mero no' ajnoja pale. Jinq'uin ochi ya'i pan otot, chunwäni nämte' t'oc ni ajcänän ch'u'ul ototob tuba u chänen cua'tac u xe u chen pasa. R9Ni machcatac u q'uechi aj Jesúsba u bisijob tu yotot aj Caifás, mero noj ajnoja pale. Ya'i chich worin woyo ayanob täcä jini que tä' yuwijob ni ley taj Moisésba y ni ajt'äbälajob ta caj. 98Pero upete mu' u chen pasa ca'da uc'a tz'äctac tä ute ca' chich u tz'ibi ajt'anob ta Dios oniba. De ya'i upete u yajcänt'anob aj Jesús u waläctijob y laj putz'ijob. Jesús delante de la Junta Suprema (Mr. 14.53‑65; Lc. 22.54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) #7Jinchichba rato jini aj Jesús u yälbijob ni gente ca'da: ―¿A wäle'la quira cache' ajxuch'on jin uc'a atetla t'oc a machit y t'oc a te'la ta' c'äb tuba a q'ueche'on? Upete q'uin acä chumtä tama noj ch'u'ul otot cä ye'e' u t'an Dios y mach a q'uechonla. 36Pero si ca' jini, ¿cache'da jiq'uin a wäle'la que u xe tä tz'äctan tä ute jini worin tz'ibi tama u jun Dios cache' c'änä tz'ibajtescaconba? $ A5¿A wäle' quira cache' mach u ch'ä cä c'atben cä Pap bada tuba u täscun más de doce mil ángelojob u japänon? Si cä c'atben ica, u täscun chich. # ?4Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Suti' äc'ä na machit tu pat, uc'a upete machcatac u tzämsen u lot t'oc machitba, t'oc machit u xe tä tzämsinte täcä. 8 i3Untu de ni ya'anob t'oc aj Jesúsba u jup'i u c'äb u päye' u machit bajca an tu pat, u yäc'bi t'oc untu u yajpatan ni mero no' ajnoja pale. U chunjätz'bi u chiquin.  )2Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Cä lot, ¿cua' a t'an atet ane? De ya'i c'oti noj q'uenel gente u juli uba tuyac'ojob aj Jesús y u q'uechijob. ` 91De ya'i seb u natz'i aj Jesús, u yälbi ca'da: ―Tanet, Maestro. Y u tz'utz'i. 70Aj Judas, jini u yäq'ui tä c'äbä aj Jesúsba, u worin älbijob ni gente ca'da: ―Machca a chänenla cä xe cä tz'utz'änba jin une. Q'uechela. eC/T'an to u chen aj Jesús, c'oti aj Judas, untu de ni docejobba. C'oti nämte' t'oc une noj q'uenel gente t'oc u machit y t'oc u te' tu c'äb. Ni gente jiniba ajnojajob ta pale y ni ajt'äbäla ta caj u täsquijob. #?.Ch'oyenla, cola. Iranla, ya' u te jini machca u xe u yäq'ue'on tä c'äbä. Llevan preso a Jesús (Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) [/-De ya'i sutwäni tä cha'num bajca an u yajcänt'anob, u yälbijob ca'da: ―Wäyenla bada y ch'ä abala. ¡Iranla! Bada ac'oti u horäji tuba äc'cacon tu c'äb ajcherajtanäjob no'on que sutwänon de winic. }s,U yäcti tä wäyejob, bixi u chen c'änti'ya u yuxpetz'ib. U yäle' tan u c'änti'ya ca' chich u yäli najtäcä. r]+Sutwäni tä cha'num aj Jesús y u chänijob cache' ya'anob tä wäye, uc'a tä' wäye yo u jutob. 2]*Bixi tä cha'num u chen c'änti'ya, u yäle' ca'da: ―Cä Pap, si mach u ch'ä a japänon t'oc ni tz'ibajtesiada sin que mach cä ch'e', chen ca' chich a wo ane. /W)Wäybetanla jiq'uin, y chen c'änti'yala, uc'a mach tic ta'wac'ola cua' u yäc'benet a säte'la. A pixanlaba yo chich u chen tu toja, pero a cuerpola mäx u säte'. /W(De ya'i sujli bajca an u yajcänt'anob, y u chänijob cache' mu' u wäye. U yälbi aj Pedro ca'da: ―¿Niump'e hora mach a chi trebe a wäybetanla t'oc no'on? w'Bixi más pänte' tz'ita', de ya'i nocwäni u chinjatz'i u pam tä cab u chen c'änti'ya, u yäle' ca'da: ―Cä Pap, si u ch'e', japänon t'oc ni tz'ibajtesiada, sin que cä ch'e'. Pero mach utic ca' co no'onba; utic chich ca' a wo aneba. ~/&Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Ac'ä mäx u ch'ocoman cä pixan uc'a cä na'tan cache' cä xe tä chämo. Colenla wida, wäybetanla t'oc no'on. ~}u%U bisi aj Pedro y u cha'tuma u ch'ocob aj Zebedeo. U täq'ui tä c'ac'a' ch'ocoman u pixan ixta uc'ni u pixan. S|$De ya'i c'oti aj Jesús t'oc u yajcänt'anob tama ump'e bojte' bajca an päc'äbi. U c'aba' ya'i Getsemaní. U yälbijob ca'da: ―Chumi'ixtola wida, no'onba cä ne' xe nanti cä chen c'änti'ya. q{[#Aj Pedro u yäli ca'da: ―Mach u che si tzämsinticon t'oc ane, pero mach uxon cäle' que mach cä chet conoce. Che' chich u yäli upete u yajcänt'anob ca' jini. Jesús ora en Getsemaní (Mr. 14.32‑42; Lc. 22.39‑46) !z;"Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Totojtoj cälbenet: Jimba ac'äbdaba, antes de u chen uq'ue ajtze, ane a xe a wäle' uxpetz' que mach a chon conoce. y!Aj Pedro u p'ali, u yälbi ca'da: ―Mach u che si upete u waläctanetob, pero no'onba mach bay uxon cä waläctanet. [x/ Y cuanta cuxponba, cä xe tä c'ote tä Galilea najtäcä no'on; anelaba ji'pat. LwDe ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Apetela a xe a waläctanonla jimba ac'äbda. Uc'a tz'ibi chich ayan ca'da: “Cä xe cä tzämsen najcänän oveja y ni u oveja u xe u laj puclan uba”. _v7Cuanta u chijob c'ay pasijob ya'i, bixijob tu pam ni noj tz'ic u c'aba' Olivas. u-Bada cälbenetla cache' mach uni' xon cuch'en cha'num u c'ab ni jut uvada, ixta jimba q'uin jini jinq'uin cä xe cuch'enla ni tzijib c'äb uva ya'i bajca an u chen manda cä Papba. Jesús anuncia que Pedro lo negará (Mr. 14.26‑31; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) ^t5Jindaba cä ch'ich'e une, u ye'e' cua' u xe u chen Dios por anela, ca' chich u yäli jinq'uin u yäc'bonla ni tzijib t'an. Jini ch'ich'daba u xe tä ancäran uc'a pa'säbintic u tanäjob q'uen a'ajtäjob pancab. tsaU ch'i täcä ni vaso, u ch'u'ul chi, u yäc'bijob, u yälbijob ca'da: ―Uch'enla apetela ni jinda. ;roJinq'uin mu'to u c'uxnanobba, aj Jesús u ch'i ni waj, u ch'u'ul chi. De ya'i u taji, u yäc'bi u yajcänt'anob, u yälbijob ca'da: ―Da, c'uxula. Jindaba cä cuerpo une. )qKDe ya'i aj Judas jini que u xe chich u yäq'ue' tä c'äbäba, u yäli ca'da: ―¿No'on wäreca, Maestro? Aj Jesús u yälbi: ―Ane chich a totoj äli. vpeToj chich une, no'on que sutwänon de winicba cä xe tä cherbinte ca' chich u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba. Pero ¡ac'ä tä' lástima jini winic u xe u yäq'ue'on tä c'äbäba! Más utzica tuba jini winic si fuera mach päncäbac. oAj Jesús u p'ali ca'da: ―Jini nämte' u jup'e' u c'äb t'oc no'on tan platoba, une ni u xe u yäq'ue'on tä c'äbä. inKC'ac'a' ch'ocomi u pixanob, u täq'ui u juntu äle'ob ca'da: ―¿No'on wäreca, Cajnoja? tmaMu'to u c'uxnanobba, u yäli ca'da: ―Totojtoj cälbenetla, untu de anela u xe u yäq'ue'on tä c'äbä. Wl'Cuanta ochi ac'äb, chunwäni tä c'uxnan t'oc ni doce u yajcänt'anob. kyNi ajcänt'anob u chijob chich ca' chich u yälbi aj Jesús u chenob, y u tusijob ni cua' tä c'uxcan ta paxcu'. jyUneba u yäli ca'da: ―Cuxla tan caj tu yotot untu winic, y älbenla ca'da: “Ni Maestro u yäle' ca'da: Tz'ita' yo ta tz'äctac ni q'uin tuba tzämsinticon. Ta' wotot cä xe cä c'uxe' ni cua' tä c'uxcan ta paxcu' t'oc cajcänt'anob”. ci?Primer q'uin de ni q'uin ch'uje, jini q'uin que u c'uxe'ob ni waj sin jusonibba, u natz'i u yajcänt'anob aj Jesús u yälbenob ca'da: ―¿Cada a wo cä tuse' t'ocob tuba a c'uxe' ni cua' tä c'uxcan ta paxcu'? Wh'Desde jimba hora jini aj Judas cayi u sacän cache'da u yäq'ue' tä c'äbä aj Jesús. La Cena del Señor (Mr. 14.12‑25; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) gU yälbijob ca'da: ―¿Jäyp'e a wo a wäc'benonla tuba cä'benetla ta' c'äb aj Jesús? Unejob u tzicbi treinta säsäc taq'uin. wfgUntu de ni doce u yajcänt'an aj Jesús u c'aba' aj Judas Iscarioteba, bixi bajca an u yajnojajob pale. Ne Totojtoj cälbenetla, cachichcada tu pancab tz'ayquintic ni t'an ta Diosba, ya' chich u xe tä tz'ayquinte täcä cua' u chi ni ixicda. Judas traiciona a Jesús (Mr. 14.10‑11; Lc. 22.3‑6) ydk Uc'a jinq'uin u coli ni jätz'äcnib jini täjcac'o, u worin chi une ca' jini tuba jinq'uin cä xe tä mujcan. ecC Uc'a ni pobrejilba, ya' chich paq'uin an t'oc anela. No'onba mach paq'uin anon t'oc anela. b% Yuwi chich aj Jesús cua' mu' u yäle'ob, u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a jaq'uesben ujin ni ixicda? Tä' utz ni cua' u cherbonba. iaK Uc'a ni jini u yoli choncac choj ca' chich u chen valeba y pucbintic u taq'uini ni pobrejilba. `Jinq'uin u chäni u yajcänt'anob cua' uti, cäräx'ijob, u yälijob ca'da: ―¿Cua' uc'a cräx uti ni jätzäcnib jini? J_ C'oti bajca an aj Jesús untu ixic t'oc untz'it yoc botella de pitzil ji'tun tu c'äb, tulu t'oc jätz'äcnib tä' choj u valorba. U ch'i u colbi tan u pam aj Jesús bajca chumca tä c'uxnan. ^Ya'an aj Jesús tä Betania, tama yotot jini aj Simón, jini ajni c'ojo t'oc c'unen pächiba, ni yaj u c'aba' lepraba. /]WU yälijob täcä: ―Mach yo cä q'ueche'la tama ni noj q'uin ch'ujeba, uc'a mach xic u jobän uba ni caj. Una mujer unge a Jesús (Mr. 14.3‑9; Jn. 12.1‑8) s\_Cayi u ch'e' u c'ajalinob tuba u jiran cache' u ch'e' u q'ueche' aj Jesús t'oc sucpecya y u tzämsenob. M[Jinchichba q'uin jini ni ajnojajob pale, y jini que tä' yuwijob ni ley taj Moisésba y ajt'äbälajob tuba ni caj u woyi ubajob pan otot tuba ni mero no' ajnoja pale u c'aba' aj Caifásba. *ZM―A wila chich cache' chabi u tä'can ni q'uin ch'uje ta paxcu', y no'on que sutwänon de winicba cä xe tä äc'can tä c'äbä tuba äc'cacon tä cruz. ^Y 7Jinq'uin aj Jesús u tzupsi u yäle' upete ni t'anda, u yälbi u yacänt'anob ca'da: X.Unejobba u xe tä äc'binte ni toji'tanä que mach uxup nuncaba. Y ni machcatac an tu tojaba u xe tä äc'binte paq'uin cuxlecob.?Ww-No'on cä xe cä p'albenob ca'da: “Totojtoj cälbenetla, jinq'uin mach a cherbila untu de ni más ajch'och'ocajobdaba lo que c'änä cherbintic, no'on täcä mach a cherbonla”. V},Unejob täcä u xe u p'alän ca'da: “Cajnoja, ¿caxca q'uin cä chänet t'ocob a na'tan jitz'o, a na'tan tiquin ti'a, o numet de ajpäpä'cab o ajnet sin buc, ajnet c'ojo, o tä cárcel, y mach cä cherbet t'ocob lo que c'änä cherbintiquet?” "U=+Numon de ajpäpä'cab y mach a wosonla tan a wotot. Ajnon sin buc y mach a'bonla cä buc. Ajnon c'ojo y ajnon tä cárcel, y mach ajnet a wiranonla”. uTc*Uc'a cä na'ti jitz'o, y mach a'bonla cua' cä c'uxe'. Cä na'ti tiquin ti'a, y mach a'bonla cua' cuch'en. S )’De ya'i cä xe cälbenob täcä ca'da ni machcatac ya'an täc tz'ejba: “Tz'eje abala t'oc no'on. Anela choco anetla uc'a Dios. Cuxla tama ni noj c'ac' que mach uxin tä täpo nuncaba, jini worin uti tuba aj Satanás con to'o u yajc'äncanobba. MR(Y no'on ni Ajnojalonba cä xe cä p'albenob ca'da: “Totojtoj cälbenetla, jinq'uin a ch'ämbila yajin untu de ni quermanojobda ni más u ch'och'ocajobba no'on chich une a ch'ämbonla yajin”. YQ+'O ¿caq'uin cä chänet t'ocob c'ojo o tä cárcel y ajnon quiranet t'ocob?” }Ps&O ¿caq'uin cä chänet t'ocob ca' untu ajpäpä'cab y coset t'ocob tan cotot? ¿O sin buc y cä'bet t'ocob a buc? [O/%De ya'i ni machcatac an tu tojajobba u xe u yäle'ob ca'da: “Cajnoja, ¿caxca q'uin cä chänet t'ocob a na'ti jitz'o y cä'bet t'ocob cua' a c'uxe'? ¿O a na'ti tiquin ti'a y cä'bet t'ocob cua' a wuch'en? |Nq$Ajnon sin buc, y a wäc'bonla cä buc. Ajnon c'ojo, ajnet a wiranonla. Ajnon tä cárcel, ajnet a chänenonla”. M#Uc'a cä na'ti jitz'o, y a c'uxnesonla. Cä na'ti tiquin ti'a, y a buc'sonla. Numon ca' untu ajpäpä'cab, y a wosonla tan a wotot. [L/"Jinq'uin no'on de Ajnojalon cä xe cälbenob ni an täc nojba: “La'ixla, anela que cä Pap u ch'u'ul chetla. Ta'ala chich une bajca u chen manda ni Dios, jini u worin tusbetla desde jinq'uin uti u pancabba. DK!Cä xe cäq'ue' ni oveja täc noj, ni ajchibu täc tz'ej. +JO De ya'i u xe u laj woye' uba täc pänte' upete ni a'ajtäjob pancab. Y no'on cä xe cä laj jec'lanob, ca' chich u jeq'ue' u oveja t'oc ajchibu ni ajcänänya. 'IG’Täc te no'on que sutwänon de winic, t'oc cä noj pitzilan y t'oc upete ni ch'u'ul ángelojob ta Dios, cä xe tä chumtä tä manda t'oc noj poder. %HCPa'senla jini ajpatan que mach u che serviba. Julula päti tan it'obni. Ya'i u xe u chen uq'ue y u xe u chen cäch'äcne yej”. El juicio de las naciones -GSUc'a machca u cänäntanba, u xe tä äc'binte más, y mach uxin u chen falta tuba. Ni machca mach u cänäntaba, ixta lo que u cänäntanba u xe tä pa'säbinte. !F;De ya'i u yum ni ajpatan u yälbi machcatac ya'anob nämte' t'oc ca'da: “Jajbenla jiq'uin ni taq'uin, y äc'benla ni machca u cänäntan diez milba. EJin uc'a yoli a wäq'ue' cä taq'uin ti'o banco, uc'a bada que asujlonba cä pa'sen une con to'o ni u chi gana ya'iba”. PDU p'ali u yum ni ajpatan, u yälbi ca'da: “Aneba, tz'ubet, mach a che servi ta cajpatan. Ti ta' c'ajalin cache' no'on cä laj ch'ämben u jut bajca mach cä päq'ui, y bajca mach cä t'it'i cua'. }CsJin uc'a bäc'ton y cä ch'i ni taq'uin que a'bonba cä muqui yaba cab. Badaba cä täsbet uc'a ta'a chich une”. lBQJi'pat c'oti täcä ni u ch'i ump'e milba u yäli ca'da: “Cä yum, ti täj c'ajalin cache' tä' cäräxet, a laj ch'ämben u jut ni päc'äbi que u päq'ui a wajpatanob, bajca mach a päq'ui cua' y bajca mach a t'it'i cua'. KAU yum u yälbi ca'da: “Utz chich, mejor cajpatanet, a chi chich tu toja. T'oc tz'ita' a chi tu toja. Bada q'uen cä xe cä'benet ta' c'äb, ch'a'alesan ajin ca' chich ch'a'a cäjin no'on”. )@KC'oti täcä jini u ch'i chap'e milba u yäli ca'da: “Cä yum, ni chap'e mil de säsäc taq'uin que a'bonba, iran cache' acä chi gana t'oc otros chap'e”. K?U yum u yälbi ca'da: “Utz chich, mejor cajpatanet, a chi chich tu toja. T'oc tz'ita' a chi tu toja. Bada q'uen cä xe cä'benet ta' c'äb, ch'a'alesan ajin ca' chich ch'a'a cäjin no'on”. Y>+Jinq'uin c'oti jini u ch'i cinco mil de säsäc taq'uinba, u täsi otros cinco mil, u yäle' ca'da: “Cä yum, cinco mil de säsäc taq'uin a wäc'bonba, iran ya'anda otros cinco mil acä chi gana t'oc”. =!’Cuantu c'ac'a' jäläcni u bixe u yum ni ajpatanob jini, sujli tä cha'num, u jiran cua'tac u chi ni ajpatanob t'oc jini taq'uin. q<[Jini u ch'i ump'e milba, bixi t'oc y u chi ump'e noj ch'en tuba u muque' ni taq'uin u yäc'bi u yumba. Z;-Che' chich täcä u chi ni u ch'i chap'e milba. U chi gana täcä otros chap'e. :Jini u ch'i cinco mil de säsäc taq'uinba, bixi u sacän cua' u chen t'oc ni taq'uin. U chi gana t'oc otros cinco mil más. d9A’Untu u yäc'bi cinco mil de säsäc taq'uin. Otro untu u yäc'bi chap'e mil. Otro untu u yäc'bi ump'e mil. U yäc'bi cada juntu ca' chich an u c'ajalin tuba u q'ue'nesan ni taq'uin. De ya'i bixi nat ni winic. 98k’Ni gente que ya'an tu manda ni Dios ya'an tä cieloba, es ca' u yajpatanob untu winic. Jini winic tu bixe nat u joq'ui u yajpatanob, y u yäc'bi tu c'äbob u taq'uin. H7  De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Wäybetanla jiq'uin, uc'a anela mach a wila camba q'uin ni cua' hora cä xe tä sujtä, no'on que sutwänon de winic. El ejemplo de los talentos b6= Ni ajlotojan u p'ali ca'da: “Totojtoj cälbenetla, anelaba mach cä chet conocela”. 5 Ji'pat c'otijob täcä ni telomilba bixi u mäne' u gasba, u yäle' ca'da: “¡Cajnoja, Cajnoja! Jäbbenon t'ocob ti' ni otot”. >4u Mientras bixi u mäne'ob ni gas, c'oti ajlotojan. Jini listo ayan u pijnanobba ochijob t'oc nämte' najlotojan tama otot bajca u xe tä c'uxnanob. De ya'i mäcbinti u ti' ni otot. 3- Jini q'uen u c'ajalinobba u p'albijob ca'da: “Cux mänä ta'ala bajca u choncan uc'a mach xic u chen falta täc'a t'ocob ni ta'ala täcä”. $2ANi mach totoj an u c'ajalinobba, u yälbijob ni más q'uen u c'ajalinob ca'da: “Benon t'ocob tz'ita' a gasla, uc'a mu' u täpo ni cä candil t'ocob”. T1!Jinq'uin u yubijob, ch'oyijob ni telomilba jini u chen listujob u candil. x0iTänxin ac'äb u yubijob ump'e noj t'an ca'da: “¡Iranla, ya' u te ni ajlotojan! Seb xiquet a nuc'tanla”. \/1C'ac'a' jäläcni najlotojan, mach se'in c'oti. Ti wäye tu jutob y laj wäyijob. \.1Jini q'uen u c'ajalinobba u bisijob u candil y u bisijob täcä u botella de gas. ^-5Jini mach totoj an u c'ajalinobba u bisijob u candil, pero mach u bisijob más gas. `,9Cinco de unejobba q'uen u c'ajalinob, y cinco de unejobba mach totoj an u c'ajalinob. + %’U manda ni Dios ya'an tä cieloba u xe tä ajtä ca'da une: Ajni diez telomilba que ya'an u pijnanob ajlotojan t'oc u candil tu c'äbob. 3*_3Y u xe u yäc'ben ump'e noj toji'tanä tä' c'uxba. U xe u chen castiga nämte' t'oc ni ajsusuccheriajob. Ya' jini u xe u chen uq'ue, y u xe u chen cäch'äcne yej.t)a2u yum ni ajpatan jini u xe tä te ump'e q'uin jini que mach mu' u pijnan, y ump'e hora que mach yuwi une. q([1y si u täq'ue' u cune' ni otros ajpatanob, y u bon chibälnan t'oc ajchibajob y u bon c'uxnanob t'oc, |'q0Pero si mach utz u c'ajalin jini ajpatan y u yäle' tan u pixan ca'da: “Cä yumba mach to uxin tä se'in te”, &/Totojtoj cälbenetla cache' niump'e cua' mach uxin tä colan sin que mach u yäc'ben tu c'äb jini u yajpatan tuba u chen manda. %.Noj ch'a'aljin tuba ni ajpatan jini jinq'uin u c'ote u chänen u yum otot cache' mu' u chen ca' chich u yäc'bi u chenba. e$C-’¿Caxcaba ajpatan jiq'uin, que u paq'uin chen ca' chich u yälbinte u chen, y an u c'ajalin? Jin une u yum otot u yäc'bi tu c'äb upete cua' chichca tuba u yäc'ben cua' u c'uxe' ni otros ajpatanob tu horäji. Y#+,Jin uc'a cälbenetla anela täcä cache' c'änä ajniquetla listo, uc'a no'on que sutwänon de winic cä xe tä te ump'e hora que anela mach a wina'tala. El siervo fiel y el siervo infiel (Lc. 12.41‑48) 0"Y+Tic ta' c'ajalinla, jiq'uin, si fuera u yum ump'e otot yuwina'tan ica cua' hora u xe tä c'ote ajxuch', uneba u wäybetan y mach u yäcta ochic ni ajxuch' tan yotot. ^!5*’Wäybetanla jiq'uin, uc'a mach a wila cua' hora u xe tä te ni a Wajnojala. f E)Cha'tu ixic u xe tä ajtä tä juch'ob. Untu u xe tä ch'ämcan y untuba u xe tä colescan. wg(Jimba q'uin jini cha'tu winic u xe tä ajtä tä patan; untu u xe tä ch'ämcan, y untuba u xe tä colescan. X)'Mach se'in ti tu c'ajalinob cua' u xe u chen pasa ixta que jimba q'uin jini que c'oti chich ni noj lup y u laj tzämsi chich upetejob. Ca' jini u xe u chen pasa täc xe tä te no'on que sutwänon de winic. 4~}}1{{Qzyy-xxlwwavuu2tpssrfqppaooUnemm>l}kkXjiiHhggffeXddccbbua``&_\^^]]\I[[ZYY5XWW>WVV!UDT&SS7RQPPOO;N[MMPLLKdJJFIHsGFEWCBAAj@&>>=e<;;9::-9t88 77665 4`332{11k00w/..--:,!++**2)0(('Q&&N%%a$###/""!! =&&"KC>I!oO6 o Y (w-"u}%   Ni tzuc pixanob u cocoj älbi aj Jesús ca'da: ―Täscunon t'ocob bajca an ni chitamob jini, y äctan ochicon t'ocob tuyac'o. U# Nätz'ä ya' jini tu pam ump'e tz'ic ya'an tä c'uxnan noj q'uenel chitam. fE Ni tzuc pixan u cocoj c'atben aj Jesús que mach xic u yancäresan nat de ni cab jini.  Aj Jesús u c'atbi ni tzuc pixan: ―¿Cua' a c'aba'? Ni tzuc pixan u p'ali: ―Aj Legión cä c'aba', uc'a q'uenon t'ocob. r]Jinda u yäli uc'a aj Jesús san chich u yälbi ca'da: ―Tzuc pixan, pasen tuyac'o ni winic jini. )KU chi noj t'an, u yäle' ca'da: ―¿Cua' atet a cherbenon, Jesús, Ajlo'et tuba ni Dios ya'an isquiba? Cä cocoj älbenet por Dios que mach a tz'ibajtesanon. gGJinq'uin u chäni cache' ya' u te nat aj Jesús, c'oti t'oc ancäre tä nocyälo tu pänte'. T'oc q'uin y t'oc ac'äb u paq'uin nume tä awät tu pan tz'ic y bajca an u mucliba ajchäme, y u bon jätz'e' uba tuyac'o ji'tun. Uc'a mach unnum cächqui t'oc cadena, tu yoc y tu c'äb, pero jini winic u laj ch'äctuc'än. Niuntu mach u che trebe u q'ueche'. }Ni winic jiniba ya' chich paq'uin cuxu bajca an u mucliba ajchämejob, y niuntu mach u che trebe u cäche' t'oc cadena. {Pase u chen aj Jesús tama jucub, c'oti untu winic t'oc tzuc pixan tuyac'o que ya' ati bajca an u mucliba ajchämejob. G De ya'i c'otijob tunxe nab bajca an jini cab u c'aba' Gadara. -S)Y unejob tajch'icwäni u jutob de bac'ät, y cayi u yäle'ob tan u c'ajalin ca'da: ―¿Caxca une wäre ni winicda, que ixta ic' y nab u tz'omben u t'an? y(De ya'i aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―¿Cua' uc'a tä' bäc'tetla? ¿Cua' uc'a mach a totoj tz'onäla? ] 3'De ya'i aj Jesús ch'oyi y u q'uejpi jini noj ic', y che' chich täcä ni nab. U yälbi ca'da: ―¡Ch'ijcäbenla! ¡Mach ajniquetla tä ju'läwe! Y jini noj ic' ch'ijcäbi chich, y upetejob coli ch'ijcab. H  &Aj Jesúsba ya'an tu pam jucub tä wäye, ya' ch'a'a tu pan c'änjo. De ya'i u yajcänt'anob u p'isíjob, u yälbijob ca'da: ―¡Maestro! ¿Mach quira a chäne cache' acä chen tä jomela? y k%Tajtzäc pasi ump'e noj gran ic' tama ni nab. Ni t'olja' u yoche tan jucub, y ni jucub cayi tä tule t'oc ja'.  %$U colesijob ni gente ya'i tu ti' pa', y aj Jesúsba u bisijob tama jinchichba jucub bajca ayan, y bixi täcä t'oc unejob otros jucub. oW#Jinchichba q'uin jini, jinq'uin ochi ac'äb, u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―Cola tunxe nab. S"Mach bay u ye'bijob u t'an Dios si mach t'oc tz'aji, pero u yajcänt'anobba u laj älbenob cua' yo u yäle' t'oc ni tz'ajijob jini. Jesús calma el viento y las olas (Mt. 8.23‑27; Lc. 8.22‑25) {o!Aj Jesús ca' jini u ye'bijob u t'an Dios ni gente t'oc q'uen tz'aji, ixta bajca tzäcä u chen entendejob. # Pero jinq'uin u pä'canba, u c'ac'a' ch'ije u sujtä de noj gran te' más noj que otros päc'äbi, y q'uen u c'äb jini te' ixta mutob ajwile isquiba u chen u c'ub tama jini u c'äb ni te' tuba u ch'e' uba. El uso que Jesús hacía de los ejemplos (Mt. 13.34‑35) }U manda Dios es ca' unxim u bec' mostaza que u pä'can tä cab. Más p'i' une de upete u jut päc'äbi que ayan pancab. %Aj Jesús u yälbijob täcä ca'da: ―¿Cuaxca jini u c'ote t'oc u manda Dios? ¿Cua' tz'aji u ch'e' cäle' cache'da an u manda Dios? .UCuanta c'ä'ni u jutba, u xe tä ch'uch'inte uc'a ac'oti chich u q'uini tuba ch'uch'intic. El ejemplo de la semilla de mostaza (Mt. 13.31‑32; Lc. 13.18‑19) U ch'ije ni päc'äbi jini uc'a cab chich u ch'ijesan. Najtäcä u pase u yopo, de ya'i u nich y de ya'i u pase u jut bajca an u nich. ECuanta u päc'bi jini jut päc'äbi u bixe tä wäye y päscab isapan u ch'oye, u nume q'uinil ac'äb, y ji'pat u wete ni jut päc'äbi, y u ch'ije, pero uneba mach yuwi cache' u ch'ije. taAj Jesús u yäli täcä ca'da: ―U manda Dios es ca' untu winic que u päc'ben u jut ni päc'äbi. ~Machca chichca que u yäq'ue' u c'ajalin tuba u yubin cua' chichca jini, Dios u xe u yäc'ben u cäne' más. Machca chichca que mach u yäc'ä u c'ajalin tuba u yubin, ixta lo que u cäni u xe tä laj äc'binte u najyesan. El ejemplo de la semilla que crece }U yälbijob täcä: ―Äc'ä ta' c'ajalinla lo que a ubinlaba. Ca' chich a p'isän cua' chichca tuba a wäc'ben a lot, che' chich täcä Dios u xe u p'isbenet lo que a xe tä äc'bintela, y más a xe tä äc'bintela ane que a ubila u t'an Dios. 7|iAnela que an a chiquin tuba a ubinla, ubinla. v{eUc'a mach'an niump'e cua' mucu que mach chectac, y mach'an niump'e cua' que mucu ajni que mach wina'tintic. Vz%Aj Jesús u yälbijob täcä ca'da: ―¿U tz'äbcan quira ump'e candil tuba äc'cac tu yaba cajón o tu yaba tz'en? Acäle' que mach. Ump'e candil u tz'äbcan tuba äc'cac isqui tuba u chictan utz. y5Otrosjob que u tz'aycäbinte u t'an Dios u c'alin tz'onänob chich. Ni jinijob u c'otejob t'oc ca' ni jut päc'äbi que yäli bajca an cab utz. Ca' jini u t'an Dios u yäq'ue' que u c'alin chenob ca' yo Dios. Es ca' a wälä untec päc'äbi que u yäq'ue' q'uen u jut. Untec u yäq'ue' cien u jut. Otro u yäq'ue' sesenta u jut. Otro u yäq'ue' treinta u jut. El ejemplo de la lámpara (Lc. 8.16‑18) x{De ya'i u sinlaj chen pensa q'uen cua' chichca, y u c'upän ajnic q'uen u taq'uin, y u c'upänob q'uen cua' chichca jini täcä. Más u yäq'ue' tu c'ajalin upete ni jini que u t'an Dios, y ca' jini mach u ch'ä u chenob niump'e cua' ca' yo Dios. w Otrosjob que u tz'aycäbinte u t'an Dios u c'otejob t'oc ca' ni jut päc'äbi ni yäli tama ch'ix. U yubinob chich u t'an Dios. Iv Pero mach unonoj col tan u pixan. Tä' seb u pase, uc'a jinq'uin u te cua' chichca u bäc'tesben u pixan o cua' chichca tz'ibajtesia uc'a u sapi ni t'an jiniba, ca' jini seb u sujtä tu pat. )uKOtrosjob que u tz'aycäbinte u t'an Dios u c'otejob t'oc ca' ni jut päc'äbi ni yäli tan ji'tunba. U yubinob chich u t'an Dios y u sapänob t'oc ch'a'aljin. StTulaj ayan que u tz'aycäbinte u t'an Dios que u c'otejob t'oc ca' ni päc'äbi que yäli tan bij. U yubinob chich u t'an Dios, pero seb u te aj Satanás u pa'säben tan u pixanob ni t'an u yubijobba. gsGNi ajpäc'äb que u päq'ue' u jut päc'äbiba es ca' untu winic que u tz'aycun u t'an Dios. r% Aj Jesús u yälbijob täcä: ―¿Mach quira a che entendela ni tz'ajida? ¿Cache'da jiq'uin a xe a chen entendela los demás tz'aji? |qq Uc'a tu chänenob ca' a wälä mach u chänejob cua', y tu yubinob mach u chen entendejob, y ca' jini mach u q'uexe' u c'ajalinob tuba cherbintic perdona u tanäjob. Jesús explica el ejemplo del sembrador (Mt. 13.18‑23; Lc. 8.11‑15) Ap{ Aj Jesús u yälbijob: ―Anelaba Dios u yäc'bet a wina'tanla jini mach uyut entende ajniba, cache'da u xe u nonoj chen manda Dios bajca anetla. Otrosjob u yälbintejob t'oc tz'aji. 0oY Ji'pat, jinq'uin coli aj Jesús u juntuma t'oc ni doce u yajcänt'anob y t'oc ni tulaj colijob ya' jiniba, u c'atbijob cua' u yoli u yäle' t'oc ni tz'aji jini. n- De ya'i u yälbijob ca'da: ―Machca an u chiquin tuba u yubin, tax u yubin. El porqué de los ejemplos (Mt. 13.10‑17; Lc. 8.9‑10) PmXimlaj yäli täcä bajca an cab utzba, y weti ni päc'äbi, y ch'iji, y u yäq'ui q'uen u jut. Untec u yäq'ui treinta u jut, otro untec u yäq'ui sesenta u jut, y otro untec u yäq'ui cien u jut. lXimlaj yäli täcä tama ch'ix, y jini ch'ix c'ac'a' ch'iji, y u bisi yaba jini päc'äbi. Jin uc'a mach u yäq'ui u jut. ykkDe ya'i, jinq'uin pasi noj ticäw q'uin, u puli jini päc'äbi uc'a mach'an tam u wi' tä cab. Jin uc'a tiqui. jwXimlaj yäli täcä tama ji'tun, bajca mach'an q'uen cab. Y jini u jut päc'äbi seb weti, uc'a mach xi tam tä cab. i!Ca'da u päq'ue' une: U t'it'ben tä cab bajca u xe u ch'e' cab. Jini u t'it'iba ximlaj yäli tan bij, y de ya'i c'oti mut u laj buq'ue'. Wh'―Ubinla ni tz'ajida: Untu ajpäc'äb bixi u päc'ben u jut päc'äbi. OgDe ya'i u ye'bijob u t'an Dios t'oc ump'e tz'aji, u yälbenob ca'da: f Aj Jesús u täq'ui tä cha'num u ye'e' u t'an Dios ti' nab. U moti uba noj q'uenel gente bajca ayan une. Tä' q'uen ni gente que u moti uba, ixta mach'an cache' ajnic aj Jesús ya' jini. Jin uc'a ochi tä chumtä tama ump'e jucub, y ni gente colijob tu ti' nab. oeW#Uc'a upete machca chichca que u chen ca' chich yo Diosba, unejob une ni quitz'inob y ni cä na'. d "De ya'i aj Jesús u yälbijob ni gente que ya' chumu bajca an uneba ca'da: ―Jindajob täcä es ca' cä na' y quitz'inob. \c1!Aj Jesús u p'albijob: ―¿Caxca une ni cä na', y caxca une ni quitz'inob? b Ni noj q'uenel gente que ya' chumu bajca an aj Jesúsba u yälbijob ca'da: ―A na' y a witz'inob ya'anob päti u sacänet. vaeDe ya'i c'oti u na' y u jitz'inob aj Jesús bajca an, pero ya' colijob päti y u täsqui tä jo'canob. ,`QCa'da u yäli aj Jesús uc'a xi u yäle'ob cache' une u cänäntan tzuc pixan tuyac'o. La madre y los hermanos de Jesús (Mt. 12.46‑50; Lc. 8.19‑21) _-Pero jini que u yälben ump'e tzuc t'an jini Ch'u'ul Pixanba, mach ucherbinti perdona une. U paq'uin xe chich tä äc'binte u toje' jini tanä. ^’Totojtoj cälbenetla cache' u ch'e' chich cherbinte perdona u tanä untu winic y upete cua' chichca mach utz que u yäle'. ~]u’Niuntu mach u ch'ä ochic tama yotot untu winic que q'uen u muc'ba tuba u ch'ämben cua' chichca que u cänäntan sin que u cäche' najtäcä jini winic, uc'a si u cäche' najtäcäba, u ch'e' u ch'ämben cua' chichca que u cänäntan. u\cSi aj Satanás u jule' uba tuyac'o mismo aj Satanás, mach u ch'ä paq'uin colac. U xe chich tä xupo une. f[ESi ump'e familia u jec'lan uba tä buya, mach u ch'ä paq'uin colac tomp'e ni familia jini. }ZsSi untu ajmanda u jec'lan uba u gente u jule' uba tuyac'o mismo u lot, mach u ch'ä paq'uin colac ni ajmanda jini. Y De ya'i aj Jesús u pequijob y u yälbijob ca'da: ―¿Cache'da u ch'e' u jule' uba aj Satanás tuyac'o mismo aj Satanás? X#Jini que u ye'e'ob ni ley taj Moisés, que ya' tijob tä Jerusalénba, u yäle'ob täcä ca'da: ―Ni winicda ya'an aj Beelzebú tuyac'o, jini ajnoja tuba tzuc pixanobba, y une chich u yäc'ben poder tuba u pa'sen tzuc pixan tuyac'o machca chichca u cänäntan. nWUJinq'uin u yubi u familiajob aj Jesús, u yoli u bisanob uc'a u yälijob cache' jobo an u c'ajalin. VV%U moti uba q'uen gente tä cha'num ixta mach'an cache' c'uxnac aj Jesúsob. wUgy aj Judas Iscariote, jini que ji'pat u yäq'ui aj Jesús tä c'äbäba. Acusan a Jesús de tener el poder del demonio (Mt. 12.22‑32; Lc. 11.14‑23; 12.10) De ya'i aj Jesús ochi tama ump'e otot nämte' t'oc jini u yajcänt'anob. TAj Andrés, aj Felipe, aj Bartolomé, aj Mateo, aj Tomás, aj Jacobo jini ajlo' taj Alfeoba, y aj Tadeo, y aj Simón ni aj cananitaba, _S7aj Jacobo, y aj Juan u jitz'in chichba. Jini cha'tujobdaba u ch'ocob aj Zebedeo une. Aj Jesús u yäc'bi u chap'elib u c'aba'job cache' aj Boanerges. Ni t'andaba u yäle' cache' ca' a wälä u ch'ocob chawäcjob. YR+Jinda ni doce winicob jiniba: aj Simón, jini u chap'elib u c'aba' aj Pedroba, Q!U yäc'bi u poder ni doce winicob jini tuba u tz'äcälin ajc'ojpanob y tuba u pa'sen tzuc pixan tuyac'o machca chichca que u cänäntan. oPWU yaquijob doce winicob tuba paq'uin ajnic nämte' t'oc une y tuba u täscun u tz'aycun u t'an Dios. O- Ji'pat aj Jesús t'äbi tu pam ump'e tz'ic. U joq'ui tuba xic bajca an machca chichca que une u yoli u joq'ue', y c'otijob chich bajca an. N Pero aj Jesúsba u q'uejpanob uc'a mach u yäle'ob caxca une. Jesús escoge a los doce apóstoles (Mt. 10.1‑4; Lc. 6.12‑16) =Ms Jinq'uin u c'ote bajca an aj Jesús jini machcatac t'oc tzuc pixan, u noctä tä cab tu pänte', y ni tzuc pixan u chen noj t'an u yäle' ca'da: ―¡Aneba u Yajlo'et chich Dios! L  Uc'a q'uen machcatac u tz'äcäli, jin uc'a q'uen ajc'ojpanob u c'ote bajca an aj Jesús tuba u täle'ob uc'a u pojlen ubajob. 'KG Uc'a mäx q'uen ni gente que c'oti bajca an, u yälbi u yajc'äncanob que ajnic listo ump'e jucub tuba ochic tama, uc'a mach u yoli que u net'e'ob ni gente. JChe' chich täcä aj Jerusalénob y aj Idumeajob y jini que ya' tijob tunxe río Jordán, y jini que ya' tijob täcä tama cab tä Tiro y tä Sidón. Noj q'uenel gente c'otijob bajca an, uc'a u yubijob cache' mäx q'uen cua' chichca u chi aj Jesús. xIiAj Jesúsba bixi nämte' t'oc u yajcänt'anob tu ti' nab. Q'uen aj Galileajob y aj Judeajob bixi tu pat. %HCDe ya'i pasi aj fariseojob y cayi u ch'e' u c'ajalinob nämte' t'oc ni gente tuba aj Herodes tuba u tzämsenob aj Jesús. Mucha gente a la orilla del lago QGDe ya'i aj Jesús u chämbi u jutob t'oc cräxle, y t'oc noj tristejle uc'a tzätz u pamob. U yälbi ni winic ca'da: ―Sätz'ä a c'äb. Jini winic u sätz'i u c'äb, y jinchichba rato u pojli uba. eFCDe ya'i u c'atbijob ni gente ca'da: ―¿Cua' une u ch'e' utic tu q'uini ch'ämbäji, ni cua' chichca utzba o ni cua' chichca mach utzba? ¿Tz'äcälcac untu o tzämsintic untu? Pero unejobba mach u p'alijob cua'. |EqPero aj Jesús u yälbi jini winic que tiquin untz'it u c'äbba ca'da: ―Ch'oyen, y wa'i' wida tänxin ni gente. 5DcMachcatac ya'anob ya' jini u ch'ucänob aj Jesús, uc'a u jiranob si u xe u tz'äcälin tu q'uin ch'ämbäji, uc'a si u tz'äcälinba, ca' jini ajnic cua' u sube'ob t'oc. {C qAj Jesús ochi tä cha'num tama ch'uj tuba aj judíosob. Ya' ajni ya' jini untu winic que tiquin untz'it u c'äb. B Jin uc'a no'on que sutwänon de winic cä cänäntan chich poder tuba cäle' cua' u ch'e' cä chenla tu q'uini ch'ämbäji.A-Aj Jesús täcä u yälbijob ca'da: ―Ni u q'uin ch'ämbäji uti tuba u ch'e' uba winic. Winic uti najtäcä, y mach u q'uin ch'ämbäji. a@;Aj David ochi tama ch'uj ta Dios jinq'uin aj Abiatar une ni ajnoja tuba ni palejob, y u c'uxi jini ch'u'ul waj, jini waj que sec' palejob u ch'e' u c'uxe'ba. Y u yäc'bi täcä ni u lotob que u bixe t'oc nämte'ba. %?CPero aj Jesús u yälbijob ca'da: ―¿Mach to quira bay a tziquila tan u jun Dios cua' u chi aj David y u lotob jinq'uin u na'ti jitz'o ump'e q'uin? 2>]Jinq'uin u chänijob aj fariseojob ca' jini, u yälbijob ca'da: ―Ubixto, ¿cua' uc'a u chenob ca' jini a wajcänt'anob, jini que mach utz utic tu q'uini ch'ämbäji? =3Ump'e u q'uini ch'ämbäji, aj Jesús nume u chen bajca an u caba päc'äbi. U yajcänt'anob cayi u c'äsbenob u jut ni päc'äbi tu numejob. f<EChe' chich täcä niuntu mach u yäc'ä chij tzijibba tama ump'e jelem pächil ch'ujliba, uc'a si utic ca' jiniba, ni chij u xe u tzalesan jini pächi, y u chap'elma u xe tä säto. Jin uc'a ni chij tzijibba c'änä äc'cac tama ni pächil ch'ujliba tzijibba. Los discípulos arrancan espigas en el día de descanso (Mt. 12.1‑8; Lc. 6.1‑5) @;yAj Jesús u yoli u ye'e' cache' niuntu mach u ch'ä u tz'onän jini u ye'e' uneba si ya'to u tz'onän otro t'an que mach uyal t'oc u t'an uneba. Jin uc'a u yäle' ca'da: ―Niuntu mach u tzutzä u jelem buc t'oc tzib noc'. Uc'a ni tzib noc' u xet'e' más ni jelem noc', y ca' jini más u no'an u xet'ita. : Pero u xe tä ajtä ump'e q'uin jinq'uin ni ajlotojan u xe tä pa'sinte bajca anob. Jinq'uinba u xe u ch'e' u chen su'q'uinob. u9cAj Jesús u p'albijob: ―¿U ch'e' quira u chenob su'q'uin jini machcatac ya'an can lotojan jinq'uin ni ajlotojan ya'an nämte' t'oc unejob? Uc'a jinq'uin ya'an ni ajlotojan nämte' t'oc unejobba, mach u ch'ä u chen su'q'uinob. u8cU yajcänt'anob aj Juan y tuba aj fariseojob u chenob su'q'uin. Jin uc'a tulaj c'otijob u yälbenob aj Jesús ca'da: ―¿Cua' uc'a u yajcänt'anob aj Juan y tuba aj fariseojob u chenob su'q'uin y a wajcänt'an ane mach u chejob? j7MJinq'uin aj Jesús u yubi cua' u yälijob, u yälbijob ca'da: ―Mach c'änä uc'a ajtz'ac jini mach c'ojoba, jini que ayan u yutziba. Sec' jini c'ojojtacba c'änä uc'a ajtz'ac. Y no'onba mach aton cä sacän machcatac u chen tu toja. Aton cä sacän sec' ajcherajtanäjob. Le preguntan a Jesús sobre el ayuno (Mt. 9.14‑17; Lc. 5.33‑39) 36_Jinq'uin ni machca u ye'e'ob ni ley taj Moisés, y aj fariseojob, u chäni cache' aj Jesús mu' u c'uxnan nämte' t'oc ajcherajtanäjob y ajcojtaq'uinob ta caj u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―¿Cua' uc'a ni a maestrola u c'uxnan y u buc'a nämte' t'oc ajcojtaq'uinob ta caj y ajcherajtanäjob? 5U chi pasa que aj Jesús ya'an tä c'uxnan tu yotot aj Leví nämte' t'oc ni ajcojtaq'uinob tuba ni caj, y otros ajcherajtanäjob täcä ya' chumcajob nämte' t'oc aj Jesús y nämte' t'oc u yajcänt'anob aj Jesús. Uc'a mäx q'uenob u nume tu pat aj Jesús. K4Nume u chen ya' jini, u chäni aj Leví, ajlo' taj Alfeo, ya' chumca bajca u ch'uch'inte ni taq'uin tuba ni caj, y u yälbi ca'da: ―Tzäypätinon. De ya'i aj Leví seb ch'oyi, y bixi tu pat. 3  De ya'i aj Jesús pasi tä cha'num, bixi ti' nab. Jinq'uin c'oti noj q'uenel gente bajca an, cayi u ye'benob u t'an Dios. B2} De ya'i ni winic seb ch'oyi, u ch'i u ch'a'lib, y pasi ya'i tama ni noj q'uenel gente. Jin uc'a ni gente tajch'icwäni u jut u chänen cua' uti, y cayi u ch'u'ul c'ajti'inob Dios, u yäle'ob ca'da: ―Mach bay acä chänila utic cua' chichca ca' jini. Jesús llama a Leví (Mt. 9.9‑13; Lc. 5.27‑32) ^15 ―Ane c'ol winic, cälbenet, ch'oyen, ch'ä a ch'a'lib y corre cux ta' wotot. 90k Pero cä xe cä ye'benetla cache' no'on que sutwänon de winic ayan chich cä poder tuba cä chen perdona tanä tu pancab. Jin uc'a u yälbi ni winic que chämen yocba ca'da: /1 ¿Caxcamba jiq'uin más u ch'e' cälben ni ajc'ojpan: “A tanä a'uti perdona”, o cälben ca'da: “Ch'oyen, ch'ä a ch'a'lib, y corre cux”? .-Aj Jesúsba yuwi chich cua' mu' u yäle'ob tan u c'ajalin, jin uc'a u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a wäle'la cua' chichca tan a c'ajalinla? *-M“¿Cua' uc'a u yäle' ca' jini? Mach utz u yäle' ca' jini, uc'a mu' u chen uba ca' Dios. Uc'a niuntu mach u ch'ä u chen perdona tanä, sec' Dios namás”. t,aYa' chumcajob ya' jini machcatac u ye'e' ni ley taj Moisés. Unejob u yäle' tan u c'ajalinob ca'da: +Jinq'uin aj Jesús u chäni cache' u tz'onänob ni winicob jini, u yälbi ni ajc'ojpan ca'da: ―Cä ch'oc, a tanä alaj uti perdona. \*1Mach u ch'ä c'oticob mero bajca an aj Jesús, uc'a mäx q'uen ni gente. Lo que u chijobba, t'äbijob tu pat otot isqui y u jobíjob mero bajca an aj Jesús. Ya'i u jäcsijob ni ajc'ojpan con to'o u yoc tz'en. _)7De ya'i c'oti chäntu winic bajca an aj Jesús, y u c'osijob untu winic chämen yoc. u(cSeb u woyli ubajob q'uen gente bajca an une, ixta mach u ni' tawä otot. Aj Jesús u ye'benob u t'an Dios. ' Ji'pat tz'ita' aj Jesús sujli tä cha'num tama jini caj tä Capernaum. Ni gente u yubijob cache' ya'an tama ump'e otot ya' jini. & -Pero jinq'uin pasi jini winic, u täq'ui u tz'aycäben upetejob cache' atz'äcälqui. Jin uc'a aj Jesús mach u ch'ä ochic mach mucu tama niump'e caj. Une coli bajca mach'an otote, pero q'uen gente c'oti bajca an, que ya' tijob cachichcada.!% =,―Iran, mach xiquet a wälben niump'e cua' niuntu. Ni c'änä a chenba, cux ye'e aba bajca an ni pale taj judíosob. Uc'a a pojli aba subben u matän Dios ca' chich u yäli aj Moisés que äc'binticba. Ca' jini u xe u chänen ni gente täcä cache' a totoj pojli chich aba. c$ A+Aj Jesús u yälbi jini winic que mach xic u tz'aycun, y u täsqui bixic. U yälbi ca'da: b# ?*T'oc jini t'an que u chi aj Jesúsba seb pasi tuyac'o jini yaj y u pojli chich uba. " )Aj Jesús u ch'ämbi chich yajin. U sätz'i u c'äb u täle' y u yälbi ca'da: ―Co chich que pasic jini yaj ta'wac'o. ! /(C'oti täcä bajca an aj Jesús untu winic c'ojo t'oc ump'e yaj que u c'u'nesben u bec'ta, u c'atän u cherben ump'e favor. Nocwäni tä cab u yälben ca'da: ―Si a wo a tz'äcälinon, co que a pa'säbenon jini yajda, uc'a cuwi chich cache' ayan a poder tuba a chen. Y  -'Numi tama entero ni cab tä Galilea u tz'aycun u t'an Dios tama ni ch'uj taj judíosob, y u pa'säben tzuc pixan tuyac'ojob machca u cänäntan. Jesús sana a un leproso (Mt. 8.1‑4; Lc. 5.12‑16)  1&Pero aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Cola bajca an otro caj nätz'ä tuba cä tz'aycäbenob täcä u t'an Dios ya' jini, uc'a jin tuba aton. K %Jinq'uin u nuc'tijob, u yälbijob ca'da: ―Upete mu' u sacänet. - W$Aj Simón y u lotob bixi u sacänob.  #Ic'sapanto, jinq'uin mach to u junch'äcna, ch'oyi aj Jesús, pasi y bixi bajca u ch'e' ajnic u juntuma tuba u chen c'änti'ya. " ?"Aj Jesús u tz'äcäli q'uen machcatac c'ojo t'oc cua' chichca yaj. Pa'säbinti tuyac'ojob q'uen machca u cänäntan tzuc pixanob. Aj Jesús mach u yäctajob u yäle' ni tzuc pixan caxca une, uc'a ni tzuc pixan yuwi caxca une aj Jesús. Jesús predica en Galilea (Lc. 4.42‑44) < u!Upete ni gente tama caj u woyli ubajob tu ti' otot.   Jinq'uin pomi q'uin, u täsijob bajca an aj Jesús upete ajc'ojpanob y jini que u cänäntan tzuc pixanob täcäba. g IJinq'uin c'oti aj Jesús, u q'uechbi tu c'äb y u tz'osi. Jinchichba rato jini, u yäcti ticwa ni ixc'ojpan y ch'oyi u cherben cua' chichca c'änä uc'ajob. Jesús sana a muchos enfermos (Mt. 8.16‑17; Lc. 4.40‑41) u eU na' jit'oc aj Simón ya' ch'a'a t'oc u ticwa. Seb u pequijob aj Jesús tuba u tz'äcälin jini ixc'ojpan.  De ya'i pasijob tama ch'uj tuba aj judíosob. Aj Jesús bixi t'oc aj Jacobo y aj Juan tu yotot aj Simón y aj Andrés.  7Seb c'oti tä tz'ayquinte tama cab tä Galilea cua' u chi aj Jesús. Jesús sana a la suegra de Simón Pedro (Mt. 8.14‑15; Lc. 4.38‑39) P Upetejob tajch'icwäni u jutob y u maläc äle'ob ca'da: ―¿Cua' jini mu' u chen pasa? ¿Cua' tzijib t'an jini mu' u ye'can? Ni winicda ayan u poder tuba u chen manda ni tzuc pixan y u tz'ombenob.   Ni tzuc pixan u yäc'bi sätic u c'ajalin ni winic, y u yäc'bi u chen u noj muc' täcä, y t'oc noj awät pasi tuyac'o. o YAj Jesús u q'uejpi ni tzuc pixan. U yälben ca'da: ―Ch'in ajni'. Pasen tuyac'o ni winic jini. 1 ]―¿Cua' atet a cherbenon t'ocob, Jesús, aneba que a cab tä Nazaret? ¿A xe quira a säte'on t'ocob? No'on cuwi chich machcajet aneba. Ch'u'ul Ajlo'et ta Dios.   Ajni tan ni ch'uj jini taj judíosob untu winic que u cänäntan tzuc pixan tuyac'o. Jini winic u chi noj t'an, u yäle' ca'da: F Ni gente tajch'icwäni u jut u yubinob u t'an aj Jesús, uc'a tä' pitzi cua' u ye'benob. U c'alin ye'e' une t'oc u poder Dios y mach ca' u ye'e'job machcatac tä' yuwi ni ley taj Moisés.  )C'otijob tä Capernaum. De ya'i tu q'uini ch'ämbäji aj Jesús ochi tama ni ch'uj tuba aj judíosob y u täq'ui u ye'benob u t'an Dios. k  QAj Jesús u joq'uijob täcä. Unejob seb u yäctijob täcä tama jucub aj Zebedeo, u papob chichba nämte' t'oc u yajpatanob. Bixijob tu pat aj Jesús. Un hombre que tenía un espíritu malo (Mt. 7.28‑29; Lc. 4.31‑37) A  }Tu nume ya'i pänte' tz'ita' u chäni aj Jacobo, u yajlo' aj Zebedeo, t'oc aj Juan u jitz'in chich aj Jacobo. Unejob täcä ya'an tan jucub u tzutzänob u chim ta q'uechi' buch'. H   Jinchichba rato jini u yäcti u chimob y u tzäypätijob.   9Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―La'ixla täc pat. Ajq'uechbuch'etla bada, pero no'on cä xe cä'benetla a sacän winicob tuba u tz'omben u t'an Dios. 6  gTu nume tu ti' jini nab u c'aba' Galilea u chäni aj Simón y aj Andrés, u jitz'in chich aj Simónba, mu' u jule'ob u chim tä ja', uc'a unejobba ajq'uechbuch'ob une. D U yäle' ca'da: ―Anatz'äli q'uin u nonoj chen manda Dios bajca anetla. Q'uexe a c'ajalinla y tz'onänla u t'an Dios. Jesús llama a cuatro pescadores (Mt. 4.18‑22; Lc. 5.1‑11) p [Aj Juanba äc'qui tä cárcel, y ji'pat de jini aj Jesús c'oti tä Galilea u yäle' u t'an Dios. . W Ajni ya' jini bajca mach cuxu niuntu cuarenta día y cuxli t'oc nämte' ni cäräx te'el animajob. Aj Satanás c'oti u jiran cache' u yäc'ben u säte' t'oc Dios. Dios u täsqui u yajc'äncanob tuba u täclen aj Jesús. Jesús comienza su trabajo en Galilea (Mt. 4.12‑17; Lc. 4.14‑15) P  De ya'i ni Ch'u'ul Pixan u bisi aj Jesús bajca mach cuxu niuntu. " ? Ubqui ump'e t'an tä cielo u yäle' ca'da: ―Ane cä yajben Ajlo'et. T'oc ane u ch'a'alan cäjin. Tentación de Jesús (Mt. 4.1‑11; Lc. 4.1‑13) r _ Tu t'äbo tä cab, u chäni cache' u jäbi uba cielo, y ni Ch'u'ul Pixan jaqui tuyac'o ca' ixsäcpäcä. ! = Jimba q'uinob jini aj Jesús ya' ti tä Nazaret tama ni cab tä Galilea. C'oti bajca an aj Juan, y aj Juan u c'ablesi tä ja' tu ti' río Jordán. ' IToj chich cache' no'on cä c'ablesetla t'oc ja'. Pero uneba u xe u c'ablesanetla t'oc Ch'u'ul Pixan. El bautismo de Jesús (Mt. 3.13‑17; Lc. 3.21‑22)  ;U chi t'an, u yäle' ca'da: ―U te täc pat untu más q'uen u poder que no'on. No'onba mach jin niump'e cua'on tuba cä p'ämben u täbi u pächi'oc.  Aj Juan xojo uc'a u buc de u tzutze ajcamello y t'oc u cächi' näc' de pächi u junxoyma u näc'. U c'uxba, ajsäp' y te'el chab. S~ !C'otijob bajca an aj Juan q'uen machcatac cuxujob tama ni cab tä Judea, c'otijob täcä aj Jerusalénob. Tä ja' tu ti' río Jordán u c'ablesi upete machcatac u laj subi uba t'oc u tanä tu jut Dios. } /C'oti aj Juan u chen c'ablesia bajca mach cuxu niuntu. U yälbijob que u q'uexe' u c'ajalinob tuba pa'säbintic u tanäjob, y de ya'i c'ablacob. | U yubcan u noj t'an untu bajca mach cuxu niuntu, que u yäle' ca'da:“Tusbenla u biji Ajnoja. To'esbenla u biji”. ={ uCa' chich u tz'ibi aj Isaías, ajt'an ta Dios oniba, ni u yäle' ca'daba:Ubixto, no'on cä täscun cajc'äncan xic najtäcä
tuba u tuse' a biji bajca a xe tä nume. hz MCa'da tä'qui tä ute upete lo que u chi aj Jesucristo tuba u japänonla, jini u Yajlo' Diosba. 8yiÄlbenob cache' c'änä u laj tz'onänob upete ni cä manda cälbetlaba. C'ajti'inla que ya' chich anon t'oc anela upete q'uin ixta tu xupiba u pancab. Che' chich ajnic.lxQJin uc'a cälbenetla bada que xiquetla cachichcada tä cabil cab tu pancab tuba a tz'aycunla cä t'an uc'a u tz'onänob. C'ablesanla t'oc u c'aba' cä Papla, t'oc u c'aba' u Yajlo' cä Papla, y t'oc u c'aba' ni Ch'u'ul Pixan. w%De ya'i aj Jesús u natz'ijob, y u pequijob, u yälbenob ca'da: ―Äc'binton upete poder tuba cä chen cua' chichca tä cielo y tu pancab. ovWJinq'uin u chänijob, u ch'u'ul c'ajti'ijob. Tulaj ajnijob täcä que mach u totoj tz'onijob si une. |uqNi once ajcänt'anobba bixijob tä Galilea tu pam ni noj tz'ic bajca chich u worin älbi aj Jesús xicjobba. ptYNi soldadojobba u sapijob ni taq'uin y u chijob ca' chich c'alin älbintijobba. Y ni t'an jiniba u tz'aycun aj judíosob ixta bada. El encargo de Jesús a los apóstoles (Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) sSi u yubin ni gobierno ca' jini y cäräx'ac t'oc anelaba, no'on t'ocob cä xe cä sis'esben u c'ajalin t'ocob uc'a cä japänetla. r- ―Anelaba a xe a wäle'la ca'da: “U yajcänt'anob aj Jesús c'otijob ac'äb jinq'uin mu' cä wäye t'ocob y u xuch'ijob ni u cuerpo”. ?qw Ni no' ajnojajob pale u woyli ubajob t'oc ni ajt'äbälajob ta caj tuba u c'alin ch'e' u c'ajalinob cua' u xe u chenob. U yäc'bijob q'uen taq'uin ni soldadojob, u yälbenob ca'da: %pC Jinq'uin bixe to u chenobba, tulaj pasi ni ajcänänyajob tuba mucliba y bixijob tan caj u tz'aycäbenob ni no' ajnojajob pale upete cua' u chi pasa. >ou De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Mach bäc'taquetla. Corre cuxla y älben ni quermanojob que bixicob tä Galilea. Ya' jini u xe u chänenonjob. Lo que contaron los soldados *nM Jinq'uin bixe to u chenobba, pasi aj Jesús tä bij u nuc'tanob. Une u pequijob. Ni ixictacobba u natz'ijob. Nocyälijob u mec'ben yoc y u ch'u'ul c'ajti'inob. 2m]De ya'i ni ixictac seb pasijob bajca an ni mucliba c'äs bäc'tajob to y t'oc noj ch'a'aljin. Bixijob t'oc noj ancäre u tz'aycäbenob ni u yajcänt'an aj Jesús. GlSeb correla jiq'uin y älbenla u yajcänt'anob cache' acuxpi tan ajchämejob. Une u xe tä c'ote najtäcä que anela tä Galilea. Ya' jini a xe a chänenla. Jin chich namás cä t'an aton. nkUMach ni' an wida, uc'a san cuxpi, ca' chich u yäliba. La'ixla y chänenla bajca ajni ni Cajnojala. j%Jini ángelo u yälbijob ni ixictac ca'da: ―Mach bäc'taquet anelaba. No'on cuwi cache' a sacänla aj Jesús, jini tzämsinti tä cruzba. qi[Ni ajcänänyajob, jinq'uin u chänijob ni ángelo jini, chicchicnajob ixta choc chämijob de bac'ät. Jh U chen chanä u jut ca' u lem chawäc. U bucba taj säctz'ucan. ,gQAjni ump'e noj gran ajchaban, uc'a jaqui untu ángelo tuba ajnoja, que ya' ti tä cielo. C'oti bajca mujqui aj Jesús, u pa'sen ni noj ji'tun y chunwäni tu pam. 5f eJinq'uin numi ni q'uin ta ch'ämbäji, c'otijob ix María Magdalena nämte' t'oc otro ix María u chänenob ni mucliba. Mu'to u junch'äcnan ni najtäcäl q'uin ta semana. 7egBUnejob bixijob u c'alin mäcben utz u ti' ni mucliba, u sanäjcäche' uc'a mach xic u jäbe' niuntu, y u yäq'uijob ni ajcänänya täcä tuba u c'alin cänäntan.%dCAAj Pilato u yälbijob: ―Ya'an jini ni ajcänänyajob. Correla y chenla ca' chich a chen pensala ane uc'a c'alin cänäntintic utz u ti' ni mucliba. 3c_@Täscun jiq'uin machca u cänäntanob u ti' ni mucliba ixta que tz'äctac uxp'e q'uin, uc'a mach me'ixto tic u yajcänt'anob ac'äb u xuch'änob ni cuerpo y xic u yälbenob ni caj ca'da: “Acuxpi tan ajchämejob”. Ca' jini u xe tä ch'oye otro ump'e noj jop'ojti' más peor que ni najtäcäba. 7bg?U yälbijob ca'da: ―Noxi' winic, cä c'ajti'in t'ocob cache' jini ajjop'ojti', jinq'uin cuxutoba, u yäli ca'da: Cä xe tä chämo, y u yuxp'elib q'uin cä xe tä cuxpan. 0aY>Päscab, ji'pat que numi jini q'uin que u tuse' ubajob tuba ni q'uin ch'ämbäji u woyli ubajob ni ajnojajob pale nämte' t'oc aj fariseojob bajca an aj Pilato. `=Ya' ajni ya'i ix María Magdalena, y otra ix María täcä, chumujob tu pänte' ni mucliba. La guardia delante del sepulcro de Jesús H_ >R==De ya'i aj Jesús ochi tama ump'e otot y u yajcänt'anob u c'atbijob u juntuma ca'da: ―¿Cua' uc'a mach cä chi trebe cä pa'sen t'ocob jini tzuc pixan? QW Aj Jesúsba u q'uechbi tu c'äb tuba u tz'osen, y jini ajlo' wa'wäni. _V7 Y jini tzuc pixan u chi noj awät u yäc'bi que sätic u c'ajalin jini ajlo', y u chen u noj muc'. De ya'i pasi tuyac'o. U colesi jini ajlo' ca' a wälä chämen, jin uc'a q'uen u yäle'ob cache' san chämi. aU; Jinq'uin aj Jesús u chäni cache' u mote' uba noj q'uenel gente, u yälbi ni tzuc pixan ca'da: ―Tzuc pixan a'uma' y ajcoc, cälbenet que pasiquet tuyac'o ni ajlo' jini y mach ni' sujlequet tä oche tuyac'o. T  De ya'i u pap jini yoc ajlo' u chi noj t'an u yäle' ca'da: ―¡Acä tz'onän chich! Täclenon cä totoj tz'onän más. S- Aj Jesús u yälbi: ―Si a totoj tz'onänba, u ch'e' chich, uc'a machca u totoj tz'onänba, u ch'e' chich cä cherben upete cua' chichca. CR Y mach unnum ni tzuc pixan u yäsi tan c'ac' y u yäsi tä ja' uc'a u yoli u tzämsen. Jin uc'a cälbenet si a chen trebe a tz'äcälin, ch'ämbenon lástima t'ocob y täclenon t'ocob. Q# De ya'i aj Jesús u c'atbi u pap ni ajlo' jäyp'e q'uin u cänäntan que u q'uechi jini yaj. U pap ni yoc ajlo' u p'ali: ―Desde p'i' to. 6Pe De ya'i u täsbijob. Jinq'uin ni tzuc pixan u chäni aj Jesús, u yäc'bi que sätic u c'ajalin jini ajlo'. Yäli tä cab tä cucajtäne y u chen noj q'uenel yom ti'. XO) Aj Jesús u p'albi: ―Anela mach a tz'ombela u t'an Dios. ¿Ixta ca ti q'uin cä xe tä ajtä t'oc anela? ¿Ixta cax ti amba q'uin c'änä ajnic sis cä c'ajalin t'oc anela? Täsenla wida jini ajlo'. ~Nu Cachichcada que u nuc'tan ni tzuc pixan u yoche tuyac'o y u yäsen tä cab. U chen q'uen u yomti' y u chen cächäcne yej. De ya'i tich'im u colan u cuerpo. Acä c'atbi a wajcänt'anob que u pa'säben jini tzuc pixan, pero mach u che trebejob. M  Y untu de unejob u p'ali ca'da: ―Maestro, acä täsbet cajlo', que u paq'uin oche tzuc pixan tuyac'o y u colesi a'uma'. ?Ly Une u c'atbijob ca'da: ―¿Cua' jini mu' a wäle'la? ]K3 Jinq'uin u chänijob aj Jesús, upete tajch'icwäni u jutob, y bixijob u pecänob. 3J_ De ya'i c'otijob bajca an los demás ajcänt'anob, y u chänijob cache' ya'an q'uen gente bajca anob. Ya'anob tä t'an t'oc machcatac u ye'e' ni ley taj Moisésba. I  No'on cälbenetla cache' aj Elías ajni chich, y u cherbijob ca' chich u yoli u cherbenob, y ca' chich u yäle' ni t'an ta Dios tz'ibiba, cache' u xe tä cherbinte. Jesús sana a un muchacho que tiene un espíritu malo (Mt. 17.14‑21; Lc. 9.37‑43) AH{ Une u p'albijob: ―Toj chich que aj Elías u xe tä te najtäcä. U xe u laj äq'ue' tu toja upete cua' chichca. ¿Cua' u yäle' jini t'an ta Dios tz'ibiba, cache' cä xe cä chen pasa no'on que sutwänon de winicba? Ni t'an jini u yäle' cache' cä xe tä tz'ibajtescan y cache' mach uxin u sapänonjob. G De ya'i u c'atbijob aj Jesús ca'da: ―¿Cua' uc'a u yäle' jini que u ye'e'ob ley taj Moisésba cache' aj Elías u te najtäcä? F Jin uc'a mach u tz'ayquijob cua' u chänijob, pero u maläc c'atänob cua' jini u yäli, que u xe tä cuxpan tan ajchämeba. HE  Jinq'uin jaque u chenob tu pam ni tz'ic, aj Jesús u yälbijob que mach xic u tz'aycäbenob niuntu cua' u chänijob. Ixta ji'pat to u ch'e' u tz'aycunob, cuanta cuxpi une tan ajchäme. D Jinchichba rato jini, jinq'uin u suti u jut bajca an aj Jesús u chänijob cache' mach ni' an machca. Sec' u juntuma acoli. C7 De ya'i jaqui ump'e noj bucla y u laj bälijob. Y tama jini bucla ubqui ump'e t'an que u yäle' ca'da: ―Jinda cä yajben Ajlo', ubinla u t'an une. `B9 Ni ajcänt'anobba laj bäc'tijob, jin uc'a aj Pedro mach yuwi cua' mu' u yäle'. 7Ag De ya'i aj Pedro u yälbi aj Jesús ca'da: ―Maestro, utz chich que ya'anonla wida. C'änä cä chen t'ocob uxp'e boch', ump'e ta'a, ump'e taj Moisés, y ump'e taj Elías. \@1 U chänijob täcä cache' ya'an aj Elías y aj Moisés tä tz'aji t'oc aj Jesús. ?w U chen chanä u buc de säc, que niuntu wida pancab mach u che trebe u säq'uesan u buc ca' jini jinq'uin u jutz'e'. >- Seis día ji'pat bixi aj Jesús isqui tu pam ump'e noj tz'ic sec' t'oc aj Pedro, aj Jacobo y aj Juan. Ya'i u yäni uba u jut tu pänte'ob. =  Aj Jesús u yälbijob täcä: ―Totojtoj cälbenetla täcä cache' ayan machca chichca wida que mach uxin tä chämojob ixta que u chänen cache' Dios u xe u chen manda t'oc u poder bajca anetla. La transfiguración de Jesús (Mt. 17.1‑13; Lc. 9.28‑36) <&Machca chichca u quisnäjan t'oc no'on, y t'oc u t'an Dios bajca an ni genteda que mach u tz'onä y ajcherajtanäjob, no'on täcä que sutwänon de winicba, cä xe tä quisnäjan t'oc unejob täc xe tä te t'oc u pitzilan cä Pap y t'oc u ch'u'ul ángelojob.F;%¿Jäyp'e u ch'e' u toje' untu winic tuba u japän u pixan? |:q$¿Cua' u pa'se untu winic si u c'ac'a' mote' pancab q'uen cua' chichca tuba cuxlec utz, y de ya'i sätic u pixan? 9y#Uc'a machca chichca u sacän cache' cuxlec utz pancab, u xe u säte' upete ni jini. Upete machca mach u sacä tuba cuxlec utz pancab uc'a u tz'ombon cä t'an y uc'a u tz'aycun u t'an Dios täcä, u xe chich tä äc'binte paq'uin cuxlec más utz. 83"De ya'i aj Jesús u pequi u yajcänt'anob y ni gente, u yälbijob ca'da: ―Machca chichca yo ochic de cajcänt'anba c'änä u yäctan u chen uba manda u juntuma. C'änä u c'älen cua' chichca tz'ibajtesia ca' chich cä c'älen no'on y u chen ca' chich cäle' no'onba. 7}!De ya'i aj Jesús u suti uba u chänen bajca an u yajcänt'anob y cayi u q'uejpan aj Pedro, u yäle' ca'da: ―¡Tz'eje aba, Satanás, t'oc no'on! Uc'a ane mach'an ta' c'ajalin lo que yo Dios utic. Ni ya'an ta' c'ajalinba, sec' ni yo winic uticba. 6% Jintacda u laj älbijob. De ya'i aj Pedro u tz'eji uba nämte' t'oc tz'ita', y u täq'ui u yälben que mach yo que u chen pasa ca' u yäli. B5}De ya'i u täq'ui u yälbenob cache' une que sutwäni de winic c'änä c'ac'a' tz'ibajtescac, y che' chich täcä ajt'äbälajob ta ni caj y ajnojajob ta palejob y machcatac u ye'e' ni ley taj Moisés mach uxin u sapänob. U yälbijob täcä que u xe tä tzämsinte, pero u yuxp'elib q'uin u xe tä cuxpan. 4Aj Jesús u yälbijob que mach xic u tz'aycäbenob niuntu. Jesús anuncia su muerte (Mt. 16.21‑28; Lc. 9.22‑27) 3+De ya'i u c'atbijob tä cha'num ca'da: ―¿Anelaba, caxcajon a wäle'la? Aj Pedro u p'ali: ―Aneba aj Cristojet, que u täsquet Diosba. 12[Unejob u p'ali: ―Ayan machca u yäle' cache' aneba aj Juan ajc'ablesialet. Otrosjob u yäle' cache' aj Elíaset. Y otrosjob u yäle' cache' ajt'anet tuba Dios. C1Ji'pat de ni jini aj Jesús bixi t'oc u yajcänt'anob tama ni cajob tä Cesarea tä Filipo. Bixe to u chen tä bij u c'atbi u yajcänt'anob ca'da: ―¿Caxcajon u yäle' ni gente? O0De ya'i aj Jesús u täsqui tu yotot, y u yälbi: ―Mach ochiquet tama caj, y mach a tz'aycäben niuntu cua' u chet pasa. Pedro declara que Jesús es el Cristo (Mt. 16.13‑20; Lc. 9.18‑21) /De ya'i aj Jesús u yäc'bi u c'äb cha'num tu jut. Jini winic u chi chanä y u pojli uba u jut. Upete u chänen utz. .Jini ajchoc' cayi u jiran si u ch'e' u chen chanä, y u yäli: ―Mu' cä chänen winicob, ca' a wälä te', pero u chen xämba. -9De ya'i u q'uechbi tu c'äb ni ajchoc', u pa'si tama caj. U ch'i u tub u tatz'bi tu jut, y u yäc'bi u c'äb tu jut, y u c'atbi si u chänen tz'ita'. ,7Ji'pat de jini bixijob tä Betsaida. Jinq'uin c'otijob u bisijob untu ajchoc' bajca an aj Jesús, y u yälbijob que u täle' tuba u pojlen uba. +De ya'i u yälbijob: ―¿Mach to quira a laj che entendela cache' ayan cä poder? Jesús sana a un ciego en Betsaida *―Jinq'uin cä puqui siete waj tuba cuatro milobba, ¿jäyp'e chach a ch'uch'ila de u colob? Unejob u p'ali: ―Siete chach. )Jinq'uin cä puqui cinco waj tuba c'uxnacob cinco mil winicob, ¿jäyp'e chach a ch'uch'ila de u colob? Unejob u p'ali: ―Doce chach. {(o¿Mach quira a chäne t'oc a jutla? ¿Y mach quira a ubi t'oc a chiquinla? ¿Mach quira a ni' c'ajti'ila täcä? S'Aj Jesúsba yuwi chich cua' mu' u yäle'ob y u yälbi ca'da: ―¿Cua' uc'a a wäle'la que mach a täsi wajla? ¿Mach to quira uyoch ta' c'ajalinla y mach to a che entendela? Tä' tzätz a pamla. v&eNi ajcänt'anob cayi u maläc äle'ob ca'da: ―Jinda mu' u yäle' uc'a mach acä täsi cä pa' wajla. 6%eDe ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Ubinla, cänäntan abala, mach a ch'e'la jini jusonib ta waj que u c'äne' aj fariseojob, y jini que u c'äne' aj Herodes täcäba. o$WU yajcänt'anob aj Jesús najyi uc'a cua' u c'uxe'ob, y sec' ump'e waj u bisanob tama ni jucub. #  De ya'i u yäctijob ni gente jini, ochi cha'num tan jucub y bixi tunxe nab. La levadura de los fariseos (Mt. 16.5‑12) `"9 Aj Jesús u sapi ic', y u yäli ca'da: ―¿Cua' uc'a u c'atän ni genteda ump'e seña que mach bay uchänintiba tuba u chänenob? Totojtoj cälbenetla que mach uxet tä äc'bintela niump'e seña tuba a chänenla. `!9 De ya'i c'oti aj fariseojob bajca an aj Jesús y u täq'uijob u chen t'an t'oc une. Tuba u jiranob si toj u t'an, u c'atbijob que u yäq'ue' ump'e seña tä cielo, jini mach bay chänintiba, tuba u chänenob. V % De ya'i aj Jesús u täsquijob bixic. Aj Jesús ochi tan jucub t'oc u yajcänt'anob y bixi bajca an jini cab u c'aba' Dalmanuta. Los fariseos piden una señal milagrosa (Mt. 16.1‑4; Lc. 12.54‑56) I  Ni gente que c'uxniba, ca' ta cuatro mil persona u q'ue'nanob. ^5Upete c'uxnijob y laj na'ijob. De ya'i u ch'uch'ijob u colob, siete nuc chach tulu. s_U cänäntijob täcä cha'tu uxtu yoc buch'. Aj Jesús u ch'u'ul chi y u yäq'ui que pucbintic ni gente. 0YDe ya'i u yälbi ni gente que chumlecob tä cab. U ch'i ni waj y u yäc'bi u c'aba' Dios. De ya'i u taji y u yäc'bi u yajcänt'anob, y unejob u pucbi ni gente. iKAj Jesús u c'atbijob: ―¿Jäyp'e waj a cänäntanla ane? Unejob u p'ali: ―Siete waj. wgU yajcänt'anob u p'ali ca'da: ―¿Cache'da u ch'e' c'uxnescac ni genteda wida bajca mach cuxu niuntu? ySi cä täscun tu yototob sin c'uxba, u xe tä säto u c'ajalinob tä bij de jitz'o uc'a q'uen de unejob nat u cabob. ―Mäx acä ch'ämben yajin ni genteda uc'a u cänäntan uxp'e q'uin que ya'anob wida bajca anon y mach'an cua' u c'uxe'ob.  -Jimba q'uinob jiniba q'uen gente u motli uba bajca an aj Jesús, y mach ajni cua' u c'uxe'ob. De ya'i aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: 2]%Upete u tajch'ictä u jut u yubinob, y u yäle'ob ca'da: ―Tä' utz cua' u chen ni winic jini. Ixta u yäc'ben u yubin t'an ajcoc y u yäc'ben u chen t'an a'uma'.)$Aj Jesús u yälbi ni gente que mach xic u tz'aycun cua' u chi pasa. Pero mach u tz'onijob cua' älbinti. Unejobba más u c'ac'a' tz'aycunob. pY#Jinchichba rato jini u jäbi uba u chiquin ni ajcoc, u yäq'ui uba yac', y cayi u chen t'an utz. }"De ya'i u t'äbsi u jut tä cielo, u sapi ic' y u yäli ca'da: ―¡Efata! ―ni t'andaba u yäle' ca'da: ¡Jäbä aba! }!Aj Jesús u tz'eji ni winic bajca an ni gente, de ya'i u jup'i u ni'c'äb tan u chiquin. U chi u tub y u tälbi u yac'. q[ Ya'i u c'osbijob untu winic ajcoc y a'uma', y u c'atbijob que u täle' t'oc u c'äb tuba u pojlen uba.  Aj Jesús pasi tä Tiro, bixi tä Sidón. De ya'i numi tama ni cajob tä Decápolis y c'oti bajca an ni nab tä Galilea. 7Jinq'uin c'oti tu yotot, c'oti u pojlen ni yoc ixoc que ya' ch'a'a pan tz'en. Ni tzuc pixan san chich apasi tuyac'o. Jesús sana a un sordomudo 3De ya'i aj Jesús u yälbi ca'da: ―Utz chich cua' a wäli. U ch'e' bixiquet ta' wotot. Ni tzuc pixan san chich apasi tuyac'o a wixic ch'oc.  3Ni ixic u p'ali: ―Toj chich une, Cajnoja. Pero ixta ni wichu' que ya'an yaba mesaba u c'uxe' ni xixom waj que u yäctan yälic ni bijch'oc.  Aj Jesús u p'albi: ―Äctan que ni bijch'oc c'uxnac najtäcä, uc'a mach utz jajbintic u pa' waj ni bijch'oc y äc'bintic wichu'.  !Ni ixic jiniba ixpäpä'cab une, ya' päncäbi tä Sirofenicia. C'oti u c'atben aj Jesús que u pa'säben tzuc pixan tuyac'o jixic ch'oc.   Uc'a seb u yubi untu ixic que u cänäntan untu u jixic ch'oc t'oc tzuc pixan tuyac'o, y c'oti tä nocyälo tu yoc aj Jesús. I  Aj Jesús pasi ya' jini, bixi tä Tiro nätz'ä t'oc tä Sidón. Ochi tama ump'e otot ya' jini uc'a mach u yoli que yuwina'tan niuntu si ac'oti ya'i. Pero mach ajni cache' u muque' uba. 'GUpete ni jini que mach utzba ya' u pase tan u pixan winic, y u yäq'ue' que mach ajnic tu toja. Una mujer extranjera que creyó en Jesús (Mt. 15.21‑28) xixuch', c'upom de cua' chichca que u cänäntan u lot, malujle, jop'ojti', pa'sajquisin, jaq'uinle jinq'uin cä chänenla cache' cä lotla u cänäntan cua' chichca, päpä' tz'aji tuba u lot, jinq'uin u chen uba fama untu y sin c'ajalin. Uc'a tu c'ajalin o tu pixan winic u pase q'uen cua' chichca que mach utz, tzuc c'ajalin, cherajtz'ijte', c'upom de ixic, tzämsa, oWU yäli täcä: ―Jini u pase tan u c'ajalin winicba, jin une ni u yäq'ue' que mach ajnic tu toja. -Uc'a jini mach uxin tan u pixan, ya' u xe tan u näc', y ji'pat u pase. Jinda u yäli uc'a wina'tintic cache' upete cua' tä c'uxcan utz chich. -SAj Jesús u yälbijob: ―¿Mach quira a che entendela täcä? ¿Mach quira a wila cache' upete cua' u c'uxe' winic mach jin lo que u yäc'ben mach ajnic tu toja? !;Jinq'uin aj Jesús u tz'eji ubajob t'oc ni gente y ochi tan otot, y u yajcänt'anob u c'atbijob cua' jini yo u yäle' t'oc ni t'an que u yäliba. +QAnela que an a chiquinla, ubinla. 7Mach jin cua' u c'uxe' untu winic que u yäc'ben que mach ajnic tu toja. Ni u yäc'ben que mach ajnic tu toja untu winicba, jini u pase tu c'ajalin. #Aj Jesús u pequijob tä cha'num ni gente, u yälbijob ca'da: ―Anela apetela, ubin cua' cä xe cälbenetla, y ochic ta' c'ajalinla. 2~] Ca' jini cheque cache' a wäctan a chenla ca' chich yo Dios que uticba uc'a a chenla ca' chich u yäle' ni ajt'äbälajob. Q'uen cua' chichca täcä ca' jini a chenla. n}U Si untu winic u yäle' ca' jiniba, anelaba a wäle'la que mach ni' c'änä u täclen u pap y u na'. A|{ Pero anelaba a wäle'la cache' untu winic u ch'e' u yälben u pap y u na' ca'da: “Mach u ch'ä cä täclenet, uc'a upete lo que cä cänäntanba acä laj subbi de u matän Dios”. "{= Uc'a aj Moisésba u yäli ca'da: “Tz'omben u t'an a pap y a na'”, y “Machca chichca que u cäräx älben u pap y u na'ba, c'änä tzämsintic”. z7 U yälbijob täcä: ―Uc'a a chenla ca' chich u yäle' ni ajt'äbälajobba, jin uc'a a wäctan a chenla ca' chich u yäle' ni Dios que uticba. @yyAnelaba a wäctanla ni mero u manda Diosba tuba a chenla ca' chich u yäle' ni gente: a poque' a p'etla, a poque' a t'ubla bajca a buc'alaba, y q'uen cua' chichca ca' jini a chenla. rx]U päpä' c'ajti'inonob chich namás.U ye'e'job cache' jin u toja ni u yäq'ue' winicob tä uteba. w!Aj Jesús u p'albijob: ―¡Ajsusuccheriajetla! De anela une ni u yäli aj Isaías, ajt'an ta Dios oniba, y toj chich u yäli jinq'uin u tz'ibi ca'daba:Jini genteda sec' t'oc u ti' u ch'u'ul c'ajti'inon,
pero u pixanba mach totoj ayan t'oc no'on. SvDe ya'i ni aj fariseojob y jini u ye'e' ni ley taj Moisés u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a wajcänt'an mach u che ca' chich u yäle' ni ajt'äbäla que utic y u c'uxnanob sin que u poque' u c'äb? puYJinq'uin u tejob u chen u man, mach u c'uxnajob sin que u poque' u c'äbob. Y q'uen cua' chichca u chenob ca' chich u yäle' ni ajt'äbälajob, u poque' u t'ubob, u poque' u p'u, u poque' u p'etjob de palib, y u poque' u tz'enob. -tSUc'a ni aj fariseojobba, y upete ni aj judíosob, mach u c'uxnajob sin que u c'alin poque' u c'äbob najtäcä, uc'a ca' jini u yäle' ni ajt'äbälajob que utic. 7sgU chänijob cache' u yajcänt'anob aj Jesús u c'uxnan sin que u poque' u c'äbob, y ca' jini mach u chejob ca' chich u yäle' ni ajt'äbälajob utic, jin uc'a u tze'tanob. r De ya'i c'oti bajca an aj Jesús aj fariseojob y jini machcatac u ye'e' ni ley taj Moisésba. Unejobba ya' tijob tä Jerusalén. :qm8Cachichcada que u bixe aj Jesús bajca an bit caj, nuc caj, y tä bij, ni gentejob u yäq'ue' ni c'ol winic tu ch'ejpa bij, y u ch'oc chen ubajob t'oc aj Jesús que u yäctan uba tuba u tälben u bucob ni c'ol winic uc'a u pojlen uba. Y upete machcatac u tälbi chich u bucba, u laj pojli chich uba.zpm7De ya'i bixijob t'oc ancäre tä cabil cab y u täq'ui u täsenob c'ol winic tu pan u tz'en bajca an aj Jesús. Zo-6Jinq'uin pasijob tama jini jucub, ni gentejob u chäni cache' aj Jesús ac'oti. xni5C'axijob tunxe nab y c'otijob bajca an jini cab u c'aba' Genesaret. Ya'i u cächijob u jucub tu ti' nab. 2m]4Unejobba mach to u totoj och tu c'ajalinob cua' u yoli u ye'e' t'oc jini waj, uc'a mäx tzätz to u pixanob. Jesús sana a los enfermos en Genesaret (Mt. 14.34‑36) nlU3De ya'i ochi tama ni jucub bajca anob, y ch'ijcäbi jini noj ic'. Upete tajch'icwäni u jutob. k%2Upetejob u chänijob y c'ac'a' bäc'tijob. Pero aj Jesús u pequijob u yälbijob ca'da: ―Mach bäc'taquetla. No'on chich. Mach ayan cua'. njU1Jinq'uin u chänijob cache' ya' u te tu pan ja', u yäli cache' ajbäc'tesia, y u chijob noj awät. 5ic0U chäni cache' a la fuerza u bixe u babän ni jucub uc'a ni ic' u yustan tuyac'ojob. Tu chämp'elib u yuq'ue piyo' u natz'ijob t'oc xämba tu pan ja'. U yoli u jelänob. jhM/Jinq'uin ochi ac'äb ni jucub ya'to u xe tänxin nab, y aj Jesúsba ya'to an tä cab u juntuma. jgM.Cuanta u laj tzupsi u täscun tu yotot ni gente, bixi une tu pam ump'e tz'ic u chen c'änti'ya. Zf--De ya'i aj Jesús u yäq'ui ochic u yajcänt'anob tama ni jucub tuba c'axicob tunxe nab najtäcä que une, y xicob tama jini caj u c'aba' Betsaida. Y uneba coli to u laj täscun ni gente bixic tu yotot. e,Y jini gente que c'uxnijobba, ca' ta cinco mil wincäre. Jesús camina sobre el agua (Mt. 14.22‑27; Jn. 6.16‑21) Gd+De ya'i u tulesijob doce chach de u colob ni waj y ni buch'. -cU*Upete laj c'uxnijob, y laj na'ijob. ~bu)De ya'i aj Jesús u ch'i jini cinco waj y cha'tu yoc buch', u t'äbsi u jut tä cielo, u yälbi Dios que uc'adios u chi, de ya'i u taji jini waj. U yäc'bi u yajcänt'anob tuba u pucben ni gente. U pucbijob täcä ni gente ni cha'tu yoc buch'. Oa(Chunwänijob ajump'e grupo de a cien y ajump'e grupo de a cincuenta. _`7'De ya'i u yäq'ui que chumlec ni gente ajuntom ajuntom tu pan yäyäx bänäla. E_&Aj Jesús u yälbijob: ―¿Jäyp'e waj a cänäntanla ane? Corre iranla. Jinq'uin u jirijob jäyp'e waj ya'an, u yälbijob ca'da: ―Cinco waj y cha'tu buch' cä cänäntan t'ocob. V^%%Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Äc'benla ane cua' u c'uxe'. Unejob u p'ali: ―Si cä mäne' t'ocob doscientos taq'uin ni u yälbinte cache' denarioba de puro waj mach u yäc'ä tuba c'uxnac upete. ]$Älben ni genteda que bixicob bajcatac an otote nätz'ä, y bajcatac an caj tuba u mäne' u pa' wajob, uc'a mach'an cua' u c'uxe'ob. k\O#Pome u chen q'uin u yajcänt'anob aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Atarde'i y wida mach'an otote. k[O"Jinq'uin aj Jesús pasi tama jucub, u chäni noj q'uenel gente, y u ch'ämbi yajin upetejob uc'a ni gentejob jini es ca' a wälä oveja que mach'an machca u cänäntan. U täq'ui u ye'benob q'uen cua' chichca de u t'an Dios. ^Z5!Pero q'uen ni gente u chänijob cache' aj Jesús ni bixe u chenba, y t'oc noj ancäre bixijob u pijnan bajca u xe tä c'ote. Bixijob täcä q'uen gente que ya' ti cachichcada, y c'otijob najtäcä que aj Jesús. yYk De ya'i aj Jesús y u yajcänt'anob sec' unejob namás ochijob tama ump'e jucub y bixijob bajca mach'an gente. "X=Aj Jesús u yälbijob: ―Cola cä ch'e' cäbala tz'ita' bajca mach'an gente. Uc'a mäx q'uen gente u c'ote bajca anob ixta mach'an lugar ta c'uxnacob. WJi'pat ni ajcänt'anob tuba aj Jesús u woyli ubajob bajca an, y u tz'aycäbijob cua'tac u chijob y cua'tac u ye'ijob. ]V3Jinq'uin u yajcänt'anob aj Juan u yubi cua' u chi pasa, u ch'ämbijob u cuerpo aj Juan y u bisijob tuba u muque'. Jesús da de comer a cinco mil hombres (Mt. 14.13‑21; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) oUWDe ya'i c'oti t'oc u pam aj Juan tama ump'e plato, y u yäc'bi ni telom. Y ni telom u yäc'bi u na'. !T;Jinchichba rato jini aj Herodes u täsqui untu soldado tuba u chunjätz'ben u pam aj Juan. Bixi ni soldado tan cárcel y u chunjätz'bi u pam aj Juan. FSJinq'uin u yubi aj Herodes ca' jini, coli mäx triste, pero uc'a ni t'an que u yäli tuba tz'oninticba, y uc'a täcä upete ni u jula' u yubi, jin uc'a mach u yoli u yäle' que mach. RJini telom ochi cha'num bajca an aj Herodes y u yälbi ca'da: ―Co bada a wäc'benon tama ump'e plato u pam aj Juan ajc'ablesia. Q%Ni telom bixi u yälben u na' ca'da: ―¿Cua' jini cä c'atän? Ni ixic u yälbi: ―C'atän äc'bintiquet u pam aj Juan ajc'ablesia. BP}Ixta ump'e t'an u yäli tuba tz'onintic cache' u xe chich u yäc'ben cua' chichca que u c'atän. U yälbi täcä: ―Ixta lamita de ni cab que cä chen mandaba u ch'e' cä'benet. ODe ya'i jixic ch'oc ix Herodías ochi tä ac'ot bajca an ni gente tä c'uxnan. Jini ac'ot tä' utz yäli tu c'ajalin aj Herodes y ni gente ya'an tä c'uxnan t'ocba. Aj Herodes u yälbi ni telom ca'da: ―C'atän lo que a wo, y cä xe chich cä'benet. }NsPero ix Herodías u pojli chich cache' u tzämsen jinq'uin aj Herodes u chi ump'e q'uin ch'uje tuba u q'uin. U yäq'ui q'uen cua' tä c'uxcan tuba u ch'och'oca ajmandajob, y ajnojajob tuba jo'yan, y ajt'äbälajob tuba ni noj cab tä Galilea. MAj Herodesba yuwi chich cache' aj Juan es untu winic que u chen tu toja, y bäc'ta u tzämsen. Jin uc'a mach u yäcta täcä que ix Herodías u tzämsen. Jinq'uin aj Juan u tz'aycäben u t'an Dios aj Herodes, mach uyoch tu c'ajalin, pero u c'alin ubin chich. yLkJin uc'a ix Herodíasba mäx u cräxna'tan aj Juan, y tä' u yoli u tzämsen, pero mach u pojle cache'da. gKGAj Juanba u yälbi aj Herodes ca'da: ―Mach utz a ch'ämben jit'oc a witz'in tuba a wit'oc. J7Uc'a najtäcä de ni jini aj Herodes chich u yäq'ui tä äc'can preso aj Juan, y u yäq'ui tä cächcan t'oc cadena tama cárcel uc'a ix Herodías. Ix Herodíasba, najtäcä ajni de jit'oc aj Felipe, u jitz'in chich aj Herodes, pero aj Herodes u ch'i tuba jit'oc täcä. I5Jinq'uin u yubi aj Herodes ca'da, u yäli: ―Jindaba aj Juan chich une, ni cäq'ui tä chunjätz'binte u pamba, y bada cuxpi tan ajchämejob. HOtrosjob u yäle' cache' aj Elías ajt'an ta Dios. Y otrosjob u yäle' cache' untu ajt'an ta Dios ca' chich ni cuxlijob oniba. jGMJini ajmanda u c'aba' aj Herodesba u yubi tz'aji de aj Jesús, uc'a cachichcada u tz'ayquinte cua' u chen. Aj Herodes u yäli ca'da: ―Aj Juan ajc'ablesiaba acuxpi tan ajchämejob, jin uc'a u cänäntan q'uen u poder. KF U pa'sijob täcä tzuc pixan tuyac'o machca chichca que u cänäntan, y u tatz'ijob t'oc aceite ni ajc'ojpanob y u tz'äcälijob. La muerte de Juan el Bautista (Mt. 14.1‑12; Lc. 9.7‑9) !E; De ya'i ni ajcänt'anob jini bixijob u tz'aycun u t'an Dios, u yäle'ob cache' c'änä u q'uexe' u c'ajalinob tuba cherbintic perdona u tanäjob. |Dq Si c'otiquetla tama ump'e caj y mach sapintiquetla y mach ubcac a t'anla, pasenla tama ni caj jini. Ta' pasela, ixta jini pupuc ya'an ta' woclaba ticänla, uc'a ca' jini a ye'e'la que mach jin a tanäla säticob. Totojtoj cälbenetla tu xe tä äc'can jini toji'tanä, más tz'ita' u xe tä äc'bintejob aj Sodoma y aj Gomorrajob que ni cajob jini que mach u sapetlaba. vCe Y u yälbijob täcä ca'da: ―Ta' wochela tama ump'e otot, colenla ya'i ixta que pasiquetla tama jini caj. HB  U bisan u pächi'ocjob tu yoc, y tomp'emp'e u buc tuyac'ojob. .AUU yälbijob täcä que mach u bisan niump'e cua' que c'änä uc'ajob tä bij sec' u bordón namás c'änä u bisanob. Mach u bisanob u bolsa, ni waj, y ni taq'uin. Q@De ya'i u joq'ui ni doce u yajcänt'anob y cayi u täscun a chacha'tu tuba bixicob u tz'aycun u t'an Dios. U yäc'bi u poderjob tuba u pa'sen tzuc pixan tuyac'o machca chichca que u cänäntan. ??wTajcolobi u chänen cache' mach u tz'onäjob. Ji'pat aj Jesús bixi u tz'aycun u t'an Dios tä cabil cab. Jesús manda a los discípulos a predicar (Mt. 10.5‑15; Lc. 9.1‑6) .>UMach u ch'i u chen niump'e cua' ya'i que mach bay uchäninti, sec' toc'a u tz'äcäli cha'tu uxtu ajc'ojpanob, namás u täle' t'oc u c'äb y u pojlen ubajob. {=oAj Jesúsba u yälbijob ca'da: ―Upetejob u yubinob u t'an untu ajt'an ta Dios. Pero tu cabba, mach yo u yubinob u t'an. Che' chich täcä u familiajob untu ajt'an ta Dios y machcatac cuxu tan yotot, unejob täcä mach yo u yubinob u t'an. r<]Ni winicdaba ajpälte' une, u yajlo' ix María. U jitz'inobba, aj Jacobo, aj José, aj Judas y aj Simón, y u jitz'inob de ixictac täcä ya' chich cuxujob täcä wida nämte' t'oc no'onla. Jin uc'a mach u ni' oli u yubinob u t'an. @;yTu q'uini ch'ämbäji u täq'ui u ye'e' u t'an Dios tama ch'uj taj judíosob. Tajch'icwäni u jut ni gente u yubinob, y u yäle'ob ca'da: ―¿Cada wäre u cäni ni winicda upete jini u ye'e'ba? ¿Caxca une wäre u yäc'bi jini c'ajalin? ¿Caxca une u yäc'bi poder tuba u chen jini que mach bay uchänintiba? N: Aj Jesús pasi ya'i, bixi tu cab. U yajcänt'anob bixi nämte' t'oc. 9)+Aj Jesús u cocoj älbijob que mach xic u tz'aycäbenob niuntu cua' uti, y u yälbijob täcä que u yäc'benob cua' u c'uxe' ni yoc ixoc."8=*Jinchichba rato jini ch'oyi jini yoc ixoc y u chi xämba. Jini yoc ixoc u cänäntan doce año. Ni gente tajch'icwäni u jut u chänenob cua' uti. 7-)Aj Jesús u q'uechbi tu c'äb ni yoc ixoc y u yälbi ca'da: ―Talita, cumi ―ni t'andaba u yäle' ca'da: Xoc, no'on cälbenet que ch'oyiquet. M6(Ni gente u tze'tijob cua' u yäli. De ya'i aj Jesús u yäq'ui tä pa'sinte ni gente tan otot. Ochi t'oc u pap y u na' ni yoc ixoc y jini que c'oti t'oc nämte'ba mero bajca an ni yoc ixoc. 5'Aj Jesús ochi tan otot y u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a ju'lawjetla tä uq'ue? Ni yoc ixocda mach chämen. Wäye u chen. 49&Jinq'uin c'otijob tu yotot ni ajnoja tuba ni ch'uj tuba aj judíosob, u chänijob cache' ya'an noj q'uenel gente tä ju'läwe, y u chen noj uq'uejob. {3o%Aj Jesús mach u yäcti xic niuntu tu pat, sec' aj Pedro, aj Jacobo y aj Juan, u jitz'in chich aj Jacoboba. #2?$Aj Jesúsba mach u chi caso lo que u yäli jini winic. Ca'da u yälbi ni ajnoja tuba ni ch'uj taj judíosob: ―Mach bäc'taquet. Toc'a a tz'onän. }1s#Ya'to an tä t'an aj Jesús t'oc ni ixic jini, c'oti untu winic que ya' ati tu yotot ni ajnoja tuba ni ch'uj tuba aj judíosob. C'oti u yälben u pap ni yoc ixoc ca'da: ―A yoc ixoc san chämi. Mach a ni' jaq'uesben ujin ni noxi' winic. 0!"Aj Jesús u yälbi ca'da: ―Cä ch'oc, uc'a a tz'oni, a pojli aba. Corre cux, ch'a'alesan ajin, uc'a a pojli chich aba t'oc ni yaj jini. /-!De ya'i ni ixic chicchicna t'oc bac'ät uc'a yuwi chich cua' jini u chi pasa. Nocyäli tu yoc aj Jesús, y u yälbi upete tu toja lo que u chi. a.; Pero aj Jesúsba cayi u chänen u junxoyma de une tuba u jiran caxca une u täli. -De ya'i u yajcänt'anob u yälbijob ca'da: ―Mu' a chänen que q'uen ni gente u net'e'et, ¿y ane a c'atän caxca u tälet? .,UAj Jesúsba ti tu c'ajalin cache' u tz'äcäli untu t'oc u poder, jin uc'a u suti u jut tu pat u chänen ni gente, u c'atän ca'da: ―¿Caxca une u täli cä buc? +Jinchichba rato que u tälbi u bucba, numi jini yaj. Y ni ixic jini täcä u yubi tuyac'o cache' u pojli uba t'oc jini yaj. i*KUc'a ti tu c'ajalin ca'da: “Si cä chen trebe cä tälben u bucba, cä xe cäq'ue' cäba”. )}Jinq'uin u yubi cache' ya' u te aj Jesús, ni ixic jini c'oti tu pat aj Jesús tama noj q'uenel gente y u tälbi u buc. 4(aC'ac'a' jäläcni t'oc jini yaj y q'uen ajtz'ac numi t'oc ixta u laj säti upete lo que u cänäntan, pero mach u pojle uba. Jini ixic más u c'ac'a' c'ojpesan jini yaj. c'?Tama ni gente ajni untu ixic que u cänäntan doce año c'ojo t'oc ump'e yaj de ch'ich'. f&EDe ya'i aj Jesús bixi chich t'oc. Noj q'uenel gente u bixe tu patob, ixta u net'e'ob. %U ch'oc chen uba t'oc, u yälben ca'da: ―Quixic ch'oc chämo u chen. Cola tuba a wäq'ue' a c'äb tu pam uc'a u pojlen uba y cuxlec. ${De ya'i untu ajnoja tuba ni ch'uj taj judíosob u c'aba' aj Jairo, jinq'uin c'oti bajca an aj Jesús, nocyäli tu yoc. #Jinq'uin sujli cha'num aj Jesús tä jucub tunxe ni nab, c'oti noj q'uenel gente bajca an, y uneba ya' chich coli tu ti' pa'. "Bixi jini winic, y u täq'ui u tz'aycun tama ni cajob tä Decápolis upete cua' u chi aj Jesús por une. Y upete ni gente u tajch'ictä u jut u yubinob. La hija de Jairo, y la mujer que tocó la ropa de Jesús (Mt. 9.18‑26; Lc. 8.40‑56) :!mAj Jesúsba mach u yäcti xic t'oc. U yälbi ca'da: ―Corre cux ta' wotot bajca an a familiajob, y tz'aycäbenob upete cua' u chi Ajnoja t'oc ane, y cache' u ch'ämbet yajin.  /Jinq'uin oche u chen aj Jesús tama ni jucub, ni winic que u cänänti tzuc pixan tuyac'oba u cocoj älbi que u yäctan bixic nämte' t'oc. V%De ya'i ni gente cayi u cocoj älbenob aj Jesús que pasic tama u cäjijob. ;oY jini machcatac u chäni cua' utiba, u tz'aycäbijob ni gente cache'da tz'äcälqui ni winic que u cänänti tzuc pixan tuyac'oba, y cache' u chi pasa täcä t'oc ni chitamob. Y+Jinq'uin c'oti ni gente bajca an aj Jesús, u chänijob jini winic que ajni tzuc pixan tuyac'oba, cache' ya' chumca tu yoc aj Jesús t'oc u buc tuyac'o y tz'äcä u c'ajalin. Yäli bac'ät tuyac'o ni gente. CDe ya'i ni ajcänänchitamob putz'ijob de bac'ät y bixijob t'oc ancäre u tz'aycunob tä bij y tan caj cua' u chi pasa. De ya'i c'oti noj q'uenel gente u chänen cua' u chi pasa. Q De ya'i aj Jesús u yäctijob chich xic. Ni tzuc pixanob pasi tuyac'o jini winic y ochijob tuyac'o ni chitamob. Ajni como dos mil chitam ya'i. Ji'pat que ochi ni tzuc pixan tuyac'ojob, ni noj q'uenel chitam bixijob t'oc noj ancäre tu pam ump'e tz'ic tu ti' ni nab y ya'i laj yälijob tama ni nab y laj chämijob tä ja'. H~}}|f{{ zyxwwQvnuttOs@rr(qqKpzoonnKmmamll$kk*jsihh0gyffe!dcnbb,aM``9_c^]\[ZYYXWWWV2UiTT]SnRRsQ(PO[NN MM>LKJJ\IIsHHsGG!FcE3DD/CVBRAA@2??^>>=<<;b:: 9=8857h64403221g00:/T.y..,,*a)(''!&%$$Y#""!  ]Cy;Uf V t :Dy7mF Uc'a ni q'uinob jiniba, u xe tä ajtä noj gran tz'ibajtesia que mach bay ajni oni desde que Dios u chi u pancab ixta bada, y mach uxin tä ajtä täcä otro tz'ibajtesia ca' jini ji'pat. O C'atbenla Dios jiq'uin que mach u chen pasa ca' jini tu q'uini sisi. uc ¡Lástimajob jini ixictac jini c'ojojtac t'oc u bijch'oc y jini ch'oc to u bijch'oc jimba q'uinob jiniba! L Machcatac ya'an tan pimi mach sujlec tu yotot tuba u ch'e' u buc. n~U Machcatac ya'an pat yotot isqui jimba q'uinba, mach ni' jaquic tuba u ch'e' cua' chichca tan yotot. ?}w ’Jinq'uin a xe a chänenla u yute cua' chichca mach utz tama ni ch'u'ul otot ixta u yäq'ue'ob cua' chichca bajca mach utz äc'cac tuba ch'u'ul c'ajti'cac en lugar de Dios, jini que mach yo Dios u chänenba, wina'tanla que jin une ni u yäli aj Daniel, ajt'an ta Dios oniba cache' u xe u chen pasa―machca u tzique', c'anä u chen entende―. Jinq'uinba, machcatac ya'an tama ni cab tä Judea c'änä bixic tä putz'e pan tz'ic. ;|o Upete machcatac cuxu pancab mach uxin u yolin u chänenetla uc'a a tz'ombenonla, pero machca mach u yäcta u tz'ombenon ixta tu xupiba u pancabba uneba u xe chich u japän uba. G{ Ni winicob u xe u yäq'ue' u säcunob tä tzämsinte. Che' chich u xe u chen täcä u pap untu t'oc u ch'ocob, y ni u ch'ocob u xe u jule' uba tuyac'o u pap ixta u yäq'ue' tä tzämsinte. sz_ Jinq'uin a xe tä bisintela tuba äc'caquetla tu c'äb ni ajmandajob ta caj, mach bäc'taquetla, y mach a chen pensala cua' a xe a wäle' y mach c'änä a ch'e' a c'ajalinla täcä. Äläla jini u xe u yäc'benetla Dios a wäle'la jimba rato jiniba, uc'a mach anela ni a xe a chen t'anla. Ni u xe u chen t'anba, jin une ni Ch'u'ul Pixan que ya'an ta'wac'olaba. |yq Uc'a u t'an Dios c'änä tz'aycäbinticob najtäcä upete machcatac cuxu pancab, y ji'pat u xe tä xupo u pancab. Dx ’Cänäntan abala ane jiq'uin, uc'a a xe tä äc'canla tu c'äb ajmandajob ta caj, a xe tä cuncanla tama ch'uj taj judíosob. Anelaba c'änä bisintiquetla bajca an ni ajmandajob y ni ajnojajob tuba caj uc'a a tz'ombenonla. Pero ca' jini u xe u ch'e' a tz'aycäbenla täcä u t'an Dios ni ajmandajob jini. w Uc'a najtäcä u xe u chen jo'yan ump'e noj cab t'oc otro noj cab y ump'e caj t'oc otro caj, y u xe tä ajtä ajchaban cachichcada pancab. U xe tä ajtä wi'na, y u xe tä ajtä jobole. Upete ni jindajobba u tä'quiba to ni tz'ibajtesia que u xe tä ajtä. _v7 ’Pero anelaba, jinq'uin a ubinla cache' atä'qui jo'yan, o a ubinla u tz'ayquinte cache' u xe tä ajtä jo'yan, mach bäc'taquetla, uc'a ca' chich jini u xe u chen pasa. Pero mach to jin u xupiba u pancab. vue Uc'a q'uen u xe tä te täj c'aba' u yäle' ca'da: “No'on ni aj Cristojon”; y q'uen u xe u sucpecänob. ftE Aj Jesús u p'albijob: ―Cänäntan abala, mach me'ixto ajnic machca u sucpecänetla. s1 ―Co que a wälbenon t'ocob caq'uin u xe tä ute ni a wäliba, y cache'da u xe tä wina'tinte si ac'oti u q'uini tuba u chen pasa ca' jini. Xr) De ya'i bixijob tu pam ni tz'ic u c'aba' Olivos. Ni tz'ic jiniba ayan tu pänte' ni noj ch'u'ul otot. Jinq'uin aj Jesús chumwäni ya'i, aj Pedro, aj Jacobo, aj Juan y aj Andrés u mucul c'atbi ca'da: @qy De ya'i aj Jesús u p'albi: ―¿A chänenla ni otote jini tä' pitzijtacba? Mach uxin tä colan niump'e ji'tun tuba ni ototob jini ajnic tz'äjca tu pam u lot sin que mach jinescac, uc'a upete ni otote jini u xe tä laj jinescan. Señales antes del fin (Mt. 24.3‑28; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24, 31) ;p q Jinq'uin pasi aj Jesús tama ni noj ch'u'ul otot, untu de u yajcänt'anob u yälbi ca'da: ―Maestro, chänen jini ji'tun ta otot de pitzijtac, y de pitzijtac täcä jini otote. ;oo ,Uc'a unejobba u yäq'uijob tz'ita' u colob de lo que u cänäntanob. Pero ni ixicdaba u yäq'ui upete lo que u cänäntan, ixta mach acoli tuba u mäne' t'oc cua' u c'uxe'.Nn +De ya'i aj Jesús u joq'ui u yajcänt'anob y u yälbijob ca'da: ―Totojtoj cälbenetla cache' ni pobre neba' ixicdaba más u chen vale lo que u yäq'ui que jini taq'uin que u yäq'ui otrosjobba. my *Jimba rato jini c'oti untu neba' ixic y u yäq'ui tama jini cajón chap'e yoc bit taq'uin que mach mäx choj u valor. Ql )Unnum aj Jesús ya' chumca tama noj ch'u'ul otot tu ch'ejpa jini cajón bajca u yälo taq'uin, u chänen cache' ni gente u yäq'ue' taq'uin. C'otijob ajtaq'uini täcä u yäq'ue' q'uen taq'uin. Ak{ (Unejobba u jajbenob u yotot neba'täc ixictac y u susuc chenob noj tamäl c'änti'ya. Unejobba, más q'uen castigo u xe u yäc'ben Dios. La ofrenda de la viuda pobre (Lc. 21.1‑4) Mj 'Unejobba tä' yojob chumlecob tu pan ni chumlib bajca u chumtä ajt'äbälajob tuba ni ch'uj tuba aj judíosob y che' chich täcä bajca u c'uxnanob yojob chumlec tu pam jini chumlib más utzba. bi= &Aj Jesús u ye'bijob täcä ca'da: ―Cänäntan abala t'oc machcatac u ye'e' ni ley taj Moisésba. Unejobba tä' yojob numic t'oc u noj tamäl buc tuyac'o, y tä' yojob que ni gente tä calle u chen saludajob. :hm %Bada jiq'uin, ixta aj David u yälben aj Cristo cache' u Yajnoja. ¿Cache'da a wäle'la jiq'uin cache' aj Cristo es u yajlo' aj David? Ni noj q'uenel gente que ya'an bajca an aj Jesúsba u c'alin ubinob cua' u yäle'. Jesús acusa a los maestros de la ley (Mt. 23.1‑36; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47) Fg $Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bi aj David u yäle' ca'da:Ajnoja Dios u yälbi Cajnoja:“Chumi' täc noj
ixta que cä'benet a xäc'teq'ue' jini machcatac mach yo u chänenetba”. Af{ #Aj Jesús ya'an u ye'benob u t'an Dios tama noj ch'u'ul otot, u yälbenob ca'da: ―¿Can uc'a u yäle'ob ni machca u ye'e' ley taj Moisésba cache' aj Cristo u yajlo' aj David? e  "Jinq'uin u yubi aj Jesús cache' tu toja u p'ali jini winic, u yälbi ca'da: ―Tz'ita' yo tuba a sapän ajniquet tu manda Dios. De ya'i niuntu mach u ni' oli u c'atben niump'e cua'. ¿De quién es hijo el Cristo? (Mt. 22.41‑46; Lc. 20.41‑44) dw !Y si cä yajna'tanla Dios con to'o cä ch'a'aljinla uc'a tä' co cä chenla, y con to'o cä c'ajalinla, con to'o cä pixanla, y con to'o cä muc'la, si cä yajna'tanla täcä cä lotla ca' chich cä yajna'tan cäbala no'onlaba, más utz une que cua' chichca jini que u subbinte Diosba, y más utz täcä que cua' chichca matän que u pulcan pan alta tuba subbintic Diosba. @cy De ya'i jini que u ye'e' ni ley taj Moisésba u yäli ca'da: ―Utz chich cua' a wäli, Maestro. Toj chich cua' a wäli, cache' tontuntu Dios ayan, y mach'an otro dios ca' une. ,bQ U chap'elibba es ca' chich jini täcä: “Yajna'tan a lot ca' chich a yajna'tan aba ane”. Mach'an niump'e otro manda más c'änä cä tz'onänla que jindajob. Ia  Yajna'tanla a Wajnojala Dios con to'o a ch'a'aljinla uc'a tä' a wo a chenla, con to'o a pixanla, con to'o a c'ajalinla, y con to'o a muc'la”. Jinda ni manda más c'änä cä tz'onänlaba. "`= Aj Jesús u p'albi: ―Ni manda más c'änä cä tz'onänla de upete mandaba, jinda une: “Ubinla, lo' Israel. Ni Cajnojala Diosba, tontuntu une. _ C'oti täcä bajca an aj Jesús untu jini que u ye'e' ni ley taj Moisés, y u yubi cua' jini mu' u yäle'ob t'oc aj Jesús, y u yubi täcä cache' u p'ali tu toja. Y une u c'atbi ca'da: ―¿Camba ni manda más c'änä cä tz'onänla que u yäq'ui Diosba? o^W Uc'a Diosba mach jin Dios tuba ajchämejob. Dios une tuba machcatac cuxu ayan. Uc'a unejob totoj cuxu ayanob tu jut Dios. Anelaba mach a wi cua' mu' a wäle'la. El mandamiento más importante (Mt. 22.34‑40; Lc. 10.25‑28) ]' Badaba co cälbenetla cache' u xe chich tä cuxpan ajchäme. ¿Mach to quira a tziquila cua' u yäle' tama ni jun que u tz'ibi aj Moisésba? Ni jun jini u yäle' cache' Dios c'oti tama noj chäcch'ix u pecän aj Moisés, jinq'uin c'oti aj Moisés u chänen cua' uc'a ayan c'ac' tama ni chäcch'ix y mach upul. U yälbi ca'da: “No'on ni Dioson tuba aj Abraham, tuba aj Isaac, y tuba aj Jacob”. O\ Uc'a jinq'uin u xe tä cuxpan ajchämejobba, mach uxin tä lotojanob, y mach uxin u yäq'ue' jixic ch'ocob tuba lotojac, uc'a unejobba u xe tä ajtä ca' chich ni ángelojob que ya'an tä cieloba. 2[] Aj Jesús u p'albijob ca'da: ―Anelaba mach a wi cua' a wäle'la, uc'a mach a che entendela cua' u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba y cache'da an ni poder ta Dios. +ZO Tu xe tä cuxpanob jinq'uin u xe tä cuxpan ajchämejobba, ¿caxcamba de ni siete winicob jini u xe tä colan de jit'oc? Uc'a upetejob laj ajni chich de jit'oc. Y' Ni siete u ch'ocob ni winic jini laj lotojijob t'oc ni ixic jini, pero laj chämijob sin que ajnic u bijch'oc. Ji'pat chämi täcä ni ixic. X De ya'i ni neba' ixic lotoji t'oc u cha'tulib, pero chämi täcä sin que ajnic u bijch'oc. Che' chich u chi pasa täcä u yuxtulib. wWg Ajni untu winic que u cänänti siete u yajlo'. Ni najtäcäba lotoji, pero chämi sin que ajnic u bijch'oc. V1 ―Maestro, aj Moisés u colesi tz'ibi tuyac'o jun cache' si untu winic chämicba, y u colesan jit'oc sin u bijch'oc, c'änä lotojac jini ixic t'oc jitz'in ni c'äsi' winic, uc'a tu tz'isen u bijch'oc ni neba' ixicba, es ca' a wälä u bijch'oc ni winic que chämiba. U3 De ya'i c'oti bajca an aj Jesús aj saduceojob. Ni winicobdaba u yäle'ob cache' mach u cuxpa ajchäme. Jin uc'a u yälbijob aj Jesús ca'da: T De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Äc'benla aj César jini tuba chich aj Césarba, y äc'benla Dios jini tuba chich Diosba. Y upete tajch'icwäni u jutob u yubin cache'da u p'ali. La pregunta sobre la resurrección (Mt. 22.23‑33; Lc. 20.27‑40) HS  Unejob u yäc'bijob. Jinq'uin u chäni aj Jesús jini taq'uin, u c'atbijob ca'da: ―¿Caxca u retrato ni jinda, y caxca u c'aba' ya' tz'ibi tuyac'o? Unejob u p'ali: ―Tuba aj César. :Rm Aj Jesúsba yuwi chich cua' an tu c'ajalinob, y u yälbijob ca'da: ―¿Cua' uc'a a sacänla cache' a wäc'benon cä säte'? Täsenla wida ump'e taq'uin uc'a cä chänen. /QW Ni winicobdaba c'otijob bajca an aj Jesús y u yälbijob ca'da: ―Maestro, cuwi t'ocob que aneba upete a wäle' tu toja, y mach u che cua' u yäle' ni gente, uc'a cachichca une a ye'ben chich u t'an Dios tu toja, y a ye'ben cache'da u ch'e' u bisan bij t'oc Dios. ¿Cache'da a wäle' ane? ¿Utz quira äc'bintic ni ajmanda tuba aj romanojob jini taq'uin que u c'atänba, o mach utz? ¿Cä'benla quira, o mach cä'benla? LP Ji'pat ajt'äbälajob tuba aj judíosob u tulaj täsquijob aj fariseojob bajca an aj Jesús, y che' chich täcä aj Herodesjob tuba u jiranob si u ch'e' u yäc'ben u säte' uc'a u sube'ob. FO De ya'i jinijob que mach yo u chänen aj Jesúsba u yolijob u q'ueche' u yäq'ue' preso, uc'a ti tu c'ajalinob cache' ni tz'aji que u yäliba, de unejob une u yäli. Pero bäc'tajob t'oc ni caj, jin uc'a mach u q'uechijob. De ya'i bixijob täcä. El asunto de los impuestos (Mt. 22.15‑22; Lc. 20.20‑26) HN  Jindaba Ajnoja chich u chi ca' jini, y tä' pitzi cua' u chi. WM' ’¿Mach to quira a tziquila cache' u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba? U yäle' ca'da:Ni ji'tun que u yäli ajcheraj otot que mach utzba,
jin une ch'ämqui tuba xic mero u ch'ixma otot. bL= De ya'i aj Jesús u yälbijob: ―¿Cua' a wäle'la u xe u chen u yum ni u caba päc'äbi jini? Cäle' que u xe tä te, u xe u tzämsen ni ajpatanob jini y u xe u yäc'ben u caba jini päc'äbi otros ajpatanob. iKK Jin uc'a u q'uechijob y u tzämsijob y u pa'sijob jini ajchäme tama u caba ni päc'äbi jini. =Js Pero ni ajpatanob jini u maläc älijob ca'da: “Ni ajlo'daba une u xe tä colan ji'pat de u yum ni cabda. Cola cä tzämsenla jiq'uin, uc'a ca' jini colac täc'ala ni cabda”. %IC ’De ya'i ajni untu u yajlo' que mäx u yajna'tan, y u täsqui täcä, uc'a ti tu c'ajalin ca'da: “Bay cajlo'ba u xe chich u tz'ombenob u t'an”. bH= Ni u yum u caba ni päc'äbi sujli u täscun otro u yajc'äncan. Ni jindaba u tzämsijob. Ji'pat u chi segui u bon täscun otros u yajc'äncan. Ni ajc'äncanob jini, ayan machca u cunijob y ayan machca u tzämsijob. (GI De ya'i u yum u caba ni päc'äbi sujli u täscun otro u yajc'äncan. Jinda täcä u bon cunijob t'oc ji'tun, u tzepbijob tan u pam y u bon cäräx älbijob. F  Pero ni ajpatanob jiniba u q'uechi ni ajc'äncan jini, u bon cunijob y u täsquijob que bixic y mach u yäc'bijob niump'e cua'. E5 Jinq'uin c'oti u q'uini tuba c'ä'nac u jut ni päc'äbi, u täsqui untu u yajc'äncan tuba u c'atben ni ajpatanob jini tz'ita' u jut ni päc'äbi. AD } De ya'i aj Jesús u täq'ui u ye'benob u t'an Dios t'oc tz'aji que mach totoj cheque cua' u yäle' ni tz'aji. U yälbijob ca'da: ―Ajni untu winic que u päq'ui uva tan u cab, y u bojte'i u junxoyma. U chi ump'e ch'en bajca u xe u yätz'e' jini uva, y u tz'osi täcä ump'e noj torres bajca u yajtä tu pam uc'a u cänäntan ni päc'äbi jini. ’De ya'i u yäc'bi tu c'äb otro ajpatanob ni cab jini tuba u cänäntäben, y une bixi nat. MC !Jin uc'a u p'albijob aj Jesús ca'da: ―Mach cuwi t'ocob. Aj Jesús u p'ali täcä: ―Ni no'on täcä mach uxon cälbenetla caxca une u yäc'bon poder ta cä chen upete ni cua' cä chenba.IB  Mach u ch'ä cäle'la täcä cache' winic u täsqui. Ca' jini u yälijob uc'a unejobba bäc'tajob t'oc ni gente. Yuwijob täcä cache' q'uenob u yäle' cache' aj Juanba totoj ajt'an ta Dios. A/ De ya'i u täq'ui u maläc äle'ob ca'da: ―Si cäle'la cache' Dios, u xe u p'albenonla ca'da: “¿Cua' uc'a jiq'uin mach a tz'ombila?” f@E ¿Caxca une u täsqui aj Juan u chen c'ablesia, Dios quira o winicob? Co que a wälbenonla. K? Aj Jesús u p'ali: ―No'on täcä cä xe cä c'atbenetla ni jinda, si ane a wälbenonla tu tojaba, no'on täcä cä xe cälbenetla caxca une u yäc'bon poder ta cä chen jini cä chenba. >{ U c'atbijob ca'da: ―¿Caxcone u yäc'bet poder tuba a chen upete jini a chenba? ¿Caxcone u yälbet a chen ca' jini? M= De ya'i sutwänijob tä Jerusalén. Jinq'uin aj Jesús ochi tama ni noj ch'u'ul otot, c'otijob bajca an une u yajnojajob palejob, y machcatac u ye'e' ni ley taj Moisés, y noxibilba ta caj. 6<e Si anela mach a chen perdona a lotlaba, ni cä Papla ya'an tä cieloba mach uxin u chen perdona a tanäla täcä. La autoridad de Jesús (Mt. 21.23‑27; Lc. 20.1‑8) A;{ Jinq'uin mu' a c'änti'yala, si tic ta' c'ajalinla cache' cäräxet t'oc a lot, c'änä a chen perdonala uc'a ca' jini täcä ni cä Papla ya'an tä cieloba u chen perdona a tanäla. +:O Jin uc'a cälbenetla cache' upete cua' chichca a c'atänla t'oc c'änti'ya y a tz'onän cache' a xe chich tä äc'binteba, Dios chich u totoj xe u yäc'benetla. 9 Totojtoj cälbenetla, machca chichca u yälben jini tz'icda: “Pasen wida, julu aba tan nab”, y si mach ajnic tu c'ajalin cache' Dios mach u che trebe u chen, si u totoj tz'onän cache' u xe chich tä ute ca' u yäliba, che' chich u xe u chen pasa. 58e Aj Jesús u p'ali: ―Tz'ombenla Dios. 7  De ya'i aj Pedro ti tu c'ajalin cua' u yäli aj Jesús, y u yälbi ca'da: ―Maestro, iran. Jini te' higo a q'uejpiba atiqui. h6I Päscab ic'sapanto numijob bajca an ni te' higo y u chänijob cache' atiqui ixta tu wi'. f5E Jinq'uin ochi ac'äb aj Jesús pasi ya'i tama ni caj. La higuera se seca (Mt. 21.20‑22) c4? Ajnojajob tuba palejob y jini machca u ye'e' ni ley taj Moisésba u yubijob cua' u chi, y u täq'ui u sacänob cache' u ch'e' u tzämsenob. Bäc'tajob t'oc uc'a ni gente tajch'icwäni u jut u yubin cua' u ye'e'. b3= U täq'ui u ye'benob u t'an Dios ca'da: ―Ni jun ta Dios u yäle': “Cototba u xe tä älcan cache' otot ta c'änti'ya, uc'a ya'i u xe u chen c'änti'ya upete gente”. Pero anelaba a chila de u yajliba ajxuch'ob. P2 Y mach u yäcta que niuntu ochic t'oc u cuch tan ni noj ch'u'ul otot. 1y Ji'pat c'otijob tä Jerusalén. Jinq'uin ochi aj Jesús tama jini noj ch'u'ul otot, u täq'ui u pa'senob machcatac ya'anob tä chono y tä manob ya'i. U t'eljulbi u mesa ajq'uextaq'uinob y u t'eljulbijob täcä u chumlib ajchon ixpalomajob. U0# De ya'i aj Jesús u yälbi ni te' higo ca'da: ―Niuntu mach bay uxin u c'uxe' a jut. Ni ajcänt'anob u yubi cua' u yäli. Jesús purifica el templo (Mt. 21.12‑17; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) //W Nat to u chäni untec te' higo que cuxu u yopo. Bixi u jiran si ayan u jut ni te' higo, pero mach u pojli niump'e cua', sec' u yopo, uc'a mach jin u q'uini ni higo. N. Päscab jinq'uin pasijob tä Betania aj Jesús u na'ti jitz'o. ,-Q De ya'i aj Jesús ochi tama jini caj tä Jerusalén, y ochi täcä tama ni noj ch'u'ul otot taj judíosob. Cuanta u chäni cua' an tama jini ch'uj, pasi ya'i bixi tä Betania nämte' t'oc ni doce u yajcänt'anob, uc'a atarde'i. Jesús maldice a la higuera sin fruto (Mt. 21.18‑19) :,m ¡Ch'u'ul ayan bajca u xe u chen manda Dios, jini u manda Dios ca' chich ni manda u cänänti cä najtäcäl noxi'papla aj Davidba! ¡Ch'u'ul c'äycac u c'aba' Dios tä cielo! B+} Machcatac u tejob pänte' y machcatac u tejob pati u täq'ui u chenob noj t'an u yäle'ob ca'da: ―¡Ch'u'ul c'ajti'cac Dios! ¡Ch'u'ul ayan jini que Cajnojala Dios u täsquiba! *  Q'uenob u laj jäyi u bucob tan bij y otrosjob u c'äse'ob u c'äb te' u laj äq'ue'ob tan bij bajca u xe tä nume aj Jesús. o)W U bisijob jini tzimim bajca an aj Jesús y u läcbijob u buc tu pat, y aj Jesús u chumti ni tzimim. (  Unejob u p'ali ca' chich u yälbijob aj Jesús que u p'alän. De ya'i ni winicob jini u yäctijob chich u bisan ni tzimim. y'k Jini machcatac ya'anob ya'iba u yälbijob ca'da: ―¿Cua' a chenla? ¿Cua' uc'a a p'äne'la jini tzimim? j&M Unejob bixi y u pojlijob jini tzimim que ya' cächä tu ti' bojte' tan bij, y u p'änijob. % Machca chichca u c'atän: “¿Cua' uc'a a p'äne'la?”, älbenla cache' Ajnoja c'änä uc'a, y ji'pat u xe u sutatz'än. 9$k ―Cuxla ane más pänte' bajca an ump'e yoc caj. Ta' ochela ya'i a xe a pojlenla untu yoc tzimim cächä. Jini tzimim mach to bay u chumta niuntu. P'änäla y täsenla. ^# 7 Jinq'uin c'otijob nätz'ä bajca an ni caj tä Jerusalén, ya'i bajca an ni cajob tä Betfagé y tä Betania, tu pänte' ni noj tz'ic u c'aba' Olivos, aj Jesús u täsqui cha'tu u yajcänt'anob u yälbijob ca'da: 6"e 4Aj Jesús u yälbi: ―U ch'e' bixiquet. Uc'a a tz'oni, a pojli chich aba. Jinchichba rato jini, jini ajchoc' u chi chanä, y u tzäypäti aj Jesús bajca u bixe.!} 3Aj Jesús u yälbi ca'da: ―¿Cua' a wo cä cherbenet? Jini ajchoc' u p'ali: ―Maestro, co que a tz'äcälin cä jut. Y + 2De ya'i u juli u buc tä cab y t'oc wanajtäne bixi u natz'än aj Jesús. 'G 1De ya'i aj Jesús tajwa'wäni, u yäli: ―Älbenla que tic. U joq'uijob jini ajchoc' y u yälbijob: ―Mach bäc'taquet. Ch'oyen uc'a mu' u joq'ue'et.  0Q'uen machca u q'uejpan tuba ch'ijcäbac, pero une más noj t'an u chen: ―Ane natil ch'oquet taj David, ch'ämbenon yajin. 7g /Jinq'uin u yubi cache' nume u chen ni aj Jesús u cab tä Nazaretba, jini ajchoc' u täq'ui noj t'an u yäle' ca'da: ―Jesús, natil ch'oquet taj David, ch'ämbenon yajin.  .De ya'i c'otijob tä Jericó. Y jinq'uin aj Jesús pase u chen tama ni caj jini nämte' t'oc u yajcänt'anob y t'oc noj q'uenel gente, u nuc'tijob untu ajchoc' u c'aba' aj Bartimeo ajlo' taj Timeo. Ya' chumca tu ch'ejpa bij u c'atän äc'bintic u matän. G -Uc'a no'on que sutwänon de winicba mach aton tuba cherbinticon cua' chichca que c'änä cäc'a. Aton tuba cä cherben cua' chichca que c'änä uc'a otro, y tuba cäq'ue' cäba tä chämo tuba ajnicon de u tojquiba tanä uc'a u japän uba q'uenob. Jesús sana a Bartimeo el ciego (Mt. 20.29‑34; Lc. 18.35‑43) hI ,Y machca chichca de anela que yo xic de ajmanda, c'änä sujlec ca' a wälä de a wajpatanla.  +Pero anelaba mach uxet a chenla ca' jini. Machca chichca de anela que yo u chen uba de ajnoja, c'änä sujlec de a wajc'äncanla. kO *Pero aj Jesús u pequijob y u yälbijob ca'da: ―A wila chich cache' untu ajmanda tama ump'e noj cab, tu manda chich ayan upete gente. Nuc ajt'äbälajobba ayan chich u poder tuba u cocoj äc'ben ni gente u tz'omben u t'an. jM )Jinq'uin u yubijob ca' jini ni diez ajcänt'anobba, cäräx'ijob t'oc aj Jacobo y aj Juan. / (Pero chumlequetla täc noj y täc tz'ejba, mach no'on cä xe cäq'ue' une. Dios une u xe u yäc'ben machcatac yäcä uc'a tuba chumlec ya' jini. E 'Unejob u p'ali: ―U ch'e' chich. Aj Jesús u yälbijob: ―Toj chich, a xe a ch'e'la ni tz'ibajtesia que cä xe cä ch'e' no'onba y a xe tä c'ablanla ca' chich cä xe tä c'ablan. L &De ya'i aj Jesús u yälbijob: ―Anelaba mach a wi cua' a c'atänla. ¿U ch'e' quira a ch'e'la jini tz'ibajtesia que cä xe cä ch'e' no'onba, y c'ablaquetla ca' chich cä xe tä c'ablan?  %Unejob u p'ali: ―Co t'ocob que ta' chumtä bajca a xe a chen manda chumlecon t'ocob untu ta' noj y untu ta' tz'ej. ?y $Une u c'atbijob: ―¿Cua' a wo cä cherbenetla? 6e #De ya'i aj Jacobo y aj Juan, u ch'ocob aj Zebedeoba, u natz'ijob aj Jesús u yälbenob ca'da: ―Maestro, co que a cherbenon t'ocob jini favor cä xe cä c'atbenetba. O "Unejob u xe u tze'tanonjob, u xe u cune'onjob, u xe u tubänonjob, y u xe u tzämsenonjob. Pero u yuxp'elib q'uin cä xe tä cuxpan tan ajchämejob. Jacobo y Juan piden un favor (Mt. 20.20‑28) 'G !U yälbijob ca'da: ―Ca' chich a chänenla, bada bixe acä chenla tä Jerusalén. Ya'i no'on que sutwänon de winicba cä xe tä äc'can tu c'äb ni ajnojajob tuba palejob, y jini que u ye'e'ob ni ley taj Moisésba. Cä xe tä tzämsinte y cä xe tä äc'can tu c'äb ajpäpä'cabob. S Tä bij to u bixejob jinq'uin ya' u xejob tä Jerusalénba, aj Jesús u bixe pänte' de u yajcänt'anob. Ni ajcänt'anobba mach u totoj ta tu c'ajalinob cua' u yubijob, y c'äsbäc'ta u bixe tu patob. De ya'i aj Jesús sujli u joq'ue' ni ajcänt'anob ump'e la'o de ni gente y u täq'ui u yälben cua' jini u xe u chen pasa.    Pero q'uen chich machcatac ajt'äbälajob bada u xe tä ajtä más ajch'och'oca ya'i tä cielo, y q'uen chich machcatac ajch'och'oca bada u xe tä ajtä más ajnoja ya'i tä cielo. Nuevamente Jesús anuncia su muerte (Mt. 20.17‑19; Lc. 18.31‑34) y u xe chich tä äc'binte wida pancab cien veces más q'uen que ni u yäctiba. U xe tä äc'binte yotot, u säcun, u chich, u jitz'inob, u na', u ch'ocob y u cab. U xe tä äc'binte tz'ibajtesia täcä. Y ji'pat u xe tä äc'binte paq'uin cuxlec. O  Aj Jesús u p'albi: ―Totojtoj cälbenet, machca chichca que u yäctan yotot, u säcun, u chich, u jitz'inob, u pap, u na', u ch'ocob o u cab uc'a u tz'ombenon y uc'a u tz'onän u t'an Dios, ! ; De ya'i aj Pedro u yälbi ca'da: ―Cajnoja, no'on t'ocobba cäcti t'ocob upete cua' chichca cä cänäntan t'ocob tuba cä tzäypätinet t'ocob. R  Aj Jesús u chämbi u jutob y u yälbijob ca'da: ―Ni winicba mach u ch'ä u japän uba u juntuma, pero Diosba u ch'e' u japänob. Uc'a Diosba mach'an niump'e cua' que mach u chen trebe u chen. + Jinq'uin u yubijob ca'da, más tajch'icwäni u jutob, y cayi u maläc c'atben u lotob ca'da: ―¿Caxca une jiq'uin u ch'e' u japän uba? ta Más u ch'e' numic untu ajcamello tu jut untz'it putz' que ochic untu ajtaq'uini bajca u chen manda Dios. [/ U yajcänt'anob tajch'icwäni u jut u yubin cua' u yäle'. Pero aj Jesús sujli u yälbenob ca'da: ―Cä bijch'oc, mach u totoj ch'ä ochic bajca u chen manda Dios jini que mäx u yajna'tan u taq'uinba. #? De ya'i aj Jesús u chäni u junxoyma de une y u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―Mach u totoj ch'ä ochic untu ajtaq'uini bajca u chen manda Dios. ' Jinq'uin u yubi ca' jini jini winic, c'ac'a' ch'ocomi u pixan y bixi mäx triste, uc'a jini winic mäx q'uen cua' chichca u cänäntan. G Aj Jesús u chämbi u jut t'oc yajin y u yälbi ca'da: ―Ump'e namás acoli que mach to a che cumpli. Corre chono upete lo que a cänäntan y laj sijben pobrejilba ni u taq'uini. De ya'i la'ix täc pat a chen ca' chich cä chen no'onba, y a xe a cänäntan q'uen cua' chichca choj u valor ni ya'an tä cieloba. eC Ni winic u p'ali: ―Maestro, upete ni jini cä laj chi chich cumpli desde p'i'on to. s_ A wi chich ni manda ta Dios, ni u yäle' ca'daba: “Mach a sacän a tz'ijte'. Mach a chen tzämsa. Mach a chen xuch'. Mach a wäle' que u chi cua' chichca a lot si mach toj. Mach a sucpecän a lot. Tz'omben u t'an a pap y a na'”.   Aj Jesús u p'albi: ―¿Cua' uc'a a wälbenon cache' utz cä c'ajalin? Niuntu mach'an utz u c'ajalin, seq'uen Dios une. Q Jinq'uin aj Jesús u chi segui xämba tutz'i untu winic t'oc noj ancäre y c'oti tä nocyälo tu yoc. U c'atben ca'da: ―Maestro, utz a c'ajalin. ¿Cua' u ch'e' cä chen tuba paq'uin cuxlecon? 3~_ De ya'i u ch'i u meq'ue' ni bijch'oc tu c'äb y u ch'u'ul chi, y u yäc'bi u c'äb tan u pamob. Un joven rico habla con Jesús (Mt. 19.16‑30; Lc. 18.18‑30) "}= Totojtoj cälbenetla, machcatac mach u sapä Dios tuba ajnic de u Yajnoja ca' chich untu bijch'oc u sapän Dios, mach uxin tä oche bajca u chen manda. p|Y Jinq'uin u chäni aj Jesús ca' jini, cäräx'i y u yälbijob ca'da: ―Äctanla tic ni bijch'oc bajca anon. Mach a ch'acbenla u biji, uc'a bajca u chen manda Dios tä cielo, tubajob une jini machcatac ca' a wälä ni bijch'ocda. %{C De ya'i u täsijob bijch'oc bajca an aj Jesús tuba u täle' t'oc u c'äb, pero u yajcänt'anob cayi u q'uejpanob jini machca u täsenob ni bijch'oc. 3z_ Y si ixic u yäctan jit'oc y lotojac täcä t'oc otro winicba, u chen u tanä de cherajtz'ijte' täcä. Jesús bendice a los niños (Mt. 19.13‑15; Lc. 18.15‑17) yw Aj Jesús u yälbijob: ―Jini winic que u waläctan jit'oc y lotojac t'oc otroba, u chen u tanä de cherajtz'ijte'. uxc De ya'i, jinq'uin ya'anob tama ump'e otot, u yajcänt'anob sujli u c'atbenob cache'da jini u yäliba. lwQ Jin uc'a, jini que Dios u yäc'bi ajnic tomp'e t'oc jit'ocba, mach'an cua' uc'a u tz'eje' ubajob. pvY Y u cha'tumajob u colan ca' a wälä tontujob”. Ca' jini ca' a wälä mach cha'tujob. Tontujob une. Xu) “Jin uc'a u yäctan u pap y u na' untu winic tuba ajnic tomp'e t'oc jit'oc. mtS Pero chäcäl najtäcäba jinq'uin Dios u chi upete cua' chichca, “u chi täcä winic y ixic”. wsg De ya'i aj Jesús u yälbijob: ―Aj Moisés u yälbet a chenla ca'da uc'a mäx tzätz a pamla apetela. zrm Unejob u yäli: ―Aj Moisésba u yäli que äc'bintic ump'e jun ni ixic, y ca' jini u ch'e' waläctintic. Gq Une u p'albijob ca'da: ―¿Cache'da u yälbetla aj Moisés? p1 De ya'i tulaj c'otijob aj fariseo bajca an aj Jesús tuba u jiran si u yäc'ben u säte'ob. U c'atbijob si utz que untu winic u waläctan jit'oc. Do  Aj Jesús pasi tä Capernaum y bixi tä Judea, y c'axi tunxe río Jordán. Ya'i u motli uba tä cha'num q'uen gente bajca ayan une, y cayi u ye'benob u t'an Dios ca' chich nämä u chen. Mn 2Ni atz'amba utz chich une. Pero si sätic u ch'och'anba, ¿cache'da u ch'e' u ch'och'esan cua' chichca? Ajniquetla jiq'uin ca' atz'am, y cuxlequetla ch'ijcab a c'ajalinla t'oc upete a lotla.m} 1’Apetela a xe tä utela tu toja t'oc tz'ibajtesia, ca' chich ni we'e u yäc'binte atz'am uc'a ajnic jätz'äcna. Tl! 0Uc'a ya'i u noc'a ajchäme mach ucham y ni c'ac' mach bay uxin tä täpo. =ks /Y si unxim a jut u yäc'benet a chen a tanä, pa'sen, uc'a más utz ochiquet tonxim a jut bajca u chen manda Dios y mach julcaquet tama noj c'ac' tä infierno t'oc cha'xim a jut. Tj! .Uc'a ya'i u noc'a ajchäme mach ucham y ni c'ac' mach bay uxin tä täpo. i -Si untz'it a woc u yäc'benet a chen a tanä, seq'ue täcä, uc'a más utz ochiquet tontz'it a woc bajca a xe tä äc'binte paq'uin cuxlequet y mach julcaquet tama noj c'ac' tä infierno t'oc chatz'it a woc, tama jini noj c'ac' que mach bay uxin tä täpo. Th! ,Uc'a ya'i u noc'a ajchäme mach ucham y ni c'ac' mach bay uxin tä täpo. g +Si untz'it a c'äb u yäc'benet a chen a tanä, seq'ue, uc'a más utz ochiquet bajca a xe tä äc'binte paq'uin cuxlequet tontz'it a c'äb y mach julcaquet tama noj c'ac' tä infierno t'oc chatz'it a c'äb, tama jini noj c'ac' bajca mach bay uxin tä täpo. 4fa *’Y machca chichca que u yäc'ben sätic untu de ni bijch'ocda que u tz'ombenonba, mejorica cächbintic ump'e noj cha' de juch'i' buc'a tu luc'ub y julcac tan nab. _e7 )Y machca chichca u yäc'benetla ump'e pote de ja' täj c'aba' uc'a tubaletla aj Cristo, Dios u totoj xe chich u yäc'benob u matän. El peligro de caer en pecado (Mt. 18.6‑9; 5.13; Lc. 17.1‑2; 14.34‑35) Id  (Uc'a machca mach'an contra de no'onla t'oc chich no'onla ayan. lcQ 'Aj Jesús u yälbi: ―Mach a wälbenla que mach u ni' chen ca' jini, uc'a mach'an niuntu que u chen täj c'aba' cua' chichca jini t'oc poder que niuntu mach u che trebe u chen, y de ya'i u sutän uba u cäräx älbenon. pbY &De ya'i aj Juan u yälbi ca'da: ―Maestro, cä chäni t'ocob untu winic u pa'sen tzuc pixan tuyac'o machca chichca t'oc a c'aba', pero ni winic jini mach'an t'oc no'onla. Jin uc'a cälbi t'ocob que mach u ni' chen ca' jini. a  %―Machca chichca u sapän ni ch'ocda täj c'aba', no'on chich u sapänon. Y machca u sapänon no'on, mach sec' no'on u sapänon, u sapän täcä machca u täscon. El que no está contra nosotros, está a nuestro favor (Lc. 9.49‑50; Mt. 10.42) y`k $De ya'i u ch'i untu ch'oc y u yäq'ui tänxin de unejob. U ch'i u meq'ue' jini ch'oc y u yälbijob ca'da: Q_ #De ya'i aj Jesús chunwäni, u joq'ui ni doce u yajcänt'anob y u yälbijob ca'da: ―Machca chichca yo xic más ajnojaba, c'änä xic más ajch'och'oca, y u cherben cua' chichca c'änä uc'a upete. ^ "Unejob tajcolijob ch'ijcab, uc'a jinq'uin u tejob tä bij u maläc c'atänob caxca une wäre más ajnoja de unejob. 3]_ !De ya'i c'otijob tama ni caj tä Capernaum. Jinq'uin ya'anob tama ump'e otot, aj Jesús u c'atbijob ca'da: ―¿Cua' jini a maläc äle'la jinq'uin a tela tä bij? /\W Ni ajcänt'anobba mach uyoch tu c'ajalinob cua' u yälben, y bäc'ta u c'atbenob täcä cua' jini. ¿Quién es el más importante? (Mt. 18.1‑5; Lc. 9.46‑48) w[g Uc'a aj Jesúsba ya'an u ye'ben u t'an Dios u yajcänt'anob y u yälbenob täcä cache' une que sutwäni de winicba u xe tä äc'can tu c'äb winicob y u xe u tzämsenob. Pero u yuxp'elib q'uin ji'pat que u tzämsinteba u xe tä cuxpan. zZm Jinq'uin pasijob ya'i, bixijob tä Galilea. Aj Jesús mach u yoli que niuntu yuwina'tan si une ya'an ya'i. 4Ya Aj Jesús u yälbijob: ―Jini tzuc pixandaba mach upas si mach a chela c'änti'ya y su'q'uin. Jesús anuncia otra vez su muerte (Mt. 17.22‑23; Lc. 9.43‑45) O~},||{{bzyyihWgxff'eddXcbaa>`t_[^]]}\\M[FZZYXWW"VbUUCTkSRQQLQP{OONN?MgLKK?JJoIIGHGFFGEDD8C|BBA@Z?<>:==c<<;; ::<99:88m77!66W55X4a3222 11?00_//c.-h,,4+**G))$(L'E&%%Y$##""r"! l}${UEQ[QAa|5y V > m 1Be&= G:Cälben Dios que uc'adios u chi uc'a tomp'e a c'ajalinla t'oc no'on tuba cäle'la ni t'an tuba aj Jesucristoba, ca' chich a chila desde najtäcä ixta bada. [< 1:Jinq'uin cä chen c'änti'ya, t'oc chich ch'a'aljin cä c'atben Dios por apetela. d; C:Jinq'uin cä c'ajti'inetla, cä paq'uin älben cä Dios que uc'adios u chi por anela. &: G:Co t'ocob que u ch'u'ul chenetla cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo. Co t'ocob que u yäc'benetla ajnic a wutzila. Oración de Pablo por los creyentes /9 [:Cä täscäbenetla ni junda, apetela ya'i tä Filipos machcatac ayanetla t'oc Dios uc'a a tz'ombila aj Cristo Jesús. Che' chich cä täscäben u c'aba' Dios täcä ajnojajob tuba a ch'ujla y jini ajtäclayajob. No'on aj Pablojon, ya'anonda t'oc aj Timoteo, ajpatanon t'ocob tuba aj Jesucristo. _8 9Ajnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc apetela. Che' chich ajnic. 7  Aj Marcos, aj Aristarco, aj Demas y aj Lucas u täscäbenetla u c'aba' Dios. Cajtäclayajob chich täcä t'oc ni patan ta Dios. 6 U täscäbenet u c'aba' Dios aj Epafras. Une täcä u tz'omben aj Jesucristo, jin uc'a mu' u lotinon bajca mäcälon preso. ?5 yCälbenet täcä que a tuse' bajca cä xe tä ajtä ya' jini, uc'a no'on cä pijnan chajcacon uc'a ni c'änti'ya que a chenba, uc'a xicon cä chänenetla. Saludos y bendición final 4 +Cä tz'ibbenet ni junda uc'a cuwi chich que a xe a chen ca' jini. Cuwi chich täcä que a xe chich a chen más de lo que mu' cälbenetba. Q3 Co jiq'uin, cä yajben lot, a ch'a'alesan cäjin uc'a tubalonla chich Cajnojala. Si a chen jini favor a sapän aj Onésimoba u xe chich tä c'ac'a' ch'a'alan ujin cä pixan uc'a a tz'omben aj Cristo. 2 No'on aj Pablojon cä tz'ibbenet ni junda t'oc cä c'äb, bajca cälbenet que no'on chich cä xe cä tojbenet. Mach coli cälbenet cache' ixta ane täcä a cherbenon debe más, uc'a bada jäpä ayanet, uc'a jinq'uin cä tz'aycäbet u t'an Dios a sapi chich. h1 KSi u cherbet cua' chichca jini que mach utz, o si u cherbenet debe, äc'benon cä toje' no'on. `0 ;Si a totoj yajna'tanon ca' untu a yajben lotba, sapän chich como si fuera no'on. / Pero mach co que a sapän ca' untu a wajpatan. Co que a sapän ca' untu mero a yajben lot uc'a u tz'ombi Cajnojala. No'onba cä yajna'tan chich, pero más c'änä a yajna'tan ane, y mach uc'a a wajpatan sino que uc'a u tz'ombi Cajnojala aj Jesucristo. b. ?Bay jin uc'a pasi chap'e uxp'e q'uin bajca anet, uc'a tu sujtäba, nonoj colac t'oc ane. - %Pero mach coli cä chen ca' jini si ane mach a wäle'. Uc'a si ane a wo u täclenonba utz chich, pero mach coli cä cocoj äc'benet a chen. |, s Mejorica si cä colesan wida en lugar de ane tuba u täclenon bajca mäcälon preso uc'a cä tz'aycun u t'an Dios. i+ M Bada jiq'uin cä täscäbenet tä cha'num. Sapän chich como si fuera no'on ac'oton bajca anet. 3* a Ajniba mach u ni' oli u cherbenet a patan, pero badaba utz tuba u cherbenet cua' chichca que c'änä ac'a y tuba u cherbenon cua' chichca que c'änä cäc'a täcä. 8) k Ni cä c'atän a chenba, jinda une: Osen bajca anet aj Onésimo, uc'a bajca mäcälon preso cä tz'aycäbi u t'an Dios y u tz'oni chich, jin uc'a es ca' a wälä untu cajlo'. ^( 7 Pero mach uxon cä chen ca' jini. Mejor cä ch'oc chen cäba t'oc ane, uc'a mäx acä yajna'tanet, y a yajna'tanon täcä. No'on aj Pablojon, noxibon, y badaba ya' mäcälon preso uc'a cä tz'omben aj Jesucristo. b' ?No'onba, uc'a u yajc'äncanon aj Cristo u ch'e' cä cocoj äc'benet a chen tu toja. a& =Mäx ch'a'a cäjin uc'a cubin cache' mäx a yajna'tan a lotob, y tä' utz ayäli täc pixan, uc'a ane chich, cä lot, a ch'a'alesben ujin upete machcatac u tz'omben Dios. Pablo pide un favor para el esclavo Onésimo \% 3Cä c'atben Dios que upete machcatac u tz'omben aj Cristo ca' chich a tz'omben ane, y uc'a u chänenob cache' a c'alin chen tu toja, u c'alin cäne' más y más cache' tä' utztac ni u yäc'benonla aj Cristoba. $ 1Uc'a a'uton cubin cache' mäx a yajna'tan a lotob, jini machcatac tuba chich aj Jesucristoba, y cache' a c'alin tz'omben Cajnojala aj Jesucristo. n# WCä c'ajti'inet chich tan cä c'änti'ya, y cä paq'uin älben Dios que uc'adios u chi por ane. " %Co que ajnic utz u c'ajalin cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela, y u yäc'benet ajniquetla utz. El amor y la fe de Filemón X! +Ni junda cä täscäbenetba, mach juntu ta'a, tuba täcä cä lotla ix Apia, y aj Arquipo jini u chen jinchichba patan que cä chenba, y upete machcatac u woylan uba tan a wotot, jini que u tz'omben Diosba.  No'on aj Pablojon, cä täscäbenet ni junda cä yajben lot Filemón, ane chich a täclenon t'ocob bajca cä tz'aycun t'ocob u t'an Dios. Ya' mäcälon preso uc'a cä tz'omben aj Jesucristo. Juli wida cä lotla aj Timoteo, y nämte' cä tz'ibän t'oc ni junda. Ni ajcänt'anob bixijob u tz'aycun u t'an Dios cachichcada. Cajnojala chich u täclenob y u yäq'ue' que tz'onintic jini t'an uc'a ni cua' chichca u chenob t'oc poderba y jini u chenob que mach u che trebe u chen niuntu winicba. Ca' chich jini uti.veCuanta u tzupsi u chen t'anob t'oc, ni Cajnojala aj Jesús bisinti tä cielo, y chunwäni tu noj Dios. U#U xe u q'ueche' ni chan t'oc u c'äb sin que u c'uxe'. Si u yuch'en cua' chichca veneno mach uxin u cherben niump'e cua'. Che' chich täcä u xe u yäq'ue' u c'äbob tu pam ni c'ol winic y ni c'ol winic u xe u pojlen uba. Jesús sube a los cielos (Lc. 24.50‑53; Hch. 1.911) +Jintacda u xe u chen machcatac u tz'onän: T'oc cä c'aba' u xe u pa'sen tzuc pixan tuyac'o machca u cänäntan, y u xe u chenob yänäl t'an. ucMachca chichca u tz'onän y c'ablacba, u xe u japän uba. Y machca mach u tz'onän mach uxin u japän uba. ykDe ya'i u yälbijob ca'da: ―Cuxla cachichcada tu pancab y tz'aycäbenla u t'an Dios upete a'ajtäjob pancab. Ji'pat aj Jesús u ye'i uba bajca an ni once u yajcänt'anob, jinq'uin unejob ya' chumcajob tä mesa tä c'uxnan. U q'uejpijob uc'a mach u totoj tz'onäjob y mäx tzätz u pixanob, y uc'a mach u tz'ombijob täcä jini machcatac u chäni cache' cuxpiba. 5c Unejob bixi u yälbenob ni otros ajcänt'anob, pero mach u tz'ombijob täcä. El encargo de Jesús a los apóstoles (Mt. 28.16‑20; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) jM Ji'pat de jinda aj Jesús u ye'i uba tä cha'num yänä u jut bajca u bixe cha'tu tä bij. %C Jinq'uin u yubijob cache' aj Jesús cuxu ayan, y cache' ix María u chäniba, mach u tz'onijob. Jesús aparece a dos de sus discípulos (Lc. 24.13‑35)   Jinq'uin u chäni ix María, bixi u yälben u yajcänt'anob aj Jesús. Ni ajcänt'anobba ya'anob tä uq'ue uc'a tä' tristejob. G Ji'pat que cuxpi aj Jesús, tu junch'äcnan ni najtäcäl q'uin ta semana, u ye'i uba najtäcä bajca an ix María Magdalena, jini ix María que u pa'säbi siete tzuc pixan tuyac'oba. kODe ya'i ni ixictacob jini pasijob tä putz'e bajca an ni mucliba, uc'a ixta chicchicnajob de bac'ät. Mach u yälbijob niump'e cua' niuntu uc'a bäc'tajob u tz'aycun. Jesús aparece a María Magdalena (Jn. 20.11‑18) %CCuxla älbenla u yajcänt'anob y aj Pedro cache' uneba u xe tä c'ote najtäcä de anela tä Galilea. Ya'i a xe a chänenla, ca' chich u worin älbetlaba. T!Ni ch'oc ajlo' u yälbijob ca'da: ―Mach bäc'taquetla. Anelaba a sacän aj Jesús ni u cab tä Nazaret, jini que tzämsinti tä cruzba. Mach ni' an wida une. San cuxpi. Chänenla bajca ajni u cuerpo. 3_Ochijob tama ni mucliba y u chänijob cache' ya' chumca untu ch'oc ajlo' tu noj bajca mujqui ni aj Jesús, t'oc u noj tamäl säsäc buc tuyac'o. Ni ixictac bäc'tijob. mSPero jinq'uin c'otijob u chänenba, ni noj ji'tun mach ni' an tu ti' mucliba. Apa'sinti ya'i. [/Tä bij u maläc äle'ob: ―¿Caxca une u xe u pa'sen ni ji'tun tu ti' mucliba? n UIc'sapanto ni najtäcäl q'uin tuba semana bixijob bajca an ni mucliba. Pase u chen q'uin c'otijob. /  YJinq'uin numi ni q'uin ta ch'ämbäji, ix María Magdalena, ix María u na' aj Jacobo y ix Salomé u mänijob jätz'äcnib tuba xic u yäc'benob tu cuerpo aj Jesús. U #/Ix María Magdalena, ix María u na' aj José u chänijob cada mujqui.o W.De ya'i aj José u mäni ump'e säsäc noc' de mejorba, u jäcsi u cuerpo aj Jesús, u tz'oti t'oc jini noc'. De ya'i u yäq'ui tama ump'e u mucliba ajchäme que uti tu näc' tz'ic, y u mäcbi u ti' ni mucliba t'oc ump'e ji'tun. u c-Jinq'uin ni ajnoja ta soldadojob u yäli cache' achämiba, aj Pilato u yäc'bi chich jini cuerpo aj José. ,Aj Pilato tajch'icwäni u jut u yubin cache' san chämi. U joq'ui ni ajnoja tuba soldadojob tuba u c'atben si san chich achämi. oW+C'oti aj José ya' u cab tä Arimatea. Uneba es untu de ni mero ajmandajob tuba ni caj. Une täcä u pijnan julic ni Dios que u xe u chen mandaba. Sin niump'e bac'ät ochi bajca an aj Pilato u c'atben u cuerpo c'äsi' aj Jesús. gG*Jinq'uin pomi q'uin jimba q'uin jiniba u tuse' ubajob tuba u q'uin ch'ämbäji päscab. )Ni ixictacobdaba numi nämte'ob t'oc aj Jesús y u täclijob jinq'uin ajni tä Galilea. Ajni täcä ya' jini otros ixictacob que c'otijob tä Jerusalén nämte' t'oc unejob. Jesús es sepultado (Mt. 27.57‑61; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) T!(Ajni täcä nanat ya' jini u chänen cha'tu uxtu ixictac. Tama ni ixictacob jini ya' ajni ix María Magdalena, ix María u na' aj José y u na' aj Jacobo, ajch'och'ocaba, y ajni täcä ix Salomé. P'Ni ajnoja tuba soldado taj romanojobba ya' wa'ca bajca an aj Jesús u chänen. Jinq'uin u chäni cache' u chi noj awät y chämiba, u yäli ca'da: ―Totojtoj chich, ni winicda u Yajlo' chich Dios. L&Ni noj noc' tama noj ch'u'ul ototba tajqui desde isqui ixta emä. F%De ya'i aj Jesús u chi ump'e noj gran awät y chämi. $De ya'i untu de unejob bixi t'oc ancäre u ch'e' ump'e tz'u'i' ja' y u maji tan pajäl vino mäx pajba, u yäq'ui tuyac'o untz'it te', de ya'i u t'äbsi tu ti' aj Jesús uc'a u tz'u'än jini ja', u yäle' ca'da: ―Äctan quiranla si u te aj Elías u jäcsen.  #Ni machcatac ya'an ya'iba u yubijob cua' u yäli, y u yälijob ca'da: ―Ubinla, mu' u joq'ue' aj Elías, ajt'an ta Dios. 3~_"Jimba hora jini aj Jesús u chi noj t'an, u yäle' ca'da: ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―ni t'andaba u yäle' ca'da: Cä Dios, cä Dios, ¿cua' uc'a a waläctanon? z}m!Jinq'uin u ch'i tänxin q'uin yäli noj it'obni entero tu pancab, y jini it'obni jäläcni ixta ochiq'uin. 2|] Si aj Cristojet, y si Ajnojalet tuba aj Israelobba, co cä chänen t'ocob jaquiquet bajca anet tä cruz. Ca' jiniba cä xe cä tz'ombenet t'ocob. Ixta jini que ya' bajajob nämte' t'oc tu cruzobba u cäräx älbenob täcä. Muerte de Jesús (Mt. 27.45‑56; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) A{{Ni ajnoja ta palejob täcä y ni machcatac u ye'e' ni ley taj Moisés u bon tze'tanob täcä, y u maläc äle'ob ca'da: ―Otro u japijob. ¿Mach quira u che trebe u japän uba? >zwJapän aba jiq'uin, y jaquen bajca bajalet tä cruz. 7ygMachcatac u numejob ya'i u cäräx älbenob, u cherben u pamob, u yälbenob ca'da: ―¡Ane que a wäli a jinesan noj ch'u'ul otot y uxp'e q'uin a tz'osen tä cha'num! xCa' jini pasi toj jini u yäle' ni t'an ta Dios tz'ibiba, ni u yäle' ca'daba: “Nämte' t'oc ajmalujlejob tzämsinti”. Tw!U yäq'uijob tä cruz täcä cha'tu ajxuch', untu tu noj y untu tu tz'ej. yvkJini u tz'ibi aj Pilato tuba u yäle' cua' uc'a tzämsintiba u yäle' ca'da: “Jinda Ajnoja taj judíosob”. LuJinq'uin u yäq'uijob tä cruz aj Jesús, at'äbi q'uin une. ~tuDe ya'i u bajijob tä cruz. Y ni soldadojob u yäläsijob u buc aj Jesús tuba u jiranob caxcatac une u xe u ch'e'. Ys+U yäc'bijob vino u yuch'en xäbä t'oc mirra, pero aj Jesúsba mach u yuch'i. r'U bisijob aj Jesús bajca an ump'e lugar u c'aba' Gólgota. Jini t'an Gólgotaba u yäle' une cache' bajca u yajtä u bäcpam ajchäme. [q/Untu winic c'ote u chen tu yotot ya' ti tan pimi. Jini winic ya' u cab tä Cirene u c'aba' aj Simón, u pap aj Alejandro y aj Rufo. Jinq'uin numijob ya' jini, u cocoj äc'bijob u bisben u cruz aj Jesús. sp_Cuanta u c'alin tze'tijobba, u pa'säbijob u ic'puq'uen buc tuyac'o y u yäc'bijob tuyac'o jini buqui tuba chichba. De ya'i u bisijob tuba u yäq'ue'ob tä cruz. La crucifixión (Mt. 27.32‑44; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) {ooU yäc'benob tan u pam t'oc untz'it te', u tubänob, u noctäjob tu pänte' tuba u susuc ch'u'ul c'ajti'in. ~nuDe ya'i u täq'ui u yäle'ob t'oc noj t'an ca'da: ―¡Cä ch'u'ul c'ajti'inet, ane ni Ajnojalet tuba aj judíosob! cm?U xojbi u ic'puq'uen buc tuyac'o, y u yäc'bijob ump'e corona de jit'ib ch'ix tan u pam. al;Ni soldadojob u bisi aj Jesús tu pat palacio, y u motli ubajob q'uen soldadojob. Bk}De ya'i aj Pilato uc'a mach u yoli cäräx'ac ni gente t'oc une, jin uc'a u chaji aj Barrabás. De ya'i u yäq'ui tä jätz'can aj Jesús y ji'pat u yäq'ui tä äc'can tä cruz. j}Aj Pilato u yäli: ―¿Cuaxca tanä u chi? Ni gente sujli u yäle' t'oc noj t'an tä cha'num: ―¡Baja tä cruz! Fi Ni gente u p'alijob t'oc noj t'an: ―¡Baja tä cruz! hy De ya'i aj Pilato u c'atbijob ca'da: ―¿Cuaxca a wola cä chen t'oc jini a wälbenla cache' Ajnoja taj judíosobba? }gs Pero ni ajnojajob tuba paleba cayi u jobben u c'ajalinob ni gente y u yälbenob cache' mejor chajcac aj Barrabás. fw Uc'a aj Pilatoba yuwi chich cache' ni ajnoja tuba palejob u bisbijob aj Jesús uc'a unejob mach yo u chänenob. _e7 Aj Pilato u p'ali ca'da: ―¿A wola quira cä chaje' jini ajnoja tuba aj judíosob? hdIDe ya'i c'oti ni gente bajca an aj Pilato y u c'atbenob que u chen ca' chich nämä u chenba. }csAjni tä cárcel untu winic u c'aba' aj Barrabás, nämte' t'oc otrosjob que u bon chi tzämsajob tama ump'e buya. wbgAj Pilatoba nämä u chaje' untu preso tama q'uin ch'uje, cachichca une que ni gente u c'atän chajcac. Aj Jesúsba mach u p'ali ni tz'ita'. Jin uc'a aj Pilato mach yuwi cua' u xe u chen. Jesús es sentenciado a muerte (Mt. 27.15‑31; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38―19.16) `1De ya'i aj Pilato sutwäni u yälben ca'da: ―¿Cua' uc'a mach a p'alä niump'e cua'? Iran cache' mäx q'uen cua' chichca mu' u sube'etjob t'oc. G_Ni ajnojajob tuba pale u bon sube'ob t'oc cua' chichca. ^ Aj Pilato u c'atbi ca'da: ―¿Ajnojalet quira tuba aj judíosob? Aj Jesús u p'ali: ―Jinon chich, ca' chich mu' a wäle'ba. ~] wTu junch'äcnan ni ajnoja tuba palejob u motli ubajob tuba u ch'e' u c'ajalinob nämte'ob t'oc ajt'äbälajob ta caj y machcatac u ye'e' ni ley taj Moisésba, y che' chich täcä upete ajmandajob. Cächä u bisijob aj Jesús bajca an aj Pilato. \-HJinchichba rato jini u chi uq'ue ajtze u cha'petz'ib. De ya'i aj Pedro ti tu c'ajalin cache' aj Jesús u yälbi ca'da: “Mach to u che uq'ue ajtze cha'petz'ba, aneba a xe a wäle' que mach a chon conoce uxpetz'”. Jinq'uin ti tu c'ajalin jinda, cayi tä uq'ue.6[eGDe ya'i aj Pedro u täq'ui u yäle' cache' mach toj ixta u chen cräxt'an uc'a tz'ombintic u t'an. U yäle' ca'da: ―Mach cä che conoce jini winic que a wäle'laba. {ZoFAj Pedro sujli u yäle' cha'num que mach. Ji'pat tz'ita' jini machcatac ya'anob ya'iba u yälbijob tä cha'num aj Pedro ca'da: ―Totojtoj chich, ane täcä es untu de unejob uc'a a cab tä Galilea y a chen t'an ca' chich u chenob une. !Y;ENi ixpatan sujli u chämben u jut tä cha'num aj Pedro, y cayi u yälbenob ni machcatac ya'an ya'iba ca'da: ―Ni winicdaba es untu u lotob aj Jesús. @XyDAj Pedroba u yäli que mach. U yäli ca'da: ―Mach cä che conoce ni winic jini que mu' a wäle'ba. De ya'i pasi aj Pedro päti tu ti' otot. Jimba rato jini u chi uq'ue ajtze. 8WiCJinq'uin u chäni cache' ya'an u ch'ixän c'ac' aj Pedro, tajwa'wäni u chämben u jut y u yälbi ca'da: ―Ane täcä ajnet nämte' t'oc jini aj Jesús u cab tä Nazaretba. nVUBAj Pedroba ya'an emä tu pan otot. Jimba rato jini c'oti untu u jixpatan ni ajnoja ta palejob. UADe ya'i u täq'ui u tubänob y u mäcben u jutob, u cune'ob, u yälbenob ca'da: ―¡Älä caxca une u cunet! Ni soldadojob u bon cunijob tu jut täcä. Pedro niega conocer a Jesús (Mt. 26.69‑75; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑27) T@Anela chich a ubila t'oc a chiquinla cache' u chen uba ca' Dios. ¿Cache' a wäle'la ane? Upetejob u yäli cache' c'änä tzämsintic. Sy?De ya'i ni ajnoja ta palejob u xet'i u buc de cräxle u yäli ca'da: ―¿Cua' tuba cä sacänla machca u sube'? vRe>Aj Jesús u yäli: ―Jinon chich. Anela chich täcä a xe a chänenonla no'on que sutwänon de winicba cache' ya' chumcalon tu noj ni Dios an u poderba, y a xe a chänenonla täcä cache' cä xe tä te tä cielo tama ump'e bucla. CQ=Pero aj Jesúsba coli ch'ijcab, y mach u p'ali niump'e cua'. Jini ajnoja tuba ni palejob sujli u c'atben ca'da: ―¿Ane quira ni aj Cristojet, Ajlo' ta Dios, jini ch'u'ul ayanba? 7Pg<De ya'i ni ajnoja ta pale wa'wäni tänxin ni gente, u yälbi aj Jesús ca'da: ―¿Cua' uc'a mach a p'alä niump'e cua'? ¿Mach quira a ubi cua' mu' u sube'etob t'oc? OO;Ixta t'oc ni t'an jini täcä mach'an tomp'e u c'ajalinob t'oc. RN:―No'on t'ocobba cubi t'ocob u yäle': “Cä xe cä jinesan ni noj ch'u'ul ototda que winic u chiba, y u yuxp'elib q'uin cä xe cä tz'osen otro noj ch'u'ul otot que mach jin winic u chiba”. RM9De ya'i ajni machcatac wa'wäni u sube' t'oc jop'ojti', u yäle' ca'da: xLi8Q'uenob machcatac u yäle' jop'ojti' tuyac'o aj Jesús, pero mach tomp'e cua' u yäle'ob t'oc jini jop'ojti'. 'KG7Ni ajnojajob ta pale y upete ni nuc ajmandajob u sacänob cache'da u sube'ob aj Jesús tuba u yäq'ue'ob tä tzämsinte, pero mach u pojlejob cache'da. >Ju6Y aj Pedroba u tzäypäti nat nat t'oc unejob y c'oti ixta pan otot tuba ni ajnoja tuba palejob. Ya' chunwäni tu ch'ejpa ni ajcänänya ta noj ch'u'ul otot tuba u ch'ixän c'ac'. 7Ig5U bisijob aj Jesús bajca an ni ajnoja tuba palejob, y u woyli ubajob upete ni ajnojajob ta pale y ajt'äbälajob ta caj y jini machcatac u ye'e' ni ley taj Moisésba. TH!4Pero jini ajlo' u japi uba, y u yäcti jini säsäc noc' tu c'äbob, y uneba putz'i sin noc'. Jesús delante de la Junta Suprema (Mt. 26.57‑68; Lc. 22.54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) ]G33Untu ch'oc ajlo' u tzäypätijob t'unu t'oc ump'e säsäc noc'. U q'uechijob. qF[2De ya'i upete ni ajcänt'anob u yäctijob u juntuma aj Jesús y laj putz'ijob. El joven que huyó OE1Upete q'uin ajnon bajca anetla tuba cä ye'e' u t'an Dios tama noj ch'u'ul otot, y mach bay a bisonla preso. Pero jindaba mu' u chen pasa tuba pasic toj ca' chich u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba. D0De ya'i aj Jesús u yälbi ni gente ca'da: ―¿Cua' uc'a atetla t'oc a machit y a te' tuba a bisanonla preso, ca' a wälä ajxuch'on? C}/Untu de ni ya'an t'oc aj Jesúsba u pa'si u machit, u chunjätz'bi u chiquin untu u yajpatan ni ajnoja ta palejob. HB .Jinchichba rato jini u q'uechijob aj Jesús, u bisijob preso. lAQ-Jinq'uin c'oti, u natz'i aj Jesús, u yälbi ca'da: ―Maestro, Maestro. De ya'i u tz'utz'i. k@O,Aj Judas, jini u yäq'ui tä c'äbä aj Jesúsba, u worin älbijob cua' jini u xe u chen tuba u ye'e' camba aj Jesús, u yälbijob ca'da: ―Jini a chänenla cä xe cä tz'utz'änba, jin une. Q'uechela, cächäla, y bisanla. ?'+Ya' chich to an tä t'an aj Jesúsba jinq'uin c'oti aj Judas, untu de ni doce u yajcänt'anob. C'oti t'oc noj q'uenel gente t'oc u machit y u te' tu c'äb. Ni gente jiniba ajnojajob pale y machcatac u ye'e' ni ley taj Moisés y ajt'äbälajob ta caj u täsquijob. ">=*Ch'oyenla jiq'uin y cola. Ya' u te, jini que u xe u yäq'ue'on tä c'äbä. Llevan preso a Jesús (Mt. 26.47‑56; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) T=!)De ya'i sujli cha'num u yuxpetz'ib bajca anob y u yälbijob ca'da: ―¿Mu'to a wäyela y a ch'e' abala? An t'oc bada. Ac'oti hora tuba äc'cacon tu c'äb ajcherajtanäjob no'on que sutwänon de winic. #<?(Sujli tä cha'num bajca an u yajcänt'anob, y u chäni cache' mu' u wäyejob, uc'a tä' yo wäye u jutob. Ni ajcänt'anob mach u pojle cua' u yälbenob. u;c'De ya'i bixi tä cha'num u chen c'änti'ya y tan u c'änti'ya u yäle' ca' chich u yäli najtäcäba. <:q&Ajniquetla p'ixi jiq'uin, y chen c'änti'yala uc'a mach ajnic cua' u yäc'benet a säte'la t'oc Dios. A pixanlaba totoj yo chich u chen tu toja, pero a cuerpolaba mäx u säte'. D9%De ya'i bixi bajca an u yajcänt'anob y c'oti u chänen cache' mu' u wäyejob. U yälbi aj Pedro ca'da: ―Simón, ¿mu' a wäye? ¿Mach quira a c'äle ajniquet niump'e hora p'ixi? Q8$Tan u c'änti'ya u yäle' ca'da: ―Cä Pap, aneba upete u ch'e' a chen. Japänon t'oc ni tz'ibajtesia que cä xe tä äc'binte. Pero mach co que utic ca' co no'on, sino que utic ca' chich a wo ane. H7 #De ya'i aj Jesús bixi más pänte' tz'ita' y nocwäni tä cab. U täq'ui u c'atben Dios si u ch'e'icaba que mach äc'bintic jini tz'ibajtesia que u xe tä äc'binteba jimba hora jini. 6 "Y u yälbijob ca'da: ―Mäx u ch'ocoman cä pixan uc'a cä na'tan cache' cä xe tä chämo. Colenla wida y ajniquetla p'ixi. s5_!U bisi aj Pedro, aj Jacobo y aj Juan t'oc une. De ya'i cayi u na'tan bac'ät y u ch'ocoman u pixan. 54c De ya'i c'otijob bajca u yälbinte cache' u c'aba' Getsemaníba, y aj Jesús u yälbi u yajcänt'anob ca'da: ―Chumi'la wida, no'onba ya cä xe cä chen c'änti'ya. 3Aj Pedro sujli u yäle' cha'num: ―Mach u che si c'änä chämicon nämte' t'oc ane, pero mach uxon cäle' que mach cä chet conoce. Ca' chich jini u yälijob täcä ni otrosjobba. Jesús ora en Getsemaní (Mt. 26.36‑46; Lc. 22.39‑46) $2AAj Jesús u yälbi: ―Totojtoj cälbenet: Jinchichba ac'äbda mach to u che uq'ue ajtze cha'petz' ane a xe a wäle' uxpetz' que mach a chon conoce. 1De ya'i aj Pedro u yälbi ca'da: ―Mach u che si upete sujlecob tu pat, pero no'onba mach uxon tä sujtä täc pat. X0)Pero cuanta cuxponba, cä xe tä c'ote najtäcä tä Galilea, anelaba ji'pat. /1De ya'i aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Apetela u xe tä ch'ocoman a pixanla jimba ac'äbda uc'a a xe a chänenla cua' acä xe tä cherbinte, uc'a tan ni jun ta Dios tz'ibiba u yäle' ca'da: “Cä xe cä tzämsen jini ajcänän oveja, y ni ovejajobba u xe u puclan uba”. `.9Cuanta u c'äyijob ump'e c'ay ta Dios bixijob tu pam jini tz'ic u c'aba' Olivos. -#Totojtoj cälbenetla, mach uni' xon cuch'en ni c'äb uva ixta jimba q'uin jini que cä xe cuch'en tä cha'num t'oc anela ni tzijib c'äb uva bajca u chen manda Dios tä cielo. Jesús anuncia que Pedro lo negará (Mt. 26.30‑35; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) F,Aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Jindaba cä ch'ich'e une. U ye'e' cua' u xe u chen Dios por anela. Jini ch'ich'daba u xe tä ancäran tuba pa'säbintic u tanäjob q'uen a'ajtäjob pancab. +#De ya'i u ch'i tu c'äb täcä ni vaso. Cuanta u yälbi Dios que uc'adios u chi, u yäc'bi u yajcänt'anob y upetejob u mul uch'ijob. a*;Mu'to u c'uxnanobba, aj Jesús u ch'i ni waj tu c'äb y u yälbi Dios que uc'adios u chi. De ya'i u taji jini waj u yäc'bi u yajcänt'anob, y u yälbijob ca'da: ―C'uxula ni wajda. Ni wajdaba cä cuerpo une. v)eBada jiq'uin cälbenetla cache' no'on que sutwänon de winicba cä xe tä cherbinte ca' chich u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba, pero ¡tä' lástima ni winic u xe u yäq'ue'on tä c'äbäba! Mejorica ajni mach päncäbac ni winic jini. (5Aj Jesús u p'albijob: ―Untu de ni doce cajcänt'anob, jini que ya'an tä c'uxnan nämte' t'oc no'on tama jinchichba platoda, une chich une. '7De ya'i ni ajcänt'anob ch'ocomi u pixanob, y u täq'ui u juntu äle'ob ca'da: ―¿No'on wäreca? Otrojob täcä u yäle': ―¿No'on wäreca? M&Jinq'uin ya'an tä mesajob tä c'uxnanba, aj Jesús u yälbijob ca'da: ―Totojtoj cälbenetla cache' untu de anela que ya'an tä c'uxnan nämte' t'oc no'on badaba u xe u yäq'ue'on tä c'äbä. X%)Cuanta ochi ac'äb c'oti aj Jesús nämte' t'oc ni doce u yajcänt'anob. ($INi ajcänt'anob pasi, bixijob tama jini caj, y c'oti chich u pojlenob ca' chich u worin älbijob aj Jesús. Ya'i u chijob ni cua' tä c'uxcan ta paxcu'. !#;De ya'i ni winic u xe u ye'benetla ump'e noj cuarto tu cha'täq'uib otot isqui que worin tusu ayan. Chenla ya'i ni cua' tä c'uxcan tuba cä c'uxe'la. ["/Bajca u xe tä oche, ochenla täcä, y älbenla u yum ni otot ca'da: “Ni Maestro u yäle' ca'da: ¿Caxcada an ni cuarto bajca cä xe cä c'uxe' ni cua' tä c'uxcan ta paxcu' nämte' t'oc cajcänt'anobba?” 9!k De ya'i aj Jesús u täsqui cha'tu u yajcänt'an y u yälbi ca'da: ―Cuxla tama jini caj y ya'i a xe a nuc'tanla untu winic que u bisan ump'e p'u de ja'. Tzäypätinla. & E Jini najtäcäl q'uin tuba ni q'uin ch'ujeba jinq'uin u c'uxcan ni waj sin jusonibba, y jinq'uin u tzämsinte ni ch'oc oveja tuba ni paxcu'ba, ni ajcänt'anob taj Jesús u c'atbijob ca'da: ―¿Caxcada a wo xicon cä tuse' t'ocob ni cua' tä c'uxcan ta paxcu' tuba cä c'uxe'la? N Jinq'uin u yubijob ni ajnoja ta paleba, c'ac'a' ch'a'ali ujinob y u yälbijob que u xe u yäc'benob taq'uin u tojquiba u patan. De ya'i aj Judas cayi u sacän cache'da u xe u yäq'ue' tä c'äbä aj Jesús. La Cena del Señor (Mt. 26.17‑29; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) 3_ De ya'i aj Judas Iscariote, untu de ni doce u yajcänt'an aj Jesúsba, bixi u pecän ni ajnoja tuba palejob uc'a u subän uba tuba u yäq'ue' aj Jesús tu c'äbob. + Totojtoj cälbenetla, cachichcada tz'ayquintic ni t'an ta Dios que u yäle' cache' u japän uba untuba, ya' chich u xe tä tz'ayquinte täcä cua' u chi ni ixicda, y ca' jini u xe tä paq'uin c'ajti'can täcä. Judas traiciona a Jesús (Mt. 26.14‑16; Lc. 22.3‑6) veNi ixicda u chi lo que u chi trebe u chen por no'on, uc'a une u jätz'äcnesi cä cuerpo antes de mujcacon. =sUc'a ni pobrejilbaba ya' chich paq'uin an t'oc anela, y u ch'e' chich a täclenla cachichcamba q'uin que a wolin a täclenla. Pero no'onba mach uxon tä paq'uin ajtä t'oc anela. "=Aj Jesúsba u yälbijob ca'da: ―Mach a ni' q'uejpanla ni ixic jini, y mach a ni' jaq'uesben ujinla. Uc'a ni jinda que u cherbonba, tä' utz une. %Mejorica si fuera choncac por más de trescientos taq'uin u c'aba' denarioba tuba täclintic t'oc ni pobrejilba. U q'uejpijob ni ixic jini. }Tulaj ajni ni ya'anob ya'iba que cäräx'ijob, y u maläc älijob ca'da: ―¿Cua' uc'a cräx uti ni jätz'äcnib jini? GAj Jesúsba ya'an tä Betania tu yotot aj Simón, jini aj Simón que u cänänti jini yaj que u c'u'nesben u bec'taba. Jinq'uin ya'to chumca tä c'uxnanba, c'oti untu ixic t'oc untz'it yoc botella que uti de pitzil ji'tun u c'aba' alabastro. Jini botella tulu ayan t'oc jätz'äcnib u c'aba' nardo. Ni jätz'äcnib jiniba tä' choj u valor. Ni ixic u t'oxi jini yoc botella y ni jätz'äcnib ajni tan botellaba u colbi tan u pam aj Jesús. .UU yäle'ob ca'da: ―Mach cä chenla ca' jini tan mero q'uin ch'uje, uc'a mach xic u jobän uba ni gente. Una mujer unge a Jesús (Mt. 26.6‑13; Jn. 12.1‑8)  yChap'e q'uin yo tuba utic ni q'uin ch'uje ta paxcu', jinq'uin u c'uxcan ni waj sin jusonibba. Ni ajnojajob ta pale y jini machca u ye'e' ni ley taj Moisésba cayi u sacänob cache'da u ch'e' u q'ueche' aj Jesús t'oc jop'ojti' tuba u tzämsenob. O %Ni cälbenetlaba, jin chich acälben upetejob: Ajniquetla p'ixi.O $Mach me'ixto tajtzäc julic y u nuc'tanetla que ya'anetla tä wäye. ;o #Ajniquetla jiq'uin p'ixi, uc'a mach a wila caq'uin u xe tä jule ni ajnoja tuba ni otot. Bay tu yoche ac'äb o tänxin ac'äb o tu yuq'ue piyo' o tu junch'äcnan u xe tä jule. ta "Ca' chich untu winic jinq'uin u bixe nat, mach to upas tan yotot u laj älben u yajpatan cua' u xe u chen, y cada juntu u yäc'ben ni patan que u xe u chenobba. Che' chich täcä u yälben ni ajcänän ti'bojte' que u cänäntan utz. - !’Jin uc'a cälbenetla cache' c'änä a wäybetan abala y paq'uin chen c'änti'yala, uc'a mach a wila cua' hora u xe u chen pasa ni jini. 'G ’Niuntu mach yuwi camba q'uin o camba hora u xe u chen pasa ni jini. Ángelojob tä cielo y u Yajlo' Dios mach yuwijob täcä. Sec' cä Pap une yuwi.  Ni cielo y u pancab u xe tä laj xupo, pero upete ni t'an que cäle' no'onba mach uxin tä colan niump'e sin que mach utic cumpli. o W Totojtoj cälbenetla mach to u laj cham ni gente ya'an pancabba jinq'uin u xe u laj chen pasa jinda. - S Ca' chich jini täcä c'änä tic ta' c'ajalinla, jinq'uin a chänenla u laj chen pasa upete ni acäliba, wina'tanla cache' mach ni' q'uen yo tuba xupic u pancab. < q ’Tic ta' c'ajalinla cua' u ye'e' ni te' higo. Jinq'uin a chänenla cache' ch'oc u te'e y cache' u pase u ch'oc yopo, a wila chich que mach ni' q'uen yo tuba wa'lec q'uin. J   De ya'i cä xe cä täscun cä ángelojob tuba u woye' upete machcatac yäcä an uc'a Dios tuba ajnic sec' tubaba cachichcada tu pancab, mach u che si ixta tu jo u pancab, o ixta tu jo cielo.  ! De ya'i u xe u chänenonjob no'on que sutwänon de winicba, cache' cä xe tä te tama ump'e noj bucla t'oc cä poder y t'oc cä pitzilan.  Ajlucerojob u xe tä te tä cielo tuba yälic tä cab, y upete ni ya'anob tä cielo que ayan u muc'ba u xe u laj nicän uba.  ’Jimba q'uinob jiniba, cuanta numi jini tz'ibajtesia acäliba, ni q'uin u xe tä it'obnan. Ni uj mach uni' xin u chictan. ,Q Pero anelaba acä worin älbetla cua' u xe u chen pasa. Jin uc'a cänäntan abala. Cómo vendrá el Hijo del Hombre (Mt. 24.29‑36, 42‑44; Lc. 21.25‑36)  Uc'a u xe tä te q'uen ajjop'ojti'job que u xe u yäle'ob cache' une ni aj Cristo, y u xe u yäle'ob cache' ajt'anob ta Dios täcä. U xe u chenob q'uen cua' chichca tuba chänintic jini que mach u che trebe u chen untu winicba. U xe u chen q'uen cua' chichca t'oc poder tuba u sucpecänob q'uen gente. Ixta jini yäcä uc'a Diosba u xe u jiran si u ch'e' u sucpecänob täcä. ' ’Jin uc'a, si machca chichca u yälbenetla ca'da: “Iranla, ya'anda ni aj Cristo”, o “Iranla, ya'an nanti”, mach a tz'onänla. -S Si Cajnojala mach u tz'ita'esan ni q'uin jini, machica u japä uba niuntu. Pero une chich u tz'ita'esan uc'a mäx u yajna'tan jini u yaqui tuba ajnic sec' tubaba. 7}}d||{Kzyy8xw/vwuvtsorr>qqppKnn;=B<; ::088&765r5 4P33I2?10$0,+*)c'&%F$## "K!~ G qB~p44 ! w ] I! K Y machcatac u ch'i ni bij que u bisan ni ixic jiniba no'on cä xe cä tzämsenob. Ca' jini, upete machcatac u woylan ubajob uc'a u tz'ombenonba u xe u chänenob que no'onba cuwi chich cua' an tu c'ajalinob y cua' an tu pixanob upetejob. U xe u chänenob que no'on une cä xe cä'benetla a toje' a tanäla. Ca' chich ni tanä que a chilaba, ca' jini chich cä xe cä'benet a toje'la. $JAUbixtola bada, no'on cä xe cä c'ac'a' c'ojpesan ni ixic jini. Che' chich täcä upete machcatac que mach u totoj tz'ombenon uc'a u tz'omben u t'an uneba, acä xe cä'benob ump'e toji'tanä mäx c'uxba si mach u q'uexe u c'ajalinob tuba u yäctan u chenob ca' u chen ni ixic jini. "I=No'on acä bon piti u q'uexe' u c'ajalin tuba u yäctan u chen u tanä, pero uneba mach yo u q'uexe' u c'ajalin tuba mach u ni' chen ni cherajtz'ijte'. H!Pero ayan cua' a chenla que mach co cä chänen. A sätila chich uc'a tama anela ayan untu ixic que u chen u tanä ca' chich u chi jini ixnoja oni u c'aba' ix Jezabel, y a wäc'bila la'o u chen ca' jini. Une u yäle' que es untu ixt'an ta Dios y mach jin, uc'a u sucpecän machcatac ayan t'oc no'on u ye'benob u chenob ni cherajtz'ijte' y u c'uxe'ob ni cua' tä c'uxcan u subbinte ni santujob. oGWUne u yälbenetla ca'da: No'on cuwi chich cua'tac a chenla. Cuwi cache' a yajna'tanla Dios y a maläc yajna'tan abala, y cache' mäx a tz'ombenonla cä t'an y cache' mäx a cherbenonla cä patan y cache' mäx a c'älenla cua' chichca jini u te ta'wac'olaba. Cuwi chich que jini patan täc'a que a chila ji'pat más utz apasi une que ni a chila najtäcäba. F/’Tz'ibän täcä ump'e jun y täscäbenob jini ajt'äbälajob tuba machcatac a'uti u woylan ubajob tä Tiatira. Tz'ibän ca'da: “Jini t'anda u yäle' u Yajlo' Dios. U jut uneba u chictan ca' u wele c'ac' y yocba c'äntz'alan ca' ni pitzil palib u c'aba' bronceba. @EyÄc'ä a chiquinla tuba a ubinla cua' une ni Ch'u'ul Pixan u yälben machcatac u woylan ubajob. Machcatac u chen trebe u c'älen tuba mach u chen cua' chichca mach utzba, no'on cä xe cä'benob tä cielo lo que mucu an cäc'a tuba paq'uin cuxlecob ya' jini. Es ca' a wälä ni cua' tä c'uxcan u c'aba' maná. Cä xe cä'benob täcä ump'e säsäc ji'tun y tz'ibi ayan tuyac'o ump'e tzijib c'aba'. Niuntu mach yuwi ni c'aba' jini seq'uen machcatac u yäc'binte”. Ca' jini a xe a täscun tä älbintejob machcatac u woylan ubajob tä Pérgamo. El mensaje a Tiatira D%Q'uexe a c'ajalinla jiq'uin. Si mach a q'uexe a c'ajalinlaba, seb acä xe tä te bajca anetla, y täc xe cä chen t'anba, machcatac u ch'ijob ni bij tuba aj nicolaítasjob cä xe cä'benob ump'e toji'tanä tä' c'ux u yubinobba, ca' a wälä u tzepita untz'it machit. &CEChe' chich täcä tulaj ayan tama anela machcatac u ch'ijob jinchichba bij mach utzba tuba aj nicolaítasjob. Ni bij jiniba mach co cä chänen ni tz'ita'. eBCPero ayan cua' a chenla que mach co cä chänen. A p'elaj sätila uc'a tulaj ayan tama anela tä Pérgamo machcatac u bisan jinchichba bij mach utzba que u bisi aj Balaam. Une chich une ni u ye'bi aj Balac cache'da u yäc'ben aj Israelob u c'uxe'ob jini cua' tä c'uxcan que u yäc'can pan santu, y cache'da u yäc'ben u chenob ni cherajtz'ijte'. &AE Une u yälbenetla ca'da: Cuwi chich cua'tac a chenla y cache'da an ni caj bajca cuxuletla, uc'a ni caj bajca cuxuletla tu manda chich ni tzuc pixan ayan. Pero anelaba a paq'uin ch'u'ul c'ajti'benon cä c'aba'. Jinq'uin aj Antipas mach u yäcti u tz'aycun cä t'an, une tzämsinti tan a cäjila bajca ayan q'uen machcatac mäx u tz'ombenob ni tzuc pixan. Jini q'uinob jiniba anela mach a wäctila a tz'ombenonla. |@q ’Tz'ibän täcä ump'e jun y täscäbenob jini ajt'äbälajob tuba machcatac a'uti u woylan ubajob tä Pérgamo. Tz'ibän ca'da: “Jini t'anda u yäle' ni machca u cänäntan u machit mäx an yejba y que u chen tzep u chap'elma la'o. n?U Anela que a woylan abala, äc'ä a chiquinla tuba a ubinla utz cua' u yälbenetla ni Ch'u'ul Pixan. Machcatac u chen trebe u c'älen tuba mach u chen cua' chichca mach utzba mach uxin tan noj c'ac', jini u yälbinte cache' u chap'elib u chämiba untu”. Ca' jini a xe a täscun tä älbintejob machcatac u woylan ubajob tä Esmirna. El mensaje a Pérgamo F> Mach a bäc'tanla lo que u xe tä te ta'wac'ola. Ni tzuc pixan u xe u jobben u c'ajalinob ni gente tuba u yäc'ben u jule' ubajob ta'wac'ola. U xe u tulaj jup'e'etla tä cárcel. U xe u chen ca' jini tuba u jiran si u ch'e' u yäc'benetla que mach a ni' tz'onänla. A xe tä c'ac'a' tz'ibajtescanla ca' tuba diez día. Mach a wäctan a tz'onänla ixta que mach tzämsintiquetla, y ji'pat cä xe cä'benetla paq'uin cuxlequetla t'oc ch'a'aljin. "== Une u yälbenetla ca'da: Cuwi cache' mäx a tz'ibajtescanla y que mach a cänäntala cua' pancab, pero mäx q'uen cua' a cänäntanla tä cielo. Cuwi cache' ayan machcatac u päpä' sube'etla. Unejob u yäle' cache' aj Israelob, pero mach totoj jinob. Unejob tuba aj Satanásjob. <-’Tz'ibän täcä ump'e jun y täscäbenob jini ajt'äbälajob tuba machcatac a'uti u woylan ubajob tä Esmirna. Tz'ibän ca'da: “Jini t'anda u yäli ni machca ajni chäcäl najtäcä que mach'an u xupibaba. Une une ni machca chämi y sutwäni tä cuxpan cha'num. F;Anela que a woylan abala, äc'ä a chiquinla tuba a ubinla utz cua' u yälbenetla ni Ch'u'ul Pixan. Machcatac u chen trebe u c'älen tuba mach u chen cua' chichca mach utzba, no'on cä xe cä'benob u c'uxben u jut ni te' que u yäc'ben paq'uin cuxlec untu, jini ya' päc'ä uc'a Dios tä cieloba, bajca u yälbinte cache' u c'aba' paraísoba”. Ca' jini a xe a täscun tä älbintejob machcatac u woylan ubajob tä Efeso. El mensaje a Esmirna @:yPero jinda ayan que utz a chenla, uc'a mach a wo a chänenla ni tz'ita' jini mach utzba que u chenob aj nicolaítasjob. Ni no'on täcä mach co cä chänen ni tz'ita' cua' u chenob. +9OCh'ä a c'ajalinla, jiq'uin, cache' utz a chila najtäcä y bada mach a ni' chela ca' jini. Q'uexela a c'ajalinla y chenla tä cha'num ca' chich a chila najtäcä. Si mach a q'uexe a c'ajalinlaba, no'on chich acä xe ca'anetla y cä pa'säbenetla ni u chumliba ni chäb ta'ala bajca ayan. 8 Pero anela a sätila t'oc no'on ca'da: A wäctila a yajna'tanla Dios y a maläc yajna'tan abala ca' chich a chila najtäcäba. 7Cuwi chich que a bon c'älenla cua' chichca tz'ibajtesia uc'a a tz'ombenonla y a bon chi cä patanla sin que bo'ac ajinla. 6wUne u yälbenetla ca'da: No'on cuwi chich cua'tac a chenla y cache' mäx a bon chen cä patan. Cuwi chich que a bon c'älenla cua' chichca que a cherbintela. Cuwi chich que mach a wo a chänenla ni tz'ita' machcatac u tä' chenob ni mach utzba. Cuwi chich cache' a wirila que mach totoj jin ajc'äncanob ta Dios jini que u yäle'ob que jinba. A q'uechila t'oc u jop'ojti'. 95 m’Tz'ibän ump'e jun y täscäben jini ajt'äbälajob tuba machcatac a'uti u woylan ubajob tä Efeso. Ca'da a xe a tz'ibän: “Jinda ni t'an u täscäbenetla tä älbinte machca u cänäntan tu c'äb tu nojba ni siete ajlucerojob, jini que u nume tä xämba tänxin ni siete u chumliba chäb de oroba. A4 }Bada cä xe cälbenet cua' u ye'e' ni siete ajlucero que a chäni täj c'äb täc nojba, y cua' u ye'e' ni siete u chumliba chäb de oroba. Ni siete ajlucero, jin une ni ajt'äbälajob tuba ch'uj tama ni siete caj, y ni siete u chumliba chäbba, jin une upete ni machcatac u woylan ubajob tama ni siete caj.t3 cTz'ibän jiq'uin cua'tac que mu' a chänen, jini cua'tac ayan bada y jini cua'tac u xe tä ajtä ji'patba. (2 KNo'on une ni cuxulonba. Chämen ajnon, pero bada cuxulon tä cha'num tuba mach ni' chämicon. Täj c'äb no'on ayan ni chämo y u yajliba u pixan ajchämejob. K1 Jinq'uin cä chäni tenyälon tu yoc choc chämen. De ya'i u tälon t'oc u c'äb tu nojba bajca ayanon tä cab. U yälbon ca'da: ―Mach bäc'taquet. No'onba ni najtäcälon y u xupibalon. I0  Ya'an siete ajlucero tu c'äb tu nojba, y tu ti' u pase ca' untz'it machit que mäx ayan yej tu chap'elma la'oba. U jut mäx u chictan ca' noj ticäw q'uin jinq'uin u chictan tänxin q'uinba. Q/ Tajc'äntz'alan yoc ca' a wälä c'änc'än palib que najtäcä u ch'ocäyescan tan c'ac' y ji'pat u bon ju'inte ixta que mach u chen chanä. U t'an tä' muc' une ca' u bänäcne noj q'uenel yoc ja'. . U tzuc tä' säc une, ca' chich u säc'an u tzutze untu säsäc oveja o ca' nieve, y u bec'jut u chen chanä ca' a wälä c'ac'. -  Cä chäni ya' wa'ca tänxin ni siete u chumliba chäb jiniba u Yajlo' Dios, jini ajni de winic pancabba. Xojo ayan tuyac'o ump'e u noj tamäl buc que u tzäctan ixta tä cab, y che' chich täcä t'oc untz'it cinturón de oro cächä junxoyma tu japuch'ejpa. ,  De ya'i cä suti cäba tuba cä chänen caxca une ni mu' u pecänon, y ya'i cä chäni siete u chumliba chäb de oro. /+ Y Machca u chi ni t'an jiniba u yäli ca'da: ―No'on une ni Alfajon y Omegajon, ca' chich ni najtäcäl letra A y u xupiba letra Z. Tz'ibän tä jun upete cua' mu' a chänen, y de ya'i täscäben ni jun jini machcatac u woylan ubajob tama jini siete caj tama noj cab tä Asia. Jintacda une u c'aba' ni caj: tä Efeso, tä Esmirna, tä Pérgamo, tä Tiatira, tä Sardis, tä Filadelfia y tä Laodicea ―ca' jini u yälbon. R*  Ya' jini tu q'uini Cajnojala jinq'uin u c'ajti'can cache' cuxpi tan ajchämejobba ni Ch'u'ul Pixan mäx ajni täjcac'o, y tajtzäc cubi täc pat ump'e noj t'an ca' trompeta que u yustinte mäx muc'ba. )  No'on aj Juanon a lotonla chich. Uc'a tubalonla aj Jesucristo, cä tz'ibajtescan no'on ca' chich a tz'ibajtescanla anela. Jin uc'a cä c'älenla ni tz'ibajtesia, y che' chich täcä jin uc'a cä xe tä ochela bajca u chen manda. No'on bisinton preso tama ni yoc cab u c'aba' Patmos que ya'an tänxin noj nab, uc'a cä tz'ayqui u t'an Dios y cä totoj äli cache' tubalon aj Jesucristo. k( QCajnojala Dios u yäle' ca'da: “No'on ni Alfajon y ni Omegajon, ca' chich ni letra A y Z. Ayanon chäcäl najtäcä y cä xe tä paq'uin ajtä. No'on ya' paq'uin cuxulon y paq'uin che' chich ajnon y paq'uin che' chich cä xe tä ajtä. No'on an cä poder tuba cä chen upete cua' chichca”. Ca' jini u yäle' une. Una visión del Cristo glorioso z' o¡Ubixtola, aj Cristo u xe tä te tan bucla, y upetejob u xe u chänenob! Machcatac u tzämsijob u xe u chänenob täcä, y upete ajcabil cabob tu pancab u xe u chenob uq'ue de bac'ätob. Toj chich une, ca' chich jini u xe u chen pasa. &  Une u yäc'bon sutwäniconla ca' a wälä ajnojalonla y ca' a wälä palejonla tuba cä cherbenla u patan Dios, jini Dios u Pap aj Jesucristoba. Jin uc'a c'änä paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac aj Jesucristo, y paq'uin ajnic u poder. Che' chich ajnic ca' jini. 3% aNo'on aj Juanon. Jini junda mu' cä tz'ibän tuba cä täscäbenetla anela que a woylan abala tuba a ch'u'ul c'ajti'inla Dios tama ni siete caj ya'i tama noj cab tä Asia. Co que cä Papla Dios, y che' chich täcä ni Ch'u'ul Pixan tuba machcatac u woylan ubajob tama ni siete caj jini, y che' chich täcä aj Jesucristo ajnic utz u c'ajalinob t'oc anela y u yäc'benetla ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. Cä Papla Dios cuxu ayan y paq'uin che' chich ajni cuxu y paq'uin che' chich u xe tä ajtä cuxu. Ni Ch'u'ul Pixan ya'an bajca an uneba bajca u chen manda. Aj Jesucristo mach u yäcta u yäc'benon cuwina'tanla ni tojba. Une une ni nonoj cuxpi najtäcä tan ajchämejob, y une chich Ajnoja tuba upete ajnojajob pancab. Une u yajna'tanonla y t'oc u ch'ich'e u poqui cä pixanla tuba u nonoj pa'sen cä tanäla. $ [# 1Ayan ump'e u ch'a'aljin machca u tzique' ni junda y ayan ump'e u ch'a'aljin täcä machcatac u yubin u tzijcan ni junda que u worin äle' cua' u xe tä ajtä. Ayan u ch'a'aljin täcä si u tz'onän u chenob ca' u yäle' ni junda, uc'a anatz'äjbäli q'uin ta utic upete cua'tac worin tz'ibi ayanba. Juan escribe a las siete iglesias 8" kAj Juan u totoj äli cua'tac u chäni. Jinda ni jun que une u tz'ibi tuba u yäle' cua' u täsqui tä älcan Dios y tuba u yäle' jini totoj t'an que u yäli aj Jesucristoba. ! Tz'ibi ayan tama ni junda cua'tac u yäq'ui tä wina'tinte aj Jesucristo. Dios u yäc'bi u ye'ben u yajpatanob cua'tac une seb u xe tä ajtä. Aj Jesucristo chich u täsqui u ángelo bajca an aj Juan u yajpatanba tuba u yäc'ben u wina'tan cua'tac jini. ` 9:Ajnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc apetela. Che' chich ajnic. 9:Upete machcatac ayanob t'oc Dios u täscäbenetla täcä u c'aba' Dios, jintacjob täcä ya'anob tu yotot aj César, jini ajnoja tuba aj romanojobba. 9k:Äc'ben u c'aba' Dios upetejob ya'i machcatac ayanob t'oc Dios uc'a u tz'ombijob aj Cristo Jesús. Cä lotla que ayanob wida t'oc no'onba u täscäbenetla u c'aba' Dios. b=:Paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac jiq'uin cä noj Papla Dios. Che' chich utic. Saludos finales #?:Uc'a tubaletla aj Cristo Jesús, cä Dios u xe u yäc'benetla upete cua'tac c'änä ac'ala, uc'a q'uen cua' chichca u cänäntan uneba tä' pitzijtacba. fE:Juli chich täj c'äb upete cua'tac a täscäbonla. Bada q'uen cä cänäntan upete cua'tac c'änä cäc'a ixta u xe u chen sobra, uc'a juli täj c'äb ni matän u täsbon aj Epafrodito, jini a täsquilaba. Jini a täscäbonlaba es ca' a wälä ump'e jätz'äcnib que u ch'e' äc'bintic Dios, mero matän tuba Dios que tä' pitzi y tä' yoba Dios. 7:No'onba mach cäc'ä cä c'ajalin si acä xe tä äc'binte cua'. Ni coba q'ue'nac ni matän u xe u yäc'benetla Dios, u jelo ni mu' a cherbenonlaba. }:Jinq'uin ya'to anon tä Tesalónica, a täscäbonla täcä cua'tac c'änä cäc'a, y ji'pat a täscäbonla tä cha'num. y:Anela tä Filipos, machcatac a woye' abala tuba a c'ajti'inla Dios, a wila chich que seq'uen anela a täscäbonla cä matän jinq'uin mach to ujäläcna cä täq'ue' cäle' ni t'an tuba aj Jesucristoba ya'i, jinq'uin pason tä Macedonia. A wila chich que machcatac cä ye'bijob ni t'an tuba aj Jesucristo bajcatac numon otro cabobba mach u täscäbon niump'e cua' une. ^5:Anelaba utz chich a chila, a ch'ämbonla yajin a wäc'bonla cua'tac c'änä cäc'a. yk: U ch'e' cä chen upete cua' chichca que c'änä cä chenba, uc'a aj Cristo u yäc'benon cä poder ta cä chen. y: Cuwi chich cache' cä xe cä chen jinq'uin mach cä cänänta niump'e cua'. Cuwi chich cache' cä xe cä chen täcä jinq'uin q'uen cua' chichca cä cänäntan. Cachichcada ajnicon y cache' chichca ajnicon cä cäni chich cache' cä xe cä chen, si ajnic cua' u na'esanon o si ajnicon t'oc jitz'o, che' chich täcä si ajnic q'uen cua' chichca täc'a, o ajnicon t'oc wi'na. -S: Cälbenetla cache' ch'a'a cäjin t'oc ni a täscäbonlaba, mach uc'a co äc'binticon tä cha'num. Uc'a cä cäni chich ajnic ch'a'a cäjin cache' chichca ajnicon. uc: Tä' ch'a'ali cäjin y cä c'ajti'in Dios uc'a a ch'ämbonla yajin cha'num a täscäbonla upete cua'tac c'änä cäc'a. Cuwi chich cache' a c'ajti'inonla chich, y mach a se'en täscäbonla cua', uc'a mach ajni machca u täsbenon. : Chenla chich cua'tac a cänila t'oc no'onba, cua'tac cä ye'betla, cua'tac a ubila cäle', cua'tac a chänila cä chen. Ca' jiniba Dios u xe tä ajtä t'oc anela. Une chich ni u yäq'ue' ajnic ch'ijcab a c'ajalinla. Ofrendas de los filipenses para Pablo G:Cälbenetla täcä, cä lot, ajnic ta' c'ajalinla upete ni mach jin jop'ojti'ba, upete ni utzba, upete ni an tu tojaba, upete ni mach xäc'ä t'oc cua' chichca mach utzba, upete ni tä' pitzijtacba, upete ni mach jin tzuc t'anba, upete ni totoj utztacba, jini yo olcacba. Upete ni jiniba, äc'ä ta' c'ajalinla. +O:Ca' jini Dios u xe u yäc'benetla ajnic ch'ijcab a c'ajalinla, y che' chich u xe tä nonoj colan a pixanla y a c'ajalinla uc'a tubaletla aj Cristo Jesús. Niuntu de no'onla mach u ch'ä yuwina'tan cache'da Dios u yäq'ue' ajnic ch'ijcab cä c'ajalinla ca' jini. Piensen en lo que es bueno +:Mach a päpä' chen pensala niump'e cua'. C'ajti'inla Dios, y c'atbenla upete cuaxca c'änä ac'ala t'oc c'änti'ya, y älbenla uc'adios. dA:C'änä u chänen upetejob cache' utz a c'ajalinla. Cajnojala nätz'ä ayan t'oc no'onla. } s:Paq'uin ch'a'alesan ajinla uc'a tubaletla Cajnojala. Jin chich acä sujtä cälbenetla, que ch'a'alac ajinla. @ y:Ane täcä cä lot, ni mero cajtäclayaba, cälbenet täcä täclenob ni ixictacob jini tuba ajnic tomp'e u c'ajalinob, uc'a nämte' cä chi t'oc ni patan cä tz'aycun ni t'an tuba aj Jesucristoba. Unejobba tä' ch'o'ojtacob, jin uc'a u täclonob. U mul chijob patan t'oc aj Clemente täcä y upete machcatac cä chi t'oc ni patanda. U c'aba'job uneba ya' tz'ibi tama ni jun bajca u tz'ibinte u c'aba' machcatac binti paq'uin cuxlecobba.  :Acälbenet, Evodia, che' chich täcä ane, Síntique, que tä' coba ajniquetla tomp'e a c'ajalinla uc'a anelaba a yumla Cajnojala. v  g:Jin uc'a, cä yajben lot, mach me'ixto a wäctan a tz'ombenla ni Cajnojala. Tä' coba cä chänenetla. Tä' a ch'a'alesbenon cäjinla. Anelaba ca' a wälä u tojquiba cä patanetla, uc'a a tz'ombila u t'an Dios. Tä' acä yajna'tanetla. y k:Une chich u xe u tzijibesan ni cä cuerpola cä cänäntanla que mach yoco utzba u colesan ca' chich ayan u cuerpo uneba, tä' pitzi une. Jini u poder u xe u chen t'oc ca' jiniba, jinchichba poder u chen manda t'oc upete cua'tac ayan.|q:No'onlaba ni mero cä cablaba tä cielo une, bajca u te ni Cajjäpomla Cajnojala aj Jesucristo ni cä pitänlaba. mS:Upetejob de ni jinijob u xe tä laj säto. U c'upänob cua' chichca ayan pancab y mach u c'ajti'ijob ni mero Diosba. Ni ch'a'aljin tubajobba jin une ni u yäq'ue' quisinleba. U yäq'ue' u c'ajalinob t'oc cua'tac ayan pancabba. Q:Q'uen ayan machcatac mach yo u yubinob ni tz'ita' cua' u chi aj Jesucristo tä cruz tuba u japänonla. De unejob chich ni apaq'uin uton cälbenetlaba, y bada ixta cuc'nan cä c'ajti'benetla cha'num.  :Cä lot, chenla apetela ca' chich a chänenla cä chen no'onba. Iranla täcä machcatac mu' u chen ca' acä chen t'ocobba. ta:Jinda ni c'änä cä chenla, ajnic tontz'it cä bijila y tomp'e cä c'ajalinla t'oc cua'tac acä cänila. r]:Cäpetela machca cä ch'i cä c'ajalinla uc'a cä cänila ca' chich u yäle' aj Cristo c'änä cä chenla ca' chich acäliba. Si mach to yoch tan a c'ajalinla ni acäliba, Dios chich u xe u chectesbenetla bajca mach to a wila. .U:Ch'o'olon cä chen segui uc'a quiran si acä c'ote bajca an jini matän que Dios tä cielo u yäli u xe u yäc'benonlaba uc'a no'onlaba tubalonla aj Cristo Jesús. U#: Cä lot, mach cälä no'onba si alaj äc'binton chich. Bada sec' jinda ayan täj c'ajalin, cä najyesan cua'tac cä chi najtäcä, cä chen cäba ch'o'o tuba cä ch'e' jini que Dios u xe u yäc'benonba. b=: Mach to u totoj binton upete jini, y mach to yoco anon tu toja. Jin uc'a ch'o'olon cä chen segui quiran si acä ch'e' chich jini ya'an uc'a aj Cristoba tuba u yäc'benon, uc'a jin chich tuba u yacon aj Cristo. b=: Co upete ni jiniba uc'a cuxpacon täcä tan ajchämejob. La lucha para llegar a la meta ~3: No'on co cä ch'e' más cä c'ajalin tuba cuwina'tan cache'da an aj Cristo. Co u yäc'benon jini poder jin u cuxpesi uneba. Co ajnic tomp'e cä c'ajalin t'oc aj Cristo bajca c'ac'a' tz'ibajtesqui, ixta no'on täcä tz'ibajtescacon y chämicon ca' chich u chi pasa aj Cristo. L}: Cä chi ca' jini uc'a ajnicon tuba aj Cristo y ajnicon täcä tu toja, ca' chich Dios u yäq'ue' ajnicon tu toja uc'a cä tz'omben aj Cristo. Mach uc'a cä tz'ombi ley anon tu toja tu jut Dios. .|U:Toj chich acäle' cache' mach u che vale niump'e cua', uc'a mach'an niump'e cua' u c'ote t'oc ca' aj Cristoba, uc'a cuwi chich cache' une ni Cajnoja. Uc'a tä' coba t'oc une, cä laj äcti chich upete cua'tac cä cänänti, y cä choqui ca' u chojcan ump'e p'os, tuba ajnicon t'oc aj Cristo. t{a:Upete ni acäle' ajniba cache' utzba, bada cäle' cache' mach u che vale cua', uc'a ochon t'oc aj Cristo. Yz+:Uc'a tä' ch'o'o ajnon t'oc ni cä tz'oni najtäcäba, jin uc'a cä tz'ibajtesi machcatac a'uti u woylan ubajob tuba u c'ajti'inob aj Jesús. Cä chi chich täcä ca' chich u yäle' utic ni ley taj Moisés. &yE:Uc'a no'on circuncisa'ujon chich jinq'uin tz'äcti ocho día de cä päncäban. No'on u natil ch'ocon aj Israel. No'on täcä de jimba familiajon taj Benjamín. No'on mero aj hebreojon, cä pap täcä aj hebreo chich. No'on aj fariseojon, y cä tz'ombi ni ley u yäq'ui aj Moisésba. lxQ:Si u ch'e'ica cä japän cäbala t'oc cua' chichca cä chenlaba, ayan chich cache'da u ch'e' cä japän cäba no'onba. Si ayan machca u yäle' cache' u japän uba t'oc lo que u chen, no'onba más ayan cache' cä japän cäba. w5:No'onla chich a'bintonla ni totoj circuncisión que mach jin ni taj sec'cac u pächi untuba. No'onla chich ni cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios tan cä pixanla, ch'a'a cäjinla uc'a tubalonla aj Cristo Jesús, y cuwila chich cache' mach cä japä cäbala t'oc lo que cä chenlaba. lvQ:Mach a tz'ombenla jini winicob que mach utz u c'ajalin jini u chenob ca' a wälä wichu'ba. Mach a tz'ombenla jini que mach tu toja u ye'e' u t'an Diosba. Mach a tz'ombenla jini machcatac yo u yäc'benet a seq'ue' a pächila. qu ]:Bada lo que cä xe cälbenetla, cä lot, co u ch'a'alesan ajinla Cajnojala. No'onba mach u jac' cäjin cä tz'ibbenetla jin chich ni cä tz'ibbetla najtäcäba, y c'änä sujlequet a ubinla tä cha'num, uc'a mach sucpequintiquetla. 'tG:Uc'a u cherben u patan aj Cristo, jin uc'a dachichda chämic. Mach u bäc'ti chämo tuba tic u täclenon, uc'a anelaba mach u ch'i tiquet a täclenonla.Ts!:Osenla bajca anetla jiq'uin t'oc ch'a'aljin. Älben Cajnojala que uc'adios u chi uc'a u yäc'bi sujlec cha'num t'oc u yutzi. Chäcäl yajna'tanla jini machcatac u chen ca' chich u chen aj Epafroditoba. r!:Jin uc'a seb cä täscun aj Epafrodito bajca anetla, uc'a a chänenla y ch'a'alac ajinla, uc'a no'on täcä mach ni' ajnicon tä' triste. q5:Toj chich cache' ajni c'ojo, dachichda chämic, pero Dios u ch'ämbi yajin. Con to'o no'on u ch'ämbon yajin täcä, uc'a mach ajnicon tä' triste. Xp):Uneba tä' yo u chänenetla cha'num. Colobi triste uc'a a ubila cache' c'ojo. o{:Cäle' täcä cache' c'änä cä täscun bajca anetla cä lotla aj Epafrodito. Uneba nämte' cä c'alin chi patan t'oc sin que cä ch'e' cäba t'ocob cä tz'aycun u t'an Dios. Anela chich a täsquila tuba u yäc'benon cua'tac c'änä cäc'a. Zn-:Acäle' chich cache' Cajnojala u xe u yäc'benon täcä seb xicon bajca anetla. bm=:Uneba jiq'uin seb co cä täscun bajca anetla cuanta cubi cache' acä xe tä cherbinte. l1:Uc'a a wila chich cache' u chi aj Timoteo t'oc no'on, ca' a wälä untu cajlo' u täclon cä chen ni patanda cäle' ni t'an tuba aj Jesucristoba. pkY:Uc'a upetejob más yo u chenob cua'tac tä' yo u chenobba, y mach cua'tac yo utic aj Cristo Jesúsba. jy:Mach'an niuntu wida ajnic tomp'e cä c'ajalin t'oc, cama' an aj Timoteo t'oc no'on, que u totoj yajna'tanetla täcä. /iW:Seb co cä täscun aj Timoteo bajca anetla si Cajnojala aj Jesús u yäc'benon cä chen ca' jini, uc'a ch'a'alac cäjin jinq'uin cä xe cubin que an a wutzila. h:Ca' jini chich täcä, ajnic ch'a'a ajinla. Ca' chich u ch'a'alan cäjin no'on, ajnic a ch'a'aljinla täcä. Timoteo y Epafrodito >gu:Ni cua'tac a chenla uc'a a tz'ombenla Dios u c'ote t'oc ca' ump'e matän que u subbinte Dios. Si c'änä u tz'äctib jini matän mach u che si tzämsinticon y u t'it'än uba cä ch'ich'e tuba u tz'äctib. Ca' jini u ch'a'alan cäjin. Ca' chich u ch'a'alan ajin apetela no'on chich täcä u ch'a'alan cäjin. f{:Mach a wäctan a ye'e'la ni t'an ta Dios que u yäle' cache' cuxleconla, uc'a ch'a'alac cäjin tu c'ote u q'uini sutwänic aj Cristo tä cha'num. Ca' jini u xe tä chectan cache' mach numon den balde pancab y mach den balde cä chi ni patan jini. 2e]:uc'a mach ajnic niump'e a tanäla y mach ajnic cua' t'oc u sube'etob a lotob. Anela u ch'ocobetla Dios. C'änä ajniquetla tu toja pancab bajca anob täcä ajmalujlejob ni mach u tz'ombejob u t'an Diosba. Bajca anob ni jini a xe tä ajtäla ca' a wälä ump'e cua' chichca u chictan tu pancabba. cd?:Chenla upete cua' chichca sin que a wäle' que mach a che, y sin que a chenla buya, c): Dios chich ni machca u yäq'ue' ta' c'ajalinla a chenla ca' chich yo uneba. Une u yäc'benetla poder täcä tuba a chenla ca' chich yo uneba. mbS: Jin uc'a jiq'uin, cä yajben lot, tz'ombenla u t'an Dios ca' chich a'utet a tz'onänlaba. C'änä más a tz'onänla jinq'uin mach'anon t'oc anela, y mach sec' jinq'uin ya'anon t'oc anela ya'i. C'änä ch'o'o ajniquetla tuba a chenla ca' chich Dios u yäc'bet a chenla jinq'uin u japetla. C'alin cänäntan abala y iranla que mach a säte' t'oc Dios. 0aY: Upetejob u xe u yäle' cache' aj Jesucristo une ni Ajnoja chich. Ca' jini chich u xe tä ch'u'ul c'ajti'can cä Papla Dios. Los cristianos son como luces en el mundo 5`c: Upete u xe tä noctäjob tu pänte', jini ya'anob tä cieloba, jini ya'anob pancabba, y jini ya'anob täcä tu yaba cabba, tuba u ch'u'ul c'ajti'benob u c'aba' aj Jesús. m_S: Jin uc'a Dios u yäq'ui de ajnoja tuba upete, u yäc'bi u c'aba' más utz que niump'e otro c'aba'. 8^i:Jinq'uin sujli totoj winic, u jäcsi u c'ajalin y u tz'ombi chich cua'tac u yäc'bi u chen Dios. U yäcti uba tä tz'ibajtescan ixta tu chämiba, ni chämiba tuyac'o cruzba. ] :U yäcti chich jini u poder que u cänänti tä cieloba. Sutwäni ca' untu ajpatan t'oc u yumba, ca' chich totoj winic pancab. \:Uneba Dios chich, t'oc chich u poder Dios. Mach u yäli si mach u yäcta ni poder u cänäntan tä cieloba bajca ajni cama' Diosba. Q[:Ajnic ta' c'ajalinla ca' chich ajni tu c'ajalin aj Cristo Jesús. qZ[:Mach a sacän sec' ta'a upete cua' chichca. Täclen a lotob täcä u sacän cua' chichca c'änä uc'a. >Yu:Mach ajniquetla tä buya t'oc niuntu. Mach a chen aba famala t'oc niuntu. C'änä a jäcsen a c'ajalin y c'änä a totoj äle' cache' ane más ajch'och'ocalet y a lot más ajnoja. WX':Co a c'ac'a' ch'a'alesbenon más cäjin, ajnic tomp'e a c'ajalinla, che' chich täcä a maläc yajna'tan abala, ajnic tomp'e a t'anla t'oc cua' chichca, ajnic tomp'e a pixanla t'oc cua'tac mu' a chenlaba. zW o:Si aj Cristo u yäc'bet a c'ajalinla a chen utz, si an a ch'a'aljinla uc'a une u ch'ämbetla yajin, si tomp'e a c'ajalinla t'oc ni Ch'u'ul Pixan, si anelaba a c'alin yajna'tan aj Cristo y no'on täcä, si anelaba utz a c'ajalinla, ubinlaba. 6V g:Ayan machcatac mu' u jule' uba ta'wac'ola ca' chich u juli uba täjcac'ojob. A chänila chich cache' u cherbonjob, y bada a ubila cache' mu' u cherbenonjob tä cha'num.rU _:Äc'bintetla mach sec' a tz'ombenla aj Cristo. Äc'bintetla täcä tz'ibajtescaquetla uc'a a tz'ombenla. -T U:Mach a wäctan aba u bäc'tesanetla machcatac u jule' ubajob ta'wac'olaba, uc'a ca' jini Dios u ye'e' cache' unejob tuba ajsätojob une, y anelaba jäpä ayanetla. ZS /:Anelaba, chenla tu toja ca' chich yo a chenla uc'a a tz'onila ni t'an tuba aj Cristo. Si xicon cä chänenetla o si mach xicon, co chich cubin que tu toja ayanetla, tomp'e a pixanla, tomp'e a c'ajalinla t'oc ni t'an ta Dios que a tz'onilaba. Co cubin täcä cache' ch'o'o ayanetla tuba a mul tz'aycunla u t'an Dios uc'a tz'onintic. tR c:Ca' jini ayan chich cua' uc'a a c'ac'a' ch'u'ul c'ajti'inla aj Cristo Jesús täc te cha'num bajca anetla. 9Q m:Cuwi chich cache' cä xe tä colan, y cä xe tä ajtä t'oc anela wida pancab tuba cä täclenetla a totoj tz'onänla más, y ajnic más a ch'a'aljinla uc'a ni a tz'onänlaba. PP :Mäx c'änä chich täcä colacon wida pancab tuba ajnicon t'oc anela. iO M:U chap'elma ya'an täj c'ajalin. Co chämicon y ajnicon t'oc aj Cristo, uc'a más rete utz une. 0N [:Pero si äc'binticon cuxlecon to pancab, u xe tä q'ue'nan machcatac u xe u tz'omben u t'an Dios uc'a ni patan que acä chenba. Mach cuwi jiq'uin caxcamba cä yacän. zM o:Si cuxlecon, tomp'e cä c'ajalin cä chen ca' yo aj Cristo. Si chämicon, acä'binte chich más cutzi tä cielo. EL :Tä' coba mach quisnäjacon ni tz'ita'. Jin jini chich acä pijnan que Dios u yäc'benonba. Co que u yäc'benon ajnicon sin bac'ät täcä tuba cä tz'aycun u t'an ca' chich cä chi najtäcä, che' chich bada, uc'a ca' jini paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac aj Cristo uc'a ni cä chenba, mach u che si cuxulon o chämicon. :K o:uc'a cuwi chich täcä que acä xe tä chajquinte uc'a ni a c'änti'yalaba, y uc'a ni Ch'u'ul Pixan jini u täsqui aj Jesucristoba u c'ac'a' benon upete cua'tac c'änä cäc'a. }J u:¿Y cuaxca u chi? Si ayan machcatac u yäle' u t'an aj Cristo, mach u che si utz u c'ajalinob; o si mach mäx utz u c'ajalinobba, mach u che cua' täcä. Ch'a'a chich cäjin uc'a u t'an chich aj Cristo ni u yäle'obba. Más u ch'a'alan cäjin, 4I c:Jini acäli cache' utztac u c'ajalinobba totoj yolonob chich une. Yuwijob cache' ya'anonda preso uc'a u yacon Dios tuba cäle' que toj chich ni t'an tuba aj Jesucristoba. gH I:Jini acäli najtäcäba u yäle'ob u t'an aj Cristo uc'a chänintic que sec' unejob an u c'ajalin. Mach mäx utz u c'ajalinob uc'a u yäle'ob cache' si u chenob ca' jiniba u xe u jaq'uesbenon cäjin bajca mäcälon preso. G /:Toj chich cache' ayan machcatac u yäle' u t'an aj Cristo y no'onba mach yo u chänenonjob uc'a no'on cäle' täcä u t'an aj Cristo. Tä' yoba ajnicob tä sacäl buya. Ayan chich täcä machcatac utz u c'ajalin t'oc no'on u yäle'ob u t'an aj Cristo t'oc ch'a'aljin. 4F c:Q'uen täcä cä lotla, machcatac u tz'omben u t'an Cajnojalaba, säti u bac'ätob uc'a u chäni cache' ya'anon preso. Mach ni' bäc'ta ni tz'ita' u yäle'ob u t'an Dios. AE }: Upete ajcänäncárcejob, jini soldadojob tuba ajnojaba, y che' chich täcä upetejob machcatac ayan widaba u yubijob chich tu toja cache' mäcälon preso uc'a cä tz'omben aj Cristo. D : Co que a wina'tanla, cä lot, cache' más q'ue'ni machca u yubinob ni t'an tuba aj Jesucristoba uc'a ni cua' chichca acherbintonba. 5C e: Aj Jesucristo chich u täclenetla a c'ac'a' chenla tu toja, uc'a chänintic cache' an chich u poder Dios, y uc'a ch'u'ul c'ajti'cac täcä Dios. Para mí la vida es Cristo 'B I: Ca' jini u ch'e' a yacänla upete ni utz ta uticba, uc'a ajniquetla tu toja y mach ajnic niump'e a tanäla tu c'ote u q'uini sutwänic aj Cristo tä cha'num. 1A ]: Cä c'atben Dios c'ac'a' ajnic a c'ajalinla tuba a yajna'tanla Dios y a lotob, y c'ac'a' ajnic a c'ajalinla tuba a wina'tanla cua'tac ni utzba y cua'tac ni mach utzba. [@ 1:Uc'a Dios chich yuwi cache' tä' coletla apetela ca' chich yoletla aj Jesucristo. q? ]:Utz chich ajniquetla täj c'ajalin ca' jini, uc'a tä' coba t'oc anela apetela. Utz u c'ajalin Dios t'oc anela y che' chich täcä t'oc no'on uc'a jinq'uin mäjcon preso u täclon. U täclon täcä jinq'uin päycon tä juez tuba c'atbinticon cuaxca uc'a cä tz'omben ni t'an tuba aj Jesucristoba y jinq'uin cäli cache' toj chich ni t'an tuba aj Jesucristoba. E> :Cuwi chich que Dios u täq'ui u ye'benetla a chen tu toja y une chich u xe u tzupsen u to'esan a bijila uc'a ajniquetla tu toja tu c'ote u q'uini tuba sutwänic aj Jesucristo tä cha'num. 5~~d}|{{;yywvutt r pormm1jj hgg.edcWa`s_^Y]\[ZYXWQV~UFT3ScR|QQONN7LKJIH.FOEDCCA@?6><< ;988E76Q5143~2Z110Z//F.,+*)@('E&Q%$V##b"!t c"{eP9R@`H . y LT,@W5L5 De ya'i cubi ni t'an tä cielo tä cha'num, ca' chich cubi najtäcä. Machca u chi t'anba u yälbon ca'da: ―Corre ch'ä ni yoc jun que jäbä ayan tu c'äb jini ángelo que ya' wa'ca t'oc untz'it yoc tuyac'o nab, y t'oc ni otro untz'itba tä cab ―ca' jini u yälbon. 5Kc Une u chi ump'e t'an tojba t'oc u c'aba' Dios, jini machca ya' paq'uin cuxu anba, jini machca u chi ni cielo y cua'tac ayan ya' jiniba, jini machca u chi u pancab y cua'tac ayan tuyac'oba, jini Dios que u chi ni noj nab y cua'tac ayan tamaba. Ni ángelo u totoj äli ca'da: ―Ac'oti q'uin bada ta utic jini que ajni mucu tu c'ajalin Dios ta uticba. Dios u worin älbi u yajpatanob, jini u yajt'anob tubaba, cua' u xe u chen, y bada tu xe u yustan u trompeta jini séptimo ángelo, Dios u xe u tzupsen u yute jini que mucu ajni tu c'ajalin tuba u chenba. J  I9 De ya'i u t'äbsi u c'äb isqui tä cielo ni ángelo, jini ángelo que ya' wa'ca t'oc untz'it yoc tuyac'o nab, y t'oc ni otro untz'itba tä cab. hHI Jinq'uin u tzupsi u chen t'an ni chawäc, dachichda cä tz'ibän cua'tac u yälijob, pero xon cubin ump'e t'an tä cielo que u yäli ca'da: ―Mucu tan a pixan cua'tac u yälijob ni siete chawäc; mach a tz'ibän tä jun. G/ U chi ump'e noj gran awät, ca' a wälä untu ajleon que u jätz'e' u luc'ubba. Jinq'uin u chi awätba u p'ali siete chawäc t'oc u t'an unejob. F Une u cänänti ump'e jun tu c'äb que jäbä ayan. U yäq'ui yoc tu nojba tuyac'o nab y yoc tu tz'ejba u yäq'ui tä cab. tE c De ya'i cä chäni otro untu ángelo mäx q'uen u muc'ba que jaqui tä cielo. U junxoyma de une ya'an bucla y ajni untz'it ajt'el'oc tu junxoyma u pam. U jut u chictan ca' u chictan q'uin, y yocba u c'ote t'oc ca' noj gran wele c'ac'. =Ds Mach u q'uexi u c'ajalinob täcä tuba mach u ni' chen tzämsajob, tuba mach u ni' tz'a'ta'an u lotob, tuba mach u ni' sacä u lotob ixictacba y tuba mach u ni' chenob xuch'.HC  Pero upete machcatac colijob, jini machcatac mach tzämsintijob t'oc jini tz'ibajtesiadaba, unejobba mach u q'uexi u c'ajalinob tuba u yäctan u tz'onänob jini u chijob t'oc u c'äb. Mach u yäctijob u ch'u'ul c'ajti'inob ni tzuc pixanob. Y mach u yäctijob u ch'u'ul c'ajti'inob ni santujob, jini que u yute de oro y de plata y de c'änc'än palib y de ji'tun y de te', jini que mach u chen chanä, y mach u yubi t'an y mach u che xämba. B1 Uc'a u poder ni tzimimob jiniba äc'binti tu ti', y tu nej täcä, uc'a u nejba ca' a wälä untz'it chan t'oc u pam, y t'oc u nejba u chen c'ux. #A? Chämijob une ump'e tercera parte de upetejob pancab t'oc jini uxp'e tz'ibajtesiada, ni c'ac', ni butz' y ni azufre, jini que pasi tu ti'ob ni tzimimba. @  Cä chäni cache'da ayan ni tzimim y ni soldadojob täcä que u chumtanba. Ni soldadojob u cänäntanob tu pecho lata de palib. Tz'ibijtac ayan de chäc y de yäx y de c'än. U pamob ni tzimim ca' u pam ajleon. Tu ti'ba u pase c'ac' y butz' y azufre. ? Jini ángelojob jiniba, xon cubin jäytu soldado ya'an tu mandajob. Ya'an doscientos millones y upetejob u chumtanob tzimim. > Jini chäntu ángelojob colesquintijob cächä ca' jiniba ixta que mach c'otic jimba hora jini de jimba q'uin jini de jimba mes jini y de jimba año jini. De ya'i p'änquintijob chich tuba bixic u tzämsen ump'e tercera parte de upete machcatac cuxu pancab. c=? Machca u chi t'anba u lóti ni sexto ángelo, jini u cänäntan ni trompeta tu c'äbba. U yälbi ca'da: ―P'änä jini chäntu ángelojob que cächä ayanob tu ti' ni noj gran río u c'aba' Eufrates ―che' u yäli. < De ya'i ni sexto ángelo u yusti u trompeta, y cubi ump'e t'an que ya' pasi tänxin ni alta de oro que ya'an tu pänte' Diosba. e;C De ya'i numi ni najtäcäl tz'ibajtesia, pero ya'to u xe tä ajtä otros chap'e más. : Ni nuc ajsäp'ob jiniba u cänäntan de u yajnojajob untu tzuc pixan, y une chich u yum ni noj gran ch'en que mach'an u xupiba u täm'anba. Ni u yajnojadaba u c'aba' tä hebreojt'anba aj Abadón. Tä griegojt'anba u c'aba' aj Apolión, uc'a une u yäq'ue' chämo. N9 Unejob u cänäntanob u nej ca' ta sina, y che' chich täcä u chenob c'ux ca' untu sina. Unejob äc'binti poder tu nej tuba u chen c'ux t'oc u nej uc'a u tz'ibajtesan gente ca' tuba cinco meses. z8m Tuyac'ojob u cänäntanob ca' a wälä lata de palib uc'a mach cherbintic cua' u cuerpo. Jinq'uin u wilejobba, u wich' u chen noj gran ruido ca' a wälä ni ruido tuba noj q'uenel carreta u päycan t'oc tzimimba jinq'uin u xe tä jo'yanba. S7 U cänäntan u tzuc ca' u tzuc untu ixic. Jini u yejba ca' u yej ajleon. \61 Jini noj q'uenel nuc ajsäp' jini u chäninte ca' a wälä noj tzimimob que tusujtac anob tuba xic tä jo'yan. Tan u pamob ni ajsäp' u bisanob ca' a wälä ump'e corona de oro, y u jutba ca' u jut untu winic. 5 Jimba q'uinob jini upetejob u xe u yolin chämojob, pero mach uxin tä chämojob. Aunque unejob u yolin chämicob, pero mach uchamob. 4# pero mach tuba u tzämsenob. Älbintijob que u tz'ibajtesanob namás ca' tuba cinco meses. U c'uxita u chen c'uxcan ca' u c'uxita ni sina. )3K Älbintijob que mach u täle' ni bäläna tu pancab y niump'e päc'äbi y niuntec te'. Älbintijob que u c'uxe'ob seq'uen machca mach'an u c'aba' Dios tu pul, 2% Tama ni butz' jiniba pasi noj q'uenel nuc ajsäp' tu pancab. Unejob äc'bintijob poder tuba u chen c'ux ca' chich u chen ni sina tu pancab. 1 Une u jäbbi chich u ti' ni ch'en jini que mach'an u xupiba u täm'anba. Jinq'uin u jäbi, pasi butz' tan ch'en, ca' a wälä tuba ump'e noj gran c'ac', y ni butz' jiniba que pasi tan ch'en u bälbi u jut ni q'uin, uc'a c'ac'a' q'ue'ni ni noj butz' tä cielo. c0 A De ya'i ni u jo'tulib ángelo u yusti u trompeta y cä chäni untu ca' ajlucero que ya' ti tä cielo yäli pancab. Une äc'binti untz'it llave tuba u jäbben u ti' jini noj gran ch'en que mach'an u xupiba u täm'anba. / De ya'i cä chäni untu águila tä wile isqui tä cielo. Cubi que u chi noj gran t'an u yäle' ca'da: ―¡Ac'ä mäx c'ux ni castigo u xe tä äc'binte machcatac pancab que mach u tz'onäjobba tu xe u yustanob u trompetajob jini otros uxtu ángelojobba!M. De ya'i u chäntulib ni ángelo u yusti u trompeta y ump'e tercera parte de ni q'uin sutwäni it'oban u jut. Che' chich täcä ump'e tercera parte de ni uj, y ump'e tercera parte de ni ajlucerojob mach u ni' chi chanäjob. Colobi it'oban cuatro hora tä q'uin y cuatro hora ac'äb uc'a mach u ni' chicti niump'e cua'. @-y U c'aba' ni ajlucero jiniba Ch'aj une, y ump'e tercera parte de upete ni ja' sutwäni tä' ch'aj. Q'uen machcatac u yuch'ijob ni ja' jini chämijob une, uc'a tä' rete ch'aj ni ja'. , De ya'i u yuxtulib ni ángelojob u yusti u trompeta, y ji'pat ump'e noj gran ajlucero ya' ti tä cielo. U chicti ca' ump'e noj c'ac' bajca an tä puleba. Yäli tuyac'o ump'e tercera parte de ni ríojob pancab, y tuyac'o ump'e tercera parte u biji ja' täcä. #+? Chämijob ump'e tercera parte upete cua' chichca ya'an tan noj nabba, y che' chich täcä laj jomijob ump'e tercera parte upete ni barcojob tan noj nab. P*De ya'i u cha'tulib ni ángelojob u yusti u trompeta, y ji'pat julqui tan noj nab ca' a wälä ump'e noj gran tz'ic que mu' u pulcanba, y ump'e tercera parte de ni noj nab sutwäni de ch'ich'. o)WNi najtäcäl ángelo u yusti u trompeta, y ji'pat tutz'i granizo y c'ac' xäbä t'oc ch'ich'. Upete ni jiniba julqui tu pancab, y u puli ump'e tercera parte tu pancab, ni te', y che' chich täcä upete ni yäyäx bänäla. w(gDe ya'i jini siete ángelojob que u cänäntan ni siete trompetaba u yäq'uijob tu ti' tuba u yustanob. 'Ji'pat ni ángelo sujli u ch'e' ni pulbenib y u tulesi t'oc ni jut c'ac' que ya'an tu pam ni alta, y de ya'i u juli ni jut c'ac' tu pancab. Jinq'uin u chi ca' jiniba pasi u lem chawäc, ubqui noj chawäc, ajni noj bänäcne y ajni no' ajchaban. Las trompetas &5U butz'i ni pom que ya'an tu c'äb ni ángelo, y che' chich täcä ni u c'änti'yajob ni machcatac seq'uen ta Diosba, t'äbi isqui tu pänte' Dios. H% Ji'pat otro untu ángelo c'oti tä wa'tä bajca an ni alta. Une u cänäntan tu c'äb ump'e pulbenib de oro, y äc'binti utzutz pom tuba u subben Dios nämte' t'oc ni c'änti'ya que u chijob upete machcatac seq'uen ta Diosba; y jini u xe u laj subben Dios tu pam ni alta de oro que ya'an tu pänte' ni chumlib ta rey. w$gDe ya'i cä chäni ni siete ángelojob que ya' wa'ca tu pänte' Dios. Unejob äc'bintijob siete trompetajob. w# iJinq'uin ni Ch'oc Oveja u pa'si jini séptimo täq'ui' jun, jäläcni ch'ijcab tä cielo ca' tuba media hora. m"SUc'a ni Ch'oc Oveja que ya'an tänxin bajca an ni chumlib ta rey u xe u cänäntanob. Ca' chich untu winic u cänäntan u oveja y u bisanob bajca an ja' tuba u yuch'enob, une u xe u yäc'benob lo que c'änä uc'ajob tuba cuxlecob t'oc ch'a'a'ljin. Y Dios u xe u sucben u c'äbjutob upetejob, y mach uni' xin tä ajtä cua' u yäc'ben u chen uq'uejob.!Mach uni' xin u cänäntanob jitz'o ni tiquin ti'a. Ni q'uin mach uni' xin u pule'job, y mach uni' xin u yubinob si ticäw. p YJin uc'a ya'anob tu pänte' Dios bajca u chen mandaba, y u ch'u'ul c'ajti'inob une upete q'uin y upete ac'äb bajca an tä cielo, y jini machca chumu an tä chumlib ta rey u xe u cänäntanob, uc'a une u xe tä ajtä t'oc unejob. W'No'on cä p'albi ca'da: ―Mach cuwi no'on; ane chich a wi. Y une u yälbon ca'da: ―Jindajob une ni machcatac u numsijob ni noj gran tz'ibajtesiaba, ni machcatac u q'uexi u c'ajalinob tuba mach u ni' chen u tanäjob. Unejob u poquijob u pixanob t'oc u ch'ich'e ni Ch'oc Oveja, ca' a wälä noc' que u jutz'canba tuba säc'ac. 1 De ya'i untu de ni ajt'äbälajob u c'atbon ca'da: ―¿Caxcatac unejob que xojo an uc'ajob u noj tamäl säsäc buc? ¿Y caxcada jun tijob? uc U yäle'ob ca'da:Che' chich ajnic ca' chich u yäle'ob ni genteda.Paq'uin ch'u'ul ajnic cä Diosla, paq'uin ajnic u pitzilan.Che' chich täcä c'änä paq'uin ajnic u c'ajalin, c'änä paq'uin älbintic que uc'adios u chi,
c'änä paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac, c'änä paq'uin ajnic u poder y q'uen u muc'. Che' chich ajnic. Ca' jini u yäle'ob.  Upete ni ángelojob ya' wa'ca tu junxoyma ni chumlib ta rey y tu junxoyma täcä ni ajt'äbälajob y ni chäntu ch'u'ul a'ajtä tä cielojobba. Y ni ángelojob nocwänijob tu pänte' ni chumlib ta rey y u chinjatz'i u pamob ixta tä cab u ch'u'ul c'ajti'inob Dios. E Upete u chi noj t'anob u yäle'ob ca'da:Cä Diosla jini machca ya' chumca tä chumlib ta reyba
y che' chich täcä ni Ch'oc Oveja,
unejob une u japonla. Ca' jini u yäle'ob. }s Jinq'uin laj äc'binti u c'aba' Dios tu pulob cä chäni tä cha'num, y bada cä chäni que ya'an jäytu ti noj q'uenel gente. Niuntu mach u ch'ä u laj tzique' jäytu ayan, uc'a ac'ä mäx q'uen. Unejob ya' tijob tama upete caj tä cabil cab bajca an upete clase de gente que u chenob upete cua' chichca t'an que u yute tu pancab. Unejob ya' wa'cajob tu pänte' ni chumlib ta rey y tu pänte' ni Ch'oc Oveja. Xojo an uc'ajob u noj tamäl säsäc bucob y u cänäntan c'äb te' xan tu c'äbob. (Idoce mil tama u natil ch'ocob aj Zabulón, doce mil tama u natil ch'ocob aj José y doce mil tama u natil ch'ocob aj Benjamín. La multitud vestida de blanco doce mil tama u natil ch'ocob aj Simeón, doce mil tama u natil ch'ocob aj Leví, doce mil tama u natil ch'ocob aj Isacar, doce mil tama u natil ch'ocob aj Aser, doce mil tama u natil ch'ocob aj Neftalí, doce mil tama u natil ch'ocob aj Manasés, "=Doce mil tama u natil ch'ocob aj Judá. Che' chich täcä uti marcajob doce mil tama u natil ch'ocob aj Rubén, y doce mil tama u natil ch'ocob aj Gad, /De ya'i cubi jäytu äc'binti u c'aba' Dios tu pulob. Ajni ciento cuarenta y cuatro mil tama upete u natil ch'ocob aj Israel. Jindajob une: 7g―Machto a cherbenla cua' ni u pancab, ni nab y niuntec te' täcä, uc'a najtäcä c'änä cä'ben t'ocob u c'aba' cä Diosla tu pul u yajpatanob ―che' u yälbijob. 9De ya'i cä chäni täcä otro untu ángelo que tutz'e u chen bajca u pase q'uin. Une u bisan tu c'äb u c'aba' tuba ni Dios cuxuba. Une u chi noj gran t'an tuba u lotän jini chäntu ángelojob que äc'bintijob poder tuba u chen daña u pancab y ni nab. Une u yälbijob ca'da: 0 [Ji'pat, jinq'uin ni Ch'oc Oveja u tzupsi u pa'sen jini sexto täq'ui' junba, cä chäni chäntu ángelojob ya' wa'cajob tu chämp'elma la'o u pancab. Unejob u tajwa'atz'ijob jini chämp'e ic' que u nume tu pancab uc'a mach xic u yustan niump'e ic' tu pancab, ni tä nab, ni tuyac'o niuntec te'. |qUc'a ac'oti bada u q'uini ni toji'tanä que unejob u xe u yäq'ue'obba, y niuntu mach u ch'ä u c'älen.1Upetejob u chi awätob u yälbenob ni tz'ic y ni ji'tun ca'da: ―Yäliquetla täjcac'o t'ocob y muque'on t'ocob uc'a mach cä chänen t'ocob u jut jini machca ya' chumca tuyac'o ni chumlib ta rey, uc'a mach tic ni Ch'oc Oveja u tz'ibajtesanon t'ocob uc'a cä tanä t'ocob. dAY ni nuc ajnojajob tu pancab u muqui ubajob tan u lowita tz'ic y tu pat noj re'i ji'tun pan tz'ic. U muqui ubajob ya' jini nämte' t'oc upetejob. Ya'anob nämte' t'oc ch'uniquilba y t'oc ajtaq'uinijob y t'oc machcatac u chen manda soldadojob y t'oc machcatac que an u poder y t'oc upete winic que ayan u yumba y t'oc machcatac que mach'an u yum.  Pa'sinti ni cielo ca' unq'ue jun que u tupinte, y upete ni tz'ic tu pancab y upete ni bit cabob tan mar u laj quitz'i ubajob. ( I Y najlucerojob tä cielo laj yälijob tu pancab. U chi pasa ca' jinq'uin ump'e noj gran ic' u yustan tuyac'o untec te', y u laj jinesben u ch'oc jut tä cab. t a De ya'i cä chäni jinq'uin ni Ch'oc Oveja u pa'si ni sexto täq'ui' jun, y ajni ump'e noj gran ajchaban. Ni q'uin sutwäni tä' ic' u jut, ca' u ic'an ump'e ic'ic' noc'ba. Entero ump'e ni uj sutwäni u jut ca' a wälä ch'ich'.   De ya'i unejob äc'bintijob u säsäc bucob y älbintijob que u nebaj pijnanob ixto tz'ita', uc'a c'änä tzämsinticob najtäcä u lotob ca' chich tzämsintijob unejob, jini que u cherbi u patanob aj Cristo pancab nämte' t'oc unejobba. Ca' jini älbintijob.   Unejob u yäle'ob t'oc noj gran t'an ca'da: ―Cajnoja, ch'u'ul ayanet y ane a paq'uin chen ca' chich a wäle' que a xe a chenba. ¿Caq'uin a xe a wäc'ben u toje' u tanäjob jini ajtzämsajob pancab? Uc'a unejob u tzämson t'ocob ―che' u yäle'ob. D  Jinq'uin ni Ch'oc Oveja u pa'si u jop'elib ni täq'ui' jun cä chäni tu yaba ni alta u pixanob ni machcatac tzämsintijob uc'a u tz'ombijob u t'an Dios y uc'a u totoj tz'ayquijob. 9kCä chäni que ya'an untu c'änc'än tzimim, y machca u chumtanba u yälbinte cache' u c'aba' Chämo. Tu pat uneba u te otro untu, jini que u bisan winicob tu yajliba u pixan ajchämejob. Machcatac cuxujob tuyac'o ump'e cuarta parte tu pancab äc'bintijob tu c'äb jini machca u yäq'ue' chämoba. Äc'binti poder tuba u yäc'ben chämicob tan jo'yan y t'oc wi'na y t'oc toyoben yaj y t'oc u c'uxita te'el animajob tu pancab. $AJinq'uin ni Ch'oc Oveja u pa'si u chämp'elib ni täq'ui' jun, cubi u t'an ni u chäntulib ch'u'ul a'ajtäba que u yäle' ca'da: ―¡La'ix chänen! -SY cubi ump'e t'an que u chi untu tänxin bajca anob najch'u'ul a'ajtä tä cielojobba. U yäli ca'da: ―Machca u mäne' ump'e kilo de trigo c'änä u toje' upete lo que u chi gana tä patan ump'e q'uin, y machca u mäne' uxp'e kilo de cebada c'änä u toje' upete lo que u chi gana tä patan ump'e q'uin täcä, uc'a wi'na yuwa, pero mach a'ben sätic ni aceite de olivoba y che' chich täcä ni vino ―che' u yäli. Jinq'uin ni Ch'oc Oveja u pa'si u yuxp'elib ni täq'ui' jun, cubi u t'an ni u yuxtulib ch'u'ul a'ajtä tä cielo. U yäli ca'da: ―¡La'ix chänen! Cä chäni que ya'an untu noj ic'ic' tzimim, y machca u chumtan u cänäntan tu c'äb ump'e balanza de t'ub. 3Y pasi otro untu tzimim, y jindaba chäc une. Machca u chumtan äc'binti untz'it noj turutz' ni' machit ca' u c'äncan ta tzämsaba, y que u cänäntan q'uen yej tu chap'elma la'o. Une äc'binti poder tuba u tz'osen jo'yan tu pancab uc'a xicob u maläc tzämsen ubajob. ,QJinq'uin ni Ch'oc Oveja u pa'si u chap'elib ni täq'ui' jun, cubi u t'an ni u cha'tulib ni ch'u'ul a'ajtä tä cielo que u yäle' ca'da: ―¡La'ix chänen! dACä chäni que ya'an untu säsäc tzimim, y machca u chumtanba ya'an tu c'äb untz'it wänte'. Une äc'binti ump'e corona ca' u c'äne' rey, y pasi tuba u chen gana jo'yan ca' chich a'uti u chen gana ni jo'yanba. T #De ya'i cä chäni ni Ch'oc Oveja jinq'uin u pa'si ump'e de ni siete täq'ui' jun. Y cubi u t'an untu de ni chäntu ch'u'ul a'ajtä tä cielo. Pasi u t'an ca' chawäc. U yäli ca'da: ―¡La'ix chänen! >uJini chäntu ch'u'ul a'ajtä tä cielo u yälijob que che' chich utic ca' jini, y ni veinticuatro ajt'äbälajob nocwänijob u ch'u'ul c'ajti'inob jini paq'uin an cuxuba.[/ De ya'i xon cubin täcä u t'an upetejob ni u chi Diosba, jini ya'an tä cieloba, y jini ya'an pancabba y jini ya'an yaba cabba, y che' chich täcä ni ya'an yaba ja'ba. Upete cua' chichca que u chi Dios u yäle'ob ca'da:Jini machca ya' chumca tä chumlib ta rey, y che' chich täcä ni Ch'oc Oveja
c'änä paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac,
y paq'uin ajnic olo tä chäninte,
y paq'uin ajnic u pitzilan y paq'uin ajnic u poder. Ca' jini u yäle'ob. U~# Y unejob u chenob noj gran c'ay ca'da:Jini Ch'oc Oveja que tzämsinti, utz ayan tu jut Dios
tuba äc'bintic poder y tuba äc'bintic q'uen cua' chichca,
y tuba ajnic q'uen u c'ajalin y q'uen u muc', y tuba ajnic tä' olo tä chäninte,
y tuba ajnic q'uen u pitzilan y tuba ch'u'ul c'ajti'cac. Ca' jini u c'äye'ob. } Y jinq'uin mu'to cä chänen ni jiniba, cubi u t'an noj q'uenel ángelojob que ya' la'anob tu junxoyma ni chumlib ta rey y tu junxoyma ni ch'u'ul a'ajtäjob tä cielo jini, y ni ajt'äbälajob. ¡Jäyp'exti millones de ángelojob ajnijob ya' jini! | A wäc'bijob xic de ajnojajob y de palejob tuba Dios,
y unejob u xe u chen mandajob tu pancab. Ca' jini u c'äye'ob. { Ni ajt'äbälajob u c'äye'ob ump'e tzib c'ay que u yäle' ca'da:Ane utzet tu jut Dios tuba a ch'e' ni jun y a pa'säben u tä'quiba jini jun,
uc'a tzämsintet y t'oc a ch'ich'e a japi machcatac u tz'ombet ane tuba ajnic seq'uen tuba Dios.Tama upete caj tä cabil cab tu pancab a japi chich upete clase de gente que u chenob cua' chichca t'an que u yute pancab. zJinq'uin u ch'ämbi ni jun, ni chäntu ch'u'ul a'ajtäjob y che' chich täcä jini veinticuatro ajt'äbälajob laj nocwänijob tu pänte' ni Ch'oc Oveja. Upete ni ajt'äbälajob u cänäntanob ump'e jätz'i' son u c'aba' arpa, y che' chich täcä u cänäntanob pulbenib de oro tu c'äbob tulu de pom. Ni pom jiniba, jin une ni c'änti'yajob que u chenob jini machcatac seq'uen ta Diosba. fyENi Ch'oc Oveja jini bixi u ch'ämben ni jun tu c'äb Dios tu nojba bajca chumca tu chumlib. [x/De ya'i cä chäni untu Ch'oc Oveja ya' wa'ca bajca an ni chumlib ta rey, y tu junxoyma ya'an jini chäntu ch'u'ul a'ajtäjob tä cielo y ya'an ni ajt'äbälajob. Tzämsinti ni Ch'oc Oveja, y bada cuxu an, y u cänäntan siete u xucub y siete u bec'jut. Jini u bec'jutba, jin une ni Pixan ta Dios que u täsquinte upete caj pancab. w/De ya'i untu de ni ajt'äbälajob u yälbon ca'da: ―Mach a ni' chen uq'ue, uc'a aj Jesús, jini más ajnoja tuba u ch'ocob aj Judába, jini u natil ch'oc ni rey aj Davidba, une une u chi trebe pasic utz tu jut Dios tuba u tz'oque' ni siete täq'ui' jun y u jobe' ni jun. vY no'on cä c'ac'a' chi uq'ue uc'a mach pämi niuntu que utz tu jut Dios tuba u jobe' ni jun u tzique', ni tuba u chänen. QuPero mach ajni niuntu tä cielo, y mach ajni niuntu tu pancab y mach ajni niuntu que achämiba que utz tu jut Dios tuba u jobe' ni jun. Y mach ajni niuntu utz tu jut Dios tuba u chänen täcä. ct?De ya'i cä chäni untu ángelo tä' q'uen u muc' que u c'atän t'oc noj gran t'an ca'da: ―¿Caxca une utz tu jut Dios tuba u pa'sen jini u tä'quiba jun que mäcä t'ocba y u jobe' jini tupu' jun? ―che' u yäli. Ls De ya'i cä chäni que ya'an ump'e jun tu c'äb Dios tu nojba bajca chumca ayan tu chumlib. Tupu ayan ni jun jini, y tz'ibi ayan tama y tu pat. Täc'ä ayan u ti' ni jun t'oc siete täq'ui' jun. r Cajnoja Dios, c'änä ch'u'ul c'ajti'cac a c'aba'
y älbintiquet que olo ayanet tä chäninte y que ane an a poder,
uc'a ane a chi upete cua' chichca jini.Ya' chich an upete uc'a ane chich a woli a chen upete lo que ayan. Ca' jini u yälbenob.4qa jinchichba rato täcä ni veinticuatro ajt'äbälajob u noctäjob tu pänte' jini paq'uin cuxu anba. U ch'u'ul c'ajti'inob y u pa'sen u coronajob tan u pamob y u yäq'ue'ob tu pänte' une bajca an tä chumtä tu chumlib reyba tuba u ye'benob que une olo ayan tä chäninte. U yälbenob ca'da: Op Jinq'uin ni ch'u'ul a'ajtäjob tä cielo u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' jini ya' chumca tu chumlib reyba, ni paq'uin cuxu anba, y u yälbenob que olo ayan tä chäninte y u yälbenob uc'adios, o5U chäntumajob ni ch'u'ul a'ajtä tä cielo jiniba u cänäntanob seis u wich' cada juntu, y pimpim ayan u jut tu pam u wich' y tu yaba. Tä q'uin y ac'äb mach u yäctajob u c'äybenob u c'aba' Dios ca'da:Mäx ch'u'ul ayan Cajnojala Dios.Une u cänäntan upete poder tu c'äb.Une ya' chich ajni chäcäl najtäcä, ya' chich an bada y une chich u xe tä paq'uin ajtä. Ca'da u c'äye'ob. ^n5Jini najtäcäl ch'u'ul a'ajtä tä cielo ca' untu noj baläm. Jin u cha'tulibba ca' untu ajlo' beq'uet. U yuxtulibba u cänäntan u jut ca' untu winic. U chäntulibba ca' untu noj mut tä wile u c'aba' águila. m'Che' chich täcä jäyä ayan tu pänte' ni chumlib ta rey jiniba ca' a wälä ump'e noj re'i vidrio c'äntz'alan u jut. Tu chämp'elma la'o ni chumlib ta rey ya'an chäntu ch'u'ul a'ajtä tä cielo cuxuba, y jäyximixti u jut u cänäntanob tu pänte' y tu pat u pam. Ul#Bajca an ni chumlib ta rey que ayan tänxinba u pase u lem chawäc y u tzale u bixe tä bänäcne. Tu pänte' ni chumlib ta rey ya'an siete c'ac' u chictan. Jini c'ac' jiniba u Ch'u'ul Pixan chich Dios. OkCä chäni täcä tu junxoyma ni chumlib ta reyba otros veinticuatro chumlib ta rey. Ya' chumca tu pamob veinticuatro ajt'äbälajob t'oc u säsäc bucob. Tan u pam u cänäntanob u corona de oro. &jEJini ya' chumcaba u c'ote u pitzilan ca' ni c'äntz'alen ji'tun yänäjtac u chen chanäba u c'aba' jaspe, o ca' chich täcä ni chächäc ji'tun u c'aba' cornalinaba. Tu junxoyma ni chumlib ta rey ya'an untz'it ajt'el'oc que u chen chanä ca' ni yäyäx ji'tun u c'aba' esmeraldaba. iSeb mäx ajni ni Ch'u'ul Pixan täjcac'o y cä chäni tä cielo ump'e chumlib tuba rey. Ya' chumca untu tu pam ni chumlib jini. Nh Ji'pat cä chäni tä cielo y quiri ya' jini que jäbä ayan u ti'. De ya'i jini u loton najtäcäba, jini que u chi ump'e noj t'an ca' trompeta jinq'uin u yustinte muc'ba, une chich sutwäni u lotänon tä cha'num. U yälbon ca'da: ―T'äben wida, y cä xe cä ye'benet cua'tac une u xe tä ajtä ji'pat ―che' u yälbon. DgÄc'ä a chiquinla tuba a ubinla utz cua' u yälbenetla ni Ch'u'ul Pixan anela que a woylan abala”. Ca' jini a xe a täscun tä älbintejob machcatac u woylan ubajob tä Laodicea.CfMachcatac u chen trebe u c'älen tuba mach u chen cua' chichca mach utzba, cä xe cä'benob u chen mandajob upete cua' chichca nämte' t'oc no'on, ca' chich no'on täcä cä chi trebe cä c'älen tuba mach cä chen cua' chichca mach utzba, y cä Pap u yäc'bon cä chen manda upete cua' chichca nämte' t'oc une. e+Ubixtola, no'on ya'anonda cä bon ch'oc pecänetla que a wosenonla bajca anetla. Si ajnic machca u yubin cä t'an y u yosenon bajca an, no'onba cä xe tä ajtä nämte' t'oc une y cä xe cä maläc ch'a'alesan cäjin t'oc. Es ca' machca u bon jätz'e' tu ti' ump'e otot. Si ajnic machca u yubin y u jäbben ti' ni otot, u xe tä oche machca u jätz'i ti' ni ototba, y unejob u xe tä mul c'uxnanob. 'dGNo'on cä q'uejpan upete machcatac acä yajna'tanba, y cä ye'benob u biji. Ch'o'olesan abala jiq'uin, y q'uexe a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla. PcJin uc'a no'on cä'benetla c'ajalin: C'atbenon que cä'benetla jini más utz que taq'uinba, jinda une, que a c'alin tz'onänla y a chenla tu toja. C'atbenon que cä'benetla a säsäc bucla uc'a mach chectac si sin buc ayanetla, y ca' jini Dios u jiran cache' tu toja ayanetla. Che' chich täcä c'änä a c'atbenon que u jäbe' uba a jutla, ca' a wälä a poque' t'oc tz'ac tuba u jut untu. Ca' jini a chänenla camba utz y camba mach utz tuba a chenla. Tb!Uc'a a wäle'la que ajtaq'uiniletla, que anela chich a c'ac'a' q'ue'nesi a taq'uinla y que badaba mach c'änä ac'ala niump'e cua'. Che' a wäle'la. Anela mach a wila cache' mach jin cua'etla, c'änä ch'ämbintiquet yajinla, mach a cänäntala niump'e cua' que Dios u yäq'ue'ba. Ca' a wälä ajchoq'uetla anetla y sin buquetla. Ha Anela mäx tz'ita' a tz'onänla. Mach ch'o'oletla, pero mach uc'a que mach a tz'onäla ni tz'ita'ba. Jin uc'a cä xe cä pa'senetla t'oc no'on. Es ca' a wälä cä choque' ja' t'oc cä ti'. m`SUne u yälbenetla ca'da: No'on cuwi chich cua'tac a chenla. Mach ch'o'oletla t'oc u patan Dios, pero mach uc'a mach bay a tz'ombila u t'an Dios. Co no'on que ch'o'o ajniquetla, o si machba, mach a wäle'la cache' a tz'onänla. _-’Tz'ibän täcä ump'e jun y täscäbenob jini ajt'äbälajob tuba machcatac u woylan ubajob tä Laodicea. Tz'ibän ca'da: “Jini t'anda u yäle' ni machca mach u yäcta u totoj äle' u t'an Dios. Une chäcäl najtäcä, Dios u yäc'bi u chen upete cua'tac a'uti. N^ Äc'ä a chiquinla tuba a ubinla cua' u yälben ni Ch'u'ul Pixan machcatac u woylan ubajob”. Ca' jini a xe a täscun tä älbinte machcatac u woylan ubajob tä Filadelfia. El mensaje a Laodicea R] Machcatac u chen trebe u c'älen tuba mach u chen cua' chichca mach utzba, no'on cä xe cä'benob paq'uin ajnicob nämte' t'oc cä Papla Dios tä cielo. Mach uni' xin tä pasejob ya'i. Cä xe cä ye'e' que unejob tuba chich Dios y que u ch'e' cuxlec tu cäji cä Papla Dios, jin u c'aba' ni Jerusalén que tzijib utiba, jini u xe u jäcsen Dios tä cieloba. Cä xe cä'benob ump'e u pitzilan tzijibba ca' chich ni tzib pitzilan acä xe cä cänäntan no'onba. Ca' a wälä cä xe cä tz'ibän cä c'aba' tuyac'ojob, y che' chich täcä u c'aba' Dios y u c'aba' ni caj tä Jerusalén. A\{ Seb acä xe tä te. Jin uc'a c'änä chich a chenla ca' chich äc'bintet a chenlaba, uc'a mach ajnic niuntu que u jajbenet ni matän que Dios u yäc'benetla tuba paq'uin cuxlequetla. x[i Anela a tz'ombonla cä t'an jinq'uin cälbetla que a c'älenla cua' chichca jini. Jin uc'a no'on täcä cä xe cä'benetla a japän abala t'oc ni tz'ibajtesia que Dios u xe u yäq'ue' tuba upete machcatac cuxujob pancab que mach u tz'ombe u t'an Diosba. U xe tä äc'bintejob ni tz'ibajtesia jini tuba chänintic que unejob ajcherajtanäjob y que u xe tä sätojob. 2Z] Jin uc'a cälbenetla cua' cä xe cä cherbenob jini ajjop'ojti'ob que u yäle'ob cache' unejob aj Israelob, pero mach totoj jinob. Unejobba tuba Satanásjob. Cä xe cä'benob ticob ca'anetla uc'a noclecob ta' wocla. Ca' jini u xe tä te tu c'ajalinob que anela chich une ni acä yajna'tanetlaba. tYaUne u yälbenetla ca'da: No'on cuwi chich upete cua'tac a chenla. Ubixtola, no'on cä'betla cache'da u ch'e' a c'alin tz'aycunla cä t'an, y niuntu mach u ch'ä u yälbenetla que mach u ch'ä a chenla. No'on cuwi que mach a mäx che trebela a chenla cua' chichca, pero a chila chich cua'tac cä'bet a chenlaba, y mach bay a wälila que mach ayanetla t'oc no'on. iXK’Tz'ibän täcä ump'e jun y täscäbenob jini ajt'äbälajob tuba machcatac u woylan ubajob tä Filadelfia. Tz'ibän ca'da: “Jini t'anda u yäle' ni machca ch'u'ul ayanba, jini machca toj u t'anba. Upete poder ayan tu c'äb uneba bajca u chen manda Dios, ca' chich u poder aj David, ni rey oniba. Uneba u juntuma u ch'e' u yäle' machcatac u xe tä ochejob bajca u chen manda Dios, y machcatac mach uxin tä ochejob. Niuntu mach u ch'ä u q'uexben cua' u yäle' uneba. OWÄc'ä a chiquinla tuba a ubinla cua' u yälben ni Ch'u'ul Pixan machcatac u woylan ubajob”. Ca' jini a xe a täscun tä älbintejob machcatac u woylan ubajob tä Sardis. El mensaje a Filadelfia VMachcatac u chen trebe u c'älen tuba mach u chen cua' chichca mach utzba u xe tä jelcan t'oc u säsäc buc uc'a u xe chich tä nonoj äc'binte ajnicob tu toja, y mach uxon cä pa'säben u c'aba' tuyac'o ni jun bajca tz'ibijtac ayan u c'aba' upete machcatac äc'bintijob paq'uin cuxlecob. Tu pänte' cä Pap y upete u yajc'äncanob no'on chich cä xe cäle' que unejobba ayanob t'oc no'on. cU?Pero tulaj ayan to tama anela tä Sardis machcatac que mach u jup'i ubajob t'oc ni cherajtanä mach utzba ca' u chenob a lotlaba. Unejob u xe tä äc'bintejob ump'e noj ch'a'aljin nämte' t'oc no'on, y u xe tä äc'bintejob nonoj colacob tu toja, uc'a ca' jini utz tuba äc'binticob. U xe tä numejob t'oc no'on t'oc ump'e u pitzil säsäc buc. #T?C'ajti'inla jiq'uin, cua'tac une ye'bintet a chenla. Paq'uin chenla ca' chich a cänila y q'uexe a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla. Si mach a ch'o'olesan abalaba, cä xe tä te bajca anetla ca' untu ajxuch', y mach uxet a wina'tanla cua' hora cä xe tä c'ote ca'anetla. ?SwCh'o'olesan abala jiq'uin. Nonoj äc'ä abala tu c'äb Dios, uc'a mäx tz'ita' a tz'onänla y a chen tä sätola. Uc'a no'on acä pojli que mach a c'alin chila tu toja tu jut Dios. qR ]’Tz'ibän täcä ump'e jun y täscäbenob jini ajt'äbälajob tuba machcatac u woylan ubajob tä Sardis. Tz'ibän ca'da: “Jini t'anda u yäle' ni machca u cänäntan ni Ch'u'ul Pixan ta Dios y ni siete ajlucerojob tu c'äb. Une u yälbenetla ca'da: No'on cuwi chich cua'tac a chenla. U yälcan cache' paq'uin cuxuletla, pero ca' a wälä chämen ayanetla. =PsChe' chich täcä acä xe cä'benob sutwänicob de untu ajnoja, ca' chich ayanon no'onba. U xe tä c'otejob t'oc ca' a wälä u pitzilan ni ajlucero que u pase tu junch'äcnanba. IO Jinchichba poder u yäc'bon cä Papba, no'on acä xe cä'benob täcä, y unejob u xe u yäc'ben sätic u manda upete cabil cab ca' chich u chen machca u xixän ump'e p'et t'oc untz'it palib. WN'Machcatac u chen trebe u c'älen tuba mach u chen cua' chichca mach utzba y u paq'uin cherbenon cä patan ixta tu xupiba q'uin, no'on cä xe cä'benob poder tuba u chen mandajob upete cabil cab tu pancab. fMENamás c'änä a chenla ca' chich äc'bintet a chenla ixta que xicon tä cha'num ca'anetla. /LWPero cälbenetla los demás de anela que cuxuletla ya'i tä Tiatira que mach uni' xon cä'benetla niump'e cua' más tuba a chenla. Uc'a mach a tz'oni a cäne'la lo que u ye'e' ni ixic jini, y mach a cämbila ni c'ajalin que u yäq'ue' ni tzuc pixanba, jini u yäle'ob cache' mucul c'ajalinba. zt0~l}|h{nz^yxw:v%ttrqpooNmmkihbggfQeIdDcbkba!_^]\[ZZ0XWVU`TS-RvQ`P!ONMLKJIHOGFvEDC>AA^?>=U< ;U99(765t440210/.,+`*)('&%$$N#U"!  ( Sg[E x1t9FkJini diez u xucub ni te'el anima que a chäni, jini que u c'otejob t'oc ca' a wälä diez nuc ajnojajobba, unejob chich, nämte' t'oc ni te'el anima u xe u cräxna'tanob machcatac cuxujob tama ni caj jiniba, ni caj que u c'ote t'oc ca' a wälä untu ixic que u chone' uba t'oc u lotob winic. U xejob u laj pa'säbenob cua' chichca jini tubajob y u xejob u waläctan. U xejob u laj jinesan ni caj y u täc'ben c'ac' uc'a laj pulic. CEDe ya'i ni ángelo u yälbon täcä ca'da: ―Ni noj q'uenel ja' que a chäni bajca tz'osinti ni caj nätz'ä t'ocba, jini caj que u c'ote t'oc ca' a wälä untu ixic que u chone' uba t'oc u lotob winicba, ni ja' jiniba noj q'uenel gente une tä cabil cab que u chenob cua' chichca t'an que u yute pancabba. /DWUpete unejob u xe u chen jo'yanob t'oc ni Ch'oc Oveja, pero ni Ch'oc Oveja u xe u chen gana ni jo'yan, uc'a une ni ajnoja tuba nuc ajt'äbälajob y une ni ajnoja tuba nuc ajnojajob. Une u yaqui machcatac ayan t'oc une y u yäc'bijob ochic t'oc une. Unejob u paq'uin chenob ca' chich yo uneba. qC[ Jini diez ajnojajob tomp'e ayan u c'ajalinob, y unejob u xe u yäq'ue' ubajob tu manda ni te'el anima. PB ’Jini diez u xucub que a chäniba, jin une diez ajnojajob que mach to uyochob de ajnoja, pero u xe tä äc'bintejob poder tuba u chen mandajob nämte' t'oc ni te'el anima chap'e uxp'e q'uin. OA Jini te'el anima que cuxli oni y que chämen ayan bada, jin une ni octavo nuc ajnoja. Uneba u lotob ni siete ajnojajob. U xe u chen manda, y ji'pat u bixe bajca u xe tä äc'binte u toje' u tanä. @ Che' chich täcä jini siete u pam, jin une siete nuc ajnojajobba. Cinco de unejob apasijob de ajnoja, untu ya'an de ajnoja bada, y ni otro untuba ya'to u xe tä oche de ajnoja. U xe chich tä jule tuba ochic de ajnoja, pero mach uxin tä jäläcnan u chen manda. D? ’Machcatac an u c'ajalinba u ch'e' u pa'sen cua' jini cä xe cäle'ba. Jini siete u pam, jin une ump'e caj que tz'osinti tuyac'o siete tz'ic bajca u chumtä ni ixic u chen manda. N>Ni te'el anima que a chäniba, jin une untu winic que cuxli oni y bada chämen ayan. Pero ya'to u xe tä cuxpescan y u xe tä t'äbo tama ni noj ch'en que mach'an u xupiba u täm'anba. Ji'pat u bixe bajca u xe u toje' u tanä. Jinq'uin chunwäni u pancab tz'ibbintijob tä jun u c'aba' upete machcatac u xe tä äc'binte paq'uin cuxlecob, y machcatac cuxujob pancabba, machcatac mach tz'ibi ayan u c'aba' tama ni jun jiniba, unejob u xe tä tajch'ictä u jutob de bac'ät tu xe u chänenob ni winic jini. Une cuxli oni y bada chämen ayan, pero ya'to u xe tä cuxpan tä cha'num. x=iNi ángelo ta Dios u yälbon ca'da: ―¿Cua' uc'a a bäc'tan? No'on cä xe cälbenet cache'da an ni ixicda que mach yuwi niuntu, y che' chich täcä ni te'el anima que u chumtanba, jini une que u cänäntan siete u pam y diez u xucubba. <wCä chäni cache' mach'an u c'ajalin ni ixic jini ca' untu ixchiba, uc'a une u bon tzämsi machcatac tuba Dios, machcatac achämijob uc'a u tz'onänob aj Jesucristo, y yo to u tzämsen más. Jinq'uin cä chäni tajch'icwäni cä jut de bac'ät. L;Tz'ibi ayan tu pul ump'e u c'aba'. Mach yuwi niuntu cua' jini, pero tz'ibi ayan ca'da: “Noj caj tä Babilonia. Tama jini caj ayan noj q'uenel ixictac que u chone' ubajob t'oc u lot winicba. Machcatac cuxujob ya'i täcä u ch'u'ul c'ajti'inob cua' chichca santu pancab, ca' a wälä Diosba”. Che' u yäle' ni tz'ibiba. >:uChäc y ic'puc'an u buc ni ixic, y une jele ayan t'oc oro y t'oc bit ji'tun mäx choj u valorba y t'oc perlas. U cänäntan ump'e t'ub de oro tu c'äb. Tulu an t'oc xiläwle. Ni xiläwle jiniba, jin une upete cua' chichca mach utz ch'u'ul c'ajti'cacba y upete ni tzuc tanä que une u chi t'oc u lot winicba. _97De ya'i ni Ch'u'ul Pixan mäx ajni täjcac'o, y ni ángelo u bison bajca mach cuxu niuntu. Ya' jini cä chäni untu ixic que mu' u chumtan untu chächäc te'el anima. Päpä' tz'ibi ayan tuyac'o ni te'el anima u noj q'uenel c'aba', y jini c'aba'job jiniba seq'uen Dios une u ch'e' äc'bintic, y u cänäntan siete u pam y diez u xucub. /8Wt'oc nuc ajnojajob pancab tuba wäyic t'oc, uc'a u yoli ubajob t'oc une. Y upete machcatac cuxu pancab täcä que mach u tz'onäjobba ca' a wälä chibälnijob t'oc une, pero mach t'oc chij. Une u sätbi u c'ajalinob tuba u chenob cua' chichca mach utz y u tz'onänob cua' chichca mach utzba. :7 oDe ya'i c'oti untu ángelo ca'anon. Une untu de ni sietejob que u cänäntijob ni tazajob. U yälbon ca'da: ―La'ix y cä xe cä ye'benet cua' u xe tä cherbintejob tuba u toje'ob u tanä a'ajtäjob tama jini caj que uti nätz'ä t'oc noj q'uenel ja'. Ni caj jini ca' a wälä untu ixic que u chone' uba 6 Che' chich täcä yäli granizo tä cielo tuyac'o winicob. U äl'an cada jump'e granizoba ca' tuba cuarenta kilos. Winicob u yälbi Dios cua' chichca tzuc t'an, uc'a une u tz'ibajtesijob t'oc ni granizo. U bon cherbijob cua' chichca jini ni granizo.W5'Upete bit cab tama noj nab bixi yaba ja', y mach ni' coli niump'e noj tz'ic. 4Jini noj re'i caj tä Babilonia ya'an uxp'e parte bajca u jäbi uba ni cab. Y cajob tama upete cab laj xupijob tä jine. Dios mach u najyesi u tanäjob machcatac cuxujob tä Babilonia. C'ac'a' cäräx'i t'oc unejob, y u laj äc'bijob u toje' upete u tanäjob. \31De ya'i ajni q'uen u lem chawäc y u bänäcne ni chawäc. Noj gran ajchaban u c'ac'a' niqui u pancab täcä. Oni desde jinq'uin uti ni najtäcäl winic ixta bada, mach bay ajni niump'e ajchaban ca' jini. 2Y ni séptimo ángelo u coli yälic lo que ayan tan u taza tuyac'o ni ic'. Jinchichba rato ubqui ump'e noj gran t'an bajca an ni chumlib ta rey tama ni ch'u'ul otot tä cielo. Machca u chi t'an u yäli ca'da: ―Alaj xupi tä ute ―che' u yäli. 1Ni tzuc pixanob u laj täsqui tä jo'canob chich ni nuc ajnojajob pancab bajca an ump'e cab u c'aba' Armagedón tu t'anob aj hebreojob. 20]Aj Jesús u yäle' ca'da: “Ubixtola, mach a wila cua' hora u c'ote ca'anetla untu ajxuch'. Ca' jini täcä mach a wila cua' hora no'on cä xe tä c'ote ca'anetla. Ch'a'a ujin machcatac u bon pitänon y u chenob upete ca' co que u chenob, uc'a si mach mu' u chenob ca' co que u chenob täc xe tä c'ote ca'anobba, u xe tä c'ac'a' quisnäjanob, uc'a upetejob u xe u wina'tanob que asätijob”. Ca' jini u yäli aj Jesús. /Jini tzuc pixanob jiniba u chenob cua' chichca ta chänintic que niuntu winic mach u ch'ä u chen, y u täscun tä jo'can upete nuc ajnojajob tu pancab uc'a u chenob jo'yan t'oc ni Dios que mäx q'uen u poderba tu xe tä c'ote q'uin u chen jo'yan t'oc unejob. .  De ya'i cä chäni cache' apasi uxtu tzuc pixan. Untu ya' ti tan u ti' ni chächäc tzuc anima, y otro untu ya' ti tan u ti' ni te'el anima, y otro untu ya' ti tan u ti' ni ajt'an que u yäle' jop'ojti'ba. Ni tzuc pixanob jini ca' a wälä ixranaba. t-a Ni sexto ángelo u coli yälic lo que ayan tan u taza tuyac'o ni noj gran río u c'aba' Eufrates, y ni ja' tama ni río asäp'i uc'a ajnic bajca u xe tä numejob nuc ajnojajob tama ni cabob bajca u pase q'uin tu xe tä jo'yanob. >,u U yälbi Dios tä cielo cua' chichca tzuc t'an uc'a c'ux u yubinob, y uc'a u cänäntan q'uen yaj tu pächi, pero mach u q'uexi u c'ajalinob tuba u yäctan u chenob ni mach utzba. f+E U jo'tulib ni ángelo u coli yälic lo que ayan tan u taza tuyac'o ni chumlib ta rey tuba ni te'el anima, y a'it'obni bajcatac u chen manda. Upetejob ixta u net' c'uxe' u yac'ob uc'a tä' c'ux ni tz'ibajtesia jini. * Bon pulquijob t'oc u c'ac'a ni q'uin, pero mach u q'uexi u c'ajalinob tuba u yäctan u tanäjob y u yälben Dios que ch'u'ul ayan. Une u cänäntan poder tuba u yäc'benob upete ni tz'ibajtesia jini, pero unejob u yälbijob Dios cua' chichca tzuc t'an. ))KY u chäntulib ni ángelo u coli yälic lo que ayan tan u taza tuyac'o ni q'uin, y ni q'uin äc'binti c'ac'a' ticwac tuba u pule' upetejob t'oc u c'ac'a. }(sCubi u t'an täcä machca ya'an bajca an ni alta. U yäli ca'da: ―Che' chich une, Cajnoja. Ane Dioset, y u ch'e' a chen upete cua' chichca. Tu toja a chen jinq'uin a wäc'benob u toje' u tanä, uc'a che' chich u chijob ―che' u yäli. L'uc'a unejob u tzämsijob machcatac ya'anob seq'uen t'oc ane, y che' a wajt'anob, y jin uc'a ane a wäc'bijob u maläc tzämsen ubajob. Utz chich u toje' u tanäjob ca' jini ―che' u yäli une. u&cDe ya'i cubi u t'an ni ángelo que äc'binti tu c'äb u cänäntan ni ja'. U yäli ca'da: ―Ane ni ch'u'ul Dioset. Che' chich ayanet bada y paq'uin che' chich ajnet ca' jini. Tu toja ayanet tuba a wäc'benob u toje' u tanäjob ca'da, "%=U yuxtulib ni ángelo u coli yälic lo que ayan tan u taza tuyac'o upete ni ríojob y tuyac'o upete bajca u pase ja'ba, y laj sutwäni de ch'ich'. [$/U cha'tulib ni ángelo u coli yälic tuyac'o ni noj nab lo que ayan tan u taza, y sutwäni de ch'ich' ni noj nab, ca' u ch'ich'e untu ajchäme, y chämijob une upete cua' chichca cuxujob tama ni noj nab. #+Y bixi ni najtäcäl ángelo u cole' yälic tu pancab lo que ayan tan u taza. Y noj q'uenel täc'än yaj t'oc u yutz'u pasi tu pächi machcatac u cänäntan ni marca u yäc'bijob ni te'el anima, y u ch'u'ul c'ajti'ijob ni santu que ca' chich u jut ni te'el animaba. o" YDe ya'i cubi ump'e noj gran t'an tama ni ch'u'ul otot. Machca u chi t'anba u yälbi ni siete ángelojob ca'da: ―Cuxla y colola yälic tu pancab u tojquiba ni tanä que u xe u yäq'ue' Diosba, jini que ayan tama ni siete tazaba. w!gY ajni butz' tama entero ump'e ni ch'u'ul otot uc'a tä' ti'i cua' u chen Dios y tä' q'uen u poder, y niuntu mach u ch'ä ochic tama ni ch'u'ul otot ixta que mach u tzupsen u yäq'ue' ni siete tz'ibajtesia ni siete ángelojob jini.Y +De ya'i untu de ni chäntu ch'u'ul a'ajtä tä cieloba u yäc'bi cada juntu de ni siete ángelojob ump'e taza de oro que tulu ayanob t'oc u tojquiba ni tanä que u xe u yäq'ue' Dios, ni ya' paq'uin cuxuba. s_Y pasi tama ni ch'u'ul otot ni siete ángelojob que u xe u yäq'ue'ob ni siete tz'ibajtesia. Xojo ayan tuyac'ojob ni noc' u c'aba' lino. Tä' säc une y tä' c'äntz'alan. Tu junxoyma u pechoba u cänäntanob cächä ch'ajan de oro. *MJi'pat, jinq'uin mu'to cä chänenba, u jäbi uba u ti' ni ch'u'ul otot tä cielo bajca an u yajliba ni ji'tun que tz'ibi ayan tuyac'o ni ley taj Moisés. FUpetejob u xe chich u bäc'tanet, Cajnoja.Upetejob u xe chich u ch'u'ul c'äye' a c'aba',
uc'a seq'uen ane ch'u'ul ayanet.Machcatac cuxujob tama upete cab u xe tä c'otejob ca'anet u ch'u'ul c'ajti'inetob,
uc'a checti chich cache' tu toja une cua' a cherbi ni gente pancab que mach u tz'onäjobba. X)U c'äye'ob ump'e c'ay ca' chich u c'äyi aj Moisés, ajpatan ta Diosba, y che' chich täcä jini c'ay tuba ni Ch'oc Oveja. U c'äye'ob ca'da:Cajnoja Dios, ane u ch'e' a chen upete cua' chichca jini.Tä' utz y tä' pitzi cua'tac a chen ane.No' Ajnojalet ane tuba upete cab.Utz chich y tu toja cua'tac a chen. SCä chäni täcä ca' a wälä ump'e noj gran nab, pero mach jin ja', es vidrio y xäbä ayan t'oc c'ac'. Machcatac u chi gana ni jo'yan t'oc ni te'el anima ya'anob tä wa'täjob tu ch'ejpa ni vidrio jini xäbä t'oc c'ac'ba. Unejob mach u ch'u'ul c'ajti'ijob ni santu que ca' u jut ni te'el anima, y mach u yäq'ui ubajob tä ute marca t'oc ni número que ä'quinti tuba u c'aba' ni te'el anima. Tu c'äbob u cänäntan arpajob que Dios u yäc'bijob. b ?De ya'i cä chäni otro ump'e noj gran bac'ätib tä cielo que u ye'e' cua' u xe tä ajtä: siete ángelojob que najtäcä u xe u yäq'ue'ob jini siete u xupiba tz'ibajtesia, y ji'pat u xe tä sis'an u c'ajalin Dios. b=Dios u chi jo'yan t'oc unejob tu ti' ni caj. Laj pasi u ch'ich'e najtzämsintejob y ancäri ni ch'ich' ca' ump'e yoc ja' ca' tuba trescientos kilómetros. T'äbi ni ch'ich' isqui ixta u tzäctäben u ti' tzimim.jMNi ángelo u laj woyi upetejob pancab y Dios u chi jo'yan t'oc unejob tuba u laj tzämsenob, uc'a tä' cäräx t'oc unejob. Es ca' a wälä machca u tuc'ben u jut ni uva y u laj woye' bajca u xe tä yätz'binte u c'ab. #De ya'i otro untu ángelo pasi bajca an ni alta. Une binti tu c'äb ni c'ac' tuba u cänäntan. T'oc noj gran t'an u pequi ni ángelo que u cänäntan ni machit que mäx q'uen yejba. U yälbi ca'da: ―Sätz'ä a machit y woyola upete machcatac mach u tz'onäjob pancab, uc'a mäx aq'ue'ni u tanäjob ―che' u yälbi―. Es ca' a wälä machca u tuc'ben u jut ni täc'än uva y u woye' tomp'e. 1De ya'i pasi otro untu ángelo bajca an u ch'u'ul otot Dios tä cielo. Une täcä u cänäntan tu c'äb untz'it machit que mäx q'uen yejba. 9Y jini machca ya' chumca tu pam ni bucla u sätz'i u c'äb y u laj woyijob machcatac cuxujob pancab, ca' chich untu ajtzep oj u laj woye' ni oj. =sDe ya'i otro untu ángelo pasi tama ni ch'u'ul otot. T'oc noj gran t'an u yälbi ni machca ya' chumca tu pam ni bucla ca'da: ―Sätz'ä a c'äb y woyola upete machcatac cuxujob pancab, uc'a ac'oti q'uin tuba woycac upetejob. Ca' a wälä ac'ä'ni ump'e oj caba y ac'oti q'uin tuba laj tzepcac t'oc machit. }De ya'i cä chäni ump'e säsäc bucla, y ya' chumca tu pam ni säsäc bucla untu winic ca' u Yajlo' Dios, jini ajni de winic pancabba. U cänäntan ump'e u corona de oro tan u pam, y tu c'äb u cänäntan untz'it machit que mäx q'uen yejba. iK De ya'i cubi ump'e t'an isqui tä cielo que u yälbon cä tz'ibän ca'da: “Desde badaba ch'a'a ujinob machcatac u tzämsintejob uc'a u tz'ombenob Cajnojala”. Ca'da u yäle' ni Ch'u'ul Pixan, uc'a u xe u ch'e' ubajob t'oc ni u patan, y tu yochejob tä cielo u xe tä äc'bintejob u matän tuba ni patan que u chijobba. La cosecha de la tierra K Jin uc'a machcatac tuba Dios y u tz'omben u t'anba, jini machcatac paq'uin an t'oc aj Jesucristoba, unejob c'änä chich u c'alin c'älenjob upete cua' chichca jini ―che' u yäli ni ángelo. Z- U butz'i ni c'ac' jini que u pule'obba u xe tä paq'uin t'äbo isqui. Machcatac u ch'u'ul c'ajti'inob ni te'el anima y jini santu ca' chich u jut ni te'el animaba, y che' chich täcä machcatac u yäq'ue' ubajob tä ute marca t'oc u c'aba' mach uxin u ch'e' ubajob tä q'uin ni tä ac'äb, uc'a tä' c'ux u xe u yubinob ni noj castigo. 0Y Dios chich u xe tä c'ac'a' cäräx'an t'oc une, y mach uxin u ch'ämben yajin. Tu pänte' ni ch'u'ul ángelojob y ni Ch'oc Oveja u xe tä pulcan tan c'ac' y azufre. H  De ya'i c'oti untu ángelo, u yuxtulib une. C'oti tu pat ni otros cha'tu ángelojob, y t'oc noj gran t'an u yäli ca'da: ―Machca chichca u ch'u'ul c'ajti'in ni te'el anima y ni santu ca' chich u jut ni te'el animaba, y machca chichca u yäq'ue' uba tä ute marca tu pul o tu c'äb t'oc u c'aba' ni te'el anima, e CDe ya'i c'oti otro untu ángelo tu pat u yäle' ca'da: ―Jini noj gran caj tä Babilonia anonoj xupi tä jine, uc'a u yäc'bi upetejob tä cabil cab u chen cua' chichca mach utz ca' chich u chi uneba, ca' untu winic u nämtesan u lotob t'oc une, y de ya'i u chibälnesanob u lotob tuba u chenob cua' chichca mach utz ca' chich u chen uneba.  +U yälbenob t'oc noj gran t'an ca'da: ―Bäc'tanla Dios y älbenla cache' ch'u'ul ayan, uc'a ac'oti q'uin bada tuba u yäc'benob u toje' u tanä machcatac cuxujob pancab. Ch'u'ul c'ajti'inla Dios. Une une u chi ni cielo y u pancab y ni noj nab y upete bajca u te ja'ba.  wDe ya'i cä chäni otro untu ángelo tä wile isqui tä cielo. U patan une es tuba numic u tz'aycäben machcatac cuxujob tu pancab cache' Dios u yäq'ui aj Jesucristo tuba u paq'uin japänonla. Une c'änä u tz'aycäben ni utzba t'an jiniba machcatac cuxujob tama upete caj tä cabil cab bajca an upete clase de gente que u chenob cua' chichca t'an que u yute pancab.  3Unejob mach bay u yälijob niump'e jop'ojti' y mach u ch'ä subcacob t'oc niump'e cua' mach utz tu pänte' Dios. Los mensajes de los tres ángeles ; oUnejob une ni machcatac mach bay ajnijob t'oc u lot ixictac, y mach bay u xaq'ui ubajob t'oc cua' chichca mach utz. U tzäypätijob ni Ch'oc Oveja cachichcada xic. Unejob ajapintijob tama ni winicob pancab que mach u tz'onäjob tuba ajnicob ca' a wälä ump'e matän que u subbinte Dios y ni Ch'oc Oveja. KNi ciento cuarenta y cuatro milobba ya' laj wa'cajob tu pänte' ni chumlib ta rey, y tu pänte' täcä ni chäntu ch'u'ul a'ajtä tä cieloba y ni ajt'äbälajob. Ya' jini u chijob ump'e tzib c'ay. Niuntu mach u ch'ä u cäne' ni c'ay jini seq'uen unejob chich, jini machcatac japintijob tan u q'ue'na gentejob pancabba. xiDe ya'i cubi ump'e noj t'an tä cielo, ca' a wälä u bänäcne ump'e noj yocja', y tä' recio täcä, ca' a wälä ump'e noj chawäc. Che' chich täcä tä' pitzi ni t'an jini, ca' a wälä ni son tuba q'uen arpa jinq'uin u jätz'canba. i MJi'pat cä chäni que ya'an ni Ch'oc Oveja tä wa'tä tu pam ni tz'ic u c'aba' Sión. Ya'an nämte' t'oc une ciento cuarenta y cuatro mil gente machcatac u cänäntan u c'aba' uneba y u c'aba' u Pap ya' tz'ibijtac tu pulob. ) C'änä ajnic bada machca an u c'ajalin, uc'a machca an u c'ajalinba u ch'e' tic tu c'ajalin cua' u yäle' ni número jini que tuba chich u c'aba' ni te'el anima. Ni número jini u yä'can tuba u c'aba' untu winic, y ni número jiniba es seiscientos sesenta y seis.9k Niuntu mach u ch'ä u mäne' niump'e cua', y mach u ch'ä u chone' niump'e cua' täcä si mach ayan u c'aba' ni anima tuyac'o o ni número que tuba chich u c'aba' ni animaba. R Ni te'el anima u cocoj äc'bi upetejob que tz'ibintic ni c'aba' jini ta najtäcäl anima tu c'äb tu nojba o tu pul. Cachichca une, bijch'oc y che' ajt'äbäla, machcatac an u taq'uin y machcatac mach'an u taq'uin, machcatac que an t'oc u yum y machcatac que mach'an t'oc u yum, upetejob chich äc'bintijob jini c'aba' tuyac'o. y Jini u cha'tulib te'el anima äc'binti poder tuba u yäc'ben cuxlec ni santu, jini que uti ca' chich u jut ni najtäcäl te'el animaba, uc'a ajnic u poder ni santu tuba u chen t'an y tuba u tzämsen upete machcatac mach yo u ch'u'ul c'ajti'inba. P U chi cua' chichca jini ta chänintic que mach bay u chi niuntu winic, jin ni äc'binti u chen tu pänte' ni najtäcäl te'el animaba, y t'oc lo que u chen u sucpequi machcatac cuxujob pancab que mach u tz'ombe Diosba. U yälbijob que u chenob untu santu ca' chich u jut ni te'el anima que tzepqui t'oc ni machit y coli cuxu. <q Jini u cha'tulib te'el anima u chi cua' chichca jini ta chänintic que mach bay u chi niuntu winic. U yäq'ui tä pase c'ac' tä cielo y yälic pancab uc'a u chänenob upetejob.   Une äc'binti poder, y u chen upete cua' chichca u yoli ni najtäcäl te'el anima que u chen tu pänte'. Une u cocoj äc'bi upete machcatac ayan tu pancab u ch'u'ul c'ajti'inob ni najtäcäl te'el anima, jini que u yäq'ui uba t'oc u tzepita ta chämoba. o~W Ji'pat cä chäni otro untu te'el anima que ya' ti yaba cab t'äbo u chen tu pancab. U cänänti chatz'it u xucub, ca' a wälä u xucub untu ch'oc oveja, pero tä' cäräx u t'anba, ca' chich u t'an ni chächäc tzuc anima. } Machcatac u bisan u lot preso, che' chich u xe tä cherbinte täcä. Machcatac u tzämsen u lot xeq'ueba, xeq'ue chich u xe tä tzämsinte täcä. Jin uc'a, machcatac ta Diosba si cherbintic ca' jini, c'änä chich u c'älenob y c'änä u totoj tz'onänob. R| Äc'ä a chiquinla bada tuba a ubinla utz cua' cä xe cälbenetla. ;{o Upete machcatac cuxujob pancab que mach tz'ibi ayan u c'aba' tama ni jun tuba ni Ch'oc Oveja tzämsintiba, u xe u ch'u'ul c'ajti'inob ni te'el anima. Uc'a ni Ch'oc Oveja u cänäntan ump'e jun, y antes de chunwänic u pancab u tz'ibi u c'aba' ya' jini upete machcatac u xe tä äc'binte paq'uin cuxlecob. z Äc'binti u chen jo'yan t'oc jini machcatac ta Diosba y tuba u chen gana. Che' chich täcä äc'binti u cherben lo que yo u cherben jini machcatac cuxujob tama upete caj tä cabil cab bajca an upete clase de gente que u chenob cua' chichca t'an que u yute pancab. 3y_ Che' chich u chi. U yälbi Dios q'uen cräxt'an. U cäräx älbi u c'aba' Dios, u cäräx älbi u yajliba Dios tä cielo, y u cäräx älbi machcatac ya'anob tä cielo. Px Che' chich täcä ni te'el anima äc'binti u bon tz'aycun cua' u ch'e' u chen uneba, y u yälben Dios cua' chichca cräxt'an. Äc'binti u chen ca' chich yo uneba ca' tuba cuarenta y dos meses. [w/ U ch'u'ul c'ajti'ijob ni chächäc tzuc anima, jini que u yäc'bi u poder ni te'el anima tuba u chen upete cua' chichca jiniba, y u ch'u'ul c'ajti'ijob ni te'el anima täcä. U yälijob ca'da: ―¿Machca wäreca u c'ote t'oc ni te'el anima? ¿Machca wäreca u ch'e' u chen gana ump'e jo'yan t'oc une? Mach'an niuntu ―che' u yälijob. v3 Cä chäni cache' tzepe ayan ump'e u pam ni te'el anima. Upetejob u yälijob bay u xe tä chämo, pero u yäq'ui chich uba ni te'el anima t'oc ni tzepita jini; mach chämi. Upete machcatac mach u tz'onäjob pancab u tzäypätijob ni te'el anima y tä' u yolijob u chänenob. euC U cuerpo ni te'el anima jini cä chäniba u c'ote t'oc ca' untu baläm. Yoc ca' u yoc oso, y u ti'ba ca' u ti' ajleon. Ni chächäc tzuc anima, jini u yälbinte cache' diabloba, u yäc'bi ni te'el anima u poder tuba u chen manda ca' chich u chen une täcäba, y u yäc'bi u poder tuba u chen upete cua' chichca jini ca' chich u chen une täcäba. t  De ya'i cä chäni u pase tan noj nab untu te'el anima t'oc siete u pam y t'oc diez u xucub. Tuyac'o cada juntz'it u xucubba u cänänti ump'e u corona, y tuyac'o cada jump'e u pam tz'ibi ayan ump'e c'aba' que mach yo u chänen Dios uc'a u ch'ämbi u c'aba' Dios. -sS De ya'i ni chächäc tzuc anima c'ac'a' cäräx'i t'oc ni ixic y bixi u chen jo'yan t'oc los demás u ch'ocob ni ixic, jini que u tz'omben u t'an Diosba, jini que u paq'uin colanob t'oc lo que u yäli aj Jesucristoba. De ya'i bixi tä wa'tä pan ji' ti' noj nab ni chächäc tzuc anima.Gr Pero u pancab u täcli u japän uba ni ixic, uc'a u jäbi uba ni u pancab tuba ajnic ump'e noj tamäl ch'en. Laj bixi tan ch'en upete ni ja' que u xeji tan u ti' ni chächäc tzuc animaba. wqg Jinq'uin mach to t'ab tä wile ni ixicba, ni chächäc tzuc anima u xeji noj q'uenel ja' tan u ti' tu pat ni ixic. Ni ja' jini sutwäni de ump'e noj gran río que mu' u but'o, uc'a ni chächäc tzuc anima u yoli chämic tä ja' ni ixic. p Pero ni ixicba äc'binti chap'e u wich' ca' u wich' águila tuba wilic t'oc uc'a u putz'tan ni chächäc tzuc anima y bixic tu yajliba bajca mach cuxu niuntu. Ya' jini u xe tä äc'binte upete cua' chichca c'änä uc'a ca' tuba uxp'e y unxot' año. o+ Jinq'uin u chäni ni chächäc tzuc anima cache' julqui tu pancab, bixi tu pat ni ixic que u päncäbesi u yajlo' uc'a u yoli u tzämsen. 2n] Jin uc'a co ajnic ch'a'aljin tä cielo. Ch'a'alesan ajinla jiq'uin, apetela que ya' cuxuletla ya'iba. Pero machcatac ayanetla pancab y tan noj nab a xe a cänäntanla ump'e noj gran säto uc'a ni diablo ajaqui bajca anetla. Tä' cäräx une uc'a yuwi que mäx tz'ita' q'uin u xe tä ajtä chaja. qm[ Unejob u chi ganajob ni jo'yan t'oc najsub uc'a chämi ni Ch'oc Oveja tuba u japänob t'oc u ch'ich'e. U chi ganajob täcä uc'a u tz'ayquijob jini t'an tojba, y che' chich täcä uc'a mach bäc'tijob u yäq'ue' ubajob tä chämo. Xl) De ya'i cubi u noj gran t'an tä cielo machca u yäle' ca'da: ―Bada ni cä Diosla u chi gana. Une u ye'i u poder ca' untu rey. Bada aj Cristo, jini u yaqui uneba u täq'ui u chen manda, uc'a apa'sinti une najsubba, jini que u bon c'ote ajniba tu pänte' cä Diosla t'oc q'uin y ac'äb tuba u sube' machcatac tuba chich Diosba. xki Pa'sinti jini noj re'i chächäc tzuc anima, jin une u yäni uba de chan oniba que u c'aba' diablo, jini aj Satanásba. Une chich une ni u sucpecän upete machcatac cuxu pancab. Une y upete ni tzuc pixanob tubaba laj julquijob tu pancab. Kj pero mach u chi ganajob, y mach ni' äc'binti colacob tä cielo. i De ya'i ajni ump'e noj gran jo'yan tä cielo. Jini u noja ángelo u c'aba' aj Miguel, nämte' t'oc u ch'och'oca ángelojobba u yäc'bi ubajob t'oc ni chächäc tzuc anima. Jini chächäc tzuc anima u chi buya, y ni noj q'uenel tzuc pixanob tubaba u täclijob, >hu Ni ixic pasi tä putz'e y bixi bajca mach cuxu niuntu. Ya' jini Dios u worin tusi bajca u xe tä äc'binte cua'tac c'änä uc'a ni ixic jini ca' tuba mil doscientos sesenta q'uin. g{ U päncäbesi untu u yoc ajlo'. Tu xe tä ch'ije ni yoc ajlo' jiniba u xe u ye'e' u poder tuba u sätben u manda upete ni cab tu pancab. De ya'i jinq'uin päncäbi jini ch'oc, ch'ämqui y bisinti ca'an Dios y ca'an u chumlib bajca u chen mandaba. f T'oc u nej u jäcsi ump'e tercera parte upete najlucerojob tä cielo y u julijob tä cab. De ya'i ni chächäc tzuc anima c'oti tä wa'tä tu pänte' ni ixic tuba u c'uxben u ch'oc tu xe tä päncäbanba, uc'a tz'ita' yo tuba u yäq'ue' uba ni ixic. Je  De ya'i pasi otro ump'e seña tä cielo que u ye'e' cua' u xe tä ajtä, untu noj re'i chächäc tzuc anima. Ya'an siete u pam y diez u xucub. U cänäntan ajump'e u corona cada jump'e u pam. zdm Une c'ojo t'oc u tz'isa. Tz'ita' yo tuba u päncäbesan u ch'oc, y u c'ac'a' chen uq'ue uc'a tä' c'ux u yubin. Bc  De ya'i pasi ump'e seña tä cielo que u ye'e' cua' u xe tä ajtä. Cä chäni untu ixic, u bucba, q'uin une, y ni uj ya' xäc'teq'ue uc'a. Tu pam ya'an doce ajlucerojob tuba u corona. Kb De ya'i jäbquinti ni ch'uj ta Dios tä cielo, y tama ni ch'uj jiniba cheque ni cajón bajca ch'uju an uc'a Dios ni jun que u yäle' cua'tac u xe u chen tuba u ch'ocob. Jinchichba rato jini ajni noj q'uenel lem chawäc, ubqui noj chawäc, ajni noj bänäcne, ajni ump'e ajchaban y yäli noj q'uenel nuc granizo.&aE Machcatac cuxujob tama upete cab c'ac'a' cäräx'ijob t'oc ane,
pero ac'oti q'uin tuba a wäc'benob u toje' u tanäjob,
y tuba a tzämsenob machcatac u sätben u bijijob ni gente pancab.Ac'oti q'uin täcä tuba a cuxpesan ajchämejob uc'a a wiran si u chijob tu toja.Jini a wajpatanob, y jini machcatac u tz'aycunob a t'anba, a wäc'benob u matänob,
nämte' täcä t'oc jini machcatac seq'uen ta'aba y jini machcatac u bäc'tanetba,
mach u che si unejob mach jin cua' tu jut winicob, o si unejob ch'uniquilbajob. 6`e U yälijob ca'da:Cajnoja Dios, ane u ch'e' a chen upete cua' chichca.Ane ya' chich cuxulet, y paq'uin che' chich ajnet cuxu, y paq'uin che' chich a xe tä ajtä.Cälbenet t'ocob uc'adios a chi
uc'a ane a'ochet de Ajnoja t'oc noj gran poder,
y a täq'ui bada a chen manda. 6_e Jini veinticuatro ajt'äbälajob que ya' chumcajob tu pänte' Dios tuyac'o u chumlibob ta rey, laj nocwänijob y u chinjatz'i u pamob ixta tä cab tuba u c'ajti'inob Dios. {^o De ya'i jini séptimo ángelo u yusti u trompeta, y ubqui noj gran t'an tä cielo. Machcatac u chijob ni t'an u yälijob ca'da:Ni poder tuba utic manda u pancab
u yäc'binte bada tu c'äb Cajnojala Dios,
nämte' t'oc aj Cristo, jini machca u yaqui Dios tuba u chen mandaba.Mach uxin tä ajtä q'uin xupic u chen manda uneba. Ca' jini u yälijob. }]s Bada anumi u chap'elib tz'ibajtesia, pero seb u xe tä ajtä u yuxp'elib tz'ibajtesiaba. La séptima trompeta $\A Jinchichba rato jini u xe tä ajtä ump'e noj re'i ajchaban, y tama ni caj jini de cada diez otote u xe tä jine ump'e. Che' chich täcä u xe tä chämojob siete mil uc'a ajchaban. Machcatac mach chämijobba u xe tä c'ac'a' bäc'tanob y u xe u ch'u'ul c'ajti'inob Dios tä cielo. [w De ya'i jini cha'tu ajt'anob u xe u yubinob tä cielo ump'e noj t'an que u yälbenob ca'da: ―La'ixla wida isqui. Y u xe tä bixejob chich tä cielo tan ump'e bucla. Machcatac mach yojob t'oc unejob u xe u chänenob cache' u bixejob tä cielo. YZ+ Pero tu xe tä nume uxp'e y unxot' q'uin Dios u xe u yustanob t'oc u säp'ic' uc'a sutwänicob tä cuxpan tä cha'num. U xe tä ch'oyejob tä wa'tä, y machcatac u chänenob une u xe tä c'ac'a' bäc'tanob. 7Yg Machcatac cuxujob pancab que mach u tz'onäjobba u xe tä ch'a'alan ujinob uc'a tzämsinti najt'anob ta Dios. Ixta ump'e q'uin ch'uje u xe u chenob y u xe u maläc täscunob tä sijinte u matänob, uc'a ajniba jini cha'tu ajt'anob ta Dios u c'ac'a' tz'ibajtesijob a'ajtäjob pancab, y bada chämijob. hXI Machcatac cuxujob tama upete caj tä cabil cab bajca an upete clase de gente que u chenob cua' chichca t'an que u yute pancab u xe u chämbenob u cuerpojob ca' tuba uxp'e y unxot' q'uin, y mach u yäctajob xic tä mujcan. $WA U cuerpojob u xe tä colanob tä cab tänxin ni noj gran caj bajca chämi tä cruz Cajnojala. Jini caj jini tä Jerusalénba u yälbinte u c'aba' Sodoma, y che' chich täcä Egipto, uc'a u malujle machcatac cuxujob tä Jerusalén u c'ote t'oc u malujle aj Sodomajob y aj Egiptojob. V Pero jinq'uin u xe u tzupsen u patanob najt'anob ta Diosba, u xe tä pase tama ni ch'en que mach'an u xupiba u täm'anba jini que u yälbinte cache' te'el animaba, y u xe u chen jo'yan t'oc unejob. Une u xe u chen gana y u xe tä tzämsintejob najt'anob ta Dios. oUW Si jini cha'tu ajt'anob mach yojob ajnic ja' isqui, mach chich uxin u yäc'ben ja' ixta que mach c'otic q'uin tuba u tzupsen u tz'aycun u t'an Dios. Si unejob yojobba, u ch'e' u yäc'ben sutwänic de ch'ich' cua' chichca pa' jini. Che' chich täcä u ch'e' u yäq'ue'ob pancab cua' chichca toyoben yaj, o wi'na, o tz'ibajtesia jäynumixca u yolin u chenob. T Machca chichca une yo u cherbenob cua' chichca mach utzba, u xe tä pase c'ac' tan u ti' ni cha'tu ajt'anob y u xe u laj pule'ob jini que mach yo t'oc unejob. Ca' jini chich u xe tä chämojob machca chichca une yo u cherbenob cua' chichca mach utzba. #S? Jini cha'tu ajt'anba, tu jut Dios es ca' ni cha'tec te' olivo, y ca' ni chap'e u chumliba chäb que ya'an tu pänte' Dios, jin ni u Yum u pancabba. R Y no'on cä xe cä'benob jini cha'tu ajt'an täc'aba u tz'aycun cä t'an ca' tuba mil doscientos sesenta q'uin. U xe u cänäntan u bucob uti de costal ca' chich u xoje' tuyac'ojob machcatac u yuc'tan u tanäjobba ―che' u yälbon machca u yäc'bon ni wop. vQe Pero ni cab que ya'an u junxoyma de ni ch'u'ul otot mach a p'isän une, uc'a ni cab jiniba u yäc'binte tu c'äb ajyänäl cabob. Unejob u xe u chenob lo que yo u chenob tama ni ch'u'ul caj tä Jerusalén ca' tuba cuarenta y dos meses. P % De ya'i äc'binton untz'it wop. U c'ote t'oc ca' jini te' que u p'isinte t'oc cua' chichca jini. Machca u yäc'bonba u yälbon ca'da: ―Xiquet a p'isän u no'an ni ch'u'ul otot ta Dios y ni alta täcä, y tziqui jäytu ayanob que u ch'u'ul c'ajti'inob Dios ya' jini. gOG De ya'i älbinton ca'da: ―Ane c'änä a wäle' tä cha'num cua' u yäle' Dios que u xe u chen pasa q'uen ajnojajob tuba cua' chichca cab, y ni gente täcä que u chenob cua' chichca t'an jini ―ca' jini älbinton.@Ny De ya'i cä ch'ämbi chich ni yoc jun tu c'äb ni ángelo y cä c'uxi. Tzaj chich coli tan cä ti', ca' te'el chab, pero jinq'uin cä c'uxiba sutwäni tä' ch'aj tan cä näc'. LM Y bixon ca'an ni ángelo y cälbi que u yäc'benon ni yoc jun. Une u yälbon ca'da: ―Ch'ä y c'uxu. Tzaj u xe tä pase tan a ti' ca' te'el chab, pero tan a näc'ba u xe tä sujtä ch'aj. /~~ |{qyy\wutsgr;qornlkj|ihfedcbba`^^'][ZYXWUTSSRQtPON^MfKfJuIIHFEqCCwBA@U?~=<;;^:9877 54321/0~/..S-,,+*K)k(''9&s&%~$#d"@!K !Vq8~  h v5|PqG ]Unejobba yuwijob chich cua' chichca jini tuba Dios que u ch'e' wina'tintic, uc'a Dios chich u ye'bijob. (F KNi Dios tä cieloba u ye'e' cache' mach yo u chänen ni tz'ita' upete cua' chichca que u chen a'ajtäjob pancab mach utzba y upete cua' chichca que u chen a'ajtäjob pancab mach tu tojaba. Unejob mach u yäc'be la'o ochic tu c'ajalinob ni u tojaba, uc'a ni u chenob que mach utzba. :E oNi t'an jini u ye'benonla cache' tu toja ayan Dios, y cache' uneba u yäc'benonla ajniconla tu toja täcä uc'a cä tz'onänla y tuba cä tz'onänla más. Ca' chich jini tz'ibi ayan: “U xe tä äc'binte totoj cuxlecob machcatac ayan tu toja tu jut Dios uc'a ni u tz'onänba”. La culpa de la humanidad lD SMach uquisnäjon tuba cäle' u t'an aj Cristo. Dios u tälben u pixan machcatac u yubin ni t'an jini y an u poder u japän upete machcatac u tz'onän, najtäcä aj judíosob y che' chich täcä ni mach jin aj judíosobba. C  Jin uc'a tä' coba seb xicon bajca anetla ixta tä Roma tuba cä tz'aycäbenetla täcä ni t'an utzba. El poder del evangelio 0B [Äc'binton chich cä ye'ben upetejob, aj griegojob y ni mach jin aj griegojob täcäba, jini machcatac mäx q'uen u c'ajalinba y jini machcatac mach mäx yuwi cua'ba. A  Co cälbenetla hermano, cache' mach unnum coli xicon bajca anetla. Ixta bada mach to u ch'ä xicon. Co xicon bajca anetla uc'a q'ue'nac ya'i täcä machcatac u tz'onän, ca' chich q'ue'nijob machcatac u tz'onänob bajca chichca numon cä ye'benob u t'an Dios. @@ { Mach sec' uc'a cälbenetla tz'ita' u t'an Dios co xicon ya'i. Co xicon tuba cä maläc ch'a'alesan cäjinla, uc'a jini lo que cä tz'onänlaba u yäc'benon maläc ch'a'alac cäjinla. /? Y Uc'a tä' coba cä chänenetla. Co cä ye'benetla más u t'an Dios, uc'a ca' jini a c'alin mätanla jini u yäq'ue' ni Ch'u'ul Pixanba tuba más a c'alin tz'onänla. > y Cä bon c'atben Dios tan cä c'änti'ya bay toca ca' jini c'otic q'uin xicon bajca anetla si une u yolin u täscunon. F=  Dios chich u chänen cache' cä paq'uin c'ajti'inetla bajca anon tä c'änti'ya. Jinchichba Dios cä laj äq'ue' cä c'ajalin cä cherben u patan, cä tz'aycun ni t'an utzba tuba u Yajlo'. "< ?Najtäcä cälben Dios t'oc u c'aba' aj Jesucristo que uc'adios u chi por apetela, uc'a u tz'ayquinte cachichcada pancab cache' a totoj tz'onänla. "; ?Cä täscäbenetla ni junda apetela que ayanetla tä Roma, anela que u yajna'tanetla Dios y que u yaquetla tuba ajniquetla seq'uen tuba. Ajnic utz u c'ajalin cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela. Co que u yäc'benetla ajnic a wutzila. Pablo quiere visitar Roma H:  Anela chich täcä yäcä ayanetla, y tubaletla aj Jesucristo. c9 AUneba utz u c'ajalin t'oc no'onla. Une u yacon de u yajc'äncan tuba cälben upetejob pancab cache' c'änä u tz'ombenob y cache' c'änä u totoj chenob ca' chich u yäle' utic uneba, tuba ch'u'ul c'ajti'cac u c'aba'. L8 Ni jiniba Dios u yäq'ui tä chäninte cache' u Yajlo' chich, uc'a cuxpi tan ajchämejob. Ca' jini cuwila cache' an chich u poder, y t'oc chich ni Ch'u'ul Pixan. Jin une aj Jesucristo Cajnojala. y7 mNi t'an jiniba u yäle' cache' Dios u xe u yäq'ue' päncäbac pancab u Yajlo', de untu u natil ch'oc aj David. {6 qJimba t'an jini Dios u worin äc'bi u tz'ibänob u yajt'anob tama u ch'u'ul jun, cua' u xe tä ajtä ji'pat. 5 No'on aj Pablojon, ajpatanon tuba aj Jesucristo. Dios u yäc'bon xicon de u yajc'äncan. Une u yacon tuba cäle' ni u t'an utzba. c4?Co ajnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc apetela. Che' chich ajnic.63eJini machca u totoj tz'ayqui upete jinda u yäli ca'da: ―Toj chich une, seb acä xe tä jule ―ca' jini u yäli. Che' chich utic ca' jini. ¡La'ix, Cajnoja Jesús! H2 Y si ajnic machca u pa'säben tz'ita' ni t'an tz'ibi tama ni junda que u yäle' cua' u xe tä ajtäba, Dios u xe u pa'säben u c'aba' bajca tz'ibi tama ni jun que u yäle' que u xe tä ajtä paq'uin cuxuba, y mach uxin u yäc'ben ochic tama ni ch'u'ul caj. Tz'ibi ayan tama ni junda cache'da ayan ni ch'u'ul caj jini. 1%Upete machcatac u yubinob ni t'an tz'ibi tama ni junda que u yäle' cua' u xe tä ajtä, no'onba cä c'ac'a' älbenob que si ajnic machca u q'ue'nesan ni t'an jiniba, Dios u xe u q'ue'nesan u toji'tanä t'oc upete ni tz'ibajtesia que tz'ibi ayan tama ni jundaba. ?0wNi Ch'u'ul Pixan y jit'oc ni Ch'oc Oveja u yäle'ob: ―La'ix. Y machca chichca u yubinob täcäba, tax u yäle'ob: ―La'ix. Y machca chichca tä' yo ochic t'oc Dios, ca' a wälä machca tä' tiquin u ti'ba, si yoba, u ch'e' tic u yuch'en ni ja' que u yäc'ben cuxlec untu, y mach c'änä u toje' cua'. /De ya'i aj Jesucristo u yälbon ca'da: ―No'on aj Jesúson, cä täsqui cä ángelo ca'anet tuba u yälbenet upete ni t'anda uc'a xiquet ane a laj älbenob täcä machcatac u woylan ubajob u ch'u'ul c'ajti'in Dios tama ni siete caj. No'on jini natil ch'ocon tuba ni rey aj David. No'on ca' a wälä ni ajlucerojon u ye'e' que u chen tä junch'äcnanba, jini que mäx u chictanba. 9.kPero u xe tä colescanob tunxe machcatac que mach u tz'onäjob, y machcatac u chen tz'a'tayajob, y machcatac u cänäntan u tz'ijte'ob y machcatac u chen tzämsajob, y machcatac u ch'u'ul c'ajti'inob cua' chichca santujob, y machcatac tä' yo u yubin jop'ojti', jini que u bon chenob sucpecyaba täcä. j-MCh'a'a ujinob machcatac u cherbinte perdona u tanäjob, ca' a wälä ni noc' u jutz'canba. Unejob u ch'e' u c'uxben u jut jini te' u yäc'ben cuxlec untu, y u ch'e' täcä numic tu ti' ni bojte' uc'a ochic tama ni caj. 6,e No'on ni najtäcälon y u xupibalon ca' chich ni najtäcäl letra A y u xupiba letra Z. Chäcäl najtäcä ya' chich anon, y tu xupo upete ya' chichto cä xe tä ajtä”. +3 Aj Jesucristo u yäle' ca'da: “Ubixtola, seb acä xe tä jule, y cä täsen cua' cä xe cä'ben cada juntu tuba cä tojben t'oc ni u chiba. &*E Machca a'uti u chen ni mach utzba, tax u chen segui u chen ni mach utzba. Machca a'uti u chen cua' chichca tzuc tanä, tax u chen segui u chen ni tzuc tanä jini. Machca a'uti u chen ni utzba, tax u chen segui u chen ni utzba. Machca ch'u'ul chere an uc'a Dios, tax u colan ca' jini. )+ U yälbon täcä ca'da: ―Mach a mucben niuntu cua' u xe tä ajtä, jini que a tz'ibi tama ni jundaba, uc'a mach ni' q'uen yo tuba utic. Q( Pero u yälbon ca'da: ―Mach a chen ca' jini, uc'a no'on täcä u yajpatanon Dios ca' chich aneba y ca' chich ni ajt'anob ta Dios, jini que u tz'aycun u t'an Dios ca' chich a chen aneba. U yajpatanon Dios täcä ca' chich upete machcatac u chenob lo que tz'ibi ayan tama ni jundaba. Dios une ni c'änä a ch'u'ul c'ajti'inba. N'No'on aj Juanon, cubi y cä chäni upete ni jini que san cälbetlaba. Y cuanta cä tzupsi cubin y cä chänen, nocwänon tu yoc ni ángelo jini que u ye'bonba tuba cä ch'u'ul c'ajti'in une. \&1Aj Jesucristo u yäle' ca'da: “¡Ubixtola, seb acä xe tä jule! ¡Tä' ch'a'a ujin une machca u laj chen ca' chich u yäle' utic ni junda que u yäle' cua' u xe tä ajtä!” ―ca' jini u yäli ni ángelo. %+De ya'i ni ángelo u yälbon ca'da: ―Jini t'andaba toj une y u ch'e' tz'ombintic. Cajnojala Dios, jini machca u ye'ben u yajt'anob cua' u xe u yäle'jobba, une chich u täsqui u ángelo tuba u ye'ben machcatac an tu c'äb cua'tac jini mach ni' q'uen yo tuba utic. $Mach ni' an ac'äb ya' jini, y machcatac cuxujob ya' jiniba mach c'änä uc'ajob candil ni q'uin tuba u chictanob, uc'a u Yajnojajob Dios u xe u chictanob, y unejobba mach u jira q'uin xupic u mandajob nämte' t'oc Dios. La venida de Jesucristo está cerca W#'U xe u chämbenob u jut Dios, y u c'aba' une u xe tä ajtä tz'ibi tu pulob. q"[Mach uni' xin tä colan niump'e cua' que Dios u yäli que mach utz. Jini chumlib ta rey bajca u chenob manda Dios y ni Ch'oc Oveja u xe tä ajtä ya' jini, y machcatac ya'an tu c'äb Dios u xe u cherbenob lo que une yo cherbintic. !9U yancäran tänxin ni bij que u nume tänxin ni caj. Tu ti' ni río tunxe y tunxe ya' päc'ä anob ni te' que u yäq'ue' cuxlec untu. Ni te' jiniba u yäq'ue' u jut doce vez cada año; umpetz' cada mes u yäq'ue', y u yopo utz tuba ajnic u yutzi upetejob tä cabil cab pancab. 5  eDe ya'i ni ángelo u ye'bon ump'e río tä' säc u jut, ca' cristal. Ni ja' tan ni río jiniba u yäq'ue' cuxlec untu y u pase bajca u chen mandajob Dios y ni Ch'oc Oveja. ]3Pero mach bay uxin tä oche ya' jini niump'e cua' xäbä t'oc ni mach utzba. Mach uxin tä oche täcä niuntu machca u chen cua' chichca xilaw tu jut Dios, ni machca u chen jop'ojti'. U xe tä ochejob sec' machcatac ya' tz'ibi an u c'aba'job tama ni jun tuba ni Ch'oc Oveja, jini jun que u yäle' catac une äc'binti paq'uin cuxlecob. Machcatac cuxujob pancab u xe u c'osenob tama ni caj upete cua' chichca pitzijtac y cua' chichca ayan tan u cabob que tä' utzba. b=U mäcti'ob u bojte'i caj mach uxin tä mäjcanob tä q'uin, y ya' jini mach'an ac'äb. B}Ni caj jini u xe u chictäben u biji machcatac cuxujob tä cabil cab pancab, jini que jäpä ayanobba, y nuc ajmandajob pancab u xe tä c'otejob tama ni caj t'oc upete u pitzilanobba. 9Mach c'änä ajnic q'uin ni uj tama ni caj tuba u chictan, uc'a Dios chich une u chictan tama t'oc u pitzilan, y ni Ch'oc Oveja une ni chictaya tuba. 4aMach cä chäni niump'e ch'uj tama ni caj jini, uc'a Cajnojala Dios, jini u ch'e' u chen upete cua' chichcaba, y ni Ch'oc Oveja, unejob une ca' a wälä ni ch'ujba. RJini doce u ti' ni bojte' doce noj gran perlas une. Cada jump'e u ti' uti t'oc ump'e perla. Y ni bij que u nume tänxin caj uti t'oc yajän oro. U c'ote t'oc ca' a wälä ni vidrio tä' säc u jutba. \1u jop'elib t'oc ónice, ni sexto t'oc cornalina, ni séptimo t'oc crisólito, ni octavo t'oc berilo, ni noveno t'oc topacio, ni décimo t'oc crisoprasa, ni undécimo t'oc jacinto y ni duodécimo t'oc amatista. 5cNi ji'tunob tuba u chumliba ni bojte' pitzilesquintijob t'oc upete cua' chichca clase de ni bit ji'tun mäx choj u valorba. Ni najtäcäl ji'tun tuba u chumliba ni bojte' pitzilesquinti t'oc jaspe; u chap'elib ji'tun pitzilesquinti t'oc zafiro, u yuxp'elib t'oc jaspe, u chämp'elib t'oc esmeralda, Ni bojte' uti t'oc ni ji'tun u c'aba' jaspe, y ni cajba uti t'oc yajän oro. C'oti t'oc ca' a wälä ni vidrio tä' säc u jutba. ,QDe ya'i u p'isi ni bojte'. U cänänti sesenta y cuatro metros u isquilan, ca' chich u p'isän cua' chichca untu winic, y ni ángelo u c'äni p'isquiba ta winic. \1Igual chich u no'an u chämp'elma la'o ni caj. Ni ángelo u p'isi ni caj t'oc u p'isonib. U cänänti ca' tuba dos mil doscientos kilómetros u no'an ni caj. Igual chich u täm'an y u no'an u tan y u isquilan. &EJini ángelo que u chi t'an t'oc no'on u cänänti tu c'äb untz'it p'isonib de oro tuba u p'isän t'oc ni caj y u bojte'i ni caj y u ti'ob ni bojte'. !;Äc'qui doce noj ji'tun tuba u chumliba u bojte'i ni caj, y tz'ibijtac ayan tuyac'o ni doce ji'tun u c'aba' ni doce apóstolesjob tuba ni Ch'oc Oveja. :m Tu ti' ni caj bajca u pase q'uin ya'an uxp'e u ti' ni bojte'. Bajca u pome q'uinba ya'an uxp'e u ti' ni bojte'. Tä norte ya'an uxp'e u ti' y tä sur ya'an uxp'e u ti' täcä. D Tu junxoyma ni caj ya'an ump'e noj gran isquil bojte'. Ya'an doce u ti' ni bojte' y doce ángelojob u cänäntanob. Tz'ibijtac ayan tu ti' ni bojte' u c'aba' ni doce u yajlo' aj Israel. -S U pitzilan Dios u yäc'bi ni caj u chictan ca' ump'e ji'tun mäx choj u valor. U c'ote ca' a wälä ump'e jaspe, jini ji'tun que tä' säc u jut ca' ni cristalba. U# Y de ya'i ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bon cä chänen cache' ni ángelo u bison tu pam ump'e noj gran isquil tz'ic y u ye'bon ni noj ch'u'ul caj tä Jerusalén que jaque u chen tä cielo bajca an Dios.    De ya'i c'oti ca'anon untu de ni siete ángelojob que u cänäntijob ni siete t'ub que tulu ayanob t'oc ni siete u xupiba tz'ibajtesiajobba. U yälbon ca'da: ―La'ix y cä xe cä ye'benet nixlotojan, jini jit'oc ni Ch'oc Ovejaba ―che' u yälbon. & EPero machcatac bäc'tajob y machcatac mach u tz'onäjob y machcatac u chen u tzuc tanäjob y ajtzämsajob y machcatac tä' yoba t'oc u lot ixic y t'oc u lot winic y ajtz'a'tayajob y machcatac u ch'u'ul c'ajti'inob cua' chichca santujob y upete ajjop'ojti'ob u laj xe tä julcanob tama ni noj c'ac' bajca an tä pule azufre tuba u paq'uin toje' u tanäjob. Jinda u cha'petz'ib chämo tubajob. La nueva Jerusalén i KMachcatac u chen trebe u c'älen tuba mach u chen niump'e cua' mach utzba u xe u mätanob upete ni cua' chichca jini cä xe cä chen tzijibba, y no'on cä xe tä ajtä de u Diosob y unejob u xe tä ajtäjob de cä ch'ocob. [ /De ya'i u yälbon ca'da: ―Axupi chich tä ute. No'onba ni Alfajon y ni Omegajon ca' chich ni najtäcäl letra A y u xupiba letra Z. Machca chichca tä' yo japintic u pixan, no'on chich cä xe cä japän uc'a paq'uin cuxlec. Ca' a wälä machca tä' tiquin u ti', y no'on cä sijben ja' tan ch'en tuba u yuch'en uc'a mach chämic. ^ 5De ya'i jini machca ya' chumca tuyac'o ni chumlib ta rey u yäli ca'da: ―Iranla, no'on cä chen upete cua' chichca tzijibba. U yälbon täcä cä tz'ibän tä jun uc'a toj ni t'anda y u ch'e' tz'ombintic. hIDios u xe u sucben u c'äbjutob. Mach uni' xin tä chämo niuntu. Mach u ni' ch'ocoma u pixan niuntu y mach u ni' che uq'ue y mach uni' xin u na'tan niump'e c'uxtäcle täcä, uc'a cua' chichca jini ajni mach ni' an bada. Y cubi ump'e noj t'an tä cielo u yäle' ca'da: ―Bada u yotot Dios u xe tä ajtä bajca an winicob. Dios u xe u chen vivi t'oc unejob, y unejob u xe tä ajtäjob de gente tuba. Dios chich une u xe tä ajtä nämte' t'oc unejob tuba ajnic de u Diosob. Y+Y no'on chich cä chäni ni ch'u'ul caj, jini tzib caj tä Jerusalénba, que jaque u chen tä cielo ca'an Dios. Laj tusu ayan, ca' chich untu telom u jele' uba pitzi tuba jit'oc que u xe tä lotojan t'ocba.  /Ji'pat cä chäni ump'e tzib cielo y ump'e tzib pancab, uc'a ni najtäcäl cielo y ni najtäcäl pancab pasijob tä säto, y ni nab xupi täcä. Upete machca mach'an u c'aba' tz'ibi tama ni jun tuba machcatac u yäc'binte paq'uin cuxlecobba, laj julquijob tama ni noj c'ac'.[/Ni chämo y ni u yajliba ajchäme mach u ni' cänänta poder tuyac'o untu. Dios u pa'si ni ajchämejob bajca ajnijob y u julijob tama ni noj c'ac' tuba u paq'uin toje' u tanäjob. Jinda ni u chap'elib chämo. mS Ch'oyijob machcatac chämijob tä ja' tan noj nab. Upete ajchämejob sutwänijob tä cuxpanob. Ch'oyi u pixanob chich bajca ajnijob tu yajliba u pixan ajchämejob, y upetejob äc'bintijob u toje' u tanäjob ca' chich u chijob. 8i De ya'i cä chäni ni ajchämejob ya' wa'cajob tu pänte' Dios. Ya'an machcatac ajnijob de ch'uniquilba y machcatac que mach jin cua'ob ajniba. De ya'i jäbquintijob noj q'uenel jun, y jäbquinti otro ump'e jun täcä bajca tz'ibijtac ayan u c'aba' machcatac äc'bintijob paq'uin cuxlecob. Ni ajchämejobba ya' tz'ibi tama ni noj q'uenel jun cua'tac ni tanä u chijob, y unejob äc'bintijob u toje' u tanäjob ca' chich u chijob. S De ya'i cä chäni ump'e noj gran säsäc chumlib ta rey. Cä chäni täcä machca ya' chumca tu pam. U pancab y ni cielo u nonoj tz'eji ubajob tu pänte' uneba, ixta mach ni' ajni bajca ajnicob. kO De ya'i ni diablo, jini que u sucpequijobba, julqui tama ni noj gran c'ac' que u pule t'oc azufre, ya'i bajca worin julquijob täcä ni te'el anima y ni ajt'an que u yäle' jop'ojti'ba. Upete unejob u xe tä paq'uin tz'ibajtescanob t'oc c'ac' tä q'uin y ac'äb. Mach u jira q'uin xupic que mach ni' tz'ibajtescacob. El juicio ante el gran trono blanco L~ Numijob cachichcada tu pancab ixta que mach u laj xoyänob machcatac ta Dios y che' täcä ni caj que Dios u yajna'tanba. Pero Dios u chaji c'ac' tä cielo uc'a yälic tuyac'ojob u laj pule'ob. _}7y u xe tä pase u sucpecän machcatac cuxujob tä cabil cab cachichcada tu pancab. U xe u woye' aj Gog y aj Magog tuba xicob t'oc tä jo'yan. U q'ue'nanob unejob u c'ote t'oc ca' u q'ue'nan ni ji' tu ti' noj nab. g|GCuanta laj numi ni mil añoba, ni diablo u xe tä pa'sinte bajca mäcä an tan ch'enba, {¡Ch'a'a ujin y seq'uen ta Dios machca u cuxpan tan ajchämejob nämte' t'oc upete ni najtäcäl ajcuxpanobba! Unejob mach u ch'ä täsquinticob tan noj c'ac' tuba u paq'uin toje' u tanäjob, ca' a wälä tä cha'num chämojob. Unejobba u xe tä ajtäjob de palejob ta Dios y tuba aj Cristo tuba u cherben lo que yojob, y u xe u chen mandajob nämte' t'oc aj Cristo ca' tuba mil años. zJin jinijob ni najtäcäl ajcuxpanob, pero los demás ajchämejobba mach sutwänijob tä cuxpanob ixta que mach laj numic ni mil añoba. yDe ya'i cä chäni chumlibob ta rey, y ya' chumcajob tu pamob ya'an machcatac que äc'bintijob poder u jiran si an u tanä untu. Cä chäni täcä u pixanob machcatac achunjätz'binti u pamob uc'a u yälijob que ya'anob t'oc aj Jesucristo y uc'a u tz'ayquijob u t'an Dios. Unejob mach u ch'u'ul c'ajti'ijob ni te'el anima, ni jini santu ca' u jut uneba, y mach u sapijob äc'bintic u c'aba' tu pul ni tu c'äbob. Unejob sutwäni tä cuxpanob y u chi mandajob nämte' t'oc aj Cristo ca' tuba mil años. nxUU juli tama ni ch'en que mach'an u xupiba u täm'anba y u mäcbi u ti' y u tutbi uc'a mach ni' pasic u sucpecän machcatac cuxujob pancab ixta que mach numic mil años najtäcä. Ji'pat c'änä nebaj chajcac chap'e uxp'e q'uin. w7U q'uechi ni tzuc anima, jin une ni u yäni uba de chan oniba, jin u c'aba' täcä ni diablo, ni aj Satanásba. U colesi cächä ca' tuba mil años. Kv Ji'pat cä chäni untu ángelo que jaque u chen tä cielo. Tu c'äb u cänäntan ni llave tuba ni noj gran ch'en que mach'an u xupiba u täm'anba, y u cänäntan täcä untz'it noj gran cadena. muSY jini machca u chumtan tzimim u laj tzämsi ni ajjo'yanob tuba ni te'el anima y tuba ni nuc ajnojajob. Une u yäq'uijob tä tzämsinte t'oc espada ca' chich u yäli u xe u chen. Y upete mutob laj na'ijob t'oc u bec'tajob.|tqQ'uechqui ni te'el anima. Q'uechqui täcä t'oc une ni ajt'an que u yäle' jop'ojti'ba, jini ajt'an que ajniba u yäq'ue' tä ute tu pänte' ni te'el anima cua' chichca jini que mach u ch'ä u chen niuntu winic tuba u sucpecän machcatac äc'bintijob ni marca tuba ni te'el anima, jini que u ch'u'ul c'ajti'ijob täcä ni santu que ca' chich u jut ni te'el animaba. Jini cha'tujobba, ni te'el anima y ni ajt'an que u yäle' jop'ojti'ba bujulquijob cuxu tama ni noj gran c'ac' bajca u pule' azufre. tsaDe ya'i cä chäni ni te'el anima. Cä chäni täcä upete ni nuc ajnojajob tu pancab nämte' t'oc u yajjo'yanobba. Unejob san u woyli ubajob tuba u chenob jo'yan t'oc jini machca u chumtan ni tzimim, y t'oc u yajjo'yanob uneba. rr]Une u xe u yäc'benet a buq'ue'la u bec'ta nuc ajnojajob y u bec'ta u nojajob ajjo'yanob y ni ajjo'yanob chich täcä. U xe u yäc'benet a buq'ue'la u bec'ta tzimimob y machcatac u chumtanba täcä. U xe u yäc'benet a buq'ue'la u bec'ta upetejob, mach u che si chono anob t'oc u yum o si mach'an t'oc u yum. Mach u che si ch'uniquilba o si mach jin cua'obba. qDe ya'i cä chäni untu ángelo ya' wa'ca tan q'uin. Une u chi noj gran t'an tuba u joq'ue' upete ni mut que mu' u wilejob isqui tä cielo. U yälbijob ca'da: ―La'ixla y woylan abala tuba ni noj q'uenel cua' tä c'uxcan que Dios u xe u yäc'benetla. pTu buc y tu woc' ni winic ya' tz'ibi an uc'a jini c'aba'da: “Ajnoja tuba nuc ajnojajob y Ajt'äbäla tuba nuc ajt'äbälajob”. goGJini winic que u bixe tu pänte' ajjo'yanobba u chi t'an u yäle' que une u xe u yäq'ue' upete ajcabil cabob tä tzämsintejob t'oc espada. Une u xe u chen mandajob, y u xe u cherbenob ca' chich u yäle' Dios, uc'a jini Dios mäx q'uen u poderba tä' cäräx t'oc unejob. U xe u laj tzämsenob ca' chich ni uva u yätz'can tuba laj pasic u c'abba. n1Y ni noj q'uenel ajjo'yanob tä cielo u tzäypätijob chumujob tä säsäc tzimimob. Unejob xojo an uc'ajob u buc uti de lino utzba, y tä' säc. cm? Une xojo an uc'a u noj tamäl buc maja tan ch'ich', y u c'aba' ni winic u T'an Dios une. .lU U jut u chicti ca' u chictan u wele c'ac', y q'uen u corona u cänänti tan u pam. Tz'ibi ayan uc'a ump'e u c'aba', y niuntu mach yuwi cua' jini; seq'uen une yuwi. k De ya'i cä chäni cache' jäbä ayan ni cielo, y ya'an untu säsäc tzimim. Machca u chumtan u yälbinte cache' tu toja tu jut Dios y mäx u tz'omben u t'an. Uc'a tu toja chich u chen jinq'uin une u yäc'ben u toje' u tanä untu y jinq'uin u chen jo'yan. bj= No'on nocwänon tu yoc ni ángelo tuba cä ch'u'ul c'ajti'in. Pero une u yälbon ca'da: ―¡Mach! Mach a chen ca' jini, uc'a no'on untu ajpatanon tuba Dios ca' chich aneba, y ca' chich a lotob que u paq'uin äle' tu toja u t'an aj Jesucristoba. Sec' Dios ni c'änä a ch'u'ul c'ajti'inba ―che' u yälbon. Uc'a machca u yäle' tu toja u t'an aj Jesucristo, Dios chich u yäc'bi u chenob ca' jini ca' chich u yäc'bi u chen u yajt'anob. El jinete del caballo blanco Ki De ya'i ni ángelo u yälbon cä tz'ibän ca'da: “Ch'a'a ujinob machcatac u täsquinte tä jo'can xicob tä c'uxnan jinq'uin ni Ch'oc Oveja u ch'e' ni machcatac sec' tuba, ca' a wälä jinq'uin u xe tä lotojan t'ocba”. Ca'da u yäc'bon cä tz'ibän. Y de ya'i u yälbon que Dios une ni u totoj äli ca' jiniba. >huTuba u buc binti jini noc' utzba u c'aba' lino. Tä' säc une y tä' c'äntz'alan. Ca' jini u yälijob. Ni lino utzba, jin u ye'e' ni u toja que u chijob machcatac sec' ta Diosba. gCola cä chenla noj tze'nela y ch'a'alac cäjinla y cälbenla que une ch'u'ul ayan tä chäninte,
uc'a c'oti q'uin u ch'e' bada ni Ch'oc Oveja machcatac sec' tuba.Ca' a wälä u xe tä lotojan t'oc jit'oc, y jit'ocba u c'alin jeli uba. 1f[De ya'i cubi ju'ucna noj t'an tä cha'num. U c'ote ca' a wälä u bänäcne noj yoc ja', o ca' jinq'uin u tzale noj chawäc, uc'a q'uen ayan machcatac u chenob t'an u yäle'ob ca'da:¡Ch'u'ul ayan Cajnojala Dios! Uc'a une u ch'e' u chen upete cua' chichca, y bada ochi tä manda. :emDe ya'i pasi ump'e t'an bajca an ni chumlib ta rey. Machca u chi t'an u yäli ca'da:Anela machcataquetla ta cä Diosla y a tz'ombenla u t'an,älbenla que une ch'u'ul ayan,
mach u che si mach jin cua'etla o si ch'uniquilbaletla. Ca' jini u yäli une. La fiesta de las bodas del Cordero dY jini veinticuatro ajt'äbälajob y ni chäntu ch'u'ul a'ajtäjobba u chinjatz'i u pamob tä cab u ch'u'ul c'ajti'inob Dios que ya' chumca tä chumlib ta rey. U yälijob ca'da: ―¡Che' chich ajnic ca' chich u yälijob! ¡Ch'u'ul ayan Cajnojala! cY de ya'i u yälijob tä cha'num ca'da: ―¡Ch'u'ul ayan Cajnojala! U butz'i ni caj u paq'uin t'äbo isqui ―ca' jini u yälijob. }bsuc'a tu toja u chen jinq'uin u yäc'ben untu u toje' u tanä que u totoj chiba.Une u yäc'bijob machcatac cuxlijob tama ni noj gran caj tä Babilonia u toje' u tanäjob,
jin jinijob que u yäc'bijob upetejob pancab u ch'e' jini bij mach utz tubajobba.Unejob u chijob ca' untu ixic que u chone' uba t'oc u lot winicob y u yämben u bijijob.Dios u yäc'bi u toje' u tanäjob täcä uc'a unejob u tzämsijob machcatac tuba une. Ca' jini u yälijob machcatac u chijob t'an tä cielo. [a 1Ji'pat xon cubin ju'ucna noj t'an tä cielo q'uen machcatac u yäle'ob ca'da:¡Ch'u'ul ayan Cajnojala Dios! Une u chi trebe u japänonla. Sec' une c'änä ch'u'ul c'ajti'cac, y sec' une ayan u poder, @`yNi noj caj nonoj säti uc'a u yäq'ui tä tzämsinte ajt'anob ta Dios y machcatac sec' ta Diosba y che' chich täcä jini que tzämsintijob uc'a u tz'omben aj Jesucristoba.)_KNiump'e chictaya mach uni' xin tä chäninte ya' jini ac'äb. Mach uni' xin tä ubcan u t'an ajtzib lotojanob ya' jini. Ajniba, ni ajchonojob tama ni caj jini es nuc ch'uniquilba pancab. Q'uen ajtz'a'tayajob ajni tuba ni caj jini, y u sucpequijob machcatac cuxujob tama upete cabil cab. ^Mach uni' xin tä ubcan músicojob ya'i. Mach uni' xin tä ajtäjob machca u jätz'e' ni arpa, ni machca u yustan ämäy y ni machca u yustan trompeta. Mach uni' xin tä ajtäjob ya' jini niuntu ajcheraj cua' chichca, y mach uni' xin tä juch'can buc'a ya' jini. ]-De ya'i untu ángelo mäx q'uen u muc'ba u ch'i ump'e ji'tun, ca' ump'e noj cha', y u juli tan noj nab y u yäli ca'da: ―Ca' ni ji'tun jini cä juli tan nabba pasi tä säto, che' chich täcä jini noj caj tä Babilonia u xe tä julcan tä cab tuba nonoj säticba. +\OAnela tä cielo, ch'a'alesan ajinla. Ch'a'alesan ajinla täcä anela machcajetla sec' tuba Diosba, y che' chich täcä ajc'äncanob tuba aj Jesucristo, y che' chich täcä ajt'anob ta Dios, uc'a Dios u yäc'bi u toje' u tanäjob jinijob tä Babiloniaba por lo que unejob u cherbetla. b[=Uc'a tä' tristejob, u xe u yäq'ue'ob pupuj cab tan u pamob y u chen uq'uejob u yuc'tanob ni caj uc'a asäti. U chenob awät u yäle'ob ca'da: ―¡Tä' lástima ni noj gran cajda! Ajniba upete u yum barcoba u belänob cua' chichca tama ni caj jini tuba u chone'. Ca' jini q'ue'ni u taq'uinob, uc'a machcatac cuxlijob ya'iba tä' q'uen u taq'uin tuba u mäne'ob cua' chichca u c'ote tä choncanba. Y badaba tajtzäc laj xupi tä jine ni caj ―che' u xe u yäle'ob. 4ZaTu xe u chänenob u t'äbo u butz'i caj u xe u chenob awät u yäle' ca'da: ―Mach bay ajni niump'e caj que u c'ote u pitzilan ca' ni noj cajda ―che' u xe u yäle'ob. iYK¡Lástima, uc'a tajtzäc alaj xupi upete cua'tac u c'ac'a' cänänti ni caj jini! ―che' u xe u yäle'ob. Y upete u yum barco, nämte' t'oc machcatac u xejob tama, y ajpatanob tan barco täcä u xe tä laj wa'täjob nat. 2X]U xe u yäle'ob ca'da: ―¡Lástima ni noj gran caj jini! Ajniba tä' pitzi ni caj jini. U c'ote t'oc ca' a wälä untu ixic que u cänäntan u bucob de lino utzba y de ic'puquen noc' y de chächäc noc', y que u jele' uba t'oc oro y t'oc u wentax de bit ji'tun mäx choj u valor y t'oc perlas. :WmJini ajchonojob, jini machcatac ac'ac'a' q'ue'ni u taq'uinob uc'a u chombijob machcatac cuxujob tama ni caj jini ni cua'tac acäli samiba, unejob u xejob tä wa'tä nat uc'a u c'ac'a' bäc'tanob ni tz'ibajtesia que mu' u yäc'binte ni caj jini. Unejob u xe u chen uq'uejob uc'a xupi u ch'a'aljinob. V3Jini ajchonojob u xe u yäle' ca'da: ―Mach a ni' cänäntala ni tzajäla que mäx choj u valorba, jini tä' pitzijtac que a c'upilaba. Mach a ni' cänäntala niump'e cua' utzba, niump'e cua' choj u valorba. Mach uni' sutwanet a cänäntanla täcä ―che' u xe u yäle'ob. ]U3 Mach'an machca u mämbenob ni canela, ni u tz'aca cua' tä c'uxcan, ni pom, ni cua' chichca jätz'äcnib, ni chij, ni aceite de olivo, ni harina, ni trigo, ni anima ajbelcargajobba, ni oveja, ni tzimimob, ni carretajob u päycan t'oc tzimimba. Mach'an machca u mämben täcä ni winicob u chone'ob tuba patanba, ixta gentejob ca' no'onla. *TM Niuntu mach'an machca u mämbenob u c'änpaquen taq'uin, ni u säsäc taq'uin, ni u bit ji'tunob mäx choj u valorba, ni u perlajob, ni u noc' utztacba u c'aba' lino y seda y jini ic'puquen noc' y jini chächäc noc'ba. Mach'an machca u mämbenob cua' chichca te' u cänäntanob t'oc u yutz'u jätz'äcnaba, ni cua'tac u yute t'oc u xucub ni elefante, jini u c'aba' marfil, ni cua' chichca u yute t'oc te' mäx choj u valorba, ni cua' chichca u yute t'oc palib y t'oc c'änc'än palibba, ni cua' chichca u yute t'oc ni ji'tun u c'aba' mármol. S' Ajchonojob pancab u xe u chen uq'uejob täcä u yuc'tanob ni caj, uc'a niuntu mach uxin tä colanob ya'i tuba u mämbenob niump'e cua'. (RI Ni nuc ajnojajob u xe tä colanob tä wa'tä nat. Unejob tä' bäc'tajob uc'a u tz'ibajtescanob machcatac cuxujob ya' jini, y u xe u yäle'ob ca'da: ―¡Ac'ä mäx lástimajetla! Anela tama ni noj caj tä Babilonia, tajtzäc yäli ump'e tz'ibajtesia ta'wac'ola tuba a toje' a tanäla. Q9 Jini nuc ajnojajob tu pancab, jini que u yoli ubajob t'oc unejob tomp'e tama ni caj jiniba, y u ch'a'alesi ujinob nämte' t'oc unejob u c'upän cua' chichca jiniba, unejob u xe tä ch'ocoman u pixanob y u xe u yuc'tanob ni caj tu xe u chänenob u butz'i bajca an tä pule. oPWJin uc'a, jinchichba q'uin u xe tä c'ac'a' tz'ibajtescanob tuba u toje' u tanäjob ca'da: U xe tä chämojob t'oc yaj, y u xe u yuc'tanob machcatac achämijob, y mach uni' xin u cänäntan cua' u c'uxe'ob, y u xe tä laj pulcanob; uc'a mäx q'uen u poder Cajnojala Dios, jin une u yäc'benob u toje'ob u tanäjobba ―ca' jini u yäli machca u chi t'anba. /OWUnejob u bon tz'ayquijob cua' u ch'e' u chenob, y u c'ac'a' chijob cua'tac u c'upän u chenob. Jin uc'a, bon tz'ibajtesanob y äc'benob u c'ac'a' chen uq'uejob, uc'a u te tu c'ajalinob ca'da: “No'on t'ocob ca' a wälä cä chen manda t'ocob ca' untu nuc ixnoja u chumtä tä chumlib tuba u chen manda. Mach jinon t'ocob ca' untu neba' ixic. Mach bay uxin tä ch'ocoman cä pixan t'ocob”. Ca' jini u te tu c'ajalinob. 'NGCherbenobla ca' chich unejob u cherbetla. Unejob u c'ac'a' chijob cua' chichca mach utz. Jin uc'a, c'ac'a' äc'benob u toje' de lo que une u chijobba. Unejob u bon sätbi u c'ajalin otrosjob tuba u yäc'benob u chenob cua' chichca mach utz, ca' untu winic u chilbälnesan u lot tuba u yäc'ben u chen ni mach utzba. Jin uc'a, äc'ben u c'ac'a' toje' ni u tanä jiniba, ca' jinq'uin Dios u cäräx'an t'oc untuba. M3Uc'a machcatac ayan tama ni caj jini c'ac'a' q'ue'ni u tanäjob, y Dios u te chich tu c'ajalin jini mach utz u chijobba tuba u yäc'benob u toje'. pLYDe ya'i cubi machca u yäle' otro ump'e t'an tä cielo ca'da: ―Anela que ayanetla t'oc no'on, pasenla tama ni caj jini uc'a mach xiquetla a chen a tanäla nämte' t'oc machcatac ayanob ya' jini ca' u chen unejob. Uc'a si a chen a tanäla ca' u chen unejob, a xe tä äc'bintela a toje'la täcä ca' chich unejob u xe tä äc'binte u toje' u tanäjob. sK_Xupi tä jine ni caj jini uc'a u bon sätbi u c'ajalinob machcatac cuxujob tama upete otros cabil cab tuba u yäc'ben u chenob cua' chichca mach utz. Nuc ajnojajob pancab u yoli ubajob t'oc une tomp'e. C'ac'a' q'ue'ni u taq'uin ajchonojob pancab uc'a ni gente tama ni caj jini u säte' u taq'uin uc'a u c'upän u chen cua' chichca mach utz ―ca' jini u yäli. J7U chi noj gran t'an u bon äle' ca'da: ―¡Axupi tä jine ni noj caj tä Babilonia! Sutwäni bada de u yajliba q'uen cua' chichca tzuc pixanob. Che' chich täcä u chijob u c'ub ya' jini q'uen cua' chichca xiläw mutob, jin u yäle' ni ley taj Moisés que mach utz c'uxcacba. ?I yJi'pat cä chäni otro untu ángelo que jaque u chen tä cielo. Une u ch'e' u chen q'uen cua' chichca que yo u chen, y une u juntuma u chictan u pancab, uc'a u chen chanä u cuerpo. ^H5Ni ixic a chäniba, jin une ni noj caj que u chen manda nuc ajnojajob pancabba.MGDios u yäc'bi tu pixanob tuba u chenob lo que yo une uticba. U yäc'bi tomp'e u c'ajalinob ni nuc ajnojajob tuba u yäq'ue' ubajob tu manda ni te'el anima ixta que laj utic lo que u yäli Dios. ~s}w}#|H{zzxx%vquvtsrr7qZpCo=nmll#kjihggee6ddGccbYaaL`H_^]\\&[[YwXIWVUTTISS@RLQQQWPPOvNMfLLWKJmIHGFF.E]DDCMBAA@h??>3<|;:99^76y5t4n33Q22e100*..-M,H+u**A)('&&;$#"!q "BRwo <sQ N h " E!Bo C(dIMach uta täj c'ajalin cua' uc'a cä chen jini mach co cä chenba. Mach cä che jini co cä chen tu tojaba. Jini mach co cä chänenba, jin une ni acä chen. FcUc'a cuwila chich que ni ley Dios u yäc'bonla. Pero no'onba winicon chich pancab, y jin uc'a cä c'upän cua' chichca jini pancab, es ca' a wälä chono ayanon tu c'äb cherajtanä. `b9 Jini ley utzba, ¿u yäc'bon quira chämicon? Mach une. Tanä une ni u yäc'bon chämicon. Ni ley utzba u ye'i cua' une ni tanä, uc'a mach cä tz'ombila. Jinchichba ley u ye'i cache' mach utz ni tz'ita' ni tanä. a Co cälbenetla que totoj utz chich ni ley, y upete lo que u yäle' utic utz chich täcä, y tu toja, uc'a Dios chich u yäq'ui. `  Cäli cä chen trebe cä laj tz'omben u manda Dios, pero cä sucpequi cäba. Cä säti chich t'oc ni ley y äc'binton chämo. \_1 Jini manda que äc'qui tuba cuxleconlaba, no'onba ca' a wälä u yäc'bon chämo. O^ Ajniba, jinq'uin mach to cä che conoce ni ley, cäli cache' utz ni cua' cä chen. Jinq'uin äc'binton ni manda, ti täj c'ajalin cache' tanä chich upete ni cua' cä chen, y ca' a wälä chämon. K]Jinq'uin äc'binton ni manda jini, más cä c'ac'a' c'upi q'uen cua' chichca mach utzba y ti chich täj c'ajalin cache' an cä tanä. Bajca mach'an ley mach cheque si mu' cä chen cä tanäla. \¿Cache'da cäle'la jiq'uin? ¿Mach utz quira ni ley? ¡Utz chich une! Machica cuwi cua' jini ni tanä si fuera mach ajnic ley. Machica cuwi täcä si tanä ni c'upom si mach u yäle' ley ca'da: “Mach a c'upän cua' chichca jini que mach jin ta'a”. [9Badaba mach ni' anonla tu manda ley uc'a ca' a wälä chämonla y mach u ni' cänänta poder ni ley täjcac'ola. Cä tz'ombenla bada ni tzijib manda que u yäq'ue' Ch'u'ul Pixanba. Jini tzijib manda u jelo chich ni najtäcäl manda que tz'ibi ayanba. El pecado que está en mí YZ+Jinq'uin ya'to anonla t'oc ni tzuc c'ajalin ta cherajtanä, ni ley u ye'bonla cua'tac une ni mach utz cä chenlaba, pero más cä c'ac'a' c'upi cä chenla upete ni jini ixta que mach u yäq'ue' chämiconla. BY}Che' chich täcä anela cä lot, es ca' a wälä chämetla jinq'uin chämi aj Cristo tä cruz. Mach u ni' ch'ä u chenet manda ni ley. Ya'an otro untu machca u chenet mandala. A wila chich caxcamba une, jin une ni cuxpi tan ajchämejobba. Jin une u yäq'ue' cä chenla tu toja ca' chich yo Dios cä chenla. bX=Si cuxu jit'oc untu ixic, y bixic ni ixic jini t'oc otro winic, ixcherajtz'ijte' une. Pero si chämic jit'oc untu ixic y u ch'e' otro winic, mach jin u tz'ijte' uc'a mach ni' cuxu ni jit'oc ajniba tuba u chen manda. W!Che' chich täcä untu ixic que loto ayanba, tu manda jit'oc ayan jinq'uin cuxu to jit'oc. Si chämic jit'ocba, mach ni' an tu manda une. V )Anelaba a wila chich ni ley. Jin uc'a cä xe cälbenetla ca'da: A wila chich que ni ley u chen manda untu seq'uen jinq'uin cuxu to tu pancab. LUUc'a machcatac u chen u tanä, ca' a wälä ajpatan tuba, u xe tä tojcan t'oc chämo. Jini matän que u yäq'ue' Diosba, paq'uin cuxleconla uc'a tubalonla chich Cajnojala aj Cristo Jesús.T/Bada apa'sintetla tu manda ni tanä y sutwänetla de u yajpatan Dios. Ni jiniba u yäc'benetla ajniquetla sec' tuba Dios, y paq'uin cuxlequetla. HS ¿Cuaxca u yäc'betla ni patan jini de cherajtanä, ni quisnetla a ubinla badaba cache'tacda a chila najtäcä? Mach u yäc'betla niump'e cua' utz, uc'a u tojquiba de ni jiniba, chämo une. \R1Jinq'uin ajnetla tu manda ni cherajtanä, mach ajnetla tu manda ni u tojaba. vQeNo'onba cäli ca' jini t'oc ump'e cua' chichca que u yute pancab uc'a mach uyoch ta' c'ajalinla upete cua'tac ni cachba. Ca' chich a wäq'ui a cuerpola tu c'äb cherajtanä tuba a chen ni mach utzba, tuba a chen malujle uc'a q'ue'nac a chen ni mach utzba, che' chich täcä bada äc'ä a cuerpola tu c'äb Dios tuba a chen tu toja, uc'a ajniquetla sec' tuba Dios. ZP-Pa'sintetla tu poder tanä, sutwänetla de u yajpatan Dios tuba a chen tu toja. 5OcAjniba a tz'ombila chich u manda ni cherajtanä. Badaba cälben Dios que uc'adios u chi uc'a a wäq'ui a pixanla t'oc Dios y a totoj tz'onila chich ni t'an älbintetlaba. +NO¿Mach quira a wila que si a wäq'ue' abala tu c'äbla untu tuba a tz'ombenla u manda, a yumla chich une, y anela ajpatanetla tuba? Che' chich täcä, si a tz'ombenla u manda ni cherajtanä, ca' a wälä ajpatanetla tuba, a xe tä chämola. Si a tz'ombenla Dios, a xe tä ajtäla tu toja. NM¿Cache'da cäle'la jiq'uin? ¿U ch'e' quira cä chen cä tanäla uc'a mach'anonla tu manda ni ley, y uc'a anonla tu manda Dios ni utz u c'ajalinba? Mach utz cä chen cä tanäla ni tz'ita'. CLUc'a ni tanä mach uni' xin u cänäntan poder ta'wac'ola. Uc'a mach'anetla tu manda ni ley. Ya'anetla tu manda Dios, ni utz u c'ajalin t'oc anelaba. Un ejemplo tomado de la esclavitud EK Mach a wäc'ben täcä a cuerpola ni tanä tuba u chen t'oc ni mach utzba. Äc'ä abala tu c'äb Dios ca' ajchäme que cuxpiba. Äc'ben a cuerpola tu c'äb Dios tuba u chen t'oc tu toja. J Mach a wäctan ni tanä u chen manda a cuerpo pancab. Mach a ni' tz'omben a cuerpo a chen lo que u c'upän u chenba. TI! Che' chich täcä ajniquetla. Ch'ä a c'ajalinla que ca' a wälä ajchämeletla, xupi u poder ni tanä ta'wac'ola, y cuxuletla tuba a chenla ca' chich yo Dios uc'a tubaletla Cajnojala aj Cristo Jesús. zHm Jinq'uin chämi, nonoj xupi chich täcä u poder tanä. Badaba cuxu ayan. Ca' chich yo Dios, che' chich u chen. G  Cuwila chich cache' aj Cristo cuxpi tan ajchämejob, y mach uni' sutwan tä chämo. Ni chämo mach ni' an u poder tuyac'o une. wFgY si ca' jini chämonla t'oc aj Cristo, cuwila chich täcä cache' cä xe tä ajtäla cuxu nämte' t'oc une. LEUc'a machca chämi ca' jiniba, mach ni' an u poder tanä tuyac'o. DCuwila chich que no'onla, con to'o ni tzuc c'ajalin que cä cänäntilaba, ca' a wälä chämonla tä cruz nämte' t'oc aj Cristo uc'a ca' jini nonoj xupic u poder ni cherajtanä täj cuerpola y mach u ni' cänäntan poder u yäc'benon cä säte'la. !C;Si tomp'e cä c'ajalinla t'oc une, uc'a ca' a wälä chämonla jinq'uin chämi uneba, che' chich täcä acä xe tä cuxpanla ca' chich cuxpi une. 2B]Jinq'uin c'ablonla es ca' a wälä mujconla täcä nämte' t'oc jinq'uin chämi une. Uc'a ca' chich aj Cristo tz'osinti tan ajchämejob t'oc u poder cä Papla Dios, che' chich täcä no'onla c'änä ajnic tzijib cä c'ajalinla, cä laj äctanla upete cua' chichca mach utz cä chila najtäcäba. ;Ao¿Mach quira a wila cache' ni c'ablan que äc'bintonlaba, äc'bintonla uc'a ajniconla tuba aj Cristo Jesús? Uc'a jinq'uin c'ablonla es ca' a wälä chämonla nämte' t'oc une. .@UNi tz'ita' mach utz une. No'onla es ca' ajchäme ayanonla bajca an ni cherajtanä. Si ca' jini ayanonlaba, ¿cache'da u ch'e' cä chen seguila t'oc ni cherajtanä? |? s¿Cache'da cäle'la jiq'uin? ¿Utz quira cä chen segui cä chen cä tanäla uc'a más u ch'ämbenonla yajin Dios? \>1Ca' chich ajni u poder tanä tuba u yäq'ue' chämic untu, che' chich täcä ayan u poder Dios, uc'a tä' utz u c'ajalin tuba u yäq'ue' ajniconla tu toja y paq'uin cuxleconla uc'a Cajnojala aj Jesucristo.@=yJi'pat äc'qui ni ley taj Moisés, pero a'ajtäjob pancab mach u yoli u tz'onänob, y ca' jini q'ue'ni tanä pancab. Jinq'uin q'ue'ni ni tanäba, más u ch'ämbonla yajin Dios. 8<iUc'a mach u tz'ombi u manda Dios untu winic, q'uen laj sujli de ajcherajtanä. Che' chich täcä uc'a ajni untu machca u tz'ombi u manda Dios q'uen u xe tä äc'can tu toja. K;Quiranla jiq'uin cache' uc'a u tanä untu winic, äc'qui toji'tanä tuba upetejob. Che' chich täcä uc'a u chi tu toja untu winic, upetejob u ch'e' äc'cac tu toja tuba paq'uin cuxlecob. 4:aUc'a u tanä untu winic ayan u poder chämo. Che' chich täcä uc'a untu winic u c'aba' aj Jesucristo, Dios u xe u c'ac'a' äc'benonla ajniconla tu toja uc'a tä' re'i utz u c'ajalin t'oc no'onla. Machcatac äc'binti ajnic tu toja u xe tä c'alin ajtä cuxujob y u xe u chen mandajob bajca an une. 95Ni matän que u yäq'ue' Dios mach ca' ni castigo que äc'binti aj Adán uc'a jini tanä que u chi. Uc'a ump'e tanä que u chi aj Adán ya'an ni toji'tanä. Pero ni matän que u yäq'ue' Diosba es tuba u japänonla t'oc cä noj q'uenel tanäla, tuba ajniconla tu toja tu jut. 89Ni matän u yäq'ue' Diosba mach ca' ni tanä une, uc'a tä' utz u c'ajalin Dios t'oc no'onla. Uc'a ni tanä que u chi aj Adánba q'uen u chämojob. Pero ni matän que u yäq'ue' Diosba u yäq'ue' tuba paq'uin cuxlec q'uenob uc'a utz u c'ajalin aj Jesucristo t'oc no'onla. H7 Desde u q'uini aj Adán ixta u q'uini aj Moisés, mach to tz'ibinti ni ley taj Moisés, pero chämoba ayan. Chämijob täcä ixta machcatac mach u chi jini tanä ca' u chi aj Adánba. Uc'a aj Adán u chi u tanä, jin uc'a ayan chämo. Che' chich täcä ni u xe tä teba, mach'an u tanä y u xe u yäq'ue' cuxlec untu. 6! Jinq'uin mach to an ni ley taj Moisésba, ni tanäba ya' chich an pancab. Bajca mach'an ley, mach u yälca cache' u säte' untu t'oc ley. ]53 Bada ubinla. Tä'qui tä ute ni tanä pancab uc'a untu winic u c'aba' aj Adán u täq'ui u chen. Uc'a jini tanä, ayan chämo. Jini chämo äc'qui tuba upete a'ajtäjob pancab, uc'a upetejob ajcherajtanä. c4? Mach sec' cuwila cache' cä xe tä japinte t'oc cä castigola. Mäx ch'a'a cäjinla täcä uc'a badaba tubalonla chich Dios uc'a Cajnojala aj Jesucristo u yäc'bi sis'ac u c'ajalin Dios t'oc no'onlaba. Adán y Cristo u3c Jinq'uin mach to cä bisala jini bij ta Diosba, sis'i u c'ajalin t'oc no'onla uc'a chämi u Yajlo' tuba u japänonla. Bada que sis u c'ajalinba más totoj cuwila que cä xe tä japintela uc'a tubalonla chich jini u Yajlo' que cuxpiba. )2K Dios u saponla chich uc'a chämi aj Cristo. Jin uc'a más totoj cuwila cache' une u japänonla uc'a mach äc'binticonla ni castigo que u xe u yäq'ue' Diosba. v1eDiosba u ye'e' cache' u yajna'tanonla chich, uc'a aj Cristo chämi por no'onla jinq'uin ajcherajtanäjonla. 70gMach päpä' ayan machca u yäq'ue' uba tä chämo por u lot aunque ajnic tu toja jini u lot. Ayan chich ti machca u yäq'ue' uba tä chämo por u lot que utz u c'ajalinba. O/Cuwila cache' u yajna'tanonla Dios, uc'a cuanta c'oti q'uin aj Cristo chämi tuba u toje' cä tanäla. Jinq'uinba, no'onla ajsin Diosonla y mach'an cache' cä japän cäbala t'oc cä tanäla. .{Jini cä pitänlaba cä xe chich tä äc'bintela. Dios mach u sucpeconla. Uc'a Dios tä' yaj u yubinonla. Cuwila chich cache' tä' yaj u yubinonla, uc'a ni Ch'u'ul Pixan, jini äc'bintonlaba, u c'alin ye'benonla chich cache' u yajna'tanonla Dios. E-Jinq'uin cä c'älenla ni tz'ibajtesia, u ye'e' chich cache' u ch'e' cä totoj tz'onänla chich. Jinq'uin cä totoj tz'onänla, cuwila chich que cä xe tä äc'bintela ni cä pitänlaba. _,7Mach sec' uc'a ni jini ch'a'alac cäjinla. C'änä cä ch'a'alesan cäjinla täcä uc'a ni tz'ibajtesia que cä äc'bintelaba, uc'a cuwila chich que ni tz'ibajtesia u ye'benonla cache' u ch'e' cä c'älenla más. -+SUc'a lo que u chi Cajnojala aj Jesucristo täcä, utz u c'ajalin Dios t'oc no'onla uc'a cä tz'onänla, y mach uxin u yäctan ajnic utz u c'ajalin t'oc no'onla. Ch'a'a cäjinla uc'a cuwila chich cache' cä xe tä ajtäla t'oc ni pitzilan que u xe u yäq'ue' Diosba, jini que cä pitänlaba. I* Bada, tu toja chich ayanonla tu jut Dios uc'a cä tz'onänla. Uc'a jini u chi Cajnojala aj Jesucristo por no'onla, sis u c'ajalin Dios t'oc no'onla y u yäq'ue' ajnic ch'ijcab cä c'ajalinla. B)}Jinchichba aj Jesús äc'qui tä c'äbä tuba tzämsintic uc'a cä tanäla. Dios u cuxpesi tuba u ye'e' cache' tojo chich an cä tanäla, y ca' jini ajniconla tu toja tu jut Dios.$(AIxta no'onla täcä Dios u yälbenonla cache' anonla tu toja uc'a cä totoj tz'onänla Dios. Une ni Dios u cuxpesi Cajnojala aj Jesús tan ajchämejobba. 'Jinq'uin u yäle' tama u jun Dios cache' aj Abraham tu toja ayan uc'a ni u tz'oniba, mach seq'uen aj Abraham u yälbinte ca' jini. S&Jin uc'a Dios u sapi aj Abraham cache' ayan tu toja, uc'a ni u tz'oniba. l%QYuwi chich que Dios u cänäntan poder tuba u laj äc'ben upete lo que u yäli u xe u yäc'benba. *$MMach u yäli aj Abraham que mach uxin tä äc'binte ni matän u yäli Dios que u xe u yäc'benba. U c'alin tz'oni chich cache' toj, y u ch'u'ul c'ajti'in Dios. #}Aj Abraham mach u yäcti u tz'onän jinq'uin ti tu c'ajalin cache' mach ni' an u muc' u cuerpo, uc'a anoxibi, u cänäntan casi cien años. Mach u yäcti u tz'onän täcä jinq'uin ti tu c'ajalin cache' ix Sara mach ni' tuba tz'isa uc'a ach'upimi. "{Jinq'uin mach ajni cache' ajnic u yajlo', aj Abraham u tz'ombi chich Dios. Ca' jini xi de u pap q'uenjob cachichcada ayanob tu pancab, ca' chich worin älbintiba: “Ca' u q'ue'nan ajlucero, che' u q'ue'nan u xe tä ajtä a natil ch'ocob”. Y!+Ca' chich an worin tz'ibiba tama u jun Dios, ni u yäle' ca'daba: “Cäq'ue'et de u pap q'uenjob cachichcada ayanob tu pancab”. Cä papla chich aj Abraham tu jut Dios. Une u tz'ombi chich Dios, jini u yäq'ue' cuxlec ajchämejobba, jini u chänen cua' chichca que mach to anba como si fuera ya' chich an, y u yäc'ben ajnic täcä.  Jini u yäli Dios cache' u xe u yäc'ben aj Abrahamba, u yäli uc'a u tz'oni, u matän chich une uc'a utz u c'ajalin Dios. Uc'a ni matän jiniba tuba upete machcatac u ch'ämben jinchichba bij taj Abraham, mach sec' tuba machcatac u chen ca' u yäle' ley. Tuba chich täcä machcatac u tz'onän ca' chich u tz'onän aj Abraham. Aj Abrahamba cä papla chich tuba cäpetela. ykMachcatac u säte' t'oc ni ley, u xe tä äc'binte castigo. Mach ajnic leyba, machica an cache' u säte' untu. /WSi sec' ni machca u chen ca' u yäle' ni ley u yäc'binte ni matän jini, mach u ni' che vale jiq'uin lo que u tz'onän aj Abraham, y mach toj lo que u yälbi Dios. pY Dios u yälbi aj Abraham cache' u xe u yäc'ben u pancab nämte' t'oc upete u natil ch'ocob. Mach u yälbi ca' jini uc'a u chi ca' u yäle' ley. U yälbi ca' jini uc'a u tz'ombi Dios, y Dios chich u sapi cache' tu toja ayan. wg Une xi de u papob täcä ni circuncisa'ojobba, mach sec' uc'a circuncisa'ojob, uc'a täcä u ch'ämbijob u biji aj Abraham y u tz'onijob ca' chich u tz'oni uneba jinq'uin mach to circuncisa'oba. La promesa es cumplida por medio de la fe 3_ Jinq'uin mach to circuncisa'o, aj Abraham u tz'ombi chich Dios, y Dios u sapi cache' tu toja ayan. De ya'i a'uti circuncisa aj Abraham uc'a u ye'e' cache' toj u t'an Dios jinq'uin u yäli cache' tu toja ayan aj Abraham uc'a ni u tz'onänba. Jin uc'a u ch'e' älcac cache' aj Abraham es u papob upete machcatac u tz'onän, ni mach circuncisa'oba, uc'a unejob täcä Dios u sapän cache' tu toja ayanob uc'a ni u tz'onänobba. J  ¿Caq'uin u sapi Dios cache' tu toja ayan aj Abraham? ¿Jinq'uin mach to circuncisa'o, o circuncisa'o chich jinq'uin? Mach to circuncisa'o aj Abraham jinq'uin u sapi Dios cache' tu toja ayan. wg Jini ch'a'aljinda, ¿sec' tuba quira ni machca circuncisa'oba, o tuba täcä ni mach circuncisa'oba? Tuba chich täcä ni mach circuncisa'oba. Uc'a san cälila cache' aj Abraham, uc'a ni u tz'oniba, Dios u sapi cache' tu toja ayan. iKCh'a'a ujin machca chichca ajcherajtanä jinq'uin Cajnojala mach u ni' älbe si u chi u tanä. 'GU yäle' ca'da:Ch'a'ajtac ujinob machcatac cherbintijob perdona lo que u chijob mach utzba, machcatac Dios mach u ni' äc'be u toje' u tanäjobba. 2]Aj David täcä u yäle' cache' ch'a'a ujin machca chichca ni u yäle' Dios cache' tu toja ayan uc'a lo que u tz'onänba, y mach uc'a lo que u chen tuba ajnic tu toja. wPero mach ca' jini u chen Dios t'oc no'onla. Machca mach u che niump'e cua' tuba u japän uba, pero si u tz'omben chich jini que u yäq'ue' ajnic tu toja ajcherajtanäjobba, uc'a lo que u tz'onänba Dios u xe u yäle' cache' ayan chich tu toja. ~uUc'a machca u cherben u patan u lot, mach uyäc'binti u gana de u matän. U yäc'binte de u tojquiba chich u patan. >u¿Cache'da u yäle' jiq'uin ni jun u yäq'ui tä tz'ibinte Diosba? Ni jun u yäle' ca'da: “Aj Abraham u tz'oni lo que u yälbi Dios, jin uc'a Dios u sapi cache' tu toja ayan”. H Dios u sapi aj Abraham ca' a wälä u chi tu toja. Pero aj Abrahamba mach u laj chi tu toja upete, jin uc'a uneba mach u ch'ä u chen uba fama tu jut Dios, uc'a Dios yuwi chich que u säti.  yBada cä xe cälbenetla cache' u chi Dios t'oc aj Abraham, cä najtäcäl noxi'papla oni, no'onla que aj judíosonla. MSi cä totoj tz'onänla cache' aj Jesucristo chämi por no'onla, ¿u ch'e' quira cäle'la que mach u ni' che servi ni ley? Mach u ch'ä cäle'la ca' jini. C'änä cä tz'ombenla más ni ley.8iUc'a untuntu Dios ayan. Une u xe u sapän machcatac u totoj tz'onän cache' aj Jesucristo chämi por une, jini aj judíosobba y che' chich täcä ni mach jin aj judíosobba. 5Ni Dios, ¿sec' Dios quira tuba aj judíosob? ¿Mach quira une ni Dios tuba aj gentilob täcä? Jin chich. Dios chich täcä tuba aj gentilob.   Jinda ni acäle' t'ocobba, cache' Dios u sapänonla uc'a ni cä tz'onänlaba sin que u jiran si cä chi cumplila t'oc ni ley.  5¿U ch'e' quira cäle'la que utz acä chila no'onlaba? Mach u ch'ä cäle'la ca' jini. Si cä laj tz'ombenla ni ley, u ch'e' cäle'la cache' utz acä chila. Pero mach cä che trebela cä laj tz'ombenla ni ley. Dios u japänonla uc'a cä tz'onänla cache' aj Jesucristo chämi por no'onla, y mach uc'a cä laj chen ca' chich u yäle' ley. Jin uc'a mach u ch'ä cäle'la que utz acä chila no'onlaba. / WCa' chich jini bada täcä u ye'e' Dios cache' tu toja u chen. U ye'e' cache' u chen chich tu toja jinq'uin u sapän upete ajcherajtanä que u tz'omben aj Cristoba. 3 _Dios u yäq'ui aj Cristo Jesús tuba cajtoji'tanäla jinq'uin chämi tä cruz. Si cä tz'onänla, acä ch'ämbintela chich yajin. Ca' jini cheque chich cache' tu toja u chen Dios, uc'a mach u se'in äc'bi u toje' u tanäjob machcatac u chijob u tanä oni uc'a sis u c'ajalin t'oc unejob jinq'uin. / WPero Diosba utz u c'ajalin t'oc no'onla. U sapänonla sin c'änä cä toje'la niump'e cua'. Une chich u täsqui aj Cristo Jesús tuba u japänonla t'oc cä tanäla. Puc'a cäpetela ajcherajtanäjonla. Mach'anonla ca' yo Dios ajniconla. 8iCa'da une ni u ch'e' u sapänonla Diosba, si cä tz'ombenla aj Jesucristo. Upete machcatac u tz'omben une, Dios u xe u yäle' cache' ayan chich tu toja. Cäpetela igualonla, "=Badaba Dios u ye'benonla cache'da u ch'e' u sapänonla sin que ircac si acä chila tu toja t'oc ni ley o mach. Jinchichba ley jini, ni u yäc'bi Dios u tz'ibän aj Moisésba, u yälbenonla täcä ca' jini, y che' chich u yälbenonla jini u tz'ibijob ajt'anob ta Dios täcä. fEMach'an niuntu pancab que u ch'e' u laj chen ca' chich u yäle' ni ley. Jin uc'a mach por ni ley u sapänonla Dios. Ni ley äc'qui tuba u ye'benonla cache' no'onla ajcherajtanäjonla. La salvación es por medio de la fe (ICuwila chich que upete cua'tac u yäle' ni ley, tuba u chenob une ni machcatac äc'bintijobba. Pero niuntu mach u laj chi cumpli t'oc ni ley. Jin uc'a niuntu mach uxin u pojlen cua' u yäle' tuba u japän uba jinq'uin Dios u xe u jiran si u chijob tu toja upete a'ajtäjob pancab. U#Mach u yäc'ä u c'ajalinob u chen ca' yo Dios, y mach u c'ajti'ijob Dios. Z-Ni bij u yäq'ue' ajnic ch'ijcab u c'ajalinobba, mach bay u chi conocejob. X)U maläc chen buyajob y u maläc tz'ibajtesan ubajob bajcatac u numejob. 7iTä' seb yo bixicob tuba u chen tzämsa. ]3T'oc u ti' u c'ac'a' chen cräxt'an, uc'a mach yo u chänen ni tz'ita' u lot. p~Y Tzuc t'an u chenob. U ti' es ca' a wälä u ch'ena ajchäme que jäbä ayanba, bajca atu'i najchäme tamaba.Cada u nicän u yac'ba u chen sucpecya.Jini t'an u yäle'obba u chen mal ca' a wälä veneno tuba ni chan. } Upete u tz'eji ubajob t'oc u biji Dios. Upete u sätijob t'oc Dios.Mach'an niuntu u chen utz, pero niuntu mach'an. {|o Mach'an niuntu que yuwi cache'da ayan Dios.Mach'an niuntu que u sacän cache' u ch'e' u tz'omben Dios. s{_ Ca' chich worin ayan tz'ibiba, que u yäle' ca'da:Mach'an niuntu tu toja, pero niuntu mach'an. pzY ¿Cache'da a wäle'la jiq'uin? No'on aj judíosonla. ¿Más quira utzonla que aj gentilob? Mach une. San chich acä tz'ibi tuba cälbenetla cache' upetejob aj judíos y ni mach jin aj judíosobba mero ajcherajtanäjob chich. jyM¿Utz quira cä chenla ump'e mal tuba ajnic ump'e bien? Mach utz une. Ya' chich an machcatac u päpä' tz'aycunon cache' che' cäli ca' jini. Utz chich äc'bintic u castigo machcatac u yäle' ca' jini. Todos somos culpables &xEAyan machcatac u yäle'ob täcä ca'da: “Si no'onla cä chenla jop'ojti', y si jini jop'ojti' que cä chenla u ye'e' cache' tu toja chich u chen Dios y ca' jini u yäq'ue' que más ch'u'ul c'ajti'cac Dios, ¿cua' uc'a jiq'uin u chenon castigala Dios ca' untu ajcherajtanä?” {woPero mach ca' jini. Si mach tu toja u chen Dios, ¿cache' u xe u jiran uneba si u chi tu toja a'ajtäjob pancab? *vMCua'tac acä chenla no'onlaba que mach tu toja, u yäq'ue' tä chäninte cache' tu toja chich u chen Dios. ¿Cache' cä xe cäle'la jiq'uin? ¿A wäle' quira que mach tu toja u chen Dios jinq'uin u yäq'ue' castigo? No'onba acäli ca' jini uc'a ayan chich winicob u yäle' ca' jini. u¡Mach une! Diosba u xe chich u chen ca' chich u yäli. ¿Cuaxca u chi si upete winicob ajjop'ojti'? Diosba toj chich u t'an. Uc'a che' chich an tz'ibi tan u jun Dios ca'da:Jinq'uin ane ni Dioset a chen t'an, u xe tä älcan cache' toj chich lo que a wäle'.Jinq'uin machcatac pancab u yäle'ob cache' mach tu toja a chen, u xe chich tä chectan cache' tu toja ayanet. tPero mach upete u laj tz'onijob. ¿A wäle' quira que uc'a ca' jini u chijob, Dios mach uxin u chen ca' chich u yäli u xe u chenba? sQ'uen chich cua' u cänäntanob más utz ni aj judíosob. Najtäcä acälbenetla cache' äc'bintijob chich tu c'äb ni t'an ta Dios. lr S¿Cuaxcatac más utz u cänäntan aj judíosob jiq'uin? ¿Cua' tuba u chen servi ni circuncisión? DqNi mero aj judío, jin une ni machca u totoj tz'onän Dios tan u pixanba. Y jini totoj circuncisiónba, jini u yute tan u pixan untuba, jini Ch'u'ul Pixan u chenba, mach uc'a ni ya' tz'ibi tama ni leyba. Dios chich u xe u yäle' cache' utz cua'tac u chen ni winic jini. Mach jin winic u xe u yälben ca' jini.DpMach jin mero aj judío machca päncäbi de aj judío que u chen cua' chichca tuba u chänen u lotob cache' totoj aj judío. Mach jin mero circuncisión täcä ni sec'cac u pächi untu. o Machca mach circuncisa'o u pächi, pero si u c'alin tz'onän u chen upete ca' u yäle' tama ley, ni winic jini u xe u ye'e' cache' aneba mach a che tu toja. Aneba circuncisa'ojet y ya'an ni ley tz'ibiba ta' c'äb, pero mach a tz'oni a chen ca' u yäle'. nChe' chich täcä machcatac mach circuncisa'oba, pero si u chen ca' u yäle' tama ley, Dios u sapän chich ca' a wälä circuncisa'o an. myNi circuncisión que äc'bintetlaba u ye'e' cache' u tusi Dios cua' u xe u chen t'oc anela. U chen vale chich ni circuncisión si a totoj tz'omben chich ni ley. Si mach a che ca' u yäle' ni ley, ni circuncisión a ch'iba mach jin cua' une. flEUc'a che' chich tz'ibi, que aj gentilob u cäräx älbenob Dios uc'a lo que a chenla anela. k9Ane a wäle' cache' ni ley que a ye'e' aneba utz chich, pero ¿mach quira a wäq'ue' que mach ch'u'ul c'ajti'cac Dios uc'a mach a laj tz'ombe ni ley? Ane chich a wäle' cache' aj judíoset. A wäle' cache' Dios u xe u sapänet uc'a ya'anet t'oc ni ley. A wäle' que sec' anela ayanetla t'oc ni totoj Dios. 'dGU c'ajalinob chich u xe u yälben si u chi tu toja o mach tu xe tä c'ote q'uin jinq'uin Dios u xe u yäc'ben aj Jesucristo u jiran si tu toja ayan o mach tu toja jini mucujtac tu pixan upetejob. Ca' chich jini u yäle' ni t'an utz que acäle' no'onba. Los judíos y la ley de Moisés "c=Ca' a wälä tz'ibi an tu pixanob ni ley, uc'a u p'elaj chenob chich ca' chich u yäle' ni ley. Tu c'ajalinob chich yuwijob si u chijob tu toja o mach. tbaAj gentilob, jini que mach jin aj judíosobba, mach bintijob ni ley taj Moisés. Jinq'uin u te tu c'ajalin u chenob ca' chich u yäle' ni ley jiniba, u c'ajalinob chich ni ley tubajob. Mach u che si mach äc'bintijob ni ley tz'ibiba. ba= Machcatac u chen ca' chich u yäle' tama ni ley, Dios u xe u yäle' cache' tu toja ayan. Jini machcatac u taj ubin u tzijcan leyba y mach u che ca' chich u yäle' uticba, Dios u xe u yäle' cache' mach tu toja ayan. -`S Upete machcatac u chi u tanä, jini mach binti ni ley taj Moisésba, u xe tä sätojob uc'a ni tanä jini sin que ircac si u sätijob t'oc ni ley. Upete machcatac yuwijob ni ley taj Moisés y t'oc u tanäjob uc'a mach u tz'ombijob, u xe tä äc'binte u toje'ob bajcatac u säti t'oc ni ley. =_u Uc'a Dios mach u yänäl chäne niuntu pancab. ^- Machcatac u chen utzba, Dios u xe u yäc'benob u pitzilan y paq'uin ch'u'ul ajnicob t'oc. Dios u xe u yäle' cache' utz u chijob, y u xe u yäc'benob ajnic ch'ijcab u c'ajalinob. Najtäcä aj judíosob u xe tä äc'bintejob y che' chich täcä ni mach jin aj judíosobba. R] Q'uen cua' chichca u xe u yäc'ben u chen sufri upete machcatac u chen ni mach utzba, najtäcä aj judíosob y che' chich täcä ni mach jin aj judíosobba. U xe tä te tuyac'ojob q'uen tz'ibajtesia. x\iU xe u yäc'ben u castigojob jini machcatac tzätz u pamobba, jini machcatac mach u tz'ombejob u t'an Diosba, jini machcatac mach u chejob tu tojaba. Uc'a u chenob ca' jiniba, jin uc'a Dios u xe u cräxna'tanob y u yäc'ben u castigojob. [wU xe u yäc'ben paq'uin cuxlecob machcatac mach u yäctajob u chen tu tojaba uc'a tä' yojob nonoj äc'bintic jini pitzilan que Dios u xe u yäq'ue'ba, y uc'a tä' yojob paq'uin ch'u'ul ajnicob t'oc Dios, y que une u yälbenob que utz u chijob. BZUne u xe u yäc'ben cada juntu u jelo ca' chich u chiba. Y}Tzätz a pamla y mach a q'uexi a c'ajalinla tuba mach a ni' chen a tanäla. Ca' jini mu' a q'ue'nesan más a castigola que a xe tä äc'bintela tu c'ote u q'uini äc'cac ni castigo jini, jinq'uin u xe tä chäncan cache' tu toja chich u chen Dios. X¿Mach quira a wäq'ui ta' c'ajalinla cache' tä' utz u c'ajalin Dios, y cache' mach ujac' ujin t'oc anela, y cache' mach u se'en cäräx'a t'oc anela? ¿Mach quira ti ta' c'ajalinla cache' Dios utz u c'ajalin t'oc anela tuba u yäc'benet a q'uexe' a c'ajalinlaba? YW+Ane a wäle' cache' c'änä äc'bintic u castigo machcatac u chenob ca' chich ni acäliba, pero ane täcä ca' chich jini a chen. ¿A wäle' quira cache' a xe a japän aba t'oc ni castigo u yäq'ue' Diosba? tVaCuwila chich que tu toja u chen Dios jinq'uin u yäc'benob u castigo machcatac u chen ni mach utz uticba. U #Mach'an cua' a wäle' tuba a japän aba, mach u che caxcajet ane, si a wäle' cache' a lot mach u che tu toja. Si a wäle' ca' jiniba, ane chich a sacän a castigo täcä, uc'a ane a wäle' cache' mach u che tu toja a lot, y ane a chen täcä ca' chich u chen uneba. dT C Yuwijob chich cua' castigo u yäq'ue' Dios, cache' c'änä chich chämicob machcatac u chen ca' jini. Mach uc'a sec' u chenob ca' jini. U ch'a'alesan ujinob täcä uc'a u chänen cache' u chen chich täcä u lotob.DS Mach uyoch tu c'ajalinob jini tuba Diosba. Mach u chejob ca' chich u yäle' que u xe u chenobba. Mach u yajna'ta u lotob. Mach u sis'a u c'ajalinob. Mach u ch'ämbe yajin u lotob täcä. wR iU päpä' pa'säben u falta u lot. U cräxna'tanob Dios. U xiq'ue' u lotob. U chen uba fama. U yäle' cache' más q'uen u c'ajalinob une. U pa'senob tu c'ajalin cua' chichca tuba u chen ni mach utzba. Mach u tz'ombe u t'an u pap y u na'. 0Q [U c'ac'a' chenob upete ni mach tu tojaba. U c'ac'a' sacänob q'uen u tz'ijte'. U c'ac'a' chen cua' chichca mach utzba. U c'ac'a' c'upän cua' chichca jini. U c'ac'a' chen u mech'lejob. Tä' jac' ujin t'oc u lot uc'a cua' chichca jini que u cänäntan uneba. U c'ac'a' chen tzämsajob. Tä' u chen buyajob t'oc u lot. Tä' u sucpecänob u lot. Tä' u chenob malujle. U mucul tz'aycun u lot t'oc cua' chichca päpä' tz'aji. HP  Unejob mach u yoli u ch'e' ni bij ta Dios ni u yäq'ue' tu c'ajalinob Dios. Jin uc'a Dios u yäctijob colacob t'oc ni tzuc c'ajalin jini, tuba u chenob cua' chichca que mach utz uticba. O Che' chich täcä wincärejob u yäctijob ajnic t'oc ixic, u jobän uba u c'ajalin uc'a u c'upän u lot winic. Ca' jini u chenob ni mach utzba, winic t'oc mismo u lot winic. Jin uc'a tuyac'o jinchichba u cuerpojob u xe tä äc'binte u toje' lo que u chenob. N }Jin uc'a Dios u yäcti u maläc pa'sen u quisinob. Ixictac u yäctijob ajnic t'oc winic uc'a u c'upän u lot ixic. M !U yäctijob ni totoj Diosba tuba u tz'ombenob ni jop'ojti'. U ch'u'ul c'ajti'in y u c'änti'inob cua' chichca an pancabba, y mach u ch'u'ul c'ajti'i machca u chi upete ni jini. Ni machca u chi upeteba, jin une ni c'änä paq'uin ch'u'ul c'ajti'cac. Che' chich utic. (L KJin uc'a Dios u yäcti u chenob ni mach utzba ca' chich u te tu c'ajalin u chenob. Ca' jini u maläc chen u tanäjob t'oc u cuerpo, jini mach utz uticba. WK )U yäctijob u tz'onän ni mero Dios que an u pitzilanba, ni paq'uin cuxuba, y u chijob u santu ca' chich u jut untu winic que u chämoba. U chijob täcä ca' untu mut, ca' untu beq'uet, y ca' untz'it chan. QJ U yäle'ob cache' unejob q'uen u c'ajalin, y sujlijob de ajsinc'ajalin. xI kYuwina'tijob chich caxcamba ni totoj Dios, pero mach u sapijob tuba u Dios, y mach u yälbijob uc'adios u chi t'oc upete lo que u chi pancab. U yäcti uba u sucpecän ubajob t'oc päpä' c'ajalin. U c'ajalinob es ca' a wälä tan it'obni. H  Desde jinq'uin u chi Dios u pancab u yäq'ui tä chäninte u poder y cache'da ayan uneba, jini que mach u ch'ä chäninticba. Cuwila chich cache' an u poder Dios y cuwila chich cache'da ayan uneba uc'a por upete jini ayan que u chi uneba. Jin uc'a ni machcatac que mach u yäc'be la'o ochic tu c'ajalinob ni u tojaba mach u ch'ä u yäle'ob cache' mach yuwijob camba ni totoj Diosba. a~~d}}]||{{|zyy2wvv;uhttLsDrqpponnll}lk-jRih-ff`e&dCcbaae`__ ]i\\\ YXXWViUdTSRRQjQ^OOENNM0LKqJIHGFFwEEDiCBAA?>==\<};:B9|987B6v55A43221z0W.t-w,+**)F('&%e$6#Y"?! 'Xa$iqs A lMz Mach ajniquetla t'oc tz'uble. Chenla upete t'oc ch'o'ole. Tä' ch'o'o ajnic a pixan tuba a chenla cua' yo Dios utic. &yE Maläc yajna'tan abala ca' chich a yajna'tan ni mero a säcunlaba. C'änä a wäq'ue'la tä yajna'tinte a lot, y mach a wäq'ue' abala ane tä yajna'tinte. x Mach a susuc yajna'tan a lot. Totoj yajna'tan chich. Tz'eje abala t'oc ni c'ajalin mach utzba. Äc'ä abala t'oc ni c'ajalin utzba. ]w3 Machcatac äc'binti u c'ajalin tuba u yäc'ben c'ajalin u lot, c'änä chich u chen. Machcatac u chen sijba, c'änä chich u c'alin chen sij sin jaq'uinle. Machcatac a wajnojala, c'änä chich ajnic ch'o'o tuba u chen manda utz. Machcatac u täclen ni tenten ubajobba, c'änä chich u täclen t'oc ch'a'aljin. Deberes de la vida cristiana v Machcatac äc'binti u c'ajalin tuba u täclen jini machcatac an t'oc aj Cristoba t'oc cua' chichca patan que Dios u yäq'ui tä uteba, c'änä chich u c'alin chen. Machcatac äc'binti u c'ajalin tuba u ye'ben u lot u t'an Dios, c'änä chich u c'alin ye'ben. huI Dios u yäc'bonla cada juntu yänäjtac cä c'ajalinla tuba cä chenla cua' chichca, ca' chich u yoli u yäc'benonla uc'a utz u c'ajalin t'oc no'onla. Cada juntu c'änä u chen ni patan que u ch'e' u chenba. Machcatac äc'binti u c'ajalin tuba u yäle' u t'an Dios, c'änä chich u yäle' upete jini u tz'onän, ca' chich Dios u yäc'bi u chen. +tO Ca' jini chich ayanonla no'onla que tubalonla aj Cristo. Q'uenonla chich, pero tomp'emp'e ayanonla tuba aj Cristo. Mul ayanonla chich ca' a wälä ump'e cuerpo. 3s_ Iranla cache' an untu winic. An u c'äb, u jut, u yoc, ixta upete lo que u cänäntan, y upete ayan tuyac'o untuntu winic. T'oc t'oc u patan lo que an tuyac'o ni winic. >ru Dios tä' utz u c'ajalin t'oc no'on, u yäc'bon cä ye'benetla u t'an. Cälbenetla jiq'uin que mach a sinlaj chen pensala cache' más utzetla que a lot. Si totoj tubalonla Dios, c'änä chich tic täj c'ajalinla cache' mach jin cua'onla. Dios ni machca u yäc'benonla cä tz'onänla bäye chichca jini. )qK Mach a chenla ca' u chenob a'ajtä pancab, jini que mach'anob tu tojaba. C'änä nonoj tzijibac a c'ajalinla uc'a a nonoj q'uexe' a bijila. Si ajniquetla ca' jini, u xe tä te ta' c'ajalinla cua' yo Dios utic. A xe a wiranla que mejor chich ni yo utic Diosba, tä' pitzi y tä' utz une. up e Bada jiq'uin cälbenetla, cä lot, cache' tä' coba que a wäq'ue' abala tu c'äb Dios de u matän, y cuxlequetla sec' tuba une, uc'a ca' jini chich yo Dios a chenla. Cälbenetla cache' c'änä a chenla ca' jini uc'a tä' utz u c'ajalin Dios t'oc anela tuba u ch'ämbenetla yajin. Machcatac u totoj ch'u'ul c'ajti'inob Dios, c'änä chich u yäq'ue' uba tu c'äb. ]o3 $Uc'a une chich u yäq'ue' upete cua' chichca que ayan. Upete lo que ayanba, une chich u chi, une chich u chen mantene y tuba chich une. Jin uc'a c'änä cä paq'uin ch'u'ul c'ajti'inla une. Che' chich utic.dnA #¿Caxca une u yäc'bi u matän Dios najtäcä uc'a Dios u sutjatz'ben u jelo? Niuntu une. m "¿Caxca une yuwi cache'da an u c'ajalin Dios? Mach'an machca. ¿Caxca une u yäc'ben c'ajalin cache'da u xe u chen? Mach'an niuntu. [l/ !Mach'an niuntu que u c'ote ca' Dios, uc'a mäx q'uen cua' u cänäntan une. Mäx q'uen u c'ajalin Dios ixta mach'an u xupiba. Uneba yuwi chich upete cua' u xe u chen. Mach cä che trebe cuwina'tanla cache'da u te tu c'ajalin une jinq'uin u chen cua'tac yo u chenba. Mach cä che trebe cuwina'tanla täcä cua' uc'a u chen ca' jini. }ks Dios chich u yäcti ajnic tzätz u pixanob upete a'ajtäjob pancab uc'a ji'pat u xe chich u laj ch'ämben yajinob. j Badaba unejob mach u tz'ombejob u t'an Dios. Pero ca' chich u ch'ämbetla yajin Dios, che' chich u xe u ch'ämbenob yajin täcä. i} Ajniba mach a tz'ombila u t'an Dios y badaba Dios u ch'ämbetla yajin uc'a aj Israelob u yäcti u tz'omben u t'an Dios. tha Lo que u sijän Diosba, mach u sutwan u ch'e' cha'num. Dios mach u yose niuntu tuba u pa'sen tä cha'num. bg= Aj Israelobba mach u sapi u t'an aj Cristo y mach u bisa bijob t'oc Dios, uc'a ca' jini ajnic cache' a tz'onänla anelaba. Pero Dios u yajna'tanob chich uc'a u najtäcäl noxi'papob, uc'a Dios chich u yaquijob. f Cuanta cä laj pa'säbi u tanäjob,
u xe tä tz'äctan tä ute jini cä worin tusi t'oc unejobba. Ca' jini u yäli Dios. e  Cuanta tz'äcti tä ochejobba, upete aj Israelob u xe tä japinte. Ca' chich u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba ni u yäle' ca'da:Jini Ajjäpon u xe tä pase ya'i tama ni caj tä Sión,
u xe tä te u laj pa'säben u malujle u ch'ocob aj Jacob. .dU Bada jiq'uin cä lot, co que a wina'tanla cua' an tu c'ajalin Dios, que mach yuwi niuntuba, uc'a mach xiquet a wäle'la cache' más utzetla ane que unejob. Jinda ni cälbenetlaba: Aj Israelob nebaj tzätz'i u pixanob ixta que mach tz'äctac ni aj gentilob que u xe u sapän u t'an Dios. c! Anelaba ch'ämquetla ca' a wälä tuyac'o untec te' que mach utzba y äc'quetla tuyac'o ni te' utzba. Si Dios u chi ca' jini, más u ch'e' u chen t'oc jinchichba c'äb te' que u pa'siba, sujlec u yäq'ue' cha'num ca' chich ajni. La salvación final de los de Israel b1 Aj Israelobba, si sujlec u tz'onänob, Dios u xe chich u sapänob. Dios u cänäntan chich poder tuba sujlec u yäq'ue'ob cha'num ca' chich ajni. %aC Iranla jiq'uin cache' Dios utz u c'ajalin, y cäräx chich täcä. Cäräx une t'oc machcatac u säte' t'oc uneba. Pero t'oc anelaba utz chich u c'ajalin si totoj mach a wäctala a chenla ca' chich yo uneba. Uc'a si anela a wäctan a chenla ca' jini, u xe chich u pa'senetla täcä. ` Uc'a si Dios mach u chi perdona ni aj Israelob que u sätijob t'ocba, anela täcä mach uxin u chenet perdonala si a säte'la t'oc. q_[ Toj chich une. Pero unejobba pa'sinti uc'a mach u tz'ombijob u t'an Dios. Anelaba ya'anetla t'oc Dios uc'a a tz'onila chich. Jin uc'a mach a wäle'la ane que más utzetla. C'alin cänäntan abala; mach xiquet a säte'la t'oc Dios. f^E Aneba ti a xe a wäle' ca'da: “U c'äb ni te' jini pa'sinti uc'a äc'cacon no'on”. []/ Mach a wäle' que más utzet que ni u c'äb te' que pa'sinti uc'a äc'caquet aneba. Uc'a si a wäle' ca' jiniba, c'änä a wina'tan que mach ane a chen mantene jini wi' te'. Wi' te' ni u chenet mantene aneba. s\_ Ca' u chen untu winic pancab t'oc untec te' olivo jinq'uin u teclaj sec'ben u c'äb y u täc'ben otro c'äb te' más utzba tuba u chen segui ch'ijic uc'a u chun ni mero te' olivo u yäc'ben u chen segui ch'ijic. Pero jini u chi Diosba, u ch'i u c'äb päpä' te' olivo tuba u täc'ben tuyac'o ni mero te' olivo. Ca' jini anelaba aj gentiletla es ca' a wälä ni c'äb te' jini que äc'quetla en lugar de aj Israelob. Anela a chen segui ch'ijela ca' chich ni mero u c'äb ni te' jini. J[  Si ni ixim ch'u'ul chere ajnic uc'a Dios, ch'u'ul ayan täcä ni waj jini que u xe tä uteba. Si untec te' ch'u'ul chere ayan uc'a Dios u wi', ch'u'ul ayan täcä u te'e. Ca' chich jini aj Israelob täcä. Si u najtäcäl noxi'papob ch'u'ul chere uc'a Dios ajni, che' chich täcä unejob ixta bada ch'u'ul chere ayanob. dZA Si Dios sis'i u c'ajalin t'oc upete a'ajtäjob pancab jinq'uin u yäcti aj Israelob, más pitzi u xe jinq'uin Dios u xe tä sujtä u sapänob tä cha'num. Ca' jini es ca' a wälä u xe tä cuxpescanob tan ajchämejob. Y# Acä chen ca' jini bay toca tu chänenob cä lotob aj Israelob cache' anela a japän abala, tulaj sujlecob u yolin u japän ubajob täcä. iXK Anela gentil, que mach jin aj Israeletla, mu' cälbenetla ni jini. No'onba Dios u yacon tuba cälbenetla ni t'an tuba aj Jesucristo. Jin uc'a cachichcada cäle' que tä' utz chich jini patanda que äc'binton cä chen. 'WG Uc'a u säti aj Israelob, pasi mejor tuba upetejob pancab. Uc'a aj Israelob mach u tz'ombijob Dios, mejor chich pasi tuba jini que mach jin aj Israelob. Y si ca' jini u chi pasa, más rete utz u xe jinq'uin Dios u sujtä u sapän aj Israelob jinq'uin u xe u tz'ombenob u t'an cha'num. V% Bada cä c'atbenetla ca'da: ¿U nonoj sätijob quira t'oc Dios aj Israelob? ¡Mach une! Jini mach jin aj Israelobba u pojli cache' u japän ubajob uc'a xi u säte'ob t'oc Dios aj Israelobba. Tu chänenob aj Israelob ca' jini, u xe u yolin u japän ubajob täcä. YU+ Tax u nonoj bäle' uba u jutob uc'a mach u chänen cada an u biji Dios.Paq'uin colac ca' a wälä locó u patob t'oc jini noj cuch de tanä que u cänäntanobba. La salvación de los que no son judíos +TO Aj David u yäle' täcä ca'da:Jinq'uin u c'alin c'uxnanob t'oc ch'a'aljin, tajtzäc u te tuyac'ojob jini u yäc'ben u säte'ob, y u xe tä äc'binte u castigo.Ca' a wälä u juntu caje' ubajob ca' chich untu anima que nume u chen, tajtzäc u caje' uba bajca an u cajquiba. rS] A'uti chich ca' chich u yäle' tama u jun Dios ni u yäle' ca'daba: “Dios u yäc'bi ajnicob ca' a wälä untu que mach'an u c'ajalin, tuba mach ochic tu c'ajalinob niump'e cua'. U yäc'bi ajnicob ca' a wälä ajchoc' tuba mach u chänenob cua' u chen. U yäc'bijob ajnicob ca' a wälä ajcoc tuba mach u yubinob niump'e cua', y che' chich anob ixta bada”. RR ¿Cache'da cä xe cäle'la jiq'uin? Cälbenetla que mach upete aj Israelob u pojli cache' u japän ubajob, sec' namás ni yäcä uc'a Diosba. Ni mach yäcä uc'a Diosba, más tzätz'i u pixanob. MQ Si Dios u cherbijob jini favor uc'a utz u c'ajalin t'oc unejob, mach u chi uc'a lo que u chijob tuba cherbinticob ca' jini. Si uc'a lo que u chijob Dios u yaquijobba, mach jin favor une jiq'uin. @Py Che' chich täcä bada, ya'to an tz'ita' aj Israelob machcatac yäcä uc'a Dios. Dios u yaquijob uc'a utz u c'ajalin t'oc unejob, mach uc'a cua' chichca u chijobba. Favor u chi une. 6Oe ¿Cache'da jiq'uin u p'albi Dios? Dios u yälbi ca'da: “Ya'to an siete mil wincärejob täc'a, jini mach bay nocwäni tu pänte' jini päpä' dios u c'aba' aj Baalba”. (NI “Cajnoja, aj Israelob u laj tzämsijob a wajt'anob, y u laj jinesijob ni alta ta'a. Badaba no'on cä yoc juntuma acolon, y yojob u tzämsenonjob täcä”. nMU Dios mach u nonoj waläcti u gente, jini u yäli desde oni cache' tuba chichba. ¿Mach to quira bay a ubila cua' u yäle' u t'an Dios cache' u yäli aj Elías, jinq'uin jac' ujin t'oc aj Israelob? Aj Elías u yälbi Dios ca'da: vL g Jin uc'a bada cä c'atbenetla: ¿U nonoj waläcti quira Dios aj Israelob, ca' a wälä mach jin u ch'ocob? Mach che' u chi. Uc'a ixta no'on täcä es aj israelitajon chich. No'on u natil ch'ocon aj Abraham, de u familiajob aj Benjamín. [K/ Aj Isaías u yäli täcä cache'da an aj Israelob jinq'uin Dios u yäli ca'daba: “A'uton cä cherben cä c'äb entero q'uin cä joq'ue'job jini gente que mäx tzätz u pamob y mach yo u tz'onänobba”.yJk Aj Isaías täcä mach bäc'ti u yäle' cua' u yäli Dios. U yäli ca'da:Machcatac mach u sacäjob cache' u ch'e' tic bajca anon u pojlijob chich bij.C'oton cä ye'e' cäba bajca an jini machcatac mach bay u c'ati cache'da anon. _I7 Cä c'atbenetla tä cha'num ca'da: ¿Mach quira bay u chi entendejob aj Israelob? U chi entendejob chich, pero mach u yolijob u yäq'ue' tu c'ajalinob. Aj Moisés u worin äli cua' u yäli Dios ca'da:Cä xe cä sapän ni gente que mach yäcä cäc'a ca' anelaba, y jin uc'a a xe tä ajtäla jac' ajinla.Cä xe cäq'ue' ajniquetla cäräx t'oc jini gente que mach totoj an u c'ajalin tuba u yubin cä t'anba, uc'a ji'pat más u xe u chen entendejob que anela. H7 Bada cä c'atbenetla ca'da: ¿Mach to bay u yubijob quira cache'da cä japintela? U yubijob chich, uc'a u t'an Dios u yäle' ca'da:U t'anob machcatac u tz'aycun cua' u chi Dios ubqui cachichcada tu pancab.Mach coli niump'e caj tu pancab que mach ubcac u t'anob. G} Tuba cä tz'onänla c'änä älbinticonla najtäcä. Jini acälbintelaba, jin une, cache' u japänonla chich aj Cristo. bF= Pero mach upete u tz'ombijob ni t'an utzba. Aj Isaías u yälbi Dios täcä ca'da: “Cajnoja, ¿cada an jiq'uin ni machcatac u tz'oni ni t'an cä tz'ayquiba? Uc'a ac'ä mäx tz'ita' ni machcatac u tz'oniba”. E  ¿Cache'da u xe tä ajtä machca u tz'aycäbenob si Dios mach u täsqui? Ca' chich worin tz'ibi tan u jun Dios ca'da: “¡Pitzi u chenob machcatac u te u tz'aycun jini t'an que Dios u yäq'ui tuba ajnic cä ch'a'aljinlaba, jini t'an tuba aj Cristoba!” YD+ ¿Cache'da u xe u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' Cajnojala aj Jesús si mach to u tz'onäjobba? ¿Cache'da u xe u tz'onänjob si mach bay u yubijob? ¿Cache'da u xe u yubinob si mach'an machca u tz'aycäbenob? nCU Uc'a: “Upete machcatac u ch'u'ul c'ajti'ben u c'aba' Cajnojala aj Jesús, Dios chich u japän”. 2B] Dios mach u yänäl chäne aj judíosob y aj griegojob. Une chich ni Ajnoja tuba upetejob. Tä' utz u c'ajalin t'oc upete, y u c'alin japän upete machcatac u c'atben. |Aq Jini jun ta Dios tz'ibiba u yäle' ca'da: “Upete machcatac u tz'omben aj Cristo u xe chich tä japinte”. H@  Uc'a jinq'uin cä totoj äq'ue' täc pixanla y cä totoj tz'onänla, Dios u sapänonla. Y si cä totoj älben cä lotla t'oc cä ti'la cache' acä totoj tz'onänla chich, Dios u japänonla. M? Si t'oc cä ti' cäle'la que aj Jesús une ni Cajnojala, y si cäq'ue'la täc pixanla y cä totoj tz'onänla cache' Dios u cuxpesi tan ajchämejob, si ca' jini cä chenla Dios u xe u japänonla. m>S ¿Cache'da u yäle' Dios jiq'uin? “U t'an Dios ya' chich an bajca anetla y u ch'e' a ubinla. U ch'e' a wäq'ue'la ta' pixanla y a tz'aycunla”. Uc'a ni t'andaba jin chich ni t'an ta Dios cä tz'aycun t'ocob tuba tz'onintic. u=c Mach'an cua' uc'a cä c'atänla täcä caxca une u xe tä jaque can ajchämejob tuba u cuxpesan aj Cristo. B<} No'onlaba u sapänonla Dios uc'a cä tz'onänla aj Cristo. Si cä totoj tz'onänla uneba, mach'an cua' uc'a cä c'atänla caxca une u xe tä t'äbo tä cielo tuba u jäcsen aj Cristo. ?;w Aj Moisés u tz'ibi täcä tuba u yubinob jini machcatac u yäle'ob cache' u ch'e' u japän ubajob si u chenob ca' chich u yäle' ni ley. Ni u tz'ibiba u yäle' ca'da: “Machcatac u laj chen cumpli upete lo que u yäle' ni leyba, u xe tä äc'binte paq'uin cuxlecob uc'a u chenob ca' chich u yäle'”. t:a Uc'a aj Cristo ni c'änä cä tz'onänla tuba u sapänonla Dios. Mach ni' jin ni ley taj Moisés cä'bintelaba tuba u yäq'ue' que u sapänonla Dios. Uc'a upete machcatac u tz'omben aj Cristo, Dios chich u sapän cache' tu toja ayan. [9/ Mach yuwijob caxcamba ni mero u toja que Dios u yäq'ue'ba. Unejob yojob que Dios u sapänob sec' t'oc jini u chenobba, y mach u yäc'ä u c'ajalinob u chen ca' chich Dios u yälbi u chenob tuba u sapänobba. 8- No'on cälbenetla cache'da ayanob. Unejob u c'ac'a' chenob q'uen cua' chichca que u yäle'ob que Dios yo utic, pero mach yuwijob cua' u chenob. 7 % Cä lot, anela que a tz'ombenla aj Cristo, co cälbenetla que jini tä' coba, que japintic aj Israelob täcä. Jin chich acä c'atben Dios. 6 !Ni jun ta Dios tz'ibiba u yäle' ca'da:No'on cäq'ue' tä Sión ump'e noj ji'tun. Ni ji'tun jiniba, q'uen u xe u pamän y u yäsenob tä cab.Machca u tz'omben uneba u xe yuwina'tan que mach jin päpä' t'an ni u tz'oniba, uc'a u xe chich tä japinte.l5Q ¿Cua' uc'a Dios mach u sapi ni aj Israelobba? Dios mach u sapijob uc'a unejob u yäli que u xe u japän ubajob si u chenob ca' chich u yäle' ni ley sin que u tz'ombenob aj Jesucristo. Ca' a wälä u päcteq'uijob ump'e ji'tun y yälijob tä cab, y ni ji'tun jiniba, aj Cristo une. Jin uc'a mach u chi trebe u ch'e'ob jini jäpom que u yäq'ue' Diosba. `49 Aj Israelobba u cänäntanob chich ni ley ta Dios, jini u ye'benonla cua' yo Dios cä chenla, y u yäq'uijob u c'ajalin u chenob ca' chich u yäle' tuba u sapänob Dios, pero mach u chi trebe u laj chen cumplijob. /3W ¿Cache'da cäle'la jiq'uin? Aj gentilob mach u saquijob niump'e cua' u chenob tuba u sapänob Dios, pero Dios chich u sapijob uc'a u tz'ombenob aj Jesucristo. 2 Jinchichba aj Isaías u yäli más najtäcä ca'da:Si jini Ajnoja tuba upete mach u yäq'ue' colac tz'ita' cä lotla cuxuba,
ca' ica aj Sodomajob cä xe tä colanla, y ca' chich aj Gomorrajob täcä, ni pulijobba. Los judíos y el evangelio ,1Q Uc'a Cajnojala Dios u xe chich u yäc'ben a'ajtäjob pancab jini castigo u yäli que u xe u yäc'benba. Mach uxin tä jäläcnan u laj chen ca' chich u yäli”. $0A Aj Isaías u yäle' de aj Israelob ca'da: “Mach u che si ajnic q'uen u ch'ocob aj Israelob ca' u q'ue'nan ji' ti' nab. Namás tz'ita' u xe tä japinte. /{ Ya'i chich bajca cäli que mach jin cä gentejetla,
a xe tä älbintela cache' u ch'ocobetla chich ni Dios cuxuba. ].3 Ca' chich jini täcä u yäle' Dios, ni u yäc'bi aj Oseas u tz'ibän tä jun ca'daba:Jini mach jin cä genteba, cä xe cälben cache' cä gente chich.Jini mach olo cäc'aba, acä xe colin chich. b-= No'onla une jini u worin yaconlaba, mach sec' aj judíosob. U yaqui täcä aj gentilob. *,M Dios u ch'e' chich täcä u ye'e' cache' tä' utz u c'ajalin t'oc machcatac tä' u ch'ämbenob yajin, jini machcatac worin yäcä an uc'aba tuba xic tä cielo. ]+3 Dios täcä jinchichba poder u cänäntan tuba u chen t'oc no'onla ca' jini, uc'a une chich u chonla. Dios u ch'e' chich u yäc'ben u castigo machcatac u chi q'uen cua' chichca mach utz, jini que c'änä chich äc'bintic u castigo bajca u xe tä paq'uin sätoba. Pero mach to u che ca' jini, uc'a une tä' sis u c'ajalin t'oc unejob. R* Ni ajpätp'et u ch'e' chich u chen t'oc ni cab cua' chichca que u yolin u chen. T'oc jinchichba cab u ch'e' u päte' ump'e p'et pitzi y t'oc jinchichba cab u ch'e' u päte' ump'e que mach mäx pitzi. K) ¡Pero hombre! ¿Caxcajet ane tuba a wälben Dios que mach tu toja u chen t'oc a'ajtä pancab? U ch'e' quira ump'e p'et de cab u yälben machca u päti ca'da: “¿Cua' uc'a a päton ca'da?” ](3 Untu de anela a xe ti a wälbenon ca'da: “¿Cua' uc'a jiq'uin u xe u yäle' Dios que mach u che tu toja a'ajtä pancab? ¿Uc'a caxca une u xe u ch'e' u chen cua' chichca si mach u yäc'be Dios u chen?” '9 Cheque chich que Dios u ch'ämben yajin machcatac yo u ch'ämben yajin uneba. Machcatac mach yo u ch'ämben yajin uneba, u tzätz'esben más u pixan. &' U yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba cua' tuba u yäq'ui Dios aj Faraón de ajmanda tä Egipto, jini u yäle' ca'daba: “Jin tuba cäq'uet de ajmanda, tuba cä ye'e' cache' an cä poder täc xe cä'benet a castigo, uc'a tz'ayquintic entero u pancab cua' jini acä chi”. S% Dios chich u ch'ämben yajin machca chichca yo u ch'ämben yajin uneba. Mach jin winic u yäc'ben u chen Dios ca' jini. Mach u che vale si u c'ac'a' chen q'uen cua' chichca winic tuba u tz'omben Dios. 2$] Uc'a Dios u yälbi aj Moisés ca'da: “Utz chich cä c'ajalin t'oc machca co ajnic utz cä c'ajalin t'oc. Cä xe cä ch'ämben yajin machca co cä ch'ämben yajin”. # Si ca' jini u chi Dios, ¿a wäle'la quira que mach tu toja u chen? ¡Mach une! Diosba u paq'uin chen chich tu toja. "' Ca' chich an tz'ibiba: “Tä' coba cä chänen aj Jacob. Aj Esaú mach co cä chänen”. Aj Jacob y aj Esaú u c'aba' jini cha'tu ajwacu'. z!m Jinq'uin mach to u päncäbesa jini bijch'oc, y mach to u chäne caxcamba utz u c'ajalin, caxcamba mach utz u c'ajalin, Dios u yälbi: “Ajch'och'oca u xe más ajmanda que ni ajnojaba”. U chi ca' jini Dios uc'a u ye'e' cache' une ni machca u ch'e' u yacän untu, ca' chich yo uneba. Dios u sapän machca chichca une que u yacänba, mach uc'a por lo que u chenobba.  % Y mach sec' jinda u chi pasa. Che' chich täcä Dios u pequi ix Rebeca, jit'oc aj Isaac. Ix Rebeca u mäti cha'tu u bijch'oc, ajwacu'. ) Jinda ni t'an que Dios u yälbi aj Abrahamba: “Ca' chichba q'uinobda unjab acä te bajca anet, y täc te, ya' chich an u yajlo' ix Sara”. ^5 Jinda ni mu' cäle'ba: Mach upete u ch'ocob aj Abraham es u ch'ocob Dios. Ni mero u ch'ocob Dios, jin une ni u worin äli cache' u xe tä ajtä de u ch'ocobba, jini que u tz'onän cache' toj lo que u yäli Dios. ) Mach upete u ch'ocob aj Abraham u yäc'bi Dios tuba ajnic mero u ch'ocob une, ca' chich u yäle' tama u jun Dios. Uc'a u yäle' tama u jun Dios cache' Dios u yälbi aj Abraham ca'da: “U ch'ocob aj Isaac, con to'o u natil ch'ocobba, jin une ni u xe de mero a mamob”. B} U t'an Dios es toj chich. Jini u yälbi aj Israelobba, mach jin päpä' t'an une. Pero mach upete u ch'ocob aj Israel es mero aj Israelob, uc'a mach upete u ch'ämbi u biji Dios. { Unejob ni u ch'ocob ni mero ajt'äbälajob ajni oniba. De jinchichba aj Israelob jini pasi aj Cristo täcä, jini Dios u yäli cache' u xe u täscunba. Une ni Dios y Ajnoja tuba upete lo que ayan. Paq'uin ch'u'ul ajnic u c'aba'. Che' chich ajnic. y Unejob aj Israelob chich, y unejob ni u yälbi Dios cache' u ch'ocob. U pitzilan Dios c'oti bajca anob. Dios u yälbijob cache' u xe u chen t'oc unejob. Worin äc'bintijob täcä ni ley ta Dios u tz'ibi aj Moisésba, y äc'bintijob cache' u xe u ch'u'ul c'ajti'in Dios tan ni ch'uj tubajob. Unejob älbintijob cache' u xe tä äc'bintejob untu u yajnojajob tuba u japänob. (I Ixta coba cä c'atben Dios que u tz'eje'on t'oc aj Cristo tuba säticon no'onba, si ca' jini u japän ubajob upete cä familiajob pancab, jini aj Israelobba. N Lo que cäle'ba, tä' re'i tristejon, y u paq'uin uc'nan cä pixan. N  Toj chich lo que cä xe cäle'ba uc'a t'oc chich aj Cristo ayanon. Mach cä che jop'ojti'. Cä c'ajalin u yälbenon täcä cache' toj lo que cä xe cäle'ba, uc'a ni Ch'u'ul Pixan ya'an täjcac'o. K&Jin uc'a totoj cuwila chich cache' niump'e cua' mach u ch'ä u tz'eje'onla t'oc ni Dios que u yajna'tanonla. Si chämiconla o si cuxleconla, Dios u yajna'tanonla chich. Jin uc'a ni ángelojob mach u ch'ä u tz'eje'onla t'oc Dios, ni tzuc pixanob, ni u yajnojajob tzuc pixan, ni jini que u chenon pasala badaba, y ni jini que ya'to u xe u chenon pasalaba, y niump'e cua' que ya'an tä cieloba, y niump'e cua' que ya'an pancabba y niump'e cua' que Dios u chiba mach u ch'ä u tz'eje'onla t'oc ni Dios que u yajna'tanonlaba uc'a tubalonla chich aj Cristo Jesús ni Cajnojala. '%Acä c'älenla chich upete cua' chichca tic täjcac'ola, uc'a jini machca u yajna'tanonlaba u yäc'benonla cä c'älenla. F$Ca' chich worin ayan tz'ibiba:Uc'a cä tz'ombenet a t'an, upete q'uin u sacänob cache' u tzämsenon t'ocob.Es ca' a wälä ovejajon t'ocob jini u tz'isinte tuba ajtzämsinteba. 5#¿Caxca une u xe u yäq'ue' que aj Cristo mach u ni' yajna'tanonla? Mach'an machca. ¿Tz'ibajtesia quira, o jini cua' chichca u yäc'ben ch'ocomac cä pixanlaba, o jini u sacän cache' u xe u tz'ibajtesanonlaba, o wi'na, o jinq'uin mach cä pojle cache' cä mäne' cä buclaba, o jini cua' chichca bäc'täbiba, o chämo t'oc machit? Niump'e cua' mach uxin u yäq'ue' que aj Cristo mach u yajna'tanonla. hI"¿Caxca une u xe u yäc'benonla cä toje' cä tanäla jiq'uin? Mach'an machca une. Aj Cristo une chämi por no'onla. Mach sec' chämi, cuxpi täcä. Y mach sec' cuxpi, ya'an tu noj Dios. Une ni u c'atben Dios por no'onla. !¿Caxca une u xe u sube' que mach'an tu toja jini machcatac u yaqui Diosba? Uc'a Dios chich u yäq'ue' ajniconla tu toja. b= Dios u yäq'ui u Yajlo' y u yäcti tzämsintic por no'onla. Mach u yäli si mach u yäc'ä tä chämo. Si ca' jini u chiba, ¿a wäle'la quira que mach uxin u yäc'benonla upete lo que c'änä cäc'ala nämte' t'oc?  ¿Cache' cä xe cäle'la t'oc ni acäliba? Si Dios ayan t'oc no'onlaba, ¿caxca une u xe u chen trebe u yäc'benon cä säte'la? Y +Machcatac Dios u worin yaqui, jin chich u joq'uijob tuba ajnic t'oc une. Machcatac u joq'ui, jin chich u yäc'bi ajnicob tu toja. Machcatac u yäc'bi ajnicob tu toja, jin chich u yäq'ui ajnic u pitzilanob. I  Machcatac worin yuwi Dios cache' u xe u tz'omben u t'an, u yaqui tuba ajnicob ca' chich an u Yajlo' uneba. U chi ca' jini uc'a ajnic ni u Yajlo'ba de ajnoja tuba u q'ue'na ni u tz'onänobba.  1Machcatac tä' u yajna'tan Dios, cuwila chich que upete u xe tä ajtä utz tuba, jin une machcatac Dios u yaqui, jini que u yoli u yacänba. _ 7Dios u chänen cua'an tan cä pixanla. Yuwi chich täcä cua' yo utic ni Ch'u'ul Pixan. Uc'a ca' chich yo Dios utic, che' chich u c'atän ni Ch'u'ul Pixan por ni machcatac u tz'ombi u t'anba. Más que victoriosos 6eChe' chich täcä ni Ch'u'ul Pixan u täclenonla cä chenla bajca mach cuwila y mach cä che trebe cä chenla. Mach cuwila täcä cä chenla c'änti'ya tu toja. Jinchichba Ch'u'ul Pixan ni ya'an täjcac'olaba u chen c'änti'ya por no'onla bajca mach cheque lo que cäle'la tan cä c'änti'yala. eCSi cä pitänla jini mach to bay cä chänelaba, c'änä mach jaq'uic cäjin cä pitänla. a;Mach to cä nonoj ch'äla jini u yäli Dios que u xe u yäc'benonlaba. U xe tä c'ote u q'uini jinq'uin cä nonoj xe tä äc'bintela. Dios u japonla chich, pero ya'to cä pijnanla u nonoj japänonla y u yäc'benonla upete lo que u yäli u xe u yäc'benonlaba. Si fuera cä cänäntanla upete ni jini, machica ni' an cua' uc'a cä pijnanla to. mSY mach sec' ni jinijob u na'tanob cua' u xe tä ajtä. No'onla täcä acä na'tanla chich tan cä pixanla. Dios u yäc'bonla chich ni Ch'u'ul Pixan täc pixanla. Jini u yäc'bonla najtäcä. Ca' jini cuwila chich que u xe u yäc'benonla ajniconla de mero u ch'ocob y u yäc'benonla cä tzib cuerpola. Ni jindaba ixta u ch'ocoman cä pixanla cä pijnanla. 0YUpete jini ya'an pancab que Dios u chiba tomp'e u na'tanob ixta bada cua' u xe tä ajtä, es ca' a wälä untu ixic jinq'uin mu' u pijnan u q'uini tuba u pojlen uba. W'Upete jini ya'an pancab que Dios u chiba yuwijob chich que u xe tä pitzilescanob y mach uni' xin tä nonoj sätojob. U xe tä ajtäjob t'oc jinchichba ch'a'aljin que u xe tä äc'bintejob u ch'ocob Dios. V%Upete jini ya'an pancab que Dios u chiba mach tuba jäläcnac u pitzilan. Mach uc'a che' u yoli ajnicob. Dios chich u yäc'bi ajnicob ca' jini. Pero u xe chich täcä u yäc'ben u pitzilanob tä cha'num. s_Upete jini ya'an pancab que Dios u chiba tä' yoba c'otic u q'uini äc'bintic u pitzilan u ch'ocob Dios. wgCuwi chich que ni tz'ibajtesia cä'bintela badaba mach uc'ot t'oc ni pitzilan cä xe tä äc'bintelaba. 9Si u ch'ocobonla chich Dios, acä xe tä äc'bintela upete ni jini que ya'an uc'a Dios tuba u yäc'benonlaba. Dios u xe u yäc'benonla ca' chich u yäc'bi aj Cristo täcä. Si cä totoj tz'ibajtescanla ca' chich tz'ibajtesqui une, cä xe chich tä ch'u'ul ajtäla nämte' t'oc. i~KNi Ch'u'ul Pixan u yälbenonla cache' u ch'ocobonla Dios. Cuwila chich täcä tan cä pixanla. }1Ni Ch'u'ul Pixan que äc'bintonlaba mach tuba cä bäc'tanla Dios, y mach u yäc'benonla ajniconla ca' untu ajpatan t'oc u yum. Ni Ch'u'ul Pixan jiniba u yäc'benonla ajniconla de u ch'ocob Dios. Jin uc'a cälbenla Dios tan cä c'änti'yala ca'da: “¡Cä Pap, cä Pap!” s|_Uc'a upete machcatac u ch'ämben u biji ni u Ch'u'ul Pixan Diosba, jini une ni mero u ch'ocob Dios. ;{o Uc'a si a chenla ca' chich yo a cuerpola, a xe tä chämola. Si t'oc u poder Ch'u'ul Pixan mach a wäc'bela u chen a cuerpola ca' chich yo uneba, a xe tä paq'uin ajtäla cuxu. 4za Bada jiq'uin cä lot, ajpatanonla chich tuba Dios, pero mach tuba cä chenla ca' chich yo cä cuerpola, uc'a mach'an cua' uc'a cä chenla ca' chich yo cä cuerpola. y Si u Ch'u'ul Pixan machca u cuxpesi aj Jesús tan ajchämejob ayan ta' pixanla, une chich machca u tz'osi aj Cristo Jesús tan ajchämejob u xe u cuxpesan a cuerpola täcä que u chämoba. U xe u cuxpesan a cuerpola uc'a ni u Ch'u'ul Pixan ya'an ta' pixanla. x/ Si aj Cristo ayan t'oc anelaba, a cuerpola u chämo chich uc'a ni tanä, pero a pixanlaba cuxu ayan uc'a Dios u sapetla cache' tu toja ayanetla. w Si u Ch'u'ul Pixan Dios totoj ayan chich ta' pixanlaba, anelaba mach'anetla tu manda a cuerpola. Tu manda chich Ch'u'ul Pixan ayanetla. Machca chichca mach u cänänta tu pixan jini Ch'u'ul Pixan que u täscun aj Cristoba, mach jin ta Dios une. RvMachcatac u chen ca' yo u cuerpoba, Dios mach u chäne t'oc ch'a'aljin. CuJinq'uin cäq'ue' cä c'ajalinla cä chen ca' yo cä cuerpola, mach cä bisa bijla t'oc Dios, uc'a ni cä c'ajalinla jini mach u tz'onä u manda Dios, y mach u ch'ä u tz'omben täcä. OtMachcatac u yäq'ue' tu c'ajalin u chen ca' chich yo u cuerpoba, u xe tä chämo. Machcatac u yäq'ue' tu c'ajalin u chen ca' yo Ch'u'ul Pixanba, u xe tä paq'uin ajtä cuxu y ch'ijcab u c'ajalin. ;soMachcatac u chen ca' yo u cuerpo, sec' jin chich u yäq'ue' tu c'ajalin u chen. Machcatac u chen ca' yo Ch'u'ul Pixan, sec' jin chich u yäq'ue' tu c'ajalin u chen täcä. ]r3Jin uc'a u tzupsäbi u poder ni tanä täjcac'ola, tuba ajnic cache' cä chenla lo que u yäle' ley, uc'a ca' jini no'onla mach cä ni' chenla ca' yo cä cuerpola. Ni cä chenlaba, ca' chich yo Ch'u'ul Pixanba. SqDios u chi jini mach u ch'ä u chen leyba. Mach'an u poder ni ley tuba u japänonla uc'a no'onla mach u ch'ä cä chenla ca' chich u yäle'. Dios u täsqui u Yajlo' t'oc u cuerpo ca' chich u cuerpo untu ajcherajtanä. U täsqui uc'a ni tanä que ayan pancab. Ca' jini jinq'uin chämi tä cruz u tzupsi u poder tanä täjcac'ola. (pINi u poder Ch'u'ul Pixan, jini u yäq'ue' cuxleconlaba, u pa'son chich tu poder cherajtanä, jini u yäq'ue' chämoba, uc'a tubalonla chich aj Cristo Jesús. 5o eBada jiq'uin mach uxin tä älbinte ni tz'ita' que u säti machcatac an t'oc aj Cristo Jesús, jini machcatac u chen chich ca' yo Ch'u'ul Pixanba y mach ca' yo u cuerpoba. an;Cälben Dios que uc'adios u chi, uc'a Cajnojala aj Jesucristo, une ni u japänon. Acä sujtä cälbenetla jiq'uin cache' t'oc cä pixan acä tz'omben u t'an Dios. Pero cä cuerpoba mäx yo u chen ni mach utzba.lmQ¡Lástimajon! ¿Caxca une u xe u japänon t'oc ni cä cuerpoda que u yäq'ue'on tä chämo? )lKPero no'onba cä chänen que ya'an otro c'ajalin täj cuerpo que u t'äbsen uba tuyac'o cä pixan, u yäq'ue' u chenon manda ni tanä que ya'an täj cuerpoba. Aquiran jiq'uin cache' jinq'uin co cä chen tu toja mach cä che trebe, uc'a ni cä paq'uin chenba, ni mach utzba. iSi cä chen jini mach co cä chenba, mach no'on acä chen une. Ni tanä ya'an täjcac'oba, jin une u yäc'benon cä chen. |hqUc'a mach cä che ni co cä chen tu tojaba. Y jini mach utz uticba, que mach co cä chenba, jin une ni acä chen. zgmCuwi chich que täjcac'o mach'an niump'e cua' utz. Uc'a co chich cä chen ni utzba, pero mach u ch'ä cä chen. }fsMach no'on acäctan cäba cä chen ca' jini. Jin une ni tanä que ayan täjcac'oba u yäc'benon cä chen ca' jini. e/Y si jini mach co cä chen acä chenba, ca' jini cheque cache' ni ley utz chich, uc'a jinchichba ley u yäle' cache' mach utz cua' mu' cä chen. 3~~}||I{zyyx^wvuQtsrqp5ovnxm`kjjOihggfdd+c~ba``b_^t]S\[zZYXWVUTTS+QcPONMLLbKJISHGFEDCBAA9@??D>H< |7]>= vUc'a Dios u täsqui aj Jesucristo tuba u japänonla, jin uc'a u yäc'bonla ni Ch'u'ul Pixan, con to'o ni poder que u cänäntanba. } svUne chich u japonla, mach uc'a cä chila tu toja no'onlaba. U japonla uc'a mäx u ch'ämbonla yajin. Une u pa'sen täjcac'o upete ni mach utzba y u yäc'bonla ni Ch'u'ul Pixan tuba u tzijibesanonla. Ca' jini ca' a wälä cha'num päncäbonla. 5vPero c'oti q'uin tuba u ye'benonla Cajjäpomla Dios cache' mäx utz u c'ajalin t'oc no'onla y t'oc upetejob pancab, y cache' u yajna'tanonla chich. ykvUc'a no'onla täcä ajniba ajsinc'ajalinonla, y mach coli cä tz'ombenla Dios. Sin Dios cä numela. Sec' jini mach utzba cä chenla, y cä chila upete cua' chichca jini que cä c'upi cä chenla. Cä c'ac'a' chi mech'lela. Jaq'ui cäjinla jinq'uin cä chänenla cache' utz ayan cä lotla. Mach coli cä chänen cä lotla, y unejob täcä mach yoli u chänenonla. V%vC'ajti'benob täcä que mach u päpä' patil älben u lotob jini mach utzba, mach u päpä' jup'e' ubajob tä buya, c'änä ajnic utz u c'ajalin t'oc upete, y ajnic ch'oc u pixan t'oc upete u lot täcä. Z /vC'ajti'benob cache' c'änä u tz'ombenob u yajmandajob tuba u cäjijob, y u yajnojajob ta caj, mach u päpä' jule' ubajob tuyac'ojob. C'änä u chen uba ch'o'ojob tuba u chen upete jini utz que yojob uticba. =svJinda une ni a xe a ye'e'ba. C'alin äc'benob c'ajalin. Q'uejpanob si mach u chejob utz, ca' chich a'bintet a chen. Mach ajnic niuntu u yäle' que mach toj cua' a ye'e'.EvUne u yäq'ui uba tä chämo uc'a u japänonla t'oc ni cherajtanä, y une chich u yäq'ue' ajnic tu toja cä pixanla uc'a ajniconla sec' tuba une y ajniconla ch'o'o cä chenla upete utz. Y+v Che' chich u ye'benonla täcä cache' c'änä cä c'alin pitänla jini älbintonla cache' u xe tä teba, cä noj Diosla une, jini Cajjäpomla aj Jesucristoba. Une chich ni u xe tä te t'oc u noj pitzilanba. &Ev U ye'benonla täcä cache' c'änä cäctanla upete jini mach yo u chänen Diosba y upete jini cä c'upänla pancabba, y u ye'benonla täcä mach cäctan cäbala cä chenla cua' chichca mach utz. C'änä cä chenla upete tu toja y ajniconla ch'o'o tuba cä chenla jini yo Dios uticba. !v Dios u ye'benonla badaba cache' tä' utz u c'ajalin t'oc no'onla tuba u japänonla, y che' chich t'oc upete machcatac pancab täcä. Pv Mach u xuch'ben cua' chichca u yum. C'änä u chenob upete tu toja, y u c'alin chenob upete ca' chich u yäle' u t'an Cajjäpomla. Uc'a si u chenob ca' jiniba, u ye'e' cache' u t'an Dios utz chich. &~Ev Ye'benob täcä ajpatanob cache' c'änä u c'alin tz'omben u manda u yum, c'änä u chen upete ca' chich yo u yum y mach u t'äbsen uba tuyac'o u yum. c}?vYe'e chich ni u tojaba. Mach ajnic cua' älcac que mach toj u t'an Dios. Ca' jini u xe tä quisnäjanob machcatac u jule' uba ta'wac'o, y mach uxin u pojlenob niump'e cua' tuba u yäle'ob cache' mach a chela tu toja. |-vAne täcä c'änä a chen tu toja uc'a u chänenob caxcamba ni bij utzba. Jinq'uin a ye'benob, mach a ye'e' t'oc jop'ojti' ni t'oc äläs t'an. {5vYe'benob täcä ch'octäc ajlo' cache' c'änä u cäne'ob camba utz tuba u chenob, y mach xic u päpä' chenob cua' chichca jini que mach utz. QzvC'änä u yäc'benob c'ajalin uc'a u cäne'ob täcä cache' c'änä tic tu c'ajalin cua' jini utz tuba u chenob y mach xic u päpä' chenob cua' chichca jini mach utzba. C'änä u yäc'benob c'ajalin uc'a u cäne'ob täcä ajnic ch'o'ojob t'oc cua' chichca u chenob tan yotot, y u cäne'ob cache'da ajnic utz u c'ajalinob, y cache' u c'alin tz'omben u manda jit'ocob uc'a ca' jini mach uxin tä älcan cache' jini u t'an Dios que a tz'onänlaba mach toj. y#vC'änä u yäc'ben c'ajalin ch'octäc ixictac uc'a u cäne'ob cache'da u xe u yajna'tan jit'ocob y cache'da u xe u yajna'tan u bijch'ocob. QxvYe'benob ixch'upimilba täcä cache' c'änä u chenob upete tu toja ca' chich yo Diosba. Mach xic u päpä' pa'säben tz'aji u lot, mach xic tä chibälnanob. C'änä u ye'e' cache' u yute ni utzba. LwvYe'benob ni noxibilba que mach xicob tä chibälnan. Ye'benob u chenob tu toja uc'a yälic utz tu c'ajalin u lotob. Mach xic u päpä' chenob cua' chichca jini que mach utzba. Ye'benob cache' c'änä u totoj tz'onänob ni u tojaba, y cache' c'änä u totoj yajna'tan u lotob, y mach jaq'uic ujinob t'oc cua' chichca jini. 0v ]vAneba c'änä a ye'e' ni t'an u tojaba. u vUnejob u yäle' cache' ayanob t'oc Dios, pero t'oc lo que u chenobba u ye'e' que mach'anob t'oc Dios. U chenob q'uen cua' chichca que mach olo tä chäninte y mach u totoj tz'onäjob u t'an Dios, y mach u ni' ch'ä u chenob niump'e cua' tu toja..t WvMachcatac Dios u pocbi u pixanob upete lo que u chi Diosba u yälo utz tu c'ajalin, pero jini machcatac mach poco an u pixanobba, ni mach u tz'onäjob u t'an Diosba, mach uyal utz tu c'ajalinob niump'e cua' que Dios u chiba. Unejob jobo ayan u c'ajalinob y mach yuwi cua' jini tu tojaba. ^s 7vQ'uejpanob uc'a mach u yäq'ue' u chiquinob u yubin ni päpä' tz'aji que u ye'e'ob aj judíosobba, mach xic u yäq'ue' u chiquinob täcä u yubin u t'anob jini machcatac u tz'eje' uba t'oc ni t'an ta Dios tojba. r v Tu toja chich u yäli ni ajt'an jini. Jin uc'a c'änä a q'uejpanob uc'a ca' jini sutwänic u totoj tz'onänob u t'an Dios tu toja. ,q Sv Untu aj Creta, ajye't'an tubajob oni, u yäli ca'da: “Cä lotob aj Cretaba ajjop'ojti'job, ajjitz'lejob, ajtz'ublejob, y ca' a wälä cäräx balämjob”. tp cv C'änä mäcbintic u ti'ob tuba mach u ni' chen t'an ca' jini, uc'a unejob u yäc'ben u jobän u c'ajalinob upete machcatac ya'an tama ump'e otot, u päpä' ye'e'ob cua' chichca jini uc'a tä' yojob u chen gana taq'uin t'oc jop'ojti'. o v Uc'a ayan q'uen machcatac mach yo u totoj tz'onän jini u yälcan tu tojaba. Unejob u päpä' äle' cua' chichca mach tojba, y ca' jini u sucpecän u lot. Ni más u chenob ca'daba, jini machcatac u yäle' cache' c'änä cä tz'ombenla ni ley taj Moisés. wn iv C'änä paq'uin ajnic tu c'ajalin ni u t'an Dios tu tojaba ca' chich ye'binti, uc'a une täcä u ch'e' u ye'ben otrosjob ca' chich u c'alin cäni une y u yäc'ben u q'uexe' u c'ajalin jini machcatac mach u totoj tz'ombejob u t'an Diosba. 6m gvLo que c'änä u chenba, u c'alin osen u jula' tan yotot, que u yolin u chen upete ni utztac tu jut Diosba, c'änä tic tu c'ajalin cua' utz tuba u chen, c'änä u c'alin chen tu toja, c'änä ajnic tu manda Dios tuba u chen sec' cua' yo Dios, y mach u yäctan uba u chen niump'e cua' que mach utzba. Il  vUc'a untu ajnoja tuba machcatac u tz'omben u t'an Dios c'änä que mach pämic niump'e cua' tuba subcac t'oc, uc'a uneba ajpatan chich tuba Dios. Mach ajnic tzätz u pam, mach se'in cäräx'ac, mach xic tä chibälnan, mach ajbuya, mach u c'upän taq'uin jin u chen gana untu t'oc cua' chichca patan que mach tu tojaba. .k WvU ch'e' xic de ajnojajob jini mach upam niump'e cua' ta subcac t'ocba, jini u cänäntan untuntu jit'ocba, jini u cänäntan u ch'ocob que u tz'omben aj Jesucristoba, jini que mach u yälca cache' ajwa'ajtäne u ch'ocobba, y jini que mach u yälca que u ch'ocob mach u tz'ombe u t'an u papba. Ej vJin tuba cä coleset tä Creta, uc'a a to'esan lo que c'änä to'escac ya'i. C'änä a wäq'ue' ajnoja tuba machcatac u tz'omben u t'an Dios cada cabil cab, ca' chich cä'bet a chen. ]i 5vCä täscäbenet ni junda Tito. Mäx acä yajna'tanet, es ca' a wälä cajlo'et uc'a a c'alin tz'oni chich u t'an Dios ca' chich acä tz'onän no'onba. Co que cä Papla Dios y Cajnojala aj Jesucristo, jini Cajjäpomlaba, ajnic utz u c'ajalin t'oc ane. Co que u ch'ämbenetob yajin y u yäc'benetob ajniquet utz. El trabajo de Tito en Creta h  vBadaba, que ac'oti q'uin, Dios u yäc'bon cuwina'tanla jini u t'an. Cajjäpomla Dios u yäc'bon cä tz'aycun jinchichba t'an. dg CvCa' jini Dios u xe u yäc'benob paq'uin cuxlecob. Cuwila chich cache' cä xela tä paq'uin ajtäla cuxu, uc'a Dios desde oni u yäli cache' u xe u yäc'benonla paq'uin cuxleconla, y uneba mach u ch'ä u chen jop'ojti'. yf ovNo'on aj Pablojon, ajpatanon ta Dios y ajc'äncanon tuba aj Jesucristo. Aj Jesucristo u täscon tuba cä'ben u c'alin tz'onänob jini machcatac yäcä uc'a Diosba. U täscon cä ye'benob jini u tojaba tuba u c'alin chenob ca' chich yo Dios. eC'änä cä paq'uin ch'u'ul c'ajti'inla ni mero Dios, uc'a Cajnojala aj Jesucristo. Sec' une ni yuwi upeteba. Che' chich ajnic.FdBadaba a'bintet a cäne'la. Ixta ajt'anob ta Dios täcä oniba u tz'ayquijob. Jini Dios paq'uin ayanba, une chich u yäli laj ye'binticob upete a'ajtäjob pancab tuba u tz'ombenob u t'an. c#C'änä cä ch'u'ul c'ajti'inla Dios. Une ni u yäq'ue' ajniquetla más tu toja t'oc ni t'an utz cä tz'ayquiba cache' aj Jesucristo u japänonla. Ni t'anda cä tz'ayquiba mucu ajni uc'a Dios. Niuntu mach yuwina'ti desde oni, y badaba Dios chich u chectesbetla. kbOAjnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc apetela. Che' chich ajnic. Alabanza final !a;U täscäbenetla u c'aba' Dios aj Gayo, ni ya'anon tu yototba. Jini u yosen chich tan yotot upete cä lotla que u tz'omben u t'an Diosba. U täscäbenetla u c'aba' Dios aj Erasto täcä, jini ajch'ujnajtaq'uin tuba cajba. Cä lotla aj Cuarto u täscäbenetla u c'aba' Dios. `'No'on aj Terciojon. Aj Pablo u yäc'bon cä tz'ibän ni junda. Cä täscäbenetla täcä u c'aba' Dios, uc'a tubalonla chich Cajnojala. S_U täscäbenetla u c'aba' Dios aj Timoteo, cajtäclaya t'oc ni patanda. Che' chich täcä u täscäbenetla u c'aba' Dios aj Lucio, aj Jasón y aj Sosípater. Unejobba cä familiajob chich täcä. ^Jini Dios u yäc'benonla ajnic sis cä c'ajalinlaba, une chich seb u xe u nonoj tzupsäben u poder aj Satanás. Es ca' a wälä u xe u nilän tä cab aj Satanás uc'a a xäc'teq'ue'la t'oc a woc. Ajnic utz u c'ajalin Cajnojala aj Jesucristo t'oc anela. ]Ubqui chich cachichcada cache' a totoj tz'ombenla u t'an aj Cristo. Jin uc'a no'on mäx ch'a'a cäjin uc'a anela. Co que ajnic q'uen a c'ajalinla tuba a wina'tanla cua' chichca utzba. Co täcä mach ajnic a c'ajalinla tuba a cäne'la cua' chichca mach utzba. ^\5Ni winicob jiniba mach jin u patan Cajnojala aj Jesucristo u chen. U chenob ca' chich u c'upänob u chenobba. U ch'oc chen ubajob t'oc ni gente, y t'oc pitzil t'an u sucpecänob machcatac mach to u totoj cänä. a[;Cä c'alin älbenetla, cä lot, iran abala t'oc jini machcatac yo u yäc'benet a jec'lan abala y u yäc'benet a säte'la. Tz'eje abala t'oc täcä, uc'a mach'anob t'oc ni totoj t'an taj Cristo que a cänilaba. |ZqJinq'uin a nuc'tan abala, maläc äc'ben abala u c'aba' Dios t'oc ch'a'aljin, uc'a tic ta' c'ajalinla cache' a maläc yajna'tan abala. Upete bajcatac u woylan ubajob, jini u tz'ombenob u t'an aj Cristoba, u täscäbenetla u c'aba' Dios. Y!Äc'benla u c'aba' Dios aj Filólogo, ix Julia, aj Nereo y u jitz'in, aj Olimpas, y upete machcatac tuba Dios que ya'anob nämte' t'ocba. X9Äc'benla u c'aba' Dios aj Asíncrito, aj Flegonte, aj Hermas, aj Patrobas, aj Hermes, y machcatac u tz'omben u t'an Dios que u woylan ubajob t'ocba. ,WQ Äc'benla u c'aba' Dios aj Rufo, jini tä' olo uc'a Cajnojalaba. Äc'benla u c'aba' Dios u na' täcä, uc'a ni ixic jiniba u yajna'tanon ca' a wälä u yajlo'on. :Vm Äc'benla u c'aba' Dios ix Trifena, ix Trifosa täcä. Unejobba u cherben u patan Cajnojala. Äc'benla u c'aba' Dios ix Pérsida. U c'ac'a' chi chich u patan Cajnojala täcä. 8Ui Äc'benla u c'aba' Dios aj Herodión, jinchichba familia täc'aba. Äc'benla u c'aba' Dios täcä machcatac ya'an tan yotot aj Narciso, jini machca u tz'onänob Cajnojalaba. T- Äc'benla u c'aba' Dios aj Apeles. Uneba tajtoj u biji t'oc aj Cristo. Äc'benla u c'aba' Dios täcä machcatac ya'an tan yotot aj Aristóbulo. ,SQ Äc'benla u c'aba' Dios aj Urbano, jini cajtäclaya t'oc jini patan cä chen taj Cristo Jesúsba. Äc'benla u c'aba' Dios täcä aj Estaquis, cä yajben lot une. kROÄc'benla u c'aba' Dios aj Amplias, tä' yajbi cäc'a uc'a une täcä tuba chich Cajnojala. Q Äc'benla u c'aba' Dios aj Andrónico y aj Junias, jinchichba familia täc'aba. Unejobba nämte' mäjcon t'oc tan cárcel. Unejobba mäx ch'o'o tuba xic t'oc u t'an Dios cachichcada. Jinq'uin mach to cä tz'ombe u t'an aj Cristo, unejobba u tz'oni chich. WP'Äc'benla u c'aba' Dios ix María. Uneba u bon chi patan tuba u täclenetla. nOUÄc'benla u c'aba' Dios täcä upete machcatac u tz'omben u t'an Dios, ni a'uti u woylan ubajob tu yototba. Äc'benla u c'aba' Dios cä yajben lot aj Epeneto. Une ni chäcäl najtäcä u tz'ombi u t'an aj Cristo ya'i tä Acaya. lNQUnejobba u jup'i uba u japänon ixta u yäq'ue' ubajob tä chämo. Jin uc'a cälbenob que uc'adios u chi, y mach sec' no'on. Upete aj gentilob täcä ni u tz'ombi u t'an Diosba u yälbenob täcä que uc'adios u chi por no'on. }MsÄc'benob u c'aba' Dios ix Priscila y aj Aquila. Unejobba nämte' cä chijob t'oc ni patan taj Cristo Jesús. L-Osenla une bajca anetla, uc'a une täcä tuba chich Cajnojala. Ca' chich jini yo Dios a chenla uc'a une chich u yaquetla tuba u ch'ocob. Cälbenetla täcä que a täclenla t'oc cua' chichca que c'änä uc'a. Uneba mach untu u bon täcli. No'on täcä u bon täclon chich. +K QCo cälbenetla cache' ix Febe ni quermanalaba une u xe u täsbenetla ni junda. Jini ixicdaba ixpatan une tuba Dios, ya'i bajca a'uti u woylan ubajob tä Cencrea. hJI!Jini Dios que u yäq'ue' ajnic sis cä c'ajalinlaba ajnic t'oc apetela. Che' chich ajnic.&IE Co que a c'atbenla Dios täcä que une chich u täscunon bajca anetla t'oc ch'a'aljin, y que c'ac'a' ch'a'alac cäjin cä ch'e' cäba tz'ita' bajca anetla. JH C'atbenla Dios que u japänon tu c'äb ni gente que mach u tz'ombe u t'an Diosba ya'i tä Judea. C'atbenla Dios täcä que u täclenon t'oc ni c'äncan que äc'binton cä chen ya'i tä Jerusalénba, y que jini machcatac yäcäjtac uc'a Dios ya'iba u sapänob chich t'oc ch'a'aljin jini matän que cä xe cä bisbenobba. YG+Cä lot, tä' co que a bon chenla c'änti'ya por no'on. Ca' jini co a täclenonla. Che' chich yo utic Cajnojala aj Jesucristo. Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'bonla chich cä maläc yajna'tan cäbala ca' jini. FCuwi chich que jinq'uin acä xe tä c'ote bajca anetla cäle' u t'an aj Cristo, une chich u xe u c'ac'a' ch'u'ul chenonla. *EMNo'on ni cä xe cä bisan ni matän jini tä Jerusalén. Cuanta ajnon cäctanba, cä xe chich tä nume tä wawa'ne bajca anetla, jinq'uin cä bixe tä España. WD'U yälijob cache' utz chich u chenob ca' jini, y c'änä chich u täclenob ni aj Jerusalénob ca' jini. Ca' a wälä u cänäntanob ump'e bet t'oc, uc'a najtäcä aj Jerusalénob u täsqui tä tz'ayquinte u t'an Dios tä Macedonia y tä Acaya. Jin uc'a bada c'änä u täclenob aj Jerusalénob t'oc cua' chichca que c'änä uc'ajob. xCiUc'a machcatac ta Dios tama ni noj cabob tä Macedonia y tä Acaya ti tu c'ajalinob cache' utz u woye'ob tz'ita' matän tuba u täscäbenob jini machcatac u tz'omben u t'an Dios ya'i tä Jerusalén, jini machcatac más c'änä uc'ajobba. zBmBadaba ya cä xe tä Jerusalén tä c'äncan, cäctäbenob ump'e matän machcatac u tz'ombi u t'an Dios ya'iba. _A7Jinq'uin acä xe tä España, cä xe chich tä nume bajca anetla, uc'a tä' co cä chänenetla täc nume. Anela chich a xe a täclenonla tuba bixicon bajca cä xe cuanta cä bon ch'a'alesi cäjin t'oc anela ya'i. @Mach ump'e año numi coli xicon bajca anetla. Badaba cä xe chich uc'a mach ani' coli wida niump'e caj bajca cä tz'aycun u t'an Dios. R?Uc'a ni patan cä chenba mach to cä che trebe xicon bajca anetla. >wNo'on cä chi ca' jini uc'a pasic toj ni jun ta Dios u yäle' ca'daba:Jini mach to bay utz'aycäbintijob u t'an aj Cristo u xe chich yuwina'tanob.Jini mach to bay u yubijob u t'anba u xe chich u chen entendejob. Pablo piensa ir a Roma 0=YJin chich ni tä' coba cä chen, cä tz'aycun u t'an aj Cristo bajca mach to bay utz'ayquinti. Cä chi chich ca' jini uc'a mach coli xicon cä tz'aycun bajca otro u täq'ui u tz'aycun, tuba cä tzupsäben u patan, ca' a wälä no'on cä tzupsen cä chen ump'e otot que otro u täq'ui u chenba. "<=Che' chich täcä aj Cristo u yäc'bijob u tz'ombenob u t'an uc'a cä chi q'uen cua' chichca jini t'oc u poder ni Ch'u'ul Pixan tuba u ye'e' u poder Dios. Cä täq'ui cä tz'aycun u t'an aj Cristo tä Jerusalén y tä cabil cab ixta c'oton tä Ilírico, y cä laj tz'ayqui chich. ;No'on mach cä tz'aycu cua' u chi otro. Acä tz'aycun cache'da u chi aj Cristo bajca u yäc'bon cä tz'aycäbenob aj gentilob u t'an. Une u yäc'bi ni aj gentilob u tz'ombenob u t'an uc'a ni t'an que cä tz'aycäbijobba, y uc'a cua' cä chi no'onba bajca anob. :-Ayan chich jiq'uin cua' uc'a ch'a'alac cäjin uc'a ni patan cä cherben Diosba, uc'a nämte' t'oc aj Cristo ayanon cä chen ni patan jini. 9Jinda ni patan äc'bintonba, cä tz'aycäbenob aj gentilob cache' Dios u japänob. Ca' jini ajnic ni aj gentilob que u tz'onänobba ca' a wälä ump'e matän que cä'ben Dios, ni tä' yoba u sapänba. Ni Ch'u'ul Pixan u yäc'ben ch'u'ul ajnicob tu jut. p8YPero cä tz'ibi ni t'anda tuba cä täscäbenetla uc'a cä c'ajti'benetla upete cua'tac a cänila. Dios chich tä' utz u c'ajalin t'oc no'on. Une ni u yäc'on de ajpatan taj Cristo, y cuwi cache' une yo cä tz'ibbenetla ni junda. 47aCä lot, no'onba totoj cuwi chich cache' utz cua' a chenla. Totoj cuwi chich täcä cache' q'uen cua' a cänila. A chen trebela chich a maläc ben c'ajalin a lotla. "6= Dios chich u yäc'bon cä totoj wina'tanla cache' u xe u chen ca' chich u yäli u xe u chen t'oc no'onlaba. Co que jinchichba Dios u yäc'benetla q'uen a ch'a'aljinla, y u yäc'benetla bon ajnic sis a c'ajalinla uc'a a tz'ombenla u t'an aj Cristo. Co que ni Ch'u'ul Pixan t'oc u poder u yäc'benetla c'ac'a' ajnic ta' c'ajalinla cache' u xe chich u yäc'benetla Dios jini u yäli u xe u yäc'benetlaba. U5# Aj Isaías täcä u tz'ibi ca'da:U xe tä tutz'e untu u natil ch'oc aj Isaí.Jini u xe tä te tuba u chen manda aj gentilob.Ni aj gentilobba u xe chich u c'alin pitän tuba u Yajjäpomob. 4 U yäle' täcä ca'da:Apetela, gentil, ch'u'ul c'äyäla Cajnojala.Upete caj pancab c'änä u ch'u'ul c'ajti'inob Dios. 3 Jinchichba jun u yäle' tä cha'num ca'da:Ch'a'alesan ajinla, anela gentil, nämte' t'oc machcatac tuba chich Dios. 2 Juli täcä tuba aj gentilob uc'a u ch'u'ul c'ajti'in Dios jinq'uin u chänenob cache' utz u c'ajalin uneba. Ca' chich u yäle' ni jun ta Dios tz'ibiba ca'da:Jin uc'a cä xe cä ch'u'ul c'ajti'inet bajca an aj gentilob.Cä xe cä c'äye' a c'aba'. _17Bada cälbenetla cache' aj Cristo juli pancab tuba u täclenob jini circuncisa'ojobba uc'a chänintic cache' toj chich u t'an Dios. Aj Cristo chich ni Dios u yälbi cä najtäcäl noxi'papla que u xe u täscunba. }0sBada jiq'uin c'änä a maläc yajna'tan abala, uc'a aj Cristo u saponla cäpetela tuba ajniconla de u ch'ocob Dios. Si a chenla ca' jiniba, a ye'e'la chich cache' tä' pitzi cua' u chen Dios, y otrosjob täcä u xe u ch'u'ul c'ajti'inob. ?/wCa' jini tomp'e a c'ajalinla a xe a ch'u'ul c'ajti'inla Dios, u Pap Cajnojala aj Jesucristo, y ca' a wälä tomp'e a ti'la tä t'an. El evangelio anunciado a los que no son judíos ?.wDios u yäq'ue' cä c'älenla tz'ibajtesia y u yäq'ue' ch'a'alac cäjinla. Co que jinchichba Dios u yäc'benetla ajnic tomp'e a c'ajalinla ca' chich u ye'benonla aj Cristo Jesús. D-Upete jini jun ta Dios worin tz'ibinti oniba, tz'ibinti uc'a cä cäne'la cua' yo Dios cä chenla y cache'da u ch'e' cä c'alin pitänla jini que une u yäli u xe u yäc'benonlaba. U ye'benonla cache' a'ajtäjob oni u c'älijob chich tz'ibajtesia y Dios u ch'a'alesbi ujinob. Ca' jini cä xe cäq'ue' täj c'ajalinla cache' no'onla täcä Dios u xe u yäc'benonla más cä ch'a'aljinla y u xe u yäc'benonla upete jini cä c'alin pitänlaba. b,=Uc'a aj Cristo täcä mach u chi sec' jini u yoli u chen uneba. Uneba u chi pasa ca' chich tz'ibi ayan tan u jun Dios, bajca u yäle' ca'daba: “Jini cräxt'an bajca cäräx älbintetba, täjcac'o laj yäli une”. +Cada juntu de no'onla c'änä cä chenla jini que utz tu jut cä lotla, uc'a ca' jini más u c'ac'a' tz'ombenob u t'an aj Jesucristo. s* aNo'onla cuwila chich cua' yo Dios cä chenla. Jin uc'a c'änä cä täclenla machcatac mu'to u totaj tz'onän to, uc'a mach u säte' u biji, y tuba u c'alin tz'onänob más. Mach utz cä chenla seq'uen lo que co cä chenla no'onlaba. )/Machca u c'uxe' cua' chichca jini jinq'uin u te tu c'ajalin bay mach yo Dios c'uxcacba, u chen chich u tanä. U tanä chich, uc'a u c'uxi y mach u totoj tz'onä si utz u c'uxe'. Uc'a upete ni cä chenlaba, y mach cä totoj tz'onä si utz cä chenlaba, tanä chich une.(wSi ane a totoj tz'onän chich cache' utz cua' a chen, mach c'änä a tz'aycun aba cache' tu toja mu' a chen. Seq'uen tan a c'ajalin ajnic, y Dios namás yuwi täcä. Ch'a'a ujin machca mach u che jini u te tu c'ajalin que bay mach utz u chenba. 1'[Utz chich cäctanla c'ux we'e y u yuch'can vino, jini c'äb uvaba, si jini u yäc'ben u chen u tanä untu quermanola. Che' chich täcä utz cäctanla upete cua' chichca que u yäc'ben u chen u tanä, que u yäc'ben sujlec tu pat, que u yäc'ben u jobän uba u c'ajalin t'oc lo que u tz'onänba. a&;Si uc'a por cua' cä c'uxe'la u yäc'ben u jobän uba u c'ajalin cä lotla tuba sutwänic tu pat, mach utz cä c'uxe'la. Upete c'uxbi utz chich, pero mach utz a c'uxe' cua' chichca si jin u yäc'ben u säte' a lot. m%SJin uc'a jiq'uin, c'änä cäq'ue' cä c'ajalinla cä chenla cua' chichca jini que u yäq'ue' ajnic ch'ijcab cä c'ajalinla t'oc upetejobba, y c'änä cä maläc täclen cäbala tuba más cä totoj tz'ombenla u t'an Dios. -$SSi ca' jini ajniconla uc'a ayanonla t'oc aj Cristo, tä' acä ch'a'alesbenla ujin Dios. A'ajtäjob täcä pancab u xe u chänenob chich cache' tu toja cä chenla. X#)Dios u yäc'bon ochiconla bajca u chenonla manda, mach uc'a lo que cä c'uxe'la o lo que cuch'enla. Pero u yosonla uc'a yo ajniconla tu toja, yo ajnic ch'ijcab cä c'ajalinla, yo ajnic cä ch'a'aljinla. Ni Ch'u'ul Pixan une ni u yäq'ue' ajniconla tu toja, u yäq'ue' ajnic ch'ijcab cä c'ajalinla, u yäq'ue' ajnic cä ch'a'aljinla. z"mJini cua' chichca a wäle' ane que utz uticba, mach a chen si jin u yäc'ben u sinlaj äle' cua' chichca a lot. !3Si ane a wäc'ben jaq'uic ujin ni hermanojob uc'a a c'uxe' ane jini u yäle'ob que mach utz c'uxcacba, mach a ni' yajna'ta jiq'uin ni hermanojob jini. Aj Cristo chämi tuba u japän ni hermanojob jini. Iran que mach a'ben u säte' t'oc Dios uc'a cua' chichca que a c'uxe'ba.  1Ni cä xe cäle'ba toj une, uc'a cuwi chich cache' Cajnojala aj Jesucristo yo cälbenetla ca' jini. Upete cua' tä c'uxcan que u yäq'ui Dios pancabba, utz chich une. Pero machca chichca que u te tu c'ajalin que ump'e c'ux mach utz u c'uxe', es u tanä chich si u c'uxe'ba. J  Jin uc'a mach utz cä päpä' älben cä lotla que mach u che tu toja. Jini c'änä cä chenlaba, quiranla que mach cä chenla no'onla niump'e cua' que u yäc'ben u säte' ni quermanola. r] Cada juntu de no'onla cä xe cäle'la tu pänte' Dios cua'tac cä chila. No hagas tropezar a tu hermano ta Che' chich worin tz'ibi tama u jun Dios ca'da:No'onba cuxulon y toj chich cä t'an, u yäle' Cajnojala Dios. Upete a'ajtäjob pancab u xe tä noctä täc pänte',
y upete u xe u laj ch'u'ul c'ajti'inon, no'on ni mero Dioson. - Aneba jiq'uin, ¿cua' uc'a a wäle' que mach u che tu toja otros hermanojob? ¿Cua' uc'a täcä a wäle' que mach to u totoj cänäjob? Mach jin a cuenta ane tuba a chen ca' jini. Uc'a cäpetela chich cä xela tu pänte' aj Cristo tuba u jiran si acä chila tu toja.  Jin uc'a aj Cristo chämi, cuxpi, y badaba paq'uin cuxu ayan, uc'a ajnic de Ajnoja tuba ni chämijobba y tuba machcatac cuxu ayan. )KYa'to cuxulonlaba, tubalonla chich Dios. Si chämiconla, tuba chich Dios acä chämola. Jin uc'a jiq'uin, si cuxulonla o si chämenonla, tubalonla chich Dios. kONiuntulonla mach cuxulonla täc mandala. Niuntulonla mach u ch'ä chämiconla täc mandala. wgMachcatac u cänäntanob jini q'uin que u yäle'ob que c'änä cänäntinticba, u chenob ca' jini uc'a u yäle'ob que ca' jini yo Cajnojala Dios utic. Machcatac mach u cänäntajob ni q'uinob jini, u yäle'ob täcä que utz ni cua' u chenob. Machcatac u c'uxe'ob upete c'uxbi, u yäle'ob que ca' jini yo Cajnojala Dios utic, y u yälben chich Dios que uc'adios u chi. Machcatac mach u c'uxujobba, u yäle'ob täcä que utz ni cua' u chenob, y u yälbenob chich Dios täcä que uc'adios u chi. OAyan machcatac u yäle' cache' ayan q'uinob que c'änä cänäntintic. Otrosjob u yäle' cache' upete q'uin igual chich. Cada juntu c'änä tic tu c'ajalin camba ni u toja que u ch'e' u chen. 9kAneba, ¿caxcajet ane tuba a wäle' que mach tu toja u chen u yajpatan otro? Mach jin a cuenta ane. U yum une ni u yäle' si utz o si mach utz cua' mu' u chen. Dios ni cä Yumla. Une u xe u yäle' cache' utz ni cua' cä chenla, uc'a Cajnojala Dios u cänäntan poder tuba u yäc'benonla cä chenla utz. Ni machca u c'uxe' upete c'uxbi, mach utz u tze'tan jini machca u yacän camba u xe u c'uxe'. Ni machca mach u c'uxu upete c'uxbiba, mach utz u yäle' que mach u che tu toja jini machca u c'uxe' upete. Uc'a Dios chich u sapijob tuba ajnic de u ch'ocob. 1Untu u yäle' que u ch'e' u c'uxe' upete cua' chichca. Otro que mach to u totoj och tu c'ajalin jini u tz'onänba, sec' u jut päc'äbi u c'uxe'.  -Sapänla tuba a wosenla machcatac mach to u totoj och tu c'ajalin jini u tz'onänba. Mach a q'uejpanla si mach to yuwi utz cua' c'änä u chen. :m Si totoj anetla t'oc Cajnojala aj Jesucristo, chenla ca' chich yo uneba utic. Mach a wäq'ue' a c'ajalinla a chenla jini mach utz que u päpä' te ta' c'ajalin a chenlaba.2] C'änä cä chenla tu toja ca' chich u chen untu winic t'oc q'uin jinq'uin mu' u chäninte cua' u chenba. Mach utz cä chenla cua' chichca mach utz que u yute tan q'uin ch'uje. Mach ajniconla tä chibälnan. Mach yo cä päpä' c'upänla ixictac y mach cä päpä' c'upänla niump'e cua' que mach utzba. Mach päpä' ajniconla tä buya. Mach ajnic jac' cäjinla si cä chänenla que cä lotla u cänäntan más que no'onla. ! Ca' a wälä ac'äb anonla uc'a mach'an Cajnojala wida. Ni it'obni mu' u nume, y u chen tä junch'äcnan, uc'a mach ni' q'uen yo tuba tic uneba. Jin uc'a c'änä cäctan cä chenla upete cua' chichca que mach utzba. C'änä cä chenla lo que Dios yo que cä chenla. zm Cälbetla a chenla ca' jini, uc'a a wila chich que ac'oti q'uin ajniquetla ch'o'o tuba a chenla cua' yo Dios utic. Mach ajniquetla ca' a wälä tä wäye. Anelaba a tz'onila, y badaba más anatz'äjbäli q'uin tuba tic ni Cajjäpomla. ;o Si a totoj yajna'tan a lot, mach uxet a cherben niump'e cua' que mach utz. Jin uc'a, si a totoj yajna'tan a lot, ca' jini a chen chich cumpli t'oc upete lo que u yäle' ni ley. 9 k Ni ley jiniba u yäle' ca'da: “Mach a sacän a tz'ijte'. Mach a chen tzämsa. Mach a chen xuch'. Mach a sube' a lot t'oc jop'ojti'. Mach a c'upän cua' chichca u cänäntan a lot”. Upete ni manda jini u laj ute cumpli jinq'uin u chen untu ca' u yäle' jimba t'anda: “Yajna'tan a lot ca' chich a yajna'tan aba ane”. Cachichcamba manda que ajnic täcä, upete u laj ute cumpli jinq'uin u chen untu ca' u yäle' jimba t'anda. @ y Niuntu mach a cherben debela niump'e cua'. Jini yo a paq'uin chenlaba, a maläc yajna'tan abala. Machcatac u totoj yajna'tan u lotba, u chi chich cumpli ca' u yäle' ni ley ta Dios. & E Tojbenla upete machcatac a cherben debela. C'änä a toje'la ni derecho que u c'atän ni gobierno. C'änä a toje'la täcä jinq'uin a c'atbinte taq'uin tuba utic cua' chichca jini tan a cabla. Chen respetala jini c'änä utic respetaba. Yajna'tanla jini c'änä yajna'tinticba. 6 e Jin uc'a c'änä täcä cä'benla taq'uin ni gobierno jinq'uin u c'atänba. Dios chich u yäc'bi cua' patan u xe u chen ni gobierno, y seq'uen jin chich an u paq'uin chen. 3 _ C'änä chich cä tz'ombenla u t'an ni gobierno, mach sec' uc'a mach binticon castigola. C'änä cä tz'ombenla uc'a cuwila chich que jin chich ni c'änä cä chenlaba. 7g Jinchichba gobiernojob u yäq'ui Dios tuba ajniquetla utz pancab. Si mach a che tu tojaba, ayan chich cua' uc'a a bäc'tan. Mach päpä' an u poder ni gobierno tuba u yäq'ue' castigo. Dios chich u yäq'ui ni gobierno tuba u yäq'ue' ni castigo que Dios yo äc'bintic ni machcatac mach u che tu toja. { Uc'a ni gobierno mach jin tuba u bäc'tesan machca u chen tu toja. Ni gobiernoba tuba u bäc'tesan machca mach u che tu toja. ¿A wo quira ane mach u bäc'tesanet ni gobierno? Chen tu toja jiq'uin, y une chich u xe u yäle' cache' utz mu' a chen. I  Jin uc'a machcatac u jule' uba tuyac'o ni gobierno, u jule' uba tuyac'o jini Dios u yäq'uiba. Ni jini machcatac u jule' uba tuyac'o gobiernoba, unejob chich u sacän bintic u toje' u tanä. ! = Cäpetela c'änä cä tz'ombenla u t'an gobierno. Mach'an niuntu gobierno si mach u yäq'ue' Dios. Jini gobierno que ya'anba, Dios chich u yäq'ui une. 1 Mach a wäctan aba tuba a chen a tanä uc'a lo que a cherbinte. Paq'uin chen ni utzba, uc'a ca' jini mach ajnic cua' uc'a utic ni mach utzba.hI U yäle' täcä ca'da: “Si machca chichca u cräxna'tanet y jitz'o u chen, äc'ben ane cua' u c'uxe'. Si tiquin u ti', äc'ben cua' u yuch'en, uc'a si a chen ca' jini, u xe tä quisnäjan t'oc lo que mu' u cherbenet”. 7g Anela cä yajben lot, machca chichca u cherbenetla cua' chichca mach utz, mach a wäc'benla u toje' anelaba. Äctanla tuba u chen castiga Dios. Uc'a tz'ibi ayan tan u jun Dios u yäle' ca'da: “No'on ni machca u yäq'ue' castigo. No'on cä xe cä'ben u toje' u tanäjob”. Ca'da u yäle' Cajnojala. |q Anelaba, iran si u ch'e' ajnic sis a c'ajalinla t'oc upete. Mach a t'äbsen abala ni tz'ita' tä buya t'oc a lot.  Machca u tz'ibajtesanet, mach a sutjatz'ben u jelo t'oc tz'ibajtesia. Iran que a chenla jini que yuwi upete que utz uticba. 6e Maläc ajnic tomp'e a c'ajalinla. Mach a yänäl chänen a lot. C'änä a wolin täcä cachichcamba pobrejilba. Mach a wäle' que ane más an a c'ajalinla que niuntu. m~S Ch'a'alesan ajinla t'oc machcatac ch'a'a ujin. Chen uq'uela t'oc machcatac u chen uq'uejobba. } Ch'u'ul c'ajti'benla Dios machca chichca u cräxna'tanetla. C'atbenla Dios que u ch'u'ul chenob y mach a cäräx älbenla anelaba. |' C'änä a täclenla t'oc cua' chichca c'änä uc'ajob jini machcatac an t'oc Diosba. Osenla tan a wototla machca chichca u tejob natba. I{  Ajnic a ch'a'aljinla uc'a a wila chich que u totoj xe u yäc'benet a matänla aj Cristo tu xe tä te. Mach jaq'uic ajinla jinq'uin a tz'ibajtescanla. Mach a wäctan a chen c'änti'yala. x1<~||{|zyy'x1r]vUpete machcatac ya'an t'oc no'on wida u täscäbenet u c'aba' Dios. Äc'ben u c'aba' Dios upete machcatac u yajna'tanon uc'a jinchichba aj Jesucristo ayanonla t'oc. Ajnic utz u c'ajalin Dios t'oc apetela. Che' chich ajnic.2]vYe'benob täcä cä lotla u chenob ca' jini y u täclen machcatac que c'änä uc'ajob, uc'a chectac cache' tu toja chich u chenob t'oc Dios. Saludos y bendición final B}v Aj Zenas, jini tä' yuwi ni ley taj Moisésba, y aj Apolos äc'benla upete lo que c'änä uc'a tuba u bisan tä bij, uc'a mach u chen falta niump'e cua' ixta que c'otic bajca u xejob. U#v Cä xe cä täscun aj Artemas o aj Tíquico bajca anet. Cuanta c'oti bajca anet, co que seb tiquet ane tä Nicópolis uc'a cä nuc'tan cäbala ya' jini, uc'a ya'i chich co cä numsen u q'uini sisi. 1v Uc'a a wi chich cache' ni winic jini mach'an tu toja u c'ajalin. Une chich täcä yuwi cache' mu' u jup'e' más u tanä. Instrucciones personales .Uv Jini winic que u yäc'ben u jobän uba u c'ajalin u lotobba, c'änä a wälben unnum o cha'num que mach u chen ca' jini. Si mach u tz'onäba, tz'eje aba t'oc. I  v Mach a jup'e' aba a chen päpä' t'an. Mach a wäq'ue' a chiquin a ubin ni päpä' tz'aji cache'da ajni a najtäcäl noxi'papob oni. Mach a jup'e' aba tä buya. Mach a päpä' äle' si utz o mach utz ni ley taj Moisés. Uc'a upete ni jini mach'an cua' uc'a a jup'e' aba t'oc, y mach u yäc'bet niump'e c'ajalin täcä.  3vToj chich ni t'anda, y co que a bon chen segui a ye'e', sin que a wäctan a ye'e', uc'a machcatac u tz'omben u t'an Dios u yäq'ue' u c'ajalin u chenob tu toja ca' chich yo Diosba. Mäx utz cä chenla ca' jini, y u yäq'ue' que ajnic u yutzi u pixanob machcatac pancab. @ yvDios u yäc'bonla ni Ch'u'ul Pixan tuba ajniconla tu toja tu jut une, uc'a tä' utz u c'ajalin t'oc no'onla. Ca' jini u yäc'benonla paq'uin cuxleconla, jin chich ni cä pitänlaba. 2v}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ }}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||u|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsVsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qTqHqk2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i0i$ii ihhhhhhhhhhh|hphdhXhLh@h4h(hhhggggggggggggtghg]gQgEg9g-g!gg ffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%fffeeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c(cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`*```____________v_j_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE{EoEcEWEKE?E3E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DPDDD8D,D DDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC@2@&@@@???????????~?r?f?Z?N?B?6?*???>>>>>>>>>>>>w>k>_>S>G>;>/>#>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5K5?535'555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////}/q/e/Z/N/B/6/*///............v.l.a.V.K.@.5.*... -------------z-o-d-Y-N-C-8---"-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++u+j+_+T+I+>+3+(+++************x*l*`*T*H*<*0*$** *)))))))))))|)p)d)X)L)@)4)()))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''y'm'a'U'I'='1'%'' '&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&6&*&&&%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%:%.%"%% $$$$$$$$$$$${$o$c$W$K$?$3$'$$$############s#g#[#O#C#7#+###""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!|!p!d!X!L!@!4!(!!! u i ] Q E 9 - !  ymaUI=1% }qeYMB6*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! ymaUI>2&~rfZNB6*v  '(  &'  %&  $%  #$  "#  !"  !                                                                 6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !            ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e   d 8c 7b 6a 5` 4_ 3^ 2] 1\ 0[ /Z .Y -X ,W +V *U )T (S 'R &Q %P $O #N "M !L  K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4 3 2 1 0 / . -  , 2+ 1* 0) /( .' -& ,% +$ *# )" (! ' & % $ # " !                                        1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                              ~ } | { z y x w  v &u %t $s #r "q !p  o n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ]  \  [  Z  Y  X W V U T S R Q  P 4O 3N 2M 1L 0K /J .I -H ,G +F *E )D (C 'B &A %@ $? #> "= !<  ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * )  (  '  &  %  $ # " !        P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !                                    ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q   p  ,o  +n  *m  )l  (k  'j  &i  %h  $g  #f  "e  !d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D  !C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $   #  4"  3!  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  & % $ # " !                                        % $ # " !                      ~  }  |  {  z y x w v u t s  r 8q 7p 6o 5n 4m 3l 2k 1j 0i /h .g -f ,e +d *c )b (a '` &_ %^ $] #\ "[ !Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H G  F  E  D  C  B A @ ? > = < ;  : +9 *8 )7 (6 '5 &4 %3 $2 #1 "0 !/  . - , + * ) ( ' & % $ # " !                         ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                                                           -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                              ~  }  |  {  z y x w v u t s  r  q  p  o  n m l k j i h g  f Be Ad @c ?b >a =` <_ ;^ :] 9\ 8[ 7Z 6Y 5X 4W 3V 2U 1T 0S /R .Q -P ,O +N *M )L (K 'J &I %H $G #F "E !D  C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1  0  /  .  -  , + * ) ( ' & %  $ K# J" I! H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                ~ } | { z y  x 'w &v %u $t #s "r !q  p o n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q .P -O ,N +M *L )K (J 'I &H %G $F #E "D !C  B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0  /  .  -  ,  + * ) ( ' & % $  # ." -! , + * ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                                            # " !                                                                ~ } | { z y x  w v u t s r q p o n m l k j i h  g  f  e  d  c b a ` _ ^ ] \  [ 'Z &Y %X $W #V "U !T  S R Q P O N M L K J I H G F E D C B A  @  ?  >  =  < ; : 9 8 7 6 5  4 $3 #2 "1 !0  / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                         :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                *  )  (  '  &  %  $  #~  "}  !|  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]   \  &[  %Z  $Y  #X  "W  !V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7   6 "5 !4  3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                       " !                                        0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                         ~ } |  { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X   W   V   U   T   S  R  Q  P  O  N  M  L  K -l|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozczWzKz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w)wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhf3f(fffeeeeeeeeeeeeexemebeWeLeAe6e+e ee ddddddddddddd{dpdedZdOdDd9d-d!dd ccccccccccccycmcacUcIc=c1c%cccbbbbbbbbbbb~brbfbZbNbBb6b*bbbaaaaaaaaaaaavaja_aSaGa;a/a#aa ````````````{`o`c`W`K`?`3`'```____________s_g_[_O_C_7_+___^^^^^^^^^^^^x^l^`^T^H^<^0^$^^ ^]]]]]]]]]]]|]p]d]X]L]@]4](]]]\\\\\\\\\\\\u\i\]\Q\E\9\-\!\\ [[[[[[[[[[[[y[m[a[U[I[=[1[%[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYuYiY]YRYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXXzXnXbXVXJX>X2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHS@2@&@@@????????????s?g?[?O?C?7?+???>>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >===========~=s=h=]=R=G=<=1=&===<<<<<<<<<<<<121&11100000000000~0r0f0Z0N0B060*000////////////w/k/_/S/G/;///#// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------t-h-\-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************u*i*]*Q*E*:*.*"** ))))))))))))z)n)b)V)J)>)2)&)))((((((((((((s(g([(O(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&|&p&d&X&L&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%t%h%\%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########}#q#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!!  s g [ O C 7 +   xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, ymaUI=1% }qeYMA5)vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, xl                                                                                             ~ }  | #{ "z !y  x w v u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H  G  F  E  D  C B A @ ? > = <  ; (: '9 &8 %7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ # " !~  } | { z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ )] (\ '[ &Z %Y $X #W "V !U  T S R Q P O N M L K J I H G F E D C B  A  @  ?  >  = < ; : 9 8 7 6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !           4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                 ~  +}  *|  ){  (z  'y  &x  %w  $v  #u  "t  !s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T   S (R 'Q &P %O $N #M "L !K  J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3 2 1 0 / . - ,  + <* ;) :( 9' 8& 7% 6$ 5# 4" 3! 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                               ~ } | { z y x  w /v .u -t ,s +r *q )p (o 'n &m %l $k #j "i !h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  R  Q  P O N M L K J I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   :   9   8   7   6  5  4  3  2  1  0  /  .                                                                ~ } |  { *z )y (x 'w &v %u $t #s "r !q  p o n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q (P 'O &N %M $L #K "J !I  H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6  5  4  3  2  1 0 / . - , + *  ) ( ' & % $ # " !                         !                                                                                                               &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #~  "}  !|  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]   \  9[  8Z  7Y  6X  5W  4V  3U  2T  1S  0R  /Q  .P  -O  ,N  +M  *L  )K  (J  'I  &H  %G  $F  #E  "D  !C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $   #  *"  )!  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !    ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a   ` G _ F ^ E ] D \ C [ B Z A Y @ X ? W > V = U < T ; S : R 9 Q 8 P 7 O 6 N 5 M 4 L 3 K 2 J 1 I 0 H / G . F - E , D + C * B ) A ( @ ' ? & > % = $ < # ; " : ! 9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                 /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $ # " !                                          6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                     ~  }  |  {  z  y  x   w  3 v  2 u  1 t  0 s  / r  . q  - p  , o  + n  * m  ) l  ( k  ' j  & i  % h  $ g  # f  " e  ! d   c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E   D 5J 4I 3H 2G 1F 0E /D .C -B ,A +@ *? )> (= '< &; %: $9 #8 "7 !6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ #  "  !                8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                    ~  }  |  {  z  y x w v u t s r  q /p .o -n ,m +l *k )j (i 'h &g %f $e #d "c !b  a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O  N  M  L  K  J I H G F E D C  B 0A /@ .? -> ,= +< *; ): (9 '8 &7 %6 $5 #4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      + * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                                                                                    # " !   ~ } | { z y x w v u t s r q p o n m  l  k  j  i  h g f e d c b a  `  #_  "^  !]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >   =  ;<  :;  9:  89  78  67  56  45  34  23  12  01  /0  ./  -.  ,-  +,  *+  )*   I}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*| || {{{{{{{{{{{{{{{p{e{Z{O{D{9{.{#{{ {zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHzw2w&wwwvvvvvvvvvvvvsvgv[vOvCv7v+vvvuuuuuuuuuuuuxulu`uTuHur2r&rrrqqqqqqqqqqqqsqgq[qOqCq7q+qqqppppppppppppwpkp_pSpGp;p0p$pp pooooooooooo|opodoXoLo@o5o)ooonnnnnnnnnnnnunin]nQnEn9n-n!nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmllllllllllllslgl[lOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkxklk`kTkHkh2h&hhhggggggggggggggzgpgfg\gRgHg>g4g*g gg gfffffffffffffxfmfbfWfLfAf6f+f!ff feeeeeeeeeeee|eqefe[ePeEe:e/e%eeedddddddddddddudjd_dTdId?d4d)dddccccccccccccczcocdcYcNcCc8c-c"cc cbbbbbbbbbbbbxblb`bTbHb_2_&___^^^^^^^^^^^^s^g^[^O^C^7^+^^^]]]]]]]]]]]]x]l]`]T]H]<]0]$]] ]\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXGX;X/X#XX XWWWWWWWWWWW|WpWdWXWLW@W4W(WWWVVVVVVVVVVVVtVhV\VPVDV8V,V VVUUUUUUUUUUUUxUlU`UUUIU=U1U%UU UTTTTTTTTTTT}TqTeTYTMTAT7T,T!TT TSSSSSSSSSSSS|SqSfS[SPSES:S/S#SS RRRRRRRRRRRR{RoRdRXRLR@R4R(RRRQQQQQQQQQQQQuQiQ]QQQEQ9Q-Q!QQ PPPPPPPPPPPPzPnPbPVPJP>P2P&PPPOOOOOOOOOOOOsOgO[OOOCO7O+OOONNNNNNNNNNNNxNlN`NTNHND2D&DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBwBkB_BSBHB?2?&???>>>>>>>>>>>>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=;=/=#== =<<<<<<<<<<<|+2+&+++*************w*l*a*V*K*@*4*(***))))))))))))u)i)])Q)E)9)-)!)) ((((((((((((z(n(b(V(J(>(2(&(((''''''''''''s'g'['O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&x&l&`&T&H&<&0&$&& &%%%%%%%%%%%%|%q%f%[%P%E%:%/%$%% %$$$$$$$$$$$|$p$d$X$L$@$4$($$$############u#i#]#Q#E#9#-#"## """"""""""""z"n"b"V"J">"2"&"""!!!!!!!!!!!!!w!l!`!T!H!2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK@4(th\PD8, xlaUI=1%                                (  '  &  %  $  #  "  !                                                    ~   }   |   {   z  ' y  & x  % w  $ v  # u  " t  ! s  r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c   b   a   `  _  ^  ]  \  [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E   D  C  B  A  @  ?   >   =   <   ;   :   9   8   7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                        8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -   ,   +   *   )   (  '  &  %  $  #  "  !   v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l bQ bP bO bN bM bL bK bJ b I b H b G b F b E bD bC bB bA b@ b? b>  b= b< b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b 0 b / b . b - b , b+ b* b) b( b' b& b%  b$ b# b" b! b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D { D z D y D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k  D j D i D h D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R  D Q D P D O D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ;  D :  D 9  D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  :  :  : ~ : } :| :{ :z :y :x :w :v  :u :t :s :r :q :p :o :n :m :l :k :j :i :h :g :f :e :d : c : b : a : ` : _ :^ :] :\ :[ :Z :Y :X  :W  :V  :U  :T  :S  :R  :Q  :P  :O  :N  :M  :L  :K  :J  :I  :H  :G  :F  : E  : D  : C  : B  : A  :@  :?  :>  :=  :<  :;  ::  :9 0  0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0 0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 | & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  & ~  & } & | & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b & a & ` & _  & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E & D & C & B  & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0 & / & . & -  & ,  & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1   0  !/  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                            ~ } |  { z y x w  v  u  t  s  r q p o n m l k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~ } | { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d (c 'b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                     "  !                                                             !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                               ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i  g  h  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                                               ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q   p  $o  #n  "m  !l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M   L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8   7  !6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "    !                      ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                 ~  }  |  {  z y x w v u t s  r q p o n m l k j i h g f e d c b  a  `  _  ^  ] \ [ Z Y X W V  U   T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B   A   @   ?   >   =  <  ;  :  9  8  7  6  5                                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                               hW|qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~G~<~1~&~~~}}}}}}}}}}}}}v}k}`}U}J}?}4})}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{{{o{c{W{K{?{3{'{{{zzzzzzzzzzzztzhz\zPzEz9z-z!zz yyyyyyyyyyyyyymyayWyLyAy6y+y yy xxxxxxxxxxxxx{xpxexZxOxDx8x,x xxwwwwwwwwwwwwxwlw`wTwHwa2a&aaa````````````s`g`[`O`C`7`+```____________x_l_`_T_H_<_0_$__ _^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXxXlX`XTXHX  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1   0  /  .  -  ,  + * ) ( ' & % $  # " !                                                                                                                                                                                                                                                    -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !       _   ^   ]   \   [  Z  Y  X  W  V  U  T  S                                                                                                                                                                                      ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q  p  o  n  m   l   k   j   i   h  g  f  e  d  c  b  a  `               ~ } | {  z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q P O N M L K J I H G F E  D  C  B  A  @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  !  "      C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !